Skip to main content

Full text of "Patrologiae cursus completus sive biblioteca universalis, integra, uniformis, commoda, oeconomica, omnium SS. Patrum, doctorum scriptorumque eccelesiasticorum qui ab aevo apostolico ad usque Innocentii III tempora floruerunt .."

See other formats 


This  is  a  digital  copy  of  a  book  that  was  preserved  for  generations  on  library  shelves  before  it  was  carefully  scanned  by  Google  as  part  of  a  project 
to  make  the  world's  books  discoverable  online. 

It  has  survived  long  enough  for  the  copyright  to  expire  and  the  book  to  enter  the  public  domain.  A  public  domain  book  is  one  that  was  never  subject 
to  copyright  or  whose  legal  copyright  term  has  expired.  Whether  a  book  is  in  the  public  domain  may  vary  country  to  country.  Public  domain  books 
are  our  gateways  to  the  past,  representing  a  wealth  of  history,  culture  and  knowledge  that's  often  difficult  to  discover. 

Marks,  notations  and  other  marginalia  present  in  the  original  volume  will  appear  in  this  file  -  a  reminder  of  this  book's  long  journey  from  the 
publisher  to  a  library  and  finally  to  you. 

Usage  guidelines 

Google  is  proud  to  partner  with  libraries  to  digitize  public  domain  materials  and  make  them  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  the 
public  and  we  are  merely  their  custodians.  Nevertheless,  this  work  is  expensive,  so  in  order  to  keep  providing  this  resource,  we  have  taken  steps  to 
prevent  abuse  by  commercial  parties,  including  placing  technical  restrictions  on  automated  querying. 

We  also  ask  that  you: 

+  Make  non-commercial  use  ofthefiles  We  designed  Google  Book  Search  for  use  by  individuals,  and  we  request  that  you  use  these  files  for 
personal,  non-commercial  purposes. 

+  Refrainfrom  automated  querying  Do  not  send  automated  queries  of  any  sort  to  Google's  system:  If  you  are  conducting  research  on  machine 
translation,  optical  character  recognition  or  other  areas  where  access  to  a  large  amount  of  text  is  helpful,  please  contact  us.  We  encourage  the 
use  of  public  domain  materials  for  these  purposes  and  may  be  able  to  help. 

+  Maintain  attribution  The  Google  "watermark"  you  see  on  each  file  is  essential  for  informing  people  about  this  project  and  helping  them  find 
additional  materials  through  Google  Book  Search.  Please  do  not  remove  it. 

+  Keep  it  legal  Whatever  your  use,  remember  that  you  are  responsible  for  ensuring  that  what  you  are  doing  is  legal.  Do  not  assume  that  just 
because  we  believe  a  book  is  in  the  public  domain  for  users  in  the  United  States,  that  the  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 
countries.  Whether  a  book  is  still  in  copyright  varies  from  country  to  country,  and  we  can't  offer  guidance  on  whether  any  specific  use  of 
any  specific  book  is  allowed.  Please  do  not  assume  that  a  book's  appearance  in  Google  Book  Search  means  it  can  be  used  in  any  manner 
anywhere  in  the  world.  Copyright  infringement  liability  can  be  quite  severe. 

About  Google  Book  Search 

Google's  mission  is  to  organize  the  world's  information  and  to  make  it  universally  accessible  and  useful.  Google  Book  Search  helps  readers 
discover  the  world's  books  while  helping  authors  and  publishers  reach  new  audiences.  You  can  search  through  the  full  text  of  this  book  on  the  web 


at|http  :  //books  .  qooqle  .  com/ 


9 


CSSO.  I 


HARVARD  C0LLE6E 
LIBRARY 


FBOM  THB  BBQUBST  OP 

JAMES  WALKER 

(CIm  of  1814) 
Vrwiimt  ofHarvard  CMege 

"Vutmmm  baiag  (Itcb  to  «gtfa  ia  lk«  i-^i»-«— i 


PATROLOGIiE 

CURSUS  COMPLETUS 

8ITB 

BIBLIOTHEGA  UNIVERSALIS,  INTEGRA,   UNIFOBMIS,  COllMODA  ,    OBCONOMICA, 

OlimM  SS.  PATRDM,  DOCTORDM  SWTORDNQDE 
ECCLESUSTIIlORIffl 

QUI  AB  JiVO  APOSTOUCO  AD  USQUE  INNOCENTII III  TERIPOUA 

FLORUERUNT; 

RECUSIO  CHRONOLOGICA  OMNIUM  QUiE 
BXSTITBRK  MONUMENTORUM  CATHOLIC^  TRADITIONIS  PBR  DDODECIM 

PRIORA  ECCLESLE  SiECULA, 

ICXTA    tOITIOMBS    ACCCRATISSIMAS,  INTEit  SB  COHQUB  NONNULLIS  CODIGIBUS  HANUSCBIFTIS  COLLATAS,   rEBQUAH 

DIUCBNTER  CASTIGATA; 

DlSSBRTATlONlBUS,  CONHBNTARIIS  LECTIONIBUSQCB  TARIANTIBUS  CONTINBNTBB  ILLUSTBATA  ; 
OHNtBUS  OPEBIBUS  POST  AUPLlSSIMAS   BBITIONBS  QUiB   TRIBUS  NOVlSSlNIS  SiBCUUS  DBBENTUB  ABSOiUTAS 

DETECTIS,  AUCTA  ; 

INDIGIBUS  PABTICUI.ARtBUS  ANALYTICIS,   SINGULOS  SITB  TOHOS,  SKE  AUCTORBS  AUCViUS  H<>MBNTt 

SUBSEQUBNTIBUS,  DONATA  ; 

C4PITQL]f  INTRA  irSLN  TEXTUH  BITE   DfSPOSITlS,  NBCNON  BT  T1TUL1S  SIN6ULABUN  PA6INABUN  MABGINBN  StPBBlUltKH 
DISTINCUKNTIDUS  SUBJBCTAMQUE  NATEBIAN  SIGNIFICANTIBUS,  ADORNATA  ; 

OPBBIB08   CUM  DUBliS    TUU    ArOCRlPHIS,  ALIQUA  TBBO  AUCTOBITATB  IN  OBDINB  AD  TRADlTtONeM 
ECCLBSIASTIGAH  POLLENTIBUS,  ANPLIFICATA ; 

DUOBUBINDICIBUSGE^ERALIDUS  LOCOPLETATA  :  ALTEBO  6CILIGET  RERUM,  QUO  CONSULTO  ,   QUIDQUID 
ONUSQUISQUB  PATRUH    IN  QUODLIBBT  THBMA   SGBIPSEIIIT  UNO  INTUITU  CONSPICIATUB  ;  ALTERd 

SCRIITUIiiE  SACRi£,  ex  quo  lectori  gohpbbirb  sit  obviun  quinah  patbbs  et  in 

QU1BUS  OPKRIIH  SUORUN  L0G18  SINGULOS  SINGULORUH    LiBROBUN  SCRiPTURiB 
TBITUS  GONNENTATI  SL^T. 

CDITIO  ACGOBATlSSlNA,    CATRRISQrE  OHNIBUS  PAGILB  ANTEPONENDA ,   81  PEBPBNDANTUR  :  CBARACTERUH  NITIDITAS., 
CHABTiC    QUALITAS,    INTEGRITAS    TBXTUS,  PERFECTIO  CORRBCTIONIS,     OPERUH    RBCUSORt.H    TUU     VaKIKTaS 
TUH  RUHERUS,    FORHA   VOLUUINUH    PERQUAH    CONNODA    SIBIQUB    IN   TOTO  OPBRIS  DBCORSV   CONSTANTER 
ftlHlLIS.   PRETIl  EXIGUITA8,  PRiESERTlUQUB    ISTA  COLLECTIO,  ONA,    UETHODICA   ET   CURONOLOGICA, 
88XGENT0RUH  FRACMENTORUH   OPUSCULORUHQUB  HACTENUS  HIC    ILLIG  SPARSORUH«    PRIUUH 
A11TEH  IN  NOSTRA  RIBLlOTUECA ,  EX  OPERIDUS  AD  OHNBS    iCTATES,     LOCoS,  LI.NGtAS 
FORUASQDE  PEIITINENTIDUS,  COADUNATORUH. 

SERIES  PRIMA, 

IN   QUA  rnODEUNT  PATRES.  DOCTORRS  SCRIPTOHESOUE  ECCLESliE  LATIN^S 
A  TEBTULLIANO  AD  GREGORIUM  MAGNUH. 

ACCURANTB  J.-P.  MIGNB,  (Eureuum  (EontpUtorum  IN  SINOULOS  SCIKNTIA 

ECCLESlASTICiG  RAMOS  EDITOUB. 


PATIlOLOGIiK  TOMUS  XLIX. 

JOANNIS  C.\SSIANI  tomus  prioic 


PAUISilS,  VENIT  APUD  EOITOREM. 

iH  Yl.\  DICTA  D'AMBOISE,  PRES  LA  BARRltinK  D-F.NFEn, 

«D  PRTIT-MONTROUfii;. 

Ifi'i6. 


HARVJLRUCOLLEGE  LIJRARY^    ^ 


\ 


JOANNIS 


CASSIANI 

OPERA   OMNIA, 


CVM 


AMPLISSIMIS    GOMMEIMTARIIS    Af  ARDI    GAZiEI 

JN  HAG  MKISUiNSI  EDlTlONli,  CONT&A  QUAlf  IN  LIPSIBNSI, 


nxToi  cwtiiwiiTM 


iD  MAiOREM  COMHODITATEM  LECrOAISSUBIACBHTIM». 


BOITIO   ACCURATISSIHS  BICMillTA. 


Prix  :  14  V4.  us  2  TOt. 


TOMUS  PRIOR. 


PARISIIS,  VENIT  APDO  BDITORBli, 

iff  VIA  DICTA  D*AMBOISE.  PRtlS  LA  BARRIERB  D*BNrBR, 

00  PETIT-UONTROUGE. 

1846. 


ELENCHUS    OPERUM 

QUiE  IN  HOi:  TOMO  CONTINKNTUtt. 


De  CcBDobiorum  inslitutis  libri  duodecim.  Coi.       5  >  —   ^77 


I 


Vigintiquatuor  collationes.  W7  — 1328 


LllRATA. 


Col.  Skk^  iin.  U  :  inquielati ;  legc  ifiqui€iari 

Col.  lOW,  in  capilis  111  lilulo  :  gErmani :  legft  Germani 

Col.  1218,  in  capilis  III  litulo:  corporalis  poUulio:  lege  corporalem  poUutionm. 


Impriincrie  de  Vratit  dk  Suict  cl  C»% 
niedoS6vrcs,57,JiParls. 


PROLECIOMKNA, 

NOTITIA  HISTORICO-Lm  EHARIA  IN  J.  CASSIANUM, 

[SchOBnemanniBibMoib.  Llpsi»  1704,  uhti.  II.) 


CAP13T  PUl\ll'M 

Vfla  Joannis  Catsiani, 

Vnlgftrit  e»t  opinio.  itixa  auclt>riialc  Gcnnadii. 
Cassitnuiii  ex  Scyibia  minore,  una  es  provtnciis 
Tbracis,  fuisae  oriuiidua.  Aiumen  receniiun  aevu 
foeniut  ¥iri  docti,  qui  argumentis  baud  contemnen- 
dis,  praesertim  ab amoeniiaie ei ftfniliaie,  quam  ipse 
in  pairia  extollit ,  itemque  llngux  Latln»  quam  in 
scri(>tis  priKlit  elegantia  docti»,  cnnienileniiii,  iiaia- 
les  ejus  ad  Galliam  ei  in  speoie  Provit  ciaiu  este  le- 
ferendas.  Quidquid  tenitn  sit ,  ab  ineniite  aslaie 
(naius  aotem  credituir  circa  annuin  350  ani  ?-60),  in- 
certoiD  qoo  pacto ,  apud  monaclios  Pal.-e^tin» ,  iii 
tooDasterio  qnodaaiy  quod  BellMehem  s^iidifbat,  di- 
Tcrso  ilio  lamen  ab  Hicronyiniano  ejMsdem  noininis,  B 
qood  ^erius  fuit  esstruGluni,  educatiis  il»i(|iie  priiuiiiii 
religtonis  Chrisiianae  docirinis  iibbulus  esf.  Mactus 
aiiiem  sodaleni,  qoociim  bmiliarissime  vi?ebat,Ger- 
nianuiu  iioroine  ,  cotnerraneom  eomdein,  consilium 
»!nui  eo  iiiiit  anaeborelas  in  ercm»  Soylhi  (o)  e»n8ii- 
inlos  circumeundi.  Susccptuni  est  «rdnum  boc  iter 
aitno  circtler  390.  Pcneirabanl  ad  iiiterlora  Tbebai' 
fiis  ci  sepicm  intpgrf>8  anno^i  inier  horrtdos  illos 
sanctos  exigeb.iiit.  Quid^  qu(»(i  eoden»  qut»  In  mona- 
sterium  rever>i  eranl  anno  (39'),  deituo  se  profeciio- 
ni  i«ti  coiuiuist*rnnl  et  iii  trisii  i>lu  terranim  angulo 
ad  annum  usque  400  deliiueruni.  Judices  crgo  an 
injuria  ereniil»  nooien  Cassianus  ferai. 

Rellcto  iieruin  deserto,  Cassiatius  ciim  sodali  suo 
CoDStaDtinopoliui  proflciscltur ,  Juanui  Cbrysnstonio  C 
adhxrct  ab  eoque  dfacotii  munere  ornaior.  Mox 
ubi  llle  a  perdiionim  hominum  lurba  de  sede  sua 
e>set  dejectus ,  ejus  causa  (a.  i06)  cnm  legaiiope 
CU-ri  Cotistantinopoliiani  ad  InnoceAiium  missus  esi. 
Kx  illo  \tr%%  lempore  ad  annnm  ferme  il5,  memo- 
ria  ejus  in  ob»6uro  esl.  Snnt  qul  in  Orieniem  rever- 
^uni  euni  dicatit  enmdemque  esistiment  cum  Cas- 
siano  pre«hyiero,  qni  n.  4U  ab  Alexandro  Aniinchise 
episco|K)  Roniaiii  inissus  fuit  ad  pacem  inier  utram- 
que  EcclcMam  reconcilianilani ;  alii  lamen  jam  tum 
Massiliam  enin  conces^isse  puiani ,  ubi  presbyieri 
digiiiiaie  auctus  est,  etab  co  feriiie  quein  inodo  indi- 
caTimus  anno  tam  vilsp  quam  dociiln»  exisiimalioiie 
fiiit  eonspicuttfi.  Inclaruit  impriinis  fundaiis  dtiobus, 
ahero  virorum,  allero  virginom  monasteriis,  qtionim  D 
dtscipliniuii  ad  Pahestin»  et  /Egypii  rcgnlay  compo- 


A  silnin  ipyr  tnotlcrabaiur,  cl  lum  suo,  tum  scriprornm 
!>iioniin  exemplis  egregie  coi;firmabat,  licct  fama 
tiisce  ediiis  parla  non  oinni  l.»be  carere  potuit. 
Qir.inivis  fuim  P(;lagianorum  strenuiis  esset  advcr- 
>at  iii< ,  f  a  tamen  super  pecciio  originali  ei  graiia 
d  •gniau  aluit,  quibus  ipse  hserebiarchs  nomen  cnn- 
seqireretnr,  quaeqaenon  leves  in  Gallia  aliiique  pro- 
vincits  inoiits  ci  conira  auciorem  iiuidem  Pro^peri 
calamum  cxciiarent.  Nihilominus  quidquid  in  aliif 
haeresis  speciem  pracferret  «iunm  maxiine  detesubf- 
tur  eorooavitque  gesia  sua  itiipugiialiotte  acerrima 
erroris  Nestoriaui.  Tempos  quo  vivere  desieril,  oon 
liquei,  sed  non  mullo  a  vero  aberravcril,  qni  ctrca 
a.  liOobitum  ejiis  comigissf'  csistimct 

CAPUT  l|. 
Scripla  Joannis  Cauiuni. 

i.  De  luitUutii  cctnobiorum  libri  XII ,  ad  Canorem 
Apten$em  episcopum,  ciijns  l.or  atn  isnnt  composllf. 
Genn  idiu^  iribuit  in  tres  parte^ ,  quarum  media 
seu  libcr  quartus  solus  In^iilufioues  contuel; 
prinia ,  tribus  librts  con5la:is ,  de  habiiu  mnnnclti  ci 
de  canonico  orationum  atque  Psatmorum  modo^ 
qui  in  monasteriis  jEgypti  tenetur;  tertia  deniqiio 
oeto  |)OSicrioribus  libris  comprebcnsa  de  originr. 
qualitttte  et  remediis  principaiium  titiorum  inscri- 
bitur.  Phoiiusdoos  libros  facii,  Institutionum  al  cr 
fum,  alterum  de  pcto  eapitalibus  rtfrts  ii«2^crip:iiiii ; 
eaioqiie  divisioiK  ra  ^ecutus  esi  Giiychiu<.  Ca6si:«- 
nus  ipse  non  nisi  unuro etconiliuum  XII  ribronim 
opus  agiioscit ,  quod  perfectam  yilam  mpiiasticani 
exeinplis  el  prarceptis  docet.  Tempu9,  quo  scripti 
sint,  accuraie  dt^finire  non  licet.  Id  unutn  ccnscM* 
Benedictini  Historia  titterarim  Galtim  auetores, 
scrlptos  esse  ante  Pelagtanonim  per  iDnoccniium 
et  Zosimum  damnationemy  h.  c.  anle  annos  4)| 
aut4l8. 

9.  CoUationes  Patrum  XXIV  diversis  tetnporibus 
intra  annos  419  et  427  iitteris  mandatac.  Decem 
priores  Leontio  episcopo  Forojuliensi  ei  Heliadio 
S.  Casioris  Abbati;  septem  sequenies  llonoraio 
mox  episcopo  Arelatensi ;  sepiem  fiosterinrcs  Joyi^ 
niano  et  Minervio  aliisque  monicbis  insprt* 
buntur. 

De  l^carnatiqne  Chfi^ti  advprsus  Ne^torium  librl 
VII,  circa  annom  430  exarati  et  Leoni  tum  Dia< 
djonOp  post  episcopo  Romano  inscripli. 


(o)  Sic  ipse  in  Co/lalioni^s  abiniiio.  AHi  Snjtliiw 
fpgmU  Breoias  erat  juxia  Maream  iacum  in  ifigypto, 


qii«  alias  eliain  Scetis,  Scetiea,  Scetina,  Scetiaea,  tf 
Scythica,  Scyiiaca,  Scythiotira  anpellaiur. 


11  AD  OPtKA  JGANXIS.CASS! aM  rROLtGOMF.NA  i% 

V2\io  (^mtnfi  ^%cfih'd\\inr,  DespirnuaUmfdiciM  A  iiisdeensis  a.  1485,  exprem  iterum  thidem  ajmd 


Monachi  seii  Dotis  tnediea  ad  exmameudos  f^nimi 
n/fectuSt  quain  Godefridiis  Tilmonnns  i';irttMsianuft 
ii)  epistnla  iiuadam  iid  Joannem  Groppenim  arclii- 
J  aconum  S.  Gereanis  nd  Coloniam  Agrippinam, 
tamitnain  ex  Grxco  a  sc  convcr8;»m  rocilai.  Pa  licufci 
«•si  brevissiina  ,  qunin  toiam  inseruit  Jo.  Bapt. 
iluesnay  Cassiano  illusirai)  lib.  i,  c.  58,  p.  188. 
Kjusdeni  farinas  &uniTheologica  Confessio  cl  de  Con- 
(lictu  viiiorum  et  virtuium.  Alia  coiuinemorare  isdel. 
Tiilemoaiii  conjecliira  f«iit  Acta  S,  Victoris  Uartyris 
apud  R^in^i  tum  olivia  Gassiauuin  aucloriHn  babere, 
cui  lamen  Auclorcs  Histoiije  liil.  Galliac  non  consen- 
liunt.  Cuiididisse  prxierea  fertur  Cussianus ,  quae 
tmucquidem  nonrx^tat,  Rigulm  Monasiicam,  Paiere 


AtHerbqcf^um  a.  1497,  et  Lugduni  151 G.  Additx  suni 
CoUaiiuits  m  \eneta  a.  1491,  recusa  Bononiee  1521, 
01  Lugdunx  1525,  quse  ouiuia  simul  paropbrastice  red- 
dit\  a  Diony  io  Carthusiano  lucem  viderunt  Colonias 
1540.  L'bros  VU  contra  Nesiorium  primnsy  quanlum 
luemini,  seorsim  exiiilit  Cratander  Basileenm  typo- 
gmphus  u.  1554,  cujus  cxemplum  repelieniut  Pari^ 
srenses  bibliopol:^  a.  1545  et  1569,  idemque  repraeson- 
lavit  notulis  iionnullis  ad^persis  a.  1572  Josua  Sim- 
terus,  Dt-binc  prima  operum  colleclio  iii  oficina  Hen- 
rico-Petrina,  el  una  cum  Joannis  Damasceni  operibus 
a.  1559«  iterumque  1560,  et  terliio  15  5  eicusa. 

Desiderabaiiir  jam  m  doctua,  qui  partim  vitia, 
iinjB  crebra  noa  pnlaenl  noo  adioiMere  in  tali  auctore 


ftlud  aiunt  Beuedi^iiiii  modii  laud^ti  ex  Casturis  B  liforariorun  manus,  mss.  «tque  ediiorom  codicum 


Apten^s  episcopi  ad  Cassiauum  episiola.  Sed  boc 
perperam  ab  ipsi«  tiaditum  csse  cognovinms.  Conira 
Hmedlciivero  Auiaiieusi^  icsUmonium  jam  ab  «liis 
uioniium  csi,  id  baud  novam  «l  pccuUarem  Casiiiam 
regttlain,  sed  excerpiam  4uaiut|lam  c^  div»rsis  iusti- 
tutiunum  ejus  locis  couceruere. 

Creditum  aquibnidim  fuii,  Cus^iiauuui  Oi^era  sua 
iion  Laiiuo,  sed  Grxco  idiomate  bcripsisse ,  ctque 
postea  6Si>e  traiislat.« ;  sei  hi  dudum  erroris  convlcti 
Mut.  C&stant  quidem  Gncca  «}u;fdaiii  Cissiani  apud 
i^liotium  ID  Bibitoibeca  cud.  197,  seJ  cx  Laiiuo  cou- 
%er>«,  nec  vcro  ex  ipsis  C^ssiaui  libris  ^-ed  quos  in 
compendiuin  redcgerat  Eucherius  Lugdunensis.  Legi- 
iuus  ciiim  apud  (leanaJiuni  c.  03,  Eucbcriuiu  com« 


coltatiotie  et  judicio  8n§aci  eximercl,  partim  obscura 
et  diriiciliora  elucidaret  ei  de  errorilius  auctoris  ino- 
ncret ;  quamquam  ipsa  librorum  iudoies  non  quetn- 
vis  criiicje  artis  gnarum  capere  atque  invilare  poie- 
ral,  >od  magis  exspectnidi  eranl  viri  iiioiiasiicis  stu- 
diis  iimuiriti  et  alarres  ad  oa  iHromovenda.  Talem, 
credo,  reperisse  sibi  vidi^iiatur  cirdii-ali^  de  cccie- 
siastica  litteratura  uierilissiiiiu^  Ani4)iiiuit  Carafa  , 
ciiin  Henrieo  Cuychio^  pr«>ressnri  Lovnniensi,  po^tea 
episcopo  Baremiindaoo,  Casslauum  commend.«rct. 
Sed  eodem  tempore  stimuUbat  magni  nominis  criti- 
cum  et  elegautioris  dojCtriiKs  laude  floreniissimum 
vinim  Petrum  CiaccoMium  presbyterum  Tolt^lanuni. 
la  cidcm  expurgaiid*»  ui;*uus  admoveret*  U^eique  etsi 


posuisse  Epitoin^iu  Laiinam  ex  prioribus  lY   libris  C  p^sierior  foitasse  invitus  volonlaii  ejus  aurtorilati^ 

liislituiionom  et  VII  prioribus  Collaiiouuiu.  Aiq!:e 

4)uuc  ctiain  Gra'ca  eju^modi  nis.  supersuiit  iii  vaiiis 

iiibliotbecis»  vcluti  iu  CsiareJ*  teste  Lamb«'ci<s  tmuo 

IV  p.ig.  167  (ed.  Kollar.  pag.  5T3  sqi ),  et  lotu«» 

V,  p.  i76  (ed.  Kollar.  pag.  oHi  sqq.);  iiem  Regia  et 

iesiiitarum  Paris.,  ut  Fabricius  iji  Bibl.  M.  et  lof.  Lat. 

ex  Simonii  Ceusura  ad  Dupinii  biblii'tbecain  rcfert. 

Sinulia  typts  trnditi  suut,  quae  sub  Alban  isii  nuuiiiio 

lerebuntur  a  Montefafcoiu  ad  Atkanam  Opera^  'ouio 

II,  parte  I,  pag.  3^  5a6. 

Joaunes  Boaweydu^  inier  Yitas  Pairum  exbibet 
librum  ordine  quartum  ^x  Severo  Sulpicio  t* t  Jo^nne 
Dassianoconcinuaiuiii  et  in  npss.  codici|)us,  quorum 
iuiid  paacos  ille  coufiulult,  mi»do  Sulpicio,  meidoCas- 


qua  de  ratione,  qiia  pirtes  ediiori»  ab  iis administrari 
ciipcrel«  obsecuti  su:ii,  et  Cuych'UH  novam  Cassiani 
eiliiiouem  ad  C0iiic>*s  0  Igicoi  emendalam  ct  uotis 
aiinmodis  iiiustratam  ciuisit  Antuerplee  ex  o/f,  PUui- 
tin,  1578.  Ciaceonius  ^ero  recensionem,quam  ad  octo 
uiss.  exempiwria  Bibl.  Yaticau.-c  paraverat,  lypis 
di^scriptam  noii  vidit.  Obiit  cidm  diem  supretiiuiii  a. 
1531 :  illaiii  vero  ex  aiiio;{ratdio  ipsii»  cxcudi  fecit 
Domimn^9  Dasa  typographuk  Homanus  a.  1588,  ni.Ni 
forte  aunus  1580  pru  vero  bujus  cditionis  tiaiaii  lia- 
bendtis,  eademque  postea  iiuvo  titulo  a.  1588  prae- 
fereutc  s  t  ornala.  Cerie  aiinus  1580  itscripius  est 
epistoL-e  dedicatorix,  quam  ideji  typograpUus  piae- 
lixit  ad  Gregorium  XIII.  lilud  saltem  certo  indc  disci* 


»iano  inscriptuin.  Auibigii  ergo  Jo.  Bapt.  G^efnay  iu  ^  mus,  Ctiiccoiiiiim  ipsum  bujus  auctoris  edendi  curain 

«uscipere  noluisse,  sed  iiicnbrationes  suas  cardinali 
transmisisse.  Bepetiu  est  lUuiana  editio  Lugdmi 
1606,  ot  HomtB  1611 ;  Cuycbianam  singulatim  repe- 
titam  noii  memiui.  Ex  utrai|ue  vcro  faciii  meibodo 
anam  c>iicitii'avit  Alardus  Guzceus  (Gas'l)  monachus 
Vedasiiiius  Atrebati  {de  VAJbbaye  de  St.-VaOitde  Por- 
dre  de  ^t.-Benoii  k  Arras),  5^ecutu8  iu  plerisque  Cuy- 
cbium,  iiA  tamen  ut  Ciaccouimu  aiiosque  prius  edi- 
tos,  immu  etiam  novos  quobdam  mss.  eoidices  aon 
negligerei.  Atldidit  de  suo  Commentarium  perpetuum 
oiiiniiiin  onliuum  religiosis,  prxcipue  vero  Benedi- 
ciiiiis  utilein ;  atque  sic  insiructa  prodiit  b.Te  edit.d 
Dvqci  a.  1516. 111  lomis  in  b*,  iiideque  sa*pius  variii 


.  L  Eucberione  baec  ^pitomi;  tribui  posut,  an  rorte 
i4  Yictorem  quemd;^^  Afryui,  de  quo  Cas^iodorus 
:.  39  liistituttonutu  |cri))fi,  cum  dicia  Castiani  pur- 
lasu  $t  quce  difuissent  addidim,  referiaAda  sit.  Sed 
.^assioduri  verba  nou  Uiin  cpiAuiBan,  <(uam  expurga- 
iitiuciii  errorum  sig^car«  vidi^pl^r- 

CAPCT  lil. 

Ediftoiifs  opcrum  Joannis  Cassiani. 

I. 

Institutionum  libros  /V  el  de  cau!»is  et  reiiiediis 
r  tiorum  octo  primnm,  si  vcra  tradit  Fabricius,  pro- 
rudcrunt  officinas  Yeneiorum  a.  liSt.  Certaef4^i»«<A 


43 


mmik  HISTORICO-LITTERARIA  IN  JOANNEM  CASSIANtM. 


14 


iu  locis  el  novissime  Lipsix  1755  lypis  describi  me-  A  ^na  :  Expliciunlf  etc.  Impressas  Ba$itew  per  magi' 


niit.  Sequuntur  Annalet  singularum  ediiionum, 

S^CDLO  XY. 

1485. 

BasiUig^  in  foL  Cassianus  de  Institutis  ccenobio- 
rom,  origine,  cau&is  et  remediis  vitiorum,  col- 
lalionibusque  Pairuni.  In  fine  :  Expliciunt  viginti 
qualuor  coUationcs  sanctorum  Patrum  conscripte  ab 
Joanne  heremiia  qui  et  Cassianus .  dicitur,  impresse 
Basileas  anno  Domini  31CCCCLXXXV, 

Textum  praecedit  registrum  alphabeticum  rerum  et 
senieDliarum  memorabilium,  in  quo  ad  libros  et  ca- 
pita  singula  e&cil.>nlur.  In  aversa  (imli  paglna  legi- 
lur :  Auclor  quis  ac  qualis  fuerit  :  quos  libros :  ad 
quos :  et  de  quibus  scripserit ;  commendatitia  brevisque 
eiposiiio  in  hanc   sentcnliam  desinens  :  Vt  igitur 


slruih  Joannem  Amerbach,   Anno   Domim  Jf.CCCC. 
LXXXXVIL  et  subier  :  Deo  gratias, 

Priuia  Basileeiisis  ad  singula  verba  est  descripla 
characiere  Goihico  minuto,    inis  coiumnis. 

SiECLXO  XTI. 

1516. 

Lugduni;  tn-8*.  Joannis  Eremitae,  qui  etCawia» 
nus  dicitur,  Vila  et  Hbri  XU,  videlicet :  de  Coenobio- 
rum  Inslitutis  libri  IV,  et  de  Orto  Vltiis  capiialibus 
libri  VIII.  Cat,  Bibt.  Bodtei.  Auctores  Ilistorice  Litt. 
GatlicB  T.  II,  p.  224.  apud  Simonem  Beiitaquam 
Lugdunensem  typographum  hanc  editioncm  impres- 
sam  ferunt. 

15iSl. 

Bononia^  apud  Ben$dict.  Hector;  in-^**  Joannii 


pr^ectari  hujus  viri  (Ca&siani)  Opera  tanta  commenda-  fi  Eremite,  qui  el  Cassianus  dicilur,  opus  dc  In^iitutis 


tione  digna  ab  omnibus  tegere  cupientibus  faciiius  ha- 
beri  possint :  nuper  in  inclyta  Basileensiwn  urbe  post 
accuratissimam  eorumdem  emendationem  :  artificio' 
samque  et  peruitem  et  antea  non  visam  distinctioncm : 
singula  cum  inscriplionibus  suis  :  in  hoe  unum  corpui 
sunt  collecta  :  etiniatisque  titterarum  characteribus  ut 
iiquido  cernitur  impressa :  ad  frugiferce  ar^s  impres- 
soriee  commendationem :  omniumque  ditigenter  in  his 
tegeHtium  utUitatem  :  Saliatorisque  nostri  Jesu  Christi 
qtorlwn  el  honorem  :  qui  est  benedictus  in  swcuta  :  an' 
no  uaiitiiatis  ejusdem  MCCCCLIXXV.  De  eodem 
argumenio  Tersus  hcxametri  se&agiula  aJjecti  sunt 
iii  secunda  pagina  noni  ex  foUis  registri,  qui  inci- 
ptuni:  Cassaris  imperio  famuletur  Rhomulus  orbis^  eU:« 


coenobiorum,  origine,  causis  el  remediis  vitiorum, 
Collaiionibusque  Patrum.  Cat.,,Bibt,  Heg,  Paris.  T» 
I,  p.  583,  n.  m. 

1525. 

Lugduni,  per  Jacobum  Myt.;  iVi-8*'.  liJem  libri 
Sponsoribus  Patribus  Maurinis  iii  Hist.  tiit.  Cal- 
liw  I.  1. 

1528. 

(In  fine  :)  Haganoce  (a),  per  Joh.  Secerium,  mense 
Martio^  in-i^.  D.  Cassiani  ConstantinopoUiani  dia- 
coni  de  Lib.  Arbilrio  Collatio.  Octo  plaguix  lucu- 
lenlo  charactero  Romano,  ut  Juslinus  duohus  aunis 
anie  ibidem  excusus,  imiressce.  Ex^tai  eliam  in 
Cat,  Bibt.  Reg.  Paris.  Collaiio  lia^c  in  opere  inlegro 


eidesinunt :  Sermones  Abrahx  :  de  carnis  tege  domim-  C  ostvigCMma  teriia.  Re&cidit  amem  editor,  ut  Paires 


dw.  Epigraphen  faciunt  hi  diio  :  Quos  opus  hoc  tibros 
teneat  cognoscere  si  vi$,  Et  quid  quisqae  tenet :  sub" 
scriptos  pertege  vcrsus. 

Impressum  est  volumen  typis  Gothicis  grandibus, 
sed  tenuioribus  et  acutis,  binis  columnis  abs  nu- 
meris  et  custodibus.  Plagulae  signatoe  sunt;  adsunt 
eiiam  librorum  tiluli  majusculo  charactere  exarati  in 
summa  ora,  et  litlersc  initiales  minutae  in  capitulis. 

Id  anum  fere  singulare  in  characteribus  observa- 
vimus,  quod  syllaba  is  in  rine  vocum  per  compcn- 
dium  linex  rcclx  perpcndicularis  desuper  paululum 
veraus  sinistram  inflexae  exaiaia  sit.  Eamdeni  cd. 
servdbat  olim  Bibt.  Ducis  dc  la  Valliere.  Ca^lerum 
Fabricius  in  BLbl.  M.  ct  I.  Lal.  laudat  edilloncm  Ve- 
netam  a.  1481,  quam  equidem  tamcn  lantisper  inlcr  D 
fabulas  babebo,  douec  aliud  fuero  cdoclus. 
1491. 

Venetiis ,  in^-fot.  Jo.  Cassianus  de  Insiiluiis  coeno- 
Lioruni  :  et  ejusdem  Collaiioncs  Palr.um.  Producit 
Maeltarius  T.  I,  p.  ii,  p.  558,  ex  Bibl.  Mcnarsiaux 
Caialogo  p.  19»  n.  161.  Exsiabat  etiam  in  Bibt. 
Pinetl. 

1497. 

Basitecs  ver  Jo,  Amerbach ;  tu-4^.  Joannes  Cassia- 
nus  de  instiffuis  c(PQobiQram,.etc«.ut  in  prima.  In 


Maurini  modo  laudati  monent,  caput  ullimum,  ejus- 
que  loco  XVII  alia  ex  alii:>  Collationibus  consarciuata 
substiluit,  ut  si  justum  veiis  cssc  lilulum,  inscribi 
debuisaet,  Tractatus  dc  Libcro  Arbitrio  ex  Cassiam 
CotlationibuSt  prafsertim  XXllI  descnptus. 
4540. 

Cvtouioij  ex  ifficina  Meich,  ^uvesianum;  in-fot. 
Joannis  Cassiani  libri  XII  de  Instituiis  coenobiorun> 
el  de  vitiis  capitaHbus,  nec  non  libri  duo  Collatio- 
nuni  XXIV  SS.  ratruni  paraphrasticc  redditi,  studi( 
Dionijsii  Carthusiani.  Adjccla  est  D.  Joannis  Climac. 
scala  Paradihi,  Luine,  ex  interprelatione  Ambrosl. 
monachi.  Cut.  Bibt.  Bodtei.  Paris,  B^t/.et  Casa- 
naten:i. 

1542. 

Luyduni,  apud  Jacobum  Giunta;  iii-8o.  Collatione.- 
Patrum.  Opus  Joannis  Eremil:r,  qui  et  Casstanm 
dicitur,  de  Inslituli^  ccenobiorum,  origine,  causise: 
rcmeJiis  viiiorui.),  CoIIationibusque  Patrum.  Addif. 
Auctoris  vita.  Cat.  Bibl.  Casanat.  II.  Cat.  de  la  Bib. 
de  Sl.-Jacqucsy  a  Liege  1788,  p.  190. 

i:;59. 

BasitecOj  ex  off.  Henrico-Petrina;  in-fol.  Joann. 
Cassiani  opera  aiiquQt  cum  S.  Joannis  Damascei 
opp. 


(a)  Id  esttffly»iflp(GrMssen-nayn)  in  Saxoma  Sv^ieriori^  ul  recie  Dcncdiciinl :  aHaynt  dansta  Haute^Soi 


a 


AD  OPRRA  JOANNIS  GASSIANl  PROLEGOMENA. 


le 


Jam  pridem,  nempe  a.  1548  omnia  ex  eadem  offi-  A  M.  D,  LXXVIII.)  multa   conque«fiis   de  s»tu\\ 


cina  prodieranl  Joannis  Damasceni  opera,  qnam 
cdilionem  in  hac  esse  recusam,  haiid  incerium  vide- 
lur,  lametsi  illa  Cassianum  non  complexa  fiierit,  ut 
ex  titulo  illius  in  Cat.  BibL  Reg.  Paris.  obvio  T.  I, 
Ip.  357,  n.  3^,  apparet. 

1572. 
^    Tiguri,  in-foL  Joannls  Ca^siani  de  Incamatione 
Cliristi  conira   Ncstorinm   haereticum  ad    Le<»nem 
Romana  urbis  episcopum,  libri  VII;  inier  Scripla 
veterum  Latina  de  una  persona  et  duab,  nat.  Chritti 
edha  a  Josua  Simlero,  pag    17    Addilae  sunt  Vita 
Cassiani  et  annotationes  in  libros  ejus  a  pag.  47. 
1575. 
Basilew,  ex  off.  HenricoPetrina,  mense  Sepfembri; 


propier  enorinem  in  libris  scrihendis  inienipe*an- 
liam  librorumi|ue  simul  proierviam  el  corrupteliim 
infelicitale  ;  eam  ob  causam  inter  illos,  quos  Chri' 
stiana  resp.  Dominica  vinecB  cultores  habei^  non  con» 
temnendam  operam  navare.  censet  eos,  ^«t  veterum 
m«t.  codicum  fide  adjutif  in  restituendis  emaeulan" 
disque  SS.  Patrum  monumentis^  iisque  legendis  ac 
perdisceudis  omne  suum  studium  eolloeent.  Quod  ne 
absque  causa  dixisse  videielur  ad  laude»  et  commen- 
dationem  Pairum  se  couTertii ,  sed  mui  ad  ge  re-  - 
diens  :  QMOniam  autcm^  inquii ,  partim  temporum 
injuria  et  vetustau,  partim  scribarum  oscitantia,  partim 
etiam  hareticorum  insolenti  temeritaie  horum  tabores 
compturibus  in  locis  fcedati  et  muUis  mendis  respersi 


in  foL   TA   TOT  MAK.  lOANNOT  TOX  ^hyLklHt^lXSOT  ^  sunt,  etmulta  passim  luca  in  eis  occurrunthiutca^dis- 


*£PrA.  Joannis  Damasceni  0|>era  omnia,quacquidem 
exstant  :  maxima  parte  hactenus  non  visa.  liem  : 
Joannis  Cassiani  Eremitae  non  prorsus  dissimills 
argumenli  libri  aliquot,  quorum  omnium,  tam  hu- 
jns,  quam  tllius  eleuchum,  versa  pagina,  singulorum 
autem  argumenla  in  prxfaiione  repcries.  Acces^it 
Joan.  Damasceni  operibus,  iiemque  Cassiani,  rerum 
ac  verborum  memorabilium,  nec  non  loc«rum  sacrae 
Scripiur»,  quai  in  his  explicantur  alquc  alleg»ntur, 
trigeminus  index  quam  di>igemis>ime  conscriptus. 
Insunt  omnia  Cassiani,  nempe  d('  Insl.  (oenob. 
L  lY,  a  fol.  905;  deOcto  Vitiiscapilnlibnsl.  YIII,  a 
fol.  93«;  Collaiiones  PP.  XXIY,  a  f..l.  990;  et  libri 
Yll  conira  Nestorium,  a  fol.  1239.  Prafaius  est 


torta ,  manca ,  confusa  et  teluti  scopce  dissotutm  ; 
idcirco  danda  est  opera,  ut  ex  vetustissimis  optimisque 
exemploribus  mss.  suo  nitori  et  tntegritati  quam  accu' 
ratissime  restituantur.  Ea  igitur  res  nie  quoque  per^ 
movit ,  mihique  persuahit  operie  pretium  reinque  om- 
nibus  divinarum  titterarum  cuttoribus^  et  cumprimis 
monasticcB  perfectionis  amatoribus  neutiquam  ingratam 
me  facturum ;  si  in  repurgando  iilusirnndoque  Joanne 
Cawano  atiquid  operte  coltocarem.  Quod  ut  facerem^ 
illustrissimi  atque  amplissimt  cardinalis  Z>.  Autonii 
CarafcR  auctoritas,  quee  maximi  apud  me  momenti  est^ 
effccit.  Js  enim,  datis  ad  me  ex  urbe  litteris  id  sibi  gratvm 
et  Chriitiance  reip.  non  incommodum  fore  scripsit  ;  et 
quid  in  ejns  auctoris  recognitione  fieri  potissimum  eel^ 


Marcus  Hopperus  Basileensis,  epislola  ad  Thomam  C  /ef,  exposuit.  Quidveroinea  re  a  nobis  vrces  itum  sit^ 


a  Planla  episc.  Curiensem  seu  Rhoctiae  allae  d.  Bas, 
Kalend.  Augnst.  1575;  sed  de  raiione,  qua  in  tra- 
ctando  auctore  vel  ipse  vel  superiures  editores  usi 
fuerini,  aliuin  tenet  silemium. 
1560. 

Romce,  in-S**.  Jo.  Cassiani  Viise  Palrnm  ex  ejus 
Jnsiitulionibus   Renuntiantium   et  CoHationibus   cx- 
cerptffi  :  in  Vitis  SS.  Aloysii  Lipomani^  tota  parte  ii. 
1578. 

Anluerpiie,  ex  ofic.  \Christophori  Plantini;  m-8'. 
b.  Jouunis  Cassiani  iLremitje,  Monasiicarum  Insiitu> 
tioiium  libri  lY,  de  Viliis  capitalib.  lib.  VIII.  Colla- 
tiones  SS.  Patrum  XXIV,  de  Verbi  Incarnaiione 
lib.  VII.  Nuncdemum  post  varias  editiones  ad  coni- 


aliorum  esto  judicium.  Jilud  uni  m  offirmare  andeo  . 
quod  si  quis  hauc  nostram  cum  prioribus  editionibus  , 
qtias  tum  a  Basiliens  bus,  tum  a  Lugdunemibus  paucis 
abhinc  annis  aceepimus,  cvmpururit  {'^miiV^  antiqwores 
impressos  codices^  in  quibus  omnia  pene  mutita  sunt 
et  imperfeeta ) ,  novam  hujusce  scriptoris  fuciem ,  no- 
vam  fotmam ,  novumque  cultum  adhibitum  fuis:^e  de- 
prehendet  :  id  quod  ex  prmfatione  proxime  subjecta  et 
notis  castigatoriis  ad  calcem  operis  adjunclis  mani^ 
festum  evadet.  Duplex  nimirum  es(  noiamni  geiius, 
quibu^  pro  eo,  quem  sibi  ipse  sialuerat  scopo,  Cas- 
sianoopiiulatus  c.sl;ali;p,  quixs  casiigatorias  vocat,  in 
quibus  mss.  variaiKes  et  emendationum  causas  cx- 
ponit;  his  insupcr   adjecta  csi  EIui  idalio  vocuin 


plurium  mss.  hdem  a  non  paucis  mendarum  millibus  ^  Grxco  Latinarum ,  qu;p  in  Cassiano  pa^sim  occur- 


incredibili  labore  expurgaii :  itl  quod  ex  snbjeciis  ad 
calcem  castigationibus  facile  cognosci  poterii.  Ad- 
ditis  eiiam  ad  quaedam  loca  censoriis  notalionibus, 
et  obscur-^rum  vocum  ac  scntenliarum  elucidatione, 
una  cum  duobus  indicibus  loctipletissimis.  AccesbC- 
runt  quoqiie  Regulne  SS.  Patrum  ex  aniiquissimo 
AfQiginiensis  monasterii  ms.  c;>dice  desumpt-e.  0- 
pera  et  studio  JJenrici  Cuychii  sacrx  theologiae  licen- 
liaii  (postea  episcopi  Ruremondensis). 

Editor  in  epistola  ad  Hermiinnum  comilem  a  Ren- 
neborch  Ecciesis  S.  Salvatoris  apud  Ullrajectinos 
praepositum  et  archidiaconum,  eic.  (data  LovauiJ  ex 
Albarum  Dominarum  monasterio,  Calendis  TiJart. 


runt ,  quarumque  significatio  paulo  obscurior  vide- 
batur.  Ali£  censorim  dicLi:,  qu:is  veluii  antidota  et 
amulela  quaedam  conira  ob«curiora  alitjuoi  loca  et 
errores,  lam  in  tertia  decima  ,  quam  in  aliis  Colla 
tionibus  obvia  esse  voiuil,  digre^sioiium  in.Ntar  ple* 
nius  de  siugulis  tractanl.  Tpuendum  vero,  quod  lam 
in  prxrnione  lotius  edilionis,  qu.im  in  ailmontione 
ad  notas  illas  censorins  profiietur  el  consranter  se 
afnrmare  dicit,  argumentis  item  astrnere  nililur,  er- 
rores  istns  non  tam  ipsi  Cassiano,  quam  CoHaiaribus^ 
quos  ille  ita  opinat^s  fuisse  scribat  ,  imputandos  esse, 
Quod  reliqua  atiinel ,  capitum  distinetionem  a  supc- 
rioribus  edlioribus  receptam,  quamvis  mss.  e.xein- 


17  NOTITIA  HISTORlCO-LlTTeRARU  IN  JOANNEM  CASSIANUU.  48 

ptoribiit  non  omnino  conlormem  deprehendiMet,  Aea  nolare  non  ruiicoiisilium,  in  immensum  enmiO' 


f 


non  tcmere  tameo  mukire  voluit,  Ubrot  vero  de  In- 
cariiatione  nonduin  distinctot,  in  capita  digesfrit. 
Addidit  JAi/t«€a ,  aiium  eiplicat^irtiin  ab  aucture  SS. 
seutentianim :  alterum»  inbiguium  ac  meinorabi- 
liam  reram. 

1588. 
Jtnfiur,  ex  t^pogr.  Vaticana;  tii-8^.  JoaiinisCas- 
siani  Eremit»  de  liisiiiutis  renuniianiiiim  libri  XII, 
Col^atlonet  tanct(»rum  Patruni  XXIV,  ah  innumerit 
pene  nifndit  auxHio  veiustissiiuoruiii  codicum  ex- 
I  urgaia;,  et  :id  suam  iniegnutrm  resiituiie.  Adjectae 
sunt  quaromdam  ol»6Cur»rum  dicti«»niini  inierpieta- 
lioues  ordine  iiltbabeii  disposiix  :  ei  observaiiones 
in  |iica  anib'gua  et  uiiiius  luta,  qtia*  piuni  kctorem 


lumen  ejcre$ceret ;  satU  $it  hoc  ioco  monuute ,  iectio- 
neni  vetuslorum  codicum  tanta  a  iiobis  Tuisse  reli- 
gione  conservatsim,  ut  neque  eorum  varieiatem ,  si 
quando  inciderat,  neglexerimus  {a),Praster  hwc 
irracas  voces^  quibus  hic  auctor  Ubenler  uutur^  et  La- 
tinas  quasdam  rudioribus  consulentes,  alphabeti  ordine 
dispositas  latius  explanavimus ,  adduciis  eorum  locis  , 
ex^uoriim  fontibus  hausisseCassianum  exlstimavimns, 
TestiMoniasacras  Scriptur^e  omnia  diligenter  conquisita 
in  margine  notavimus;  et  quas  erant  ex  LXX  Inierpre^ 
tum  ediiione,  autanostra  vulgata  aliquando diversa,ne 
forte  vitiosa  crederenlur^  in  indicis  formam  digesta 
seorsim  impressimus,  quibns  el  Grwca ,  unde  sunt 
transscripta  ,  conjunximus  ex  antiquissimo  ValicaniB 


offi-tidere  p^issent.  Pra*iciea  iiidiresdun  tesiitnonio-  B  biblio.hecw  libro  et  aliis  venerandas  vetustatis  exem» 


rum  sacne  Scnptura;,  i|ua;  aCa.ssiaiio  \t\  expiicaii- 
tor,  vel  aliier,  quam  vulg:iia  edilio  habel,  cilantur. 
lud**x  posiremo  reruin  niemorabiUuin.  Acce&sii  He- 
gnia  S.  Pachomii ,  quas  a  S.  Ilieroiiyino  in  Lalinum 
sermonem  conversa  est,  mulio  eniendaiior,  quam 
aatea. 

Typ^^graphut  Dominicot  Basa  dedicAvit  editio- 
nem  Gregorio  XIII  Pomir.  Max.  (f  1585)  episioladau 
Komm  Kaiendis  intercalarib.  a.  M.  D.  LXXX  (15^0). 
Tam  In  hac  dedicatoria  vero,  quam  in  praefatione 
soa  ad  leciorem  hunc  luborem  maxiiue  opera  c^irdi- 
nalit  Anionii  Carafd:  susceptiitn  ac  perfectum  esse 
significat.  Quam  quideiu  posteriori  In  loco  declarat 
apertiot,  dum  codicis  jam  editi  ti  Petri  Ciaceon» 


plaribus»  Adjecimus  et  secundum  indicem^  loca  in  his 
libris  obiter  explicata  continentem,  Porro  id  quod  erat 
maxime  necessarium  ,  adversus  quasdam  minus  tritas 
hujus  auctoris  senientias^  quod  antidotum  sit  exhibi" 
tum ,  superiore  episiola  diximus.  Scripsit  quidem  Cas" 
sianus  hortatu  Leonis  '  Pont.  Max.  lucuientos  iibros 
de  Incamatione  Domini  contra  Nestorium ;  sed  eos 
quod  nullum  exstartt  in  Vaticana  bibiiotheca  manU' 
scriptum  exempiar,  ad  eujus  fidem  emendarx  possent , 
et  ab  insiituto  nostro^  quo  hominem  vere  reiiyiosum 
informare  studtnmus ,  muitum  distarent ,  omii miiis , 
addita  reguia  S.  Pachomii,  etc. 

H«c  llle,  qui  si  Ciacconius  fiierit,  dolemus  qui- 
dem,  enm  non,  ui  a  praecedenti  editore  facium  est, 


«oniiScriplM  marginibus  aucti  copiam  ab  eo  sibi  fa-  C  aperte  declarasse,  quiiiquid  muneris  critici  in  Cas- 


ctain  e^se  praedic-it ,  ne  ejus  auctoritas  deficeret , 
cujus  (  C.  C\acconii )  opera  iste  iabor  susceptus  esset. 
Addit  diinde^  Petfum  Ciacconium  cardinalit  lau- 
dati  coht»rtationibos  Cassianum  ab  innunieris  mendit 
expurgatom  in  pribtinum  splendorem  resiituisse,  no- 
tatqne  addidisse,  sed  nomen  ex  modesiia  proliteri 
recnsa&se,  tequeigitur  codici^  Ciaccomani  beueficio 
adjalum,  Cassianum  et  emendatiorein  et  locupletlo- 
rem  simul  emiiiere,  qu«>d  muiia  Ciacconii  mnnu  do- 
ono  adjttncta  reperissei,  quae  librum  illu»triorem 
reddere  potsent.  Sed  ejiismodi  augmenia ,  qu.e  spe- 
dose  qoidem  ex  uiriiisque  editionis  (  hoc  sibi  vult 
antiquiorum  et  nova>)  comparatione  lectores  discere 
jttbet,  praeier  Regnlam  S.  Pacbomii  nulla  depreben 


sianum  a  secillaium  sit,  inielligimus  autem,  eam- 
dem  ipsi  in  IrACiando  Cassiano  rationem  ab  Antonio 
Cirafae  fuisse  prsscriptam,  quam  Cnychio  pUcere 
sibi  ille  significaveral.  Cujus  summa  qn  dem  eo  ten- 
disse  videtur,  ui  leoiore^  de  locin  Pelagianismum 
redolenlibus  monerentur.  Idem  enim,quod  Cujchiiit 
in  notis  censotiis  fecit,  bic  per  observationes ,  ultimo 
loco  anie  indicet  exhibitis,  praestare  studnit ,  loca 
wma^  qum  Peiagianismi  suspici&nem  generare  pos" 
$ent,  undecitn  propositionibus  complexus,  quibus  in- 
super  paucee  aiiee  sententics  Cas$iani  piam  inerpreta' 
tionem  desiderantes^  nulla  ordinis  librorum  aut  colla- 
tionum  ratione  babita,  adjiciuiilur.  Has  vero  o6i«r- 
vationes  antecedunt  annotationum  nomine  explicaiio- 


dimus.  Sequiiur  vero  hanc  prirfationem  aliera  ad  D  nes  vocum  Cra^carnm,  quibus  Cassianut  ulilur , 


lertoret  qiioque  inscripta ,  quam  quidem  Ciarconii 
esse,  ex  superionbns  non  obscure  intelliyitur.  Igitur 
ipsa  verba,  quibus  operam  suam  deilarat,  appona- 
mus  :  Vaticana  bibiioiheca^uiqmi^  octo  nobi$  anlt- 
quis^inia  exiiibuit  Cassiani  exemplaria ,  et  ex  hi$  qum^ 
dam  emendatisnme  scripta  f  exquorum  collatione  in- 
nomorabilia  loca  tunt  in  hac  ediiione  resiituia  :  sed 

(o)  Haee  cum  verbis  antecedentibus  roiundo  parl- 
ter  eharaciere  exscriptis  vix  cominode  ab  aliquo 
eofiriliftri  poterant. 

(b)  Cauianus^  inqnit,  lestimonia  sacree  Scripturar 
fere  omnia  ex  vuigaia  editione  adducit,  quam  mfiio- 
tem  esse  inlerpretationem  et  ad  veritatem  Hebraicam 
ex^euam  affirmat.  Verum  quoniam  LXX  iutervreles. 


al|)hal)eticoetiani  ordine,8ed  uberioresaccrebi  iores, 
quam  apud  Coychium,  qui  eiucidationesUiSLS  castiga* 
torins  iiotis  suis  adjuuxeral.  Hisacces-it  rtiaiu  indi- 
eulus  locorum  Scrlpturx*  sacrae  juxla  LXX  versio- 
nem  laudalorum  (6),  additis  Graxis,  unde  desnmpta 
suiit,  ex  vetustis$imo  Vaticante  bibiiotliecm  iibroet  aiiis 
eorrectioribus, 

Jui  in  omnium  tunc  manibus  versabantur,  imbiberat ; 
ii,  ut  loea  qncedam  {sed  preecipue  ex  Proverbiis,  quce 
fortassejam  olim  inejus  memoria  insederaut)  techn- 
dum  eorum  interpretationem  citet.  Ea  nos,  mujori  ex 
parte  ab  aiiis  non  animadversa,  aut  negiigentius  ca^ 
stigata.  et  jt  qna  atin  a  vulgata  nostra  ediuone  aiiquaii' 
lulhiu  d''screpab,vu,  in  indicis  formam  redegimuSf  c\Q* 


19 


AD  OP£I\A  JOANNIS  GASSIANI  PliOLEGOMENA. 


2{/ 


SiCCULO  XVII. 

i606. 

Lvgdunit  tn-8<^.  Joannis  Cassiani  de  Inslitutione 
Renuntianliiim  libri  XII,  Gollationes  SS.  Patrum 
XXIV.  Occurril  in  Cat.  Bibi,  Mutei  BritL  Ex  litulo 
patet,  repeiiiioncm  Romanae  esse;  id  quod  Gazxus 
ctiam  10  praefalione  editionis  snse  confirmat. 
:  i6H. 

Rom(e,  typis  Camer(B  Apottolic(B;  tn-8^.  Joannis 
Cassiani  Eremitae  libri  XII  de  Instiiutis  renunlian- 
tium,  Collatioiies  SS.  Patrum  XXIV,  libri  VII  de 
Verbi  Incarnatione  cum  annotationibus  et  observa- 
tionibus.  Accesserunt  Regula  S.  Pachomii ;  Regulac 
SS.  Palrum  et  S.  Prosperi  Aquiiani  liber  de  Gratia 
Dei  et  iibero  Arbitrio,  et  observaliones  in  loca  am- 


A  aut  reformando  non  magnopere  laborandum  exitth 
mavi,  enm  tatis  emendatum  et  enueleotum  eum  nebis 
reliquerini  Cuycliius  et  Ciaeconius,  ttrt  doetiuimi  e\ 
acenratissimi,  qui  hacin  re  strenuam  operam  navarmt. 
Coniuli  tamen  cum  atiquot  exemplaribut  tum  cxcusis, 
tummss,,  et  subinde  quwdam  loca  ab  illis  pmetermista^ 
aut  minus  expensa  correxi,  aut  excusti,  et  adhxhha 
etiam  Dionysii  Carthutiani  parapkroBi,  tucem  titciii ; 
quem  tamen  paraphrattem  (satva  tanti  viri  aucloritate) 
nonnumquam  ab  auctorit  mente,  ac  tententia  aber» 
raste  tubmonuif  tectoris  interim  judicio  arbitrandum. 
II.  Annotationet  fere  perpetuat  adjeci,  quibM  non 
tolum  voces,  et  dictionet  quasdam  Gr&cat,  barbarat, 
aut  minut  vulgatat  elueidavi ;  ted  et  tententias  quat' 
que  obscurioretf  itidem  quivstiones  theologieat  ad  mo- 


bigua:  omnia  multo  cmendatiora  quam  antea  ex-^natticum  inttitutum  speclantet,  easque  perntHet  ex 


cusa.  Cat.  BibL  Reg,  Parit  et  Bibl.  Catanatent. 
1616. 

Duaci,  ex  typographia  Baltazarit  Betieri;  inS*, 
III  tomit,  Joaiinis  Gassiani  presbyteri,  quem  alii 
ercmitam,  alii  abbatem  nuncupant,  Opera  omnia. 
Novissime  recognita,  repurgaia  et  notis  amplissimis 
iiiustraia.  Quibus  accessere  alia  ejusdem  argumenti 
opuscuta,  quorum  Elenchum  sequens  pngina  exbibe- 
bit.  Studio  et  opera  D.  Alardi  Gazcei,  coenobitae 
Vedasiiiii  ord.  Benedlcti. 

Tomus  secundus  dudbus  parlibusconstni,  quarum 
altera  incipit  a  prx*fatione  Collationis  XVIll,  pagina 
881,  quaeest  tituli  ipsius.  (Jtriusque  tomi  elenchus 
post  tituluni  staliin  hic  comparet.  Insnnt  tomo  priwo 


occasione  occurrentes^  quanta  potui  facilitale  et  pertpi* 
cuitate  pro  captu  juniorum  examinavi :  unde  multi  loci 
eommunes  de  rebut  monasiicis  in  usut  quotidianos  ae 
familiares  depromi  queant.  Ingenueinterim  fateorsub' 
inde  adjutum  me  tum  notationibut  CuychH,  tum  Ciac- 
conii,  quas  proinde  et  meis,  publico  bono  consulens, 
ita  inserni,  ut  ttimen  suas  cuique  attcfori  acceptat  re- 
ferrem,  nihil  allenum  mihi  vindieans.  Neque  vero  mihi 
excidit  illud  PHnii  ad  Vetpasianum  tcite  tcriptum ; 
Benignum  cssc,  et  ingenui  pienum  pudoris  faieri, 
per  quos  profecerimus. 

III.  Porro  antiquos  ritus,  et  instituta  veterum  mona^ 
ehorum  tum  in  oficiis  divinis  peragendis  ,  tum  in  atiit 
exercitationibus  asceticis  curiote  observavi ,  et  velut  in 


de  Institulis  coBnobiorum  llbri  XII,  cum  commen-  ^  tabula  depicta  tectori  diligentivt  intpicirnda  et  eontem' 


tariis  el  noiationibus,  Regula  S.  Pacfaomii  olim  a 
S.  Hieronymo  Laiine  translata:  nunc  etiam  sclioliis 
et  notis  illustraia;  Flores  Cassiani  sive  illuslrio- 
res  sentenliaj  ex  ipsius  operibus  coIIect:i\  Joani)is 
Cassiaiii  de  Chrisii  Incarnatione  lib.  VII.  Tomo  al- 
/<?ro;  Jo.CassianiCoIIationum  PP.  XXIV,  commeu- 
lariis  et  notis  illustrala?.  Diony.ii  Canhiisiani  Do- 
ctrina  Catholica  Collalioni  XIH  subsliuua.  D.  Pro- 
speri  Aquilanici  liber  de  Graiia  Dei  et  librro 
Arhitrio  contra  Collalorem.  R.  D.  Henrici  Cuycliii, 
episcopi  Ruremondensis,  annolaii"nes  sive  noto! 
ccnsorim  ad  Jo.  Cassiani  libros.  Stalula  duarum  con- 
gregalionum  sive  Capiiulorum  generalium  orJ.  D, 
Beiiedicii.  PelriCiacconiipre^byleri  Toletani  obser 


planda  prrposui  :  Ex  quibut  itidem ,  tamquam  toch 
communibus ,  anliquitatum  monasticarum  studiosns  f«- 
telligat^  quibus  auctoribus  et  observaloribus  hujusmod* 
ritus  et  observantia*  monastica: ,  quibus  mngna  pars  re- 
gularis  discipUnce  conlinetur,  quasi  per  manus  traditas 
ad  nos  pervenerint, 

IV.  Verum  itlud  prcecipue  spectavi ,  et  hoc  potissi- 
mum  nomine  Cassiano  me  addixi,  ut  in  gratiam,  et  ob^ 
sequium  commiliionum  et  confratrum  mcorum,  ordinis* 
inquam ,  Benedictini  coenobitarum  ( cui  me  Deus  tua 
gratia  inscriptum  voluit  )  plerasque ,  ac  pra^cipuas  Re- 
gulas  sanctissimi  Patris  nostri  Benedicti ,  quantum  in 
me  ess  t,  Deo  juvante ,  pront  se  dedit  occasio ,  ex  Ca$' 
slano  expHcarem  ,  et  complures  ejut  locos  ad  Castiani 


yationes  in  Jo.Cassianum.  Iiidiccs  quaiuor,  quorum      seripta,  velut  ad  prototypum  suum  referrem^  ac  revo- 


prtmus  est  locorum  sacrae  Scriptura)  secunduin  vul- 
gatam  editionempassim  in  hoc  operc  cxplicaiorum; 
secundus,  quorumdam  locorum  sccundum  versionem 
LXX  Inlerpreium  ;  tertius,  rcrum  el  vocum  quarnm- 
dam  in  lextu  Cassiani  occiirrentium ;  qnartus,  in 
commenlaria  et  notaliones.  Prrefigilur  et  tomo  se- 
cundo  D.  Anselmij  Cantuarieiis.  archiep.,  Carmcn 
divimim  de  vita  monachorum  el  Laus  vitae  mona- 
slicae  incerto  auotore.  Prsclerea,  quid  in  hac  postre- 
ma  edilione  allahoralum  aul  curaium  fiicrit  quod 
?jiiidein  ad  sex  momeuta  relert  cdilor,  ipsius  vcrbis 
cogiioscendum  dabimus. 
I.  Primum  quidem  de  texlu  Auctons  repurgando, 


carem.  Unde  liquido  apparet ,  quanta  curay  quam  pia 
et  solerti  (emulalione  sanctissimus  pater  Benedictut  ve- 
tercs  monachos  imitari  studuerit,  et  eorum  vesiigiit  in- 
sistere,  suoque  exemplo  et  institutione  suos  coenobitas 
ad  eorum  imitationem  provocare. 

V.  Ad  hac  sententias  illustriores  Catsiani  simitibn.^ 
tententiis  et  clogiis  SS.  Patrum  Basilii ,  Hieroyiymi  . 
Augustini ,  Gregorii ,  aliorumque  passim  illustravi  ,  ( : 
roboravi,  et  exHlit  nonnullat  teiecliores  et  brevet,  veL- 
ut  stellulas  v^lendidiores,  in  unum  coltectns,  et  ordinc 
digstas  ad  calcem  operis  sfposui,  qno  ct  faciHus  mc- 
f/ionVe  mandenlur  a  junioribut ,  et  tcnacius  infiijantur, 

VI.  Ad  extremum,  ne  quid  iectorem  in  hujutvperii 


21  NOTITU  HISTORlCO-LirTfeillARIA  IN  JOANNEM  CASSIANUU.  tS 

decuTM  reiuormri  vel  offcndere,  vel  qucvu  modo  in  tr-  A  pitoU  ut  in  ftriuia  notls  dfiiiDClus  ett«  qM cohimnift 


rotem  indua-rc  pouei ,  preeier  nosirai  aunoiatioueM , 
etiam  aliai  ohsertaUonet^  et  cenMriai  nota»  tum  Cny» 
chii^  tam  Ciacconii  adjungendas^  et  ad  calcem  itidem 
iuo  ordine  collocandas  duxi ,  qmkue  ant  dotii  mou':iut 
quilibet  Ca*sianum  deiucept  imffeMO  pede  pertwrrat^ 
nikHqne^  quod  ad  operii  perfectionem  vel  animi  $ui  ie^ 
amtmtem  pertinent^  ampliui  denderet.  Qua$  quiJem 
okurtationes  diligenter  iii  pralegendai  iuadto  et  iho- 
neo^  qui  non  uique  adeo  in  his  venati,  libros  praiertim 
Collationum ,  alioique  uiiliitimoi  ^  et  a  SS.  Patribut , 
Benedicto  Thoma  Aquinate^  aliitque,  ut  dictum  ett^  tni 
iolitoty  ulititerac  talubriter  vertare  voluerint,  Subjecil 
igitur  iioias  suas  siiigulis  slatlni  capitnlls ,  doclas 
ubique  ci  frugi  plenas.  Prxfationeui  pra^cedil  ep  * 
^loU  cjiis  dedicatoria  ad  Philippum  CaverelUum  coe- 
iiobii  Vedabiini  apud  Atrebates  innc  prassulem,datA 
ex  mde  iptiui  et  prwpnitura  S.  Michadit,  nppnriiiofiis 
feriiii  CI3.  I3.  CXV.  AdJiiu  esl  eti:im  Ctiycliii  prx* 
fjiio.  Utriusque  tomi  limen  obsitiim  e^t  cunninibus 
gratulatoriis  et  anagrammaticis  ad  cdiiorem  ,  inter 
rjua?  Ptiaro  nnuiu  in  secundo  toino  ,  quod  proprio 
commeniario  instructum  csl.  Tilolus  tabula  cx  xre 
bcolpta  irapressus  est. 

1617. 
LMgduHi ,  tumpt,  Laur,  Durand;  in-fol.  Jo.  Cas* 
siaiti  Yitoi  Patram  €x  librit  eju$  de  Imtitutit  ReHMn- 
tiantium  et  Collatiouibut  excerptm.  In   Berib,  A«- 
UKgdi  Yitii  p.  563. 

1628. 


biois  impressft  suit.  Titulns  adest  dnplei,  prde  al- 
ler,  alter  «re  impretsus. 

PariMu,  opiMf  Letir.  Cottereau;  in-fol,  Joen.  Ca^ 
siaoi  opera  omuia  cum  Gommeoiariis  A/erilt  Gasm  « 
eic.  Caf.  Bibi,  Reg.  Pem$.  H  Bibl,  lot.  Renati  Itupe- 
rialii  card. 

1677. 

Lugdum ,  apud  Am»$omio%;  in-foi.  lo.  Cassiaiu 
Opcra  omnia  ei  ed.  Aleardi  GaMei;  in  BibL  Hmt,  PP. 
tomo  VU«  p.l7sefq. 

SjECOLO  ITIII. 

1711. 
PariiHi,  in-fol.  Joaoiiis  Cassivui  C(riUitJo  XIII,  do 
B  Protectlono  Del;  euro  Operibus  Proiperi  Aquit.  p. 
283  seqq. 

17i2. 
Francofurti^  $umpt,  Thomas  FrituhU;  iit^oL  io^ 
Cassiani  Opera  omnia  ei  ed,  Alardi  Gtttmi.  Col. 
BibL  Catanat, 

1733. 
Liptieet  ^P^  Wet$timo$$i  Smilh;  in-foi.  Jo.  Cae- 
siani  Opera  omnia  com  commentariis  D«  Alardi  Ga- 
iM  coenob.  Vedast.  ord.  S.  Bened.  Qu»  ediihi  ab- 
eodem  denuo  recognlu  ,  commenuriis  Ipsie  terti» 
parie  aeciieribus  illustrior  rcddiu  :  ooToque  Insoper 
in  Ubros  de  lacarnatione»  qul  desiderabatar,  eom- 
mentario  ioeupleUU. 
Ut  tilulus  ostondit,  altera  Geuei  editio  accurate 


Colonim  Agripp.,  $umpi,  Ant,  Bierat ,  in-fo/.  Jo.  G  eapressa  est ;  quod  prclo  Amsielodaroensl  UcUiUk 


Cmiani  presb.  Hassilietisis  de  Institoiis  eoenobio- 
rooi  libri  IV,  etc.  :  omniaes  recogn.  AlardiGaueL 
In  BibL  PP.  T.  V.  pari.  11. 
1628. 

Atrebati^  apud  Jo.  Bapt.  $t  Guiiieimum  Riverhe. 
tub  stgno  Boni  Pattorit;  in-fol. 

Nova  editio  ab  eodem  denuo  recogitita ,  ct  a  mcn* 
dis,  qu»  irrepserant  in  pri<>ri,  repurgoia  :  commen- 
tari:s  ipsis  tertia  parte  auciioribu4  illuslrior  red- 
diu  :  noTOf|ue  iiisuper  in  libros  de  Iiicarnstione , 
qui  desiderabatur,  coinmenUrio  locufilelaia* 

Fraeter  ea  ,  qux  in  liiulo  promissa  sunt ,  novo 
eiiam  ordine  singula  simt  dtsposiu.  Sic  post  /nHt- 
ittlfones  stalim  CoUationet  cum  Doctrina  Dionysli 


esse  ei  niiore  typorum  et  insigiii  Westeniano  In  ti- 
tufo  iropresso  colligimus.  CbarU  laroen  aspera  esl 
ct  crnda. 

II.  VersioBes. 
1563. 
Venexia^  per  U,  Trameiuino ;  .n-4<'.  c  Opera 
di  Cassiaao  Eremiu  delle  Coslitiilioni  el  Origlne  de* 
Honacbi ,  e  de*  Remedi  e  Cau.<e  di  tutti  i  yIii,  doTO 
81  recitano  Tentiquaitro  ragionamenii  de*  nostri  an- 
tichi  Padri  .. .  tradotta  per  Fr.  Betudetto  BuffL, 
Eremiia  de*  Camaldoli  di  Latino  iuvolgare.i  Caf. 
BibL  Catauat, 

mz. 

Parit ,    che%   Charlat    Savreux ;    in-S^.     c  Les 


Canb.  et  P.os^icri  libro  de  Griiiia  scqiiontur.  Post     C<)n(6rences  de  Gassien  traduites  en  fran^ois  par 


qus  iiiserU  sutit  Ccelettini  papee  pro  Protpero  et  tti^ 
iario  •  dg  Gratia  Dei  epiitola  ad  qnotdam  GaUiarum 
episcopoi^  item  Canones  conciUi  ucundi  Arauiicam^ 
circa  tempora  Leonii  papm  primi  de  libero  Arbitrio  , 
elc.  et  D.  Protperi epiitoia ad  Augitiinum.  Moi  fur- 
sii5p4>  t  Cujcbii  et  Ciacconii  <  bservaiiones  l<»giiur 
poslr^mfri»  de  Cattiani  doctrina  Attnotamentum  excer^ 
ptum  ex  Didaci  Aivarea  iib.  1  Disp.  3.  |  3,  de  Auxiliit 
dinnee  gratim  et  viribui  iiberi  arbiirii,  Tiim  deiiium 
libri  Vildelncamatione,  Regula  S.  F^aihomii,  Flo- 
re<  «\  Cassiaiio  usque  ad  Indices  exliibenlur  exclc- 
sl^  ab  lior  corpore,  qnx  ex  contenlis  primx  editionis 
in  ♦i'»c  «ovo  rlc:icho  desuor.  Tt^iiu^p  r  smjjiiln  ca- 


De  SaUg»y,9  Cal.  BibL  Reg,  Parit*  £aindem  ver- 
sionem  ab  eodem  bibltopoia  a.  1665 II  lomis  emis- 
samCol.  Bibl,  teUeriana,  nec  nou  aliam  168i.  Lug- 
duui  ap.  Jo,  Batth.  Martinum  II  toinis,  CaiaL  Bibl^ 
Catanat.  laodant.  Observant  Betiediciini  Gollaiio- 
ncni  XHl  a  traductore  jusiis  de  eausLs  es^e  reso 
cuni. 

1667. 

Parii ,  ches  Ch.  Savreux ;  tfi-8<>.  c  Los  ittati» 
tiilions  de  Cassien  traduiies  cn  frincois  par  De  So- 
tigny.  1 

III.  Cudices. 

Ilic  eos  solummodo  notsre  licct ,  qims  Cuyrhint 


f5 


kb  OFLRA  JOANNIS  CA^lAM  .  HOLIGOMEN.%. 


U 


J«iliibuU,  «|u1|>pe  qui  iimi  soiuni  iion  tlbi  fis  es^e  A  Utre agUur,  qun!  majitiii^  dniiqnit  ecodidifM  ei  uhei^ 


M^edidit  ie^itores  ceiare ,  ubi  et  quo  jure  a  se  textuv 
inutaius  sit,  quod  non  iiisi  omnibus  mss.  exeropfa- 
ribas  consentientibus  fecit ,  sed  etiam  uliro  Tarias 
leciiones,  de  quibus  ip^6  statuere  non  auderet,  alio- 
ruin  judicii  ezercciidi  gratia  apposuit.  Snnt  auteiii 
iiuuieroiKr.qaos  describere  lamen  non  sustinoit. 

I.  Codez  Affliginientii  abbati»  in  Brabaniia. 

II.  Codex  canonicorum  regul.  in  Corsendonek  in  Bri- 
bantia. 

ill.  Codex  BethieimUiei  mofuuterii  caaoaicor.  reg- 

prope  LoTanium. 
tV.  Codex  caiionic.  regul.  in  Buuo  Domni  Itnae 

prope  Niveliam. 
V.  Codex  P/an(mtaiitfi; 


pendeat ,  in  ^tii^tts  per  annos  plut  daodecim  diligtndt 
quam  maxima  auidue  vertatui  twn  el  naelut  tum  Ta- 
bularia  tane  quam  tuculentti  iiique  potiuimum  inttru  - 
cta  monumeMtit^  quibut  monatlerii  S,  Vietorit  Massi' 
tiemit  ejutque  patriarchce  et  conditorit  S.  Catniani 
initia  fideHter  et  copiote  expitcata  contervantur.  Qui- 
but  itm  partibUt  tit  auciior,  faciie  ett  coUigere  etju- 
dieare  ex  commentariomm,  quot  in  lucem  edere  insti- 
tuimut ,  accetsione.  Vitam  S.  Catsiani  et  ret  prmelare 
gettas  vix  ab  hi$toricit  veteribtu  ddibatct  et  majM  ex 
parte  ignoralat  ex  ejut  tcriptit  fideiiter  coltectat  pri^ 
mo  commentario  in  multa  capita  detcriptimut.  Tum 
allerum  tubjedmut^  in  quo  apertittime  redarguitur  iw- 
contideratittima  quorumdam  temeritat^  qum  tibi  lan- 


Ulinam  vidro  Ciacconiut  qtioqo6  octo,  quos  contu-  B  tum  jus  censendi  et  judicandi  dt  antiquorum  uripti^ 


lisse  professus  est ,  Vaticanot  codices  hoc  saltem 
luodo  indicasset. 

IV. 
Postremo  loco  fiobis  commemorandus  erii  Ither, 
ettjus  seria  quidem  professio  ea  fuity  ut  Casslanum 
post  omnium  superiorum  editorum  labores ,  corre- 
ctiorem  tandetn,  locupletiorem  et  auctiorem  sisterei, 
iied  cujus  atictor  nfequaqoam  eam ,  quam  sibi  spera- 
bat  gratiam  apud  docios  iniit.  En  titolum  :  S.  Joan- 
fret  Castianus  illustratut,  titre  Chronolofgia  Vitve  S. 
Joannis  Cattiani  abbatit^  et  monatlefii  S.  Victorit  ab 
fddem  Mauiliai  conditi ,  prfiiuin«  inter  Oecidentulia 
ccsnobia  antiquitatit^  ab  anno  Chritti  CCCCXX,  Opera 
ei  slttdfo  P.  ioaniiis  Baiitistas  Gcesxat  Aquen^is, 


uturpavit,  ut  ex  iptiut  Catmni  e^rigiit  lucubrationi- 
butf  prmter  ea  qum  S.  Protpcr  jure  refeilH  et  errorit 
coarguit,  maguam  partem  pro  tibidine  aut  indigne 
retecari  votuerinl^  aut  iltiut,  quaiet  nune  tnnt ,  non 
ette  reclamaverint  atque  tuit  iptorum  centurit  vanit- 
que  commentit  in  infimat  viHum  tcriptorum  clatset 
redegerint.  Aiterum  de  ejut  gloria  comwtntarium 
novo  quodam  modo  veiuti  tummam  quafUdam  operit^ 
rerum  temporumque  ordine  servatOj  contextum  caiei 
hujus  tomi  /  i?)  adjecimus,  ut  palam  fiat  in  ore  omnium 
quantis  prm  tanclitate  et  doclrina  virum  prateque- 
retur  honoribus  uc  ttudilt  Ecctesia.  Voluimua  etiam 
inutitatat  vrai  indagare,  Iritat  retinquere  interpretan- 
di  ejut  untentiat  ex  consuetudine  aiiorum  Doctorum 


iheologi  e  Soclelalc  iesn.  Accedit  Etenchut  tanetih-  ^  in  explanandit  cmterit  Patribut^  nec  metiendi  eas  tu 


ram,  virorumque  iltuttrium  et  abbaiiarum,  prioratuum^ 
ceilarum^  ecclesiarum  ab  eodem  monatierio  dtpen^ 
ditntium.  iiem  OnomasilcUm  rerum  et  verborum  diffi- 
eiliorum  in  Commentariit  S.  Cauiani.  Lugduni, 
sumpt.  Ahlonii  Cellier.  1652,  in-A^, 

Cave  vero  ne  quid  simile  illi  operae  hic  exspccics, 
q;iam  sab  eadem  epigrapbe  CliilHetius  navavit  Pauli- 
no  Nolano.  Scilicei  qu»  ad  Monnstcrium  spectani, 
oa  quidem  satis  bene  se  habent ,  ut  ab  auctore  in 
liis  rebus  diutissitne  versato  et  documenlis  vetustU 
abiitodante  exspectari  potest(ii).Sed  qase  de  CassiSknl 
\lta  disserit,  ingenii  se  ipsum  ludentis  figmenta  sant 
«i  dudum  ab  omnibus explosa.  Qu»  nova  auteito  su- 
per  Cassiaiii  doctrina  aliulerit ,  optime  ex  ipsius 


quidam  Indoeti  aut  iongitudine  aui  contractione  ora- 
tionit^  aut  ambiguitatey  ant  infiextone,  aut  immuatio' 
ue  verborum,  Constat  opus  duobus  tibrit^  quoruin 
primttf  capilibus  LXIV  Effi^em  S.Cattiani^  sive  Ide" 
am  Vitm  Retigiotm  proponit,  a//erde  Gloria  et  Beati- 
tttdtneejusdem  XXIX  capitihtis  aglt.  Aique  bis  in- 
scriptionibus  librorum  saiis  mentem  suam  decla- 
rasse  videri  aucior  possit.  Qux  frugi  in  iis  sunt ,  ea 
fermeeontinentur  in  octo  posteriorlbos  libri  priini 
capitibas,  quorum  titulos  hic  apponamus.  Vldelicet 
caput  57iiiscribitlir  De  Castiani  tcriptis.  Veraet  iegi 
tima  Catiiani  opera  qum  exttant  f  Caput  58  :  Qum  du 
bfu  et  sp:iTia  f  Capot  59  :  Quo  ioco,  tempore  et  idio 
mate  scripserit.  Caput  60  :  itlustratur  lietigiota  dt- 


verbis  intelliges.  Fatetur  Guesnaius,  operam  ediio-      scipiina  torutndem  prmclaris  Institutionibut  et  exem- 

ptit\  et  viuttum  pietat  pUbtica  promovetur.  Caput6l : 
Cottaiionet  pubticatm  Mattitim  primum  tum  aHbi  di^ 
tersit  lemporibut  ingenlet  exciiant  animorum  motut. 
Caput  6S  :  An  itte  tdem  qui  a  tuo  fonte  fiumt  Cauia* 
ittts,  doctrinds  integer  ac  liturm  purut  ad  not  utque 
pervenerit  f  Quod  cioiitra  Baronium  asseriiur.  Capuc 
63 :  Ari  atiquot  habMrit  Catsianut  tenevolot  ac  bani-- 
gnot  interpretet  ac  defensoret.  tbi  longa  series  Tbeo* 
iogoruin  receiiseiur,  qnae  miims  caute  a  Cassiano 
ciivniiaia  in  nietiorem  partem  inlerpretari  coiiat 

nptiil  eiiindein  biiiliopolain  pn^diit,   1657,  tN-/Oi* 


ram  Cas>iani  non  iaudare,  animi  esse  ingrSti :  ^tia- 
tnen  nondum  iia  digniuti  illum  esse  restitiitum, 
•inin  ne  perire  quidem  tacite  obscureque  plura  in  eo 
^enere  concederetur,  ct  alios  pra^t^rea  ocolos  et 
iuaiias  pestularel.  Nunc  ergo  sperare  sc  correctio- 
rem  multo,  locupleliorem  et  aOctiorem  quam  us- 
plam  atiiea  eum  proditurum.  Nam  id  videor  potu , 
iiiquii,  iii  itit  controvertiit  haud  temere  profileri^  satit 
me  idoneum  centeri  tettem  debere,  quamquam  decmtero 
HeHuitatem  meam  neque  ignaro^  neque  infieiii/r,quoniam 

\a)  kdem  pau^lo  p6st  auctor  factus  est  operis,  quo<t 
titfiium  fert  Mattilia  Centitis  et  Sacra,  et  LugHuni 


95  PK:i£FATid  HKMilCl  CtlYGBtl.  10 

»unt»  cojiis  quideRi  ioierpretaiionis  Fraterniltiem  A  bus.qui  noa  ubiqueCaftsianumorlhodoiaaperefi* 
JesQ  ab  amni  lempore  patronsm  (ese  exbibuisse  teantur,  intendii :  HaUonabiiHer^  inquit,  dtbimui  C«- 
ronsut.  Capai  64 :  Errare  Doctare*  Catholtci  poiiunt  tkoUcorum  dieta  in  benigniorem  partem  quam  powii- 
tiirakmrem  iabem,  Atque  liic  finiscst  totiusejus  dis-  tniis  interpretari ;  Itmreticorum  vero  in  odium  eorum 
putationis  et  dicae,  quam  iii  verbissupra  allaiis  omni-      perfectum  justa  ip$orum  hetresim  eesiimare» 


PRXFATIO  R.  D.  HENRICI  CUYCHII. 


Non  est  apuci  mt  dubiuni ,  benevole  et  candide 
lecior ,  qnin  studium  boc  et  labor  quem  in  D.  Joanne 
Cassiano  illustrando,  et  veterum  codicum  auctori- 
late  ab  ionumeris  mendis,  qu»  vel  scriptorum  ac 
typograpborum  incoria ,  vel  alias  ob  causas  irrepse- 
raat ,  repurgaiido  recognoecendoqoe  eiantlavimus ; 
s)>od  complures ,  qui  Auctorem  hunc  nustrum  hare- 
ifat  labis  inslmuiant,  improbabitur.  Nam  et  Gebsiu< 
ponlirei  dist.  XV ,  cap.  ^Saiicia  Romana  Joanns 
Cassiani  oposcula  inter  apocrypba  nomerat.  Et  beaiu^ 
Prosper  coDtrii  tertiam  decimam  Collatlonem,  quae 
Pelagian»  luereseos  reliquiis  pene  tou  respersa  est , 
Hbellum  edidit,  cui  tilulum  inscripsit,  conira  Colla- 
torem.  Veram  sicut  negari  non  poiest  obscuriora 
aliquol  loca »  et  errores ,  tam  in  isu  tertla  decima  , 
ituam  in  plerisque  aliis  Collationibus  inveniri :  quos 
1108  ad  calcem  tolius  operis  anuoUvimus  ,  et  nc  itii- 
pradens  lector  in  eos  impingeret,  censorias  nuta6> 
ac  veloti  antidoia  et  ainuleia  qu«dam  subjecimus  : 
iiaconstanteraffirmamus,  hosnon  lam  ipsi  Cassiams 
quam  ColUtoribus,  quos  ille  iU  opiiiatos  fuisse 
scribil ,  irapuUndos  esse.  Nam  boc  in  primis  ipssi 
ejus  pnefatio ,  qux  Collationibus  praeniiitiiur»  coar- 
S^uit :  tn  qoase  non  sua,  sed  SS.  Patrum  et  anacbore- 
laram  insiituU  fideli  sermone  narraturum  polli- 
telur.  EapropierCollationis  vigesimaecapiiedeeimo, 
posieaquam  coinmemorasset  de  Theona  abbate,  quod 
divortlo  abuiore  iaclo  ad  aaacboreilcam  vium  sese 
tradaierat,  iu  subjecit:  Aleetorehoc  primum  Je- 
posco,  ut  siveboceiplaceat,  sive  displiceat,  me 
qooqao  roodo  a  calumnia  allenum  esse  concedens  in 
suo  hocfacto»  aut  laudet^  aut  reprebendat  aucio- 
rem.  Ego  auiem  qui  non  meam  super  hac  re  sentefi- 
tiam  proropsi,  sed  rei  gesiae  hlstoriam  simplicinarra- 
tione  complexus  sum;  aequum  est  ut  sicut  mihi  de 
eoram  qui  hoc  factumprobanl,  iaude  nibil  vinJito  : 
iia  eorum  qui  id  improbant,  non  pulser  iiividia.  Quod 
eui  non  passim  ubi  Collalorum  recenset  erruics 
admonuerii ,  omnem  tainen  errandi  suspicionem  a 
^esnstulisse  videtur,  quando  se  non  sua,  sed  illo- 
ram  quos  loqoenles  iniroducit  placiu ,  ea  qua  ab  eis 
acceperat  fide  narraiuruui,  in  ipso  lotius  operis 
ezordio  promisit.  Ut  omiiUm  quod  in  ipsis  GollaitO' 
nihiisfreqoenterdis8on:c.  Uiscrepantes,  etpiignantcs 
de  graria  Christi  senientiae  habeutur.  Nam  alii  ex- 
clusa  gratia  peue  omnia  referunt  ad  libenim  arbi^ 
triumy  alii  conlra  sic  commendant  gratiam ,  iit 
iiberum  arbitrium  exclusisse  videaniur.  Qiiain  fccn- 
MHiaruffl  cofifradicli'.n(in  iion  lantum  in  fenia  deci- 


ma  Gollatione,  slcot  a  b.  Prospero  observatdm  est » 
sed  in  aliis  etiam  subinde  licet  deprebendere.  Nani 
Collalioiiis  tertiae  cap.  decimo  Paphnutius  abbas  iu 
loqoitur :  Per  quod  manifeste  probatur ,  et  initium 

^  nostrae  salutis  Domini  vocatione  fieri»  dicentis ,  £m 
de  terra  tua :  el  consumroationem  perfectionis  ac 
puriutis  ab  eodem  similiter  tribui ,  cum  dicit»  Et 
veni  in  terram  quam  monstravero  tibi :  id  est  •  noa 
quam  tu  ex  temeiipso  nosse,  vel  induslria  tua  poterls 
reperire;  sed  quam  ego  tibi  non  solum  ignoranti, 
sed  etiam  noa  inquirenli  monstravero.  Et  cap.  12  : 
Nullus  justoram  sibi  sufficit  ad  obtinendam  jusii- 
tiam ,  nisl  per  moiuenu  singula  iliubanii  eidem  et 
corruenti  fuIcimenU  manus  suae  supposuerii  divina 
clemenlia.  Quibus  licet  adjicere  ea  quae  iu  conse- 
qoentibus  aliquot  illius  Collationis  capiiibue  hsbea- 
lur :  et  quac  habet  abbas  Daniel  Coilai.  5  cap.  15  , 
et  abbas  Serenus  Coliat.  7  cap.  20.  Quae  omnia  el 
liissimilia  ioca  complura,  Cum  ex  diametro  adver- 

P  sentur  iis  quae  In  lertia  deciina  Collaiione  de  Christi 
gratia  Chaeremon  Abbas  sensisse  scribiiur,  oon  pos 
sam  in  animum  meum  inducere  Joannem  Cassianum, 
qui,  sicui  libri  deCbristi  Incarnatione  abillo  scripti 
lesUntur,  el  in  coofuUndis  haereticerum  opinionibus, 
et  in  subiliendis  et  confirmaiidis  nostris,  summa 
ingenii  dexteriiale  poilebat ,  horum  sententiis  etiain 
inter  se  pugnantibus  ac  dissidentibus  asiipulaium 
fuisse.  Exiguameoiroadmodum  recie  judicandi  facul- 
tatem  habuissety  si  banc  opiuionam  pugnantiam  quae 
in  Collationibos  cernitur,  vel  non  advertissel,  vel 
ab  ea  sibi  non  cavisset.  Accedit  quod  in  hisce  libris 
de  tncarnaliooe  Verbi,  quos  sub  finem  vitae  scripsil, 
rogatus  a  S.  Leone  Romanas  urbis  archidiacono,  qui 
Cassiano  contemporaneus  ac  poslmodum  Romanos 

0  pontifex  fuit  ejus  nominis  primus,  adversus  Pela- 
giauum  quemdamAntiochenom  episcopum  disputat, 
sicut  ex  sexto  et  sepiimo  libri  sexti  capitibus,  et  ex 
31  cap.  libri  uliimi  manifestum  est.  Cujus  errores 
leciissimis  opiimisqoe  arguinentis  ita  insectaiur  et 
confuUt,  ui  hinc  liquido  appareat  ipsum  Pelagiantc 
sectae  nequaquam  patrocinatum  fuisse.  Nec  Tercn- 
dum  e$t ,  quod  quidam  illuni  a  beato  Chrysostomo 
propterhujusceerrorissuspicionem  explobum,  able- 
gatum,  vel  ejectum  fuisse  asserunt,  praeseriim  cuni 
nulla  istius  suae  suspicionis-evidentia  aut  ceria  do 
cumenla  proferant :  et  ipse  Chrysostomus  quoque 
propter  sui  temporis  grassanUs  haereses  liberi  ar- 
bitrtt  vires  nonnumquam  iia  extollal,  quasi  gratiar^ 
Ctiri.ti   itiiquior  fui^se  vidcainr  :  qii:itiii;ii.>iii  bei:iis 


ft 


AO  OPERA  JOANNIS  C/i^SlAlU  PROLEGOIiENA. 


2« 


rei  habeat.    Qiiapropler  cum  iiic^rla    oinnfno  sTt  A  mirihce  recreati,  in  ejus  prxcepCIOriibas,  ihsliiutis, 


istius  discessus  causa,  et  ex  flne  sepiimi  Hbri  de 
iiicamaiione  pafam  sit  Cassianum,  diviim  Cbryso- 
stomum  uli  optimum  et  probalissilnum  magistrum 
suum  semper  veneratum  fuiiise,  temerarium  ^e 
censee,  sinislri  et  iucerli  c^uidpiam  de  eo  sospicari. 
Aut  enim  per  haTeticos  ab  Ecciesia  Constantinopo- 
litana ,  sire  JerosofykvilsHrii  ejecMis  est ,  lif  AHCt^ 
est  Volaierranus ;  aut  soliiudinis  desiderium  ipmn 
impulit,  ut  in  Narbonensem  Galliam  ( in  qua  sita 
^st  Hassilia)  ignotaifi  slbi  provinciam  sec6deret, 
ibiqne  duo  monastoria,  virorum  alterum,  et  alterilm 
rtiolierum  conderet;  aiit  denique  propter  studia  in* 
f^^nuarnm  discip1in;<rum  ,  et  moruro  gravitaiem, 
Rfassiliam   commigravit  :  quemadmodun)   Romani 


ei  Collatlonibns  perdlscendis,  el  ad  usum  apptican 
dis  omne  suum  studium  coltocaverunt.  Refiqui  aii- 
lem  qui  sub  nomine  Cassiani  clfcumferuniur  libri ; 
utpote  theologica  ConfeSsio ,  qu:e  ei  a  quibusdam 
tribuitur,  De  conflictu  vitiorum  et  virtutum  liber, 
qui  apud  Dominicanos  Leodienses  Casbiani  iiiiiiu 
latiA* :  et  Si  qct\  M  inveAiatitttr,  a  nobis  sunt  prx- 
lernissi :  tum  quod  apud  Gennadium  et  Trithemium 
noD  invenianiur  Cassiano  attributi,  fuin  quod  illius 
styTutn  ndn  redofeant.  Sequitor,  uiexponam  utro 
idiotnate,  Graecone  an  Latin6  scrlpsertt  Cassianus : 
nam  ti  hoc  apud  quosdam,  propier  trithemii ,  ui 
oplndir,  auctoritatem  In  qux^tioncm  Yerti  Yideo: 
quamquAm  fion  magnopere  laborandum  sit  in  istiuH 


qiToqu^  pro  Attfca  peregrihatlohe  ad  dis^ciplinas  c;i-  B  qusestionls  dlssolutlode.   Nam   ipse  C^ssianuS  in 


presseDdds  MassiliotTcuin  gymtiasium  petebant.  Us- 
qtte  adeo  cnim  in  ea  Urbe  morum  graviias  ac  main- 
ritas,  et  bonesta  studia  florUerunt,  ut  Plauius  in 
Casina,  Massifien^es  itiote^  tfimquam  optimoset  pro- 
batissimos  dixerit.  Eadem  quoqne  studla  et  mores 
mtriflce  cdtnitiendat  ftatcm  Tullias,  ^m  dtibi,  tum 
pfaeclpne  in  oratione  pro  L.  f  lacco  :  cujiis  haec  suiu 
verba  :  Ncque  vero  le,  M:is^ilia,  |!yr2^tered,  (|u£  L. 
Fiaccutii  thilttem  qua^storem  cognovisti :  cojus  ego 
cititaiis  disciplinam  aiqiie  gravitaiehi  ^  tfoii  Sdlum 
Grsrcise,  sed  baud  scio  an  cunctis  geniibus  antepo- 
nendam  Juredicam.  Qude  tam  procut  a  Gr£co)*Uni 
omnlum  regionibus,  disCiplinis,  lingutsqne  diVisA, 
cnm  in  uttimis  terris  cincia  GiitlOruin  geniibus  l)hr 


prsefatione  Cotlationnm  suaram  manirestuin  nobis 
prxbet  testimonium  <Juod  Lalino  sermone  scripse- 
rit.  In  fea  sfquidem  Leontium  ]^ontificem  et  £lla- 
dium  ^ratr^hi  atloquitur  In  faaec  verba  :  Obtineant 
oraiiones  vestr»  ab  eo  qui  dignos  hos  vef  visu  eo- 
rum,  V«t  discipufatu,  vel  consoriio  judicavii ,  ut 
nabis  ^raradem  traditionum  niemori^m  ptanana,  ei 
seriitonem  ad  dicendum  facllem  conferre  digneiur : 
quo  tam  sancte  eas ,  tamqud  ihtegre  quain  ab  ipsis 
accepimus  explicantes ,  ipsos  quodammodo  ih  suis 
institutis  inco^poratos  ,  et  qood  majus  est ,  Latino 
disputantes  eloquio  vobis  exbibere  possimus.  Et 
Collationis  terliae  ^pite  quinto  decimo,  proferens 
illud  Aposioli ,  Sughientia  nostra  ex  Deo  est;  quod 


^ ^  ,  — „ — ,  ., — 

bar}a<!  flociibus  alluatuf  :  sic  optimatum  consilio  gn-  ^  ininus  Latine,  inqUit,  sed  expressius  dici  poiest 


bernatur,  ut  omnes  ejus  inslitutn  Inudare  racilius 
po^Sint,  quam  acmuTari.  Purro  qnam  rccieCassia- 
nus  ipse  dd  Christi  gratia  seiiseiil ,  atla  ejus  opera 
teslahtur  :  ih  quibus  hon  quid  atii  opinati*  fucrlnt 
sicut  in  Collationibus,  Serf  siianl  ipsius  senteniiam 
^bij^oriii;  id  quod  eliam  in  primis  duatxrs  ccnsorlis 
ndtis  a  nobis  nnnotatum  csl.  Inler  ea  vcfd  opern  iii 
qnibus  ei  pi  a(iria  toquitur  sonteiitia ,  pr.Tier  Mona- 
sitcarum  Constitutionum  librds  qiiatuor,  et  libros 
octd  (Id  Vitiis  cnpitalibus  ,  Sepiem  Ilfi  de  Terbi  In- 
cdrn:tti()iie  libii  sunt  annuni6randi.  tlos  eniili  ab 
ip^o  Cassiaho  cditos  6t  conscriptos  esse  n^mo  addn- 
bit:ih:l,  qui  itlos  dil<g(inierlectitari(,  et  isthd  ofniio- 
nis  dlum  ciim  prloribusejus  operibus  compaf<iverit 


Idoneitas  nosira  et  Deo  est.  Quamquam  ehini  in 
commemorandts  et  citandis  sacrae  Scripturae  seii-* 
tentiis  fere  sequatur  LlXII  Interpretuni  lectionetn, 
ei  multie  passim  obscnr:e  et  Graccolaiinae  voces  fn« 
ter  legdhdum  sese  dfl^drani :  quafum  catalogum  et 
interpretaffohem  pdst  finem  totlus  opefis  adjunxi- 
nius :  quid  t^nten  prdpe  tfdsslli:im,  obi  etiamnum 
ejns  merrtorla  celebffs  habetuf,  etnon  in  Graecia,  ei 
ad  eplscoposGallias  Latihos  scribebat,  non  alio  quani 
Laiino  si^Hndne,  in  quo  illi  versati  erant,  ct  in  quo 
ipse  jam  qnoque  pfope  Massilioticum  gymnasium 
hnbitans  (ritus  erat,  utf  debuii.  Sed  neque  de  inier- 
prcte  Cassianf  umquam  audiium  esi,  neqne  u!luin 
bactenus  Graecanicum  exemplar,  sive  scriptum,  sive 


Ut  iiiierlm  silentio  prxtere;>m  fibros  hos  a  Trithemio  ^  excusum,  quod  nobis  qoidem  vldere  ficuit,  in  lucem 


il  Gennadio,  qui  illusirium  Virorum  liidfccs dcscrl- 
pseruiit,  inter  opera  Cassiani  numerari.  Priores 
vero  libri  hoc  consilio  nb  co  scripii  esse  videntur, 
ni  in  iis  vitnc  pix,  teligiosac  ct  monasticaft  certnm 
«{unindam  absolutamqucformnm  posteris  iraderet, 
(ii^ni  idcirco  qiii  numquam  de  manibus  m:)Xime  re- 
I  ^ios<iriim  deponniiiur;  firoptcr  snncla  salulnrinque 
i|ii:i'  conliiient  dogmata  et  cxcmpln.  Cujus  rei  locu- 
ptctissimos  lesleshabemus  divum  B<*nodiciiin),  Do- 
tiiinicum,  Tliomam  Aquinntcm  ,  Dioiiysiuut  Curthii- 
sinnum,  Ignntiuni  Societatis  Jc^u  primum  nuctorciii, 
v.ilcrosque  vitx  sanctimonia  cl  nionaslica  perfe- 
<.ii«  iic  insignitcr  ctaros  :  qui  Aucloriihiijus  lectione 


daium.  Jnm  vero  quod  ad  ipsius  Cassiani  lectioneni 
atiinet ,  eam  nos  ab  inliniiis  properoodum  erroribus 
ac  mendis,ex  collatlone  veterum  mss.  exemplarium. 
et  D.  Dionysii  Carthusiani  pafaphrastica  trnnsla- 
lione,  quae  multis  in  locis  mss.  codicibus  tonformis 
est,  vindicavimus :  quemadmodum  ex  castigatoriis 
notis,  qularum  tabolas  post  finem  dperls  exliibemns, 
nniinadvertere  licet.  Cnpiium  pariitio,  qiiac  mo^^Td 
in  locls  nfss.  exemplaribiis  ab  excusis  diver>a  (^si, 
Dlonysianae  paraphrasi  fere  consentanea  e^t :  nos 
lamen  ab  ea  distinctione ,  qux  hactf nus  in  iropres- 
sis  Itbris  invcnitur,  duximus  noh  temere  recedeii- 
iluni  fuissc :  praRterquam  quod  libros  ilc  lncarna«' 


Ptt/EFATIO  ALARDI  GAIJEI 


80 


tione  bactenos  ijidislinclos,  in  capiu  digesserimus.  A  hunc  nostrum  eodem  aniroi  candore  quo  a  nobit 


llis  omnibus  adjecimus  duos  indices  novos  ei  uoi- 
verso  Gassiani  opere  a  nobis  coiiecios :  priorcm,  ex- 
plicataruo)  ab  Auctoie  diviiNe  Scriplurae  sententia- 
runi ;  posteriorem  ,  insigidum  et  memorabilium  re- 
rum.  Superesty  aroice  et  candide  lector,  ut  iaborem 


aflertur,  suscipias;  eoque  ad  Dei  bonorem  et  Hei- 
publ.  ac  anim-jc  tuse  salulem  feliciler  rroaria.  Vale. 
Lovaiiii  ex  nostro  Albarum  Dominarum  monasterio 
Caiendis  Martiis  anm  1578. 


PR.EFATIO  ALARDI  GAZ/EI  ("). 


Gassianuniy  ecce»  totiescusum  etexcusum  denuo 
recudimusy  et  novo  scheroate  nonnihil  adornatum 
rarsiis  in  lucem  damus.  iMirabuntur,  snt  scio,  per- 
mulii :  et  atii  quidem  inancm  operam,  alii  lemerita- 
tem  fortassis  incusabunt ,  quod  post  alias  editloncs 
adeo  rccentes  et  vulgatas  idem  opus  .^ggrcdi,  et 
veiui  :icium  agerc,  aut  Sisyphi  saxum  volvere  vi- 
deamur.  Naro,  ot  anteriores  etantiquiorcs  pr^teream, 
edi.it  {An.  Dom.  1578)  non  ita  muitis  abbinc  annis 
haec  ioaiinis  Cassiani  opcra  ex  Plantini  lypographia 
a  niultis  mendis  expurgata  R.  Do.  Heinricus  Cuychius 
theologus  Lovaoiensis »  postea  episcopus  Ruremun- 
den.^is ,  additis  eiiam  ad  quxdam  ioca  censoriis  no- 
tatioiiibus  perquam  eruditis,  nec  non  obscurarnm 
quarumdam  Yocum  ac  sententiarum  elucidationc, 
qux  passim  multorum  roanibus  tcruniur  et  cir- 
cumferonlar.  Edidit  et  paulo  post  Pelras  Giaconius 
presbyter  Tolelanus  a  Barouio  {MariyroL  14  Mati) 
commendatos;  eaque  novis  etiam  notationibus,  et 


censuris,  aliisque  additamentis  auxit  et  illustra* 
vit  :  quac  Romx  primum  cdita  {An.  1588),  demum 
ex  Lugdunensi  ediiione  nnte  paucos  annos  hnc  deUtt 
accepimus  (An.  160G).  Quorsum  igiiur  hxc  novA  ei 
n  tam  pr<Tpropera  editio?  et  quis  eam  primo  ispectu 
non  suggillet,  aut  suspectam  habeat,  quae  superiori- 
bus  adeo  rccentibus,  et  tantum  non  a  praslo  sudan- 
tibus  importuna  se  obtrudit?  His  accedit  quod  et 
Aucior  ipse  aliquibus  fortasse  vei  suspectus,  vel 
minorc  loco  habendus  videri  possit  ob  veterem  iilami 
et  vulgatam  de  gratia  Dei  et  libero  hominis  arbi- 
trio  coniroversiam ,  aliasque  causas  non  incognitas  : 
unde  ipsum  potius  delitescere ,  quam  toties  in  pu- 
blicum  prodire  forsitan  expediat.  Gur  igttur  in  eo 
rursus  cxcudcndo  et  expoiiendo  tantus  iabor  im- 
pensus?  Verum  xquiorcs  spero  judiccs,  et  censores, 
qui  el  Cassianum  ipsum  prohe  norint,  et  quid  in  hac 
editione  prx  cscteris  prxsiitum  sit,  accurate  cogno- 
verint.  Quod  antequam  exponcrc  aggrediar,  consen- 


{a)  Antequam  ingredinris  devoiam  eloquentis  et 
sancli  auctohs  hujus  leciiiram,  quam  lanti  fecerunt 
antiqui  Paires,  pra^sertim  Pater  nosler  Beue(Iictus,et 
sih«»la:theologic.i;soldivusThoinas,nlen!n  niinKinam 
de  manibus  fere  deponerent :  non  dnbito  qiiin  scire 
avebis,  lectorbenevole,  quis  illesit  AtardusGazxus, 
qui  tam  luculentis  Cassianum  tibi  illustravit  com* 
nientariis.  iluic  ergo  dcsiderio  tuo  satisriciurus, 
pra^miticre  me  po>se  roor  non  inepte  illud  Erclt»- 
siistici  XI  :  /Von  lauda  virum  in  tpfcie  srm,  neque 
spernas  kominem  in  vtsu  svo  :  brevis  in  vclatilibn$  cst 
apis,  et  iniiium  dulcoris  liabet  [ructus  ilUus.  (Jiiibus 
veH)is  iion  secundum  focifm,  s<mI  sccundum  fnciuni 
jadirare  nos  monet  Safiens.  Frons  enini  et  «^pprios 
prseclara  saepe  tegii  animum  vilioreni  :  el  P^mlus 
apo^totus  conira  aMiulos  qui  do  ipso  diciitubaDt, 
Quonium  quidem  cpistolw  gravcs  sunl  et  foites ,  pr(e- 
saitia  antem  corporis  infirma  ct  sermo  contempttbUis ; 
respoRd»*re  non  indignum  censuit,  Hoc  ccgitet  qui 
ejusmodi  est ,  quia  qualis  sumus  virbo,  pcr  cpisiolas 
absenies^  talcs  et  pra:sent€s  in  facto  (11  Cor.  x).  Neiiipe 
quaiiivis  pii^^illu'.  corporc,  m;ipuiII(Mis  t.imcuoperc  ct 
«eiinonp.  Ct  pulchre  hoc  dcclnrat  contpnratio  Sa* 
pientis  Ecciesiastici.  Nequo  cMiiin  aquih  magnarum 
alarum,  nec  phceniz  Ion;;rrva'.  vilic,  nec  ulla;  :iliu3 
majores  nves  eaiii  mcrentur  laudcmquam  minima  in 
vol.itilibus  omnihus  apicula ,  quse  irucium  creai  ar- 
tilicioso  in  favo,  qni  iuiiimn  est  ci  mensura  omiiis 
?lulcoris.  Priinum  cnini  iii  unoipuxiuc  gcnere,  Philo- 
5opho  te>te,  est  mensnra  reliquorum  :  et  mcl  ar^ica- 
taf^ideo  hic  dicltur  initium  dulcoris,  quia  nieiisura 
est  oroniom  dulcium,  ut  merito  vox  Grspca  noii  so- 
inm  initium  verum  et  piincipatum  dnlcoris  gennine 
signiGcet.  Et  nostcr  Alardtis  Gazicus  in  volatilihus 
(qiio  nomine  contemplativas  animas  in  rerum  divi- 
naruro  jugi  speculatione  suspcnsas  accipe)  corpore 


G  qnidem  et  specie  extcriori  pusilliif  et  brevii,  et,  ut 
illi  diccbant  de  Aposiolo,  pr.Tsentia  infirma  et  ser- 
mone  contcmptihili  ;  prse  hiimilitate  animi,  qua 
omncm  sui  ostcntaitonem  fugicbat;  sed  roente  ut 
facto  cl  scriptis  (ut  hic  vides,  lector)  revera  fortis  et 
gravis,  ut  initium  ac  primatiiin  dulcoris  in  lioc  ge- 
nere  commeniariorum  haheat  friirtos  ejus,et  ex  flo- 
rnlento  opidcio  lihi  exhiheai  considerationes  super 
mel  et  favnm  dutciorcs.  Fuit  porro  Alardua  fratrum 
natu  maximus,  qui  etiam  in  voiatilihus  coeii  fiiere 
insigncs,  cl  scriptis  iii  lucem  editis  illustres.  Ange- 
li:  us  G:)z:vus  Soc.  Jesn  sacerdos  rcligiosus,  mulli- 
plici  lioctrina  et  pictate  prrclarus,  sacra  qnoque 
poesi  ccleherrimus.  Nicolau!^  Gaza^us,  S.  FraiicihCi 
aliimnM<>,conci(>nihus  pricclariscditiscommendabilis. 
N  slor  auiem  Alardus,  pr.i;  llli»  corpore  cxignus,  sed 
ct  pr-e  illis  et  p1uribu<  aliis  duicedine  seriptorum 
eximius,  ordinem  S.  P.  nostri  Benedicti  in  monaste*- 
rio  Atireljaiensi  S.  Yedasti  a  tenera  puerilia  ingres- 

T^  sus.ineodem  inculpatead  annum  nMatis  su;e60vixit, 
valctndine  ptcrumqne  innnna ,  contra  quam  lamen 
f  riitiidine  animirolluotans  perpeluo  in  maf>ni  ino« 
menii  studiis  occupahatur.  N.'m  el  teinporaiium  re- 
ri!in  administralionc  non  sinelande  in  officiis  niajori- 
bus  versatusest,  et  in  medio  adininl&trationis  illius 
dilecUs  eruditx  contemplationi^  studiis,  quantum 
vix  credi  potest,  incumhchai.  lu  hac  vero  litteraria 
occupaiione  dcfixuui  mors  ahripuit,  cuin  priiis  ta- 
men  leclorihus  benevolis  hsRC  ingenii  monumenta 
reliqui?se!,qii?ECum  luslrnveris,  opiime  lecior,  henfc 
precare  aniinae  Alardi  tui,  et  opta  illi  nt  inter  Para^- 
disi  incolas  perpeluo  gu<)tet  fontcm  a;terni  dulcoris, 
qui  tibi  hie  vclut  apis  argumcnlo^a  favum  hunc  duN 
cium  coinmenlatiouum  est  oporalus.  Yalc.  (Prffm(^- 
nitio  edilorii  Lipsiefuit.) 


ki 


AD  OPERA  JOANNIS  CASSlANl  PROLEGOMENA. 


8t 


taneoni  eKiitimayi  {Nriinuin  de  Aactore,  ium  de  opere  A  cipalatn  ei  ordinatione  postmodum.  Nunc  ut  ordini 


pauca  praefari,  quse  tam  ex  ipso,  tum  ex  aliis  auc- 
toribus  collerta  non  panim  ad  ejus  commendaiionem 
inomenti  afleraiii ,  et  lectoris  aiiimnni  iionnulla  an- 
tiquiiaiis  et  lilsioricae  veritatis  cogniilone  iurormeni 
simul  ei  oblecieni.  De  Auctore  muha  sunt  tn  elogiis 
virorum  illusirium,  quae  praeraiiohi  subjtciemus,  ob- 
servatn  digna.  Nomen  ipsum  et  cogoomen,  genus, 
ordo,  miinus,  dignitas,  deniqne  sanctilaiis  litulus 
eidem  a  qnibusdam  aiiriliuiiis.  Quae  oinnia  ut  or- 
diiie  proseqiiauiur,  et  nonnibil  elucidemus;  in  pri- 
misquod  ad  luimenclauiram  aiiinet,  prima  obser- 
vaiio  esi,  usitaiius  Ituiic  cognoniine ,  quam  nomine 
a  niaj'<ribu8  vocilari  bolitnni.  Nam  Gennadius,  et 
Cas  ioitorus,  aique  alii  nonnisi  Cassianum  nuncu- 


01  raiioni  temporum,  ac  rerum  gestarum ,  qiii  pos- 
sumiis,  insistnmu^i,  nemini  dtibmm  eose  potest,  q<un 
Cassianiis,  anirquam  in  Chrysoslomi  discipulatum , 
sive  disfiplinam  concederet,  tnulto  lempore,  vel  ab 
ipsis  piieriiia!  annis  inier  moiiaclio»  luoi  ^gyptioi, 
lum  Palaesiinos  versatus  ruerii,  et  primis  lum  reii- 
gionis  Christianue ,  lum  iiionasiicse  instilutionfS  ru- 
dimeiiiis  ab  eis  imbuius,  atqiie  adeo  monasiicam 
viiatn  romplexus ,  et  monachns  effectus.  Id  eiiim 
ipsemet  pUirihus  in  locis  di^ertissiine  tradii  :  pri- 
muin  in  pmfiiiione  ad  Castorcm  episcopum  (cui 
libros  dundecim  <le  Insiituiis  c€eo«  bioriim  itiscnpsit), 
iibi  inler  alias  c:iusas  cur  ejus  voio  ac  desideiioin 
recolfiidis   ei  enarrandi.s   monacluirum   iiistiiuiis. 


pant  (CmWor.  de  Divin.  InsUt.  i;.  29;  Sigebert,  B  qiiaR  per  i£gypiuui   et  Palapstinam  observaii   con- 


aiino  427):  cum  lamen,  aiictore  I).  Prospero,  consict 
appellaium  esse  Jo;u)nein,  proprio  scilicei  nomine; 
cognomento  vero  Cassianutn  :  qua  ilidem  nuiicupa- 
tione  Tiiihemius  alque  alii  usi  sint. 

Se<  undo  loco  in^cribitur  naiione  Scylha  :  pro  quo 
Honorius  Afruin  nominai  IHonor.  Auguilodun.  /.  de 
EccL  Scr.^  in  Castlano);  forte  quia  Scyihinm  In 
Africa  sitain  existiiiiarit ,  qiiam  alii  in  Asla  collo- 
canl  {Ptin.  tib,  v,  cnp,  9.  et  lib.  vi  c.  17;  Pompon. 
Mtla,  lib.  I.  Yide  Tabulas  Orielii,)  Qua  occasione 
plura  <le  Scyiiiarum  genie  ac  regioue  dicenda  fo- 
rent;  veruin,  iis  omi>sis  quae  niliil  ad  instiiuti  nos- 
tri  rationem  aiiinent,  ex  ea  sane  nomeiiclaiura  mul- 
torum  lestinionio  comprobaia,  conjfcturam  capere 


spexerat,  miisus  idonce  el  arcurate  tuin  temporis 
respondere  p'>s^et,  ^ecuudam  hanc  affer  .  Quodea, 
iiiquit ,  qua  a  pueritia  noitra  inler  eosdem  constiluti^ 
atque  ipsorum  incitati  quotidiani$  adhortaiionibu$  et 
exemptit,  vel  agrre  tentavimus^  vel  didieimtUf  vel  visu 
percepimus^  minimejam  postiumuM  ad  integrum  reti- 
nere^  tot  annorum  curriculist  ab  eorum  consortio  et 
imitatione  conversationis  abstracti.  N**c  minus  aperle 
Coilationis  nndecima*  cap.  1,  ubi  sic  exordilur :  Cum 
tfi  ccenobio  Syrice  consUtentes ,  post  prima  fidei  rutft- 
menta,  succedentibus  aliqualenus  incrementis,  majorem 
perfectionis  desiderare  graiiam  ccepissemtts;  statuimus 
confettim  jEi,ypium  petere ,  ac  remotissima  etiam 
Thebuidos  er^mo  peneirata,  sanetorum  plurimos^  quo- 


mihivlileorhaudimprobahilcm.Cassianumnosirum,  ^"«"*  Q^onam  fama  per  universa  diffuderat ,  si  non 

opera  D.  Chrysostomi  ad  lldera  et  religioneui  ca- 

tholicam  conversum ,  in  ejus  obsequium  ei  disci- 

plinam  concessisse  (Baro.  to.  V,  An.  Christi  400)* 

Nam  de  hac  Scytharuin  couversione  per  B.  ioannem 

Chrysostomum    prncurata  ei  perfecta  haec    iradit 

Theodoretus  llisi.  llb.  v,  cap.  30  :  Cum  videret,  in- 

qu\t^  genlem  Scythicam  doctrinai  Arianm  laqueis  irre- 

titam  teneri ,  molitus  est  sedulo  inde  eam  eripere.  Ad 

quam  profdam  capiendam  hanc  viam  excogitavit.Com" 

plures  qui  eadem  lingua  loquebantur^  presbyteros  ^ 

diaconos ,  et  lectores  ordinavit,  illisque  unam  tribuit 

Ecciesiam ,  ^norif m  opera  muitos  errore  lapsos  Eccle' 

ff(F  reconciliavit.  El  cap.  sequenti   :  Cum  accepisset 

Scythas  qui  Nomadw  vocaniur^  quique  propier  Istrum  ^ 


aecotebant^  siiienter quidtm  saluiem  appeiere;  sed 
habere  neminem ,  qui  sitim  suam  satutaris  doctrince 
fiuentis  restinguerety  viros  taborum  Apostolicorum  imi' 
taiores  conquisivit ,  eosque  illis  erudiendis  prcefecit, 
ilaec  iile.  Quibus  sane  cum  Gennadii  alioruroque 
testinionio  collaiis,  et  rationis  lancc  perpensis,  vix 
est  ut  quisqa;im  jure  dubiiei  horum  alierum  admii* 
tere ,  et  raium  habere ,  aui  Cassianum  e  Scyihica 
gcnte  oriundum  inter  suos  geniiles,  opera  ei  indus- 
tria  D.  Chrysostomi,  ut  dicium  est,  ruisse  ad  fldem 
orhodoxam  tiadmium;  aut,  quod  majus  est ,  ab 
eodeni  ciijus  di^^cipulus  effeclus  fuerai,  ad  conver- 
tionem  su»  gentis  cum  aliis  presbyieris  ac  diaco- 
nis  fuisse  ordinatum  ac  desiiuatum.  Ai  de  boc  dis- 


cemulandi  studioj  agnoscettdi  sattem  invisere.  Igitur  ad 
oppidum  jEgypti ,  cui  Thennesus  nomen  est ,  emenaa 
navigatione  pervenimus.  Haec  ibi.  Riirsiis  Collat.  17 
(Cap.  2  et  sq.)  per  multa  capiia  luculenter  osiendit 
quam  fucrint  solliciii  Germanus  ct  Cassianus  de  re- 
ditu  ad  buum  coenobium ,  ei  quain  diligenier  hanc 
iliis  curain  exemerii  abbas  Joseph.  Addit  proiude 
C:issiaiius  cap.  51  ejusdem  Ccllaiiuni»  ha*c  veiba  : 
Licet  parum  deinceps  esnemus  de  nosira  promissione 
solticili ;  tamen  expleto  septem  annoruin  numero,  spon- 
sionem  nostram  gralantcr  imptevimus.  Excurrentea 
namque  ad  ccenobium  nostrum^  itio  im  tempore,  quo 
de  impetrando  ud  eremum  redim  fiduciam  gerebamus , 
eic,  pristinam  rediniegrabimus  charitotem^  tandemque 
ad  plenum  aculeo  nostras  sponsionis  evulso^  ipsis  quo* 
que  cum  gaudio  proscquentibus ,  ad  Scyih  ece  secrfta 
soliludinisremeavimus.  Ex  quibus  oiiitiibus  clari-siine 
p:iiel  Jo*nuetu  Ca^sianutn,  cuui  pei*e  puer  es<et , 
fidem  Chrisiianam  et  monasticen  inter  moiiaclios 
esse  complexum,  et  mona^licae  obedieniiae  legibuj 
asiiicium(Fi(/enom/ion6ftiadc.l  Co//al. ll),id<iue  iii 
coenobio  Syriae,  quod  alibi  expressins  vocai  Beililee- 
miiicuui ,  id  temporis  cel«  bcrrimum  :  cujus  citam 
alias  8a'pius  uieminit  {Ub.  iii  Inst.  cap.  4,  /.  ly, 
cap.  51),  nec  non  suae  renuniiiitiouis  ,  profossionis, 
et  instioitionis  mona^licai»  ibidem  suscepiaR.  in  qiio 
quidein  coenobio  aicuorem  (|iiauidiim  iniisse  vidrtur 
auiiciiiam  et  socieuiem  cum  Germauo  eju&dem  pro- 


55  PRiBFATIO  ALARDl  GAZifiL  5i 

fetskNiift  et  Cflenobii  monaclio,  licec  foriasBc  scniore  A  etiam  eremil»  CASsiantts  apod  plerMnoe  obtinueril. 

Venim  qua  raiione  (dikerii  aliqui-},  qtiare  occasio- 


ac  pruveciiofe.  £s  qooiilud  coii8ecutuni  est,  ut  vix 
bienuiu  ibidt*ui  peraclo,  sive  uiajoris  pt- rfectionis  de- 
Mderio,  sif  e  alia  quavia  ei  cau>a  ,  ui  SS.  palrea  ei 
anachciretas,  tuin  ifi^yptios,  tuiu  alios,  iii  reiiiotis 
elabdiiia  lods  deKen.es»  et  uuctilatis  fania  celebres 
iovi^riiii,  obienia  ^entorum  liceiuia,  de  mouaste- 
rio  t$T9m  aiubo  loiigaiu  et  perditticiiein  peregrina- 
iiouera  simol  liiierint.  et  pierasque  i^gypiif  Scy- 
ibiae,  alij^que  boliludiiies  peragrarint,  ei  cuui  iiiultis 
ac  saociioribus  patribus  babiio  ramiliari  coUoquio 
et  eoogres^u  de  rebus  diviuis,  ac  salutaribus  prae- 
seriiin  ad  vit»  monasticse  perfeciioiieui  speci.inllbiis 
wagoa  aninii  propensiot.e  ac  devotione  coututoriuC. 
iJude  et  scnbendi  Collatione»  Pairuiu  ipM  Cjs^iduo 


II e  Cassianus  cuni  kuo  Gerinauo  ex  tani  longa  pere- 
grinatione  iu  Joaunis  Ciiry>osioini  potiiiam  ac  (anii- 
liaritatein  devenit,  et  interejos  discipubis  ci>(»piatns 
est?  ttsi  nibil  bic  certi  coinpertum  bal)eaiu»  credi- 
derim  tainen  id  diiabus  ex  causis,  vel  uiralibei  iila- 
ruro  accidisse,  vel  quod  de  eorum  sanctitaie  ac  re- 
ligionis  fervore  ccriior  factns  Chrysostomus  eosdem 
ad  se  evocarit,  ut  corum  doctrina,  consilio»  et  opera 
rooiiachoi)  quosdain^Origenisias,  qui  his  iemporit)US 
in  Orieiite  varias  turbas  excliabant  ( Baron,  aniio 
403),  ad  saiiiorein  mentetn  revocaret  :  qiiod  loaxi- 
me  in  vtais  habebai :  cum  e  diverso  Tbeopbilus 
Alexandrinus  durtus  cuin  eis  ageiidum  decerneret. 


posimt^daiu   ona  oc«'asi«i    biiuul  et  nrguiiientuni.  B  Utide  simullates  et  niagna  di^sidia  inier  bos  |>attes 


Mbil  eoim  aiiud  Collalionum  vocabulo ,  quaui  faini- 
liares  eoiigre^sus  »eruiouesque  cuin  illis  pairibus 
babiioe ,  aaluiaresqiie  iusiitutioiies  privaiim  ab  iltis 
acceptos  toIuii  imelligi.  Et  bii;c' quideui  ex  multis 
CoiiOtioiium  locis  ceria  et  indubiiasa  redduutur. 
Njm  ColUiioiils  primje  c.  i  debac  peregrtnatione, 
ei  Geriiuuii  iiltiis  iiidividu;i  socieiate  ita  scribit  : 
Cum  iu  erimo  Scythi^  ubbaiem  Jfoien,  etc,  iiis/iitt- 
tioiu  eJMM  fundari  cupient  expeiiuem  una  cum  tanclo 
abbaie  Germmno^  cutn  quo  mHn,  ab  ipio  lyrocinto  ac 
rudimeniis  mUnio!  epiritalis  iia  individuum  deincepM 
eontubemium  lam  in  ccenobio ,  quam  in  eremo  fuit ,  «1 
cuneii  ad  tignificandam  iodalitaiis ,  ac  proposili  nosiri 
pariiitatem    pronnniiarent  unam  meuiem  aique  ani'- 


exarserunt  :  vel  potius,  quod  lidem  Germanus  et 
Cassianurf,  cum  eadeui  teinpesiaie  iii  ifigypto»  nec- 
non  Palxsiiiia,  diise  monacbonim  faciiones,  puta 
Aiiibropoiiiorphitaruin  et  Origeni$taruni ,  iiiiiiuis 
odiis ei aliercatiouibus dtcertarenl,  neforte in  banc 
Yi*l  illam  p»rtem  deciiiiaiites,  in  crrorem  abduce* 
rentur  :  et  iiiiemadmodum  A|»ostolus  ait  (Gal.  ii),  iie 
in  viinom  currerent,  ant  cucurrisseni,  sose  fldei  ei 
salnti  consiileiiif^  ad  B  Chryi^osiomum  pairiar- 
chain,  ut  prflpcipuum  Orieiilalis  Eccloi»  dociorero 
et  veri*atis  antesignanuin  confugcrint,  a  quo  huiiia- 
niter  excepli  et  in  catholica  (loctrina  confinnati, 
deinceps  in  ejus  obsequio,  et  disripliii;i  pcrsevera- 
rini.  Ut  se  res  habeat,  certe  Cassiannm  D.  Cbryso* 


iM«rfi  dmobus  inesse  eorporibus  ^  pariterque  ab  eodemC  siomi   di&cipulum  exstitisse  non  modo  Triibemius 


abbate  {miWI  ei  Moyse)  ccdificatwnis  sermonem  fusis 
lairymis  ambiremus ^eic,  Ruisu»  Coltaiionis deciiiiae 
sexue  c^p.  4,  percuiictanli  abbati  Joi»eph  nuni  Iraires 
gffriiiaiii  essiui ,  rebponderuut  :  iVon  carnaii ,  sed 
sptriioll  fraiernitate .  u  e^se  devinctos ,  et  ab  exordio 
renuntimtioms  suce  tam  in  pcregrinaiione^  qnas  ab  utro' 
fue  fuerat  obtentu  militiie  spiritaiis  arrepta ,  quam 
in  csenobii  siudio  indiwdua  semper  conjunci^one  socia" 
ios.  Ct»liatioiiis  undtcimse  cap.  1  narrant  de  coeno* 
bio  Syriae  (lllo  niiuirum  BelhleeiDiiico)  in  quo  dc- 
gebant,  iCgyptum  petiisse ,  ac  reinotissiinam  The- 
baidis  ereuiuiu  penetras^e,  atque  inde  in  ulierioribus 
i£gy(iti  ijariiba-^  pluriinus  patres  convciiisse  aut 
saluias^e.  Deniqiie  fjtisdein  Coibiioiiis  capile5  tiaec 


aliique  tolantur  :  sed  ei  Cassiantis  ip^finet  ingenue 
agnoscil,ac  proritciur;  immo  quidquid  ipsc  sciret, 
eideni  liberaliter  acccptum  referi  siib  finem  operis 
de  Incarnaiione  {Lib.  vii,  c.  51),  ubi  inter  alia  de 
Chrys<isiomo  praiclare  dicta  :  Ille,  inquit^i/^nt^ii^  ipse 
vobis  etiam  hac^  quae  a  me  scripta  sunl,  commendet : 
quia  hcBC  qnce  ego  scripti^  itle  me  docuit,  ae  per  Aoc, 
non  tam  meum  hoc  quam  illius  esse  crcdiie :  quia  rivus 
ex  fonte  corvitat,  et  quidquid  pulatur  este  ditcipuli^ 
totumadhonorem  referri  convenit magisiri,  Hstc^tl  alia 
adConsianiinopolitanos  magnacuni  laudi^Cassianus, 
quibus  memoriam  sui  magistri  Chtysostomi  gralo 
admodum  ac  propeuso  aninio  prosecutus  est. 
Sed  jam  ad  qiiartiim ,  qui  in  prai^dlciis  elogiis  ei- 


ad  abbatem  Cheremonero  Gerro:inus  ille   siio  et  D  dem  ascribitur,  honorarium,   lituluin    veniamns; 


Cassi  ni  nomine  :  Debet  hoc  satiem  labor  tanti  itineris 
obiinere,  quod  huc  de  Bethieemitict  ca^nobiirudimeniis, 
insiitutionisvestra  desideno^  et  profectus  nostri  amore 
praperavimus,  11  rcille.  Qu  >nlum  \cro  teniporis  iu  hac 
lani  longiiiqua  profectione  traiisegerint,  etsi  cerlo 
dcfiniri  iion  |>ossit,  qutHl  nusqoaui  reperiatur  cxpres- 
sam,  tameii  ex  eo  qiKKl  C**liatione  17  cap.  uli.  pro- 
fii«*nlur  se  in  s-  la  Thcha  dis  r^gione  et  rrcmo  sep- 
tenniuin  explevisse,  constMiianeuin  e^t  non  nioilicuin 
lenipori.s  spati  ini  reli<|use  pcregriiiHiioni  fuisse  iin- 
peuMim;  ui  miruin  iion  sii,  si  pro  tani  itiniini  el 
toi  annos  continiiat»  anachoroiaruni  cl  crciiiitarimi 
cnusiiettidine,  consortlo,  et   coliabitniionc   titulum 


diaconii ,  iiiquam ,  sive  diaconaius.  Qnein  enim  cum 
sua  genie  Scythica  per  ^alutarcni  et  orthodoxam 
doctrinam  pius  il!e  pater  in  Christo  fore  genuerat: 
vel  rene,  ui  sapiens  mngister  in  discipuliim  et 
doitrin»;  su.Talumnum  allegerat,  eumdem,  ut  G|i- 
scopus,  dignum  hocniunere  ac  ministerio  jndicavii. 
Id  ,  pncter  Gennadii  ac  Trithctnii  assernones,  Cas 
sianiis  ipse  sibi  griitulabundus  agnoscit  loco  supra 
citato,  ul)i  se  adMptatuni  a  beatissim»  mein' riae 
Jonnne  in  ininisicrinm  sacrum,  atqiie  oblatiim  Deo 
conimeniorat.  fJemque  conflrtnai  Theodorus  dlico- 
nus  Rom.  apmi  Palladium  iti  dialogo.  Quidni  vero 
bic  etiaiu  urw|n)d  ainplhis  autuniemus ,  et  duni  Cas- 


S5 


AD  OPERA  JOANNIS  CASSIAM  PROLEGOMENA, 


30 


sianum  a  Joanne  patriarcha  Consianiinop.  uiaconum  A     Ex  his,  credo,  Tacile  animadyertis,  lecfor,  quam 


ordinatum  audimus,  non  modo  diaconii  ordine  ac 
nunere  initiatum,  sed  et  archidiaconatus  digniiate 
auclum,  cumulatumque  seiiliamus?  Cur  enim  non 
eiiam  subdiaconus  ab  eodcm  diceretur  ordinalus  : 
iiisi  ut  diaconus  anlonomasiice,  id  est,  archidiaco- 
nus,  seu  primus  inicr  diaconos  inieliigatur?  Non 
enim,  ut  hodie,  sic  olim  Ecclesi«  usu  receptum  fuit, 
ut  archidiaconi  munere  fungerentur  preshyieri  :  sed 
ei  toto  diacoQorum  ordine  ac  numero  paucissimi , 
iique  apUssimi  deligebanlm-  archidiaconi,  qni  epi- 
scopo,  sive  pontifici,  velul  oculi  capiii,  proxin.e  de- 
servirent,  el  pro  eo  diligentius  iu  domo  Dei  excu- 
barent ,  ut  in  Ecclesia  Komana  celeberrimus  marlyr 
ac  levita  Laurentius,   in  Valenlina  Vinccniius ,  et 


inanis  ac  fuliiis  sit  quorumdam  opinio  »  qui  Cassia- 
num  a  D.  Chrysostomo  diaconum  ordinatam,  deinde 
post  aliquot  annos  expulsum  et  ablegatum  fuiHc 
scriplis  prodiderunl,  nuUa  hujus  auipicionifi  aliata 
causa  vel  probabiii  argumento,  praesertim  cum  nul- 
lus  veterum  scriptorum  banc  notam  Cassiaoo  inus- 
sisse  legaiur.  Dicant,  obsecro,  quando  buocabipso 
expclli  contigerit ,  qui  etiam  post  ejus  exsilium  in 
ejus  obsequid  perseverasse  cognoscitur,  et  pro  eo 
legaliono  funclus  ad  lanoceutium  ponlificem  f  qui 
ejus  defuncii  mea)oriam  tantis  laudibus  et  encomiis 
cxiulit?  qui  eli:<m  multis  post  ejus  obiiura  aimis, 
lam  prxclarum  edidit  sux  erga  eumdem  propensio- 
nis  ct  observantisQ  lestimoniiim  ,  ut  uuUam  penltus 


recentiore  mcmoria,  in  Ultrajectensi  Aldcbcrtus,  in  B  vcl  tenuissimam  reiiqucrit  aiicujus  simuitaiis  sus- 


aliis  alii  fecisse  leguntur  :  qui  si  ad  saccrdutii  ho- 
norem  promoti  fuissent,  diacoui  aut  archidiaconi 
esse  aut  dici  desiissent.  Hnjus  certe  dignitatis,  sci- 
licetarcbidiaconatus,  praerogativa,  cxteris  ilemdo- 
(ibus,  ac  virtulibus  eidem  acccdentibus,  id  demum 
consecutus  videtur  Cassianus,  ut  intcr  primarios 
Ecdesiue  Constantinop.  clericos  deligeretur  ad  ob- 
eundam  pro  Chrysostomo  legationem.  Cujus  rei 
tesiis  locupies  idem  ille  Theodorus  anliquus  scri- 
ptor,  qui  inter  aUas  legationes  pro  eodem  Cbryso- 
stomo  in  exsilium  acto  ab  Ecclesia  Constaniinop. 
ad  Innoceuiium  poniificem  Rom.  missas,  hanc  Ger- 
mani  presbyteri ,  et  Cassiani  diaconi  legalioncm 
quarto  loco  describens,  ita  ordltur  :  Posl  Patladium 


picionem.  Verum  hujus  erroris  occasionem  scite 
observavit  card.  Barouius  ex  eo  manasse,  quod  cum 
pro  Joanne  Cbrysoslomo  Cassianus  cum  aliis  ejus- 
dem  Ecclesias  clericis  fuisse  repcriretur  expuisus» 
eumdem  a  Joanue  ipso  expuisum  per  incuriam,  aut 
oscitantiam  existimarint :  cum  non  ab  ipso»  sed  pro 
ipso,  et  ejus  causa  (unc  coutigerit  cum  aliis  extor- 
rem  fieri.  Yerum  ad  alia  progrediamur»  Perfunctus 
ea  legaiione  Cassianus  quid  deinceps  egerit,  quo  se 
verterit  tanto  parente  et  patrono  suo  Cbrysosionio 
postmodum  orbatus ,  Baronius  paucis  verbis  ita  per- 
strinxit  :  Po$l  h(ee,  Caisianus  pro(ecius  in  jEgyptum 
ibi  monasticam  vitam  excolere  capit^  indeque  scribendi 
Collationes  Patrum  fiausit  argumentum.  Exstat  Isi- 


Germanus  presbyier^  Cassianusque  diaconus,  viri  ma-  G  dori  PelusiotcB  ad  Cassianum  epistola,  cum  aggressus 

gnw  religionis^  titteras ,  ab  omni  clero  Joannis  attule- 

rtifil,  continentes  Ecclesiam  ipsam  lyrannidem  perpes- 

$am  fuissef  episcopo  per  vim  militum  ejecto ,  el  in  ex- 

sHium  misso,  etc.  Sed  et  idem  Innocenlius  papa 

ejusdem    Ecclesiae    Constaiitinopoliianrc  clero   ac 

populo  rescribens ,  ita  exorsus  est :  Ex  Utteris  cha- 

ritatis  veslras  t  quas  per  Germanum  prcsbyterum,  et 

Cassianum  misistis ,  etc.  De  hnc  porro  legalione »  et 

legatorum  altero  Cassiano  diacono  nuncupalo  agens 

Barouius  :  Est  mentio,  inquit  (Ubi  supra)^  de  Cas- 

siano  in  litteris  Innocentii  papce  ad  clericos  Coustan- 

tinopolitanos :  quemquidcm  Casiiamim  Hluni  putamuSf 

cujus  funP  Collationes  Patrum,    Nam  et  Gmntidius 

hunc  ewndem  a  Joanne  Chrysostomo  diaconum  ordi- 

natum  tradit  :  adeo  ut  qui  astruere  velit  hiuic  Cas^iii- 

num  diversum  csse,  dnos  nccessc  habtat,  i:t  ugirmct 

Joannis  Chrysostomi,  ejusdem   nominis  el  mnnais 

fuisse  discipulos,  nomine  CassianoSf  eosdcmque  dia- 

conos.  Haec  Baronius,  unum,  el  euuidem  Cassianum 

pro  Chrysostomo  legatum  el  Coltalorem  cssc  confir- 

mans.  Quibus  addo,  pari  argumcnto,  non  tanium 

duos  Cassianos,  sed  et  duos  iiidem  Germanos  pres- 

bytoros  ejusdem  Chrysostomi  discipulos  et  coseta- 

neos;  alioquin  admitli  oporicre ,  aherum  vidclicot 

Cassiatii  illius  pro  Chrysostomo  Icgati ,  alterum  vcro 

nostri  Collatoris  in  illa  peregrinatione  et  professiono 

monastici  socium  et  collegam ;  quod  nulla  veterum 

auctoritate  aut  memoria  suiTragaute  quis  admittat? 


esset  vitam  monasiicam  profitiri ,  qua  eum  in  primis 
sibi  coercendam  eue  linguam  admonuit.  Ita  Baronius 
eo  sermonis  stylo  usus ,  quasi  iodicare  velit  Cassia- 
num  tum  demum  post  legationem  pro  Cbrysostomo 
obiiam  profeclum  ia  ^gyptum»  vitam  inonasticam 
excolere  ac  piofKeri  ccBpisse.  Qu»  senientia ,  vel 
opinatio  ita  pr^ecise  accepta ,  et  nullo  olio  auctore 
nixa,  cum  verbis  ipsius  Cassiani  siare  nequit,  qui- 
hus  ipsum  non  modo  ante  iegationem,  verum  et 
multo  ante  on)nem  Chrysoslomi  notiiiam  et  consue- 
tudinem ,  immo  ab  ipsis  pueriliae  rudimentis  viiam 
monasiicam  excoluisse,  eamque  tuui  in  coenobio, 
tuni  in  eremo  palam  prufes!»um  esse  superius  luce 
mcridiana  clarius  oslendiums.  Verum  iieri  potest , 
^  et  proclive  admodum  est  credere,  Cassianum  abso- 
lulo  legaiionis  oriicio  et  B.  Chrysostomo,  ut  dictum 
est ,  paulo  post  defuncio ,  moerore  animi ,  et  rerum 
humanarum  tscdio  affectum;  et  prisiinae  consuetu- 
dinis  et  consortii  SS.  Palrum  in  ejus  prxcordiis 
revivisccnte  memoria  ac  desiderio  stimulatum,  rur- 
sus  yEgypium  et  Palaesiinam  repeiiisse,  atque  ibidem 
intcr  monachos  vitam  monasticam  cxcoluisse,  et 
doclrinam  ineunte  aetale  perceptam  altius  animo 
imbibi^sc  ,  ac  memoriai  commendasse,  quam  poslea 
lilteraium  monumentis  consignavit.  Quo  quidem 
spedasse  credeudus  estBaronius  :  qui  tamen  baud 
facile  cxcusari  potest ,  quod  id  ita  expresserit ,  ut 
lum  primum  coepisse  signiAcarc  videalur.  Quod  au* 


S7  PKi£PATIO  ALAiiDl  GAZiCI.  S8 

leinad  illam  atiinet  Isidori  Peliisiolaeepisiolam.qua  A  pagandx,  et  salutis  animarum  proeuranfl?,  sttidio 


Cassianum  de  freoanda  linguae  licentia  serio  admo- 
Duit,  eam  quidem  ad  Cassianum  nostnim  niona- 
cbum  scriptam  es^e  cum  Baronio  scniio  :  prxseriim 
cnm  constet  Cassiano  coxtaneum  ,  el  «'jusdem  ma- 
(listri  CbrjsostOQii  discipuluro  fuisse  illuni  Isidorum : 
no:i  lamen  eo  tempore  et  xtate ,  qua  ¥ult  Baronius; 
ai  multo  ante,  cum  adhuc  juvenis  in  coeiiobio  ilto 
Beihleemitico  ageret.  Nimis  enim  indeccruni  et  iu- 
congrmim  fuisset  Cassianum  jam  aetate  provectuni , 
et  tam  officio,  quod  sub  Clirysostomo  gesserat , 
quam  adeo  lioiiorifica  legatione  ad  sumnium  pOQti- 
dcem  hahiia,  clai  um  et  iltustrem,  immo  et  religione 
conapicuuiu.  sileiiiii,  et  c«»ercenda!  lingiiap»  ad  insiar 
piieronii»  f  admoueri.  Quod  ex  ipso  eliam  epistolae 


vohr^mentus  innrdesceret,  muliosqueulriusquesexus 
Chri^tiaitos  iis  iii  locis  ad  Evaiigelic^e  periectionis 
seniitam  insistendam  tuui  verho,  tum  exemplo  ad- 
duxis&et  :  apud  Hassiliam  duo  monasteriat  viroruiu 
unum,  alierum  mulierum  condidisse ,  ibique  regula- 
ris  ac  monasticse  disciiiUnae  stabilicndae ,  et  ad  po- 
steros  traQ!»mittend»  prxclara,  et  s«lida  jecisse  fuii- 
dauienta,  iidem  illi  ^tiiciores  sunt.  Unde  et  DomiKi 
abbatis  ac  coenobiarchx  deinceps  illi  merito  iod^ 
lum  fuerit  :  nisi  quis  ad  priscum  morem  referre 
malit,  quo  soliii  atiaclioretae  seoiores,  aut  saBctiores 
voce  Syra  abba,  vel  Latina  patres  proniiscue  appel- 
lari  :  quomodo  ct  Cassianus  suum  Germanum  abba- 
tem  passim  nominat.  Negue  vcro  pratereuBdom  hi# 


conicxlu  quivis  facilo  judicabil.  Caeterum  qaa  ex  B  ^fiine  ei  conjunctum,  nec  minu»  boiiorarium  domni 


causa  vel  occasiooe  Cissianus  ex  il!!gypto  vel  Pa- 
tafstina  tandem  iu  Galliaa  transmearit ,  eiMasaili^ 
Gallge  Narboncnsis  Qobiie  emporitim  appuierit, 
etsi  a  uemiQe  prodituin  sciaiii ,  oiiinor  tauien  id  ejus 
temporis  calamitati,  et  h^ereiicorum  improbiiati 
ascrtbeDdum.  Aquo  siquidem  iucarnalionis  Domi- 
iiicx4i6  coQiigit  monasterium  illud  Betbleemiticum, 
in  qao  Cassianus  moiiasiicam  vitai»  professus  fue- 
ral,  a  Pelagianis  invadi,  diripi,  ac  propeinoduui  de 
vasiari ,  connivente  Joaniie  episcopo  iliertsolyuu- 
taoo ,  in  odiuin ,  ut  cred:tur,  D.  Ilit:ronyuii  adliuc 
superstltis,  ul  refert  Baronius  in  Annal.  Qua  de  re 
exstant  liiierae  Iimoceni.  papx  ad  euuideiu  Hiero- 


vocabuium ,  qiiod  epistolas  Gastoris  praefert  lAScri- 
ptio  :  Ad  DOMNuii  Cosiumiitii  ^bbatem  Mamiien$m- 
llanc  eiiiiii  voci  in  eisi  miQus  (^tinaBi ,  tamen  a 
multis  »»i>cijlls  in  EccUsia  usitatain,  eamdemqae  \i- 
ris  clarissiinis,  ac  subiiide  etiam  sanctis,  trbui  soli 
tam,  |>ra&icr  isiius  epuitol9  testiroouium;  praRter 
antiquissimas  itidem  ecclesiae  Litanias,  quae  sum- 
mum  pomificem  domnum  aposiolicum  appellant, 
mulu  suppetunt  alia  veteruin  Pairum  teitimonip. 
Priinuni  Evodii  episcopi  Uxalensis  in  librii  de  mira- 
culis  S.  Steihaiii  apud  D.  Augusiiuum ,  ubi  S.  Pro- 
tomartyrcm  sxpius  domnum  SicphaQum  vocat  el 
domnum  meum  Uxalensem,  primarium  ejus  loci  vi- 


nyiuum.  Quarum  occasioue  luriiaruin  perquam  crc-  ^  ruin  inteliigcns.  Alterum  D.  Beoedicti  c.  63  Regu- 
dibile  videiur  CaSi»ianum  ex  loiiga  iita   peregrina-  ^  la;«  ubi  de  abbatis  appellaiione  ita  statuit :  Abba» 


tione  reversum ,  cuin  illic  tuto  ac  quiete  consisterc 
non  ticen  t,  Gailicaiias  partes  appetiiase,  ac  demum, 
Dco  disponcnte,  apud  Massiiiam  pietatisac  religionis 
sedeib  ac  douiicilium  elegisse.  Atque  tiliic  obor- 
uim  snspicor  quorumdam  opinioQem,  qui  C.issianum 
ab  Hierosolymitana  Ecclesia  ab  hxreticis  ejecium  in 
Masailiaiu  transiisse  scripscrunt.  Quod  eiiim  apud 
Hassiliam  resederit,  ibique  multo  deiuceps  tempore, 
et  ad  finem  \iiae  denioratus  fueiit ,  non  modo  Gcn- 
natlii  ac  Tiiiti«imii  eiogiia  mauifeste  declaratur  : 
sed  et  ipsius  Cassiaiii ,  nec  nou  D.  Prusperi  testifi- 
caiione  certo  pertius  comprobaiur.  Nam  ipse  qiii- 
dem  tam  in  pr^faiionibus,  lum  aliis  in  locis  haud 
obscure  indicat  se  jmu  in  occiduis  Gall  aruia  parti- 
bus,  ctGallicanis  provlnciis  ageiitem  tam  Insiilulio- 
nes,  qoam  CoII^tjoAes  scripiis  mandabse,  easque  plu- 
ribus  episcopis  Callicaais  sibi  QOiis  ac  ramiliaribuK 
d 'dicaa$e.  Prospcr  vero  ipsum  Massiii»  insigueui, 
f*(  facundam  scriptorem  babiiuro  fuisse  tesialur. 

Uuem  cum  alibi  iodicet  sacerdoialis  fuisse  ordi- 
uU,  dum  Collatiouibus  describendis  operam  daret, 
consentaQeum  cs^jam  autea  pietaiis  ac  doctrinx 
inioitatsaceidoiiiordine,  qaqntadmodum  Gennadius 
ct  Tritbemiuf  iiidcm  prodidere,  sive  a  Mas>iliensi , 
sive  ab  aliquo  A\o  Galliarum  cpiscopo  fuisse  initin- 
iiim,  et  consecraium.  Unde  et  Gejasius  pontifei 
Cassianum  presb^terum  Galllarum  nuncupai.  Lido 
vero  cum  inujore  iu  dies  plctatis  ac  religionis  pr.i 


(quia  vicet  Chrisli  agere  credilur)  bOHNUS  el  abbas 
vocetur^  non  tua  auumptione  ^  $ed  honore  et  anwro 
Oiristi.  Tertium  Gregorii  Turoneosis,  qui  iib*.x 
cap.  ull.  de  S.  Martino  lonueits  :  Domnut  i/ariinris, 
inquit.  Quarium  deniqne  Grcgorii  Magni ,  qui  al  - 
quoties  iu  suis  eptstolis  hoiioratos  viros ,  et  feiiii> 
nas,  domnoif  et  donnut  vocat.  Unde  apparet  vetere 
usu  loqucQdi  vocem  Domiuum  tribui  SQluam  Deo 
tautum,  ut  propriam  :  domnum  vero,  ui  coinmuQeiu 
sanctis,  vel  clarissimis  \iris,  m  u  episco|is  lantum, 
sed  aliis  inferioris  ordiiils :  speciaiiiu  lamen  abba- 
tibus.  lia  enim  Cbristiania  modestiasacsimpliciiati 
congruere  jam  olim  visum  est,  ut  ob  reTerenii^m 
diviii.r  majestatis,  cum  de  Deo  passim  dicatur  : 
Hmc  dicit  Dominus ,  et  simitia  :  solum  Deum  Domi- 
num  ;  homincs  vero  honoratos  libeniius  domnoip 
Yorc  deniinuta  {domnu$  cnim  pro,  i^omtnus,  per  syn- 
copeiu  dicitur ) ,  quam  domino$  vocareot  :  prout 
testaiur  versiculus  ille  majoribus  Qostris  notissiuius  : 

raelestem  Dominun,  mortalem  dicitoDomnum  : 

Superest  postrcmus  sanctiiatis  tiiulus,  quo  etiam 
nosier  Cas>ianus  uon  unius ,  scd  multorum  elogiis 
exornatur.  Nriin  et  Pelriis  Equiiiniis  eum  in  caialogo 
saiiclorum  noniiiiaiim  recensei,  ct  si^nctum  Cassia- 
num  presbyterum  ct  confessorem  Indigitat.  Genna 
diiis  eumdcm  sanctitaiis  titulo  ornat  in  his  verbts  ■ 
Sed  it  S.  Catsiani  oputcuta  qnmdmm  kt0  'ensa  ter 


5fi  AD  OPFRA  JOANNIS  CASSIANI  mOLEGOMKNA.  40 

motic,  idem  Eucherius  auguito  verbi  resobens  iratiiUe  A  commendaiuros  ruisse;  nUi  eas  Cj^puiiciis  ,  liiUem 


m  unum  coegit  volumen,  Tritbemius  ctiam  apud  Mas- 
siliam  defuriclum  non  sine  opinione  sanciitaiis  afOr- 
inat.  Quid  ven»  Dionjrsius  Ricbelius  Cariliusianus  de 
Casslano  eiusqne  sanctiiale  scnserii,  in  praeralioni- 
biis  6u:c  paraphra&is  palam  osiendit,  dum  illum 
subinde  venerahilem,  devotissimum ,  ei  aeterna  me- 
moria  dignum  Patrem  :  subinde  illuslrissimuin ,  ac 
praDcipiniiii  omnium  religiosornm  doctorem  appellat? 
Sed  i|uid  iilo  Casioris  Aptensis  episcopi  (qui  acri- 
bendarum  InstitiUionnm  Cassiano  auctor  fuil),  eiogio 
spieiididitis  et  illtistrius,  dum  Cassianum  <iomn«m, 
ianctitalii  speciali  gloria  decoraium^  atque  per  omnia 
memorandumsatutat?  Qmslgtiar  lot  tamque  prxcla- 
ris  testlbus  fidem  derogare  audeat,  aut  hunc  sancti- 


praecipuis  erroribus  repurgalas  ac  detcrsas  hahiiis- 
scnt.  Et  primus  quidem  omnium  id  prapsi^tisse  vicjii. 
lur  S.  Euciierius  Lugdunensis  tunc  Ecclesis  presby- 
ler,  dumCassiani  opera  compendiose  coirgens,  qu;e 
utiLa  videreniur,  in  Epitomen  redegit,  ut  superius 
ex  Gennadio  esi  annotaium.  Quod  auteiu  il|c  iiiGal- 
liis,  idipsum  \icior  in  Africa  adorsus  cst,  Cassjo- 
doro  ita  testunie  :  Cassiani  dicla  Yictor  Martyrilamt 
episcopus  Afer,  iia  Domino  juvante  purgavit;  et  qua 
minus  erantf  addidit;  ut  ei  rtrum  istarum  palma  me^ 
rito  conferalur :  qttem  inter  alios  de  Africce  parlibut 
nobis  cito  credimus  esse  dirigendum.  Hafc  Cassiodo- 
rus.  AcBaionius  censet  ipsuin  spe  fraslratum  non 
accepisae  quod  ex  Arrica  exspectabat :  siquidein  Ado 


latit  titulum  Cassiano  nosiro  attributom  invideat,  B  Yiennensis  episcopus  ab  ipso  Cassiodoro  id  operis 


aut  Bubf^annei?  Miror  sane  Do.  Cuychium,  dum  iit- 
terain  D.  puncto  subjunclo,  Joanni  Cassiano,  velut 
hoooris,  aut  pnenominis  notam  iii  omni  inscriptione 
pracmiserit,  Dtoiim  ne,  an  Domnttm,  aut  Dominum 
signiflcare  vetlet ,  minime  expressisse,  nisi  quia  Iri- 
taro  et  viiigare  esse  nossei,  Divum  ea  nota  inter 
Christianos  scriptores  absque  ambtguiiale  signari: 
quam  lainen,  qiiodin  vetustioribusexemplaribus  non 
repererim,  omiitere  saiius  duxi,  nalla  Auctoris, 
aut  cujusvis  derogatione.  Neque  vero  bsec  eo  scribo , 
quasi  nostrum  Cassianum  in  divurum  ac  beaiorum 
albuni  referre,  aut  de  ejus  sanctitaie  certo  pronuii- 
tiare  qiideam  :  sed  qiiid  viri  graves,  ct  docti  de 
eodem  senserint»  in  mediom  afferre,  ac  lectoii  pro- 


elaboraium  affirmat,  dum  de  Casbiano  loquens  aii : 
Errores  iHius  Cassiodorus  Ravennatum  Senator  pur- 
gare  votens  non  ad  plenum  omni  ex  parte  potuit,  Po- 
stremo  denlque  idipsum  aliquatenus  prxstitisse  vi- 
detar  DionysiusCartbusianus  in  soa  parapbrasi,  duni 
quibusdam  in  locis,  onii^sis  opinionibus  ^rroneis, 
veram,  catholicam,  et  ortliodoxam  doctriii^m  suhstj- 
luil  et  subrogavit.  Vides,  leclor,  quantuin  a  \iris 
dociis  in  hoc  opere  penitusexpurgando,  et  ad  niili- 
tatem  legeniiuin  omni  ex  parte  aptando  et  expo- 
iiendo  rueriidesudatum. 

Caeteruin,  ne  hapc  quae  Cassiano  ejusque  scriptis 
nonnihil  derogare  videntur,  rudiorum  aniinos  offen* 
danf,  et  ab  ejus  lectiiandi  ei  versandi  siudio  aver- 


ponere  visum  est,  suo  quaeque  merito  ac  momento  C  tant  aut  segniorcs  reddant,  de  his  lectorem  scr  0 


ponderanda.  Eniin  vero ,  quod  dolendum  esi ,  hanc 
sanetiiaiis  laudem  multom  npud  cailiolicos  immi- 
nuit,  et  obscoravil  errorum  qnorumdam,  quibas 
Cassianus  seu  vere ,  seu  ex  opinione  mnltorum  as- 
persus  visus  esi,  haud  ievis  nota  eidem  irrogata  : 
quamquam  profecto  adm  >dum  difficile  sit  ex  ejus 
scriptis  certo  definire  nom  rcvera  ita  senserit  ipse  et 
ex  sua  seiiteutia  ita  scripserit,  ut  ei  vulgo  imponi- 
lur,  an  aliorum  opiniones  dumiaxat  retolerit,  et  suis 
scriptis  exprcsserit.  Qua  opiuor  ambiguiiaie  permo- 
tos  Gelasius  poniifex  in  concilio  Romx  liabito  Cqs- 
siani  opera  inter  apocrypha  recensuit,  sed  ca  po- 
tissimuin  ratione,  quod  Collaiinne  dccima  tertia, 
aliisque  locis  de  gratia  Dei  el  libero  honiinis  arbi- 
trio  more  Pelagianorum  locutus  a  Prospero  Aquita 
nico,  peculiari  opusculoadversus  eum  edito  convlcius 
esset.  Qua  quideiu  )).  IVosperi  admonitioue  ac  re- 
prehensione  factum  est,  ut  Cassiani  scripta  cautius 
legerentiir,  immoa  quihusdam  corrigerentor  :  potis- 
i»iinnm  vero  Collationes  ipsae  (qua  de  re  etiam  Cas- 
•iodorus  soos  monachos  admonoit),  qux  cum  alioqui 
*  uiiiissima^,  ac  saluberrima?  religiosis  omnibus  in  pcr- 
fectionis  stadio  desudantibus  cognoscerentur,  nc 
pro  medela  venenum  ex  ipsis  hauriri  contingeret; 
a  Roniiu|Iis  emcndatai  fnisse  reperiuutnr.  Neque 
eiiim  credibile  est  SS.  Paires  Benedictum ,  Dumini- 
eiim,  Thnmam,  alio<;que,  Collationes  Cassiani  tanto 
li:ihitur'*s  ia  ;»retio,  .ic  lanioiirrc,  et  ahsqiie  scrupulo 


monenduin  duxi :  Primumquod  ad  GelaKii  censuram, 
seu  decrctuin  ^ltinet,  cqjus  iniiium,  Sancta  Romana, 
Non  iiaJllud  accipienduro,  quasi  Cassiani ,  et  alio- 
rum  omnittm,qui  ibi  poroinantur,  scripta,  sive,  ut 
vocat,  opuscula  penilus  damnaril,  aut  omniDO  le^i 
Yetiierit  poniifex ;  sed  quod  noiii  ea  publice  legi  in 
Ecclesia,  et  canonicam  habere  auctoritatem ,  ob  er- 
rores  quosdam  adroixtos ,  vel  auctores  eorutn  non- 
nihil  suspectos.  Quod  lum  ex  voce  ^ox^u^ ov ,  quae 
iion  aiiud  quam  occaltum,  reconditum,  autsecretum 
quid  signiflcai,  roanifesturo  est:  tam  ex  eodem  de- 
creto  eoinprobator,  in  quo  tres  iibrorum  classet, 
scu  ordines  manifeste  distinguit  pontifex.  Et  in  pri- 
ma  quidem  classe  recenset  libros  canonicos  et  au- 
D  ihenticos,  videlicet  sacrae  Scripturae  etSS.  Patrum, 
quos  Ecclesia  catholica  recipit  et  approbat,  et  pu- 
blice  in  officiis  Ecciesiasticis  osurpat.  In  secunda 
apocryphos,  quos  vetat  quidem  publice  legi  et  pro- 
nuntiari  in  Ecciesia  :  privatim  tamen ,  seu  extrn 
Gcclesiam  legl  nullatenns  inhibet :  in  quo  ordinc 
ciiin  aliiS  mullis  nominantur  Cassiani  opuscula.  Tei  - 
tio  demum  ioco  staluit  libros  baereticorum  et  schi^- 
maticx^rum  peuitus  ab  Gcclesia  damnatos  et  repii- 
diatos.  Quis  vero  catholicus  vererum  illoruna  aucto- 
rum,  Clemeniis  Alexandrini»Tertuliiani,  Arnobit, 
Lactantii,  Victorini,  aiiorumquescripta  quod  eodeiii 
decreto  in  nuroero  apocrypiionim  referaotur,  vel 
legere  dubitavil ,  vel  legenda  dissnasit?  Prf  If  rMt|} 


H 


PRiEFATIO  ALARDl  GAZiEI. 


It' 


cam  quid  ab  els  emtum  sit,  ac  proinde  vilandnm,  A  cumulaie  tracutum  in  sua  prafatione,  quam  huic 


jam  a  multis  saeculis  liquido  compertum ,  explora 
tumque  harbeatur?  Aut  qua  ratioae  aanctiasimi  yiri 
DD.  Benedictua,  GaMiodorus,  Dominicus,  Thomas, 
Didnjsius,  Ignattus,  atque  alii,  Cassianum  et  ipsi 
tanto  studio  ampiexi  ac  venerali  sunt ,  et  aliis  am- 
plectendum,  YOiYenduro,  le<:iiiandum  lum  suo 
ezempio ,  tum  acriptis ,  et  muitis  encomiis  comroen- 
darunt ,  si  non  utilissimum ,  immo  praecipuum  vitae 
moaasUcae  speculum,  et  pauci^  dempiis  naevis, 
corpus  caeteroquin  pulcherrimum,  et  modis  oiunibus 
conuneDdabile  judicassent?  Yerum  ex  adverso  slan- 
lem  mihi  videre  videor  acrem  adversarium ,  Pro« 
sperum  iiium  RbegieBsem  episcopum ,  qui  peculiari 
libro,  ut  dicium  est,  adversus  Collalorem  edito  in 


subjungemus,  laiius  explicare  supervacaneum  puto. 
Huc  accedit,  quoo  et  ipse  D.  Prosper  Cassiani  im* 
pugnaior  nonsoium  ejus  honoriOce  meminitin  Chro- 
nico  -  sed  et  in  opusculo  ipsum  redarguens,  eatholt- 
cum  nihilomious  doctorem  agnoscit,  his  scilicet 
verbis  de  Gassiano  et  aliis  S.  Augustini  reprehenso- 
ribus  agens  :  Quorum  iamen  dum  adhuc  non  guni  a 
fratema  societate  divisi^  moffis  est  toleranda  intenti^ 
quam  detperanda  eorreclio,  donec  Donunus  per  Eccie* 
sitB  principes  et  legiiimos  judiciorum  suorum  ministros 
hoBc^  qwB  per  paucorum  supertnam^  et  quorumdam  im» 
peritiam  turbata  sunt^  componat,  Haec  Prosper  in  ejus 
operis  epilogo  :  quibus  intelligis  Cassianum  inier 
catbolicos  professores  annumeratum.  At  multo  cer- 


Cassianum  (suppresso  tamen  ejus  nomine)  stylum  B  tius  argumentum  ex  eo  sumi  videtur,  quod  Gassianus 


strinxit ,  et  Coiiaiionem  ejus  lerliam  decimam  gra- 
viter  impngnavit.  Quid  liic  dtcam,  amice  lector?  An, 
cum  Gennadio  Massiliensi ,  ut  Cassianum  excusem , 
D.  Prosperum,  virum  omni  exceptione  superiorem 
etprobatissimum  Ecclesiae  doctorem  arcessam,  aut 
siiggilleoi  ?  absit.  Amicus  certe  Cassianus ;  sed  magis 
mica  teriias.  Cassianum  in  hoc  non  leviler  errasse, 
muiiaqaereprehensione  dignura  exstitissenemo  sans 
mentis  negaverit,  quod  inter  alia  anachoretarum 
dicta  Colhitionem  illam  abbatis  Chaeremonis ,  qux 
toia  Pelagianidogmatisfuligine  respersaest,  descri- 
bendam  sosceperit,  eamque  in  publicumiia  evulgarit, 
ut  et  ipse  Pelagio  studere,  et  D.  Augustino  refragari 
videretor  :  eo  praesertim  tempore,  quo  ejusdem  Au- 


post  Collaiiones  a  se  descriptas,  muniiu,  et  adborta- 
tione  Leonis  Romanae  Ecclesiaearchidiaconi,  postea 
poniificis  summi,  adversus  Nestoriuro ,  disertum  ac 
perutilem  de  Incarnatione  Domini  edidit  commenia- 
rium,  eodemque  volumine  Pelagium  velut  Nestorianae 
haeresis  parentem  vebementer  exagiiavit.  Nam  Col- 
iationom  libros  absolvisse  se ,  antequam  his  de  If|- 
carnatioiie  scribendis  libris  manum  admoveret,  ipse- 
met  in  praefaiione  testatur,  dum  sic  exorditur  :  Atso^ 
iutis  dudum  Collationum  sphritalium  libellis  ^  etc. 
idemque  Gennadii  eiogio  comprobatur,  ubi  haec  de 
Gassiano  :  Ad  extremum  rogatus  a  Leone  urbis  Romm 
archidiaconOj  postea  episcopo^  seriput  adversus  Nesto^ 
rium  de  Incamatione  Domini  libros  septem,  et  in  his 


gostini  scripU  de  gratia   Dei   et  libero  hominis  ar-  C  scribendi  apud  Massiliam,  et  vivendi  finem  fecit^  Theo- 


bitrio  adversuB  Pelagianos  edita  a  quibusdam  Galli 
canis  presbyieris,  qui  se  caihoUcos  nihilomious 
profitebantur  (inter  quos  et  Cassianus  annumeraba- 
Utf),  incottsulio  ac  temere  traducerentur,  et  in  con- 
iroversiam  revocarentur.  Qua  tempestaie  nihil  vide- 
faatur  incommodius,  aut  importunius  illius  CoIIationis 
scripto,  qood  sub  specie  mellis  venenum  propinaret, 
iimi  ad  auctoris  infamiam,  tum  ad  D.  Augustini  in- 
juriani ,  tum  denique  ad  animarum  discrimen  posse 
obtrudi,  ut  hoc  vel  solo  nomine  Cassianus  tam  Gela- 
sii  censuram,  qnam  Prosperi  reprebensionein,  anim- 
adversionemqne  mertio  incurrerit.  Non  enim  cum 
iilo  abbaie  Chaeremone,  quein  in  illa  Collatione  de 
gratia  Dei  et  libero  arbitrio  disserentem  introducit 


dosio  et  Valentiniano  regnantibus,  Quis  vero  credat 
Leonem  illum,  sanctissimuin  ac  sapientissimuni  vi- 
rum,  in  illud  opus  non  aliuin  quam  Cassianum  deli- 
gere  voluisse,  nisi  eum  nosset,  aut  certissime  cre- 
deret  per  oronia  ortbodoxum,  et  de  rebus  iic^i 
optiine  sentientem ,  atque  adeo  Peiiagianis  perinde 
ac  Nestorianis  maxime  infensum  ?  Quod  et  reipsa 
probavit  Casslanus,  duin  id  muneris  libentissime 
suscepit ,  omnique  siudio  in  id  operis  incubuit ,  quo 
se  acerrimum  tum  Pelagiani,  tum  Nestoriani  dogma- 
tis  hostem,  et  catholicae  veriiatis  strenuum  asserto- 
rem  exhibuit  :  ac  proinde  si  quid  prioribus  scriptis 
per  imprudentiam  humaniius  peccarit,  digna  emen- 
datione  sanior  et  cautior  efiecius,  salubriier  abster- 


Cassinnus,  sibi  ceriamen  ineundum  pulavit  Prosper :  ^  sit.  Quod  ut  certius  tibi  conslet,  audi  ipsum  (Lib^ 


Cum  ille,  inqoil ,  tales  opiniones  suas  aut  negando  re- 
futaret,  aut  corrigendo  ditueret  :  sed  cum  ipso  Cas- 
siano,  qui  talem  doclrinam  ita  evulgarat,  ut  eam 
approbasse  ac  suscepisse  omnino  crederetur. 

Verum  iion  ita  revera  sensisse  Cassianum,  neque 
ex  sua  senieutia  ita  scripsisse ,  sed  aliorum  dicta 
dumtaxat  retulisse,  pluribus  argumentis,  nullo  sa- 
nioris  sententias  praejudicio,  probari  potest.  Primom 
quod  ipse  pluribus  in  locis,  praesertim  suarum  Insti- 
totionum,  ubi  de  gratlie  Dei  necessilaie,  et  liberi 
arbiirii  imbecillitate  disserit,  ita  pie  et  cattiolice  lo- 
quitur,  ut  se  ab  errore  Pelagii  alienissimum  fuisse 
plane  demonstret :  quod  argumentum  a  Do.  Cuychio 
Patbol.  XLIX. 


de  Incarn.  cap.  4),  si  placet,  de  Leporio  quodam 
presbytero  inter  Peiagianos  famosissimo,  tandem 
suis  moniiis  ad  sanlorein  inenlem  et  fidem  catholi- 
cam  revocato,  lia  scribentem,  sufi^ragante  itidem,  ac 
testimonium  ipsi  perhiben(e  Gennadio  :  Leporius , 
inquit,  tunc  monachus,  modo  presbyter^  wex  Peta^ 
gii  institutione,  vel  potius  pravilate  descendens  apud 
Gallias  assertor  praidictw  hcereseos^  aui  inter  primos 
aut  inter  maximos  fuii  a  nobis  admonitus^  a  Deo  emen" 
daius  ita  maie  conceptam  persuasionem  magnifice  con- 
demnavitj  ut  non  minus  pene  admiranda  sit  correctio 
illitUf  quam  Hlcssa  muiiorum  fides  :  quia  primum  es% , 
errorem  penitus  non  incurrere :  secundum^  bene  repu* 

2 


»  AD  OPERA  lOANNI^  GA&8IANI  PROLEGOMENA.  « 

diare.  Haeo  et  alia  de  conversione  Leporii  Pebgiaoi  A     ^*  Verum  illad  praeeipae  apociaTi,  ol  hoe  poliMi- 


a  ao  procaraU  Gassianus.  Rursus  alio  libro  {Lib.  vii 
(hlncafn.  c.  31)  Mestorium  ul  Pelagii  sobolem  exa- 
gitans  :  Quia  $pin<B,  inquit,  oc  tribuH  ex  radicibus 
emergenies  quaUUUe  $w  etirpem  suam  produnt,  ex  eo 
ip$o  quod  $unt,  indicant  unde  na$eantur;  iia  et  tn  ^- 
lagiante  hmre$eo$  $pino$a  $oboie$^  idem  o$tendi$  in 
gortmne,  quod  pater  tuu$  habui$$e  tradilur  in  radice.^ 
Leporiue  enim  ille^  eto.  Hsbo  ot  alia  in  Pelagium  et 
Pelagii  fetum  Nestoriura  Cassianiis,  quibus  suam  in 
iide  catbolica  stamlem  ac  sinceram  animi  sonten- 
tiamabundo  testatam  reliqoit,  sequo  domum  ab  omni 
erroris  suspicione  purgavit.  At  de  bis  liactenus. 

Jam  vero  quid  in  lue  postrema  editione  allabo- 
ratum  aul  curatum  fuerit,  a  roe  reposei  video  :  quod 
elsi  leciori  potius  judicandum,  quam  a  me  comme-  g 


mum  nomine  Gassiano  me  addixi ,  ul  in  gratfam  et 
obsequium  commiiitonum  et  confiratrum  moonim , 
Ordittis,  inquam,  Benediclini  ccsnobltarttm  (coime 
Dous  sua  gratia  inscriptam  voiait )  pierasquo  ac 
praeclpuas  diffieultaiei  Regultt  taneilssimi  Fatris 
noslri  Benedicti ,  quanlam  iumoosset,  Doo}avMte, 
prout  so  dedit  occasio ,  ei  Cassiano  expliearem,  ot 
comp)ures  ejus  locos  ad  Gassianl  seripta,  ▼elut  ad 
prototypum  soura  refertem  ac  revoearem.  IJBdo 
Uquido  apparel  quanta  eura,  quam  pia  oi  soiertl 
smolationo  sanctissimus  Pator  Beaodielao  velepoi 
monacbos  imitari  studverit,  ot  oorum  vostigiis  insi- 
stere ;  suoque  exemplo  et  institttiione  t«os  oconobitat 
ad  eorom  imitationem  provoctre. 
5*  Ad  bflsc  sonteniias  iliustrioret  Cassiaai  olmilibw 


morandum  foret,  paucis  lamen,  ut  fidem  meam 
liberem ,  et  verecunde  indicalM). 

Primum  quidom  de  lexiu  Auctoris  repurgando 
aut  reformaudo  non  magnopere  laborandum  exisli- 
mavi,  eum  saiis  omendatum  ot  enucleatom  eum 
nobis  reliquerint  Cuycbius  ot  Giaconius ,  viri  doctis- 
simi  et  aocuratissimi :  qui  bac  in  re  strenuam  opo- 
ram  navarunt.  Goniuli  tamen  cum  aiiquot  exempia«> 
ribus  tum  excusis ,  tum  mss. ,  et  subindo  quaedam 
loca  ab  illis  praetermissa ,  aut  minus  expensa  cor- 
rexi ,  aut  excussi ,  et  adhibita  etiain  Dionysii  Gar- 
tbusiani  parapbrasi  iucein  ascivi ;  qoem  tamen 
paraphraslem  ( salva  tanti  viri  auctoritate )  nonnum* 
quain  ab  aucioris  roente  ae  sontentia  aberrasso 
subnionui ,  lectoris  interim  judicio  arbitrandum. 

2<>  Annotationes  fere  perpetuas  adjeci,  quibus 
non  solum  voces  et  dictiQnes  quasdam  Graecas  , 
barbaras  aut  ininus  vulgaias  elucidavi ;  sed  et  sen- 
tentias  quasque  obscuriores ;  coropiuros  itidem  qua)- 
stiones  theoiogicas  ad  monasticum  instituium  spe- 
ctantes,  easque  perutiles,  ex  occasione  occurrentes, 
quanta  potui  faciliialo  et  perspicuitate  pro  oaptu 
juniorum  examinavi :  unde  mulii  loci  communes  de 
rebus  roonasticis  in  usus  quotidianos  ac  familiaros 
deproml  queant.  Ingenue  interim  fatoor  subinde 
adjotum  me  noiationibus  tum  Guychii ,  lum  Ciaconii, 
quas  proindeet  meis,  publico  bono  consulens,  ita 
interserui ,  ut  lamen  suas  euique  auctori  acceptas 
referrem,  nihil  alienum  mihi  vindicans.  Nequevero 


seBteniiit  et  elogiis  SS.  Patrum  Batiiiiy  Hieronynu, 
Augustinl ,  Gregorii ,  aiioruraquo  passim  iilotlravl, 
et  roboravi,  et  ox  iilit  aoDnuilat  solociioret  oi  brevet, 
velut  stellolas  splondidioret ,  in  «nura  coUeetas ,  ot 
ordine  digestas  ad  calcein  operis  teposui .  quo  ol 
faciiius  memoriae  raandenlur  a  joiiioribat,  et  tenaoiut 
infigantur. 

6«  Ad  extremura,  no  qoid  loctorom  in  buju  oporit 
deourttt  remorariy  vei  olTendere,  vei  quovis  mod» 
in  errorem  inducere  posset ,  prmler  noslras  anno* 
tailonet,  otiam  alias  observationot ,  et  eoatoriai 
notas  tum  Cuycbii,  tum  Giaconii  adjangendas,  et  ad 
calcem  itidom  suo  ordino  oolloeandas  duxi. :  qiiibQt 
antidotis  munitus  quilibet  Cassianum  deinceps  IdoI 
Q  fenso  pede  percuirat ,  nihiique  quod  ad  operis  per- 
fectionem ,  vol  animi  sui  securitatem  pertineac  ^ 
amplius  desideret.  Quas  qnidem  obtervalionot  dili  • 
gentar  iis  praeiegendas  saadeo  et  raoneo ,  qui  no» 
usquo  adoo  in  bis  versatl ,  librot  prassoHim  GoUa- 
tionum,  alioqui  utiiissimoa,  eta  S8.  Patribas,  Bene- 
dicto,  Thoma  Aquinato,  aliisque,  ui  dictum  etl, 
teri  solitos ,  uiiliter  ac  salubriter  versare  voliierlotj 
Habes,  lector,  quao,  Deo  auxiliante ,  in  hajoi  operi» 
editione  prasstare  studui :  quae  quantis  mibi  labO" 
ribus  consiiterint ,  meliusipse,  me  taceniOy  cense*- 
bis.  Sed  magnae  mercedis  loco  mihi  futurum  exisd- 
mem ,  si  hoc  Dei  Opt.  Max.  beneflcio  assequar,  oi 
aliquid  frugis ,  et  utiliiatis  spiritaiis  fratribus  meit 
Benedictinae  famili»  alumnis,  et  xoevo€iocc  bac  opeHa 


mihi  exoidit  illud  Piinii  (Prcefat.  Hi$t,  Nat.) ,  ad  ])  conferre,  et  vei  duo  saltem  minutade  penttria  mea 


Yespasianum  scite  scriptum  :  Benignum  esse ,  et 
ingenui  plenum  pudoris  fateriperquosprofecerimus. 
50  Porro  aniiquos  riius,  et  insiituta  veterum 
monachorum  tum  in  Officiis  divinis  peragendis,  tum 
in  aliis  exercitationibus  asceticis  curiose  observavi  9 
et  velut  in  tahula  depicta  lectori  diligentius  inspi* 
cieiida  et  contemplanda  proposui :  ex  quibus  itidem, 
tamquam  locis  communibus ,  antiquitaium  monasti- 
carum  studiosus  intelligat,  quibus  aucloribus  et 
observatoribus  bujusmodi  ritus  ,  et  observantiae 
monasticas ,  quibiis  magna  pars  regularis  disciplinae 
continetur ,  quasi  per  maaat  Uaditae  ad  not  porve- 
neriBt. 


in  sacrumdomus  Dei  gazopbylacium  inferre  raerear 
( Lue.  xxi }. 

Agite  igitur,  fratres  in  Ghristo  dileetissiml  (  voi 
enim  prae  caeteris  compello,  quibus  potisiimum 
Doster  bic  labor ,  et  conatus  desudavit } ;  agiie  » 
inqiiam,  et  Cassianum  mullo  labore  vobis  appara* 
tum,  multa  animi  devotione  dicatum  ac  destiiiatiMa 
obviis  ulnis  excipita ,  el  gratum  bospitem ;  euaiqiie 
facundissiuium  tantis  elogHS  et  praeeoniis  comBneii- 
daium  laeta  inronte  et  grato  animo  oomplectimlnl , 
etquod  a  vobis  D.  BenedictoSy  ut  pater  a  0111», 
magister  a  disclpulit  expotcit ,  quod  aHi  SS.  Paire» 
tuoexemplo,  et  hortationo»  et  raallipKci  frueitt  et 


4ir  ILLUSTRItlH  VtROtlUM  DE  I.  CASSLVNO  TESTIMONtA.  46 

CaMiani  lectione  percepto  docuerunt,  suaserunt ,  A  senteniiae  vere  apostolicae  ,  et  aureis  litteris  consi* 
hmie  gnands,  subiit  mihi  in  mentem  his  yersibus  eztem- 


lloctTinia  versate^manuy  versate  dlurna. 

) 
HoBC  velttti  sftculiHfli  BNMMclionim,  tmmo  vivam 
monasticfle  vitaeettgien  vobis  proponila,  ab  boc 
venuft  et  pcrfectiim  monacham  vivis  coioribut  atCH* 
raiisiiiiie  depictnm ,  et  snis  omnibin  namcris  abso^ 
lamn  recofftoscite :  ab  faoc  denique  totiae  rc^lari» 
discipiiiuB  institalionem ,  ct  veram  conseqnendm 
pccfecfenis  viam ,  ac  raiionem  a  SS.  Patribas  ei; 
priscia  monacbis  traditan,  asorpalMn  et  ealcatam, 
pevdisctae.  Verum  illiidmemenaote,  quantam  inter- 
sit  inler  faclores  legie,  et  auditores ,  sive  lectere». 
/Von  cmm  muditore$  legis  /uslj  iunt  epod  Deum ;  $$d 
faam-ei  Ugu  futtifiemkuntur  (Rom,  ii).  Liceai  eifo  |. 
verbis  apestoli  Jacobi  vos  commonere  :  Eitote  fM- 
(feres  terH ,  m  non  mdUorei  UaUum ,  faltenfti 
W9metipi0i  :  4fuia  st  ^utf  awUtor  eit  rer(rt,  «i  no9^ 
fudmw^  Aw  eampwrakitur  mro  eomideranti  vuUum 
naAntotie  nm  in  tpeewh  :  comideratit  enim  $e,  et 
abHt,  et  itoAm  oblkui  est  qutUii  fuerH.  Qui  auUm 
fenpeserit  m  Uge  perfeetm  likertatii  t  et  permat^ 
ierit  iii  ee,  tien  auditer  obUnoeue  factui^  ted  faetor 
hit  beatui  in  faeto  $uo  eril  {Jac,  i).  €ui 


poraneis,  et  ad  capium  juniorum  accommodatis 
alludere,  eosque  vice  coronidis  huic  praefationi  ascri- 
bere,  quibus  ipse  me  primuro ,  tum  cxleros  mest 
condilionis  consortcs  monacbos  ita  alloquor  et  com- 
monefacio  : 

Qnid  frostra  monacbf  pergis  jactare  cncnnain? 

Nen  veatfs  aMinacbum ;  pmb  at  Ipsi  fedt. 
NU  nomen  mooaebiy  nil  ceria  scieoiia  aioruaa» 

Qui  moDacbum  dcceaiity  praxis  at  ipsa  juvac. 
Praiiahabet  meriduo,  praxlB  sibi  pntmia  regm 

Yiodicat  slerni;  pcaxis  ad  aatravehit. 
Vis  veram  monachl  cum  uomine  ferre  cucallam? 

Fac  dignaro  nmnehi  oomine  praxiDames. 
At  veram  monacbi  dignamque  hoc  nomine  praxim 

Discere  si  geslis,  hanc  liber  isle  docet. 
Ecqnid  eniiu  velerum  morus,  eiemplaqiie  Patrum. 

Quam  rooiiachi  speculuin,  certaque  norma  fuiti 
Di9ce  ergo  raonachi  qu»  sit  certissima  praxis, 

Exem|»lo  veierwn,  qui  pnetere,  Pan>om. 
At  didictsse  pararo  est,  nisi  res,  praxijM|oe  se^aatiir ; 

Qu(xl<iue  scias,  factis  te  Jididsse  prohes. 
Scilicpt  in  specolo  qui  se  sp(M?laiido  tumescxt, 

ProUousit  vuiitts  immenMr  iude  sui.  \ 

Sic  expers  operum,  el  sanctae  speculaiio  praxis 

Nil  praeier  monachi  noraen  inane  refert. 

¥a4ete,  fratrea  in  Ghristo  ^lectissimi ,  et  frvterMmi 
moniUonem  saqii  bonique  eonsulile. 


JLLUSTRIUM  VIRORUM  DE    J.  CASSIANO  TESTIMONU. 


5.  Prosper  Aquitanicui  in  ChronicOt  an.  436  :       ( 
Joannes  Honachus  cognomento  Gasaianus  Massi- 
lix  insigiiis  et  facundus  scriptor  habetur. 

Idem  in  opuiculo  eontra  Collatorem : 
Unius  potissimum  definitionem  ,  quem  non  du- 
bium  est  ilils  oronibus  in  sanctarum  Scriptorarum 
studio  praesiare,  refereinus. 

Et  paucii  interjectii : 
Igilar  in  libro,  cnjus  praeootaiio  est :  De  prote- 
ctione  Dei,  Tir  qnidam  sacerdotalis  ordinis,  qui  dis* 
putandi  usu  inier  eos ,  quibuscum  egit ,  excellit, 
abbatem  querodam  introducit  de  gratia  et  libero  ar- 
biirio  disserentem. 

Caetor  epitcopui  Aptensis  in  epittola  liminari  ad     f 
batsianum : 

Donmo  sanctitatis  speciali  gloria  decorato,  atque 
per  omnia  memorando  :  sed  et  scfentiarum  decor» 
poUenli,  Patri  scilicet  Gassiano  Castor,  etc. 
S.  BexedSefUi  in  Reguta  cap.  24  : 

Honachi  onmi  tempore,  sive  jejunii,  sive  prandii 
fnerit,  mox  nt  snrrexerint  a  coena ,  sedeant  omnei^ 
io  iiniim  ,  el'  Fegat  unus  Golhtlones,  tel  viias  Ph- 
tnin» ,  aoc  certe  aliquid  quod  xdtflcet  audientes. 
(^r  htfta :  J  S(t  antem  jejonii  dles  fuerit ,  dicta  Te- 
spera^  parro  interTallo  inox  accedant  ad  lectionem 
Collationum,  ut  diximus,  et  lectis  quaiuor  aut  quin- 
qoe  foliis,  Ycf  quantnm  hora  permittit,  omnibus  ia 
uoiim  accorrentibns,  per  hanc  morant  lectionia,  etc* 

«  Idem  habet  Honorius  Augustodunensis  :  nisi 
qood  pro  Scytha  Afrum  astruit;  et  singularum  col- 


Et  cap,  73 : 
Ad  perfectionem  conversationis  qui  restinant,snnt 
doctrin»  sanctorum  Patrum  :  quarum  observatio 
perducit  hominero  ad  celsitudinem  perfectionis : 
quae  enim  pagina ,  aut  quis  sermo  divinae  auclorita- 
tis,  veteris  ac  novi  Testamenti ,  non  cst  reciissima 
norma  vit»  humaoae  ?  aut  quis  iiber  sanctorum  ca« 
tholicorum  Patrum  boc  non  resonat,  ui  rectu  cursu 
pcrvenianms  ad  Greatorem  nostrum?  nec  non  et 
Gollationes  Patrum,  et  instituta  et  viue  illorum,  et 
Regulasancti  Patris  nosiri  Basilii  quid  aliud  suut,  nisi 
bcne  viventiuni,  et  obedientium  monacfaorum  exem- 
pla  et  instrumeuta  virtutum  ? 

Gennadiui  presbyter  Masiilieniii  in  Catalogo 
Illuitrium  Virorum  ■  : 

^  Cassianus,  natione  Scytha,  Constantinopoli  a 
Joanne  Magno  episcopo  diaconus  ordinaius,  apud 
Hassiliam  presbyter,  condidit  duo,  id  est,  virorum 
et  mufiennn  mbnasteria  ,  qu£  usque  hodle  exstant. 
Scripsit  eiperientfa  magistrante ,  plano  et  librato 
sermone ,  ut  et  apertius  dicam  ,  sensu  verba  iuve- 
niens,  et  actione  Tinguam  movens,  resoninium  mo- 
nachorum  professioni  necessarias,  id  est,  de  habitu 
monachi,  de  canonico  orationum  atque  psafmorum 
modo,  qui  in  monasteriis  iCgypti  <fie  noctuque  te- 
netur,  libros  tres,  Institutionum  librum  unum  ,  de 
origine,  et  qualitate,  acremediis  oc(o,  principalfum 
vitiorum  libros  octo  ;  singuloa  sciiicet  de  singuUf 

lationum  tituios»  sive  argumenta  infeuua  interaeiiV 


47  AD  OPERA  JOANNIS  CASSlANl  PROLEGOHENA.  tt 

Yiliis  libros  expediens.  Digessit  etiam  Collationes  A  monachi ,  per  coeins  illos  distributi ,  qnos  ex  Tocit 


eum  Patnbus  /Sgypii  habitans  :  et  ad  eilremum  ro- 
gatus  a  Leonearchidiacono,  postea  urbis  Romse  epi- 
scopo,  scripsit  adversus  Nestorium  de  Incarnatione 
Domini  libros  septem ;  et  in  his  scribendi  apud  Mas- 
siliam ,  et  vivendi  finem  fecit ,  Theodosio  et  Valen- 
liniano  regnaniibus. 

S.  Fulgentius: 
S.  Fulgentius  Ruspensis  episcopus,  ut  scribit  an- 
ctor  vitae.ejus,i£gyptiorum  monachorum  vitas  admi- 
rabiles  legens  Instituiionum  simul  atque  GoUatio- 
num  spiritali  medilaiione  succensus»  memoratas 
terras  navigio  peiere  statuit,  duabus  videlicet  ex 
causis,  ut  vel  ibi  deposito  nomine  abbatis,  sub  Re- 
gula  vivereiin  humilitate;  vel  districtioris  abslinen- 
tiae  legibus  subderetur. 

Cassiodorus  ad  suos  monachos  Vivariensis  oBnobii 
lib.  de  InstituUone  divin.  lecl.  cap.  29: 

Cassianum  presbyterum,  qui  scripsK  de  Insiitu- 
tione  fidelium  monachorum,  sedulo  legile,  frequen- 
ter  audiie ;  qui  inter  ipsa  sancti  propositi  iniiia, 
octo  principalia  vitia  dicit  esse  fugienda.  Hic  noxios 
motus  animorum  ita  competenter  insinuat ,  ut  ex- 
cessus  suos  hominem  prius  videre  faciat,  et  vitare 
compeliat ,  quos  antea  confusione  caliginis  ignora- 
bat :  qui  tamen  de  libero  arbitrio  a  B.  Prospero  jure 
culpatus  est.  Unde  monemus  ut  in  rebus  talibus  ex- 
cedentem  sub  cautela  legere  debealis. 

Jdem  in  expositione  psalmi  LXIX  •  : 

Hune  locum  facundissimus  Cassianus  in  decima 


origine  petita  ratione  coenobia  nominant.  Alter  quo- 
que  liber  eidem  inscriptus  ab  octo  illis  (vitiosis  co- 
giintionibus)  titulum  muluatur,  quibus  gulam,  luxu' 
riam  avaritiam,  iram,  invidiam,  acediam,  inanem 
gloriam,  aique  superbiam  attribuit;  utilissima  vero, 
si  quae  alia,  haec  iis  sunt  pronuntiata ,  qui  religio- 
sam  inire  vitam  cupiunt.  Et  vero  tanta  iis  vis  inest, 
ac  quasi  divinitas,  ut  et  in  hunc  usque  diem,  si  qais 
monachorum  conventus  bac  ex  forma,  et  hisce  prae- 
ceptionibus  gubenietur,  revera  tantisper  floreat, 
caeterisque  praeiucens  virtutum  esse  officina  cerna- 
tur:  cumqui  haec  repudiarit  coetus,  parvis  quibusdam 
virtutum  reliquiis  instrucius,  veluti  in  fluctibus  ja- 
ctetur,  vel  etiam  naufragium  faciat.  Quare  expedit 
B  nihil  eorum ,  quae  ibi  traduntur,  contemnere.  Nam 
Dominicac  haec  legis  sunt ,  atque  Evangelicae  disci- 
plinae  expositio  et  explanatio.  Caeterum  sensibus 
ipsa  quoque  apud  eum  respondet  eloculio,  ut  quae 
non  perspicuitatem  solum  afferat ,  sed  ea  insuper 
sit  facuitate  praedita,  ut  faciie  ac  sine  uila  vi  homi- 
nom  animis  imprimatur,  quin  et  eosdem  pervadere 
atque  ad  institutumsuumattrahere  queat  Immo  sa- 
pieuter  adeo  sunt  omuia,  et  dextre  temperata  atque 
effbrmata ,  ut  nec  iropologiis  liber  secuudus  desti- 
tuatur,sed  mulla  contineat  quae  demulceant  atque 
alliciant :  ac  plura  etiani ,  quae  cum  metum  ac  ter- 
rorem  incutiant,  tum  poenitentiam  commovendi  vim 
babeaut.  Tertium  his  adjunctum  libellum  legimus, 
quem  a  Castoris  episcopi  morte  inscripsit  coenobii 


Collatione,  plurima  de  ejus  utililate  disserens,  tanto  ^  illius  moderatori,  cujus  coenobii  causa.etRegulaeillae 


honore  concelebrat,  ut  quidquid  monachi  assumpse- 
rint,  sine  hujus  versiculi  trina  iteratione  non  in- 
choarent.  I 

Joannes  Climaeus  gradu  4  suce  Sealm : 
Ex  obedientia  humiliias  nasciiur ;  ex  humilitate 
discreiio ,  ut  a  magno  quoque  Cassiano  in  eo  ser- 
mone  quem  de  discretione  conscripsit,  venustissimc» 
atque  aliissime  disputatum  est. 

Gregorius  Turonicus  iib.  x  Histor.  Franc.  cap.  29  ^ 
agens  de  Pelagia  matre  S.  Aredii. 

Coenobium  (inquit)  fundavit,  in  quo  non  modo 
Cassiani ,  verum  etiam  Basilii ,  et  reliquorum  abba- 
tum,  qui  monasterialem  vitam  instituerunt ,  ceie- 
brantur  Regulae ;  beaia  muliere  vicium  atque  vesti- 
tum  singulis  ministrante.  ^ 

Photius  episcopus  Constantinop.  Bibliothecce  eod.  197 1>: 

Cassiani  monachi  Regulae  monachorum  iGgypti  c; . 
De  octo  vitiosis  cogitationibus ;  Libellus  trium  CoU 
lationum.  Lectus  libellus  quo  Cassiani  Monachi  (pa^ 
tria  d  Romani)  libro  duo  continebantur :  eorum  alier 
Castori  cuidam  episcopo  uuncupalur,  qui  hunc  ab 
illo  scribi  postularat.  Formas  autem  ac  regulas 
praescribii,  ex  quarum  praescripto  vivunt  in  iGgypto 

*  Quod  scilicet  incipit,  Deus,  in  adjutorium  meum 
intende ,  etc. 

»>  Ex  versione  P.  Andreae  Scoiti. 

«  Sic  iste  libros  Cassiani  in^cripsit,  quos  Tidil 
Graeee  lrattslatc8« 


prius  missae  fuerant.  Qui  quidem  libellus  iis  quos  jani 
aimumeravimus  assimilis  est.  Docet  enim  in  primis 
quid  discretio  sit,  etc.  Yide  caetera  apud  eumdem.. 
Rabanus  ad  c.  58  Regul(B  D.  Benedicti : 
Sicut  et  Cassianus  ait  .Reficienlibus  rratribus  san- 
ctae  lecliones  legantur,  etc. 

Burchardus  episcopus  Yormatiensls  lib.  vui  cap.  77, 
ex  Concilio  Moguntino  cap.  6  : 

Sanctimoniales  in  monasterio  consiitutae  omni- 
bus  diebus  ad  capiiulum  et  ad  GoIIationes  veniant, 
et  regulam  a  SS.  Patribus  iliis  consiitutam  dili- 
genter  observent. 

lisdem  fere  verbis  apud  Ivpnem  part.  vii  c.  95 
profertur  canon  59  concilii  secundi  Cabilonensis, 
quo  praecipitur  ut  sanclimoniales  omnibus  diebus 
ad  Collationem  veniani. 

Petrus  Damiani  cardinalis  episcopus  Ostiensis : 

Petrus  Damiani  Ilb.  v  cpisl.  19,  ubi  de  iVestitu 
mouachorum  et  clericorum  agit :  Quod  si  vobis  du- 
hium  videtur,  saltem  vesirarum  partium  testimonio 
auremaccommodate:  legiie  ColialionesPatrum,quas 
Eucherius  Lugdunensis  episcopus  elimato  sermone 
abbreviare  studuit :  et  si  nobis  credere  non  vultii, 

^  An  quia  inter  Latinos  Massiliae  vixit?  Nam  Sey- 
tham  naiione  fuisse  ait  Gennadius. 

•lu  Scotius.  Ego  puto  mendum  essci  vel  ab  alio 
addi^uQi» 


49  ILLUSTRIUM  YIRORUM  DE  J.  GASSIANO  TESTIMONIA.  W 

liifeiii  llliiis  litiene  credite.  Nara  nos»  eo  doctore,  A  CollaUouuni,  et  viue  Patrum  sanetoniin,  in  qiribiie 


bane  paginam  exaraTimus. 

S.  Dammctu^: 
S.  Dominicus,  ul  in  ejus  Yita  legitur,  satagena 
perfectonim  ImiUri  vestigia,  et  ad  virtutum  fastigla 
contendere,  librum  illumy  qui  Collationes  Pairum 
inscribitur,  studiose  legendum  suscepit,  deditque 
operam  ut  lecu  hiteiligentia  comprehenderet,  affe- 
ctu  seniiret/effectu  exsequeretury  didicitenim  ex  eo 
puriutem  cordis,  conteroplationls  Tiam,  omuium- 
que  Tirtutum  perfectionem. 
YMeenthu  BelUmaeenm  epi$eopu$,  SpeeuL  kiitorUiL 

ti^.xx,{i8>»: 
Ciamit  eo  tempore  (Honorii  imper.)  Tir  iilustris, 
pmdens  et  facundus,  Joannes  EremiU,  qui  et  Cas- 


doctrina  totius  perfectionis,  et  aedificationis,  ac  saii- 
ctimoni»  eontinetur. 

B,  DionyriuB  Caftku$iafm$ : 
Qmd  de  Joanne  Cassiano  ejusque  scriptis  sense- 
rit  Dionysius  Cartbusianus,  in  praefationibus  su» 
parapbrasis  satis  ostendit.  Nam  in  prima  quidem 
inter  venerabiles,  ac  devoiissimos  Patres  aeterna 
memoria  dignos»  Joannem  Cassianum  et  Climacum 
annumerat.  In  secunda  Collationibus  praefixa,  eum' 
dem  illustrissimum  Patrem  nominat.  In  tertia  Col- 
lationi  undecimae  praemissa,  cum  aliis  Doctoribus 
ecclesiasticis,  quorum  scripU  obscuriora  et  diffici* 
liora  conferens : « Inter  hnjuscemodi ,  inquii ,  libros 


slanus.  Hic  mulU  scripsit :  inter  quae  etiam  viUs  b  «^«P"^"^**'  ^^  eminent  volumina  illustrtesimi  Patris 


P^tmm  in  iEgypto  compertas,  doclrinasque  el  re- 
golas  datis  ad  plurimos  libris  exposuit.  {Et  infra ;) 
Certe  bujus  opuscula  mulum  aedificationem  conti- 
nent  animaram,  et  luculento  sermone  nitescunt : 
nec  inter  mulu  antiquorum  opuscula  quidquam  ad 
spiritnales  profectus,  atque  perfectionis  apicem  ten- 
denti  utiiius  arbitror  me  legisse.  Nam  et  B.  Pater 
noster  Domiuicus,  ut  In  ejus  viu  legitur,  librum  il- 
ium  qui  Collationes  Pairum  inscribitur,  studiose  le- 
gens,  ac  vigilanter  intelligeiis,  salutis  in  eo  rimatus 
seraitas,  roagnum  perfectionis  apicem  appreheudit. 
Agit  siquidem  liber  isie  de  cordis  puritate,  de  vi- 
tiis,  et  de  omnium  perfectione  virtutum  :  cujus  fre* 
quens  lectio  Christi  discipulum  ad  mullam  cordis 
puriutem  et  ad  contemplationis  arcem,  et  totius  Q 
spiritualis  disciplinae  perfectionem,gratiaopitulante, 
provexit. 

S.  r^oiRas  Aquina$  «  : 
Est  hoc  qnoque  in  sancto  viro  memorabile,  quod 
cttm  ei  esset  integrum,  libenter  solitus  fuerit  aliquid 
iu  Patram  Collationibus  lectiUre,  ne  ex  reram  sub- 
tilinm  specuiatione  affectus  ejus  non  nihil  tepe- 
sceret,  posseique  se  rursus  facilius  ad  divina  con- 
leoipUnda  colligere  et  erigere.  Et  in  hoc  quidem 
S.  Dominicum  sectatus  est,  quem  in  ejus  libri  le- 
etione  constat  magnopere  fuisse  delecUtum  et  ad 
niagnam  vitae  perfeciionem  incitatum  atque  pro- 
motum. 

Quam  libenter  ae  frequenter  idem  S.  Thoma$  m 
$ua  Summa  Theologica  Ca$$ianum  eitet,  et  ex  eo  vet  D 
argumenta  depromat^  vel  $ua$  conclusiones  confirmet^ 
videhil  lector,  $i  ptacuerit,  in  mei$  notationibu$,  in 
quihui  $$  non  omnia^  eerte  pleraque  ioca  notata  re- 
periet. 
Joanne$  a  Turrecremala  eardinali$  tract.  107  in  /{«- 

gulam  D.  BenedictL  tractan$  verba  $upra  citata  e% 

cap.  44 : 

Hoc,  inquit,  recte  et  sanctissime  conslitutum 
est,  quia  sic  ex  lectione  illa  roonachi  materiam  aedi- 
ficatioois  et  devotionis  haurire  possunt,  unde  ad 
contemplationis  altitudinem,  silenlii  tempore  va- 
ieant  promoveri :  et  ad  haec  recte  electi  sunt  libri 

^Apud  Surium  5  Augusti. 
^  Idem  habet  S.  Antonin,  archiepi$c.  Florentinu$ 
Pftrt.  II  Hi$t.  lit.  10. 


praecipuique  Doctoris  omnium  religiosorum ,  Joan- 

nis  Cassiani.  > 

Joanne$  Trithemiu$  in  Catalogo  Hlu$trium  Virorum  : 

Joanues  Cassianus,  natioue  Scytfaa,  beati  Joannis 
Chrysostomi  Constantinopoliuni  episcopi  quondam 
auditor  atque  dlscipulus,  et  ab  eo  diaconus  ordina- 
tus«  post  aliquot  annos  ab  eodem,  nescio  propter 
quam  causam  expulsus,  apud  Jtfassiliam  presbyter 
consecratus,  duo  monasteria,  virorum,  scilicet,  ac 
mulierum  condidit :  in  quibus  regularis  disciplinae 
fervor  magnus  pluribus  annis  permansit.  Scripsit 
experientla  magistra  plura  opuscula,  in  quibus  eiiam 
apud  interpretem  eloquii  venustas  conspicitur ;  e 
quorum  numero  feruntur : 

De  incarnatione  Domini  adversus  Nestorium  hae- 
reticum  lib.  septem,  quos  scripsit  rogatus  a  Leonfe 
archidiacono,  postea  Romanae  urbis  episcopo. 

De  institutis  monachorum,  libri  quatuor. 

De  octo  capitalibus  vitiis,  libri  octo. 

Gollationes  SS.  Patrum  viginti  qualuor. 

In  his  CoUatioiiibus  SS.  Patrum,  utilis  et  neces- 
saria  monachoram  institutio  est ;  sed  quia  per  B. 
Prosperam  de  arbitrii  liberUte,  in  cerlis  rcpre- 
benditur,  opuscula  ejus  inler  apocrypba  numeran- 
tor.  Moritur  landem  post  muUorum  editionem  li- 
brorum  apud  Massiliam,  non  sine  opinione  sancti-» 
taiis,  Theodosio  et  Valenliniano  regnanlibus»  anno 
Domini  435. 

Petrue  epi$copu$  Equilimu,  vulgo  de  yaialibu$  dictu$, 
in  Catalogo  Sanctorum  lib,  vii  cap,  59  : 

S.  Cassianus  presbyter,  de  quo  frater  Yincentius 
et  Gennadius ,  claruit  tempore  Ho^orii  Imper.,  vir 
illustris  et  facundus,  alio  nomine  dictus  Eremiu. 
Qui  de  Ecclesia  <>  ConsUntinop.  per  haereticos  eje- 
etus  in  Massilia  Galliae  presbyter  ordinatus,  duo 
condidit  monasteria,  viroram  et  mulierum,  etc. 

CardinaU$  pioe  memoriai  BeUarminu$  libro  de  Scri^ 
ptoribu$  Eccle$ia$tici$ : 

Joannes  Cassianus,  S.  Joannis  Chrysostomi  olim 
diaconus,  et  posiea  ad  Gallias  accedens  ibique  se- 

c  Apud  Surium  in  vita  eju$  7  Martii,  ^ 

^Raphaet  Volaierranu$  habet  (HierosoiymiUna/ 
AnthrovoL  lib,  xiv. 


«[  M  OPERA  »kVm  CAB9IANI  rROLESOllBNA. 

iem  figens  apnd  MassiriMi  pmirfMr  4irikiBt«i,4     En  tibi  iquofitM  |«m 


Bcripsh  lathio  idiomate : 

De  habitu  monacbonim,  et  d«  canoiilcd  onMio^ 
num  et  psalmorum  modo,  Ub-  Ul. 

kiatiiotiOBum,  I. 

De  origiiM  et  remedio  wa^  |)riiicij;iaUnm  vitio- 
Jwi,VlII. 

Goilaiioies  Patrum,  XXIV. 

De  Incarnatione  Verbi,ViI. 

Et  hoe  opere  expleto  ad  peUtioQem  Leonis,  postea 
«amml  pontlOcis,  finem  vivdodi  feclt,  Tbeodosio  jji^ 
iiiore  et  Valentiniano  regnantibiis,  ut  teatator  Gen- 
Aadius  in  libro  de  Viris  lilustnbuft.  Hsc  omaia  ex* 
■cant,  et  usiliter  legi  possimt,  eaeepta  CoUaUoo^  ter^ 
lia  decima ,  et  paucis  aiiis,  qjm  in  edilione  Eoouiaa 
notata  sunt. 


,DiveMilisllea» 
Implens  promissum,  collegi  •eorpiis  in  «mna. 
Unlus  ore  viri,  qnos  Spiriins  indytus  aucior 
€btulil  EcoM»,  divo  pmnwnepe,  matri, 
^l^  sine  ibeBais  alerno  prespiolt  nw/, 
•emqne  bfei  senos  prawenti  corpere  libres 
Aspicias,  qiUBse,  so^niinr  ^am  eongruus  evAo. 
Mmus  habet  monaebis  ImbiMB  qnis  debeat  esse. 
ftegnb,  piallendiqne  modns  dalur  inde  secnndn. 
lysrtius  boc  iierum  deseribii  ptenius  ipsum, 
Informatque  novos  per  singnia  «fnartiis  alunmos. 
4loto  4|uidem  r^qni,  ^pm  cernis  adhnc  superesiO « 
In  se  concludunt  numerum  totidem  vitiorum. 
Persequiiurque  suum  proprio  syntagmate  menstrum 
Unusqulsque  liber,  dans  quid  sit,  cnive  cavendmn, 
B  Bos  collau  Patruni  celebri  sermone  priorum, 


loannes  Maldonatus,  Soc.  Jesu  theologm^  iu  e.  xxiv 

Lum : 

Fuit  Cassianus  auctor  catholicus  et  bonus  :  sed 

nnllum  tam  pulchrum  est  corpus,  ui  naevo  careat. 

Hieronymus  Platus^  eiutdem  Soc.  Jau  theologu$^  d$ 

Bono  Status  Retigioti  tib,  ii  cap,  25 : 

Joannes  Gassianus,  genere  Scytha,  stylo  cum  pri- 
mis  Latinus,  qui  prius  Gbrysostomi  discipulus,  Mas- 
Sili»  deiode  monasterium  xdificavit,  in  quo  insii- 
tuendo  ac  regendo  noii  est  dubiianduro  quin  reipsa 
expiicarit  quaecumque  ex  SS.  Pairum  coogressu  ac 
sermone  scripiis  mandaverat,  quae  scripta  quantam 
perfectionem  complecianlur,  nolum  est  omnibus. 
JbUonius  Po$$evinut,  ejutdem  Soc.  Je$u  theotogu$,  in 
Apparatu  sacro : 

ioannes  Gassianus  Eremiu  scripsit  de  Institutis 

Renuniiantium  libros  duodecim,  et  CollaUonum  SS. 

Pairum  libros  viginti  quatuor  :  idque  lingua  Latina, 

quidquid  secus  aliqui  eiisiimarint,  sive  Trithemius, 

sive  Dionyslus  Garthosianas.  Ipse  enim  Gassianus 

libro  Institutionum  suarum  primo  cap.  3,  et  lib.  v 

cap.  16,  et  Gollat.  25  cap.  8,  et  pleromque  alibi, 

cum  ait  secutum  se  fuisse  emendaiiorem  transh- 

tionem  Bibliorum,  intelligit  Yulgatam  nostram  La- 

tinam. 

Ne  guid  tibi  de  antiqmtate  $ubtractum  expo$tute$, 
tector^  en  tibi  teddimne  ver$u$  quo^dam  eju$  $teeuti^ 
auctore  tamen  incerto^  in  vetu$to  codice  ante  para^ 
phrasim  Dionyiii  Carlhusiani  excusot,  quibu$  ^umma- 
ria  $ingulorum  librorum  Ca$$iani  ofgmmnta  pmtrtn» 
guntur, 

Quos  Oposhoc  libros  teneat  eogooscere  si  vis, 
Et  quid  quisqae  tenet :  sobscripios  perlege  versus. 

% 

*w    •  Divum  more  juriscoss.  vocat  Imperatorem  T\empe 
Jlaximil.  I,  cui  hos  versus  dicavit  et  librum  obtnm. ' 


In  doplici  forroa  comitantor  bis  duodena. 

Horum  quodque  tlbi  quid  honestum  conferat,  srudi. 

Prlmus  enim  Moyses  in  primis  scire  duobus 

bat,  quae  destlnatio  debeat,  aut  Ibre  flnis. 

Dlscreteque  jubet  super  omnia  vivere  fratres. 

Pafnutius  monachum  docet  inde  relinquere  mundum. 

Gorporis  illecebrae,  Daniele  docente  resiste. 

Serapion  iterum  notat  octo  lues  vitlorum. 

Sanctorum  loquilur  de  roorte  Theodorus  abbas. 

Garpitur  improbitas  Satanae,  vaga  mensqne  Sereno, 

£t  de  spiritibus  traduntur  multa  sinistris. 

Hortalur  fratres  Isaac  GoUaiio  bina 

Orandum  pure  cum  cordis  simplicitate. 

Quid  sit  perfectum,  quid  castum,  quidve  parari, 
G  Servarique  Deo  valeat  custode,  docemur 

GoUatis  trinis  praeceptoris  Gheremonis* 

At  summi  veri  divina  cognitione, 

Deque  charismatibus  confert  tibi  I<^tero8  abbas. 

Diclat  amicitiae  Joseph  firmissima  jura : 

Honstrans  praeterea  quae  dirTinitio  vera. 

Ast  genera  hinc  Pyamontria  proseqnitur  mona- 

[chorum. 

Titae  communis  de  fine,  vel  anachoresis 

Colloquitur  salubris  Gollatio  molta  Joannis. 

Grimina  purgandi  condis  praecepta,  Pynuphi. 

Vivere  majori  venia  qoinquagesimali 

Tempore  concedit  Theonas  :  absolvit  et  iUud :  ' 

Accedant  nobis  quare  phantasmata  noctis. 
Et  cor  saepe  malum  quod  nolumus,  boc  operamur. 
^  Goncludunt  omnes  seniorum  tradiiiones 
Sermones  Abrahaa,  de  camis  lege  domanck». 


ConjLcio  ex  quibusdam  indiciis  illius  veteris  et  pri 
mae  editionis  an.  1197 


Ift    "^Vv  DE  COENOBIORUH  INSTiTUTlS  PPflFATIO. 

umr '  


fiPISTOLA  «  S.  GASTORIS  APHBNSIS  EPISCOPI 

'^  AD 

DOMNUlfl    GASSIANUM 

ABBATEll  MASSILIENSEM. 


I  $pM^i  glma  iumato^  «fl^  per  ciHnnia  ment&ttind^ :  itd  et  scientiaruin  deeare  pollenH^ 
Pmi  ietiiM  CoMmM^  Camr  in  tmmde  degenthtm  pertpsema  (I  Cor,  it),  quce  possumui  tervUutit  humillima. 
Jl0lt#MMtlfr,  Pateff  itratkma^Hibu»  et  eHnguibue  petdagegi  fomenta  Mvenitint :  quia  etsi  non  cequa  om- 
«hH  wMdemio^  eppreeta  tmmaaiiau  eigere  deprekinditvr :  restai  lamen  ut  his  quibus  subacta  prohatwr^  niM- 
fot  emoUemmUwm.  Nem  emm  onmia  )»Mniiim  omnes  ;  qeia  nen  ommum  nosse  eertare.  Merito  enim  sui  quis^ 
limtnrmmincafrit^  qui,ea  quetpotiera  capere  didicil  bona,  surripere  minime  ambigit  [Forie  satagit]» 
\  snnt  ettereitatiene  premendi ,  variietfue  operibus  alendi^  quibus  aliorum  discreiio  subrogatur. 
Etenim  a%tafiei  prmsumptet  eua  temeritate  succumbit^  dum,  necessariis  usibus  apta^  sua  incongrua  indu^tria 
ineertie mederatienikuediepertitw,  Nabieveroidiotis  facilt  perincuriamineptapersuaderipossunt.  Te  ergo^chari»' 
HmePater^quaposemnmsehteritate  preBeenimtts^quo  pia  ac  inexhausta  exuberantia,  nihit  promere  sapientibus  nobie 
I,  et  qulbus  preeimines  extreitiis^  eah  quibus  prtepotlens  mens  et  membra  creverunt^  nos  neophytoSf  et 
Uie  pompcB  aeeuraHonibus  iliectos  exdtare  n<m  differas.  Te  quidem  potissimum  Orientalium  c<Bnobiorum 
deetrina  expertum  tenemius^  maximeqne  jEgyptiorum,  et  apud  Thebaidem  fundatorum  :  prossertim  cum  et  toca 
BendnkanativitattinsigHia  tua  sint  ittustrata  prdtseutia.  Quocirca  cumsisomnium  studiorum  Catholicorum  di- 
0dp^na  refertus  j  te  quoqne  convenit  nos  scienHce  inopeSf  non  pra^lerire.  Poscin.u^  namque  tuam  paternitatemf 
nt  inetituta^numttsteriorum ,  quee  per  Mgyptum  et  Palceetmam  florere^  ac  institui  vidisti,  et  servanda  sanxieti^ 
et  eieuti  ibi  a  Patrilms  tradlta  sunt^  eimptiei  sermone  in  uostro  rudi  monasterio  adhibere  eomplanata  non  abnuas^ 
et  eloquierum  tuorum  ineitifiua  suaviiate  exuberantht  verba  diffundens,  nostra  diu  arentia  corda  rigare  non  diffe^ 
ras  :  e%  quo  abjeeta  eterititale  frugee  justitim  valeant  puttutare.  Vnde  reor  si  quid  proficere  nos  possiiite  fue- 
rit ,  te  quoque  potiori  merito  munerandum :  si  paterni  laboris  obedientia  inertium  menies  qualemeumque  reddi^ 
derint  kahilem  eenntiutem.  Vale^paier  Deiurvorwn^etmementenestri^ 

•  Ex  fttttHo  (Mioe  ElneiMiisit  mmiaftieril  B.  Amandi. 


joAiraiis  cAssiAm 

ABBATI8  MAS6ILIENSi9 

DE  COENOBIORUM  INSTITUTIS 

LIBRI  DUODECIM 


AD  CASTOKEM  PONTIFICEM. 


Ye<eris  lnstramentt' Atmt  kistoria  sapientissi- A  ^*<^^^»  <|u<^4uid  dirina  sapientia  suggerente  prae- 
mau  Salomonem  postacceptam  diviniiussaplentiam  clarum  in  lemplo  Domini»  vel  in  sacris  yasis  molie* 
pradentUmqiM  multam  nimis,  et  iaiitudlnem  eordis  batur,  nunisterio  ejus  ae  disposiiione  perfecit  (  III 
q«asi  arenam  maris  innumerabilem  ( III  Reg.  iv  ) ;  Reg.  vii ).  Si  ergo  iile  universis  regnis  terrae  subli 
lU  ut  Domlti  leslimonio  nullus  ei  similis  relroaciis  raior  principaiiis,  el  Israeliiici  generis  iiobilior  ex- 
lemporibus  eistitisse,  neque  post  eum  surrccturus      cellenliorque  progcnies  ( 111  Reg.  vii ),   illaqne  sa 


^.^  dicatnr,  iUnd  magniflcum  Domiiio  templum  pientia  divinitus  inspirata,  qu.'e  cunctoruni  Oiien- 
exstraerecnpieniem,  allenigenac  regis  Tjri  auxiiium  taliuiu  et  iEgypiionim  disciplinas  et  instituta  supe* 
poposeisae.  Qui  misgo  ad  »e  Ilyram  filio  muUeris     rabat,  nequaquam  pauperis  atque  aiieoigenae  viri 


«5  J0ANNI8  CASSIANI  W 

consiliuni  dedignatur ;  recte  etiam  tu  bis  eruditufi  A  simplici  sermone  fratribus  in  noTello  monasterio 

tuo  cupiens  explanari.  Gui  rei  quantum  me  pius 


exemplis ,  beatissime  ^  papa  Gastor,  verum  ac 
rationabile  Deo  templum,  non  lapidibus  insensibi- 
libus,  sed  sanctorum  virornm  congregatione,  nec 
temporale  et  corrupiibjle,  sed  xternum  atque  in- 
expugnabile  aediflcare  disponens»  vasa  etiam  pre- 
liosissima  Domino  cupiens  consecrare,  non  molto 
'  auri  metallo,  argentive  conflata,  quae  post  rex  Ba- 
bylonius  capta  concubinarum  suarum  ac  principum 
ddputet  YOluptati  {DanieL  v^  sed  animabus  sanctis 
quse  innocentiae,  justitiae  et  castitatis  integritate 
fulgentes,  regem  Ghristum  in  semeiipsis  circumfe- 
rantcommorantem,  egenum  me,  omnique  ex  parte 
pauperrimum,  ad  communionem  tanti  operis  digna- 
ris  adsciscere.  ^  in  provincia  siquidem  tua  coeno 


ardor  desiderii  lui  provocat  obedire,  tantum  mult»- 
plices  aestuuro  moles  yolentem  obtemperare  deler- 
rent.  Primum  ^iuia  nec  vitae  me»  ita  aeqniparant 
merita,  ut  confidam  me  res  tani  arduas,  tam  obscu- 
rasy  tam  aanctas,  digne  posse  animo  ac  mente  com- 
plecti.  Secundo  quod  ^  ea  qoae  a  pueriiia  nostra 
inter  eosdem  constituii  atque  ipsorum  intitati  quo- 
tidianis  adhortationibus  et  exempiis  vel  agere  ten- 
tavimus,  vel  didicimus,  vel  visu  pereepimus,  minime 
jam  possumus  ad  integrum  retinere,  tot  annorum 
circulis  ab  eorum  consortio  et  imitatione  conversa- 
tionis  abstracti ;  praeseriim  cum  barum  rerum  ra- 
tio  nequaquam  possitotiosameditatione  docirinaque 


Liorum  experte,  Orientalium  maximeque  iEgyptio-  B  verborum,  vel  tradi,  vei  inteliigi ,  vel  memoria  con- 


rum  Tolens  instituta  fundari,  cum  sis  ipse  cunctis 
virtutibus  scientiaque  perfectus,  et  universis  Ua  re- 
fertus  divitiis  spiritualibus,  ut  perfectionem  quxren- 
tibus  satis  abundeque  non  modo  tuus  sermo,  sed 
eiiam  sola  vita  sufflciat  ad  exemplum,  me  quoque 
elinguem  et  pauperem  sermone  atque^  scientia,  ut 
aliquid  ad  explementum  tui  desiderii  de  inopia 
sensus  mei  conferam,  poscis,  praecipisque  ut  insti- 
tuia  monasterioruni,  quae  per  iEgyplum  ac  Palaesti- 
nam  custodiri  conspeximus,  Ua  ut  ibi  nobis  a  patri- 
bus  tradita  sunt,  quamvis  imperito  digeram  siylo, 
non  leporem  sermonis  inquirens,  in  quo  ipse  appri- 
me  es  eruditus,  sed  sanctorum    simplicem  vium 


tineri  :  totum  uamque  in  sola  experientia  usqoe 
consistit.  Et  quemadmodum  tradi  nisi  ab  experto 
non  queunt,  ita  nec  percipi  quidem  vel  intelligi, 
nisi  ab  eo  qui  ea  pari  studio  ac  sudoreapprebendere 
elaboraverit,  possunt:  quae  tamen  si  collatione  jugi 
spiritalium  virorum  frequenter  discussa  non  fue- 
rint,  et  polita,  cito  rursum  mentis  incuria  diiabun- 
tur.  Teriio  quia  idipsum  quod  utcumque  non  pro  me- 
rito  rei,  sed  pro  praesentis  temporis  stalu  possumus 
reminisci,  imperitior  sermo  congrue  non  valet  ex- 
plicare.  Huc  accedit,  quod  super  bac  re  viri  et  viu 
nobiles,  et  sermone  scientiaque  praeclari,  multajam 
opuscula  desudarunt,  sanctum  Basilium  et  Hierony- 


ALARDI  GMMi  COMMENTARIUS. 

^  Papa,  seu  iroancag  Grsce  ex  primitiva  origine  C  edocuit  epistola  liminaris  in  velusto  codice  ms.  qiiem 


vox  est  puerorum,  seu  infantium  balbutientium,  ac 
suos  patres  balbutiendo  compeilantium  (  Ccslius 
hhodig.  Ub.  xi  Leet.  antiq:  cap,  21 )  :  hinc  itairal^sn 
apud  Homerum  (  Odyss.  vi ),  vel  iraniitn  (Onuphr, 
dc  Eccles.  voc.  ),  seu  papissare,  apud  Comicos,  est 
infantium  more,  blandeque  patremcompellare  :  quo- 
rum  exemplo,  et  quadam  imitatione  primi  Cbrisiia- 
ni  pro  evangelica  simpUcitaie  et  inodestia  pairem 
spiritualem  blando  isto  vocabulo  papam  appellare 
coeperunt.  Inde  vero  factum  est,  ut  in  nomeii  trans- 
iret  dignitatis,  nique  boc  nomine  in<;ignireniur  ho- 
noratiores  tantnmmodo  clerici  (  Baron.  in  notis  ad 
Marlyrolog.  10  Januar. )  ,  ut  noiavit  Walfridus 
Slrabus,  lib.  de  Rebus  Ecclesiast.  cap.  7,  Papa. 
inquiens,  eujusdam  paternitalisnomen  est^  et  clericorum 
congruit  dignitati.  Postea  lamen  in  usu  ecclesiasti- 
co  ccepit  h%c  nomenclatura  peculiaris  esse  epi- 
scoporum  ,  ut  iidem   omnes  ,  et   soli   papae    di- 


amonasterio  EInonensi,sive  Amandino  commodaium 
serius  accepimus,  his  Instiiutionum  libris  praeflxa; 
quam  etsi  nusquam  alibi  repertam  ,  muUisque  men- 
dls  ac  lituris  obscuratam,  tamen  quoad  licuit,  ab  iis 
expurgatam,  et  suae  integriiati  restitutam,  huic  operi 
praemittendam,  et  e  tenebris  eruendani  ac  produ- 
cendam  duximus  :  cujus  titulo  hic  Castor  episcopus 
Apiensis  diserte  nominatur,  a  quo  haec  episiola  ad 
Cassianum  scripta  ai»serttur.  Est  vero  Aptensis  epi- 
scopus,  id  est,  Aptae-Juliae  civitatis  in  Gallia  Narbo- 
nensi  {Plin.  lib.  ni  Histor.  c.  4),  unus  e  suffraganeis 
Aquensis ,  sive  Tanrinensis  archiepiscopi ,  ui  refert 
Anto-Demochares  (Lib.  de  Sacrif.  Miss.  c,  50).Fuisse 
autem  hunc  Castorem  virum  sanclitaie  conspicuum, 
et  insigni  zelo  pietatis  et  religionis  prxdituni,  docct 
tum  ejus  epistola  memorata,  lum  baec  Cassiaui  ele- 
gans  et  luculenta  praefaiio. 
^  Provincia  illa  scilicet  Aptensi,  de  qua  supra 


cerentur,  ut  ex  epistolis  D.  Gypriani  ,   Hieronymi ,  j.  CoBiu»6tortim  ea^perre.i.e.Monasteriis  vacua.Nam  pri- 

Allfftlfilini     ^triiinii     alinnim/inA  Act   manSfoctnm     Ue\f*    "  miim  i>mknnKiiim     incA  tf" aclnr  Aniannniie    fiinHaccA  lii/« 


Augusiini,  Sidonii,  aliorumque  est  manifestum.  Hoc 
igitiir  sensuCassianus  bic,  ei  in  altera  praefationead 
Gollationes  Patruiu ,  hunc  Castorem  papam  nuncu- 
pat,  hoc  est,  patrem,  vel  episcopum,  ut  Dionysius 
Carthus.  exposuit.  Verum  posterioribus  saeculis  usus 
Ecclesiae  obiinuil,  ut  nomen  papsc,  sicut  et  epithe- 
ton,  Beaiissimi,  .«oli  Romano  Pontiflci  tribuatur  {Bet- 
larm.  lib.  ii  de  Rom.  Pontif.  cap.  51 ).  Cuin  enim 
episcopi  quidam  schismatici  in  odium  Romani  ponti- 
licis  nomen  papae  superbe  sibi  arrogarent,  Grego- 
ritis  Yll  anno  1077  in  synodo  Romana  decrevii,  ut 
papse  nomen  in  orbe  Christiano  unicum  essct;  nec 
licerot  alicui  hanc  appellationem  sibi  vel  alteri 
ascribere.  Qua  de  re  vide  plura  apud  Baronium  et 
alios.  Qiiis  porro  fuerit  isteCastor,  et  cnjus  loci 
episcopus,  cuin  Cassianus  non  expresserit,  haud  fa- 
cile  erat  assequi,  et  certo  definire.  Yerum  id  tandem 


mum  coenobium  ipse  Castor  episcopus  fundasse  bic 
perhibeiur.  Unde  et  novellum  monasterium  infra  ap- 
peiiatur.  Pro  experte  legebatur  in  quibusdam  ex  parte, 
duabus  voculis  et  nullo  sensu. 

c  fc)xhacsentenita,aiiisquesimilibusin  praefationc 
nostra  ad  leclorem  productis,  perspicue  ostcndimus 
Cassianum  non  demuii  coepisse  monasiicen  excolere 
aut proGteri,  postquam  legatione  pro  Joauiie  Chryso- 
stomo  sibi  delata  perfunctus  esset,  ut  videtur  sensisse 
Baronius  (Tomoy  Annai.  Anno  Domini  40)  :  sed 
eam  ab  ineunte  aetate  et  pueritia  excolnisse,  et  inter 
monachos  educatum,  et  primis  tum  religionis  Chri- 
stianae,  tum  mona&licae  instituiionis  rudimentis  insti- 
tutum  :  inde  per  ^gypti  solitudines  inter  anachore- 
tas  diu  versaium,  et  eorum  doctrina  imbuium  fuisse, 
quam  postea  scriptis  traditam  posterilati  trans- 
misit» 


57  DE  COENOBIORUM  INSTiTUTlS  PR^FATIO.  58 

mam  dico,  allosque  Donnullos,  **  quorum  anierior  A  humilitatis  exemplar,  luis  precibus  animatns,  se- 


sciscitantibus  fratribus  super  diversis  institutis  vel 
quaestionibus  non  solum  facundo,  Yeruro  etiam  divi- 
narum  Scripturarum  testimoniis  copioso  serroone 
respondit :  ^  Alius  vero  non  soluro  suo  elucubra- 
tos  ingenio  edidit  libros,  verum  etiam  Graeca  lingua 
digestos,  in  Laiinum  verlit  eloquium  :  post  quorum 
um  exuberantia  eloquentiae  flumina,  possem  non 
immerito  praesumptionis  nouri,  si  allquid  stillicidii 
liujus  infenre  tentassem ;  nisi  roe  ad  baec  fiducia  tu£ 
sanctiutis  animaret,  et  sponsio,  quod  vel  tibi  h» 
nugae  forent  acceplae  qualescumque  sint  ;  vel  eas 
congregationi  fratrum  in  novello  tantum  monasie- 
rio  commorantium  depuures.  Qui  si  quid  a  nobis 
minas  forsiUn  caute  prolatum  ruerii,et  pie  relegant, 


cundum  vires  ingenli  mei  opus  quod  injungis  ag- 
grediar,  et  ea  quaeomnimodis  intacu  relicu  sunt  ab 
anterioribus  nostris,  utpote  qui  audiu  potius  quam 
experta  describere  tentaverunt,  velut  rudi  mona- 
sterio  et  veritatem  sitieniibus  intimabo.  Nec  plane 
mirabilium  Dei,  signorumque  narrationem  studebo 
contexere :  quae  quamvis  mulu  per  seniores  nostros 
et  incredibilia  non  solum  audierimus,  verum  etiam 
sub  obtutibus  nosiris  perspexerimus  impleu :  Umen 
his  omnibus  praetermissis,  quae  legentibus  praeter 
admirationem  nihil  amplius  ad  instructionem  per- 
fectae  vit»  conferunl,  instituU  eorum  tantummodo, 
ac  monasteriorum  regulas,  giaximeque  principalium 
vitiorum,  quae  octo  ab  eis  designaiitur,  origines  et 


et  CDm  venia  indulgentiore  sustenlent,  fidem  potius  B  causas,  curationesque  secundum  traditiones  eoruro, 
mei  sermonis,  quaro  venusutem  eloquii  requirentes.  quantum  Domino  adjuvanto  potuero,  fideliter  expli- 
Qoapropter,  beatissime  papa,  unicnm  religionis  et     care  coniendani.  Propositum  siquidem  mihi  est, 

ALARDI  GAZ^I  GOMMENTARIUS. 


«  Daos  elarissimos  Ecclesiae  doctores  nominatim 
expressit,  Basilium  et  Hieronymum,  qui  paulo  ante 
ejus  aeutem  floruerunt :  et  ille  quidem  in  Oriente , 
hic  io  Occidente,  monachorum  instituium^et  scriptis 
et  factis  mirifice  illustrarunt  et  propagarurit.  QuO' 
rMm,  inquit,  anteriory  sanclus  videlicet  Basilius  Ma- 
gnus,  archiepiscopus  Gae&ariensis  in  Gappadocia  ,  D. 
tlieronymo  anterior,  sive  anliquior  :  sub  Yalentis 
enim  imperio  floruit,  et  sub  Gratiano  obiit,  ut  tesu- 
lur  idem  Hieronymus  in  lib.  de  Scripl.  Eccles.  liiter 
ejus  praeclara  opera  exstant  Regul»,  seu  Institutiones 
munasiicx  duplicisgencris;  nam  aliaefusiusdisputatn, 
alias  breviores  et  compendio  explicatae  dicuniur;  et 
in  utrisque  variae  quaestiones,  de  rebus  ad  vitam  mo- 
naslicam  et  perfecum  pertinentibus  a  monachis 
proponuntur,quibus  sigillatim  respondet  D.  Basilius. 
Ex  prioribus  illis  collecU  videtur  Reguia  0.  Basilii  a 
Kufiiio  Latiniute  doriala ,  vel  potius  paraplirastice 
exposiu,  muUis  detractis  et  muiatis  :  quae  vulgo  '\n-  q 
ter  quaiuor  Regulas  SS.  Patrum  ab  Ecclesia  appro- 
baus  circumfertur  :  cujus  et  meroinii  D.  Benediclus 
extreroo  cap.  suai  Regulae  :  necnon  sepiima  synodus 
et  Innocentius  secundus  pontifex  a  Graiiano  citati. 
Sub  Regulaitem  Basilii  omnes  Graeci,  seu  Orientales 
monachi  miliure  dicuntur. 

^  S.  Hieronymus  presbyter  et  Ecclesi^e  doctor 
praecipuas  florebat,  et  scribebal  anno  14  Theodosii 
imper.,  nt  ipsemet  tesiaiur  in  libro  illo  de  Script. 
Eccles.  extremo  :  et  obiit  Honorio  imperante ,  anno 
Doin.  422  secundum  Prosperi  Glironicoii,  vei  4^20 
secooduiii  Baroniisententiam.  Ejus  scripia  toto  orbe 
clarissima,  pariim  proprio  ejus  ingenio,  ut  liic  ilici- 
lor,  exprompta  et  elucubrata,  partim  e  Graeco  tratis- 
laia,  multa  continent  quae  ad  raonacborum  insti- 
tutionem  speciant  :  quorum  elencburn ,  quo  lecio- 
ris  studio  et  faciliuii  consulam ,  breviter  hic  in- 
dicabo. 

/n  totno  primo,  —  Epistola  prima,  ad  Heliodorum, 
fjua  eum  ad  solilariam  vitarn  hortatur.  D 

Epist.  secunda ,  ad  Nepolianum,  dc  vita  clerico- 
nim :  nbi  muha  etiam  ad  monachoruin  statum  pcr- 
tincntia  luculenter  exponii. 

Epist.  tertia ,  ubi  monachos  quosdam  divitiis  in- 
hiantcs  perstringit. 

Epist.  quarta,  ad  Rusticum  monachum,  cui  vi- 
vendi  formam  praescribit,  et  veri  monachi  munus 
describit. 

Epist.  octava,  ad  Demetriadero ,  de  servanda  vir- 
giniiate,  quae  monachis  el  rnoiiialibus  inaximc  con- 
gniil. 

Epist.  decima  tertia«  ad  Paulinum,  quae  de  rnona- 


chi  iustituiione  inscribiiur. 

Epist.  vigesima  seeunda,  ad  Eustochium  virginem 
et  sanctimonialem,  ubi  tnonacliorum  iEgypliorum 
iria  genera  recenset ,  et  eorum  mores  ei  instituia 
enarrat. 

Ep'*st.  vigesima  septimn,  ad  eamdeni  Eustochiurn, 
ubi  viiam  Paulae  matris  ejiis,  sanctjuie  et  religione 
plenam,  describit,  et  niulu  de  monialibus  ab  ea  insti« 
tutis  iradit. 

Epist.  quadragesima  septima,  ubi  nonuulla  etiam 
de  voto,  tonsura  et  cUu^ura  monialium. 

Vitsi  ereniitarum  Pauh ,  et  llilarionis,  el  Malchi 
monacbi  captivi  plena:  sunt  optimls  docuiiieniis  el 
instrumentis  monachorum. 

Tomo  $ecundo.  —  Liber  primus  contra  Jovinia- 
nom  :  ubi  mulia  de  excellentia  castiuiis  et  virgini- 
tatis  prae  matrimonio. 

Libersecuiidus  sub  (Inem  nonnulla  habet  de  officio 
monachi,  et  laude  eremi. 

Tomo  urtio»  —  Epist.  cenlesima  terlia,  ubi  Paiili- 
num  in  dimittendis  ei  disirahendis  pro  Chrisio  fa- 
cultatibus  tardiorem,  et  in  dies  procraslinantem,  iit 
ad  Ghristum  nudum  nudus  evolet,  vehemenier  hor- 
tatur. 

Tomo  quarto.  —  Videatur  ejus  commenlarius  in 
illud  Hieremiae :  Bonum  est  viro  c»m  poriaverit  juyum 
ab  adoletcentia  sua  {Thren,  iii).  l]bi  conferuntur  coe- 
nobitae  cuin  anacboretis,  et  viu  conteroplativa  aciiv» 
praefertur. 

HaBC  sunt  praecipua  loca  D.  Hieronymi,  quibus  de 
monachis  et  monachorum  institutis  agitur,  in  cjus 
operibus  propriis  et  gernianis. 

Iii  iis  vero  qu;e  a  Graecis  auctoribos  scripta  Latine 
reddidit,  quorum  aucior  etiam  hic  roeminit,  non 
aliud  reperio  quod  ad  monasticuin  Jnstituium  atti- 
neai ,  nisi  vitam  S.  Antonii  a  S.  Athanasio  Graecc 
scripiam ,  et  ex  Baronii  senteniia  ( Baron,  tom.  III. 
An.  558.  et  in  Marlyrol.  17  Januarii),  eliam  a  D.  Ilie- 
ronymo  Latine  translutam  :  et  Regulam  S.  Pachoinii 
abbaiis,  (|iiam  liuic  operi,  Deo  favente,  subjicieniiis  , 
schoiiis  et  iiotis  elucidatam  :  quam  ipi^e  D.  Hierony- 
mus  e  Gra;coin  Latiiium  sermonem  a  seconversam 
testatur  in  prnefatione  eidem  lieguIaE^  praelixa.  Fertur 
quidem  «^ub  noniine  D.  Hicronymi  Regula  monacho- 
rum  :  itemque  nlia  Regula  monacharum,sivemonia- 
lium.  Verum  illa  non  ab  ipso  Hieronymo  coinpo- 
sita,  sed  ex  scripiis  ejusdem  excerpia  et  compilau ; 
qux  et  a  Martino  V  pontif.  fertur  approbata  :  haec 
vcro  a  prudentioribus  c  caialogo  operum  D.  Hiero- 
iiymi  expuncu,  et  io  anguium  rejecta,  ut  spuria  et 
ci  falso  ascripu. 


59  JOANNIS 

non  de  mirabilibtis  M ,  sed  <!e  correctione  moruin 
Bostrorum  et  consnminattone  vit»  perfectae,  secun- 
dum  ea  quae  a  seoioribns  nostris  accepimus »  pauca 
disserere.  Ineo  quoqneprafeceptfstuissaiisfacere  slu- 
de^y  nt  si  quid  forte  non  secundum  typum  majonfm 
antiquissima  constitutione  ftindatum,  sed  pro  arbi- 
trio  nnittscujusque  instituentrs  monasterinm,  yeldi- 
iQinttium,tel  additum  inistis  regionibus  comproba- 
vero ;  secundnm  cam  quam  yidimus  monasieriorum 
regulam,  per  ^gyptam  vel  Palxstinam  antiquitds 
fundalorum,  lideii  sermone,  vel  adjiciam,  vel  reci- 
daro  [  A/.  rescindam]:  ^  Nequaquam  credens  ratio- 
nabilius  quippiam ,  yel  perfectius  consiitutionem 
novellam  in  occiduis  Galiiarum  partibus  reperire 


A'v     ^*-- 


GASSIANI 


eo 

A  potulsse,  quam  ilia  sint  instituta,  in  quibu^  ab  exor- 
dio  praedicationis  apostolic»  a  Sanctis  ac  spiritua- 
libus  patribus  fuAdala  monasteria  ad  nos  usque  per- 
durant.  lilam  sane  moderationem  opusculo  buic  in- 
serere  praesumam,  ut  eia  quae  secundum  iEgyptio-^ 
rum  regulam ,  sen  pro  asperitate  aerum»  seu  pro^ 
diflicultate  ac  diversiiale  morum  impossibilia  in  bi» 
regionibus,  vel  dura  vel  ardua  comprobavero,  in- 
stitulis  mouasterioruro,  quae  per  Palaestinam  vel 
Hesopoiamiam  babentur,  aliquaienus  lemperem  : 
quia  si  rationabilis  possibilium  mensura  (  yvtafiti) 
servetiir,  eadem  observantiae  perfectio  est  ellam  ic 
impari  facuUaie. 


ALARDI  GAZJU  GOIIMENTARIUS. 
*  Yetns  lectio  :  Nequaquam  enm  cndas,  etc. 


LIBER  PRIMirS. 


GAPUT  PRIMUM. 

De  habitu  monachu 

«  De  institutis  ac  regulis  monasteriorum  dicturi 

onde  competentius ,  donante  Deo,  quam  ab  ipso  ba- 

bittt  monachorum  sumemus  exordium?  Quorum  in- 

teriorem  cuitum  consequenter  tunc  poterimus  expo- 


B  nere,  cum  exteriorem  ornatttm  ^b  octtlomm  de« 

pinxerimus  obtutibus. 

GAPUT  II. 
De  cinfulo  Monaeki. 
Itaque^  monachum  ut  militem  Ghrisli  in  procincia 
semperbelli  positum,  ^  accinclis  lumbisjugiier  opor-^ 


ALARDl  GAZiEI  GOMMENTARIUS. 


•  Horum  occasione  verborum  monendus  es,  lecior, 
plures  titulos,  vocibus  quidem  diversos ,  sed  sensu 
eosdem,  auicertein  idem  spectantes,  duodecim  hisce 
libris  a  diversis  auctoribns  ascribi. 

Quidam ,  De  In$tUuti$  Renuntiantium,  omnes  in- 
scribunt.  Ita  Giaconius,  credo,  ex  Vaticanis  exem- 
plaribus,  Editio  Lugdunensis,  etc. 

Alii,  De  ln$tiiuti$  CoRnobiorum.  Ita  passim  D.  Tho- 
mas  in  Somma  sua  Theologica ,  Basileensis ,  Guy- 
chius,  etc. 

Alii ,  in  plures  tiiolos  particulares  parliuntur, 
nempe : 

Mona$ticarum  ln$titutionum  lib,  1 V, 

De  capitalibu$  Mi$  lib.  VIII.  Trilheroius,  Guy- 
chius.  etc. 

Alii  ex  Gennadio  sic  :  De  habitu  monachorum ,  et 
de  canonico  oraiionum  et  p$almorum  modo  lib.  III, 

Institutionum  lib.  I, 

De  origine  et  remedio  ocio  principalium  vUiorum 
lib.  Vilf. 

Aiii  denique  duodeeim  Instituiionum  libros  nomi- 
nant,  atque  hoc  titulo  In$titutione$  a  Collatiombut 
distinguunt. 

^  Etsi  omnes  Ghristiani  generali  quadam  raiione 
Ghristi  milites  dicantur,  quorum  armaturam  descri- 
bit  Apostolus  Gphes.  vi  his  verbis  :  Accipite  armatu- 
ram  /)«i,  ut  po9$iti$  Te$i$tere  in  die  malo,  et  in  omnibus 
perfecti  $tare :  $tate  ergo  succincti  lumbo$  vestroi  in 
veritate^induti  loricam  justUuB ,  et  calceati  pedes  in 
prwparationem  Evangelii  pacis  :  m  omnibus  $umentes 
scutum  fideif  in  quo  possitis  omnia  tela  nequi$$imi  ignea 


Dei^  ad  cqptivandum  omneni  intdlectum  in  obsequium 
Christi  (II  Cor,  x),  quod  praecipue  (it  per  obedienliae 
volum  et  exercilium.  Quam  ob  causam  monachi  a 
Grxcis  Patribus  (Basil.  de  Vita  solit.  etepist.^)vo^ 
cantur  «o-xsiTai,  id  est,  pugiles,  seu  exercitatores  :  eo 
quod  tou  eoruni  exercitatio  et  conversatio  velut 
quaedam  virtutum  palaestra  esse  debeat ;  cum  alii  ho- 
mines  exerceantur  in  bello,  in  mercatura,  in  causis 
forensibus,  etc.  Unde  D.  Basilius  sermones  suos  de 
rebus  monasiicis  vocat  asceticos;  et  monasteria  ipsa, 
asceteria  antiquitiis  dicta  sunt»  utpote  spiritalium 
p  exercitationum  officinse  ac  domicilia.  S.  item  Beue- 
^  diclus  initioReguIae  monacbum  quasi  militem  sic  aU 
loquilur  :  Ad  te^  inquit,  nunc  vmus  sermo  dirigitur^ 
qutsquis  abrenuntians  propriis  voluntatibus ,  Domino 
Christo  vero  regi  nuUtaturus^  obedientia  JortissimfM 
atque  proeclara  arma  assumis ;  et  cap.  i  dieit  eceQObi- 
tas  sub  regula  vel  abbate  miliiare. 

e  Similia  habet  D.  Basilius  in  Regulis  fusius  dis- 
pntatis  c.  22,  et  in  ReguIamonach.aRuffino  transla- 
ta  cap.  12,  ubi  Eliae,  loannis,  Petri  et  PauU  exem- 
plasimiliterrecenset,  et  rationem  hanciusuper  ad- 
dit,  cur  monachos  accinctos  seu  praecinctos  esse 
oporteat.  Videmus^  inquit,  a  Domino  prwcipi  Job^  se 
utprtecingat.  Perindeenim  quasi  bcc  ammi  $trenui  ^ 
et  ad  rem  gerendam  expedxii  signum  sit :  Accinge^  atf , 
sicut  vtr,  iumbos  tuos  (Job.  xxxviii).  Sane  etiam  disci- 
puUs  Donuni  (amUiarem  fuisse  %onm  usum  ex  eo  in- 
teUigitur^  quod  interdictum  ipm  fuerU  ne  m  habereiit 
tn  %onis  suis.  Hsc  Basilius.  Quibus  exemplis  poteranl 
et  alia  ejus  generis  adjungi  e  Scripturis,  ut  Eliae, 


exstingueretCt  galeamsalutisassumite,  et  gladiumspiri-D  qui  prcBcinctis  lumbis  currebat  ante  Ajchab  (III  Reg. 


tuSj  quod  est  verbum  Dei.  Tamen  mulio  specialius 
religiosi  hunc  titulum  merentur,  utpote  iribus  votis, 
velut  triplici  sacraroento,  huic  militiae  spirilali  ad- 
dicti  et  astricti :  cujus  miliiiae  arma,  secundum  eum- 
dem  apostolum,  non  camalia  sunc,  sed  potentia  Deo^ 
ad  destructionem  munitionnm^  ad  destrwnda  consiUa, 
$$  omnem  altitudinm  extoUentm  te  adversus  scientiam 


VIII ) ;  Eiizaei ,  qui  Giezi  puero  suo  dixit :  Accinge 
lumbos  tuos,  et  toUe  baculum  meum  in  manu  tuq ,  et 
vade  (lY  Reg.  iv) ;  angeli  Raphaelis,  qui  Tobias  ju- 
niori  praeciiictus  et  quasi  ad  iter  paratus  occurri( 
{Tob.  v) ;  et  Salvatoris  nostri ,  qui  cum  apostoiis  ia 
ullima  coena  pedes  iavare  veliet,  tuniea  prmdnxissm 
se  legitur  {Joan.  xiii).  Eodem  eiiam  spectant  similOi 


•1  DE  COENOftUmUH 

tettMKrieM  (luM  xH).  Hkt  M!m  hsibHti  efi»m  iU6s 
aiBMMM,  4fA  in  teterf  Tesunenio  •  professionis 
InqvB  te^tvereprimordift,  EnmidlicetetElisseum, 
dtviMmii  Seriptartrmn  toetoritirre  monsffratur :  tc 
deineepe  |»riiidpe8  iuetoresque  Tesftmenti  norl , 
Joannem  Tidelicet,  Petrum  et  Paul&m,  csterosque 
ejusdem  ordinis  viros  taliter  incessisBe  cognoscimus. 
Quoram  prior,  qui  in  veteri  Testamenlo  virginitatis 
jam  flores  et  casilmonix  continentijeque  praefigora- 
batexeiupla,  cum  fuisset  a  Domlno  missus  ad  incre* 
pandos  nunttos  Ocliozi»  sacrilegi  regis  Israel,  eo 
quod  xgritudine  prsepediius  super  statu  salutis  su» 
Beelzebub  Deum  Accaron  consulere  destinaseei,  et 
ideirco  eis  occurrens  idem  propheta  descensum  de 
lecto  ejus  in  quo  conciderat,  denegassei,  decumbenti 
regi  ezposiu  vestitus  qoalitaie  eonpertus  est  ( lY 


INSTITUTIS  LIBER  I. 


6« 


A  A«9.  i).  Reversos  enim  ad  se  mnitios»  sc  refercnies 
sibi  prophetae  senteniiam,  scfscitatus  est  eu}us  esset 
Hgnrae  et  habitos  vir,  qui  occutHsset  eis,  et  loentns 
fuissei  hujuscemodi  verba  :  Fir,  fnquiunt,  pilotus  rf 
tona  pellicea  accmctut  rembus;  ex  qno  habitu  con- 
festim  rex  contemplatus  hominem  Dei ,  ^it :  Elia$ 
Thesbitet  est :  loutt  ▼idelicet  indicio ,  et  hirti  fncul- 
tique  corporis  specie  virum  Dei  indubiianter  agno- 
scens  :  eo  quod  istud  ei  inter  tot  Israelitici  populi 
miilia  comraoranti,  cultus  proprii  Telut  quoddam 
impressum  speciale  signum  perpetuo  cohxreret.  De 
ioanne  quoqoe,  qui  veteris  norique  Testamenti  velut 
qoidam  sacratissimus  limes,  finis  initiumque  pro- 
cessit,  ita  Evangelista  narranle  {Matih.  iii)  cogoo- 
scimus  :  Ipse  autem  Joannet  habebat  vestimentum 

B  depiHs  eametorumt  et  h  »onamipellfceam  eirca  /nm- 


ALARDI  QklMl  COMIiENTARIUS. 


senteniise  de  larobis  accio;;endis  et  praecingendis, 

Lncae  xu  :  Sint  lumbi  vesiri  pr(gcincti;  ad  Epbes.  vi : 

Stite  succincti lumbos  vestros in veritaie ;  el  I  Pet.  cap. 

I :  Propter  quod,  succincti  lumbos  mentis  vestrce  spe- 

rate  in  eam^  quce  vobis  olfertury  gratiam,  Porro  accln- 

etos.  seu  praecinctos  habere  lunibos,  secundum  liite- 

ralem  sensum,  nihil   aliud   esi  quarn  paraiutn  et 

expeditom  esse,  ui  coliigitur  ex  illis  verbis  Lucae 

xn  :  Amen  dico  vobis^  quod  prcecinget  se^  et  trantiens 

fRiniscraHt  il/ts.  Solebant  eniin  Orientales  oblongis 

uti  TesUbus,  ideoque  qui  minislraturi  erant,  aut  iier 

actur/,  colleclam  vestem  cingulo  stringebant  ad  ium- 

hos,  ne  iinpediuiento  esset.  Al  D.  Gregorius  ad  mo- 

res  spectans  praecinctis  lumbis  castiiatein  designari 

interpreiatur.  Lum^os  enim^  inquit,  prcpcingimust  ctm 

camis  luxuriam  per  continentiam  coarctamus.  (HomiL 

13  in  Evang,)  Uirumque  vero  sensum  spectavit  Cas- 

sianus,  ut  ex  consequentibus  roagis  patebit  (Cop. 

ult,  kujus  lib.  et  tib,  ii  «•  1).  Docet  enim  veterem  il-  r 

lum  morem  geslaiidi  einguli  seu  baltei ,  aut  zonae , 

monachis  illis  i£(^yptiis  solemnem  ac  lege  praescri- 

ptQui  fuisse  duplici  ex  causa ;  eornmque  exemplo  c«- 

teris  monachis  commendare  studet  :  nempe  ut  ve- 

rosChrisli  milites  armis   istis  spiritualibus  supra 

coaiffleinoratis,  ac  potissimum  castitatis  cingulo,veI- 

s(  balteo  militari,  accinclos  et  instroctos  se  osten- 

derent,  et  ut  ad  omne  opus  injunctum  aut  in]un- 

gemlum  parati  et  expediti  semper  essent.  Uinc  D. 

Basiliiis  zonx  usum  monachis^  universim  commen- 

dat  (Ubi  svpra).  D.  Hieronymus  monacbis  etiam  Ta- 

beuoensibus  balteolum  lineum  tribuit  (In  prcsf.  in 

BiQuiam  S.  Pachomii),  Palladius  zonas  vocat  (Pal- 

laa.  in  Lausiacis  cap.  7),  additque  iilis  a  Pachomio 

praescriptum  (qood  singulare  et^noia&ione  dignum), 

ut  ad  sacram  synaxim  Sabbato  et  Domioica  die,  ut 

ffloris  erat,  accedentes,  zonas  soWereni,  et  pellem 

oviliam,  seu  meloiem  deponereni,  et  cuui  sola  cu- 

euJla  accederent  (quo  majorem,  ui  opinor,  ae  pecu- 

liarem  reverentiam  bonestioremque  babitum  prai  se  D 

ferrent).  Quod  et  Sozomeous  et  Nicepliorus  coniir- 

mant.  aedetD.  P.  N.  Benedictus  priorum  monacho- 

nun  vestigiis  ubique  iosistens,  hanc  cinguli  mona- 

itici  praracriplionem  ab  illis  acceptam  haud  praeter- 

misit.  Cum  eiiim  suiuit  cap.  32  Regulx,  ul  vestiti 

dormiant  monachi^  et  cinsti  cingulis  aut  funibus^  idque. 

ea  causa  quam  subdit :  uf  parati  sint  semper ,  et  faeto 

n^no  absqiu  mora  surgentes  festinent  se  invicem  prcBve' 

r,  ntre  ad  opus  Dei :  satis  indicat  inlerdiu  el  poiiori  ra- 

*,  lione  debere  esse  succinctos.  Unde  Joannes  Diaco- 

i  OQS,  in  Viia  B.  Gregorii  scribit  eum  in  exilitate  bal- 

tei ,  quae  uniiis  poliicis  mensuram  non  excederet,  ( 

;  speciem  propositi  regularis  olim  a  S.  Benedicto  sta- 

^  tuti,  cuJQS  ipse  vitamdescribeos,  Regulam  quoque 

laudaveraty  servasse.  Quibus  verbis  insinuat  soie« 


ninem  fienedictinis  fuisse  usum  baltei,  sive  cioguli 
(quem  et  liodie  plurimi  anliquaruin  traditionum  te- 
uaces  retineni),  ex  ex  ipsius  exiliiate  et  mensura,  vei- 
ut  cerlo  inJicio  S.  Gregorium  diu  post  obituin,  cum 
ejus  corpus  in  alium  locum  transferreiur,  pro  pro- 
fe^sore  seu  monacho  insiilutionis  D.  Benedicii  agni- 
tuin  et  oslensuin  fuisse:  prie<er<tm,  inquitille,  cum 
idem  venerabitis  doctor  Gregorius  sui  monasterii  mo- 
nachos  Benedicti  utique  Regulis  mancipatos  in  Saxo* 
niam  desiinarit  {Joan,  Diae,  lib.  iv,  eap.  80).  iiaee 
ille. 

'^  Professionis  scilicet  monasticx.  Qua  ratione  D. 
Hieronyiuus  passim  eosdemveterisTestamentimona- 
cbos  vocat.  Epist.4  :  Filii^  iiiquit,  prophetarum^  quos 
monachos  in  veteri  Testamento  legitnus  (IV  Reg.  vi), 
cedificabant  sibi  casulas  propter  fiuenta  Jordanit^  et 
turbis  urbium  derelictis^  polenta  et  herbis  agrestibus 
viciiiabant,  £t  in  epislola  ad  Paulinum :  Noster^  inquit, 
princeps  EliaSt  noster  Eliueus,  nostri  duces  fiiii  pro- 
phetarum,  Idem  docet  isidorus  lib.  u  de  Eccles.  Of- 
ilc.  cap.  15  ,  ubi  Eliam,  Eliza^um,  aliosque  prophe- 
tas  inonachorum  principes  appellat.  Sed  et  Cassia- 
nus  infra  (CoUat,  18,  cap,  6)  alta  loculioois  formula 
dicit  eosdeui  Patreset  propbetas  monasiicaD  profes- 
sioitis  praefigurasse  lineas,  ducta  a  pictoribas  meta- 
phora,  qui  iuluram  imaginem  ductis  primum  liiiea- 
menlis  prasligurare  ac  designare  solent,  deinde  co- 
lores  el  ornatus  inducere  :  quo  modo  iili  prophetn 
et  anachoretaB  in  sotitudinibus  errantet,  egentes^  an- 
gusiiati^  etc.,  monachoruin  et  anachoretarum  novi 
Tesumeuti  vitam  professiooemque  adumbraruui  et 
prxiigurarunt. 

^  Quamvis  in  Palaestina  Judaei  zoais  uterentur 
laneis  (Auctor  oper.  imperf.  in  Matth.  c.  \\i) :  Joan- 
nes  lamen  zona  pellicea,  lioc  est,  ex  crudo  corio, 
seu  viliosa  pelie  uti  maluit,  tum  ad  imitationem  Eliae, 
tum  ad  corporis  afaictionem  et  macerationem 
eiiaiQ  ex  zona  procuraudam.  Unde  D.  Hieronymus 
in  epist.  ad  Deinetriadem  virginem  inter  alias  iau<- 
des  senioris  Demetriadis  ioca  sancta  visitantis  :  ^lu- 
pebat^  inquit,  ad  conversationem  Eliw  et  Joannis  ^u- 
piistce^  quorum  uterqueMna  peUicea  astrinxit^  ac  mor- 
tificavit  lumbos  suos.  £t  super  Matihaeuin  de  Joanne 
itidem  Bapt.  scribens;  Zona^  inquit,  pellicea^  qua 
einaus  fuit  et  EliaSf  mortijicationis  sgmbolum  est. 
Hoc  exemplo  scribit  S.  Fulgeniius  Buspensis  epi- 
scopus  consuevisse  monachos  in  Africa  pelliceo  uti 
cingulo  (Baron.  tom.  iX  Annat.  anno  938) ;  idemquc 
confirniat  B.  Doroiheus  anachoreta  in  doctrina  sua 
prima,  quae  est  de  Renuntiatione,  ulu  de  se  suique 
temporis  monachis  loquens  :  Habemus^  inquit,  et 
xonam  pelliceam  circa  renes  nostros.  Id  ^gnutn  est,  ad 
opus  quodque  accincti  ,  ut  quamprimum  simui  et  pa- 
rati :  iaboraturus  enim(juis  primo  accingiturf  etsic  dc^ 


G5  lOANNIS 

bos  ittoi.  Petro  etiun  in  custodiam  carcetis  ab  He- 
rode  detruso,  et  ad  necem  die  posiero  producendo» 
angelo  aasistente,  praBcipitur  :  Prtecingere  et  caleea 
te  caHigae  tua$  {Actor*  xii).  Quod  ut  faceret  nequa-- 
quam  monuisaet  eum  Angelus  Dei,  nisi  vidiaset  eum 
ob  refectionem  noctumse  quietis  paulisper  defecta 
membra  solita  cinguli  obsirictione  laxasse.  Paulum 
quoque  atcendentem  Hierosolymam ,  et  proiinus  a 
Judaeis  in  vincula  mittendum  Agabus  propheta  repe- 
riens  Gaesarea,  sublato  ejus  cingulo,  manus  suas 
ligans  ac  pedes,  ut  gestu  corporis  sui  passionis  ejus 
pr»flguraretinjuria8,ait :  Hacdicit  SpiritusBanctus: 


GASSIANI  64 

A  Firttfit  cuiut  e$t  %ona  kasei  eie  aUigahuni  Jmdmi  m 
Jenualem  et  tradent  tn  manui  gentium  {Actar.  xxi). 
Qnod  utique  a  propheta  proferri  minime  potuisset» 
et  dici,  virum  cujus  est  zona  haec,  nisi  Paulus  eam 
lumbis  suis  indesinenter  solitus  fuisset  aptare. 

GAPUT  HI. 

De  vesle  monaehi, 

•  Vestis  quoque  sit  monachi  que  corpus  contegat 

tantum,  et  repeliat  nuditaiis  verecundiam,  et  frigo- 

ris  retundat  injuriam  :  non  qux  seminaria  vanitatis 

aui  elationis  enutriat,  ita  eodem  apostolo  praedi- 


ALARDI  GAZiEI  GOMM£NTARIUS. 


mum  opus  aggrediiur.  Mortificatiquoque  eorporis  sig-  g 
num  esl.  Mortificitre  enim  desideria  nostra  debemus  : 
prmertim  ea  qum  a  renibus  procedunt,  De  quibus 
Apostolus  dicebat  :  Mertificate  membra  vestra^  qwB 
sunt  super  terram :  fornicationemt  immunditiam,  etc. 
{Coloss,  iii).  Haec  ilie.  Gxterum  aliis  quibusdam  mo- 
nachis  zona  linea  in  usu  fuit.  Nam  de  Pacbomianis 
id  testatur  D.  liicronymus  in  pra^fatione  Regulse  S. 
Pachomii  :  Balteolum^  ai(,  unusquisque  habebat  /i- 
n^tffft.  Aliis  vero  cingulum  laneum  magis  placuit, 
quod  tali  cingulo  Ghristus  usus  credatur.  Ca  enim 
cingulorum  materies  apud  Palsslinos  vulgaris  fuit, 
a  quorum  communi  more  culiuque  Gbristus  non  re- 
cessit.  Unde  D.  Hieronymus  Marcellae,  qux  Palae- 
stinamincoluit,  elana  cingulum  comniendat.  5tl,in- 
quit,  cingulum  laneum^  et  tota  simplicitale  purissimum : 
quod  posxit  magis  astringere  vestimentum,  quam  scin- 
dere,  Nonnullos  autem  fune  praeciuctos  legimus. 
Nam  praeier  illos  iEgypiios,  de  quibus  Gassianus  c. 
6  hujus  iibri,alios  item  monachos  Paulinus  Nolanus 
describit  {Epiit,  7j,  non  balteo ,  sed  reste  succin-  C 
ctos.  Gujusmodi  cingulorum  genus,  videlicet  e  funi- 
bus  contextum,  tamquam  vilissimum,  etinlimis  man- 
cipiiscongruum,  S.  pater  Franciscus,  mundi  conlem- 
ptor  et  paupertatis  aroator  esimius,  sibi  suisque  fra- 
iribus  utendum  delegit.  Porro  quod  ad  BeDcdictinos 
attinel,  exstat  etiam  Gonstitutio  Glementis  Y  pont. 
de  zonis,alii8queeoruroge8taminibus  in  haec  verba  : 
NuUus  xonam,  culteUum,calcariay  cum  ornatadeferre^ 
aut  eum  seUa  clavorum  ornatu  decorata  superfluo^  vel 
nimis  alias  sumptuosa^  sive  cum  freno  ferraturam  ad 
ornatum  habente  equitare  prcesumat. 

«  Postcingulum,  quo  monachum,  ut  Ghristi  mili- 
tem  succinctum  esse  decet, .  agit  Auctor  de  veste 
monachi,  in  qua  has  conditiones  praecipue  requirit, 
et  commendatexemplo  veterum  monacliorum.Prima 
conditio  est,  ne  sit  superflua,  sed  sufncieiis  ad  tegen- 
dam  corporis  nudilatem,  et  repellendam  frigoris  in- 
iuriam.  Iia  D.  Basilius  in  Hegula  a  Ruflno  translau 
{Cap,  12),  eamdem  Apostoli  sententiam  cum  G»ssia-  r 
no  allegans  :  Suficientery  ait,  Apostolus  in  hujusce- 
modi  usibus  brevi  sermonerepulam  posuit  dicens  :  Ha- 
bentes  autem  victum  et  vestttum,  his  eontenti  simus. 
Ostenditindumento  solo,quo  contegamur^  indigere  noSy 
et  non  varielate  aliqua  vestis^  et  omamento.  Sed  et 
primus  ille  indumenti  usus  hcec  eadem  indicat^  cum 
dicitur  Deumfeeisseprimishominibustunicas  peUiceas, 
Sufficiebat  enim  ad  confusionem  tegendam  hujusmodi 
inaumenti  usus,  Verum  quoniam  nobis  profectus  in 
ittdumentis  etiam  calefieri  et  foveri  necessarius  videtur, 
ad  ulrumque  usus  ipse  temperetur :  quo  et  cooperiri 
nuditas  videatur^  et  vis  frigoris  vel  omne  quod  exterius 
ladit,  arceri,  Et  D,  Beiiedicius  :  Vesiimenta,  inquit 
(Gap.  55  Reg,),  fratribus  secundumlocorum  qualitatem^ 
ubi  habitanty  vel  aerum  temperiem  dentur  :  quia  in  fri' 
gidis  regionibus  amplius  indigetur ;  in  caUdis  vero  * 
minus,  Secunda  conditio,  ut  sit  vilis,  non  pretiosa, 
aut  ad  pompam  et  ostenlalionem  composita,  qua  . 
dere  B.  Basilius  ibidem  et  Augustinus  cap.  25  suae 


Regulae,  ei  Benedictus  ubi  supra.  Tertia,  ut  sit  ho- 
nesta  et  munda,  non  affectate  sordida.  Sic  D.  Hie- 
ronymusadmonetnon  uno  in  loco.  Ad  Nepotianum 
scribens  :  Omatus,  ut  sordes^  pari  modo  fugiendee 
ittni,  ^uta  aUerum  deUciast  aUerum  gloriam  redolet 
{Epist,  2).  Et  ad  Eustochium  :  Vestis  nec  satis  mun- 
da,  nec  sordidoy  et  nuUa  diversilate  notabiUs :  ne  ad  te 
obviam  pratereuntium  turba  consistat,  et  digito  mon- 
streris  {Epist,  22).  Idem  in  Epitaphio  Nepotianl :  CuUus 
ipse  provincia  morem  sequens  nec  munditiis.nec  sordibus 
notabitis  {Epist.  3).  Aucior  Vitae  S.  Bernardi :  /n  vesti- 
bus  ei  paupertas  semper  plaeuit :  sordes  numquam :  ni- 
mirum  animi  fore  indices  aiebat  aut  negUgentis,  aut  fo- 
ris  gloriam  affectantis  humanam  {Lib,  iii,  cap,  2). 
Quarta  conditio,  quam  bic  tangit  Auctor  (quae  tamea 
eodem  fere  recidit),  nesit  vestis  singularis,  aut  ali- 
qua  insolita  diversitate  notabilis,  utalt  D.  Hierony- 
mus ;  quod  vitium  singularitatis  tum  in  aliis  rebus, 
tum  speciatim  in  vestibus  a  priscis  monachis  impro- 
batum  et  damnatum  hic  refert  Gassianus :  etvetuitS. 
Pachomius  angelo  ipsodictante,  investimento  et  habitu 
aUquid  novi,nrater  cateros,causa  decoris  invenire  {Reg, 
art,  55).  Ataevestibus  monachorum  alias  saepius  erit 
dicendi  locus.  Gur  autem  religiosi  proprioetpecoliari 
habitu  a  saecularibus  distincto  utantur ,  duas  ratioues 
aifert  D.  Basilius  q.  22,exdiffuse  dispuutis,  quarum 
prior  est,  ad  designandam  propriam  professionem  el 
ttatum ,  seu  conditionem  vitae.  Ordinarius ,  inquit . 
habitus  Christiani  esse  dicitur  ii,  qui  secundum  pro- 
positum  ac  professionem  eius  aptus  intelligitur,  Sicut 
enim  est  alius  habitus  militis ,  aUus  senatoris^  ex  quo 
intelUgitur  vel  quod  iste  senator  est^  vel  quod  iste  t/tt- 
tes,  ita  etiam  monachus  habere  debet  congruum  sucb 
professioni  indumentum,  Altera  ratio,  ut  religiosi  vel 
inviti  cogantur  religiose  vivere.  Si  enim^  inquit,  quis 
videat  hominem  aliquem  obscurum  cadenlem  alium^ 
aut  verberantem  publice,  aut  turpiter  proclamantem  ^ 
aut  in  tabernis  ,  aut  ganeis  ageniem ;  nec  observabit 
quidem  facile  hujusmodi  /lofntnm,  vet  notabit^  sciens 
eum  coniimiUter  in  reliquavilasua  agere,  Siveroeum^ 
qui  reiigiosam  vitam  profitetur^  viderit  quis  vel  par- 
vum  aUquid  contra  quam  condecet,  facere^  observant 
omnes,  et  increpant^  et  ad  religionis  epprobrium  du- 
cunt,  Itaque  veluii  padagogus  est  infirmioribus  habi- 
tus  religiosuSf  ut  etiam  invitos  eos  alf  opere  inhonesto 
et  indecenU  custodiat,  Haec  D.  Basillus.  Gur  auleni 
vestem  mutent  religiost  in  sua  professione  dicetur 
alio  loco  {Lib.  iv,  c,  5).  Porro  vestes  monachales, 
quas  hoc  loco  comroemorat  Gassianus,  totamquc 
adeo  supellectilem  monacborum  iOgypiiorum  brevi 
compendio  complexus  est  D.  Ilieronymus,  quod  hic 
relulisse  juvabit.  Sic  enim  scribit  :  Nihil  habent 
in  ceUuliSt  prater  psiathium^  et  duo  lebitonaria  {quod 
jEgyptiis  monachis  genus  vestimenti  est  sine  manicis); 
et  unum  jam  attritum  ad  dormiendum,  vel  operandum^ 
et  amictum  Uneum,  cucuUasque  duiii,  et  caprinam  pet^ 
Uculam,  quam  melotem  ,voeant ,  baiteolum^  et  caUgtis^ 
ac  baculum  itineris  socium.  Haec  D.  flieronymus, 
prasfatione  in  Regulam  S.  Pachomii. 


65 

cante: 

«onKnft  stmtu  (I  Tim.  yi).  Operimenta,  inquiens, 
non  vestimenta,  utin  quibusdam  Laiinis  exemplart* 
bus  non  proprie  continetur,  id  est,  qnae  corpns  ope- 
riant  untaro,  non  qu»  amicius  gloria  blandianlur : 
iu  Tilia,  ut  Dulla  coloris  vel  babitus  noviuie  inter 
cxteros  bujus  proposiii  viros  babeantur  insignia : 
iia  studiosis  accurationibus  aliena,  ut  nullis  rursum 
siut  affecutis  per  incuriam  sordibus  decoiorata.  P(h 
stremo  sic  ab  bujus  mundi  separentur  ornatu,  ut  cul- 
tni  serrorum  Dei  in  omnibus  communia  persere- 
rent.  ^  Quidquid  enim  inter  famulos  Dei  praesumi- 
turabuao  vel  paacis,  nec  catbolice  per  omne  cor- 


DE  COENOBIORUM  IN5TITUTIS  LIBER  l. 


M 


*  EahenUt  wim  atimenta  et  0pertm«nra,  hi$  A  pus  fraterniiatis  tenetar,  aut  snperfluam,  aut  ela^ 

tom  est,  et  ob  id  noxium  judicandum  est,  magisque 
speciem  yanitatis  quam  Tirtutis  ostentans.  £t  id- 
clrco  b»c  qus  nec  a  Teieribus  sanctis  qul  bojos 
professionis  fundamenU  jeeerunt,  neque  a  Patribas 
nostri  temporis,  quleorum  per  successionea  Institau 
nuDC  osque  custodiunt,  tradita  Tidemus  exempia,  ut  . 
superflua  el  inutilia  nos  quoque  resecare  conTcniei.  ; 
QuamoVem  ^  cillcinam  Tcstem  Telot  circumspe-  ^ 
cUm  a  coDCtis  atque  notabilem,et  quaeex  boc  ipso  ' 
non  solum  noUa  spiritui  possit  emolumenu  confer- 
re,  sed  etiaip  eiationis  coitcipere  Taniutem,  quse- 
que  ad  necessarii  operis  exercitium,  in  quo  mona- 


ALARDI  GAZifil  COMMENTARIUS. 

•  VulgaU  ▼ersio  :   Habentet  autem  alimenta  ,  <i  B  I>6inde  Tero,  et  prxcipue  in  signum  poenitentiae,  sea 


qii^tu  tegamur  (1  7tm.  ti),  Graece  (rxcirao-fAara,  i.  te- 
(omenU,  seu  integumenU ;  anod  latius  paiet  quam 
TesiimenU ,  ut  notum  est.  Nam  mnafffia,  generale 
Tocabulain  est  comprebendens  non  solum  vestcs, 
quibus  induirour;  sed  etjam  domicilium,  quo  legi- 
Diuret  |iroiegimur,juxUilludEccies.xxix,  quodhuic 
Mntentiae  Apostoli  respoudet :  Initium  vitw  hominis 
fl^iM,  el  paiits,  et  vutimentum,  et  domus  protegens  twr* 
piudinem.  Proinde  luinus  apie  ab  aliis  Latiiiis  in- 
terpretiboa  redditum  arguit  Gassiaiius  :  HabenUs  ali' 
menta  ei  Siettimenta.  Quod  quidem  Tcrum  est ,  seu 
Tim  Todsoxfiraff/AaTOff  species,  seu  moraledocunieu- 
tum,  quod  boc  generali  vocabulo  de  industria  Tide- 
tnr  ab  Aposiolo  insinuatum;  quod  bic  ab  Auctore 
declarator,  et  a  B.  Basilio,  ubi  supra.  Gaeierum  cum 
Wils  Tcrbis  Tolueril  Aposiolus  ea  nominatim  expri- 
roere,  qax  omnibus  in  oiiiTersum  boininibus  neces- 
faria  sunt,  idque  simpliciter  et  absolute,  el  non  ad 


ad  agendam  tcI  praedicandam  poenitentjam,  ad  Dei 
▼indicum  aTerteudain,  ad  carnem  macerandam,  ad 
mundi  conlemptum  desiguandiini :  quo  niodo  DaTid. 
Acbab,  Joram,  Ninivitx,  plerique  propbeiae,  atque 
alii  ciliciis,  sive  saccis  induli  leguntur.  Denique  ad 
Tictoriaro,  liberaiionem  ab  bostibus,  aliaque  Dei 
beneOcia  iropetranda,  ut  Judiib  cap.  tiii,  et  fle&ter 
cap.  IV.  Est  auiem  observandum  quod  ctsi  saccus 
pro  cilicio  in  muliis  Scripiurae  locis  sumatitr  (unde 
et  Cassianus  boc  loco  dicil  Ninivius  cilicii  asperi- 
laie  Tclatos,  quos  Scriptura  dicit  saccis  indutos),  et 
ubicumque  in  Teieri  Testameiito  cilicium  Tertit  in< 
terpres,  Hebraice  babeatur  mc,  diciio  Germ.inis 
eiiam  usiuu  (unde  a  Grjecis  et  Latinis  nomcn 
ffflhcxoc,  saccus  mutuatum) :  alibi  Umen videnlur  li:ic 
non  ob&cure  iu  distingui,  quod  cilicium  inirinsecus 
et  super  iiudom  indueretur,  causa  alfllciionis  ct 
macerationis  carnis  :  saccus  vero,  ulTilis  et  sordi- 


cerios  Jines  diintaxat ;  in  quibns  baud  dubie  princi-  p  dus  babitus,  extnnsecus  gesiaretur  duntaxat  butni 
pem  locum  oblinent  alimenU  et  indumenia  :idcirco  ^  liutis  et  confusionis  ergo  :  pnesertim  a  principl 
T.  nr .  ^i:.. =..  i ..   _,       jj^g^  ^j  lUustribus  pcrsonis  :quod  duplici  excmplo 


D.  Hieronjmus  el  alii  saepenumero  iia  legunt  et  ci 
taiit  :  Habentes  victum,  et  amictum^  vel  vestitum; 
magis  ad  mentem  Apostoli,  ei  communem  intellec- 
tBin,qaani  adTim  vocabuli  Graeci  aitendentes  (EpistM 
siEusiochium,  et  tib.  n  m  Jovinian,  et  fpts<.S6).  Unde 
edam  manaTit  llla  consuetudo  in  plerisque  religio- 
nibaSyUt  professuri  religiosiquid  peunt,  interrognti, 
respondeant :  vtcltim ,  et  anuctum  (Cassianus  lib,  tii 
r.  i9).  Eat  porro  hic  etiam  observandum  ,  qaod  ex 
hoc  Casslani  loco,  et  aliis  quibusdam  probant  non- 
Bulli  hos  libros,  non  Graece,  ut  quidam  opinati  sunt» 
sed  Latine  ab  eo  conscriptos  esse  {Ciaeon.  insuaprw- 
fai.).  Dom  enim  illam  senteaiiam  Apostoli  meliusex 
Graeco  In  Latinum  iu  verii  osiendit,  quam  ut  iu  qui- 
busdam  Latinis  exeroplaribus  babetur,  baud  obscure 
iadicat  se  Latine  scribere,  non  Graece. 

^  Notanda  seotentia.  quam  inter  alias  selectiores 
sob  finem  operis  suo  ordine  recensebimus.  Gui  re- 


probari  potesi.  Nam  de  rege  Acbab  IV  Reg.  ii  lcgi- 
iur  quod  operuit  camem  suam  eilieio^  jejunavitque^ 
et  dormivit  in  sacco^  et  ambulant  demsso  capite.  Ijiii 
Tides  quatuor  offlcia  poenitentiae  pariiculatim  dis- 
liticu.  Et  de  Joram  IV  Reg.  vi :  Ctcm  scidisset  vesti- 
menta  sua ,  ridit  omnis  populus  dlicium  quo  vestitus 
erat  ad  carnem,  quod  de  sacco  nusquatn  reperies ; 
sed  Tcl  operiri,  vel  indui,  tcI  praecingi,  accingi,  et 
siniilia,  quae  ut  plurimum  extrinsecus  fieri  solent. 
Porro  in  novo  Testamento  Joannes  Baptista,  primus 
poeniteniiae  praeco,  primus  itidemcongruum  suae  prae- 
dicationi  vestimentum,  nempe  cilicium,  ut  peeniten- 
tiae  sjmbolum,  prxtulit  :  habebat  enim  vestimentum 
di  pitis  came/orum,  ait  EvangelisU  {Matth.  iii).  Umlo 
consial  pro  veslimento  illi  fuisse  cilicium  de  pilis 
camelorum  contexium  ;  non  autem  pellem  cameli, 
aut  cujusvis  aninialis ;  sicut  Aposiolus  ad  Hebrxos 


spondei  oeUvus  bnmilitatis  gradus  a  D.  Benediclo  J)  dicii  quosdam  circumiisse  m  melotis^  in  pellibus  ca- 


assignatus  :  Si  nihiL  agat  monachus ,  ntst  quod  corn^ 
munis  monasterii  Regula^  vel  majorum  cohortanlur 
exempla  (Cap.  7  Reg.).  liemque  alia  ejusdem  baiid 
diitsimilis  senteniia :  Quod  sine  permissione  patris  spi" 
ritualisfit,  preesumptioni  deputabiiur ,  et  vana:  glortay 
'!*  non  mereedi  (Cap.  49). 

«  Cilicium  ^a  quo  cilicina  Testis)  a  Gilicibus  populis 
diclam,  apud  quos  cilicia  primum  confecta  (Varro 
L  u  de  Re  rusiic.  eap.  ii).  Vestis  est  borrida  ei  aspera 
'  ex  piliscamelorum,  autnircorum  ionsiiibusconlexia; 
cuJDS  frequeus  ei  mulliplex  usos  in  sacris  liiieris 
memoraiur  et  commendalur.  Primum  in  luctu  et 
dcpioratioDe  roortis  aui  calamiutiaaliciijus.  Sic  Ja- 
cob  palriarcha,  Tisa  iunica  Josepb  filii  sui ,  primus 
oronium  legitar,  tnduttif  dtido  tugens  filium  suum 
muUo  tempore^  Gen.  xxxtii,  Et  DaTid  in  exsequiia 
Ai^iwr.  U  A0(«  tu«  fi(  Mardochaeus  lib.  Hester  cap.  iiu 


prinis.  De  qiiibus  itifra.  Horum  igiiur  exemplo,  et 
iisdem  de  causis  cilicium  inierCbristianos,  praeser- 
tini  vero  inter  monachos  ei  ereroiias,  quovis  tero- 
pore  fuit  usiiatissimum,  ui  consial  ex  D.  Rasilio 
cap.  69  Regulae,  et  ex  Vitis  Sanctorum.  Ai  non 
idem  cilhcii  usus  apud  omnes  futt.  Nam  alii  bac  so^a 
Tcste  lecii  et  contenti,  nulium  alium  habitum  exte- 
rius  pra*rerebani :  quod  hic  non  prubai  Gassianus, 
et  monachis  iGgypliis  non  placuisse  dicii  ob  pericu- 
lum  osieniaiionis  el  inatiis  gloriae  :  lum  quia  bomi- 
nem  exercitiis  roanualibus  ininus  aptum  prompiam- 
que  redderet :  alil  Tero  subaliis  vestibus  ocailuhant, 
ui  soieninunc  religiosi  ei  pii  Ghri^tiani :  qiiod  luil- 
latenus  improbandum,immosaiuberriroum  essesatis 
indicat  Auctor  sub  finem  capiiis.  Vide  plura  de  cili« 
cio  ei  straiu  ciUciao  io  ootia  ad  Coliat.  i,  cap«  u\i% 


•7  JOANNIS  CAdSlANt  €8 

cliuiti  8efnp«r  i»pi0riim  expedUumqve  oportet  in-  A.  cilicii  osieiiUteiit ,  quo  cunciis  super  irominente 


^dere,  inbabilie  aique  inepla  sit»  omnimodis  refuta- 
runt.  Quod  st  quosdam  boc  amictu  circumdaioi  au- 
dUrimuB  probabiies  ezatiiisse,  non  ex  eo  nobismona* 
ilenoruitt  esl  regula  laucienda,  vel  antiqua  sanclo* 
rum  Painuii  sunt  perturbanda  decreta,  quod  pauei 
prassmneiites  aliarum  yirtutum,  ]M*ivilegio,  ne  in  bia' 
quidemquasBonsecundumcatbolicam  regulam  ab  eis 
usnrpatasuni,  reprebeudi  debet  e  credontur.,Generali 
naroqoeomHium  constitutioni,  pancorum  nondebet 
IMraeponi  nec  praejudicare  sententia.  Dlis  enim  debe» 


urbis  eversione  iugentibus,  eodemque  amtctu  cir* 
cumdatis,  nolius  posset  a  quoquam  ostentatione  [Al. 
ostentationis]  notari.  Quianisi  insolenssit  diversir; 
tas,  non  offendit  inaequaiitas. 

CAPUT  IV. 

De  cucuUu  JEgypUorwn. 

Sunt  prasterea  quaedam  in  ipso  iEgyptiorum  ha« 

bitu  non  tantum  ad  caram  corporis ,  quantum  ad 

morum  formulam  congruentia ,  quo  simplicitatis  et 

ijinocenliae  observantia ,  etiam  in  ipsa  vestitus  qua- 


inus  inttitutis  ae  regulis  indubitatam  fidem,  et  iih^  litate  teneatur.  •  GucuUis  namque  perparvis  usqua 
discussara  obedieDtiain  per  oronia  commodare,  bo«  ad  cervicis  humerorumque  demissis  confiiiia,  quibus 
quas  paucorum  voluntas  intulit,  sed  quas  veluslas  tanium  capita  contegant,  iiidesinenier  diebus  uiun* 
tantorum  temporuin,  et  numerositas  sanctorum  Pa*  tur  ac  luictibus,  scilicet  ut  innocentiam  et  simplici- 
trum  concordi  definiiione  in  posterura  propagavit.  B  tatem  parvulorum  jugiier  custodire  eliam  imitatione 
Nec  lioc  sane  praejudicare  nobis  debet  ad  quotidianae     ipsius  velauiinis  commoveantur.  Qui  reversi  ad  in-- 


conversationis  exeraplum ,  quod  vel  loram  sacrile- 
gus  rex  Israel  catervis  hostium  circumseptus,  scissa 
veste,  cilicium  babuisse  perhibetur  inirinsecus  (lY 
Reg.  vi)y  vel  quod  Ninivilac  ad  miligandam  Dei  sen- 
tentiam  quae  in  eos  lata  fueirat  per  prophelam,  cili- 
cii  asperiiale  velati  sunt  {Jona  iii),  cum  et  ille  ita 
intrinaecus  latenter  indutus  eo  fuisse  monsiretur, 
ut  nisi  scisso  desuper  indumento  a  nemine  prorsus 
poiuisset  intelligi,  et  isti  eo  tempore  operimenium 


fantiam  Ghristi  cunclis  iioria  cum  aiSectu  ac  virtute 
decantant  :2>omme,no»  est  exaltatmi  cor  meum,  ne^ 
que  elaiisunl  oculi  mei,  neque  ambulavi  in  magnis,  neque 
in  mirabilibui  super  me.  St  non  humHiier  sentiebam^ 
sed  exaltavi  animam  meam  :  sicut  ablactatus  est  super 
matresua  [Psalm.  cxxx). 

CAPUT  V. 
De  coiobiis  JEggptiorum. 
^  Colobiis  quoque  iineis  induli,  quae  vix  ad  cubi- 


ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 
^  GucuUus,  vel  cucullio,  vel  minus  Latine,  cn-  habilum  longum  et  amplum^  sed  manicas  non  haben'- 
culla,  genus  est  vestimenti,  seu  amicius,  caput  et  tem;  sicut  videtur  Clemens  papa  accipere  in  Ctemen^ 
humeros  circumambiens  et  protegens;  unde  cucui-  tina  prima  de  statu  monachorum;  flocum  vero  dids 
latus,  id  est,  cucullo  vel  cuculla  indutus  (D.  Ambro»  G  habiium^  qui  longas  habet  manicas.  Alii  vero  cucullam 
sius  serm.  uU.  ^  Sidonius  lib,  vii  epist.  i6,  Petr.  C/u-      nominant  eum  habitum  qui  apud  alios  dicitur  flocus^ 


niacens.  l.  iii  Episi,  28).  Porro  cuculUs  utebantur 
monachi  iEgyptii,  non  tam  ad  corporis  curam,  ait 
Cassianus,  quam  ad  monasticae  simplicilatis,  et  in- 
nocen4i%  syinbolum,  quod  etiam  teslalur  B.  Doro- 
theusloco  superius  citaio  :  Ferimus/irn\u\i^  et  cucul^ 
tum^  quod  innocentice  siqnum  est  ei  puritaiis.  Pueri 
enim  parvuli  cucuttum  ferunt,  non  viri  perfecti.  Nos 
i^ilur  cucutium  ferimus,  ut  parvuti  simus  mo/i- 
rta;  quemadmodum  monet  Apostotus:  Notite  sensibu$ 
parvuti  esse;  matitia  autem  parvuti  estote.  Sozoitie- 
nus  lib.  lu  Uistor.  cap.  15  de  iisdem  monachis 
agens  :  Caput^  inquit,  inlegumento,  quod  cucutlum 
(xvxouU(ov)  appellare  sotenlf  operietiant :  quo  osteU'- 
derent  se  vitam  perinde  simpticem  et  sinceram  agere, 
atque  pueros  tacte  nutritps^  quorum  caput  ejusmodi 
tiaris  invotvuntj  ui  iegatur  simut  et  foveatur.  Addit 
Nicepbonis  {Lib.  ix  c.  14  Uisior.)  legnieM  illud,  seu 


Lausiaca  cap.  57  scribit  iiioiiachos  Tabennenses  s^ub 
Pachomie  abbate  cucullas  habuisse  crucis  purpureae 
figura  noiatas ;  et  eos  cuni  sola  cuculla  ad  conimu- 
nionem  accedere  soliios,  ui  superius  noiavimus,  et 
cap.  41  dicit  etiam  virgines  sanciiraoniales,  suo  sae- 
culo  cucuilis  uti  cousuevisse.  D.  Ilieronymus  in 
Tei»tamento  Hilarionis  cucullam  nominat,  sic  cnim 
scribit  :  Omnes  divitias  suas  ei  relinquens^  Evange" 
tium  sciticei,  et  tunieam  sacceam*,  cucuttam,  et  pat- 
tiotum.  El  communiter  solenl  mouachi  cucuUam  vo- 
care,  non  cucullum ;  ui  et  D.  Benedicius  cap.  55 
Regulx,  ubi  duplicem  sive  geminam  assignat  cucul- 
lam,  atleram  in  hieme  vittosam^  atteram  in  cBstate 
simpticem  ei  tenuem»  In  quem  locom  annoiavit  Tur* 
recreraatus  cucullam  diversimode  accipi  a  diversis : 
Aliqui,  inquit,  videlicei  Uttramontaniy  cucultam  dicunl 


videticei  habitum  cum  caputio  ex  omni  parte  ctanuum^ 
tongisque  manicis  manicatum.  Uxc  ille. 

b  Colobium,secunduui  Graecaiu  derivationem,  sim- 
plici,  non  gemino,  scribendum  {Atcuin.  tib.  de  div^ 
Offic.  cap.  5.^>).  &)st  autem  lunica  manicis  defecta^ 
exstanlibus  extra  eam  brachiis :  iach  toO  xoXdSov» 
quod  breve,  mutilum,  seu  mancum  signiticai.  Porro 
Cassiani  colobia,  quibus utebanlur  iiionactii  i£gy plii, 
iion  omnino  manicis  carebant;  sed  ea  iufra  cubttuiia 
desinebant  {Sophron.  in  Prato  spirit.  cap.  92, 120  ei 
124);  vel,  ut  ipse  loquitur»  fere  ad  r.ubitoruia 
exirema  pertingebant,  nou  humero  tenus  exeria,  ui 
Guychio  visum  est.  De  quibus  Sozomenus  aliani 
eliam  rationem  tropologicam  seu  moralem  assi* 
gnans  lib.  iii  cap.  15  scribit,  ^gypli  monacbos  xci* 
Twva;  ocxet/3oSwTouff ,  hoc  est,  tunicas  sine  nianicis 
babuisse ;  ut  eo  signo  ostenderent  mauus  se  ab  injuria 
'  em 


amiculum  acuminatum  ruisse.  Palladius  in  Ul&iori^  j^  ei  contnmelia  inferenda  habere  peniius  atienas  (Iden 
f  anciAno  /»^.^  %i  fii«Pihif  mn,.o/.hAc  T..K«««/»«e^e  ...k  i^  ^   Dorotheus  tibi  supra^.  Porro  bujusmodi  colobiis 

similes  in  vestibus  sacns  Dalmaticas,  seu  ittnicellas 
videmus  (Atcvunus  ubi  supra  cap.  37).  De  quibus  An- 
selmus  decretorum  collector,  bxc  tamquam  ex  £u- 
sebio  (sed  incertum  quo)  ciiat :  A  saneto  Sytvestro 
et  prcsbyteris  ejus  colobiorum  usus  sumpsit  initium^ 
et  Marcus,  ac  Julius,  et  Liberius  ex  ordine  sunt  usi. 
Post  hos  autem  eotobia  in  dabnaticas  commutata  sunt. 
H;»cille.  Diciiurauiem  colobium  alias  libitonarium, 
vel  levitonarium,  Isidoro  leste  lib.  xix  EtymoLog. 
cap.  12  :  Libitonarium,  inquit,  est  cotobium  sine  ma* 
nicis^  quali  monachi  JEgypti  uiuntur.  Meminit  ot 
D.  Hieronymus  prseraiione  iu  Eegulam  sancti  Pa- 
cbomii.  Dicebaiur  el  lebeton,  vel  lebitum  eodem 
significalu ;  unde  in  Vita  ejusdem  Pacbomii  baec  ba- 
beiilur  :  In  tanta  vero  testimentQrum  penuria  se  con^ 


*  Nota  tnnicam  sacceam  pro  saoco,  vel  cilicio,  de  qno  so-    epist.  28,  Xraa.  St  in  Regulam  D.  Bened. 
nra.Yide  Sidon.  lib.VJI  epist.  16,etPet.Cluniacen9.  lib.ui. 


#  DE  COBNOBIORUM  INSTITOTIS  LIBER  t.  % 

/  toniai  y^  f#i1iogaii(»  Dadai  de  reliquo  circumfet  J^  nis  linei  doeea(  iadumeutum ,  audiantque  per  hoe 
roiit  maiius,  ui  amputatos  habereeos  acius  et  opera  Apostolum  quotidie  dicentero  sibi  :  Mortificate  mem' 
muBdi  higtts  sug^erat  abscissio  manicarum »  et  ab  bra  vestra ,  qum  $unt  iuper  terram  (Coloss»  lu).  Ulud 
omni  cp^Y^raatMMk^  terreoa  mortiQcaios  eos  velamir     quoque  ipso  babitu  protesunte,  Mortui  eitim  e$tU^ 

ALARDI  GAZiGI  COMMENTARIDS. 


itrinxeranif  «1  ntui^iMm  iebetone  alio  uterentur ;  ittti 
emm  tii^iim«nft  eordes  necessitas  coegisset  etuere,  Le- 
ieton  autem  linea  vestis  erat  instar  colobii,  qua  mo^ 
nacki  utuntur  ho4i4  fer  TtubMem  et  jEguptum. 
Bsc  ibi.  Sed  et  ioter  Institutiones  ejusdero  Facho- 
mii  apod  Palladium  in  Lausiacis  habeiur  :  Noctu 
tuibtaMS  Itbitones  tineoi,  tuccineti,  Cur  auiem  linels 
poUvi  eolebiis  quam  laneis  mereoiur  ilii  monachi 
iii  illa  eremi  ausierilate,  causa  muliiple^  et  obvia 
esse  potuit,  vel  quod  vestes  lineaB,  ut  viliores  et 
abjecitores,  ita  eliam  calidis  ifUs  regionibus  fuerint 
aptiorea  et  coromodiores ;  vel  quod  ab  exemplo  et 
traditione  Aposlolica  id  acceperiiit.  Certe  Eusebius 


h«c  pollam  et  fuscam  vestem ,  ut  monachis  et  sancti' 
monialibos  maxime  usltatam  commendant  Patres,  D. 
Hieronymus  epist.  15  ad  Marceilam.  Tunieam,  iiiquit, 
fuMciorem  induta  se  repente  Domino  consecramt,  El  Au- 
gnstinus  epist.  199  ad  Ediciam  indicat  fuscam  vesiem 
quam  vocat  nigeilnm ,  fuisse  tunc  insigne  continen- 
ttam  profiientium.  Denique  D.  Bemardus  lib.  ad  so- 
rarem :  Nigra  restii  iminuat  fiumititatem  maniU.  Et 
ad  eumdem  Bernardura  scr  ibeos  Petriis  Cluniacensis ; 
Vtsam  eit,  inquit ,  magnis  Patribui  illis  nigrum  hunc^ 
de  quo  agitur^  cotorem ,  magis  humilitati ,  magis  pm* 
mtentite,  magU  tueiui  eonvenire,  Quibus  studiis  qma 
totam  monachi  vilam  invigilare  oportet ,  deereverunt , 


lib.  I  Histor.  cap.  24  scribit  ex  Egesippo  Jacobum  |»  ut  color  moribus^  vestes  virtutibus,  qua  posseni  cogna- 


aposioluoi  fratrem  Domini  numquam  induisse  ia 
neam  ^siem,  sed  sola  sindoiie  linea  usum.  Ratio* 
oeii  aliaiy,  oauMfue  moralero,  indicat  Csissianus, 
qvod  Hiieo  iilo  babiln,  seu  velamine  significaretur 
ces  ab  emni  couversaiioue  terrena  mortiflcatos,  et 
nuido  nertoos  esse;  quandoquidem  mortuorum 
earpon  Unteis  invelvi  soleant;  sicut  et  Christus  pro 
nebiB  nortuo^  iegltur  Involutus  in  sindone  munda 
(Jtfoith.  xxvii).  Eo  enim  speciare  videiur  Cassianus 
ex  fiemeadis  Apostoli  ab  eo  citaiis.  Gujus  etiam 
sigBiieatienls  ratio  est,  qola  linum,  ut  in  telam  re- 
digatuf ,  roultis  rationlbus  maceratur,  tunditnr,  tor- 
qvetmr,  ae  suo  aiodo  monificalur.  Probabile  etiara 
vestibM  linels  uti  veluisse  propter  munditiem  et 
candorem»  ad  destenandam  innocentiam  el  puri- 
uiem,  qiiam  sectaDantur»  Jnxta  lliud  Eeclesiasiae 
cap.  IX :  Omnt  tempore  vestimenta  fim  sint  candida. 
Cxterom  do  colore  colobiorom ,  aui  aliarum  vestium 
coriosiiis  in^ulrere  non  videlor  oper»  preiiom ;  eum 


tione  jungerentury  etc.  llisaccedit  quod  a  colore  ve- 
stinm  Benediciini,  in  Jure  Canonico  et  passim  apud 
Canonistas  monachi  nigrl  nuncupantur:  quo  etiaui 
colore  in  habitu  usum  esse  D.  Benedicium  tesiantur 
Raphael  Voiaierranus  lib.  xxi  Anihrop.  et  CbronicoQ 
cassinense  lib.  iv  cap.  415,  idemque  conflrmant  Pa- 
tres  Cassiiienses  in  declaratione  Regula»  [Cap.  55)  bis 
verbis :  Propter  hanc  eausam  in  statu  monastlco  variue 
inolevit  mos^et  color  vestium :  nos  autem  assumpsimui 
colorem  nigrum,  beatiss,  patrem  nostrum  Btmedictum 
seetantes,  qui  (ut  iegimus)  nigro  usus  est  eotore.  Haec 
illl.  Est  porro  observandum,  quod  D.  Basilius  epist.  I 
ad  Gregorium  Nasianzenuin  ei  in  Regulis  fusius  dis- 
puutis  quaesl.  Si  multa  dicit  de  habitu  monachornm; 
at  de  eoftore  nihil :  nisi  ui  concotor  et  uniformls  sit 
habitus  :  sicut  nec  Cassiiinus  toio  hoc  libro  ,  quo 
habitnm  monachorum  describit.  Unde  D.  Benedictus, 
veterum  illorum  monachorum  et  anachoretarum 
exemplis  et  insiilntis  egregie  imbuiiis,  suos  coenO' 


coBSlel  pauperes  illos,  et  summae  pauperlatis  cuiio-  G  bitas  monei  (Cap,  55  Reg,)^  ne  de  colore,  aut  grossi-' 


res  erenieolas  In  illa  vitae  austeriiaie  nou  aliis  quam 
simplicisaimls  et  villssimis  induinenlis  uti  poiuisse, 
nee  ono  eodemque  habitu  omnes  universini  ac  per- 
pemo  0806  foisse ;  sed  pro  diversitate  loconim,  lem- 
poron»  y  faeoliaium ,  aul  varia  tradiiioiie  majorum , 
vel  seuiomm,  diversis.  Primum  enim  iherapeut»  ilH 
Alexacidriiit,  hoc  esl  anti^uisslini  inonacni  aposto- 
lonrai  disdp.ili  candidati,  i.  albis  induti,  a  Pliilone 
deseriboBtnr.  Vbi  vero^  inquil  (Lib,  de  \ita  suppt,), 
comenere  eandidati ,  et  l(eti  cum  summa  gravitate,  elc. 
Tesiis  etiam  Clemens  Alexandrinus  (Lib,  ii  P(edag, 
c,  iO,  ef  lib,  111  c,  11)  iGgypiios  albis  fere  uli  solere, 
rilo  genti  peculiari,  ideinque  vestes  aibas  utpole  na- 
tarales,  non  tiiictas,  et  fultonem,  ut  ait  interpres, 
non  experitt  Cbristianis  maxime  commendat,  easque 
tincioris  omnlbus  praefert  (Lib,  de  Patlio).  At  e  di- 
verso  molta  suni ,  qmt  raonachos  doceani  atris  ves- 
tibus  olim  nsos  foisse.  Nam  imprimis  Christianos 


tudine  vestium ,  aut  rerum  hujusmodi  causentur  (  hoe 
esl,  querulentur,  aut  murmureni);  sed  quales,  inquit, 
inventrt  possunt  in  provincia  qua  degunt ,  aut  quod  vh 
tius  eomparari  potest,  Caeterum  quid  poslerioribus 
sxcuiis  de  vestibus  Benedictinoruin  earumque  colo- 
ribus ,  et  aliis  conditionibus  sututum  sit,  latius  iu 
celebri  Constilutione  Clementis  V,  cujus  hxc  sunt 
verba  memoria  commeiidanda :  Ne  in  agro  Domi- 
RtVo,  sacra  videdcet  Monachorum  Nigrorum  religione^ 
indecorum  atiquid  obrepat^  aut  vitiosum  quidquam  per^ 
niciose  in  segetem  coalescat ;  sed  ut  in  ilia  potius  ftoree 
honoris  et  honestatis  fructus  in  ubertate  succrescant  : 
eis  in  vestibus  inordinatum  omnem,  seu  exquisitum  or^ 
nMum^  aut  cultum ,  necnon'  in  cibis^  et  potibus^  equi- 
taturis ,  et  lectisterniis  quemvis  notabilem  interdicentei 
excessum^  statuimus^  ut  superior  vestis  ipsorum  hubitui 
(i,  floco,  cucultae,  vel  scapulari,  ait  gtossa)  proxima 
(nempetoga)  nigri,  bruni,  aut  atbi  coloris  existatjuxia 


perfectioris  vitae  cullores  pallio  indotos  fuisse  more  r^  morem  apud  eos  servari  solitum  in  regione^  quadegunt: 


pbilosophorum  lestaiur,  sibique  hoc  nomine  gratu- 
latnr  Tertullbnus  peculiari  libro  de  hac  reedilo.  At 
palliuai  philosophicum,  ei  ad  Chrisiianos  transiatum 
nigrum  fuisse,  subindicat  D.  Hieronymus  epist.  29, 
nbi  de  Christianis  agens ,  qui  propier  viliorem  habi- 
tom  a  gentilibus,  nonnuraquam  eiiani  a  pseudo-Chrl- 
slianis  riderentur :  J[Vos,/inquit,  quia  serica  veste  non 
«fimtcr,  monachi  vocamur :  si  tunica  non  canduerit, 
staiim  iiiud  e  trivio :  impostor^  et  Grascus  est,  At  multo 
clarios  id  constat  ex  vetere  historia  (Apud  Surium 
tom,  VI  eap.  9 ).  Nam  in  Vita  SS.  Gallactionis  et 
Epistaemi  martyrum,  qni  sub  Decio  passi  sunt,  haec 
scriptor.  Eo§  ,  inquit ,  ^vt  suni  nigro  pallio  induti , 
di»t  iimHee  eeu  angelis^  nimirum  qui  le  a  mundo  S4s 
partttti,  ei  ab  kb  qwB  iunt  mundi :  ei  servant  «fr^tni- 
<MWt  ^  ^f ^M>  habert  vitam  CAriKo  coneimitem^  Afi 


nec  in  quaiitate  panni  regutaris  excedatur  modestia,  nee 
quteratur  quod  pretiosius,  aut  subtiliSf  sed  quod  utitius 
valet  inveniri,  elc.  Ubi  slossograpbus  ad  illa  verba  : 
iVt^rt,  6rttni,  aut  atbi :  Hos  treSy  inquit,  colores  permit- 
tendoy  atios  omnes ,  vel  misculos  profubet ,  quod  multi 
non  ponderani.  Quodergo  dicit  Regula  (nempe  D.  Be- 
nedicti  ubi  supra)  de  eoiore  non  eausentur  monachi , 
non  intendit  quod  omnibus  coloribus  iiceat  eis  uti :  nam 
etiamsagcularibusctericissuntquidam  interdicli  (Devita 
et  honest,  Cleric,  cap,  Clerici,  Lib,  iii  Decretal,  tit.  i)« 
Sed  hoc  intenditf  quod  non  causentur  inter  cotores  per* 
missos ,  quod  iste  sit  fixior,  putchrior^  vet  melior  ilto, 
Subdit  deinde  glossographus  rationem,  cur  illi  co- 
lores  prae  aliis  sint  permissi.  Jsti  colores  sine  tinctura 
ex  lana  possunt  haberi ,  et  ideo  magis  approbati.  Hsee 
ibi,  qoae  hic  ex  occasione  referre  operae  pretinm  duxf« 


ii  ^     '^   ^^     '    '  JOANNIS 

etvita  vestra  abscondlta  eit  eum  Christo  in  Deo  (Co/.ui). 
Et  iteram  :  Vivo  autem  jamnonego^  vtfit  vero  inme 
Ckristut.  Mihi  quidem  mundus  erucifixus  est ,  et  ego 
mundo  {Gatat.  ii). 

CAPUT  VI. 
De  retnrachiatoriis^ 
•  Gestant  etiam  resticulas  dupiices ,  laneo  plexas 
sublegmine ,  qiias  Graeci  owxSoIkq  ,  nos  vero  succin- 
cioria,  seu  redimicula,  vel  proprie  rebracbiatoria 
possumus  appellare.  Qu»  descendentia  per  summa 
cervicis  et  e  lateribas  coUi  divisa ,  utrarumque  ala- 
rum  sinus  ambiunt ,  atque  hinc  inde  succingunt ,  ut 
constringentia  lalitudinem  vestimenti  ad  corpus  con- 
trahant  atque  conjungant,  ei  ita  constrictis  bracbiis 
impigri  ad  omne  opus  expeditique  reddantur,  illud 


cAsstANi  n 

A  Apostoli  pneceptum  studentes  omiii  virtute  com-  ^ 
plere.  Quia  non  solum  mihiy  sed  etiam  his  qui  meeum 
sunt ,  minislraverunt  manus  istce ,  neque  gratis  panem 
ab  atiquo  manducavimus  ^  sed  in  labore  et  fatigation 
noete  ae  die  operantes ,  ne  quem  vestrum  gravaremu 
(Actor.xj),  Ei,Si  quis  nonvult  operari^  necmanduce 
(HThessaLm). 

CAPUT  VII. 
De  maforlibus  eorum. 
Post  haec  angusto  palliolo  tam  amtctus  humilita- 
temquam  vilitatem  pretii,  compendiumque  sectantes, 
colla  pariter  atque  humeros  teguni,  quae  ^  roafortes 
tam  nostro  quam  ipsorum  nuncupantur  eloquio,  et 
ita  «  planeticarum  aique  birrorum  pretia  simul,  am- 
bitionemque  declinant. 


ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


«  Locus  subobscurus,  et  voculis  nimis  roultis,  quasi 
synonymis,  ad  rem  eamdem  explicandam  adhibitis, 
obscuratus  potius,  qu»in  illiislratus :  quarum  singiilae 
proinde  explicandae  (\xde  Nicephor.  tib,  ix  c.  15).  Re- 
sticulasdupliceslaneoplexas  subtegmine  inierpreior 
funiculos,  seu  fasciolas  filo  laneo  textas  hinc  inde  sub 
axiliis  dependenies,  quibus  illi  monachi  vesies  infe- 
riores  et  iaxiores  circa  pecius  et  iumbos  succinge- 
bant  et  constringebant,  ut  Cassianus  ipse  exponit, 
quod  Galii  dicunt ,  trousser  tes  vestemens ,  ut  solent 
Franciscani  vesies  cingulo  aut  fune  coercere,  ue  im- 
pedimento  sint  opus  aut  iier  agentibus.  Est  enim 
resiicula  diininutivum  a  reste ,  id  est ,  fune ,  ut  no- 
tum  est.Subtegmen.vel,  ut  Junio  Nomenciatori  pla- 
cet ,  subtemen ,  quod  stamini  subeat ,  filum  diciior, 
quod  inter  stamina  discurril ,  vel  quod  stamini  in- 
texiiur :  unde  et  trama  dicitur,  quia  teiam  trameat: 
Gallis  trame^  ou  (ratme  du  tisserand.  Succinctorium , 
idem  quod  succinguium ,  quo  vestes  colligebant  et 
siiccingebant,  ut  dicium  est.  Redimiculum  poetis  di- 
citur  fasciola  a  mitra  muliebri ,  seii  sacerdotali  de- 
pendens;  Graeci  Tacviow  vocanl.  Virgil.  ix  i£oeid. : 

£t  tunic»  manicas,  et  habent  redimicula  milrae. 
EtOvid.  xMetam. : 

Rediroicula  pectore  pendent. 

Sed  magis  apposite  ad  hunc  locum  exponit  Isidorus 
iii  hunc  modum  :  Redimiculum  est  quod  succinciorium 
seu  bracile  nuncupamuSy  quod  descendens  per  cervtcem, 
et  a  lateribus  cotli  dimissum  uirarumque  atarum  sinum 
ambii ,  atque  hinc  inde  succingit,  ut  constringens  /alt- 
tudinem  vesliat  corpus^  atque  conjungendo  componat; 
hoc  vulgo  bracite,  quasi  brachiate,  vocant^  quamvis  nunc 
non  brachiorum ,  sed  renum  sit  eingutum.  Haec  Isido- 
rus  (Lib.  xix  Etymot.  c.  penult.).  £x  qnibus  colligo 
rebrachialoriaCassiano  idetn  significare  quod  Isidoro 
bracile,  seu  brachiale ;  quamquam  brachialia  proprie 
dicuntur  brachiorum  ornamenta,  sicut  frontalia  fron- 
tis,  et  tibialia  tibiarum.  Porro  neque  his  vocabulis 
conlentus  Cassianus  etiam  Graecuin  addidit  avocSoXac , 
pro  quo  in  plerisque  vetusiioribus  exemplaribus  le- 
gitur  analaboys  :  Dionysius  vero  Carthusianus  habet 
anabore;  utrumque  mendosum  ac  barbarum  (Vid. 
Suid.  verb.  ava6o>ii).  Est  autem  ava^oXi]  idem  quod 
rcmora,  aut  suspensio,  ut  noium  est,  qna  signifi- 
caiioiie  cum  illis  synonymis  apte  congruit.  Alii  le- 
gunt  ovaSo^aia  vel  ava6o>aSia,  eadeni  derivatione  et 
significalu  :  elsi  anabolaaium  Isidorus  (  Ubi  supra ) 
expouil  amictorium  lineum  feminarum^  quo  humeri 
mferiuntur,  quod  Grceci  et  Latini  sindonem  vocant. 
Porro  his  affine  vocabuluin  anatabus  exsiat  apud  B. 
Dorotheum  in  docirina  prima;  at  significaiione  longe 
ab  his  diversa.  Is  enim  vestes  monachorum  comme- 
morans,  earumquc  jatioues  et  mysteria  exponeos  ; 


B  Habitut  noster,  inquit,  ti  est^tunica  absque  tnanicis^ 
et  zona  petlicea ,  analabus  et  cueultus.  Quid  vero  sit 
anatabus,  sive  anabalus,  infra  exponit.  Anatabus  in 
crucis  modum  ponitur.  Super  humeros  autem  nostros 
crucis  signum  deferimus,  ex  eo  quod  dicilur  :  Tolte 
erucem  tuam,  et  sequere  me,  Rursus  infra  :  Habemus 
et  analabum,  id  est,  scaputare  ab  humeris  pendenSf 
quod  est  erux, 

^  In  plurali;  mafors,  vel  mavors  in  singulari :  alias 
maforie,  vel  mavorte.  De  qua  Isidorus :  Stola,  inquit, 
Grcece  voeatur,  quod  supermittatur  ;  eadem  et  ricinium 
Latino  nomine  appeltatur,  eo  quod  dimidia  ejus  pars 
retro  rejictiur,  quod  vutgo  mavortem  dicunt.  Haec  ille 

SLib.  XIX  Etymot.  cap.  S5).  Sozomeni  interpres  vocai 
\umerate(Lib.  iii  Hi$t.  cap.  15).  Meminit  et  D.  Hiero- 
nymus  epist.  2^,  ad  Eustochium,  ubi  virgines  quas- 
d»m  laxiore  utentes  mavorte  perstringit  his  verbis  : 
Etperhumeros  huacinthina  lcena  mavorie  volitans.  Ha- 
bes  etiam  appellalam  maphortem ,  seu  iiiavorteni , 
p  in  Actis  martyrii  S.  Paull  apostoli ,  quae  feruntur  Liiii 
^  nomine,  cum  agitur  de  Plautillae  velamine,  maphorte 
dicto,  Paulo  exhibilo.  lu  Actis  insuper  sanctorum 
mahyrum  Faustae  et  Evilasii ,  quorum  fragmentum 
recitat  Beda  in  Martyrologio  ^O  Septemb.  haec  de 
maphorte  :  Jussit  Faustam  nudam ,  et  sine  maphorte 
fiageltatam,  incarceratam  ^  caput  terebrari,  etc.  Quid 
auiem  sit  mafors,  vel  mavors  saiis  clare  depingit 
Cassianus,  angusium  scilicet  pallium,  quo  colla  at- 
que  humeros  tegebant ;  quod  non  absimile  videlur 
fuisse  ab  eo  palliolo,  quod  nunc  abbates  et  alii  qui- 
dam  religiosi  gestare  solent,  quod  et  Itali  mafore- 
tam  vocant,  affini  certe  nomenclatura. 

^  Planetas  alii,  Dionysius  ptanicas  exponit.  Vi- 
detur  mihi  planetica  diminutivum  a  planeta,  quac  in 
vesUbns  sacris  alio  nomine  casula  dicilur,  quasi 
parva  casa,  quia  totum  hominem,  instar  casae,  auti- 
quitus  tegebat  ( cujusmodi  etiamnum  in  quilmsdam 
monasteriis  exstant  planetae,  seu  casulae  omni  ex 
parte  clausae,  et  rotundae).  Hujus  ergo  similitudiiie 
D  ptanetica  sive  planica,  dicebaturvestisampla  et  splen- 
dida,  ad  pompam  et  ostentatiouem  composita,  et  in 
inodum  planetae  seu  casulae  totum  hominem  circuin- 
dans ,  quam  putant  noiinulli  derivatam  a  verbo  ttW 
vaofiat,  quod  est  vagor,  seu  erro;  eo  quod  sua  pro- 
lixiiate  et  amplitudine  undique  difflueret,  et  velut 
oberraret.  Unde  Isidorus :  Casulas,  inquit,  GroBci  pla^ 
netas  dictas  volunt,  quia  oris  erranlilfus  evagantur,  sicut 
stella!,  planetff,  id  est,  vagas,  suo  errore,  motuque 
discurrunt  ( Lib.  xix  cap.  24  ).  Planelam  itaque  ine- 
riio  opponit  Cassianiis  mavortt,  utpole  siniplici  et 
angusto  paliioio.  Et  hidorus  in  Regula  planeias  si- 
militer  et  birros  suis  monachis  interJixit ,  ut  noia- 
vil  Ciaconius.  Porro  birrus  et  birrum  masculiiio 
et  neutro  genere  dictum  reperitur;  de  quo  Coelius 
Rhod.  (  Lib*  XVI  eap.  10 )  in  aniiauis  Lectionibus  ; 


n  V   DE  GCENOfilOHUM  INSTITUTIS  LIBEB  I.  7« 

GAPUT  VHI.  A  "melotes,  vel  pera  appellatnr,  et  baealas,  quae  ge>tant 

D€  mdote^  et  pelle  caprina.  ad  imitationeiD  eorum  qui  professionis  hujus  prae- 

DllimuB  esl  habitus  eorum  pelliB  eaprina,  qo»     jQguravere  llneas  in  veieri  Testamenlo  (Yide  $upra 

ALABDI  GAZiEI  COMMENTABIUS. 


Romanmn  fmsu  vestem  GroBci  scribuntj  et  confirmat 

lib.  IV  JfarifiiRtM  hi$tarieu$.  Btmu,  inquit,  et  tunica 

nomen  v€$ti$  habent,  Verura  qoaenaro ,  aut  cujosmodi 

vesiis  fucrit,  non  omnes  consentiunt.  Nonnolii  bir- 

rttm  exponunt  sericam ,  aut  preilosam  vesiem ,  ut 

Zonaras  et  Theodorus  interpretanies  canonem  duo- 

decimom  Concilii  Gangrensis,  in  quo  de  birris  fit 

meniio,  qneni  refert  Gratianns  dist.  30  bis  verbis  : 

Si  f Mtj  virorum  putaverit  $ancto  propo$ito^  id  esl,  eon- 

tinentim  eonvemre,  ut  pallio  utatur^  tamquam  ex  eo 

putitiam  habeat,  et  reprehendat  et  judicet  eo$  ^t  ctiiii 

reverentia  birri$  utuntur^  vel  alia  ve$le  communi^  qum 

in  usu  est^  anathema  $it,  Probabilius  alii  censent 

birrum  fuisse  genus  pallii  breviorts,  ecclesiastids 

eiiam  id  temporis  usitatum ;  et  hunc  canonem  edi- 

Uim  esse  adversus  quosdam  monachos  Euslaiianos , 

qui  palliis  oblongi»  more  philosophoruro  induli, 

eiiqne  babilu  ,  quasi  sanetitatis  aul  sapientiae  uota 

gloriantes    et  superbientes ,  capteros  eiiain.eccle- n 

siasticos  aspernabaniur  et  condeuroabant ,  qiii  bir- 

ris  aai  alio  breviori  uterentur  indumento.  Fuisse 

autem  bajusmodi  babiium  etiam  clericalem  et  ec- 

ciesiasiicum ,  et  non  modo  clericis  inferioribus,  sed 

et  episeopis  usiiatum .  declarant  in  primis  Acta  mar- 

tvris  D.Cypriani,  in  quibus  Ipgitur  ipsum,  cum  jam 

decollandtts  esset,  primum  exuisse  se  birro,  vel,  ut 

alta  Acta  babent ,  lacerno  birro ;  inde  vero  spoli»sse 

se  dalmatica  vel  tunica ,  atque  in  lii\ea  remansisse, 

et  sic  exspectasse  spiculaiorem.  Ex  quibus  coliigit 

card.  fiaron.  {An,  361)  episcoporum  fuisse  antiquum 

habitam,  at  primo  vesti  eommuni  saperinduerent 

lineam,  sive  lineum  indumenium,  quod  vulgo  ro- 

cbetom  vocant ;  deiude  vero  solutam  tunicam  ma- 

nicaum,  alio  nomiue  daimatieam,  ac  denique  p^l- 

liolom  breve,  seu  birrum  humeros  tantuffl  et  braehla 

tegentem :  qoo  itidem  h.ibito  hodie  uti  videmus,  qui 

ei  regularibus  ad  eani  dignitatem  provebuutur.  Con- 

itat  praeterea  testimonio  sancii  Augustini  clcricos  in 

Africa  oti  consuevisse  linea  tanica,et  birro;  sedepi-  C 

fcopoa  birro  pretiosiore.  Nam  ser.  50  de  diversis,  quo 

sooram  clerieorum  diaciplinam  eomponit,  baec  ait : 

Nemo  det  Hrrum^  vel  tunicam  /tfieom,  vel  aUquid,  ni$$ 

i»  conmtKite.  De  communi  acdpiam  mihi  ipei,  Ei  paulo 

post :  Affer  mihi  birrum  preiio$um :  forte  deeet  epi$co'' 

pum  ;  quamvie  non  deceat  Auguetinum  pauperem ,  de 

pauperibnt  natum,  Haec  Augustinus.  Notom  etiaiu  ex 

Gregorio  Tui^nensi  (Lib.  u  Hi$t.  eapA)  S.  Brictium 

episeopam  falso  accusatum  ad  prolnndam  suam  in- 

noceiitiam  pninas  ardentes  in  birro-suo  deiiilisse  ad 

sepalcrum  usque  S.  Martiui,  birro  prorsus  iuustoet 

iltoso.  Eamdem  quoque  consuetudinem  viguisse  in 

Eccloia  OrienUli ,  ut  episcopi  super  tunicam  birro 

Imloerentur ,  ex  iis  <iuae  scribit  Palladiiis  ( Lau$. 

cap»  51,  ut  dtat  Baroniu$  ubi  $upra)  de  S.  Athanasio 

episcopo  Alexandrino  possumus  colligere,  dum  ait 

eum  tumca,  birroque  vutitum  $ece$$i$$e.  Porro  birrum 

vile,  aot  pretiosuin,  ad  libitam  cajosqne  esse  po- 

toisse  ex  aentetitia  D.  Augustinl  superius  recitaia  j^ 

certom  est :  pretiosiores  vero  fuisse  birros  Atreba- 

len^es  et  Ganusinos  Flavlu»  Vopiscus  in  Garino  im- 

peratore  lestatur,  ubi  inter  alia  scribit :  Donati  $unt 

ab  Airebatici$  bhrri  petiU^  donati  birri  Canueini.  Quibtis 

verbis  indlcat  Airebates  in  Galliis  ,  birros,  seu  ^« 

fttvc  ( ot  alii  legendum  putaot )  pretiosos  lu  turpes 

seenicorum  osus  turpiter  profudisse :  quo  etiam  hpe- 

ciat  illud  D.  Rleroiiymi  in  Jovinlanum  :  ^Vtfiic  Uneie 

et  eeride  ve$tibu$^  ae  Laodiceee  titdicmeiiiis  omaliM 

mee^  {Ub.  ii  eap.  t5).  CUu  Marianus  in  Scholiis  ad- 

dit :  Delicatce  motle$qtu  metB  ve$te$  apud  Atrebatee 

et  LaodAcemee  fiebani  ;>  qua  §loria  in$i^ne$  $unt  etiam 

kmiie  atunU  inferiom  Cemtmeg  popuii ,  «l  LilUe  op^ 

PA.TAOL.   XLIX. 


piifttiii ,  et  Holiandia  provincia,  Suidas  etrpa^iriKac 
X^ftv^ceff  vocat,  pro  quo  Roberi.  Slepha.  correxit, 
inpt^axvm^.  Sulpitius  quoque  Severus,  ubi  in  eccle- 
siasiicorum  quorumdam  Inxum  invehitur,  nominat 
birrum  riyentem ,  et  fluentem  lacernam(Dial,  iii  c.  14). 
Hiijusmodi  ergo  birros  aut  byrron  hoc  loco  notatog 
intelli|[e,  preiiosos  scilicet ,  et  sumptuosos,  quoo 
Sulpitius  rigentes  vocat,  quorum  pretia  ambitionem- 
que  monachi  ^gyptii  declinantes,  iis  rejectis  capita 
sua  mavorlibus  vilibus  tegebant :  cum  altoqui  birrus 
a  mavorte  quoad  formam  brevitatemqiie  parum  aut 
nibil  differret :  unde  et  birretum  diminutivum  a  birro 
Gallis  est  parvum  pileum  :,sicut  et  mavortes,  quibus 
iEgyptii  monachi  uiebantur,  ad  declinandum  pretia 
birrorum  ,  capitis  quoque  erant  tegumenta. 

•  Metotes,  vel  roelou,  Graeca  voi  pellem  ovlnam, 
aut  caprinam  simui  cum  lana  corpori  deiractam  si- 
gnificans;  autvestem  ex  ejtismodi  pellibus  apiatam 
et  confectam  :  ftioXov  enim  Gra*ce,  Latine  ovis  dici- 
liir  {Siceph,  iib.  ix  c.  15).  D.  Hieronvmus  in  Vita 
Hilarionis  alio  nouiine  pelliceum  ependytem  nuucu- 

?iat,  quem  alii  penulam,  alii  tunicain  interpreiamur. 
n  hujusmodi  pellibus^  seu  melotis  scribit  Apostolus 
quosdani  paures  veteris  Testamenti  circnmiisse,  hoc 
esi,  oberras^^e,  at  profugos,  aut  peregrinos  {Hebr. 
XI) :  haud  dubie  respicieiis  ad  prophetas,  potissimum 
ad  Eliam ,  et  pallii  ejus  hxredem  Eiisaeum.  Nam 
pallium  Elias  Sepiuaginta  laXSyvtv  appellant,  III  Reg. 
n  et  IV  Reg.  n.  Unde  et  ipse  homo  pilo$u$  dictus 
est  IV  Reg.  i,  quod  non  tam  de  barba  et  coma ,  quam 
de  vesto  inieiligendum.  Hinc  D.  Hieronymus  epist. 
28,  Heiiae^  inquit,  i^eo  curru  raptue  ad  cce/HiR,  melO' 
tem  reliquit  in  tenie,  Horum  exemplo  meloiero  etiam 
habuisse  legitur  ^anctus  Antonius ,  de  qua  jaro  mo« 
rilurus  dixit :  Meiotem  et  pallium  tritum^cui  $uperja< 
ceo^  Athana$io  emecopo  daie^  (fuod  novum  ip$e  detuie- 
rat  {Athan.  in  Yita  S.  Antonit).  Eodemque  imitandi 
studio  Sozomenus  lib.  iii  cap.  15  monachos  i£gyptio8 
pellibus  indutos  fuisse  conimeroorat ,  quas  dc^cpap 
vocat,  boc  est,  penulas  pelliceas,  seu  Licernas  scor- 
leas  et  viilosas;  hujusque  indumenti  ntionem  ex- 
ponit  his  verbis  :  I$ii  ad  exemptum  Elice  The$biti$ 
petlibue  $e  induebant ,  ut  nnguU  ex  pelle  corpori  cir- 
eumjecta  virtutem  propheUB  eemper  in  memoriam  revO" 
eanu$  $trenue  contra  cupiditatee  venerea$  conftigerent, 
Haec  ille.  In  Regula  etiain  S.  Pachomii  apud  Palla- 
dium  leeiiur  hic  articulus  :  Habeat  unu$qui$que  pei^ 
tem  oviilam  albam  laboratam^  abeque  ea  neque  com^ 
edant^  neque  dormiant  {In  Lau$ia,c.^).  Ideinque 
confirmat  D.  Hieronymus  praTatione  in  eamdem  Re- 
gulam.  Denique  etiain  P.  N.  S.  Benedictum  melote 
usum  fuisse  pUne  coUigitur  ex  Dialogo  D.  Gregorii 
Magni  (Lt6.  ii  cap.  7),  ubi  refert  quod  ciim  S.  Mau- 
rus  ad  jussionem  abbatis  super  aquas  ambulasset,  ut 
puerum  ex  aquis  eriperet ,  et  hoc  miraculuro  S.  Be- 
nedictusnon  suis  roeritis,  sed  illius  obcdientlae  de- 
puiaret,  in  bac  mutuas  humilitaiis  amica  couten- 
tione,  puerum  illuui  veluti  arbitrum  intercessisse,  ac 
dixisse :  Eao  cum  ex  aqua  traherer,  $uper  eaput  meum  j 
mebtem  abbalie  videbam^  attfue  ip$um  me  exaquis  l 
educere  coneiderabam.  Haec  ibi.  Porro  mirum  videri  ! 
potest  quod  Gassianus  melotem  non  solum  hoc  loco,  t 
sed  et  Collat.  ii  cap.  5  peram  appeilasse  videtur  : 
Ciim  accepiuemue ,  inquit ,  pcraui  et  baeuium ,  ut  ibi 
mori$  e$tf  monachi$  univer$i$  iter  agentibu$,  Sed  et  Isi- 
dorus  eodem  modoperam  promelote  interpretatur  : 
Melotee^  inquit,  qwB  etiam  pera  vocatur^  pelU$  e$t  ca- 
prina  a  coib  penden$  preecineta  u$que  ad  iumboe^  etc. 
(£t6.  XIX  Btymol.  cap.  54).  Quibus  tamen  non  ob- 
siarHibus  in  eamoprnionem  propendeo,  ntperam  pro 
penula  bic  et  alibi  posium  existimem,  vitio  scripto- 

a 


75 


iOANNIS  GAftSIANI 


7« 


cap.  %  De  qaibas  Apostolas :  Ckcumemnt  ( inqutl) 
m  melotii  ei  in  pellibui  eafmnU  egentei ,  Mffuetiati , 
affUelit  quibut  dignuM  non  erai  mun4u$,  in  soHludinibui 
errantes^,et  in  montibus,  et  in  speiundi^  et  in  caverm 
terra  {Bebr,  xi.)  Qai  limen  liabiius  pellis  caprinae 
siguificat  mortifieata  omw  peialantia  caroalium  paa- 
ftionam  debere  eoa  in  samma  Tirttttum  grayitata 
conslstere,  nec  qaidqaam  peialcnm  toI  ealidam  ja« 
TentQtii  ac  mobiliutia  antiqo»  in  eorum  corpore 
reaidere. 

CAPUT  a. 

Di  boculo. 

Nam  et »  btculaoi  gettane  caed—i  virot,  aliam 

Elisaeus ,  qui  UDus  ex  Ipsi^  esi,  docet,  com  dicit  a4 

Giesi  puenutt  attom,  niileaa  auoi  ad  auscilaDdum  fi^ 

lium  mulieffs :  ralie  6aai/ttfiifiieKiii,  ei  ewremvads^ 


A  pone  eum  super  faeUm  puin ,  ut  vivat  (IV  Reg.  iv). 
Quem  utique  non  dedisieC  ei  propheu  gesiandum , 
ttiai  eum  manu  aoa  solitus  esset  ioglier  cireemforre.  r 
Cujus  gestaiio  spiritualiler  monel,  numquani  debere 
eos  inter  lot  oblatrauies  vhiornm  canes,  ei  Invisibi- 
|e«  nequliiarum  spiriMialiam  bestiasi  ipermes  |nce- 
dero  (da  qaibus  beatas  Da? id  libarari  poataUns  dl- 
cit :  Ni  tradas ,  D&mine ,  beslUs  aninum  o&nfitanum 
tibi  (Psai.  Lxxm),  sed  irruentes  eas  retundere  crucJs 
sigoaculo,  ac  loogius  propulsare»  atque ,  adversum 
se  imieatas,  Jugi  mamoria  I>aminicn  paasionls,  al 
imluilone  iiliaa  moriificatlonSs  exstinfnere. 

CAPUT  X. 

De  cafeeamentis  eorum. 
Caloeamenta  vero  Telm  Uiterdicu  evangelico^  pra^ 
Bcapto  racusaQies,   cm  iolirmitasaorporis,  ¥al 


ALARDl  Qkim  COMMCNTABIUS. 


rnm  aat  librarlorum;  ac  probide  kffendom  esse  : 
metoies ,  quw  penula  appeliatur  {Cap.  10).  Qois  enim 
credat  monaciios  illos  Um  religiose  atit  scrapulosa 
a  calceamentis  abstinuisse,  qood  paiareni  illa  Doroi- 
nico  praecepto  fulsse  inierdicu,  nt  infra  dieetur :  pe« 
ram  varo  pro  melote  ei  familiarl  indameolo  ba<- 
bulsse;  cum  iisdem  locis  ac  senientils  Evangelicls 
pera  simiil  cum  calceamenlis  probibeatnr  ( Matth  j^ 
et  Lucas  ii)?  Praesertiro  cum  apnd  prob»tos  anetores 
tum  sacros,  tuni  profanos  pera  nihil  aliod  sjgnlfleec 
quam  loculuni  aut  saccuiuni ,  in  quo  pastores  aut 
Tiaiores  cibum  dlurnum  sen  ^aiicum  recondere  so- 
leiit:  quoeuam  modo  ac^ipltur  In  Evangelio  Lucse  ii 
NotUeportare  sacculum,  neque  peram.  El  Lnc»  ixii: 
Quando  mi$i  vos  tine  pera  et  bacuioj  et  aliU.  De  pe- 
nula  vero  baec  faabet  Nic.  Perouus,  et  ei  eo  Ambr. 
Caieplnus^  otiae  satis  ostenduni  penulaip  eam  meloie 
convenire ;  Penii/a,  inquity  vettis  deasa  ac  vitis^  qum 
nebuioso  ac  pluvioso  tempore  tupra  tunicam  astumitur 
loco  paiiil^  ad  arcendat  a  corpore  piuviat :  tugc  ti  e% 
pelUbui  eratf  ecgrtea  vocabatur,  DequaMartialis  tib. 
ziv: 

Iflffvediara  viaoi  oorio  licet  uaqne  serr no; 
Ad  subitas  oumquam  scortea  desit  aquas. 

Haec,  et  alla  apud  ipsos,  el  allos  auctores. 

•UonarbosTbebaidis  baculum  iiineris  socinmha- 
buisse  testatur  D.  Hiernriymus  praefatione  in  Rega- 
lam  S.  Pachomii  {In  Vita  Hiiarionis).  Et  S.  Anto- 
nlus,  eodem  Hieroiiymo  le&te ,  bacutuin  gesiare  so- 
liijas :  unde  et  bacufo  instrucius  plngi  solet.  Quod  sf 
moralisirequJritlect<ir,  malta  bujusmodi,etCassiani 
dicUs  admodum  coiisona  peiere  potarit  ex  Petra 
Bercboho.  qui  mulliplicem  baculi  moralfs  speciem 
ex  diversis  Scripturae  locis  saiis  apposite  at  inge- 
niosey  rudi  llcet  stylo,  colligit  et  exponit  (/n  Dictio» 
nario,  verbo  Bacolus).  Alia  iUdein  satis  ron*ientanea 
de  baculo  ejusque  c^iiificationibus  babei  Pagninus 
in  Isagoge  Ijb*  i  cap.  IS. 

^  Iliu  nimirum  ,  quod  apud  Matthaeum  et  Lueam 
exprjmiiurbis  verbis:  Notite  portare  saccuium^  neque 
peram,  negue  catceamenta  iMatth.  x,  t^ue.  ix).  Qa« 
verha  moiiadii  1111  sic  accipiebant,  ut  iode  collige- 
rent  calceamentorum  asum  aposiolis  et  eoruin  secta" 
toribus ,  id  est^  monachis  et  perfectioris  vft»  coito- 
ribus  foisve  interdictum ;  et  proinde  niidis  et  discal- 
ceatls  pedibus  incedendiim  esse.  Ita  itli  saomore, 
et^ro  sua  caplu,  et  slmpffcitate  verba  Scripturx  id- 
misrigide  et  aecundum  litteram  ,  ut  dicilur,  sen 
vaitoriun  sonum  interpretari  soliti;  more  etiam  pri- 
monim  Cbristiajiorum^  qui  quidquldax  Evangdfo 
audireoiyValey  fervore,  velex  siamliciuie  tamquam 
pcaeceplum  amptectelwntar,  nlbii  de  consiilorum 


et  praecapcorum  dtstiactioaa  eagltanlea.  Vanmi  allla 
pradentioribtta  param  soltda  el  probabilis  viu  ast 
ista  aantentia.^iiam  nt  vara  diceretur  boe  prapaepiam 
apostoiia  pro  leiupore,  hoe  ast,  initia  pr^dicalionis 
ftiisse  impaaitum ,  uon  umaa  sequeretur  fuiasa  per- 
paiaam;  maiiiueaum  a  Cbrista  videatur  poaiea  ra^ 
voeaium  ia  nacie  coaa» ;  qiiando  ditil  eif  :  fiuando 
mim  vos  tsni  pera  n  eaieeamiiUis  ,  ala.  (Lue,  xxii) , 
at  aoiat  D.  Chrysoslomtts  hamilia  9  io  Eptsl.  ad 
Pbilippeases;  molio  miaus  ad  alios  axlendi  dabera» 
laaiquam  universale  pnpaaptuoi.  Neqoe  varo  eredi- 
blle  asi  aut  Chriatam  ipwm  aui  apoaioloa  aiidis  oav- 
fiiaa  padi(MisiDcaa«isaa:  eum  deCbristodixerlt  Joaa- 
nos  BafUsla  Malih.  iii :  ForHor  ma  ist;  cuiut  nmt 
tum  dignus  vrocumhins  aiven  corrigiam  aaleeamm- 
tarum  iius.  6ed  et  ilarc«ifl ,  veiuti  praBcavera  valens 
na  qaod  MiilthMs  scHpaerat,  p^peram  intelligera- 
lar,  seripsit  sandaiia  apaatoiis  fiiissa  aoooaasa.  Sed 
p  caieiata,  all,  tandaiHs.  Qaibus  verbis  indicat  Ghri- 
^  atam  voluiase,  aut  ceria  permtsii^  apastolis  eakaa- 
•  los  asse  saodaliis.  Uodeac  Palro  apaatolo  dixit  an- 
fdus  Aei.  III :  Catcea  u  eaiigattuai\  M  Or»ca  baba* 
lur  9«p^o;Xic.  flittc  D.  Augusuaus  iib.  ii  tU  Coasaoau 
evaiifel.eap.SO  ei  atii  eansani  iUa  lauittmmada  eal- 
eeamenu  aposlofis  fuisaa  prohibiu ,  qu«  loiiim  pa- 
demlegerent,  quaeqaa  proprie  imlU^u^  sivecal- 
oeamenta  vacaraBtur  i  aandalia  varo  pro  more  iliius 
regtonis  illis  faisseeaiicaasa.gttibussola  padisplanu 
legebalttr,  supariora  poru  uuda  at  detecla.  Hujus- 
modi  enim  cakeamenti  ganus  voeari  soiadalia  at 
soleas  liMlical  Aagttsttnas.  Quio  orgo  Chrisiiiset 
apostolf,  ol  esl  verisiittila,  pro  mora  illttts  gantis 
maxime  a  pauperiiMia  recepio ,  uiebaaiar  sandaliis, 
nolttfi  Dominus  aaos  disciputos  In  pnadicaisouem 
itures  mniare  sandalia ,  aal  de  aaleais  eomparaiidis 
esse  sof tieitos ;  ui  hoc  atiam  h4ntu  hainiiiiatam,  pes- 
«iientiatn,  et  reram  hoinauarttfM  eaaiemf>lm  axbi- 
t»^rent.  Hoc  igiiur  eiamfAo  al  raiioQe  addiieii  moua- 
9  chi  iili,  cam  fn  Evangelio  legerent  ealcaaiuaaia  apo- 
siolis  fuisse  proliibita,  saodalla  varo  inifliuia,  varbis 
Scripturc  simplleiier  inhftrantes,  at  aliqaid  atiam 
spiritaafe,  seu  moraie,  quod  hie  Uogiiur.  in  leis  ai- 
teodetties,  a  calca^Hneniis  valttt  iuurdictis  fivange- 
lieo  praeceplo,  religi4»sa  ab»tinabaiii ,  et  aorum  iisu 
repudlaiMsandaiHs  tttehaai4ir,vat,«t€asaiao«sioqui- 
tur,  caligisiuismuniebant  pides;  q/alhua  varbis  at 
sequeniibvs  aperU  Indicat  i^a  oaUgas  j^ro  aandaiiis» 
hoc  est,  pro  pedum,  non  tibiaram  lagiifiiaMiis,  acci- 
pere  juxla  prttdfctum  ftcripture  ioeam  {¥idi  Uarou^ 
1. 1  Aima^  OR.  97,  ei  Jf oUttum  Ub.  de  Pta»  et  tma§. 
e.  M).  £adem  vera  fmkatioAa  eana«eviasa  plarosque 
monaehos  oiim  aina  caicais  ,  «ao  ottdis  padihns,  val 
untiim  saiais  ioQaden»  uaiaur  #.Gfiaqorius  Kasiaii« 


77  DE  COBNOBIORUM  INSTIT.  UB.  II.  -  DE  NOGTURNIS  ORATIONIBUS.  7ft 

matotiDus  hiemift  rigor^  seu  meridiani  aeslas  fer?or  /i  curis  patiamur  inf olfi ,  de  bis  scilicet  cogiUntes, 


eiegerit,  tantQmmodo  caligis  suos  fuuniuiit  pedes : 
hoc  iDterpretaiitea  nsn  earum  yel  DomiQica  permis- 
sione  signari,  ut  si  in  faoc  mnndo  constituti  cura  et 
sollicitudine  carnls  biyus  omnimodis  exuti  esse  nofi 
possomu»  y  nep  ab  ea  penitus  prasTalemus  absolvi ; 
saitem  oocupatioqe  levi  et  implicatione  tenui  neces- 
sitatem  corporis  expllcemus ,  neve  aQimsp  nostrsB 
pedes,  qi)l  expe^lti  ^d  spiritualem  cursum  t  et  prse- 
dlcandam  Eviingeiii  pacem  semper  eBst  debent  pa- 
rati  (qntbus  post  odonm  unguemorum  Christi  currl* 
mus  (Coitl.  i),  et  de^uibus  David :  Cmurri ,  inauil , 
m  uti  {P$alm,  )lxi),  Et  ierernias :  Pgo  auUm  hqu  ith- 
kwmuteifUifM  (/w»».  xvji),  iyiorUcipi#  bujnisaeculi 


que  noD  ad  supplendam  necessitatem  Daturs ,  sed 
ad  superfluam  noxiamque  pertinenl  voluptatem. 
Quod  ita  implebimuSi  si  secunduin  Apostolum  eomis 
curom  non  fecerimus  in  d$$idoriU  (Aom.  xiii).  Quibus 
tamen  caligis  quamquam  licito  utantury  utpota 
Domini  mandaio  concessls,  nequaquam  tamen  pedl- 
buseas  lnh»rere  permltiunt,  cum  aceedunt  ad  eo- 
lebrandsy  seu  percipienda  sacrosaneu  mysteriay 
illud  aestlmantes  etiam  secundum  lllteram  custodlri 
debere,  quod  didtur  ad  Moysen,  vel  ad  lesum  fllium 
Nave:  Solve  eorrigiam  calceamenti  itu;  locut  emm 
in  quo  iUi ,  terra  eaneia  $$$  \E90d.  iii,  Joiue  v). 


ALARDI  GAZiU  COMMENTARIUS. 

leoufprat  I  d4  W^f  uU  iuter  exercitia  moiucbo*  n  nummonacbom  apostaum  iu  sugglllat:  Antea  nudo 
ram  ponit  pedes  nudos  apostolicis  similes.  Idemque      era$  pede :  modo  non  $oium  calceato,  $ed  et  omato. 
haod  obscure  indlcat  D.  Hieroiiymus,  dum  iovinia* 

LIBER  SECUNDUS. 

m  CAMOnGO  HOCTUIHARUM  ORATIQKUII  CT  PSiUIORUll  MQIX). 


CAPDT  PIUMUM. 

«  Oopliei  igitw  bee,  q«ed  diximus»  einflulo  Cbristi 
BMles  aeeinetus,  imerim  qul  modrn  eaMniettrws  omh 
tiooom  imlmorumque  slt  to  partibqs  Orlentls  q 
sMotia  pMikns  untiquitiis  statutns»  agnoscat.  De 
^litMe  vere  earMi,  ¥01  quemadraodum  erare  se*  C 
eondum  Apostoli  sententlam  (|  fVss.  v),  ifue  inier" 
ansstons  |icisii(uus ,  sois  in  l<Miis  cum  seoiorum  Col-. 
ktionei  eoepeflmus  eipooere,  fuantum  Deaaiiuis 
dederh,  proferemus  ( Coii,  9  eap.Z^6  $eq.^  ef  CoU. 
10^.7). 

CAPUT  q. 

De  diuerdtaie  numoH^  qid  ad  deeaMtmdo$  p$abmo$  per 

«Ktversas  provineia$  itl  sloiutus. 

Mttltoa  oamque  coiuperimus  per  alias  regioaes 


pro  capiu  mentis  soae,  habentes  qnidem,  ut  ait  Apo- 
atolus  {Rom.  s)»  uitmOei^  $ed  non  $eeundum  $eien' 
iwm»  saper  hae  ru  ^  diversoa  Ijpos  ae  ragulas  slbi*' 
mel  eonstltuisse.  Quidam  enim  vleenos,  seu  Iriee- 
noa  psalmes»  et  hos  ipsos  auUphouarum  protelatof 
melodiis  el  a^iuuctioue  quanioMtan  mu4ula|ianum 
debere  dlci  singulls  nocttbus  censueruni ;  alii  huae 
oMiAum  eliam  excedere  tenUveranl;  ueouuUi  decem 
et  octo ;  atque  ia  huae  modum  diversls  In  leels  dl- 
versum  caaoaem  agnovimus  instltutum,  totque  pro- 
peoMNlum  typos  ae  vegulas  vidlmBS  nsurpetas,  qool 
etiam  oBMmasteria  cdUasque  coiupexlmus  ( Yide  in[ra 
ad  eap.  8 kmfu»  Bk.).  flual  qalbas  ia  ipsis  quoqua 
«  diuriiis  oratiouum  oncliSt  id  esl,  Tertia,  Sexta, 


ALARDl  6AZ4EI  C0HH£NTAR10S. 


•  Neaape  eorpQrali  et  spirlluali,  de  quibus  su^ 
(Cap.  t  sl  u/l.  (u.  I );  eorporali  quidero.  quo  succio* 
cius  mnnacbus  ad  emae^  usus  et  opera  exterua  si^ 
expeditiori  spirituali,  hoc  est,  mortiflcaiione  mem- 
brorom»  in  quibus  luxuriia  seminaria  eoniinentor. 

^  Tjpum  alias  canoQem  vocat;  alias  regulam 
aut  coustitQtifHiem,  alUs  modum  et  rationem  :  sic*  B 
Qti  eliam  acclpit  S.  Ambrosiua  epist.  ^,  cum  ait: 
fo$$a  ^pmm  aSqum  repmrt»  quo  powt  aufeni  fror 
trum  diii^ardia^ 

« Cor  in  Qfflciis  diuniis  Primam  quam  vocamus«  bie 
et  alibi  olimiserlt,  et  sotummodo  xeriiam»  Sexum  et 
Noaaoa  aomiaarit  (t.  m,  c  S  et  I) « raiio  esse  videtur, 
qaod  PrUaa  tunc  teiaporis  a|)ua  Orieotales  vel  poa 
erat  in  usu.  ut  ialra  dieetur  pleaius»  vel  simul  cum 
Laudlboa  iungebatar,  el  uua  ngKaiae  Mituiiaas  so- 
lemaitatis,  seu  matutiaalia  otficU  ceasehauir*  Quo 
quidem  tcMupore  eouatat  ures  istas  horaH  canoaicas 
propriissime  dtaraaa  fuiaae  anpeUata&'  Nam  ve<«pe- 
r«  qoodiammodo  nnsdiai  eraaw  cum  exirema  parte 
diei«  et  completo^  sive  complente,  ae  deaioeate  die; 
Complalariwi  ^ero  sub  ioUium  aociiSi  el  primis  se 


Jam  noctis  tenebris  intendettlibas  eelebrandam  es- 
set;  leste  D.  Daailio  in  ReguHs  Atsius  di^piit.  qusesi. 
97.  Porro  clrca  nomina  isiarum  horarum,  nl  earum 
ralio  cognoscatur,  trla  sani  btie  loco  noianda  doou- 
meota,  scitu  necessaria  (BeUarmin.  iih.  1  de  Bem. 
Oper.  in  partic.  cap.  ti).  Primitm  nomina  horarum 
caiionicarum  proprie  ad  eas  horas  aceoaiinodala 
esse,  quae  apud  veteres  eranl  in  uso  ,  quseque  in- 
aequales  et  aiUiquansB  dici  solent,  quarum  Iniiiuia 
ducebatur  ab  orlo  sotis;  ila  ul  prtma  hera  dicere- 
tur,  quae  erat  prima  ab  arlu  solis ;  seeunds,  quse 
erat  seeuuda  ab  eodem  solis  exortu»  el  sic  delnoeps. 
Dicuntur  autem  inaequales,  quoniam  oum  per  tetum 
aaoum  In  duodecim  horas  diem  artiOeialeffl  veieres 
distribuereot,  et  in  totidem  noctem ;  necessario  fie- 
batt  ut  in  aestate  longiores  essent  horm  dturae  no- 
ctumis;  et  contra  In  hleroe  nocturn»  diumls.  Se- 
cundum,  ofQciiim  trium  horarum,  scilicet  Terll»» 
Sexiae»  Nooas,  itlis  ipsls  horis  regnlartter  ei  eanonice 
celebrandum  esse.  Quoniam  aulero  hone  itlae  ia- 
aequales  iam  noasuat  amplius  in  usv,  propierea  tei»* 
pora  lUa  acciplenda  sont,  quae  horts  ilhs  ia  Bosira 


79 


iOANNlS  CASSIANI 


80 


Nonaque  id  Tisom  est»  ut  «  secQDdum  horarum  mo-  A  num  modum  in  vesperiinis  convenlibus  seu  noctur- 


nis  vigiliis  vidimus  retentari.  Non  enim  quisquam 
coaventiculo  fratrum,  sed  ne  sibi  quidem  ipsi  prx- 
esse  coDceditur,  priusquani  oon  solum  universis 
facultatibtts  suis  reddatur  externus,  sed  ne  sui  qui- 
dem  ipsius  se  esse  dominum,  vel  potestatem  habere 
cognoscat.  Ila  namque  rcnuntiantem  huic  mundo 
quibuslibet  facultatibus  ac  divitiis  praeditum  necesse 
est  coenobii  conimorationem  ezpeiere,  ut  in  nullo 
sibi  ex  his  quae  reliquit,  aut  intulit  monasterio, 
blandiatur  :  sic  obedire  cunctis,  ut  redeundum  sibi 
secundum  sententiam  Domini  {Matth.  zviii)  ad  io- 
fantiam  pristinam  noverit,  nihil  sibi  considera- 
tione  aevi  vel  annorttm  numerositate  praesumens , 
quam  in  saeculo  Inaniier  consumptam  se  repatat 
Ilaque  per  universam  •  ifigypium  et  Thebaidem,  B  perdidisse;  sed  pro  rudimentorum  merito  et  tyroci- 
ttbi  monasieria  non  pro  uniuscujusque  renuntiantis  nii  novitate,  quam  se  gerere  in  Ghristi  militia  reco- 
instituuntur  arbitrio,  sed  per  successiones  ac  tradi-  gnoscit,  subdere  se  etiam  juDioribus  non  moreiur. 
tiones  majorum,  usque  in  hodiernum  diem  vel  per-  Operis  quoque  et  sudoris  assuetudinem  ita  subire 
manent  vei  mansura  fundantur,  legitimum  oratio-     compellitury  ut  ^  propriia  manibnSy  juxta  Apostoli 

ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIDS. 


dum  in  quibus  haec  Domino  redduntur  obsequia , 
psalroorum  etiam  et  orationum  puiarent  numerum 
coaequandum  :  nonnullis  placuit  senarium  numerum 
singulis  diei  conventibus  deputari.  Quapropter  ne- 
cessarium  reor  anliquissimam  patrum  proferre  in 
medium  constiiutionem,  quae  nunc  usque  per  totam 
iEgypium  a  Dei  famulis  custoditor,  quo  ^  novelli 
monasterii  in  Gbristo  rudis  infantia  antiquissimorum 
poiius  patmm  vetustissimis  institutionibus  imbua- 
iur. 

GAPUT  III. 

De  uniforfms  reguUB  per  totam  jEgyptwn  euttodia,  et 
de  eleciione  eorum  qvi  fratribut  prteponuntur. 


tupputatione  respondent.  Quod  nullo  negotio  fiet, 
si  quis  advertat  in  quas  boras  solis  ortus,  et  occa- 
aus,  et  meridies  incidant.  Nam  hora  sexta  inaequalis, 
quae  est  hora  orationis  sexta,  semper  iiicidit  in  me- 
ridiem.  Hora  tertia  InseMualis  semper  incidii  in  illud 
tempus,  quod  esi  medium  inter  solis  ortum  et  meri- 
diem.  Hora  nona  inaequalis  in  illnd  tempns,  quod 
est  medium  inier  meridiem  ei  solis  occasom,  hoc 
estin  horamtertiam  pomeridianam.  Dicitur  ergo 
hora  Tertia,  sive  offlcium  Tertiae,  quia  hora  tenia 
al>  ortu  solis;  et  ofHcium  Sexiae,  quia  hora  Sexia; 
offlcium  Nonae,  quia  hora  nona  celebrari  debet.  Ter- 
tium  documentum.  tempu<  canonicum  et  legitimum 
persolvendi  officia  harum  horarum  non  esse,  posiea- 
qiiam  ips«  horae  finitae  sunt,  et  exact»;  sed  postea- 
quam  labi  coeperuni,  et  adhuc  labuntur ;  hoc  est , 
Don  esse  in  terir.ino,  seu  fine,  sed  in  loto  spatio  et 
lapsu,  sive  decursu  earumdem.  Quod  exeoprobator, 
quia  constat  officium  Laudum  Matutinarum  non  esse 
celebrandum  hora  noctis  duodecima  completa,  i. 
orto  jam  sole,  sed  hora  duodecima  ct  postre.ma  cur- 
rente :  ac  per  hoc  in  aurora ;  ut  infra  docehimus. 
Pari  ergo  raiione  officium  Prlmae  celebrandum  est 
non  hora  prima  exacta,  sed  labente,  id  esi,  panlo 
post  ortum  solis  :  et  ex  consequenti  idem  dicendum 
de  officiis  Tertiae,  Seitae,  Nonae,  videlicet  celebranda 
esse  horis  iilis  labentibus,  necdum  compleiis.  Haec 
fere  Bellarminns.  Ciir  auiem  horae  istap  potius  quam 
Jiliae,  divinis  officiis  sint  deputatae,  diceiur  infra  suo 
loco(tt6.  III  c.  2). 

•  Id  est,  ut  tertia  qiiaque  liora  ab  ortu  solis  tres 
llidem  psalmos  in  singulis  officiis  diurnis  Domino 
offerrent,  sicque  numerum  psalmoriim  numero  hora- 
rum  exaeqiiarent :  vel,  ut  secunduin  numerum,  sea 
augmentum  horarum,  numerom  iiidem  psalmornm 
augerent,  hoc  est,  hora  Tertia  tres  pnalmos,  Sexta 
aex,  Nona  novem  persolverent,  quod  proprie  est 
horanim  et  psalmorum  numerum  exacquare. 

^  Novellum  mona^^terium  vocat  illud  monaste- 
riom,  quod  Castor  episcopus  ( cui  hos  libros  dicavit) 
recens,  ac  primum  fundaverat  in  sua  provincia  an- 
tea  monasteriis  et  coenobiis  vacua,  de  quo  in  prae- 
fatione. 

«  iEgyptus  Africae,  vel,  ut  aliis  placet,  Asiae  regio 
In  Scripturis  notissima,  ad  occidentem  Judaeae  sita, 
dividitur  in  duas  partes  :  aliera  inrerior,  quae  et 
Detta  a  figura  triangulari,  quam  Nilus  dextra  la^va- 
que  divisus  suo  ambitu  eificity  nuncupatur.  Hanc 


videtar  auctor  ^gypti  nomine  designare,  cum  eam 
a  Tbebaide  distinguat,  qaae  superior  iEgyptus  ap- 
pellatur.  Porro  de  monasteriis  et  nionaciiis  JS^ypti, 
qiiorum  ritus  observationesque  iti  divinis  officils,  et 
canonicis  orationibus  ezponere  aggreditur  Casbianus, 
aciendam  est  sanctum  Antonium  tempore  Consian- 
tini  Magni  imperatoris,  et  initio  quarti  saeculi,  mo- 
nasticam  disciplinam  in  iOgypii  partibus  primum  a 
sancto  Marco  evsngeiista  fundatain  et  instiiutam  , 
sed  po«iea  gravioribus  persecutionum  procellis  exor- 
lis  labefactatam  ac  pene  exstinciaro ,  restituikse  ac 
p  restaurasse,  atque  adeo  coenoblticae  vitae  priina  quo- 
^*  dammodojecisse  fundamenta;  tantamqiie  monacho- 
rum  niultitudinem  brevi  tempore  aggregasne,  ut  et 
Thehaidis  et  totius  iEgypti  deserta  monasteriis 
complerentur.  De  quibus  hacc  intt^r  alia  scribit  D. 
Athanasius :  Erant  in  menle  mona$teria^  tamquam  ta^ 
hernacula  plena  divinis  choris  peallentium,  legentium» 
orantium^  tantumque  jejunandi  acvigiliarum  ardorem 
cunctorum  mentibus  sermo  e jus  (AulonW)  aHtaverat  ^ 
ut  futurte  spei  aviditate  ad  mutuam  charitatem^  et  mi^ 
serieordiam  indigentibus  exhibendam  jugi  studio  labo^ 
rarent,  quo  infinitam  regionem  a  mundana  eonversa- 
tione  sejunctam,  plenam  pietatis  et  justitiee  videbantur 
incotere  ,  etc.  Quae  plane  consonant  iis  quae  m  hoc 
capiie  de  operibus  et  exercitiis  monachoruni  i£gy- 
ptiorum  a  Gassiano  dicuntur.  Quam  yero  illustrata 
esset  ^gypti  eremus  iilis  sanctorum  monachorum 
ccetibus  D.  Ghrysostomns  refert  his  verbis  :  Si  quis 
nunc  ad  JEgypti  veniat  solitudineSf  paradiso  quovis 
omnem  itiameremum  videbit  digniorem,  et  innumera-' 
D  biles  Angelorum  castus  in  corporibus  fuigere  mortati» 
bus.  Son  ita  variis  astrorum  choris  ecBlum  refulget^  ut 
^gypti  eremus  innumeris  monachorum  ac  virginum 
distinguitur  atque  illustratur  tabernacuiis.  Haec  Chry- 
sostomus  {HomiLHin  Matthm).  Caeterum  hu>usmudi 
monachonim  In  ^gypto  degentium  non  idein  fuit 
genus  omnium,  et  instltutio,  nec  eadem  vitae  perfe- 
ciio.  Nam  nonnulli  declinanies  ab  Anlonii  institotis 
aliam  inierunt  vitae  rationera.  Unde  D.  Hieronymus 
de  his  ageos  in  epist.  ad  Eustochium  scribit  suo 
tempore  tria  fuisse  iii  iEgvpto  genera  monachorum  : 
primiim  coenobitarum,  idest,  .in  conimuni  viven- 
tium  ;  secnndum  anacboretarum ;  tertium,  quod  vo- 
cat  deterrimum,  haud  absimile  illi,  quod  D.  Bene- 
dictus  nominat  Sarabaitarum.  Sed  de  his  plura  alio 
loco  (  Vide  Collat.  18  cap.  4  el  seq. ). 
^  Fuit  haec  institutio  et  consuetudo  fere  omnium 


«»  ^  COENOBIORUM  INSTIT.  LIB.  »11. 

praficeptain,  «lu^dianuin  victum,  vel  Buis  usibttigp^A 
vel  idveDientiuin  necessitatibus  pnepairans,  et  fastus 
Tit«  pneteriie  possit,  etdelicias  oblivisci,  et  bumi- 
liutem  cordis,  contriiione  laboris  acquirere.  Ideo- 
que  •  nuilus  congregationi  fratrum  pneruiurns  eli- 
gitur,  priusquam  idem  qui  preOciendus  est,  quid 
obiemperaturis  oporteat  imperari,  obediendo  didi- 
ceritj  ei  qoid  junioribus  tradere  debeat,  instiiutis 
i  senionim  fuerit  assecutus.  Bene  enim  regere  vel 
regi,  sapientis  esse  pronontiant,  summumque  do- 
Dom  et  graiiam  sancti  Splrttus  esse  definiunt.  Nam 
oeqne  saluuria  praecepta  qoempiam  posse  obtein- 
perantibus  prxsiituere,  nisi  eum  qoi  prius  universit 
virtutum  dlsciplinis  fnerit  instrocius,  nec  obedire 


-nr,  NOCTURNiS  ORATIONIBUS.  81 

aliaqf  e  Ib  seniori  posse,  nisi  eum  qui  consummatoa 
timore  Dei  et  humiUUtis  fuerit  virtute  perroctiis. 
Ideoque  diversiutes  typorum  ac  regularum  per  cc- 
teras  provincias  cernimus  usurpatas,  quod  plerum- 
que  seniorum  Institutionis  expertes  nionasteriit 
praeesse  audemns,  et  abbstes  nos  antequam  discipu- 
los  professi,  qnod  Ubitum  fuerit,  statuimus;  prom- 
ptiores  nostrorum  inventorum  exigere  custodiam , 
quam  examinaUm  majorom  servare  doctrinam.  Sed 
dum  oratlonum  modum  qul  poiissimum  debeat  cu- 
Btodiri,  volumus  expiicare,  instituiis  patrun  avidius 
proTocati,  narrationem  quam  snis  reservabamus  lo- 
cis,  propero  eicessu  prsvenimus.  Nonc  iuque  ad 
propositom  revertamur. 


ALARDl  GAZiEI  GOafMENTARIUS. 

^n^JQ^i^P  jreligionum,  utlabori  manuum  vacarent,  B  sub  uno  Abbate  degerent  terna,  utminimom,  roona» 
^  "~  ...  cborum  millia,  ui  scribit  D.  Augustinus  lih.  1  de  Mo- 

ribus  Eccles.  cap.  31.  Altcra  ratio,  ad  viiandum 
olium,  et,  ut  lr>quitur  D.  Hieronynius,  ne  mgnt  pm- 
cuto9ii  cogitationibus  ragaretur,  Qnam  causam  eiiam 
allegnt  D.  Benedictus  (Vbi  iuprd).  Guni  enim  priscl 
illi  nionachi  non  essent  clerici ,  sed  laioi  oniiies.  ex- 
cepto  abbate.  et  p»ucis  ^liis,  ut  alibi  ostendemus; 
plerique  eiiamomnis  liiteratnrae  expertes;  non  erant 
satis  occupMti :  ideoque  ad  fugiendum  otium,  neces- 
sarium  eis  erat  iaborare.  Alias  rationes,  sed  eodem 
fere  &pectanies  iiisinuat  Cassiauus ,  nempe  macera- 
tionem  corporis,  et  humilitalis  exerciiiuoi  :  Vt  fa- 
sitis,  inquit,  viite  prmeritm  pouit^  ei  delicia$  obiiviMci , 
et  humititatem  eordi$  contritione  laboris  tmquirere,  His 
adde  relaxationeni  auimi  per  exercitinrum  spiritua- 
lium  et  corporalium  vicissitudinem  et  varietaiem ; 
de  qua  item  Gassianus  cap.  11  hujus  libri  :  Semper, 
ait,  (gquanimiu$  qumlibet  eastigatio  $u$tinetur^  et  sine 


et  propriiB  manibus  laborando  quotidiauum  victum 
tam  sibi  qiuim  bospiiibus  et  peregrinis  ad  se  ve- 
nientibus  compararent.  D.  flieronymus  In  epist.  ad 
Rusticttin  monachum  tesutur  jEgyptiorum  mona^te- 
ria  kunc  nwrem  tenui$$e^  ut  nullum  ab$que  operi$  /o- 
bore  sueciperent.  Idenique  D.  Basilius  in  Regulis  fu- 
sius  dispuutis  cap.  37  et  38.  D.  Augustinus  lib.  i 
de  Moribus  Eccles.  cap.  31.  et  nosier  iiideni  G.is- 
sianuB  ploribus  in  locis  connrmani.  D.  etiam  Bene- 
dicios  sooB  eoenobiUs  certis  temporibus  occupari 
voluit  in  labore,  et  horas  diurnas  ab  opere  Dei , 
seu  officlo  divlno  vacanies  iu  distribuii,  ut  aliae  le- 
ctiotti  et  mediutioiii,  ali«  operi  manuum  impendan- 
tur.  Monei  etiam,  ut  non  contri$tintur  [ratres,  $i  ob 
neeessitatem,  uu  inopiam  ad  coUigendas  fruge$  per  $e 
occupeniur  :  quia  tunc,  inquit,  vere  monacht  stinf ,  $i 
labore  manuum  $uarum  vivant;  sicut  Patres  no$tri,  et 
ApostoU.  Gau&im  verobujus  institutionis  eiconi»ue- 
tudinifi  referre  videlur  GasBianus  in 
Apostoli  I  ad  Tbessal.  iv 

slrts,  sicut  wmcepimus  vobis.  Et  II  Thessal.  iii  :  Si 
«MU  nonvultoperari^  nec  manducet.  Vernm  consUt 
hxc,  et  huju>modi  prxcepu  oinnibus  Ghristianis 
esse  cammunia ,  nec  religiosos  magis  quam  alios 
obligare ;  ei  (quod  magis  ad  rem  Ucii)  noii  esse  ab- 
sf»luu ,  sed  conditiooiiia ,  ul  vocant  ( Vide  S.  Thom. 
2»%,  q,  187,  a.  3)  Nusquam  enim  prscepil  Apostolus 
absoluie  operari;  sed  sub  hypolhcBi,  videlicet  vel  ad 
quairendum  victuni  necessariuin,  sl  alia  ratione  ba- 
beri  non  possit,  quo  speciat  illud  :  Qui  non  taborat, 
non  manducet :  vel  ad  viianduin  rortuni ,  et  ad  clee- 
mosynas  faciendas,  juxU  illud  Epbes.  iv  :  Qui  fura^ 
baiur,  jam  non  furetur  :  magis  autem  laboret  operando 
manibue  $uis;  ut  habeai^  unde  tribuat  nece$$itatem  pth 
tienti :  vel  ad  viunduni  scandaluin,  et  alioruni  offen- 
diculum,  juita  illud  I  Thessal.  iv,  ut  honetU  {\d 
esi,  fciue  scandalo)  ambuteti$  ad  eos  qui  foris  $unt,  id 
est,  apod  infideles :  vel  deniqiie  ad  vitanduui  otium. 


praecepium  illud  ^  fa^idio  labor  impenditur^  $i  tnterjecta  ei  vici$$itudo 
Operarmm  manibus  ve^  aynedamy  vet  operi$  immulatio  qutititcumque  succedat. 
Sensit  hoc,  et  probe  iiitellexii  divjniius  edoctus  ma- 
gnuB  llle  AntoniuB,  qui  (ut  iii  Vitis  Patrum  legitur) 
quodam  lenipore  cuin  in  ereroo  resideret ,  soniudi- 
nis  Uedio  quodam  affeclus  exclaroasse  fertur :  Domt- 
ne,  $alvari  cupio:9ed  cogitatione$  meceme  periurbant, 
Mox  vidit  angetum  habitu  mona$tico  modo  $edeniem 
ei  operantem  :  modo  ad  orationem  genua  fttctentem : 
inde  mT$u$  ad  opu$  assurgentemy  et  catatho$  texentem: 
a  quo  et  hujuemodi  documentum  accepit  :  Et  tu  fae 
$imUiter^  et  $atvu$  eri$.  Uuo  ille  oraculo  confirinatus, 
et  eidem  obse(  utiis ,  salutem  quain  quasrebai  inve- 
nit.  Sed  haec  modo  sufflcian»  :  nam  aiibi  rursns  de 
opere  nianuum  fusius  ageudum  eril  (Lib.  x  Instit, 
cap.  7  et$eqqX 

•  Vide  qiialiB  esse  debesit,  qui  in  abbatf^m  eligitur : 
de  quo  D.  Beuedictus  cap.  2  et  6i  Kegolae,  ubi  vido 
Turrecrematiim.  Et  iioU  lextuni  huic  consiniilem  in 
Jure  Ganonicotit.de  Electionecap.Ctimm  mayiscrtmt» 

et  cariiiB  teniaiiones  superandas,  secuudum  illud  D  ubi  diciiiir  :  lnmagi$irum  a$$uminondebet,  quifor^ 

Ecctesiastici  xxxiii  :  Mitte  $ervum  tuum  in  operatio-  ^^  ~-i       - 

n^fii,  ne  vaeet  :  Muttam  enim  matitiam  docuil  oltosi  • 

ia$.  Unde  sequitur  eos,  qui  possunt  aliunde  victum 

habere,  et  furiuin ,  scanditlum ,  otium  et  hia  siinilia 

eviure  ab^que  opere  manouni ,  et  labore  corporali , 

Aposioiico  prxcepto  ad  id  nullatenus  obligari ;  nisi 

se  voto,  aut  propriis  Regulis ,  et  instltulis  ad  oous 

inanuum  obligarini ,  sicut  illl  veieresmonachi.  Gur 

autem  hujusiiiodi  Regulam  sibi  consiituerint,  duas 

caosas  Ungit  D.  Hieronymus  loco  citato,  quaruin 

prior  fuit  inopla ,  et  vicius  parandi  necessius  :  non 

enim  poterant  aliter  suslentari ,  cum  non  haberent 

praedia,  et  po«8esftiunes  sibi  rellctas,  nihilque  secum 

in  inoiiasteria  tnferrent  (Beltarmin.  Lib.  ii  de  Monar 

t>ki$c,  42),  teste  Gassiano  lib.  iv  cap.  4.  Nequeipsis 

deemosjrns  Bufflcere  potuisBent,  cuw  in  uno  loco 


mamdiKtpa/t  non  a$$ump$it  :  net,ue  pieeficiendu$e$t^ 
qui  iubes$e  non  didicit.  Ii»  Zosimus  PP.  ad  Hedyciiium 
cap.  1  :  iSt  entm,  inquit,  oficia  $tecularia  pnncipem 
locumt  hon  ve^ibutum  actiont$  ingre$9i$,  $ed  per  p/n- 
rtmos  gradue  examinati$  temporibu$  deferunt ;  ^ui^  itte 
tam  arrogane ,  tam  impuderu  inveniliir ,  iii  tn  oeieili 
militia,  quce  propen$int  penderanda  «s(,  et  ncut  aiimm, 
repetitis  ignibu$  cxploranda^  ttatim  dux  esse  destderat^ 
cum  tyro  ante  non  fuerit,  et  prius  velit  docere^  quam 
di$cere?  ti  GoeleUinus  PP.  Galliarum  episcopis  cap. 
3  :  Debet  enim  antea  e$$e  di$cipuiu$^  qui$qui$  doctor 
eue  de$iderat,  ut  po$$it  docere,  quod  didicit  Ruriciui 
lib.  11  epist.  45  :  PrtiM  «lim  quitibet  debel  di^cere^ 
quam  docere,  quiaprespropere  doctori$u$urpatsuperc^ 
tium,  nisi  diseiputt  susceperit  ante  famutatum. 


8S 


m^ 


CAPUT  IV. 


Q^  pm  umkmnm»  jEfyjfHtm  ei  TMtddm  duoae* 
narttis  |Ma/iiuNriifii  mumeruM  ekunmm 

Igilor  ptr  unifcnM»,  ul  ^iamm,M§fpmm  ii 

Thebaideio  «  daodMMrio*  pttyMnn  m&umm  vm 

ID  veqMrtiiiis,  qiiam  ioMcamis  toiimainiib»»  «' 

stodiuir,  iu  diintaxat  «t  j^  bunediaelMlioiiet» 

Teteria  seilicei  ae  mti  TeeiaMali*  eHmgtHm  aolM' 

qeatttur.  Qni  oiodtt  aoliqvilao  coMiHiitM,  Mcireo 

per  tot  aeeala  peoei  eoaela  lUenMa  profleeltrm 


'^^^^^'^''^l^uiraateria  intemeratus  iHme  osquw  iMrdiiril  :  qoli 


non  bumana  adinventlone  statutua  a  senioribea  affir* 
matur,  sed  coBlitos  ingeli  mif  isterio  pauibes  Ailsse 
alelatus. 

CAPUT  V. 

Dt  iuedenarto  p$(Umorum  numero  AngeU  tradUione 

itticepto. 

Nitt  eom  In  prinordiis  ildei  pioel  quidem ,  sed 
probiilsilmi,  HKMiaeborum  nomine  censerentur,  qui 
slooi  i  boiim  memori»  etangelisu  ^  Marco,  qui  pri« 


AUBDI  6A2UEI  COMMfiNTAIUUS. 


«  Magna  consideritionodigBem  tideter»  qeod  hoo 

capite  et  sequentibus  refert  Gassianusv  Aoabanaiie 
inventione,  sed  ccelitus  angelico  ministerio  apud  ii- 
los  monachos  insiitutum  fuisse,  ut  daodecim  psalmi 
tam  in  vesperis  quam  in  nociurno  offlcio  caneren- 
tur.  Verum  quo  clarios  et  facilius  percipiantur  ritua 


in  Rationili  llb.  tt  eap.  18.  Atque  hoc  mo- 
de  offieia,  qa«  voeabent  vospertlna  et  noctoma  ab 
illis  agehaniur.  Non  enim  videniur  alia  haboisse  of- 
iieia  nocturee  canonica  et  ordinaria ,  quantum  ex 
Cassiani  narraiione  collicere  licet :  cum  nec  Lau- 
dum,  nec  Matutina,  see  Primas,  nee  GompletorU  'm 


et  instituta  veterum  illorum  monachorum  in  orficio  B  hoc  libro,  quooe  iEg]f ptiorum  ritiboi  el  oflloiis  igtt. 


dhino  celebrando,  de  quo  hic  igltur,  iihet  bic  sum- 
mitlm  colligere,  et  paucis  comprebensi  lectori  pro- 
ponere ,  qu»  sparsim  et  nrolixe  toto  hoc  iibro,  et  ei 
jMrte  etiam  sequenti  ea  de  re  a  Cassiano  traduntur. 
Primoni  igiiur  rooris  apud  iltos  fuit  singulis  diebue 
bhia  vice  in  chorutn,  seu  oratorium  pariier  conve* 
nire,  nerope  ad  Vesperam»  seu  completo  dle»  ut  ait  D« 
Basillns  {In  Reg.  fusiui  di^putaL  cap.  37),  quam  vo- 
cabant  horam  lucernalem,  quia  lunc  lucernas  accen- 
debant  lumine  diei  deficiente,  ut  inferius  dicetur 
(Ub.  m,  cap.  3) :  et  hanc  vocabant  vespertinsm  so- 
leronitatem,  slve  synaxim  :  deinde  circa  mediam  no- 
ctem ;  et  tonc  celebrabant  officium  uocturnam,  sive 
noctumam  smemnitaiem  et  synaxim.  Sccundo»  ie 
utroque  conventu »  et  oficio  lam  vespertioo,  quam 
nocturno  psalroi  duodeciro  canebantur;  quem  nume- 
ruro  ab  angefo  cum  iosigni  miraculo  didiceraot  oIh 
servandum.  (uque  vespertiuum  ofttcium,  pro  quo 


mentionem  ficiat ;  quieimmo  Idoiroo  eoi  exeasare 
quodammodo  videtur  eap.  13,  qeod  lan  breve  aal 
mediocre  officium  pealmodi»  noaarMababaerlnl; 
videiicet  propter  nlmiaro  oraiioaum  ,  operom ,  Jeje* 
niorum»  vifiliarura  iMldttltitem  (qaan  veeit  Inimi* 
tabilem  diKipline  rigerem  llb.  ui  cap.  I).  Nono. 
finitis  psalmis  et  vigiliis  noctumis,  aing uli  monaclii 
ad  suas  cellulas  revertentea,  ot  residoo  nootii  spatio 
excubaQtes  orationi  piriier  et  operi  ninuum  vaea- 
l)aQt;  donec  advenioQte  aerore  nocturao  operi,  ae 
meditationi  operitio  diaroi  saccederet  cip.  %  43  et 
44.  Dedmo,  relique  offieia  diurna,  nempoTenise, 
Sextae,  et  Noaas  singali  privatim  in  iuis  cellulls 
persolvebini,  ei  in  singolis  tres  Malnos  eom  onn 
tione  reciiibaoi ;  qoibus  tenen  aliaa  preees  et  ora- 
tiones  privatas  i|a  asi»idae  inlermifteebini,  nl  totum 
diei  tenpue  ad  veiperim  osqee  in  hls  oilieiis  eonso- 
raorent ;  nec  uraoii  ib  opere  menoom  Inieroi  vica- 


imnc  Vesperas  dicimus,  duodecim  psalmia  conpie-  q  renl,  orationi  et  operalloiti  pariter  insistentes.  Non 


])ant;  siiniliter  et  suos  noctunios«  aive  noclurnum 
offlciurn,  Tertio,  hoa  psalroos  uuus  dumtaxat  lector 
{Cap.  6  et  10),  iui  cantor  in  medio  frairun  aseor« 
gens  suaviter  decanubat ,  et  clera  aui  soQori  vooe 
reciiabat  (quaies  lectores,  sive  caotores  requirit 
etiain  0.  Benedictus  (Cap.  18  tUgulm)^  qui  scilicet 
aediflcentaudientes).  Cui  umen,Qeciniandodeficeret, 
alti  vicissim  succedebant,  tres,  aut  quitoor  ad  sam-* 
mum,  qui  duodenariun  psainoram  nunenim  ita 
partiebantur,  ut  si  duo  unium  essent,  singuli  aenos ; 
si  tres,  singuli  quaiernos ;  si  quatuor,  singuli  terooe 
psalnios  occinerent.  cap.  11.  Quarto,  sumuiura  iater- 
ea  silentium;  caeteris  bumi  sedeotilMis,  et  io  psel- 
lentis  verba  tota  aniroi  attentione  defixis;  ae  mente, 
non  voce  pgalieBtibus;  adeo  ut  nec  osciutio^  nec 
tussis,  nec  exscreatio,  neo  strepitus  ulius  audiretur; 
immo  nec  qaisquamalius  praeter  cauenlem  adesaeore- 
deretur,  cap.  lO  el  12.  Quiuto,  psalmoaqaoaqae,  pne* 
sertim  longiores,  non  continoe  et  uno  tractu  id  Onem 


eoim  pluaquam  semet  in  dle  slnol  eooveolebant,  ut 
diclum  eat ;  exceptia  diebas  Sabbetinla  oi  Dominl- 
cii«  io  quibua  bore  tertie  aolobant  ad  ocelealam,  sive 
oraiorian  conveQire^  ikdqae  divina  raysleria  cele- 
brare  (Cep.  i  «l  5  i^k.  in).  Atqoe  h«e  de  raonachis 
ifigjptl,  eorumque  ritibus  et  exercitiis  retuiisse 
sulftciau 

^  Sanetus  Maroos  evangeliau  e  B«  Peiro  In  ifigy- 
ptum  deatinatus  Bvaogeliom  a  se  conseriptum 
Alexandri»  pradieavii,  Ecelesiamque  Alexandrinam 
prinus  instituit ,  ae  rexit ,  et  niultls  in  ee  regione 
tum  4udmii,'  Uiro  iiiis  id  ftdera  oooversi»,  et  arden- 
tiori  perfeetioois  aiodio  icconsls  monastlcsB  vit» 
normam  tradidil »  qoam  ab  ipoiiiolis  ioceperat ,  ei 
quam  a  primia  ftdelibos  liioroaolymitanis  observa- 
tam  S.  Loeaa  conmemorat  {Ao$.  ir ).  Id  in  prlrois 
lOitatur  Eosebios  lib.  u  Hiat.  Eocles.  cap.  15  et  16, 
ubi  moltis  arganentia  oaiendit  eoramdeni  monacbo- 
rum,  nenaliorara  vium,  nores,  InstituU  a  Philono 


usque  percurrebant;  sed  quibasdam  iBUrseciionibos»  *^  Judso  ffoisae  laoetomporis  aeeorato  descrtpu  in  11 


post  denos  scilieei,  aut  duodenos  versus,  peulisper 

Sausando,  brevi  oraiioni,  aut  oiediutioni  in8isiebant« 
eito,  psatnus  quisque  oon  versicoio  ilie  Liiioia  aai- 
Uto  :G/orta  Patri,  etc.,  lerminabalur,  sed  aiia  brevi 
oratioiie :  post  finen  vero  psalmi  duodecimi  respeode* 
batur,  AlUluia  (Cap,5sl  11).  Septine,  ftoilia  psaimii 
duae  lectiones  seqaebenUr,  ooe  de  veteri  Tesuneo* 
to,  iliera  de  novo,  exceptia  diebiii  Dominicis  et  Sab' 
batiiiiSy  quibus  utraqtie  de  novo  sonebalur  {Cap.  1 
et  11).  Ociive  bis  peraciie  omnee  in  geuoa  preclde- 
bant,  Deo  gretias  ageotee,  ac  sutin  onniboe  erectU 
ibbia,  aive  sacerdoe»  qui  eoogregetioni  praieral,  imU 
ut  omnium  fratrun  veu  preeeaqae  in  uuom  colli« 
gens,  ac  Deo  offerena  piiblice  orauone  olflciam  ter« 
roinabat.  Unde  Collectarum  in  officio  ecciesiastico 
eppeilatio  et  usus  manasse  videtur.  De  quo  vide  Du- 


ImIIo,  quem  de  viia  theereiioi,  sive  eoniemplailvi 
soppiionu  inscripaii,  obi  eos  doplici  hac  nomencla- 
tora  exornat,  6t^eirn>Tdc  rt  hdrat  vocans;  9(pa?r(v- 
ric  qmiem^  koc  mI,  cuitere$^  aut  ewratere$^  vel  quod 
Deum  dUigeuti$$imeeeteren$,  vei  quad  anima$  suas  se- 
dule  exeolerent^  et  curarent  e  merki$  9itiorum  :  Uhoic 
vero,  kee  e$i^  $uppli€ee,  a  prmeipuo  munere.auod  est 
orare,  et  laudare  Deum.  Gul  aenlenti»  suffnigattir 
D.  Hieronymus  in  libro  de  Scriptoribus  Eecles.,  ubi 
prinuni  de  ft.  Marco  inur  alia  iia  referl :  Mareu$  os- 
tomple  Haooys/io,  quod  eanfeeerai^  perreaHt  in  jEgy- 
ptum^  et  primue  AUtoandriee  Gftrtslem  aononHani  cou^ 
$$ituU  Euli$iam ,  ta$ua  doctrina  e$  vUes  eaniinentta , 
«I  eiRifiJ  $ecia$orH  Chri$ti  ad  emmpktm  eui  eogeret. 
Denique  Pkilo  di$erli$9»mu$Judwoirumviden$  Ateaa*.* 
drioe  primam  Eccle$iam  adhuc  judaizaniem ,  quati  id 


85  DE  COEMOBIORUM  INSTIT.  UB.  IL 

mtts  Alexandrin»  orbl  pontifex  praefait,  normaiD  j^ 
SQScepere  ▼ivendi,  non  solum  illa  magnifica  retine- 
bant,  quae  primitui  Ecclesiam  t el  credentium  turbai 
in  Actlbos  Apostolorum  (Cap.  iv)  legimus  celebrasse 
{MuUitudinii  seilieet  credentium  erat  eor  unum^  et 
amma  mna :  nee  quii^uam  eamm  qum  potndebat,  o/t- 
qmd  sttum  e$u  dieebat,  $ed  erani  ilUi  omnia  eommu' 
nM ;  quotquot  eidm  poM$eisore$  agrorum  aut  domorum 
erant ,  vendentee  afferebant  pretia  eorum  qum  vende» 
bant ,  et  ponebant  ante  pedee  apoetolorum  :  dimdeba^ 
tur  auUm  nnquUs  prout  euique  oput  erai);  yerum  etiam 
bis  molto  soblimiora  cumulaverant.  Eienim  sece- 
denies  in  secretiora  soburbiorum  loca ,  agebanl  vf- 
um  fanto  abatlneniiae  rigore  districum,  m  etiam  bis 
qui  erant  religionis  exteroc,  stopori  esset  tam  ar* 
doa  eonvenniiMis  emwm  prolessio.  Eo  enim  fervore  B 
Scrlpifliraran  dhinarum  lectlonibos,  orationiqoe  et 
operi  manoum  diebus  ac  noctibos  incubabant,  ot  nec 
cscnmm  qoiden  appetites  vel  memoria,  nisi  alio 
lertlove  dle  corporis  interpellartt  inediam,  clbom- 
qoe  ac  potom  non  Um  desideratum  qoam  necessa** 
ruim  anmerent,  el  ne  bonc  quidem  ante  solis  ocea- 
son,  01  lcaipvs  hieis  cnm  spiritualiom  mediUtionom 
stodlis,  coram  vero  corporls  cum  nocte  sociarent» 


-  DE  NOGTURNIS  ORATIONIBUS«  8« 

aliaqoe  bis  molto  soblimiora  perflcerenl.  De  qolbos 
etiam  is  qui  minus  indigenarum  relatione  cognovit , 
ecclesiastica  bistoria  •  poterit  edoceri.  Ea  igitor 
tempesute  cum  Ecclesiae  illius  primitivas  perfectto 
penes  Boccessoressoosadbocrecentimemoria  invio* 
lau  doraret,  fervensqua  paoconim  fldes  necdom  ia 
moltitodinem  dispersa  tepoisset ;  venerabiles  paires 
pervigili  cora  posteris  consolentes,  qoinam  modos 
qootidiano  eoltoi  per  oniversum  fraterniutis  ^cor» 
pus  decerni  deberetv  tracUturi  conveniunt,  ut  basre^ 
diutem  pietatis  ac  pacis  etiam  soccessoribos  sois 
absoioUm  ab  omni  dissensionis  lite  transmitterent : 
verentes  scillcet  ne  qua  in  qootidianis  solemniuti* 
bos  Inier  viros  ejosdem  culturad  consortes  dissonan* 
tia,  vel  varietas  esorU,  qoandoqoe  in  posterom  er* 
roria,  vel  Miolationis,  seo  schismaiis  noiium  ger^ 
men  emittcret.  Comqoe  pro  soo  unosquisqoe  fervore 
inflrmiutis  immemor  alienae  id  sUtui  debere  cense- 
rel,  qood  eontempiatione  ftdei  ae  roboris  soi  fadlli* 
mom  jodicabat ,  parom  discotiens  quld  generaliter 
plenitodini  fratrum  possibiie  esset,  inqoa  necesse 
est  inftrmorum  qooqoe  pariem  maiimam  reperiri» 
diversoqoe  modo  enormem  psalmorom  nomerom 
institoere  pro  animi  soi  virtote  eerurent «,  et  aiit 


ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


Untiem  gentle  $nee ,  librum  super  eorum  eontertatione 
seripA.  Haec  ibi.  Ac  rorstfs  de  Pbiloite  postea  hxc 
addidit  :  Pkile  Judmue  natione  Atexandrinus  de  ge" 
nere  eacerdotum  ideiree  a  nobts  inter  seriotore*  ecelo' 
siasticos  pofitliir,  quia  tibrum  de  prima  Marci  evangC' 
tistee  ajfkd  Atexandriam  scribens  Eectetia ,  in  nottrO" 
rumiaude  persaius  e$t ;  non  soium  eos  ibi,  sed  in  fiiti/- 
tis  quoque  provindis  esse  memorans^  et  habitacuta  eo- 
rum  dicens  monaeteria,  Ex  quo  apparet  tatetn  primum 
Ckristo  eredentium  fuisu  Eeclesiam ,  quates  nunc  mo- 
naehi  esse  nituniwr,  et  eupiunt ;  «r  nihit  eujusquam 
proprium  $it ,  nutln$inler  eos  dives^  nuttus  pauper ; 
pairimoma  egentibus  dhidantur ;  orationi  vacetur^  et 
psaimis;  doetrinee  quoque,  et  continenttce ,  quates  et 
Lucas  referi  primum  Hierosolymce  fuisse  credentes, 
Hactenos  D.  Hieroitymus.  \n  eamdem  sententiam  D. 
Epipbantus  HaeresiS9  de  hoc  libro  Philonis  Ii>qnens : 
Monasteria  ipsorum ,  inqtiit,  m  vicinia  circa  Maream 
patudem  recensens ,  non  de  aiiis  narraoit ,  quam  de 
Christianis.  Sed  et  Cassianos  hoc  loco  idlpsom  baud 
obftcore  eonflrmat,  dom  monachorom  iilorum,  qoos 
a  S.  Marco  instltoios  asserit ,  ansieritstem  sanctita- 
lemqoe  coinmemorat ,  ei  extollit.  Unde  enim  b«c 
potoit  didicisse  ,  nisi  ei  illo  iibro  Phllonis  ,  ex  quo 
Ensebios,  Hieronymus ,  ei  alii  eadem  descripsere  ? 
Qnod  autem  Pbtlo  in  lllis  asceiis  (  qiios  sob  Esseno* 
rom  nomine  describit )  etiam  diei  sabbati  observa- 
tionem  commendet ,  non  mirabitor  lector,  sl  aiien- 
dat  inliie  na«centis  Eeelesitt  inolias  observationes 
Jodaicasinter  Ghri^tianos,  immo  inter  apostolos,  ut 
eomm  Acia  testantnr,  aliquamdin  oblinulsse,  ac 
perdarass^(  iosephus  tib.  n  de  Betto  Jud.  cap.  7,  et 
iih.  vni  Antiq^t.  eap.  %  ).  Qrtaiii  ob  caosam  provide 
scripsil  D.  Hieronymos  :  Videns  Phito  primam  Ec" 
desiam  adhue  jMdai%antem ,  eic.  Caeterum  an  iidem 
sint  Essenl  apod  Piiilonem  et  Josephum  ,  non  est 
hojus  locl  diaqoirere  (VideBetiar,  tib.  ii  de  Monach. 

«  Nempe  Eosebii  G«sariensis  lib.  ii  cap.  f  5  ei  16, 
Soiomeni  Hb.  i  cap.  iiei  15,  PaHadii  Historia  Lau- 
alaca,  Gassfederi  Bisior.  Trfparl.  lib.  m  cap.  1,  Ni- 
cephori  Itb.  f  cap.  IS,  ct  lib.  ix  cap.  U. 

*  Corpos  (ro  cellegio,  CQaia,  seo  ontversiuit  sob- 


inde  accipi  satls  notom  est »  freqoens,  ac  familiare 
TertuIIiano  in  Apologetice  cap.  39,  et  lib.  de  Praa* 
scnp.  adverKus  baeret.  c.  3.  Nec  mirum  ciim  eC 
Apostoius  dicat  :  Jlf«//j  ttnam  corpiis  jomiis  »  et  in 
unum  eorpus  baptixati  $umu$  :  I  Corin.  x  et  zii.  Cor- 
pus  ergo  rraterniuiis  hic  dicitur  universius,  seo 
r  universus  coetus  monachorum ,  fralernitas  dicu  » 
^  quod  se  mutuo  fratres  voearent ,  et  fraierna  cbarH 
tate  diligerent.  Hanc  paulo  post  vocal  ptenitudiuem 
fratrum. 

«  Psalmodiam ,  seo  psalmorum  cantum  ab  ipso 
nascentis  Ecclesiae  exordio ,  in  conventibus  eccle- 
siasiicis  primas  paries  obtinoisse  colligiiur  primum 
ex  Scripiura,  t  Gorin.  xiv  :  Cum  convenitis,  unus' 
quisque  vestrum  psatmum  habet.  Et  ad  E|»hesios  v  : 
Imptemini  Spiritu  sancto  ^  toquentesvobismetipsis  in 
psatmi$,  hymni$,  et  canticU.  Quod  totidem  verbis  re- 
petit  Apostolus  ad  Goloss«  iii.  In  quibus  verbis  ob- 
serva  iria  coutineri,  quae  poiissimum  in  offieio  di- 
vino  conliiientur;  videlicet  psaimos,  lectiones,  et 
canius ,  ut  ex  quibusdatn  diitis  B.  Hieronjmi  tradit 
Amalarius  de  Olficiis  Eccles.  iib.  iv  :  In  tectionibue 
enim  tam  maioribus^  quce  in  vigiliis  noctumis  tegunturf 
quam  minoribust  quce  dicuntur  ad  atias  horas^  et  capt- 
Ittfa  appettantur^  taudem  Dei  agimue^  et  pronuntiamue. 
Omnis  autem  taus  Dei  lurgo  ttomtne  hymnus  dicitur» 
D  Antiphono!  autemj  responsoria^  et  metriei  hynuii  mani' 
feste  eantica  sunt  :  quia  atliori  voce  per  notutas  diver- 
$ificantur.  Si  igitur  in  dictis  verbis  Apostoti  per  Ay« 
mnos,  tectiones  et  capitula,  atque  oraiiones;  percantica^ 
antiphonas^  responsoria ,  et  taudes  Dei  metricas,  qua$ 
Vutgariter  hymnos  appettamus  *  intetligere  volumus , 
omnia  divinarum  taudum  ofj^cia  liabemus.  Ita  Aadui- 
pbus  Tungrensis.  Secundo  multis  exeniplis  et  aucte- 
riiatibus  Patrum  probari  potest  psalmorum  reciUn* 
dorum  et  canendorum  usuin  in  Ecclesia  perMtuum  i 
fuisse  :  e  quibus  pauca  delibasse  suffecerit.  Tenoi«  ' 
lianus  lib.  de  Velandis  Virginihus  extremo  :  Quaa, 
tam,  inquit,  castigalionem  merehuntur  itiee ,  quee  tslsr 
psatmos  et  in  quacumque  Dei  mentione  retectee  perse^ 
varant!  Eusebius  lib.  ii  Histor.  cap.  17  ex  Pbilone 
docet  primos  illos  monachos ,  seu  iherapeotas 
Alexandrinos ,  qoos^S.  Marciis  evangeiista  apud 


ar 


JOANNIS  GASSIANi 


quinquagenos,  alii  sexftgenos  psalmoa,  nonnuUi  yero  A  Bibus  parili  pronuntiatione  cantasset ,  duodecimuin 


ne  itoc  quidem  numero  eontenii  excedi  eum  debere 
,  eenserent,  essetque  inter  eos  pro  religionis  regula 
p!»  contentionis  sancta  diversilas,  ita  nt  tempus 
solemnitatis  vespertinae  sacratissimae  succederet  quae- 
stioni,  qootidianos  orationuAi  ritus  volentibus  cele« 
brare,  *  unus  In  medium  psalmos  Domino  caniaiu- 
itis  exsurgit.  Gumque  sedentibus  cunctis  (ut  estmo- 
Tis  nuiic  usque  in  ^gypti  partibus)  et  in  psallentis 
Terba  oroni  cordis  iotentione  defixis ,  undecim  psal- 
mos  oraiionum  interjeciione  distinclos  coniiguis  ver- 


sub  AUeluia  responsione  consuramans,  ab  uniyerso- 
rum  ocolis  repente  subtractus,  quaestioni  pariter,  et 
caeremoniis  finem  imposuit. 

CAPUT  71. 

De  d^Muetudine  duodedm  Orationum. 

Ex  hincYenerabills  patrumsenatus  intelligens  ap- 

geli  magisterio  congregaiionibus  fratrum  generalem 

canonem  non  sine  dispensatione  Dominiconsiitutum, 

^  decrevit  bunc  numerum  tam  in  vesperiinis ,  quam 


ALARDI  GAZiEl  COMMENTARIUS. 


Aleiandriam  inslituerat,  in  canendis  Deo  psalmis  et 
tiymnis  die  noctuque  se  exercuisse.  S.  Aib»nasius 
in  Apologia  de  fuga  sua  sub  tinem  psalmodiam  in 
Ecclesia  celebrari  consueiani  ^manifeste  tndicat. 
Enarrans  enim  quoroodo  irruptione  Ariaiiorum  ini- 
litum  in  Ecciesiam  facta  ,  ut  caperetur,  manus  ini- 
micorum  effugisset  :  Manebam  ,  ait ,  in  caiKedra  : 
diacono  jmio ,  ui  ptatmum  recitaret^  et  pott  recitatio' 
nem  qui$que  domum  abiret ,  eic.  S.  Chiysostomus, 
U(»mil.  6  de  poenitentia  quaerit  et  admiratur  quare 

Erae  capieris  veleris  Instromeiitt  novique  Scripturis 
brum  Psalmorum  David  ,  Christiani  omnes  sic  ad- 
anianint,  aique  huiic  solum  ore  versari  voluerunt : 
Eccleiiis,  inquil,  pernoctantibus  et  primtts,  et  metUus, . 
et  novi$$imus  est  David,  DHuculo  quaruntur  hymno^ 
rum  modulationes  f  etprimu$^  et  mediui^et  novissimus 
e$t  David.  Si  pompce  tn  funeralibus  defunctorum^  pri' 
mus  et  mediui .  et  novissimus  e$t,  In  mona$terii$  san- 
ctis,  ckoris  angelicarum  acierum,etprimu$,  et  medim^ 
tt  noviesimm  David.  In  cxnobiie  virginum  grege  Ma- 
riam  imitantium  et  primu$ ,  et  mediu$ ,  et  novissimut 
eif ,  elc.  S.  itieroiiyinus  iii  Epitaphio  Paulae  :  Mane^ 
hora  tertia,  sexta^  nona,  vespere^  nocti$  nudio^  per  or- 
dinem  psalterium  cantabant,  S.  Augustinus  lib.  ix  .  _ . 

Confess.  cap.  7   scribit  ab    Ambrosio    inslitutum  G  Denique  hunc  ipsum  standi  rituin  servavit,  et  docutt 


•  Psalmos  Davidicos  in  officiis  divinis ,  aeu  horis 
canonicis  non  sedendo ,  ut  plerique  solent ;  sed 
stando  decantari  oiim  solere  discimus  tum  ex  hoc 
loco ,  tum  ex  aliis  quam  pluriiuis  antiquitatis  lesti- 
P  moniis ,  et  SS.  Pairum  et  monachorum  exemplis  , 
^  quorum  nonnulla  hic  in  inedium  afferre  opportuuum 
videtur.  Iii  primis  Philo  de  therapeutis  illis ,  seu 
monachis  Alexandrinis  a  S.  Marco  instilutis  loqiiens 
(Ub,  de  Vita  contemp.) :  Exsta^t,  inquit,  hymni  inter 
$acra  canendi  a  $tantibu$.  £l  iierum  :  Nocte  canebant 
hymnos  ad  auraram  $tante$;  ubi  psalmos  voc:«t  hy- 
mnos,  ut  et  Cassianus  infra,  Ath»nasiu8  lib.  de  Vir- 
ginilate  :  Media  nocte  snrgito  et  p$almo$  didto,  quan- 
tum  pote$^  $tan$,  D.  Basilius  in  epist.  ad  Neocaesa- 
rienses  :  Facta,  inquit,  ad  Deum  c(mfe$$ione  tandem 
a  contemplatione  $tirgente$  a  i  f$almodiam  in$tituun' 
tur.  Chrysostomus  honiil.  14  in  priniam  ad  Timo- 
iheuiii :  Cttiit  ante  lucem  gallu$  emittit  vocem^  omnee 
cum  reverentia ,  di$cu$to  eopore  consurgunt  a  prcesute 
excitatisuo;  astantque  $acro  ehoro  ^  protinusque  ex^ 
pamis  manibm  sancto$  concinunt  hymno$,  Loquitur 
de  Syriae  moiiachis,  qui  non  modo  siantes  ei  erecti, 
sed  manibus  etiam  expansis  psallebani ,  quod  et  de 
iEgyptiis  monachis  testaiur  Cassianus  infra  (Cap.  7). 


fuisse,  ut,  juxta  morem  Orientalium  Palrum,  psalmi 
atque  liynini  in  Ecclesia  Mediolanensi  canerentur  : 
atque  hnnc  usum  inde  ad  alias  Occideniis  Ecclesias 
<1im:uiasse.  Quod  non  sic  accipiendum  docei  card. 
J^llarminus  (  Lib.  i  de  Bon.  Oper.  cap.  16  ),  quasi 
psalmodia  aut  cantus  ecclei»iasiicus  anie  Ambrosii 
tempora  ignotus  fueril.  Coiiirarium  enim  lestaiitur 
Patres  ante  citati  :  Sed  fortasse^  iiiquil,  loquitur  Au^ 
gmtinus^  tion  de  cantu  absolute,  $ed  de  cantu  totius 
populi.  Antea  siqwdem  Psalmum  cantabat  unus  tan^ 
tum^  audientibus  aliiSt  ut  patetex  Cassiano.  Unde  e$t 
illud  Hieronymi  inepi$t.  ad  Rusticum  monachum:  Dt- 
cas  psalmnm  in  ordine  tuo.  Fortmse  etiam  $oLi  c/ertct, 
ut  nunc  fieri  videmus^  cantabant.  Ambrosim  autem  ad 
leniendum  mcerorem  populi  in  persecutione  Jmtince , 
inslituit  ut  totu$  populus  caneret.  Quod  etiam  fecit 
Chry$o$tbmm  in  simili  occasione  apud  Constantinopo- 
lim,  ui  referimSocrate$  lib.  vi  JEfift.  cap.  8.  Denii^ue 
Cassianus  hoc  loco,  et  fere  toto  hoc  libro  et  sequeiiti 
per  multa  capitlHh  docet  antiquos  Paires  in  Oriente 
psalmos  poiissimum  in  olliciis  divinis  frequen- 
las^^e,  et  cerium  numerum  in  singulis  officiis  persol- 
visse,  et  alios  quidem  plures,  alios  pauciores,  donec 
coelitus  angeli  magisterio  nuinerus  duodenariiis  in 
noctuniis  et  vespertinis  oftlciis  praescribereiur  ab 
'  omniitus  observandus.  Quod  autem  altqui  scribunt  a 
Damaso  institutum  ,  ui  psalmi  die  noctiique  caue- 
tentur,  Baronius  falsum  esse  asserit  (  Baron.  tom. 
IV  pag.  429) ;  cum  constet  ab  initio  viguisse  in  £c- 
clesia  cum  cantu  diurnam  nocturnamque  psalmo- 
diam  :  sed  fortasse  aliquam  formam  a  Damaso  prae- 
scriptain;  vel  eniendaium  a  S.  Hieronymo  Psalte- 
rium  Septnag.  Interprelum  a  Damaso  canendum  Ec- 
clesiis  Occldentalibus  traditum.  De  utiLtatibus  psal- 
Bdodiae  in  Ecclesia  insiitut^,  vide  Radulphum  Tun- 
gren.  et  Bellarminum  locis  supra  notaiis. 


angelus  ille,  de  quo  hic  agitur,  qui  psallendi  nioduin 
suo  exemplo  Patribus  iilis  ^gyptiis  praescripsit , 
dum  in  medio  frairum  ,  quibuscum  residebat ,  psal- 
mos  decantaturus  exsurrexit.  Quod  si  quis  objiciat 
ex  hoc  eodem  loco  et  cap.  14  monachos  illos  non 
stanles  ,  sed  sedentes  psalmodiam  celebrasse  ;  re- 
sponsio  ex  eodem  in  promptu  est ,  Paires  illos  non 
recitasse  qiiidem  psalmos ,  sed  solummodo  uiiicum 
psaltentem  auscultasse,  et,  ut  hic  habetur,  in  psal" 
tentis  verba  omni  cordis  intentione  defixos  tacuiue 
(Cap,  11  et  12).  Ita  ex  boc  loco  uirumque  babetur , 
ei  psallenlem  steiisse,  et  non  psallentes  consedisse. 
Unde  oria  consuetudo  ,  quae  etiamnum  obs>ervatur, 
ui  qui  iegit  sacram  Scripturam  ,  sancioruin  vitas  , 
martyrologium  ,  capitula  aut  lectiones  et  alia  hujus- 
modi,  ipse  quidem  lecior  stando  legat :  reliqui  om- 
nes  sedenics  auscultent :  unde  uco-oxof>ol  dicii,  i.  in 
medio  choro  stantes ,  apud  Sidunium  ApoUinareni 
j^  (Lib.  I  epi$t.  2).  Ex  his  inielligimus  angelum  illum 
^  duo  documenta  hoc  suo  faclo  Patribus  reliquisse  : 
priroum  ut  duodecim  psalmos  lam  iu  vespertinis 
quam  in  nociurnis  ofiiciis  decantarent,  de  quo  infra. 
Secundum,  ut  stanles,  et  erecii  psallerent ,  et  psal- 
lentes  starent  :  qucm  morem  et  riiutu  monachi 
deinceps  retinendum  et  observandum  decreverunt. 
^  Diiodenarium  niiinerum  psalmorum  in  nocturnis 
vigiliis  ,  quem  illi  SS.  Patres  ab  angelo  edocti ,  et 
insigni  miraculo,  quod  superius  relatum  est ,  com- 
moniti  receperunt ,  D.  etiam  fienedictus  ad  quoii- 
dianas  noctis.vigilias,  sive  Docturnum  officium,  quod 
abusive  matutinum  vocamus ,  quovis  tempore  reii- 
nendum  ,  et  a  suis  coenobitis  decaniandum  ceiisuit 

Jquibus  tamen  cantica  pro  lertio  nociurno  superad- 
idit  diebus  Dominicis  et  festivis),  ut  videre  est  cap. 
18  Regulie,  ubi  disposito  ordine  psalmodiar  diurn», 
statuiti  Ut  reliqui  emnes  psa/mt,  qui  $uper$untf  awua- 


DE  CaCNOBIORUM  IMSTIT.  LIB.  U.  —  DE  NOGTUBNIS  0RATI0NIBI3S. 


90 


in  Doetonii»  conventicalU  costodiri »  «  quibaB  le-  A  tabbati  vel  Dominico  utrasque  de  novo  recitant  Te- 


ctiooes  geminas  adjung entee,  id  esi ,  onam  veieris » 
etaliam  novi  Testamenti,  tamqaam  a  se  eas  iradiias 
et  velot  extraordinarias  ,  volentibos  tantum,  ac  di- 
Tinarom  Scriptnrarum  memoriam  poasidere  assidoa 
mediutione  studentibua  addiderunt.  ^  In  dle  Tero 


stamento ,  id  est ,  unam  de  Apostolo,  vet  Actibus 
apostolorum  ,  et  aliam  de  Evangetiis.  Quod  eiiam 
totis  «  Quinquagesimae  diebus  (aciunt  bi  quibus  le- 
ctio  cur»  est,  seu  memoria  Scripturarum. 


ALARDl  GAZiEI  GOMHGNTARIUS 


Uter  dhndoHtur  in  $eptem  noctium  vi^ilUu  (nempe  to- 
lias  hebdoraads)  parliendo  omnes^  qui  prolixioret 
sunt  (  uti  apad  nos  fieri  solet ) ,  et  duodecim  psalmi 
per  unttmquamque  eonUituantur  noetem ;  atque  omni- 
bus  modie  id  attendatur^  ut  omni  kebdomada  psalte- 
rium  ex  integro  numero  eentum  quinquaginta  psalmo' 
rum  psaltatur;  et  Dominico  die  semper»  a  capite  repe- 
UAur  ad  vigilias;  quia,  inqoit ,  nimis  iners  devotionis 
swB  sefiitium  ostendunt  monachi ,  qui  minus  psalterio 
cum  eanticit  consueiudinariis  per  septimance  circutum 
p$aUunt;  eum  legamus  sanctos  Patres  nostros  uno  die 
iirenue  imptevisse ,  quod  nos  tepidi  utinam  septimana 
integra  persolvamus,  Quibu«  verbis  sanctos  illos  Pa- 
tres  et  nionacbos  innuere  videlur ,  de  quibus  Gas- 
siaous  scribit  cap.  i  biijus  libri,  eos  de  numero  ptat- 
morum  in  quotidianis  officiis ,  sive  solemnitatibus ,  ut 
focat^  instituendo  pia  contentione  certasse ,  dum  alii 
quinquagenos  ,  alii  sexagenos,  atH  vero  ne  hoc  quidem 
numero  eontenti  excedi  eum  debere  censerent.  Verutn 
aliam  rationem  tropologicam  istius  iiistitulionis  D. 
Benedicii,  de  numero  scilicet  psaiinorum  duodenario 
in  nocturnis  decantando ,  ftcite  expressit  Durandus 
Miniaieiisis  iiis  verbis  :  Beatus  Benedictus  aliter  offi^ 
dum  noetis  ordinavit ;  non  tamen  dissentiens  a  prce^ 
missa  Ecclesoe  ordmatione ,  vet  itli  in  atiquo  contradi' 
cens;  sed  ordini  suo  quiddam  peculiare  constituens. 
Ipse  nanque  instituit  umet  dici :  Deus^  in  adjutorium 
meum  intende.  Et  ter  :  Domine^  labia  mea  aperies,  pro- 
pter  reverentiam  Vmtatis  et  Trinitatis,  Deinde  Psat- 
flnfm:  Domine^  quid  multipiicati  ^  eo  quod  a  somno 
surgens  dicit  in  eo:  Ego  dormivi^  et  somnum  cepi  etc. 
(Psoim.  iii).  Deinde  in  primo  nocturno  sex  ptatmos  et 
qwatuar  lectiones  cum  totidem  responsoriis  cantari  t»- 
itiiuit  :  et  totidem  in  secundo  ;  per  hoc  vitam  contem- 
flativam  innuens^  et  activam,  Senarius  enim  psalmO' 
rum  numerus  vitam  designat  activam^  in  quasexopera 
pusericardim  convenit  exerceri ,  st  ^ttis  ad  contempla-' 
titte  viice  perfectionem  voiuerit  pervenire,  quce  per  qua- 
luor  Evangeiia  designatur ,  et  per  quatuor  lectiones 
simititer  figuratur.  Quaternarius  quidem  numerus  apud 
monaehos  quadratam  stalntitatem ,  et  Evangelicam  in 
tanctis  eaprimit  :  seu  quadruplicem  sensum  Scriptura- 
nim,  propier  quadrigas  Aminadab ,  id  est  historialem , 
aUegorieum ,  tropologicum  ,  et  anagogicum.  In  tertio 
vero  noctumo  tria  Cantiea  cantari  instituit ,  in  laudem 
Trtiiiiafts,  a  qua  nobts  vitce  perfectionem  dari  cum  cha" 
ritate  eredimus  et  $peramus,  elc.  (  Lt6.  v  Rationat. 
cap.  5t  et  ex  eo  Joan,  Selethus  in  expUc.  Offic.  cap, 
23).  Haec  iile.  Quem  et  ejus  abbreviator  Juan.  Sele- 
thus  secuius  est.  Porro  cur  in  Vesperis,  seu  Oflicio 
vesperiino  oon  doodecim  psalmi,  siiniliter  ut  in  nu- 
cturno  «  sed  pauciores  a  D.  Benedicto ,  et  ab  aliis 
pne>cripti  sint ,  causa  fuisse  videtur,  quod  illorum 
locfi  Completorium  posi  Vesperas  institutum  et  in- 
iroductuin  fuerit.  Nam  ofUciuni  Completorii  non  esse 
aeqtie  aniiquom  ,  ac  aliarum  horarum  ofDcia ,  recte 
obserrnvit  Radulphus  Tungrensis  in  libro  de  Gano- 
nuni  obeervatione  propos.  14.  indicat  quidem  tempus 
Coinpletorii  subobscure  S.  Ambrosius  lib.  iii  de 
Virgiiiibus.  Sed  expre*sa  mentio  invenitur  primum 
apud  Graecos  in  Regulis  D.  Basilii  fusius  disputatis 
q.  57.  kjfttd  Latinos  auiem  et  nometi  et  tempus 
t^nipletorii  primum  invenitur  in  Regula  D.  Bene- 
dicti  cap.  16. 

*  Usumlectionum  aniiquisslmum  esse  in  ofQcio  ec- 
clesiastico,  prscseriim  noctnrtio,  persplcuuin  est  non 
ex  hcc  tantum  loco,  sed  ex  multis  alils  .iniiquiiatis 


testimoniis.  Justinus  Martyr  in  Apologia  secunda 
aub  finem  dicit :  Lectiones  ex  apostolis^  et  propheiis 
in  conventu  fidetium  legi  solitas.  Concillum  Laodice- 
Duin  anle  annos  niille  ducenios  celebratuni  statuit, 
«1  psalfms  iectiones  inter^onerentur.  S.  Au^usiinus 
initio  expositionis  in  priniam  Joannis  Epistolam» 
meminit  lectionum  quae  in  ecclesia  certis  diebus 
recitari  solebant :  Qum^  inquit,  ita  sunt  annuce^  ut 
atice  esse  non  possint.  Porro  in  iioctnrno  ofOcio  le- 
guntur  lectiones  vel  ex  hacris  libris  veteris,  aut 
novi  Testainenti,  ut  hic  habetur :  vei  ex  homiliis 
H  Patrum,  vel  ex  Vitis  et  gestis  sanctorum.  Unde  io 
^concilio  Carthaginonsi  III  praescribuntur  lectiones 
non  tanlum  e%  Scripturis,  sed  ex  Actis  et  Passinni- 
bus  mariyrum,  cuin  anniversarii  dies  eorum  cele- 
/  brantur.  De  lectionibus  vero  ex  bomiliis  Patrum, 
testator  D.  Hieronymus  in  libro  de  Scriptor.  Eccies.» 
ubi  dicit  sermones  B.  Gpbrem  legi  cousuevisse  in 
ecclesia  post  lectiones  apostoloruin  et  propbetarum. 
Et  D.  Benedictus  cap.  9  Rcgulae  :  Codices,  inquit, 
legantur  in  vigiUis ,  tam  veteris  TestamenU  quam  navi , 
divincB  auctoritatis  :  sed  et  expositiones  earum^  quce  a 
nominatissimis  doctoribus  orthodoxis  et  cathoUcis 
Patribus  factasunt.  De  ordine  vero,  numero  et  tem- 
pore  leciionum  plura  Gelasiiis  pontifex  apud  Gra- 
tianum,  di^l.  15,  can.  Sancta  Romana,  et  Gregorius 
septinius  in  concilio  generali.  UnJe  exstat  canon  in 
bxc  verba  :  In  die  Resurrectionis  usque  ad  sabbatum 
in  Albis,  et  in  die  Pentecostes  usque  in  sabbatum 
ejusdem^  tres  psalmos  tantum  ad  nocturnos,  tresaue 
tectiones  antiqno  more  eaniamus  et  tegimus.  Omnibus 
C  diebus  aUis  per  totum  annum^  st  festivitas  est,  novem 
psaimos  et  novem  tectiones  dicimus.  Aliis  vero  diebus 
duodecim  psalmot  et  tres  tectiones  recitamus.  In  Do' 
minicis  diebus  octodecim  psatmos  {excepto  die  Paschce 
et  Pentecostet)  et  novem  tectiones  didmus.  ItU  autem 
qui  in  quotidianis  diebus  tres  tantum  psatmos  et  tres 
lectiones  celebrare  votunt^  non  ex  regula  sanctorum 
Patrum^  sed  ex  fastidio  et  negUgentia  probanlur  hoc 
facere.  Haec  ibi. 

^  Suspicari  quis  posset  dieni  sabbati  pro  eodem, 
nempe  die  Doniinico  synonymos  blc  accipi,  ob  coti- 
junctioneni  (vel)  qua  aliernin  ab  aiteru  videtur  ex- 
poni.  Et  quia  sabbatum  Judaeorum  in  diem  doinini- 
cum  apud  Ghrisiianos  muiatum  sii.  Ai  non  ita  esse 
satis  aperte  colligitur  ex  aliis  Gassiani  locis  cum  hoc 
collaiis,  quibus  sabbaium  cum  die  Dominico  ita 
conjungitur,  ut  umen  duos  diversos  die8,'non 
unuin.  tuisse  significetur  :  et  uirumqne  diem  apud 
^gyptios  monacbos  in  pari  bonore  j|^veneratione 
l^  babiluai  et  fere  eisdem  cacrenioniis  observatum 
'^  fuisse  :  uiro^ue  enini  lectiones  ex  novo  Te.<itamenio 
recitabanl,  videlicet  in  signum  Evangelic»  praedi- 
cationis,  ul  hic  habetur:  utroque  jejunia  solvebant. 
Lib.  111  cap.  9.  Utroque  simititer  ad  refectionein , 
siiie  psalmodia  accedebant.  Lib.  m  cap.  ult.  Uiro- 
que  solemniter  ad  ecclesiam  conveniebant ,  ad 
orandum,  sacrificanduni ,  comniunicandum.  Lib.  ni 
cap.  2. 

^  Quinquagesimam  hic  vocat  auctor,  quam  Gra*cL 
Pentecosten,  spatium  illud  quinquaginia  dteruin  a 
resurrectione  Domini ,  usque  ad  adventum  Spiriius 
sancti;  niiturque  hac  voce  rursus,  et  eodem  signi- 
ficatu  lib.  II  cap.  18,  ei  Gollat.  il  c.ip.  8.  R.ibanus 
banc  vocat  Quihquageaimam  Pascbalem,  od  di>tin- 
ctionein  alterius  Quiuquagesimx,  quusest  anie  Qua- 
drpgesimani  :  #t  de  utraque  liaec  alio  locosubnota- 


JfO^MNIS 


CAPUT  m 


De  dlsdpUna  &rantU: 

Om  igUnr  prsdiotas  oratioQM  hoc  oMdo  inei- 
piunt,  atquo  conmmiiiaiitt  «i  fliu(o  psalnOt  doa 
Btatiin  ad  incurt ationem  genuum  corruant,  quemad- 
modum  facimus  in  hac  regione  nonnulli,  qui  necdom 
bene  finito  psalmo,  in  orationem  procumbere  fescl- 
■amut  ad  •  colefiuiem  miis»  qiianlocios  prope* 
rantei.  Cujua  dom  ▼olomos  escedere  modum  qul 


CAS»iANt  9t 

A  antiqoitoaa  majorttma  itaiotoa  eat,  loppotaotes  ro- 
siduorum  paalmorom  Donenwiff  ad  finem  lender» 
perar§emoi»  de  refectioiie  potios  lasii  corporis  o<^ 
gllaQtes,  qoam  oratioais  otilitatem  et  commoda  re- 
qoirentes.  Apud  lUos  ergo  noo  ila  esi,  sed  aote* 
qoam  flectaot  genua,  paoliiper  orant»  et  staates  ia 
supplicatione  majorem  temporis  partem  eipendont. 
Itaqoe  post  hac  puncto  brevissimo  procldentes 
humly  Telot  adorantes  tantura  dhrlnam  clementiam. 
summa  felocliate  consurgunt,  ac  ^  rursus  erecti 


AURDI  OkZMl  GOMMCNTARIIIS. 


f  it :  K0tandum  quod  a  Quinquaqenma  jejttuium  incipere 
apud  Romano$  Telesphorus  papa  constituit ,  ut  per 
sepiem  hebdomadas  ante  Pascha  corpus  jejuniis  casti^ 
gemus ;  et  alias  septem  jfost  Pacha  usque  in  Penteco- 
sien  in  latiiia  a  jjejunus  relasari  voluit,  ut  priorem 
Quinquoffesimam  m  pmnitudine  peceaiorum  noBtrorum 
exigamus^  ad  promerendam  misericordiam ;  et  in  se- 
cunda  taudibus  et  orationibus  operam  dantes  studeamut 
pervenire  ad  promissam  Spiriius  sancH  fratiam»  Uaec' 
ille. 

*  Hoc  est,  ad  finem ,  seu  accelerationem  officii  di- 
vlnl  fesiinantes,  aui  tendenies,  ut  infra  aii;  iion,  ad 
celebritatem  miisae,  ut  babet  Dionysius.  Nam  missa 
hoc  loco  et  passim  apud  Gassianum  non  accipitur 
prasacrificio  liturgico,  quod  sacrincium  Hissae  ap- 

Eellaiur ;  sed  pro  missione,  seu  dimiisioue«  qu»  fie- 
at  peracio  officio  divino,  psalmodisiy  vei  oraiione» 
ad  quaio  monachi  conveiierant ,  sive  interdiu «  sive 
nociu  ;  quemadmodiun  collectam  dixit  Cicero  pro 
collectioiie  stipis;  remissam  S.  CypriJinus  pro  remis- 
sione  peccatorum;  probam  alii  pro  probaiione,  et  id 
genus  nlia.  Sed  et  mitiere,  et  missum  facere  pro  di- 
miitere  satis  vulgatum  est.  luque  missa  nocturna,  de 
qua  in  argumento  capiiis  13,  non  aliud  est  quain  di- 
missio  illa ,  quae  nociu  peracia  oraiione  pubiica  rie* 
bat,  quando  qulsque  monachorum  dato  signo  ad  ceU 
lulam  suam  se  reciplebat,  Ei  in  titulo,  cap.  15»  missa 
oraiioiium  est  ipsa  dimissio  ab  oraiione.  Rursus, 
lib.  III  cap.  7»  18  (|oi  lardiuscule  ad  oratorium  acce- 
dii,jut»etHr  proforibus  lofius  eongregationis  misuim 
prcutolaii.  Et  cap.  8  :  Conienti  somno  qui  nobis  post 
vigiliarum  mtisom  usque  ad  tuds  adventum  indulgetur. 
Quibus  locis  missa  vigiliaram  aut  congregaiiouis  est 
ipsa  dimissio  a  vigiliis  et  congregatione.  duin  iis  ab- 
soiuiis  cuique  ad  sua  reverti  licebat.  Rursus  libro 
undeciino«  capite  decimo  quinto,  Missa  eateehunkeno^ 
rum  est  Ipsa  dimissio,  qua  diaconus  lecto  Evangelio 
in  Miss»  sacriflcio  catechumenos  exire  jubebat» 
priusquam  sacerdos  trenwtnda  mysteria  aggrederetur. 
Sancius  quoaue  Benedictus  in  Regula  sua  {Cap.  17) 
niissam  sic  inteliexil»  cuiu  post  prse$^criptum  offi- 
ciumsubiungit :  Et  missaifiant^  vel,  missoe  itnl,  id  esi, 
Oficio  alsoluto  dimittantur  fratres.  Hinc  eiiam  (ait 
Cnychiiis  )  a  gemina  nUsmne ,  qua  in  sacrificio  eu- 
charistico  olim  fiebat^  in  qudrum  priore  eateehumeniy 
et  qui  vel  suo^  vel  EccUs^ee  judicio^  communiohe  corpo- 
ris  Christi  censebantur  indigni;  po&teriore  autem  di- 
cente  ministro  afmd  GreecoSf  Xaoic  ifSffis^  et  apud  La- 
ifiioi,  Itb,  Missa  est,  universus  popuiu*  dimitiebalur; 
»b  liac,  iiiquam,  gemina  missione,  seu  dimissione 
Missam  apDeUauin  fuisse  docti  plerique  sentiunt ;  ea 
scilicet  ratione,  qua  totum  a  parie  denominatur.  Cu- 
)U8  rei  indlicium  est,  quod  olim  in  diebus  poenlienti», 
quando  finito  sacrificio  adbuc  couliiiuabatur  oratio 
publica,  populo  assistente,  non  diceret  dlacoims  : 
i/e,  Missa  est;  sed  ejus  loco  :  Benedieamus  Domino^ 
qiiod  etiam  hodie  servatur  ioQuadragesjma,  Adventu, 
et  diebus  feriatis.  Qua  de  re  iuverit  hic  Micrologum 
audire  haec  referentem  libro  ae  Ecclesiast.  Observa- 
tloo.,  capite  quadragesimo  seito;Con|rrtte,  int^uit,  <l 
t»  (estivis  diebus^  he,  MissA  asT»  dicfur :  qma  tunc 


generalis  eonventus  celebrari  soiH^  f  ut  per  hujusmodi 
denuntiationem  licentiam  diseedendi  acapere  solet,  Ad 
quotidiana  autem  Missarum  solemnia  non  generatiter 
ab  omnibus^  sed  a  religiosis  coitvenimr,  qui  plus  ipirt- 
tualibus  negotiis  quam  seecularibus  tnvigt/ont,  qui  et  re- 
liqua,  dum  ticet^  ofida  quoiidie  frequentant.  Ergo  coit- 

■  venienter  itlis  post  Missam^  ut  non  slatim  discedant , 
sed  ut  Dominum  benedicantf  denuntiatur.  Huic  asser- 
tioni  et  ecclesiastica  consuetudo  videtur  asiipulari^  quia 
cum  Itb,  Mif  sa  bst,  dicimw,  ad  populum  vertimur^ 
quem  discedere  jubemus  :  cum  autem  BsREOiCikMDS 
DoMiiiO,  dicimus ,  non  ad  populum^  sed  ad  altare,  id 
est^  ad  Dominum  vertimur,  notque  ipsos  non  ad  disce- 
dendum ,  sed  ad  benedicendum  Domino  adhortamur. 
Haec  Micrologus,  ad  hujus  loci  aliorumque  elucida- 
tionem,  et  ad  vocabuli  Missas  imeiligentiam  perop- 
portuna.  Vide,  si  iubet,  Durandum  lib.  iv  Rationa. 
cap.  57. 

<>  Adverte  diversos  gestus  et  corporis  sitos  vete- 
rum  monachorum  in  divinis  officiis  celebrandis,  et 
precibus  fundendis,  qoorum  prsecipui  quatoor  hio 
notantur.  Mam  orantes  et  psallentes  modo  steiisse, 
erectl  uimirHm  in  pedes.  manibiis  etiam  in  alium 
sublatis  et  expansis;  modo|;enua  flexisse;  modo  io 
terram  procuboisse,  et  proni  jacuissc;  modo  denique 

p  in  humillimts  sedibus  consedisse  perhibentur.  Et 

^  quidem  ad  primum  illiim  et  secundum  orandi  ritum 
.  quod  attinet»  utrumqne  jam  inde  ah  apostolorum 
lemporibus  iu  Ecclesia  usitatum  fuisse,  et  Christianos 
inooo  star.tes,  modo  flexis  geoibus  adorare  consue- 
visse  ex  veterum  traditione  constat  :  servata  tamen 
disiinctione  teinporum  pro  ratione  divinorum  myste- 
riorum  quae  eisdem  commemorantor.  Nam  sicut  die 
douiinico,  (|ui  Resurrectioni  Domini  esi  consecraius, 
lia  ei  Quinquagesimae  leinpore,  quod  a  Paschate  iis- 
oue  ad  Peuiecosteu  protendiiur,  non  iiisi  stantes 
ndeles  in  publico  orare,  aliis  vero  temporibus  genua 
ileciere  docuit  antlqu.tas,  ut  infra  dicetur  pluribus. 
SuDtqui  putent  Judxorum  etiam  morem  fuisse,  ut 
stantes  orarent,  qiiod  pluribus  in  iocis  qui  orant^ 
dtcantur  siare.  Mdrci  xl :  Et  cum  stabitis  adorandum^ 
dimiitite  si  quid  htibetis  adversus  aiiquem.  Et  Luc£ 
xviii :  Pharisceus  stans  hmc  apud  se  orabat.  Yeruin  ex 
aliis  locis  perspicuum  e*^t  iii  inore  potius  fuisse,  ut 
flexisgenibus  orarent.  Nam  de  Salomone  dicit  Scri- 

D  ptura  :  Virumque  genu  in  terrain  fixerat ,  et  manus 
expanderat  in  cotlum.  Ilt  Reg.  vui.  Chrisius  etiam 
fiexis  genibus  orasse  legiiur.  Lucae  xxi.  Sieplianus 
po»tis  genibus  clamavit  voce  magna.  Act.  vii.  Petrus 
ponens  genua  oravit  (ticens^  Tabitha  surge.  Aet.  ii. 
Vum  hcec  dinsset  Pautus ,  positis  genibus  oravil  cum 
omnibus  illis.  Acu  xx  et  xxi.  Porro  staiidi  verbuin  in 
sacris  Litteris  non  seiuper  staium  corporis,  sed  ali  • 
quando  solani  praeseiitiam  significai.  Matt.  xvi.  Sunt 
quidam  de  hic  slaiitibus^  id  est,  praeseniibus.  Protnde 
stare  ad  orandum  noii  est  stantem  orare^  sed  prae- 
sentem  adesse  ad  orandum,  vet  orationi  incumbere. 
Ita  S.  Cyprianiis  lib.  de  Orat.:  Cum  stamus,  inquii. 
ad  orationem,  invigilare,  et  incumbere  ad  prcces  toto 
corde  debemus.  Et  D.  Benedictus  eodem  spiritu  et 
sensu :  Sic  stemus  ad  pioi/endum,  ut  mefu  nostru  coo^ 


13  DE  CaENOBlORUM  INSTIT«  UB.  U. 

•lOanllt  flMiillNii  todan  modo  qiid  prlus  siMiM»  A 
mf  drani,  sttlt  praeilm  ioiMitins  liittomiiur.  Bnaii 
Minqn»  dlntins  pmattmbeninint  non  solnn  onglts- 
tionlbus  nlnnt,  tenun  sttani  sonino  gfstlos  Impn- 
fnsrl.  Quod  ellani  nos  ▼smni  osso  ntinsm  non  ei- 
psrfanontls,  ol  qnotidlniii  oonsostudlne  notceromns, 
qui  smpennmero  hsne  eimdem  inenrf  stlonem  mem- 
bromm»  non  um  orstionls  qnsm  refeetlonls  obtentu 
lo  terrsm  prostrstl  opttmns  dinliss  proloogsrl.  Com 
aotero  is  qui  orationem  collecturus  est«  o  terra  snr* 
reiit,  omnes  pariter  eriguniur;  iia  ut  nullus.  nec 
antequam  indinetut  ille»  genu  flectere,  nec  cum  e 


^  DK  NOCTURNIS  ORATIONIBUS.  M 

term  surrexerit,  remorsrl  priesnmat,  ne  non  tam 
sccutus  fuisse  iiiius  conclusionem  qui  proeem  colU- 
git»  quam  susm  celebrasse  eredatur. 

CAPUT  vni. 

Jte  sn^sificmls  omiioNS  poif  ptslmiMi. 
Illod  etlam  *  quod  In  liae  prorincla  ▼tdlmos ,  ut 
uno  eanunte  In  clanmla  psalmf,  omnes  astantes 
eonclnant  eum  elamore,  Glorta  Pctri,  $t  Filio,  $t 
SpiriliiiionilOi  nusquam  per  omnem  Orieniem  au^ 
difimus,  sed  cum  oranium  silentio  sbeo  qui  eantat» 
ilnito  psalam  omUonem  sttocodom*  ^  Hoe  mm  glo- 


ALARDI  QklMl  COHMGNTARIQS. 


mdef  mei  neHrm^  ubl  paolo  ante  dixerat :  Ciim  ad 
ofnu  ^dintm  auiuimui.  Stamus  ergo  ad  orandum 
aat  psallendam  ,  quaodo  snmna  in  oratlone  aut 
psslmodla,  site  erectl.alfe  genu  fleil.slfe  sedenies, 
ftlfe}acente8,  sit  doctor  Nafarrus  lib.  de  Oratlone 
cap.  4.  De  tortio  corporis  liabitu,  seu  prostracloiie  In 


et  addiiamento  llto  :  Sicnt  erat  m  principto^  ele., 
audire  dlsserentem  :  lUud^  inquit,  in  primtt  monin' 
dnm  pttinmiM,  ejmmodi  hpmnum  glonficatiof^s  ue  a 
majoribui  dtclfrm,  nequaquam  (ut  aliqui  fuiant)  tn- 
tentum  ette  a  Nicmno  eoneilio,  $ed  ab  ip»9  apostoio* 
rum  lemporibu$  fidele»,  cum  in  nomino  Patrit^  et  Ft/ti, 


termm,exempiompraebnerevlginri  quaiuorsenlores,  B  et  Spiriiui  sancti  baptiiarentur^  ia$dem  trespersona$ 
' "  '  ...  sanctl$sinuie  Trinitatis  ejusmodi  kymno  eonglorifUare 


quos vidit  JoSnne^  proeidentes  antesedentem  intkrono, 
et  adormnias  viventem  in  smcuta  sOicuiorttm.  Apoc.  iv. 
Ad  boe  etlam  Infitabatfsalmistaregiusdicens  :  Ve- 
nUe^  adoremns  et  proeidamus  anteDeum,  etc  Psalm. 
icit;  idqneimiuu  Cbrlstianorum  mllltum  legio, 
qnc  sub  Ifarco  Aurello  Antnnio  sic  Deum  precata, 
bostlbos  lateraedonem,  et  Romanls  militibus  ultimo 
discrimine  Isborsntibos  salatem  obtlnuli.  Testatur 
eiiam  lostlnud  Mariyr  bane  feteris  Ecclesi»  fuisse 
omndl  eoosoetudinem,  genlbus  po^itis,  manibus  cst- 
dentibos  peeioS,  et  facie  btimi  volutante,  sife  f olu- 
lata.  Parro  de  sessinne,  ^uam  inter  gestus,  seu  ba- 
bitus  omntium  et  psallentium  quatto  loco  posuimus» 
qnamfis  TertuUianus  sedendo  adorare  extra  discl- 
plinam  esse  testctur,  contrarlum  tamen  docet  exem- 
ptnm  veterum  monachormn,  de  qiiibus  hic  agitur; 
qoos  ea  varletste  ad  lollendom  f^stidlum ,  et  suble* 
fandam  Corporis  inflrniiuiem  usos  fiilsse  commemo* 


-T       '  '  i  albsaue 

aliquo  sertpto^  sibi  Ecctesiam  vindicare,  pturibus  amr' 
mat  S.  Basilius  ad  Amphilochium  sertbens  de  Spi- 
ritu  S.,  etc.  Ita  Baronius»  signiilcans  in  Ccclesia  liei 
ejusmodi  gloridcationem  ex  eo  lempore  qoo  abapo- 
siolis  pmmulgatum  est  Ef anffelium,  et  rum  (ut  di- 
ximus)  sacruffl  baptisma  ab  eisdem  jussu  Domini  in 
nomlne  Patris,  et  Fitii,  st  Spiritus  ssncti  coilatum 
est,  a  fldelibus  occlni  cchptam,  et  absque  scripto  il- 
delibus  traditam,  pluribus  ideminferius  docet;ean>- 
demque  pronuntiandam  esse  monet,  ut  a  i>t>mino 
accepit  lEcclesia.  Et  infra  subjicit  Bamnlt«s  :  Porro 
^tiod  attinet  ad  decreta  NiccBnee  synodi^  sieut  nulto 
modo  dicendum  e$t  glorificatianis  sanctissimm  TrtMi- 
tatis  hymnum  ab  ea  primum  tnvmfnm,  ita  nec  ut  in 
/ine  cyusque  psatmi  caneretur^esu  statutum  pntomai. 
Equiaem  ei  magna  synodus  id  stutuisset^  uniformem 


rat  Anctor,'ut  modo  staiites,  modo  prostrati ,  modo  ^  regulam  {^sicut  in  cmteris)  Ecctesiis  omnibus  paritar 
sedentesorarentet  psallerent.Quam  etiaro  varielatem  ^  prmscripnsset^  a  qua  nutfus  umqHatu  depiare^  vel  /«• 


in  ofDclis  ecclesiasticis  perageudis  communis  Eccle« 
si«  usus  et  obserf stlo  hactenas  approbavit.  Bx  qui- 
bas  Intelligendus  et  Iniprpretiindus  fenit  card.  Tur- 
recremaiu!(,  qui  in  locum  regui»  supra  all^atum 
annoutit,  Psatlendi  disciptinam,  ex  sententia  D.  Be- 
nedicti,  i»  crt^nt  eonsistert:  jum  mrti,  inquit,  status 
reeerentioy  attentionis  vigitantta^  eantus  disciptina,  Nam 
siatns  roYerentia  non  modo  erectuni  corporis  siatum, 
sed  et  genufl''xionem  ,  et  prostrationem,  et  ses^io- 
nem,  et  omnem  deblumi  congruam  et  religiosam 
compositionem  pro  ratione  et  exigentia  lemporis  et 
officii  comprebendu. 

•  Prof iucia  nempe  Narbonensi,  alias  Pboceiisi » 
nbi  Md8Sitia,  apud  quam,  teste  Gennadio,  Cassianua 
agens  um  instttulionum  quam  Gollationum  libros 
conscripsit.  Hine  patet  Cassiani  sxcuio  in  Gallicanis 
Ecclesiis,  ut  et  in  Ecclesia  Romana,  solere  in  clsu- 
snla  bif  e  pust  finem  cujusque  psalmi  decanuri  ver- 
sicolum  illttm :  GloriaPatri^  et  Fitio,  eCc.  K)e  quo  infra. 
Per  Orientem  Tero  et  apud  OrieuUles  nsonacbos  se- 
cus.  ut  i  ic  dicitur. 

^  Ita  lependnm,  ut  legtt  ct  citat  Baronius  ad  an- 
nnm  Doroini  3i5.  Sic  enim  postulat  senieniia,  qua 
foloit  Auctor  indlcare  discrimen  ac  diversuni  ritum 
Orleiiialium  a  Latinis  ei  Occidentalibus  :  quae  qui- 
deni  diTcrsitas  in  eo  consislit,  qood  apud  Orieiiiales 
et  iBgypiios,  ut  erani  III i  monacbi,  Tersus  ille  :  Gto- 
riaPatrt,  et  Fi/ts,  ef  Spiritui  sancto  (quam  vocat  glu- 
rificaiionem  TriniUiis)  non  diceretur  in  (Ine  psai- 
monim,  nt  s^ilet  in  Ecclesia  Latina,  sed  in  fine  an'* 
tiphonarumr  Yerum  opera)  pretium  fuerit  eumdem 
barouiumde  bod  fersn,eju8que  antiqua  institutione» 


tum  unguem  prmterire  aliquando  prmsumpsisset :  eum 
tamen  videamus  diversas  ea  de  re  fuisse  diverearum 
Ecciesiarum  consuetudines.  ritusque  disvn^tos,  Sie 
nanique  Cassianus  ait :  c  Ittud  etiam  {quod  in  hae 
provincia  vidimu$)ut  uuo  cantantStin  ctausulapsatmit 
omne$  a$tantes  concinant  cum  clamore :  GkOiia  Patri, 
tr  Ftuo,  BT  SriaiToi  sancto.  nusqudm  per  Orientem 
audivimus  :  sed  eum  omnium  sHentio^  ab  eo«  qui  ean^ 
tat ,  finilo  psatmo  orationem  sueadere;  haa  vero  gh* 
rificutione  Jrinilalis  tantummodo  sotere  antiphonam 
terminari^  i  Hcec  ijfse  :  ex  quibus  eiiam^sieut  esmn/** 
tis  atiis,  commentitta  ptane  detegttur  epistola  ith  Hts- 
lonymi  nomine  ad  Damasum  consignaiat  qum  merito 
ab  erudttis^  Bieronymi  res  accuratius  eMpendenttbus^ 
ut  adulierinajure  exptoditurt  in  quakme  Leguntur : 
c  Precaturergo  ctiens  tuus^  utvo^ista  psaitentium  in 
Sede  tua  Aomona,  die  noctuque  eanatur,  et  in  /ins 
psalmi  cujustibet^  sive  nuiniints,  sive  vespertMs  horis 
D  eonjungi  prmcipiat  Apostolatus  tui  ordo :  GLOiia  Pa« 
tri,  et  Filio,  bt  SpiRrrui  SAncTo;  Mhi  brat  m 
FRiNCiPio,  etc.  I  Si  enim  in  Oriente  nusquam  se  an- 
dts^e  tn^ttti  Cassianus,  ut  in  fine  ptalmi  dieeretur : 
Gloria  Patri,  etc.|  quomodo  ett  Orien^  mare  de 
ejusmodi  psaiiendi  genere  Uieronymus  potuit  Dameh 
sum  monuisse  :  cum  antea  tam  in  Occidentali  Eccie^ 
sia,  quam  in  Orientali^  ejuecemodi  psaitendi  usmm  vi* 
guisse  idem  affirmetf  Qui  tamen  eidem  epistolm  fidom 
adhibuerunt^  ex  S.  literonirnii  moNiin  id  sandtum  a 
Damaso  existimatunt,  Quod  ifituir  ante  eomoiiium  Hi^ 
cmnum^  ex  traditione  {ut  vidimus)  aposlotomm,  vidrs- 
ret  usus  in  Ecctesia,  ut  a  fidetibus  giorifi^tianis  di-* 
clus  hymnus  oecineretur  ubique,  tieet  diverso  rtln,  atia 


95  •  JOANNIS 

rificatione  Trinttatis  tanlummodo  solere  «  antipiio- 
nam  terminari. 

CAPUT  IX. 
De  qualUate  orationum. 
£t  qnia  nos  ^  ad  orationum  canonicarum  modum 
consequenter  instilutorum  ordo  provexit,  quarum 
pleniorem  tractaium  licet  in  collationes  seniorum 
reaerremus,  ibidem  plenius  digesturi,  cum  de  earum 
qualitate  seu  jugiute  verbis  eorum  disserere  coepe* 


CASSIANl  95 

A  rimus  :  necessarium  tamen  reor  pro  opportunitate 
loci  ac  narrationis  ipstus,  quoniam  ila  obtulit  sese 
occasio,  etiam  in  praesenti  pauca  perstriogere»  ul 
formantes  inierim  exterioris  hominis  motus^  et  vel- 
ut  quxdam  nunc  orationis  fundamenta  jacientes, 
minore  post  hxc  labore  cum  cceperimus  de  statu 
interioris  bominis  dispulare,  orationum  quoqneejus 
fastigia  construamus.  Illud  ante  omnia  providentes, 
ui  si  nos  ab  illa  narratione  quam  cupimus  opportune 


ALARDI  GAZiGI  COMMENTARIUS. 


occatione  receni  accejnt  addiiamentum,  Nam  cum 
Ariani  biasphemantei  dicerent  Fiiium  a  Patre  in  tem- 
pore  factum,  et  fuisee  tempu$  quando  non  erat,  placuit 
ianctce  synodo  adversu$  ejusmodi  hiEresini  addi  ad 
antiquum  glorificationi$  hymnum :  Gloru  PikTBi,etc., 
illam  appendicem,  qua  dicitur  :  SicuT  erat  in  prin- 

G1PI0,    KT   NUNC   ET  SEMPER,    BT   IN   SfCDLA  SiECOLO- 

BUM.  Amen.  Hucusque  Baronius  buic  Cassiani  loco 
elucidandi»  peropportune,  ut  ntihi  videbalnr,  adhi- 
bendus.  Vide  plura  apiid  Joan.  Durandum  de  ritibus 
Ecclesiap  lib.  iii  cap  15. 

•  De  antiphona  duo  occurrunt  bic  notanda.  Pri- 
mum  aniiquUas  et  instituiio;  tum  etymologia  et 
significalio.  Antiphonaruni  primitivam  originem  et 
institulionem  referunt  plerique  »d  B.  Ignatium  An- 
tiochenum.  episcopum  et  inartyrem,  qui,  ut  refert 
Socrates,  widit  angelorum  chorot  S.  Trinitatem  hym- 
ni$  et  antiphonie  collaudantee.  Vnde  Grtecit  ait  Du- 
randus,  antiphonae  primo  composuerunt^  et  ea$  eum 
p$aimi$  in  choro  decantari  ordinaverunt.  Apud  Lati' 
no$  primu$  beati$$imu$  Am^rostus,  te&ie  Isidoro,  an- 
iiphona$  instituit^  Grcecorum  exemplum  imitalue.  Ex 
hmc  in  cunctis  regionibu$  Occidenti$  earum  u$u$  incre^ 
buit.  Unde  legitur  in  Chronici$  quod  S.  Ambro$iu$  ri- 
tum  antiphonarum  primu$  a  Gr<Bci$  tran$tulit  ad  La- 
tinos.  Iia  ille.  Quod  ad  eiymologiam  ei  signiiicatio- 
nem  attinet,  ccvrtfwn  Graece,nihii  aliud  sonat  Latine 
quam  vocein  reciprocam,  seu  cantum  reciprocum  et 
alteriium.  Diciiurenim  antipliona  a  verbo  avref uvciv, 
quod  est  contra  clamare,  seu  vicissim  et  ex  adverso 
respondere.  Unde  Echo  avri^wvoc,  id  e^t,  vjcissim 
resonans,  aut  reclamans  diciiur.  Hinclsidoru^  anti- 
phonas  ex  eo  dictas  asserit,  quia  duo  ehori  alterna' 
tim  concinunty  et  vici$$im  reciprocando  melodiarum 
cantue  alternant^  qua$i  duo  $eraphim,  inquil,  duoque 
testamenia  invicem  $ibi  conclamantia^  ideoque  (aii  Du- 
randus)  clerici  antiphona$  cantante$  non  vertunt  vuir 
tus  ad  altare,  $ed  $e  invicem  ver$is  vultibtt$  re$piciuHt. 
Atqui  hac  raiione  antiphona  generalem  soriitur  ac- 
cepiionem,  ut  et  liyomos  et  alias  officii  ecclesiastid 
partes  compleciatur.  Nain  etiam  invitatoria  D.  Be- 
nedictns  appellat  antiphonas.  Sed  et  psalmi  ipsi, 
dum  a  plnribus  alternatim  recitantur  aut  canunlur, 
aiitiphonae  generali  vocabulo  dici  possunt,  ui  ex  Isi- 
doro  colligitur.  Unde  non  satis  constare  videtur  ex 
illa  historia  sancti  Ignatii,  cujusmodi  antiphonae  in- 
telligendae  sint,  cuni  illas  laudes  S.  Trinil.itis  ab 
angelis  decantatas  modo  hyinnos,  modo  aniiplionas 
interpretes  lum  Socratis,  tum  Nicephori  Latine  no- 
minent.  Verum  strictius  usu  ecclesiastico,  et  vulgari 
loquendi  modo,  antiphonae  vocantur  sacrap  cantio- 
nes,  seu  cantilenae,  qu«  psalmis  conciuendis  in  ho- 
ris  canonicis  praeniittuntur :  nam  antiphonae,  ut 
plurimum,  cum  psalmis  conjunffuntur ;  aliquando 
tamen  etiam  seorsum  canuntur.  Uinc  et  Cassianus, 
supra,  duplicem  antipbonarum  usum  antiquitus  ob- 
servatum  insinuat,  priinum  ut  psalmis  Davidicis  in 
officio  canonico  interponerentur,  et  cum  modula- 
tioiie  aliquaiCt  melodia  canerentur.  Atqne  inde  pe* 
titam  earum  rationem  et  eiymologiam  docet  Duran- 
dus  his  verbjs :  Dicuntur,  inqnit,  antiphonce  re^pe- 
ctu  ad  p$almodiam,  cui  re$pondent^  $icut  re$pon$oria 
respectuad  historiam;  unde  antiphona  diciiur,  quasi 


ante  psalmum  eonatu.  Haec  Durandus,  qui  pro  ante , 
ecvTt,  contra,  seu  ex  adverso,  melius  dixissel.  Eam- 
dem  porro  rationem  soectafrse  et  insinuasse  videtur 
Amalarius  lib.  iv  de  Offic.  Eccl.  cap.  7,  eamque  tro- 
pologice  etiam  exponit  in  hunc  moduin  :  Antiphona 
dicitur  vox  reciproca  :  antiphona  enim  inekoatur  ab 

B  uno  uniu$  chori^  et  ad  eju$  $ymphoniam  p$almu$  can- 
tatur  per  duo$  choro$;  ip$a  enim  antiphona  conjunn 
guntur  eimvt  duo  chori.  £t  paulo  post :  Videtur  no- 
bi$  virtu$  dilectionie  e$$ej  quee  conjungit  opera  duorum 
fratrum  simul :  p$almi  ad  opera  referuntur ;  antipho^ 
na  ad  illam  dileciionem  qua  unusqui$que  fratri  $uo 
porriait  $uum  opu$.  Hxc  ille,  ei  qu»  seqnuntur  in 
eamdeni  sententiam.  Ex  quibus  omnibus  facile  est 
coliigere  duplicem  antiphonae  etymologiam,  seu  no- 
minis  analogiam  et  relalioiiem  :  alteram  ad  ipsos 
cantores  inter  se  aiternantes  et  reciprocantes  melo- 
diam,  ut  Isidorus  et  alii  annotarunt;  alteram  ad 
psalmodiam,  seu  psalmorum  Dafidicorum  concen- 
tum,  cni  qnasi  ex  adverso  respondent  aniiphonae, 
quasi  alierius  generis  voces  et  cantilenae ;  sicut  re- 
sponsoria  respondent  historiis,  id  est,  lectionibus, 
ut  expoiiit  Durandus. 

^  Nota  hic  triplicem  nomenclaturam  precationum 
et  laudum  divinarum,  quae  publice  in  Ecclesia,  et 

r  solemiiiier  a  ministris  Ecclesiae  celebrantur.  Primo 
dicuntur  oraiiones  canonicae,  ut  hoc  loco,  et  alias 
ssepius,  vel  preces  horariae,  horae  canonicae,  ut  apud 
Bedam  in  Commentar.  ad  cap.  vm  Lucae,  et  apud 
omnes  anctores  qui  de  horis  canonicis  scribunt. 
Dicuntur  autem  hae  preces  et  iaudes  horae  canonicae, 
quia  certis  lioris  recitari  debent  juxta  canones  et 
regulas  SS.  Patruin;  sive  quia  ex  praBScripto  cano- 
nuin  certis  horis  in  Ecclesia,  die  noctuque,  canun- 
tur  :  vely  ut  ait  Turrecrematns  iii  cap.  16  Regulae 
D.  Benedicti,  vocantur  istce  horce  canonicce^  idest^  re- 
gulare$,  quia  a  SS.  Patribu$  regulariter  ob$ervata, 
bnde  secundum  hunc  iilirum  inscripsit  Cassianus, 
De  Canonico  nociurnarum  orationum  et  p$atmorum 
modo  ;  tertium  vero,  De  Canonico  diurnarum  oratio- 
num  modo.  Secundo  appellantur  officium  divinum^ 
seu,  quod  idem  est  in  Regula  D.  Benedicti,  opu$  Dei. 
De  <|U0  ait  cap.  43  :  Ad  horam  divini  officii,  mox  ut 
auditum  fuerit  $ignum,  relictie  omnibu$,  qucetibet  fue- 
rint  in  manibue,  summa  cum  festinatione  curratur^ 

D  etc.  Er^o  nihii  operi  Dei  pra^onatur.l}biy/ides  prins 
onicium  divinum  postinoduin  opus  Dei  appellari. 
Hujus  autem  nomeiiclaturae  ratio  est,quia  hac  oran- 
di  formula  continetur  id  quod  erga  Deum  praestare 
debeinus.  Siquidem  orare  et  iaudare  Deum  pro- 
prium  est  officium  Christianoruin :  sed  maxime  cle- 
ricnrum  et  monachorum.  Exslat  porro  hoc  nomen 
officii  divini  etiam  in  concilio  Aquisgranensi  cap, 
451,  et  in  concilio  Lateranensi,  ex  quo  sumptum 
est  cap.  Dolentes,  lib.  iii  DccretaL,  tit.  De  eelebra" 
tione  Miesarum.  Tertio  dirontur  ctiam  officium  ec- 
clesiasticuin,  tum  quia  auctoritaie  praesulum  Eccie- 
siae  institutuni;  tuni  quia  ecclesiasticis,  seu  Eccle- 
siae  ministris  indictnm  ac  praescripium,  ut  propriuiu 
eorum  inunus  et  officiuin.  Officium  enhn  ab  efficien- 
do  dictum,  ait  D.  Ambrosius  {Lib,  i  Offic.)^  qiuisi 
efficium,  quod  sit  illud  quod  quemque  pro  condi- 
tione  suae  persoiiae  facere  deceat. 


97  DE  CflENOBlORUN  INSTIT.  LIB.  II.- 

l)eo  TOlente  digerere,  prxveniens  vit»  nosirae  finis  A 
excluserit,  f  el  initia  vobis  rei  praegeriim  tam  neces- 
aarix  hoc  opere  relinqaamus,  quibus  pro  ardore 
desiderii  totum  tardum  est :  ut  dum  nobis  bujus 
commorationis  tribuuntur  induciae,  saltem  quasdam 
untisper  orationum  vobis  iineas  praesignemus,  qui- 
bos  hi  vel  maxime,  qui  in  coenobiis  commorantur, 
vsleant  aliqaatentts  informari.  Simul  etiam  prospi- 
cientes  his  qui  forsiun  huic  tantummodo  occursuri 
libro,  ad  illum  perveoire  non  poterunt,  ut  insiruc* 
tione  hujiis  erga  orationis  qualitatem  vel  ex  parte 
reperianlur  imhuii,  et  quemadmodum  snnt  de  ha« 
bitu  el  amictu  exterioris  hominis  instftuti,  itaetiam 
qualiter  eum  ad  offerenda  spiriulia  sacrificia  de- 
beant  exhihere  non  nesciant.  Siquidem  hi  libelli  quos 
in  praesenti  cudere  Domino  adjuvante  disponimus,  g 
ad  exterioris  hominis  observantiam  et  institu- 
tionem  cflBnohiorum  coropetentius  aptabuntur ;  illi 
vero  ad  disciplinam  interioris  ac  perfectionem  cor- 
dis  «  et  *  anachoreUrum  vium  atque  doctrinam 
poiius  pertinehunt. 

CAPUT  X. 

Qiumfo  iiUntio  et  brevitate  oroltones  apud  JSgyptioi 

CQlligantur. 

Cum  igitur  praedicus  solemniutes,  quas  illi  ^  sy- 

aaxes  Yocant,  celebraturi  conveniunt,  untum  « a 

eooctts  silentium  prsehetur,  nt  cum  in  unum  tam 


-  DE,  NOCTURNIS  ORATIONIBUS.  98 

innumerosa  fratrum  multitudo  conveniat,  praeter  tl« 
lum  qui  consurgens  psalmum  decanut  in  medio, 
uullus  hominum  penitus  adesse  credatnr :  ac  pr»- 
cipue  cum  consummatur  oratio,  in  qua  non  sputura 
emittitur,  non  exscreatio  ohstrepit,  non  tussis  inter- 
sonat,  non  oscitatio  somnolenu  dissutis  malis  et 
hiantibus  trahiiur,  nulli  gemttus,  nulla  suspiria 
etiam  asuntes  impeditura  promunUir ,  nulla  vox» 
^  absque  sacerdotis  precem  concludentis,  auditur, 
nisi  forte  haec  quae  per  excessum  mentis  claustra 
oris  effugerit,  quaeque  insensibiliter  cordi  obrepserit, 
immoderato  scilicet  atque  intolerabili  spiritus  fer- 
Tore  succenso,  dum  ea  quae  igniu  mens  in  semet- 
ipsa  non  praevalet  continere,  per  ineffabllem  quem- 
dam  gemitum  ex  intimis  pectoris  sui  conclayibos 
evaporare  conaiur.  Illum  vero  qui  constitutus  in 
tempore  mentl^  cum  clamore  supplicat»  aut  aliquid 
horum  quae  prxdiximusp  e  faucibus  suis  emiitit,  aut 
praecipue  osciutionibus  p^raevenitur,  diipliciter  pec- 
care  prononiiant :  primo  quod  oraiionis  suae  reus 
sit,  quod  eam  videlicet  negligenter  offerat  Dep ;  se- 
coodo  quod  indisciplinato  strepitOp  alterias  qooque, 
qui  forsiUn  intentius  orare  potoit,  intercipit  sen- 
snm.  Ideoqoe  praecipiunt  eam  celeri  fine  condudip 
ne  forte  immorantibos  nohis  in  ea  ,  redundantia 
quaedam  sputi  seu  phlegmaiis  interrumpat  nostrae 
orationis  eicessom.  Et  idcirco  dum  adhuc  fervet» 


ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


*  'Avaxttps»  secedo,  inax^p^^  secessio  :  inde  G 
aoachoretae  dicii  sunt,  qui  pietaiis  stiidio  ab  homi- 
nom  coosortio  secedebant,  et  se  in  soliiudines  ab- 
debant,  ut  rerum  divinarum  contemplaiioni  liberius 
vacarent.  D.  Hieronymus  epistola  iiad  Eustocbium : 
ijmcAor€/a;,inquit,  qw  $oU  habitant  per  deurta^  et  ab 
io  quod  procul  ab  hominibut  reces$erunt,  nuncupan- 
iur,  Hos  eliam  nrvxo^^rng,  boc  est,  in  quiete  et  siien- 
tio  degentes,  appellari  solitos'  scribit  Justinianus 
novella  quinU.  Alii  eremius,  Cassianus  soliurios 
passim  vocat,  et  de  eorum  origine  et  iiistituto  pecu- 
lianier  agit  collal.  18. 

^  Vox  syiiaxis  frequens  apud  ecclesiasticos  scri- 
ptores  tum  Graecos,  tum  Latinos  :  et  quidem  duplici 
signiKcaiione.  Primum  pro  conventu,  seu  conxrega- 
tione  fidelium,  ui  hic ,  monachoruin,  ad  orationem , 
aut  psalmodiam,  vel  ad  sacrosancta  my^ieria  ceie- 
braiiila,  vel  ad  Dei  verbum  audiendum :  diciior  enlm 
syiiaxis  a  verbo  avvtcytcv,  quod  est  colligere  ,  seu 
congregare ;  et  hanc  vocem  variis  noininibus  Laiine  w^ 
reddidit  Ca^sianus,  collecUm ,  conventum ,  conveii-  ^ 
ticolum,  congregaiionem  ,  canonicuin  officium  ,  vel 
orationem,  solemniutem,  celebriiatem  ,  ei  Missam 
canonicam,  aliis  aique  aliis  locis  appellans.  Quo  iti- 
dero  sensu  D.  Benedictus  cap.  17  Regulae :  Ve$per' 
tina^  ifiquit,  $ynaxi$  quatuor  p$ainu$  cum  antiphoM$ 
termmatur^  id  rst,  $olemnita$ ,  vel  eur$u$  ve$perarum. 
ait  Tnrrecreinaius.  Alias  vero  synaxis  dicU  est  sacra 
Euch-iristiae  communio,  et  boc  nomine  frequenter  a 
SS.  Pairibus  nuncupatur  (Joan.  Danuuc»  lib,  iv  de 
Onhod,  fde  cap.  14;  BaeiL  in  Reg.  brevio.  cap.  71), 
sive  quod  Cbristianis  iii  unum  convei.ientibus  cele- 
hrarl  hoc  sacramentum  et  sumi  solet  ;  sive  quia 
pacis  et  uiiionis  symboluin  est,  et  sacraroenturo. 

«  Mirum ,  et  siaguiare  exeinplum  regularis  silentii 
in  choro,  et  In  ofUciis  dlvinis  observandi :  de  quo 
etiam  D.  Benedictus  cap.  52Regulae,  et  Innocentius 
lU,  cap.  Cum  ad  monaiterium^  de  Sta,  monath,  Quam 
scvere  autera  pooierinl  veieres  Patres  sacri  sileniii 


in  loco  orationis  violatores,  narrat  Joannes  Climacos 
his  verhis  :  Ad  orationem  plerumque  $tantibu$  nobi$ 
animadvertit  Pater  »anctu$  quo$dam  invicem  coilo^ 
quente$  :  qdo$  ante  fore$  eecle$im  $taluen$  ju$nt  ut 
per  $eptem  die$  cuncti$  intraniibu$  et  exeuntibu$  pro' 
$ternerentur{GraduA),  Hxc  minor  severilas,  et  si- 
lentii  districiio  apud  Pachomianos  mon  <clios  servata 
fuit,  Regiila  ita  decernente  :  Si  acciderit  ut  p$aUendi 
tempore^  vel  orandi ,  aut  in  medio  lectioiii$  aliqui$  /o- 
quatur  aut  rideat ;  $olvet  cingutum,  et  inclinata  cervice 
manibue  ad  inferiora  depre$$ixj  $tabit  ante  altare^  et  a 
principe  moHa$terii  inerepabitur,  Hoc  idem  fadet  et  in^ 
eonventu  fratrum,  cum  ad  ve$cendum  pariler  conve- 
nerint. 

^  Ab$que^  id  est,  nisi,  vel  praeterquam  sacerdo- 
tis ,  etc.  Precem  aulem  ,  sive  officiuin  conclndebat 
sacerdos,  seu  abhas  brevi  qiiadam  oratione,  qua 
omnium  vou  precesque  colligere  dicebatur  :  unde 
Colleciarum  nomen  sumptum  supra  monuimus,  ut 
earum  antiquius  eliam  hinc  prohari  possit.GollecU 
enim  dicU,  ut  declarat  Micrologus  (deObservat. 
Eccles.  cap.  3),  eo  quod  $ncerdo$^  qui  iegatione  fuU'- 
gitur  pro  popuio  ad  Dominum ,  omnium  petitione^  ea 
oratione  coiligat  atque  concludat,  liicB  tamen  oraiione$ 
$peciaiiu$  Coiiecta  vocari  videnlur,  qua  apud  Romanot 
$uper  coiiectam  popuii  ( id  est,  coileclum  populum  ) 
fiunt ;  dum  coiiiguur,  ut  procedat  de  una  euietia  in 
aUam  ad  $tatione»i  faciendam,  H;pc  llle.  Sumitiir  ta- 
men  collecia  etiaro  pro  conventii/idelrum  seu  mo- 
nachorum  apud  Cassianum ,  et  pro  collectione  pe- 
cuniae  pauperihus  erogandae ,  quae  in  ejusinodi  con« 
ventu  fieri  solebat,  ut  in  aliis  loois  dicetur.  Ex  hoc 
itidem  loco  dicimus  Abbaten,  seu  Patres  illorum 
monachorum,  ut  plurimum  fuisse  sacerdotes ,  sive 
presbyteros :  quod  etiam  ex  pLerisque  Coliationlbus 
fit  manifestum ;  pra*sertim  ex  Col.  4  c.  1,  et  Col.  18 
c.  15.  Sed  id  quidem  fuis»se  ordinarium ,  iion  lanieu 
perpetuum  alibi  ctiam  opponunius  dorehinius. 


^9  JOANNIS  CASSIANi 

telut  e  faocibusinimtei  irelo«iter  rapiende  est.  Qui  A  gregaiion;  deetnUnt , 


100 

conilftiiata  student  pronun- 


|iroenldu)>io  cuin  iit  pobii  •emper  infeiti»,  tum 
iniMwe  edsiMil  infeitiof •  cu»  contre  ee  oflTerre 
nte  precee  Oomino  ▼elio  perviderii,  cogitetionilNis, 
Mii  divovtb  iNunorilNUi  cxcitntiit  iMncere  mentem 
nottrnm  n  iuppiicntionii  intcniiQHO  leitin^ni,  et  per 
lioc  ccm  lopcfacero  a  cmpto  farvorc  contendoni. 
Qaamot^rcm  ntiliui  conicnt  brevca  i|uidcm  ^  ora- 
liones,  iod  Cfobcrvimac  flcri :  iliud  iittidem  ul  fror 
daentiui  Pominnm  dcprceantei  jcgitar  cidcm  coha»- 
rcm  possimni;  bcc  vero,  ut  ipiidicntii  diaboli  jar 
cula,  nm  iniligere  nobii  tunc  prvcipuct  9um  ora* 
mtti,  iniiitit,  ittecincta  breyiutc  vitcmui. 
CAPUT  XI. 
Oca  dMripMcc  apnrf  Mm^w  p^^mi  dfccninr. 


tiitione  conclndere :  iod  ooa  pro  nuroero  vorinum 
duabui  vcl  tvibui  intcrciiionibui  eum  orationum  in- 
lerjectione  diviioi  diatinelipi«  partienlatimque  con-f 
iummant.Nonenim  mulUtudine  veriuom,  aedmentii  • 
intclligcntia  dcleeuniur  > ;  illod  tou  viriute  icetan- 
tci  :  PuUm  •pintu^  fMc/icm  et  mmU  { I  Cor.  iiv). 
Ideoqoe  utiiiui  babcnt  dccem  veriui  cum  rationabiii 
aiiignationc  canUri,quam  toturo  paaimnm  cnm  con- 
fuiione  mentii  effundi.  Que  nonnttmqnam  pfonun- 
tiantii  fciitnationc  geMrainr,  dum  rcciduonim  paal- 
norom  qni  dccantandi  annl,  modum  nnmcrumque 
coniiderani»  non  diitinetionem  icniaum  audicnlibus 
clodet  panderc,  aed  ad  Anem  ayniicoi  properit  por- 
veniro.  Ocnlque  il  quisplam  Junlonim ,  vel  pro  fer- 


Bt  idcifCP  IW  PMiftti>l  qnideitt  ipios,  quoi  in  conr  B  vore  ipiritui,  vel  pro  eo  quod  necdum  inititutus 

ALARDl  GAIMI  COMMENTARlUft. 

•  Oraiiooci  iolclli^t,  qnaa  monactt  iili  •  dom  nntta 
in  oiatorio  piclinoi  decCMtaret,Q»teria  audientibui, 
ut  hic  lia|)etur,  ex  devotionis  spiriiu,  et  fervore  ta- 


citeconcipientes  Beo  offerebani,  etquati  in  coelura 

aaculabantnr  i  unde  ot  Jaoulatori»  dicuntur.  8ed  ol 
iai  ofitiooci  spectare  videiur  ( quai  Cc/<«ci4f  i^ 
camus),  quibus  QfOcigrn  auQdaue  sive  djurquini 
sivenoctumum  terminabatur ;  ul  ex  pluribus  hujus 
libri  eapltibtts  liect  animadveHcrc  {Cap,  1, 10,  II , 
lt)«  UtraiqttP  cpim  brevci.  non  pmliui  babebani, 
ob  raiiQttem  optimsifp  bic  expremm*  Quam  illQnim 
monachorum  coiisuetudinem  nouvit  etiaro  D,  Au- 
CHStinus  In  eplst.  ad  Probam  lU  scribens :  DteHnlitr 
fr€$r$$  m  SiW^  cf$(ir^  tm^dm  Mm  ordionci ; 
ud  eas  tamen  frrevtMimoi,  et  raptim  quodamrttodo 
iaculatoi  :  ne  iUa  visilanter  erecta,  ^ ««  crciili  |4i«r^ 
mum  necemria  esl,  per  productiores  moras  evanescat^ 
0qua  MsmuM  inffnfio;  Ao  per  koc  citcm  ipai  Miii  ... 

Cflfcdniil  Ime  inlfnfic«iiri,  lifiilncn  cil  objumdenda^  r%  %x^Matik.  v).  8ie  enim  sermonem  deflnit  Laciantius 


forte  ^bi  (id  ect ,  apud  se  ioereto)  d  peeuiiarher 
{ Id  eei  privatim )  vuU  wrmre,  non  imiMiicliir  cilcriiii 
tmprobHaie.  Sed  ei  am  vult  nH  fartp  secredus  orarc, 
simpliciter  intret  ( ia  est ,  absque  itrepitu  ,.in  ora- 
lorium  )  et  oret;  non  in  eiamosa  voee ,  sed  in  iacry- 
mis  et  intentione  eordks.  Haec  ibi.  Quoaaodo  vcro  au- 
pertus  dixerit ,  ut  omnea  ezeant »  exponens  iu  con- 
clodit ;  Erqo  qui  smile  opus  { scilicet  orationis ,  nut 
meditationls)  non  facit^  ruin  permitlatur  exfleto  opere 
Dei  remorari  ( id  est ,  remaiiere  in  oratorio)  ne  alius 
tmnadim^nfiini  paiiainr.  Vide  Tttnrcorematttm. 

>>  Esi  boc  docuipentum  Aposioiicum  I  ad  Cor,  cop. 
XIV,  suadens  dandam  esse  pperaro,  ut  non  solum 
apirittt ,  acd  et  mente  oremus  el  psallamus.  Ubi 
spiriium  roulii  recipinnt  pro  sermone  eztemo,  et 
YPCCt  QUfl  aoro  ct  spiritu  consut ;  ui  idem  sit  orare 
et  psallere  spiritu,  qupd  orare  et  psallere  vocej^  vel 
alia  pbrasi  Seripturm,  Deum  iabiU  iionorare  ( 


li  p^r^^nrcrc  nca  pcfcst;  ifa  si  perdwraverit^  ncn  lifc 
cm  rnmiifidcm.  4*iii  cnim  c*  crciicnc  mnlta  iocutio; 
icd  ncn  dccif  mnlfa  prccclic,  li  feruens  pefsmmat  in^ 
fcnfio.  Nam  nmifcm  ioquk  est  in  oratido  rem  non  no^ 
cessariam  suparfiuis  a§er4  verbis  :  muitum  amum  pre* 
cari  Cil  cnnif  qttim  pri^omttr,  dtnlttrna  «I  pia  cordis 
cxcilcfionc  ,'jmliar«.  Kt  mieiruuique  pius  gemitibus 
qum  sermambus  aptur,  plus  fietu  quam  alfutu.  flce 
D.  Auguitinui.  Quibui  eonional  ilia  D.  Benedicli 
roonitio  cap.  90  Hcgulm  :  idcc  6rcvti  4ebet  cim,  d 
imra  oru^  t  piss  fcric  est  afftetu  in^pmaUauis  dtvimc 
j^rafto?  protendaiur,  In  conventu  tamen  ommno  bro- 
vietur  oratio ;  et  facto  signo  a  Priore^  omnes  pariter 
cttrpanl.  Uoc  autem  non  est  accipiendum ,  aitTur- 
rocrettiatus»  de  oraiione  eanonica,  qu»  ceru  habel 
eapitula,  vcrsttc  ei  psalmos  :  bac  enim  nullo  paeto 
abbroviandacit :  aed  de  oraiione  privata,  qna  qutsque 
apud  ^  oral  ip  oonvento ,  sive  oraiorio,  sicut  In  flHO 
ollieii  roiigioii  proitrati  aut  Inclinati  soliti  sunt  fa- 


lib.  IV  Institutlonum  cap.  8  :  Sermo  spiritus  est  cum 
voco  aiiquid  significnnte  proiatus,  Sed  et  alils  Scrl- 
plur»  loels  spiriius  pro  Yocejponitur,  ut  psalm.  xxz| : 
liom  eet  in  sjfiritu  ejus  dotus.  Et  psalro,  ulllmo :  Omtiii 
spiritus  lcttdff  Pomtitum.  Alii  per  spirituiu  lnte||igunC 
pium  devotionis  aifecturo,  quo  quis  erga  Deum  et 
Det  Cttliuro  fervet,  ut  Luc«  xi :  Quanto  magis  Pater 
vester  de  cmio  dMt  sptritum  bonum  petentibus  se !  et 
ad  Kpbos.  VI :  Orantes  omni  tempore  (n  ifriviftt.  Neii- 
tero  vero  intellectum,  seu  intelligentlaro  ioterpre- 
untur.  Quo  senau  psallere  apiritu^  est  pie  et  deveie 
paallere  :  paalleh)  mente  est  ea  qu»  psallimua , 
mente  et  inielllgentia  eonsequi,  et  atlente  consi- 
derare.  Monet  iuque  Apostolus,  et  suo  exemplo  pro- 
voeat,  ut,  quantuin  In  nobis  est,  siudearous  uon  8<iluin 
devote,  pio  seillcet  affectu,  ei  cum  fervore,  sed  etiaiu 
attente  et  intelligenter  orare  et  psallere ;  ut  ea  quse 
oramns  et  psalliroiis,  saltem  aliqoatenus  pro  nostro 
captu  assequaniur.  £t  rationero  addii :  Nam  si  orem 


cereomtionem  aliquam  usque  ad  signum,  qood  flt  DliH^tta,ipinfttimettiorai;meniatt/emmfaimefrttcrtt 


a  prmlato,  Banc  orationem  abbreviandam  dicit  ul 
lacio  signo  omnes  pariier  surgani.  lu  iile.  Qnod 
etiam  ez  Gaciiano,  ei  ab  exemplo  veterum  monacbo- 
rum  aeeeptum  oit,  Sic  enim  refart  Aoetor  edp.  7  : 
C«m  cttfam  ii  ^nt  craficncm  eoiieeturus  est  ( nerape 
Superior,  aut  senior ) ,  c  firra  MtrrcMrif ,  omnes 
ffoHter  eriguMiwr ;  ita  nf  nnlltti  nec  antequam  tneHnetur 
tiie ,  fcmm  fiHtcta^  uec  cum  c  fcrro  surrexerit,  remo- 
rori  prmimal  .*  ncc  ncn  lam  iccwlni  ftttiic  iliius  con- 
clttiion^m,  qui  pfeemn  e>oiiipt ,  qumn  ittcm  eeiebrasu 
eredatur,  Porro  non  probibet  D.  Benediotus ,  ubi 
cnpra,  privatim  orarc  iu  oeclesia',  absoluio  offlcio 
divino :  immo  studioic  coBunendai  bujuamodi  ora* 
lionei,  el  veut  cactmpediri :  aleot  el  D.  Augustinui 
in  soa  Regula.  Sio  onlm  alibi  ait :  Eupieto  opere  Dm 
vmnes  cum  summa  lilcnfic  cjMcnf ,  etc.|  ut  frater  qm 


cif.  Uoc  est,  affectus  quidem  tn  Deum  elevatur,  et 
apiriuli  duicedine  reAciiur  :  roens  autcm  suq  cibo 
et  pabulo  apirliualis  inielltgeniiae,  noii  reflcitur,  quia 
non  inielligit  qu»  dicit.  Hoc  igitur  sancii  et  laptenies 
monacbi  toia  virtute  sectabantur,  hoc  est,  tolo  sm- 
dio,  et  animl  contenilone  couabaniur  assequi,  ut  non 
iolum  spiritu,  id  est,  voce  et  affectu  orarent  el 
psallerent;  aed  et  mente,  et  inuUigentia  pialinorum 
aensiim  et  roysteria  mediundq  et  ruminando  pe- 
iietrarent  ac  perclperent.  Qui  quidem  optimus  el 
perrecttsslmusest  orandt  et  usaUendi  modua :  ideo- 
oue  non  lotos  psalmos  conunue  et  uno  traetu  ad 
flnem  usaae  pronuntiabant,  ut  dicmm  e$t ;  aed  qui- 
busdam  lotersectionibui  et  parvja  intervaUis  posi 
denoi  ant  duodeuos  veriui  p^uliiper  auteistebcnt » 
anlmo  revoiveotes  qu9i  dicta  ct  yropuatiaU  eraot. 


t<^i  DE  CCENOfilORQII  INSTlTr  UB,  II 

e^l,  caiperii  modQip  deqmtoiionMMc^re,  p»al-4 
leQiis  pro|re»io  m\ofi$  inlerdicitur  [For(#  imer- 
ciditur]  pi»nsq,  fvem  d9u«  mnq  »ve  io  «edili  ^mp 
sedet^  cnncioi  r»cit  ad  orttione^  eoniuiiere,  lliiid 
omoii^as  modi»provideqi|  pe  qaod  «edeqiil)iM  im^ 
dim  feoereMir  prpli^itaie  pialqioruiD,  q««  [f prt^ 
qoo  »W  ne]  io  qui  dec»ni9i,  noo  okodo  per  «eipfniP 
iDielligenti»  fructooi  M9itiai,«ed  eiiam  perillos 
ioeidai  detrimeniom ,  qnos  fasadioio  $j^nm  oi- 
iiietate  sna  fecit  inenrrere.  Hlod  qooqno  ipod  eos 
omni  o^serraniia  custodilwr,  m  in  mfonaiono  4^ 
Ulum  BoQoa  dicatur  pialnos  «» oiai  ia«  qui  in  tiiolo 
luo  JUUiuiM  inicripiione  prfBooiaiur,  Pr^dicloin  yero 
doodeoariom  psalmorom  niimeroiii  iia  dividoni,  ot 
u  doo  fiierini  frairesi  aenos  paaliani ;  si  ires,  qoo- 
ternoe;  ai  qoaioor,  lemos.  Quo  nomero  oooiqoooi  ^ 
mioos  io  eonfTeiatione  deoaniani ;  ae  prpiode  fiao- 
talitec  motUiodo  eonyenerilv  uumqoam  onipliHa 
peaUiwi  10  qrnuit  qnao»  ouoioor  rrairoa* 

CAPUT  XII. 


-^  Pf:  NOCTORNIS  ORATIONIBUS.  iO| 

pQit  h»c  iiuiio  per  c«{/o/oi  §m  «(ooi  04  ^HC$m 
mgitioi  iSflendant, 

Hunc  sane  canonicom»  qoem  praBdliimos,  doode* 

nariom  psaimorura  oomerom  tail  eorporis  qoiete 

relevant,ot  has  easdem  congref ationom  solemni- 

tatea  ei  more  celebraqtes ,  absqoe  eo ,  qoi  dlcturos 

in  medium  psalmoa  sorrexerlt,  conctl^sediilbus  hu- 

millimis  Insidentes,  ad  vocem  paallentia  onni  cordla 

Intentlooe  dependeant.  |ta  namqoe  )ejoDlla  et  ope- 

ratione  toiius  dlel,  nocilsqoe  lassescunt.  ot  uisl 

hojoieemodl  rerectione  adjoyentur,  ne  bunc  quidem 

nomerom  itantes  implere  prvfaleant.  Nullum  «  et- 

enim  tempus  ab  operii  exercltatione  vacuum  transjre 

concedunt ;  qqia  qon  sotum  ea  qu«  diei  aplendor  ad- 

mittit,  omni  instsntia  ma^bus  exercere  conieqdunt: 

sed  etiam  ilia  operationum  genera  aollicita  mente 

perquirunt,  qoae  ne  ipaioa  qoidem  noctis  dengissimas 

leoelino  valeaoi  impediro,  orodenloa  ae  lanto  sobU- 

iniorem  spiritpalium   cpntemplationvm  puritatem 

mentii  intuilu  qqaeiituros,  quanto  diotius  fPeriqt 

erpa  operii  stpdiqm  ac  laboris  Intenti.  Et  idcirco 

foedipcrein  c^nonicaruin  oratioqum  '  pumerum  judi- 


ALARDI  GAEJll  COMMBMTAIIiUfl. 


•  Psalmi,  qui  pro  titulo  habent  A//«/iila,  sunt  nu- 
mero  ▼iginti :  nempe  oiv,  cv,  evi,  ci,  cii,  cxii»  cxiii, 
ciiv,  cxy,  cxTi,  ci[vii,  oivm,  enxiv,  oxxxy,  cxlv, 
ciLVi,  ciLVii»  Cll«voi«  CiLII,  CL,  qqos  idcirco  SS. 
Psires  Hierooymus  et  Augustinus  vocant  A//Wpta- 
Hcoi ;  nec  aliam  ratlonem  istius  Inacrlpiionis  sffe- 
rant,  quam  quod  psalmi  isti  singuIarofO  ae  (estivara 
Dei  laudem  prs  aliis  contineant,  quam  titulus  ipse 
indicat .  Miefuia  enim  duobus  voc|bnlis,  Iwdate  Deum 
coni  joMlo,  laetitia,  et  cantu ,  live,  fubHate  Deo^  sonat. 
Unde  in  coelo,  ubi  laeta  svnt  omnia ,  perpetqum  est 
AUeluia.  Apoc.  xii.  Et  in  Beclesia  laetis  dumlaxai  teiO' 
poribus  canltur  Jam  Inde  ab  Apostolico  saaculo .  «t 
tesfatnr  0.  Augvsiinus  In  psalm.  cvi.  Usum  aulem 
eaiieodi  hanc  vocem  in  Ecclesla  ex  Aggaeo  propheta 
maiiasse,  qui  primus  omniura  cantavit  Alleluia^  cum 
novacn  templi  structuram  vidit,  tesiaturS.  Eplpha- 
nios  lib.  de  prophetae  vita  et  Interilo  c.  fO,  idque 
secundora  Tobiae  prophetlarn  c.  xiii.  cum  alloqul 
Dulti  psalmi.  quos  nouvlroos,  A//#ittio  titulo  in- 
scripti,  ante  itlorum  tempora  haberentur  ( Coneil.  Te- 
leta.  iT^  Can.  iO).  Nolandnm  vero  qnosdam  psalmos 
duplici  Alieluia  praenoiari;  qoprum  alteram  vohint 
uoijuutli  ad  flnem  superions  psalmi  pertinere.  Quod 
Augustinus  refellit  dicens :  Vbieumque,  poit  numerum 
pioimi  itoe  iemei^  iive  bie  comeriptum  invenimui  Alle' 
hiie,  eeeundum  edeberrimam  Eceieiim  comuetudi* 
nem ,  et  peaimo  eae  tfibuendufu^  qul  eodem  numero 
preenolotur,  Porro  ad  hujos  instilutionisveterum  illo- 
rum  Bionacborum  imiiationem  videtur  eiiam  D.  Be- 
nedictus  instituisie  (Cap,  9  et  11  Hig.),  ut  posi  duo- 
denarinm  psalmum,  qui  est  ultimus  secundl  no- 
cturnl,  canatur  A//e/tt/a,  eitra  Sepiuageslinam  diebus 
reriatis ;  posi  cantica  vero  diebus  dominicis. 

t»  Vides  hic  sediHa  Jam  tum  in  usu  foisse  In  ec- 
clesiis,  seuoraloriis  inonaphoram.  Unde  eCiam  intel- 
ligiior  monachos  subiode  in  offlciis  divlnis  sedere 
consnevisse.  Quod  etiam  ex  Regula  D.  Benedicli 
claruro  est.  Nam  cap.  9  statuit,  ut  diebtu  feriatU  ad 
nocturuoi  iedentikui  omnUfui  in  iemnnii,  leganiur  vi- 
cliiim  a  fratribui  iuper  analogium  trei  lectionei :  poil 
tertiam  vero  iutUmem  dicatur^  Gtorim  Patri:  quam 
dum  ineipit  eantor  ^eere^  mox  omne^  ie  udilioui  iuii 
iurgmt  ob  konorem  e$  revereniiam  8»  Trinitatii,  £t 
cap.  11 !  Reeidentibm  eunetii  diipodte,  et  per  ordi- 
nem  in  iubuliiiif  etc.  Quare  uon  saiis  joxta  apporet 


Tertulllanl  reprehenslo  (Lib.  de  Oratione  eap.  It,  el 
ibi  notai  Famolii),  qua  hune  sedeDdi  ritum  In  ehoro 
•I  olOaiis  ecoleaiaaiicta  damnare  aol  improbare  vl- 
defiir,  q|  aoperioa  noiatum;  niii  ad  illos  rereraiqr, 
oui  yel  ex  irreverentia,  vel  lOCQrdia  et  ignavla  ae- 
dendo  orant  aut  psiillum  :  vel  illiua  distinciionia  el 
yarietatiaio  divjnis  ofHciisobservandae,  de  qua  aupra, 
rationem  noii  habent,  Id  est,  ledept,  quando  stan- 
dum  aot  fleetenduiq  esset> ;  qood  quidem  exlra  di- 
seiplinam  esse,  hoe  est,  ab  insliiuto  S8.  PitruBi  alie- 
num  iiemo  necaverit  :  nam  et  D.  Benediciqs  Jubet 
{Cap.  86  RegJf  fratres  eiiam  In  lilnere  eonsfltuips 

G  opus  Del,  Id  est,  oftieloin  divinum  siatutts  horis  per- 
aolvere  cum  treroore  diviuQ  flecteutes  genua.  yide 
Ifavsrrum  llb.  de  Orstione  etp.  4. 

«  Sunt  baec  eommode  el  hyperbolicAs  itiielligen  - 
ds.  Nam  certum  est  eioipi  tempus  qnod  dlvinia 
offlciis  impendebaiur,  quodque  refectioni,  somno, 
aliisque  necessitatibus  concedendom  ftiit. 

^  Nempe  duodefiariuni  llium  paaimorum  nomerum 
tam  In  vespertinis,  quam  in  noctornls  offlciis  angeli 
magisterio  et  doeumenio  institttium,  de  quo  supra 
^Cep.  8  et  6).  Viderint  baee  Imperiti  qoidam,  et  ira- 
portutti,  qui  totos  diea  in  psalmodia  et  caiitu  inso- 
mendos  puiani ;  quaal  vero  nlhll  aliud  pensi  pobis 
incumberet  :  cqm  eiemplo  veterum  monaehoruiii 
et  nostrae  etiam  Regolae  lustituto  (Cep.  48  Reguim) 
constet  tria  esse,  ip  quibos  viia  mooachl  versiri  de« 
beat,  videlicet  orationem,  leciionem,  et  laborem 
msnuum  :  et  proinde  horas  dlurnas  sle  eisp  disiio- 
toendas  et  dlstribuendas,  ul  alise  leclioni,  alie  ora- 

i)  tioiii,  aliae  operalloni  triboantqr.  Unde  de  isils  tri- 
bus  dielt  Isldoros  lib.  de  Sumrao  bono .  Serpum  Dei 
iine  intermiaione  kgooe ,  pw|,  «f  operari  oportet. 
Turrecremalus  In  Iflum  loeum  Regqlio :  Comide* 
randum^  inquii,  fttoif  ex  kie  ^hm  diota  ouut  de 
diitributhne  horarum  diei,  Uciionti,  et  taboHe,  et  ero- 
tlonii,  muHifeitum  eet  ^fttmtl«m  aberrent^  et  temore 
4e9ient  ab  inlentione  af  imtitutii  Hegutip  beatieatmi 
Patrii  Benodieiif  qui  tempm  amignatum  ieetioM  et 
tabofi,  to^um  in  oroflotts  expendutit:  eieut  gmdm  ^ 
dttftl.  qui  ionium  $uum  reotitudim  Kegutoff  et  sea«fo- 
f«m  JPolrttm  prudentim  prmponenlei^  tn  quibmdam 
monaiterHi  negteeta  teetioue  ef  dimtMo  tabore  ditfinum 
offieium  adeo  prolongaruni  f  quo4  fere  totum  diem  in 

'  00  oceupant.  /q  qua  re  qumn  mmfe^  eont 


m 


JOANNIS  CASSIANI 


m 


cant  diYinitus  moderatum ;  ut  ardentioribus  fide»  A  iilam  satisfactionem,  quam  pro  negligenliis  seu  igno- 


spatium  quo  se  virtuiis  eorum  infatigabiiis  cursus 
extenderet,  servaretur,  et  nibilominus  fessis  aegris- 
que  corporibus  minime  gigneretur  de  nimieiate  fa- 
stidium.  Ideoque  cum  fuerint  orationnm  canonica- 
rum  functiones  ex  more  finitae,  unusquisque  ad 
8uam  recurrens  cellulam  (quam  aut  solus,  aut  cum 
alio  tantum  inbabitare  permittitar,  quem  scilicet 
socieus  operationis,  vel  discipulaius,  et  discipiinae 
imbutio  copulavit,  vel  certe  quem  similiiudo  virtu- 
tum  comparem  fecit)  idem  rursus  orationum  officium 
▼elut  pecnliare  sacfificium  studiosius  celebrant,  nec 
ulteriuB  quisqnam  eorum  in  requiem  somni  resolvi- 
tur ;  donec  superveniente  diei  splendore,  noctumo 
operi,ac  meditationi  operatiodiurna  succedat. 

^   CAPUTXIII. 

Quare  pott  mUtam  nocturnam  domihre  non  oporteal. 

«  Quem  laborem,  prnpter  illam  rationem,  qua  tota 
industria  annitentes  sacrificium  Deo  de  fructu  ma- 
nuum  suarum  offerre  se  credunt,  duabus  ex  causis 
Gom  omni  observatione  custodlunt.  Quod  nos  qao- 
que  si  perfectioni  studemus,  eadem  diligentia  con* 
▼enit  observare.  Prima  ^  ne  forte  pnriflcationem 
Dostram  nocturnis  psalmis  et  orationibus  acquisi- 
tam,  invidus  inimicus  iivens  puriiati  nostrae,  cui 
maxime  insidiatur  semper»  et  indesinenter  infestus 
est,  quadam  somni  illusione  contaminet.  Qui  post 


rationibus  nostris  obtulimus,  et  confessionis  noslra 
veniam  profusis  gemitibus  imploratam,  solliciius  nos, 
si  tempus  quietis  invenerit,  maculare  festinat,  tunc 
praecipue  fiduciam  nostram  dejicere  atque  enervare 
contendens,  cum  ferventius  nos  ad  Deum  tendere 
orationum  nostrarum  puritate  perviderit  :  ita  ut 
nonnumquam  qnos  per  lotum  noctis  spatium  sau-  . 
ciare  non  potuit,  sub  illius  borae  brevissimotempore 
dehonestare  conetur  (  Vide  CoUat.  22,  qua  e$t  de 
noctumis  Htu$ionibu$).  Secunda  vero,  quod  tametsi 
nulla  talis  verenda  diaboli  emergat  illusiOy  interce- 
dens  etiam  purus  sopor  inertiam  roonacho  mox  evi- 
gilaturo  parturiat,  segnemque  torporem  inferens 
menti,  per  totum  diei  spatium  vigorem  ejus  obtun- 
B  dat,  illamque  bebeiet  perspicaciam  sensus,  et  pin- 
guedinem  cordis  exhauriat,  quae  nos  posslt  per  to- 
tnm  diem  adversus  omnes  insidias  inimici  cautiores 
robustioresque  servare.  Quamobrem  canonlcis  vigi- 
liis  privatae  ab  eis  subjunguntnr « excubiae,  acmajore 
illis  observatione  succedunt,  ut  et  illa  purificatio  quae 
psalmis  et  orationibus  est  acquisita,  non  pereat ;  et 
intentior  solliciludo  diligeniius  nos  per  diem  custo- 
ditura,  praeparetur  meditatione  noctuma. 

CAPUT  XIV. 

Quemadmodum  in  cellulii  stiti  opus  manuum 
et  orationes  pariter  exerceant. 
Et  idcirco  eas  cum  adjectione  operis  exsequunUir, 


ALARDI  GkUEl  COMMENTARIUS. 

iem  beatiemii  Patris  et  ejus  Regulam  veniani^  facile  G  manibus  operantes  faeile  possunt^  et  ipsum  lahorem 

-.•  .-'-j—  -.«;^:-..-  ..-.•  -.-...   ir^^..i^^  ^,2 ™«.      lamquam  divino  ceteumate  eonsolari.   An  ignoramus 

opifices  quibus  vanitatibus^  ei  plmimque  etiam  turpi- 
tudinibus  theatricarum  fabularum  donent  corda  ^  et 
linguas  suas^  cum  manus  ab  opere  non  recedant?  Quid 
ergo  impedit  servum  Dei  manibus  overantem  in  lege 
Domini  meditari^  etpsaltere  nomini  Altissimi :  ita  sane 
ut  ad  ilta  discenda^  qum  memoriier  recolal,  habeat  se^ 
posHa  tempora  ?  Hsec  SS.  Patres.  Ex  qnibus  colilgo 
orationem,  praesertim  mentalem,  non  semper  impe- 
diri  opere  externo,  et  manuali,  ut  vocani ;  et  non 
modo  iicitum,  sed  et  pium,  acsalutare  esseinter  ope- 
randum  aliqnid  piimeditari:  aut  psaimos,  et  alias 
preces  recitare ;  modo  tale  opus  non  sii,  quod  omnem 
excludat  attentionem  (S.  Thom.  n,  q.  83,  a,  44  ; 
Savar,  de  Orat.  c.  18  et  21)  Nam  in  oinni  oratione 
vocali,  eiiam  libera  et  spontanea,  requiriiur  aliqua 
attentio  et  reverentia  interna,  ot  colligitur  ex  illa 
celebri  Hiereniiae  senteniia  :  Maledictus  homo ,  ^in 


est  videre  unicuique  qui  ejus  negulam  etiam  parum 
Jegit.  lia  ille. 

•  Illum  nempe,  de  quo  in  fine  cap.  prapcedentis : 
Nocturno  operi  ac  meditationi  operatio  diurna  suc- 
cedat. 

^  Vides  quanto  studio  et  solliciiudine  pii  illi  mo- 
nacbi  et  puritatis  amaiores  studuerint  nocturnas  il- 
lusiones  et  pollutiones  opera  diaboll  procurari  so- 
litas  praecavere:  ut  hanc  ob  causam  reliqnum  tem- 
poris  post  nocturnam  missam  (ut  babet  titulus  hujus 
cap.),  i.  e.  post  nocturnum  Officium  ,  nemini  ad 
somnum  redire  liceret:  sed  oratioui,  vel  operationi 
assidue  omnes  vacarenl.  Quod  etiam  asmnlatus  D. 
Bened  ictus  staluit  (Cap.  8  Regulm),  VLihiemistem' 
porcy  quod  restat  post  vigifias  ,  i.  post  nocturnum  , 
quod  vulgo  dicimus  matutinum  officium,  a  fratribus 
meditationi  inserviatur. 

«  Eas  uimirum,  quas  siiperius  (Cap,  prmced,)  dixit 


privatas  excubias ,' id  est,  privaias,  et  spontaneas  ^. /odt  opus  Dei   negligenter  [^Hier.  48,  ex  Hebraeo, 

'  me%  spmiualeSf '^  fraudulenter^  L\\^  &lit)i&c,  negligenter].  Si  enim^ 


orationes,  meditationes,  exercitaiiones  i , 
quas  pii  ilii  monacbi,  postquam  absolulis  vigiiiis, 
seu  officiis  nocturnis  ad  suas  cellulas  se  receperanty 
privatim  ex  devotione  simul  cum  opere  manuali, 
qnanlum  bumana  fragililas  patiebatur,  exercebant ; 
ne  quid  sibi  temporis  absque  fructu  ei  guslu  spiri- 
tuali  deperiret,  vel  oiiosis  aut  vacantibus  somnus 
obreperet.  Ita  namque  ab  eis  incessanter  operatio 
manuum  prtvatim  per  cetlulas  exercebatur ,  ut  psal- 
marum  quoque^  vel  cmterarum  Scripturarum  meditatio 
numauam  penitus  omitt^etur;  ut  auctor  repetil  et 
inculcat  liu.  iii  cap.  2,  et  D.  Hieronymus  in  epist. 
18  de  moiiasterioetmoiiachis  Betbleemiticisloquens: 
In  Christi,  inquit,  vitia  tota  rusticiias  est :  extra  psal^ 
mos  silentium  est:  quocumqtu  te  vertas^  arator  stivam 
tenens  Alteluia  decantat ;  sudans  messor  psatmis  se 
avocat^  et  eurva  ationdens  vites  faice  vinitor  aliquid 
Davidicum  camt,  D.  Augusttnus  iib.  de  Opere  mona- 
choram  c.  17  :  Cantica,  inquit,  divina  cantare  etiam 


b.  Benedictus,  cum  hominihus  potenUbus  atiqua  vo- 
tumus  suggerere,  non  prmsumimus.  nisi  cum  humili^ 
tate  et  reverentia  :  quanto  magis  Domino  Deo  univer^ 
sorum,  cum  omni  humititate  et  pietatis  devoiione  sup- 
plicandum  est !  Quod  si  in  oratitme  eiiam  privaia 
et  libera  locum  babet,  multo  magis  in  oratione  pu- 
blica  et  praecepta,  puta  in  horis  canonicis  et  olficiis 
ecclesiasticis  observandum :  qua  de  re  inrra,  loco 
huic  persimili  agemus  pluribus  {Lib.  in  c.  2).  Porro 
orationi  meniali,  seu  meditationi  deesse  non  potest 
atientio,  cum  ipsa  atteniio  sit  ipsissima  oratio  (Sotus  , 
lib.  X  de  Just.  q.  5,  a.  5).  Proinde  repugnat  nieme 
orare,  et  non  attendere,  ut  per  se  noium  est :  nann 
cum  primum  mens  vagari  incipit,  orare  desinii.  Ita- 
que  Bola  vocalis  oratio  est,  quae  attentione  carere 
poiest,  dum  cogiutione  ad  aiia  defluente,  lingua  dat 
aine  mente  sonum. 


m  DE  CGENOBIORUM  INSTIT.  Ufi.  U 

ne  velat  otiosis  ▼aleat  somnas  irrepere.  Slcat  enim  A 
nuUum  ferme  ab  eis  otli  tempus  excipitur,  ita  nec 
meditationi  quidem  spiriiali  finis  imponilur.  Nsm 
pariter  exercenies  corporls  animeque  virtutes,  ex- 
terioris  bominis  stipendia  cum  emolumentis  interio- 
ris  exsquanl»  lubricis  motibus  cordis  et  fluctuationi 
cogiutionum  instabili ,  operum  pondera ,  velut 
qdsmdam  tenacem,  atque  immobilemancboram  prae- 
fi^eDies»  cai  volubilitas  ac  perrsgatio  cordis  innexa 
inlra  cell»  claustra,  veiut  in  portu  fidissimo  Taieat 
contineri ;  atque  ita  spiritali  mediiaiioni  tantum, 
etcustodke  cogitationoro  intenta,  non  modo  ad  con- 
sensom  pray»  cajusque  soggestioiiis  perYigiiem 
roentem  corruere  non  sinat,  verum  etiam  ab  omni 
superflaa,  oliosaque  cogitaiione  custodiat ;  ita  ut 
quid  ex  quo  peadeat,  baud  facile  possit  a  quoqaam  B 
discerni,  id  est,  otnim  propier  mediiationem  spiri- 
uilem  inces«abile  roanoum  opus  exerceani,  an 
propto' operis  jiigiuiem  um  praeciarum  spiritas 
profectum,  scientiaeqae  lumen  acquirant. 


CAPOT  XV. 

Qm  lege  fHOde$tice  post  orationum  fmmm  unusquit" 
que  ad  $uam  eellutam  redeal,  et  cui  tubdatur  incre' 
pationi  is  qui  atiter  feeerit, 

Finitis  itaque  psalmis,  et  qaotidiana  congrega- 

lioDe,  sicut  soperius  commemoravirous,  absolala, 

■Duliaseorum  tel  ad  modicumsub8isiere,aut  sermo* 

cinariaodet  cum  altero:  sed  ne  quidem  per  toium 

diei  spaiiom  e  ceila  sua  progredi,  aut  deserere  opus 

quod  in  ea  aolitus  est  exercere,  praesumii,  nisi  forte 

cam  foerint  ad  offldam  necessarii  cojusque  operis  G 


-  DE  N0GT0RNI3  ORATIONIBUS.  M 

evocaii.  Quod  i(a  explent  fores  egressi,  at  nulla  in* 
ter  eos  sermocinatio  penitus  conseratur.  Sedaic  unas- 
quisque  opus  exsequitur  injunctum,  ot  psalmum  vel 
scripinram  quamlibet  memoriter  recensendo,  noo 
solum  conspirationl  noxiae,  ye\  consiliis  pravis,  sed 
uec  otiosis  quidem  colloquiis,  ullam  copiam  vel 
tempas  impartiai,oris  pariter  et  cordis  officio  ia 
meditatione  spiriuli  Jugiter  occupaio.  ^  Summa  nam- 
que  obseryantia  custodilur,  ne  quisquam  cum  alio» 
ac  praecipue  Juniores  [A/.  juniorej,  Tel  ad  punctum 
temporis  pariter  sabstitisse,  aut  uspiam  secessisse, 
Tel  manus  suas  inyicem  lenuisse  deprebendantur.  Si 
qui  tero  conlra  bujus  regula»  dlsciplinam ,  repertl 
faerint  aliqaid  ex  his  quae  interdicla  sunt,  admisisse, 
at  contumaces,  ac  praeyaricalores  mandaiorum,  non 
levis  culpae  rei  pronuntiati,  suspicione  etiam  conja- 
rAtionis,  prayiqoeconsilil  carerenon  poienint.  Quam 
culpam  nisi  in  uniim  cunciis  frairibus  congregaiis 
publica  diluerint  poanitentia,  oratiooi  fratrum  nullus 
eomm  interesse  permiititur. 

CAPUT  XYI. 

Quod  ttutti  orare  cum  ilto,  qui  fuerii  ab  oratione     < 
mip^tiiiis ,  ticeat. 

Sane  si  qois  pro  admisso  quolibet  dellcto  fueriC 

ab  oratione  suspensus,  nullus  cam  eo  prorsus  oran- 

di  habet  licentiam,  anteqoam  «  submissa  in  terram 

pcenitentia ,  reconciliatio  ejus ,  et  admissi  yenia  co- 

rani  fratribos  cunctis,  publice  fuerit  ab  abbate  coo- 

cessa.  Ob  boc  namqoe  lali  obsenranlia  semetipsos 

ab  orationis  ejus  consortio  segregant,  aique  se^^i:* 

nunt,  quod  ^  credunt  eum  qoi  ab  oratlone  suspeinti- 


ALARDI  GAZiEI  COMIIENTARIUS. 


*  Exemplum  religiosse  modesli»  et  silentii  in  ora- 
lorio,  io  cella,  in  clauslro,  dormilorio^  de  quo  plura 
dicemos  CoUaiione  44. 

^  Prudeotissime  id  constitutum  et  observalom ; 
quod  et  Angelus  S.  Pachomio  diciayit  in  haec  verba : 
AdatieriutceUamintrare  nullueattdeat.  Idem  etiam  D. 
Beiiedictiis  observari  voluit,  iil  ne  quit  frater  ad  fra» 
trem  jungatur  horis  ineompetentibut :  Cujusmodi  sunl 
bors,  quibus  lectioni,  aut  labori  manaum  fratres 
debentiocumbere,  ait  Turrecrematus.  £odem  vero 
specut,  ne  quis  olficinas  operariorum  ingredi  audeat 
ab!>que  liceniia ;  praeierquam  ii  qui  hujusmodi  offi- 
cinis,  operisque  sunt  prxfecti.  Qua  de  re  D.  Basi- 
lus iia  sanxit :  Si  qui$ importune  venit  in  cutinam^ 
aui  in  cetlarium^  exceptit  detigtiatie,  aut  hi$  qui  disci' 
ptinte  hujut  orditnt  curam  gerunt,  careat  benedictione. 
£i  S.  Pacbomios  Basilio  pene  coaeuneus  :  Ad  offi» 
dnos,  inquii,  dtva^samiii  artium  toii  pergunt  prmpO" 
stlt,  ifl  auipiant  quod  necettarium  ett, 

*"  Eadem  utitur  phrasi  llb.  m  capite  7.  Et  qnalis 
ea  foerit  pmailOMiia,  declarai  lib.  ly  cap.  16  his 
^erbis :  CtiRctis  in  tynaxi  fratribut  congregatit  tamdiu 
protlraiut  in  terram  veniam  postulabit ,  donec  oratiO' 
num  aotemnitat  contummetur;  impetraturut  eam,  cum 
jussus  pi^ii  Abbatis  judicio  de  solo  swrgere.  Simllia 
nabet  D.  Benedictus  cap.  iS  et  44  Regulae. 

^  Soapensum  ab  oratione  pro  excommanicato 
Lic  accipi  satis  evideni  esi.  Tradi  enim  SaUn»  se- 
cundum  senlentiam  Apostoli  is  diciiur  ( 1  Cor,  ▼), 
qui  a  eorpore  Chrisii,  id  esi,  Ecclesia ,  praescindi- 
tur,  et  a  communione  fidelium  excludiiur :  ae  per 
hoc  pMOiesUti  et  lyrannidi  diaboli  quodammodo  re- 
iinqoilor;  slcot  Ecclesia  baereticos  convictos  pote« 
suti  saecalari  relinquit.  Unde  Aogastinos :  Omnis 

Patbol.  XLIX. 


Christianus,  \nqml ,  qui  a  sacerdotibus  oxcommuni'^ 
catur,  Satance  traditur :  quomodo  f  quia  extra  Eccte-» 
tiam  diabolus  est;  sicut  in  Eectesia  Chrittus;  ac  per 
hoc  quasi  Satance  traditur,  jjfnt  ab  Ecctesiastica  co/ri- 
munione  removetur.  Unde  illos  quos  tunc  ApoJitotus 
Satan(P  esse  traditos  prcedicat,  excommunicalot  n  se 
ette  demonttrat  ( I  Cor,  i  et  v).  Haec  Augustiuus  {De 
verb,  Apost,  termo  68).  Suspensi  iiaque  ab  oratione 
censebantur  excommunicati,  ac  proinde  Satanae  tra^ 
diti.  Quo  eiiam  modo  D.  Benedictus  iiunc  Cassiani 
locum,  nt  opinor,  imiiatus  (Cap,  24,  25  et  44),  duas 
suspensionis  specles  roagis  aistincte  expressit ;  alte- 
ram  pro  culpis  gravioribus ,  qua  suspenditur  quis  a 
mensa  siroul,  et  ab  oratione :  quod  idein  esse  decla- 
rat ,  ac  excommunicari  et  tradi  Satanae  secundum 
terribiiem  Apostoli  sententiam  ;  alteram  pro  levio- 
ribus  culpis ,  a  mensae  tanturomodo  participatione. 
Porro  cum  illiusmodi  suspensionis,  sive  excommu" 
*i  nicationis  pcena  secondum  evangelicam  doctrinam 
^  nemini  infligenda  sit,  nisi  qui  Ecclesiam  audire  no- 
luerit  (Matth.  xviii) :  ac  proinde  nemo  excommuni* 
caiidus  ob  (|uamcumque  culpam  graviorem,  et  mor- 
tiferam ,  nisi  ei  conjunctuni  sit  inobedientlae  pec- 
catum,  quo  quis  nolit  audire  Ecclesiam,  id  est,  ob- 
temperare  Ecclesiae,  seu  prielato  ecclesiasiicoltfgiti. 
me  praecipienti  :  par  est  existimare  nemmem  fra- 
trum  sicab  illis  patribus  fuisse  ab  oraiione  suspen* 
aum ,  sive  excommunicatum  ( illa  nimirum  0x00107 
municatione,  quam  majorem  alstinctionis  causa  no- 
minamos);  nisi  gravioris  culpae  reus  judicatus ,  eam 
Umen  regulari,  et  suiou  pceniteniia,  etsatisfaciiono 
diluere,  ui  ait  Auctor,  ac  emendare  recusaret.  Tunc 
enim  demum  censebaiur  ab  oratione,  et  oratorio,  ei 
officiis  divinis  sospensas;  ut  nec  ipsi  cum  aliiS| 


w 


lOANNIS  GASSIANl 


m 


Uir,  eecnndiii^  Apostoli  senteoiiain  traidi  Satanae : 
^  Usi  n^  jorationi  ejiiB ,  antequan  recipiaiur  a  ae* 
nlor^  inpiHi&i^^rata  pietate  perinotus ,  communica- 
l^  pr«ftU9Bpserjit,  corapliceoi  ae  damnatlonis  eius 
efficiat^  ffadeae  ^qlicet  semelipsum  yoluotarie  Sa- 
tonae,  .evi  ill^  pro  sui  reatus  emeodatione  fuera)  dle- 
piita^9Si  in  fo  vel  maiime  graTius  crAmen  incur' 
tm^i  (ii>pd  cum  illo  se  vel  confabjiilationis»  vel  ora« 
ij^i#  ij^qauniQne  misceodo ,  majorem  ilii  generet 
]M<DtsM^ee  Comitem,  lel  contumaciain  dfeiioqueotis  io 

ALARfH  GASj£t 

ttcc  alits  feum  ipso  comtauneirt  orationem  facere  II- 
^fet.  Proiiide  »\e  eipolit  debel  cap.  25  Regula  D. 
B^dicli»  uIm  diciiur:  1$  autem  frater,  qui  gravioTi$ 
tulptB  noxa  ienetwr^  guspendaiur  a  nien$a  $imul  et  ab 
bratorio  :  nutlu$  ei  fratrum  jungatur  in  uilo  con$ortio, 
eic.  Nam  si  de  vera ,  ei  Ecciesiaslica  excommunica- 
ttooiSt  aui  suspieosionis  censura  bic  agatur,  sjcuti 

Sane  indicant  verba  sequenlia  :  Persi$ten$  in  pceni- 
ntice  luclu,  $ciens  iltam  terribilem  Apostoli  ^enten- 
ffttm  dicenth  i  Tr&dHum  hujutmodi  Saiante ,  in  inte- 
fiium  carni$,  etc.  Necesse  esi  gravioris  oilpae  nomine 
Ipsam  inobedientiam ,  sive  conlumaciam  inielligi, 
qu»  vel  sola  ad  inhigendam  exconnnunicationem 
sufllcti;  ut  miiDifesle  iodicat  cap.  ^  dicens  :  Si  fKt< 
frater  contumax ,  aui  inobedien$  ^  uut  $uperbu$,  aut 
murmurane^  vel  in  atiquo  ccntrariu$  escitten^  $anclm 
Regulce ,  et  prmcepti$ ;  $i  $eniorum  contemptor  reper- 
m  fuerit ,  ftic$ecundum  Domini  no$tri  prcsceptum  ad- 
moneatur  $emel ,  etc,  «ut  cerle  culpam  gravioremi 
CK  mortiferam,  cui  inobedientia  accesserit,  vei  coo- 
Joncla  sit.  Ncque  tameii  requiritur,  iii  culpa  sii  ex  se, 
.  stve  ex  genere  suo  mortalis;  sed  sufflcii  lU  talls  sii, 
^  ex  sola  vi  pr^cepti  el  Inblbiiioiiis;  rei  gravitate, 
el  juf4a  .eausa  H  sua4enie»  aut  permitiente.  Quan- 
dorumque  enim  sive  a  lege,  sive  ab  homiiie  sub 
poena  excommunicalionis  aliquid  legitiihe  praecipi- 
tur,  aut  prohibeiur,  inieliigitur  peccatum  inortale 
esse  tali  prscepto,  aut  prohibiiioni  non  obedire; 
etiamsi  ejus  transgressio  alias,  et  secundum  se  non 
esset  morlalis.  Uiiide  sumendum  judicium  de  illis 
ciilpis,  quas  superiori  capite  Auctor  commemorat, 
aiiisque  simiiibus.  Atqui  ex  hujus  loci  argumento 
colligere  licet  duo  veiuti  corollaria  sciiu ,  el  notaiu 
digna.  Primum  abbates »  aliosque  monasteriorum 
praefectos  babere  potesiatem  susj^ndendi  suos  mo- 
liachos,  non  solum  ab  oraiione,  id  est ,  ab  ofliciis 
divinis »  et  externo  convictu ,  et  consortio  frairum; 
verum  etiam  prxcidendi  a  corpore  Ghrisii,  quod 
(BSt  Ecclesia,  et  tradendi  Sataiioe  :  quain  merito  vo- 
l^at  D.  Benedictus  terribilem  $enteniiam  ( Cap,  25); 
quia  non  solum  externa  privat  cominunicatione;  sed 
animain  baud  dubie  aiiingit,  quam  diaboli  tynmnidi 
subjicit,  etobnoxiam  reddit;  ut  meriio  dicatur  ju- 
mentuin ,  aut  mancipium  diaboli»  Secundo  observa 
antiquum  monastics  disciplinae  vigorem ,  et  rigo- 
l^em ,  quo  solebant  Interdum  monachi  coutumaces 
atjspendi  ab  oratione,  id  est^  excommunicari  a  suis 
Sibbatibus,  et  superioribus,  iicet  fortasse  non  sacer- 
dotibus;  bujusmodi  enim  faculiatem  in  monacbos 
sibi  subditos  habere  possunt  et  habent  abbaies, 
eliam  non  benedicti,  nec  preshyteri;  modo  legitime 
insiituli,  ei  confirmati.  Verum  de  his  saiis. 

*  Tides  antiquuin  vigorem  disciplinx ,  ei  censur» 
ecclesiaslicqe  etiam  apud  veleres  et  Orientales  mo- 
nachos  observatum.  Ooa  de  re  exstant  canones  ali- 
quot  apud  Craiianum  il,  q.  3,  ac  praecipue  canon 
undecimus  Apostolorum,  quem  Pabianus  papa  epist. 
1  ciiat  iii  ba.'C  vert)a  :  Sic  apo$ioli  $tatuerunt  dtcen- 
tes :  Et  $i  qui$  cum  excornmunicatie^  aver$ando  Regu- 
ta$,  $cienter^  $altem  in  aomo  (id  est,  sub  eodem  te- 
cio,  ait  Glosba)  iocutu$  fuerit ,  vel  oraveril;  ille  com- 
tnunione  privetur^  Gui  siniilis  est  canoo  sub  oomiae 


A  pcjus  enolriat.  Peroiciosum  namque  solatiom  tri- 
boena,  cor  ^us  magis  ac  magia  faciet  indurari,  nec 
humiiiari  eum  sioet  ob  qood  fuerat  segregatos;  el 
per  hoc,  vel  iocrepationem  senioris  ooo  magni  pen 
dere,  vel  dissimuiaoter  de  satisfactiooe  et  venia  co- 
gitare. 

GAPUT  XVD. 

Quod  i$  qui  ad  orationem  ex$u$citat,  hora  $o^ita 

debeat  eo$  commonere. 

^  h  autem  »  coi  religiosi  cooveotus  commonltio » 

GOHMGNTARHIS. 
laidori  a  Gratiano  et  a  Smarag#o  eltalos  (11  ^.  5, 
cap.  Cumescommumcatio).  Hoc  igitiir  aanoloriim  P«' 

Irum  institutom,  vetejrum  eti:tm  monachorum  exem- 
plo  confirmaium  merito  b.  Benedictus  suae  Regulje 
ascribendum  duxit.  Nam  cap.  26  ila  staiiiit :  Si  qu($ 
fraur  prm$urof$€rit ,  •ini;  $u$$ione  olttats  (fairi  ex- 
communicalo  quolibet  modoeejungere^  out  loqui  cum 

B  eOf  aut  mandatum  ei  dirigere;  $imilem  tortialur  excom- 
municat\oni$  vindictam,  Ubi  nolandum ,  ali  Turre- 
crenMCiis,  qvod  S.  Pater  noo  loqvitur  de  iliicita  illa 
participatione  cum  excoouounicaio  iii  eodem  crimi- 
ne,  propler  quod  est  excommunicaius ;  dando  ei 
consilium,  auxiiium,  vet  favorem  :  qaia  talis  parti- 
cipans  ipso  faclo  secundum  jura  incurrit  eamdem 
seiitentiam ;  secundum  quod  habeiur  in  capiiulo 
Nuprr,  de  senteni.  excom.  Sed  loquitur  de  pariici- 
patione  in  loquendo ,  vel  comedendo ,  vel  seciini 
orando;  quae  cuin  flt  contra  maniresiam  prohibltiu- 
nem  Superioris ,  lamquam  peccaiom  morule  ioter 
graviores  colpas  connumeratur;  el  per  consequens 
simili  vindicla  venii  ferienda.  Ideo  S.  Paier  ait, 
quod  $imilem  $oriiatur  excommunicationi$  vindictam. 
Uaec  iile,  nianifeate  indieaos  aecuodom  aienlem  D. 
Beiiedicti  ooo  esse  staiim  excommunicaium  (ma- 
jore  scilicei  excomnibnicatione  :  nam  de  minore  hic 
non  agitur)  qui  cum  fraire  excommunicaio  commii- 

Q  nicat,  collO(|uendo,comedendo,  aiit  orando :  sed  esse 
ekcommunicatione  dignuin.  At  ex  Caasiano  satia 
apparet  apud  illos  monachos  lege,  aut  statuto  cau- 
tum  fuisse,  aut  consuetudine  introduciiim ;  ut  qui 
fratri  excommunicato  in  oraiione,  aut  oflicils  divi- 
nis  communicaret ,  eo  ipso  eamdem  excommunica- 
lionis  poenam  incurrisse  censeretur.  Esi  praelerea 
advertendum  bic  supponi  praesumplionem.  (um  apud 
Gassianum,  luin  apud  D.  Bcnedictum,  Si  pnE^um- 
p$erit,  inquiunt;  qua  parte  excipitur  ignorantia  ex- 
cusabilis.  Est  enim  consoiatorius  in  Sexio  Ganon 
Bonifacii  papae  :  Vt  animarum  pericuti$  obvieiur; 
$entenlii$  per  $tatuta  quorumcunUiue  Ordinariorum 
prolati$  tigari  notumu$  tgnorante$  :  dum  tamen  eorum 
ignorantia  cra$$a  nonluerit,  aut  $ttpina  (DeCon$tit. 
cap.  2).  Excipiuniur  ei  altae  causae  legitimae ,  aut  li- 
citae  communicaiionis  cum  excommunicato  extra 
divina  a  Jure  concessa,  el  vulgato  illo  versiculo  si- 
mui  cum  ignorantia  comprehens» : 

|v         UUle,  lex,  liumUe,  res  igoorata,  aecesae. 

De  quibus  videndi  sunt ,  qui  de  casibus  conscien- 
Uaf  periractaut. 

i>  Id  esi,  qui  cnram  habet  excilandi,  aut  convo^ 
Cdndi  fraires  ad  oflicium  nocturnum  ,  ut  soleiit  in 
quibusdamcoenobiis  diaconi.Conferendum  eiiam  lioc 
caput  cum  cap.  47  Begulae  D.  Benedicti,  cui  tUulus, 
De  hignificanda  horaoperis  Dei^  ubi  ei  Smaragdus 
abbas  similem  cujusdam  aniiqul  Patrls  consiitutio- 
nem  refert  his  verbis  :  ltora$  ad  cur$um  procurare 
juxta  di$pen$ationem  abbatit  debet^  cuicumque  ordi- 
natum  fuerit ,  id  e$t ,  qui  mente  $oltteita  et  tmpigra  ad 
hoc  opu$  idonetu  fueril  inventus  :  ut  opu$  pei  non 
tardetur  :  qui  non  qua  hora  iUi  tibitum  fuerit  fratree 
ad  vigilias  $u$citare  praisumat;  scd  $ic  totamcongrega- 
tionemad  of^ium  orationis  invitet;  ne  inutroque  inM- 


199  DE  G(ENOBIORUM  INSTIT.  LIB.  U.—  DE  H0GT6RN1S  ORATlONlBDS.  ||0 

Tftl  ifMMOI  cort  connmiuitiir,  non  pa88im«  ut  libi-  A  diatur  honro;  vel  eamdem  dormitunis,  atque  festi- 


tm  eH «  nee  prout  nocte  fuerit  expergefactus ,  aut 
opportiiiiiUB  ewn  somni  proprii  seu  iiisomnii  coar- 
cUTerit,  fratres  etiaro  ad  quotidianas  vigilias  exsu- 
Kiiare  praeaumit.  Sed  quamvis  eum  coosuetudo 
dtntarna,  bora  aolita  evigitare  compeliat»  lamen  tol- 
lidlfti  fnifutMrqoe  ifeellartt»  cursu  praMtiiulum 
cofigregaiioRis  lempm  etptorans,  ai  oraiionwii  cot 
inTittt  ofEeittmy  ne  in  utroque  ikiTBniatur  incautus, 
aiTel  oppreaeus  somno  suiutam  noctis  transgre- 


nus  ad  somnum  anticipet,  et  tion  latil  orBclo  spiri- 
tali ,  vel  quieti  omnium  deservl^se,  qotkii  requiei 
sO»  satisfecisse  credaiur. 

CAPUT  XVIlt. 
fludd  a  impefA  Sabbaii  u$tfue  ad  vetperam  dUi 

DomniaB  genua  mn  (Uctaniur. 
Hot  qnoque  nosse  debemos,  •  a  Tespera  sabbati, 
qo^  lucescit  in  diem  dominicum  ^  usque  ad  Yespo  * 
nm  sequentem  tpud  iEgypttos  >>  genut  non  euf- 


ALAltBI  KAUEI  dlMMBltARlDS. 


matur  incautui :  id  esr,  ns  mI  oppreitiM  gomno  stetii- 
tam  noctU  tranuat  horam;  vel  eximdem  feetinui  anti- 
ctpef.  Haec  ille.  Sed  ne  quid  bic  praetereat,  quod  ad 
jnniorum  instroctionem  ,  ei  nostri  institoii  eiucida- 
tionem  pertinere  Tideatur;  libet  etitm  iiiud  adderct 
quod  in  c.  11  ejusdem  Regul»  habetur  siugulare,  et 


ns^  ttd  obmvandum  indiemfms  jejunia ;  neque  ad 
exorandum  Deum  genua  suecidamus  :  $ed  sicut  domi' 
nica  solemut  facere,  erecti  et  feriati  Besurrectionem 
Domini  celebramus'.  S.  Uleronytnus  in  Dialogo  ad- 
versus  Luci/erianos  :  Die  dominico »  et  per  omnem 
Pentecotten  nec  ae  geniculis  adorare,  et  jejunia  solve" 


ad  boc  idero  arguinentum  spectans.  Ibi  \>oniqu^m  d  re,  multaqne  dlia,  quce  stripta  non  sunt ,  raiionabilis 

c  fi«.^-M  Ai. :.  -...i;.«.-:-:i:«.   t.i^..  ^fn.:..^      ,|||  o*«rtwlio  viwdieamt  {Cap.  A).  idem  iii  proeemin 

epist.  ad  Epbesios  :  Permanmt  Paulus  Ephesi  usque 
ad  Pentecoslen,  tempus  tcetitice  atque  victorice,  quo 
non  fleclimus  genua,  nec  curvamur  in  terram;  sed  cum 
Domino  surgentes  ad  offt  sutioiiimur.  Denitfoe  Aio- 
xandcr  lil  pontifex  haec  in  sua  Decretali  :  Diebus 
imem  dominicis,  et  aliis  priBcipuis  festivitaiibus ,  sive 
inter  Pascha  et  Pentecosten,  genuum  /texio  nequaquam 
debet  fieri;  nisi  atiquis  ex  devotione  id  velit  facere  in 
secreto  (Lib.  ii  Decretal.  c.  Quoniam).  Ilujus  porro 
iostiluiionis  et  coiistietndinis  causam  et  rationem 
plenius  explicai  auctor  jtle,  gui  apud  Jusiinum  ad 
haec  iiilerrogaia  re^pnnail :  5t  genuum  incurvatio  in 
precationibus  magis  peccalores  Deo  commendat,  quam 
si  stantes  orent ,  wagisque  ea  res  divinam  permovet 
misericordiam;  quapropter  diebus  dominicis,  et  a  Pas- 
chm  feriis  ad  Penieco&ten  usque  precantes  genua  uon 
fiectunt  f  Undt  etiam  in  Ecclesia  talii  consuetudo  f 


S.  Paier  N.  disposuil  qualiter  Tigiliae,  id  est,  officiuro 
toeiurnum  diebus  dominicis  peragatur,  subdit :  Qui 
ordo  vigiliarum  omni  tempore  tam  cestatis^  quam  hye- 
mis eequaliterin  die dominicoteneaur; nisi  forte  {quod 
ahsU)  tardius  surgatur :  ei  tune  atiqnid  breviandnm  est 
de  lectimubus  ^  aut  responsorUs.  Quod  tamen  omnino 
eaveatur^  ne  proveniat.  Quod  si  eontigerit,  digne  Inde 
satisfaciai  Beo  tac  oraloriOf  per  cujus  %d  evenerit  negle- 
etum.  UIm  T«rreereinatu$  etponens  quomodo  aliauid 
breTiandtttl  de  ieaionibus,  aui  responsoriis  :  Non 
qndem^  iHquil,  m  aiuitero ;  fKta  semper  duodecim  di- 
cendm  eunt;  sed  in  quantilate :  ut  breiHores  dicantur, 
quam  debeteni  :  bremtas  aaiem  respontioriorum  non  est 
aeeipienda  in  numero  :  ut  dicanlur  pauciora ,  quam 
iuodecsm  ;  aut  in  quantitate,  ut  dicantiir  breviora,  ud 
fuoad  notam  aecipienda  est ;  ui  dicantur  exfeditiust 
nota  breviori, 

Utnc  pbrasim  muiuatus  est  aocKH'  ex  Maiihaei 


xxTiii  capite :  Signifleatque  v^peram,  qu»  diem  do-  q  Respondei  deinde  auctor  ille  :  Quia  utriusque  nos 
^;.:^.»  s»..^ui«  «»i««^:i  .  ««^  «^..«..  ..^»....11:      eonvenil  jugem  obtinere  memon/im,  et  ipsius  per  pec» 

caium  iapsus  nostri ,  et  gratim  Christi  Domini  nostri^ 
per  quam  a  iapsu  resurreximus.  Ea  propier  genuum 
per  tex  dies  biclinatio  symboium  et  nola  est  iapsus  per 
peccata  nostra  :  quod  vero  die  duminico  genua  non 
flectimus,  signum  est  et  designatio  Resurrectionis,  per 
quam  graiia  Christi  a  peccatis  et  a  morte  liberati  su- 
mus.  A  temporibus  auiem  apostoiorum  taUs  eonsuetu- 
do  accepit  initium,  prout  ait  B.  Irenoeus  martyr^  et 
episcopus  Lugduuensis  in  lib.  de  Paschate,  ubi  quoque 
meniionem  facit  Pentecostes ,  in  qua  genua  non  infie' 
etimus ,  quoniam  pari  est  cum  die  Dominico  potestate 
{Justin*  in  qwBst.  4, 115.  Yide  Turrecrematum  in  i7- 
lum  Canonem  Quoniam,  De  Consecr.  dist,  5).  Haec 
apud  Juslinuin.  In  eamdem  senientiam  Rabanus  de 
hujus  Quinquagesim» ,  quam  Paschalem  vocat,  pe- 
culiari  ritu  et  praerogativa,  iia  scribit :  /(/circo,  in- 
qttit ,  totius  QtUnquagesimm  dies  post  Domitd  Resur^ 
rectionemy  resoluta  poenitentia,  in  soia  imtitia  ceiebran- 


iianiediate  ajitecedii :  quo  sensu  nonnulii 
lie  interpmtanlur  lueescere  in  primam  sabbaii ,  ut 
Idtm  tit,  tc  in  diem  dominieiiffi  proxime  seqoen- 
Vem  iaellntri  {W^ifrid.  de  Reb.Euue,  cap.  t5.  Ama" 
tar.it*.  icop.  96). 

k  Hic  priinttm  observt  tnliqttum  ritum  cunrandi, 
seu  ieolendi  geniu  certit  temptribus  in  ofliciis  ec- 
eiesittileis :  Ci|us  etiam  meminil  D.  Benedictus  cap. 
50  Regiiix.  Duo  aatem  tempora  bic  designantur; 
quibos  genna  non  fleciunlor;  primum,  ut  Auctor 
Itqnitur,  a  vespera  sabbati ,  ^ims  iuceseit  in  diem  do- 
mimeutnf  usqne  in  Tcspertm  sequentem;  quod  coin- 
moniier  dicimos  a  priniis  Yesperis  usque  ad  secun- 
ias  Yetperas  cujuslibet  Dominicae ;  vei,  si  malis ,  in 
vesperam  diei  Dominicae,  ui  comprebendatur  eliam 
Cottpletorium  seeundum  ,  totis  Quinquagesimm  die- 
bue^  4|Md  Tuigo  dicimus,  toto  tempore  Paschali,  lioc 
cst4  n  Ptsehate  ttsqne  ad  Pentecosten,  quod  hic 
Quin4|ujigetimt  Toeatur,  ut  aiias  monuimus  {Cap.  6 


Mutgetlmt  Toeatur,  ut  allas  monuimus  1  tap.  0      recttonemyresotutapmnttentia,  tn  soialmtHm  ceiebran- 
rnl.  Qiiem  ritom  eommnniter  omni])us  Cnrisiia-  s)  tur^  oropter  (iguram  futurm  resurrectionis;  ubi  jam 


nia  ttliai  nsitatum  fuisse  scribit  Tertullianus  lib.  de 
GoroBt  toilitis  cap.  5  :  Die  domimcoy  inquit,  nefas 
dacimum  de  genieuiis  adorare ;  eadem  immunitate  a 
ik  Pasehm  m  Pentecosten  ueque  gaudemus.  In  con- 
cilio  itea  Nicaeno  ctn.  20  in  Tulgttis  exemplarfibus, 
Tci  29  nec.  Tiirrianttm,  stiiciium  fnit  in  aominico 
iie,  et  fn  fpsis  diebns  Pentecoslet,  siTe  Qninqutge- 
simae  Paseiitlis  non  esse  fleetendt  genut  in  orttione, 
sed  cMictot  itt  oBMiibotlocissttniet  orare,  et  incii* 
nari«  Gnn«  itMniam ,  De  consecrtt. ,  dist.  S.  Qiiae 

Sidetti  eonttilatio  totidem  Terbit  exsttt  in  coneilio 
Hbtf  tnensi  ctb.  20.  8.  Ambrosius  serm.  6i  de 
Penleeosie :  8dre,  inqult»  debet  sanctitas  vestra  hanc 
sntetetM  Penteeo%tes  diem  qua  ratione  cnremus ,  vel 
enr  htorum  ^inquaginta  dierum  numero  sit  nobis  ju" 
gl»€t  conlouuKst  /esltinlns  :  iia  M  hoc  omni  tempore 


non  tabory  ud  reqnies  erii  icelitim.  Ideo  his  diebus 
nec  genua  in  oratione  flectuntur;  quiasicut  quidam  SU" 
picntum  ait ,  inftexio  -genuum  pmniUntim  et  iucttu 
indieium  est.  Vnde  etiam  per  omnia  eamdem  in  iiiis 
soiemnitatem^  quam  Domimco  die  eustodimus ,  in  qua 
umjores  nostri  nec  jejunium  agendum ,  nu  genua  esse 
/iectenda  ob  reverenUam  Dominicm  ResurreetioniSf  tra* 
diderum  {Lib.  11  de  Instit.  Cleric^  eap.  4).  Hxc  ille. 
Ex  quibus  iria  coliigl  possunt  buic  Quinquagesimai 
pecbliaria :  quae  tametsi  saiis  nott,  ttmen  non  abs  re 
fuerit  btc  aniiotare.  Primum  toto  boc  teropore  cre- 
berrime  cantatur  et  frequentaiur  Alleluia,  in  signum 
I«iiii£  ct  eisuUaiionis.  De  quo  D.  Benedietos  cap. 
15  Regulse,  et  ibidem  Turrccrematus.  Secundo  non 
fleetnntur  genua  in  ofOciis,  seu  boris  canoniciSi 
ttt  bic  hahctiir,  perinde  ac  si  perpetua  essei  doaii' 


Ili  lOANNIS  CASSIAN!  t« 

^ari;  sed  nec  totis  quidem  Quinquagesim»  diebtis,  A  propositum  est  nobis  causas  tantummodo  breti  nar- 
nec  custodiri  in  eis  jejuniorum  reguiam  :  Quarum     ratione  percurrere,  ne  statutum  modum  volumen 
reruiu  raiio  suo  loco  in  Gollaiionibus  Seniornm,     excedenSi  aut  fastidio  legeutem  oneret,  aut  labore. 
eum  Dominus  jusserit»  exponetur.  {CoUat.  ^.)  Nunc 

ALARDl  GAZiEI  COMMENTARIUS 


nica  aut  festiYitas.  Tertio  non  jejunatur  usque  ad 
vigiliam  Peniecostes,  nisi  ex  devolione;  qua  de  re 
exsunt  canones  apud  Gratianum  dist.  4,  cap.  Po$t 


Poicha.  Sed  de  his  plura  ad  Gollationem  Tigesimam 
primam ,  cui  titulua  :  De  remistione  QuinquageunuB; 
praesertim  cap.  12  et  20. 


LIBER  TERTIUS. 

DE  CANONICO  DIURNARUM  ORATIONUM  ET  PSALMORUM  MODO 


GAPUT  PRIMUM. 


fi  in  prologoi  perfectioneni  iEgypliorum,  et  inimilabi- 


De  nocturno  orationum  et  psalmorum  modo,  qul*     lem  discipllnx  rigorem  honim  insiitotts  moderanles. 


nam  per  iEgyptum  habeatur,  donantc  Deo,  qnantum 
tenuitas  ingenii  nostri  praevaluii,  aibitror  expeditum: 
nunc  de  «  solemniiate  Tertiae,  Sext»,  Nonaeque  ^  se- 
cundum  regulam  monasteriorum  Palsestin»,  yel  Me- 
sopotamiae,  nobis  est  disserendum,  ut  prsfati  snmus 


GAPUT  II. 
Qu&d  apud  jEgyptioM  sire  horarum  diicretione  ner 
totam  diem ,  cum  operii  adjectione  ,  et  orationihus 
jugiter  intittatur  et  psalmi$. 

Apud  illos    (nempe  iEgyptios)  etenim  •  h«c 


ALARDI  GAZiEI  GOMMENTARIUS. 


•  Gur  hic  Primae  inter  horas  ;  sive  solemniiates 
dinrnas  nnn  meminerit,  superius  indicatum  est»  et 
pleniiis  dioeiur  infra,  ad  cap.  4  hujus  libri. 

^  Egil  Auctor  superiore  libro  {Cap.  i)  de  monachls 
iEgypti,  deque  eorum  canonico  nocturnarum  oratio- 
num  ei  p^almorum  modo.  Nunc  de  monachis  Palae* 
stina^  et  Mesopotamiae,  et  eorum  ofliciis  dicere  ag- 
greditur ;  quorum  quidem  monachorum  insiitutor 
fuit  S.  Hilarion,  teste  D.  Hieronymo  in  ejus  Vita  : 
Necdum,  enim^  inquil,  tune  mona$teria  erant  in  Pa- 
kestina ;  nec  qui$quam  monacho$  ante  S.  Hilarionem 
in  Syria  noverat :  iUefundator,  et  eruditor  httju$  con-  p 
ter$ationi»  et  etudii  tit  hac  provincia  fuit.  Habebat  Do-  ^ 
mintti  ie$u$  in  JEgypto  $enem  Antonium,  habebat  in 
Pal(B$tina  Hilarionem  juniorem.  Iiaque  ejus  exemplo 
caperunt  %H  e$$e  innumerabilia  monasleria,  et  omnes 
ad  eum  certatim  concurrere,  ut  coBtestis  vitce  prmcepta 
haurirent :  quod  ilte  cernen$  laudabat  Domini  gratiam^ 
et  ad  profectum  animee  singulo$  cohortabatur  {Soxomen. 
lib.  111, 13;  Caesiodor.  Hi$t,  tripart.  ^ib.  vi  c.  12  et  28). 
Hffic  de  lltlarione  D.  Uieronyntus.  Porro  D.  Rasilius, 
epist.  79,  lestalur  plurimos  in  ^uyplo,  et  Palaeslina, 
in  Syria,  in  Mesopniamia  suo  lempore  monachoft  vi- 
xisse;  qnorum  mores  ac  vitse  rationem  iia  describil: 
Inveni  $ane  muttos  apud  Alexandriam,  nec  paucos  apud 
relinuam  jEgyptitm :  deinde  et  alios  in  Palmstiua,  et 
in  Coslesyria^  et  Me$opoiamia,  quorum  admiratus  sum^ 
tum  in  servanda  diasta  temperantiamj  tum  in  observan" 
dis  taboribus  toleraniinm;  ad  quorum  ob$tupui  precandi 
vigorem,  cum  ob$ervarem  quo  pacto  nec  $ommo  victi^ 
nec  aliqua  alia  naturm  nece$sitate  deflexi  sublimem  sem" 
per  et  invictum  anfmi  sensum  in  fame  ei  siti,  in  frigore  D 
€1  nuditate  $ervarent;  nec  corpori$  rationem  habente$ 
tp<t,  nec  ab  atii$  aliquid  curas  impendi  su$tinenie$  ; 
$ed  quasi  in  aliena  carne  degerent^  ip$o  opere  o^ten" 
dente$  quid  sit  in  rebu$  hujus  vitas  peregrinum  e$$e,  et 
conver$ationem  in  coslie  habere.  Haec  Basilios.  Quibus 
consenianea  de  eisdein  monachis  Palaestins  scribit 
Sozomenus,  lib.  vi  Historise  cap.  32,  eorumque  com- 
plures  sanciitate  celehriores  nominatim  recenset. 
£sji  autem  Palxstina  ea  Syriffi  regio,  quae  Hebraeis 
dicitur  Philisiiim,  ad  Occidentem  Judaese  sita,  et  ad 
mare  Mediierraneum  pertingens,  ut  refert  Josephug 
lib.  I  Anti.  cap.  12.  Me6opolanii:i  vero  majoris  Asi.f, 
Syriaeque  pars,  regio  est  Inter  Babyloniam,  et  Ara- 
biam,  et  inter  duos  clarissimos  amnes ,  Tigriin  et 
Euphralem  sita.  Unde  et  nomen  accepii,  quasi  m^coc 
irou^j  et  Hebraic^  Aram  Naharim,  id  est,  Syria 


fluviorum ;  celebris  adventu  patriarcbae  Abrah» « 
quiiido  fugit  de  Ur  Ghaldaeorum,  ibique  mansit  in 
Haram,  sive  Gliaram,  donec  Dei  Jussu  in  Palaestlnam 
peregrinatus  est  (P/tn.  iib.  v,  cap.  12  et  13;  Genes. 
XXIV,  Deuter.  xxiii,  Jud.  m). 

^  UfGcia,  inquam,  Ganonica,  nempe  Tertiae,  Sextae, 
Nonae,  ut  ex  praecedenti  capite  liquet.  Qiiid  ergo, 
inquies ,  licet  oftlcia ,  seu  preces  canonicas  aliud 
ageiido  celebrare,  aut  recitare ;  et  reciiando,  aliud 
agere?Traciat  banc  quaesiionem  Navarni&  lib.  de 
Orai.  et  Horis  Ganonicis  cap.  13  (iVitm.  47  et  $eq.; 
lib.  II,  c.  14).  Ubi  inter  alia  etlam  hoc  exempluin 
monacborum  iEi^ypiiorum  in  partem  afliriiiantem 
profert,  qui  noii  solum  privatas,  et  spontaiieas  ora* 
liones,  de  quibus  superiore  libro  actuiu  est;  sed 
eiiam  olficla,  sivehoras  canonicas,  Teriiam,  Sextam, 
Noiiam  simul  cum  opere  manuali,  seu  iriier  operan* 
dum  priva«im  in  suis  cellnlis  persolvebaiit,  ut  hic 
dicttur.  Ac  primo  quidein  proUleiur  Navarrus  optare 
se,  ct  percupere,  ui  sibi  coniingeret  hanc  adeo  quo- 
tidianain,  ei  lanti  inomenti  guivsiionem  ab  eo  qui 
errare  non  posset  (nenipe  a  Romano  pontifice)  videre 
decisain.  Deinde  aliquot  conclusionibus  rem  totam 
explaiiat,  et  diversas  docioruni  sententias  in  speciem 
pugnanies  concilia:.  Verum  nt  breV^ore  compendio, 
et  quantum  huic  loco  et  nosiro  instiiuto  congruere 
et  sufficere  videatur,  nodura  istuni  dissolvamns,  no- 
tandum  piimo  quapstionem  esse  de  orficio  privatim 
dicendo  ct  recitando,  ut  illi  nionachi  reciiabant,  non 
deeodem  publicedecaniantlo;  nimis  enirn  incongruum 
et  irreligiosum  esset  opera  inanualia  publice  in  ec- 
clesia  tempore  nfficii  diviui  exercere,  nec  de  hoc 
dubitaiur.  UndeS.  Tbomas  (2-2,  q.  187,  art.  3,  in 
Corp.)  serio  admonet  id  quod  Angustinus  dicit  in  iibro 
de  opere  moiiachorum  {Cap.  17) :  Cantica  divina  de- 
cantare  manibu$  operante$  fadle  pessunt^  exemplo 
opificum,  qui  fabutis  tinguas  dant,  cum  tamen  manibus 
ab  opere  non  recedant;  non  posse  intelligi  de  his,  qui 
horas  canonicas  in  ecclesia  decantant :  sed  inteltigi" 
tur^  inquit,  dc  hi$  qui  psalmos  vel  hymnos  dicunt , 
^nast  jirivatas  orationes.  Secundo  notandum  attentio- 
nem  in  horis  canonicis  et  officiis  divinis,  immo  in 
omni  oratione  vocali  posse  esse  multiplicem.  Alia 
enim  est  atteniio  ad  verha,  ut  recle  pronuntientur : 
alia  ad  sensum  verborum,  ut  roentepercipiatur;  alla 
ad  Deum,  ut  verba  orationis  ad  ipsum  diriganlur ; 
alia  denique  ad  rem  ipsam  pro  qua  oramus  (S.  Tham. 
2-2,  q.  83,  0  15;  Cajet.,  ibi;  AM>rius  lib.  x,  c.  2;  Som 


!iS  DE  COBNOBIORUM  INSTIT.  LIB.  111.—  DE  DIURNIS  ORATIONIBUS.  lU 

ofTicia,  quse  Domino  solvere  per  disiinctiones  ho-     rarum   et   temporis    iiiteryalla  cum    admoniliont 

ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


fiff  1«  q.  5,  a.  5;  Leon.  Leti,  lib.  ii,  c.  57) :  qiiaruns 
aiientioniim  una  saltem  requiritur,  et  sufllcit  in  omni 
or:iiione  lam  spontanea,  quAm  debita,  aiit  praecepla. 
Rursus  autPin  unaqaxque  attentio  potest  esse  vel 
aciualis»  vel  virtualis;  confusa,  vei  dtstincta.  Virlua- 
lis  dicllur,  qiiae  ex  prvcedenii  attentlotie  acluali,  seu 
Tolun>ate  ac  proposito  atietidendi  Tim  babet;  exem- 
pli  graiia  :  incipit  quis  psHlmum  recitare,  etin  animo 
habet  aliendere ;  deiiide  Tero  nolens  variis  cogita- 
tionibus  dislrahiiur:  totus  tamen  psalmus  aitenie 
reciuiur ,  Ti  et  Tirtute  primae  illius  TOluniatis,  qua 
Toliiit  attenio  animo  psalmmn  recitare ;  in  ea  enim 
Toluntate  persistere  censetur,  qnamdiu  non  sua  sponie 
disinbiiur,  nec  ab  ea  per  actum  cnntrarium  recedit. 
Tenio  nolaiidiim  actus  exteriores,  seu  opera  externa, 
de  qulbos  bic  agitiir,  triplicis  esse  generis.  Quidam 
enim  acf  uraiani  ac  seriam  attentionem  et  animi  prae- 
sentiam  rei^uirunl,  ut  legere,  scribere,  pingere,  cum 
aiio  colloqui,  aui  loquentem  audire,  et  hujusmodi.  Alii 
nec8ommam,necomnino  nullam,sedmedlocrem,  puta 
surgere  de  lecio,  induere,  aut  exuere  se,  struere  fo- 
cum »  eic. :  alii  denlque  exiguam ,  et  fere  nullun ,  ut 
deambulare.  iter  agere,  colligere  florein,  prospicerein 
hiM^tot,  aut  prata,  etc.  Qaiiiam  autem  actus  $int  hujus, 
tel  aUerius  generit^  non  potest  cerla^  et  generalii  tradi 
reguia^  ideoque  boni  mi  arbitrio  relinquendum ,  cujui 
est  Hon  iantum  naturam  operii  exteriorii^  eed  ettam 
modum  et  habiUtatim  penonas  comtderare.  Poaet 
emm  qmt  induent  veetem  tam  eae  intentus  recitaiioni 
horarum,  ut  omnino  non  peccaret :  et  contra  ita.inten- 
int  etu  deambulationi,  aut  profectioni ,  ut  iie  inten- 
dendo  pronuntiare  horat  peccatum  etut,  salum  vetuaie^ 
ait  NaTarrus.  His  praemissis,  ut  quaestioni  propositae 
pro  foribus  (Vbi  «upra,  num.  50),  ul  dicitur,  occurraro, 
dico  primo :  Primi  generis  actus,  seu  opera  externa 
eertum  esi  orationis  attentioni  repognare :  proinde 
officio  eeclesiaslico  persoWendo  Don  satisfacere,  immo 
leihalem  culpam  admiticre,  qui  inter  legendum  vel 
canendum  hujusmodi  actibus,  sive  operibus^  sciens 
et  Tolens  occupatur.  Nam  Ecclesia  in  concilio  Late- 
ranensi  disiricte  praecipit,  ui  oMcium  divinum  ttudiose 
pariler  H  devote  eelebretur  (Lib.  iii  Decretal,,  tit*  de 
eelebf.  Miss.^  c.  Dolentes).  Ubi  glossa  verbum  ttu- 
diese  ad  offlciom  oris,  id  est,  ad  eitcriorem  pronun- 
tiatiooem  refert;  deeote  ad  officiuni  cordis,  id  est, 
interiorem  animi  aflectionem  et  attentionem.  Aiqui 
constat,  et  experientia  docet  bujusmodi  actibus  om- 
nem  attentionis  debitae  speciem  impediri.  Secundo 
dico:  Aclus  illi,  seu  opera  secundi  generis,quae  me- 
diocrem  saltem  animadTcrsionem  et  curam  exigunt, 
ex  consequenti  eiiam  horarum  atientionl  ita  repu- 
giiant,  ut  ea  salva,  magna  cum  difacultale  reciiari 
possini,  proinde  qui  lales  acius  inter  preces  canoni- 
cas  fecerit,  a  culpa,  saltem  Teniali,  tIx  potest  excu- 
sari.  Hinc  Antonius  censet  clericum,  qui  preces  ho- 
rarias  recitat  Tesiieodo  se,  aut  calceando ,  aut  aliis 
actibus  exterioribus  se  orcupando,  dignum  esse  re- 
prehensione ,  et  tIx  satisfacere  praecepto :  quia  ex 
proposito  immiscei  se  actibus  ab  attentione  averten- 
libns  (II  part.  tit.  9,  c.  3).  At  Cajetanus ,  Soius ,  et 
Navarrus  negant  eum  quidquam,  aut  uon  nisi  leviter, 
peecare :  unde  et  concedunt  praecepto  satisfacere ; 
quoniam  hujusmodi  opera,  cum  sint  levia,  facilia,  et 
consueta,  iion  omnem  prorsus  animi  attentionem 
orationi  neeessariaro  impediunt  et  excludunt;  prae- 
sertim  adhibita  majore  cura,  studio  et  aff^ectn  atten- 
deniil.  Sed  juvai  hic  Soium  de  his  accurate  disseren- 
tem  aadire,  ne  quis  me  putet  a  memetipso  hxc  dicere. 
Nemo,  inquit,  censendus  est  ab  atteniione  ex  profetso 
dtsiroAt,  nisi  hmc  concurrant  :  videlicet,  ut  dum  horas 
pendit^  alio  negotio  occupetur,  quod  tuapie  natura 
orationis  atientioni  advertetur  :  ut  ti  quit,  verbi  gratia^ 
tunc  legat^  aut  teribat^  aut  pingat ,  aut  id  genus  aii" 


A  quid  faeiat ,  ^iiod  attentionem  requkit.  Quare  d  dum 
quis  orat,  manus  lavat^  aut  se  induit ,  aut  aliud  quid  • 
piam  facit ,  quod  non  tantam  animadvertentiam  expo^ 
stulet ;  etsi  contra  orationis  digmtatem  male  facial ,  H 
forsan  venialiter  peccet ;  haud  tamen  eontra  preeceptum 
mortaliter  :  dixerim  (forsan  venialiter)  quoniam  non 
umper  ett  peccatum  :  imo  in  ordine  nostro  prasceptum 
nobit  ett ,  nt  turgentet  e  lecio  officium  B.  Virginit  di" 
camut;  et  ut  antiqua  indirat  dormitorH  dfhposilio^ 
inter  induendum  se  fratres  Ulud  inchoabant :  videlieet 
ut  itiiqua  phantasmata ,  qum  in  ipsa  expergffaetione 
occurrere  solent ,  abigantur.  Rursus  requiritur,  quod 
quialiqwd  faeit,  aut  cogitat^  quod  ab  orationis  aiten" 
tione  exlraneum  esl,  advertat  per  illud  ab  eadem  atten'' 
tione  se  dilabi.  Quare  etti  ultro  et  votuntarie  alia  cogi^ 
tet  (ut  bene  ait  in  tua  tumma  Cajetanui)^  quoutque 
intpiciat  te  dittrahi  ^  semper  reputalur  inadvertenter 
divagari.  Hacc  ille  ( Sotus^  tib.  x  de  Just.  q.  5,  a.  5). 
Quibus  suffragatur  D.  Basilius  homil.  5  In  Julittam 

n  manyrem,  ubi  docet  in  omni  loco,  et  tempore  oran- 
dum,  alqueinter  alia  :  Tunica^  inquit,  induerisf  gra- 
tias  agito  benigno  datori  :  Amidris  palliof  fac  in  te 
augescat  intentior  in  Deum  charitas ,  qui  integumenla 

Situito  larqitus  est,  etc.  Sed  et  S.  Domlnicus,  t^^sie 
jetano  (In.  2-2,  q.  85,  a.  i5),  dixisse  ferturora* 
tionem  attente  a  surgente  e  lecto  pronuniiatam , 
communem ,  ac  salubrem  ad  resistendum  perTcrsis 
cogiiationibus  esse  medicinam.  Adde  quod  sacerdo- 
tibus  sacrificaturis  pra^scribuntur  in  Mi^salibus  qua- 
rumdam  precum  formulai,  quas  pronuntient,  dum 
sacris  Tesiibus  se  induunt;  dum  in  medio  Missae 
manuslavant,  dum  in  fine  ejus  vestes  deponunl : 
sicut  et  episcopis  in  pontificali  praestiiuontur  multi 
psalmi,  quos  dum  Testibus  pontilicalibus  Testiuntur, 
cum  miiiisiris  recitant.  iam  ex  dictis  patet  quid  do 
tertio  genere  actuum  dicendum  sit,  qui  lam  parum 
repugnant  atientioui  horis  etiam  canonicls  debitaa, 
ut  etiam,  nulla  interTeniente  causa,  sine  peccaio  eos 
agendo  reciiari  posslnt,  ut  docet  Itidem  NaTsrrus 

G  (  Vbi  supra  num.  50).  Sic  igilur  de  sanctis  illis  mo- 
nachis  sentiendum  :  nimirum  ofQcia  illa  canonica 
privatim  ab  iliis  fuisse  celebrata,  et  expleta  ctim 
operis  adjectione,  ut  bic  habetur,  id  est,  manibus 
interim  operando;  non  tamen  quibuslibet  operibus, 
sed  ejusmodi,  qu»  attentionem  orationi  debitam 
roinime  impedirent;  et  quibus  ita  assuefacti  erant, 
ut  sine  uUa,  aut  cerle  minima  attentione,  et  consi* 
deratione  peragerent;  qualia  suni,  texerc  sportulas, 
fodere  hortos ,  jacere  semina,  plantare  aot  explan- 
tare  herbas,  sarrire  humum,  areolas  disponere,  et 
alia  a  D.  Hieronymo  commemorata  in  epist.  ad  Rus- 
ticuin  monachum  :  aut  quod  Terisimilius  puto  ,  mo- 
nacbos  illos  officia  cum  operis  adjectione  celebrasse, 
ac  persoWisse ;  non  quod  simul ,  et  pariier  opera- 
rentur,  et  officium  recitarent:  seil  quia  Ticissim,  ac 
successive,  et  per  intervalla  orationem  operi,  cl 
opus  oralioni  subjungerent ;  ut  oratio  operationi,  et 
operatio  orationi  continuo  succederet.  Postrcmo  ad- 

T%  monet  Navarrus ,  quod  hic  praecipue  notandum  est , 
el  ex  dlciis  eiiain  colligitur,  tanto  majori  laude  dl- 
giiam  ( el  certe  Deo  gratiorero,  religiosiorero,  et  frii* 
ctuosiorem)  esse  horarum  recitationem ,  ca^teris 
paribus,  quo  minori  manuum,  pedum,  oculorum, 
aliorumve  sensuum ,  externa  occupatione  peragitur ; 
11/  tnle^ra,  inquit,  ad  eam  simut  fnenle intenti^  juxta 
illud  Redemptorit  nostri  bene  intellectum :  Curn  ora- 
verit ,  intra  in  cubiculum  tuum ,  et  clauso  ottio  ora 
(Matth.  VI ).  Dixit  porro,  cteterit  paribut^  tum  pro- 
pter  exeinplum  illorum  nionachorum ,  de  quibus  hic 
agiiur,  tum  propter  alia  argumenta,  qu»  contra  ob- 
jici  possent  de  reciiatione  horarum  publica,  sive  de 
officiis  divinis  publice  in  Ccclesia  celebrandis ,  quai 
quidem  potiora  sunt  privatiSy  caeteris  paribus,  hoe 


115  J0ANNI8  CiSSlANI  UO 

«eoiniNilMris  kdiginiiir,  pertotumdieispatioinjttgiler  A^  Yoluniarie  Mocnfieabo  i%H  (Pio/.  55):  «(,  voluniwia 
eomoperifadjectione  sponianeecelebranlur.  lu  nam- 
i|Qe  ab  eia  incessanter  operatio  manuum  priTaiim  per 
celiobs  eierceliir,  ut  psaimorum  ^ooque^  tcI  csaie- 


nnm  Scrfpiurarum  meditatio  numquam  penilos 
omittatur»  Cui  preces  et  oraliones  per  singula  mo- 
SMota  miacentesy  to  bis  officiis  qo»  nos  statuto  ten- 
porecelebramus,  totum  dieiiempusabsomunl.  Qoam- 
obrem  eiceptis  Tespertinis  ac  noctumis  congre- 
gatioaibus  nolla  apod  oos  per  diom  publiea  solemni- 
las,  ahsque  ^  die  sabbati  TOl  dominica,  celebraiur, 
in  quibus  hora  tertia  sacrae  comrounfonis  obtentu 
oonTeniuni.  Plis  enim  est  id  quod  incessanter  offer- 
tor,  qoam  quod  per  temporis  interraila  persolTitor ; 
el  *  gratius  est  Toluntarium  munus,  quam  functiones 


orti  vm  beneplacita  stnl  tibi,  Domine  (Piolm.  il8)« 
CAPUT  III. 

Qnod  per  omnem  Orientem  iolemmtat  TerticBt  Sextm, 
vel  Nonat^  trinii  tantum  psalmii  et  orationibue  finia- 
tur  :  et  cur  speeiaUiu  iitii  horii  hmc  ipirxtalia  unt 
oficia  deputata. 

Ilaque  in  PalMtinae ,  toI  Metopoiottiae  monasto- 
riis  ac  totios  Orlentfs ,  supradrctarom  horarum  so- 
lomnitates,  trinis  psalmis  qootldie  finiuntur ;  ul  el 
orationom  assiduiia»  stalotis  tomporibog  fiieo  offe- 
ratur,  et  necessaria  operationis  offlcia  consummafb 
justo  moderamine  spiritalibus  obsequiis,  uullatenos 
Taleant  impediri  :  •  his  enim  Iribus  temporibos 
eliam  Danieiem  prophelam  quoiidie  fenestris  aper- 


qoae  canonica  compulsione  redduntur :  pro  hoc  quo-  B  ii^  in  ccenaculo  preees  Domino  fudisse  cognoscimus 
que  DaTid  gloriosius  aliquid  oxsoltanto,  cum  dicit :      (Dian.  ti).  '  Noo  immoriio  httc  spedaiius*lei»pQra 

ALARDI  GAZiEI  C0MMeNT4RIIiS. 


est ,  part  extstenie  dcTotione,  et  attentione,  aliisque 
circumsiantiis;  licet  majorem  requirant  sensuum 
occupationein. 

■  Id  esl,  pulsn  sItc  sonitu  Superioris,  tcI  aUerius 
ad  opus  Dei ,  seu  officium  divinum  evocaniis  :  de 
quo  etiiim  D.  fienedictus,  cap.  47  Regul»  :  De  ii- 
qnificanda  hora  operii  Dei.  Apnarel  autem  ex  hoc 
loco,  et  muUo  magis  ex  cap.  \i  llb.  iv,  loco  cam- 
|)ana!  qoa  nunc  utimur,  usos  illos  fuisse  pulsu  ad 
dstia  singulorum.  Sic  enim  ibi  legilnr  :  Ciim  ionitum 
pulsantii  oitium ,  ac  diversorum  cetlutai  percutientii 
audierint,  ad  oratlonem  eoi  icilicett  eeu  ad  opm  aH^ 
quod  invitantii ,  certatim  e  eubilibui  unuiquiique  pro- 
rumpit.  At  de  hoc  pnlsn ,  et  de  instrumentis  ,  qulbus 
ad  officium  divinum  convocabantur,  alias  plura  (Flde 
ichoHa  in  Regulam  S.  Paehomii^  a.  2). 

^  Sabbaio,  et  dominico  die  solere  monachos 
•^gypti  solemniter  conTcnire  in  ecclesiam  ad  dlvina 


luntaria  Hla  munora»  id  est,  sponiiinoa,  otprirata 
deTotionis ,  el  supererogationis  officia  Deo  ofero- 
banl ;  ut  ne  puncio  quidem  lemporis  a  Doi  aorTitio 
Tacarent ;  qood  utique  melios ,  el  Deo  gratios  esi , 
quam  solls  offtciis  debttis,  el  pracscrtptis  suo  lem- 
pore  satisfacere :  Plm  euim  at^  inqoit,  id  quod  in- 
ceaanter  offerturf  quam  quod  tcmporic  iniervatio  per^ 
solvitur.  Proiiide  nun  separatur  hic  nionos  Toloiito- 
rium  a  fnnciionibos  canonicia  et  delniis;  sod  sop- 
ponitur  cum  illis  conjoncium.  Qui  enim  facil  opera 
non  imperata,  ex  charilaie,  sicot  oporlet;  facit  eiiatn 
opera,  seu  officia  imperata,  aul  debita  (sicoi  procnl 
dubio  f^ciebanl  illi  monachi)  :  aique  iia  plus  dat , 
quam  ille,  qui  solmn  Imperata,  aul  debita  exsequi- 
lUr.  Inoloduntur  enlm  praecepta  in  c<insiHis,  non 
contra.  Aique  ita  nihil  hinc  eolligi  poiest  conira 
comrounem  doctrinam  de  Toto  ei  opere  quod  ftt  ex 
Toio:  quod  constat,  caBteris  paribus*,  meiiusesso. 


mysteria  celebrands,  et  percipienda,  lum  ei  hoc,  q  Deoque  gralius,  acmagls  meritorium,  quam  si  fierei 


ttim  ex  aliis  Cassiani  locis  manifeste  constsi.  Sed  et 
omnibus  christianis,  praeserlim  in  Oriente,  eam  con- 
snetudineni  fuisse  perspicuum  est  ex  Clemenle,  qui 
lib.  VII  Constit.  cap.  21  sic  ait  :  Sabbatum,  et  domi- 
nicum  diem  feitum  a^imui ;  quia  iltud  naturoB  eonditcB 
est  monimentum  :  h»c  reiurrectionii.  Et  Socrates  hi- 
storicus  idem  conflrmat  his  verbis  :  Ciim  feita  cujus- 
libet  hebdomadce  oecurrebant ,  videlicet  iabbatum ,  et 
dies  dominicui^  in  quihui  conventui  in  ecctesHi  fieri 
ioient^  etc.  {Lib.  vi,  c.  8).  Sed  de  hac  re  eiiam  in- 
fia,  ubi  de  jejunio  sal>bati  ageiur  (Cap.  9  et  iO). 

«  Similis  plane  esi  D.  Hieronymi  sententia  lib.  i 
in  Jovinianum  :  Majoris  est  gratiiiB  offerre ,  ^tiod  non 
debeas;  quam  reddere^  quod  exigarii.hehet^uiem 
utraque  senientia  non  ita  generatim  exponi,  tu  vcrba 
sonant,  ac  prse  se  feruni,  sed  speciatim  secundnm 
mentem  Auctorum  et  locorum  exi};entiam.  Quo 
modo  utriusque  senienti»  idem  fcre  scopus  est,  et 
intelligentia.  Agit  enim  ibi  D.  Hieronymus  de  virgi 


sine  Toto  :  modo  non  coacte ,  aot  ex  timore  serTili 
fiat :  qoo  casu  simplieiter  Tcra  esl  illa  Cassiani  sen- 
lentia,  Gratius  est  munus  votuntarH^  etc.  Sed  non 
Tidelor  In  hunc  modam  tntellexisae ;  coni  do  iitls 
monachis  ageret,  qoi  prompte,etdeToteouinia  exso- 
quebantur,et  plura  praesiabani,  qoaro  leiietMintur. 

^  Volunurium  opponitor  tristili»  et  coactioni ; 
non  antem  necessitati ,  seu  obligationi ;  quae  nasci- 
tur  ex  Toio ,  aut  prxceplo.  Dn  qua  D.  Aogustinus  in 
Epist.  ad  Armenlariitm  :  Feiix  necessitas  ,  quw  ad 
metiora  compellit.  Videtur  tamen  CassianusTolunla- 
rium  hic  intelligere,  qood  sponie  fit  absqoe  olla  ob- 
ligaiione  voti ,  vel  praecepti  :  qood  quideni  meliiis 
est,  et  Deo  gratius,  qoando  aliis  operibos,  et  officits 
debitis,  et  nocessariis  ex  ferTore  charilatis  super- 
addiior ,  et  supererogatur ,  uti  supra  diclum  esi  : 
ubi  locuin  habet  ilta  senlentia  Evangelioa  :  M<bc 
oportuit  focere  ^  et  itta  non  onattere  {Matth.  xxt). 

«  Ita  D.  Cyprianus  lib.  de  Oratione  Domimed  sob 


nitate,  et  Tirginibns,  qiias  dicit  a  Chnsto  plus  diligi,  I>  fincm  :  /n  oraliont6tts,  inquit,  ceiebrandis  invenimua 


quani  conjuges,  ^ttia,  inquit,  sponte  tribuunt,  quod 
nonesteisimperatum,  boc  est,  virginiiatem  suam 
Deo  ofierunt,  et  consecrani;  quod  non  esl  prsecepli, 
sed  consilii  :  majoris  autem  gratiae  et  perfectionis 
esl  servare  consilia  ,  quod  psuci  faciunt;  quam  sola 
pnecepta,  quae  ab  omnibus  exlguntur.  Similiter  agU 
liic  Cassianus,  ut  ex  praecedentibus  liquet,  de  priva- 
tis  orationibus,  el  mediiationibus,  ahisque  pietatis 
exerciliis ,  qu»  devoti  illi  monachi  cum  opere  ma- 
nuum  diTinis  ofllciis  intermiscenies,  sive  interpo- 
nontes  totum  diei  tempus  absque  ulla  intermis^ione 
et  quieie  absumebant,  sicut  paulo  anieditit;  atque 
ita  funclionibus,  id  est ,  olficiis  canonicis ,  canonica 
compulsione,  hoc  est,  regulari  insiitulo  debitisTo- 


observasse  cum  Daniele  tres  pueros  in  fide  fortes,  et  in 
captivitau  victores,  horam  tertiam,  sextam,  et  nonam. 
Et  D.  Hieronymus  in  cap.  ti  Danielis  :  Tria^  tnqoi;. 
tempora,  quibus  Deo  flectendasuntgenMM^  EcctesiastU9 
traditio  intelligit. 

'  De  his  aliisqoe  borarom  canonlcarum  myslerits» 
et  signiflcationibns,  quas  hic  tangit  Cassianus,  prae- 
ter  antiquos  Paires,  tracUnl  ex  professo  Rupertus» 
Isidorus,  Hugo  a  S.  Victore,  et  alii  recentiores.  K 
quibus  Tarifle  rationes  afferuniur,  nir  hase  speeialiua 
tempora  religiosis  sint  officiis  deputala,  hoc  est,  cur 
his  potius  lemporibus,  seu  hons  officia  divma  pera- 
gantur;  sed  tresTidentur  praecipuae :  quarum  prima 
respicil  beneficium  oroatioms,  soconda  beneficiom 


117  DE  CCENOBIORUM  INSHT.  LIB.  III.  —  DK  DIURNIS  ORATIONlfiUS.  ilB 

religiMit  tant  ofBeiit  depuUia.  In  his  siqnideai  pro-  \  tlonuin  offlcio  oonsUtutos  descendisie  primHus  eooH 
nissioniM  perfeetio,  etsonma  nosf r»  saialis  est  probatur.  Nam  eom  propier  eloewtonem  lingua- 
a£mpletn:*Ilor«namqaetertiarepromtisasoIimper  tom,  qu»  sheisiafusione  Spiriioo  sanoti  profloe- 
prophetis  Spttitos  sanetas  supoT  aposlofos  in  ora-     i»t,  gens  incredula  Jodsoram  olMiifposeens  pariter 

AURDl  GAZJSI  COHMENTARIUS. 

consecratas,  non  iromerito  ab  Ecclesia  fuisse  difiaif 
offlcinis  specialius  depuiatas. 

•  De  boris,  sive  offlciis  diumfs  aeforos,  eorum-> 
que  mystoria,  sive  rationes  et  signiAcitionea  eipli-' 
caturus,  a  tertia  iniiiiim  suroit,  oroissa  prima,  ob 
rationem  superius  indicatam,  et  sequenti  cap.  ple« 
nias  eiplic^indam  :  qu»  quidem  tertia  ob  mysterii 
digniiatem  et  emlnenifaro,  vulgo  apud  ttaloa  aurea 
bora  nuncupatur  :  in  Jure  autem  Gaoonico  hora 
taera  dist.  lA  can.  ult.,  ubi  diciiur  :  non  oportere 
eterkos,  vel  iaicot  reiigwgo$  avte  $aeram  horam  diei 
tiriiam  inire  convtsia  {Afmd  Gratia,  e»  eoneiiio  Mar^ 
tini  panee),  Sacr^  aulem  appeliaia  videiur,  quia  sa- 
cris  Missaruiii  solemniis  dicata,  ut  prok>e  conjiciC 
Joan.  Duraiitus  de  Ritibus  Eccles.  lib.  iii  cap.  8. 
Hujas  hora  lerti»  duo  praectpaa  niysteria  in  Seriptura 
commemorantur,  et  a  Patribus  celebraniur,  qooram 
alierum  ad  passionem  Cbrisii  periinet,  alterum  ad 


et  mjsterium  redemptionis,  tertia  npysterium  sanc- 
tissiroae  Trinitatts.  Primo  enim  instiiul»  sunt  bora 
eanonie»,  at  benefieium  creatlonis  qootidio  conimo- 
aiorenaast  et  pro  oo  perenoes  landoa,  et  gratiaram 
actiones  conditori  rerum  omniiim  referamus»  ut 
perspicue  oslpndunt  hymni  feriales  Yesperarum. 
{Beilarvu  hb.  i  de  bon.  Oper.  cap.  15.)  Meo  enim 
sant  iMir»  soptem  diarna  :  qaeniaro  soptem  diobos 
creavit  Deos  cesium  et  terram,  et  omnia  qu»  ccali 
arobitu  continentur.  Addiiur  auiem  hora  ociava,  id 
est,  offlcium  nocturnuni,  pro  spe  et  exspectittione 
resarreeilonis,  qo»  per  diem  oetavam  signifleari 
solei :  noelo  aotom  fuiaram  resurrectionem  Domi- 
nus  ipae  admonuit  Lucx  xvii  :  In  itla  nocle  erunt 
duo  tn  teeto  uno ;  unus  atsnmelur^  aiter  relinquetur^ 
et  Haltbai  iit  :  Media  nocte  ciamor  faetut  est;  ecee 
tpoHsma  f#m«,  avife  o^tVim  «t.  Secunda  ratio,  ea^fae 
potissiroa,  quam  reddunt  Patres,  Clemens,  Rasilius, 
Cassianus,  et  alii,  ad  roemoriam  redemplionis  et  n  mi8sionem,8iveadvenlum  Spirilus  sancti.  Deprioro 


reparationis  nostr»  conservandam.  N:im  prxcipoa 
redemptioiita  nostra,  et  pnssionis  Dominlc«  myste- 
ria  bis  boris  eompleta  esse  noscontur.  De  quibus 
exstant  illi  versiculi  merooria  digni,  et  a  jiinioribus, 
quornm  gratia  eos  referO,  memorix  commendandi : 

Rbo  soDt,  aspreiits  propter  qua  psalHmos  horis : 
Naluiina  ligat  Cbristum,  qui  crimina  purgat. 
PrUna  replet  sputis;  causam  dat  Tertia  mortis. 
Seita  eruei  nedit:  lalos  ejus  Nona  bipertit. 
Tespera  deponlt :  tumulo  Gompleta  reponil. 

Sed  et  aliorum  ])eneficiorum  et  mysferiorum  repa- 
ralionis  nostrae  roerooriaro,  gralamque  cum  laude 
recordationem  iisdem  boris  |>rofitemur,  puta  Incar- 
nationis,  Nalivitatis,  Resurrectionis,  missionis  Spi- 
riius  sancti,  vocationis  gentium,  etc.,  quas  certis 
lemporibus,  quibus  orflcium  horarum  respondet, 
contigisse  in  Scriptura,  ct  antiquii.ite  memorantur 


mysterio  D.  Clemens  lib.  viii  Oonstitut.  Aposi.  cap. 
iO :  Precee,  inquit,  veUrae  facite  hora  teriiaj  ^momiam 
illa  hora  Dominut  tententiam  Pilati  accepit.  Idemquo 
astruit  S.  Ignalius  episl.  8  ad  Traliiunos :  J7ora  ier« 
tia,  inquit,  f^fenftam  Christ^t  aceipit  a  Pilato,  S. 
Aibanasius  iib.  de  Virginitate  :  Sot  exoriem  tideai 
librum  in  manu  tua  :  pott  tertiam  horam  peragito 
communionem:  qttomam  hae  hora  adducium  ett  tignum 
erucit,  De  altero  roysterio,  quod  hic  explicai  Auctory 
Tertuliianus  lib.  de  Jejunio  :  in  commentario,  ait, 
Luew,  et  tertia  hora  orationU  demonttratur,  tub  aua 
Spiriiu  tancto  initiaii  pro  eifriit  habebanlur.  D.  Cy- 
prianus  de  Oratione  Dominica  :  Nam  tuper  disdputoe 
hora  lertia  detcendit  Spiritui  tanetut^  qui  gratiam 
repronattionit  implevit.  S.  Basiiius  serm.  i  de  Inslil. 
Monach.  :  Quin  et  Spiritut  tancti  adventue  circiter 
horam  diei  tertiam  fuU^  »cut  ex  Aetie  accepinuu :  quo 
tempore  cum  propter  variam  iUam  Unguarum  efficaeem 
vim  Phariten  ditcipulos  irriderent^  negavit  Petru»  eee 


Tertia  rttio,  ut  in  honnrem  sanctissimae  Trinilatis,  C  ebriot  etu^  qui  ea  ioquerentur  :  tiquidem  horam  7^- 


tertia  ^uaque  bora  Deum  laudemus,  et  Trinitaiis 
iDysteriatn,  quod  nostra  fidei  cst  fundamenium, 
trinis  quibusaue  boris  profiieamur.  Hanc  rationem 
iDsinuat  D.  cyprianas  his  verbis  :  In  orationibut 
Cfli^randie  tnrentmiia  obtervaese  tret  puerot  cum  Da" 
niete,  horam  terliam^  textam,  nonam;  tacramento  ui- 
Ueet  Trinitatitf  quee  in  novitsimit  temporibut  moNt- 
fettari  debeat.  Mam  et  prima  hcra  in  tertiam  renient^ 
consummatum  numerum  Trinitalit  ottendit :  Jiemque 
ad  textam  quarla  procedent,  declarat  alteram  Trinita- 
tem,  Et  quando  a  teptima  nona  completur^  per  ternat 
horas  Trinitat  perfecta  numeratur  ( Lib.  de  Oratione 
Donunica  tub  /itiem).  H«c  Cyprianas,  indicans  sin- 
gulis  boranim  teruariis  lam  diei,  quam  nociis,  Deum 
publice,  et  solemniter  in  ecdesia  laudari,  ad  mys- 
lerium  Trinitatis  designandum,  et  bonorandum. 
Solebant  enini  veieres  totum  diein  in  auatnor  parles 
dividere;  quarum  anaquseque  iribus  noris  consta- 
bat;  sicetnoctemin  quatuorvigilias  disiribuebant,  ])  iib.i  de  divin.  Offic.  cap.  3  :  Hofa,  inquit,  Isrlta 


Itom  iilamjuitte.  Iteid  in  Regulis  fusius  dispuUtis 
interrog.  37  :  Tertia  vero  hora^  ut  in  ea  ad  orationem 
turgatur,  fratresque omneein  unum congregentur ;  tieei 
divertit  m  (octi,  o/ti  in  atiit  operibu»  tint  eecupaH  ; 
idque  ea  re^  ut  admoniti  doni  Spirittu^  quod  drciter 
hane  horam  apottoiit  daium  fuit^  imo,  tintemqiu  animo 
cuncti  illum  venerentur,  ab  eqque  petant,  ut  et  ipti 
dignitint^  qui  tanctificationemtutcipiaHt^  etc.  S.  Hie- 
ronymus  iii  cap.  vi  Danielis  :  Tertia  hora  detcendit 
Spiritus  tanctut  tuper  Apottolot :  Hacleous  SS.  Pa- 
tres  de  duplici  horas  tertiai  mysterio  distincie,  et 
separaiiro  disserentes.  Otrumque  vero  siinul  eon- 
plexua  est  Rabapus  bis  verbis :  Tertict  horm  efdum 
ideo  fii^  quia  tertia  hora  Christi  paseio  eeepit^  cum  per 
JudcBorum  tinguai  tunc  Dominut  erucilixu*  eet.  Et 
pott  rtsurrectionem  efus  in  die  Pentecosiee  tertia  hora 
Spiritus  sanctus  snper  apostotos  descendit  {Lib,  u  de 
iastitut.Cieric.  c.  4j.  Simililer  et  RapertusTuiiiensis 


qoaram  unaqiiaeque  tres  boras  continebal.  Ei  sicut 
ex  duodecim  horis  nocturnis  tertia  quaeque  babeba- 
lar  potissiina,  videlicei  tertUi,  sexta,  nona,  et  duo- 
decimn,  in  quibus  qualuor  vigili:e  iiocturnae  termi- 
nabantur.  Ita  etiam  ex  diuruis  tertia,  sezta,  nona, 
ei  duodecima,  sive  vespertina  plerumque  uominari, 
et  ad  Insigniora  quaeque  negoiia  deputari  solebant; 
ideoqoe  insigniores  habebantur;«quod  diem  in  qaa- 
tuor  parles  aqoales  dividerenl,  ut  dictom  est.  Yere 
ergo  asserit  Csia^ianus  baec  tempora,  sive  has  boras 
coououni  bominum  uso  potiores,  et  insigniores  ba- 
Ihus;  led  maito  magis  tot  mysteriis  illostratas,  et 


duplici  ratione  sptendet  insigniM.  Namque  hae  hora 
Dominus  Jesus  spinis  coronatus^  et  tinfuis  Judmorum 
crucifiaus  est,  juxta  iUud :  Ftlii  hominum,  dentes  eo- 
rum  arma^  et  sagitlw ,  et  iinaua  eorum  gitUiius  aeutus 
{Psat.  LVi).  Videiicet^  quia  Piiato  judieantej  Hium  /ir- 
maverunt  sibi  sermonem  nequam^  perHnaeiter  cia" 
mando  :  Crucifige^  crueHigB  (Luc.  xiii).  Et  Spiritus, 
qui  in  remusionem  peccatorum  non  fuerat  datus,  antO' 
quam  Jesus  esset  eforifieaUu^  super  naseentem  Ecde-» 
dam  in  ignds  iinguis  effustu  est,  et  est  impletum  disd- 
fuiis  promissum  Domini  dieentit  :  Vos  autem  baptiMO' 
bimini  Sprritu  saneto  non  post  multos  hos  dies  {Act.  i). 


119  ^   JOANMS 

.  ei  irridens  diceret  eos  musto  reptetos,  stans  Petrus 
ia  medio  eoriHn  ait  :  Viri  hraeliKB  et  qm  habitatis 
Jeru$alem  univerti »  hoc  vobii  notum  nt ,  et  auribus 
percipite  verba  mea  :  Non  enim ,  iicut  voi  emstimatiSf 
hi  ebrii  sunt,  cum  iit  hora  diei  tertia ;  sed  hoc  e$t  quod 
dictum  est  per  prophetam  Joet :  Et  erit  in  novissimis 
'  diebus,  dicit  Dominus ,  effundam  de  Spiritu  meo^  «u- 
.  per  omnem  carnem^  et  prophetabunt  fUii  veslri^  et  fitim 
■  veitrce;  et  juvenes  vestri  visiones  videbuni,  et  senes 
vestri  somnia  somniabunt.  Et  quidem  super  servos 
meos  et  super  ancitlas  meas  in  diebus  illis  effundam 
de  Spiritu  meOf  et  prophetabunt  {Act.  ii,/o«/.  u). 
Quae  omniahora  tertia  videmus  impleta,  sanctique 
Spiriius  Yaticinatum  per  prophetas  adTentum  eodem 
lempore  super  apostolos  commeasse  {Cotoss.  ii). 
tt  Hora  autem  sexta  immacuiata  hostia ,  Dominus 
nosier  atque  Salvaior  oblatus  est  Patri,  crucemque 
pro  totius  roundi  saluie  conscendens ,  bumani  gene- 
ris  peccata  diluit :  et  ^  exspolians  principatus  ac 
potestaies  traduxit  paiam ,  universosqiie  nos  obno- 
zios ,  atque  constrictos  insolubili  chirograpbi  debito 
liberavit,  tollens  id  de  medio,  etcrucis  sux^ffigens 
tropoeo.  Eadem  quoque  bora  Petro  in  excessu  men- 
tis  vocalio  gentium  oninium  per  submissionem  vasis 
Evangelici  delaii  co&ntus,  ei  puriAcatio  omnigenum 
aniinanticm  in  eodein  consistentium,  delala  ad  eum 
^oce  divinitus  revelatur^  dicente  ei :  Surge ,  Petref 


GAbSlANi  m 

A  occide,  et  manduca  {Act.  x).  Quod  vas  quatuor  ini- 
tiis  decoelo  sumniissum,  non  aliud  quam  Evange« 
iium  designare  manireste  cognoscitur.  Licet  enim 
.quadriformi  evangeiistarum  narraiione  distinctum 
quaiuor  videaiur  habere  principia  :  unuro  tamen 
Evangelii  corpus  est ;  ejnsdem  scilicet  Christi  nati- 
vitatem  pariter  ac  deitatem ,  miracula  quoque,  pas- 
sionemque  complecteos.  Pulchre  auiem  non  ait  lin- 
teum ,  sed  quasi  iinteum.  Liiiteum  quippe  mortifica- 
tionis  indicium  est  {Psaim.  xv).  Quoniam  igiiur 
mors  Dominics  passionis  non  humanae  naturae  lege, 
sed  propri»  voluniaiis  subitar  arbitrio,  qnasi  iin- 
teum  dicitur.  Mortuus  enim  secundom  camem,  non 
est  secundum  spiritum  mortuus  :  quia  uec  derelicta 
est  anima  ejus  in  inferno,  nec  caro  ejus  vidit  corru- 
B  ptionem.  Et  rursus  :  Nemo  (inqoit)  toltet  animam 
meam  a  me;  sed  ego  pono  eam  a  meipso.  Potestatem 
habeo  ponere  eam ,  et  potestatem  iterum  habeo  sumere 
eam  {Joan,  x).  In  hoc  itaque  Evangeliorum  vase 
ccelitus  destinato,  id  est,  a  Spiritu  sancto  perscri- 
pto ,  omnes  gentes  quae  quondam  eztra  legis  obser- 
vftntiam  positae  ,  habebantur  imniundx,  per  creduli- 
tatem  fidei  confluentes,  ut  ab  idolorum  culiu  salu- 
briter  immoleniur  [Fort,  avertantur],  atque  ad 
salutarem  escam  proficiant,  Petro  puriflcante,  voce 
Dominica  deferuntur.  ^  Uora  vero  nona  infema  pe- 
neirans,  inextricabiles  lartari  tenebras  cvruscatione 


ALARDi  GAZiii:i  COMMENTARIUS. 


*  Horx  SextaB  duo  peculiaria  tangit  sacraroenta,  G 
sive  mysteria,  alierum  itidem  ad  Passionem  Domini 
spectans,  alterum  ad  vocationem  geniium  Petro 
apostolo  per  vas  e  coelo  demissum,  plenum  omni 
genere  animaiium  adumbratam,  ei  denuntiatam  : 
quorum  ulrumque  cliam  a  Palribus  astruitur,  et 
conimendatur,  iisdem  locis  supra  citalis  :  ubi  omnes 
indubitanier  ailQnnant  Chrisium  circa  horam  sextam 
fui*ise  crucifixurn :  in  cujus  mcnioriam  officium  SexUe 
fuerii  instiiuium.  Nam  iliud  plane,  et  aperte  refcrt 
Joannes  evangelisla  cap.  xix  :  Erat^  inqiiit,  Para- 
Sfeve  Paschce^  hora  quasi  sexta :  et  dixit  Pilatus  Ju- 
d(Bis  :  Ecce  rex  vetter.  Jlii  autem  clamabani  :  ToUe, 
tolle,  crucifige  eum,  Et  paulo  post :  Tunc  dinutit  eum 
itlis,  »t  crucifigeretur,  Quain  sententiam  prxter  su- 
pradictos  auctores,  et  nostrum  hic  Gassianum,  alios- 
que  iniiumerQs,  Ecclesia  in  crucis  olTicio,  el  precibus 
contirmsLi  {Vide  Joan.  Durantum  ubisupra).  Aherum 
etiam  mysterjum  in  vocaiione  gcniium,  quod  B.  Pe- 
tro  in  excessu  mentis  posito  hora  eexta  demonstra-  _^ 
tum  est,  egreffie  hoc  loco  explicatur  :  cui  et  iidem  ^ 
astipulantur  Gyprianus  de  orat.  Dominica  :  Hora, 
in(|nit,  sexta  Petrus  in  tectum  superius  ascendens, 
signo  pariter^  et  voce  Dei  moneniis  instructus  est^  ut 
amnes  ad  graiiam  talutis  admitteretj  cum  de  emun- 
dandis  gentilibus  ante  dubitaret,  Et  S.  Uieronyrous 
in  cap.  VI  Danielis  :  Sexta,  ait,  votens  Petrus  come- 
dere^  ad  orationem  ascendit  in  cosnaculum.  De  aliis 
horae  sextse  mysteriis  vide  plura  apud  auctores,  qui 
de  offlciis  eccleslasticis  tractant. 

^  Verba  Apostoli  ad  Colossenses  :  Et  vos  cum 
mortui  essetis  in  delictiSy  et  prceputio  carnis  vestrce , 
convivificavit  cum  itio,  donans  vobis  omnia  deticta^ 
detens  quod  adversus  nos  erat,  chirographum  decreti^ 
quod  erat  conttarium  nobisj  et  ipsum  tulit  de  medio, 
af/igens  iltud  cruci ,  et  exspotians  principatus  et  po- 
testates,  traduxit  confidenter  patam,  triumphans  ittos 
in  semetipio  {Colots.  ii).  Ubi  chirographum  decreti 
vocat  Apostolus  reatum  iilum,  sive  debitum,  quo  se. 


suosqae  posteros  per  esum  ligni  vetiti,  Adam  aeter- 
nsmorli  reddiderat  obnoxios,  juxta  decretnm,  et 
sententiam  Dei  dicentis  :  Quacumque  hora  comederi- 
tis,  morte  moriemini  {Gen.  ii).  Traducere  autein  hoc 
ioco  pro  infamia  afticere,  et  velut  exemplum,  et 
speciaculum  oronibns  proponere  snmiiur  :  qnoroodo 
in  triumphis  per  urbem  circumagere  captivos  vicio- 
res  solent  :  iia  Chhstos  victor  in  cruco  diabolicis 
potestatibus  spolia  detmxit,  et  in  semetipso  de  illis 
iriumphum  agens,  confidenter,  et  palaro  illos  trn« 
diixit,  ignomuiiose  superaios  omnibus  ostenians  : 
Quomodo  superioribus  anni  vetut  trophceum  circum* 
vemt  imperator,  ei  poputis  Oiteniavit  ducem  Saxomce^ 
et  JMtgravium,  ait  Adarous  Sasbout,  insigni,  et 
noto  oronibus  exemplo. 

«  De  hora  nona  tres  affert  rationes,  cur  inier 
horas  canonicas  insiituta,  el  offlcio  ecclesiastico  sit 
illustrala.  Primum  ob  memoriaro  sacraiissimae  mor- 
tis  Ghrisii,  et  descensus  ejus  ad  inferos.  Nam  Ghri- 
stum  hora  nona  in  criice  exspirasse  testantur  omncs 
evangelistae ,  eademque  ejus  animam  ad  interos  de- 
scendisse,  ut  Patres  inde  liberaret,conslan8  est  £c- 
clesiae  traditlo.  Ita  ex  sententia  B.  Clementis  hora 
nona  preces  facimus,  quod  tum  omnia  mota  et 
tremefacta  sunt  Domino  crucifixo  :  quia  horrerent 
audaciam  inipiorum  Judacomm,  et  contumeliam  Do- 
mini  ferre  non  possent.  Tertullianus  ubi  supra :  Jn 
eam  usque  horam  cetebranda  pressura  est  (id  est,  abs* 
tineulia,  sive  afflictio  Doniini  observanda)  in  qua  a 
sexta  eontenebratus  orbis^  defuncto  DonUno,  tugubre 
fecit  of/Sctum,  ut  tunc  et  nos  revertamur  ad  jucundita- 
rftn,  cum  et  mundus  recepit  claritatem.  S.  Cyprianus  : 
Et  Dominus,  inquit,  hora  sexta  crucifixus,  ad  nonam 
peccata  nostra  sanguine  suo  abluit,  et  ut  redimere^  et 
vivificare  nos  posset^  tunc  victoriam  suam  passione 
perfecit.  S.  Athauasius  :  Nona  hora  rursum  in  hym- 
niSf  et  glorificationibus  eris,  cum  tacrymis,  et  confes^ 
sione  peccatorum  tuorum,  Deo  supplicabis^  quoniam 
hac  hora  Dominus  in  cruce  pifldens  reddidit  spiritum. 


121  DE  COENOBIORUM  INSTIT.  LIB 

SQifpleiidoris  ezstinxU,  poriasque  ejus  aereas  effrin- 
gons,  ac  seraa  ferreas  conterens,  capiiviiatem  aan< 
ctorum ,  qaae  clausa  lenebris  immitis  tenebalur  in- 
ferol,  talubriter  captam  transvexit  secum  ad  coelos ; 
*  igneaque  rompbaea  summota ,  antiquum  incolam 
paradiso  pia  confessione  restituii.  Eadem  quoque 
bora  Cornelius  centnrio  in  precibus  solita  devotione 
persistens,  commemorationem  orationum,  et  elee- 
mosynanmi  soarum  anie  Dominum  factam ,  angelo 
sibi  colloquente  cognosclt ,  palamque  ei  hora  nona 
Tocationis  gentium  sacramenta  pandontur,  qussPe- 
tro  iii  excessu  meniis  hora  sexta  fuerant  revelata 


lir.  — DE  DIDRNIS  ORATIONIBUS. 


m 


A(A£/.  x).  Alio  quoque  loco  de  eodem  tempore  in 
Actibns  Aposiolorum  ita  narratur  :  Petrui  autem  et 
Joanne$  ascendebant  in  templum,  ad  horam  orationit 
nonam  {Act.  iii).  Quibus  liquido  comprobaiur,  non 
immerito  a  sanctis  ei  apostolicis  viris  has  horas  re- 
ligiosis  obsequiis  consecraias,  a  nobis  quoque  obser- 
vari  similiter  oportere  :  qui  nisi  velut  lege  quadam 
solvere  b«c  pietatis  offlcia  saltem  statutis  tempori- 
busadigamur,  totum  diei  spaiium  oblivione,  aut 
deaidia,  vel  occupationlbus  involoti,  absque  oratio- 
nis  interpellatione  [AL  inierpolatione]  consumi- 
rous.  ^  De  vespertinis  autem  sacrificiis  quid  dicen* 


ALARDI  GAZ^I  COMMENTARIUS. 


S;  Basilias  serm.  i  de  Institut.  Monach.:  Porro  nona 
Domimem  pasnonit  memmam  refert  il/tiis,  qute  vUa  B 
nostrue  causa  suscepta  ett.  Rabanus  Maurtis  :  Nona 
kora  inde  conteeratur,  quia  in  ea  Dominus  pro  inimicis 
posfntena,  m  manus  Patris  spiritum  eommendavit :  ifuia 
tidetieet  fideles  quosque  oportet,  ut  te  Deo  conmendent 
eum  devota  oralione,  qua  eaput  suum  eognoseant  prO" 
priam  ammam  Patri  suo  commendasse,  ut  in  ejus  cor- 
pus  eoadunati  eum  ipto  regnum  pouint  intrare  perpe- 
thum  {Lib,  II  de  institut,  Cleric,  tf  cap,).  Rupertus 
Tuiiiensis  :  Nona  quoque  hora  jure  in  laudem  Dei 
damamust  quando  clamans  Dominus  voee  magna^ 
emisit  Spifitum  :  latrone  admisso  in  paradisum,  et 
venia,  quamvis  sero,  veraeiter  pcenitentibus^  et  eonfi^ 
tentibus  dedicata,  Tune  etiam  latere  ejus  perforato  for* 
mandee  Ecctesim  proftuxerunt  saeramenta,  sanguis  quo 
redimimur,  aqua  qua  abbiimur  { ubi  supra),  Altera 
eau&a  institutionis,  et  observationis  horai  nonae  hic 
assigiiatur  ex  illustri  eonversione  Gornelii  centurio- 
nis,  qui  bac  hora  ab  angelo  monitus,  ot  Petrum  ac* 
ceneret,  ab  eodem  ftdei  mysteriis  imbutus,  et  cum  r 
toia  domo  soa  baptizatus  primiiias  vocationis  geiiil- 
linm  dedicavit.  Tertia  raiio,  et  prnerogativa  horas 
nonae  ab  exemplo  apostolorum  Petri  et  ioannis,  qul 
in  Actis  asceiidisse  leguntur  ad  horam  orationis  no^ 
nam;  Graece  ini  tt4v  &pon  r^e  npoaiyjx^^  '^  Imwnjv, 
hoc  est,  ad  horam  illam  orationis,  quas  erat  nona  : 
hoc  enim  signiftcat  repetitio  illa  articuli  Graeci,  qn» 
et  nonam  orationi  consecratam,  et  alias  esse  oraiio- 
nis  hons  praeler  nonam  aperie  demonslrat.  Hinc 
D.  Basilios  in  RegHlis  fusius  disput.  Inierrog.  57 : 
Quod  ea^  inquit  (scilicet  nonii),  ad  orationem  nobis 
necessaria  sif,  id  apostoti  ipsi  deciararunt  in  Aclis, 
in  qwbus  est  quod  Petrus  et  Joannes  ascendebant  in 
temptum,  ad  horam  orationis  nonam.  Et  S.  Hierony- 
rons  in  cap.  vi  Danieiis  :  Ter ftaiR,  inquit,  horam,  se»- 
lam^  et  nonam  Eeclesiastica  traditio  inteltigit,  Et  infra : 
Nona  Petrus  et  Joannes  pergebant  in  templum, 

^  Allttsio  ad  locum  Geneseos,  ubi  primis  parenti- 
bus  e  paradiso  expulsis,  et  exclusis,  dicitur  Deus  ^ 
coUoeasse  anU  paradisum  voluptatis  Cherubim,  et  " 
ftammeum  gladium,  atque  versatilem^  ad  eustodiendam 
viam ligni  vitte.Vbi  pro  gladio  flammeo  D.  Hterony- 
mus  passim  legitrompli»amflammeam.  Sic  epist.  5, 
ad  Heliodorom  :  Flammea  ilia  romphma  custos  para' 
did,  et  preesidentia  foribus  Cherubim^  Christi  resiincla 
et  reseraia  sunt  sanguine,  El  epist.  25  :  Necdum  pa- 
radisi  januam  Christus  effregerat;  necdum  flammeam 
itlam  romphaam^etvertiginem  preesidentiumCherubim 
saHfuis  ejus  exstitixerat.  Unde  et  Abraham,  iicet  in 
loeo  refrtgerii^  tamen  apua  tnferos  fuisse  teribitur, 
Rursos  in  cap.  ix  Amos  :  Posuit  Deus  Cherubim,  et 
fanmeam  romphceam,  quee  vertitur  ad  cuslodiendam 
vtom  iigni  vitee;  ut  qm  ejectus  fuerat  de  paradiso,  ne- 
quaquam  iUuc  ingrederetuf  indignus,  Similiier  et  D.  < 
Gregorius  in  Moralibus  :  Post  culpam,  inquit,  primi 
hanunis,  ad  paradisi  aditum  romphwa  flammea  potita 
esse  memoratur,  quet  et  versatilis  dicitur,  pro  eo  quod 
quandogue  veniret  tempus^  ut  etiam  renmeri  potuisut 


{Lib,  XII  e.  7).  Haec  SS.  Patres,  qnae  huie  loco  belle 
conveniuni.  Porro  Joannes  Apocalypsis  secundo 
scribit :  Hac  dicit^  qui  habet  romphmam  utraque  parte 
acutam,  Est  enim  romphaea  ghdius  uirlroque  acutus, 
et  oblongus,  qni  Laiino  framea  diciiur.  Unde  et  D. 
Hieronpius  alibi  pro  romph«tia  fraineam  l«*gil.  In 
cujus^  tnquil,  (paradisi)  custodiam  Cherubim^  id  esi 
saentiiB  multitudo,  et  tgnita  framea  posita  eif,  til 
servarent  viam  ligni  vitm :  ne  in  peccato  posUus  Adam^ 
necdum  sucb  delicta  cognoscens  comederet  ex  eo^  et  tm- 
posnitentiee,  desperaiionisqtie,  ac  superbiee  mortemore^ 
relur  (In  Esa.  cap,  t>5).  Isidorus  Etymol.  lib.  xvu 
cap.  5  :  Frameay  inquit,  gtadius  ex  utraque  parte 
acuttu^qttam  vtUgo  spatham  vocant,  Ipsa  est  et  rom» 
phma,  Framea  aulem  dicla  est,  quod  ferrea  est,  Sic 
ipse.  Ego  potiusdixerim,  quia  flamm^a,  siveignea, 
vel  ignita,  ut  supra  ex  D.  Hieronymo,  et  Gregorio. 

b  De  vesperis ,  seu  ofAcio  Yesperaruffl  fquae  hie 
vespertina  vocantur  sacrificia  in  tegeveteri  aittmbrata) 
^uatnor  occurrunl  hic  notanda  :  1®  antiquitas,  sive 
insiitutio  a  Pairibus  approbata.  2*  ratio  isiiu*»  insti- 
lutionis.  5^  teinpus  celebrandl  ofQclum  vespertinum. 
4*  inodus,  seu  forroa  ofAcli.  Quod  ad  primnm  atti- 
net,  hujus  hor»  vespertin»  memtnerunt  praeter  S. 
Clementem  et  Basilium  ubi  supra ,  concilium  Lao- 
dicenuin  ante  annos  mille  ducentos  celebratum  can. 
i8,  ubi  diciiur  quod  semper  (i.  e.  quotidie)  suppth' 
eationu  orationum  ad  ttojiam,  et  vesperam  oportei 
e0/e6rari.Cbry8Ostomus  bomil.  59adpop.  Aniiociieu., 
ubi  de  diuniis  monachorum  precibua  agena :  Tertiam^ 
inquU,  sexiam ,  nanam^  et  vespertinas  oratianes  cete" 
brant^  et  in  qtuUuor  partes  diem  dispartUi ,  dum  sin" 
guta  partes  imptenturj  psalmodits  et  hymnis  Deum 
veneraniur.  Hieronymus  in  epitft.  ad  Eu»tochium  de 
cuatodia  virgiuitatis  :  Uoram  tertiam,  inquit,  sextam, 
nonam  ,  diluculum  qtMqtu ,  et  vesperas  tiemo  est  qtti 
tiesciat,  Et  epist.  27  de  Obitu  Paulae  :  If ane ,  hora 
tertia^  sexta,  nona,  vespere,  noctis  medio  per  ordinem 
ptatterium  cantabant,  liiec  de  anUquitate.  Ratio  au- 
lem  institutioiiis  horae  vespertin»,  seu  ofDcii  vesper- 
lini  triplex  hoc  loco  assignatur.  Prima  in  memoriam 
et  ad  imiiationem  sacriflcii  veapertini  antiqoae  legis, 
quae  legisnovae  sacramenta,  et  mysieria  adumbrabat. 
Isodorus  lib.  i  de  OIAc.  Eccles.  cap.  20  :  Vefrerft- 
num^  inquit,  dittrat  finis  officium ,  diumee ,  et  attemm 
lueis  occastu  est ,  euius  ex  veteri  Tatamento  solemnis 
est  eetebratio,  Siquidem  hoe  tempore  veterum  sacrificia 
o/ferri,  adoleriqtu  altario  aromata ,  et  thtu ,  mos  erat, 
Cujtis  rei  testis  ^st  hymnidictu  ilie  regio  ac  tacerdotaii 
functus  officio,  dicens  :  Dirigatur  oraiio  mea,  sicut  in^ 
cetuum  in  conspeetu  ttio  :  elevatio  manuum  tnearum 
sacrificium  vetpertinum  {Psal.  cxl).  Quae  toiidem 
verbis  retulit  Rabanus  lib.  ii  de  Institut.  Cleric.  cap. 
7.  Porro  noundum  in  lege  veteri  duplex  fuisse  sacri- 
ficium  ve«periinum ,  et  utrumque  quoiidianum  :  sed 
alterum  cruentum,  quod  erat  immolatio  agni  imma- 
culati,  de  quo  agitur  Exodi*xxix;  alterum  incrueii- 
tum,  nempe  thymiamatis  super  altare  aurenm.  De 
quo  Exodi  xxx,  et  Numer,  xxviu,  ad  quod  respexit 


m 


J0ANN18  CASSIANI 


m 


ivtm  est,  qa»  jagiier  oiferri  etiam  in  veteri  Testa-  A  a  Datid  canitur  :  Dirigaiur  watio  mea  ileut  ineemum 


mento  lege  Moaaica  aanciuntur?  Holocausta  enim 
matatina  et  sacriRcia  vespertina  cunciis  diebus  in 
templo,  Hcet  flguralibus  bosiiis,  etiam  ex  eo  probare 
possamus  indesinenter  oblaia  (Num.  xxviii),  quod 

ALARDI  GAZiEl  GOHMENTARIUS. 

Psalmista  versu  illo  citato ;  et  secundnm  eum  Isodo- 

rus.  Gur  autem  propbeta  optet  orationem  suam  simi- 

iem  esse  sacriflcio  vesfieriino  potius  qaam  matutino, 

eam  lam  oblatio  tbymiamatis ,  qoam  agnt  maelaiio 

fieret  mane  et  vesperi  (unde  hic  etiam   insituiina  et 

vespertina  sacrificia  cunctis  diebus  oblata  perhiben- 

farjrationem  reddit  Bellarminns,  vel  quia  hunc  psaN 

roiim  cecinit  David  ad  vesperam ,  ut  solet  etiam 

ficclesia  eumdem  psaimum  in  Vesperis  canere  :  vel 

qnia  sacrificium  vesperiinum  nobilius  erat ,  quia  fl- 

gura  erat  sacrUicii  iirucis,  quod  ad  vesperam  facUim 

est*  Altera  ratio,  cur  vespertinam  orandi  boram  colat  ^  sed  multo  pauciores 

Ecelesia ,  bic  insinuatur  ,  memoria  videlicei  cesnae  "  Hnmiaiat .  in  Mt^an^f 

Pomiiiic»,  quam  vespere  Domiiius  noster  Jesus  Cbri- 

SMis  cum  sanciis  apo.stolis  celebravii,  ex  pane  carnem 

siiam ,  et  ex  vino  sanguinem  suum  miriihilitcr  con- 

Aciens,  et  in  perpeiuum  ac  soiemne  Ecclesiae  sacri- 

ficiiim  insiituens.  Unde  Isodoras  uhi  supra  :  in  novo 

quoque  Testamento  i^etpere  Dominus  et  Saivator,  cmon- 

tibtti  ApoetoUi,  mysteriuin  sui  corjforis  et  tanguinie 

tradidit^  %t  lempus  iptum  sacrificti  vesperum  osten- 

deret  sacuU.  Teriia  denique  raiic  est  memoria ,  et 

reeordalio  saerificii  crueuti,  hoc  est,  DominicJB  pas- 

sionis,  qu»  poslero  die,  ui  bic  diciiur,  ad  vesperam 

facta  esi ,  in  qua  Dominus  Jesus  summus  sacerdos, 

ideroqtte  verus  agniis  iminaculatus  seipsum  oblulit 

Deo  Patri  propitiatioiiem  pro  peccaiis  nosiris,  qiii  et 

in  croce  pepeiidii  usque  ad  vesperam,  qiia  hora  de 

croce  depositus  fuit ,  nt  iioiat  glossa  iii  cap.  i  de  Ge- 

lebrat.  Miss.  Et  in  officio  Grueis  canit  Ecclesia  :  De 

amce  deponitur  hara  vespertina.  D.  Gregorius  Nazian- 

aen^  omt.  42  in  Pascha,  uirumque  sacrificium  spe-  G  Tungrensem  propos.  13  el  14) ;  vertue^  u  e.  parvus 


in  conspectu  tuo ;  elevatio  manuum  mearum ,  e^i^ 
dum  vespertinum  (Psa/m.  cxl).  Quo  in  locode  illo 
quoque  vero  sacrificio  vespertino  sacratlas  fnielligi 
potest,  quod  vel  vespere  a  Domino  Salvaiore  ccenan* 


cti]|B  cap.  16  Regul»,  ubi  septem  horas  diurnas,  stve 
officia  dlurna  commemorat. 

Jam  quod  ad  rationeiii,  seu  formam  ofBcit  Tesper- 
tlni  attinet,  quad  qoario  loeo  qvanrefaail«r,  in  primis 
meminisseoportetquod  superiore  libro  retuUt  Auctor 
[  lib.  II,  c.  iet  5),  non  humana  inventione,  sed  coe- 
lirus  angelico  magisterto  apud  Paires  iEgypiios  in- 
stitutum ,  ut  in  Vesperis  doodecim  psalmi  caneren- 
tur.  (^ujus  institutionis  meminit  etiam  concilium 
Turonicum  (Ca|i.  19)  ante  annes  miHe  oelebratiiiii, 
Gur  auiem  a  D.  Benedicto,  et  aliis,  non  duodecim« 
puta  qiiaiuor,  vel  quiaque 
diimiaxai ,  in  Vespertiuo  offlcio  praescripti  fueriiit, 
causain  fuisse  ibidem  nolavimus  ( /.  ii,  e,  fl ),  quod 
in  lo<:uni,  ei  veluti  compensationem  dicli  nuraeri, 
Gomptetorium  poslea  fuerit  iostilutum ,  et  horis  ca- 
nonicis  superadditum,  ul  notal  Radulphus  TungreiH 
sis  de  Gano.  observ.  propos.  44 ,  l^llarmino  etiam 
approbante.  Secundo  nolanda  D.  Iknedicti  consli- 
tutio  de  officio  Vesperarum.  Yesperiina ,  inquit ,  «y- 
naxis  quaiuor  psalmit  cum  antiphonit  terminetwc.  Pott 
quos  psalnm  lectio  recUanda  ett.  Inde  rupontorium 
Ambrosianum,  vertue^  canticum  de  Evangelio^  Utania^ 
et  oralio  Dominicay  et  fiant  Mittee  (Cap.  17  Reguke), 
Et  cap.  sequenti  :  Yetpera  autem  guotidie  qMatuor 
psalmorum  modulatione  canatur^  elc.  Qiiibos  locis 
partes  officii  Vespertini  diserle  exprimootur,  uempe 
quatuor  psalmi ,  LectiOf  i.  e.  eapituliim,  retponso* 
rium,  sive  parvum  sive  magnuro ;  Antbrotiemum^  i.  e. 
hymnus  ab  Ambrosio ,  veT  ah  alio  ad  iniiUiionem 
Ambrosii  compositus  (qua  de  re  vide  Radulphum 


maos :  iit  sifcii/ontm  finot  ioquit,  Chritii  passio  conti» 
git :  vospere  quoquo  peccati  videticet  caligineni  discu- 
Hent,  ditci]^uM  Sacramentum  imperliit.  Addit  kiodo- 
rus  Sttpra  :  Proinde  in  honorem^  ac  memoriam  lanto- 
wum  tacramentorum  in  hit  temporibut  adetu  not  decet 
JJei  eonepeciibut^  et  pertonare  in  ejut  eultihut^  oratio^ 
mum  nottrarum  iUi  taerifidum  offerentet^  atque  in  epu 
ktiudibut  parHer  extultantet,  Jam  vero  de  tempore 
eanoiiico,  sive  legitimo  Vesperarum  ,  sivo  qua  hora 
Vesp<fr»  decaniandae  sint,  non  minima  coniroversia 
esi.  Do  qua  videndus  inter  alios  Joannes  Durantus, 
Qui  de  hisaccuraie  scripsii  (L.  ni  de  Ritib,  Ecclee»). 
Porro  communis  est  sentcnlia,  Vespertinum  officium 
aute  soiis  oceasom  celebranduin  es^e,  sicutl  Bct  lesia 
Romana  celebrare  consueviu  Quod  iam  aoctoritate 
el  anliqoitule,  qoam  ratione  probari  polest.  Aucto- 
ritaie  lum  B.  Ghrysoslomi,  qui  loco  supra  citaio 
scribii  monachos  quatuor  in  partes  diem  dispartiri, 


versiculus  qui  post  byninuin  eanitur ;  el  oinlicii»  de 
RvangeliOi  i.  e.  canlicum  B.  Mariae*  Jfo^m/Scoi, 
(|uod  in  Evangeiio  conlinetur  (Liic.  viii) ;  el  ftiama, 
i.  e.  Kyrie  eleiton ,  et  Oratio  Domimca^  Pater  noeter^ 
et  fiant  Mittee ,  i.  e.  Oraiiones,  ait  Torrecreinatus, 
nempe  Gollect».  Addit  vero  Smaragdus  :  Quod  aliit 
in  locit  dicit  :  Et  completum  est;  hac  in  elamuta  ,  Et 
Mitset  eint,  dicit.  Orationet  emm  ogicii ,  auee  a  nobit 
compteim  tunt,  Deo  tunt  mittot^  quia  in  ilUut  honorem 
tunt  celebratee^  Aiiter  orationet,  tive  CoUecke,  qwB  in 
fine  curtut  a  tacerdote  dicuntur,  mitti»,  u  e.  Deo  trant- 
mittce  vocantur.  A  sacerdote  enim  miituntur^  ted  a  Deo 
exeipiuntur.  Hine  et  leviiee  (i.  e.  diaeoni)  tolemniiate 
aUqua  in  EccUtia  celebraia ,  elevata  voee :  ite^  Mitta 
ett:  popMlo  clamant^  hoc  esl,  Soiemuitat  ett  eompleta^ 
et  per  sacerdotit  minitterium  jam  Dea  e$t  mitta,  Sic 
ipse.  Tertio  observanda  est  difierentia  iolev  saecula- 
res  ei  religiosps,  praeserlim  Bei^dieiiuos ,  quoad 


01  Vesperilnas  Laudes  quarta  el  postrema  parte  diei  «v  numerum  psaimorum  in  Veaperis,  qute  eiiam  ad 

iVAlMKvBiPA     miflB  iiitt^Ain    nAalMkma    nara    n/\n    Aat     inoA  ^  nA/\i>iitn   inalff>iiAli/\nAm    nui*linAl  *    /tn>%Virk    InannA*    RaIa- 


ceiebrare,  quae  quidein  postrema  pars  non  esl  ipse 
Itrminus  indivisibilis  diei,  qui  est  ipse  occasus  solis, 
sed  eai  spaiium  trium  horarum ,  ab  hora  nona  (quae 
oobis  esl  lertia  pomoridiana)  usque  ad  fioem  duode- 
cim» ,  el  solis  oceasum ,  secondum  veterem  diei 
partiiionem ,  siculi  ali»  partes  tribus  itidem  horis 
consiabant,  ul  saepe  dicium  est.  Proinde  totum  illiid 
spatiuin  Irium  horarom  post  nonam  (sive  lertiam) 
osqiie  ad  soii^  occobitum ,  est  tempus  antiquum  el 
canonicum  Vesperarum  :  tum  Theodoreti,  qui  in 
Hisloria  sanciorum  Patrum  cap.  2  de  Juliano,  ejus- 
que  sociis  h»c  seribit :  Ante  oceatum  autem  soiis  oni- 
net  m  atrium  cowfeniebant^  ei  hymnot  vetperiinot  timui 
Domino  offerebant,  Tum  demum ,  ui  aiios  omiiiam, 
nostri  Gassiani ,  qui  boc  libro,  et  speciaiim  in  hoc 
eap.  de  Diumis  Horis,  sive  ot  habei  Utulus,  de  Cano- 
nico  diiiriiarum  horarum  modo,  ex  professo  agens, 
Vespertinam  inler  eas  recenset,  sicul  et  D.  Beuedi- 


rooruin  instructiooem  perlinei ;  qoatn  Joannes  Bele- 
thus  Durandi  abbrcviator  ita  exponii  :  Jn  Yetperit  a 
nobis  canlantur  quinque  ptain\i,  qui  sunmt  imperfecii^ 
propier  quinqtie  sensus  :  ut  videlicet  quod  per  quinque 
tensus  corporeot  commissum  esi,  per  quinque  ptalmo" 
rum  cantionem  penitut  dimittatur.  Monachi  vero  in  quo 
te  perfe^tiores  osiendunt,  tantum  quaiuor  dicunt.  Qaid- 
quid  euim  quadraium  etl^  tn  quamcumqut  pariem  ver- 
iatur^  temper  manei  idem^  firmum  ac  toUdum,  Ad  eum- 
dem  t(vte  m/odum  perfecim  quoeumque  toco,  aut 
quocumque  tempore ,  temper  tdem ,  aique  immohilit 
ptrmanei.  Hsec  ille.  Et  hHCienus  de  Ve8|ieris,  satis 
prolixe  quidem ,  neces^ario  lameii  pro  ratiooe  argu- 
nieiiti .  ex  quo  tota  officii  ecelesiasiiei,  seo  horarum 
canonicarum  raiio  ei  intelligeutia  dependei :  qoam- 
obrem  ieciori  minime  molestam  haoc  pfoiixiuteoi 
fore  e^lulo. 


m 


DE  CGENOBIORUM  INSnr.  LIB.  III.  —  DB  DIURNIS  ORATIONIBUS 


m 


libas  aj^toliB  tnditov,  oum  hiithret  Eeclesiae 
MCfOMMlft  aiysleiia;  Tel  qnod  Ipeo  dHe  peitero  m- 
erticiaiD  ^pertlMimy  ia  ilne  scilieet  Meeulorom, 
ele?etioii6  BiinMmi  ioaniflriiro  ialate  totltts  mundi 
obiatiia  eal  Palri.  Qua  eiteniio  msnutim  ejus  in 
patibiilo  saita  proprla  ekmtio  nQncQpaiar.  Omnei 
enim  noo  §■  inlbrM  jaeenles ,  elevsTii  ad  colos,  se- 
eandoBi  pfomiasioaia  ejos  sentenfiam,  dicentis  : 
€am  sTiliiims  fmro  a  isrro,  omnla  iralHm  ad  m 
(iooa.  xtv).  •  De  matQtlna  vero  solemnitate 
I  iO«d  Boa  instroli,  i|ood  In  ipsa  qootidie  dcean- 
tari  soiot :  ^«u,  Ekm  msas,  ad  le  de  lua  Wyl/o 
{Psaim.  Lxii).  Et  :  /n  matutinh  medilabcr  in  le 
{Ikid, ).  Et :  Pravem  ia  maturitaie  et  elamaei  (Pialm. 

ALARDi  GAZifil 
•  Poat  oflkiom  Yesptetinnro  roemorstur  hic  obif er 
IhtQiina  solemnitas,  siTe  MstutinDm  officium  ,  quo 
aemioo  Laudea  boe  loco  intelligoniur.  Hss  enim 
pkaiqpe  TOlerea  voeant  Mstntinnm,  slve  Mstutinam : 
et  ioter  koras  diumss  snnumersnt :  cujus  magnam 
sfiniiaiem,  el  analogiam,  quani  habet  cum  orOcio 
Vesporamm,  Radalplios  Tungrensis  propos.  14  ex- 
|dic»l  in  hunc  modom  :  ViifilieB  nmi  caMmoB  harm 
per  $$;  uan  ka^entee  cum  atnt  pariliiatem  :  sed  Lau- 
dci,  «i  Fsspens  inter  ee :  item  Prima^  et  Comoletorium 
iater  u  :ef  feriia,  Sexia,  et  ttona  inter  $e  hahent  pari' 
Uiakm^  e$  eiuniem  offMandi  ordinem,  atque  modum, 
Qued  auiam  Laudet ,  et  Yetperct  timili  modo  debent 
offamri,  kakemut  duojura  potita  in  Deeretit  19  ditt. 
eap.  uHimo  et  de  Consecrat.  diti.  5  cap,  Gonvenit. 
JTiauim  esl  eoneilH  Bracearendt^  quod  tie  dicit :  Pla- 
emt  emnf^ai  eommani  cantemu ,  ui  unut  atque  idem 
ptallemdi  orda  in  Matuiinit ,  vel  Vespertinis  of/iciit 
teneatur  ,  et  non  diverea ,  ae  privaicB ,  neque  monaste- 
fiarum  cangueiUdinet  cum  Ecelttiattica  reguta  tini  per- 
wdam.  UH  nMtaltmim  offietum  appeilani^  quod  vocamut 
Laudet.  Utro^ique  ergo  deket  etse  idem  ordo  ptallendi^ 
fuia  amko  eimitUer  inchoantur,  Vtrobique  sunt  quinque 
SMlmt,  qm  utrobique  debeni  habere  quinque  antiphonas. 
vtrobique  dieuntur  capituhm,  hymnusy  vertut,  Canti' 
cum  €um  anttphonitf  orath  tive  colUcia  cum  memoriit 
mtli^as.  De  monachorum  eontuetudine  ideo  dicii,  quia 
m  Maawdieiino  offieio  ad  Laudet  tuni  quinque  ptalmi, 
et  ad  Wetperae  iantum  quaiuor,  Et  Laudet  m  principio 
haUnt  ptaimum  dhreetum  .  aliat  in  officio  parittter 
inoflieiantnr,  Seeundum  ett  eoncHii  Aaathentit,  quod 
tie  dieit :  Ctmrenti  ordinem  Euiena  ab  omnibut  eequa- 
ater  euetodiri,  Onde  ttatnendnm  ett ,  «I  strtif  ubique 
pott  antiphonaty  eoilaiionet  ab  epiteopit,  vei  presbyte- 
rit  dicaniur,  et  hymni  maiutini ,  vel  vespertini  diebut 
omnibnt  daeanteniur^  et  in  conclutione  Matutinarum, 
miesarmmque  pott  hyinnot,  capitula  dieantur^  ei  ptebt 
eempUta  ora^one  ad  vetveram  ab  episcopo  dimittatur 
enm  benediciione,  Haec  im.  Et,  expone,  inquit  Radul- 
phos,  patt  antiphonas,  td  ett,  pott  psaimot  antiphona» 
Ibn  dtclos  ttt  Laadthii,  e(  Vetperit,  coUationet,  id  est^ 
ieetumee^  quat  capitula  nominamus.  Hucusque  Radul- 
pbos,  yir  doctus  et  accuratns.  Quod  autem  in  hoc 
aosiro  texiu  agatur  de  ea  Matutina  solemnitate, 
qnam  Laodes  appellamus ,  manirestum  est  ex  eo, 
quod  dfcit  in  ipsa  quotidie  decantari  solere  psalmum 
illum  :  Deics  meut,  ad  te  de  iuce  vigilo^  qui  psalrous 
eommoniter  in  Officio  solemni,  aut  festivo  decantatur 
ad  Laudes,  nt  notum  est. 

^  Locernaris  bora  secundum  Dlonysii  paraphrasin 
faon  vespertina  intelligitur ,  qnae  per  undecimam 
horam  apud  Matthaeum  designatur.  Dividebant  enim 
Teterea,  ut  dictum  est,  lotnm  diem  ab  ortu  solis  us- 
qne  ad  occasom  in  duodecim  aequales  partes  ,  quas 
horas  appellabant,  sicut  Ghrisiu^i  .ipiid  Joaimem  c. 
n  dicit :  ^onne  duodeeim  tunt  horm  diei  f  quae  qui- 
dom  horm  eodem  die  aeqoales  erant,  dWersis  tamen 


A  exTm ).  Bt  ruvsom  :  IV«vsiieraNl  oniil  moi  od  lo  df* 
tueulo.  n$  meditarer  ela^ia  tna  { Ibid.).  In  bis  qooqoi 
hons  etiam  illo  ETangeficiis  pntorfamillaa  operarloi 
^ndnxit  In  Tinesm  suam  (Maifi.  fx).  Ita  enfm  ei 
illo  primo  mano  eondoxisse  deserlbilQr  :  qood  terii- 
pos  designat  mamtfaiam  nostram  soieimltalem  : 
deinde  tertia,  inde  seiia,  post  h«e  nona,  sdextro> 
momt»  undeeima,  in  fia  laeernolis[AI.  looeraarisj 
hora  signalur. 

-  CAMJT  IV. 

Matutinam,  quam  not  primaf  horte  solemnitatem  appet- 
ktmut,  non  aniiqua  traditiane  iMUomm,  lednoilro 
tempore  adinvehtam  ette. 

Sciendum  lamen  banc  «  Matutinam ,  quae  nunc 

GOMMENTARIUS. 

B  diebus  insequale«,  hoe  esi,  longfores,  tcI  broTiofes; 
sicut  omnes  inier  se  dtes  Inaequaloi  »ant,  et  mullo 
magis  diTersis  anni  lemporibus ,  pols  in  lestste  et 
liyeme.  Itnqne  prima  hora  dicebatur  quie  erat  prtma 
ab  ortu  solis ;  gecunda,  qu»  erat  secunda  ab  eodeiu 
soiis  exortu  ,  et  sie  deinceps  {MeUar.  tib,  i  de  Bon» 
Oper,  cap.  i1).  Ex  consequenti  extreina  diel  hora 
erat  duodecima  ,  cam  qua  coincidit  nndecima  Jain 
exacia  :  qno  modo  apud  ll;itihaBum  utideeima  inielti- 
gitur.  Nam  operarios  illos  hora  uiideoima  exaeta 
operari  coepisse ,  et  usque  in  flnem  duodecimse  ope- 
ratos  esse  aperte  colligitur  ex  illis  verbis  :  Bi  novit- 
timi  una  hora  feceruni.  Gonfert  Tcro  Gsssianns  ofK- 
ciuin  Yespertinum  cum  opere  illoram,  qoi  iiora 
nndecima  Tocantur  in  Tineam  :  Itaqoo  secunduni 
hanc  horarum  suppuUtlonem  ab  ortu  solis,  bora 
Yespertiiia,  seu  Tespertini  ofAcii,  est  hora  duode- 
cima  inchoata  seu  currens,  ut  dictum  esi,  tcI  nnde- 
cima  jam  exacta,  in  illo  loco  Malthsi  designaia.  Unde 

p  et  lucernaris  dicta  est,  eo  quod  hieernae  tunc  aceeii-' 

^  dereninr,  ad  ofBcium  scilicet  Vespeninum  ,  lumine 
diei  deflciente,  in  locis  praesertim  obscurioribus,  ut 
solent  esse  oraioria  :  unde  et  ipsnm  of6cium  \esper- 
tlnum  ,  aui  pars  ejusdem ,  lucernarnm  a  Pairlbus 
subinde  appellatur.  De  quo  D.  Basilins  ad  Ampliilo- 
cium  cap.  29 :  yiif<m  eil,  inqnit,  Patribut  nosiHs  be- 
nefieium  vespertini  luminit  non  tileniio  sutcipere ,  ted 
ttatim,  ut  apparuit,  gratiat  agere,  At  quitnam  fuerit 
auctor  Ittcemarice  graiiarum  aciionit,  dieere  non  potsu- 
mut,  llaec  Basilius ,  ins inuans  non  aliunde,  quam  ex 
apostolica  tradittone  hunc  morem  accepium,  et  i  b- 
servaium.  De  eodem  et  D.  Chrysosiomus  in  psal. 
cxviii  ita  scribit :  Adtolit  oceatum,  quod  eiiam  tucer- 
narinm  appettamut,  orandum  ett ;  quia  iune  ob  diei 
iransiium  Deo  graiiat  agimut,  D.  Epiphanlus  psalmos 
lucernales  vocat ,  qui  pobt  iolls  occasum  canl  cou- 
sueverant  {Compend,  Doci.  l.  iii,  m  fine).  D.  ileui 
Hieronynius  in  episiola  ad  Laetam  tnier  alia  docu- 
menia  de  instilutione  ftli»  vlrgunculae  Deo  dicandai : 

S  iliiuesral,  inquil,  eccenta  tueerna  reddere  taerificium 
vetpertinum.  Denique  Isidorus  iu  Regula  monacho- 
runi  c»p.  6  :  in  vespertinit  offieiit ,  prtmo  Lueepna- 
rium,  deinde  ptatmi  duo,  retponsoriut  iintti,  el  laudet^ 
hymnut,  atque  oratio  dicenda  est.  Ex  quibus  5S.  Pa- 
trum  testimoniis  colligimus  Lucernarium  ad  nosiras 
Vesperas  perlinere ,  atque  iU  dictum  a  lucernarum 
accensione.  At  de  bis  hacienus  ex  occasione  lucec- 
naris  horae. 

•  DeMaiuttna  solemnitate,  quam  nuncPrimam  vo- 
camus,mcrit6dubitaripotest  sitne  pari8anliquit.iii8, 
et  ejusdem  insiiiuiioniscumcaeterishorlsseu  offlciis 
ecclesiasiicis.  Nam  Cassianus  boc  loco  expresse  do- 
cet  hanc  Matutinam,  quae  observatur  in  Occideniis 
maxime  regionibus,  cannniesim  functionem,  id  est, 
orationem  ( loquitur  procul  dubio  de  Priina  hora  ca- 
nonica ),  suo  tenipore,  et  in  suo  monasterio,  at  appa- 
ret,  fiethleemiiico,  priusqoam  in  Massillam  Galiim 


417  JOANNIS  CASSIANI  128 

obsemtar  in  oeeiduit  vel  maiime  regionibas,  cano-  A  invenimus.  Verum  cum  hac  abutentes  indolgentia 

negligentiorea  qolque  inducias  somni  longins  prote- 
larent  :  qulppe  quos  vel  extra  cellas  progredi, 
▼el  de  auls  stratls  cooturgere  ante  boram  teniam 
nulla  conventus  ullius  necessltas  inviurel ,  el  cum 
operationis  jactura ,  tempore  quoqae  diei  quo 
nonnuUls  oportebat  officiia  iuherere,  soporis  nimie- 
tale  torperent,  in  his  praesertim  diebua  qulbus  a  ve- 
spertinis  boris  excubias  usque  ad  aurons  viciniam 
celebrantibus  nascebatur  onerosior  lassiiudo;  quo- 
rumdam  illic  fratrum  fenrenlium  spiritu,  quibus  hoc 
negligentiae  genus  haud  lOTlter  displiceret»  ad  senio- 


nieam  functionem  nostro  tempore  in  *  nostro  quo- 
que  monasterio  primitus  inslilutam ,  ubi  Dominus 
noster  Jesus  Ghristus  natus  ez  Virgine,  human»  in- 
fanti»  suscipere  incrementa  dignatus,  nostram  quo- 
que  adhuc  in  religione  teneram  et  lactenlem  infan- 
tiam  sua  gratia  confirmafit.  Usque  ad  illud  enlm 
lempus  ac  solemnitate  maUitina  (qus  ezpletis  noctur- 
nispsalmis  et  orationibus  post  roodicum  lemporis  in- 
tenrallum  solet  in  Galliae  monasteriis  celebrari)  cum 
quolidianisvigiIlispariterconsummata,reliqua8horas 
refectioni  corporum  deputaus  a  majoribus  oostris 


ALARDI  GAZi£I  COMMENTARIUS. 
proYinciam  inde  commigrasset,  fuisse  primitus  insii-  B  ^i"®  nomine  comprebendil :  unam  anle  solis  orlum. 


tuum.  Unde  et  cap.  6  ejusdem  libri  vocat  eam  no- 
vellani  institutionem  et  soleronitatem.  £t  passim , 
ubl  dediurnis  monachoruiu  officiis  et  soiemnUalibus 
agit,  solumroodoTertiaro,Sezum  elNonam  nomlnat, 
omissa  Prima;  ut  videre  est  lib.  ii  c.  2 ,  et  boc  llb. 
cap.  i  et  alibi.  Sed  nec  D.  Basilius,  nec  Ghrysosto- 
mus,  nec  Hierou^rmus,  nec  alii  Gassiano  aniiquiores 
Primae  horae  meniionero  (aciunl,  cum  umen  aliarum 
horarum  saepe  meniinerint,  ut  observat  Card.  Bel- 
larminus  lib.  i  de  bonis  Operibus  c.  11.  Hinc  Radul- 
phus  Tungreosis  Primam  ei  Gomplctorium  postalia- 
rum  horarum  instiluiionem  addiUs  scribiipropos.  14: 
SaneU  Patres^  inqull,  per  ptalmodias  obiervabantquitir 
que  horas^  uilicet  Vigilias  nocltf,  Vesperam^  Tertiam, 
Sextam^  Nonam,  Deinde  quia  Seriptura  stepius  iungit 
mane  et  vespere^  addita  est  laus  matulina.  Muliorum 
quoque  episcoporum  statutum  eral^  ut  clerus  et  popu- 
lus  mane  et  sero  preees  et  arationes  Deo  fundereni  cum 

Pater  No-^ter      " 

sunt  dum 

precibw,  Oratione  Dominica  et  Symbolol  Sic  ille  {Ra- 
dulph,  Tungrens.  de  canon*  Obterv,  ^opos.  14 ).  Ve- 
rum  advernas  hanc  opinionem  objicit  Duranlus  ( De 
Rttib*  Eccles.  Ub.  iii  cap,  7)  1*  S.  Clemeniem  ,  cujus 
b«c  bunt  verba  lib.  viii  Gon<&litiit.  Apostoi.  cap.  40 : 
Preeesvestras  facite  dilueulo,  Tertiahora,  Sexia^  Nona, 
vespere^  et  in  gaili  cantu,  diluculo  gratias  agentes.quo» 
niam  Hluminamt  nos  Dominus  depulsa  noctey  et  inducto 
die;t^S.  Aibanasium  lib.  de  Virgiiiitaie,  ubi  ail : 
Orieiissolvideat  librum  in  manibus  tuis  posi  Tertiam,eic.; 
y  8.  Hasilium  in  Reg.  fus.  disput.  q.  37 :  Eam  ob  causam 
a  nobis  necnssario  hujusmoditempora  deiecta  sunt^  quod 
in  eorum  shtgui  %  peculiaris  quasdam  Dei  in  nos  benefi- 
ciorum  est  commemoratio.  Ac  Matutinum'  quidem ,  ut 
primi  ammi  ae  mentis  nostras  motus  consecrentur  Deo^ 
neque  ulUus  rei  cui'<b  ante  aditum  ad  nos  demus^  quam 
nos  in  cogitaiione  de  Deo  oblectaverimus,  sicut  scriptum 
est :  c  Metnor  fui  Od ,  et  detectatus  sum  (PsaL  lxxvi) 


ad  galli  cantnm;  alteram  orto  Jam  sole  [Axmusln' 
stit.  maral.  lib,  x  c.  2,  g.  6).  Alteram  enim  dicit  Ma- 
tutinam  ab  anti<|uo  instituum,  et  observaum,  quas 
expletis  nocturnispsalmiseloralioDibus  pariter  con- 
summabatur,  hoc  est,  post  flnem  nociarni  ofiicil  con- 
tiiiue  el  subauroraceiebrabalur;  quam  vulgo  Laudes 
appellamus,  quas  olim  primo  diluculo  et  anle  solis 
oriom  peracus  fulsse  perspicuum  est  ex  hyronis 
earurodero  ferialibns.  De  hac  Matulina  scribit  prae- 
cedenti  cap.  sub  finem,  ubi  dicit  in  ea  quotidie  decau- 
Uri  solere  psalmuin  :  DetM,  Deus  meas,  adtede  luce 
vigilo^  el,  /n  matutinis  meditabor  in  le.  Alleram  vero 
Matuliiiam,  de  qua  in  boc  capiu  agit,  recens  el  soo 
teropore,  et  in  suo  monasterio  jam  dicto  inirodu- 
ciam ;  idque  ad  exciUndamy  sive  excutiendam  quo- 
rumdam  pigritiam  et  somnolentiam ,  qui  expletia 
nocturnls  viglliis  el  Laudibus  matuilnis,  ad  lecium 
recurrentes  somno  prolixius  indulgebant ;  cum  non 
hTER  et  Symbolo.  Ideo  ad  hoe  introducttB  p  haberent  aliud  officium,  neque  conventum  ante  Ter- 
alia  HortB^  Prima  et  Completa^  utraaue  cum  ^  tiam  agendum,  ut  hic  habetur 


«  Nempe  BeihIeemitico,ut  ex  ipsa  peripbrasi  satis 
intelligiiur,  a  S.  Paula  nobilisslma  matrona  Romana 
juxU  speluncam,  in  qua  Salvaior  oosier  natus  esl, 
consirucio.  Ibi  enim  11  la  quatuor  monasieria  condi- 
dit,  teste  D.  Hieronymo,  vlris  uiiuni,  reliqua  tria 
virginibus  (  Epist.  27,  seu  epitaph.  Paulee  )•  At  hoc 
monasterium  virorum  idem  D.  Uieronymus  postea 
aropliavit.  Licet  enim  virls  ibi  degeniibus  salis  am- 
plum  exstrucium  esset  habiuculum,  et  pro  peregri- 
nis  maniiones  aliquae  per  viam  erects :  tantus  Umen 
undique  ad  ea  loca  pietalis  causa  hominum  concur- 
sus  erat,  praesertim  monachorum,  ut  diversoriiim 
magts  amplum  aedificare  cogeretur  (Jfariaa.  Victwin. 
in  Vita  S.  Hieronymi).  Qua  de  re  ita  ad  Paromacbium 
scriblt  epist.  2G  :  Nos  in  ista  provinda  wdificato  mo- 
nasterio ,  et  diversorio  propter  exstructo  ,  ne  fotte  et 
modo  Joseph  cum  Maria  in  Bethleem  veniens  non  tnve- 
niat  hospitium;  tantis  de  toto  orbeconfluentibus  turbis 
Neque  corpus  prius  ad  functionem  alicujus  muneris  mo-  J}  obruimur  monachorum^  ut  nec  cosptum  opus  deserere^ 


veamus^  quam  illud  fecerimus^  quod  dictum  est :  Orabo 
ad  te ,  Dorhine  :  mane  audies  vocem  meam :  mane 
astabo  tibi  {Psal.  v)  etc;  4"  S.  Hieronymuro  epist.  7  ad 
LafUro  :  Assuescatexemplottdorationesetpsalmosnocle 
eonsurgere^  mane  itymnos  canere,  Tertia,  Sexta,  Nona 
hora^  etc.  Ubi  Victorius  mane  horam  Primaro  inur- 
preiaiur.  Sed  salvapaceVictoriletDurantl  non  viden- 
lur  i!la  SS.  Pairum  testimonia  adeoclara  etexpressa, 
ulnos  urgeaut  a  senuntlaCassiani,  aliorum  etiarocaN 
culo  approbata,  discedere,  aut  ei  fidem  derogare,  cum 
Um  expressedicat  officium  Prima  suo  primum  tem- 
pore  iostitutum  fuisse.  Nam  Patres  citali  iion  loquun- 
lur  de  Prima,  de  qua  nunc  agliur,  scd  de  Matutina 
solemnltate,  hoc  est,  de  Laudibus,  quae  diluculo  et 
mane,  seu  matuiino  tempore,  boc  est,  sub  aurora,  et 
ante  solis  ortum  apud  veteres  decantari  solent,  ut 
diclum  est.  Gaterum  Gassianus  si  diligentius  inspi- 
ciatur,  duplicero,  sivegeroinaro  Matutinam  solemni- 
utem  distinxit.  et  Um  Laudes,  quam  Priomm  Maiu- 


neo  supra  vires  ferre  valeamus.  Haec  S.  Hieronymiis 
(/n  presfat,).  In  hoc  cmnobio,  ut  alias  diclum  est,  Gas- 
sianus  adhuc  pene  puer,  aut  adinodum  adolescens, 
monastlcx  vli»  instilutum  simul  cum  ipsisGhristianaB 
philosophiae  rndimentis  complexus  est^  in  eoque  re- 
figios»  obedientiae  legibus  se  astrinxit,  priusquam 
ad  i£gypii  soliiudines  permissn  superiorum  cum  so- 
clo  Germano  proficisceretur.  Unde  et  passim  lum  in 
his  lib.,  tum  in  Collationibus  vocal  suum  coenobium, 
alias  coenobium  Syriae,  in  quo  prima  viije  monasiicae 
rudimenu  perceperat ,  quod  Syriae  pars  sit  Judxa, 
in«qua  Betnleem  sita,  ut  nolum  est;  alibi  expressiua 
Bethleemiticum ;  alibi  Spelaeum,  in  quo  Dominus  no- 
sier  de  aula  uteri  virglnalis  effulsit  ( iib.  iv,  c.  51 ; 
Coiiat.  11,  c.  1  «I  5;  CoUat.  17,  e.  2  et  ^).  Memiiiil 
ejusdero  monasteril  el  monachorum  S.  Epiphanius 
in  epist.  ad  Joannem  Hierosolymiunuro,  et  D.  Hie- 
ron.  episl.  ad  Marcellam,  ubi  eam  invitat  ad  rua 
Bethleemiticum,  ubi  sita  erant  illa  monasteria. 


itt  DE  COeNOBIORUIl  INSTlT.  Ll6. 

resqnerela  delatay  decreium  est  ab  eis  dialino  Ira- 
ctala  et  consoUaiione  solliciia,  ut  usque  ad  solis  or- 
luoi ,  quo  jam  sine  offensione  vel  iectio  parari ,  yel 
opus  nianuani  posset  issumi;  fessis  corporibus  re- 
fectione  concessa ,  inTiUti  post  h»c  religic»nis  hujiis 
observantia  cancli  pariler  e  sulsstralis  consurgereni: 
ac  iribos  psalmf^  et  orationibus  celebratis,  secundum 
modam  qoi  antlqoltus  in  observatione  Terti» ,  yel 


III.  —  t>E  DIURNIS  ORATIONIBUS. 


iSO 


A  SexUe,  irins  confesslonts  ^xemplo  statnios  est,  et 
somno  deinceps  finem,  ct  iniiium  optfraiioni,  aequali 
simul  moderamine  facerent.  Qui  lypus  iicet  ex  oeca« 
sionevideaturinvenlus^etrecenti  memoria  procau^ia, 
quam  diximos,  statotos  appareat;  Umen  itlumiio- 
merom,  quem  designai  beatos  Davidy*  qoanKiiiani  spl- 
riialem  qooqoe  habeat  intelleciom,  secondum  littt*ram 
manifesiissime  soppiet :  ^  Septia  m  die  Umdem  disii 


ALARDI  GAZiEl  COMMENTARmS. 

•  De  spiriull  intellecto  seo  mystico  nameri  sepie-  de  noclurnis,  oi  ipse  profitetor,  Unde  pnecedenti 

narit  agonl  D.  Basilios  homll.  il  Hexaem.,  Grefior.  capite  enomerat  primnm  ires  boras  tunc  temporis 

Naziaiixen.  orat.  94,  Hieron.  e.  t  Amos,  Aagasiinos  celebriores ,  nempe  Terti:im ,  Sexum  et  Nonam ; 

lib.  XI  de  Clviut.  cap.  51 ,  ei  Gregorius  lib.  primo  deinde  subjungit  vesperlinuro  sacrificiom ,  hoc  esi , 

Moralium  cap.  il  et  12,  et  libro  xxxv  capite  6  et  7  officium  Vesperarum;  ac  demum  memlnit  Matutioae, 
{Yide  Nammmmin  CammenUde  OraiiQ.et  Borie  can,  »  jn  qua  canilur  psalmus  :  Dew,  Deu$  meue^  ad  te  de 

(.  5 ).  Quamqoam  spiritalem  iniellecium  possumus  iuce  vigilo,  quod  fit  in  Laudibus.  Cum  ergo  horas 


etiani  acdpere  pro  flgorato,  quo  scilicet  numerus 
deSnitua  pro  indefinito  sumilur ;  cpiod  frequens  tn 
ScriptQra,  nam  illud  Septiee  in  die  idem  ac  ssepius, 
qooiidie,  freqoenier,  at  superios  iiidieavimos;  qoo 
eliam  modo  exponitor  illod  :  Semper  laus  ejus  in  ore 
m<o  (Psed.  xxxin),  qoia  septeBarius  est  nunieros  ple- 
niiodiBiset  nnlversiiatis,  ol  itdem  Patres  exponunt 
(Yide  infra  /t^.  viii  eap.  18).  D.  Augostinos  loco  ci- 
talo  :  Toiiii,  inqoit ,  tmpar  primue  numerus  temariue 
en,  lofM  |Mir  quatemariue,  e%  quibus  duohis  quater- 
uarius  CMsfol.  Ideo  pro  universo  scspe  ponitur,  sieuti 
eic :  c  Seplies  eadet  justuSf  et  resurget :  >  td  eil,  quo^ 
Hescumqua  eedderit^  non  peritrit.  Quod  non  de  intqui^ 
tatihu,  $ed  de  tributationibus  ad  humilitatem  perdu^ 
ceHi^mM  inulliqi  9otuit;et  c  Septiesin  die  laudabo 
te :  »  quod  atibi  alio  modo  dictum  est :  c  Semper  taus 
qu$  in  ore  meo.  >  Et  mutta  hujusmodi  in  divinis  au» 
ctoriiedibu»  reperiunivr^  in  quibus  septenarius  numerui 
pro  cujmeque  rei  unitfersitate  poni  sotet. 

^  Hoc  Psalmisise  elogio  et  exemplo  comprobaniur 
et  eommeodantur  maxime  preces  ills  soiemncis ,  et 
divinae  laodea  in  Eeclesla  Instituue  (qnns  horas  caiio- 
nicasvocamos).  Qnamvis  enim  per  numerum  sepie- 
nariom  in  llloTersicolo  nihil  aliud  signiflcetur,  (fuam 
freqaenuiio  Uodisdivinae;  qoomodo  intelliginir  Ire- 
qveiis  lapsti^,  com  diciiur  Proverb.  xxiv  :  SeptUs  in 
iie  eaditjusius;  lamen  non  sine  causa  ex  huc  loco 
Ecclesia  osum  hnrarom  can(m«caruni  instituisse  vi- 
detnr.  Nam  cum  ad  Imitationem  lain  pli  et  sancii 
regis  vel*et  fllios  suos  freriuentissime  Deum  laudare, 
sepiem  boras  meriio  dti^tgnavil,  quibus  cierici,  seu 
ecclesiaHiici,  divinis  laudibus  vacareni;  tum  ad  ex- 
pressiorem  illiiis  exempli  imiiaiioneni,  tum  obs*'|Ue« 
narii  numeri  perrectiouem  ei  inysiicam  t>igniflcatio- 
neni,  de  qiia  iiifra.  Hmc  D.  Auibrosiu>  lib.  vii  iii 
Lucam,  In  illud  cap.  ii  :  Quis  vestrum  habent  ami-^ 
c«iR,  elc.  Si,  itiquii,  itle  DaviU,  sciticet  lan  banctus^  et 


diurnas,  seu  offlcia  diurna,  sex  enumerel,  quibus  di< 
cit  in  hoccapite  superaddiiamfuisie  aliam  matutinam 
solemnitulem,  Id  est,  Pnmani,  ut  numerus  septena- 
rios  a  Psalmisu  designatus  psoprie  ei  seciindum  lit* 
teram  coinplereiur ;  consequens  esi,  ul  vigilias,  sive 
nocturnosexirahuiicsepienarium  i)osuerit.Sed  tnulto 
clarius  el  expressius  noster  I).  Benediaiis  huuc  nu- 
merotn  ad  ofQcia  diurna  daiutaxat  retulit  cap.  16 
Regulx,  ciijus  titulus  est :  Qualiter  dieina  opera  per 
diem  agantur;  cui  tilulo  respundens  dicil  :  Ut  ait  Pro* 
phela,  i  Septies  in  dielaudem  dixi  tibi.  >  Qw  septena- 
rius  saeratus  numerus  a  nobis  sic  imptebitur^  si  Matu- 
tince,  Primee^  TertioB^  Sexlee^  Nonee,  Vesperi^  Compte^ 
toriique  tempore  noslra  servitutis  oficia  persolvamus , 
^ttta  de  his  horis  diurnis  dicit  Propheta,  c  Septies  in 
die  laudem  dixi  tibi.  >  Nam  de noclurnis  vigiliis  idem  ipu 
Propheta  ait :  i  Media  nocie  surgebam  ad  confiiendum 
tibi,  >  Ergo  his  temporibus  referamus  laudes  Creatori 
C  nostro  superjudiciajustiticssuasMest^MatutiniSfPrima^ 
Tertia^  Sexta^  Nona^  Vespera^  tompletorio,  el  nocu 
surgamus  ad  confiiendum  et.  HuiC  D.  Benedictus,  qiiai 
totidem  verbis  ciuniur  ex  concilio  Agaihensi  lib.  iii 
Decretal.,  tit.  de  Cetebrat,  Missarum,  cap.  i.  Juxia 
quem  sensum  faiendum  est  octo  esse  horas  canoni- 
cas,  quarum  ona  noclurua  versiculo  iilu  commenda- 
tur  :  Medianoete  surgebam^  elc.  Septemalian  diurn» 
altero  versiculo  designat»  :  Septies  in  die  iaudem  diti 
iibi;  in  die  nimirum  ariificiali,  ut  vocanl.  Porro  alii 
lain  nocturnum  quain  diuriium  orficium  septenario 
Dumero  putautconiprehensum.  lUque  dieni  naluralem 
si}{iiificuri  volunt,  et  nocturnos,  sive  nucturnas  vigi- 
lias,  simul  cuin  Laudibus  pro  una  ho<  a  computant 
(  Deda  in  lib.  de  Mediiatione  Paic.  Chris'.;  Isid,  tib.  i 
de  Ofi:.  Ecctes.;  Raban.  lib.  u  de  Instu.Cleiic. ;  Rw 
pm.  lib.  I  de  diur.  Ofic.^  Glossa  in  c.  i  de  Celebr, 
Missrn).  Secundum  quem  modum^  ait  Turrecreniatus, 
omnes  hora  caHonicce  reducumur  ad  numerum  tepte» 


9«  regni  erat  neeessitaiibus  occupaius,  septies  in  die  j^  narium,  quiest  nume*us  saeratus;  etsic  iUud  Djvidh' 


laudem  Domino  dicebai^  muuutinis  et  vespertinis  sa- 
erifiens  semper  intentus^  quid  nos  facere  oportet^  qui  eo 
amptiuM  rogare  debemus^  quo  frequentius  camis  ae 
menlis  fragiiiune  d  /tfi^uiiutts  ?  Sic  Ambrosiius  (  Vtde 
Basil.^  serm.  i  de  Instit.  Monach ).  Verum  de  lioc 
sepienario  noiiiero  liorarom  canonicaruni  dii.^e  suiil 
senteiilije.Quidain,ei  fereantiquiores.conipl  •ciuiitur 
hoc  iiumero  solummodo  horas  diurnas,  hoc  est.  qiiae 
interdiii  celebrari  aut  reciuri  snlent,  n^^mpc  Matuti- 
natn,  sive  Lau4es  maiuliiias,  Primain,  Terti»iii,  Strx- 
tain.  Noiiam.  Veisperas  ei  Coiopleloriiini.  Vigili:is  au- 
lem,  sive  ofOciuiu  iiociurnoiu,  quml  iinproprie  Matu- 
tiiiaj»  appellamo*, ab hocnumeio sepiraiiiei^epaniiim 
collii€ant,qaiadieniinteHig(intartifii  i:iletu  in  illoveriii- 
ciilo  stgnificari :  qui  niinirom  ab  aurota  incipit  (quatn 
Gjillia»^cda)oicr,  quasi  albescentein  diein  nuiicup  nt), 
einociea«lventaniefinitur.lu  huiicnioduin  haudiiubie 
Casiiiana»  huoc  numenim  inteilexit.  Agit  e  im  in 
hee  iibro  de  diuruis  oflliciiSy  sicul  superiore  libro  egii 


cum :  <  Septies  in  die  laudem  dixi  Ir6t,  »  in  elligiiur 
de  die  naturati^  et  una  laus  fit  in  nocte  arlificati,  ei 
aticB  sex  tn  dte  noctts  ejusdem,  tcHicei  Prtma ,  Tenia^ 
Sexia,  Nona^  (Jndecima.qwiB  esi  Vcspera^  et  buode- 
cima^  quce  esi  Completorium.  Sic  ille  alluUens  ad  lo- 
cum  illuin  Malihai  xx,  de  quo  supra.  Capieruni  liu* 
jus  difflculuiis  decisio  peiidet  ab  ea  quoe^tiohe  ,  :\n 
noctiiriii  dividautur  a  Laudiiius  iiiainlinis?  Nutu  si 
nociurnos  dividamus  a  Laudiiius,  procul  dubio  plures 
suni  quam  septem  hor«  canonioe.  Si  vero  nociunios 
jungauiiis  cnui  Lautiiaus  ,  nou  eruui  nisi  septciu. 
ProinUe  cum  Duraiito  exi.stiiiio  disiinguenda  e>sc 
t  mpora.  Fuit  euim  qiio:id  nocturno^  v:iria  hcciesia- 
ruiii  ctiusuetudo  ( Radulphns  Tungrens.  propos^  i\ 
deCanon.  observant,;  Durunius  deRitib.  Ecctes.  Itb.  m 
eap.  5;  Bellarm.  Ub.  i  de  bon.  Up.  c.  li  ).  Uuihusdain 
in  lucis  »|)ud  velereb  tre^  iiotiurui  trDiUH  tlisiiuciij 
horis,  id  e^i,  tribus  vigiliia  nucturuis  « elebrabantur, 
Unde  D.  ilieronvmus  in  epist.  ad  Kus^ltichium  {,Epist. 


m  JOANNIS  GASSIANI  Itt 

ftti  $npir  judietajuitUiiB  ttuB  {P$aL  cxviii).  Ilac  enim  A  simas  regalas  Patram  violari  patioDtar ,  mioiaie  tl- 
•«^eeta  solemnitate,  septies  sine  dubio  spiritales  hos     delur  admissus. 


conTentBS  in  die  facienies,  septies  in  ea  laudes  Do- 
mino  dicere  comprobamor.  Denlque  cum  hic  idem 
typus  deOriente  procedens  faucusque  fuerit  utilissime 
propagatus,  in  nonnullis  nunc  osque  per  Orieniem 
anih|ui8Slm1s  monasteriis»  qu»  nequaquam  veiustis- 


CAPUT  V 

Quod  po$t  malntina$  oratione$  ad  $omnum  rmrH  mm 
oporleat. 

Cujus  solemnitatis  ratio  cur  statuta  sit«  yel  In- 
▼enta  in  hac  provincia ,  nonnulli  ignoranies,  •  ex- 


ALARDI  GXZJEl  COMMENTABIUS. 


2i),  Noetibui^  Inquit,  bi$  terque  $urgendum.  Et  aper- 
tius  buiic  morcm  aiiiiqtiiUis  apnd  nonnntlos  observa- 
mm  tradunt  fluperius  lib.  i  de  Offlciis  divinis,  et 
i,  Thoitias  leci.  6  iu  cap.  xiv  prioris  ad  Corinihios. 
Alibi  vero  nocturni  omnes  simul,  sed  prxcipue  me- 
dia  nocie  celebrari  solebant,  juxia  illud  :  Bledia  nocte 
ourgebam  ad  confitendum  tibi  {P$al.  civiii).  Hoc  enim 
tempus  prasscribuiit  SS.  Paires  superius  cilali.  Alibi 


aganiur,  tam  in  hieme,  quam  in  xstate.  Et  priore 
qtiidem  t^mpore,  nempe  iiiemis,  monet  octava  bora 
noclis  surgeodum  esse ,  ut  paulo  ampliiis  dimfidisi 
nocte  pausetur,  etc.  Sed  quaeritur  qaomodo  aeci* 
pieiidu  sit  isia  octava  bora  ^  cum  omnea  noetes  non 
sini  aequales,  immo  omnes  inapquales»  sicut  ei  dies  f 
Besp<Midet  Turrecrematus,  qnod  oim  S»  Paier  dkat 
hora  octava  $urgendum  e$u ,  ut  modice  mnpUu$  4o 


denique  nociurni  cum  Laudibus  matuttiiis  Juiiguntur,      media  noctepau$etwr^  apertede$ignaiquod  ociava  hora 
et  in  quarta  vigilia,  qtide  et  Matutina  dicilur,  cele- B  siV 


brantur.  Atque  hunc  esse  antiqutim  usuin  Ecclesiae 
Aom.  testatur  Amnlarhis  in  pneratione  Hbri  de  or- 
dine  Aniiphotiarli,  uhl  interalia  refert  se  iiiierrogasse 
magisiros  EcctesiaeRom.an  inler  offlciuin  nocturnum 
et  matutinum,  id  est,  Laudes,  aliqiiod  inlersiitium 
esf^e  deberet,  et  responsum  esse,  nullum,  sed  conti- 
nuo  inchoandAsLaudes  per  versiculurn :  Deu$f  in  ad- 
[nionum  meum  intende.  Qui  igitur  noclurnos  media 
nocte  separaim  a  Laudibus  recitabant,  ve!  seorsim 
unumquemquenocinnium  in  tribus  nooiis  vjgiliis,  ad 
instar  inilitarium  eicubiariiin,  pronuntiabant,  plures 
utique  quam  sepiem  horas  canonicas  babebaut.  Ubi 
vero  nocturni  sitnul  et  continue  recitari  coeperuiit, 
quod  hodie  passhn  et  ubique  fieri  solet,  ita  ut  no- 
eturnum  offlcium  etNociurnosetLaudescompreben- 
dat ,  septem  dumiaxat  sunt  horx  canonica;.  At(|ue 
itaconciUandasuntquae  in  utrainquepartema  diversis 
afferuniur 


sit  post  mediam  noclem ;  et  per  con$oquen$^  qnod  tioii 
vemat  acdpienda  $ecundum  ordinem  horamm  noetie 
cuju^libel  mett$i$t  $ed  ucundum  proportionem  ad  tetn" 
pu$  kalendarum  liovembri$ :  et  hoe  e$t  quod  $anetna 
Paier  dicit,  juxia  con$iderationem  rationi$ ,  $umptiB 
$cHicet  a  kalendii  Novembri$.  Ita  ille.  Yerum  haec 
obscuriora  sunt,  quam  ut  euivb  aatis  pateaat  et 
satisfacianl.  Proinde  notandum  de  boris  iucqiia- 
libus  hic  agi«  et  ei  his  sumeDdum  hujus  loei 
iniellectum.  liora  inxqualis  est  pars  duodectma  tam 
diei  quam  nocti^  ertificialis.  Dividebaiur  enim  oliio 

Suaevis  artiflcialis  dies,  et  qu«lil>et  nox,  ulsuperius 
ictum  est,  in  duodenm  pariiculas  xquales  iiiter 
se,  qu.ne  borge  inaequales  et  aniiqttae  a  Scriptoribuft 
dicuiitur.  Aiitiquae  quidem ,  quoniam  apnd  omaes 
antiquos  earum  iisus  exstitit.  Inaequales  autem,  non 
quod  borae  uniua  diei  vel  noclis  iiuer  ae  easent  in- 
acquales ,  hoc  eniin  falsuin  est ,  eum  quamlibet  diem 
ac  nociem  in  duodecim  partes  aequales  distriboi 


i^  Quod  superiore  tibro  {cap,  12  et  13)  docnjt  Q  dixerimus ;  sed  quia  cum  dies  artificiales  et  noctes 


etempio  veieruni  monachorum,  et  optiinis  rationi- 
bus  conflrmavit  non  decere  monacbos  perrectioni 
studeiiies  post  Missam  iiocturnam ,  id  est,  officium 
hoctnrnum ,  nirsus  ad  lecium  se  conferre ,  ani  so- 
mno  indulgere ,  sed  orationi  potius  ac  mediiationi 
Vacare  et  invigilare ;  id  nunc  docet  post  matulinas 
taudes  muUo  magis  observandum  :  ideoque  eos 
per^lringit  ac  reprehendit,  qui  expletis  inaiutina- 
llbus  hymnis  ,  id  est,  Laudibus ,  iteruin  revertuntur 
ad  somnum ,  et  idcirco  has  Laudes  iia  tempestive 
ei  prxpropere  expedire  festinant,  ui  iis  cxpleiis  et 
absolutis  iterum  dormiendi  facultasstippetat.  Quod 
quidem  insiitulum  amplexus  etiam  videtur  D.  Be- 
hedictus.  Nam  cap.  8  Begulae  slatuit,  ui  hiemi$  (em- 
pore,  id  at^  a  kalendi$  Novembri$  usque  ad  Pascha 
juxta  con$ideraiionem  raiioni$  ociava  hora  nocti$  $ur- 
gatur :  ut  modice  ampliu$  de  media  nocte  [Al.  dimidia 
nocte]  pau$etur,  et  jam  dige$ti  eurganl.  Qnod  vero 
festat  po$t  vigiiia$  ,  a  [ralribu$  qui  p$alierii  vet  leclio  • 
Htim  aliquid  indigent,  meditationi  in$erviatur.  A  Por 
$cha  autem  u$que  ad  $upradicta$  katenda$  Novembrie^ 
$ic  temperetur  hora  vigiliarum  agendarum^  ut  par- 
vi$$imo  intervalto  {quo  fratre$  ad  necei$aria  naturm 
exeant)  eu$todito^  mox  Matulini  {qui  incipiente  luce 
agendi  $unt)  $ub$equantur.  In  cujus  capilis  haud  pa- 
ruin  difflcilis  et  paucis  noii  elucidatione ,  pro  hujus 
loci  opportunitate,  non  abs  re  aut  instituto  nostro 
allenum  fuerit  aliquantulum  immorari,  et  singulas 
ejus  partes  paulo  atteiitius  ei  enucleatius  expendere, 
et  expllcare.  In  primis  adverte  quod  de  agendis  vi- 
giliis,  sive  nocturnis,  B.  Pater  duplicem  insiiluit 
rationem  ,  secundum  duas  partes  ,  iii  quas  totuin 
annum  divislt,  videlicet  a  iLalendis  Novembris  usque 
ad  Pascha.  et  a  Paschate  usque  ad  kalendas  Novem- 
bris.  De  Laudibus  vero  dicendis  unam  solummodo 
dlaponit  rationem»  videlicet,  ut  incipiente  luce,  id 
eat*  aub  auroca»  vel  crepusculo  diei  regulariter 


siul  inaequales ,  excepiis  aequinoetiis,  hor»  diei  vel 
noclis  loiigioris  majores  sunt  horls  diei  vei  noetis 
brevioris.  Nain  ut  in  hieme  iongiores  sont  neces, 
iu  et  paries  earom,  id  est,  horas  duodeciro  ioiigio- 
res  esse  oportet  quam  iii  aesute :  et  ceolra,  qiio  loii- 

giores  diurnae  in  aesute,  eo  breviores  Bocuirnn.  Uis 
oris  inxqualibus  uiebantur  Judaei,  ui  ei  aaerts  Lit- 
teris  consut,  itemque  Bomani,  etliaii,  et  emiiis 
fere  aniiquius ,  ut  et  liistoris,  et  libri  llaihematl* 
corum lesuntur  (VidehicSmaragdi  Coinmentarinm). 
Horam  igitur  octavam  nociis  iiitelligtc  D.  Benedi- 
cius,  quae  nocturnis  horis  ab  oceasu  solis  usque  ad 
ejiis  exortum  cumpuiaiis,  quovis  tempore,  numera« 
tur  ocUva,  et  proinde  secunda,  aut  tertia  past  me* 
diain  noctem ;  sive  illae  borae  longiores  sint,  ut  in 
liieme,  sive  breviores,  utin  ae»ute  (In  cap.  16  Jle- 
gulas^  in  fine).  Verum  liic  occurrit  allera  objectio, 
quain  movet  idem  Turrecrematus  alio  loco  :  Yide^ 
j)  lur,  iiiquil,  illud  quod  dicitur  :  tMedia  nocte$nrgo- 
bam  (P$at.  Gxviii),  i  etc. ,  conlradieere  ei^  quod  dh- 
ctum  eti  in  capituio  octavo,  quod  hiemie  tempore  enr-' 
gendum  e$t  ad  vigHia$  octaoa  hora,  ut  modice  ampliiw 
media  noctepan$etur,  Be$pondetur^  quod  medium  tn- 
ter  atiqua  dicitur  duobue  modi$  :  aut  per  eequatem 
di$tantiam  terminorum  ,  aicl  per  interpofitionem  inter 
termino$.  Medieta$  nocti$  in  dicto  Prophetm  didtur 
medieta$  per  interpo$iiionem  inter  parte$  extremae 
nocii$  :  secundum  quam  medii  rationem  cum  octava 
hora  $urgitur.  media  noeu  eurgitnr.  Haec  ille.  Gidus 
sente.iiUae  suffragatur  S.  Thomas  iii  part.  q.  81,  ari. 
4,  ubi  exponeiis  verba  Gregorii  (Hom.  %\  in  Evan' 
gel.)  diceiitis  Ghristum  media  nocte  surrexisse,  alt : 
JYoM  qwdem  noete  divi$a  in  dna$  parie$  iBquale$f  $ed 
infra  noctem.  Illud  enim ,  inquit ,  dituculnm  et  para 
nocti$ ,  et  par$  dim  dici  pote$t ,  propter  eowfenlentiam 
quam  habet  cum  utroque.  Sic  S.  Thomas»  Gausani 
vero  assiguaiis  i>.  Beuedictua  cuc  laniiiaa  ( 


iSt  DE  C(£N0B10RUM  INSTIT.  LIB. 

I^tis  miUiUiiis  hymnis  iteruro  revertnntur  ad  so- 
imiiiM,  hi  {Um  cftoMm  nihilominilt  incidentet,  ob 
qiiMi  eeni^eneeiKlMB  li«e  •  senioribut  noetris  to- 
lemaius  insifittti  eM.  INe  nnmqne  hort  etm  eea- 
snmmereleetfntttly  qna  neg lif eniioribns  mlntique 
soHieltio  rwrsum  ^ormfiendi  reddatur  oceaslo.  Qood 
ooinimodis  ierf  non  oporiet ,  sicut  in  libello  sope- 
riori  descrMmntes  jCfypliorum  synasim  plenlos  ex^ 
poenimos ,  ne  porifleitionem  nostram  confessione 
ssppliei  ei  antelweiois  orallonibos  acqulsftam ,  yel 

ALARDI  GAZ^I 

detor  pnusationi,  id  est,  qoleti  et  somno  ,  dicii :  ui 
jm  difesis»  id  esc,  jam  dectctis  dbis  atqiie  deposi- 
tis  leTioret  cAecti  t  graviiate  cibonim,  $mrgwit  per- 
^les  m  titerei  td  ofiicium  divinum  derote  per- 
agemlum,  joila  illod  D.  Uierenymi  {EfnsL  4) :  Ad 
oniionem  tibi  nocie  iurgenii^  non  indigeHio  ructum 
fonal ,  $ed  inanita$,  Sequitur  :  Quod  vero  re$tat  (sci- 
licet  lensports)  pasi  9igf4ia$,  id  est,  nocturnum  offi- 
rinm ,  M  fra«ribu$ ,  qui  f$aUerii  vel  lectianum  aiiquid 
indifenl ,  id  est ,  opus  habent  aliquid  p$allerii  vel  le- 
cffORKM  legete^  per$crutari  aut  providere^  ait  Turro- 
eremalus,  meditationi  tntervta(ur,  id  esi,  impenda- 
lur.  Ubi  Hmaragdos  Abbas  el  R^^gtil»  interpres : 
Am  ttc,  Inquit,  dornure,  $icut  quidam  volunt ,  bealu$ 
BeHediciu$ ,  $ed  wigilare  jubei ;  non  in  leeiulo  tane 
quUuere  ,  $ed  meditationi  jnbet  inurtire.  Scriptum 
eat  enim  :  In  leetulo  meo  queBtitfi,  ei  non  inveni  illum 
{Ceatt.  iri).  Non  enim  in  leciulo  carnatium  volupiaium 
diieetu$  Chri$tu$  invenitur^  ted  in  laboribus  tanctit^ 
exeubne  aacrh  ,  et  crebrit  oraiionibut;  non  in  $omni 
tarpore^  $ed  in  vigiiiarum  oratione,  et  orationit  inveni' 
tmr  campuneH&ne.  Hec  Sinaragdus,  ciiaits  detnde 
iKifie  Gtnltiil  locum  ,  In  quo  versamur.  Subscribit 
etiMtt  S.  Hildegirdis  in  expliettione  Regtil.e ,  ubi 
es  iNrKralssis  ejosdem  verbls  infert :  Notandum  quod 
tim  It  eeataie^  quam  (n  hieme,  tcilicet  in  iribut  lectio- 
s,  et  eiSam  eum  una  dicitur,  fratret  nec  pott  no- 


clsmos,  net  pos(  m«ltiltRoi,  ad  (ectum  ad  pau$andum 
rNlikeptt :  $ed  ita  potH  mediam  noctem  nocturnas  vigi^ 
Oua  tttro^  lempore  ietnperabant ,  ^itod  Laudet  jam 
enmtautaa ,  t(itice<cfn(m  diem  viderent,  Et  pro  recto 
diapmita  temperatnento  non  gravabantur ;  $ed  gande^ 
etiam  empfitii ,  quam  media  nocte,  pdtiia- 
faeta^  at  demde  excutta^  homo  nottea  vigilant  in 
atdt  pro  hi$  vigiiii$  non  debilitaiur^  ut  ptmdi* 
ctttm  eat^  H«e  ille. 

Perro  qiiod  td  tltertm  annl  partem,  nempe  «ita* 
Mi,  atiinet,  qoam  a  Paschate  nsque  ad  stipradictas 
iQilendas  Novembrls  exlendit  nosler  D.  Beiiedictus, 
sialiilt ,  koram  vigUiarum  agendarum  tic  etie  iempe- 
untdmm ,  id  est,  pro  ratione  temporis  modo  acceie- 
mnd-im  *  mode  tardandam :  ut  brevittimotemporit  in- 
lervetUa,  quofratree  ad  requi$ita  naturaexeant,  interpo- 
tite^  Hatuiini,  idest,inaiiitin»  Laitdes,  incipienie  luce 
tukae^uaniur.  Qnibas  verbis  innaere  videtur  ob  brevi- 
tatemnoctinm  ftstivarum  noninodo  breviandum  eiiam 
oHlcfum  noctiimum,iit  fit;  sed  illud  etiam  temporis 
iBterititium,  quod  absolutis  nocturnis  supererat,  iisque 
flons  illucescente  die  Laiides  inchoarentur.  Ex  qui- 
l^  eolligiiur  primo  Laudesaniiquiius,  et  ex  vetere 
issiilnio,  et  Regula  etiam  D.  Benedicti  Aiisse  a  iio- 
cuirnis  tiiquo  temporis  iniervalio  separatas,  et  posse 
eiiafnnura  separari ;  praesertlm  In  orHcio  prtvato; 
eam  sint  disttnclti  bone,  distincu  ofBcia,  ut  supe- 
rios  dieinm  est :  nnde  et  nociurns  vlgili»,  Laudes 
Tero  matutins  et  diurn»,  atqiie  inter  horas  diurnas 
censentur  {hurand.  Ub.  v  Raiio.  cap.  5«l4;  Ra- 
duipk.  de  ean.  Obterv.  propot.  14 ;  iVarar.  de  Orai. 
c.  M) :  secundn,  non  esse  regularein,  id  est,  Regu- 
be  ttostrae  conformem,  et  consentaneum,  qiiein  mo- 
do  oeqoimor,  ritom  et  moreiu  surgendi  ad  noctur- 
Mi  »  sea  Matoynas » ul  tocamus .  tnte  mediam  no- 


in.  -  DE  DltlRNIS  ORATlONlBtlS.  ISI 

A  emergens  qosdam  redundantia  homorom  natort- 
llun  pollott ,  vel  illasio  oomimpsi  i«imiei  i  tol 
cerle  intereedens  otitm  purt  ac  simptteis  iomoi  ro- 
feelio  imerrompit  splriios  nostri  ferforom,  te  lo» 
pefhetos  somni  torporo  por  toiom  dlei  spttinm  ioer- 
les  deinceps  ignsTosque  trtdoctl.  Qood  iEgypUi  no 
incurrant,  equldero  cum  soleant  certis  temporibui 
etiam  ante  gallorum  cantum  eoiisurgere ,  •  Miisa 
ctnoolci  coiebrtti,  usque  td  bicem  ^  poil  bmc  vl- 
gitiis  extendoot;  ot  oos  sopervenioos  lox  ratiuiint 

G0MMENTARII3S. 

ctem;  non  tamen  ideo  damnandnm»  cum  hujusmodi 
accidentalia  pro  temporum  ,  locorum ,  ac  pcrsoiia- 
rum  dlversitate  facile  mutentur ;  prapsertim  cum  fd 
factum  videttur  dupiici,  etqoe  provida  rtiione^ 
primo  obprolixitatera,  seu  auj^roenlum  divini  offi- 
cii ,  prapserlim  lectionum  ,  antiplionarum,  elc,  ad- 

B  diiis  Insuper  B.  Virgtnis ,  nec  non  defbnctorom  of- 
lictis  ,  muUisque  psalmoram ,  oritionum ,  cmnmo- 
roortiionum  appendicibus,  ettdditameniis  de  novo, 
et  successu  temporis  inslitutis,  quibus  expleirdis 
commodius  et  salubrius  visumest,  presertim  in 
diebus  solemnioribus ,  lempestivius  quam  media* 
nocte  :id  noctunios  surgere ;  secundo,  ex  htc  etttm 
diversitate  ,  et  varietate  iltud  seqoitur,  ut  assidue, 
et  otnnibus  horis  tam  nocturnli  qiiam  diumls  Itw- 
detur  Dens  ,  et  nulla  pirs  noctis  a  Jande  divina  vt* 
cet,  cuin  alii  allas  noctis  panes  viglHtsque  sibi  de- 
legerint,  nec  ullam  earum  prorsus  prstermlserini; 
nam  mulii  cc rte  hoc  lempore,  qui  priv&iini  ofttcium 
recltnnt,  prlmam  noctis  observant  vigiliam  ;  secnn- 
dam  et  tertiam  Religiosi  fere  occupant;  qHtrttm 
communit(!r  ecelesiae  cathedrales  et  eoll»gliiie; 
atque  iia  si  non  ab  iisdem  ,  certe  a  diversi^  Dei  ft- 
mulis  laudes  divin^  singuils  noctumis  vigiliis  eele* 
brentur,    ut    observavit   Thomas   Waldensls  lib. 

Q  xxwifi  de  SacramenUl.  cap.  24.Vide  Navarrum  llb. 
dc  Orat.  cip.  3  et  4. 

"  Hoc  est,  olHcio  matuttnali,  seu  noeturno  per- 
acto,  et  diinissis  n-atrlbu>$,  ut  supra  dieium  est. 

>»  td  est,  adhuc  pervigilant  in  oratlone  el  medica- 
tione.  De  quibiis  vigiliis  spontanels  earuinque  mot- 
tiplict  utilit:ite,  prxsertim  ad  cnstodiam  castltatis, 
quae  hic  etiam  cominendatur,  nonnulla  sunt  hic  an- 
notand:i  SS.Patrum  snOragia  huic  loco  coMsentanet. 
S.  Uilarius  in  Psalmuin  cxviit ;  \Uemw  fuinaele  ne- 
mtm's  ttti,  Domine.  i  Seit  Prophna  hoctumo  temp&re 
divini  etse  a  nobit  nominit  recordandum;  tcit  tum  mn- 
mme  cu$!odiam  Dei  (egit  a  nobis  etse  reiinendam,  eum 
$ubrepunt  animo  impurce  cupiditate$,  cum  viiiorufk 
ttimuli  per  recens  assuntptum  cibum  corpu$  exagitani, 
tum  Dei  nomen  recordandum  e$i ,  ftim  cu$todienda 
iex  eju$  ett ,  pudicitiam,  coniinentiam  ,  timorem  Dei 
ttatuent.  Notii  hoeprcecipue  lempdre  Dominum  ertn- 
dum,  deprecandum,  promerendum,  dicentatibi:  iLa- 
vabo  per  titigniat  noctes  lectum  meum.%  Non  e$t  peri- 

D  cuioto  nociurnarum  vigiiiarum  otio  animut  reiaxaU' 
du$,  $ed  in  oraiionibue,  in  depreeaXionibue^  in  confee- 
t\onibus  peccatorum  occupandu$  e$t;  ut  cum  maxime 
corpori$  vitii$  oportunita$  datur^  tum  prascipne  eadem 
vitia  divina  legi$  recordaiione  frangantur.  S.  Anibro- 
sius  in  enmdem  Psalmi  versiculum :  Cum  $omno,  et 
eibo  ferveni  eorpora  ,  itmc  itiam  vigor  mentit  sopore 
laxatur,  tomno  retolvitur,  tunc  irrepit  impuri  Itbida 
eoncubitut ,  tunc  men$  perturbalur^  et  equalorem  (m- 
munditice  nan  veretur^  ca$titati$  ptttita$  non  eon$ide'- 
ratur^  pudicitice  glotia  non  receneetur.  Nox  erat  f  «on- 
do  Juaa$  prodidtt^  quando  Petru$  negavit.  lllo  \gitur 
praecipue  iempore  ju$ti/icaHone$  Dei  animo  retexendm 
'  $uni,  relegenda  mandata,  etc.  S.  llieronymus  cpisl. 
10,  ad  Ftiriam  :  Ardentet  diaboH  tagitta,  jejuniorum 
ei  vigiliarum  rigore  restringendct.  Et  epist.  SS  ad 
Ettstocbiuffl :  Adorationem  tibi  de  naett  $uf ^enii  tum 


iS5  JOANNIS 

in  hoc  fenrore  tpiriluf  reperiat  constitulos ,  ac  per 
lolum  diei  teiripus  feryeniiores  solilciiioresque  cu- 
stodiai ,  praeparalos  eos  suacipiens  ad  conflictum 
ct  contra  diurnam  diaboli  coiluctalionem  noctur- 
narum  eiercitio  vigiliarum  ac  •pirltali  meditatione 
flrmatoi.  * 

CAPIIT  VI. 

Quod  nikil  nt  a  s$nioribu$  immutatum  de  antiquo 
ordine  psalmorum^  cum  matutim  $tatueretwr  solO' 
mnitae, 

lllud  quoque  nosse  debemus  nibil  a  senioribus 
nostris  qui  «  banc  eamdem  maiutinam  soiemniiatem 
addi  debere  censuerunt,  de  antiqua  psalniorum  con« 
suetudine  immutatum :  jsed  eodem  ordine  Missam, 
quo  prius»  in  nocturnis  convenlibus  perpetuo  cele- 
bratam.  Etenim  ^  hymnos  quos  in  hac  regione  ad 
niatutinam  excepere  solemniiaiem  ,  in  flne  noctur- 
narum  vigiliarum»  quas  post  gaiiorum  cantum  ante 


GASSIANI  IS6 

A  auroram  finire  solent,  simtliter  hodieque  decantant, 
id  est ,  centesimum  quadragesimum  ociayuro  psal« 
mum,  cujus  initium  est,  Laudate  Dominum  de  emiie^ 
et  reliqnos  qui  sequuntur;  quinquagesiinum  vero 
psalmum  ,  et  sexagesimum  secundum,  et  octogesi* 
mum  nonum, « huic  novellse  solerouitali  novimus 
fuisse  dcputatos.  Denique  per  Italiam  hodieque  con- 
sunimaiis  matutinaiibus  hymnis  quinquagesimus 
psalmus  in  universis  ecciesiis  caniiur,  quod  noo 
aliunde  quam  exinde  tractum  esse  non  dubito. 

CAPUT  VII. 

Qttod  ei  qui  ad  diumam  oralionem ,  anteqwm  primus 
finiatur  p$almu$ ,  non  occurrerit,  oratorium  tn- 
Iroire  non  iiceat :  in  noctumie  autem  u$que  ad  finem 
secundi  psatmi  veniatnlis  mora  $it. 

^  Is  vero  qni  in  Teriia,  Sexta,  vel  Nona^  priusquam 
psalmus  coepius  finiatur,  ad  orationem  non  occurre- 
rit»  ullerius  ^  oratorium  Inlroire  non  audet,  nec  se- 


ALARDl  GAZMl  COMMENTARIUS. 


iRdtg€flto  fueium  faciat,  ud  inanitae.  Et  paulo  post : 
E$to  cicada  noctium ,  Una  per  $ingula$  nocte$  lectum 
tuum.rigHa,etfia$$ieut  pa$$erin  $otUudine,p$alte$piri'' 
tu,  p$aHe  et  $en$u>  Joatines  ClimacusGradii  49  :  Vigi^ 
tan$  oculu$  expiat  mentem ,  immodicu$  $omnu$  obtun- 
dtl,  et  exccBcat  animam.  Pervigil  monachu$  fomicatio- 
ni$  \nimicu$ ;  $omnicuto$u$  vero  contubernati$  eju$  e$t. 
Vigitia  incendium  tibidini$  frangunt ,  atque  a  $omnii$ 
liberant.  Suffu$u$  lacTymi$  oculu$,  tenerumque  cor  ad 
$ui  cu$iodiam  erectum  cogitationet  eauti$$ime  observat^ 
cibo$  fornaci$  in  morem  consumit ,  pa$$ione$  edomat^ 
iinguam  reetringit,  et  reprimit,  fufatque  pkanta$mata, 
VigHan$  monachu$  ni$catur  cogttatio7ie$ ,  eaeque  per 
tranquillitatem  noctte  faciltime  ei  coneiderare^  el  ca* 
pere  poteet,  Dei  amator  monachue^  mox  ut  $onu$  tubee 
mcrepuerit^  ad  orationem  vacane,  tmtu$  et  hilarie  di-- 
cit :  £ii^e,  euge!  Negligen$  vero :  Vee  mihi^  V0  mihi ! 
Divitiae  agricotm  ex  area  et  torculari  coltigunt ;  mo* 
nachi  vero  $ua$  ope$ ,  et  ecientiam,  ve$pertini$  maxi-  q 
me,  noeturnieque  oraiionibtt$ ,  et  animi  exercitationi- 
bu$  congregant,  Finita  die  venditor^  monachue  vero 
p$atmodia  /&fii<a,  re$ide9i$  computat  tucrum.  llxc  SS. 
Patres ;  el  plura  apud  Joan.  Durantuin  videre  cst 
{lib.  III  c.  4).  Vide  etiam  inrerius  notaia  ad  cap.  8. 

•  Quam  nunc  Primam ,  oeu  officium  Primae  voca- 
mus,  ul  dlstin^Uiilur  a  Landibus,  quia  prima  hora 
dlei  artificialis,  sive  post  solis  ortuni  celeurari  deliet, 
utindicat  hymiius  :Jam  luci$  orto  $idere.  idest  soie: 
itemque  collecia  Deu$t  qui  ad  princtpium  huju$  diei 
no$  pervenire  fecitti^  eic.  Quae  qiiidein  Prim.i,  cum 
ei  seiitentia  Palrum  ad  reliuuas  horas,  sive  horarias 
preces  (^ssiani  saeculo  addiia  fuisset,  ui  siiprrius 
dictum  est,  niliiloniiiuis  tamen  siatuerunt  ilii  no- 
cturiio  ofUcio  nihil  omniiio  detrahenduin ;  scd  euiii- 
dem  psalinoruin  numifrmn,  ei  ordinem  e<se  reiinen- 
diiin.  £t  hoc  est,  quod  hic  dicitur,  eodem  ordine 
Miuam  (i.  e.  Offlciuiii)  tii  itOi;lttrms  conventibue  per- 
petuo  celebraiam.  H 

^  Psalmos  hic  vocat  hymnos,  utex  verbis  conse-  *^ 
qiientibiis  liquet,  nec  iiicongrue.  Nain  Psallcrium 
apiid  Hebrsos  liber  Hynintirum  insiTibiiur.  Sitd 
DiOiiysius  vertit  Psalmos  pro  facilioie  iutelleciu; 
quMiidoquidem  iisiiato  more  loi|ueiuik  Hyiniii  Eccle- 
sia&iici  a  Psalmis  Davidicis  distinguaniur,  ut  uoium 
cst. 

''-  Primae  apud  ipsos  recens  institut»,  ut  superius 
annotatum. 

^  Onitorii  oblivio  merilo  nobis  objiciatur,  si  illud 
sileiitio  pr;etereainus.  Proinde  m^tauda  in  primis 
SS.  V^  fuin  eli»gi.i,  quibus  «»ratorii  ubum ,  insiilu- 
lioneuiiiut:  cxpuiiuiii,  et  ci  niuieiidaiit,  D.  Augusti- 


nus  epist.  121,  ad  Probam  :  In  oratorio,  inquil,  pra^ 
ter  orandi ,  et  psatlendi  cuttum  penitue  nihil  agatur, 
ut  nomini  huic  et  opera  jugiter  impensa  concordent. 
Et  rtirsus  in  Regiila  cap.  5  :  In  oratorio  nemo  aliquid 
agat ,  Ntst  id  ad  quod  factum  e$t :  unde  et  nomen  ac- 
cepit.  Ubi  Hiigo  a  S.  Viclore  scile  annotavit  quod 
Doininus  universnriim,  non  solum  de  personis  reii- 
nuit  sibi  aliquosad  minisirandum ,  ut  ministros  Ec- 
clcsi^;  sed  et  de  rebus  decimas  ad  ministrorum  sus- 
teiitalionem  :  de  lempnribus  dies  solenmes;  et  de 
locisaliqua  sibi  specialiier  appropriavit,  ad  servien- 
dum  sibi ;  inter  quae  est  oratorium ,  id  est ,  locus 
orationi  dedicatus.  D.  Augustinum  secutus  B.  Bene- 
diclus  «ap.  52  Regulx  :  Oratorium^  inquit,  hoc  $it 
quod  didtur;  nec  quidquam  ibi  aliud  geratur  (id  estt 
agatur,  vel  fiat)  aut  condatur  (id  est,  reponatur,  vel 
constituaiur)  ait  Turrecrematus.  In  oratorio  enim 
non  modo  nihil  af^endnm  est ,  nisi  ad  quod  factum 
est :  sed  eiiam  nlhil  reponendum  ad  cuslodiam,  nisi 

3uod  ad  divinum  culium  pertiueat.  Secundo  notan- 
um  hiijusinodi  locum,  quo  fideles  ad  orandum,  et 
sacrificjindum  conveiiire  soleni ,  variis  ac  diversis 
tum  :ipud  Grxcos,  tum  apud  L:itinos  nominibus  esse 
appelliiuin  :  e  quibus  tainen  haRC  usitaliora ,  et  ce- 
lebriora  noscuntur :  ecclesia,  oralorium,  domus  Dei, 
et  Dominicum,  basilica,  templum,  saiiciuarium.  Dc 
nomiiie  ecclesiae  Walfridus  Strnbus  lib.  de  Rebus 
Eccle^.  cap.  6  ;  Eccle$ia,  inqiiit,  Grmcum  nomeneet, 
et  intcrpretatur  convocatio ,  vel  conventu$ ,  cum  $it  vei 
generali$  $anctorum  uniia$  in  una  fide ,  et  dileciione 
coiijuncta  :  unde  una  ,  et  catholica  dicitur  Eccle$ia  : 
vel  $ingulorum  $ocietat  $ancta  locorum  :  unde  et  mulias 
dicuntur  Eccleeios,  Tamen  etiam  ip$a  domu$ ,  in  qua 
ad  divina  vel  discenday  vel  celebranda  convenii  multi» 
tudo  /Idf/iifm,  eccle$ia  vocatur.  Horum  exempta  Apo^ 
$tolu$  in$inuat ,  dicen$ :  Ut  exhiberet  $ibi  gtorio$am 
eccle$iam ,  non  habentem  macutam  nfque  rugam 
{Ephes.  v).  £f ,  Sicut  in  omifibue  eccle4i$  eanctorum 
doceo  (Ibid.).  Et,  Mulieree  in  ecclesia  taceanl  {ibid  ). 
Et  mutta  hi$  similia.  Unu%qui$que  etiam  etectorum  do^ 
mut  et  templum  Dei  dicitur^  sicut  Apo$totu$  eteuo^ 
et  pruphetico  confirnwt  exemplo :  Teiuplum,  inquien^, 
DA  sanctum  eslj  quod  enti$  voi,  $icut  dicit  Dominu$  : 
auia  inhabitabo,  ei  inambulabo  in  vobi$:  Et  reiiqua. 
El  Petrue  :  Vo$  tamquam  iapidee  vi^i ,  euperadiftca" 
mini  domu$  $piritale$ ,  eic.  ^tctt({  ergo  eccteeit  in  ec" 
ciesia^  $ic  multce  doritttj,  et  templa  in  domo  Dei^  el 
templo  conveniunt.  Wsic  ille.  Porro  ecclesiae  a  Graccis 
sxpe  vocantur  ivxTii/sta.  el  a  Latinis  oraioria,  ut  su- 
perius.ex  D.  Augusiiiio  et  Benedicto  visuin  eail.  Sed 
et  Eusebius  lib.  ii  Histor.  cap.  16  ex  Philoiie  dicic 


IST 


DE  CQENOBIORUM  INSTIT.  LIB.  Itl.  *-  Dtfi  DIURNIS  ORATIONIBUS. 


Itt 


meiipsQin  admiscere  psallentibus:  scd  congregatio-  A  egredientibuscunciis,  submissa^itiierrampcBnitaii» 
nis  •  missam,  stans  pro  Toribus,  praestolatur,  donec     tia,  negligentiae  suae  yel  tarditatis  Impetret  ▼eniamy 

ALARDl  GAZi£l  GOMMeNTARIUS. 


fn  ftingulis  locis  primorum  monachorum  apud 
Alexandriam  degenttum  fuisse  sacras  acde^  orationi 
consecratas :  E$t^  inquit,  in  quoque  fere  agro  (Bde$  , 
quae  appellatur  ffffAvicov,  id  ett^  auguttum  templum^ 
tel  ^voffnapiov,  quod  Laline  locu$  $olitarius^  ^epara- 
iu$que  dici  poleilt  in  quo  illi  ab  alii$  $eparati,  sejunc- 
tique  pim  vitee ,  et  propter  virtutem  augu$ta  my$teria 
obeunt^  etc.  Tertullianus,  \\\  Affologetico,  c^p,  Zdp 
scribit  in  Ecclesiam  coiiveniri  primo  ad  orationein , 
secundo  ad  leciionem,  lertio  ad  exliortotioriem.  Ori* 
genes  liomil.  2  in  Exoduni,  Ecciesias  Cliristianorum 
domos  orationis  vocat,  secundum  quod  a  Domiiio 
dictom  est,  Malth.  xxi  et  Luc»  xix  :  Domu$mea  do- 
mu$orationi$  vocabitur.  Inlerdum  etiam  Dominicum 
appellatur,  Grsi*ce  kuoucxov.  Ita  in  concilio  Lnodiceno 
cap.  9St  oO  iil  xcti  oyocTrotc  t»  rolg  wpMxoig  irouiv, 
Quo  etiam  sensu  D.  Gypriaiius  lib.  de  opere  et 
eleemos. ,  in  Dominicum,  \nqnii f$ine$acrificio  reni$? 
Et  apnd  Rufinum  hisi.  lib.  i  cap.  2  :  Tunc  $enior  : 
Si  kiec^  inquii,  ita  e$$e  credi$^  eurge,  et  seauere  me  ad 
Dominicum.  Hajiis  porro  nomenclalurae  Eusebius  in 
oratione  de  laudibus  Gonstantini  lianc  afferi  causam : 
^de$  $acra$,  et  tempta  uni  ornnium  Deo  atque  uni- 
tersarvm  rerum  Domino  dicanda,  con$ecrandaque  cu^ 
ravii  :  unde  etiam  templa ,  qnw  erant  ei  con$ecraia , 
Domini  nomen  obtinueruni;  quod  nomen  non  ex  ho» 
mimbue^  $ed  ex  ipso  omnium  Domino  illi$  fuil  impo- 
$itum;  et  propterea  Dominica  $unt  appellata,  Hxc 
Eusebitis.  Ei  eadem  fere  Walfridus  ubi  supra  ca- 
piie  7.  Sumitur  laroen  alias  Dominicum  pro  ipso 
Missae  sacrificio  :  unde  ilhid  frequens  in  Actis  SS. 
Hartyrum :  Dominicum  celebrare,  quod  idem  est,  ac 
Missas  agere  {Vide  Baro^  to,  II  Annal.  et  in  noii$  ad 
Marigrol.).  Dicitur  praeterea  eiiam  basilica  :  uiide  et 
verba  illa  concilii  Laodiceni  Laiine  sic  rcferunlur 
apad  Graiiannm  :  Non  oportet  in  ba$ilici$  $eu  ecclesii$ 
Agapen  facere  (Di$t,  H  c,  Noii  oportet).  Et  D.  Uiero- 
nymus  iu  epitaphio  Marcelb: :  Apostotorum  et  mar^ 
iurum  omnium  ba$ilica$  $ecreti$  celebrabat  orationibue, 
iJnde  vero  id  nomen  deductum  sit  basilicae,  Isidorus 
lib.  XY  Etymol.  c.  4  ita  habet :  Ba$Hicas ,  inqiiit , 
prtmo  voeabantur  regum  habitacula.  Vnde  et  nomen 
habent.  I^am  ^ai^cOc  rex;  ei  ba$ilicce,  reg'm  habita- 
tione$.  Nunc  autem  ideo  divina  templa  basilicm  nomi- 
nantur;  quia  ibi  Regi  omnium  Deo  cultus,  et  sacrificia 
olferuntur  (Vide  Baron,  in  noti$  ad  Martyroiog.  5 
Augu$t.^  et  Durantum  lib.  i  de  Ritib.  Eccle$,  cap,  1). 
Similia  habenl  Amalarius  lib.  iii  de  Onic.  cap.  2,  et 
W.ilfridus  cap.  6.  Porl^o  de  lempli  appellalione  li«c 
itiiiem  Isidorus  :  Templi  nomen  generale  e$t.  Pro  loci$ 
enim  quibtt$cumque  magni$  antiqui  templadicebant.  Et 
templa  dicta  qua$i  tecta  ampla.  Sed  et  locu$  de^igna- 
tus  ad  Orientem  a  contemplatione  templum  dicebatur. 
Ilaec  ille.  Nequaquam  vero  a  majoribus  delubruin , 
Tcl  faiiuin  sacer  locus  dicius  est ;  licet  bis  vocibus 
reccpliores  nonnulli  ccrle  quidem  improprie,  iie  dl- 
cam  iniprobe,  usi  sunt,  quippe  qux  magis  genlilium 


nedicto;  nec  minus  provida  raiione.  Sic  enim  de 
poena  hujusmodi  negligentium,  et  tarde  occurren- 
tium  ad  opus  Dei,  seu  ofllcium  divinum,  statuit:  Si 
qui$  ad  noctuma$  Vigilia$  po$t  Gloriam  p$almi  no- 
nage$imi  quarti  (quem  propter  hoc  omnino  protrahen* 
do,  et  moro$e  voiumu$  dici)  occurrerit ;  non  $tet  in  or^ 
dine  $uo  in  choro;  ud  uliimu$  omntttm,  $tei^  aut  in 
ioco ,  quem  talibu$  negiigentibu$  $eor$vm  con$iituerii 
abba$ ,  ut  videaiur  ab  ipso^  vei  ab  omnibu$  u$que  dum 
completo  overe  Dei  publica  eatisfactione  noenileat  (Cap, 
45  Hegulce).  Et  ne  vidcretur  S.  Pater  absque  ratione 
praeier  morem  antiouorum  iia  statuisse,  sobdit  : 
Ideo  aulem  eos  in  ullimo,  aut  eeorsum  judieavimug 
debere  $iare;  ut  visi  ab  omnibus  vel  ipsa  verecundia 
$ua  emendentur,  Nam  $i  fori$  Oratorium  remaneani^ 
erit  forte  taiis^qui  $e  aut  reeoliocel  (sup.  in  lecto), 
aut  dormiai^  aut  certe  $edeat  fori$^  vel  fabuli$  vaeet  : 
ne  detur  occasio  maligno  :  $ed  ingrediaiur  intro :  ^i 

n  nec  totum  perdat^  el  de  reliqno  emendelur  (Videeiiam 
Regulam  S.  Pachomii  ari.  2).  De  horis  vero  diurnis 
niox  subjicit  :  Diurni$  autem  hori$  qui  ad  opu$  Dei 
po$t  versum  et  Gloriam  primi  Pxa/mt,  qui  po$tver$»m 
dicilur  (i.  e.  posl  linem  primi  psalmi),  occurrerit^ 
lege,  quam  $upra  diximue^  ultimo  $iet  loco,  nec  prcs$U' 
mat  $ociari  choro  psalltntium^  usque  ad  eatisfactionem : 
nisi  forte  abbas  liccntiam  dederii  permissione  $ua.  Ita 
'  tamen  ul  $atisfaciat  reu$  ex  hoc.  Sic  D.  Benedictus , 
Gassiani ,  seu  veterum  monachorum  instituluni » 
quoad  lianc  partetn  iniitatus  (Vide  hic  declaraiionem 
congregat.  Ca&sinen.  el  concil.  Ba$il.  $e$$.  21,  §  2,  el 
Aquisgran.  e.  131).  Quod  auiem  dicit :  Jta  tamen  ui 
$aii$faciat  reu$  :  Exponit  Smaragdus  abbas  sic  eum 
per  licentiam  abbaiis  in  cboro  recipi,  ui  po$t  actuni 
cur$um  (i.  e.  officiuni  peractum)  sali$faciat  adhue 
reu$  pro  ne^ligenlia  a  $e  commi$$a ,  donec  ab  abbate 
recipiat  veniam ,  et  eum  remissio  piena  $ub$equaiur^ 
ae  pacifica.  Sic  ipse. 
^  I<1  est,  toto  corpore  iii  signum  poBnitentis  huini 

C  prostraio,  nec  ante  missionem  abbatis,  et  veniam 
Impelraiam  erigendo.  Sic  lib.  ii  cap.  16:  Siquie  pro 
admi$so  quolibet  delicto  fuerii  ab  oraiione  $u$pensu$  ^ 
nuUu$  cumeo  pror$u$  orandi  habei  iicentiam,  antequam 
$ubmi$$a  in  terram  pcenitentia^  reconciliatio  eju$^  ei 
admissa  venia  coram  fratribu$  cuncti$ ,  pubUce  fuerii 
ab  abbate  concessa.  Et  rursus  lib.  iv  cap.  16  :  Si 
quis  gitlonem  fictilem  ca$u  aliquo  fregerit ,  iion  aliier 
negligeniiam  $uam  ,  quam  pnblica  diluet  poenitentia  ; 
cnnctisque  in  synaxi  fratribue  conaregali$^  tamdiu 
prostratus  in  terram  veniam  poslulubit^  donec  ora- 
tionum  consummetur  solemnitae,  impelralurue  eam^ 
cum  iu$sus  fuerit  abbalis  judicio  de  $olo  $urgere.  Gu- 
jus  iiistiiutionis  imiialor  D.  Beiiediclus  dupliceni 
bujusmodi  prosirationem  instiluit,  alieram  procui- 
pis  gravioribiis,  alieram  pro  levioribus  (Cap,  44  Re- 
guice).  De  priori  his  verbis  :  Qui  pro  gravioribus 
culpi$  ab  Oratorio ,  et  men$a  excommunicatur^  hora 
qua  opu$  Dci  in  Oratorio  percelebratWf  ante  fore$ 


teroplis  conveniant  :  nam  ei  Paires  nostros  ab  iis  ry  Oratorii  prostratus  jaceat  ntiiii  dicene,  ni$i  tantum 

^i,^.: — :-^^  «..-.:...: *  i...  o :..-  tt,..«^ —      po$ito  iit  tcrra   capite   pro$tralu$^   pronu$  omnium 

de  Oratorio  exeuntium  pedibue^  et  hoe  tamdiu  fa^ 
ciat  u$que  dum  abba$  indicaverit  $ati$factum  esse, 
Qui  dw/n  ju$su$  ab  abbale  venerii ,  provolvai  se  ipsius 
abbatis  pedibus;  deinde  omnium  fratrum  vesiigii$ 
nt  orent  pro  eo  (  Vide  hi$  St^iaragdum ).  Et  quae  se- 
quunlur.  Ubi  notatTurrecreinalusquatuorparlescon- 
tineri  ac  prxscribi  in  hac  forma  satisfactionis  pro 
gravloribus  culpis.  Priina ,  inquit ,  est  prostraiio 
ante  fores  oraiorii  ad  pedes  abbatis,  et  fratrum 
exeuntium.  Secunda,  provolulio  pedibus  abbatis,  et 
fratrum  vestigiis  ,  cum  peiiiione  orationum ,  et  boc 
cum  vocatur  ad  capiiiilum.  Teriia  est  receptio,  sive 
slaiio  jUins  in  loco  iiuiiuli  deputalo  in  oratorio^  cum 
absiinentia  ab  '.nciepiTone  psalmorum ,  lectioimni^ 


abstinuisse  cerlissimum  est.  Il:i  Baronius.  Postremo 
denirfue  etiam  sanctuarium  idem  lociis  appellatur, 
ttut  quia  ibi  $acra  continentur,  puta  Reliquice  ^anctO" 
rum  ;  aut  quia  ibi  sacramenta  danturt  qnibus  homo 
sanciificaturj  ait  Turrecrematus  (/n  cap.  5i  Regulce) : 
qui  et  multis  rationibus  ostendit  qunnto  in  honore 
ei  revereniia  habendus  sii  oratohi  locus.  Verum  hxc 
de  variis  oratorii  appellaiionibus  ex  occasione  dicta 
sufficiant. 

«  iMissam,  id  est»  dimissionem  fratrum  peracio 
officio.Sic  et  sancius  Fructuosus  apud  Smaragdum  : 
Ad  eraiionee  diurna$ ,  qui  ad  primum  P$almum  non 
ecaa^rerit ,  introire  iu  oratorium  cum  cceteris  non  au- 
deai^  $ed  painitentice  delegabitur  (In  cap.  43  Reg.), 
Porro  aliier  qnoad  noAiucnas  horas  visum  est  D.  Be- 

PATROL.  XL1X« 


19 


JOANNIS  CASSUNI 


m 


sciens  nequaquam  ge  posse  desidiae  ause  noxam  ali-  A  praesiitutam  dilationis  horam  vel  modtcum  tarda^  , 
ter  expiare ;  sed  ne  in  ea  quidero,  quas  post  Ires  lio-     verit.  - 


ras  erit  secutura  solemniias,  admiiiendum,  nisi  pro 
negligentia  praesenti  confestim  vera  humilitale  sub- 
niiius  ^atisfacere  fesiinaveril.  In  noclurnis  vero 
conventicuiis  usque  ad  secundum  psalmum  prsebe* 
tur  tardanti  dilatio,  ita  dumtaiat,  ut  antequam  fl- 
nito  eodem  psalmo  frulres  in  oraiione  procumbant, 
semetipsum  congregationi  inserere  alque  admiscere 
festinet ;  eideui  proculdubio  increpationi  ac  poeni- 
tentiae,  quam  priediximus,  subjiciendus ,  si  ultra 


i 


CAP13T  VIII. 

Vigilice,  quos  a  vespera  iilucescente  tabbato  eelebran" 
tur,  quem  temporii  modum  teneant,  vel  quo  ordine 
celebrentur, 

Sane  ^  vigilias  quae  singulis  hebdomadibus  a  ^  vcs- 
pera  illocescenie  sabbato  celebrantur,  idcirco  se- 
niores  hiemali  tempore,  quo  noctes  sunt  longiores, 
c  osque  ad  quarium  gallorum  cantum  per  monaste- 


ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 
responsoriorum.  Qnarta  est  prostratio  in  tcrram  in  repugnant.  NonnuHi  morti$  meditatione  u  exercent^ 
fme  horarum,  sive  operis  divini,  usque  duni  abbas  exhujumodi  comideratione  compunctionem  tibi  acqui* 
eum  absolvat  ab  har.  satisractione.  Forma  auleni  sa-  rere  etudentet.  Ex  hit  omnibut  prinii  t/ii,  et  pottremi 
tisfaciionisprolevibusculpis  ila  prae«cribitur,  eodem  B  diurrAs  excubiis  intittunt^  tecundi  vero  monastica  vites 
Turrecremato  comnientanie,  et  explicante  :  Qui  pro      ^^opiores  sunt;  tertii  vero  inferiorem  ambulant  viam. 


levibus  culpis  excommunicaniur  (id  est,  sequeslraiilur) 
tantum  a  mensa,  in  oraiorio  satisfaciant :  siculi  ex 
parte  dictiim  est  in  priori  forma,  videlicet  ul  tales, 
permanentes  tamen  in  iocosuo  in  oratoiio,  nec  psal- 
mum,  nec  anliphonain  debeant  innponere,  nec  lec- 
tiones  recitare.  Item  in  Gne  horariim  projicere  se 
debeant  in  lerram,  sicut  superius  cst  ordinatum,  et 
usque  ad  jussionem  abbatis  hoc  facianl ,  i.  e.  impleant 
continue,  utque  dum  abbas  benedicat ,  signuni  ,  vel 
verbum  benediciionis  dando.  Ita  Turrecrematus  Re- 
gulam  expoiiens. 

*  Vigiliae  hic  et  passim  vocaniur  nocturnie  preces, 
el  conventus,  in  quibns  illi ,  et  alii  nionnchi  illorum 
exemplo  de  nocte  i  ervigilare ,  et  tamquain  miliies 
spiritales ,  seu  custodes  supra  muros  Hierusalem 
constituti  excubare  solent.  Hinc  D.  Hleronymus  in 
cap.  IV  Dauiel.  enarrans  illa  verba  :  Et  ecce^  vigil. 


Yerum  ex  devotioneet  virtute  offerentium  Deut  munera 
tuscipit,  ei  cestimat.  Haec  iile  de  monachis  sui  tem- 
poris  {Grad.  iO). 

^  Sabl)ato  illucescente ,  id  est«  Inchoante  a  ves- 
pera,  vel  paraphrastice,  ut  Dionysius,  in  nocte  feriam 
sextam  sequente  :  nam  sabbati  observatio  apud  He- 
braeos  a  vespera  incipiebai,  hoc  est,  decidenie  sole, 
et  in  vesperam  desiiiebai.  Esl  autem  hic  observan- 
dum  apud  illos  monachos  tam  noctis,  quam  diei  sab- 
batini  peculiarem,  et  ab  aliis  diversam  fuisse  caere- 
moniam  ,  et  observationeiu  ( Levit.  ixiii ).  Nain 
vigilias  nocturnas  multo  longiores  et  solemniores 
habebant ;  ita  ut  totam  fere  noctem  insomneni,  et 
peryigilem  ducerent,  partim  privalis  orationibus , 
partim  officiis  nocturnis ,  et  canonicis  vacautes : 
duabus  tanium  horis  sub  flnem  noctis  ad  bceveni 
soinnum,  et  quietem  captaiidam  sibi  concessis,  usqua 


etsanctus  de  coeto  descendit.  Pxo  vfgilif  inqiiit ,  Theo-  q  dum  aurora  adventante  adMaiuiiiiospsalmoSy  Id  est. 


dotio  ipsum  Chaldaicum  verbum  posuit  Hiry  quod 
per  tres  titieras  Ai/t,  Jod^  et  Res  scribitur.  Signi/icat 
autem  angelos^  quod  sempcr  vigilent,  et  ad  Dei  impe- 
rium  sint  parati^  Unde  et  nos  crcbris  pernoctatiouibus 
imiiamur  anaelorum  officia.  Ideiu  epist.  55,  ad  Kipa- 
rium  :  Quoddicis  Vigilantium  vigitias  exsecrari^  facit 
hoc  conira  vocabulam  suum^  ut  vetit  dormire  Viailan' 
tiuSf  et  non  audit  Saloatorem  diceniem  :  Sic  f  non 
potttistis  una  hora  vigitare  mecum  ?  Vigilaie^  et  orate^ 
iie  intreiis  in  tentationem.  Spirilus  promplus  est ;  ted 
caro  infirma  (Matih.  xxiv).  Et  in  atio  ioco  propheta 
decantat  :  Media  nocte  surgebam  ut  confiterer  super 
judicia  tua^  Domine  {Psal,  cxviii).  Dominum  quoque 
in  Evangelio  pernoctasse  legimus  {Luc,  vi);  et  apo- 
ttotos  clautos  carcere  tota  nocle  vigilasse^  ut  illis  psat- 
Untibus  terra  quateretur  ,  cuslos  carcens  crederet  , 
magistratus  et  civitas  terrerentur  {Act.  xvi).  Loquitur 
Paulus  :  Orationi  insistite  vigilantes  inea{ColQSS.  iv). 
Et  in  atio  toco :  In  vi^iliis  frequenter  (II  Cor.  xi). 


laudes  Matuiinas  vocareiitur.  Cujus  raiionein  reddit 
Auctor  cap.  9.  Diem  vero  sabbaii  festuui  agebaut 
more  Orientalis  Ecclesiie,  nec  eo  die  jejunabant ,  ut 
aliis  diebus,  ui  infra  latius  osiendetur  {Cap.  5  et  6). 
^  Siinpllciter  dixit  superius  :  Ante  gattorum  can^ 
tum.  Et  vost  gallorum  cantum.  Hic  addilo  numero  : 
Usque  ad  quartum  gatlorum  cantjum,  Cujus  occasione 
aliquid  dicendum  videtur  de  galli  cantu ,  seu  gallici- 
nio,  ejusque  ratione,  et  signiticatione ,  tam  ex  pro- 
fanis,  quam  ex  sacris  auctoribiis,  quod  non  solum 
ad  hujus  cap.,  sed  ei  pluiium  Scripturae  sacrje  loco<< 
rum  intelligentiam  conducat.  Igitur  Plinius  iib.  x 
cap.  21  :  Proxime,  iiiquit  (  scilicet  post  pavones  ) , 
gloriam  sentiunt  ct  hi  vigites  nocturni ,  quot  excitandis 
in  opera  mortalibus,  somnoque  rumpendo  natura  genuit, 
Norunt  sidera,  et  ternat  distinyuunt  horas  interdiu 
cantu.  Cum  sote  eunt  cubitum,  quartaque  eastrensi 
vigilia^  ad  curas ,  taboremque  revocant.  Nec  tolis 
ortum  incautis  patiuntur  obrepere  ,  diemque  venientem 


Dormiat  itaque  Vigilantius^  et  ab  exterminaiore  JEgypti  D  nuntiant  canlu ;  ipsum  vero  cantum  ptausu  iaterumi 


cum  jEgyptiis  dormiens  sn/focetur.  Hac  D.  Ilier<»ny< 
mus  Scripturarum  el  exeniploruin  locupletissinius. 
Praeclare  itideni  Joannes  Cliinacus  nuper  citatus  de 
monacliorum  vigiliis,  et  nocturnis  cxercitiis  disse* 
rens  in  hunc  modum  :  Tirrenis  quidem,  ac  mortalibut 
regibus  qui  astant,  atii  expedili,  ac  nudi  fere  sunt ;  alii 
fasces^  atii  clypeos,  alii  gladios  tenent.  Est  autem 
ingens^  atque  incomparabilis  primorum  ad  sequentes 
dilferentin.  Quippe  alii  proprie  cognati  regis  esse^ 
tttque  familiarissimi  solent :  hi  vero  servi,  et  nunistri : 
et  ista  quid.m  ita  se  habent.  Age  vero^  jamnos  quoque^ 
quonam  modo  in  vespertiniSt  diumisque  conventibus 
et  orationibus  Deo,  et  regi  nostro  assistimus ,  solertius 
inspiciamus,  Quidam  enim  in  vesperiinis  pernoctatio^ 
nibus  expeditissimi  a  cura  mundi ,  puras  ad  orationem 
txiendunt  manut.  Alii  cum  psatmorum  modulatione 
atiiUunt.  Alii  lectioni  magis  incumbunt.  Quidam  per 
I  Vfamum  ex  infirnntate  virititer  adversus  somnum 


Sic  ille.  Cicero  lib.  ii  de  Divinaiione  :  Democritui 
quidem  optimis  verbis  explicat  cur  ante  lucem  galti 
canant :  Depulso  enim  de  pectore  ,  et  in  omne  corpus 
diviso,  ei  modijicato  cibo  cantut  edere  quiete  satiatos  : 
qui  quidem  silentio  noctis  { ut  ait  Ennius  )  favent  fatt^ 
cibus ;  rursus  cantu,  plausuque  premunt  atas.  Suidas 
V.  eu^ci>vcry  [Al.  cOfuvi]]  :  Quis^  inquit,  vocalissimat 
avi  inira  osdes  perhuasitf  utnocturnas  horas  numeraret  ? 
D.  Basilius  homil.  8  in  Uexameron  :  Ad  opera  confi* 
cienda  te  [amHiaris  ac  domestica  excitet  atet  ,  ocutts 
inclamitans  voce  ,  cantuque  suo  tolem  adhuc  longe 
advenientem  proedicent^  cumque  viatoribut  maneevigi^ 
lans,  et  ad  suos  labores,  atq,ue  messem  agrieolas  eau* 
cent  asdibus.  Yerum  eleganiissime  hanc  galli  galK- 
nacei  proprietatem  praedicat  D.  Ambrosius  hymno 
Matutinali ,  sive  oui  ad  laudes  Matutinas  diei  donu- 
nicae  cani  solet  (cujus  ipse  auctor  tesle  etiam  D. 
Augustino  iib.  i  Retracta.  cap.  %i)f  ia  quo  multi- 


141  »E  CCENOBIORUM  INSTIT.  LIB.  III.  —  DE  DIURNIS  ORATIONIBtlS.  Mi 

ria  moderanlar,  ut  post  excubias  toiius  nociis  re-  A  nequaquam  per  totum  diei  epatium  aomni  torpori 
liquis  duabus  ferme  boris  reflcientes  corpora  sua     marcescant,  requie  brevis  hujus  lemporiB  pro  totliut 

ALARDI  GAZi£I  GOMMENTARiUS. 


piei  utilita^,  et  commoditas  ,  qux  ab  ipso  gailici- 
iiio,  seugalli  cantu  hominibui  provenire  solet,  bisce 
versibus  describiittr : 


Praecodleijamsooat 
Nociis  profunds  pervigil, 
Nocturna  lux  vianiibus, 
A  nocte  noctem  segregtos. 

Hoc  exciiaius  luciCer, 
Solvit  polum  caligtiie  : 
Hoc  omnis  errorum  cborus 
Viam  DOcejvJi  deserit. 

Hoc  nauta  vires  colligit, 
Pontique  mttescontfreta. 
Hoc  ipsa  petra  Ecclesitt 
Canente  culpam  diluit. 

Sur£[amus  ergo  strenue  : 
Gallus  jacentes  exciiat, 
Et  flomnolenlos  increpat, 
Galiasneganies  arguit. 

Gallo  canente  spes  redit : 
iEgris  salus  refundilur  : 
Mucro  latronis  condilur, 
Lapsis  fldes  revertiiar. 

Ubi  ainguli  pene  versus  singuhs  coBtinent  utiliuies 
galiieinii.  (fo),  Praeco  enim  diei  gallus  dicitur» 
quoniam  sui  caiiUis  praeconio  diem  propinquum 
nautiat :  quemadmodum  et  Aurel.  Prudeuiius  Ambro- 
sium  ifflitiius  suo  itidem  hvmno  ad  galiicanium 
expressit  ( Feria  5  ad  laudes ) : 

Ales  dtei  nunlius 

Lucem  propinquam  prednit. 

^  GalTus  ctiam  noeth  profundee  pervigil :  qnoniam 
Docie  iniempesta  ,  cum  caeteras  animantes  sopor 
altos  habct,  Tigii  excubat,  nt  certis,  ac  statis  horis 
caotum  edat.  Uiide  de  ipso  Yirgiiius  [jEneid.  iv ) : 

Excubiborque  diem  caotu  predixerat  aies 

Et  de  eodem  Ovldius  ( Metamorphoi. ) : 

If on  vigil  ales  ibi  cristatf  cantlbus  oris 
Evocat  auroram. 

^  Idem  quoque  noctuma  tux  viantibus ,  seu  viatO' 
ribos,  quantum  ad  munus,  el  officium,  quoniam 
nocttt  iter  ageniibus  nocturnas  signiflcat  boras; 
perinde  atque  interdiu  vialoribus  lux  solis  eas  insi- 
lioai,  lemporisque  cursum  denuntiat  (Vide  Coeiaium 
in  esifotit,  hujus  hymm  ).  Deoique  idem  diei  prxco 
a  nocte  nociem  segregare  memoraiur,  quoniam  prio- 
rem  noctis  partem  a  posteriore,  suo  cantu  dirimit , 
ac  separal ,  per  inditam  illi  a  divina  *^rovidentia 
noiam  quamdam ,  et  signaculum  discretionis ,  et 
inteiiigentiae  qua  ordinatissime  iisdcm  iioctis  tempo- 
ribtts  in  cantum  erumpit,  quasi  noctis  discretor,  ac 
mediator :  Quare  non  immeriio  sciscitatur  de  eo 
Dominus  apud  B.  Job  :  Qui$  dedit  galto  intelligpntiam 
( Jok.  xxxviii )  ¥  Ubi  vener.  Beda  :  Gallo  ,  inquit , 
gttllinaceo  Deui  hujuemodi  uMum  dedit ,  ut  ementQ 
noctii  tempore^  guau  froximtz  lucii  memor  ,  eamdem 


Pelra  ( id  cstPetrus  aposlolus ),  cvlpam  smm  diiuif^ 
guam  priuiquam  gatlui  cantaret,  ter  neganda  eon^ 
traxerat.  litius  cantu  epes  omnibui  redit^  eegrii  levatur 
incommodum,  minuitur  dolor  vulnerum,  febrium  fia* 
qrantia  mitijfartir,  revertitur  fides  iapsii  ,  Jciui  titu- 
bantei  resptcit ,  errantee  corrigit.  Denique  reipemi 
Petrum  (  Lue.  xxn  ),  et  itatim  error  absceait :  putia 
eit  negaiio,  iecuta  confessio.  Ilucusque  S.  Ambrosiiis. 
Ex  quibus  oinriibus  baud  obscure  colllgitur,  cur  hic 
quarlum  dixerit  auctor  gallorum  cantum  ,  ei  quis 
sit  qoartua  gailorum  cantus ,  nempe  nocturnus  :  de 
hoc  chimagitur,  non  de  diurno.  Sic  enini  dictum 
existimo  allusione,  et  rcspectu  quodam  ad  veierem 
coniuetudincm,  qua  cujusque  noctis  spaiium  ,  hoc 
esl,  duodecim  horie  in  quatuor  vigilias  olim  dividi 
so!it«  :  quarum  prima  incipiebat  ab  occasu  solis,  et 
terminabaiur  in  tioram  teriiam  noclis  :  secunda  ab 
hora  teriia  ad  sexiam  usque  :  tertia  a  sexta  in  no- 

jg  nam  :  quarta ,  quae  proprie  dicebatur  maiutina  a 
nona  usque  ad  solis  orluro,  sive  iu  fine  aurorae,  qtiae 
erat  hora  noctis  duodecima,  et  postrema  (Hieronym, 
epist.  439,  et  in  Psal.  lxxxix.  Augustin  in  cap.  v 
Numer.  Yide  etiam  Durantum  de  rilib.  Ecci.  I.  iii  cap. 
5).  Has  quatuor  noctis  partes,  sive  vigilias  Chrisius 
aliis  nominibus  debiguavii.  Matl.  xiii :  Nescitis  enim 
quando  Dominus  veniet :  sero,  an  media  nocte,  an  qalli 
cantu^  an  mane.  Quod  autcm  hoc  loco  dicit :  Media 
nocte,  anyalli  cantu.  Lucae  xii  dixit :  Si  venerii  M 
secunda  vigitia,  et  si  in  tertia  venerit.  Itaqoe  secunda 
vigilia  idem  ac,  media  nocte.  Et  tertia  vigilia,  idcm  ac 
galli  cantu.  El  qiiod  hlc  dicit  mane,  dixii  ftlarcus  cap. 
VI ,  quartam  vigiliam  iioctis,  qui  quarins  hic  dlcilur 
gallorum  canius.  iNempe  quia  gallorum  mos  cst  cer* 
tis  horarum  spatiis ,  ei  iiiicrvallis  nocturnis  ,  quasi 
cenis,  et  statis  excubiis,  seu  vigiliis  cantum  edere  ; 
ideo  quatuor  galiorum  cantus  ad  quatuor  vigilias 
accominodasse  videlur  aucior,  et  qiiarium  galiorum 
cantum  nominasse,  qui  quartx  vigiliae,  utiertium, 

^  qui  tertiae  respondei,  et  sic  deinceps.  Et  sane  In 
pra:diciis  versibus  D.  Ambrosii  facile  est  aniiuadver- 
lere  quaedam  ad  primum,  aut  secundum  ,  quaedam 
ad  tertium,  plcraque  vero  ad  quartum,  et  posiremum 
gallorum  canlum,  quem  die  illucescenle  eniitiunty 
referri :  de  auo  etiain  In  hoc  cap.  et  praecedentibus 
agitur  :  cum  noc  tempus  matiiiini  officii ,  i.  e.  Lau- 
duui ,  esse  designelur  :  do  quo  itidem  Prudeniius 
bymuum  iuscripsil  :  Ad  gallicantum.  Porro  Scriptura 
sacra  non  nisi  duplex  ,  sive  geminum  commeinorat 
gallicinium,  sive  gailicantum  :  priiuuMi  post  sextam 
horam  nociis,  i.  c.  circa  mediam  nocieni,  et  lerliam 
vigiliam  :  secundum  posi  horani  deciuiam,  vel  uude- 
cimam,  lioc  est,  in  quarta  vigilia  (Malth,  xxvi ). 
De  qUo  eliani  iotelligiiur  illud  Tobiae  viii :  Et  fac- 
tum  est  circa  pultorum  cantum  ,  acceniri  jusiii 
Ragueliervoi  iuoi,  eic,  quod  postmodum  exponitor : 
Antequam  itluceicat  diei.  Et  priiis^tuim  iUucesceret, 
Hiiic  Jansenius,  iu  Goucordia  Evaiigelica  (Cnp.  153) 


mimiio  canens  annmuiet  reverientem.  Porro  reliquos  D  explicans  quomodo  inlelligendum  sit,  quod  Maiibaeus 


versus  supra  reciiaios  ideoi  ipse  Arobrosius  lib.  v 
Hexameron.  cap.  24  soluta  oraiione  quasi  para- 
phrastice  iia  exponii ,  ut  alio  non  sit  opus  inier- 
prete  :  £sl,  inquit,  galii  cantu$  suavii  in  noctibui :  nee 
soium  iuahis^  sed  eliam  utilii,  qui  quasi  bonus  cohabi- 
tator^  et  dormtentem  excital^  et  soilicilum  admonet^  H 
viantem  so/oliir,  proceaum  noctii  canora  ii^nificationt 
proleitam.  Hoc  canente  latro  iuai  relinquit  insidias  ; 
hoe  ipse  tudfer.  ( id  est,  siella  matuiina  )  excitatu» 
OTitur,  coilumque  iituminal :  hoe  canente  meeititiam 
trt^dui  nauta  deponit ,  omnisque  crebro  vespertinis 
fiatihui  excitata  tempeitai  ,  et  procetla  mitescit :  hoc 
eanente  devotus  exiilit  ad  precandum^  fegendi  quoque 
mmmt  nutaurat ;  hoc  postremo  canente,  ipsa  Ecclemm 


cap.  XXVI,  Lucas  cap.  xxii,  et  Joaunes  c^p,  ziu 
narrant  Pelro  a  Domino  dictum  fuisse  :  Antequam 
galltti  cantet^  ter  me  negabii.  M^rcus  vero  scribil : 
jPrrtt5<]f  uom  gallui  vocem  bis  dederit,  ter  me  ee  negaturui 

iUarc.  XIV  ).  Dicendum ,  inquit,  tres  evangelistas 
e  illo  loqui  cantu  galli,  qui  ab  hominibus  maximo 
solet  observari,  a  qiio  scilicet  ultima  nociis  pars  , 
qux  quarta  olim  dicebatur  vigilia  ,  dicilur  gallici- 
nium.  Duabus  enim  potissimum  vicibus  galli  in  nocte 
canere  consueverunt :  semel  non  diu  post  medium 
noctis  ;  et  secundo  cum  jam  adhuc  duae ,  aut  ires  » 
vel  circiter  noctis  horae  supersunl :  quando  in  eanm 
perscverant  usque  ad  tempus,  quod  cooticinium 
dicitur,  a  qtto  aecundo  eantu  quaria  Boctia  vigiiia 


|4S  JOANNIS 

uoctis  refeciione  contenti.  Quod  nos  quoquc  omni 
observatione  custodire  convenit,  ut  scilicet  conteiiti 
somno  qui  nobis  post  vigiliarum  Missam  usque  ad 
lucis  indulgetur  adventum,  id  est^  usque  ad  matuti- 
nos  psalmos  ,  totum  deinceps  diem  in  opere  ac 
necessariis  ducamus  offlciis ;  ne  somnum ,  quem 
nocti  sublraximus,  resumere  per  diem  vigiliarum 
lassiiudine  et  inanitale  compulsi ,  non  tam  requiem 
corpori  subtraxisse ,  quara  quieiis  lempus  ei  refec- 
tionem  nocturnam  coromulasse  videamur.  Nullaie- 
nus  enim  poterit  fragilis  caro  ita  toiius  noctis  quieie 
fraudari,  ut  per  consequentem  diem  sine  dormi- 
talione  mentis  animique  torpore  inconcussam  pos- 
sit  servare  vigiianiiam.  Quac  impedietur  ex  boc  po- 
tius ,  quam  juvabitur ;  nisi  post  vigiliarum  Missam 
Eomni  quantulumcumque  gustaverit.  Et  idcirco  sal- 
tem  unius  horse  sopor,  qucmadmodum  diximus,  anie 
lucis  adventum  si  fuerit  irapartilus,  lucrabimur  om- 
nes  vigiliarum  horas,  quas  tota  nocte  in  oraiione 
consumpsimus,  iraparticntes  naturae  quod  suum  est, 
nec  habentes  necessitatem  resumendi  per  diem  quod 
nocti  subiraxlmus.  Totum  enim  carni  buic  procul- 
dubio  reddet,quisquis  ei  non  rationabiliter  partem 
subtrahere »  sed  totum  tentaverit  denegare ,  et ,  ut 


CASSIANI  iH 

A  veriu^  dixerim,  non  superflua ,  sed  necessarla  vo- 
luerii  amputare.  Propter  quod  raajore  fenore  necesso 
e^t  vigilias  compensari,  si  fuerint  usque  ad  iucem 
inconsiderataatqueirrationabili  niraietate  protracix. 
Ideoque  eas  ^  tripartitis  distinguunt  officiis,  ut  la- 
bor  hac  diversitate  divisus  deleciaiione  quadam  de- 
feciionem  corporis  relevet.  Nam  cum  stantes  anti- 
phonas  tresrconcinuerunt,  humi  post  baec  vei  sedi- 
libus  humillirais  insidentes,  tres  psalmos  uno  modu^ 
lante  respondent,  qui  tamen  singuli  a  singulis  fra- 
tribus  vicissim  succedentibus  sibi  praebentur,  alque 
his  snb  eadem  quiete  residentibus  ternas  adjiciunl 
leciiones.  luque  fit  ut  corporeum  minuentes  labo- 
rem ,  Vlgilias  suas  itaajore  inlentione  mentis  exer- 
ceant. 

B  CAPUT  IX, 

Quare  illucescente  die  $abbali  Vigilice  statutoB  tint ,  et 
quare  per  omnem  Oriententf  absolulio  jejunii  in  die 
tabbali  prcetumatur. 

Quasatempore  prscdicationisapostoUcae,  quo  reli- 
gio  ac  fldes  Christiana  fundata  esl,  ^  per  universum 
Orieniem  idcirco  statutum  est  illucescente  sabbato 
debere  celebrari,  quod  Domino  et  Salvatore  nostro 
sexta*  sabbati  crucifixo,  discipuii  adhuc  recenti  ejus 


ALARDl  GkZm  COMMENTARIUS. 


dicitur  gallicinium.  Marcus  ergo  rei  in  Peiro  gestae , 
ut  a  Pelro  audierat  ,  accuratani  perscribens  hislo- 
riam,  utriusque  cantus  galli  meminit :  reliqui  vero 
tres  evangelistae  posterioris  tantura  cantus  galli  me- 
minerunt,  ut  qui  sit  praecipuus,  et  n  quo  pars  noctis 
dicatur  gallicinium.  Sic  ille.  Nulla  ergo  discrepantia, 
sed  sunima  concordia ,  ct  consensio  inter  Evange- 
listas  quoad  galli  cantum.  Nam  et  ante  auroram  , 
quod  terapus  proprie  gallicinium  appellalur  ,  Petrus 
ter  Christum  negavit ;  ut  Malthif  us,  Lucns,  et  Joan- 
nes  scribunt :  et  quod  ideni  est,  antequam  gallus  bis 
cantaret,  serael  ad  mediam  noctem,  iterum  anle 
aurorani ,  ler  Petrus  negavit ,  ut  Marcns  scribit 
{Vide  Matdona.  in  cap.  xxvi  Matlh,),  Et  hoc  niodo 
intelligendus  D.  Hieronynuis  in  cap.  xxi  Gsaiae  scri- 
bens  :  Apostolu$  Petrus  antequam  goUus  cantaret  , 
sciticet  secundo  cantu^  ter  Dominum  negavit :  quod 
medla  nox  intelligitur.  Postquam  autem  nox  prwcessit^ 
et  coBpit  dies  appropinquare ,  superatis  medice  nociis 
tenebris^  et  galto  tucis  nuntio  resonante,  flevit  amare, 
etintellexit  peccatum  suum,  et  eo  tempore  dicere  potuit : 
Advesperam  demorabitur  ftetus,  et  ad  matutinum  losti^ 
tia  (  Psat,  XXIX ).  Sed  hactenus  de  gallicinio,  et  galli 
cantu  pro  faujus  loci  occasione  satis  dictum.   ■ 

«  Nempe  irium  antiphonarura  ( legendum  enim 
antiphonas  tres,  ut  Dionysius  et  alii  codices  habent) 
et  trium  psalmorum,  ei  irium  leciionum,  ut  paulo 
post  exponit.  Quo  ex  loco  colligilur  qualc  orficium 
nocturnum  habuerint  ilii  monachi,  quove  ritu  ,  et 
modo  illud  peregerint.  Nam  primo  ioco  habebant 
tres  antiphonas,  hoc  est  suaves  canliones  sibi  a  ma-* 

Ioribus  traditas.  quas  cum  aliqua  modulatione  cane- 
tant  stanles ,  et  erecti :  ut  solent  apud  nos  inviia- 
toria  cum  psalmo  nonagesimo  quarto  decaniari. 
Deinde  hurai,  vel  sedilibus  huniillimis  insidentes 
ires  psalmos  uno  inchoanle,  et  praccinente,  caeteri 
succinebant :  qui  mos  apud  plerosque  usitatus  ,  ac 
faiuiliaris  fuit,  ut  patet  ex  epistola  D.  Basilii  C3. 
Tertio  demum  loco,  Temas,  ait  Cassianus,  adjicie- 
bant  teciiones  ;  cum  apud  iEgyplios  monachos  unus 
tantum  psalmos  decantaret ,  caeteris  in  silentio  au- 
scultaniibus.  Quod  quidem  oiticium  cum  breve  admo- 
dum  videatur  comparatione  officii  aliorum  mona- 


chorum.  qui  duodecim  psalmos  cum  cneteris  partibus 
in  quolidianis  Yigiliis  habebant ,  ul  suo  loco  visum 
est;  consequcns  essc  videtur  autantiphonas,  et  lec- 
tionesillas  fuisse  admodum  prolixas,  aut  lenie  admo^ 
dum  ,  graviter,  el  tractim  fuisse  decantaias  ;  aul 
_  residuum  noctis  spaiium  aliis  privatis  orationibus  , 
C  et  meditaiionibus  fuisse  impensum  :  cum  unam,  aui 
alteram  tantummodo  horam  post  totius  noctis  excii 
bias,  ut  ait  Auctor,  sibi  reservarent  ad  corporis 
refocillationem,  et  qnieiem,  ut  dictum  est ,  ne  vel 
nimia  lassiiudine,  et  pervigiiiodeficereut;  vel  somno 
interdiu  gravarentur. 

^  Id  est,  per  iintvorsas  Orientis  Ecclesias,  ut 
panlo  post  exponit.  Facta  enim  divisione  Romani 
iraperii,  duobus  videlicet  iniperatorihus  in  partes 
succedenlibus,  Ecclesia  Occidenlalis  dicla  est,  quac 
iraperio  Occidentali  oonlinebalur ;  Orientalis  vero, 
qnae  Orientali.  Illa  Italiam,  Germaniara,  Gnlliam, 
Africam  complectebatur.  Unde  ei  Romaiia.  et  La- 
tina,  sive  Lalinorum  Ecclesia  dicta  est.  Hxc  lllyri- 
cum,  Syriam,  ifigyptum,  Graeciam,  aliasquc  regio- 
nes  versus  orieniem  solem  silas.  Caelerum  ista  Ec- 
desiarum  distinctio  non  ex  siiu  orbis,  secundum 
exactam  cosmographorum  descripiionem  facta  est, 
sed  pro  ratione  partiti  Romani  imperii,  ut  dictuin 
])  est.  tlnde  iliud  accidit,  ut  interdum  quae  in  meridie 
potius  collocandae  essent,  inierOrieniales  reperian- 
tur  annumeratae ;  et  contra  Occidentales  itcm  di- 
cantur,  quae  speciant  ad  Meridiem,  aut  Septentrio- 
nem;  non  alia  quidem  ralione,  quam  quod  illas 
Orientalis,  hae  Ot^cidentalts  partes  essent  imperii. 
Qua  de  re  semel  hic  lectorem  moniium  volui ;  cum 
saepe  hujus  distinctionis  Auctor  merainerit. 

« Id  est,  feria  sexia.  Nam  apud  Ilebraeos  sabba- 
tum  ct4)ro  tota  hebdoraada,  et  pro  septimo  hebdo- 
madis  die  accipiiur  :  cumque  tolam  significat  he- 
bdomadara  ,  priinus  dies  bebdoraade  prima  sab- 
bali,  secundus  secnnda  sabbati,  tertius  leriia  sab- 
bati,  eodemque  modo  sequentes  dies  appellaniur.  D. 
Hicronymus  in  epistol.  ad  Hedibiam  quaest.  4  :  llna 
sabbati,  inquit,  Dominica  intelligenda  est :  quia  om- 
nis  hebdomadcB  in  sabbatum,  et  in  primamt  ^^  secun' 
dam,  et  tertiam^  et  quartam^  el  quiniam,  et  setiam 


115  DB  COENOBIORUH  INSTIT.  LIB.  m.  —  DE  DIURNIS  ORATIONIBUS.  IM 

psttioiie  perculsi,  perrigiles  tota  irotte  manserunt,  A  ost,  hebdomadi  pariter  et  ogdoadi  eamdem  partem 

solemnitaiis  impariire  praecipimur,  ita  dicentis 


nullatenas  quieiis  aomnmii  oculis  suis  indulgenies. 
Qoamobrem  ex  illo  tempore  *  huic  nocti  depulata 
Tigillarum  solemnitas  usque  in  hodiernum  diem  per 
uniTersum  Orientem  similiter  obserratur.  Ideoque 
ei^  absoluiio  jejunii  post  Tigiliarum  laborem, « toti- 
dem  aposlolicis  viris  in  die  sabbaii  statuia,  non  im- 
merilo  prapsumilur  per  universas  Orientis  Ecclesias, 
secundum  illam  quoque  Ecclesiast»  senientiamy 
qux  licet  habeat  et  alium  myslicum  sensum,  tamen 
ab  hoc  quoque  non  abhorret,  quo^  utrique  diei,  id 

ALAI^DI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


Da 

parlem  hii  $eptem^  et  qtddem  his  octo  {EecUi.  xi).  «  Non 
enim  ad  communionem  fesiivitatig  Judaicae  absoluiio 
ista  jejunii  reputanda  est,  his  prssertim  qui  ab  omni 
Judaica  supersiitione  alieni  monsiraniur,  sed  ad  re-; 
fectionem  quam  diximus  lassi  corporis  pertinere; 
quod  per  iotas  anni  septimanas  jugiter  quinis  diebus 
jejunans,  nisi  duobus  saiiem  interpositis  refocillatum 
fuerit,  facile  lassescity  ac  deGcit. 


Mbbati  dividitur :  quam  ethnici  idolorum,  et  elemen^ 
i9rum  nominihue  appellant,  Sic  rursus  Gassianus 
lib.  i¥  cap.  19  eecundam  tabbati  dixit  pro  feria  se- 
cunda. 

«  Nocli  scilicet  sabbaiinae,  seu,  quae  sabbati  diem 
antecedit.  Ea  enim  nocie  prolixius,  et  solemnius, 


^  Diem  sepiimum,  id  est,  sabbatum,  hebdomadi^r, 
et  diem  octavum,  id  est,  dominicum,  ogdoadis  no- 
mine  designat,  alludens  ad  locum  satis  obscurum 
Ecclesiast^e,  qui  in  vulgaia  editione  sic  habet :  Da 
parlem  $eptem,  nec  non  et  octo,  pro  quo  veriit  Au- 
ctor  ex  Sepluaginla.  Ulrique  ergo  dici  partem  so- 


qaam   aliis  noctibiis  vigtlabani,   ac   pernoctabant  B  icmnilatis  imporlicbant  Orientales  :  quia  diem  sab- 


Onentales,  praesertim  monachi,  ui  dicium  est,  ob 
ritionem  hic  expressam. 

^  Hoc  est,  jejunium  solvitur,  et  relaxaiur,  vel  ut 
verbum  verbo  propius  accedat,  a  jejunio  absolvun- 
lur  fratres.  Mirabitur  lecior  nionachos  illos  non  je- 
jnnasse  ;  sed  omnino  jejunium  solvisse  die  sabbati, 
cum  aliis  quinis  diebus  ad  vesperam  usque  jejuna* 
rent,  et  eo  die  perinde  ac  feria  sexta,  jejunare,  hoc 
est,  ab  esu  carnium  abstinere  Ghrisiiani  soleanl. 
Venim  scire  debet  hac  in  parte  diversam  Ecclesiac 
Orientalis  ab  Occidentali  fuisse  senteniiam,  et  con- 
suetudinem.  Nam  Orieniales  et  Graeci  sabbalis  om« 
nino  non  jejunabant ;  ne  quidem  in  Quadragesima, 
idque  ex  tradiiione,  ei  canonc  quodam  .iposlolico, 
quojejunium  sabbaii  prohibetur  clericis  sub  depo- 
sitionis,  laicis  sub  excommunicaiionls  pcena.  Unde 
l>.  Ignatius  scribens  ad  Phtiippenses  :  Si  qui$,  in- 
i|uii,  Dominicttm  diem,  vel  $abbatum  jejunarit,  uno 


bati,  et  diem  Dotninicum  pari  propemodum  cultu,  et 
solemniiate  observabani;  non  Judaica  supersti- 
tione,  ui  Ebionitsc  haeretici;  sed  Cliristiano,  et  reli- 
gioso  sensu,  ei  ritu.  Quod  autcm  ad  mysticum  sen- 
suin  atiinet,  quem  cidem  senlentiae  aliribuit  auctor, 
D.  Hieronymus  interpretatur,  Dare  parte$  $eptem^  el 
octo  {Eccle$.  XI,  EzechieL  xl,  P$.  cxmii),  utrique 
creJere  Tesiamonto  (Adver$tt$  Luciferian.  cap.  8). 
Quod  latius  explicans  in  cummentario  :  In  Exechieiey 
inquit,  $epte.)\  et  octo  gradu$  ad  tempti  leguntwr 
a$cen$um.  Et  po$t  ethicum  illum  p^atmum^  id  e$t^ 
cente$imum  octavum^  et  decimum^  quinque  graduum 
psalmi  $unt :  per  qito$  primum  erudimur  in  lege^  et  $e- 
ptenario  numero  expteto  ,  po$tea  p<r  ogdoadetn  ad 
Evangelium  $ca}idimu$.  Prwcipitur  ergo  ut  in  utrum- 
que  festamenium^  tam  veius  scilicei  qvam  norum  pari 
veneratione  credamu$nJudiBi  dedeiunt  partcm  septcm^ 
credente$  $abbatum  ;  sed  non  dederunt  octo,  resurre-' 


ezcepto  (nempe  Paschali)  hic  Chrisii  interfector  e$t  Q  ctiomm diei  Donunicce denegante$n  E  contrario  hoeretici 
tvzj^r^.ii^s  ckA  —  ai\   /-..:..-.  -•:  ^^ ^e Marciou  ct  Manichau$^  et  omne$^  qui  veterem  legem 

rabido  ore  dilaniant^  dant  partem  octo^  $uscipiente$ 
Evangelium  :  $ed  eamdem  $eptemrio  numero  non  tri- 
buunt,  iegem  vetercm  respuentes.  Nos  igiiur  utrique 
Instrumenlo  credamus.  Non  enim  po$sumu8  dignos 
cruciatus,  dignamque  pcenam  jam  nunc  mente  compre' 
hendere,  quas  repoita  est  his  qui  versantur  in  terra, 
Jud<jei$,  atque  hcereiicis^  e  duobus  alterum  deneganti" 
bug.  Hacc  myslice  ei  aliegoricc  D.  llicrcnymus. 
Alias  etiam  mysticas  interpretationcs  Iradit  1).  Grc- 
gurius  lib.  xxxv  Moral.  cnp.  7  iia  scribens  :  Per  se- 
ptenarium  numerum^  hoc^  quod  $eptem  diebu$  agitur^ 
prwsens  tempus  expressit,  Per  octonarium  vero  vitam 
perpetuam  designuvit:  quam  sua  nobis  Dominus  resur' 
rectione  patefecit,  Dominico  scilicet  die  resurrexit, 
qui  cum  diem  septimum^  id  est^  sabbatum  sequatur^  a 
conditionc  ociavus  invenitur^  Bene  autem  diciiur  :  Da 
partcs  septemf  nec  non   et  octo :  quia  ignoras  quid 


{VideCottat.  %\  cap.  27).  Cujus  rei  causam  referuni 
scripiores  in  quosUam  hsereticos,  qui  primis  Eccle- 
siae  temporibus'  in  Oriente  poiissiinum  exorti  sunt, 
quorum  alii  resurrectionem  Chrisii  negabanl,  et  in 
contempium  resurreciionis,  diem  dominicum,  quo 
Chrisiiani  in  ejus  memoria  gaudere  soleni,  ipsi  con- 
(ra  in  moerore,  et  jejutiio  ducebant :  alii  vero  dice- 
bant  Deum  llebrxoruin  mundi  condiiorem  ct  legis 
anclorem  malum  esse,  Chri^tumque  ad  cum  de- 
siraendum  venisse  :  ei  idcirco  diem  sabbati,  qui 
Judaeia  Ixtos  erat,  et  sanctus  ob  quietem  Dei  ab 
operibus,  jejunabant,  irislemque  agebant,  in  contu- 
meliaro  Greaioris,  ut  refert  Epiphanius  Hu?res.  41 
et  42.  In  horum  itaque  odiuin  ac  det^sialionem 
UrieDtales  orlhodoxi,  sicuti  die  dominico,  ita  et 
sabbato  iiiicitum,  aut  incongruum  duccbant  jeju- 
nai^;  ne  cum  illis  haereiicis  conseniirc,  aut  eos 
imitari  videreniur.  At  vero  in  Ecclesia  Laiina  etOc 


cidentali,  aliis  ex  causis,  (|uas  scquenti  cap.  expo-  j.malifuturum  sit  super  terram.  Ac  si  aperte  diceretur^ 


nenius,  jejunium  sabbatl  jam  inde  ab  ipsis  aposto- 
lomm  iemporibus  introductum  et  observalnm  luit ; 
quod  etiamnum,  licet  imperfecie  observalur  :  de 
(|{io  Gregorius  Vll,  apud  Graiian.,  dist.  5  :  Qtita, 
inqaii,  die$  $abbati  apud  Paires  in  'ab$tineniia  ceie-' 
bris  habitus  est,  monemus  ut  quieumque  se  Christiance 
religianis  participe$  esse  desiderant^  ab  esu  carnium  ea 
die  abitineant. 

f  Sic  omnes,  quos  legere  potui,  codices  tam  ex- 
cttsi,  quam  ms.  ^At  quorsum  isiud  totidem  cum  de 
nuniero  hic  nuila  sit  mentio?  Puto  iiaque  toiidem 
pi'.rpenm  positum  pro  itidem,  i.  e.  siiniiiicr  :  iia 
eniiti  et  sensusexposcit,  ct  DionyHiis  opiiine  reddi- 
dit  :  Unde  et  solutiojejunii  ab  aposiolicis  viris  insti- 
tuta  esl  sabbalo  post  pr^edictarum  Vigiliarum  labo^ 
rtm^  eic.  ubi  nulla  ambiguilas. 


$ic  d\$pen$a  temporaiia,  ut  appetere  non  obiiviscariM 
ceterna.  Oportet  namque  ut  in  poslerum  bene  agendo 
provideas^  qui  de  futuro  judicio,  quanla  tribulatio  se- 
quatur^  ignoras,  ctc.  Poiro  gcrmanus  el  liiteralis 
ejusdem  sententiac  sensus  esse  videiur,  queni  tradit 
Franc.  Tilelmannus,  lioc  praemonilo,  quod  septem^ 
et  ocio  casus  suiit  dativi,  qucmadmodum  ex  Graeco 
liquei,  ubi  articuius  toc?  dativi  casus  simililer  uiri- 
que  praiponiiur.  Estque  httjus,  inquit,  orationis  $en- 
$ns  :  da  pariem  ipsis  seplem,  atque  etiam  ip$i$  octo, 
sive  septeniSf  el  octoniSy  id  est,  distribue,  ei  disperge 
qu<e  habes^  in  omncs  quofquot  tibi  occurranty  sive  se^ 
piem  sint  sive  octo  ;  quotcumque  et  qnibuscumque  potC' 
ris,  benefucito.  Wxc  \\U%  et  qax  sequunlur. 

"-'  lil  ebi,  iioii  ui  cuin  Judicis  convenirent,  ct  com- 
municareni  in  cciebratiouc ,  ct  Fupersiilionc  sobbati. 


Itf  JOANNIS  GASSUNI  IM 

CAPDT  \.  Anonnul^»  >n  quibnsdam  Occidentalibus  civilatibus 

_   .   .  .    rr  i    j.      ......      .  *  ignorantes,  el  maxiine  in  Urbe,  idcirco  pulanlab' 

Unde  fadum  <tl,  ut  m  Urbe  dte  saUat  wuneiur.  °  .  i  u  .•  r  41  •  •     ..t  *  •  •       1  i^.  «  k  ^  « 

'  •  "^ '  solutionem  sabbati  [Af. jejunii]  mmime  debere «» prae- 

Guj*us  moderaminis  [  AL  moderationis  ]  causam     sumi,  quod  aposlolum  cPetrum  eodem  die  contra 

ALARDl  GAZifil  GQMMENTAIUUS. 

4»fium  de  jejunio  senlire,  et  servare  conaueverunt, 
ut  videiur  Gassianus  indicare  ;  sed  et  remoiae ;  testa 


« Ignoraiionis  notam  Latinis,  et  Occidentalibus 
inurit  Auctor,  sed  quo  jure  ipse  videril.  Non  igno- 
rabant  Romani  (Romam  enim  Urbis  nominc  veliU 
tinionomastice  designare  videlur)  et  alii  Occidenta- 
les  Gbrisiiani  causam  illius  moderationis,  hoc  est, 
relaxationis  jejunii  in  die  sabbati  apud  Orientales  : 
neque  hoc,  modo  citra  superstitionem  fieret,  culpa- 
bant :  sed  aliis,  et  gravioribus  causis,  et  rationibus 
adducti  convenienlius  judicarunt  diebus  sabbatinis 
Jejuiiare.  Pritnum  enim  sabbato  jejunamus,  vel  sal* 
tem  a  carnibus  abstinemus,  ut  longissime  a  Jii- 
liaismo  recedamus.  Judxi  enim  non  jejunant,  sed 


D.  Augusiino  epist.  9*7«  ad  Hieronymum,  inter  quas 
fait  Ecclesia  llipponensis  in  Arrica;  ex  qua  Medio- 
lanum  prorecta  nftter  ejusdem  Augustini  S.  Ifonica, 
cum  ibi  non  jejunantes  sabbato  reperisset,  ideoqua 
fluctuaret  quid  ageret,  consuluit  D.  Augustinus  D. 
Ambrosium,  a  quo  tale  responsum  accepit :  Cum 
Romam  venio,  jejuuo  ^bato  :  cum  Mediolani  $um^ 
non  jejunu,  Sic  et  lu  ad  quamcumque  forle  Ecclesiam 
venerit,  eju$  morem  eerva,  si  cuiquam  non  vis  em 
scandalo,  nec  quemquam  tiin,  Quod  cum  matri  renun- 


^pulantur  in  sabbalo,  quos  imilati  suiit  Ebionitas  et  B  tiasset  Augustinus,  libenter  ampiexa  e»t  (Auguslin 
afii  haereiici,  qui  sabbalum  Judaice  observabant,  de  ""      '  '  %    «   .  ^    »v    ..• 


quibus  Eusebius  lib.  iii  Histor.  cap.  21  (BeUarm, 
Rb.  II  deBon,  Op.  in  partic,  c.  18).  Et  Epipnanius  in 
ha^resi  Audianorum  [Hieres.  41  ei  H).  Quo  speclat 
Gafion  9  concilii  Laodicensis  :  De  non  judaizando  in 
sabbato.  Secundo  in  memoriam  sepulturo:  Doinini, 
qui  sabbato  jacuit  mortuus,  et  clausus  iu  sepulcro. 
Quae  raiio  tangitur  in  concilio  Elibenino  cap.  26  et 
a  IL  Auguslino  epist.  86  :  Sabbato,  inquit,  caro  Chri- 
sti  in  monumento  requievit;  sicut  Deus  eodem  die  ab 
omnibus  operibus  (Psalm.  xliv).  Hinc  orta  est  in  re- 
gia  veate  varietas^  ut  a/it,  sicul  maxime  populi  Orien- 
tis^  propter  reqweni  aignilicandam  matietit  relaxare 
iejunium.  Alii  propter  humilitaiem  mortis  Dofnini  je- 
junare,  sicut  llomanaet  nonnuUce  Occidentis  Eccte- 
at(p,  etc.  Tertio  ut  Apostolos,  aliosque  d^lscipuios 
Domini  imiteinur,  qui  cuin  ipsa  Deipara,  et  sanctis 
mulieribus  non  solum  feria  sexta,  sed  etiam  die  sab 


ep.  118,  ad  Januarium).  Eodem  modo  D.  ilierony'* 
mu8  cum  a  Lucinio  Boetico  hac  de  re  consulcretur, 
cujusque  Ecclesias  cousueiudioem  sorvundam  esso 
rescripsit  (iri^ron.  ep.  28).  Ejus  verba  suat  huio 
loco  satis  opportuna  :  De  sabbato  quod  quasris^  utrum 
jejunandum  sit,  et  de  Eucharistia  an  accipienda  quoti" 
die,  quod  Romanee  Ecclewe,  et  Bispanicce  observare 
perhibentur,  scripsit  quidem  el  Hippolytus^  vir  diserUs^ 
simust  et  carptim  diversi  scriptores  e  variis  auctoribus 
edidere  :  sed  eao  iUud  ie  breviter  admonendum  puto, 
tradiliones  ecctesiasticas,  prmeriim  qum  fidei  non  of- 
ficiant^  ita  observandas,  ul  a  majoribus  traditee  suttr, 
nec  aliorum  consuetudinem  aliorum  contrario  more 
subverti.  Atque  utinam  omni  tempore  jejunare  possi- 
mus:quod  in  Actibus  Apostolorum  diebus  Pentecostes, 
et  die  dominico  apostolum  Paulumj  et  ^um  eo  creden- 
tes  fecisse  iegimus  (Act.  xiii,  20  et  27),  uec  tamen 
Manichasce  hmeseos  aceusandi  sunt^  cum  carnalis  ci' 


bali  in  luctu,  et  inoerore  fuerunt.  Flanc  raiionem  p  bus  prosferri  non  debuerit  spirituaU.   Haec  liiero- 

allegat  lunocentius  primusRom.  pontifexad  Decen-  ^  nymus. 

-j —  p..^-1-t 1 c.LL^.^  :^-..:.   :.:,.  b  Ve|  ut  alia  iectio  habet,  jejttiiM  no»  debere  prcB" 

•tttnt,  id  esl,  jejnnium  in  sabbato  non  debere  rcla- 
xari,  ut  apud  Oricniales  fiebat. 

«  De  iioc  conflictu  et  concertatione  B.  Petri  cum 
Simone  Mago  Roinae  habita  prxter  hunc  Gassiani 
locum,  plurima  sunl  veierum  scriptorum  tcstiroonia 
quae  veram  et  autheniicam  esse  hisioriam,  iion  fic^ 
tam,  aut  fabulosam,  ut  vult  Galvinus  ,  certissime 
ostendunt.  Qui  c;cieris  habetur  antiqnior,  Glemens 
Romanus  ex  persona  Peiri  rem  gestam  narrat,  eam« 
demque  fuse  EgesyppU!^  lib.  111  de  excidio  llieroso- 
lymae  ( Clem.  eonst.  lib.  vi  cap.  9,  cap.  2 ).  Arnobius 
item  adversus  Geniiles  scribens  :  Viderunty  inquit 
(Romani  scilicet ),  cursum  Simonis  Magi^et  quadri^ 
gas  igneas  Petri  ore  difflatas  nominatoChristo  eva* 
nuisse.  Viderunt,  inquam,  fidentem  diis  falsis  ,  et  ab 
iisdem  metuentibus  proditum  ,  pondere  prced^tatum 
suo,  cruribus  jacuisse  prcefractis  (Arnob.  lib.  11.  Vide 
pridie  cuin  lofa  Ecclesia^,  quae  in  Urbe  erat,  jejuna-  J)  Baron.  tomo  I  An.  68).  Idem  narrat  Eusebius  lib.  11 


tium  Eugubinum  episcopum  :  SabbatOy  inquit,  jeiu* 
nandum  esse  ratio  evidentissima  demonstrat.  tiam 
diem  Dominicum  ob  venerabilem  resurrectionem  Do- 
mini  nostri  Jesu  Christi  non  solum  in  Pascha  celebra- 
mus ;  verum  etiam  per  singulos  circulos  hebdomada- 
rum  ipsius  diei  imaginem  frequentamus.  At  si  sexta 
feria  propter  passionem  Dommi  jejunamus ;  sabbatum 
prcstermittere  non  debemnSy  quod  tnter  tristitiam  atque 
Imitiam  temporis  iUius  videtur  inctusum.  Nam  utique 
constat  apostolos  biduo  isto  et  in  nujerore  fuisse^  et 
propter  metum  Judeeorum  se  occultasse  et  jejunasse. 
Hxc  Innocentius.  Quibus  non  tanlum  Ronianx  Ec- 
clesix  raiionabilis  consuetudo  probatur ;  sed  et 
Orientalis  Ecclesiae  usu  magis  approbanda  monstra- 
tur.  Sed  et  aiiam  causam  jejunii  sabbaiini  refert 
Augustinus  epist.  86,  qnod  scilicet  Petrus  apostolus 
^  Roma^  cum  Simone  Mago  congressurus  die  Doml- 
nico  propter  ipsum  magnum  tentationis  periculum. 


verit,  et  consecuto^  inquil,  tam  prospero  et  glorioso 
successu  eumdem  morem  deinceps  tenuerit,  eumque 
imilatm  sint  nonnuUce  Occidentis  Ecclesias.  Yerum 
hanc  raiionem,  ut  infirmam,  hoc  loco  suggillat,  et 
rcjicit  Gassianus  Graecorum  seu  Orientaliuin  mori- 
bus  hac  in  parte  nimium  addictus,  quod  illod  exem- 
plum  Peiri  apostoli  fuerit  singulare,  ex  necessitate, 
et  occasione  illins  cerlaminis  Petri  cum  Simone 
Mago  susceptum  :  ex  quo  inferri  non  debeat  lex  ge- 
neralis,  ac  pcrpetua  insiitutio  jej'uiiandi  in  sabbato. 
At  hoc  argumentum  aliquid  forle  valeret,  si  non 
alia"-  graviores,'  exdemque  generales  exsiitissent 
causa3,  quas  supra  coinmemoravimus,  cur  jejunium 
sabbaii  ab  Ecclesia  Romana  susceptum,  atque  insii- 
tutum  sil:  quibus  non  repugnat,  immo  plusquam  cre« 
dibile  est,  hanc  quoque  occasionem  ab  exemplo,  et 
.documento  Petri  apostoli  accessisse.  Porro  non  Ro- 
mana  tantumy  ac  eidem  propinquae  Ecclesiae  id 


Histqr.  ubi  hsec  in  fine  narraiionis :  Cum  dwinus  ser^ 
mo  jam  ad  Romanos  pervenisset  ( per  Petri  Acilicec 
praedicationem ),  vesana  Simonis  potentia  exsiincta 
est,  et  homo  ipse  actutum  penUus  profiigatus,  S.  Epi- 
phanius,  haeresi  21  :  NaturiB^  inquit«  debitum  in  Ko^ 
tiianorum  urbe  Simon  persoivisse  reperitur,  quando  in 
media  Romanorum  urbe  miser  ille  coUapsus,  mortuus 
est.  S.  Uieronymus  in  libro  de  Eccles.  Scripior.  in 
Petro,  testatnr  eumdem  post  episcopatum  Antio- 
chensis  Ecclesin  Romam  perrexisse  ad  expugnanduin 
Simonem  Magum.  Sulpitius  Severus  in  eamdem  sen- 
tentiam  :  Tam  illustris,  inqnit ,  illa  adversus  Simo- 
nem  Petriet  Pauii  conqressio  fuit.  Qui  cum  magicii] 
artibus,  ut  se  Deum  probaret^  duobus  suffuitus  d<rmo* 
niis  evokusetf  orationibus  apostolorum  fugati^  dwmo^ 
nibus^  delapsus  in  terram,  populo  inspectante^  disrup' 
tus  est.  Denique  S.  Angusiinus  ad  Gasulanum  scri^ 
bens,  ea  occasione  Romae  esse  institutum  jejunium 


J^  CjQRIfOSIORUU  INSTIT.  UB.  10.  —  DE  DIURNIS  ORATIONIBUS  IM 

eonfiOUUirum  «BfteraDt  iejunitsBe  ( Act.  A  obsequiis  DihU  imminuatur»  «4jectIoae  scilicat  lao* 


m 

Simone 

vih).  fix  i|ao  maci»  efip^ret  boc  eHn  non  consuetu- 
diiie  canontca  feciftse,  sed  praesentis  poiiuft  necesfti- 
ute  conflicluft.  Siquidem  et  ibi  pro  bac  eadem  re 
Aon  gei^i^e,  «ed  j^pc^ci^le  Tidetur  Peirus  discipulis 
ftuis  jejnnium  indixisfte ;  quod  utique  non  fecisset  si 
scisset  iUod  eammiet  consiietudine  solere  servari : 
idero  proculdubio  etiam  dominico  die  paratus  indi- 
cere»  si  cerlaminis  ipsius  in  eum  compcgisset  occa- 
510,  nec  iajBen  ex  boc  suiim  canonica  fuisftct  jeju- 
nii  regula  promulganda  :  quod  non  generalis  obser- 
vatio  siaiuerat,  sed  ut  semel  fleret,  ratio  necessilatift 
extorserat. 

CAPUT  XI. 
In  quo  domitdecs  diei  $olmnUa$  ab  aliorum  dierum 
connmu^ne  divena  ^eneatur,  -    B 

Vemm  ne  boc  quidem  ignorandum,  die  dominico 
unam  tantummodo  *  Missam  ante  praudium  cele- 
brari:  in  quapsalmorum  atque  orationum  seu  lec^ 
tionum  pro  ipsius  cojlectae  vel  communionis  domi- 
nicae  reTereii^ia  solemnius  aliquid  ac  propensius  im- 
pendenles  ,  ip  ipsa  Terllam ,  Sextamquc  pariter 
consummatam  repuiant.  Iiaque  fit  ut  de  oraiionum 

ALARDI  GAZJII  GOMMENTARIUS 

sabbaii,  muUorum  reiaiione  teslatur,  sic  dicens  : 
£j(  quidem  hac  opinio  plurimorum  :  quamvii  eam  fal- 
mm  e$u  perhihent  plerique  homaHi  l  Epi$i.  80  ).  £t 
^ux  sequuntur  superius  relata.  Quibus  verbis  non 
significat  Augusiinus  esse  opinionem  incertam  de 

concertatione  Pelri  cum  Simone,  ut  Calviftua  pula-      , 

vit    sed  decausa  j^junii  sabbati,  ut  recle  observavii  C  dicbus  quae  bic  tanguntur. 

Card.  Beliarminus  (  Lib.  i  de  Rom,  Pontif,  cap.  25  ).  " 

Etsi  enlm  constet,  ut  auctores  ciiati  et  aili  plures 

concordifer  tradunt,  Petrum  Roraae  cum  Simone 

concerusse,  eumque  superasse:  lamen  auteAugus- 

tinam  nullus  tradit  boc  /aciuin  esse  die  doniinico  : 

nequepridie  essejehmatum,  nequc  proptcrea  insti- 

tuinm  sabbati  jejiinium,  de  quo  in  illa  Epistola  dis- 

puiat  Angustinus,  et  de  quo  diversn  ernt  niultorum 

opinio.  Idern  vero  Augtistinus  alibi   opera  B.    Petri 

Simonero  exstincium  atquenccatum  certoconfirmat» 

cum  ait  :  In  urbe  Roma  B.  Peirus  apo$lolu$  Simo- 

nem  Magum,  vera  omnipoientis  D^i  viriute  ex$tinxit 

[De  Bcere$.  i).  Quibus  verbis  nullum  de  hoc  cer- 

tamine  dubitandriocum  reliquit. 

■  Missam  pro  conventn  monachorum  ad  offlcinm 
divinum  pera^endum  apnd  Gas^ianum  acclpl  jam  ali- 
quoiies  munuimus,  et  Aucior  ipsc  hic  satis  indicat : 
quamquam  nihil  vetat  in  hoc  conventu  etlaro  Miss» 


liomim  :  et  nlbilominus  differentia  quaedam ,  ?el 
remissio  videatur  fratribus  indulgeri  pro  reTcrenlia 
dominicae  resurrectionis  pr»  caetero  tempore  qnae  et 
toiius  septiman»  videatur  observantiam  relaxare,  et 
pro  bac  ipsa,  quao  intermiscetur,  quadam  differentia 
eumdem  dlem  yelot  festivum  provocet  rursum  so- 
lemnius  exspectari , 'minusque  faciat  hebdomadis 
ventursBjejunia  bujus  exspectatione  sentiri.  Semper 
enim  aeqoanimius  qoaelil>et  fatigatio  sustinetur,  ec 
sine  fastidio  labor  impendltur  :  si  interjecta  ei  vi- 
cissitudo  quaedam»  vel  operis  immutaiio  qualis- 
cumque  suceedal. 

CAPUT  XII. 
Quihu$  diehue^  cum  ceena  fratrihue  egchihetur^  acu* 

dentibu$  ad  refectionem  p$aimu$  non  dicatur,  itcicl 

fieri  in  prandiis  $olet. 

Denique  etiam  in  ipsis  diebus,  Id  cst,  ^  sabbalo 
vel  dominiea,  seu  feriatis  temporibus,  quibus  pari- 
ter  prandium  ,  et  coena  solet  fratribus  exbiberi , 
psalmus  ad  vesperam  non  dicilur  :  id  est,  nec  cum 
accedunt  ad  coenam ,  nec  cum  ab  ea  consurgunt,  ul 
solet  fieri  in  solemnibus  prandiis»  vel  canonica  je- 
juniorumrefectione,  quamet  epraecedere  consueto- 


dominico  agebaut ,  ut  superius  dictum  est :  qoaihi- 
quam  non  dubitandum  praeter  sabbata  et  dominicas, 
alia  itidem  lempora  feriala  et  dies  solemnes  apud 
lllos  exstiiisse,  quibits  non  jejunabant,  scd  prande- 
re  ac  coenare  poierant  ut  sabbatinis  et  domiuicis 
diebus,  cum  eadem  caeremonia  et  discriminc  ab  aliis 


«  Yetus  monachurum  consuetudo,  psalmos,  vcl 
bymtios,  refectioni  praemittere  ac  subjungere:  unde 
consuetudinarii  illi  dicti;  idaue  exemplo  Cbristi , 
qni  posi  sacram  coenam  cum  dhcipulis  hymnum  di- 
xisse  legitur.  Ethymno  dictoexierunt  in  montem  0/t- 
veti  {Matlh.  xxvi,  Marc.  xiv  ).  Ubi  Graece  x«l  v^vii- 
vavrcc,  id  est,cuin  laudemDeo  cecinissenl.Hu;c  eiiim 
tria  Graeca  dictio  complectitur,  nempe  laudem,  et  Dei 
iaiidem,  etcanticum,  sive  laudem  cum  cantu,  teste 
Aiiguslino  iu  psalmum  lxxh.  Sunt  qui  putent  Ghri- 
sfum  iisitatum  alii|uem  Jodxorum  bymnum  cecinis- 
se  (Walfrid.  de  reb.  Eccle$,eap,^;  Radulph.  Tun- 
aren$.  prop.  45  ).  Nam  Cvangelistae  quasi  de  usitato 
nyiiino  dicunt  :  Ei  hymno  dicto.  Paulus  Burgensis 
scribit  Judxos  loco  gratiarum  actionis  septem  psal- 
mos  recitate  soliios,  id  est,  a  psalino  cenlesimo  duo- 
decimo,  cujus  initiumest  :Lau(/ate,  pueri,  Dominum^ 
osqiie  ad  psalmum  centesimum  deciinum  octavum. 
sbcrificium  comprehendi  :  cujus   causa   praecipue  V)  Alii  Cbrisiumnovumaliquem  hymnomcomposuisse 


monachi  ad  ecclesiam  conveniebant.  Ct  adverte  hic 
nullain  fieri  mentionero  Nonoe :  qiiod  ad  Sextam  , 
id  est  post  officium  sextic  ,  sive  ineriJie,  ut  moris 
est,  diebui  domlnicis  prandium  sumerent ,  aliis 
diebus  ad  Nonam  usque  jejunantes.  Qhod  secutus 
etiam  D.  Benedictus  cap.  41  Regulae  :  Quarta  , 
inquit,  et  $exta  feriajejunent  usaue  ad  Nonnm  :reliqui$ 
diebue  ad  Sexiam  prandeant.  Unam  ergo  Missam  die 
doroinico  ante  prandium  celebrabant,  quia  semel 
lantum  In  ecclesiam  conveniebanl,  ibique  officiom 
divinuro  continue  peragebant ,  quod  aliis  diebus , 
stalutis  boris,  nempe  Tertia,  Sexta,  Nona  per  in- 
tervalla  privatim  persolvebant,  ut  h  «betur  cap.  2 
huius  libri. 

^  Sabbatum  et  Dominicam,  feriatos  dies  ,  scu  fe- 
riata  tempora  nuncupai :  qiii.j  uiroque  die  feriaban- 
tur,  el  ab  opere  vacabant  Orientales  (  Palladius  in 
Lau$,  eap.l );  uirumque  festum  et  festivum  habe* 
bant  sacrosque  conventus  um  die  sabbati^  quam 


lla  rerert  Maldonatus  (i/i  c.  xxvi  Matth.  ).  (^hryso- 
stomus  enarransverbailla  Matthaei  :  Audiant^  inquit, 
qiiicumque  velut  porci  $impliciter  manducante$  eum 
ebrtetaie  iurgunt,  cum  deeeretaratia$  agere,  el  in  hum^ 
num  men$am  deeinere.  Philo  Judaeus  iii  iibro  de  vita 
conlemplativa  priinos  iilos  Ascetas  Alexandrinos  ad 
niensam  hymnos  cecinisse  tradit :  PrJiK^uam  ,  in- 
quit,  di$cumbant,stante$una$eriedecenter^  $ublati$que 
ad  ccelum  manibu$  atque  ocu/ts,  hi$quoniam  didicerunt 
$pectare  ccetettia ;  iltie,  utpote  incorrupti$  a  muneri* 
bus,  etaqucestu  illicito,  precanturut  Deo  ptaceal  idcon^ 
vivium  :  absolutis  precibus  $eniore$  discumbunt^  etc. 
Ct  iiirra  :  Tum  iHe{pra^&e^)assttrgens  hymnum  in  lau-- 
dem  Dei  primus  canit^  autrecens  a  se  compositum,  aui 
desnmpium  ab  aliquo  vuium  veterum.  Prcesulem  mo» 
iviitantur  c(eteri  decenti  ordnie^  omnibus  intente  qut^- 
teque  au$cutlantibus^  prwterquam  in  fine  hymni ,  extre* 
nmqae  clausuta;  tunc  enim  universi  vocem  extollunt^ 
etc.  D.  Uieronymus  episU  22,  ad  Custochjum ,   df 


«*  JOANNIS  CASSIANI  .      '  m 

iinaril  psalmi  solent  el  subsequi :  sed  lantuiamodo  j^  chos  isU  refeeiio,  nec  omnes  ad  eam  conTenire  co- 
Bimplici  oratione  facta  accedunt  ad  coenam,  eamque  ganlur,  nisi  aut  peregrini  qui  superTenerint  fratres, 
rorsum  consurgentes  ab  ipsa,  sola  oraiione  conclu-  aut  lii  quos  iufirmius  corporis,  aat  propria  inTilat 
dunt,  quod  acilicet  extraordinaria  sit  inter  mona-      voluntas. 


ALARDI  GAZiEI 

monachis  iEgypliis  agens :  Pott  horam ,  ait,  nonam 
in  commune  concurrUur  :  ptalmi  resonant^  Scriptura 
recitanlur  ex  more^  et  completis  orationibus ,  cunctis- 
aue  residentibuSj  etc.  Dehinc  comurgunt  pariier,  et 
kytnno  dicto,  ad  prmepia  redeunt^  id  est,  ad  ceilulas 
suns  ( Vide  Euseo,  lib,  ii  Uist,  c,  10  ).  Verum  ul  re- 
bus  seriis  aliquid  ludicri  admisceamus ,  et  spirilua- 
lem  austeriiatem  alicujus  joci  suavitate  condiamus 
(quod  Graeci  fUT/>«7rs>iav  vocant.Arf«.iv£fAtc.  c.  8), 
succurrunt  niihi  hac  occasione  versus  quidam  per- 
lepidi,  et  memoria  digni,  quos  in  vetusto  codice  ms. 
me  legisse  memini,  quibus  consueia  mensse  benedic- 
cio  et  gratiarum  aciio,  tam  in  diebus  jejunii,  quam 
non  jejunii,  ex  versiculis  psalmorum,  quibus  incho- 
anlur,distincieexprimuntur  el  designantur.Sic  enim 


COMMENTARIUS. 

quidam  frater,  qui  forte  jejuiiium  non  amabat,  suo 
niodo  versificatus  est : 

Confiteantur  amo,  qala  coenain  vespere  damo. 
Odi  Memoriam,  quia  tollit  vespere  coenam. 

Quia  nimirum,  cum  non  jejunatur  ,  inchoantur 
gratiae  versiculo  illo  :  Confiteantur  tibi^  Dominey  om" 
nia  opera  /tca,  elc.  Cum  jejunatur,  a  versiculo  :  tfe- 
moriam  fecii  mirabilium  suorum,  eic.  Utramque  Vero 
benedictionem  versu  claudicante  complexus  est : 

Bis  comedent  Oculi :  taalum  semel  Edent; 
id  est,  iu  diebus  noii  jejunii,  inchoiflur  benedictio  a 
versiculo  :  Oculi  omnium  in  te  tperant,  Domine,  eic. 
B  In  diebus  vero  jejunii,  a  versiculo  :  Edent  pauperesj 
et  saturabunlur,  eic.  Sicillelepidus  versiflcator. 


LIBER  QUARTUS. 

D£  INSTITUTIS  RENUNTIANTIUM. 


CAPUT  PRIMUM. 
^  De  canonico  modo  psalmorum,  atque  orationum 
qui  debeat  In  diurnis  conventiculis  per  monasteria 
custodtri,  ad  ^  instituiionem  ejus,  qui  renuntiat  huic 
mundo,  narralionis  nos  ordine  provocantetransimus: 
condiiiones  in  primis,  quibus  hi,  qui  ad  Dominum 
converti  cupiunt,  recipiantur  in  coenobiis,  brevi, 
quantum  possumus,  studentes  sermone  complecti ; 
quxdam  sciticet  de  ifigyptiorum,  qusedam  de  ^  Ta- 
bennensiotaruni  regulis  admiscens,  quorum  in  Tlie- 
baide  est  coenobium  ,  quanto  numero  populosius 
cnnciis,  tanto  conversationis  rigore  districtius.  Si- 
quidem  in  eo  plusquam   « quinque  millia  fratrum 

ALARDI  GAZiEI 
Rationem  insinuare  videtur,  cur  huic  libro  pe- 
cufiarem  hupc  litulum  fecerlt :  Deinsiitulis  Renun- 
tiantium  :  quod  hic  peculiariler  acturus  bil  de  insti- 
tione  eorum  qui  saeculo  renuntiabant,  et  apud  illos 
Patres  legiiime  probaii  in  monachorum  ccetum,  ct 
ordinem  recipiebantur,  habitu  suscepto ,  et  profes- 
sione  monastica,  sive  expressa  ,  sive  lacita  :  quod 
aliis  verbis  dixit  D.  Benedicius  ,  De  disciplina  sus- 
cipiendorum  (ralrum  (  Cap,  58  Regul, ),  Unde  et  ipsa 
professio  alias  renuntiatio  nuncupaiur,  ei  ipsi  pro- 
liicnies,  renunliantes  dicebantur,  alias  conversi  : 
el  ad  Deum  converti,  idem  quod  religionem  ingredi, 
aut  pronteri.  Uiide  titulus  in  Jure  Canonico  :  De 
conversione  conjugatorumf  id  est,  transilu  ad  religio- 
nem  (  Lib.  iii  Decretalium^  tit.  32  ).  Et  D.  Bencdic- 
tus  :  Noviter  quis  veniens  ad  conversiotiem^  id  est 
ad  sialum  rcliffionis. 

b  Tabenna  lusula  in  Niloflumine,  in  qua  S.  Pa- 
chomius  insigne  monasieriuin  condidit,  quod  reli- 
quis  ejus  instiiuti  caput,  et  veluli  metropolis  erat, 
ut  (estantur  Palladius  ct  Sozomenus  (  Palladius 
Laus,  c.  38.  Vil,  Paclnmii ;  Sozomen.  lib.  iii  c.  15). 
Ah  ea  monachi,  qui  Pachomii  instiluta  sequebantur, 
Tabcnnensiotac  et  Tabeiinenses  dicti  suni,  quorum 
vivcndi  ritum  insiitutaque  summatim  descnbit  D. 
Hieronymus  prsefatione  in  Regulam  ejiisdem  Pa- 
chomii,quamLaline  reddidit,  quam  eliam  ad  calccm 
hujus  operis  subjiciemus. 

c  Septem  niillia  monachorum  sub  Regula  S.  Pa- 
choniii  uno  eodemque  temporc  vixisse  lesianiur  D. 
Ilieronynius,  Sozomenus,  Niccphorus,  PalLidius  ct 
alii.  At  non  in  uno ,  eodemque  cceiiobio,  ci  sub  uuo 


Bub  uno  abbate  reguntur ,  tantaque  fit  obedientia 
hic  tam  prolixus  Monachorum  numerus  omni  acvo 
seniori  suo  subditus,  quania  non  potest  apud  nos 
unus  uni  vel  obedire  pro  modico  tempore,  vel  prx* 

esse. 

CAPUT  II. 

Quod  ad  ultimam  usque  senectutem  apud  eos  in 
coenobiis  perseverenl, 

^  Quorum  tam  longa  perseverantia ,  et  humilitas  au 
que  subjeciio  quemadmodum  lam  diuiurna  perdu^ 
ret,  quave  institutione  formetur ,  per  quam  usquo 
ad^  incnrvam  senectam  in  coenobio  perseverent,  opi« 

G0MMENTAR1US. 

abbate,  ut  hic  memonit  Cassianus.  Nam  S.  Pacho- 
mius  plura  monasteria  condidit  et  insiituit  in  i£gyp- 
to  et  Thebaide.  Ai  in  coenobio  Tabennensi  ( de  qiio 
hic.agiiur),  cui  S.  Pachomius  prxsidebat ,  quodqiie 
eral  omniiim  maximum,  etcaput  caeterorum  (ut  dic- 
tum  est),  ex  quo  eiiam  suos  praefectos  et  abbates  ac^ 
cipiebant,  iion  plures  quam  iniile  trecenli  aut  qua- 
dringenli  monachi  sub  eodem  Pachoniiovixisse  me- 
morantur.  Qui  quidemnumerus  ex  praescripio  angeli 
qui  Regulam  monasticam  eidem  diciavcrat,  in  24 
classes,  sive  ordines,  juxta  numerum  Graecarum  lit- 
terarum,  ita  erat  distributus;  ut  singulae  singulia 

])  litteris  suo  ingenio  et  conditioni  accommodatis  vo- 
carentur,  verbi  gratia,  siinpliciores  et  modesliores  c 
et  0,  vafri  et  dyscoli  (etS,elalii  aliarum  liiieraruni 
nominibusappellarentur,  proutcujusquelitterae  forma 
ratiotiem  vitaeac  mores  cujusque  classis  apte  videre- 
tur  exprimere  :  solis  spiritualibus  intelligentibus  ea 
quoR  siijnificabantur ,  ait  Palladiiis.  Proinde  quod  hic 
de  quinque  millibus  fratrum  in  uno  illo  coenobio  et 
sub  uno  abbate  viveniium  asseritur,  non  ad  Pacho- 
mii,  sed  ad  postcriora  tempora  referenduni  videiur* 
quibtis  credibile  est  moiiachorum  coeiuin  ad  taniuin 
nuinerurn  excrevisse.  Nam  et  D.  Hieronyuius  in  epi- 
stola  ad  Eustochium  scribit  in  eodem  loco  Nitriae 
circiter  quinque  millia  divisis  cellulis  habitasse 
{Epist.l^iyC.U). 

^  Incurva  seneclus  quae  homines  reddit  incurvos, 
et  silieernios,  sic  dictos  quod  incurvo  corpore  silices, 
id  est,  huinumcernanl.  Dehacporro  veterum  mona- 
chorum  ct  anaclioretarum  Ipngsevitate  et  cxircma 
scncctute  agemus  alio  loco  {Ad  Coll.  3,  cap,  1) 


153  DE  COENOBIORUM  INSTIT.  L1B.  IV.  —  DE  INSTITUTIS  RENUNTIANTIUM.  184 

Dor  nos  ante  omnia  debero  perslringere.  •TanuAWimia  perfeciionis  fasiigia  talinm  ioiiiormn  funda- 
namque  est,  quaniam  nemioem  in  monasteriis  nostris     wenta  consurgerent.^ 
iogressum  ne  anno  quidem  integro  tenuisse  roemini- 

mus « ut  cum  renuntiaiionis  eorum  primordia  videri-  dut  ett, 

mus,  consequens  fuisse  inleiligamus,  ut  in  tam  su-         Igitur  ^  ambiens  quis  intra  coenobii  recipi  disci- 

ALAUDl  GAZi£I  COMMENTARiUS. 


CAPUT  IIL 

Quo  examme  ^obetur,  qui  in  ccmobio  euidfftiH' 


«  Ambigtium  Tideri  potestquoreferri  debeant  ista 
Terba;  an  ad  perseveranliam,  humiliiatem,  et  sub- 
jectionem,  de  quibus  supra :  an  ad  insiiiuiionem 
sive  examen,  de  quo  agii  cap.  sequenti,  cnjus  etiam 
paulo  ante  meminil :  ut  sensus  sit,  lantum  fuisse 
examen,  et  probationem,  quae  fiebat  ipso  ingressu 
apud  illos  Tabennenses,  ut  simile  non  fuerit  examen, 
sen  pfobatiOiet  instiiutio  anni  integri  in  monasteriis 
Cassianl.  At  prior  intellectus  et  promptior  ei  com- 
modior  apparet :  vnlt  enim  significare  laniam  fuisse 
iilorum  consianiiam,  bumilitatem  ,  et  obedientiam 
Tei  ab  ipsis  tirociniis,  seu  prima  institutione  ,  ei  no- 
Tiliatu;  ut  mirum  non  sit  eus  ad  summam  perfectio- 
nem  in  extrema  seneciute  perveiiisse  :  quod  ex  ver* 
bis  sequentibus  colligitur. 

^  Uanc  instiiuiionem  de  probandis  et  diligenter 
cxplorandis,  nec  subilo  admiilendis  iis  qni  monadii 
fieri  vellenl,  S.  Pachomius  ab  angelo  Regulse  ipsiiis 
diciaiore  accepit ,  eamque  snis  Tabennensioiis  tra- 
didit.  Sic  cnim  habel  arliculus  26  ejusdem  Regulne, 
iiilerprete  D.  Hieronymo :  Si  qui$  acceBterit  ad  ostium 
mona$terii  votens  swculo  renuntiare^  et  fratrum  con- 
^egari  numero,  non  kabebit  intrandi  potestatem;  sed 
ffrius  nuntiabitur  Patri  monasterii ,  et  manebit  paucis 
diebiis  foTts  antejanuam;  etdocebitur  orationem  Domi' 
nicam  et  Psalmos^quanios  potuerit  discere ;  etdiUgen' 
tcr  sui  experimentum  dabit ;  ne  forte  aliquid  fecerii,  et 
iwbatui  ad  horam  discesserit ;  aut  sub  aliqua  potestate 
»/,  et  utrum  possit  renuntiare  parentibus  suis^  et  pro- 
priam  facuUatem  contemnere,  Si  eum  viderint  aptum 
adomma,  tunc  docebitur  et  retiquas  monasterii  diici" 
plinas,  quas  facere  debeat^  quibusque  servire ,  sive  in 
cotlecta  omnium  fratrum,  sive  in  domo  cui  tradendut 
fst,  sive  in  veseendi  ordine  ;  et  instructus  alque  per» 
ffctns  in  omni  opere  bono  fratribus  coputetur,  Tunc 
nudabunt  eum  vestimentis  stgcularibus ,  et  induent  fia- 
bitum  monachorum  :  tradetur  osiiario,  ut  orationis 
lempore  addueat  eum  in  conspectum  omnium  ftatrum : 
Kdebit  in  eo  toco  in  quo  ei  prceceptum  fueril,  Vesti' 
menta  autem,  qute  secum  detuterat,  accipient  qui  liuic 
rei  preepositi  sunt :  et  inferentur  in  repositorium  ,  et 
^ni  in  potestate  principis  monasterii.  Hxc  ibi.  Quam 
constitulionem  etiam  aiii  l^atres  sccuii  suni,  qui 
liegnlas  monaslicas  conscrtpserunt ,  pula  monacho- 
rum  pdiriarch»  D.  basiiius ,  ct  D.  Benedicius ,  ut 
suis  cujosque  locis  videre  est  (Basii.  in  Reg,  fus. 
c-  iOyBened.  c.  58  Regutas).  Sed  ut  ad  Auclorem 
nostruni  redearous;  quia  probatio  ad  professionem 
referlury  et  in  ea  tenninatur  et  completur :  idcirco 
promiscue  fere  ngil  in  hoc  libro  iam  de  probatione, 
qux  est  inchoala  renuntiatio,  quam  de  professione, 
in  qua  propric  ct  perfecte  renuntialur  sa^culo  :  unde 
sumpta  hujns  libri  peculiaris  inscriptio:/)e  Institutis 
BenuntUmtium ^  id  est,  profltentium  monachaUim, 
*cu  vitam  roonasiicam,  ul  dicium  esi.  Proinde  ju- 
Tcrii  hic  sununatim  annotare  qusc  fuerint  apud  ve- 
tcres  illos  monachos  instituta  Renuntianiium,  sive 
qui  ritus,  quae  ralio,  ei  modus  inm  probationis  quam 
rrofessionis,  vel,  utD.Benediclus  ioquitur,quaecftsct- 
ptina  suscipiendorum  fralruin.  Primum  igilur  insiiiu- 
luin  fuit,  ut  venienii  ad  monasierinm  ui  recipereiur, 
non  statim  prxberetur  ingressus ;  sed  pro  foribus,  vel 
ad  iniroitum  monastcrii  ad  aliquoi  dies  juberetur, 
aut  sineretur  excubare,  ad  probandam  ejus  volunta- 
iem,  humiliiatem,  constanliam,  cic.  Cujus  rei  com- 
plura  exempln  suppcdilnt  Pal!adius  in  Lnusiacis  : 
sed  unum  maxime  memorabile  Pauli  simplicis,  quod 
iectori  Tideaditm  et^admirandum  relinquo.  Cujus 


quidem  instiluii  vestigium  pressit  D.Benedicius  dum 
iresgradus  probationis  insiiluii.  ui  noiavit  TurrC' 
crematus  :  Quorum  primus  ,  inquii,  est  ad  portam 
monasterii ,  qualuor^  aut  quinque  diebus ;  secundus  est 
in  cetta  liospitum^  duobus  mensibus;  tertius  in  cetta 
novitiorum,  decem  mensibus.  Secundum  institutum 
fuit  veleris  vestimenti  exspollaiio,  et  novi  inductio: 
de  quo  Cassianus  cap.  5,  Pacliomius,  Basilius  el 
Benedictus,  ubi  supra.Quiritus  anliquissimus,  et  ab 
apostolorum  iraditiouc  receptus ,  ut  infra  diceiur. 
Indc  vero  mos  obiinuii ,  ui  novitii  habitum  religio- 
sum  deferant ,  disiinctum  lamen  ab  habitu  professo- 
rum.  Tertium,  ut  novitio  nibil  omnino  bonorum  in 

B  monasterium  inferre  licerei,  ne  pecunias  quidcm  in 
communem  usum  monasterii  conferendas,  ui  habeiur 
cap.  4;quod  in  illis  monachis  fuit  singulare :  cum  alii 
plerique,  etiam  a  tempore  apostolorum,  si quid  habe- 
bant  in  sseculo,  monasteriis  conferrent,  dum  monachi 
fiebant  {Aci.  iv),  ut  infra  dicetur.  Quartum,  ut  frater 
receptus  annum  iniegrum  sub  obedieniia  ei  monasterii 
disciplina  probarelur.  Intellige  de  auuitis,  sive  ado- 
lesceniibos  ,  non  de  pueris ,  aut  impuberibus.  Quod 
quid£m  tempus  probationiSt  sivo  noviiiatus,  a  SS.  Pa- 
tribus  induttum  fuil  tam  in  favorem  conversi ,  id  est , 
novitii,  quam  monasterii;  ut  etiltemoresistius,  et  istud 
mores  ittius  vateat  experiri^  aii  Innocentius  III  ponti- 
fex.  ( Cap.  Ad  Apostoticam,  de  Regutar.).  Uiide  et  D. 
Benedictus  tribus  illis  gradibus  probationis  supra  di- 
ciis  annum  integrum  ei  aliquot  dies  comprehendii. 
Quintum,  ui  per  id  iempus  novitiorum  et  juniorum 
humilitas  et  obedieniia  modis  omnibus  proba- 
retur  et  cxerceretur  :  de  qua  Cassianus  a  cap.  4 

r  fere  usque  ad  finem  libri,  praesertim  cap.  10,  ubi  aii: 

^  Tanta  observantia  obedientio!  Heguta  custoditury  ut 
juniores  absque  proepositi  sui  scientia^  vet  permissu , 
non  sotum  non  audeant  exira  cettam  egredi ;  sed  ne 
ipsi  quidem  communi  et  naturati  necessitati  satisfacere 
9uu  aueioritate  prmumant:  sicque  universa  comptere^ 
qucecumque  fuerint  ab  eo  praceptay  tamquam  a  Deo 
sint  ccelilus  edita^  sine  utta  discussione  festinant^  ut 
nonnumquam  eiiam  impossibilia  sibi  imperaia  ea  fide 
ac  devottone  suscipiant ,  ut  tota  virtute ,  ac  sine  utta 
cordis  heesitatione,  ea  perficere  et  consummare  nitan- 
tur,  etc.  Sexium,  ut  annua  probaiione  expleta,  no- 
vitii,  qui  habiles  et  idonei  viderentur,  congrega- 
iioni  fratrum  sociarentur,  id  est ,  ad  profcssionem 
admitierentur,  professionem ,  inqnam ,  quoad  sub- 
sianliam,  eamdem  cum  ea  quam  nunc  novitii  fa- 
ciuni,  nempe  irium  votorum,  pauperiatis,  castitatis 
et  obedienii».  Nam  de  professione  et  votis  in  genere 
meminii  Cassianus  cap.  33 ,  ubi  dicit  abbas  Pynu- 
phius  piMnas  gravissimas  prceparaias  iis  qui  Regutce  in- 

D  stitu^onem  tepide  negtigenterque  fuerint  exsecuiiy  et 
secundum  quod  profesii  sunt ,  vel  quod  ab  hominibus 
ereduntur,  frucius  etiam  congruos  sanctitatis  Deo 
exhibcre  negtexerint.  Metius  est  enim,  inquii,  secun- 
dum  Scripturam,  non  vovere ,  quam  vovere  ^etnon 
reddere.  Et  cap.  sequenii  dicii,  pionachuin  siinilem 
esse  debere  crucifixo,  qui  non  soluni  non  ambulat 
quo  vuit,  nec  facit  quod  vuU,  sed  nec  poiest  ambu- 
lare,  nec  aliquid  facere,  nisi  ab  alio  movealur.  Rur- 
sus  cap.  38  dicii,monacbuni  perfeciionem  professum 
non  levc  peccatum  admittere,  si  ea,  quae  sunl  iniper- 
fecia,  secietur.  De  voiis  iiidem  singulis,  et  in  parli- 
cularl,  lia  diseric  ei  expresse  loquitur,  ut  plane 
sigiiificci  quoiquoi  monacbatnro  ampleclebaniur, 
tribus  illis  votis  si  non  eipliciie,  saliein  iacite  ct 
iuterpretative  suscepiis ,  ex  instituiione  sanciorum 


155 


JOANNIS  GASSIANl 


plinam,  non  anle  prorsus  aamutilnr,  quam  diebus 
deoem,  vel  eo  amplias  pro  foribus  excubans,  indi- 
Giam  perseveraniiae ,  ac  desiderii  sui ,  pariterque 
humililaUs  ac  paiientiae  demonstraverit.  Gumque 
omnium  prasiereuntium  fratrum  genibus  provoluius, 
ei  ab  univerais  de  industria  refutatas  atque  despec^ 
tus,  tamquam  qui  non  religionis,  sed  necessitatis  ob- 
tentu  monasteriuni  optet  intrare ;  •  injuriis  quoque 
et  exprobrationibus  muhis  affectus,  cxperimenlum 
dederit  constaniiae  suae,  qualisque  fulurus  sit  in  ten- 
taiionibus,  opprobriorum  tolerantia  declaraverit; 
atque  ita  fuerit  explorato  mentis  ardore  susceptus  : 
diligenlia  summa  perquiritur,  ne  de  pristinis  facul- 
tatibus  suis  inhaeserit  ei  vel  unius  nummi  contagio. 

ALARDI  GAZiEI 
Palrum  et  communi  observantia  fuisse  asirictos.  0e 
▼oto  paupertatis  nihii  expressius  et  enucleatius  dici 
potnii  quam  quod  inier  alia  habetur  cap.  36,  ut  in 
kac  nuditate,  quam  coram  Deo  et  angelis  eju»  pro' 
fe$$us  es,  ad  finemusque  perdure»,Qnktti  paupertatem, 
sive  nuditatem,  docet  ab  iilis  strictissime  fuisse  ser- 
vaiam,  cap.  5  et  sequentibus.  De  voto  continentiae  et 
casiitatis ,  non  obscurum  exhibet  testinionium  tum 
in  iila  collatione  monachi  et  hominis  cruci  affixi, 
dicens  monachoe  tiniore  Dei  quasi  qutbusdam  clavis 
erucifixos^  oportere  non  sotum  carnalibus  vitiis,  verum 
etiam  ipsis  elementis  quodammodo  mortuos  e»se  (Cap, 
54  et  55),  elc;  tum  in  eo  quod  diligentissime  ab  iliis 
observalum  scribit,  ut  junioree  prmsertim  suas  omnes 
cogitationes ,  etiam  occultissimas  ^  et  diabolicas  sug- 
gestiones,  seu  ignitajacula  seniori  patefacerent.  (Cap. 
8  et  9.)  Hinc  D.  fiasiiius  in  Regulis  fus.  disput.  cap. 
15  serio  admonet  eos  qui  vitam  monasticam  cum 
virginitaiis  professione  suscipere  nolunt  omnino  di- 
mittendos  esse.  £t  in  prooemio  constil.  monast. : 
Itaque,  inquit,  qui  amundi  vincuUs  liber  eue  cupit, 
nuptias  veluipedieas  quasdam  fugit :  his  autem  relictis 
vitam  Muam  Deo  consecrat,  #f  caslitaten^profileturj  ut 
neque  facultas  ip$i  Ht  coneersionis  ad  nupiias.  Porro 
de  obedientia,  ejusaue  vincuio  et  observatione  agit 
Gassianus  fere  toto  noc  libro,  ut  ex  dictis  patet ,  et 
clarius  ex  sequentibus  patebit :  nominatim  vero  cap. 
12  docet  eos  virtntem  obedientiae  ita  coloisse ,  et 
cunctis  virtutibus  prsetulisse ,  ui  buic  judicarent  om- 
nia  postponenda,  et  universa  dispendia  subire  mal- 
lent,  quam  hoc  boiram  in  aliquo  vioiare.  Uabes, 
lector,  praecipuos  riius  et  conditiones  lam  proba- 
tionis  quam  professionis  monasiic»  apud  monachos 
Tabennensiotas,  sive  Pachomianos,  observatas,  quas 
vide  plenius  ab  Auctore  explicatas. 

«  Sic  D.  Basilius  cap.  7su»  Reguls,  et  ipsum  imi- 
tatus  D.  Benedictus  cap.  58  :  Ergo,  ait,  si  veniens 
perseveraverit  pulsans  ,  et  iUatas  sibi  injuria»  ,  et  dif- 
ficutlatem  ingressus^  post  qttatuor,  aut  quinque  dies^ 
visus  fuerit  patienter  portare,  et  persistere  petitioni 
suas,  annuatur  et  ingressus,  etc.  (Ex  versione  Rufini). 
Et  infra,  qualuor  conditiones  in  novitio  explorandas 
requirit,  i.  si  revera  Deum  aumrit ;  2.  si  soUicitus  est 
ad  opus  Dei  ( quod  exponit  Turrecrematus ,  ad  ora- 
tionem,  ad  lectionem,  ad  meditationem};  3.  »i 
ad  obedientiamt  implendam  scilicet  sollicitas  et 
promptus;  4.  si  ad  opprobria,  id  est,  increpationes 
duras  tolerandas  paiienter,  quod  superius  dixit :  Ad 
1  illatas  injurias.  Ubi  Turrecrematus  :  Considerandum, 
Inquit  f.quod  hospilalarius  probationis  causa,  potest  ei 
qui  recipi  petil  dicere  aiiqua  verba,  quce  impatientium 
animos  cito  possent  provocare  et  commovere ;  utpote : 
frater,  quid  uimus,  an  tn  s:\>  servilis  conditionis  ?  an 
apostata  alterius  religionis  ?  an  latrocinium ,  sive  fur- 
tum  commiseris,  et  timore  ad  nos  nunc  confugias? 
PrtBterea  dubitamus  quod  parva  tentatio  te  cilo  dejiciet 
^profosito  quod  nunc  videris  habere,  et  velut  levis  palea 


A  Sciunt  enim  eum  snb  roonasteril  disciplina  diutor- 
num  esse  non  posse,  sed  ne  humilitatis  qaidem,  aut 
obedientiae  apprehensuram  esse  virtutem ,  nec  illa 
ccenobii  paupertate  ac  districtione  contentura  fore, 
si  in  conscientia  ejos  pecuniae  qoantulumcamqae  la- 
titaverit :  aed  abi  primum  exorta  fuerit  qualibet  oc- 
casione  commotio,  ^  fiducia  stipis  illius  animatum , 
continao  de  monasterio ,  velat  funda  rotaute»  fogi- 
tnrum. 

CAPUT  lY. 

Citr  facultates  ejuSj  qui  coUegio  monachorum  aicn- 
bitur,  nolint  monasterii.usibus  applicari, 

Et  idcirco  ^  ne  asibaa  quidem  coenobii  profotaras 

GOMMENTARIUS. 

B  tie  claustro  ventUaberis.  Cceterum  videris  impolens  ad 
*»upportanda  onera  gravia  religionis.  Hac  et  simiUa 
potest  ei  dicere.  Sic  ilie.  Verum  ut  hic  iocus  insigni 
aliqoo  lllustretur  exeniplo,  audiamus,  <^uaeso,  Joan- 
nem  Glimacum  de  quodam  monasterio  ista  referen- 
iem  (Gradu  4)  :  Admirabar,  inquit,  ego  iUic  prcesen» 
noviter  ex  sceculo  venientium  fidem,  et  tolerantiam  , 
atque  in  ignominiis  et  contumeUis,  et  aUquando  etiam 
persecuUonibus  insuperabilem  patientiam ,  quas  non 
tantum  ab  abbate ,  sed  ab  iis  quoque  qui  longe  infe» 
riores  erant,  perpetiebantur.  Itaque  CBdificationis  gra- 
tia,  quemdam  ex  fratribus  sciscitatus  sum ,  qui  ante 
quindecim  annos  in  monasterio  egerat,  Abbacyrum  nO" 
mine,  quem  mao^me  affici  injuriis  fere  ab  omnibus  vi* 
debam,  nonnumquam  vero  etiam  aministris  ex  mensa 
fugari.  Erat  enim  frater  iUe  naturaliter  Ungum  ali* 
quantulum  incontinens.  Dicebam  itaaue  ad  illum :  Quid 
e»t,  frater  Abbacyre,  quod  te  quotidie  a  mensa  expelli 
video,  ae  nonnumquam  dormire  inccenatum  ?  Qui  ad 

r%  hosc  ita  respondit :  Crede  mihi,  Pater,  probant  me 
Patre»  md,  utrum  monachu»  eue  cupiam ;  nou  autem 
vere  id  faciunt.  Quam  ego  Patris  aliorumque  intenlionem 
non  ignorans,  tevissime  ac  sine  uUa  molestia  omnia 
tolero  :  et  ecce  decimum  quintumjam  annum  a^o  istud 
cogitanst  sicut  et  ipsi ,  quando  monasterium  tntravi , 
dixerunt  mihi,  quod  usque  ad  annum  30  RcnunUantes 
probare  solerent.  Et  recte  qtddem,  Pater  Joannest  ^ne 
probatione  enim  aurum  non  perficitur.  Ric  igitur  egre^ 
gius  Abbacyrus  secundo  anno  postauam  adveneram^ 
migravit  ad  Dominum  in  monasterio  hoc,PatribuSf  cum 
depceret ,  dicens  :  Gratias  ago  Domino  et  vobis ,  Pa- 
tres ,  quod  me  ad  salutem  meaiu  tentastis  jugiter  :  hac 
enim  excausa  immunisatentatione  d(emonumhactenus 
mansi.  Sic  iile. 

^  Dionysius  Paraphrastes  :  Statim  de  monasterio 
fugiet  animatus  fiducia  suas  pecunice^  velut  funda  pro- 
jectus.  Sequenti  cap.,  iV«  confidentia  hujus  oblattonis 
inflatus ,  elc.  Porro  funda  dicta  eo  quod  ex  ea  fiui- 
dantur  lapides ,  id  est ,  enUttantur ,  ait  Isidorus. 

D  (Etumol.  lib.  xvni  c.  18.)  Instrumentum  satis  notum, 
ex  funiculo  aut  fasciola  confectum,  ad  rotandos  et 
jactandos  lapides  ;  quo  David  superbum  GoUfim  pro- 
stravit  (1  Reg.  xvii). 

c  Magno  perfectionis  zelo  monachi  illi  Pachomiani 
summam  paupertatem  seciantes,  et  solo  opere  ma- 
naum  soarum,*ul  alias  dictum  est  (Ltd.  iii  c.  3), 
vivere  assueti ,  nihil  omniuo  bonorum  aut  pecunia- 
rum  ab  iisquosrecipiebant,  inferri  monasteriis  pa- 
tiebaniur,  ne  quidem  coinmanibus  usibus  applican- 
dum;  quosicoperi  manuali  diligentius  incumberent 
(So%om.  Ub.  ni,  cap.  3;  Nicephor.  lib.  ix,  c,  14;  . 
Fallad.  in  Lausia,  cap.  58.  Vid.  Co//.xxiv,  cap.  10) : 

2U0  quidem  solo  vivere  eos  poiuis?e  liquei ;  quando 
e  quibusdam  scribit  Gassianus  capite  decimo  quar- 
to  buius  libri ,  quod  tantos  unusquisque  eorum  quoti'* 
die  de  opere  ac  sudore  proprio  redditus  conferebai 
monasteriQ;  ut  ex  his  suam  sustentare  non  solum  vo* 


157  DE  COENOBIORUM  INSTIT.  LIB.  IV. 

8ascfper«ftb  eopecanias  acquiescuni.  Primum,  ne 
OonHdontia  bujos  oblalionis  inflalus,  nequaqiiaro  so 
paaperioribusfratrlbuscoxquaredignelur;  tum,  ne 
perbi^nc  elationem  nulialenusad  bumilitatemChrisii 
deseendens,  com  sub  disciplina  coenobii  non  po(ue« 
rit  perdurare,  egressus  exinde  ea  quaa  in  principio 
renuntiationis  snae  spiriuli  fenrore  succensus  intu- 
leral,  tepefactus  poslea  non  sine  injuria  monasterii 
sacrilego  spirilu  recipere  atque  exigere  moliaiur. 
Quod  omnimodis  observari  debere,  muliis  sunt  ex- 
perimentis  frequenler  edocti.  Nam  per  alia  minus 
cauta  monasteria  simpliciter  quidam  suscepti ,  eo- 


-  DE  INSTITUTIS  RENUNTIANTIUM.  188 

A  rum  qu»  intulerant ,  quaeque  in  Dei  opere  fuerant 
dispensata  ,  cum  ^  ingenti  post  blasphemia  ^  redhl'- 
btijoneni  poscere  tentaverunt.  : 

CAPUT  V. 

Cur  At,  qui  renuntiantf  tugeepti  in  monasierUs  proprta 
veslimenta  deponant^  et  ab  abbale  aliie  induantur» 

Quamobrem  ita  nudatur  qnisque ,  cum  receptus 
fuerit,  omni  pristina  facuhale,  ut  ne  ipsum  quidem, 
quo  opertiis  est,  indumentum  habere  permittatur 
ulterius,  sed  in  concilio  fralrum  producius  in  me" 
dium  e  exualur  propriis,  ac  per  manus  abbatis  in-' 


ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


lerel  panttaiem,  verum  etiam  usibus  poiset  extiberare  B 
multorum.  At  non  eadem  fuit  aliorum  monachorum 
et  religionom  instituiio  ei  consuetudo.  Nam  ab  ipsis 
Ecclesiae  primordiis  primi  religiosi  afferebant  pretia 
rerum  suarum  ad  pedes  apostolorum  :  et  inde  divi- 
debatur  singuiis^  prout  cuique  opus  erat.  Act.  tv.  Talis 
etiam  fuit  usus  antiquorum  nonasteriorum ,  ut  re- 
ciperent  si  quid  in  commune  conferre  vellent,  qui 
roonachi  flebant :  unde  et  te  et  sua  offerre  Deo  dice- 
bantur  :  binc  D.  Augiistinus  cap.  5  sux  Regulae  : 
Qui  aliquid  habebant  in  sacuio^  auando  ingressi  sunt 
monatterium .  tibenter  velint  iltua  esse  commune.  S. 
eiiam  Benediciiis,  ut  in  Vita  S.  Placidi  legitur,  bona 
qiiae  fuer:»ni  monachoriim  suorum,  non  sinebat  alio 
derivari.qDam  ad  sua  monasteria,  ut  inde  multos 
Dei  servos  aiere  posset.  Et  cap.  58  suae  Regula;,  sia* 
luit  eum,  qui  suscipiendus  eil^  res  si  quas  habet,  prius 
erogare  pauperibu8^\  nui  facla  solemniter  donatioite 
eonferremonasterio  • 

«  Quaeriiur  cur,  et.qua&  «it  ingens  blaspbemla,  re-  p 
pelere  booa  nionastCfrio  collaia?  R.  Duobus  niodis  ^ 
id  intelligi  posse  :  i°  de  monncbis  professis,  2*  de 
noTiliis,  nondum  professis,  sed  in  probaiione  consti- 
totis.  Agit  eriim  Auctor  in  hoc  libro  promiscue  de 
ntrisque,  ot  dictnm  est.  Et  si  quidem  de  professis 
inielligatur,  ul  videntur  illa  verba  prxcedentia  si- 
gnificare  :  Qua  in  principio  renuntiationis  suoe^  spiri- 
taii  fervore  suceensus  intuterat :  certum  est  mona- 
chum  bana  sua  monasterio  collata,  et  incorporata, 
non  sine  ingenti  blasphcmia,  id  est,  injuria,  et  irre- 
verentia  iii  Deum  et  lucum  sacrum,  posse  repetere  : 
praesertim  si  hoc  ex  contemptu  aut  detcstaiione 
cnltiis  divini  et  religionis  faciai ,  ut  apostatae  IVide 
5.  TA.  2-2  ^.  13  et  \A);  quod  crimen  eiiam  ad  sa- 
crilegium  pertinet :  unde  et  superius  dixit :  Non  tine 
injuria  monasterii  sacrilcgo  spiritu  recipere,  atque  exi- 
gere  motiatur.  Si  vero  de  novitiis  nondiim  professis 
aatvoto  astrictis  intelligatur;  aut  absolute  donave- 
rant  et  contulerant  sua  bona  monasterio  (iitpote  sui 
jaris,  et  liberi),  aut  non  absolute,  sed  sub  conditioue,  D 
si  reinanerent ,  et  profiterentur  in  monasterio :  si 
ahsolote,  procul  dubio  ingens  seu  magna  erai  blas- 
phemia,  id  est,  injuria,  et  irreverentia,immo  ei  sa- 
crilegium  proprii  noniinis.bona  Deo  consecrata,  aut 
dicata,exemplo  Ananix  sibi  vindicareaut  reposcere. 
Quod  mullis  canonibus  conflrmat  Gratianus  17,  q.  4, 
et  19,  q.  5,  cap.  Quas  semet ,  ex  conciiio  Chalcedo- 
nensi  {tap.  2,  5, 4,  21).  Ct  ratio  docet  morale  esse 
praK^epYum  Levitici  xxvii :  Quiequid  semel  fuerit  con- 
secralumy  Sanctum  Sanctorum  erit  Domino ,  id  est , 
manebit  perpetuo  sanctiflcalum ,  nec  polerii  in  alios 
osiis  converii,  ut  exponit  S.  Thomas  (2-2,  q,  88, 
c.  II).  Si  ^b  conditione,  etiam  ingcns  apud  illos 
religiososet  sancios  Paires  reputabatur  hlasphemia, 
res  monasterio  collaias  repetere,  vel  auferro,  quod 
id  eontemptum  quemdam  diviiii  honoris  et  Religio- 
nis  prae  se  ferret.  Verum  posterioribus  s?eculis  Ec- 
clesia  multis  experimentisedocta,ob  graviora  incom- 
.  inodai  et  animarum  discrimina,  quae  ex  hujusmodi 


donationibus  noviiiorum  contingebant,  aut  contin- 
gere  poterant,  in  concilio  Tridentino  siatuit:  1.  Ut 
nulla  rcnuntiatio  aut  obligalio  novitiif  etiam  cum  jurw 
mento  facta,  vel  in  favorcm  cujuseumque  causm  pies^ 
valeat^  nisi  cum  liceniia  episeopi,  vel  ejus  vicarii,  intra 
duos  menses  proximos  ante  professionem ;  ac  non  alias 
intelligalur  effectum  suum  sortiri^  nisi  secuta  profes' 
sione.  2.  Sed  neque  ante  professionem^  excepto  victu 
et  vestitu  novitii,  ejui  temporis  quo  in  probatione  est^ 
quocumque  prcetextu,  a  parentibus,  vel  propinquis,  vel 
curatoribttSiSJus  ,  monasterio  aliquid  ex  konis  ejusdem 
tribuatur :  ne  hae  occasione  discedere  nequeat,  quod 
totam^  vel  majorem  partem  substantias  sua:  monaste-' 
rinm  possideat^  nec  facHe,  si  discesserit,  id  reeuperare 
possit.  3.  Quin  potiiu  pra^cipit  S.  synodus  sub  anathe- 
matispmna  dantibns  ei  recipieniibus^  ne  hoc  utlo  modo 
/iat,  4.  Ut  abeuntibus  anfe  professionem,  omnia  resti- 
tuantur  quoe  sua  erant.  5.  Per  hcec  tamen  synodus 
nihU  intendit  innovare  in  pio  instituto  ciericorum  So- 
cietatis  Jesu.  Hsc  ibi  (ss.  25,  e.  16,  de  Regular.). 

^  Redbibitio  apud  jurisconaultof  esi  venditionis 
reaoluiio,  et  redbibere  dicitur  venditor,  qui  rem 
venditam,  reddito  preiio,  recipii  ab  eniptore.  Unde 
Fesius  :  Redhibitum,  inquit,  proprie  dicitiir  quod 
redditum  est,  improbatumqoe ,  et  qui  dedit ,  idem 
rursus  habere  coat  tus  est  quod  ante  nabuit.  I£st  igi- 
tur  redliibitioqu.-edain  in  integrum  restituiio.  Athic 
simpliciier  pro  restiiutione.  Nam  idem  esi  redhibi- 
tionem  poscere,  quod  superios  recipere  aique  eii- 
gere. 

c  Sic  D.  Benedictus  ubi  supra  :  Suscipiendus  fra- 
ter  in  oratorio  exuatur  nbus  propriis ,  quibus  vestitus 
est,  et  induatur  rebus  monasterii  (Cap.  b%  Regutce). 
Quam  qoidem  mutationem  vesiium  inter  alios  mo- 
nasiicae  professionis  ritus  ab  apostolis  iraditos  et 
instiluios  recenset  B.  Dionysius  Areopagiia  Eccles. 
Rierarch.  cap.6,ejusqueraiionemreddit  his  verbis  : 
Prioris  ve^tis  depositio^  alteriusque  assumptio  migra- 
lionem  iilam  a  media  vita  (hoc  esi,  a  communi  vita 
saeculariuni)  ad  perfectionem  signi^t :  sicut  in  divi- 
na  regeneratione  (id  esl,  ba ptlsmo)  promofionem  in^ 
dicat  a  purgata  vita  ad  contemplantem,  iliuminantem- 
que  habitum ,  candentis  vestis  immutatio.  Giii  raiioiii 
insistit  D.  Hieronymus  duin  Faolinum  monachum 
instmeiiS  (Epist.  15)  :  Tunicam^  inquil,  mutas  cum 
animo^  etc;  quasi  dicai,  parum  est  lunicam  mutare, 
nisi  siniul  et  animum  mnles  in  melius.  lilt  epist.  b  ad 
Rusticummonacbum,  perstringiiquosdam  monachos, 
qui  postquam  renuntiavere  stecuio,  vestimentis  dum- 
taxat ,  et  vocis  professione,  non  rebus,  nihil  de  con- 
versatione  pristina  mutaverunt.  Gassianus  alteram  ra« 
tionem  insinuat ,  niinirum  ut  per  hanc  veslium 
deposilionem, etexspoliationem,  siguificelur  oninium 
reruin  abdicaiio,  quam  monacbi  proruentur  (Vide 
Regutam  S.  Pachomii  art.  26)  lutperhoc^  inquit, 
se  non  soium  universis  rebus  suis  antiquis  noverit  spO' 
liatum;  verum  «(mm,  omni  fastu  depositomundialif  ad 
Christi  paupertatem  et  inopiam  descendisse,  etc< 


159  .       .^^      ^    .      :  JOANNIS  CASSIANI  160 

diiatur  monasterii  vcstimentis,  nt  per  hoc  se  non  A  aut  certe  hoc  ordine  et  professione  judicatus  in- 


Botum  univerais  rebus  suis  antiqnis  noverit  spolia- 
tum ,  verum  eiiam  oroni  faslu  ieposito  mundiali, 
ard  Gbristi  paupertaiem  et  inopiam  descendisse,  jam- 
que  opibus  sustentandum  non  saeculi  arte  qusesitis, 
nec  de  infidelitate  pristina  reservatis;  sed  de  sanetis 
ac  piis  monasterii  largitionibus  militiae  suae  siipendia 
percepturum,  atque  inde  se  deinceps  vestiendnm 
alendumque  cognoscens,  et  nibilhabere;  et  nihilo- 
minus  de  crastino  non  csse  sollicitus  secundum 
Evangelii  discit  sentenliam,  nec  crubescat  pauperi- 
bus,  idest,  corpori  fraternitatis  aequari,  quibus 
connumerari  Ghristus,  et  quorum  se  fratrem  non 
erubuit  nuncupare  {MallhcBif  yi)  :  quin  potius  glorie- 
tur  domesticis  ejus  factum  se  esse  consortem. 

CAPUT  VI. 

Qua  de  causa  vestimenla  Benuntiantium,  cum  quibug 
ingreisi  sunt  monasteriunif  a  dispensatore  ser- 
veniur. 

Illa  vero  quae  deposuit  vestimenta,  oeconomo  con- 
signaia,  tamdiu  reservantur,  donec  profccius,  et 
conversalionis  ejus ,  ac  tolerantiae  virtutem  diver- 
sis  tentationibus  ac  probationibus  evidenter  agno- 
scant.  Et  si  quidem  posse  eum  inibi  perdurare 
lempore  procedente  perspexerinl,  et  in  eodem,  quo 
coepit ,  fervore  persistere ,  indigentibus  eadem  lar- 
gluntur  :  Sin  vero  quoddam  ex  eo  murmurationis 
viilum,  vel  parvae  cujuslibet  inobedicntiae  culpam 
processisse  deprehenderint ,  exuentes  eum  monaste- 
rii  quibus  indutus  fuerat,  vestimenlis,  et  aniiquis 


dignus,  cum  confusione  et  noia  eoram  cunctis  fra- 
tribusdeposita  veste  monasterii,  «  expellatur. 

CAPUT  Vlf. 

Cur  in  monasterio  suscepti  non  permiltantur  statim 
congregationi  fratrum  eommisceri;  sed  xenedochio 
ante  tradantur. 

Cum  igiiur  quis  susceptus,  et  hac  perseveraniia, 
quam  diximus,  comprobalus,  acdepositis  propriis  ve* 
slimeniis,  habitu  monasteriali  fuerit  accinclus ;  ^  noii 
statim  congregationi  fratrum  commisceri  permitti- 
tur,  sed  deputaiur  seniori,  qui  seorsim  haudlonge 
a  vestibulo  monasterii  commanens,  habetcuram  pe- 
regrinorumet  advenientium  deputaiam,  eisque  om- 
nem  diiigentiam  susceplionis  et  humanilatls  iropen- 
^  di(.  Cumque  ibidem  integro  anno  deserviens  absquc 
ulla  querela  suum  circa  pecegrinos  exhibuerit  famu- 
latum,  imbutus  per  hoc  prima  instilutione  huniili- 
tatis,  ac  paiientiae,  alque  in  ea  longa  exercitaiiono 
praecogniius,  admiscendus  exhoc  congregaiioni  fra- 
trum ;  alii  traditur  seniori ,  qui  decem  « junioribus 
praeest,  quos  sibi  creditos  ab  abbaie  instituilpariter, 
et  gubernat :  secundum  illud  scilicet  quod  ordina- 
tum  in  ^  Exodo  legimus  per  Moysen. 

CAPUT  vin. 

Quibus  primum  instituiis  juniores  exerceantur^  ut  ad 

superandas  omnes  concupiscentias  proficianlr 

Cujus  haec  eril  soUiciiudo  et  eruditio  principalis, 
per  quam  junior  introductus  ascendcre  consequenter 
eliam  culmina  perfeciionis  summa  praevaleat,   ui 


revestitum,  quae  fuerant  sequestrata,  depellunt.  q  doceaicum  priniitus  suasvincere  voluntates;  quem 

NuUum  etenim  fas  est  cum  illis  quae  accepit,  absce- 

dere,  necquemquam  patiuntur  illis  adhuc  indui, 

quem  semel  ab  institutionis  sux  regula  tepuisse 

perviderint.  Unde  etiam  copia  nulli  pcniius  palam 

discedendi  conceditur,  nisi  aut  in  morem  scrvi  fu- 

gaciscapians  densissimas  tenebras  nocie  diffugiat; 


studiose  in  his  ac  diligenter  exercens,  haec  illi  seni- 
per  iroperare  de  industria  procurabit ,  quae  senseric 
animo  ejus  essc  contraria.  Multis  siquidem  experi- 
roentis  edocti  tradunt,  monachum,  ct  maxime  ju- 
niores,  ne  voluptatem  quidem  coucupisccntiac  suae 
refrenare  posse ,  nisi  prius  ^  mortificare  per  obc- 

ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


a  Notet  lector  monachos,  seu  Religiosos,  ex  veieri 
more  et  instiiuto  posse  ob  aliquas  causas  ejici  aut 
dimitti  a  religione,  quod  etiam  ex  Rcgulis  D.  Au- 
giistini  ct  D.  Bencdicti  comprobaiur  (Lib,  iii  Decr. 
cap.  uitim,  de  Regular.;  S.  Thom.  quodlib.  12,  qu. 
ult.;  August.  c.  20  Hegui(e;  liasii.  inliegula  c.l  et  S; 
Benediet.  c.  28  ei  58).  Et  quidem  roullo  severius  nc 
frequentius  apud  veteres  ilios  monachos  id  ficri  soli-  j) 
tum,  etiam  ex  causis  levioribus,  puia  pro  qualihet 
iiiobedientia ,  aut  rourrouralione,  ui  indicat  Gassia- 
nu^.  Quamvis  enim  hocloconon  de  professis,  sed 
de  novitiis  adbuc  in  probatione  constitutis  agere  vi- 
deatur;  taroen  idem  etiaro  de  professis,  seu  veris 
roonachis,  intelligendum  satis  indieat  D.  Benedictus 
supra,  ubi  de  roonacho  iam  professo  agens ,  et  piane 
consentance  ad  liunc  locuro  :  Mox  ergOy  inquit,  t/t 
oralorio  exuatur  rebus  propriis,  quibus  vesiitus  est ,  et 
induatur  rebus  monasterii :  ilia  autem  vestimenta^  qui- 
btts  eiuiturj  reponanlur  in  vestiario  conservanda  :  ut 
si  aliquando  suadenii  diabolo  consenserit,  ut  egredia- 
tur  monasterio(quod  absU),tunc  exutus  rebusmonaste' 
rii  projiciaiur.  De  hac  porro  expuUione  monachoruro, 
etnionachis  expuMs,  sive  ejeciis,  videndus  Navarrus 
in  commeiitario  de  Rcgularib.us  {Commen.'-!). 

^  Sic  et  S.  Isidorus  in  liegiila  cap.  4  :  Qui  renun- 
tians  swculo  ad  monasterium  veneiii^  non  slaiifn  in 
costum  deligendus  est  monachorum :  vitam  enim  unius* 


cujusque  in  hospitaliiatis  servitium  tribus  mensibus 
considerare  oporlety  quibus  peractis ,  ad  costum  sanctm 
congregationis  accedet.  JSequeenim  intussuscipi  quem^ 
quam  convenit,  nisi  prius  foris  positust  ejus  humilitas^ 
sive  patientia^  comprobetur.  Al  dc  hac  ro  pliira  supe- 
rius  dicla  sunt. 

c  Uade  Dccani  dicti.  De  quibus  alias  pluribus. 

^  Exodi  dccimoociavo.  Constituit  il/oi/ie5(consilio 
et  moiiitu  soceri  sui  Jethro)  centurione^^  et  quinqua- 
genos,  etdecano^,  qui  jndicareut  plebem  Domini,  omni 
temporh.  Quidquid  auiem  gravius  erat ,  referebani  ad 
eum^  faciiiora  iantummodo  judicantes.  Ad  hunc  mo* 
dumolim  in  monasteriis  instituebantur  decani,  qui 
novein,  vel,  ul  aliis  placct,  decem  nionachis  prx- 
erant,  de  quibus  infra  {Cap.  20). 

«  Priinainslitutiomonaclii  estmortincatiopropriic 
voluntatis  :  Finis  enim  coinobitcB  cst  omnes  suas  mor- 
tificare  et  crucifigere  voluntales^  ait  abbas  Joannos 
collat.  19cap.  8,  quam  perrectloncin  prorsus  a  no- 
roine,  nisi  a  coenobita ,  iropleri  posse  affirroat.  Do 
qua  ilidem  D.  Hieronyinus  in  «^pist.  4,  ad  Ruslicuin 
roonnchuro  :  Non  facias  quod  vis;  comedas  quod  ju- 
beris;  vesiinrcquod  accepcris;  operis  tui  pensum  pcr- 
solvas;  subjiciaris  cui  nonvis;  lassus  ad  stratum  ve- 
nias ;  ambutansque  dormias ,  et  necdum  expleto  somno 
surgere  compellmis.  D.  ciiam  Beneilicius  hanc  proprise 
Yolunlatis  ubdicationem,  scu  mortificationem  muUis 


4M  D£  COENOBIORUM  INSTIT.  LIB.  ly.  — DE  INSTITUTIS  RENUNTIANTlUM.  |G2 

dientiam  soas  didicerinl  volunUtes.  Ideoque  pro-  x  cumvenire  juvenem  cailidus  inimicus  Telut  inezper- 


nuntiant  nullatcniis  praeTaierc,  vel  iram,  vel  trisli- 

Uani,  vel  spiriium  fornicationis  exitinguere,  sed  nec 

kumilitatem  cordis  veram,  nec  cum  fratribus  unita- 

tem  perpetoam ,  nec  firmam  diutumamque  posse 

reiinere  concordiam ,  sed  nec  in  coenobio  quidem 

diutius  permanere,  eum  qui  prius  voluntates  suas  non 

didicerit  superare. 

CAPUT  IX. 

QHore  junioribu»  imperetur  ut  seniori  suo  nihil  de 
cogitaiiombus  $uii  subtrahant, 

His  igilur  instituiis,  eosquos  iniiiant,  velut  ele- 
roeniis  quibosdam  ac  syllabis  imbuere  ad  perfectio- 
neiB  aique  informare  festinant,  per  haec  ad  liquidom 
diseernenles,  otrum  ficta  et  imaginaria,  an  vera  sint 
liQDiilitate  fondati.  Ad  quod  ot  facile  valeant  perve«  ]q 
itire,  coDsequenler  instituuntur  nullas  penitus  cogi- 
taiiones  prurientes  in  corde  perniciosa  confasione 
celare ,  sed  confestim  ul  exort»  fuerint,  eas  suo 
p^tefacere  •  seniori :  nec  super  earum  judlcio  qoid- 
qoam  soae  discretioni  committere ,  sed  illud  credere 
malum  esse,  velbonom,  quod  discusserit  ac  pro- 
niintlaverit  senioris  examen.  Iia  fit  ut  in  nnllo  cir- 


tnm  ignarumque  prasvaleat,  nec  ulla  fraude  decipere» 
quem  praevidet  non  stia ,  sed  senioris  discretione 
muniri ,   et  suggestipnes  suas  velut  Ignita  jacula , 
quxcumque  in  cor  ejus  injecerit,  ut  seniorem  celet. 
non  posse  suaderi.  Aiiter  quippe  subtilissimos  dia- 
bolus  illudere  vel  dejicere  juniorem  non  poterit, 
nisi  cum  eom ,  seu  per  arrogantiam ,  sive  per  vere-  : 
cundiam,  ad  cogiiationum  soarom  velamen  illexerii.  ^ 
Generale  namqoe  et  evidens  indicium  diabolicx  co-  \ 
giutionis  esse  pronunliant   si  eam  seniori  confun- 
damur  aperire. 

CAPUT  X. 

Quanta  juniorum  obedientia,  etiam  in  his  qum  naturali 

neceuilati  subjecta  eunt. 

Post  hxc  ^  tanta  obserYantia  obedientiae  regula 
custoditur,  ut  joniores  absque  prxpositi  sui  scieuiia 
vel  permissu,  non  solum  non  aiideant  cella  progredi, 
sed  ne  ipsi  quidem  comniuni  ac  naiurali  necessiiati 
saiisfacere  sua  auctoritate  prxsumant. «  Sicque  iini- 
vcrsa  complere  qo?ecumque  fuerint  ab  eo  praecepia, 
tamquam  si  a  Deo  slnt  coeliius  edita,  sine  ulia  dis* 
cussione  festinant ;  ut  nonnumquam  etiam  '  impos* 


ALARDI  GAZiEI  COMMCNTARIUS. 
locis  commendal,  et  inculcat  cap.  4, 7,  49,  58.  Vide 
D.  Eernardam  serm.  3  de  Resurrect.,  uhi  molia  ad- 
▼ersus  propriam  volunlaiem  disserit.  (D,  BatiL  in 
InsHt.  monacho.  cap.  46  et  50.) 

«  De  hac  cogitationum  malarum  manifestatione 
seniori,  aut  spirituali  Patri,  facienda,  vide  noiata  td 
coflac.  2  cap.  40. 


^  lla  D.  Uieronymus  decoenobitis  iOgypliis  agens  . 
Prima,  inquit,  apud  eos  eonfaederatio  est  obedire  ma^ 
joribus^  etquidquid  jusserinl  facere  {Epist,  2i).  Sul- 
piiius  in  dialogo  primo  de  virlutibus  S.  Martini  : 
Prcteipua^  inquil,  t6i  tirtus,  et  prima,  est  obedientia  : 
neque  atiter  adveniens  ad  monasterium  abbalis  suscipi" 
lur^  quam  qui  tentalus  prius  fuerity  et  probatus,  nullum 
umquam  reeusaturus,  quamlibet  arduy^^,  ac  difficile^ 
indignumque  toleratu  abbatis  imperium,  S.  Augustin. 
lib.  I  de  moribos  Ecclesisc  cap.  31  de  inonrichis  dis- 
serens  :  Hi  vero  {monasteriorumPatres)^  inqnil,  nu//a 
superbia  consulunt  iis  quos  fitios  vocant,  magna  sua  in 
iubetido  audoritate ,  magna  itlorum  in  obtemperando 
toluniate, 

c  Similes  sententias  psssim  apud  SS.  Palrcs  le- 
guntor,  qunrumnonnullashicreferre  operae  preiium 
duxi,  ad  majorem  hujus  loci  clariiatcm,  et  obedien- 
tix  perfectas  commendaiionem.  D.  Basilius  in  con- 
siiiai.  monast.  cap.  23  sic  ait :  Quemadmodum  pas-  «v 
fori  suee  oves  obtemperani ,  et  viam  quamcumque  ille 
tult  ingrediuntur  :  sic  qui  ex  Deo  pietatis  ctUtores 
suni^  moderatoribus  suis  obsequi  debent;  nihil  omuino 
illitrum  jussa  curiosius  perscrutantes ,  quando  libera 
sunt  a  peccato.  D.  Ilieronynius  in  episl.  ad  Rusticum 
monaebum  :  Praeposxtum^  inquit,  timeas  ut  dominum^ 
dHigas  ut  parentem;  credassalutare  quidquid  ille  prW' 
ceperii;  nec  de  majorum  sententia  judices,  sujus  officii 
est  obedire,  etimptere  qua  jussa  sunl,  Gre/{orius  ma- 
gnus  lib.  11,  cap.  4  in  I  Kegiim  :  Vera  obedientia  nec 
prcepcsitorum  intentionem  discutit ,  nec  preeccpta  dis- 
cemii^  quia  qui  omne  vita:  suce  judicium  majori  sub' 
dtdii ,  in  hoc  solo  gaudet ,  si  quod  sibi  prcecipitur^ 
operaiur.  Nescit  enim  judicare,  quisquis  perfecte  didi" 
cerii  obedire.  S.  Benedictus  in  Re^nl.a  sua  {Cap.  5), 
quain  idem  D.  Gregorius  discreiione  ac  sapientia 
plpoam  esse  testaiur,  quinam  veri  obedientes  cen- 
sendi  siot ,  describit  his  verbis :  Mox ,  inquit ,  ut 
imf^aium  a  m^liQrc  (uerit ,  oc  $i  divinitu$  impe^ 


retur,  moram  pati  nescinnt  in  fadendo;  de  quibus 
Dominus  dicit  :  Obauditu  auris  obedivit  mihi  {Psal. 
xviii).  Denique  D.  Bernardus  iu  libro  de  Praeceplo 
et  Dispen.  {Col.  6) :  Sive  Deus^  sive  homo  vicarius 
Dei,  mandatum  quodcumque  tradiderii ,  pari  profecto 
obsequendum  est  eura ,  pari  reverentia  deferenaum ; 
G  ubi  tamen  Deo  contraria  non  prcecipit  homo,  Et  rur 


sum  :  Imperfecii  cordis  ei  infirmee  prorgus  volutitatis 
indicium  est,  statuta  seniornm  studiosius  disctUere^  hce- 
sitare  ad  singula  quee  injunguntur ;  exigere  de  quibus' 
eumquerationem.et  male  suspicari  de  omni  prescepto , 
cujus  causa  latuerit;  nec  umquam  libenter  audire^  nisi 
cum  audire  contigerit  quod  forte  tibueril;  ant  quod  non 
aliter  tieere ,  seu  expedire ,  demonsiraverit  vel  aperta 
ratio,  vel  indubitaia  aucloritas,  Hxc  S.  Bernardits. 
His  aliisque  SS.  Pjtrum  elogiis  perspiciie  demon- 
stralur  perfectam  illam ,  et  Deo  accepiissimam  e$se 
obedieniiam,  qua  quis  sine  praevio  prxcepii  exnmino 
simpliciter  obtemperat,  nec  scire  cupii  cur  hoc,  vel 
illud  sibi  a  superiore  imporetur,  lioc  soio  conteniiis, 
quod  imperatur  (Stnti/ia  habet  Cassian,  c.  41,  infra), 
Semper  lamen  excipiendo  praeceptura  hujusmodt , 
quod  maniresttim  contineret  peccatum  ,  in  quo  esa- 
minatiosuperfiua  essel,  cum  con%\t\  Deo  obediendum 
esse  magis  quam  hominibus  {Act,  v). 

^  Impossibilia  inlellige  non  solum  quae  videntur 
alicui  impossibilia,  quia  valde  gravia  ei  dirficilia  : 
quo  modo  D.  Benediclus  acoipere  videiur,  cap.  68 
Regulae,  cui  litulus  :  Si  fratri  impossibilia  iniungan- 
tur;  scd  qu»  revera  talia  suni,  ut  humaiias  vires  su- 
pereni,  vcl  quse  secundum  sc  sunt  illicita,  uuae  elian 
moraliter  dicunlur  impossibilia  {Vide  S.  Thom.  1,  q, 
13,  ari.  5,  ad.  3),  qualia  sunt  InirAre  furnuin  arden- 
tem ,  advolvere  saxum  importabile,  irrigare  bacu- 
lum  aridutn  donec  frondcAt ,  projtcere  pucrum  in 
flumcn,  currere  super  aquas,  leainam  alligatam  ad- 
ducere,  et  alia  liujiismodi,  quae  ab  illis  sanciis  nio- 
nachis  et  eremitis  zelo  Gbedicntix  palrata  leguntur. 
Quai  quidem  exempla  ex  ijs  censeri  debent  quae  ad«> 
iniranda  sunt,  sed  non  siaiim  imitanda.  Credendum 
cnim  ex  pecullari  Dei  inslinciu  facta  fuisse,  quae  tam 
stupetidis  ct  evidenlibqs  rniraculis  divinitus  sunt 
approbata.  Conlingit  tanien  inlerdum ,  ut  praslalus 
religjosus  quaedam  difficilia,  vel  etiam  impossibilia , 
aiicui  monacho  prsecipiat ,  qu»  tamen  fioq  vult  $i^ 


«B  J0ANN1S  CASSIANI  164 

sibilia  sibimet  imperau  ea  flde  ac  devotione  susci-  A  nenliac  simililer  praetermitlens,  in  qua  summae  repa- 

tantur  delicis,  si  Iierba  sale  condita,  quam  ^  lapsa- 


piant,  Qt  tota  Tirlute  ac  sine  ulla  cordis  hxsitatione 

perficere  ea  aut  consummare  nitantur,  et  ne  impos- 

slbiiitatem  quidem  praecepti  pro  senioris  sui  reve- 

rentia  metiantur.  De  quorum  obedienlia  speciatim 

nunc  dicere  praetermiito ;  exemplis  enim  eam  ipsls 

paulo  post  tradere  suo  loco  disponimus,  si  Dominus 

nobis  orationibus  vestris  dederit  conimeatum.  Nunc 

insiituta  csetera  prosequamur,  praetermittentes  ilia 

coniexere,  quae  in  liacregione,  vel  tradi  monasterilSi 

vel  ab  ipsis  nequeunt  custodiri,  sicut  in  *■  praefaiiun- 

cula  nostra  facturos  nos  esse  promisimus  :  quod 

scilicet  nec  ^  laneis  indumentis  utantur,  sed  lineis 

tantum,  et  ne  ipsis  quidem  duplicibus ;  quibus  ^  vi- 

caria  /praeposilus  unusquisque  suse  decanise  subml- 

nislrat,  cumilla  quibus  vesiili  sunt,  sorduisse  con-  B 

spexerit. 

CAPUT  Xf. 
Cujusmodi  cibui  apud   eos  delicatistmu$  habealur, 

Uiud  quoque  arduum  atque  subiimc  genus  conti- 


niumvocant,  aqua  diluta  ad  refectionem  fratribus 
apponatur,  aliaque  complura  his  similia,  quae  in  hac 
provincia  nec  aerum  temperies,  nec  qualitas  noslrae 
fragilitatis  admitiil,  illa  tantummodo  prosequar» 
quae  nulla  carnis  inflrmiias ,  non  situs  loci  poterit 
impedire;  si  ea  non  fragiliias  animae  ac  tepor  meniis 
ademerit. 

CAPUT  XII. 

Quod  ad  sonitum  pulsantit  ostium ,  nihil  operis  non 
omiUant  studio  celeriter  occurrendi. 

Itaque  considentes  intra  cubilia  sua,  et  operi,  ac 
meditationi  studium  pariter  impendentes ,  cum 
sonitum  «  pulsantis  ostium,  ac  diversorum  cellulas 
percutieniis  audierint  :  ad  oraiionem  eos  scilicet, 
seu  ad  opus  aliquod  invitantis,  ceriaUm  '  e  cubilibus 
suis  uousquisque  prorumpit  :  ita  ut  is  qui  opus 
scriptoris  exercet,  quam  repertus  fuerit  iitcboasse 


ALARDl  GAZi£i  COMMLINTARIUS. 


eo  fleri ;  sed  tantum ,  ut  probet  ejus  obedieniiam  , 
vei  aliis  propnnatin  exempium  (Vide  Durand.  ini 
senten.  dist.  47,  q.  5) :  sicul  Deus  pra?cepit  Abraliae 
ut  imniolaret(iliuni(G£nes.  xxu),  ad  probandani,  vel 
polius  demoiisirandam  ejus  fldein  et  obcdieiiliam  : 
quo  etiam  speclare  videtur  D.  Beiiedictus  loco  me- 
morato.  Tale  videtur  exempium  illlns ,  cui  abbas 
praecepcrat  ut  fllium  suum  projiceret  in  flumen. 
Providcrat  cnim,  ne  exsequerelur,  a  fratribus  ad  hoc 
disposiiis  impcdiri,  ut  narrat  Cassianus  cap.  27, 
infra. 


^  Ita  rursus  cap.  22,  infra  :  Apud  quos  secla  sin^ 
gulis  mensibus  porrorum  folia,  lapsania,  sal  friclum  , 
olivce,  piscicuti  minuli  saliti^  quos  illi  masnidia  vocant^ 
summa  voluptas  est.  Porro  lapsanium  a  lap^ana  de- 
ductum  puio.  Esi  enim  lapsana  olus  silvestre,  teste 
Plinio  iib.  xx  natur.  Histor.  cap.  9.  Unde  prover- 
bium  :  Lapsana  vivere^  pro,  tenui  et  paupere  victu. 
Erat  igitur  lapsana  ,  vei  lapsanium ,  pulmeiilucu 
quoddam  ex  oleribus  sale  condiiis,  et  aqua  dilutis 
conlectum ,  quod  pro  magnis  deliciis  inler  illos  mo- 
nacbos  babebaliir.  ita  in  Vita  S.  Pachomii  iCap.  8) 


^  Verba  ejus  sunt  in  flne  prxfalionis  ad  Castorem  ^  legiiur  :  Lapsanas  enim,  id  esl,  agrestia  olcra,  ei  her^ 
episcopum'  :  lUam  sane  moderalionem  opuscuto  huie  ^  basalias  prmer  oleum  consueverant  edere.  Porro  lip- 
inserere  prcesumam^uteaquce  secundum  ^ggpiiorum 
Regulam ,  seu  pro  asperitale  aerum,  seu  pro  difficut" 
tate  ac  diversitale  morumiwpossibiliain  his  regiouibus, 
vel  dura,  vel  ardua  comprobavero ,  institutis  monaste" 
riorum,  quce  per  Paloisiinam  vet  Mesopotamiam  ha- 
bentur,  aliqualenus  temperem.  Quod  hpec  nimiruin 
mitiofa  et  minus  austera  quam  apud  i£gypiios  luo- 
nacbos  baberentur. 

^  Hujus  rei  causam  alibi  exposuimus  (Lib.  i  e.  5). 
Verum  etsi  bic  liiieorum  vsus  aptid  illos  Orientnles 
roonachos  probatus  el  receptus  fuerit;  alios  tamen 
plerosque  certum  est  a  lineis  vesiibus  abstinuisse , 
etlaneis  potius  usos  esse,  sicut  liodie  plerique  reli- 
giosi  utuntur;  lum  ob  alias  causas,  tum  praecipue  ob 
majorem  austeritatem  ,  et  corporis  alflictionem  , 
quamlaneae  vestes,  ex  panno  videiicet,  aut  villosa 
niateria,  afferunt :  unde  et  Innocentius  teriius  veiuit 
ne  monachi,  etiam  Benedictini,  camisiis  tineis  uteren- 


sanum ,  vel  in  plurali  lipsana  (ne  quis  forte  baee 
contundat )  usu  ecclesiastico  longe  aliud  sonant , 
nempe  sacra  pignora,  seu  reliquias  sanciorum.  Quod 
hic  cursim  monuisse  sat  est. 

»  Colligitur  hinc  fores  seu  ostia  singulorum  malleo 
ligneo,  veLalio  simili  instrumento  tundi  solitas,  sic- 
que  monacbos  illos  ad  offlcium  divinum,  vel  ad  opus 
manuum  evocaios;  ut  superius  annotavimus  (Lib.  iii 
c.  2),  ubi  compulsorem  eum  vocat  Ca^sianus,  qui 
hoc  offlcio  fungebaiur  :  qui  moseiiamuuni  apud  nos 
servaiur  in  exsequiis  fratrum  defunctorum,  ui  alibi 
etiam  docebimus.  Quo  iiidem  peninere  arbiiror, 
qnod  scribit  Leo  imper.  in  Panegyrico  de  S.  Chry* 
sostorao  :  His  adhuc  dubitantibus,  excubitor  ad  maiU" 
tina  Caniica  esccitat  ligni  putsibus  ( Yide  scholia  ad 
Reaulam  S.  Pachomii). 

^  Id  est  cubiculis,  sive  cellulis.  Sic  D.  Benedictus 
veros  obedienies  describens,  et  hunc  locum  haud 


fur.  Cap.Cttmadmona«r«rtum,destaiumonac.(Li6.  III  j)  dubie  imitatus  :  Er^o  At  tales,  inqult,  relinquentea 


D^crelal.). 

«  Vicaria  vocat  aiterna  mdumenta,  quac  per  vices 
mutantur  (IV  Reg.  v).  (Jnde  et  muiaioria  vocantur, 
quae  lamen  apud  ilios  ita  di»pensabantur,  ut  nequa- 
quam  duplicia  penes  se  haberent,  sed  accipientes 
nova,  vel  nitida ,  redderent  vetera ,  et  sordida ,  ut 
hic  innuitur.  Porro  decanus  et  decania  diiobus  mo- 
dis  accipiuntur.  Nam  decanus  a  quibusdain  dicitur 
qui  novem  monacbis  decimus  ipse  praeerat  :  atque 
hi  decem  monachi ,  decuria,  seu  decania ,  vocaban- 
tur.  Sic  D.  Hieronymus  epist.  22decosnobitis  agens: 
Divisifiunt,  inquit,  per  decurias,  atque  centurias;  ita 
ut  novem  hominibus  decimus  proesitf  et  rursus  decem 
prcepositos  sub  se  centesimus  habeat.  Augustiiius  vero 
lib.  I  de  Moribus  Ecclesiae  (Cap.  5i),  ait  decanos 
esse  qui  decem  monachis  praesuiit :  quo  eiiam  modo 
decanos  et  decanias  intellexisse  videntur  Cassianus 
(Cap.  7  supra)  et  D.  Benedictus  cap.  2i  Itegulae. 


stalim  quce  sua  sunt,  et  votuntatem  propriam  deseren" 
tes,  mox  exouupatis  manibuSf  et  quod  agebant,  im^ 
perfectum  relinquentes,  vidno  ( id  est,  proximo)  o6«- 
dientias  pede  jubentis  vooem  factis  sequuntur,  et  veluti 
uno  momenlo  prcedicla  magistri  jussio,  et  perfecta 
discipuii  opera  in  velocitale  timoris  Dei^  ambce  res 
communiter  (id  esl,  siniul)  citius  expiicanturf  quibus 
ad  vitam  celernam  gradiendi  amor  incumbit  (Cap.  v 
Reg.).  Ubi  Turrecreniatus  :  De  hoc,  inquii,  obedieniice 
gradu  legitur  in  Vilis  Patrunij  quod  Abbas  Siivanus 
habebat  duodecim  discipulos^  unum  eorum  nomine 
Marcum,  quem  proe  casteris  diligebat  propter  boiium 
obedientias,  quod  erat  in  eo.  Cumque  quidam  dictrent 
ei,  quod  atii  contristarentur  ex  hoc,  ipse  eos  duxit  per 
cellas  fralruniy  et  putsans  ad  ostium  uniuscujusque^ 
vocavit  eos,  et  nullus  exivit :  tandem  vocavit  Marcum^ 
qm  retiQta  tittera  imperfecta,  quam  scribebat^  siatim 
exivit.  QuQ  viso  dixit  Silvanus  Uiis  :  Ecce^  quoFe  diligc 


IW  DE  CCENOBIORUM  INSTIT.  UB.  IV.-- 

liUMni,  finire  dou  audeat,  sed  in  eodem  functo,  A 
quo  ad  aures  ejus  sonitua  pulsantis  advenerit, 
summa  Telocitate  prosiliens,  ne  tantum  quidem 
morae  iiilerponat,  quantum  cttpti  apicis  consummet 
efflgiem,  sed  imperfectas  littera  lineas  derelinqueni, 
non  tam  operis  eompendia  lucrave  sectetur,  quam 
obedientiae  virtulem  exsequi  toto  studio  atque  «mu- 
latiooe  festinei.  Quam  non  solum  operi  manuom, 
seo  lectioRi»  vel  silentio,  el  quieti  celiae,  verum 


DE  INSTITVTIS  RENUNTIANTIUH.  166 

etiam  «  cunctis  virtutibus  ita  prxferunt,  ut  lioie 
judicent  omnla  postponenda,  et  universa  dispendia 
subire  contenti  sint,  dommodo  hoc  bonum  in  nulla 
violasse  videantur. 

CAPUT  Xlll. 

Quttm  criminoium  habeatur^  $i  aliqnid  vei  tnliinmmn 
quitfnam  $uum  dixerit, 

^  Illam  sane  Tirlutem  Inter  caeteras  eorum  instl- 


ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


moi.  At  iUi  iixerunl  :  Vere  plut  diligendui  eti  a  ie, 
eo  quod  magis  diliaitur  a  Deo  {Lib.  iiiy  num.  145).  Sic 
ille.  Qood  exemplum  paulo  plenius  refertur  in  Vitis 
Patrum  :  ubi  hoc  additur,  quod  Ingressus  abbas  in 
cellam  Harci,  quonlam  scriptor  erat,  reperit  quaier- 
nionem,  ^qneni  scribebat,  et  iuvenit,  quod  m  qita 
bora  vocaius  est,  litteram  0,  quiim  faciebat,  me-  B 
diam  dereliquii,  tantummodo  ut  obedientiam  adini- 

Eleret.  Baec  ibl  :  quo  quidem  speciasse  Cassianuin 
oc  loco,  immo  etiam  D.  Benedictom»  ubi  supra,  sty- 
los  utriusque  satis  ostendit. 

«  Obedientiam  religiosam  cunctls  viriutibus 
(nempe  moralibus)  prxferendam  esse,  muliiplici 
raiione  jodicabant  (S.  Tiioiit.  1-2,  q.  104,  a.  5  et  4, 
q.  186,  a.  8).  Primum,  quia  per  obedientiam  propria 
voluntas  Deo  consecratur,  q\m  omnibus  bonis  hu- 
manis  raerito  praeferiur.  Nihil  enim  majus,  aut  rha- 
rius  babet  bomo,  quam  propriae  voluniatis  liberta- 
tem,  sea  potestatem  vivendi  suo  arbiirio;  quam 
liberutem  reiigiosus  deserit,dum  alienae  voluniaii 
penitus  se  subjicii  propter  Deum  :  quod  sane  majus 
et  diffieilios  esi,  quam  relinquere  opes  aut  honores, 
aut  carnis  oblecutiones  {Yide  Hieronymum  Platum 
de  bono  religi.  lib,  ii  c.  5).  Hsec  enim  sunt  bona 
extema,  qua  etiam  ethnici  interdum  propter  cogol- 
lionem  rerum  naturalium  deseruerunt.  At  potestas  ^ 
viveiidi  jodieiOv  etarbitrio  suo  bonum  est  spiritale  ^ 
et  proprium  bemini,  qua  honio  est,  quod  nullus 
umquam  philosophus  sibi  contemnendum  aut  dese- 
rendum  duxii.  Unde  D.  Gregorius  bomil.  52  in 
Evani^elia :  Fortaue^  inquitt  iaboriotum  non  eU  hO" 
mini  relinquere  $ua;  $ed  velde  grave  e$t  relinquere 
Mijpttcin  :  mtnuj  quijfpe  e$t  abnegare  quod  habet;  valde 
amiem  multum  abnegare  quod  e$t,  Itaque  hoc  ipsum 
propter  Oeum  relinquere,  et  abnegare,  majoris  est 
perfectionis  et  meriti,  quam  relinquere  opes,  vel 
lionores,  vel  cariiis  illflcebras.  Altera  raiio,  quia  per 
obedieniiam  omnes  aliarum  virtutum  actus  meritorii 
reddaotur :  Nam  omnia  virtutwn  opera  ( ait  S.  Tbo- 
mas)  es  hoc  meritoria  $untapud  Deum;  quod  fiunt^  m 
obediatur  voluntali  dtvina.  Nam  $i  qui$  etiam  marty- 
rimm  mutineret ,  vet  omnia  $ua  pauperibu$  erogarei ; 
mu  hmc  ordinaretad  impletionem  divinm  voluntati$t 
quod  certe  ad  obedientiam  pertinet^  meritoria  e$se 
non  po$$eut;  $icut  nec  si  fierent  $ine  charitate,  qum 
nne  obedientia  eae  noti  potnt.  llaec  S.  Thomas  {Vide  j) 
eliam  Leonar.  Le$$.  lib,  ii  de  Ju$t,  cap,  46  Dub.  5). 
liaque  cum  regina  virtutum  omnium  sit  charitas, 
certe  huic  proiima,  et  simillima  est  obedientia : 
siqiiidem  utraquecum  Deo  coiijungit;  utraque  etiam 
focit  idem  velie  idemque  nolle  quod  Deus;  hoc  un- 
tum  diserimine,  qnod  cbariias  per  modum  amici ; 
obedietttia  per  modum  subditi ;  ob  quam  etiain  cau- 
sau  oL^iontia  a  theologis  forma  iddem  aliarum 
vinutiim  appellatur,  quod  harum  omnium  actiones 
id  aDum  spectent,  ut  divina  prscepta  iinpleantur. 
Tertia  ratio.  Quta  votum  obedientim  $ub  $e  continet 
aiia  tota^  ait  idem  S.  Thomas  :  Nam  religio$u$  et$i 
ieneaiur  ex  voto  continenliam  eervare^  et  paupertalem: 
lamien  hmc  etiem  $ub  obedientia  eadunt.  Quamvis  igi- 
mr  obedieotia  sil  vlitus  particularis;  vim  tamen 
Jbabet  generalem  ,  enm  omnia  ad  vitam  religiosam 
fertinentia  eomplecutur.  Meminerit  lector  dixisse 


me  superius,  obedientiam  religiosam,  boc  est,  voto 
firmaum  in  statu  religioso.  Nam  haec  includit  non 
nudam,^et  communeni  virtutem  obedienti»,  quas 
solum  respicit  obligationem  praecepti;  sed  et  virtu- 
tem  religionis,  qua  Deus  proprie  colitor,  qu«  inier 
morales  primum  locum  obiinet  omnium  sulTragio; 
Alque  hoc  sensu  dicitur  obedientia  melior  eae,  quam 
victima  (\  Reg.  xv)  :  proicl  icilicet  continetur  sub 
religione,  ait  Cajetanus  {Vbi  iupra.  ad  S.  Tho.): 
pertinetque  ad  potiorem  actum  religionii,  qui  at  devo- 
tio :  qiio  quidem  sensu  merito  victimis  antefertur, 
qoia,  ut  ait  Gregorius»  per  victinm  aliena  caro,  pet 
obedientiam  propria  votuntae  mactatur  {Lib.  ult,  Mo* 
rat,  c.  121),  id  est,  Deo  offertur,  et  consecraiur. 
Dixi  etiam  obedientiam  virtutibus  moralibos  praefe- 
rendam,  non  theologicis,  exdoctrina  itidem  D.  Tbo^ 
mae:  Nam  virtutei^  mquit,  ^i^icj  Deo  eecundum  ee 
inharetur^  icilicet  Theologicag^  iunt  potiorei  virtutibus 
moralibuif  quibue  aliquid  terrenum  contemnitur^  «1 
Deo  inhcereatur.  Porro  praeter  ea  quae  de  obedieniiae 
religiosae  pra^sUntia  dicu  sunt,  libet  etiam  huc  in- 
signem  locum  e  Vitis  Patrum  accersere,  uhi  coeno- 
biiicae  obedientiae  praerogativa  prae  casieris  viriuti- 
bus,  immo  et  hominum  statibus  egregie  commendaiury 
et  praeclaris  elogiis  ornatur  (LtK  v,  libeilo  ib  et  19). 
Sic  enim  ibi  legitur :  Narravit  aUquii  Patrum  vidiao 
ie  quatuor  ordines  in  crnlo,  quorum  primui  ordo  erat 
hominum  in/irmorum,  et  gratiai  agentium  Deo :  «ecuir- 
dui  ordo  hoipitalitaiem  sectantiumt  et  imtanter  mtni- 
itrantium  eis  :  tertim  ordo  in  iotitudine  convenan- 
tiumj  et  non  videntium  homines :  quartus  ordo  eorum, 
qui  ad  obediendum  spirituaiibui  Patribui  ee  iubjiciunt 
propter  Deum.  Utebatur  autem  crdo  obedientium  tor- 
aue  aurea^  et  corona,  et  majorem^  quam  alii,  gtoriam 
habebat.  Et  eao  dixi  ei ,  qui  mihi  oitendebat  omnia 
h<ec :  Quomoao  iite  ordo,  qui  parvui  eet ,  majorem^ 
quam  atiiy  gloriam  habet?  Et  ille  respondens  dixit 
mihi :  Quia  qui  hospitalitatem  eectanturf  $ecundum 
propriam  voluntatem  idipsnm  [aciunt.  Simititer  et  qui 
in  eremo  se  relegant^  arbitrio  suo  de  seeculo  recenC" 
runt.  Hic  autem  ordo,  qui  $e  ad  obediendum  dedit^ 
omnes  voluntates  suas  abjiciens^  pendet  ad  Deum  et 
ad  jutsionem  Patris  spirituatie :  propterea  et  majorem 
gloriam  atiis  habet.  bt  paulo  posl  :  Intendite  ergo^ 
fHii ,  virtutis  hujus  atiquod  ex  parte  vestigium»  ObO' 
dientia  salus  est  omnium  fidelium.  Obedientia  genitrix 
est  onmium  virtutum.  Obedientia  regni  ccelorum  tn- 
ventrix  at.  Obedientia  cceloi  aperit,  et  hominei  de 
terra  elevat,  Obedientia  angetorum  cohabitairix  eet. 
Obedientia  ianctorum  omnium  cibui  eit :  ex  hac  enim 
abtactati  sunt,  et  per  hanc  ad  perfectionem  venerunt.  ■ 
Haec  ibi.  Vide  plura  apud  Joa.  Ciimachum,  gradu  4,  l 
qui  est  de  Obedientia,  et  sanctissinium  Patrem  Igna-  . 
tium  a  Loyola  in  episiola  sua  plusquam  aurea  et 
omni  acceptione  digna,  de  Obedientia. 

^  En  paupertaiis  volum  ,  et  exerciiium  priscis 
etiam  mona(tbis  solemne,  ac  perpetuum,  utpote  re- 
ligioso  statui  non  minus  essentiale,  et  necessarinm, 
quam  vota  caslftatis,  et  obedientiae  :  ad  hanc  euiin 
virtutem,  spontaueam  scilicet  paupertatem,  haud 
dubie  monachi  illi  se  voto,  si  non  expresso,  saltem 
Uciio  astringebant,  dum  se  monachos  fleri  vello 
profiterentur,  et  monasticam  vium  susciperent,  u( 


K1 


iOANNlS  GASSIANl 


103 


tuiiones ,  /ei  coininemorar«  saperflaum  puto,  quod  A  praeier  •  colobium,  mafortero,  caligas,  meloiem,  ac 


scilicet  nuUi  cisteilam,  nulii  peculiarem  '^  sportellam 
liceat  possidere,  nec  taie  aliquid,  quod  velut  pro- 
prium  retiuens  suo  debeai  communire  signaculo  ^. 
Quos  ita  novimos  omni  ex  parie  nudos  existere,  ut 


psiathium,  nihil  amplius  habeant :  cum  in  aiiis  quo- 
que  monasteriis ,' in  quibus  aliqua  rcmissius  indol- 
gentur,  hanc  regulam  videamus  strictissiroe  nunc 
usque  servari ,  ^  ut  ne  verbo  quidem  audeat  quis 


AIAUDl  GAZi£I  GOMMENTARIUS. 

adeoqoe  stricie  et  religiose     Ipte  ei  tn  matta  monaeMca^  ques  %ed%  iili  contigua  erat^ 

assedit.  Matia  igitur,  sive  pKSiaihio  pro  lecto  et  sira- 
giilo ,  alias  eiiam  pro  scdili  utebantur  monachi 
^gyptii,  ut  videre  est  lib.  v  cap.  55,  et  Goilat. 
primai  cap.  23  :  ubi  interdum  insedisse,  interdnni 
incubui«se  psialhiis  leguntur.  Scribit  Goelius  Rhodi- 
giiius  (Lib.  VII  Antiq.  Lect.  c.  23,  et  lib.  xxviucap.  2), 
ut  hoc  obiter  addam,  npnd  Grxcos  primam  sedem 
in  tribunalibus  Trpwrov  gu>6v,hoc  est,  priniuin  lignum, 
primam  cathedram  nuncupari  solitam  :  inferiorcs 
vero  seilas,  seu  humiliora  scamna  psiaihia  vocata. 
^  Vrdes,  lector,  quanto  stiidio  et  zeloveri  illi  niO' 


superius  ostensnm  est 

observabant,  ut  nullam  omnino  rem,  vel  minimam 
sibi  retinere,  possidere,  aut  vindicare,  ut  propriam, 
ac  pecnliarem  eis  liccret,  ut  hic  dicilur.  Sed  de  hoc 
infra  plenius. 

«  Sportella,  etsportula,  ulrumque  diminiitivum  a 
sporta;  vas  vimineum  inferendis  cibariis,  olim  etiam 
pecuniis  usitatum.  Isidorus  etymolog.  lib.  xx  cap.  9 : 
Sportula,  inquit,  diminutivum  a  tporta :  sporta  autem 
diclaj  quia  exportel  aliquid,  vel  quia  ex  sparlo  fit, 
Hinc  illud  Saulis  ad  pufirum  $uum  :  Quid  [eremus  ad 
virum  Dei  ?  Panit  deficit  in  dttartiit  nostris^  et  spor* 


tuiam  non  habemut^  ut  demus  homini  Dei.  Ubi  spor-  '■'  naclii  et  coenobitae,  vita;  coenobiticae  perfeciionem, 

tulam  pro  munere  aliquo  accipi,  continens  videlicel 

pro  conlento,  est  in  margiiie  annotatum.  Apud  Ro- 

manos  sporiulae  salutantium  dicebanlur  donaria,  sive 

cibaria,  quo)  a  magnatibus  proponebantur  iis  qui 

ipsos  oificii  gralia  essent  comitali,  aut  domi  salu- 

lassent  togaii  (Alexauder  ab  Aiex.  iib.  y  c.  24).  Qua 

itidem  imitatione  D.  Gyprianus  sportulas  vocat  certa 

stipendia,  sive  subsidia,  quae  quibusdam  clericis,  ac 

presbyteris  in  singulos  menses  dabantur :  unde  et 

ipsi  sportulantes  dicebantur,  qui  hujusmodi  sportiilas 

accipiebant  (Cyprian.  epist.  3i,  Baronius  ad  ann.  253). 

Porro  sporlellam  pro  quodain  bellariorum  genere 

usurpat  Gicero  epist.  ad  Papyrium  Psctum,  diim  ait : 

deditcendcB  sunt  tibi  sporteliie,  et  artoiagani  tui.  Ve- 

rum  hic  proprie  accipi  sportellam,  pro  parvasparia, 

sicut  cistellam  pro  parva  cista,  per  se  noiuin  est:  ideo 

verolixc  receptacula  expressit  auctor,  in  quibus  tum 

pecuniae,  tum  aliae  res  peculiares  recondi  soleni;  ut 


peculatus  vilio  fuisse  alienissimos,  nt  qui  nec  cislel 
lam,  seu  arculam  haberent,  in  qua,  vei  nummum,  vel 
aliquid  pecuiiare  sibi  reconderent. 

b  Nempe  annulo  signaiorio,  aut  clave  peculiari. 
De  quibus  infra  (Cap.  i5). 

^  D.  Hicronymus,  ut  alibi  alia  occasione  retuli- 
mus,  Tabennensium  monachorum  vestes,  omnemque 
supeilertilem  ita  commemorat :  Nihil  habeni  in  cei^ 
tuiis,  prwter  psialhium,  et  duo  iebitonaria  (quod 
yEgypliismonachis  genus  est  vesiimenti  absque  mani" 
cis),  et  unum  jam  attriium  ad  dormiendum,  vel  ope- 
randuni ;  et  amictum  iineum^  cucuiiasque  duas,  et 
caprinam  peiliculamy  quam  meioiem  vocant,  baiteoium 
iineum,  ft  caligas,  ac  bacuium  itineris  socium.  Sic 
IHeronymus,  qui  pro  colobiis  lebitouaria  ejusdem 
sigiiificationis,  cl  pro  maforte  amictum  lineum  no- 
niinavit,  et  cucullas  insuper  addidit,  quas  Aucior 
hic  praitermisit.  Porro  de  colobio,  maforie ,  caligis 


et  aliis  locis  apparet,  pro  maita,  sivc  scorea  ei  te- 
gete  accipilur,  ex  junco,  aui  papyro,  aut  stramine 
coiifccla  :  Galli  natte  vocant.  Viia  S.  i^achoinii :  In- 
gressus  monasteiiuni ,  post  orationem  venit  ad  coqui' 
nant,  et  inveniens  fratrem^  qui  coquino!  pfweral,  psia- 
thos  ( id  est ,  tegetes)  operantem,  quos  vuigus  mattat 
appeliat,  etc.  S.  Ainiirosius  in  I  ad  Gorinih.  cap.  xiv: 
Sedenles  disputent ,  seruores  dignitate  in  cathedrit, 
sequentes  in  subseiiiiSf  notissimi  in  pavimento  super 
viauas,  Gregorius  Turoiiensis  lib.  de  Vita  Patrum 
c:ip.  ii  :  Ntitium  habens  stratum  feni,  paiewque  moli- 
men,  nisi  lantum  iiiud  quod  intextis  junci  virgulis  fieri 
soiet,  quas  vulgo  mattas  vocant.  Regula  S.  Benedicti 
cap.  55  :  Stramenta  autem  iectorum  sufficiant,  matta, 
et  sagum,  etc.  Petrus  Arvernas  epist.  20  lib.  i  :  Mat- 


\ 


qiiae  a  perfecta  rerum  omtiium  conimunitate,  scu 
communione.  et  omnimoda  proprietatis  abdicaiinne 
nomen  accepit,  complectebantur,  et  quantopere  ab 
hoc  vitio  proprietatis  abhorrebant,  ut  non  solum 
facio,  sed  ne  verbo  quidem  auderet  quis  dicere  ali- 
quid  suum,  atque  adeo  magnum  crimen  censeretiir, 
et  graviier  puiiiretur,  si  quis  etiam  de  proprietate 
nihil  cogitans,  dicerei,  codicem  meum,  tabulas 
meas,  etc.  Ila  enim  a  majoribus  didicerant  ab  hujos- 
nrodi  lucutione  abstinendum,  ne  quam  proprietatis 
speciem  ^el  minimam  prae  se  ferrent,  et  ot  ad  apo- 
stolicae  instiiutionis  normam  propius  accederent. 
Nani  de  primis  coenobitis.  aposiolorum  sciiicet  disci- 
pulis,  legitur  Act.  iv  :  aec  quisquam  eorum  aiiquid 
suum  esse  dicebat ;  sed  erant  iiiis  omnia  communia, 
Quam  institutionem  et  observantiain  SS.  Patres  re- 
ligionum  et  cceaobiorum  fiindatores  amplexi  sunt,  ct 
in  suis  Regulis  et  institutionibus  monasticis  studio^Q 


significaret  monachos  iilos  ab  omni  proprietatis  et  G  commendarunl;  ol  ne  quis  aliquid  suum  diceret,  sed 


nostrum,  id  est,  commune  (Tnf/i^mttts  inopusc.  de 
propr.  monach.  cap.  6;  Basil.  in  Instilut.  monack. 
c.  2i;  August,  c.  iHegulte;  Chrysoslom,  homil.  58  et 
59,  et  iib.  iii  contra  Vituperat.  vitee  monasticije;  BasiL 
in  Regui.  fusius  cap.  32).  Unde  apud  illos  pervulgata 
illa  senteniia  :  Meum  et  Tuum  inler  ascetas  non  au- 
diri,  a  monasleriis  procul  abesse.  D.  eliam  Bene* 
dicius,  ui  alios  omittam,  priorum  monachorum  ubi- 
que  vestigiis  iiisisiens,  et  de  proprictatis  vitio  a  suis 
coenobitis  exsiirpando  solliciius,  jubet  primum,  ut 
omnia  sint  omnibus  communia,  sicut  scriptum  est  : 
deindc  subdit :  nec  quisquam  aiiquid  suum  este  dicat^ 
aut  pr(Fsui)iar.  Gapierum  ne  quis  binc  erret,  puietquo 
semper  reiigiosum  aut  coenobitnm,  mortaliier  pec- 
care  cum  dicil,  Liber  meus,  Toga  tiiea,  etc,  cum 
lota  verborum  vis  ex  nienie  et  inlentione  loquentis 
dependeai;  videndum  quo  sensu,  aut  alOrectu  dicalor 
aliquid  meum,  tuum,  suum  :  si  enim  religiosos  eo 


et  meiote  dictuin  estlib.  i,  psiathium  (quod  ct  psia-  y^  animo  dical  ajiquid  smim,  ut  veUl  illud  habcre,  pns- 
tlius,  et  psiaihius  dicebalur),  ut  ex  Goliai.  i8  cap.  i,  ^  sidere,  aui  uti,  tamquam 


proprium,  haud  dubiuin 
est  leliialiter  puccare,  etcrimen  proprietatis  admit- 
lere  contra  votum  paupertaiis  :  secos  vero  si  dicai 
aliquid  suum  ratione  administrationis  slbi  commiiiS;», 
vcl  quoad  nsum  dumtaxat,  ct  quoad  superiori  pl:i- 
cucrit :  inulio  minus  si  per  subreplionem,  sive  inad- 
vertenler  id  dicat  ex  consucto  modo  loquendi; 
quandoquidem  a  multo  teinpore  desierit  perfecta  ilia 
coinmunilas,  seu  communio  renim  omnium,  etiain 
quoad  usum,  tam  siricte  inier  coenobitas  observari, 
nec  ullus  reperiatur  religiosus,  qui  non  habeat  ali- 
qua  peculiaria  sibi  ad  usum  concessa ,  etiam  ex  do- 
creto  sacri  concilii  Tridentini  scss.  25,  de  Regular. 
cap.  2.  Proinde  etsi  magnopere  laudandi  ct  coin- 
mendandi  sunt  illi  sancti,  el  perfecti  monachi,  qu| 
tanto  zelo  proprietatis  vitium  exhorruerant,  ut  nc 


tas  aniiquum  monachorum  opus  compone,  tuper  qua$  -  verbo  quidem  auderent  dicere  aliquid  suum;  non 
aut  setnper,  aut  twpe  dormias,  Idem  epist.  50  lib.  u ;     tameu  idcircp  repreheDdendi,  aul  culpandi  alii,  qiii 


160  DE  CGfiNOBlORUM  INSTIT.  LIB.  IV.  —  DE  INSTITUTIS  RENUNTIANTIUM.  170 

dicere  tliquid  suun,  magnumqoe  sii  crimen  ex  ore  A  quodque  in  nostris  monasieriis  ulinam  fleri  nescire- 


monaehi  processisse,  codicem  meum,  tabolas  meas, 
•  graphiom  meum,  tunicam  meam,  caligas  mets ; 
proque  hoc  digna  pceniteolia  satisfacturus  sit,  si 
casuaiiquo  per  subrepiiooem  vei  ignorantiam  bujus 
modi  verbum  de  ore  ejus  effugerit. 

CAPUTXIV. 
Quod  licH  nmUa  pecuma  de  unitueujuique  &pere  con* 

geraimr ,  nullue  tanun  frrmeumat  exeedere  ttaiutm 

iuficientim  parcitatem. 

Ei  cum  tantos  unusquisqoe  eonim  quotidie  de  ope- 
re  ac  sudore  proprio  reditus  conferat  mooasterio,  ot 
ex  bb  sustenure  non  soiom  soaro  valeat  parcitatem, 
verum  etiam  usibus  possit  exuberare  multorum :  in 
nollo  umen  inflator,  nec  sibl  de  Unto  operis  sui 
quaestuac  sodore  blanditur;  sed  praster  duo  ^  paxa-  B 
macia  «  qoc  tribus  vix  denariis  ibidem  distrahuntur, 
nihil  sibimet  amplius  unosqoisqoe  praesumit.  Inler 
qsos  ^  ttoHum  peculiare  opus  (quod  podet  di<iere , 


mus),  non  dicam  effectu,  sed  ne  cogiutione  quidem 
ab  aliquo  peuitus  tflbcutur.  Cuoique  toUm  •  enthe- 
ctm  coenobli  suam  credat  esse  subsuntiam,  cunciis- 
que  rebus  ut  oronium  dominus  omnem '  curam  sol- 
licitudinemque  dependat;ad  reiinendam  nihilominos 
arrepte  nudiutis  virtutem,  quam  studet  ad  finem 
osque  perfecte  atque  inviolabiiiter  custodire,  iu  so- 
roetipsum  a  cunctis  extraneum,  et  ex  omnibos  jodi- 
cat  alteoum ,  ut  Umquam  peregrinum  se  gerat,  et 
idcolam  istius  mundi,  alumnumqoe  se  potius  mona- 
sierii  reputet,  ac  ministrum,  quam  dominom  cujus* 
cumque  rei  praesumat. 

CAPUT  XV. 

De  immodico  apud  no$  studio  habendu 

s  Ad  hxc  nos  miserabiles  quid  dicemus ,  qui  in 

coenobiis  commorantes,  ac  sub  abbatis  cura  et  solli- 

citudine  conslituti,  ^  peculiares  circumferimus  cla- 

ves,  omnique  professionis  nosirae  verecundia  et  con- 


ALARDI  GAZi£I  COMMENTARIUS. 


scientia  cum  xelo  conjnncu  sane  et  religiose  dicunt, 
endicem  meom,  tunicam  meam,  etc,  nulloproprie- 
tatissenso,  aut  affectu,  sed  usu  dumuxai,  autadmi- 
uistratione  sibi  legitime  concessa.  Sed  baec  plenius 
eiplanare  non  est  hujus  loci.  Vide  N^varrum  Com- 
menur.  2  de  Regularibus. 

*  Graphium  erat  stylus  aeneus  ant  ferreus,  quo 
antiquitus  in  ceratis  tabulis  scribebant,  quo  etiam- 
num  atimar  in  hujosmodi  pup;illaribus. 

b  Paxamacium ,  veU  ot  alii  legunt,  paximacium , 
parvtts  erat  panis  sex  fere  unciarum,  et  duo  paxima- 
eia  monachis  singulis  pro  mensura  quotidianae  refe- 
ciionis  erant  assignaU;  qu»  quidem  bina  integram 
libram  non  aeqnabant,  ut  videre  est  Colfal.  2  cap. 
19,  et  Colla.  12  cap.  15.  Palladius  in  Vita  Pauli  sim- 
plicis  vocat  paxamidia,  Fert^  inquit,  pane$  Anioniu$t 
ei  imp&nit  men$ee  ffuatuor  paxamidia ,  et  $ibi  quidem 
unum  madefecit :  erant  enim  ticci. 

c  Mirum  videri  potest  duo  paximacia,  libram  sal- 
tem  panis,  aut  circiter  pendentia,  iribus  denariis,  aut 
eiiam  minori  preiio  hi  ilia  eremi  solitudine  parari 
potnisse ;  nisi  quis  hoc  i£gvpti  fertiliuti  ascrilien- 
duni  putet :  de  qua  Plinius  lib.  xvsii  N.itur.  Hisior. 
&ip.  10,  ob  quam  ^ ommutte  horreum  orbi$  terrarum 
dicebaiur.  Nam  denarius  hic  et  passim  apud  Gassia- 
num,  non  nummum  argenfeum,  qui  Romanis  dena- 
rius  dicebatur  (Morct  xii,  Lucte  xxi) ,  quod  decem 
assibus  consuret ;  sed  assem  minutum  signiGcat, 
boc  est,  seneum  nummum  ,  qui  decima  pars  erat  de- 
narii  argenUi,  et  Graecis  Xtirroy,  id  est,  minutum  , 
Gallis  denarins  Turonicos,  seu  denariolus  vocalur 
(Janeen,  in  Concor»  EvangeL  cap.  iii).  Nam  verba 
certe  Aoctoris  saiis  indicant  pro  minimo  nummo 
aecipi,  dum  ait :  Tri^iiJ  vix  denarHe  di$trahunlur  ^  id 
est  dtvendunlur ;  quasi  diceret,vili8simo  pretio,  qood 
eiiam,  pauperrimi  eremicolse  de  laboribus  manuum 
suarufn  facite  solvere  possent:  quale  certe  non  fuis- 
set,  8i  denariom  ai^g^enteom  inieliigeret. 

^  Oi>as  peculiare  inter  monachos  qoid  sit,  dicetor 
iufra  {Cap.  16). 

«  Entheca,  horreom,  penum,  aut  gaxae  recondito- 
rium  significat.  Utitur  bac  voce  Gelasius  papa  apud 
Graiiaiium  disi.  12,  q,  %,  cap.  Vobi$  enim.  Est  igitur 
entlieca  coenobii ,  quam  vulgo  communem  massam 
bonorum  monasterii  dicimus  (peculium  sacrum  vo- 
eatur  infra  (Cap.  20) ,  quam  quisque  coenobitarum 
soam  credit  esse  sobsuntiam ,  ut  ait  Auctor ,  quia 
bofii8  communibus,  ut  suis  alitur ,  fruiturque  (sub 
abbatis  nulu  et  dispositioue),  juxu  illud  Apostoli : 
Tamquam  nilul  habenUt.  el  omnia  po$$idente$  (h  Cor. 

Patrol.  XLIX. 


VI).  Ubi  noundum  insigne  documentum  Navarri  de 
Bonis  monaslerii  ita  scribeniis:  Bona  monasterii  tunt 
communia  Religio$i$  eju$dem  ,  non  ut  $inguli$,  ita  ut 
$inguli  de  boni$  communibtu  certam  $ibi  portionem  viti- 
dicare  po$$int,  ut  proprianit  vel  aliquam  rem  determi' 
naie^  puta  hane  ve$tem ,  hutic  librum ,  etc,  aut  etiam 
u$um  tft  hi$  determinatum ;  ticut  fundue  communit  est 
pluribue  heeredibue  aqualiter  in$tiiuti$ ,  v.el  emptoribu$ 
pretium  ex  CBquo  conferentibu$ :  $ed  $unt  communia^  ut 
univer$i$  :  eo  quod  omne$  in  communi  mas$a  bonorum 
mona$terii  iiittm,  et  ju$  habeant  victu$,  et  ve$littu,  ut 
fratre$  et  filii  fanultae ;  non  tamen  hanc  partem  de- 
terminate^  neque  hunc  tuum  determinate;  $ed  usum  in 
communi^  eutnqtunecestariumt  non$uperfluum^  et$em* 
per  ab  arbitrio  prcelati  dependentem.  In  hoc  enim  dif^ 
ferunt  religio$i  a  canonici$  $eecttlaribu$ ,  inter  quo$ 
aliud  siRou/t,  aliud  captdi/um,  $ive  coUegium  $ibi  vin-^ 
Q  dicat  in  boni$  communibtu.  lla  Navarrus  (Comment,  2 
de  Regular.  num.  65,  et  Comment.  4  num.  25). 

'  Dependat,  pro  iinpendat,  ui  Dionysius  reddidit. 
Dependi$$e  caput  felicibu$  armi$ ,  dixit  Liicanus  lib. 
VIII,  pro  eo  quod  est  victorlae  adipiscendae  causa  vi« 
tam  impendere  vel  profundere. 

s  Qui  legii,  inulligat;  et  quibabet  aures  audiendi, 
audiat. 

^  Claves  habere  peculiares  eoanimo,  ut  aliquid 
abbati  vel  superioribus  occuUetur,  aut  eorum  dispo- 
sitioni  subducatur,  et  Umquam  propriunivindicelur, 
baud  dubie  peccaium  esi  proprietaiis,  contra  votum 

{tauperUiis  monasticse :  unde  etPatres  fnrti  et  sacri- 
egii  nomine  illud  appellant  (Vide  Basilium  Constit. 
mouast.  c.  ultimo).  Augustinus  cap.  17  suae  Reguiae: 
Si  quis^  ait,  rem  $ibi  collatam  celaverit^  furti  jtidicio 
condemnetur.  S.  C^esarius  in  Regula:  Cellam  peculia^ 
rem,  aut  atmariolum ,  vel  quamiibet  claueuram  tmUtu 
habeat,  Cassinenses  in  cap.  22  Regulae:  Claves  ad 
capsas ,  $eu  $cabeUa ,  $eu  ubilibet  mlltu  ex  fratribus 
D  habeat^  sine  licentia :  praster  priorem  claustralem,  cui 
tantum  concedimu$^  ut  ad  ^cabellum^  $eu  capsam  $er~ 
'raturam  appUcare  po$sit,  quas  clavi  aperiatur^  etc, 
obi  notandum  ab  isu  Regula  excipi  priorein  ;  et  ea- 
dein  ratione  excipiuntur  alii  superiores  el  officiarii, 
qui  habent  adminislrationem  aliquam,  quibus  necesse 
e!»t  babere  claves  pro  pecuniis,  scnpturis  ac  reliquis 
asservandis,  ut  docie  inonet  R.  P.  Julius  Nigronus 
in  suis  asceiicis  (Ad  Reg.  ii  Soc.  Jeiu).  Ubi  etiam 
baec  addit:  Ciavibus  item  claudendae  sunt  omnes  apo- 
thec«  et  ofiicinae,  ut  vinaria,  vesiiaria,  penaria,  li* 
braria ,  aique  in  ipsis  armaria  nonimniquaiii  necesse 
est  e^se  clavibus  obserau  :  qu»  clavea  a  custodibQa 

6 


171  JOANNIS  GASS1ANI 

fusionecalcftU,  •  etiani  •nnoles  quibos  recondita  A 


m 


€APUT  XYI. 


praeslgnemus,  in  digllls  pelam  geslarenosnon  pudet, 
qulbus  non  solum  cistellae  vel  sportae,  sed  ne  arcse 
quidem,  vel  armaria,  ad  eaqu»  congerimus,  yel 
quse  egressi  de  sxculo  reservavimus,  coiidenda  suf- 
llciunt.  Qttique  ita  nonnumquam  pro  vilissimis,  nul- 
lisque  rebus  a^cendimur ,  eas  dumtaxat  velut  pro- 
prias  vindicantes,  ut  si  quis  vel  digfto  quidquam  ei 
his  contrecurepnesuropseril,  lanta  contra  eum  >>  ira- 
eundia  suppleamur,  ut  commotionem  cordis  nostri 
ne  a  labiis  quidem,  ac  toia  corporis  indignaiione  re- 
vocare  possimus.  Sed  praelermissis  nostris  viiiis ,  et 
his  quas  nec  commemorari  quidem  dignum  est,  si- 
lenlio  tradilis,  .secundnm  illud  eloquium:  Non  /o^iui- 
tuT  0$  meum  opera  hominum  (PsaL  xvi) ;  virtutes  po- 


De  regulit  di9er$arum  eorreptianum, 
Si  quis  igitur  «  gillonem  llctilem,  quem  baucalen 
nuncupant,  casu  aiiquo  fregerit,  non  aiiter  negligen- 
tiam  suam,  quam  publica  diluet  pcenitentia :  cuDClis- 
que  in  synaxi  frairibus  congregatis,  tamdiu  prostra- 
tus  in  terram  veniam  postulabii,  donec  orationum 
consunimetur  solemnitas  t  impetraturus  eam ,  curo 
jussus  fuerit  abbatis  judieio  de  solo  snrgere.  Eodem 
modo  saiisfaciet  qnisquis  ad  opus  aliquod  accersilos, 
vel  ad  congregationem  solitam  lardius  occurreril, 
aut  si  decantans  psalmum,  vel  modicum  titubaveril. 
Similiter  si  superflue,  si  doHus ,  si  contnmacius  re* 
sponderit,  si  negligentius  obsequia  injuncla  comple- 
verit,  si  vellevitermurmuraverii,  si  lectionem  operi. 


tlus,  qu»  apud  illos  sunt,  ei  haec.  quae  nos  quoqoe  j  ▼«!  obedieniiae  praeferens  offlcia  slaiota  segnius  hie- 


omni  studio  debemos  appetere ,  coepto  narrationls 
ordine  prosequamur,  ipsasque  jam  regulas,  ac  typos 
cursim  breviterque  ponamus,  ut  pervenientes  post 
haec  ad  quosdam  acius  et  opera  seniorum,  qnae  slu- 
4iose  memoriae  mandare  disponimus,  liaec,  qus  no- 
Btra  expositione  digesta  sunt,  velut  testimoniis  vali- 
dissimis  roboremus;  universa,  quae  diximus,  exem- 
pliseorum  potias,  ac  vitae  auctoritate  firmantes. 


rit  exsecutus ,  si  '  dimissa  synaxi  non  concitus  ad 
cellam  recurrere  festinaverit,  si  com  aliquo  vel  ad 
modicum  suhstiterit,  vel  si  ad  punctdm  lemporis 
ospiam  secesseiit,  *  si  alterius  lenuerit  manum,  si 
'  cum  illo,  qui  celliilae  suae  cohabitator  non  est , 
confabulari  quautulumcuroque  praesumpserit,  s  si 
oraverit  cum  illo ,  qui  est  ab  oratione  suspensus,  st 
parentum  quempiam  vel  amicorom  saeculariom  vi- 
derit  \Al.  videre  tentaverit] ,  vel  colloculus  eis  sine 


suo  fuerit  seniore,  ^  si  epistolam  coiuscumque  so- 
ALARDI  GAZiEI  GOMMENTAitlUS. 
earum  apothecarum  custodiontur  et  asservantur.         «  Nempe  quod  a  puritate  et  modestia  religiosa  id 
lisec  ipse,  et  alia  quae  sequuntur.  alienum  sit.  Ei  id  quidem  in  quibiisdam  religionibos 

&  Annulos  noiat  sigillares,  sive  sfgnatorios,  qnibus  districie  prohibetur,  ne  quis  alterum  tangai.  Et  In 
uteb.intur  veleres,  non  solum  ad  litteras,  sive  epi-  C  Rcgula  SPachoinii,  ari.  55 :  Nemo  in  tenebris  alteri 
Btolas  impresso  sigillo  ubsignandas:  verum  eiiam  ad      loquatur  :  nutlus  cum  altero  dormiat :  manum  atterius 


seras  domorum,  scriiiiorum,  areularum,  vice  cla* 
Vium ,  obserandas  (  Vide  Durantum  tib.  ii  de  Ritib. 
Eccles,  c.  9 ;  C(Bt.  Rhodi.  tib.  vi  Lect.  Antiq.  e.  M); 

Immo  ad  ipsas  claves  cautius  custodiendas,  ut  tradit 
Minius  lib.  xxxiii  cap.  1,  ubi  sui  temporis  cotiditio- 
nem  cum  anliquis  moribus  couferens  :  Qua  fuit , 
inquit,  illa  priscorum  vita^  oualis  innocentia^  in  qua 
7nhii  tignabatur?  at  nunc  cibi  quoque  ac  potus  annuto 
vindicantur  a  rapina;  et  ctaves  quoque  ipsas  signasse 
non  est  salis ;  qravatis  somno,  aut  morientibus  annuti 
detrahuntur,  H»*c  ille.  Sic  et  Glemens  Alexandrinus, 
quod  in  sponsalibus  ioco  arrbae  datus  annulus ,  ab 
uxore  seniper  in  digito  gestaretur,  id  non  tam  orna- 
tus  caiisa  fteri  dicit,  qiiam  ut  obsignaret  eodem  an- 
nuio,  quae  domi  sunl  [Pedag.  l.  iii  cap.  11).  Hujus 
modi  ergo  annulos  etiain  in  digitis  condebant ,  et 
gestabant  quidam  monacbi  peculio  addirti ,  quo  res 


aiias  cauliiis  cusiodireni,  ut  Auctor  indicat.  qiionim  |v  gularibui).  A  qua  lameu  regula  eicipi 
pala,  seu  gemma  prominens,  clavis  vlce  fiingehatnr.      a  jure  commuiii  ( Cap.  Ejs  pnrle,  et 
^  Iracuiidia  suppleri  dixit  pro  repleri  ira,  phrasi      Accusat.)  vel  statuto  congregaiionis  in 


Scripturae,  hoc  est,  vehemeuter  irasci(f<^cc/^i.x\xix, 
Luem  IV,  Act.  v  et  xiii).  Alibi  suppieri  dolore^  Gollat. 
9  cap.  26,  ei  Gollat  18  cap.  il ;  furore  suppieri,  Gol- 
lal.  16  cap.  18 ;  cati^ine  suppterij  lib.  x  cap.  2. 

c  Gillonem  quis  intelljg^^ret,  nisi  Gassianiis  ut- 
cumque  exposuisset  ?  ex  quo  vas  flctile  et  potorium 
fuisse  colligimus,  quod  alia  voce  item  baroara  bau- 
calem  nuncupabant  (  Junius  nomenclator ).  Hisp.iui 
congilonem,  itali  boccale,  seu  boccalium,  Galli  fla- 
sconem  vocant.  Et  |3auxal(ov  qiiidem  Graeca  vox  est 
apud  Aphrodlseum  in  problematibus,  a  qua  voces 
istae  barbarae  et  vulgares  detortx,  significatque  va- 
sculum  angusti  oris,  ventris  turgidi,  potui  aut  ser- 
vando  iiquori  accommodum. 

^  Gongregatione,  post  peractum  ofRcium.  Alibi. 
Post  Missam  congregationis,  post  orationum  Missam, 
Miua  eanonica  absotuta^  et  hujusmodi» 


neino  teneat  (  Vide  superius  tib.  ii  cap.  15  )• 

'  Erant  ergo  subinde  ejusdem  cellule  duo,  vel 
plures  cobabiutores.  Qiiod  et  Gassianus  confirmat 
coliai.  20,  cap.  1  et  2,  ubi  syncellitas  vocai  ejusdem 
cellae  cobabitatores  ,  ubi  plura  videre  esl  in  banc 
rem  annotata  :  itemque  lib.  ii  Inslitut.  cap.  12, 
et  lib.  V  cap.  37. 

s  De  hac  suspensione  el  orationis  inhibitione  so- 
perius  actum  est  ( Lib.  ii  c.  16). 

^  Ad  vitiuin  proprieiaiis  in  monacho  pertinet,  se- 
cundum  N.ivarrum,  liiteras  dare,  vel  accipere  citra 
consensuin  aiit  licentiam  superioris,  licei  alia  ra- 
tione  posslt  eliam  ad  peccatuin  inobedientiae  aut  In- 
continentiae  referri :  in<'bedientiae  quidem,  quatenus 
occiilie  prscceptum  obcdieutia*  infringit ;  incontinen- 
ti.Y,  si  ad  violiuionein  casiitiiis  lendat  {Navar.  com^ 
menl.  S  de  Regular,  num.  15  et  Consit.  73,  de  Ae- 

piuntur  liiterie 
cap.  0/tm,  de 
certis  casibus 
perinissx.  Ilinc  bS.  Palres  ^stricte  illud  prohibue- 
runt.  D.  Basilius  a  Smaragdo  citatus  (quem  tamen 
locum  nondum  reperire  poiui ) :  JfuntK  quodtibet^ 
sive  epistolas^  nemo  monachus  accipiat,  nec  dare  sine 
jussione abbatis prwsumat  (Epist.  t).  D-  Hieronymas 
mter  alia  vitae  religiosae  documenta  Nepoiiano  tra- 
dita  :  Crebra,  inquil,  munuscula^  et  sudariota^  et  fa- 
iciolas^  et  oblatos  ac  degustatos  cibos,  blandasque  ac 
dulces  titterutas  sanctus  amor  non  habet  (Epist.  AS  ). 
Idem<|ue  alibi  Sabiniani  cujusdam  diaconi  cum  qua-i 
dam  virgine  sacra  per  occultas  litteras  nefanda  coro- 
mercia  acerbe  deplorat.  S.  Augustinus  in  Regula  : 
Quicumque  in  tantum  progressus  fuerit  matum,  ut  oc- 
culte  ab  aliquo  litteras,  vet  quodtibet  munus  accipiat^ 
$i  hoc  ultro  confiieatury  parcaiur  iilx,  et  oretur  pro  itto. 
Si  autem  deprehenditur,  aique  convincitur^  secundum 
arbitrium  prcepositi  gravius  emendetur  {Cap^  lA  «i 


m 


DE  COfiNOBIORUM  INSTIT.  LIB.  IV.  — DE  INSTITUTIS  RENUNTIANTIDH. 


f74 


icipere ,  fti  reseribera  sine  abbate  suo  tentaYerit. 
Httcusque  et  in  hujusmodi ,  ac  similibus  admissis , 
proeedit  animadTersio  sptrilalis.  Residna  vero,  quae 
apud  Dos  Indifferenier  admissa,  a  nobis  quoque  r&- 
prehensibilitts  susiineniur,  id  est,  aperta  conTJcia, 
manifesti  coniemptus,  contradictiones  tomidae,  Wbe^ 
ra  et  effrenata  proeessio,  familiaritas  apud  feminas, 
ir«,  rlz»,  simultaies,  et  Jurgla,  •  operis  pecttliaris 
praesiiiiiptio,  ^  pbilargyriae  contagio ,  affectus  atque 
possessio  remm  superfluanim ,  qu«  a  casteris  fra* 

ALARDI  GAZi£l 
urm,  5  de  etmnmm  tiia  clerie, ).  Subdit  deinde  ra- 
tionem,  cur  aliquid  occulie,  id  esi,  absque  superio- 
ris  liceniia  accipi  neqneat.  Cum  huju$,  inquit,  nostrm 
congregattoms  fratres^  non  iolum  facultatibuSy  sed 
e'tam  voluntatibui  projfriis  in  ipsa  ordinationii  susce" 
ptione  renuntiaverinty  et  se  per  promissam  obedientiam 
penitus  aliorum  potestati  et  imperiis  in  Christo,  et  pro 
ChristOf  subdiderini;  eertum  est  eos  nihil  habere,  poS' 
sidere^  dare^  vel  accipere  debere  sine  superioris  licen" 
iia.  liaec  Angustinus.  Denique  S.  Benedictus  cap.  54 
Reguls  :  Nuilatenus  liceai  monacho^  neque  a  parenti- 
bus  suiSy  neque  a  quoquam  hominum,  nec  sibi  invicem 
lnteras^  aut  eulogias^  vel  quwlibet  munuscula  acei- 
pere^  aut  dare,  sine  pracepto  abbatis  sui,  Ubi  vide 
Turrecrematum.  Hactenus  SS.  Paires  de  litteris 
non  recipiendis  nec  miiiendis  sine  licentia  abbatis.' 

*  Opus  peculiare,  de  quo  superius  etiani  inentio 
habita  (Cap.  14),  dicitur,  quod  quis  sibi  operatur, 
iioG  est,  in  proprium  coinmoduin,  aut  qusestum,  non 
in  communein  uiilitalcm  :  ve\  qiiod  propria  auciori- 
taie  aut  leooeriiaie,  contra  yei  praeier  mentein  ab- 
biiis  facere  praesumit.  Uinc  D.  Augustinus  in  Re- 
giila  c.  16  :  ffullus,  inquil,  sibi  aliquid  operetur,  sed 
omnia  opera  vestra  in  unum  (Uint,  majori  studio  et 
ferv^ntiori  alaerilate,  quam  si  wbis  singulis  facere- 
lis  propria,  Charitas  etiim^  de  qua  scriptum  ett  quod 
non  qucerit  quas  sua  sunt  (1  Cor.  xiii),  sic  inteltigitur^ 
ijuia  communia  pfopriis^  non  propria  communibus  ante^ 
ponit,  et  ideo  quanto  ptus  rem  communem  quam  pro^ 
pria  vestra  curaveritis^  lanto  vos  amplius  profecisse 
ttoveritis.  Id  etiam  pr^cavens  D.  Bcnedicius  monet, 
u/  lecti  fratrum  frequenler  ab  abbate  visitentur^  propter 
opus  pecutiare,  ne  inveniatur;  et  sicubi  invenium 
fuerii,  gravissimcB  disdplinas  subjaceai  (  Cap.  15  Re- 
guke). 

^  De  Philargyriae  vitio  agitur  plene  et  ex  professo 
lib.  VI  liariim  Instituiionum. 

e  Distinguitin  hoccap.  Gassianns  culpas  leviores 
a  gravioribus,  et  uthiisque  generis  aliquot  exempla 
recenset,alqueeiiam uiriqiie  g-neri divcTsam  poeiiam 
et  correctioiiem  ab  illis  Pairibus  sialuiam  et  ndhi- 
hitiro  commemorat;  levioribus  nimiruin  splrilalem, 
graviof  ibus  corporalem  :  quam  rursus  duplicem  fa- 
cit,  alterain  verbeniin  sive  plagarum,  aiteram  ex- 
pulsioDis  e  monasterio.  Spiritaiem  posniientiam  ita 
describit  :  Cum  quis  de  negtigenlia  publice  correptus^ 
et  coram  fratribus  in  synaxi  ( id  est,  congregatione, 
seu  oratorio  )  in  terram  prostralus  jacebat,  donec  com- 
pleta  oralione  seu  oficio  veniam  al  abbate  impetraret 
{Videsupra  in  noiis  ad  cap,  7  lib.  iii).  Spiriialein  autem 
diclt.  respectu  corporalis,  quia  corpus  non  tangeret, 
sed  ad  compunctionem  spiritus  et  ineiitis  huinilia- 
lioiiem  adbiberetur.  Porro  hanc  veterum  monacho- 
rum  lnstiiuiionem  egregie  seitiulatus  et  imiiatus  est 
D.  Pater  noster  Benedictus,  ut  hunc  Cassiani  locnm 
pene  totum  in  soam  videatur  iransiulisse  Regulam. 
Nain  pubiicam  increpationem  praescribit  cap.  70 : 
Peecantee^  ioquiens,  eofam  omnibus  arguantur,  ui  cee- 
ieri  nuium  haheant ;  quod  ex  Aposlolo  ftuinptum  est 
I  Timolb.  V.  Prosirationem  veroelveniaedeprecatio- 
nein  in  culpis  eiiam  levioribus  indicit  cap.  44  :  Qui 
pro  ievibus^  inqiut»  euipi&  excommunicantur  tanlum  a 


A  Iribus  non  habentur;  extraordinaria,  ac  furtiva  cibi 
refectio,  et  his  simllia, « non  illa  increpatione,  quam 
dizimus,  spiritali ,  sed  vel  plagis  emendantary  vei 
ezpulsione  purgantur. 

CAPCT  XVII. 

Qiubus  auetoribus  sii  inventum,  ut  refieientibus  frain- 

^tts,  sacrm  lectiones  in  cc^nobiis  recitentur^  ei  otcan- 

tum  apud  jEgyptios  prabeatur  silentium. 

lilud  autem,  ut  relicientibas  fratribus  sacrae  lectio- 

n^  in  coenobiis  recitentur.  ^  noa  de  typb  iEgyptio- 

COMHENTARIUS. 
mensa^  m  oratorio  saiisfadan^  utque  ad  iussionem 
abbatis ;  ei  hoc  semper  facianij  usaue  dum  benedicai^ 
et  dseat :  SufHcit.  £i  cap.  46  :  Si  quis  dum  in  labore 
quovis,  in  eoquina,  m  ceiiario^  in  minislerio,  in  pt- 
s(rtno,  in  horio,  tn  arte  aliqua  dum  iaborat^  vel  in 
quocumque  ioco  aliquid  deliquerii,  aut  fregerit  quip-' 

B  pmm,  aui  jferdiderii^  vel  aisiui  quid  excejsserit  ubiubi^ 
et  non  ventem  conAnuo  ante  abbatem^  vel  congregaiio- 
nem,  ipse  uitro  satisfecerii  ei  prodiderit  deUctum  suum^ 
dum  per  alium  coynitum  fuerii,  majori  emendationi 
subjaceaiy  etc.  Rursus  cap.  71 :  Si  quis  fraier  pro  qua- 
vi$  mintma  eausa  ab  abbate,  vel  a  quocumque  priore 
suo  eorripitur  quoiibet  modo^  vet  ti  ieviter  tenserii  nftt- 
mum  prioris  cujuscumque  conira  $e  iratum^  vei  com- 
moium,  quamvis  modice^  mox  sine  mora  tamdiu  pro^ 
straius  in  ierra  anU  pedee  ejus  iaceat  satisfaciens^ 
usque  dum  benedictione  sanetur  illa  commoiio.  Quod 
$i  quis  conternpserit  facere;  aui  corporaii  mndiciee  sub- 
jaceat^  aut  si  contunusx  [uerit^  de  mottasterio  expelia* 
iur.  Vides  hic  ulramque  illam  corporalem  animadver- 
sionem  aCassiauo  uiemoratam,  a  D.  etiam  Benedicto 
praescripiam.  Csbteriim  ad  hujus  loci  pleniorem  elu- 
cidaiionem,  }uverii  hic  breviter  iiotasse  quinque  aut 
sei  gradus  regularis  discipliu»  seu  correctionis  erga 
eos  qui  graviler  delinquunt  exercendse,  quos  ex  cap. 

Q  25,  i8  et  65  Regulx  D.  Benedicti  colligunt  inter- 
pretes.  Primns  gradus  est  secreta  adroooiiio  a  se« 
nioribns  faetenda;  secundus  objurgatio  et  correptio 
poblica;  leriins  excommunicaiionis  adustio,  si  reus 
inteltigit  quid  sit  ezcoaniiunicari;  sin  mtnus,  vindi- 
cta  corporalis,  seo  pasiia  verharum  aut  jejuiiiorum ; 
quariuH  communis  oronium  frairum  pro  ejus  conver- 
slone  et  emendatione  oratio ;  quiotus  depositio,  seu 
privatio  hoiioris  et  oflicii ;  sextuset  postrmus  gradus 
est  ferrum  abscissionis,  id  esl,  sententia  separatio- 
nis  a  eorpore  monasterii,  ei  hoc^  inquit  Turrecre- 
matns,  vel  per  inciusionem^  dve  incarcerationemt  vel 
per  omnimodam  expulsionem  e  monasierio. 

^  Typum  passim  usurpat  Cassianus  pro  norma» 
instituio,  consueludiiie,  seu  raiione  agendi.  Porro 
monachi  iili  Cappadoces,  a  quibus  hunc  typum,  seu 
morem  legendi  in  inensa,  seu  tempore  refeetionis» 
manasse,  seu  processisse,  dicit,  haud  dubie  illi  fuere, 
qaos  D.  Basilius  Cxsareae  in  Cappadocia  episcopus» 

-.  et  vitae  monasticae  in  Oriente  iiiustrator  et  propaga- 

^  tor  eximiiis,  discipolos  babuil,  et  Regulis  illis,  seu 
institutionibns  moiiasticis,  vere  aureis  instruxit  at- 
que  iiiformavit,  de  quibus  etiam  in  praefatione  hujos 
operis  habita  est  meiitio  ( Baronius  ad  annum  Chri- 
sti  563,  $ub  finem).  Porro  faa;c  D.  B.isilii  instiiulio 
leclionis  sacrae  tempore  refectionis,  non  tam  expressa 
habeiur,  quam  recepta  supponitur  iji  Regnlis  ejus 
brevioribus  inierrogat.  IbO;  quem  locom  moz  dta- 
bimus;  eam  denique  eoromendant  alii  Paires  infra 
citandi :  atque  inter  bos  D.  Benedictus  :  Men$i$^  in» 
quit,  fratrpm  edentium  ieetio  deeeu  nom  debet  (Cop.  38 
Reg. ).  Nec  hoc  contentus,  etiam  modum  l<»[endi  et 
inunus  lectoris  diserte  praescribit  dicens  :  Nec  for- 
iuiio  casu  qui  arripuerit  eodicem^  iegere  audeat  ibi^ 
sed   iecturus  tota  hebdomada^  domimea  inyrediatur 

Iscilicet  ad  legendum,  bene  provisns  de  eo  quod 
eciurus  est,  aii  Turrecremaius).  Qui  inyrediena  po$t 


475 


JOANNIS  GASSSANl 


I7G 


rum  processiss^y  fted  de  Gappadocum  noYerimus.  A  Tabennensiotas  tantum  silentiam  ab  omnibaa  exhi- 


Quo8  nulli  dubium  est*  non  lam  spiritalis  exercita- 
tionis  caaui,  quam  compescendae  saperfluae,  otiosae- 
que  confabulalionis  gratia,  et  maxime  contentionum, 
qoae  plerumqoe  solent  in  conviviis  generari,  hoc 
statuere  voluissey  videnies  eas  aliter  apad  se  non 
posse  cohiberi.  Apud  iEgyptios  enim,  tcI  maxime 


Missoi,  et  eommunionem  peUU  ab  amnibui  pro  se 
orari,  ut  avertat  ab  ip$o  Deu$  $viritum  elationts,  etc 
Et  $ie  aceepia  benedietione  ingreaiatur  ad  legendum, 

«  Utramque  causam  lectionis  sacrx  in  mensa  in- 
slituendae  aeque  probant  et  commendant  Patres,  ut 
tidere  est  apud  Turrecrematum  tractalu  iOi  in  Re- 
gulam  D.  Benedicti,  ubi  tres  rationes  bujus  insiiia- 
tionis  assignat;  sed  prima  et  secunda  ad  spiritalem 
exerciuiionem  videntur  referend».  Prima  igilur  ra- 
tio  est,  ut  dum  corpus  reficitur,  animus  etiam,  sea 
homo  interiorbsuo  eibo,  nempe  verbo  Dei  aul  salu- 


beiur,  ut  com  in  unum  tanta  numerosltas  fratrum 
refectionis  obtentu  consederit,  nullos  nec  mutire 
quidem  audeat  prster  eum,  ^  qoi  mt  decaniae  prae- 
est.  Qui  tamen,  si  quid  mensae  soperinferri  vel  ao- 
ferri  necessarium  esse  perviderity  sonita  potius , 
quam  yoce  signlficat.  «  Tantaque  yescentibos  els 
ALARDl  GAZi£I  COMMENTARIUS. 

Guilielmum  abbaiem)  graviter  redarguit  qaosdam 
monachos  sui  temporis,  quod  hanc  religiosam  insti* 
tuiionem  a  majoribas  acceptaro  penitus  negligerent, 
et  non  nisi  yaois  et  otiosis  sermonibus  inter  edeii- 
dum  vacarent.  0  quanium^  inquit,  di»iamu$  ab  his^ 
gui  in  diebus  Antonii  ex$titere  monachi  !  Siquidem  i!U 
eum  $e  invicem  per  tempu$  ex  eharitate  revi$ereni^ 
tanta  ab  inmcem  aviditate  panem  animarum  pereipie- 
bant,  ut  corporis  cibum  penitu*  obliii,  diem  plerumque 
totum  jejuni$  ventribu$,  $ed  non  mentibu$  transiaercm, 
Et  hic  erat  rectus  ordo,  quando  digniori  parlt  priu$ 


tari  doclrina  pascatur  et  reficiatur  (  Sidon,  lib,  ly      in$erviebatur.  Hcec  $ummd^di$cretio^  eum  dmpliue  su 
0pt<(.  9).  Qua  de  reexstat  peraiitiquum  Eutychiaiii '' m^6a<,^tta?  mo;or 


papae  Decretum  in  haec  verba :  Reeiteiur  sacra  lectio^ 
ut  non  tanium  corporali  dbo,  immo  verbi  eeelestis  a/t- 
mento  eonvivanus  se  refeetosgratulentur  {Jn  pmUen- 
tiali  Rom.  tit.  y  cap,  2).  Eamdem  etiam  rationem 
tangit  D.  Augustinus  in  Kegula  clericoram  {cap.  7), 
ubi  ait  :  Cum  aceeditis  ad  memam,  donec  inde  ^urga^ 
ti$,  quod  vobis  seeundum  consuetudinem  legitur,  sine 
tumuttu  et  eontentiombus  audite;  nee  solce  fauces  fu- 
mant  cibum,  $ed  et  aures  esuriant  Dei  verbum.  Et  Sma- 
ragdus  abbas  ( In  Regulam  D.  Bened.,  $upra) :  Ideo, 
inquit,  tectio  eomedentibus  minus  eue  (id  estdeesse) 
non  debet^  ut  tectioni  sacrm  intendentes,  secundum 
Apostolum  (II  Thess,  iii),  ctim  siientio  panem  suum 
comedaiU  fratree.  Oportet  enim,  ut  $icut  eorporali  eibo 
re/ieitur  eorpue ;  ita  $piritaii  reficiatux  animue.  Seden- 
te$  ergo  ad  meneam  taceant^  et  lectio  quotidie^  et  omni 
tempore,  dum  cibu$  $umitur,  tegatur ;  ut  uterque  homo, 
et  exierior  eibo.  et  interior  verbo  Dei  reficiatur  :  quia 


erat.  Bcee  denique  vera  eharitas^ 
ubi  anime,  quarum  eharitate  Christiu  mortuus  est^ 
tanta  sollicitudine  refociUabanlur,  Pfobis  autem  conve- 
nientibus  in  unum  {utverbis  Apostoli  utar)jam  non 
est  dominicam  cosnam  manducare  { 1 6V.  xi )  :  panem 
quippe  eoelestem  jam  non  c$t  qui  requirat^  nemo  qui 
tribuat,  Nihit  de  Scripturi$^  nihil  de  $'dute  agitur  ani^ 
marum  :  sed  nugte,  et  rtstu,  et  verba  proferuntur  its 
ventum.  Inier  prandendum  qtumtum  fauecs  dapibus  , 
tantum  aures  pascuntur  rumoribtu,  quibus  tottu  inten- 
ttu  modtun  nescias  in  edendo.  Interim  autem  fercuta 
fereulis  apponuntur^  etc.  Haec  non  minus  eleganter 
quam  ad  hunc  locum  apposite  D.  Bernardos.  Porr» 
hanc  causam  sacrae  lectionis  in  mensa,  ut  potiorem. 
magisque  necessariam,  spirituali  illi  exercitationi  » 
seu  meditationi,  cui  animus  tempore  refectionis  mi- 
hus  soiet  esse  idoiieus,  et  non  nisi  a  paucis  et  per- 
fectioribus  adhibelur,  merito  anteponendam  Auctor 
hoc  loco  insinuat,  dum  ait  lectiones  sacras  reficien- 


seriptum  e$t :  Non  in  $olo  pane  vivit  homo.  sed  m  omni  Q  tibos  fratribus  reciiari  solitas ,  non  lam  spiritatiM 


verbo  Dei  { Matth.  iv ).  Sic  ille.  Secunda  ratio»  ut 
roens  nostra  leetioni  sacrae  inienia  ab  avidiute  et 
nimia  delecutione  ciborarti,  ac  yitiis  inde  conse- 
quentibus  abstrahatur.  iu  D.  Basilius  proposiU  hae 
quaestione  :  Cufturiiodt  antmt  affectione^  attentioneve 
ea  debemus  atuiire  quee  ad  tneneam  aeeumbentibtu  tuH 
bi$  leguniur  {  Ubi  $itpra)1  Respondet :  Majore  multo 
eum  deleciatione,  quam  cum  qtianta  aut  edimue,  aut 
bibimus;  idque  ut  appareat  mentem  non  dietrahi  ad 
corpori$  voluptate$  :  sed  majorem  in  modum  se  in  ver- 
bia  Domini  obleciare;  quod  ille  faciebat^  qtti  dixit: 
Dulciora  super  mel  et  favum  (Psatm.  cxviii).  ilaec 
Basilius.  Tertia  ratio,  quain  hicafl^ert  Cassianus,  ut 
viteniur  oliosseet  noxi»  confabulationes,  detraciio- 
nes,  conteiiiiones,  quae  plerumque  in  coiiviviis  so- 
lent  geiierari.  Unde  in  concilio  Africano  apiid  Bur- 
chardum,  et  in  concilio  Toletano  111  cap.  7  legitur 
hoc  Decreium  :  Pro  reverentia  Dei  et  sacerdolutn  id 


exercitationi$  eatua,  qtiam  eompescendm  super/luiB 
otiosce^tu  eonfabulationis  gratia^  elc. 

^  Hiiic  apparet  in  uno  refectorio  fuisse  disiinctas 
et  divisas  fratrum  decurias.  sive  dccanias,  et  unicui- 
que  decaniae  suum  assedisse  ae  praesedisse  deca- 
num,  aut  decurionem.  Qtiod  et  S.  Hieronymjis  indi- 
cat  ad  Eustocliium  scribens  :  Vnaqtueque,  inquit^ 
decuria  cum  suo  parente  pergit  ad  mensam,  quibu$  per 
sinqutas  hebdomadas  vidssim  ministrant  {Epist.  32. 
Vide  supra,  ad  cap,  iO). 

«  Locus  insigiiis  de  silentio  in  mensa  a  monachis 
servando.  Gujus  etiam  meininit  D.  Hieronymus  epist. 
S2,  codHObitarum  mores  describens  :  Nullus  in  cibo 
sirepiiu$  e$t ;  nemo  dum  comedit,  loquitur^  De  quo  iti- 
dem  D.  Benedictiis  c.  38  Regula)  ita  statuil  :  Stim* 
mum  $ileniium  fiat  ad  men$am,  ut  nulliu$  mu$$itatio^ 
vel  voXf  nisi  solius  leyentis^  ibi  audiatur.  Quo!  vero  ne- 
cessaria  sunt  comedeniibusy  et  bibeniibus,  sic  sibi  tnrt- 


tiutv^rsa  sancla  conslituit  $ynodu$^  tU  ^uta  solent  cre-  ..  cem  ministrent  fratreSf  ut  nullus  indigeat  petere  atiqtiid,, 
bro  mensis  otiosce  fabutm  interponi,  in  omni  sacerdotali  ^  Si  quid  tamen  opus  fuerit ,  $onHu  cujuscumque  $igni 


convivio  lectio  divinarum  Scripturarum  mi$ceatur.  Per 
hoc  enim  et  animm  cedificanlur  ad  bonum^  et  fabulm 
non  necessarim  prohibentur,  Uaec  ibi  {Lib.  ii  c.  169; 
Gratian,  dist.  44).  Possidius  Galamensis  episcopus 
in  Yita  beati  Augustini:  Inipsa^  inquil,  mensamagis 
lectionem,  vet  disptUationem,  quam  eptUationem,  po- 
tationemqtie  diligebat ;  et  contra  pestilentiam  humanm 
consuetudini$  in  ea  ita  $eriptum  Uabebat : 

Qoisqnls  amat  dictis  absentom  roderc  vitam, 
Hanc  meosam  vetitam  noverit  esse  sibi. 

Et  ideo  omnem  convtoam  a  ftiper/Itits,  et  noxii$  fabulis^ 
ei  detractionibus  sese  abstitiere  debere  admotiebat.  Iia 
iUe.  £  diverso  autem  D.  Bernardus  (in  Apolog.ad 


poiius  petatur,  quam  voce.  In  quem  locuro  commen- 
taiis  Sinuragdus  abbas  scite  annotavit,  quod  non  si- 
leniium  simpliciier,  iiec  qualeciimi|ue  silfntium,  sed 
suinmuin  sileniium  hic  prxscribiiur.  Intersilentium^ 
ioquit,  et  eummum  sileniium  distantia  est.  Summum 
sileniium  est ,  ii6t  nutla  vox,  nutlaque  mussitatio  sonat, 
Silentium  tantum  est,  ubi  loquuntnr,  sed  (emfer,  et  cutti 
sileniio.  Unde  in  Evangelio  {Joan.  n),  Martha  vocavit 
Mariam^silentiofidesi  secrelo  et  suppressa  voce)  di^ 
eens :  Magisteraaest^  et  vocat  te.  De  hocsilentio  dicitRe" 
gula{Cap.l^) :  Omnitemporesilentioettideantmonachi^ 
De  illo  :  Ad  mensam  et  in  nocte  summum  sitentium 
fiat.  Siibjicit  deiiide  Smaragdus  de  signis ,  et  nuti- 
i)us  ad  sileniii  custodiam  ex  praescripto  Regul»  usi« 


477 


DE  COENOBIORUM  INSTIT.  LIB.  IV.  — DE  INST1TI3TIS  RENUNTIANTICM* 


178 


silentii  liujus  disciplina  servalur,  ut  cucnllis  ullra  j^  atque  ad  colligenduni  parata ,  facile  ad  consenauia 


concuplscentiae,  illicere  valeant  Intnentes,  etoppor- 
tuniuie  vel  copia  ,  quamvis  districios  aique  absti- 
nentissimos^  ad  sui  desiderium  provocare  :  sacrile- 
gium  ducatur  non  modo  quidquaro  ex  his  degustare» 
vemai  etiam  manu  contingere ,  absque  eo  quod  pa- 
lam  cunctis  in  commune  reficientibas  exhibeiur,  et 
ad  percipiendum  ceconomi  dispeosatione  per  fratrom 
obsequia  publice  ministratur. 

CAPUT  XIX. 

Quemadmodum  per  Pal(g$tmam  vel  Ueiopotamiam 
quolidiana  fratribus  exldbeantur  obsequia. 

Ne  quid  sane  de  institutis  ccenobiorum  prstermi- 

sisse  videarour,  quemadnodum  quotidiana  fratrlbus 

etiam  per  aiias  regiones  exhibeantur  obsequia,  com- 

memorandum  breviter  puto.  Per  cunctam  namque  ^ 

objiciant  se  pectoribus  transeuntium ,  verum  etiam  B  Mesopotamiam ,  Palasstinam ,  et  «  Cappadociam ,  ac 

sirata  per  terram  cooculcanda  pedibos  so  offerant,      totum  Orientem ,  ^  singulis  hebdomadibus  vicissim 

ALARDI  GAZi£I  CQMM£NTAR1US. 


oculorum  palpebras  demissis  ( ne  sciticet  liber  aspe- 
ctushabeatcuriosius  copiamevagandi),  nihil  amplius 
intueanior,  quam  mensam,  et  appositos  in  ea,  vel 
qoos  ex  ea  capiunt  cibos,  iu  ut  quemadmodum,  vel 
quantum  reflciat  alius,  nullus  invicem  notet. 

CAPUT  XVIU. 

QiiaM  iUicitum  eit  extra  mensrnn  communem  qmd* 
quam  dbi  potuwe  gustare. 

Antequam,  vel  postqoam,  legitimam  communem- 
que  refectionem  percipiant,  summa  cautione  serva- 
tur,  «  ne  extra  mensam  quidquam  cibi  penitus  [AL 
potusve]  ori  suo  quisquam  indulgere  praesumat ;  ut 
incedentibus  per  horios  et  pomaria  cum  passim 
blandeque  per  arbores  poma  pendentia ,  non  solum 


utis,  qoorum  hic  meminit  Auctor,  et  quorum  usus 
etiamniim  in  monasteriis  bene  iiistitutis  viget.  Hinc 
beatas  FrnctuOsus  ait :  Si  quid  deest  in  mensa  ,  is 
qui  jfreeest^  dato  signo  aut  nutibus  ,  petat,  et  indieet 
nwustranti  quid  inferri  vel  auferri  a  mensa  necesse 
nt,  Item  aUbi  :  Si  aUquid  necessarium  fuerit  in 
m€iua,  nemo  audeat  ioquit  sed  mirustrantibus  signum 
somtudet.  Haec  ille.  Sed  etantiquus  hujusmodi  si- 
goorum  usus  ex  Regnla  S.  Pachomii  a  sancto  Hie- 
roiiymo  Latine  reddiia  probari  potest,  in  qua  ha- 
beuir  bic  ariiculus  numero  decimus  leriius  :  Si  aU» 
quid  necessarium  fuerit  ad  mensam ,  nemo  audebit 
icqui^  sed  ministrantibus  signi  sonilum  dabit.  Memi- 
nit  eorumdem  Nicephorus  lib.  ix  cap.  14.  In  Vita 
s.  Odonis  Cluniacensis  haec  de  Cluniacensium  more 
traduntor  :  Quoties  necessitas  ad  exposcendum  res 
instabat^  toties  diversa  signa  invicem  /iebant ,  ad  per- 
ficienda  qua  veUent ;  quas^  puto^  grammalid  digilo- 


8us  alio  loco  (Lib,  iv  <;.  43),  enumeratis  levioribns  cui- 

Eis,  exponit  graviores,  inierquas  h«c  habet  verba  ad 
anc  rem  specinntia  :  Kxtraordinaria  ac  furtiva  cibi 
refectio^  non  ilUi  increpalione,  quam  diximus,  spirUaU^ 
sed  vel  plagis  emendatur^  vel  expulsione  purgatur,  IIoc 
ipsum  etiam  inhibuit  D.  Augustinus  in  sua  Regula 
{Cap.d):Quando,  iiiquit,^/tatiif  non  potest  jejunare^non 
tamen  extra  horam  prandii  atiquid  alimentorum  sumat^ 
nisi  cum  ecgrotat.  Et  D.  Benedictus  ca^).  45  :  NuUus 
prwsumat  ante  stalutam  horam^  vel  postea  aliquid  cibi 
vel  potus  sumere,  Eodem  specUt  quod  iii  Regula  S. 
Pachomii  (Ar/.  43)  sancitum  jegimus ,  fftnti//ttstn 
eeUa  sua  reponat  aUquid  ad  vescendum^  prceter  ea 

?WBadispensatore  accepertr.  Denique  Cassianus  supra 
Lib.  IV  c.  lt>)  retulit ,  tanti  fecisse  veteres  Patres 
vilium  furtivae  comestionis ,  ut  si  quem  ejus  noxae 
reum  reperissent,    non   increpaiione  solummodo, 
qiia    leviora   deiicta    plectebantur ,  sed  vel  plagis 
rum  et  oeulorum  notas  vocare  voluirunt.  Adeo  nempe  p  eroendarent,  vel  expulsione  purgarent.  Quod  inlel- 
inter  eos  excreverat  ordo  iste^  ut  si  sine  officio  Ungua     lige  jiixia  dictam  Pachomii  sanclionem ,  nenipe  si 

"  quis  furtive,  elinscio  Praelato,  praeter  ea  quae  a  sn- 

periore  vel,  ejus  licentia,  &  dispensaiore  acceperit, 
habere  aut  clam  comedere  ausus  fuerit.  Qua  de  re 
babes  insigne  exempltim  Serapionis  monaclii  colla- 
tione  2  cap.  15.  Sed  et  hoc  ipsum  velut  proprii  pe^ 
culii  crimeii  a^S.  Isidoro  Hispalensi  sub  gravi  poena 
prohibilum  legimus :  NuUum,  inquit  (Aeijr.  c.9), 
esus  furtiva  contaminatio  poUuat,  aut  impudens  vel  pri  - 
vatus  exlracommunemmensamappetitus,  Excommuni' 
caiionis  enim  sententiw  subjacebit^  quisquis  vet  occuUe, 
vel  extra  commupem  mensam  aliquid  deguslaverit, 

^  De  his  regionibus  dictum  aliquid  supra  (Lib.  iii 
cap,  1). 

<:  Cappadocia  regio  in  Asia  majore,  Galaiiam  ct 
Parophiliam  aboccasu  attingens,  ab  oriente  minu- 
rem  Armeiiiam  ,  a  meridie  Ciliciam ,  a  septentrionc 
EuxiiMjm  Pontum.  Kjus  regia ,  sive  Netropolis, 
prius  Mazaca  ,  postea  Cabsarea  a  Claudio  Tiberio 


essent ,  ad  omnia  necessaria  significanda ,  sufficere 
possent  siana  ipsa.  Haec  ibi  (Ytde  Joan,  Moschum 
Prat.  spint.  cap.  67).  Hanc  porro  SS.  Patrum  iiisti- 
tutionem,  et  silentii  legem  in  mensa  monachorum 
etiam  Innocentius  111  ponlifex  corroboravit  et  con- 
firmavit  in  celebri  illo  decreto,  quod  incipit :  Cum 
ad  monasterium^  de  statu  monach  :  In  oratorio ,  in- 
quii ,  rejectorio  et  dormitorio  continuum  semper  st- 
tentium  observetur, 

*  Scite  animadvertit  R.  P.  Julius  Nigronus  (/n 
Reg,  Soc.  Jesu)  non  videri  hoc  capui  suae  inscri- 
ptioni  ac  tiiulo  respondere,  quia  bic  nulla  poius  fit 
mentlo ,  ut  in  ipsa  iiiscriptione..  Unde  suspicatur 
mendum  irrepsisse ,  legendumque  esse  :  potusve, 
iion,  pentlvs :  tum  qiiia  vox  penitus  videtur  hoc  loco 
supervacanea  ,  abest  etiam  a  Dion)rsio  Paraphrasle, 
necnon  a  Smaragdo,  qui  hoc  testimonium,  quam- 
quain  contractius,  ciut  (/n  Reg.  D.  Benedieti) :  tum*  ,   . 

quia  facilis  potuit  esse  librarii  1»psus,  ob  vocis  si-  D  dicU,  in  qua  D.  Basilius  sedit  episcopiis  et  ipso 
militudinem.    Itaque  monachi  ^gypLii  nibil    cibi      Cappadox  (PUnius  Ub.  vi  cap.  5;  Strabo  l.  xn). 

DotiiftVA  nri  snn  indiilifAhant  AvtrA  Lpmnnra  r.annni-  d  llniiiQ  inRLitiiiinnifi  AliAm  int(>r  PanhomiailO 


potusve  ori  suo  indulgel>ant  extra  tempora  canoni 
cae,  id  est  regularis  ei  communis  refeciionis.  Quod 
quidem  documenium  eiiam  alilu  collociu  Auctor 
inter  monita  perfeclioris  vita;,  unde  hujus  loci  ainbi- 
guiUs  illustraiur.  IgitWy  inquit  (Lib,  v  c.  20),  mo- 
nachus  ad  pugnas  internorum  certaminum  cupiens 
pervenire  ,  hanc  imprimis  caulionem  sibimet  indicat^ 
ut  non  potus  quidquam ,  non  esus  uUa  obleciatione  de- 
victus  ante  stationem  legitimam  communemgue  refe' 
ctionis  horam,  extra  mensam  percipere  sibimet  prorsus 
indvlqeat/:  sed  re  re(cctione  quidem  transacla,  ex  his 
vrceswnert  sibi  quamuiumcumque  permittat.  Idem  rur- 


IIujus  instituiionis  etiam  inter  Pachomianos  scu 
Tabennenses  monachos  ohservaiae  memiuit  D.  Hie- 
ronymus  in  prirratione  Regulae  S.  Pachoroii  his 
verbis  :  Ut  vel  ad  operam  simul  vadant,  vel  in  hebdo- 
madarum  ministerio  sibi  succedant  per  ordinem,  Et  in 
episiola  22de  monachis  i£gypiiis  loqueiis:  Vnaquce^ 
que,  inquit,  decuria  cum  suo  parente  pergit  ad  men-  v 
sam  ;  quibus  per  singutas  hebdomadas  vicissim  mini^ 
strant.  Similiter  D.  Benedicius  cap.  55:  Fratres, 
inqiiil,  sibi  invicem  serviant;nec  uUus  excusetur  a 
coquinw  ofjicio^  nisi  aut  cegriindine^  aut  in  causa  gra- 
vis  utilitatis  quis  occupatus  fuerit.  quia  exinde  major 


m 


JOANNIS  GASSIANI 


iiSO« 


fratres  ad  b«e  oFficia  sibi  reddenda  saceedunt,  ita  Aquid  ex  eis  imidinaatur  vel  pereat,  utcredantse 


ut,  secundom  coenobii  multitudinem,  ministrorum 
quoque  namerua  depaietur.  Qu»  expiere  tanta  de- 
Toiione  et  bumilitate  deproperant,  quanta  nullua 
aervorum  dirissimo  dominOt  ac  prxpoienti  ezbibet 
suum  lamulaium ;  ita  ut  ne  istis  quidem  solis  con« 
tenti  obsequiis  qu»  canonico  jure  solvuntur,  etiam 
Doctesurgentesy  illos  quos  speciaiiter  haec  manet 
cara ,  stodio  suo  relevent ,  et  ea  quae  ab  ipsis  perfi- 
cieoda  sunt,  furtim  praevenienles  implere  conien- 
dant.  Has  autero  sepiimanas  unusquisque  suscipiens, 
nsque  ad  coenam  Dominici  diei  ministraturus  obser- 
Tat.  Qua  perfecla  ministerium  totius  hebdomadis  ita 
concluditur,  ut  bi,  quibus  succedendum  est,  conye- 
nientibus  in  unum  frairibus  ad  concinendos  psaimos. 


etiam  pro  minimis  quibusque  yasis  tamqaam  pro  sa- 
crosanctis  rationem  non  solum  dispensatori  prae- 
senti,  sed  etiam  Domino  reddituros,  si  forte  aliquid 
ez  eis  negligentia  eorum  fuerit  imminutum.  Gujus 
discipiinae  qui  modus  sit«  vel  quania  Ode  et  cautione 
servetur,  ono  tesiimenio,  quod  exempli  gratia  po- 
nam,  poteritis  agnoscere.  Sicut  enim  siudemus  satis- 
lacere  vestro  fery<Nri  •  qao  plenam  aniyersoram  co- 
gnitionem  desideraiites,  etiam  ea  qa«  opiime  nostis 
hoc  libello  vobis  cupitis  iterari;  ita  veremur  men- 
suram  breviialis  excedere. 

CAPUT  XX. 

De  iribui  lentienlw  granis  ab  auonomo  repertii. 

In  septiniana  cujusdam  frairis,  cum  praeteriens 


quos  quieiuri  ex  more  decantant,  omnibus  in  ordine  g  ceconomus  tria  *  leniiculae  grana  vidisset  jacere  in 


pedeslavent,  banc  scilicet  ab  eis  pro  labore  toiius 
septimanae  benedictionis  mercedem  fldeliter  expe- 
tenies,  ut  eos  explentes ,  mandatum  Ghristi  emissa 
generaliter  ab  omnibus  frairibus  oratio  prosequatur, 
quSB  yel  pro  ignoraiionibus  intercedat ,  vel  pro  ad- 
roissis  humana  fragilitate  peccatis,  et  commendet 
Beo  velut  sacrificidm  pingue  consummau  eorum  de- 
yotionis  obsequia.  Et  iia  secunda  sabbati  post  maiu- 
tinosbymnos,aliisriirsum  succedentibus,  utensilia  in 
quibus  minisirayerant  ac  yasa  consignant :  quae  tanu 
BoUicitiidine  caraque  suscipieates  custodiunt,  ne 

ALARDl  GAZiEI 

mercetet  charitOi  aequiritur  {Videibi  Turrecre,),  Id 
ipsum  in  concillo  Aquisgranensi  (Cap.  123),  sed 
paulo  brevius  et  obscurius  de  canonicis  regulari- 
bus  statuitur  :  Vicissim  in  Refectorio  tt  C(gtni$  com' 
fiittni6iis  necesiitatibiit  iibi  fraternitatie  officio  fun- 
gantur.  Hinc  fratres  liebdomadarii,  vel  sepiiman»rii, 
dicti,  qui  suas  vices  in  hoc  ministerio  hebdomadario 
explent;  etegredi  de  septimana  D.  Benedicio,  et  sepii- 
manam  snam  complere.  Egresiurus,  inqiiit,  de  tepti' 
mana ,  eabbato  munditias  faciat.  Item.  Eqredientet 
autem  de  septimana  dicant  hunc  versum :  Benedictut 
ei,  Domine,  eic.  Solent  auiem  majores  nostrl ,  di- 
yersi  generis  habere  hebdomadarios ,  ut  notat  Joan. 
Molanus  lib.  i  de  Cahonicis  cap.  45.  Est  enim  be- 
bdomadarius  in  ofOcio  divino,  cui  incnmbit  omnium 
borarum  offlcium  siia  hebdomada  inclmare,  c.i\)i- 
tula  et  Gollectas  canere ,  et  snmmum  Sacrum  cele- 
brare.  Erat  et  hebdomadariu^  lector  ad  mehs»m  :  de 

gno  iniegrum  caput  exstai  in  Rpgula  D.  Benedicti. 
rant  denique  inter  monachos  septimanarii,  sive  he- 
bdomadarii,  tum  Coquinsp,  tum  mensse  servitoreR  et 
minisiri,  de  quibus  hic  agiiur.  In  quo  quidcm  offlcio, 
ut  praettr  alios  refert  abbas  Regino  ^Lib.  ii),  sese 
Carolomannus  illustrissinms  Austrasiae  princeps, 
summum  praebuit  bumiUutis  et  patienti:e  exeniplar. 
Cum  enim  relicto  contemptoque  propier  Christum 
regno  lerreno,  in  Cassinense  coenobium  se  recepis- 
set,  et  riKida  sancti  Benedicli  discipiina  devinxis- 
set ,  accidit  ut  hebdomadarius  ad  coquiuae  onicium 
depuUretur.  Cum  autem  in  multis  ignoranter  offen- 
deret,  coquus  vino  exsestuans  ter  ei  alapam  dedit, 
quod  ipse  placido  vuliu  pertulit.  Sed  a  socio  prodita 
eius  digniute,  deinceps  cum  magna  reverentia  est 
observatus.  Scribil  eiiam  D.  Bernardus  de  sancto 
Malachia ,  quod  ipse  in  monasterio  Ibiacensi,  in  or- 
dine  vicis  suae,  quamvis  episcoptis  exisiens,  coquinae 
miDisierlo  insenrletutt ,  et  fratribus  recumbentibus 
ministrabal. 

^  Lenticula  hic  dicitur  parva  lens  (est  enim  dimi- 
HVtlvum  a  iente),  genus  leguminis  satis  notum,  lentl 


terra,  quse  hebdomadario,  fesiinanti  dum  ea  praepa- 
rat  coctioni,  inter  manus  cam  aqua  qua  diluebaniur 
elapsa  sunt,  confestim  super  boc  abbatem  coosuluit; 
a  quo  yelut  interversor  neglectorque  ^  sacri  pecalii 
judicatus,  ab  oratione  suspensus  esi.  Cujus  negli- 
gentiae  reatus  non  aliter  ei  remissus  est ,  nisi  eoin 
publica  poenitentia  diluisset.  Non  solum  eaim  se- 
ipsos  non  esse  suos,  sed  etiam  omnia  quae  soa  sont 
credunt  Domino  consecrata  :  propier  quod  si  quid 
fuerit  in  monasterio  semei  iliatum ,  ut  sacrosaocium 
cum  omni  decernunt  reverenlia  debera  traciari. 

COMMENTARIUS. 

slmiHimnm  ,  sui  lamen  generfs ,  de  quo  Plinius  lib. 

G  xviii  c.  12.  Pro  cujus  edulio,  seu  decoctione  nita, 
Esau  vendiditprimogenituram.  Geues.  xxv.  Alia  est 
lenticula  olei,  de  qua  infra  {Cap.  25). 

^  Id  est,  fraudator  vel  dilapldalor,  quod  gravius 
quam  neglecior,  ul  Dionysius  exposuit.  Sacrum  pe- 
cnlium  vocnt  bona  resque  monnsierii,  in  quibussuiit 
utensilia,  cibaria,  suppellecitlia  ,  et  quaecumque  ad 
nsum  monasterii  et  monachorum  pertinent;  quse  et 
sacra  meriio  dicnntur,  quia  Deo  dicaia  et  sacraia ; 
de  quorum  itidem  diligenti  cur»,  et  custodia,  quae  hic 
commendalur ,  D.  Bnsilius  {In  Inttitut.  monast.  cap. 
55)  tria  dal  documenta  nntatu  digna,  et  huic  locii 
apprime  consenianea.  Primo  qujerii  :  Quomodo  de^ 
beni  hi  qni  operantur,  ctiram  gcrere  ferramentorum , 
vet  utensilium  ,  quibut  operantur  ?  Respondet :  Pri- 
mum  quidem  utendum  illit  ticut  tatit  Dei ,  vel  qutp 
jam  Deo  contecrata  tunt.  Secundo  qu;erit  :  Quid  si 
per  negligeutiam  pereat  atiquid  ex  hity  aut  per  contem- 
ptum  ditsipeturf  Respondet  eum  qui  contemnit^  teint 

Ij  sacrilegum  judicandum  ette ;  i/tit  vero  perdit  per  negli^ 
gentiam,  el  iptum  timile  crimen  tncurrerej  pro  eo,  in- 
quil,  quod  omnia  quce  ad  utut  tervorum  Dci  dfpulata 
tuut,  Deo  sine  dubio  contecrata  tunt.  Tertio  quarit : 
Quid  ti  a  teipto  commodare  votuerit  alicui ,  aut  acct- 
pere  ab  aliguo  f  \^e^pon6ei  :  Tomquam  intolens  et  te^ 
merariut  habendut  esi.  Hac  enim  eorum  qui  proBtunt, 
et  curam  ditpeusationit  gerunt,  officia  propria  sunt, 
Hxc  Basilius.  Eodem  modo  D.  Beneaicfus  monet 
{Cap.  51  Regut(B)^  ut  Cetlarius  omnia  vasa  mona.sterii^ 
cunctamque  substantiam  ,  ac  si  altaris  vasa  tacrata 
ron<pf(;ta(;quod  inU'lllge  non  aBqualiler,  sed  propor- 
lionaliier,  ui  ait  Turrecremalus:  Hoc  est,  proraiione 
et  proportione  sui  gradus  et  ordinis  inter  res  sacrat. 
Sunt  enim  mutta  rerum  sacrarum  genera^  nt  notat  S. 
Thomas  2-9,  q.  59,  art.  5,  in  quorum  postremo  tunt 
bona  Ecclesiarum  et  monasteriorum.  Rursus  cap.  seq. 
stalult  D.  Reiiedictus,  «t  si  quis  tordide  aut  negligen- 
ter  ret  monasterii  traclaverit,  corripiatur;  et  ti  non 
emindaverit,  ditcipUnce  regulari  tubjaceat 


181 


DE  CCBiNOBIORUM  INSTIT.  LIB.  lY.  —  DE  INSTITUTIS  RENUNTIANTIUM. 


m 


TanUqae  fide  universa  procuraui  alque  dispensant,  ^  avia  discurrentes ,  ci  ^  eremum ,  quae  versus  mari 

m  eiiam  ea  qus  despectul  liabeniur,  parvaque  repu- 

tantur  ac  vilia,  si  vel  loco  iiioverint,  ve!  compeien- 

titts  collocaverint,  fti([ilIonem  aqua  impleverlnt,  si  ex 

eo  Guiqoam  oblulerint  ad  bibendum,  sl  tenuem  fe- 

siucam  de  ontorio  dftllave  submoveritit ,  mercedem 

te  contecuioros  a  Domino  tota  credoliute  confldant. 


CAPOT  XXI. 
Dg  ip^iumuo  ptorwndmti  frairum  mtnisterto. 

Novimos  fratrei^  in  quoruro  septimana,  cum  acci- 
disset  tanu  lignorum  penuria ,  ut  uon  esset  penilof 
nnde  sollti  cibi  fratribus  pararentur,  et  donec  pos- 
sent  coempta  deferri ,  ut  cruda  comestione ,  quae  di- 
titnr  •  lerophagia  ,  contenti  essent ,  abbatis  foisset 


Mortuom  tenditur,  obeontes,  festocas  tenues  ac  spi- 
nulas,  qoas  ventus  buc  iiiucque  disperserat,  suo 
sino  et  gremiis  coUigentes  ,  cunciam  solemniutem 
ciborom  sponuneis  obsequiis  praepararent :  iia  ut  da 
soliu  praBbitione  nihil  paterentor  imminoi,  tanta  fida 
haec  sua  monia  (yalribus  exhibentes »  tit  etian^  com 
illos  boneste  posset  vel  iignorom  ezcosare  penoria, 
vel  abbatis  imperium,  pro  frocto  soo  atqoemerceda 
noluerint  hac  abuti  licentia. 

GAPUT  XXII. 
De  jEgffptiorum  typo,  qui  e$t  wp^  quotkUamfra" 

trum  $iatutus  obsequiis, 
Haec  dicta  sint  secundum  typum  ,  ut  praefati  sn- 
mus,  lotius  Orientis  :  quem  eiiam  in  partibus  nostris 


aoctonute  praeceptum ,  essetque  hoc  universis  pla-  B  necessario  dicimus  debere  servari.  Caeterom  apud 


citom,  nec  quisqu^m  posset  ollum  cociionis  sperare 
polmentum,  illos  velut  qui  fruciu  ac  mercede  sui  la* 
boris  et  obsequii  fraodarentur,si  in  ordine  vicis  suas 
eibos  fratribus  non  secundum  consoetudinem  para- 
vissent,  Unium  sibi  sponunei  operis  ac  sollicitudinis 
indixisse,  ut  in  illis  aridis  ac  sterilibus  locis,  in  qui- 
btts  ligna ,  nisi  de  fmctiferis  arboribiis  excidantur. 
omnimodis  nequeunt  inveniri  ( nec  enim ,  ut  apod 
nos  y  olla  reperionior  froteU  silvestria  )  per  extenu 


iEgypiios ,  qoibos  maxima  cara  eitoperis,  non  est 
hebdomadarum  mutoa  vicissiiudo,  ne  sub  occasiona 
hujus  oflicii  omnes  ab  operis  canone  impediantur  : , 
sed  oni  probatissimo  fratrum  cellarii,  vel  coquinae, 
cura  committiiur,  qoi  perpetoo  donec  vires  ejos , 
vel  aetas  admittit ,  jugiter  opus  istud  exerceat.  Non 
eniin  magno  labore  corporis  fatigatur,  quia  nec  lanla 
cora  inter  eos  parandorum  ciborum  ,  vel  coclionis  , 
impenditur,  quippe  qui  maxiroe  «  xerophagiis ,  vel 


ALARDI  GAZi£I  GOMMENTARIIJS. 


«  Boc  est ,  siccis  et  crudis  cibis.  Nam  lnpof^nu'» 
est  siccas  escas  edere,cibis  aridiortbusuti,  vel  etiam 
crudiset  incoctb,  ot  ex  hoc  loco  colligiinr.  Nam  id- 
clrco  xeropbagia  contentos  esse  jubebat  aUMS,  qood 
ligna  non  suppeterent  ad  coqueiidos  cibos.  Unde  Eq- 
po^toy  Tertullianus  arldas  escas,  Eplphaiiius  slc 


stis  accedit,  cujus  haec  sunt  verba  sub  flnem  lib.  iii 
contra  baereses  :  Per  hot  tex  dles  ( scilicet  hebdo- 
madae  fianctae  )  omnes  populi  in  siccorum  esu  perseve- 
rant ,  pane  ,  inquam ,  et  $ate ,  et  aqua  tunc  utentet  ad 
vetperam,  Porro  fuere  ettam  liaereticis  peciiliares 
xerophAgi:e  scrupulose  adroodum  ab  eis  observaiae  , 


corum  esom .  Rhenanos  artdorum  esculenta  inter-  G  quas  idem  Tertullianus  in  MonUni  secUm  abductiis 


preutor.  Fult  hoc  genos  absiiiieniiae ,  seo  jejunii 
striciioris  et  austerioris ,  quo  non  solum  a  carnibus 
ei  vino,  verum  eiiam  a  piscibus  et  aliis  cibis  juru- 
lentis  et  soccolentis  abstinebaiur,  et  solo  pane  et  sale 
(quae  siccornm  vocabulo  proprie  intelligontur),  et 
crudis  herbis  in  escam ,  et  aqua  in  potuui ,  oti  mos 
erat.  Hujusmodi  xerophagias  jam  inde  ab  aposiolo- 
rum  temporibus  inter  Chrisiianos  usitatas  fuisse  con- 
stal  IBaromut  ad  annum  Chritti5A;  tib.  de  Vita  con- 
tempt. supplem. 8;  Hieron,  de  Script. Ecel.iin  Phitone, 
tib.  II  Httt.  cap.  46).  Nam  in  primis  hujus  abslinen- 
tia;  primi  illi  ascetae,seu  therapeulae  Alexandrini , 
qoorum  mores  seu  instilula  Philo  describit,  quosque 
Chrisiianos ,  et  S.  Harci  discipulos  luisse  D.  Hiero- 
nymus  asserit,  eiemplum  praebuere,  potissimum  sa- 
cris  passionis  dominicae  diebus ,  quibus  ut  ex  Phi- 
lone  refert  Ensebius ,  vinum  omnino  non  guttabant^ 
immo  nee  carnibut^  nee  atiquo  genere  cibariorumt  quod 


contra  catholicos  pertinaciter  defendit  (  Vbi  tupra^ 
cap.  i),  easque  describil  his  verbis  :  Ar^nttnl  not 
(scilicet  catholici)  quod  xerophagias  obtervemns  tic- 
eantes  cibum  ab  omni  carne,  et  jurulentia  ,  et  vividio^ 
ribus  quoque  pomis  ,  ne  quid  vinositatis  edamus ,  aut 
potemus,  Ouibus  verbis  indicare  videlur  Montmista- 
rum  $i9|BOfff7caff  hujusmodi  fuisse,  ut  non  solum  siccis 
aut  cradis  cibis  vescereutur  ,  verum  etiam  ,  et  non 
nisi  exsuccis  et  penitus  exsiccaiis ;  onini  videlicet 
succo  ex  pomis  eiiam  et  oleribusexpresso  et  exiracto. 
Yerum  npud  caihoiicos  scripiores  non  exsuccorum » 
sed  siccorum  usus  et  esus  tantummodo  memoratur 
et  commendalur. 

^  De  bac  eremo  et  marl  Mortuo  vide  nouu  ad 
collat»  $cap.  1. 

®  hiier  lerophagiam  et  homophagiam  parum  dis- 
criminis  ei  mente  Auctoris  es^e  videiur,  ut  ex  di- 
Ciis  colligitur.  Nam  MfAOfcryia  crudos  et  incoctos  ci- 


eseet  sanguinisparticept^vescebanlur ;  etsolaaqua  iHis  |%  bos,  aul  eorum  esum  signillcai.  Unde  o^fiofa^oc,  qui 
«A#«/)  0rnt  •  «iii^  «f  fci»./»*»/!  •>.•/>  /kii«At.«/k  ««  ^M«  «i*_  sj  g,.j,Jjg  vescitur  :  cujusmodi  erant  olera  ,  seu  legu- 

mina  ,  quibos  dumiaxat  sale  conditis  ,  aut  aqua  ma- 
dcfaclis,  et  subinde  etiam  incociis  et  crudis  uteban- 
tur  mooachi  iEjjyptii  pro  obsonio.  Unde  D.  HierO' 
nymus  de  iisdem  scribens  (  Epist,  22)  :  De  dbis^ 
inquit ,  et  potu  taceo  ,  eum  etiam  lanauentes  monachi 
aqua  frigidautaniur,et  coetum  aliquid  accepisse  luxu- 
ria  sit.  Ct  de  Hilarione  scribit,  a  vigesimo  quarto  «- 
taiis  anno  usque  ad  vigesimum  septimum ,  panem  ari- 
dum  cum  sate  et  aqua  eomedisse  ( En  leropbagia  ).  A 
vigetimo  autem  sepiimo  usque  ad  tricesimum ,  herbig 
agresiibus^  et  virgullorum  quorumdam  radicibus  crudis 
(en  honiophaKia  proprie  dicU  )  fuMsa  gustentatum, 
Denique  in  Viia  S.  Pachomii  (Cap.  43) ,  quaerenii 
Pachomio  cur  coquus  per  aliquol  menses  olera  vel 
legnmina  fratribus  non  coxisset?  respondit  ille  :  Quia 
Quidquid  coquebam  non  consumebatw  a  fuUribuSf  qnia 


potio  erat;  sate  et  hgssopo  pro  obsonio  et  pane  ute- 
baniur.  Exstat  etiam  decrelum  apostolicum  B.  Cle- 
mentis  pontlflcis  lib.  v  Constitut.  Apostol.  cap.  19, 
qoo  conredit  in  diebus  jejuniorum ,  solo  pane ,  sale 
et  oleribos  uti ,  et  abstinenduin  docel  a  carnibtig  et 
vino,  idlpsum  multisscripiuriscomprobans  ejusdem 
lib.  cap.  21,  atque  ejus  rei  praxim  in  B.  Pelro  recen- 
sens ,  Recognitioiium  lib.  vii.  Sed  ei  TeriuIUvinus 
{Lib.  de  Jejur^o  e.  i  et  9)  lerophagiarum  et  vini  obs- 
tinentiaB  antlqutssimam  religionem  o>tenditeiempIis 
Danielis  et  sociorum  ejus,  Eliae,  Davidis ,  Samu^lis , 
Aaronis  ,  Pauli  apostoli ,  ac  Timoihei  ejus  discipuli. 
Concilium  item  Laodicenum  ante  aniios  milie  (cele- 
bratum,  canone  50,  sic  siatnit :  Btl  TrAo-oy  Tiiv  Trao>a- 
paxoaniv  vqo^Ttuicv  Snpo^ocTovvrac,  Iioc  est,  opoi  t(U  iios 
toiam  quadragesimam  jejunare  lerophagiis  utentes. 
Deoiqoe  Epiphanios  hojus  observationia  iocoples  te« 


«83  JOANNIS 

bomopliagiis ,  uiQntur,  et  apud  quos  secta  singulis 
mensibus  porrorum  folia  ,  *  lapsania  ,  sai  frictum  , 
olivae,  pisciculi  minuti  saliti,  quos  illi  ^  maenidia  yo- 
caot,  summa  voluptas  est. 

CAPUT  XXIII. 

De  obedientia  abbatit  Joannis^  per  quam  usque  ad 

propheHa:  provectus  est  gratiam» 

Et  quoniam  hic  liber  de  institutione  est  ejns  qal 
renuniiat  huic  mtindo,  per  quam  scilicet  introdoctu^ 
ad  humiliialem  yeram ,  et  obedienliam  perfectam  » 
caeierarum  quoque  virtutum  culmina  possit  asoen- 
dere ;  necessarium  reor  quasdaro  seniorum  gesta  , 
quibus  per  hanc  enituere  virtutem  ,  ezempli  gratia , 
sicut  promisimus,  explicare;  de  multis  admodum 
pauca  carpentes  ,  ut  studentibus  sublimiora  sectari , 
non  solum  inciiameotom  ex  his  vitae  perfeciae  ,  sed 
etiam  propositi  forma  procedat.  Quamobrem  duos  , 
vel  tres ,  pro  libelli  hujus  compendio  de  tam  innu- 
inera  patrum  multiiudine  proferentes  ponemus.  Pri- 
nium  «  abbatem  Joannem  ,  qui  commoratus  est 
^  juxta  Lycon,  quod  est  oppidum  Thebaidis  :  quippe 
propter  obedientiae  virtuten»  usque  ad  prophetiae 
gratiam  subiiroatus  ,  sic  universo  claruit  orbi ,  ut 
etiaro  regibus  mundi  hujus  merito  soo  redderetor 
illustris.  Nam  cum  in  exiremis,  ut  diximus,  The- 
baidae  pariibus  comroaneret ,  non  ante  praesumebat 
Tbeodosius  imperator  ad  praspotentium  bella  tyran- 
norum  procedere ,  quam  oracuiis  illius  animaretur, 
atque  responsis.  Quibus  conGdens  velut  coelitus  sibi 
delntis  ,  tropaea  de  beliis  desperatis  atque  hostibos 
reportavit. 

CAPUT  XXIV. 

De  ligno  arido  quod  idem  abba$  Joannes  ad  arbitrium 
senioris  sui  quasi  ad  adolendum  {id  est,  creseendum) 
ngare  non  destitit. 

Hic  itaque  beatus  Joannes  ab  adolesceiitia  sua  ua- 
que  ad  perfectam  ac  virilem  aetatem  seniori  suo  de- 
serviens ,  donec  ille  in  hujus  vitae  conversatione  du- 
ravit,  tanta  humilitate  inhaesitejus  obsequiis,  ul  ipsi 

ALARDI  GAZiEI 

omnes  abstinent  {soli  quippe  pueri  aliquid  cocturm  per* 
cipiunt),  propterea  puimentum  non  coxi. 

^  Dc  L:ipsanio  dictum  est  supra  (  Cap,  H  ).  Notet 
lector  hoc  loco  veierum  monachorum  delicias  no- 
siris  longe  dissimiles,  etdehis  consulat  D.  Bernar- 
dum  in  Apologia  ad  Guillelmum  abbaiem. 

b  Menominia  habent  pierique  codices  ,  vocabuluro 
Lntinis  incognitum;  pro  quoCiaconius  maenidia  re- 
posuit ,  non  improbabili  conjectura.  li^st  enim  fiamf, 
vcl  maena,  piscis  marinus,  vuigo  halec  dictus,  Arist. 
VI  Animal.,  a  quo  diminulivnm  fAamStov,  id  est,  ha- 
leciila,  Tlieodoro  Gaza  interprete  ( Plin,  tib,  xixu 
c.  \i  manasvocat;  CmL  Hhodig,  lib.  xx  Antiq.  lect. 
cap.  6). 

^'  Hujus  egregia  sanctitas  clarissimorum  virorum 
roeruii  testimoniis  illustrari  {Baron.  in  martyrol.  27 
Martii  et  in  Annal.  nn.  588 ).  Scribit  enim  de  eo  S. 
Hieronymus  ad  Gtesiphontem  contra  Pelagianos;  S. 
Augustinus  lib.  de  Cura  pro  mortuis  agenda  cap.  47 ; 
Theodoretus  Histor.  lib.  v  cap.  24 ;  Sozomenus  lib. 
VI  cap.  28;  Palladius  in  Lausiacis  cap.  45;  et  alii 
{Sidon.  Apollinar,  carm.  46).  Ad  hunc  iii  eremo  la- 
tilantero  ,  sed  prophetiae  spiritu  celibrero  duas  lega- 
tiones  roisit  Theodosius  Maguus  iroperaior  de  dubio 


CASSIANI  184 

A  quoque  seni  stoporem  sumrouro  obedienlia  ejus  incu- 
teret.  Gojus  hanc  virtutem  utrum  de  vera  fido  ac 
profonda  cordis  simpliciute  descenderet,  an  affecta- 
titia  essetf  et  quodammodo  coactitia ,  atque  ad  im- 

.  perantis  faciem  praeberetur,  volens  manifesiius  ex- 
plorare «  quamplura  ei  etiam  superflua ,  minnsque 
necessaria,  vel  impossibilia,  frequentius  injungebat. 
Ex  quibus  tria  ponam ,  per  quae  manifestari  possit 
volentibus  scire  ,  vel  mentis  ejus ,  vel  subjectionis 
integritas.  Sumpsit  namque  de  lignariosuo  senex 
virguUum,  quod  olim  excisum  usibusfoci  fuerat  prae- 
paratnm  :  dumque  coctionis  retardat  occasip ,  non 
modo  aridum »  sed  prope  putre  jacebat  temporis  ve- 
tuslate.  Cumque  hoc  coram  ipso  fixiaset  in  terram  , 
praecepit  advecta  aqua  quotidie  bis  rigari/ut  scilicet 

n  diuniis  humoribus  radicatum»  aique  in  antiquam  ar-* 
borem  reviviscens,  diffusis  ramis  amoenitatero  oculis 
atque  urobraculom  in  aestu  ferventi  subter  residen- 
tibus  exbiberet.  Quod  praeceptum  veneratione  solila 
sine  uUa  impossibilitatis  consideratione  suscipiens 
adolescens,  ita  quotidianis  diebus explevit,  ut  aquam 
per  duo  ferme  millia  iodesinenter  apportans ,  nulia- 
tenus  lignum  rigare  cessaret ,  atque  per  totum  anni 
spatiuni  non  inflrmitas  corporis ,  non  festivitas  so- 
lemnitatis,  non  occupaiio  necessitatis  ullius,  quae 
illuro  etiam  honeste  excusaretab  exsecutione  man- 
dati,  non  denique  hiemis  asperitas  intercedens  ab 
hujus  observatione  praecepti  potuerit  impedire.  Gum- 
que  ejus  hanc  sedulitatem  tacitus  senex  latenter 
diebus  singulis  explorarety  etvideret  eum  simplici 

Q  cordis  affectu  mandatum  suum  veiut  divinitus  eniis- 
sum  sine  ulla  permutatione  vultuSt  vel  rationis  dis- 
cussione  servare,  sinceram  humilitatis  ejos  obedien- 
tiam  comprobans ,  pariter  etiam  miserans  taro  lon- 
gum  laborem ,  quem  per  totum  anni  spatium  studto 
devotionis  impenderat,  advirguUum  aridum  acce- 
densy  0,  inquit,  Joannes,  *  misitne  radices  haec  ar- 
bor,  an  non?  Gumque  ille  se  nescire  dixisset,  Sencx 
velut  inquirens  rei  veriiatem,  et  tamquam  tentans 

GOMMENTARIUS. 

bellorum  eventu  adversus  tyrannos  consiilenduui,  ri 
in  utraque  certuro  victoriae  nuncium  ab  eo  accepii. 
Priorem  refert  Augustinus  llb.  v  de  Givitate  Dei  cap. 
26;  posteriorem  Rufinus  lib.  ii  cap.  9,  etCassiodonis 
in  Histor.'Tripart.  lib.  ix  cap.  45.  Alius  ab  hoc  Joan- 
nes  abbas  in  eremo  Scetica  ,  de  quo  infra  {Cap.  27 
D  et  40). 

^  Thebais  sive  Thebaida  ,  ut  hic  ,  ifigypti  regio 
iOihiopiae  contermina  ,  a  Thebis  urbe  potenlissima  , 
toliusque  regionis  metropoli  nomen  habens.  D.  liie- 
ronynius  lib.  de  Hebra.  quaest.  Thebaidem  eam  pu- 
tat  esse  regionern;  qwx  olim  dicia  est  terra  Gessen  » 
in  qua  habitavit  Jacob  patriarcha  cum  filiis  suis,  cuin 
venisset  in  ^gypium  {Genes.  xlv  et  xlvi).  In  hujus 
extrema  parie  situm  erat  oppidum  Lycos ,  sive  Ly- 
copoIis.Unde  Plinius  {Lib.y  cap.9) :  Lycon^  inquit, 
ubi  montes  finiunt  Thebaidem,  et  inter  ejusdem  prae- 
fecturas  poslremaro  noininat  Lycopolitero. 

«  Simile  exempluro  narrat  Sulpitiusin  primo  dia* 
logo  de  virtutibus  S.  Martini:  iiisi  quod  in  hbcvirga 
sic  irrigaia  lerlio  anno  floruerit ,  fructusque  edide- 
rit,  qiios  abbas  ad  Ccclesinm  deferens  fratribus 
osieniabat :  Ecce,  inquieiis,  obedientice  fructum. 


m  DE  CQENOBIORUM  INSTIT.  Llfi.  lY. 

atrttm  jam  suis  radicibus  niiereiur»  evuUit  coram 
ipso  leri  cororooiione  virgulluro ,  sicque  projiciens 
illud  ]»r9ecepit  ut  deinceps  rigare  desineret. 

CAPUT  XXV. 

Deprojecto  ab  abhote  Joanne  vate  unico  oid 
ad  ieniorie  imperium. 
Itaque  cum  bujusmodi  exercitiis  eniditas  quotidie 
iuvenisin  bac  parendi  viriute  succresceret»  et  bumi- 
iiiatis  eju8  enitesceret  gratia,  atque  obedientia  su» 
suavis  odor  per  monasterla  universa  fragraret,  qui- 
dam  fratram  probationis,  immo  aediflcationis  obientu 
venientea  ad  senem »  cum  subjeciioneio  ^us  quam 
audierant,  mirarenlur,  vocans  eum  repenie  senex, 
Ascende»  ait,  et  sumens  *  lenticulam  olei,  qu»  sola 
in  eremo  suis,  vel  adveolentium  usibus  liquorem 
pinguedinis  lenuissimum  minisirabat,  deorsum  pro- 
jice  per  renestraro.  Quam  ille,  cum  ad  superiora 
condtus  pervolassei,  per  fenestram  projiciens  com- 
minueodam  dimisit  ad  terram,  parum  cogitans,  vei 
reiractans  praecepti  ineptiam,  diurnam  necessita- 
tem,  infirmitatem  corporis,  penuriam  sumptuuro, 
eremi  squalleniia  angustias  ac  difflcultates,  in  qua, 
etiam  si  pecunia  suppeditaret»  nibilominus  perdita 
species  inveniri  repararique  non  posset. 

CAPUT  XXVI. 

Quemadmodum  abba»  Joanne»  »uo  obedierii  smort, 
eum  nUereiur  voleere  prcsgrande  eaxum,  quod  ne  a 
mulH»  qmdem  pouibile  erat  moveri. 
AJiia  nirsum    aedificari   cupientibus  obedientiae 


—  DE  INSTITUTIS  RENUNTIANTIUM.  m 

A  bujus  exemplo,  vocans  eum  senior,  Curre,  inquit, 
Joannes,  saxum  illud  buc  advolve  quantocius.  Qui 
confestim  saxum  immane  quod  turbae  multae  bomi- 
num  vel  movere  non  possent,  applicita  nunc  cer« 
vice,  nunc  toto  pectore,  Unto  nisu  atqae  conatu 
provolvere  coniendebat,  ut  sudore  omnium  mem- 
brorum  suorum  non  solum  lotum  inrunderet  vesti- 
meniuro :  sed  etiam  saxuro  ipsum  suis  cervicibiis 
bumectarei ;  in  boc  quoque  parum  metiens  impossi- 
bilitatem  praecepti,  vel  facii  pro  reverentia  senioris, 
etobsequii  simpliciute  tincera,  qua  credebat  senem 
tou  fide  nibil  posse  incassum  ac  sine  raiione  prae- 
cipere. 

CAPUT  XXVII. 

De  humiiitale  et  obedienlia  aMfati»  Mudi,  quam  in 
B     projiciendo  in  /luvtum  parvulo  filio  ex  praceplo  se- 
nioris  non  has»itavit  implere. 

Hucusque  abbatis  Joannis  pauca  dixisse  de  mullis 
sufOciat ;  nunc  ^  abbatis  Mucii  factum  mcmoria  di- 
gnum  comprehendam.  Ilic  nanique  abrenuntiare 
desiderans  liuic  niundo,  tamdiu  pro  foribus  niona- 
sierii  excubans  perduravii,  donec  immobili  perse- 
verantia  sua  contra  omnem  consuetudinem  coeno- 
biorum  cum  filio  suo  parvulo,  qui  octo  circiter  erat 
annorum,  ul  susciperetur  eliceret.  Cumque  Undem 
recepti  fuissent,  confeslim  non  soluro  diversis  pra:- 
posilis  traditi,  veruro  etiam  ceWvt  babitaiione  sc- 
juncti  sunt,  ue  scilicet  jugi  visione  parvuli,  remini- 
sceretur  pater  ex  omni  sua ,  quam  renuntians  aln 


ALARDI  CAZiEI  COMMENTARIUS. 


■  Leniicula  vas  olearium,  seu  ungueniarium , 
quod  Graeci  foam,  vel  yeonoy  vocant;  Geliius  gutiuni 
inascul.  genere  (Lib.  xvii  e.  8,  Noct.  Anic),  Isidorus 
lenticulum  vocat,  et  a  Ilniendo  dictuin  puiat.  quia 
hts  rcffes  et  sacerdotes  liniebantur  (Etymoi.  tib.  xx 
csp.  7).  Lud.  Vives  lenliculam  a  leiitiuie  diciain 
imiat,  quod  lenie  ex  ea  slillet  oleum  (/n  lib.  xvi  de 
Uvit.  Dei  cap.  57).  Melius  alii  a  figura  et  similiiudine 
leguminls  (de  quo  supra  cap.  20)  lenticulam  derivani: 
quaro  et  Apuleius  describil  bis  verbis :  Ampullam  quo- 
que  eleariam ,  qvam  geslabat  lenticulari  forma ,  iereti 
ambitu^  pra»ularotundiiate^  elc.  Plinius  iiero  lib.  xviii 
rap.  15:  Duo,SiiiJenti»  genera  in  jEgypto:  alterum  ro- 
tundius  nigriu»que;  alterum  »ua  figura;  unde  vario  u»u 
tran»latume»t  in  lenticula»  nomen.  Ubi  lenticuias  vocat 
hiijusroodl  vascula  ad  formam  lentis  varie  effieta  et 
nuncupaia.  Dicitur  alias  etiam  lecytbiis  olei,  111  Re- 
gum  XVII.  Sed  lenticula  olei  in  Scriptura  videtur  usi- 
latior,  et  veluti  pecuUaris  unciionibus  Regum.  £a 
eniro  Saul,  Jebu  et  Azael  uncii  leguntur  {Heg.  I,  x; 
1,  XIX ;  et  IV,  ix).  Solus  David  cornu  olei  unctus  a 
Simueie  I  Reg.  xvi ;  non  sine  mysierio,  de  quo  D. 
Gregorius  lib.  iv  in  Itbros  Reg.  cap.  iv.  Nolavii 
eijam  Ciaconius  lenticulain  subinde  dici  de  vuse 
aquario.  Nam  I  Reg.  xxvi,  ubi  David  dicitur  ex  la- 
bernaculo  Saulis  subduxisse  hasUm,  qu»  erat  ad 
capul  ejus«  et  scyplium  aquae,  SeptuaginU  babent 
ecnrov  v^flcroc,  id  cst,  lentem  aqu» ;  qnemadmoduni 
«;t  D.  Ambrosius  exposuit  lib.  iii  Offic.  cap.  5: 
David^  tnquil,  lanceam^  qum  erat  ad  caput  Saul  et 
lenticuiam  tulit  aquw.  Porro  ad  illustrandum  hunc 
Cassiani  locuin  juvabii  etiam  hic  iiotasse  simile 
quoddam  facturo  circa  eamdero  maieriani,  nempe 
ampullam  olei,  quod  inter  miracula  saiictiss.  Patris 
noscri  Benedicti  refert  D.  Gregorius  lib.  ii  Dialogo- 
ruin  cap.  28.  Simile,  inquam,  in  viruiie  magi&tri, 
uoQ  iii  obedientiadiscipuii;  utjuxu  Pliilosopbum : 


C  Oppo»ita  juxta  »e  po»ila  magi»  eluce»cunt,  Eo  tetnpore^ 
inqiiit,  quo  atimentorum  inopia  Campaniam  gratiter 
af^igebat^  vir  Dei  diter»i»  indigentibu»  mona»terii  »ui 
cuncta  tribuerat^  ut  pene  nihil  in  cellariOj  ni»i  parum 
quid  oiei  in  vitreo  vau  remaneret.  Tune  quidam  »ub- 
diaconu»,  Agapitu»  nomine^  advenit,  magnopere  po»tu^ 
lan»,  ut  »ibi  aliquantulum  olei  dari  debui»»et.  Vir  au- 
tem  Dominij  qui  cuncta  decreverat  in  terra  tribuere^  ut 
in  c€»to  omnia  re»ervaret^  hoe  ipeum  parnm  quod  re- 
manserat  otei,ju$»it  petenti  dari.  Monachu»  vero  qui 
cettarium  tenebat^audivil  qwdem  jubeuli»  verba;  »ed 
imptere  di»tutil:  Cumque  po»t  paututum,  »i  id  quod 
jusserat  datum  e»»et,  inquireret ,  re»pondit  monachu» 
»e  minime  dedi»u;  quia  »i  itlud  ei  tribueret,  omnino 
nihil  fralribu»remaneret.  Tunc  iratu»  atH»  prtecepU^  ut 
hoc  ip»um  va»  vitreum^  in  quo  parum  otei  reman»is»e 
videbatur,  per  feneetram  projicerent;  ne  in  cetla  ati^ 
quid  per  inobedientiamremaneret^  faciumque  e»t.  Sub 
fene»tra  autem  eademingen»  prascipitium  patebat  taxo- 

H  rum  motibu»  a»pfrum.  Projectum  itaque  va»  viireum 
venit  in  »axa ;  »ed  sie  man»tt  incotume,  ac  »i  projecium 
minime  fuiseet ;  ita  ut  neque  frangi,  neque  oteum  ef- 
fundi  poiuerit.  Quod  vir  Domini  prmcepit  levari,  atque 
ut  erat^  integrum  petenti  tribui.  Tune  cottectis  fratribu» 
inobedientem  monachum  de  infidetitale  »ua  et  superbia 
coram  omnibu»  increpavit.  Haec  Gregorius. 

^  Mucins  hic  alius  esse  videtur  ab  illo  Mutio  vel 
Patermutio,  cujus  inirabilem  conversionem  ,  ei  rrs 
gestas,  mullaque  miracula  refert  Rufinus  in  Vitis 
Patrum  {Vid.  Pat.  lib.  ii  cap.  9,  nova  edit.)  :  qui  ex 
genlili  ei  latrone  ad  Ecclesiam  primum  accessit, 
ubi  a  presbyteris  edoctus,  paulo  posi  ad  eremuni 
secessit,  ubi  et  solltarius  vixit,  non  iii  roonasterio, 
ut  hic  Mucius  Nihil  item  ibi  de  filio  parvulo  in  mo- 
nasterium  adducto,  et  in  flumen  per  ob^ientiam 
projeclo. 


181 


JOANNIS  CASSlANf 


18B 


{aeerat,  ficolUle  atqae  aifeetione  carnali,  saltem  sibi  A  dens  ccenobii  aenior,  ad  coinprobandaai   penitm 


llUnm  ftuperesse ;  et  quemadmodnm  se  jam  diyitem 
non  esse  sciebai,  iu  etiam  patrem  se  esse  nesciret. 
Qood  nt  plenius  probaretur,  utmm  videlicet  plus 
faceret  affeetione  sanguinis ,  ac  snorum  viscerum 
cbariuie,  sn  obedientia  et  moriificaiione  Ghrisii, 
quam  renuntians  quisque  pro  ejus  debet  amore  pras- 
ferre,  de  industria  negligebaiur  parvulus,  pannis 
potins  quam  vestimeniis  indutus,  sordibus  quoqne 
iia  obsitus  ae  fosdatus,  ut  oifendere  potius  quam 
delecure  paternos  ocolos  pos8et,quoties  abeo  fuis- 
set  aspectus  :  sed  etiam  colaphis  aique  alapis  expo- 
situs  diversorum,  quas  plerumque  sub  obtulibus 
suis  innocenti  parvulo  etiam  gratis  cernebst  infiigl : 
iu  nt  numquam  genas  ejus,  nlsi  lacrjmarum  sor- 
dentlbus  vesiigiis  videret  infectas.  Gumque  taliter  B 
iufans  sub  oculis  ejus  per  dies  singulos  ageretur, 
pro  aniore  nihilominus  Gbristi  ei  obedienti»  virtuie, 
rigida  semper  atque  immobilia  pairis  viscera  per- 
manserunL  Non  enim  jam  reputabat  suum  filium, 
quem  secum  pariter  obtulerat  Gbristo :  nec  curabat 
de  praesentibns  ejus  injuriis,  sed  potius  exsuliabat, 
quod  eas  nequaquam  infnicluose  cernebat  tolerari : 
parum  cogitans  de  Iscrymis  ejus,  sed  do  propria 
humiliiafe  ac  perfectione  sollicitus.  Quam  districtio- 
nem  mentis  illius  atque  immobiiem  rigorem  pervi- 


animl  ejus  consuniiam,  cum  plorare  quadam  die  vh 
disset  infaniem,  simulans  se  adversus  enm  eommo- 
tum,  •  praecepit  pairi»  ut  tollens  eum  jacUret  in  flo- 
men.  Tunc  ille  velut  a  Domino  sibi  hoe  praeceptum 
esset,  confestim  celeri  cursu  rapiens  iiliuhi,  ulnis 
propriis  usque  ad  oram  flurainis  advexU  jaeuturus. 
Quod  profecto  fervore  fldei  et  obedientiai  ejus  fuis* 
aet  opere  consummaium ;  nisi  procnrati  fuissent  de 
industria  fratres,  qui  soilicite  ripam  fluminis  obsi- 
derent,  projectumque  jam  et  quodammodo  de  fla- 
minis  alveo  parvulum  rapuissent;  et  consummatio- 
nemprecepii,  obseqnio  patris  ae  devotione  eosH 
pleum  ab  effectu  operis,  atque  ab  ipso  fine  revo- 
eassent. 

GAPUT  XXVIIL 

Quemadmodum  revelalum  iii  abbatu  de  paire  Mueio, 
opus  eum  Abrahm  feciue^  et  quod  defuncto  eidem 
abbati  idem  pater  Mucius  in  monatterti  admimstrO' 
tionem  successerit, 

Gujus  fldes  aiqne  devotio  in  lantumDeo  fnitacce' 
pu,  ut  divino  suiim  testimonio  comprobaU  sit.Re- 
velatum  namqne  est  coniinuo  seniori»  hac  eum  obe- 
dientia  ^  Abrahai  patriarch»  opus  impIesse.Cumque 
brevi  tempore  transacto  idem  abbas  coBnobii  de  mnn- 
di  hujus  commoratione  migraret  ad  Dominum,  hunc 


ALARDI  QKIMI 

•  Mirum  sane  exemplum  ,  et  mirandum  poiius, 
quam  imitandum.  Sed  utrum  magis  mireris,  prxci- 
pientem,  an  obedientem?  Abbatein  Ule  quid  prapci- 
pere  poiuisse,  ut  pater  filium  suum  jaciaret  in  flu- 
nien,  quod  natura  et  ratio  perborrescit :  et  patrem 
huic  praeceplo  voluisse  obtemperare,  et  de  hoc  um* 
quam  insigni  obedienti»  exemplo  commendari.  Sed 
cum  Deus  ipse  sno  tesiimonio  id  approbarit,  aique 
ipsi  abbati  revelarit  hac  illius  obedientia  opus  Abra- 
h»  fuisse  impletum,  ut  loquitor  Gassianus,  nimirum 
simililudine  quadam  et  imitatione  singulari :  nemini 
dubium  esse  potest,  quin  abbas  divino  instinctu  id 
praeceperil,  non  ut  fieret  (submisit  enim  fratres  qui 
impedireni),  sed,  qnod  superius  diximns,  ut  hnmi- 
nis  constantiam,  devoiionem  ,  ohedientiam  proba- 
ret,  et  aliis  proponeret  in  exemplufh,  et  meriium 
obpdienii^  apud  Deum  omnibus  palam  faceret :  »lter 
vero  eodem  spiriiu  impulsus  tamquam  sibi  divini- 
iiis  imperatum  fuisset,  sine  mora  et  hffisitaiione  vo- 
luerit  obtemperare,  vel  qnia  exisiimabat  id  prascipi, 
non  simpliciier,  et  absoluie  ut  faceret,  sed  ad  pro- 
bationem  et  experimentum  obedieniiae,  nt  dicium 
est :  vel  quia,  ut  verbis  Cassiani  {Cap,  26)  uUr,  pro 
reverentia  tenioris,  et  obsequH  iimplieitate  sincera 
credebat  tota  fide  iltum  nihil  nosse  incassum  et  sine 
ratione  prcecipere.  Atque  ita  de  aliis  slmili)>us  exem- 
plis  sentiendtim,  in  quibus  omnipoiens  Deus  sim- 
plicem  et  prompiam  obedientiam  superiorum  iussa 
non  examinantem  stupendis  miraculis  comprobarit 
et  confirmavit.  Unum  exemplum  magls  admirabile, 
cujus  supra  mentionem  feci  (Cap,  2i),  libct  hic  re- 
ferre,  quod  scribit  Sulpitiiis  locn  supra  citato.  Cum 
quidamt  inquit,  sceculi  actibm  abdicatis  monasterium 
magnag  dispositionisingressurus  ccBpisset  rogare,  abbas 
ei  coBpit  multa  proponere :  graves  esse  istius  discipliu(g 
labores,  sua  vero  dura  imperia,  qwB  nuUus  facile  vale^ 
retimptere;  aiiudpotius  monasterium^  nbi  facHioribus 
iegibus  viveret^  expeteret ;  non  teniaret  aggredi,  quod 
implere  non  posset.  III  •  vero  nihii  his  terroribus  per- 
moveri ;  sed  magis  ita  omnem  obedientiam  polticeri,  ut 
$i  eum  abbas  in  ignem  ire  vrceciperet »  non  recusaret 


G0MMENTARIU6. 

intrare.  Quam  illius  professionem  ubi  maaister  aecepitf 
non  cuneiatur  prooare  profitentem,  tasu  elibanus 
propter  [i.  e.  prope]  ardebat^  qm  multo  iane  suceen' 
sus  coquendis  paniius  parabatur,  Exundabat  abruptit 
flamma  fornacibus,  et  intra  camifd  illius  c&ncava  totis 
habenis  regnabat  tncendium,  Hue  igitur  advenam  illum 

G  jubet  magitter  intrare,  nec  distulit  parere  prascepio  ; 
medias  flammas  nihil  cunctatus  ingredilur^  qum  mox 
tam  audaei  fide  viciee,  ulut  ilUs  quondam  Hebrans 
pueris,  cessere  venienti;  superata  natura  ett,  fu^tin^ 
cendium^  ei  qtd  putabatur  arsurus^  velut  frigido  rore 
perfusus  seipse  miratus  est.  Sed  quid  mtmm,  ti  iuum^ 
Christe,  tyronem  ignis  iUe  non  atliait ;  ut  nec  abbatem 
pigerei  dura  mandasse,  nec  disciputwn  poeniteret  impe" 
rio  paruisse ;  qui  eo  die,  qtso  advenerat  dum  tentarelur 
tn/Srmui,  perfeciut  inventus  est;  merito  feiix^  meriio 
gioriosus^probatus  obedienlia^  glorificaius  est  pastione. 
Hxc  elegaiiter  Sulpitiiis  (In  primo  diai.  de  virtutibua 
monaehorum  Orieni.  cap,  15).  Plnra  admirand»  obe- 
dientixexempla  videre  est  apud  Joannem  Glimacuoi 
grado  quario,  qui  est  de  obedieniia. 

^  HoG  est,  Abrahae  obedientiam,  fidem  conslan- 
tiamque  simili  facto  expressisse  atque  imiutnm  esse. 
De  qua  Apostolus  llebr.  xi  :  Fide  Ahraham  obtuiil 
Isaac^  cum  ientaretur;  et  unigenitum  offerebai^in  quo 

J)  stuceperat  repromissionem,  Siniili  exemplo  eadem  sen- 
tenlia  decIaraU  est  in  Vitis  Pairum,  loco  superius 
noUto  :  Vir  qtudam  monasterium  ingressus  fuerat^  tri^ 
bus  filiit  in  seecuio  reliciis.  Posi  tres  annos  cum  iicen' 
tia  abbatis  abiii  in  civitatem,  ui  eos  adducerei  ad  mo' 
nasterium;  ei  invenit  duos  exeisjam  esse  defuncios  : 
unum  vero  solummodo  rematuiue,  Quem   assumena^ 
adduxit  eum  ad  abbatem^  quitunc  eral  in  ptsfnMO.  Ab- 
bas  infantem  complexus  dixit  pairi  ejtu  :  Amas  eum  ? 
Ei  ille  dixit  :  Etiam,  Rursum  di^t  ei:Omnino  diiigis 
eum  ?  Et  respondii :  Etiam,  Hcec  audiens  abbat  diacit 
d  :  Tolie  ergo,  si  amas  eum,  et  miite  in  fumum  qui 
modo  ardet,  Et  tenens  pater  filium  suum^  jactwit  eum 
in  furnum  ardentem,  Staiim  autem  factus  esi  furnus 
veiui  ros,  Ex  qua  re  acquisivit  gloriam  in  tempofe  iiio^ 
quemodmodumAbraitampairiarcha,  Sic  ibi. 


489  DE  CCENOBIORini  INSTIT.  LIB.  lY.  --. 

prapponens  canclis  fratribos,  saccessorem  libl  atqae  A 
ibbatem  monasierio  dereliquit. 

CAPDT  XXIX. 
JD^  obedientia  fratrii  qm,  decem  $porta$  eircumfereni^ 
publice  iislraxit  ad  abbatts  imperium. 
Non  tacebifnoft  etiam  nobis  cogniium  frairem  se- 
condum  ssculi  bujus  ordinem  summx  familiae.Nam 
^patrecomite  ac  ditissimo  oriandns  fnit,  studiis  qno« 
que  iiberalibus  non  mediocriter  institutus.  Qui  re- 
licds  parentibus  cum  ad  monasterium  .pervolassety 
ad  oomprobandam  mentis  bumilitatem,  vel  iidei  ejus 
ardorem»  confestim  ei  a  seniori  praeceptum  est  ut 
^  decem  sponas  quas  necesse  non  erat  publice  ven- 
ditari,  cervicibus  suis  onerans,  distrabendas  per  pla« 
teas  circumferret :  adjecta  conditione,qua  diutius  in 
hoc  officio  retineretur,  ut  si  forte  eas  onus  pariier  B 
coemere  Yoluisset,  non  cederet,  sed  singillatim  eas 
quxrentibus  yenundaret.  Quod  ille  tota  devotione 
eofflpjeyit,  et  omni  confusionis  verecundia  pro  no- 
mriie  ac  desiderio  Christi  catcata,  sportas  bumeris 
sois  iroponens,  pretio  siatuto  distraxit,  ac  pecuniam 
ad  monasieriam  reportavlt :  nequaquam  perterritus 


ALARDI  GAZiEI 

*  De  Yocabulo  comitls  ejusqne  varia  acceptione 
et  muUiplici  comitum  dignitate,  videndi  suni  Juris 
Civilis  interpretes;  ex  quibus  hqc  tanlum  nota<se 
snffecenl,ante  tempora  Coiistantini  Magni  imperato- 
ris  comites  dictos  fuisse  qui  consules,  proconsules 
przpsidesqoe  provinciarom  comitabantur  in  negotiis 
poblids  obenndis,  tamquam  eorum  administri  et  ad- 
jutores,  et  cum  illis  velut  assessores  jus  dicehant 
(l^aron.  m  notit  ad  marlyrolog.  3i  mntf),  A  tempori- 
bos  aolem  Constantini  imperatoris,  postquam  impe- 
riom  Romanum  Consiantiiiopolim  iranslatum  est, 
eomites  dicti  sunt  quos  idem  imperator  ex  magistra- 
tibas  delegerat,  quasi  consocios  in  administraiione 
iaperH,  et  amplisnimis  digniiatibus  et  muneribus 
ffnabat.  Erantque  bi  triplids  ordiniff,  nempe  prinii, 
secuiidi  et  tertii,  utscnbit  Eusebius  in  Viia  Constiin- 
bBi  llb.  iT,  cap.  4.  De  hiscomiiibus  complures  sunt 
titirii  in  codiee  Theodosiano  lib.  xii. 

^  Inter  alia  veierum  monachorum  opiflcia  seu  ma- 
nmlia  opera,  frequen^  esl  mentio  sporiaruni,  quas 
Timine,  vel  jnnco,  spario,  aiit  simiii  materia  tvxe- 
bant,  atque  iis  divenditis,  vicium  et  alia  necessaria 
sibi  parabant  {Vide  tupra  eap,  15).  Testis  D.  iliero- 
nymus  epist.  ad  Rnsticum  monacbum  et  in  Viia  Hi- 
larioms,  Palladius  in  Lausiacis,  et  CHSsianus  hic  et 
alibi  sspius,  Sozomenus  lib.  vi,  cap.  29. 

«  Quo  sensn  qu»ve  ratione  obedientia  iiiter  caete- 
ras  yirtotes  primatum  teneat,  dictum  est  in  prse- 
cedentibas  {Cap,  42). 

*  Pnnittcum  vocat  Petrus  in  Catalogo  lib.  xi,  cap. 
56;  Dionysius  et  nosiri  niss.  Pinupliium.  flnjiis  est 
Coliatio  yigeslma  de  pmnitentiae  fine,  ut  ibi  videre 
est. 

«  Immane  coenobium  vocat,  ut  opinor,  tam  loci 
amplitodine,  qnam  monachorum  numero  et  multitu- 
dine;  quippecnm  in  uno  monasierio  tria  sublnde  ino- 
nachoruro  millia  degerent,  teste  D.  Auguslino  {Lib,  i 
ie  Moribus  Eceles.  c,  51) ;  imroo  innumerabilis  mul- 
liindo,  ut  scribit  D.  Hieronymns  in  episioia  ad  Eu- 
siocbium.Quod  si  singuli  monachiin  singulis  et  dis- 
llnctis  cellulis  babiiarint,eodemHieronymo  auctore, 
ut  solent  nunc  Cnrtbusiani ;  vel  saltem  bini  antterni, 
ut  habetRVguIa  S.  Pacbomii  apud  Paltadium  (Histor. 
Laasia.  cap.  38);  facile  est  apstimarequaniam  loci 
amplitQdinem  et  vastitatem  occuparint.  Sed  ad  pre- 
sl^ieruffl  qaod  attinet,  liie  occurrit  noiandnm  quod 


DE  INSTITUTIS  RENUNTIANTIUH.  IW 

tam  vilis  et  insueti  officii  noviute,  nee  eoMidenag 
Indignitatem  rei,  nataliumque  splendorem,  ac  ? endi- 
tionis  injuriam,  dum  illam  Christi  bomiIiMitem,fnB 
est  vera  nobilitas,  per  obedientiiB  f rataam  desiderat 
obtinere. 

CAPUT  XXX. 

De  abbatit  Pynupkiihunutitate,  qui,  retieto  ecenobioce' 
lebcrrimo,  cut  presbyter  praserai,  ionginquum  moita- 
sterium,  in  quo  velut  incipiens  stuciperetur^dende' 
fio  subjectionis  expetiit, 

Coarctat  nos  libelli  modus  ad  finem  tendere,  sed 
<  obedienii»  bonum,  qum  inter  cmieras  virtutes  pri- 
matum  tenet,  non  patitur  nos  eorum  gesta  qul  per 
hanc  claruerunt  penitus  silentio  praeterire.  Propter 
quod  utrumque  congrue  temperantes,  id  est,  tam 
brevitati  quam  siudiosorum  desideriis  atque  utilita- 
tibus  servienies,  onum  adbuc  ponemus  humilitatis 
exemplum,  quod  non  ab  incipiente,  sed  a  perfecte 
atque  abbate  completum,  non  solom  janiores  in- 
struere,  sed  etiam  seniores  ad  perfectam  bamllitatis 
virtutem  lectione  sua  poterit  inciiare.  Vidimiis  itaque 
abbatem  '  Pynupbium,  qui, «  cum  esset  immanis  cm- 

COMMENTARIUS. 

cum  oiim  um  eremitae  quam  ccenobit»  plerique  ex< 
tra  urbes  procul  a  reliquis  bominibus  habitarem, 
nec  possent  ad  ecclesia.s  episcoporum  vel  parocho- 
rum  oonvenire,  habebant  pleraque  monasteria  suum 
ahbatem  presbyterum,  a  quo  sacrarnenta  percipie- 
bant.  Id  indicat  divus  Auguslinus  loco  memorato,  et 
episi.  81  «ad  Eudoxiom.  quem  presbyterum  et  abba- 
tein  nominat;  et  Epiphanius  in  epistolaad  Joannem 
HieroKolymitanum,  iibi  dicii  se  ordiiiasse  Paulinia- 

G  num  fratrem  S.  Hieronymi  presbyterum  monasterii 
Beihleemitici :  Propterea  quod  multitudo  fratrum  in 
monasterio  consistens  nuUum  se  habere  quereretur  qui 
sibi  Domini  sacramenta  conficeret,  eoquod  sancti  pre- 
sbyteri  Uieronumus  et  Vincentius  ob  verecundiam  et 
humHitatem  noUent  debtta  suo  nomine  exercere  sacrifi- 
cia^  et  laborare  in  hac  parte  nUnisterii^  quod  Christia- 
norum  prascipua  salus  est,  Idem  vero  Hiermiymiis 
epistola  IT,  scribit  snnct:e  Paulae  vlduae  loca  Terrnf» 
Sanciac  visitanti  occurrisse  sanctnm  et  venerabilem 
episcopum  isidurum,  cum  turbis  innumerabilibus 
nionachorum,  ex  quibtis  multos  sacerdotalis  et  levi- 
licus  sublimab»tgradus.  Sozomenus  libr.  vi  Histor., 
multos  monachorum  patres  seu  abbates  presbyieros 
fuis<^e  commemorai.  eosque  nominatim  recenset. 
Palladius  itein  refertinmonasterioNitriaeoctofuisse 
prest)yteros,  Ita  tamen  utquamdiuviveret  primiu  pre* 
sbyter,  nullus  atius  offerret  sacrificium^  nec  judicaret^ 
nec  haberet  sermonem ;  sed  tacite  tantum  cum  eo  sede^ 

|x  rent.  Augustinus  {Libro  i  deMoribtis  Eccles.,  cap,  51 
et  55)  docet  nou  soluni  in  solitudine,  sed  etiiim  in 
urbibus,  ut  HomnR  et  Mediolnni,  monachos  habuisse 
pr.rpositum  pre«;byierum  :  qui  sine  dubio  ideo  pre- 
sbyter  erat  ui  in  coenobio  sacrainenta  conticeret  et- 
caeteris  ndministrnret.  Idem  etiam  colligitur  ex  mul- 
tis  Cassi.ini  Collationibus,  praecipue  18  c.  15,  ubi 
abbas  Paphnuiius  Scytliix  eremi  presbyter  lui^e 
perhibeiur.  Nec  improbabiliter  etiam  coliigi  p(»sse 
videtur  ex  Regula  D.  Renedicii  cap.  46,  ubi  nionet 
occulta  peccaia  abhaii  esse  confitenda.  Si  ammce, 
in«|uil,  peccaiicausa  fuerit  latens,  tantum  abbatiy  aut 
spiritualihus  senioribus  patefaciat^  qui  sciant  curare 
sua^  et  aliena  vulnera  non  detegere  et  publicare,  Quod 
de  confessione  s^cramentali  exponit  Turrecremaiiis, 
quae  non  aliis  fit  qiiam  sacerdotibus  :  unde  quidam 
ibi  glossator  annoiavit  in  m:irgine  arg.  quod  abbaiei 
tempore  S.  Benedicti  erant  sacerdotes^  et  per  conu^ 


191 


JOANNIS  GASSIANl 


m 


DObii  presbyter,  quod  est  in  iGgypto ,  non  longe  a  A  sarculo  deorsum  incurrus,  laxabat  oleribus  terrain. 


*  Panephysi  civiuite,  et  pro  ipsa  reverentia,  vel  vitae 
8u»,  vel  aetatis,  vel  sacerdotii,  cunciis  hooorabilis 
ac  %*enerandus  existeret,  videns  se  pro  hoc  ipso  hu- 
mi4itatem  illam  quam  secundum  suae  metitis  ardorem 
concupierat,  exercere  non  posse,  nec  habere  quo  vir- 
tutem  desideraiae  subjectionis  extenderel,  clam  fo- 
giens  de  ccenobio,  secessit  solosin  Thebaidosuliimas 
partes :  ibique  deposito  habitu  monachorum,  assum- 
pia  sapculari  veste,  coenobium  Tabennensiotarum  ex- 
petiit,  quod  sciebat  cunctis  esse  dislrictius,et  in  quo 
se,  vel  pro  longitudine  regionis  credidit  ignorandum, 
V4;l  pro  magnitudine  monaslerii  ac  muliitudine  fra- 
trum  facile  posse  celari.  Ubi  diutissime  pro  foribus 
perseverans,  cunctorum  fratrum  genibus  provoluius. 


deiude  stercus  humeris  suis  advectans,  eorum  radi- 
cibus  ingerebat.  Gumque  haec  intuens  frater,  super 
agniiione  ejusdiutissima  fuiaset  haesitationedetentus, 
propius  tandem  accedens,  et  non  solum  vultum,  sed 
etiam  sonum  vocis  diligenter  explorans,  ad  pedes 
ejtts  cominus  procidissel,  primo  quidem  super  hoc 
stuporem  suromum  videniibus  cunctis  incusait,  cur 
videlicet  istud  faceret  ei  qui  apud  ipsos  velut  novi- 
tius,  ac  de  saeculo  nuper  egressus,  habebatur  exire- 
mus;  post  vero  miraculo  suntmajore  perculsi,  cum 
ejus  nomen»  quod  apud  ipsoa  quoque  magna  fuerat 
opinione  compertum,  protinus  prodidisset.  A  quo 
universi  fratres  prioris  ignorantiaeveniam  postulan- 
tes,  quod  eum  videlicel  tanto  tempore  inter  juniores 


ut  susciperetur  summis  precibus  anibivit.  Cuinque  B  ac  parvulos  depulassent,  invitom  ac  flentem,  quod 


multo  despectu  tandem  fuisset  admissiis,  quod  scili- 
cet  decrepitus  senex,  et  qui  omnem  suam  in  saeculo 
viiam  pervixisset,  aetate  ultima  ingredi  ccenobium 
postuIaret,quotemporejam  nedeservirequidem  suis 
voluptatibus  praevaleret;  ac  ne  hoc  quidem  ipsom 
causa  religionis  expetere  eum  assererent,  sed  famis 
et  inopiae  necessiiate  constrictum ;  ut  seni  nullique 
operi  penitus  apio,  horti  cora  diligentiaque  manda- 
tur.  Quam  sub  alio  fratre  juniore,  qui  eum  sibi  crc;- 
ditum  retinebat,  exercens,  sic  eidem  subdebaiur, 
taniaque  obedientia  desideratam  humilitatis  excole- 
bai  viriuiem,  ut  non  solum  ea  qu»  ad  horti  caram 
diligentiamque  pertinebant,  verum  etiam  universa 
ofdcia  quae  cunctis  erant  aspera,  vel  indigna,  atque 


invidia  diaboli  digna  sibi  fuisset  conversatione  atque 
humilitate  fraudatus,  quam  diutissime  requisitam 
tandem  aIlquandoseinvenissegaudebat,nec  meruis- 
set  vium  suam  in  illa  quam  arripueral  subjectione 
iinire ;  ad  proprium  coenobium  reddxerunt,  custo- 
dientes  eum  summa  diligentia,  ne  ab  eis  quoque  si- 
militer  quoquam  dilapsus  aufugeret* 

CAPUT  XXXI. 

Quemadmodum  abbas  Pynuphiu$  reduelus  in  monaste- 
rium  9uum,  et  modico  tempore  ibidem  commoraius^ 
iterum  [ugerit  in  partes  Syriag, 

Ubi  cum  fuisset  modico  tempore  demoratus,  eo- 
dem  rursus  humiliutis  desiderio  atque  ardore  suc- 


abomnibusducebantur  horrori,  tou  quotidieseduli-G  census,  captans  noctoma  silentia,  iu  diifugit,  ut 


taie  compleret.  Gomplura  etiam,  nocte  consurgens, 
ita  furtim,  nullo  teste  vel  conscio,  tenebris  occulea- 
tibus  efficiebat,  ut  penitus  auctorem  operis  nemo  de- 
prehenderet.  Cumque  ibidem  trienuio  deliiescens, 
dispersis  per  universam  iEgyptum  ubique  fratribus, 
quaereretur,  a  quodam  Undem  visus  qui  de  iEgypU 
partibus  commearat,  vix  potuit  pro  humiliute  habi- 
tus  sui  ac  vilitate  officii  qood  gerebat.  agnosci.  Nam 


jam  provinciani  non  vicinam,  sed  ignoUs  et  alienas 
longeque  divisas  (posilas)  regiones  expeteret.  Nam 
conscendens  navem  in  Palaestinas  partes  commeare 
curavit,  credens  se  tutius  latilaturum,  si  ad  illa  se- 
metipsum  asportasset  loca,  in  quibus  ne  nomen  qui- 
dem  suum  fuisset  auditum.  Quo  cum  advenissei, 
nosirum  monasterium  protinus  expetivit,  quod  non 
looge  fuit  a  i>  spelaeo,  in  quo  Dominus  noster  Jesus 


ALARDI  GAZiEI  GOMMENTARIUS. 


quens  et  ipse.  Gaeterum  monui  in  praecedeniibus  id 

non  fuisse  perpeluum,  et  multos  id  temporis  dictos 

fuisse  abbaies,  id  esi,  patres  monachorum  seu  ana- 

choretnrum,  qui  non  erant  presbyieri  et  sacerdotes, 

sed  proressione  Untum  monachi,  et  ordine  laici.  Id 

enirii  prueter  alia,  quac  alibi  relulimus  {ColL  2,  cap, 

fi ;  CoU.  5,  cap,  1),  probari  potest,  tum  ex  Decreio  D 

Silvestri  papae  apud  Gratiannm,  quod  sic   babet : 

Ponlifici  presbyter^  presbyiero  diaconvs,  diacono  sub- 

diaconuSj   subaiacono  acolyihuSf  acolytho  exorcista^ 

'  exorcistce  leciorjeclori  osliarius^ostiario  abbas,abbati 

monachus,  in  omni  loco  reprassenienl  obsequium  (In 

enitome  JurisCanonid,  dist.  93,  cap,  A  subdiacono), 

IJbi  vides  gradatione  facia  a  superioribus  ad  inferio- 

res,   abbaiem   osliario  postpoiiiium,  utpote  laicum 

clcrico,   ut   ibi  notat  glossa  (§  Jftnc  estin  fine  46 

quoesi.  i)  :  lum  ex  qiiadam  epistola  D.  Hieronymi 

(Epi:it,de  opere  et  humilit,  monachi),  ubi  narrat  mo- 

iiachos  Scythise  quadam  dieconvenisse  in|unum  utsa- 

cerdotem  sibi  invenireni,  qui  ipsis  Missarum  solemiiia 

celebraret,  ul  refert  idem  Graiiaiius  (Lt6.ii£>«cr«l. 

cap.  i  de  teta,  et  qualis  preeficien,),  Caeterum  poste- 

rioribus  saeculis  consiat  nomen  abbatis  transiisse  in 

nomen  digniutis,  ut  colligitur  ex  cap.  DecerJiimus  de 


fttdtcit^.Et  dudum  ecclesiasticis  legibus  sancitum  est 
lClement,  Ne  in  agro,  de  statu.  monachorum)^  ut  iioii 
solum  abbales,  sed  priores  convenluales,  immo  et 
monachi  omnes,  cessante  legitiino  impedimenio,  .nd 
ordines  sacros  et  ad  sacerdoiium  opportuno  tempor.^ 
promoveaniur.  Sed  de  hisalibi. 

*lla  scribiturhujus  urbis  nomen  apud  Piolemaeum 
et  in  Vaticaniscodicibus,aitCiaconius.  Oppiduro  est 
i£gypti«  <Ie  quo  itidem  meminit  Gassianus  coliat.  7, 

b  Yocabuluin  magis  poeticum  pro  spelunca  {Vtde 
collat.  XVII  c.  5).^VirgiIius  Ecloga  decima: 

Certum  est  in^sylvis  inler  speles  ferarum 

Malle  paii. 
Quod  ad  rem  attinet,  qui  Hierosolymiianam  regionem 
lustraverunt,  narrant,  stabulum  illud,  in  quo  Chrisius 
Dominus  nosier  nalus  est,  speluncam  fuisse  quain- 
dam.  in  qua  praesepe  in  rupe  excisum  erat.  Quod  et 
SS.  Patrum  calculo  comprobatur,  qui  speluncam  pas- 
sim  nominant,  in  suburbiis  Beihleemiticls  sitam. 
Unde  S.  liieronymus  in  epistola  18  adMarcellam  inier 
alia  scribil :  Quo  sermone,  qua  voce  speluncam  Salva- 
toris  exponam,  etillud  prcssepe.inquoinfantuiusvagiii? 
silentio  manis»  quam  infimo  sermone  honOrandum  e9i. 


m 


D£  GOENOBIORUM  INSTIT.  LIB.  lY.  --  DE  INSTITUTiS  RENUNTIANTIUM 


iU 


Christus  ex  Virgine  uasci  dignatus  est.  In  quo  per-  A  ei  cohxrentibug,  repromittitur  in  futurum  :  ita  pcen» 


modico  tempore  delitescens,  secundum  sententiam 

Domim  {Maitk.  t),  tamquam  civitas  super  montem 

posita.  diutias  abscondi  noa  potoit.  Nam  continuo 

quidam  fratmm  qnl  ad  loca  lancta  de  iEgyptl  par- 

tibos  orationis  causa  eonvenerant,  agnitum  eum 

samma  ▼!  precam  ad  coBnobium  saum  reTOcarunl. 

CAPUT  XXXII. 

Qtm  prmcefta  dedit  idem  Ma$  Pynuphiu»  fratn  quem 
tR  nitim  motuuterium  recijriebai, 

Honc  igitor  senem  pro  illa»  qu»  nobis  fuerat  apud 

ipsum  in  roonasterlo  noatro  familiaritas,  cum  post 

luec  in  iEgyplo  stadiosissiroe  reqoisissemus,  «exbor- 

laiionem  quam  dedit  fratri  quem  sub  nostra  praesen- 

tia  in  coenobio  sao  recipiebat,  quia  puto  ex  bac 


graTlssim»  prxparantur  bis  qui  tepide  eam  negli» 
genierque  fuerint  exsecuii,  et «  secundum  hoc  quod 
professi  snnt,  vel  quod  ab  hominibus  esse  credun- 
tur,  fructus  eiiam  congruos  sanctitalis  eidem  exhi- 
bere  neglexerlnt.  Melius  est  enim,<i  secundum  Scri- 
pturam  (Eceles,  v),  non  toyere  quemquam,  quani 
Tovere,  et  non  reddere;  et,  Maledictiis  qui  facit 
opus  Dei  negligenter  {Jerem.  xlviii).  Ideo  igitur  a 
nobis  dintlssime  refntatus  es,  non  qoia  tuam  vel  om- 
nium  salutem  non  toto  desiderio  cupiamus  amplecii» 
et  his  qui  ad  Ghristum  cupiunt  converti  etiam  pro« 
cul  occurrere  non  optemus  :  sed  ne  lemere  reci- 
pientes,  et  nos  apud  Deum  leviiatis,  et  temetipsum 
reum  gravioris  supplicii  faceremus,  si  ad  prxsens 


posse  aliquid  instructionis  accedere,  animos  est  ^  fg^n^  syseeptus,  nec  pondus  professionis  hujus  in- 
oDQttnlo  hnic  iniex«re.  k  Nosii.  aii.  ouot  dlebus  nro      lejiigens,  vel  destitutor  post  baec,  vcl  lepidos  exsti- 


ofNiscalo  haic  inlexere.  ^  Nosti,  ait,  quot  dlebus  pro 
foribus  excuban^,  bodie  sis  receptos.  Gujus  difficul* 
taits  caosam  primitus  debes  agnoscere.  Poterlt  enim 
libi  in  hac  via,  qaam  Ingredi  concupiscis,  mullum 
(onferre,  si,  ratione  ejus  agnita,  ad  Cbrlsti  servi- 
liun  cooseqoenier  acsicut  oportet  accesseris. 
CAPUT  xxxin. 

Quod  ricut  magna  remuneratio  monacho  debetur  ucun^ 
dum  insUtutumem  pairum  laboranti,  ita  et  pmna 
simHiter  tribuatur ,  et  iddrco  non  debeat  qui$  (adte 
odimtti  tn  monasterio, 
Sicnt  namqae  immensa  gloria  fideliter  servienti- 

bus  Deo,  ac  secandam  institutionis  hujus  regulam 


lisses.  Quamobrem  ipsam  causam  abrenuntiationis 
debes  in  primis  agnoscere :  qua  perspecta,  quid  te 
conveniat  agere,  ex  ejus  ratione  manifestins  in- 
struaris. 

CAPUT  XXXIV. 

Quod  abrenuntiatio  nostra  nihit  sit  aliud  quam 

mortificatio^  et  imago  crucifixi. 

•  Abrenuntiatio  nihll  est  aliud  quam  crucis  ac 
morlificaiionis  indicium.  Ideoque  noveris  bodierno 
die  te  huic  mundo  et  aciibus  ejus  ac  desideriis  esse 
defunctum,  teque  '  secundum  Apostolum  {Galat.  vi) 


ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 

■  Refert  Auctot  insignem  orationem  seu  exhorla-  C  cap,  !9),  ubi  ait  eos  qul  sc  monacborum  inslituio 

""    •    "-        -  tddicerenl,  taciie  coelibaium  admittere  consuevisse. 

Itaque  boc  etiam  tnmdiu  servatum  est,  quamdiu 
prisca  illa  pieias  ac  verecundia  saiis  fuit  ad  liomines 
in  offlcio  coiiiinendos  :  processii  verb  temporis, 
crescenie  hominum  malilia,  consnllius  ac  lutiiis  vi- 
sum  est,  ab  iis  qui  vere  religiosi  aut  monachi  haberi 
vellent,  expressam  promissionem  tam  castilaiis 
quam  paupertatis  et  obedientlae  exigere :  quemad- 
modum  et  D.  Basiiius  ibidem  decernit.  et  alii  reli- 
gionum  fundatores  et  insiitutores  slaliierunt ;  tacila 
tamen  professione  non  exclusa,  sed  certisconditio- 
nibus  per  sacros  canones  circumscripia  :  unde  parem 
accipit  cum  expressa  professlone  firmitatem  et  obli- 
gationem. 

^  Alii  codices  :  Secundum  Scripturce  sententiam, 
Habetur  autem  haec  senieniia  apud  Ecclesiasten 
cap.  V  his  verbis :  Si  quid  vovisti  Deo^  ne  moreris 
reddere :  displicet  enim  ei  infidelis  et  stuita  promissio ; 


tionem  abbotis  Pynupbii  ad  novitium  factam,  quem 
recipiebat;  eamque  reliquis  hujus  libri  capilibus  pro- 
iequiiur  :  quam  opportune  imilari  possit  abbas  in 
bujnsmodi  receptione  seu  admissione  novitiorum. 
Meminil  hujus  exhortalionis  collai.  17  cap.  5. 

^  De  hac  probatione  et  excubatione  ante  fores 
niAnasterii  egimiis  superius  (Cap.  t  hujus) :  et  refcrt 
PalUdins  hujusmodi  probatioiiis  oxempla  tn  Paulo 
siniplice,  et  Macario,  qui  simulato  habitn  petons  a 
Pachomlo  admilti,  septem  dies  ante  fores  exspe- 
ciavit. 

«  Notet  lector  lum  ex  hoc  cap.,  tum  ex  seqnanti- 
biis,  nomen  professionis  monasticx,  atqne  hitic  coi- 
ligai  professionem  monasticam  a  monachis  etiam  ve- 
teribus,  saltem  tacite  ct  interpretative ,  emissam; 
ejusqne  vim,  seu  obligationem,  et  prasvaricationis 
p(£nam  hic  expressam.  Quod  contra  liaereticos  hujus 
lemporis  observandiim.  Quod  si  quis  querat  an  ca 


dem  fiierit  eo  saeculo  religinsse  vit«  forma  qiix  nunc  «v  multoque  melius  est  non  vovere^  quam  post  voium  pro^ 
e^t.  nihil  piane  ambigendum  quin  simillima  fiieril.      missa  nonreddere, 


N.ink  et  primis  Ecclesi»  temporibus  non  solitm  pau- 
rHTtaiem ,  castiiaiem ,  et  obedieniiam  profitebantur 
iiioiincbi,  utiex  Philonecnnsiat(Lf6.d«  Vita  suppii.); 
$C(i  el  voii  vinculo  ad  haec  perpetuo  observanda  ohli- 
gabnninr,  ita  ut  ab  illo  statu  deficere  iliicitum  plane 
:ii'  nefarium  censeretur.  Uoc  tantuin  inlerest,  si  quid 
inierest,  qnod  non  adhnc  tanta  inerat  monasticis 
hisce  votls  auctoritas,  sive,  ut  Theulogi  vocant,  so* 
lemnitas  :  et  fortassis  initione  ex|>reftse  quidem,  ut 
vero  simiiius  est,  ac  piiblice  vota  emitlebantur;  sed 
ea  professio,  ex  commoni  omninm  sensu  et  con- 
sensu,  ita  erat  religi060  statui  annexa,  ut  etiamsi 
voce  nolla  facu  esset  professio,  tamen  intelligeretur 
simul  com  statu  suscepta  ejns  professionis  obligalio : 
eo  scilicet  modo  quo  nunc  castilatis  votum  sacris 
ordiiiibus  anoexum  inteiligitur.  Quod  ex  D.  Bfrsilii 
quodaiu  loco  iDteiligi  potest  (Epist.  ad  Amvhilo. 


c  Abrenuntiaiionis,  sicut  et  abnogationis,  voca- 
biilum  sumpiumexverbisSalvalorisapudMatthaeum: 
Si  quis  vult  venire  post  me,  abnegtt  semetipsum^  et 
toilat  crucem  suam,  et  $equatur  me  (Maith.  x).  Et 
apiid  Lticam  :  Omnis  ex  vobis  qui  non  renuntiat  omni- 
bui  qune  possidet^  non  potest  meus  eise  discipulus 
ILuc,  xiv).  Quid  aulein  sit  abnegatio,  sive  abreimn- 
tiatio  (suni  eniin  h»c  synonyma),  late  disseriiur  col- 
latione  tertia,  ubi  de  tribus  abrenuntialionum  gene- 
ribiis  agitur. 

f  Ad  Galatas  sexto  cap.  dicil  Apostolus  :  Mundus 
mhi  crucifixus  est,  et  ego  mundo.  Quod  exponeiis 
D.  Gregorius  (Lib,  v  MoraL  c,  5) :  Mundus,  inquit, 
ei  crucifixus  erat,  quia  hunc  cordi  suo  jam  mortuum 
non  amabat :  ted  et  seipsum  mundo  crueifixerat,  quia 
tatem  se  ei  exhibere  slmiuitj  ut  ab  «o,  qvasi  mortuus^ 
concupiui  non  posset,  Et  iiilVa  :  Quia  igitur  nec  Pau^ 


108  JOANNIS  CASSIANt  196 

mundo  huic  esse  cruciflxum,  tibique  hunc  mundum.  A  constrinxerily  applicare  debemus.  Et  sieiit  is  qui 


Gonsidera  ergo  conditiones  crucis,  sub  cujus  te  dein- 
ceps  sacramento  oponei  in  hac  luce  versari,  quia 
jam  tu  non  ▼ivis,  sed  ille  vivit  in  te,  qui  est  cruci- 
fixus  pro  te  {Galat,  ii).  Eo  ergo  habitu  ac  figura,  qua 
pro  nobis  in  paiibulo  fuit  ilie  suspensus,  nos  quoque 
necesse  est  in  hac  viia  degere,  ut  scilicet  secundum 
David  {Psal,  cxviii},  affigentes  de  limore  Domini 
carnes  nostras,  universas  voluntaies  ac  desideria, 
non  nostrae  concupiscentiae  servientia,  sed  mortifi- 
caiioni  eju»  habeamus  affixa.  Sic  enim  Domiiii  prae- 
ceptum  implebimus  dicentis  {Matth,  x) :  Qui  non  ae» 
cipit  crucem  suam  et  sequitur  me,  non  est  me 
dignus.  Sed  forte  dicas :  Quomodo  polest  homo  cru- 
cem  suamjugiter  poriare,  vel  quemadmodum  vivens 


patibulo  crucis  aftigitur  non  jam  praeseniia  contem- 
platur,  nec  de  snis  affectionibus  cogitat,  non  pro  die 
crastino  sollicitudine  curaque  distenditurt  nulla  pos- 
sidendi  cbncupiscentia  perroovetur,  nuUa  superbia, 
nulla  contentione,  nuUa  ttmulatione  succendiiur, 
non  de  praefentibns  dolei  iiguriis,  non  praeteritarum 
jam  recordatur»  seque  cum  adhue  spirat  in  corpore 
coBctis  elementis  credit  esse  defMDCtum»  iliuc  prae- 
roittens  sui  cordis  Intuitum,  quo  ge  aoa  dnbitat 
illico  transiturum  *.  ita  nos  quoque  *  liniore  Domini 
crucilixos  oportet  his  omnibus»  id  est,  non  soium 
carnalibus  vitiis,  verum  etiam  ipsis  elementis  mor- 
tuos  esse,  illuc  habenies  oculos  animse  Dostrae  de- 
fixos,  quo  nos  sperare  debemus  moroentis  singulis 


quis  possit  esse  criicifixus?  Audi  rationem  breviter.  B  migraturos.  Hoc  enim  roodo  mortificatas  poterirous 


CAPUT  XXXV. 

Quod  erux  nostra  timor  Domini  iit, 
Crux  nostra  timor  Domini  est.  Sicut  ergo  cruci- 
fixus  qnis  jam  non  pro  anrmi  sui  motu  roembra  sua 
quoquam  movendi  vel  convertendi  habet  potesiatem: 
ita  et  nos  voluniates  nostras  ac  desideria,  noii  se- 
cuiidum  id  quod  nobis  suave  est  ac  delectat  ad  prae- 
sens,  sed  secundum  legem  Domini,  quo  nos  illa 


universas  concupiscentias  nostras,  et  affeclus  habere 
carnales. 

CAPUT  XXXYI. 

Quod  reimntiatio  noslra  nihil  prosit,  st  eisdem  quibu^ 
renuntiavimus  implicemur, 

Cave  ergo  ne  quid  aliquando  eorum  resumas  quae 
renuntians  abjecisti,  et  ^  contra  Domini  lAterdictum 


ALARDI  GAZj;i  COMMENTARIUS. 


lus  mundi  gtoriam  qucerebat^  nee  a  mundi  gloria  ipse 
quterehatur^  et  se  mundo^  et  mundum  sibi  crucifixum 
esse  gloriatur.  HaecGregorius.  Pulchra  auiem  iu  hoc 
capite  et  seqiienti  insiituitur  comparatio  mouachi  et 
boininiscruci  affixi,  lectu  dignissima  et  praxi.  Quain 
comparatioiiem  Cxsarius  iiidein  {Lib,  viii  c.  iO), 
non  ille  Arelaiensis  episcopus,  sed  Cisterciensis  C 
nionachus,  apposiie  et  consent»nee  huic  loco  expla- 
nat  in  hiinc  nioduiii  :  Duplex  est  religiosorum  cruci- 

fxio,  hominis  interioris  per  alienam  compassionem^  et 
ominis  exterioris  per  propriam  carnis  mortificationem,, 
Crux  enim  dicitur  a  cruciatu  :  crux  monachorum  rigor 
qrdinis  est^  tum  pfopier  vigiUas  et  orationesj  tum  pro^ 
pter  jejunia  et  casugationes ;  lum  propter  silentium  et 
qpera  manuum;  tum  propter  carnis  continentiam^  et 
veslimeritorum  straiique  duritiam.  Qui  autem  sunl 
Christi  ?  Qui  cum  Apostolo  dicere  possunt  (Gaiat.  ii) : 
Christo  confixi  sumus  cruci :  qui  carnem  suam  cruci-' 
fixerunty  id  est,  cruci  affixerunt^  cum  vitiis  \operum  et 
concupiscentiis  desideriorum  pugnantes  :  nec  ponuntur 
illi  duo  genitivi  plurales  instrumentalitert  sed  passive, 
eo  quod  per  virtutes  in  caruis  maceratione  mortificen- 
iur.  Tres  clavi,  quibus  corpus  monachi  cruci  debet  esse 
affixum,  tres  sunt  virtutes  per  quas^  teste  HieronymOf 
martyres  effieiuntur^  scilicet  obedicnlia,  patieniia,  /lii- 
miliias :  manum  monachi  dextram  configat  obedientia  n 
sine  murmuralione ;  sinistram  patientia  sine  simiUa' 
tione  :  clavum  obedientice  impellat  amor  svperna  liber- 
tatis :  clavum  patientice  timor  poenas  gehennalis.  Pedes. 
illius  vera  humilitas  configat ;  ut  non  solum  pra^latis^ 
sed  et  fratribus  se  propter  Christum  subjiciat^  ut  dicere 
possit  cum  Psalmista  (Psal.  cxviii)  :  numiliatus  sum 
usquequaque^  Domine :  Et  in  alio  psalmo  (Ps.  Lxv)  : 
Imposuisti  homines  super  capita  noslra.  Duo  pedes^ 
duplex  est  superbia^  mentis  »cilicet  et  corporis  :  et  ticet 
tuperbia  caput  sit  omnium  vitiorum;  non  tamen  in- 
congrue  per  pedes,  qui  infimce  sunt  partes  corporis^ 

Suandoque  dedgnatur ;  quod  enim  valde  odimus  et 
espicimus,  hoc  pedibus  conculcamus :  unde  Josue  filiis 
Israel  ut  coila  regum  caicarentur  prcecepit,  ha  jlie 
roonacliuin  adinstar  hominis  crucifixi  depingit. 
,  «  Qomodo  moiiachi  dicantur  mundo  mortui  vide 
ealiat.  24  cap«  9  explicatum.. 


^  Alludit  ad  locum  Matthaei  xxivcapite,  ubi  Domi- 
niis,  de  excidio  Hierosolymorum  et  calamitaie  Ju- 
daeorum  loquens,  ait  :  Tunc  qui  in  ludeea  stinl,  fii- 
giant  ad  montes ;  et  qui  in  tecio,  non  descendat,  ut 
toilat  aiiquid  de  domo  sua ;  et  qui  in  agro^  non  rever- 
tatur  toiiere  tunicam  suam.  Quem  locum  etiam  D. 
Hilarius  niystice  et  moraliter ,  ut  hic   Cassianus , 
imerpretatur.  Quo  qnidem  seiisu  vere  dicimr  moiia- 
cfao  interdictum  de  peifectionis  tecto  desceiidendo 
aliquid  lollere  ex  his  qu;B  abrenuntians  abdicarit ; 
aut  de  agro  Evangelicx  operationis  reverti,  ut  tuni- 
ca,  hoc  est,  externis  et  temporalibus  bonis,  quibus 
se  spoliarit,  revesiiatur.  Sed  juvabithic  SS.  Patres 
di^serentes    audiisse.    Hilarius   in    cominentario : 
Tectum^  inquit,  est  domus  fasttgium^  et  habitationis 
toiius  excelsa  perfeciio,  Qui  igitur  in  eonsummatione 
domus  suce  ,  id  e»t,  in  cordts  sui  perfectione  constiie- 
rtJ,  descendere  in  humiiiora  rerum  scecuiarium  cupidi- 
tate  non  debet.  Et  qui  in  ayro,  sciiicet  positus  in  ope- 
ratione  prcecepti^  non  ad  curas  prisiinas  revertatur^  ob 
quas  veierum  exinde  peccaminum^  quibus  antea  conte' 
gebatur^  erit  tunicam  reiicturus.  D.  Hieronyinus  Lici- 
niuiu  ad  perseverantiam  hortatur  rnuiiis  nujiisinodi 
sententiis  coacerv:ttis,  quasi  in  idem  spect.intibiis  : 
Obsecrote,  inquit  (Epist.^S)^  et  moneo  parentis  af^ 
fectu,  ut  qui  Sodomam  reliquisii  {Gen.  xix),  ad  mon- 
tana  festinans,  post  teraum  ne  respicias  :  ne  aratri  sti- 
vam  (Luc.  ix),  ne  fimbriam  Saivatoris^  ne  cincinnos 
ejus^  nociis  rore  madefactos  (Cantic,  \),  quos  seme( 
tenere  coepisti^  aiiquando  dimittas;ne  de  tecto  virtu- 
tum  pristina  qucB»iiurus  ve&timenta  descendas  ;  ne  de 
agro  revertarts  Uomum  (Maiih.  xxiv);  ne  campestria, 
cum  Loth  (Gen.  xiii),  et  amoena  horiorum  diiigas^  qum 
non  irrigantur  de  coelo,  ut  terra  sancta,  sed  de  turbido 
flumine  Jordanis^  postquam  duices  aquas  maris  Mortui 
eommixiione  mutavit.  Coepisse  muitorum  est;  ad  cul- 
men  pervenisse,  paucorum.  Qui  in  stadio  currunt^  om" 
nes  quidem  currunt ;  sed  unus  accipit  bravium  (I  Cor» 
vi).  At  contra  nobis  dicitur.  Sic  currite^  ut  comprehen- 
datis  (i  Cor.  ix).U.  Auguslimis  iii  episiola  ad  Hesy- 
cbium  (Episl.  SO) :  In  tribulationibus^  inqiiit,  caven^ 
dum  esi,nequisquam  devtctus  ad  carnaiem  vitam  de 
s^rituaii  subiimitate  descendat ;  aut  qui  pro[ecer ai  ti^ 


m  OE  CCENOBIORUM  INSTIT.  LIB.  IV. 

{Mattk.  jjvf)  de  agro  evangdicae  opcraiionis  roTer- 
sos,  iaTeniaris  tuDica  tua,  qua  te  exspolia?eras, 
rerestiri :  neque  ad  liumiles  terrenasque  mundi  bu« 
jiis  eoncupisoentias  ac  stodia  revolvaris,  et  conira 
Christi  mandatum  de  perfeetionis  tecto  descendens, 
tollere  aliquid  prssumas  ex  bis  quae  abrenuntians 
abdicasli.  Caye  ne  parentum ,  ne  affectionis  pristi- 
D«  recorderia,  et  ad  curas  bujus  saBcuIi  sollicitudi- 
nesque  revocatua,  secundom  Salvatoris  sententiam 
poDcns  maiium  tnam  super  aratrum ,  et  aspiciena 
retro,regnoccBlorum  aptus  esse  non  possis  {Lucw  ix). 
Cave  ne  qi^ndo  superbiam,  quam  nunc  inclpiens 
ardore  lidei  ac  plena  bumilitate  calcasti,  cum  cea- 
peris  psalmorum  vel  professionis  bujus  qnamdam 
■otitlanD  degustare»  paulatim  elatus  resuscltare  me- 
dileris.ac  aecundum  Aposioli  sententiam  (Galat.u), 
qoae  destruxisti  iterum  reaedificans  praevaricatorem 
constiluas  temetipsum ;  sed  potius  ul  In  bac  nudita- 
le,  quam  coram  Deo  ei  angelis  ejus  professus  es,  ad 
fiaem  usqoe  perdures.  In  bac  quoque  bumilitaie,  ac 
patieiitia ,  qua  ut  susclpereris  in  roonasierio  decem 
diebus  pro  foribus  perseyerans  muitis  lacrymis  im- 
piorasti ;  non  modo  persistas,  verum  etiam  prolicias, 
atque  succrescas.  Satls  enim  miserum  est  ut  cum 
debeas  a  rudimentis  ac  primordiis  tuis  provehi,  et 
ad  perfeciiooem  tendere,  eiiam  ab  ipsis  incipias  ad 
inferiora  recidere.  Non  enim  qui  coeperit  lixc,  sed 
qol  perseveraverit  in  bis  usque  ad  fiDem,  bic  salvus 
erit  (Mauh,  x  el  xxiv). 

CAPUT  XXXVII. 
QitQd  diabolut  no$tro  fini  $emper  in$idielur^  et  no$ 
eju$  caput  jugiter  obiervare  debeamu$^ 
Tersutusenim  serpens(Genes.  ui)  caicanea  nostra 
lemper  observat,  id  est,  insidiatur  exitui  nostro,  et 
«S(|ue  in  finem  vitse  nostrae  nos  supplantare  cona- 
iir.  Ct  idcirco  bene  coeplsse  nihii  proderit,  nec  ple- 
ao  fervore  renunliationis  arripuisse  principia,  si 
luec  congnius  etiam  finis  similiier  non  commenda- 
verit  atque  concluserit,  Cbrislique  bumiJiias  atque 

ALARDI  GAZi£i 

aMieriora  $e  exiendene^  deficiendo  in  po$teriora  defi- 
dat.  Vide  plura  in  eamdem  sententiam  ad  cap.  27 
fib.  TH. 

*  Ejus,  snpple  serpenlis,  boc  est,  diaboli,  de  qno 
Isidorus  apposiie  ad  bunc  locum  dicit :  Diaboiut 
$erpen$  e$t  lubricue,  cujue  $i  capiti^  id  e$t^  primm 
$uggestioui  nen  re$i$titur^  totu$  in  intima  cordi$,  dum 
non  $eniitur,  iUabitur  (  J$idor,  tib,  ii  de  $ummo 
Bonoe,  I). 

^  De  bac  salntari  doctrina  et  cautione  SS.  Patrum 
pro  jnniorum  seo  novitiorum  insiiiuiione  ac  tiiitione 
adTersos  diabolicas  suggesttones,  dictum  est  In  pr»- 
cedentibus  [Cap,  S  ei  9  huju$  /id.),  et  alibl  piura 
dicentur. 

«  Perfectionem  profitentor  religlosi,  non  quod 
statlm  teneantur  esse  perfecii;  sed  quia  jper  voia 
sua  constitountur  in  stato  perfectionis  (S.  Thom.  ?- 
2,  q^  186,  art.  1  el2;  Navar.eomment,  I  de  Regular. 
num.  9  et  iO),  atque  hoc  ipso  obligantur  in  oinni 
Tiia  8ua  ad  perfeciionem,  \clut  ad  proprium  finem, 
tendere  et  aspirare;  servando  niinirum  Evsngelica 
consilia,  quae  sunt  voia  essentialia,  et  suae  religionis 
Inaiituta,  quae  aunt  aptissima  coiisequendx  perfe- 
cakmis  iastruineuta»  juxta  iliud  Maiihxi  xix :  iSt  via 


—  DE  mSTITtJTIS  RENUNTIANTICM.  iM 

j^  paopertas»  qnam  nnne  coram  ipso  profeaaus  ea,  iia- 
que  ad  extremnm  vita,  quemadmodum  arrepta  eal« 
a  te  non  fuerit  custodita.  Qood  ut  possis  implere,  In 
*  ejus  capita,  id  est,  cogiiationnm  principia  semper 
observa,  ^  ad  seniorem  scilieet  mox  ea  deferens.Ita 
enim  disces  perniciosa  ejus  initia  conierere,  ai  nihil 
ex  eis  seniori  tuo  embueris  revelare. 

CAPUT  XXXYIII. 

De  renuntianti$  praparaiione,  advereum  tentationee^ 

et  de  pauci$  tmitandi$. 

Quapropter  secundom  Scripturae  aenlentiam  {Ee' 
eli,  II)  egressus  ad  serviendnm  Domlno^  sla  in  ti- 
moreI)ei,et  praepara  animamtuam  noii  ad  requlem, 
non  ad  secoriutem,  non  ad  delicias,  sed  ad  tcnu- 
tiones  et  «ngtistias.  Per  multas  enim  tribulationea 

^  oportet  nos  iniroire  in  regnum  Dei  {Actor.  xiv). 
Angusta  namque  est  porta  et  arcia  via  quae  ducit  ad 
vitam,  et  pauci  sunt  qui  inveniunt  eam.  Considera 
ergo  te  de  paucis  ei  electls  effectum,  et  ne  exemplo 
ac  tepore  multitudinisrerrigescas  :sed  vive  ut  pauci, 
ut  cum  paucis  inveniri  merearis  in  regno  Dei.  Multi 
enim  8unlvocati,pauciveroeIecli(ifaaA.xx  etxxn); 
et  pusillus  est  grex,  cui  complacuit  patri  haeredita- 

*  teiu  ^dare  {Lucee  xii).  llaque  non  leve  noveris  esse 
peccatum,  «  perfectioiiem  professum  quemplam.  ea 
quae  sunt  imperfecta  sectari.  Ad  quem  perfectionis 
statuui  his  gr^dibus  alque  boc  ordine  pervenitur* 

CAPUT  XXXIX. 

Quo  ordine  ad  perfectionem  a$cendere  oporteat, 
G  d  Principium  nostrae  salutis  ejusdemque  custodia, 
sicut  dixi,  timor  Domini  est.  Per  huncenim  et  ini« 
tium  conversionis,  et  vitiorum  purgatio,  et  virtutum 
cusiodia,  bis  qui  imbuuntur  ad  viam  perfeclionis^ 
acqniritur.  Qui  cum  penetraverit  hominis  mentem, 
contemptum  rerum  omnium  parit;  oblivionem  pa- 
rentum,  mundique  ipsius  gignit  horrorem  :contem- 
ptu  autem  ac  privatione  f^iculiatum  omnium,  humi- 
litas  acquiritur.  «  llumililas  vero  his  indiciis  com- 
COMMENTaRIUS. 
perfectH$  e$$e,  vade,  vende  omnia  qua  habe$j  et  da 
paupmbui^  et  vem,  $equereme.  Uude  consequeus  est 
religiosuin  noii  leve  peccatum  admittere,  ut  hic  di- 

5itur,  si  studiiim  seu  affectum  adipiscenda»  perfe- 
tionis  abjiciat,  aiit  remittat:  multontagis  si  sic  apud 
«e  statuat,  et  dicat  :  Nolo  ad  perfectiOnem  tendere, 
D  aut  in  ej  progressum  fac^re.  Iia  intelligendns  D.  hie- 
ronymus  cum  ad  Heliudorum  ita  scribit :  7tt  perfe- 
ctum  te  fore  pollicitue  e$.  Nam  quando,  relicta  mtliiia^ 
te  ca$tra$ti  propler  regna  ccBlorum^  quid  atiud  quam 
perfeciam  $ecutu$  e$  iitam  ? 

*  De  timore  Dei  pluribus  in  locis  agetur.  Vide 
lib.  xii  c.  3i,collai.'5cap.  i8,collat.  11  cap.  6et8; 
ei,  si  Itilx^t,  ndi  Turrecremaiuin  iractatu  59  in  fte- 
gula  D.  Benedicti,  de  limore  Domini  ftise  ac  pie 
traciantem. 

^  Hiimiliiatis  decem  actus,  sen  offtcia,  bic  recen- 
set,  <]ux  fere  conveniunt  et  coinciduni  cum  duode- 
cim  gradibus  humilitatis  a  D.  Benedicio  assignatis 
[Cap.  7  Regulce) :  Quibue  $cala  illa  eriaenda  e$t^  qwB 
tn  $omno  Jacob  apparuit,  per  quam  ei  ae$cendente$  et 
a$cendente$  angeli  vi$ebantur.  Sed  de  homilitate  et 
ejos  gradibus  plura  alio  loco  (Lib.  xii).  Hoc  tantum 
addo,  tria  humilitatis  iudiciaboc  loco  coromemorata» 


m  JOANNIS  CASSIANl 

probatar:  priino,si  moriificatas  in  se  habeat  omnes  A 
vnluntates;  secundo,  sl  non  solum  actuum  suonim» 
verum  etiam  cogitationum  nihil  suum  celaverit  se- 
niorem;  tenio,  si  nihil  suae  discretioni,  sedjudicio 
ejus  universa  commiiiat,  ac  monila  ejus  sitiens  ac 
libenter  auscuUet;  quarto,  si  in  omnibusservetobe- 
dientiam,  mansuetudinem,etpaiientiae  consiantiam; 
quinto,  si  non  solum  injuriam  inferat  nulli,  sed  ne 
ab  aiio  quidem  sibimet  irrogatam  doleai  atque  iri- 
sleiur ;  sexto,  si  nihil  agat,  nihil  prxsumat,  quod 
non  vel  communis  reguln,  vel  majorum  coliortan- 
turexempla;  septimo,  si  omni  viliiate  contentus  sit, 
et  ad  oronia  qu»  sibi  praecipiuntur  velut  operarium 
nialum  se  judicaverit  et  indignum:  ociavo,  si  se- 
metipsum  cunctis  inferiorem  non  superficie  pronun 


200 


CAPUT  XLL 


/r  eongregatione  ccenobitica  constituti  quid  tolerare 
ac  luiiinere  debeant, 

Quae  omnia  ut  possis  consequi,  et  sub  hac  regul.i 
spiritali  perpetuo  perdurare,  tria  hxc  in  congrega- 
tione  necessario  cusiodienda  sunt  tibi,  ut  scilicet  se- 
cundum  Psalmistae  sententiam  {Ptal.  xxxvu) :  Ego 
autem  tamquam  turdus  non  audiebam,  et  sicut  mutus 
qui  non  aperit  os  tuum ;  et  factus  sum  sicut  homo 
non  audienSf  et  non  habens  in  ore  suo  redargutiones; 
tu  quoque  velut  surdus  ac  mutus  et  caecus  incedas« 
ut  absque  iilius  conlemplalione  qui  tibi  fuerit  ad  imi- 
tandum  merito  perfectionis  electus,  universa  qnae- 
cumque  videris  minus  sediAcaiiouis  habentia,  velut 
tiet  labiorum,  sed  iniimo  cordis  credat  affectu;  no-  B  caecus  non  videas;  ne  animatus  eorum  qui  haec  agunt 


no,  si  linguam  cohibeat,  vel  non  sit  clamosus  in 
Toce ;  decimo,  si  non  sit  facilis  ac  promptus  in  risu. 
Talibus  namqoe  indiciis,  et  his  similibus,  humilitas 
vera  dignosciiur.  Quas  cum  fuerit  in  veritate  posses- 
sa,  conrestim  te  ad  charitatem,  qoae  timorem  non 
habet,  gradu  ezcellentiore  perducet,  per  quam  uni- 
versa  quae  prius  non  sine  pcena  formidinis  observa- 
bas,  :ibsque  ullo  labore  velut  naturaliter  incipies  cu- 
slodire,  «  non  }am  contemplalione  supplicii,  vel  ti- 
moris  illius,  sed  amore  ipsius  boni  et  delectatione 
virtutum. 

CAPUT  XL. 

Quod  non  debeat  monachus  exempla  perfeelionis  a 
multis  expetere,  sed  ab  uno^  vefpaucis, 

Ad  quod  ut  valeas  facilius  pervenire,  ^  exempla 
tibi  sunt  imilationis  ac  vilae  perfectae  in  congrega- 
tione  commoranti,  a  pancis,  immo  ah  uno,  vel  duO" 
bus,  non  a  pluribus  expetenda.  Nam  praeier  id  quod 
examinaia  vita  atque  ad  purum  excocia  reperiiur  in 
p:iucis;  eliam  istud  ex  hoc  utilitatis  accedit,  quod 
ad  perfeclionem  propositi  hujus,  id  est,  ccenobialis 
vitae,  diligentius  quis  unius  imbuitur  ac  formatur 
exemplo. 


auctoritale ,  vel  forma  ,  ad  id  quod  deterius  est,  el 
quod  ante  damnaveras,  traducaris.  Si  inobedientemv 
si  contumacem,  si  detrabenteni  audieris  ,  vel  secns 
quam  tibi  traditum  est  aliquid  admitienlem  non  of- 
fendaris ,  nec  ad  imilandum  eum  tali  subvertaris 
exemplo :  sed  ut  surdus,  qui  haec  penitus  nec  au- 
dieris  universa  transmiltas.  Si  tibi  vel  cuiquam  con- 
vicia,  si  irrogantur  injuriae ,  eslo  imm(*bilis ,  et  nd 
responsionem  talionis  ul  mutus  auscultn,  semper  hunc 
Psalmistac  i^ersicuhim  in  corde  tuo  dccantnns  :  Dixi, 
cuBlodiam  vias  meas,  ut  non  delinquam  in  lingua 
mea.  Posui  ori  meo  cusiodiam  cum  consisierei  pcc- 
dator  adversus  me,  obmutui  et  humiliatus  sum,  et 
situi  a  bonis  (PsaL  xxxviii).  c  Verum  et  quartuni 
Q  hoc  prae  omnibus  excole,  quod  hatc  qunc  supra  dixi- 
mus  tria  ornet  atque  commendet,  id  est,  ul  stuUum 
te,  secundum  Apostoli  sententiam  ( 1  Cor.  iii),  facias 
in  hocmundo<  ut  sis  sapiens  :  nihil  scilicet  discer- 
nens,  nihil  dijudicans  ex  his  quae  tibi  fuerint imperata; 
sed  cum  omui  simplicilale  ac  fide  obedientiam  sem- 
per  exhibeas,  illud  lanlummodo  sanctum  ,  illud  ulile, 
illud  sapiens  esse  judicans ,  quicquid  tibi ,  vel  iex 
Dei,  vel  Seuioris  examen  indixerit.  Tali  enim  insti- 
tutione  fundatus,  sub  bac  disciplina  poteris  durare 


ALARDI  GAZi£l  COMMCNTARIUS. 


nempe  sextnm,  septimum  et  octavum,  iisdem  verbis 
a  D.  Benedicto  inter  gradus  humiliiatis  connume- 
rari,  ut  ibidemvidere  est.  Unde  suspicor  ex  hoc  loco 
fuisse  mutuatum. 

*  Alludere  videtur  ad  illos  versiculos  ; 

Oderant  peccare  boni  virtutis  amore  : 
Oderuut  peccare  mali  formidine  poen». 

Sed  praecipue  ad  itlud  Joannis  aposloli  :  Perfecta 
charitas  foras  mittit  timorem  (1  Joan,  iv),  nempe  ser- 
vitem. 

^  Meminerit  lector  hic  agi  de  novitiis  et  incipien- 
tibus,  non  de  provectioribus  et  perfecti<%.  Siquidem 
noviiiuui  hac  longa  oratioue,  seu  exliortaiione,  in- 
formabai  et  instruebat  abbns  ille  Pynuphius,  iit  ex 
pru:cedentibus  constat  {Cap.  52  hujns),  Docet  ilaque 
hujusmodi  novitiis  et  tironihus,  cum  adhuc  rudes 
siut,etnon  ea  judicii  et  prudenti:i^facult»te  polleant, 
ul  sciant  reprobare  maluin  et  eligere  bonuin,  hoc 
est,  virtuies  a  vitiis  discernere;  non  debere  muitos 
adhiberi  luagistros,  a  quibus  exeinpla  imilationiset 
ineuudae  vitae  expetmt;  iiocest,  quorum  intuitu  et 


imilatione  studeant  mores  suos  componere,  ac  vitatn 
instiluere;  sed  unuin  potius,  vel  certe  paucos  vere 
religiosos  proponi  imilandos;  cum  multo  facilius  sit 
unius  exemplo  informari,  quam  multorum  ,  et  e  di- 
verso  proclive  admoduin  plunum  exemplo  juniores 
corrumpi,  aul  deteriores  elfici.  Proclivis  enim  esl 
D  malorum  imiiatio,  et  quorum  virtutes  assequi  nequeas^ 
certe  imitaris  vitia,  ait  D.  Hieronymus  epist.  1  {  Ad 
Lmtam  de  insliiut.  /i/id?).  At  de  provectioribus  et  pru- 
dentioribus  aliter  sentiendum  ex  sententia  R.  Anto- 
nii,  quam  refert  Auctor  seqiienti  libro  :  qua  docet 
monachum  minime  debere  ab  uno,  quamvis  sumino» 
universa  genera  virtutum  expetere.  Alius  enim,  in- 
quit,  scientias  floribus  exornatur,  atler  discretionis  ra- 
tione  robustins  communitury  aller  patienlia  gjavitate 
fundalur^  alius  humilitatis^  alius  continentiof  ynute 
priBferiur,  alius  simplicitatis  gratia  decoraiur^  t.tc. 

'  Quatuor  colores,  seu  conditiones  veri  nionachi 
habes  hic  velut  iu  uhula  depictas;  neuipe  ut  surdus, 
muius,  caecus,  et  stultus  sit :  quas  quidein  inoraliter 
intelligendas  esse«  nou  proprie,  aut  physice,  Don  eU 
quod  fuoneam. 


^'  DE  COENQBIObUM  INSTIT.,LIB..  V. 

perpeiuo,  et  de  coenobio  11^1118  lUtilaiiomOQiiDimici»  A 
iiuilis  lactionibtts  devol?eris. 

GAPUT  ILII. 

Quod  honum  patienliw  $wb  non  debeat  monachtu  de 
aliorum  $perare  virlmte^  sed  de  iua  hnganimitaie. 

Ergo  paiientiam  toam  non  debes  de  alioram  spe* 
rare  yirtnte,  id  est,  nt  Uinc  eam  tantummodo  possi* 
deas»  cum  a  nemine  fueris  irritatus  :  quod  ut  possit 
non  CTenire,  toae  non  subjacet  potestati ;  sed  potius 
de  humilitate  tua  et  longanimitate,  qu»  in  tuo  pen- 
det  arbitrio. 

GAPUT  XLIU. 

RecaffUuUuio  expotitionii  per  quam  monachui 
ad  perfectionem  pouit  ascendere, 

Et  nt  haec  omnla  quas  latiori  sermone  digesta  sunt  g 
eordi  tno  facillus  inculcentur,  ac  tenacissirae  tuis 


ALARDI  GAZ/El 

«  Breyiarium,  etiam  vetustis  et  Latinis  auctoribus 
Qsitatum,  id  est,  compendlum,  sominaritim;  vel  opus 
eoncisuro  et  abbreviatum ,  Graece  JircT0fi4,  vel  av«- 
xifflOiaiaiat;.  Suetonius  in  Augu^^to :  Fecit  et  hreoia' 
rium  totiui  imperii,  quantum  militum  iub  iignii  ubique 
enet,  quantum  pecunio!  in  airario  et  /Eicts,  et  vectiga- 
iiorum  reiiduii,  Idem  in  Galigula  :  Dispeniatori  bre- 
viarium  rationum  offerenti.  Eodem  aut  affini  sensu, 
ot  nomenclatura,  brevis  ei  breve  diciiur  substantive, 
mascuUni  et  neutri  generis  :  quo  modo  vulgus  Bre»e 
apoitolicum  usurpat :  quo  ilidem  D.  Benedicius  {Cap, 
xxsti  Regulte)  abbatem  monet,  ut  rerum  et  utemi" 
tium  monasierH  brevem  teneal ;  quem  Turrecremaius 
notulam  et  memorialem  scripiuram  inlerpreuiur. 
Sed  occasione  data  dicendt  de  Bretiario,  in  gratiaro 
junioruro,  juvabit  hic  notasse  codicem  illum,  quem 
prae  maiiibus  habemus,  quo  offlcium  divinum  conti' 
neiur,  Breviarium  appellari,  multiplici   ratione : 


—  DEi  IPIRITU  GASTtUMARGLE.  Ml 

sensibus  valeant  inhasrere,  quoddam  ec  his  *  bre- 
viarium  colligam,  per  quod  possis  breviute  et  com" 
pendio  mandatorum  memoriter  uoiversa  complecti. 
Audi  ergo  paucis  ordinem  pe»  quem  ascendere  ad 
perfectionem  summam  sine  ullo  labore  ac  diniculiate 
valeas.  Principium  noslrae  salutis  sapieniiaeque  se- 
cundum  Scripturas  timor  Domini  est  {Prover.  i).  De 
timore  Dominl  nasciiur  compunctio  saluUris.  De 
componctione  cordis  procedit  abrenontiaiio ,  id  est, 
nudius  et  contemptus  omnium  faculutum.  De  nudi* 
Ute  humilius  procreatur.  De  humiliute  mortificatio 
volunUium  generaiur.  Mortificatione  volunUtum 
cxstirpanturatque'.marcescunt  universa  vitia.  Expul- 
sione  vitiorum,  virtutes  fructificant  aique  succre- 
scunt.  PuUulatione  virtutum  puriUs  cordis  acquiri- 
tur.  Puriiate  cordis  ApostoIicaQ  charitatis  perfectio 
possidetur. 

GOMMENTARIUS. 

primo  auia  coniinet  omnes  psalmos  qoibus  breviter 
omnia  divina!  Scripiurae  mysteria  prapcipuaque  Dei 
opera  et  beneficia  per  modum  laudis  exprimuniur» 
ut  ait  Dionysius  lib.  de  Eccles.  Hierar.  capite  5 ; 
deinde  seleciissiroa  quaeque  toiius  veteris  el  novi 
Tesiamenti;  tertioselecu  Patrum  documenta ;  quario 
prascipua  quaeque  ge^u  sanciorum ;  quinto  breves 
precationes  quas  collecias  vocant,  quae  fere  a  sum- 
rois  pontificibus  compohitae  fuerunt;  sexlo  bymnos 
aliquos  a  Patribus  composiios  l  Leonard,  Leaiui  /. 
II  de  JuiUt.  et  Jure  c,  57  dub,  8).  Merito  iuque  voca* 
tur  Breviarium,  quia  est  compendiuro  oronium  prae- 
dictorum  admirablle.  Quo  etiam  modo  TertuUianus 

tLib,  de  Orat,  cap,  i)  oratlonem  Dominlcaiu  vocai 
Wetiarium  tolius  Evanfetii,  Sed  haec  obiter,  et  ex 
r  occasione  dicu  de  Breviario,  quo  niliil  habemus  fa- 
miliarius. 


LIBER  QUINTUS, 

DE  SPIRITW  GASTRIMAKGLE. 


CAPUT  PRIMUM. 

Traniitu»  ab  imtitutii  ccBnobiorum  ad  colluctaUonem 
octo  principalium  vitiorum, 

Qalntus  nobis,  juvante  Deo,  liber  iste  procodilur. 


Nam  •  post  quatuor  libellos,  qui  super  institutis  mo- 
nasteriorum  digesti  sunt,  nunc  arripere  colluctatto- 
nem  ^  adversus  octo  principalia  viiia  vestris  oraiio^ 
nibus,  Domino  conforUnte,  disponimus,  id  esi,  pri« 


ALABDI  GAZiEI  GOMMENTORIUS. 

•  lu  qualuor  libros  praecedentes  sub  uno  titulo  :  D  meiaphorice  vero  omne  prlncipiom  directivum  caput 

.  r_..-.„-i .^-i -^i l: vocaiur;  undc  et  homines,  ((ui  alios  dirigunt  et  gu- 

bernanl.capiualiorum  vocariiur.  Dicitur  ergo  viiiuni 
capiiale  uno  modo  a  capiie  proprie  diclo,  ei  sk  vitium 
capitale  appellatur,  quod  poenacapitis  punilur(r/iom. 
i-2.  q.  34,  art.  56l4,  et2-2,  q.  5. 48;  Joan.  Axoriuslnitit, 
moral,  iv,  cap.  42).  At  noii  ita  accipiturviiiumcapiiala 
inhoc  tractatu.quo  devitiis  capitalibus  agiiur:  dicun- 
tur  eniro  capitatia,  quod  sint  veluti  fontes,  vel  capiia 
reliquoruni,  e  quibus,  velut  ex  corrupta  radiee,  omnis 
generis  vitia,  lurpiludines ,  scandala  ac  corruptela^ 
profliinnt ;  quod  lameii  non  sic  accipiendum ,  quasi 
singula  vitia  capiuiia  caBterorum  oinnium  causae  sint, 
et  origines,  sed  quia  unumquodque  lllorum  sit  mul- 
torum  aliorum  caput  et  causa.  Unde  et  singulis  vitiis 
capitalibus  mulia  vitia  ex  ipsis  nasceniia  assignan- 
tur,  quae  liliae  ipsorum  vocantur.  Secundo  notandum 
quod  Cassianus  {Hic  ei  coUat,  4,  c.  S)  octo  viiia  capi^ 
talia,  seu  principalia,  posuit,  quia  soperbiam  ocuvo 
ac  velutE  sopremo  loco  inier  ea  reeeoset.  Et  hiiyut 

7 


De  titsfttttlis  monaiteriorum ,  vel  ccenobiorum ,  com- 
prehendit:  quos  Genuadius  et  alii  suis  propriis  liiu- 
lis  distinguiiut.  Alii  vero  una  eaderoque  monastica- 
rum  insiilutionum  inscriplione  deuominant,  sicque 
libros  duodeciro  insiilulioiium  a  libris  collaiionum 
secernunt  ac  separant,  ut  alibi  dictum  est  (Ad  tib, 
1,  eap.  1). 

^  Hujus  libri  ac  sequentium  communis  inscriptio 
est,  de  capiulibos  vitiis  :  quamvis  etiam  sub  gene- 
rali  litulo  instlluiionum  monasiicarum  comprehen- 
dantur.  Horuro  librornm  meroinit  Photins  Gra^rus 
in  suo  elogio,  eosque  vaide  cororoendal,  ut  ibi  videre 
est  in  hujus  operis  initio.  Porro  de  vitiis  principali- 
lius,  sive  capiialibiis,  quorum  traclationem  deinceps 
dggreditur  Cassianus ,  quaedam  mihi  videiitur  hic 
generatim  praenoUnda.  Priroo,  vitium  capiule  duo« 
bas  niodts  inlelligiiur.  Gapiule  enim  a  capite  dici- 
tur;  caputautein  sonat  membrum  quoddam  animalis, 
quod  est.principium  direciionum  totius  animalis  : 

PATROL.  XLIX. 


m 


JOANNIS  CASSIANI 


204 


UMiit)  gastrmiarf  ias,  quae  int^rpreUtar  gnlae  coneupi-  A  Domini  dirfgatur :  Ego  anie  le  ibo,  et  potenie»  terrae 


fl^lia;  sacumiiiin  fornieatioflifl;  lertium  pliilargy- 
ritt,  quod  inlelligilur  avariti»,  tcI  ul  preprius  etpri- 
iiaiur)  amor  pecuniae ;  qaarlum  ir» ;  quintum  tristi- 
tiae ;  aextam  aeediee»  quod  est  aniietas»  sive  isdiam 
eordis ;  aeplimum  eenodoxise,  quod  sonat  rana  seu 
inanis  gloriii ;  ociavum  superbiae,  Quem  ineuntes 
a^nem^  luis  preetbiis,  o  beali^iuie  papa  Gastor» 
Ifuiic  impensiua  iDdigemus,  ui  primum  naturas  eorum, 
tHm  minutas,  tam  occulias,  lamque  ebseuras  investi- 
gare  eon4igne ;  deinde  causas  eorumdem  sufQcienieF 
«xponere ;  tertio  ui  idonee  curatioDea  eorum  ac  re- 
Bledif  possimus  inferre. 

CAPtT  II. 
Quod  caus(B  titlorutti  sicut  in  ommlmi  hnmorantur^  ita 


humiliabo,  porlas  aereas  coDfringaih,  et  vectes 
ferreos  conteram,  el  aperiam  libi  tbesauros  abscon- 
ditos  et  arcana  secreiorum :  ut  nps  quoque  verbum 
Dei  praecedenSy  prlmum  terrae  nosirae  potentes  hu- 
miliet,  id  est,  lias  easdem  quas  expugnare  cupimus, 
noxia^  passion^s,  domin^Tfoneitt  dbi  ac  tyrannidem 
ssevissimam  in  nostro  mortali  dorpore  vindicantes, 
easque  faciat  indaginl  nostf ae  aiqne  ex(^oMtidhi  suc- 
cumbere,  et  it^  nOstrae  rgnoratiofti^  i^ortas  effringetis 
aC  viiiorum  vectes  excludentium  hbs  a  vera  i^ieif' 
tia  conterens,  ad  secretorum  nostrolrom  arcanst  per- 
ducai,  ac  secundum  Apostolum  (I  Cor.  iv)  illumina* 
tis  nobis  reveletea  qa«  suiit  abseendita  tenebrarum, 
et  manifestet  consilia  cordium  :  Ui  sic  ad  tetras  vi- 
ab  omnibns  ign^raniur,  ei  quod  ad  mmife$tanda$  g  tiorum  tenebras  purisf^imis  oculis  animae  peneiran- 


eas,  Domim  egeamus  auxilio 

Quarum  p^ssionum  causae  quemadmodum,  cum 
patefaciae  fuerint  traditionibus  seniorum,  ab  omni- 
hus  proiinus  agnoscuntur :  ita  priusquam  revelen- 
Uir,  cum  ab  ipsis  universi  vastemur,  et  in  cunctis 
bomihlbus  immbrentur ,  ab  omnibus  ignorantur. 
Iferum  eas  ila  nos  aliquatenus  explicare  posse  confi- 
diittus,  si  iniercessionibus  vestris  ad  nos  quoque 
ilT^,  qui  ^er  Esaiam  pfoiatus  est  (Esoi.  xlv),  sermo 

ALARDI  GAZiOI  COMHENTARIUS. 


tes,  paiefacere  eas  ac  producere  possimus  ad  lacem : 
earumque  causas  aique  naiuras  bis,  vel  qui  carue- 
runt  eis,  vel  adhuc  obligaii  sunt,  pandere  valeamut, 
et  ita  secundum  proplietam  (PsaL  lxv)  transeuntes 
per  ignem  viiiorum  dirissime  nostras  exurentium 
menies,  confestim  per  aquas  quoque  virtutum,  ex- 
stinguentium  scilicet  ea,  transire  possimus  illxsi, 
ae  spiritualibus  remediis  *  adrorati,  ad  refrigeriiun 
perfeciionis  purttate  cordis  mereamuf  educi. 


quidem  ordinis  et  habiladinis  vitiorum  rationem  ex- 
ponii  collatione  5  {Cap.  10)  bis  verbis  :  Hcbc,  inquit, 
4ct6  titia^  licet  dhereoi  ortue  ac  dissimiles  ef/icientias 
kabeani;  $ex  tamen  ffriora,  id  esl,  gastrimargia,  forni- 
eatio^  phitargyria,  ira^  tristitia^  aeedia,  quadam,  inter 


pene  inverso  ordine.  quam  a  Gassiano,  eaque  duci-' 
bus,  seu  tribunis,  sub  una  velut  Imperatrice  aui  re« 
gina  superbia  miliiantibus,  comparari:  singulomm 
vero  ducum  seu  capiialium  vitiorum  exercitus,  quoa 
vttlgo  filias  eorum  dicimus,  deiiide  exponit  his  ver- 


$e  eognaiione  et,  ut  ita  dixerim,  concatenatione  connexa      bis  :  Uabent  contra  nos  h(ec  singula  $uum  exerciium, 
9unt;  ita  ttt  prioris  exuberaniia,  sequentis  efficiaiur  C  JSam  de 


exordium :  nam  de  abundantia  gastrimargias  fornica- 
tionem,  de  forwcntione  philargyriam ,  de  phitargyria 
tram,  de  ira  tristitiam,  de  tristitta  acediam  necesse  est 
jnUiutare,  Ct  infra :  Qnamobrem  ut  acediavincatur,  aute 
tristitia  superanda  est ;  ut  tristitia  propeilatur,  ira  prius 
exstrudenda  est;  ut  exstinguatur  tra,  philargyria  con- 
culcanda  est ;  ut  evettatur  philargyria,  fornicatio  com- 
pescenda  est;  ut  fornicatio  subruatur ,  gastrimargice 
titium  eit  castigandum :  et^  hae  ratione ,  ut  superbia 
possit  excludi^  cenod^tma  est  prmfocanda.  Ita  quidem 
CassiaiiU!^.  At  vero  D.  Gregorius  lib.  xxxi  Moralium 
cap.  51  septem  lantunimodo  viiia  capitalia  exposuit; 
qUia  nimirum  superbiam  noluit  eis  annuinerari ,  sed 
poni  Ut  reginam  et  communeni  inatrem  oinninm  vi- 
tiorum,  ob  generalem  ejus  influxum  in  omnia  vitla 
et  peccata  (  Vide  L^nard,  Les,  iib,  iv  de  Justit.  et 
Jure  c»  4).  Sic  igiUir  de  septein  vitiis  capitalibus, 
«leque  eorum  maire  supprbia,  disserit  D.  Gregorius 


inani  gtoria  inobedientia,  jactantia^  hypocrisiM^ 
contentiones^  pertinacim,  discordice,  et  novitntum  prcB^ 
sumpliones  oriuntur,  De  invidia  odium ,  susurratio , 
deiractio,  exsuttatio  in  adversis  proximi,  afftictio  autem 
in  prosperii  naicitur.  De  ira  rixte,  tumor  mentis^  con- 
tumelia^  clamor,  indignatio^  blasphemice  proferuntur, 
De  tristitia,  maiHia,  rancor,  pusillammitai,  desperatio^ 
torpor  circa  proscepta^  vagatto  mentii  erga  iUicita  tut* 
icitur.  De  avaritia  proditto,  fraus ,  maiitia ,  perjuria  , 
inquiettido,  tiotentite^  et  eontra  misericofdiam  fndura" 
tionei  cordii  oriuntur,  Deventrii  ingluvie  inepta  Iwti- 
tia,  icurnlitai,  immunditia^multtloquium,  hebetudo 
iensHs  circa  intelligeniinm  propagantur,  De  luxuria 
OBcitas  menlit^  inconsideratio,  ineonstwUia^  frmcipita^ 
tio,  amor  sut,  odium  Dei^  affectus  pra^sentis  swcuU^ 
horror  autem  vel  desperatio  futuri  generantur,  H»c  et 
alia  D.  Gregorius  de  ordine  et  comparaiione  istornm 
vitioruin,  qiiae  nimis  longum  essel  hic  referre.  Sed 
illud  tamcn  non  esi  praBtereundum ,  ex  bis  septem 


Tentantia  vitiq^  quoi  invisibili  contra  nos  prceiio  ,  re-  j)  vitiis  duo  esse  et  dici  carnalia,  nempe  gulam  el  luxu- 


gnanii  Super  sesuperbicemilitant^  alia  more  ducum  prm- 
ennt^  alia  more  ex$rciius  subsequuntur,  Et  paulo  posl : 
ipsa  namqtie  vitiafum  regina  superbia  cum  devictum 
ftane  cor  ceperit^  mox  illud  septem  principalibui  vitiis^ 
qtsasi  quibusdam  ducibus ,  devastandum  tradit :  quos 
videlicet  ducei  exercitui  iequitur,  quia  ex  eis  procul- 
dubio  importuncB  vitiorum  muttitudinei  oriuntut,  Quod 
melius  oitendimui^  ii  ipsoi  duces  atque  exerdtumupe- 
ciaHterf  ut  pouumui,  enumerando  proferamus.  Radix 
quippe  cuncti  mali  superbia  esl,  de  qua^  Scriptura  at- 
testante,  dicitur :  Initium  omnis  peccati  est  superbia 
{Ecctei.  x).  Primee  autem  ejus  sobolet ,  $eptem  ntmi- 
rum  ^ineipalia  vitia,  de  hac  virulenta  radice  profe^ 
nmeicr,  sciiicet  inanii  gloria,  invidia^  ira,  trittitia,  avor' 
nita,  ventrii  fngiuvies,  luxuria,  Vides,  lector,  seplem 
tiiui  capllaiki  »  D«  Gregoria  eDumerala  aliier,  «c 


riam,  quia  iti  carne  seu  corpore  exerceniur,  et  dele- 
ctatione  carnali  exieriorum  sensuuin  perficiuntur ; 
reliqua  quinque  spiritalia ,  ^uae  scilicet  ad  animum 
pertinejii,  et  sine  ulla  corporis  aciione  complentur  : 
et  baec  caeteris  paribus  majoris  esse  cuipae,  illa  vero 
majoris  iiifamiae.  Postremo  notandum  liaec  vitia  capi* 
talia  dici,  non  quod  semper  mortalia  sinl ;  nam  ic- 
vem  cupiditaiem  gloriae,  levem  animi  ad  iram  com- 
molionem,  eic»  nemo  dixerit  esse  morlalia ;  sed  sic 
vocantur,  ul  dicium  est,  quia  sunt  veluti  foiite«,  vel 
capita  reliquorum ,  e  quibus  reliqua  oronia  ubertim 
abuudanierque  scaluriunt. 

A  Yocabulum  parum  usilalum.  ^ro  quo  Basi- 
leensis  babet :  trri^ad',  Dionysius ;  sptrtdiaitiiiit  rem^i 
diorum  rore  perftm. 


S05 


DE  CCCNOBIORUM  INSTIT.  UB.  Y.  —  DE  SPIRITU  GASTRlMARGIiE. 


S06 


CAPUT  III. 

Quod  prbM  nobia  eolluciatio  $U  adternu  ipiritnm 

gulfmuargimy  id  «0I,  emtcufnicentiam  gnlm, 

lUqfne  ^  primam  nobl^  Inetindum  certamen  est 
adTer^m  ^asttlmargiim,  (ivam  diiimQS  golafc  es^ij 
eoncdplflcentfam:  eiin  prltiiii  de  modo  Jejunionnn 
et  escaniid  qvalftMe  tflctnri,  rtirsos  ad  JSgyptioruirf 
tradltiohes  ae  Stattita  retnrremos^  qnibiis  sublinilo^ 


A  r^  continentis  disciplinam,  et  perfectam  discre- 
lionis  inesse  ratlonem  nullus  fgnorat. 

CAPUT IV. 

Teitimomtm  abbatit  AntonH^  tfuo  doeei  mnnmauamtfn^ 
mrtutem  ab  iUo  gui  emm  peeuUariuo  foemaet  «ppe» 


Vetus  namque  est  ^  befltl  Antonli  admlrabiHsqoe 


ALAftDI  GAZiCil  GOMMENTARIUS. 


•  Gastrimarjfia  proprie  est  venlris  insania  ;  yocer- 
T^aa/>7«c  ffulosus ,  hetlno,  Teniri  deditoa  {6illtii$)» 
Isiedornfl  Pelusioles:  ym,9rptiuipyw  ivrh^intpijottrripa 
^mnat.  Gattrimmrgm  eei  ineanuni  Hntrk  Uudium,  A>. 
Grcgonus  {Ub,  1  epiti,  184),  ventris  ingluviem  ; 
Cassinnus,  el  Dionysius,  giihe  concupisceniiam  in- 


inqulnaiionum  fludue^  profundumque  secreiarum  at- 
que  ignotdrum  tmmunditiarum  ex  nu  ptocednnt.  titim 
vero  meas  tuni  detidia,  loquaciiae^  c&nftdeniia.  ecurrir 
lUoi  risum  movens^  contradictio^  cervicie  dmritia^  tar- 
ditas  ad  audiendum^  insensibilitas,  eiatio^  atquetumor^ 
temeritas,  mundi  amor,  oratio  immunda,  cui  eucce- 


t^rptetantar,  magis  rem  ips»m  qd«m  nominis  ety-  ^  dunt  fluctut  cogiiaiionum  ;  nounumquam  vero  eata^ 

molofian  apeetavtea  Usi  sant  «liam  hae  toce  Ari-  '^  miias  quoque  prmter  omnem  epern  H  exspectationem; 

i.L    _- «..!-•_    -.  r.1  ^i  1:1.   -.  r._       quam  necessario  desperatio  sequittir  omnibtie  acerbior 

et  gravior,  Oppugnat  quidem  me,  sed  non  superat  pec^ 
cdtorum  memoria ;  inimicitiag  eontra  me  gerii  mortis 
intenta  cogitatio ;  nihil  oero  in  haminibus  esi,  quod  tna 


la^les  lib.  y,  Eihic.  el  Clemens  Aiexan.  lib.  11  Pae- 
dagogii  cap.  f,  ei  Joannes  Cfimachus  gradu  14.  La- 
tim  aoetores  gfilae  vocabulo  contefiii  fuere.  Sed  Cas- 
ibM  Yiftifm  est  ea  f  oce  vim  omnem  gastriroargi» 
non  satis  exprimi ;  ideo  Graeca  potius  uii  mnluit. 
Est  autem  hoc  vitiumTirtuti  abstinentiae  eontrarium 
complectlturqoe  omnem  inordinatam  appetiiionem 
et  usiim  clbi  et  potus.  Spiriium  gasirimargLe  vocat 
Cassianus  iil  tilulo  faujus  (ibri,  sicut  aiia  vitia,  quaa 
bis  libris  persequitnr,  spiritum  fornicaiionis,  spiri- 
tum  pbilargyria:,  cenodoxfc,  superbi.ne,  etc.  Quae 
auidem  phrases  et  iiomenclaturae  plerxque  e  sacra 
dcriptura  desumplae  sunl,  ui  suis  locis  osteudetur. 
Contra  boc  vilium  (ficit  Auclor  primum  nobi»  Ineun- 
dnm  es&e  certamen :  quod  et  conflrniai  D.  Grego- 
rios  Iib.  sxxi  Morat.  cap.  i6,  ejusqiie  rationem  red- 
dil  bts  verbis  :  NuUus  painmn  spirifuatis  certaminie 
epprekendit^  qui  non  in  semeltpso  prius  per  affticlam 


perfecte  superat.  Qui  Paracletum  posiidet^  interpetlat 
udcerstm  m«,  ilteque  exoratus  non  permiltit  me  opC" 
rari  tntiose,  Qui  vero  nuUum  itlius  gustum  suscepe- 
rtnt,  omnino  dulcedinis  ac  suavitatis  mea  rapiuntur 
itlecebris,  llaec  apud  Climachum,  quibUs  gUlab  nalora 
pfoprielatesque  graphice  depingoolur,  de  qulbUs 
plura  in  sequeniiDus. 

^  De  B.  Antonio  celebri  anachoreta,  praeter  alios 
scfiplorcs  lum  Grsecos,  tum  Latinos,  Sozomenus 
summadm  lia  scribit(Lt6.  i  Hisi,^  c.  15):  Sive  Mgg- 
ptH,  sive  atii  hujus  pim  vitm  (monastlcae)  auctores 
fUerunt,  ittud  certe  constat  inter  omnet,  quod  Anto- 
rtius,  magnus  itle  monachus,  perfectis  pietatis  itistitutis 
et  exercitationibus  ad  eam  rem  aecommodatis,  hoe  vitm 


ventris  concupiscentiam  carnis  incentiva  devicerit;  ne-  Q  genusadsummum  perduxit.  Quem  id  temporis  in  sotl 


que  enim  ad  confliclum  spiritualis  agonis  assurgitur^ 
n  non  pritu  intra  nosmetipsos  hostis  positus,  guim 
bidelicei  appetitus,  edomatur;  quia  si  non  ea  qum  nobis 
suni  viciniora  prostonimus,  inaniter  ad  ea  qu(e  ton» 
pu*  sunt  impugnanda  transimus.  Incassum  namque 
CQiUra  exteriores  inimicos  in  campo  beUum  gerilur,  si 
intra  ipea uriismosnia rivisinsidians  habetur.  Ct  infra, 
l^aptat  quod  de  Nabuzardam  diice  militum  Babylo- 
moff am  scribitur  :  Princeps  coquorum  destrujit  muros 
Bierusatem.  Quid  enim,  inquit.  per  muros  Hierusalem 
iignificaruScriptura  €xprimit  {Jerem.y;\y  Reg.  xxv), 
Misi  virtuies  animm,  quce  ad  pacis  visionem  tendit :  aut 
quis  coqttorum  princeps,  nisi  venter  aecipitury  cui  dili'- 
amtissiiua  a  coquentibus  cura  servitur  ?  Muros  igitur 
aierusalem  princeps  coquorum  destruit,  quia  virlutes 
ttuimm,  dum  non  restringitur,  venter  perdii,  llacteniis 
D.  Grrgorius.  Videndos  eiiam  Joannes  Climacbus 
gradu  14  sune  scaiae,  uhi  hoc  vitittmgul:i;  seu  gastri- 
margiae  egregie  describit.  Sic  enim  ipsamqiiasi  bel- 
Ittim  dotniiiantem  bumano  geiieri  inierrogat,  eam- 
nue  cum  insigni  prosopopoeia  respondeiilem  inducil : 
IHc  nobiSf  ait,  0  mortalium  omntum  nimium  vioienta 
dpmina,  unde  tibi  introitum  in  nobis  paras  ?  quidve 
post  ingresMum  tuum  parare  consuevisli  ?  ei  quisnam 
ut  tutu  ex  nobi»  exilus^  quonam  moio  scilicet  abs  te 
tiberamur  T  lUa  vero  agitata  contumeliis,  nobis  ita  ty- 
ranniee  cfuanta  feroxque  respondit :  Quid  me  male- 
diciis  incesHtis^  qui  mihi  estis  obnoxii  ?  aut  quomodo 
uparari  a  me  studetis ,  qurn  naturm  connexa  sum  ? 
lanua  mea  ^atura  ciborum  esi^  cotuueiudo  vero  inex^ 
pi£biliiaii$  mihi  eausa  est.  Porro  materia  perturbatio^ 
tuenum^  consuettsdoquam  dixi  aique  itidoientiaaninuBf 
moriisque  irreminiscetitia.  Stirpium  vero  mearum  no» 
misia  qtsamodo  qtupritis  addiscere  ?  Dinumerabo  eas,  ei 
Muper  arenatn  tttuliipticabuntur.  Primogenitorum  la- 
meii  tneorum  appeliationee  audite :  Primogetiitus  metu 
fantUationis  ituonior  est ;  secundus  ab  illo  est  obdu- 
MiMf  mcM  i  ommeei  teriiuo,  Mm  cogUmUmum, 


ttidinibus  Mgypli  maqna  cum  nominis  ei  famm  cele- 
britate  vitam  degentem^  Constantinus  imperator  propter 
ejtu  virtutis  $plendorem  $ibi  amicum  fecit^  littera$  ho- 
norifice  scriptas  ad  eum  misit^  magnopereque  hortatus 
est,  uti  pro  rebu$^  quarum  indigerety  ad  ipsum  scribe' 
ret^  etc.  De  eodein  hxc  in  Martyrulogio  Rom.  ha- 
bentiir  (Januar.  17)  :  In  thebaide^  $ancti  Antonii  ab- 
bads^  qui  muttorum  monachorum  pater,  vita  et  mirU" 
euiis  prcBclarissimus^  vixit :  cujusaesta  ^,  Athatiasius 
insigni  votamiue  prosecutus  est,  Ubi  card.  Baronius 
(tn  notis) :  Scripsit,  inquit,  egregia  illitu  acta  S. 
Athanasius^  qum  quidem  Evagrius,  non  ille  Pontictu 
Origenista,  $ed  qui  po$tea  prmfuit  Eutesim  Antio^ 
chemE,  in  Latinum  sermonem  convertii,  ut  auctor  e$i 
S,  Hieronymus  de  Script.  Ecctee.  in  Evagrio.  Prm^ 
$titit  hoc  ipsum  idem  Hteronymue,  postutante  Pamma» 
chio^  ut  ipse  profitetur  ad  eumdem  scriben$  epi$t.  101, 
de  opt,  gen,  interpr.,  quam  illam  e$$e  putamu$  qtue 
|.  habetur  pra  manibui ;  cumque  (ut  ipse  ait)  in  ea  ver-~ 
^  tenda^  more  suo^  non  verba  verbist  $ed  $ententia$  red^ 
diderit  $ententii$ :  inde  (ortaese  faclum  esl^  ut  Geta$itu 
papa  eum  non  tam  vertis$e  quam  scripsisse  Antonii 
Vilam  testetur,  cum  tut :  Vita$  Patrum  Pauliy  Anio- 
nii,  ltilarioni$,  et  omnium  eremitarum  ,  qua$  tamen 
beati$simus  descripsit  Bieronymtu^  cum  omni  honort 
siu$cipimus(ApudGratia.dist.  11  cap.  Sanctakomana\. 
Haec  Barouius,  et  quae  sequunlur  (Yid,  Bellar.  lib^ 
II  de  Monachis.  cap.  5).  Quibus  videtur  seniire  vi- 
tam  B.  Antouii  a  S.  Athanasio  Graece  descriptam, 
primum  ab  Evagrio.  deinde  a  B.  Hierouymo  Latiue 
luisse  reddilam,  et  hanc  ipsam  esse,  quae  prae  mani« 
bos  habetur,  boc  est,  ui  opinor,  vulgo  et  passim 
circumfertur,  babeturque  iu  iine  opefum  S.  Atha- 
nasii,  quae  tamen  ab  ISvagrio  translata  inscribitur. 
Verum  hanc  Baronii  of>inionem  improbabilem,  el 
ex  epistola  D.  Hieronymi  101  male  intellecta  con« 
ceptaiu  ostendit  R.  P.  ileriberius  Rosweydus  e  So« 
ektate  Jesu  thooiogus  saij»  a4  vitaia  AntoAU  not»^ 


!k07  JOANNIS 

Benteniia,  monacntim  qui  post  ccBnobi&le  proposi- 
tum  fasligia  nititur  sublimioris  perfectioms  attin- 
gere,  et  apprebenso  discreiionis  examine»  proprio 
jam  potens  est  stare  judicio,  atque  ^  ad  arcem  aua- 
choreseos  pervenire,  ^  minime  debere  ab  uno,  quam  -. 
vis  summo,  aniversa  genei^a  virtutum  expetere.  Alius 
enim  gcientiae  floribus  exornatur,  alter  discretionis 
ratione  robustius  communitur,  alter  patientiae  gra- 
vitate  fimdatur ;  alius  homiliiatis,  alius  continentiae 
virtote  praefertar,  alius  simplicitalis  gratia  decora- 
tur.  Hic  magnanimitaiis,  ilie  misericordiae,  isie  vi- 
giliarum,  hic  taciturnitatis,  ille  laborisstudiosuper- 
emtnet  cseteros.  Et  idcirco  monachum  spiritalia 
mella  condere  cupientem,  veiut  apem  prudentis- 
simam  debere  niiamquamque  Yiriutem  ab  his  qui 
eam  familiarius  possident  deflorare  et  in  sui  pecto- 
ris  vase  diligenter  recondere  :  nec  quid  minus  ali- 
quis  habeat  discutere,  sed  hoc  tantum  quid  ▼irtutis 


CASSIANl  SOS 

A  habeat,  conremplari,  studioseqoe  decerpere.  Cun* 
etas  namque  si  ab  uno  yolumus  mutuari,  aut  diffi- 
cile,  aut  certe  numquam  idonea  ad  imitandum  nobis 
exempla  poterunt  reperiri.Quia  « iicet  necdum  Chri- 
stum  omnia  factum,  secundum  Apostolum  ( I  Car. 
xt),  videamus  in  omnibas;  umen  hoc  modo  posso- 
mus  eum,  id  est,  per  partes  in  omnibus  invenire. 
De  ipso  enim  didtar,  qui  factus  est  nobis  ex  Deo 
sapientia,  jusiitia,  sanctitas  et  redemptio  (I  Cor.  i). 
Duin  ergo  in  alio  sapientia,  in  alio  justitia,  in  alio 
sanctiias,  in  aiio  mansuetudo,  in  aKo  castitas,  in 
alio  huroiiitas,  in  alio  patientia  reperitur,  memhra- 
tim  Christas  per  unumquemque  nunc  sanctorum  di- 
visus  est.  ^  ConcurreDiibus  vero  universis  in  uni- 
tatem  fldei  ac  virtutis,  redditur  in  virum  perfectnm, 

2  plenitudinem  sui  corporis  {Ephes.  iv),  in  singuiorum 
membrorum  compage  ac  proprietate  perficiens.  Do- 
nec  ergo  veniat  illud  tempus  quo  sit  Deus  «  omnia 


ALARDI  GAZi£I  COMMENTARIUS. 


tionibus  in  praeclaro  opere  de  Vitis  Pairum  nuper  a 
se  restituio  et  illustrato  :  cujus  raiiones  apud  ipsum 
videndas  relinquo,  cum  hic  tantum  ex  occasione 
notalionis  Baronianae  de  Antonii  Vita  ejusque  inter- 
prete  sermo  inciderit. 

<^  Hoc  est,  ad  culmen,  perfectionemque  vltae  ana- 
choreticae,  quae  est  veiuti  arx  quaedam  et  fastigium 
religionis. 

i>  Hac  sententia  B.  Antonii  docet  Aoctor  eum  qui 
ad  perfectionem  tendit,  quique ,  apffrehento,  inquit, 
discretibnU  examine,  ftroprto  fampotem  e$t  siarejudi- 
do,  hoc  est,  qui  ita  prudentiae  et  discretionis  dono 
praeditus  est,  ot  possit  omnia  probare,  etsolum- 
modo  quod  bonum  est  tenere  (i  Thess.  v),  non  de- 
bere  ab  uno  homine  omnium  virtuium  exempla 
siCi  proponere  imitanda;  sed  a  multis,  et  iu  singulis 
Inspicere  quid  opiimum  atque  perfectissimum  sit; 
cum  constet  neminem  morialium  in  omni  virtute 
excellere,  sed  hunc .  prudentia,  alium  fortitudine,  p 
aiium  alia  virtute  superare,  vel  superari,  ut  qiiis-  ^ 

Jue  magis  vel  minus  in  hac  vel  illa  se  exercuerit. 
luod  praeclarum  documentum  idem  ille  Antonius 
niagnus  non  verbis  solummodo  tradidit,  sed  et 
exemplo  etopere  praeslitit.  Nam,  ut  referi  S.  Aiha- 
nasius,  sie  omntum  fratrum  eemulabatur  meliora  eha- 
rismata^  ut  tamquam  apis  prudenlissima  proprias  tin- 
gutorum  gratias  hauriret ;  hujus  continentiam^  itlius 
'jucunditatemsectabatur^  i$tius  tenitatem^  iUius  vigilan- 
tiam,  atterius  tegendi  (gmulabatur  industriam;  istum 
jejunantem,  itlum  humi  quiescentem  mirabatur ;  alte- 
rius  patientiam,  atterius  mansuetudinem  priBdicabat: 
omnium  quoque  vicariam  erga  se  retinens  charitatem^ 
atque  universis  virtutum  partibus  irrigatus  ad  sedem 
propriam  regrediebatur.  Ibisecumuniversa  pertractans, 
omnium  in  se  bona  nitebatur  exprimere.  Haec  Aihaiia- 
sius  de  S.  Antonio  {Theodoret.  in  Eistor.  SS.  Pa- 
trum^  c,  5).  Ad  hunc  etiam  modum  Publius  abbas 
sanctissimus  suos  coenobitas  hortabatur,  ut  alier  ex 
altero  assiduam  utilUatem  capere  conareiur,  atqiie  D 
hic  quideni  illius  mansuetudinem  imitareiur  :  iile 
contra  mansuetudinem  suam  hujus  zelo  roboraret ; 
alins  ab  alio  vigilantiam  disceret;  illum  vicissim 
jejunii.austeritatem  doceret  :  denique  omiies  sibi 
invicem  et  discipnli  fiereni  et  magistri.  Sic  enim  fore 
dicebat,  ut  alter  ex  alterius  vita  qua:  sibi  deerant  de- 
sumenies,  perfecti>simum  virtutum  cumulnm  conH- 
cerent.  Sic  et  D.  Hieronymus  ad  Rusiicum  mona- 
chum  post  varia  documenta  subdit  (Epitt,  i) :  Per 
hmc  omnia  ad  illud  tendit  oratio^  ut  doceam  te  non  tuo 
iudicio  dimittendum,  sed  vivere  debere  in  monasterio 
sub  umus  disciplina  Patris,  consortioque  muttorum^ 


tfl  ab  alio  discas  humtitatem^  ab  alio  patientiam  :  hie 
te  silentium^  itle  doeeat  mansuetudinemt  etc.  Et  in 
Epistola  ad  Eustochium  {Epist.  22),  iEgypliorum 
moiiachorum  instituta  commemorans,  narral  quo- 
modo  alii  aliorum  virtuies  et  varia  dona,  perfectio- 
nesque  observarent,  et  siH  ad  imiiandum  propone- 
rent.  Bgmno  dicto,  inqutttf  ad  prwsepia  (id  est  cellu- 
las)  redeunt ;  ibi  usque  ad  vesperam  cum  svis  unus- 
quisque  toquitur,  et  dicit :  Vidistis  itlum,  et  itlum  f 
quanta  in  ipso  sit  gravitas  t  iruanlum  sitentium  f  quam 
moderatus  incessus  f  Sifnftrmum  viderint ,  consotan- 
tur :  si  in  Dei  amore  ferventem^  cohortantur  ad  stu- 
dium. 

e  Spectant  illa  verba  Aposioli  ad  Coloss.  iii,  Om" 
nia  el  in  omnibus  Christus.  Ubi  omnia  inteiligiintur  » 
quae  ad  renovationem  hominis  |>ertinent,  de  qoa  ibi 
agit  Apostolus,  ut  justitia,  sanctitas,  et  qii£  inox  ab 
Apostolo  enumeraniur.  Dicitur  auiem  Christus  ea 
omnia  esse  in  omnibus,  id  est,  in  omni  hominum  ge« 
nere,  non  solum  causaliter,  seu  tamquam  priDcipalis 
causa,  ut  Deus;  sed  etiam  meritorie,  hoc  est,  per 
meritum  suae  passionis :  quo  sensu  eliam  infra  dici- 
lur:  Qui  factus  est  nobis  ex  Deo  sajnentia^  justitia^ 
sanctitas  et  redemptio  (I  Cor.  i).  Verum  quia  haec  re- 
novaiio  seu  novitas  hominis  inchoatur  quidem  in  hac 
viia  per  gratiam  et  justincationem,  at  plene  et  abso- 
luie  non  perficitur  et  consuminatur,  nisi  in  futura  per 
integram  animae  et  corporis  reformationem  et  glori* 
ficationem;  ideo  dicit  Gassianus  necduin  Christum 
omnia  factum  videri  in  omnibus,  scilicet  perfecte  et 
absolute. 

'^  Alludil  rursus  ad  illa  verba  Apostoli  Ephes.  iv  : 
Donec  occurramu$  omnes  in  unitatem  fidei,  et  agnitio^ 
nis  filii  Dei,  in  virum  perfectum^  in  men$uram  mtatis 
ptenitudinis  Chri$ti.  Sed  virum  perfectum  hic  inier- 
pretaiur  Ghristum  ipsum ,  cum  tamen  evidens  sit  ad 
nos  ea  verba  referri,  quos  Apostolus  dicit  in  generaii 
omnium  resiirrectione  occursuros  ,  id  est ,  evasuros 
in  viros  perfecios,  in  mensuram  aetatis  plenitudinis 
Cliiisti,  etc,  quia  cum  venert/  quod  perfectum  est  , 
evacuabitur  quod  ex  parte  esl  (I  Cor.  xiii). 

^  Qiiid  sii  Deum  omnia  esse  in  omnlbus,  et  quan- 
do  erit  illud  lempus,  scite  et  accommodaie  ad  hunc 
Gassiani  locum  illustrandum  explicat  D.  Hieronymus 
his  verbis  {Epist.  147.  tom.  III) :  Quod  ait  Apostolus 
(l  Cor,  xv) :  Ut  sit  Deus  omnia  in  omnibus,  hoc  sensu 
accipiendum  est :  Dominus ,  ac  Salvator  noster  nune 
omma  non  est  in  omnibus^  sed  pars  in  singutis.  Yerbi  , 
gratia ,  in  Satomone  sapientia ,  in  David  bonitas .  in 
Job  patientia,  in  Daniete  cognitio  futurorum,  in  Petro 
fides,  in  Phinees  et  Paulo  zelus^  in  Joanne  virginiteu^ 


«»  DE  COENOBIORUM  INSTIT.  LIB.  V. 

in  omnibas,  in  prxsenti  potest  hoc  quo  diximus  A 
roodo,  id  est,  per  partes  virtutum  esse  in  omnibus 
l)eus,  licet  nondum  per  plenitudinero  earum  omnia 
sit  in  oranibiis.  Quia  licei  unus  religionis  nostrn 
8it  finis,  professiones  tamen  diTersae  quibus  ad 
Deum  tendimus;  sicutin  collationibus  seniorum  ple- 
nius  dispuiandum  est  (Vide eoUat.  i,  18  e4 19).  Ideo- 
que  discretioniset  continentiaeforma  ab  bis  est  nobis 
peculiarlas  ezpetenda,  a  quibus  viriutes  has  per  gra- 
tiam  Splritus  sancti  uberius  videmus  effluere ;  non 
quod  ullos  quae  in  roultos  divist  sunt  solus  possit 
acquirere,  sed  ut  in  his  bonis  quorom  capaces  esse 
possumus,  ad  eorum  nos  imiutionem  qui  ea  pecu- 
liarius  obtinuere»  tendamus. 

CAPUT  V. 
Quod  non  po$$H  ab  omnibus  uniformii  jejuniorum   j 

regula  cu$todiru 
Itaque  ■  soper  Jejuniorum  modo  haud  potestfacile 


-  DE  SPIRITU  GASTRIMARGliE,  m 

unlformis  regula  custodiri,  quia  nec  robur  unuro  %un« 
clis  corporibus  inest,  nec  ,  sicut  cater»  viriutes  , 
animi  solius  rigore  parantur.  Et  idclrco  quia  non  in 
sola  fortitudine  mentis  consistunt,  cum  corporisenim 
possibilitate  participant,  talem  super  his  deflnltionem 
traditam  nobis  accepimus,  ^  diversum  esse  refectio- 
nis  quidem  tempus  ac  modum  et  qualitatem,  pro  im- 
pari  scilicet  corporum  stata,  vel  aetate  ac  sexu: 
unam  Umen  esse  omnibus  pro  mentis  continentia  et 
animi  virtote  castigationis  regujam.  Neqne  enim 
cunctis  possibile  est  hebdomadibus  proteiare  jejunia» 
sed  ne  triduana  quidem,  vel  btduana,  inedia  refectio- 
nem  cibi  differre.  A  multis  quippe  aegritudine  et 
maxime  senio  jam  defessis ,  ne  usqoe  ad  occasum 
quidem  solisjejunium  sine  afflictione  toleratur.  «Non 
omnibus  infusorom  leguminum  esus  conveuit  ener- 


ALARDI  GAZiEI 
m  aelerie  cwtera.  Cum  autem  rerum  omnium  finis  ad- 
tenerit^  tunc  omnia  in  omnibui  eril^  «i  tinguU  sancto- 
rum  omnet  virtutee  habeant ,  ut  sit  Chri$tu9  totu$  in 
cuncli$.  Haec  D.  Hieronymus. 

^  Sic  et  D.  Basilius  in  Regula  monachorum  cap. 
iO  (£«  vereioneRufini,  et  in  Reg,  fu$.  di$put.cap.  19), 
ubi  qiiaerit  quae  sit  niensura  continenli»,  id  est,  tem- 
perantiae,  seu  abstinentia«.T  et  respondet :  Quantum 
ad  dho$,  prout  u$u$  deposcit,  vet  <Bta$ ,  vel  labor,  vet 
robur  corporie,  vel  commodita$  est :  ila  etiam  et  modue^ 
et  qualitae  temperabitur  cibi.  Neque  eittm  po$$ibile  e$t 
omnes  fratres  unum  ordinem  ac  modum  vel  regulam 
cu$iodire.  Hi  vero  qui  $ani  sttn/,  ffouunt  omnes  eam- 
dem  meneuram  Unere  in  ab$tinentia.  Immutari  autem 
oporun  per  $ingulo$,  in  quibu$  causa  atiqua  diver$itati$ 
existit^  providentia  ae  provisione  eorum  quibus  dispen^ 
sandi  cura  hcec  commis$a  e$t.  Et  D.  Benedictus  cap. 
40 :  Vnu$qui$que  proprium  donum  habet  ex  Deo^  aliu$ 
ac.  aliu$  vero  sic  (I  Cor.  xii).  Et  ideo  cum  aliqua  scru- 
putositale  a  nobi$  men$ura  lictue  aliorum  $tatuitur. 
Quibu$  autem  donat  Deu$  tolerantiam  ab$tinentiee  ^ 
propriam  $e  habituro$  mercedem  $ciant,  Quod  $i  aut 
lod  neceuitae ,  aut  labor ,  aut  ardor  CB$tati$  amplius 
popo$cerit,  in  arbitrio  priori$  eon$istat^  con$ideran$  in 
omnibus,  ne  subrepat  $atieta$,  vel  ebrietae. 

^  Patet  ex  hoc  toco  varium  fuisse  illis  Patribus  et 
monachis  utriusque  sexus  jejunaodi  modum  :  aliis 
sirictiorem  et  austeriorem  ,  aliis  minus  austerum , 
pro  impari^  inquit,  corporum  statu^  vel  (Btate^vel 
sexu  ;  alios  enim  integris  hebdomadibus  jejunia  pro- 
telasse,  id  est,  integras  hebdoroadas  jejunasse;  alios 
iriduana,  autbiduana  servasse;  alios  integraro  Qua- 
dragesimam  absquecibo^tpotu  jejunasse;  denique 
alios  solis  legnininibus  aut  oleribus;  alios  modico 
pane,  eoque  sicco,  id  est,  absque  obsonio  (ciijus- 
roodi  victum  alias  {Lib.  iv,  c.  2i)  lnpofayionj  id  est, 
siccomm  esiim  vocari  diximus)  conlentos  fuisse.  De 
qiiibus  videndus  Epiphanius  in  fine  libri  contra  Hae- 
reses ,  et  Palladius  in  Lausiacis ,  Sozomenus  lib.  vi 
rap.  28  et  sequent.  Nec  non  et  Vitae  Patrum  praecla- 
ris  notis  et  observalionibus  R.  P.  Heriberti  Ruswey- 
di  e  Socictate  Jesii  Iheologi  nuper  illustraiae,  ubi 
innnmera  ejusmodi  referuntur  exempla.  Huc  spectat 
qnod  de  monachis  Alexandrinis  scribit  Philo  Judaeus 
{Ub.  de  Vita  contempL)^  et  ex  eo  Eusebius  Gaesa- 
riensis  (Lib.  u  Histor.  c.  i6)  his  verbis  :  Cibum  aut 
potionem  nemo  itlorum  ante  solis  occasum  capit.  Qui- 
dam  porro,  quorum  animis  ardentiue  $cienti(e  deside- 
rium  ineidet ,  vix  semel  toto  triduo  cibi  recordantur. 
NonnuUi  iltecebris  sapientitB  { quw  salubria  virtutis 
pretcefaa  tam  affatim  et  copio$e  suppeditat)  quodam' 
' » f fivttott  $ic  oblectantur^  indeque  tales  capiunt  de- 


COMMENTARIUS. 
itdai,  ut  duplo  plu$  temporie  inediam  facile  $u$tineant, 
et  vix  tantum^  $ex  diebu$  expletie^  atimentum  nece^^a* 
rtKflt  degu$tent.  Haec  illi.  Quibus  accedit  D.  Aiigusti- 
nus  (Lib  i  de  Mor.  Ecct.  cap.  31)  de  Ccenobitis  sui 
temporis  haec  scribens  :  Jejunia  etiam  pror$u$  incre^ 
dibilia  multo$  exercere  dtdtct,  non  quottdie  $emel  sub 
noctem  reficiendo  corpus^  quod  e$t  u$quequaque  u$ita- 
ti$9imum^  $ed  conitnutim  triduum,  vel  ampliue  $mpi$- 
$ime^  $ine  cibo  ac  potu  ducere. 

«  Legmuen  dicitur  quidquid  e  terrs  satis  in  sili- 
quis  nascttur.  Varro  lib.  i  de  Re  rustlca :  Legumina^ 
inquit,  evelluntur  e  tena,  non  sn^secanfur,  iil  fruge$ ; 
auof  quod  ita  tegantur^  legumina  dieta  $unt.  Isidoriis 
Etymol.  lib.  xvii  cap.  4 :  Leaumina  a  tegendo  dicta^ 
veteree  enim  meliora  qwBque  legebant;  sivequod  manu 
tegantury  neque  sectionem  requirant.  Leguminum  plu- 
tima  $unt  genera^  ex  quibus  faba,  lens,  ptsa,  fa$etum, 
cicer^  lupinum,  gratiora  in  u$u  kominum  videntur. 

n  Infusa  autein  legumina  dicuntur ,  aqua  dumtaxat 
roadefacia  aut  diiuta.  Sic  saepe  in  Vitis  Patrum  ,  in- 
funderepane$,  pro  macerare,aut  madefacere;lib.iii 
num.  4 :  Infundebat.panem  in  aquam  dicen$ :  Dum  hic 
pani$  infunditur^  etc. ;  lib.  v  iibello  4 :  infudit  pa- 
item,  et  $edit  ut  manducaret,  Porro  ieguminibus,  ut  et 
oleribus,  monachos  comrouniter  uti  solere  narrat 
etiam  D.  Hieronymus  in  epist.  22:  Vivitur^  inquit, 
pane,  leguminibu$  et  oleribue^  qum  $ale  $olo  condiun- 
tur.  Et  in  Hilarionis  Vita :  A  vice$imo  primo  anno 
usque  ad  vicesimum  septimum ,  tribue  annis  dimidium 
tentis  sextarium  madefactum  aqua  frigida  comedit,  et 
aliis  tribu$  panem  aridum  cum  sate  et  aqua.  Porro  a 
vicesimo  $eptimo  usque  adJrtcesimum^  herbi^  agre$ti' 
bu$  et  virgultorum  quorunmam  radicibtu  crudi$  susten- 
tatus  e$t.  Haec  Hieronymus.  De  lenticula  etiam,  qua^ 
inter  legumina  censetur,  nec  non  lapsanio,id  est , 
olere  agresii  monachis  i£gyptii5  famitiari  cibo  supe- 
rius  habiia  est  mentio  {Lib.  iv  c.  20  et  uU.).  D.  etiam 
Benedictus  (ertiuin  de  leguminibus  pulmentariinn 

D  fratribus  concedit  (Cap.  59  Reg,).  At  praeter  hsec  se- 
ria,  occurrit  mihi  lepidum  responsum  cujusdam  mo- 
nachi,  qui  rogaius  quid  hodie  comedissei?  respondit, 
olera  cum  pisis;  quid  heri?  pisa  cum  oleribus;  quid 
nudius  tertius?  pisa  et  olera.  Denique  quid  nudius 
quartus?  olera,  et  pisa.  Sic  ille  qootidianum  aui  fre- 
queiis  admodum  monachorum  obsonium  facere  indi- 
cans  ( Vide  aliud  exemplum  apud  Ccesarium^  Ub.  iv 
cap.  79;  Basil.  iib.  desancta  Virg.;  Hieronym,  epist. 
10  ad  Furiam).  Gaeterum  esusleguminumqua  raliono 
hic  dicatur  enervatus,  haud  satis  expedio,  nisi  me-i 
tonymice,  quia  corpus  el  vires  enervat,  atque  debi- 
litai  potius  quam  confirmat :  vel  comparatione  aiio< 
rum  ciborum  foriiorum ,  seu  qui  magis  nutriunt  et 


Mt  •    .        .  JOANNIS  CASSIANI  M» 

vaMy  nee  conetiji  purorum  olerum  habilis  esc  par-  A  concediiur.  Alius  quantiute  libraram  daamm  uttt^ 
ciinonia,  pec  universis  «  sicci  panis  refectio  castigaia     ritatem  non  seniit ;  ^  alius  librae  unius,  siye  uncianim 


corpus  roborant,  puta  camiom  et  piscium.  Nam 
le|;uroina  alioquin  naiura  sua  calida  et  flaiuosa  esse 
lesiatur  Basilius,  ei  Hieronymus,  cujus  haec  est  sen- 
teniia  deieguminnni  etolerum  esu  et  differentia  :  In 
ip$i$  cibi$cali4a  quaqugdevita.  Nomoltmde  caniibu$ 
loquor^  $uper  ijwbu$  Va$  electioni$profert  $enlentiam: 
Bonum  eiinonmanducare  earnem,etnon  bibere  vinum, 
Sed  etiam  in  ip$i$  legumiuibu$  inflantia  quceque  et 
gravia  decUnanda  $unt ;  nihitque  ita  $cia$  conducere 
(lhri$Mani$  adole$centibu$^  ut  e$um  olerum,  Unde  et  in 
alie  toco:  QuHnfirmu$  e$t,  ait,  oiera  mandueet;  of- 
dorque  corporum  friaidioribu$  epuli$  temperandu$  e$t. 
Rursns  alio  loco  (Lib.  ii  contra  Jovinia.):  Olerutn^ 
inquit,  pomorum  ac  leguminum ,  ei  facitior  apparatus 
e$t^  et  arte  impendii$que  eequorttm  non  indiget^  et  $ine 
cura  ^u$tentat  corpus,  moderateque  $umptu$  leviori 
diqe$lione  concoquttur. 
« 'd  est,  lenuis,  etparca,et  cerl»  mensurae  legihus 


ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 

Jibrae,  seu  pondo :  mensora  autem  potas  qoss  hemina 
dicitur,  non  pro  pondere  ipsius  potus,  seu  pro  potn 
tanti  ponderis,  sed  pro  mensura  mensurali,  vel  men- 
suranie,  seu  vase  coniinenie,  et  metiente  ipsum 
potum,  vel  pro  potu  conlento  in  vase,  qoi  dici  potest 
mensura  mensurata.  Itaqu^  mepsora  poius  non  ex 
gravitaie,  aut  pondere,  sed  ei  capacitate  vasis  sp^ 
ciator,  ut  satis  nomm  est. 

Porro  iibram  ponderalem  rorsos  duplteem  sta- 
tuunt:  alteram  sedecim  unciarum,  qoani  mercato- 
riam,  sive  zygostaticam,  Galli  regiam,  aut  Parisinam 
niincupant,  qiia  mercatores  ,  institore^^que  quicum- 

Siie  merces  appensas  venumdant,  utuntur ;  alieram 
[omanam,  duodecim  domtaxat  unciarum,  quae  Ro- 
manis  olim  usilata,  et  scriptoribus  ^sMominaiissiina 
(BudcBu$lib,n  de  A$$e;  Juniu$  nomenclat.)AiA  S.  Epi- 
phanius,  qui  de  mensuris  et  ponderibus  librum  scri- 
psit:  Libra,  inquit,  estduodecim  undarum.  Isidorus 


atlricta,  quaro  excedere  non  iiceret.  Macrobiusjib.  ii  n  etyniol.  lib.  xvicap.  24:  Unciadicta^quod  univer$ita 

C^«...».wl       j.     A.    L • :*       .•_-•-*».-' f jJl is^t^^i :^*    i^  -«#    — - 


Saturnal.  cap.  1:  At  cum  heroe$,  inquit,  ca$iigati$ 
dapibue  anidunt,  Tertiillianus  lib.  de  Jejonio :  Aftm^ 
M  temere  rationem  ca$tigati  adeo  vietu$,  ete.,  ubi  per- 
peram  in  quibusdam  legitur  :  ca$iigali  a  Deo  vietu$. 
D.  Hieronymus  iib.  ii  contra  Jovinianum :  Qui  cegro' 
tai,  non  auter  recipit  $amtatem,  m$i  tenui  cibo  et  ««- 
slt^oio  victu^  quo!  >cimi  9cam  dicitur,  Cassianus  rur- 
sus  Jib.i  cap.  ult.,  secundum  qiiorumdam  lectionera, 
ca$tigatum  modum  dixic  pro  jnsto  el  convenienfi. 
Porro  iila  sicci  panisrefeciioGraece  (npo^yw  diceba- 
tor,  ut  snperius  annotayiniin,  id  est,  siccorum  esus, 
pota  solius  panis  cam  sale,  absqne  alio  obsonio:  non 
tamen  eiclosa  aqua,  qoa  dupliciter  uiebantur,  tum 
ad  infondendom  aut  superfundendum  pani ,  lum  ad 
bibendom.  Unde  apud  Palladium  in  Vita  Pauli  (egi- 
lur  Anionius  apposoiase  roensse  quatuor  paxamidia» 
id  est,  panes,  Ist  gibi  unum  madefecisse;  erant  enim 
•icci,  Inquit. 
^  Difflcoitas  non  parva  binc  oritur  de  libra  panis, 


tem  minorumponderum  $ua  unitate  vinciat^  id  e$t,  com^ 
plectalur,  Con$tat  autem  dragmi$  octo^  id  e$i$eruputie 
ftS.  Quodproinde  tegilimumponduehabetur.quianume' 
fu$  $eruputorum  eju$  kora$  dtd  nocii$que  metitur^  vei 
quia  tibram  efficit  duodecie$computatu$,  duodecimunciit 
perficitur ;  et  inde  habetur  perfecti  ponderi$  ^enu^^  quia 
tot  con$tat  uncii$^  quot  men$iou$  annu$.  Dicta  auteni 
Hbra^  quot  $it  libera,  et  euncta  inter  $e  pondera  prce^ 
dicta  conctudat.  Sic  ille.  His  prsmissis ,  ut  ad  sco- 
pum  nostrum  veniamus,  qood  ad  Cassianum  attinei, 
non  aliam  existimo  apud  ip^^um  intelligf  oportere, 
quam  veterem  illam ,  et  apud  omnes  usitatam ,  ei 
eognitam  libram,  duodecim  scilicet  unciarum.  Id 
enim  ip«ie  satls  indicat  Collat.  2  cap.  19,  ubi  abbas 
ifoyses  approbat  et  contmendat  mensuram  panis  iii 
duobus  paximaciis  conStituiam,  quos  parvulos  panes 
vocat,  et  vix  librae  nnins  pnndos  habuisse  affirmat. 
Al  si  duo  panes  simul  jiincti  non  faabuissent  p«mdas 
duodeoim  unciarum  aot  circiter;  certe  non  fuissel 


qooi  uncias  iiabueril  apod  itlos  Patres.  Videtur  enim  C  modos  ilie  squissimus,  ut  vocat,  sive^roensura  satis 
liic  4uclor  innnere  libram  unam  tanium  fuisse  sex     }usta,  qnae  omnfbus  passim  sufficere  ^osset  absgue 


unciarum.  LibrcB  uniu$  ,  inqnit,  $ive  unciariim  $ex^ 
quasi  idem  sit  libra  nna,  etunciae  s^z.  Ad  cujus  ei- 
plicaiionem  aliqnid  dicendum  de  libra,  et  cujiismodi 
libra  Inteliigitur  tnm  apud  Cassianum  {Cap.  59  fte- 
gulm),  luin  apud  D.  Benedictum  in  Regula.  Qiii  de 
mensuris  et  poiideribu!iScripserunt,libram  duplicera 
dislinguunt,  mensuralem,  et  ponderalem;  ei  Rnma- 
noa  utraque  usos  fuisse  Galenus  asseril,  teste  Geor- 
gio  agricola  {Gaten.  tib.  i  de  Compo$it.  medicam. ; 
Geor.  Agr.  iib.  de  Ponder.  et  men$ur.).  Erat  siquidem 
libra  apud  Romanosgenus  mensuras  lineis  quibusdam 
intersectum,  quibu^  dividebatur  in  duodecim  partes 
aequales,  quas  uncias  vocabant,  Hanc  autem  mensu- 
ram  ad  dilTerentiam  ponderis ,  libram  mensuralem 
dixerunt,  vel  libram  mensuram;  alteram  autem,  qua 
res  appenduniur ,  hoc  est,  pondusipsum,  libram 
j^nderalem,  vel  libram  pondo:  cujus  itidem  partes 


ollo  obsonio.  Unde  nonnulli  e  contra^rio  ex  ep  loco 
colligunt  singula  paximacia  fuisse  unius  libr»,  sive 
li  unciarum  :  quod  lamen  ibidem  reAiiabimus.  ^ed 
clnrius  id  ipsum  conffrmat  pHlladius  historiae  Lau- 
siacae  cap.  28,  ubi  de  Paulo  Simplice  agit  :  Fert^  iii- 

7iuit ,  Antoniu$^  et  imponit  men$(B  auatuor  paxamidia 
sic  ipse  vocat,  quae  alii  paxiniacia)  $ex  unciarum^  el 
$ibi  quidem  unum  madefecii,  etc.  Sex^  inquit,  uncia- 
rum  :  quod  uiique  desingulispaxaniidiis,  sive  paxi- 
maciis  inielligendum.  Quis  enim  dixerit  quatuor 
paxamidia  simul  et  junctim  fuisse  tantum  sex  uncia- 
rum?  Qiiaiuor  ergo  paxamidia  viginiiqnatuoruncias, 
hoc  (^si,  duas  libras  panis  pendebant :  unde  sequiiur 
unamqtiainque  libram  duodeciro  uuciis  constitisse. 
Sed  quid  ad  praeseniem  Cassiani  locum  dicemus,  uh\ 
vidotur  libram,  et  sex  uncias  confundere,  aut  pro 
eodein  acciperet  Equidem  fateor  priuio  intuitu  ila 


Vnciae  vocantur.  Unde  conseqtiens  est  diiplices  esse  m  videri,etquen)libetlectoremsatis  attentum  in  irans- 


oncias,  nempemensurales,  et  ponderales.  Nam  nien- 
suraies  paries  sont  librae  mensuralis,  sicut  pondera- 
lespartes  sunt  librae  ponderalis :  et  haec  est  differen- 
lia  inter  mensurales,  et  ponderales  uncias,  et  iibras, 
qtiod  ponderales  nobis  ob  oculos  ponunt  gravitatem 
corporum;  mensurales,  molem,  sive  magnitudinern, 
aut  capacitatem,  utdocet  idein  Galenus.  Manifestuin 
autem  est  libram  ponderalem,elconsequenter  etiam 
uncias  ponderaies  intelligi,  cum  de  libra  panis  a^jitur. 
Qoseritur  enimde  pondere  seu  graviiate  hujus  librae. 
Froinde  aiiter  apud  D.^Benedictum  {Cap.  59  et  40) 
accipitorinensura  ciborum,aIitermensura  poius.Nain 
mensuraciborum,  quannimnd  panem  attinet,  accipi- 
.lor  pr0  mensora  pooderali,  boc  est,  pro  pane  unius 


cursu  ita  judicaturuni.  At  cum  ex  diciis  satis  con- 
siet  de  diversa  Auctoris  sententia,  ratio  postulat  ul 
ejus  verba ,  quoad  ejus  tieri  poiest,  commode  el 
consenlanee  interpreiemur.  Sic  igitur  sentio,  vocu- 
lam  sive  boc  ioco  non  esse  expositivam,  sed  putius 
adversativ;«m,  utdialectici  loquunlur,  etpositam  pro 
immo  vel  subaudiendum  eliam  aui  quid  siaiile;  ut  sil 
sensus  :  quosdam  contenios  esse  libra  panis  :  iinmo 
eliain  diiuidia ,  seu  quod  idem  esi ,  sex  uiiciis.  Qui 
quidem  sensus  et  verus  et  planus  est,  diciisque  con- 
sentaneus.  Sic  enim  de  Anlonio  superius  audivimus, 
ipsum  unico  paxaraidio,  id  est  selibra  panis  sexun- 
ciaruni  conteniuin  fuisse.  £t  in  vita  Pauli  primi 
erernitae  narrat  D.  Bieronymus  corvum  in  adventu 


115  DE  C(BNOBIORlIM  IMSTIT.  LIB.  1.^  DE  SPIRITU  GASTRIMARGTiE.  .  SU 

861  edollo  |»ragma(iir ;  aiuroen  onus  in  omnibQs  A  bis  coniinentifle  finis  est,  nequis  Juita  meniaram  ei- 

ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


Antonli  panem  integrnm  (utpote  univs  libr»)  auu- 
lisse.  Quo  viso  :  Ei^,  inquii  Paulus,  nominusnobiB 
ft^dium  mtflf,  "liff  piut,  vete  mi$erieor$  :  texaginia 
\am  annt  siitif,  ^uod  aedpio  dimidH  ^emper  panis 
fragmentum  :  verum  ad  adventum  tnum  mliiihu  suU 
Ckristus  duplicant  annonam.  Et  in  Yita  Hilarionig  : 
A  trtcesitHo  prfmo,  jnquit  lilem  fiiernnymus,  usque  ad 
trieetimum  quintum  (a*taiis  annum)  sex  uncias  hof' 
deaen  pams  •  ei  coetvm  modice  olus  ahsque  oleo  in 
dko  baMt,  Duroiheo  item  abbati  In  iEuypio  unciaB 
pnnis  sext  et  otufirulornm  fascicnlns.  refeciio  erant» 
tetle  SoEomeno  [Lib,  ti,  ex  29).  Plur»  exempla  In 
¥ltis  Painim  videre  eat.  Gxterum  qui  hanc  nosiram 
expoe^iionem  improbant ,  allerum  e  duobus  faieaiur 
necesse  est,  am  ▼itiatum  esac  hunc  lorum,  queni  ta- 
nen  in  omnibns  exemplaribus  tam  mss.  quam  excu- 
sis  constantem  Invenio;  aui  certe  dtiplicemapnd  illos 
monacbos  fuisse  libram  panis,  allenim  sex,  alteram 
duodecim  unciamm  :  quod  sine  ullo  antiqnitatls  suf- 
fragio  quis  a«lmittat? 

Nunc  adD.Benedictnro  ut  accedamoa  (cujusetlam 
^atia  et  res|ie(^tn  h»c  disputatio  suRcepta  est),  ejiis 
Misiitutio  de  h;ic  panis  mensura  quotidiana  fratribus 
inpartiendM  stc  habet :  Panis  libra  una  provensa  su  fi- 
dat  in  die^  $ive  una  sit  refectio ,  sive  prandii  el  catnce; 
Quod  si  cxnaturi  sunt^  de  eadem  libra  teriia  pars  a  Cel" 
lariQ  reservetur  reddenda  ccsnaturis.    Quod  ft   labor 

iorte  facius  fuerit  major,  in  arbitrio  et  potestate  ab" 
loltt  €nr(st  expediat)aliquid  augere^  remota  prm  omni-' 
^tu  aapula,  etc.  (Cap.  59  Regutce);  nbi  duo  spectarl 
poasunt :  primo  cen»  mensutaeriuantitas  deflniia,  et 
laxau,  uempe  libra  una  propensa,  id  est  »ppensa, 
ponderata,  pensata,  ut  Sinaragdus  expoiiit.  Ego  vero 
propensam  inielligo  propendetitem  ac  profusam,  id 
est  iaraam  et  copiosam,  non  parcam,  autdiniinutam ; 
juzia  Mjud  Lncae  vi :  Mensuram  bonam^  et  conferlam , 
et  coagitatamf  et  ^vpereffluentem  dabunt  in  sinum 
vestrum:  Et  apud  Plauimn  propensa  munera^  id  est 
m^gna.  Secundo,  facultas  eain  aiigendi  (si  expedlii) 


B 


prehenso  e  regione  pane,  dum  ad  se  quisque  nititur^ 
pars  euique  sua  remaneret  in  manibus{Hieron,  IbidX 
Quis  enim  credat  diios  Anachoretts  absiinemlssi- 
mos  et  senio  confectos  duas  libras  panis  ona  coe- 
nula  consnmpsUse,  et  ita  Irahendo  Invicem  «pquali- 
ter,  antfere,  divisisteT  Sedaliorum  eiiam  sententias 
andJnmuB.  Cassinenses  in  sua  declaratione  ad  ilU 
verlia  Regulae  :  Panis  librauna  (Cnp.  90)  :  Cnmpoii- 
dus  libra,  inquiuiit  (ut  habuimus  a  nwnasteria  nottro 
Cassinensi)^  sit  unciarum  triginta  trium ,  ei  semis^  ui 
vix  tantum  panis  unus  fraterdie  una  manducarepossit : 
volunms  consuetudinem  nostram  servari^  ut  scUicet 
apponatnr  pams ,  ^mil«m  satis  est.  Sic  illi  librain 
p:«nis  irlginta  tribus  unciis  et  semuncia  constituunt. 
Et  hoc  qiiidem  pondiis ,  ut  vere  Benedictinnm,  sive 
a  D.  Benedicio  praescriptiim  et  a  mooasterio  Ca^si- 
nensi  accepinm  complura  moiiasteria  ordinis  Bene- 
dictini  in  Gallia  riftiniiisse  Jacobus  Bnilius  S-  Ger- 
mani  dePraiis  moQ.ichus  in  snpplementoAntiquiiat. 
Parisi<>ns.  aniiotavit.  LeoO^^liensis  in  chronico  Cas- 
siitensi  lib.  primo  cap.  14  refert  Carolum  M:tgnum 
imperat.  sub  anno  Doniiiii  774  litleras  dedi^^se  ad 
Theodemarniii  ahhatem  Caitsinensem,  ut  aliquot  sibi 
de  monasterio  S.  Benedicii  dirigeret  fratres^  qui  regu- 
iarem  disciplinam  in  Gattiee  partibus  exstinctam  renO" 
varent,  Quod  et  fecit,  mittens  ei  ttiam  Regulam ,  et 
hymnos .  qui  tune  ex  traditwne  Regutee  in  hoc  monii- 
tl<Tto  canebantur,  Pondus  quoque  librce  panis  et  men* 
iuram ,  sed  et  cnlicis  mfnsuram  quam  in  mio^o  servito^ 
res  accipere  debent,  et  omnem  consuetvdinem  quw  tune 
in  hoc  toco  servabalur^  scriptam  transmisit.  Haec  Leo 
Ostiensis  loco  praenotalo  (  /a  margine  annotalur : 
Ponduspanis  S.  Benedicti  fuisu  4  tibramm),  Liiier» 
auteni  Theodemari  ahbatis,  quibus  petiiioni  Caroli 
Magni  per  omnia  satisfaciebat,  ad  calcem  illius 
Chrunici  apposit»,  hoc  inter  alia  contineni ;  Direxi^ 
mus  quoque  pondus  quaiuor  librarum »  ad  cujus  tequa- 
iitatem  ponderis  panis  fieri  debeai^  qui  in  quaternos 
quadros  singularum  librarum ,  juxta  sacrum  textum 


abbatibus  concessa.  Quoad  priroum,  noiandum  de^  Reguiee^  possit  dividi;  quai^do  pondus,  sicutabipso 


bac  libra  piinit  a  D.  Beiiedicto  praescripu  varias  esse 
opiniuoes ,  eamque  apud  varios  varii  esse,  et  fuis^e 
ponderis.  Turrecremaius  Regulae  commentalor  ita 
censet:  Pondus  hujus  librtepanis  majus  es$e  credimus^ 
quam  sit  fondus  itbfm  Florentince^  qwe  tantum  duo» 
deeim  uncia^  dicitur  conlinere  :  quia  ista  non  sufficeret 
dmabus  re/ecthnsbus,  PrcBiereai^ta  divisio  librq^  panis^ 
iufnestius  ae  utilius  divideretur  in  piures  panes\  ut  ter- 
iia  pars  in  pane  integro  possit  reservari  fratri  pro  coS' 
na,  Sic  ipse.  Smaragdusabbasibidem  citatquemdam 
monacliorum  magistrum,  quem  non  noininat,  ita 
dieeolem  :  U^dius  panis  pensans  libram  vngulis  fra- 
iribsu  in  die  suficiat,  ucundum  formam  divince  dispen- 
saiiami^  cum  jiue^ium  panis  ccelestis  corvus  Pauio  ser^ 
wo  Dei  quotidie  vescendum  paraverit.  Quando  ergo  ad 
aeaUaqt  horam  tempore  tEstivo^  vel  aliis  temporibus  refi- 
asuni^  iertiaquadra  ipsius  Dominici  panis  a  Cellcrario 
per  omnium  annonas  (id  est,  porlionet,  sive  pra^ben 


Patreest  instiiutum,  in  hoc  esi  loco  repertum,  Hsrc  tbi^ 
et  alia  qiic  se({unntur  de  mensura  puius  alibi  refe- 
renda.  His  accedli  additio  prima  ad  Capitularia  re« 
guni  cap.  57,  ubi  siainitur,  nl  libra  pams^  quce  mt- 
nachis  datur,  triginta  sotidis  per  denarios  ponderetur^ 
antequam  coquatur.  Quod  ^ic  Intelligo,  ut  libra  panit, 
nemj)e  quotidiana  portio  mouachoruin  iriginta  soti- 
dis,  id  est  assibus,  Turonensibus  saltem,  si  non 
Parisiensibus,  sive  tncentis  sexaginta  denariis pen- 
dere,  hocest,  valere  debeai :  unde  ejus  magniiudo, 
et  pondus  xstimari  posbit  (Yide  Budeeum  /.  v  Thes.). 
Haec  et  aiia,  credo,  spectavit  Andreas  Quercetanus 
in  noti'^  ad  vitain  S.  Odoiiis  abbalis  Cluniacensis , 
ubi  didtur,  Sustentabatur  media  panis  libra,  Duplex, 
inquit,  est  iibra  :  Romana  xii  unciarum,  et  mercato^ 
ria  XVI,  sed  his  multo  major  Benedictina^  sive  Mona^ 
chica^  cujus  media  contentum  Odonem  prodit  ejus  vitce 
scriptor  :  Nam  Benedictus  cap  59  Regulce  prcescribens 


das)  iti  ceUario  subtracta^  sero  (id  ebt  vespere)  ante  T%  mensuram  ciborummonachis  suisjoit :  Panis  librauna 


illos  erudum  pulmentarium  inferendum  mensis  ponatur 
(id  etx,  iactucae  vel  herbulae  hortenses  aceto  et  oleo 
peridtflt).  QHodatiiem  tUcit,  panis  libra  una  propensa, 
asste  peusata^  vpl  librata  intelligitur.  Haec  apud  Sma- 
rag:dum.  Ubi  cum  dicilury  mediuspanispensanslibram^ 
salis  qooad  libram  conveoii  cum  Reguia.  sed  quoad 
MD^atil^  p^nem»  quem  dicit  pensare  libram,  quasi 
ini^er  panit  debeat  pensare  duas  libras,  non  satis 
atppesite  alluder-e  videtur  exemplo  Pauli  eremius , 
pui  Don  ett  veritimile  dlmidium  panem  unlus  librs 

3uotidie  fuisae  allatum,  sed  mediuin  panis,  id  ett 
troidiam  libram,  ut  superius  exposuimus,  et  in  ad- 
veom  Antooii  duplicatam  fuisse  annonam,  id  est  pa- 
uaa  imegrum  unint  iibrae  suppediiatum ,  de  cujus 
di^imne  bnmiiiter  ioter  td  contendebant.  donec  ap- 


propensa  suffieiat  in  die^  etc.  Manc  mutta  Catiiee  mo* 
nasteria  sub  ipso  patre  Benedicto  militantia  retinuisse 
eonstat.  Sic  ille.  Sed  hacleiius  satit  de  libra  panis 
apud  Benediciinos,  ejusque  vario  intellectu ;  vario 
iiidem  poudere,  ac  mensura  apud  diversos  ex  var&s 
Scriptoribus  dictum  videlur  :  ubi  se  quisqiie  in  siio 
sensu  abundare  satis  ostendll :  nec  lainen  qn»  fuerit 
mens  legislatoris ,  certo  potuii  definire  et  explicare. 
Nunc  quod  ad  alierain  partem  Constituiionis  D.  Be- 
nedicliaitinet,  in  primis  audieudus  Venerabilis  ille 
Petrus  Cluniacensis,  qui  Cisterciensium  monachorum 
graves  et  acerbas  ^objtcilones  adversus  Cluniacen- 
ses,  quasi  Regulae  pra:varicatores  et  voli  transgres- 
sores,  acriter  et  magno  spiritu  refutans  docet  iii  bis, 
et  similibus  Reguiae  iostitutis »  non  tam  verba  ipta , 


215 


JOAiNMS  CASSIANI 


m 


paciiatlssuae  saiuritaiisoneretur  ingluYie.  Nonenim  Arguata,  noxiun  vitiomm  fomitem  igneumque  soc- 
qualltas  sola,  sed  eiiam  quaniiias  escarum,  aciem     cendit. 
cordis  obtundit,  ac  roenle  cum  carne  pariler  impin- 

ALARDI  GAZiEI  GOMMENTARniS. 

riiaii$^  qum  ad  univena  ieextendit^  et  omma  eua  ruti" 
ludine  reeta  facil^  attestaiur,  uti  B,  Auguttinui  in  libro 
de  Moribue  EecUeuB  catholicee  contra  Manicheeos  seri- 
beni  dicit :  Contineiit  se  igitur  ii  qui  pouunt(qui  tamen 
iunt  innumerabilei)  et  a  camibui^  et  a  vino^  duai  ob 


quam  mentem  pii  patris  et  legislatoris  Benedicii  at- 
lendendam  ,  et  ex  judicio  et  senientia  praelatorum 
pie  interpreundam  (Epiit.  28.  lib.  in).  Ex  cujus  lon- 
ga  nimis  et  prolixa  dispuiatione  baec  qn»  ad  rem 
nostram  et  loci  de  quo  agimus  eiucidationem  prae- 
cipue  spectant,  visum  est  decerpere,  ethic  ascribere, 
quibus  eos,  quoad  mensnram  panis,  et  potus  male 
ab  ipsis  iniellectam ,  ita.redarguit  simul,  et  solerter 
iustntit  :  Si  enim  propema  libra  panii  in  die  mona- 
eho  non  suffecerit ;  ii  vet  modicum  iupra  libram,  vel 
pro  libra  aliud  iumpserit :  niii  integram  tertiam  par- 
temadopui  coenrn  iibi,reddendam^  cellerario^  nonalieri 
reddiderit  :  ii  plui ,  vel  minui  de  libra  in  prima  re^ 
fectione  comederit^  quam  ut  tertia  pan  ad  iervandum 
residua  st/,  id  est^  ut  nec  plui  tertia  parte,  nec  minui 
comedenti  iupenit  :  num  ideo  condemnamur^  e  para- 
diso  excludimur^  ut  perjuri^  et  /l/tt  perditionii  in  in- 
fernum  relrudimur?  Quid  autem  de  illii  dicetis,  qui 


eauiai,  vel  propter  fratrum  imbeciUitatem,  vel  propter 
libertatemiuam  (Speciat  locum  Apostoli  adRom.xiv 
de  viiaodo  scandaio  infirmorum).  Charitai  prascipue 
cuitoditur;  charitati  victui^  charitati  eermo^  charitati 
habituiy  charitali  vuitui  aptatut  :  coitur  in  unam,  con- 
ipiraturque  eharitatem :  hane  viotare,  tamquam  Deum, 
nefas  ducitur,  Sciunthanc  commendatameuea  Chriito, 
et  apoitoliif  ut  ii  hcec  una  deiit^  inania  iint  omnia  :  si 
hcec  adsit,  plena  sint  omnia  (Cap.  54  Reg.),  Hacie- 
nus  Peirus  Yenerabilis,  et  ab  ipso  citatus  l).  Augusii- 
nus.  In  quibus  recitandis  tametsi  prolixum,  non 
tamen  lectoribus  religiosis  molestum  me  Tuisse  con- 
fldo,  cum   nibil  instiluto  nostro  accommodatius , 


exlra  equitant,  et  necessitate  moRasr^rti  ^  i(tver«a  g  nibiJ  expressius,  riibil  efficacius,  et  accuratius  afferri 


euntes  multo  tempore  a  monasterio  abiunt  ?  Numquid 
iemper  panem  iuum  trutinare  poterunt?  Numquidiem- 
per^  et  ubique  cellerarium  monailefii  iecum  habere  oa- 
lebunt,  cui  quando  bii  comederint^  tertiam  partem 
librai  iucB  ad  ccenam  illam  recepturi,  nec  de  alto  pane 
comeisuri  commendare  vateant  ?  Et  infra  :  Non  tla, 
non  ita  sensit  sanctus^  qui  spiritu  omnium  justorum 
plenus  fuisse  dicitur  :  non  ita  sennt :  sed  audiie  quid 
senserit,  Intettectum  ejus  verba  sequentia  demonstrant. 
Quod  si  tabory  inquit,  forte  major faetus  fuerit,  in  ar- 
bitrio  ,  et  poiestate  abbatii  erit  (ii  expediat)  aliquid 
augere,  remota  proe  omnibui  craputa :  ut  numquam  iub~ 
repat  monacho  indigeria;  quia  nihil  sic  contrarium 
est  omni  Christiano,  quomodo  craputa,  sicut  ait  Domh- 
nus  noster  :  Videte^  ne  graventur  corda  vestra  in  cra- 
pula  (Luc,  xxi].  BiBc  dicene^  quid  atiud  quam  necei- 
sitatem  retinuit^  vitium  amputavit;  atque  in  arbitrio 
abbatis  cuncta  hujusmodi  esse  censuit  ?  Sed  et  omnia 
verba  ejus  de  mensura  potus  tractantis^  nonne  huie 


potuisse  videatur:  ut  plane  religio  mihi  fuerit  vel 
iota ,  vel  apicem  unum  prxterirow  Libet  tamen  et 
alterum  ejusdem  sententis  asserlorem  accerserc, 
JoannemBerielium  abbatem  Luxemburgensem,eum- 
que  superRegula  D.  Benedicti,  modo  seriuni,  modo 
facetum  dialogistam.  Ejus  verba  sunt  ad  illum  locura 
Regulae  spectantia :  Quod  autem  didt  (D.  Benedictiis) 
de  panis  libra  unicwque  retigioso  danda^  et  quod  reli- 
qwce  servandee  sunt  pro  ccenaturis  a  cellerario,  neecio 
num  ita  juite  intetiexerii  Benedictui ,  quemadmodum 
ionare  videntur  verba  Regulce  :  Nam  iic  viro  Dei^ 
Chriiti  pauperei  non  fuisient  curce :  et  poisent  merito^ 
ac  juste  ob)ici^  quod  debeat  illis  dari,  quicquid  a  reli- 
giosis  in  mensa  relinquitur  (non  tamen  per  manui  ilio- 
rum,  ut  quidam  putanl  et  votunt);  ied  hunctocum  puto 
ita  intelligere  Benedictum  :  Servetur  pdn  panii  pro 
ccsnaturii^  et  tatii,  quee  reepectu  prandii  non  excedat 
tn  coena  icepe  diciam  libram  :  nam  in  frcecedentibui 
et  sequentibus  capitutis  nihit  atiud  clamttat,  quam  ut 


noslree  intetligentice  astiputantur?  Qtue  brevitatis  gra-.C  pauperum  et  hospitum  cura  habeatur,  Hxc  illesubti- 


tia  tibenter  intermitteremus ;  sed  quia  his  maxime  ejus 
intentio,  atque  diicretio  cognoui  potest^  oportet  ut  ea 
ponamus  (Cap.  39  Reg,),  Untisquisque,  ait,  proprium 
donum  habet  ex  Deo^  alius  iic,  aiiui  vero  iic  (  /  Co- 
rint.  VII).  Et  ideo  ctm  aliqua  icruputoiitate  a  nobii 
mensura  victtis  atiorum  constituitur,  ctc.  Donorum 
diversitates  diversis  a  Deo  donari  dicit,  et  ideo  cum 
scrupulositaie  mensuram  victtu  aliorum  constituit; 
constiitiendo  tamen  nihil  proecipit  :  sed  eam  mensu- 
ram,  quam  potut^  posse  sufficere  fratribus  credit ;  si  ia* 
bor,  aut  ardor,  aut  au<etibet  necessitas  amplius  popo^ 
icerit,  in  arbitrio  Priorii  constituit ;  superftua ,  et 
vitiosa  tanttun  more  suo  reiecani,  et  idcirco  iatietatem^ 
aut  ebrietatem  caveri  in  omnibtu  admonem,  Sic  ipse : 
ac  demum  post  pauca  ita  concludil :  Boc  Sanctui  iite 
intBllexit ,  fioc  icripsit  :  hac  de  causa  nihit  aliud  diffi- 
nire^  nihil  prcecipere  voluit :  eed  pro  quatitate  loeorum^ 
temporum^  morum,  infirmitatum,  et  divenorum  acci 


liter  magis,  quam  eleganter  (Dialog.  18).  Ex  quibus 
omnibus,  ut  huic  disputationi  niiem  imponam,  bre- 
viter  coliigo  tres  rationes,  sive  causas  rationabiles, 
et  justas,  quae  tum  saiictissimum  patrem  Benedictum, 
tum  ejus  successoresejusdem  ordinis  patres,  etprae- 
sules,  et  ipsas  congregaiiones  movere  potuerini,  ac 
meriio  debuerint,  nt  tam  targam,  et  afQuenieRi  por* 
tionem,  ac  mensuram  panis  quotidianam,  pura  dua- 
rum,  trium,  aut  quatuor  librarum,  fratribus  iniper- 
liendam,  ac  disiribuendam  judicarent.  Prima  ratio 
f|iiam  tangit  D.  Benedictus,  ex  consideratione  labo- 
ruin,  et  operum ,  qu<bus  monacbi  insudarent :  Si 
tabor,  inquit  (Ubi  siwra),  faetui  fuerit  majory  in  ar^ 
bitrio  et  potatate  abbatii  erit  (tt  expediat)  aiiquid 
augere^  etc,  quod  intelligendum,  aitTurrecrematus, 
non  tantum  de  tabore  in  agrii^  et  in  operibui  manuum 
(quibus  nimirum  tempore  D.  Benedicii  et  multis 
posthac  temporibus  vacabant  monachi  ob  inopiam 


dentium  cibos^  potui,  vestei,  el  ad  extremum  univena  d  el  yicms  necessitatem),  ied  etiam  de  iabore  in  officiig 


tam  corporibtii  ,  quam  animabus  necessaria,  eubditis  a 
Pairibtu  dari  sancivit;  animarum  saluti  tantummodo 
intenttu ,  et  eam  sive  dando ,  sive  subtrahendo,  iive 
parcendoy  iive  corripiendo  procttrare  iollicitus  (Cap,  40 
Reg.),  Boc  ostendit  omnibus  ferein  locis  Regulce  suoe: 
hoc  specialiter  dicit  in  capittito  superitu  aicto ,  quo 
tractat :  Si  omnes  debent  iBqtialiternecessarUi  accipere? 
Sicut^  inquit,  uriptum  esl,  dividebatur  singulis,  protU 
cuique  opus  erat  (Act,  iv).  Vbi  non  dicimtu,  ut  peno- 
narum,  quod  abiit,  acceptio  iit  :  ied  infirmitatum  con- 
sideratio.  Ubi  qui  minus  indiget,  agat  Deo  gratias,  et 
non  centriitetur.  Qui  vero  pttuindiget,  humitietur  pro 
infirmitatey  non  extotlatur  pro  mieericordia  :  et  ita 
mmnia  membra  erunt  in  pace,  Buic  rationi  reguta  chth 


divinii ,  iicut  eit  in  diebus  sotemnibui,  in  quibui  sotem^ 
nius  dicendo  officium  monachi  consueverunt  mutto  am- 
piius  iaborare,  Sic  spse.  Et  Bertellus  iiem  ubl  supra  ; 
Majorem,  inquit ,  taborem  vocat,  quo  ita  defatigantur 
corpora,  ut  inde  imbeciUitas  ad  sjriritttatium  peneve- 
mntiani  sequatur ;  et  qttem,  pro  quatitate  coftditionii 
et  status ,  discreti  rerum  administratorei  coneiderant 
esie  proeter  solitum.  Secunda  ratio,  in  subsidium  et 
suhventionem  pauperuro  :  nempe  ut  ex  reliquiis 
mensae  fratrum  plures  alantur,  et  reficiantur  paupe- 
res,  et  ampliores  eleemosynae  fiant,  cum  qnidquid  a 
religiosis  in  mensa  relinquiiur,  pauperibus  erogan^ 
dum  sit,  ut  superius  ex  eodem  Bertelio  audivimns. 
Quamquidem  eleemosynarum  largitionem  bospitali-' 


W7  DE  C0ENOBIORI3M  INSTIT.  LIB.  V. 

CAPUT  VI.  ^ 

Quod  non  »olo  vino  mens  in$briatur. 

•Qoibaslibet  escia  refectus  ventet  :#emiDaria  laxu- 
rix  parit,  nec  prxvalet  mens  discretionum  guber- 
Kitcula  moderari,  ^  ciborum  pondere  prxfocaia.  Non 
enim  sola  crapala  Tini  roentem  inebriare  consuevit, 
rerum  etiam  cunctarumescarum  nimielasvacillantem 
eam  ac  nuubundam  reddit,  omnique  integritatis  ac 
paritaiis  contemplatione  dispoliat.  Sodomitis  causa 


—  DE  SPIKITU  GASTIUMARGIiE.  213 

subversionis  atque  luxuriae,  non  vini  crapula,  sed 
saturitas  exsUiit  panis.  Audi  Dominumperpropbetaoi 
Bieriisalem  increpantero  {E*ech,  xvi)  :  «  Quid  eoim 
peccavit  soror  tua  Sodoma,  nisi  quia  panem  suum  in 
saluritate  et  abundantia  comedebatt  Et  quia  per  sa- 
turitatem  panis  inexstinguibili  carnis  fuerant  ardore 
succensi,  judicio  Dei  coslitus  sunt  igne  sulphureo 
concremati  (Gen,  xti).  Quod  si  ilios  sola  uimieias 
panisad  tam  prcruptum  flagitiororo  pnecipitiumvitio 
satietatis  impegit,  quid  oensendum  est  de  bis  ^  qut 


ALARDI  GAZifil  COMMENTARIUS. 


laii  affinem  boic  ordini  velut  essentialem  DD.  Lo- 
▼anienses  censuernnt  {IH  regpon$.  ad  QuM.  AquiS' 
ancten.).  Tertia  ratio,  ad  au([endum  meritum  moiia- 
ehorum,  qui  se  ab  eis  quas  sibi  apponuntur  sponte 
abuinent  propter  Dedm  et  animae  salutem,  parciore, 
qnam  quae  sibi  Kuppetit,  mensura  contenti ,  scientes 


et  juvenibus  vitando,  multa  pneclare  D.  Hierony- 
mns  loto  libro  n  contra  Jovinianum,  nbi  ha!c  inter 
alia  {Cap.  6)  :  Pac  esum  carnium  cunctig  nationibui 
esse  communem^  et  passim  licere  quod  passim  gignitur; 
auid  ad  nos^  quorum  conversatio  in  ctfiis  est?  qui  super 
Pythagoram,et  Empedoclem^  et  omnes  sapientitB  secta' 


cum  Apostolo  {Philip,  iv)  hatiari  et  esurire^  abunda-  o  tores,  non  ei  debemur,  cui  nascimur,  sed  eui  renasei' 


n  el  penuriam  paH,  Qo»  fuit  insignis  doctrtna  S.  Pa- 
cbomii  abbatis,  quiy  ut  ali»s  dictum  est,  monaste- 
Tim  quoddam  sibi  subjectum  ingressus^  cum  vidisset 
incuiina  nihil  coctum  fralribus  apparari,  graviter  suc- 
censuit^  coquo  licet  excusante^  quod  fratres  nihil 
coctum  sibi  appotitumcomederent,  Anignoratis,  inqnit, 
quod  gloriosum  sit  simper^  abstinereprcBsentihusf  Plam 
II  qnis  ab  ea  re  qwB  in  ejus  est  potestate,  divina  consi- 
derattone  $e  conlinet,  magnum  eonsequitur  a  Deo  prcB' 
mum,  Ab  ea  vero  re  cujus  utendi  ticentiam  non  habet^ 
quadam  noscitur  necessitate  cohiberi  :  et  ideo  propter 
ttbstinenliam  coaciam  atque  inutilem ,  frustra  videtur 
exspectate  mereedem,  Denique  cum  plures  esc(B  appo- 
siteefumni,  si  fratresparcius  his  utuntur  propterDeum^ 
tunc  apud  Deum  sibi  waxtmam  spem  reponunt.  De  ci- 
bis  auiem  quos  non  vident ,  nee  ei$  ad  percipiendum 
facHlia$  ulta  tribuitur ;  quomodo  pro  pareimonia  prcB" 
mmi»  concediturJ  Sic  in  Vita  S.  Pacbomii.  At  de  bis 
saiis. 

*■  D.  Hieronymns  epist.  iO  :  Nonnulli^  inquil,  vt- 
fffm  pudicam  appetentium  in  medio  itinere  corruuni, 
dum  $olam  ab$iinenttam  cornium  euranl,  et  leguminibus 
onerani  etomaehum,  quce  moderate  parcMue  eumpta 
innoxia  sunt,  Et  lib.  ii  in  Jovinianum  :  Etiam  ex  vi- 
Uisimia  cibis  vitanda  satietas  est :  nihU  enim  ita  obruit 
anfmion,  ut  ptenus  venter,  et  ex(Bstuan$,  et  hue  illuc- 
que  $e  verten$,  et  in  ructus  vel  crepitus  ventorum  effta- 
tione  respirans, 

^  Hinc  D.  Chrysostomus  {Hom,  44  tn  Joan,)  :  Pii- 
Af7  gula  perniciosius ;  obtusum  et  crassum  ingenium 
facit,  camalem  cmcat  inlellectum  ,  nee  sinit  ut  quid" 
quam  perspiciat,  Et  atibi  eleg:)fiier  :  Sieut  navis  onc' 
raria  qu(B  supra  suam  magnitudinem  vehenda  cepity 
oneris  magnitudine  gravata  submergitur;  ita  corporis 
nostri  natura^  si  ptures  accepit  cibos,  quam  ferre  possit, 
ingesiarum  gravitatem  non  ferens,  in  perditionis  pela- 
gus  demergitur,  et  nautcu,  et  gulfematores^  et  ipsum 
oitics  eum  hominibus  perdit  {In  homii.  con,  luxur,) 


mur;  qui  repugnantem  carnem,  et  ad  libidinum  tncfn- 
tiva  rapientem  inedia  subjugamus  ?  Esus  carntttm,  ei 
potus  vini^  ventrisque  saturitas,  seminarium  tibidinis 
est.  Unde  et  Comicus  :  Sine  Cerere,  inquit,  et  Libero 
friget  Venus.  Et  in  epist.  22,  ad  Enstochium,  iibi  ex 
multis  prsmissis  ita  concludit :  Si  quid  ilaque  in  me 
potest  esse  conii/tt,  si  experto  creditur,  hoc  primum 
nioneo,  hoc  obtestor,  ut  sponsa  Christi  vinum  fugiat 
pro  venevto.  Bosc  adversus  adotescentiam  prima  arma 
$unt  dcemonum.  Vinum  et  adotescentia  dupiex  est  tn- 
eendium  voluptatis  :  quid  oleum  flamnue  adjicimusf 
quid  ardenti  corpuseulo  fomenta  ignium  ministramus  ? 
etc.  Ei  alio  in  loco  (in  cap,  v  epist,  ad  Gatat,)  hoc 
idem  consilium  conflrmat  dicens  :  Licet  me  quidam 
in  eo  iibro  quem  de  Servanda  virginitate  scripn^  reprc 
hendendum  putent,  quod  dixerim  adolescentes  ita  vinnm 
debere  fugere  ut  venenum,  non  me  senientitB  pmnitehit. 
Opu$  tfuippe  ibi  magi$  vini  quam  Dei  a  nobis  creatura 
Q  damnata  est;  et  ticentiam  abstulimus  juventuti^  proprio 
wtatis  calore  ferventi^  ne  sub  occcuione  parum  bibendi^ 
ptus  biberei,  et  periret,  Rursus  el  alibi  (Eptsl.  10  ad 
Furiam)  in  banc  sententiam  sic  loquitur  :  Non 
jEtncei  ignes^  non  Vutcania  tetlus ,  non  Vesesvus  et 
Olympus  tantis  ardoribuscestuant^  utiuveniles  medutia 
vino  ptenw  et  dapibus  inflammata.  Haec  Hieronymus; 
Verum  bojus  loci  occssione  videtur  hic  de  abstinen- 
tia  a  cariiibos  et  vino,  quatenns  ad  religiosos  et 
monacbos  spectat,  latius  disserendum.  In  primis 
constat  hujusmodi  abstinentiam  multis  modis  com- 
mendari,  1»  ab  auctoritate  Scriptiirap,  ^^  ab  exem- 
plo  apostolorum,  3^  ab  exemplo  veierum  monacbo- 
rnm  et  anachoretarum,  4"  ex  regulis  et  .insiituiis 
SS.  Patrum,  5«  ex  decretis  summoriim  poniiQcum. 
Postremo  ab  exempiis  divlnae  animadversionis  in 
transgressores  hiijusmodi  reguiaris  abstinentiae  in 
vcfteri  Testamento. 

I.  Daniel  ita  de  se  loqnilur  :  /n  diebus  iUis  ego 
Daniet  lugebam  trium  hebdomadarum  diebus,  Panem 


c  Volgata  Versio  habei  {Ezech,  xvi)  :  Ecce  hcec  "D  desiderabilem  non  comedi;  et  caro^  etvinum  nonin^ 


fuit  iniquita$  SodonuB  $ororis  tuas,  superbia,  saturitas 
panis^  et  abundantia^  et  otium  ipsius  et  filiarum,ejus ; 
et  manum  egeno  et  pcmperi  non  porrigebat,  Ubi  notan- 
duro  quatuor  aut  quinque  vilia  tribui  Sodom:e,  ut 
causas  excidii  et  subversionis  ipsius,  qnae  tamen  cum 
peccatis  Judsporum  collaia,  multo  minora  et  lcviora 
censentor:  nempe  superbiam,  gulam,  quam  propheta 
vocat  panis  saturit:Uem ;  diviiiarum  abundantiam, 
hoc  est  avaritiam;  e*.  vacationem  a  bonis  operibus» 
quam  vocat  otium ;  et  imtnisericordiam  in  pauperes 
et  egenos ;  ex  quibus  viiiis  duo  tantum  bic  expressit 
aoctor  siio  instiiuto  accommodata.     • 

^  Id  est,  qui  licet  validi,  et  valentes,  carnibiis 
lamen  et  vino  non  se  temperant :  quin  potius  im- 
moderaie  et  voluptuose  iis  abmuntur.  De  cainium 
et  TUii  usu,  praesertun  immoderato,  adolesceniibus 


troierunt  in  os  meum{Daniel,  x).  In  novo  autem  com- 
mendatur  Joannes  Baplista,  i/ut  locustis  et  silvestri 
me//e,inquit  Hieronymus(L.  ii  in  Jovinian,)^  vescitur^ 
non  earnibus  {Matt.  in);.  habitatioque  deserti,  et  in- 
cunabula  monachorum  talibus  inchoantur  aiimentis, 
El  Augusliniis  {Serm.  65,  de  Temp,)  :  Joannes,  ait, 
prcBcursor  Domini,  locustis  in  eremo  et  agresti  metle 
nutritur^  non  animalium  carnibus^  non  voiucrum  sua- 
vitatibus  pascitur,  Nec  solum  a  carnibus,  sed  et  pane 
et  vino  absilnuit.  Unde  et  Salvator  ait  :  Venit  Joan' 
nes  Baptista  neque  manducans  panem^  neque  bibens 
vinum  (Luc,  vii).  Et  Apostolus  ad  Romanos  scribens : 
Bonum  est,  inquit,  non  manducare  camem  et  non  6i- 
bere  vinum,  neque  in  quo  frater  tuus  scanddtixatur^ 
aut  infirmatur  (Rom.  xiv).  Ex  quibud  verbis  coUigit 
Daronius  (An.  Christi  57)  peculiare  fuisse  in  illa  pri« 


S19 


JOANNIS  CASSIANI 


8M 


vegeto  corpore  perceptioneni  camiam  ac  vini  immo- 
derala  uberUte  [M.  libertate]  praesumunt,  non  quan- 

ALABDI  GA?4SI 
ipitiva  Eccleaia  flojrdntissima  nec  carnes  maodnc^re, 
nec  vlnum  f)ibere,  utquaniumlibet  fidelesiis  legitime 
uti  posserit :  tamen  ut  rem  inusitatam  admiraii  pfe- 
riqaeoiiBiidewuiir ;  cujna  qaidem  scandali  habendam 
esse  raiiOQyepi  mQne|  Apostolus. 

II.  Temperasse  iiidem  a  carne  et  vino  apostolos 
multa  probant  exempla.  Ut  enlm  id  de  Petro  aposto- 
lonim  priBdpc  dicere  posaimus,  hoie.  persitadet 
Gregorius  Nazianzen.  {ChraL  de  Amorepauper,),  dum 
scribit  ipsura  solis  iupinis  minuto  asseComparafis 
famem  pellere  consuevisse.  De  Jacobo  fratre  Domini 
nec  carnes  umqnam  in  cibum,  nec  vinuro  in  potum 
adhibuisse  Ilegesippus  apud  Eusebium  afiirmat 
(Lib,  11  BUt.  c.  ti),  De  MatUixo  bxc  eadem  Glemens 
Alexandrinus  his  verbis  :  MaiihtBus  seminilfus,  bacci$ 
e$  oleribuit  absque  carnibus  ulebatur.  B.  Paulum  etiam 
Ibsiemiuro  fuisse  iradunt  interpreies.  Act.  xxi  (Baron, 
«n.  58).  S.  etiam  TiiQotheum  a  vino  abslinere  soii- 
tum  perspicvum  est  ex  illis  verbis  Apostoli  :  NoU 
adhuc  aquam  bibere  :  $ed  utere  modico  vinonrQpter 
stomachum  etjrequentes  tuas  inlirmitfltes  (I  Tim,  v). 
Vide,  inquit  aieronymus  (Epist,  ^2,  ubi  supra),  qui' 
bus  causis  vini  potio  concedatur;  ut  ex  hoc  stomuchi 
dolor^  et  frequens  medeatur  infirmitas,  Et  ne  nobis 
forsitan  de  asgrotationibus  btandiremur,  modicum  prm- 
cepit  esse  sumendum^  medici  potius  cpnsHio^  quam 
apostoli  :  licet  et  Apostolus  sit  medicus  spiriiualis^  na 
Timotheus  imbecillitaiesuperatus  Eoangelii  prtBdicandi 
non  postet  implere  discursus,  eic. 

III.  His  accedunt  «xempla  veterum  monachorum 
et  anacboretarum.  Siquidem  Eusebius  ex  Philone 
referi  primos  Gbrislianos,  quos  vocat  Therapeuias, 
id  est,  cuiiore^,  seu  curatores,  apud  Alexandriam  a 
S.  Marco  evangeiista  insiitutos,  ad  vesperam  lanium 
cibum  sumpsisse,  et  a  carnibus  et  vino  absiiniiisse. 
Quod  idem  testantur  S.  Gpiphanlus  haeresi  29,  quae 
est  Nazaraeorum,  et  S.  iiieronymus  in  lib.  de  Vir. 
Illostr.  in  Philone  (^e//ar.  Ub,  u  de  bon.  Qper,  cap,  5). 
D.  etiam  Atfaanasius  fatetur  monacbos  sqi  temporis 
idem  factitasse.  Sic  enim  in  Vita  Antpnii  :  Sumebat 
panem  et  sal^  potumque  a^fuce  perparvum-  Oe  carnibus 
vero  et  vino  tacere  meiius  pmo,  quam  quidquam  dicere^ 
quoniam  nec  apud  plurimos  quidem  manachorum 
utiusmodi  esae  in  usu  iiaberentur,  Quem  imitatus  D. 
Ilieronymus  in  illa  episioia  suam  in  eremo  austeri- 
tatem  enarrans :  De  cibis,  inquii,  et  potu  quibus  tum 
iemporis  victitabam,  taceOy  cum  etiam  langumfes  mo- 
nachi  aqua  frigida  utantur,  et  coctum  aliquid  accepisse 
luxwa  sit,  £t  infra  de  cfeiiobitts  iElgyptiis,  eorum- 
que  moribus  agens  :  Vivitur^  ait,  pane,  lcguminibus 
ei  oteribus  qum  sale  soh  condiuntur  :  vinum  tantum 
senes  accimunt^  etc.  Similia  tradit  D,  Augustinus  lib. 
I  de  Moribus  Ccclesiae,  cap.  51.  Deniqne  si  quis  legat 
Vitas  sanctoruin,  praeseriim  eremitarum,  Antonii, 
Uilariouis,  Seriipionis,  aliurum,  facile  agiioscet  per- 
jpetuam  ab  esu  carnium  ejl  potu  vini  abstmeniiani  ab 
lis  observatam. 

IV.  Nuuc  ut  ad  Regulas  SS.  Pairum  veniamus, 
Regula  S.  Pachomii  ab  angeio  dicuia  art.  22  iu 
statiiit :  Vinum  et  Uquamen^  absque  loco  tBgrotantium^ 
nuUus  attingat  (Vide  ibidem  schoUon  noslrum),  Quod 
si  liquameo  eiiam  piscium  ilUs  vetitum,  inulio  magis 
carnes.  S.  Basilius  in  Gonstiiutionibus  monast.  c.  26 
saiis  aperte  indicat  carnium  esum  suis  monachis  or- 
dinarie  fuisse  illiciium  :  licuisse  tamen  interdum 
buccellam  paiiis  in  jure  caruis  saliiae  iuiingere,  aut 
pulmenium  iude  accipere.  Siquidem^  inquit,  minuUs- 
simunufrustulum  iUud  in  tam  magnam  aqwB  copiam 
aut  leguminum  (si  ita  sors  ferai)  conjectum  nequaquam 
indidum  cupedics  est;  sed  severissima  et  vere  dutcissi- 
ma  pietaiis  cuUorum  continentia,  lla  Basilius.  Regula 
monachorum  apud  S.  Hieronymum  (quie  tamen  non 
est  ilierouymi«  sed  ex  cjusdem  sententiis  ab  aiiquo 


A  tum  expetit  imbecillltaSy  sed  quantnm  animi  libido 

suggesserit  usurpantes. 

GOMMENTARIUS. 

collecta)  mulu  habejt  de  absMnim|i|t  car^piam  mona- 
cliis  praecipue  secunda  (Tom,  IX).  At  expressior  et 
soiemnior  est  sanctiss.  Fatris  nhstri  Behcfdicti  con- 
stitutio  {^Cap.  12  et  seq:),  qua  ^ninuam  esum  suis 
ccenobiii^,  0}[cepiis  debilibus  el  inQrmis,  interdixit> 
idque  duobus  in  locis  :  priipum  cap.  56  Regulae,  ubi 
ait  :  Carnium  esus  infirmis  omnino  debiiibusque  pra 
reparatione  concedatur,  At  ubi  metiorati  fuarint^  a 
carnibus  more  soUto  omnes  abstineant,  Rursus  cap.  39 
In  ha^c  verba  :  Camium  vero  quadrupedum  omnino 
ab  omnibus  abstineatur  comesUOt  prceter  omnino  debUes 
et  marolos,  Ubi  animadvertendum,  aii  Turreerema- 
lus  (Tract,  AOI  in  Regul)^  quod  licet  S.  Pater  tan- 
ium  noiiunet  carnes  quadrupedum,  prohibiiio  Umen 
extcndiiur  usque  ad  carnes  eiiiim  animaliuin  bipedum, 
scilicei  volaiilium.  Guro  eniin  carnes  volatiiium  sinl 
dulciores,  magis  delicaiae,  ei  pretiosiores ;  quando 
miuus  delicaUs  veiuit,  procul  dubio  magis  deiicaias 

g  et  preiiosiorcjS  prohibere  credendus  est.  Mos  enim 
sanctoruiu  est  iii  minore  coutprehendere  roajus.  Sic 
ille.  Smaragdus  vero  abbas  in  eumdem  iocuro  Regu- 
lae  (Cap,  59)  scril)ens,  posi  illa  verba  Regulae  iu 
subdit  :  Hinc  Aureiius  aU  :  Carnes  in  dbo  numguam 
sumantur.  Pulli  vero,  et  attiiia  cuncta  in  eongrega- 
tione  non  minisirentur,  Jnfirmis  vero  tantum  provi- 
deantur^  et  acdpere  Uceat,  Uinc  Fructuosus  ait :  Car- 
nem  cuiquam  monacho  nec  sumendi,  nec  gustandi  est 
concessa  Ucentia  :  non  quod  creaturam  Dd  judicamus 
indignam,  sed  quod  camis  abstinenUa  utiiis  et  apta 
monachis  (estimetur ;  servato  tamen  moderamine  pteta- 
tis  erga  asgrotorum  necessitudines,  vel  longe  profuis' 
eeniium,  quaUter  ut  et  volaliUum  esibus  infirmi  sus/eii- 
tentur^  et  longinquo  idnere  dettinaU,  si  aut  a  principe, 
vei  episcopo  separantur  (id  est,  evocantur,  invitantur), 
pro  benedictione  et  obedientia  degustare  non  meissant, 
servantes  apud  se  de  reiiquo  coniinentiam  consuetam, 
Quod  si  quis  monachus  violaverit,  et  contra  sanfiUanem 
Reguta  usumque  veterum  [ki.  veterem]  vesd  c^rnibus 

^  prmsumpserit,  sex  mendtm  spatio  retrusioni  el  poNii- 
tentiof  hubjacebil .  Haec  ibi.  Atque  hauc  GoBstitutiOQem, 
licei  truncatam,  inter  canones  posuit  Gratianus  de 
consecrat.  dist.  b  {Cap.  Carnem),  quam  iolegfaoi  bic 
servavit  ac  retulit  Smaragdus. 

V.  Porro  noundum  eamdem  constituiioneao  de 
abstineiKia  carniuin  mopacbis  praescripu,  fuisse  ap- 
probaum  et  conrirmatam  ab  Innocentio  III  pontifice, 
extra  de  siata  monach.  c.  Cum  ad  monasterium^  ubi 
multa  de  hac  re  sutuit :  i^  ut  in  refeciorio  nutlus 
omniuo  came  vescatur;  2»  nec  in  quibusdam  solemni- 
tatibus  (sicut  aliquando  fien  soiebat)  conventus  exeat 
cum  abbnte  (sdiicet  de  refectorio)  pauds  ibi  retictis^  ut 
extra  refeeiorium  edant  carnu;  cum  iUis  diebus  prce- 
dpue  regutaris  discipUna  dt  slndiotius  observasuia  ;  ^^ 
nec  extra  refectorium  esum  camium  sibi  credant  Ucere, 
Debiiesautemetinfirmi,  quiminutione  (sAUgttiiiif)  indi^ 
gent,  vel  aUqua  medidna,  non  seorsim  in  cameris^  sed 
omnes  in  infirmitorio,  qua  necessaria  fueriut  sibi  tam 

Dtn  camibus  quam  in  aiiis,  accipiant  competenter;  A^ 
possit  tamen  abbas  ex  induigentia  interdum  aUquoe 
fratrum^  nunc  hos^  nunc  itios  advocare^  ipsosque  secum 
in  camera  sua  melius  et  pienius  exhibcre,  Haec  ihi. 
Verum  iliud  quoque  sciendum  est,  quod  Penedicius 
XII  pontifex  in  sua  consiitutione  Benediciina  (Cap. 
26),  circa  hanc  carnium  abstineniiam  magoa  mo- 
deraiione  usus  esse ,  eainque  valde  mitiKasse  ac  re- 
laxasse  videtur,  ubi  et  Regulam  D.  Beoedicti,  et  prae- 
dicum  consiitutioneni  luiioceuiii  111  interprieUns  lia 
sutuil  :  Quia  ad  saiutis  profectum  tenditur^  si  mtode- 
rationis  sobrietas  et  modestia  observentur  :  voieniet  ea 
qum  drca  esum  et  abstinentiam  carnium  B,  Benedicti 
regularis  institutio  tradidit^  el  in  constituUone  pitB  me- 
moriai  InnocentH  papeB,  Itfrffi,  pradecfsf,  n/ostri^  simt 
statuta^  firmiter  observari,  statuimus,  et  ordinttmuun 


m. 


DE  CCENOBIORUH  INSTIT.  LIB.  V.  —  DE  SPIRITU  GASTRIMARGIA. 


zzS 


CAPUT.  Vn.  A  si  h»c  (tntiiromodo,  qii»  fragilitas  carni«,  non  <pi« 

Qna^  iHfmHai  eoniti  purilalem  eonfti  fieqfiMal         voluptas  eiigit,  usorpentiir.  '^  Facilius  yidiniustl* 

impet^e.  ^1^5  ^  q^i  b  nb  escis  corpulentioribas  omnimodts 

IttflffViitM  caraw  ad  puritatem  cordis  non  ofric!t«      temperarent,  quas  moderate  nsus  pro  necessitato 


ALARDI  GAZi£I 
f aiNl  per  totum  annum  feria  quarta,  et  die  sabbati^  et  a 
fnma  d&n^nka  de  Adventu  ueaue  ad  diem  Naialit 
Donuni.  m  a  daminkM  SUptua^nue  ut^  ad  diem 
PaaekeB  omna  regulares  ejmdem  ordinis^  seu  religio^ 
II»,  ab  esu  camium  $UfiquB  abitineant^  niii  neeetsitae 
tufhmUatu  non  fictiB,  per  abbatem,  wl  alium  praitatum 
proprimm  forta  ntadoat  cmm  atiqito  dispensandumt  etc. 
Ex  qiiibus  coliigitur  i*  Benediciinos  boc  tempore 
praeter  jieiiipia  jgcclesiaslica,  non  aliter  obligari  ad 
ab&dnentlam  carnium,  quam  diebus  et  temporibus  in 
hac  coDtilliiikMie  Benedictina  eipressis  et  pr»srri- 
piia :  in  qnikaa  laman  iDlerdum  posait  per  abbaies 
aut  praelatos  justa  ex  causa  dispensari  :  quod  etiain 
monnit  Glossographus  ad  illud  cap.  Innocentii  III, 
ita  cdiieludeAS  :  Sic  ergo  habes^  inquit,  quod  abbas 
paUU  dispensara  m  Regula  Monachali  quantum  ad 
esum  carnium'  W*  Goljigitur  hanc  constiiuiionem 
Uegulae  non  habuisse,  nec  hubere  vim  praecepli,  iiec 
oUigare  sub  reaiu  mortali,  etiam  extra  casiim  inflr- 
nilatie,  ei  alloe  eieeptos,  nisi  per  conitemptum  vio- 
lemr  :  quo  casu  locam  babet  poena  illa  retrusionis 
sive  incarcerationis  canone  iilo  praescripia  (Cap,  Car- 
nem,  supra).  Ita  docent  D.  Tliomas,  et  post  eum 
Gard.  Tnrrecfematas  et  alii  {S.  Tho,  quodlib.  i , 
ori.  W;  Turraarem.  ubi  supra), 

Verum  adyersus  pr^dicta  objici  posset»  et  certe 
mirum  est  S.  Hildegardem  aliter  sensisse  et  esum 
qafdemquadrupedum  a  D.  Beiiedicto  vetitum  exis- 
lifliasse,  volaiiLium  non  ilem.  Slc  enim  illa  verba  fte- 
goijB  ^plicaos ,  Ganiiiim  e«i4f  infirmis  omnino  debi^ 
tibusquepro  reparatione  coneedatur  (Cap.  36  Reguia). 
CarneSf  inqult,  tam  quadrupedum^  quam  volatiiium 
intetligi  oo/ens,  et  nuUas  carnes^  quas  homines  co- 
medere  sotent ,  eitcipiens.  At  ubi  meliorati  fuerint ,  a 
camibms  anmes  mare  dBito  abstineant ,  seiticet  a  cax- 
■fte  quadrupedum ;  quia  sani  itlas ,  et  ittccum  enrttm 
eamedere  mon  soiebani ,  sed  infirmi,  Sani  vero  carnes 
ntatiHium ,  ^ttOfttam  muhdm  sunt ,  itec  ardentem  libi' 
£nem  comedentibus  inferunt ,  manducabant»  Et  rur- 
iBS  itifra ,  Camium  quadmpedum  omnino  ab  omnibus 
shsHnealur  eomestio  ( Cap.  39 ).  Ubi ,  inquit,  de  vola- 
liltttts  reticet^  quoniam  comestionem  iilomm  sanis  non 
uUerdieii.  Nam  idem  Pater,  quia  tempore  suo  mona^ 
dioTum  conversatio  rudis  et  adhuc  fere  insolita  erat , 
eniii  eamtiim  ipsis  per  omnia  interdicere  devitabat, 
€nde  ui  esum  volatiiium  uterentur,  eis  permitlebat, 
Hsc  Hildc^ardis.  Quibus  tamen  non  obstanlibus  cer- 
mm  est  diversam  summoram  pontificum ,  aliorum- 
qoeSS.  Patram,  et  Regulse  interpretum  sententiam, 
el  aiicioriiaiem  debere  praeponderare ,  qui  Kegulam 
acroentem  D.  Benedicli  sic  inteilexeruiit,  ut  esum 
camium  lam  volatilrum  quam  qiiadrupedum  siinpli- 
eiter  ab  ipso  prohibitum  inierpreteniur :  ut  patet  ex 
dictis :  et  asos  ipse  ( qui  opiimus  legum  interpres 
esse  solet)  ac  praxis  monasterioram  hiijus  ordiiiis 
idem  connrmal.  Vide  de  his  insignem  notationem 
iacobi  du  Breul ,  monachi  S.  Germani  Parisien.,  ad 
lib.  y  Aimonii  de  Gesiis  Francorum  cap.  10,  ubi  in 
Qtramque  partem  affert  argumenta. 

fandem  hiccoronidis  loco  sulijiciam  pauc^laexem- 
pia  quorumdam  monachorum  qui  ob  contemptum 
et  yiolationem  regularis  at)stinenti:K  tum  a  carnibus, 
tam  a  vino,  gravem  animadversionis  divinae  vindi- 
ctam  incai^renint ;  ut  his  deterriti  religiosius  eam 
observemus.  B.  Odo  primus  abbas  Giuniacensis  duo 
Mera  lerribina  Joanni  discipulo  suo,  qni  ejus  vitam 
conscripsit ,  exempia  retulit  in  hunc  modum  (Apud 
Surium  tom,  YI,  18  Novemb.^  tib.  iii  Vitw  B.  Odiionis 
eap.i),  Perhos  dies.,  inquit,  duo  fratres  admodum  re- 
pentma  ixstmcti  morte  suntf  non  tamen  eodem  vel  io- 


GOMMENTARIUS. 

co,  vei  tempore.  Mter  eomm  venit  ad  domum  sarpris 
sucB ,  ailque  se  mirum  in  modum  esurire.  tllico  respOH' 
det  soror  magnam  sibi  piscium  copiam  suppetere :  co- 
mederet  quos ,  et  quanda  vellet.  iUe  prape  indigna- 
bundus  ,  ait  se  fasiidire  pisces^  giUbus  tot  annis  per- 
petuo  usns  esset ,  nec  jam  iUis  vesd  se  posse.  Tum 
soror  :  En,  inqnit^  in  promptu  nobls  cames  sunt,  ede 
guantum  iUfet.  Jussit  ergo  iile  assari  ormiqn.  Sed  tn- 
terim  tamen  maroB  impaiiens  particulam  ejus  mi$it  in 
prunas^  et  vino  atlato,  avideiUam  in  os  eonjecit.  Uox 
adest  uitio  coelettis.  Partieula  petulanter  sumpta  hce^ 
ret  t'n  gutture^  nec  glutiri  potest ,  nec  rejiei :  strangutat 
hominem,  et  cogit  infeticem  exspirare  animam.  AUer 
mane  ad  patris  sui  eedes  veniens,  rogat  num  quid  Aa- 
beant ,  auod  possint  ipsi  edendum  apponere.  !Uis  di- 
centibus ,  nondum  esse  edendi  tempus ,  respondet  ira- 
tus :  Hem  l  tota  nocie  equitavi ,  ut  expterem  quod  jus- 
sus  sum ,  et  vos  jejunare  me  cogitis  ?  Afferte  si  quid 

j^  haheiis.  Aiunt  illi  se  habere  pisces.  At  miser  acrioribus 
etiam  iracundice  stimuiis  percitus ,  et  fastu  tumidus , 
Attc  ittue  drcumfert  ocuios ,  videtque  gatUnamm  gre- 
gem  ad  pedes  suos.  Mox  non  sine  furta  quadam ,  ar- 
repto  baculo^  unam  ex  eiSj  quee  ei  arrideret ,  percussit^ 
oreque  rabido  :  Basc  mihi ,  inquit ,  modo  pisds  erit. 
Qui  tunc  iUic  aderant ,  non  sine  mbore  ouml  ad  eum : 
Fortassis  Ucet  tibi ,  Pater^  vesd  camibus  f  At  iUe : 
Vo/aif/ia,  tn^uil,  non  sunt  caro,  Vnam  enim  habent 
cum  piscibus  originem,  parisque  cum  iitis  condiiionis 
sunt ;  sicut  habet  quidam  humnus  noster.  Ad  hme  ejus 
verba  conticueru$u  omnes,  Udnde  apposita  est  iiU  assa 
gcUlina ,  ex  qua  cum  morsellim  accepisset ,  eum  nec 
trajicere  in  stomachum,  nec  exspuert  potuit,  repente  e 
medio  sublatus.  Sic  ibi.  Et  hoc  idem  exemplum  rerert 
Petrus  Glnniacensis  lib.  vi  epist.  17,  ubi  ex  professo 

^  probat  carnium  esum  muitiplici  ratione  Gluniacen- 
Blbus  inliibitum.  Tertium  exemplum,  qitod  non  ad 
carnium ,  sed  ad  vini  abstinentiam  spectat,  qu» 
certis  diebus  in  quibusdam  monastenis  servatur, 

C  yide  apiid  Petruin  Damiani  lib.  vi  epist.  52.  At  de 
his  hactenus  satis. 

«  Vicios,  non  viros;  nt  aliqui  legnnt,  contra- 
riam ,  aut  piane  diversam  reddentes  sententiam  a 
mente  aucioris  alienam.  Nihil  etiim  aliod  vult  di- 
cere,  quam  facilius  a  lentatione  superari  eos,  qui 
a  cibis,  non  opulentioribus,  ut  in  editione  etiam 
Plantiniana  perperam  legitur,  sed  corpulentioribus, 
ut  recte  emendavit  Glaconius,  id  est,  majoris  succi 
et  niitrimenti,  abstiiient,  quani  qui  in  eorum  usu 
debitum  modum  et  mensuram  observant ,  vel  mo- 
deraie  cibis  consoetis  et  concessis  utuniur. 

^  Aptius  epitheton,  quam  opulentioribus,  ot  ba- 
bent  Dionysii  et  aiii  plerique  codices.  Nam  et  in- 
ferius  aiiis  vocibus  syiionymis  dicuntur  esculentiores 
cibi.  Gibos  autem  esculentiores  seu  corpulentiores 
escas  vocant  inedici .  qui  pius  habentalimenti,  graii 
saporis,  et  melioris  succi.  De  quibus  schola  Sater- 
nitana.  Gorpuleiitiores  quidem ,  quia  plus  habent 

|v  corporeae  substantiae.  Escuientiores,  quia  esui  ap- 
tiores,  et  palato  gratiores,  aut  stomacho.  Unde  Ter- 
tuilianus  de  «'.ihariis  loquen?,  gratiora  et  esculen- 
tiora  coiijungit  (Lib.  de  Jejunio  c.  5).  Et  D.  fpero- 
nymus  in  epistola  ad  Eusiocliium :  A  vino  et  escu- 
tentioribus  cibis  abstinere.  Cicero  itidem  adjective 
sumit  esculenta,  duui  ait :  EUgere  ex  iis ,  quai  sunt 
esculenta  (Lib,  ii  de  Nat.  Deor.),  id  esi,  esui  apia.  Hinc 
proverbium :  Otnnia  esculenta  obsessis,  E  Graeco : 
aTrecvra  ^^wra  roU  TroXio^xouftivoic.  quod  valde  fame- 
licis  et  inedia  pressi:>,  ut  soient  diu  obsesn,  nuilus 
non  suavis  sit  cibus. 


223 


JOANNIS  GASSIANI 


W 


concedit,  et  qni  totum  sibl  pro  continenti»  amore  A  ni$  curam  ne  feceritis  in  deeideriii  ( Rm.  xm).  Non 


denegarent;  qiiam  qui  eas  sub  inflnnitatis  occa- 
sione  sumenies  mensuram  surflcieniiae  cuslodirent. 
Habet  eiiam  corporis  imbecilliias  continentiae  su» 
palroam ,  dummodo  escis  defeciioni  carnis  indultis 
adhuc  indigenicm  se  refectione  defraudet,  lantum- 
que  esus  indulgeai,  quantum  sufflcere  ad  yiTendi 
usum  lemperanii»  discretio  rigida  judicaTerit ,  non 
quanium  desiderii  appetitus  exposcit.  Esculentiores 
cibi  ut  procurant  corporis  sanitatem ,  iu  castitatis 
non  adimuni  pnriiatem,  si  cum  moderatione  su- 
mantur.  Quidquid  enim  fortiiudinis  causa  esu  eorum 
percipiiur,  aegritudinis  labore  ac  defectione  consu- 
mltur.  Quamobrem  ut  nulli  statui  virius  parcimoniae 
adimitur,  ita  ne  integritatis  quidem  consummatio 
denegatur. 

CAPUT  Vlll. 
Quomodo  eibum  appetere  ac  eumere  lieeat. 

Verissima  est  itaque  Patrum ,  probatissimaque 
senieniia  ,  jejuntorum  et  continentiae  modum  in 
mensura  parciuiis  tantum ,  et  casiigationc  consis- 
tere,  et  hnnc  esse  perfeciae  viriutis  in  commune 
omnibus  finem,  ut  ab  escis,  quas  sumere  susten- 
tandi  corporis  necessitate  compellimiir,  adbuc  in 
appetitu  earum  positi  temperemus.  Quamvis  enim 
quis  corpore  sit  infirmus,  perfectam  virtutem 
aeqoamque  robustis  ac  sanis  iu  omnibus  possidebit , 
si  desideria,  quae  fragiliias  carnis  non  eiigit,  men- 
tis  rigore  castigei.  Apostolus  namque  ait:  Et  «  car* 


ergo  curam  ejus  omnimodis  inierdixit,  sed  ut  in 
desideriis  fieret,  denegavit.  Voluptuosam  ademit 
diligeniiam  carnis,  gubernationem  ▼itao  necessa- 
riam  non  exclusit :  illnd ,  ne  indulgentia  carnis  ad 
desideriorum  occupationes  noxias  devoWamnr ;  hoc 
▼ero,  ne  corruptum  nosiro  vitio  corpus  sphriules 
ac  necessarias  funlttones  implere  non  poesit. 

CAPUT  IX 

DemiMura  caiUgalionum  auumendarum^  retnedioque 
jejunn. 

Summa  igitor  continentiae  non  sola  temporls  ra* 
tione,  oec  escarum  qualiute  Untuinmodo,  sed  ante 
omnia  conscientiae  judicio  coliigenda  est.  ^  Tantum 
B  enim  debet  nnusquisque  sibi  frugalitaiis  indicere , 
quantum  corporeae  obluciationis  pogna  deposciu 
Utilis  quidera  et  omnimodis  obserranda  est  cano- 
nica  jejunlorum  custodia ;  sed  nisi  hanc  frugi  fnerit 
ciborum  refectio  subsecuu ,  ad  Integriutis  calcem 
non  poterit  pervenlre.  Longorum  namque  jejunio- 
rum  inedia,  saturiuie  corporis  subsequenie,  lassitu- 
dinem  potius  temporalem ,  quam  puriutem  castiia- 
tis  acquirit.  loiegritas  quippe  mentis  ventris  cohaeret 
inediae.  Non  habet  perpetuam  castimoniae  purilatem, 
qulsquis  non  jugem  lemperantlae  asqualiutem  tenere 
contenios  esi.  Quamvis  dlstrlcU  jejunia,  succedenle 
superflua  remissione,  yacuantnr,  et  in  gastrimargiae 
vitium  protlnus  collabuntur : «  Melior  est  raliona- 


ALARDl  GAZiEI  GOMMENTARIUS. 


*  Eodem  modo  D.  Gregorius  ex  hac  senlentia  ra- 
liocinatur  lib.  xxx  Moral.  cap.  18 :  Qum  t^tur,  in- 
quit ,  fieri  in  desiderio  jnrohibetur^  in  necetntate  con- 
ceditur  :  $ed  sispe  dum  incaute  neceieitali  conde$cen' 
dimus ,  detideriis  deurvimue,  Nonnumquam  vero  dum 
desideriis  immoderatiui  obviare  nitimur^  necesiitatis  mi- 
serias  augemus,  Sic  enim  necesse  est ,  ut  arcem  quit^ 
que  coniineniiiB  teneat ,  quatenue  non  carnem ,  sed 
vilia  carnis  occidat,  Haec  Gregorius  peranam  accom- 
modaie  ad  praesenlem  locum  ( Lib,  de  vera  Virg, ). 
Cui  conseniit  D.  Basilius  ad  hunc  modum  scribens : 
Quoniam  innatum  nobis  corporis  vehiculum^  neque 
nimis  laxando  frena ,  neque  rursus  immodice  ilta  re- 
linendo  ad  viriutis  cursum  producere  oportet :  idcirco 
et  corporum  stalus ,  et  habitus ,  et  ciborum  qualitates 
solerter  explorare  conveniet ;  ut  valido  quidem ,  et  ve- 
geto  corporis  frena  immittamui,  et  per  inediam^  f^igi" 
dioresque  dbos  redundanliam  calorii  arceamui :  porro 
ienili  et  frigescenti,  cibi^  potusque  adjumentum  ad 
suitenlandai  viret  ingeramui,  Et  rursus  ibidem  :  Sic- 
ut  in  gulas  intemperaniiam  declinare,  grave,  et  peri^ 
culoium  eit :  ita  per  nimiam  abitinentiam  eorpus  at- 
terere,  et  inutile  reddere^  omni  profecto  ratione  caret. 
Neque  enim  abstinere  a  votupiatibui  gutw  per  ee  ex- 
petendum  eit ;  ied  quia  ad  virtutii  acquiiitionem  con- 
fert,  Quod  si  illud,  cujus  gratia  abitinentiam  eligimuif 
per  immoderatam  negtigamui  inediam ,  contra  aique 
instituimus ,  aaimui.  Nam  fracto ,  contritoque  instru- 
mento  neque  ueo  inharere,  per  lectionii,  et  Orationii 
itudium  possumus,  neque  ad  fratrum  beneficentiam 
humanitatii  Officium  obire.  Igitur  et  eorporis  cura 
habenda  est ,  non  ipiiui  gratia ,  ied  ut  servitio  illius 
ad  philoiophio!  l  id  ef^t  coDteroplativae  vitas )  ttudia 
uti  posiimui  {Lih.  deVeraVirg,),  Hactenus  D.  Basi- 
lius.  Porco  quomodo  cornoris  cura  in  cibo  et  poiu 
absque  volupuie  habeodfa  i^i,  decl^*^^  D*  Augmtl- 
nus  his  verbts :  Bot  m  d<fcuiiti  (Domin^j,  iit  quem^ 


G  admodum  medicamenta^  iic  atmenta  nmpturut  ae- 
cedam.  Sed  dum  ad  quietem  eftietatit  ex  indigentm  mo- 
letiia  tranteo ,  in  ipto  trantitu  mihi  intidiatur  leufueut 
concupiicentiw,  Ipse  emm  trantitut  voluptat  ett ,  et 
non  ett  atiut^  qua  tranteaturf  quam  quo  trantire  cogit 
ttecenitat.  Et  cum  tatut  tit  cauta  edendi  et  bibendi , 
adjungit  te  tamquam  pediaequa  pericutota  jucutiditat^ 
et  pterumque  pra^re  conatur,  ut  ejut  cauta  fiat^  nuod 
talutit  cauta  me  facere  vel  dico ,  vel  volo :  nec  tdem 
modut  utriutque  ett,  Nam  quod  tatuti  tatit  ett^  dele- 
ctationi  parum  ett.  Et  toepe  incertum  fit ,  utrum  adhuc 
neceaaria  corporit  cura  tubiidium  petat^  an  volu- 
ptuaria  cupiditatit  faitacia  minitterium  tuppetat.  Ad 
hoc  incertum  hilaretdt  infelix  amma^  et  in  eo  prmparat 
excutationit  patrodnium ,  gaudent  non  apparere  quid 
tatit  tit  moderationi  vatetudinis ,  ul  obtentu  ealutis 
obumbret  negotium  voluptatit.liaL  praH^lareAugustinus 
( Lib,  X  Confett.  cap,  51 ). 
^  D.  Hieronymus  ad  Nepotianum :  Tantum ,  inquit, 
j.  tibi  modum  jejuniorum  impone,  quantum  ferre  potet : 
*^  tint  tibi  pura^  catta^  timplicia^  moderatOf  et  non  tu- 
perititioia  jejunia,  Sic  abbas  Moyses  Collat.  i  cap.  2i : 
Generalit  hic  continentue  modut  ett ,  ut  tecundum  ca- 
pacitatem  virium ,  vel  corporit ,  vel  atatit  tantum  tibi- 
met  cibi  unusquitque  concedat ,  quantum  tuttentatio 
carnis ,  non  quanlum  desiderium  saturitatit  expotcit. 
£t  cap.  sequenii :  Hcec  ett  temperatacontinenliee  aiqua' 
iilat^  atque  menturce,  quce  Patrum  quoquejudicio  com- 
probaturt  ut  quiftidianam  panit  refectionem  quotidiana 
comitetur  eiuriet,  in  uno^  eodemque  ttatu  animum  pa~ 
riter,  corputque  contervant,  necjejunii  fatigatione  con- 
cidere^  nec  gravari  mentem  saturitatepermittens.  Tania 
natnque  frugatitate  fruiiur,  ut  interdum  te  pott  l^apt- 
ram,  nec  tentiat,  aut  tneminerit  refeciite, 

<"  Ah  hac  SADientiik  sut  D.  Hieronynius  primum  in 
cpialola  decima*  ubi  alt :  Parcut  cibus ,  et  venter  sem- 
per  eeurteiTt  triduanitjejuniit  preeferiur.  Et  multo  me- 


»5  DB  CCENOBIORUM  INSHT.  LIB.  Y.  —  DE  SPIIIITO  GASTRIIIARGLE.  SS6 

biiis  eum  rooderatione  quimdiana  retectio ,  qQam  A  lium  Tiiiorum  fomites  radicitus  escidantur :  de  qui- 


per  intervaila  arduam  loogumque  jejunium.  Noyit 
iuaioderaia  inedia  non  modo  mentis  labefactare 
consiantiam,  sed  eiiam  orationum  efflcaciam  red- 
dere  iasaiiudine  corporis  enenraUm. 

CAPUT  X. 

Ad  eonienandmn  menHi  et  eorporie  jmritatem^  aheth' 
nentiam  eihamm  non  po$u  tufieere, 

Ad  iotegrilatem  mentis  et  corporis  conaenrandam 
abstinentia  ciborum  sola  non  sofficit,  nisi  foerint 
ezierc  quoque  Tirtules  animae  conjugatae.  Humill- 
tas  igitor  primitus  obedientiae  ▼irtule,  et  cordis 
cflntrittone.  corporisque  faiigatione  discenda  esl. 
Peeoniarum  non  solum  Yitanda  est  possessio,  sed 


bus  sigillstim  distinctis  libellis  suo  loco,  donante 
DominOy  disseremus.  Nunc  vero  propositum  nobis 
esi  de  gastrimargia ,  id  est ,  gulae  concupiscentia, 
contra  quam  nobis  primus  conflictus  est,  disputare. 
•  Nuroquam  igitur  poterit  ardeniis  eoncupiscentis 
atimulos  inbibere,  quisquis  desideria  gulae  refrenare 
nequi?erit.  Interioris  bominis  castiias  virtuiis  bu- 
jus  consummatione  discernitur.  Numquam  enim 
robuatioris  aemolis  colluctari  posse  confidas  eum 
quem  in  leviore  confliclu  conspeieria  ab  inOrroio- 
ribos  potoisse  superari.  ^  Cunctarum  nsroque  virtu- 
toro  una  natura  est ,  licet  in  roulus  dividi  species 
et  vocsbula  Yideantur ;  sicut  auri  quoqoe  una  sub- 
stantia  est ,  licet  per  roulta  Tarisqoe  monilium  ge- 


euam  desiderinm  earum  rsdicitus  exsiirpanduro. ..  ..a  -j    .      •        •  i    ...^ 

„        .  M  •.         u  u  ^    1  B  nera  pro  artificom  Tideatur  ingenio  ac  voluntate 

Non  enim  eas  sufficit  non  babere ,  quod  plerumque 


solet  etiam  ex  necessltate  descendere,  sed  ne  ipsam 
quidem  ,  si  forle  oblatae  fuerint ,  babendl  recipere 
TolnnUtem.  Irae  conterendus  esi  furor,  tristitiae  su- 
peraihia  dejectio ;  cenodoxia,  id  est,  vana  gloria 
contemneoda,  superbise  calcandos  estfastus,  mentis 
(jsoque  ipsiaa  tnsiabiles  vagique  discursus  assidua 
Uei  meaoria  refrenandi.  Totiesque  nobis  est  ad 
contemplationem  Dei  lubrica  cordis  nostri  pervaga- 
tio  redacenda,  quoties  subtilis  hostis  ab  boc  intuitu 
mentem  captlvare  pertenUns,  recessibus  nostrl  cor- 
dis  irrepserit  (  Vu<€  Joan.  Climaehum  gradu  I4'et  15). 

CAPUT  II. 

Omeepiicentiae  eordit  non  exstingui ,  ntst  eum  omni 
exttirpatione  t^fftoriim. 

Impossiblle  namque  est  exstingui  igiiiu  corporis 
ioeeDiiva,  prlosqoam  eaeleronim  quoque  principa- 


distincu.  luque  <  nullam  perfecte  possidere  pro- 
babitur,  quisquis  elisus  in  earum  psrie  dignosciiur. 
Quo  enim  modo  flagrantes  aestus  concupiscentiae, 
qui  non  aola  insligattooe  corporis ,  sed  etiaro  men- 
tis  vitio  succenduntur,  exstinxisse  credendus  esi, 
qui  aculeos  irae  cordis  solius  inieroperantia  proruro- 
pentes  roitigare  nou  potuit  T  Aut  quonam  modo  pu- 
tandus  esl  camis  animaeque  lascivientes  stimulos 
retudisse,  qui  superbise  vitium  siroplex  non  quivil 
evincere?  Aui  quemadmodom  credendes  est  inser- 
um  carni  luxuriam  conculcasse,  qui  pecuniarum 
concupiscentiam  forinsecus  siuro ,  aique  a  nostra 
subsiantia  alienaro,  non  valuit  abdicaret  Qua  autem 
ralione  bellum  carnis  et  animae  iriumpbabit,  qui 
G  idoneus  non  fuit  morbum  curare  tristiiiae  t  QoanU-' 
fibet  urbs  sublimiuu  murorum  ei  clausarum  porta- 
rum  flrmiute  muniatur,  ^  posterulae  unius,  quarovis 


ALARDI  GAZiEI  COM&IENTARIUS 


ftu  ett  quotidie  parum^  quam  raro  tatit  tunure.  P/«- 
ria  ilta  oftima  ett ,  qwB  tentim  detcendit  in  terram , 
ttlntus  etfdmiutimber  in  prmceps  arva  tubvertit,  Ei 
nirsus  lib.  u  in  Jovinianum :  Quate^  inquit,  jejunium 
eK,  eut  qualit  iila  refectio  post  jejunium,  cum  prt- 
diam  eputit  ditteHdimur,  et  gultur  nottrum  mediatO' 
rrum  ef^itur  iatrinarum ,  dMm^tt^  volumut  protixiorit 
inedim  famam  quasrere,  tantum  voramut^  quantum  vix 
alteriut  diei  ncx  digerat,  Itaque  non  tam  jejunium  ap" 
ptllandum  etl ,  quam  crapula  et  fcetent ,  ac  moletta 
digeitio, 

*  Sciia  sententia  ,  non  ratione  Unluro  ,  sed  nsu 
comprobaia ;  cui  similis  illa  D.  Hieronymi :  Venter 
mo  iBituant  faciie  despumat  in  tibidinem.  Et  Epistol. 
^  ad  Eustocliiuin  :  Pttdtciiia,  nisi  per  abttinentiam^ 
tuia  esu  non  potett.  Sine  Cerere  et  Baccho  friget  Yc' 
flvi.  Iteroque  alia  Cassiani  Collai.  5  cap.  iO:  Ga- 
urifMrgiee  fomieatio  pecutiari  contortio  feederatur, 


finem  generalem,  nempe  bominis  perfectionem,  sive 
perfectam,  ut  vocat  Auctor,  animi  et  corporis  inte- 

Sritatem  specunl.  Sed  de  connexione  virtutum  vi- 
e  quae  sequuniur. 

«  Perfecte ,  inquit ,  pouidere.  Nam  de  perfectis 
virluiibus,  seu  perrecie  babiiis  et  possessis  intelli- 
gendum  illud  vetus  et  vulgainro  axioma,  Virtutet 
omnes  este  connexat ,  quo  respirere  videtur  Cassia- 
nus.  Sic  eniro  docent  Patres  (8.  Thom,  1-2,  q.  65, 
a.  1 ;  Hieron,  tib.  i  eontra  Peiagia.  Augusti. ,  epist. 
29),  inter  quos  t).  Gregorius  lib.  xxii  Morai.  cnp.  i  : 
Vnoy  inquit,  virtut  tine  atiit  aut  nulta  est,  aut  imper^ 
fecta.  Vt  enim  de  primis  qnatuor  virtutibus  loquar^ 
prudentia,  temperantia^  fortitudo  atque  jusiitia  tavto 
perfectes  sttnl,  quanto  vieissim  sibimet  conjunctce ;  dis- 
junete  autem  perfectm  esse  nequaquam  postunt ,  quia 
nec prudentia  vera  est,  sijusta^  tempirans  et  fortis  non 
ett ;  nec  perfecta  lemperantia^  quee  fortit.  justa  et  pru' 


llem  Climachi  (Gradu  14;:  Qui  ventri  dum  obsemilur,  j^  dens  non  est ;  nec  fortitudo  integra^  quw  prudens,  tem- 
(^nicatiomt  sfjiritum  vincere  vuit,  it  ei  sitnt/ts  est^      perans  et  justanon  est;  nec  vera  justitia,  queeprudent^ 


f  tti  deo  ineendium  exttinguere  nititur< 

^  Uiia,  non  specie,  ut  notum  est,  sed  connnLione 
ei  mutoa  quadaro  conspiratione ,  et  cmcursu ,  sive 
cobxrentia,  ut  ex  antecedenlibu^  et  cnnse(|ueniilius 
patet :  quemadmodum  Aci.  iv  :  If  tt/ffiuiftats  creden- 
tium  erai  cor  unum  etanima  una.  Nam  onines  vir- 
totes  se  mutuo  jovant,-  et  mutuum  sihi  praestant 
subsidium,  dum  unaquaeque  quatdam  aliarum  impe- 
dimenu  propellit ;  verbi  graiia ,  abslinentia  tempe- 
rst  gulam  :  niide  juvat  alias  viriutes  quae  per  gu- 
I)m,  aut  ratione  gulae ,  impediri  aut  violari  possent. 
Et  iu  de  csBteria.  Omnea  etiam  unum  eumdemque 


fortit  et  temperant  non  ett. 

*  Posterulain  pro  postico,  aut  posiiculo,  vel ,  si 
mavis,  posteriore  porta  vel  poriula,  posiiani  puio 
El  enim  porta  pruprie  aditus  urbis,  civitatis,  alte- 
riusve  loci ,  vallo  fossaqiie  muniti.  Unde  diminuti- 
viim  portula  vel  posierula,  qnasi  posterior  poru ; 
cujusmodi  minores  porix  in  quibusdsm  oppidis  vi- 
auntur,  quae  certis  dumtaxat  occasionibus  aut  ne- 
cessiiatibus  aperiuntur  :  quil»iis  Umen  contingit  in- 
terdum  urbes  prodi  ei  capi ,  iii  exemplis  veterum 
et  recentionim  lemporuni  liquido  consiat,  ct  liic  ab 
Auctore  insiuuatur.  Perperam  ^ero  ei  parum  atien- 


Ht  lOANMlS  GAS9IAN1  ^ 

pafvlssiin»,  proditione  vasubitur.  Qaid  eniiD  differt  A  jodicio  comprobantur.  Cumque  diligenter  examina- 


nlrum  per  excelsa  uioenia  el  ampla  poriarum  gpalia, 
an  per  *  angusti  cunicuii  laiibula  pernlcioaus  hostia 
peietralibus  ci^itatis  irrepat  ? 

CAPUT  xn. 

DS  agdne  c&tndti  etiam  ipiritatii  agoni$  imiaiionem 
esie  swnen4am, 
Qiii  m  a^one  contendit ,  non  coronabitur  nisi  lC'* 
gitime  certarerit  (11  Tim.  ii).  Qui  naturales  appeti- 
tus  camis  optat  exstinguere ,  ^  extra  naturam  vitia 
coUoeata  primitus  superare  festioet.  Si  enim  apo« 
'stelic»  sententi»  vim  volumus  experiri,  quae  sint 
agonis  mundani  ieges  ac  disciplina  prlmitus  debe* 
musagnoscere,  nt  ita  demum  tiarum  comparatione 
scire  possimus  quid  nos  in  spiritali  agone  cerunies 


tus  quis ,  primam  repertus  faerit  nulla  riUe  resper- 
sos  infamia  ;  deinde ,  non  serrttutis  jugo  ignobilis, 
et  ob  hoc  indignus  discipUna  hac ,  yel  congresHu 
eorum  qui  hanc  profitentur,  fiierit  judlcatus ;  tertio 
si  artis ,  si  fortitudinis  digna  praeferat  documenta, 
et  junioribus  coaevisque  decertans,  peritiam  pariier 
acviriutem  suae  demonstraverii  juventutis ,  ac  pro- 
ficiens  ^  de  epbeborom  luctamine,  perfectis  ]am  vi- 
ris  et  experieniia  loiiga  probatis  congredi  permissus 
fuerit  praesidentis  examine,  seque  non  solum  parem 
viriuti  eorum  assidua  colluctaiione  pro&averit,  ve- 
rum  etiam  frequenter  inter  hos  quoque  victoriae 
palmam  fnerit  consecutus ,  tum  demum  ad  agonis 
praeclara  ceriamina  merebitur  pervenire  ,  in  quibus 
beaios  Aposiolus  hoc  exemplo  voluerit  edocere.  In  3  non  nisi  vicioribus  tanium  ,  et  his  qui  «  muUarum 


illis  enim  certaminibus,  quae  secmidom  eumdem  Apo- 
stolam  corrupifbilem  coronam  vineentibus  parant , 
mos  iste  servator,  ut  is  qui  se  ad  gloriosam  coronam 
et  immunitatis  privilegio  decoratam  prasparare  con- 
tendii,  et  perfeeia  cnpitagonissubirecerumina,  prius 
'  m  Olympiacis  ac  Pythiis  cerUminibusindolem  sua 
juveniutis  ac  rudimentorum  robur  osteniet.  In  his  si- 
qnidem  juniores  qui  has  disciplinas  cupiunt  profiieri, 
utrum  mereantur  vel  debeant  ad  eas  admitti,  um  ejus 
quf  istis  cenaminibus  prassidet ,  quam  totius  populi 


coronarum  siipendiis  decoraii  sunt,  faculus  conce- 
ditur  decertandi.  Si  intelleximus  carnalis  agODis 
exemplum  ,  spiritalls  quoque  ceruminis  quae  disci- 
plina  vel  ordo  sit,  comparatione  hujus  debemus 
agnoscere. 

CAPUT  xra. 

Quod  nisi  gutcB  fuerimus  vitio  tiberatiy  nequatlttam 
possimui  ad  pugnas  interioriB  hominis  p^tvenire. 

Oporiet  nos  quoque  primum  IiberuCem  nostram 
carnis  subjeciione  monstrare.  ^  A  quo  enim  quis 


ALARDI  GAZiEI  GOMMENTARIUS. 


te  a  Dionysio  positum ,  postis  apertione.  Non  solent 
postes  apf^riri,  sed  fores,  aut  porlae. 

«Cuniculus,  vel  in  plurali  cuniculi,  snnt  foveae 
cbm  subius  terram  effossae ,  quibus  milites  in  ho- 
stium  arcein  aut  urbera  ex  improvihO  irrumpunt^ 
atit  eas  succenso  pulvere  tormeniario  excutinnt  et 


ctor  quales  esse  debeant  spirituales  athletae ,  qui  tn 
sudio  vitae  spiritualis  pro  corona  immarcescibili 
decerunt. 

^  Epliebi,  teste  Suida,  apud  Athenfenses  diceban- 
tur  usque  annum  decimum  ociavum,  cum  id  nomen 
biennium  tenntsseni;  ac  lum  in  album  civftaiis  in- 


everlunt.HinGcnnioullspugnare,uiroy6fiotf7ro>cfu(fcv,  C  scribebantur.  Dicins  autem  epbebus,  ^asi  Mn^vc, 

per  metnpboram  dicitur,  qui  non  aperta  vi,  sed  dis- 

simulanier  et  dolis  rem  gerit  :  conira  qui  palam 

agit  quod  agit,  machinis  agere  dicitur.  Cicero  pro 

lege  Agraria  :  Qmb  res  aperte  petebatur,  ea  nune 

oeeuUe  cunicuHs  oppuanatur, 

^  Id  esl  non  naiuralia  :  cujusmodi  censet  avariliae, 
invidiae ,  acediae  viiia.  Ha^g  enim  opponil  nalurali- 
bus  carnis  appetitibus,  id  est,  tuzuriae,  et  gulae,  quae 
ifi  natura  nostra  primigenias  et  congenit;is  habent 
radices  et  fomiles,  ideoque  naiuralia  dicunlor ;  de 
qua  comparatione  vitiorum  plenius  agitur  collatione 
qolnla. 

«  Fuere  olim  apnd  Graecos  quatuor  cerUminum 
genera  roagno  concursu  et  apparatu  celebrata  ,  qui 


agones  dieebantur,  Olvmpica  sive  Olympiiica,  Py- 
thia,  Islhmia,  Nem.-ea  {AteQMn.  ab  Atexan,  tib,  v  Ge- 
tiialium  c.  8).  De  qnibus  Budseus  in  Pandecu  et  Coe- 
Ins  Khudig.  lib.  x  cap.  5  var.  Hisi.  Olympica  certa- 


id  est,  a  pube,  quod  jam  sii  in  pube,  bocest,  ad  an- 
nos  pnbertatis  pervenerit.  Cic.  i  de  Nat.  Deoruni : 
Athenis  cum  essem  e  gregibus  ephebarum,  Porro 
epbeborum  eerumlna  dicebantur,  quibus  iuventus 
exerceri  solebat  :  unde  Ephebia ,  loca  /uventuti 
exercendae  consiituu.  De  his  Alexamd.  ab  Alexan. 
Genial.  1.  3  c.  !2i,  et  Yitruvius  lib.  v. 

«  De  coronismiliiaribus,  ad  quas  respicit  Auctor, 
quibus  orn»bantur  vietores«  vide,  si  libet ,  Pliniuiii 
lib.  XVI  cap.  4,  et  Agellium  lib.  v  cap.  6. 

f  VulgaU  versio  habet :  A  quo  enim  quis  iuperaius 
ei(,  hujus  et  servus  est,  Coi  consona  est  sententia 
Panli  Apost.  Rom.  vi  :  Cui  exhibetis  vo$  servos  ad 
obediendnm,  servi  ejus  estis  cui  obeditiSf  sive  peeeati 
ad  moriemt  sioe  obeditionis  ad  justiiiam.  Porro  Scri- 
ptura  sacra  cum  de  liberUte  et  servitute  loquitur, 
plures,  easque  elegftntes,  lacii  aniitheses.  Nam  noii 
solum  liberiaiem  serviiuti,  sed  liberUtem  liberiati. 


mina ,  seu  ludi  apud  Olympiani  urbem  Pisani  agri  J)  et  serviiutem  opponit  servituii.  Primam  antithesina 


in  Elide ,  quae  esi  Pnloponnesl  regio  ,  in  honoreni 
Ifflpuri  idoli  cognomenio  lovis  Olympinci ,  quinto 

Sueqiie  anno  redeunte,  celebrabantur  magno  iotius 
raeciae  concursu  :  a  quibus  Olympiades  nomen  sor- 
tiiae  sunt ;  Pythia  in  honorem  Apo&linis  Pyihii  nun- 
cttpaii ,  a  Pyilione  serpenie  ejus  jaculis  confosso, 
eujus  fabola  ab  Ovidio  in  Meiamorphosi  describitur. 
In  his  ei  hujusmodi  lodis  et  ceruminibus  varie  cer- 
ubaiur,  cursu ,  liicu ,  pugilatu ,  saltu ,  aliisque  mo- 
dis  :  unde  ei  certantes  aihletT,  agonisiae,  pngiles, 
ewsores,  aut  pelesiritae  dicebantur :  nec  quilibet  ad 
bujusmodi  ceriamina  admitlebantur,  sed  ceriis  con- 
Moiiibus  probati  et  examinati,  ui  hic  dicilur,  non 
aervi,  non  infames,  non  ignavi,  aut  alia  ignominia 
atuii»  Qnorum  mmplo  ei  siBittiodiiiedoeetAu* 


habes,  Rom.  vi :  Liberati  a  peccato,  servi  facti  eslit 
Deo,  Et  rursos  ex  adverso  :  Ctcm  servi  essetis  pec^ 
cati,  liberi  fuistis  justitice,  Secundam,  1  Peiri  n :  Quaai 
tiberi^  non  quasi  vetamen  habentes  malitim  tibertalem^ 
ud  iicut  servi  Dei,  Ubi  veram  liberUiem,  quae  cum 
serviiuie  Dei  conjuiicta  est,  opponit  falsae  etvanae 
libertati.  Tertiam  in  verbis  supra  ciUiis  :  Servi  ejus 
estis^  cui  obeditis^  sive  peccaH  ad  mortem^  sive  obedi" 
tionis  ad  justitiam,  £x  quibus  etiam  habemus  aliain 
esse  liberiaiem  spiritus,  aliam  carnis  :  et  simiirter 
aliam  serviiutem  justitisc,  aliain  servituiem  peccaii, 
de  qua  hic  agitur,  quae  omnium  miserrima  et  tar- 
pissima  servitus  esi,  de  qua  D.  Auguslinus :  0  mt- 
serrima^  iniuit  (Trac^  41  in  Joan,),  tervitus  !  Ple» 
tmme  honunes  ewn  donUnos  make  patimmrf  1 


DE  GGENOBIORUM  INSTIT.  UB.  V. «-  DB  Sf  IRITtJ  GASTRlMARGliE.  tn 

HuAutt^  #Jtl»  «  fermt  m  (11  Pelr.  ii).  Et  omDis  A  quod  ciboriiiii  noii  soluni  noporluit»  appetilM  Tk- 


qiii  h€it  peccltniD,  serriift  ost  peccatl  {Joan.  yni). 
Cimqiie  oos  iiiilla  concupiscimtiae  lurpit  retpenot 
ioluiiia  exaflMD  oorUmiBi  prssidentit  InTcnerit, 
nec  fiierimttt  ib  eo  «t  terri  ctmit  ei  if  nobilet  Id- 
«IfBiiiag  *  Otynpiadt  vitioram  eolluciatiODibut  jo- 
diciii «  nnic  poterimn  coDtra  coesTot  nosirot,  id 
ett,  concupitcentiim  «amit  elmotos  ac  pertorb»- 
tiooes  anlm»  inire  eertamen.  Impossibile  namque 
ett  toittrom  ireBirem  pBgnat  inieriorit  liomiBis  ei* 
periri;  nec  iMHIt  robostiorlbus  atteourl  dignum  est 
euBi  qA  polest  dcjld  leviore  conflictB. 
CAPUT  liV. 
Qmamod$  pomt  g%im  WMm^emia  mjnrari. 
Prina  ergo  nobis  calcanda  est  guic  concupiscen- 


Uilum  conlemplalione  cakandos,  sed  etiaei  ipti  db- 
furas  necetsariBS  umquam  castiuti  contf arins»  dob 
sioe  cordis  aoiietaie  suoiendus  est.  Ei  iti  demom 
fit»  ndstrae  instituendQS  est  cursus,  ui  Dollttm  ma* 
git  sit  tempot  quo  tenliamot  not  b  tpiritaMb«t  tlo- 
diis  revocari,  quam  quo  descendere  ad  necetsariam 
corporit  curam  ejut  fragilitaie  eompeUiBSBr.  Cbdh 
qtto  ad  banc  necettitatem  tubBnttiaNir,  Bttti  pollua 
▼ItflB  quam  mentit  detiderio  fiimBlBalet«  qaaiiieciBt 
ab  ea,  Telut  a  saluuribus  bos  studiis  retrahente, 
tBbtrahi  festiDemut.  Nequaquam  eeim  peterimut 
etearam  prsnentiam  tpernere  ?oioptates,  nisi  roent 
coniemplatioDi  diTioas  deiiay  amere  TirtuiBm  po^ 
tlut  et  pulchrtludine  coBlettiom  delectetur.  Et  iu 


lia,  et  eo  otqBe  eiUnuanda  ment  non  tolum  jeju-  B  ^*^  ^^^^^  caduca  despiciet  uni?erta  prsteniia,  cum 


Biitf  Teram  etiam  Tigiliit,  lectione  quoque,  et  cre* 
bra  compttictione  cordit,  in  quibus  te  fortitan  yel 
inaaam,  tcI  Tictam  reminisdtur,  ingemiscens  nonc 
borrore  Titioram,  nonc  desiderio  perfectionis  et  in- 
Itgriutis  Bccensa  :  donec  ejosmodi  cnris  ac  medi- 
Mieoibaa  oecttpau  pariler  ac  possessa,  ipsius  cibi 
rerectione»  dod  Um  joconditatl  concessaro,  quam 
caeritTice  tlbi  impositam  recognoscat;  roagisque 
eam  necessariam  corpori,  quam  desiderabilem  ani- 
ms  seoiiat  attribotam.  Quo  siBdio  nienlis  el  jugi 
cempuBCtione  detenti,  lasciviam  camis,  qos  fotu 
eecaniffl  vehementius  insoiescit,  et  aculeos  ejus  iio- 
xios  reiondemuSy  atque  iu  fornacem  corporis  no* 
sirl,  qa«  ^  rege  Babyloniae  occasioncs  peccatorum 


ad  ea  quas  immobilia  sunt  et  aiernB  inseparabililer 
defiierit  mentis  obtuium,  adbuc  in  carne  petitiit  fi^ 
turse  commoralienis  beaiitudinem  jam  corde  eon- 
leoiplant. 

CAPUI  XV. 

Quod  ad  emlodiindam  eordU  $m  purUaitm  moiia- 

cAiM  $emper  inUnlui  esse  debeal. 

^  Velut  81  quit  ioimania  virluiam  praemia,  in  to- 
blimi  quibusdani  parvis  indiciis  designata,  perspi- 
cacissimis  oculuruui  ubiutibus  cum  teli  directione 
lendeiitibus  ferire  festinet,  sciens  immensam  gloriae 
palinam  et  remttiierailoBis  praemia  in  eoram  confi- 
xione  consistere,  oculorum  aciein  ab  oroni  intuiu 
avertens,  illuc  dirigai  necesse  est,  ubi  suiMHam  re< 


M  viiia  nobis  jugiier  snbrolnistrsnte,  succenditur,  C  «""««ra^ionis  et  pr»roli  perspicii  collocaum,  amis- 


qtfibus  «  naphthae  et  picis  vice  acrius  exuramur, 
uberuie  iacrymaram  et  fieu  cordis  poterimos  ex- 
i;  dooec  Dei  gratia,  tpirilu  roris  sut  in  cor- 
1  nosiris  inslbilante,  aestus  carualis  concupiscen- 
fi£  penitus  valeant  consopiri.  Haec  est  igitur  nobis 
prima  eoBteatio,  basc  nottra  velut  in  Olyropiacit 
ceruminibos  prima  probatlo,  gulae  ventrisque  con- 
cq^iscentiam  desiderio  perfectiooit  exttinguere.  Ob 

ALARDI  GAZifil  COMMENTARIUS 


surus  procul  dubio  peritiae  palmaro  et  rerouneraiio- 
nero  viriutis,  sl  quantuiurocumque  couemplatioait 
ejat  acies  deviaverit. 

CAPUT  XVI. 


Quod  monacku»  ieeundum  Olffmpiaci  oertaminh  mo- 
rem  non  ponit  spiriiaU»  eonficere  pu§mu  niei,  ob^ 
iinueril  bella  carnaUa. 

Iiaque  ventris  et  gulae  concupiscentia  hoc  intuitu 


im  H  petunip  non  qumrenie»  domnum  non  habere,  $ed 
mutare  :  $ervu$  poccaii  quid  faciat?  quem  interptUetf 
apud  quem  $e  vemdem  petatf  Deinde  $ervu$  hominie 
atiquatuio  set  domini  duri$  imperiie  fatigatu$  fugiendo 
reqme$€it ;  $ervu$  peccati  guo  fugiet  f  secum  $e  irahit 
gmocumque  fugetit ;  non  fugii  $eip$am  mala  consc^en- 


vum.  De  quo  itidem  Gassianus  llb.  vi  cap.  17«  ea- 
dem  usus  sllusione  et  meUpiiora  :  Clibanue,  iiiquit, 
cernit  nostrcB^  quem  rex  Baifyloniu$  incemivi$  eugge-^ 
$tionum  carnalium  euccendere  uon  de$i$iit,  deecen- 
dente  in  corda  nostra  rore  eaneti  Spiritue  exslingua" 
tur,  Ubi  viile  plura  ex  D.  Hieronymo. 


faa,  none$t  quo  eel,  tsqiifUr  tt,  immo  non  recedit  a se;  D      •  Naphiha,  auctore  Plinio  {Lib.  ii  e.  105),  bilumi 


peccaium  enim  quod  facit^  intue  e$t.  Uaec  Augustinus. 
Sed  et  pbilosephi  haoc  servilutem  ejusque  turpim- 
disem  agnevertnit.  Diogeues  dicere  sohiut,  inter 
serres  ae  demiBes  malos,  praeter  vocabula,  nihil  in- 
leresse,  uiti  quod  mancipia  servirent  dominit  doroini 
Cttpidiianboii.  El  Uwraiiut  de  homine  voiuptuoto 
Jkaee  canil^Lilr.  ii  $€r.j  $aiir,  7) : 


Urget  OBim  meDteui  dominus  non  lenis,  et  acret 
Sobiectat  Itsao  ttiaiuloe,  versaique  Degaatem. 

^ld  est,  nobilibus  et  gloriosis,  qnalia  erant  Olym- 

pieca  ceriamina  et  victori^e,  non  ievibus,  aul  vul- 

gBribot;  quodtaperiut  dicii,  epheboram  lucumine, 

id  et|«  paerlli.cerlemine. 

^Rege  Babyloniae,  id  etl,.  diabolo,  qai  regi  Baby- 

-*  '  ol^  tHPerUn»  ei  UMiiue  imwkA- 


nit  liquidi  geiius,  sive  colainenlum  bituinnils  circa 
Babyloiiem  copioaissiroe  proveiiiens ;  cui  lanla  est 
cum  igne  cogiiatio,  ul  Qamma  transiliat  in  eam  un- 
decuinque  visam.  Vulgus  oleum  Medteae  vocat,  alii 
pelrelsum,  sive  petroleuni,  esse  contendunt.  Ex  boc 
conliciiur  ignis  pene  inexstinguibilis,  qtiem  grxcani- 
cnm  appellanl.  Alludit  Auctor  ad  illa  verba  Daiiie- 
lis  tertio  capiie  ;  Non  ce$$abam  mim$tri  regi$  suceen- 
dere  fornacem  naphiha^  et  eiupa^  et  pice^  et  malleo- 
U$^  elc.  In  quem  iocuin  haec  habel  D.  Hieronymus  : 
lhUu$iiu$  $cribit  quod  naphtha  sit  gienue  fomilie  apud 
Persat^  quo  vel  maMmo  nutriantur  incmuiia.  AIH  o$$a 
olivarumf  quas  projiciuntur  eum  amurca  arefaeta^ 
naphtham  appellari  putani.  Undo  e$  Grceee  impcv« 
di<;i(iir  ab  eo  quod  nvp ,  hoc  e$t^  ignem  milrtef .  Htee 
Uieronymus. 
A  Eadem  fere  timiiitado  habelav  GoUat»  1  caf.  S^ 


tsi 


JOANNIS  GASSIANI 


383 


sQperata,  nec  serri  carnis,  nec  inrames  vitiurum  A  bore  conquisito  graviores  pugnaa  nequitiarum  co&- 


nota  pronuntiati,  velut  In  Olympiacis  disciplinis, 
judicabimur  superiorum  quoqoe  certaminum  digni 
esse  conflicto,  praemissisque  hujoscemodi  documen- 
tis,  spiritualibus  quoque  nequitiis  eongredi  posse 
credemur,  quse  non  nisi  victoribus  tantum,  et  his 
qui  merentor  in  spiritali  agone  contendere,  concer- 
lare  dignantur.  Illud  enim  est  cunctorum  luctami- 
num  veiut  quoddam  solidissimum  Tundamentum, 
«^  ut  primitus  carnalium  desideriorum  incentiva  per- 
imantur.Nam  nullus,  carne  propria  non  devicta,  le- 
gitime  decertare  poterit.  Et  qui  legiiime  non  de- 
certat,  sine  dubio  nec  in  agone  confligere,  nec  co* 
ronae  gloriam,  nec  victori»  gratiam  poterit  prome* 
reri.  Quod  si  hoc  fuerimus  certamine  superati. 


lestjum  eiperiri,  qui  carnem  fragilem  resistentem 
spiritui  nostro  subjugare  nequivimus.  Quod  Apo- 
stoli  testimonium  non  intelligentes  quidam  posue- 
runt  pro  indicaiivo  optativum  modum,  id  est,  ten- 
tatio  vos  non  apprehendat,  nisi  hnmana.  Quod  ab 
ipso  magis  dici  manifestum  est,  non  opiantis,  sed 
pronuntiantis,  vel  exprobraotis  affectu. 

CAPUT  XVII. 
Quod  fundamentum  ac  basis  sptrUalh  agonis  in  gaslri' 
margice  sil  eertamine  collocata. 
Vis  audire  verum  atbletam  Christi  ^  legitimo  ago- 
nis  jure  certantem?  Ego,  inquit,  sic  curro,  non 
quasi  in  incerturo;  sic  pugno,  non  quasi  aerem 
verberans  :  sed  castigo  corpus  meum,  et  servituii 


velut  ser.vi  carnalis  concupiscentiae  comprobati,  et  B  subjicio,  ne  aliis  prxdicans  ipse  reprobus  efficiar 


per  hoc  nec  libertatis  nec  roboris  insignia  praefe- 
rentes,  a  spiritalium  congressionum  conflictu,  ut  in- 
digni  servique,  non  sine  confusionis  nota  protinus 
repellemur.  Omnis  enimqui  facitpeccatum,  servus 
est  peccati  (Joan,  vin).  Diceturque  nobis  per  bea- 
twn  Apostolum  cum  bis  inter  quos  fornicatio  nomi- 
natur:^  Tenutio  vos  non  apprehendit,  nisi  hu- 
nana  (I  Cor.  x).  Non  enim  merebimur  mentis  ro- 


(I  Cor,  ix).  Vides  ut  in  seipso,  id  est,  in  carne  sua 
coUuctationum  summam  velut  in  base  quadam  (Ir- 
missima  statucrit,  et  proventum  pugnae  in  sola  ca- 
siigatione  carnis  et  in  subjectione  sui  corporis  col- 
locarit  ?  Ego  itaque  sic  curro  non  quasi  in  incertum. 
Non  currit  in  incermm,  qui  coelestem  Jerusalem 
conspiciens,  defixum  habet  quo  sibi  cordis  sui  inde- 
flexibilis  sit  dirigenda  pernicitas.  Non  currit  in  in* 


ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS 

^Multis  verbis  id  adstruit  D.  Gregorius  lib.  xxx 
Moralium  (Cap,  %6) :  Nullus^  inquit,  palmam  spirita' 
iis  certaminis  appreherulit,  qui  non  m  semetipso  prius 
per  a\flictam  ventris  concupiicentiam  carnis  incentiva 
devicerit,  Neque  enim  ad  conflxctum  spiritalis  agonis 
ttssurgitur,  si  non  prius  intra  nosmetipios  hostis  posi 


eol,  1  c,  14),  legunt  ttknfE ,  apprehendit,  in  praeter- 
iio.  Quam  iectionem  secoius  D.  Cyprianus  lib.  ni  ad 
Quirinum  cap.  91  dicit  :  Tentatio  vos  non  occupavit, 
nisihumana,  Aiqiie  hoc  modo  sensus  hujus  loci  est: 
Non  estquodgloriemini,  aui  vobisapplaudaiis,  quasi 
aliquid  magnigesseritis,  quasi  magnum  certamen  sus- 


tutj  gulce  videlicet  appetitus,  edometur  :  quia  si*mon  G  tinueritis,ethoste  jamdeviclo,  triumphum  ex8pecte< 

._  i..:  -.•-:_.. . — .. —    .....  iU  :T  entatio  vosnon  apprehendit,ni4  humanay  idesi, 

levis,  etquaefacile  superari  potuit,  juxta  illiid  eju3- 
dem  Aposioli  :  Humanun^  dico  propter  mfirmitatem 
carnis  vestrw  (Rom.  vi).  Nondum  eniin  graviores  pu- 
gnas  spiritualium  nequitiarum  excepistis.  Nondum, 
ut  ad  HebraBOS  scribit,  usque  ad  sanguinem  restitisiis 
(Heb,  XII).  At  Latinus  interpres  legisse  videtur 
(cXij^cTo  apprebendat :  qoam  versionem  secuti  sunt 
c»ieri  Latini  auctores,  quibus  non  poiest  Cassiani 
eam  improbantis  auctoritas  derogare  :  et  magis  co- 
haeret  cum  praecedentibus  :  Qui  se  exisiimat  siare, 
videat  ne  cadat,  Tentatio  vos  non  apprehendai,  nisi 
humana.  Ac  si  aperie  diceret,  ait  D.  Gregorins 
(Lib,  I  Pastora,  c,  11) :  Humanum  quidem  est  tenta^ 
tionem  in  corde  perpeti ;  dcemoniacum  vero  in  tenta- 
tionis  certamine  superari,  El  lib.  xxi  Moral.  cap.  5  : 
Humana,  inquit,  tentatio  esl,  qua  plerumque  in  cogi- 
tatione  tangimur  etiam  nolentes :  quia  ut  nonnum- 


ea  qwB  nobis  sunt  viciniora  prosternimus^  nimirum 
inanitftad  eaqute  longius  sunt  impugnanda^  transimus, 
Jncassum  namque  contra  exteriores  inimicos  in  campo 
betlum  geritur,  si  inlra  ipsa  urbis  nuenia  civis  insidians 
habetur,  Mens  quoque  ipsa  certanlis  sub  gravi  confu^ 
sionis  dedecore  a  spiritatis  certaminis  congressione  re^ 
petlitur,  quando  infirma  in  carnis  prcelio,  gulos  gtadiis 
confossa  superatur,  Nam  cum  ie  parvis  prosterni  con- 
spicit,  confligere  majoribus  erubescit.  Nonnutii  vero 
ordinem  certaminis  ignorantes,  edomare  gulam  negli- 
gunty  et  jam  ad  spiritalia  betla  consurgunt,  Qui  o/t- 
quando  multa  etiam,  quce  magnce  sunt  foriiludiniSj  fa- 
ciunt  :  sed  donunante  gulas  vitio\  per  carnis  iUece- 
bram,  omne  quod  fortiter  egerint  perduni;  et  dum 
venter  non  restringitur^  per  carnis  concupiscentiam 
cumtcB  simul  virtutes  obruuntur,  Unde  et  Nabucho- 
donosor  vincente  scribitur  :  Princeps  coqnorum  de^ 
struxii  muros  Uierumlem  (IV  Reg.  xxv).  Quid  enim 


pn  muros  Hierusalem  signi/icans  Scriplura  exprimtt,  j^  quam  et  iliicita  ad  animum  veniant,  hoc  utique  ex  no- 


nisi  virtutes  an  mce,  quce  ad  pacis  visionem  tendit  ? 
Muros  igitur  Hterusalem  prxnceps  coquorum  destruily 
quia  virtutes  anim(e,  dum  non  restringitur,  venter  per" 
dit,  Hinc  est  quod  Pautus  contra  Hierusalem  moenia 
decertanti  coquorum  principi  vires  subtrafiebat  cum 
diceret :  Casligo  corpus  meum,  et  serviiuti  subjicio;  ne 
forte  aliis  prcedicans,  ipse  reprobus  efficiur  (ICor.  ix). 
Hinc  eiiam  prasmisit  dicens  :  Sic  curro,  non  quasi  m 
incertum ;  sic  pugno,  non  quasi  aerem  verberans,  Quia 
eum  carnem  reslringimus,  ipsis  abstinentias  nostrce 
iclibus  non  aerem^  sed  immundos  spiritus  verberamus, 
et  cum  hoc  quod  estintra  nos,  subjicimus^  extra 
positis  adversuriis  pugnas  damus,  Hacienus  D.  Gre- 
gorios  cui  subscribit  Isidorus  L  u  de  summo  Bono: 
NemOy  inquiens,  potest  virtutum  perfectionem  attiU' 
gere,  nisi  prius  edomuerit  ingtuviem, 

^  Duplex  e«t  leciio  hujus  sententis :  nam  Graeci, 
muos  Cassiauus  hic  sequitur  (Coltat.  5,  c.  17,  et 


bismetipsis  ex  humanitatis  corruptibitis  pondere  habe- 
mus.  Jam  vero  dcemoniaca  est,  et  non  humaua  tenia- 
tio,  cum  ad  hoc  quod  carnis  corruptibilitcu  suggerit, 
per  consensum  se  animus  astringit ;  hinc  iterum  dicit : 
Non  regnet  peccaium  in  vestro  mortati  corpore  (Rom. 
vi)  :  peccatum  quippe  in  corpore  mortali  non  esse^  sed 
regnare  prohibuit;  quia  in  came  corruptibili  non  re- 
gnare  potest^  sed  non  esse  non  potest,  Haec  Gr»*gorius. 
^  Jus  agonis  vocat  leges  certaminis  miiiti  Chri- 
stiano,  seu  athletae  spirituali,  observatidas,  <iuas  ex 
Olymiiiadis  et  profanis  certaininibus  ad  spiritualeni 
et  religiosam  palaesiram  superius  (  Cap,  12  cM3) 
transtullt  et  adapiavit.  Quaruin  prima  est,  ut  carnis 
et  gulae  vitia  domentur  :  sino  quo  n^nio  idoneus  ad 
graviora  certamina  spiritualium  hostium  sustinenda 
censetiir,  ut  superius  ex  D.  Gregorio  osteadimu» 
(Cap.  3  et  16). 


S3S  DE  COENOBIOROM  INSTIT.  LlBi  V.  —  DE  SPIBITU  CASTRIMARGIAi!.  S5I 

certom,  quiobliviscensposteriora,ad  ea  quspriora  A     Apostolus  ad  coronam  iublimissimi  agonis  ascm' 


sunt  extendii  se,  ad  destinatam  persequens  bravium 

sopernae  Tocaiionis  Dei  in  Gbristo  Jesu,  quo  sem- 

per  dirigens  saas  meutis  oblutiJ\m,  et  ad  eam  omni 

cordis  prseparatione  festlnans,  cum  flducia  procla- 

mat  :  Bonam  agonem  certavi,  cursum  consummayi, 

fidem  servayi  (II  Ttm.  iv).  Et  quia  se  noverat  post 

odorem  Qnguentomm  Chrisii  praepeti  conscientiae 

devotione   infaiigabiiiter  cucurrisse,   et  spiritalis 

agonis  certamen  carnis  castigatione  vicisse,  cum  (i- 

ducia  infert  et  dicit :  De  caetero  reposita  est  mihi 

corona  justitiae,  quam  reddet  mibi  Dominus  in  illa 

die  jflstus  judex.  Et  ut  nobisquoque  similem  spem 

retributionis  aperiret,  si  in  agone  cursus  istius  imi- 

tari  eum  Telimus,  adjecit :  Non  solimi  autem  mihi,  _ 

led  et  omnibus  qui  diligunt  adventum  ejus;  partici.  B  ;„aB  carnis  esse  describens,  nec  [nTanumVdVersug 


derit, 

Nec  tamen  agonem  cursus  tantummodo  se  con- 
aitmmasse  describit  cum  dicit :  Sic  curro  non  quasi 
in  incertum  :  qnod  specialiter  refertur  ad  intentio- 
nem  menlis  et  fervorem  spiritussui,  quo  toto  Cbri- 
sium  sequebatur  ardore ,  cum  Sponsa  decantans  : 
Posi  le  in  odorem  unguentorum  tuorum  currem  us 
{Caniic,  i);  et  iterum  :  Adhssit  anima  mea  post  le 
{PsaL  Lxu);  sed  etiam  aliud  coiluctationis  genus  so 
vicisse  testatur  dicens  :  Sic  pugno  non  quasi  aerem 
verberans,  sed  castigo  corpus  meum  et  serviiuti  sub« 
jicio  {I  Cor,  ix).  Quod  proprie  ad  continenti»  dolo- 
res ,  et  corporale  jejunium  atque  afOictionem  carnis 
pertinet ;  per  hanc  se  pugilem  quemdam  strenuum 


pes  nos  coronx  suae  in  die  judicii  fore  pronuntianf , 
•si  diligentes  adventum  Chrisii,  non  illum  tantum, 
qui  etiam  noleniibus  apparebit,  sed  etiam  huuc  qui 
quotidie  in  sanctis  commeat  animabus,  yicioriam 
certaminis  castigatione  corporis  acquiramus.  De 
qoo  adventu  Dominus  in  ETangelio  :  Ego,  inquit,  ec 
^aier  meus  veniemus  ad  eum,  et  mansionem  apud 
eum  faciemus  {Joan.  xiv).  Et  iterum  :  Ecce  sto  ad 
ostium  et  pul^o ;  si  quis  audierit  Tocem  meam  et 
aperuerit  januam,  introibo  ad  illum,  et  cosnalM)  cum 
illo,  et  ipse  mecum  {Apoc.  iii). 

CAPUT  XYIII. 
Pcr  quol  genera  eertanmum  atque  palmarum  beatue 


eam  ictus  continentia;  exercuisse  designans,  sed 
triumphum  pugnae ,  mortiOcatione  sui  corporis ,  ac- 
quisisse ;  quo  verberibus  continentias  castigato  ,  et 
jejunioruro  ^  caesiibus  eliso,  victori  spiritui  immor- 
talitatis  coronam  ^t  incorruptionis  contulit  palmam. 
^  Vides  legitimum  colluctationis  ordinem,  et  spirita- 
lium  ceriaminum  contemplaris  eventum  :  quemad- 
modum  athleta  Christi  adeptus  de  rebellatrice  carne 
victoriam ,  subjecta  illa  quodammodo  pedibus  suis , 
^  ut  sublimis  triumphator  invehitur.  Et  idcirco  noa 
currit  in  incertum ,  quia  confidebat  urbcm  sanctam 
Jerusalem  coelestem  se  protinus  ingressurum.  Sic 
pugnet ,  jejuniis  scilicet  et  affliclione  carnali ,  non 


ALARDl  GAZiEl  COMMENTARIOS. 


•  Duplicem  insinuat  adventum  Cbristi  :  alterum 
spirittialem  et  internum ,  quo  iu  animas  piorum  per 
graiiam  advenit,  ad  quem  rerert  verba  illa  Apostoli : 
Omnibus  qui  diligunt  adventum  ejus  (11  Tim,  iv) ;  al- 
tenim  externum  et  visibileni.  At  hic  rursum  duplex 
distinguitur,  neinpe  adventus  in  carne ,  et  adventus 
in  judicio..Unde  D.  Bernardus  {Serm,  5  de  Advent,) : 
Tnplex  esf,  inquit  (  adventus  Domini ) ,  ad  homines, 
in  hotnines,  eontra  nomines,  Ad  homines  per  incarna- 
tionem  et  nattviiatem,  in  homines  per  gratiam  justi- 
ficantem  ,  contra  hnmines  per  judicii  severitaiem. 
Porro  Innocentius  111  (  Serm.  2  in  Advent, )  quatuor 
facii  Domini  adventus  ,  ejuscemodi  nihilominus ,  ut 
dfio  postrenii  ad  ctuplex  judicium  ,  particulare  et 
onrversale  referantur.  Primum  in  nube  carnis^  secun- 
dum  in  rore  gratuB^  tertium  in  turbine  mortis,  quartum 
in  igne  judicH. 

^  Ita  iegendum  est,  non ycestibus  jejuniorum  (ut  Dio- 
oysius  reddidii),  ut  constans  et  perpetua  sit  meta- 
pbora,  qua  hacteiius  utiiur  Auctor  in  comparatione 
:>ililetae  et  agoiiis  spiritualis  cum  sxculari  et  mun- 
(lano.  Erat  eoini  csstus  genus  clavx  pilas  plumbeas 
loris  bubnlis  appcnsas  habens ,  quo  piigiles  certa- 
bant,  ac  se  mutuo ca^debant  ac  coniundebant;  quo- 
modo  Darelcn)  et  Entetlum  pugnasse  scribit  Yirgilius 
V  i£iieidos,  idque  vocat ,  crudo  pugnam  committere 
ccestu,  Sidonius  carm.  y  :  decemere  ccestu,  Tertul- 
lianiis  t  Adversus  Gnosticos  cap,  6)  de  Grxcis  certa- 
miiiibus  agens  :  In  his  modo  sunt  prcelia  el  vutnera 
nonnulla,  pugni  quassant,  caices  arietant^  ccestus  dila- 
mani ,  ftageila  dilacerant,  D.  Ambrosius  in  Psal. 
XXXVI  :  In  sceculari  agone  alii  sunt  qui  simplici  que^ 
dom  ei  legitimo  genere  luctantur^  qui  ligaturis  tantum 
corporie  certant,  qui  palestritce  vocantur ;  atii  qui  cee^ 
dem  et  pulverie  jactum  membrorum  nexibus  mticent , 

Patrol.  XLIX. 


C  omni  tibi  verberandi  jure  permisso ,  quas  Tra^/mxouc, 
vocant;  alii  qui  ccestibus  adversum  se  decernunt,  et  di-^ 
laceraiis  capitibus  cruentantur;  hi  nwral  feruntur. 
Ita  Ambrosius  {Vide  Senec,  l,  v,  de  Benef,  c,  3).  Sic 
auiein  caesius  per  diphthonguin  a  c«dendo  dicitur. 
Ad  hunc  igitur  modum  ,  ut  Cuychius  ait,  metapho- 
rice  jejunia  bic  vocantur  cxstus  qoidam  spiriiuales, 
quibus  veluli  loris  et  pilis  quibusdlam  caro  snbigitur, 
eliditur,  et  domatur.  Cestus  vero  sine  diphthongo 
cingulum  est,  et  zona  spons»,  quamsponsus  prima 
nocie  solvebat. 

c  De  his  eleganter  et  copiose  D.  Ambrosius,  loco 
citato  ,  ubl  ostendit  Apostolum  omnia  illa  ceriami- 
num  genera  superius  memorata  eipertum  esse ,  el 
de  omnibns  triumphasse.  » 

^  Alliidit  ad  morem  triurophandi  apud  Romanos. 
Erat  quippe  tnumphus  omiiium  Iionorum,  qui  a  po- 
pulo  Hom.  deferri  solebant,  maximus ,  qui  solis  du« 
cibus,  seu  imperatoribus,  qui  insignem  \ictoriam  de 
IV  hostibus  reportassent ,  dererebatur  {Zonat,  iib,  u  , 
^  Alex,  ab  Alex,  lib,  ti  Geniat.  cap,  o).  Vehebantur 
triumpliantes  curru  eburneo  et  inauraio  ,  quDtiior 
equis  albis  eum  ducentibus,  capite  corona  aurea  re- 
dimito ,  devictis  hostium  ducibus  currum  sequenti- 
bus,  quorum  colla  caienis  onusta  erant.  Sic  praeeunt* 
senatu  in  Capitolium  ascendebani  ad  templum  Jovis 
Capitolini,  ubi,  mactato  tauro  albo  ,  eadem  pompa 
domum  revertebantur.  Cicero  in  Pisonem  de  trium- 
pho  disserens ,  ei  pompam  hujusmodi  exaggerans  : 
Quid  tandem  ,  inquit ,  habet  isie  currus  ?  quid  victi 
ante  currum  duces?  quid  simulacra  oppidorum?  quid 
aurum?  quid  argentum?  quid  legali  in  equis,  et  tri* 
buni  ?  quid  ctamor  militum  ?  quid  tota  iila  pompa  f 
quid  vehi  per  urbem? 


sss 


JOANNIS  GASSIANI 


SM 


qnasi  aerem  verberans,  id  est ,  in  vanum  icius  con-  A  scenle  virtute  conscendere ,  eodem  nos  quoqne  or- 


tinentiae  porrigens,  per  quos  non  aerem  vacuum,  sed 
illos  spiritus  qui  In  eo  versanlur,  easligalione  sui 
corporis  verberabat.  Qui  enim  dicit ,  non  quasi  ae- 
rem  verberans,  ostendit  se  ,  tametsi  non  aerem  va- 
cuum  et  inanem  ,  aliquos  tamea  In  aere  verberare. 
Et  quia  baec  certaminum  geiiei^a  superarat ,  et  di- 
lalus  multarum  coronarum  siipendiis  incedebat, 
non  immerito  robusiiorum  inclpit  hostium  subire 
luctamlna ,  ac  prioribus  aemulis  triumpbaiis  cura  fi- 
ducia  proclamat ,  et  dicit :  Jam  non  nobis  est  collu- 
etatio  adversns  carnem  et  sanguinem ,  sed  adversus 
principatus  ,  adversus  potestates ,  adversus  mundi 
rectores  tenebrarum  harum,  contra  spiritalia  nequi- 
tiae  in  coelestibus  {Ephes.  vi). 

CAPUT  XIX. 

Quod  akUia  Ckriiti^  donee  m  corpofe  commofatur^ 
pugna  non  di$it. 

*  Athletae  Ghristi  in  corpore  commoranii  num- 
qnam  deilcit  colluclationum  palma  <  sed  quanto  ma- 
gis  triumphorum  successibus  creverit,  tanto  ei  etiam 
colluctationum  robustior  ordo  succedit.  Subjugata 
etenim  carne,  atque  devicta,  quantae  adversariorum 
cohor(es,quanta  bostium  agmina  adversum  victorem 
militem  Christi  iriumpliis  ejus  instigata  consurgunt ! 
scilicet  ne  pacis  otio  miles  Christi  leniescens  inci- 
piat  oblivisci  coiluctationum  suarum  gloriosa  certa- 
mina,  ac  securitaiis  inertia  dissolutus,  praemiorum 
stipendiis  ac  triumphorum  meritis  defraudetur.  lia- 


B 


dine  oportet  praeliorum  inire  certamina ,  et  primum 
cam  Apostolo  dicere  :  Sic  pugno  non  quasi  aerem 
verberans ,  sed  casligo  corpus  meum ,  et  servituti 
subjicio  (I  Cor.  ix),  ut  hoc  confliciu  superalo,  rursus 
cum  eo  dicere  possimiis  :  Non  est  nobis  colluctatio 
adversus  carnem  et  sanguinem  ,  sed  adversus  prio- 
cipaius,  adversus  poiestates,  adversus  muiidi  recto- 
res  lenebrarum  harum,  contra  spiritalia  nequitiae  in 
coelestibus  (  Ephes,  vi ).  Aiiter  enim  congredi  cum 
illis  nullo  modo  polerimus ,  nec  spiritaies  pugnas 
merebimur  experiri,  carnali  dejecti  conflictu,  et  col- 
luctaiioneventriselisi :  merltoque  nobis  ab  Apostolo 
cum  exprobraiione  dicetur  :  Tentaiio  vos  non  ap- 
prehendit,  nisi  humana  ( II  Cor.  x). 

CAPUT  XX, 
Quod  non  dtbeat  monachui  iumendi  cibi  tempmt  exeO' 
dere,  si  vuU  ad  pugna$  interiorum  mtamiutm 
pervenire. 

Igitur  monachus  ad  pugnas  interiorum  certami- 
num  cupienspervenire,  iianc  in  primis  caullonem 
sibimet  indicat,  ut  non  potus  quidquamt  non  esiM 
uila  obleciatione  devictus ,  ^  anle  staiionem  legiti- 
mam  communemque  rereciionis  horam ,  exlra  mcn- 
sam  percipere  sibimet  prorsus  indulgeat;  sed  ne  re- 
fectione  quidem  transacta ,  ex  his  praesumere  sibi 
quantulumcumque  permittat  :  similiier  quoque  ca- 
nonicum  somni  lempus  mensuramque  custodiat.  Eo* 
dem  namque  studio  isiae  sunt  meniis  amputandae  la* 
sciviae,  quo  meretricationis  vitium  desecandum.  Qai 
que  si  ad  hos  triumphorum  gradus  cupimus  cre-  C  enim  «  gulae  superfluos  appetitus  inhibere  non  po- 

ALARDI  GAZiOI  COMMENTARIOS. 


«  Dictw  insigiie  etmemori»  infigendaio.  Cui  con- 
Boaat  illa  R.  Job  sententta  :  Mititia  e$t  vita  kominie 
euper  terram  {  Job  vii ).  Quod  si  cujusvis  lioininis , 
muUo  specialius  Christiani;  et  multo  speci^tlissime 
religioti  et  monachi ,  quem  idcirco  athletam  ,  sive 
ascetain,  hoc  est ,  pugilem  ac  militem  Cbristi  pecu- 
liariier  appellari  alias  ostendimus  {Lib.  i  c.  2).  Mo- 
nachonim  porro  certamen  quoniodo  perpeiuum  sit , 
etmultiplex  palma,  sive  praemium,  fnae  disserit  D. 
Cbrysosiomus  honul.  54  {Ad  pop.  Antiock,)^  devita 
Monadiorttin,  et  S.  Ephrem  in  quadara  adiiortaiioDQ 
ad  pieutem,  ubi  haec  verba;  Bellum  miliium  breve; 
eed  monachi  pugna^  donec  emigret  ad  D^mfiium,  sem^ 
per  durat  {Vide  ibi  sckolia  G.  Yostii). 

^  Hoc  est,  anie  jejunii  tempus  legitime  observs* 
tum,  vel,  utalibi  loquitur  {Cap.  24,  infra),  ante  pr0m 
stUutam  jejuwi  horam;  et  CoUat.  5c.  ii :  ante  koram 
canonieam  abtoiutio  jejunii  nullatenus  prcesumenda 
est.  Nam  staiio  apud  Cassianum  et  alios  scriplores 


siones  nosirse  snnt ,  ad  0{)Uuun  Pascbatis  fesiuai 
perveniamus.  Sic  Ambrosius.  Capierum  ex  Tertul-^ 
iiano  ,  siationis  nomine  non  videtur  quodvis  jeju- 
nium ,  sed  lege  statum  ac  prdescriptum  'signiflcari. 
Nam  lib.  de  Jejunio  ,  stationes  indictas  a  jijiiniis 
yolunl;»riis  disiinguens  » ait  :  Arguunt  nos  quodjeju^ 
nia  propria  custodiumus ,  quod  staliones  plerunuiue  v$ 
vesperum  perducamus ,  etc.  Hinc  Rabauus  iib.  u  d^ 
Inslit.  Cleri.cap.  18  :  Jejnnium ,  inquit,  et  staiio  di^ 
citur.  Discernunt  autem  quidam  inter  jejunium  et  sUs^ 
tionem,  Namjejunium  indi/ferenter  cujuslibet  diei  «s| 
abstinentia,  non  per  iegem^  sed  secundum  proprioni 
voluntatem  ;  statio  est  observatio  statutorum  dierum  , 
vel  temporum  :  dierum^  ut  quart4B  et  sexlas  feries  j^i^'^ 
nium  ex  vetere  lege  (  nempe  apostolica )  prmcepiuni ; 
temperum  autem  ,  ut  jejunium  quarti,  quinti ,  septimi 
et  decimi ,  et  observalio  QuadragesimiB  ,  qua  in  itm- 
verso  orbe  institutioM  apostotica  observatur,  Haec  Ra- 
banus  de  stationum  et  jejuuioruin  discrimine.  Yeruon 


ecclesiasticos  pro  jejunio  frequenter  usurpatur.  Sie  D  Casslanus  iiidiflerenler  pro  quovis  jejunio  ,   etiaai 


Tertuilianus  lib.  de  Oratione  (Gap.l4)  dicit,  sumplo 
corpore  Dumini  non  solvi  stntionem,  hoc  est,  jeju- 
nium ,  et  stationis  nomen  sumptiim  esse  a  miiitart 
exemplo,  hoc  est,  a  siationibns  miiiium.  Qiiam  ra- 
tionem  nominis  D.  Ambrosius  serm.  ^  clarius  ex- 
plicans  :  Castra  ,  inqiiit ,  nobis  tunt  nosira  jejunia  , 
qute  uos  a  diabolica  impugnatione  defendunt:  denique 
stationes  vocantur^  quod  stantes  et  commorantes  in  eis 
inimicos  insidiantei  repettmnus,  Et  serm.  24  hanc 
Qntdraf  esimalis  Jejunii  rationem  reddit ,  quod  sicui 
populua  Israel  a  captlvitatis  ^gyptiacae  jiigo  libe» 
ratus  quadra^inu  stationibus  seu  mansionibus  ad 
terram  promissionis  pervenit ,  eodem  fere  modo , 
•odemgne  numero  jejuniorum  ,  qvse ,  inquit ,  man- 


voiuntario,  siationem  sumere  videtur.  Maai  et  capjta 
vlgesirao  quarto  hujus  libri  sutionem  quotidianam  , 
paulo  post,  jejiinium  quotidianuin  nuncupat,  et  solvi 
solere  dicit  iu  adventu  hospitis.  Et  coUaiione  vige- 
sima  prima ,  capite  vigesimo  nono ,  utrumque  coo* 
jungens ,  stationem  fejunii  appeliat.  De  duplici  ge- 
nere  sUtionum  ,  sive  jejuniorum  ,  dicetnr  infra 
{Cap.  U). 

« Id  est,  inordinatos,  quos  D.  Gregorius  lib.  xxxt 
MoraJium  cap.  27  expressit  his  verbis  :  Quinque  uho^ 
dii  nos  gutcs  viiium  tentat :  aitq^Mnd»  immqus  mCt- 
gentiie  tempora  prmenit ;  aiiqutmdo  »era  Umpus  mam 
pmoemij  sed  cibos  iautiores  qucmi ;  aUtpi§nd4>  qum* 
tibet  iumenda  sint^   prwpwrari  accuratius  expelie  • 


«7 


DE  CCeNOBlORUM  IMSTIT.  UR.  V.  —  66  SPmiTt)  GASTftlMARGLe. 


2S8 


tait,  ((lADnrilo  KStos  carnaHt  concQpisceniiae  valebli  A  Intestinum  in  nobis  quotidie  gerilurbellam  :  devict» 


exstiDguere?  £i  qoi  non  qulvit  passlones  in  propa- 
tulosltas  panrasquecompescere,  quemadmodom  oc- 
cultas»  nolloqoe  bominoro  teste  prorientes,  modera- 
trice  dtscretlone  poterit  debellaret  Et  idcirco  per 
singolos  motos  et  in  qnolibet  desiderio  robur  animaft 
coniprobatur  :  qo»  si  In  minlmis  apertisque  cnpidi- 
tadbos  soperatur,  quid  in  maximis  ac  fortloribus 
occultisque  sustineat ,  nnicuique  sua  conscientia 
testis  est. 

CAPUT  XXI. 
De  interiori  monachi  pace ,  el  abilinen^a  tpiritali. 
Ifon  enim  est  nobis  adversarids  extrinsecus  for- 
midandos;  *  in  nobismetipsis  hostis  inclusus  est. 


eo,  omniaquae  forinsecus  sunt  reddenlur  infirma,  ac 
militi  Cbristi  universa  pacala  erunt  eisubdlta.  Non 
babebimus  adversarium  nobis  extrinsecus  metuen- 
dum,  si  ea  quae  intra  nos  sunt  spiriiiti  devicta  sub- 
dantur.  Nec  solum  nobis  islud  jejunium  visibilium 
ciborum  ad  perfectionem  cordis  ei  curporis  purita- 
tem  sufficere  posse  credamus,  ^  nisi  fuerit  huic  oiii- 
maequoquejejunium  copulaium.  llabet  namque  et 
illasuos  noxios  cibost  quibus  iropinguaia,  eiiaun  sine 
escarum  abundantia,  ad  luxuriae  praerupta  devolvi- 
tur.  Detraclio  cibus  ejus  est,  et  quidem  persuavis; 
ira  eliam  cibus  ejus  est,  licet  minime  levis ;  ad  bo- 
ram  tamen  infelici  eam  esu  pascens»  ac  pariter  le- 


ALARDI  GMJEJ  COMMENTARIUS. 

alufuando  atUem  et  qualiUiti  ciborum,  et  tetnpori  con-  B  tione  decima  sexta  :  Corpori,  aitt  iuonam  uoda  e&nm 


grnit ;  $ed  in  ipta  quanlitate  sumendi  memuram  mo- 
derMt  refeetkorm  exeedit;  aliquando  in  ipso  eetf 
imutmti  dmderii  deteriut  peccM.  Mortit  quippe  sni* 
ientiam  patri*  ore  Jonathm  meruit^  quia  ingustu  meltit 
contiitutum  edendi  lemput  antecettii  (I  Reg-  xiv  ).  Et 
ex  jEgypio  poputut  eauctut  in  eremo  occubuity  quia 
detpeeto  mattna  eiboi  ernnium  petiit ,  quot  lautioret 
putavU  (  Numer,  %i ).  £i  prima  fiUorum  Ueti  cutpa 
tvborta  ett ,  quod  ex  eorum  voto  tacerdotit  puer  non 
anlt^iio  more  coetat  vellei  de  tacrificio  carnet  acci^ 
pere,  ted  crudat  qumreret,  qnat  aecnratiut  exMberel 
(l  EU§.  1  ).  £t  eum  ud  Mierumdem  dicitur  (EntcM. 
xvj )  :  U(Bc  fuit  iniquitas  Sodomce  tororit  tux^  aic- 
perbia^  taluritat  pantt  et  abundantia;  aperte  osiendi-' 
mr^  quod  ideireo  tatutem  perdidii,  quia  eum  tuperbiat 
wiiio  aieMuratu  mtodaratiB  refectianit  exeetait.  ki  fri- 
mogenitorum  gloriam  Etau  amitit^  quia  magno  attttt 
detiderii  vileni  cifrum,   tcilicet  lenticutam^  concupivit 


juHclut  tum^  haud  equidem  tcio ;  quoque  paclo ,  ai 
mago  Dei  tim  ,  ei  in  caeno  votuter  ;  quod  ct  cum  pul- 
ehra  wietudine  ett,  belto  me  lacetiit ;  et  cum  bello 
premitur^  mcerore  me  aficit  ;  quad  et  ut  contervum 
amo,  et  ut  inimicum  odi^  atque  avereor  ;  quod  et  ut 
vinculum  fugio,  et  ut  cohccret,  vereor,  Si  debiliiare 
itlud  et  conficere  ttudeo,  jam  non  habeo  quo  socio  et 
opiiutatare  ad  ret  prceelmrittimae  utar,  Sin  conlra,  ut 
cum  tocio  et  adjutore  mitiut  agam,  ttullm  jam  rmtia 
occurrit  qua  rebeltantin  impetum  fugiam^  atque  a  Dea 
nou  excidam  ,  compedibut  degravatut ,  vel  in  terram 
dttrahenli^y  velinea  detineniibut :  hotfis  ett  btandut 
ft  placidiu ;  inndiotut  amictt».  0  mkam  emijunctionem^ 
et  alienationem  !  Quod  metuOf  amplector  ;  quod  omo, 
pertimetco.  Antequam  bellum  aesterim,  in  gratiam  re- 
dea  ;  antequam  pace  fruar,  ab  eo  dittideo.  Ad  eum- 
dom  modum  Joannes  ClimacM  grsdu  15  :  Quonam^ 
inquit,  more  et  modo  meum  hunc  amicum  vincieut  in 


{Genet.  xtv  ) ;  quam  dum  vendendit  etiam  primogC'  p  morem  cceterorum  dijudicem^  netcio.  Priut  enim  quam 
nki»  praetuiit,  quo  m  illum  appetitu  anhelaretj  fndi-  ^  t//um  vinciam,  totvitur  ;  et  antequam  dijudicem^  cum 


iito  in  gratiam  redeo  ;  et  antequam  puniam,  ftector. 
Quomodo  ittum  vinciam^  quem  ut  amem,  a  natura 
iutcepi  f  Quomodo  ab  eo  tiberabor ,  cui  tn  sasculnm 
eotligatut  snm  ?  Quombdo  meeum  eliam  turgentem 
dettruam  f  Quid  ilti  rationabile  dicam,  qui  per  natu- 
ram  miUe  rationibut  uc  persuoiiomikut  mantitur  f  Si 
enim  ipsum  jejunio  vinciam  ,  rurtut  itli ,  proximum 
judieant,  trador ;  ti  etjudicare  deuttent^  hunc  tupe- 
rem^  etatut  corda  in  eumdem  frascipitor.  Ettque  co^ 
operator  ethottit,  adjutor  atqus  advertatiut,  auxiliator 
timul  et  imidiator.  Si  foueamr,  appu^t ;  ti  afiigu' 
tiir,  debiiior  fit :  taecivit  per  quietem^  rurtut  verbera 
et  paaetla  non  tuttinet ,  etc. 

t>  Quid  emm^  ait  0.  Hieronynuis  (Epitt.  14  ad  CeL 
eub  finem ),  prodatt  eorputtetmari  abttinentia,  ti  ani-^ 
mut  intumetcat  tuperbia  f  qwtm  iaudem  merebimur  da 
paliore  jejunU^  m  invidia  UMi  timut  f  quid  viHutis. 
habett  vinum  non  bibere^  et  ira  aique  odio  inebriari  f 
nachorum  in  cibis',  praesertim  in  ovis  ^i  ^htcibu^  D  Tunc  prcBclara  ett  abttiuentia^  tune  puiehra  atquema^ 


corii :  neque  enim  dhus,  ted  uppetHui  tn  vitia  «H. 
Haec  Gregoritis.  Ex  quibus  guinque  species  gul« 
coUicit  D.  Tboinas  ( 2-2,  q.  148  a.  4),  qux  hoc  ver- 
sime  eoBtinentur : 

9 

Ptmpropete,  laute,  nimis,  ardenter,  stndiose. 

Laute  gula  commiititur,  cum  appetuntur  cibi  siugo- 
lares,  insoliti ,  pretiosiores  quam  siatui  conveniat ; 
Dtsi  religiosus,cootempiis  aiiiscibis^nolitcomedere, 
nisi  perdices,  pliasianos,  eic.  Et  in  boc  est  exccssm 
qnoad  substantiam  clbi.  Studiou  quoad  quaJiiatem, 
com  in  condimentis  et  modo  prsbparaudi  est  ev^^^ 
sus,  ut  81  monachtts  nolit  comedere,  nisi  multo  sac* 
charo  vel  succis  condiium  (Vide  Turrecrem.  traci^ 
102  et  103  in  Regul.  D.  Benedict.^  et  P.  Leonard* 
Letti.  tib,  IV  de  Juti.  cap.  3  ).  De  his  videndui  est 
Bernardus  in  Apologia  ad  (kiilieimum  abbaiem,  ubi 
mlruin  in  nioduio  perstriiigit  et  carpit  luiiim 


apparandis,  vinis  degui^tandis  et  coiidiendis»  etc, 
Atmis,  designai  excessum  in  quaniiiate  cibi.  dum 
plus  comeditur  quam  naiura  requirat,  qui  modus  est 
freqnentlssimus.  Praspropere  circa  sumplioiiem  cibi, 
duni  pracvenitur  tempus  comedeudi.  Ardenter,  dum 
non  servatur  debitus  modus  in  edeodo ;  ut  si  quis 
voraciier  comedat  ciJ>os  crudos,  nun  mausos»  avt 
noxios,  aut  sxpius  coinedat  quam  derot.  Porro  Ca^ 
sianus  infra  (  Cap.  23  ) ,  et  rursus  Cpliat.  5  cap.  11 
tres  taniuin  modos  sive  species  gida:  ex  dictis  assi- 
gnat,  primum ,  secuiidum  et  quartum  :  quemadmo* 
dum  et  D.  Gregorius  in  I  Reg.  C.  iii. 

•  Ita  D.  Ill^roiiymns  episi.  22  ad  Eusiocbium  iNm 
tic  avaritia  quatit^  inflat  tuperbia,  deleclai  ambitio  , 
facile  atiit  caremut  vitiit :  hic  hottit  in  nobis  inclutuo 
ett.  Q^ocumque  pergimut^  nobiteum  portamtu  initni' 
cuut^  Et  ante  ipsum  D.  Gregorius  Naziansenus  ora* 


gHifica  cattigatio  carporii ,  eum  ett  animut  jejunut  a 
vitiit.  D.  |jeo  in  sermone  de  tancio  Joanne  Bapttsta : 
Duo  tunl^  inquit,  abtlinentiof  ti  crudt  genern,  unum 
eorporale^  et  aUud  s pirtliuiie  ( quod  bic  animaeje-'. 
jmiiuin  diciiur )  ;  tintfm  u  potu  atque  epuiit  se  lem* 
perare^  uppetitumguiee  a  delectationibut  ei  moltittimii 
tuavitatibui  coercere  ;  atlerum  vero  abtiineniia  et  cru'  ' 
cit  genut  ett  pretioiiui  atque  tubiimiui,   motut  animi 
regere,  p$rturbationet  ilioi  modettim  tranquiliitate  pla- 
care;  irm  ac  tuperbim  impelut,  quati  ferocem  bettiam' 
refrenare ,  iitigare  quolidie  conira  viiia  iu«,  increpare 
te  quadam  contciu  auctaritate  otrlutis,  et  rixam  quo^  « 
dammodo  cum  homine  conferre  ;  cogitationet  malaa 
in  p<aettatim  redigere^  votuntatet  propriat  abnegare,  a 
termone  atque  opere  quo  animut  /afdt/ufy  tamquam  u 
noxiit  cikitt  atttiueret  etc. 


m  .  .    j         JOANNIS 

thali  sapore  prosternens.  invidHa.  ciiius  ^r  mentis, 
virulentis  eam  succis  corrumpens,  ei  prosperitaie 
alieni  successus  juglter  roiseram  excruciare  non  de- 
sinens.  Genodoxia,  id  est,  vana  gloria,  cibus  ejus  esc, 
qui  delectabili  eara  esca  permulcet  ad  tempus;  post 
vero  vacuam  omnique  virtute  spolialam  reddet  ac 
nudam,  cunctis  eam  spiritalibus  fructibus  sleri^m 
inanemque  dimiitens :  ita  ul  non  solum  immanium 
laborum  faciat  merita  deperire,  verum  etiam  suppli- 
cia  roajora  conquirat.  Omnis  concupiscentia  et  per- 
vagatio  cordis  instabilis,  paslus  quidam  est  animae, 
noxiis  escis  eam  nuiriens,  expertem  vero  coelestis 
panis  ac  solidi  cibi  in  posterum  derelinquens.  Ab  his 
itaque,  quantanobis  est  virtus,  sacratissimo  jejunio 
continentes,  utilem  habebimus  commodamque  ob- 
servantiani  jejunii  corporalis.  Labor  namque  carna- 
lis  spiritus  contritioni  conjunctus ,  acceptissimum 
Deo  KacriGcium  dignumque  sanctitaiis  habitaculum 
puris  mundisque  recessibus  exhibebit.  Gaeterum  si 
corporaliier  jejunantes  perniciosissimis  animae  vitiis 
implicemur,  nthil  nobis  proderit  carnalis  afQictio 
pretiosiore  parte  pollutis;  per  eam  scilicet  substan- 
tiam  delinquentibus  nobis,  qua  efficimur  habitacii* 
lumSpiritus  sancti.  Nonenim  tam  corrupiibiliscaro, 
quam  cor  mundum  habitaculum  Deo  templumque 
Spiritus  sancii  efCcitur.  Oportet  ergo,  exteriore  ho- 
mine  jejunante,  interiorem  quoque  similiter  a  cibis 
noxiis  temperare  :  quem  praecipue  exbiberi  mundum 
Deo,  ut  hospitem  in  se  Ghristum  recipere  mereatur, 
beatus  Apostolus  monet  his  verbis  :  <^  In  interiore. 
Inqniens,  homine  habitare  Ghristum  per  fidem  in 
cordibus  vestris  ( Ephes.  iii ). 

GAPUT  XXII. 

Quod  iddrco  nos  oporteat  exercere  eontinentiam  cor* 
poralem ,  ut  ptr  ipsam  perveniamus  ad  sphritale 
jejunium. 

Noverimus  itaque  nos  idcirco  laborem  continen- 

ALARDI  GAZiEI 

«  Homo  interior  Apostolo  dicitnranima(EpA«<.|iii); 
exteripr  corpus  ( II  Gor.  iv  ) :  Licet  is  qui  foris  est, 
noster  homo  corrumpalur  :  tamen  is  qui  intus  est,  re* 
novaiur  de  die  in  diem.  De  hac  nonieuclatura  vide 
S.  Thom.  1  parte  qusest.  75,  a.  4. 

b  Paraphrastes  :  Laudabilius  est  a  prohibitis  cibis 
anmas,  utpote  vitiis  abstinuisse^  quam  a  voluntariis  et 
minus  noxiis  escis  corporis  jejunasse. 

c  In  illis,  nempe,  interdictis  escis  ammce,  i.e.  vitiis 
et  peccatis  :  non  inilta,  ut  in  quibubiiiim  habetur,  et 
uiaie.  Quid  enim  referret,  illa  ?  Dionysius  ita  red- 
dil  et  elucidai :  In  illo  Vero,  utpote  esu  noxiorum 
ciborum  animce,  seu  vitiorum  perceptione,  est  primo 
perniciosa  devoratio  frairum,  * 

d  lia  Sepiuag.  Proverb.  xx :  inri  ar/oin«  xceTaXa^ttv, 
eva  fAii  eSa/9^c.  Et  iia  citat  etiam  D.  ilieronymus  in 
epistola  ad  'Gelanliam  {Epist.  i4  ),  et  Apologi»  3 
iri  Riilinum  ;  pro  quo  vulgata  versio  habei  :  Noli 
diligere  somnum ,  ne  egestas  te  opprimat. 

«  Aliis  verbis  Ecclesiasticus  cap.  xxx  :  Zelus  et 
iracundia  minuunt  dies,  et  ante  tempus  senectam  addu^ 
cet  cogitatus,  Gur  autem  iracuiidus  stulto,  et  iiivi- 
dus  parvulo,  comparetur,  eodem  fere  modo  expli- 
cat  D.  Gregorius  (  Lib.  v  Moral.  c.  33 ). 

^  Sic  etiam  monet  D.  Basilius  :  Omnibus  in  iocis^ 
ioquiens,  cibus,  qui  sit  ad  vitam  necessarius  solerti 
ratione  inquirendus;    condimentorunupu  ^laborata 


GASSIAN!  ^  m 

X  tiae  corporalis  impendere,  ut  ad  puritatem  cordishoe 
possumus  jejunio  pervenire.  Gaeterum  iabor  a  nobis 
impenditor  incassum,  si  hunc  quidem  contempiatio- 
ne  finis  infatigabiliter  sustinemus ;  finem  vero  prop- 
ter  qiiem  toleravimus  afflictiones  tantas,  obtinere 
nequeamus:  ^  meliusque  fuit  interdictis  escis  aiiimae 
temperasse,  quam  volunlariis  minusque  noxiis  cor- 
poraliter  jejunasse.  In  his  enim  simplex  et  innoxia 
creaturx  Dei  perceptio  est,  nihil  per  semetipsam 
habens  peccati :  ^  in  illis  vero  primiius-fratrum  per- 
niciosa  devoratio,  de  qua  dicitur :  ^  Noli  diligere  de- 
trahere,  ne  eradieeris.  Et  de  ira  atque  invidia  beatus 
Job  dicit :  Etenim  *  stultum  interficit  iracundia,  et 
parvulum  occidit  invidia  (  Job  v ).  Slmulque  notan- 
dum,  quod  qui  irascilur,   stultus;  et  qui  invidet , 

B  parvulus  judicetur.  Ille  namque  non  immerito  stul- 

tus  judicatur,  voluniarie  sibi  mortem  irae  stimulis 

inciutus  inducens  ;  el  hic  dum  livet,  parvulum 

roinoremque  se  probat.  Dum  enim  invidet,  testa- 

tur  majorem  esse  eom  ciijns  prosperitate  cruciatar. 

GAPUT  XXIII. 

Qualis  esse  monachi  cibus  debeat, 

Igitur  est  cibus  '  eligendus  non  tantnm  qni  con- 

cupiscentiae  flagrantis  aestus  temperet,   minusque 

succendat,  verum  etiam  qui  ad  parandum  sii  facilis, 

et  qnem  ad  comedendum  opportuniorem  vilioris  pre- 

tii  compendium  praestet ;  quique  sit  conversationi 

fratrum  usuique  communis.  >  Triplex  enim  natura 

est  gastrimargiae :  una  quae  ^  canonicam  refectionis 

horam  praevenire  coropeliit ;  alia  quae  tantummodo 

G  ventris  ingluvie  et  saturitate  quarumlibet  gaudet  es- 
carum ;  terlia,  quae  accuratioribus  epulis  et  escu- 
lentioribus  oblectatur.  Ideoque  adversus  eam  ne- 
cesse  est  monachum  observantiam  triplicem  custo- 
dire,  id  est,  ut  primum  legitimum  tempus  absolutionis 
exspectet ;  deinde  ut*  saturitaii  non  cedat ;  tertio  , 
ut  qualibuscumque  escis  vilioribus  contentus  sit. 

GOMHENTARIUS. 

blanditiaSy  et  voluptatis  illecebriJB  repudiandm  (Instituim 
Monach.  cap,  10).  Hieronymus  lib.  ii  contra  Jovi- 
nian.  :  Ne  tales  accipiamus  cibos ,  quos  aut  difficHller 
digerere ,  aut  eomesos  magno  partos  et  perditos  labore 
doleamus  :  olerum  ,  pomorum ,  ac  leguminum  et  faci-' 
lior  apparatus  est ,  et  arte  impendiisque  coquorum  non 
indiget ,  et  sine  cura  sustentat  humanum  corpus,  mo- 
p  derateque  sumptus  teviori  digestione  concoquitur ;  et 
infra  :  Epicurus  voluptaiis  assertor  omnes  suos  tibros 
replevit  oleribus  et  pomis ,  et  vilibus  cibis  dicit  esse 
vivendumt  quia  carnes  et  exquisitce  epulce  ingenli  cura 
ac  miseria  pr(eparentur.  Vide  D.  Bernar.  in  Apologia 
ad  Guilielmum  abbaiem. 

8  Tres  tantum  species  gulae  hic  et  alibi  {Vide  Coi, 
^c.  11)  recenset  Auctor  :  ad  quas  lamen  aliae  duae 
superius  (Cdp.  20  hujus  lib.)  recensitae  faciie  reduci 
possunt  nam  :  sub  veniris  ingluvie ,  et  saturitate 
continenlur  excessus  in  qnantilate  cibi ,  et  modo 
edendi  :  et  sub  tertia  specie  hic  expressa  conlinen* 
tur  excessus  in  substantia  et  qualitate  ciborum. 

^  Ganonicam,  id  est  regularem ,  statam,  et  a  ma- 
joribus  institutam.  Superius  dixit  :  ante  stationem 
legitimam  {Cap.  20).  Et  infra  :  legitimum  tempus  ab^ 
sotutionis ;  nenipe  a  jejunio.  El  rursus  cap.  24  :  Vs- 
que  ad  fn-tgstUutam  jejunn  horam ,  refectioms  reguia 
servaretur. 


Ui  DE  GCENOBIORUM  INSTIT.  LIB. 

Qaidqaid  autem  eitn  coiMoetudinein  prflMumitar 
usunque  communem,  ut  ▼anitatis  et  gloriaB  atque 
ostenutionis  morbo  pollutom,  antiquissima  patrum 
traditio  notavit;  nec  quemquam  ex  hif  quoa  merito 
scientiflB  ac  discretionis  enituisse  pervidimus,  Tel 
quos  ad  imitandum  gratia  Gliristi  velat  splendidissi- 
ma  luminaria  omnibus  pnelocaTit,  esu  panis  qui 
apnd  eos  Tilis  babeiur  ac  facilis,  abstinuisse  cogno- 
vimos ;  oec  eorum  qnempiam  qnl  banc  regulam  de- 
cllnantes,  praeiermisso  panis  usu,  leguminum,  vel 
olerum,  seupomorum  refectionem  sectati  sunt/inter 
probatissimos  babitom  aliquando  conspexlmus»  sed 
ne  discretionis  qnidem  aut  scientiae  gratiam  conse- 
cutum.  Non  solum  enim  csieris  innsitatas  escas 
expetere  monacbum  non  debere  decernunt,  ne  vide- 
licet  cursus  ejus  velat  in  propatulo  Cunctis  exposi- 
ins,  inanis  faclus  ac  vacuus  cenodoxi»  morbo  de- 
pereat,  sed  ne  ipsam  quoque  jejuniorum  castigatio- 
nem  communem  cuiquam  facile  patefieri  oportere 


V.  —  DE  SPIRITU  GASTRIMARGIiE.  Si^ 

Apronuntiant;  verum  quantum  fieri  potest,  contegi 
pariter  et  abscondi.  Adventantibiis  autem  fratribus 
magis  bumanitatis  ac  dilectionis  offerri  debere  vir- 
tuiem,  quam  continentiai  districtionem,  et  quotidia- 
ni  propositi  rigorem  manifestari  probabilius  cen- 
suerunt,  nec  quid  voluntas  utilitasque  nostra ,  seu 
desiderii  ardor  exposcat ,  attendere;  sed  quod  ad- 
Tenientis  reqoies,  vel  infirmitas  exigii,  praeponere , 
etgratanter  Implere. 

CAPUTXXIV. 

Quod  in  jEgyplo  indilferenter  vitUmus  tub  adventu 
HOitro  toM  quotidiana  jejunia. 

^  Gum  de  Syriae  partibus  seniorum  scita  discere 
cupientes,  iEgypti  provinciam  petissemus,  ibique 
£  tanta  cordis  alacritate  nos  suscipi  roiraremur,  ut 
nulla  prorsus ,  sicot  fueramus  in  Palaestinae  mona- 
steriis  instituti,  usque  ad  praestitutam  jejunii  horam, 
rerectionis  regula  servaretur,  sed  «  absque  legitimis 


ALARDl  GAZiei  COMMENTARIUS. 


•  Sic  abbas  Moyses  Collat.  2  cap.  49  :  Di$cutien- 
ti$^  inquit,  continentias ,  id  est  abstinentias,  diverso^ 
rum ,  ^s  vel  tolis  leguminibus ,  vet  oleribus  lantum, 
cef  pomu  vitam  jugiter  exigant ,  pra^posuere  cunctis 
HUs  refectionem  solius  panis  ,  etc. 

^  Sic  saepe ,  et  pluribus  in  locis ,  ubi  se  ostendit 
prius  in  Syriae,  sive  Palaestinae  monasteriis  versa- 
lom,  qoani  ad  iGgypti  solitudiiies  proficisceretur. 

«  floc  est ,  exceptis  jejuniis  quartae  et  sextae  fe- 
riae,  quae  legiiima  vocat,  quia  lege  et  praecepto 
Ecclesiae  sancita  (ut  superius  ex  Rabano  notaium) 
ei  illis  temporibus  cnmmuni  fidelium  usu  recepta  C 
el  observata.  De  his  enim  exstat  canon  aposiolicus 
num.  68,  qiio  TCTaacaxooTac,  xai  rixpa^a  nal  itapttr 
(Txcviiv  vqo-TeiJcev,  boc  est,  Quadragesim^ira ,  et  quar- 
tani  feriam,  et  parasceveni  jejunnre  p:iri  severiiate 
praecipitur.  Ne  quis  autem  interpreletur  hunc  cano- 
nem  de  sola  quaria  feria  et  parasceve  bebdomadae 
sanctae ,  eo  quod  vox  parasceve  illam  solummodo 
dieiYi  significArcvideatur  :  notandum,  consiievisse 
Patres  Graecosquamlibet  feriam  sexiam  vocare  pa- 
rascevem ;  quemadmoduni  ordo  Romanus  singulos 
dies  dominicos  nppeliat  die^s  Pascliae  ,  ut  Collector 
liturgicarnm  antiquitaium  acute  observavii  {Apud 
Qratian.  de  Cousecr.  dist,  5,  c.  Jejunium).  Est  etiam 
Apostolica  cofistitutio  apud  Cleinentem  lib.  v  cap. 
oltinDO  in  hscc  verba  :  Pracipimus  vobis ,  quartis  et 
sextis  feriis  jejunare.  D.  etiam  Ignntius  epist.  i  ad 
Philip.,  Quartis,  inquit,  et  sextis  feriis  jejunare  non 
negligatis,  ciborum  reliquias  pavperibus  largientes^ 
ete.  Quod  et  in  toia  Eqclesia  usu  receptum  fuisse  j. 
testaior  Tertullianus  lib.  de  Jejiinio ,  cum  ait :  Cur  ^ 
sialionibus  quartam  et  sextam  feriam  sabbati  dicamus^ 
ete.  {^Vide  Beltar.  /.  ii  de  Bonis  Oper.  cap,  2fi,  Hie-' 
roft.  m  c.  IV  ad  Gal.^  Pallad.  Lausiac.  51.  Meminit 
eiiam  Socr.  lib.  vii  c.  22);  jejimia  suomore  statio- 
nes  vocans,  quod  illis  diebus  siata  et  statuta  essent 
jejunia,  ut  dictum  est.  Denique  Clemens  Alexandri- 
lius  libro  septtmo  Stromatum  :  JSovit,  inqnit,  fidelis 
amigmata  jejunii  horum  dierum ,  quarti ,  inquam ,  et 
sexii,  Ubi  inysteria  vocat  mysticas  et  latentes  jeju- 
iiii  cnusas  ac  rationes.  Ex  quibus  constat  h3BC  jeju- 
nia  non  aliunde  quam  ex  apostolica  triidiiioiie  et 
iiistituuone  nianasse.  Cujus  instituiionis  rntionem 
h.  Augiisiinus  ad  Casulanum  scribens  iradii  his  ver- 
bis  :  Cur  autem  quarta  et  sexia  maxime  jejunet  Ec^ 
etesia^  itta  ratio  reddi  videtur,  quod  considerato  Evan- 
gelio,  ipsa  quarta  sabbali ,  quam  vulgo  quartam  feriam 
vocant ,  concilium  reperiuntur  ad  occidendum  Domi' 
mns  fecisse  Judcei :  intermisso  autem  uno  die ,  cnjus 


vespera  Dominus  Pascha  eum  discipuliM  manducavit, 
qut  finis  est  ejus  diei  quam  vocamus  quintam  sabbati ; 
deinde  traditus  est  ea  nocte  quce  jam  ad  sextam  sab' 
bati,  qui  dies  passionis  ejus  manifestus  est,  pertinebat, 
£t  paulo  post :  Passus  est  Dominus,  quod  nutlus  am- 
bigit ,  sexla  sabbati  :  quapropter  et  ipsa  sexta  recte 
jejunio  deputatur  :  jejunia  quippe  humititatem  signi" 
ficant.  Haec  Augustinus.  Et  quidem  ab  inilio  et 
priinis  illis  temporibus  perfecta  fuisse  jejunia  isto- 
rum  dierum,  et  non  solum  carnium  abstinentiam, . 
verum  etiam  unius  refectionis  nsum  ,  eiimque  ad 
horam  nonnm  dies  (quae  nobis  est  tertia  posl  meri- 
diem )  a  populo  Cbristiano  observatum  fuisse  ex 
antiquitalis  testimoniis  modo  citatis  manifesle  col- 
ligitur  :  paulatim  vero  fervore  chariiatis  langue- 
scente  ad  solam  carnis  abslinentiam  (quod  jejunium 
imperfecium  dicitur),  quale  nunc  feria  sexta  et  sab- 
bato  hebdoinndatim  servniur,  per  animorum  remis- 
sionem,  et  Ecclesiae  mntris  indulgentiam  devenisse; 
ac  demum  jejnnium  quartae  ferise  in  Ecclesia  Occi- 
dcntali  omnino  neglectum  ,  vel  in  jejunium  sabbati 
inutatum  fuisse  videmus.  Cum  igitur  hisce  feriis, 
quarta ,  inquam  ,  et  sexta  feria  ,  ex  aposiolica  insti-  • 
tutione  toia  olim  jejunarel  Ecclesia ;  mirum  non 
est,  si  monachi  illi  ha^c  jejunia  lam  religiose  obser-  ' 
vabant,  ut  nec  propter  adventantes  fratres  aut  pe- 
regrinos  ea  solverent ;  neque  horam  praevenirent; 
quod  in  aliis  diebus  jejuniorum  facere  solebant,  j 
quibus  se  non  adeo  astrictos  sentiebant;  praesertimj 
cum  charitatis  aut  hospitalitatis  exhibendae  occa-  ' 
sio  occurreret.  Ex  hnc  porro  antiqua  observationo 
consecuta  est  laudabilis  illa  consuetudo ,  ut  in  ple- 
risquc  religionibus  et  monasteriis  feria  quarta  per- 
inde  ac  sexta  et  sabbato  quovis  tempore  abslinea- 
tur  a  carnibus;  quo  religiosae  et  antiquae  illius 
observantiae  vestigiiim  saliem  aliquod  inter  mona- 
chos  retineatiir  (Vide  Turrecrem,  cap,  i04  '•*  Beg. 
D.  Bened.)  :  qunm  consuctndinem  peculiari  Ov.  Jio 
robornvit  et  conflrmavit  Benedictus  XII  pontifei 
his  verbis  :  Statuimus  et  ordinamus^  quod  per  totum 
annum  feria  quarta  et  die  sabbatit  ei  a  prima  domini^ 
ca  de  Aiventu  usque  ad  diem  ^atalis  Domini ,  et  a 
dominica  Septuagesimw  usque  ad  diem  Paschce  omnes 
regulares  ejusdem  ordinis  seu  religionis  ab  esu  car- 
nium  ubiqnc  abstineant:  nisi  neceisilas  infirmitatis  non 
ficice  per  abbatem,  vel  alium  prmlatum  proprium  forte 
suudfiiU  cum  aliquo  dispensandiim.  Hacc  ibi  (Constitu- 
tio  Benedu:}ua  cap,  26).  Cur  auieni  hic  nulla  flat 
mentio  fcriffi  sextoe ,  neinini  obscnrum  esse  pulo, 
cum  commune  sit  umnibus  Chrisiianis  per  totuoi 


245 


JOANNIS  CAJB&IANI 


M 


i{uart9e  sextaequa  ferii8«  quocumque  pergebamut, 
*  quotidiana  statio  solveretur  :  quidam  aeniorum 
percunctaDtibus  nobia,  ^  cor  ita  iudifferenter  aimd 
eos  praeterirentur  «  qootidiana  jeiunia  :  respondit» 
Jejunium  semper  est  mecum ;  vos  autem  contiinio 
dimissurus  mecum  jugiter  tenere  oon  potero.  Eij^ 
junium  quidem ,  licet  util^  sit  ac  >ugiter  neeessa- 
rium ,  tamen  Toluntarii  muneris  est  oblatio ;  opus 
aulem  charitatis  impleri,  exigit  praecepti  necessitas. 
Itaque  suscipiens  in  vobis  Ghristum ,  reficere  eum 
debeo  :  deducens  aut^iik  vos,  dumanitatem  ejus  ob- 

ALARDI  GAZiEI 

annum  feria  sexta  a  camibufi  abstinere ;  at  diebus 
aabbHtinis  non  item  :  nam^  in  quibndam  Ecclesiis 
ob  gauditim  naiiviiatis  Dominic»  permissum  est  cae- 
teris,  carnibus  vesci  inter  Naialem  el  Purificaiioneni 
(Palud.  in  IV,  diti,  15,  ^.  4,  tf.  4,  concl.  2);  ut  no- 
tavit  Molanus  {In  Marlyr.).  At  monachis  Benedicti* 
nis  id  velitum  bac  consiiluiione.  Porro  de  antiqua 
observaiinne  et  jejunio  sabbali  dictum  csl  alio  ioco 
<Lifr.  nic.  iO). 

<^  Yides  hic  statlonem  pro  quotidiano,  eoque  vo- 
luntario  jejunio  sumi  :  cum  a  Tertolllano  (qnem  er 
Rabanns  secuius  esi)  de  staiis  et  prspscriptis  jf^ju- 
niis,  sive  jejunioruin  diebus  solummodo  intelligatar, 
quod  et  ratio  nominis  postulare  videbatur,  ut  supe- 
rius  anriotavimus.  Est  vero  hic  observandum  ex 
eodem  Terluriiano  ^Lib.  de  Jejunio  c.  10),  el  aliis, 
stationes  hnjusmodi  in  Ecclesia  priinitiva  duplicis 
generis  fuisse,  seu  duplicem  earum  usum  ei  obser- 
valionem.  Inlcrduin  enlm  usque  ad  vesperam  stalio 
Sive  jejuniiim  observabalur ;  interdum  usque  ad  no* 
nam  laiuum.  Illud  iii  Quadragosima;  hoc  Teria  quarta 
•et  sexla  cujus  |ue  hei)domadis  exira  Pentecosten,  id 
esi,  lempus  Paschale,  ui  vocanl,  Heri  solilum  testa- 
tur  Tenullianus;  idemque  de  duabus  iliis  feriis 
confirmat  Epiphantus  :  Per  fomm,  inqiiiens,  afinMfit 
jejunium  hoc  servatur  in  eadem  iancta  Eccle»ia, 
quarta,  inquam,  et  prosabbato  usque  ad  horam  nonam^ 
exeeptn  sola  Pentecoste^  id  est,  per  totos^quinquaginta 
dies^  in  quibus  nec  genua  flecluntur^  nec  jejunium 
impcratum  est  {Epiph,  in  Compendio  doctr.  fid.).  Ac 
depriore  qnfdemgenere  sl:ulonum,seuritujejunaiidi 
|i!*qtie  ad  vesperaui,  inulia  exsiant  antiquitaiis  exem- 
pla  et  lesiimoiiia ,  ut  illud  quod|  de  primis  illis 
asc.etis  Al(;xandrinis  ex  Philone  scribit  Eusebiiis : 
Cibum  aut  podonem  ante  solis  occasum  nemo  illorum 
capit  (Histor.  Eccl.  lib.  ii  c.  16).  Nec  solis  mona- 
cfiis,  scd  et  aliis  Christianis  hiijusmodi  jejunia  usi- 
tata  fu  sse  ex  Patrlbus  notum  est.  Nam  D.  Basilius 
aermone  f  in  Laudem  jejunii,ubide  consueto  jeju- 
nandi  modo  loquens;  ExspectaSf  sAx^vesperam,  ut  ci" 
bum  capias  :  ied  diem  totum  absumis  ad  tribunalia^ 
etc.  Scribit  Alhanasius  de  sancto  Antonio  quod  se- 
mel  in  die  post  solis  occasum  ederet :  idemqiie  de 
Hitarione  D.  Hieronymus,  et  aiibi  eleganter  :  A  Pa- 
tchoy  inquit,  ad  Pentecosten^  ecewB  mutantur  in  pran- 
d^a;innnens  econtrario  aniePascha,  lioc  est,  in 
Quadragesima,  prandia  mutari  in  coenas,  quod  omi&- 
60  prandio  coenaretur  dumtaxnt  ad  vesperam.  Hinc 
D.  Ambro^ius  sernione  54  :  Interrogo  vos ,  inquK, 
qui  in  Quadragesima  prandeiis,  si  non  in  conscien- 
tia  rei  esiis ,  etc.  Et  Augusiinus  serm.  52  de  Tem- 
pore,  admonet  nt  Quadragesimae  tempore,  exceptis 
dominiris  diebiis ,  nullus  prandere  praesuinat.  Quin 
et  D.  Bt»rnardiis  ser.  5  de  QuadrageMma ,  lesiaiur 
suos  moiKicbos  suique  tcmpuris  caetera  quiilem  je- 
junia  fiolvere  hora  nona  ;  sed  Quadragesim;e  jeju- 
4  nium  nc  caileros  quidemChristianosante  vesperam 
..  aolyere.  Hactenui^  iiiquit,  usque  ad  nonamjejuuamus 
ioli  :  nunc  usque  ad  vesperam  jejunabunt  noBiscum 
pariter  universi  reges  et  principes ,  elerui  et  poputus; 
nobiles  et  ignobiles ;  simul  in  unum  diva  et  pauper. 


^mtufntbitmm^  disivietivre  ]e}onie  fli  meMMipso 

foiero  eoifipensare.  Non  enu»  pewiiM  fiRI  #^Asi 

jejttnere»  doMe  cum  Itito  est  sponfM  :  eum  attfem 

dheeaseril,»  tHic  liciie  lejmbiiM  (ijuc.  v). 

CAPUT  XXV. 

B%  eomineniia  unH  enjuidam,  qni  iexies  ita  fru- 
foUter  cibum  tmitpmi ,  «i  arwet  aufkm, 

Quklett  sehieirum  eM  leflcleiHeiil  me,  «i  adbuc 

piulttluiD  ifuii  ederm^  ieftafetttr,  Jemqve  iwe  A- 

xiBsem  Ddu  poaie,  retpendit :  Ego  jm  sexief,  dfver- 

sis  advenieniilntt  iraif tbts,  mettsam  fieiirt,  bortans- 

cMfMErrrARfds. 

Et  q^ibns  omnibus  teanifeste  convincitur  fiilsura 
tftse  q«od  Terittllinnis  eodem  in  lociy  ( tAb.  de  ieju" 
ru9  c.  i  €t  10),  scribit  in  Ecdeaia  Romana  iwn  ad 

B  vesperam ,  sed  ad  nonam  lanium  producta  fuisse 
fejunia,  cum  consiet  in  Quadragesima  non  nisi  ves- 
pere  Jcjunia  soWr  eonstievisse  :  qoam  quidem  con- 
sueiuduiem  anti<|ttiltts  obserratatti  tradunt  eiiam  bi 
qui  ecclesiasiicas  observationes  quae  l\omse  patissi- 
mum  ohservarentur,  suis  scriplis  memori»  com- 
mendarunt  (Microlog.  c.  49  et  alii).  Ex  qua  consue- 
tudine  illud  etiam  hodie  servatur,  ul  non  nisi  post 
Yesperas  solvatur  jejuoium  in  Quadragesima  ;  in 
aliis  vero  jejuniis  hora  nona  :  tioc  esl ,  post  ofQciuoi 
Nonae  :  cujus  eliam  observationis  raiionem  babolt 
divus  Benediclus,  capile  qnadrageaimo  primo  siia& 

«  Regulae,  ubi  ait :  Ab  idibui  Septembrii  mque  ad  capnt 
Quadragesimm^  ad  Nonam  semper  refidant  fratra.  in 
Quadra<fesima  vero  usque  ad  Pascha^  ad  Yeiperam. 
Sed  de  his  hactenus. 

^  Qiiod  monachiis  in  adventu  hospitum  de  seve- 
ritate  cuusueti  jejunii  rclaxare  aliquid  possii  ad  re- 
creandum  hospiiem ,  non  semel  docei  Cassianus, 

C  iit  Collatione  vigesima  prima  capite  decimo  quarto, 
et  Collaiione  vigesima  quarta  ,  capite  vigesiuio  et 
vigesimo  prtmo.  Cui  consentit  B.  Prosper  libro  se- 
cundo  de  Viia  Contemplaiiva  capile  ullirno. 

^  Quinis  scillcet  hebdomadae  diebus ,  feria  secun- 
da,  teriia  et  qiiarla ,  quinta  et  sexta.  Nam  diesab- 
bati  Orientales  non  jejunasse,  oti  nec  die  dominico, 
alias  osiensum  est.  Sed  inter  haec  jejunia  quaedaia 
erant  legiiima,  id  est,  lege  et  prscepto  obligautia» 
uii  jcjiinium  quartae  et  sextx  ferix»  quae  multo  di* 
strictius  observabanlur;  ut  solent  ecclesiasUca  je- 
junia  :  caeiera  vero  voluntaria,  aut  monasticis  rego- 
lis  tion  pari  obligaiione  insiituta,  qux  judicio  se- 
niorum  »cilius  poterant  relaxari :  idque  poiissirouui 
duplici  ex  causa :  primo  ad  exhibendum  chariiatis 
€i  humanilatis  officium  fratribus  aut  percgrinis 
adventantibus;  seciindo  adcelandamexlernissuae  vi- 
tae  austeritatem,  et  vitandum  inanis  gloriafi  pericnlum» 
ut  iudicat  Auctor  sub  finem  capilis  praecedentis. 

|v  Quo  etiam  modo  nunc  monaslica ,  sive  regularia  |e- 

^  junia  similibus  ex  causis  aiictoritate  et  licentia  su- 
periorum  subinde  soivuntur.  Quatenus  tamen  id 
fleri  debeat  in  adventu  bospitum ,  dectarat  divus 
Benediciud  capite  qiiinquagesimp  lertio  suae  Regurae, 
ubi  de  hospitibus  suscipieiidis  agit :  Jejunium ,  ail, 
a  priore  frangatur  propter  hoipitei  :  niti  fCrte  praci- 
puussit  dies  iUejejunii^  qui  non  possit  violari.  Fra" 
tres  autem  jejuniorum  consuetudinem  prosequantur^ 
id  est,  custodiiani  et  observent,  ail  Turrecrematus  : 
Licet  enim  prior  jejunium  frangat  gratia  humanitatis 
propter  hospitem  ;  conventus  tamen  non  debet  jejunium 
violare,  sed  rdigionis  consuetudines  et  instituia  cuslo- 
dire.  Atquc  iia  de  illls  iCgypiiis  monacbis  el  coeno- 
bitis  scnliendum  eliani  ex  Cassiani  relatione  colli- 
gimus ,  non  uinnes  et  singulos,  adveniente  quolibet 
hospite,  jejunium  etiam  quotidianum  solvere  soliios 
fuisse;  sed  unum  aut  alterum  e  senioribus,  aut 
quibus  abbas  vel  senior  annuisset. 


915  DE  COENOBIORUM  INSTIt.  UA.  Y.  -  bE  SPIRITU  GASTRIMARGIiE.  W\ 

fie  ttftgilh»  •  Mrai  oninibiis  cibum  untnf%i,  M  ■<!<»  A  trtnirtigfameni,  in  extremo  Jam  anhelilu  positum 


Imeesurio,  et  til  priroitos  iionc  reftcfens,  Jam  te 

dicit  «!&  poaae  ? 

CAPUT  XXVI. 

De  aUo  <m,  qui  in  t$Ua  $ua  mam  fmmqumn  foliM 
accepit. 

^  Vidimus  alium  in  soiitudin^i  commoranlemt  qni 
namquam  se  sibi  soli  indulsisse  cibum  tesuius  esi;  sed 
etiam  si  per  totos  quinque  dies  ad  ejus  celiulam  nul- 
las  e  fratribus  advenisset.  rerectiouem  jugiter  distu- 
lisse,  donec  sabbato  vel  dominieo  die  dOTOtas  con- 
gregationis  obteutu  procedens  ad  ecclesiami  pere- 
grinonim  quempiam  reperisset,  quem  exinde  redu^ 
cens  ad  eeiiulami  consorte  eo  rerectionem  corporis 
non  tam  sua  necessitaiis  obtentu,  quam  hamanitatis 


anxii  fratres  cii^cumvallantes  suppiiciter  pr^caren- 
tor,  tit  aliquod  eis  memoriale  mandatumy  velut  talK 
reditarium  quoddam  legatum  relinqueret,  per  quod 
possent  ad  perfectionis  culmen  pfxcepli  compendio 
thcltttis  pervenire,  ibgemiscens  ille  :  Numquam,  ait, 
meam  feci.voluniatem,  nec  quemquam  docui  quod 
prios  ipse  non  feci. 

CAPDt  XXIX. 
He  abhate  Machete  inter  Collatione$  ipiritales  num* 

tfuam  dormitante^  it  iemper  inter  terrehas  fabulai 

abdormiente. 


Vldimus  senem  (lacheiem  nomine,  a  turbisfratrum 
eminus  commorantem,  hanc  a  t)omino  gratiam  diu- 

gniia  cnsaqae  fntri*  ...umerat.  luque  ut  norunt  ^  '"™!»  P'**:"*"*  inVPe'/""..»'  *l»«Kl"<>»  «««*»»  »« 
io  adveDlu  fratrum  indifferenter  soltera  «uetidiana  »  n»<:»'»>«ag.larcturColIai.o8p.ntal.8.numquamsomni 

torpore  penitus  laxareiur ;  si  quis  vero  detractionis 


I  quetidian 
iejonia,  ita  discedentibus  eis  refectionem  ob  illos 
iuduliam  continentia  majore  compensant,  perceptio- 
oem  cibi  parvissiini  acriore  castigatione  non  sola 
paois*  sed  etiam  somni  ipsiiis  diniButione  dorius 

exigeotes* 

CAPCT  XXVII. 
Encomium  Pmii  et  Joannis  abbatum. 
c  Apud  senem  Paesium  in  eremo  vastissima  com- 
norantem,  cum  ^  senex  Joannes  roagno  coenobio  ac 
roultitudini  fratrnm  praspositus  advenisset,  et  ab  eo- 
dem  Teiui  antiquissimo  sodale  perquireret,  quidnam 
per  omnes  qusidraginta  annos  quibus  ab  eodem 
separatus  in  solitudine  minime  a  fratribus  interpel- 
laius  egisset :  Numquam  me,ait,  sol  relicientem  vi« 
dit.  Et  ille  :  Nec  me.  inqnit,  iratum. 

CAPUT  XXVIll. 
Ejusdem  abbatii  Joannis  jam  moribundi  insigne  do^ 
cumenlum. 
Eumdem  senem  cum  alacrem  tamquam  ad  propria 


verbum,  seu  otiosum  teniassetinferre  ,  in  somnum 
proiinus  concidebat,  ac  sl  ne  usque  ad  aurium  qui- 
dem  ejus  pollutiouem  virus  obloquii  poterat  perve- 
nire. 

CAPUT  XXX. 
Ejuedem  seilis  de  nemine  judieando  esnteniin, 

Hic  idem  senex  cum  institueret  nos  nemlnem  diju^ 
dlcare  debere,intu1it  tria  fiiisse  in  qtiibus  discusserit, 
vel  reprehenderit  fratres,  quod  sGilicei  *  uvam  sibi 
nonnulli  paterenlur  abscindi,  quod  liaberent  in  cel« 
lolis  saguin,  quod  oleum  benedicentes  exposceniibus 
saeculaiibus  darent,  et  hxc  omnia  se  incurrisse  di« 
C  cebat.  Nam  a^gritudinem  uvae  contrahens,  Tamdiu, 
inqnit,  ejus  languore  distabui,  donee  tam  doloris 
necessiiate  quam  seniorum  omnium  adhortatione 
compulsus  abscindi  eam  permitterem.  Cujus  etiam 
InGrmiulis  obtentu '  sagum  quoque  habere  coactus 


ALARDI  GAZ^I  COMMCNTARIUS. 


*  lu  nimirum  parce  et  tenuiter  edehat  bonus  ille 
senex,  ulhospitesnihitominus  ad  edendum  inviiaret, 
et  post  sexum  refeclionem  adhuc  esuriret.  Sic  Pal- 
ladins  in  Hisioria  Lausiaca  scribit  Isidurum  presby- 
leruin,  ettam  si  qUotidie  untum  cibi  sumeret,  quan- 
lum  saiis  esset  ad  corpus  sustent^ndum;  tamen 
niagnam  temperantii»  laudem  apud  omnes  meruisse, 
quod  numqiiam  satur  a  mensa  surrexisset. 

^  Simile  exemplum  refert  Joan.  Moschus  in  Prato 
spirit.  de  monachis  quibusdam  Scihiolis  :  Vidi,  iii- 


Scythi,  S4ve  Sceti,  sannitate  iiidem  claruit  (Petrus 
inCaiaha.  lib.  u\  c,  157),  cujus  etiam  mentio  ha« 
betiir  infra  cap.  40,  eid<Mnque  a  Cassiano  tribuitur 
Collalio  decima  non»  (  Vide  ibid,  cap.  i  in  notis)^ 
qiise  est  de  fine  ccenobiiae  ct  eremitae,  ubi  docet, 
qnam  ob  cansam  reiicia  eremo  sead  vitam  coenobi- 
ticam  coniulisset. 

^  Uva  hoc  loco  non  froctus  vltis  est;  sed  pellicula 
quaedatn  in  intiina  oris  parte,  seu  fliie  psiiaii  depen- 
dens  circa  fauces,  ut  in  hiante  humine  conspiciiur 


quil,  iltk  senes,  ^ui  nisi  quis  ad  eos  venisiet,  num-  -.  (CceHus  Rhodig,  /.  iv  Antiq.  tect.  c,  i4) ;  sie  dicu 


quam  sumebant  ctbum :  inter  quos  erat  senex  quidam 
Ammonius  nomine,  juxla  me  manenSy  cujusego  sciens 
consuetudinem^  per  omne  sabbatum  ad  iilum  veniebam^ 
ut  propter  adventum  meum  sumeret  eibum.  Habebant 
hoe  omnes  generaliter^  quod  quacumque  kora  aecede" 
rent  atiqui^  pemdttebant  iiloi  orationem  facere,  illisque 
oraniibus  ipsi  mensam  apponebanly  et  cottliniio  dbum 
sumebant.  Hsee  ibi  (Cap.  54). 

c  Ciaconios  correxit :  Ad  senem^  magis  Latine 
quidem ;  sed  noster  ms.  et  »lii  codlces  balSent :  Apud 
senem  Pteiium.  Dionysius  Phesiiim  nominat.  Palla- 
dios  in  Laosiaca  de  Faaesio  qnodam  scribit  et  Es.iia 
ejiis  fratre  :  sed  an  Is  sit  Paesius,  de  quo  hic  agitur, 
nulln  certo  indicio  colligi  potest. 

^  Noii  llle,  ut  opinor,  iEgyptius  snperioris  The- 
baidis  anachoreta  prophctico  spiritu  cbrus,  et  Cas- 
siano  antiquior,  ctijos  prxclann  virlutes  snperiore 
libro  comniemorantur  ( Lib.  iv  eap.  ^  et  seq. ) ;  sed 
alios  ejttsdem  nominis  et  professionis,  qui  in  eremo 


quia  iiisiar  uv«e  roiundulae  dependei,  et  humiditate 
variatur,  eslque  vocis  inoderatrix  ;  et  aliquando  ad 
siinilitudineiii  uv»  iittumeiicit  cuni  vehcmenti  iuflam- 
nialione  ac  dolore.  Uinc  Serenus  poeta  : 

iGgrescODt  tenerae  fauces,  cutn  firtgoris  ora 
Vis  subtit,  vel  cum  ventis  agilabllis  aer 
^Venilur,  atque  ipsasflaUis  gravis  inflclt  nvss. 

Sortitur  autem  hoc  malf  genus  nomen  duplex :  nam 
si  teretem  habeat  figuram,  a  colnmnse  similitudine 
columella  dicilur  ;  sin  vero  in  orhem  globetur,  a 
Gra'cis  ffTwyvXi},  a  Laiinis  uva,  vel  uvnla  vocalur; 
cujus  s.Tpe  mt^minit  IMiniusin  llistoria  Naiuraii  (Lib, 
XX  c,  18  et  aiibi).  Iluic  morbo,  ut  veririimile  esi,  ex 
frequenti  et  quotidiano  aqunR  poiu  obnoxii  illi  mo- 
naciii  solebani  uvain  prxcidere;  de  qua  prxcisione 
Cornelius  Celsus  lib.  iv  cap.  i3. 

'  Sagum  apud  Romanos  militare  indumentum , 
quod  armis  siiivcrinduebatur,  ut  ex  Phiiippica  Cice<» 


m  JOANNIS  CASSUNI  348 

8um.  *  Oleum  eiiam  benedicere  ac  suppiicantibus  Aac8piritalibu8disputaret,eotqueTideret«lelh»oquo- 


dare^quod  prae  omnibus  exsecrabar,  utpote  judicant 
illud  ex  magna  cordis  prxsumptione  descendere  , 
circumdantibus  me  repente  saecularibus  muliis,  ita 
con^ricius  sum,  ut  aliter  eos  nullatenus  evadere 
possem,  nisi  a  me  summa  Ti  et  obtestaiionibus  ex- 
torsissent,  ut  eblato  ab  eis  vasculo.manum  meam 
impresso  crucis  signaculo  superponerem  :  itaque  se 
credenies  benedictionis  oieum  consecutos »  tandem 
me  aliquando  relaxarunt.  Quibus  mihi  manifeste 
coropertum  est,  iisdem  causis  ac  vitiis  monachum 
obligari,  in  quibus  de  aliis  judicare  praesumpserit. 
^  Oportet  ergo  unumquemque  semetipsum  judicare 
tantummodo,  et  circumspecte  cauteque  custodire  in 
omnibus,  non  aliorum  conversationem  vitamque  dis- 
cuiere,  secundum  iilud  Apostoli  praecepium  :  Tu  B 
autemy  quid  judicas  fratrem  tuumf  $uo  Domino  itat^ 
aut  cadit  {Rom,  xiv).  Et  illud  :  Nolite  judicare^  ut 
non  judicemini.  In  quo  enim  judicio  judicaveritiSf  JU" 
dicabimini  ( Matik.  vu ).  Prxier  hanc  enim  quam  di- 
ximus  causam,  etiam  ob  boc  judicare  de  aliis  peri- 
culosum  est,  quod  ignorantes  vel  necessitatem,  vel 
raiionem  qua  illi  hxc  in  quibus  ofTendimur,  aut  recte 
coram  Deo,  aut  venialiter  agunt,  invenimur  eos  te- 
mere  judicasse,  et  per  hoc  admittimus  non  leve  pec- 
catum,  secus  quam  oportet  de  fratribus  nostris  ali« 
quid  sentientes. 

CAPUT  XXXI. 

Jncrepatio  ejusdem  Mitii,  cum  fratres  inter  ipiritale$ 
CoUationes  dormitanteSj  ad  narrationem  otiosce  fa- 
bulo!  vidisset  expergefactos, 

Hic  idem  senex  otiosarum  fabularum  diabolum 
esie  faulorem,  ac  spiritalium  collationum  impu- 
gnatorem  semper  exislere,  his  declaravit  indiciis. 
Mam  cum  frairibus  quibusdam  de  rebus  necessariis 


dam  sopore  demergi,  nec  posse  ab  oculissuis  pondus 
SQmnidepellere;  oiiosam  repente  fabulam  introduxit. 
Ad  cujus  obleclaiionem  cum  eos  evigilasse  confestim, 
erectas  aures  suas  habere  vidisset,  ingemiscens  ait . 
Nunc  usque  de  rebus  coelestibus  loquebamur,  et  om- 
ninm  vestrum 'oculi  lethali  dormitione  deprimeban- 
tur;  atcum  otiosa  fabula  intromissa  est,  omnesex- 
pergefacti  torporem  somni  dominantis  excussimus. 
Yel  ex  hoc  ergo  perpendite,  quisnam  Gollationls  il- 
lius  spiritalis  fuerit  Impugnator,  aut  quis  hujus  in- 
frucluosae  atque  carnalis  insinuator  existat.  lUe  et- 
enim  esse  manifestissime  deprehenditur,  qui  malis 
adgaudens,  vel  istam  fovere,  vel  illam  impugnare 
non  desinit. 

CAPUT  XXXII.  , 

De  epistcliSfpriusquam  legerentur^  ineensis. 
Nec  minus  quoque  hoc  opus  fratris  erga  puritatem 
8ui  cordis  intenti,  et  erga  contemplationem  divinam 
valde  Bolliciti,  commemorarenecessarium  reor;qui, 
cum  ei  post  annos  quindecim  patris  ac  matris  ami- 
corumque  multorum  ^  de  provincia  Ponti  complures 
epistolae  delatae  fuissent,  accipiens  grandem  fascicu- 
lum  litterarum,  diuque  apud  semetips^um  volvens , 
Quantarum,  inquit,  cogitationum  causa  erit  mihi 
harum  lectio,  quae  me  vel  ad  inane  gaudium,  vel  ad 
tristitias  infructuosas  impellent!  Quot  dicbus  horiim 
recordatione  qui  scripserunt,  intentioncm  pectoris 
mei  a  proposita  contemplatione  revocabunt !  Post 
quantum  temporis  dirigenda  est  haec  mentis  concepta 
G  confusio,  quantoque  labore  rursus  iste  tranquilliiatis 
reparandus  est  status,  si  semel  animus  litierarum 
permotus  affectu,  eorumque  recensendo  sermones 
ac  TuUus,  quos  tanto  tempore  dereliquit,  iierum  eos 
revisere,  ipsisque  cohabitare,  et  animo  ac  mente 


ALARDI  GAZiGI  COMMENTARIUS. 


ronis  octava  coHigitur  ;  Graece  ac^oc.  Apud  Cassia- 
num  vero  et  apud  monachos  illos  orat  genus  stra- 
gulae  vestis,  vel  pallium  villosum,  quo  subinde  aegro- 
tantes  praeter  solitum  utebaniur,  vehit  coacti :  ut 
hic  inntiitur.  Sagum  etiam  rusiicum  Hilarioni  tribuit 
D.  Hieronymus  (  Viia  Hilarionis ). 

<>  De  oleo  a  patribus  benedici,  et  petentibus  ad 
curattonem  intirmitatum  dari  solito  dicetur  alias 
(Co//a<.  7C.26). 

b  Optlmum  hac  in  re  consilium  S.  Bernardi  scrl- 
bentis  in  Caulica  :  CavCy  in  juit  (Serm.  4),  alienm 
conversationis  esse^  aut  curiosus  explorator,  aut  teme' 
rariusjudex,  Etiamsi  perperam  acium  qnid  deprehen-  D 
das,  nec  sic  judices  proximum  :  magis  aulem  excusa, 
Excusa  inteniionem,  si  opus  non  potes;  puta  ignoran-' 
tiam,  puta  subreptionem^  puta  casum,  Quod  si  omnem 
dissimulationem  rei  certitudo  recusat ,  suade  nihilomi' 
nus  ipse  tibi,  et  dicito  apud  temetipsum  :  Vehemens 
fuit  nimis  tentatio  ;  quid  de  me  illa  fecisset^  si  in  me 
accepisset  similiter  potestalem  ?  Vide  Joannem  C/inM- 
cum  gradu  10. 

^  Lethnpus  sopor,  aut  somnus  apud  poetas  non  a 
letho  dicitur,  vel  lethalis  ei  leihifer;  sed  a  Letlie 
flumine  infernali,  quo  lingunt  stuporem  et  profun- 
dam  rerum  omnium  oblivionem  induci.  De  quo  Vir- 
gilius  VI  i£neid. : 

Leibsei  ad  fluminis  undam 
Securos  latices,  ei  looga  oblivia  pot^nt. 


Et  D.  Hieronymus  lib.  i  adversus  Rufinum  :  Biben' 
dum,  inquit,  mihi  erat  de  Lethceo  gurgite,  juxta  fabu" 
las  poetarum ;  ne  arguar  scire  quod  didici,  Lethaeus 
ergo  sopor  proprie  dicUur  gravis,  etprofundus  som- 
nus,  qui  etubliviosus  esse  solet.  Videtur  tamen  Au- 
cior  pro  lethali  accipere,  cum  inferius  dicat  eodem 
sensu,  et  verbis  synonymis  :  tethaU  dormitione  de- 
mergebantur.  Lelhalem  autem  dicit  soporem,  ei  dor- 
mitaiionem,  vel  quia  letbo,  idest,  morii,  vel  morluo 
similcm  facil,  juxta  illud  Persii : 

Stulte,  quid  est  somuus,  gelids  nlsl  mortis  imago? 

yel  qnia  mortem  animae  sensim  indocit,  dum  quis 
saluiiiria  monita  audire  contemnit,  et  vanitatibus 
indormiscit :  De  qua  dormitione  ait  Sapiens :  Usque- 
quo,  piger,  dormislProverb.  ix)?El  Apostolus  Eplies. 
V :  Surge,  qui  dornm;  exsurge  a  mortuis,  et  iUuminabit 
te  Christus;  ei  ad  Rom.  xiii  :  Hora  est  jam  nos  dc 
somno  surgere,  etc. 

^  Pontus  pro  mari  et  pro  regione  accipitur.  Pon- 
tus  regio ,  vel  Ponli  provincia  ,  ut  hic  habetur,  pars 
est  Asi;e  minoris  juxia  mare  Poniicum,  sive  Euxi- 
num,Asiam  Europamque  disterniinans;  Cappado- 
ciam,  Armeniam,  Colchidein  ,  aliasqiie  provincias 
coniplectens  {Sirabo  l.  vii;  Plolome.  Itb.  v  c.  6).  Ex 
Ponio  prodiit  Marcion  hxresiarchcs,  contra  qucm 
disputaiurus  Teriullianus,  lianc  regionem,  ejus  pa- 
Iriam  mire  depingit  ( Lib,  i  c.  1  contra  Marcianem), 


219  DE  COENOBIORUM  INSTIT.  LIB.  V 

f  neperit  interesse !  Quos  prorecto  corporaliter  dese-  j^ 
ruisse  nihil  proderit,  si  corde  eos  incipiat  inlueri ; 
ac  memoriam  qoam  s«culo  huic  renuniians  quisque 
veiut  mortuos  ahdicavit,  reyiviscens  eamdem  rursus 
admiserit.  Haec  volvens  in  corde  suo,  non  solum 
nullam  resoivere  epistolam  definivit,  sed  ne  ipsum 
quidem  fasciculuro  resignare»  ne  scilicet  eorum  qui 
scripserant  vel  nomina  recensendo»  vel  vultus  re- 
cordando  a  spiritus  sui  intentione  cessaret.  Itaque 
ut  eum  consirictum  susceperatt  igni  tradidit  concre- 
mandnm  :  Ite»  inquiens,  cogiiationes  patri»,  pariter, 
cottcremamini,  nec  me  ulterius,  ad  illa  quae  fugi, 
revocare  tentetis. 

CAPUT  XXXIU. 
De  abtolutioHe  quctstionis ,  quam  abbas  Theodorus 

orando  promeruit.  H 

Vidimus  etiam  *  abbaiem  Theodorum  summa  san- 


—  DE  SPIRITU  GASTRIMARGIiC:.  250 

ctitate  et  perfecta  scientia  praeditum ,  non  solom  in 
actoali  vita »  sed  etiam  notitia  Scripturarum ,  quam 
ei  non  tam  studium  lectionis ,  vel  lilteratura  mundi 
contolerat ,  quam  sola  puritas  cordis :  siquidem  viz 
ipsius  quoque  Graecae  linguje  perpauca  verba  vel  in- 
telligere  posset,  vel  proloqui.  Hic  cum  explanationem 
cujusdam  obscurissimae  qua^stionis  inquireret,  sep- 
tem  diebas  ac  nociibus  in  oratione  infatigabilis  per- 
Btitit,  donec  solutionem  propositaequaestionis  Domino 
revelante  cognosceret. 

CAPUT  XXXIY. 

De  sententia  ejusdem  senis ,  qua  docuit  quo  ttudio 
monachus  possit  assequi  scientiam  Scripturarunu 

Hic  ergo  quibusdam  fratribus  admiranlibus  Um 
praeclarum  scientiae  ejus  lumen,  et  ab  eodem  quos- 
dam  Scripturarum  sensus  inquirentibns,  ait :  ^  Mona- 
chum  ad  Scripturarum  notitiam  pertingere  cupien- 


ALARDI  CAZiEI  COMMENTARIUS. 


*  Memorantnr  dnoTheodori,  ambomonasiicae  vitae 
bude  et  sanctitaie  instgnes,  quorum  alter  discipiilos 
foit  non  sancti  Antonii,  ut  vitiose  apud  Baronium  le- 
gitur  in  Martyrologio  (  Ad  7  Januar,);  sed  Ammonis 
anachoretae,  ut  patet  tum  ex  vita  ejnsdem  Anlonii  a 
S.  Alhanasto  conscripla ,  tum  ex  Palladio  ( In  Lan, 
c.  ft),  Sozomeno  (Lib.  i  Hist.  c.  ii)  et  aliis  :  alier 
discipulos  S.  Pacbomii,  in  cujus  vita  ejus  eiiam  gesta 
narrantur,  et  in  Vitis  Pntrnm.  Agit  de  eodem  S.  Ni- 
lus  in  lib.  de  Oratione.  Utri  vero  tribuenda  sit  sen- 
tenlta  qoam  hic  refert  Cassianus,  non  satis  comper- 
loro  habeo:  puto  tamen  posteriori  poiius  tribuendam ; 
quod  hic  doctrin»  et  sapientiae  dono,  quod  liic  com- 
roendatur,  clarior  exstiierit ,  et  S.  Pachomio  iii  mo- 
nasterii  Tabennensis  regimine  successerit.  Unde  et 
abb.is  htc  vocalur.  Sic  etiim  de  eo  scribii  Gennadius 
de  Scriptor.  Eccl.  cap.  8 :  Theodorus  Paehomii  ab- 
batis  tucceuor  insignis  sanctitatCy  et  doctrina  specta^ 


nebras  ignorantias  confitetur ,  qua  non  pulas  parvuios^ 
et  pene  laetentes  inscitice  nocte  eireumdari  ?  Ueciamat 
Peirus  aposlolorum  princeps  dicens  :  Hoe  primum 
inteUigentes,  quod  omnis  prophetia  Scripturte  propria 
interpretatione  non  fit ;  non  enim  voluntate  humana 
allata  cst  aliquando  prophetia^  sed  Spiritu  sancto  in-' 
snirati  locuti  sunt  sancti  Dei  homines  ( II  Petr.  i ). 
Reclamai  etsanctusilie  eunuchus  reginae  iEibiopiim, 
qui  cum  Isaix  prophetiam  legeret,  interrogatus  a  Phi- 
lippo  :  Putasne  intetligis  qute  legis?  prudenter  re- 
spondit :  Et  quomodo  possum^  si  non  aliquis  ouende^ 
rit  mihi  (Act.  viii)?  Reclaniant  et  SS.  Patres  Eccle- 
siae  Doctores  (Yide Baronium  tom.  lAnnal.,  an.  54; 
Bellarm.  l.  iii  de  Verbo  Dei  c.  i).  Hieronymus  in 
celebri  illa  epistola  ad  Paulinnm ,  quae  Bibliis  praeli- 
gitur,  iibi  singula  Scripturae  volumina  percurrens , 
ostendit  in  oninibus  multas  et  magnas  esse  difficul- 
tates,  et  graviler  eos  redarguit,  qui  suae  solertiae  aut 


bilis  in  lib.  de  Collationibus  Patrum  a  Cassiano  edito  p  saNCtitali  fldentes,  sine  doclore  aut  interprete  sacros 


multimode  commendaturj  qui  post  ipsum  ejus  monas- 
ieria  in  summo  perfectionis  apice  strenue  gubernavit, 
De  concordia  et  unitate^  et  de  permanendo  in  propo^ 
tito  cordis  et  studii  exhortatorias  et  elegantes  ud  alia 
monasteria  ptures  epistolas  scriptit^  et  miracutis  ctarus 
in  Domino  quietit.  HxcGennadius  (Hist.Tripar.  lib.  i 
cap.  i\).  Ex  quibus  colligo  hnnc  ipsum  Theodorum 
e&se,  cujiis  est  illa  doctissima  dispuiatio  Collationis 
sextae  De  nece  Sanctorum,  Qua  de  re  vide  notata 
ibidein. 

>>  Haec  sententia.utvera  sit.sana  indiget|interpreta- 
tione.  Videtur  enim  prima  fronle  duos  errores  con- 
tinere :  1*  Scripturam  sacram  per  se  satis  facilem 
et  apertam  csse,  nec  commeniario  ei  interpreiatione 
indigere;  2*  protnde  monacho  aut  cuivis  ad  Scripiu- 
rarum  cogniiionem  pertingere  cupienii ,  non  opns 
esse  alio  doctore  aui  iiiterprele ,  nec  adhibendum 
siudium  ac  lectionem  commentariorum ;  sed  posto- 
landam  ei  exspectandam  a  Deo  earum  inielligentiam 


libros  legere,  tractare  et  asseqiii  se  posse  prxsu- 
muiit.  S.  Ambrosius  in  epistola  44,  ad  Consiatitiom  : 
Mare^  inquii,  e$t  Scriptura  divina,  habens  in  se  sensus 
profundosy  attitudinem  propheticorum  cBnigmatum^  etc. 
D.  Chrysostomus  :  Neque  entm,  inquit,  vel  syltaba, 
vel  apiculus  est  in  sacris  Litteris ,  in  cujus  profundo 
non  sit  grandis  quispiam  thesaurus  :  proinde  nobis  »«-  , 
cesse  est  divina  gratia  ducamur,  et  Spiritu  sancto  itlU' 
strati  eloquia  divina  adeamus  (Homil.  21  in  Genes. 
Vide  etiam  hom.  40  m  Joan. ).  V.  Augustiiuis  lib.  xu 
Confess.  cap.  14 :  Mara,  inquit,  profunditas  etoquiorum 
tuorum,  quorum,  ecce^  ante  nos  superficies  blandiens 
parvutis  :  sed  mira  profunditas^  Deus  fitfui,  mtra  pro- 
funditas  :  horror  est  intendere  in  eam ;  horror  honoris ; 
et  iremor  amoris.  Itein  alibi :  Tania  est^  inquit,  C/irt- 
stianarum  profunditas  litterarum,  ut  in  eis  quotidie 
proficerem^  si  eas  solas  ab  ineunte  astate  usque  ad  de- 
erepitam  senectutem  maximo  otio^  summo  studiOf  m«- 
liore  ingenio  conarer  addiscere  :  non  quod  ad  ea  qum 


per  oraliones,    purgationeni  cordis,etc. :  {\Mornni  D  necessaria  sunt  saluti,  tanta  perveniaiur  difficutiate ; 


utrumque  falsuni  est,  et  erroneuin,  et  lixrelicorum 
iiosiri  temporis  dogmati  proximum ,  qui  Scripiuram 
sacrnm  omnt  ex  parte  lacilem  et  claram ,  immc 
oinnibus  SS.  Palruni  commenlariis  clariorem  esse 
ctntendunt.  Quod  ad  primum  aiiinet,  huic^aperte 
reclamat  propheta  regius,  qui  de  legis  et  Scrjpturae 
diviiiae  diflicuitaie  ei  obscuriiate  Iticuleiitum  ac  fre- 
qiifris  perhibet  lesiimoniuni.  Psalm.  cxviii :  Da  mihi 
mieHectum,  et  scrutabor  tegem  tuam.  Ibidem  :  Faciem 
tnam  itlumina  super  servum  tuum ,  et  doce  me  justi- 
ficationes  tuas.  Ei  rursuin  :  Revela  ocutos  nieos,  et 
considerabo  mirabilia  de  leye  lua.  Qux  verba  Iracians 
D.  lUeronjmus  in  epist.  ad  Paulinum  de  instiiiilione 
mofiachi  (  Eoist.  15  K  sic  ait ;  Si  tanlus  propheta  te- 


sed  cum  quisque  ibi  fidem  tenuerit,  sine  qua  pie  recie- 
que  non  vivitur,  tam  mutta,  tamaue  muttiplicibus  mys- 
teriorum  umbraculis  opaca  intelligenda  proficientious 
restant,  tantaque  non  sotum  in  verbis ,  verum  etiam  in 
rebus,  qum  inteltigendw  sunt ,  tatet  aliitudo  sapientio! , 
ut  annotissimis^  acutissimis,  flagrantissimis  cupidiiale 
discendi  hoc  contingat,  quod  eadem  Scriptura  quodam 
ioco  habet  :  Cum  consummaverit  homo,  tunc  incipit 
(Ecctes.  xviii).  Haec  Augu.stinus  (Ad  Votus.  epist.  2). 
Gregorius  eiiam  in  eamdein  sententiam  :  3lulta  qui' 
deniy  inquil,  in  illa  ita  aperta  suni,  ut  pascant  parvu- 
tos ;  qumdam  vero  obscurioribus  i>ententiis,  ut  exerceant 
fortes,  quatenus  cum  labore  inteltecta  plus  grata  sint. 
[ionnulla  autem  in  ea  f(a  Qlausa  «uni,  Mt  dum  ea  non 


9Si 


JOANiSIS  CASSIAiNI 


tem,  nequaquam  dd)ere  labores  suos  erga  commen-  A  iodustriam  et  inieniionem  cordis  trga  emnndalionen 
laioram  lil^ros  impendere^  sed  polius  omnem  menlis     ▼itiorum  carnalium  detinere.  Qttibas  eipuliis  confe- 

ALARDI  GAZiEI  GOMMENTAHllJS. 


intelligimus,  agno$cenie$  infirma  noitrm  caeita(l$,  ad 
humiiitaitmmaghquam  ad  inteliigentiam  pro/idamtM. 
Sunt  enim  qucedam  qute  ita  de  emleslibu$  toquuntur^ 
ut  $oU$  illis  $upernis  eivibus  in  patria  sua  persistenli^ 
bu$  pateant,  ae  necdum  nobi$  peregrinantibue  reseren- 
Itir,  elc.  (  HomiL  17  in  E%eekieL  )  Porro  alterum 
etiam  dictum ,  si  simpliciier  intelligalur  erroneum 
esse,  et  a  sana  doctrina  alienuin,  tain  exemplis  et 
aucioritaie  sanctoruin  Palruni,  quam  ratione  convin- 
ciiur.  De  Basilio  et  Gregorio  Nazianzeno  ita  scribit 
Rufiims  lib.  xi  Histor.  capite  nono  :  Atit^o  nobilee, 
ambo  Athenis  eruditi^  ambo  coHeffOB  per  anno$  trede- 
cim,  ommumGrcpcorum  ececularium  librisremoti$^$oti$ 
divineBSeripturcevoluminibusoperam  dabantf  earumque 
inteUigentiam  non  ex  propria  prteeumptione ,  sed  ex 
majorum  scriptis  et  auctoritate  sequebantur ,  quos  et 
ip$o$  exaposlolica  succes$ione  intelliqe^xdiregulamsus" 
cepisse  constabat.  lia  et  de  seipso  divus  Hieronymus 


relietis  medits  natnrallbos  et  ordinaHls,  ^iafrii  a 
Deo  effectus  qui  adhibiils  causis  secundls,  id  est, 
noslra  opera  et  stodio  aliisque  adminiculis  prove- 
hlre  possunt :  ut  si  aegrotus  notlt  utl  remediis  naiu- 
ralibus  et  praesentibus,  exspecuns  a  Deo  s^inltatem. 
Hane  rationem  tangit  etiam  D.  Augusiinus  iu  prologo 
libri.  de  Docirina  Cbristiana,  ubi  ait :  JVe  tentemus 
Dominum^  cui  credidimus,  ne  talibus  inimiei  versutii$, 
et  perver$itaie  decepti ,  ad  ip$um  quoque  Effangelium 
audiendum  atqueldi$€endum  uolimu$  ire  in  fcfi^sioj, 
aut  codicem  legere,  et  ex$pectemu$  rapi  usque  in  ter" 
tium  ccelum,  sive  in  eorpore^  sive  extra  corpu$  ,  $icut 
dixit  Ap08tolu$^  ei  ibi  audire  ineffabwia  verba^  quns  non 
licet  homini  loqui  :  aut  ibi  videre  Dominum  Jesum 
Chrisium^  ei  ab  illo  poiius  quam  ab  hominibu$  audire 
Evangelium.  Caveamu$  tales  tentatione$,  $uperbi4$i' 
ma$  et  periculosissiwas ,  magisque  coaitemust  ei  ipsum 
apostotum  Paulum^  lieet  divina  ei  cauesti  voee  prosira" 


pr:i'faiione  in  iHpistolam  adlGphesios  :  Numquam^  n  ium  et  inetructum^  ad  hominem  tamen  mi$$um  esse^ 
inquil,  ab  adolescentia,  aui  legere  ,  aui  docto$  viro$;  **'  c«^-«.«*-.f*  — ^;--..-#  ^.....-  ..^.w^*.i..«  ep^^i^^^ 
qwB  nesciebam^  interrogare  ee$$avi^  aut  meip$umhabui 
magistrum,  Denique  nuper  ob  hanc  vel  maxime  causam 
Aiexandriam  perrexi,  ui  viderem  Didgmum,  ei  ab  eo 
in  Scripiurie  omnibu$,  quce  habebam  dubia,  '$ci$citarer, 
£t  in  epistola  ad  Pammachium  haec  inler  alia  :  Dttnt 
€$$em  juvenis,  miro  discendi  ferebar  ardore ;  nec  juxta 

Jnorumdam  prassumptionem ,  ipse  me  docni.  Ei  infra  : 
am  canis  $pargebaiur  caput;  et  magislrum  poiius 
quam  di$cipuium  cs$e  decebat  :  perrexi  tamen  Alexan- 
driam  ,  aadivi  Didymum ,  tn  multis  ei  graliaa  ago  : 
quod  ne$civi,  didici ;  quod  $ciebam ,  illo  docente  non 
perdidi,  Putabani  me  homine$  finem  feci$se  docendi  : 
veni  rur$um  Hiero$otgmam  et  Bethlehem :  quo  labore 
quo  pretioBarrabanum  nocturnum  habui  prmceptoreml 
etc.  In  Daniel.  cap.  zii  :  Scriptura^  inquit,  $anetce 
intelligentiam  ab$que  Dei  qratia ,  et  doctrina  majorum 
fibi  imperiiis$imi  vel  mamme  vindicani.  Ct  in  epistola 
illa  ad  Paulinum ,  multis  ec  tesiimoniis  et  exemplis 


ttl  Sacramenta  perciperei,  atque  copularetur  EcclesicB^ 
etc.  In  eamdem  senientiam  Cassiodorus  in  pnefatione 
suai  Instiiutionis ,  hunc  ipsum  Cassiani  locum  desi- 
gnans,  ita  scribit :  Nee  me  prteierit  eloquenti$simum 
Ca$sianumin  quintolnstiiutionum  (ila  reordicendum, 
non  Collaiionum)  dixis$e  voluminef  quemdaln  eenem^ 
et  $implicem,  de  obscurissimo  loco  Scripturce  tacrm 
fuisse  requisitum^  eumque  oratione  creberrima  supemo 
iumine  cognovisse;  utquod  anteper  humanoe  magi$tro$ 
non  didicerai,  subito  divina  in$piratione  completus , 
qutpreniibus  res  difficillimas  explana$$et,  Simite  esi 
illud  Auguslini  dictum  ( Ubi  supra ),  quod  in  libri$  de 
Doetrina  Chri$tiana  commetnorat^  quemdam  famulum 
barbarum  lilieri$  imperiium,  oraiionibu$  crebrt$  ita  $ibi 
tradiium  codicem  $ubito  legi$$e^  quasi  in  $chola  fuerii 
longis  meditationibu$  erudiiue  :  de  qua  re  $ic  ip$e  $ub' 
$equen$  dixii :  Licei  hcec  fuerint  etupenda  miracula ,  et 
omnia  po$sibHia  credenttbu$  approbentur ,  non  no$  m- 
men  debere  talia  frequenter  exhibere;$ed  in  u$u  eom- 


et  raiionibifs  elegantissime  docet  neminem  in  Scri-  C  tnuni$  doctrince  $atiu$  permanere;  ne  cum  ilta  qum 


pturis  sacris  sine  praevio,  et  ductore  semitam  posse 
ingredi :  quod  et  Clemens  Alexandrinus  v  Siromaium 
docuii.Stmiliier  abbas  Moysesapud  Casstanuin  Coli. 
2  cap.  11  :  Cuni  omn^i  arte$,  inquil.  oc  discipiinm  hu" 
mano  ingenio  repertcs^  ei  quce  nihil  ampiiue  quam 
tit<ghuju$commodis  prosunt^  ticetmanu  palpari  queant 
et  ocutis  pervideri ,  recte  iamen  a  quoquam  $ine  ineti^ 
tuenti$  doctrina  nequeant  comprehendi ;  quam  ineptum 
e$i  eredere  hane  $otam  non  egere  doctore ,  qHteetinvi'' 
$ibHi$^  et  occuita  e$i ,  ei  quce  non  ni»  corde^uriesimo 
pervidetur  :  cujue  error  non  temporate  damnum,  nec 
quod  facile  repareiur;  $ed  animee  perdiUonem  parit  ^ 
mortemque  pervetuam,  Ita  ille,  loquens  de  diviiia  phi- 
losophia,  seu  ae  intelligentia  Scripturarnm  et  rerum 
ad  saluteni  pertinentiinn.  His  similia  concinil  D.  Ao- 
gustinus  in  libro  de  Utilitate  credendi ,  ad  Honora- 
tum  [Cap.  7,  tom^  VI).  Cum  enim  sacros  iste  libros 
slne  aliena  ope  legere  et  intelligere  se  posse  arbiira 


funl  $upra  no$  audacter  exquirimu$^  culpam  tentatio- 
ni$  conira  preeeeptum  Domini  potius  incurrere  videar 
mur^  dicenti$  in  Deuteronomio  :  Non  tentabie  Domi- 
num  Deum  tuum  ( Deui,  vi).  Et  iterwn  in  Evana^tio  : 
Generaiio  mala  et  aduUera  signum  qucerit^  etc.  (Mati. 
XII ).  Quapropter  oremut  ui  nobi$  aperiantur  illa  quce 
clau$a  $unt,  et  a  etudio  legendi  nultatenue  ab$eedamu$, 
llaec  Cassiodorus.  Huc  eiiam  spectat  decreium  coo- 
cilit  Trideniini  de  Scripiuris  inierpreUndis  in  hxc 
Terba  :  Ad  coercenda  patantia  ingenia  decernit  (syno- 
dus)  tti  nemo  eum  prudentice  innixu$^  in  rebus  fidei  ei 
tnorum  ad  cedificationem  doctrince  Christiance  periinen' 
iium,  eaeram  Scripturam  ad  $uo$  $en$u$  eontorquene, 
eonira  eum  $en$um  quem  tenuit  et  ienet  eancia  mater 
Eccleeia,  cujus  eti  judicare  de  vero  $en$u  ei  interprc' 
iatione  Scripturarum  ^ancUHrum^aut  etiam  contra  una- 
nimem  con$en$um  Pairumt  ip$am  Scripturam  $acram 
interpretari  audeai :  eliamsi  hujuemodiinterpretaiioMs 


reiur  :  Itane  ^sifinquit  Aiiguslinug;  nutta  imbutus  j^  nutlo  umquam  tempore  in  iucem  edendat  foreni.  Qui 


poetica  di$ciplina  Terentianum  Maurum  $ine  magistro 
aitingere  non  audere$,  A$per^  Cornutu$,  Donatu$  etaiii 
innumerabite$  requiruntur,  ut  quitibet  poeta  possii  m- 
r^//t^t :  Itf  tn  $ancto$  iibro$  sine  duce  irruis,  et  de  kis 
sine  presceptore  aude$  ferre  $ententiam,  Et  cap.  17  : 
Si  unaquceque  di$ciplina,  inquit,  quamquam  viti$  ei 
faciti$^  ui  percipi  poesit^  doctorem  aui  magistrum  re- 
(jnirii  :  quid  temerario!  superbice  plenins,  quam  divino^ 
rum  Sacramentorum  libros  ab  interpretibus  $ui$  nolte 
cogno$cere?  Ilactcnu3  Auguslinus.  Porro  his  auctori- 
taiibus  accedit  etiain  ratio  theologica.  Nam  absque 
doclore  et  magistro,  nacram  doctrinam,  et  Scripturae 
intelligenliam  assequi  velle,  essi"'  revera  tentare 
Deum  (D.  Tho.  2-2,  q.  97,  a.  1  cl2).  Teniallo  enim 
Dei  est»  cum  quis  absque  necessitate  et  gravi  causa 


contravenerint,  per  ordinarioe  deelareniur^  et  peenis  a 
jure  $tatuti$  puniantur,  Haec  ibi  (Cotie.  Trid.  $e$$,  4. 
Vide  Melchior,  Canum  de  Loc,  Theolof*  l.  yii  c.  3 ). 
Quibus  omnibus  diligenier  attentis,  videndum  nunc 
quomodo  vera  sit  illa  Theodori  senteniia.  Est  vero 
advertendum,  quod  non  dictt  absolute  monacbum  ad 
Scriptiirarum  notitiam  pertingere  cuplentem  iioti  de- 
bere  er^a  commeniariorum  libros,  hqc  est,  explana- 
tiones  SS.  Patruiny  labores  suos  impendere;  sed  ad- 
dit  potiu$  ei  studendum  et  incuroliendum  esse  pietati, 
et  emundaiioni  cordis,  a  vitiis  prsesertim  earnalibus, 
et  in  hoc  primum  ac  praecipne  laborandum,  quam  in 
evolvendis  et  leciitandis  luuUis  libris  et  comnienia- 
riis :  qnriid  sane  veris&imum  est, cum  priroa  et  proxima 
dispositio  ad  iectionem  et  intelligeniiam  Scripturae 


m  DE  CGENOBIORUM  INSTIT.  UB.  V. 

stim  cordis  ocqIi,  sublato  velamine  passionum,  sa-  A 
cntmeaUi  Scripiurarum  velat  naturaliier  iooi|rient 
contemplari.  Siqnidem  nobis  non  ut  eisent  incognica 
Tel  obscura,  sancii  Spiritus  gratia  promalgaia  sunt : 
sed  nostro  rilio  velamine  peccatorum  cordis  oculos 
obnubente  redduntur  obscura,  quibus  rursum  natu- 
rali  reddiiis  sanitati »  ipsa  ScripturairttQi  sancurum 
lectio  ad  contemplationem  verae  acientias  abunde 
etiam  sola  sufficiat,  nec  eoscommentatorum  instilu- 
Uonibus  iiidigere ;  sicut  oculi  isti  carnales  ad  viden^ 
dom  Dttilius  egent  doctrina,  si  modo  fueriot  a  suffui- 
sione,  tcI  caligine  cecitaiis  imraunes.  Ideo  namque 
et  tanta  varieias  erroresque  *  inter  tractatores  ipsos 
eiorti  sunt,  quod  plerique  minime  erga  purgationem 
mentis  adbibila  diligentia  prosilienles  ad  interpre- 
tandum  eas>  pro  pinguedine  vel  immunditia  cordis  ^ 
sui  diversa  atque  contraria  vel  Odei,  vel  sibimet 


^  DB  8P1KITU  GASTRIMARGIifi.  tS4 

seniientes,  veritatis  lumeA  comprolMwlere  ttequi* 

verunt. 

CAPUT  XXXV. 

Jncreptitio  §jM$dm  sMti ,  eum  cd  nUoni  ciUwiam  m«« 
dia  nocle  venmeL 

Hlc  idem  Tbeodoms  cnm  iHopinatus  ad  meam  cel- 
lulam  intempesta  nocte  venisset ,  quidoam  mdis  ad- 
buc  anachoreta  solus  agerem,  paterna  curiositate  la' 
leoier  eiplorans,  meqne  iilico  finita  vesperiina  so- 
lemnttate  incipientem  fessum  corpus  jam  reficere, 
et  incubantem  psiathio  reperisset,  protrahens  immo 
corde  suspiria,  meoque  me  voettans  nomine  :  Quan- 
li,  inqnit ,  o  Joannes ,  bora  hac  Deo  colloquuntur , 
eumque  in  semetipsis  ampleciuntur  ac  retinent ,  et 
tn  fraudaris  tanto  lomine«  inerti  sopore  resolutas ! 
Et  quoniam  nos  ad  bujuscemodi  narrationem  diver - 
tere  patrum  virtules  et  gratia  provocamnt,  neces- 


ALARDI  GMJEl  GOMMGNTARlUa 


et  doctrinae  sacr»,  sit  cordis  munditia,  juiti  illud 
Sap.  1  :  /n  malevolam  animam  non  intrabit  $piritu$ 
mpienifee ;  neque  habitabtt  in  corpore  subdito  peccafis, 
Est  enim  hujusmodi  locutio  etiam  Scripiurae  divinae 
famitiaris,  qua  soiet,  cum  unum  alteri  praeferi,  iion 
illod  magts,  hoc  minusaffirmare;  sed  illiid  »fnrinare 
omnino.  liocomninonegare,ut  Oseae  vi.ciiinDominus 
dicit :  Miierieordiam  volo,  et  non  tacrificium ;  non  ne- 
gat  se  sacrifirium  velle,  quod  ipsemet  instituit,  sibi- 
que  offerri  jussii ;  sed  misericordiam  se  ni»Ile  quam 
sacrificium.  Sic  Jounnis  vii  :  Doctrina  mea  non  eU 
mea,  \d  est,  non  tain  niea.  qn^m  Patris,  a  quo  eam 
aecepL  Alque  hoc  sensu  excusari  etexponi  debent 
qo«  bic  sequnnlur ,  sive  Tbeodnri ,  sive  Cassiani, 
verba ;  illud  prseseriim ,  quod  Scripturarum  eanetw- 
min  lectio  ad  contemplationem  verce  icieniia  abunde 
eiiam  tola  evfidat^nec  commentoriorum  instiiuiionibue 
indigeat.  Nihil  enim  aliud  bisverbis  signilicari  vide* 
tor,  quam  oratione  et  puritate  iiienlis  magis  quam 
siudiorum  assiduiiaie  scientiam  Scripturarum  com- 
parari :  queinadmodum  de  seipso  tesiaius  estD.  Tho- 
Bias ,  docior  Angeticus ,  et  ilieologorum  princeps, 
niagis  seoratione  profecissequam  sludio  vel  aliorura 
magisterio  ( Leand,  in  \itaipsiui),\i. item  Beriiardus, 
ttrinejusTila  legitur,  ^uir/^uid  in  Scripturis  valebat^ 
quidquid  in  eis  spiritualiter  sentiebat^  maxime  in  silvis 
et  in  agris  meditando  et  orando  se  (atebatur  accepisse  ; 
et  in  koc  nuUos  aliquando  se  magistros  habuisse  ,  nist 
quereui  et  fagos ,  joco  gratioso  ,  inier  amicos  dicere 
soUbat,  Undeetepist.  106  :  Experto,  ait,  crei^e  ;  ali- 
quid  amplius  in  ulvis  quam  in  libris ,  ligna  et  lapides 
docebunt  te  quod  a  magistris  audire  non  possis.  Iia 
Bernantus.  Neque  vero  a  sano  sensu  et  veritale  aber- 
raverit,  qui  haec  ei  hujusmodi  diela  inielligat  uon 
de  mera  et  simplici  rerum  divinarum  scieiitia,  sed 
de  ea  qnao  ipsam  etiam  voluntatem  sancio  quodam 
pietatis  sensu  afllcit  ac  movet,  et  ipsos  quibus  inest 
ad  meliora  semper  excitat;  alios  vero  xdificat,  qu» 
charitatem  Dei  et  proximi  conjunctam,  sancli^ue 
Spiritus  dona  et  fructus  connexos  habet.  De  qua  et 
Cassianns  :ilibi  {Lib.  vi  c.  18):  Impossibile^  ait» 
tcientiain  spiritatem  sine  integritatis  castimonia  poMS- 
deri,  Hcee  enim  in  malevolam  animam  non  intrat,  ne« 
que  habitat  in  eorpore  subdito  peccalis,  teste  Scriplura 
(Sapien.  i);  neque  srudii,  quamvis  nsbidui  et  intensi, 
efiicacjtate  habetur;  sed  a  Deo,  sanclissimoque  ip- 
sius  Spiritu,  qui  et  s;<nciis  orationibus,  et  deinis^a 
cordis  prxparatione  nobis  conciliandus  est.  Unde 
'  aposlolos  Jacobus  monet  :  St  quis  indiget  sapientia^ 
posiutelaDeo ,  qui  dat  omnibus  affluenter  (Jac.  i),elc. 
Posiremo  dici  potest.illos  loqui  de  iis  qui  exlra  com- 
niaaeffl   et  ordinariam  legem   supernatur^tli  dono 


scientiae  acsapienii»  a  Deo  illusirantur,  et  saerarum 
litierarum  sensus  non  alio  doctore  quam  Spiritu 
sancto  percipiunt,  ut  prophetae  et  apostoli,  et  multi 
virl  sancii,  quos  Grjeci  vocant  OsoJc^axTovc,  hoc  esl, 
a  Deo  doctos :  de  quibus  Apostolus  I  ad  Corinih.  iii : 
Alii  per  Spiritum  datur  sermo  sapientice,  alii  prophe^ 
tia ,  alii  interpretatio  sermonum,  Qnidquid  enim  atiis 
exercitatio  et  quotidiana  in  tege  meditatio  tribuere  so- 
iet,  iitis  hoc  Sfnritui  sanctui  iuggerebat^  et  erant^  }uxta  ' 
quod  scriptum  est^  dfo^idaxTOc,  id  eet ,  docibilei  Dei^ 
aii  Hieronymus  in  dicia  epistola  ad  Paulinum.  Hoc 
modo  S.  Anionius  sine  ulla  scientia  litterarum  Scri- 
pturas  divinaset  memoriteraudiendo  tenuisse  etpru- 
deutercogitando  intellexisse  praedicatur  ( Videinejui 
Vita  cap,  38  ).  Et  barbarus  ille  servns  Christianus 
litterarum  ignarus  triduanis  precibus  earum  notitiam 
iropetravit,  ut  eliam  codicem  oblaium,  stupentibus 
qui  aderant,  legendo  pereurrerei,  ait  D.  Augustiuus, 
p  ubi  supra.  Plures  alios  viros  sanctos  absque  muilo 
^  studio  doctrina  illusires,  quippe  a  DA)  doctos,  me- 
morat  Petrus  Damianl  lib.  vi  epist.  17,  inter  quos 
D.  Benedictiis  a  S.  Gregorio  (LiK  u  DiaL  eap.  1) 
icienter  nescius  et  sapienter  indoctui  insigni  elogio  no- 
minatus,  id  est ,  humanam  scientiam  parvipendens, 
coetesii  doctrina  satis  illustratus.  Cujusinodi  eiiam 
donum,  verisimile  esl  sanctom  illum  abbatem  Theo- 
dorum  accepisse,  ut  ex  hoc  loco,  et  praecedenti  ca- 
pile,  et  ex  Cassiodori  senientia  colligitur.  Verum  hic 
modus  estraordinarius  esi,  et  paucis  concessus,  et 
paucorum  eiempla  miranda  potius  quam  imitanda. 
Et  felices  quidein  quibiis  illiid  donum  divinitus  con- 
tigit  :  at  non  Infelices  qui  multo  hbore  et  studio  id 
Gonsequuntiir,  quandoquidem,  leiite  Apostolo,  C/nns- 
auiique  propriam  mercedem  accipiet  iecundum  suum 
taborem;  Dei  enim  sumus  adjutores(l  Cor.  iu).  Pro- 
inde  ut  in  caeteris  rebus ,  ita  in  hac  quoque  duo  ex-  . 
trema  viiand»  sunt,  et  medium  tenenduin  :  extrema 
sunt,  vel  a  solo  Deo  et  nostris  precibus  scienliam 
D  divinornm  mysterlorum  et  Scripturarum  exspectare, 
vela  soiaopera  studioqueac  laborenostro;  medium 
vero,  iitrurnque  horum  coujungere  et  adhibere,  ut 
ex  dictis  patet.  Sed  de  bis  omplius  agendum  erit  ad 
coliationcm  44,  quas  e<t  abbatis  Nesteroiis. 

.^  Paulo  huperius  dixit,  commentaiores.  Ita  Clan- 
dianus  de  Siatu  animae  lib.  ii  Hieronymum  vocat 
potissimum  traclatorum.  Et  Severus,  dialogoprimo, 
Origenem  traciatorem  sacrarum  litierarum  peritis-  # 
simum.  Denique  Yincentius  Lirinensis  in  Commo- 
nitorio :  Doctores,  inquil,  qui  tractatorei  nunc  appel- 
tantur ,  quoi  hic  idem  Apostolus  etiam  jgjjjgjj^tas  in- 
terdum  nuncupat^  eo  quod  per  eoi  prophtnarum  mys- 
teria  populis  aperiuntur. 


255  JOANNIS  CASSIANl  256 

Bariam  reor  memorabile  opus  cbaritatis,  quam  ^  sam-  A  sieriiitas  paiitar  arenarum ;  ad  hos,  inquam,  summo 


mi  viri  Arcbebii  bamanitaie  sumus  experti ,  in  boc 
volumine  commendare,  quo  puritas  contineniiae 
operi  cbariiatis  inserta  propensius  eniiescat  pulcbra 
varietate  distincta.  Etenim  tunc  gratum  Deo  jejunii 
munus  eflQcitur,  cum  boc  fruclibus  charitatis  fuerit 
consummatum. 

CAPUT  XXXYL 

De9criptio  eremi  qwe  ett  in  Diolco,  in  qua  anachoretas 

commorantur. 

Iiaquecumi>de  Pala^stinae  monasteriis  ad  oppidum 
•^gypti»  quod  c  Diolcos  sppellatur,  rudes  admodum 
venissemus,  ibique  plurimam  turbam  coenobii  disci- 
plina  constrictam ,  et  optimo  ordine  monacborum, 
quietiam  primus  est,  instilutam  miriflce  videremus ; 


desiderio  fesiinantes,  ulira  modum  sumus  labores 

eorum,  quos  conlemplatione  virtutum  et  amore  so- 

litudinis  tolerant,  admiraii,  Nam  ipsius  aquae  tanta 

penuria  consiringuntur,  ut  tali  eam  diligentia  scru- 

puloque  dispensent,  quali  nemo  frugalissimorum 

speciem  pretiosissimi  vini  conservat  et  parcit.  «  Tri- 

bus  namque  miilibus,  vel  eo  amplius,  eam  de  prte- 

dicii  fluminis  alveo  necessariis  usibus  advebunt, 

quod  tantum  intervallum,  arenosis  divisum  mon- 

tibus,  laboris  difficuftate  gravissima  duplicatur. 

CAPUT  XXXVII. 

Abbatis  Archebii  humanita$  comimendatur. 

His  igitur  visis,  cum  imiiaiionis  eorum  nos  ardor 

accenderet,  praedictusque  Archebius  probatissimus 


<^  alium  quoque  ordinem,  qui  excellentior  babeiur,  B  inier  eos  humanitatis  gratia  nos  ad  suam  cellulam 


id  est,  anacboretarum,  cunctorom  praeconiis  iusti- 
gati,  sagacissimo  corde  videre  properavimus  {Vide 
coUat.  18  c.  5).  Hi  namque  in  coenobiis  primum 
diutissime  commorantes,  omnique  patieniiae  ac  dis- 
cretionis  regula  diligenter  edocti,  et  humililaiis  pa- 
riler  ac  nudiiatis  virtute  possessa ,  atque  ad  purum 
viiiorum  universitaie  consumpta,  dirissimis  daemo- 
num  praeliis  congressuri,  penetrant  eremi  profunda 
secrela.  Hujus  igitur  propositi  viros  comperientes 
circa  Nili  fluminis  alveum  commorari,  in  loco  qui 
uiio  latere  eodem  flumine,  alio  maris  vastitate  cir- 
cumdatus,  insulam  reddit,  nullis  aliis  quam  mona- 
chis  secreta  expetentibus  babitabilem;  nec  enim 
cuiquam  culturae  aptam  esse  eam  salsiias  soli  ac 


pertraxisset,  exploraio  desiderio  nostro,  coDfinxit 
se  de  eodem  loco  velle  discedere,  ac  nobis  ccllulam 
suam  velut  exinde  migraturus  offerre ,  sese  id  fac- 
torum  etiamsi  minime  adfuissemus,  affirmans.  Quam 
rem  nos  et  desiderio  commorationis  accensi ,  et  as* 
serlionibos  lanti  viri  indubilatam  accommodanles 
fldem  libenter  amplexi,  cellulam  cum  omni  supel- 
lectile,  utensilibusque  suscepimus.  Iiaque  religiosa 
poiitus  circumveniione,  paucis  diebus  quibus  con- 
struendae  cellse  pararet  impendia.de  loco  dtscedens, 
reversus  post  ha@c,  aliam  sibi  summo  labore  con- 
struxit.  Quam  rursum ,  non  longo  post  lempore , 
aliis  supervenientibus  frairibns,  eodemque  deside- 
rio  '  cupieniibus  ibidem  commorari,    simili  chari- 


ALARDl  GAZifil^COMMENTARlUS. 

*  Dionysius  Arthebium  vocat,  quem  Petrus  in  ca-  G      ^  Duos  ordines,  seu  duo  genera  monachorum  liic 


talogo  episcopum  ex  anacboreta  facium  testalur, 
cjus  viiam  hoc  compendio  describens,  ex  quo  quan- 
lus  vir  fueril*  intelUgi  polest  {Petrut  de  NataL  lib. 
XI  c.  58).  Arthcbius  episcopus  Pamphilientis  [al.  Pa- 
nephysiensis]  ex  anachoretiea  vita  ad  episcopalem  jam 
dictam  sedem  invite  el  renitenter  assumptus.  Qui  tO' 
men  in  episcopatu  degens  eremi  vitam  non  deseruit : 
quinimmo  jejuniieet  orationibus  jugiter  intentus  curam 
pastoratem  seduto  adminislrabat,  et  ad  eremum  sibi 
dilectam  saspius  accedens^  sanctos  anachoretas  et  Po' 
tres  sua  persona  et  benedictionibus  visilabat,  Haec  ille. 
Cassianas, collai.il,  cap.  2,  huncipsum  Archebium 
Panephysis  eptscopum  nominat ,  ejusque  virtutes 
conmiendal.  Sozomenus  (Lib.  vi  c,  50)  et  Nicepho- 
rus  {Lib,  xi  c.  57)  inter  cclebriores  monachos  etiam 
Arsesium  recensent,  eumque  magnum  et  praeclarum 
nomiiiant,  et  in  monaslica  pbilosophia  consenuisse, 
ac  monachis  pr.-efuisse  scribunl.  Uiide  fere  adducor, 
ut  pro  Archebio  Arsesium  btc  legendum  putem  :  sed  ^ 
aliorum  malim  exspectare  sentenliam.  ^ 

^  De  monachis  et  monnsieriis  Palaeslinae  dictum 
est  alibi  {Lib.  iii  cap.  1).  Dej  iisdeni  Sozomenus 
lib.  VI  c:ip.  52;  Nicephorus  lib.  xi  cap.  39,  et  ante 
hos  D.  Basilius  epist.  59. 

^  Oppidum  hic,  alibi  vicum  vocat  Cassianns,  col- 
Int.  18,  c»p.  \:Ad  victim,  iiiquit,  ctit  nomen  est  Diot- 
cosj  uni  ex  septem  NHi  osiiis  imminentem  pervenimus. 
Nicepliorus  lib.  xi  cap.  35  :  Circa  angustias  vero  ter- 
r(e,  qua  in  JSgypto  sunt^  a  transvehendis  navibus 
^colxouc  dictas ,  Piammon  et  Joannes  maxime  clari^  et 
muttorum  fratrum  duces  fuere^  elc.  {Vide  D.  Hiero- 
nym.  in  epist,  ad  Euitoch.),  In  lioc  itidcin  loco  Sozo- 
menu<«  compIuress»nctos  monnchos  vixisse  comme- 
morat  lih.  vi  cap.  29,  quorum  viiam  latius  describit 
Palladius  in  Lausiacis, 


et  alibi  saepe  commemorat  Cassianus :  alterum  coe- 
nobitarum,  id  esi,  simul  et  communiter  viventium , 
quem  primum  ordinem  monachorum  esse  dicil,  quia 
in  Ipsis  Ecclesiae  primordiis  sub  apostolis  initium 
babuit :  talcs  enim  fuere  nrimi  Christiani  apostolo- 
rum  discipult,  de  quibus  dicilur  Act.  iv  :  MuUitudi- 
nis  credentium  erat  cor  ttnum,  et  anima  una;  nec  quis- 
quam  aliquid  suum  esse  dicebat^  sed  erant  iltis  omnia 
communia;  alterum  anachorelarum  ,  sive  solitario- 
rum,  quem  merilo  dicit  esse  excellentiorem  ,  quia 
vila  anachorelica ,  seu  eremiiica,  culmen  est  etfas- 
tigium  vilae  religiosae.  Unde  Patres  passim  docenl  ad 
vitam  anachoreticam  non  debere  quemquam  irans- 
ire,  nisi  prius  diligenter  in  coenobio  fueril  exercitar 
tus  et  probatus.  Quod  etiam  in  hoc  cap.  Auctor  in- 
dicat  {Aug,  Ub.  i  de  Morib,  Ecctes.  c.  51 ;  et  Cas- 
stan,  1,  cottat.  18,  per  totam,  Vide  notat  ad  c.  17 
L  VIII ;  Hieronym.  epist,  4  ad  Rusticum). 

•  De  hoc  vide  noiam  ad  collat.  24,  cap.  2. 

'  Salis  evidens  tum  ex  hoc  capite,  tum  ex  aliis 
locis,  duo  genera  hominum  tunc  temporis  solere  iii 
monasteriis  commorari.  Alii  enim  monasticen  pro- 
fessi,  et  votis  astricii  erani,  ui  ibi  perpeiuo  sub  obe- 
dienlia  vivereni,  qui  reipsa  ei  nomine  monachi  di- 
cebantur.  Alii  solum  ad  tempus  in  monasteriis  dcge- 
bant,  non  tam  ut  monachi  Gerent.  quam  utin  pieuiic. 
^t  aliis  virtulibus,  aul  etiam  in  studiis  exercerentur  : 
hi  nullis  votis  obligaii  erani ;  et  cnm  volebanl,  abirc 
ex  monasleriis  poierant  {Basil,  Instit.  monastic.  c. 
49  et  in  Reg.  brevior,  c,  29i).  De  liis  Cassianus  hoc 
locu,  et  Chrysostomus  lib.  iii  conlra  viluperaiores 
vitae  monastioae  sub  flnem,  ubi  cives  suos  huriainr 
ut  fllios  siios  ad  monasteria  miltant;  imnio  oit  ipsi 
etiam,  licei  conjugati,eo  se  conferanl,  ibique  ali- 
qus^mdiu  commorentur.  Ad  hunc  igiiur  modum  noa- 


i57 


DE  CCENOOIORUM^INSTIT.  LIB.  V.—  DE  SPIRITU  CASTRlMARGli£. 


258 


utis  ■niendacio  circniffv^ntis,  ciim  dniversis  tradidit  A  g»bt1is  perseverans»  ^  terliam  sibi  cellulam  in  qua 
insinunentis.  Ipse  vero  erga  opus  charitatis  infati-     comnianeret  exstruxil. 

ALARDI  GAZiEI  GOMMENTARIUS. 


ter  Gassianos ,  ejosque  collega  Germanus ,  monaste- 
ria  cellasque  monacborum  periusirantes,  subinde  in 
illls  ad  tempus  morabanuir,  ut  SS.  Patrum  collo- 
quio  et  congressu  diutius  fruereniur,  et  eorum  doc- 
irinam,  instituia  et  exempla  memoriae  commen- 
darenl. 

•  Mendacia  tribuit  Gassianus  viro  sancto  :  necmi- 
mm,  quandoquidem  ipse  cum  nonnullis  aliis  senserit 
mendacium  ofliciosum,  (juod  hic  vocat  niendacium 
cbaritaiis,  non  modo  licitum  esse,  sed  et  laudabile, 
ac  subinde  necessarium ,  ut  ex  CoUationibu»  pla- 
nios  fiet.  Verum  hanc  opinionem ,  ut  falsam  et 
sacr»  Scripturae  contrariam  gnaviter  impugnavitD. 
Augustinus  duobus  iibris  de  mends^io  conscriptis, 
eai  tota  posteriorum  tbeologorum  schola  consentit, 
docetque  omne  mendacium  esse  peccatum,  neque 
umquam  mentiendum,  etiam  ut  sibi  quis  vul  alceri 
qnam  maxime  prosit.  Neque  emm  tdeo,  ait Augustinus, 
mendadutn  fnttandum  ett  non  eue  peceatum^  quia  pos" 


et  in  Goliationibus,  plane  exigere  videtur  ut  aliquid 
de  ea  annotemus.  Gella  iiaque  (a  qua  diminutivum 
cellula)  dicta  est,  quod  in  ea  celentur,  qu»  essevo- 
lumus  occulla.  Nam  omnis  locus  in  q»o  quid  reponi- 
tur  ut  servetur,  cella  appellatur.  Gicero  de  Se- 
nectute  :  SempeTf  inquit,  boni  amduique  domini  re- 
ferta  eit  cella  vinaria ,  olearia^  mellaria^  pomaria 
(Feitus  Pompeiui  lib.  iii;  Jsidorui  lib.  xv  EtymoL 
e.  5).  Sed  et  Yirgilius  (Georg.  iv)  favorum  cavernas 
cellas  vocavit,  cum  de  apibus  ait :  Dinendunt  nectare 
cellai.  £t  apud  etbnicos  cella  pars  lempli  erat  sacra- 
tior,  in  quam  ingredi  cuilibet  fas  non  eral,  Graece 
a^vTov.  Unde  apud  Gellium  legitur,  Scipionem  in 
Gapitolium  venisse,  jussisseque  iovis  cellam  aperirl 
(Noct.  Aitic,  /i6.  vii  eap.  i).  At  iu  usu  ecclesiastico 
cellae  primum  dict»  sunt  domunculae,  seu  parva  do- 
micilia  monachorum,  seu  anacboret;irum,  in  quibus 
latentes,  orationi,  contemplationi,  aliisque  eierci- 
tiis  vacabant  in  locis  remotis  et  soliiariis  :  quarum- 


tiam  aliquando  alicui  prodeue  menliendo :  pouumui  n  nieminit  divus  Hieronymus  in  episiola  22  et  27  ad 


emm  ei  furando^  ii  pauper  cui  palam  datur  eentit 
commodum,  et  divei  cui  cUm  tollilur  non  ientit  incom» 
modum.  Porro  cum  aliud  sit  mentiri,  aliud  obscure 
Tel  amphibologice  loqui  (nam  qtli  utitur  amphiboio- 
gia,  aut  tacita  reslrictione,  non  intendit  falsum  as- 
serere  pro  vero,  aut  negare  quod  sclt  aut  putat  esse 
verum,  quod  proprie  est  mentiri,  hoc  est,  conira 
mentem  ire,  aut  luqui),  facile  potuit  bonus  ille  ere- 
miu  a  mendacio  proprie  dicio  excusari,  cum  revera 
suam  cellulam  venientibus  iibenter  relinqueret ,  et 
aliam  sibi  deinde  construeret ;  ac  rursum  aliis  atque 
alils  supervenienlibus  paraius  esset  cedere.  Quo 
etiam  modo  aliud  exemplum ,  quod  cap.  59  narra- 
tur,  prudens  lector  facile  a  mendacii  culpa  excusa- 
bii,  quamouam  non  sit  hac  de  re  nimis  anxie  labo- 
randum.  Non  enim  quidquid  de  viris  sanciis,  vel  in 
Scriptura,  vel  alibi,  legimus,  id  continuo  liciium 
aot  imitandum  credere  debemus,  cum  constet  tllos 
non  vixissc  absque  peccato,  saliem  veniaii,  cujus- 


Eustocbium  (Ei  prafat,  in  Reg,  S,  Pachomii).  Posiea 
vero  quidam  viri  Sancti  etiam  in  urbibus  et  extra 
urbes  cellas  habere  coeperunt  :  quo  facium  est,  ui« 
concurreniibus  in  unum  lrairibu8,et  sub  eoruni  dii^ci- 
plina  aggregalis,  bumiles  et  contemptibiles  cella^  in 
ampla  et  spTendida  monasieria  passim  consurgercnt: 
unde  eiiamnum  multa  coenobia  reiento  antlquo  vo- 
cabulo  cella  nuncupantur,  ut  notavit  Molanus  in 
Martyrologio  (Ad  6  et  27  Novemb.,  et  in  Annalib.  SS. 
Belgii,  9  Octob.,  et  alibi).  D.  etiam  Benedir^us  quo- 
dam  loco  cellae  nomine  dormttorium  inlelligit,  dum 
ait :  Candelajugiter  ardeat  in  eadem  cella  utque  mane. 
Gap.  2:2.  In  jure  canonico  cellae  inonachorum  duplices 
exprimuntur.  Aliae  euim  sunt  intra  septa  monasierii, 
sed  exira  comroune  dormitorium,  quas  vetat  canun 
concilii  Agathensis  singulis  monachis  promiscue 
concedi,  nedutn  ab  ipsis  propria  auctoritate  construi, 
sed  tantum  inflrmis  aui  senioribus  emeritis  et  pro- 
baiis.  Alix  suni  cellae  eremiiarum  aut  anachoreta- 


nvii    .■J..0W     «w»^uv     |««.^^««w,    W.-.W...      .W...W..,    'VWJ..W        _    m,^..^.    ....«w     »1....    «^wE.w     v>i  wH >»«■«> lu    « w •    «iu«««ai VI  WMa' 

modi  sunt  mendacia  quse  dicuntur  officiosa,  quae  ta-  ^  rum,  eitra  urbes  in  locisldesertisaulrerootis  consli 


men  D.  Augustiniis  docet  non  esse  roinima  peccaia, 
et  viris  perfectis  siudiose  cavenda.  Est  praelerea  bic 
observandum,  haec  verba,  quae  mendacio  suffragari 
Tidentnr ,  a  Dionysio  Carthusiano  ,  qui  Gassiani 
doctrinam  omni  errore  detersam  exhibere  studuit, 
eonsulio  praetermissa  csse,  quemadmodum  et  ea 
qox  de  cadem  mentiendi  licentia  latius  disserlt 
abbas  Joseph  a  capite  octavo  usque  ad  finem  colla- 
tionis  decimae  sepiiroae.  E  diverso  autem  deprehendi 
in  nostro  ms.  additamentuin  quoddam«huic  loco  in- 
sertuoi  post  illa  verba,  etiamii  minime  affuiuemui^ 
afrmam;  ibi  enim  subditur  :  Charitai  iervi  Dei 
debet  laudari;  exemplum  vero  mendacii,  quod  iemper 
peecatum  ei{,  repudiari.  Sam  quod  filii  Dei,  filii  vi' 
delicet  verilatii,  nuUo  pronui  modo  mentiri  debeant, 
beatus  Auguitinus,  caterique  Pairei  mullipiici  auer- 
tione  afirmant.  Quae  verba  non  esse  Gassiani,  con- 
textus  satis  indicat,  cum  nec  antecedentibus,  nec 


tute,  de  quibus  loquitur  Boiiifacius  octavus  ponti- 
fex  cap.  Privilegium,  de  Verb.  ngnif.,  in  sexto  (Apud 
Gralian.  18,  q.  2,  cap.  Nullui)^  ubi  per  celias  de- 
clarat  se  intelligere  loca  secreta  et  solitaria  quaK  ab 
hominum  separata  convictu,  sunt  ad  contemplan- 
dum  el  Deo  vacandum  specialiter  deputata.  Ad 
ejusmodi  cellas  posse  religiosos  etiam  mendicanies 
de  licent^a  praelatoruni  suorum  transire  decernitur 
cap.  unico  de  Excess.  praelalor.,  in  sexto.  III ud 
praeterea  de  cellis  et  cellulis  monacborum  succurrit 
annotandum,  singulas  singulis  inoiiachis  ex  usu  et 
instituto  veteruin  Patrum  assignari  solere  ac  de- 
bere.  Nam  etsi  reperimus  priscos  monachos  habi- 
tasse  quandor|ue  plures  in  una  cellula  (id  enim  de 
Tabenneudiotis  refert  Palladius),  tamen  ut  multo 
tutius  el  comroodius  singulos  separatim  degere,  ila 
et  frequentius  et  usitatius  fuisse  disciraus,  primum 
ex  Pbiione,  qni  de  tberapeutis  Alexandrinis  ita  scri- 


consequentibus  cohaereant;  nec  in  aliis  exemplari-  D  bit  (Lib.  de'  Vita  conlem.)  :  Singuli  autemhabent  ia- 


htts  reperiantur.  Itaque  videniur  primuro  ab  aliquo, 
qui  hunc  errorem  de  mendacio  noiare  voluerit,  mar- 
gini  ascripta,  postea  vero  scriptoris  alicujiis  insciiia, 
vel  incuria,  in  lextum  ipsum  irrepsisse.  Sed  de  his 
plura  ad  coliatiouem  decimam  septimam. 

^  Simile  exemplum  abbatis  cujusdam  Dorotliei 
narrat  Palladius  Hisl.  Lausiac,  cap.  2.  Is  enim,  in- 
quit,  toto  die,  atque  adeo  in  ipso  aestu  meridieiy  in 
soiitudine  juxta  mare  colligebat  lapides,  et  ex  eis 
semper  aedificans  et  cellas  faciens,  eas  cedebat  iis 
qoi  non  poierant  aedificare,  singulis  annis  cellam 
faciens.  Aliud  iCem  simile  de  Ammonio  refert  Rufi- 
nosm  Yitis  Pat,  1.  n  cap.  25,  et  Pallad.  cap.  70. 
ForrQfrequeoa  ^llaeet  c^Uute  mentio  ia  hia  libria 


erat  adiculai,  ubi  soUtarii  iancta  vilcB  myiteriii  dant 
operam.  Ne  quis  vero  inierpreletur  saceila  potius 
fuisse  quam  cellas,  prohibet  idem  Philo  scribeus 
(Euieb.  lib.  u  Ecclee.  Hiit.^  c.  10),  pracier  has  siiigu- 
lorum  cellas  exstitisse  apud  eos  commune  o-cfAvszov» 
qno  statis  diebus  horisque  ad  celebrandas  Dei  laudes 
Uturgiasque  convenirent.  2**  Ex  Regula  Pachomii 
l^rt.  61  :  Ad  alieriui  cellulam  intrare  nullui  audeat ; 
et  art.  65  :  Nihil  in  cella  iua  abique  prcepoiiti  jUi  • 
iione  quiipiam  condet  (Vide  etiam  art.  4o  et  45). 
5**  Ex  D.  Hieronyroo  epist.  22  ad  Eustocbium,  ubi 
de  coenobitis  iEgypiiis  agens  :  Manent,  inquit,  iepa- 
ratiy  sed  junctii  cellulii.  £t  infra  :  Ctrcttm^iml  cellu- 
la^  ^ngulorum^  Et  episU  il ;  Cuju%  non  intravH  ce(/tK 


iS9 

cAPtiT  xxxvm. 

Idm  Arthebm,  manuum  $uarum  labore^  matris 
debitum  dis$olvit. 

Operae  pretiuoi  mihi  videtor  aliud  qHoque  ejusdem 
Tiri  cfaaritalis  opas  memoriae  iradere,  quo  nostra- 
mm  partium  monachi  non  solum  contineniios  rigo- 
rem,  verum  etlam  sincerissimum  retinere  dilecUonis 
affecUim,  unius  ejnfidemque  Yiri  instiUiantur  exem- 
plo.  Hic  namque  non  ignobiii  oriundus  ramilia,  ad 
monasterium  quod  a  praedicto  oppido  ferraequatuor 
miliibus  disiat,  mundi  hujus  ac  parentum  affectione 
contempta,  a  paeriiibus  annis  aufugit.  Ubi  ita  vitae 
suae  omnem  exegit  aetatem,  at  nuroquam  prorsus 
per  toios  quinquaginla  annos  non  solum  vicum^  ei 
quo  cgressus  est,  nec  fueril  ingressus ,  nec  viderit, 
sed  nec  cujusquam  quidem  feminse,  vel  ipsius  matris  B 
suae  conspexerit  vultum.  Interea  pater  morte  pra^- 
ventus,  «  centum  soiidorum  debitum  reliquit.  Gum- 
que  hic  esset  omni  inquietudin6*penitus  aiienus,  ut» 
pote  qui  universis  paternis  racultaiibus  esset  exior- 
ris,  a  creditoribus  tamen  inquietari  vehementer 
comperit  matrem.  Tunc  hic  ab  evangelico  illo  rigore 
quo  antehac  in  statu  prospero  parentibus  constitu- 
tis,  nec  pairem  in  terra  se  notat  bubiiisse,  nec  ma- 
trem ,  pietaiis  consideratione  mollitus,  iia  se ,  ha- 
bere  credidit  mattem,  ^  eique  subvenire  fcstinavit 
oppressae»  ut  nihil  a  proposita  districtione  laxaret. 
Inira  monaslerii  namque  claustra  perduraus ,  soliti 


JOANNtS  CASStANl  460  "^ 

A  operis  pensum  sibimet  tripKcari  poposcit.  Et  ibi 
per  toium  anni  spaiium  diebus  pariter  nociibusque 
desudanSy  debiti  modum  operis  sudore  partim  [pa- 
ratum]  ereditoribus  solvens,  matrem  omni  inquie- 
tudinis  injuria  liberavit;  ita  eruens  eam  debiti  sar- 
cina,  ui  niliil  de  propositi  rigore  piae  necessiuiis 
•btentu  paieretur  imminui.  lia  disirictionem  solitara 
custodivlty  ut  nequaquam  pietalis  opus  roaternis 
visceribus  denegaret,  quam  pro  Christi  charitaie 
prius  despexerat,  pro  ejus  rorsos  pielate  cogao- 
scens. 

GAP13T  XXI1X« 


Qua  timulatioHe  $€m  cuju^dam^  abhaU  Simeom^ 
cum  otios^t  estet  f  Ofms  manuMm  sit  prowMMi. 

Cum  frater  nobis  optime  charus  nomine  Simeo^, 
peniios  Graeci  sermonis  ignarus,  e  partibus  lialise 
commeasset,  quidam  seniorum  erga  eum,  utpote 
peregrinuro,  charitatis  opus  e  quodam  redhibitionis 
colore  copiens  exhibere,  inquirit  ab  eo  cur  otiosus 
sederet  m  cella,  per  hoc  conjiciens  eum  tam  otii 
pervagatione,  quam  penuria  necessariarum  rerara 
diutius  in  ea  dorare  non  posse,  eertus  neminem 
posse  impugnationes  solitudinis  tolerare ,  nisi  eura 
qui  propriis  manibus  victum  sibimet  fuerit  parara 
contentus.  Quo  respondente,  nthil  se  nec  posse,  nee 
praevalere  ex  his  quse  illic  exercebantur  a  fratribus 
operari,  ^  praeter  librariam  manum,  si  tamen  ulius 


ALARDl  GAZ£I  GOMMENTARIUS. 
lamfA''  Ex  Cassiano,  qui  non  solum  in  tioc  capite  G  qu»  de  re  videndus  D.  Thomas,  et  Navarrus  [S. 

Thom,^-%  q,  iQi^a.  ^;  Nawr.  cemment.Z  de  hf 


signifieat  Archeblo  propriam  fuisse  cellulam  ,  quam 
tamen  externls  adveuientibus  libenter  ccdeb.it;  sed 
et  superius  de  abbate  Theodoro  loquens  :  Cum  inopi- 
natus,  inquit,  admeamceltulam  venisset  (eap.  55),elc. 
Et  aliis  pluribos  locis  idem  signiQcat.  5*  Ex  divo 
Benedicto,  dom  veiat  ne  frater  ad  fratrem  junaatur 
horis  incompetenfibus  {eap,  48  Regulce).  6**  Ex  Justi- 
niani  novella  quinta  de  monachis,  qu^B  sic  habet  : 
Et  monachis  seiiicet  una  quidem  sit  domus,  una  cxna- 
tio^  diversa  tamen  cubicula  (cuique  videlicet  suum) 
et  sua  cuique  exedra,  V  Ex  concilio  Turonensi  se- 
cundo,  quod  idt^m  decrevit  his  verbis :  JSec  cellas 
eis  (monachis)  liceat  habete  communeSy  ubi  bini  ma- 
neant,  sed  singulares  jaceant, 

*«  Solidtts,  qui  et  staier,  apud  veteres  fum  Grsecos, 
tum  Latinos,  nummus  erai  aureus;  iia  dictus,  quod 
jusio  pondere  erat  percussus,  non  dimidi:ao,  aut 
trieniali ,  quemadmodum  semisses , 


gular.),  Et  quidem  in  hoc  exemplo  duo  suni  oi>ser- 
vanda.et  imilanaa  :  primum,' quod  monachus  ille, 
seu  abbas,  ut  matri  arflictae  succurrerei ,  propriis 
manibus  in  monasierio  ita  per  anni  spatiuro  labora- 
vit,  ui  iotum  illud  debitum  exsolveret ;  alierum  quod 
id  fecerit  absque  dispendio  suae  proressionis,  ei  de- 
trlmento  solitx  ausieriiatis,  vel,  ut  loquitur  Cassia- 
nus,  ut  nihil  de  propositi  rigore  pia:  necessitatis  pree" 
textu  paterelur  imminui,  Ca^terum  hic  vide  divum 
Basilium  in  Consiitut.  monastic.  capiie  viget>irao 
primo,  ubi  docet  quomodo  se  gercre  debeat  moua- 
chus  erga  parenies  ac  propinquos  saeculares,  et 
eorum  nimiam  familiaritatem,  curam  et  sollicitudi- 
nem  depotiere. 

^  Id  est  mutuas  compensalionis  et  retribuiionis, 
dum  ille  operam  scribendo  prxstaret,  ei  alimeiita 
vicissim  perciperei.  Quod  inrerius  dicit :  Velul  de' 


,    el  tremisses 
{CtBlius  Rhodig,  /.  x  Antiq,  lect,  cap',^;  Budams  de  ^  btti colore  mercari,  Dionysius  babei,  redditionis,  De 
Asse  lib,  \y  et  \;  lib.  xvi  Etym,  c,  24;  m  c,  iii  Eze-  *^  redhibitionis  vocabulo  vide  plura  lib.  iv,  cap.  4,  et 
chielis),  Hinc  Isidorus  :  Solidus,  inqiiit,  apud  Lati-     Collat.  21  c.  55. 

^  Libraria  manus  est  manus  scriji»endis  libris  as- 
sueta,  aut  scribendi  perita,  vel  ipsa  scribendi  peri- 
tia.  Librarii  Romanis  dicebaniur,quiIibrQs  in  lucen 
edeiidos  mercede  sive  prelio  describebant :  bi  Rom^ 
in  Argilleio  suas  tabernas  babebant,  quae  el  iibra- 
riae  dicebantur.  Undc  Marlialis  ad  librum  suum  : 

Argtlletaoas  mavis  habiiare  tabenias ; 
Cum  tibi,  parve  liber,  scriaia  nostra  vaceDt. 

D.  Hieronymus  in  epistola  ad  Heliodorum  (£pi«^42, 
ubi  vide  scholia  Maciani)  suos  librarios  vocai,  qui  et 
amanuenses  aut  iabularii  dicuntur.  Et  ad  Niceain 
subdiaconum  ita  scribit :  Nam  rudes  illi  Italia  ho^ 
mines,  quos  Cascos  Ennius  dppeUat,  qui  sibi,  ut  t« 
Rhetoricis  Cicero  ait ,  ritu  ferino  victum  qua:rebant, 
ante  chartoe  aut  membranarum  usum,  aut  in  dedolatis 
e  ligno  codicilUs ,  aut  in  corticibus  arborum  mutuo 


\  nos,  itiio  nomine  sextula  dictus,  eo  quod  sex  solidis 

-^/'^  uncia  compleatur,  Bunc  autem  vulgus  solidum  vocat^ 

■'  ^  ideo  quia  nihil  iUi  deesse  videatur,  Solidum  enim  an- 

.<  tiqui  integrum  dicebant,  Haec  ille.  Porro  de  valore 

^  solidi  variant  auctores.  (juidam  solidum  et  siaterem 

f  siclo  Hebraico  exaequant,  qui  quatuor  dragmas  pen- 

debat,  tesie  D.  Hieronyine,  quas  Hispani  regales, 

Iiali  julios,  hoc  est,  quinqueasses  Gallicos,  vocnnt. 

Alii  vero  solidum  quinis  florenis,  seu  Carolcis  Fran- 

cis  valere  censeni :  qua  existimatione  centum  soiidi 

500  florenos  efAcereni.  Est  autem  et  argenleus  soli- 

dus  recentioris  monelse,  qni  et  as,  vel  assis,  dicitur, 

Germanis  stuferus  satis  notus. 

^  Hoe  exemplo  docemur  religiosos  posse  ac  de- 
bere  suis  parentibus,  hoc  est,  patri  et  matri,  in 
extrema  tut  gravi  necessitate  constiiutis  subvenire, 
salva  tamen  sui  status  et  professionis  substantia  : 


Kl  DE  CCENOBIORUM  INStlT.  LIB.  V.  -  DSfSPlRITU  GASTRIMARGliE.  2«! 

ii)^yi^  regione  Laiiaum  coiiiceai  usui  esset  ba-  \  bitionis]  colore  mercari,  ex  Deo  baec  inventa  est, 
biuiras ;  tunc  iile  tandem  nacius  occasionem  qua  inquit,  occasio.  Nam  olim  quserebam  '^  qul  Aposto- 
ponet  desideratum  pietatis  opus  velut  debiti  [redhi-     lum  Latina  mibi  manu  perscriberet ;  eienim  babep 


ALARDI  GAZifil 

e^s(of«nim  aUoquia  miMaUabant  :  nnde  et  poriitoree 
etnm  tabeUMrioe^  ei  $cnptore$  a  likrit  arborum  libra- 
rtos  vocavere.  Haec  Hieronymus.  Ubi  guoad  iibros 
arbornm,  adverie  libros  olim  el  primitiva  significa- 
tione  dictos  esse  cortices  arbonim,  qui  in  plures  ti- 
lias  sau  oiembranulas  teDuissimas  dividebantur  : 
eojusmodi  erant  quae  papyris  in  iEgypto  detrabeban* 
car,  chartaeque  usum  praebebant  [hidor,  lib.  vi 
ffifmo/.,  eap.  M  et  i5).  Hinc  Plinius  lib.  xni  c.  11 : 
Palmanm  fotiie  primo  teriptitatum^  dmnde  quarum» 
dam  arborum  Ubrit.  Et  quoniam  libri,  boc  e&t,  te- 
naiores  arborom  cortices,  charlae  olim  usum  prae- 
bebant,  ut  dictum  est,  codices  quoque  qui  ex  iis 
eofflpagiiMri  sotebant,  Ubri  dicti  sunt;  obiinuitqae 
usos,  ot  ^aaiDvis  »utau  re,  aliisque  jaui  inveutiii 
cliartarum  generibus,  priscum  tamen  manserit  no- 
men,  librique  dicantur,  qui  ex  pluribus  concinnati 
sunt  diartis,  ex  quacumque  materia  praeparatis.  Qui 
eciam  codices  dicaniur  ab  arborum  codicibus,  seu 
caadicibps,  id  est,  truacis ;  ex  quibus  anliqui  (abu- 
ias  ligneas  ad  scribendi  usum  solebant  conficere, 
easque  cera  obdncere. 

'  M  est,  eptstolas  Pauli  Laliiie  describeret.  Solet 
enin  iiomiae  Apostoli,  dum  simpliciter  ponitur, 
Paulus  Apostolus  (ler  aiitonomasiam  intelligi,  sicut 
nomiue  Philosophi  Aristoteles  passim  a  D.  Thoma 
ciuior.  Yidee  hlc  antiquam  et  laudabilem  monacbo- 
mm  cenaiietiidinem  scnbendi  et  exscribendi  iibros, 
praesertim  sacros,  in  menibranis  :  de  qua  cooiiue- 
ludine  meminil  D.  Hieronymus  in  epist.  ad  Kusticum 
monachum,  ubi  varia  exercltia  proponens,  quibus 
monachi  occupari  dei^eant,  inter  csetera  aii :  Scri- 
banlur  libri^  ul  et  manut  operetur  cibumf  et  animue 
lectione  saturetur.  Heminit  et  D.  Chrysostomiis  de 
monacbis  sui  temporis  scribens  liom.  59 :  lUi,  in- 
quit,  cum  matulinas  orationes  celebraverint  et  Imm* 
m,  ad  Scripiurarum  lectionem  converiuntur.  Sunt 
auiem  el  qui  libros  transcribere  docii^  asiignalum 
quisque  $umens  habitaculum,  semper  agii  quiete,  iit- 
quUto  nemine,  nemine  quidquam  dicente,  Cassianus 
eumdem  roorem  baud  obscure  insinuat  lib.  iv,  ubi 
ait:  Is  qui  opus  scriptoris  exercet,  quam  repertut  fue" 
rU  inchoQsse  litieram^  finire  non  uudeat;  sed  in  eodem 
punclo  quo  ad  auret  ejut  soniius  pultaniis  advenerii^ 
mperfecix  UtteriB  lineas  derelinquent,  etc.  Meniinit 
deniquePalIadiusLausiac.59,queiu  alibi  rcfcrenius; 
ei  Sopbronius  in  Praio  spiriluali  cap.  471.  Fuisse 
vero  hoc  exercitium  monachis  Benedictinis  perquani 
(amiliare  et  usitatum,  tesutur  Triihemius  lib.  de 
Yir.  iilustr.  ord.  Beiiedict.  cap.  6,  ubi  diversa  eo- 
nim  exerciiia  occupationesque  pro  cujasque  captu 
ei  raculuie  commemorans  :  Alii,  inquil,  Ubrot  uri- 
bebantf  qui  ad  hoc  erani  idonei,  et  a  doclioribus  edita 
extchedis  ad  mundum  redigebant;  alii  uriptot  codices 
artificiose  congluiinabani ;  corrigebani  atii;  rubro  mi' 
nio  ceeteri  exornabant.  Ilaec  ille.  Praeclarum  iiidem 
de  bac  iibrorum  exscriptioiie  tesiimonium  exstat 
apud  Gasparem  Bruscbiuin,  ubi  duin  cGenobii  Ful- 
densis  incuuabula,  primique  abbatis  Siorniionis  prae- 
cLira  gesU  commeuiorat,  liaec  de  eo  verba  inierse* 
ril  (Inprinia  centuria  monast.  German.):  Habuit  pius 
prfBcepior  quadringeniot  tum  monastica  disciptince 
ditcipulot,  prceier  juniores,  ei  eos  qui  vilioribus  o}f- 
df#,  excoienda:  videlicei  terrce^  pianiandis  arboribus^ 
putsandis  eampanis^  et  id  genus  aUit  depuiaU  erani. 
JXam  superiores  iUi  describendis  uiriusque  lingucB  flu- 
ctoribus,  omnium  disciplinarum  ei  profestionum  mo- 
numentis,  occupali,  tantw  bibtiotheca.qua  pauto  post 
PkiUtdelphicw  itU  responsura  erat^  fundamenta  jecC' 
runi.  Hxc  ille.  Yerum  nihil  opus  hujusmodi  testi- 
moniis,  cam  tot  suppeunt  hajus  rei  testes,  quol 


COMMENTARIUS. 
manuscripii  codices  qui  in  bibllotbects,  praesertim  < 
iliustriiim  monagieiiorum,  pro  ingenti  ihesauro  di- 
ligeniissime,  ut  par  est,  asservaniur  :  qiiorum  ta- 
men  dolendum  est  mutto  iiiaxiinam  copiam  ac  su- 
pelleciilem,  bellorum  injtiria,  pra^sertim  vero  htTre* 
ticorum  rabie  el  iinprobiUte  periisse,  magno  totiue 
reiDubl.  Christiana;  deirimento  (Joteph.t.  xn  Antiq., 
c,  2).  Adhanc  porro  scriptionem,seu  descripiionem^ 
roovebaniur  monachi  triplici  et  causa  :  primo  ad  vi- 
Undum  oiiom,  ut  patet  tum  ex  boc  capite,  tum  et 
iis  quie  alias  de  opere  roauuum  nouvimus  (4d  cap. 
4  lib.  II  et  /.  X,  c,  22);  seciiiido  ad  quxreiidum  et 
lucrandum  victum  et  res  necessarias,  ubi  bona  et 
facultates  monasteriorum  noii  suppeierent,  ut  etiam 
in  boc  capiie  et  Uieroiiymi  verbis  iiinuiiur;  leriio  ia 
poenam  et  satisraclionem  pro  delictis  :  unde  quidam 
frater  in  fine  libri  a  se  descripti  posuit  hunc  versum 
pro  coronide : 

B        Explicit  iste  liber ;  a  poena  som  modo  tiber. 

Opporinne  vero  bic  se  oblulit  aliud  ejusdem  argu- 
menti  lepidum  sane  et  more  vetusto  rhytliniiciim 
carmen  cujusdam  Yedasiini  ccenobits  (rujus  et  no- 
men  et  cognoinen  ascribitur),  quod  in  Archivis  nos- 
tr»  bibliOihecae  ad  calcemcujiisdam  pervetu^i  (o- 
dicis  ms.  rcpertum,  in  graiiain  et  obl«'ctationem 
lectoris  visuui  est  e  tenebris  qulbus  latnit  in  lucem 
proferre  :  ex  qiio  liim  anliqua  hirc  consuetudo  de« 
scribendorum  libronitn  in  hoc  pcrcelebri  ihonaste* 
rio  a  multis  s»culis  viguisse  diKnoscitur,  tum  vero 
ejtts  temAprts  candor  et  siraplicius  pie  toleranda  et 
excusanda  deprehendatur.  Sic  igitur  ilie  insignis 
poeta  : 

Hunc  ego  Rodnlphas,  moaachus  tantuaimodo  dictus 
Noniine,  oon  mehlo,  spd  freius  prcsule  Cbristo, 
GoQScripsi  iibruiii  coelesii  dogmaie  pleuum. 
Nec  grave  sit  cuiquaiii,  libri  si  lucra  capessam  : 
^agnum  pro  libro  ceri<'  quia  pigniis  habeo. 
Q   ^uod  pigDos,  sodes?  quod  pignus?  jam  modo  nosces. 
Cum  Iibrum  scribo,  Vedasius  ab  Kiliere  suuimo 
Respicit  e  coelis;  uotat  et  qiioi  grammata  nostris 
Depingam  calamis ;  (luot  arelur  pagiiia  &ulcis  : 
Quot  tolium  puuciis  uiDC  hinc  laceretur  acuiis. 
Tuncque  faveus  operi  iiostro,  nosiroque  labori : 
GrammaU  quot,  sulci  quol  sunl,  quot  deni(]ue  punctl, 
In(iuit,  in  boc  libro,  tot  crimina  jam  libi  dono, 
Hancque  poiestalem  dai  Cbristus  h^bere  perennem. 
Nec  lalK)r  iste  tibi,  frater,  jam  proderil  uni, 
Sed  queiscumqoe  velis,  detur  pars  maffoa  iaboris. 
Haec  merces  operis,  quam  dat  scriplormus  ipsis 
SanctusVedastu^,  patcroptimus,  alque  benigous; 
Hac  mercede  librum  perscripsi  sedulus  istum. 

Sic  llle  {Rodutphusde  Monchy),  Et  boc  quidem  anti- 
quitatismoninientum  etiam  imugiiie  cxpressum  n(»bis 
nuper,Brugis  dum  ageremus,  pnLMer  spHin,  nec  sine 
gaudio  viiiere  contigii.Ibi  enim  in  collegi.ita  ecclesia 
S.Salvatoris  pendei  veieris  picturx  tabella  exhibens 
in  fundo  H.  Maiiain,  et  S.  Vedasium,et  in  fencstd- 
Tv  lis  seu  quadris  circumpositis  viiain  et  miracula 
^  S.  Vedasti;  in  quibus  videre  est  S.  Vedabtum  capiie 
radiis  coruscanie  superne  librum  e  inanlDus  ciijus- 
dain  nionaclii  ad  ejus  tuniulum  geniculaniis  susci- 
pientein,  eique  hoc  noininc  gratulanlein.  Porro 
quam  uiile  D^^oque  gralum  illud  scripiionis  ofdcium 
exstiterit,  insignimiraculo  comprobatuin  scribit  Cx- 
sariusCistercieiisis  his  verbis(Lifr.  xii  Exempl,c,k1): 
Quida,n  monachus  PrcBmonttratensis  plurimos  Ubrds 
manu  propria  conscripserai,  mereedemtui  laboris  proe^ 
stolans  in  coslis  :  hic  cum  fuisser  defunctns^  ei  in  loco 
notabiU  sepuUut;potl  viginii  annos,tumba  ejutaper-- 
ta,  manut  ejus  dextra  tam  inlegra  et  tam  vivida  esl 
reperia,  ac  si  recenier  de  corpore  animato  fuxssei  pre^ 


%ti  JOANNIS  CASSlANt  Ui 

fratretn  militiae  Uqueis  obligatum,  et  apprime  La-  A  neniix  rigore  dicere  aliquid  proposuimus,  affectioet 


.  tinis  instructum ,  cui  de  Scripiuris  sanciis  aliquid 
ad  legendum  aedilicationis  ejus  obtentu  transmiitere 
cupio.  Itaque  Simeone  hanc  occasionem  velut  a 
Deo  oblatam  sibi  gratanter  suscipiente ,  senex  quo- 
que  colorem,  cujus  praetexui  pietatis  opus  libere 
posset  implere,  libentius  amplexus,  confestim  non 
solum  universas  ei  necessitates  sub  obienlu  merce- 
dum  tptius  anni  convexit,  verum  eiiam  membraiias 
et  utensilia,  quae  ad  scribendum  necessaria  erant, 
comporlans,  recepit  post  codicem  scripium  nuUis 
usibus  vel  commodis  profuiurum  (quippe  universis 
in  illa  regione  notitia  lingua:  hujus  penitus  ignaris), 
praeter  id  quod  hac  subliiitale  sumptuque  prolixiore 
mercatus  est;  quemadmodum  et  ille  sine  confusio- 


opera  charilatis  videntur  admixta,  rursum  ad  pro- 
positum  reverientes,  quoddam  puerorum  xtate,  non 
sensu,  factum  memorabile  opusculo  buic  inseremus. 
Nam  cum  ultra  omnem  admiraiionem  Gcus  quidam 
*  de  Mareotae  Libyae  pariibus,  velut  rem  ante  in 
Uco  illo  non  visam,  abbali  Joanni  oeconomo  ^  in  . 
eremo  Scythi  detulissei,  qui  dispensalionem  ipsius 
ecclesiae  temporibus  <  beati  Paplmutii  presbyteri  ab 
eodem  sibi  creditam  gubernabat :  hic  confestim  eas 
ad  senem  quemdam,  qui  in  interioribus  deserti  mala 
valetudine  laborabat,  per  duos  adolescentulos  misit: 
siquidem  decem  et  octo  millibus  longe  ab  ecclesia 
commahebat.  Qui  ^  pomis  acceptis,  cum  ad  praedicti 
senis  tenderent  cellam,   quod  ibi  perfacile  solet 


nis  verecundia,  merito  laboris  et  operis  sui  neces-  g  etiam  senioribus  evenire,  infusa  repente  densissima 


saria  victus  alimenta  perciperet,  et  ipse  muniflcen- 
tiae  suae  pietatem  tamquam  debiti  necessilate  com- 
pleret:  eo  abundantius  mercedem  sibi  conquirens, 
quo  ambilu  majore  peregrino  frairi  non  solum  vicius 
necessaria,  verum  etiam  operis  instrumenta  et  ope- 
randi  occasionem  pariter  contulisset. 

CAPUT  XL. 

De  pueris  qui  deferentes  ad  (egrotantem  ficus^  non 
degustatit  eitdem,  fame  in  eremo  defecerunt. 

Sed  quoniam  in  loco  ubi  de  jejuniorum  et  conti« 


nebula,  traraitem  recii  itineris  perdiderunt.  Cumque 
tota  die  et  nocte  discurrentes  per  aviam  eremi  vas- 
titatem,  nequaquam  poiuissent  aegrotantis  cellulam  , 
reperire,  tam  itineris  lassiiudine ,  quam  inedia  siii- 
que  confectl,  fixis  genibus,  in  orationis  offlcio  spiri- 
tum  Domino  reddiderunt.  Qui  post  haec  vestigiorum 
suorum  indiciis  diutiuime  perquisiti,  quae  in  locis 
illis  arenosis  tamquam  nivibus  impressa  signantur» 
donec  ea  vel  levi  ventorum  flatu  tenuis  arena  dis- 
Cttrrens  rursus  operiat,  invenii  sunt  ficus  intactais  ut 
acceperant  reservasse  :  •  eligentes  scilicet  animam 


ALARDI  GAZifil  GOMMENTARIUS. 

cita^  reliqua  carne  in  pulverem  redacla,  Haec  ille,      ralem)  quam  fidem  depositi,  nempe  fructuum   sibi 
addens  in  tesiimonium  tanti  niiraculi  manum  eam-  G  commissorum,  perdere.  Ila  enim  legendum  potius, 


dem  usque  hodie  in  monasterio  asservari 

>  Libva,  vel  Libyae  regio  ifigypio  contermina,  et 
Alexandriae  vicina,  leste  Plinio  (Lib.  v  Hitt. ,  c.  9). 
Hujus  pars  est  Libya  Mareotis,  sive  Mareota.  D. 
Hieronymus  duas  Libyas  facit,  unam  Cyrenaicam, 
de  qua  dictum  est  Act.  ii :  Et  pariet  Libyte^  quueett 
ctrca  Cyrenem ;  alteram  ifilhiopiae  vicinam,  de  qua 
llieremiae  xlvi  et  Ezechielis  xxx  {D.  Hieron.  in  Lo- 
cit  Hebraicit), 

^  De  hac  eremo,  sive  solitudineScythi,  vel  Sceti, 
deque  monacbis  illic  commoraiitibus  frequens  men- 
tio  apud  Palladium»  Evagrium,  Cassianuin,  Sozome- 
num,  Nicephorum»  et  alios.  Sozomenus  lib.  i,  c»p. 
14,  el  in  Hisioria  Triparl.  lib.  i  cap.  11  lacum  Ma- 
reos,  vel  Maream,  Scethim  et  Nilriam  contermina 
aut  vicina  loca  esse  indicat. 

^  Paphnuiius  hic  abbas  et  presbyler  in  ereroo 
Scytbica,  ubi  ad  extremam  vixii  aetatem,  et  propter 


ouam  prodere;  ut  respondeai  illis  Gbrisii  verbis : 
Qui  perdiderit  animam  tuam  propter  me,  talvam  faciet 
illam  (Mat.  x  et  xvi ;  Lucte  ix).  Animam  6nim  suam 
perdit  propier  Christum,  qui  ejus  amore  potius  eligit 
mortem  oppetere,  quam  vel  ejus  praecepta,  vel  con- 
silia  violare.  Sed  qui  sic  perdit,  revera  potius  inve- 
nit  et  servat  in  vitam  aeternam  teste,  Yeritate.  Quin 
etiain  mibi  persuadeo  secundum  D.  Thomae  doctri- 
nara  (2-2,  q.  124,  art.  5),|martyres  illos  vere  dici 
posse  ac  debere,  cum  non  soiuin  fides,  sed  omnis 
virtulis  actiis  cum  vera  fide  et  religione  conjunctus 
martyrii  causa  esse  possit :  unde  consequens  esc,  ut 
pro  quacumque  virlute  mortem  quis  sustineat,  mar- 
tyr  omnino  censendus  sit.  Quod  et  probat  D.  Tho- 
mas  exemplo  §.  Joannis  Baptistae,  cujus  mariyrium 
in  Ecclesia  celebratur^  quamvisy  inqiiit,  non  pro  »e- 
ganda  fide,  ted  pro  reprehensione  adulterii  mortem 
subierit,  Et  .npud  Theudoretum  (Histor.  l.  v  c.  26  ; 


soliludinis  siudium  Bubaius  et  Cepbaia  cognomina-jv  inMarlyrol.i  Januarit)  monacbus  quidam,quigladia< 

tus  est :  de  quo  Cassianus  pluribus  iu  locis,  prae*      *'*-''*^"*"^'»" •*•'*'•"""'*""  «k:ii:«  «ik.^ai.,«f..:i   ;««...««->, 

sertim  coll.itione  leriia,  quain  eidein  ascribil.  De 

eodem  Pailadius  Lausiaca  62  et  sequent.  Meminit 

eju^dem  Nicephorus  lib.    ix  cap.  4.  Fuit  alius  Pa- 

phnulius  muUo  aniiquior  Cassiano,  idemque  confes- 

sor  illustris,  etsuperioris  Thebaidis  episcopus,  qui 

sub  Maximini  persecuiione  dextro  orbalus  oculo,  et 

aliero  poplite  succiso,  adluic  superstes,  cum  caete- 

ris  iiiterfuit  Nicaeno  concilio  temporibus  magniCon- 

stantini  iinperat.,  a  auo  etiam  maguo  in  honore  ha- 

bitus  est.  De  quollunnus  lib.i  llistor.  cap.  4. 

^  Fii!us  dizil  superius  :  poma  jam  nominat.  Cst 
Ciiim  pomum  generale  iiomen  omnium  fructuum  qui 
cx  arboribus  proveniunt.  Plinius,  lib.  xiii  cap.  7, 
ficum  simiiiter  pomum  nominat,  ubi  de  ficu  i£gyp- 
liaca  mira  narrat,  et  de  ficu  Indica  lib.  xii  c.  5. 

^  Veri  kraentae,  et  veri  monacbi,  et  ut  Cassianus 
aii,  pueri  aetate,noii  sensu,  qui  pro  virtute  obedien- 
tiae  elegerunt  magis  animas  (hoc  est,  vitam  tempo- 


toribus  seinterponens,  ab  illis  necatus  fuil,  In  numero 
marlvrum  hahitus  est.  Et  D.  Chrysosiomus  in  qua- 
dam  bomilia  (Homil.  3  in  I  ad  Thess.)  asseril  verc 
martyrem  esse  eum  qui  cum  possit  ni^gicis  artibnsaf 
morbo  curari,  mavult  tamen  mori  quam  Deum  hoc 
pacio  offeiidere.  Denique  etiam  martyrum  loco  lia- 
biii  leguntur,  qui  peste  arfiictakis  ministrantes  mor- 
tem  libenier  oppeiivere ;  de  quibus  fciusebius  lib.  vii 
Hist.  Eccl.  cap.  16  :  Quidni  igiiur  praeclaris  illis 
adolescentibus,  obedinntiac  filiis,  qui  vitae  suae  po- 
tiusquam  obedieniiae  dispendiuin  elegerunt,  et  pro 
hac  iuviolate  reiinenda  lani  constanii  animo  nior- 
tein  pertulerunt,  manyrii  laudein  et  palmam  ascri- 
bamus,  et  illud  Davidicum  (Psal.  cxv)  gratulatoric 
applaudamus :  Pretiosa  in  conspeclu  Domint  mort 
tanclorum  ejut  (Baron.  in  Martyrol.  1  Jantiar.  et  28 
Februar.  Vide  coU.  2,  c.  6).  Caeterum  hujus  rei  cer- 
tam  definitamque  senientiam  S.  Matris  EccIesisQ 
judicio  reiinquo. 


M5 


DE  COENOBIORUM  INSTIT.  UB.  VL  —  D£  SPIRITU  FORNIGATIOMIS. 


magis  qaam  fidem  deposiii  prodere,  fiuroque  po-  A  nare,  et  iiijuriarum  oblivisci,  tristitiasque  respuere» 


tiss  amiitere  temporalem,  quam  Benioris  violare 
mandaiam. 

CAPUT  XLI. 

Seniintia  abbatis  Maearii^  de  obtervanUa  monachi^ 
vel  tamquam  diutissime  victuri^  vel  tamquam  quoti" 
die  morituri. 


Adbuc  uDiim  ^  beati  Macarii  proferiur  nobis  salu- 
tare  mandaium»  quo  libellum  jejuniorum  et  conti- 
Denti«  tanti  viri  claudat  sententia.  Ita  inquit  debere 
monacbum  jejuniia  operam  dare,  ut  centum  annis 
in  corpore  commoraturum ;  ita  niotus  animi  refre- 

ALARDI  GAZifil  COMMENTARIUS. 


dolores  quoque  ac  detrimenta  contemnere,  tamquam 
quotidie  moriturum.  In  illo  namque  uiilis  est  pm- 
densque  discretio,  aequali  monacbum  dislrictione 
faciens  semper  incedere,  nec  permitiens  sub  occa- 
sione  debililati  oorporis  de  arduis  ad  perniciosissimn 
praerupta  devolvi :  in  boc  vero  roagnanimitas  salu- 
taris,  quae  valeat  non  solum  qusB  videntur  prospera 
mundi  praesentis  despicere,  verum  etiam  adversis 
tristibusque  non  frangi,  et  ea  velut  parva  nullAque 
contemnere,  iliic  babensjugiter  deflium  sux  meutis 
intuituro,  quo  quotidie  singulisque  moroeniis  accer- 
sendum  esse  se  credit. 


•DoosMacarios  sanctitate  celebres  et  conteropora- 
neos  commemorat  Socrates  historiciis  his  verbis  : 
id  temparis  inter  monaehot  fuerunt  duo  viri  Dfo  ama* 
biles^  nomine  uterque  Maearius,  unus  ex  j€gypto  su- 
periorey  aUer  Aiexandrinus,  ambo  muliis  rebus  tn<i- 
^nes ,  propter  abstinentiam,  eonversationem,  mores^  et 
miraeula  quof  earum  manibus  agebantur.  jEgyptius 
enim  Maearius  iantum  morborum  depulit,  et  tantum 
deemonum  effugavit,  ut  ex  ejus  operibus  tiber  proprius 
expleaiwr.  Erai  autem  reverendut,  et  erga  deiinquentes 
teterus.  Porro  Macarius  Alexandrinus  eum  simitis  es- 


B  set  jEgyptio  per  omnia,  in  hoe  variabaL  quod  erga 
consutenies  hitarior  apparebat^  et  vultu  fwlifico  juvenes 
ad  conversationem  inducebat,  llapc  ille  {Soerui.  /.  iv 
Hitt.  c,  18 ;  et  Hist,  Tripart,  l,  viii,  c.  1;  Sozom,  l,  iii, 
r.  13;  Paltad.  in  Lausiac.  c.  19  «/  30;  Suidat,  verb. 
Macarius,  ult.  parl,  t,  iii  c,  2 ;  Rufinut  l,  ii  Hitt,  c» 
4,  ei  Hitt.  Tripart.  /.  vii  c.  59).  Ulrius  vero  Macarli 
fuerit  illa  senienlia,  quani  referl  Gassianus,  cum 
ipse  non  expresserit,  nolim  lemere  ariirmare.  Alia 
itidem  abbatis  Macarii  ('icta  referuniur  coilat.  5  cap. 
12,  et  collaL  24  cap.  13. 


LIBER  SEXTUS. 

DE  SPIRITU  rORNiaTIONIS. 


CAPUT  PRIMUM. 
*  Secnndum  nobis,  juxta  traditionem  Patrum,  ad- 


versus  spiritum  romieationis  certamen  eit,  longnm 
prae  caeteris  ac  diuturnum ,  et  perpaucis  ad  pnrum 


ALAKDI  GAZiOI  GOMMENTARIUS. 


>  Cum  inter  vitia  capitalia  duo  sint  carnalia,  ut  C 
dicium  est  ex  D.  Gregorio  (Vide  collat.  5  cap.  4  lib. 
V  c.  I ), inter  haec  secundo  loco  ponitur  luiuria,  ordine 
quidem  coogruo :  quandoquidem,  tesie  D.  Hierony- 
mo  episL  146,  Guta  fomet  tit  et  mater  libidinit,  ven- 
iremque  dbo  dittenlum  et  vini  potionibut  irrigafum 
votuptas  genitalium  uquatur ,  et  pro  ordine  membro' 
rum  ardo  sit  vitiorum.  Unde  et  Caiisianus  alibi  {ColL  5 
e.  10)  dicit ,  gastrimargice  fornicationem  peculiari 
eonsortio  fa^erari.  Nam  sicut  gula  respicit  bonum  in- 
dividm^  sed  inordinate,  in  cibo  et  poiu ;  sic  luxuria  6o- 
iiMm  epeciei  inordinate  prosequitur  in  venereit  detecta' 
liomlmt^  ait  S.  Thomas  (1-2,  q,  84,  art.  4).  Hinc 
Scriplura  pa^sim  haec  duo  vitia  conjungit.  Ose.  iv  : 
Fornicaiio,  vinum  et  ebrietas  auferunt  cor.  Kccles. 
xis  :  Vinum  et  mulieret  apottatare  fadunt  sapientes. 
Proverb.  xx  :  Luxuriosa  res  vinum.  Ephes.  v :  Nolite 
inebriari  vino  in  quoett  tuxuria.  Spiriium  fornicatio- 
iiis  vocat  Anctor  phrasi  Scripiurae,  quse  spiriluni 
varla  signiflcatione  modo  In  boiiam,  modo  in  malam 
partem  accipit,  ei  tain  virtuiibns  quinn  viliis  passim  D 
hoc  vocabulum  tribuit.  Nam  dona  Spiritus  saiicli  ab 
Isata  septem  spiritiis  enumerantur^t  denominantur 
(It,  xi)  :  et  in  Apocalypsi  dicuniur ,  Septem  tpiritus 
mitei  in  omnem  terram  (Apocal.  v).  Orat  Daniel  iii 
spiritu  humilitaiis  et  aniiiio  contrito.  Daniel  iii.  Spi- 
riuim  etlam  mansuetiidiiiis  et  leniutis  comroendat 
Apostolus  I  Gorinth.  iv,  ad  Galat.  vi.  E  diverso,  et 
veliiti  per  quamdam  aniiihesim  et  antonyniiam,  di- 
riiur  Spiritut  tuperbieet  Zachar.  iv  ;  Spiritus  fomicor 
fton»,  Osc.  IV  el  v;  Sptriltis  soporis,  id  est,  somno- 
lentiae,  seu  acediae,  Isa.  xxix;  Spiritut  vertiginit,  Id  . 
est,  erroris,  Isa.  xii;  Spiiitus  zelotypiie,  seu  iracun- 
diae,  Tel  invidias,  Numer,  v.  Porro  cum  dicitur  ipt* 

Pataoi..  XLIX 


ritus  fornicaiionis^  acclpitur  fornicatio  geoeratim  pro 
vilio  iiixuriae,  qtiod  oppmiiiur  castiiaii,  ei  vocatur  ab 
Apostoln,  ad  Gal.  v,  dcffAytw,  quod  intemperantiam 
libidinis  signiflcat.  Esse  nutem  hoc  viiium  e  numero 
capitaliiiro,  de  quoruro  causis,  affectibus  et  remediis 
agit  in  hU  libris  Gassianus,  docet  etiam  D.  Gregorius 
lib.  XXXI  Moral.  c.  51,  et  ratio  convincit,  cuin  con- 
siei  ex  luxuria  tamquam  ex  fonte  plura  alia  viiia  nia* 
nare  (S.  Thom,  8-2,  q.  153,  att.  4).  Uiide  enume- 
raniur  a  divo  Gregorio  (Ubi  eupra)  octo  fitia  tuxurice^ 
nimirum^  ceeciias  mentist  praeipitatio,  inconsii  kraiio^ 
inconstantia^  amor  sui^  odium  Dei^  affectus  p^cetentis 
toBculi,  et  horror  futuri^  quaruni  ratioiiem  et  o-dinem 
exponit  D.  Thomas  (Art.  5).  Porro  naturam  v'tii  hu- 
\\u  ejusque  expugnandi  modum  pulcbre  describic 
idem  Greuorius  (Lib.  vi  in  II  Reg.  c.  xv),  explicans 
illud  quod  de  Amaiech  ad  populuin  Israeliticiim  di- 
ctuin  est :  tfon  parcat  ei»  et  non  coneupitcat  illiut  a/t« 
quid  ;  ted  interfice  a  viro  usque  ad  mutierem,  et  par* 
vulum^  et  laclentem^  et  bovem,  et  asinum,  et  ovem,  el 
camelum.  Quis  ett  autem^  inquit,  ^ui  parcit  Amatech, 
niti  qui  aut  in  coaitatione^  aut  in  ore,  aut  in  carne  la* 
tcivice  aliquid  retinet  ?  Nam  p/cn^tt«  turffitudinit  opera 
non  exercent^  sed  tinguam  a  turpi  tocutione  non  cohi- 
bent ;  pterique  per  ovus  luxuriam  vitant,  per  cogitatio^ 
nem  non  vitant ;  quidam  nihil  turpe  aguntt  sed  quod  actu 
refuaiunt,  corde  concupitcunt,  Parcil  itaque  AmalecH\ 
qui  blandimenta  tauivuB  aut  in  locutione^  aut  per  m- 
tentionem^  aut  per  cogitationem  tenet.  Dicit :  Non  paP' 
cas  ci,  ^ttta  de  tam  nequissimo  vitio  nihit  aeeendi  debet 
in  mentCy  nihit  permitti  ardere  in  opere.  Non  concupi- 
tcet  iptiut  attquid,  ut  penitut  eradicetur  a  cogilatione* 
Qui  tuni  viri  interficiendi,  niti  tuadentet  motut  turpi^ 
tudinis?  Virietenimsunt^  ^iita  viotentcr  tugg^erunt^  ei 

9 


M»  JOANNIS  CASSlANt  «i 

derictuiiiy  *  Immftne  bellum,  et  quod  cum  a  primo  A  utnsque  pariter  dimteantlbus,  nequit  debellari.  Nec 


lempore  pubertatis  impugnare  incipiat  homliium  ge- 
nos,  non,  nisi  prius  captera  Yitia  superentur,  exsiingui* 
tur.  ^  Duplex  namque  est  oppugnatio  gemino  arma* 
ta  vitio  consurgens  ad  prxiium ,  et  idcirco  similiter 
ei  gemina  est  acie  resistendum.  Siquidem  ut  morbo 
carnis  aniuiasque  concreium  vires  acquirit,  ita,  nisl 


enim  sufficitsolumcorporale  jejunium  adconquiren- 
dam  vel  possidendam  perfectae  castimoniae  purita- 
tem ,  nisi  prxcesserit  coDUritio  spiritus  et  oratio 
conlra  hunc  irnmundissiroum  spiritum  perseverans, 
dein  conlinuaia  medilatio  Scripturarum ,  huicque 
fuerit  scientia  spiritaiis  adjuncta,  labor  etiam  opus- 


ALARDI  GAZiOI  GOMMIilNTAftlUS. 


corrupth  mentibus  ■semina  pravitatis  infundunt.  Mulie- 
res  8unt  mertit  eoncupiscenlicB,  qu<B  prwdictii  motibui 
ad  fetus  impio$  subiternnntur,  ParvuU  4i  lacfenies  qui 
sunt,  ni$i  qui  de  Amalecfntarum  virorum  el  muUerum 
commixlione  generantur  ?  Nam  si  motus  mat(e  sugge- 
$tioni$  qnasi  adulieri  mente  recipilur  ,  concupiscentia 


et  inclnsum  hostem  ,  Argi^  ut  fabuta  ferunt,  cenium 
oculis  observare,  Hoc  est^  qnod  Apostolu$  verbis  ali\$ 
loquebaiur :  Omne  peccaium,  quod  fecerii  homv,  extrh 
corpns  esl ;  qui  autein  fornicalmr^  in  eorpu*  smum  pee* 
cat  (I  Cor,  vi).  Et  alibi  (EpisL  21  ad  Eusto.) :  Non  $ic 
avarilia  quaiit^  inflat  superbia,  delectat  ambitio ;  faeile 


quasi  meretrix  imprcegnatur :  quce  si  effundere  partum  n  aliis  caremus  viiiis:  hic  hosiis  in  nobis  inclu$u$  e$t; 


$inilur,  libidinum  motus  non  soium  in  menle,  sed  etiam 
f/i  carne  generantur;  qni  dum  nascuntur,  parvuU  sunt^ 
quia  ddhuc  carni  violeutiam  movendo  non  inferuni, 
Lactentn  sunt^  cum  tenui  et  negligrnti  cogilatione  nu- 
triuntur,  Lac  ergo  parvulorum  est  cogitatw  immundi- 
iiePj  quia  $i  motu$  turpis  per  coaitattonem  non  pasci' 
tur,  quasi  negato  sibi  laete  parvuii  neeantur.  Quod  lae 
meretrix  mater  porrigit^  quia  dum  ardor  concupiscen- 
tise  meniem  prmenit^  quasi  ex  pessima  cordis  ubertale 
agitaiur,  ut  pejores  motuum  soboles  in  carne  nwrian' 
iur,  Quid  vero  in  bove  nisi  consilium  fraudulentum  ac- 
cipxtur^  quod  exemplo  veterum  carni$  voluptatem  ^ug- 
gerit,  qui  inier  carnis  opera  omnipotenti  Deoplacueref 
'Ovi$  autemnomine  innocentuinvita$ignatttr,  hocest, 
simulatio  innocentice;  quidamenimdum  formam  huma- 
ni  corpori$  ,  proprietate$  uiriusque  sexus,  et  iH$itam 
membri$  libidinem  considerant,  quasi  naturali  bono  $e 
hoc  po$se  uli  licenter  puiant.  Quasi  ergo  ovis  est,  quia 
inconiineniibus  iiludquasi  bonumsuggeritur,»quodvere 


quocumqne  pergimus ,  nabiscum  portamus  inimicum. 
Rursus  il)ideni,  eamdem  difAculiaiem  suo  exempla 
et  experimenlq  exaggerans ,  et  quiiulas  ab  boc  Jiosie 
domeslico  molestias  eiiani  in  suinma  austerilate  vila^ 
expertus  es<;ei,  commemorans :  0  quoiie$,  ioquit*  m 
eremo  constHutus,  et  in  iUa  va$ta  soliiudine,  auce  $oiie 
exusta  ardoribns  horridum  monachts  proistat  nabitacU'' 
tum,  putabam  me  Romanis  intere$se  delicii$  !  Sedeh49m 
$olus,  quia  amariiudine  repleius  eram;  horrebant  $ac€^ 
membra  deformia ,  et  squalida  cutis  siium  jElhiopicat 
carni$  obduxerat.  Quotidie  lacrymce,  quolidie  gemitua : 
et  $i  quande  refmgnanlem  semnus  imminens  oppressi^- 
set,  nuda  humo  vix  o$$a  hcerentia  coUidebam.  Ille  igi- 
tur  ego ,  qui  ob  gehenn(e  metum  tali  me  carcere  ipse 
damnaveram,  scorpionum  tantum  socius  et  ferarum , 
$(Bpe  chori$  intereram  pueliarum.  Pallebant  ora  jeju» 
nii$,  et  mens  desiderii$  as$tuabat  in  frigido  corpere^  et 
antehominem  $ua  jam  carne  prcemortuum,  $oia  libidi- 
num  incendia  bulttebant.  Itaque  omni  auxilio  destitU" 


bonumnon  e$$eliquidocomprobatur,  Cameiu^ruminat,  C  tu$  ad  Je$u  jaccbam  pedes,  rigabam  lacrymi$,  crine 


$ed  non  findit  uttgtUam  :  el  esi  qucedam  cogiiatio  luxu 
rice ,  qufB  quasi  a  raiione  incipit,  sed  per  discretionem 
non  finitur ;  nonnulli  etenim  continentiam  proft^ssi , 
dum  a  carnis  concupiscentia  superanturf  in  conjugali 
vita  salvari  po$se  confidunt,  Quii  a$inu$  tiisi  aperta 
nequitia  fornicationi$  accipitur?  Quosdam  enim  diabo- 
lu$  in  apertum  chao$  fornicationis  invehit,  quibusdam 
per  fraudes  iliudit,  Omnia  ergo  Amalech  demoliriju^ 
bentttr,  quiaqtii  caste  vivere  proponunt,  deblandimen' 
to  carnis  in  se  aliquid  retinere  non  debent,  Aiibi  ilem 
Gregorius  (Lf6.  xxi  Morai,c,9):  Bcatus,  inquit,  Jo6 
crimen  tuxuri<B  definien$  ait :  Ignis  est  nsque  ad  perdi^ 
tionem  devoratis.  Qnia  nifmrttm  reatu$  huju$  facinoris 
non  $olum  u$que  ad  inquinamentum  macutat,  $ed  usque 
ad  perdiiionem  vorat.  Et  quia  qtiamlibet  alia  fuerinl 
bona  opera,  $i  Inxurio!  scelus  non  abluitur,  immensitate 
htijus  eriminis  obruunttir,  $ecutu$  adjunxit :  Et  omnia 


lergebam^  ei  repuqnantcm  carnem  hebdomadamm  ine- 
dia  $uperabam.  Memini  me  clamantem,  diem  crebro 
junxi$$e  cum  noctey  nec  priu$  a  pectori$  ce$$a$se  ver^ 
beribus^  quam  rediret^  Domino  increpanie^  tranquiUi^ 
tas,  etc.  Ilieronymo  consentiens  Auj^ustinus:  Inter 
omrua^  ait,  certamina  Christianorum ^  $ola  dura  sutnt 
prcelia  ca$titatis,  ubi  quotidiana  esi  pu^ne,  ei  rarts  vi- 
ctoria,  Gravem  uamque  sortila  est  castttas  inimicum  ^ 
cui  quotidie  resistitur,  et  semper  timetur  (Lib,  de  Bo- 
tie$ta  mulier.  c,  2).  Pailadius  quoque  in  llistoria  Lau- 
siaca  ,  scribit  abbatem  Pachonem  sive  Pachonium 

Snon  Pachomium  Tabennensem)  optasse  bestiarum 
lentibus  laninri,  eo  quod  quadraginta  annorum  soli- 
tudine,  jejuniorum  aliarumque  rerum  asperiiate  noa 
potueril  liuiic  hostem  expugnare,  licet  ei  numquaixi 
succiibuisset  (Lausi.  29).  Idcm  refert  cl  Moysem  e 
latrone  eremitam,  cujus  viia  quondam  p.)rum  conii- 
nens  fuerat,  nulla  jejunii  severiiate  poiuisse  lasci'^ 


eradicans  genimina,  Genimina  quippe  sunt  anima;  ope 

rationes  bonee.  Cui  tamen  si  perverso  ordine  caro  domi-  -.  viam  cnrnis  domare;  immocum  postsexennium  jeiu- 
natur,  igne  luxnrice  omnia  bene  protata  concremantur.  ^  nio  vigilias  diulurnas,  longas  preces,  multasquela^ 
Nulla  quippe  atite  omnipoientis  Dei  oculo$  jusiiiice      cryroas  junxisset,  nihil  tamen  oblinuisse,  donec 


pietatisque  sunt  oprra,  quce  corrtiptioni$  contagxo  mon 
strantur  immunda,  Hiec  et  aiia  I).  Grcgorius ,  vitio- 
rum  ac  niorum  censor  etexploratoracntissimus. 

^  Quain  difficile,  diuturnnm  et  periculusum  sit 
certamen  quod  adversus  spiritiiiu  fornicaiioiiis,  id 
est,  luxuriam,  seu  carnis  concupiscentiara  nobis  as- 
sidue  gerendum  est,  D.  Hieronyrous  expressit  his 
verbis  (Epfsr.  10  ad  Furiam) :  Avaritia  calcatur  aple" 
risque^  et  cum  marsupio  deponitur,  Maledicam  tinguam 
indictum  emendat  silentium,  Cultus  corporis  ei  habitui 
vesiium  uniu$  horm  spatio  commvAatar,  Omnia  alia 
peccata  extriusecus  sunt;  et  quod  foris  est^  facile  abji" 
citur.  Sola  libido  insita  a  Deo  ob  iiberorum  procrea- 
tionem  fine$  $uo$  egreditur^  redtindat  in  vitium,  et  qua' 
dam  tege  naturas  in  $celu$  erumpit,  Grandi$  viriutti 
ei/,  et  iolUciUB  diiigentia  euperare  quod  natu$  $is;  in 
€wru9  non  camaliter  vivere,  tecum  pugnare  quotidie^ 


tandem  post  exantlatos  alios  multos  labores,  beiie- 
dirtione  Patris  spiriiualis  sancii  Isidori,  quietem 
aliquam,  fremente  licel  Satana,  meruisset. 

^  Sic  abbas  Scrnpion  collat.  5,  cap.  A  :  SpiritcUia 
viiia  simplici  cordis  indigeni  medicina :  quie  autem 
carnalia  sunt,  non  nisi  dupUci  ad  sanitaiem  curaiione 
pervenitmt.  Vnde  puritati  $tudentibu$  plurimutn  cavi- 
fert  ut  harum  carnaliutn  passiotium  ipsas  maierias  sibi 
primitus  subtrahantf  quibus  potest  vel  occasio  vet  re- 
cordaiio  earumdetn  pa$sionum  cegroianti  adhuc  anitnce 
generari,  Nece$$e  est  enini  ut  tnorbo  duplici  duplex 
adhibeaiur  curatio.  JSam  corporij  ne  concupiscentia  in 
effectum  tentet  prorumpere^  neceaario  ef^ies  et  mate^ 
ria  illicieni  $ubirahenda  e$i;  et  animce  nihtlominue,  ne 
eam  vet  cogitalione  concipiai,  attentior  meditatio  ScKi" 
pturaram^  et  $oUicitudo  pervigilf  ac  remoiio  $oliludim$ 
appetenda. 


iG9  DE  COBNOBlORUtt  INSllT.  Ll6.  VI.  — 1)£  SPIRITU  FORNICATIONIS. 

que  manuom  iDStabiles  cordis  per?agatlone$  coer-  A  CAPUT  III. 


270 


ccns  ac  revocaiiSy  et  ante  omnia  fundata  ruerit  hu- 
oiiliu»  vera»  sine  qua  Dullius  penitus  vitii  poterit 
umquam  irium|>hus  acquiri. 

CAPUT  11. 
De  prmd^U  nmdi^  advei$u$  sfnrkum  f4mic0tiQnu. 

Principaliter  enim  Tilii  hijiM  eorreclio  4e  eoWKe 
perrcclione  4eseendii,- ea  quo  eciam  bujM  inori»i  vi- 
rns  Domlni  Toce  prodlre  sfignatur.  De  oorde ,  hiquif » 
exciiut  eogiiationes  mtl»,  bomlcidia;  adulleria,  for* 
nicatioMf ,  f^rie,  (lilsa  tesiimonia  (M^th,  x¥),  eic. 
Ulvd  ergo  esl  primitus  expiandom ,  unde  fone  ? itse 
ei  rooriif  manare  cognoscitur ,  dieente  Salomone : 
•Onioi  caslodlasem  eorioum,  ex  hlsenim  siint 


Quuntum  ad  tujierandum  fornicationit  vitium  eonferat 
sotiludo. 

beinde  ^  cxlera  Viiia  etiam  usu  hominum  et  exer- 

citio  qtiotldiano  purgari  solent,  et  quodammodo 

ipsius  lap&us  olTeosione  [ostcnsione]  curari;  utputa, 

ifff^,  tristiliae,  im]  atlentiaD  languor,  meditntione  cor* 

dis,  ac  pervigili  solliciludine,  fratrum  cliam  frequcn- 

tia  et  assidua  provocatione  sananiur.  Dumquc  com- 

mota  manifestantur  ssnpius,  et  crebrius  nrguuntur , 

quaiitocius  perveniunl  ad  salutem.  Ilic  vero  niorbus 

cum  corporis  affliclione,  et  conirilione  cordis,  ^  so- 

litudine  quoque  ac  remolione  iiidiget,  ul  possit  nd 

inlegrum  sanitatis  stalum,  perniciosa  aesluum  febri 

deposiia,  pervenire.  Sicut  plerumque  certa  spgriiu- 


exiius  Yita  {Frwerb:  n).  Caro  enim  ejus  arbilrio  at-  ^  dine  laboraniibus  utileest,  ut  cibi  noiii  ne  oculorum 


qae  imperio  famulatur,  et  idclrco  summo  studio  par 
cunoBia  MjHMorum  SACianda  ect,  ac  escariim  abun- 
dintia  referta  caro,  praBceptis  animx  salutaribus  ad- 
vertate,reeiorem  sunm  spiriimndejiciatinsolescens. 
GstenMO  si  omnem  summam  in  casiigatione  tantum 
corporif  colloeemus,  anlma  non  similitef  a  caeteris 
Titiis  jejunante,  nec  meditatione  diviiiaetspiritalibiis 
siudiis  occupata,  nequaquam  ad  illud  sublimissimum 
T^r^e  integritaiis  fastigium  poierimus  ascendere,  illo 
qaod  m  nobls  esi  principaie,  puritatem  eorporie 
Dostrl  Inresltnte.  i^Oportetergo  nos  mundare  prius, 
jnxia  sententiam  DoipiRl ,  id  quod  inlus  est  calicis 
et  paropcidis,  ut  fial  et  id  qiiod  deroric  est,  mnndnm 
{Maiik.  xxiii). 


quidem  ipsorum  oblutibus  oflerantur,  ne  qiiod  aspe- 
clus  occasione  desiderium  eis  lethale  gignatur  :  ita 
plurimum  confert  ad  depellendum  hunc  sprcialiter 
morbum  quies  ac  solitudo ,  ut  mens  aegra  minime 
diversis  figuris  interpellaia,  ad  puriorem  perveniens 
contemplalionis  intuitum,  facilius  pesiiferum  concu- 
piscentiae  foniiiem  radicitus  possii  eruere. 

CAPUT  IV. 

QM  intersit  infer  eastiiatem  et  continentiam ,  et  an 

utraque  timul  temper  habeatur, 

Nemo  tamen  ex  hoc  negare  nos  putet ,  cliam  iu 
congrcgaiiooe  fratrum  positos  inveniri  coniinentes, 
quod  perfa(^ile  fieri  posse  confitemur.  •  Aliud  enim 
est,  continentem  esse,  Id  est,  '  lyxfflcni;  aliud  ca< 


ALARDl  GAZ^I  COMMENTARIUS. 

*  fix  Gneco  texto  :   Ix  yap  tt>uT<k>v  I$o9o(  Cu^c*  C  riis  armatui  ohsitte^  ut  postquam  viceris ,  coroneris, 
r«i-^.^  -™:« .  ^i-  ^-  4..-^  ^4^  ^^^»^Mii  T\    !»..•       Fateor  imbeciUitatem  meam ,  nolo  spe  pugnare  victO' 

rioe^  ne  perdam  altquando  victoriam.  Si  fugero ,  gla- 
dium  devitavi ;  si  steterOt  aut  vincendum  mini  est,  aut 
cadendum.  Quid  autem  nccesse  esi  certa  dimittere,  et 
incerta  sectari?  Aut  scuto^  aut  pedibus  mors  viianda  est. 
Tu  qui  pugnas,  et  superari  potes,  et  vinccre.  Ego  cum 
fugcrOf  non  vinco  in  eo  quod  fugio;  sed  ideo  fugio  ne 
vincar,  Nulta  seeuritas  est  vicmo  serpente  dormire, 
Potest  fteri  ut  me  non  mordeaty  tamen  potest  fieri  ut 
aliquando  me  mordeat.  Hxc  elcganler  et  argute  D. 
Hi<*ronymus,  et  quae  sequunlur  alibi  rereremla  (Vide 
coH.  19  cap,  16  lib.  v  libeit.  2).  Eodem  speclat  quod 
in  Yilis  Palrum  legitiir.  Dixit  abbas  Antonius  :  Qus 
sedet  in  solittidine ,  et  quiescity  a  tribus  beilis  eripitur^ 
id  est ,  auditus ,  tocutionis ,  et  visus ;  et  contra  unum 
tantummodo  habet  pugnam,  id  est,  cordis.  Jtcm  abbas 
Arsenius  cum  adhuc  esset  in  p  ilatio ,  oravit  ad  Domi^ 
nnm  dicens  :  Domine,  dirige  me  ad  salutem.  Et  venit 
ei  vox  dicens  :  Arseni ,  fuge  homines ,  et  salvaberis. 


Yiilgata  versio :  qnia  ex  ipso  vita  nrocedit.  D.  Ber- 
Dardug  io  serm.  de  triplid  cusiodia,  manus,  linguse 
etcordis:  £s(,  inquit,  vi^t/ta  super  cor,  cui  sane 
onmem  custediam  ex^bere  Sapiens  monet,  nimirum 

Jnia  ex  eo  vita  procedit,  Quam  custodiam  constare  ar» 
itror  speeialHer  m  duebus,  iK  videticet  super  affectio- 
num  simmt  et  eogitationum  suarum  greges  mens  sotti- 
cita  wifiianter  inlendat. 

^  Ob  lianc  enim  cansam  Domlnits  Pharisaeos  gra- 
vtter  redarguii,  dicens :  Vte  vobis^  Scribce  ei  Pharisan 
kgpocritee ,  ^iit  mundatis  qwod  deforis  est  caiicis  et 
peropsidis  :  mtn$  autem  pieni  estis  rapina  et  immundl' 
lia ;  Phariseu  cesce,  munda  prius  quod  intus  est  calicis 
et  paropsidiSy  ut  fiat  et  id  quod  deforis  est,  mundum. 
ibi  Origenes  :  Hie  urmo,  inquit,  nos  instruit,  ut  fe- 
stknemus  esse  justi,  non  apparere.  Qui  enim  studet  ut 
appareat  justus,  qucs  a  foris  sunt  mundat^  et  quar  viden- 
f«r,  eurat :  cor  autem  et  conscientiam  negtigit.  Qui 
aulem  studet  ea  qwB  inlus  sunt ,  td  est ,  cogitationes 


mundare,  consequens  est  ut  etiam  ea  qua  a  foris  sunt  D  Jdtm  ipse  discedens  ad  mcnnchalem  vtta  ii ,  rursum 


fatMi  munda  {Traet.  95  in  MatthX 

'  Sic  etiam  abbas  Serapion  collationc  quinta  cap. 
4  :  Ir  eteteris  viliis  humana  consortia  nihil  obsunt  : 
qmn  tmmo  etiam  plurimum  eonferunt  his  qui  carere  eis 
in  veritate  desiderant ;  qnia  frequentia  hominum  magis 
crguuntwr,  et  dum  laeessita  crebrius  manifestantur^  ce- 
teri  medicina  pervemunt  ad  satutem, 

^  id  esi  fttga  hominum  saeculanum,  et  maxime  mu- 
lierura.  Sic  D.  Hieronymus  (Lib,  adver,  Vigit. ,  in 
JSftf ) ,  Tigilantii,  qui  monacborum  in  solitudinem 
fugam  yituperabat ,  objei^iionem  refut:ins  :  Cur,  in- 
quiesj  pergis  ad  eremum  f  videlicet  ut  te  non  audiamf 
non  iMfam,  ut  tuo  furore  non  movear,  ut  tua  betla  non 
paiiar,  ue  me  enpiat  oculut  meretricis,  ne  forma  pul- 
cherrima  ad  illieitos  ducat  amplexus.  Respondebis  : 
Boc  non  est  pugnare,  sed  fugere;  sta  in  acie^  adversa' 


oravit ,  eumdem  sermonem  dicens.  AudivUque  vocem 
dicentem  sibi :  Arsenif  fuge,  taee^  quiesce  ;  htsc  enim 
sunt  radices  non  peccandi.  II.tc  ibi. 

«  Sic  abbas  Chaeremoncollat.  12  cap.  10:  Non  enim 
castitas^  sed  contineniia  dicHur^  ubi  adhuc  ei  aliqua  re- 
sistit  adversitas  votuptatis.  Ubi  plurade  hac  re  notata. 

'  •Eyx/oaTYj.  'Eyx^aTTQff,  id  est,  conlinens,  iyxpnxsM 
conlineniia  :  de  qiia  Arisioteles  yii  Ethicoruiu. 
Nescio  uiidc  Ciiychiiis  in  ediiione  Plantiniana  |)osue- 
rit  cuxparvtf,  quod  siginllcat  bene  tempcratum ,  bene 
con.^iiiutum  :  at  corpore,  non  aninio;  quod  multum 
differt  ab  encratia.  Vitiosius  eiiam  Basiliense  exem- 
plar,  twifwnuv.  Utitur  Apostolus  hac  voce  syy.pocrn  aid 
f  itum,  ui>i  inter  alias  episcopi.  dotes  jubet  esse  oon- 
tineniem  {Cap.  i)  :  pro  quo  D.  Hieronymus  vertit 
abstinentem ;  alii  teroperantem. 


t7i  JOAMNIS 

ttam ,  et ,  ut  ita  dicam ,  in  aflectum  integritatis  vel 
incorruptionis  transire ,  ^  quod  dlcltur  «Tvdv  :  quae 
virtus  illis  solis  tribuilur  maxime,  qui  Tirgines»  yel 
mente,  tcI  carne  perdorant,  ^  ut  oterque  Joannes  in 
noTO  Tesumento;  ^  in  veteri  quoque  Elias,  Jeremias» 
Daiiiel  fuisse  noscuntur.  In  quorum  gradu  hi  quoque 
non  immerito  reputabuntur ,  qui  post  experimenta 
corrupiionis  ad  similem  puriiatis  statum  per  laborem 
longum  et  industriam  integriuie  mentis  et  corpo- 
ris  penrenerunt,  et  acnleos  carnis  non  lam  impugna- 
tione  concupiscenti»  turpis,  quam  naturae  tanium- 
modo  motu  sentiunt.  Quem  statum  dicimus  difflcil- 
lime  posse  inler  hominum  lurbas  apprehendi ;  ulnim 
▼ero  et  impossibile  sit,  unusquisque  non  noslra  sen- 
tentia  exspeciet  agnoscere ,  sed  conscientix  suae  ri- 
meiur  examine.  Gaeterum  continentes  multos  existere 
non  dubiumus ,  qiii  impugnationem  carnis,  quam» 
vel  raro,  vel  quotidie,  susiinent,  seu  metu  gebennse» 
seu  desiderio  regni  coelorum  exstinguunt  atque  com- 
^  pescunt.  Quos  sieniores,  sicut  pronuntiant  posse  non 
penitus  inceniivis  obrui  vitiorum ,  iu  securos  et  in- 
sauciatos  semper  existere  non  posse  definiunt.  Ne- 


CASSIANI 


tn 


A  cesse  est  enim  unumquemque  in  coUuctatione  posi- 
tum,  quamvis  frequenter  adversarium  vincat  ac 
superet,  etipsuro  tamen  aliquando  turbari. 

CAPUT  V, 
Quod  impugnatio  fornicationii   $olo  humano  $tudio 
non  po$$it  emnei. 

Quapropter  si  nobis  cordi  est  agonem  spiritalem 
cam  Apostoio  legilime  decerUre  (I  Tim.  iv) ,  hunc 
immundissimum  spiritum  superare  omni  meniis  iii- 
tentione, '  non  noatris  viribus  confidentes  (boc  enim 
indusiria  humana  perficere  non  praevalet) ,  sed  opi- 
tulalione  Domini  festinemos.  Tamdiu  namque  boc 
vitio  animam  necesse  est  impugnari,  donec  se  bellttni 
gerere  supra  vires  suas  agnoscat ;  «  nec  labore,  tcI 
studio  proprio  victorlam  obtinere  se  posse,  nisi  Do- 
B  mini  fuerit  auxilio  ac  proiectione  suffulu. 
CAPCT  VI. 

De  picutiari  graiia  Dei  ad  ea$titaii$  eon$ecutionem 
nece$$aria, 

Et  revera  cnm  in  omnibus  virtuium  profectibus, 

et  cunctorum  expugnatione  vitiorum,  Domini  sit  gra- 

tia  alque  vicloria,  in  hoc  praecipue  '  peculiare  bene- 


ALAKDl  GAZi£l  COMMENTARIUS. 


*  *A7voct  castus,  purus,  intemeratus,  proquo  Cuy- 
cbius  habet  axiov,  id  est,  iiicorruptum  :  sed  hoc  epi- 
theton  magis  ligno  congrnit  quam  homini,  si  nominis 
etymoiogia  spectetur.  Codex  vero  Basiliensis  ccxov, 
roendosius  {Vide  coll.  i2  cap,  11 ;  Arist.  vh  Ethic, ; 
S.  Thom.  S-2,  q.  155,  art.  1).  Porro  quod  ad  rem 
attinet,  distiiiguit  hlc  Cassianus  inler  continenltam  et 
castitatem,  et  mnlios  quidem  dicit  esse  contineiites, 
perpaucos  vero  castoa ,  incorriiptos  ,  seu  virgines ; 
ubi  conliiientiam,  sive  iyxpmta'»  accipit,  sicut  Phi- 
losophus  in  Eiliicis,  pro  nrmitate  animi ,  seti  firmo 
proposito ,  quo  quis  se  continet  in  bono  rationis, 
contra  impulsus  concupiscentise,  quibus  ad  volupu- 
les  venereas  impellitur.  Unde  et  continenies  desrribit, 
qui  impugnationem  carni$,  quam  vet  raro^  vet  quotidie 
tu$tinent,  $eu  metu  gehennte,  $eu  deeiderio  regni  cmlo- 
rum  ex$tinguunt  at/iue  compe$cunt.  Gastitatem  vero 
exponii  integriutem  et  incorruptionem  :  et  ca$lum 
e$$e,  in  a/fectum  intearitati$  et  incorruptioni$  trantire  ; 
quee  vtrfus,  inquit,  iltis  $oli$  tribuitur^  qui  virqine$  vel 
earne  vet  mente  perdurant.  Quibus  verbis  indicat  sub 
castiUlis  nomine  et  statu  comprehendi  duo  hominum 
genera ,  alterum  eorum  qul  mente  el  corpore  incor- 
ruptl,  nullaque  libidine  suni  conUminatl,  qui  proprie 
dicuiitur  virgines ;  alterum  eorum  qui,  licet  aliquam 
corruptionis  9  seu  libidinis ,  maculam  sint  experii, 
tamen  ,  inquil ,'  ad  similem  puritatie  $tatum  per  lon- 
gum  laborem  et  indu$triam  pervenerunt^  et  aculeot  ear^ 
ni$  non  tam  impugnatione  concupi$eentics  turpie  quam 
naturcB  tantummodo  uMtu  $entiunt.  Sic  ipse  {Vide  ir- 
fra  ad  e,  18  huju$  eollat,),  Quarn  ob  caui^am  usus  est 
illa  distinctioiie  vet  came^  vel  mente  virginee,  Nam  hi 
quidem  casti  dicuntur,  et  mente  virgines,  quia  men- 
tis  maculam  poeniientia  diluerunt  et  deterserunt : 
non  Umen  proprie  virgines,  quia  virginiias  perfec- 
um  menlis  et  corporis  iniegriiaiem  incorruptionem- 
que  supponit  ac  requirlt,  ut  infra  dicetur. 

^  De  Joanne  Bapiista  nemo  catholicus  dubitat, 
quin  virgo  permanseril ,  cum  consiel  ex  Evangelio 
eum  in  deserto  ab  infantia  ad  finera  usqtie  viiae  in 
summa  ausieriute  et  sanciimonia  vixisse  (Matth. 
III ;  Luc.  i).  Uiide  in  ejus  laudem  canit  Ecciesia  : 

0  nimis  felix,  meritique  celsi, 
Nesciens  iabem  nivei  pudoris. 

Joannem  etiam  evangelisum  virginem  foisse  te- 


slanuir  D.  Hieronymus  lib.  ii  in  Jovinianum,  et  D. 
Augustinus  iraci.  iilt.  in  Joannem,  ubi  dicit  ea  de 
causa  Joannem  a  Christo  prse  caeteris  aposiolis  diliM:- 
tum ,  quod  neque  uxorem  duxerit ,  et  ab  ineunte 
pueritia  castissimus  vixerit. 

e  De  Elia ,  Jeremia  et  aliis  sic  D.  Hieronymus 
episl.  22  ad  iCustochium  :  Virgo  Elia$^  Etiiafu$  virgo, 
C  virgine$  /i/ti  prophetarum;  et  Jeremice  dicitur^  Et  tu  ne 
accipias  uxorem  {Jer.  xvi).  El  prologo  in  Jeremiam 
tesiatur  eumdem  virginem  fuisse.  De  D.)niele  Joan- 
nes  Damascenus  afftrmal  propter  excellenletii  ca^ti 
Utis  virtutem ,  et  ipsum  a  leonuin  sasvitia  ,  et  ires 
pueros  fuisse  ab  incendio  inviolabiles  ILib,  iv  Oriho- 
dox.  Fid.  c,  25). 

^  Pie  et  catbolice  in  hoc  et  sequenii  capite  loqui- 
tiir  Aucior  de  gratiae  et  auxilii  divini  necessiiate,  et 
naiurae  seu  liberi  arbitrii  inibecilliiate  adcompa* 
randam  et  conservandam  continenii;e  viriutem,  et 
superandas carnis  impugnationes  {Vide  tib,  xii  Inst. 
e,  9,  e(  atiquot  $eq.).  Unde  appareteum  sicubi  aliler 
sensisse  videalur,  non  Um  ex  siia  quam  ex  alioruni 
opinione  esse  locutum.  In  his  siquidem  Iiisiiiutioiii- 
bus  monasticis ,  sicut  et  in  libri»  de  Incarnatione 
Yerbi»  propriam  sententiam  exposuit.  In  Coltaiioni- 
bus  autein  ,  illorum  Palrum  refert  opiniones  ,  quos 
loquentes  introduxit.  Ita  quideni  opinaius  est  Do. 
D  Cuychius.  Sed  an  revera  ita  sit,  ex  ipsis  Collaiioni- 
bus,  ei  ex  libro  D.  Prosperi  contra  Collatorem,  ex- 
pendendum  et  eiaminandum  relinquo  (  Vide  etiam 
notata  ad  tib.  xii,  c.  14). 

«  Id  etiam  pluribus  inculcat  abbas  Cliaeremon 
oollat.  i2  cap.  4.  Ei  Joannes  Climacns  {Gradu  15)  : 
iVmo,  inquit,  ex  hi$  qui  $e  $tudio  ca$titati$  exerceni^ 
$ui$  hanc  iaboribu$  aut  indu$tria  $e  acqui$is$e  putei ; 
nam  po$$ibite  non  e$l  ut  quispiam  naturam  $uam  vin- 
cat :  ubi  denique  natura  euperata  est^  illic  i$  qui  $upra 
naturam  e$t,  adveni$$e  cogno$citur.  Nam  $ine  uila  con^ 
troversia  id  quod  deteriu$  e$t  a  poteniiore  de$truitur. 

'  De  hoc  peculiari  dono,  ac  speciali  Dei  auxillo, 
quo  recte  et  calholice  inielligatur ,  sunt  bax  scitu 
necessaria.  Primo  coniinentiam  et  donum  Dei  esse, 
et  tamen  in  arbitrio  et  potestate  homiiiis  posiiam  : 
quorum  alterum  nostri  teraporis  haeretici  alfirmaiiC» 
nenjpe  donum  Dei  esse ;  alterum  negant :  unde  ei 
coUigunt  neminem  debere  vovere  coniineutiam^ 
quia  nemo  scit  an  babeat  donuro  continenti»  {BoUmr^ 


m 


DE  CaENOmORDll  INSTIT.  UB.  Yl.  —  DE  SPIRlTU  FORNIGATIONIS. 


174 


ttdum  1>el  te  soeciale  donaiiit  et  *  Patnim  sentenila  A  et  esperimento  pargationi«  ipaiua  manifeatiuime 


ALARDI  GAZiGI 

£6.  n  0«  Monach.  e.  51).  Secundo  dona  Dei,  quod  ad 
propositam  attinet,  in  duplici  eue  genere.  Quasdam 
enim  dantnr  bomini  sine  ejus  cooperatione  :  qualia 
sunt  robur,  sanius,  puichritudo ,  propbetije,  lingua- 
rom  et  miraculoruro  gnlia  ,  et  omnes  habilus  quos 
Deus  infundit :  cujusmodi  dona,  cerium  est  non  esse 
in  nostra  potestaie,  nec  pendere  ab  bumana  electio- 
ne«  ut  poBsit  ea  habere  quicumqne  velit.  Aliud  genus 
donorum  consisiit  in  auxilio  divino,  <|uo  juvante 
possomus  et  yolumus  bonuin  ,  quod  sine  ipso  non 
possorous.  Sic  enlm  credere,  sperare,  diligere  Deum, 
perseverare,  tentationes  Tiacere  dicuniur,  et  sunt 
verissima  [)ei  dona,  qnia  nisi  Deus  graiia  sua  nos 
prasveniret  CYCilando,  et  adjuvaret  dirigendo,  pro- 
legendo  et  cooperando,  nihil  isiorum  praesiare  po»- 
semiis  :  et  tameu  ista  ipsa  opera  pendeut  ab  electio- 
ne  bumana,  et  sunt  in  poiesiate  nostra;  quia  Deus 
bxc  non  operatur  in  nobis ,  nisi  nobis  consentienti- 
bus  et  cooperantibus  :  et  quamWs  Juvet,  non  lamen 
cogit  aut  neccssitat ;  et  ex  parte  sua  semper  est 
paraius  juvare.  Ad  hoc  igitur  genus  donorum  con- 
linentiam  pertinere  dicimus.  Tertio.  notaiidum, 
quod  sicut  circa  fidem ,  poenitentiam ,  perseveran- 
liaro,  aliosque  actus  bonos,  ita  etiam  circa  continen- 
tiam  duplpx  graiia,  sive  auxiiium  dtstingui  debel : 
unum  sufficiens,  quod  omnibus  datur,  saliem  pro 
loco  et  tempore ,  et  hoc  dicitur  donum  coniinentis 
fn  actu  primo;  aliud  auiero  est  auxillum  efficax,  quo 
fit  ut  reipsa  contineamus,  et  hoc  est  donum  sin{[u- 
lare,  seu  speciale,  qiiod  non  omnibus  daiur,  ei  dici- 
lur  donum  sive  auzilium  sufficiens  in  actu  secundo. 
Nam  sicut  soli  illi  donum  fidei  habent  qui  reipsa  cre- 
dont;  soli  illi  donum  perseverantix  habeut  qui 
reipsa  perseverant :  ita  etiam  soH  illi  donum  habent 
continentiap,.  qui  reipsa  continent;  quales  cerlum 
est  non  mnltos  esse.  nedum  omnes  :  ef  de  hoc  dici- 
lar :  Non  omne$  capiunt  verbum  hoe^  $ed  quibu$  dalum 
es/(¥aff.xix).  Gtnihilominus  verum  est  omnes  posse 
continere,  quia  sufficiens  auxllium  ad  continendum 
et  ad  gr»tiam  Inipetrandam  nulli  denegatur.  Proinde 
in  potesiate  nostra  est  habere  dotium  coniinentis 
efficax,  si  ex  parte  nostra  collaborare  et  idonea  me- 
dia,seuremedia,  adbibere  velimus,  ut  docet  D.  Hiero- 
njmos  in  cap.  xix  Matth«i.  tfu,  inquit,  datum  e$t 
qui  pe^erunt,  qui  voluerunt,  qui  ut  acciperem  labora- 
verunt.  Porro  remciiia  quae  ex  parte  noslra  adliibere 
debemns,  potissimum  sunt  tria,  oratio,  jejunium,  et 
mullerom  fuga ,  seu  devitatio.  Guin  enim  lentationes 
carnis  orianiur,  tcI  ex  suggestione  diaboli,  vel  ex 
abundantia  cibi  et  potus,  vel  ex  feminarum  aspectu 
et  consuetudine ;  contra  primum  adhibenda  esi  ora- 
tio.  Naro  cum  nemo  conttnen$  e$$e  po$$it,  ni$i  Deu$ 
det  (Sap.  YiiO,  profecto  rogandus  est  ut  hoc  dei.  Sic 
Apostoius  adversus  stimulum  carnis,  et  Dominum 
meavit,  et  responsom  accepit :  Sufficil  tibi  gratiam$a 
(Ii  Cor.  xii);  ut  yidelicet  semper  a  Deo  penderet^  et 
orationi  semper  incumberet.  flinc  Eexlesia  peculiari 
studio  ac  devotione  docet  nos  orare  in  litaniis  :  A  spt- 
rita  fomicationi$  libera  no$f  Domine.  Monel  suam 
Sabinam  D.  Hleronymus  bis  verbis  :  Crebrte  $int  tibi 
orationei,  ul  omne$  cogitationum  $agUtWt  quibu$  ado^ 
leuentia  percuti  $oiet ,  huju^modi  clypeo  repeilantur. 
D.  Augustinus  in  libris  Gonfessioimm,  ubi  varias 
tentaiioiics  qnibus  ante  conversionem  suaro  agitaba- 
lur,  coram  Deo  exponens,  interalia  scribit  (Lt6.  vi 
e,  il) :  Medicinam  mi$erieordia  tua  ad  oamdem  infir' 
mitatem  ( incontinentix )  $anandam  non  cogiiabamf 

?uia  expertue  non  eram^  et  propriarum  vinum  crede^ 
am  e$$e  continenUam^  quarum  mihi  non  eram  conidtis, 
cum  tam  $tultu$  e$$em,  ut  iiesdrem,  $icut  $criptum 
est,  neminem  po$$e  e$u  continentem,  nisi  tu  dederi$ : 
et  utique  dares,  «i  gemitu  intemo  pui$arem  aure$  fiias, 
et  fide  solida  in  le  jaciar^i  curam  meam.  Et  alibi 
ILib.  X  Confe$$.  cop.  19)  :  Tota  spe$  mea  non  ni$i  in 


GOMMENTARIUS 
magna  valde  mi$ericordia  tua.  Da  quodjubee^  etjuba 
quod  vts.  Imptrai  Hobi$  eontinentiam.  Et  eum  $cirem^ 
off  ifuidam,  quia  nemo  potest  e$$e  eontineh$,  ni$i  Deu$ 
det,  el  hoe  ip$um  erat  $apientia,  $cire  cuju$  e$$et  hoc 
donum  (Sap,  tiii).  Per  eontinentiam  quivpe  eoUigimur^ 
et  redigimur  in  ttnum,  a  quo  in  muha  deftuximu$. 
Minu$  enim  te  amat^  aui  tecum  aliquid  amat,  quod 
non  propter  te  amat.  0  amor,  qui  $emper  arde$  et 
num<^uam  ex$tingueri$  !  Charitas  Deu$  meu$  accende. 
Contmentiam  jube$.  Da  quod  jube$,  et  jube  quod  vi$. 
Ila  Augustinus.  Porro  sub  oratione  coniprehenditnr 
eiiam  Sacrameutorum,  praeseriim  sanctissima;  Eu- 
charistiae,  usus ;  boc  enim  est  Frumenium  electorum^ 
et  vinum  germinan$  virginee.  Zacbar.  ix.  Hinc  D.  Gy- 
rillus  in  Joannem  {Lib.  iv  c.  17) :  Sedat,  inquit,  cum 
in  nobis  manet  Chri$tu$,  $asvientem  membrorum  nostro' 
rum  legem^  pxetatem  corroborat ,  perturbatione$  animi 
exetinguit,  Et  S.  Bernardus  in  sermonc  de  ccena 

^  Domini :  Duo  iltud  Sacramentum  (Eucliaristise)  opc- 

"  ratur  in  nobi$,  ut  videlicet  et  seneum  minuat  in  mini* 
mi$,  et  in  gravioribue  peccati$  toUat  omnino  eon$en$um. 
Si  qui$  ve$trum  non  tam  $a!pe  modo,  non  tam  aeerbos 
sentiat  iraeundias  motu$ ,  invidite,  luxurite^  aut  coetC' 
rorum  huju$modi;  gratia$  agat  eorpuri  et  sanguini 
Domini;  quoniam  virtu$  Saeramenti  operatur  in  eo. 
Gontra  secundum  casiigatio  corporis  per  jejunia , 
?igilias,  cilicia,  flagellationes,  aliaque  id  genus,sem* 
per  a  sanctis  et  religiosis  usurpata,  esemplo  ApostoU 
dicentis  :  Ca$tigo  corpu$  metim,  et  in  $ervitutem  redigo 
(1  Cor.  ix).  llocanlidotum,  teste  B.  Gregorio  Nuzian- 
aeno  (De  Laud.  S.  Cyprian,),  usurpavil  eiiam  post 
preces  B.  Justina,  ciim  a  Gypriano  mago  peiliceretur 
ad  libidinem  :  Jejunii,  inquil,  atque  humi  cubationie 
pharmaco  se$e  communiitf  ut  fornuB  venu^tatem,  tam- 
quam  ineidiosam  ob$curaret,  $icque  flammos  materiam 
$ubtraheret,  ae  libidinie  facem  ab$umeret;  pariim  ul 
humUitate  $uapropitium  $ibi  Deum  et  exorabilem  red^ 
deret.  Neque  uUa  re  perinde  atque  corpori$  animique 

C  afflictione  coneiliatur  Deu$,  lacrymi$que  mi$ericordia 
vici$$im  rependi  solet.  D.  Hieronyinus  epist.  decima : 
Ardente$  diaboU  $agiit<B,  jejuniorum  et  vigiliarum  rt- 
^ore  reetinguendtB  $unt.  £t  post :  Quid  nece$$e  e$t  no$ 
jactare  pudicitiam^  quee  $ine  comitibu$  et  appendicii$ 
$ui$,  continentia  et  parcitate^  fidem  $ui  facere  non  po- 
test  ?  Apo$totu$  macerat  corpu$  $uum,  et  animce  subjicit 
imperio,  ne  quod  aliis  prcecipit  ipte  non  $ervet ;  et  ado^ 
le$centula  fervente  cibi$  corpore  deca$titate  secura  estf 
Denique  contra  tertium  viiandus  aspectus  et  nimia 
familiariias  feminarum.  De  qua  D.  Ambrosius,  ila 
scribens  de  fuga  Joseph  patriarchse :  Cum  ab  uxorc 
domini  conveniretur,  teneri  veste  potuit,  animo  capi  non 
potuit;  ac  ne  ipsa  quidem  verba  diupa$$u$  e$t.  Conta- 
^tum  enim  judicavit,  ne  per  manu$  adulterce  Ubidinie 
tncentiva  tran$irent.  Alia  remedia  alibi  indicavimus, 
ubi  de  obscenis  cogiialionibus  statim  supprimendis, 
aot  pittri  spiritiiali  manifestandis  egimus.  His  igitur 
ei  hujusmodi  remediis  ex  parte  nosira  adhibitis, 

])  non  deerit  illud  peculiare  auxilium  Dei,  et  conti- 
nentias  speciale  donum,  qiio  facile  et  jucunde  conti- 
nentiam  senremus,  ui  ex  dictis  patet. 

«  Dionysii  paraphrasis  nonnihil  lucis  adfert,  his 
▼erbis :  Sicut  declaratur  et  aperti$$imc  ittnote$cit  hi$ 
qui  ca$titatem  po$siderc  promeruerunt^  ex  sententia 
Patrum  et  expcrimento  $ua  purgationi$,  nenipe  ab 
omni  labe  et  contagio  libidinis  ;  quam  purgationem 
quivis  castitaie  praeditus  suis  se  viribus  assequi  non 
poiuisse,  nec  posse,  expertus  est,  et  in  dies  expe- 
ritur.  Gur  auiem  major  gratia  et  specialius  auxiliuin 
requiratur  ad  evincendas  carnis  tentaiiones,  et  conii- 
neiitiam  acquirendam,  quaro  ad  alias  virtutes  (quod 
liic  per  eoinparaiionem  dicitur),  ex  allegaiis  supe- 
rius  SS.  Patrum  exemplis  et  tesiinioniis,  et  ex  toto 
huius  libri  decursu  plane  inteiligiiur. 


m 


JOANNIS  CASSIANl 


m 


4e«laratujr  bU  qui  ^eam  meruerini  possidere.  Quo-  A  ^^  dixcrit  ioqfitiramus ,  ut  pos&U  nobis  frpirUMis 


dammodo  enim  exire  de  carue  est  in  corpore  com- 
norantem ;  et  ultranaturam  est  fragili  carhe  circum- 
'  datum  ,  carBis  aculeos  non  sentlre.  £t  idcirco  im- 
possibile  est  bominera  suis  (ut  iia  dixerim)  pennis 
ad  lam  pnecelstim  eoelesteque  praemium  sobTolare, 
nisi  eum  gratia  Domini  de  terra^  coeno  munere 
evexerit  [eduxeritj  caslitalis.  «  Nulla  enim  yirtute 
tam  proprie  carnales  homines  spiriiallbus  smgelts 
imiiaiione  conversaiionis  squantur,  quam  meriio  et 
gratia  castUaiis ,  per  quam  adhuc  In  terra  degenies 
^  habent,  secundom  Apostolum  {PhUip.  iii)»  mmir- 
clpatumin  coelis;  quod,  deposiia  corrupiela  carnali, 
habituros  sanctos  promittiiur  In  futurum»  hic  jam  in 
carne  fragili  possidentes. 

CAPDT  vn. 

Exemplum  de  agone  mundiaii,  secundum  sermonem 
ApostoH. 

Audi  quid  dicat  Apostolus  :  -« Omnls,  qiil  in  agone 
contendity  ab  omnibus  &e  abstinet.  A  quibus  omni- 


agonis  in$tructjo  comparatione  carnalis  acquiri.  lUi 
elenim  qui  in  lioc  agone  visibili  studenl  legilime 
decerisre ,  ulendi  omnibus  escls ,  quas  d^derii 
iibide  suggeMerit,  iiob  habe»t  facoHatem;  sed  iHi« 
ttntnm  quas  eonimdeiiK  eertamifitim  statuh  di%ci^\ 
plina.  ti  "^  nou  solum  interdictis  escis,  et  ebrielate 
omnique  crapula  eos  secesse  esi  ahstinere,  verum 
etfam  cuncta  Inerttsi,  ot}6  atqoe  desidia ;  ot  ^uMi- 
dianls  exercUiis  jiigique  meditatione  virtus  eorum 
possit  aeerescere.  Et  Ita  ottRi  soHieilttdine  ae  trisii- 
tia  negottisque  saDCOhiribus,  srffect«  etfam  et  opere 
ionjugali  efficiunCur  alieni,  Ut  praeier  exertltium 
disciplin»,  nibil  aliud  noveriBt,  nee  ulli  mundiaii 
cm^tt  penitus  ImfilieeiitQr :  al)  eo  timtam,  qoi  certa- 
B  mini  praesidet,  sperantes  quotidlani  victus  substan- 
tiam,  et  coronsgloriam,  condignaque  praemia  victo- 
riffi  laude  conquirere.  At  in  tantom  se  muifdos  ab 
omni  coitus  pollutione  costoAiunt,  ut  cumjse  prsep^- 
rant  ad  agonom  certaminav  ne  qoa  forsitan  per 


ALARDI  GkZMl  COMMENTARIUS. 


*  Multa  sunt  hiijusmodi  SS.  Patrum  elogia,  qui- 
bus  virgines  angelis  cospquantur,  aiit  eiiam  pra;fe- 
runtur.  Cyprianus  (De  Habitu  virgin.)  virgines  Deo 
Sacratas  sic  alloqnitur  :  Quod  fuiuri  stimus,  vosjam 
esse  c(Bpiiti$;  vot  resurrectionis  gloriam  in  hoe  sasculo 
^amlenetis;  per  sasculum  sineswculi  cogilationeftrans- 
%ti$;  cum  casice  perseveratis  ac  virgines,  angeiis  Dei 
estis  cequales.  Chrysostoinus  homii.  18  in  Genrs. :  Qua 
re^  inquit,  differebant  ab  angeiis  Eiias,  Eliswus, 
Joannes,  vera:  amaloret  integritatis  ?  nulla  nisi  quod 
mortaii  natura  constabant.  Nam  de  coetero  si  quis 
diiigenter  inquirat,  ki  nihilo  aiiter  affecti  reperientur^  p 
quam  beati  iili  spiritus;  et  idipsum^  quo  inferiore  vi-  ^ 
dentur  esse  conditionef  in  magna  est  eis  iaude  ponen- 
dum.  fJtenim  terrarum  incotce^  et  iiqui  essent  mortali 
natura^  pontent  ad  iiiam  virtutem  vi  et  studio  perve^ 
Yiire,  vide  quanta  eos  fortitudine ,  quanta  vitte  ratione 
prceditos  fuiste  oporteat.  Basiius  lib.  de  sancta  Virgi- 
nilate  :  Et  hi  profecto^  qui  continentiam  tervant,  a»- 
geii  sunt^  qui  viventet  in  carne  corruptibiiif  mortalium 
vitam  iiiustrando  tuentur.  Sunt  autem  aufeii  non  ex 
infimo  quovit  ordine^  sed  certe  itiutlritsimt  ac  nobiiit" 
jeimi.  Jlii  enim  carneis  nexibus  iiberi  integritatem  tuam 
'in  coelit  tervanty  et  loco  et  natura  inviolabiiet,  et  apud 
iummum  Regem  omnium  Deum  conttituti.  At  vero  itti 
in  lerra  carnis  iHecebrit  et  votuptatibut  diu  re/ttcioii- 
tet,  ac  diaboli  tentamenta  perpetua  exercitatione  vin" 
centet,  incorrupiionem  angeiicee  puritaii  parem,  virtuie 
prcectpua  ante  Creatorit  ocuiot  cuttodiunt.  Deniquti , 
ut  alios  omiltam,  D.  Bernardtis  epistola  41  :  (JtnV 
castitate,  inquit,  decoriut,  qum  mundum  de  immundd 
conceptum  temine,  de  hotte  dometticum^  angelum  de--  0 
nique  de  homiue  facit  ?  diffcrunt  quidem  tnler  te  hom9 
fudicus  et  angelus;  ted  feiicitate,  nonviriMte.  Sediiti 
iliius  cattitat  felicior,  hujut  tamen  forlior  ette  cagno- 
icitur.  Soia  ett  castitat,  quee  tn  hoc  mortaiitatit  toe^ 
et  tempore  ttatum  quemdam  immortalit  giorice  repra-' 
sentat;  tola  inter  nuptiarum  solemnitatit  toiemnia  mo^ 
rem  beatce  illiut  resurrectionit  lindicat ,  in  qua  neque 
nubent^  neque  nubentur,  prcBbens  quodammodo  in  ter* 
rit  cceiestis  iiiiut  convertationit  experientiam.  Similia 
habct  D.  iiieronymus,  vei  quisquis  auctor  sermonis 
^  ile  Asbumpiione  B.  Mariae,  et  Augustinus  lib.  de 
j  sancia  Virginit.  cap.  15. 

^  Respicit  ilhiJ  Apostoli  ad  Philippen.  iii :  'BfiSn 
.^  yap  To  «roXtTtufta  4v  wpwolg  virapx"*  ^'ro  quo  Laiina 
!*'  fVei  sio  habet :  Nostra  autem  convermio  in  ce^lit  est. 
i     llieronymus  vero  subinde  legit  ( In  Zachar.  cap.  lU) : 


Noster  municipatus  in  coeiit  est.  Et  in  e|)islo1a  prima 
ad  lIeiiodorum,eaalludens:  7u»c,  inquit,  municipa' 
tum  cum  Pauio  capiet.  £t  Terlullianus  lib.  iii  coiitra 
Marcionem,  eliain  Graecam  vocem  apposuit,  dicens: 
Jerusaiem^  quam  Apottoius  matrem  nosiram  sursum 
assignat,  et  T^oyirsvfia  nostrum,  id  est^  munictpatum  in 
aj^iis  esse  protiuntiat. 

^  Redit  Aucior  ad  iiianti  compar^tionem  ex  Apo- 
stolo  peiitara  (1  Cor.  ix) ,  nostri  agonis  et  certami- 
nis  spiritualis  cum  agone  s.-eculari  et  mundano,  et 
in  ulroquQ  genere  certantium  agonistaruin,  quam 
superiore  libro  {Cap.  li)  exposuit;  quae  quidera  ab 
Apostolo  in  duahus  rebus  constituiiur  :  nempe  in 
cursu  el  pugna,  quibu^  vila  nostra  comparaiur.  Et 
cursus  quidem  respicit  praemiuin,  quod  speramus, 
auod  Apostolus  vocat  Bravium  supernee  vocatiomt 
bei  in  Christo  Jesu  (Phiiip.  iii) :  pugna  sive  certamen 
praesenles  respicit  adversarios,  a  quibos  impugna- 
ipur,  et  a  spirituali  cursu  retrahimur,  mundum  vide-. 
jicei,  carnem,  et  daeraonem,  cum  quibus  perpetua 
uobis  iii  hoc  saeculo  est  contentio,  et  colluctaiio. 
Qua  comparatione  id  potissiiuum  spectat  Auctor  hoc 
loco,  ut  doeeat  milites  Christi,  seu  athletas  spiri- 
tuales,  castos,  et  ab  omni  mentis  et  corporis  cor- 
rupteia  alienos,  atque  immunes  esse  oportere :  'quod 
sequeiui  capite  cli^rius  exponit. 

^  His  consonat  Plato  libro  viii  de  Leffibus,  M  ait, 
liujusinodi  pugiles,  sive  anlagonistas  abstinuisse  npn 
.aolum  a  c^ngressu  mulierum,  sed  ab  omoi  iu^u- 
ipento  oneroso,  cibo  gravi,  et  aciione  corpus  rfebili- 
laoie  ad  cursum.  Ideni  etiam  iiidic^t  Horatius  tuI- 
gatis  iliis  veraibus  (In  Arte  Poe^ca) : 

Qui  cufilt  opiaiam  cofrsu  coatinfere  meiam, 
Multa  tuliu  fecitqae  puer;  sutiavii,  ct  alsit ; 
Ahstinuit  Ve«ere  et  Baccho. 

Quin  et  Aposiolus  eodem  alludere  videtur  ad  fle* 
brseos  xii,  vin  ait :  Depottentet  omne  pondus,  et  eir- 
eumstatis  not  pecctttum,  eurramut  adpropositum  nobis 
certamen,  etc.  in  qtribus  verbis  ofoservet  lector  con- 
junctam  utramque  meiaphoram.  cursus  et  pugnae, 
de  qua  hic  agitur,  sicut  et  II  Timotli.  iv  :  Bonnm 
eertamen  certavi^  cnrsum  consummavi;  et  i  Cor.  ix  : 
Nescitit  quod  hi,  qui  in  stadio  currunt;  et,  Omnis  qui 
in  agone  contendit;  et  infra  :  Ego  igitur  sie  curro, 
non  quasi  in  incertum;  tic  pugno^  non  qvasi  aerem 
verberant^ 


tn 


DE  GOENOBIORUM  INSTIT.  iAB. 


lomnam  noclurna  ^elnsi  fallaciat  vires  minuani 
Diulto  tcmpore  conquisiias,  *  laminis  plumbeis 
renum  coBiegant  k>ca«  quo  scilicet  meialli  rigore 
genitalibas  membris  applicito,  obscenos  bumores 
!  valeant  inbibere  :  inteiligentes  se  proculdubio  esse 
vincendos»  nec  jam  posse  proposiium  certamen 
dempiis  viribus  adimplere ,  si  provisam  pudiciliaB 
soiidiiatem  fallaz  noxiae  voluptatis  imago  corru- 
•^  perit. 

CAPUT  vm. 

De  eomparaiione  purificationis  eorttm  qui  in  terreno 
agone  certamen  habituri  sunt. 

haqve  sfl  agonis  mundialis  intelteiimus  dtscipli- 
nam,  cujus  exeroplo  beatus  Apostolus  nos  voluit 
emdire,  docens  ^uanta  in  illa  sit  okservatio,  qiianu 
Alligentia,  quanta  eustedia  :  qold  nos  conteniet 
facere,  qua  puriiate  oporiebit  custodire  nosiri  cor- 
poris  atquo  animas  eastitatem,  ^  quos  Mcesse  est 
1|ootklie  saerosanetis  Agni  eamlbiis  vesci,  quas 
Aeminem  imroundum  contingere  etiam  veieris  legis 
praecepta  permittunt  1  •  In  Levitico  namque  ila  prae- 
cipitnr  :  Omnis  mundns  mandocabit  carnes.  Ei, 
inima  quxcomque  comederit  de  carnibos  sacriflcii 
lalutaris  quod  est  Dominl «  in  qna  csl  immundiiia, 

ALARDI  GAZiEI 

^  De  variis  athletarum  legibus  et  moribus,  vide, 
si  Inbet,  Alexandnim  ab  Alexandro,  et  mnlta  apud 
Badxum  in  Pandect.  De  plumbi  usu  et  efficacia  ad 
Teneris  impeius  et  fluxus  cohil>endos,  aucior  Pluiius 
■atural.  Hist.  lib.  xxxiv,  capite  decimo  octavo  (Lib, 
hi  Genial,  cap.  9,  et  lib.  r  cap.  %;  delius  Rodig. 
Lect.  antii^.  Ub,  xv  cap.  0). 

^  Noii  neces&iiale  credo  absoluta,  sed  congruenti, 
ratione  oflicii  et  praelaiurx.  Cum  eiiim  id  lemporis 
plerique  monachi,  eicepto  abbate,  e^isenL  laici,  aiit 
pauci  cerie  ex  iis  ordinareniur  presbyteri ,  ui  alias 
dictom  est,  consenianeum  ruit  nt  qui  aliis  praeerat 
abbas,  quotidie  coraro  fralribus  Missarum  soIeiiHiia 
celebraret,  et  bec  praecipiio  religioiiis  orficio  in  roo- 
nasterio  fungereiur  :  qua  de  rc  plura  alibi  dicenda 
sunt  (  Vide  coiiat.  25  cap.  20).  Uiide  colligo  et  Cas- 
sianum  presbylerum  eistiiisse,  quod  ei  Gennadiiis 
et  Triibemius  atiestantur ;  et  quotidianum,  ut  decuit, 
lii:»sa*  sacrificiinn  celel)rasse,  in  quo  Agnus  ilie  im- 
maculaius  ofierlur,  immolatur,  ei  suniitur.  Quam- 
quam  existimem  ipsum  iion  in  saa  ianium  pcrsona 
ila  iocutum,  sed  aliorum  eiiam  sacerdotuin,  quibus 
ex  officio  vel  vuto  incumberei  quoiidie  sacrosan- 
ciis  Agni  coeleslis  carnibus  vesci,  quod  fit  In  Missae 
sacrifieio. 

«Levitici  vii,  secnndum  LXX.  Quemadmodum 
citat  rursus  eumdeni  locum  collat.  22,  cap.  5.  Vul- 
gaius  textus  nonDihil  diversus  :  Anima  polluta,  qum 
ederit  da  carnibu$  hoitite  pacifieorum,  qnoe  obiaia  e$t 
Domino^  peribit  de  popuif$  $m$ ,  eic.  Ubi  anima  pro 
homineaccipilur. 

'  Agpnoilieies,  sive  agonolheta,  estqui  agoni,  boc 
esi,  ceriamini  pr%est,  vel  qui  certaiiiibus  praemia 
proponit.  ilunc  iitolum  Cbrislo  iribuii  etiamD.  Hie- 
ronymus  (Lib^  i  e.  7),  agens  de  virginitaie  contra 
Jovlnianura  :  Propcnit^  inquit,  agonotketet  prasmium, 
invitat  ad  cur$um,  tenet  in  manu  vtrgiuitatit  bravium , 
ostendit  puriseimum  fontem,  et  clamitat :  Qui  eitit, 
9eHiat  et  bibat.  Qui  pote$t  capere,  citpiat{Mait.  xix). 
j!  Eodera  re»pexit Apostolus loco  praealiegatu  {Heu,  xu), 
*  monens  ui  aspiciamu*  in  auctorem  fidei  et  con$umma' 
torem  Je$um,  iierope  tamquain  ceriiniinis  nostri  prx- 
sidem  ac  prsmiaiorem ;  sicut  solent  currentes  ac 
certantes  lo  stadio  respieere  ad  praefectum  ot  ago- 


VL  — DE  SPIRITU  FOBNIGATIONIS.  t7g 

A  peribit  coram  Domino.  Quantum  igiuir  miegritatis 

esi  niunus,  sine  qua  eiiam  illi  qui  crani  sub  voterf 

iostameuiOy  sacrificiis  typicis  non  poieraoi  iotaresae ; 

et  qui  bujus  mundi  corrupiibilem  coronam  oupiunt 

adipisci,  nequeuni  coronari  t 

CAPUT  IX. 

0Miifaifi  temper  cordi$  puritatem  parare  cermn  Dei 

oculis  debeamus. 

Itaque  omni  custodia  cordis  nostri  sunt  latebrae 

primitus  expfandae.  Quod  enim  illi  in  corporis  puri- 

tate  cupioni  assequi,  nos  debemus  etiam  in  arcanis 

eonscientiae  possidere  :  in  qua  Dominus  ^  arbiter 

atque  agonothcia  resldens,  pugnam  cursus  et  ccrta- 

minis  nosiri  jugiier  exspectai  [speciai],  ul  ea  quas 

in  propatulo  horremus  adtnittere,  ne  iulrinsecus 

fi  quidem  coalescere  incaota  cogitatione  patiamur;  et 

in  quibus  huniana  cognilionc  confundlmur ,  ne  oc- 

culta  quidemconniventia  poIIuaroHr.  Quaelicet  possit 

hominum  pneterire  ROtitiam,  sanctorum  tamen  an- 

gclorum,   ipsiusque   omnipotentis   Dei   scieniiam* 

quani  nulla  subterfugiuntsecreta,  laiere  non  poterit. 

'      CAPUT  X. 

Quod  sit  indicium  perfecta  et  integrce  puritatis» 

«  Cujus  puritatis  boc  erit  evidens  indiciiUByac 

COMMENTARIUS. 
noiheiam  ,  qui  praesens  speciai ,  et  animos  addit, 
prxniio  proposito  :  cujus  rei  illustre  exemplum  ha- 
belur  in  VilaS.  Antonii  ab  Atlianasiodcscripta.  Cum 
eniin  S.  Anionius  diu  cum  daemoaibus  coliuctatus, 
ei  graviler  ab  eis  vexatiis  fuissei,  tandem  radio  lucis 
affulgenierecrcaius  prae^emiam  Diniini inirllexit,  ct 

C  ex  iniimo  pectore  looga  trahens  suspiiia,  ad  vi>io- 
nein,  quae  ci  apparuerai.  loquebalur  diceos :  Vbieras, 
bone  Jesuf  ubi  cras?  Quare  non  a  priiuipio  afuisti^  ut 
$anare$  vulnera  meaf  Et  vox  facta  c$i  aa  eum  dicens : 
Antoni,  hiceram;  ud  ex.^pectabam  videre  ceriamen 
tuum  :  nunc  autem  auiu  decertando  viriliter  non  ces* 
sisti ,  ifinp^r  auxiliabor  tibi.  Et  qu.e-  ibi  sequuntur* 
{Verba  $nnt  Aiiian.j 

«  llanc  doclrinaro  pluribus  in  locis  inculcat  Cas- 
sianus ,  ui  cap.  20  hiijus  libri ,  ubi  sic  concludit  : 
Itaque  hic  est  iutegritatis  finis  ^  ac  perfecta  probatio, 
$i  qme$centibus  nobis  tilitlatio  voluptatis  nutla  subrep- 
serit,  elc;  ct  cap.  i2  :  Uucusque  festinandum  est 
nobis,  et  ev  usque  adversu$  animi  motus,  vel  carnis  in^ 
centiva  pugnandum,  donec  i$ta  carnis  conditio  nece^" 
$ilatem  natura  expleat,  non  $u$citet  votuptatem.  Kursus 
collaiioiie  1i  cap.  7,  ubi  graduscasiiiuiis  recensens : 
Tertius,  inquil,  ne  femineo  vel  ievitcr  ad  concupiscen^ 
tianx  moveaiur  aspeciu ;  quartus^  ne  vigitan$  vel  sim» 

«I  plicem  curnis  perferat  iuoium;  quintus,  ne  cum  memo^ 

^  riam  gcnerationis  humauee,  vel  tractatu$  rafto ,  vel 
necessitas  lectionis  ingesserit,  subtilissimus  mentem 
voluptarias  aciionis  pentringat  a$$ensu$,  sed  velutopue 
quoddam  $implex,  ac  ministerium  humano  generi  ne- 
cessarie  comribuium ,  tranquillo  ac  puro  cordis  eofi* 
templetur  intuitu^  eic;  $extHs  castimotiios  gradus  eif, 
ne  itlecebrosis  phantasmatibus  feminarum  vel  dor" 
miene iiivdaiur. 'HaetemisCa^isiuius,  tuin  ex  siia, tum 

*  ex  aliorum  sententia.  Vcrum  bis  et  hujusuiodi  dictis 
repugnare  videtur  in  primis  senientia  Atiostoli  di- 
ceniis  (U  Corint.  xii)  :  Datu$  e$t  mihi  stimulu$  carni$ 
meae,  uugelus  Satame,  qui  me  colaphixet.  Propterquod 
ter  Dominum  rogavi ,  ut  discederet  a  me,  etc.  El  alibi  , 
rursiis  hujusmorii*nioiU8  cariiis  raiioni  repugnanies» 
aut  eaiu  pr;evenienies,  lainenlahililer  in  se  deplorat 
bis  verbis  (Rom.  vii) :  Vxdeo  aliam  tegem  in  membri$ 
meis  repugnantepi  legi  mentis  mem,  et  caplivantemma 
•n  lege  peccati.  lufeiix  ego  iiomoJ  qw$  me  liberabit  di 


17f  JOANNIS  GASSIANl 

plena  [wobatio,  si  Tel  nuUa  imago  decipiens  quies-  A 
centibuB  nobis ,  et  in  soporem  laxatis  occurrat,  vel 
eerte  interpeilans  nullosconcupiscentismoius  valeat 
excitare.  «  Licet  eoim  ad  plenam.peccati  noxaro  ulis 
commotio  minime  reputetur;  tamen  necdum  perfec- 
tsmeniis  indicium  est,  necad  purum  excocti  vitti 
manifesutio ,  cum  per  failaces  imagines  bujusmodi 
operatur  illusio. 


m 

CAPUT  XI. 

Quo  vltio  iUutio  noctuma  procedai. 

i>  Qualitiis  enim  cogitationum,  qus  distentionibas 
diei  neglifientius  cnstodltur,  probator  quieie  noe- 
turna,  et  idcirco  «  cum  intercesserit  aliqua  lalis  il- 
lusio,  non  culpa  somni  credenda  est,  sed  negligen- 


ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


corpore  mortis  hujus  ?  Id  est ,  de  corpore ,  morti  et 
peccandi  affectibus  obnoxio.  Et  tamen  quis  dubitet 
tantum  Apostolum  perfectionem  puriuiis  et  casti- 
monis  fuisse  assecutum  ?  Secundo  repughare  etiam 
videntur  gravissim»  SS.  Patrum,  Augusiini  praeser' 
tim  ,  auctorltates  ac  tesiimonia,  quibus  passim  as- 
serunt  motus  carnis  in  hac  vita  non  posse  penitus 


membra;  licet  verit  sectatoribut  puritatit  ad  obtinen' 
dam  eam  nihit  prcBjudicet  itia  commotio  ,  quam  hcBc 
tolet  interdum  eliam  per  toporem  necestitat  excitare , 
tciendum  tamen  ett,  quod  ita  ti  commota  fuerint 
membra^  ad  quietem  propriam  reducantur  cattitatit 
imperio,  ut  non  modo  cum  nullo  pruritu ,  ted  ne  cum 
mtnimo  quidem  libidinit   recordatione  tedentur.  Et 


exstingui.  Sicenim  Angustinus  Hb.  contra  Julianum  B  rursus  in  fine  ejusdcm  collalionis  (Cap,  16)  :  Hmc 


cap.  5  :  Concupitcentiam^  inquit,  quis  ambigat  potte 
niinui,  non potse  contumi? etl^,  Gregorius  in  primum 
Regom  (Lib.  v  cap.  11,  et  lib,  vi  Moral.  c.  27) :  Non 
quidem  lolli  potest  carni^  quod  lex  carnis  membra  ncn 
moveat ;  sed  tamen  tolli  potest  carni  violentia  motiO" 
nis,  ut  retinquatur  ei  motus^  sed  eidem  motui  omnis 
detectationis  obscenitas  auferatur^  et  simplex  molus 
ille  sit^  in  quo  atiqua  libidinis  turpitudo  non  sit.  Et 
post :  Cum  abstinentes  quosque  divina  gralia  perfecte 
remunerat,  a  corporalibus  eorum  motibus  omnium  obt- 
eenitatum  acuteos  totlit ;  sed  eis  ipsos  motus  naturalet 
deterit,  ui  tentari  temper  pottint\  vinci  numquam 
possint,  dum  id  deserit  quod  eis  valde  ditpUcet;  sed  sic 
debilitat  quod  deseritf  ut  prcevalere  victoribus  non  per^ 
mittat.  Sic  Gregorius.  His  accedit  definitio  concilii 
Tridentini  (Sess.  v),  qua  dicilur  manere  etiam  in 
baptizatis  concupiscentiam,  eamqueadagonem,  id  est, 
certamen,  tu  nobisrelictam,  sic  tamen^ut  nonconsen' 


ett  contummatio  cattitatit ,  ut  vigitantem  monachum 
oblectatio  tibidinit  nuUa  perttringat ,  et  quiesceniem 
somniorum  non  fallat  itlusto  :  sed  cum  dormienti  (an- 
tum  per  sopitee  nuntit  incuriam  commoiio  camit  obre- 
'^pterit^  quemadmodum  tine  utla  tititlatione  votuptatit 
excitata  ett^  ita  etiam  tine  uilo  pruritu  corporit  con' 
quiescat,  Hucusque  abbas  Ghxremon  ,  vel  sob  ejus 
persona  Cassianus.  Agnoscit  igitur  etiam  in  viris 
perfectis,  sive  vigilantibus,  sive  dormienlibus,  mo- 
tum  carnis  et  membrorum ,  sed  exutum  et  vacuum 
oblectatione ,  volupUte,  consensu. 

'^  Parapbrastes  :  Quamvis  talis  commotio  (genita- 
lium  scilicei  in  somnis)  non  reputelur  plene  in  cul- 
pam,  etc.  Agitur  enim  hic  de  hujusmodi  motihus,  seu 
motionihus,  quae  quiescenlibus ,  id  esi ,  dormientl- 
bus,  et  in  soporem  iaxatis  ex  quodam  insomnio ,  vel 
illusioiie,  contingit ,  ut  paiet  tum  ex  verbis  praece- 
deniibus  ,  luin  ex  cap.  sequenti.  Sic  eti:im  abbas 


tientibus,  sedper gratiamChristiJesuviriliterrepugnan-  q  Ghaeremon  superius  ciutus  (Coll.  i^icap,  11)  :  Licet 
tibuthocerenonvaleat,quinimmo  adcoronammultum      verit  sectatoribut  puritatit  ad  obtinendam  eam  nihit 


protit.  De  qua  itidem  carnis  et  spiritiis  repuKnanlia 
late  et  ex  professo  agit  Auctor  collatione  quarta,  quae 
de  concupiseentia  carnis  et  spiritus  inscribitiir;  et 
collatione  !23,  de  eo  quod  dicit  Apostolus  :  yon  quod 
votobonum,  hocfacio^  etc.  Ut  igitur  haec  concilientur, 
pie,  quoad  ejiis  fieri  potest,  exponendus  est  Gassia- 
nus,  qui  pietati  cum  primis  studuis»e  cognoscflur  : 
primum  qiiidem  ,  ut  id  velit  dicere,  perfectum  ho- 
minem,  Dei  gratia  id  faciente^  ad  eum  casiilatis 
gradum  posse  pertingere,  in  quo  constitutus  concu- 
piscentiae  stimulo&  vix  ac  ne  vix  qnidem  seatiat, 
perinde  ac  si  ejus  inceiitiva  omnino  essent  exslincia; 
quod  abhas  Ghaeremon  significat  (Collat.  12  cap.  12), 
cuiii  ait :  Magna  ac  mirijica  sunt,  nec  utti  hominum , 
nisi  his  tantum  qui  experti  sunt^  nota ,  quw  Dominus 
fidetibus  sufs  adhuc  tn  itto  corruptionit  vascuLo  consti" 
tutiSj  ineffabili  tiberalitate  iargitur.  De  quibut  Pro- 
pheta  [Ptat.  cxxxvni)  :  if tra  opera  tua.  Et  paulo 


prcejudicet  itta  commotio ,  quam  hcec  tolet  interdum 
etiam  per  toporem  necetsitas  excitare.  Et  similiier  de 
illusione  noctu^na  (Cap,  7,  ibid.)  :  Licet  hanc  tudifi- 
cationem  peccato  esse  obnoxiam  non  credamuty  concu- 
pitcentioB  tamen  adhuc  medullitut  latitantis  indicium 
est.  Porro  commotio  sive  litilluiocarnis  involunta- 
ri.-i ,  sive  in  somnis,  sive  iii  vigilitt  contingat,  cum 
mere  naiuralis  sit,  et  ex  corporis  habitudine  ac  dis- 
posiiione,  seu  ex  cibi  poiusve  qualitaie,  aut  natur» 
necessilaie  proveniat ,  non  tnodo  peccaii  rationem 
non  habet,  sed  et  meriti  occasionem  praebet ,  si  vo- 
luntasei  repugnet,  et  nullo  modo  con^entiat.  Hinc 
D.  Augu^tinus  lih.  i  de  Givit.  cap.  25  :  St,  inquil, 
itla  concupiscentialis  inobedientia,  quas  adhuc  in  mm- 
bris  moribundis  habilat,  prceter  nostrce  votuntatis  /e- 
^errt ,  qttasi  tege  sua  movetur^  quanto  magis  absaue 
cutpa  est  in  corpore  non  consentientisy  si  absque  culpa 
est  in  corpore  dormientisl  Ita  Augustinus.  Potest  au- 


posl :  Quisenim  non  obstupescat  operaDei^  cum  illum  D  tem  hujusmodi  carnis  commotio,  seu  prurigo  ,  esse 

ignem  tibidinis ,  quem  naturalem  antea  et  velut  inex-  ■         •  ••  ••  -      - 

ttinguibilem  etse  credebat ,  ita  refriguitte  pertenterit , 

ut  ne  timplici  quidem  corporit  motu  te  sentiat  incitari  ? 

Sic  ille.  Et  quidem  aliquibiis  boc  donuin  fuisse  con- 

cessum  nemo  dubitat ,  qui  vel  tenuiter  sanctorum 

res  gestas  attigerit  :  cujusmodi  donum  etiam  in 

Sereno  ahbate  prxdicat  Gassi^nus  (Cottat.  1  c.±  et 

coU.  12  c,  7),  et  nos  ibidem  alia  exempla  subnouvi- 

mus.  Deinde  licet  Gassiaiius  videatiir  velie  abr(»gare 

omnem  motionem  carnis,  etiam  in  dormientibus  ; 

nihilominus  ipsemet  haud  obscure  significat  in  per- 

feciis  etiam  viris  remanere  sensum  aliquem  hujus- 

modi  motioniim,  quetn  non  puiat  de  castitaiis  per- 

fectione  quidquam  detrahere.  Sic  enim  aiiin  ipsamet 

coilaiione  in  qua  adeo  sevenis  est  adversus  carnis 

stiimilos  (Coilat,  12  cap.  11)  :  Quod  autem  per  hoc 

inevitabilem  commotionem  camis  atteritit,  quod  urina^ 

tum  veticam  jugi  ttiltatione  repleverit »  quietu  tutcitet 


voluniaria  ,  vel  in  se,  vel  in  sua  cau>a  ,  et  ealenus 
peccali  rationem  habei,  quatenus  conira  vel  prseter 
legem  honestatis  direcie  vel  indirecte  voluniaria ; 
cumque  plerumque  sil  quaedam  inchoatio  seu  di^^po- 
siiio  ad  polluiionem ,  inde  sumendum  de  ea  indt- 
cium  :  proinde  consulenda  quaede  pollutione  di- 
centur  in  Gotlationibus. 

^  Dionysiana  paraphrasis  :  Nocturna  quiete  moii- 
ttratur  qtuittbut  dittractionibut  coqitationum  negli- 
gentiut  evayemur  in  die,  Porro  de  illusionibns  et 
polhitionibus  nocturnis,  earumque  causis,  agitur 
plenius  collat.  22  cap.  5  el  sequent. 

^  Hujusmodi  noclurnas  illusiones  et  somniornm 
liidibhH  ex  anteactae  vit:e  actibus  et  cogitatioiiibns 
sibi  residua,  et  subindc  occurrentia,  cuin  geiniiii  d<:- 
plorat,  ei  ab  iis  libcrari  expelit  D.  Augiistinus  iii  li- 
bris  Coiifessionuin  (Lib.  x  cap.  50) :  Adhuc,  inqiiii , 
vivunt  in  metnoria  mea  talium  rerum  imagitietf  quat  ibi 


m 


DE  CCENOBIORUM  INSTIT.  LIB.  YI.  —  DE  SPIRITU  FORNIiATIONlS. 


m 


lia  tenporis  praecedeniit ,  et  maniresialto  morbi  Acognoscens,  illic  caram  adhibuit  medicinae,  unde 


caosas  roorbi  principaliter  noverat  eroanare  :  *  Qui- 
cumque,  Inquiens,  viderit  mulierem  ad  concupiscen- 
dum  eam,  jam  mcechatus  est  eam  in  corde  suo 
{Matth,  ▼).  ^  Peiulantea  ociilos  notnns,  non  lam  eos 
arguit,  qiiam  illum  interiorem  aensum,  qui  orOcio 
eorum  male  utitur  ad  videndum.  Cor  namque  est 
«grum  et  saucium  libidinis  telo  quod  ad  concupiscen- 
dum  Tidet  :  beneflcium  intuitus  recte  sibimet  a 
creatore  eoncessum,  suo  ¥1110  ad  operum  pravorum 
ministeria  contorquens,  et  in  semetipso  recondilum 
concupiscenti»  morbum  contemplaiionis  occasione 
producens.  Idcirco  ergo  huic  praBcipitur  saluiare 
mandatuni,  cujus  vitio  pessimus  languor  visus  occa- 
sione  procedit.  Non  enim  dicitur,  Omni  custodia 
loeoque  humani  generis  creaior  et  conditor  Deus,  (  serva  ocu^os  tuos,  quos  utiqiie  oportuit  principaliter 
opificii  sui  naturam  prae  omnibus  emendaiionemque     custodiri,  si  ex  ipsis  concupisceniiae  prodiret  effectus; 

ALARDl  GAZi£I  COMMENTARIUS. 

efHswiudo  mea  fixitf  et  occur$ant  mihi^  vigilanti  qui-      Ht;  $i  vero  con$en$erit^  et  de  cogitatione  affeetum  fe- 


latentis  Intrinaecus,  quem  non  primiius  nociis  hora 
parturiit ,  sed  iniimis  anim»  reconditum  Gbris  ad 
cutissuperficiem  somni  refeetione  produxit,  arguens 
oeeultas  aestuum  febres,  quas  per  totum  diel  spaiium 
noxiis  cogiiationibuft  pasti  contraximus  :  ut  solent 
mals  quoqiie  valetudines  corporum  non  ea  colllgi 
tenipestaie  in  qua  videntur  emergere,  sed  negligen* 
tia  sanl  praeteriii  temporis  acquisiiae  ,  quo  pastiis 
quis  imprudenter  escis  salnti  contrariis  noxios  hii- 
mores  sibimet,  leihalesque  contraxit. 

CAPUT  XII. 

Qaod  eamii  pnrttai  $ine  munditia  cordi$  nequeat 
oblineri* 


4em  carentee  viribu$,  tn  $omni$  autem  non  $olum  u$qui 
ed  detectationem  ,  $ed  edam  ueque  ad  *con$en$ionem 
factumque  MimHlimum.Ettantumvaletimagini$  Hlu$io 
m  anima  mea,  et  in  carne  mea,  ut  dormienti  faUa  vi$a 
persuadeant  quod  vigHanti  vera  non  po$$nnt,  yumquid 
tnne  ego  non  $um^  Domine  Deu$  meu$?  Et  tamen  tan- 
tum  intereet  inter  meip$um  et  meipeum ,  ut  intra  ino- 
m^iilKiii  quo  hittc  ad  $oporem  tran$eo ,  vet  huc  inde 
relroRseo.  Vbi  e$t  lune  illa  ratio,  qu(gtalibu$  $ugge$' 
tionibue  reststt/  vgilaiu ;  et $i re$  ip$(B  ingerantur,  tn- 
coneut$u$  maneo?  Numquid  elauditur  cum  oculi$? 
Njimquid $opitur  cum  $en$ibu$  corpori$?  Et  unde  $a!pe 
etiam  in  $omni$  re$i$timu$ ,  no$trique  propotiti  memo- 
rei,  atque  in  eo  ca$iistime  permanentee^  nuilum  talibue 
iUecebri$  adhibemue  a$$en$um?  Et  tamen  tantum  in- 
tere$t,  ut  eum  atiier  acddit,  evigilantei  ad  con$cientiw 
rtquiem  redeamue ,  ipeaque  di$tantia  reperiamut  no$ 


cerit^  de  propauione  tran$ivit  ad  pa$tionem,  et  hme 
non  voluntat  peccandi  dee$t/$ed  occa$io.  Quicumque 
igitur  viderit  mutierem  ad  concupi$cendum,  id  e$t^  $i 
a$pexerit,  ut  concupiecat,  ut  facere  di$ponat,  i$te  reete 
dicitur  eam  moschari  in  corde  $uo.  D.  porro  Augusti- 
nu^  in  Kegula  ila  suos  clericos  H(*giilares  adroonet : 
OcuU  ve$tri  et$i  jaciantur  in  aliquam  feminarum, 
figantur  m  nuUam.  Pieque  enim  quando  proeediti$,  fe- 
fitfmis  videre  prohibemini,  $ed  appetere^  aut  ab  ip$i$ 
appeti  velie,  crimino$um  e»t,  Nec  soio  taetu  et  affectu, 
$ed  aspectu  quoque  appetilur^  et  appelit  concupi$centia 
feminarum.  Nec  dicati$  vo$  habere  animot  pudicoe,  ei 
habeati$  oculo$  impudico$,  quia  impudicu$  oculu$  tm- 
pudiei  eordi$  e$t  nuntiu$y  etc. 

^  De  oculorum  peiulanlia,  seu  lascivia  coercenda, 
D.  Hieronymus  vel  quin  aucior,  in  cap.  iv  Lamen- 


...  taiionum  Jeremiae  :  Cum  per  incuriam,  ail,  a$pectu$ 

non  feetsM,  quod  tamen  in  nobi$  quoque  modo  factum  p  patefaetu$  fuerit  tentationi  aditue^  vix  tranquilliiatem 
eue  doieamu$»  Numquid  non  potene  ett  manu$  tua ,  ^  inveniet  animu$  turbatu$,  ni$i  iili  $ubvenerit  divinm 
Deu$  omnipoten$,  $anare  omne$  ianguore$  animte^  at-      pietati$  intuilu$.  Hinc  e$t  quod  B.  Job  ait :  Pepigi 


que  abundantiore  gralia  tua  iatcivo$  motus  eliam  mei 
iopori$  exetinguere  ?  Augebi$,  Domine^  magi$  magi$que 
in  me  munera  tua^  ut  aninut  mea  $equatur  me  ad  te 
coneupieeentue  vi$co  expedita  fUt  non  $it  rebelii$  $ibi , 
etque  ut,  in  $omni$  etiam^  non  $oium  non  perpetret 
iitat  eorrupteiarum  turpitudine$  per  imaginet  animaiee 
utque  ad  carni$fiuxum,  $ed  ne  coneentiat  quidem,  Nam 
ut  nihii  tate  vet  tantHtum  iibeat^  (juantulum  po$$it  nutu 
cohiberi,  etiam  in  eatto  dormientte  affectu,  non  tantum 
in  haevita,  $ed  etiam  in  hae  mtate,  non  magnum  e$t 
Ommpotenti,  qui  vaie$  facere  $upra  quam  petimu$  et 
inteliigimue,  Haec  D.  Augustinus,  non  minus  docte 
qoani  pie,  de  nocturnis  illusionibuset  insomniis  (|uae 
pias  mentes  non  raro  affligunl.  Ubi  nota  magnum 
discrimen  inter  hominem  vigllaniem  et  dormientem 
in  hiijtismodi  illusionibui  aut  illecebris  carnis ,  de 
qno  alias.  Quod  autem  aitinitio,  hiijusmodi  iroagines 


fcedue  cum  oculi$  mei$,  ut  ne  cogitarem  quidem  de 
virgine  (Job.  xxxi).  Vt  enim  cogitatione$  cordi$  ca$te 
eervare  po$$et,  firdu$  eum  oculi$  pepigit^  ne  priu$  in- 
caute  a$piceret,  quod  poetmodum  invitus  amaret,  Vaide 
namque  e$t,  quod  caro  deor$um  trahit;  et  $emei  $pecie$ 
formce  cordi  per  oeuioe  aiiigata  vix  magni  iuctamini$ 
manu  $oivilur.  Ne  ergo  quasdam  lubrica  in  cofitatione 
vereemut^  providendum  nobi$  e$t;  quia  intuert  non  de^ 
bet,  quod  non  iicet  coneupi$ci.  Ut  enim  munda  men$ 
in  cogitatione  $€rveiur  a  iascivia  voiuptatie  ^uce,  depri" 
mendi  $unt  oculi,  qua$i  quidem  raptore$  ad  cuipam, 
Neque enim  Eva  iignum vetiium  contigittet  (Gen,  xxxi), 
iftjt  hoc  priu$  incaute  reepiceret,  Scriptum  quippe  est : 
Vidit  mulier  auod  bonum  e$$et  iianum  ad  vetcendum, 
et  pulchrum  oculiSy  aspectuque  aeiectabiie^  et  tuiit  de 
fructu  iliiue,  et  comedit.  Hinc  er^o  pen$andum  e$t 
quanto  debemue  moderamine  erga  iiiicita  visum  restrtn- 


rerum  lurpium  subinde  in  somnis  occurrentes  mo-  D  gere^  no$  qui  mortaiiter  oiotmuj,  st  et  mater  viventium 


vere  non  $oinm  u$que  ad  delectalionem  ,  $ed  etiam 
usque  ad  con$en$ionem  factumque  $imiiiimum;  sic  de- 
bet  intelligi,  quia  videiur  homo  inierdumconsentire, 
non  soium  secundum  imaginaiionem  ,  sed  etiam  se- 
cuiidnm  discuraum  iiitellecius  et  ratiocinium  ,  licet 
reveranon  eonsenttat,  quia  non  habet  omnino  libe- 
nini  rationis  usum,  ei  facultaiem,  ut  docet  D.  Tho- 
mas  prima  parte  q.  84,  art.  8. 

■  Scite  D.  Uleronymus  in  htinc  locum  Ifatihaei : 
Jnter  irt^  et  ivpoTzif&ttoc»,  id  etf,  tnfer  patsionem  et 
propa$sionem  hoc  interett,  quod  p't$sio  reputatur  in 
vitium;  propassio,  iicet  initii  cuipam  habeat,  tamen 
nen  leneiur  in  erimine.  Ergo  qui  viderit  mu/itrem,  et 
anitna  qus  fuerit  tiliiiata,  hic  propassione  vercusstu 


per  oculo$  ad  mortem  venii.  Hinc  etiam  $ub  Juda;a 
voce,  qute  exteriora  vivendo  concitpi$cen$,  bona  inte" 
riora  perdiderit,  propheta  dicit  (Threu.  iv) :  Ocuiue 
meu$  deprcedaiue  est  animam  meqm.  Concupiscendo 
enim  vi^ibiiia^  invi$ibiie$  virtute$  amitil.  Queeergo  in^ 
teriofem  $en$um  per  exteriorem  visum  perdidit^  per 
ocutum  corpori$  pertulit  prcedam  cordis.  Unde  nobi$ 
ad  cu$todiendam  cordie  munditiamf  exiernorum  quo- 
qiu  eentuum  ditcipiina  servanda  e$t.  Nam  quantaiibet 
gravitate  men$  vigeat,  carnale$  tamen  eensut  pueriiiter 
exteriut  per$trepunt;  et  ni$i  inleriori$  gravitati$  pon" 
dere  et  qtui$i  juvanti  quodam  ardore  refrenentur ,  ad 
fluxa  qvueque  et  ievia  mentem  enervem  trahunt,  Hxc 
ipse. 


M3  JOAINNIS  GASSIANI  fM 

Qibil  enim  mnplius  ocali  quam  simpiex  animx  prx-  A  maloruro  ad  eas  personas  exiiide  subtiliter  defoWat 

ac  prxcipitet  mentem,  per  quas  noxias  cogiiationes 


bent  visionis  offlcium ;  sed  dicit,  «  Omni  cusiodia 
serva  eor  tuam  {Proverb.  iv)  :  iili  potissimum  im- 
posita  medicina,  quod  ubique  abuii  poiest  oculorum 
ministerio* 

CAPUT  llll. 

Exsttr§entes  primum  cogitaUoms  carnales  Ulico 
repeUendas  esse. 

H»e  erii  if^itur  purgaiionis  bujus  prima  custodia, 
Ht  cnm  menli  nostrae  merooria  sexus  feminei  per 
Bubliiem  suggestionem  diabolicx  cailiditatis  obrepse- 
rity  ^  primum  recordatione  prxmissa  matrts,  soro- 
rum,  parentum,  seu  certe  feminarum  sanctarum, 
quantocius  eam  de  nostris  recessibus  [sensibus] 
extrudere  feslinemus :  ne  si  fuerimus  in  ea  diutius 


possit  inserere.  Quamobrem  iilios  praecepti  jugiter 
meminisse  dcbemus :  Omni  custodia  serva  cor  tuum ; 
et  «  secundum  Dei  principale  mandatam  soilicite 
aerpentis  observare  noxium  caput  (Goie«.  lu),  id 
est,  cogitationum  maiarum  priucipia,  quibos  serpere 
in  animam  nosiram  diabolus  tentat;  ne  ai  caput^' 
ejus  per  negligentiam  penetraverit  cor  nosirum,  re- 
liquum  ejus  corpus»  id  est,  oblecutionis  asaensas 
iilabatur.  Qui  proculdubio  si  fueril  iptromissas, 
morsu  viruiento  menteminterimetcaptivatam.Emer- 
gentes  etiam  pcccatores  terrae  nostrae,  id  est,  sensus 
carnales  in  matutinis  soi  ortus  nes  oporteC  exslin- 
guere ,  et  dum  adbuc  parvuli  sunt,  '  allidere  filios 
immorati,  «  occasione  sexus  serael  indepti  ^  illex  B  Babyloois  ad  petram  (Psaim  cxxxvi).  Qui  iiisi,  dum 


ALARDI  GAZi£l 

•  D.  Basilius  in  Regulis  fus.  dispur.  (Quossl,  v) : 
Omni ,  inr|uil,  cuhlodia  cnstodiendum  est  cor  nostrum^ 
neque  patiendum  ut  assidua  de  Deo  cogitatio  ex  ani' 
mis  nostris  elabatur^  neve  potum  qux  mirabiiiier  ab  eo 
faeta  sunt  memoria  contaminetur  per  futHes  cogitatio^ 
nes ;  contraque  illud  agendum  assidue^  ut  ex  perpetua 
ac  purissima  recordatione  impressam  in  animis  nostris 
piam  de  Deo  cogitfltionem,  velut  indelebile  aliquod 
signum  circumferamus.  Siqttidem  hasc  est  ratio  per 
qitam  erga  Deum  acquiri  charilas  comuevit,  qum  simuk 
cum  ad  observanda  Dei  mandata  nos  excitet,  tum  vi- 
cissim  quoque  ab  iisdem  ipsa  ad  perpeiuitatini  stabiiis 
conservetur.  Quod  ita  esse  docet  Dominus  ipse,  qui 
quidem  modo  dicit  (Joan.  xi?)  :  Si  diligitis  me,  man^ 
aata  mea  servate ;  modo  vero :  Si  proBcepta  mea  serva' 
veritis ,  manebitis  in  dilectione  mea.  El  quod  effUacius 
etiam  posset  commovere :  Sicut  ego  mandata  Patris 
mei  servavi,  et  maneo  in  ejus  dilectione.  Haec  B  tsilius, 
et  qude  sequuntur.  Yide  in  eamdem  sententiam 
sermonem  D.  Bernardi  in  parvis  quadragesimum 
sexlum. 

^  Prxmissa,  id  est,  prius  immissa  (Vide  cotlat, 
XIX,  c,  16).  Sensiis  eniin  esl  quem  Dionysius  hac  sua 
parapbntsi  pnitio  clariorem  reddit :  Quando  memoria 
sexus  femiuei  occurrerit  menti  noslrce^  per  snbtilem 
didboUcce  suggestionis  cnlliditatem,  immissa  primo  re- 
cordatione  matris,  aut  sororum,  sive  parentum,  aut 
certe  feminarum  sanctarum,  festinemus  eam  ceteriier 
extrudere  de  cordibus  nostris ;  ne  si  diutius  in  ea  im- 
moremur^  etiam  nihil  lcesionis  perpessi  occasione  sexus 
propinquarum ,  aut  sanctarum  personarum,  tamen 
exinde  devolvat  subiititer  atque  prcecipitet  mentem  ad 
eas  personas  per  quas  possit  inscrere  cordi  cogitatumes 
nocivas.  Sic  ille.  Soiet  enim  diabolus  ui  meiiiem  no- 
stram  noxiis  imaginibus  et  phantasiis  sexns  feminei 
occiipet  et  detineal,  subinde  immittere  ac  itigerere 
cogiiationem,  seu  recordationem  mairis,  aut  soro- 
rum,  nul  sanctarum  feminarum ;  quibus  in  animum 
adniissis,  cum  ab  illis  minus  caveamus,  sensim  ad 
aliaruni  mulierum  ^aut  rerum  turpium  cogiiationes 
perniciosas  devotvamur,  nisi  quuntocius  primam 
illam  sugg<'siioncm  diabolicae  calliditalis  rcpellamus. 

c  Id  est,  animo  concepli  seu  in  aiiimum  admlssi. 

^  Neinpe  di.iboliis,  ul  ex  antecedenlii>us  et  se- 
queniibus  colliffilur;  illex  enim  malorum  dicilur, 
quii^  seinper  ad  malum  illicit  et  provocat.  Unde 
et  S:)t;in  ct  tentator  appellalur  (Matih,  ni  et  iv«. 
I  Thes.  III).  ^ 

^  Principaie  Dei  mandatum  satis  improprie  ap- 
pellare  videtur  illud  quod  de  muiiere  ad  serpentem 
sive  diabolum  dictum  est,  Genes.  iii.  Et  ipsa  conte' 
rel  caput  tuum.  Conterere  autem  caput  serpentis, 
vel,  ut  ipse  citat  ex  verjsione  Sepmaginta,  observare 
c;aput  serpentis,  moraliier  interpreiaiur,  cogitatio- 


COMMENTARIUS. 

nom  malarom  principia  elidere,  hoc  est,  eis  statioi 
et  sine  cunctatione  resistere,  ei  assensum  aofi  prc- 
bere  :  quo  quidem  sensu  dici  potesl  prtteepiom 
quoddam,  sive  mandatum  Dei,  etiam  principaie,  sub 
illis  verbis  tactte  comineri  (YideiUfralib,  iv  e,  57). 
'  Alludit  iilis  verbis  Psal.  cxxxvi :  FiUn  Dabw  • 
ioniSf  misera :  bealus,  qui  tenebii  el  aUidet  »4imuos 
tuos  ad  petram!  In  quae  commenlans  divus  Angnsti- 
nus  itn  scribit :  Qui  sunt  parvuii  Babylonis?  Na^cen- 
tes  malce  cupiditales,  Quando  nascitur  cufdditaSf  cum 
parvula  esl,  anteguam  robur  accipiat^  eiide  iiiam.  Sed 
times,  ne  eiisa  non  moriatur  ?  attide  ad  petrmnj  pekra 
antem  est  Ckristus  (I  Cor.  x).  Eodem  imMio  divus 
Uieronymus  Eiistuchium  virginem  admonens  bis 
verbis  (Epist,  22) :  Noio  sinas  coptationem  crtscere ; 
duttH  parvus  est  hostis,  inter/ice :  nequitia,  ng  Mania 
ereseant ,  elidatur  in  semine.  Et  post  paoca :  Quia 
enim  impossibiie  est  tn  teiisiint  komims  non  kruere 

p  innatum  nieduilarum  coHfrem^  iiie  iandatwr,  iiie  prw- 

^  dicatur  beatus,  qui  ut  eeeperit  eogitare  sordida^  staiim 
interficit  et  ailidit  ad  petram,  D.  eliam  Benedictus 
(Cap.  <4  Reguiw)  imer  insirumenta  sive  exereitia  bo- 
norum  operum  posuit  :  eogttationet  malas  ewds  ulo 
advenientes  mox  ad  Chrisium  atlidere  et  eeniori  spirt- 
tuaii  patefacere,  Quibiis  verbis  duo  singolaria  reine- 
dia  et  antidota  adversos  pravas  et  noxias  cogiiaiio- 
nes  complexos  est  <  quorum  primum  esi,  earum 
initia  seu  priinos  motns  supprimere,  eisque  ob- 
orientibus  viriliter  obsistere,  quod  est  eapot  serpen- 
tis  conterere,  et  rilios  seu  parvolos  Dabyloais  ad 
petram  ailidere;  alterum,  superiori  vei  senrori  spi- 
rituali  eas  p.itefacere.  Dequo  etiam  alibi  att  (Cap.  7 
Regutm)  :  Quintia  kurmiitatis  gradus  est,  ti  omnes 
cogitationes  maias  cordi  suo  adoenientes^  vel  maia  a  se 
absconse  commissa^  per  humitem  eenfessionem  abbati 
non  celaverit  suo,  Qiiod  documenium  etism  ab  illis 
Patribus  et  antiquioribus  monachis  acceptum  vide- 
tiir,  quibus  hnnc  morem  et  disciplinam  fuisse  rerert 

D  Cassianus  (Lib,  iv  c.  9),  nijut^ares  primum  insiruer- 
rentur  nuitas  penHus  cogiteOiones  prurientes  in  eorde 
perniciosa  confusione  celare;  sed  eonfestim^  nt  exortm 
fuerint,  eas  suo  patefaeere  seniori :  nee  super  earum 
judido  quidquam  suee  discretioni  committere^  ud  iilud 
credere  matum  esse,  vei  bonum,  ^uod  discnsserit  ac 
pronuntiaverit  senioris  examen,'  Qua  ralione  /ll,  ut  in 
nulio  drcumvenire  juvenem  ealiidus  inimicuSf  velui 

^  inexpertum  ignarwnque  pronaieat;  nee  uita  fraude 
decipere^  quem  prasvidet  non  sua^  $ed  senioris  disere" 
tione  murdri^  ei  suggestiones  suas^  vei  ignita  jacuia^ 
'  qucecumque  in  cor  ejus  injecertt^  ut  seniorem  ceiet,  non 
posse  suaderi,  Vide  collat.  2  cap.  il  et  seq.,  ubi  de 
uttliiate  revelationis  et  pateftictionis  cogitttionQm 
senioribus  faciends  plemus  agimr,  et  insigni  ml- 
racuio  eadem   comprobatur  (  Vide  TUfreeremai^ 


m  DE  GOENOBIORUM  INSTIT.  LIB.  \h  —  DE  SPIRITU  FORNICATIONIS.  M6 

tflMrrM  MHilf  Ai«rml  eMcati,  adulti  per  eonQiven-  A  tiam;  in  ominbus  enrm  istis  virtutibus  credilur  ae- 

4|ttiri  saneiilieaiio ;  iBfert  et  manileste  designai  quid 
j^oprie  sanciificaiionem  volueril  appellare.  ^Hsec 
eat  voiuntas  Dei,  sanciificatio  veetra ;  ut  abstineatis 
V08,  in^it,  a  fornioatione,  «  ut  idat  unusquisque 
veatrum  vas  sttum  possidere  in  iaBcitficaiione  •et  lio* 
nore,  oon  ki  passiune  deaiderii,  sieul  et  gentea  qu» 
igBorant  Deum  (I  Tht»,  iv),  Vide  quibus  ean  laudibus 
prosequatur»  bonorem  vasiSi  id  est,  corporis  nostri, 
et  sanetificaUottem  eam  appellans.Igttur,econtrario, 
iftti  kk  passione  desiderii  est,  io  ignominia  ei  in  iro- 
mundiiia  consistiti^  et  alicnus  a  sanctificatioDe  versa- 
tur.  Tertio  quoque  post  pauca  infert,  rursus  sancii- 
moniam  eam  pronuniians.  Non  enim  vocavli  nos 
Dens  in  immonditiam,  sed  In  sanctificationem.  Ila- 


i  in  perttkiom  nostran  valtdiores  iDSurfeni,  aut 
«oHe  iHHi  sine  magBO  gemittt  ao  labore  vincentur. 
Dum  enim  fortis  scilicet  spiritus  noster  domum  suam 
custodlt  armatus,  receseas  eordis  sui  Dei  limore 
connBBienSy  ib  pace  erit  oranis  subetantia  ejus 
{Imc,  xi) :  id  est,  emolumeBta  laborum  ac  virtutes 
loBfe  tenpore  conqttisitae.  Si  autem  fortior  super- 
veaieac  vieerit  eun,  id  est,  diabolus  cogitaiionum 
coosenaii,  ama  cjus  diripiet  in  ^ibus  coofidebat, 
id  estt  meBK^riaiD  ScrlptMrar«m,  vel  timorem  Dei, 
tt  spelia  etitts  dividet,  virtutttm  seilicet  meriia  per 
eoBtraria  vitia  qucque  dispergens. 

CAFIjT  XIV. 

Qnod  noH  hndem  stndeamu»  Uxere  cMitath^  Hd 

effectum  ejut  exponere. 

Et  ot  eaneta  prsieream,  quas  in  sanetis  Scripttt- 
ris  ob  landem  virtntis  bojus  inserta  SQnt  (non  enim 
nilii  propositum  est  laudem  texere  casiiiatis,  sed 
de  qaalitate  ipsius»  vel  quemadmodum  acquiri  vel 
eustodiri  debeat,  quive  sit  finis  ejus,  Patrum  tradi- 
tionibus  eiplicare),  unam  tantummodo  ponam  beaii 
Pauli  apostoli  sententiam,  qua  paleat  qualiter  lllam, 
Tbessalonicentibus  scribens,  *  virtutibus  prsetulertt 
universis,  tali  eam  verbi  nobiiitate  commendans. 

CAPUT  XV. 

Quod  tpedaliter  eattitatis  virtus  ab  ApoBtolo  tancliiiUh 
nia  nuncupetur, 

Haec  est,  inquity  voluntas  Dei  sanciificalio  vestra. 

Et  ne  forte  dubium  nobis  relioqueret  vel  obscurum. 


B  que  qui  bxc  spernrt,  non  bominem  speriiit,  sed 
Deum,  qui  etiam  dedit  Spiritum  suum  sanclum  in 
nobis  {IMem).  Attctoritatem  praecepio  suo  inviola- 
btlein  junxit,  dieens  :  Qui  baec  spernil,  id  est,  que 
de  sanctimonia  prsfatus  sum,  non  bominem  spcrnit, 
boc  est,  me  qui  lisec  prsrcipio,  sed  Deum,  qui  in  rne 
lo(iuitur,  qui  etiam  Spiriiui  suo  sancto  cor  nostrum 
babitaculum  deputavit.  Cernis  simplicibus  verbis  ac 
pnrisquibuseam  prseconiis  quanlisque  extulerit  lau- 
dibus,  primom  virtuti  hnic  sanciiflcationem  proprie 
tribuendo;  deinde  per  baiic  asserens  vas  nostri  cor- 
pori8abimmunditialiberandum;tertio  quod,  abjecta 
ignominia  et  contnmella,  in  honore  sil  etsanctifica- 
tione  mansurum ;  posiremo,  quae  summa  est  perfecti 
praemii  ac  beaiitudiiiis  remuneratio»  per  banc  habi- 


qnidnam  sanctificationem  voluerit  appellare,  utrum  q  tatorem  pectoris  nostri  sanciom  fore  Spiritum  desi- 
ittstitiamyau  charitatem,aa  humilitatem,  an  patien-      gnavit. 

/kLARDI  GMJEI  COMMENTARIUS. 


fract.  29. iR  Regnl,  D,  Bened,  e.  Sl).  Porro  his  duo- 
bus  remediis  addi  poiesi  et  tertium,  inimo  primum  ac 
pnecipuum,  quod  et  Cassianns  his  verbis  expressit 
{Infra^  eap.  ishujut  litr.)  i  Si  Deum  non  tolum  te- 
ereiorum  acftittm  nottrorum,  verum  etiam  cogitationum 
internetrum  dinrnum  pariter  nocturnumque  inspeetorem 
este  et  eontdum  eogifemut,  ac  pro  omnibut  qua  in 
noitro  corde  vertantnr^  ticut  pro  factit  et  operibut 
nottrit,  rationem  nat  ei  redditurot  ette  eredamue. 
Plura  hac  de  re  inferius,  ad  cap.  91. 

■  Non  simpticiter  et  absolote,  sed  secundum  ra- 
tiones  et  prsrogativas  quas  seqoenti  capite  exponit. 
Ilabent  enim  singul»  Vlriules  proprlas  exceHeniias 
diversorom  genemm,  qtiibus  se  motuo  excedunt  tl 
exceduniur;  quo  fit  ut  qoae  ntia  railorte  videtur 
praesiaotior,  altera  ratione  sit  fnferior*.  Posset  quiw 
deni  ex  D.  Tboma  aliter  exponi.  Nam  proposiiae 
qoxstioni  :  Utrum  virginftat  tit  maxima  vtrtutumf 


hoc  loco  ab  Apostolo  proprivataet  peculiartvirtuie , 
Inxuriae  contraria;  nempe  castiiate  aceipisaiis  pro  • 
habilitor  osiendit  Cassianus  dnplici  arguniento  :  prl- 
mo  qui:i  subdit  Apostohis  velut  explicationis  graiia : 
Vt  abtlineatit  vot  a  fornicatione,  ut  tciat-  unutquitque 
nettrnm  vat  tuum  pottidere  in  tanctificatione  et  hono^ 
f«,  eie. ;  quibus  verbis  aperte  indicat  in  quo  coiisi- 
stal  illa  sanctiflcatio,  nempe  inabslinendo  a  fornica- 
tione,  ctc,  quod  est  proprium  munus  c^istiiatis; 
secnndo  quiapaulo  post  etiam  pro  ratione  subjungit : 
Non  enim  vocavit  not  Deut  in  immundiiiam,  ted  in 
tanctificationem.  Qua  antithesi  indicat  sancliiatem 
op|ioni  immunditia;,  nihiique  aliud  esse  quain  mun- 
ditiam  cordis,  de  qua  infra. 

«  Quid»m  vasis  nomine  inlelligunt  uxorem  cujus- 
que,  sen  corpus  uxoris  {Augutt,  de  Nupt.  et  Concu- 

flsc.  c.  8) :  pro  quibus  factt  loctts  huic  valde  similis, 
Petri  ni :  Qnasi  infirmieri  vmculo  muliebri  imper- 


respondel  (2-2,  q.  ISi,  art,  £y)esse  exCellentisslmam,  -r^  tientet  ftonor^rn.  Atii,  iitter  qtios  Cassianus,  inkerpre 
.^A  s-.  -.-«™  ^..i:.».!.     ^..-•-  ..^.«.^^.-^    1««..:.  AF  ijjjm,.  proprluin  cujosque  corpus.  Sic  enim  accipitur 

1  Regum  XXI  :  Et  fnerunt  vata  puerorum  tancta ;  quo 
etiam  niodo  exponunt  illud  II  Corinth.  iv  :  Habentet 
ihetaurum  ittum  in  wttit  fiailibut,  id  est,  fragili  hoc 
corpore ;  quae  quidem  expositio  plaosibilior  apparei, 
tuinquodsenientia  Aposioli  gencralit  sit,  speciaas 
omnes  lideles,  non  solum  nxeratos,  lum  quod  bsec 
paraphrasiice  adclita  videantur  ad  explicalionem  ec 
djclarationem  praecedenlium.  Possidere  euim  vas, 
hoc  est,  corpus  suum,  in  sanctiflcalione  et  bonore, 
nihii  aliudest  qoam  absiinere  a  fornicatione  et  onini 
itlicita  volupiaie ,  omnemqoe  carnia  immnditiam 
devitare,  quod  castitatis  proprtnm  esse  nemo  ambt" 
git. 


sed  iB  genere  castltatls,  qnia  trtmteendit,  inquit, 
cattitatem  vidualem  et  eonjugatem ;  qua  ratione  D.  Cy- 
prianns  {Lib.  de  Virginita.)  vocat  eain  ftorem  eccte" 
tiastici  germinit,  decut  et  ornamenium  gratice  tpiritua' 
lis^  iliustriorem  portionem  gregit  Chritti ,  at  nun  esse 
simpliciter  excelleniissimam,  cuin  constct  nec  virtu- 
tibus  thcologicis,  nec  religioni,  nec  mariyrio  posse 
aequiparari,  nedum  prseferri.  Verum  prior  expositio 
huic  loco  et  meuti  Auctoris  magiscongruii,  ut  patet 
tntuenti. 

^  Sanctificafio,  Cneee  &7taar/z6?,  pro  sanctitate, 
aive  sanctimonia»  sicut  et  jostiflcatio  pro  justitia  su- 
miiiir.  Quamvls  vero  sauctitas  pro  omni  virjlute  seu 
CpRiplexione  virtutum  plerumque  accipiatur,  tamen 


9X1 


JOANNIS  GASSIANI 


»8 


CAPUT  XVI. 


De  oHoApoitoii  teaimonio  $uper  eadem  $ancHmoma, 
Et  licel  ad  finem  libelii  tendat  oratio,  aliud  adhuc 
simile  buic  praeterinissuin  ejusdem  apostoli  testimo- 
niuro  pon*am.  Ad  Hebraeos  namque  scribens  r«  Pa- 
cem,  inquit,  sectamini  cum  oronibus,  et  sanciimo- 
niam,  sine  qua  nemo  videbit  Deum  (Hebr.  xii).  Hic 
quoque  evidenter  sine  sanctimonia,  quam  solet  inte- 
gritatem  mentis,  vel  puritatem  corporis  appeliare, 
pronuntiavit  Deum  penitus  videri  non  posse ;  siqui- 
dem  et  hic  similiter  infert,  eumdem  sensum  expla- 
nans:  Ne  quis  fornicaior  aut  profanus,  ut  Esau. 

CAPUT  XVII. 

Quod  $pe$  $ublimiori$  prcmU  debeat  cuelodiam  ca$ti- 
tatt$  augere. 

Itaque  quantum  sublime  coelesteque  est  praemium 
castitatis,  tanto  gravioribus  adversariorum  insidiis 
lacessilur.  Et  idcirco  propeusius  nobis  est,  non  so- 
lum  continentia  corporis,  Terometiam  contriiio  cor- 
dis  assiduis  orationum  geihitibus  adhibenda,  >>  ut 


A  clibanus  carnis  nostr»,  quem  rex  Babylonios  ineen- 
tivis  suggestionum  camaliuro  succendere  non  desi* 
slit,  descendente  in  corda  nostra  rore  sancti  Spiri- 
tus,  exsiinguatur. 

CAPUT  xvin. 

Caeiitatem  niti  Aaimi/t/a2«,  et  edentiam  caetitate. 

Ut  enim  banc  seniores  aiunt  apprehendi  non  posse, 
^  nisi  prius  humiiitatis  in  corde  fundamenta  fuerint 
coilocaia ;  ita  nec  ad  fontem  quidem  Terae  sclentiae 
perveniri  posse  deflniunt,  donec  penetralibus  animae 
nostrae  radix  vitii  bujus  insederit :  et  possibile  qai- 
dem  esse  integrilatem  sine  scientiae  graUa  reperiri, 
^  impossibile  yero  scientiam  spiritalem  sine  integri- 
tatis  castimonia  possideri.  Quiaetdiversasunt  dona, 
et  non  omnibus  una  gratia  Spirilus  sancti  tribuitur, 
B  sed  «  ad  quam  se  unusquisque  siudio  vel  industria 
sua  dignum  aptumquc  praebuerit.  Denique  cum  in 
omnibus  aposiolis  sanctis  virtas  integritatis  perrecta 
fuisse  credatur,  abundantius  tamen  scientiae  donum 
exuberavit  In  Paulo,  quia  se  ad  banc  aptum  solerli 
studio  atque  industria  praeparavit. 


ALARDI  GAZifil  COMMENTARIUS. 


*>  Probat  Gassianus  alio  Apostoli  testimonio  casti- 
tatis  prserogaiivam,  de  qua  superiori  capite;  quod 
Bcilicet  sanctiias  etsanctiflcatio  ei  proprielribualur; 
ct  ipsa  hoc  titulo  sanciimoniae  peculiariter  et  prae 
CAteris  virtutibus  ornelur.  Sanctimoniam  nutem  htc 
Vocat  Aposioius  quam  supra  sancliflcationem,  et 
utrobique  eodem  Graeco  vocabulo,  oytao-oov ;  eamdem 
vero  esse  mundiiiam  cordis,  de  qua  Dominus  ait 
Matlhaei  v  :  Beati  mundo  corde^  quoniam  ipsi  Denm 
videbuntf  satis  indicat  clausula  illa  :  Sine  qua  nemo 
Deum  videblt,  quam  senlentiam  Domini  spectavit  A- 
posiolus.  Unde  et  aliis  Scripturae  locis,  praeserlim 
apostolicis,  sanclitas,  sive  sanctimonia,  pro  casti- 
tiue  fteu  purilate  mentis  et  corporis  accipiiur,  ut  I 
Gor.  VII  :  lJt$it  $ancta  eorpore  et  »piritu.  Ai  Ephes. 
IV  :  Vi  $it  $aneta  et  immaeulaia.  Ai  Rom.  vi  :  £xAt- 
bete  membra  vettra  tervire  ju$iiticB  in  $anctificationem, 
Conlinet  porro  eadem  clausula  aliam  caslitatis  et 
munditiae  praerogativam,  eiqne  peculiarem  et  valde 
coiigruentem,  nempe  facullatem  seu  apliiudinem 
Deum  videndi  alque  coniemplandi.  Nain  ut  nibil 
aeqiie  obnubilat  hebetaique  meiilis  oculos  atque  tiir- 
piiudo  et  immunda  carnis  deleciatio,  sic  eos  e  di- 
verso  castitas,  praecipue  virgiiiea,  quam  maxime  pu- 
riflcat  aptosque  reddit  contemplalioni :  qiio  iu  genere 
visio  Dei  principcm  obiinet  locum,  ea  nimlrum  qua 
Deus  per  essentiam  videinr,  quod  Scriptura  appellat 
videre  $icuti  e$t,  et  videre  facie  ad  faciem  (l  Cor,  xiii). 

b  Pulchra  allegoria  hislori»  Danielis  (Dan,  iii),  ae 
tribus  pueris  in  fornacem  ardentem  conjectis  :  qui- 
bus  inlactis  etillaesis,  ac  veluti  quodam  rore  coelestl 
perfusis,  Deumque  laudantibus  et  benedicentlbus, 
Involvit  flamma  multoe  mini$tro$  regi$  Babylonii^  qui 
eam  fn<;rade^an^  Qiiam  allegoriara  eliam  atligii  divus 
Hieronymiis  epist.  8,  ita  scribens :  Adver$um  juvene$ 
et  puella$  <efati$  ardore  ho$tis  no$ter  abutitur,  et  tn- 
flammat  rotam  nativitati$no»triS :  et  implet  illud  0$e, : 
Omne$  adutterantee,  qua$i  clibanu$  corda  eorum  {0$e. 
vii),  quceDei  mieericordia  etjejuniorum  frigorereetin-- 
guuntur,  Hcec  $unt  ignita  diaboli  jacula^  quce  $imul,  et 
vulnerant,  et  inftammant^  et  a  rege  Babylonio  tribue 
pueri^^-prmparantur^  qui  $uccendit  fornacem  quadra- 
gintanovem  cubitorum,haben$et  ipse  $eptem  hebdoma' 
da»  ad  perditionemt  qua$  Dominu$  ob$ervari  ju$iit  ad 
$alutem,  Sedquomodoibi  quartus  speciem  habens  qua$i 
fiiii  homim$,  immen$o$  miiigavit  ardore$,  et  inler  ca-* 
mini  <e$tuanti$  incendium  docuit  flammas  calorem 


amittere,  et  aliud  oculie  comndnari,  aliud  prcebete  la* 
ctui:$icin  animo  ifirginali,  rore  coelesli  et  jejuniorum 
frigore  calor  puellaris  exetinguitury  et  in  humano  cor' 
pore  angelorum  impetralur  conversatio.  Haec  elegan- 
ter  et  aptlssime  ad  hunc  locum  divus  llieronymns. 

«  Virtutum,  inquit  D.  Bernardus  (lib,  v  de  Consi- 
derat,),  bonum  ac  $tabile  fundamentum  e$t  humilitas, 
Et  D.  Augustinus  {lib,  i  de  Verb.  Domni,  serm.  10)  : 
Cogitas  magnam  fabrieam  con$tituere  cel$itudiru$  ?  de 
fundamenio  priu$  cogita  humilitati$.  Peculiariter  Ca- 
men  et  speciali  ratione,  eaque  duplici,  dici  potest 
p  fundamenium  castltaiis  :  primo  quia  vera  humilitas 
^  facil  ut  ad  Deum  recurramiis  pro  continentiae  et  ca- 
stilatis  dono  oblinendo  et  conservando,  jnxta  illud 
Sap.  vin  :  Cognoviquod  non  possem  e$$e  continen$,  ni$i 
Deu$  det;adii  Dominum,  et  depreca(u$  $um.'^cm%do 
quia  bumiliias  docet  non  esse  de  castilate  aut  virgi- 
nitale  glorianduin,  nisi  in  Doiuino ;  ne  similes  «^innis 
fatuis  illis  virginibus  {Matth.  xxv)  quas,  ul  ait  divus 
Gregorius  (ffomi/.  \%  in  Evangel.),  dum  de  virginilata 
$ua  gloriam  fori$  expetunt,  oleum  in  va$i$  $ui$  habere 
negiexerunt,  ideoque  a  nupiiis  sponsi  coelestis  ex- 
cludi  merueriini.  Unde  meriio  dicit  idem  Gregorlus 
\lib.yfi  Moral.,  cap.23),  nullame$$e  ca$titatem  carni$ 
quam  non  commendat  humilita$  mentis.  NuIIam,  id 
esi,  nullius  meriti  et  preiii  apud  Deum.  Et  divus  Ber- 
nardiis  :  Laudabili$,  inquit,  virainita$;  $ed  mngh  ne^ 
ce$$aria  humilita$.  llla  coMuUtur,  i$ta  prcecipiiur  : 
$ine  humilitate,  audeo  dieere,  nec  virginitas  Martce  pla* 
cui$$et.  Et  infra  {Serm.i  $uper  Missus  est) :  Etsi  pla- 
■  cuit  ex  virginitate^  tamen  ex  humilitate  concepit. 
I>  '  Scientiam  spirita(em  vocat,  rerum  spiritualium 
et  salutarium  cognitionem  cum  pietaie  conjunci.im, 
ui  alibi  dictum  est  Uib.  v,  cap.  35),  quae  inier  dona 
Spiritus  saiicti  ab  Isaia  ei  Apostolo  iiumeralur  {I$a. 
11,  et  I  Cor.  12)  :  quam  negat  Sapiens,  i?i  antmam  ma- 
ievolam  intrarCj  ethabitare  in  corpore  subdito  peccati^ 
(Sapient.  i).  Scientiam  eniin  huiuanam,  et  a  reclitii^ 
dineetpurilatementis  separatam  in  malis  et  pessi- 
mis  esse  posse  certum  est:  de  qua  Apostolus  i  Cor. 
viii :  Scientta  tn/Iot,  charitas  autem  asdificat. 

«  Locus  utcumque  difflcilis,  et  ad  Peiagianismuin 
proclivig,  nisi  sane  intelligatur.ln  quem  proinde  vi- 
d^bis,  le.ctor,  annotationes  tamCuichiiquam  Ciaco-* 
nii  ad  iine m  operis  posiias,  quibus  aliquid  addera 
supervacaneum  puio. 


DE  GdlNOBIORUM  INSTIT.  LIB. 

CAPUT  XIX. 

Smdaaia  $tmcH  BasUii  ejn$copi  de  qualitate  virgini^ 
taut  $u(B.  ^ 

Fertmr  sancti  Basilii  Caesariensis  eptscopi  districUi 
senteBUa  :  >^  £t  molierem,  inquit,  igiioro,  et  virgo 
non  sum.  In  taninm  intellexit  incorruptionem  carnis 
BOD  tam  iu  roulieria  esse  abstinenlia,  quam  in  inte- 
gritate  cordis,  quae  vere  incorruptam  perpeiuo  sanc- 
timooiam  corporis»  ¥el  timore  Dei,  fel  amore  casiita- 
tis  Gustodit. 

CAPUT  XX. 
Vnde  perfecta  integritae  animi  dignoxcatur. 

luque  hk  estintegritatis  flnis  ac  perfecta  probaiio» 
^  81  .qoiescentibus  nobis  titillatio  Toluptatis  nulia 
snbrepserii,  ac  pro  necessitate  natur»  nobis  incon« 
sdis  eoncretiones  egerantur  obscen».  Quas  sicat 
abscindere  per  omnia  et  in  perpetuum  amputare 
super  oaturam  est  :  ita  reTOcare  ad   ineviubilem 


Tt.  -^  DE  SPIRITU  FORNICATIONIS.  990 

A  rarissimamque  natorae  necessfiatem  summas  virtutis 
est ,  qua;  pulsare  monachum  duobus  interposiiis 
mensibtts  solet.  Quod  tamen  dictum  sit  secundiim 
noslram  experientiam,  non  secundum  senieuiiaai 
senioruin,  a  quibusatlam  b»  memorati  teroporis 
inducias  admodum  jddicabantur  angnst»,  ne  si  hoc 
roodo  quo  ab  ipsis  percepimus  voluerimus  exponere, 
his  forte,  qui  pro  negtigentia  sna,  vel  remissiore 
studio  puritatem  hanc  minus  experti  sunt,  incredi- 
bilia  vel  impossibilia  descripsisse  credamur. 

CAPUT  XXI. 

Quemadmodum  perfectw  puritatis  ttatum  retinere 
pottimut, 

Quem  etaium  ita  tenere  perpetuo  polerimus,  ac 

numquam  naiuralem  modum, « nec  tenipus  excedere 

^  superius  comprehensum,  si  ^  Deuro  non  solum  se- 

cretorum  actuum  noslrorum,  verum  etiam  cogita- 

tionum  cunctarum  diurnum  pariter  nocturnumque 


ALARDI  GAZiGI  COMMENTARIUS. 


>^  Hanc  sententiam  D.  Basilii  unde  acceperit  Au- 
ctor,  noodum  potui  invenire.Habetur  tamen  aliquid 
simile  iii  Commentario  ejusdero  de  Vera  Virginitate 
ad  Laetoiuin  Melitensem  episcopum.  Qua  vero  occa- 
sione  quove  sensti  eam  proferre  potuerit  vir  illesan-' 
ctissimns  et  casiissimus,  colligi  posse  videtur  ex 
ejusdem  epislola  ad  Cbilonem  discipulum,  in  qna  fa- 
tetur  quidem  se  corporis  integritatem  ab  omni  libi- 
dine  servasse  immaculatam,  at  non  ita  mentis  puri- 
tatem  in  juveniute  illibaum  lentiisse  :  qua  de  re  sic 
adversus  seipsum  conqueri  videtur,  cuin  att :  Quim 
el  mulieres  te  meit  hitce  ocuUt  vitendat  o/ferebant^ 


«  Duorum  scilicet  mensium  superiori  capite  me- 
moratum,  nepolluiio  sacpius,  quam  semel  dumtaxat 
in  duobus  mensibus,  ei  absque  illusione,  et  turpi 
somnio,  ac  titillatione  carnis  dormientibus  coniin- 
gat:  quem  dixit  esse  perfectae  puritatis  statum  et 
probationem,  sive  indicium. 

d  Sic  D.  Benedicius  cap.  7  Regulae  in  primo  gradu 
humilitaiis  ait :  jEatimet  te  homode  cwlita  Deo  tem- 
per  retpieiy  et  faeta  tua  in  omni  loco  ab  atpectu  divi' 
niiatit  viderit  et  ab  angelit  Deo  omni  hora  renunttliri, 
Demonttrat  nobit  hoc  propheta,  cum  m  cogitationi' 
but  nottrit  ita  Deum  umper  prcetentem  ottendit,  dicent : 


quarum  prmcellenti  elegantia  et  decore  meee  lentaretur  Q  Scrutant  corda  et  renet  Deut  (Ptalm.  vii).  Et  iterum 


imegritat  pudicitice,  Et  quidem  fiagitium  vitavi  forni' 
eationit^  at  munditite  virginalit  florem  arcana  eordit 
cogitatione  feedavi.  Haec  ipse  de  se :  quibus  vcrbis  ve* 
ram  vtrginitatem  ex  perfccia  mentis  et  corporis  in- 
tegritaie  et  incorruptione  districte  quidem,  ul  hic 
liabetor,  sed  lamen  vere  circiimscripsit,  atque  hoc 
argumento  praeclaruni  illum  de  Vir^iuitate  scripsit 
commentarium.  Caeterum  D.  Gregorius  Nazianzenus 
in  oratioiie  funebri  in  laudem  ejusdem  Basiiii,  Ipsum 

Eerfectissimum  virginiiatis  cultorem  fuisse  deciarat 
is  verbis  :  Qiim  igitur  virgiuiiatem  magit  honoravit 
qvutm  Basitiuty  aui  iaruit  puritatem  quati  lege  tancivit^ 
non  tolum  proprio  exempio^  ted  eorum  quibut  ttude* 
bat  ?  etc. 

^Magnae  perfectioni  iribuere  videtur  auctor,  si 
poUutio&ine  ulla  carnis  titillatione,  sed  maurae  tan- 
tufln  necessiiaie  vel  inflrtnilaie  in  somnis  contingai. 
Qiia  de  re  vide  plura  Collatione  12,  qiiae  esi  de  ca- 
stiiate;  etcollaiione  22,  quae  de  nocturnis  illusio- 


Dominut  novit  cogitationet  honUnum,  auoniam  vanm 
tunt  (Ptalm,  cxxxviii).  Itemque  ait :  Intelte^itti  co^ 
gitationet  meat  de  ionge^  etquia  cogitatio  hominit  con» 
fitebitur  tibi  (Ptatm.  lxxv).  His  suscribunt  et  alii 
Patres.  S.  Ignatitift  ad  Geronem  diaconum :  Memento 
Dei  et  non  peecabis  lEpitt.  d).  Clemens  Aiexand. 
lib.  111  Psedagogii :  Hac  tolum  ratione  fit^  ut  qnit 
numquam  labatur.  ti  Deum  tibi  ipti  temper  adetse 
exittmat  (Cap.  5).  S.  Ilieronymus  in  Ezecbielem  : 
Memoria  Dei  excludit  omnia  flagitia  i  Lib.  vii , 
e.  22).  S.  Ephrem.  lib.  de  Virlute :  Sihil  peiut^ 
graviutque  ett^  quam  Dei  oblivionem  eapere.  don' 
tinua  enim  Dei  recordaiione  turpet  animrn  pattionet 
recedunt ,  inttar  maleficqrum^  Prcetore  accedente; 
unde  et  mundum  Spiritut  tancti  habitaculum  efficitur. 
Vbi  vero  memoria  Dei  abett^  ibi  tenebras  cum  fetore 
dominantur^  omnitque  ret  improba  exercetur  (Tom.  II, 
de  Virt.  cap,  10).  S.  Basiliiis  in  Regulis  fus.  disput. : 
Vt  faber  ferrariut^  verbi  graiia,  quandocumque  dotth 


nibns.  QuibiJS  addere  libet  hoc  prapclarum  lo^iti,^  bramaliquam^vetatciamcudit^nattidueiHiutmemor 


Climacbi  de  perfecta  castiiate  et  puriute  elogium 
bolc  loco  f.onsentaneum  :  Catiitatett  ineorporea  na- 
tutm  familiaritat.  Cattitat  ett  Chfittiiucundum  diver^ 
aarium^  terretlritque  clypeut  cordit.  Cattitat  exeettiva 
naturee  abnegatiOf  corporitque  mortatit  atque  corru- 
piibiltt  ad  incorpoream  tpiritualemque  tubttantiam 
contentio.  Catiue  ille  ett^  qm  amore  amorem  exclutii^ 
ignemque  igni  tpiritut  extlinxit,  Pudicut  etl  ille^  qui 
ne  intomnit  quidem  ullum  motum,  uUamque  ttatut  tui 
mnttaiionem  tentit.  Pudieut  ett  ilie,  qui  et  in  tomnit 
fuidem  perfeetam  temper  in  corporum  tpeeie  et  varie- 
tate  inuntibiiitatem  pottedit.  Hac  regula  hujutnu>di 
futtt  est  parfeetce  contummaleeque  cattUatit,  ut  iia  ani" 
'mata  tieut  inanimaia  intueamur ;  atqueita  rationa- 
UHit  ut  brutit  corporibut  afficiamur.  Et  infra  :  Ittud 
ueree  cattitatit  eerium  argumentum  ett^  immobilem  in 
ma  phantatmatibutj  quee  per  tomnum  videmutt  pmi* 
qtartn  Hm  iU«  (Qradn  15), 


sil,  unde  instrumentum  illud  faciendum  ex  pacto  acce^ 
perit,  et  prascriptam  tibi  ab  ilto  formam^  et  magni- 
tudinem  animo  vertat^  et  ad  ejut  voluntatem,  qui  cou'" 
dixit,  oput  dirigit^  quod  facit  :  tie  Chrittianut  quoque^ 
ti  aetionet  tuat  omnet^  tive  maforet,  tive  minoretf  ad 
Dei  voluntatem  direxerit^  it  tine  controvertia  et  egregie 
oput  Hlud  perficit^  et  timul  attiduam  iUiut  in  animo 
tibi  menMriam  contervai^  a  quo  id  jutsut  ett  facere^ 
vereque  illud  dicere  poterit :  Providebam  Dominum  in 
contpectu  meo  umper :  quoniam  a  dextrit  est  mihi  ne 
commuvear.  Item  Pauli  prmcepto  ilii  tatisfadt  :  Sive 
manducatit^  tivebibitit^tivequidaliudfacitit^  omnia  ad 
gloriamDei  facite.  (1  Cor.  x).  Omnia  qum  fucimut  (ail 
D.  Basilius  de  viiiis  carnis  iracians)  veluii  in  tabula 
picta  per  partet  expretta  cerneniur.  Pieque  ea  totum 
quee  in  oput  proruperunt;  ted  eiiam  quce  tive  e/feUu 
qperit  in  ammt  tatmla  intcriptas  fuerunt  cogttanwet^ 
iiin.  de  vera  Virgimt, 


«M 


J0ANNI9  CASSfANI 


m 


inspectofem  es86  et  consdum  cogitemus,  9c  proAnobis  subrepere  nleant,  ^  »<iuale  moderatumque  [ 

semper  tenendum  est/jejunium.  ^  Qnisquis  enim' 
mensuram  districtionis  exccsserit,  necesse  est  ut^- 
modum  quoqoe  remissioDis  escedat.  Qua  inaequali  f 
tate  detentos  ab  hoc  trauqoiilitattf  planissimo  sutil 
sine  dubio  revocabitar  :  nunc  qnidem  nimia  inani  I 
tate  defectus,  nunc  autem  cibo  propensiore  disten- 
tus.  Cum  fmmutatione  siquidem  refeetionis  qualt* 
tatem  quoque  puriiatis  nostraenecesseest  immutari. 
Deinde  jugis  humiiitas  ac  paiientia  cordis  adhibenda 
perpeiuo  est,  atque  intenta  adversus  iram  vel  cae« 
teras  passiones  per  diem  cautio.  Ubi  enim  furoris 
lAsidet  viros ,  libidinis  qooque  necesse  ett  incen- 
dium  penetrare.  Ante  omnia  vero  «  pervigil  neces- 
saria  est  sollicitado  nocturna.  Nam  sicut  pnritas  et 
B  cnstodia  diei  nocturnam  prcparant  eastiutem,  ita 
noctiirnae   vifiliae    cordi    pariter  et  observatioai 
diumae  siatum  soltdissiffium  roburque  prasmittunt. 


omnibus,  quoe  in  nostro  corde  versantnr,  sicut  pro 

f&ctis  et  operibus  nostris  rationem  nos  ei  reddituros 

esse  credamus. 

GAPUT  KXII. 

Ad  quem  u$qu$modum  fmnt  integrita$  eorporis  M$tH 
perduci^vil  ^dindicium$itadfmrum  menti$  excoctw. 
Ilucusque  igitur  festinandum  est  nobis,  et  eo 
usque,  adversus  animi  molus  veL  carnis  incentiva 
pugnandum,  donec  isla  carnis  condiiio  necessitatem 
nalurae  expleat,  non  suscitet  voiuptalem,  concre- 
tam  exuberanliam  sine  ullo  pruritu  noxaque  pro- 
pellens,  non  pugnam  suscitans  casiitati.  Caeterom 
mens  dum  adhuc  dormiens  imaginum  visione  delu- 
diiur,  noverit  se  necdum  ad  integram  perfectionem 

castiiaiisexcoclam. 

CAPUT  XXIII. 
Remedia  curatwnhf  quibu$  perfeeta  potsit  eordi$ 

et  corpori$  no$tri  purita$  permanere. 
Igitur  ut  iliusiones  hae  ne  dormientibus  quidem 

ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 

•  Contirmnt  hanc  doctrinam  Joannes  Giimachus 
gradu  decimo  qninto:  ubi  de  variis  causis  poiluiio- 
iiis,  deque  remediis  disserii;  elabbas  Theonas  Colln. 
22,  ubi  hac  de  re  ageiur  pluribus. 

^  Diony&ius  paraphrastes  :  Quicumque  enim  exces' 
$erit  rigo7i$  mensuram,  nedesse  est  ut  eliam  modum 
relaxattoni$  excedat :  per  quam  incequalitatem  ( id  est 
inlemperanliam)  sinedubio  impediretur  a  planissimo 
$tatu  tranquillitatis  proedicloi^  nunc  mmia  evacuatione 
et  fame  debilitatus ;  nuncvero  abundantiori  cibo  disten- 
(ui.  Idem  alibi  aliis  verbis  asiniitur,  Lib.  v  cap.  9, 
Collat.  ^2  c.  16  et  22,  et  Collat.  21  cap.  22. 


«  Hujusmodi  sollicitudo  apud  monachos  ^gyptios 
maxime  viguit,  quibus  ob  hanc  causam,  vitand;» 
scilicet  pollutlonis  noctnrnae,  non  licuisse  post  niw 
cturnum  officium  et  Matutinas  laudes  ad  somnuin 
redire,  sed  orationi  vel  operi  manuum  vacandum 
fuisse  scribit  Cassianus  lib.  ii  cap.  15,  et  libro  iii 
cap.  5  :  Ne  forte,  inquit,  purificationem  nostrum 
nocturnis  psalmis  et  orationibus  acquisitam^  invidus 
inimicus  livens  puritati  nostrce^  cui  maxime  insidiatur 
semper^  et  indesinenter  infe$tu$  est^  quadam  $omni 
iUu$ione  eontaminet. 


LIBER  SEPTIMVS. 

DE  SPlftlTU  PHILARGYRIiB. 


CAPUT  PRIMUM.  Q  corrnpiae  ac  lorpidae  mentts  ignavla,  et  plerumqite 

*^  Tertius  nobis  conflictus  est  ^  adversusphilargy-     initio  abrenuntiationis  male  arrepto,.et  erga  Deum 

riam,  quam  nos  amorem  pecuniarum  possomus  ap*     tepido  amore  fuudato.  Caetera  namque  vitiorum  in" 

pellare  :  peregrinum  bellum  et  extra  naturam,  nec     citamenia  bumanae  inserla  natnrflB  velot  iiigenitn 

aliunde  in  monacho  sumens  principium,  quam  de      videniur  in  nobis  habere  principia,  et  quodainmodo 

ALARDI  GAZ^I  COMMENTARIUS. 

*■  Tertlum  locum  inter  vitia  capitalia,  ob  raiiunem 
alibi  expressam  (Collat.  5.  cap.  11),  tiibuit  Cassia- 
nus  avaritiae,  quam  vocat  philargyriam,  conira  quam, 
superaiis  duobus  viiiis  praeccdentibus,  gula  scilicj^t 
et  luxuria,  ineundum  certamen  omnibus  quidem 
Ghristianis,  sed  maxime  religiosis  et  monachis,  qui 
se  huic  viiio  plane  ex  adverso  occurrere  et  adversari 
proprio  et  peculiari  voto  sponlaneae  paupertaiis, 
quasi  militari  sacramento  proOleiiiur.  Peregrinum 
hoc  belium  vocai;  non  quod  non  sit  nobis  inlernum 
ac  spiriiale  (nam  et-viiiis  spiritalibus  annumeratur 


Unde  avarus  dicitur^  quasi  a:ris  amdu$^  tesle  Isidoro 
(Lib.  X  Eiym.  cap.  1).  Pecuni.ii  auicm,  seu  aeris  iio^ 
minenon  solum  nummi  veniunt;  sed  omnia  quoruni 
pretium  pecunia  metitur,  ut  docet  Arisloteles  lib.  iv 
Ethicornm  cap.  1.  Porro  banc  vocem  philargyriaa 
accepit  Cassianus  ex  Apostolo  ad  Coluss.  iii,  et  I  ad 
Timolheum  vi,  ubi  pro  avaritia  ponitur  ftXoioyvpisL , 
eamaue  e  Gra^co  reiinere  maluit;  quod  avariUde  vo- 
cabulum  viin  ejus  omnem  non  saiis  expriinere  vide- 
retur.  Dicitur  et  alio  nomine  apud  Grxcos  Tr^eovsSut 
quasi  siudium  plus  habendi  (Ephes.  v).  Arisioteli 
a  DiVo  Gregorio  (Li6.  xiw  Moral.  c.  51),  qu£  sci- -^  vero  avcXsuGc/^idc,  quia  res  illiberalis  el  homiue  ii- 
licet  animi,  non  carnis  delecuiionecompleniur),  sed  ^  bero  indigna :  el  hoc  quidem  viiium  in    religiosis 


ratione  objecii,  qiiod  esi  bonum  externum,  nenipe 
divitiae,  quas  avaritia  persequilur  :  tum  etiam  com- 
paralione  aliorum  vitiorum,  quae  videntur  in  nobis 
quodaminodo  ingenita  ei  innata  habcre  principia, 
iit  ostendil  auctor  iu  ira  et  concupiscenlia  (Vide 
Cotlat.  ^c.  A  et  8,  et  cap.  ^eto  hujus  lib,). 

^  Philargyria,  ut  nominis  etymologia  sonat,  et 
Anctor  ipse  exponii,  est  anior  sive  cupiditas  pecu- 
niarum,  seudiviiiarum;  amor,  inquam,  inordinatus. 


propricliis  vulgo  nuncupalur,  vcl  polius  vitium  pro- 
prictaiis,  quia  noii  est  vera  proprieias,  sed  usurpaia 
vel  affectaia ;  et  qui  hoc  vrtio  iaborant,  mouaclii 
proprielarii  vocaniur  :  quod  viiiiim  generc  suo  roor- 
tale  esse  nemo  dubitat,  utpote  voio  paiipertalis  ex 
diametro  repugnans;et  (|uidem  quam  grave  ait, 
vel  ex  eo  intelligiiur,  quod  SS.  Patres  furtiim,  la- 
irocinium,  sacrilegium,  nequissimum  vitlumipestem 
religlonis  passim  appellent. 


Vi  DE  GCENOBIORUM  INSTIT.  L!B.  \1I.  —  bK  SPIRITU  PHILARGYRIiE.  «94 

ibTiscerafa  carni,  ipsique  (jropemodum  cooeva  nati-  A  reparationem  sobolis  ei  posteriiatis  propaginem  sus- 


Tiiaii  discrelionem  boni  malique  pracveniunt  :  et 
licetprima  arripiant  homincm,  longo  tamen  labore 
Tloconiur. 

CAPBT  IT. 
Quod  pernkiosui  sit  morbus  philargyrice. 
Hic  vero  morbus  posterius  superveniens ,  et  ex- 
trinsecus  accedens  aoimse,  quanto  facilius  caveri  po- 
test,  ac  respi^i « tauio  Deglectos  et  lotromissus  semel 
eordi ,  fit  pernicipsior  cunctis,  difficiliusqoe  propeU 
liiur.  Malorum  namque  omnium  efficiiur  radix,  mul- 
tiplices  fructificans  fomites  vitiorum. 


CAPCT  ni. 
Qtfte  noMs  m  vitiU  naturaHbut  sit  utititoi. 

•  Dt  puta  carnis  simplices  motus ,  nonne  videmus  ^  slabilem  operatur  :  saculi 
nonsolum  in  pueris,  in  quibus  adhuc  innocenlia     operatur  (llCor.  vii). 


citandam,  utiliter  sunt  corpori  nostro  providenda 
creatoris  inserii  :  non  ad  perpetranda  sluprorum 
flagitia ,  et  adulteria,  qu»  legis  eiiam  aucioritaie 
damnantur.  ^  Irse  etiam  aculeos  nonne  saluberrime 
nobis  inlelligimus  atiributos,  ut  nostris  vitiis  et 
erroribus  irascentes,  virtutibus  potius  ac  spiriia- 
libus  studiis  occopemur,  omnem  cbarita'em  Deo, 
et  patientiam  noslris  fratribus  exbibenies?  Tristiiiae 
quoque  uiiiiias  quania  sit  novimus;  qux  inier  cae- 
tera  vitia  cum  in  contrarium  affectum  est  mulala  p 
eonnumeratur.  Est  enim  et  secundum  Dei  timoreni 
pernecessaria ,  et  secundum  sxculum  admodum  per- 
niciosa ,  ut  docet  Apostoius  dicens :  Qu<b  enim  se- 
cundum  Deum  est  tristiiia ,  pmilentiam  ad  salutem 
autem  trislilia  mortem 


boni ,  malique  praevenit  discretionem ,  verum  etiam 
in  parvulis,  atque  lacleniibus?  Qui  cum  ne  iniiium 
qaidem  ullius  libidinis  in  semetipsis  habeant ,  motus 
carnis  naturali  incitamento  sibi  inesse  designant.  . 
^  Ine  qaoque  aculeos  truces  nonoe  similiter  in  par« 
vulis  jam  vigere  conspicimus,  et  antequam  patien- 
tiae  virtutem  agnoscant,  injuriis  eos  cernlmus  com- 
moveri ;  et  verborum  sentire  etiam  per  jocum ,  con- 
lutnelias  irrogatas?  ac  nonnumquam  cum  desint 
vires,  volontas  tamen  iillionls,  ira  instigante,  non 
deest.  Nec  boc  dico,  quo  vocem  naturam  conditio- 
nis  in  cafparo,  sed  quo  asseram  motnr hos,  qui  pro- 
cedunt  ex  nobis,  quosdam  quidem  utilitatis  causa 


CAPUT  IV. 

Quod  inesse  nobis  qncrdam  naturalia  vitia 
sine  crealoris  dicamus  injuria. 

^  Non  ergo  si  dixerimus  hos  motus  a  Crealore 
insertos  uobis,  ex  eo  culpabilis  ille  videbiiur,  si 
nequiter  his  abusi  maluerimus  eos  ad  noxiapotius 
ministeria  detorquere ,  et  velimus  pro  infructuosis 
et  scDeuIaribus  lucris ,  non  pro  salutari  poenilentia , 
et  vitiorum  correctione  Iristarl :  vel  certe  si  non 
nobismetipsig  utiliter,  sed  contra  inierdictum  Do-> 
mini  nostris  fratribus  irascamur.  Nam  ai  ferruna 
quis  ad  necessariuin  ei  utile  ministerlum  contribiH 
tum ,  ad  necem  voluerit  insontium  retorquere ,  non 


Dobis  insertos,  qiiosdam  vero  negligenti»  Tilio,  ac  G  ^x  boc  infaraabit  maieriae  conditorem,  si  quod  iilo 
m\m  Tolamatis  arbitrio  extrinsecus  introduci.  lli  ad  usum  bene  vivendi  aptum,  ac  necessarium  praesti* 
Damque,  quos  supra  diximus,  moius  carnales  ob     tit,  isle  hoc  usus  esl  ad  nocendum. 


ALARDI  GAZifll 

*  lu  pleriqoe  taoi  msa.  quam  excusi  ab  his  verbis 
eaput  hoc  tertium  sub  praemisso  titulo  incboant.  Cia- 
conius  tamen »  nescio  an  ex  Vaiicanis  codicibus,  ab 
illis  demuDi  verbis  auspicatur  :  Nec  hoe  dieo^  quo  vo- 
cem  nmturm» ,  elc.  Utpuia ,  posiiiun  hic  pro ,  Verbi 
graiia.  fixpiicat  enim  quod  Sttperius  dixerat,  aHa 
tiiia  teUU  ingemta  in  nobis  kabere  principia ,  et  ^«a- 
dwnmodo  inviscerata  earni ,  etc. 

^  Ita  D.  Auguatinus  lib.  i  Confesaio.  cap.  7 :  Vidi , 
mqnit,  et  experius  s«m  %elanlem  puerum :  nondum 
loquebatsfft  et  intuebalur  pallidus  amaro  aspeclu  eol" 
lactanem  snum,  Caeterum  motus  isti  naturales ,  tam 
irae  quam  iibidinis,  non  sunt  propr:^  vitia,  cum  onini 
Cttlpa  careant,  si  sint  absque  judicio  raiionis  etcon- 
sensu  volontatis,  ut  in  parvulis,  et  dormientibus  : 
molto  magis  in  reniientibiis  et  resisientibus ,  ut  do- 
cet  idem  Aogustinus  lib.  i  de  Civ.  cap.  25.  Vide  Col- 
latio.  .5.  c.  4. 

^  Scite.Nemesius  lib.  de  Natura  hominis  cap.  31 
dixit :  tram  esse  satellitium  rationis,  Et  D.  Basilius 
in  homilia  de  Ira ,  Iram  homini  a  Deo  datam ,  ut 
imperanti  rationi ,  tamquam  miles  armatus  duci, 
obediat  et  sit  quidam  nervus  animi ,  fortiiudinem 
constantiamque  ad  res  bcne  et  ordine  gereiidas 
praebens  :  Et  animam ,  inquit ,  voluptate  delinitam  , 
ae  lasdmentem ,  veluti  ferro  quodam  cohibens ,  auste' 
riorem^  fortiaremque  ex  moUif  ac  remissa  reddit.  Nec 
enim  si  eontra  imqmtatem  desit  indignatio,  et  ira^  sa- 
tis  eam  odio^  quo  decet,  persequi  poterit.  Lactaniios 
ijjdem  io  lli»ro  de  Ira  Dei :  Sicut  corpns  humanum 
beu  mwUis  4i  vatm  senMibuM  ad  usum  v'^a  necessariis 
iHStruxii ;  $ic  ei  anmo  varios  attribuit  affeetus,  quibuM 


COMMENTARIUS. 

vitce  ratio  constaret ;  ut  Itbidinem  producendm  scboiia 
gratia  dedit  :  sic  tram  cohibendorum  cama  deUctO' 
rttifi.  Verum  ii,  qui  nesciunt  fines  bonerum  ac  m*- 
torum,  sicut  libidine  utuntur  ad  corruptelas  et  ad  vo* 
tuptales  ;  sic  iram  et  offecium  ad  nocendum ,  dum  iia 
quos  odio  habent ,  irascumur,  aut  paribus ,  aut  etiam 
superioribus  {Lact,  de  Ira  Dei  cap,  48). 

^  D.  Basilius  loco  ante  ciiato ,  ubi  post  mulla  de 
Irae  bono  usu  ei  utilitaie  ,  concludit :  Sic  itaque  em 
ira  viris  bonis  utilitas  capitur,  Sed  et  aliarum  poten* 
tiarum  quwlibet  ex  modo  ea  utenlis  et  eam  possiden» 
tiSf  bona  vel  mala  dicetur :  Ut  animce  coneupiscibiiis 
parte  si  quis  in  corporis  voluptatem ,  et  impurissimae 
actiones  abutetur^  abominabilis  profecto^  et  nefarius 
^uerit,  Si  quis  vero  illam  in  Dei  ac  Domini  nostri 
Jesu  Christi  charitaiem  et  sempiternorum  bonorum 
desiderium  convertet ,  felix  ac  beatus.  Quamobrem , 
fralres  dilectissimi ,  nolite ,  obsecro,  ea  quce  a  summo 
tv  Deo  et  omnium  auctore  ad  salutem  concessa  sunt ,  m- 
caeionem  peccatorum  vobis  ipsis  facere.  Sic  itaque  ira 
quando  oportety  et  ut  oportet^  ex  ratione  dispensata^ 
fortiiudinem  f  patientiamque  ^  ac  constantiam  parit ; 
prster  vero  rectam  rationem  traclata,  furor  et  insania 
efficilur.  Idcirco  nos  psalmus  admonet :  Irasdmim 
et  nolile  peccare.  Similiter  fsidorus  Pelusiotes  :  Ok 
eam ,  inquii ,  causam  nobis  ira  insita  est ,  tion  ut  noe 
quoque  peecemus ,  verum  ut  peccantes  prohibeamus  : 
nec  ut  ea  turbidus  motus,  ac  morbus  sit :  verum  ut  vi- 
tiosarum  affectiunum  medicina.  Nos  autem  medica^ 
mentum  in  venenum  commutamui,  dum  eo  ad  ea ,  qum 
non  decent ,  abulimur  { Isidor.  epist..  339  ).  Vide  Ldn 
ctantium  lib.  vi  divin.  Instit.  cap.  19. 


S9S 

CAPUT  V. 

De  titm  qua  extra  naturalem   motum  nostro  vhio 
contrahuntur, 

Dicimus  tamen  *  quaedam  vitia  sine  ulla  prsece- 
dente  naturali  occaaione  c^ncrescere,  sed  solius 
corruptae  ac  mal»  yoluntalis  arbitrio,  ut  esl  invi- 
di» ,  ipsiusque  eiiam  philargyriae  :  qu»  cum  nulla 
habeant  in  nobis  de  naiurali  instinctu  principia,  ex* 
trinsecus  contrahuniur.  Quae  tamen  quanium  facilia 
sunl  ad  cavendum ,  et  opporiuna  ad  declinandum , 
tanlum  occupatam  meniem  atque  possessam  mise- 
ram  faciunt ,  yixque  ad  sanilatis  concedunt  remedia 
pervenire :  sive  quod  non  merentur  curari  celeri 
medicina ,  qui  ab  his  sauciati  sunt ;  quas ,  vel  igno- 
rare ,  yel  vitare ,  vel  facillime  vincere  potuerunt ; 


JOANNIS  GASSIANl  IM 

A  quemquam  possederil ,  ad  ganitatis  remedia  vix 
pervenire  concedit.  Recepuculum  namque  esl  vi- 
liorum ,  malorumque  omnium  radix ,  et  inextrica* 
bilis  nequitiae  fomes  efBcitur,  dicenle  Aposlolo, 
^  Radix  ommum  malarum  e$t  phiiargffria  (I  Ttm.  vi), 
id  est ,  amor  pecuniae. 

CAPUT  vn. 

Quibui  vtiiti  philargyria  generetur ;  vel  quantorum 
malorum  $U  eadem  procreatrix, 

Haec  igitur  cum  remissam,  tepidamque  possederit 
monachi  mentem ,  primitus  eum  in  exigua  summa 
sollicitans ,  justos  quosdam  et  ^  velut  raiionabiles  ei 
colores ,  ob  quos  vel  reservare  sibt  aliquid  pecuniae 
debeat,  vel  parare,  describit.  Naib  et  ea  qu»  prae- 
bentur  in  monasterio,  queritur  non  esse  sufficientia. 


vel  cerie  quod  male  fundaii ,  virtutum  structuram  B  et  sano  robusioque  corpore  vix  posse  tolerari.  Quid 


et  perfectionis  suscipere  culmen  indigni  sunl. 
CAPUT  VI. 

Receptui  $emel  philargyrieB  morbue  quam 
difHciie  pellalur. 
Quamobrem  nuUi  vilis  despectusque  videatur  hic 
morbus :  qui  sicut  potest  perfacile  declinari ,  ita  si 


faciendum  si  valeiudo  mala  carnis  emerserit ,  et  re- 
conditum  non  fuerit  aliquid  peculiare ,  quo  susten- 
tetur  infirmitas?  ^  Praestationem  monasterii  esse  per- 
tenuem ,  et  negligentiam  erga  aegrolantes  maximam. 
Si  proprium  aliquid  non  fuerit  quo  cura  corpori  valeat 
adhiberi ,  misere  esse  moriendum.  Ipsum  etiam  ves- 


ALARDl  GAZi£I  COMMENTARIUS 


*  Dionysius :  Didmue  tamen  queedam  vitia  crei^ 
cere,  $eu  oriri  in  nobi$,  $ine  ulta  naturali  pracedenti 
occaiione^  seu  cau$a,  ex  $olo  corruptce,  ac  pram  vo- 
haUati$  atbitrio ,  ut  $unt  avariiia ,  atque  invidia ,  quee 
extrin$eeu$  contrahuntur^  cum  nulla  habeant  in  nobie 
prineipia  ex  nalurati  in$linctu ,  etc.  Sic  abbas  Sera- 
pion  Gollat.  5,  cap.  5 :  Horum ,  inquil ,  vitiorum 
genera  $unt  duo  :  aut  enim  naturatia  $unt ,  ut  ga$tri' 
margia :  aut  extra  naturam ,  ut  philarayria.  Et  cap.  8: 
Quod  exira  naturam  »t  philargyria ,  hinc  tiquido  per- 
videtur ,  ^tiia  nec  originale  probatur  in  nobi$  habere 
principium ,  nec  de  materia  concipitur,  quce  pertingat  ^ 
ad  animas ,  vel  carnie  participationem  ,  vitasque  eub-  ^ 
etantiam. 

t>  Graecam  vocem  retinuit  auctor,  pro  qua  Latlniis 
interpres  posuit  cupiditatem  ,  D.  Ambrosius  avari- 
tiam.  Non  est  autem  lioc  loco  fr^ovfSi«c,  sicut  alibi : 
quae  vox  latius  paiet,  quam  amor  pecuniae  ;  sed  ^t- 
A0ep7v/9ta,  quae  nihil  aliiid  sonat,  quam  amorem  pe- 
ciiniae;  quod  annotandum  est,  ne  quis  de  gloriae, 
de  imperii ,  vel  de  alterius  generis  cii|*i(lita(e  Apo- 
stolum  loqui  existimet.  Porro  malorum  iiomine  voiuit  ' 
Apostolus  tam  poenae,  quam  culpae  mala  compre- 
hendi.  Nam  quod  ad  rnala  culpae  atrmet,  dicitur 
avaritia,  seu  cupiditas  diviiiarum,  radix  omnium 
roalorum  hujusinodi,  id  est,  peceatorum,  duplici 
ratlone.  Primo  quia  divitice  priebent  facultatem  ,  et 
eubsidium  ,  ac  velut  alimentum ,  et  pabulum  omnibue 
viiiis^et  pravi$  desideriis  exsequendit,  ad  similitudinem 
radids  arborin,  qum  prcebet  alimentum  toii  arbori,  ait 
S.  Tiiomas(1-i,  ^.84,  ar/.  1).  Videmus  enim,  inquit, 
quod  per  divitms  homo  acquirit  facultatem  perpe-  J) 
trandi  quodcumquepeccatum,  eiexseauendi  desiderium 
eujuscumque  peccati ;  eo  quod  ad  haoenda  quascumque 
temporatia  bona  potest  homo  per  pecuniam  juvari,  ee- 
cundum  auod  dicitur  Eccies.  x  :  Pecunice  obediunt 
omnia,  Vnde  et  divitice  mammona  iniquitatis  nuncu' 
pantur,  quia  materiam  prabent  muttarum  iniquitalum, 
imo  ineiiamenta  $unt  ad  omnes  iniquitates,  ut  S.  Am- 
brosius  exposuit  in  cap.  Luca*  xvi.  Secundo  quia  ex 
l(ac  cupiditate,  (anquam  ex  radice,  omne  genus 
peccati  solet  germinare,  dum  pecuniae  causa  nihil 
non  audent  homines  commiitere,  velut  perjuria, 
vOQ33,  homicidia  ,  sncrilegia  ,  et  quid  noi)?  Nul- 
4ttm  «Jt  peccatum  ad  quod  cupidiiaa  divitiarum  alin 


quando  non  impellat: 

Qnid  noD  mortalia  peclora  cogis, 
Anrisacra  fames! 

canitpoeta  (Vtr^.  iiii^netcfoa).  Hinc  etiam  Eccle- 
siasiicus,  ubi  supra  :  Avaro,  inquit ,  nihit  e$t  $cete$* 
tius.  Et  ilerum ,  Nihil  est  iniquius^  quain  amare  pecu* 
niam ;  hic  enim  et  animam  $uam  venaiem  habet ;  dum 
scilicel  propter  divitias  homo  Dei  prxcepta  coniem- 
nit,  paratus,  ut  eas  assequatur,  quidvis  agere  aut 
pali.  Cujus  rei  exemplum  habemus  maniresilssimum 
in  Juda  Cbristi  discipulo ,  qui  pecuniae  cupiditate 
Dominum  suum  vendidit,  et  tradidit  occidendiim 
(  5.  Leo,  urm,  de  Paesione  Domini),  Quare  merito 
avarilia  inter  peccala  capiialia  censetur,  qnte  sunt 
veliiti  fontes  et  radices  miiltorum  aliorum.  Hinc  D. 
Gregorius  filias  avaritiae  eniimerat  in  hunc  modum 
{Lib.  xxsi  Mora,  c,  51) :  De  avaritia  proditio^  fraus , 
fallacia,  perjuria,  inquietudo,  viotemiee,  et  contra  mi- 
eerieordiam  obdurationescordis  oriuntur,  Porro  quoad 
mala  poenae,  dicitur  etiam  avaritia  radix  omnium 
malorum ,  quia  scilicet  in  omne  genus  calamiiatis 
et  miseriarum,  cultores  suos  praeripltai,  noii  solum 
in  fuiuro  saeculo,  sed  etiam  in  prapsenli :  hanc  enim 
raiionem  insinuat  Apostolus,  dum  inter  plurima 
mala  ,  quae  ex  avaritiae  radire  procednnt ,  recenset 
tentalionem,  laqueum  diiibnli,  desideria  multa  inu- 
tilia  et  nociva,  dolores  multos,  denique  interitnm  , 
et  perditionem  (Vide  S,  Thom.  2-i ,  9.  ii9,  ari,  9  ). 
De  quibus  vide  D.  Gregorium  lib.  xv  Moral.  c.  II. 
Nec  praetereundum  quod  de  avaritia  cecinit  Pni- 
dentius  in  sua  P>ychomachia  {Cap.  5),  id  est,  animae 
piigna  adversus  hiijusmodi  viiia  : 

Omne  homioum  rapil  illa  genus;  morialia  cuncta 
Occupai  inieriiu  :  ni*que  enim  est  violpnlius  uUu.ii 
Terrarum  vUium,  quod  tantis  cladibiis  evum 
Muudani  involvat  populi,  dainnetque  geheun». 

^  Golores  vocat  praetextus,  seu  excusationes,  quas 
proprieiarii  et  avari  monachi  su.t  aipiditati  H  ava- 
ritiae  praeu>ndere  solent.  Vide  D.  Bnsilium  in  Coubtit. 
moiiast.  cap.  35  et  Glimachum  gradu  16. 

^  Id  est,  portionem,  praebendam ,  pensionem,  vel 
quidquid  a  monasterio  ad  victnm  et  amictum  cuimio 
munacKu  pta:$utur. 


297 


DE  GOENOBIORIIM  INSTIT.  UB.  Vn.  — DE  SPIRITO  raiLARGTRIJl. 


m 


tiinentoin  Don  snfBeere  quod  pnebetur,  nisi  procura-  A  non  iracundiae  noxio  furore  suppleri.  Si  quoquiim  i 


ferit  unde  sibi  alind  raleat  exbiberi.  Posiremo  nec 

dia  poese  in  eodea  loco  Tel  monasterio  coromorari : 

ei  ttisi  parayerit  sibi  Tiatici  tamptos  e? ectionitque 

iransmarinaB  mercedem «  non  posse  com  Yoloerit , 

innsmif  rare,  et  necessitate  inopiae  coarcutum,  labo- 

riossm  ac  miserabilem  absqoe  ollo  profectu  vium 

jiigiier  loleratnmm  :  inopem  se  qnoque  semper  ac 

nndom  non  sine  improperio  aliena  sobstantia  susten- 

tandom.  luque  com  hajosccmodl  cogiutionibns  la- 

qoeaverit  mentem ,  qoaliter  onom  saltem  denarium 

seqoirere  poasit  excogitat.  Tunc  peculiare  opus  quod 

exerceat,  abbate  inscio,  solliciu  mente  perquirit. 

Qood  f  eadens  clam  et  oputo  Undem  potitus  nommo, 

qnsliter  eum  duplicet  acrius ,  Tehementiusque  tor- 

quetor;  ubi  reponat » cuite  illum  credat,  ambigous.  B  gere  pro  Deo  maluit ,  et  tuerl 

Deinde  qoid  ex  eo  coeniere ,  qoaliqoe  euni  commer- 

cio  nleat  duplicare,  cura  graviore  distenditur  (Vide 

JooH.  Ctimae.f  9ra,T).  Gumque  illi  et  hoc  ex  voto 

cesserit,  a^dior  fames  accrescit  aiiri ,  tantoque  ve- 

hementlus   suscitatury  quanto  etiam  soinma  locri 

msjor  appMitur.  *  Cum  pecuni»  etenim  incremento 

rabies  copidiutis  aogetor.  Tom  delnde  Yita  iongxva 

promittitur,  senectos  incurva »  inOrmiiaies  divers» 

atqoe  prolisa»  qu»  nisi  major  summa  in  juveutote 

foerit  prsparau ,  tolerari  in  senecta  non  possint. 

Agiior  iuque  infelix  anima  serpentinis  nexibos  obli- 

gati,daffl  mauriam  male  concreUm  neqoiore  cora 

eoncopiscia  aogere,  pestem  sibi  qoa  dirlos  inflamma- 

tor,  ipsa  parturiens ,  touque  lucri  cogitaiione  pos- 


spe  quaestus  deciderit ;  non  honesutis ,  uon  humili* 
Utis  modum  transFendere  pertimescit,  fitque  ei  per 
omnia ,  ut  aliis  venter,  lu  huic  aorum  et  spes  lucri 
pro  Deo.  Unde  beatus  Apostolus  hujus  morbi  noxia 
venena  prospiciens ,  non  solum  eam  radicem  esse 
omnium  malorom,  verumeiiamidolorom  servitutem 
pronontiavit ,  dicens  :  Et  •  avaritia  ( qood  in  Graeco 
6minTfO»p^pia)t  qwB  e$t  nmulaerofum  $ertitut  (Co- 
leu,  lu).  Cernis  igitur  ad  quanUm  labem  rabies  haec 
per  gradus  singulos  crescat ,  ut  etiam  idolorum  vel 
simulacrorum  servitos  Apostoli  voce  pronuntietur, 
eo  quod  figora  Dei  et  imagine  praeUrmissa  ( quam 
devote  servlens  Deo  immaculatam  in  semetipso  de- 
biut  custodire)  hominuro  (Iguras  impressas  aoro  dilN 


CAPI3T  VIU. 
Quod  phitafgyria  omnei  mrtutee  impediat, 

^  Talibos  igitor  decessionum  profactibus  in  dete* 
rios  cresceiis,  noUam  delnceps  hiimiliutis,  nollam 
chariutis,  nollam  obedieniiae,  nou  dicam  virtutem, 
sed  ne  umbram  quidem  virtutis  retinere  contentos , 
Indignatur  ad  omnia ,  et  ad  singula  opera  mormorat 
atque  sosplrat.  Nollaqoe  jam  reverentia  reservau, 
veIoteqoos4orlsaimiis  ad  praBCipitinm  fiirtur  infre- 
nis  :  nec  Yicto  qootidiaoo ,  nec  soiito  indumenio 
contentus ,  non  se  diutius  haec  toleraturum  esse  te- 
autur.  Deiim  qooqoe  non  ibi  solommodo  esse  pro- 
elamat ,  nee  aaloiem  soam  iu  iUo  Untom  loco  esse 


sessa,  nihii  alind  respicit  cordis  Intnito,  qoam  onde  Q  eonclosam.  Unde  si  qooqnam  se  non  celerios  aspor^ 


peconiam  parare  valeat ,  per  quam  possit  de  mona- 
sterii  disciplina  quantocius  evolare,  nullam  exhibens 
fiden,  obi  potuerit  nummi  spea  aliqua  refolgere. 
^  Pro  hac  non  mendacii ,  non  perjurii,  non  forli  fa- 
cinas  adBDlttere  perhorresclt ,  non  fidem  frangere , 


uverit,  se  peritorum  protioos  graYiter  ingemiscit. 

CAPUT  IX. 

Quod  monaehui  haben$  peeunUu ,  in  ccmohio  perma" 
nere  nan  po$$it. 

luque  •  insubiliutis  suas  viaticom  habens  nom- 


ALARDI  QkZm  C01fM£NTARIUS. 


•  r^un^  qnam  aliisverbis  extnlit  poeu  (/ttoeiui(tf 
Sotyr.  U  )  : 

Oescit  amor  nommi  qoantam  ipsi.  pecoofa  cresciL 
Coi  conj^nat  illud  Eccles.  Avaru$  non  impletntur  p<- 
caiua  (Eccie$.  v). 

^  Habes  hic  plerasqne  avaritiae  ,  seu  philargyriae 
fiiias,  et  soboles,  a  D.  Gregorio  superius  recensitas. 

«  Avariiia  ,'inquit  D.  Tbomas  ,  comparatur  idolo- 
btriae,  per  quamdam  similiiudinem,  quia  sicut  ido- 
ioiairia  subjiclt  se  crealurse ;  sic  et  avarus ;  non  ta- 
roen  eodem  modo  (  2-2,  q,  118,  a.  5  ad  4,  etin  c.i 
ad  Eph,  Uei»  3).  Nam  idololatria  subjicit  se  creatu 


lolatria;  i$te  $pem  $uam  eonetituit  m  pecunia.  Ille  li- 
met  mutitare  $imutaerum;  et  i$te  limet  minuere  the$au- 
rum.  Uaec  Iniiocentius.  Aliam  rationem  accipe  a  D. 
Ambrosio  :  Sicut  idototalria  uni  Deo  nititur  auferre 
gtoriam,  ne  quod  ei  proprium  e$t,  $olu$  habeat  nomen 
divinitatis :  $ic  avaritia  in  Dei  $e  re$  ita  extendil,  utp 
$i  fieri  po$$et ,  unu$  et  $olu$  creaturam  eibi  ueurpet , 
^iuim  Deu$  omnibu$  communem  fecit  (In  comment.  ad 
Coio$$.  iii).  El  alibi  iierum  :  Avaritia  idcirco  idolo» 
^trice  comparata  ^il,  quia  ea,  quceDei  $unt,  sibi  luttr- 
pat  et  recondit;  ut  qute  u$ibu$  omnium  conce$$it  Deu$ 
eommuniter^  avaritta  denegat^  quando  idcireo  retinet 


rae ,  ut  exbibeat  ei  cullum  divinum  :  avarus  autem  D  «««  apud  $e,ne  atn  utantur.  Aliam  item  a  D.  Augu 


lobjicit  se  crealurae  immoderate  eam  concupiscendo 
ad  nsum  (Philip.  ui,  S.  Hieron.  epiet.  22).  Esl  igitur 
avarus  idulolatra,  non  fide  et  cuitu ,  sed  affectu,  quia 
magis  addlcius  anro ,  quam  Deo,  sicut  gulosus  ven- 
iri.  Unde  et  de  gulosis  diciiur  :  Quorum  Deu$  venter 
eu.  Hine  apod  eihnicos  Pluto  et  Bacchus  in  numero 
deorom  habiti  sunt,  qnoniam  ille  avarorum,  hic  vo- 
luptoosorum  Deus  est.  Eanidem  porro  Apostoli  sen- 
lentiam  illustrat ,  et  expUnat  etiam  Innocentius  in 
libello  de  miseria  coiiditionis  humanae  in  hunc  mo- 
dum  :  Avaritia^  $ecundum  Apo$totum^  e$t  idotorum 
eenitua  ,  quia  eicut  idolotatra  eervit  $imuiacro  ,  $ic 
avanu  aervit  the$ckuro.  Nam  ille  cuitum  idototatrias  cftii- 
aenler  amptiat :  i$te  acervum  pecuniw  diligenter  cumutat. 
lUe  eum  omnt  ditigentia  coUt  eimutacrum ;  i$te  cum 
omm  eura  cuelodit  theeaurum.  Itte  $pem  ponit  in  tdo- 

Pateol.  XLIX* 


Slino  :  Avart  frut  volunt  nummo^  uti  aulem  Deo  :  quo^ 
mam  non  nummum  propter  Deum  impendunt ,  $ed 
Deum  prop'er  nummum  colunt  [De  Ctvtl.  /.  xi  c.  25). 
Vide  plura  ad  Gollat.  12  cap.  2. 

^  Dionysius  dilucidius  :  Tatibue  o:oer$ionum  et  vi- 
dorum  incrementi$.  Ubi  opportuue  succurrit  illa  sen-  * 
teniia  D.  Augusiini  huic  loco  perquam  accommodata, 
qua  ait :  Stmp/tci<er  fateor  charitati  veetrm  coram  Do^ 
mino  Deo  nostro ,  ^ttt  te$ti$  e$t  euper  animam  meam  : 
Ex  quo  Deo  $ervire  cmpi ,  quo  modo  difficite  $um  ex» 
pertue  meliore$  quam  qui  in  mona$terii$  profecerunt , 
ita  non  $um  expertu$  pejore$  quam  qui  in  mona$terii$ 
ceciderunt  :  ita  ut  hinc  arbitrer  in  Apocalyp$i  ecri-- 
ptum  :  Ju$tu$  ju$tior  fiat ;  et  qui  in  $ordibu$  ,  sorde- 
$cat  adhuc  (Apoc,  xxii).  Haec  Auguslinus  (Epist,  437). 

l  Yiaiicum  sumiiur  pro  cibo ,  pecuniave ,  quam 

10 


IM  JQANNIS  CA9SIANI  800 

pps,  jn  fttorom  praesidio  alanim  sihi  insUr  apia? i^  4  ^nia,  noo  jejonioniiii  moduiD,  oon  ticiliarom  rego- 


}|i)nq,ue  ft^  transinif randuin  p^ratu^  foftplenter  ad 
fgini^  j^Recepta  reappndet;  e^  tamquam  peregrinum 
fU[,t|raneumque  ae  gerens ,  quxcumque  iodigentia 
j^recti^pijf  perspexerit ,  negUgit  atque  ^ntemiut. 
Cuinqap  furM>9  possideat  recopditam  pecoojam,  nee 
^lc^meotfi  Amd^m  acTestimenia  seliajbere  con^ 
jljieri(or,  ^arique  ai)>i  tardius  iodignatur.  ^c  si  lorte 
^isp^psi^nje  senipris  ei  priof,  qui  ni)ii|  penilus  lia- 
pf^fe  cognosciitur,  aliqoid  horuin  fuent  impaftiium , 
^ajoribos  irae  stioiolis  inardescit»  seqoe  despici  velot 
extraneuiD  putat,  nec  ad  ujlum  opus  manus  suas  ao- 
i^mmpdajre  contentus ,  reprehendit  oronia ,  qu»  ne- 
.Cpss^rie  fieri  monasierii  compellit  utililas  f,Yide  Tur- 
reer,  ^acL  93  in  Beg.  D,  Bene^.).  JDeinde  occasiones 


lam  custodire  permiuit,  non  •  honeslArom  inierces- 
Sionum  eiplere  oCficia  tlnit,  dainiiiodo  vel  aTaritias 
rahiem  satiare»  tel  qaoiidianis  osibas  possit  occur- 
ferezcupiditatis  ignem  dum  acqiiirendo  eisilngaen- 
dom  credit,  acceodens. 

GAPUT  XI. 

Qno4  pceasunu  cuito4iend(e  peeunuF ,  ^muMmm  cen- 

tubernia  requirantur. 

Binc  'mm  npnnatU  per  abroptom  praecipitiom  la- 
1^1  irroYOcabili  niina  (eruntur  ad  mortem ,  et  lum 
conlenti  soli  possidere ,  quas  vel  nnmquam  habue- 
rant,  vel  initio  maio.reserTareranl  peconias,  inqui- 
ron^  contubernia  feminarum ,  quae  debeant  ea,  quae 
maie  congesia  yei  retenta  surit,  costodire.  Tantisqae 


quibus  offendi  tcI  irasci  debeat ,  siudiose  perquirit,  B  ^  occupationibus  noxiis  ac  peruiciosis  in? oWutii,  ut 


Deleyitermotos  decosnobii  disciplinavideatur  exire. 
Nec  solus  tamen  transmlgrare  contenius ,  ne  tam- 
quam  suo  Titio  deseruisse  credalur,  quantos  potue- 
rit  susurradonlbos  clandestinis  depravare  nou  desi- 
nit.  Quod  si  etiam  temporis  asperitas ,  itineris,  seu 
liavigationis  efos  interdoserit  eommeatam,  per  omne 
JUod  tempos  suspenso,  anxioque  residens  corde,  tri- 
etitias  serere  vel  eidtare  non  cessat;  discessos  so- 
fatium  et  excusationem  levitatis  non  se  aliter,  quam 
nota  vd  macala  monasterii  repertaram. 

CAPUT  X. 
Q^em  philargyrice  iaborem  $ubeat  desp^tar  monaeterii^ 
'^ '  ^iit  ante  pro  ieHsiimti  opmkns  munmarUbat. 

Agitiir  Itaqoe  Cacibus  pecuniarom  saarom  magis  oc 
magisaccensos,  qu»  possessae,  numqoam  monacbam  G 
vd  in  monasterio  residere ,  vel  vivere  sub  regulae 
institutione  permittunt.  *  Gumqoe  exinde  eum  velut 
|era|is  quacffam  bes^ia  de  cpetu  gregis  segregans , 
^  pecus  opportonuni  praede ,  destiiutione  sodalium 
fecerit,  etdeverationi  factlem  ^ntubemii  privaiione 
reddiderit ,  eum ,  qui  prius  opera  monasterii  ievia 
cxercere  despexerat,  die  ac  nocte  spe  quaestus  infa- 


osque  adprofundum  inferi  devoluU,dum  acquiescere 

ilii  Apostolicae  sententiae  renuunt ,  ot  iiabenies  vi-> 

ctum  et  yestimentum  his  contenti  sint  (I  Tim.  vi)  , 

quae  monasterii  friigalitas  exhibebat,  ^  scd  volenies 

divites  fieri,  incidant  in  tentatioiiem  et  laqueum  dia- 

boli,  et  desideria  multa,  et  inutilia,  et  nociva,  quae 

mergunt  hominem    in    interitum   et  perditiouein 

{Ibid.).  Radiz  enim  omuium  malorum  est  pecania- 

rum  cupiditas ,  id  est ,  philargyria  :  quam  quidam 

appetentes  erraverunt  a  ide ,  et  inserueront  se  d<H 

loribos  multis. 

CAPUT  XII. 

£a:«iip/iMn  ciijiisdam  tejndi  monacki^  phiiargyrim  (a- 
queis  offligati, 

Mon  ignoro  quemdam,  qui  semetipeum  autaroii 
monacbum,  dbique,  quod  esi  deierios,  de  perfeetioiie 
blanditur,  qni  receptus  in  coenobio,  cum  a  suo  mo- 
neretur  abbste ,  ne  revolveretor  ad  ijla,  quae  re- 
nuntians  abdicarat,  seque  de  malorum  omnium  ra* 
dice  philargyria,  terrenisque  iaqoeis  expediret;  ac 
A  millei  pristinis  passionibus  emundari,  quibus 
eum  gravissime  singulis  momenlis  videbat  orgeri , 
•  cessaret  affectare  ea,  quae  ne  antea  quidem  possede- 


tigabiliter  laborare  compellit :  non  orationum  sole- 

ALARDt  GAZiEI  GOIIMENTAKIUS. 

Iter  agentes  drcuo^ferimos,  seo  nro  apparatu  ad  iter      ctrctfti  qucerens  quem  devoret  (I  Pet.  iii).  Cujus  rei  dno 

ieaDessendum  :  hinc  Cicerb  ad  AUicum  :  Velim  videde      exeropta  habes  apud  D.  Gregorium  (  Lib.  11  biaUg. 

cap.  25)  :  alterum  de  monacho  qui ,  de  monasteno 
dlscedens  ,  draconem  in  itlnere  invenjl  qul  emn  de- 


I  iter 
ieapessendum  :  hinc  Cicero  ad  Adicum  :  Velim  videde 
et  quid  vtalfci,  et  auid  instrumenli  $ati$  $it.  Yiaiicum 
Itaque  instabilitatis  vocat  auctor  nummos  repositos 


adevagandum  ,  aut  recedeudum  e  monasterio,  cum     vora^e  volebat,  nisl  fratres  siiccurrisseiii;  alterum, 

IlDuerit.  Porro  ex  hoc  capite  et  sequentibus  discimus      de  altero  item  roonacho  cui  (  Hegist.  1.  ix  ep.  58), 
^hilargyriae,  seii  proprietatisvitium  in  roonacho  ini-  D  ^imiliter  de  ihona^lerio  ftfgere  cositanii,  canis  iiipr 


lium  esse  apostasiae  et  derectionis  a  suo  statu. 

«  Addtt  Bionysius  substantivum,  de  quo  hic  agitur, 
et  subaudiiur  :Cttm^u<  proprieta$  tamquam  bestia  fe- 
rox  eum  de  ceetu  $eparaveni  fratrum  ,  et  de$iitutione 
sWaftum  feceril  errabundum ,  etc.  Ubi  proprietatem 
postiit  pro  phiiargyria  ,  quod  haec  propria  sil  mona- 
diorum  pHilargyria,  ut  dictum  est.  Et  videtur  hic 
Aucior  specCasse  iila  verba  patriarcbas  Jacob  (llium 
suum  lugeniis  :  Fera'pe$$ima  devoravit  filium  meiim 
Jo^ph  iGenee.  txxviij.  Uanc  enim  feram  pessimam 
nonhulli  moraliter  nec  inepte  interpreiantur  pro- 
prietatem  et  avariliam,  quae  devorat  ac  perdit  filios 
Jacob,  id  esl  knonachos,  diaboli  supplantaiores  ei 
Spiritalcs  lsi*aelitas. 

i>  Vee  $otif  ait  Kcclesiaslicus,  auia  cum  ceciderit , 
non  habet  $ublevantemet  protegentem  $4  (Eccii.  iv) : 
diiin  iuierim  a^versartMS  no$ter,  tamquam  leo  rugien$ 


emn  voraturus  apparuit;  sed  (Vatrutn  precibos  libe- 
ralus  est ,  et  ad  saniorem  menten^  reductus. 
'  «  1d  esi  honestas  occupationes  et  regularia  exer- 
citta,  pttla  privaftas  orationes  ,  leciiones  ,  mediiaiio- 
nes,  disputationes ,  mutua  obsequia,  aliaqoe  exerci- 
lia,  qiiibrrs  per  vlces  et  interstilia  teftiporum  roona- 
chi  occopantur.  -1    ..  •  !». 

' '^fknnoiai  ChiTsosiomus  non  dixisse  Apostolum  : 
qu\  d?tites  sunt,l5ed  Qnf  volufit  dimte$  fieri,  Mi  intel- 
ligas  non  diviiias  ,  sed  haruro  cupidiiklero  ab  Apo- 
Btoto  daronari.  Vlde  S.  Thomam  in  commei^iano  , 
ubi  inler  stlia  dieil  :  Divitioe  tehtatione$  $unt ,  et  ta- 
quei;  qui  pHmo  tentant,  in  qudntum  e/ifcttmi;  et  indu- 
cunt  ad  multa  peccata,  et  po$t  in  peccatie  delinent^  tt 
qua$i"laqueo  involvunt.  Itaque  divitite  iunt  hon  kaben- 
tibu$  ad  tentalionem  ^  kRbentibite  in  laquewA.' 
•  Tales  etiam  monachds  stiggtilat  et  l^erslringit 


^  DE  COENOfilOftUM  INSTIIT.  L^. 

nt,  qQonim  deiibus  compeditas  ad  purgitionem 
\itiorom  suoram  sine  dubio  pervenire  non  posset : 
truculeoto  vulUi  eidem  respondere  non  tiaefHitavit : 


yn.— DE  SPHUTU  philargtrlis. 


sn 


habere  prohibes  T 


U'\ 


A  sionibus  pulsaremur  [A/.  pulssrentnr],  absque  cod* 
'  fusionis  nostr»  verecnndia  curabarour,'  cum  et  re- 

^    ,        roedia  pariier  et  cauias  ihfesta^tium  nbs  Titioruni 

Si  lu  babes  unde  plurimos  sustentcs,  me  similikeji'     tjciii  discereraus,  quse  nos  « nbn  fratermiatis  fefitk 

corpus  vel  obteximiis  vel  prxterivinius'  ;  sed  b6 
fbrte  defapsus  liber  in  roanus  eorutt''  'quf  in  hoe 
proposito  minus  instituti  videntur,  patefaclat  inex- 
perijs,  quae  desudantibus  sofis  ac  f  Jsttnantibus  ctil- 
men  perfectionisattTngere, debent esseWinperta. 


CAPUT  XIII. 


Quid  umtttoM  seniores  junioribui  in  dinudattone 
^  vittorum.    *'     '  *'  '"'• 


Hflec  aatem  nemini  videantnr  superflna  vel  mole- 
sia.  •  Nisi  enim  prius  exposita  fuerint  genera  Vut- 
Deniro,  et  origines  causaeque  ihorboram  fuerint  in- 
dagatae:  nec  infirmis  poterit  adhiberi  cbngrua  roe(fi- 
cins  curatio,  nec  validis  conferfl  perrectx  custodia 
saniutis.  Nam  et  haec  et  multo  his  plura  ad  instru- 
etionem  iuniorum  solent  a  senioribus;  qui  innume- 
ros  diversorum  casus  ac  rninas  experti  sunt,  in  G(4- 
latione  proferri.  Qnorum  multa  saepenumero  cogno- 
teentes  in  nobis,  ita  senioribus  exponentibus  ac 
revelantUNid,  veiiit  ^  qui  eisdem  ipsi  qaoque  pas- 


CJlPUT  xiy. 

PiniargyriiB  mwkui  tripartitfu* 
^  Triplex  iiaque  est  hu)us  valetadinls  morbas, 
qu^  ab  linivefsis  PaMbus '  equali  detidktatldbe  da- 
mnatur.  I)nus  hic,  cujus^superitils  dei(drtpMfiio'as  la- 
3  bem»  qai  ijecipient  miserabiles  quosque,  ea  qaae  ne 
antea  quidem,  cum  insacalo  degerent,  possidebant, 
congregare  persua^^i.^  Atibs  qUTIKiei' qasT  v'1h  pri'- 
mordiis  soae  renuntiationis  abjecerat/postea  resu- 


ALARDI  GJkim  COMMENTARIU^. 


D.  Hieronymus  in  epistola  ad  Heliodorum  his  ver- 
Ihs  :  Alu  nummum  addant  nummo,  et  in  marsujnum 
mfoeanlei  matronarum  opes  venentur  obsequiis  :  $int 
diliores  monacid^  quam  fuerant  tasculares  :  possideani 
opes  iub  paupere  CArtslo,  quas  sub  locuplete  diaboto 
mn  liobuerant,  -  eS  suspiret  eos  Ecdesia  diviteSf  quos 
lenttie  muttdus  ante  mendicos.  D.  item  Augusiinus  in 
Regula  suos  clericos  regulares  iidmoiiet,  ne  ea  qua^ 
rant  im  moHOMterio,  quce  nec  foris  iiabere  potuerunt ; 
nec  ideo  se  pmtent  esu  feliees^  quia  invenernnt  vietum 
it  tefumentum^  quaie  [oris  invenire  non  poletant :  nec 
erigant  certncem^  quia  sodaniur  eis^  ad  quos  foris  ac- 
eedere  non  audebant  :  sed  sursum  cor  habeaht;  nee 
lerrena^  ac  vana  qmerant,  ne  tnriptanf  esse  monasteria 
diwibus  utilia,  nou  pauperibus,  si  dtvites  illic  Aumt- 
timtur,  et  pauperes  ilUe  infientur  (Cap,  A  Regulv). 
Similia  haboi  D.  Bernardus  homilia  4  sUjper  Miuus 
esL 

•«  ConsentaneeGermanus  abbas  Collat.  decima  no- 
oa  :  Nuili  namque  dubium  est  iltum  posse  reetissime  de 
remediis  maiarum  valetudinum  dispulare,  qui  earum 
prius  eausas  atque  origines  agroiantium,  eonsdentia 
attestante^  deprehenderit,  etc.  (CoU.  ^,  cap.  15).  Idem 
docet  S.  Gregoiius  Nissenus  in  epistola  ad  L»!ioium, 
ttbi  anie  inedicamentorum  appiicutionem  niorbi  co- 
gaiiionem  praerequirit.  Et  S.  Chrysostomus  optimi 
oedici  esse  pronuniiat  (Homil,  5  dePoenitent.),  cau- 
sa$  roorboruin  inqiiirere.  Eamque  ob  caiisaro  Gale- 
uus  iibrum  scripsit  et  inscripsit :  Oe  cognoscendis  et 
curandis  animi  morbis, 

^  lia  emendatum,  cum  ex  ms.,  tum  ex  Dionysio 
paraphraste,  ut  verbis  sequentibus  respondeat.  De 
seipso  enim  sibique  simiiibus  loquiiur  Cassianus  in 
verbis  priniae  personae.  Alioquin  videretiir  seniores 
iUos  et  antiquiores  taxare,  quod  a  modestia  ipsius 
atieiium  et  iosolituro. 

«  Dionysius  paraphrastes  clariore  syniaxi  ita  ex- 
ponil :  Qtue  nos  ceiavimusi  ae  pnBterivimtu  non  de* 
scribendo^  non  ex  timore  communitatis  fratrum^  etc. 
Fraiernitatis  eniiu  corpus  vocat  Cassianus  ipsam 
Goromuniialem  fralrum,  sive  ccetura  monachorum, 
lil).  I  cap.  5  et  alibisaepius,  ut  superius  annotavimns. 

^  Dionysius  loco  valetudinis  habet  avaritiee  para- 
pbrastice.  Unde  suspicari  quis  poSscft  legenduro  esse 
imwieiiidmts,  id  est  aegritudinis,  scilicet  spiritualis, 
qoam  ille  avaritiam  interpreiatur.  At  nihil  taie  su- 
spicandum,  Cum  valeiudo  vocabulum  sit  anceps  et 
aiedluffl,  quo  et  sanitas  et  iiiibetillitas  significatar, 
nt  ooiat  Geilius  Noct.  Aitic.  |ib.  x|i  cap.  9.  UnJe  et 
fssiim  apud  Cassianum  sumilur  pro  invaleiudine 


seii  morbb  animi.  Sed  ad  rem  nt  veni^mus,  triplex 
hlc  morbus  philargyfiae '  s^d  avarilitt"di$icrfbftur', 
qdo  tres  inonachonim  proprleiarioram  sen  proprie- 
tatis  vifio  taborantium  spedes  sive- ortftnes  «fesi- 
Hfnnntur.  Primi  ordiiris  snnt,  qni  dfvfCf!!^,  iftliasque 
commoditateS  appetnnt  in  cfairsiro,  quas- nec  ante 
habebani  In  Bxtniln;  Hoc  est.  qof,  cum  inope^  fue- 
rihi  anie  monachatom,  tfiWtes  et  pecimioai  «ssecu- 
piiint  in  monasterio.  D^  qutbus  D.  Hi^ronymas  in 
eplst.  ad  Henodorum  :'^  Ditiores  suni  mtinaehi^  quam 
seeeutares  (Hier.  epi  i).  Ytemqoe  in  ef^ist.  ad  Nepo- 
tianuni  in  persona  taltum  IOfr»ens  dlcit :  Naius  in 
C  paupere  domo^  et  hi  tu^tinV  matieand,  qui  fit  miHo 
et  cibario  patie  ventrem  ruaientem  ■  sativ/re  poieram^ 
riunc  similam  et  mei  fastldio  (Bier.  ep.  i).  Quibus 
similia  sunt  quse  sapei^ltis  exD.  Atfgastlno  elt^vimus 
(Cap.  12 htiius lib.).  Tal^porro Vnonachos assimilat 
Cassianns  Giezf  faniulo  EKtsf  prophettt,  qlil  pm  l>e- 
nencro  curationis  Naanian^,  proprftf'  ifacfefitste  et 
copidltate  ausus  est  petefe  ai|;erttum  M  \^tes,  quaa 
suo  statul  et  condltioni  infifime  confruebant.  in  se- 
cnndo  ordiile  sunt,  qui  diviiHis,  qhas  InittbvaaecOD- 
verslonls  et  renontiationls  abjeceruni,>  aut  reliqae- 
runt,  rursus  in  monasteriis  repetere,  sibiqne  »ppro^ 
priare,  acvindicare  pra^^nmunt:  quos  simrtes  dfcit 
Jud£  prodiiori,  qtii  com  caetetis  apostolfs,reltcti8 
omnibus,  secutus'Dominum,  postea  avafftf ae  stimulia 
agiiatiis  eo  devenit,  ut  et  Domfnum  Jndaels  venderet 
et  proderet  {Matth.  xviii).  Tertium  locnm  illis  tri* 
bui),  qui  nolunt  se  spoliare  omnibns' bonfs  et  filciiN 
latibus,  sed  partem  aliqnam  sibi  volunt  reservare, 
|v  exemplo  Ananiae  et  Saphirse,  qui  cum-vitara  com- 
^raunem  pro6ieri  vclle  vlderentar,  vendlto  af^ro 
quem  possidebant,  partem  pretii  sibi  clam  retinue- 
runt.  Unde  coiitinuo  ab  .ipostolo  Petro  detecii  et 
increpaii,  atque  a  Deo  invisibiliter  itercussi  inierie* 
mnt  (Act.  v).  Primi  itaqae  petuitt  qaie  non  habue- 
runt :  secundi  repeiunt  qu»  fiabuerant :  tertii  par- 
tem  retinent  eorum  quie  habuerunt.  Vide  Collat.  5 
cap.  11.  Ubi  haec  tria  philargyriae  genera  ftfdein  re-* 
censeiitur.  Deqoibus  etfam  D.  Bernardul  in  tractatu 
de  modo  bene  vivendi  serm.  48. 

*  Yocabulum  renuntiationis'sumptum,  et  ad  pro* 
fessionera  monastfcsm  iransfatum,  dx  tftis  'terbia 
Dorhini,  Lucae  xtv  :  Omnis  exvobiSt  quinonrtmtntM 
b^mtiibtu  quee  possidet,  non  potest  meus  essedisdpu'- 
fifS.  Est  autein  renuntiare  omnibus  possmioAibus 
proprie,  eis  sponte  eedere,  et  velutf  valeihcto  eas 
dimittere  :  quo  modo  els  renuntiaverunl  apostoli,  in 
quorom  peraona  posiea  diiit  Petraa :  Pcee  nos  ns/u 


S03  iOkmi  CASSIANl  804 

mereacninain  dgsiderarecompellit.  Tertius  qui  ini-  A  «tiam  e  contrario  aeterna  Jepra,  sauct!  Glisaei  male- 


tio  malo  vitiosoque  contractus,  et  ab  imperfectione 
incipiens,  eos  quos  semei  hoc  tepore  mentis  infece- 
rity  paupertatis  ac  diffidentia  timore  perterritos 
spoliare  se  conctis  mundi  facultatibus  non  sinit : 
eosque  pecunias  tcI  sabstantias,  quas  utique  renan- 
tiantes  abjlcere  debuerant,  reservantes,  ad  eyange- 
licam  perfectionem  numquam  perTcnire  concedit. 
Quarum  triom  ruinarum  exempla  in  Scripturis  san- 
ctis  etiam  invenimus  non  levi  poena*  fuisse  damnata* 
Nam^Giezrea  qu»  ne  antea  quidem  possederat, 
▼olens  acqolrere»  non  modo  graiiam  prophetis  non 
merait  possidere,  qoam  per  soccessionem  velat  hadr- 
reditariam  a  soo  habuit  magistro  soscipere :  verum 


dictione,  perfunditur  (lY  Reg,  v).  Judas  antem  volens 

resomere  p^unias,  quas  fhiea,  Christum  secotQS, 

abjecerat,  non  solom  ad  proditionem  Domini  lapsos, 

apostolatus  perdrdit  gradom;  sed  etiam  vitam  ipsam 

communi  exitofinire  non  meruit,^eamque  biolhanati 

morteconclasit(Jfa<tA.  xxvi).  Ananias  vero  etSaphira 

reservantes  partem  quamdam  ex  his  quae  possede- 

raiit,  •  apostolico  ore,  morte  mulctanlur  {Aetor.  v). 

CAPCT  XV. 

Male  renuntians  a  non  renuntianie  quo  dtfferat. 

De  his  igitur  qui  dicentes  renuntiasse  se  boic 

mundo,  rursus  ^  incredolitate  fracti,  nodati  terrenis 

opibos  timenty  in  Deuteronomio  mystice  praecipitor. 


ALARDI  GAZiCI  COMMENTARIUS 


qvmuM  mma^  ei  eeculi  eumu$  le  {Matth. 
istud  proprie  ad  eos  pertinet,  qui  non 
volunt  esse  Ghristi  dlscipuli :  sed  ad  eos,  qoi  sic  di 
scipuli,  qoomodo  apostoli  et  LXXII  discipoii ;  quo- 
rum  perrectionem  omnes  fere  primi  Chrislianl  am* 
plexi  sunt,  quamque  omnes  monachi,  tam  ccenobitae 
quam  anachoret»  imitantur.  Qnamobrem  Cassianus 
£os  libros  inscripsit  De  InttUutit  renuntiantium^  id  est 
monachoram ;  pro  quo  Dionysius  reddidit,  De  /nslt- 
tutie  C(Btio6tonim.C£terum,.quamvis  haec  renuntiatio 
proprie  ad  solos  religiosos  pertineat,  fatendum  ta- 
roen  etiam  suo  modo  ad  omnes  Christianos  pertine- 
re.  Debet  enim  omnis  Cbristianussi  non  reipsa,  sal- 
tem  affectu  etanimi  prasparaiione«  otloquantur  theo- 
logi«  oninibos  possessionibos  et  facultatibus  sois 
renontiare ;  sic  nimirom,  ot  paratos  sit  omnia  po- 
lius  amittere  qoam  Deum  offendere.  Protnde  dis- 
tinguenda  duplex  renuntiatio :  altera  communis  om* 


xix).  Unde  B  ^  Ita  manuscriptl  omnes  quos  et  Plantinlana  edi- 
simpliciter  tlo  secuta  est.  Ciaconius  Umen  nesclo  an  ex  Vati- 
cano,  ut  solet,  et  alii  legont  eto/eitte  morte  coiic/ac- 
sti ;  eodem  qoidem  sensu,  sed  vocis  unius  magna 
diversiute.  Verum  prior  lectio;  et  antiquiute,  et 
nomero  exemplarium,  et  probabilitate  vincit.  Eui 
enim  haec  nova  et  inusiuu  locutio  videatnr»  la- 
men  Cassiani  lemporibus  usiutior  fuisse  apparet  ex 
Collationis  secundae  c»pite  quinto,  obi  senem  illom 
Heronem,  qui  foeda  diaboli  illusione  deceptos  In  po* 
teum  se  praecipiUverat,  inter  biothrtnatos  reputa- 
tum  fuisse  scribit.  Dicilur  aufem  /3to6«v«Toc,  vel,  ot 
apud  Tertullianum  ( Lib,  de  Anima  c.  57 ),  BtauAcna- 
Tog,  a  ^uuM  9ocvaT&>,  id  cst,  violenta  morte :  quae  vox 
Graeca  tamen  in  Latinitateni  transiit,  etiam  profa- 
nis  et  antiquioribus  scriptoribos,  apud  quos  bio- 
thanatus  Latine  usurpatur,  et  bioibanati  dicuntur 
qoi  non  naturali,  sed  violenta  morte  pereunt.  Qua 
voce  utilur  Lampridius  hisloricus  in  Heliof^abalo, 


nibus  Christianls ;  altera  particuiaris  et  propria  so- 

lis  religiosls,  qoi  non  solum  affecto  et  animi   prae-  p  cum  aii :  Prtpdicium  ei  erat  a  tacerdotibue  Syris  bio- 

paratione,  sed  reipsa  renuntiant  omnibus  possessio-  ^  ihanalum  u  fuiurum.  Tertullianus  lib.  de  Anima  : 


nibos,  et  non  untum  possessionibus  et  bou'^  exter 
niSySed  et  propri»  volunutis  liberUti  et  corporis 
voluptatibus  etiam  licitis.  Sed  de  renuntiatione  plura 
in  Collationibiis  (ColL  5  c.  6  et  7,  eiCoU.  24  c.  2^. 
«  De  Giezi  famolo  Elizaei  prophetae  plana  est  hi- 
storia  qoarti  Reg.  cap.  v.  Cum  enim  Naaman  Syrus 
a  lepra  curatos,  ab  Elizaeo  recessisset ;  videns  GiezL 
quod  Dominus  sous  nihil  ab  eo  accepisset,  clam 
eum  secatus,  velut  ex  mandato  Elizxi  petilt  sibi  dari 
laleatum  argenti,  et  duo  niutatoria  vestimentorum : 
QwB  cum  aeeepi$$et^  abicondit ;  et  eum  $taret  coram 
JLlixiBOt  dixit  ei  Eluueu$  :  Unde  venis,  Giexi?  Qm  rc' 
epondit  :  Non  ivit  $ervu$  iuu$  quoquam.  At  ille  ait  : 
JSonne  cor  meum  ttt  prwsenti  erat?eic.  Nunc  igitur 
aceepi$ti  aurum  et  ve$te$ :  Sed  lepra  JSaaman  adhcere- 
bit  tibi  et  eemird  tuo  u$que  in  $empitemum,  Et  egre$' 
$ut  e$t  ab  eo  lepro$u$t  $ieut  nix  (IV  Reg.  v).  Hoc 
exempium  cum  exemplo  Simonis  magi  conjunxit  S. 


Invocantur^  inquit,  ahori  et  biosothanati.  Ubi  ahori 
dicuniur  praematura  seu  intempesiiva  mone  soblati. 
£t  de  septem  (iliis  S.  Symphorosae  martyrio  consum- 
matis  apud  Bedam  legitur  :  Altera  die  Adrianus  pree- 
cepit  corpora  eorum  in  foveam  altam  projiei.  Et  pon- 
tijices  templorum  posuerunt  nomen  loci  t//ttts,  Ad  se- 
piem  bioihanatot  {Bed.  in  Martyr.  tlJunU).  Solebant 
enira  elhnici  Chrisiianos  ignominiae  causa  bioiha- 
natos  appellare,  tdm  quod  violentae  mortis  supplicio 
essent  obnoxii,  et,  ut  aii  Apostolus,  Tamquam  morti 
destinati  (ICor.  iv),  vel  quod  persuasuni  esset  gen- 
tilibus  animas  biotbanatorum,  id  est,  violenter  per- 
euntium  in  beatoruni  sedes  non  recipi ,  ut  scribit 
Servius  in  iv  iEn.  Porro  jSioOovaToc  dicitnr  non  so- 
lum  qui  ab  alio  perimitur ;  sed  etiam  qui  a  se  ipso, 
seu  qui  mortem  stbi  con<;ciscil,  qui  alio  nomiae 
ocvToGovaToc  Graece  dicilur  (Vid.  Ccel.  Rhod.  lib.  xvii 
Antiq.  Lect.  cap,  16).  Sic  iudas  proditor,  viUni 


Hilarion,  qui,  ut  refert  D.  Hieronymus,  cum  vinim  D  suam  biothanati  morte  conclnsisse  dicitur,  quia  sibi 


quemdam  primarium  a  daemonum  legione  possessum 
liberasset,  et  ilie  curatu$,  non  po$i  multum  temporis 
cum  uxoref  et  Uberie  veniene  ad  mona$terium,  pluri- 
«la,  quasi  gratiam  reddituru$,  dona  afferret :  vir  san* 
ttu$  :  Non  legi$ti,  inquit^quid  Gie»,  quid  Simon  pa$$% 
Munt^quorum  atter  aecepit  pretium^  aUer  obtuUt  ut 
ilte  venderet  araiiam  Spiritut  tancti,  hic  mercaretur 
{Act.  viii)?  Cttfli^ue  Orionut  (hoc  illi  nomen)  flent 
dieeret :  Acdpe^  el  da  pauperibut :  retpondit  :  Tu 
metiue  potet  tua  di^tribuerep  qui  per  urbe$  ambuUi$^  et 
nosii  paupere$  :  ego^  qui  mea  reliqui^  eur  aliena  apr 
petam?  Nemo  meliu$  erogat,  quam  qui  $ibi  nihU  re* 
$ervaL  Trieti  autem,  ei  in  terra  jacenti :  Noli^  inquit^ 
eentri$tari,  fUi :  quod  facio  pro  me,  ei  pro  te  facio.  Si 
enim  Hgee  accepero^  et  ego  offendam  Deum^  et  ad  te 
ieaio  reverteiur.  Haec  ibi. 


manus  violenus  attulit,  et  in  desperatlonem  actos 
laqueo  se  suspendit.  Ridicule  vero  (ut  hoc  obiter 
addam)  apud  Isidorum  dicitur  bioihanatu$f  qua$i  bit 
moriuut  (Lib.  x  Eiymot.  iit.  B). 

c  De  hac  senteniia  ,  et  de  morte  Anani»  et  Sa- 
phirae,  vide  infra,  cap.  25. 

^  Dionysius:  IncreduUiate  teu  diffidentia  vieti.  Ejus 
rei  lepidum  exemplum  habes  in  Vitis  Patrom  ita  re- 
laiuin  :  Frater  quidam  renuntiant  $€BCuto ,  et  dan$ 
quee  habebat  pauperibu$^  retinen$  autem  pauca  in  sua 
ratione,  venit  ad  abbatem  Antonium.  Quod  cum  aanO' 
visset  seneXf  dixit  ei :  Si  vis  monachus  fieri ,  vade  in 
Ulum  vicum,  et  eme  earnes^  et  impone  corpori  tuo  nudo^ 
et  veni  huc.  El  eum  sic  fecis$et  frater  ille ,  canet  et 
ave$  corpus  ejus  taeerabant,  Cum  perveni$$ei  autem  ad 
tenem^  interrOgavii  ti  fecittel  quod  d  dixerat,  lUo  a»» 


m 


DEGOENODIORUM  INSTIT.  UB.  YD.  -DE  SPIRITU  PHILARGTRIiE. 


30« 


^StfttM  ett  homo  formidolosut  et  eorde  pavido ,  non  A  e$t  enim  non  vovere^  quam  voverey  et  tiott  teddert 


egrediatur  ad  betlum  :  vadat  et  revertatur  in  domum 
tuam,  ne  pavere  fadat  corda  fratrum  luoriini.  sicut  et 
ipu  timore  perterritus  eii  (Deut,  xx).  Hoc  leslimonio 
quid  evideniius,  quaeso?  Nonne  manifeste  mavuU  eos 
Scripiura  professionis  hujus  nec  initium  sibimet 
usurpare,  uec  nomen,  quam  exhorlalione  exemplo* 
que  coirrupio  eiiam  alios  ab  Evangeiica  perfectione 
revocare,  et  iufiJeli  inflrmare  terrore?  Jubetur  ita- 
que  eis  ut  discedentes  e  pugna  reverianlur  in  do- 
mum  snam ,  quia  non  potest  quisquam  duplici  corde 
bella  Domini  praeliari.  Vif  enim  duplex  ammo,  ineon' 
ttans  e$t  in  omnibu$vii$  $ui$  {Jaeob,  i).  Et  cogitantes 
secuodum  illam  Evangelii  parabolam ,  eum  qui  cum 
deceoi  millilMia  progreditnr,Gontra  regem  cum  fi« 


{Eccle$,  v).  Pulcbre  autem  hic  cum  decem  milli* 
bus,  et  ille  cum  viginti  venire  describitur.  Aroplior 
enim  Titiorum  nos  impugnantium  numerus  est,quam 
virtutum  pro  nobis  dimicantium.  ^  Semo  autem  po^ 
te$t  Deo  $ervire,  et  mammonw  {Matth.  vi).  «  Nee  po'- 
nen$  qui$quam  manum  euam  $uper  aratrum^  et  reipj- 
den$  retro^  aptu$  e$t  regno  Dei  {Lue.  u). 

CAPUT  XVL 

Cujm  te$timomi  $e  colore  tueantwr^  qm  eanci  faculte^ 

t\bu$  9ui$  noluut, 

Bi  ergo  occasionem  avariti»  pristin»  aiblmet  in- 
tromittere  quadam  Scripturae  sanctas  auetoritate  co- 
nantur  :  quam  vitiosiore  intellectu  interpretantes» 
Aposlolit  immo  Domini  senteotiam  eorrumpere,  at- 
gintl  mlilibus  tenientem ,  non  posse  confligere ,  B  qoe  ad  suum  desideriuro  gestiunt  depravare;  noa 
adhnc  eo  louge  posito  posiulent  pacem  (Ltic.  xiv) ;  suam  vium,  vel  iutellecium  Scripturarum  aensui 
idest,  Qt  ne  initium  quidem  rennntiationis  arri-  coaptantes,  sed  vim  Scripturis  pro  deslderio  suaa 
piant,  potius»  quam  tepide  eam  post  exsequentes  libidlnia  inferentes  :  eonaentire  eas  sula  opinionibua 
majori    discrimine    semetipsos  involvant.  Meliue     Tolunt,  aiuntqoescriptumes8e:^JBealtiMmii^dar€, 

ALARDI  GAZiEI  COMMENTARiUS. 

tem  oitendenle  corpu$  $uum  laceratum^  dixit  $anctu$     dum  ad  vHerem  vitam^  qua  per  gratlam  regenerati 


Atttoniue  :  Qui  renunliant  tesculo^  et  volunt  habere  p0- 
cHfriaa,  ecce  ila  impugnaii  a  dosmonibu$  di$cerpuntur. 

*■  Textus  vulg. :  Qui$e$t  homo  formidolo$u$f  et  corde 
paeido?  vadat^  etrevertatur in domum  $uam ,  etc.  Gui 
similis  sententia  lib.  Judicum  cap.  vu  :  Qui  formdo^ 
losue^  et  timidu$  esl,  revertatur. 

^  Afattbaei  sexto  habetur :  Non  pote$ti$  Deo  $ervire 
el  mannnoMB.  Est  autem  mammona  voi  Syriaca , 
qna»  apnd  eos  divitias  significat,  sicut  apud  Graecos 
«lovToc-  Servire  autem  mammon.v,  non  est  liabere 

diviUais  :  nam  pairiarch»  divitias  habuerunt;  non      , ,_  , ,  -    

eis  serviernnt :  servit  vero  qui  eis  cor  apponit ,  qui  C  ^u$  in  domo^  ne  deecendat  totlere  itla :  et  qui  iu  agro^ 


exuimur,  $i  ultimum  judicium  evadere  cogitamu$fSe'» 
dulius  item  poeta  eleganter  cecinii(If6.  i,  121  $eq.)i 

Loth  Sodoms  fligiente  ehaos,  dom  respidt  uxor 
In  suiaam  mutau  salis,  stupeCKU  remanait, 
Ad  poeoam  conversa  soam  :  qula  nemo  retrofium» 
Noxla  eontempti  vitans  discriuiiaa  mondi, 
Respicieus  salvandus  erit :  nec  debet  arator 
Dignum  opus  exercens,  vuluuu  kn  soa  terga  referre. 

Hujus  Itidem  exempli  Dominos  nos  admonuit,  Luc» 
XVII,  dlcens :  In  illa  hora  qui  fuerit  in  teeto^  et  va$a 


per  fas  et  nefas  congregat,  qui  contra  Dei  legem  vei 
conira  votum  suum  usurpat,  qui  felicitatem  suam  In 
eis  collocat:  quod  est  maminona  pro  Deo  habere : 
qno  modo  Apostoius  avaritiam  vocat  idolorum  ser- 
vltatem,  ut  infra  dicetur. 

«  Textus  Evanfielicus  :  Nemo  nutten$ '  manum  ad 
aralTum^  et  reepictene  retrOj  aptu$  e$t  regno  Dei.  Est 
autem  ueiapliora  ab  agricolis,  seu  aratoribus  sum- 
pta.qui»  manu8tivamtenentes,oculos  semperbabent 
io  solcum  inientos ,  ut  sit  rectus.  Non  enim  potest 
boDus  arator  esse,  qui  respicit  in  tergum.  Queniad- 
modum  ergo  ineplus  est  ad  arandum,  qui  luissa  manu 
ad  aratrum  respicit  relro;  eo  quod  araturus  ut 
oportet ,  semper  debeat  in  auteriora  respicere.  lia 
quisquis  melioris  et  religiosae  viiae  statuni  suscipit, 
et  respicit  retro,  hoc  est,  ad  rerum  mundanarnm  cu« 
ram  aniuium  deflectit,  aptus  nou  est  ad  regnum  Dei 
cousequendum.  Manum  ergo  ad  aratrum  inittit ,  qui 


iimititer  non  redeat  retro,  Memoree  e$toie  uxori$ 
Loth,  Denique  apud  Ezecbielero ,  $ancta  animatia  non 
revertebantur  cum  incederent ,  $ed  unumquodque  ante 
faciem  $uam  gradiebatur  {Exech,  i).  Ulti  D.  Grego- 
rius  :  Ante  faciem^  inquit,  $uani  gradiuntur  $ancta 
animalia,  quia  et  ea  quas  retiquerunt^  nuUojam  appe^ 
titu  re$pieiunt ,  et  in  ostemie ,  quas  appetunt,  $ttb  con^ 
temptationie  suoB  oeuioe  boni  operi$  pedem  ponunt,  etc. 
YideD.  Dasilium  Gonstitut.  nionast.  cap.  21,  et  Pro^ 
sperum  de  Promiss.  part.  i,  cap.  16. 

^  Adverbium  ma^M  Latine  rednndat :  sed  cum 
Graece  habeatur  uocxapiov  fxo^Xov,  magi$  beatum ;  vl« 
detur  interpres  legisse  luatapiortpw,  beaiius,  Porro 
hoc  a  Domino,  et  Salvatore  nosiro  dictum  quaiuvis 
Evangelistae  non  meminerint,  asserit  D.  Paulus,  Act. 
XX  :  Oportet ,  iuquit ,  mennm$u  verbi  Domini  Je$u , 
quoniam  dixit :  Aeatiue  e$t  majii  dare ,  quam  acci- 
pere.  Quod  tamen  cum  a  nullo  Evangellsurum  repe- 


mooasticas  vitx  instituium  auiplectitur  :  retro  autem  ]\  riatur  expressum  ;  ex  iis  censerl  debet,  de  quibus 


respicit,  qui  ad  priores  sasculi  ciiras  et  mundana 
negotla  animom  convertit ,  desiderans  ad  ea  redire, 
aut  eis  se  iminiscere.  Unde  A|>ostolus  alia ,  sed  si- 
mili  utens  metaphora :  Nemo^  imiuit,  mii\tan$  Deo^ 
impUcat  $enegotii$  iceeularibu$  (\l  Timoih.  iv).  Etqui 
in  siadio  currunt,  ab  ommbus  $eabslinent  (1  Cor.  ix). 
£t  alibi  de  se  ipso  loquens  :  Qucb  quidem  retro  sum, 
obliviscen$,  ad  ea  vero ,  quw  sunt  priora^  extendene 
meip$um,ad  destinatum  per$eauor,  ad  bravium  supernof 
rocationis  in  Chrislo  Jesu  (Philipp.  ui).  Huc  pertiiiet 
quod  in  Geiiesi  dixit  angelus  ad  Lotb  :  Salva  animam 


Dominus  Joan.  xvi  ait :  Multa  habeo  vobis  dicere^  sed 
non  pote$li$  portare  modo,  Et  ipse  Joannes  cap.  ult : 
5ttiil  autem  et  aiia  muita  quce  fedt  Je$u$,  quce  $i  scri^ 
bantur  per  $ingula  ,  nec  ipsum  arbitror  mundum  CU" 
pere  po$$e  eo$  qui  scribendi  $unt  iibros,  Ex  quibus 
verbis  colligitur  mulia  Dominum  fecisse  et  dixisse, 
quae  non  suiit  scripta  ab  Evangeiisiis.  Unde  Innocen- 
tius  III  pontifex  in  quadainDecretali  ex  hoc  ipso  loco 
traditiones  aposioiicas  confirmat  his  verbis  :  Sane 
mutta  tam  de  verbis  quam  de  factis  dominide  in^gmmus 
ab  Evangelistis  omissa^  quce  Apostoii^  vei  $uppievi$se 


iuam  :  noli  respicere  post  tergum  :  ne  et  tu  perea$.u  verbo,  vei  facto  expressisse  ieguniur,  Pauius  enim  in 

{Gen,  xix).  Et  terribile  exenipium  uxoris  ejusdem  ,  Aciibus  Aposioiorum  sic  ait  :  Meminisse  vo$  oportet 

qasR  respiciens  post  se  versa  est  in  statuam  salis.  ver6i  Domini  Je$u^  qui  disat :  Beatius  est  dare,  quam 

De  quo  D.  Augustinus  xvi  dc  Civit.  Dei  ita  scribit :  accipere,  Hcec  nuHu$  quatuor  Evangeli$taruw  descri- 

Harn  quo  pertinet  quod  prohibiti  sunt^  qjni  iiberaban"  psit,  Ita  pontifex.   Sed  unde,  inquies,  Paulus  hoc 

licr,  retro  respicere ;  nist  quia  non  est  animo  redeun^  verbum  Domini  accepit?  Glossa ,  quam  vocaat  Ur^ 


S07 

quam  aeeipere  (Aci.  tx).  Cujus  interpretatione  pra- 
Tissiina,  eneryatam  Domini  putant  illam  esse  sen- 
teniiam/qua  dicltur :  •  Si  vis  perfectus  esse,  Tade, 
Tende  oinhla  (juae  babesi  et  da  pauperibus,  et  ha- 
lebls  ttiesauVum  in  cobIo,  et  veui;  seijuere  me.  Et 
arbKrantnr  boc  colore  diviilas  suas  se  abjicer^  hoh 
Aetiere :  beatiofes  scilicet  semetipsos  (ironuntianies, 
si  pristinis  siEiflblti  substantiis,  aliis  qiiocjue  de  earum 
superabundantia  lari;raDtur  :  dumque  embescunt 


JOANNIS  CASSIANl  S08 

A  pro  Christo  gloriosam  cum  Apostolo  suscipere  nudi- 
tatem ,  nec  opere  manuum ,  nec  monasterii  parci- 
monia  volunt  esse  contenti.  Quibus  superest,  ot  aot 
semetipsos  circumvenire  noverint,  et  nequaquam  re- 
huntiassehuic  miudo,divitils  prisiinis  incubantes :  aut 
si  professionem  monachi  re  atque  opere  cupiant  ex- 
periri,  dispersis  atque  abjectis  omnibus,  nihilque  ex 
his  quibus  renunliaverunt  reservantes ,  cum  Apo- 
stolo  glorientur  in  fame  et  siii»  iu  fri^ore  et  nudiute. 


ALARDI  GAZiEI  COMHCNTARIUS. 


dinariaqo»  r^spondet ,  Paulum  vel  ab  aliis  apostolis 
Sd  accepissei  vel  per  Spiritus  sancti  revelationem, 
veUratiooinando  coliegisae  ex  aliis  Scriptur»  8eii<- 
teutiis  •UKp&ma  stgni(iaa^itibiiB,iCuju9ma4i  &uiu.iUaa; 
Qmni  petenli  fetribHe;  ei,  I)(ate  mufuttm,  nihil  inde 
hperantes  (Lucas  vi).  Ita  Sixlus  Senensis  lib.  ii  Bi- 
brioth.  Yerum  Apostolus  satis  indicat  hanc  esae  B 
Chri&ii.aententiam  ab.  ipsoaiet  pvoiatami.DPn  ^it>i 
uni  revelat^PA^  peque  .CQlle<;iam  px  aliis  senteotiis , 
in  quibus  nulla  fit  comparatio  inter  diantem  et  ac- 
cipientem :  sed  primum  a  Christo  acceptara  acdeiode 
CbrtsiUa^oruat  ore  tritarA  et  vul^ataffi..  Qu»  quidem 
isenieni^,^  ei$i  hoininibus  a.varis  et  teuacibus  vi- 
dea.tur  parfidoxa,  ^i  qui  maQusiiabeant  ad  accipien- 
dum,  quamad  dandumproraptiores  :  revera  tamen, 
etiam,,secmMlam  hunianaiQ  pbiiosophiaiiQ  et.  com- 
munem  «iniAliectunk  est  cenissLma.  Nam  ab^giute 
loqueiMl»,^  Cttteris  paribus,  beatiusestdare  quam 
accipere  f  et  beatior  qui  dat  quam  qui  recipit.  Dare 
enim  pqientiam  quamdani  denotat  et  copiam :  reci- 
pere  vero,  inopiam  et  defeclum ;  et,  ut  ait  D.  Ttio- 
ina%,  p(tTe  et^jecipffre  habeiU  s^  sicut  agere  et  pat^ 
(2-4,  q,  li7j«.  4,04.3).  Agere  aujeni  nobilius  esse 
quara  pati  nerao  ambigiif  Unde  elUm  avari  feliciores 
0e  putant ,  quod  babeant  .vmd^  possini  dare.  quam 
quod  possint.recipere;  imino  id  uoum  speclant,  ui  n 
nullius  egeant ,  quod  aljunde  debeanl  recipere.  De- 
bet  tamen  iieri^  coipDparaiio  inier  personas  et  res 
ejusdti.m,  generis ,  ut  vera  sit  liaiC  senleiiiia.  inter 
personas  quidem,  boc  est,  inier  boinines:  nain  si  ,ho- 
mines  ciim  Deo  conferas,  majus  esi  diligi  a  Dep 
quamDeum  diligere:  ^,t  donum  accipere  ab  eo  quam 
illud  jn.  alios  transruiidere  :  nam,  ut  aii  D.  Diony- 
sius  Areopagita,  suscipiendo  a  Deo  magis  perfiatur 
creatura,  quam  dando  {Lib,  iv  de  Div,  ivom.).  jnter 
rea  verOy  quia  debent  lemporalia  cum  tcmporaiibus, 
et  spiritualia  cum  spiritualibus  conferri.  Nam  si  spi- 
ritualia  cum  temporalibus  conferas,  beaiius  est  reci- 
]>ere  spiritualia  quam  donare  teraporalia.  Sed  be^- 
tius  est  dare  horainibus  spiritualia  quam  illa  reci- 
pere,  et  temporalia  largiri  (de  qiiibus  l^aulus  agebat) 
quam  eadem  accipece.  Porro  hac  sententia  abuten- 
tes  nonnulli,  quus  nic .  Gassi^nus  redarguit,  inepie 
inde  colligebantcontra  religiosam  paupertatem  ine- 
lius  esse  suas  facuUates  retipere,  quara  erogare  aut 
dimitlere.  Sicenimratiocinabantur :  Beatuis  estdare,  D 
quam  accipere :  ergo  melius  esi  tua  retinere,  ut  ha- 
beas  quod  des  :  quam  ea  dimittere,  jta  ui  cogaris 
aliunde  accipere  aut  mendicare.  Gui  argumento 
non  aliter  respondet  Cassianus ,  quam  objectis  in 
contrarium  diversis  Scripturse  lestimoniis  et  aucto- 
ritatibus.  Verum  hoc  uon  est  argumentum  solvere, 
sed  eludere,  aut  praeterire.  At  D.  Hieronyraus  qon- 
tra  Yfgilantium  iia  sentientem  et  ratiocinantem 
scribens,  hoc  modo  argumenlum  isiud  explodit  et 
refutat :  Quod  autem  aeseris  eos  melius  facere^  qui 
utuntur  rebus  suis ,  et  pauUuim  fruclus  possessionum 
tuarum  pauperibus  dividunt ;  quam  illos  qui,  posses- 
9iombus  venumdatis,  semel  omnia  largiuntur :  non  a 
me  eis,  sed  a  Domino  respondebitur  :  Si  vis  esse  per» 
(ecluSt  vad^  st  venAe  omnia  qwe  habes^  et  da  paupe^^ 


ribuiy  et  veni,  sequere  me,  Ad  eum  loquitur  qui  vult 
esse  perfeetus ;  qui  cum  apostolis  patrem ,  navieulem^ 
et  rete  dinnttit,  lue  quem  tu^  tauda$ »  a^ctifidiii  <ei,ferp 
tius  gradue  est^  queftti  et  nos  reci^mus  ;  dummodQ 
sciamu*  prima  secundis,  et  tertiis  vrceferenda.  Hsc  S. 
Hieroiiymus  (Contra  VigiL  eap.  5).  Sed  brevius  et  ad 
forroam  argumenti  aptius  responderi  poiest,  illam 
Vigilantit  et  c«teror|im  negpn(|o  illationem.  Nam 
c»|teris  paribus,  ut  dictym  est,  beatius  est  dareom- 
hia  sua  simul  propierGbristum,ut  faciunt  religiosi» 
Q(  .redpere  postea  aliquid  modicum  ad  victum  et 
amicium;  quam  p^rum  dare »  et  nihil  accipere.  fio- 
num  est,  inquit  Auguslinus ,  cum  dispensatione  bona 
pauperibus  erogare  :  sed  melius  est  tti  intentione  se- 
quendi  Christum^  totum  simul  do^are^  et  absolutum  a 
^ollidtudinein  Christo  agere.  Proin(le  vere  beatus  ille, 
qiii  per  professionem  monasticam  simul  et  semel 
omnia  dat  pro  Ghristo  :  qui  plus  dai,  quam  ditissi- 
rous ,  et  liberalis^irous  quisque  dare  poiest  in  hoc 
soeculo  ;  qHandoquidem  spoliet  se  omni  domiuio , 
oranique  jure  ac  racnliaie  cunctarum  rerum  ^  quas 
|i:ibet  ,  aut  habere  potest.  Atqui  plus  donqt  ,qm  ar- 
borem  simul  ^um  fructibus  quam  qui  solos  fructus  do- 
nat^  ait  S.  Anselmus  (L\b.  de  Similit,  c.  8). 

•  S.  Bemardus  in  declainatione  super  liunc  lo- 
cum  :  E(BC  sunt,  inquit ,  verba,  qua:  conlemptum  mtin- 
di  in  universo  mundo ,  et  voluntariam  persuasere  pau- 
pertatem  :  hwc  sunt  quce  monachis  claustra  replent; 
deserta  anachoretis.  Et  de  S.  Aiitonio  scribit  Aihana- 
sius^  eum ,  cum  audisset  in  Ecclesia  legi  hoc  Emnge- 
lium,  vetuti  propter  se  hcec  esset  Scriptura  recitata  , 
statim  possessiones,  quas  habebat ,  vendidisse  ae  paii- 
peribus  erogasse.  Idem  de  S.  Francisco  refert  D.  Bo- 
naveniura.  Porro  notandum ,  in  bis  verbis  Domini 
duo  consilia  Evangelica  contineri :  paupertatis,  sci- 
licet,  et  obedientiae.  Nain  paupertatem  nianifeste 
suadent  et  consulunt  illa  verba  :  VadCy  vende  omnia 
qux  habes^  et  da  pauperibus,  Camque  perfectam  et 
absolulain  requirunt.  Nam  qui  omnia  dicit,  nibil  om* 
nino  reservat.  Gum  vero  vendere  suadet,  eam  abdi- 
cationem  sig^nificat ,  qnx  perpetua  sit,  et  irrevoca- 
bilis ,  ut  (it  per  votum.  Obedientium  vero  poslreina 
illa  insinuant :  Et  veni ,  sequere  me.  QuiJ  enim  sit  se- 

JuiGbrislum,  ipseraetdeclaravitMalth.  xxvi  diceiis  : 
lut  vult  venire  post  me,  abneget  semetipsum^  et  tollat 
crucem  suam,  et  sequatur  me,  Qiiasi  diceret :  Ille  post 
me  venit,  et  me  sequiiur,  qui  se  ipsum  abnegat,  hoc 
est,  suae  voluntati,  et  affectibus  renuntiat ,  seque 
totura  subjicit  alterius  judicio  et  voluntati  propter 
Deum.  Perfecia  enim  GbrisU  sei^uela  in  abnegatione 
sui  ipsius,id  est,  in  perfecta  obedientia  consistil:quae 
necessario  etiara  includit  votum,quoquis  ita  seipsum 
abneget,  ut  non  possit  retrocedere.  Non  enim  est 
perfecta  abnegatio  sui ,  obedire  alteri  ad  terapus,  et 
poslraodura  non  obedire  :  quocirca  Dominus  ibidem 
addidit :  Et  tollat  crucem  suam.  Nam,  ut  eleganter 
monet  Gassianus  lib.  iv  c.  55 ,  \erus  ac  perfectus 
inonachus  similis  crucifixo  esse  debet :  qui  auleai 
cruciUxus  esi ,  non  solum  non  ambulat  quo  vult, 
nec  facit  qiiod  vult;  sed  nec  potest  ambuiare  aui 
operari ,  nisi  ah  aiio  moveatun 


30» 


DE  COENOBIORUM  INSTIT*  LIB.  ▼«.-  DE  SPIRITU  PHIURGTRLE.  SM 

CAPtrr  XVlI.  Jt  pneparartDU  Dt  eoUeelU  autem  91MV  fkmi  m  fM#iit , 


Direnuntiaiiane  apoitoiorum  et  Eccle^  primithmM 
Qussi  vero  ei  fUe  similiter  non  pottterit  facntu- 
tibus  pristinis  siisientari,  qoi  se  non  ignobilent 
^dam  in  hajas  mundi  ordine  ftdsse  testator ,  eit» 
•se  asserit  a  nailTitate,  dvis  Romani  dignitatt 
prslatnm  {Actcr.  xxii) ;  si  boc  esse  ad  perfectidneai 
eoinmodins  judicaTisset :  et  illi  qui  Jerosolymls  eorii 
essent  possessores  agromm»  vel  doroorum,  fend^n- 
tes  omnia ,  et  nihil  sibi  penitus  ex  his  resenrantes ; 
alTerebant  pretia  eoruro »  et  ponebant  ante  pedet 
disctpulonm  {Act&r.  iv) ;  noo  potnerint  neeessitxtedi 
eorporis  sui  faculutibus  propriis  sustenUre»  si  hoc 
perTectios  ruisset  ab  apostolis  Jodicatnm,  Tel  ipsi 
esse  Qinins  i>robaYissent  f  sed  itniversas  simulabji- 


eieui  ordinmi  Eeetoriie  Golmim^  ite  <f  «of  faeito. 
Unn$puttiue  tmtrum  per  nnam  lo^tet  tkeumfitH 
nimd  eemetipium  reeondetu  quod  et  hno  pineuerit^ 
mnoneum  oenkto.  tmc  coUeetm  fiont.  Cum  outem 
oenoro,  ^woe  prftaranHs  per  «piifoiM,  lue  ifiHMis^ 
f«mptrfaT<gr«fi0fii«0sifam  m  ismaafMi  ( I  Cor.  xvi  )• 
fit  «t  eos  ad  laifiorem  eoiiatioMB  provocaret ; 
mfert:  Quodeidi^mmfuerk,meio§ooom^  meeum 
ihunt :  id  est;  ai  talia  fnerit  oblatio  veslra»  qoa  mea 
qnoqne  niereatar  prosecntione  deferri.  Ad  GalaCia 
qnoqoe  eum  prasdieatlonia  ministerinm  cnm  apo« 
atoljs  partiretar ,  hoc  idem  se  depaetmn  cum  laeo* 
bo ,  Petro  et  Jdanne  tesutor :  at  licet  pimdicatioMtt 
snseiperetgentinro»  paoperuro  tameo»  qoi  eranl 


cientea  subsuntias  maluerunt  labore  proprio,  vel  glerosoiyrois,  heqaaquam  sollicitadinem  caiaaiqao 


colhtione  geniium  sostenUri.  De  qnoram  sompta 
sanctiis  Apostolus  ad  Romanos  scribens ,  suumqaO 
eis  in  hoc  ministerium  prxdicans ,  ac  snbtlliter  eoa 
ad  hanc  coUationem  provocans,  ait:  Ifunc  autem 
profidscor  Jerusaiem  minittrare  ionctii.  Comptacuit 
emm  Macedonim  et  AchauB  coltationem  aliquam  facere 
in  pauperee  ionctorum ,  qui  iunt  Jenuaiem :  complo' 
euil  emm^  el  debitorci  iunt  eorum  {Rom,  xv).  Qooniam 
sl  si^riulium  eorum  participes  factft  sunt  gentes  , 
debeni  et  in  carnalibus  ministrare  eis*  Ad  (k>rin- 
thios  qooque  horum  soilicitndinem  sirailiter  gerena» 
monet  eos  ut  ante  adventum  soam  eollationem , 
quam  ad  usus  eorom  mittere  disponebat ,  sollicitius 


reapaeret,  qul  propter  Christum  oDivorais  rebaa 
auia  renuntiaates ,  spoauneam  aabierant  egeautem 
(Gatat.  11).  Et  eum  «idtssaif,  inquit,  grolfni  M» 
qum  data  eet  miM,  Jaeobm  et  Cepkae  ot  Joannee ,  q«f 
ouf^kMifif  eo/iimmo  <si0,  deturae  dedorunt  miAt,  «f 
Bamabm  iodotatii,  ut  noe  inter  geutee  prmdiearenmet 
ipei  autem  in  drcumeieione;  tantmm  «f  p«i|MnMi  mo« 
morei  eaemui.  Quam  rem  omni  sollicitudino  so  to- 
autur  implesse ,  dicens :  Qaod  etiam  iolUdtui  fui 
Aoc  ipsNm  focefe.  Quiigitur  sunt  beatioreSt  atrum« 
nam  hi  qui  nuper  de  numero  geotiam  eongregati , 
nec  pnevalenies  evangellcam  perfectionem  eonscen- 
deroy  ^  adhue  auis  sobstantiia  inhcrebont^iBqaibaa 


ALARDI  GAZi£l  COMMENTARllS. 
*  Paulus  apostolus  ae  civem  Romanom  esse  ,  G  rum  honorariorum  participes  esse  poterant,  nt  referl 


cogente  necessiiaie,  aperoil,  non  ut  mortemeifu 
geret ;  sed  ut  Evangelium  latius  praedicaret,  et  Eccle- 
SBin  Roni.  expleto  soo  nrinisterio ,  tandem  glorioso 
manyrio  nobiliuret.  Cum  enim  Hierosolymis  a  irl* 
buDO  vinc las  et  mox  flagellis  caedendus  esset,  dixit 
centiirioni  astanii :  Si  nominom  Homaaum  et  indth 
mnatum  lieet  vobii  ftageltare  f  Quo  audito  centurio 
aeeeuit  ad  tribunum  ,  et  nuntiamt  dieeni :  Quid  actu^ 
rua  m  f  Hic  emm  homo  dvii  Remanui  eif.  Accedem 
autem  tribunui  disdl  illi:  Dic  miki  ii  tu  Romanut  a  ? 
m  iUe  dixilf  Etiam,  Et  reipondit  tribunui :  E^o  mulia 
summa  dvititatem  kane  eonieeutue  eum :  Et  Pautui 
mt  :  Ego  imtem  et  natui  eum  {Act.  xxii).  Sed  et  alibi 
(Act.  xvi)  idem  Paulna  cum  llarnaba  missus  in  car- 
cerem ,  curo  rogareior ,  ut  abiret;  dixit :  Cemoi  noi 
pubtice  indemnatoif  komtneo  Romanoemiierunt  in  ear^ 
eerem ;  et  nunc  occutte  noi  ejidunt  ?  Hsc  et  alia,  qua^ 
coram  Felice  et  Festo  suse  defensionts  caasa  Paulos 


Gelliiis  lib.  xvi,  capite  43  :  Jfttmctpes,  inquit,  f«Rl 
dves  Romani  ex  nuintdptts,  iuo  jure  et  tegibui  iuie 
utentei;  muneri»  tantum.  cum  pooulo  Rom^konorarH 
partidpei ;  a  quo  munere  capeuendo  appellati  videntur; 
nuUis  aliii  neeeidtatibus ,  nec  ulid  popu/t  Rom,  lege 
aetricti,  Fuit  itaque  B.  Paulus  bxrediiario  jure  civii 
Romahiis,  et  hoc  modo  naius.  Nam  et  Cicero  civium 
Romanorum  duo  genera  distinguii,  ut  quidam  nati , 
alii  sint  civiuu  dooati  ( it  in  Catil.  ],  ^ 

.  }  Id  est,  suas  faculiates  et  possessiones  retinebant. 
noh  in  commune  coiiferebant,  nec  pauperibus  simui 
et  semel  erogabanL  Licuisse  enim  etiam  primis 
Cbristianis  bona  sua  temporalia  retinere,  eisque 
irui ,  nisi  se  sponUneo  voto,  et  privaia  devoiion^ 
ad  paupertatem  servaiidam  ,  et  conimunem  vium 
ducendam  astrinxissent,  manif^te  colUgitur  ex  ver- 
bis  111  is  Petri  aposioli  ad  Anauiam :  Nonne  maneni 
tibi  manebat ,  et  MnMR^a(tts  in  tua  erat  poteitate 


egil.  Mnsiderans  D.  Augustinos,  li«e  ait:  i\Ftfoii«  «v  (Acf.  v)  T  Quibus  aoerte  signiflcavit ,  liberum  fuisse 


enim  apottotui  Paului  titm  ium  tramitorim  coMuiehat^ 
ied  Eeetedm  Dd,  guando  eontra  illoi ,  ^tti  eum  oceu 
dere  conipiraverant^  condlium  illorum  trtbuno  ut  pro^ 
deretur,  effedt.  Vnde  faetum  mt^  ut  eum  ad  loeum , 
quo  fuerat  produeondui,  deduceret  miiei  armatui,  ne 
iliarum  pateretur  huidiai,  Romanai  entm  legee  unpfo- 
f ar«  nofi  dubitavit ,  chtom  Romanum  i<  eeu  prociM" 
mans ,  quoi  tunc  affiigi  vorberibui  non  Ucebat,  H«c 
Augustinus  ( Epiu,  t),  8ed  qoa  ratione,  inquies , 
Faulus  se  natum  didt  eivem  Romanum  ?  Non  alia 
certc,  nisi  qUod  antea  ad  Judasos  pro  condone  dixo- 
rat  se  Tharao  Ciliei»  ortum  esse  :  Eao^  inquiens , 
sviii  ofr  JudcBUi^  naiut  Tkano  Cilidm.  tA  paulo  anU 
municioem  se  Tharsensem  professus  erat.  Tharsus 
enlm  Ciiidae  metropolis  jus  munietpale  a  Romanis 
fuerat  conseeata  :  municipea  aotem  non  Untunn  ut 
•olooi  I  dieebtniur  dvea  Romani ;  sed  etiam  mune- 


AnaiiiaD,  quamvis  Christiano,  agrum  suuin  non  ven- 
dere,  ei.pretium  agri,  licet  venundati,  aposiolis 
oonolTerre,  neque  in  commune  couferre,  nisi  id 
aponte  et  libere  professus  fuisset.  Unde  intelliginius 
id  qood  narratur  Act.  iv  de  primis  Chrisiianis ,  qui 
io  Hierusalem  habiubant,  fjuod  nemo  iuum  atiquid 
diceret ,  S€d  omma  eaent  itits  communid ;  non  Prae- 
cepti ,  sed  consilii  fuisse ,  neque  ab  omnibus  Chri- 
stianis  alibi  observaium.  Fuere  etiim  in  ipsis  etiam 
Ecclesi»  primordils  duo  bomlnum  Cbristianorum 
genera,  ut  hic  innuit .  Cassianus.  Nlim  alii  vium 
coinmunem  sponunee  et  tibero  prontebantur ;  bm- 
nemque  rerum  propirieutem  a  se  abdicai^ant :  do 

3uibus  Act.  IV.  Alii  vero  suis  faciilutibiis  in&istebant, 
e  quibus  Apostolus  I  ad  Timoth.  vt :  Divitibui  hujui 
Of^culi  prcedpe  non  iuperbe  sapere;  facite  tribuere, 
Hiac  seiuper  in  Ecclesia  fuit  usua  GoIlecUrom  ( do 


Slf  JOANNIS  CASS1A:NI  812 

iD«i|ntts  fraetas  ab  Apostolo  dacebatur  ( Actor.  xy  ),  A  eorum  noslris  lemporibu8  suceesserunt ,  imiutoreft 


ti  saltem  ab  idolorum  oultu  et  romicatione  et  sufTo- 
e atis  et  sanguine  roYocati ,  fidem  Ghristi  cum  suis 
faculiatibos  suscepissent ;  an  llli  qui  CTangeiic» 
saiisracientes  sententiae,  crueem  Oomini  quotidie 
portantes  (Maith^  i) ,  nibil  sibi  de  propriis  faculta* 
tibus  superesse  iroluerunt  ?  Guroque  ipse  l)eatu8 
Apostolus  vincufis  et  carceribus  obligatua,  aeu  vexa- 
tione  iiineris  impeditus,  et  ob  hoc  *  conaueum 
Yictna  sobstantiam  parare ,  ut  erat  aolitua,  auis  ma- 
niboa  non  occnrrens ,  a  fratribus ,  qui  de  Macedonia 
Yenerant ,  sopplementum  su»  necessitatia  se  asserit 
accepisse  :  namquod  mtAt,  inquiens,  deerat^  euppl^ 
wunt  fraireSf  qui  venerunt  a  Macedania  ( 11  Car.  xii) ; 
et  ad  Pbtlippenses  ipse  referens :  Scitii  enhn  et  vos, 


existere  ;  non  nostris  deAnitionibns  acquiescamua  , 
de  boc  tepido  ac  miserabili  sutu  perfectionem  nobis 
Evangelicam  poliicentes :  sed  iilorum  seetantes  vesti- 
gia  circumvenire  nosmetipsoa  minime  studeamua; 
et  iu  monasterii  diseipiinam  institutionemque  pari- 
ter  expeumua ,  ut  in  veriute  rennntiemus  huic 
mundo :  nibil  ex  his  qiue  contempsimus ,  infideliuie 
nos  retrahente,  servantes :  quotidianum  victum  non 
reoondiu  pecunia »  sed  opere  proprio  conquiramus* 

GAPUT  XIX. 

Senientia  eaneti  BaeilH  #ptscopt  advenui  SfncUtieum 
fToiata. 

Fertur  sententia  S.  Basilii  Gaeaariensis  episcopi 

ad  quemdam  prolau  ^  Syncleticum ;  tali ,  quo  dixi- 


PhilippeMet,  quia  in  principio  Evangelii^  quando  pro^  B  mus ,  tepore  torpentem ,  qui  cum  rennntiasae  se 


fectue  8um  a  Macedonia^  ^  nulla  Eeelesia  mihi  commu* 
frieavH  tn  ralione  dati  et  aecepti^  nin  vo$  sofl,  ^uta  et 
Theesalonicam  et  eemel  et  Hs  m  tistim  miAi  mtsiKis 
{Philip.  it)  :  erunt  secundum  istorum  aententiam 
quain  roente  tepida  conceperunt,  et  isti  beatiores 
Apostoio ,  quia  de  suis  inveninntur  ei  subsUntiis 
impertisse?  Quod  amens  quilibet  dicere  non  au- 
debic. 

GAPUT  XVIH. 

Quod  $i  apoitoloi  imitari  veiimuif  non  debeamui  no^ 
itrii  definitionibui  viverCy  eed  iliorum  exempla 
iectari. 

Quamobrem  si  '  Evangelico  pr»cepto  volumus 
obedire ,  et  Apostoli  ac  lotius  illius  Ecclesix  primi- 


diceret  huic  mundo,  qu«dam  sibi  de  propriis  facul- 
Uiibus  reservavit,  nolens  exercitio  roanuum  suarum 
suatenuri,  ethumiliutemveramnndiute  et  operis 
contritione,  monasteriiqoe  subjectione  conquirere : 
Etsenatorem,  inquit,  perdidisti,  etmouachum  non 
fecisti. 

GAPUT  XX. 

Quam  ignovMmoium  stl  a  philargyrta  iuperari. 

lUque  si  agonem  spiriulem  cerUre  legitime  cii* 

pimus ,  hunc  quoque  peniiclosuin  hostem  a  uoslria 

cordibus  extrudamus.  Quem  quantum  superare  non 

magnae  virtutis  est,  lanturo  ab  eo  vinci  *  ignomi- 

niofium  plenumque  dedecoris.  A  potente  enim  elidi, 

licet  sit  in  dejectione  dolor,  et  geroitus  in  amissione 

tivae,   seu  Patrum  qui  virtutibus   ac  perfectioni  C  victoriae :  tamen  quodam  niodo  de  adversarli  robore 


ALARDl  GXIMI  GOMMENTARIUS. 


quibus  hic  mentio  babetur),4ioc  est,  ut  diebus  domi- 
nlcis  in  conventu  Ghristianorum  pecuniae  a  ditiori- 
buscolligerentur,  pauperibus  emgandae,  idque  pro 
arbitrio  et  devorioiie  conferentium,  ut  ex  multis 
locis  Aposloli  in  hoc  cap.  ciiatis  colligitur. 

^  Phrasis  obscura  ei  parum  usiiata  ,  pro,  non 
valens,  aut  sufficiens  parare  victum  consoetuiu :  vel, 
ut  Dionysius  reddli  :  Cum  non  potuisiet  stH  tpit  pro^ 
priis  manibui  acquirere  victum  quotidianum, 

^  Id  est,  nulla  Ecclesia  communem  habuit  mecum 
rationem  dali  el  accepti  :  quia  nulla  Ecclesia  pro 
acceptis  spiriiualibus  temporalia  conimunicavit.  Ra- 
tio  enim  accepti  ost,  quam  vulgo  receptam  vocant : 
ratio  dati,  quam  expensas,  sive  sumptus,  Rationem 
ergo  accepli  fecerant,  quia  spiriiualia  ab  ipso  rece- 
perant :  raiionem  dati  non  fecerant,  quia  nihil  ei 
yicissim  de  bonis  suis  fueraut  elargiti ,  proiude  non 
commuuicaverantei,  i.  e.  uon  communeni  et  aequam 
fecerant  rationem  dati  et  accepti ;  quod  Gallice  dici- 
mus ,  T^ntr  compte  de  la  recette  et  da  mties  rieipro- 
quement^ 

«  Praeceptum  Evangelicum  intelligit  illud  Matth. 
XIX :  Si  vii  perfectui  eue ,  vade ,  vende  omnia  qwB 
habes ,  elc.;  cujus  meminitcap.  xvi.  Vel  illam  Evan- 
gelicam  sententiam  de  cruce  Domini  portanda  ,  per 
voiunuriam  scilicet  paupertatem  et  obedientiam. 
Pra*ceptum  au(em  hic  et  alibi  frequenter  accipit  pro 
etmsilio  Evangelico ,  more  et  usu  primorum  fide- 
lium,  qui  non  ita  curiose  disiinguebant  inter  prae- 
cepU  et  consilia  Evangelica ;  sed  fervore  devotionis 
accensi ,  quidquid  erat  Evangelicae  doctrinae  ,  velut 
pranceptum  amplexabantur,  et  servare  studebant  : 
ut  patet  in  his  qoi  post  ascensionem  Doinini,  primi 
crodiderunt  Jerosolymis.  Quamquam  etiam  Athana^ 


stus  in  Viu  S.  Antonii ,  et  Basilius  in  oratione  ad 
divites ,  praeceptum  Dominicuiu  vocant  illa  verba  , 
Vade,  vende  omnia  quas  habei^  et  da  pauperibui.  Sed 
intelligunt  praeceptum  conditionatum ,  noo  absolu- 
tum  ;  (^uia  non  otnnibus  datum  est,  sed  iis  Uniuin 
qui  cupiont  esse  perfecti ,  et  sub  hac  conditione  :  Si 
vii  perfectui  eae^  etc. 

^  Grapcam  hancvocem  ex  Vaticano  exemplari  scite 
ac  merito  restituit  Giaconius ,  cum  bacienus  vitiose 
legeretur  Syneletium,  quemadmodum  eiiam  Dionysius 
expressit,  errore,  vei  incuria ;  ut  caeieri  ;»quast  no- 
men  esset  proprium  iltius ,  cui  boc  a  divo  Babilio 
dictum .  Nam  G\}y*\nTtxbc  Graece,  Latine  senator  , 
sicut  et  (TvyxXirrop  senatus  dicitur.  Vcrba  Gr;Bca 
etiam  a  Ciaconio  relau ,  et  fldem  leciioni  asiruuni, 
el  parem  cum  Latinis  elegantiam  habenl ;  ea  suni : 
xflcc  Tov  on^TxXDTcxov  mroktvoLC*  xoii  fAOVocx^^  o^  jfrouocab-. 
8enatorem  enim  ilie  perdiderat,  quia  seiiatoriam  di- 
l^gniutemdeposuerat,  utmonaclius  fieret;  et  tanieii 
^  verum  monacbum  non  fecerat,  quia  pauperutoui 
roonasticam  subire  nolebat. .  Porro  in  Vitis  Pairuiu 
eadem  sententia  iUrefertur  :  Ettenator  eae  deiiiui^ 
et  monachum  non  fediii.  Ex  quibus  (Lt^.  v,  libeil,  6J 
patet  vocem  illam  Syncleticum  superflue  additani  , 

Sroinde  in  hac  editione  merito  expunctam  fuisse. 
um  enim  Syncleticus  idem  sit  quod  senator ,  tau- 
tologia  esset :  £(  anatorem  Syncleticum  perdidiui , 
et  monaehum  non  feeiiti. 

«  Avaritia  tnrpe  vitium  el  ignominlosum.  Undo 
roerito  «vtXtvdf/E>k  ab  Aristoteledicu  (vii  EihU.)^ 
quia  res  ab  bomine  libero  roaxiroe  atiena.  £t  Gicero 
quodam  loco  dixit ,  nihil  esse  uro  angusti »  Umque 
parvi  animi,  quam  amare  pecuniam  {db.  n  Offic^, 


315 


DE  JGENOBIORCM  INSTIT.  UB.  Vll.  —  DE  SPIRITU  PHlLARGTRIiB. 


3U 


vieti8  nasciiur  coDSOlatio.  Sin  Tero  et  inimlciis  exi< 
lis,  ei  fenas  colluctationis  iiiflrmttm:  ultra  deje- 
cUonis  doiorem  confusio  turpior,  et  igaominia  de« 
irimenlo  gravlor  infertur. 

«  GAPUT  XXI. 
.Qitemadmpdum  $wperanda  ilf  pAtter^yrm. 
De  qvo  toc  mt  summn  yictoria  triumphttsqno 
perpetttoa  :  ut  qnemadmodum  dicitur»  nec  minuto 
qnidem  niimmo  coosdentia  raonachl  poUttalar.  Im- 
possilHle  namqae  est,  cttm,  qtti  vlcttts  in  ezigtta 
siipe  concoplscenti»  semel  in  corde  sttO  radicem 
soflceperit ,  non  majoris  desideril  protinus  IncoDdio 
conflagrari.  Tamdiu  nanqtte  miies  Cbrlstl  Ylctor  ac 
secanis,  ^  concUqtte  cuplditatis  impognatlone  erit 
extemas,  donec  Initia  ooncoplscentias  hujas  hic  ne- 
qoissimos  spiritus  in  ejus  corde  non  sererit.  Qua-  B 
proplercnm  in  cnnctisgeneribasvitiorttmgeneraliter 
serpealis  eaput  oporteat  •  senrari ,  in  hoc  praBcipae 
diKgeniios  contenit  pnecaveri.  Quod  si  fuerlt  intro- 
missam »  sua  materia  conTalescens,  ipsum  sibimet 
▼ebementiora  sasdtdlMt  incendia.  Ideoqae  non  so- 
lum  peconianim  est  caTenda  possesslo,  yerum  etiam 
Toiuntas  ipsa  ab  animo  penitos  extrudenda.  Non 
enim  um  effectua  philargyrlse  viUndus  est »  qoam 
affecttts  Ipsins  radicittts  ampuUndus.  Nlbil  enim 
proderit  pecunias  non  habere,  sl  volunUs  in  nobis 
fuerit  poBsidendi. 

GAPUT  XXU. 
Quod  po$di  qms^  etiam  non  hal^ens  peeunioi ,  philar' 

gyrut  judicari. 


prodesse  ^  beneflcium  nudiutls ,  qaia  cupiditatia 
viiium  resecare  dod  valuit;  pauperUiis  bono,  non 
virttttis  merito  delecutos»  et  necessiutis  onere  non 
aioe  cordis  languore  contentus*  Quemadmodum 
enim  corpore  non  poiluioa  •  Evangeiictta  aermo  pro- 
nontiat  corde  moschatos  {Matth.  in);  iu  pecuniaB 
qnoqoe  pondere  minimeurcinatoe,  affecto  ac  roente 
cum  philargyris  condemnari  posaibile  est.  Occasio 
enim  eis  habendi  defoit,  non  vdaniaa;  qo»  semper 
apud  Denm  solet  magis  qnam  neceaaitaa  coronari. 
lUqne  festinandttm  nobia  eat,  ne  in  vannm  laborum 
Dostrorom  emolomenu  depereant.  Miserablle  uam- 
qoe  est  pattperuUa  ac-nttdiutla  ezltoa  lolerasse; 
froctoa  vero  earom  cassaB  volanutis  vitlo  perdidisae. 

GAPUT  XXIU. 
£^p/iim  de  Juda* 
Yis  nosse  qttam  perniclose,  qnam  noxle  fomea  iale, 
nlsi  fuerit  diligenier  excisua,  ad  ejtta  iDteritttm ,  qtti 
eum  conceperit ,  froctiflcet ,  et  omnigenis  pttUttlet 
ramoacttlis  vitionim?  Reapice  Jodam  apostoloram 
nnmero  depttUtum,  quia  noluit  serpenila  bajus  ca- 
put  leihale  conterere,  qualiter  eum  suo  veneno.per- 
emerit  et  concupiscenti»  laqueis  Irretitam  ad  quam 
abropti  pnBcipitll  crimeu  impegerlt ,  nt  redempio- 
rem  mttndl  et  humanaB  saltttis  aoctorem  triginU 
argenteis  persuaserit  veudere.  Qui  nequaqoam  esset 
ad  um  scelestum  proditionis  facinos  devolotos ,  si 
non  philargyrliB  raorbo  fuisset  infectus  :  nec  Do- 
minicaB  '  negationis  [A/.  necationis]  reua  sacrliegos 


Possibile  namque  etiam  non  habentem  pecnnlas  Q  exstitisset ,  nisi  prius  solitns  fuisset  s  creditos  aibi 
nequaquam  pbllargyrlx  morbo  carere,  nibilque  ei     loculos  compilare. 

ALARDI  GAZiEI  GOIlllENTARIUS. 


«Tatam  hoc  caput  praBclaris  sententiis  et  me- 
moriaB  commendandis  reduudat :  quas  ad  finem  ope- 
ria  com  aliis  selectioribus  in  ordinem  redigemns. 

i>  Pbrasis  Gassiano  peculiaris.  Pro  quo  Dionysius : 
Ak  onmi  impugnaiione  cupiditatit  erit  immunis. 

«  Id  est  observari^  vei,  ut  infra  dicit,  prcecaveri^  ubl 
serpenlem  vocat  diabolum ,  quemadmodum  et  supe- 
riore  libro :  cujus  serpentis  caput  observalur,  praB- 
caveiur,  et  secundum  vulgaUm  versionem  conieri- 
tur,  dom  ejoa  soggestionibus  fortiler  ac  sine  mora 
resislitor. 

<t  Id  est ,  professio  paaperuils.  Nolla  siqoidem 
roajor  csae  nudiua  poteat,  quam  religioar  staius, 
qus  noa  solom  pauperuuro  inducit;  sed  etiam 
oroniom  reram  po&sessione ,  proprieUte  ac  dominio 
quemqoe  monachom  penitns  exoit  et  spoliat  :  ot 
non  roodo  agrom  aol  domom ,  sed,  ot  alibi  dixil; 
Cassianus,  non  veslent,  non  graphium^  noncatamum 


possesslonesque  rclinquere,  aut  iis  carere;  sed 
oportet  omnem  earum  affeclum ,  et  volunuiem 
possidendi  deposuisse ,  ut  hic  docet  Gaasianus. 
Nam  philar|yrU  non  Uni  in  possessione  quam  in 
amore  divitiarum  aut  pecuniarum  consistit,  ut  no- 
men  ipsum  sonat.  Unde  passim  in  Scripturis ,  nbi 
GraBce  fOMf^poi^  Laiine  cupidi  vel  avari  diconlur, 
quasi  aBris  avidi,  ut  dictum  est  {Luaa  xvi,  I  Ttm.  ui 
et  11  Tim.  ui). 

•  Matthaei  v  :  Qui  viderit  mulierem  ad  concnpt- 
tcendam  eam^  jam  moichaius  est  eam  in  corde  $uo. 
Queinadmodum  ergo  sola  concupisceniia  uzoris  alie- 
jiaB  efflcitur  quis  reus  moBcbiae  et  adulierii  coram 
Deo :  ita  sola  affectioue  et  cupidiute  pecuniarum , 
vel ,  ut  communiier  loquimar,  solo  proprieutls  af - 
fectu  efficitur  monachus  reus  philargyris  et  pro- 
prieutis. 

'  Necationis  potius,  aut  necis,  ut  in  margine  an- 


posatl  aliqm$  appellare  $uum  (d«p.  lib,  iv  cap,  13).  |v  iiouiur.  Non  enim  le^itur  Judas  Dominum  iiegasse; 


llujus  auiem  nudiutis  beneflcium  declarat  D.  Gre 
gorios  his  verbia ,  quas  Umeul  ad  omnes  Gbristia- 
nos  aoo  modo  periiueant,  proprle  Umen  et  specia- 
lioa  ad  aolos  rellgiosos  referuntur :  Quieumque,  in- 
qoit,  ad  fidei  agonem  venimu$ ,  luciamen  contra  maU' 
gnoe  $prnlu$  sumimm  :  nihil  autem  maii^ni  $pirilu$ 
in  hoc  nmndo  proprium  po$$ident.  Nudt  ergo  cum 
nudie  lueiari  debemu$.  Nam  $i  ve$litu$  gui$qui$  cum 
wutlo  ittctatur^  eiihu  ad  tertam  dejieiiurp  quia  habei 
nnde  ienedtur,  Quid  emm  $uni  terrena  omnia,  niei 
ffmeedam  cetporie  indumenia  f  Qui  er.go  contra  diabo- 
inm  ad  ceriamen  properat,  ve$timenta  abjidai,  ne  suc- 
cumbai.  Haec  Gregorius  {Homil.  35  m  Evang.).  CaB- 
terom  ad  perfecUm  nudiutem  oon  sufficit  bona 


sed  ad  neceni  prodidisse  :  nisi  negationem  pro  de- 
sertione  defectioneve  accipias,  juxu  illud  Apostoli : 
Confitentur  $e  Deum  no$u ;  facti$  autem  negani 
{Tit.  I). 

s  Judas  aegre  ferens  daronuro  et  jacturaro  un- 
guenti  a  Magdaiena  effusi,  verba  illa  indignabuudus 
tsffudil :  Quare  hoc  unguentum  uon  venUi  trecenti$  de- 
narU$,  et  datum  e$i  egeni$?  Dixit  autem  hoc,  ait  Evan- 
gelisu ,  non  quia  de  egenis  pertinebai  ad  eum  (hoc 
est,  non  quia  pauperes  curaret,  aut  de  eia  soilicitus 
esset) ;  sed  quia  fur  erai,  et  iocuios  habene^  ea  quoi 
miitebaniur  portabat  (Joan.  xii).  Furem  eum  appei- 
lat,  quia  loculos ,  ut  iiic  didtur,  aibi  a  Domino  con 
creditos,  solitus  erat  compiiare»  hoc  est,  surripere» 


»5 


JOANNIS  GASSIANI 


Si« 


GAPDT  IXn. 


Quod  philargyriat  nut  nwtitate^  vind  non  posnt, 

ImmaDe  satig  et  evident  tyrannidit  bujns  exem- 
plum,  qu»  semel  (ut  diximus)  snimae  captiTatn  nul 
lam  permittit  bonestatis  regulam  custodire,  nec  ulla 
quaesius  adjectione  satiari.  Finis  enim  rabiei  bujot 
Don  divitiisy  sed  niiditate  conqniritur.  l>eniqoe  cum 
bic  ipse  ob  boc  ioculot  dispensationi  pauperum  de- 
putatos,  su»  potesuti  creditos  accepisset,  ut  saltem 
pecuniarum  abundantia  satiatut  cmicupisceDtis  tuae 
roodum  imponeret;  ia  tantum  copia  earom  in  abuo- 


A  daniiorem  fomitem  cnpidltatis  exarsit ,  ut  jan  noo 
loculos  claDculo  compilare ,  sed  iptum  Dominum 
fenumdare  maluerit.  *  Universas  enim  divitianim 
moles  cupidiutis  bnjtts  rabies  exsuperat. 

€A?DT  XXV. 

9e  Mtu  Anahia,  et  Saphirm,  etlmdm^  ifumphiULT" 
gf^ria  impellente  euHeruni. 

Oenique  priueeps  apostolorom  his  eruditufli  exem- 

plis,  scient  babeni^m  quippiam  cupiditatis  frena 

non  posse  moderari ,  nec  finem  ejus  iu  parva  sum- 

ma  magnave  consitterct  sed  in  soia  ^  virtute  nudi- 

taiie : «  Ananiam  ei  Saphiram »  quorum  superius 


ALARDI  GAZiEI  COMNENTARItJS. 


et  clam  subtrabere  nonnihil ,  velnt  in  proprium  pe-  n  mox  corruisse  et  exspirasse,  et  ad  sepqlcrnm  delatog 
culium,  ex  denariis  et  ei^mosyni^,  qu»  apiiset^^fui       "  ^  ^-*..-  ..  -     .      .v  .  -*.     . 


devotis  personis  Domino  roittebantur  aut  confere* 
bantor ;  quorotn  ipse  velut  bursarius  et  oeconomus 
^rat  coustituius.  Ideo  indignabatur  et  miiirmur^- 
bat,  quiadolebat  lucruni  sibi  periisse»  quod  ex  ven- 
dito  uupfuento  et  ejus  pretio  consequi  furando  po- 
tnisset.  Sed  cur,  inquies ,  Dominus  illi  loculos  con- 
credidit »  cum  sciret  eura  esse  malae  fidei ,  et  bioc 
ocdasioneo^  accepturum  avaritiae  et  sux  perdiiio- 
nis?  Gausaro  unaro  insinuat  Auctor  sequenti  capite  : 
Ut  $aUem  peeuniarum  abundantia  $atiatus  concupi^ 
eceniim  me  modum  imponeret.  Duliatur  enim  ei  oc- 
casio  curand»  avariliae^  et  mitigand»  concupiscen* 
tiae  :  veruni  ille  haiic  occasionem  sibi  veriil  in  per- 
niclem,  Deo  ita,  occultb  suo  judicio,  permitiente,  ut 
in  eo  ostenderet ,  quam  periculosa  sit  pecuniaruni 
tractatio  et.opum  abundantia.  Secundo  voluit  Do- 
minus  hocetiain  benencio,ut  ^t  aliis  multis,  Judarn 
sibi  devincire,et  ad  suiamorem  allicere,  eta  perpe- 


sse.  Sed  diflicultas  est  ah  Peirus  verie  ei  efncaciter 
eos  inlerfecerit  ei  iporte  mulctarit,  ut  bic  dicitur. 
Nam  Patres  hac.de  re  diversimode  loquuouir.  Ori- 
genes  enim  puut  non  esse  Petrp  ascribendiim  Ana- 
niae  interitum ;  sed  Ananiam  non  suslinuisse  acrimo- 
niaro  verboruin  Petrl,  prsesertini  lllorum  :  Cuf  tenia" 
vtl  Salaiiaifor  tnuffl,  etCt  atque.adleQ  illit.  tudiiis 
prae  nimio  borrore  ec  an|rol  an{;9re  inortuum  conci- 
disse.  Audiens^  inquit  (Tract,  8  in  Matth.),  hmc  verba, 
ideo  cadens  exspiravit,-qiod  non  sustinuit  reprehen^r 
si&nem  Petri ;  sed  cruciaius  adeo  in  ee  est  puuiius,  ui 
elfom  exspiraret,  Eodem  modo  sentire  videiur  D. 
Hieronymus,  dum  Porphyrii  c^iluroniam  refuians  ait 
{Ad  Denutriadem  eplst,  8) :  Apostolus  Petrus  nequa- 
quam  imprecatur  eis  moriem,  ut  stuim  Parphgrius 
calumniatur,  sed  Dei  ju4icium  prophetico  spiritu  an- 
HUHliat ,  y^t  ptena  duorum  hominum  sit  doctrina  mu/- 
torum,  Dioiiysius  Cartlnisianus  docet  ab  angelo  per- 
cussum  Ananiaro,  et  uxorem  ejus  Sapbiram.  Porro 


Irando  scelere,  quanium  in  se  erat,  revocire;  qnod  C  Cassianus  hoc  loco  dicit  Petrum  eos  morie  roulctaste; 


ei,  ut  maxiroe  fido  et  cbaro ,  curam  rei  dome»iiGas 
commisisset;  sicut  solent  prudentes  doroini  eos  sibi 
oeconoroos  deligere ,  quoruro  fidei  et  probiiatl  ma- 
xime  ftdunt.  Tertio  putant  aliqui  pecuniam  cororou- 
nem  Judde  fulsse  commissam  ,  quod  esset  mitjirous 
aposioloruifl ,  et  inter  eos  minime  spiritualis :  sic- 
qiie  Christum  docere  voluisse.  bujusniodi  negotia 
lllis  potius  cororoittenda  ,  qui  ad  meliora  et  snbfi- 
miora  essent  minus  apti  :  qiiemadroodum  eiiam 
Apostolus  Corinthios  monuit :  Vt  smcularia  judieia 
st  haberent ,  contemptibiies ,  qui  essent  in  Ecctesia  (id 
esi,  in  congregatione  fideliuro)  constituerent  ad  ju- 
dicandum  (1  Cor.  vi).  Verum  praecipua  ac  polrssiroa 
raiio  fuit  nostrae  salutis  dispensatio,  ob  quam  vo- 
luit  et  debuit  divina  provideniia  Jiidae  iropietatem 
et  caH:itatero  permittere,  ut  et  Scripturae  adirople- 
rentur,  et  Christos  Domihus  ab  eo  traditus  pro  ora- 
niuro  salute  moreretur. 


et  alibi  expressius,|  eosdein  Aposiolico  ore  morte  mul- 
ctaios  fuisse  {Cajp,  19,  supra) :  quibus  verbis  indicat  a 
Peiro,  hoc  est,  Petri  verbo  el  imperio,  tamquam 
caiisa  physica  ct  insirunientali,  ut  philosophi  loqoun- 
titr,  esse  interrectot.  Cui  snffrtgari  videtur  Augu- 
stinus,  seu  quisquis  auctor  lib.  de  Mirabilibus  Sori- 
piur.e,  ubi  ait  (In  fine  lib.  in,  iom.  III  oper,}  :  Ecce 

Juanta  fst  apostotica  virius  in  Christo  :  sanum  Ananiam 
^eirus  arguiij  et  per  sermoms  tantum  imperium  morte 
iigavit ;  et  Tabitham  mortis  vincuto  aiUgatam  eadem 
imperii  potesiate  dissotvit.  D.  Gregorius  etiam  eum- 
dem  interfectionis  modiim  indicat ,  dlcens  Petniin 
increpando  utrique  conjugi  viuim  absiulisse,  qui  Ta- 
biihac  reddidit  orando.  Unde  ( l^b-  n  Diat.  c.  30  ei 
51)  coHigit ,  Sanctos  mira  operari  duobus  modis  :  aii- 
quando  videiicet  ex  preee,  aHqwmdo  ex  poiesiale,  Quia 
€ntm,  inquit,  mroquemodo  miraaiia.exhibeant,  lesia- 
tur  Petms,  qui  Tabiiham  mortwam  orando  tuscitavii. 


^  D.  Hieronymiis  in  epftaphio  Paulae :  Ne  consue-  |\  Anamam  vero  ei  Saphiram  memientes  morti  iticrepando 


tudine  plus  habendi  tocum  prceberei  avaritim ,  qum 
nuUis  expletur  opibus ;  et  quanio  amptius  habuerit^ 
plus  requirit :  et  neque  copia,  neque  inopia  mtnttf^uf . 
Et  in  cpistola  ad  Paolinutn  i.Antiquum  dictum  est: 
Avaro  tam  deest  quod  habet  quam  quod  non  habet. 
Credenti  totus  mundus  divitiarum  est :  infidetis  autem 
eiiam  obolo  indiget, 

^  Id  est,  religiosa  paupertate,  ut  dicturo  est  (C/ip. 
xii),  per  quam  nudus  rooiiachu:$ ,  boc  est,  omnibus 
bonis  teniporalibus  et  eorum  affectibus  nudatus  et 
exuius,  nuduro  Christum  sequitur.  lit  nionuit  D.  II4e- 
roiiyrous  suum  Rusiicum  monacnuin  {Episi.  4).  De 

3ua  ctiaro  nuditate  loannes  Climacus  gradu  16:  Nu- 
itas,  ait,  rerum  omnium  curarum  est  depositio,  secu- 
ritas  vitmf  viator  omnibus  impedimenlis  liber,  mmroris 
atienatio,  mandatorum  fides ;  nudus  monachus  iotius 
mundi  est  domnus;  et  alia  qoae  sequunlur. 

^  Rerert  S.  Lucas  lActor.  v)  Ananiam  et  Sapbiram, 
audita  Petri  Apostoli  increpatione  et  reprebensione» 


tradidit.  Neque  enim  orasse  in  earum  exstinctione  legi' 
tur^  sed  sotummado  cuipam  quam  perpeiraverani  incre- 
passe.  Consiat  ergo  quod  atiquando  hmc  ex  potesiate^ 
aliquando  vero  exhibenl  ex  postulaiione  { ViAe  S,  Th. 
i-z,  q.  178,  a.  I,  ad  i).  Haec  Gregorius;  acposlroo- 
dum  refertduoiniracula  divi  Patris  nosUri  Benedicti« 
aiterum  ex  potesiate  factum,  alterum  ex  oratione. 
Ex  quibus  manifesium  est  utrumque  tam  inierfectio- 
uis  quam  locutionit  modum  admitti  poase»  cum  uter» 
que  flrmis  rationibos  et  auctoritaiibus  nltatur;  ut 
videlieet  dicalur  Petrus  poenam  mortis.itiflixisse,  vel 
pbysice  et  eriieaciter  ore  suo  apottolico,  aeu  verbo« 
larnquam  gladio  quodam  apirituali,  seu  instruroeulo 
efficaci,  quo  ut  Dei  mifiiister  utebator,  ut  fit  in  Sacra- 
mentis  Ecciesi»;  vel  improprie  et  moraliiar  duni- 
taxal,  tum  quia  propbetieo  spiritn,  ut  aiiQ.  Hierony- 
mus,  jiidiciuro  Dei  mox  secuturum  pronuntiavit;  tum 
quia  Deus  Petri  sententi»  annuent,  quoa  ilie  reos 
ez  divina  revelalioue  redarguit»  tutim  repeutiiui 


317  DE  CCENOBlORUM^INSTli.  LIB.  \ll.  —  D&  SPUUTU  PHILARGTRLE.  818 

fecimut  mentionem  »  quia  sibi  quippiam  de  8ua  fa-  A  coram  hominibus  praeferentes ,  affectu  eoncopilceB-' 


eoliate  serraverant ,  morte  mulctavit :  ut  interitum, 
quem  ille  ultro  sibi  pro  reatu  Dominics  proditionis 
intuleraty  bi  pro  mendaicio  cupidiiatis  exciperent 
(Aetor.  ▼).  Quanta  In^hoc  quoque  facinoris  ac  sup- 
plicii  timilitudo  cohcurrit !  Ibl  namque  philargyriam 
proditlo,  hic  falsius  subsecuta  est.  Ibi  feritas  pro- 
ditor,  hic  mendacii  crimen  adnittitur.  Lieet  enim 
operis  eorum  dissimilis  videatur  effectui ,  unus  ta- 
men  finis  in  utroqiie  concurrii.  Ille  namque  refu- 
giens  paopertatem ,  resumere ,  quae  abjecerat,  con- 
copifit;  hl  ne  flerent  pauperes  ,  de  substantia  sua, 
quam  aut  apostolis  offerre  fid^llter,  aot  toiam  dl- 
spergere  fratrihus  debiierant,  quiddam  retlnere  ten- 
taYemnt.  £t  ideo  utrobiqoe  seqoitur  mortis  damna- 
tio,  qoia  utromque  crimen  de  philargyrix  radicibus  B 
pullulavit.  Iia(|ue  si  In  eos  qui  non  alienas  conou- 
piemnt  sobstantias.,  sed  propriis  parcere  tentave* 
ront,  oee  baboere  desideriom  acqoireodi,  sed  reser- 
Tandi  taniommodo  ▼oluniatem,  processit  tam  se? era 
sententia  :  qqid  censendum  de  bis  qui  numquam 
pofisesaas  pecouiaa  cupiimt  congregare,  et  nuditaiem 


ti»  coram  Deo  diTites  comprobanturT 

CAPOT  xxvi. 

Quod  philargyria  lepram  animiB  inferat  sjnritaUm, 

Qui  secundum  similitudinem  Giezi  (IV  Ae^.  vj 

•  spiriiu  ac  menie  leprosi  esse  uoscuutur,  qui  mundi 

hujus  caducas  pecunias  concupiscens  immundx  le- 

prae  coniagione  respersus  est  Per  quam  nobis  evi- 

dens  reliquit  ezemplum,  omnem  animam  cupiditaiis 

labe  pollutam  spirilali  vitiorum  leprai  respergi ,  im- 

mundamque  apud  Dominum  perenni  laaiedictloDii 

reputari. 

CAPUT  X1?D. 

7e<ltmom'a  de  SeriptvriB,  q%iku$  perfectianem  desid^ 
ram  edocetur  nonreeumere  qua  renuntiansabdieavit. 

Igitur  sl  perfectionls  desiderio  dimitlens  omnia  , 
secQtus  es  Gbristum  diceniem  tibi  ( Jfoff  A.  xii) :  Vade, 
vende  omnia  qute  habes,  et  da  pauperibus,  et  habe- 
his  tbesaurum  in  .ccelo,  et  veni,  sequere  me;  ouid 
missa  snper  aratrum  mano  respicis  retro,  ut  ejusdem 
Domini  voce  ( Lucm  ix  et  zvii)  pronontierii  noii  esse 
aptus  regno  coelorumT  ^Super  tectum  EvahgeHci 


ALARDI  GAZiCl  COMMENTARIUS. 


morte  punivit.  C^terum  an  ista  mors  corporis  lan- 
tum  fuerit  et  temporalis,  an  vero  eiiam  animae  et 
xterna,  non  una  itidem  fuit  veterum  Patrum  seri- 
temia.  Quod  enim  sempiierna  morte  muictnii  sint, 
Cassianus  prx  se  fert  h\%  verbis  (Cotlat,  48  cap.  7): 
Beatus  apoilolus  prcedictos  novi  facinorie  principet^ 
non  pcenitentia^  non  uUa  pa$tus  est  satisfactione  curari^ 
sed  perniciotissimumgermen  ceteri  morte  euccidit.  AJibi 
tanien(Co/ial.6c.11)aHlersentireetloqui  vide(ur,ut 
postmodum  referemus.  D^  Basilinset  Beda  in  esmdem 
sententiam  inclinaiit,ut  pntent  eos  in  npternum  periisse. 
Basiliiverba  sunt  baec :  Quid  veroAnanioifnwnquid  ilte 


sext»  cap.  II,  sub  persona  abbatis  Tbeodori :  luve* 
nimra,  inquit,  etiam  pro  leoioribu$  eulpit  uonnulloe 
eamdem  mortii  ad  preteen»  esteepi$se  eententiam,  qua 
sunl  et  itli  puniti  quos  prtBdiximus  exstiti$ia  $aerilegeB 
proevaricationis  auetores ;  ut  faeium  e$t  iu  illo  qui  sab- 
bato  tigna  cotlegerat;  velin  Anania  ei  Saphira  ^  qui 
parum  quid  ctam  de  substantia  tua  infidelitatis  errore 
eervrtverant;  non  quod  eequatia  fuerint  pondera  pecea» 
Corum,  sed  quia  nowe  tran$gre$$ioni$  pnesumpores  re* 
ferti,  debuerunt  preebereceetetie^  quemadmodum  peceati^ 
iln  etiam  pmnce  ac  terrorie  exempium ;  «I  quiiquh  ea 
deineeps  affectare  tentaseet^  no$$et  sibi  ucundum  eam- 


aliud  fecisse  maleficium  reperitur^  prosier  id  unum  pro^  C  demformamt  qua  itli  damuati  sunt^  etiamei  iu  prmsenti 
pier  quod  acerbe  adeo  mulctatus  est?  Obi  igitur  apparet     sttppncium  di/feratur^  in  futuri  ju4iUcii£xaminatton£  red* 


gravem  adeo  pctnam  fuisse  illum  commeritum  ?  Prce- 
ditan  suum  vendiderat,  pretium  attulerat,  idque  ante 
apostolorum  vedes  statuerat :  attamen  quod  partem  de 
eo  clam  maliiiose  compilasut^  propterea  eodem  ipso 
tempore  una  cum  uxore  morie  afficitur,  non  dignus 
habitue  qui  de  agenda  ob  admissum  peccatum  pceniten' 
tia  quidquam  inaudiret^  non  qui  spatii  saltem  tantum 
nancisceretur^  per  quod  vel  letiter  animo  indoleret  et 
compungeretur,  non  qui  moram  denique  ad  se  redeundi 
ullam  impeiraret,  Haec  Basilius.  Verum  e  diverso  non 
desunt  alii  graves  auciores,  qui  aliter  sentiaut,  Ana- 
niam  videlicet  et  Saphiram  de  peccnto  suo  In  ipso 
mortis  ariiculo  poeniluisse,  ac  proinde  mortem  diim- 
taxa  t  subiisse  teroporalem,  eaque  eipiatos  morlem  eva- 
sisse  sempiternam.  Sic  Origenes  de  his  agens  (Tract. 
Sin  Matlk,) :  Digni,  inquil,  erant  in  hoc  sceculo  reci' 
pere^peccatum  suum,  ut  mundiores  exeant  ab  hac  vita. 


dendum.  Haec  ibi.  Atque  hce  qaidem  seulentia ,  ot 
pietaii  ac  divin»  miserieordiae  mngis  consentanea , 
Baronioaliisqnescriptoribusecclesiasiicis  magis  pro- 
baiur  (Bar.  tom,  I,  an.  Chri$li  34). 

•  De  lepra  spirituali  juverit  htc  es  Petro  fiercho- 
rio  <]uaed:im  aotaio  digna  aseribere:  Sicuti,  iiiquit 
{1n  htction.  Morat.^  verb.  Lepra),  tepra  corp&rali$  ex 
diversis  causit  oritur ;  tic  iepra  tpiriluatit^  tciticet  pec- 
eatum,  rationibut  variit  generatur,  Orilur  tepra  quan- 
doque  ex  corruptione  tanguinit ,  phiegmatit »  choteree^ 
melancholice.  Et  tecundum  ittat  quatuor  cautat  possn-^ 
mut  itttelligere  quatuor  genera  leprce  tpiritualit ,  tcHi- 
eet  timoniam ,  tuperbiam  ,  avantiam  ^  immunditiam^ 
Quia  scilieet  per  tepram  potest  inteliigi  horror  tinumice, 
tumor  superbiee^  ardor  avariliee,  fetor  immundituB. 
Deinde  post  niulta,  de  lepra  avariiiae,  de  qua  hic  agi- 
tiir,  ita  subdit :  Tertio  dteo  qiutd  homo  spirituaUter 
mundati  eastigatione  sibi  iltala  per  mortem  communem.  D  ftt  teprosus  per  avarituB  gramiatem.  Sieut  enim  tepro- 


Idipsum  etiam  D.  Aiigustinus  seniire  videtur  (Contra 
Parmenianum  iib.  iii  cap.  I) ,  dum  agens  de  Co- 
rintbio,  quem  Paulus  tradidit  Satarue  in  interitum 
earmt  (I  uor.  v),  ita  loquilur  :  Quid  ergo  agebat  Apo^ 
ttolut^  niti  ut  per  interilum  carnis  saluti  spiritus  con^ 
suleret ;  ut  me  atiqua  pcena,  vet  morte  corporali,  ticut 
Ananiat  et  uxor  ejut  anie  pedes  aposioli  Petri  cecide- 
runt ;  nve  per  poetuientiam^  quomam  Saianas  traditut 
erat^  interimeret  in  te  ueieratam  carnit  concupiscen- 
flam,  elc.  Petrns  eiiam  Damiani  lib.  de  Gontemptu 
saeculi  ila  scribit :  Ananiat  et  Saphira  quia  rudet  et 
ad  (idem  de  novo  venientes ,  et  in  ipso  fidei  tirocinio 
quadammodo  simpliciter  peccaverunt,  districto  quidem, 
$ed  pio  iudicio,  sola,  ut  credimus,  tunt  corporis  morte 
tnutctatt.  In  eamdemsenteoiiamCassianus  collationls 


siis  ett  gravit  et  ponderotut,  et  in  earne  tentit  pruri^ 
tum  et  ardorem ;  tic  avarut  e$t  gravit,  et  ad  terrena  et 
temporaHa  inclinatut^  et  ardore  avaritim  conlinue  in- 
ftammatut.  Unde  proprie  avaritia  ett  tepra  quce  dicitur 
etephantina,  quce  ex  humore  grotso  terreo  et  meianeho' 
Hco  generatur,  et  ideo  etephanti  animati ,  gram ,  0011- 
derosoet  metaneholieo,  qui  uiUeet^postquam  ceciderit^ 
non  potest  turgere^  eomparatur.  H»e  ilie  et  alia  qus 
sequuniur. 

•  ^  Moralis  allusio  ad  illum  looum  L«cm  xvu  cap. : 
In  ilia  diCf  aui  fuerit  in  teeto,  et  vata  qju^in  damo^  ue 
detcendat  toUere  iUa.  Et  qui  in  agro^  timititer  nou 
redeat  retro.  Hoc  est,  inqnit  D.  Ambrosius  (Ub.  8  tn 
Lucam),  Si  quis  snperiora  domut  tua  eminentiumque 
virtutum  culmen  aeeendii^  ad  terrena  mundi  kujueopera 


Si9  JOANNIS  CASSIANI  8A 

culmiais  stabilitos»  quld  descendis  toUere  aliquid  de»x  parvissim»  cojaslibet  stipis  in  corde  nostro  residera 


domo  tua»  ex  bis  videlicet  qu»  antea  contempsisti  T 
Gonstitoios  in  agro  atque  operatione  virtutom,  siib- 
stantia  mondi,  qua  te  renunxians  spoliasli ,  qoid  re- 
correns  niieris  revesiiri'?  Si  veroj^aopertate  prasven- 
los  nihil  qood  dimitteres  habuisti,  mulio  minus  acqui- 
rere  debe»  quod  antea  non  possedisii.  Ob  id  enim  Ita 
Domini  beneticio  praeparatus  es,  ot  expediiior  ad 
eom  nollis  peconiarom  laqoeis  impeditos  accorreres. 
Veromtamen  nollos  in  hoc  egens  frangaiur ;  •  nemo 
est  enim,  qui  non  babeatqood  dimittat.  Universis 
renontiavit  facoltatibos  mondi,  qoisqois  aifectom 
possideodi  eas  radiciios  ampouvit. 

*  CAPUT  xxvni. 

Quod  adversu$  philargyriam  vieU>ria  n<m  aliter 

poBiU  nin  nuditate  conquiii»  B 

H»c  est  igitor  de  pbilargyria  perfecta  victoria»  uc 


non  sinamos  igniculum,  cerli  quod  restinguendi 
eum  non  habebimus  ulterius  facuUateni ,  si  qoanto- 
lamcumque  scintill»  hujus  in  nobis  materiam  fove- 
rimus. 

CAPUT  XXIX. 
/ft  quo  ntonoitica  nudiuu  eonmtat. 

Quom  vlriuiem  non  alias  retinere  valebimos  illl- 
batam,  nisi  in  monasterio  consistentes ;  secondom 
Apostolom,  c  habeutes  victum  et  vestitum»  bis  cou- 
tenti  foerimus  (II  Ttm.  vi). 

CAPUT  XXX. 
Rmedia  contra  nwrbum  phUargyrite. 

^  Oamnationem  ergo  Ananiae  et  Sapbirae^Aclor.  v) 


ALARDI  GAZiEl  COMMENTARIUS. 

non  aceedat.  Et  Augustinos  lib.  u  Qoaest.  Evanffel. 
(e,  41) :  Jn  teeto  est^  inquit ,  ^i  excedens  eamiuia^ 
tamquam  in  aura  libera  sj^taUter  vivit;  vasa  in  domo^ 
sunl  sensus  carnaleSf  quibus  adinvestigandam  veritatem^ 
awBinlellectu  capitur^  muUi  utentes  penilus  erraverunt. 
Caveat  ergo  spiritaUs  homo ,  ne  tndie  tribulationis^ 
rursus  vita  conta/t,  qurn  per.  sensus  pasdtur^  deiecUiUUp 
ad  vasa  hujus  mundi  descendat, 

*  Scite  id  explicat  D.  Augostinos  in  psalmom  ciii, 
docetqoe  nemiuem  esse  adeo  pauperem  et  inopem, 
qui  non  muiu  pro  Cbristo  dimitut,  si  paupertatem 
evaiigelicam  amplectator.  Sic  enjm  iiloin  psalmi  ver* 
siculom  :  lUie  passeres  mdificabunt^  inierpretatur,  ut 
ejusmodi  passeres^  utpote  minutm  avusuUe^  sint  paupe- 
res  et  parvi,  qm  audientesm  Evangelio  (Matth.  xix) : 
Vade ,  vende  omuia  qua  habes ,  et  da  pauperibus , 
et  vent,  sequere  mc,  toto  id  animo  amplexi^  decreve^ 
runt  non  jungi  usoribus^  non  macerari  cura  filiorum^ 


limus  in  hunc  mundum ;  Job.  i :  Nudus  egressus  eurn  de 
utero  matris  nieas;  qoantom  ad  finem,  ^itia  nec  auferra 
quid  possumus.  Psalmo  lxxv  :  Dormierunt  somnum 
suum^  et  nihil  invenerunt  omnes  viri  divitiarum  in  ma- 
tdbus  suis,  Job.  xxvn :  Dives  cum  dortmerit^  nihit  «e* 
ciim  auferet;  aperiet  oculos  suos^  et  nihil  inveniet. 

^  Damnaiionero  sive  aeiernam,  sive  temporaneam; 
deqoa  sopra  {Cap.  25).  Solent  SS.  Patres,  proposito 
Ananiae  et  Saphirae  exempto  et  borrendo  exitio,  mo* 
nachos  a  proprietaiis  et  pecolatos  vitio  deterrere. 
Sic  D.  Basilius  serm.  i  de  Institut.  monachorom  : 
St,  inquit,  fer  vitiorum  evacuationem,  ad  Dei  simili" 
tudinem  anima  nostrcB  characterem  componere  nobis 
in  animo  est^  et  hac  ratione  sempiternam  nobis  viiam 
acquirere,  danda  omnino  nobis  sedulo  opera  est ,  ne 
quid  professione  nostra  indignum  faciamus,  neve  si- 
mili  atque  Ananias  judicio  eficiamur  obnoxii.  Liccbat 
enim  initio  Ananite  ,possessiunculam  suam  Deo  non 


non  habere  proprias  sedes^  quibus  deiigarentur ;  sed  ire  r  p^^Uceri  ac  vovere ;  sed  postquam  humante  glorim  ctc- 
;..  •«•-i^  ^».^^»^  ^^^^..^    o-^  -«.V  :..^.-#  wi    ^  pidilate  inductus,  quidquid  in  bonis  habebat^  per  pro- 

fessionem  Deo  consecravit,  quo  videlicet  egregio  istius^ 
modi  faclo  hominum  de  se  admirationem  excitaret^  de 
pretio  autem  callide  postea  nescio  quod  intervertit^ 
ejusmodi  adversum  se  indignationem  Dei  provocavit  ^ 
cujus  Petrus  ntinister  fut/,  etc.  Sic  D.  Ambrosius 
serm.  59  :  Exemptumt  ait,  aiMirts  omnibus  in  Anania 
propositum  esi,  ut  qui  ejusdem  criminis  reus  fuerit, 
efusdem  supplicii  injudicii  die  sententia  feriatur, 
Crande  igitur  malum  est  avaritia^  immo  malorum  om" 
nium  origo^sicut  ait  Apostotus :  Radix autemomnium 
matorum  est  cupiditas.  1  Tim.  vi.Sic  et  D.  Benedictus 
cap.  57  Regols,  de  ariiiicibus  monasterii  agens  : 
Si  quidj  ail,  ex  operibus  artificum  venumdandum  est^ 
videant  ipsi  per  quorum  manus  transigenda  sunt^  ne 
aUquam  fraudem  prassumant  inferre;  memorenturque 
semper  Anania  et  Saphirm^  ne  forte  mortem  quam  illi 
in  corpore  pertulerunt,  hanc  isti,  vel  omnes  qui  a/t- 
quam  fraudem  de  rebus  monasterii  feeerint,  tn  anima 


in  viuun  quamdam  eommunem.  Sed  quid^  inquit^  di 
miserunt  isti  passeres?  Minuti  enim  scscuU  hujus  pas' 
seres  videiUur.  Quid  dimiserunt  ?  Quut  magnum  dimi* 
serunt  ?  AUus  se  convertit  :  dimisit  celUm  patris  sui 
inopetn^  vix  unum  iectum  et  unam  aream,  Non  iUi 
insuUemus ;  non  dicamus  iUi :  Nihil  dimisisU.  Non  su- 
perbiat^  qui  mutUi  dimisU.  Petrus  ut  setiueretur  Domt" 
num^  novimus  quod  piseator  erat ;  quid  potuit  dimit' 
tere  ?  vel  frater  ejus  Andreas ,  vel  fUii  Zebedan  /oon- 
nes  et  Jacobus^  etiam  ipsi  piscatores  ;  et  tamen  quid 
dixerunt  ?  Eece  nos  dimisimus  omnia,  et  secuti  sumus 
U.Non  et  dixit  Dominus:  Oblitus  es  paupertatem 
tuam  ?  quid  (<tmtststj,  tif  totum  mundum  acaperes  ? 
muUum  dimisit^  fratresmd^  multumdimisit,  non  sotum 
dindsit  quidquid  habebat ,  sed  etiam  quidquid  habere 
eupiebat.  Quis  emm  pauper  non  tumescU  tn  spe  sasculi 
hujus  ?  Quis  non  quotidie  cupU  augere  quod  habet  ? 
Jsa  euptdiUis  preseisa  est.  Ibat  in  tmmeiM«m,  accepit 
modum^  et  nihU  dhnissum  est?  Prorsus  totum  mun- 


dum  dimitit  PetruSt  et  totum  mundum  Petrus  accepit.  D  paliantur.  In  quem  locum   commentans   Turrecre- 

Quati  mhHhabentes^etomniapossidentes  {II  Cor.1%).      ~ ""'  ■—-"•   -' •   -.  -j. j_  ., 

lia  beatus  Augostinus.  Similia  D.  Bernardus  In  De- 
damat.  soper  illod  :  Eece  nos  reliquimus  omnia. 

^  Uoc  caput  com  tribos  sequentibos,  qood  brevia 
etnf,  itmiii  et  uno  eontextu  jungU  Dionysius.  De  hac 
porro  nuditate,  seu  religiosa  paoperiate,  praeter  alia 
superios  ailau  videre  iicebit  Isidorom  Pelusiotem 
lib.  II  epist.  161. 

«  Hanc  sententiam  alibi  expendimus  (Ub.  i  e.  5). 
Annouvit  praeterea  D.  Thomas  duplicem  rationem 
ab  Apostolo  ailatam  in  Comment.  cor  bis  duobus , 
nempevioto  et  vestito,  contenti  esse  debeamos:aI- 
teram  a  principlo  vit»  et  conditionis  nostr»,  alteram  a 
liue :  qoaotom  ad  princjpium,  inqoit,  quia  nihU  iiuu^ 


raatos  :  HmCf  inqoit,  plana  sunt,  et  advertenda  p/M- 
rimum  ab  his  qui  res  monasteriorum  pertraetant,  ut 
cognoscantquantum  periculumsit  infidetiter  fraudulen- 
terque  res  monaiterii  tractare  :  infelix  plane,  qui  tanti 
fulguris  tonitruum  aure  surda  prmterit.  Ei  Smaragdus 
ibidem  :  Pejor  entm,  in()oit,  et  durior  est  mori  quam 
fraudem  faciendo  monachi  patiuntur  in  anima,  quam 
morscorporisquam  passisuntAnaniaset  Saphira.Mors 
efiim  corporaiis  omnium  est  communis  et  temporalis^ 
mori  iero  animie  impiorum  est  et  murna;  h<BC  animans 
disjungit  a  corporet  iila  vero  separat  a  Creatore;  hcee 
corpus  in  sepuUrum^  iUa  vero  mittit  animam  in  infer^ 
num.  Iia  ill<'.  Porro  ad  ainpliorem  hujus  loci  illu- 
Strationem   opporluue    bic  subjicientur   nonuuila 


DE  CffilNOBlORUM  INSTIT.  LIB.  VIII.  —  DE  SPIRITU  lRi£. 


3tl 


memonteir  retinentes,  horresc^mus  aliquid  ex  dis  A  minica  dirigi :  *  StaUe,  hac  nocta  aoimam  taam 


reserrare  qaae  renQOiianies  penilus  abdicare  de?o- 
vimos.  Giezi  quoque  (lY  Reg.  v)  pertimescamus 
exemplQm,  qui  ob  philargyriae  culpam  «lemae  [ster- 
no]  supplicio  leprae  mulctatur;  ex  hls  qicae  nee  ante 
posaedimus,  caveamus  acquirere.  Necoon  etiam  Ju- 
d»,  vel  meritum,  vel  exitum  formidantes,  quidquam 
pecnniae  resamere  (quam  semel  a  nobis  abjedmua) 
lou  virtate  vitemus.  Super  baec  omnia  considerantea 
conditionem  fragilis  iDcert«qoe  natane  noatrae ,  ca- 
veamtts  ne  dies  Domini  sicut  fur  in  nocte  superve- 
ttiens,  macalatam,  vel  ono  obolo,  nostram  conscien- 
iiam  deprebendat  (I  The$i.  v) ;  qui  omnes  rractus  no- 
slrae  renuntiationis  evacuans,  illad  quod  in  Evange* 
lio  diviti  dictam  est,  ad  nos  quoque  faciat  voce  Do- 


repeiunt  a  te ;  quae  autem  prxparasti»  ciyus  erant 
{Luea  xii)  ?  Nihilque  de  crastino  oogitantes,  nam* 
quam  nos  de  cosnobii  disciplina  patiamur  aveili. 

CAPOT  XXXI. 
Quod  non  pomt  quh  phUargyriam  vincere^  nin  in 
cmnobio  penneran»  ;  ei  quemadmodum  poosit  ihi- 
dem  permanere. 

Quod  sine  dubio  neqoaqoam  permittimor  impleret 
sed  ne  sub  iostitationis  quidem  regula  permanere, 
nisi  prias  patienliae  virtus,  quae  non  alionde  qnam 
de  humiliuUs  fonte  procedit,  in  nobis  fuerit  firma 
solidiute  fundau.  Uia  namqae  dqIU  commotiones 
novit  inferre,  hxc  vero  sibi  illataa  magnaoimitcr 
tolerare. 


ALARDI  GAZ^I  COMHENTARIUS. 
SS.  Palram  elogia  el  exempla ,  quibus  illud  vitium  B  ipi^f  die  dcerit  fatcem  virentii,  eicut  m  herHt  erat^ 
proprieiatis et  philargyriaB  in  mooachis  sammopere  ~       .. 


deiesuti  comprobantttr.  Scribit  D.  Hieronvmus  in 
eptst.  ad  Eustochium  ( Epht.  22  cap.  44 ),  Ali- 
qumdo  tn  quodam  monMtterio  Niiria  repertum  fuitte 
monaclnm  qui  centum  tolidot^  quot  (ina  texendo 
aeqmtierat^  morient  dereliqwt  :  auocirca  inilo  inter 
wMnaekot  contitio  Inam  ki  eodem  loco  circiter  quinque 
milUa  dmtit  cellultt  hahitabanl)  quid  facto  oout  ettet^ 
alii  pamporibut  dittrUmendot  ettediUbant,alii  dandot 
Kcetenm^  Hmmulli  parentibut  remittendot ;  Macariut 
vere,  et  PambOj  et  Itidorut^  et  cateri  Patret,  sancto 
in  ets  laa«eiif«  Spiritu^  decreverunt  ut  cum  mortuo 
peeumm  tnfoderentur,  elamantibut  omnibut :  Pecunia 
tua  leeum  tU  in  perditioifem(Vide  teim,  5,  Auquttino 
ateriptum^  ad  fratret  in  eremo ;  et  Catarium  lib.  ix 
IfirM.  cap.  65).  A;qae  hoc  idem  posiea  in  simili 
eastt  fecisse  B.  Gregoriom  scribit  ioannes  Diaeonus 
I  c.  45  Vitae  cjuh;  et  ipse  etlam  Gregorius  iib.  iv 


delulit ;  quem  cum  Hetychiut  potuiuet  in  menta  ad 
tetperam,  exclamavit  tenex  u  putorem  ejut  ferre  non 
potte,  timulque  unde  eiut,  rogavii :  re$pondente  au- 
tem  Hesychio  quod  frater  quidam  primitiat  agetii  tui 
fratribut  detulittet,  Non  tentit,  inauit,  putorem  leter- 
hmtfm,  et  in  cicere  fetere  avaritiam  7  Mitte  bobut,  mitte 
bruiit  animaiibut,  et  vide  an  comedant,  Quod  cum 
iile,  juxta  prteeeptumj  tn  frmtepe  potuittet,  exierriti 
bovet,  et  piut  tolito  mugientet,  ruptit  vinculit  in  di- 
versa  fugerunt,  Hactenus  D.  Hieronymus.  Yide  D- 
Augustinum  serm.  1  de  cotnmuni  vita  clericorum. 
ubi  agii  de  quodam  presbyiero  suo,  qui  coiitra  pro, 
fessionem  aliquid  sibi  retinuerat,  et  iiide  testamcn- 
tum,  cum  moreretur,  fecerat. 

•  Vocator  avarus  staltus,  at  in  veieri  TesUmento 
Nabal  ilie  qui  egenti  Davidi  de  superflais  suisdare 
noluit.  Nabal  enim  stulium  signiflcat;  et  revera 
magna  avari  stuliiiia  est,  quod  improbo  labore  con- 


lib. .  .  .  .  ... 

Dialogoram   cap.  55.  Onde  et  liinocenlios  111,  in  ^  gerat  ea  quibus  forte  nuinquam  esi  fruiturus.  Et 
celebri  ilio  decreio :  Cum  ad  monaturium,  de  sutu  ^  propterea  quasi  perpetuam  et certam  laiic  pcenam 


monachoram  i'u  sialuit :  Quod  ti  proprietat  apud 
quemquam  inventa  fuerit  in  morte,  ipta  cum  eo  in  ti- 
gnmm  perditiomt  estramonatterivm  in  tterquitinio  $ub^ 
lerreiur;  ueundumquod  beatut  Gregoriut  diaiogote 
fe^iunarrat.  Haec  ibi  {Ub.  iii  Decreiat.,  etc,  Super 
quodam^  eodem  tit.).  Aliud  insigne  exemplum  relert 
ideni  D.  Hi^^rouyinus  in  ViU  Huarionis :  Detettabatur^ 
inquii,  S.  Jf  ilarton  preecipue  monachot  qui  infideiitate 
quitdam  in  luturum  reservarent  tua,  et  diUgentiam 
hakerent  vel  tumptuum,  vel  vettitut,  aut  alicujut  ea" 
rum  rerum  qwB  cum  seeculo  tranteunt,  Denique  um*m 
de  fratributf  in  qminto  fere  a  te  mitiiario  manenttm^ 
qmim  eomperiebat  hortuli  tui  nimit  cautum  timidum- 
que  cuttodem,et  pauxiHum  habere  nummorum,  ab 
oemiit  abegeral;qui  voient  tibi  reconciiiari  tenem^ 
fretfuenier  veniebat  ad  fratret^  et  maxime  ad  Hety- 
clumm  quo  iUe  vehementistime  deUctatatur.  Quadam 


avaris  infligendam  nolat  Spiritns  S.,  ut  exspectatio- 
ne  sua  frusirentur,  ul  hic  oicitur  :  Qiuf  parcisit,  cu- 
juterunt?  Sic  David  :  Relinquet  aiienit  diviliat  tuat 
{Ptaim,  xLviii).  Et  rursuiii :  Thetaurixat,  et  ignorai 
cui  congregabH  ea  (  Psalm.  xxxvtii ).  Sic  Saloinnn : 
Vtdt  stuliitiam  multam^  et  gravem,  divitias  contervatat 
in  malum  Uomini  tui  {Ecclet.  v).  Quod  et  Job  nota-' 
vil :  Cum  habuerlt  uuascumqtte  coneupierit,  postidere 
non  poierii  (Job.  xx).  Ilinc  D.  Ainbrosius  ad  illuin 
locnm  Lncae  :  Frubtra,  inquit,  congregat  opes^  qui 
se  hit  neseit  usurum.  Sicut  iile  qui  cum  repleia  horrea 
novit  mettibut  rumperentur^  exuberantium  sibi  frti- 
etuumreceptacuia  prmparabatfCui  congregaret  ignarut. 
Neque  enim  nottra  tunt  quat  non  postumut  auferre 
nobiscum,  Sola  virtus  comes  est  defunciorum ;  soia 
nos  tequitur  ititsencordia,  quas  tabernacula  defunciis 
acquirii  «terna,  liaec  D.  Ambrosius. 


LIBER  OCTAVirS, 


])£  SPIRITU  IRiE. 


CAPUT  PRIMUM. 

Quarto  *  qooqae  cerumine  est  Iras  morliferum 

ALARDI  GAZiEI 

•  Nosiri  mss. :  fiiuirlo  ioco  certamini  adetl  ir<B  mor^ 
tiferum  tFiriw.etc.  Basileensis-  Quartum  quoquecerta- 
taen  etiirm,  quodmortiferum  virus ^eic.  Dionysius  pa- 
rapltrastes  :  Quarto  certamine  debemut  de  interioribut 
animte  tiostree  funditut  eradicare  mortiferum  virut, 
ete.  Porro  ralionem  bujus  ordiniSy  cur  ira  quarto 


virus  de  recessibus  animae  nostrae  funditus  enien- 

dam.  Hac  enim  ia  cordibus  nosiris  insidente,  el 

GOMMENTARIUS. 

D  loco  in  ordine  capiUliam  vitiorum,  et  post  plular- 
gyriam  proxime,  suhstilualur,  alibi  ex  ipso  Auctore 
retulimiis  {Lib.  v  c.  I);  de  qua  Umen  iion  inagno- 
pere  laborandam,  cum  nec  D.  Gregoriiis,  nec  S. 
Thomas,  iiec  atii  hitnc  ordinem  observent,  qain 
polius  inverUttt,  aliis  ducU  raiionibus.  Sed  hoc  loco 


S23  JOANNIS 

oculam  mentisnoxiis  tenebris  «  obcaecante,  nec  jii- 
dicium  rect»  discretionis  acquireret  nec  bonesUe 
eontemplatlonis  intuitum»  nec  maturiiatem  consilii 
possldere,  nec  y\isB  participes,  nec  justitiae  tenaces, 
sed  ne  spiriialis  qiiidem  ac  vefi  lumfnis  capaces  po' 
lerimus  ezistere»  quia  turbatus  est,  inquit,  prae  ira 
ociilus  meus  {P$al.  xxx).  Nec  sapientiae  parlicipes 
effici,  umetsi  sapientes  omnium  pronuntiari  opinio- 
ne  videamur,  quia  ira  in  sinu  insipientium  requiescit 
(EecUs,  VII).  Sed  ne  vitam  quidem  immorialitalis 
consequi  poterimus,  quamvis  prudentes  videamur 
defluitione  hominum  judicarl,  quia  jra  perdit  eiiam 
prudentes  {Proverb.  xv,  iee,  LW).  Nec  justitiae  mo- 
deramina  perspicaci  discretione  cordis  valebimus 
obtinere,  licet  perfecti  sanctique  cunctorum  opina- 


CASSIANI  m 

A  tionibus  sestimemQry  qaia  ira  viri  justitjam  Dei  non 
operalur  {Jacob.  i).  Ipsam  quoque  honesutis  gra- 
vitatem»  quse  eiiam  viris  Sjpeculi  hujus  solet  familia- 
ris  exisiere,  nullo  modo  possidere  poterimus,  licet 
nobiles  et  honesti  nauliiim  praerogaiiva  putemar, 
qiiia  vir  iracundus  inhonestus  est  {Proverb.  xi,  sec. 
LkX).  Consiin  etiam  maturiutem  nullatenus  vale- 
bimus  obtinere ,  quamvis  graves  et  summa  scienti:i 
praediii  videamur,  quia  vir  iracundus  agit  sine  con- 
sWio  {Proveirb,  xiv,  eec,  LXX).  Sed  nec  quietl  esse 
a  pefturbationibus  nbxiis,  nec  poterimus  carere 
peccalis,  tametsi  nequaqiiam  nobis  inquietndines  ab 
afiis  inrerantur,  quia  vir  animosus  parit  rlxas,  vlr 
autem  iracundus  ^  effodit  peccaU  (Prov,  xv  et  xxix, 
sec,  LXX). 


ALARDI  GAZi£I  COMMENTARIUS. 


expiicandum  primo  quid  sit  ira,  etcfui  ab  iracundia 
differat ;  secundo  an  sit  vitium  capitale;  tertio  quie 
ejus  soboles  et  filiae.  Qiioad  primum,  adverte  iram 
ih  homine  esse  duplicem,  alteram  in  parie  sensiilva, 
a  qua  appelitus  irascibilis  denominaiur.quae  homini 
cuin  brulisestcomiminis;aUeram  liominl  proprlam, 
qiiae  in  parte  rationall,  hoc  est,  in  voluntaie  consi- 
stit,  quae  nihil  aliud  est  quam  moius  animivindicUm 
appeieiitis  :  unde  eain  veter^s  definieruni  libidinem 
ukiscendi,  vel  appeiiiionem  vindictae  {Auauit,  xiv 
de  Cant.  c,  i5;  S.  Thom.  2-2  q.  158,  c.  i;  Amt.  l.  i 
Rlietor,  c.  2;  Senec.  L  de  Ira  c.  5.  Vtde  Lact.  lib» 
de  Ira  Dei  c.  17).  Quae  quidem  ira,  ul  pluriiiium, 
conjuncia  est  cum  ii^a  pariis  sensiiivae  ei  moiione 
corporis.  Raro  enim  movetur  pars  snpenor,  quin  et 
inferior  et  sensiliva  moveaiur.  Iraauiem,  uiest  vi- 
tium  seu  peccatum,  esi  immoderau  seu  inordinata 
vindict»  cupidltas.  Neque  enim  simpliciter  oninig 
cupiditas  vindictae  illicita  est,  sed  imnioderata  Un- 
tiiin,  sive  in  causa  jusia  modum  excedat,  sive  ex 
causa  injusta  procedat.  Causa  injusta  est  injuriam 
suam  et  propriara  velle  vindlcare ;  haec  eiiim,  ut 
propri»,  nuinquam  est  vindicanda.  Sed  josu  est 
vindicise  causa,  cum  vel  Dei  honor  asseritur,  ut 
rhinee»  et  Moyses  iraii  sunt,  vel  ipsis  ita  expedit 
quibus  irascimur.  Erticitur  ergo  ira  viiiosa  et  inala» 
H  ordinem  rationis  excludat,  ait  S.  Thomas  (Art.  2, 
ubi  supra),  lioc  est,  si  modum  a  railone  prae&criptum 
non  servet;  quod  duobus  iiiodis  contingit :  prluium 
ex  parte  objecli,  cum  appetitur  vlndicU  injusta,  ui 
sl  quis  velit  punire,  vel  appetal  punlrl  eum  qul  non 
meruii,  vel  ultra  quam  meruit,  vel  non  &ecunduiii 
legitimum  ordinem,  vel  non  propter  debitum  flnein, 
qul  est  coiiservatio  juslitiae  et  correciio  culpae ;  et 
boc  niodo  peccaium  estex  geuere  suo  morUle,quIa 
bonlra  proximi  cbariutem  el  jusiittam;  secundoex 
parte  ipsius  molus,cum  quis  iminoderale  efferve&cit 
five  interius,  sive  extenore  aiiquo  signo,  etiamsi 
alioqui  appeUi  jusUm  vlndictam.  Hi«  duobus  modis 
genericis  iransii  ira  iii  viiium  mansuetudini  contra- 
rium  quod  ab  Aristotele  dicllur  opyik&t^^  Latine 
iracnndia;  quae  tamen  frequeiitius  pro  habliu  vUioao 
irascendi  accipitur,  distinguiturque  ab  ipso  actu  seu 
moiu  irae,  qui  Gr»ce  0^711  vocatur.  Hinc  Cicero  in 
IV  Tusculan.  :  Iracundia,  inquit,  ab  iradiffert,  ut 
anxietat  ab  angore.  Neque  enim  omne$  tunt  anxii  qui 
anguntur  aliquando^  neque  anxH  semper  anguntur :  et 
inter  eltrietaum  et  €brio»ti^em  intereH;  aiiMdquee$t 
esse  amatorem^  aliud  amantem.  Et  Seneca  (Lib.  de 
ira  cap.  4)  pene  iisdem  verbis  iram  dicit  eo  dii^Ure 
ab  iracundia,  quo  ebrium  ab  ebrio»o,  et  timentem 
a  tiniido.  Iratus  enim  potest  non  ette  iracundut,  tra- 
eundut  potest  aliquando  non  iratut  etse.  Porro  Iram, 
seu  iracundiam  in  nuniero  vitiorum  capiialium,  pree- 
ler  Caasianum»  recenset  etiam  D.  Gregoriiis»  ut 


B  alias  dictum  est;  et  merito  quidem.  Quamplurima 
entm  alia  icitia  el  mala  exira  umqUam  et  <»rpite  et 
fonte  oriri  notissimtini  est  :  Qaa  ratione  D.  €rego- 
rioa  soboles,seu  filias  Irse  sex  reoenset(Lt>.v  e.  i). 
De  ira,  inquit,  riM,  fttmor  mentis^eontumetia^  cla^ 
mor,  tndtgnalto,  blasphemia  proferuntur.  Irft  enim  at 
est  intema,  ftltas  gignit  tumorem  mentis  et  Indlgna- 
tionem;  si  externa,  vel  est  in  ore,  et  sie  parii  cla- 
morem,  contomeliam  et  blaspbemiam ;  vel  i»  opere 
et  facto,  et  sic  ex  ira  oriuntur  fixse,  et  quae  ex  rixis 
sequuntur  nocumenu  omnia  qnae  proximts  infe- 
runtor.  Sed  haec  vide  plenius  explicata  apud  S.  Tho* 
maro  (Leonar.;Less.  lib.  ivc.  4  deJust.): 

«^  Hunc  locum  plane  imiiatus  videttrr  D.  Gregorioi 
lih.  V  Morallum  c.  51,  uUi  hasc  eadem  irae  incom- 
moda  recenset,  ei  ex  eisdem  fere  Scriptiirae  locis 
(aliis  Sttbinde  additis)  confirmat.  Per  trafn,  inqiilty 
tapienfta  perditur^  ut  quid^  quove  ordine  agendum 
nl,  nesciatwr,  sieut  scriptum  ett :  Ira  in  tinu  ttulti 

p  requietcii  (Eccles.  vii);  ^uta  nttntmm  intettigentite  iu» 

^  cem  subtrahit^  cum  mentem  permovendo  confundii. 
Per  iram  vita  amittitur^  etti  tapientia  teneri  vtaeomr, 
sieut  teriptum  est  :  Ira  perdit  etiam  prudentes,  quia 
sdUcet  eonfusut  anmus  nequaquam  exptet,  eOam  n 
auid  intelligere  prudenter  vatet.  Per  iram  justitia  ra- 
knquitur^  sicut  scriptum  est :  Ira  tfiri  juetiiiam  Des 
non  operatur  (laeob.  1);  quia  dum  perturffata  mensju' 
didum  suee  roitonM  exasperat,  omne  quod  ftirar  sic^ 
gerit,  reetum  puiat,  Per  tram  gratim  vitm '  sociaU$ 
amittitur^  sicut  tcriptum  est :  Nou  es$e  assiduus  cum 
homine  iraeundo;  ne  discas  sendtas  ajus^  $t  suma$ 
seandalum  anima  mce.  Et  idem.  Quis  paterit  habitare 
eum  homine  cujus  spiritus  facilis  est  ad  hrascendum 
(Proverb.  xxii)  ?  quia  qui  se  ex  humana  ratumt  non 
temperat,  necesse  est  ut  bestialiter  tolus  vivat.Per  iram 
concordia  rumpitur^  ticut  Mrtpitim  est :  Vir  animosue 
parit  rixas^  et  vtr  iracvndus  effundit  peecata  {Pro^ 
verb.  xxix).  Iracundus  quippe  peccata  efundit^  quia 
etiam  matot,  auot  incaute  ad  discordiam  provocat^ 

D  pejores  facit.  rer  iram  tux  veritatis  amidilur,  sicui 
jcrtpmm  est :  Sol  non  occidai  super  iracundiam  ve^ 
stram{Ephet.  iv);  ^uta  cum  menti  iraeundia  confusio^ 
nis  tenebras  incutit,  huic  Deus  radium  suee  cognitionia 
abscondit.  Haec  D.  Gregorius,  qu»  ad  illustraudsi 
quaedam  Scripturae  loca  proderuni  quae  paaalm  in 
hoc  libro  citantur. 

^  Effodit.  lu  etiam  manuscripli  duo  apud  me,  et 
plerique  excusi.  Attamen  ex  divo  Gregorio  omnino 
re«iiiuenduin  videtur,  effundit^  sicut  et  Dionyslus 
reddidit,  et  Joannes  Turrecrematus  iraciatu  vigesimo 
quinto  in  Regulam  divi  Benedicli,  ubi  Itoc  caput  m- 
tegrum  citat  in  detestationem  hujus  vitii.  Et  haec 
quldem  ex  versione  Septuaginta.  Nam  vulgata  ha-  , 
bet :  Vtr  iracundus  provocat  rixas,  et  qui  ad  indignan^ 
dum  facilis  est^  ertt  ad  peuandum  proctivior.  Utii 


0^5 


DE  C(ENOBIORUM  INSTIT.  UB.  YIIl.  -  DE  SPIRITU  TRM. 
CAPUT  n.  A  CAPUTin. 


SSQ 


Beklsqtu  dietmt  irrnn  non  eue  noximn^  it  deHnqnen- 
Ijhw  trascomttr,  qma  et  ip$e  Dem  ira$d  dicatur, 

Nonnullos  audmnius  hunc  animae  perniciosum 
morbum  ita  excusare  tentantes,  ut  eum  *  detestabi- 
liore  interpretatione  Scripturarum  extenuare  gesti- 
reot,  dioenies  soii  essa  noxium,  si  delinqoeotibus 
fratribas  iraacamur;  aiquidem»  inquiunt,  ipse  Deua 
contra  eoa  qui  earo,  toI  scire  nolunt,  vel  scientes 
conteranunt,  furere  atqne  irasci  dicatur,  bt  ibi :  £t 
iraius  est  furoreDominua  in  populum  ioum  ( Ptaim. 
ct);  Tel  cnm  orat  Propbeta,  dicens :  Domine,  ne 
10  forore  too  arguas  me»  neque  in  ira  tua  corripias 
me{P$alm,  vi  et  xxxvii);non  iiUe!Iigentcs  quod 
duni  homlnibus  occasionem  pestiferi  Titii  Tolunt  g  inaccessihjlem  (irim.  vi);  ut  praetermittam  signo- 
coucedere,  immensitati  divinae  ac  fonti  toilus  puri-  rationem,  et  ^  obliTionem,  qua  de  ipso  legimus  in 
tatis  injnriam  carnalis  passionis  admisceant.  Scripturis  sanctis  frequenier  inserta,  deinde  ^  linea- 

menta  membrorum,  quae  tamqoam  de  bomioe  figu» 

ALARDI  GAZiEI  COHMENTARIUS^ 


De  fnt  queB  in  Deo  ex  noitra  naturm  coneueindine  no- 
nUnantur. 

Si  enim  haec  com  dicontor  de  Deo,  camali  et  pin- 
goi  secondum  Hiteram  slgnificatione  percipienda 
sunt;  ^  ergo  et  dormit,  com  dicitor,  Exsurge,  qoare 
obdormis,  Domine  {P$aL  xlui)?  De  quo  alibi  diciiur, 
Ecce  non  dormitabit  neqoe  dormiet,  qoi  costodit 
krael  (Pioi.  cii);  «  et  stat,  ^  ac  sedet,  com  dictt, 
Coslom  mihi  est  sedes»  terraaotem  scabellum  pedum 
meorum(/sat.  lxti),  qui  •  metltur  ecBlum  palmo, 
et  terram  pugillo  concludit  ( isot.  xl  ) ; '  et  crapula- 
tur  a  Tino,  cum  diciiur,  Et  exsurrexit  sicot  dormiens 
Dominus  poteos  crapulaius  a  Tioo  ( Pso/.  lixtii), 
qui  solus  habet  immorulitatem,  et  locem  habiut 


nolla  apparet  difficulus.  Potat  Umen  Ciaconios 
Cassianom  ex  doobus  Proverbtorum  locis  unum  hoc 
testiuioitiom  conflasse,  et  priorem  partem  ex  cap. 
xT,  posteriorem  ex  cap.  xxix  Sumpsisse.  Videndus 
ipse  io  sois  notis.  - 

•  Perrersa  et  detesubilis  esset  interpretatio  Scri- 
ptnrarum  qnae  Deo  iram,  indignationem,  furorem  et 
zeiam  tribount,  si  qnis  eo  niodo  Deum  irasci  quo 
honiines  intelligeret,  et  hos  animi  motus  quos  Graeci 
inr9i9,  Latini  perturbationes,  alii  affeciiones,  toI  af« 
feetus,  alii  ex  Graeco  expressius,  passiones  Tocant, 
in  Deom  cadere  existimarei,  ac  per  hoc  conlenderet 
irain  non  esse  Titiosam  et  culpandam.  Ira  enim  et 
ielns  Dd,  ait  D.  Aogustinus(/n  pia/m.  LXSTin  et  iib. 
IT  de  Civit.  Dd  c.  25),  non  tunt  perturbatione»  Det^ 
iicut  qmdam  ex  Seripturit,  quat  non  intelligunt,  ar- 
'ffuunt ;  ted  nomine  iros  intelligitur  vindicta  iniquitatit, 
fbnune  xeU  exaciio  tattitatit ;  ne  anima  legem  Domini 
nd  conthnnat^  et  a  Deo  tuo  fomicando  ditpereat,  Hetc 
ergo  ipto  affectu  in  fiumana  afflictione  turbutcnta  tunt, 
m  Dei  awuem  dispotitione  trauquiUa  tunt ;  cui  dictum 
ettzTu  autem^Diominevirtutum^  cum  tranquiltitate  ju^ 
dicas,  Haec  Augustinus.  Atqoe  hac  ratione  refuut 
Cassianus  argumeiitum  iltiid  quod  in  defensionem 
Tel  excosationem  irae  objici  posset,  et  a  quibusdam 
dicit  objectum  :  Deus  in  Scripturis  frequenter  dici- 
tor  irasci,  ergo  licetirasci  sahem  peccantibos.  Nam 
manifestam  bic  amphiboliam  in  ira  neiuo  non  videt, 
com  ira  Dei  sit  aiterius  rationis  ac  generis  ac  ira 
booiinom.  Veromquidquidsitde  vi  istius  arguinenti, 
certuin  est  non  oninem  iram  esse  Titiosam  et  illici- 
tam,  cum  non  soluiu  alii  Tiri  sancti,  verum  eiiam 
D.  Paolus  Act.  xxiti,  et  D.  Pelros  Act.  tiii,  et  Cbri- 
stus  ipse  Matth.  xxii  et  xxiu,  et  Marci  iii,  irati  fuisse 
perbibeantor.  Vide  Lactantium  in  libro  de  Ira  Dei , 
obi  quaestionem  iilam  proponit  :  Si  Deut  iratdtur, 
cur  handnem  iratd  prohibuit  ?  el  iu  respondet  ( Cap. 
25 ),  ut  sentire  Tideatur  Deum  non  meiaphorice,  sed 
proprie  irasci,  Ot  bomines  :  quod  est  faisum.  At  de 
liis  infra  plenius. 

^  If ultis  argumentis  ab  absiirdo  dedoctis  osiendit 
I>e«im  non  proprie  et  humano  more  irasci ;  sed  me- 
lapborice,  quemadmodum  etiam  dicitur  dormire , 
sedere,  stare,  obimsci,  nescire,  poeniiere,  et  alia 
qaae  de  eo  improprie  et  secundom  similitudinem 
ifoamdam  in  Scripturis  enuntiantor.  Dormire  enim 
dicitur  dom  peccau  dissimolat  et  non  ponit,  aut 
afnictis  non  sutim  soccurrit;  exciuri  Tcro,  dom 
post  longam  patientiam  ulciscitur,  sicot  qoidam  di- 
jua :  Lento  quideut  gradu  ad  uiadictam  tui  ditnna  pro* 


cedit  ira^ted  tarditatem  tuppaen  magnttudtne  compen» 
tat  {  Val.  Max.iib.  i). 

«  1  Reg.  III :  Venit  Dominut  et  ttetit.  Et  Amos  ix  : 
Vidi  Dominum  ttantem  tuper  aiiare*  Stare  Dd  ett  m- 
eomnmtabiii  cogitatione  cuncta  mutabilia  ditponere , 
ait  D.  Gregorius  (Lt6.  xix  Morai.  c.  5). 

d  Sedere  Deus  dicitur  in  coslo,  et  coeluui  Dei  se- 
des  es!«e,  quod  instar  regis  in  coelo,  umquam  in  so- 
lio  residens,  suamque  m»jesiatem  et  gloriam  mani- 
festans,  regnuin  suum,  id  est,  mundum  uniTersuin 
gubepnat,  AtHngent  a  fine  utque  ad  finem  foriiter^  et 
ditponent  omtua  tuaviter  ( Sap.  tiii). 

«  Isaiae  c.  xl  :  Qtcts  m«iiMM  etl  pugiilo  aauat^  et 
eeeiot  paimo  ponderamt?  Ubi  D.  Hieronymus  :  Quod 
pugiltum^  inquit,  vocat^  et  paimum^  iiumaiia!  contuc'' 
tudinit  verbit  utitur^  ut  Dd  potentiam  per  nottra  verba 
ditcamtu,  Cum  vero  paimut  exteutam  manum  tigni" 
fieet,  pugiliut  contraetamf  apte  iiic  diciiur  Deut  cceiot 
p  extentot  paimo  metiri,  et  terrm  timui  et  aqua  aiobu^ 
^*  /«m  pugiiio  eonciudere ;  quamquam  ti  consiaefetur 
emium  ut  globut  ei  orbit^  recle  etiam  dicatur  paimo 
ponderari :  unde  diTersiUs  Tersionum ;  de  qua  ipse 
D.  iiicronymns  ibidem. 

'  Dura  meuphora,  et  rudis  admodum  similitudo 
ad  exprimendam  terribilem  ultionem  Dei  irati,  iiistar 
faominis  elirii  et  Tino  madidi,  qui  omnia  ciamoribus 
et  plagis  miscet. 

s  lsai:v  LTiii :  Quare  jejunavimut^  et  non  atpexittif 
humiliavimufanimat  notirat^  et  netcitti  ?  Matib«iei  xxt  : 
Neuio  vot.  l  Cor.  xit  :  Ignorant  ignorabiiur.  Scire 
autem  Ddj  approbare  ett;  netcire  reprobare^  ait  D. 
Gregorius  ( Lib.  xxthi  Morai.  c.  7 ).  iliiic  tcientia 
approbaiionit  apud  tfaeologos,  qua  Deus  scire  Tei 
agnoscere  dicitur  quod  probat,  nescire  quod  non 
probat. 

^  Psalm.  xn  :  Vtquequo^  Domtne,  obiivitcerit  me 
infinem?  Psal.  XLii  :  Quare  oblitut  etmd?  Psal.  xliii; 
Quare  obiidtcerit  inbpias  nottra  et  tribuiationit  no-- 
D  ttree  f  Haoc  vero  Dei  oblivioneui,  sicul  et  somnum 
et  dormiutionem,  Uamascenu8(Lt6.  i  Orihod.  Fid. 
«.  14 )  ifiterpreutur  dilationem  uUionis  erga  inimi- 
cos,  et  consoeti  erga  aiuicos  auxilii  urditatem.  Di* 
citur  enim  Deos  tum  iiosiri  obiiTisci,  cum  ita  nobis- 
com  .igtt,  quasi  nostri  oblitus  esset;  quo  modo  dici- 
tur  recordari,  cum  iu  erga  nos  se  gerit,  quasi  nostri 
prius  oblitos  fuisset,  postmodum  recordatus,  id  est, 
cum  nos  orantes  eiaudit,  et  ostendit  se  bene  nobis 
Telle. 

^Sicut  actiooes  et  affectiones  humanae  Deo  secuu-* 
dom  diTinam  naturam  improprie  ei  meuphoric^ 


S»  lOANNIS  CASSIANt  J^S 

rali  et  compoftito^^^bscribanlur,  capilli8  8cilicei»ca- Ainiinensas  opei«uoneB  sjus  aentire  debemuSy  quae 


pite  et  naribua»  oculis  ac  facie,  manibus  ac  brachits» 
digitiSy  otero  pedibuaque;  quae  omnia  secundum  vi- 
lem  iittenB  sonum  si  vDluerimns  admittere»  Deum 
lineamentis  membroram  et  corporea  flgura  compo- 
si&um ,  quod  dieto  quoque  nefas  est».  quodque  aiwit 
a  nobis»  uecesse  est  sestimari. 
CAPUT  IV. 

Quatiter  di  affeetibu»  membriufue  humanis  qum  imr 
mutabiU  et  incarjwreo  Deo  ascribi  legimui^  sen- 
tiendum  iit. 

Itaque  ot «  haec  secundom  llt(eram  non  absque 
nefando  sacrileg io  possunt  inielligi  super  eo  qui  in- 
Tisibilis,  ineffabtliSy  incomprehensibiiiSy  inaestima- 
bilis,  simplex  et  incompositns  sanctarum  Scriptura- 


nobis  nJsiper  bsec  usitata  vocabula  membrorom  ne* 
queunt  intimari :  ut  puia,  signiacatione  oris,  collo- 
cutiones  ejus ,  quae  in  arcanos  animae  sensus  solent 
clementer  infundi ;  vel  quod  in  Patribus  noslris  at- 
que  prophetis  idem  locutus  sii  agooscamus ;  in  oculis 
immensiutem  perspicaci»,  qua  oniversa  perlostrat 
ac  perspicit,  et  quod  nihil  eum  ex  his  quae  ex  nobis 
gerantor,  gerendave  suntv  seu  cogitantur,  lateat, 
scire  possimus;  manuum  noocopatione  providentiam 
etoperation^m,  qoa  omniom  ipsesitcreator  et  cod' 
ditor,  sentiamus;  bracbiom  qnoqoe  virtutis  etgober- 
nationis  ejos  iusignia  qua  cuncu  sustentat,  modera- 
tur  ac  regit.  Et  ut  de  caeteris  taceam,  canities  capitis 
quid  aiiud  quam  longaevitaiem  deiutis  ei  antiquita- 
rom  aoctoritate  definitor;  ita  ne  fororis  quidem  et  B  tem  significat?  qua  sine  ullo  principio  est,  etante 
Irae  perturbalio  illi  indemutabili  naturae  sine  ingenti  omnia  tempora  et  creaturas  excedit  universas.  Ita 
biasphemia  poterit  coapuri.  Mam  ^  hujusmodi  si-  igitur  et  de  ira  Dei  vel  furore,  cum  legimus,  non 
gnificatione  membroram  divinas  efficientias  Dei  et     «^vO^ttiroiraOwc»  id  est^  secondomhomiliuiem  hu- 

ALARDI  GAZiEI  GOMMENTARIUS. 


triboontur,  iu  etiam  membra  cor^ralia  et  mem- 
broram  lineamenu  :  quod  seqoenti  capile  plenius 
explicabitur.  lu  D.  Hieronymus  {Lib,  iv  Moral.  cap, 
22)  in  Isaiae  cap.  lxv  :  Furorem^  iiiquit,  oblivionemy 
iram,  fHBnitudinem  iia  in  Deo  debemu»  acdpere,  quo- 
modo  pede$f  mantii,  ooi/os,  auree^  et  ccttera  membra^ 
qua  habere  dicitur  incorporati»  et  invisibiti»  Deu$;  non 
quo  hi$  fateat  perturbationibu$y  qui  eas  dono  aratics 
$u(B  ex$ttnguit  in  no6ts,  $ed  quo  per  nostra  verba  Dei 
erga  no$  mtetligamu$  affeetum.  Neque  enim  tra,  qwe 
e$t  uttionis  libidOf  ita  definitur  in  ueo  ut  in  homtni" 
bu$t  quce  materiam  habet  in  no$tri$  vtttM,  noit  in  Do^ 
mini  volunlate,  etc.  D.  item  Gregorius  :  In  Deo,  in- 
quit,  ^ttt  corpori$  forma  non  eircum$cribitur^  membra 


I  part.  q.  5,  art.  I ;  concit.  Lateran.  c.  Fimuter. ;  Da^ 
ma$.  1. 1  Orthod.  Fid.eap.  12).  Unde  recte  colligit 
Auctor,  qnod  sicut  membra  etaciiones  corporeae 
quae  Deo  tribuunlur  in  Scripturis,  iion  secundum  lit- 
teram  et  vocum  sonum,  sed  inystice  et  symbolice 
accipienda  sunt,  ad  signiOcandas  scilicet  iucorporeas 
et  spirituales  ejus  viriutes  et  operaiiones  quoquo 
pacto  similes  iis  quae  a  nobis  per  hujusinodi  membra 
et  affmus  fiunt;  iia  etiain  ira,  furor,  odium,  ei  bis 
similia,  non  eo  modo  et  seusu  Deo  tribuuniur,  quo 
homini,  sed  tropice  et  figurate  debent  intelligi. 

^  Sic  Damascenus  lib.  i  de  Orihodoxa  Fide  cap. 
Kh  :  Qttid,  inquit,  pturima  de  Deo  corporaliter  in  $acra 
Scriptura  symboUce^  my$ticeque,  ei  significative  dicta 


corporis,  id  est,  tnatittt,  oeuti,  etc,  ita  nominantur^  ul  p  comperimu$ ;  $cire  no$  decet,  cum  nos  ipn  nmus  crasso 
ex  membrorum  vocabutis  e/fectue  eju$  potentue  de$i'  ^  carm$  indutnento  circumdaU,  no$minime  posu  divi- 


gnentur ;  ocutos  quippe  habere  dicitur,  quia  cuncia  vi 
det ;  manus  habere  describitur,  qnia  cuncta  operatur, 
^  Fuere  qoidain  hakretici  crasso  iiimiom  ingeiiio 
qui  humanam  Deo  tribuerent  effigiem,  Deumqoe 
corporeum  et  humanis  compactuiu  membris  existi- 
marent,  propterea  quod  Deus  in  sacris  lilterls  forma 
depingatur  humana,  et  lam  humana  menibra,  quam 
meinbrorurn  actioiies  corporales  eidem  saepenumero 
tribuantur  :  ideoque  anlhroporoorpbiiae  Graeco  vo- 
cabulo  dicti,  quod  Deum  Mptnnoiiopfw^  hoc  est,  hu- 
roaiia  forina  praedituin  confingerent  (Soerat.  tib.  vi  c. 
7;  SoMm.tib.ym  e.  11  «Il2;  Nicephor.tib.xi  c.  14). 
De  quibus  D.  Hieronymus  epist.  61  :  Ani/iropoinor- 
phiiag,  inqiiit,  $impticitate  rustica  Deum  habere  itiem- 
bra,  qwB  tu  divinis  tibri$  scripta  sunt^  arbiirantur 
{Hier.  emst.  61  e<65).  Et  Augustinus  lib.  de  Hae- 
res.  aniliroponiorphitas  sic  v«»€atOK  dicit,  ^ttontant 
Z>etim  sibi  fingebant  cogitatione  carnaU  in  simititudi 


nas,  et  subtiles^  et  immateriates  Dei  operationes  aui 
inlettigere,  ut  eloqui^  nisi  imaginibu$^  et  formi$^  et  si^ 
gnificaiivi$  no$tro  more  utamur  verbis.  Qucecumque 
igitur  de  Deo  corporaUter  dicuntur^  synibolice  $unt 
dicia  :  habent  autem  atiiorem  intetUgentiam  ;  simptex 
enim  est  dmnitas,  et  figuram  habens  nultam.  Hxc  ille 
{Vide  Gre^or.  t.  xxxii  ifor.  cap.  4).  Deinde  pariicu- 
laiim  expUcat  quoiMudo  niembra,  sensus,  actiones» 
affeciionesque  liumaoae,  quae  Deo  attribiiuniur,  tny- 
slice  sunt  iiitelligeiidae.  Adinonel  tamen  sub  finem 
capUis  haec  iia  se  hibere,  cum  de  De»  secundum 
divinam  naturam  dici  inieiliguntur;  nam  de  ^^brisio 
Doiiiino  et  Salvatore  nostro  seciindom  bumanam  na- 
turain  vere  et  proprie,  non  figurate  et  tropice,  di- 
cuntur.  Ipse  enim,  inquit,  totum  hominem  propter 
nostram  sututem  assumpsit,  animam^  sciticet^  intelte" 
ctum,  et  corpus,  et  humanas  nalura:  proprietatet ,  ei 
naiurates  et  innocuos  affecius.  Proinde  h;ec  non  per 


nem  imapinis  corruptibUis  homini$  :  quod  rustidtati  J)  allegoriam,  sed  secuuduin  rei  veritatem,  Christo  et 
eortttn  tnbuit  Ejnphaniu$  parcen$  eti,  ne  dicantur  hee-      homini  aitribuuntur. 


reltct  (  Epiphan.  hceres.  20).  Haec  Augosiinos.  Hoc 
errore  deceptos  scribit  Sozomenos  qoosdam  mona- 
chos  ifigyptios  circa  annum  Domini  400,  e  quibus 
Serapion,  vir  alioqui  sanctissimus,  et  annis  quinqua- 
ginta  in  eremo  versatus;  sed  simplex  et  iUilteraius, 
vix  tandem  B.  Paphnuiii  opera  et  aliorum  monacho- 
rum  precibus  et  eshortationibiis  ab  hac  stulta  per- 
suasione  potuit revocari,  ut  nfert  Cassianus  coliat. 
10  cap.  2  et  sequen.  Porro  hic  error  a  bS.  Pairi- 
bus  explosus,  et  a  toia  Ecciesia  merito  damnatus 
est :  cum  constet  non  solum  ex  Scripiura  {Joan,  iv), 
sed  eii^m  ratione  naturali,  Deum  esse  spiritum,  in- 
corporeum,  tncomprehensibilein,  invisibiiem,  etom- 
nis  uiateri» ac formae  corporeae expertem  {S.  Thom. 


«  Adverbium  non  modoGraecis  Patribus,  sed  et 
D.  Hieronymo  usiuium  {In  cap.  xxx:i  Jerem.),  quo 
significant  Deum  non  eo  modo  quo  homines  irasci, 
quia  affecium,  seu  motom  irae,  qoi  Graecis  ^rOoc 
diciior,  qoiqoe  in  hominibus  escitari  solei,  non  pa- 
titur;  sed  effectum  tantommodo  exbibet.  Diciior 
enim  Deus  irasci  et  furere,  cum  id  facit  sine  ulla 
perturbalione,  quod  homines  impelleme  furore  Ta- 
ciunt,  hoc  est,  dum  percutit,  perdit  ac  destruit.  llinc 
D.  Hieronymus  (/n  cap.  iv  Epist.  ad  Ephes.):Furor^ 
inquil,  et  ira^  ticet  in  Deo  scspe  dicantur  {secundutn 
itlud :  Domine^  ne  in  [urore  tuo  arguas  me,  neque  rit 
ira  tua  corripias  me  {Psatm.  vi)^  non  sunt  paturba-' 
tiones  aidmi  computanda^  sicut  in  nobis^  quia  in  iii^ 


m  DE  GOSNOBIORUM  iNSTlt.  LIB.  Vltl.  —  DE  SPIBITU  1Ri£.  m 

roanaBpertorbationis,  sed  digne  Deo,  qui  ab  omni  A  ctendi  sunt,  furorgravis  et  ira  Mbmsim  judicatuc* 


perturbatlone  alienus  est,  sentire  debemus;  sci- 
licei  quo  per  haec  eum  judiceni  et  ullorem  omniom 
qax  inique  genintur  in  hoc  mundo  possimus  adver- 
tere,  et  retributorem  terribilem  actuom  nosirorum 
bis  Terborom  signiflcationibos  formidantes,  contra 
illius  Tolontatem  timeamusquidquam  admiltere.  Ulos 
etenim  timereconsae?it  bomana  natora.quos  indignari 
noTit  et  veretor  offendere;  ot  in  nonnuilis  xquissi- 
mis  judicibus  solet  ab  bis  qoi  aliqoo  reato  su»  con- 
scientiae  remordentur,  ira  ultriz  timeri :  non  scilicet 
quod  hacc  in  animis  eorum  qoi  juste  judicaturi  sunt 
perturbaiio  consistat,  sed  quod  ita  metuentibus  ille 
sentiaiur  affectus  qui  pro  exsecutione  legum  ct  eia- 
roioatione  justiiia  et  aequilibratione  procedit.  Qu» 


Lougum  estf  nec  praesentis  operis,  si  voluerhnua 

omnia  quae  de  Deo  humana  significatione  flguraliter 

In  Scripturis  dicta  sunt,  explanare.  Haec  ad  praesen* 

tem  necessitatem,  quae  contra  furoris  yitium  perlt- 

nebant,  dixisse  suffQciat,  ut  ndllus  ezinde  sibiinet 

occasionem  morbi  mortisque  perpetuae  per  ignoran- 

tiam  trahat  unde  sanctitas  et  immortalitas  vitae  sa- 

lutisque  remedia  conquiruniur. 

CAPUT  V. 

Cujtu  placidiUUis  monachum,esi4  cotmeniat. 

Itaque  monachus  ad  perfectionem  tendens,  et  ago« 

nem  spiritalem  iegitime  cupiens  decertare,  ab  omni 

irae  furorisque  vitio  alienus  ezisiat,  et  audiat  quid 

sibi  Vas  electionls  praecipiat  :  •  Omnis,  inquit,  ira, 


bmen  quantalibet  antmi  fuerit  mansuetudine  ac  le-  g  et  indignatiOf  et  clamor,  et  blasphemia  tollatur  a 
nitaie  prolata,  ab  bis  qui  pro  suo  meriio  pcena  ple-      vobis  cum  omni  malitia  (Ephes,  iv).  ^  Gum  dicit, 

ALARDi  GAZiEI  COMHENTARIUS. 


moderata  et  ordinata  sunt  omnia;  et  posna,  qua  pecea- 
tore :  corriguntur,  nostns  vocibus  apj^Uatur  :  nos  vero 
n  iraseamur^  perturbamurt  et,  furore  eapti,  nostri  esse 
desinimus. 

•  Hujns  sententiae,  ut  varia  lectio,  ita  varia  ezpo- 
sitio.  Graeci  codicesi  inversoordine,  ir^mi  et  indigna- 
tionem  ponunt  :  nam  priori  loco  Graece  e^t :  nwoc 
mxpia,  xai  OufAOc,  xai  0^711  ( Vide  BasiL  de  Institut. 
mon.  c.  78).  At  D.  Hieroii][mu8  legil :  Omnis  irmaH- 
tudo,  (uror  et  ira;  et  h-jec  ita  distinguit :  Amaritudo 
dulcedini  contraria  est ;  unde  amari  vulgo  appellantur, 
Furor  vero  incipiens  ira  est^  et  fervescens  in  animo,  tn- 
dignaiio.  Ira  autem,  eujus  amaritudo  et  furor  speeies 
tuni^  quee  furore  restincto  desiderat  ultionem^  et  eum 
quem  noeuisse  putat^  vuU  ladere.  Ita  D.  Hieronymus. 
Teniro  ut  volgatae  lectioni  cuni  Cassiano  insistamus, 
et  singulas  partes  bujus  sententiae  nonniliil  elucide- 
mus,  certum  est  his  verbisdiversos  gradiis  et  afliectus 


raliM,  neeesse  est  ut  vrosiliat  in  clamorem,  et,  turbide 
fremenSf  huc  atque  illuc  in  modum  folii  ventUetur  et 
dicat  :  0  rerum  iniquitas !  0  injusta  judieia  Dei !  ei 
eeetera^  quee  soienl  toqui  qui  per  mdignationis  fwrorem 
montis  judicium  perdiderunt.  Ha^c  et  alia  D.  liiero- 
nymus.  Porro  quia  longum  erat  omnla  eniiinerare, 
adjecit  Apostolus  :  Cum  omni  maiitia^  caetera  viiia 
hoc  nomine  complectens.  D.  tamen  Gregorins  maii- 
tiam  interiorem  seu  pravatu  nocendi  voluntateiu  iii- 
teiligit,  et  ab  ezterioribus  viiiis  prius  noininatia  di- 
stinguit,  ila  scribens  ( Pastorai.  par.  iir.  c.  lu )  * 
Doetor  egregius  eum  patientiam  diseipulis  suadeHt 
dieens  :  Omnis  amaritudo^  et  tra,  et  indignatio,  §i 
elamor^  et  hlasphemia  auferatur  a  vobis;quasi  cunetie 
exterioribus  jam  bene  compositis,  ad  interiora  convevi* 
tur,  dum  subjungii  :  Cum  omni  matitia.  Quia  nimirum 
frustra  indignatio,  clamor  et  btatphemia  ab  exterioribus 
tollitur^  n  m  interioribus  vitiorum  mater  malitia  c/omi- 


irae  designari.  Amaritudo  enini,  seu  amarulentia,  r  ftalur.  Et  incassum  foras  nequitia  ex  ramis  inciditur^  ri 

^  — —   -^       _^_.f «AMMMWSA         tfvSA«SB*M        #«■■«•■#■.%         AMA«*AA         B  n  W  MV  ^^       A«fl  Jkaa  A^  #AAMA        «IM  «J  f  f  BAA  f A  :i*A  A«  A      ■««#««*     A  aA       tmMm^l  ^^       ^^^^^«^4^.-.  VT. 


Graece  irixpca,  proprie  dicitur  tristitia  animo  inhx- 
rens,  et  iufixa  ez  continua  et  diutuma  mali  illati, 
seu  injuriae  acceptas  recordaiione,  a  qua  dicuntur 
amarl  qoi  conceptam  ex  offensione  tristitiam  et 
cousequenter  iram  diu  reiinent,  qu»  tristiti»  ouae- 
rit  roedicinam  (S.  Thom.  in  hunc  locum  et  2-z,  q. 
458.  ari.  5).  Uiide  Ecclesiastici  vlgesimo  prlmo  di- 
citur  ;  Non  est  sensus^  ubi  est  amaritudo,  Et  glossa 
ia  cap.  V  Mattbaei,  explicans  iilud  :  Beati  mtfes,  etc, 
ait :  Mansuetudo  csl  duieedo  animi,  quam  non  vindt 
amaritudo.  Hanc  D.  Benedlctus  vocai  zelum  amaritu- 
dims  ina/iim,  qui  separat  a  Deo,  et  dudt  ad  infemum 
{Cap,  7i  Hegula) ;  liic  laroen  zelus  malus  eiiani  in- 
vidiain  complectitur,  nt  ^uo  loco  diceiur.  Ira  vero, 
seu  opyjh*  esi  ipse  appetllus  vindiclae  iiiordinaius, 
non  naturalis  tantum,  sed  voluntarius,  qui  inultas 
irae  species  complectilur,  ut  infra  dicetur.  Indignatio 
esc   qua   is  cui  irascimur,  contemnitur,  et  vilipen- 


subreptura  mullipticius  intus  in  radict  servatur,  Usus 
autem  est  Aposiolus  alia  siniili  sententia  ad  Colos- 
senses  iii,  qua  eadein  fere  omnia  et  singula  viiia  ad 
iram  periinentia,  sed  alio  ordine,  expressit  his  ver- 
bis  :  rfune  autem  depomte  et  vos  omnia^  iram,  indigna- 
tionm^  malitiam,  blasphemiam,  turpem  sermonem,  etc. 
^  Yidetur  Cassianus  his  verbis  omnem  iram  velle 
ezcludere,  et  in  vitio  ponere  :  quod  ez  senientia 
etiiim  Apostoli  modo  ezplicata,  ei  aliis  Scripiuraa 
locis  videtur  astruere.  Verum  si  antecedentla  cum 
consequentibus  conre^antur,  ei  accurailus  examinen- 
tur,  satis  intelliffitur  non  simpiiciter  et  absolute 
omnem  iram,  sed  irae  tantommodo  vitium,  boc  est, 
iratn  vitiosam  seu  inordinatam  voluisse  damnare,  et 
mansuetodinem  irarum  nioderairicem  monachis  ad 
perfectionem  tendeniibus  impensius  commendare. 
Agiteniin  in  bis  libris  contra  vitia  capiialia,  ut  uotuin 
est,  et  tiiolos  indicat :  proinde  comra  iram  non  agtt. 


ditor,  tamqoani  indignus  a  quo  tale  quid  paiiamur.  ..  nisi  quatenus  vitium  est  et  peccaium.  Undo  non  dicit 

Huic    COhjUnCtilS    esl    tumor    mentiS,    quo    seipsnm  "  mnnanhunn  aIi  nmni  ira  9li«niim  MfiA  fi«luirA    eA/f  #iA 

irascens  extollit,  otalteri  prsefert  (Leonurd.  Less.  de 


Just,  lib.  IV  e.  A).  Facit  eniin  ira  ut  is  qui  offensur 
est»  se  apprebendat  ut  magnum,  ei  cxtollai ;  eum 
vero  qui  offendit,  ut  vilem,  ei  contemnat  :  unde 
otramiiue  inter  fllias  ir»  recenset  D.  Gregurius,  ot 
supra  notavlnius.  Clamor  vox  est  hominum  iratorum 
sine  jodicio  et  pudore  vociferanlium  {Lb.  v  c.  I,  <l 
hujue  lib,  c»  \);  de  quo  I:>aiae  quinto  ;  Exspeetavx  ut 
facareijudicium^  et  ecce  iniquitas;  el  jtiiltltam,  etecce 
damor.  Blasphemia,  id  est,  inalediceniiii,  sive  in 
Deum  et  sauctos,  sive  iu  prozimos,  qu9%  etiam  ez 
ira  nascitur,  et  inter  irae  filias  numeratur.  Hinc  D. 
Hieronymus  ubi  supra  :  Post  amaritudinem^  inquit, 
furorem  et  iram^  recte  damor  quoque  et  biasphemia 
prohibentur  in  nobis,  quia  qiii  nmei  furore  fuerit  sufie- 

Patbol,  XLIX. 


'  monachum  ab  omni  ira  alienum  esse  debere,  sed  ab 
omni  iree  furorisque  viiio;  et  infra  docet  {Cap.  7  et  8) 
irasceudum  nostris  vitiis  et  defectibus,  ei  cap.  7 
laudai  Davidem,  quod  adversus  diram  suggesiionem 
Abisai  pia  indignatione  fuerit  commotus  {Uneg.  xvi). 
Proinde  observandum  et  memoriae  coinmendandum 
ez  docirina  D.  Gregorii  lib.  v  Moralinm  cap.  55, 
quod  aiia  est  tra,  quam  impaiientia  exdtat;  alia  quam 
%eius  justitia^  format  :  iiia  ex  vitio,  hmc  ex  virtute  ge- 
neratur,  Si  enim  nuUa  ira  ex  virtute  surgeret^  Phinees 
divinw  animadversioms  impetum  per  gladium  non  p/a- 
caisel.  Banc  iram  quia  Beii  non  habuit^  motum  contra 
se  implacabititer  supemee  ultionis  excitavit.  De  hac  im 
per  Psalmislam  didtur  {Psalm.  iv) :  Irasdmini  et  no- 
liu  peccare,  Quod  mmtrtim  non  recte  inteliigunt  qui 
irasci  nos  nobis  tatUummodOf  non  e^am  proxmis  d«-* 

11 


331  JOANNIS  CASSIANI  S3t 

oniQis  ira  toUatur  a  Yobis,  DuUam  penitus  velui  ne^  A  cessariam  et  utilem  nobis  etcepit.  •  Delioquentem* 

ALAHDI  GAZJII  COMMENTARIUS. 


linqueniib^s  volunt.  Si  enim  pro^tiiai,  ut  tioi,  amars 
prcecipimur ;  retlal  ut  $ic  eorum  erratibus,  sicut  no$M$ 
vrffft,  iraeeamur.  Hxc  et  alia  D.  Gregorius  in  eam- 
dem  seoleutiam.  Ubl  primuai  ob^ertet  iecior  postre- 
mis  verbis  reciiatis  tacite  reprehendi  nostrum  Cas- 
sinnum,  aut  qui  Cassianum  non  recte  inielligentes 
potant  taniummodo  nobis,  seo  nostris  errniibus,  non 
eiiam  proiimis  erranttbos  et  '^elinquentibus  licere 
irasci ;  cum  sit  uirobique  eadem  ratio.  Nam  si  nobie 
irascimur  propter  offensnm  Dei,  cur  non  eadem  ra- 
tione  proximis  Deum  offendeniibiis  irascamur?  Se- 
cundo  ex  Tcrbis  antecedentibus  dtscimus  iram  esse 
dnpiicem,  alteram  bonam  et  rationi  consentaneam, 
:||teram  malam  et  vitiosam.  Esi  eniin  ira  bona 
et  laudabilis,  primo  cum  diabofo,  ejusque  sug- 
l^tionibus  forliter  rcsistimus,  et  caput  serpenlis  in 
ipso  exorttt,  ut  alias  dicmm  est,  conterimus  :  sie 
Cbristus  tenlatorem  iratus  repulil,  dicens  ( Jfol/A.  iii) : 


id  est ,  ulciscentes),  CWissfmt ;  $ed  daie  heum  irtf 
Scriptum  est  enim  :  Mihi  vindtctam,  et  ego  retribuam, 
i^  Si  non  recta  intentione,  nempe  ut  proximus 
emendetor,  ]u$iitia  ct  dlsciplina  sertetnr,  et  tam 
qui  IsBsit  quam  alii  in  posteruin  ab  injuria  coercean- 
tur;  sed  ex  odio  et  malevolentia,  boc  est,  ea  Inten- 
tione,  ut  ei  male  sit,  sic  enim  est  aclus  odii,  et  con- 
tra  charitaiem  prozimt;  quo  modo  de  ira  solemus 
loani,  cum  dicirous  iilicitum  esse  irasci,  unde  et 
yuigaris  ira  diciiur  moms  scilicei  ahimi  male  Yolen- 
lis  alieri  ob  injuriam  accepiamf  et  doloris  nliionem 
expetentis.  Sea  et  ex  parte  ipsius  motus  seu  iinpeius 
irae,  variis  ilidem  modis  peecaiur,  dum  vel  ii.iiuode- 
ratlus  efferTescit,  vel  diutius  quam  par  est  perdurat. 
Qua  consideratione  D.  Gregorlus  ^Ub,  v  Moral,  c.  3i) 
quatuor  iras  species  seu  gradus  distingiiti  et  depingit 
bis  verbis  :  Seiendum,  iiiquit^^^fiod  noNnH//os  ira 
citiu$  accendit,  faciliue  deserit^  nonnulto^  vero  tarde 


Vade,  Satana^  ecriplum  esl  «nim,  elc. ;  seciindo  cum  g  quidem  commovet^  $ed  diutiu$  tenet.  AUi  namque  ac^ 


pobis  ipsis,  hoc  est,  nostris  pravis  affeciibus,  cupi 
ditntil^us  et  vitiis  succensemus,  et  nt  Gassianus  ait 
{fnfra  c.  7  et  8),  coiUra  lascivientes  animl  nostri 
motus  indignantes  fremimus,  et  dignos  pmnitenti» 
^uctus  facimus;  tertiocum  erga  fratres  seu  proximos 
delinquentes  et  Deum  offendentes  zelo  justititt  vel 
cbariialis  commovemur,  eosque  vel  fraterne  eorripi- 
mus,  vel  subditos  ex  ofAcio  puniinus.  liujusmodi 
ifam  solet  Scriptura  zelum  Dei  appellare  :  oh  quem 
non  soluin  Moyses,  Phinees,  Samuel,  David,  Elias, 
t\  alil  viri  sancti  magnopere  commendantur;  aed  et 
Christus  Dominus  eumdem  in  seipso  saepius  exliibult, 
Gum  JudaeoB  cum  ira  drctimiptctfiis,  eontristalue  «si 
e^per  duritia  et  cmdtate  eordie  eorum  (Marc.  lu); 
CMin  vendentes  et  ementes  ejeeit  e  templo  {Matth.  ixi 
et  Joan.  ii) ;  cum  in  Pharisaeos  et  Scribas  tam  acer- 
l>e,  ei  loties  repetita  illa  increpaiione  et  imprecatione 
invecius  est :  Vcf  vobi$  t  Scribit  et  Phari$(Bi  (Matth. 
i^wi  et  Lue  xi)  :  cum  Petrum  aposiolum  a  passione 


censis  calamis  similes,  dum  vocibus  perstrepunij  quaei 
quosdam  accensionis  suas  sonitus  reddunt,  ei  citius  qus'- 
dem  fiammam  faciunt^  $ed  protinu$  in  favHta  frige^ 
cunt.  Alii  li§ni$  gravioriku$  durioribu$que  non  di$pare$^ 
acceneionem  tarde  $uscipittni,  ud  tamen  auenei  $enui 
difficmu^  exstinauuntur ;  et  quia  se  tardius  in  asperita^ 
tem  concitantf  furorie  $ui  diutius  ignem  servant.  A/tt, 
quod  nequiu$  eil,  et  ciliu$  iracundi<B  ftammas  accipiunt^ 
et.  iardiu$  deponunt.  Konnuili  vero  ha$  et  tarde  «tisd- 
pittRi,  et  citius  amittunt.  In  quibus  nimirum  quatuor 
modi*  liquido  tector  egnoseil.  quia  et  ad  tranquitlitatie 
bonum  uttimue  plu$quam  primus  oppropinqtiat,  et  in 
malo  secundum  teriius  superat,  Hac  Gregorius  (Vt^e 
Damnec.  lib.  ii  de  Fid.  c.  id ;  et  S.  Thom.  1-2,  q.  46, 
art.  8,  et  2-2,  a.  158,  a.  6).  Porro  Gassianus  cotlat. 
5  {Cnp.  i i )  tria  irarum  geiera  nlia  raiione  dislin- 
guit,  ut  ibi  videre  est.  Ex  dlctis  facile  est  intelligere 
qua  ratione  Toluerit  Apostolus  omnem  irani  a  nobis 
exclodi  et  auferri,  ciini  lot  ac  tam  variae  sint  Irsrum 


ipsum  deterrentem  tam  aspere  increpavil :  Abi  po$t  ^  species,  et  multiplicia  pcccata  :  quo  itidem  sensu 


metSatana;  eamdalo  mihi  e$  { Matlh.  xvi).  Omiito 
castera  sanctorum  exempla,  quos  sancte  et  salubriter 
iratos  fuisse  Scriptura  commemorat.  Est  igiiur  ira 
quasdam  liona,  utilis  ei  necessaria,  quam  secundum 
rationem  vel  assumimus,  vei  adroiuimus;  ac  proiBda 
Tirtus  dicenda,  non  vitium,  auatn  nee  Apostolus, 
nec  Gassianus  exeludit,  aut  damnat;  sed  vitiosam 
damnat  et  inordinaum,  qua  scilicet  rattonis  judi- 
cium  opprlmii,  aut  ei  non  obtemperat :  quod  inuliis 
modis  eontingit  Um  ex  parte  objecti  quam  ex  parte 
motus,  seuimpetua  ine,  ut  dictum  est.  Ex  parte  objecti 
mala  est,  et  peccatum,  l^  si  quis  appeiat  aut  suniat 
Tindicum  inju8Um«  obcausam  scilicet  non  legitiffiaro, 
autabeoqui  nonmeruii;  S«  si  appeiatquidem  jusiam, 
lioc  esl,  justa  ex  causa,  sed  graviorem  quani  culp.i  me- 
reiur,  qux  dicitur  crudelitas,  seu  atrocitss  animi  in 
exigeiidis  poenis;  de  qua  Seneca  lib.  u  de  Clementla  : 
Ilio$,  inquit,  erudete$  vocabo,  qui  fmniendi  eausam 


Gassianus  dixerit  nullam  penitus  Iram  velut  necessa- 
riam  et  uiilem  nobis  excipi ;  non  eniin  aiiud  inlen* 
dii  quain  Apostolus,  alioquin  sibi  ipse  snisque  scrip- 
tis  contradiceret,  cum  plures  ipsemet  exceptiones 
faciat.  Sed  cuin  in  his  libris  hoc  agat  et  speclet,  ut 
verum  ac  perfeotum  moniichuin  vivis  colorihus  de- 
pingal,  atque  adoo  monachos  onines  ad  perfectionis 
studium,  in  quo  religiosi  status  sumina  consistit, 
provocet  et  inflammet;  modis  emnibus  sttiduil  ea 
proponere  aiqiie  inculcare  quae  ad  illam  perfeetlo- 
nem  evangelicam  pertinent,  quaeque  monachuin 
maxiine  condeceut  et  ornant;  alqtie  lllud  iii  primis, 
ut  pravos  animi  motus,  praeseriiin  irae  et  iracundiiey 
quantum  in  se  est,  coercere,  domare  et  mortificare 
studeal;  mansiietudinein,  modesUain,  patienliam  in 
omnibus  exhibeat,  aninium  semper  pacatum  et  tran- 
quillum  reiineat.  Quod  sue  exemplo  docuil  abbas 
ilie  Joanne!^,  verus  et  perfdctus  monachus  et  ana- 


i^bent^  modum  non  habent;  $ieut  tn  Pkatari^  quem  j)  cboreta,  cui  cum  aller  senior  dixisset :  Numquam  me 

munt  nou  quidem  in  komines  innoeente$^  $ed  $upra      «^»'  ^^fi^i^i»n»  miJit .  «P^.tA..//^*  •«.•>•  .  v^i.  «•«    nii 

kumanum  ae  ftrobabilem  modum  $asvi$$e.  Huc  specut 

qiiod  D.  Beiiedicius  (ex  quo  libenler  accipio  quid- 

qnid  ad  rem  facit)  puerie,  sive,  ut  vocal,  infantibue 

u$que  ad  quintum  decimum  annum  «fatis,  $latuU  dtsct- 

ptinee  diligentiam  adhiberi  et  cuetodiri ;  $ed  hec,  inquil, 

cum  omni  meneura  et  ratione.  Sam  in  fortiori  eetate 

(scilicet  existentem  nempe  ultra  annum  i^)  qui  pree- 

$ump$erit  aliquaienue  (aliquero  csedere)  «««  pracepto 

abbatis,  vet  in  ipus  infantibu$  $ine  di$eretione  exarurit 

(id  esl,  modum  excesserii),  diecipiinee  regulari  eub- 

jaeeat,  quia  $criptum  e$t:Quod  iibi  non  vis  fieri^  aUi$ 

m  fecerie.  5<i8i  privaU  auctoriute,  aul  non  legitima 

potesuie.  et  secundum  legitimom  ordinem  pesnam 

exig.^^t.  Nam  vindicU  ad  judicem,  ul  Dei  mimstrum, 

spectal,  et  ideo  privatis  hominibus  prohibetur.  Roro. 

xu  :  Nen  vo$metif$o$  defeudentee  (Grscce  MtKoOvTf^, 


$oi  reficientem  vidii;  re$ponden$  ip$e  :  Nee  ms,  ait^ 
vidit  iratum^  ul  referl  Cassianus  lih.  ▼  c.  27.  In  eam- 
dem  seuteniiam  D.  Augustinus  epist.  149  hoc  salu- 
bre  tradit  documenlum  :  Mutto  meiiue  nec  jnete  eui- 
quam  ira$cimur,  quam  velut  juete  iraecendo  in  alieujue 
odium  iree  occuila  facilitate  delabimur,  In  recipiendie 
emm  ho$pitibu$  ignoti$  ista  sotemue  dicere^  multo  e$se 
meHus  malum  hominem  perpeii  quam  foreitan  per  igno- 
rantiam  excludi  bonum^  dum  cavemue  ne  recipiatur 
malu$.  Sed  in  affeetibue  animi  contra  eet ;  nam  tttcom- 
parabmter  $atubriu$  e$t  etiam  irw  ju$te  puieanti  non 
aperire  penetraie  cordi$y  quam  admittere  non  faeite  re- 
CMSttroftr  et  perventuram  de  eurculo  ad  trabem  :  audet 
quippe  impudenter  etiam  cre$cere  citiue  quam  putatur., 
lU  Augustiniis. 

«  D.  Gregorins  sd  illud  lob  xxxvi :  Non  te  emperet 
ira,  ut  aiiqHem  opprimae  ;  C^ts,  la^Hit,  per  qusm 


»5 


DE  GCENOBIORUM  INSTIT.  UB.  VIII.  ^  DE  SPIRITU  IRi£. 


iU 


quefratrem,  li  Deceue  eti^  iu  corare  leelioet,  ul  Aeinit  inluerl.  Nihil  iniereec,  ulrutt  turea  Umiiia, 


duffl  DiedeiiUB  leTiori  forftium  febricula  iabortQti 
procurat  ioferre,  non  aemeiipsani  iratus  deteriori 
morbo  cascilatis  in?olvat.  Oportel  naoiquo  illum,  qul 
aiierius  Tulneri  mederi  cupit,  omni  langnoris  morbo 
alieaum  saoomqne  subslsteref  ne  iliud  evangelicom 
diesiur  ei :  •  Modice,  prios  cura  teipsum ;  ac  >»  videoa 
feiUicara  in  oculo  frairis  8ui«  trabem  in  oeulo  soo 
BOD  videat;  vel  qtiomodo  videblt  (^ieere  festucam 
de  oculo  fratris  sui,  qui  irabem  Airoris  gestat  ia 
oeolo  suo  (Lttc.  it  ;  Mattk,  tii)? 
CAPUT  VI. 
De  injuMia  kaeundim  commQiiane^  veljuita, 

Qoalibet «  ex  causa  iracundi»  motus  efferTCScens 
excxcat  ocoios  cordis,  et  acumini  visus  ezilialem 
Talidioris  roorbi  Ingerens  Irabem,  solem  justiiiae  non  B 


ALAHDI  GAZiOI  GOMMENTAlUUS 
neceue  ett  aliena  vitia  eorripi,  semedfnum  prttii  debet 
wlerter  iutueri^  ne  dum  atiorum  culpae  utdscitur^  ipse 
ultiiceHdi  furore  euperetwr.  Pisrumque  emm  mentem 
iub  obtenlu  justitias^  irte  immanitas  vattat^  et  dum 
(juatt  sanit  %elo  rectitudinis,  rabiem  explet  furoris, 
iutieque  facere  eeslitnat  quidqitid  ira  nequiier  dictai. 
Cnde  et  modum  smpe  ulcisceudi  transgreditur^  quia 
mentura  jueiitia  non  frena{ur.  Dignum  quippe  esi  ui 
cum  aljeua  corrigimus,  prius  nostra  metiumur;  ui  prius 
mnt  a  sua  accensione  deferveat,  prius  inler  semetipsam 
uli  iHs  impetum  tranquilla  (equitate  componat;  ne  si 
ad  animadverienda  viiia  abrupto  furore  trakimur,  pee-> 
eelum  eorrigendo  peccemus;  el  qw  culpam  dijudicando 
intequimur^  immoderate  feriendo  saiviamus.  lu  corre- 
plione  quippe  vitiorum  subesse  menti  debet  iracundia^ 
non  preeesse;  ut  exucutionem  justiti<e  non  dominando 
prteveniat,  sed  fanmlando  subsequatur;  etnotumjudi^ 
cttuii  potsessa  tmp/eaf,  non  postidens  prcecurreU.  Bene 


plombeave,  seo  ni|aslibet  metalli,  oeolonim  obiuil- 
bua  imponatiir;  differentiim  caeditils  non  facit  pre- 
liosilas  meuilloroHi.  Habemus  sane  ir»  miniaterioni 
sails  commode  nobis  insertom  ,  ad  qood  solom  eam 
recipere  oiile  Rebia  est  ac  aahibre,  ^  com  eontra 
lascivientea  cordis  nosiri  mGloa  indignantes  infre- 
mimos,  el  ea  qo»  agere  confdndimor  coram  bomi- 
nibua,  tcI  proloqoi,  in  latebras  ascendiase  nostrl 
pecloris  indigBarour;  angelorum  scilicet  ac  Del  Ip- 
aios  prsaeniiaro  ublque  et  omnia  penetraniis,  oco- 
lomqne  ejoa  lola  formidlne  tremiscentes,  qoem  ne- 
qoaquam  posaont  conscienii»  nosirm  latere  secreta. 

CAPUT  VJI. 
In  quo  toHtummodo  nobis  ira  sit  mecessaria^  vel  qmbus 
beati  David  exemplit  ira  salubriter  atsumatur, 
Vcl  certe  cum  •  conira  hanc  ipsam  iram,  cpr  no- 


coegerit,  primum  cogitemu^  uirum  taie  sit  vitium  quod 
numquam  habuimus,  vet  que  jam  caremus.  Etsi  num- 
auam  habuimus,  eogitemus  et  nos  komines  esse,  ei  /'«- 
bere  potuisse,  Si  vero  habuimus,  et  non  habemus,  ton- 
gai  memoriam  communit  fragilitas,  ut  ittam  reprehen- 
sionem  aui  objurgationem ,  uon  odium^  sed  misericor" 
dia  prgseedat;  ui  sive  ad  correetionem  ejus^  propier 
^uem  id  facimust  tive  ad  perversionem  vaiuerii  {nam 
tneertus  est  exiius)f  nas  tosnen  de  simpUdtate  oculi 
nostri  securi  simus,  lla  Aiigiislinos.  Idem  etbnici 
acripiores  loonueruoi  ;  ot  tioraiios  lib.  prime  Ser- 
monom  {Satir.  iZ)i 

Cum  lua  pervldeas  ocoiis  mala  Hppos  ianiictis, 
Cur  in  amicoruin  viUls  taip  corois  acoiuui, 
Quam  aut  Aquila,  aut  serpens  Eptdaurius? 
Et  Marcus  Tuliius  :  Carete  debet  omni  vitio,  qui  inal* 
ierumparatus  est  dicere,  Lpdom  spectai  ilia  Ih  Hiero^ 
njrmi  senlentia  :  tUa  esl  vera  inter  amicos  reprekeit' 


ilaque  dicitur  :  Non  te  superet  ira,  ut  aiiquem  oppry-  p  sio^  si  nostram  peram  non  videnies,  aliorum,  iuxla 


mas;  qma  videlicet  si  is  qui  corrigere  iiiitCiir»  ira  supe- 
raltu-,  oppriiuii  anlequam  corrigat,  Nam  dum  ptusquam 
debei  accenditur,  tubjueiee  utiionis  obtentu,  ad  tmma- 
nitaiem  crudeiiiatis  effrenatur,  lixc  Gregoriua.  Ei  bis 
siiiiilia  tiabet  Isidorus  lib.  iii  de  suinmo  Bono  cap.  iO 
{Yide  S.  Thom.  ^2>2,  q,  33,  o.  5). 

^  Paroefnia  aliis  Terbis  vuigo  triia :  Medice^  tibi 
ipti  medicus  esio^  in  eos  torqueri  soliia  qui  aliena 
casligaiit »  incessuntque  vitia ,  inlercuiibua  viiiis 
ipsi  madentes,  ail  Erasmus  {Chit,  3,  cent.  5).  Eodem 
sensu,  et  quasi  iisdem  verbis  Jud^i  Ciiristo  cru- 
ciOxo  illudentes  dicebani  :  Alios  salvos  fecit,  seip- 
tum  salvum  faciat  {Matlh,  iivii,  Ltic.  iv).  Sirnile  esl 
Proverliium,  qiiod  a  i^iuiarcho  cilaiurex  quadain  ira- 
g<»Jia  {Suidas  tnbuit  Euripidi) : 

iXkMt  lacfi^,  9^^  IXbmi  pf6w. 

AUismedeDs,  siipsus  uiceribas  scatens. 
Qood  prcTerbium  spectans  D.  Gregorius  Nazianzen 


Per^um^  mantieam  eonsideremus.  Ubi  aiiudil  niero- 
nymus  {Epitt.  9j)  ad  iliud  Persii  : 

Ui  merus  io  sese  ientai  deseeodero  oeaMi  *. 
Sed  pr«cedeoti  spectaiur  uaniiGs  tergq. 

«  liitellige  prout  D.  Gregorius  eiponii  (Lib.  v  Mo» 
ral.  f.  33),  iu  Imoc  niodum  :  Ira  per  viiiHmoeulum 
mentis  excwcai^  ira  auiem  per  uium  turbat.  ipse  nem- 
que  *elus  reciitudims,  quia  inquieiudine  meniem  agi- 
tatf  ejus  mox  aciem  obscurat,  ui  altiora  tn  comatotione 
noH  videai,  qum  beneprius  iranquiUa  cernekai,  £i  in^ 
fra  :  Sed  cum  per  ieium  animus  moveiwr,  curandum 
summopere  est,  ne  heec  eadem  qacB  insirumeMo  virtutie 
assumitur,  menti  ira  domineiur ;  nec  quasi  domina 
prmeai,  sed  velul  aneiUa  ad  obseauium  parata^  ara- 
iionis  lergo  numquam  recedai  {Mde  S,  Thom.  2-2. 
q.  158,  art.  1,  ad  2). 

^  Sic  S.  Ililarionem  adbuc  lenera  mute  In  eremo 
agentem  iascivieuies  carnis  moios  sancia  et  aosiera 
indignalioiic  repressiise  scribil  D.  Hieronymus  :  7t- 


oral.  i  apologel.  de  fuga  sua  :  Cayendum ,  inquit,  ne  J)  tHlabat  diabolus  sensus  eius,  et  pubescenti  corpori  so 


a  parcenua  non  longe  recedamus,  aliismederi  tenianles, 
cvm  ipsi  uiceribtis  scateamus.  Siinili  quoque  adagio 
usns  Aposiulus  ad  Rom.  ii,  Judxura,  et  quemlibel 
doclorem  contraria  suae  doclrinx  ricieutem  ita  pun- 
gU  et  vellical :  Tu  qui  aUosdoces,  teipsum  non  docesf 
Qui  prcedicas  non  furandum,  furarts?  Qui  dicis  non 
naeehandum ,  mcecharis  ?  qui  ahomi^iaris  idola,  sacri- 
legium  facis?  qui  in  tege  gloriaris,  per  prasvarica' 
licnem  tegiSf  Deum  inhonoras?  Ct  iniiio  ejusdem 
tap.  :  Propter  quod  inexcusabilis  es  ,  o  homo  omnis 
qui  judicas.  In  quo  enim  judicas^  alterum ,  fetpium 
condemnas,  eadem  enim  agis  qui  judicas.  Viae  S. 
Tiioai.  2-2,  q.  53,  ubi  de  corroj^iione  fraierna. 

*  p.  Aiiijii^iinii.s  lib.  u  de  serra.  D«im.  in  roonte 
(Cay.  •;/)) :  pie,  inquit,  cauteque  vigUandum  est,  ut 
^  M^quem  reprehendere  vei  objurgare  necesuiae 


liia  votuptalum  incendia  suggerebai.  Cogebatttr  tirun-^ 
culus  CiirisU  cogiiare  quod  neuiebai^  et  ejus  rei  animo 

Sompamvolvere^cujus  experimenia  nonnoverat.lratus 
aque  sibi,  et  pecius  pugnis  verberan^^quasi  cogiiatio» 
ne$  emde  mawus  posset  exciudere:Ego,  inquii,  aseite^ 
faeiam  ut  non  calcitres;  nec  te  kordeoalam  ,sed  paleis; 
fame  te  confieiam^  ei  siti;  gravi  onerabo  pondere.ui 
dbum  potius  quam  iauiviam  eogiies  {BUar»  Vita). 

*  Exstal  carmen  iambicuai  satis  prolixum  adver- 
sua  iram  apud  Gregorium  Nazianzenom ,  qoo  docet 
irasoendum  ipsi  ir»,  dum  in  nobis  coutra  aoi  prcter 
raiionem  eicjtatur.  Sic  enim  incipit : 
Irascor  Irse,  dasinoni  intiis  coodilo  : 
Nauijusia  bola  hsec  bilis  est  ex  omaibus 
(Siquid  aecc&se  osi  perpeti  quod  meus  ferai). 
Quod  exponeos  BUiius ;  Quomamp.  iiiquii,  consaeim 


355 


JOANNIS 


bis  adyertuB  fratrem  irrepserit,  coromovemur,  ei 
irati  letbales  insligationes  ejus  extrudimua,  nec  in 
abditis  pectoria  nostri  noiias  eam  latebras  habere 
permittimus.  Taliier  nos  irasci  etiam  ilie  propheta 
docet,  qui  in  tanium  hanc  e  suis  abegerat  sensibus, 
ut  ne  inimicis  quidem  propriis,  et  quidem  a  Deo  sibi 
traditis,  maluerit  reddere  laiionem  :  •  Irasciminiy 
inquiens,  et  noiite  peccare  (Psalm.  xiv).  llle  enim 
cum  aquam  de  cisterna  Bethieemitica  concupisset  p 
eamque  a  viris  foriibus  per  medias  hostium  caiervas 
suscepi^set,  allatam  proiinus  effudit  in  terram;  et 
ila  voluptuosam  ^  concupiscentiae  passionem  iratns 
exstinguens  libavit  eam  Domino,  et  cnpiditatis  suae 
desiderium  non  explevit,  dicens :  Propitius  sit  mihi 
Dominusne  faciam  hoc;  num  sanguinem  hominum 
istorum,  qui  profecti  sont,  et  animarum  periculum 
bibam  (II  Reg,  xxiii)?  Vel  cum  Semei  in  regem  Da- 
vidf  audiente  eo,  lapides  et  maledicta  coram  omni- 
bus  irrogaret ,  velletque  Abisai  filius  Sarvise  prin- 
ceps  militum,  oonvicii  regalis  ultionem  truncatione 


CASSUNI  358' 

A  capiiis  ejns  explere ;  neatus  David  adversus  diram 
suggestionem  ejus  indignatione  pia  commotus,  hu* 
militalis  modum  et  patientiae  rigorem  inconcussa  le- 
niiate  servavit,  dicens  :  Quid  mibi  et  vobis,  filii  Sar- 
viae?  Dimitte  eum,  ut  maledicat.  «  Dominus  enim 
prseceplt  ei  ut  malediceret  David.  Et  quis  est,  qui 
audeat  dicere ,  quare  sic  fecerit?  Ecce  filius  meus, 
qui  egressus  est  de  ntero  meo,  quaerit  animam  meam, 
quanto  magis  hic  fllius  Jemini  I  Dimitte  eum»  ut  ma- 
ledicat  juxta  praecepiom  Domini,  si  forle  respiciat 
Dominus  afflictionem  meam,  ei  reddat  mihi  bonum 
pro  maledictione  hac  hodierna  (II  Reg.  xix). 

CAP13T  m 

De  ira  advenui  nosmeHp$os  euicifnenda, 

B  ^  Jfubemur  itaque  irasci  salubriter,  sed  nobismet- 
ipsis,  ac  suggestlonibus  accedentibus  pravis;  et 
non  peccare,  ad  effectum  scilicel  eas  noxium  per- 
ducenles.  Denique  hunc  eumdem  sensum  evidentius 
explanat  versiculus  sequens  :  «  Quae  dicitis  in  cor^ 


ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS 
dine  ita  comparatum  est,  «I  vix  quitqvam  inveniri 
possil,  eui  non  interdum  iracundias  affectut  oberiatur; 
hage  iola  juita  existimanda  <«l,  quw  non  advenue  eo$ 
qui  nobi$  injuriam  aliquam  intuleruntf  $ed  adver$u$ 
iram  ip$am  concipitur, 

A  Hoc  duobus  modis  intelligi  posse  docet  Augus- 
tlnus  :  Atft,  ettamit,  inquit,  iraecimini,  nolite  peccare 
(P$at.  iv);  etianui  $wrgat  motu$  aninUj  qui  jam  pro^ 
pter  pmnam  peccati  non  e$t  tn  poteetate^  $altem  ei  non 
coneentiat  ratio  et  men$,  qum  intu$  regenerata  e$t  le- 
cundum  Deum;  aat,  agite  peenitentiamf  id  e$t,  troid- 
mtNt  vobi$metipsi$  de  prasterili$  peccati$^  et  ulteriue 


tanto  exerdtue^  fumero^  eum  utique  mutto  minu$  regi 
dee$$e  potuerit  ex  cmterie  fontihue  aqua^  irrationabHein 

Xuamdam  concupi$eentiam  pa$$u$f  deeideravit  eam  qwjs 
oetium  eral  circumru$wne  vallata,  unde  sine  maximo 
pericuto  non  potui$$et  deferri,  Itaque  ait  :  Qni$  dabit 
mihi  potum  de  tacu  qui  e$t  in  Bethleem  ud  portamf 
Et  cum  es$ent  reperti  tre$  viri  qui  ho$tium  ca$tra  pr<E- 
ciderent,  et  deferrent  aquam,  quam  $ummo ,  desiderio 
de$idera$$etf  cognoscens  quod  periculo  alieno  aqua  sibi 
eadem  eonstitisset^  profudit  illam  Domino^  ne  lan^ut- 
nem  itlorum  qui  eam  detuterant  bibere  videretur.  Qua 
re$  indieio  est,  quod  concupiecentia  quidem  rationem 


peecare  duinite,  Atqui  hic  po&terior  sensus,  qui  et  G  prmeniat,  $ed  ratio  cupiditati  reeistat.  Hsec  Ambro 
Cassiano  placuit.  Isidorus  Pelusiotes  in  quadam  sius  hiiic  loco  consenianea. 
epistola  quatuor  afferl  expositiones  ejosdem  senten-  ®  Quomodo  dixerit  Dominus  Semei  maledicere  Du' 
tiae  (£ptil.  259,  tih.  ii,  ex  ver$.  BiHi)  :  Locu$  hic,  vid  (II  Req.  nsi),  qui$  $apien$,  et  intelligetf  non  emm 
inquit,  lra$dmini,  et  noUte  peccare;  multipticem  mihi  jubendo  dixit,  ubi  obedieniia  laudaretur;  $ed  quod  eju$ 
$ensum  habere  videtur.  1»  Potest  enim  et  absolute  ac  voluntatem  proprio  $uo  vitio  malam,  in  hoc  peccatum 
definite  xnteltigi^  et  per  consi^  modum;  verbi  gratia :  judicio  suo  justo  et  occutto  inclinaverit^  ideo  dixit  d 
Jrasdnnni;eiquamobeamamirasdminitQuapronter  Dominus.  Nam  si  jubenti  obtempera$$et,  tandandue 
ne  traicimtm,  ut  ne  pecceti$.  2®  Pote$t  item  et  itlva  it-  potius  quam  puniendu$  e$set,  sicut  ex  hoc  postea  pu- 
gnificare :  Quoniam  acris  affectus  iracundice  est^  quas-  nitttmesse  novimus.  \ispc  Augustinus  (Ltd.  de  Grat,  et 
que  animam  mire  surripere  queat  (  perscepe  enim  ra-  Hb.  Arbitr.  cap.  20).  Dicittir  aulem  Deu^  inclinasse 
tioni  pneeurrit  ac  praster  voluntatem  pene  procreatur),  yoliintaiem  Semei  ad  matedicendiim  Davld,  non  eum 
idcirco  ratione  aut  insequenti  consideratione  hanc  se-  incttando,  aiit  compelleiido ;  sed  permittencJo,  cum 
date,  non  in  uttionem  prorumpentes,  sed  in  lenitatem  facile  posset  impedire  :  nec  hoc  lantuin,  sed  quia 
atque  ctementiam  desinentes.  y  lUud  quoque  designare  perversam  ejus  volmiiatem,  et  ad  mulia  sceiera  in- 
potest  :  Irascamini  huic  affectui,  qui  vobis  molestus  cliiiuiain,  lioc  tanium  agere  ei  exsequi  perinisil  ex 
atqne  infestus  esl,  ac  pras$ertim  voluptati,  et  non  pec»  multis  ad  qu3R  parata  erat;  idque  ad  iniiiienduni  Da- 
cabitis.  Nam  si  vos  fractos  ac  dissotutos  inveniat,  nulio  videm  :  sictiti  dlabolo  petenli  facultaiem  vexandi 
neyotiovos  superabit;  si  autem  vigilantes  ac  sobrios,  Job,  concessii  non  omuetn  (|iiam  optabat,  sed  re* 
ipsique  irascentes,  quam  primum  diwedet,  4*  Poiest  •.  slriclain  illis  verbls  (Job.  i)  :  Ecce  universa  qwB  ha- 
etiam  imperandi  modo  exponi.  Quoniam  enim  cum  in-  -^  bet  in  manu,  tua  $unt ;  tantum  in  eum  manum  non 
juriasnostrasulciscimur,modumquoqueinuldscendo 
excedimus ;  cum  nutem  vet  de  divina  gloria,  vel  de  vin- 
dicandis  eorum  qui  tceduntur  injuriis  agitur,  tum  vero 
metum  et  quietem  fingimus,  mutique  ac  torpidi  $umu$, 
ut  nihit  inter  no$  et  $axa  intersit :  propierea^  inquit^ 
juste  qwdem  irasciminif  at  notite  peccare ;  nimirum 
vet  atiena  peecata,  quorum  conscH  ^tfii,  occuttantee, 
vel  ad  privata$  injuria$  vindicanda$  hoe  adjumento 
abutentee.  Haec  ille  paucis  intermissis. 

^  Hoc  insigoe  mortiflcationis  exemplum  in  Davide 
commendans  D.  Ambros.  lib.  de  sancto  Jacob  (Cap, 
i) :  Quem^  inquit,  de  hominibue  metiorem  et  fortiorem 
a$sumemu$,  quam  $anctum  David,  qui  cupiditatem  qua 
eoncupierat  aquam  de  lacu  Bethteem  hoetiti  inierctu" 
$am  exercitu,  $ibi  auferre  non  potuit,  potuit  mitiqare. 
Kam  eum  aliie  utique  defui$$e  non  inveniamue,  id  e$t^ 


exteuda$  (Vide  Beltarm.  tib.  ii  de  Ami$$.  grat.  c.  13). 

^  Sic  D.  Augustinus  in  psal.  xxv  ^cribens  :  Si 
propterea  irasceris  $ervo  tuo,  quia  peccavit ;  ne  et  tu 
ipse  peccek,  irascere  tibi  (Vide  S.  Thom.  2-2«  q.  46, 
a.  7).  Et  alibi  (In  psal,  iv) :  Volo  vo$  traact,  $eel  non 
ut  peccetie;  ut  autem  non  peccetie,  quibue  habetis 
irasd,  ni$i  vobi$  f  auid  enim  est  honw  pceittlf ni,  ni$i 
homo  iratu$  dbi  f  Ut  accipiat  veniam,  de  ^eipeo  exigit 
pcenam. 

^  Basilius  in  bunc  locum  :  Qucs  per  diem  prava 
cogitati$  con$Hia,  eain  cubilibue  ve$tri$  tempore  quie- 
ti$  eastigate,  inque  vos  ip$o$  inquisitionem  instiluite. 
Et  quare  non  de  verbis  ei  operibus  locutue  e$t,  $ed  de 
pravis  eogitationibue?  ex  abundanti  hoc  dixit  :  $i 
nanique  $unt  castiganda  prava  condlia ,  multo  magie 
propier.operaetverba  compungenda  e$t  emima.  Hasc 


557 


Dfi  GOENOBIORUH  INSTIT.  LIB.  VIII.  —  DE  SPIRITD  IRifi. 


558 


dibus  veslris,  in  cubilibus  vesiris  coropungimini;  id  A  compunctione  saluberrima  emendale,  atque  corrU 


esl,  qiixcumqiie  in  cordibus  vestris,  ingruentibus 
repeniinis  ac  lubricis  instigationibus,  cogiiatis,  con- 
silii  moderaiione  omnem  strepiium  et  periurbatio- 
nem  furoris  amoventes,  velut  in  cubiH  quieiis  posiii, 


giie.  Denique  beatus  Aposiolus  usus  hujus  versiculi 
lestimonio,  cum  diiisset :  Irascimini  et  nolite  peo- 
care ;  subjunxit  :  ■  Sol  non  occidat  super  iracun- 
diam  vestram,  neque  detis  locum  diabolo  {Ephes.  iv). 


ALARDI  GAZiCi  COMMCNTARIUS. 


Bssilins,  qu»  et  Cassiano  suffragantur.  Alque  iia 
soiitnm  fuisse  Davidem  noclu  iii  cubili  peccata  sna 
recogitare  et  deflere,  propter  opportiinitaiem  secre- 
ti  et  sileniii  noctnrni ,  manireste  colligitur  ex  illis 
▼erbis,  psalm.  vi :  Lavabo  per»ingulas  noctes  leetum 
meuM  ;  lacrymis  meis  slralum  meum  rigabo  (Vide  D, 
HicrMiym.,  infraf  Eph,  iv ). 

«  Triplex  hujus  sententiae  expositio  a  Gassiano 
affertur,  quanim  primam  et  secundam  admittit,  ter- 
\\m  improbat  et  rerellil.  Prima  aliegorica,  qua  per 
solem  intelligiiur  Chrislus  Dominas,  verus  jnsiitt» 


tuam  concordiam  et  amicitiam  redeamus.  Neque 
inde  seqniiur  licitum  esse  aut  peccatum  noii  esse 
irasci,  autirain  perilcere,  id  est,  vindicare  ante  solis 
occasum,  vel  etiam  noctu  ;  sed  potius  contrariuni 
insinuatur,  nimiruin  statlni  et  absquemora  deponen- 
dam  esseiraro,  et  redeundum  in  gratiam  :  velut  si 
quis  homini  saucio  aut  aegro  dicat,  eadem  phrasi 
utens  :  Yide  nesol  occidat  super  vulnus  tuum,  aut 
su|M!r  morbum  tuum,  absque  medici  cura,  non  si* 
gnificat  exspe6tandum  ei  usque  ad  vesperam,  ut  ad 
medicum  accedat,  aut  eum  accersat ;  sed  contra  po- 


soloriens  ex  alto,  de  qno  Sap.  v,  M:ilach.  iv,  Amos  |^  tius,  ut  quam  primum  potest;  sed  si  citius  non  pbs* 
VIII    »ns  tti  ;/f«.«M««i.#  Amit^M.  &/%••.;««.»  ..^««'«Mf^  i»  o  gji^  saltem  ante  solis  occasum  id  praestet,  ne  vuinua 

aut  morbus  ingravescat.  Neque  hanc  expositionem 
omnino  rejicit  D.  Hieronymus.  Nam  post  praemlssa 
subdit :  Quidam  putani  sic  aceipiendum  hoc  e$ie  sfitt- 
plidteri  quomodo  et  iUud  quartiptalmi,unde  idipsum 
sumptum  videtur  :  Quas  diciti$  in  cordibus  veetris^  et 
in  cubilibus  veiirit  compungimini^  id  e<t,  tfWBCumque 
in  dte,  vel  opere,  vel  sermone^  vei  cogitattone  pecca- 
fts,  hasc  suecedente  pmnitentia  purgate  per  noctent,  et 
ha  sit  brevis;  nec  in  diem  erastinum  differatur.  £t 
epist.  36  bnnc  ipsum  locum  spectans  :  Qiitd  agemus 
noSf  inquit,  tn  die  judiciit  super  quorum  iram  non 
unius  diei,  sed  tantorum  annorum  sol  leslis  oecubwt  ? 
Similiter  et  S.  Ghrysostomus  haee  verha  eiywDit : 
Sot  non  oecidat  super  iraeundiam  vestram ,  id  est,  sot 
iste  abiens  non  vos  relinquat  tntmtcos.  Gonsentit  D. 
Ambrosius  in  psalmos  ita  scribens:  Alius  medieus  dicit: 
Soi  non  occidat  super  iraeundiamvestram;  ne  dum  diu 
differs^  veniat  UU  qui  ealefaetum  eorporis  somno  exei- 


Tiii,  qui  ei  t//iiminal  omnem  hominem  venientem  m 
knnc  mundum  (  Joan.  i  ) :  et  dicitur  occidere  soper 
iracandiam  nostram ,  quando  propter  ir»  excessum 
a  nobis  recedit,  et  radios  suae  gratiae  subtrahit.  Se- 
canda  tropologica, qua  solis  nominesigiiificatur niens 
nostn ,  sen  luinen  raiionis,  quae  in  nubis  est  inslar 
solis  et  Iiicls,  secundum  illud  Lucae  ix  :  Vide  erpo 
ne  lumen  quod  in  te  esl,  tenebras  sint :  et  metaphorice 
dicitur  occidereet  obtenehrescere,  dum  ira  judicium 
rationis  occupat  et  obcsecai,  ei  hominem  quodain- 
modo  extm  se  constituit,  ut  velut  in  tenebris  et  caeca 
nocte  arobolans,  nesciat  quid  agat,  aot  quo  vadat^ 
jtixta  illud  Poetae : 

Impedit  ira  animum,  ne  possit  cemere  verum. 

Qoam  exposiiionem  confirmat  etiam  D.  Gregorius 
( Lib.  III  Moral,  c.  51  )  his  verbis  :  Per  iram  lux  ve^ 
rUalis  amittitur^  sicut  scriptum  est :  Soi  non  oceidat 
tuper  iraeundiam  vettram  ;  quia  cum  menli  iraeundia 


confusiomt  tenebras  ineuHt ,  huic  Deus  radium  sum  G  iore  consuevit  (scil.  diaboius),  el  slimukt  re,  inferat 


ccgniilows  abscondit,  Tertla  litteralis  de  boc  sole 
Gorporeo  et  vbibili,  luminari  magno ,  cujus  ortu  et 
occasu  dies  ct  noctes  distinguuntur.  Verum  hanc  ex- 
posltionem,  utdixi,  excludit  Gassianus  sub  fiuem 
capiiis  sequeniis,  cui  et  D.  Hieronymus  suffragari 
videtur.  Sic  enim  scribit  in  hunc  Jocum :  Si  timpU' 
eiter  hufte  solem  inteUi^imus^  qm  ocuUs  carnis  atpici" 
tur,  peccamus  quando  irascimur,  et  occidente  sole  tra- 
cmidia  perseverai:non  peccamus  autem^quando  {verbi 
graiia)  a  ptima  hora  usque  ad  undecimam  irascentes 
faeimus  quod  indignatio^  furor^  ira  tuggesterinl.  Quo 
unsu  nihil  mihi  videlur  abturdiut,  quati  non  queat 
quitpiam  ab  orlu  toUt  utque  ad  occatum  in  tanta  scC' 
iera  debacehari,  quania  tota  vita  sua  non  pottii  lacry- 
Qtts  expiare;  aut  non  magit  ira  locum  in  die  habeat , 
'Um  utique  nox  requiet  sitfuroris^  et^  succedente  som" 
Mo,  etianui  irateimur,  in  diem  iracundiam  differamut. 
Qttia  igitur  verut  tol,  ticut  oceidit  tuper  matot  pro^ 


tibi  cogUationeSt  et  in  seereta  pffitaris  tus  immergatf 
dicens  :  Vindiea  injuriam  tuam :  virum  te  esu  cognO' 
see ;  femneet  infirmitatis  est  non  eapere  vindiciam. 
Ergo  eontemnere  te  debuit  servus  t  rrater  decipere  ? 
anUcus  iUudere  ?  etc.  Ubi  manifeste  exponit  Ambro- 
sius  senientiam  ApostoH  de  sole  corporeo,  cujus  oc- 
casu  dies  finitur ,  et  nox  supervenit ;  et  rationem 
insinuat  cur  non  sit  retinenda  ira  usque  ad  solis  oc- 
casum,  ue  scilicet  noctis  spatio  post  quietem  acrio- 
ribos  stimulis  ad  vindictam  a  oiabolo  provoeemur. 
Denique  Prudentius  in  laudem  Goncordiae  sive  Pa- 
tientim  ita  cecinit : 

Occasum  lucis  venia  prscnrrere  gestit 
Anxia,  ne  stabilem  iinquat  sol  conscius  iram. 

Ncc  vero  praetereuadum  existimo  hujus  sententis 
asseriorem  disertissimum  et  gravissimum  auctoretu 
Isidorum  Pelusiotam,  qui  in  quadain  epistola  {Evitt. 


phetas\  juxta  iUud  quod  scriptum  ett':  Occidit  tol  su-  ,.  489  lib,  u),  hanc  seutentiam  ita  enucleate  explicat 

'   '       '        i- ^  et  adstruit,  ui  nibil  amplius  desiderari  possit.  Sic 


per  prophetat  vetirot  meridie{Amot  viii),  ita  etiam  su- 
per  omnes  oceidit  peccatoret,  nequaquam  eit  ortut  tui 
lumen  indulgent ;  prtecipit  nunc  Apottolut  ne  talia  fa* 
eiamus  furore  tuperati,  per  qucs  nobit  tol  occidal,  et 
principale  eordxs  tenebris  involvalur.  Hacienus  D. 
nieroiiymus.  Sed  pnce  lanti  viriet  hostri  etiam  Gas- 
shni,  verns  el  proprius  hujus  loci  sensus  esse  vi- 
deiur,  qoem  verba  proprie  accepta  exprimunt,  nem- 
pe  de  sole  hoc  corporeo  et  aspectabili ,  qui  proprie 
dicitor  occidere  super  iracnndiam  nostram,  quaiido 
iram  .ndTersns  proximum  etiam  post  solis  occasum 
retinemus;  etvindictaeopporlunilatem  exspectamus. 
Estenim  hxc  loculio  figuralaet,ut  apparet,  pro- 
verblalis,  et  vulgo  triia  senteiitia,  qua  monere  nos 
voluit  Apostolus ,  ut  si  forte  per  diem  in  aliquem 
commoti  aut.irati  fuerimus,  demus  operam  ut  sal- 
lem  anie  vesperam  et  solis  occasum  ei  •  reconcilie- 
mur,  et  «ieposita  omni  ira  et  malevolenlia ,  in  mu< 


enim  ipse  :  Quoniam  cum  iracundia  raiionitf  quce  au- 
rigm  munere  fungitur,  habenat  infregii,  hominit  meit- 
tem  exira  naturceterminot  vlerumque  trantvertam  agit: 
idcirco  Paulut  hujusmodi  laptui  excogitata  non  modo 
optima^  ted  etiam  celerrima  medidna^  hit  verbit  utut 
eti :  Sol  non  occidal  tnper  iracundiam  vettram,  Hoc 
ettf  antequam  tol  in  occatum  vergat ,  naturam  agno^ 
tcile ,  [urorem  exttiuguite,  arrogantiam  comprimite  ; 
cognationem  ac  propinquitalem,  quw  etiam  ferit  do^ 
minalur,  compleciimini .  ne  nox  inlerjecta  morbum 
inmedicabilem  efficiat,  Nam  lum  diabolut  idoneum 
temput  nactut,  ea  qu(B  conti^erunt  magjt  inflammat , 
ad  ultionem  irrualj  ad  inimicitiam  exttimulat^  ad  ac- 
cutaiionet  excitai^  injuriarum  memoriam  parit ,  fnnu- 
meraque  hinc  mala  procreat.  Namquod  D,  Paulus,  ut 
hcBC  extcinderet,  dittidentet  quam  ocittime  tn/er  te  re- 
conciUari  jutserU,  ex  eo  patet  quod  mox  tubjunxit : 


88» 


JOANNIS  CASSIAM 


m 


Si  noxium  est  snper  iracunQiatti  nosiram  occidere  A  modum  de  ira  senlirent,  licet  longiore  sermoRe, 


solem  lostitiae,  et  iraii  confesiim  locum  diabolo  da- 
mus  ia  corde  nostro;  quomodo  superius  praecipit 
ut  irascamur,  dicens  :  Irascimini  et  holite  peccare  ? 
Nonae  evidenter  hoc  dicit  :  Ira$cimini  vitiis  et  (u- 
rori  vestro,  ne  conniventibus  vobis  sol  justitiae 
Ghristus  incipiat  propter  iracundiam  yestram  men- 
tihus  obscuraits  occidere ,  et  discedente  illlo  locum 
diibolo  in  Testris  cordibus  pnebeaiis 
CAPUT  IX. 

Dequd  toie  ^ciUurf  ut  non  ocddai  iuper  traeundiam 
vestram. 

Oe  que  sole  per  prophetam  Deus  evidenter  com« 
memorat,  ka  dicens:  Tlmentibus  autem  nomen 
meum  orietur  sol  Jusiitiae^  e*  sanitas  in  pennis  ejus 


prolulimus,  qui  eam  nec  ad  momentum  quidem  cor 

nostrum  penelrare  permiltunt,  illud  Evangelii  om- 

nimodis  observantes  :  Qui  irascitur  fratri  suo ,  reus 

erit  judicio(lfa<tA.y  ).  Gaeterum  si  usque  ad  oc- 

casuni  sotis  liciium  sit  irasci ,  ante  perturbationes 

noxiae  poterunt  furoris  satielatem  et  ultricis  ine 

commotionem  explere,  quam  iste  sol  ad  locum  sui 

yergat  occasus. 

CAPUT  X 

De  hii  quorum  kacundia  ne  oceasue  quidem  $oii$  tsttttt 
modwn  ponit, 

Quid  yero  dicam  de  his  (quod  quidem  dtcere  sine 

mea  confusionenoDpossum)  qaorum  implacabilitati 

nec  hie  quidem  sol  occidens  termlnum  ponit ;  sed 

per  dies  eam  plurimos  protelantes,  atque  adversus 


(  Maiach.  iv  j.  Qui  rursus  peccatoribus  et  pseudo-  B  eos  ia  quos  commoti  fuerint  ^  rancorem  animi  re- 


prophetis,  iliisque  qui  irasonntur,  occidere  diciiur 
in  medio  die,  dicente  propheta  :  Occtdit  eis  sol  in 
meridie  ( Amos  vui ).  Vel  certe  secuudum  iropicum 
sensum  •  mens,  id  est,  voO^  sive  ratio,  quae  pro  eo 
qupd  omues  cordis  cogilationes  discretionesque  per- 
lustret,  sol  merito  nuncupatur,  irae  vitionon  exsiiu- 
guatar ;  ne  eadem  occidenle,  perturbationum  td- 
nebrae  cum  auctore  suo  diabolo  universnm  nostri 
cordis  occupent  sensuro,  et  tenebris  irae  possessl , 
yelut  in  noeiecaeca,  quid  nos  oporteat  agere,  igoo- 
remus.  TeH  sensu  hunc  Apostoti  iocum  institutis 
senioruip  traditum  upbis,  quia  necesse  fuit  quemad- 


servantes,  negant  quidem  se  verbis  irasei,  sed  rei- 
psa  et  opere  indlgnari  gravissime  comprobaniur  ? 
Nam  neque  eos  congruo  sermone  compellant ,  nec 
afrabiiitate  eii  solita  colloqoontur  ;  et  in  eo  se  mi- 
nime  delinquere  puiant,  quod  yindiciam  suas  com- 
moiionis  non  expetant ;  quam  tamen  qnia  prorerre 
palam  et  exercere ,  aut  non  audoni,  aut  eerte  non 
possunt,  in  suam  perniciem  yirus  ir^icundiae  retor- 
quentes,  concoquunt  eam  in  corde  tacili,  ac  silent^s  in 
semetipsisconsumunt,  amaritudinem  tristiiiaenonvir- 
tute  animi  protinus  expellentes,  sed  digerentes  pro- 
cessu  dierum,  et  uicumque  pro  tempore  miti^antes. 


AlARDI  GAZi£I  COMMENTARIUS. 

Nolitelocum  dare  diaMo,  ifvi  esoiguot  afecint  ma-  (}  conHn^tr  fratremfrotrtiratei,  ei  quodam  furorit  im 


qnot  oceutte  reddit,  ea  qum  facile  eurari  pottunt,  vix 
aut  eiiam  nullo  modo  curabitia  efficU.  H'.ec  ille.  Po- 
streino  circa  hunc  loeum  lit)et  aua  duo  saluiaria  do- 
cumenta  annotare.  quorum  primum  est  S.  Antonii, 
qui  ut  referl  D.  Atlianasiu?  in  ejus  Vita,  tuadebat 
lugi  meditatione  rellnendum  ApottoU  termonem,  quo 
ait^  Sol  non  occidat  snper  iracundiam  vettram  ;  iion 
fanrtim  autem  super  iracundiam^  tolem  occidere  non 
debere  interpretabatnrf  ted  et  tuper  omnia  delicta  ho- 
min/im^  ne  peccatorum  umquam  nostrorum ,  aut  nocte 
luna ,  aut  in  die  tol  tettet  abtcederent»  Alterum  D. 
Benedicii  ( €ap.  iliRegui. ),  qui,  ut  Turrecremalus 
et  Smaragdus  annotavernnt,  sanciissime  inslituit,  ut 
in  ultima  parU  Malutinorum  (  id  est,Laudum  et 
Vesperarum ),  dieatur  a  priore  ,  seu  ab  eo  qui  sa- 
cerdotis  hebdomadarii  fuiigitur  officio,  Oratio  Domi^ 
nica  atta  voce  ;  et  hoc,  inquit,  propter  tcandalorum 
tpinat,  id  est,  dissensiones  ac  lites,  aut  injurias,  seu 
contentiones  qiiae  sunt  scandatorum  causae  :  et  tam- 
quam  spinae  mentem  per  irarn  et  odium  pungentes 


petu  commoveri ;  qui  licet  ttatim  ahimum  non  cohi- 
beat,  extpectandut  tamen  ad  veniam :  ideo  tufficere  visnm 
ett  tancio  Patri,  ti  tot  non  occidat  tuper  tracitndta 
ejut.  llaeciUe. 

•  NoOf  apud  Grnecos  varie  accipitur.  Pro  animo, 
seu  facullateraiionali,  id  est,  mente,  ratione,  iniel* 
ifgentia.  I  Gorinlh.  xiv  :  Ta>fi  x&  Trvfvfwcri ,  YecJtfi  ^i 
xat  T^  vot.  Psatlam  tpiritu,  psattam  et  mente,  Aristb- 
teles  in  Eifaicis  {  Lib.  vi ,  verb.  NoCc  )  o-u/xoc,  f  YP^i^» 
vovc.  corpuSf  anima,  menSy  partes  hominit.  Apud  Soi- 
dain  Pythagoras  hominis  animum  in  tres  parte^  dividi 
dixii,  voOv,  fjDivaf ,  xai  Ovpiov ;  ac  vouv  quidem  et  9ufi^ 
esse  in  canerts  animalibusj  fpivcig  vero  tantum  in  no- 
mfne.  Ubi  voOv  pro  plianiasia  seu  imagin.-itione  acce- 
pisse  videtur  Lactanlius  ( Lt^.  yu  r.  12)  :  Pfon  est^ 
inquit,  idem  mens  et  aninia  ;  atiud  ett  enim  quo  vivi- 
mtt«,  atiud  quo  cogitamus ;  nam  dormieutium  ment , 
non  anima,  sopitur  ;  et  in  furiosit  ment  exttingttitur^ 
anima  manei ;  et  ideo  non  exanimes ,  ted  dementet 
voeantur.  Mens  ergo^  id  est,  intetligentia ,  vel   augetur 


et  lacerantes,  ut  conventi,  id  e&t,  admoniti,  vel  per-  D  vei  minuitur  pro  cetate.  S.Basilius  (Jn  conttit.  monast. 


suasi,  et  computsi  per  ipsius  orationit  dominicce  spon^ 
tionem  ac  conditionem ,  qua  dicunt^ :  Dimitte  nobis  de- 
bita  nostra,  sicut  et  nos  dimittimus  debitoribus  ndstris  ; 
purgent  ti  ab  hoc  viiio  odii,  vet  irce,  teu  cujuscumque 
atterius  passionis,  etdimitiatunusquisquefratridecor- 
de  suo;  ut  sic  purgatus,  id  est,  a  viliis  emendatus,  aut 
adopus  mane  accedat  obedientia  perageudum,  aut  vei- 
pere  ad  nociurnas  excubias  cetebrandas.  Gur  autem  in 
aliis  horis  toia  Oratio  Dominica  non  sicttUa  voce 
pronuntietur,  rationem  reddit  Turrecrematus,  quia 
vespera  est  finis  diei  et  principium  nOctis ;  matutinum 
vero  e  contra  princivium  diei  et  finis  noctis  :  ideo  vo- 
iuit  proBcipue  Istis  auabus  horis  dici  aita  voce  oratio- 
nem  dominicam,  ut  iita  frater  commonilutf  non  trant" 
eat  diem  ac  noctem  tine  reconcitiafione  fratris  tui.  In 
(^fif  t$ittem  hqrit  nqn  tU  dici  praicipitur,  quia  tcepe 


c.  3 ) :  Quema(^mo(fttm  per  ocutum  corput  videl,  tic 
animut  videt per  mentem  (voOv)  fpii  cognatam.  S.  Am- 
broslus  (  Eptst.  28  ) :  NoOc  anima  vigor,  principatum 
aninuB  et  corporis  sibi,  quasi  rector,  vindicant.  Divus 
flieronymus  in  Nahum  cap.  iii :  tensum ,  inquit,  hic 
non  accipias  pro  animo  et  mente^  quce  groece  vovc 
diciiur^  sed  pro  aM^trsi. 

^Rancor  proprie  dicitur  putor  quidam,  atque  odoris 
graviias,quaeexvelusiateeipulredine  nascitur.  Unde 
ranoidum  idem  qu<>dpuiridum  velputidum,  quod  sci- 
liremimia  velusiale  corrupium  fetorem  cotitraxil  et 
ifi^rjitum  saporetki.  Meiaphorice  vero  transferliirad 
anin)um,cum  proira  Inveierata,  odio,  sitnnltate  ac- 
cipilur.  Hinc  D.  Hieronymus  epistola  36  :  Vl  vfitere^ 
innuil,  rancore  deposito^  mundum  pectorit  Deo  pa- 
rfimut  habitacutum. 


5it 


DE  COBNOBIORUM  INSTIT.  UB.  Viih  —  DE  SPIRITU  IRiB.  S4t 

GAPUT  XI.  A  *l'uni  contra  nos  aliqiiii  raneoris  habere  cofnosci- 


Qui  iram  iuam  dissimulant ,  aut  tegunt,  non  iecui 
peecant  quain  $i  eam  proderent. 

Quasi  Tcro  oon  hic  finis  unicuiqu^  vlnifici^  sit, 
et  abondc  qois  furori  proprio  vel  irislitige  satisre- 
cerii,  si  id  quod  praevalet,  ira  instigante  ,  comple- 
verit :  quod  hi  quoque  facere  noscuniur  qui  pioius 
suos,  non  appelitu  placiditniis,  sed  inopia  cohibent 
ultionis  :  nihil  enim  inferre  ainplius  his  quibus  irati 
sunl,  possunt,  nisi  cuoi  eis  *  affabiiitate  soliia  roi- 
Dimecolloquantur;  aut  quasi  in  effectu  operis  so< 
lammodo  sit  iracundia  moderanda,  et  non  potius  ab 
arcanis  nostri  pecioris  eruenda  ,  ne  tenebris  illius 
obscurati,  nec  consiiii  salubris,  nec  scientiae  luroen 
admittere,  sed  netemplnmSpiritossancti,  habitante 


miia;  dicens  :  ^  Si  erffo  o/fersmuwu  tuum  ad  aUan, 
et  iki  reeordatui  fuerie,  quod  frater  lnm  kaket  aiipud 
advereum  u ,  re^^ue  ibi  mumt  tuum  ad  aUare ,  ei 
vade  piue  recoueUiari  fratri  tuo ;  et  ue  veniene  ofer 
muHue  tuum  {Mattk.  t).  Qoomodo  ergo ,  non  di- 
cam  nsque  in  dies  plurea ,  sed  toI  uaqoe  ad  ocea- 
sum  aolis  i&ti«a,  permittimur  eontra  frairem  retinere 
tristitiam ;  qui  oe  illo  [Al.  ullo]  qnidem  aliiiuid  ba« 
benle  adversum  noa ,  oretioitea  noairaa  Deo  offerre 
cooeedimor?  quib«s  prttcipftitr  ah  Apoatolo:  Sine 
intermiuione  oruie  (I  Tkese.  v);  et,  in  omni  loco  le- 
vantee  purae  manue  eine  ira  et  diiceptatione  (i  7im.  u). 
Sttperest  igitur,  ^t  aut  numquam  oremua,  hujusce- 
modi  Tirua  retineates  in  cordibus  noatria,  et  apoate- 


nobia   apiritu  iracundisR,  ■cquaquam  valeamus  B  lico  huie  pnecepto,  sive  evangelieo,  quo  indesiiienter 


eiistere:  eohihiloa  eniro  in  corde  foror  MUntea 
qoidem  homines  non  offendit,  sed  acQue  Spiriius  ssn- 
ctisplendidiaaimomjubartacai  prolatos,  excludit. 

CAPUT  XII 

Quod  ne  momintanimn  ^uidein  iram  Uceat  retinerc» 

Aat  qoeroadmodum  vel  ad  momentum  vult  eam 

Dominus  retentari ,  qui  nec  sacrificia  quideffl  spiri- 

taiia  oratioMim  noslrarom  permittlt  offerri :  si  vei 


et  obique  jubemur  orare,  aimua  obnexii ;  aut  si  noa- 
inetipsos  clreumveiiientea  precera  fundere  contra  ejua 
intcrdictum  praeaumimus  t  non  orationem  Domino , 
aed  rebellioniaapiritueentumaciam  nos  eidemnovoo 
rimus  offerre. 

CAPUT  XIII. 
De  reeonciliatione  fralema, 
Etquia  pleruroque  seu  l»sos  fratreaetconiristatos 


ALARDI  GAZ.«  GOMMENTARIUS. 


■  D.  Gregoriusloco  illo  s«pe  cilato  :  Aliquando^ 
inquit.  tra  perturbato  animo^  quaei  ex  judicio^  silen' 
livm  indueit^  et  fuo  ee  forae  per  linguam  non  expri- 
mit ,  iniua  deteriut  ignoscit ;  ut  iratus  quisque  collocu- 
lionem  suam  proximo  subtrahatt  et  nihildicendotquam 
dl  atertut^  dicat,  Et  nonwutnquam  heec  silentii  severi' 
tas  per  disciplinte  dispensationem  gerUur^  si  tamen 
$oUieite  in  intimis  diuretionis  forma  teneatur,  tlou' 
numquam  vero  dum  aecansus  animus  a  consueta  lo* 
cutione  reatringitur,  per  accessum  temporis  peniius  a 
proximi  dilectionc  separaturt  et  acriores  stimuli  ad 
mentem  veniunt  f  causctque  qwB  gravius  exasperant , 
oriuntur^  atque  in  iruti  ocuto  festuca  in  trabem  ver- 
Utur,  dum  ira  m  odium  permutatur, 

^  Mulia  in  hanc  senientiam  evangelicam  afferri 
possent,  quae  non  minus  pie,  quam  docte  a  diversis 
interpretibua  tradita  sunt:  sed  pauca  dumlaxat,  qu» 
huic  ioco  sufOciant ,  hic  sobjjciam.  Primum  efficax 
admodum  est  hsc  senteniia  ad  suadendum  siudium 
reconciliationis,  dum  docet  fraternam  charitatem  et 
coocordiam  Deo  magis  placere ,  quam  sacriflcia ,  et 
oblatiooea;  immo  non  esse  Deo  accepta  sacrificia,  ac 
proinde  nec  quaevis  alia  opera  nostra ,  si  desit  cba- 
riias  mutua,  ideoque  ante  omnia  siudendiuB  recon- 
ciliationi,  si  Ixsa  sit  charitaa;  aique  adeo  postponen- 
dum,  ac  differendum  esse  sacrificium,  ut  fratri  of- 
feuso  reconciiiemur.  Uloc  D.  Gregeriua:  Ecce^  in- 
quit,  a  iUscordantibus  accipere  non  vuU  sacrificium  : 
holocttttsium  suscipere  recusat,  tiinc  ergo  perpendite 
(tuf^itum  sU  maUm  dkeordim ,  propter  quod  et  iltud 
abjicitur^  per  quod  cutpareUixatur  {Greg.  homil.  ^su- 
per  Ezech.'^.  Neque  ad  boc  lantum  valel  bac  senten* 
tia ,  ut  qui  Isesit ,  quam  ciiissime  reconciiiationem 
quaerat ;  sed  eiiam  ut  qni  l,e8U8  esi .  id  est ,  injuria 
affectua,  fratri  reconclliaiionem  quaerenti  facileigno- 
scat,  ne  Dei  hooorem,  et  sacrilicia  illi  offerenda  re- 
moretur  et  impediat.  Secundo  dicitur  frater  habere 
aliquid  adversum  oos,  cum  jusum  habet  conlra  noa 
querelam,  quod  a  uobis  injuriam  aliqnam  acceperit. 
Unde  non  dicit:  Si  lu  habesaliquidadversus  fralrem 
tuum;  sed,  st  frater  tuus  habet  aliquid  adversumte; 
TuHc  enfm,  inquil  Augustinus,  ipsehabet  adversusnos^ 
dnoi  eum  inaUguo  Uesimus,  Nos  autem  admsus  ilUtm 


habemus,  si  iile  nos  Imserit ;  ubi  non  et  opus  pergera 
ad  reeoncitiationefn :  non  enim  veniam  fostulabis  ab  ao, 
qui  tibi  fecit  injuriam ;  sed  tantum  dmittas,  stcut  iibl 
a  Domino  dimitti  cupis ,  auod  ipu  conmiseris  {Aug. 
Ub,  I  de  Serm.  Dom.  e.  20).  Itaque  non  praecipitur  ei, 
qui  ab  alio  laesus  est,  ut  ante  oblaiionem  reconcilie^ 

C  tur  frdtii:  quarovis  magnae  sit  perfectionis ,  si  quis 
lijDsua  fratrem  iuducat  ad  reconciliationem  secum 
ineundam.  Verum  etai  nou  sit  necesae,  ui  qui  laesua 
est,  reeoiiciliationem  quserat :  neeeaae  est  tamen  ut 
ante  eblatifinem  injuriam  dimiiiat.  Aliud  est  enim 
reconciiiari  fratri,sive  proximo,  aliud  dimiliere 
fratri :  Nam  reconciliaiio  ei  parte  ejua  qni  iaesit,  re- 
quiril  saiisfactionem  injuriae;  ex  parte  isesi  ci>Rdo- 
nationem,  et  reniisaionem.  Tertieuoa  sic  accipienda 
est  isia  sententia ,  qnasi  aemper  ad  fratrem  ire  de- 
bearous.  Sanctuni  idquidem  conailium;et  cum  cha- 
riua  efflagitat ,  et  locua  ac  lempus  permittit,  pne- 
4:eptum  eiiam  necessariuro  :  plerumque  unf»en  ,  af- 
fectibus  poiiua ,  aut  effectibua,  quam  pedibua  ire 
debemus,  affectu  injuriam  potius,  ai  quam  ab  iilo 
accepimoa,  condonantea,  odiumque  remittentea: 
effectu,  injuriae,  si  quam  ille  a  nobis  accepit,  aatisfa- 
denies.  Hoc  justitiae,  itlud  chariiaiis  praeceptum. 
Postremo  qued  bic  de  veteribus  Jodsorom  sacriftciis 

[)  dicitur  (quae  tune  adhuc  vigebani,  cum  Chriatuahaec 
loqueretur)  id  multo  magis  de  sacriflcio  Eucharistiae 
intelligen^uai ;  proinde  si  ante  oblaiionem  legaiium 
aacrificiorum ,  quaerenda  erat  reconciliatio :  multo 
'  magis  ante  oblationem  aacrificii  nosiri  Eucliaristici; 
*  praesenim  cum  idem  unionis,  et  concordiae  lacra- 
menium  sil,  ac  symbolum  {Vide  D.  Bernar.  de  Prae- 
eepto  et  Dispens.  e.  36).  Unde  et  communio  et  synaxia 
appellatur.  Vnum  enim  corpus  muUi  sunius^  qui  de 
uno  pane  participamus  (l  Cor.  x).  Atqui  etiam  iau- 
des,  gratiarum  actiones,  orationes,  et  eieemo&ynae  et 
omnino  omnia  opera  bona,  quae  Deo  offerimus,  et  in 
Dei  honorem  referimus ,  sacrificia  qiisdam  aunt. 
lUque  hac  sententia  doeemur,  sacriicium  laudis  , 
oraiionis,  aliorumque  operum,  Deo  placere  non 

Eosse ,  nisi  reconciiiati ,  et  cum  fratriiM»  ooncordea 
mc  I>eo  offeramus. 


UZ  J0.4NNIS 

contemnimus,  vel  eerte  non  vltio  nostro  dicentes  eos 
offen»o8,  despicimus :  animarum  medlcus  et  occullo* 
rum  conscitts,  occasiones  iracundiae  yolens  radicitus 
a  cordibus  nostrls  evellere,  non  solum  si  laesi  rncri- 
mu8,  jubet  nos  remillerey  et  reconciliari  fratribus 
nostris,  nulUmque  adversus  eos  injttriae  seu  laesionis 
memoriam  retinere ;  sed  etiam  si  illos  *  adversum  nos 
seu  jiiste,  seu  injusie  babere  aliquid  noTerimus,  si- 
miJiler  praecepit,  ut  munus  nostrum  relinquentes,id 
e«r,  compesceniea  orationes  nostras»  ad  eorum  prius 
satisfactionem  tendere  festinemus :  et  Ita  fratris  cu- 
ratione  praemissa  orationum  nostrarum  mtmera  illi- 
bata  deferre.  Nonenim  ita  nostrisobsequlis  commu- 
nis  omnittm  Dominus  deleciaiur ,  ut  quod  in  uno 
acquirit,  perdat  in  altero»  dominante  tristitia.  la 
cujuslibet  namque  dlspendio  unum  patitur  detrimen- 
tum ,  qui  eodem  modo  omnium  famulorum  suorum 
salutem  desiderat  et  exspeclat.  Et  iddrco  ^  aeque  ;* 
habente  aliqaid  adversum  nos  fratre,  inefficai  erit 
oraiio  nostra,  ac  si  nosadversum  eum  tumenti  spi- 
ritu  indignationis  amaritudiiiem  reservemus. 


CASSIANI 
A 


SU 


CAPUT  XIV. 


Quod  vetut  quoque  lex  iram  non  tantumde  effectu,  $ed 
etiam  de  cogitatione  convellat. 

Sed  quid  diuiius  prasceptis  evangelicis  atque  apo- 
slolicis  immoramur,  cum  etiam  velus  lex,  qux  ali- 
quid  habere  remissionis  videtur»  haec  eadem  prneca- 
veat  dicens:  Ne  oderie  fratrem  tuum  in  corde  tuo 
(Levit,  xix);  et  iterum  :  Non  eri$  memor  injurias  ct- 
vtufft  tuorum  (I(nd»);ei  rursum :  <  Itinera  eorum,  qui 
memoriam  retinent  matefacti^  m  mortem  (IHd.)  ?  Vides 
et  ibi  nequiiiam  non  in  opere  tantum ,  sed  etiam  Id 
arcanis  cogitationibus  resecari ;  cum  decordeodium, 
et  injuris  non  solum  retributio,  sed  etiam  ipsa  me* 
moria  radicitus  jubetur  evelli. 

B  CAPUT  XV. 

Notat  eoi  qtu  impa^ntia  eum  cau$a$  in  alioe 
conjiciunt, 

Inlerdttm  superbia  vel  impaiientia  superaii,  cum 
incondilos  mores  nosiros,  aique  inordinatos  volu- 
mus  emendare ,  ^  soliludinem  nos  desiderare  con* 


ALARDI  GAZiEI  GOMMCNTARIUS. 


<»  Videtur  Gassianus  (Yide  Co//al.  16,  c.  16)  locum 
illum  Matlhaei  sic  iniellcxisse,  ut  sive  juste,  sive  in— 
{aste  fratrem  nostrnm,  seu  proximum  habere  aliquid 
adversum  nos,  hoc  est,  nohis  infenso  esse  animo 
noverimus ;  ad  eum  statim  reconciliationis  gratia  ac- 
cedere,  eumque  placare  debeamus.  Sed  saepenumero 
consilia  cum  praecepiis  confundit,  ut  hic  ei  alibi, 
facile  esi  animadvertere.  Aliud  enim  est  (|uod  hie 
praRcipilur;  aliud  quod  consulitur :  satisfaclio  exigi- 
turab  eo,  qui  lapsit;  remissio  auteni,  seu  condonatio 
cnlpae  ab  eo,  qui  Ixsus  est,  ut  dictum  est.  At  consi- 
lium  perfectionis  est,  non  praeceptum,  reconciliaiio- 
nem  ab  eo  quaerere,  qui  injuste  iratus,  utpoie  nulla 
a  nobis  affectus  est  injuria.  Ad  quam  perfectionem 
eum  omnes  Ghristiani  multiplici  ratione  invitentur; 
mulio  magis  religiosi,  qui  se  perfeclionis  studiosos, 
et  veluii  candidatos  profitentur  ;  quos  decet  implere 
omnem  justitiam  (Matth.  iii  et  v):  et  quorum  justitia 
tanto  plus  abttiidare  debei  quam  saecularium ;  quan- 
to  eorum  siaius  sublimior,  et  sanctior.  Qua  consi- 
deratione  etiam  D.  Benedictus  cap.  71  siaiuit,  ut  st 
quii  frater  pro  quavis  minima  causa  ab  abbate^  vel  a 
auocumque  priore  iuo  corripitur  quolibet  modo  ;  vel  ii 
leviter  senserit  animum  prioris  cujuscumque  contra  se 
iratum,  vel  commotum,  quamvis  modice^  mox  sine  mora 
tamdiu  prostratus  in  terra  ante  pedes  ejus  jaeeat  satis- 
faciens  ;  usque  dum  betiedictione  sanetur  itla  com^ 
motio. 

^  Durus  est  hic  sermo,  et  valde  hyperboticus ,  si 
secunduro  praedicta  generatim  inieili^atur  de  fratre 
habenie  aliquid  adversum  uos,  sive  juste,  sive  in- 
jusie.  Non  sic  Augustinus  supra  citalus ,  nec  alii 
Patres  intellexerunr.  Proinde  grano  salis  condiatur, 
et  sic  exponatur:  i£que  inerficax  fulura  nostra  ora- 
lio,  seu  rraler,  aui  proximus  adversus  nos,  seu  nos 
adversus  ipsum  infenso  simus  animo,  vel  ut  Aoctor 
verbis  sequentibus  exponit,  adversum  eum  lumenli 
animo  indignalionis  amaritudinem  reservemus.  Ob 
hanc  obscurilatem,  et  (irrficuliatem  quae  ex  hoc  cap. 
oriri  polerat,  Dionysius  hunc  locum  ab  illis  verbls, 
nott  enim  ita  nostris  obsequiis,  etc.,  siientio  praeier- 
iisse  videtur. 

^  H;incsenientiam  praetermisii  Dionysius  Garthu- 
sianus  (quas  lamcn  in  omnibus  codicibus  tam  excu- 
sis  quam  manuscriptis  habetur)  :  forte  quia  in  vul- 
gaiis  Bibliis  non  exslat;  sed  ex  Proverb.  xii  secun- 
dum  Septuaginta,  ut  hic  ad  marginem  citatur.  Nam 


in  vulffata  editione  senlentia  huic  respondens  sic  ha- 
bei :  In  umita  justitia  vitee;  iter  autem  devium  tendit 
ad  morlenu  Porro  qtiod  ad  memoriani  et  oblivioiiem 
injuriarum,  de  quahicagitur,  aitinec,  notanda  sunt 
Joannis  Giimaci  verba  :  MemoriOj  inquir,  injuriarum 
est  furorit  complementum,  peecatorum  custos^  justitias 
odium^  virtutum  perditio^  venenum  auinuB^  mentis  as  - 
siduus  vermiSf  orationis  confusio ,  deprecationis  exci- 
sio,  charitads  alienatio^  ctavus  infixus  ammm^  injucun- 
dus  sensus,  qui  in  amariiudinis  suavitate  diUgiiur^juge 
peccatum^  numquam  dormiens  iniquitasy  horis  singutit 

p  admissa  malitia^  tenebrosum,  ac  motestissimumvitium. 

^  Et  infra  :  Monachus  solitarius,  qui  hanc  servat  in 
semetipso  meiiionam,  aspis  nidificans  est^  tethale  vhrus 
ueum  ubique  circumferens.  Qui  hanc  ejicity  remiesio- 
fiem  reperit :  qui  vero  illi  agglutinatus  est,  miseratione 
privatur.  Laboribusse  quidam^  acdoloribui^  ut  veniam 
mererentur ,  exposuerunt :  hos  tamen  vir,  qui  injurias 
obttviscitur ,  facite  antidpavit,  Siqvidan  illud  verissi" 
mum  eet  quod  dicitur :  uimitiite  ceterius  ^  et  copiose 
dimittetur  vobis,  Veras^  germanoeque  poenitentias  cer^ 
tum  argumentum  est  oblivio  injuriarum :  qui  vero  ini- 
micitias  tenet^  et  se  poenitere  existimat ,  stmt7is  est  ei 
qui  se  in  somnis  currere  putat,  Hxc  ille  (Gradti9). 

^  Hujus  rei  exempluui  insigiie,  et  huic  loco  pcr- 
quam  accommodatum  habes  in  Vita  S.  Ignatii  Loyo- 
liB  per  Maffeium  edita ;  quod  hic  retuiisse  non  erit 
extraneum.Ctfm  ^ttf m(/am  e  fratribus,  qitod  siomacho- 
sior  esset  natura,  et  subinde  in  amara  verba  prorumpe- 
ret,  uie  fratrum  consuetudini,  alieno  tempore,  iubdu- 

^  centem  vidisset  Ignatius;btande  eum  compellans ;  auin 

^  te^  inquit,  statutii  horis  in  fratrum  consuetudinem  aas  ? 
cum  ille  iracundiam  naturas^  bilemque  proetenderet : 
NcBf  tu  vehementer  erras^  ait  Ignatius:  etenim  hwc  et 
hujusmodi  vitia  non  fugiendo,  sed  resistendo  vincuntur, 
Huc  spectat  quod  de  quibusdam  solitariis  scribil 
Joannes  Climacus :  Cum  sederem ,  inquit ,  aliquando 
cujusdam  necessitatis  causa  juxta  quorumdam  sotita- 
riorum  cetlutam,  audiviillos  perdicum.  more  intus  sum- 
ma  amaritudine,  et  furore  apud  se  corrixanteSf  alque 
in  ejui  personam,  qui  se  Imerat,  tamquam  is  preesens 
esset^  petulantissime  insHientes,  Quos  ego  ne  ultra  in 
solitudine  sederent,  pt«,  et  fideliter  monui,  si  nollent 
ex  hominibus  dtemones  fieri,  Et  infra  :  Si  diiigentius 

.  inspiciamus^  animadvertemus  plerosque  ex  his,  qui  tra- 
cundicB  fqcibus  exagitantur^  promptejejunare,  vtgilare, 
quieiem  sotitudinis  sectari,  Est  emm  ea  versutissimi 


545 


DE  COENODIORUM  INStlT.  LIB.  Ylli.  -  DE  SPIRITU  IRiE. 


84e 


querimiirytamqaamibifnullisnosconciUntibuB,  illico  A  sorlio  :  ad  naturam  pristinam  moi  reYorsurus,  cum 


viriolem  patientia  reperturi :  eicusanies  nogligen- 
tiam  nostram,  causasque  commolionis  non  nostra 
diceotes  impatieotia,  sed  fratrum  vitio  generari. 
Damqoe  in  alios  erroris  nostri  vertimus  causas , 
DQmquam  ad  patientise  ac  perfectionis  calcem  ?ale- 
bimos  pervenire. 

CAPUT  XVI 
Qho4  tranqHil^tas  cordit  noitrt  non  tn  alteriui  tarbitrio, 
$ed  in  no$tra  debtat  ditione  eon$i$tere, 

Somma  igitur  emendalionis  ac  tranquillitatls  no- 
strae,  non  est  in  alterius  arbitrio  collocanda;  quod 
Dequaquam  nostrae  subjaceat  polestati :  sed  in  noslra 
potius  conditione  consistat.  Usque  ut  non  irascamur» 
non  debel  tx  alterius  perfectione ,  sed  ex  nostra 


interpellaTerit  ci^aslibet  commotionis  occasio  : 
emerguni  quippe  ex  eo  confestim  viiia^  qiiae  late* 
bant,  ei  velul  equi  Infrenes  certatim  e  suis  repagu- 
lis  otio  longiore  natriti  acrius  ad  perniciem  auriga 
proprii,  feroclusque  prorumpunt.  Magis  enim,  exei^ 
citio  usuque  huniano  cessante,  efferantur  in  nobii 
Titia,  nisi  fuerint  anle  purgata.  Ipsamque  umbram 
patientiae,  quam  possidere  imaginarie  permixti  fra- 
tribus  saltem  pro  eorum  reyerentia  et  nota  pablica 
Tidebamur,  deaidia  secaritatis  amittimus. 

CAPUT  XVIII. 

ImfMtiientei  aique  iraeundo$   e$se  frequenter  etiam 

iltoe  qui  ab  homimbu$  non  frrovoeantur, 

^  Quasi  yero  uni?ersa  Tirulenta  serpentiom  ge- 
virtoie  descendere,  qux  non  alieiia  patientia ,  sed  B  nera ,  vel  ferarum,  cum  In  soiitadine  suisque  cubi- 


propria  longanimitate  conqoiritur. 

CAPUT  XVII. 

Quo  etudio  eremum  debeamue  expetere, 

Porro  *  eremum  perfectos,  omniqoe  Titio  purga- 

108  oportei  expetere,  et  excoctis  ad  purum  in  con- 

gregatione  fratrum  Tiiiis,  non  pusillanimilalis  pro- 

fagio,  sed  dlTinae  contemplaiionis  obleniu,  et  desi* 

derio  iotuitos  sublimioris  intrare  ,  qui  non  nisi  in 

lornodine  a  perfectis   solummodo  poterit  appre- 

bendi.  Qoaecamque  enim  yitia  Incurata  in  eremum 

deittlerimus ,  operia  in  nobis,  non  abolita  sentien- 

(or.  Solitudo  namque,  sicai  novit,  emendatis  mori- 

bos,  contemplationem  purissimam  reserare,  et  in- 

tuiio  siocerissimo  spirilalium  sacramentorom  scien- 


libus  immorantur,  non  innoxia  perse?erent,  nee 
lamen  ex  eo  pronuntiari  possint  innoxia,  quia  nulll 
noceant.  Hoc  enim  eia  non  affectus  boititatis,  sed 
necessitas  solltadinis  confert  :  Qoas  com  Ia.*dendi 
nacta  fuerint  copiam,  in  semetipsis  reconditum 
virus  et  animae  feriiatem  protlnus  egeront  atque 
demonstrant.Meoque  perfectionem  quaerentibus  non 
sufflcit  contra  bomlnem  non  irasci.  Meminimus  enim 
{9ide  CoUat,  19,  c.  6,  10  et  $eq,)  in  solitudine  com- 
morantibus  nobis,  contra  calamum,  cum  aut  grossi- 
tudo  ejus,  aot  exililas  displiceret :  contraTe  scal- 
pellum,  cum  incidenda  hebeti  acie  segniter  exseca- 
ret ;  contraque  silicem,  si  forte  ez  ea  festinantibus 
nobis  ad  leciionem  tardius  scintilla  ignis  emicuerii, 


(iam  revelare  :  ita  eoram,  qoi  minos  emendaii  sunt,  G  ita  indignaiionis  irrepsisse  motum,  ut  noQ  alias  per- 
Tiiia,  non  solum  serrare,  Tenim  etiam  exaggerare  torbationem  mentis,  quam  vel  contra  insenslbilet 
ennsuevii.  Tamdiuque  sibi  patiens  quis  videiur  et  materias,  Tel  certe  adversus  diabolum  maledictlone 
iittinilis,  dooec  nullius  bominis  commisceatur  con-     prolata,  digerere  atqoe  eTaporare  poesemus.  Quam* 

ALARDI  GAZiEI  GOMMeNTARIUS 


dmottii  inlentio^  idque  $ummopere  inqmril^  ut  veluti 
pn  rationabitem  occationem  pmnitentiiBf  et  /ucliii,  ea$ 
materiae^  qum  morbo  fiuic  incrementa  dare  posctnl,  s«- 
tjtundae  iltis  pereuadeat.  Sic  ille  iOradu  8). 

*  Conflnuat  banc  senientiam  abbas  Joannes  apud 
Cassianum  {CoUat.  19,  cap.  10);  cul  et  alii  SS.  Pa- 
ires  astipulantur,  doceiitque  ad  vllam  eremiticam 
non  debere  queniqtiam  iran&ire,  nisi  se  prius  in  coe- 
nobiodiligenterexercuerit;  propterea  quod  Eremus, 
sive  soliiudo,  cuin  sit  culmen  et  fastigium  viiae  reli- 
giosae,  perfeclionem  non  alferai,  sed  supponai.  D. ' 
Hieronymus,  poslqiiam  solitudinis,  et  solitariae  Tilas 
ii(»nnnlla  incommoda  et  pericula  ita  recensuit :  In 
tolitudine  citb  obrepit  $uperbia ;  et  $i  parumper  jejuna' 
rmi,  hominemque  non  tiderit^  puiat  $e  aticuju$  e$$e 
nomoiti,  oblilu$que  $ni^  unde^  et  quo  venertt;  inlus 
corde,  tiugua  fori$  vagalur^  etc  ,  mox  subdit  :  Quid 
igiiwf  Soiitariam  vitam  reprehendimuef   minime  , 


diutuma  didieerunt^  eontra  diabolum,  muUorum  $oUf 
tio  jam  doeti  vugnare^  et  bene  inetructi ,  fratema  ex 
ade  ad  eingularem  pugnam  eremi^  eeeurijam  tineefin' 
eolaiione  alteriue  eontra  vitia  eami$,  vel  cogitationumt 
Deo  awttliante,  pugnare  euffieiunt  {vide  D.  Bemardum 
$erm.  3  de  Circumeieione). 

^  Stylus  Dionysii  et  planior  et  plenior  :  Vmver$a 
venenaia  eerpentium^  [erarumve  genera^  quando  m 
suts  latibulie  et  eolitudine  permanent^  exetant  innosAa ; 
nec  tamen  ob  hoe  eimpticiter  did  po$$unt  tmio^da,  quia 
nulti  tunc  nocent.  Sicipse.  Unde  coUig^itur  legenduni 
hic  fnnooEJa,  quamvis  alii,  et  foriasse  melius  legant 
ttoxta,  ut  Basileensis  et  mss.  nonnulli :  hoc  niinirum 
conlextu  :  Qua$i  non  nosia  per$everent ,  nec  ex  eo 
pronuntiari  po$$ini  noxia^  quia  nutli  noceant,  Et 
utrumque  quidem  verom  esl.  Aetu  quippe  innoxla 
sunl  hujusmudt  animalia,  quamdiu  in  solitudine,  aut 
in  suis  laiibttlis  remanent :  naturali  tameii  propen- 
qnppe  quam  eeepe  taudapimui  :  $ed  de  tudo  monaete-  -.  sione  ei  inclinatione  iioxia  perseverant,  quia  semper 

riarunt  ktmMtmimMtii  «a/mmimc  ^ttr^Ai  tniliis»     M*tn»   ^MmJ  ^  ftil  nfU*Anfliim  nmmntA  •  iilAniiiiA  nnn  ainrknlinilAr     iil 


riorum  hufuemodi  voiumut  egredi  milite$f  quo$  eremi 
dkrarudimenianon  terreant;  qui  tpecimen  converea- 
imi$  $um  mulio  tempore  dederint ;  qui  ommum  fuerini 
mtniiiri,  iu  primi  omnium  fierent;  quo$  nec  e$urie$  ali* 
quando^  nee  $alurita$  superavii ;  qui  paupertate  latan- 
tur;  quorum  habitu$,  termo^  vuitue^  tnces$u$^  doetrina 
«irliitiini  e$t,  Haec  D.  Hieronvmus  ( Epist.  «4 ,  ad 
Ruttic.  monaeh.).  Simililer  D.  fienedictus,  iniiio  su® 
Regulx  Titam  anachorelicam,  ei  quibus  illa  couTe- 
niat,  describens  :  Secundum^  inquit,  genu$  e$t  ana- 
choreiamm,  id  e$i^  eremitarum^  Aoncm,  qui  non  con- 
mtonis  fervore  novilioy  $ed  mona$ierii  probaiione 


ad  nocendum  prompta  :  ideoque  non  simpliciter,  ut 
aii  Dionysius,  innoxia  pronuntiari  possunt.  At  hoc 
posterias  prarcedentibus  magis  quadrare  videiur. 
Speciat  enim  illud,  quod  superius  dixit :  Emerguni 
quippe  ex  eo  otlia,  qum  iutebant^  ei  velut  equi  infre" 
ne$,  eic.  Sic  abbas  Joanues  Collal.  19  cap.  12 : 
iVoiie,  inuuit,  debemue,  quod  $i  ad  so/iludinMi,  vei 
ad  abdita  ■loca  nondum  curatie  vitii$  $ecedamu$t  af" 
feciue  eorum  tantnmmodo  reprimatur^  non  exeUngua^ 
iur.  Lalitai  enim  intra  noe^  immo  eiiameerpil  radix 
ommum,  qum  exetirpaia  non  fuerai^  peecaiorum^  etc. 


S47  iOANNIS 

obrem  ad  perfectlonis  damUxat  rationem  non  saiis 
proderit  abesse  homine»,  in  quos  ira  moyeatar : 
cam  si  patientia  prios  non  fuerit  acqalsita,  •  etiam 
erga  res  matas  speciesque  minutas  exerceri  similiter 
iracundiae  possii  affectus,  qui  residens  in  corde 
noslro,  nec  jugem  nos  pos^idere  trahquillitatis  sta- 
tum,  nec  residuis  vitils  carere  permitiet ;  nisi  forte 
in  eo  putemus  commotionibus  nostris  lucrum  ali- 
quod,  vel  remedium  comparari,  quod  malcdictioni- 
bus  vel  iracundlse  nostrae,  minime  res  inanimai£ 
mutaeque  respondeant,  et  intemperantiam  cordis 
nostri  ad  majorem  nequaquamprovocentexardescere 
(broris  insaniam. 

CAPOT  XIX. 
De  amputanda  ira  $ecundum  EvangeUum. 
Quapropter  si  iilam  summam  divini  praemii  cupi- 


CASSIANI 


m 


A  mus  adipisci,  de  qao  dicitor  :  Beati  mundo  corde^ 
quoniam  ipti  Deum  videbunt  {Matlh.  v) :  non  solum 
e  nostris  actibus  baec  amputanda  est ,  sed  eiiam  de 
internis  animae  radicitus  exstirpanda.  Non  enim  valde 
proderit  iracundiae  cobibitus  Turor  in  verbo,  nec  in 
effectum  prolatus,  si  illum  arcanis  pectoris  nostri 
Deus,  quem  secreia  oon  latent  cordiura,  inesse 
perspexerit.  ^  Radices  enim  vitiorum  poiius^xscindi 
praecipit  Evangelicus  sermo,  quam  frucios ;  qui  pro- 
culdubio  evulsis  fomitibus  nequaquam  ulterius  pul- 
lulabunt :  atque  ita  mens  poterit  jugiter  in  omni 
paiientia  et  sanctitate  durare ,  cum  haec  non  de  su- 
perflcie  operaiionis  et  acluum ,  sed  de  cogitationum 
fuerini  evulsa  penetralibus.  Et  ideo  ne  bomicidiam 
perpetretur,  ira ,  odiumque  succiditur,  sine  quibus 

B  homicidii  crimen  nullo  modo  valebit  admttti. « Qui 


ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


*  Hoc  Ipsum  eleganter  notavit  D.  Aogustinus,  hls 
verbis  :  Iram  nihil  aiiud  eue  quam  uleiecendi  lilndi' 
nem  veieres  definierunt^  quamvis  homo  nonnumquam^ 
ubi  vindictce  nullus  eit  $en$us^  etiam  rebus  inanimis 
irascatur;  ut  male  scribentem  stylum  coliidatf  vet  ca- 
lamum  franaat  iraius.  Verum  et  ista  irralionabiliof, 
tamen  quaidam  ulciuendi  libido  est ;  et  neseio  queeiut 
ita  dixerim)  quasi  umbra  relributionis  ^  ut  qui  mata 

1'aciunt,  mata  patianlur  {Lib.  xiv  de  Ctvit,  cap.  15). 
St  in  epistola  ad  Nebridium  :  !ra ,  inquit ,  quaiitum 
mea  fert  optnto,  esi  turbulenius  appetitue  auferendi 
ea  quce  facilitatem  actionis  impediunt,  Jtaque  ple- 
rumque  non  hominibus  tantum,  sed  calamo  irascimur 
in  scribendo,  eumque  cottidimus ,  atque  frangimus ;  et 
aleatores  tesseris,  el  pietores  penicillo,  et  cuique  in- 
slrumento  quilibet  ex  quo  dificultatem  se  pati  arbiira^ 
tur.  Hac  autem  assiduitate  fel  crescere  etiani  medici 
affirmant ;  cremento  autem  feltis  rursus  et  facite ,  ac 
prope  nullis  cau^  enitentibus  hascimur  {Ad  Nebrid.^ 
epist,  i3i).  Ita  S.  Augustinus.  D.  Thomas  causam 
hujusmodi  ir»  et  commolionis  expticans  :  Cum  tn 
homine,  inqoii,  $it  et  ratio.  et  imaginatio^  dupliciter 
in  homine  potest  molus  iro!  insurgere.  Vno  modo  ex 
sola  imaginatione  nuntiaute  livsionem  :  et  stc  insurgil 
aliqiiis  motus  irce  etiam  ad  res  irrationales  et  inani^ 
piatas  secundum  simHiludinem  illius  motus^  qui  epl  in 
animalibus  contra  quodlibet  nocivum.  Alie  modo  ex 
raiione  nuntianle  lcesionem  :  et  sic^  ut  philosophus 
dicit  in  ii  Rhetoric.  lcap.  5),  nuUo  modo  poiest  esse 
ira  ad  res  insensibites,  neque  ad  moriuoSf  tum  quia 
non  dolent,  quod  maxime  quasrunt  irali  in  et<,  ^ut^us 
irascuntur  :  tum  etiam  ^u/a  non  est  ad  eos  vindiciUy 
cum  eorum  non  sit  injuriam  facere  ( i-t  q.  146 , 
art.  7). 

^  Mutlb.  lu  et  Lucae  iii  :  Jam  securis  ad  radicem 
arborumy  vel  arboris,  posita  est,  Ad  hunc  locum 
speciare  videiur  aucior,  moraliter,  ul  solet,  ad 
suum  propositum  accommodaus  :  radicem  enim 
vocat  iram  iniernain,  et  in  peciore  laientem :  frucius 
vero  ejus  acius  verbo  et  opere  prodeunies. 

«  Mortis  aeterna5,  ut  omues  interpreianlur.  Nam 
rens,  sive  obuoxiu«  judicio  Hebraeis  dicebalur,  qui 
murte  dignus  erat.  At  illi  deniorte  corporis.Christus 
de  morte  animae  loquebatur.  Vcrum  cum  constet 
non  omnem  iram  esse  peccatum,  et  tam  Cbrisius 
ipse,  quam  apo8toli.et  alii  viri  sancti  iraii  subinde 
fuisse  legantur,'Bt'Siiperius  osteJisumest ;  sana  hujns 
sentenlie  reaniriiar  iuieliigeutia  :  non  enim  omnis, 
qui  quomodolibei  iniscitur,  aut  qui  alium  levem, 
aut  fatuuni  appellat,  coniinuo  damnatur ;  sed  qui  ita 
irascitur,  et  iu  appeliai,  ut  mortem  ei,  vei  quam- 
cumoae  gravem  iaesionem,  sive  injurlam  optet,  aut 


inferre  cupiat.  Loquebatur  enim  Dominos  accom- 
roodate  ad  homicidium,  de  quo  agebalar,  et  iram 
vocat  non  omnein  appetitiouem  vindictae,  qneiuad- 
roodum  a  philosophis  d^linilur,  sed  eam  proprie, 
qu  r  lendil  ad  homicidium {Maldonat.  in  Matth^cap. 5; 
Leonard  Less.  lib,  iv  de  Just.  c.  4).  Agebat  siqui- 
dem  de  ilio  prsecepto  :  Non  occides.  Quod  ut  eipli- 
carei,  docuit,  uon  soluai  exteroum  homicidium  esse 
peccaium  mortiferum  in  judicio  divino,  sed  etiam 
occultam  iram,  qua  quis  proximi  inoriem,nutgrave 
nocumentum  optat,  ot  exponit  1>.  Thomas  (i-2  q. 
158,  a.  5  e^  5^  :  ac  proinde  bod  solun  eum  qui 
reipsa ,  sed  etiam  eum  qui  sola  occidisset  volan- 

G  late,  reum  esse  homicidii  apud  Deum;  sicut  paulo 
ante  dixerat,  non  solum  euni  qul  reipsa  adulterinm 
pairavii,sed  etiamqui  patrarevoiaii,adulterumesse. 
Atqui  hoc  modo  neque  Ghristus,  neque  apostoli 
umquam  irati  sutit.  Nam  quod  Petrus  videtur  Ana- 
iiiam  et  Saphyram  iratus  occidisse,  non  ira,  sed  re- 
ligione,  et  zelo  justitiae,  neqoe  ut  homo  privatus, 
sed  ui  Dei  minisier,  fecisse  credendus  csi,  ut  alibi 
ostendimMS.  Sed  juvat  hic  S.  Thomam  speciare 
pleiiius  ei  accuratius  isia  explicantem.  Dicendum, 
mquit  ,  quod  gradus  irm^  quos  Dominus  ponil 
( nempe  Mailbxi  quinto  )  nott  pertinent  ad  diver- 
sas  irce  species  :  sed  accipiuntur  secundum  proces- 
sum  humani  actus ;  in  quibus  primo  atiquid  in  corde 
concipitur.  Et  quantum  ad  hoc  dicit  :  Qui  irascitur 
fratri  suo.  Secundum  autem  est^  cum  per  aliqua  signa 
exteriora  manifestaiur  exterius^  etiam  aniequam  pro- 
rumpat  in  effectum,  et  qtianium  ad  hoc  dicit :  Qui 
dixerit  fratri  suo,  Racha,  qnod  est  interjectio  irascen' 

|v  tis.  Tertius  gradus  est,  quando  peccatum  interius  con- 
ceptum  ad  effectum  perducitur.  Est  autem  effectus  ira 
tiocumentum  alterius  sub  ratione  vindictce.  Minimum 
autem  nocumentortm  est,  quod  fit  solo  verbo.  Et  ideo 
quanlum  ad  hoc  dicit :  Qui  dixerit  fratri  9U0,  Falue. 
Et  sic  patet  quod  secundum  addit  supra  primum,  et 
tertium  supra  utrumque.  IJnde  si  primum  est  peccatum 
mortale  in  casu,  in  quo  Dominus  toquitur  {cum  qun 
ScH.)  appetit  proximi  occisionem,  aut  quamcumque 
gravem  Itesiorum  {ut  ipse  exposuit  art,  3,  ad  2), 
multo  magis  ad  alia,  Et  ideo  singutis  eerum  portuntur 
correspondentia  aliqua  pertituntia  ad  condemnationem, 
Sed  in  primo  poniiur  judictumf  quod  minus  est  :  quia 
ut  Augustinus  dicit{Lib.  d^  Ser.  Dom.  inmontec.  i9), 
in  judicio  adftuc  defensionis  locus  datur*  Jn  secundo 
vero  ponit  consiiiumt  to  quojudices  inter  seconferunt, 
quo  supplieio  damnoKt  aporteat,  Jn  tertio  poni^heu' 
nam  ignis^  quce  est  certa  damnatio.  Glaee  &  Tiiumas 
(t.2  q.  158,  art.  5,  ad  3). 


II»  DE  COENOBIORUM  INSTIT.  LIB.  fUI.  —  DE  SPIRITU  IRiE. 

Vttieitwr  eDHD  firaiti  swf,  reus  eril  judieio  :  et*  qui  K  CAPUT  I.X. 


380 


odU  (rairem  suum^  bamidda  esl  (Matth,^  ▼,  I  Joun. 
lu);  in  60  «ciiicet  quod  eum  eorde  cupiat  inierire, 
eujas  eniorem  propria  manuy  vel  telo  epud  liomiBes 
miniiDe  fudiese  cognoicitur,  tffectn  irie  bomieide 
pronuniintar  a  Domino  :  qui  non  solum  pro  opera- 
tionis  effiecttt»  eed  eiiam  pro  yolonutie  ac  Yoti  deai- 
derio»  unicuique  aat  prsmium  reddet,  ant  pesnam, 
aecnndum  illud  quod  i|)se  ioqultur  per  propheUm  : 
^  E§o  auiem  opara  eorum  et  eoptationee  oorum  oetsio  ut 
emi§re0ememaamuibus  ffMkui  el  Uupds  (lea.  liti). 
£t  Apoetoltts  :  •  luter  se  imcem  eo§itatiouikm  aeeu" 
eamtihu^  aul  etiam  defeudenSibus^  m  die  quajudka^i 
Deus  oceuUa  kamimim  (Rom.  u). 


In  eo  quod  in  Ewmgetio  seriptum  est^  qut  iraseiw 
frasri  suo^  eic.,  utrum  reeifnendum  sU^  quod  ad' 
jectum  est ,  sinu  causa. 

Seiendom  umen  In  eo,  quod  in  qnlbnadam  exem- 
plaribut  InYenttur,  qui  iraicitur  fralri  buo  slntf  eauia^ 
rous  erii  jndicio,  '  superOuum  esse,  stne  eausa,  et 
adjactum  esse  ab  bis  qui  ampuundam  iram  pro  jusiis 
causis  roinime  puta?erunl,  •  cum  ntique  nuHus  qnam- 
libet  absque  ratione  commotus^  sine  causa  dicat  se 
irasci.  Quamobrem  apparet  ab  eis  adjectum  qui  pro- 
positnm  non  Intetleierunt  Scriptur»  Tolentis  fomi- 
tem  iracundlae  omnimodis  amputare,  nullamque  in- 
dignatioois  occasionem  peniios  reservare;  ne  dum 

ALARDI  GAZiGI  COMMENTARIUS. 
^  Ila!C  sententia  prxcedeniis  explicatio  est.  Idem  B  prabere^  inimicos  nostros  amare^  et  orare  pro  perse* 


enim  est  irascl  fratri  suo,  in  {llis  verbis  Saltaloris, 
ac  odisse  fratrem  suom,  Juxia  meniem  AposioU : 
cnm  qois  scilicet  iu  irascitur,  ut  eum  corde  cupiat 
interire,  nt  Me  ait  GasSianus,  hoc  est,  ut  moriem  ei 
optet.  Talis  enim  band  dnbie  apud  Deum  homicida 
est,  ac  proinde  s&terni  judicli  reus;  eiiamsl  reipsa 
nihil  mati  inferat.  Unde  D.  Hieronymns  epist.  56 
hune  locum  spccians  :Cttm  fntm,  inquit,  homicidinm 
ex  odio  setpe  naseatur;  quieumque  odtf,  el$i  necdum 
giadio  pereusserit,  animo  tamen  homicida  e$t.  Gt  Cas- 
sianns  hoc  loco  :  Ei  ideo,  inquit,  ne  homicidium 
perpctrehir;  ira,  odmmque  succiditur^  sine  quibus 
komicidii  erimen  nuHo  modo  vatebit  admitti  :  Insi- 
noana  terba  quje  seqttuntur  ad  liomicidinm  referri. 
^  Ex  qno,  ait  Hieronyinas,  discimu$  non  notum 
opera,  sed  et  eogitationes  esse  in  die  judicii  judican- 
ias,  De  qMus  dieitur  ;  Nunc  ehreumdederunt  eos 
eogitationes  suoBf  quando  judicabit  Dominus  abscon 


quentibu$^  omipts  iree  occam  tolHtur,  Nec  enim  iinmu- 
nis  est  a  pcccato,  qui  etiam  ab  alio  laesus  et  injuria 
affectos  irascliur.  Naro  sicuti  nemini  jusU  de  causa 
liret  prWata  anctoriuie  queinpiam  occldere,  iia  ne- 
mini  jusu  de  causa  licet  irasci ;  sie  nlmirutn  ul  al- 
tcri  male  renmus,  aut  Injuriam  ulciscamur,  quod 
e>i  inatum  pro  malo  reddere.  Nec  obsut  quod  all- 
qoando  sine  peecaio  quisalteri  iraacatur;  auteiiam 
racba,  vel  fatue,  dicat.  Prlmuro  enim  non  prohiben- 
Inr  hic  primi  iracundise  motus,  qui  in  nosira  non 
sunt  poteslaie;  sed  ira  deliberau  et  perfecu,  cui  scl- 
lieet  consensus  accedit.  Delnde  nec  hnjusniodi  ira, 
qua  quis  hominis  Titio  irasciiur  aut  oflendltur;  ad 
quod  Insinuandum  qnidam  dictnm  putant :  Quf  irasei' 
tur  fratri  suo,  hoc  est,  non  yiiio  hominis,  sed  hominl ; 
qoem,  quia  fraier  esi,  firaierne  diligere  debet ;  ut  in- 
telllgamus  Domiiium  toqul  de  ira  qua»  pugnat  cum 


dilectione  fraterna.  Unde  D.  Augustinus  (Ub.  i  Ae- 
dita  hominum,  secundum  £vangetiumJesuChri$ti;ut  p  tractat,  c.  49,  el  lib.mde  Ciitit.  c.  9)  monet  intuen 
iltud  quod  Apostolus  seribit,  oerUate  judieU  eomprebe'  ^  diim 
tur :  Invicem  cogitationibus  accusantibus  et  satiffa- 


dentibus  in  die  qua  judicabit  Deus  eibscondita  honi- 
num  {Rom.  ii,  7),  iti  cogitationes  nostros  omnes  uno 
tempore  congregatm  justum  Judicem  probent,  dum  aut 
aeeusat  nos  nostra  conscientiat  aut  satisfadt  pro  de- 
ticto^  utrum  plura  sint  peccata,  an  bona  opera;  et 
utrum  vetera^  an  nova;  et  utrum  deteta  pcemtentia^  au 
novis  seeterilius  instaurata. 

•  lu  Yulgata  ediilo  emendati.  ?e(eres  autem  le- 
gont  in  genitivo  :  Inter  u  invicem  eoaitationum  accu* 
santtum^  etc,  more  Gnecorum,  qui  geniiivts  loco 
ablatiTonm  utnntur,  qnod  ablatlvis  careant.  Porro 
ueeuaantibus  et  defendeutibus  vocabula  snnt  forensla  : 
el  senens  est,  qnod,  consdentia  nostra  aitestante  et 
judicante,  cogiutionea  nostrae  quaedam  facta  ar- 
guunt  et  accusant  ut  mala,  qiiaed:im  defendunt  et 
exeaatnt  m  bona;  profnde  cogitationum  nosirarum 
aliae  sibi  sumunt  partes  accHsatoris,  aliae  rei.  At  hoc 


quid  sU  irasei  fratri  sito,  ^ontom  noJi  fratri  ira- 
scitur  qui  peccato  fratris  iratcttur.  Et  alibi  :  Irasci^ 


aity  frairi  ut  corri^atur^  nulliu  sanm  mentis  reprehen' 
dit.  Hujusmodi  emm  motus  de  amore  boni  et  de  sancta 
eharitate  venientes,  vitia  diceuda  non  sunt^  eum  rectam 
rationem  sequantur. 

•  D.  Augustiiius  eptstola  centesima  :  Subrepit^  in- 
^oit,  dtun  nutti  irascenti  ira  sua  videtur  injusta  :  ita 
tnveterascens  ira  fit  odium ,  dtim  i^uast  justi  doloris 
admixta  duteedo  diutitts  eam  in  vase  detinet,  donec 
totum  acescnt,  vasque  eorrumpat.  Quapropter  muUo 
melius  nec  justecuiquam  irascimur^  quam  vetutjuste 
irascendo  inaiieujus  odium  irta  oceuttafaeititate  dita- 
bimur.  Et  Gregorius  io  qoadam  epistola  (^Lib.  vii, 
e,  S6) :  Ira  H  semet  mentem  possidens  ceperit,  jtutum 
esse  deputat  etiam  quod  erudetiter  fadt.  Et  alibi 
(Lib.  xxxiMorat.  eap.  51)  :  ira  devietum  cor^quasi 
ex  ratione  solet  exhortari ,  cum  didt  :  Quee  erga  te 
offuntur^  etqttanimiler  ferri  non  possunt^  immo  hme  pa- 


eoiiaeientiae  teatimoninin  cum  cogiutionibus ,  sive  D  Henter  toterare  peecatum  est :  quia  si  non  eis  cum 


raijocinationibus ,  XovurfMcc,  aecusantibus  vel  defen- 
dentibns,  praecipne  niiurum  est  in  exiremojndicio; 
tanc  enim  maxime  aperiet  se  vis  illa  conscientiae 
accosatrlx  et  excusatrix,  quando  judicabii  Deut  ea 
qns  nunc  occulu  sunt  apud  homines. 

^  Gneel  codicespleriquehabent :  irac  ^  o^ct^fuvo^ 
T^  A&Xf»  «vroC  i^x^.id  est,  omnis  qui  irascitur  frairi 
suo  temere,  immertio,  sine  cansa  (Matth.  v) ;  quam 
lectionem  Inter  Graecoa  sequitur  Cbrysostoinus  (In 
comment.)^  inter  Latinos  Augustinus  {Serm.  i  deserm. 
Dom.  m  monte) ;  atque  inde  colligiint  non  omtiem 
iram  interdici,  sed  lantum  injnstam  et  irratlonabi- 
lem.  Yeram  hanc  lectionem,  neqne  Latinus  interpres 
seeotus  est,  nee  eam  solus  Cassianus,  sed  et  D.  Hie- 
ronymiis  baiid  immeriio  reprehendit,  et  illud  tiim, 
•t  superfluum,  e  libris  eradendnm  esse  affirmal.  Si 
1  ioquit ,  jttbemur  verberanti  atteram  maxittam 


magna  exasperatione  resistitur^  contra  te  deinceps  sine 
mensura  cumulantur.  Vide  S.  Thumam  1-9,  q.  46, 
art.  4,  ubi  docet  iram  esse  cum  ratiotte^  srveiudicio 
rationis;  unde  dicit  Philosophus  in  tibro  de  Proble' 
matibus  (Sect.  5,  problem.  i),  quod  ii  qui  sunt  vatde 
ebrii,  tamquam  ttihit  habentes  de  jttdieio  ratianiSt  non 
hrascuntur ;  sed  qtumdo  sunt  parum  ebrii^  tamquam  An- 
bentesjudiciumrationis,  led  impeditum.  Didtur  autem 
ira  esse  cumratione  secundumPhitosophum{\nEthic. 
cap.  6),  quia  appetit  malum  alterius  sttb  ratione  justep 
vindictas.  Itaque  speetat  in  objectoimaginem  quamdam 
ju$titiai ,  ut  iustitiam  vindieativam  imitari  videatur. 
Sicut  enim  haec  appetit  malum  proximi  sub  raiione 
justae  vindlctae,  sic  ira  sub  specie  et  iniai^ine  justo 
vlndictae  :  sed  in  eo  est  discrimen,  quod  jusliiia  ilia 
irefpaiur  vera  prudentia:  ira  non  fera,  sed  imagine 
dumuxat  prudeiiti». 


S51 


JOANNIS  CASSIANI 


S8S 


iubemur  irasci  cum  causa,  etiam  $ine  eauia  iniscendi  A  licere  nobis  irasci :  acienlea  nos  discreiioois  lumen» 


nobis  inlroroiUatur  occaaio.  •  Finis  enim  patienliae 
non  in  irascendo  juste,  sed  penitus  non  irascendo 
consistii  ^  Licet  a  quibusdam  hoc  ipsum  quod  dtci- 
tur  nneeauea^  ita  interpretari  sciam»  quod  scilicet 
sine  causa  irascaiur  is  cui  expetere  ultionem  irato 
non  licear.  Helius  tamen  esl  ita  tenere,  ut  et  nOTelta 
exemplaria  mulia  et  antiqua  omnia  inyeniuntnr  esse 
perseripta. 

CAPUT  XXI 

Remedia  auibue  hram  de  eardibui  noiirie  eradieare 
poitimui» 

Quapropter  athletam  Christi  legitimedecertantem, 
iracundi»  motus  radiciius  oportet  evellere.  «  Gujus 
morbi  h»c  erit  medicina  perfecu,  ut  primitus  creda«  B  cundiam  solam  et  odium  ab  universitaUs  judice  sup 
mus  nullo  modo  sive  jusiis »  sive  injusiis  ex  causis     plicia  promiituntur  acterna. 

ALARDI  GAZiGI  COMMENTARIUS. 

dem  collal.  16,  cap.  27,  etcollat.  18,  cap.  12  ct  13, 
abi  depatientla  acquirenda  disserit  abbasPiammon.; 
D.  Oregorium  hb.  ▼  Moral.  cap.  31;  ex  recentiori- 


rectique  consilii  firmitatem ,  ipsaro  quoque  bonesta" 
tem,  etjusiitiae  moderamina  protinus  amissuros,  si 
principale  cordis  nosiri  luroen  ejus  fuerit  ienebris 
obscuratum :  ium  deinde  puritatem  menlis  nosirs 
mox  periurbandam,  lemplumque  eam  sancti  Spiriius 
eiSci  omnino  non  posse  Iracundiie  in  nobis  spiritu 
commorante.  Postremo,  ut  cogitemus,  nequaquam 
licere  nobis  orare ,  nec  iratos  fundere  preces  ad 
Deuro.  Et  pr«  omnibus  incertum  statum  conditionis 
bumanie  prae  oculis  babentei,  '  quoiidie  nos  creda- 
mui  e  eorpore  migraiuros,  nihilque  nobiscontinentia 
castitatis,  nihil  abrenuntiatione  omnlum  faculUium, 
nihil  divitiarum  coniemptu,  nihil  jejuniorum  vigilia- 
rumque  laboribus  conferenduro,  quibus  propter  ira- 


>^  Hacc  sentenlia  eomodointelllgenda  est,quo  aliae 
siiniles  sunerius  explica(aB,nempe  de  ira  vulgari,  sen 
affectu  animi  male  volentis  alteri,  in  sui  ultionem; 
hujusmodi  enim  ira  seroper  est  peccaturo,  palientias 
seu  mansuetudinicontrarium,  etiam  in  judice  jusie 
ponieiite  noceniem. 

P  Sic  inlellexisse  videtur  D.  Augnstinus  (Vbi  sttpra, 
lib.  1  RetracL  eap.  19),  ut  ille  irasci  dicaiur  fixji,  te- 
mere  ei  sine  causa,  qui  peccat  irascendo,  seu  qui 
iratus  proximi  malum  intendit,  aut  eum  odit.  Qui 
entfn,  fiiquit,  frairi,  non  peecato^  irauUur^  iine  cauia 
iraeeitur, 

«Reinedia  nonnnlla  adversus  iram  seu  iraeun- 
diani  suggerit  Cassianus,  ex  iis  quas  haclenus  de 
hoc  vitiodisseruil  collecu.  Quibus  plura  si  requiras, 
vide  D.  Basillum  in  homiiia  de  ira,  Cassianum  iti« 


bus,  Tiirrecrematum  tract.  5  in  Regulam  D.  Bene- 
dicii ,  et  P.  Leonardum  Lessium  de  Justitia  et  Jure 
iib.  in,  cap.  2,  et  lib.  iv,  cap.  4. 

0  FaeHeenim  eontenmit  omnia^  qui  u  cogitaverit  eue 
moriturum,  ait  D.  Hieronymus  Epistola  ad  Paulinum 
(Epiit.  103).  Hinc  Ecclea.  xxxix  :  Memento  noviisi' 
morum^  et  desine^  vel  deeinei  inimicari,  Ei  S.  Maca- 
rius  dixisse  feriur :  Monachum  itadebere  jejuniis  ope' 
ram  dare^  quaei  iemper  victurui  iit :  ita  vero  motui 
animi  refrenare^  et  injuriarum  obtimciy  tamipiam  quO' 
tidie  iit  moriturui ,  ni  referi  Cassianus  lib.  v  cap. 
uliimo  ( vide  Climac,  gradu  6»  qui  e$t  de  memoria 
mortii). 


LIBER  NOjyVS. 

DR  SPIRITU  TRISTITIiE. 


CAPUT  PRIMUM, 
•Quinto  nobis  cerlamine  ^  edads  trisiitiaa  stimuli     retundendi  sunt.  Qu«  si  passim  per  singulos  incur* 

ALARDI  GAZJSl  COMMENTARIUS. 
«  Tristitiam,  seu  tristitiae  spiritum  viiiis  capiuli-  Q  l^t  ^P-  ^^'-)*  Rstionem  nonnullam  subindicai  D. 


bus  quinto  loco  annumeratf  et  proxime  post  irara 
nominai  Cassianus,  ea  nimirum  ratione,  quaro  alibi 
expressii  (CoUat,  v,  cap.  10),  quod  de  ira  triititiam 
pullulare^  tdeoque  ut  triititia  propetlatur^  priui  iram 
extrudi  neceae  iit,  Cui  hac  iii  parte  suffragari  etiam 
videtur  D.  Gregorius  Itb.  xxxi  Moral.  c.3i,  ubi  vitio- 
runi  eapiialiuin  ordinem  cognaiionemque  exponens  : 
Ex  ira^  Inquit,  triititia  oritur;  quia  turhata  men*^  quo 
ie  inorJinate  coneutit,  eo  addicendo  eonfundit;  et 
cum  dulcedinem  tranquiliitatis  amiierit,  nihil  hanc  niii 
ex  perturbatione  iubiequem  maror  paedt,  Yerum  alt- 
ter  Ca!>sianus ,  aliter  Gregorius  tristitiam  accipit. 
Cassianus  enim  tristitiam  ab  acedia  dislinguit,  unde 
et  separaiim  et  disiincte  de  hac  et  iila  agit  hoc  libro 
ei  sequenti ;  at  D.  Gregorius  acediam  trisiitiam  iio- 
minat,  etquidem  convenieniius,  ut  D.  Thomas  as- 
'  serii  (i-2.  q.  35,  a.Zad  4),  ei  ex  sequeniibus  fiet 
luanifesium.  Mirum  autem  videri  potest,  quod  Cas- 

sianuB  in  hac  viiiorum  capitalium  serie  invidiam  non  ^  omiiiaetsilocurn  habeanteiveritaiein  inqiialibet  spe- 
nominarit;  cum  umen  consiet  invidiam  vitium  esse  ^  cie  trii^titiaB,  peculiariier  iainen  et  praecipue  in  hac 
capiule,  ei  a  D.  Gregorio  et  aliis  doctoribus  in  vitiis  secunda,  ut  dicium  esi,  qua  animus  moiestia  pre* 
capitaiibus  numeretur:  immo  ab  ipso  Cassiano  plu-  miuir  ob  adversitatero  aut  calamitatem  incursam, 
ribus  ip  mrls  simui  cum  vitiis  principalibus  jungatur  qusR  nntlo  meliori  roedicamento  quam  patieniia  ctt- 
ei  confefauir  (Lib.  v  c,  21  et  22 ;  lib,  vu,  e,  5,  coUat.     raiur  et  depefntur. 


Thomas  his  verbis  (2-2,  q.  57,  art.  A) :  Forte  propter 
hoc,  quod  invidia  manifeite  ex  inani  gloria  noieitur, 

^  Edacem  dicit  tristiiiam,  uon  solum  respectu 
corporis  el  corporalis  viiae,  cui  praecaeieris  animi 
passionibus  roagnuin  affert  iiocumentum ,  teste  ex- 
perientia  (S.  Thom.  1-2 ,  q.  57,  a.  4);  sed  etiani  suo 
modo,  respeclu  animae,  ni  ex  seqiieniibus  cotligitur 
(Cap.  5),  ubi  dicit  animam  edaciuimii  triitiiia  mor- 
iibui  devorari.  De  corporis  auteni  nocumento,  quod 
ex  tristitia  contrahitur,  plura  sunt  Scriptiirse  lesii* 
monia.  Proverb.  xvii  :  /n  mcerore  animi  dejicitur 
ipiritui;  animus  yaudem  tetatem  fadt  ftoridam^  et 
ipiritui  trittii  acsiccat  oaa.  Eccles.  xxx  :  Trinitiam 
longe  expellea'te;  multoi  enimocddit  triititia,  et  non 
eit  utiiitai  in  ea.  Et  capite  xxxviii  :  Melior  eet  mon 
quam  vila  amara»  et  a  (riifiita  feitiHat  mon.  Qwjc 


SSS  DE  COENOBIOROM  INSTIT.  LIB. 

lofl  et  incerUis  ae  Tariot  casus  obi^pendi  animum 
Dosinim  habaerii  ftealtatem,  ■  ab  omni  nos  per  mo» 
nenia  singalt  separtt  divin»  eoniempltiionis  intui- 
la,  ipstmque  meniem  ab  universo  puritatis  staiu 
dejeeum  fupdltus  labefaclat  ae  deprimit.  Non  ort- 
liones  etm  ezplere  eum  soliit  eordis  tlaeriiaie  per- 
mitUt,  non  stcrtmm  leeilonum  sinit  remediis  ineu- 
bare,  irtnquillum  quoque  tc  milem  frttribus  esse 
Don  patitur,  et  ad  euncu  operationum  toI  religlonis 
offlcia  impttieniem  et  asperum  reddit ;  omniqueper- 
diio  stlubri  eonsilio,  et  cordis  eonsiantia  perturbaia» 
velat  amentem  lacit  elebrium  sensum  frangitque  et 
obruit  desperttione  peantli. 

CAPUT  11. 

QiHi  MufioNS  morhu  UiuUim  itl  ewrandui. 

Qutoiobrem  non  minore  prospectu »  si  spiriulis 

agonis  cerUmint  legitime  cupimus  desudtre,  hic 

qooque  nobis  curtndus  est  morbus.  ^  Sicut  enim 

tinea  veitimenio  ei  vermU  Ugno^  ita  triititia  viri  noeet 


IX.  ^  l)E  SPIRITO  TRlSTITIie.  3U 

A  cordi.  Satis  evidenUr  ac  prcprie  vim  noxii  hujus 
ac  perniciosissimi  vitii,  Spiritus  divinus  expressit 
(Proterh.  xxv^. 

CAPUT  III. 

Quem  comipaTationem  habeat  anima  qum  tr%$tUim 

mortibni  detoratur. 

Vestimenium  namque  linearum  esu  atlacuim« 
nullius  pretii  vel  honesti  usus  pourit  ulierius  habere 
commercium;  itidemque  lignum  vermibus  exara- 
tum ,  non  jam  ad  orntlum  vel  mediocris  sediflcii; 
sed  td  combustionem  ignis  merebitur  depuUri.  lu 
igitnr  ei  tnimt  quae  edtcissimis  trislitiaennorsibus 
devorttur»  inulilis  erit  yel  vesiimenlo  illi  poulifi« 
cali,  quod  unguenium  Spiritus  sancti  de  cmlo  de- 
Kendens ,  prius  in  barbam  Aaron ,  deiiide  in  oram 
Bsuam  solere  suMipere,  sancti  David  vaticinio  per- 
hibeiur,  secundum  illud  :  <  Sieut  unguentum  in  ea» 
pite^  quod  deseendit  in  barbam  Aaron^  quod  deieendit 
in  oram  ve$timenti  ejui  ( P$aim.  cxxxii);  sed  nec  ad 


ALARDl  GAZi£l  COMMENTARIUS. 


non  panitur  tUium  eapitale,  nique  ab  Indoro  in  lib. 
demmma  Beno,  neque  a  Catsiano  inlibro  de  innitulit 
cmnobiorum.  Videbttur  enim  primt  fronie  incon- 
gniom  ut  inTidit  diceretur  vitiuni  capiule,  cum  iui 
ter  filias  Inanis  glorix,  viiii  capiulis  censeaiur.  AC 
respondet  D.  Tbomas  non  esse  incongmum  ul  viiium 
«lum  capiule  ex  alio  oriaiur:  dummodo  lale  sil  uf 
tx  ipso  eiiam  niulu  alta  vitia  oriri  soleant,  ut  solenl 
eiitiTidia.  Nam  secundum  D.  Gregoriiim(Lt^.xxxi 
Jfors/.  c.  51)  Capiiatia  vitia  lanta  tibi  cognatione  con 
jnnguntur,  ut  non  niti  unum  de  altero  proferatur,  Pri 
ma  namque  tuperbim  tobolet,  inanit  ett  gloria,  qum 
dnmopprettammentemcorrumpit^  moxinvidiam  ginnU; 
qma  dum  vani  nomimt  potentiam  appetit,  ne  i/uit  aanc 
aliut  adifntci  valeat^  labetcit.  Iia  D.  Gregonus.  Pns- 
lei  qoideiii  dici  invidiam  trisliiiae  iiomine  compre- 
hendt,  curo  sil  trisiilia  de  bono  proximi.  At  non  vi- 
detur  r.assianus  sic  intellexisse,  quantum  ex  lolo 
httjas  libri  trtcutu  {Cap,  5  et  uliimo)  ei  aliunde  col- 
)i|i  potesi.  Non  enim  solet  invidiam  sinipliciter  vo- 
eare  trl^titiam ;  et  dum  irisiitiae  causas  hic  comnie- 
niorat,  nuilam  de  invidia  aut  invidiae  caiisa  meiitio- 
nem  facit.  Proind«^  quid  per  irisiitiain  intellig:it,  et 
qaomodoeam  ab  invidia  simul  et  aceilia  dislinguai, 
al  intelligamus,  noundimi  a  Joanne  Dsimascenoqua^ 
tuur  species  Iriiitiiix  dismiftui  {Lib  ii  Orthod,  Fidei^ 
cap,  14),  qn»  Laiinis  nominibus  dicunlur  acedia, 
molestia,  invidiii,  misericordia.  Aeedia,  inquii,  iristi- 
tia  ett  taeiturnilatem  defeetionemque  vocit  inducent ; 
molettia,  trittiiia  ett  aggravantj  pondutque  afferent; 
invidia  trittitia  ett  ex  aiienit  bonit  provenient ;  miteri- 
cordka  uero  in  aiienit  malit  trittitia.  H»c  Dainasceniis 
{0.  Thmn.  Ut ;  q.  55,  a.  8).  Atque  ex  his  qualuor 
speciebussolaetsecunda,  sctliceiinulesiia,  quam  sub 
noinin'*'  iri^litiae  Cassianus  hiic  loco  persequiiur,  el 
sptriiali  tgonisiae,  id  est,  monacho  domandam  et 
sobigeodamdoeet  :  quaii  nihil  aliud  esl  qu;im  inordi- 
naia  animi  «griiudo,  mosstiiia,  seu  aniieiio  e\  alicu- 
jtis  maliillailTel  boni  subiractiappreheniiioiieoboru ; 
ut  cuiu  quis  fraiidaiur  bono  exspecUto,  aul  priva<ur 
boimprius  habito,Telinopinalo  preiniiur  nialo,  aiqiie 
iode  tnimo  deji<  iiur,  el  quasi  gravi  pondere  depri- 
ntiior;  cuni  deberei  per  paiientiam  et  Hduciam,  tic 
speiii  mfliuris  succes«iiis,  erigi  ab  huju»miidi  dt* pres- 
stone.  Uude  ad  exculienduni  hujusniodt  grave  pondus 
setpsom  exciuna  P^-tlmisia  exciamal :  Quare  trittit 
e$,  amma  nua^  etquareconiurbat  mef  Sperain  Domino 
{Ptalm.  xu;,  eic.  Et  Aposlolus  Jucobus  inonet.iil  qui 
irttiaiKr,  orei{Jaeob.  v),  id  est,  mentem  moerore  de- 
pres^tm  in  Deum  elevet  et  tiiollti.  Ex  quibus  coUi- 


giiur,  tristiiitm,  de  qut  hic  agltur,  nihil  aiiud  esse» 
quam  imptlienliam,  qiiae  quidem  cum  irt  et  irtcun- 
dia  inagnam  habet  affiniUlem ,  et  fere  individnam 
^ocieuum.  Est  enim  lioc  vitium  paileniiae  opposi«> 
lum,  cnjusest  firmtre  animum  in  adversis;  mode- 
rando  moerores,  qui  ex  iis  percipi  soleni,  ne  per  bos 
ia  pr»»cripto  rtiionis  recedat ,  vel  tliquld  indecori 
agai;  utin  niorte  parenium,  Tel  ainicorum,  in  exsl* 
lio,  in  daninis,  in  morbis,  in  coniunieliis,  aliisque  id 

f[enus  malis;  haecenlm  magnos  moerores  afferre  so- 
eni,  quae  hominem  ssepe  ab  arce  raiionis  et  officio 
virtuiis  delurbaiit»  et  in  multa  mala  impellunt,  atqiie 
G  adeo  in  ipsim  desperationeni  subinde  indiicunt.  Esi 
igiiur  trisUtia.  seu  impaiieniia,  hiijuslibri  objectum, 
ut  loquuiitur,  quae  et  in  nuinero  capiialium  viliornm 
merito  recensetor,  cum  sit  muliorum  malorum  et 
neccatorum  causa^  ut  experieniit  eompertum  eat. 
Unde  Isidorus,  ubi  supra,  dicii  ex  tristiiia  oriri  ran- 
corcm,  pusillanimiialeni ,  amaritudinem,  despert- 
lioiiem.  Differreauiem  trisiitiamhoc  modo  tccepUm 
ab  acedia,  per  se  uotum  est,  et  darius  ex  sequenti 
libro  paUbii. 

•  De  his  aliisque  irisiltiae  seu  impaiienlise  nocu- 
meniis ,  vide  D.  Gregoriuin  in  Pasiorali  parie  iii 
cap.  10. 

B  Hanc  senuniiam  in  Hebraeo  non  btberi  nottnt 
inierpreUB.  D.  Thomaa  td  corpus,  Gassiaiius  ad 
animam  refert,  qnse  psissim  in  Scriptnris  appella- 
lione  cordis  imelligitur  S.  Chrysosionius  ad  utmm- 
qiie  reiulitin  his  veibis  (Eptil.  ad  Olpmp.) :  Trittitia 
animarum  crudele  tarmentum  e«l,  aotor  quidam  in- 
|..  explebilit^  et  judieium  eum  jwUcio^  vindictaque  detC'- 
^  riut.  Nam  et  vermi  timitit  ett  venenato ;  non  tolum 
earnemy  ted  et  eiiimam  ipiom  periment^et  tinea  non 
tolum  ad  otta^  ted  ad  corda  pertingent^  et  perpetuut 
quidam  cumifex,  elc. 

9  Elegnnier  ei  copiose  scrihil  D.  Hieronymiis  in 
liunc  psalirium  {Lib,  i  de  Offic.  divin.  cap.  ffi).  At 
Rui»ertu8  conipendiosius,  et  iiosiro  insiiium  tccom- 
niodalius,  in  bunc  modum  :  Quod  esl,  inquit ,  t7/acd 
vettimentum  7  Sancta  Eccletia  catholica.  Nam  barba 
Aaron  { quod  interpretalur  mont  fortitudmit )  barba^ 
inquam,  Aaron  Chritti  apostoii  tunt^  et  anottotiei  viri, 
fortes  et  perfecti;  unguentum  autem  regale  et  tacerdo- 
tate  Spiritut  tancti  est ,  ctcjfaM  tota  ptenitudo  eti  in 
capile,  teilieet  Chritto;  aiqueindeprimumin  apottolot^ 
quati  in  barbam ,  deinde  m  totam  Ecclenam,  el  usque 
tn  extrema  membra  Eccletim^  quati  tn  orom  rasltmen/ti 
deteendit. 


SM  I0ANNI3  CASftlANl 

fttffactttrim  templi  illiai  spiritftlis  itqae  ornitamA 


SS6 


CAPUT  VI, 


poterit  pertioere,  cujus  Paulos  architectas  sapiens 
posuit  fundamenta ,  dicens  :  Vo$  etti»  lempium  />€J, 
et  ipiritus  Dei  habilat  in  vobi$  (I  Cor.  iii);  cojas  qualia 
lint  ligaa ,  sponsa  describit  ia  Gantlco  canticoram  : 
■  Trabes^  inquiens,  noitrce  cuprestus,  tigna  domorum 
nostfarum  cedri  {Cant.  i).  Ei  ideirco  bajascemodi  ad 
lemplum  Dei  lignoruro  genera  eHguntur,  qu»  sunt 
el  l>on«  fragrantiae ,  et  imputribilia «  qu«que  nec 
corruptel»  vetustatis  nec  esui  vermium  valeant 
subjacere. 

CAPUT  IV. 
Dnde  vel  qnibus  modis  tristitia  gignatufB 
^  Nonnumquam  tameu  iras  prsecedentis  vitlo  sub- 
sequi,  seu  concnpiscenti»  •  lucrive  cujusdam  mioas 


Quod  nuiius  repentino  Utpsu  corruat,  sed  pauUUim, 
per  iongam  injuriam  recidens^  pereoi. 

•  Numqaam  enim  qots  alteHas  vhio  tacessitns 
peecare  compellitur,  si  reposium  materiem  delicto- 
ram  iii  suo  corde  non  habeal.  ^  Nec  tanc  subito 
qulspiam  deceptos  esse  credendns  est,  cum  conspe- 
cta  muiieris  forma  in  baratbram  concuplscentis 
tarpis  inciderily  sed  potius  occultos  ac  latentes 
medullitos  motbos  occasione  visus  in  lupeHlciem 
tuBC  foi&se  productos. 

CAPUT  VII. 

Quod  non  sint  fratrum  deserenda  consortw,  ut  per* 

fectio  conquiratur^  sed  patientia  jugiler  excotenda. 

Ideoqae  ereator  omnium  Deos  opifldi  soi  cnratio- 


indepii  generari  solei,  cum  se  baram  rerum  qoa-  Boaid  pras  omnibos  noscens,  el  quia  non  in  aliis, 

sed  in  nobismeiipsis  offensionum  radices  caassque 
conslsterent,  non  deserenda  praecepit  fratrum  con- 
sbrtia,  nec  vitari  eos  quos  laesos  a  nobis ,  vel  a  qui- 
bus  nos  arbitramur  offensos,  sed  deliniri  jubet, 
sciens  s  perfectionem  cordis  non  tam  separatione 
hominum  quam  patieiitia).  virtute  conquiri.  Quae 
flrme  possessa ,  siciit  poiest  nos  etiam  cum  bis  qui 
oderunt  pacem,  paciflcos  conservare;  ^  ita  si  parata 
non  fuerit,  ab  his  quoque  qui  perfecii  ac  meliores 
nobis  sunl,  facit  jugiier  dissidcre;  occasiones  enim 
commolionura ,  ob  quas  eos  quibus  jungimur  dese- 
rere  festinamus,  in  conversatfone  humana  deesse 
non  poierunt,  et  idcirco  tristitiae  causas,  ob  quas 
a  prioribus  separamur,  non  evadimus,  sed  mu- 
'  Unde  manifestissime  comprobatur,  non  semper  C  tamus. 


dam  spe  mente  concepta  quis  viderit  eicidisse.  In- 

terdum  vero  etiam  nullis  existentibus  eausis,  qaibus 

ad  hanc  labem  corruere  provocemur,  inimici  subti- 

lis  insiinctu,  lanto  repente  moerore  deprimimur,  ut 

ne  charorum  quidem  ac  necessariorum  nostrorum 

adventum  soliia  suscipere  affabililaie  pof;simus,  et 

quidquid   ab  eis  compeienii  fuerit  coiifabulatione 

prolatum,  importunum  nobis  ac  super0uum  judice* 

tur,  nullaque  a  nobis  reddatur  eis  grata  responsio, 

uhiversos  cordis  nostri  recessus  felle  amaritudlnis 

occupante. 

CAPUT  V. 

Quod  tton  aliorum^  sed  noitro,  vitio  commotiones 
exeitentur  in  nobis* 


nobis  aliorum  vitio  commotionum  stimulos  exciiari; 
sed  potius  nostro»  qui  recondiias  in  nobismeiipsis 
babeinus  offeosionum  causas  ac  semlnaria  vitiorum; 
quae,  cum  menlem  nostram  tentaiionum  imber  al« 
luerily  in  ffermina  confestim  (ruciusque  prorum- 
punt. 


CAPUT  VIII. 

Quod  si  mores  nostros  emendatos  ftabuerunus ,  possU 

nobis  cum  omnibus  consemre. 

Procurandum  itaque  nobis  est ,  ut  nostra  poiius 
emendare  vitia  et  mores  corrigere  festinemus.  Quae 
proculdubio  si  fuerint  emendata ,  non  dlcaro  cum 


ALARDl  GAZiEi  COMMeNTARIUS. 


•  D.  Hieronymas  ei  Origene  :  Trabes  domorum 
nostrarum  cedri;  et  contignationes  nostrce  cupressi 
(Bom,  3  Orig,  in  Cant,),  Viilgata  versio  :  Tigna  domo- 
rum  nottrarum  cedrina,  iaquearia  nostra  cupressina.  De 
cedro  et  cupresso  Plinius  libro  decinio  sexto  natu- 
ralis  llislor.  cap.  4.  Arbores  suntdurissimae,  impu- 
tribilfls  et  odoriferae ,  ul  hic  asseriiur. 


cai  abbas  Theodorus  coliat.  6  cap.  47,  eoi  similis 
litiilus  :  Quod  nemo  ruina  subilanea  coiUs^atur.  Verba 
ejiis  sunl :  Lapsus  quispiam  nequaquam  tubitanea  ruina 
corruisse  credendus  est ;  ud  aut  pravce  institutionis 
deceptus  exordio^  aui  per  iongam  tnentis  incuriam , 
pauialim  virtute  animi  decidente^  et  per  hoe  «etistm 
vitiis  increscentibus^  casu  miserabili  eoncidisse,  Ante 


^  Trisiiiiae  causas  inquirit,  atque  ex  iis  species*  j)  conCriftonem  entm  preecedit  ruina^  et  ante  ruinam 


e}us  aliquot  di»tiiiguit ;  sed  paulo  clarius  recenset 
csp.  iiliimo  hujtis  libri,  el  collat.  5  cap.  11. 

c  Dionysius  jMiraphrastice:  Au<  exconcuptscen/ta/ttcrj 
cum  quis  viderit  se  privatum  spe  seu  consecutione  ha- 
rum  rerum  quam  mente  concepit.  Ita  passim  inde- 
ptum,  pro,  adeptum  passive  usurpat  Cassiauus : 
quoinadiiiodum  et  Plautus  iu  Tri.  passive  dixit : 
rion  ORtate^  verum  ingenio  adipiscitur  sapientia,  Idem- 
qtie  verbum  indiplsco  aciivum  usurpat  (tn  Au/u/.),  a 
quoindipiscorpassivum,  unde  participium  iudeptus. 

^  Idem  docuit  superiore  libro  cap.  iU  et  seqq. 

«  Verissimum  enim  illud  D.  Cbrysostomi ,  quam- 
vis  paradoxon  videatur  :  Nemo  ieedttur  nisi  a  semet- 
ipso,  Lx^sionero  enim  inteliigit  non  corporis,  sed 
animae,  id  est,  peccatum,  qood  nemo,  nisi  volenSy 
adMiittit.  {Vide  Coilat.  0,  c.  4,  el  9.) 

'  Hoc  soiiat  titulus  buius  cap.  Quod  nullus  repen- 
tino  iapsu  corruat ,  eic.  Hinc  et  proverhium  :  IVeina 
repente  fu  peuimusn  Idemque  pluribus  verbis  incui« 


maia  cogitatio  :  quemadmodum  domus  numquam  su- 
bitaneo  ad  terram  procumbit  impuUu^  nisi  aut  antiauo 
vitio  fundamenti^  aut  longa  inhabitantium  desiaia^ 
stiilicidiis  primum  parvissimu  penetratiUbus ,  corrupta 
sensim  fuerint  munimenta  tectorum ,  quibus  per  vem- 
stam  negiigentiam  in  majorem  modum  patefaetis ,  at- 
que  coilapsis ,  ti6erftm  posl  hesc  in/luit  piuviarum  im^ 
briumque  tempestas,  Haec  ille,  et  quae  sequuntur. 

s  Perfectio  erum  de  patientia  nauitnr,  ait  D.  Gre- 
gorius  (Lib,  v  Moral.  e,  15  et  14)  :  IIU  namque  uere 
perfectus  eit,  qui  erga  imperfeetionem  nroximi  impa^ 
tiens  non  est,  Nam  qui  aliorum  imperfectionem  ferre 
tton  valent  patientiam  deserit,  ipse  sibi  testis  est,  quod 
perfecte  nondum  profedt.  Bine  in  Evangetio  (Lue. 
xxi ).  Veritas  dicit :  In  paUentia  vestra  possiiebitie 
animas  vestras  {vide  coilat,  49,  c,  d  et  sequent.), 

^  Id  est,  siacquisita  seu  eomporftta  bob  fyeril 


851  DE  COBNOBIORUM  INSTIT.  LIB 

booiiDibui,  ted  eliam  coin  feris  et  beUnis  facillime 
nobis  coQfeniei»  BecaDdum  lllad  quod  in  libro  beali 
Job  dieiUir  :  «  Bi$iim  «nim  terrm  pacatw  erunt  tiH 
{Job,  t)  :  eiiriiMecus  quippe  Teoieoiia  non  verebi- 
.Dor  oll^ndicula ,  ^  nec  alla  poieruDt  acandala  uobU 
deforis  inferri,  si  ia  nobismelipsis  inlus  radices 
eoram  receptae  inseriaeque  non  fuerint :  Pax  enim 
multa  dUigenlibui  legem  liiam,  Oamine  ^  et  non  eet 
Hlis  scandalnm  ( P$al*  gztiu). 
CAPUT  IX. 

Ik  ttlM  §enare  lftfit/t<r,  quod  deeptrationem  ialutie 
importat. 

Est  eiiam  «  aliad  detesubilius  tristiUae  geuus» 
qaod  Don  correctionem  ?iis,  oec  emendatiooem 
TJiiorum,  sed  peroiciosissimam  desperatioDem  ani- 
lueinjicitdelinqueDli.  Qaod  nec  Cain  fecit  posifra- 


IX.  -  DE  SPmiTtl  TRlSTITIiE.  858 

A  tricidium  pmnitere,  nec  Judam  post  iradilionem  ad 
satisfaciiODis  remedia  fesiinare,  sed  ad  susp^Mdium 
iaqueisua  desperatione  pertrazit. 
CAPUT  X. 
Ih  quo  tantummodo  iit  nobie  trittitia  utitu. 
Ideoqae  ulilis  nobis  uoa  re  tantum  Irisiitia  judi- 
canda  est,cum  haoc  vei  pcenitudine  delictorum,  yel 
desiderio  perfectioois  accensi,  tcI  futurae  beatiiudj* 
nis  coniemplaiione  concipimus.  De  qua  et  beaias 
Apostolus  :  ^  Qute  secundum  Deum  ut^  ioquit,  Irtslt- 
(ta,  pcenittnltam  ad  ealutem  Uabilem  operatur;  smcuU 
autem  tristi^a  mortem  aperatur  (II  Cor.  tu). 

CAPUT  XI. 

Quemadnsodum  diseernatur  qum  sii  utiHs  ac  secundnm 
Deum  tristitiat  et  qua  diaboliea  atque  morti[era. 
B     Sed  illa  *  tristitia  qu«  poeoitentiam  ad  saiaiem 


ALARDI  GAZiKl  COMHeNTARIUS. 


•  D.Gregortus  tuII  legl,  paeifica,  non  paeatte,  Ejus- 
qoeralionem  moralem  affert  quae  huc  non  penlnet. 
Eodem  modo  legit  et  Beda,  el  Yulgata  Tersio.  Cxera- 
pla  sanciorom ,  quibus  bestiae ,  non  modo  pacaiae  et 
paeifics  ,  sed  et  subditae  ftierint,  et  ad  nutiim  obe- 
dierint,  halies  plurima  ei  passtm  obTia  in  Vitis  Pa- 
trom  ei  sanctorum  apnd  Surium. 

^  Scandahim  passiTum  ,  quod  deforis,  hoc  est,  ab 
aliisoobis  iiiferlur,  tcI  esl  piisillorum,  qoi  ex  igno- 
rsDtia  esistimanl  illiciium  esse  quud  liciluin  est,  et 
olleiiduiilur  curo  Tident illa iieri  quac  ipsi  arbilraiitur il- 
licila.Unde  D.  Ilieronymus  (InMaUh,  xtiii)  :  Quiscan- 
datisatur,  parvulus  est;  majores  enim  seandalanon  red- 
jMunl.  Vel  esl  Pharisaeorum ,  qui  ex  propria  malitia 
Ib  pejorem  partem  inlerpretaniur  qu»  in  meliorem 
eraDi  iiiterpretanda.  Talia  non  cadunt  in  Tere  reli- 
giososei  perfecios;  ai  multo  mitius  scandala  aciiTa, 
quibus  proxiinus  iii  peccaiain  iMduciliir,  tcI  in  pec 


nus.  Porro  tristitia,  ait  D.  Thomas  (i-2,  q.  57,  a.  i), 
absorbere  hominem  dtdltir,  ^iiando  sic  lotaiiler  vis 
contristantis  maii  afficit  animum^  ut  omnem  spem  eva- 
sionis  exciudat ,  et  sie  etiam  eodem  modo  aagravat  et 
abforbet;  qwBdam  enim  u  consequuntur,  dum  meta- 
phoriee  dicuntur  qwe  tibi  repugnare  videntur,  si  se- 
cundum  proprietatem  accipiantur.  Hxc  S.  Thumas 
docens  nulUm  esse  repugnanliam,  cum  diciiur  Iri- 
stilia  absorbere  el  aggraTare  anlnium,  qula  huc 
metaphorice  dicuntur,  non  proprie.  Uiide  et  Joan- 
nes  Damasceous  {De  Fide  orthod.  lib.  ii  cap.  14) 
molestiain  Tocat  aggraTantem,  ut  superius  visuni 
est.  Sed  et  Phalmista  baec  aple  coojungii,  dum  i^ri- 
mum  orat :  Pfon  me  demergat  tempestas  aquas  {Psalm, 
LXTiii),  id  est,  molestiarum,  et  aeruronaium  magui- 
tado  Don  me  olirual  ei  opprimai,  quod  est  aggra- 
Tare.  Deiudc  sabdit :  /Vsfu*  o^ior^Ml  me  profundum. 
Ac  poslremo  ;  Neque  urgeat  super  me  puteus  os  suumt 
cai)  conlirmatur.  (S.  Thom.  3-2,  q.  43,  a.  5  et  6.)  r  Q^o^  ®>^  extremum  malorum.  Qui  enim  in  puteum 
<  Pessimuni  irisliliae  genus  quo  quis  tcI  ad  de-      caduut,  ail  D.  Basilius  (In  scholiis),  quamdiu  os  pu» 


speraiionem  adigiiar,  ul  Cain,  et  Ju(t.is ;  Tel  ad  gra- 
Tiora  peccata  praeceps  roit,  ut  illi  apud  Jeremiam 
dicenies  :  Deeperavimus ;  post  cogitaiiones  noslras 
ibimus,  et  unusquisque  pravitatem  cordis  sui  mali  /a- 
ciemus  (Jerem.  xtiii);  el  ilii,  de  quibus  Aposiolus 
Eplies.  iT  :  Qui  desperantes ,  semetipsos  tradiderunt 
impudiciiice^  in  operationem  immunditice  omnis^  in 
aarUiam.  Quam  ob  causam  scribii  idem  Apostolus 
ad  Colossenses  iisdem  pene  Terbis,  quibuj  ad  Ro- 
nanos :  Paires^  notite  ad  indignationem  provocare 
fiHoi  vestroSf  ut  non  pusillo  animo  fiant  (Colos.  iii), 
id  est,  ne  animo  dejiciantur,  ne  animum  despon- 
deant,  eldoioris  impalieniia  ob  nimiam  scTeriiaifm 
deieriores  eTtfdant.  Et  II  Cor.  ii  monel  ut  Corinihio 
eicommuoicaio  el  publice  objurgaio  aliqiiid  solatii 
iflipendatur,  Ne  forte,  inquil,  abundantiori  tritlilia 
sb$jTbe»itur  qui  hujusmodiest.  Quam  Apostoli  doclri- 
iiaoi  secutas  iiidein  D.  Benedictiis  (Cap.  7  Heguiie) 


tei  opertum  esl,  modicum  quid  spei  habent^  quod  pos^ 
sint  e  pericttto  liberari ;  verum  ubi  et  koc  oeeluditurf 
de  salute  omnino  desperatur. 

^Pleniorem  iDleilectum  reddit  iotegra  Apostoli 
senlentia,  qu»  slc  habet  (li  Cor.  tii)  :  £i«t  contri- 
stavi  voe  in  epistola^  non  me  poenilet ;  et  si  pomiteret^ 
videns  quod  i^stola  illa  (etsi  ad  horam)  vos  contrista" 
vit;  nunc  gaudeo,  non  quia  coniristati  estis^  sed  quia 
contristati  ad  pmnitentiam.  Contristati  enim  esti»  se- 
cundum  Deum,  ut  in  nutia  detriiuentuM  patiamini  ex 
nobis.  Qua  enim  secundum  Deum  tristitia  est,  posnt- 
tentiam  tit  salutem  stabilem  operatur;  scsculi  autem 
tristitia  mortem  operatur.  Ut)i  per  aoiithesin  el  ex 
diaroetro  opponitur  et  tliatinguitur  dupiex  irislitia  ; 
allera  bona,  alteia  niala;  altera  secuiidum  l)eum« 
allei  a  hujus  sasculi ;  illa  auern.e  saluli»,  hxc  moriis 
operalrix.  Hanc  D.  Bernardus  (Serm.  W^  de  modo 
vJM»di)saecularem,  iliamTocatspiritaleni.  Deutrius- 


eamdem  in  abl>ale  solliciludinem  requiril  circa  ex-  ^  que  Tero  ralione  el  origiue  hac  habel  D.  Tlioiuas  in 


cominiinicalo»  el  delinquenles,  ut  submittat  senioreSf 
^  quasi  secreto  consolentur  fratrem  delinquentem  (id 
^t.qui  deliquit),  et  provocent  eum  ad  humiliiatis  sa- 
^ufaciionem^  el  eonsolenlur  eum,  ne  abundamiori  irt- 
^i:ie  absorbeatur ;  sed,  sicut  ail  Apostolus  (II  Cor.  ii) 
coHfirmetur  in  eo  charitasj  et  oretur  pro  e^  ab  onmi- 
*iu.  Hae  etiam  spectal  quod  scribii  D.  Augustinus 
iil)  XII  ile  Genesi  ad  litieram  {Cap.  35) :  Illud  eliam 
^sod  Jaeob  dscit  ad  fHios  suos  (Gen.  xliv)  :  Deducetis 
uneciutem  meam  cum  tristitia  ad  inferos,  videtur  hoc 
nagis  timuieset  ne  nimia  tristitia  sic  pertnrbaretur,  ut 
*ou  ad  requiem  beatorum  iret^  sed  ad  inferos  peccato- 
nim.  IV^fM  €iiim  parvttm  ajtiimr  maium  est  tri$titiaf 
<asi  etiam  Apostolui  cuidam  tam  soUicite  timuerit^  ne 
^jire  trietissa  akearberciwr  (tt  Cor.  j)«  Sic  Avga^li- 


commentario  :  Sciendu.n^  inquil,  quod  iristitia  et 
gaudium^  et  communiter  omnis  affectio^  ex  amore  cau^ 
satur.  Trisiatur  enim  quis,  quia  catet  eo  quod  amat. 
Qualis  autem  est  amor^  talis  est  tristiiia  ex  amore 
causata.  Est  autem  duplex  amorf  unus  quo  diligitur 
Deus,  et  ex  hoc  causatur  tristitia,  quce  esl  secundum 
Deum.  Alius  amor  quo  amatur  sceculum^  et  ex  hoc 
causatur  tristitia  hujus  sceculi.  Amor  auo  diligimue 
Deum,  facit  nos  iibenter  servire  Deo^  soUicite  qwerere 
honorem  Dei,  et  vacare  Deo  dulciter  :  et  quia  per  pec^ 
catum  impedimur  a  servitio  D.t,  ideo  amor  Dd  causat 
tristitlam  de  peccatOy  et  heec  est  tristitia  secundum 
Deum.  H;ec  S.  Tbomas.  mide  S.  AupM  de  Civit. 
Dei  tib.  xit,  c.  7.) 
•  Subilem,  &/aTocxiv«tw,  id  esl,  fiiam,  et  immobW 


559 


JOANNIS  CASSIANI 


SdO 


fttabilem  operatar,  obediens  e&t,  affabilis,  humilis,  A  niteniia,  vel  pro  atudio  perfcctionis,  vel  pro  deside- 


Diansuela»  suavis,  ac  patiens,  ulpote  ex  Dei  cbari- 
tate  descendens,  et  ad  oinnem  dolorem  eorporis  ac 
spiritus  contritionem  infatigabiliter  semetipsam  de- 
siderio  perfectionis  eztendens,  et  quodammodo  laeta 
ac  spe  profectus  sul  vegetala,  cnncum  affabiiiutis 
et  longanimitaiis  retiiiei  suaTiutem,  habens  in  se- 
metipsa  omnes  fructus  Splritus  sancri,  quos  enome- 
rat  ideni  Apostolus  :  Fruaui  autem  Splriius  est  eha- 
rttds,  gaudium^  pax^  longanimilatf  bomlaSf  benigni' 
1«,  fides^  mansueiudo^  conUnentia  (Galat.  vii).  Haec 
Tero  asperrima,  impatiens,  dura,  plena  rancore  et 
inoerore  infruciuoso,  ac  desperatione  poenali,  eum 
quem  compleia  fuerit  ab  industria  ac  saluiari  do- 
lore  frangens  ac  revocans,  uipote  irrationabilis  et 


rio  suscipiiur  ruiurorum,<«  omnis  iristitia  tamqoam 
s«culi,et  qu»  morlem  infcrat,  aBquallter  repellenda 
esi,  ac  sicut  fornicationis  spiritus,  vel  philargyrix, 
vel  Irae,  de  noslris  cordibos  peniius  extrudenda. 
CAPUT  XIII. 

Remedia  quibus  tristiiiam  de  cordibus  nostris  ettemtt- 
nare  posshms, 

Hanc  ergo  perniciosissimam  passionem  iu  de  no- 

bis  expellere  poterimus,  ut  mentem  nostramsplri- 

tali  meditatione  jugiter  occupatam  futura  spe  et  coii- 

templaiione  repromissx  beatitudinis  erigamus.  Hoc 

enim  modo  *>  universa  Irislitiarum  genera,  sive,  quae 

cz  prxcedenii  ira  descendunt,  sive  qiiae  amissione 

lucri,  vel  delrimenti  illniione  nobis  adveniunt,  sive 


intercipiens  non  solom  orationum  efllcaciam,  verum  B  deirrogau  generantur  injuria,  sivo  quae  de  irraiio« 


etiam  universos,  quos  praedizimos»  fructus  spiritales 
evacuans,  quosnovit  iiia  conferre. 

CAPUT  XIL 
Quod  absque  illa  salutari  tristilia^  qwB  tribus  modis 
aeneralur^  omms  tristitia  tamquam  noma  repel^ 
lenda  sit» 

Quapropter  absque  llla  qnae  vel  pro  salutari  pce- 


nabili  mentis  confusione  procedunt,  seu  quae  ledia- 
lem  desperationem  nobis  inducunt,  valebimus  supe- 
rare,  cum  aeternarum  rerum  ac  fuiurarom  iuiuiiu 
semper  Jaeii,  aique  immobiles  perdurantes,  nec  ca- 
sibus  dejecii  praesentibus,  nec  prosperis  fuerimus 
elaii,  ulraque  veiut  caduca  et  moi  transeuntia  coii* 
tcmplanies. 


ALARDl  GAZi£l  COMMENTARIUS 
lcm,  seo  perpetnam.  Alii  codices  legunt  aiuraiuki' 
Tov,  hric  e*'!,  non  poenitendam,  slve  cnjus  numqnam 
poeniieai.  Ubi  pulchra  antiihesis  inier  pQBniieiUiam 
el  impoenitentiam,  eoque  etegantior,  quod  ficrotfaXftoc 
pariat  KfUTKuiUtim. 

«D.  Basilius  in  Regnlis  brevioribus  ^quaesl.  492 
quaerit :  Qucb  est  tristilia  secundum  Deum^  et  qu<e  se- 
cundum  seecuium?  Et  respondet  :  Secundum  Deum 
triititia  esf,  cicm  pro  neglectis  mandatis  vel  pranarica- 
tione  tristamur^  seeundum  quod  scriptum  est :  Trisli" 


tia  temut  me  pro  peccatoribus  derelinquentibus  legem  C  scendit. 


tvam.  ScBculi  autem  tristitia  esl,  cum  ob  atiquid  de  re- 
btts  kumaniSf  vel  qua  ad  steeulum  pertinentf  contri' 
stamur» 

^  Species  trislitiae  viiiosae  varias  ex  variis  caasis 
supra  inemoratis  colligii  et  recenset;  quas  tamen  ad 
duo  capita,  sive  genera,  resiringit  et  revocat  collal. 
5  c.  41,  ubi  ait  :  Tristitia  genera  duo  sunt :  unum 
quod  vel  iracundia  desinente,  vel  de  illato  damn),  ac 
desiderio  prcepedito  cassatoque  generatur ;  atiud  quod 
de  irrationabili  mentis  anxietate  seu  desperaiioKc  de* 


LIBER  DECIMUS. 

DE  SPIRITU  ACEDIiE. 


CAPUT  PRIMUM. 
•  Sextom  DObis  eerumen  est,  quod  Graeci  &xq^iav      vocant,  quam  nos  iaedium  slve  anxietatero  cordid 


ALARDI  GAZi£l 

*  Ciaconius  ex  Valicano :  Sextum  nobis  certamen 
est  ^versus  eam^  quam  Grteci  c(xq$i0v  vocant.  Dioiiy- 
sius  :  Sextum  nobis  certamen  est  conira  mftum,  quod 
Grccd  acediam  vocant.  Sexto  igilur  loco  in  viliis  ca- 
piulibus  ponitur  acedia,  et  tristiiiam  subsequitur, 
quia,  utalibi  Cassianus  {Coilat.  5,  cap.  40) :  Dt  tri- 
stitia  acediamnecesse  est  puttutare.  Dequa  priino  vi- 
dendum  quod  ad  rationein  notninis,  lum  vero  quod 
ad  rem  ipsam  perlinet.  Acedi»  unico  c  scribi  debet, 
non  gemin<i ;  ut  a  muliis  imperite  scribitur  ei  pro- 
fertiir.  Est  enim  orni^ia  vocabiilum  Graecuni,  ut  Au- 
cior  hic  indicat,  quod  L.itine  sonat  iiicuriam  aut  nc- 
gligentiam  quamdam ;  nam  r^oe  Gr;i*ce  curain  vel 
laborem  siguiUcat.  Unde  acedia  Latine  dicitur,  n 
Grapco  (ui  sotet  apud  Latinos)  in  e  loiigum  mutato. 
Hiiic  fit  ut  apud  probaios  auctores  seciimla  ejus  syl- 
liba  producatnr,  ut  apud  Maniiiannm  44  lib.  ii  de 
Galamiiatibus  temporum,  ubi  acediam  Ita  depingit : 

Sic  boroinem  felso  deludlt  aoediavultu, 
Spem  mlDuens,aDiroosque  premeiis,  operumqua  tutura 
PraeuiiaderideDs;  conlemni  fnlinpn,  et  ignes 
Tarureos,  frustraque  docet  Phiegeionta  limcri. 


COMMENTARIUS. 
Quia  tamen  n  Graecum  absqne  muintione  in  alian^ 
vocalem  subinde  Iransit  in  t  Latinum  longuin,  rerto 
etiam  nonnulli  per  i  Laiinum  in  seciinda  sviiaba 
proferunt,  et  scribunt  acidiam  ;  queinadmodum  Sp»- 
ritum  sancuim  paraclciiim  commuiiiter  dicimiis,  ta- 
men  a!ii|ui  non  omnino  inepie  paraclilnin  proMUii' 

D  liaiit,  peniiliima  producia,  ul  piilclire  disserii  Fran- 
ciscus  Pliieiphns  Kpisi.  lib.  xiii,  epist.  47.  Unde 
riidis  elimprobabilis  erticilor  eorum  optnio  qui  aci- 
diain  putnnl  voc:»biiIum  esse  Litinuni  derivatiim  »1) 
.icidiis,  a,  um,  qnia  scilicei  ita  depniiiit  animiini 
liominis,  ut  nihil ei  agere  libeat ;  sicuii  ea  qti»  siiit 
acida,  Trigida  bunt,  et  sicuti  frigid;i  noti  fat  ile  mo- 
veiiinr,  iia  acedtosus  ex  nimia  iristiiia  ion><*scU 
(S.  Thom.  4  i,  q.  55,  a.  4).  Quamvis  enlm  ita  res 
habe»t,  non  lamrn  inde  sequitur  acidiam  ab  acido 
derivari,  cnm  et  Graecae  derivaiionis  auct(»rilts  el 
sylUbse  productio  manifesie  repngnent.  Porro  ace- 
dia  in  sacris  liiteris  geiieraliier  signillcat  trisiitiai"» 
taedium,  tnrporem,  anxieiatem,  ui  hic  diciiur  (To- 
tet.  de  Peccat.  Mortal.  c.  58).  Unde  pstlm.  Gxviii, 
ubi  legiiiius :  Dormtavit  anima  mea  pw  tmdio ,  in 


m 


DE  CCENOBIORUM  INSTIT.  LIB.  X  -  DE  SPIRITIJ  ^CEDIiC. 
ALABDI  GAZiEI  COilllENTABIUS.^ 


m 


\ 


Crsco  est,  iar*  htniUr^f  t  quo  derifatum  verboni  A  Ex  quibuspaietprimoquid  &itacedia  stricte  aecepti» 


accdiari,  id  esi,  Uedio  afnci,  Scripiurne  eiinm  usi 
lalum.  Ecclea.  vi  :  Subjice  humerum  tuum  sa- 
pKnto,  et  pvria  iUam;  ei  ne  acedierii  tit  vinculie  ejue. 
Et  cap.  ixif.  Diecede  a  etuito^  et  non  acediaben$  in 
iluUiiia  ejue^  ubi  Graece  habetur  :  kuI  ov  fiii  «xv^fccoipc 
h  rf  jbrowoM  «Orov.  Quod  autem  ad  rem  atttnet»  iio- 
taDOum  primo  acediam ,  sicut  superius  de  ira  et  Iri- 
stitia  dicium  est,  dupliciter  aumi,  primo  ut  sit  passio 

» adeo  animnm  oppri  • 


quaHlam  in  appetiiu  aenaitivo 

inena,  ut  aflbrat  lorporem  eiiam  membria,  et  n^li- 

gentiam  aeu  raaiidium  operis  :  Bive  ea  iristitia  sit  de 

malo  vero,  aive  apparente.  Et  hoc  modo  Damascenus 

(  Ub,  11  de  Fid.  cap.  14 1  primam  triatitis  speciein 

ponii  acediam,  eamqoe  dicit  esae  irietitiam^  quee  fa- 

eiHamiiaiam^  defeetionemque  vode  inducit :  Xvmo,  in« 

qoit«  rnfwden  ififntwaa.  Otiiboa  verbis  signiOcare  vi- 

detur  ex  acedia  aequi  tacitumiiaiem,  derectionemque 

vocis ,  quod  adeo  absorbeatur  animna,  et  occupetur 

langiiida  derectloney  ni  vocem  depromere  nequeat;  ^  scilicet  ex  oJiaritate  prodeunt.  Teriio  sequitur  j 

sed  sui  ip^ius  conrosione  et  obnubilatione  quadam  ^*  catum  isiud  cx  genere  suo  esse  moriirenim,  nlsi 

impediatur,  detineatorqoe  coiistrictus,  ne  sermoneni 

edat.  At  D.Thomas  subtiiius  id  exponens  (12,  q.  55 

orl.  8 ) :  Ideo,  inquit,  epecialiter  aeedia  dialur  vocem 

ampuiare^  qaia  vox  inier  omnes  exterioree  moiut  magia 

esprrndt  interiorem  conceptum  et  affectum,  non  solum 

fs  hominihu^  $ed  etiam  m  oifts  <intfita/i^,  ut  dieitur 

ts  prtmo  Po/tftconmi.  lu  S.  Thomas.  Iiaque  sub  voce, 

ex  conseqoenti.  intelliguniur  omnes  motus  exterio- 

res,  ad  quos  itidem  acedia  hominem  pigrum  lardum- 

qoe  reddtt.  Alias  vero  Intelligitur  acedia,  ut  esi  tri- 

stitia«  fastidinmy  sen  aversio  voluntatis,  sive  appeti- 

tns  mtionalis,  et  qu»  rere  conjuncta  est  cum  tristitia 

appetitua  sensitivi.  Et  boc  modo  aqcipiiur,  cum  de 

peecaiiscapitaiibusagitur,quibns  ipsa  annumeratur. 

Cnde  et  t^assianos  hi  hoc  libro ,  et  S.  Thomas  in 

Soroioa  {%  q.  S5,  a.  %  et  5),  commoniter  agont  de 

acedia,  ot  est  partim  in  voluntate,  partim  in  appetitu 

sensitivo.  Secundo  notandum  acediam  In  hoc  sensu;      niale.  Sicut  in  genere  adulierii  concupiecentia  ,  quof 

et  proot  babet  rationem  peccati,  adhuc  dupliciter  G  coneittit  in  soia  sensualitatet  est  peuatum  venuUe :  si 

accipi  :  I*  communiter  et  generaiim,  ut  est  tristitia 


uta  scholasticls  accipitur,  et  quid  generalius  ac- 
cepia,  ui  solet  a  Patribus  accipi,  qui  nomine  acedue 
inieltigunt  tsedium  ac  torporem  animi  in  piiseperibus 
exerccndia,  quod  quidem  taedinm  ex  defectu  amoris 
divini  et  gaudii  illius  spiritualis  nascitur.  Unde  D. 
Gregorius  ( In  I  Rea,  lib.  i  r.  14)  eam  ila  describit : 
Acedia  est  de  laudabili  tiriulum  exercitio  utriusque  ho- 
minit  langmda  dejectio.  Utrlusque  hominis,  scilicet, 
intcrioris  etexierioris,  id  est,  animi  et  corporis.  Et 
D.  Bertiardus  :  Acedia  esi  torpor  menlis  bona  negli^en^ 
tis  inchoarCt  aut  inehoata  perficere.  Secundo  colligitor 
peccatnm  acedise  contrarinm  esse  virtuii  charitatis. 
Nam  direcle  opponiiur  gaudio  spirituali  de  bono  di- 
vino,  nt  a  nobis  possidetor  quodammodo  per  gratiam 
et  spem,  quod  gaudium  est  actus  et  effectus  charita- 
tis.  Unde  Aposiolus  ad  Bom.  xiv  dicit,  regnum  Dei 
esH  gaudium  tn  SpirtlH  sanclo.  Et  ad  Galatas  it  nu- 
merai  istod  gaodium  inter  fructnj  Splritus  sancti,  qui 

pec- 

t  ve- 

niaiefiatob  iiuperfecilonem  actus  non  plene  delibe- 

rati :  qua  de  re  ita  mrsus  D.  Tbomas  ( Arl.  5) :  Pec^ 

catum  mortaie  dicitur^  quod  spiritualem  vitam  loliit^ 

ntea  per  charitatem^  secundum  quam  Deus  nos  in^ 
ital,  Vnde  iilud  peecatum  ex  suo  genere  est  pecea- 
tum  mortaie.j  quod  de  se  secundum  propriam  rationem 
contrariaiur  chariiati.  Hujusmodi  autem  est  acedia, 
Nam  propriu%  effeetus  eharitatis  est  foudium  de  Deo  ; 
aeedia  aaum  esi  Irisiilia  de  bono  spintuaii,  in  quantum 
est  bonum  dimnum.  Unde  secundum  suum  genus  acedia 
esl  peecatum  moriale;  sed  considerandum  est  in  omni^ 
bus  peceaiis^  qum  sunt  secundum  suum  genus  mortaiia^ 
quod  non  suni  mortalia^  mit  quando  suam  perfectionem 
consequuntur.  Est  enim  consummatio  peccait  in  eon' 
sensu  rationis.  €nde  si  sitinchoatio  peccaii  in  sola 
sensuaiitaie^  ei  non  pertingat  usque  ad  consansum  ra' 
tionis  propter  imperfectionem  acliw,  est  peecaium  ve» 


de  sfHritoali  bono,  quaienus  nobis  molestum  est  ac 

hboriosum,  et  hoc  modo  non  est  speciale  vitiiim  aut 

peccatiim,  sed  conditio  qusedam  et  pravitas  omnibus 

vitiis  insita  el  communis;  2*  accipitiir  acedia  proprie 

et  stricie,  ut  est  tristitia  volontalis  de  bono  spirituali 

divino  ad  charitatem  periinente ;  et  sic  est  viiium 

particiBiare  ab  alils  diatinctum,  ponliurque  inlcr  pec- 

cata  capitilia  tum  a  Cassiano,  tum  a  D.  Gregorio  et 

aliis.  Sed  ad  majorem  declaraiionem  audiendus  hie 

latios  D.  Tbomas  subiiliter  et  accurate  ntriosque  ra- 

ttooem  et  diversiiatem  explicans  hls  verbis  ( Art.  2, 

ivpra)  :  €um  acedia  nt  trittitia  de  spirituaii  bono,  si 

eedpiatur  spiriiuaie  bonum  commumler^  non  habebit 

ueedia  rationem  speciatis  vitii,  quia^  sicut  dictum  esl, 

omne  viiinm  refugit  spirituaie  bonum  virlulis  oppositce. 

StauHier  etiam  non  potest  dici  quod  sit  spedaie  vitium 

eeedia^  in  quanlum  refugit  spiriiuaie  bonum ,  proiil  est 

iaboriaeum^  vel  molestnm  corpori,  vei  deteetationis  ejus  ^  sensum  rationis,  ac  proiui 

tMpM/iilvttin ,  quia  hoc  etiam  non  separaret  acediam  a  *^  talia,  sed  veiiialla  dumtaxat.  Subdit  porro  etiam  al< 

eitiis  camaUiuSf  quibus  aiiquis  quietem  et  deieeiaiUh 


autem  pervenilur  ueque  ad  consensum  rationis^  est  pec^ 
catnm  mortaie.  Ila  etiam  et  motus  acediw  in  sola  sen' 
suatilale  quandoque  esi  propter  repugnantiam  camis 
ad  spirHum ,  et  tunc  esi  peccaium  veniaie.  Quandoque 
vero  pertingit  usque  ad  raiionem^  quee  consentit  in  ftc- 
^om,  et  horrorem^  et  detestationem  boni  divini,  came 
eontra  spiritum  omnino  preneiente;  et  tunc  manife^ 
stum  estt  quod  acediaest  peecalum  mortaie.  Hucusque 
S.  Thomas.  Cum  ergo  dicilur  acedia  esse  peccatum 
morule  ex  suo  genere,  intelllgitur  posiia  hac  condi- 
tjone,  si  sit  perfecu  acedia,  id  eai.  ut  quis  deliberate 
et  pleno  rationis  judicio  horrescat  et  fastidiat  bonum 
divinum,  et  non  untom  ex  parte  senaoaliutia  et 
carnls  Infirmiute.  Unde  idem  doctor  bonc  Caasiani 
locum  allfgana  admlitit  etiam  in  viris  sanctia  et  per- 
feciis,  qoales  illi  anachoret»  et  eremits  de  qoibua 
hic  agitur»  aliquosimperrectosmotusacedisBaliquando 
soborirl,  qoi  Umen  non  pertingont  osqoe  ad  con- 
nde  non  auiit  peccau  mor- 


uem  corporis  quofrit.  Et  ideo  dicetidum  est  quod  in 
tpiriiuetlibus  bonis  esi  tjuidam  ordo.  Nam  omma  sptrt- 
luatia  bonti ,  qum  sunt  tn  aelibut  singuiarium  oirtutum^ 
ordinantur  ad  unum  tpiriiuaie  bonum^  quod  ett  bonum 
divinum^  cirea  quod  ett  tpecialis  virtut,  qute  est  cAari- 
lof .  Vnde  ad  quamiibet  virtutem  periinet  gaudcre  de 
propria  spiriluaii  bono^  quod  contutit  in  proprio  aetu. 
Sed  cd  chartlatem  pertinet  spedaiiter  iiiud  gaudium 
fjNnlKalf ,  quo  quis  gaudet  de  bono  divino.  Et  similiier 
ilta  tristitia^  qua  quts  Iristatur  de  bono  tpiriluaii^  quod 
ett  in  actibus  singuiarum  virtutum^  non  pertinet  ad 
el^Qdvttium  spedaie,  ted  ad  omnia  vilia ;  sed  tristari 
ie  bono  ditnno^  de  quo  chariias  gaudel,  pertinet  ad  spe^ 
daie  vtlttfm,  qiiod  acedia  vocatur*  Hsc  S.  Thomas. 
Patbol.  XLIX. 


teram  conditionem  ( Ibid.  in  respon.  ad  5),  qna  aop- 
poniior  ui  acedia  sit  morUlis,  nempe,  ut  acedia  sit 
de  bono  divino,  cui  ex  praecepto  tenetur  inhaerere, 
hoc  est,  si  bujusmodi  taedium  seu  rastidinm  acedi» 
sit  de  rebua  praeceptis  et  ad  aalutem  iieceaiariis,  id- 
que  sub  reatu  mortali :  ui  si  clericus  ex  taedio  bora- 
rum  canonicarum  lectionem  omittat,  monachua  laMlio 
aoae  proressionis  habitom  ahjiciat :  Non  enim  erit 
acedirn  peuaium^  d  quis  contritietur^  quia  cogUur  ad 
opera  virtuiis  ad  qua  non  tenetur,  Et  si  sub  veniaii 
tantum  obediens  obiigetur ,  non  erit  acedia  pituquam 
veniaiis.  Qiiarto  colligilur  acediae  nomine  dupiex 
qooddain  malum  seu  peccatum  intelligi,  sive  dooboa 
modis  per  acediam  peccari.  Est  enim  acedia  vel  tor- 
por  et  pigriiia  in  aggrediendo  et  aoapicando  bouom , 

12 


8«S  JOANNIS  CASSIANi  M4 

possumus  nuncopare.  •  Aflinis  hsec  tnstiii»  est,  et  A  ^ns,  ot  qoaedam  febris  tngraens  tempore  prssti- 

^  vagis  maxime  ac  solitariis  magis  eiperta»  et  in  ^^»  ^  anfentlssimos  estos  aeeensionom  [Al.  aecas- 

eremo  commorantibus  infestior  bostis  ac  frequens,  sionom]  soarom  solitis  ac  staiotis  boris  animae  in- 

«  maxime  circa  horam  seitam  monachom  inqole-  ferens  «grotsntu  Deniqoe  nonnulii  senom  •  honc 

ALARDl  GAZ/£I  GOMVIENTARnJS. 
vel  ladiom,  fastidlum  atque  tristitla  in  perseverando. 
Peccant  ita^foe  primo  modo  qoi  p>gre,  tarde  et  com 


trlstitia  bona  opera  aggrediuntur,  ot  jejunia,  oratio- 
nes  et  similia ;  qui  labores  detreetaut  in  discendo, 
docendo,  vel  ea  facleniJo  que  ad  suam  vocationem 
pertlnetit.  Peccant  seeundo  modu  qui  inchoaia  bona 
opera  ex  tasdio  et  fastidio  iniermiitunL  Ei  si  qiiidem 
ea  omitianiur  aut  iiiiermittanturqua;  aut  ex  praecepto 
suni,  aut  alioqui  ad  saluiem  neeessaria,  et  talis  re- 
missio  seu  omissio  sit  com  pleno  raiionis  consensu, 
non  subreptio  lantnm,  aut  human»  fragiliuUs  lan- 
guor,  ciii  repugnaudom  et  resistendunt  ebt:  lit  in  tali 
acedia  peccatum  moriale ;  allas  veniale.  oi  dictum 
est.  Posiremo  acediam  merito  inter  vtiia  capitali^ 
recenset  eiiam  D.  Grcgorius  ( xxxi  Moral,  c.  31 ), 
ejusque  sex  flllis  enumeral,  hoe  est,  peccata  seu 
Tiiia,  quae  ex  acedia,  velut  ex  fonte  seu  capiie,  pro- 
manare  solent,  aut  ei  proxima  eognatione  adhiereni. 
De  tri$tUia,  iiiquii  ( tristitiam  eniiu  earodem  renset 


mm,  inquit,  tn  koe  viiio  contUmtwr  avorm  a  kono^ 
quodmttmaiwrfrtm  et  laboriosum,  iieutio$t  i^unare, 
orar$,  obedire^  et  hujusmodit  ea  ratione  diciiur  triui- 
iia;  $i  vero  cotuideretuf  eonverrio  ad  quietem  indeki- 
lain,  qua  mstimatur  ieni$  et  jucunda,  kac  raiione  dici- 
tur  acedia,  Ita  /ii  ut  koc  vitium  4uoku$  nto4i$  aoini- 
netur,  ecilieet  trietitia  et  aeedia,  Sic  ipse. 

^  Vagos  et  solitarios  dlcit  monachos  illos ,  m 
anacboreias  in  solitudinibus  errantes,  oec  uni  cerio 
loco  astrictos;  cum  saspe  ex  un^i  regione  in  aliajn 
eommigrarent,  roajoris  austeriuiis  aut  viUnd»  laa- 
diset  inanis  glorias,  non  volupuiis,  aut  evagaiionis 
causa,  ut  Cyrovagi  et  Sarabait»,  ut  In  Vitis  Pairum 
et  Gassiani  eiiam  coljationibus  videre  est.  Videndus 
etiam  D.  Bernardus  in  tracuiu  de  passioue  Domini, 
ubi  hoc  viiium  rejigiosis  et  snliiariis  facit  pecullare, 
quemadmodum  etalibas  Serapion  collai.  S  cap.  nono. 
Beriiardi  verba  sunt  h«c  :  Suni  nonnulli  qvi  hna 
quidem  opera  faciunt.tei  eoaetione ,  vei  nece$$itate, 


l/e  irrfiiiic»,  iiiquii   \  kr»fti»i<iiu  ciiiiu    oauiucui    raiivci  n  ■fiwwonv    vf^fw    |itvtm»»,  t»f   vifwi<Mu«fc,  vcf  «icirVHifiiic, 

cum  acedia,  ut  dicium  esi),  maiitiat  rancor^  pufilloHi',    vel  eoneueiudine ,  $ed  ad  kwc  agenda  nuUa  alaeriieii 


mitae,  deeperatio^  torpor  drea  praeepta^  eoafiaiio  n%en 
ti$  erga  iliieita  naeeitur,  13 bi  maiitia  ex  seiiientia 
S.  Thoinae (Arl.  4) est  ipsum  odiuroet.deiesUtioboni 
splriiualis ;  raneor  aversio  ab  eis  qui  ad  spirliuaii j 
bona  horUniur ;  ptMti/animfUi  eif a  spiritualia  bona, 
nt  sunl  ardiia,  qoae  plerumquee»t  veniaie  peccatom; 
Deeperatio  beailiudinis  conseqoendae,  quae  estgra- 
▼issimum  peccalum  conlra  Spiriium  sanctum ;  lorpor 
In  observalione  mandatorum  Dei,  quse  pertinent  ad 
commiinem  jusiiliam;  evagaiio  meniie  ad  res  alias 
illicitas ,  qu»  oblecteni.  Porro  Isidoru»  lib.  11  de 
Summo  Bono,  dieitde  irjstitia  oriri  rancorein,  pusil- 
lanimiiatem,  araiiritodinem,  desperationem.  De  ace- 
dia  vero  dicit  (Cap.  37)  oriri  sepiem,  ^um  $unt  oiio- 
^tae,  somnoientia^  importunita$  mentt$^  inauieiudo 
eofpori$,  in$tabiiiia$  y  verbo$iia$y  eurio$iia$.  Ai  bec, 
inquit  8.  Thomas,  reducuntur  ad  ea  qum  Gregorius  po- 
nit;  nam  amaritudo^  quam  l$idoru$  ponit  oriri  ex  tri- 


moventur,  quod  vitium  proprie  acadia  dieitwr.  Et  koc 
quidem  titio  religiosi  kamines  maxime  a/liavniur ;  nam 
smenlares  admodum  pauci,  et$i  koe  sit  vttium,  aaiai- 
advertuHt.  Mundo  enim  aUigati,  spiritunlis  vitH  m 
posiuni  apprehendere  nomen;  cum  tauten  koc  vUium 
inier  $epteiH  principatia  uominetur.  E$t  autem  viiium 
aeedim,  quod  nuemdam  torporem  incutit  animWf  ui 
tpti  omnia  exercttia  spiritualia  quasi  i$uipida  videantur, 
ei  iti  grave  imdium  eonveriantur^  De  quo  tofdio  dicit 
psalmwi  :  Oormitavit  anima  mea  prm  imdio;  et  alibi: 
Omnem  escam  abominata  e$t  anima  eort^m ,  ei  appro- 
pinqnaverunt  u$que  ad  portas  mortis.  Tanfum  quippe 
aliquando  alJHigitur koc  viiio  anima  bonorum.ui onmm 
escam^  id  e$i,  omne  spiriiuale  exercitium  akominetur, 
ut  nec  orare^  nec  legere,  nec  mediiari^  inee  opu$  mamum 
libeat  exereere,  Immo  etiam  appropinquani  u$que  ad 
poria$  tuorifi,  id  e$t,  ut  eltam  ip$iu$  viim  fa$iidium  ha- 
bentee  morte  finiri  desiderent^  eum  eaneio  Job  dicen- 


c  Ex  hac  iiideiiisetite>ilia,D.  TliOtnas  objfclionem 
movei  (2-i,  q.  35,  a.  i  ad  2),  qua  %ideri  posiit  ^cedii 
<>8se  p.ciaiurii  :  quia  nullus^  iiiquii,  defectus 


non 


stitia  ( quam  non  nisi  raiionc  disiiiigiiii  ab  acedia  ),  C  tes  :  Tmdet  animam  meam  vitm  mem.  Hsc  Bernardus. 

est  quidam  effeettu  runcoris.  Otio$iias  autem  el  som-  -  «    .      .  • .  .     ..     ^  «,. 

noientia  redacuntur  ad  torporem  circa  prmcepta^  circa 

qum  e$t  atiqui$  of ioiii  1,  omnia  ea  prmtermitten$,  ei  lom- 

Yio/«nltii  ea  negligenier  impiens.  Omnia  aulem  atid 

quinque,  qum  ponit  oriri  ex  acedia,  pertinentad  evaga- 

tionem  meniis  drea  itlicita,  Haclenii.s  ex  docirina 

D.  Tbom»  de  natura  et  praviuie  peccaii  acedi;e, 

ejusque  filiabus  seu  effectibus  dictiim  sit;  omissis 

C3eteris,  quae  apud  ipsum  ejusqoe  inierprctes  siudio- 

8U8  lector  requirai.  Csteiuui  qtiod  dt:  viliis  capitali- 

bus  universim  diclum  esi,  nou  idcirco  seinper  esse 

Mioriaiia,  quia  capilnlia,  sed  iiieo  dici  capiuiia,  quia 

inuliorom  aliorum  sunt  veluii  copiia  et  scalurigines 

viiiorum,  id  eiiam  de  acedia  partirulaiim  lenendiim : 

quia  licei  ex  nattira  sua  seii  ex  genere  suo  censeaiur 

peccatum  mortiferum ,  venlale  tainen  plerunique  ef- 

licllor,  aliqua  de  praememoralis  condilionibus  defi- 

ciente. 


corporalis ,  qui  $iatuti$  kori$  accidii^  kabet  rationem 
peccati ;  $ed  acedia  e$t  kujusmodi :  didt  enim  Ca$iia' 
nus  in  decimo  libro  de  ln$tituti$  mona$ieriorum : 
Maxime  aeedia  eirca  koram  eetfam  monackum  inqwe- 
tat.  utqumdum  febris,  etc.  Cui  argunicnto  iu  respon- 
det :  Dicendum  quod  passione$  appetitu$  sensiiipi ,  st 
in  $e  possuni  esse  peccata  venta/ta,  et  inclinani  ammum 
ad  peccatum  mortale,  Et  quia  appetiius  $en$itivu$  ho- 
bet  organum  eorporaie,  sequitur  quod  per  aliquam 
corporaiem  iranmuUaionem  komo  fit  kabilior  ad  0/1- 
quod  peccatum;et  ideo  potesl  contingere  quod  secun" 
aum  aliquas  mutationes  eorporaies  eertis  temporibut 
provenientes  ^  aliqua  peccata  no»  magi$  impugnent. 
Omni$  autem  corporaiis  defeetu$  de  sa  ad  tristiliam 
di$ponit  :  et  ideo  jejunanies  eirca  tneridiem^  auando 


«  Alibi  dioit  {Collat.  b  cap,  10)  :  Tristiiim  acedia^  ni«'n  iKctptuRf  stntire  defectum  cibi,  et  urqeri  ab  (Eiti 


cenodomm  superbia  familiariter  conjugatur,  llli  scilicet 
tristitie,  de  qua  superiore  libro  aciiim  est  (Ubi  supra), 
boc  est,  im(miientie,  quae  ei  ipsa  specie^  est  iristiiia! 
generaiiter  accepUB  apud  Damascenuro ,  et  molesiia 
nuncupaU ;  vel  tristitia  hujos  saeculi,  qoae,  secondum 
Apostolum,  Mortem  operatur  (II  Cor.  vii),  ad  quam 
etiam  pertinet  acedia.  Non  enim  est  tristitia  seeundum 
Deum,  qum  eontra  tristiiiam  kujus  smculi  aividitur, 
ait  S.  Thomas.  Quam  ob  caosam  eiiam  D.  Gregorios 
(2-2,  q,  S5,  a.  3;  Ub.  11  de  Summo  Bono  c.  37)ace- 
diam  merlto  trisiiliam  Bominat.  Porro  hidorus  tristi- 
tiam  ab  ac^ia  ratione  taniummodo  disiinguil :  Si 


bu$  soii$t  magi$  ab  acedia  impugnantur,  H«c  S.  Tho' 
mas.  Joannes  Climacus  gradu  deciroo  teriio  uon  in- 
sciie  in  eamdem  seuientiam  :  Mane^  inquii,  primo 
ianguentes  medieus  visiiat,  aeedia  vero  m^nackos  circa 
meridiem. 

^  Aeeesbiones,  ait  Ciaconius,  «ont  ardeniiores 
«slus.  qui  sutis  temporibus  in  febribos  periodicis, 
quotidianls  videlicet,  aot  tertianis,  recurrunt :  do 
quibus  mulU  Gornelios  Celsua  lib.  111  cap.  3. 

«  Dasmonem,  sive  dserooniom  meriaianum  vari« 
exponuni  Patres,  quemadmodum  ei  alia  perioiid, 
sive  dainna  nobis  impendeniia,  quae  in  illo  versiculo 


VS  DB  (XENOBIOIiUM  INSTlT.  LlB.  X.  ^  DE  SPlRlTtl  ACEDLt:.  SGO 

esse   pronunliaot  meridianein   dxmonero,  qui  in  A  ac  miims  spiritalium,  aapernationem  gignit  aique 


psalmo  DODageaimo  nuncupatur. 

CAPUT  11. 

OneMMfo  McMa  mrpal  in  corde  monacki^ 

qwne  inferat  nmii  di$pendia, 

■  QqI  cofln  niserabilem  obiederit  roeotem,  liorro- 

rem  loei»  fastidium  cell»,  fratrom  quoque,  qui  cum 

eo  Tel  emiDUf  eommorantur»  tamquam  negligeniium 


coiiienipluni.  Adomne  quoqueopus  qa<rdintra  s<*pla 
sui  cubilis  esi,  facit  de^idem  et  inertem.  INon  eum  in 
cella  re»idere,  nec  operam  sinit  impendereleciiODi, 
^  nibilque  se  proficere  tanto  teropore  in  eadem 
commorantem  crebrius  iiigemiacit,  nec  habere  se 
fructum  aliquem  spiritalem,  donec  fuerit  ilU  con- 
sortiocopulutus,  conquerituratque  suspirat,  el  ab 


ALARDI  GAZiC!  COHMENTARIUS. 


psalmi  Donagesimi  exprlmuotur  ;  Non  timebii^  1*  « 
lisiore  necftcrno,  T  a  iagtUa  volanie  in  die,  5*  a  ne- 
§9iio  peramkuiante  in  tenebrie,  i*  ab  ineurtu  ei  dm^ 
monio  meridiano,  D.  Augiisilniis  in  explanatione  hu- 
JBS  pealmi  :  Teniaiione$f  ait,  ignorantiee,  timor  no- 
cturnms;  peccaia  tcicKiias^  eagiita  voians  per  diem;  in 
nocie  enim  ignoraniia  inteliigitur,  in  die  manifeiiatio. 
Suni  qui  ignormUOi  peccani^  iuni  gui  tcientei  peceami: 
gm  ignoratUm  peccanit  a  iimore  nociurno  iuppiantan^ 
t» ;  f  tti  ideHtci  peccant,  a  sagUia  volanie  per  diem 
pereuiii  siml.  tttec  autem  cum  in  gravioribus  pertecU' 
tiomhti  fiuni ,  guoutgue  perueniaiur  iamguam  ad  meri^ 
^iem^  guicmmiiuo  iilo  calore  coeiderii^  tamqumn  a  dm* 
mona  meridiano  eadit.  Et  iiifra  :  Erai  tunc  magnut 
egttui  peroegueniium :  quieumque  in  illa  tentatione  CC' 
dderuni^  iamquama  dmmone  meridiano  cecideruni, 
lu  Auguttinua  triptrtium  innueoa  tenutioiiem  iliia 
Terbis  aigniflcari  primam  levem  et  occultam,  qiias 
pertimerem  Roclarnum;  alteram  levem  eimsinifesiamy 
qme  per  tagiitam  voiantem  in  die;  tertiam  gravem  el 
spertnm,  seu  maDifeatam,  qu»  |ier  inciirsiim  ei  dm* 
monhm  mendianum,  boc  eai,  per  ineorsum  dasmonii 
eieridiaDi  iDielligitur,  qualis  est  praecipue  in  perse« 
cutionetyrannlca.  Ubi  manifestum  esi  quarium  mem- 
bnim«  seu  qnariam  speciem  tentationis  (  Deado  quo 
paeioa  difo  Auguaiino  prastermissaro)  desiderari, 
uiplena  sit  distributjo,  nempe  tentationem  gravem, 
sed  occultam,  quae  per  negotium  ambulant  in  ienebrit 
desigiiator.  In  eamdem  senteniiam  de  d«mooio  nie- 
ridiano  coDcedere  videtur  D.  HieronyDiua  in  Apologia 
adversua  KuAnum  {Lib.  ii  c.  4 ),  ubi  Arium  faniosia- 
iirauoa  hvreaiarefaam  scite  vocat  ^raojiiiim  mcridia» 
nmu ,  qnod  in  ipao  E«  desis  velut  meridie  sple ndi- 
dissioio  etflorentiasimo  Constantini  iinpfrat.  smiilo, 
noD  um  oecultis  machinatiouibus  quem  iiperto  liarte 
et  incredibili  audaeia,  ip2»«im  aggre&sus  magnopere 
perturbarit,  ac  peoe  toium  orbem  Gbrisiianum  con- 
jttderil.  Altera  oxpositiodivi  Bernardi  beniione  sexlo 
ineiwadem  psalmutii,  ubi  per  timorem  noeturnuro 
iaielligit  lenutionem  pusillaniniita.tis;  peraagittam 
volaoiem  iii  die,  tenlaliooem  vanae  glori«;  per  n»>go« 
lium  ambulans  iu  tenebris,  leniationem  auibitionis, 
velavaritim;  per  daeraooinm  meridianuin,  i«uutio* 
nem  oporia  Biali  sub  specie  boni  i  Vide  Mait,  Dd* 
rium  magic.  ditquii.  lib.  ii  q,  27).  luem  ven»  D.  Ber- 
nardaa  am  loco  (  /n  Senien.  morai,) :  Laironet^  in* 
ouit ,  qui  nobit  opiima  qmtque  furaiUur^  qualuor  tuui : 
itkeiaii  inieileciut  tocordia  toUent  nobit  tdentiam  <«• 
n/nitf ,  inc  iairo  apud  Ptaimitiam  dieitur  negoli^m  in 
tenebrit;  tndamitee  earnit  iatdvia  rapient  merilum  in- 
legriiaiii,  ei  dmmonium  dicitur  meridianum;  (a»0' 
rabilii  aurm  jactaniia  toUent  pleniiudinem  tanctitatitf 
et  didiur  tagiiia  volans  in  die;  vitm  hujut  amor  ei  ap^ 
petenUa  rapient  prmmium  ceiernilaiit^  ei  dtcitur  iimof 
uoctumui,  Hacjeijua  D.  fiernardu».  Porro  veteres  illi 
aoacborelai :  de  quibus  hic  Cassianus  acediam,  seo 
aeedi«  leoialionem,  vocabautdacmonein  meridianuni, 
qaia  eirca  horam  aexiam  maxime ,  boc  est ,  meridie. 
nouachoa  impugnaret,  dum  jejuni  ei  famelici  lungio- 
rem  inediam  ei  ahatinentiam  fasudirent,  aut  molesto 
larreot,  ol  auporius  ex  D.  Tboma  expiieaium. 

*  Varii  effaclus  acedi»  hic  eoarrantur,  et  quod 
ideaa  est«  gravea  ae  mulliplices  tentatiooes ,  quibug 
HMfim$  aoii  aceito  iiMriM  o^ciwaiua  mouachus 


radditur  obnoxius  :  qum  sic  brevius  el  eodem  fero 
ordine  recenseri  possunt:  1*  Horror  loci  seu  mona- 
sterli  iii  qoo  babltat ;  t*fastldlom  cell.r  et  claosurae; 
5*  frairum  ec»nTi?entiom  aspernalio  ei  coniemptos; 
4*  inertia  ei  lardiia»  nd  operandum ;  6*  vagalio 
extra  cellam  ;  6*  neglectus  sacrx  lectlonis  >  suspi- 

B  ria  gemltusque,  quod  Ihi  nlhil  proficiat ;  8*  oplnio 
qiiod  alibi  sibi  allisi|oe  magis  prode^set;  9*  deside- 
riuro  aliia  prtesidendi  ad  oonim  otiliutem  el  aoi^ 
Diarum  lucrum;  W  odium  disciplinae  ei  subjeelio- 
nis  monasiicr  ;  il*  impatientia  inediae,  solitudims 
oraiionis  et  mortiffcationls ;  12«  somnolentia  et 
crebra  dormitttio  ;  43*  visiialiones  ei  coliocotiooea 
superYacanesa;  14»  peregnitationes  longmqum  el 
inutiles;  15*  ramiliariutes  peiiculosse ;  1o*  deside- 
rlum  et  sollicltudo  coD»>anjiUiiieorum.  HsRe  (!assia- 
nus  in  hoe  cap.  et  soqueniihua  latlua  oxptkai. 
Quem  imltaios  Jo»nnes  Cliroacus,  vir  religiosiaaimoa 
et  vitiorum  inseciaior  snbtilissimus,  easdem  fere 
acediae  proprieiates  veltit  in  Ubeila  depictaa  exhibet 
hia  Terbi»  (Gradu  45):  Acedia  eti  animi  remiaia, 
manUt  retotuiiot  negiociio  mui  inonatiicm^  profettionii 
odium  *  e  ceiiMta  iiidem  nrodire  hortalur ;  tonitum  ali' 
quem,  aut  fragorem,  pedumque  tirepiium  excitant,  Qui 
teipsmm  iugei,  aeedia  nmdt;  hae  teeeuiafei  beatot 

Q  dicii,  Deum  ui  inclomeniem  ei  immitericordem  cor 
lumniaiur ;  eti  in  ptaimodia  invalida ,  in  oratione  im^ 
bedilit^  in  minitterio  ferrea,  in  opere  manuum  pigra^ 
in  obediemia  improba*  Cemmbium  acedim  retiiiit ;  viro 
auiem  toUiario  hae  individua  comes  ett^  neque  ilium 
aniemortem  deserei,  quoiidieqne  dum  vtxerii^  Utum 
oppugnabii,  Hcgc  anachoreim  ceUuiam  inluiia  tubritii^ 
algue  appropinquant  juxia  tibi  iabernaculit  fixii,  Mime 
primo  languentot  medicut  vitHat^  acedia  tero  mona" 
chos  circa  meridiem,  Boipitum  iutceptionem  acedia 
tuggerit,  atque  per  iaborem  manuum  eleemotynat  fieri 
precaiur^  vititare  infirmot  hortatur  aiacriier^  iUiui 
admoneiUf  qui  in  KvangHio  dixit :  Infirmut  fui^  ei 
vitiiatlit  WC'  Ad  warore  aliquo  affcctot  ac  pusi7/o- 
nintei,  nl  proficitcantur,  indicil ;  contoiari  pusiUuni" 
met  ipta  putiitanimii  tuqgerent.  Ad  oraiionem  ttamet 
necettanm  cuiutdam  ret  admonet^  omnemque  movet 
ariem^  ut  inae  not  aiiquo.  veluii  rationubUi  fune,  ipta 
irraUonabiiit  abttrahat,  Tribus  horit  horrorem^  do^ 

^  iorem  eapiiis^  febremgue  ac  veriigmem  acedice  tpintut 

^  fadi  At  ubi  hora  nona  tupervenit,  convaletdi  modice : 
menta  vero  posita  a  Uratu  exiiH^  el  cum  oraiionit  tent' 
putremeavit  rurtum  eorpui  gravari  incipU,  in  oratione 
auiiientet  tomno  demergii^  importunisque  otdiaiioni- 
bus  vertumexore  diripit.  H»  c  Giimacus,  qiiae  qitam 
proxime  adCassiani  ilit  ta  accedant,  nemonon  videt. 
Porro  bi  nmnes  ei  alii  acediae  eiTectus  ad  sex  t*ju^ 
filias  a  D.  Grefcono  recensitaa  facile  reducuntur  ,  iit 
aoperius  ostensuiu  est. 

^  llunc etiaiii  loium  argumenti  loco  obj*'Cliiin  di- 
vus  Thoinas  hac  respon^iotie  eliicidat  dicen** :  AU 
humiiituiem  pertinel  ut  homo  defecius  proprioa  coni- 
derans  teiptum  nmi  extoUai,  Sed  non  pertinei  ud  hunn- 
litatem^  ted  potiut  ad  ingraiitudinem,  quod  bona  v  a: 
quit  a  Dto  pottidet^  conietnnat ;  ct  ex  toU  conlewpiu  te- 
quilur  audi\  De  hit  enim  tritiamurqum  quati  tnaia  vd 
viUa  reputamus.  Sic  ergo  debel  qvit  aliorum  bona  ex- 
toltere^  ui  lamen  bona  tibi  diviniiut  provita  (id  est, 
coUauii  non  coniemnat,  qhia  iic  ei  triitia  nddcrcnimr* 


507 


JOANNIS  CASSIANI 


563 


oiDoi  se  dolel  spiritali  quaestu  inaDem,  in  locoque  A  qne  infirmorum,  Tel  eminus,  vel  longius  po&itorum. 


?acuum  consisiere,  utpoie  qul  cum  posset  eiiam 
alios  regere  ac  prodesse  plurimis,  nullum  aedifica- 
Verit,  nec  quemquam  insiitutione  sua  doctrinaque 
lucratus  sit.  Absentia  longeque  posiu  magnificat 
monasteria,  loca  etiam  illa  magis  ad  prorecium  uti- 
liaet  saluti  congruenliora  describit;  consoriia  quo- 
que  ibidem  fratrum  suavia  et  pleiia  spirituali  coo- 
versatione  depingit;  econtra  universa  quaebabentur 
in  manibus  aspera,  et  non  solum  aedificaiionem 
nullam  esse  in  fratribns  qui  morantur  in  loco,  sed 
ne  ipsum  quidem  vicium  corporis  absque  ingenti 
labore  conquiri.  Postremo  non  posse  se  salutari 
putat  io  eo  loco  duraotem,  nisi  relicta  cella,  cnm 
qua  sibi,  si  adhuc  in  ea  fuerit  remoraius,  pereun- 
dum  erit,  exinde  semetipsum  quantocius  asporta-  B 
verit.  Delnde  lassitudinem  corporis  cibique  esuriem» 
"^  quinta  sextaque  liora  lantam  suscitat,  ut  velut 
longo  itineregravissimoquelabore  confectus  sibimet 
lassusque  videatur,  aut  quasl  refectionem  cibi  bi- 
duano  jejunio  triduanoque  distulerit.  Tum  prsterea 
l)uc  illucque  anxius  circumspectat,  et  nec  fratrem 
sibi  quempiam  adTentare  suspirat,  sspiusque  egre- 
ditur  et  ingrcdilur  cellam  ac  solem  velut  ad  occa- 
sum  tardius  properaniem  crebrius  intuetur  :  et  ita 
quadam  irrationabili  mentis  confusione,  velul  terra 
suppletur  caligine,  omnique  actu  spirilali  redditur 
otiosus  ac  vacuus,  ut  nulla  re  alia  tanlse  oppugna- 
tionis  remedium,  quam  visilatione  fratris  cujuspiam, 
seu  somni  solius  solaiio  posse   ;estimet  inveniri. 


Qua&dameiiam  pia  ac  religiosa  dictatofficia,  illoi  vel 
illas  debere  parentes  inquiri,  et  ad  salutaodos  eos 
crebrius  properari;  illam  religiosam  devoumqoe 
Deo  feminam,  omni  praesertim  parentum  prssidio 
destitutam,  magnum  opus  esse  pietatis  frequeniios 
invisere,  ac  si  quid  ei  sit  necessarium,  quae  a  pro- 
priis  parentibus  negligitnratque  despicitur,tenctis- 
sirouin  procurari,  magisque  oportere  in  his  operam 
pietatis  impendi,  quam  infructuose  ac  sine  ullo  pro- 
fectu  in  cellula  residere. 

CAPUT  III. 
Quibus  generibui  monachum  $uperel  acedia» 

Agitur  itaque  iiifelix  anima  lalibus  ioimicorum 
machinis  impedita ,  donec  acediae  spiritu ,  velot 
arlele  validissimo  faiigata,  aut  in  somnum  discat 
concidere,  aut  ^  excussa  clauslris  cellul»  suae  con- 
solationem  impugnationis  hnjus  visiialione  fratris 
consuescat  acquirere,  boc  quo  uiitur  ad  praesens 
remedio,  paulo  post  acrius  infirmanda.  Frequen- 
tius  enim  ac  durius  adversarius  attenubit  euni 
quem  conserto  prxlio  pracbitumm  cominus  sibi 
terga  cognoscity  saluiemque  sibi  nec  de  victoria, 
nee  de  conflictu,  sed  de  foga  sperare  pervidet ; 
c  donec  paulatim  protractus  e  cella,  ^  actus  suas 
professionis  incipiat  oblivisci;  qui  non  est  aliod 
quam  intuitus  et  conteroplatio  divinae  illiuset  excel- 
lentis  super  omnia  puritatis,  quae  non  alifoi  poiest, 


Deinde  lioneslas  idem  inorbus  ac  necessarias  sug-  G  f^[^\  e  in  silentio  et  jugi  cellae  perseveranlia  ac  me- 
geritsalutationesfralriboaexhibendas,  visiuiiones*     ditaiione  conquiri:  atquc  iu  militiae  suae  fugitim 

ALARDI  GAZi£I  COMMCNTARIUS. 


«  Hoc  est,  circa  meridiem.  Cimi  enim  veteres,  ut 
dlctum  est,  totum  diei  spatium  ab  ortu  solis  usque 
ad  occasum  in  duodecim  partes  aequales  dividerent, 
quas  horas  vocabant,  sexta  bora  ab  ortu  solis  necessa- 
rio  erat  ipsa  ineridies,  quinta,  proxima  hora  anie  me- 
ridiem.  Unde  etiamnum  bora  sexta  in  ofncio  eccle- 
siastico,  meridiana,  velmeridies  appellaiur.  Huc  puto 
specUsse  Climacum  supra ,  ubi  dixil  {Gradu  13) : 
Tribus  horis  horrorem^  doloremque  capitit,  febremque 
ac  vertiginem  anachoretis  et  solitariis  illis  subinde  a6 
acedicB  spiritu  fuitse  generatam.  Nimiruui,  duin  circa 
^roeridiem  incdia  ct  labore  fatignti,  adhuc  tribus 
horis,  nempe  ad  nonam  usque,  seu  tertiam  pomeri- 
dianam,  cibum  exspeclarent  absiinenies  plerique, 
infirmiores  non  item,  quos  acedia  auperabat.  Inde 
horrorem,  dolorem  ac  vertiginem  illis  fuisse  gene- 
ratam. 

^  De  claustris  et  clausura  monastica  habes  multa 


sed  quoad  cellae  perseverantiam,  illud  singulare  in 
Macario  illo  Alexandrino,  qui  cum  a  spiritu,  sive 
acedi:e,  siveinanis  gloriae,  utvuItPalladius,  freqoen- 
ter  et  importune  admodum  urgeretur  ad  deserendam 
suam  ceilaiii,  prostratus  in  liminc  ,  pedibns  exira 
cellam  porrectis :  Trahite,  inquit,  trahite  me ,  dnemO' 
nes^  si  potestis.  Ego  enim  pedibus  non  vado  {Lib.y  c, 
57),  quo  facto  daemones  elusit,  et  tentatione  superior 
evasit.  Porro  de  cella  et  cellula  alias  dictum  cst. 
Gjus  vero  Inudes  et  commoda  mire  prae^icat  ei  ex- 
toliit  D.  Basilius  in  ouoilam  opusculo,  de  Laudibtis 
vitu;  solitariac,  ubi  haec  inter  alia  :  0  cetla  negotia- 
torum  eoelestium  apotheca,  in  qua  videiicet  iUarum 
mercium  summa  reconditur ,  quibus  terras  viventium 
possessio  eomparatur,  0  cella  spiritalis  exercitii  mira- 
bilis  officina,  in  qua  certe  humana  anima  Creatoris 
imaginem  in  se  restaurat,  et  ad  suce  origini*  redit  pa- 
ritalem  ;  ubi  sensus  obtusi  ad  subtilitatem  suiacuminis 


scitu  digna  ad  collat.  24  cap.  4  annotata.  |v  redeunt^  et  vro  vitiata  natura  sinceritatia  axyma  repe- 

c  Hujus  rei  memorabilc  exemplum  vide  apud  Pal-  *^  ritur,  0  cella  spirituale  prorsns  habitacuium ;  naniqne 


ladiuin  in  Lausiacis  cap.  26.  Aliud  item  apud  Sulpi- 
tiuin  Severum  in  dialogo  priino  cap.  15. 

<^  Aclus  hic  genitivi  casus ;  codex  Basileensis  {Lib. 
IV  cap.  55)  legit  in  accusaiivo  :  Actum  suce  profes- 
stonis,  Dioiiysius  in  plurali :  Oblivisci  actus  tuee  pro» 

fessioni»,  qui  non  suni  aliud,  etc.  Ubi  observa  voca- 
mlum  proressionis  eiiam  antiquis  Patribus  et  mona- 
cliis  usitatum,  de  quo  etiam  alias  egimu^.  Actus  vero 
professionis  dici  videtur,  qui  professioni  monasticae 
congruit,  vel  cui  sein  sua  proiessiono  monachus  ad- 
dixit. 

•  Ulriusque  praeclara  exempla  suppedital  idem 
Pjll:i(Jius  pluribus  in  locis  (Lausiac,  18  et  20,  ei  50) : 


de  superbis  facis  humiles^  de  gulosis  sobrios,  decrude^ 
libus  ptos,  de  iracundis  miies,  de  otiosit  reddis  in  di' 
vina  charitate  ferventes,  Tu  odiotoi  linguof  frenum,  tu 
luxuriosis  renibus  nitidtB  castilatis  adhibet  cingulum, 
tu  facis  ut  levet  quiqne  ad  gravilatem  redeant^  utjocoti 
tcurrilitatibut  parcant,  ut  ranitoqui  et  procacet  te  tub 
districta  sHentii  censura  castigenty  etc.  Prseclare  iii- 
dem  D.  Bernardus,  el  ad  hunc  locum  aplissime: 
Cellie,  inquit,  et  coeli  habitatio  cognata  tunt :  quia  sicut 
eoelum  et  ceMa  ad  invicem  videntur  aliquam  habere  cih 
gnalionem  nominit,  tic  et  pietatit.  A  celando  enim  cot" 
tum  et  cella  nomen  habere  videntur;  et  quod  celatur 
in  costis,  hoc  et  in  cellit;  quod  geritur  in  eosUt , 


369  DE  GQENOfilORUM  INSTIT.  LIB. 

ac  desertor  Christi  miles  effeclus,  ■  iinplicei  se  iie-  A 
goilU  Mcularibus,  ei  cui  se  probavit  roiuiine  pla- 
ciiurus. 

CAPUT  IV. 

Quod  acidia  exemeat  mentem  ab  imfd  eoniamptatUme 
virtutum, 

Hujus  sgritadlois  uniTersa  incooimoda  uno  versi- 
calo  beatus  David  eJeganter  expressit :  ^  Dormitwnt^ 
iBquiens ,  amma  meu  prm  imdio  {Psalm,  cxviii),  id 
est,  pr»  acedia.  Proprie  saiis  nou  corpus  dixit,  sed 
soimam  dormitasse.  Vere  enim  ab  omui  contem- 
plaiione  virtutum  et  intuitu  spiritalium  sensuum 
dormilatanimay  qu«  perturbationis  bujus  lelo  fuerit 
sauciaia. 

CAPUT  V. 
Quod  duptex  acedia  rit  in  pugna. 

luque  Christi  verus  athleta ,  qui  agonem  perfe- 
ctionis  cupit  legitime  decertare,  hunc  quoque  mor- 
bom  de  latebris  auims  suae  feslinet  exlrudere,  et  ita 
coolra  buiic  quoque  nequlssiroum  acedi»  spiritum 
atrobiqne  contendat,  •  ut  neque  somni  telo  ellsua 
mcidat ,  neque  de  monasterii  claustris  expulsus , 


B 


ALARDI  GAZiGl 

koc  et  in  cellit,  Qutdnam  est  hoe?  vacare  Deo^ 
fnci  Deo.  Quod  cum  secnndum  ordinem  pie  et  fideliter 
cdebratur  in  celtii,  audeo  dicere^  tancti  augeli  Dei 
cellat  habent  pro  cos/ts,  et  ffque  detectantur  in  cellii 
ac  in  aelis.  Nam  cum  in  celia  jugiter  cceiettia  actitan- 
twr,  ectlum  cetla,  et  sacrametiti  simititudine,  et  piVla- 
lis  affectu,  et  similis  operis  effectu  proximum  eficitur, 
Necjam  spiritui  oranti^  vel  etiam  a  eorpore  exeunti  a 
cella  in  coelum,  tonga  vet  difficitis  via  invenitur,  A  celta 
emm  in  coelnm  swpe  ascenditur;  vix  autem  umquam  a 
celia  in  infernum  descenditur.  Mortens  enim  vix  aut 
ftnmquam  a  cetta  in  infernum  descendit,  quia  vix  «m- 
^sam  atiquis^  niit  coeto  prcedestinatus^  in  ea  usque  ad 
mortem  persistit.  Fitium  enim  gratice  frtictum  ventris 
sui  cella  fovet^  nutrit^  ampteclilur,  e*  ad  plenitudinem 
perfeetioms  perdudt,  et  cottoquio  Dei  dignum  efficit ; 
atienum  vero^  vet  suppositum  ,  abdicat  a  se  ciiius,  et 
projicit.  Hxc  D.  Bernardus,  et  qu«  6equuntur  lectu 
dignissiroa. 

*  Nota  est  Apostoli  sententia,  quam  respicit  Auctor 
li  ad  Timotbeum  ii  :  Nemo  militans  Deo,  imptieat  u 
negotiis  scecutaribus ;  ut  ei  placeal  eui  se  probavit.  Ubi 
observatD.  Tliomas,  qnod  non  dicit  siinpliciter,  tm- 
pUcatur^  sed,  implicat  se.  Imptlcat  enim  se^  inquit, 
quando  sine  pietate  et  tiecessitate  assumit ;  sed  quattdo 
tteces»tas  officii  pietatis  et  auctoritatis  exercetur^  tunc 
nou  itnplicat  se,  sed  impticatur  hujtumodi  necessitate, 
liapcS.  Tbomas  (/n  conment.  teetio.  I)  pie  quideni, 
e(  secundum  vulgaiaro  lectionem  accomniodaie»  quoad 
Diores;  sed  si  Graeca  specles,  ea  iia  sonant :  riemo 
mititans  impticatur  vitm  negotiis.  Quod  auiem  scqui- 
tor:  Vt  ei  placeat  cui  se  probavit^  dupliciier  exponi- 
tor.  Ambrosius  et  Lailni  oinnes  lef;unt  ut  et  Cassia- 
hu%  icuise  probavit^  id  e&t,  in  cujus  militiam  con- 
cessit.  At  ex  Graeco  poiius  verti  debuit  :  Quise 
probavit^  id  est,  qiii  ipsum  in  miiitiaro  spiritualero 
allegit  et  ascripsit. 

^  AnnoUnt  SS.  Patres  in  Hebraeo  babcri,  distilla- 
vii,  id  est,  lacrymala  est  anima  mea  pr»  anxietate. 
Ei  sic  legtt  Origenes,  quasi  Septuaglnta  vertissent 
tffTaSn»  Qnf  haitKc,  non  ivuffTaSfv ,  dormitavit.  At 
fiensus  in  idem  recidit :  solet  enlni  mceror  animi , 
sive  irisiitia,  sicul  lacrymas  expriroere ;  ita  vapores 
iu  cerebruin  excitare ;  unde  nascitur  soronus  :  vide- 
musque  etiofant^^s  postquani  (lcveriDt.  alle  dfTmiro, 


:  X.  -  DE  SPIRITU  ACEDliE.  570 

quarovis  sub  prsiextii  coioris  pii  fugiiivus  abscedat, 

CAPIIT  VI. 

Qumn  pestitentes  eint  aeedim  e/fectus. 

Quemcuroque  enim  in  qualibet  parie  coeperit  su- 

perare,  aut  tamquam  Inertem  et  desidiosum  sibi 

paiietur  absque  ullo  profectu  spiritus  in  celluia  com- 

morari,  aut  excussum  exinde  instabiiem  de  caetero 

reddet  ac  vagum,  et  ad  omne  opus  desidem,  ^  cellas 

fratrum  ac  monasteria  jugiter  faciet  circumire,  ni- 

hilque  aliud  procurare,  quam  ubi,  quove  coiore 

occasionem  refectlonis.  futurae  valeai  praeparare. 

•  Mens  enim  otiosi  nihil  aliiid  cogitare  novit ,  qiiam 

de  escis  ac  veutre,  donec  invenu  quandoque  soda- 

litale  cujusquam  virl,  vel  feroinae  aequali  tepore  tor- 

pentis,  rebuseorum  ac  necessitatibus  invoivatur;  et 

iu  paulatim  redilatur  noxiis  occupaiionibus  irretitus, 

ut  tamquaro  serpentinis  spiris  obstrictus  '  nuroquam 

deincepa  ad  perfectionem  professionis  antiqu»  se 

valeatenodare. 

CAPUT  VII. 

Testimonia  Apostoli  circa  spiritum  aeedice. 

s  Hunc  morbum  qui  de  acedi»  spiritu  nascilur , 

beaius  Apostolos,  ut  verus  acspiritalis  medicus,  vd 

COMHENTARIUS. 

et  viros  cum  In  luctu  sunt,  opprlmi  somno.  Minc 
LucsD  xxii :  Invenit  eos  domdenies  prce  tristitia.  Est 
aiiteni  icxniiK  trislitia  de  bono  opere  vel  inchoando 
vel  perflciendo ,  ut  dictum  est.  Spiritualiier  ergo  di- 
citur  anima  stillare,  id  est,deficere  et  deficiendo 
dormiiare ,  cum  per  acediam  a  prisilno  fervore  et 
G  aniroi  vigore  torpescit,  ei  boni  operis  fastidiurocapit. 
«  Sunt  baec  duo  genera  acedlae,  iit  notavit  abbas 
Serapion  Collat.  15,  cap.  II  :  (Jnumj  quod  ad  som- 
num  prcecipitat  eesiuantes  :  atitid  quod  ctttam  deserere 
ac  fugere  cohortatur.  Et  D.  Bernardus  verbis  pauiu- 
lum  diversis  :  Acedice  genera  duo  luni.  U>iiim  quod 
ad  opus  Dei  pigritare  monachum^  ac  dormitare  compet' 
tU  :  atiud  quod  vagari  huc  illucque  facit ,  ac  fugere 
cohortatur,  de  fralrum,  cum  ((Uibus  vivet  ^  societate 

Jln  tract.  de  ordine  vitce).  Dicuntur  etiaro  ab  aliis  hi 
luo  acediae  praecipuceffectus,  seu  filix,  somnoleniia, 
et  instabilius,  seu  loci  aut  cellae  deseriio  ei  evagu- 
tio.  De  quibus  supra  (Ad  cap.  9). 

^  Haec  iniiia  pravorum  monacboruni ,  quos  Sara- 
baitas  et  Gyrovagos  vocat  D.  Benedicius  cap.  1 
Regul»  (Vide  Cott.  19,  cap.  7  et  8). 

•  Notanda  seuteniia,  et  ad  cominunero  usum  ac- 

couimodata,  alque  inter  seleciiores  ascribeiida.  Cu- 

jus  exemplum  in  Scripturis  babeiur  Exodi  x  et  Nu- 

fv  meroruin  xi,  ubi  filii  Israel,  io  deserto  vagantes  ei 

^  otiosi,  nihil  allml,  quam  pepones  iCgypiiorum  et 

ollas  carnium  cogitabaiil. 

'  Alibi  dixil :  Infetix  anima  serpentitiisnexibusbbti' 
gata  (Lib,  vu  c.  7).  Dionysius  hlc  liabet  :  lam^iiam 
serpentinis  sagiitis  transfuMS.  At  toto  genere  diffe- 
ruut  spira^  et  sagitiae ;  sicut  el  obstringi ,  vel  obli- 
gari  ei  trausfi^i,  ut  notum  esl.  Sunt  enim  spirne 
revolutiones ,  sive  circuli,  qui  in  seipsos  non  recur- 
runt.  Uude  in  serpentibus  spirae  dicuntiir,  cum  in 
orbero  coniracii  quosdam  quasi  circulos  iinitantur. 
Yirgilius  ^neid^  ii : 

Spirisqoe  Ugant  Ingentibos,  et  jam 
Bismedium  ampleii. 

Ubi  loquiiur  de  duobus  serpentibus  qui  sacrificiuro 
idolorum  invaserani. 

s  Adversus  acediam  cjusque  sobolem,  quam  Scri- 
ptura  vocatoti:)!>it:iiemet  iugritiam,  proponit  Aucior 
ct  siiuiio  c  ;iilmo(lum  iucutcat  opnsmanuuin,   ut 


571  JOANNIS  CASSIANI  57i 

tnuc  jam  conspiciens  terpere,  vel  emersurum  inter  A  aptos  ad  perceptionem  perrect«  curationis  inveniai. 


inonaclios,  sancio  Spiritu  revelarite,  prospiclena,  ta* 
lutaribus  prseceptorom  suorum  medicamenlls  praeve- 
Mire  resiinat.  Tbessalonloeiisihas  enim  scribens,  et 
primo  ul  peritissimus  quidam  perfectosque  medlcus, 
■  inflrmilatem  susceptorum  bianda  lenique  Terbi 
curationefomentans,  acde(bariiateincipi<^iis,eosque 
in  ea  parte  collaudans ,  quous(|ue  letbale  vulnus  le^ 
wiore  remedio  delinitum,  deposita  lumofis  indigna- 
lionc ,  faoiiius  medicamina  austeriora  sustineat ,  iia 
ait  :  De  cfiarUate  uutem  fraternitatU  non  necene  ha* 
bemut  Bcribere  vobi$.  Ipsi  enim  a  Deo  edoeti  e$tis ,  ut 
tfiligalit  invicem.  Etenim  facitit  illud  in  omnes  fratree 
in  univerta  Maeedonia  (I  Thets,  iv).  Praemisit  laudis 
fomenta  ienia,  f(;ci(  eorum  aures  ad  curam  salpuris 


Quidest  quod  rogas,  Apostoie,  ut  in  quoabundenl 
magis  scilicet  in  charitate,  de  qua  superius  dixeras : 
De  charitate  autem  fraternitalii  non  neeeue  habemut 
Mcribere  vohie  ?  Et  qiiid  necesse  est  ot  dicas  eis  :  Ao- 
gamui  auiem  vot  ut  abundetit  magit ,  qui  super  bac 
re  ne  scrlbi  quidem  sibl  aliquid  indigent?  cimi  prae- 
sertim  et  inferas  causam  ob  quam  boc  ipso  non 
egeant,  dicens  :  !pn  enim  vo»  a  Deo  doeti  ettit,  ut 
diligatii  inmeem  :  tertium  quoque  majus  adjicias, 
quod  non  soium  a  Deoedocti  sini,  venim  eliamcom- 
pleani  opere  qu»  docentur?  Etenim  fod/ts  iUud^  iD« 
quit,  non  in  onotantoni  vel  duobos,  sed  in  ofiinef 
fratretf  nec  in  vestros  taniummodo  cives  vel  notos  , 
sed  in  univerta  Macedania?  Dic  Igiiur  (audem  ,  quid 


Yerbi  plactdas  et  paratas.  Rursom  inrert :  Rogamut  B  est  quod  lanlopere  boc  prmiittis?  Iterom  infert : 
aulem  voi,  fratret^  ut  abundetit  magit.  Adhuc  eos  Rogamut  autem  vof ,  fratret ,  ut  abundetit  magis.  Et 
blanda  verborum  lenitaie  demulcei,  ne  fprtenecdum      vix  aliquando  in  id  quod  olim  moliebaiur ,  erumpit : 

ALMOI  GAZiGI  COMMENTARIUS. 


optimum  et  peraoam  necessarinm  remedium,  qnod 
ex  apostolorum  uocirin»  et  esempto  accepium ,  ab 
antiquis  dernde  Fatribus  et  monacbis ,  pra^s^rtiin 
^gyptiis,  perpetuo  usu  et  observatione  reienturo.et 
usurpainm  couimeinorat  (Bonaven^  de  Pauper,  lib,  ii, 
e.  3;  2-2,  q.  187,  a.  5).  Ac  primom  quod  ad  doctri- 
nam  atiinet,  praecepia  Apostoli  ei  utraque  Epislola 
ad  Thessalonicen-es  desumpta,  tam  in  hoccapiie, 
tum  aiils  seqiientibus  dtllKenter  expendlt,  et  mona- 
chis  pcculi^ri  rationc  adaptat;  licet  communiter 
omnibns  (Uiristianis  ab  Apostolo  tradlta  sint,  et  sae- 
cnliiribus  perinde  ac  retigiosis  conveniant.  Ad  ciijus 
explicationem,  praster  ea  qu:e  aliis  de  hac  re  dicia 
sunl,  notandum  px  D.  Thoma,  quod  lab  ^r  manualis 
quatiior  ex  causis  suscipitur ,  et  ad  qnatuor  fliies 
ordiiiaiiir :  Priuio,  inquil ,  ei  principaiiter  ad  vi- 
cinm  qu£renduin ;  nnde  primo  homini  dictum  est : 
In  tudore  vultut  tui  vetcerit  pane  tuo,  Secundo  ad  vi- 
innduin  olium  ,  ex  quo  raulta  m«ta  oriuntur;  unde 
diciiur  l^icclesiast.  xxxiii :  Mitie  tervum  tuum  in  ope- 
rationem,  multam  enim  malitiam  docuit  otiontat,  Ter- 
tio  ad  concupi-cencioe  refreniitionem ,  in  quantnm 
per  hoc  macfratur  corpus.  U  ide  ii  ad  Corin.  vi  di- 
citur  :  In  laboribiis ,  in  jejttniis .  in  vigiiiis  ,  in  casti- 
tate.  Qiiarto  ordiiiatnr  ad  eleemoftynas  (^ciendas. 
Uiule  diciinr  ad  Gpties.  iv  :  Qai  furabatur^  jam  non 
fureiur,  magis  autem  laboret  operando  manibus  suis  , 
quod  bonum  e.4 ,  ut  habeat  unde  tribuat  necestitatem 
patienii.  Quatenus  ergo  iabor  manoalis  ordinaior  ad 
victum  quxreiidum,  cadii  sub  nec*^ssitaie  praecepii , 
prout  necess.irius  est  ad  eum  flnein.  E(  ideo  qui 
non  habet  ^liuiide  unde  vivere  possit ,  tenetur  ma- 
nibus  operari ,  cuju^^cumque  conditionis  sit.  Et  boc 
signinC'«nt  verbi  Apostoli  dicentis:  Qtii  non  vult  ope- 
ran,  nec  manducet ;  quasl  diceret  :  ea  necessitaie  te- 
.neiiir  quis  ad  operandum  manibus,  qna  tenetnr  ad 
mauducandom  (nempe  ut  vitain  susientet).  Et  eadem 
raiio  est  de  illis  qui  non  haheiit  »lias  unde  liciie  vi- 
vrre  piHsint.  Non  enim  Intelligitar  aliquis  posse  fa- 
cere  quod  non  licitefacere  t>oies(.Undeet  ApONtolus 
non  iiivcnitiir  opu<i  manuuin  prascepisse,  nisi  ad  ex- 
cludMtKiuin  peccatum  eonitii  qtii  illicite  vietum  ac- 
nuirebant.  Haec  S.  Thomas  paiicis  Intemiediis  omis- 
sis  Ac  deinde  posi  paiica  subdit  :  Sclendum  lamen 
«tuod  sub  0|»er(i  manuali  iiitelliguntur  omnia  humana 
olflcia  ex  quibus  ho  nines  licite  Tictum  lucrantur , 
sivc  inaiiibus,  sive  pedibus,  sive  iingiia  fiant.  Vigiles 
(Miim,  et  cursores,  et  alii  hujusmodi  de  suo  labore 
viventes,  inlelliguntur  de  operibus  manuuin  vivere. 
Q  i  i  enitn  manus  est  organum  organorum,  per  opiis 


nanuom  omnls  operalio  iotelUgltttr  de  qoo  aliqols 
licite  vietom  poiest  locrari.  Secondum  autein  quod 
opus  manuale  ordinatur  ad  otium  tollendum,  vel  ad 
carnis  macerationem,  non  cadit  sub  necessitate  prs- 
cepti  secundum  se  consideratoin  ,  qola  moltis  aiils 
modis  potesi  vel  caro  macerari ,  vel  etiam  otiom 
tolii ,  quam  per  opus  manuale.  Haceratur  enim  caro 
per  jejuiiia  et  vigilias,  et  otium  toiliiur  per  medita- 
tiones  sanctaruin  Scripiurarum  et  laudes  divinas ; 
ei  ideo  propter  has  caosas  religiosi  noii  tenentur  ad 
opera  manuatla  ,  sicut  nec  s^culares ;  nisi  forte  ad 
p  hoc  per  statuta  sui  ordinis  obligentor,  sicot  Hiero- 
^  nymus  dicii  in  episiola  ad  Rusticum  monacbnm  : 
iEgyptiorum  moiiasteria  hmic  tenent  morem ,  ul 
nuliuro  absi|ue  opere  aut  labore  suscipianl,  non  tam 

riropter  victus  necessitaiem  quam  propter  aniui»  sa- 
utem ,  ne  vagentur  perniciusis  cogitationibos.  In 
quantum  veio  opus  manuale  ordinatur  ad  eleero(^- 
syiias  facleiidas,  nc»n  cadlt  sub  necessitate  pr»cepti, 
nisi  forte  eo  casu  ,  in  quo  quis  eleemoNynam  facere 
teneretur,  et  non  posset  alias  habere,  onde  paupe* 
ribos  gubveinrel.  In  quo  casu  obligarentur  similiter 
religiosi  etsaeculares  ad  opera  manuatia  exse<)uenda. 
Hacteiius  Doctor  Angelicus,ea  doctrinae  perspicuitate 
et  solidiiate  ,  ui  nihil  clarius  ei  enucteatius ,  iiibil 
etiam  accuraiius  et  ad  praesens  Insiiluturo  de  opere 
niaiiiiali  accummodatius  dici  posslt. 

*  fi^on  prxieriniitenda  videtur  Giaconii  annotatio 
de  hac  voce  suscepti,  SusceptoSf  inquit,  vocatCatsia- 
nus  atgrotos ,  quot  medicus  curandos  suscepit.  Sic  it 
qui  Ambrotii  nomine  circumferiur  ineap.  i  Epint.Wad 
D  Corinih.iQuit^  inquit,me(ifcoriim  nen  arguit tuseepium 
suum  negligentius  se  tractantemy  ne  eura  medieinos  sute 
sine  fructu  remaneat?  S.  Ambrosius  serm.  27  :  Si  m^- 
dicum  animarum  nostrarum  fideliter  exorentut^  et 
preecepta  ejut ,  tamquam  suscepti  idonei ,  mimme  di- 
spernamus.  Et  Tertullianus  adversus  Valentinianos 
{Cap.  16)  i  Hic  opinor,  ille  susceptam  confvrmat^  et 
omnibus  tnjuriis  passionisexpumicat.  Dicebantur  etiani 
suscepti  ctientes  quos  patroni  tuendos  susceperant. 
Servius  jEnddosvit  ad  iltud.  Aut  fraus  innexa  clienti , 
Vutt^  inquit,  intelligi  profvaricalores^  qui  patroni  tunt 
etientium ,  quos  nunc  tusceptos  vocamus.  Augustinux 
epist^  59  (CoUat.  6  cap,  10)  :  Tunc  enim  antistites . 
velut  advocati^  susceptos  suos^  per  manus  imposiiio 
nem  misericordissimce  offerunt  potettati,  Et  ille  qui 
inter  Auguttini  opera  sub  ejus  nomine  delitetcU^  in 
Qu(ettion.  novi  et  veterisTettamenti  ^  qucest.  \0i  ' 
Numquid  si  matoe  vitcB  sit  advocatut^contra  tuscep:uni 
tuum  pranuntiabitur  ?  Ambrosiut  item  sermon.  93  :  in 


573  DE  CCBNOBIORUli  INSTIT.  LIB. 

«  E$  •fMnMi  iM«t  «1  qm$H  HU$.  Diiii  prinMi  CiiH  A 
$tm.  Deimltf  inferi  sacuMlam  :  Ei  nl  9$strM  nsffQtia 
a^aiii  Tertiiiiii  qiMque  :  £l  oiMfMiifit  mamhi$  «^ 
i/rif,  ^  sffrai  prmc$pmu$  v$H$*  Qnftrltin  :  E$  ut  ka^ 
neue  awtkui€ii$  ad  an  qm  fmn$  «iifil.  Quiiit»»  :  Et  «1 
nuWifu  alHqmi  d$$id$r$ii$.  Eece  illa  cuneUtio,  qiuiai 
URiis  pi oforrc  pr<iceiiiiis  dUierebai,  quid  io  ejus  pe* 
ciore  parluriebal,  agiioseilur.  Ei  op$ram  detU  ut 
^ett  $iti$f  i4  eai ,  in  vealrit  celiuli»  cominorantes , 
nec  dher6is  rumoribua ,  qui  soloiit  otioaorom  votif » 
Tfl  labiilis  gCBerari,  inquieti  eflecti,  aliia  qooque  in- 
quietttdioeo  Inforatia.  Ei  ut  $$$ira  lugotia  agaii$f  non 
Testra  curlosiUte  actua  muodi  velitli  inqQirerOv  ac 
difersorum  conrersationos  exploranios,  opera  vo- 
sira  nott  ad  correctionem  vestram  seu  virtutum  stu- 
dia,  sed  ad  deiractiones  fratrum  Telitis  Impendere.  g 
Et  op$r$wum  manihu  veUrts,  iktil  pr$M$pimui  roHs  ; 
Ul  illa  flarent  qum  moouerat  soperius  no  ageronl»  id 
est,  ne  inquioti  esaent,  el  alieoa  curarent  negotia, 
vel  inbofteoto  tmbolarenl  ad  eos  qui  foris  sunt,  vel 
allerios  aliquid  desiderarent ;  nuiic  intulil,  dicens  : 
El  $pertndni  mamhu$  n$tri$f  ^$ieut  prm€€pimu$vobi$. 
Di  enim  illa  fioroot»  qua  soporlus  reprehendit, 
otiom  caooam  esae  ovideoter  eipressil.  Nollos  anim 
poiest  vol  iBquietus  esse ,  vol  allen*  corare  negolia » 
niit  qui  operi  manuum  sojrom  noo  acqoiMCit  tosi- 
siere.  Quortom  quoqueinioltl  morbom,  qui  ex  boe 
1, 80  otio  Dosciiorr  id  cat ,  ol  Inboneato  non  ambo* 
lent,  dioeiis  :  Et  ut  kon^ste  amkui$t9$  ad  $o$  qm  fo^ 
ri$  sMmt  Numqaom  polesl,  ttec  apod  eos  quidem  qoi 
saeali  boouoes  suot ,  bonoslo  Incodore ,  qui  ooqoo-  C 


X.  -  DE  SPIRITU  ACEDLS.  S» 

quam  clauslrisceliae  et  operi  maouum  soamm  inb»* 
rere  conteiitus  est,  sed  necesse  est  eum  inbonestum 
esse,  dum  uecessariavictus  requirit;  adulationi  quo* 
que  operam  dare  noviiates  etiam  rumcj^um  sectari, 
causorum  fabularuinque  occasiones  conquirere »  per 
quai  sibimetipii  aditum  paret,  ac  facultaiem  qua  di- 
versorum  domos  valeal  peneti*are.  Et  nutUu$  aliquid 
d$$idereti$.  Non  poiest  non  alienis  donis  el  munerl- 
bus  inhLire,  qui  non  delectatur  pio  quietoque  labore 
operis  sui «  quotidiani  victus  parare  substantiam. 
Videtis  tot  causas,  tam  graves  ac  turpes  una  otii 
labe  generari?  Denique  hos  ipsos  quos  in  EpistoU 
prima,  molli  foverat  palpatiooe  verborum ;  qualiter» 
in  secunda,  velut  qui  non  profecissent  ad  leviora 
reinedia,  ^  austerioribiis  qulbusdain  et  causticts  me- 
dicamontis  sanare  aggrediUir ,  nullaque  jam  mitium 
verborum  fomenta  praemittit,  non  ullam  teneram 
vocem  ac  blandaiii,  oi  ibi :  Rogamu$  aut$m  voi,  fr»- 
tre$;  sed,  Dentuiiiamiu  vobi$ ,  fratre$  ^  in  nondne  Do^ 
mmi  no$tri  J$$u  Chri$ti ,  iil  $uhtrahati$  vo$  ah  omui 
fratre  amhutante  inordinat$  (II  The$$,  iii).  Ibi  rogat,  bic 
denuntiat.  Iii  ilia  blandientis  aflectus,  in  hac  obto- 
staolis  severilas  et  miiiaiiiii.  Denuntiamu$  vobi$f  fra* 
tre$  :  qoia  prius  rogantes  contempsistis  audire, 
saltem  nuoc  deouotialioiiibus  obedite.  Ipsamque  do- 
nonllalionem  non  nudo  verbo,  sed  cum  obtesialiono 
nomioia  Domioi  nostri  Jesu  Chrisii  terribilem  Infert, 
00  forte  simpiieem  velut  bumana  voce  prolatam 
rursom  contemnerent,  nec  inaguopere  ducerent  ob- 
sorvandam.  Statimque  ^  ul  peritissimus  medicus 
putribos  membris,  quibus  lenl  medicamento  reme- 


ALARDI  G4Zi£I  COMMENTARIUS. 


lanlam  wrfitir  priviertlta  effeaeis  prmbebitur  advocati^ 
in  quantum  fuerii  fideb  devota  $u$eepti»  Uactenos  Cia* 
coiiius  diligenter  el  accuraie.  Porro  banc  vocem 
usiirpat  01  Cassianus  in  priore  significotu,  cap.  U 
bujos  libri ;  in  posieriore  vero  collat.  6  cap.  10. 

*  MulUs  el  variis  morbis,  &eu  vitiis  acodiae  lii  lioc 
capiie  recensitis  inier  se  cognatis  et  concomitanii- 
Ims ,  iDiidem  opponit  Apo^tolus  ( I  The$.  iv,  ei  II 
Thes,  ui),  elex  Apostolo  tasiiaiius  antidola  ei  con- 
traria  ndbibet  medicamenta.  Primus  inorbun  est  in- 
qiiietudo,  quam  D.  Gregorius  (Lifr.  xxxi  Jfora/.cap. 
li)  vucat  evagationem  mentis  nd  lllicita  :  Audivi- 
nms  quosdam  inter  vos  ambutantes  imfttiete;  antido- 
iiim  :  Operam  deti$^  ut  quieii  sitis  ,  quod  est  pJacide 
ci  sine  tomultu  agere,aliorumquietem  nou  turbare. 
Secnndom  maium  curiomias,  Nihit  opetaniee^  ud  eu- 
rio$eagente$;  antidoluin  :  (Ji  ve$irum  negotium  agU' 
/» f  boc  est»  unusauisque  sux  vocationi  et  operi 
iuienius  ait,  non  alienis  rebus  .«o  ingerat.  Tertius 
morbus,  otium,  $ive  olio$ita$,  Nihil  operante$ ;  anli- 
doium  :  Vt  operemirU  manibu$  vesiris.  Qiiartum  ma- 
lum,  scandalum  aliomm  ,  qnod  signiOcai,  inhone$te  , 
seu  inordinate  ambulare ;  antidotum  :  Vt  honeste  am^ 
buletiead  €0$  gui  foris  sunt ,  id  esl ,  ciira  scandalum 
apud  inflJeles,  vei  (ad  scopuin  C^ssiani)  apud  saecu- 
lares  versemlni.  Scandaiizabaniur  enim  infideies 
cam  videbant  Christianits  alienis  bonis  velle  vivere» 
sicut  scandalixantur  gaec olares  dum  nionaclio.>  vident 
vagabundos  et  otio^os.  Quinlus  morbus  cupiditas , 
seu  concupiscentia  rcruni  aiienarum,  ex  qua  fiirium 
nascilur:  antidolum  :  Et  nti/liui  aliquid  desideretis, 
Et  ad  Epbes.  iv  :  Qui  furabaiur^  jam  non  furetur , 
ntagie  autem  laboret ,  etc* 


b  Praecepit  Apostolus  non  omnibus ,  et  absoluie , 
ot  operentor  manibus ,  aut  merhanicum  opus  exer- 
ceani ;  sed  iis  qui  egent ,  nec  aliis  melioribus  ac  su- 
blimioribus  exercitiis  aut  fuuciioiiibus  occupantur, 
01  ex  diciis  colllgitur. 

«  Caustica  medicamenta ,  alt  Ciiychius;  Grscco 
TMvvxtm  fmpiteattu  sunt  accrba  et  au&tera  medica- 
menta,  utpote  incisiones,  et  ea  quae  habent  vim  cau- 
sticam,  id  esi,  ustivain.  Inde  xauTiipiov  ,  cauterium  , 
Inslrumentum  est  quo  puiridae  carnes  aduruntur. 
Vide  plura  ad  collat.  G  cap.  ii. 

^  Hoc  Ipsnm  D.  Benedictus  {Cap,  27  et  98,  ubi  vide 
Turreerem,)  abbati  observandum  docet  erga  fratres 
delioquoiites  et  excomiiiuuicaios,  aut  incorrigibilcs  , 
Omrd,  ait,  solliciiudiM  euram  gerat  abba$  circa  de- 
tinquente$  fratre$  ,  ^uta  non  est  opus  sanis  medicus^ 
$ed  mate  habentibu$  (Matth.  ix).  Et  ideo  uti  debet 
omni  modo^ut  sapiens  medieus,  tic,  Etcap.  sequcnti : 
|v  5t  91111  fraler  frequenter  correptu$  pro  qualibet  culpa, 
si  eiiam  ejcommunicatu$  non  emendar^erit ,  acrior  ei 
accedat  correctio  ,  td  e$t^  ut  verberum  vindicta  in  eunC 
proeedat,  Quod  $i  necita  correxerit,  etc.,  tunc  abba$ 
fadai ,  ^ttod  i apteiij  medicHJ.  Si  eshibuit  fomenta ,  st 
un^tt^nla  adhortalionum  ^  $i  medicamina  divinarum 
Seripiurarum^  $i  ad  uttimum  uitionem  excommMritra- 
tionis,  vel  plagas  virgarum^  et  jam  si  viderit  nihil  suani 
prwvalere  indusiriam ;  adhibeai  eltam  ( quod  maiu$ 
est)  $uam  et  omnium  fratrum  pro  eo  oraiionem,  ut  ho- 
minu$  qui  omnia  poiesi,  operetur  salutem  circa  frairem 
infirmum.  Quod  $i  nee  isio  modo  aanatus  fuerii^  tune 
jam  utatur  abba$  ferro  abscissionis,  ut  aii  Apo$totu$  : 
Auferie  malum  ex  vobi$ ;  ei  iterum  :  Inftdelis  i$te  di$- 
ceaatf  ne  una  ovi$  mortua  omnem  gregem  contQminet^ 


S75  iOANNIS 

diuia  ferre  non  poiiiii ,  mederi  spirilalis  ferri  inci- 
sione  pertentai :  ut  tubtrahati$  vos,  inqiiiens,  ab  omni 
Iratre  ambulante  inordinate  et  non  iecundum  tradiliO' 
fiem,  quam  oeceperuut  a  nobit.  Ilaque  ab  his  qui  va- 
care  operi  noiunt,  jubet  subirabi ,  el  velut  membra 
otii  corrupta  puiredine  desccari ;  ne  inerit£  roorbus, 
velut  lethale  contagium ,  eiiam  sanas-  membrorum 
partes  tabe  serpenie  corrompat;  diciurusque  de  bis 
qui  operari  manibus  suis  nolunt,  ei  panemsuum  cum 
silentio  manducare,  a  qoibus  eliam  praccepit  subtra- 
hendum;  qualibus  eos  a  principio  opprobriis  inurat, 
atteodite.  In  primis  inordinatos  dicit,  nec  secundum 
naam  traditionem  ambulare  :  aliis  verbis  contuma- 
ceseos,  uipote  qui  nollent  juxta  institutionem  ejus 
ineedere,  et  inhonestos  esse  designans,  id  est,  '^  non 
processionis,  non  visitationis,  non  Terbi,*non  lem- 
porisopportunilatem  congruam  honestamque  sectan- 
tes.  Omnibus  enim  istis  vitiis  inordinatum  quemque 
necesse  esl  subjacere.  Et  non  ieeundum  traditionem 
quam  acceperunt  a  nobis  :  et  in  hoc  rebelles  eos 
quodammodo  et  conteroptores  notat,  qui  traditlonem 
quam  acceperunt  ab  eo,  tenere  contemnerentV  nec 
imitari  vellent  id,  quod  magistrum  non  solum  verbo 
docuisse  meminerint,  sed  etiam  opere  noverint  per- 
fecisse.  Ipsi  enim  scilis  quemadmodum  oporteat  imp- 
tari  nos,  Immanem  comiilum  reprehensionis  exagge- 
rat,  cnm  hoc  eos  asserit  non  observare,  quod  et 
memoriae  eorum  inhxreat,  et  ad  imitandum  non  so- 
lum,  verbo  instruenle,  didicerini,  sed  etiam,  exem- 
plo  operum  provocante,  susceperint. 

CAPUT  vni. 

-  Quod  necesse  sit  inquietum  esse  eum  quiopere  manuum 
suarum  non  vult  esse  contentus. 
^  Quia  non  inquieti  (uimus  inter  toi.  Gum  se  vult 

ALARDi  GAZiEI 

■  Respicere  videtur  illud  Ecclesiasiis  ( Cap.  iii)  : 
Omnia  tempus  habent ;  tempus  taeendi,  et  tempus  iO' 
quendif  elc.  Sic  et  tenipus  procedendi  foras,  supple, 
ad  visitandos  fratres  ,  vel  infirmos  ,  quod  hic  vocat 
congruam  opportunitatem  processionis  et  visitationis  , 
quam  homines  inordinati  ei  lionestatis  incuriosi  non 
observani,  nescienies  in  omnibus  servare  decorum. 
Unde  versus  : 

Ruslica  progcnies  nescit  habere  modum. 

^  Posidoclrinam  et  prxceptum  Apostoli  {llThess, 
iii)  de  opere  nianu.ili  ad  viiandum  otium  aliaque  pec- 
cata  exercendo  superius  allegatum ,  pergit  Auctor 
ad  ejusdeni  Apostoli  exempluni  proponendum.  Quod 
enim  verbo  et  scripio  docuil  ap<istolus  Paulus ,  hoc 
et  facto  prxstitit ,  idque  pluribus  in  locis  testatum 
reliquit.  Hoc  enim  fecisse  Thessalonicas  ex  ejus 
testimonio  hic  citato  constal.  Hoc  ipsum  postea, 
Ephesi  cum  moraretur,  egisse,  etiam  ipse  affirmat, 
cum  eos  contestatur  his  verbts  :  Ipsi  sdiis,  quoniam 
ad  ea  quce  mihi  opus  erant ,  et  his  qui  mecum  sunt^ 

^ministraverunt  manus  istce  (Act.  xx).  Etad  Gorinih. 
scribens  :  Laboramus ,  inquil,  operantes  manibus  no* 

.,  stris  (I  Corinth,  x). 

« Id  est,  manducandum  accepiinus.  Pnnis  nomine, 

2nidquid  ad  victum  pertinet  Hcbrxis  intelligilur. 
fnde  Lucx  xiv  :  Cum  intrasset  Jesus  in  domum 
Pharisan  sabbato  manducare  punem,  id  est,  prandere, 
aut  cosnare.  Et  I  Ueg.  xiv  :  Maledictus^  inquit  Saul, 
qui  comederit  panem  usque  ad  vesoeram,  Panem  no- 
fninans  omne  genus  cibi  iniellexit:  unde  Jonathas 


GASSIANI  S76 

Ainquietum  inter  eos  non  fuisse  peroperisexercitiom 
comprobare  eos  qui  operari  nolunt ,  abuDde  notat 
otiosiutis  vitio  inquietos  semper  existere,  •  Neque 
gratis  panem  manducavimius  ab  atiquo,  Per  singaia 
verba  interpreiationis  auxesim  facit  Doctor  gentiiun. 
Prsdicator  Evangelii  dicit  se  non  gratis  panem  ab 
aliquo  manducasse,  qul  novit  Dominum  priBceplsse, 
ut  qui  Evangelium  denuntiant  de  Evangeiio  vivant 
(I  Cor,  ix) ;  et  rursuin  :  Dignus  est  operarius  cibo  suo 
(lfal/A..x).  Gum  itaqiie  [utiquej  non  gratis  qui  Evan- 
gelium  prsdicabat ,  tam  sublime  ac  spiritale  opus 
exercens,  cibum  sibi  Dominic»  jossionis  aoctoritate 
praesumeret ,  quid  nos  faciemus ,  quibus  non  sdain 
nulla  praedicatio  verbi  commissa  est ,  sed  nec  ulla 
qutdem  ,  nisi  animae  nosirae  solius  cura  mandatur  ? 

B  ^  Qoa  fiducia  oiiosis  manibus  gratis  panero  com- 
edcre  audebimus,  quem  Vas  eleciionis,  evangelica 
sollicitudine  et  praedicatione  constricius,  sine  opere 
manuum  comedere  non  praesnmit?  Sed  tn  tabore , 
inquit,  et  (atigaUone ,  nocte  et  die  operantes ,  ne  quem 
vestrum  gravaremus  (II  Theu.  iii).  Adhuc  additamenla 
su»  castigationis  exaggerat.  Non  enim  simpliciter 
diiit ,  non  comedimus  panem  graiis  ab  aliquo  ve- 
strum,  et  hucusque  stetit ,  poterat  enim  videri  pro- 
prio  oiiosoque  sumptu  ac  recondita  pecunia  ,  vel 
aliorum,licetnon  istorum,  collatione  st^u  muneribus 
sustentatus  fuisse,  sed  in  tabore,  inquit,  ef  (atigatione 
nocte  ae  die  operanteSf  id  est,  nostro  operespeciaiiier 
snstentati.  Et  hoc,  inquit ,  non  pro  nostra  volonlate 
perpetrabamus ,  nec  pro  delectatione ,  ut  requies  et 

G  exercitium  corporis  invitabat ,  sed  ut  necessius  el 
inopia  victus  non  sine  ingenti  fatigatione  corporis 
facere  compellebat.  Non  solum  namqne  per  totum 
diei  spatium,  sed  etiam  noctis  tempore,  quod  quieti 

GOMMENTARIGS.  ' 

gustato  melle  reus  exsecraiionis  habitus  est  (  Au* 
gust,  tib,  de  Opere  mona.  c,  ZeiA).  Negat  autem  Apo- 
stolus  panem  se  manducasse  gratis,  id  est.  gratuito, 
seu  gratuita  largitione;  vel  otlose ,  nihil  agendo, 
quod  Gallice  dicimus  pour  niani ;  idque  dupiici  ra- 
tione  :  primum  quia  in  sudore  vultus  sui  vescebatur 
pane  suo,vel  ut  ipse  subdit:  In  laboretet  (aiigatione^ 
nocte  et' die  operando ;  iim  <\Mh  raiione  ininisterii 
evangeiici  debebatur  ei  alimonia.  Non  enim  panem 
gratis  manducal  qui  de  Evangeiio  vivit,  eliamsi  ma- 
uibus  non  opereiur:  accipit  enim  sibi  debitum,  sicut 

D  ipse  paulo  post  significat  poiestaiis  suae  meniionein 
faciens ,  Non  quasi  non  habuerimus  potestatem ,  etc. 
^  Eodem  argumento  D.  Ilieronyinits  ( Episr.  A) 
Rusticum  monachum  ab  oiio  deterret,  et  ad  opus 
manuum  siio  tempore  exercendum  ac  sMritualibus 
iutermiscendum  exstimulat  his  verbis  :  Facito  o/i- 
quid  operiSy  nt  te  semper  diaboius  inveniat  oecupatum. 
Si  Apostoli  habenles  potesialem  de  Evangelio  vivtre 
taborabant  manibus  suis ,  ne  quem  gravarent ,  et  aliis 
tribuebant  refrigeria ,  quorum  pro  spiritualibus  debe- 
bant  metere  carnalia;  eur  tu  in  usus  tuos  cessura  non 
prcspares?  vel  (iscellam  texe  juncOj  etc.  Urget  idem 
argumenium  etiam  D.  Au^ustinup  in  lib.  qiieni  de 
Opere  monacborum  conscripsit  {Cap.  3,  4  ei  2)  ad- 
versus  ignavos  quosdam  ac  desides  monachos  opiis 
manuum  inani  prxiexiu  detrectantes.  In  eamdeni 
qooque  sentcnliam  scribit  Isiiloriis  Pelttsiotes  lil».  i, 
epist.  49  {Supra  ad  c.  7,  et  %n(ra  c.  1!).  Sed  hac  de 
re  vide  plura  aliis  locis.- 


m  DB  CCENOfilORUM  INSTIT.  UB.  X.  ^DE  SHRITU  AGEDIA  578 

corporis  Tidelur  iiidoluim,  boc  opus  msnaum  pro  A  quam  exempli  grttis  laborem  hunc  et  fsUgaiionem 

die  noctnque  corporis  exegisse ,  et  eos  nihilominus 
erudiri  nolle  ,  propter  quos  ipse  necessiuitem  non 


ssoe  sollicitudine  indesinenter  urgeham, 

CAPUT  IX. 

011^  non  iotum  Apo$tolu$  ^$ed  itiam  hi  qui  cum  illo 

erant  manihui  $m$  operati  $unt. 

Nec  tamen  se  solum  touliter  inter  eos  conversa- 
toai  fttisse  testatur,  ne  forte  non  niagna  nec  genera- 
lii  videretur  haec  forma ,  si  ipsius  tantummodo  ira- 
dereuir  exemplo;sed  etiam  omnes  qul  erant  seeom 
ad  minteterium  Evangelii  deputati ,  id  est ,  *  Silva* 
Bom  et  Ttmoiheum,  quf  h»c  eadem  eum  eo  scribuut, 
isserii  siniili  opere  laborasse.  In  eo  eliam  qiiod 
dkit :  Ne  quem  vestrum  gravaremus ,  verecundiam 
eii  iocutit  mngnam.  Si  enim  ille  qui  Evangelium 
prxdicabai,  signisillud  virtutibusque  commendans , 
ne  gnvaret  quempiam  ,  gratis  panem  manducare  B 
Bon  audet ,  quomodo  illi  non  ttstimant  se  gravare , 
qai  quotidie  eum  otiosi  vacantesque  prssumunt? 

CAPUT  X. 

Quod  ok  koe  mamhu  mis  Apo$tolu$  operatu$  it(,  ut 
nobi$  operandi  pmberet  exemplum, 

Non  quoMt  non  kabuerimu$  poto^tatem^  ^  $ed  ut  nop* 

mttip$o$  formam  daremue  vobio  ad  imitandum  no$ 

(ilTAeti.  iii).  Pandit  causam  cur  tantum  laboris  sibi 

iDdixeril :  Ut^  inqoit,  lormam  daremu$  9obl$  ad  imt- 

isRi^am  noi,  ut  si  forte  doctrinam  verborum  auribus 

vestrii  rrequenter  ingestam  oblivipni   traderetis; 

iiliem  conversationis  exempia  sub  oculorum  lide 

vobls  iradita  memoriter  retiiieretis.  Haud  levis  eo- 

riiD  et  in  hoc  reprehensio ,  eum  dicit  se  nulla  alia 


habens,  tantum  sibi  failgalionis  indixerit.  Et  qui- 
dem,  inquit,  cum  liaberemus  potestateni,  et  paie^ 
rent  nobis  facultates  omnium  vesirum  atque  sub- 
stantiae ,  et  utendi  eis  Domiiii  nostri  nossem  me 
habere  promissum;  non  sum  tamen  hac  iisus  pote- 
state,  ne  quod  a  me  bene  ac  licito  Heret,  aliis  otii 
noxii  prxberet  exemplum.  Et  idcirco  Evangelium 
prsdicans,  meis  manibus  atque  opere  maiui  sus- 
tentari,  ut  nobis  quoque  voleniibus  iter  virtutis 
incedere,  viam  perrectionis  aperirem ,  et  conversa- 
lioBis  formam  meo  labore  prasberem. 

CAPUT  XI. 

Quod  non  $oium  exemplo ,  $ed  eiiam  verbie  prmdicane^ 
monuerit  operari, 

Sed  ne  forte  lacitus  operans,  et  erudire  eos  volens 
exemplis,  minime  illos  etiam  pra^ceptorum  moniiis 
instmzisse  Tideretur,  inrert :  Nam  et  cum  euemu$^ 
nquit,  apud  voi,  koe  denuntiabanm  «o6ii,  quoniam 
$i  qm$  non  oult  operart,  nec  manducet  (11  The$.  iii). 
Adhuc  illorum  desidiam  qui  scienles  eum  ut  inagi- 
stnim  bonum  doctrin»  gratia  et  institutionis  obtcn- 
lu  suis  manibus  operatum,  imitari  contemnunt,  et 
diligentiam  cautionemque  suam  exaggerat ,  dicens 
non  tanliim  se  hoc  illis  exemplo  tradidisse  prxsen- 
tem,  sed  etlam  verbis  jugiter  pnedlcasse ,  ut  •  si 


quis  scilicet  non  vult  operari,  nec  manducet. 
ALARDl  GAZi£I  COMMENTARIUS. 

•  Cum  enim  ApNOSlolus  hic  perpeluo  loquatur  in  G  eo  quod  Apostolus  dicit  se  non  usnm  esse  potestate 

quam  hahebat  vivendi  ex  Evanffelio.  Hac  autem  su- 
pererogaiione  uiebatur  Apostolus  tribus  ez  causis. 
Primo  quidem  ut  oecasiones  gloriandi  auferret  pseu* 
doaposlolis  ,  qui  propter  sola  teinporalia  praedica- 
bant.  Unde  dicit  11  ad  Corinthios  zi :  Qtcod  autem 
facioy  et  faciam ,  ut  amputem  eorum  occoiionem ,  ^mi 


Mmeroplurali,verisimileest  ipsum  non  in  sua  tan- 
lam  loqui  persona,  verum  eiiam  collegarum,  Silvani 
et  Timnibel,  qui  coadjutores  ejus  erant  in  Evangelio, 

?iiorum  etiam  nominibus  utriusque  Epistolx  ad 
bes^alonicenses  litulus  inscrlbiiur.  Sed  et  c;eleros 
iposlolos  subinde  opus  maiiunm  exercuisse  creden- 
duoi  fst,  euD  locus  et  tempus  id  conce^isissei.  Nam 
prxierqaam  quod  B.  Petrus  princeps  apostolorum 
eotn  ca*ieris  apostolis  rediii  a<i  piscationem  post  re- 
svrrecfioneui  Domini;  ubi  D.  Gregorius  ait  ( Hom. 
U  tn  Evang.)^  Negotium  quod  anie  conver$ionem  ane 
ptcceio  csslif tl ,  posc  conver»onem  repetere  culpa  non 
fnit;  De  S.  Barnaba  icstalur  itidein  Aposioliis  (I 
Cor,  IV  ef  IX  )  communem  sibi  cum  illo  fuisse  ma- 
nQum  laborem,  ob  euindem  etiam  fliieni  ei  scopum  : 
A>  quod  ofendieutum  darent  Evangetio  Chri$ti,  Et 
>piid  Clementem  inier  Apo8to!icas  constiiuiiones 
(Ub,  II,  c.  67)  legltur :  Qut  in  Eccieeia  juvenee  e$ii$ , 


volunt  occtt$ionem,  ut  in  quo  gioriant^tr,  $icut  et  tioi, 
quia  ri  oh  Evangelium  sumpius  acciperel  Panlus, 
illi  se  iiniiles  Paulo  gloriarentur,  qui  non  pieiatis, 
aed  qua6stiii  causa  prxdicabanl.  Secundo  ad  evi- 
landum  gravamen  eorum  quibus  praedicabanl.  Unde 
dicil  II  ad  Corinthios  xii :  Quid  minu$  habui$ti$  prm 
cmterie  EccleeiiM^  ni$i  auod  ego  ip$e  non  gravavi  vo$  f 
Tertio  ut  oliosis  et  de  alieno  vivere  assuetis,  qua- 
lesmulli  apud  Thessnlonicam,  exemplum  daret  ope- 
randi  et  proprio  labore  vicium  qusrendi :  auod  sl- 
gniftcat  illis  verbis  :  Vt  no$metip$o$  formam  daremu$ 
vobi$  ad  imitandum  no$ ,  hoc  est,  ut  nostro  exemplo 


•t.c „         ^  . 

wate  in  omnibue  rebu$  neeet$arii$  Hdulo  mim$trttre ,  ^.  vos  ad  operandum  ct  laborandum  simiiiter  provo- 
cvm  omni  eemctitate  operi  veetro  vacate,  ut  omni  tem-  ^  caremus.  CaBtcrum  censet  D.  Augustinus  (Lt6.  de 

Opere  moN.  c.  28)  apostoluni  non  semper  et  ubique 
operaiuni  esse  manibiis  snis,  sed  cum  a  praK]ic.itio- 


foreetvohit  et  egentibne  $uppeditare  po$$iti$,  ne  Ee- 
cteriam  Dei  oneretie,  Etenim  no$  quoque  vacantee 
terbo  EvangetH  $ubcitiva$  operae  non  negiigimu$ ;  alii 
Atm  ex  nohio  pi$catore$  $unt,  alii  ^cenarum  artificeet 
i^  agricoUe;  nee  umquam  otiou  $umu$,  Haee  ibi. 
Porro  de  Sila  et  Silvano  vide  iiotatiouem  Baronii  ad 
Martvrol.  RoflB.  15  Julii. 

^Quod  Apostoli  manibus  laborarint,  ui  victum  sibi 
psrareiit ,  inurdum  necessitaiis  fuit  et  iudigenti»  : 
iaierdom  autem  supererogationls ,  hoc  est ,  sponta* 
nes  voluntalis,  ut  docet  D.  Thomas  (i-2,  q.  487,  a. 
}.itf5).  Neeessiiatis,  inquit,  qunndo  ab  aliis  vi- 
ciooi  inveuire  non  poterant ,  prxsertim  initio  pr»- 
dicaitonis,  cum  aptid  inttdeles  nondnm  conversos 
prxdicareal ;  supererogaiionis  auiem ,  nt  paiet  ex 


ne  verbi  daretur  otium ;  aliis  Tero  temporibus,  non 
lantum  ab  offereniibus  accepisse  ,  id  exposcente  ne- 
cessitate,  sed  etiam  litteris  id  pr«cepisse  pro  .nliis 
facicnduin  ;  ut  cuni  nd  Galalas  scribit :  Communicet 
i$  qui  cateehizatur  verbo^  ei  qui  u  catechi%at^  in  omni' 
bu$  boni$  (Galat.  vi).  Vel  cum  colleciam  indixit  Ec- 
clesiis  Macedoniae  et  aliis  pro  fratribus  in  Judxa 
agentibus,  m»gna  iiiopia  pressls. 

«  Non  est  inei  insiitnti  singolas  qiiasquc  Scriptu- 
ne  senientias  a  Cassiano  citatas  cxponere,  nisiqua- 
tenus  ejus  elucidatio  id  oinnino  exposcere  videiur; 
aut  aliquid  continent  sin.:;ulare,  qnod  ad  nos  et  no- 
strtim  institutum  pertineat.  Aiqni  honc  Aposioli  seu' 


879 


JOANNIS  CASSIANI 


880 


CAPDT  xn. 

Quod  non  eontentui  iola  monitione,  auetoritatem  qwh 
que  et  praeeptum  adjunxerit  Apostotus. 

Non  jam  doctoris  vei  medici  uiittir  ad  eos  con- 
«ilio.  Br^  disiriciione  in  eos  judiciari»  pronuntia- 
tionis  intehilur,  et  apostoiica  potestate  resumpta, 
velut  e  tribunali  in  conteniptores  sententiam  dicic, 
illa  nempe  potestale  quain  cum  interminatione  scri- 
Ireiia  ad  Coriniliio:»,  a  Domino  ilbi  asseruit  daiam, 
cfum  eos  in  delicio  positos  praemonerel ,  ul  ante  ad- 
ventum  hUiiiii  semetipsos  corrigere  fesiinarent ,  ita 
pr.4:cipien$  :  Rogo  vos  ne  pra$ens  compeltar  audere  in 
quoidam  potestate  tlla,  qnoe  data  ett  mihi  in  tobit  (11 
Cor,  i).  El  iteruin  :  Si  enim  voluero  aliquid  gloriari 
de  potestate  quam  dedil  mihi  Dominu$  in  cedificatio' 
nem,  et  non  in  destructionem  vestram,  non  erubeseam. 
lila,  inquam,  potestate  proauntiat,  8i  quis  non  vult 

ALARDl  GAZiCl 
tentiam  ,  in  aua  tota  disputaiio  de  opere  roanuum 
praecipuum  haoct  fuiidamentum  ,  nullaieiuis  vidcor 
posse  prxterire.  Ubi  i^  obserTanduin ,  Apostolnm 
non  dicere ,  Hi  qnis  noti  operator,  non  manducet : 
sed  Si  quis  non  vutt  operari.  Nulti  enim  sunt  qui 
veneni  operari ,  et  non  possuiit  ^  vel  oh  ▼irium  im- 
Kyeciniiaiem  ,  vel  quia  non  inveniunt  quod  operen- 
tur  :  unde  illi  apud  Mattlixum  inierrogati  qutd  sia'- 
renl  tota  die  otiosi?  protinus  responderunt :  quia  ne- 
mo  nos  conduxit  (Matth,  xi),  Qiiamquaiu  l^atres  sub- 
inde  ita  ciiant :  Si  quis  non  laborai,  non  inanducei; 
sed  obiCcr,  et  cursim.  ^  Quod  autem  sequitnr :  nee 
mandueet,  duplirera  poiest  liabere  sensum.  Quidam 
in  modum  prohiliiiionis  iia  expontini  :  neino  det 
illi  quod  m:itiducet,  ut  sic  necessitate  compul^us  vel 
invitUH  operetur.  Sed  cum  non  sitcujusTis  Jndieare 
num  quis  velit  operari ,  an  non «  malunt  alii  asser- 
tlre  exponere  in  hunc  modum :  Si  quis  non  vult 
operarf,  dignus  non  est  qui  manducet;  proinde  si 
fame  conficiaiur,  sune  imputel  ineriij?  ac  desidijie ; 
sicut  e  contrario  dictum  esl.a  Domino  :  Dignus  est 
operarius  cibo  iuo{Slatth,  x).  Utrumque  sen^um  tan* 
git  CiSsianus,  alieruiu  capite  sequenti,  alterum  ca- 
pite  19,  in  floe  3.  Qnaerit  I ).  Thofiias,  an  Aoc  sfi 
prceceptum,  an  consHium  ?  {In  commfint,  Epist.  II  ad 
Thessalon.)  Respondet  duobus  modis  alirjuid  praecipi, 
siinpliciier  et  sub  condiuone.  Simplicilor,  aii,  pra&- 
cipitur  quod  per  se  est  necessariuro  ad  salntem,  et 
lix'c  suiit  opera  virtutum  (quae  nimirum  cadunt  sub 
ptaecppio);  sub  condittone  vero,  quando  lalis  est 
c:isus  ,  quo  sine  opere  manuali  praeceptum  servari 
iio!i  potest.  Prapcipiiur  auiem  homini  ut  corpus 
suiim  susteiitet »  alias  enim  esl  homieida  sui  ipsius. 
Genes.  ii :  De  omni  ligno  paradisi  comede,  Cx  pne- 
cepto  ergo  lenetur  horoo  corpus  suuin  nutrire,  et 
sitniliter  lenetur  ad  omnia  siiie  quibus  corpus  noo 
polest  vivere.  Unde  quicumque  non  liabet  alias 
uiide  corpus  susteniet  liciie  ,  vel  possessione ,  vel 
licito  negoiio,  teiiciur  labor^tre»  ne  fureiur.  Csi  ergo 
praeceptum,  quando  aliter  non  potest  vivere.  Hac- 
tenus  D.  Tliomas.  Cx  quibus  intelligimus  praece- 
ptum  de  operando,  ut  est  naturale»  dupliciter  obli- 
gare :  nempe  absolnte,  vel  in  certo  casu.  Primo 
inodo  non  obligai  singulos ,  sed  rempublicam ,  ut 
notiim  e>t,  quia  ad  illa  praecepta  legis  naturae,  quae 
perliiieHt  ad  bonum  multoruni,  non  tenentur  singuli. 
ait  idem  S.  Thoinas  (2-2,  q.  187,  a.  3,  ad  1);  sed 
BufAcit  quod  unus  vacei  uni  oriicio ,  et  alius  alteri, 
puia  quod  quidam  sint  opifices ,  qnidam  agricolae, 
quid»m  judices,  et  sic  de  alits,  secundum  illud  Apo- 
stoli  I  ad  Corinth.  xii :  Si  toium  corpus  oculos,  ubi 
ttuditus  ?  et  si  totum  audilus ,  ii6i  odoratus  ?  etc.  Al- 
oul  ex  hac  parte  non  convenit  religiosis  laborare 


A  operari,  nec  manducet:  non  gladio  camall  eoi  addi- 
cens.  sed  auctoriiate  Spiritus  sancti,  hiijus  vltae  eis 
interdicens  sobstaiitiam  ;  ut  si  forte  pcsnam  futurtt 
mortis  minime  cogitantes ,  adbuc  vellent  amore  oiii 
existere  contumaces ,  saltem  necessitaie  Ditorali 
coiistricti  9  et  roeiu  praesentis  interitua,  salularia 
praeeepia  suMipere  cogantur. 

CAPUT  XIIL 

De  eo  quod  didt ,  Audivimus  emm  inUr  «et  quosdm 

ambulare  inquiete. 

Post  tantum  igiiur  rigorem  evangelicae  dlstri- 

ctionis ,  nunc  Jam  ciusam  exponit  •  cur  haac  uni- 

Tersa  prxniiserit :   Audivimus  enim  quosdam  inter 

vos  ^  ambulare  inquiete,  nihit  operanles «  sed  curiou 

agentes.  Nusquam  eos  qui  dediti  esse  operi  noluot» 

B  uno  tantum  morbo  corruptos  pronuntiare  contentas 

est.  ^  In  priori  ntmque  tpislola  inordinatos  eos 

COMHENTARIUS. 

manibus.  Illi  enim  habent  ofOcium  in  republica  non 
operandi ,  sed  orandi,  psallcndi,  concionandi,  et  si- 
milia  praesUndi.  Secundo  roodo  tenenlur  quidein 
singuli  hoe  praecepto,  sed  non  minus  saeculares 
quani  religiosi.  Nam  quocunique  casu  Mt  necessi- 
tate  occurrente  teneniur  singuli  labortre  manibis; 
procnldubio  tenentur  saeculares  nihilomlnus  (|uam 
religlosi.  Qua  de  re  vide  card.  Beliarminuro  lib.  it 
deNonachis  eap.  42.  Pottreroo  memliiisse  bic  opor- 
tet .  quod  superius  etiam  ex  D.  Tboma  annotatum, 
l.iborero  manuum,  vel  opus  mamium  dici  omne  opus 
corporale,  sive  mechanicum  illud  sit,  sive  liberale, 
sive  manibits  tantum  exereeatur,  sive  pedibus ,  sive 
lingua,  sive  alio  modo;  appellatur  enim  opus  corpo* 
rale,  opus  manuum,  quia  manus  esi  praecipoum  in- 
strvineutum  quo  operarour.  Proinde  etiam  religio- 
si  psallentes  in  choro,  eoneionaDtea,  aoi  docenies, 
etc,  plMDe  manibus  laborare  dioi  possuni.  Viderinl 
p  proiiide  haeretici  quam  non  solun  improbe ,  sed  et 
^  imperite  hanc  sententiam  Aposioli  iu  monaebos, 
praeseriim  mendicantes,  inierqueaHt. 

«  Inquiete  ambulat ,  qui  quod  sui  eat  oflicii  non 
facit  V  ei  alios  facienies  lurbat.  De  quo  B.  BeDedi- 
ctiis  cap.  48  Regulie :  Videant  senwree  m  forte  tn- 
veniaiur  fraier  acediosus ,  qui  vaeet  otio  aut  foMis^ 
et  non  est  inUnius  lectioni ,  et  non  solum  siki  inutiUs 
est .  sed  etiam  alios  exiollit;  id  est,  extra  tollit ,  aii 
Turrecremaius,  hoc  est,  a  lectione  vel  opere  abstra- 
liil.  Smaragdus  vero  eumdem  loeumi  explanans. 
Acediosus  ,  inquit .  dicitur  Kediosns ,  oHxius  ,  vaAm 
mentiSf  vel  animo  tevis;  qui  teedio  mentis  commotus,  vel 
tevitate  animi  sublevatus  ,  nec  se  tinit  legere^  nee  alios 
tectioni  vacare;  qui  el  sibi  vagabundo  inuSilis «  et  aliis 
tegentibus  inveniiur  esse  contrarms ;  oUum  enim  et  fo* 
butas  ditigU ,  et  ideo  et  se  et  alios  a  eacra  iectiom 
dittollii,  td  est,  segregat  et  disturbat, 

^  Lapsus  hic  memoria  videlnr  Cassianus*  vel  roeD- 
dum  irrepsil.  Noii  enim  in  priori  Cpiaiol:)  ad  Th<*fr- 
0  salonieenses ,  sed  in  posteriove  aique  eo4em  capi- 
le ,  unde  pr»cedeDtia  verba  Apostoli  hic  citantur ; 
nisi  forte  ad  illnd  respiciat  qiiod  in  priore  Epistola 
habelur  :  Corripite  inauietos  (I  Tkeu,  ii),  ubl  Grxce 
otffxtov^,  id  est,  inordtnalos.  Sed  com  hujue  senien- 
li:e  hactenns  non  mcminerit,  et  statini  hic  sufaji 
ciat :  Et  non  seeundum  traditionim  «mdtilare,  eic, 
Yidetur  omnino  hanc  posterioris  Biiisiolae  sp>eciare 
senienlisim  ,  quam  et  superius  ciuverat :  DeMUiuta- 
ffliis  vobis  in  nomne  Domini  nostri  Jesu  Chrisiit  ut 
subirahalsM  vos  ab  omni  fralre  ambulante  MixrftK,  in- 
ordinate^  et  non  secundum  traditionem ,  quam  acoepo- 
runt  a  nobis  (II  thets.  ii).  Porro  «rrodcTtcv  verhum 
roililare  esl,  signincatque  se  exlra  ordiiieai  ponere, 
ac  de  classe  subducere ;  quomodo  ^axtoi ,  id  est» 


»1 


DB  CCCNOBIOROM  INSTIT.  UB.  I.  -  DE  SPIRITO  AGEDIJI. 


U« 


ippellAt,  Me  iMiiBdiim  tradilionftin  ambulare  qaam  A  vulneribus,  sed  eiiam  saniSy  quibus  eorom  poisU 


scceiieraai  ab  eo;  Inquieios  etiam  esse  deflnifit,  et 

gralis  panem  nianducare.  Rarsum  hic  :  AttdtvfmuSt 

ioquit,  ifuoBdam  inUrvot  ambniMre  inquieU  (II  Thest. 

Ni}.  Ei  eiibjan§it  siatim  seeundum  langoorem,  qui 

inqoietodinis  hujus  esl  radix :  Nikii ,  inquit ,  ope- 

rmte»  »  leriium  quoque  morbuin ,  qui  ex  islo  veiut 

quidam  ramusenlus  orilur :  ted  ewiote  0§enie$. 

CAPUT  IIV. 

Quod  mu/la  vilje  mii|mi#l  oruHo. 

Iiaqoe  foniiii  viiiorttm  uiitorum  eongruiim  nuac 

eneudalionem  eonlerre  festinat,  et  illa  apostolica, 

qoa  usus  fuerat  fMulo  anle  ,  deposlu  poleslate»  ilo- 

nn  mI  vtseera  pii  pairis  vel  clementis  revertiiur 

■edici ,  ei  veiot  6llis  susceptisque  suls  consillo  sa« 


perpeiua  so&pitas  custodiri,  similiier  coogroentia 
pnecepu  commendat,  diceiiii,  Vot  autem  noiite  doff 
eeire  benefaeientet  (II  Thett.  iii),  qui  nos,  id  est,  vlas 
noitras,  sectantes,  cxFmpla  vobis  tradiU  operis  iml- 
uiione  completis,  ac  nequaquam  eorum  desidiam 
inertiamque  secumini.  ^  Ncliie  de/icere  benefaeien» 
IM,  id  est,  bumaniutera  vesiram  erga  eoSy  si  forto 
neglexerint  observare  quse  diximos«  similiter  im- 
periire.  Ut  castigavit  ergo  eos  qui  erant  infirmj,  ne 
otio  dUsoluti  inqoietudini  et  coriositati  operam  da- 
reot;  iu  bosqui  bani  sunt  prxmoneiv  u^  humanlta- 
tem^  qu;im  bouis  ac  malis  impertire  Domini  |Mr»- 
cepio  jubemor,  si  foru  quidam  pravi  ad  sanam 
doctrinaui  converii  noluerint ,  noo  absciodant  [ab* 


Ittbri  infen  remedia  saniuiis,  dicens :  If  i<  auiemt  B  scondant]  ab  eis ;  sed  benefacero  et  fovere  eos  Um 


consolationis  et  correpiionis  sermoDe»  quam  beno* 
ftciis  solitis  ot  humaniuu  iioo  desinaDl. 

GAPUT  IVL 
Quod  non  odii,  ted  dileeiionit  eauta  eot  fui  deUnfuutU 
corripere  debenm* 
Rursum  tamen  ne  forte  hac  leniute  provocaii 
quidam  praeceptis  ^us  obedire  conumnanty  intar- 
miscet  apostolicam  severiutem  :  Quod  ti  qwt  non 
obedii  verbo  noHro,  per  epitioiam  hunc  notate,  el « no- 
liu  comndneri  cum  itlo,  ui  confundatur  (U  Theu.  ni). 
Monensque  eos  pro  reverentia  sui  et  utilitate  com- 
muni  quid  oporieat  observariy  quaque  cauiione  apo« 

ALARDI  GAZiEI  COMMENTaRIUS* 

inordinati  dicuniur,  et  inordinate  ambulare,  qui  in-  G  nicationem  non  siffnificari  inde  colligiluf,  quod  eos 


fsi  ejmomodi  swil,  if«nvitlia»ais  ei  obteeramut  in  D»»- 
mtss  Jevu ,  ■  ut  eum  tUentio  opermitet  panem  tuum 
wmduceni.  (^asas  Untorum  ulcerum  qu»  de  ra- 
4iee  oiloeiutla  energant  uno  operationis  saluUri 
prRcepio  coravil,  ut  perltissimas  medieorum ;  cm- 
teru  quoqae  valetadinea  malas  eodem  eespite  pul* 
lolaaTM  scieDs  protiDos  exsiingaendas»  orlgino  mor- 
bi  principolia  esempu. 

CAPUT  IV. 
IkkummttiaieoliamoiiotiteinegUgentibutimpartienda. 
Nibilominaa  umen  al  perspicacissimua  ac  provi- 
to  medbeaSf  non  solom  ioflrmantiom  cupit  mederi 


tra  ecclefiasiic»  iuilitiae  vel  mouasticm  diKlplin« 
ordiiiem  se  contineie  ne<iiieunt,  clausiro  se  subdu- 
coni,  nec  communibiis  subdi  legibus  sasiinent,  quod 
fai  eastris  Mnctoc  miliies  faciunt. 

*  Paiicis  vt-rMs  Apostolus  duo  vitia  fere  eon- 
jancu,  eoromque  aniidou,  de  quibus  supra,  com- 
plexiis  est,  qntetem  opponens  euriosliaii,  et  opera* 
tionem  otio.  Operalur  enim  cum  silentio,  id  est^  io 
lileniio  et  qniele,  qui  alienaruro  rerum  incuriosos 
SQo  operi  vel  muneri  diliKeoter  incnmbit. 

^  Sie  ad  Galaus  vi :  Bonum  auiem  fadoniet  non 
iifidamnt;  tempore  enim  tuo  mttemut  non  defi- 
eientet, 

<*  Verba  textus  :  Ne  commi$eeanUni  «om  i7/o,  ut 
eonfundatur,  Idem  allis  verbls  paulo  ante  dixerat 
Apo^tnlus  :  Vt  eubtrahatis  vot  ab  omni  fratre  tiiordi- 
neie  ambulante;  bfM^  est,  ejus  colloqiiium  el  consor- 
liuiu  viieils»  ut  pudore  Boini»us  resipiscat,  eum  vi« 


Apofttolus  non  tradit,  nec  tradi  jubet  Saianae,  sicut 
Goriiiibium  illum  incestuosum,  dequo  in  Episiola  ad 
GoriiHhios,  itemqiio  Hymonwum  et  Alexandnim  hs- 
reticos,  l  ad  Tim.  i,  sed  tantummodo  viundos  de- 
eeriiii,  utpoie  quorom  peccau  noD  um  enorii)4o 
erant,  nt  propterea  mererentur  a  corpore  Ghristi 
prKsciDdi,  et  exira  Eccie&iam  projici;  sed  bujusmodi 
Umen,  ob  qu«  merilo  viundl  es^enl  a  fidelibus. 
Uiide  eiiam  collicitur  uec  niinorem  excommanica- 
tionem  iisdero  verbis  designari,  cum  hmc  non  a  cod* 
sorlio  fidelium,  sed  UDtum  a  SocrameDlorom  Ecclc- 
sia  uso  et  partieipationo  ^xeliidat.  ReaUI  igitur  ul 
geous  aliquoil  excommanicationis  ab  Apoaiolo  aigni- 
ticetur,  quod  roedium  »it  Inter  excommuuicationem 
majoreiii  ei  minorem,  quas  bodie  vocamus  et  cen- 
auras  dicimns  ecclesiasilcaa.  Hac  enim  excommuni- 
caiione  nibil  aiiud  voloit  Apestolus,  quam  bojaamodi 
gravioribus  peceatis  ei  scandalis  obnoxloi  a  cmieris 


derti  se  ab  onmibos  viuri.  ti  I  ad  Gorintblos  v  :  ^  fidelibua  viuri;  idjfue  duplici  ratiODO  :  primo  ne 
Si  i<,  9111  frater  nonunaiur,  ett  fomieator^  aut  avarut,  ^  suis  morbls  et  viiiis  alioa  inficerenl :  Csrni«|Ni«rt 

eiitm  bonot  moret  coUoquia  proM,  I  Gorinlb.  xv ;  el 
ibidem  cap.  v  :  NetcUit  quia  modicum  fermentum  lo- 
tam  mattam  corrumpii?  secondo  ol  podoro  affecli 


mu  maledicue^  aui  ebriotut^  otc.,  eum  hujutmodi  nee 
cibum  tmmere,  Uoaerui»t  iiiterpretes  an  illis  verbis 
sigiiificetur  excomrouniraiio?  boc  est,  an  eoa  excom* 
municari  volnerti  Aposioluii,  qttos  a  fidelibos  viiari 
prxcipit?  Ubi  de  vera  et  eanonica  excoromonica- 
tionp,  sive  eensiira  ecclesiasiifa,  qasritur  qom  esi 
pra*clsio  a  corpore  Gbristi,  quod  esi  Ecclesia,  sive 
s  eommnnione  fideliom.  Qo»  qaidem  qua^stio  ad 
raiioiieni  Instituti  nosiri  parum  racerei,  nisi  aliquid 
locis  afferret  ad  intelligentiam  excommonicationiSv 
quam  pnesrribit  D.  Paier  nosler  Beiicdictos  in  Re- 
guia  pro  culpis  tum  gravioribus,  tum  levioribus.  Et 
qaidem  exeommonicationem  blc  agnoscant  interpre- 
tes  um  Graeci,  quam  Latini  (Cmrytott.^  Theopkii,f 
Auguta.  Ub.  de  Fida  ei  Ooerib.  cap.  %  S.  Thom.  et 
Cajei.in  eomment.);  sed  de  modo  etspecie  excoift- 
vmoicatioois  liic  quaeritur.  Mam  majorem  excommu- 


resipiscereiit,  lioc  est,  ad  saniorem  mentem  ei  me* 
liorem  frogem  redirent,  uti  supra.  Porro  bimc 
excommunicaiidi  modom,  qoo  Milicei  paiiiico  ac 
nomioaiini  denoniiabantar  qui  a  fidelibus  viundl 
easent,  fatetur  et  conqueritnr  D«  Gbrysoatomns  sao 
)am  lempore  exolevissCf  niminim  in  communi  piobe 
fidolium.  At  in  monasteriis  perseverasse  recte  obaer- 
vavit  GajeUnus  {in  commen.),  quemadmodu»  et 
hodie  adhue  persevcrai,  dum  ab  oratorio  vei  a  coi»- 
versaiione  fralram,  vei  a  mensa,  vel  a  portione 
eommani  aliqui  propter  delicu  separantor  aut  pri* 
vaiitur,  quemadmodum  in  reguia  D.  Bouedicti  prm* 
scribitar  (Cap.  U  ei  U). 


583  JOANNIS  CASSIANI  581 

siolica  mandaia  custodianty  subjungit  confestim  pa-  A  Aquilam^  Ponticum  genere,  et  PrisciUam  uxarem  ejut^ 


tris  indulgentissimi  lenilatem;  et  ut  flliossuos,  quem 
erga  praedictos  pro  chariute  fraternitatis  affectum 
debcant  retinere,  similiter  docet.  •  Et  nolite,  inquit, 
^iiatt  immieum  existimare^  sed  eorripite  ut  fratrem. 
Severitati  judlciariae  paternam  intermiscuit  pieta- 
lem,  et  sententiam  apostolico  rigore  proiataro,  cle- 
menti  mahsueindine  temperavit.  Nam  et  noiari  jubet 
eum  qui  obedire  praeceptis  suis  coniempscrit,  et 
cum  illo  non  commisceri ;  et  tamen  haec  fieri  non 
odii  vitio  praecipit,  sed  fraternae  dileclionis  et  eorum 
emendationis  intuitu.  Nolitej  inquit,  commisceri  cum 
illo,  ut  confundatur^  ut  qui  non  est  meis  praeceptis 
mitibtts  emendatus,  saltem  publica  omnium  vestrnm 
segregatione  confusus,  ad  iramitem  salutis  incipiat 
aliquando  revocari. 

CAPUT  XVII. 

Divena  testimonia,  quibus  Apostolus  pracipU  operari 

debere^  vel  qwbus  ipse  operatus  fuisse  monstratur. 

In  Epistola  quoque  ad  Ephesios  de  hoc  ipso  opere 
Ita  praecipit  dicens :  ^  Qui  furabatur,  jam  non  furc' 
tur;  magis  autem  laboret  operando  manibus  suis  quod 
bonum  est^  ut  habeat  unde  tribuat  necesritalem  patienti 
{Ep/ies.  iv).  In  Actibus  etiam  aposiolorum  baec  ea- 
dcm  non  solum  docuisse  eum,  sed  etiam  opere  per- 
fecisse,  similiter  invenimus.  Nam  cum  venisset  Co- 
rinthum,  alibi  se  manere  non  patiiur,  nisi  apud 
Aquilam  et  Prisciilamy  co  quod  ejusdem  artis  essent 
opiflces  quam  ipse  erat  soliius  exercere.  Iia  enim 
habcs :  Post  hwc  Paulus  egressus  ab  Athenis,  venit 


aecessit  ad  eos^  eo  quod  ejusdem  es$ent  artis^  et  fNi- 
nebat  cum  eis,  el  operabatur.  «  ErafU  enhn  scenofaetih 
rim  artis  (Actor.  xviii). 

CAPOT  XVIII. 

Quod  tantum  opi^aius  tit  Apostolus^  quantum  etribitt 

aliis  qui  cum  eo  eranl  sufficere  posse  arbitrabatur, 

Deinde  ^  procedens  Mileium,  et  exinde  mittens 

Ephesum,  convocansque  ad  se  presbyieros  Ephesio- 

rum  Ecclesiae,  et  dans  eis  pr.Tcepta  quemadmodam 

regere  Ecclesiam  Dei  se  absente  deberent,  ait :  Au" 

rum  et  argentum  nullius  eoncupioi.  ipsi  sdtis  quoniam 

ad  omnia  ques  mihi  opus  erant,  et  his  qui  meeum  sunt^ 

ministraverunt  manus  istm.  Omnia  oslendi  vobiSf  quia 

ric  laborantet  oportet  susdpere  in/irmos,  ae  menunisse 

B  verbi  Domini  Jesu^  quoniam  ipse  dixit :  Beatius  est 

magis  dare,  quam  acdpere(Aetor,  xx|.  Grave  ^ grande] 

nobis  suae  conversationis  reliquit  ezemplum,  cum 

se  noii  solum  id  operatum  esse  testatur,  quod  neces* 

sitati  lantummodo  sui  corporis  expediret,  •  sed 

etiam  quod  usibus  eorom  qui  sacam  erant  posset 

sufflcere  :  bis  videlicet  qui  quotidie  necessariis  mi- 

nisteriis  occupaii,  nequaquaro  sibi  parare  aimiliter 

victum  Buis  manibus  oocurrebtnt.  Et  sicat  ad  Tbes- 

salonicenses  operatum  sese  dixit,  at  illla  formam 

darety  ad  imiundum  eum  (II  Thess.  ii);  ita  et  hic 

Ule  quid  intulit,  dicens :  Omnia  ostendi  vobis^  quia 

sic  laborantes  oportet  susdpere  infirmos;  acilicet  vd 

mente  vel  corpore,  id  est,  at  nostro  potius  labore 

sumptuque  operis  sudore  quaesiio,  et  non  de  abun- 

Corinthum^  ei  inveniens  quemdam  Judmm  nomtne  G  dantiae  cumulo,  seu  reposita  pecania,  sed  ne  de 

ALARDl  GAZiEl  COMMENTARIUS. 


•  Colligit  hinc  Cajetanas,  quod  llcitam  sit  admo- 
nere  excommunicatos,  et  instruere,  et  bortari  ad 
ea  quas  sunt  salutis.  Unde  ei  D.  Benedictus  sedulo 
admonet  et  inculcat,  Qualiter  sottidtus  esse  debeat 
abbas  drca  excommunicatos^  et  \enioresimmitiere  aui 
coHsolenlur  fratrem  fuctuantem,  et  provocent  ad  nur 
militatis  satisfaciionem  (Cap.  27),  elc,  quod  superius 
eiiam  alia  occasione  notaviinns, 

^  D.  Hieronymus  in  hunc  locum  :  Qicta  hi,  inqult, 
qui  in  vitte  istius  negotiis  conversantur^  propter  ali* 
menta  et  usus  necessarios  coguntur  aliqua  vel  emere^ 
vel  vendere^  et  lucra  de  negotiatione  sectari;  et  di/fidle 
est  etiam  eos  aui  a  cateris  passionibus  liberi  sunt,  for^ 
nicatione  videlicet.idotolatria,  adulterioet  homiddio^ 
hoc  vitionon  teneri;  propterea  nunc  Ephesios  monet^ 
ne,  sub  occasione  emolumenti^  furti  crimen  incurrant ; 
furtum  naminans  omne  quod  alterius  damno  quaeritur, 
Neque  vero  ait :  Magis  autem  laboret  operando  mani- 


Laiina.  Nam  (ncn^^  scena»  proprie  tabernaculum  di- 
citur :  unde  apud  Hebroeos  Ubernaculorum  dedicatio 
a  similitudine  domiciliorum  (nLTmmr/ia.  appellaba- 
tur,  ait  Isidorus  (Etymo.  xviii  cap,  42).  Ars  ergo 
scenofactoria  dicebaiur,  secundum  quosdam  (CobUus 
Rhodig,  lect,  anliq.  lib,  viii  c.  ^;Beda  in  comtnenlar,), 
ars  aulaea  lexendi ;  sed  verius  tabernacula  sive  ten- 
toria  ex  pellibus  consuendi,  quibus  milites  uterentur 
in  castris,  de  quibus  Tacilus :  Retentus  est  onmis 
exerdtus  sub  pellibus ;  et  qui  hujusmodi  artem  pro- 
fltebuitur,  (rxnvoTroioL  scenopoei,  dicebaiiiur,  taber- 
naculorum,  sive  teniorioruin  opiflces.  De  lioc  porro 
aposloli  Pauli  opificio  hv^c  Origenes  :  Paulus  arie 
faber  erat  tabernaculorum  (Bom.  17  ttt  Numer.).  Et 
pauio  inferiiis :  Sicut  iUi  ex  piscaiione  piscium  pisco' 
tores  hominum  facti  sunl,  ita  et  iste  a  faciendis  taber^ 
naculis  terrenis  ad  ccelestia  tabernacula  eonstruenda 
translatus  est.  De  eodein  D.  Chrysosioroas  ha^c  ele- 


btts  suis  quod  bonum  est,  ut  non  indigeat,  et  habeat  |\ffanter  :  Tabernaculorumj  inquit,  tocettdortun  artifex 
victum^  et  nutti  molestiam  exhibeat^  sed  Laboret,  tit-      hic  non  Sidliam 


quit,  manibus  suis  quod  bonum  est,  ut  habeat  unde 
conmunieet  indigentibus.  Qui  igitur  ad  hoc  tantum 
laborat  ut  ipse  non  egeat,  et  a  cateris  contrahit  ma» 
num^  quamds  applaudat  sibi,  tamen  Apostoli  prtB' 
ceptum  nott  fedt,  Hsec  Hieronymus.  llliid  autem 
quod  bonum  est  docet  S.  Thomas  dnpliciier  posse 
intelligi,  primo  per  modum  noinlnativi,  ol  sit  pa- 
renthesis  quod  bonum  est,  id  est,  quae  res  bona  est 
ct  honesta ;  seciindo  absque  parenthesi  et  per  mo- 
dum  accusativi,  ut  seiisus  sit :  Laboret  operando 
manibiis,  et  quidem  non  illiciu,  sed  quod  bonom 
est,  id  est,  operetur  rem  bonam,  et  non  ex  turpi 
opiflcio  victuro  quaerat,  sed  honesto. 
<  Scenofactoria.  vel  scenefactoria «  vox  Graeco- 


modo  atque  Italiam^  verum  untver- 
sum  terrarum  orbem,  verbum  Dd  ptwdicans  peragra- 
tit ;  eum  interim  artem  non  intermitteret^  sed  vel  tum 
quoque  pelles  consueret  et  officinw  suce  prasesset,  Ne- 
que  enhn  ea  res  patricios  aut  magnates  o/fendtbat^ 
idque  iure  optimo.  Non  enim  artes  ac  studia^  sed  con^ 
ficta  dogmata  despicabiles  reddere  solent  prwceptores, 
Haec  Chrysoslomus  (HomiL  2  in  Ej)ist.  ad  Rom.), 

^  Dionysius  legit :  A  Mileto.  Est  autein  Milcius, 
vel  Miloium,  civiias  Cariae  nobilissiina,  ad  mare  sita. 
De  qua  PKnius  lib.  v  cap.  29. 

«  Ephesus  Minoris  Asiae  metropolis,  et  emporium 
olim  celeberrimum,  ubi  templum  Diaoae  rainosLssi- 
mum,  cujus  meminit  Lucas  AcL  xx.  Plinius,  ubi 
aiipra. 


585  OE  COENOBIORUM  INSTIT.  LIB.  X.  —  DE  SPIRITU  ACEDliB.  Sb6 

alMoa  qoidein  largiiate  ac  substantia  eos  relicere  A  muliis  ex  cauaia  offenaam  confiniseiiaf  ^elld  nisce- 


feitiiiemiis. 

CAPUT  XIX. 

Quemadmodwn  inUUigi  debeat  :  Beaiiui  M  maqii 
dari  quam  accipere. 

Et  hoe  ipeum  Domini  diclt  esse  roandatam  :  QuO' 
woM  ifie^  inqoit*  dtctl,  id  est»  Dominiis  Jesas  :  ^Bea" 
(iii  at  magii  dare  guam  aceipere  (Actor.  xx).  Hoc 
est,  impartientis  beatior  largitas  qoam  aeclpientis 
peoarla.-qu»  non  de  pecunia  per  infidelitalem  vel 
diflidentinm  resenrata,  nec  de  recondiiis  aTariii» 
thesaaris  impeoditnr,  sed  qu»  de  fracta  operis  pro- 
^ii  et  pio  sudore  profertor.  Et  ideo  beatiui  eit  ma' 
pi  dare  eiuam  aceiperi^  quia  cum  iliius  qui  acclpit 
^  18  qui  tribuil  babeat  paapertaiem,  nihilominus  la- 
bore  proprio  non  solum  suae  necessitaiis  suflicien-  B  Cor.  xt) 
liam,  veram  etlam  quod  iribuat  indigenti,  pia  sol* 
licilodine ,  parare  festinat  :  duplici  gratia  decora- 
lus,  quod  et  perfectam  nuditatem  Chri&ti  universarum 
remm  suarum  abjeciione  possideai,  et  munlficen- 
tiam  diTitis  labore  suo  exhibeatet  affectu  :  hlc  qui- 
dem  honorans  Denm  de  suis  justis  laboribus,  et 
delibans  ei  de  fructibus  justiti»  suae :  ille  Tero  oiil 
torpore  el  inertia  resolutus,  indignum  se  esse  etiam 
cibo  panis,  Apostoli  probat  senteniia  (II  Thenn  lu), 
coDlra  eju8  scilicet  Inierdicturo  otiosus  eum  ncn  sioe 
reaiu  neccaii  coniumaciaeque  praesumens. 
CAPUT  XX. 


derOy  si  solatiom  itineris  vel  comitis  repenssei. 
Comque  eum  ad  consensum  occultis  obtreciationibus 
monasterii  pellexisset,  condicens  ei  horaro,  qoa  de 
monasterio  deberet  exire,  Tel  locum  quo  se  prasvo- 
niens  exspectaret,  ipse  Tclut  illico  subsecuturus  ibl« 
dem  subsistebat.  Illoque  Jam,  pro  discessus  sui  Te« 
recundia,  non  audente  ad  monasterinm  de  quo  au* 
fugerat  ulterius  aggregari,  infelix  •  fugae  ejus  auclor 
in  ccenobio  residebat.  Hoc  unum  exemplnm  de  istius 
modi  genere  hominum  pro  incipieniinm  cautione 
dixisse  sufllciat,  quo  pateat  eTidentins,  quanta  mala 
otiosius,  secundum  Scripturae  senientiam  {Eeclei. 
xxxiii),  in  monachi  mente  parturiat,  vel  quemadmo- 
dum  corrumpant  bonos  mores  colloquia  mala  (I 


De  fraire  deiidioio^  qui  alioi  egredi  de  emHabio 
ioUicitabat, 


CAPUT  XXL 

Dwena  ex  Satomone  eontra  acediam  tatimonia. 

Quod  otiositatis  Titium  eiiam  sapientissimus  Sa- 
lomon  evidentissime  notat  in  multis,  ita  dicens :  Qtct 
ieetatur  otium^  replebitur  paupeftate  {Proverb,  xviii), 
tel  visibili  scilicet,  vel  invisibili,  qua  necesse  est 
otiosum  quemqueetdiversisvitiis  Involutum  teiieri, 
et  alieuum  semper  existere  a  contemplaiioiie  Del 
vel  divitiis  spiritaiibus,  de  quibus  beaius  Apostolus : 
QMia  tJi  omnibuif  inquit,  dtvt/ei  facti  eitii  in  iUo,  in 
omni  verbo  et  in  omni  identia  ( I  Cor,  i).  De  bac  au* 
tem  oiiosi  paupertate  alibi  quoqoe  ita  scribilur : 
'  El  veitietur  conidiia  veete  et  panno$a  omnii  sotMni- 


euloiui  { Prov,  xxiii).  Sine  dublo  enlm  non  merebi- 
Novifflus  fratrem,  cujus  etiam  nomen,  si  amplins  ^  tur  illo  iiicorruptlonis  vestimento  ornari,  de  quo 

Apostolus  praocipit  ;  Induite  voi  Dominum  Jeium 
Chriitum  {Rom,  xiii);  et  iterom  :  Induti  loricajuiti- 
tirn  et  charitatii  { I  Thea.  v ) ;  et  de  quo  etiam  Domi- 
nus  ad  Jerusalem  loqnitur  per  prophetam  :  Exiurge^ 
exiurge ,  JenUalem ,  induere  veitimentii  gloriee  tuas 
{littias  Lii).  Qui&quis  somno  otii  vel  acediae  supera- 
tus ,  non  indostriae  sua&  laborc ,  sed  inertiae  pannis 
operiri  maluerit,  quos  abscindeos  de  perfecta  pleni- 
tudine  et  corpore  Scripturarum ,  non  vestimentum 
gloriae  nec  decoris,  sed  ignominiosum  excusationis 
velaroen  su»  coaplabit  ignavis.  Solent  enim  hi  qul 
sunt  hac  segnitie  dissoluti,  nolenies  opere  manuum 


aliquid  ex  hoc  instructionis  accederet,  proderemus, 
quj  cum  In  coenobio  moraretur,  eumque  necessitas 
coaciarel  «  ot  siatutnm  operis  pensum  quotidie 
oeconomo  traderet,  iie  in  majorem  operis  modum 
alicoius  propensius  laborantis  tenderetor  vel  con- 
funderetur  exemplo,  cum  in  ccenobio  quemplam 
fratnim  vidlsset  ingressum,  qui  ardore  fidei  vellet 
aliquid  amplius  operls  consignare,  si  clandestinis 
eum  persuasionibus  revocare  ab  hujusniodi  inien- 
tione  minime  potuisset,  '  consiliis  pravis  ac  susur- 
rationibus  ad  transmigrandum  exinde  persuadebat. 
Ei  qao  eum  facilius  asporiaret,  se  quoque  jam  olim 


ALARDI  GAZiGI  COMMENTARIUS. 

*  Hanc  seiitenUam  alias  exposuirous  {Lib.  vii  cap.  D  tudine  omnia  diipenen/»,  et  prteito  facientei  awdquid 

iUa  vila  propter  imbeciUitatem  corporii  poitulat,  tra^ 


16).  Eam  vero  scite  ei  eleganier  adaptat  Cassianus 
monacho  vere  pauperi,  et  nihilominus  de  suo  opere 
allis  largieiiti :  quem  idcirco  duplici  nomine  b^- 
lum  praedicat,  paupertatis,  inquam,  et  largitatis. 

^  Nempe  monachus,  qui  aliis  laborat  et  largitur, 
cum  sit  ipse  pauperriinus,  ut  Inferius  exponitur. 

*■  lu  roouachis  ifigypiiis  consueturo  ac  pr;escri- 
ptum  fuisse  testatur  D.  Ilieronymus  In  eplsi.  ad  Eu- 
stochium;  Opui^  inquit ,  diei  etatum  at,  quoddecano 
traditum,  fertur,  ad  otconomum ,  ^t  et  ipu  per  itngu- 
ioi  mensei  Palri  omnium  cum  magno  iremOre  reddit 
roiiemem  {Epiit,  xxii).  Et  D.  Augusiiiius  lib.  ii  de 
Moribus  Ecclesiae  {Cap.  xxxi)  :  Operantur  ea  quibui 
it  corjnu  poici  pouit ,  et  a  Deo  mem  impediri  non 
poiiit.  Opui  aulem  iuum  tradunl  eii  quoi  decanoi 
voeant^  eo  quod  iint  denis  pragpotiti^  ut  neminem  iUO' 
rumeura  nU  corporis  tangat^  nequein  cibo^  nequein 
veaimeMio,  etc.  Uli  auiem  decanl  cum  magna  ioUid* 


ditionem  tamen  etiam  rpsi  reddunt  ant,  quem  Patrim 
vocant. 

^  Mirum  vlderi  poiest  lalem  ^uempiam  roona- 
churo  inter  sanctissiinos  et  religiosissiroos  mona- 
clios  et  anachoretas  reperiri  potuisse ,  qui  alios  suis 
malignis  suasionibus  et  consiliis  ita  perverteret ,  et 
e  monasierio  abi^eret,  lanluro  ul  suae  negligeniiac 
consulercl.  At  quid  mirum,  quando  inter  apostoloi 
repertus  est  Juoas  proditor ,  qui  et  Christum  com- 
pulit  dicere  :  Nonne  ego  voi  duodecim  elegi^  et  unui 
ex  tobii  diabotui  ett  {Joan.  vi)?  non  natura,  sed  ma- 
liiia.  Yidc  plura  in  hanc  rem  ad  collat.  18  cap.  i6. 

•  Ita  in  editione  Plantiniana.  Pro  quo  Basiieensis 
et  alii  liabent:  lUex  fugce^  quod  idem  est.  Iliex 
enim  dicitur,  qui  illicit,  seii  allicit. 

'  Haec  ex  versione  Scpiunginta.  Nam  vulgata  boc 
tanluin  hal)et  :  Veittelur  pannn  dormHalio. 


3|f  lOANNIS  GiSSlANl 

taaram  tustentari,  qood  Apostolus  indesinenier  A  ^^<<  ^^  o^^*  otio$us  {Prmferb 


exercuit,  vel  nobis  exercere  pr»cepit,  quibutdain 
uti  tettimoDii»  Scripttirarum,  quibus  quoddam  iuer- 
tiae  suaR  yelamen  impouaiit,  dicentet  scripium  este: 
*  Operannni  non  cibum  qm  perit,  nd  qy»  permanet  in 
tUam  aternam  (Joari.  vi);  et,  Meu$  cibu$  est,  ut  fa- 
ciam  voluntatem  Patris  mei  (Joan,  it).  Sed  hec  testi- 
monia  panni  quidam  sunt  de  solida  eTaugelicas 
lectionit  plenitudine,  qui  ad  hoc  atsuinuniur,  ut 
Gontegani  poiius  ignominiam  otiositatis  ac  verecon- 
diae  nosirae»  quam  ut  calefaciant  et  exoment  nos 
illa  pretiosa  veste  perfeciaque  Tirtuium,  quam  in 
Proverbiis  mulier  illa  sapieos,  qux  foriitudine  et 
decore  induta  est,  vel  sibi,  vel  viro  suo  fecisse  de- 
scribitur,  de  qua  etiam  consequenter  infertur :  For- 
tiiudine  et  decore  induta  eht,  et  Imtala  e$t  in  diebue  B 


m 

xxi).  De  qoibut 
Apostolus  commemoravil  dicens :  Et  «  nuHw$  aliquid 
de$idereti$  (1  Thei$.  iv).  Et  ad  eilreroum  :  Multa  mola 
enim  docuit  otioidta$  {EecUe.  xxxui).  Quas  evidenter 
AposioJus  iu  his,  quae  supra  exposuimus,  enumera- 
vit  dicens  :  NHdl  operanHe,  $ed  euriooe  agente$  ( II 
ThcH.  iii).  Huic  qooque  Titio  subjunxit  atiud  :  Et 
operam  detis  vl  qweti  M$  { I  The$$.  iv).  8i  deinde, 
Vt  veelra  negotia  agalie^  ei  ut  hono$te  ambuietis  ad 
00$  qui  fori$  $unt^  et  nuUiu$  aliquid  de$idoreti$  (/Md.). 
Quos  etiam  inordinatos,  ac  rebelles  noiai,  ab  his 
tiudiosos  quoaque  tegregari  pnseipient,  Ut  eubtra- 
hati$  vo$,  inquil,  ub  omni  fratro  amhulanU  inordmalo^ 
et  non  ieeundum  tradiiiommt  quam  aceeporunt  a  nobi$ 
(U  The$$.  iii). 

CAPCT  IIII. 


nootJttmu  (Proverb.  xxxi).  De  boc  inerti:e  morbo 
rursus  idem  Salomon  ita  commemorat :  ^  VicB  nihil 
operantium  $traiw  sunt  $pini${Proverb.  xv).  id  est, 
illis  ac  similibus  vitiis  qo»  Aposiolus  in  superioribot 
de  otio  puIluUre  praefatos  est.  Et  iterum :  In  dfsi- 

ALARDl  GAZi£l  COMMINTARIUS. 
•  Hoc  ett,  operando  vdbis  procurare  taugiie,  non 
tam  cibum  pereuntein,  quam  cibuin  'permauentem. 
Non  enim  velat  Dominus  curam  cibi  corporalis  :  sed 
docei  pr»ponendum  ilii  esse  curam  cibi  spiriiualis : 
illuin  obiier  curandum,  bunc  autem  toio  animo  quas- 
reudum.  Imperite  igiiur  quidam  (Epiphan.hiBre$.  10) 
hinc  intelleieruiit,  non  esse  lahoraiidum  pro  cibo 
corporali,  his  verbls  abutenies  ad  praciextum  suaa 
pigriiiaii,  cum  Paolut  eontrarium  verbo  et  f^ctodo- 
cuerit,  ut  superius  visuin  est.  Ilujus  geiieris  et  stul- 
titi»  fuisse  videtur  monachus  ille,  queni  Syivauus 
nbbas  iion  minus  lepido  qu»m  prudenti  facio  ad  sa 


Quod  per  jEgyptum  fratres  ita  $ui9  manibu$  operan- 
fur,  ut  non  $olum  proprii$  neee$alutibu$  $atiifaciaHtf 
$ed  etiam  hi$  qw  in  carceriifu$  tunt  submimstrent, 

ilis  itaque  eiemplis  per  iCgyptum  Patret  eroditi, 
^  nullo  roodo  otiosot  ette  monaehot,  ac  pr«cipue 


pigrique  invewiuniur,  de$ide$  vocantur.  Que  vUio  mala 
omnia  nutriente  eoncre$cunt,  et  bona  omnia,  ne  prcfi' 
ciant,  male$oporata  quieecunt.  De  hoc  enim  vilioperSe' 
lomouem  diciiur :  Pigredo  immittit  $oporem  ( Proverb. 
XIX  ).  Pigredo  enim  torpenti  auimo  eoporem  immiitit, 
qwa  quem  in  bonis  operibus  tepidum  tardumque  inve- 
neritf  ut  in  malis  crescat^  et  oculo$  ciaudit,  et  manu$ 
ligat.  Per  eumdem  iterum  Satomonem  dicitur :  Propter 
frigue  piger  arare  noluit  (Proverb.  xx).  Propter  frigus 
quippe  piger  non  arat^  quia  desiditelorpore  constrictus^ 
agere  quee  debet  bona  diuimulat.  Et  dum  parva  mala 
metuit^  operari  bona  numma  prafieruiittit.  De  quo  pi' 


niori*m  meniein  reduxit.  Ile  quo  sic  in  Vitis  F^airum:  ^  aro  recte  subdilur  :  Mendicahit  ergo  as$iate^  et  non  ia' 
Quidam  peregrinus  frater  venit  ad  abbatem  Sylvanum     bitur  ei,  ^uta  ^tit  in  prassenti  steculo  in  bonis  operibM 


tn  monte  Sina;  etvidu  (juod  fratres  operarentur,  et 
dicit  eis  :  Quare  operamsni  escam  qwe  perit  ?  Maria 
auiem  optimam  pariem  etegit.  Tunc  senex  dicit  disci- 
pulo  suo  Zachariet :  Da  Hli  codicem  ul  iegat ;  et  mitte 
ttluin  in  cellulam  quos  nitiil  habet.  Hura  autem  nona^ 
circumspiciebat  ille  frater  viam,  si  forie  vocaret  eum 
senex  ad  eomedendum.  Postquam  auiem  transiit  hora 
nonaf  venit  ad  sonem^  dicens  ei :  Numquid  hodie  non 
comederunt  fratres,  abba?  Cwnque  senex  faterelur,  ait 
itle :  Quare  me  non  vocasti  ?  tunc  dixit  ei  abbas  Sylva- 
nus  :  Tu  homo  spiritualis  es,  et  non  habes  necesse 
hanc  escam :  no$  autemj  tamquam  camate$,  opus  Aa- 
6emtts  comedere,  ideo  operamur.  Tu  autem  optimam 
partem  elegisti;  tegis  enim  quotidie,  et  non  vis  carna- 
iem  escam  accipere.  Quod  cum  audi$$et,  ecsfnt  peeni' 
tere  ei  dicere  :  Indutge  mihi^  abba$.  Reepondit  es  Syl- 
vanu$  :  Ergo  nece$saria  e$l  Martha  Mariai ;  prqpter 


non  desudat^  eum  tempus  retributionis  advenerit,  a 
mereedis  munere  mente  vacua  jejunat.  E  coutrario  de 
formica.idem  Satomon  ait  Proverb.  xxx  :  Formica:  po- 
pulus  infirmm  parat  in  messe  cibum  sibi.  Quid  per 
formieam,  nisi  strenua  vita  monaehorum  signaw? 
quia  vita  ad  eomparationem  amaiorum  hujus  seieuli, 
per  humilitalis  graliam.  velut  formicce^  mittimivideu' 
tur.  Hi  enim  in  prcesenti  viia,  velut  in  messe,  ftuctum 
bonorum  operum,  unde  in  futuro  gaudeant,  congtegare 
non  cessant.  Ilaec  Smarasdut,  roonacliomm  dno  ge- 
nera  egregie  descrilipns  (In  protog.  Regulai ).  binii- 
lia  habet  D.  Grcgorius  Pasiora.  pane  lu,  cap.  i6. 

«  Id  ett  concupisoaiis,  ut  hic  Tiassianus  et  pleri- 
que  Latiiiorum  iiiterpretantiir  juxla  praeceplum  De- 
cnlogl  :  Non  concupisces  rem  procami  tui^  etc.  Unde 
etiaiu  colligl  possit  Caftvianum  non  Graece,  sed  La- 
tine  scripsisse.  NamGraera  alium  sensum  exigunl : 


Martham  enim  et  Maria  laudatur,  Haec  ibi  (  Lib.  v  /t-  D  fmSivoc  XP'^^  ^X»^')  *^  ^^^  nullius  indigentiam  ba- 

bello  iO,  novaedit.).  ^    "'   ~"-  -     -— -^-    -     '- — 

b  Vulsata  ediiio  :  Iier  pigrorum,  quasi  $epe$  ^pina- 
rum.  Cui  simile  illud  Proverb.  xxiv  :  Per  agrum  ho- 
minis  pigri  transivi^  et  per  vineam  hominis  $tulli;  et 
ecce  totum  repleverant  urlieoB,  et  operuerant  $uper(i' 
ciem  eju$  smwe.  De  quo  vide  D.Gregoriuin  lib.xx  Mo- 
ral.  cap.  tz.  Quem  imil^itus  Smaragdus  abbas  sic  ejut 
verba  ad  monacbum  pigruiu  ac  debldein  accommo- 
dal.  Quid  e$tt  inquil,  per  agrum  piffri  homini$  irait«- 
ire^  nisi  cujuslibet  viiam  negtigentts  monachi  inspi' 
cerCs  el  ejus  opera  considerare  7  quam  urticce  velspinof 
replenl^  guia  in  corde  negtigentium  monachorum  ter- 
rena  desideria  et  punctiones  putiulant  vitiOrum  { In 
cap.  4  Reg.  D.  Benedicl. ).  Item  alibi  Salonionis  iti- 
dem  sententiis  inhaerens  :  Daidia^  inqiiit,  pigritia 
iol  turditae  dicitur.  Unde  et  hi  qia  ad  bonum  opu$  tardi 


beatis,  nulla  re  indigeatis,  qu.im(|unm  prior  sensus 
ex  posteriore  fere  consequatur.  Nam  sicut  ex  olio 
ptupertas,  ita  ex  paupertate  iion  voluntaria  plerum- 

aue  eoncupitcentia  rerum  alienarum  nascitiir,  secun- 
um  illud  Proverb.  xxni :  Desideria  oecidunt  pigrum» 
<t  Oiiosos,  id  ett,  ab  opere  manuali  vacantes,  ul 
ux  toto  bujus  libri  traciaiu  intelligitur.  Non  enim 
otiosi  omnino  essent,  sl  aliis  spiriiualibus  vacarent; 
ot  iile  qui  de  se  dicebai :  Tuiic  mlnime  oliosus, 
quando  otiosus.  At  de  hls  modo  non  agitur.  Sed  ad 
rem  quod  auinet,  posi  Apostoii  exemplum,  aliaque 
ScripturaB  testimonia,  quibus  opus  manuum  adversus 
ai^iae  vitiuni  commendatur,  nunc  demum  proponit 
Auctor  exemplum  veterom  monachorum,  jpraesertim 
i£gyptiorum,  qui  tanta  diligeutia  et  assidnitate  in 
oput  maaouffl  incumbebtDt|  ot  hoc  exercitii  goflui 


MS  GCKNOBIORVM  INSTIT.  LIB.  X.  •*  t>E  SPIRITU  AG£Dlifi. 
ALARDl  GA2i6I  COMMENTARIUS. 


SM 


iater  pr»ei|Nia,  ae  prlmarla  vlias  monagiic»  imiltuia  A 
babttisae  videaiiiur :  iU  laraen,  ut  nec  divinas  laudfs, 
fiec  alla  apirilaiili;!  eierciiia  praciermitterent.  Qua 
de  re  mulu  eisiant  SS.  Patrum  testimouia,quoruro 
nonnulln  ad  illusirandam  Cassiani  sententiam  bie 
ascribare  non  arit  alienum,  neque  lectori,  ut  spero» 
iajucandum.  Epipbanius  de  mooachis  omnibus  id 
ipsum  factitantibus  baec  scribit  :  Laboranl  proprii$ 
mattibns  ad  impmtitndum  etiam  indigeniibu$;  quem- 
Mdmodwm  elrnm  in  $inguli$  monasterii$t  tum  in 
jE^ffti  ref>oiw«  Hmt  in  alii$  amnibu$  $ic  laborant  ad 
fu$iiunm^  talut  op^s,  in  manibu$jiuidem  kabente$  ceram 
optficH^  iu  are  vero  gntta$  meltu  cum  propria  hymni' 
ftra  uoee  umeer$nrum  Dwninum  juxta  proprium  $en~ 
$Hm  iaadani.  D.  Baailiusio  suis  Coustitut.  monasticis 
eap.  5  ei  6  suia  monachis  opus  manuum  serio  coni-  * 
neudat,  doeeique  se  his  operibus  inonacbum  eier- 
eere  debore ,  qua  ordim$  ip$iu$  decori  conveniant  • 
a^u$  modi ,  inquit ,  ea  $unt  onMia,  a  quibu$  caupo- 
uarim  artie  ei  impo$lura  omni$  ab$it  *tt«picio,  quaque  ^ 
nuilee  iaagioree  auimi  di$traciione$^  aut  improifi  qum'  ■* 
$tu$  eequantur ;  $intque  eju$modi,  ut  manentibu$  ip$i$ 
intra  manaiterium  perfici  po$5int;  ne  operum  laboribue 
eontentiuM,  quam  par  $tt  conteeiamlie^  aniuu  in  uirtutie 
commenlatiane  nervoe^  indu$triamque  elidamue  :  in 
qua  UlMd  9b$ervandum ,  ut-  et  opu$  abeolvatur';  et 
a  quiHe  taman  non  diecedatur  (Vide  eumdem  in  ReguL 
ffu,  diepu.  c,  41  el  42.  \ide  etiam  Ckry$o$t.  hoiM. 
57  ei  68  de  Vita  mona  )  Ideui  contirmat  D.  Hierony- 
mus  d%  monachis  iEgypiiis  generaiiin  ita  scribens 
ad  Ruatieum  monacbum.  (Epi$t.  4)  :  jEgyptiorum 
menaeteria  kunc  morem  tenent ,  vt  nullum  abeque  operi$ 
labore  $uecipiant;  non  tam  propter  victu$  neceuitatem, 
quam  propter  anima^  ealutem ;  ne  vagetur  pernicio$i$ 
eoaitationibu$  men$,  etc.  Et  in  epistola  ad  Eustochium 
{Epi$t.  9S),  obi  de  cosnobiiis  e<*riimque  quoiidiauis 
operiboa  agit  :  Opu$,  ini|uit,  diei  $tatum  e$t,  quod 
deeano  redmtmn  fertur  ad  eBconomum ,  qui  et  ip$e  per 
$inaulo$  men$e$  patri  omnium  cum  magno  tremore 
reddii  raitionem,  In  Regiila  sancti  P»ehoinii  apud  Pal-  C 
lidium  (Lottfjac.  58)  praescribit  angelus  ejus  dictitur, 
foriibue  forUa  mandari  opera;  imbecilta  autem  et 
levia  ii$  qui  $e  maai$  eaereent  (scilicei  in  spirituali- 
bus)  et  eunt  imbeciUioree.  Idem  Pulladius  de  alio  mo- 
nasierio  loi^uens  (Vide  ari.  55  et  400  eju$dem  Re- 
guiee),  in  quo  eraiii  irecenti  monachi,  scribil  eo$ 
exercui$$e  omnem  artem ,  ataue  adeo  <Bdifica$$e  mo- 
na$leria  ;  et  alium  quidem  iahora$$e  in  agro  eoimdo , 
e/t«m  in  korto,  alium  in  pi$trino,  alium  in  agri$  offi  - 
diia^  aiium  in  fabricando,  atium  in  cou$ttendi$  calcei^^ 
aiiuM  in  pulekre  ecribendOy  alium  contexere  magna$ 
iporta$ ,  aUum  cam$tro$,  et  $portula$.  Sed  utirutn 
plane  est  ac  pene  incredibile  qiiod  in  Vilis  Patnim 
de  Serapione  ejusque  nionachis  refertur  (Lauiiac. 


39),  SoBomeno  idipsum  aiiesianie  (Lib,  vi  Hist.  c. 
28).  1)1  enim  hapc  babeniur :  Serajnon  decem  millium 
monaekorum  pater^  aui  omne$  ex  laboribu$  prop^iis  , 
q%o$  wrcBcipue  me$8t$  tempore  pro  mercede  manuum 
conquirebant^  partem  plurimam  ad  prcedictum  pairem  ^ 
conftrente$^  reliquum  in  u$u$  pauperum  de$tinabant.  ^ 
Boe  autem  mori$  eral  non  $olum  ipti$j  $ed  et  omnibu$ 
pene  ^ayviii$  monacki$ ,  ut  me$$i$  tempore  mercede 
conductt  frugee  demeterent ,  atque  ex  eadem  mercede 
octogeno$  unu$qui$que  modio$  fruwenti  ptu$  minu$ve 
conquiratf  et  korum  partem  plurimam  pauperum  u$ibu$ 
offerant.  Vnde  non  $olum  regionie  ip$iu$  indigente$ 
alantur^  $ed  et  Alexandriam  nave$  frumento  onu$tiB 
diriganiur^  vel  in  carcerem  conclu$i$t  vel  reiiqui$  pere* 
grini$ ,  atque  egentibue  erogandof ;  neque  enim  ititra 
£gyptum  $ufficiunt  paupere$,  quipo$$intmi$ericordioe 
eorum  et  largilati$  fruclue  absumere.  Haec  ibi ,  quse 

3uideni  plane  consonant  ils  qu»  bic  a  Cassiano  ira- 
uniur.  Quibus  etiatn  suffragaiur  D.  Augustinus,  qui 
inier  alia  coenobitarum  Instituta  baec  scribil :  Sane 
piidquid  nece$$ario  victui  redundat  {nam  redundat 


piurimum  ex  operibu$  maniiHm ,  et  epularia  re^tri^ 
ctione)  :  tanta  eura  egentibue  di$tribuilur^  auanta  non 
ab  ip$i$  qui  di$tribuunt  comparatum  e$t,  SuUo  modo 
namque  $atagunt^  ut  kmc  tibi  abundent :  $ed  omni- 
modo  agunt .  ut  non  apud  $e  remaneat ,  quod  abunda-' 
uerit ;  u$que  adeo  ut  oneratae  etiam  na»e$  in  ea  loca 
mitiant ,  quee  inope$  incolunt.  Non  opu$  e$t  plura  de 
re  uoti$$ima  dicere,  Sic  S.  Augustinus,  qui  et  alibi  de 
boe  moiiacborum  iostituto  iia  moinlnit :  Peum  teuem 
iwooco  $uper  animam  meamt  quoniam  ntallem  per  $in- 
gulo$  die$  eeriie  kori$ ,  quanlum  in  bene  moderatie 
mona$ierii$  eon$tiiutume$tt  aliquid  mafitMii  operari^ 
et  eerta$  kora$  kabere  ad  legendum^  et  orandum^  quam 
tumultuo$i$$ima$  perplexilate$  cau$arum  aiienarum 
pati,  eic  Miilia  alia  eieiiipla  et  testimoiiia  reperies 
tum  apud  Palladium ,  loin  in  Prato  spirituali  So« 
pbronli.  Quibus  oinnibus  iiianifesttim  relinquitur 
veteres  illos  moiiachos,  tum  ^gypiios,  de  quibus 
hic  Cassianiis,  iuin  Caiipadoces,  seii  Basilianoa , 
lum  alios  iaborein  manuuni ,  seu  opua  manuale  non 
oinnino  libert^  oi  pru  libiio  e1[ercuisse  ;  aed  ui  alias 
moimimus  (Lt6.  ii«  c.  5)  propriis  Reguli^  etlnstitu- 
tis  SS.  Pairumad  id  fuisse  asiricioa  ei  obligaioa, 
tum  ob  vicium  et  rerum  necessariarum  peouriaw  , 
iuni  ad  otium  et  noiias  c«)giiaii4ines  vitand»s  >  ui 
D.  Ilieroiiymus  ciposuit,  lum  ob  alias  raiioiiet  alibi 
expres>a8.  Unde  inirum  noii  esi  Cassianuin  tanto- 
pereur{!ere  opus  manuum,  ui  rem  omnino  necea- 
sariam  et  monacbatui  essentialem,  rum  de  illtsagai 
moiiMCbis  qui  hiic  lege  ei  conditione  in  moo;isteria 
et  mon^tchoniro  coeium  admittebaniur,  ut  inier  aiiaa 
monasiic»  disciplin»  eiercitMtinnes ,  eiiam  operi 
maiiuum  vacareni,  et  boiiHnipartem  ieinporia  eidem 
impenderent.  Viguil  autem  naec  institutio  ei  obli- 
gaiio  mutio  iempore,  et  in  plerisqiie  religii>iiibus 
seu  ordinibus  monachorum,  praeseriiro  Orientalium, 
Qt  hic  iniiutt  Auciur,  quamdin  niinirum  ita  visiim 
esi  Patrlbus  eipedire ,  lum  ad  vietum  quaerendum  , 
tum  ad  otium  Aigiendum ,  anteqnam  vidolicet  ad 
ordines  ecclesiasticoa  ei  ofAcia  diviiia  publice  ceie- 
branda,  et  ad  munia  eec>esia6tica  assumerentur. 
Caslerum  non  est  eiiftliniandiim  omnes  aniiquos 
monachos ,  aut  religiosos  manibiis  biborasse,  hoc 
est ,  opera  mechiinica  eiercuissi* ,  aique  iis  viciuni 
quaeriias>e.  Nam  neqtie  primi  mon.ichi  >ub  aposioiis 
in  Hierusnlem  ,  neque  Alcxandrini  illi  a  S.  Marco 
evangeli^ia  in&iiiuti  de  opere  maiiuiim  legem  acce- 
pissc  h^uniur,  ui  puiet  Aci.  ii  ct  iv,  ei  «i  Pbiloiie 
iii  libro  de  Viia  coniemplniiva  ,  et  Eus«*bio  (Li6.  ii 
Hiit.  cap.  16).  Scribit  eiiam  de  monasierin  S.  Mar- 
tini  Suipiiius  in  Viia  rjusdein  cap.  7  :  Nemo  ibi  quid» 
quam  proprium  kabebat  :  oimia  in  medio  confereban» 
tur :  non  emere  ,  aut  vendere^  ut  pleri$que  monaehi$ 
mori$  ««!,  quidquam  ticebat ;  ar$  ibi^  excepti$  $cri- 
ploribus^  nulla  kabebatur;  cui  tamen  operi  minor  mta$ 
deputabatur ,  majore$  oraiioni  vaeabani,  Hsc  ilte  : 
ubi  vide^  solos  juniorea  laliorasse  scribendo,  idque 
non  ad  victum  (|U£rendum  ( nam  nihil  eis  vendere 
licebai,  sed  vivebant  ei  bonis,  qtiae  aiiuierant) ,  bed 
ad  otium  fugiendum.  Quiii  etiam  D.  Augusiinus  In 
i)lo  opusculo ,  qitod  adversus  quosdam  ignavos  mo- 
nachos  conscripsil,  qui  negabant  manibusesse  ope- 
raiiduin  ,  docet  qoniuor  esse  monacborum  genera , 
quibus  iure  Evangelico  lieeat  sine  inanuum  laboribns 
viiam  aucere,  etaliorum  subsidiis  ei  oblationibus 
uti :  ac  printo  loco  ponit  eos,  qui  praedicationi  Evan- 
gelicae  doctrinai  lncumbnnt,  aut  verbum  Dei  docent. 
Hi$  enim,  tesie  Aposlolo,  ordinavit  Dominue  de  Evan- 
gelio  vivere  (I  Cor.  ii ) ,  hoc  esi ,  vicium  a  popnlo 
peiere.  In  secundo  oi^diiie  Mtuit  eos  qoi  altari 
serviunt,  id  est,  sacramenta  administrani ,  vel  aiii 
ecclesiastica  ministeria  eiercenl ;  quia  de  his  in 
eadeiu  ad  Corinlhios  Epiitola  scripserat  Paulus  : 
Nescilis  quoniam  qui  in  $acrario  operanlur^  qum  de 
eacrario  $untf  edunt ,  et  qni  nltario  deeermuni^  cunt 


801 


JOANNIS  GASSIANI 


9» 


altaiio  parHcipmit  f  Ua  Domtntu  ordinavH  {Ibid,  Vide 
5.  Thom,  2-2 ,  q.  187  ,  a.  5 ,  a(i  5  ).  Teriium  locuni 
assignai  aeffris  monachis  ,  assidua  aut  frequenii 
segrliudine  Taborantibus ,  de  quibus  in  16  cap.  ejus 
Hbri ;  Propter  infirmHate$^  ait,  corporales,  quee  om- 
mno  deeue  non  poKunt^  non  loium  permiitit  Apo$tO' 
lu$  $anetorum  indiaentia$  $uppleri  a  fideltbu$ ;  $ed 
etiam  $aiuberrime  nortatur.  Quarto  demum  loco  eos 
recenset ,  qui  in  sxculo  diviies  fuerunl ,  et  bona  sua 
pauperibuft  erogarunt,  vel  monasierio  contulerunt. 
Sic  enim  de  istis  censei ;  Si  et  ip$i  aliquid  manibut 

3}erantur  ,  ut  pifri$  e%  tita  humiliore,  et  ab  hac  exer- 
tatione  venienttbu$  auferant  excueationem;  multo 
mi$ericordiu$  agunt  ^  quam  cum  omnia  $\m  indigen- 
tibu$  iHmi$erunt :  quoaquidem  $i  no/ufil,  quit  audeat 
cogere  f  etc.  Hactenus  D.  Augustinus  de  monacbts 
8U1  temporis. 

At  quid  nunc  de  Benediciinis  sentiendum  ?  num 
et  illiad  opus  manuum  ex  Regula  sua  obligati?  Gredo 
equidero  sanctissimum  Patrem  oosirum  Benedicium 
veterum  monacboruro  xmulatorem  accuraiissimum 
et  siudiosissimum  eosetiam  liacin  reimiiari  voluisse, 
ac  proinde  suis^coenobitis  eamdem  laborandi  et 
operandi  legem  imposuisse ;  non  tamen  absolule » 
sed  quoad  necessiias  exposceret  tum  victus  compa- 
randi ,  tom  otii  fugiendi :  quod  et  Turrecremaius 
coiifirmat,  et  multis  argumentis  osiendi  potest  (Cap. 
iSRegutes).  Primum  eiiim  horas  diurnas  ab  ofOcio 
divino  residuas  jubet  ila  distribui,  ut  aliae  lectioni 
et  meditationi,  alias  operi  nianuum  impendantur. 
Certie^  inquit,  temporibiu  occupari  debent  fratree 
in  labore  manuum ;  cerii$  eliam  hori$  in  lectione  divina. 
Ac  deinde  pro  diversitate  temporum  sesutis,  vei 
biemis,  diversas  boras  quibus  operi  manuum  vacare 
fratresdebeant,  ita  accurate  praescribit,  ut  nuUam 
de  sua  intentione  et  liac  lege  operandi  dubitaiionein 
rellnquat.  Subdit  deinde  :  Si  autem  nece$$ita$loci,  aut 
pauperta$  exegerit ,  ut  ad  frugee  coUigenda$  per  ee 
occupentur ,  non  conlri$lentur :  quia  tunc  vere  monachi 
$unt ,  $i  iabore  manuum  $uarum  vioan/,  eicut  et  patree 
no$tri  et  apo$toti.  Ubi  Turrecrematiis :  Patres  no$tri^ 
ait,  hicdicuntur  vel  patriarchai  et  prophetas ,  vel  qui 
in  monaetieo  ordine  probaii$»mi  fuerunt ,  $icut  Pau- 
lu$  primu$  eremita,  Antoniue  ^  Hilariu$f  Sylvanu$^ 
eic. ,  qui  omne$  victum  $ibi  labore  manuum  conquire- 
bant.  ilaec  ille.  Rursuscap.  57  Kegulae  jiibei  ariificee^ 
$i  $int  in  mona$t€rio,  cum  omni  huinilitale  exeratre 
suas  arte$,  si  ju$$erit  abba$  :  ac  dcinde  monel  qiio- 
iiiodo  ct  per  quos  opera  ipsa  seo  opilicia  monacbo- 
ruiii  venundari  debfant.  Qiiibus  accedit,  quod  cap. 
46  habetur,  Si  qui$dumm  iabore  alitjuo,  in  cofjuina, 
in  cellariOf  in  minieterio^  in  pistrinOf  in  horiCy  in  arte 
aliqua  dum  laborat ,  vel  in  quocumque  loco  aliquid 
detiquerit^  aut  fregerit,  etc.  Cateruiii  quod  nonabso- 
lute  opus  manuuin  iiijuiixerit ,  etiam  niaiiifcsle  pro- 
baiur,  quaiidoquideni  iion  alias  bujus  itisiiiulionis 
catisas  praeteiidat ,  quaui  duas  illas  supradieias  , 
neinpe  necessiiatem  et  oiii  fiigani.  Priorem  iiidicat 
iltis  verbis  :  Si  neu$sita$  lo^ ,  aut  paupertae  exege- 
rit,  eic.  Posteriorein  initio  capilis,  ubi  hac  propo^i- 
tione  praemissa  :  Otio$ita$  inimica  e$t  animoi»  Infert : 
Et  ideo  certi$  temporibu$  oecuftari  debent  fratre$ 
in  labore  manuum.  Aiqui  sublatis,  aut  cessaiitihus 
causis  cessare  debuit  effectus.  Sublaia  cniin  est 
necessitas  et  penuria  per  sufficienlem  monasieriorum 
provisiunem  et  locupletoiionem  :  oiii  vero  ct  desi- 
di;«;  occasio ,  per  moiiachorum  promutioiiem  ad 
ordines  ecciesiasticos,  officium  divinum  puhlice  cele- 
brandum ,  theologiae  siudiuin  aliasque  graviores  et 
sanctiores  occnpationes.  Uude  nec  in  Decreiis  Pon- 
lilicuui,  praesertim  innocentii  lil  et  Clemuiiiis  V  , 
qtia>  de  monacliis  nigris,  huc  e&i ,  Benedictinis  prae- 
cipue,  eorumque  refonnaiionc  disponuni,  iiec  in 
cutisiiiutione  benedicii  Xll.quscoiiinia  fere  ad  hunc 
ordinem  specianiia  decreta  collegit  ac  renovavii,  uila 
de  opere  inanuum  a  inonachis  cxercendo  habetur 
jneutio.  Quod  signum  est  inanifestum  >  banc  obliga- 


A  lionem  operis  mauualis  esse  ezstinclam»  nisi  quate- 
nus  vel  juris  est  naluralis ,  de  quo  supra ,  vel  a  pras- 
latis  juste  ct  saliibriier  imponitur.  Gujus  quidem 
senteniias  ne  quis  me  primuni  auctorem  et  asseno- 
rem  putet,  opportune  se  obtulit  Peirus  ille  Clunia- 
censisabbas,  religionis  etdoctrinae  merito  Venera- 
bilisdictus,  qiii  iioc  argumetiUim  egregie  et  solide 
tractavit.  Nam  in  q»ad»m  epistola  (Lib,  iii  epi$t.  i8) 
respondens  ad  objecliones  Gisterciensium  adversus 
Gluniacenses,  haiic  iiumero  ociavam  ponit,  etdiiuit- 
Opu$  manuum^  quo  $ancH  palres  eremiio!  et  antiqui 
monachi  semper  u$i  $unt ,  quo  ip$i  apostoli  victum  sibi 
et  alii$  ministrabant :  de  quo  Deu$  reatum  prtmt  homi'- 
ni$  hac  quoque  pcena  piuien$  ait :  in  $udore  vultu$ 
tui  ve$cert$  pane  tuo  ( Gene$.  iii ).  De  quo  et  David : 
Laboree  manutim  itiarum  quia  manducabie ,  beatu$  ei , 
et  bene  libi  eril  {P$atm.  cxxvii).  Ita  abjeci$ti$  ^  ut 
nec  omne$  i$tw  auetoritatee  ad  operandum  vo$  cogeri 
po$$int ,  nec  obedientia  auam  juxta  Hegutam  Deo  vo$ 

n  exhibere  promin$ti$,  delicata»  otio  manus  de  $inu  ad 
opu$  extrahere  valeat.  Huic  objeciioni  etsi  prolite 
satis  respondet,  lamen  responsionem  ejusintegram 
huic  loco  eiitcidando  omnino  necessariam  ezisii- 
mavi.  De  opere  manuum ,  inquit ,  quod  $tiperioribtt$ 
ca}niuli$  adjutixi$ti$^  $ufficienti$$ima$  habemu$  ratio- 
ne$ ,  quos  et  ve$tra  objecta  pror$u$  invatida  damoH' 
$trante$ ,  ea  longe  propellant ;  et  quai  aptul  nos  gerutt* 
turj  approbent  et  manuteneant.  Et  ut  hoc  apertitsime 
paleat ,  videamu$  non  tanlum  qttid  de  opere  manutm 
Reguta  prcecipiat ;  $ed  etiam  qttare  ilM  priecipiat. 
Otioinias  ,  aii ,  inimica  e$t  at^mce.  Et  ideo  certie  tem» 
poribue  occupari  debent  frairee  in  labore  tmtnuum ; 
certi$  item  /iort« ,  in  leelione  divina.  Ecce  audi$ti$ , 
^ttia  operari  jubet :  animadvertite,  tU  diximtu,  ob  quid 
Jubeat.  Otio$itatem  esse  inimicam  attttmB  priBdicat,  et 
ideoneanimcs,  cui  inimica  cognoecitttr^  noeere  vateat; 
tatn  leclione,  qtiam  manuum  labore  exeludere  satagit, 
Dicite  ergo  :-$i  alii$  bonorum  operum  exercitiis  idem 
potest  fieriy  non  videtnrvobie  bene  Regutaseivanf  Si, 

G  inqtiam ,  atiis  bonis  operibus  (nam  multa  alia  bona 
opera  prwter  opus  manuum  po$sunt  inveniri)  occupare 
semper  totum  diei  spatium  monachi  pos$unt^  cum  ad 
hac  tantum  ne  otioei  sint  operari  prcBcipiantur  :  nonne 
ilta  agetitee  a  prosvaricatione  RegtUce  omnino  atieni 
pertnanent  f  Ita  plane  :  te/tnl,  nolial  adver$arii,  Quo- 
cumque  bono  exercitio ,  olio$itate  ftigata^  Reguta  cu- 
$loditur^  tiemo  hasc  agentium  jti$le  lransgre$$or  diciiur, 
calumnia  illata  tonge  rejicitur.  ^isi  auiem  essent 
opera,  prasier  rusiicdlionem,  Deo  acceptabilia  ,  nequa- 
quam  Judceis  dicerei  Dominue  :  Operamini  non  cibutn 
qui  perit^  sed  qui  pertnanel  in  vitam  aiiernam  (Joan. 
vi).  Si  sane  corporatia  opera  spiritualibus  exercUiis 
prceferrentur^  nequaqtiam  Maria  ad  pedes  Domini  so- 
dere^  et  verba  ejus  indesinenter  audire,  a  casteris  ope-' 
ribus  otio$a^  elegisset;  nequaquam  sororemsuam  $olam 
ministrare  pentiisisset ;  tieqtiaquam  Domintu  eam  opti^ 
mam  partem  elegi$$e  dixi$$et.  Ergosiorando^  legendo^ 
psallendo,  injuncta  religiose  impleudo,  vel  alia  qticeii' 

0  bet  liuju$modi  bona  agetido  animus  occupatur^  Regula^ 
ut  diximus^  perfeete  servatur :  quoniam  liasc  operando 
monachus  non  otiosus ,  $ed  bene  negotiostis  comproba- 
tur.  Et  ut  aliquod  supponamtu  cxemplumy  di$cipultun 
ipsius  B.  Betiedicii  S.  Maurum  ad  has  GaHiarum  parles 
pro  consiruendis  secundum  ipsius  doctrinam  c{enobii$ 
ab  ipso  direclumy  legimus  hunc  morem  in  motta$terio^ 
quod  in  Andegavensi  episcopcUu  conslruxerat^  tenuisse; 
ut  atua  eis  $ine  proprio  Inbore  cuucta  nece$$aria  stip- 
peditabant;  omiiso  manuum  opere  spiritualibus  ^  ut 
diximuSf  exercitiisexercitaii^  oimi  non  €$sent;  sicque 
sibi  nuper  a  Sancto  traditam  Regutam  (botta  eemper 
operando)  oplime  con$ervarent.  Quod  si  $e  beatu$ 
Maurus  conlra  professionis  stifc  votum  agere  iiitet' 
texisset^  cum  in  intellectu  hujusce  rei  nuUo  modo 
falli  potuisset  ,  nequaquam  $tc  suos  vivere  permi- 
si$$et;  qui  etianui  voii  prcevaricaior  e$$e  non  vide^ 
retur ,  et  opaari  tnattibtu  vet  resotutione  noilet ,  vei 
fastu  dedignaretur ;  nec  Deu$  pro  ip$o  tam  tniraet  iitu/* 


595 


DE  COBNOBIORUM  INSTIT.  LIB 


juvenes.  sinant,  *  aclum  cordis  ac  profectum  patien-  j^ 
tiae  et  humiJilalis  seduHtate  operis  metientes  :  et  non 
solum  a  nuUo  quidquam  ad  usum  victus  sui  accipere 
patiuntur,  sed  etiaro  de  !al)oribQS  suis  non  tintum 
supervenientes  ac  peregrinos  reficiunt  rralres,  Terum 
eiiam  per  ^  loca  Libys,  qux  sleriiiiate  ac  fame  labo« 
nnt,  nec  non  etiam  per  civitaies  his  qoi  squalore 
carcerum  contabescunt,  immanero  conferentes  diri- 
guni  alimoni»  victusque  subsUntiam,  de  fructu 
manuom  suanim  rationabile  ac  verum  sacrificium 
Domino  tali  oblatione  se  oiTerre  credentes. 

GAPUT  XXUL 
Quod  oiti  eatua  faciat  in  partibus  Ocddentis  non  eae 
canobia  monaehorum. 


t.  X.  -.  1)£  SPIRITU  AGED1i£.  ZU 

monasteria  tanta  fratrtim  celebriiate  funtfata  quia 
nec  operum  suorum  facultatibus  fulciuntur,  ut  pos- 
aint  in  eis  jugiier  perdurare,  el  si  eis  suppediura 
quoqoo  modo  valeai  sufflcieniia  victus  alterius  largi- 
tate,  voluptas  tamen  oiii  et  pervagatio  cordis  diutius 
eos  in  loco  perseverare  non  patitur.  Unde  haec  est 
apud  ifigyptom  ab  antiquis  Patribos  sancita  senten- 
tia  :  ^  operantem  monacbom  daemone  ono  polsari ; 
^  otioaum  vero  innomeris  apiriiibus  devastari. 

CAPUT  XXIV. 

De  abbate  Pauh  ,  qui  ihigulis  antds  amne  opus  ma^ 
nuum  suarum  igne  suppotito  eoncremabat. 


Binc  est  quod  in  his  regionibus  nulla  videmua         Denique  *  abbas  Paulua  probatissimus  Patrnm, 


ALARDi  GAZifil  GOMMENTARIUS. 


tiplida  apera  operari^  nee  ipsis  mortuis  ejus  preei- 
bHt  vitam  reddere  dignaretur,  Hactenus  Petrus  Clu- 
niacensis  :  quibns  nihil  clariua ,  et  solidius  ad 
proposilae  qoaestionis  ehicidalionem  afferri  po- 
tuil.  Quibus  etiam  Turrecreinatus  suum  addens  cal- 
coium.ubi  supra,  admonet  illud  qund  dicii  S.  Paler, 
qood  lune  vere  monachi  sunt ,  si  labore  manuum  sua- 
tm  mant  ,  noii  esse  8ic  accipiendum,  qiiod  non  siut 
vere  monachl  dicendi ,  qui  non  labore  roanoum  sua- 
rom,  sed  de  bonis,  aul  de  beneficiis  aliorum  vivunt, 
lectioni  et  conteinplaiioiii  vacantes  :  qiiandoquidem 
ipse  saiictissiinus  pater  Benedictus,  ut  refert  B.  Gre- 
gorius  in  aecondo  Dialogorum,  tribus  antiis  in  speco 
pefinanenSy  de  his  quae  a  Homano  monacho  mini- 
strabaniur,  refecius  est;  et  tamen  validus  corpore 
non  Icgiiur  de  labore  manunm  victum  quaesivisse  : 
sed  viventes  de  labore  manuum  soarom  dicuntor 
vcre  monaciii,  qoia  in  hoc  imitantor  veteres  Patres, 
Dquibus  roonastici  ordlnis  divciplina  videtur  ema- 
nas^e,  apud  qoos  quasi  regularis  roos  fuit  de  labore 
manoum  vivere.  Iia  ille.  Caeiernm  meminerit  lecior 
dixisse  nie  supra  ,  nisi  a  praslatis  juste  imponatur, 
Coro  eniin  rcligiosus  teneaturobedire  in  iis  quae  sont 
secondum  Regnlam,  ul  omnium  fert  sententia  :  opus 
vero  manoum  non  modo  indirecte  aut  reductive,  ot 
ioquuntur,  ad  Regulam  D.  Benedieti  periineai ;  ve- 
roro  etiam  eipresse  ei  luciilenie  in  Regula  coniinea- 
tor  et  praescribatur  :  dubium  esse  iion  potett  quin 
prxlatus  jusia  ex  causa  aut  necessitate  occurrente  , 
possit  soos  Benediciinos  coenobitas,  maxiroe  jonio- 
res  et  validos ,  honestis  qiiibusdaro  opifieiii  seu 
operihus  manualibus  occupare .  prvsertim  ne  otio 
torpeant.  aut  vagentur,  duni  ab  Oflicio  divino  aiiis- 
qiie  spiritualibus  et  sanciioribns  actionibut  vacant : 
aut  eiiam  in  poenam  et  punitionem  culparum  ( Vide 
S.  Thomam  opuse,  9,  c»  5;  et  ^-2,  g.  187,  a.  3.  Navar. 
comment.  2  de  Hegul.  num.  )7).  Quomodo  olim  mo- 
nachi  delinqiientes  libris  et  codicibus  magno  la- 
bore  et  anilicio  describendis  aliisqtte  laboriosis  ope- 
ribiig  exerceri  ac  puniri  solent,  ut  alibi  est  notatum 
(L\b.  V.  c.  58).  Sed  de  his  saiis.  Vide  etiam  qua*  ad 
cap.  3  lib.  11  iiotavimus. 

*  Dionysius  seu  quisquis  paraphrastes  senientiam 
inveriit,  si  non  evertit ,  dum  sic  ait  :  Metientes  et 
intendentes  in  hoe  exercitium  cordis ,  et  paiientice,  et 
humititatis  profectum  magis  quam  operis  sedutitatem. 
Sic  ipse.  Yeruin  absque  ulla  comparatione ,  vei  op- 
positione  hoc  taiitum  innuit  Auctor,  veteres  iilos  Pa- 
tres  i£gyptios  in  suis  roonachis  et  tironibus  magno- 
pre  «'pectasse  nuin  operi  manuali  sibi  injuncto  se- 
dulo  incuniberent,  et  ex  ea  promfflitudiiie  ac  seduli- 
laii*  operis  de  cujusque  vera  cordis  conversione  et 
profeciii  virtulum  ,  prxsertim  bumilitatis  et  patien- 
u:f ,  magnom  argumenlum  ct  jiidicium  sumpsisse  : 
qoemadtiiodufu  et  D.  Benediclus  roonet ,  Tune  vere 

PATROL.    XLIX. 


B  monaehos  esse  si  tabore  manuum  suarum  vivant ,  sictii 
Patres  nostri  {Cap.  40  Reg.)^  etc. 

^  Libya  Mareotis  iEgypio  contermina.  Oe  qua  alins 
dictuin  est. 

«  Id  est,  a  Dxmone  uno  tentari ,  ut  Dionysids  ex- 
posuit  :  nempe  a  spirilu  acediae  (sumitur  enim  hic 
daemon  et  spiritus  meionymice  pro  ipsis  vitiis  qiio- 
rum  est  aucior  et  suasor),  qui  operantem  a  suo  la- 
bore  et  opere  conatur  avertere ,  nisi  fortiier  ei  resi- 
statur.  Unde  D.  Hieronymus  Rusiicum  monachum 
sedulo  admonet :  Facito  aliquid  operis ,  ut  te  semper 
diabolus  inveniat  occupatum  (Epist,  4).  Aurea  senlen- 
lia,  nomqoam  oblivioni  iradendn. 

«^ldest,  innumeris  viliis  Ciise  obnoxium,  juxla  illiid 
Ecclesiastici  :  Multam  malitiam  docuit  otiositas  (£c- 
cles.  xxxiii).  Muttam,  id  est,  omnem,  sive  omnimo- 
dam.  Otium,  aitBusilius,  omnis  maleficii  esse  princi" 
pium ,  nemo  est  aui  ianoret  (Basil.  tn  Eexam.).  Et 
Cbrysostomos  in  Mattliaeum  scriberrs  :  Yalde,  inquit, 
r  desidero  vos  bonis  operibus  esse  oecupatos ;  omnium 
enim  vitiorum  qua%i  magistra  queedam  atque  origo  est 
otiositas  (Bom.  36).  D.  Augiistinus,  seu  quis  auctor 
sermonum  ad  fraires  in  erenio  :  Per  hanc,  inquit» 
frequenter  aceendimur  ad  luxuriam ,  per  hanc  onima' 
mur  ad  superbiam,  per  hanc  ducimur  ad  mundi  gto' 
riam^  per  hanc  tentamur  delicate  pasei^  per  hanc  suf^ 
foeamur  pretiose  vestiti ,  per  hattc  ad  svperfluam  dor^ 
mitationem  trahimur^  per  hane  ad  verba  sacularia 
ducimur.  Numquam  qms  civis  ccelorum  erit,  si  otiosi- 
tatem  amaverit  (Serm.  46).  Rursus  ibidem  :  Quem 
tasdet  orare ,  vel  psallere ,  laborare  manibus  non  diffe^ 
rat,  cogitans  quod  quamditt  David  exercnit  se  in  tni/i- 
tia ,  non  insultavit  ei  luxuria ;  sed  postquam  in  domo 
otiosus  remansit ,  laboravit  adulterio ,  et  homicidium 
commisit  (li  Reg.x\).  Simson  dum  cum  Phitistms 
pugnavit^  non  phtuit  capi  ab  hostibus ;  sed  postquam 
dormivit  in  sinu  femintB ,  et  otiose  cum  ea  remansit^ 
mox  capitur^  et  cmcatur  ah  hostibus  (Judic.  xvi).  Sa^ 
lomon,  dum  occupatus  esset  in  eedi/icatione  tempti,  non 
D  sensit  luxuriam ;  sed^  mox  recedens  ab  opere ,  sensit 
insultum  tuxurus,  et  deficiens ,  femina  instigante ,  ad 
idola,  adoravit  in  thntamo  vitulum  aureum  (Ili  Reg. 
xi).  Vigilate  ergo^  fratres  md,  et  noUte  de/ieere ,  quia 
nec  sanctiores  bavide,  nec  fortiores  Samsone^  nec  sa^ 
pientiores  Salomone  vos  esse  cognoseitis.  Hxc  ibi. 

•  Paulum  abbaiem  cum  iiidero  noroinet  sequenti 
capite  ,  absque  discrimioe  ,  eonique  abbatis  Moysia 
aequalem  et  synchronum  fuisse  significet,  de  eodem 
iKrobique  loqui  omnino  videtur  (Vide  col.  7  c.  ^). 
Veruro  cum  plures  hujiis  noroinis  »nachoret»,  iique 
snnctitaie  celebres  exstilerint ,  dinicile  est  assequi, 
autdeflnire,  quem  illorom  voloerii  Auctor  designare. 
Paruro  attente  et  consideraie  interpretuiurCiaconius 
de  Pjiulo  illo  primo  eremita ,  cnjiis  vitiiro  D.  Hiero- 
nymus  conscripsil  (/n  Notit  ad  'lassian.)  i  de  quo  el 

ilS 


5««  JOANNIS  CASSIANI 

cum  •  in  ererao  vasiiore  consislens,  quae  Porphyrio  a  sollicila  cura  /aboraverat ,  singulis  annis  supposiio 


nuncupatur,  palmarum  fructibus  et  horto  itiodicb 
securus,  haberet  sufficienlem  alimoniaB  sux  victus- 
que  subsiantiam,  nec  pos^ei  aliijuid  aliud  unde  su- 
stentarelur  operis  exercere ,  eo  quod  ab  oppidis  et 
habiia!)ili  lerra  >>  seplero  inaDsionibus ,  vei  eo  am- 
plius,  deserii  illius  separareiur  babitaiio ,  plusque 
expeierelur  pro  mercede  veciurae  quam  valere  pos- 
set  pretium  operis  desudaii ;  c  colleciis  paimarum 
foliis,  quotidianum  pensum,  velut  exinde  snstentan- 
dus ,  a  semetipso  jugiier  exigebat.  Cumque  opere 
Cotius  anni  antrum  ejus  fuisset  impletum,  id  quod 


igne  concremabat :  in  tantum  probans  slne  opet^ 
manuum  nec  in  loco  posse  monacfaum  perdurait, 
nec  ad  perfectionls  culfmen  aliquando  consceUdere ; 
ut  cum  hoc  (ieri  nequaquam  necessftas  victus  eii- 
gcret ,  pro  sola  purgatione  cordis  et  cogitationum 
soliditale,  ac  perseverantia  cellae ,  veT  acediae  ipsfoS 
victoria  ei  expugnalione  perflceret. 

..  CAPtlT  XXV. 

Verba  abbatU  Moytii  qum  dixerai  mihi  de  remedio 

acedice. 
Cum  incipiens  iil  eremo  eoidmorari ,  ^  abbati 


ALARDi  GAZi£I  COMMCNTARIUS. 

Cassianus  collat.  48  cap.  5  et6,cum  multo  ante      mansio  pro  Uinere  uriinsdrei,  ^iiam  apiid  Plinimn 
Cassiani  ^etntem  Paulus  ilieobierit,  nennpe^aNao  scxlo  B  lib.  Xii  c.ip.  14  :  Maxmonibw  octo  itat  regio  thurifera 

aihon<eexc«/so;  vel  pro  stationibus  mililum,  vel  iler 
agetitiunu  Uode  tractatus  D.  llieronymi  de  42  man- 
sionibui  filiorum  Itrael  (Tom,  III) ;  per  quas  muialSl 
easiris  ex  ifiaypto  ad  terram  promissionis  pervene- 
roRt,  ui  ifl  Eiudo  et  Numeris  legitur. 

•  Palma  nobilis  arbor  iu  Syria  et  ^gypto  fre- 
qjiens,  fructus  proferens  daciylos,  a  digiiorum  sitni- 
litudine  diciiiis.  Soiii  inter  arbores  iisdem  semper 
folits  ae  perpeiuo  virens  :  unde  oaCfMXkog  ab  antiqms 
cognomiuata »  «ademqae  victorise  signo  et  orna- 
roeiiiodicata;  quod  pooderibus  non  ced^t,  sed  quo 
magis  premitur,  eo  magis  assurgai  (S.  Ambros, 
serm.  %\ ;  Baiiliui  homii.  5  m  Hexam. ;  CeUiui  Noct. 
Aitie.  l.  III  e.  6;  Cmt.  Rhodig,  Lecl.  Antiq.  lib.  v 
eap.  6).  Hiiic  Isidorus  Ctymol.  lib.  xvii  c.  7  :  Palma, 
in(|ttit ,  dieta ,  quia  manui  victricis  ornatui  est ;  vei 
(mod  expanmi  e$t  ramie ,  in  modum  palmce  honunit. 
Eet  ^ffi  ar6or  tftst^n^  weloritBt  proceroque  ac  decoro 


Constaniii  imperatoris,  qui  erat  annus  Domini  Ire- 

centesimns  quadragesimus  secundus;  et  nemiin,  nisi 

soli  Antonio ,  idque  paulo  ante  morlerfr,  innotueric, 

annis  fere  cenium  in  eremo  exactis  ,  tft  refert  idem 

Iliernnymus  {Baron,  in  Martyrol,  10  Januarii;  Pal- 

ladius  Lausia.  t&8;   Sozom,  l.  i  cap.  i5 ;   Nicephor. 

iib.  VIII  c.AO;Uitt.  Tripart.  /.  ic.il;  Baron.  in  Mar- 

tyrol.  7  Manii).  Fuit  aiius  Paulns  cognomcnto  sim- 

piex »  ejusdem  Anionii  discipulus,  et  in  virtute  obe* 

dientiae,  humilitalis  et  absiinentiae   mirabiliter  ab 

eodem  protaiiis,  ut  videre  est  apiid  Paliadiuro,  u( 

merito  dicl  pos^^et  Pairuin  probati^simus,  quemad^ 

modum  hic  nuncupaiur.  At  cum  jam  sexagenarius 

monachu)»  rffectus  sit,  et  inter  primos  S.  Anionil 

discipuioi;  susceptus,  etiam  temporibiis  Constantini 

Mngiii  imperatoris  (loruerit,  non  videiurvel  Cassianl^ 

vel  abl)atis  Moysis  (cujus  infra  flt  mentio)  aetatem 

attingpre  poiui^se.  Tertius  itaqiie  occurrit  PaulQs, 

qui  Moysi  cuidam  abbati  synctironus  a  Sozomeifo  r  wgidtb^  diuintmaque  (rondHui  v6stita\et  (olia  tua 


aliisqiiH  asserilur,  quingenioruin  mon:)chorum  Pater 
in  Phenue,  qui  moiis  est  in  Scelhi ,  sire  Scytlfra, 
vitam  agens  monasiiram  {Sozom.  iib,  vi  e.  29;  /Vi- 
ceph.  i,  XI  cap.  56;  Pallad.  Lans.  25).  At  nuilo  modo 
ei  convenire  videtur  quod  hic  narrnt  Cassianus; 
cum  alii  e  contrario  disertis  verbis  scribant  eum 
niliil  operis  fecisse,  sed  assiduis  precibus  vacasse, 
et  in  dies  singulos  lre<'eiiia$  orarnMies  Doo  ,  velut 
tributUMi  qiiod'lam  reddidis^e;  ni^i  sic  intelligas,  tlt 
Petrus  Kqiiilinus  Libro  quarto  capiie  sexii^csimo  de 
hoc  P:iulo  a;;ens ,  exponit  his  vcrbis  :  Qui  dtebm 
iinguiit  nec  cibum  iumebat ,  nec  manibus  operabatur; 
donee  irecentat  oraiionee  Deo  totieret ,  genu  flexo^ 
quat  nnmero  tapidum  ponebal ,  etc.  Verum  hujns  in- 
terpretitiotiis  tides  pene^  aiiciorein  sit.  Memoranlur 
et  alii  PauU  prohaUfti  sanciiialis  abhates  eremicohc, 
qiioriim  uni  foriasse  hoc  factuin  triliuendum  sit, 
licet  ab  uliis  auct«>rihus  miaiinu  expressum.  C;£terum 
quisqiiis  hiinnn  fuerit,  cerie  non  aliiiin  fuis^e  existi- 


ifneuliagueeeimone  eontertam.  Porro  Dalmarum  osus 
priscis  illis  monachia  muitjpiex  ac  faQ)iIiaris  fuit; 
nam  ei  victum ,  et  vestitum ,  et  varii  iiidem  Opcris 
niateriam  eis  suppeditabat  {Suipit.  Severus  dial.  i 
de  vtr.  mon.  Orient,  eap,  7 ;  Sophro..  in  Prato  Spir. 
c.  115;  Nidepkor.  Hisl.  /.  xiu  cap.  11).  Eteniui  pni^- 
ter  exempluro  hie  memoratum,  idem  etiam  testaiur 
D.  Hieronymus  de  Paulo  illo  primo  eremiia,  cujus 
viiam  descripsit,  uIm  aii  :  Ci6ttm  et  vettimenlum  ei 
paima  prasbebat.  Et  infra  :  Contexiit  paimarum  foliit 
vettiebatur.  Athanasius  item  de  S.  Anlonio  :  Palma" 
nm  Itcet  mediocri^  aiiqitanto  tamen  soiatio  refoveba' 
tur.  Sozomenus  lib.  vi  Ui&t.  cap.  29  de  Doroiheo 
anachoreta  :  Noctu  autem  folia  paimnrum  neclebat 
textura  tortili ,  ei  ex  iiiii  tporluiai  facietat ,  quibut 
victum  iibi  tuppeditaret.  Ac  do  Stephano  infra  {Cap. 
28  et  50)  :  Tamen  oput  facere^  foiicque  paimarum 
manibut  texere,  eompiicareque  non  dettiiit,  Alia  exem- 
pla  apiid  Palladium  in  Lmsiacis.  De  Palniae  natura 


nio,  quam  qui  sequenii  capite  et  collalionis  septiin:e  ^  eju^que  fotii<,  fruciibus  ac  speciobus,  latius  disserit 


cap.  2G  simul  cum  Moyso  abbate  coeianeo  memo- 
ratur  :  ciijtis  itidem  singularis  puritas  et  rastimonia, 
ut  qui  mulierem  ne  abpicere  quidcm  voluerit ,  nec 
non  et  miracula  etiaui  po^t  inortcm  edita  ihi  refe- 
ruiiiur;  de  quo  etiam  meminit  Auctor  coliat.  9 
c:ip.  1. 

«  De  Porpbyrione  insuia  meminit  Plinius  lib.  v 
cap.  ult.  Sed  h.ec  an  eude^n  sii  cum  hac  eremo,  non 
!iaiis  exploraium  habeo.  Meminii  rursus  ei  Cassianus 
hiijus  erciiii  cMiat.  ti  cap.  4  his  veibis  :  Qui  in  iiia 
Calami  $ive  Porphyrionis  ertmo  morabantur.  Palfa- 
diiis  Porphyriiem  voc.it :  Sancio,  intjuicns,  Pilyrum 
anachorctsc«  qtii  sedebal  iu  Porphyriie,  elc.  Euse- 
bius  eiiam  Caesariensis  Hist.  EcqI.  lib.  viii  cap.  18  : 
Forte ,  inqiiit ,  in  loco  quodam  Thebaidn  Porpliyrite 
appeiiato ,  qui  jam  antea  ex  vena  iapidii  porphyritei^ 
quas  ibi  nasciturt  nomen  duxerat, 

^  Uoc  e8t«  iiinere  septem  dierum.  Sumitur  enim 


Plwiius  Ifistor.  Natur.  lib.  xiii  capite  4. 

^  Memorniiiur  tres  Moyses  anachoretae  sanctilaie 
conspicni.  Priinus  ille  naiione  ^ihiops,  qui  ex  fugi- 
tivo  et  proedoiie  insignis  anachoreta  effeetua,  inulios 
latrones  converiit,  etad  moiia!>iic;im  vium  traduxil : 
cujus  acta  refernntur  tum  in  Vilis  Palrum  {Lib.  ui 
e.  21),  lum  apud  Paliadium  {Lautia.  22),  Suzome- 
num  ( Lib.  vi  cap.  29 ),  el  alios  (Niceph.  lib,  xi 
e.  36).  Yerum  hic  non  ad  hunc  locum.  Nam  mullo 
tempore  Cassianum  nostrum  antecessit,  ut  ex  Hisio- 
ria  Ecclesiasiica  colligere  est.  Alter  Moyses  JEg}- 
ptiiis,  qui  priinuni  in  eremo  solitariam  vitaiii  duceus, 
sigiiis  ac  virtutibiTft  claruit;  ac  deinde,  pctenie  Man- 
via  regina  Saracenorum,  episcopus  creaius  est.  De 
ouo  Socrates  lib.  iv  cap.  29,  Theodoret.  Ub.  iv  cap. 
ii,  Sozomen.  flist.  iib.  vi  c.  58.  Tertiua  denique 
Moyseft  Libycus,  qui  et  abbas  et  presbyter  fuit;  ac» 
teste  Paiiadio  (Loiwta.  88),  vir  mitiaimui  et  maaam 


897 


DE  COeNOBIORUM  INSTIT.  L!B,  XI.  —  DE  SPIRITL'  CENODOXIiE. 


Moysi  omnium  saQClorum  sammo  dixissem  me  aegri- 
tadine  scedi»  hesterno  die  graTissime  fuisse  con* 
fectnm  ,  nec  ab  ea  potuisse  alias  liberari ,  nisi  ad 
abbatefD  Paulum  protiiM»  cneurrtsaem ;  ille»  Nori  te, 
ait,  ab  ea  liberasti;  sed  magls  ei  te  (kdjipn\  ac  sub- 
diUim  pfisboistL  GraTius  enim.te,  ut  deserlorem  ac 
fngithnm,  ddnceps  adrersariis  impufnabii »  quem 

ALARDI  CAZ/4$I 

dunritaU  prmditus.  Atque  bunc  Moysen  ,  noo  alium» 
hoc  loco  designatum,  ut  credam,  bis  raiionibus  aut 
conjecioris  adducor  :  primum  quod  paulo  «iiperius 
(Cap,  22),  de  monaehis  LibysB  Sf^eciaiim  meminerit 
Audor/  quaal  de  bis  peculiariier  acliirus ;  lum  quia 
coUst.  7  c*  26<Moysen  cum  Haulo  iito  abbate,  de  quo 
saprt  (Cop^  !d4) ,  ui  eidem  coaetaneo  sibu|ue  iiidem 
eonleinporaneot  ila  con>unf  it  dicens  :  Cujus^  rei  no* 
tirh  qmoque'lemp0ribus  $ali§'  evidew  conti^it  el  aperta 
pr^ka^^'^  m  Mate  Paulo  et  Moyte ,  ^ni  habiiabafU 
t§€mmkujm$  Miitu4im$,  elc. ;  tum  denique  quia  etiara 
SosonMnM  Moyaen  illwB  Libycum  Paulo  abbaii 
syaebreaim-ol  «osianeum  faeit*  ei  cum  aliis  mona* 
cbieLibyaeeomponil.  Eihuicquidem  Moysi  iribuenda 
etiajn  Tideiur  pniiM  eollatio,  qum  e$t  de  monaeki  in* 
leniioM  ac  fine^  et  ucuuda  de  di$ereUotte* 

«  Hele  seiMenliae  astipuiatttr  e€  P.  Tbomas,  eamo 
que  insigni  eommeBtario  iia  explanat  (2-2,  q.  55, 
art,  I)  :  Peccatum  $emuer  e$t  (ugiendum,  tecundum 
iUud  Eeele$ia$ti€$  xxi  :  Qua$i  a  [acie  coltdnri  fuge  pec^ 
catum  ;  $ed  impugmatio  peccatl  quaiidoque  e$i  vineenda 
(ugiendo^  qumidoque  re$i$tendo  :  (uqiendo  quidem^ 
quaado  conlinua  cogiiatio  auget  peccati  incentivumf 
sicui  a§t  iuxuria  :  uude  dicUw  I  Cor.  Ti  :  Fugite  (or- 
matianim  i  ruiateudo  Autem^  quando  cogitajlio  peree' 
verme  tcllit  ineentivum  peccati ,  quod  provenit  eat  ali- 
qua  leui  aipfrekentione  ;  et  hoc  eontingit  in  acedia^ 
(ptia  ^iMo  ma^  cogitamut  de  bom$  $piritualibue^ 
tanto  ma§i$  nobte  j^acentia  redduntur ,  ex  quo  cettat 
aeedia.  Hme  S.  Tboraas.  Huic  docirioai  accedii  Joan- 
nes  Qknacns,  ubi  de  acedia  disserii  {Gradu  i3)  i 
AeedkB^  inqiiil,  ma^vte  tempore  violenU  eluceni,  ^iiiil 
enm.  of^^  ut  acedia ,  monacho  tot  coronat  purat.  Si 
coHtideree  dUigentiue^  inveniee  eam  ttantee  pedibtt$  op- 


?.D3 

A  de  confliciu  superaium  prolinus  aurugii^e  co^- 
spexii  :  nisi  de  ca;iero,.comrois.^a  congressi^ne» 
Don  desertione  cellae,  tcI  somni  torpore,  ingrnentea 
sesiusejusad  boram  CTaporare  malueris,sed  tol^rai)- 
ti|ipoiiusetconflictudidiceris  triumpliare.  Undeex- 
perimenip  probalum  est«acediae  impugnaiionem  non 
declinando  fugiendam,  sed  resistendo  superandam. 
COMMENTARIUS. 

pugnare  iattiiudine ;  fedentibut^  ut  $uper  parietem  $e 
rectinenty  per$uadere,  Vinciatur  et  hic  tyrannus  a  pec- 
catorum  ntemoria^  ccedatur  ab  opere  manuum,  irahntur 
a  (ulurorum  bonorum  intenia  cogitatione^  adsiansque, 
ut  convenit^  interrogetur  :  Dic  nobis^  o  tu^  remissc  et 
dissoiuief  qui$  te  male  genuit,  aut  qui  $unt  nepotes  tui^ 
quive  te  oppugnanle$,  vei  qui$  tii  inter(€ctor  iuu$?  ifle 
vero  percunciantibut  ita  respondeat  :  Qui  mhi  per  so- 
iiiudinis  quietem  cedunt,  cum  hi$  una  dego,  In  his  au- 
tem  qui  vere  obedientes  $unt^  non  habeo  ubi  caput  re- 
ciinem,  Quas  miiii  nomen  dederunt  piurimce  sunt, 
j.  Intcrdum  enim  in$en$ibiiita$  animcB ,  quandoque  vere 
"  irremini$centia  qucedam  aiqve  obiivio  coetestiunu  non- 
numquam  eiiam  immenta  laborum  magnitudo.  Stirpee 
vero  mecB  ibcorum  mutaiionet  $unt^  quce  mecum  fiunt : 
inobedientia  $piriluaii$  patris,  (uturi  judicii  oblivio^ 
nonuumquam  vero  eiiam  pro(e$$ioni$  derelictio.  Porro 
adversaricB  mete,  a  quibu$  nunc  vinctu$  teneor,  psaimo" 
dia  operi  manuum  conjuncta^  moriisque  memoria.  Qute 
vero  me  penitus  necat^  oraiio  est  adjuncta  (uturorum 
bonorum  firmissimw  $pei,  Ila  Cliin:icus.  Accedii  et 
Bernardns  in  sermone  12  super  Canlica  :  Cum  (e, 
inqoii ,  torpore  ,  aeedia ,  vei  tcedio  affici  sentis  ,  noii 
propterea  diffidere ,  aut  desistere  a  siudio  $pirituaii^ 
$ed  juvanti$  require  manum^  trahi  te  obtecrans ,  spon- 
$es  exempio;  donec  denuo  susciiante  gratia  (actu$ 
promplior^  aiacriorque  curra$^  et  dicas  :  viam  manda^ 
torum  tuorum  cucurri^  cum  diiatasti  cor  meum  {Pbai, 
Gxviii).  Et  alibi  :  Cum  inc€Bperi$^  tri$iiiia  implebit  cor 
tuum ;  $ed  $i  per$everari$ ,  trittitia  tua  converietur  in 
gaudium.  Tune  enim  purgabitur  affectue  ,  et  voluntae 
G  renovabitur^  vei  potiut  nova  creabitur;  ut  omnia  quet 
primo  difficiiia^  immo  impo$ubiiia  videbaniur  ^  cum 
muita  currantur  duicedine  et  aviditate. 


LIBER  irNDEClMUS. 

DE  SPmiTU  CENODOXIiE. 


CAPUT  PRIMUM. 
«Septimum  nobis  certamen  est  contra  spirltum     ccnodoxide  (qaam  nos  Tanam  sIto  inanem  gloriam 

ALARDI  GAZifil  COMMEINTARIUS 


•  €ur  cenedoxiam,  seu  inanem  glorlam,  sepiimo 
loeo  itt  ordloe  capitaliurn  Titiorum  collocarit,  ratio- 
nem  nonnttllam  tpsemei  afferi  AucKir  collat.  5  cap. 
tO,  qvod  eenodosia  magnam  habeat  affinitatem^  et  pe- 
cuiiarem  qttamdam  connexionem  el  eopuiam  cum  euper" 
bia,  aucB  poetremo  ioeo  pom(ttr,  u(  $cevi$tima  et  ^upe- 
norttM  eunctie  immanior  beatia»  Cenodoxiai  enim^ 
inquil,  exubefantia  $uperbim  fomitem  parit,  Sed  ab 
iiii$  $ex  vitiie  penilu$  dis$ident^  nec  simiti  cum  iiiie 
socieiate  (cederantur,  Siquidem  non  $oium  nuilam  ex 
00$  oecmionem  smr  generationi$  aeeipiunt^  $ed  etiawe 
contrario  modo  aique  otdine  susciiontur.  Nam  iiiie 
e»ul$i$^  hme  vehementiu$  (rudificant^  et  iilorum  morte 
tiuaciuM  puiiulant  aique  eucereHunt,  lia  CasaiaiMis 
{Ub.  injna(t(.c.i).  bed  hanc  ejiis  ratiocinatioiiem» 
quc  non  earei  difficalute,  commodius  suo  loco  dis- 
cutiendam  ei  examinaiidam  relinqiiimus.  Porro  D. 
Gregorius,  qni,  ntjam  ssepiuadicium  est,  superbiara 
^Dit  reginam  et  matrem  omnium  Tiiiorumi  conse- 


queuier  inanem  gloriam,  quse  iminediate  ab  ca  ori- 
tur,  ponitpriinum  Tiliura  capitale  (Li6.  xxxi  3lorai», 
c.  51 ;  S.  Thomat  1-2,  q,  8i,  art.  4,  et  2-2,  q.  151, 
a.  i).Sic  eniin  et  boe  ordiiie  Titia  capitaiia  recenset: 
])  Raaix  onini$  maii  e$t  $uperbia.  Prima;  ejus  soboies  te- 
ptem  nimlrum  principatia  vitia  de  hac  vuulenta  radice 
proferuntur^  $cilicet :  inanis  gloria,  invidia^  irajristi" 
tia^  avaritia^  ventris  ingiuviesJuxuria.Qucm  ordinem 
roagis  probai  sequiturque  Joannes  Climacussux  Sca« 
Ise  gradu  21 ;  ubi  de  Cenodoxia  siiuilitcr  disserens  : 
Solent^  iuquit,  plerique^  dum  de  viiiis  dispuiantf  ina- 
nem  gioriam  seorsum  dtfinire  a  supcrbia  :  unde  et 
octo  es$e  principaiia  et  primaria  vUia  dicunt.  Tlieoio- 
gu$  vero  Gregorius  aliiquepiurimi  doctores  $eptemista 
esse  tradiderunt :  quo$  ego  maxime  eequor.  Qui$  enim 
inanem  gloriam  devicit^  et  ^upt^rbus  (uit?  iUvc  ilie. 
Qui  quidem  non  alium  quani  Cregorium  Magnnm» 
poniificem  Rom»  biijus  nominis  pri2uum,ei  Theologi 
titulo  meriio  bouorandum  iuleliigere  credendus  esl^ 


8»^  tOANNlS  CASSIANI  400 

•  posramus  appellare)^  muliiformem,  yarium  aique  A  GAPUT  II. 

ftubtilem ;  ila  ut  quibiislibet  perspi^acissimis  oculis      Quod  cenodoxia  non  solum  inparte  earnali,  $ed  etiam 

non  dicam  caveri,  sed  pervideri  deprehendique  vix  «^  «P'"'«"  monachum  pu/iei. 

p0ig|l.  «  Non  solura  enim,  ui  caetera  Titla,  in  parte  car- 

ALARDI  GAZiOI  GOMMIDNTARIUS. 

lentiam,cenodoxia  appetit  manifestationemillius  ex- 
cellenti;c  apud  aJios.  Ab  anibitione  vero  differt,  ut 
gloria  ab  bonore.  Gloria  enim  in  clariiaie  nominis 
et  aliorum  opinicme  ei  laude  oonsisiit ;  honor  vero 


QuamWs  enim  ejusdem  nomini<i  Gregorius  Nazianze- 
nuM  dictiis  Gregorio  Romano  multo  antiquior  ob  sin- 
gularem  rerum  divinanim  doctrinam  peculiari  cogno- 
nieiito  apud  veteres  Theologus  appellari  consuevit, 
nulla  t»men  ibtius  partitionis  ac  distinclionis  vitiornm 
capitalium  mentio  apud  ipsum  repcrilur,  ui  ipsnin 
hujus  senieiilio;  nuctorem  opinari  quis  po.>sil.  Unde 
etiam  paiet  falli  eos  (|ui  Joannem  Climacum  D.  Gre- 
gorio  Magno  anlcri(»rem  ponuni,  cnm  bic  Gregorium 
ciiei  Climacus,  ejusquu  sent«niiam  poiius  quam  di- 
Tersam,  Cassi:ini  scilicelet  aliorum,  de  numero  yi 


inofflciis,digiiit;iiibus.  signis  reverentiac  aliisque  te- 
stimoniis  excelientiae  (S.  Thom.q,  163,  a.  8;  ^119. 
lib.  V  de  Cant.,  c.  19).  Cseteruin  elsi  haec  secundiim 
philosophiam  et  secuiidum  proprias  raiiones  iia  se 
habeant,  in  communi  lamen  sensu  et  sermone  cum 


vana  gloria  statuitur  vtiium  capilale,  eiiam  ambiiio 

hoc  nomine  inielligiiur.  Quarto  numerattir  inanis 

lioriiin  ca|7itar(um  sequi  se  profiiealur.  Aibscc  obiier  ^.  gloria  inter  vitia  capitaiia  seu  principaria,  etiam  a 

ex  occasione  Gregorii  hic  nominaii  dicta  ainl.  ''  D.  Gregorio,  ui  superius  visum  est  (C/ip.3),  non  quod 


ex  

•  Iiianein  gl  triain,  quam  Gr;eci  xcvo^oSiov  vocant, 
pro  vans  glorlr  cupidiiaie  hic  accipi  certum  esl. 
Nam  glori.!  ipsa  proprie  non  est  vitium  vei  peccaiiini, 
sed  peccaii  objecluin.  Usus  Gr.vca  voce  Apostolus 
ad  Philippeuses  11,  ubi  alt  :  Nihil  per  conleutionem, 
neque  per  inanem  gloriam  (  xsvo^o^iav),  sed  in  humili" 
tate.  etc.  Ct  ad  Gal.  v  :  Non  efficiamur  inanis  glorice 
cupldi.  IJbi  D  llieronymus  (Ue  Sncerd.,  et  homilia 
45  de  Inani  Gloria  et  Ambiiione)  :  Unum  verbum,  in- 
quit,  apud  Greecot,  x«v6$o?oi.  Iriiim  verborum  circuitu 
tnterpre$  Laiinus  expres$ii.  Inde  verbum  xtvodo^siv,  id 
est,  inaiii  gloria  dtici,  apud  Chrysostonium.  Minus 
plene  et  accuraie  Suidas  :  xsvoSoSta,  inquit,  inanis 
qucedam  de  se  opinio.  Non  enini  ab  opinione,  sed  ab 
affectu  seu  appetiiu  gloriae  cenodoxia  dicitur.  Unde 
et  deltnitur  appetim  glorim  inordinatu$.  Ubi  primum 
notanda  venit  difTereniiainter  haecquatuor  bona  ho- 
nornria  inier  se  multuin  afGnia,  ei  vuigofere  pro- 


seniper  monalis  sil  culpa,  ut  infra  dlcetiir ;  sed  qwa 
mater  est  et  parens  multorum  aliorum  vitiorum,  quie 
ex  ipsa  tamquam  virulenia  radice  nasconlur,  qu» 
tainen  ad  sepienarium  numerum  reducuntur.  Nam 
septemejus  filiaea  D.  Gregorio  (Vbieupra)  assignao- 
tur  inobedientia^  jaetantia,  hypocri$i$^  contentwnes^ 
pertinaciaSt  ditcordice,  novitatum  prweumpiio ;  quarum 
raiionem  reddil  S.  Thomas.  Decenodoxia  agitetiam 
Arisioteies  lib.  iv  Ctiiicorum,  cap.  3  (Ari.  5),  ubi  iria 
vitia  sibi  viciiia  et  fere  connexa  opponit  magnani- 
niitati  :  praesumptionem,  ambitionem,  cenodoxiam. 
^  Mnltas  cenodoxixTproprieiates  recenset  Auctor, 
et  eleganter  edisserit,  quibus  illa  ab  alii»  vitiis  dis- 
tinguiiur,  ei  prae  illis  peculiarem  habet  mMitiae  no- 
tam,qiias  hic  conipendio  collectas  lectori  propoiiam, 
not^tis  locis  qiiibus  stngula.*  indicantnret  explican- 
tur.  Prima  est  ejus  subiilitas  etfatlacia,  quia  viriu- 
tibus  permixia,  difnculler  etiam  a  perspicacissimis 
miscua  :  famam  dico,  luudem,  honorem  et  gloriam.  C  agnoscilur  et  cavetur.  Cap.  1  el9.  Secunda,  varieus 


Fama  enim  est  multorum  existiinalio,  et  rumor  de 
alicujus  vita  et  moribus.  Cstque  duplez,  bona,  et 
m:)la ;  sed  mala  fama,  non  fama,  sed  infamia  dici  so- 
lei  (S.  Thom.  4-2,  q.  103.  a.  1  ad  4).  Honor  est  te- 
stilicatio  quaedam  excelienliac  In  ali juo,  seu  exhibitio 
revereniiae  in  testimonium  excelleniiae  ipsius,  prae- 
seriim  virtuiis  et  sapieniiae.  Laus  sermomanlfestans 
alicujus  boni  excelleniiaiu  et  perfectionem  :  lauda- 
mus  enim,  cuin  alicujus  virtutem  aut  perfeciionom 
verbis  manifestamus.  Gloria^  ait  Gicero  (Lib.  11  de 
JnventX  e$t  clara  cum  taude  notitiUy  vel  frequens  de 
aliqiio  fama  cum  laude.  lUqiie  complectitur  opinio- 
nem  et  laudem,  et  consequenter  etiam  famam;  quia 
bonafama  inlaudeconsislit.Secundo  noUndumquod 
cenodozia  non  diciiur  appeiiius  gloriae  simpliciier 
(nam  nppetere  gloriam  uon  est  ex  se  malum,  sed  in- 
differeos,  sicut  appeterediviiias),  sed  appeiitus  glo- 
ri.T  inordinaius,  hoc  est,  a  recta  ratione  alienus,  a 


et  muiiiformis  tenlalio,  uipote  in  onini  genere  vir- 
lulum,  aclionum,  siudiorum,  ezerciiioruin.  Cap.  3, 
4  et5.  Tertia,  imporiunius,  qiia  etiam  fugientes  in 
soliiudine  persequiiur.  Cap.  G  ei  8.  Quarta,  proca- 
citas,  qui:i  eiiam  victores  suos  acrius  insecUlur. 
Cap.  7.  Quinla,  longcviUs,  aeu  perpetuiUs,  quia 
nec  aetate  nec  senio  defervescit.  Cap.  8.  Sezu,  vio- 
leiitia,  qua  eiiam  foriissimos,  (ianciissimos  viros  sub* 
inde  supplanut  et  elidit.  Cap.  10  et  It.  Huc  speciant 
haec  D.  Basiiii  de  naiura  et  proprietaiilms  cenodoxiae 
pr.-eclara monita  in  Constiiuliofi.  Monast.  (Cap.  21) : 
Fugiamus  inanem  gloriam,  duleem  epiritualium  ope- 
rum  $poliatricem,  jucundum  unimarum  no$trarum  ho- 
$tem,  tineam  vir.utum,  btandis$'mam  bonorum  iios/ro- 
rum  deprcedatricem^  eamdemque  mellie  ittitu  fraudie 
$ui  venenicoloratricem,et  mortiferi  hominum  ment,bu$ 
poculi  porrectricem.  Quod,  opinor^  de  cau$a  facit,  ut 
vitio  $e  Hli  avidius  ingurgitent,  nec  uUa  itliu$  explean-- 


raiionis  ordineet  praescriplo  deviuset  di^senianeus,  r|  tur  saiietoie.  Itemque  Joannis  Chrysosioini  ad   pop 


scu,  quod  in  idem  recidit,  appeiiius  inanis  et  vanae 
gioriae  (Augu$t.  iib.  y  de  Civit.  cap.  12).  Poiest  au-  * 
leni  gloria  dici  vana  iriplici  ratioiie,  secundum  san- 
cium  Thomam  (2-i,  9.  32,  a.  1).  Primo,  inquit,  ex 
parte  rei  de  qua  qui$  glvriam  qucerit^  pula  $i  qui$  glo^ 
riam  quanit  deeoquod  non  habet^vetmajorem  gtoriam 
quam  mereiur,  vel  de  eo  quod  non  e$t  gtoria  dignum, 
puta  de  re  aliqua  fragiti  vel  caduca;  eecundo  ex  parte 
ejus  a  quo  quis  gloriam  quasrit,  puta  hominis  cuju$ 
judicium  non  est  certum^  prasertim  $i  apud  eo$  qui  de 
rebu$  non  po$$unt  recte  judicare ;  tertio  ex  parte  ip$iu$ 
qui  gtoriam  appetit,  qui  videiicet  appeiitum  gtorice  $uce 
non  refert  m  debitum  finem,  puta  ad  honorem  Dei,  vel 
proximi  $alutem.  Ita  S.  Thoinas.  Teriio  ex  his  con- 
sequitur  cenodoxiain,  seu  vaiiae  gloriae  cupidiiaiem, 
proprie  acceptam ,  differre  tum  a  superbia,  tum  ab 
nrobitioncquamviseisdem  valde  aflinisetconjuncU 
videatur.  A  superbia  (cujus  prima  soboles  et  fiiia  a 
D.  Gregorio  censetor),  quia  superbia  appeiii  excel- 


Antiochen.  (£fom.  43) :  Vt  uevi  qutdam  venti  in  tran- 
quitlum  mare  delati  totum  ab  imo  enbruunt^  ut  et  arena 
cum  undis  misceatur ;  sic  exccecat  mentii  impetum  aio- 
ri(B  furor  :  nam  pecunias  quidtm  contemnere  votenti 
sati$  e$t  facile,  honorem  autem  a  multis  collattm  de- 
$picere  multi  laborie  indigei,  magnce  sapientice.  Non  est 
enim  vitium  ita  tyrcmnicum  etubique  dominans,  es  ma- 
jori  quidem,  $ive  ex  minori  parte,  attamen  ubique^  Hic 
videtur  Chrysoslomus  dixisse  fx  nmjori  et  mitiori 
parte,  pro  eo  quod  noster  Cassianus  infra  dicit,  in 
parte  camali  et  epiritati.  Nam  pars  carnalis  minor, 
pars  spiritalis  major  sive  superior  intelligiiur. 

^  Pariem  carnalem  exponit  Dionysius  partem  sen- 
sitivam,  quae  aiias  concupiscenlia,  sensualitas,  caro 
nuncupatur;  unde  conseqiienier  spirilalem  pariem 
dat  inielligi  superiorem,seu  rationalem  animae  par- 
tem.  Verum  haec  procul  a  mente  Auctoris,  quam 
ipsemet  ita  dilucide  exposuit  collai.  5,  cap.  it,  ut 
hic  altu  non  sit  opus  interprete.  Sic  eniin  alt ;  Cen^ 


4N 


DE  CCBNOBIORUM  INSTIT.  UB.  XI.  —  DE  SPIRITU  CElNODOXiiE. 


Mi 


B,  Md  eUam  Id  tpiritall,  monachum  puisat,  subii-  A  tuinm  tpecie  Ticiorem  confodere  el  jugulare  per* 


liore  te  nequitia  ingerent  menti ;  ita  ut  qui  non 
potuerint  carnallbut  vitiis  decipi,  •  spirilalibus  suc- 
cessibtts  ae rius  saucientur :  tantoque  esi  perniciosior 
ad  conllictum,  quanto  obscurior  ad  ctTenduro.  Om* 
ninm  namque  viiiomm  manifestior  aperiiorqne  con- 
gressus  esi,  et  in  unoquoque  eorum  conlradiciione 
rigida  confutaius  incentor,  invalidior  factus  absce- 
det,  Tictoremque  suum  dejectus  adversarius  deinceps 
infirmior  aitenubit.  ^  Hic  vero  morbus  cum  pro  ela- 
tionecarnali  pulsaverit  mentero,et  fuerit  responsio- 
nit  tcnto  repulsus,  rursus  ut  quxdani  multiforrois 
neqaitla,  prlore  habilu  personaque  mutata,  sub  vir- 


lentaL 

CAPUT  III. 

QiuMi  eenodoxia  mulHplex  ttl  ae  nmUifornUi. 

Etenim  caelera  vitia  teu  periurbationet  uniformea 
ac  timplices  esse  dicnntur,  h»c  yero  multiplex  et 
muliiformis  ac  varia,  undiqne  bellatori  et  ex  omni 
parie  victori  occnrrens.  Nam  et  in  liabiiu,  et  in  for- 
ma,  in  incessu,  in  voce,  in  opere,  in  yigiliis,  iii  je- 
juniis,  in  oratione,  in  remotione,  in  lectlone,  in 
scientia.in  taciturnitate,  In  obedienlia,  in  bumiliiate, 
in  longanimitate,  «  roililem  Chrisli  vulnerare  cona- 


ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 

doiiat  liret  multiformiiaemultiplex  stl,  et  in  diver$a$  B  $inii$;  vel,  ut  ait  D.  Thomas,  cum  qui$  gloriatur  de 


tpecie$  dividatur,  genera  tamen  eju$  $unt  duo :  primum 
tfuo  pro  camalibu$  ac  mamfeUi$  extoUimur  rebu$ ;  S6- 
cundumquo  pro$piritualibu$  el  o€eulti$  de$iderio  vance 
laudi$  infamur.  IcJem  igitur  hoc  loco  pulsari  in  parte 
carnali.  ac  pro  carnalibus  et  manifeiiiis  rebus  ex- 
toUi;  idem  inparte  spirituali  pulsari,  ac  pro  spiri- 
liialibus  et  occultis  desiderlo  vanae  laudis  inflari. 
Yide  notaia  superius  ex  D.  Cbrysosiomo. 

*  DiOnysius  simpliciore  siylo,  el  ad  caplum  ac- 
commodalo,  elucidat  :  Ita  quod  hi  qui  $uperari  non 
poterant  peceali$  earnalibu$^  acriu$  vuinerentur  per 
lattam  gloriam  ex  $piritualibu$  $ui$  profertibue  ortam. 
His  apie  re-pondeni  qiiaede  cenodoiia  spribit  Joan- 
nes  Climacus  gradu  vigesimo  primo,ubi  eam  ita  de- 
pingit :  Cenodoxia  e$i  taborum  di$sipatio^  $tudiorum 
perditio,  ihe$aurorum  inMieB^  in  portu  naufragium^ 
in  area  fomiica^  qum,  et$i  tenui$e$t,  laboribu$  omnibu$ 
ei  fruciibuiinsidialur,  Ex$pectai  formica  dum  perficiO' 

tur  triticnm^  cenodoxia  vero  dum  congregentur  ope$  ;  p  magis  gloriam  hominum  quam  ghrinm  Dei;  ol 
gaudet  illa  ut  furetur^  hme  autem  vt  diseipet;  gaudet  ^  Quomodo  vo$  poiestis  credere,  qui  gloriam  ab 

deeptrationis  $piritu$^  cum  videt  multipiieari  tilia ;  CC"      -——•-•-  -'»--• *     »^ 

nodoxia  vero^  cum  virtutes  muliiplicart  videt.  Ei  infra: 
Cenodoxia  omnibue  $tudii$  aggaudet  :  verbi  gratiaf  $i 
\fjuno^  inaniter  glorior ;  $i  $plendide  ve$litu$^  vincor  ea 
peste;  st  viliue  induar,  deiiuo  glorior;  $i  loquar,  hae 
superor;  $i  taeeam,  iterum  euperatus  sum.  Quocumifue 
hune  *  tribulum  jeceri$^  erecto  persietit  aculeo.  Uacc 
ille. 

^  Hic  rursum  paraplirasles,  aut  quisquis  auclor, 
ccspiial,  dum  ila  reddit :  Porro  $piriiu$  vana  gloriee^ 
cum  de  peccato  carnali  tentaverii  Aomin^m, etc.QuautO 
le,  lector,  quis  umquam  audivit  spirituin  vanx  gloriae 
de  peccato  carnali  teniasse  honiinemT  et  quid  simile 
ad  mentem  Auctoris?  Sed  uiio  absurdo  dato,  plura 
sequi  necesse  est.  Horbus  de  quo  hic  agitur,  nempe 
ceiiodoiia,  pro  elatione  carnali  pulsat  mentem,  non 
ut  parapbrasie8inierpretatur,8ed  ut  Aucior  ipse  su« 
perius  expressit.  Nam  idem  hic  cst  pro  eldtione  car- 
nali  pulsari,  ac  superius  in  pnrle  carnali  pulsari,  D  firmalur  baec  doctrina  Matihivi  v  cap.,  ubi  Salvator 


aliquo  fatso,  quod  eontrariatur  divinas  reverentia^^  s«- 
i;tt)idum  iUud  E»eehieU$  xxviii  :  Elevatum  e$t  eor 
tuum;  dixi$lin  Deu$  ego  $um.  Et  I  ad  Cor.  iv  :  Quid 
habes  quod  non  accepieti  f  $i  autem  accepieii,  qutd 
gloriaris,  quasi  non  acceperis  f  JiW^  eiiam  Hrrodes, 
cui  cum  in  ihealro  siiperlie  concionanti  populus  ac- 
clamasset  :  Dei  voce$tetnonhominis(Act , xti.Joeeph. 
Antiq.  l.  x\xc.%),confestimpercussiteum  attgelusDo' 
mini,  eo  quod  tton  dediisel  honorem  Deo  :  et  constim- 
ptus  a  vermibus  exspiravit.  Ratione  finis.  cum  appeti" 
tur  laus  humana  ob  /inem  mortalem^ut  $i  qui$  laudari 
appetii,  aut  eeipsum  laudat,  ut  consequatur  finem 
carnalem  fornicationie,  aul  aliud  timile  ;  aut  intentia- 
nem  $uam  refert  ad  vanam  gloriam,  lamquam  ad  ul- 
timum  finem^  pro  quo  vel  con$equendo  vel  retinendo 
paratus  e$t  transgredi  vel  reipta  Iransgreditur  alitfuod 
prcBceptum  divinum  :quales  erant  multi  rx  primoribps 
Judasorumt  de  quibu$  Joannis  xii  dicilur :  VHexerufa 

rap.v: 
invicem 
accipitis^  et  gioriam  quce  a  solo  Deo  ei/,  non  quairiti$ 
{S.  Thom.  ubi  supra)1  His  cei  le  casibns  haud  duhium 
esi  ceiiodoxiam  seu  inaneiii  gloriam  moriale  esse 
peccaium,  et  militem  Christi,  ut  Anctor  loquitur, 
iethaUter  vulnerare,  sauciare,  juguiare,  confoderCf 
eupplantare^  elidere^  improvisum  ac  miserabile  naufra- 
gium  seeundo  naviganiibue  venlo  imporiare^  denique 
ruinam  et  inleritvm  afferre.  Cxierum  etsi  exira  bos 
casus  et  ex  genere  suo  peccatum  venlalccense^itur, 
semper  lamen  exslinguil  boiii  operis  in  gralia  exi- 
steniis  merltum.  NuUu$  enim  peccatido  merelur  viiam 
eeternam,  ait  S.  Thomas  {Supra,  a,  3,  a</  I)  :  tmde 
opu$  virtuo$um  amittil  vim  merendi  vilam  ancrnam^  H 
propter  inanem  gloriam  fiat^  etiamei  iUa  inanie  gloria 
uon  $it  peccatum  moriaie.  Aique  hac  ralione  dict 
etiam  potesi  ccnodoxia  hominem  yulnerare,  sup- 
plantare,  elidere;  cum  omne  peccatum,  eiiam  ve* 
niale,  vulnus  quoddam  et  morbus  sil  animae.  Con- 


hoc  e.«t,  pro  rebiis  carn»libus  ac  inanifebtis  extolli. 

«  MiliiemChristi,  id  esl,  monacbum  praecipue,  aut 
generatim  omnem  Chrislianuro.  Yulnerat  quidem 
cenodoxla  militem  Christi,  at  non  semper  lethali 
vuhiere ;  non  enim  mortalis  censenda  est  cenodoxia 
seu  glori»  cupiditas  :  immo  plerumque  et  iiatura 
sua  veiiialem  esse  docent  iheologi ;  nisi  mortalis  ef- 
flciatur,  vel  ratione  niaieriae,  vel  ratione  flnis,  vel 
raiione  alterius  peceati,  qiiod  interdum  in  aflTectu 
vanae  gloriae  involviiur  (S.  Thomae^  supra^  a.  3). 
Ratione  materiae,  ut  si  quis  glorieiur  de  peccato 
moruli,  ebrieute,  fomicaiione,  injuria,  aut  con- 
iiimelia  fralri  illaU,  etc.  De  qoibns  Proverb.  xn  : 
Ltetantureum  male  fecerint^  et  exsultant  iu  rebtu  pe$^ 

*  Tribolum  Yecelius  lib.  ni  vocat  stinmlom  ferreum 
formaB  quadrangula},  qui  (|uamcumque  in  partem  iuea- 
IhktiL  aculcuiii  sempcr  iiifestum  preiendiu 


serio  nos  admonet  :  Aitendite  ne  juttitiam  vestram 
faciatis  coram  homitubus,  ut  videamitii  ab  ei$ ;  alio- 
quin  mercedem  non  habebilis  apud  Patrem  veetrum^ 
qui  in  calis  e$t,  Quasi  diceret :  Habebilis  quidem 
apud  homines  in  quorum  gratiam  facitls,  sicuti  paulo 
post  de  Pliarisxis  dicit :  Receperunt  mercedem  ettam, 
id  est,  inanem  gloriam  apud  homines,  quam  qu.i;* 
rebant ;  apud  Patrein  auiero  coelesiero  non  liabebi- 
tis,  cujus  causa  non  facitis ;  quia  xquum  est,  ut  cui 
quisque  laborat,  ab  eo  mercedem  accipiat;  et  ut 
unius  laboris  non  duplex,  sed  una  sit  merces.  Quid 
enim^  ait  Chrysosiomus  (Incomment.inMatih.)  aDeo 
recipies,  qtu  Deo  nihit  dedisti  ftiam  quod  propler  Deum 
fit^  Deo  dalur^  et  ab  eo  recipitur ;  quod  auiem  propier 
hominee  fit,  in  ventoe  e/ftmaitur.  Ob  hanc  causam  ct 
periculum,  scilicet  inanis  gloriae  et  mercedis  amit- 
tend:p,  S.  Hilarion,  ut  scribit  B.  Hicronymus  ( In 
e;«s  Vita),  sexagesimo  vitas  suce  anno  cernens  grande 


405 


JOANNIS  CASSIANl 


401 


tar,  et  velut  quidam  perniciosissimus  scopulus  lu-  A  cutionis  ornatu  nequivit  extollere,  gravitate  taciiur 


menlibus  undis  obtecius,  ^oiprovisum  ac  miserabile 
naufragiuin  secundo  naviganiibus  vento,  dum  non 
cavciur  tocfc  prtevidetui',  impoftat.  '     ' 

CAPUT  ly. 

Quomodo  cenodoxia  monackum  a  dextrU  et  a  einistm 
impugnet* 

Itaque  yi^  regia  voleniem  incedere  per  armaju$ii' 
lt>,  quce  a  dextrin  sunt  et  a  dnifiris,  oportet  Aposto- 
||ca  disciplina  transire  per  gloriam  el  ignobililatem, 
per  infamiam  et  bonqm  famam  (II  Cor,  vi),  et  lanta 
cauiione  inier  tumentes  tentationum  fluctus,  gu« 
bernante  discretione,  et  flante  nobis  Spiritu  Domini, 
iier  dirigere  virtutis,  ut  dextra  laevaque  si  paululum 
defleclamus,  sciamus  nos  perniciosis  mox  caulibus 
illidendos.  Ideoque  per  sapientissimuni  Salomonem  B 
monemur  :  «  iVe  divertaris  ad  dexteramf  neque  ad 
tinistram  (Proverb.  iv),  id  est,  ne  tibi  de  virtulibus 
blandiaris^et  dexteris  successibusacspiriiaiibusex- 
tollaris,  ne  deflectens  ad  sinistrum  tramitem  vitio- 
rum,  secundum  Apostolum,  gloriam  tibi  ex  eis  in 
lua  confusione  conquiras.  Nam  ^  cui  sub  specie 
succinctoe  vestis  ac  niiidae  cenodoxiam  non  potuit 
diabolus  generare,pro  squalida  et  incuha  ac  viliore 
conaiur  inserere;  quem  non  potuit  per  honoremde- 
{icere,  humilitate  supplantat;  quem  scientise  et  elo- 


nitatis  elidit.  Si  jejunet  palam,  |[lona  Vanitaiis  pul- 
satur.  Si  illud  contbmnendae  gloriae  causa  contexerit, 
eodem  vitio  elaiionis  oblunditur.  Ne  vans  fsloriae 
contagio  maculeiur,  prationes  prolixas  sub  fratrum 
vitat  celebrare  conspectu ;  et  (|uod  e^s  lalenter  exer- 
ceat,  nullumque  habeat  conscium  fac(i,  non  effugit 
aculeos  vanitatis. 

CAPUT  Y. 

Qua  comparatione  mon$tretur  ntUura  cenodoxias» 

Pulcbre  seniores  aostri  naturam  mQf))i  huiys  ^  in 

mqduD)  cepae  buIl)ornmqae  describunt  quae,  uno  de- 

coriicata  tegmine,  aliorursum  inveniunturinduta.to- 

tiesque  reperiuntur  obiecta  quoties  fuerintex9poliala. 

CAPUT  VI. 

Cenodoxiam  tolitudinis  beneficio  non  penitui 
exitingui, 

In  solitudine  quoque  cunctorum  ^  mortalium  con- 

tortia  gloriae  causa  fugientem,  persequi  non  desistit. 

Quantoque  amplius  uniVersunr  qiiis  titaveril  roun- 

dum,  tanto  eum  acrius  insectatur.  ATium  quod  pa- 

lieniissimus  sii  operis  aic  Iqboris,  alium  gupd  ad 

obediendum  promptissimus,  alium  quod  hamHitate 

caeieros    praeponderet ,  conatur  extoliere.    Alius 

scientiae,  alius  lectionis,  alius  vigiliarum  prQltjitate 

lentatiir.  Nec  alias  quemquam  hie  morbus,  nisi 


ALARDI  GAZ^I 

monastertum  et  multitudinem  fratrum  secum  habilau' 
tiuni,  turbasque  eorum  qui  diversis  languoribus  et  im- 
mundis  spiritibus  occupatos  ad  se  reducebant^  ita  ut 
omni  aenere.hominum  solitudo  per  circuitum  replere- 
tur;  ftebat  quotidie,  et  incredibili  desiderio  conversa' 
tionis  antiqucB  recordabatur,  Interrogatus  a  fratribus 
quid  haberet,  cur  se  conficeret^  ait  :  Rursum  ad  sai- 
culum  redii,  et  recepi  mercedem  meam  in  vita  mea,  Jani 
homines  Palcestince  et  vicince  provincice  existimant  me 
alicujus  esse  momenti,  etc.  Subdit  deinde  Microny- 
mus  :  Mirentur  alii  signa  quce  fecit,  mirentur  incre- 
dibitem  abstinentiam,  scienliam,  humHitafem;  ego  7it- 
hit  ita  stupeo,  quam  gloriam  iltum  et  honorem  calcare 
potuissc.  Concurrebant  episcopif  presbyteri^  ctericorum 
et  monachorum  greges^matronw  quoqueChristianorum 
grandis  tentatio,  sed  et  potentes  vtrt,  et  judices,  ut 
benediclum  ab  eo  pnnem  vel  oleum  acciperent;  at  ille 
nihil  aliudf  nisi  solitudinem  meditabaturf  etc. 

*  Verbu  texuis  :  Ne  declines  ad  dextram,  nec  ad 
sinistram.  Doclinat  ad  dextram,  seciindum  nienlem 
Aiicioris,  qni  de  virtulibus  aut  prosperis  successibus 
exiollilnr;  declinat  ad  sinisiram,  qni  de  peccaiis  et 
pravis  actibus  gloriatur.  Isidorus  vero  ncgaiive,  sed 
ad  eunidem  scopuni  [Lib.  iii  de  Sumnio  Bono  c,  23) : 
Non  decimat  ad  dextram,  qui  non  sibi^  sed  Deo  iribuit 
bona  quce  agit;  neque  ad  sinistram  se  vertit^qui  de 
divina  indulgnntia  peccandi  licentiam  non  prcesumit, 
Hoc  est  auoii  Propheta  ait  :  Hiec  vta,  ambuiate  in  ea; 
neque  aa  dextram  neque  ad  sinistram  declinale.  Illu- 
strat  aulem  hnnc  sententiain  D.  Ilieronymus  coliatis 
aiiis  Scripturacsenteniiisin  speciem  repugnantibus, 
ut  esi  illa  Gcclesiaslici  x  :  Cor  sapientis  tn  dextera 
ejus,  eic.  Et  in  Evangelio  ( Mntth,  v  et  vi),  inquit ,  prce- 
cipitur  nt  nesciat  sinistra  quid  faciat  dextra  sapientis, 
Etqunndo  percutimur  in  maxillam  dexteram^nonju- 
beiur  sinistram  genam  prcebere  percuiieuti,  sed  alteram 
dexl-am,  Justus  enim  sinistram  in  se  nqn  habei,  sed 
totum  in  eo  dextrum  est.  Et  cum  ad  judicandum  Sal- 
vator  venerit,  agni  stabunt  a  dextris,  hcedi  vero  a  si- 
nistris  erunl  {ilatth,  xxv).£(  tn  Proverbiis scribitur  : 
P^xteras  vias  novit  Dominus;qttce  autem  perversof 


COMMENTARIUS. 

sunt,  a  sinistris  sunt  (Proverb,  iv).  Qui  ergo  sapiens 
estf  semper  de  futuro  sceculo  cogitat,  quod  ducii  ad 
C  dexferam,  Qui  vero  insipiens  est,  d$  proesenii^  quod 
positum  est  in  sinistra,  Quce  quidemsecutus  ideni  phi' 
tosophus  et  poeta  ait : 

Dextera,  quae  magni  Dilis  sub  uoenia  dacit; 
Rac  iLcr  Elysium  nobis ;  at  laeva  malonim 
Exercet  poenas,  et  ad  ioDpia  Tartara  mittit. 

Firmianus  quoque  noster  in  prceclaro  Institutionum 
suarum  opere  (Lact.  /.  vi  c,  5  et  4),  tlttera:  Pgthago' 
ricce  meminit,  ei  de  dextris  ac  sinislris,  hoc  esi,  de 
virtutibus  ac  viiiis  planissime  dispntai.  Nec  putemus 
huic  sententiolcB  illud  esse  contrarium,  in  quo  dicitur: 
Ne  dtclines  in  dexteram^  neque  in  sinistram  {Pro- 
verb.  iv).  Hic  enim  pars  dextera  pro  bono  acdpitur; 
ibi  vero  non  tam  dextrUy  quam  declinatio  dexterce  ac- 
cusatur,  ne  plus  sapiamus  quam  nos  sapere  necesse 
est :  quia  virtntes  in  medio  sunt,  et  nimietas  omnis  in 
viiio  est,  flxc  D.  Hieronymus  ad  rltius  sententias 
|.  elncidaiionem  perlinenlia. 

^  i»Hinc  D.HIeronymus  ad  Ncpoiiannm  {Epistol.^): 
Ornatus  ut  sordes  pari  modo  fugiendce  sunil  quia  ulte- 
rum  delicias,  atterurH  gloriamredolet.  fdem  ad  Paulinum 
{EpistoL  4) :  HttmilitntemvestiUmtumentianimone  ap' 
peias.  Ct  aiibi  (EpistoL  15) :  Sordidce  \festes  candidce 
mentis  indiciasini,  vilis  tunica  eontemptum  scetuli 
probet :  ita  dumiaxat  ne  animns  tumeat,  ne  habitus 
sermoque  dissentiani  (Cap.  i7).  tttic  spectat  Klud 
Tcrlulliani  in  Apologeiiccr:  Ecce  lutuientis  ' pedibus 
Diogenes  superbos  Ptaionis  thoros  alia  superbia  de- 
culcat. 

c  Mss.  In  modum  cepm  vorrique.  Unde  pulo  in 
codicein  Dionysianum  menaum  if>(ud  non  f^rc iidum 
irrcpsisse,  ubi  habetiir  :  Per  disposiiionem  teporis^ 
diiabus  diciionibus  truncaiim  junctis ,  quod  non 
Auctori,  sed  scriptoribus  et  typograi/his  ftscriben- 
dum. 

^  Vide  exempla  SS.  Antonii,  HilarioniByBenedicti, 
apud  8U0S  auctores* 


105  DE  CaENOBIORUH  INSTIT.  LIB.  XI.  —  DE  SPIRITU  GENODOXIA.  406 

■sois  nitllur  yirlniibas  sauciare,  id  his  offendicula  j^ctoriaeipsiuselaiibnecongredftur.  Etbaecest  subtilis 


tendens  JnlerMtfS,  iu  quibus  vitoc  slipendia  conqui- 
ruDlur.  YoleAtibus  quippe  iler  pietatis  ac  perfeciio- 
Dis  iDceilere,  Don  alibi  iDimici  insidiantes,  nisi  in 
?ia  <|U9  ambulant,  laqueos  deceptionis  abscondunt, 
secuuduna  iliam  beati  David  sententiaai  :  ^  In  via  < 
kac  qua  ambHiabam^  absconderunt  laqueum  mihi 
{Ptalm.  siv),  ut  iD  bac  ipsa  scilicet  YiriutMm  via 
qua  gradimur,  tendenies  ad  bravium  supernx  voca- 
tionis,  nostris  elati  succes!>ibus  corruamus,  obtiga- 
iisque  pe4ibu8  animx  oostrae  concidamus»  ceno- 
4um  la^oeM  cooipedili*  £4  ita  fit>  ni  qui  adversarii 
omflictn  non  potuimus  snperari,  nostri  triumpbi 
suhlimiiate  vincamur;  seu  certe,  quod  est  etiam  aliud 
dmpiiMiis  genoftt  ul  eicedeuies  conlinenii»,  vei 


inimici  versutla,  iit  milftem  Christl  propriis  faciat 
telis  occumbere,  quem  hostilibus  armis  superare  non 
potuit. 

CAPUT  VIII. 
Quod  cenodoxta  nec  eremo  nec  telate  deferveat 
Alia  interdum  vilia,  sicut  diiiruus,  ctlam  locorum 
beneficio  eonquiescnnt,  et  maieria  peccati,  vel  opor- 
tunitaie  ejus  et  occasione  subiracta,  lentescere  so* 
lent  et  minoi ;  hoc  vero  cum  fugienie  deserta  pene- 
trat,  nec  loco  novii  excludi,  nec  extrfnseeus  materia 
subiracta  marcescere.  Non  enira  aliunde  quam  vir- 
toium  efU9  quem  impetit  succes^ibus  anlmatur.  Cx- 
tera  eflam  vitia  processu  temporis,  ut  prxfati  su- 
mus,  interdum  moliiuntur  atque  evanescunt;  huic 


hostrae  possibllitatis  modnm,  perseverantiafm  mwtri  g  Inngaivitas,  um  fuerit  indnsiria  solerti  ac  prudenti 


corsos  ipftrmitate  corporis  iM(ercedente  perdamus. 
CAPOT  VII. 

Quod  eenodoxia  cum  dejeeta  fueril,  acrius  reiurgat 
ad  pugnam, 

Omnia  vitin  soperala  raarcescunt,  et  devicta  per 

sinj^uios  dles  infinnion  redduntnr,  et  vel  loco  vei 

iempore  minuunlur  atque  defervent,  seu  certe  a 

eoatrariis  virtutibus  dissidenlia^  vei  caventur  faci- 

Iros,  vel  vitantar ;  hoe  vero  dejectum  acrius  resurgit 

ad  luctam ;  et  cum  putatur  exstinctum,  sua  morie 

vivaciiiB  convalcseit«  Cxtera  genera  vitiorum  eos 

tantum  impifgnare  solem  qoos  rn  certamine  snpera- 

rint,  hoc  vero  suos  viciores  acrius  Insectatur ;  quan- 

loqttQ  (uerit  vaiidius  eiisum»  Unto  veliementius  vi- 


discretinne  fundata,  non  solum  non  efficit»  vemm 
etiam  ma|ora  novit  fomenta  congerere  vaniiatis. 
CAPUT  fX. 
QMd  cenodoxia  pertculosior  sit  virtutibus  mixta. 
Postremo  caderas  perturbatiopes  a  contrariis  sibi 
virtuiibus  dissideotes,  et  ex  aperlo,  tamqoam  die 
claro  bellaDtea,  et  superantur  facilius  et  cavcntur  : 
hxc  autem  virtutibos  ioserta  et  aciei  permixla,  vei- 
nt  in  nocte  ccca  dimicans,  atrocius  inoplnatos  deci- 
pit  et  incautos. 

CAPUT  X. 
Exemplum  regis  Ezechice,  quemadmodum  teio  eenO" 
doxirn  dejectus  fuerit. 
Ita  namque  •  Ezechiam  regem  Juda^,  virum  In 


ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


■  Hinc  D.Gbrysostomus  {Vel  quisquis  auctor  Oper,  C  ante  eum  fuerunt  :  et  adhassit  Domino,  et  non  recessit 
n^^f^^i      A/t«.     4*  \  ^^^..Ar^^inn.  «;i;.,«.  ^.«...k..-      a  vesdgiis  i^just  fccitque  mandata  €ju8  qucB  prteeeperat 

Dominus  Moysi,  Vnde  et  erat  Dominus  cum  eo,  et  in 
cunctiSy  ad  quce  procedebat,  sapienter  ne  agebat,  Hacc 
ibi.  Qua  quidem  non  sic  iniolligeiida  rimU,  ul  Eze- 
chias  sanctior  lUvide  censt^alur,  aui  fuil  anie  eum; 
vel  Josia,  qui  fnit  posl  eum.  Sed  sensns  est,  quod 
inler  reges  liOn  fuii  similis  ei,  quoad  ali(|ua  pnrliou- 
laiia.  Sicut  eiiim  stella  a  stella  dlffert  in  claritate 
{lCor.  xv),  sic  homo  differl  ab  homine  quoad  parli- 
cularia  dona,  vel  facta,  qnihus  alios  exceiiii.  Unde 
et  Scripturie  et  hi&toria;  alios  prye  aliis  a  ceriis  vir- 
tutibiH  cummendant,  ut  Abrahani  el  Potnim  a  fide, 
Jo^eph  et  Joannem  a  rnstitalc,  Job  et  T<*luam  a  pa- 
lientia,  Moysen  et  Davidem  a  niaiisueiudine;  sic  in 
martyribus  fortiludo,  lu  virginibns  pndiciti;),  in  aliis 
alix  virluies  excelliierunl ;  ui  eibm  de  quoiibet  con- 
fessore  merito  canat  Ecclesia  :  Non  est  inventus  «- 
milis  Ulit  qui  conservaret  legem  Excehi  (Eccles,  iLiv), 
videlicet,  ui  S.  Tliouuisaii  (1-2,  q.  65,  art.  i),  pro^ 


imperfect. ,  hom.  13  )  ceiiodoxiae  vitium  omuibus 
aiiis  vUiis  pericuiosius  es^e  asserii  :  Cum  enim, 
inqutt,  omnia  mala  nrvos  diaboU  vexent,  concupiscen' 
liavante  glorim  magis  vexat  servos  D^i  quam  servos 
diabaU.  D,  Augos^nus  Confess.  iib.  x  cap.  58  :  Ser- 
mo,  iMiuil,  w  profedens,  et  fa/cta^  qum  inanescunt 
kominibuM ,  kabent  4emati0nem  periculosiss.mam  ab 
am»ra  iaudis,  qui  ad  privatim  quawdam  cxcellentiam 
PonVrahere  emendicata  suffragia  tentat;  ei  cum  a  me 
in  me  mguitur,  $o  tjyso,  quo  arguitur^  gravius  tentat. 
Et  smpa  nomo  de  ipso  vanm  glorioe  conumptu  tauius 
§loriaiur^  ideaque  non  jam  de  ips»  gloriee  contemptu 
gbriaiur^  nan  enim  eam  contemnil  cum  gloriatur  intns. 
£t  eap.  sei|iieflti :  Eiiam  intus  est  aiiud  in  eodem 
genere  teniaiiaMis  maium^  quoinauescunt  qui  placent 
sibi  da  se^  i^amvis  aUis  vei  piaceanty  vet  dUpiiceunt, 
nee  plaure  affectent  eceteriM.  Sed  $ibi  ptacentes  multum, 
tiki  di9pUeeisi^9som  tasHum de  boius  quasi  bonis»  verum 
tk  bmssi  fttfs  t^uati  suis;  aut  eiiam  sicut  de  tuis^  sed 


tanufuam  ex  meritis  suis;  aut  etiam  sicuiex  tna  gratia^  D  pter  viitutis  alicujus  excellentioris  pro^rogativa w^i\mm 


el  nau  ob  eua  meriia ;  non  tamen  soeiaUter  gaudentes^ 
sed  aius  iwvidantet^  ea.  In  iiis  omnikus  atque  hujmce- 
modi  pericuiis  «I  laboribus  vides  tremorem  cordis  ititfi , 
et  vuinera  magis  sntindeate  sanari  quammiiti  infiigi 
sentio.  Hsc  Augiisiinus  cum.  Deo  ioquens,  et  suam 
fragi^tem  liuiniliier  exponens. 

^-  Vide  hane  senteniiam  nonnihil  explicauim  ad 
eap.  9  lib.  xii. 

'  De  Ecechia  rege  Juda  prseclarum  lestimoniura 
habetur  lY  Regum  cap.  xvin  :  Exechias  fiUus  Aehuz 
regisiuda,  fecit  quod  erat  bonum  coram  Domino,  juxta 
omnia,  qum  feeerat  David  pater  ejns.  Ipse  dissipuvit 
excelsa,  et  contrivit  statuas,  et  succidit  lucos,  etc.  In 
Dornino  Deo  Israet  speravit ,  iiaque  post  eum  non  fuit 
9itmli$  €t  de  cunctis  regibus  Juda^  sed  neque  in  his  qtd 


Smsqiiefere  hubuU  pi»  alin.  Cutu  ergo  dicmir  de 
zecbia,  qiiod  non  fuit  simiiis  ei  de  cunctis  regibus 
Juda  :  intollijienliuin  quojid  particularia  qujrdara 
facia,  eaque  adniiranda,  ei  inusitala,  (\ux  g^ssit :  e 
quibus  \iJRC  praecipua  in  stcris  littcri>  comiuemoran- 
lur,  r  qiiia  dihsipuvit  excelsa,  et  coutrivil  staluas,  et 
lucos  succidit,  ei  fregit  serpeniem  auewm,  quem  fecerai 
Mogses  (IV  R:g.  xviii) :  cujus  causa  sulMiiiiir  :  Siqui" 
dem  usque  ad  Hlud  tempus  /ilii  hratl  adoUbantet  tn- 
eenfum  (IV  Req.  xix,  ei  Isuim  xxxvui);  T  quod  ad 
prece^  ejus  angtlis  Doiiiiui  percussil  una  nucle  cen* 
tum  ociogiuta  qumque  inillia  virotuin  de  exercittt 
regis  Sennachcrib;  3'  quod  iterum  ad  prcces  ejiis 
reirocessii  sol  dccein  lineis  per  quas  debccnderat  in 
horologio  Achaz;  4**  quod  ejus  iiidem  lacrymis  mQ 


107  JOANNIS  CASSIANI  408 

omnibus  consammaUB  jusiiii»,  el  sanctarttm  Scri- A  ^   Qui  post  indictum  lerminum  ▼itae»  mortisque 


pturarum  lestimonio  comprobatum,  post  innumera 
Tiriutum  pr»conia,  uno  •  elationis  telo  legimus 
fuisse  dejectum,  et  qui  internecionem  centum  octo- 
ginta  quinque  millium  de  exercitu  Assyriorum,  an- 
gelo  sub  nocte  vastanie,  ana  prece  Taluit  impeirare» 
vauilatis  gloriatione  superatur  (IV  Reg.  xix).  Cujus 
ut  prxieream  virtutum  tam  prolixum  catalogum, 
quem  replicare  perlongum  eai,  hoc  unum  dicam. 


diem  Domiui  sententia  praefinitum,  «  quindecim  an- 
nis  vit»  meias  excedere  uua  oratione  promerult 
'  sole  pe^*  decem  gradus,  quos  ad  occasum  tendens 
jam  illustraverat,  reverteuie,  qui  lineas  qiias  abs- 
cessu  ejus  umbra  subsequens  occoparat,  suo  rur- 
som  reditu  fugans.duplicaium  diem  universo  orbi 
contra  flxas  naturae  leges  inaudiio  miracnlo  prxbait; 
post  tanta  tamque  incredibilia  aigna,  post  tam  im- 


ALARDi  GAZiOI  COMMENTARIUS. 


tus  Dominus  quindecim  annos  ei  adjecerit  ad  termi- 
num  vilffi  naturalem  ( IV  Rea,  xx,  et  haia  xxxviii^. 
In  his  ei  hojusmodi  gesiis  admirandis  nemo  ex  regi- 
bus  qui  possit  dici  similis  illi.  Cl  fuere  quidem 
tres  reges  qui  valde  placueruni  Domiiio  ob  religio- 


nm  e$t  vita  addita,  Sed  per  prophetam  Dominw  c(tan/, 
quo  tempore  mori  ipse  merebalur  :  per  largitatem  vero 
misericordiee  illo  eum  tempore  ad  mortem  dietulit^  quod 
anle  sacula  ipse  prmcivit,  JNec  propheta  igitur  faUax^ 
quia  tempus  mortis  innotuil,  quo  vir  iUe  mori  mereba-' 


nem  et  pietatem,  quia  nimirum  populos  suos  induxe-  n  tur :  nec  Dominica  statuta  convulsa  sunt^  quia  ut  ex  lar- 

— .  _j j. -_.:-__    ..   _i  ^..1. ! !  f\^:   '^  gitate  Dei  anni  vitte  crescerent,  hoc  quoque  ante  sneeula 

priBpxum  fuit^  atqus  spatium  vitm  quod  inopinate  foris 
est  additum,  sine  augmento  in  prascienlia  fuit  intus 
ttatutum.  nactenus  Gregortus  {Lib.  xii  MoraL  c.  2). 
^  IV  Regum  x\  :  Reduxit  Dominus  umbras  per  li- 
neas  quibus  jam  descenderat  in  horologio  Achaz ,  re- 
trorsum  decem  gradibus.  Et  Laiu:  xxxviii  :  Ecce  ego 
reverti  faciam  umbram  linearum^  per  quas  descenderat^ 
in  horologio  Aeha%  in  sole  retrosum  decem  lineas.  Et  re- 
versus  est  sol  deeem  Uneis  per  gradus  quos  descenderat. 
Cum  igitur  de  veritaie  hujus  miraculi,  solis  nimirum 
retrocessione,  seu  retrogradatione  iii  gratiam  regis 
EzeciiidB  dubiiare  non  liceat,  de  modo  lamen  &c  ra« 
tione  qua  idconligeriivarie  senliunt  interpreies.  Non- 
nulli  existimant  solem  in  instanti.hocesi,  brevissimo 
teniporis  iniervailo,  retrocessisse  decem  gradibus  seu 
horis ,  (|uae  per  lineas  horologii  designabantur,  ut 
soleni  in  horologiis  sciolericis  sive  solaribus ,  nimi- 
ruiii  ab  hora  decinia  ad  horam  priniam  diei  arti- 


runt  ad  pfieniientiam,  et  ad  cultuin  unius  veri  Dei, 
desiruente!»  cuttum  idololairiae  :  hi  suni  David,  Eze- 
chias  et  Josias,  in  quorum  laudem  diciiur  Eccles. 
XLix  :  PrcBter  David^  et  Ezechiam,  et  Josiam,  omnes 
peccatum  commiserunt.  Quod  de  pecc:ito  idoloIairi;e 
intelligilur  in  se,vel  in  aliis  :cumconstelneque  Davi- 
dem,  neque  Ezechiam  excusari  posse  abaliispeccaiis. 
*  Id  est,  osientaiionis  et  ccnodoxiae  vitio,  quod  D. 
fiernardus  ait  (Serm,  ZA  in  Cantica)  sigiiificalum  per 
sagiilam  volantem  iu  die  :  A  sagitta,  inquil,  volante 
in  diCy  quas  est  inanis  gloria  :  fama  niquidem  votat^  et 
ideo  in  die^  quia  ex  operibus  lucis.  lia  Bernardus  al- 
ludeiis,  opinor,  ad  illud  Yirgilianum  : 

Fama  volans,  qua  non  aliud  velocius  uUam 

Quodnam  vero  fuerit  illud  elationis  seu  ostentatio- 
nis  specitnen  in  Ezechia,  qnod  hic  Aiictor  cursim 
praeteriit,  D.  Gregorius  lioc  idem  argumenlum  tra 


cians  e  Scripiura  edisserit,  el  enarrailib.  viii  Moral.  G  Ocialis,  aique   inde  rursus  cursum  suuin  diurnuin 


cap.  50,  ubi  postquam  ostentatorum,  ei  gloriosorum 
mores  graphice  depinxit,  demum  ita  suhdit  :  Qtio- 
rum  profecto  vitam  iUa  cunctis  notissima  Exechice  c«/- 
pa  figuravit^  qui  postquam^  una  prece  et  sub  unius 
noetis  spatio^  centum  octoginta  quiwfue  millia  hostium 
angelo  feriente  prostravit;  postquam  occasui  proximum 


redintegrasse,  nc  sensim  ad  occasum  processi^ise.  ita 
Chaldaeus  Paraphrasies.  Alii  vero  opinaniur  lineas 
horologii  non  de»ignasse  horns  integras,  sed  dimidia- 
tas  :  itaque  diem  istuin  decein  horis  tantummodo 
excrevisse,  quinque  videlicet  in  reirogressu  ad  Orien- 
tem,  el  quinque  in  recnrsti  ad  idem  puncintn,  unde 


ad  altiora  cceli  spatia  solem  reduxit;  jfostquam  vitam     retrocesseral.  Horum  alierutrum  sensisse  videtur 


propinquante  jam  lermino  coarctatam  i»  tempora  lon 
giora  protelavit  :  susceptis  Babylonici  regis  nundis 
bona  omnia  quce  possidebat  ostendit;  sed  prophetcs 
voce  protinus  audivit :  Ecce  dies  venieat,  et  auferentur 
omnia  quce  in  domo  tua  lu/if ,  in  Babvlonem  :  non  re- 
linquetur  quidquam^  dicit  Dominus,  Sic,  sic  nimirum 
hypocritce,  postquam  magMs  virtutibus  excrescunt,  quia 
cavere  malignorum  spirituum  insidias  negligunt,  et  ce- 
lari  in  eisaem  virtutibus  nolunt;  bona  $ua  ostendendo 
hostium  faciunt :  et  prodentes  subito  amittunl^  quid» 
quid   diutius   studentes    operantur,  Haec  Gregorius 


Cas-^ianus,  dum  dicit  dupticatum  fuisse  diem  iintv^rio 
orbi ,  duabus  tamen  horis  adhuc  restaniibus  ,  cnm 
qiiilihei  dies  artilicialis,  et  quaelibet  nox  in  duodecim 
paries  aequaies  seu  horas  apud  veieres  divideretor, 
ut  ssepe  dictum  est.  Terlia  ei  verior  sentenlia  est , 
quamlibet  iineam,  seugradum  horam  itilegram,  hoc 
est,  spaiinm  unius  horae  designasse;  ac  proiiide  hunc 
diem  auctum  fuisse  viginii  horis :  el  tion  solummodo 
duplicatuin,  sed  fere  triplicatum,  ut  qui  boris  tri- 
ginta  duibus  iiluslralus  fuerit,  sole  supra  horizon- 
tein  existente.  Quae  quidein  senientia  esi  B.  Dionysii 


L 


aplissime  ad  illustrandum  huncCassianilocom^Viife  «^  Areopagitae,  cui  prae  caeteris  credendum  ,  cum  ab 

f../*/»-  i.-fc  ...  j-  c ^  D^-^  —  a«v  apostolo  Paulo  huiusmodi  mysleria  et  arcana  haud 

dubie  didicerit.  Is  enim  iii  Epistol.  7,  ad  Polycar- 
pum  episcopum,  de  hoc  miraculo  loqoens:  Quadam, 
inquity  die%  perpetuo  lumine  tripto  ferme  quam  solet, 
major  effecta  est ;  et  cmtum  intra  viginti  horas  ,  quem 
jam  exegerat  cursum ,  retrogradiens  repetHt ,  tpsum- 
que  totum  rursus  intra  decem  alias  nova  quadam  ra' 
tione  eonfecit,  Hoc  profeeto  miraeulum  Babylonios 
tunc  merito  ierruit,  et  absque  pugna,  Ez^chite^  utqui 
Deo  putaretur  wqualis ,  subjeeit,  Haec  D.  Dionysius. 
Ex  quibus  patet  vanum  esse  ac  futile  eorum  com- 
menlum  qui  putant  hoc  miraciilum  soluni  apparuisse 
in  hdrolugio  Achaz  seu  Ezechiae,  cuni  non  iii  Jud^a 
tanlum,  sed  in  Chaldaea  visuin  fuerit  :  unde  ei  rex 
B.tbyionis  nuniios  misii  ad  Ezechiam  cum  muiieri- 
bu^,  tuin  nt  ei  de  miranda  ejus  curatione  gratulare- 
tur ;  tum  ut  interrogarent  de  portento ,  quod  acciderat 
super  terram ,  ut  b^ibetur  JTib^o  scuiido  Paraiip.  ca- 
pite  trigesimo  secunao. 


Isidor,  tib,  iii  de  Summo  Bono  cap,  25) 

^  Interdictum  haclenus  legebalur ,  eiiam  in  edi- 
tione  Plantiniana  et  Lugdunensi,  cum  lamen  nemo 
iion  videat  legendum  esse  indictum,  ut  et  manuscri- 
pti  doceiit.  liidixit  enim,  non  interdixit  lsai;is  pro* 
pheta  Ezechiac  regi  lerminum  vitae,  cum  ad  eum 
aegrotaniem  missus  dixit  :  Dispone  domui  tum:  quia 
morieris  tu,  et  non  vives  (IV  Reg,  xx,  Isaiie  xxxviii). 

«^  Qiiomodo  Ezechiae  quindecim  anni  addili  sint 
post  iiidicttim  vitae  terminum,  moriisqiie  diem  Domi* 
ni  senteniia  praefinitum,  ul  Aucior  loquiiur,  D.  Gre- 
gorius  egregit^  iiidem  explicat,  et  resolvil  ad  illum 
locum  Job,  Consit(ut<lt  terminos  ejus^  qui  prwteriri 
nou  poterunt.  Et  si,  inquit,  annos  quindecim  Ezechim 
regi  ad  vitam  addidit  omnipotens  Deus^  cum  eum  mori 
permisit,  tunc  eum  prcescivit  esse  moriturum,  Qua  in 
te  quaisiio  oritur,  quomodo  ei  per  prophelam  dicatur : 
Dispone  domui  luce,  q^ia  moneris  tu^  et  non  vives  :  cui 
cum  mortis  sententia  dicta  est^  protinus  ad  ejus  tacry- 


40a  DE  CaSNOBIORUM  INSTIT.  LIB.  Xi.  »  DE  SPIRITU  GENODOXiiK. 

nianU  documenta  virlutum,  qualiter  fucrit  successi-  A  CAPUT  Xl. 


itO 


bos  sulselisus,  audi  Scripturam  narrantem :  In  diebus^ 
loqQit»  iUii  (gffroiamt  Euehia$  u$que  ad  mortem^  et 
oravit  Domiiium,  et  exandlYit  eum,  et  dedit  ei  si- 
gnum,  illttd  sciiicet  quod  legimus  de  solis  datum  esse 
reditu  per  Isaiam  propheUm  in  quarto  Regnorum 
libro  :  «  Sed  non,  inquit,  secundum  beneflcia,  quas 
acceperat,  retribuit  ei  :  quia  eleyaium  est  cor  ejus, 
et  facta  est  conira  eom  ira,  et  coiitra  Judam  et  Je- 
rusalem  :  humiliatusque  est  postea,  eo  quod  eialta- 
tom  essei  cor  ejus,  tam  ipse  quam  habitatores  Je- 
rusalem,  et  idcirco  non  venit  super  eos  ira  Domini 
In  diebos  Execbias  (IV  Reg.  xx).  Quam  pemiciosus, 
quam  gravis  est  elationis  morbus!  Tantac  juslltiae, 
lantae  Tirtutes,  tanta  fldes  atque  devotio,  quae  natu- 


Exemplum  regis  Oua  ejuedem  morbt  labe  tuperalu 
Oxias  hujus  quem  commemoravimus  regis  ^  ata- 
▼us,  in  omnibus  quoque  ipse  Scriplur»  tesiimonio 
collandaius,  post  ingentiavirtutum  suarum  praeconia, 
post  innumeros  triumphos  quos  devoiionis  ac  fidei 
suae  meriio  perpetravii,  disce  «  qualiter^sit  vanae 
glori»  elatioiie  dejectus.  Et  egressum  est,  inquii, 
nomen  Oziae  propter  quod  auxiliareiur  ei  Dominus 
et  corroborasset  illum ;  et  curo  roboraius  esset,  ele- 
vatum  est  cor  ejus  in  interitum  suum,  et  neglexit 
Dominum  Deum  suum  (II  Paraiip.  xxvi).  Cernift 
aliud  exemplum  ruinae  gravissimae,  et  conspicis 
duos  viros  lam  justos  tamque  perfecios  iriumphis 
suis  atque  vicioriis  fuisse  confectos.  Unde  videtis 


ram  ipsam  ac  loiius  mundi  leges  immuiare  merue-  *  Q"3i™  perniciosi  renim  secundarum   soleant  esae 

nint,  una  elatione  depereunt  :  ita  ut  universis  vir- 

luiibos  suis,  ac  si  non  fuissent,  oblivioni  tradilis, 

iram  Domini  confesiim  suscepisset,  nisi  eam  re« 

sumpta  humilitate  placasset;  ut  qui  de  tam  excelso 

merilorum  fastigio,  elatione  impeilenie,  deciderat, 

non  nisi  per  eosdero  rursum  humiliiaiis  gradus  ad 

amissum  culmen  ascenderet.  Yis  aliud  quoque  ex- 

emplom  simiiis  ruinae  percipere  7 


surcessus,  iia  ut  qui  non  potuerunt  adversis  frangi ; 

prosperis,  si  incauti  fuerint,  acrius  ekidantur;  eiqtii 

in  conflictu  atque  acie  moriis  evaserunt  discrimina, 

tropaeis  propriis  iriumphisqiie  succumbant. 

CAPUT  Xil. 

Diversa  testimonia  eontra  cenodoxiam. 

Ideo  Apostolus  monet :  ^  Nolite  fieri  inanis  glorm 

eupidi  {Galat,  v) ;  et  Dominus  Pharisaeos  casligans  ? 

«  Quomodo^  in(|uit,  vos  potestis  credere,  qui  gloriam 


ALARDI  GAZi£l  COMMENTARIUS. 


■  Nempe  Ezechias,  hoc  est,  non  eam  quam  debuit, 
pro  tantis  beneliciis  a  Deo  acceptis,  animi  gratitudi- 
nein,  religionem  ac  devotionem  exhibuit :  Sed  eleva^ 
inm  est  cor  ejus^  id  eci,  superbia  elatum.  Initium  enim 
omnis  peceaii  superbia  (Kecli,  x) ;  atque  ex  ea  tripli- 
cis  culpae  iiotam  iiicurrit:  1®  ingraiiludinis,  quia  non 


post  separalionem  decem  iribuuro  subregeRoboam, 
reges  Israel  distinguanlur  a  regibus  Juda ,  in  quorum 
numero  decimus  terilus  est  Ozias.  Exsint  egregia 
homilia  D.  Joan.  Chrysostomi  iii  illud  :  Elaium  est 
eor  Oxia  (7om.  I). 
'  Uno  verbo  xivo^oSoc,  ut  snpra  notatum  {Ad  cap.  1 


dedit  gloriam  Deo  de  vicloria  et  fiiga  SennHcherib  ,  G  hujus).  Huc  spectai  D.  Basilii  in  Regulis  Brevioribus 


eani()ue  foriasse  magis  suis  meritis  quain  Dei  bene- 
ficio  accepiam  tulii,  secundum  llebraeos  :  quam  ob 
caiisam  iti  inorbum  gravissiinum  iiicidit,  qtio  apro' 
/001*1  usque  ad  mortem ;  S^  jaciantiae,  osleniationis  et 
inanis  gloriii:,  duin  de  legatione  et  gratulatione  regis 
Ualiyionii  sibi  applaudens,  tliesauros  suos  et  omnein 
pompam  regiani  legatis  ostendit  ( lY  Regum  xx, 
imcB  XXXIX ) ;  3<^  neglectae  charitatis  erga  proxirao- 
niin  salutem  :  Cum  enim^  in^|iiit  Cyriilus  (  Lib.  iii 
iR  Isaiam  ) ,  profectis  ex  Babylone,  omnipolentis  Dei 
auxilia  diversis  tenporibus  exhibita  et  incredibHium 
haritm  rerum  splemlorem  ae  magnificentiam  illustri 
uerrationeexponeredebttissei,  ui  et  ipsi  quoque  divinam 
exceilentiam  et  invictam  Domini  potestaiem  ex  ipsiui 
sertnonibus  magis  admirantes  reverterentur  in  patriam 
divina  cognilione  locupletati  (s>c  enini  licuit  et  aliis 
prodevie^  cum  hi  renuntiarent^  quce  didicissent ),  hoe 
ille  minime  fecit,  sed  in  humanam  potius  jactantiam 
prolapsus  es/,  nee  suam  gloriam  ex  his  rebut  quibus  est 
honoratus  a  Deo,  sed  ex  regni  opulentia  cestimavitf  etc. 

^  Mendosf,  vel  certe  abusive  alavus  ponitur  pro 
proavo,  qui  est  avi  paler.  Siquidem  Ezechiae  regis 
palcr  Acli;iz,  avus  Joaihan,  pniavus  Ozias,  qui  et 
Azari:i8,  abavus  Amasias,  aiavusdenicjiiejoas,  utex 
bisloria  Regiiai  maiiifesluni  est  (IV  A^^.  viii,  xv, 
XVI ;  II  Paral.  xxiv  et  seq.;  IV  Reg.  v). 

c  Dum  saceidoium  officium  usurparevoluit.  Dequo 
Sfiidas  tum  Scriptura;,  tum  huic  loco  consentanee  : 
Osias^  inquii,  rex  Israelis^  pius  fuitt  sed  rebus  secundis 
elatuSj  per  vecordiam  ipse  Deo  ner  sese  sacrificare  vo- 
/ttfi,  id  quod  svlis  licebat  saceraotibus,  Cumque  odores 
in  templo  incendisset,  confestim  teprosus  factus  est» 
Obducta  enim  est  facies  ejus  lepra  in  tempio  Domini; 
itaque  ewn  inde  absiraxerunt.  Uaec  ille,  qni  tamen 
pro  rege  Uraelis  exaciius  dixisset  regcm  Juda;  cum 


interrogatio25  in  ha^c  verba  :  Cum  Apostolus  dicat 
alias  quidemf  Non  efiriamur  inanis  glorice  cupidi ; 
alias  autem^  Non  ad  oculum  scrvienteSt  quasi  homini- 
bus  placentes  (Ephes.  vi)  :  Qiii^  est  inanis  glorias  eu" 
pidusfetquis  hominibus  placensT  Responsio :  Equidem 
inanis  gloriee  cupidum  existimo  esse  illum  qui  simpUdi 
tantummodo  glorias  mundance  causa,  vel  quos  a  spe^- 
ctantibus  vel  ab  audientibus  ipsi  nascitur,  atiquid  faeit 
diiitve;  hominibus  placentem  autem,  quicumquead  vo- 
iuntatem  alieujus  hominist  utipsi  placeat^  aliquid  faeit^ 
lieet  culpabile  sit  quod  facit. 

•  D.  Hie.ronymus  ad  Eustochium  de  custodia  vir- 
ginilatis  (Epist.  ^) :  lllud  quoque  tibi  vitandum  est , 
ne  inanis  glorim  ardore  capiaris.  QuomodOy  iuquil  Je- 
•us,  potestis  credere^  gloriam  ab  hominibus  aceipien- 
tes  ?  Vide  quale  malum  stl,  quod  qui  hobnerit  non  po-' 
test  eredere.  Nos  vero  dieamus^  Qnoniam  gloriatio 
mea  tu  es  (Psal.  iii).  Et  qui  gioriatnr,  in  Domino  glo- 
^  rtetur  (I  Cor,  i).  D.  Augiistinus  lib.  v  de  Civit.  Dei 
-^  cap.  14 :  Tam  est  hoe  vitium  inimieum  pice  fidei ,  si 
major  sit  in  eorde  cupiditas  gloriee  quam  Dei  timor  , 
vei  amor^  ut  Dominus  diceret :  Quomodo  potestis  ere- 
derCt  gloriam  ab  invicem  exspectantes,  el  gloriam  qnee 
a  solo  Deo  est  non  quariiis  ?  Quod  enim  hujusmodi 
gloriat  appetitus  fidei  multorum  obstiterit^  declarat 
joannes  cap.  xii  dicens :  Ex  prindpibus  multi  credide- 
runt  in  eum ;  sed  propter  Pharisceosnonconfitebantur^ 
ut  e  synagoga  non  ejicerentur^  dilexerunt  enim  gloriam 
homitium  magis  quam  gloriam  Dei.  Ila  Augustinus. 
Vide  Cajelanum  jenlac.iO  (Quosst.  2),ubi  docet  illls 
verbis  Domini  significari  duplex  impedimenium  11- 
dei :  aiterum  posiiivum,  quod  est  appeiere  et  quae- 
rereinanem  gioriam  hoininum;  alterum  privaiijrum, 
Sive  negalivum,  quud  est.non  quaerere  gloriaa  Dfi 
hocesi,  ccelestem  et  sempiiernaingloriam.  Non  eli^im 


4H 


lOANNIS  GASSIANI 


41) 


ab  invicem  acciptds^  et  glorinm  quw  a  solo  Deo  e$t  non  A  divttes  ant  nobiles  habeant,  vel  qtiod  mttftiain  he« 


qucsritis  (Joan,  v)  ?  De  his  et  beatos  David  cum  in- 
terminatione  dicit :  Quoniam  Deus  diisipavit  ozsa  eO' 
rum  qui  hominibus  <*  placent  (Psal.  lii). 

CAPDT  XIII. 

Qttibus  modis  eenodosfia  monaekum  pulut, 
Solet  etiam  incipientium  mentes ,  et  eorum  qui 
minus  adbuc,  vel  virtute  ariimf,  vel  Bcientia  profetfe- 
mnt,  ^  aut  propter  sononi  vods  eilollere,  quod  sei- 
licet  modiiiatius  psallant,  autqood  sint  «^  exesi^  ear- 
nibus,  vel  corpore  lautiore^, 'aut  quod  parentes 


noresque  coDtempseriht.  Interdum  etlam  'dlj(flftaies 
et  opes,  qu»  fort^  nec  apprehendi  qnidem  iliiftrando 
potuissent,  persuadet  q^empiam  perfa^He  frrisse 
adeptiirum,  si  perseverasset  tdsaeiedlo,  'fana  spe 
etiam  de  Incertis  Inflans  enm,  et  de  his  qua^  nmn- 
quam  possedit ;  velut  qnl  eea  contlempserit;  gloria 

vanilaiis  exloUens.  ^ 

CAPUT  XIV. 

Quemadmodum  eimeam  jgrwiuM  sug§ml 

am^iei^mn. 

«  Nonnumquam  vero  '  clerieatsfrgradaoa»  eidesi- 


ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 

magis  inier  se  convenire  pl)*ssunt  gloria  Dei  et  gloria  corpore  lautiores ,  videiur  paraphrastes  pr«  eodem 
homlnum  (I  tor.  i  et  ti),  qiiam  sapieniia  Dei  et  sa-  eiposiiive,  non  disjunctive,  aetiper^  ^c  enim  red- 
^ieniia  honiinum,  quarum  aliera  alteri  slultiiia  est.  dit,  quasi  unuin  sit  menibrum,  vel  quia  tenuioris  sunl 
jproinde  qui  alteram  seclatur,  alteram  coniemnat  B  corporis^  quasi  lantiores  sint  tenuiores,  delicatlores. 
necesseesi.  At  vero  similius  vidcniur  hie  duo  membra,  id  est, 

*  Id  est,  qul  in  graliam  hominum  et  CJtrnaliom     duo  genera  lioiuinum  disiingui,  et  lautiores  iutelligi 
amicorum  Det  meinm  deserunti  Bilariam  enim  con-      vel  formosiorcs,  vel  piiiguiores  et  valentiores;  nam 


lingit  nos  placere  hominibus:  uno  modo  qunndo  eo 
fine  lantum  boiiiinibus  placere  studeinus,  ul  corum 
gratiam  et  favorem  aucupemur,  quod  quidem  peeca- 
tum  est,  maxime  si  ob  id  Deo  dispiicore,  boc  est, 
Deum  offendere  non  vereamur,  de  quo  Aposioliis  ad 
Galut.  1 :  Si  adhue  hominibus  placerem,  Oiriiti  servus 
non  essem;  alio  modo  placemus  hominibns  propter 
Deum ,  amovendo  a  nobis  omnia  scandala  et  (|iiae- 
cumquealiis  ofTendiculo  esse  possunt,  el  boc  non  tam 
est  placere  homiiiibu^  qiiam  Deo.  Unde  idein  Apo- 
stolus  alio  loco  dicil :  Sine  offensione  estote  Judceis  et 
GenlibuSy  sicul  et  ego  omnibus  per  omnia  placeo  ,  non 
quurrens  quod  mihi  utHe,  sed  qnod  muUis^  nl  salven" 
tur(l  (lor.  x).  Uiide  infert  D.  lliHronynms  (/n  com- 
mentarip  ad  Gal.  v) :  Si  fieri  potest  ul  pariter  Deo  et 


lautiis  cerie  uon  dicitnr  qui  est  exesis  oaroibos»  sed 
f ui  bene  babitus  et  cultus. 

^  Ut  ille  monacfms,  qui  D.  Benedicto  ad  mensam 
inservieiis,  superbacogltationeintrase  dieebat:  Quis 
est  hic,  eui  ego  manducanti  as»sl0t  lucernam  teneOf 
servitium  impendo?  quis  sum  eqo,ut  isti  serviam?  Ad 
quem  vir  Dei  conversus  increpavit  eum  dicens  :  Signa 
cor  tuum ,  fraier,  qmid  est  qw>d  hquerisf  ngjsa  cer 
tuum  {Greg.  lib,  ii  Dial.  c.  iO).  Simile  est  quod  de 
fraire  Leonardu  refert  Bonaventura  in  YitaS.  Fran- 
cisci. 

^  Dionysius  paulo  clarius:  Nonnumquam  vero  im- 
miliii  afficium  gradus  clericatus,  desiderinmque  sacer- 
dotii  aut  diaconatus.  Nam  satis  improprie  dicitur  im* 
miitere  gradum  clericatus,  pro  affecto  seo  desiderio 


t^ominibus  placeamus,  placendum  est  et  /lomint^us;  p  cfericalus.  Porroadre|)rimendos  hiijusmodi  affectns, 
sin  autem  non  placemus  homintbus,  nisi  Deo  dispUceO'  ^  ac  prrpropera  desideria  quorumdam  motiachorum , 

qui  clericaium  et  ordines  ecclesiasiicos  praemature 
ambiuni  et  affectint,  salubriter  ab  Ecclesia  cautnm 


muSf  Deo  magis  quam  hominibus  placere  debemus, 
Idem  in  Cpistoia  ad  Pamiiiacbium  {Episi.  26):  Prt- 
ma^  inquit,  virtus  est  monachi  *^ontemnere  hominum 

i*udicia^  et  semper  Aposloli  recordari  diceniis :  Si  ad- 
\uc  kominibus  placerem^  Chrisii  servus  non  essem. 

b  Hujus  rei  lepidum  exempluai  refr rt  Ca^sarius  his 
verbis  :  Tempore  quodam,  clericis  quibusdam  in  eccle- 
sia  quadam  Hosculari  fortiter ,  id  est ,  clamorose  can- 
tanlibus,  non  devote,  ei  voces  iumultuosas  in  subtime 
taltenlibus ,  vidit  homo  quidam  retigiosus ,  qui  forte 
tunc  adfuity  quemdam  da:mouem  in  loco  eminenliori 
stantenif  saccum  magnum  et  lougum  in  sinistra  manu 
tenere^  qui  cantaniium  voces  dexira  taiius  extema  ca^ 
piebat,  ac  in  eumdem  saccum  mitebat.  lliis  erpleto 
cantu  inter  se  gloriantibus,  iawquam  qui  bt  ne  ei  forii' 
ter  Deum  taudassent,  respondii  *ltc  qui  viderat  visio- 
nem  :  Bene  quidem  cantastis,  qut  saccum  plenum  cnn- 
tastis,  Mirantibus  illis  et  interroganiibus  cnr  hoc  dice~ 


est,  ne  monachus  absque  ticentia  sui  presinti  ordinetur; 
quoniam,  inquit  pontifei,  Aone<rltis  et  tutrnt  est  subdt- 
(osdebiiam  profvositisobedientiamimpendendo  in  infe- 
riori  ministerioaeservire,  quani  cum  prarpositarum  scan' 
dalo  graduum  superiorum  appetere  dignitatem  {De 
temp/ordin.,  c.  Ad  aures,  Concil.  Trrdenl.  ie$.  xiv 
e,  1  de  Refor.),  Hinc  etiam  D.  Bpnedictas  cap.  6i 
Regula^  iia  statuit :  Si  quis  abbas  sibi  presbyternm  aut 
diaconum  ordinari  petierit,  de  suis  eltgal  qui  dignns 
sit  sacerdotio  fungi ;  ordinatus  autem  caveat  dAftonm, 
aut  superbiam,  etc.  Caeterum  et  hoc  loco  eiiam  colli- 
gimus  nton»chos  olim ,  licct  primilus  ex  sna  profes- 
sione  et  conditione  laici  liaberentnr,  ot  afias  Miomii- 
mus,  subinde  tamcn  ad  clericatum  et  ordines  sacros 
admiiti  ac  promoveri  solere.  Unde  D.  Hieronymus 
Rnsticum  monachum  qualiter  ad  hoc  se  disponal. 


ret^   vi>^iottem  eis  exposuii.  Sic  ille  {Ccesar.  Cis/^r.  D  admonms  (Kpt<t.  ^) :  Si  ctericatus  te  iUHiair  deMe- 


Ub.  IV  Mirac.  c.  5).  IIuc  per:iuet  quod  scribit  D.  Aa- 
susiinNS  X  Gonfcssioii.  (Cap.  53) :  Cum  reminiuor 
Tacrymas  meas  quas  fudi  ad  canlus  Ecclebite ,  tn  pri' 
mordiis  recuperatce  fidei  mece,  et  nunc  ipse  commoveor, 
non  cantu,  sed  rebus  qua:  cantantur,  cum  liquida  voce 
et  convenientissima  modutatione  cantantur ;  magnam 
instiiuU  hujus  uiilitaiem  agnosco,  Tamen  cum  mihi 
accidit  ut  me  amplius  cantut  quam  res  qu(e  canitur 
moveat^poenaliter  me  peccare  confiieor,  et  tunc  matlem 
non  audire  cantantem 

^  U\  eu,  corpore  jejuniis  extcnuato,  aut  macrlento. 
Evicino  itam()Ne,aitn.  Gregorius  (ffom.  52  m  Evan.)^ 
abstinentiam  carnis  nonnumquam  vuna  gloria  obsidct : 
quia  dum  tenuitas  in  corpore^  dum  pallor  in  vuttu  re» 
spicitur^  virtus  paiefacta  laudatur;  et  tantose  ceterius 
foras  fundit,  quanto  ad  humanos  oculos  per  osterisum 
paltorem  exit.  Forro  quod  liic  seqiiuur  in  textu,  vel 


rium,  discas  quod  possis  docere,  e(  raiionaHiem  ftospi- 
tem  offeras  Christo  ;  ne  miies  antequam  tifo ,  ne  prius 
magister  sis  quam  discipntus  Bl  iiifra  :  ita,  ak,  age  ct 
vive  in  monasterio^  ut  clericus  esse  merearis^  vt  adole- 
scentiam  tuam  nutla  sorde  commaeulee  ,  «f  ad  aliare 
Chrisii  quasi  de  thalamo  virgo  procedae^  et  ha^s  de- 
foris  bonum  te^imonium^  femineeque  nomefi  tHnm  nove- 
rint  et  vultum  nesciant.  Et  epist.  %1  narran  8.  Isidorum 
episcopum  Paulse  vidine  Rom.  loca  tcvrM  sanci» 
visitanii  occurrisse  cum  innumerabllilMis  monaebo- 
rum  turbis,  ex  quibus  multos  sacerdolttlls  et  lcviti- 
cus  sublimabat  gradus. 

t  De  clero  et  clericatu  pro  loci  hujus  opporiunitate 
vldeturaliquid  dicendum,  cuin  monacltatua  clericatui 
perqiiam  sit  afhnis,  ei  omnes  monachi  gAHchsiint  pri- 
vilcgio  clericali  ex  decreto  Itinocenilt  aecmodi  (Cap, 
Si  qui$  suadente^  17,  ^.  4):  omnes  item  miaachi  boc 


in 


DE  COCNOBIORUH  INSTIT.  LIB.  XI.  —  DE  SPIRITU  GENODOXIiG. 


414 


derium  presuyterii  tcI  diaconaiQS  iromitiii.  Qiiem  si  \  ciiuie  ac  rigore  depingit,  ut  cscteris  quoque  sacer- 
felioyilus  fujssei  adeplus,  tanu  expleturum  sao-     dotibus  prxbere  potuerit  saoctiiaiis  exempla,  dein 

iLiRPl  GAZiCL  (:OMMENTAHIUS. 


tempore,  ime^tim  Benediciini,  ?i  dericaittm  ei 
ordines  sacros,  si  sint  idonei,  jpromoveri  possint  ac 
debeant,  juxla  constitutioiiem  Cleroentis  qninii  {Cle- 
Mffl.  Neim  o^ro,  d€  Btdlu  m^nae,).  Un#e  eonsequens 
•6ieWri€tti9».pro«iniea4  emini  iosiiiutum  iierii- 
oere.  In  priinis  noUndum  ex  Rabano  (Lib.  i  ie  //i- 
i/iittf.  cUric.  cap,  ^i)  ires  esse  ordines,  sive  genera, 
iioDiinum  in  Ecciesia.  Alii  siqutdeminterCfiristianog 
clenci,  M  taici  dtcunlur.  Qnldam  vero  iiiter  bos 
veiutioiermedii,  vel  ex  utrisque  mixti,  et  certis  sym- 
bulis  ac  functionibus  ab  utnsque  disiiiicti ,  terlium 
ordinem  f fficiant»  et  regulares  sive  monachi  noncu- 
panmr.  Secniido  noianda  svnf  nonnailfl  SS.  Pamim 
elogia»  ex  quibus  inteUigaiur  qpid  clericatus»  et  qui 
dianiur  clerici,  etquod  sit  eorum  munus  et  ofncium 
{Bellarm.  lib.  i  de  Clericis).  Origencs  in  cap.  vii  Jero- 
mi»,  exponens  illa  verba  ,  Cleri  eorum  non  prode- 
niRf  eity  Hae,  inquit,  anUme  aiii  espoinerunt;  etqwa 


sterium  S.  Pachomii,  (um  ad  alia  iEgypti  monasteria 
pervenit»  et  complures  monachos  sanctitaie  et  do- 
etrtna  iiluBtreB  flacris  ordinibus  ini(iaio«  in  clerum 
allegii,  etclericaii  sive  aacerdoUli  dignitaie  auiit, 
Qui  vero,  ait  Baronius,  m  orbe  Octidentalt  mona' 
thi$mum  coujunxerit  clerieatHi ,  prffdieatm  a  S.  Am" 
broiia  S.  Euiebiu$  Epi$copu$  VercfiUn$i$f  qui  Apo$ta* 
lica  legatione  perfunctuB  in  jEgyptum  profectui  e$t,  ei 
Aiexandria  advenus  Arianos  conciiium  habuit,  eanctO' 
rumque  mQnachorum  inetitutum  {ui  par  e$t  ettedere)  di" 
iigentiuB  perquisivit,  et  studuit  clericali  vitaconjungere : 
hoBc  enim,  inquii  Ambrosins  (Ad  Yerceii.  iib.  xi  €pi$t. 
8i),  primu$  in  Occldenti$  partibus  diversa  inter  $e  tuU' 
biu*  sancta:  menwria  conjunxit,  ul  ea  in  civitate  po$itu$ 
in$tituta  monachorum  teneret,  et  Ecclesiam  regeret  /e- 
junii  $obrietate.  Et  pos(  aliqua:  Hac  igitur  patientiain 
S.  Euiebiomanasteriicoaiuit  usu,  et  duriori^ob^ervatio' 
ni$  consuetudine  hausit  iaborum  toierunliam.  Namque 


non  improbo  inierpretatkmem  eorum ,  conieniien$  eam-  p  haie  duo  in  attentiore  Christianorum  devotione  prm^ 


im  profero.  Na$  qui  putamur  aiiquid  et$e,  id  «il,  qui 
in  clericatue  vobis  ordine  prm^tiemu$ ,  tn  tantum,  ut 
ftiiam  de  minari  gradu  ad  bunc  locum  cupiant  perve^ 
wire,  nosu  debatis  non  statimineoesie  $aivando$^  quia 
timd  iumu$;  muiti  enim  et  pre$byteri  pareuni,  et  iaici 
beatissimi  reperiuntur.  S.  Kpipbanius  eptstoiam  siiam 
sd  Joannem  Hierosolymiianum  episcopam  sie  exor- 
ditor  :  Oporiebat  no$y  tHiecti$iime,  cterieatut  honore 
nin  abuti  in  iuperbiam,  ted  cunadia  mandatornm  Dei 
et  observatione  dWgentisnma  hoc  e$$e  quod  dicimw. 
Sienhn  $acra  Scriptura  ioquitur :  Cieri  eorum  non 
froderunt  ei$^quaarrogimtiaeiericatus  conducerenobis 
poierii,  qui  ncn  $oium  cogitatione  et  $en$u,  ted  etiam 
urmone  peecamui  f  Denique  D.  Hieronynius  in  epi- 
strlaad  Nepolianum  ;  Clericue,  inqait,  ^i  $ervU  Ec- 
deaiB,  interpretetur  prhno  vocabuium  svuiii,  et  nomim$ 
delimtione  prciata^  nitatur  eme  quod  didtur.  Si  enrm 
Mf^  Grmre^  $or$  La^ne  appeilaturf  propterea  voean- 
tnT  cterici^  vel  quia  de  $orte  sunt  Domini^  veiquia  ipse 


$tantiora  e$$e  ^ui$  ambigat,  cierieorum  officia ,  et  mo- 
nachorum  inetitutaf  eii\  Quod  ipsum  prmttanti$$imum 
Ml«  genu$  S.  Martinu$  episcopu$  Tvranfn$i$  tran$- 
vesit  in  Gaiiias^  et  S.  Augtutinu$  in  Africam ;  qui  ad- 
mirabiii  quadam  connesione  duo  hwe  ( ut  dicium  e$i  ) 
amuium  perfectiuima  mta  genera,  ciericorum  ei  mo- 
nachorum,  in  uuum  pariter  conjungentee,  tamqtusm  /»- 
eidiuimu  a$tris  ^  ut  otim  martyree  tempere  pereecu" 
tionii,  in  pace  Chriiti  Eccietiam  exornartmt.  At  parum 
9itum  est  Aihanatio  monachorum  fntfiltila  in  cierum 
civiiatii  Eccletiarum  irantferre^  $ed  fp$o$  $ancti$$imo$ 
monacho$,  quo$  caiteris  no$$ei  moribu$  et  peritia  anfe- 
eeiiere,  in  epi$copo$  diver$arum  Eccienarum  a$eivii : 
quod  fortistimot  hot  fore  tciret  advenui  ingrtsentem 
Arii  hceretim  pugnatoret^  et  quaei  mumiiuimae  iurre$ 
eontra  Mekiianot  ichismaticoi.  Quinam  vero  hi  eueni^ 
qui  ad  epitcopaie  munu$  vbeundum  fuerint  ab  eo 
po$tea  aceersiti,  hoeque  vi$i(ati(mi$  iempore  di«Bce$i 
cogniti  atque  delectt^  idem  ipse  Athanasius  ad  Draeon- 


bminui  tarSf  id  e$t,  par$  eiericorum  est.  Qui  autem  ti  itum  manacham  icribit,  quem  cotttentioiiu$reiuctantem 


rei  ip$e  par$  Dotnini  e$t,  vet  Daminuih  pariem  habet, 
talem  $e  emhibere  debef^  ttt  etipee  pouideai  Dominum^ 
tt  poisideatur  a  Domeno.  El  infra  :  Obtecro  itaque  te^ 
et  repetens  iterumque  iterumque  monebo ,  ne  officimn 
elencattu  aenui  antiquas  miiitice  pute$,  id  e$t,  ue  lucra 
aecuti  inChri$ti  queera$  miiiUa^  etc.  Et  in  alla  episiota 
{Epst.i)  clericos  cum  nionacbis  coinparans,  et  se- 
ip^nui  in  parie  nionachorum  collocans  :  Aiia^  inquit, 
mHoeharum  e$t  eau$a,  atia  ciericorum  :  cierici  pa- 
lennt  ove$  ,  ego  pascor ;  iiii  de  aiiario  vivunt ;  miiii , 
9«ffn  \nfrueitto$ee  arbori,  $ecuris  ponitur  ad  radicem, 
6tc.  H«c  magna  cum  liumiliute  et  sui  deiuissione 
D.  Hieronyroas  ut  monachus  et  in  persona  mona* 
chorum  loquens.  Ex  his,  credo,  satis  intelligitur  quid 
tit  clericatus,  ncmpe  staiue  hominum  qui  Ecciesiai  de- 
<fr«t«Rl,  aut  eam  regunt^  ut  exp<mit  Ouraiidus  {Ra- 
^ona.  lib.  ii  cap.  I),  et  qualeniis  a  inonachatu,  ui 
taii,  distinguatiir;  quodqoe  hoc  nomtne  coioprehen 


ad  idem  mini$terium  iuscipiendum  expertui,  hit  monet 
poit  muita :  Neque  etiim  tu  toiut  es  monachis  e$  con- 
$titulu$^  epi$copu$  iciiicet,  neque  soius  monasterio  prw" 
fUieti,  neque$oiu$  a  tHOnachi$  deiectue  e$ ;  no$ti  enim 
Serapionem  monachum  esse,  et  quot  monachorttm  prm" 
fectum.  Nei{ue  a  te  ignoraiur  quot  monachorum  pater 
fuerit  Apoiionius.  Pfosti  Agathonem^  neque  ignotum 
habe$  Aristonem.  Memor  ee  Ammonii  cum  Serapione 
peregreprofrcti.  Forta$sit  etiam  audisti  de  Cue  ifi  ««• 
periori  Thebaide ;  poteri$  etiam  resciicere  de  Pauio^ 
qui  est  apud  Latos,  et  de  aiii$  tnuitii  :  ei  tamen  i$ti 
Offiscopi  conttituli  non  contradixerunt ;  sed  habenie$ 
pro  ixemplari  Elisceum,  et  conM^ii  quid  Eiias  egerit,  et 
eruditi  quid  dtscipnti  Cimsti  apostotique  fecerint^  atif- 
ecperunt  hanc  curam ,  neque  niinisterium  hoe  aeper-^ 
nati  sunt ;  sed  et  iaboris  mercedem  exspectani,  profi- 
eiente$  ip^i  aiiosque  proficere  adhortantes.  Quot  ab 
rdoiis  eoHverterunt^  qudt  a  furiosa  et  d«moniaea  «en- 


dantur  tom  episcopi,  tuni  prebbyieri,  tum  caeteri  ee-  j)  $uetudine  suis  admonttionibu$  compescuerunt,  quot  ad- 


elesiasiici  ordines 

Jam  verosi  qaaerator  quando  primum  inonachi- 
smus  conjunctus  fuerit  clericatui,  sen  quando  mu- 
nactii  coepciint  in  clerum  assunii,  vei  ad  ordines  et 
miinia  ecclesiastica  promoveri»  docet  Cdrd.  Baronins 
\Tm.  Ul  Annaiium)  id  factum  quideni  in  Kcclesia 
Orienun  teiitporibusS.  Alhanasiiepiscopi  Alexandri- 
si,  sttbanno  Ghrisii  trecenteslmo  vigesimo  octavo; 
cumilie  nimirum  tertiosusceptiepiscopatusannouni- 
Tersameamdemque  amprissimam  Aiexandrinae  Eccle- 
tix  sobjectam  perlttStraiidodlOBcesin,i£g7ptl  peragra- 
Riprovinda8»etcanc(as  ex  ofOcio  visitareiecclestas, 
non  in  civitatibas  tanium,  oppidis  alque  vicis  posius, 

inletiiaas in ftolitudmibiis desertisque  locis  penes  san-     $ei^nionibui  nutria$ ;  ei  $itien$  ab$tineiufo  'a  potu  ^  aUt$ 
-^ctosmonachos  erani.In  qua  visitaiione  tum  ad  m  tua-  '^docemo  potum  proebea$,  tie  igitur  taiia  objieiant  cqtt^' 


duxertmt  Ct\ri$to  tervos!  udeo  ut  qui  ista  eigna  am^pi" 
eiant^  admirentur,  An,  qtMBso,  non  ittgen$  ^gnum 
pueiiam  inducere  tu  virgo  maneat,  et  adotescentiorem 
adhuc  ut  eoHtinene  $it,  et  idololatram  ut  cogno$cat  Do- 
tninumf  Et  post  aliqua  ,  quod  non  sit  impedimento 
cura  episcopalis  monasiicae  observanti»,  baec  suli- 
dii :  Quapropter  cum  istiusmodi  habea$  exempia^  di- 
iecti$$ime  Draconti ,  ne  dica$ ,  nec  dicentibu$  creda$^ 
episcopatum  e$$e  causam  peccati ,  aut  quod  inde  na- 
scaniur  occa$ione$  detinquendi  :  iieebit  tibi  in  epiico' 
paiu  e$urire^  $itire  cum  Pauio.  Licebit  vinum  nort  It- 
bercy  $icut  Timotheu$  fecit ;  jejunare  frequenttTt  ui 
Pauiue  $oiitu$  :  ila  ul  sd  undum  Htum  jejunanSy  aiio$ 


415  JOANNIS 

inuitos  non  solom  conv^rsationis  forma ,  verum 
eliain  docirina  sua  sermoneque  *  lacraturum.  Facit 
tiiam  in  solitudine,  Tel  in  cellula  commorantem,  di- 
vrisorum  domos  ac  monasteria  mente  aique  animo 
ri:ciimire,  et  plurimorum  conversiones  [conversa* 
iioiiesj  sub  inciiamento  imaginari»  eihorutionls  ac- 
liuirere.  Agiiur  itaque  infetix  aniroa  uli  vanitate 
veliit  profundissimo  sopore  delusa ,  ut  plerumque 
hujusmodi  cogitaiionum  iliecta  dulcedine,  et  his  op- 
pleta  simulacris,  ne  praesenies  quidem  acius  vel 
fraires  valeatcontemplari,  dumhis  quaecogitaiioiium 
pervagatione  vigilans  somniavit,  delecutur  inhserere, 
quasi  veris. 


M 


CASSIANI 

A  CAPOT  XV. 

Quamodo  cenodosna  meniem  inebriet. 
Memini  cujusdam  senis,  cum  in  eremo  Scyiliiae 
coromorarer  {Vide  collat,  i  e.  1),  qui  cum  ad  ceUam 
cujusdam  fratris,  gratia  visiutioiiis,  adveniens  ostio 
approximasset,  audissetque  eum  quiddam  obmur- 
rourantem  intrinsecus,  paululum8ubstitit,eogno8cere 
volens  quidnam  de  Scripturis  iegeret;  vel,  sicot  est 
moris,  oper.nns  roemoriter  r^censeret.  Cumque  piis- 
simusexplorator  aure  diligenler  appliciia  curlosius 
aubcultaret,  iu  eum  reperit  hiijus  spiritus  iropugna- 
tione  pellecturo ,  ut  in  ecclesia  facere  se  crederet 
exhortatorium  plebi  sermonem.  Cumque  subsistens 
senex  audisset  eum  ^  ilniisse  tractatum ,  et  mulaio 
rursum  officio   «  celebrare  velut  diaconum  cate- 


ALARDI  GAZi£I  COMMBNTARIUS. 


hHiarH  tui :  .YovtmtM  enim  epiteopot  jejnnanles^  el  mo^ 
nachos  comedeniet ,  etc.  Ua'c  et  alia  plura  id  genus 
Athanasius  ad  Dracontium,  quem  tandem  persuasisse 
constat ,  et  pro  fide  catholica  strenue  certantem  ,  cum 
aliis  orthodoxis  sanctis  cpiscopis  pro  ipsa  fide  exsilium 
subiisse  idem  Aihanasius  tradii.  Ilucusqiie  Baronius 
de  monachaiu  el  clericaiu  pariier  conjuncils.  Veriiiii 
cuin  conslet  apuslolos  et  mullos  apostolorum  dtsci- 
pulos  non  soluin  inonastica^  vilae  iiorinaiii  tenuisse 
el  docuisse  ,  atque  adeo  iiioiiaehorum  novi  Tesia- 
inenti  principes  exsiilisse,  sed  et  saccrdolii  evange- 
lici  primiiias  lulisse;  consequens  esi,  ut  prima  mo- 
iiacbatiis  et  clericatus  conjunciio  ad  ipsos  referenda 
sit :  i|uae.  lameii  posimodum,  saevientibus  persecutio- 
niim  procellis,  aliquandiu  interrupta,  undem,  pace 
Ecclesiae  reddila  ,  primum  in  Orieiite  sub  Aiiionio 
ct  Aihanasio,  utroque  niagno,  dein  in  Occidenie  sub 
aliis  sanciissimis  viris  refloruerii ,  ut  referl  idem 
Baronius ,  ac  demuin  (oto  terrarum  orhe  recepia , 
et  rreqiieiitata,  legibus  insuper  ecclesiasiicis  sanciia, 
et  approbaia,  iiiagis  ac  magis  increiiiierit.  CJnde  etiam 
apud  Graiianum  multi  exsiant  canones  dc  moiiachis 
ad  clericatum  et  inuneia  ecclesiastica ,  iiec  mm  ad 
curaiii  aniiiiarum  et  regimen  Ecclesiarum  proino- 
v<'iidis;  in  quilms  est  liia  D.  Auguslini  praeciara 
seiitentia,  el  huic  loco  coiiveniens ,  qiia  nionachos 
iiisuiae  Caitrari:e  sic  alioquitiir  (Epist.  5l):  Voi  autem^ 
fraires^^txhortamur  tn  Domino,  ut  proposilum  veslrum 
custodiatis^  et  usque  in  (itiem  persevereiis,  At  si  quam 
operam  vestram  mater  Lcclesia  desideraverit,  nee  ela" 
Hone  avida  suscipiaiiSj  nec  blandiente  desidia  respua^ 
lis;  sed  miti  corde  obtemperetis  Deo,  cum  mansuetu- 
dine  poriantes  eum  qui  vos  regit ,  qui  dirigit  mites 
in  judicio^  qui  docet  mansueios  vias  suas.  Nec  vesirum 
oliuui  necesniiaiibus  Ecclesia:  preeponatis^  cui  partU' 
rienli  si  nulli  boni  ministrare  vellent,  quomodo  na" 
bceremini  non  invemretis,  lia  Auguslinu.s.  Ai  de  his 
modo  satis. 

«  iloRC  esi  vulpecula,  qii»  leste  D.  Bernardo  {Serm. 
64  m  Canct^a),  inuUos  decipft,  qui  de  alioruin  saiuie 
et  conversione  solliciii,  suam  ipsorum  salutem  negli* 
guni,  qiiod  est,  apud  Plaiiiiim  :  alienum  agrum  se- 
rere,  et  suum  deserere.  Quo  se  viiio  laborasse  aiit 
titillatos  fuisse  Germ»iiiis  abbas,  nostri  Cassi:ini  so- 
ciiis,  cuin  codfin  apiul  abhiiteiii  Abrabaiii,  professus 
est  bis  verbis  (Co//al.  24  cap,  l )  :  Insuper  eiiam  spe 
inanium  gaudiorum  arumum  pascebamus^  credentes 
fructum  nos  maximum  percepturos  de  conversione  miii- 
torum,  qui  velut  nostro  essent  ad  viam  salutis  exemplo 
ac  moniiis  dirigendi.QuAm  eoruni  stultain  opinionem, 
immo,  ut  vocai,  diabtilicatn  illusionem  sic  ipse  rcdar- 
guit  ac  refiitat  :  His  ittusionibus  atque  dispendiis 
omnes  admodum  inlirmos  necesse  est  impUcari ,  qui 
cum  eiiam  de  sua  salute  sint  dubii^  ipsiquc  adhuc  ma* 
m^erio  atque  instituiione  egeant  aliena ,  ad  couver* 


B  tendos  alios  el  regendot  diaboiieit  illusionibus  mi/t- 
gantur;  quique  etiam  ti  potuerint  lucri  aliquid  es 
quorumdam  conversione  eonquirere^  impatientia  itui, 
atque  ineondiiit  moribus  quiaquid  acquisierini  per- 
dunt,  lUud  namque  eis ,  quod  Aggasus  propheta  de- 
scribit ,  eveniet  :  Et  quee  mereedes  congregai,  mitlet 
eas  in  sacculum  pertusum  {Aggtei  i).  Vere  emm  lucra 
tua  in  pertusum  sacculum  condit ,  qui  quidquid  per 
aliorum  canvertionem  videtur  acquirere,  intemperanlia 
cordis  sui  et  quotidiana  animi  distentione  disperdit, 
Itaque  fiet^  ut  dum  ulteriora  tucra  per  aliorum  cre- 
dunt  irutitutionem  parate  se  poii€,  etiam  sua  corre» 
ctione  priventur.  Haec  ille.  In  eamdem  senieiitiarn  D. 
Gregorius  lib.  xxxi  Moralium  ,  ubi  de  singulis  viiiis 
capiulibus  agit : /nam*i  ^/orta ,  inouit  (Cap.  32), 
devictum  cor  quasi  ex  ratione  sotet  exhoriari^  cm 
dicit :  Debet  majora  appetere^  ut  quo  potesiate  volue- 
ris  muiios  excedere^  eo  etiam  vaieas  multis  prod' 
esse.  Vide  eumdem  in  Pastorali  cap.  1 ,  D.  Ber- 

Q  nardum  serm.  64  in  Cantiea,  et  quae  noiavirous  ad 
cap.  i  collatioiiis  i4. 

^  Male  impressum  antea :  Fniste  tractatum.  Dionys. 
Finitse  termonem^  id  est,  exhoriationem  coiiciona- 
toriam,  quain  ille  nimirum  mediubatur,  velut  dia- 
conorum  more  ad  eam  se  praBparans,  iinaginaiione, 
non  reipsa ,  diaconus. 

«  Veius,  et  vulgauest  Missae  distinclio  in  Missam 
catechumenorum  (bocest,  eorum  qui  in  (ide  in- 
sirueiianiur  iiondiim  bapiizati)  et  Missam  fldelium. 
Priorem  enim  Missae  pariem ,  ab  introilu  niiinrum 
usque  ad  offertorium ,  vocabani  Missam  catecliume- 
noruro ,  qiiod  in  ea  liceret  catecbnmenis  et  publice 
pceiiiienlibns  adesse,  qua  et  absoluta  dimiiiebanlur 
e  (emplo,  manentibns  fidelibus ;  reliquam  vero  Misss 
celebrand»  puriein,  cui  soli  fideles  imeresse  pote- 
raiit,  dicebant  Missam  fideiium.  Cujus  ret  memiiiit 
D.  Augustiiiuft  serm.  i37  liic  verbis  :  Ecce  posi  set' 
monem  fii  Missa  caiechumenis  ^  manenl  /Si(e/ei. .Lecto 
siqiiidein  Evangclio,  et  symbolo ,  aui  sennoiic  rinito, 

D  antequam  panisetvinuinofrerreulur  in  aluri  conse- 
cranda,  diaconus  in  Ecclesia  Latina  publice  accia- 
mabat;  Si  quis  non  communicat ,  det  locum,  ut  rc- 
fert  D.  Gregorius  libro  secundo  dialugorum  capiie 
vigesiino  tertio  ;  vel  hoc  inodo  :  Si  quis  est  catechn' 
menus^  exe,it  foras ,  ut  IsidOrus  et  Diinindtis  aiinoia- 
runl  {Lidor,  L  vi  Ettfmoi,  c,  uUim,;  Durand.  in  Raiio. 
lib.  IV  c.  t;  Democharet,  iib.  iv,  c.  32,  cap.  38) :  sicia 
apud  Grxcos  liiurgiaChr^rsostomi,  oaot  xotibxov/mym 
Tra^AOfTf ,  quicumque  eslis  catechumeni,  abscediic. 
Hinc  Aicuinus  lib.  d«  Dlvinis  Officiis:  Jltiiam,  inquit 
caiechumenorumcanones  dicunt^  quoniam  postEvangC' 
lii  leclionem  incipiunt  ceiebrari  sacra  mysteria,  quibus 
nuUum,nisi  6ap/tM<ttm,  interesseiicet.  TuMenimela' 
manle  diacono^  iidem  catechumeni  mittebantur  foras. 
Ilaec  ille.  Uac  itaque  ratione  dicebatur  diaconus  cate^ 


^17  I>E  COEMOBIORU»  LNSTIT.  L1B.  IL  —  DE  SPIRITU  CENODOXIiE.  418 

chQmenis  Missam,  tanc  demam  palsavit  ostium  :  A  congreuibus,  antequam  supenreniant,  efudiii,  qua« 


quiegressvs,  occnrrensque  seni,  Teneratione  solila^ 
inirodocensque  eum ,  «quam  olim  venerii ,  cogiiatio- 
Diim  sasrum  conscientia  remordente,  perquirit,  ne 
scilicet  diolius  suns  ad  ostium  injuriam  pertulisset, 
jocttlsriter  senex  grateqoe  respondit :  Modo ,  in« 
qiiieos,  veni,  qoando  tu  missam  catechumenis  cele- 
brabu. 

CAPUT  XVI 
fiuoi  aiiter  viita  curan  nan  poirini,  ni$i  eornm  radice$ 
et  eau$w  inttoiuerint, 

flsc  idcirco  inserere  hutc  opusculo  necessarium 
dnxi,  ^  01  de  impugnatlonum  Ti ,  atque  ordine  Tiiio- 
rum,  quibus  miserabilis  anima  iaceratur,  non  solum 
ratlone,  sed  etiam  esemplls  lnstructi,ad  deviundos 


liter  praecavere  ei  occurerre  eis  vel  confligere  de- 
beant,  instruantur.  Ut  solent  peritissimi  medicorum 
non  solum  mederi  praeseniibus  morbis,  verum  etiam 
futurisperltiasagaci  occurrere,  eosque  praecepiis  vel  ^, 
poculis  saluUribus  pra^venire ;  iu  lii  quoque  veris-  f 
simi  animarum  medici,  •  emersuras  valetudines  cor-  | 
dium  spiriUli  collatione,  velut  quodam  ccelesti  anti- 
doio  prxnecantes,  in  juniorum  mentibus  non  pa* 
tiuniur  adolescere,  aperientes  eis  et  causas  iromi- 
nentium  passionum ,  et  remedia  sanitatum. 
CAPUT  XYIl, 
Quod  monaehu$  muliere$  et  epi$eopo$  vitare  debeat. 
Quapropler  liaec  est  auiiquitus  Patrum  permanens 
nunc  usque  sententia ,  quam  proferre  sine  mea  con- 
JaqQeos  et  multiplices  «  decipulas  inimici  cautiores  B  fusione  nonpotero,  qui  nec  germanam  vitare  potui. 


esse  possimus.  lu  namque  indifferenter  haec  ab 
iEgyptiis  Patribus  proferuntur  in  medium ,  ut  om- 
nium  Titiorum  certaniina,  vel  ilta  quae  patiuntur, 
Tel  illa  qu»  passuri  sunt  juniores ,  relatione  sua» 
umquam  qui  adhue  ea  sustineant,  apud  eos  deteganf 
aiqoe  denodeni,  quo  exponentibus  eis  illusiones 
oronium  passionum,  ^  quicumque  incipieniium  sunt 
ac  freqoentium  spiritu,  colluctationum  suarum  ar- 
caoa  eognoscant,  et  ea  tamquam  io  speculo  contem- 
pbnies,  et  causas  vitiorum  quibus  pulsantur,  et  re- 
roedia  doceantur  :  futurorum  quoque  certaminum 


nec  episcopi  evadere  manus ,  omnimodis  '  mona- 
chum  fugere  debere  mulieres  et  episcopos.  Neuter 
enim  sinit  eum ,  quem  semel  suae  familiariiati 
devinierit,  vei  quieti  cellulae  ulterius  operani  dare» 
vel  divinae  theoriae  per  sancUrum  rerum  intuitum 
purissimis  oculis  inhaerere. 

CAPUT  XVlli. 

Remedia  adver$u$  cenodoxitB  malunu 

Ideoque  aihleU  Christi,  qui  verumac  spiriialem 

agonem  legitime  cerure  desiderat «  haiic  multifor* 

mem  variamque  bestiam  omnimodis  superare  festi- 


ALARDI  GklMl  COHMENTARIUS. 

ehumenis  Ifissam  celebrare,  hoc  es^  catechnmenos      fugere  debere  consortia  muiierum ,  adeo  ut  D.  Hie 
missos  facere,  aut  dimiilere  cum  solemni  aliqu:i  ad-  G  ronymus  monachum  neccum  maire  quidera  habiiare 


monitione.  aut  exhoriatione;  quod  ofAcium  mona 
ehus  ille,  de  quo  hic  agitur,  juvenili  studio  aifecu- 
bat,  ei  imiuri  conabatur. 

•  Quam  otim,  id  est,  quam  pridem  venerit,  seu 
qQatndiii  stelerit  ante  ostium ,  et  an  injuriam  aeris, 
Tfl  inole^^tiani  exspeciatiouis  sub  dio  pertiilisset. 
Aiiiid  iiiterim  animo  agiubat,  remordente  scilicet 
conFcieiitia  aiixia  ,  an  senior  audiisset  eum  diaconi« 
un(<*m. 

i>  Imptignationum ,  id  est,  tentationum.  Simili  ra- 
tiociniousus  esi  lib.  vii  cai>.  iS  :  Hac,  inquit,  nemini 
ndeantur  $uperfiua^  vei  mole$ia,  Ni$i  enim  priu$  ex~ 
poii/a  (uerint  genera  vulnerum,  et  origine$  cau$(eque 
mmboTum  fuerint  indagatije,  nec  infirmi^  poterit  adhi- 
bm  congrua  medicincB  curatio^  nec  validi$  conferri 
perfecifg  ett$todia  $anilali$.  Nam  et  hcec^  et  multo  hi$ 
pfura  ttd  in$tructionem  juniorum  $otetit  a  $enioribu$ , 
9»i  innumero$  diver$orum  ca$u$  ac  ruina$  experti  $unl^ 


permittat  ( Epi$t.  4  «i  47 ) ,  lamen  quid  hoc  jd  ceno- 
doxiam  ,  %eu  vanam  gloriam  7  Deinde  quae  coiopa- 
ratio  aut  affinitas  inter  luulieres  et  episcopos ,  iit 
uirosque  pari  modo  fugere  debeat  moiiacbus  ?  (Vide 
coltat,  19  c,  16,  cum  noti$,)  Videiur  niihi  certe  haec 
senienlia  a  SS.  iliis  Pairibus  et  occasione  et  hypcr* 
bolice  prolata;  cum  enlm  episcopi  subinde  ob  defe- 
ctum  clericorum  monachos  e  clatistris  et  cellulis  suis 
evocarent ,  et  ex  eis  vet  episcopos,  vel  alios  Eccle- 
siarum  praefectos  insiituerent,  ut  superius  ostensum 
est ;  complures  monachi  ambitionis  aut  cenodaiae 
siimulis  iiiciuti  celias  siias  deserere,  urbes  frequen- 
Ure,  popularem  auram  venari,  seque  In  episco- 
porum  graiiain  ,  benevolentiam ,  ac  consuetiidinein 
insinuare  gestiebani,  nitebanturi|ue;  ut  :(d  clerica- 
tiim  et  gradus  ecclesiasticos  citius  promoverentur. 
Quam  pravitatem  seiiiores  ei  sanciiores  deiesiati , 
seiiienitam  illam  non  sine  exaggeraiione  et  hyper- 


'\n  eaiiatione  proferri,  Idem  rursiis  inculcat  lib.  xii,  j^  biile  prolulerunt ,  et  in  proverbium  verierunt ,  mo 

^  [>ecipula  proprie  est  instrumentum  quoddam  de- 
cipiendis  et  capiendisavibus  vel  muribus  idoneum. 
Stimitiir  generaliier  pro  fraiide  et  dolo  ad  capien- 
duii)  aliquem.  Parapbrastes  ponii  fallncias. 

^  Dioiiysius  :  Juniore$  fervente$que  $piritu  agno- 
icttnt  secreta^  elc 

*  Id  est ,  morbos  animorum.  Valetudinem  enim 
P«^sim  usurpat  Auctor  pro  invaletudine  seu  imbecii- 
I' aip,  qnippe  cum  illa  etiainin  malani  partemaccipia- 
t'ir,  lesie  Geliio  ( Noci.  Attie,  lib,  xii  cap,  9).  Tertul- 
li^nos  lib.  de  Baptismo  cap.  5;  Pi$cinam,  inquit, 
Angelu$  intervenieru  commovebat  (Joan,  v);  ob^crva' 
bent ,  ^tft  valeiudinem  querebantur,  id  est ,  qui  infir- 
Biiiaie  aliqua  detmebantur. 

'  Neiniuem  puio  h»c  verba  leciurum  absque  ali- 
qaa  admiraiiotie ,  aut  hxsiutione.  PrimuHi  eiiim 
quorsom  baec  ad  prsesenieni  tracutuni  ?  Eui  eiiim 
^iissiinttin   sit  monachos,  si  casttUtem  ament| 


nachis  ,  si  vere  monachi  esse  velint,  episcoporum 
perinde  ac  mulierum  vitandam  esse  consuetudinem, 
quoil  ab  utrisque  monachi  a  suis  cellulis  et  a  studio 
contemplationis  abslrabereniur  ;  et  ab  uirisque 
idem  discrimen,  eadem  praeljeretur  occasio  eva- 
gaiidi ;  sed  a  mulieribus  ad  libidtnem  ,  »h  episcopis 
ad  ambiiiohem  et  cenodoxiam  ;  quod  hic  eiiaiii 
auctor  haud  obscure  insinuai ,  duni  subdit :  neuter 
enim  stiiii  e«m,  eic.  Tales  etiam  iiotas^e  videtur  D. 
Hieronymus  in  epistol.  «d  Paulinuni  (Episi.  i3), 
ubi  monachuni  quemlibet  sub  unius  compellaiione 
alloquens  :  Si  cupi$  ,  inqull,  e$$e  quod  diceri$  ^ 
monachu$ ,  td  ei l,  $ottt$ ;  quid  faci$  in  urbibue,  qum 
ulique  non  $unt  $otorum  nabitacuta ,  $ed  multorum  f 
et  aiibi  {Epi$t.  i  ad  Hetiodor,) :  interpretare  vocabu» 
lum  monachi,  hoe  e$t,  nomen  tuum ;  quid  facie  in 
turba ,  ^Ht  $olu$  e$  f  id  est,  qui  proprio  vocabttlo  0| 
nomenclatura  solitudinem  profiteris. 


419  iOANNlS  CASSIANl  HO 

net.  Quam  nobis  ex  oinni  parte  velut  muliiplicem  Areddere,  ^  ae  veluti  solis  facientibus  Uus  apud 


nequiiiam  occurrenlem  tali  remedio  poteriuius  eva- 
dere,  ut  cogitanles  illud  Davidicum  eloquitim  :  /)o- 
mintti  diisipavit  oaa  eorum^^qui  homiuibui  placent 
( Psai.  XXV ).  Primitus  nihil  proposiio  vaniialis  e^ 
inanisglori»  C3pessend£  gratia  nosmetSpsos  facere 
permiitanius.  Deinde  ea  quacbono  iniiio  fecerimus, 
observatione  simill  cuslodire  niiamur  «  ne  omne^ 
laborum  nosirorum  fructus  posl  irrepens  cenodoxi»: 
morbus  evacuet.  ^  Quidquid  etiam  iii  conversatione 
fratrum  Diinime  communis  usus  recipit,  vel  excr« 
cet,  omiii  studio,  ui  jactantire  dediium  decline^ 
mus ,  et  ea  quae  nos  possunt  inter  cxteros  netalVilcB 


homines  sit  conquirenda ,  viiemus.  His  enim  vel 
maxime  indiciis  cenodoxiae  leihale  contagium  nobis 
inhaerere  monstrabitur;  quod  facillime  poierimus 
effugere,  si  consideremus  nop  soLum  fructum  labo- 
rum  nostrorum  nos  peniius  amissuros  ,,quoscMmque 
ceoodoxix  proposito  feceri^us«<^  sed  eiiam  reos 
magni  criminis  factos  xiercasupprKia,  velut  sacri- 
legos  soluturos ;  uipott  qiti  ad  injuriam  Dei  opus, 
quod  ejus  obtentu  nos  oportuit  agere ,  bomiDum 
gratia  maluimiis  exercere,  ab  eo  qui  occultorum 
est  conscius,  homines  Deo,  et  gloriam  mundi  glori» 
Doinini  prjDlulisse  convicii 


ALARDI  GAZi£I  GOMMENTARIUS. 
<^  Hinc  et  D.  Gregorius  {Honu  12  in  Evang.)  admo-  r» ,  qni  eomm  per  stuceisiones  inHiinia  nune  usque 
net  ut  et  bona^quce  agimus 9  cum  magna  cautela  custodiunt ^  tradita  videmus  exempla ^  ut  tuperflua  et 
iimeamus ;  ne  per  hod  quod  a  nobi$  recte  g:ritur  favor  tRu/i/ia  nos  quoque  resecare  convenit.  Itcm  lib.  <|uiiito 
aut  gratia  humaua  requiratur  ;  ne  appetHus  laudk  B  ^P-  ^^  •  Qtiibu»  enim  extra  conauetudintm  praswnituT 
tubrepat^  ^t  quod  Joris  ostenditur^  intus  a  merceM     usufnquecommunem^utvanaglwriatttqueottentaiionh 


h  it  ,  . 
vacuetur.  Sed  et  D.  Benedictus  pie  itidem  monet 
{€ap.  49  Rtgulte) ,  ut  quod  unutquisque  ad  solitum 
pensrnn  su9  servitutis  supererogare,  et  Deo  offerre 
voluerU  in  Quadragesima,  abbali  suo  tuggerat^  et  eum 
ejut  fial  oratione  et  voluntate ;  quia,  inquil,  quod  tine 
permissione  patris  spiritualis  fil ,  prcesumptioni  depu- 
tabitur ,  et  vanas  glorice ,  nou  mercedi. 

>>  Iia  eiiam  lib,  1  cap.  5  :  Quidquid  inUr  famulot 
Dei  prfBsumitur  ab  uno  vel  paucis  ,  nec  catholice  pet 
omHe  corpus  fraternitutit  tenetur,  aut  superflunni ,  aut 
etatnm  e$t,  eiobidnosnumjudicandumest,  magi^iqtte 
speeiemvanitalis  quam  virtutis  ostentans.  Et  tdeirc^ 
hasc  qum  nec  a  veteribut  sanctit ,  qui  hujus  profes&ionis 
fundamenta  jecerunt ,  neque  a  Patribus  nostri  tempo- 


morbo  poUutum  ,  antiqmssima  Palrum  Iraditia  notat* 
Porro  his  ct  similihus  sentenliis  sitigularila^s  vitium, 
in  religiosis  prsesertim,  damnntiir,  quod  ei  D.  Ber- 
nardtts  inter  gradus  BuperlM®  recenset :  qnemadmo-i 
dum  e  diveiso  D.  Benedictus  inter  gradus  humiliiatiB 
ponit  (Cap.  7  Reg.) :  Si  nthit  agal  monachus  nisi  quod 
eommunis  monasterii  Reguia  vel  majoris  cohortantur 
exempla. 

c  Dionysius  :  Et  ex  quibus  laus  hnmana  acquiritWf 
quasi  soli  talia  hnbeamus.  Solis  igitur,  supple  nobis. 

^  Qua  ralione  cenodoxla  magni  criminis,  id  est , 
mortdlis  ctfipae  reoserflciat ,  superiiis  estexplicaium 
( Cap.  12 ). 


LIBER  DirODECIMUS. 


D£  SPIRITU  SUPERBIiE. 


CAPUT  PRIMUM. 
•  OctflTum ,  qnod  et  extremura,  adversus  spli  itum     superbiae 


nobis  certameu  est.    Qui   morbus  licei 


,  ALARDI  GAZi£I 

•^Tandem  ad  eilremam  ceriamen  ventum  e«tt , 
CdBlraftuperbiscBp^ilum  Bpiritnati  agonist«  cerian- 
dom.  Superbbm  enim  in  numerum  et  ordinem  vi^ 
lierttm  eapiialium  retulH  Aocior ,  eamque  octnvo 
loco ,  quasi  postrem»  acie,  nt  primarium  et  inaxime 
capilalem ,  seu  principalem  ,  ut  vocat ,  hostem  ,  col- 
locavit,  imiiatus,  nt  apparet,  ordinem  militarlB 
disciplinae,  qoo  solet  robnr  etcrcitus  et  dux  ipse 

KriniariuB  in  extremo  agroine  eonsistere.  At  vero 
I.  Gregorius  ( Lib.  xxxi  Moral.  c.  51 )  snperbiAm 
extraclHSsem  et  numerumcapitatium  vitiormii  p  tsuit, 
ut  B»pe  dieium  est,  eomque  vetot  matrem  ei  regi- 
nam  oinnittm  ntiorum,  vetui  snperimre  et  eminen- 
tiore  quodam  loco  constituit.  Utramque  lumen  scn- 
tenitam  diversa  ratione  et  consideratione  subnixam 
conciliat  ei  explanut  D.  Thomasin  hunc  modum 
(^2,  q.  161,  11.9);  Superbia ,  \nqiUi ,  dupliciter 
considerari  potesi :  uho  modo  secundnm  se,  prout  est 
quoddam  speeiale  peccatum;  aiio  modo  tecundum  quod 
habei  qnamdam  influentiam  inomnia  peccata.  Capitalia 
autem  vitia  ponuHtur  quwdam  ipecialia  pcccata^  ex 
quihus  mttittt  genera  peccotorum  eriunfur.  E*  ideo 
quidam  considerantes  superbiam  eecuntlum  qnod  est 
quoddam  speeiale  peccatnm^  cotlnumeraverunt  eaM 
aliis  niUis  capitalibus.  Gregorius  tero  considerans'  uni- 
vertatemejus  inflnenliam,  ^uam  habet  in  omnia  mHtt^ 
tion  connumeravit  eam  atiis  capitaiibus  vttiisi  ted  po- 


GOMMENTARiUS. 

G  $nit  eam  feginam  omnium  vitiorum  et  matrem.  Vnde 
dicit  in  lib.  xxxi  Moral.  cap.  51  :  Ipsa  vitiorum  re^ina 
superbia,  cum  devictum  ptene  cor  ceperit,  mox  tHud 
septem  principaiibus  vitiis  quasi  quibusdam  suis  duci- 
but  devaitandum  tradit^  ex  quibus  vitiorum  muititu- 
dines  oriuntur.  Ilactenus  S.  Thomas  citans  verba  D. 
Gregorii.  Dicitur  autem  superbia  a  verbo  superoo  : 
naiii  idem  est  superbirti  acsupra  se  aut  supra  alios 
ire,  vel  supra  mensuratn  ei  conditioiiem  ^uam  ire, 
juxia  iliud  psal.  cxxx  :  Neque  ambutavi  in  magnis  , 
neque  in  mirabiiibus  super  me.  Unde  Isidorus  (  Lib. 
de  Summo  Rono  c.  58 ) :  Superbus  ,  iitquit ,  dictus 
est,  quia  super  vuit  videri  quam  est :  qui  enini  vult 
supergredi  quod  est ,  superbus  est.  Anselmus  lib.  de 
Siinilitiid.  :  Superbia  vocatur  ^  eo  quod  super  quam 
aebeai  graditur,  Unde  a  theolo([is  superbia^  dermitio, 
perversus  seu  inordinalus  propruB  exceiientias  sive  cel" 
situdinis  uppciitus.  Sic  AuguhliiiiiB  {he  Civit.  i.  iv  cap, 
5;   de  Verb.  Domin,    serm.  53):  Amor  excelientieB 

^superbia  vocatur.  Scd  plenius  scholastici.  Non  eniiii 

^  oninis excellentia;  amor supcrbix  nouiine  daninandus; 
scd  :«mor  sive  pppeiilus  inordinulus,  id  esi,  coutr^ 
rationis  ordinoin  et  rp;;ii'ain.  Ordinalus  autem  cl 
recius  essetalisamor  duobus  tanium  modis  pot(«t. 

-  Prinium  cum  propriae  excellenti?e  et  laudis  6oiliciii 
sumus  propter  Dei  honorem  et  proximi  uUlitaiein. 
De  priino  Apostolus  :  Qui  gioriatur^  iuquit.  in  Do^ 


181  DE  COENOBIORUM  INSTIT.  LIB.  XII. -^DB  SPlllITU  SDPERBLE.  m 

•  uliimus  sii  in  confliciu  Tliioruro  ,  alque  in  ordine  A  n^us  est ;  saevissima  et  supcrioribus  cunctis  immanior 
poDatur  eitremus,  ^  origine  (amen  et  tempore  pri-     bestia,  perfecios  maiime  lentant,  e(  propeiroJum 

ALARDI  GAZ^I  GOHMENTARIUS. 


miMfMelm  (I  Gmm  i).  Bl  allbl.  de  divinis  afeni 
rerelalioaibus  ( II  Corin.  xii ) :  PiO  hujusmodi , 
inqoit ,  gUniabor;  pro  me  auUm  nihilj  niti  ih  infir' 
miuuibut  meii.  Rursum  pro^ter  aliorum  utiliiaiem 
6uas  laiNlea  eoHmemorana :  F«cliis  Bum ,  ait,  fnsi- 
pm  { seBioei  isui  ft«a»  passitt  suBa  comiueinorando), 
m  me  eoegifii».  Egc  «  vobii  dtbui  eommendari ;  nihil 
mm  minui  fecl  ab  li^  qui  sunt  iupra  modum  apotioU, 
metti  niMttielk.  Ita<)ue  stiMlere  ben»  femas  et  laudl 
proprix ,  his  de  causis ,  superbis  vitium  non  est. 
Rarsus  neqae  su|)erbia  censetur,  cnm  quis  propriam 
excelleiuiam  in  bono  desiderai :  ut  flagrare  aniore 
Tlriutiseteruditionis,  cupereque  in  utraque  excel* 
Jere,  si  tamen  media  bic  magis  quani  fineui  espeiat, 
id  eH,  viruitea  ipsas  et  laudabilem  erudiiioiiem , 
magts  quam  gloriam  et  laudem.  llic  eniin  amor  laudis 
ifiordinauis  Hdbuc  nen  est ,  cum  ad  baiic  borteiur 
ipostolus ;  De  ceeiero^  iiiquii ,  [ratres ,  quaxunufue 
wU  ura^  qusBcumque  pudica^  queecumque  caslaj  quce-  ^ 
cm^  euncia ,  queecumque  amabUia ,  quascumque  " 
heim  faiM»  st  qua  viHus  ,  m  qua  laus  ,  hcec  cogitaie 
(Philip,  iv).  Ct  nir«>tts  :  Bouum  fac,  et  habebis  law 
i(imeciaa(liMii.  xju) ,  poiestale  scilicet  bumana.  Non 
eDioi  sobiiB  futiiram  illam  proptmit,  de  qua  alibi 
dicit:  7iuici«ais  eril  uuicuique  a  Deo  (1  Corin,  iv). 

Eitra  boa  casus  profriae  exceUentis  ainor  iiiordi- 
Biiaseril»  idee^ue  siiperbiae  nomeu  arejpiet.  Quod 
({uideBqiiot  oiodki  fiai^  nunc  dicemus.  Enuineran- 
lor  aiHem  aceurate  a  D.  Gre gorio  ( Moral,  lib.  xxiii 
cfip,  7),  i|iieaiomQes  postea  scbolastici  secuii  sunt» 
Quaimr^  iMfttit ,  simt  spedes  ,  quibus  omnis  lumw 
mofanitNm  ^eMonsfr«4icr  :  eaMi  ^ontim  aut  a  semel^ 
ipsmkakere  eeesslhnant;  aut  simbi  datumdesupef 
tredmUi  f^^  ssuesehee  accepiue  meritis  pHlunt^  aut 
eerte  cum  jactant  se  habere  quod  non  habent ,  «ul 
4ispectistmerie  emgmUariier  rideri  appetwt  habere 
qeed  httbemi.  llaGregorius.  Prima  ergo  species  sm* 
perbi»eat  boanm  aliquod  aeu  aiiim»  seu  corporis 
iM  solfcutbuere ,  Bon  deo  acceptum  refarre.  GoBtrii  Q 
liane  Apo«Hiua:  Qmid  habmsquod  non  aeeepisii t  Si  a«- 
lem  ttceepiaii^jfnidgiarimriei  quasi  nan  aeeeperis  (i  Car. 
ir )  f  Haae  iuit  dtftboli  superbia «  qaa  voliiit  in  ceBluni 
asendere,  aisimilta  eaaa  Aiiiaaiflso.  Talis  eiiam 
Mperbit  eonmi  hominum  epei  se  ^ro  diis  coll  volue* 
Mt,  «k  AiexaDder  Macedo»  Nabacbodoiioxor  in 
Babjlom,  Herodas  in  Judeea»  et  alii  eomplures. 
Aliera  svperbi»  specioa  est,  faieri  quidem  a  Deo 
booaess»  qMS  aecepimus;  et  tamen  sic  data,  ut 
oostrismeritis,  studiis  ei  laboribus  putemus  acqui'* 
lil».  GoKtra  quam  superbiam  Apostolua  elamat 
Hea  e»  vobie,  non  ex  operjbus  ,  ut  ne  quis  giorieiur 
\Mkee,  11 ).  Cl  vetus  Scriptura  :  Vide ne  oblivisearis 
mmini  Dei  tui ;  et  posiquam  comederis ,  et  satiuius 
fiuriSf  eUmetmr  ear  Mvm,  et  dieae  in  carde  iuo  :  For-- 
tilMde  nm,  et  robur  manus  meee  hcet  mihi  amma 
frmeHtermm  {  Bcuiero.  viii).  Talis  erat  Ozlas,  sive 
Aiarias  rex ,  qui  eum  reboraims  esset ,  etevatam  est  cor 
ejws ,  €i  negiexii  Domimim'  beum  nium  ( i  Reg.  xy  ,  |v 
et  11  Parmi.  fxvi ) ,  etc.  Et  hac  etiam  superbta  Pdii*  ^ 
ffiaaa  teresis  amersU ,  et  DoMCisiarum  quoquci 
Oontra  ^fOos-  ssptos  usurpal  Augvsiinus  illud  Jere- 
mnt:  Mahiietus  hamo ,  qui  conndii  in  homine,  ei 
fenHcahum  brachium  $uum  {Jerem.  xvii).  Tertia 
SQperbfsspeeies  eat,  sibl  ettribuere  bonom  quod 
ffuis  Non  liabet ,  aut  Ainus  quam  liabet.  Qiialls  erat 
Hte  Laodtcensts  episeopmi ,  conlra  qtiem  Domlnus  in 
Apocal^sl :  Oich  quod  dives  »um  ,  ei  locuptetatue , 
ei  mdltny  egea  ;  el  neetis  quia  lu  es  miser ,  et  misera" 
bHis ^  e(  pauper i  ei  iHmcus,  et  nudus{Apoeal.m)^ 
(ioarta  Mperbiies0eeieflrest,ciim,  despectis  eaeteris, 
Id  boniltt  iffMgolaiilcr  baberc  qtioJ  habeifras  vMerl 
tolumus,  nosque  inde  aiiia  praeferimus.  Quo  nomino 


reprelieiiditur  iile  Pbaris»us  qui  {  ut  ait  Gregorius ) 
idcirco  de  templo  absque  justificauone  descendit ,  ^Kta 
bonorum  operum  meritum  sibi ,  quasi  singul,triiet 
ttibuensy  oranti  pubticano  ie  prcstniit  (  Lucee  iviii). 
jiidt  plura  apud  S.  Tbomam.  De  gradibus  auiem 
superbi;e  dicelur  iiifra  (  Cap.  25  ). 

*  Qua  raiioiie  iiiorbiim  superbi;e  uliimum  in  con- 
flictu  vitiorum  posuerit  Cassianus,  dictom  est  supe- 
rhis,  et  ipse  verbis  paiilo  post  fequeiiilbus  iusifiual, 
quia  iievis^fma,  etcunctis  superioribus  immanior  esi 
bestiUj  perfectos  maxime  tenlans  ,  «tc.  Dicitui  ergo 
siiperbia  morbus  uliiiiMis,  quia  cltimoet  post  alia 
omnia  viiia  superattir,  diriiciJlime  eipugnaliir  eiiam 
a  perfeclis,  quos  inaxime  impiignat.  Quod  elegaiiter 
D.  Prosper  (  Lib,  Epigram. )  lum  prosa  ,  iuiii  car- 
mine  eipressit  in  buiic  niodum  :  Quo  primum  viiio 
superatus  ett  homo,  hoc  uUlmum  vincit.  Cum  enim 
omnia  peccnta  superaveril ,  manet  periculum ,  ne  bene 
sibi  mensconsc.a,  in  se  polius  quam  in  Domino  glo- 
rietur, 

Qoa  primom  in  mortem  esthomo  ptjsua  Ir;iadema1igiit, 

Hanc  illi  piireniiioi  belb  peracia  moveot. 
Sulilifflos  ulcam  pulmas,  ctarasque  coronas 

Suuipseril,  atque  boslem  SDbdideril  pedibus, 
Virliui  propriae  velii  «hsignare  triumpiiurn ; 

Nou  Domino,  cujus  munus  opus(|uc  fuil. 
In  quo  ono  semper  superat  qui  non  superaiur; 

Quo  dignante  manom  subdere,  nemo  cadit. 

Isidorus  lib.  ii  de  Summo  Boiio(C(jp.  38) :  Superbia^ 
inquit,  sicul  origo  esi  omnium  criminum^  ita  ruina  est 
omnium  virlutum ;  ipsa  est  enim  in  peccato  prtma,  ipsa 
ui  confiictu  postrema.  llac  enim  pritna  aut  in  exordia 
mentem  per  peccatum  protternit^  aut  novissime  de  vir- 
lutibus  dejicit.  Inde  et  omnium  peccatorum  est  maxima^ 
quia  lam  per  virlutss  quam  per  viiia  humanam  mentem 
emierminat. 

>»  Nam«  ut  ait  Ecclesiaslicua  ( Cap.  i ) :  Initium 
amnis  peccati  superbia.  Et  Tobias  cap.  iv  :  /n  ipsa 
inijittm  SMmpsii  omnis  perditio,  Dicilur  autem  super* 
bia  initium  omnis  peccati,  duplici  ratioiic :  !<>  quia 
tam  in  angelis  quam  in  bominibus  primum  omniom 
peccatum  fuii  superbia,  ut  infra  ostendetur ;  2<>  qnia 
ex  auperbia,  tamquam  ex  foiite  et  origine  omnla 
peccitorum  |[enera  promanant  et  scaturiunt.  Quod 
doobna  modis  contingit,  ut  D.  Tbomas  eiplicat : 
primo  directe,  seu  per  se,  quaienus  aiia  peccata 
ordinantur  ad  finem  superbiae,  qui  est  propria  excel- 
leotia,  ad  quam  referri  poiesi ,  et  plerumque  refer- 
ter,  quidquid  iuordinate  appetitur;  secuiido  indi- 
recte,  ei  quasi  per  accidens,  scilicet  removendo 
impedimentum,  dum  homo  per  superbiam  lege  di« 
vina»  per  quam  a  peccato  probibebaiur,  abjecta, 
qoasi  remoto  obice  ac  repagulo,  proniis  et  prascepa 
in  omne  peccatum  niil,  secundum  illud  Jeremiae  ii  : 
Confregitii  jugum^  rupisti  vincula;  dixisti^  Aon  ser- 
vitutt.  Qoa  ratione  diciiur  omne  peccatum  coniinere 
laeitam  soperbiam)  contem;itum  Dei  inierpretativum : 
licet  lion  omnia  peccata  ei  contem|)to  formali  et 
eipresso  commiitantnr ;  sed  alia  ci  ignoraiitia,  et 
Blia  ex  inflrmitatfl  (S.  Thom  i-2.  q.  i4,  a  2;  et  i*i, 
q.  16i,  a  d;  Leo  Lessius  tib.  iv  c.  i),  Atque  boc  sensii 
aecipieiiduin  illud  D.  Prosperi  :  Superbia  omnium 
peceatorwn  iniiium  esl,  ei  /lnts,  et  causa;  quia  non 
solum  peccatum  est  ipsa  superbiu;  sed  etiam  nuttum 
peccatum  poiuit,  aut  poiest,  aut  poterit  esse  sine  super- 
bia  {De  Vita  Contemplat.  lib,  v  c.  2).  Neqiie  bis  obstat 
qnod  I  ad  Tiraoiheum  vi  Cuptdilaa  radix  omnium  ma' 
iorum  asseritur;  dlcilor  eniiii  avaritia  radix  omnium 
nialnrum,  quod  ex  bac  eupiditate  omno  genus  peccati 
conrmittl  possit,  ei  pleraque  reipsa  eonimitianlur; 
propterea  quod  dividee  prtebeam  opportunitatem  et  fe* 
eulteUem  adimplendi  omnia  desideria  peccatif  sieut 


425 


JOANNIS  CASSIANI 


4ii 


jaiu  posiios  lo  coDsammatione   virtatum    morsu  A  homines  proprie  periinet.  Cujus  originem  ac  reme- 


diriore  depascens. 

CAPUT  11. 
Quod  superbim  duo  thu  genera. 
•  Cajua  duo  sunl  genera  :  unum  hoc  quo  diif 
mus   spiritales    viros  summosque   pulsari»   allud 
quod  etiam  incipienies  carnalesque  complectitur. 
Et  iicet  ulrumque  superbiae  genus  tam  in  Deum, 
quam  in  homines  noxia  inflet  elatio;  Umen  illud 
primum  specialiter  refertur  ad  Deum,  secundum  ad 


dia  in  posterioribus  libelii  hujus  (Cap,  24),  donanto 

Beo,  in  quantum  possumus  exsequemur.  Nunc  de 

•  illo  priore,  quo  praefati  sumus  perfectos  praecipue 

^ntari,  proposiium  nobis  est  pauca  disserere. 

CAPUT  111. 

Qwfd  iuperbia  omne$  pariter  virtuUi  auferai, 

Nulium  est  igiiur  Titium  aliud  quod  iu  omnes 

virtutes  exhauriat ,  cuncuque  jusiitia  et  sanctiute 

hominem  spoliei  ac  denudet,  ut  ^  superbi»  malum : 


ALARDl  GAZifil  COMMENrARIUS. 


radtx  prabei  alimentum  arbori^  ail  S.  Thomas  ( 1-9, 
q.  h4,  a.  1  et^).  Contiderandum  entm,  inquil,  quod 
in  actibui  volunlariit,  cujuimodi  $unt  peccatOj  duplex 
ordo  invenitur^  tcilicet  mientionis  ei  extecuiioni$.  Et 
in  priore  quidem  ordine  itlud  dicHur  primum^  quod 
habet  rationem  /int<,  teu  finalii  cauias.  Finit  autem 
in  omnibut  boni$  temporaitbut  acquirendit^  e$t  ut  homa 
per  ilta  quamdam  perfectionem  tingularem  et  excellefi' 
tium  habeat :  et  ideo  ex  hac  parte  tuperbiaf  quas  e$t 
appetitu$  exceliemitB,  vonitur  initium  omnit  peccati; 
$ed  ex  parte  exueutiont$  primum  dicitur  id  quod  prcebet 
opportunitaiem  adimplendi  omnia  detideria  peccati, 
quod  habet  rationem  radicit,  tcilicet  dmticBj  et  ideo 
ex  hac  parte  avaritia  dicitur  ette  radix  omnium  malo- 
rum.  Itu  D.  Thomas  (Li6.  ii  Sent,  ditt.  41).  Peiriis 
vero  Lombirdus  paulo  aliier  hunc  nioduui  resolvit, 
quo  sensu  utruroque  riidix  dicatiir  omniuiii  malorum, 
scilicet  superbia  el  cupidiias.  Vtrumque,  aii,  reete 
dictumette  intetligitur^  ti  genera  peccatorum  tingnlo' 
rum^  non  tinguta  generum  utraque  tocuiione  inctudi 
inteUigantur.  Piullum  quippe  genus  peccati  est  quod 
interdnm  ex  tuperbia  non  proveniat,  nullum  etiam  quod 
e%  cupiditate  aiiquando  non  detcendat.Sunt  emm  noU' 
nulli  hominum  qui  ex  eupiditate  fiunt  tnperbi.  Est  enim^ 
ut  aii  Auauttinutf  homo  qui  non  ettet  amator  pecunics, 
fiiti  per  hfic  putaret  te  excelientiorem  ette ;  ideoque  ut 
exeeltat^  dititiat  cupit :  tali  homini  ex  tuperbia  obori- 
tur  cupiditat.  Et  ett  atiquit  qui  non  amaret  excellere^ 
niti  puiaret  per  hoc  majoret  di9itia$  habere ;  ideo  ergo 
exceltere  taborat^  quia  divitia$  habere  amat :  huic  inna- 
ecitur  tuperbia,  id  ett,  amor  excelientias  ex  cupiditate. 
Patet  ergo  quod  ex  tnperbia  aliquando  eupidiiat^  et  ex 
cupiditate  aliquando  tuperbia  oritur;  et  ideo  de  utro' 
que  recte  dicitvr,  quod  tit  radix  omnit  maii.  Ilaec  ille 
{De  Genet.  ad  litteram  lib.  ii  c.  13).  Alio  item  modo 
D.  Prosper  ulramque  senieniiani,  Ecclesiasiici  (fc- 
clet.  x)  scilicet  et  Apostoli  (1  Timoth.  vi),  conciliai, 
uirumque  vilium,  superbiam  dico  et ciipidiutem,  iia 
inter  se  comparaiis  ;  Ciim  Spiritut  tanctut  qui  locutut 
cst  per  prophetam,  per  Apostolum  quoqne  iocuiut  st/, 
nec  tibi  potsil  etse  divertut ,  toilwite  contiderare  debe" 
mut  quare  ilte  initium  peccati  tuperbiam,  hic  radicem 
omnium  malorum  cupiditatem  nominari  voluerit.  An 
forte  termonem  propheiicum  Paulut  apottolus^  iil 
tolet,  expotuit  ?  quandoquidem  tive  initium  omnit  pee^ 
Cdlt,  tive  radicem  omnium  malornm  dicat^  unum  idem- 
que  tignificet.  Porro  cupiditat  aique  tuperbia  in  tan- 
tum  ett  unum  malum,  ut  nec  tuperbut  tine  cupiditate^ 
nec  sine  tuperbia  cupidus  potnit  inveniri.  Siqnidem  et 
diabolut,  in  quo  tenet  tuverbia  principatum,  proprice 
potettatis  ac  perditionit  numanee  cupidut  fuit ;  et  ipte 
homo  per  appeiitum  arboris  interdictee,  ac  divinee  iimt- 
litudinit  affectionem  ^  morbotat  affectum  cupiditaiit 
ostendlt,  De  tuperbia  namque  nascuntur  hveretet^  tihi- 
tmata,  detraettonet^  invidia^  verbotitat,  jactantia^  con- 
tentionet,  animositutet,  ambiiio,  elatio^  priBsumptio, 
vnnitntf  inquietudo,  mendacium,  perjurium,  et  coetera 
hujusmodi.  Sed  htec  quit  dubitet  ex  cupiditate  quoque 
ptocedere,  cum  omnet^  qui  fuerinl  illit  omnibut  morbit 
quot  nominavi  corrupti,  habeantur  et  cupidi?  Item 
cum  gutokoty  intemperantetj  ebrtotot,  avidot^  rapacet^ 
(orniiuriot,  adulterot^  ttupratore$,  incettot,  flagitiatoi 


cupidita$  reddat ,  quando  poteunt  $ine  $uper(Ha  talet 
fieri,  $ine  qua  omnino  non  po$$unt  Dei  preecepta  can~ 
femnt,  quibue  prohibentur  omnia  illa  mata  quce  $upe- 
riu$  eomprehendi?  Ideoque  $i  volumu$  con$ummare  no- 
$tri  certaminit  eurtum^  caveamUt  in  primit  cupiditatem 
atque  tuperbiam,  non  duo  malUy  ted  tinttm,  a  quo 

B  trahunt  omnet  mali  actut  initium,  Nam  tine  tuperbia 
011«  pottunt  taltem  inchoari  peccata,  cum  dicatur  : 
Initium  omnit  peccati  tuperbia  ?  Aut  tine  eupiditala^ 
qucB  ett  matorum  omnium  radix,  quas  poteunt  fieri 
mala,  cum  tine  radice  omnia  aut  nuita  deputentur^ 
aut  mortua?  Deindeti  quodltbet  peccatum  perpetrare 
non  potsum,  niti  matcs  delectationi  conttntiam,  quod 
cupiditatit  etl  proprium,  et  Dei  preecepta  contemnam^ 
quod  ett  tuperbias  matumf  quomodo  non  ex  cuplditate, 
^ucB  ett  radix  malorum  omnium,  et  ex  tuperbia,  quas 
intfttim  omnit  peccati  dieitur,  procedit  omne  peccatum  ? 
Hocusque  D.  Prosper  {Lib,  ii  de  Vita  Contemplai. 
c.  4)  superbiam  ei  cupidiuiem  largo  modo  sumens, 
prout  in  omni  peccato  invenitur  qoidain  conteniptus 
mandatorum  Dei,  ui  dictuni  est,  et  quaedam  cupidl- 
latis  inordiiiau  affectio;  quoniodo  onine  peccaiam 
lam  ex  superbia  quain  ex  cupidiute  procedit.  Vide 
iioiata  ad  cap.  6  lib.  vit. 
*«  Alia  divisio  superbiae  in  spiriiualem  et  carnalem. 

^  Spirilualem  vocai  quse  spirituales  et  perfectos  pal- 

^  sa;  cariialem  qu»  carnales,  id  esi,  imperfecios. 
Eiimdem  distinctionein  agnoscii  el  explicat  D.  Gre- 
gorius  his  verbis  (Lib.  xxxiv  Morat.  c.  19) :  Scien- 
dum  quod  hcec  ipta ,  de  qua  tractamut ,  etaiio  aliot 
ex  rebut  ta^cularibut ,  aliot  vero  ex  rebut  tpiritualibut 
pottidet :  aiter  enim  intumetcit  auro ,  alter  eloquio ; 
alter  infimit  et  terremt  rebut ,  alter  tunmut  cotlettiime" 
tiue  virtutibue :  una  tamen  eademque  re$  ante  oculoe 
Dei  agitur  ,  ^tiamvii  ad  humana  corda  veniene  in 
eorum' obtutibue  diverto  amietu  patlietur.  Haec  Grego- 
riu5,  el  his  siniilia  Smaragdus  abbas  in  cap.  4  Re- 
gulae  D.  Benedicti. 

^  Occusioneni  praebenl  haec  vcrba  inquirendl  quale 
peccatum  sit  superbia.  Et  quidem  ex  boc  Ca^siani 
loco,  iinmo  ex  toto  hiijus  libri  traciatu,  satis  aperte 
colligitur  peccatuin  esse  nalura  siia  seu  ex  geiiere 
suo  moriiferuiii ,  quod  ei  D.  Thonias  confirmai  (Ari. 
5,  ii6i  tupra).  Docet  lanien  id  inlelligenduui  de 
superbia  compleia,  qua  scilicet  quis  iu  exiollitur  , 

D  ul  Deum  conieiiinai,  vel  legi  divinae  iiolit  es^e  sub- 
jecius,  vel  qui  ex  hocconiemptu  transgrediiur  legem 
Dei ,  aui  prascepia  superioruin  ( Leonar,  Lett,  t.  iv 
cap.  4).  Nain  si  loquamur  de  su|ierbia  incompleta  , 
seu  iniperfecu,  ha:c  non  seniper  est  peccatum  raor- 
Ule.  Sicuti  enim,  ait,  tn  atiit ,  quce  ex  tuo  genere  tuni 
peccata  morlalia  ,  puta  in  fornicatione  et  udutlerio  , 
JMtt(  aliqui  motut  qui  tunt  peccata  veniatia  propter 
eorum  imperfecttonem^  quia  tciticei  prceveniunt  rationis 
judicium,  ettunt  prceterejut  contensum;  ita  etiam  e$ 
circa  tuperbiam  accidit  quod  aliqui  motut  tuperbias 
tint  peccata  veuiaUa ,  dum  eit  ralio  non  conseniit, 
Porro  non  soluin  mortale  ac  mortiferum  peccaiuna 
censeiur  superbia  complela,  sed  eiiam  maxiinuin 
et  gravissimum  peccaiorum  ,  ex  i:omniuni  iheo- 
logorum  seiilentia  a>seriiur  (Navar.  c.  i6  n.  8). 
Quod  Umen  non  ita  accipiendum  est ,  quasl  iaie^ 


m 


DE  COENOBIORUM  IMSTIT.  UB.  XD.— DE  SPIRITU  SOPERBIii:. 


4M 


UfflqoiiD  geDeralis  quidam  ac  pesiifer  morbus,  doo  A  baec  vero  cum  infelitem  possedertt  mentem,  ut  qui- 


voam  loeDbrum  partemve  ejus  debiliure  contenius, 
sed  solidum  corpus  lelhali  comimpit  eiilio,  et  iu 
TinuiQmjam  fastigio  collocatos  gravissima  ruioa 
dejicere  ac  trucidare  conaiur.  *Omne  namque  vitium 
suis  est  terminis  et  fioecootentum;  etlicet  conlristel 
aJias  quoque  virtutes,coDlra  uoam  lameo  priocipali« 
ler  leodit»  eamque  specialiter  opprimil  el  impugnai. 
Et  nt  hoc  ipsum  quod  diximus  darius  possil  intelligi» 
gastrimargia,  id  est,  apptlitus  ▼enlris,  seu  coocn- 
pisceniia  gul»,  lemperanti»  rigorem  comimpit; 
castiutem  libido  contamioat;  ira  paiieotiam  vastal; 
ut  Doaoumqoam  uni  quis  deditus  vitio  aliis  virluti- 
bos  uon  peoilus  destituatur,  sed  illa  tanium  virtute 
truaeata,  qu»  e  diverso  aemulo  sibi  vitio  repugnaole 
succumbil,  reliquas  possit  vel  ex  parte  retinere : 


dam  sacvissimus  tyraoous,  sublimissima  capta  arce 
vinulum,  uoivevam  fuoditus  civilatem  dlruil  atque 
subvenit,  Excelsa  quoodam  saoctitalis  mcBnia  viiio- 
rum  solo  coaequaos  atque  perroisceos ,  nullam  deio* 
ceps  imagioem  liberialis  animae  sibi  subditae  super- 
esse  coocedit.  -Quantoque  ceperit  ditiorem ,  laoto 
graviore  servilutis  jugo  subdium  universis  virtulum 
facoluiibus  cnidelissima  depnedatione  nudabil. 

CAPUT  IV. 

Quod  ob  iuperlnam  Lucifer  iUe  de  orchangelo  fadug 
e$t  diabolui, 

El  ul  gravissimae  lyraooidis  ejus  poteotiaro  agoo- 
scamus,  angelum  iilnoi  qui  prae  oimieute  splendo- 
ris  ac  decoris  sui  ^  Lucifer  ouncupatus  esi ,  «  oullo 


ALARDI  6AZi£I  COMMENTARIUS. 


omnes  peccatonim  species  sit  gravissimum,  cum 

odium  Dei  silgravius;  sed  quia  ad  geiius  gravissi- 

inoruin  peninel ,  id<iue  ea  raiione  quaui  affert  idem 

ADgeiicus  Doctor  (Arf .  6) ,  Quod  cum  itt  peccato  duo 

tpecimtur ,  scHicet  couversio  ad  commutabile  bonum  , 

qum  materialiter  h  kabel  in  peccato  ,  et  avertio  a  bono 

incowmutabili ,   quas  est  formalis  et  completiva  ratio 

ppccati ;  ex  parte  quidem  eonversionis  non  habet  super- 

Ha  quod  sit    maximum  peccatorum ,  quia  celsitudo 

quam  iuperbut  invrdinate  appetit  non  habet  maximam 

Tepugnantiam  ad  bonum  virtutis ;  sed  ex  parte  ooer- 

sionii ,  tuperbia  habet  maximam  gravitatem  ,  quia  in 

aliit  peccatis  homo  a  Deo  avertitur  ,  vet  propter  ignO' 

raniiam ,  vet  propter  infirmitatem,  tive  propter  desi' 

dtTium  cujuscumque  alterius  boni;  sed  superbia  habet 

avertionem  a  Deo  ,  ex  hoc  ipso  quod  non  vult  Deo  et 

ejut  reguioe  subjici,  Unde  Boeiius  dicit  auod  cum 

omnia  vitia  fugiatu  a  Deo ,  sota  superbia  se  Deo  oppO' 

nit.  Propter  quod  eiiam  speciaUter  dicitur^  Jacobi  iv  , 

^od  Deui  auperbis  resistit.  Hactenu)»  divus  Thoinas 

Uoc  iiaque  sensu  diciiur   superbia  omnes  viriuies 

exhaunre »    cunciaroque  jusiitiain   ac    sanctiialem 

spoliare,  lelhaii  exilio  corruuipere,  et  gravibSiiiia 

ruiua  dejicere  el  irucidare,  eic.  quae  hic  habeniur. 

■  Eudem  sensu ,  ac  pene  iisdero  verbis ,  D.  Grego- 

ritts  libro  trigesinio  quario  Moralium,  capiie  deciino 

ocravo  :  Atia ,  iO(|uit  ,  vitia  eas  solummodo  virtutes 

impetunt,  quibut  ipsa  dettruuntur,   ut   videlicet  ira 

paiientiam  ,  gastrimargia  abttinentiam  ,  libido  cnnti- 

nentiam  expugnet.   Superbia  autem ,  quam  vitiorum 

Tttdicem  diximus,  nequaquam  unius  virtutis  exstinciione 

^ntenta  ,  contra  cuncta  animce  membra  u  erigil ,  et 

quati  generalis  ac  pestifer  morbus  corpus  omne  cor' 

Tumpit^  ui  quidquid  illa  invadetite  agitur  ,  etiamii  esse 

tiriys  osiendatur^  non  per  hoc  Deo,  sed  toli  vanof  glo- 

Tia  serviaiur.  Quasi  enim  tyrannus  quidam  obseuam 

atitattm  intercipit ,  cum  mentem  tuperbia  irrumpit , 

elquo  ditiorem  quemque  ceperit ,  eo  in  dominio  durior 

eisurgit  ;  qwa  quo  amptius  res  virtutis  sine  humilitate 

agitur  ,  eo  latius  ista  dominatur.  Ita   Cassiani  iiuila- 

tor  el  approbator  D.  Gregorius. 

^  Lucirer,  Graece  ftaofopoi,  in  Scripturis  trirariaro 
accjpiiur.  Primum  eiiiin  lucifer  est  stella  auror«)e  , 
quur  astrniogis  Vetius,  sic  dicla  cuin  Siilein  aniegre- 
ditur;  ciimverosubsequitur,  hesperus.Job.  xxxvm  : 
Sumquid  producit  luciferum  in  tempore  suof  £t  psal. 
cix  :  Ex  uiero  ante  luciferum  genui  te ,  id  est ,  ante 
iDundi  ortam,  sive  anie  omneni  creaturam.  Secundo 
Lucifer  eiiam  dicilur  Ghristus  Dominus ,  vel  ejus 
(ioctrina  el  cogiiilio.  il  Petri  i  :  Donec  dies  eluuscat^ 
et  Lucifer  oriatur  in  cordibus  vettris.  Hinc  et  Apocal. 
mi  Tocalur  stetla  maiutina  et  splendida;  et  in  bene- 
i\  ciioiie  cerei  paschatis  canil  Ecclesia  :  liujus  fiam" 
mas  Lncifer  matutinus  inveniat;  ilte^  inquamf  Lucifer^ 

PATROL.   XUX. 


B  qui  neseit  occasum  ,  etc.  Deoique  Lucifer  appellatua 
est  primus  aogelus,  ob  singularem,  tum  naiurae,  tum 
gratiae,  in  qua  condiius  fuerat ,  spleiidorem ,  et  pr» 
c»ieris  angelis  excelleniiam ;  qui  tamen  ob  super- 
biam  in  leiiebras  sempilernas  praecipitatus  esl ,  et 
aiios  complures  coelesles  spiriius  io  eamdem  traxit 
ruinam,  et  coelestis  patria:  exsorles  fecit.  Unde  Isaiae 
XIV  diciiur  :  Quomodo  cecidisti  de  ccelo,  Lucifer^  qui 
mane  oriebaris ,  elc. ;  delriua  e$t  ad  inferos  superbia 
tua.  {Vide  D.  Ber.  tract,  d$  Grad.  humil,,  per  multa 
capita;  S.  Thom.  i-i ,  q.  63 ,  a.  7.)  Jlunc  enim  Lu- 
ciferum  angelorum  omniiim ,  id  est,  coelestiuro  spi- 
riiuum  primuro  fuisse  el  excelleniissimum,  sopre- 
mique  ordinis  seu  hierarchiae  emineniissimum,docet 
ex  proresso  D.  Gregorius  lib.  xxxii  Moral.  cap.  2i 
et  io,  idque  multis  ex  Scripturis  colligit  et  conflr- 
mai.  Primnm  enim  Job  xl  cap.  diciiur  Bebemoih 
( quo  iioniine  primiis  angelus  lapsus  expriroiiur ) 
principium  vtorttm  Dei :  Quia,  Inquit  Gregorius,  r«iii 
cuncta  creans  Deus  ageret ,  hunc  primum  condidit, 

C  quem  cunctis  angetis  eminentiorem  fecit.  Deinde  £m^ 
chieli$  XXXI  dicitur  :  Omne  lignum  paradisi  non  est  of- 
simitatum  illi ,  nec  pulchritudini  ejus ;  quoniam  sp«. 
ciosum  fedt  illum  in  multis  condensisqut  frondibus. 
Ubi  per  iigna  paradisi  angelicorum  spirituum  agmina 
designantur^  quoe  ^uiimvts  excelsa  sint  condita ,  huic 
tamen  necprmlata  sunt^  ueccequata.  Rursus  EzechieUa 
xxviii  de  eodemdicitur  :  Tu  signaculum  simiiitudinia 
Dei^  plenm  sapientia,  et  perfeclus  decore,  Signaculum^ 
iiiquit,  simiiitudinis  Dei  angelus  lapsus  aicitur,  ut 
quo  subtilior  est  in  naiura^  eo  in  eo  similitudo  Dei  ple» 
nius  credatur  expressa.  Et  iterum  codem  Ezechxeiit 
loco :  Omnis  lapis  pretiosus  operimentum  tuum;  $ar* 
dius,  topaziuSf  jaspit,  chrysolithus^  onyx^  et  beryilus^ 
sapphirus,  carbunculus,  et  smaragdut ;  ubi  novem  dixii 
genera  lapidum ,  quia  novem  sUnt  ordines  angelorum; 
quibus  itte  Lucifer  coopertus  fuisse  detcribitur ,  ^uia 
eos  quasi  vestem  ad  omamentum  $uum  habuit ;  quorum 
dum  claritatem  tran$cenderet,  ex  eorum  comparatione 

D  clarior  fuit,  Denuiui  subdit  GregoriuA :  Huju$  princi- 
palu$  celsitudinem  adhuc  idem  propheta  intuen$  ad- 
jungit  (Ephe$.  viii)  :  Tu  cherub  extentus^  et  protegens 
tn  monte  tancto  Deit  in  medio  iapidum  ignitorum  per" 
feclus  ambulatti.  Cherub  quippe  plenitudo  scienticein' 
terpretatur  :  et  iddrco  iste  cherub  dicitur^  quia  trans- 
cendisse  cunctos  uientia  non  dubilatur.  Qui  in  medio 
lapidum  ignitorum  perfeclus  ambulavit,  quia  inter  an" 
gelorum  corda  eharitati$  igne  $uccen$a  ctaru$  gloria 
Conditori$  ex$titit.  Haec  et  aliaD.  Gregorius  in  eam- 
dem  senlenliam. 

e  Primum  peccaium  Luciferi  fuisse  superbiam  do- 
cel  D.  Tbonias  (i  part.,  q.  63,  a,  2)  ex  seuteiilia  ve- 
leruni  Patrum ,  Scoto  licet  refragaote;  immo  oec 
aliud  in  angelis  esse  poluisse  quatn  superbiam ,  ex 

14 


iV  JOANNB  CASSIANI  4|| 

a-Uo  quacn  hoc  viiio  dejeetum  eeelitus  invenimus,  et  A  remedia  poleront  malis  valelttdinibas  exhiberii  nM 

ei  illa  beata  subiimique  angelorum  staiione  telo 

8iiperbi«  vulneratum  ad  inferna  fiusse  oollapsum» 

Si  igitur  tantam  virtutem  et  tantae  potenlix  praero* 

gativa  deeoraiam  una  elatio  cordis  poloit  de  eeslesti' 

bus  ad  terrena  devolvere,  qua  nos  observantia  carnia 

fragiliiate  circumdatos  cavere  oporieat>  ipMiia  ruiiM» 

roagnitudo  demonstrat.  Quemadmodum  vero  hujot 

morbi  virus  perniciosissimum  devitemuSy  instrul 

poierimus,  si  ruin»  ipsius  causas  alque  originem 

persequamur.  Numquam  enim  curari  languor,  ned 


prius  Inquisitione  sagaci  origines  earttm  invesiige»* 
)ur  el  cauB».  Hic  ttamque  indutiis  divina  elivilaM^ 
)bi  inter  caetera»  supemat  virtutes  Conditovis  ksi^- 
kate  priefttlgens,  splendorem  sapientia  et  virlouiii 
pttlohriliidinem  qua  ornabatur  gratia  Greaioris,  na- 
jturie  snsD  posenlia,  Bon  muniftceniisB  iliitts  benefleie 
eo  eredidit  ebtinere*  Et  ob  hoc  elatos  lamqoam  qul 
ad  persevcMfftUam  purUaiis  hujus  dlvino  non  egem 
eoiilio,  •  Deo  se  shnilem  judlcavit,  ntpote  qni  nnN 
Uus  iRdigeret,  quemadmodum  Deus,  llberi  stifieel 


ALARDI  GAZi£I  GOMMENTARIUS. 


qua  deinde  consecuta  sit  invidia.  Id  enim  Patres 
dtserte  affirmant.  D.  Hieron^Fmus  epist.  45  :  Sata- 
na$f  inquit,  ex  archangelico  fastigio  non  aliam  ob 
causam^  niii  ob  contrariam  humilitali  superbiam  ruiU 
D.  Augustinus  lib.  i^ii  de  Civiiate  cap.  6  :  Cum 
causa,  inqiiil,  miserim  malorum  angelcrum  qumrHur, 


mum  noiis,  superbia  ,  inquam ,  et  bumilitate  disiin- 
goi.  Sed  satius  ipsum  audire  suis  verbis  id  asiroen>« 
tem.  Quod  nune » inquit ,  m  civitaia  Dei ,  et  MM 
Dei  in  hoc  scbcuIo  peregrinanti ,  maxime  commendatiir 
Aumi7t/as ,  et  in  ejus  rege^  qui  est  Christus,  maxime 
frtedicatur ;  eontrariumque  huic  virtuti  elationis  vitium 


ea  merito  occurrit ,  quod  ab  iUo  qui  summe  est  aversi,  B  in  ejus  adversariOy  qui  est  diabolus^  maxime  dominari 


ai  seipsas  convetsx  sunt ,  qid  non  summe  sant  :  et  hot 
vitium  quid  aiiud  quam  superbia  nuncupatur?  Initium 
quippe  omnis  veccati  est  svperbia.  Cur  autem  sola 
superbia  et  invidia  in  angelis  esse  pObSint,  raiionem 
insinnat  D.  Thomas  ,  quod  hxc  sola  vitia  pure  spi- 
rltoalta  sint,  cujusmodi  esse  oportet  qusc  in  natu- 
ram  splritualem  et  angelicam  cadere  possint.  Nam 
etsi  aiia  nonnulla  vitia  spiritoalia  dicantur  ex  sen- 
tentia  B.  Gregorii  (Lib.  xixi  MoraL  c,  3f )  compara- 
tione  carnaiiora  ,  neinpc  gulas  et  luiuriae ,  quae  vo- 
luptate  carnall  coinplenlur ;  tamen  absolute  ei  mere 
spirilualia  dici  iion  possuiit ,  quia  vel  objecta  habent 
corparalia^  vet  corporaletn  pas4one  n  supponunt  et  tn- 
cludunt,  Avaritice  enim  objectum  est  pecunia.  Iravero 
cum  quadam  passione  est ,  sicut  concupiscentia  :  unde 
ipsain  dmmonibus  essenon  potest^  nisi  metaphorice. 
Acedht  vero  est  qucedam  tristftia ,  qua  homo  redditur 
tardtts  ad  spirituales  actus  propter  corporalem  labo^ 


sacris  litteris  edocetur;  profecto  illa  est  magna  dif[e- 
rentia,  qua  civitas,  unde  loquimur,  utraque  discerrd" 
tur  :  una  seHicet  societas  piorum  hominum,  altera  tiR' 
piorum  ;  singula  queeque  cum  angeiis  ad  se  pertinen- 
tibus^  in  quibus  prcecessit  hac  amor  Dei^  hac  avMr  ivi. 
Ita  Angustinus.  Cui  consentit  D.  Gregorius  xixfV 
Morniium  (  Cnp.  25)  ita  scribeiis  :  Quia  Redemptor 
noster  corda  regit  humilium,  et  Leviathan  iste  (id  est, 
diabolus)  rex  dicitur  superborum^  aperte  cognoscimus 
quod  evidentissimum  reproborum  signum  superbia  es(, 
at  eontra  humilitas  electorum.  Cum  ergo  quam  quisque 
habcat  agnoscitur^  sub  quo  rege  mHitet  invenitur. 
Vnusquisque  enim  quasi  quemdam  tiiulum  portat  ope- 
ris,  quo  facile  ostendat  sub  cujus  serviat  poteslate  re^ 
ctoris.  Unde  et  per  Evangelium  dicitur  :  Ex  fructibu 
eorum  cognoscetis  eos  (Matth,  vii). 

^  Magna  quaeslio  inier  theologos  ,  an  et  quomodo 
Lucifer  appeiierit  esse  ut  Deus,  aut  similis  esse  Al- 


rem,  qui  damonibus  non  competit.  Vnde  patet  quod  ^  lissirao.  Vnde  intelligi  possit  quae  et  quatita  fuerit 
sota  snperbia  et  invidia  sunt  pure  spiritualia,  quce  daS'   ^  Luciferi  et  sequacium  ejus  spirituum  superbia  ,  de 

—  •  -'-  ' — .^j -•-..:^--   •  qug  hic  agiiur.  Quam  qurstioiiem  ,  iti  subtUiorem 

et  proliiiorera  quam  nostri  instiiuii  ratio  ferat ,  li- 
beniius  praeteriissem,  nisi  haec  ei  alia  Auctoris  dicta 
noiinullam  ejus  rei  explicationem  requirerent.  Sunt 
autem  hac  in  re  tres  sententiae  illusiriores,  quarum 
duas  referi  D.  Thomas  his  verbis  :  Angelus  absaue 
omni  dubio  peccavit^  appetendo  esse  ut  Dcus.  Sed  noc 
potest  intelligi  dupliciter  :  uno  modo  per  eequiparan- 
tiam  (alii  dicunt  a^quaiiintem) ,  a/to  tnode  per  simiti- 
tudinem*  Et  primo  quidem  modo  non  potuit  appetere 
esse  ut  Deu>;  quia  scivit  hoc  Cbse  impossibiie  naturali 
cognitione ;  sed  in  hoc  appetiit  esse  stmiiis  Deo,  quia 
appetiit  ut  finem  ultimum  beatitu  iinis  iet  ad  quod  vir- 
tute  su<B  naiurtB  poterat  pervcnire  ,  avertens  suum  ap- 
petitum  a  beatltudine  supeniaturaii  ,  otue  est  gratia 
Dei;  vet  si  appetiit  iltam  similitudinem  Dei  quw  datur 
ex  gratia,  votuil  hanc  habere  per  virtutem  Bu<e  iuitur<r» 
iion  ex  divino  auxitio  secundum  Dei    di^positionem. 


monibus  competere  possunl  :  ita  tamen  quod  irtvidia 
non  snmnetir  pro  pa^sione ,  sed  pro  voiuntaie  renitente 
bono  atterius.  Ita  S.  Thomas.  Addit  lamen  duo  mo- 
nila  ad  horum  intelligentiam  pertinentia  ,  nec  prae- 
termitienda.  Primuin  cum  dicitur  solummodo  super- 
biam  et  invidiam  daenionibus  conipetere,  intelligen- 
dum  esse  secunJura  alTectum.  Nam  secundum  rea- 
tum,  inquit,  omftia  peccata  in  damonibus  esse  contin- 
git ,  quia  dum  homines  ad  omnia  peccata  inducunt , 
omnium  peccatorum  reaium  incurrunt.  Secundum  af- 
feetim  vero  itla  solum  ^eccata  in  malis  angelis  esse 
possunt ,  ad  quas  contingxt  affici  spirituattm  naturam. 
Spiritualem  autem  naturam  non  contingit  affici  ad 
bona  quae  sunt  propria  corpori,  sed  ad  ea  quce  in  rebus 
spirituaiibus  tni'«ntrt  possunt.  Alterum  monitum,  sub 
invidin  et  superbia  ,  prout  in  da^monibus  ponuntur, 
comprehen<li  omnia  vitia  et  peccata  quae  ab  illis  de 
rivantur,  ut  odiura  Dei,  blaspliemiam,  odium  tiomi 


num,  ctc.  Cum  igitur  conslet  primum  peccaium  Lu-  ^  Uxcverba  S.  Thoinae  nonnthil  obscura  paiilo  clarius 


ciferi,  et  pninum  omniiim  peccatorum  fui^se  super 
biain  ,  merito  SS.  Patres  (Greg.  i,  xxxv  Morai.  c. 
2i)  suiierbiam  vocant  viiiiira  diabolicum,  evidentis- 
simum  sigiiura  reproborum  ,  et  notam  civitatis  dia- 
boli,  qiii  dicitur  Rex  super  omnes  fiiios  superbice.  Joh. 
XLi.  HitiC  Aposiolus  I  ad  Tiraoth.  iii  vetat  ordinari 
neophytum  ,  fie  tn  superbiam  etatus  in  judicium  tnci- 
dat  diaboii ,  id  esi ,  iii  eamdem  dainnationis  soriem 
cum  diaholo  ,  aperte  insioHans  superbiiim  e.se  dia- 
boli  viiium  ;  sicnti  econtrario  humiliias  propria  vir- 
tiis  est  Christi ,  et  eorum  qui  ad  ipsum  periinent. 
Unde  D.  Augusiinus  lib.  xiv  de  Civlt.  cap.  i3  docet 
duas  istas  civiuites ,  Christi  et  diaboli ,  hoc  est ,  so- 
cietatem  justorum,  et  societatem  impiorum,  et  duos 
ipstruffl  daces ,  Christum  et  diabolum ,  his  potissi- 


sic  explicari  possunt.  Appeiiit  angelus  similis  esse 
Deo  in  hoc  qiiod  est  natura  sua  esse   beaigm  ,  ac- 
quiesceiido  niuiirum  in    suae  natursc  excellentia » 
tamquain  fine  ultimo  et  propria  felicitate  ,  negiecta 
aut  non  considerata  beatitudine  eupernaturali  ^  ad 
quam  per  Dei  gratiam  tendere  debebat«  Stalim  eVim 
atque  Deus  omnium  conditor  coelesiem  hanc  nobi- 
lissimainque  angclorum  naturam   crearat ,  Lucifer 
pulchritudinem,  nobilitatem,  atque  eximiam  naturae 
sux  digniutem ,  qua  cunctis  rebus  creatis  praecelle- 
bat,  atiendens  et  magnifice  intuens»  ita  efferri  coepit^ 
tantnque  sui  admiraiione  ei  philautia  captus  est,  ot 
nec  cogitaret  haec  dona  se  a  Deo  acce  pisse  ,  nec  ad 
uUeriorem    consummatamque    ac    supernaturaiem 
beatitudinem  aspiraret,  quasi  sua  sorte  coalentusel 


M  DE  GCENOBIORCM  INSTIT.  LIB. 

arlHtrii  Caeoltate  codQsus,  per  illam  credeos  affluen- 
(er  omnia  sibiipet  svppeditari  qn»  ad  consuinmatio- 
nen  ▼inttMm  tal  pereMiitaleMa  svmmiB  beatitudinis 
penine^ent»  Bmc  ei  ao)a  cogiiaiio  (aeia  prima  riiiaa 
est.  n  qvara  deserlM  a  Deo,  ^  se  credidii  noit 
eg«re,  inetalaliB  repente  et  notalMiiid«is  effeotua,  et 
inflHnitalem  phipri«  natiir»  persensit,  •  et  beatilu- 
dinero  qna  Dei  mnnerefruebaturamisil.  Ei  quia  ^di- 
iexit  verba  pracijritationi$  (P$aL  u) ,  qoibos  diieril» 
/n  adum' con$eeHdam  (I$auB  xiv);  et  linguam  dolo- 
tam  (Pi.  Li),  qua  vel  de  se  dixerat,  Ero  itmt/ii  A/rii- 
nm  {MfB  tvf),  tel  d6  ildam  et  Rva :  Briti$  $ient 


Xlt.  —  bt  SPIIIITU  SUPERBIiG.  430 

Adii(Genei.  in);   propierea  Deu$  deeWuet  iUum  in 
finem,  eneiiet  ernn^  ei  emgrabit  de  tabernaeulo  itfo,  et  4 
rtt^eeni  ejme  de  terra  wnntium.  Tune  ruinam  ejus   ^ 
vMcNl^s  jttsli  lims&imr,  et  euper  eum  ridebunt  dicen''f\ 
te$  (quod  etiam  ad  bos  qui  se  sioe  protectione  auxi-    ; 
lioque  Dei  summum  bonum  perfieere  posse  confidunt  •] 
jusiissime  dirige(ur) :  Ecce  homo  qui  non  posuit  Deum 
adjulorem  $uum,  $ed  $peravit  in  muUitudine  divitia" 
rum  euarum^  et  prmalait  in  vanitate  $ua  {P$al,  li). 
CAPUT  Y. 
Quod  fomite$  vitiorum  omnium  e  $uperbia  putiutent» 
«  Haec  esl  prima  [Ai.  prima]  ruinae  causa  et  origo 


ALARDI  GAZiCil  GOMMENTARIUS. 

sibi  sufBciens.  Hanc  Cassiani  fuFsse  setitcnllnm  ex      eam  cum  aliis  eonciliare.  Nem  S.  Thoinas  et  alii  io- 
ejus  verbis  salis  aperte  colligitur,  durd  ait :  Deo  $e     qunntur  de  initio  peccati  dxmonis,  baec  auteni  po- 
iimHemjudicavit  ^utpote  qui  nulliu$  indigcret,  quem-      screma  sententia  do  ejiis  consummaiione.  Possumus  ^ 
admodum  Deu$,  liberi  $cilicet  arbitrii  facultate  con/t-  B  enrm  in  peccato  Luciferi  tres  panes  considerare  : 
tus^per  iHant  creden$  affluentir  omnia  eibimet  lup-      initium,  progre<(Sum  et  consunimationem.  Initium 


pediiari »  quae  tamen  sic  accipienda  suni,  non  quasi 
rerera  et  expresse  senserit  ac  judicaril  Lucirer  se 
limilem  aut  aequalem  Deo  (lantus  enim  error,  tani 
crassus  ac  manifestus  in  mentem  angelicamsapientia 
plenam  lam  subito  cadere  non  potuii ),  sed  quia  ita 
se  gessit  in  sui  admiratione  et  contemplatione  de- 
fixos,  et  a  Dei  recordatione  absiractus,  quasi  revera 
ita  seniiret  ac  judicaret :  ut  merito  iili  objici  posset 
illud  Apostoli:  Quid  habe$quod  non  accepisii?  $i  nu- 
tem  accej9eri$  ,  quid  gloriari$  quasi  non  acceperi$ 
(lCor.lv)  7  Uinc  Ezecbieiis  xxii  cap.  dicitur  :  Eleva- 
tum  i$t  cor  tuum  in  decore  tuo  ;  ubi  significatur  decor 
quem  babebat  Lucirer,  non  quem  appctebat.  Gxie- 
nim  aliquid  amplius  et  allius  signilicare  videntor 
alia  vermi  (jusdem  Luciferi  apud  Isaiam  capite  xiv  : 
/s  caeiiMi  €on$cendam;  $uper  a$tra  Dei  exaltabo  $olium 
meitm,  ete.  Seeunda  igitur  senteniia  est,  quam  supe- 


non  potuit  esse  illa  intoierabilis  superbia  qna  voliiit 
esse  Deo  xqualis;  sed  fuit  eomplaccnlia  et  inordi- 
nata  deleciatio  in  propria  excelleniia,  et  aversloa 
Deo,  tamen  sine  contentptuel  odio  Dei.  Doinde  vero 
progressus  esl  ut  existiniaret  se  sibi  sufficere,  et 
divino  auxilio  non  indigere.  Ac  tnndem  eo  porvenit 
ul  pularet  se  non  debere  alicui  snbessc;  et  denique 
nt  et  Deum  rontemneret,  et  vellet  ip>e  ab  omnibus 
haberi  et  coli  ut  Dcus :  et  de  bac  extrema  et  con- 
snmmata  supeibia  loquitiir  poslrerna  senientia.  Ex- 
plicat  hunc  progres^^um  D.  Angustinus  xiv  de  Givit. 
Dei,  capite  ultinio,  ubi  docet  amorem  sui  usqtie  ad 
conlemptum  Dci  aedificasse  civilatem  diaboli ,  sicutl 
e  contrario  amorem  Dei  usque  ad  contemptum  sui 
Kdjficisse  civitaiem  Dei. 

<»  Beatiludinem  viae,non  patric-c,  ut  recte  annotavit 
Giaconius.  Est  enim  beaiitudo  vix,  quas  in  virtutibus 


rius  tetifis  D.  thomas,  angelum  illum,  nempe  Luci-  r^  et  gratiae  donis  consistil ,  quum  liabuprunt  angeli 
lerom»  a^peliiaae  ac  priesumpsi&se  beatitudinem  su-  ^  omnes  in  sui  conditiono ;  secundum  iJtud  Uaian  xiv- 


paresiiiralem  seo  v isionem  Dei  beatificam  solis  na 
tors  vlriiMU^  aeu  per  virtutem  natur»  bux.  In  banc 
sententiaaa  infleeit  posseni  i^ia  Auctoris  verba,  Li- 
bertati  eeilUet  cffbiirik  fttcuttate  confi$u$ ,  per  illam 
creden»  mgtumter  mmnia  mbimet  euppeditari^  ques  ad 
ciHuummaiionem  otrluliim  vel  perennitatem  summm 
beaiiiudinia  pertinerent,  Verum  ex  adverso  objici 
pesset,  i*  qiiod  vix  aul  ne  vix  quidem  credibile  sii 
tantom  erverem  in  mealem  angelicam  irrepere  pe- 
taisse,  ot  polaret  beatilodinem  supernatoralera  na* 
torse  Tiribos  qoibuscqmqoe  posse  acquiri,  cum  n%<- 
turaliaet  aupernatnralia  tolo  genere  disient ,  iinmo 
videtor  iroplicare  centradiciienem.  Nam  si  beatitode 
snpemataralis  est,  id  est,  sopra  naturam^  qoomod» 
Datoralt  viriute  acqoiratorf  ^  Qood  aatis  comper- 
tom  eat  ralionalem  sive  iniellectoalera  ereatorMn 
inagis  sibi  applaudere  et  abbbndiri  de  praesentibos 
el  acfpiisitis  qoam  de  faloris  et  acqoirendis:  nam 


Quomodocecidisli  de  cmlo^  Lucifer,  qni  mane  oriebarisf 
ubi  illud  mane  signincat  fulgorem  graiiie,  cui  succe- 
dil  perfeclus  dies  gioriae,  att  S.  Tliomas.  El  Eze- 
chiel  xxviii  :  Perfectu^  fuisti  a  diebus  creatioms  tuw , 
vlentu  sapienlia^  et  perfectus  decore.  Ab  bac  autem 
beatiiuditie  viac,  angeli  boni  Deo  adhxrentes  ad  su- 
pernaiu  bealitudinem  iiatrix',  qn;e  in  adeptionc  ultimi 
finis  consislit,  feliciter  transierunt;  uiaJi  vero  et 
superbi  splrilus  ab  utraque  exciderunt. 

^  Adapt&t  diabolo  verba  Psalmistx  psal.  li  ,  qua 
tamen  bomini  iie/{uam  propric  conveniiinl.  Et  qui^ 
dem  satis  apie  vocat  verba  prcecipHaiionie,  id  esi, 
demersionis,  seu  subnterhionis  (ut  liabei  D.  Ai:gu- 
stinus),  illa  verba  Luciieri :  In  ccelum  consceudam  , 
qiiia  per  illa  diabolus,  qui  sibi  videbatur  in  coelum, 
id  est,  insolium  divinitatis  asoensurus,  e  contrario 
in  profundum  inferni  praecipitatus,  ac  demersus  est : 
linguam  vero  dolosam  alia  ejusdera  vei  ba:  Similis  ero 


prssentiame8ifrttitiO,fatororomsollieitudo.FToindeD  Atti$$imo,  Quibus  alios  spiritus  vana  spe  etosienla 


jtrobabiliiie  videtHr  Looilbrum  prhis  de  pnesenti  soe 
staiu  soperbiisBe  qoam  de  fotura  beatltadine  cogl- 
tasse.  3*  ^iderelor  htec  opinio  favere  Pelagianismo, 
ut  bojoa  erroris  noii  Pelagios ,  sed  primos  angelBO 
aueior  diceretur  qni  grailain  el  gloriam  natur»  viri« 
biis  ascriberet  :  qnod  tamen  S8.  Paires  numqoani 
objeceront,  ac  ne  memineront  qoidem;  et  nescio  an 
Petigiani  ipsi,  aut  eorum  raoiorea  Semipelagiani 
( de  qnibos  inflerios  agendnm  erit )  id  admisisseni. 
Tertia  senieniiaest,  daemonem  vere  appetivisse  Dei 
a^qualiuiem,  sen  aeqnalem  dignhaiis  gradom,  et  pa- 
rem  cultum  et  auctoritatem  :  quandoquidem  Ezecb. 
xxvin  de  Lucifero  ^icator,  Dixistiy  Deueego  sum;  et 
M.iiihaei  iv  voluerit  Satanas  adorari  nt  Deus  :  Si  ea^ 
dens  adoraveri$  me.  At  bsec  senientia  non  probattir 
S.  Hioins,  ut  superios  visum  est;  verum  possumus 


tiooe  delnsiif  et  in  suam  sententiain  pelJexii :  sicut 
et  primos  parentes  similibus  iiidem  verbis,  Eriti$ 
stctil  dii,  Gaeterom  iilius  versiculi  vana  est  lertio. 
Nm  alii^  est  accusativus,  Linguam  dolosam^  ui  hic ; 
aJiis  voeativns  :  o  lingua  doiosa;  ajiis  ^bJativus,  tin- 
gua  dolo$a,  id  est,  per  linguam.  Vide  («enehrar. 

«  llaec,  nempe  siiperbia,  nt  bahet  Dionysius;  yo\ 
propios,  ut  mihi  videtur,  illa  cogitalio,  seu  consi^ 
deratio  propri»  excellentise,  de  qua  superius  dixit  : 
hme  eisola  cogttalio  facta  prima  rtft/ia;quia  nimirun» 
ex  illa  cogitatlone  seii  consideraiione  siis  exccllen- 
tiae  eonsecota  est  superbia,  quae  fiiit  prima  rnina, 
seu  primuin  percatum  Luciferl,  ut  dictom  est,  :i 
qao  eadem  deinde  manavit  turo  in  alios  angelos,  qui 
per  leriiam  partem  stellarnm  designantur  Apocal, 
XII ,  quam  draco  ille  rufus  sua  cauda  secum  traxit  ic 


451  J0ANNIS  CASSlANl 

prindpdlii  inorbi.  *  Qui  rursain  per  illum  qui  fuerat  j^ 
a  se  dejectus,  in  protoplaBium  serpens,  infirmitaies 
omnium  ▼itiorom  et  materias  germinavit :  ^  dum   , 
enim  gloriam  deitatis  arbitrii  libertate  et  industria ' 
sua  credidit  se  posse  conquirere,  etiam  iilam  perdi* 
dity  quam  adeptus  fuerat  gratia  Conditoris. 


453 


CAPUT  VI. 
Quod  superbicB  tfitium  tit  in  ordine  coUueUUionU  €9- 
tremuniy  tempore  tamen  et  origine  prtmvm. 
luque  exemplis  ac  testimoniis  Scripturarum  roa- 
nifestissime  comprobatur,  superbiae  labem  ^  cum 
posterior  sit  in  ordine  conflictuum,  origine  tamen 
anteriorem  esse,  omniumque  peccatorom  et  crimi- 
num  esse  principium ;  ^  nec  sicut  caetera  Titia  s<h 


ALARDI  GAZi£I  COMMENTARIUS. 


barathmm ;  tum  In  protoplastum,  id  est,  primum  ho- 
minemdelimo  terrae  formaium;  cujus  etiam  pri- 
mum  peccatum  fuisse  superbiam  declarat  divina 
Scriptiira,  qu»  Ecclesiast.  x  etTobi»  iv  initium  om- 
nis  peccati  et  perditionis  facit  superbiaiii.  Quamvis 
enim  hxc  loca  referri  possent  ad  peccatuni  aiigeli, 
quod  absolute  fuit  omnium  primum,  ut  diclum  est : 
,  tanien  credibiiius  est  Ecclesiasticum  et  Tobiam  re- 
spexisse  ad  primum  peccatum  primorum  parenlum, 
quod  notius  erai  vulgo  quam  peccatum  angelorum 
{Bellarm.  lib.  iii  de  Amiss,  gratim,  cap.  4 ;  S.  Thom, 
i'*2,  9. 165,  a«  i  ett),  Declarat  hnc  ipsuni  elegantis- 
simis  verhis  et  seruentiis  D.  August.  lib.  xiv  de 
Civit.  Dei  cap.  i5  hunc  in  modum  scribens  :  /n  oc- 
culto  autem  mali  ^sse  cmperunt^  ut  in  apertam  inobe^ 
dientiam  laberentur,  Non  enim  ad  malum  opus  perve^ 
niretur,  ni$i  praecessuiet  mala  voluntas.  Porro  malce 
voluntatis  inltium  qiwd  potuit  e$$e,  nisi  wperbiaf  Ini" 
tium  enim  omnis  peccati  superbia  est :  quid  est  autem 
superbia,  nisi  pprversoe  celsitudinis  appetitus  ?  Perver- 
sa enim  celsitud) est  deserto  eo^  cui  debet  animusi  tn- 
hosrere.  principio^  sibi  quodammodo  fieri  atque  esse 
principium.  Hoc  (itcumsibi  nimis  placety  cum  abilio 
bono  immuiabili  deficit,  qttod  ei  magis  placere  debuit^ 
quam  ipte  sibi,  Spontaneus  est  autem  iste  defectus: 
quoniam  si  volumas  in  amore  superioris  immutabilis 
bonif  a  quo  illrstrabatur  ut  videret,  et  accendebatur 
ui  amaret^  stabilis  permaneret ;  non  inde  ad  sibi  pla" 
cendum  averteretur,  et  ex  hoc  tenebresceret  et  frige- 
sceret,  ut  vel  illa  verum  erederet  dixisse  serper.tem^ 
vel  ille  Dei  mandalo  uxoris  prceponeret  voluntatem  ; 
putaretque  se  vcnialiter  transgressorem  esse  prcecepti^ 
si  vilcB  stuB  sociam  non  desereret  etiam  in  tocietate' 
peccati,  Non  enini  malum  opus  factum  est,  id  est^  illa 
transgressio^  ut  cibo  prohibito  vescerentur,  nisi  ab  eis 
qni  malijam  erant  :  neque  enim  (ieret  ille  fructus 
maluSf  nisi  ab  arbore  mala.  Ita  Augustinus.  Consen- 
tiuni  et  alii  Patres.  S.  Prosper  lib.  11  de  Vita  con- 
templaliva  cap.  19:  Et  mihiquidem,  inquit,  videtur 
quod  non  ederent  de  ligno  prohibito,  nisi  concupis^ 
sent;  nec  concupissent,  nisi  tentati;  nec  tentarentur^ 
nisi  deserti ;  nec  desererentur  a  Deo,  nisi  ipsi  prius 
desererent  Deum ;  nec  desererent  Deum ,  nisi  superbi- 
rent,  et  similitudinem  Dei  miserabiliter  appetissent, 
S.  Fuigeniius  lib.  11  {Cap,  20)  de  Incarnaiione  et 
Gratia  :  Quia  primus  homo  in  superbiam  est  diaboli' 
ca  persuasione  dejectuSf  perdidit  humititatem.  S.  Cre- 
gorius  lib.  iv  (Cap.  9)  Moralium  :  Duas,  inquil,  ad 
intelligendum  se  creaturas  fecerat^  angeiicam  videticet 
et  humanam  :  utramque  vero  superbiaperculit^  atque 
ab  statu  ingenitas  rectitudinis  fregit. 

•  Qui,  sciticet  tnorbus  superbiffi,per  illum,nempe 
Luciferum,  seu  pritnum  angelum  ob  superbiame  coelo 
dejectuni,  rursum  ac  deinde  in  protoplastum,  id  est 
primum  bomtnem  Adamuni  serpens,  id  esi  se  dif- 
fundens,  etc.  Dionysius  sententiam  inveriii,  duin 
sic  reddit  :  Quas  (scilicet  superbia)  per  protoplastum 
iltum  serpens,  qui  ab  ea  dejectus  est^  etc.,  prasier  Au- 
ctoris  tnentem  et  omnium  exemplarium  fidein.  Vo- 
luit  enim  Aucior  significare,  Luciferum,  de  quo  in 
prscedenti  cap.egeral,  morbo  superbiae  primo  fuisse 
superaium  et  dejectum ;  ac  deinde  per  ipsum,  id 
est,  illiusopera  ei  insiinctu,  Adamum  protoplastum 
oodem  iiiorbo,  scilicet  superbis,  corruisse;  ac  de- 


mum  inde  omnia  vitia  pullulasse,  et  in  totum  geous 
humanum  permanasse. 

^  Tameisi  constat  tum  ex  Scriptura,  tum  ex  SS. 
Patrum  doctrina  primum  Adami  peccatum  fuisse 
superbiam,  ut  jam  dictum  est;  tamen    non  usqne 

^  adeo  promptum  ac  facile  est  explicare  quae  et  qualis 
fuerit  iila  superbia,  et  in  quo  posita.  Cassianus  idem 
de  Adamo  ac  de  Lucifero  sensisse  yidetur,  scilicet 
Adamum  appetiisse  ac  praesumpsisse  gloriam  deita- 
tis,  boc  est,  gloriam  aetemae  feliciiatis;  qua  efficere- 
tur  ut  Deus,  aut  certe  eximiam  quamdam  Dei  simi- 
litudinem  arbjtrii  libertate  et  industria,  hoc  est,  so* 
iis  naturae  viribus  obiinere.  Et  sane  Adamum  per 
superbiam  expetivisse  excellentem  quamdam  Dei  si- 
Driliiudinem,  perspicue  declaravit  Deus,  cum  de  eo 
dixit :  Ecce  Adam  quasi  unus  ex  nobis  factus  est^ 
sciens  bonum^  et  ma/ttm,  haud  dubie  ipsum  argiiens 
expetitae  ab  eo,  affectataeque  excellentiae.  Hanc  vero 
divinam  excelleniiam  et  similitudinem  ab  Adamo 
affectatam  divus  Thomas  duabus  in  rebus  constituit 
(2-2, 9.  i65,  a.  2).  Primo  ac  praecipue  in  scientia  bo- 
nl  et  niali.  Secundo  et  secnnd^rio,  in  facuUaiey  li- 
bertale  ac  potestate  operandi.  Primitj  homo,  inqnit, 
peccavit  principaliter  appetendo  similitudinem  Dei^ 
quantnm  ad  scieniiam  boni  et  maU,  sicut  terpens  n 

C  suggessit,  ut  scilicet  per  virtutem  propriof  naturee  de-- 
terminaret  sibi  quid  estet  bonum  et  quid  malum  ad 
agendum,  vel  etiam  ut  per  teipsum  prmeognoteeret 
quid  sibi  boni  vel  mali  essei  futurum.  Et  secundario 
peceavit  appetendo  similitudinemDei,  quanlnmadpro* 
priam  potetiatem  operandi :  ut  seilieet  virtuie  propriae 
naturos  operaretur  ad  beatitudinem  eonsequendam. 
Ejusdem  doctrinae  assertor  D.  Augustinus  lib.  11 
ifiap.  5;  de  Genesi  contra  Manichapos  ita  scribit : 
Videmuty  inquit,  per  tuperbiam  peccatum  ette  per^ 
tuatum.  Ad  hoc  enim  valet,  quod  dictum  ett^  Eritit  tic^ 
ut  dii.  Quid  hie  intelligitur  y  nisi  pertuasum  ette,  ut 
tttb  Deo  ette  nollent^  ted  in  sua  potestate  potius  sine 
Domino ;  ut  legem  ejus  non  observarent^  quati  inviden'- 
tes  itM,  ne  se  ipsi  regerent,  non  indigentes  illius  inter^ 
no  lumitie,  ted  utentes  propria  providentia ,  quasi  oculis 
suis  ad  dignoscendum  bonumet  malum,  quod  ille  pro^ 
hibuisset.  Uoc  est  ergo^  quod  persuasum  est,  ut  suam 
potestatem  nimis  amarent^  etc.  Et  tract.  4  in  Epist» 

jQ  Joannis  :  Contempsit  Adam  in  paradiso  positus  pree- 
ceptum  Dei,  et  erexit  cervicem,  veluti  in  potettate  tum 
ette  cupient,  et  nolent  tubdi  potettali  Dei, 

«  lia  et  superins  {Cap.  i)  dixii :  Qiit  mor6it«(fcel 
uitimut  tit  in  conflictu  mtiorum^  atque  in  ordine  pona^ 
tur  extremut ,  origine  tamen  et  tempore  primut  etl ,  etc. 
Ubi  plura  annotata  ex  D.  Prospero  ei  Isidoro. 

^  Repeiit  quod  superius  (Cap.  5)  aliis  verbis  dixil^ 
omne  vitium  tuit  ette  terminit  contentum,  et  unam  vtr- 
tutem  sibi  eontrariam  exsiinguere  :  superbiam  vero  om^ 
nes  virtutes  corrumpere.  Qua  vero  ratione  superbia^ 
cum  sit  speciale  peccaium,  omnes  tainen  virtuies 
corrumpere  dicatur,  explicat  D.  Thnmas  his  verbis  : 
Pecctitum  aUquod  potest  corrumpere  virtutem  duptiei^ 
ter.  uno  modo  per  directam  c-ontrarietatem  ad  virtutem  2 
et  hoc  modo  superbia  non  corrumpit  quamlibct  virtu-^ 
(em,  sed  sotum  humilitatem,  sicut  quodlibei  aliud  spem 
cto/e  peccatum  corrumpit  quamdam  spectalem  virtuiem 
sibi  oppositam  contrarium  agendo.  Alio  modo  pecca-* 
tvm  aiiquod  corrumpit  virtutem  abutendo  t/ua  vrtnte^ 


455 


DE  CCElNOBIORUM  INSTIT.  Ufi.  XU.  — D£  SPIRITU  SUPERBUS. 


454 


lammodo  contrariam  sibl  ▼irlatem,  id  est,  hamilita- 
lem  lanium  eistinguere;  Terum  eliam  cuneiaram 
sifflui  inierempiricem  esse  ▼irtatom  :  nec  roediocres 
taniam  parrosqoe  tentare,  jMd  maxime  in  foniludi- 
nis  eolmine  consistentes.  Ila  enim  de  hoc  spirito 
propheia  commemorat :  ^  Eum  ejui  eUetw  {Habac, 
i>.  Ideoqoe  beatos  DsTid  iicet  tanla  circomspeciione 
coniis  sui  costodiret  arcanOy  ut  ad  eum  quem  se- 
creia  conscientis  sos  non  Istebant,  aodenter  pro- 
clamaret :  ^  DomtiM,  non  €$i  exaluuum  ew  meicm,  ne- 
^elaliMiiit  oeai/i  met,  neifae  ambulatiin  magnis^ 
neque  in  ndralntibw  enper  me^  ni$i  humiUter  sentie- 
bam{P$al.  cxxx);  et  iterum  :  Nan  habitabit  ih  me- 
iiodomus  mete  faeiens  euperbiam  {Psal.  c);  sciens 
umen  qonm  difilcilis  sit  etiam  perreclis  isia  custo- 
dia,  non  de  sua  tantum  pnesumit  industria,  sed 
onns  Domini  implorat  auxilium,  ut  hujus  inimici 

ALARDI  GAZ^I 

et  ue  superbia  eorrumfrit  tpunnlibet^  virtulem^  in  quan- 
tumscUicet  ex  ipsis  virlutibus  sumit  occasionem  super,- 
bitndi ;  sieut  et  qmbusUbet  aliis  rebus  ad  exceUentiam 
pertinentibus,  Iia  S.  Thoaias(2-2,  q,  i62,  a.  %  ad  3). 
Eodem  spectat  illa  D.  Auguslini  senientia  in  Regola 
(Oip^  4)  :  Atia  queecumque  iniqmtas  in  malis  openbus 
eurcetur^  ut  fiant  :  superbia  vero  etiam  bonis  operibus 
intidialur^  ut  pereant,  Vide  ibi  insigiiem  commenla- 
rium  Umberii  ciim  egregia  comparaiione  superbise 
GDm  sliis  viliis.  Rursiis  alibi  Augusiinus  :  Vitia  cos- 
tera  in  peceatis :  superbia  vero  in  recte  factis  limenda 
est,  ne  illa  qum  iaudabiiiter  facta  sunt^  iptins  laudis 
cupiditate  amittaniur,  Similia  habel  D.  Gregorius  ho- 
roil.  12  in  Evangel.,  quae  etiam  ad  cenudoxiam,  seu 
inanem  gloriani  referri  possunt,  quae  prima  superbiae 
fiiia,  ejusque  pedissequa,  cui  ei  illud  apiari  potest : 

Et  seqnilur  leviter  fiUa  roatris  iter. 

«  Septitag.,  rd  ppoifjLoeca  ovrov  ixXcxra.  Vulgata  yer- 
sio  :  Cibus  ejtu  etecius,  Scile  in  baiic  sententiam  D. 
Nieronymiis  epist.  22,  ad  Eustochiuro  :  Quamdiu^ 
itiqQit,  koc  fragili  corpore  detinemur ;  quamdiu  habe' 
mus  thesaurum  istum  in  vasis  fictilibus,  et  concupisdt 
ipiritus  adversus  carnemy  et  earo  adversus  spiritum, 
nuUa  est  certa  victoria,  Adversarius  notter  diabolus^ 
tamauam  teo  rugiens  aliquem  devorare  quoerens  ctTemt 
(11  tor.  IV,  Gat.  v,  1  Petr,  v).  Posuisti^  ait  David^  te- 
nebras^  et  facta  est  nox  :  in  ipsa  pertransibunt  omnes 
bestiiB  fitice,  eatuU  teonumrugientes,  ut  rapiant  et  qucB' 
rant  a  Deo  escam  sibi.  Non  qua^it  diabolns  homines 
infidetes,  non  eos  qui  foris  sunt,  et  quorum  carnes  rex 
Assgrius  in  oUa  succendit  {Jereml  xxix),  de  Ecclesia 
Ckristi  rapere  festinat.  Escce  ejus  secundum  Abacuc 
elecieesunt.  Job  subvertere  cupit,  et  devorato  Juda^  ad 
cribrandos  apostotos  expeUt  potestatem, 

^  Annoiavit  Tritbemius  hisce  duobus  versiculis 
psalmi  cxxx  etiam  a  D.  Renedicto  {Cap.  7  Regulee) 
citatis  iii  commendationem  humilitatis,  quatuor  spe- 
cies  exallationis  designarl,  quas  uno  nomine  aposto- 
ius  Joannes  soperbiam  vitae  nuncupat.  Esi  enim  8U- 
perbia  cordis  et  soperbia  oculorum,  quae  priiiio  ver- 
siculo  continenlur;  est  superbia  verborumetoperum, 
quae  secundo.  Prima  species,  superbia  cordis,  seo 
interior  animi  elaiio.  Mulii  enim  occulte  superbi 
sunt  in  corde,  magni  se  aefttimantes,  Itroen  extrinse- 
cus  humilitalem  simulant.  Secunda  superbia^  ocu- 
lorum,  qui  suiit  veluii  aurig»  et  indices  animi.  Multi 
enini  non  minus  elaio  supercilio  despiciunt  proximos 
siios,  quam  eos  tumido  et  inOato  conie  coiiiemnunt. 
Tertia,  superbia  verborum  :  aliqui  enim  jaclant  se 
ficere,  aot  fecisse,  aut  facturos  esse  niajora  et  aliiora 
qiiam  revera  possint,  et  hoc  modo  anibulaiu  in  ma- 
gnis  et  mirabiUbus  super  se  inter  loquendum.  Quarta 


A  telom  possit  insauciatus  evadere,  dicens  :  Pion  ve- 
niat  mt/bl  pee  euperbite  {Psal,  xxxv):  pavens  ac  me- 
tuens  ne  in  illud  incidat  quod  dicitur  de  superbis  : 
Deus  iuperbis  adversatur  {Jaeob,  iv);  etilerum :  ^  /m- 
wmndus  est  apud  Deum  omnts  qui  exaUat  eor  suum 
{Prov»  XVI,  sec.  LXX). 

CAPUT  vn. 

Quod  tantum  sU  matum  superbiee^    ut  ipsum  Deum 
adversarium  habere  mereatur, 

Quantum  est  malum  superbiae,  ut  non  angelom, 
non  alias  virtutes  sibi  contrarias,  sed  ipsum  ^  Deum 
adversarium  habere  mereatur?  Noiandum  siquidem 
est  quod  nequaquam  dixerit  super  his  qui  caeieris 
sunt  viiiis  involuti  qiiod  habeant  sibiDeum  resisten- 
tem,  id  est,  Deus  gastrimargis,  fornicariis,  iracun- 
dis,  seu  philargyris  adversaiur ;  eed  solis  superbis 
{Jaeob.  iv).  Illa  namque  vitia  vel  In  unuroquemque 

GOMMENTARIUS. 

B  denique,  superbia  operum,  quia  aliqui  etiam  reipsa 
praesuniunt  aggredi,  tentare,  conari  res  et  opera, 
i|uae  vires  et  statum  ipsorum  excedunt  :  et  isii  am- 
liulant  sive  ascendunt  supra  seipsos  opere  et  facto. 

^  Vuigata  editio  :  Abominatio  Domini  est  omnis  wr* 
rogans,  Similes  sententiae  Proverb.  vi :  Sex  sunt  quee 
odit  Dominus :  oculos  subiimes,  etc.  Et  cap.  viii :  Ar- 
rogantiam  et  superbiam  detestatur.  Judiin.  ix  :  Nee 
superbi  ptaeuerunt  tibi,  Lucae  ii  :  Dispersit  superboe 
mente  eordis  sui,  Jac.  iv  :  Deus  superbis  resistit :  An- 
mi7t6tt«  autem  dat  gratiam. 

^  Kespicit  senteiitiam  illam  modo  citatam  :  Deus 
superbie  resistit,  a  duobiis  apostolis  Pelro  et  Jacobo 
atiesiaiam  et  confirmatam  (1  Pelr.  v,  et  Jac.  iv),  ot 
in  ore  duorum  el  lalium  lestium  merito  stare  debeat 
hoc  verbom,  sanctis  itidem  Patribus  decantatissi- 
mum  et  vulgatissimum.  Hinc  D.  Basiiius  in  Regulis 
brevioribus,  proposita  quaestioiie  {Queest.  55);  quO' 
modo  sanari  posstt  superbus  f  respondet  :  Si  fidem  ha» 

P  beat  sententicB  iliiuSj  fui  dixit  :  Dondnus  superbis 
resistU.  D.  Ambrosius  in  psalmum  cxviii  :  Scnptura 
dicit :  Dominus  superbis  resislit :  Tamquam  suce  con-' 
tumelias  propulsator  veluti  quoddam  suscepit  adversus 
superbiam  speciale  certamen  ;  tamquam  dicat :  Meus 
iste  adversarius  est,  qui  me  lacessit :  mihi  debetur  ista 
congressio,  Hieronynius  ad|Aii toiiium  (£puf.  45) :  Vi- 
de,  frater^  qucUe  malum  sil ,  quod  advenarium  habet 
Deum.  Hinc  arrogans  Pharisceus  spernitur,  et  humiiis 
Pubticanus  auditur  (Lucce  xviii).  Augustinus  iib.  iii 
de  Docirina  Gliristiana  {Cap.  23)  :  NuUa  fere  est 
pagina  sanctorum  tibrorum,  in  qua  non  sonet  qiMd 
Detu,  superbis  resistit.  Denique ,  ut  alios  oinit- 
lam,  Isidorus  Pelusiotes  in  quadam  epistola  {Lib.  i 
epistoi.  i64)  :  Superbis  Deus  resistit^  quandoquidem 
etiam  ipsorum  principi  ab  initio  sese  opposuit,  Coiisi- 
dera  igttur  quantum  est ,  et  Deum  hostem  atque  adver-* 
sarium  haberCf'  et  veterem  hostem  socium.  Haec  SS. 
Patres.  Porro  annoiavit  S.  Xliomas  (/n  comm,)  sen- 
lentiam  i^tam  ex  vetere  Scriptura  accepiain,  nempe 

D  vel  Proverbioruro  iii  {vers.  54),  ubi  LXX  Inierpretes 
expresse  habent :  klvpio^  xtntpiofQyoic  contraaatTaif 
rdhrtmig  ^i  StdttTc  x^P*^'  U^^  verbii  siiniliier  habet 
l>.  Jacobus  iii  Graeco,  pro  quibus  vulgata  versio  : 
Ipse  detudet  iUusores^  et  mansuetis  dabit  gratiam  ; 
vel  ex  Proverbiorum  xxix  {vers,  33),  ubi  dicitur  : 
Superbum  sequitur  humiliias^  et  humitem  spiriiu  susci- 
piet  gtoria.  Certe  apostolus  Jacobus  ab  alio  auciore 
se  id  accepisse  maniresie  teslatur,  cum  ait :  Propter 
quod  dicit,  nempe  Scriptura,  vel  Spiritus  S.  in  ea,  ail 
S.  Tboiiias  :  Deus  superbis  resisiit,  etc;  pro  quo  Pa- 
tres  superius  citati  dicuni :  Dominus  superbis  resistit^ 
utpote  veterero  versionem  Graecaro  secuti. 


i55  JfOANiSIS 

delinquentiDno  tantummodo  retorquebtu^ ,  y^l  ia 
Buos  participes^  id  es(,  in  alios  homioe^  vj^lentfir 
admiiti;  hqec  vero  proprie  periingii  ad  DeMJD,  ei 
idcirpo  eum  specialiter  digna  est  hai>ere  cpnuia- 
rium, 

CAPUT  VIII. 

Quemadmodum  Deui  $uperyiam  diaboli ,  virtute 

humiittatis  exstittxerit. 

Ideoque  univeraitaiis  Greator  et  nedicus  Deus, 
causam  principiumque  morborum  auperbiam  esse 
cognoscens ,  '^  contrariis  aanare  conlraria  procura- 
vit  y  >>  ut  ea  scilicel  quae  per  superbiam  corruerant, 
per  humilitatem  resurgerent.  Ille  namque  dicit :  /n 
cmlum  conscendam  {Isa.  xiv);  hic  dicit :  Humiliata 
est  in  terra  anima  mea  (Psal.  xuii).  Ille  dicit  :  Et  ero 
nmilis  AUissimo  ( Isa.  xiv ) ;  hic  cum  esset  in  (orma 
Dei ,  exxnanivit  semetipsum  [ormum  servi  aceipiens, 
humiliavilque  se  factus  obediens  usque  ad  mortem 
{Philipp.  II ).  Ille  dicit  :  Super  astra  Dei  exaltabo 
$otium  meum  ( Isa.  xiv)  ;  isle  dlcit :  Discite  a  me  quia 
miiis  sum  et  humilis  corde{Matth.  xi).  IUe  dicit : 
Nescio  dominum ,  et  Israei  non  dimittam  ( Exod,  v); 
btedicit  :  Si  dixeroquia  non  novi  eum,  ero  similis 

ALARM  GAZiClI 

•  Proverbiale  dictiim  :  Contraria  contrariis  curari^ 
vel,  juxia  Hippocratem  :  Contrariorum  contraria  esse 
remedia,  cujiis  meminit  D.  llierunymus  in  Epistola 
ad  Algasiam  {Epist,  cu).  D.  Gregorius  expressius  : 
Sicut ,  inquii  ( Hom,  5z  in  Evang,)^  arte  medicinoe 
calida  frigidis  ,  frigida  calidis  curantur  :  ila  Dominus 
noster  contraria  opposuit  medicamenta  peccalis,  ut  lu" 
bricis  continentiam ,  tenacibus  lurgitatem,  iracundis 
viansuctudinem ,  elatis  projciperel  huinilitatem.     • 

^  llunc  locum  paolo  uberius  et  expressius  tractat 
et  iliiistrat  D.  Gregorius  lib.  xxxiv  Moral.  cap.  23, 
vbi  praemisso  hoc  veluli  prooemio  :  Ad  hoc  unigenitus 
Dci  Filius  formam  infirmilatis  nostrce  suscepit ;  ad  hoc 
invitibiiis,  non  solum  visibilis,  sed  etiam  despectus 
apparuit;  ad  hoc  contumetiarvm  ludibria^  irrisionum 
opprobria ,  passionumque  tormenta  toleravit ;  ut  lu- 
perbum  non  essehominem  doceret  humitis  Deus.  Quanta 
ergo  hnmilitatis  virtus  est ,  propter  quam  solam  rera- 
citer  edocendam ,  is  qui  sine  cestimatione  magnus  est^ 
us:jue  ad  passioncm  factus  esl  parvus  ?  Quia  ergo  ori- 
ginem  perditionis  nostrm  superbia  prmbuil  diaboti^  in- 
itrnmentum  redemptionis  nostrts  inventa  esi  humilitas 
Bei.  Paulo  posl  siibdit  :  Ille  namque  ait:  In  coefum 
ascendam  (/sa.  xiv) ;  iste  autem  per  prophetam  dicit: 
Repteta  est  maiis  anima  mea^  et  vita  mea  inferno  appro- 
pinquavit  {Psat,  xxxviii).  Ilte  dicit:  Super  astra  coeli 
exaltabo  solium  meum  ( Isa.  xiv)  '^iste  humano  generi 
e  paradisi  sedibus  expulso  dicit :  Ecee  venio  cito,  et 
habitabo  in  niedio  tui  (Zach.  i).  llte  dicit :  Sedebo  in 
monte  testamenti,  in  lateribus  aquitonis  {Isa.  xiv);  iste 
dicit :  Ego  sum  vermis  et  non  homo ,  opprobrium  ho- 
mtfitfm,  et  abjectio  piebis  (Psal.  xxi);  et  quae  sequun- 
tur.  Ubi  e.id(.'m  fere  Scripuirae  loca,  qux  hic  Cassia- 
nui  et  his  inuUn  plura  in  utramque  puriem  citat.  et 
ex  adverso  opponit;  ac  demum  ita  conclndit  :  lite 
nihit  aiiud  mentes  sibi  subditas  docet  quam  celsitudinis 
culmen  appetere^  cuncta  wqualia  mentis  tumore  trans^ 
cendere ,  societatem  omniuni  hominum  alla  elatione 
transire^  ac  sese  etiam  contra  potentiam  Conditoris  eri* 
gere  :  sicut  de  eisdem  per  Psalmistam  dicitur  :  TranS" 
ierunt  in  dispositimem  cordis ;  cogitaverunt ,  et  toculi 
sunt  neqniiias^  tniquitatem  in  excelso  locuti  sunt 
'  {Psal.  Lxxii).  Iste  ad  sputa,  ad  palmas,  ad  coiaphos,  ad 
^  spineam  coronam,  ad  crucem^  ad  ianceam,  atque  ad  mor^ 
tem  veniens,  mcmbra  sua  admonet  dicens :  Si  quis  mihi 


CA6SL\MI  UG 

X^bi$  mindtfK^  ^sed  nani  fiMi»  «t  mandsfia  epm  Muro 
(if(MMi.  viii).  lUe  dknt :  9  Jfec  ttnil  ftmmsna  et  ego 
feci  m  ( Ex0ch.  xxn ) ;  iaie  dick  :  Nan  f MMm  ego  a 
m  ipso  facerf  quidquwfit  u4  Pater  men$  inmwsa' 
pgn^  ip$e  faojl  op#ni  {iKkan.  y>  wn).  HXt  dieii :  ^  Mea 
#im/  mini^feg^vmtdi  ei  giaria  ivm»';  M  em  h-  : 
imvQ^  4a  aa  {iMc.  xiv) ;  Iste  ciim  dim  e$$at ,  pdupar 
4ffectu$  ^sl,  ui  aju$  inoiwi  m$  ^mla$  raddaream  (U 
Cor.  viu).  Ule  ^\i  i  ^  Sieut  aaUiguwfar  aaa  qm  4t^ 
ralicta  $utU^  mc  unifmwa  Hrram  ago  eangreefam^  $t 
nan  fuit  qui  mmM  paunam ,  ai  aperiret  m  et  ftuumt 
( fsa.  X );  i$te  dii^it :  Simiii^  f^ctm  eim  petlima  sa- 
iiiitrio,  mgili^i  at  fstciua  aum  sifut  pa$$ar  $0Aitmim  •» 
tecto  {PeaL  ci).  |Ue  dipit :  Emaccmi  mti^  pedam 
meorum  omne$  riaa^  aagarum  { i$a*  »xvu) :  liic  di- 
B  cit  :  Numquid  nan  pamum  rofcre  Patram  oMum^  et 
atthibebit  mihi  moda  piiM^mmi  duadacim  U§ian$$  im- 
gelomm  {Matth.  xxvi)?  Si  principalis  ruinae  causam, 
et  salutis  nostrae  fundamenu  perspeximus ,  a  quo 
etqualiler  vel  ista  |acta  sint,  vel  ista  emers^rint, 
qaemadmodiun  devitaretam  alfoeein  mortem  aupe^ 
biae  debeamus ,  <  vel  illius  ruma ,  Tel  hojtts  docea- 
mur  exemplo. 

GOMMENTARIfJS. 

ministrat  me  sequatur\Joan.  xii).  Quia  igitur  Bedem- 
ptor  noster  corda  regit  Aiimi7ium,  et  Leviathan  iste  rex 
dicitur  superborum;  aperte  cognoscimus^  quod  eviden- 
tissimum  reproborum  swnum  superbia  est;  at  contra 
humiiitas  eiectorum.  Cicnf  ergo  quam  quisque habeat 
cognoscitur,  suk  quo  rege  miiitet  inveniiur. 
C  c  ita  ex  Grxco  :  "Bfioi  leViv  oi  noraiiolf  xai  i^» 
ii:oiii(ra  flcOxouc :  quomodo  etiam  citat  D.  llieronymus 
in  cap.  L  Isaias  et  alibi  sxpius  :  qui  tamen  in  tom- 
meniario  Ezechielis  semel  verlit :  Mevs  est  fluvius, 
et  ego  (eci  memetipsum.  Postea  vero  :  Meus  4$t  flU' 
tiu$,  et  ego  feci  eum;  sive,  fiuvii  mei  eunt^  at  ego  (eci 
eos.  Sunt  auiem  haec  verba  PbaraoDis  regis  ^ypii* 
qui  ibidem  draco  magnus  appellatur,  sub  cujus  nf^ara 
tribuuutur  hscc  Lucifero,  qui  ut  ille,  sui  obiUusGon- 
ditoris,  voluerit  similis  esse  AUissimo. 

^  Yerba  textus  Evangelici  apiid  Lucam,  quae  cilat 
Gregorius  ,  ut  se  habent  :  7t6i  dabo  poteetatem  hanc 
universam^  et  gloriam  iUorum  :  quia  mihi  tradita  $unt; 
et  cui  volOf  do  illa. 

•  Hufic  locum  omisit  D.  Gregorius ,  sicut  et  alie- 
rum  qui  sequitnr  ex  Isaia.  Verba  autem  6un(  regis 
Assyriorum  Sennaclierib  superbissimi,  quae  similiier 
ad  diabolum  principem  superboruni  typi^  refe- 
runtur. 
|v  '  UUu$,  acilicet  Luciferi  ruina,  de  qaa  superivi$  • 
^  hujus,  nempe  Christi  Salvatoris  humilitate-  Chjus 
exemplum  nobis  in  superbi»  remedium  proip^situm 
esse  docel  etiam  D.  Basilius  his  \erbis  (  ^omtl.  de 
Bumiiitate)  :  (jnjivexsqm  Domim  dispeneationem  o^ 
humiiitaiem  nos  instruere  depreh^n^imus.  Gum  inf^ 
fhset^  mox  in  $peiunca,  nec  iecto^  $ed  prceupi  impoai- 
tur.  Deinde  in  dottuciiio  fabri  ^  matri$  paupereule 
^nutritur^  subditus  malri  el  iUius  sponaa,  Doceturau- 
diens,  quorum  noa  egebat;  interrogana  varo  et  inter- 
rogando  admirabiiem  declarabat  sapientiam.  Subdiiur 
Joanni,  et  baptismum  suscipit  a  servo  Dominue»  Seque 
adiersariorum  furufi  resislit^  nequa  inenarrabiiem 
iuam  potestatem  in  quemquQm  vibrat ,  $ed  quasi  po- 
tentioribus  cedit,  Principiht^  socerdotum  in  forma  rd 
sistitur,  ad  prassidem  ducitur^  etjudicium  Uiius  susti- 
net.  Conspmtur  a  servis  ac  vitiuimie  puerie  :  morii 
traditur,  eique  hominum  judicio  turpisdmof.  Ilaec  et 
alia  Basilius.  D.  Augustiiius  lib.  ix  (  Cap.  5)  de  Tri- 
nitate  :  Uoc^  inquit,  prodest  nobis  credara^  et  (irmum 


IS7 


DE  COENOBIORUM  INSTIT.  LIB*  Xn.  -^  DE  SPIIIITU  SUPERBLE.  MS 

G\PUT  IX.  A  fwrgere  ( Ibid. ) :  Qttia  mh  tu  volentU^  neque  cwrtft' 


Quitnddfncdum  no$  quoqw  $upertimn  nnperate 


Ita(|a6  •  hoDc  nequissiioi  splritus  laqueiim  tallter 
poterimus  evadere,  si  in  singulis,  quibus  senserimus 
Dos  virtttlibas  profecisse ,  illud  aposlolicum  dixeri- 
mus  :  Non  ego^  ud  graiia  Dei  tnecum ;  a  gratia  Bei 
sum  id  quod  sum  (ICorin.  xt);  et,  Deum  esse,  ^ttt 
^  operatur  in  nobit  et  vetle  et  perficere  pro  bona  to- 
luutate  ( Philip.  ii )  :  dicente  eiiam  ipso  Auctore 
salutis  nostrae  :  Qui  manet  in  me  et  ega  in  eo,  kic  fert 
fruetum  muUum;  quia  tine  me  nihii  poteetit  facere 
{Joan.  it).  Ct,  iitsi  Domlmis  mdi^anerit  domum^  in 
tanum  iaboraverunt  qui  csdifieant  eam.  Niti  Domi- 
uu  cutioiiierit  deitalem ,  fruttra  vigilai  qui  cuttodit 


tit,  ted  mi^reniit  Dei  (Rom.  iz). 
CAPUT  X. 
Quod  nemo  pottit  perfectionem  virtutum,  vel  promittam 
bealiludinem  tmt  tantum  virtutibut  obtinere, 

Nullius  namque ,  quamTis  volentis  et  cnrrentis, 
lam  idonea  potest  toluntas  esse  Tel  cursus,  ut  came 
spiriini  repugnante  circumdatus,  valcat  tantum  per- 
lectionis  praemium  et  palmam  integritatis  ac  purita- 
tis  attingere ,  «  nisi  fuerit  divina  miseraiione  prote- 
ctui,  ut  ad  illud  quod  magnopere  vult ,  ei  quo  cur- 
fiif  pervenire  merealur.  Omne  enim  datum  bonum^ 
et  emne  donum  perfectum  deturemn  ett ,  deteendent 
a  Patre  luminum  {Jacob.  i).  Quid  enim  habet  quod 
non  aecepitti  ?  Quod  ti  accepitti ,  quid  gloriarit  quati 


eam  {Ptaim.  cxvn).  Gt,  Vanum  eti  vobit  a»tu  tueem  B  non  aeceperit  (I  Cprtn.  iv)  ? 


ALARDI  6AZi£I 

11(911^  inconcuuum  tenercj  tcHicet  humiVitatemt  qua 
Chrittut  natnt  ett  Deus  ex  femina^  et  a  mertalibut  per 
taniat  contumetiat  perduetut  ad  mortem;  tummum 
etie  medicamenXum  f  quo  tuperbite  no$trte  tanaretur 
tumor;  et  alturA  tacramentum^  quo  peccati  vinculum 
tolveretur, 

•  lllo  nimirum  huroilitatis  prssidio,  de  quo  cer- 
fior  factus  S.  Antonius ,  qui  sibi  videre  visus  est 
mundum  laqueis  respersiim  ei  opptetom,  ut  pes  poni 
vix  posset  extra  pericuium  :  cumque  rogarel  quis 
itlos  evadere  posset,  audivit  quod  vere  humilis  id 
posset,  qui  se  humiiiando,  et  ad  terram  usque  de- 
primendo  sub  extcnsis  laqueis  velut  perreperel,  aui 
qnt  mundi  voluptates  quasi  pedibus  pr»  contemptu 
calcaret  {Athan.^  in  Yita  S.  Antonii).  Est  iamen  et 
tenius  modus  evadendi  laqueos ,  praeseriim  auper- 
bis,  eos  scilicet  perruropendo.  Quaeris  quomodo? 

Sladio  spiritutt  quod  e$t  verbum  Dei.  Monet  enim 
iposiolus  (Ephet.yi)  utinduamut  not  armaturam 
Dei^  iravoTrliocv,  idest,  umversitatem  armorum  ^ui 
Ambrosius;  vel  univeua  armay  ut  Hieronymus  expo- 
nit,  ut  po$timu$  ttare  advertu$  intidiat  diaioli ;  atque 
Inter  hsec  arma,  tum  defensiva,  tum  offenstva,  ine- 
morai  gladium  tpiritut,  quod  e$t  rerbum  Dei.  Et  hoc 
nuDc  agii  AuctOr,  ut  contra  dssmouum  insidiJS  et 
laqueos,  quit)us  niluntur  supplantare  gressus  nostros, 
gladium  spiritus,  hoc  est,  verbum  Dei  assumamus, 
et  divinae  Scripturae  sententiis  muniti,  qu»  nostra- 
rum  virium  irol)ecillitatem  ei  divinae  gratiae  neces- 
Sitaiem  nobis  inculcant,  occultos  et  subrepeiites 
snperbiae  tnotus,  veluti  ancipiti  gladio,  perrumpa- 
mus  ac  dissipemus.  Quod  insigni  exemplo,  et  ad 
hunc  locum  perquam  accommodato,  docuii  Joannes 
Climacus  gradu  2i,  nbi  senem  quemdam  in  spiri- 
tuali  coiifiictu  egregie  versatum  itade  se  narrantem 
inducii :  Cum  teaerem ,  inquit ,  tn  catu  quodam ,  ad- 
venientet  ad  me  cenodoxtce  et  tuperbice  dcemones,  juxta 
me  ex  utraqus  parte  tederunt  :  et  unut  ex  his  auidem 
digito  tuo  ilio  novittimo  pultavit  tatus  meum ,  hortant 
ut  aliquid  quod  ad  contemplationem  nertineret,  tive 
oput  quodtibet  in  deterto  a  me  qettum  toquerer.  Quem 
cum  a  me  expttlit$em  dicens  :  Convertantur  retrorsum^ 
et  erubetcant,  qui  mala  cogitant  mihi  {Psalm.  vi). 
Protinut  it,  qui  a  tinislris  erat^  ad  aurem  hiihi  dixit^ 
£ta,  bene  fecitlif  magnusque  effectut  et  :  quippe  qui 
impudentittimam  matrem  meam  vicerit.  Ad  quem  ego 
tequentet  versus  as$nmen$  dixi,  Avertantur  ttatim  eru- 
betcentetf  qui  dicunt  mihi,  Eia  bene  fccisti.  Mxc  ille. 
Ac  deinde  expilcai  quo  sensu  dixerit  inanem  glo- 
riam,  matrem  esse  superbise;  qua  de  re  alibi  age- 
mus.  Habes  igitur  ex  dictis,  quos  memoricC  uiiliier 
commendes,  tres  modos  evadendi  laqucos  diaboli: 
videlicei,  i^  submittendo  se,  et  veluti  subrependo 
per  humiliiaiis  exerciiium ;  2«  calcandu  per  abstinen- 


COMMENTARIUS. 

tism  ;  5*  perrnmpendo  ac  dlssipando  per  verbum 
Dei;  quibus  addi  potesi  el  qu:irius  per  se  notus, 
▼idellcet  deelinando  a  Idco  nbi  snnt  laquei ,  id  est, 
ab  objectis  et  occaslonibus  peccatorum ,  quo  sensu 
D.  Augiisiinus  ad  illud  psalmi  cxli  :  /n  via  hac  qua 
ambutabam,  absconderuntsuperbi  laqueum  mihi;  noia- 
Tit  in  ipsa  via  Domini  non  posse  poni  laqueost ,  sed 
juxta  viam,  ui  diclum  est  in  psalmo  exxxix  :  Juxta 
iter  $candalum  po$uerunt  mihi.  Unde  ei  Ecclesiasti- 
ciis  cap.  IX  dicii  :  Ignorat  qnia  in  medio  iaqueorum 
ingrederi$  f  Quid  e$t,  inquii ,  tn  medfo  laqueorum  f  in 
via  Christi :  tunt  enim  laquei  a  dextrit  et  a  tinistris  ; 
in  medio  ett  via  juttitice.  Cum  ergo  dicitur^  In  via  abt- 
eonderunt  laqueum ,  intelligendum  esi  opinione 
ipsorum,  non  revera.  Nam  cuni  illi  sint  extra  viam, 
ei  existimeni  se  esse  in  via,  ponunt  iaqueot  juxta 
Tiam,  existimantes  se  ponere  in  via  :  sed  vir  justus, 
non  decliiians  a  via  justiii» ,  neque  ad  dexteram, 

p  neque  ad  sinistram ,  iaqueos  omnes  evadit. 

^  ^  Vide  hanc  scnteniiam  cum  aliis  explicatam  col- 
lai.  i3,  cap.  9  et  sequent. 

«  Ad  excludendam  omnem  superbiae  et  arrogan- 
tise  occasionem  digreditur  delnceps  Aucior  per  ali- 
quot  capita,  in  iliam  iractalionem ,  quam  anas  sx- 
pius  aliigit ,  de  gratia  et  auxilio  divino  nobis  neces- 
sario,  ium  ad  superandas  teniationes  ei  diaboli 
laqueos  evadendos,  iuin  ad  perfectionem  ei  beatiiu- 
dinem  consequendam.  Sed  ui  verba  lextus  nonnibil 
expendanius,  Nulliut^  inquit,  quamvis  volentis  et 
€urrenti$  (  ut  Ciaconius  ex  Vaticanis ),  vel,  quamtit 
ferventis  et  eupientit  (utCuycbius  ex  ms.  legit),  tam 
idonea  potett  voluntat  esscj  vei  cur$u$^  eic.  Qu£  verba 
dupiicera  possunt  habere  sensum,  alterum  catholi- 
eund,  et  verum;  alterum  erronetim,  et  falsum.  Caiho- 
licuB  sensus  esi,  quem  titulus  hujus  capitis  prae  se 
feri,  neminem  quamvis  aiihelanfem  et  aspiraniem 
ad  perfectionis  culmen  et  beatiiudinis  praeinium» 
posse  illud  suis  vinbus  aitingere  aut  promererl  abs- 

D  que  divino  auxilio  et  opitulatione  gratiae  :  quod  per 
se  evidens  est,  cum  hujusmodi  bona  siui  supernatu- 
ralia,  el  omnia  nn«>tra  merita  pendeant  ex  l>ei  gntla^ 
immo  sini  ip^iiis  dona,  ut  doceni  Palres  Tridentiui 
(  Sesh.  6,  c.  iG),  posi  B  Auguslinum  pluribus  in  lo* 
cis.  Aher  sensus  erroneus,  eiSemipelagianus,  posse 
homiiiem  ex  se  bene  velle,  bene  ourrere,  id  esi,  ha- 
bere  bonain  voluntalem ,  seu  bonum  propositum 
concipere,  et  multa  bona  opera  pnpslare  aut  iiichoa- 
re  ,  quibus  ad  ju^iitiani  et  perfeciioiiem  proniovea- 
tur,  aul  saliem  di  ponatur  ex  viribus  nAiuroi,  nun 
lanien  posse  ad  perfeciionem  et  snluiem  pcriingere» 
nisi  diviua  miseraiione  ctgr.itia  bonum  iltud  propo- 
sitiim  iii  eo  confirnietur,  perficiaiur  ei  consuromeiur, 
(^ua  de  re  piura  inferius  dicentur. 


m 

GAPDT  XI. 

Davidis  el  bead  UUronii  exmplo  hoe  ipnm  confif- 

flUlf. 

Si  enim  vel  illam  ^  hlronem  ob  uuam  confesslo- 
neiii  introductuni  (Luc(k  xxiii)  in  paradisum  recor- 
demur,  inteliigimus  eum  ^  non  cursus  sul  merito 
tantam  beatltudinemconsecutum,  sed  dono  Del  mlse- 
reiiiis  adeptum.  Tel  si,  reminiscamur  DaYid  regis 
«  duo  tam  gravia  tamque  immania  crimina  uno  poe- 


JOANNIS  CASSIANI  440 

A  nitadinls  sermone  deleta,  nec  hic  Tidebimiis  ad  Id- 
dulgentiam  tanii  crimlnis  obtlnendam  laboris  xqui- 
parasse  merita,  sed  Dei  gratiam  superabundasse,  qui 
?eRB  poenitudinis  occaslone  percepta  tantam  pecca- 
torum  materiam  sub  unius  verbi  plena  confessione 
consumpslt.  Principium  quoque  dlscutientes  vocatio- 
nls  ac  salutis  bumanae,  qua  non  ex  nobls,  ^  nec  ex 
operibns  nostris  secundum  Apostolum,  sed  Dei  su- 
mus  dono  gratiaque  saWati  (EpA^.  ii),  liquido  po- 
terimus  advertere ,  quemadmodum  •   perfeciionis 


ALARDI  GAZi£l  COMHENTARIDS. 


^  Latronis  confessio  cum  deprecatlone  conjuncta, 
Lucae  xxiii  :  Memento  mei^  Domine^  dum  veneris  in 
regnum  tuum,  vel,  ul  Graice ,  h  t^  ^tkiia  <fw  ,  iu 
regnotuo.  Quae  quideni  brevis,  sed  plena'sententiae 
confessio  esr.  Paucis  enim  verbis  Gbristi  regiam  po- 
testaiem ,  diviniiatem  ejusdenique  resorreciionem 


id  est,  cbariiaie  formata  fulsse  depromptam  et  pro- 
latam^  quam  constat  vitae  aiteniae  esse  meritoriam 
{Ccele$tinu$  P.  in  epi$t,  adepi$cop.  GalluB,  cap,  12; 
condi,  Trident,  $e$t.  6,  cap,  16),  dicente  Aposiolo  : 
Corde  creditur  ad  juetitiam,  ore  autem  confemo  fit  ad 
ealutem ;  dicit  enim  Scriptura  :  Omnis  qui  credii  iu 


confessus  est  :  regiam  potestatem,  Cum  veneris  in  B  iHum,  non  confundetur  (Rom.  x,  haice  xxviii). 

regnotuo,  id  est,  jain  regnans,  sive  regiio  jam  po-         -  ix--.tj:-  ^j-i.— •. i. — s^jj- —    

titiis;  divinitatem,  cum  Dominum  eum  vocat,  et  ta- 
lem  Dominum  ac  regem,  qui  etiam  peccaia  dimittere 
possit :  id  enim  esi  Deum  iiostri  meminlsse  :  resur- 
reciioneni  denique;  nec  enim  rogasset,  queni  jam 
moni  proximum  videbat,  ut  sui  memor  esset,  nisi 
resurrecturum  et  post  resurrectionem  regnaiurum 
credidisset.  D.  Hieronymus  in  epistola  7,  quam 
scripsit  ad  L»Um,  probalde  nullius  saluie  esse  de- 
sperandum,  exemplo  latronis,  qui  in  cruce  couversus, 
eo  ipso  die  meruit  cum  Christo  esse  in  paradiso. 
Eumdem  etiam  D.  Cyprianus  non  dubitavii  marty- 
rem  et  in  sanguine  suo  baptizaium  asserere  iSerm.  de 
Ccena  Domini).  Praeclare  vero  et  ad  hunc  locum  il- 
lustrandiim  aptissime  D.  Gregorius  de  boc  lairone 
iia  scribil  :  Jntueamur  qualis  ud  patibulum  venerit , 
et  a  patibulo  qualis  ab$ee$sertt.  Venit  reus  fratemo 
sanguine,  venit  crueniue,  $ed  intema  gratia  e$t  muta- 


<  Davidis  adulterium  et  bomicidium,  neropecie- 
des  insoutis  Criae  ,  in  quibus  multae  deformitaies 
et  gravitates  considerari  possunt.  Atiamen  baec  tam 
gravia  et  enormia  crimina  uno  poenitudinis  serrooiie, 
id  est,  uno  verbo,  Peceavi :  non  ex  viribus  et  fa- 
cultate  naiurae  seuliberi  arbltrii,  ut  superius  dictum 
est,  sed  ex  gratia  et  inspiratione  divlna  et  vera  con- 
tritione  prolato  fuere  deleta,  quoad  culpam  quidem, 
non  quoad  pcenam  temporalem.  Cum  enim  Natban 
propheta  Dei  iiomioe  peccatum  illi  suum  exprobras- 
set,  ille  continuo  compunctus  ac  poenitens  dixit : 
Peccavi  Domino;  et  Natban  subjunxit :  Dominu$ 
quoque  tran$tulit  peccatum  tuum,  non  morieri$.  Ex 
quibus  verbis  colligunt  P.Atres  remissionem  peccaii 
prlorem  fuisse  ipsa  confessione,  sed  non  priorem  in- 
terna  contritione,  in  qua  simul  fuit  odium  peccatr, 
amor  Dei,  propositum  confltendi  et  satisfaciendi. 
Undeidem  psaim.  xxxi :  Dixt^  Confitebor  adver$um 


iu$  tn  cruce;  et  ille  qui  mortem  fratri  intulit,  morien-  q  me  injustitiam  meam  Domino;  et  tu  remisisti  impieta 

tis  Domini  vitam  prcedicavit^  dicens  :  Memento  mei^      ' — '-  — ■'    ""--  ^   ^ ■ —    --.— i-  :.—.:. 

Domine^  dum  veneri$  in  regnum  tuum  (Luc.  xxiii).  ifi 
cruce  clavi  manus  ejus  pedesque  ligaverant^  nihilque 
in  eo  a  poeni$  iiberum,  nisi  cor  et  lingua  reman$eranl : 
tnepirante  Deo  totum  iUi  obtulit ,  quod  in  $e  liberum 
invenit,  ut  juxta  hoc  quod  $criptum  e$t^  corde  crede- 
ret  ad  jtutitiam,  ore  confHeretur  ad  saluUm.  In  corde 
autem  /idelium  tres  $ummopere  manere  virtules  te^ta-- 
tur  Apostolus^  dieens  :  iSunc  autem  manent  fides^ 
spes^  charitas.  Quus  cuncta$  $ubita  repletu$  gratia  et 
accepit  iatro^  et  $ervavit  in  cruce.  Fidem  namque  ha- 
buit,  qui  regnaiurum  Dominum  credidit,  quem  $ecum 
pariter  morientem  vidit.  Spem  habuit^  qtii  regni  ejus 
aditum  po$tulat}it ,  dicen$  :  Memento  mei ,  Domine , 
dum  veneri$  in  regnum  tuum.  Charitatem  quoqtie  in 
morte  $ua  vivaciter  tenuit,  qtd  fratrem  et  collatronem 
pro  $iniili  $celere  morientem  et  de  iniqtutate  sua  arguit, 
et  ei  vitam  quam  non  cognoverat  prcedicavit^  dicens  : 
Aegue  tutimes  Deum ,  qtn  in  eadem  es  damnatione  ? 


tetn  peccati  mei.  IJbi  D.  Gregorius  :  AUende^  inqail, 
qtumia  sit  indulgentice  vitali$  velocitas^  quanta  miieri- 
cordicB  Dei  commendatio  :  ut  confiientis  desiderium 
eomitctur  venia,  antequam  ad  crticiatum  perveniat  poe- 
nitentia;  ante  remis$io  ad  cor  pervemat,  quamconfe$' 
$io  in  vocem  erumpat  (Greg.  in  p$alm.  xxxi). 

^  Sic  enim  Apostolus  ad  Epbes.  ii  :  Gratia  e$ti$ 
$aivati  per  fidem :  et  hoc  non  ex  vobis ;  Dei  enim  do- 
num  esi :  non  ex  operibus ,  ut  ne  quis  glorietur.  Noo 
ex  operibus,  scilicet  fldem  pnxedentibus.  Ubi  Grx- 
ca  scholia  Photii  hunc  sensum  reddunt :  Non  ex  ope- 
ribus,  ut  ne  quis  glorietur;  non  quod  noluerit,  ex 
operibus  salvare  :  sed  quod  nemo  ex  operibus  nisi 
per  Gdem  et  cum  fide  salvari  possit.  F.xciudit  ergo 
opera  fidem  prxcedeiitia,  ne  puiarent  sine  fide  suis 
sead  gratiam  virtutibus  vocaios,  quae  siiie  fide  inane 
tantum  virtutis  uomen  obiiueni.  lla  et  concil.  Tri- 
dent.  (Ses$.  6,  cap.  8),  eamdem  Apostoli  senientiam 
explicaiis  ait  ;  Cum  vero  Apo$toiu$  dicit  jtutificari  ho- 


Et  no$  quidem  juste :  nam  digna  facti$  recipimtu.  Hic  D  ndnem  per  kdem,  et  grati$.  ea  verba  in  eo  sensu  intel- 


vero  nihil  mali  ge$$it.  Ille  qui  talis  ad  crucem  venit  ex 
eulpa,  eece  qualis  a  cruce  recedit  ex  gratia.  Confiteba- 
tur  Dominum  quem  videbat  $ecum  humana  infirmitate 
morientem,  quando  negabanl  apostoU  eum  quem  mira- 
eula  viderant  divina  virtute  facientem.  Haec  (^regorius 
(Lib.  xviii  Moral.  c.  25).  Vide  plura  ad  collat.  13, 
cap.  9  et  sequeni. ' 

^  Non  quidem  merito  ante  actae  vitae ,  sed  l)ene 
confessionis  illius  merito,  quae  tamen  et  ipsa  donum 
fiiit  misereiiiis  Dei  (VidecoUat.  i^.cap.  15),  quisua 
dona  nostra  vult  e$$e  merita,  ut  ail  D.  Augusiinus 
(Lib.  deGrat.  et  liber.  Arb.  cap.  7).  Satis  enini  ex  di- 
ctis  patet  iilam  lalronis  confessionero  non  ex  sola  fa- 
cultate  liberi  arbilrii  ab  ipso  concepiam,  ut  videtur 
Auctor  supponere,  quelkiadmodum  ei  in  altero  Da- 
vidis  exemplo,  quod  subjicit,  sed  ex  verjfide  et  viva» 


tigenda  $unt,  quem  perpeiuu$  Eccle^ice  eaiholica^  con- 
sensus  tenuit  et  expressit;  ut  uilicet  per  fidem  ideo 
jtutificari  dicamur^  quia  fide$  e$t  humatice  salutis  ini- 
tium,  fundamentum  et  radix  omnis  jtutificationis,  $ine 
qua  impo$sibile  e$t  placere  Deo^  et  ad  consortium  fi- 
*iorum  ejus  pervenire.  Grati$  autem  ju^tificari  ideo  di- 
eamur  ,  quia  nihil  eorutn  qtue  ju$tificationem  priece' 
duntf  $ive  fide$,  $ive  opera,  ijf$am  jtuti/icationis  gra- 
tiam  promeretur.  Si  entm  gratia  est,  jam  non  ex  operi" 
bu$ ;  alioquin,  ut  idem  Apo$tolu$  inquit ,  gratia  jam 
non  e$t  graiia  (Rom.  xi). 

•  Perfeciionis  assecuiio  non  tam  nostrae  voluntati 
et  labori,  quani  Dei  gratise  et  misericordiae  ascri- 
benda,  cum  et  ipsa  bona  volunias  et  quidquid  boni 
ab  ea'pra'Stari  potest,  a  Deo  sil  ut  caus-.i  priucip-iti 
ei  primaria,  secundum  illud  J^coJii  :    Omne  datnm 


441  DE  GOENOBlORtJM  1NST1T.  LIB.  XII.  =  DE  SPIRITU  SUPERBIiE.  442 

summa,  nonyolentis  neque  currenlift,  sed  miseren-  A  mensae  beaiiiudinis  effugantur,  atque  ut  furous  ad 


tis  est  Dei  (Aom.  ix) :  qul  nequaquam  laborum  vel 
carsos  nostri  merito  conipensante,  ▼itiorum  nos  fa- 
eit  esse  victores  nec  aeqniparante  nostrae  voluntaiis 
indastria,  um  arduum  integritatis  culmen  subjugata 
qiia  otimur,  came  conseendere.  *  Nulla  siquidem 
corporls  hujus  afflictio,  nullaque  cordis  contrilio  ad 
capesseodam  Tcram  lllam  interioris  hominis  casti- 
utem  potest  esse  condigna,  ut  tantam  puritatis  vir- 
totem  angelis  solis  ingenitam,  coelique  vernaculamy 
Dudo  bnmano  labore,  id  est,  sine  adjutorio  Dei  valeat 
oblinere :  quia  totius  boni  effeclus  ab  illius  profluit 
gratia ,  qui  tantam  perennitatem  beatiludinis,  et  im- 
mensitatem  glori»,  exigu»  voluntati,  breviqueac 
parvo  cursui  nostro,  mnltiplicata  largitate,  doiiavit. 
CAPUT  XII. 

QHod  nuUuB  $U  iabor^  qui  postit  reprofm$$tB  beatUU" 
dim  comparari. 

^  Omnis  enim  longaevitas  vitae  prsseiitis,  cum  ad 
illani  futune  gloriae  perenniutem  respexeris,  eva- 
nescit;  ei  dolores  cuncti  contemplatione  illios  im- 


nihilum  extenuati  liquescunt,  et  nnsquaro,  ut  favilla, 
compareDt. 

CAPUT  XIU. 
Tnidtlto  fentomm  de  con$equendm  puritatis  modo. 

Qnapropter  jam  teropus  est  ut  ipsis  quibus  tra- 
dutit  verbis  Patnim  sententiam  proferamus,  eorum 
scilioet  qui  viam  perfectionis  et  qualitatero  ejus  non 
verboruro  jactantia  depinxemnt,  sed  potius  re  ei 
opere  ac  virtute  spiritus  possidentes,  experimeniis 
eam  propriis  et  exeniplis  certissimis.  tradiderant. 
Aiunt  itaque  non  posse  ad  purum  quempiam  caraa- 
libus  vitiis  emundari»  nisi  universum  laborem  suum 
atque  conatum  ad  tantae  perfectionis  flnem  iniellexe- 
B  rit  non  posse  sufficere;  nec  eam,  nisi  miseraiione 
Dei  et  adjutorio  coroprebendi,  non  tam  tradenlis 
institutione,  quam  affectu  atque  virtute  et  experi- 
mentis  propriis  eruditus  agnoscat.  Ad  capessenda 
namque  tam  magnifica  tamque  praecelsa  puritatis  et 
integritatis  praemia ,  «  quantuslibet  jejuniorum ,  vi- 


ALARDl  QkZEX  COMMENTARIUS. 


0p(ffitifm  et  omne  donwn  perfectum  de$cenden$  a  Pa- 
/re /tfoititttm,  etc.  HincAuguslinus  Enchiridii  cap.  32  : 
Cum  proculdubio^  $i  homo  eju$  a!taii$  e$i^  ut  ratione 
ntatur,  non  po$$it  credere^  $perare,  diligerej  niAt  velit. 
nee  pervenire  ad  palmam  supemce  vocationi$  Dei^  ni$i 
voluntate  eucurrerit ;  quomodo  ergo  non  volenti$,  ne» 
que  currentis,  $ed  mi$erenti$  e$t  Dei?  ni$iquia  et  ip$a 
volunta$,  sicut  $crifftum  esf,  a  Deo  preeparatur.  Alio" 
quin  $i  propterea  dictum  e$t,  Non  volentis.  nequecur- 
rentiSf  $ed  mi$erenti$  e$t  Dd ;  quia  ex  utroque  $it,  id 
est,  ex  votuntate  hominie  et  misericordia  Dei ;  ut  sic 
dietum  aceipiamus^  Non  voientis,  neque  currentis,  $ed 
miserentis  est  Dei,  tamquam  diceretur  :  Non  tufficit 
voluntas  homims^  si  non  $it  etiam  mieericordia  Dei ; 
non  ergo  sufficit  $ola  mi$ericordia  Dei,  $i  non  sit  etiam 
voiuntas  hoMinis;  ac  per  hoe  sirecte  dictum  est,  Non 
rolentis  hominie,  $ed  mi$erenti$  e$t  Dei ,  quia  id  vo- 
tuntas  hominis  $ola  non  implet :  cur  non  e  contrario 
recte  dicitur^  Non  mi$erenti$  e$t  Dei,  $ed  voienti$  est 
liominis  :  quia  id  miserieordia  Dei  $ola  non  impiet? 
Porro  si  ntdiue  Chri$tiantu  dicere  audebit ,  Non  nu^e- 
reniis  est  Dei,  sed  votenti$  e$t  homini$,  ne  Apo$toto 
apertit$ime  contradicaty  reeiat  ut  propterea  recte  di- 
etum  inieiiigatur,  Non  volentis ,  neque  eurreniis,  sed 
mi$erentis  est  Dei^ut  totum  Deo  detur,  qui  hominis 
voluntatem  bonam  et  prceparat  adiuvandam,  et  adju- 
vat  preeparatam.  Prmcedit  enim  bona  voiuntas  muita 
Dei  dona^  $ed  tion  omnia:  quce  autem  non  preecedit 
ipsa,  in  eis  est  et  ipsa.  Haec  Augiistiniis. 

*  Similia  loca  habeft  lib.  vi  cap.  6,Collat.  5  cap.  10 
etseqnent.,Collat.  i2cap.penoti.,etColIat.i5cap.6. 
^  Huic  loco  apte  respondet  decretum  coiicilii  Tri- 
dentini  de  merito  bonorum  operum,  deque  meriti 
raiione ;  cujus  decreti  extrema  pars  sic  habet :  Ne- 
que  iilud  cmittendum  est^  quod  licet  bonis  operibus  in 
sacris  litteri$,  usque  adeo  tribuatur,  utetiam  qui  uni 
ex  mininus  suis  potum  aquoB  frigidcs  dederit,  promit- 
lat  Christus  eum  non  es$e  $ua  mercede  cariturum 
[Matih,  ix),  et  Apo$toius  tutetur  id  quod  in  prmsenti 
est  momenUmeum  et  leve  tribuiationis  no$trm,  $upra 
tnodum  in  $ubiin$itate  leternum  giorias  pondtu  operari 
in  nobis  (11  Cor.  iv) :  ab$it  tamen  ut  Christianu$  homo 
m  seipso  vet  confidat,  vei  giorietur,  et  non  in  Domkno, 
cujus  tanta  est  erga  omne$  homine$  bonita$,  ut  eorum 
teiit  esse  merita,  qum  $unt  ipau$  dona^  etc.  {Cone» 
Trid.  sees.  6,  c.  16). 

c  Nutat  praecipua  et  maxime  usitata  media  compa- 
randap   et  con^ervand^  puritaiis  ^i  sanciimoui»: : 


qnne  tamen  per  se  non  sufHciunt ;  immo  nec  ipsa 
praestari  possunt  sine  speciali  Dei  auxilio,  de  quo 
alias  egimus  et  alibi  plenius  acturi  siimus.  Porro 
qiiae  de  perfectione  conseqiienda  lum  hic,  tum  su- 
perioribus  capilibus  traduiitur,  etsi  prima  fronte 
sana  omuia,  pia  et  catholica  videantur,  ut  sunt  re- 
vera,  si  saiio  et  calholico  sensu  inielligantur;  u- 
men  secundum  mentem  et  intelligenliam  Auctoris 
Don  iia  se  habent,  ul  prae  se  ferunt.  Nam  sub  no- 
'mine  perrectionis  latet  error,  et  ut  dici  solet,  Idtet 
r%  anguis  in  herba.  Hoc  enim  est  initium  erroris ,  in 
^  quem  Cassianus  et  socii  ejus  presbyteri  Massilienses 
Impegerunl,  perfectionem  gerunt,  pcrfeclionem  qni- 
dem  diviiiae  gratiae  ascrihentes,  initiuni  vero  seu  in- 
choationem  nostr»  voluntati.  Unde  error  Massilien- 
sium  et  ^mipelagianorum  dicttis  est,  quod  aliqua 
tanium  ex  parte  ad  Pelagii  haeresim  accederet :  quod 
in  notis  ad  collationem  tertiam  decimam  clarius  ex- 
plicabitur.  Hic  lantum  notasse  suffecerit,  Massilien- 
ses  clericos  (in  quibus  Ca^sianiiM  habebatur  prsci- 
puus),  quamvis  alioqui  catliolicos  etreligiosos  viros, 
tameii  sub  nomine  catholico  visos  esse  Pelagio  hae- 
reiico  suffragari,  quod  graiiam  quidem  necessariam 
agnoscerent  ad  perfectionem  viriutum  et  a^lernam 
felicitatem  conseqiiendam  ((|uemadinodum  Cassianus 
hic  docei),  non  tamcii  ad  initium  jusiificatioiiis  et 
salutis.  Dicebant  enim  ex  nobis  esse  aut  posse  esse 
iniiia  quaedam  bonie  voluntaiis  ex  solis  viribns  liberi 
arbitrii  absque  ulla  gratia  Christi  iiiterius  niovente 
et  excitante,  quibus  inciperemus  velle  bene  operari, 
l^  velle  converti ,  sanari  et  saivari  :  quoruin  inluitu 
deinde  gratia  Dei  nobis  concederetur  ad  promoven- 
dos  et  perflciendos  et  ad  finem  perducendos  ejus- 
modi  conatus  et  pia  desideria.  Uiide  haec  erant 
eorum  etogia  et  formulae  loquendi  :  initium  salutis 
esse  ex  iiobis ;  perfectionem  auteni  a  Deo ;  graliam 
Dei  subitide  a  nobis  praeveniri,  nec  dari  nisi  suapte 
sponte,  et  proprio  motii  petentibus ,  ((uaerentibus  , 
pulsantibus  absqiie  praevia  Dei  molioiie  et  graiiae 
adjotorio;  nostros  conaius  et  labores  irriios  et  ina- 
nes  esse,  nisi  a  Deo  adjuventur  ei  promoveantur  ;  et 
hissimiiia.  Coiitra  hanc  opinionem  imprinus  D.  Au- 
gustinus ,  praeier  alios  libros  et  tractatus  adversus 
Pelagium  editos,  ultimum  opu^  composuit,  rogatu 
Jlilarii  Arelatensis  et  Prosperi  Regiensis,  episcopo- 
ruin  in  Gallia,  librum  scilicet  de  Praedesiinatione 
sanclorum,  et  allerum  de  Bono  perseverantiae.  Qui- 
boa  eriicaci^er  doQuit  nullun)  esse  iniiium  bonae  vo- 


415  JOANNIS  GASSIANl 

giliarttm,  lecUonis  et  soHmdinig  nc  remotionis  labor  A 
fuerit  impeneus,  condignas  esse  non  poterit,  ^i  hsc 
industrisB  suae  merito,  irel  laboris,  obtinest.  Nnmquam 
enim  divinum  mupus  laber  proprius  humanave  com- 
pensabit  industria»  nisi  desideranii  dlTioa  loerit  mi- 
seratione  concessum. 


Ui 


CAPUT  XIV. 

Quod  aflf;tt(ortt«ifi  O^  iQboramilm^  lcjiwftor, 
Nec  hoc  dicQ,  m  lutmaiios  eonains  m^nm*  ^ 
iodustria  e(  lal^oris  intentioqe  qaempi^m  f^^eqipe 
contendam.  Sed  piane  Gpastan(issii|ie  noq  i^ia,  sed 
feniorom  aententia  deftnio  «  p^Iectio^eiiEi  dvodem 
sine  his  omnino  c^pi  nojp  posse;  bia  autefp  loUs  ^ine 
gratia  Dei  posse  dam  a  nei9inecoosuo|{9iiri«^  lii^m 


ALAAM  GAKiEl 
luntatis,  fidei,  justificaiiOBis  et  •alotie  nisi  a  Deo. 
Tum  ipse  Prosper  peculiari  Ijbro  adver&us  coiiato- 
rem  edito  sententiam  illam  Cassiani  et  Massilien- 
sioni  in  coDatione  decima  tenia  sub  pe^sona  abba- 
lis  Chvremonis  edttam  et  expressam,  aeriier  et 

Scute  confulavit.  Deinde  yero  Coekstinus  I  pontifex 
iujiis  controversiae  occasiqne  permotus  epislola  ad 
episcopos  Calliae  conscripia  silentium  Massiliensibus 
imposuit,  eonimque  asseniones  ut  erroneas  et  a  ve- 
ntate  catholica  altenas  declaravit :  conirariara  vero 
D.  Augustini,  Prosperi,  lliiarii  et  aiioroip  Patrum 
docirinam  approbavil^romo  I  ConciL  edil.  BiniantB). 
Postremd  cum  ne  sic  quidem  &lassilienses  conquie- 
aeerentfSub  pootihcatu  Felicis  pap»  iV,  ut  noiat  Se- 
verinus  Binius,  anno  Domini  4A\i  coni^regata  synodo 
Arausicana,  per  aliquot  canones  diserte  et  ex  pro- 
fesso  refutaii  sunt,  et  ^xplosi  Massiliensium  articuli, 
et  cathollca  doctrina  asseria  et  definita.  Quae  qui- 
dem  oinnia,  Deo  auxiiiante,  latius  prosequeniur  et 
explicabimus  in  annotatiouibus  ad  dictam  CQllationem 
decimain  tertiam. 

«  Perfeciioaem  hic,  ut  in  praecedentibus,  intelligit 
consummationem  boni  operis  in  quovis  genere  virtu- 
tum,  hocest  perfectam  lidem,  ctiariiaiem,  castita- 
tem,  sanclimoniam,  etc,  ut  distinguat  ab  incboa- 
tione,  seu  iniiiis  bonorum  operum,  quaealibi  (Collat, 
15  c.  12)  vocat  ^mina  virtutum  a  natura  nobis  in- 
sita;  per  haec  intelligens  bonas  cogitationes,  booas 
voluntates.  pia  desideria  viribus  naturae,  seu  liberi 
arbitrii  concepta  circa  omne  genus  viriutum :  qui 
fuii  error  Massiliensium,  ut  dictum  est.  Sensus  igitur 
est,  perfeciionem,  scilicet  boni  operis,  vel,  si  mavis, 
perfectionem  Christianam,  seu  Lvangeiicam,  quaa 
primario  quidem  et  essentialiter  in  charitate  consi- 
stii;  secundario  autein  aut  instrumentaiiter  in  aiia- 
rum  virtiitum  complexu  et  possessione,  non  posse 
obtineri  sine  his,  scil.  humanis  conatibus ,  industria 
et  labore  (qui  tamen  per  se  sufficiani  ad  iK)num  opus 
inchoanduin,aut  concipiendum),sed  ad  perfeciionem 
opus  esse  Dei  auxilio  aupernaiurali  (Yide  CoUat,  11 
de  Ferfeciione).  Uanc  esse  mentem  Auctoris  colligitur 
manifeste  ex  aiiis  iocis  cuui  lioc  colialis.  Nam  coUa- 
tionis  13  cap.  9  aiiis  verbis  idem  astruit  dicens: 
Vt  autem  evidentiug  elareal  etiam  per  natur(B  bontan , 
Quod  beneficio  Creatorii  indultum  e$t ,  nonnumguam 
bonarum  voluntaium  prodire  prtrtctpia,  qu<e  tamen 
ni$i  a  Donuno  diriganlur ,  ad  eontummationem  urtu- 
tum  pervenire  non  poseint,  Apoitolui  teslie  e$t  di€en$  : 
Yelle  adiacei  mi/M ;  perfiGere  autem  nom  invenio.  Et 
nanifesiiufi  patet  ex  eap.  sequenti,  ubi  profert  exem- 
pla  de  omnibus  virtutuoi  generibua,  esiam  de  fide 
III  Chriatuui  et  de  perseverantij  in  bono;  et  dicit  nos 
omnia  ista  liberi  arbiirii  viribus  posse  velle;  sed  iliud 
vetle  esse  infirmum  ad  perficiendum  opere,  nisi  gratia 
subvenerii.  Posse  tamen  nos  per  illud  desiderium 
gratiam  iropetrare  ad  perficiendum.  Rursus  cap.  11: 
Cum  viderit^  inquit,  no$  Deu$  ad  bonumvelte  defiectere^ 
occurrii,  dirigit  atque  confortal,  etc.  Idem  prosequi- 
tur  cap.  li,  ac  demum  ita  conciudit :  Dubitari  ergo 
non  poteet  ine$$e  qvidem  omni  aninue  ttaturaUter  virtu- 
tum  $enuna  beneficio  Creatori»  ineerta;  $ed  ni$i  hwc 
opitulatione  Dei  fuerint  excitata^  ad  ineremenium  pet" 
fectionie  non  poterunt  pervenire  :  quia,  $ecundum  bea' 
Um  Apostolum^  nequequi  plantat  est  aliquid^  neque 
qui  rigat^  $ed  qui  incrementum  dal  Deu$.  Sic  ipse  ad 


COMHENTARIUS. 

suum  sensum  trahens  Apostolnm.  At  cdntta  hanc 
sententiam  SS.  Patres  talidissime  pngMMt,  ^inque 
ot  Pelagianam  expiodunt.  S.  Augustinti»  lib.  u  ad 
Bonilacium  cap.  8  :  Si  $ine  Dei  gratia  per  ao$  im- 
pit  eupidita$  boni ,  ipsum  coBptum  erit  meritum ,  cui 
tamquam  ex  debito  veniat  adjutorium ,  ee  Pt  fratia 
non  gratie  donabitur ,  $ed  merito  noeira  do^lar.  Et 

B  lib.  1,  cap.  19  ad  eunidem  Bonifacium  :  Dixttft,  io- 
quil,  a  Dei  gratia  semper  adjuvari^  tamquam  $ua  vo- 
(untate^  nulla  Dei  gratia  bonum  oput  ag§re$$u$,  in  ipso 
jam  opere  divinitu$  adjuvctur ,  pro  meriti$  viddicet 
voluntati$  bonce,  ut  reddatur  debita  gratia^  non  redda- 
tur  indebita,  ac  $ic  gratiajam  non  sit  gratia^  seasii  iUud 
quod  Peiagius  ipse  in  episcopali  iudieio  PakRstino 
damnare  compul$u$  «sl,  gratiam  Des  oecundpm  merita 
nostra  dari.  S.  Prosper  in  libro  contra  Coliatorem 
eap.  6  :  Quomodo,  inquit,  fion  advertis  te  in  illud  dam- 
nnium  incidere,  quo  veiti,  ao/is,  convinceri$  dicere^ 
gratiam  Dei  $ecttndum  merita  nostra  (farf,  cum  aliqM 
pra;cedere  boni  operis  ex  ip$i$  hominibus^  propter  quod 
gratiam  consequantur^  afhrma$. 

^  Ad  hxc  verba  Do.  Cuychius  suam  adhiboit  cen- 
8uram,quain  cum,aliis  ut  in  praefatione  proposuimus, 
buic  operi  subjiciemus,  lectori  studio^o  videodam 
et  perlegendam ;  qua  non  solqm  difiicuUaiem  hujus 
loci  elucidare  studuit,  sed  et  Cassianum  hac  in  parie 

G  prorsus  ab  erroris  noia  vindicare  et  purgare.  Censet 
enim  illa  Cassiani  dicta  in  boc  ^pite»  quibus  asserit 
Deum  laborautibus  tantum  ac  deaudaaiibu^  gratiam 
suam  iargii  i,  nostrum  vero  esse  bonaa  voluataiis  oc- 
easionem  Deo  ufferre,  qua  prokvocatua  muoera  sua 
in  nos  effundat;  intelligenda  esse,  noQ  de  infidelibus 
aut  impiis  homiuibus,  sed  de  renatis  et  justificaiis , 
sive  in  stalu  gratiae  conatituiis,  qui  grati^  inhsbi- 
tantis  Spiritus  sancti  cooperaniea  et  coUaborantes 
de  virtuie  in  viriutem  progrediuntur,  sequead  majora 
Dei  dona  percipienda  idoneosetcapaces  reddunt,  pro- 
inde  non  exciudere  divinum  adjutoriun)«  quod  in  omul 
disposiiione  et  praeparatione  ad  gratiam  aupponitur. 
Verum  haec  expositiu  Do.  Cuychir(Ucei  pia  eicaiho- 
lica )  tamen  non  videtur  huic  loco  eoiiveiiiTe*  ei  aliis 
theologis  non  probaiur  •  quod  cerio  oertiua  constet, 
tum  ex  ipso  Auciore,  mm  ex  aliia ,  nott  aliam  ejus 
fdisse  mentero  ac  seBtentiara,  quaHa  iilaua  Uassiiien- 
siuffi,  de  qua  supra,  quamque  ipaeoiei  coUnt*  15  sub 

j^  abbatis  Chjsrejmoiiis  nomine  pieniua  ei  aperiius  ex- 

*^  pressit  et  evulgavii,  videtioet,  iniiiiifn  bonae  voluntaiis 
esse  ex  nobis,  et  posae  hominem  suis  ae  viribus  dis- 
ponere  ac  idoncum  reddere  ad  gratiani  Del  veeipien- 
dam ;  qiiod  eiai  nen  tan  aperie  iradat  hoo  looo,  quam 
fin  illa  ooilatiooe  quam  ideiree  D.  Froeper  impuf  nare 
aggressus  est;  non  iamen  iia  obacure  iiisiniiavii,  quin 
leciori  mediocriier  aitento  faoile  ei  ex  oiuliia  argii- 
meniiselueescai:  1*  quodaeap.  40  usqueed  cap.  19 
aatisquidem  honorifice  loquatur de  gratia  1M»  eaaique 
magnopere  commeBdet  adversus  Pelagim,  ita  tamen 
ut  periectionem  tantummodo  ei  aacribai «  nuUa  de 
initiis  facta  mentione:  ubi  latet  mysteriuni  ^uod  Cuy- 
chius  oon  animadveriii,  4|tti  ex  eo  quod  Cassianus, 
tum  hoc  libro ,  tum  alibi  um  magniflce  de  graiia 
ejusque  necessitaie  loquaiur,  exiatimai^ii  oam  ab  er- 
rore  Massiliensium  faisse  immunem ;  d*  quod  pas- 
sim  ab  illo  cap.  10  et  deinceps  Bupponat  in  nobis 
bonam  volontateffl ,  coaatum,  iaborena,  4e6iderium 
saluMs  ante  pmnem  graiiam  et  diymatB»  Hi  \ocat» 


445  Dfi  GCENOBIORUM  INSTIT.  UB.  XII.  —  DE  SPIRITU  SUPERBl^.  UG 

dicimus  conatns  huroanop  apprehendere  eam  per  se-  A  vnus  laborantibus  tantum  ac  desndaiiiibiu  misericor* 
ipsos  sine  adjutorio  Dei  non  posse,  «  ita  pronunt^'     diam  Dei  gratiamqoe  conferri,  ^t^  Dt  Yerbii  A^itoli 


ALARDl  GklMl  COMMBNTARIUS. 


misentionem;  S*  quod  eamdem  gratiam  solummodo 
requirat  a4  proHiefvndo»  comitus  et  labores  nostros, 
lion  item  $4  e^citaadps;  4"  ^uod  iiiier  iiMiia  bon» 
Toluntatls,  quae  nobis  aiiribuit,  nou  solum  fidemet 
orationem,  sed  el  alia  multa  opera  annumerel,  arOi- 
etionem  corporis,  jejunia,  vlgilias,  soiitudinem,  etc. 
Sieque  eperilius  ooatris  gratiaai  aperte  subjungat , 
eueiut  pedisequam  suk^iciat,  quod  in  concilio  Arau- 
slcano  damnaiur  {Can»  6) ;  S^  quod  eodem  plane 
stylo  ei  modo  loquendi  tum  bic ,  tum  in  ifla  collat. 
cap.  9  usus  sii,  dicens  gratiam  dari  petentibus,  inve- 
niri  a  quxrentibus,  aperiri  pulsantibus,  ex  proprio 
sdlicet  arbitrii  motu  et  faculiaie :  quod  iisdem  ver- 
bis  ab  ipso  mutuatis  damnaiur  eodem  canone  sexto 
concilii  Arausicani,  quem  mox  refercrous.  Iinmo  hsBC 
eiiam  severius  et  expressius  loquilur.  Asserit  enim 
iaborantibus  tantum  ac  desudaniibus,  voientibus  et 
carrentibus  misericordiam  Dei  graliamque  couferri , 
cum  in  illa  collatione  cap.  12,  45  et  15  faieatur, 
quod  gratia  Dei  interdum  nos  praeveuiat,  et  nos  in- 
terduui  gratiam  Dei,  ui  ibi  Deo  favente,  videbimus. 
Yiderit  ergo  Do.  Cujcbius  qua  ratioae  Gassianum 
hic  excuset,  illic  redarguat,  ejus  senientiam  iisdem 
verbis  couceptam  et  expressani  hic  defendal,  iliic 
vero  coD()emnet.  Unde  enim  colligi  poiest  eum  aliter 
hic  sensisse,  quaiu  illic?  cum  ex  verbis  quisque  suis 
justincetur  aut  condemuetur.  Marc.  xii.  At  propriam^ 
ioquit,  senteniiam  inc  exponit^  sicut  et  in  libris  di  Inr 
esrnaiione  :  in  collationibu$  aulem  iUorum  refert  opi- 
nionet,  quo$  loquente$  introducit,  Atqui  jam  osiensum 
est  eamdem  esse  senientiam  iu  hoc  loco  expressam 
cum  illa  quae  Gljxremonis  collatione  diffusius  et 
enucleatius  explicatur,  et  a  D.  Prospero  aliisque  Pa- 
tribus  oppugnaiur.  Maneat  ergo  Gussiani  semeutia  , 
qualis  ab  ipso  expressa,  qualis  a  Patribus  judicata 
est :  ne  dum  ipsum  excusare ,  aut  defendere  plus 
aequo  nitimur,  clarissimos  Ecclesije  doclores  Augu- 
siinum,  Prosperum,  Uilarium,  aliosque,  ut  calunini^- 
tores,  traducamus;  aut  etiam  summospontUicesCco- 
lesiinum ,  Leonem,  Gelasium  ,  nec  nou  conciliuoi 
Aransicanum  in  liac  causa  congregatum,  caeculiisse, 
autdebiium  modum  exces^is^e  su^picemur.  Gaclcruip 
haec  veriiaiis  discuiieniiae  siudio,  uullo  sanioris  sen- 
teiiiix  praejudicio,  et  sub  sanct»  malris  Ccclesiiie 
censura  dicta  et  exarata  sunlo. 

*  Mirum  quod  hic,  tum  alibi  sui  immemor,  aut 
sibi  iion  constans  Gassianus  contraria  asseruerit. 
Siquidem  inferius  disertis  verbis  dicit,  quod  a  Deo 
nonnumquam  etiam  inviii  trahimur  ad  $alutem,  quod 
ct  ei  Scripturis  ibi  comprobabJmus.  Ci  cultaiionis 
13,  cap.  li  dicit  voluntatem  nosiram  a  Deo  pra^ve- 
niri,  interdum  tamen  praevenlre.  Si  praeveniiur  a  Deo, 
ergo  non  untum  laboraniibus  ac  desudantibus  gra- 
tia  Dei  et  misericordia  coufertur.  Et  expressius  cap. 
17  ex  praecedeniibus  ita  eoncludit:  Per  hcec  igiiur 
exempla^  qua  de  Evangeltd^  protulimu$  monumenti$^^ 
etidenti$9ime  poterimu$  advertcre  diveni^  atque  inan- 
meris  modi$  et  in$crulabilibu$  vii$ ,  Dewn  $alutem  hu- 
iiui/it  generi$  procurcwe,  et  quorumdam  quidem  voUfUium 
etsitienlium  cur$um  ad  majorem  inviiare  flagrantiam; 
quosdam  vero  eiiam  nolente$,  invito$quecompedere^  etc. 
Hursus  cap.  18  ejusdem  collat.  dicit  Deum  alio$  qui^ 
dem  volente$  currenle$que  $u$cipere;  alio$  vero  noLente$ 
rehitente$que  pertrahereyet  ad  bonam  cogerevoluntalem, 
Si  nolentes  renitentesqiie  pertruhit  ad  bonam  volun- 
laleiD,quomodo  laboraiilihus  tantum  ac  desudantibus 
graiiam  confert?  Vide,  leclor,  quanla  sit  vis  ac  prae- 
rogativa  veritaiis,  cum,  ipsa  etiam  tacente,  falsitas 
ipsi  contraria  secnm  pugnet  ac  seipsam  destruat. 
Sed  ut  veritas  hoc  loco  magis  elucidetur,  aliquid  di- 
eendum  videtur  de  illa  propositione  inter  schoiasti- 
cos  p«rvulgata :  Quod  facienti  quod  in  $e  e$t,  gra^ia 


pei  non  dee$t.  Hoc  enim  f iffnidcare  vldentur ,  turo 
Ipse  tttulus  hujns  cap.  quo  oicitur  :  Quod  adjutarium 
Dm  MoruHUbu$  tHbuatur ;  lum  verba  contextu<<,  illa 
prceseriim :  Prm$to  e$t  tumque  (Deus)  oeea$imu  mbi 
tantummodo  a  nobi$  bonce  voluntati$  oblaia ,  <t4  htee 
omnia  conferenda ,  eic.  Hujus  porro  sententiae  dnas 
raperio  DD.  caibolicomm  exposltiones :  omissa  illa 
Pelagiaoa,  vel  Semipelagiana,  qu»  fraiiam  jiistiflca- 
tionis  et  donum  iidei  viribus  et  nerilis  liberi  arbitrii 
subjiciebat,  de  qua  supra.  Prior  eorum  qui  sic  expo- 
nunt.  Facientl,  quod  in  se  est,  ex  solis  vtribus  naturse, 
dantur  a  Deo  infaliibiliter  et  ex  certa  lege  auxilia 
praevenientisgraii»,quibus  ad  gratiam  justificatioDis 
promoveatur,  non  quidem  ob  ullum  meritum  bomi- 
nis  sic  facientis,  sed  propter  meriia  Ghristi.  Hanc 
expositionem  secutus  aliquando  videiur  S.  Thomas , 
uude  ei  in  ejus  patrociniumadducisolet.  Etenimquae- 
stione  14,  de  YeriUte,  sic  ait :  Si  aliqui$  nuvritue  in 

S  si/i'i<  ductum  natwali$  raiiom$  sequeretur  in  appetitu 
boni  et  fuga  mali ;  certiuime  tenendum  e$t ,  quod  ei 
Deu$  vel  per  iuternam  inspirationem  reveiaret  aa  qua 
t^unt  credenda^  vel  aliquem  fidei  pttedieatorem  ad  eum 
dirigeret ,  $icut  mitit  Petrum  ad  Comelium.  Ubi  S. 
Doctor  aperte  docet,  quod  si  iile  bomo  faciat  quod 
in  se  est,  sequendo  dictamen  ratlaiiis  naiuralis  in 
^ppeiitu  boni  et  foga  mali,  certissime  illuminabitur 
a  Deo,  et  ad  fldem  et  gratiam  perveniet.  Idem  docent 
aiii  complures  scbolasiici  quos  citat  P.  Leonardus  Les« 
sius  peculiari  iractatu  de  faciente  quod  in  se  est,  ubi 
etiam  eamdem  expositionem  defendit  ei  propugnat 
{Lib.  de  Gratia  eficaci  cap,  10,  el  appendiee).  Verum 
aliera  exoositio  multo  probabilior  ac  tutior  cst  ejus- 
dem  S.  Tliomae,  qui  illud  axioma  docet  inteiligeDdum 
de  faciente  quod  in  se  est,  noii  quidem  ex  sola  facul- 
late  nalurae,  sed  ex  Dei  auxiiioet  inapiratione.  Nan 
1-2»  quaesu  112,  art.  3,  expresse  docet,  quod  prm- 
oaratio  hominie,  $i  coruideretur  $eeundum  quod  ut  a 

p  iibero  arbitrio;  nullam  habet  nece$$itallem  ad  gratim 

^  con$ecutionemt  $ed  eecundum  quod  e$t  a  Deo  movente. 
Proinde  nulla  est  praeparatio  et  dispositio  bominis 
ex  parte  liberi  arbiirii  et  faculiate  nalurv  ad  gra- 
tiam  conaequendaiii,  nisi  a  Dea  moveatur  et  exci- 
tetur.  Et  lect.  3  in  £pi>toiara  ad  Romanos  iii  cap.» 
de  his  agens  qui  praedicationem  Evangeiil  Dondum 
^udierunt:  Dtceitaicm,  inquitt^uod  secnndum  eeu^en- 
tiam  Domini,  quas  habetur  Joan,  xvu,  t(/t  qui  loqueH' 
tem  Dominum  per  u  vel  per  eiu$  di$cipulo$  non  an- 
dierint  excu$ationeni  habent  de  peccato  infidelitMi$; 
non  tamen  beneficium  Dei  coa$equ€Rtur,  ut  McUicei 
ju$tificentur  ab  alii$  pe€cati$,  vel  qum  nM$cendo  son- 
traxcrunt^  vel  male  vivendo  addiderunt,  et  pro  his 
merito  damnantur.  Si  qui  tamen  eorum  fe€i$eeut  quod 
in  $e  e$t,  Dominus  ei$  $€cundum  $uam  mi$ericordiam 
providi4$€t ,  mitlendo  ei$  proMlicatorem  fidei ,  stciU 
Petrum  Comeiio  Act.  x  et  Paulum  Macedom^$f  «I 
habf.tur  Act.  xvi.  Sed  tamen  hoc  ip$um,  quod  aHqm 
faciuntquod  in  u  0$t  co^^vert^do  $e  ad  Deum^  sx  Deo 

J)S9t  movente  qorda  ip$orum  ad  honum,  Titreu.  v: 
Converte  no<,  Dondne^  ad  /0,  et  convertemur.  Uucus- 
que  S.  Thqmas  sensum  illius  axiomatis  breviter  ai- 
tingens.  Gujus  senientiam  amplecteas  card.  Bellar- 
minus  {Lib.  vi  de  Gratia  et  lAbero  Arbit.  eap.  6)  ad 
argumenium  sibi  ex  eodem  axipmate  objectum, 
respoodet  iilud  dicium  scholarum  recte  exponi  a 
S.  Thoma  (t-2,  q.  100,  a.  6;  et  qum$t.  112,  art.  3  ad 
1)  et  a  S.  Bonaventura  (11  Sentent.  di$l.  i8,  n, 
2,  q.  1),  qui  docent  tunc  facienti  quod  in  seest  dou 
denegari  gratiam,  cum  homo  facit  quod  in  se  esl 
cooperando  gratiae  Dei,  a  quo  movetnr.  Nam  ei 
qui  facitquod  in  se  est  ex  solis  naturae  viribus  noii 
debetur  gratia,  sed  pcena,  non  quidem  pro  eo  quod 
f^cit  ex  aoUs  viribus  naturss ,  sed  ^uouiam  pro  iin# 


m  JOANNIS  GASSIANl 

giUaruin,  lectionis  M  solinidinU  ac  remotionis  labor  A 
fiieiit  Impeneus,  eondigiius  esse  non  poterit,  fui  haec 
industriae  suae  merito,  irel  ial)oris,  obtineat.  Nnmqnam 
enim  divinum  mufiua  laber  proprius  humanave  com- 
pensabit  industria,  nisi  desiderami  dlfina  Itterit  mi- 
seratione  concessum. 


Ui 


ALAAM  GASiEI 
lunlalis,  fidei,  justifieatimiis  et  sakitis  nisi  a  Deo. 
Tum  ipse  Prosper  peculiari  l^bro  adyer&us  collato- 
rem  edito  sententiara  illam  Cassiani  et  Massilien- 
sioni  in  collatione  decima  tertia  sub  pek^sona  abba- 
tis  Chvremonis  editam  et  expressam,  acriter  et 
acute  confuiavit.  Deinde  vero  Codlestinus  I  pontifex 
hujiis  controversiae  occasJQne  permotus  epislola  ad 
episcopos  Galliae  conscripta  sllentium  Massiliensibus 
imposuit,  eommque  assertiones  ut  erroneas  et  a  ve- 
fitate  caiboliea  alienas  declaravti :  eontrariara  vero 
D.  Augustini,  Prosperi,  llilarii  et  aiiorurp  Palrum 
docirinam  approbavil^romo  I  Concit.  edit.  Binian(E). 
Postremd  cum  ne  sic  quidem  Massilienses  conquie- 
seerent,8iib  poniitieatu  Felicispapae  iV,  ut  noiai  Se- 
verinus  Binius,  anno  Domini  42^  coni;regaia  synodo 
Arausicana,  per  aliquot  cauones  diserte  et  ex  pro- 
fesso  refutaii  sunt,  et  ^xplosi  Massiliensium  articuii, 
et  calholica  docirina  asserta  et  definita.  Quae  qui- 
dem  omniay  Deo  auxiliante,  latius  prosequemur  et 
explicabimus  in  annotatiouibus  ad  dictam  CQllationem 
decimam  tertiam. 

*  Perfectionem  hic,  ut  in  praecedentibus,  inielligit 
consummationem  boni  operis  in  quovis  gcnere  virtu- 
tum,  hocest  perfcclam  fidem,  charitatem,  castita- 
tem,  sanctimoniam,  etc,  ut  distioguat  ab  incboa- 
tione,  seu  iniliis  bonorum  operum,  quaealibi  (CoUat. 
15  c.  12)  vocat  ^mina  virtutum  a  natura  nobis  in- 
sita;  per  haec  intelligens  bonas  cogitationes,  bopas 
voluntates.  pia  desideria  viribus  naturae,  aeu  liberi 
arbitrii  concepta  circa  omne  genus  viriutum :  qui 
fuii  error  Massiliensium,  ut  dicium  est.  Sensus  igitur 
est,  perfeciionem,  scilicet  boni  operis,  vel,  si  mavis, 
perfectionem  Chrislianam,  seu  Evaogelicam,  quas 
primario  quidem  et  essentialiier  in  charitate  consi- 
stii;  secundario  autem  aui  instrumentaiiter  in  alia- 
riim  virtuium  complexu  et  possessione,  non  posse 
obtineri  siue  bis,  scil.  humanis  conatibus ,  indusiria 
et  labore  (qui  iamen  per  se  sufficiani  ad  bonum  opus 
inchoanduiii,aul  concipiendum),8ed  ad  perfectiouem 
opus  esse  Dei  auxiiio  superuaiurali  (Yide  CoUat.  11 
de  Ferfectione).  Hanc  esse  mentem  Auctoris  colligitur 
manifesie  ex  aiiis  locis  cuui  hoc  colhitls.  Nam  coUa- 
tionis  13  cap.  9  aliis  verbis  idem  astruit  dicens : 
Vt  autem  evideniius  clareat  etiam  per  naturcs  bonum , 
guod  beneficio  Creatorii  induUum  e$t ,  fiofiRMin^iiam 
bonarum  voluntatum  prodire  principia^  quce  tamen 
ni$i  a  Donuno  diriganlur^  ad  coniunmationem  virtu- 
tum  pervenire  non  poseint^  Apoitolui  testie  e$t  dieen$  : 
YeUe  adiacet  mi/M ;  perficere  autem  nom  invenio.  Et 
namfesiius  patet  ex  cap.  sequenti,  ubi  profert  exem- 
pla  da  ommbos  virtutum  generibus,  esiam  de  fide 
10  Christuui  et  de  perseverantia  in  bouo;  et  dicitnos 
omiiia  ista  liberi  arbiirii  viribus  posse  velle;  sed  illud 
veiie  esse  infirmum  ad  ))erficiendum  opere,  nisi  gratia 
subvenerii.  Posse  tamen  nos  per  illud  desiderium 
graiiam  impetrare  ad  perficiendum.  Rursus  eap.  11: 
Cum  viderit^  inquit,  no$  Deu$  ad  bonumveUe  defiectere^ 
occurrii,  dirigit  atque  confortat,  etc.  Idem  prosequi- 
tur  cap.  1*2,  ac  demum  ita  concludit :  Dubitari  ergo 
non  poteet  ine$$e  quidem  omni  aninue  naturaUter  vtrlu- 
tum  $emina  beneficio  Creatorie  ineerta;  ud  nisl  hmc 
opitulatione  Dei  (uerint  excitata^  ad  incrementwn  pet^ 
fectionie  non  poterunt  pervenire :  quia^  tecundum  bea" 
Um  Apostolum ,  neque  qui  piantat  est  aliquid ,  neque 
qui  rigat^  $ed  qui  incrementum  dat  Peu$.  Sic  ipse  ad 


CAPUT  XIV. 

Quod  adjuioriutii  D$i  labaran^Um^  lrjM(«ltfr, 
Nec  hoc  dicQ,  ut  lu^aiaaoa  eonatas  ^vapu^f^,  ab 
industria  e(  lal^oris  iut^oqe  qaempi^m  i^vo^re 
contendam.  Sed  plane  cpi^stantissiniq  noq  igmt  scd 
leniorum  aenientia  deQnio  *  p^Ceclioi^  iuidem 
sine  his  omnino  c^pi  nop  posse;  bis  autep  ^oiis  sine 
gratia  Dei  posse  dam  a  neminq  coasniHipiiri*  ^  Vt  ^im  ' 

COMHENTARIUS. 

suum  sensum  trahens  Apostolum.  At  cdntra  banc 
sententiam  SS.  Patres  iraiidissime  pngliaMt,  i^mqoe 
ttt  Pelagiaiiam  explodunt.  S.  Augustintis  iib.  u  ad 
Bonilacium  cap.  8  :  Si  $ine  Dd  (^afta  per  noj$  inct" 
pU  cupidUas  boni^  ipsum  ccsptum  ertt  meritum  ,  cui 
tamquam  ex  debito  veniat  adjutarium ,  ac  $ie  fratia 
nongratie  donabitur^  $ei  merUo  aosM  da^mr.  Et 

B  lib.  1,  cap.  19  ad  eunidem  Bonifacium  :  Dixi$ti ,  in- 
quil,  a  Dei  gratia  semper  adjuvari,  tamquam  $ua  oo- 
luntate^  nulla  Dei  graUa  bonum  opue  agjire$$m,  in  ipso 
jam  opere  divxnitu$  adjuveiur .  pro  meritis  videlicet 
voluntatis  bonce,  ut  reddatur  dmta  gratia^  non  redda- 
tur  indebita,  ac  $ic  gratiajam  non  sit  gratia^  sea  sit  illud 
quod  Petagiue  ipse  in  episcopali  fudieio  Pakestino 
damnwre  compul$u$  «sl,  gratiam  Det  9ecundpm  merita 
nostra  dari.  S.  Prosper  in  libro  contra  Collaiorem 
eap.  6  :  Quomodo,  inquii,  non  advertis  te  in  iUud  dam' 
natum  iHciderCf  quo  velie^  no/is,  convinceri$  dicere^ 
gratiam  Dei  eecundum  merita  no$lra  dari,  cum  aUquid 
prwcedere  boni  operie  ex  ip$i$  hQminibus^  propter  quod 
gratiam  coneequantur,  afhrma$. 

>>  Ad  haec  verba  Do.  ui^chius  suam  adhibuit  cen- 
8uram,quam  cum.alii»  ut  lu  praisfaiione  proposuimus, 
huic  operi  subjiciemus,  leciofi  studio^o  videndam 
et  perlegendam ;  qua  non  solt^m  difiiculiaiem  hujus 
loci  elucidare  siuduit,  sed  et  Cassianum  hac  in  parte 

G  prorsus  ab  erroris  noia  vindicare  et  purgare.  Censet 
enim  illa  Cassiani  dicia  in  boc  oapite,  quibus  as&erit 
Deum  laboraniibus  taotum  ae  desudaatibus  gratiam 
suam  iargiri,  uosirum  vero  esse  bonae  voluntatis  oc- 
casionem  Deo  uflferre,  qua  prQvocatus  munera  sua 
in  nos  effundat;  inteiligenda  esse,  non  de  infideiibus 
aut  impiis  homiuibus,  sed  de  renatis  et  justificatis , 
sive  in  sutu  gratiae  constiiuiis,  qui  gratiaa  inhabi- 
taniis  Spiritus  sancti  cooperantes  et  coUaborautes 
de  virtuie  in  viriuiem  progrediwitur,  sequead  majora 
Dei  dona  percipienda  idoneos  et  capaces  redduot,  pro- 
inde  non  excludere  divinum  adjutorium«  quod  in  omiii 
disposiiione  et  praeparatione  ad  gratiam  supponiiur. 
Verum  haec  exposiiio  Do.  Cuycbii'(licet  pit  el  calho- 
lica )  tamen  nou  videtur  huic  loco  eonveiure,  et  aliis 
theologis  non  probatur ,  quod  certo  ceriius  cODsiet, 
tum  ex  ipso  Auclore,  tiim  ex  aliia,  boa  aliam  ejus 
fdisse  mentero  ac  aettteniiam,  quam  iilam  Massiiien- 
sium,  de  qua  supra,  quamque  ipsemet  coUfti.  15  sub 

j^  abbaiis  Cliaeremonis  nomine  plenius  et  apertius  ex- 

^  pressii  et  evulgavit,  videlioet,  initium  i>on»  voluutatis 
esse  ex  nolus,  et  posae  hominem  suis  se  viribus  dis- 
ponere  ac  idoncnm  reddere  ad  gratiam  Dei  reeipien- 
dam ;  qiiod  etsi  nen  tam  aperie  irtdal  hoo  looo,  (|uain 
in  ilia  ooUatioiie  quam  ideiree  D.  Prosper  impugttare 
aggrossus  est;  boh  tamen  tla  obscure  insinuavii,  quin 
lectori  mediocriler  attento  faoile  et  ex  muliis  argu- 
meniiseiueescai:  1*  quodaeap.  10  usquetd  cap«  19 
satisquidem  honorifice  loquaturdegratiaBei,eaiiK|ue 
magnopere  commeBdet  adversus  PelagiuB,  ila  tameii 
ut  perrectionem  lantummodo  ei  ascribal*  buUb  de 
Inltiis  facta  mentione:  ubi  laiet  mysterium  ^uod  Cuy- 
cbius  oou  animadverlit,  qui  ex  eo  quod  Cassianus, 
lum  hoclibro,  tum  alibi  um  magnifice  de  graiia 
ejusque  necessitaie  loquatur,  existimtvit  Mm  al>  er- 
rore  Massiliensium  fuisse  immunem;  2^  quod  pas- 
sim  ab  illo  cap.  iO  et  deinceps  supponal  in  Dobis 
l>onam  voluntaiem,  conatum,  laboreBi,  desiderium 
saluMs  ante  omnem  graiiam  el  ifiyiBtto»  ui  vocai. 


445  Dfi  GCENOBIORUM  INSTIT.  UB.  XII.  --  DE  SPIRITU  SUPERBI^.  '     UG 

dicimus  conatns  hainanop  apprehendere  eam  per  ae-  A  nius  laboraniibus  tantum  ac  desQdantlbiu  mlsericor^ 
ipsos  sine  adjutorio  Dei  non  posse,  «  ita  pronuntU'     diam  Dei  gratiamque  conferri,  et|  lU  verluf  A^sioli 

ALAIUM  GAZiEI  eOMMEfrrARKJS.  ^ 


miserttionom;  8*  quod  eamdem  gratiam  solummodo 
requirat  a4  promovtndo»  comitus  et  labores  nostros, 
nott  item  ad  e^ciuodps;  4"  ^uod  iaier  inUia  bon» 
▼oluiitatis,  qux  nobis  aitribuit,  noo  solum  Mem  ei 
orationem,  sed  et  alia  multa  opera  annumerel,  affli- 
ctioiiefii  corporis,  jejunia,  vigilias,  soiiiudinem,  etc. 
Sicqve  operibus  Qoatria  gnitiaBi  aporte  subjungat, 
elTeiut  pedisequam  sui^iciat,  quod  in  conciiio  Arau- 
slcano  danmaiur  {Can.  6) ;  5^  quod  eodem  plane 
stylo  et  modo  loquendi  tum  bic ,  tum  in  ifla  collat. 
cap.  9  usus  sii,  diceiis  gratiam  dari  peteiitibus,  inve- 
niri  a  quxrentibus,  aperiri  pulsantibus,  ez  proprio 
sciltcet  arbitrii  motu  et  faculiaie :  quod  iisdem  ver- 
bis  ab  ipso  mutuatis  damnaiur  eodem  canone  sexto 
GOncilii  Arausicani,  quem  mox  refercrous.  Immo  hsBC 
etiam  severius  et  expressius  loquiiur.  Asserit  enim 
iaborantibus  tantum  ac  desudaniibus,  voientibus  et 
cOrrentibus  misericordiam  Dei  graiiamque  conferri , 
cum  iu  illa  collatione  cap.  12,  45  et  15  fateatur, 
quod  graiia  Dei  interdumnos  prxveniat,  et  nos  in- 
terduiu  gratiam  Dei,  ui  ibi  Deo  favente,  videbimus. 
\iderit  ergo  Do.  Cujcbius  qua  ratioiie  Gassianum 
bic  excuset,  iilic  redarguat ,  ejus  senieniiam  iisdem 
▼erbis  couceptam  et  expressam  hic  defendal,  iilic 
vero  condemnet.  Unde  enim  colligi  poiest  eum  aliter 
hic  sensisse,  quaiu  illic?  ciim  ex  verbis  quisque  suis 
justificetur  aut  condemuetur.  Marc.  xii.  At  propriam^ 
inquit,  sentenliam  kic  exponit^  sicut  et  in  libris  di  In^ 
em^natione  :  in  eoUationibu$  auiem  iUorum  refert  opi' 
mone$f  quos  loquente$  introducit.  Atqui  jam  osiensum 
est  eamdem  esse  senientiam  in  hoc  ioco  expre&sam 
Gum  iila  qu£  Clixremonis  collatione  diifusius  et 
enuclealius  explicatur,  et  a  D.  Prospero  uliisque  Pa- 
Iribus  oppugnatur.  Maneat  ergo  Cassiani  senieiitia  , 
qualis  ab  ipso  expressa,  qualis  a  Patribus  juJicata 
est :  ne  dum  ipbum  excusare ,  aut  defendere  pius 
a&quo  nitimur,  clarissiiuos  Ecclesije  doclores  Augu- 
siinum,  Prosperum,  Uilariuin,  aliosque,  ut  calunniia- 
tores,  traducamus;  aut  etiam  suminospoutiiicesCco- 
lestinum ,  Leonem,  Gelasium  ,  nec  nou  conciliuoi 
Arausicanum  in  hac  cau^a  congregatum,  cxcutiisse, 
aut  debiium  modum  exces^is^e  su^picemur.  CaclcruDa 
hsec  veriiaiis  discuiieniiae  siudio,  nuilo  sauiuris  sen- 
teiuiie  prsejudicio,  et  sub  sanetaB  matris  Ecciesiiie 
censura  dicta  et  exurata  sunio. 

'  Miruin  quod  hic,  tum  alibi  sui  immemor,  aut 
sibi  non  constans  Cassianus  contraria  asseruerit. 
Siquidem  inferius  disertis  verbis  dicit,  quod  a  Deo 
nonnumquam  etiam  inviti  trahimur  ad  $alutem,  (|uod 
cl  ex  Scripturis  ibi  comprobabinius.  Et  cultalioni^ 
13,  cap.  li  dicit  voluntatem  nosiram  a  Deo  pracve- 
Diri,  interdum  tamen  praevenire.  Si  praeveniiur  a  Deo, 
ergo  non  Untum  laboraniibus  ac  desudantibus  gra- 
tia  Dei  et  misericordia  confertur.  £t  expressius  cap. 
17  ex  praecedeniibus  ita  eoncludit :  Per  hoec  igitur 
extmpla,  quas  de  Evangclicis  protulimu$  monumenlit^^ 
evid€nti$$ime  potarimu$  advertere  div€rsi$  atque  inmh 
meri$  modi$  et  in$crutabitibu$  vii$ ,  Deum  $alutem  hu- 
timngeneri$procurare,  elquorumdamquidem  voleniium 
et  sitieniium  cursum  ad  majoretn  invitare  fiagrantiam; 
guo$dam  vero  eiiam  nolente$,  invitosquecompedere,  etc. 
ftursus  cap.  18  ejusdem  collat.  dicil  Deum  alio$  qui^ 
dem  volente$  currenie$que  $u$cipere;  alio$  vero  nolente$ 
Teuitente$que  perirahere^et  ad  bonam  cogerevoluntatem. 
Si  nolentes  reniientesqiie  perirahit  ad  bonain  voiua- 
tatem,quomodo  laboranlihus  tantum  ac  desudantibus 
gratiam  confert?  \ide,  lector,  quanta  sit  vis  ac  prae- 
rogativa  veriiaiis,  cum,  ipsa  etiam  tacente»  falsilas 
ipsi  contraria  seciim  pugnet  ac  seipsam  destruat. 
Sed  ut  veritas  hoc  loco  magis  elucidetur,  aliquid  di- 
cendum  videtur  de  illa  proposilione  inter  schoiasti- 
cos  pervulgaU  :  Quod  facienti  quod  in  $e  e$t,  gra^ia 


pH  non  deest.  Hoc  enim  piffnidcare  videntor ,  tum 
Ipse  titulas  hujns  cap.  qiio  dlcitur  :  Quod  adjutorium 
Dei  MoranUbus  tHlmatur;  lum  verba  contextuft,  illa 
proeseriim :  Prm$to  eu  namque  (Deus)  oeeaihne  $ibi 
tanttmmodo  a  nobi$  bonce  voluntali$  oblaia ,  ad  htee 
omnia  conferenda ,  etc.  Hujus  porro  sententi»  duas 
raperio  DD.  caibolicomm  expositiones :  omissa  illa 
Pelagiaoa,  voi  Semipelagiana,  qo»  gratiam  jiistiflca- 
tionis  et  donum  iidei  viribus  ei  Hierilis  liberi  arbitril 
subjiciebat,  de  qua  supra.  Prior  eorum  qui  sic  expo- 
nunt.  Facienti,  quod  in  seest,ex  solis  viribus  naiur», 
dautur  a  Deo  iafallibiliter  et  ex  ceria  iege  auxilia 
praevenienii8gra(i»,quibu8  ad  gratiam  justificationis 
promoveatur,  non  quidem  ob  ullum  meritum  bomi- 
pis  sic  facientis,  sod  propter  merita  Christi.  Haac 
exposiiionem  secutus  aliquaDdo  videiur  S.  Tbomas, 
uude  ei  in  ejus  patrociaiumadducisolet.  Etenimquae- 
stione  14,  de  Yeritate,  sic  ail :  Si  aliqui$  nulrtliw  in 

]g  $ilvi$  ductum  naturali$  ratiotm  sequeretyr  in  appetitu 
boni  et  fuga  mali ;  certiuime  tenendum  e$t ,  quod  ei 
Deu$  vel  per  iiiternam  itt$pirationem  reveiaret  ea  qua 
$unt  credenda^  vel  aliqusm  fidei  pitmiUcatorem  ad  eum 
dirigeret ,  $icut  mint  Petrum  ad  Comelium,  l)bi  S. 
Doctor  aperte  docet,  quod  si  ille  bomo  faciat  quod 
in  se  est,  sequendo  dictamen  ratloiiis  naiuraiu  in 
9ppeiitu  boni  et  fuga  maii,  certissime  illuminabitur 
a  Deo,  et  ad  Gdem  et  gratiam  perveniot.  Idem  docent 
alii  complures  scholastici  quos  citat  P.  Leonardus  Les« 
sius  peculiari  iractatu  de  faciente  quod  in  se  est,  ubl 
etiam  eamdem  expositionem  defendit  et  propugnat 
{Lib.  de  Gratia  eficaci  cap.  10,  et  appendiee).  Verum 
aliera  expositio  multo  prolMibilior  ac  tuiior  cst  ejus- 
dem  S.  Thomae,  qui  illud  azioma  dooet  inteliigeodum 
de  faciente  quod  in  se  est,  noii  quidem  ex  sola  facul- 
tate  naturae,  sed  ex  Dei  auxilioet  inspiratione.  Nan 
1-2«  quaest.  112,  art.  3,  expresse  docet,  quod  prm- 
oaratio  hominis,  $i  con$ideretur  secundum  quod  est  a 

p  iibero  arbitrio,  nullam  habet  necessitaltem  ad  gratim 

^  consecutionem^  sed  secundum  quod  est  a  Deo  movente. 
Proinde  nulla  est  prasparatio  et  dispositio  bominis 
ex  parte  liberi  arbitrii  el  faculiate  nalurv  ad  f  ra- 
tium  coiiajequendaiii,  nisi  a  Deo  moveatur  et  exci- 

'  tetur.  £t  lect.  3  in  Epistolam  ad  Romanos  iii  cap., 
de  his  agens  qui  praedicationem  Evangeiii  noBdum 
^udierunt:  Dicendum,  inquil^  quod  secundum  seu^en- 
tiam  Domini,  qum  habetur  Joan.  ivii,  iHi  qm  loqueH" 
tem  Dominum  per  se  vel  per  eius  ^uipuhs  uqu  au- 
dierint  excu$ationem  habent  de  peccato  infidelitatii ; 
non  tamen  beneficium  Dei  cotuequiutur,  ut  seilicet 
)U$tificenlur  ab  alii$  peccatis,  vel  qum  nascendo  «on- 
traxcrunt^  vel  male  vitendo  addiderunt,  et  pro  his 
merito  damnantur,  Si  qui  tamen  eorum  fecisseit  quod 
in  $e  e$t,  Dominu$  ei$  $ecundum  $uam  mi$ericordiam 
nrovidi4$et ,  mittendo  ei$  prtedieatorem  fidei ,  siaU 
Petrum  Comeiio  4ct.  x  et  Paulum  MaeedonHMs^  u$ 
habatur  Act,  zvi.  Si'4  tanien  hoc  ip$um^  quod  aHqm 
faciuntquod  in  se  ^  cui^ert$adQ  $e  ad  Deutit,  ex  D$o 

J}est  movente  (iorda  ip$orum>  ad  honum,  Tkren.  v: 
Converte  no$t  Domine^  ad  te^  ei  canvertemur*  Uucus- 
que  S.  TliQinas  seusum  illius  axiomatis  breviter  ai- 
tiiigens.  Cujus  senientiam  amplocteas  card.  Beiiar- 
miiius  (Lib.  vi  de  Gratia  et  lAbero  Arbit.  eap.  b)  ad 
argumenium  sibi  ex  eodem  axipmate  objectum, 
respondet  illud  dicium  scbolarum  recte  exponi  a 
S.  Tboma  (1-2,  q.  100,  a.  6;  ei  qu(B$t.  112,  art.  3  ad 
1)  et  a  S.  Bonaventura  (ii  Sentent.  di$t.  S8,  a. 
2,  q,  I),  qui  docent  tunc  facienti  quod  in  seest  non 
denegari  gratiam,  cum  homo  facit  quod  in  se  est 
cooperando  graiix  Dei,  a  quo  movetur.  Nam  ei 

3ui  facit  quod  in  se  est  ez  solis  natur»  viribus  non 
ebetur  gratia,  sed  pceha^  non  quidem  pro  eo  quod 
facit  ez  aoUs  vkibus  ndtursa ,  sed  %uouiam  pro  un# 


^7  JOANNIS  CASSIANI  U8 

loquar,  Tolentlbos  et  correntlbus  Impartlri.seconduni  A  Praesto  est  naroqoe  occasione  sibi  ttntomroodo  a  no- 


ilYud  quod  etiam  in  psalmo  octogeaimo  octavo  ex  per- 
sona  Dei  cantatur :  Potui  adjutarium  in  poUnU^  et 
exattavi  fiectum  de  plebe  mea  ( Vide  annotmionem 
lecundam  Do,  Cuych.  in  calce  operis).  «  Dicirous  enim 
secundum  SaWatoris  senteniiam  dari  quidem  petenti- 
bus,  et  aperiri  pulsantlbus,  et  a  quaerentibus  inveniri 
{Matth,y\\);  sed  petilionero, et  inquisitionem, et>>pul- 
sationem  nostram  non  esse  condlgnam,  nisi  roiseri- 
cordia  Dei  id  quod  petimus  dederit,  vel  aperuerit  quod 
pulsamus,  vel  illud  quod  qoaerimus  fecerit  invenirl. 


bis  bonae  voiunutis  oblau,  ad  haec  omnla  conferenda. 
Amplius  enim  ille  quam  nos,  perfeclionem  salutero- 
que  nostraro  desiderat  et  exspecttt.  Et  in  tantum 
beatus  David  proventuro  soi  operis  ac  iaboris  pro- 
pria  tantum  Industria  non  posse  noverat  obtinen  : 
ut  a  Domlno  promereri  directionem  suoruro  operum 
ilerata  prece  deposceret,  dicens :  Et  opera  manuurn 
Tiottrarum  dirige  $uper  tios,  et  opui  manuum  fioslrii- 
rum  dirige  (Psa/.  lxxxix).  Et  rursum  :  Confirma  hoc 
Deus  quod  operatus  es  in  nobis  (Fial.  *.xvii). 


\, 


ALARDl  GhZJEl  COMMENTARIUS. 


autaliero  bono  opere  morali,  quod  fortasse  faclct, 
plurima  pecc^ita  leihalia  sine  dubitatione  committet. 
Sane  qui  docetit  hominem  faciendo  qnod  in  se  esl 
solts  naturae  viribus  ad  gratiam  praeparari,  aut  opi- 


nostro,  ut  sequalur  Uia^  cum  accipimus  petentes^  et 
invenimus  qucerentes^  aperilurqnc  puisantibus.  Ifec  vo- 
lunt  inteiligere  etiam  hoc  divini  muneris  esse  ut  ore^ 
mus^  hoc  est^   petamus,  quaramus  atque  puisemue. 


nantur  enni  suis  viribus  posse  desiderare  et  petere  a  n  Accipimus  enim  Spiritum  adopiionis  hitorum^  in  quo 

*    "       ■  X      ciamamus  :  Abba  Pater  (lCor.  i\),  Quod  vidit  beatus 


Deo  gratiain,  et  haec  est  hseresis  Pelagiana,  ul  ex 
concilio  Arausicano  aliisque  lestimoniis  supra  citatis 
probalom  est;  aut  cerie  existimant  posse  hominem 
servare  propriis  viribus  omnia  praecepta  moralia,  et 
innocentem  vitam  agere  secundum  raiionem,  ei  hac 
sanctitaie  morali  provocare  Deum  ad  auxilium  spe- 
ciale  sibi  donanduro,  quo  tandem  ad  fidem  f^raiiam- 
que  perveiiiat:  sed  haec  quoque  est  baeresis  Pela- 
giana  in  Iibro  superiore  saiis  superque  refutata,  ut 
oinitiam  nullum  ejusmodi  hominem  ex  hisioriis 
posse  monstrari.  Catoiies  enim,  Socrates,  aliosque 
horum  similes,  qui  inter  ethnicos  sanciissimi  jii- 
dicaii  sunt ,  multis  vitiis  cooperios  fuisse  facile 
demonsirari  posset.  Haec  iUuslriss.  Bellarminus, 
quibus  nihil  accuratius  ac  dilucidius  afTerri  potest. 
M  de  his  pro  ratione  insiiluti  plus  satis.  Piura  si 
requiris ,  consule  Didacum  Alvarez  lib.  vi  de  Auxl- 
liis  divinae  gratiae  disput.  56,  ubi  hanc  quaestionem 
fuse  iractat,  et  prlorem  illaro  exposiiionem  refellit 


Ambrosius  ;  nit  euim  :  kt  orare  Ueum,  gratice  spiri- 
ialis  est,  sicnt  scriptum  est :  Nemo  dicit^  Dominus 
Jesus^  nist  in  Spiriiu  sancto  (I  Cor.  ii).  Hactenus  S. 
Augustinus  citaiis  etiam  S.  Ambrosium  snae  senteii- 
tiae  ^uffra^anlein.  Ex  ^uibus  patet  quomodo  inlelli- 
genda  sit  illa  Salvatoris  sententia,  ex  qua  Cassianus 
suam  asseriioiiem  desumpsit :  Petite^  et  accipietis  ; 
queerite ,  et  invenietis ;  pulsate ,  et  aperietur  vobi$ 
(Matth.  VII,  Luc.  xi ),  eic.  Non  enim  iia  jubemur  pe- 
lere,  qiiaerere,  pulsare,  quasi  haec  a  nobis  ipsis  sine 
auxilio  graiiae  prasstare  possimns,  sed  ut  inspirationi 
et  vocaiioni  divlnae  conseniicnies,  et  graliae  auxi- 
lialrici  cooperaittes,  idonei  reddamur  ad  petendum, 
quaerendum,  pulsandum,  sicut  oportet ,  juxta  illud 
Psalmisiae  :  Audiam  quid  loquatur  in  me  Dominujs^ 
quoniam  loquetur  pacem  in  eos  qui  convertuntur  ad 
cor(Psaim.  lxxxiv).  Fatendumigitur  secimdum  Sal- 
vaioris  senlentiam,   graiiam  dari   petetitlbus ,  quac- 


«  Conira  hanc  assertiunem  nimis  iiberam  ediii  C  reniibus,  pulsaniibus;  sed  neminem  peiere,  quae 


sunt  canones  aliquot  in  illo  concilio  Arausicano 
(ciijos  supra  meniionem  fecimus ),  quibus  eadem 
exploditur,  et  coiitraria  veritas  asseritur.  In  primis 
caiion  iertius  sic  habet  (Cap.  5) :  Si  quis  per  tnooca- 
tionem  humanam  ( id  esi,  humanis  vihbus  faciam) 
gratiam  Dei  dicit  conferri^  non  autem  ipsam  gratiam 
[acere  ut  invocetur  a  nobis,  contradidt  Isaias  pro" 
phetcefVei  Apostoio  idem  dicenti':  Invtntus  sum  a 
non  quasrentibus  me:  paiam  apparui  his  qui  me  non 
interrogabant  (Is.  lxv,  Rom.  x).  Caiione  quiirto  dani- 
nantur  ^Kt  dicebant  Deum  exspectare  voluntatem  no- 
stram^  qua  veiimus  purgari ;  non  autem  ut  etiam  pur^ 
gari  veiimus,  per  infusionem  saneti  Spirilus  et  opera- 
tionem  in  nobis  fieri.  Denique  canone  sexto  idem 
expressius  definiiur  his  verbis:  Si  quis  sine  gratia 
Dei  eredentibus^  voientibtis^  desiderantibus,  conanti' 
bus^  iaborantibuSyVigiiantibuSfStudentibus,  petentibus^ 
quterentibus  ^    pulsantibus  nobis  misericordiam  dicit 


rere,  pulsare,  nisi  prius  a  Deo  excitaium  ei  adjuiiim : 
proinde  petitionem,  inquisitionem,  pulsationem  no- 
siram  non  solum  non  esse  condigiiam ,  ul  ait 
Cassianus,  sed  omnino  nullam  a  nobis  esse  posse, 
nisi  a  Deo  inspiretur,  inchoetur  et  perliciatur.  H;jec 
enim  erat  Massiliensium  ei  Semipelagianorum  com- 
mnnis  senicniia  ctloquendi  raodus,  ui  superius  no- 
tavinius  :  Conatus  nostri  irriti  sunt^  nisi  adjuventur, 
Contra  quos  optime  D.  Bernardus  in  libello  de  Gra- 
tia  et  Libero  Arbitrio.  Liberi,  inquii,  arbitrii  conatus 
ad  bonum  cassi  sunt^  si  non  adjuventur;  et  nulii  si  non 
excitentur ;  ut  intelligamus  iam  ad  iiiciplendum  quain 
ad  perficiettdum  gratiam  esse  necessariam. 

^  Hac  ralione  Cassianus  et  alii  Massilienses  erro- 
rem  Pelagii  declinare  se  exisiimahani,  quod  cum 
Pelagius  merita  liberi  arbiirii  condigna  esse  jacia- 
ret,  ut  gratia  nobis  ad  facilius  oper;indum  concede- 
retur,  sicuti  eiiam  dicebat  nos  posse  ex  propriis 


conferri  divinitus,  et  non,  ut  credamus^  veiimus,  vel  j>  viribus  contligne  ei  ex  juslitia   gloriam   promereri 

heec  omnia  sicui  oportet  agere  valeamus^  per  infusio*      «^«*«;.^-««.-> .  :.v-:  -^i..— «...^^  ».«.:*...»  ..i: — a  :-^ 

nem  et  inspirationem  sancti  Spiritus  in  nobis  fieri  con- 

fitetur;  et  aut  humiiitati  aut  obedientioe  humanmsub- 

jungit  gratice  adjutorinm ;  nec  ut  obedientes  et  humiies 

simus,   ipsius  gratice  donum  esse  consentit,   resistit 

Apostoio  dicenii :  Quid  habeSy  quod  non  accepisti?  et, 

Gratia  Dei  sum  id  quod  sum  (I  Cor.  iv  et  xv).  Quibus 

canonibus,  ipsis  Cassiani  verbis  usurpaiis,  excludl- 

tur   manifeste  modus  ioquendi  et  opinio  ipsius: 

qiicm  eiiam  modum  ioquendi  damnat  AugJisiinus» 

lamquam  Pelagianorum,  aut  eis  faveniiuin,  libro  de 

Boiio  perseveraniiae  cap.  23  in  haec  verba:  Atten- 

dant,  iii(|uit ,   quomodo  faiittntur  (fui  putant  esse  a 

nobis,  non  dari  nobis  ut  petamust  queeramus,  puise- 

mus  ,  el  hoe  esse  iicwit^  qna  gratia  prcBdicetur  meri$^ 


sempiiern.im  ;  ipsi  solummodo  meritum  aliquod  im- 
petratorium  et  congruum  nostris  conatibus  et  ope- 
pibus  aitribuerent,  qiiod  ex  se  non  sufficeret  ad  gra- 
tiatn  ei  saluiem  ex  rigore  justiiix  obiinendam,  nisi 
Dei  misericordia  subvenirei,  et  iiosiros  conatus  per- 
ficerei.  Aiqui  exhoc  ipso  conviceruniet  judicaruiit 
Patres,  ipsos  in  illud  Pelagianuin  dogma  incidere. 
nimirum  gratiam  secundum  nicrita  nostra  dari,  Deo 
scilicet  nostra  merita,  id  est,  coiiatus  et  labores  no- 
siros  primum  iniuente  et  consideranie;et  eorum  iu- 
tuiiu  etcontempiaiione  gratiam  suam,  non  quidcm  ex 
condignoeiex  jusiilia,  sed  tamcn  ex  congruitaie  qua- 
dam  nobis  conferenie  :  quod  certe  sufficit  ad  eva- 
'  ciiandam  rationem  merae  ei  perfectae  graiiae,  uti  ad 
c^llationem  15  plenius,  Dee  favente,  monstrabimus. 


m 


DE  COMOBlORUli  INSTlT.  LlB.  XU.  —  DE  SPIRITU  SUPERBUl. 


4itd 


CAPUT  XV. 
A  qmbuM  perfectionU  vtom  ditcere  debeamui. 
Ideoque  si  ad  verain  conftuinmationeni  virtutum 
Tolumus  effectu  et  opere  pervenire,  illis  debemus 
acquiescere  magistris  ac  ducibus  qui  banc  non  vani- 
loqua  dispuuiione  somniantes,  sed  re  atque  expe- 
rimentis  apprebendentes  nos  quoque  docere  atque 
ad  eam  dirigere  similiter  possunt,  et  viaro,  quem- 
admodum  perveniamus  ad  eam,  certissimo  tramite 
demonstrare;  quique  ad  banc  fide  se  polius  perve- 

ALARDl  GAZi£I 

•  Sancti  et  vere  humiles,  quo  magis  inlerni  Inminis 
radio  illustrantur,  eo  magis  sua  etiam  levissima  de- 
licia  ei  miniroos  quosque  defectus  agnoscunt  ac  de- 
plorant;et  quo  magis  proficiunt,  eo  minusse  profe» 
ci»seputant«  ideoque  dum  aliis  se  conferunt,  cen- 
sentse  omnibus  viliores  et  inferiores.  Iloc  enim  est 
ingenium  bumiliutis,  in  se  inlueri  sua  mala ,  in 
aiiis  eorum  bona ;  sicut  e  contrario  superbiat  indoies 
esi  aitendere  sua  bona,  et  aliorum  mala.  Hinv  D. 
Benedirtus  tnter  gradus  humilltaiis  poiiit  ( Cap.  7 
ReguUe)  :  Omnibu»  te  inferiifrem  et  viliorem  non  <o- 
fmii  fiji^Na  pronuniiare^  sed  etiam  intimo  eordi$  af» 
fectu  credtre.  Qua  vero  ratione  possit  humilis  mona- 
chus  sine  meodacioauifictione,  immosine  ulla  falsi- 
taie  omnibus  se  inreriorem  et  viliorem  credere  et 
pronnnliare.  declarat  S.  Thomas  (2-2,  o.  161,  aru 
5 ) :  in  homlHej  inquit,  duo  poteunl  coniiderari,  $cUi- 
eet  td  quod  eet  Dei^  et  id  quod  est  kominie,  Hominie 
aulem  e$t  quidquid  pertinet  ad  defectum ;  $ed  Dei  e$t 
quidquid  pertinet  ad  $alutem  et  perfectionem^  scrtni- 
dum  illud  Ose.  xiii :  Perditio  tua,  hraet^  ex  te  eil,  es 
me  lantum  aumlium  tuum,  Humitita$  autem  proprie 
respicit  reterentiam  qua  homo  Deo  $ubjicitur ,  et  ideo 
quUibet  homo^  $eeundum  id  quod  $uum  e$t^  debet  $e 
euilibet  proximo  eubjicere^  quantum  ad  idauod  Dei  e$t 
ta  ip$o.  Riirsus  in  alio  articulo  {a,  0,  aa  i) :  Poteet^ 
inquit,  aiiqnis  ab$que  falsitate$e  credere  et  pronunUare 
mmbu$  viiiorem  ^ecundum  defectue  ocenLto$  quo$  in 
u  coqno$cU^  et  dona  Dei  qum  in  atii$  iaient,  Vnde 
AugHttinuu  dieit  in  Ub,  de  Virqinitate  :  Exietimate 
uliot  in  occulto  superiore$f  qmbu$  esti$  in  manife$io 
meliora.  Simiiiur  etiam  ab$que  faitUate  potest  aitquis 
conliteri  et  credere  ad  omnia  se  inutiiem  esse  et  indi- 
fnum  per  jrroprias  vtres,  ut  suffieientiam  suam  totam 
in  Deum  referat,  secundum  iiiud  II  Corinth,  iii :  Non 
(juod  tufHcientet  thnut  aUquid  cogitare  a  nobis^  quasi 
ex  nobit ;  sed  sugicientia  nostra  ex  Deo  est,  Sic  iiimi- 
rum  S.  Fr^nciscus  se  omnium  gravissimum  pecca- 
torum  affirmabai  duplici  ratione:  i**  quia  si  Deua 
Uniam  gratiam  aliis  contiilisset,  melius  fortassis  ea 
Qsi  Tuissent,  et  sanctiores  evasissent ;  S*  quia  si  ipse 
a  Deo  desereretur,  aut  nisi  ab  eo  protegeretur,  plu- 
ribus  et  gravioribus  peccatis  foret  obnozius.  Vide 
Bonaventaram  in  ejus  Vita.  Prsterea  vocant  se  pec- 
caiores  sancti  viri  specunies  inflnium  Dei  sancti- 
utem  et  justitis  perfectionem ,  cujus  comparatione 
omnis  humana  justitia  est  injustilia,  et  munditia 
suntsordes,  etlox  tenebrae.  Hinc  David  Psal.  cilii: 
Se  irnres^  inqiiit,  tn  judidum  cum  urvo  tuo ,  ^itta 
non  juetilicabitur  in  con$peetu  tuo  on$m$  viven$,  Gt 
Job.  cap.  XXV  :  Numqmdju^tificaripotent  homo  com- 
paratue  Deo,  aut  apparere  mundu$  natu$  de  muiiere? 
ecce  iuna  eiiam  non  tpiendet^  et  tteiite  non  $unt  mundee 
in  eou$pectu  ejut ;  quanto  magit  homo  putredo^  et 
/i/ivf  hominit  vermief  Ad  baec  sancti  repuiant  secura 

Crima  et  gravia  quaedam  peccaU  pneieriu,  In  qui- 
magnam  viue  sua^  partem  perdideruni,  ideoque 
se  peccaiores  appellant.  Sic  Paulua,  quia  persecutor, 
contumeliosus,  et  blaspherous  fueral,  agnoscebat  et 
dicebaiseprimum  omnium  peccatorum  (1  ad  Ttm.i). 
Deniquequia  sanctis  inceria  erat  praeieritorum  suo- 
fwn  criioiaum  reoiiaiio  {nm  emm  iliis  certo  coq« 


Anisse  quam  laborum  merito  tesUbantur.  Quibus 
etiam  hoc  praecipuum  sui  cordis  acquisiia  puritas 
conferebat,  «  ut  magis  magisque  se  deprimi  peccatis 
agnoscerent.  ^  Tanta  namque  in  eis  delictorum 
compunctio  per  dies  singulos  augebatur,  quanta 
puriias  animi  profecisset,  traherentque  jugiter  in- 
timo  corde  suspiria,  eo  quod  semetipsos  sentirent 
nequaquam  posse  dellctorum  naevos  ac  maculas  de- 
vitare,  quae  eis  per  multiplices  cogiutionuro  minu-i 
tias  inurebantur.  Et  •  idcirco  futurae  vit«  stipendia 

GOMMENTARIUS. 
subat  quod  esaent  in  sutu  graiiae),  propterea  sem- 
per  sibi  metuebant,  et  quasi  peccatores  poenitentiam 
agere,  ct  veniam  a  Deo  impeirare  stodebant.  Scie- 
bantenim  illud  Ecclesiastici  salutare  documentum : 
Beatu$  vir  qui  $emper  e$t  pavidu$  {Eccie,  v) ;  et,  De 
propitiato  peccato  noli  esse  sine  melu,  Urgei  hanc 

B  rationemD.  Bernardus  serm.  57  in  Ganiica  :  5t,  in- 
quit,  tn  quonam  $tatu  unumquemque  nottrum  habeat 
Deut^  iiquido  cogno$ceremu$,  nec  tupra  tane,  nec  infra 
tecedere  deberemu$^  veritati  in  omnibut  acquietcentet. 
Nunc  aulem  quia  contiiium  hoe  potuit  tenebrat  /ali- 
buium  suum,  et  termo  abeconditus  ett  a  nobit^  ita  ut 
nemo  tciat,  Si  dignut  $it  amore  vel  odio ;  juttiut  /u- 
tiutque  profeeto,  juxta  iptiut  Veritatit  contiiium^ 
noviuimum  nobit  iocum  eiigamut,  de  quo  potlmodum 
eum  honore  tuperiut  educamur^  quam  prwtumamut 
aiiiorem^  unde  cedere  mox  oporteat  cum  rubore,  Non 
est  ergo  pericuium^  quantumcumque  te  humiiies^  quan- 
tumcumque  reputes  minorem  quam  sis^  hoc  est,  quam 
te  veritas  habeat,  Est  autem  grande  maium,  horren" 
dumqut  pericuium,  vei  ti  modicepius  vero  te  extoita$, 
vel  uni  videiieet  in  cogitatione  tua  te  proeferas^  quem 

forte  parem  tibi  veritas  judicatf  aut  forte  superiorem, 
laec  et  alia  D.  Bernardus  eo  iuco.  Ad  extremum 
peccatores  se  appellani  eiiam  sancii  et  perfecii,  pro- 

C  pter  crebra  peccata  venialia ,  in  qiiae  idtMitidem  la- 
buntur.  Septiee  enim  in  die  cadit  ju$tu$  (Proverb,  iv), 
id  est,  frequenier.  Ea  vero  ilii  nun  parva  et  ievia 
existimaiit,  sed  valde  gravia  et  odiosa,  ut  quibus 
seoiiaot  ardorem  cbariutis  minui,  et  cursumspiri- 
tualis  profectus  reurdari.  Hinc  Ecclesiasiicus  cap.  vu 
ait :  Non  est  homo  justu$  $uper  terram,  qui  faciat  bo- 
num^  et  uon  peecet,  Et  Aposiolua  Joannes  ille  dile- 
clus  discipulus :  In  mu/its,  inquit,  offendimu$  omne$ , 
st  dixerimus  quia  peceatum  non  habemus,  ipsi  nos  s€- 
dttdmitt,  et  veritas  in  nobis  non  est(\  Joan,  i). 

>>  D.  Gre^orius  lib.  iii  Dialogorum  cap.  54  :  Com^ 
punctionis^  inquit,  genera  duo  sunt^  quia  Deum  $itien$ 
anima  priu$  timore  compungitur,  po$t  amore,  Priu$ 
enim  $ue  in  iacrymi$  afficit,  quia  aum  maiorum  sno- 
rtim  ruoiit^  pro  his  perpeti  aterna  tuppiicia  perti^ 
metcit,  At  vero  cum  ionga  moerorit  anxietate  fuertt  for- 
mido  consumpta,  qumdamjamde  preetumptione  venice 
securiiat  nauitur,  et  in  amore  ccetettium  gaudiorum 
animus  in/tammatur,  et  qui  priut  ft^bat  ne  duceretur 

^  ad  supplieium ,  poslinodKm  amaristime  fiere  incipit 
quia  differtur  a  regno,  Similia  habet  hoinil.  vigesinia 
becunda  super  Ezecbielem  ( Vide  coliai.  9  c.  t^), 

«  Non  sic  accipienda  sunt  haec  verha,  seu  ex  men- 
te  Auctoris,  aeu  ex  rei  veriute,  quasi  sancti  illi  P.i 
tresmeriu  bonorum  operum  non  agiioscerent,  eisque 
vium  aeternam,  ut  mercedem  ac  siipendium  labo- 
rum  a  Deo  repromitti  non  intelligerent  :  sed  quia 
niugis  attendebant  et  considerabant  suos  defeclu>  et 
infirmitates  quam  perfectiones  et  merita,  idcirco  lie 
se  ita  bumiliier  sentiebant  ac  praedicabant,  ui  viLi! 
fuiur«  stipendia  non  ex  suis  meritis,  sed  ex  Dei  mi- 
sericordia  et  gratia  exspectarent ,  quomodo  Gbristus 
de  nobis  posi  oenefacta  sentiendum  ac  praedicandiim 
docuit ,  ne  per  superbiam  corrumpantur  opera  bona 
quae  fecimus.  Lucse  xvii :  Cum  fecfiritis,  inquit ,  omnia 
qute  preecepta  sunl  vobis^  didte^  Servi  inutites  sumus^ 


*S<  toANNIS  CASSIANl  4fcS 

nonoperam  sperare  se  meriio,  fsed  roisericordia  Adanies,  ne' haec  omnia  morbo  hoc  inflante  evacue- 

mos.Non  solom  namqueipsam  perfectionem  oporiet 


Domini  proclamabaui,  nibil  sibi  de  tanla  circum- 
speciione  cordis  aliorum  comparatione  donantes, 
quippe  qui  hanc  ipsam  non  suae  industriae,  sed  di- 
vinae  graiiae  ascribebant ;  nec  blandientes  sibi  de 
inferiorum  ac  tepidorum  negligentia,  sed  contem- 
platione  potiua  illorum»  quos  yere  peccaio  carere, 
atque  in  regno  coelorum  jam  aeterna  beatitudine 
perfrui  noverant,  humilitatem  perpetuam  conqui- 
rebant,  atque  ita  «  consideratioue  hac  ei  elationis 
ruinam  pariier  declinabant,  etquo  lenderent  vel 
quod  dolerent  semper  inveniebant :  intelligentes 
semetipsos  ad  illam  puritatem  cordis  quam  cupiunt, 
obaislenlA  carnis  sareina,  pervenire  non  posse. 

CAPUT  XVL 

Non  posse  nos  $ine  misericordia  et  inspiratione  Dei  ad 
tp«um  laborem  obtinendas  perfectionis  accedere. 

Igiiur  secundum  traditiones  et  instituliones  eo- 
rum  sic  ad  eam  festinare  debemas,  jejuniis,  vigiliis» 
oratidnibus,  contritioni  cordis  et  corporis  operam 


credere  nostra  indusiria  nos  vel  labore  nostro  pos- 
sidere  non  posse,  sed  ne  haec  ipsa  quidem  quae  illius 
exercemus  obientu,  id  est,  labores  conatusque  nos- 
tros  ac  studia,  sine  ^  divinae  protectionis  auiilio, 
inspirationisque  ejus  et  castigationis  aique  exhor- 
tationis  gratia  posse  perficere,  quam  sciiicet  cordi* 
bus  nostris  vel  per  alium  solet,  yel  per  semetipsum 
nos  visitans,  clementer  infundere. 

CAPUT  XVII. 
Testimonia  diversOf  auibus  evidenter  ostenditur,  nifnl 
posse  ms^quod  ad  salutem  nostram  perlinet^  sine 
adjutorio  Dei  perficere, 

« Posti«md  instruit  Auctor  salutis  noatrae  qBidDO» 
B  oporteat  in  singutis  quibusque  quae  gerimos,  noii 
modo  sentire,  sed  etiam  confiteri.  Non  possmn  ego^ 
^nquit ,  a  me  ipso  facere  quidquam ;  Pater  autem  in 
me  manenSf  ipse  facit  opera  (Joan.  xtv).  Ule  ex  p<fr- 
sona  hominis  assumpti  dicit  nihil  a  semetipso  poss^ 
sefacere;  et  oos  cinis  ei  terra,  ^  in  bis  quae  ad 


ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


guod]  debuimus  patere,  feeimus.  Videtar  auiem  hlc 
Auctor  alludere  illis  verbis  Apostoli  ad  l^om.  ti  : 
Siipehdium  peecati  mors;  gratia  Dei  vita  mterna ;  ubl 
vitaaeterna  non  diciiur  siipendium  bonorom  ope- 
rum,  sicut  mors  aeterna  dicitur  siipertdiiim  pec- 
cati.  Unde  colligant  haeretici  opeta  justorum  non 
esse  meritoria  vitse  aeternx  (Vide  Beitatm,  lib,  iii  de 
JustifUatione),  At  D.  Augusitnus  illius  senienliae  ra- 
tionemexplicansita  scribil(Eptst.505) :  Vita  mterna, 
quce  in  fine  sine  fine  habebitur,  et  ideo  meritis  prmc^ 
dentibusredditur;  tamen  quia  eademmerita.quibm  red^ 
ditur  non  a  nobis  parta  sunl  per  nostram  suffleientiamf 
$ed  in  nobis  facta  per  gratiam,  etiam  ipsa  gratia  nun- 


hnmiliiate  quge  propria  ignorat  merita ,  tum  quod, 
propter  incertiiudinem  prqpriae  justitiae  et  perseve- 
rantiae  usque  in  finem,  lotam  suam  fiduciam  in  sola 
Dei  misericordia  collocarent.  At  non  ideo  merita  noQ 
habebanl,  quia  meriia  sua  non  agnoscebant;  iiec 
ideo  futur»  viise  stipendium  non  acceperuni,  quia  ex 
Dei  misericordia  acceperunl.  Vide  concilium  Tri- 
dent.  sess.vi,  cap.  10,  ubi  diligeiiter  et  meriii  ratio 
eiplicata  esl,  et  qnomodo  viia  aeterna  gratia  sioiul 
et  merces  vere  dicatur,  expositum  :  et  canone  item 
16  ejusdem  sess.  ita  decernitur  :  Si  qtiis  dixerit  justos 
non  debere  probonisoperibus  quasiu  Deofuerint  facta^ 
exspectare  et  sperare  eetemam'  retributionem  a  Deo  per 


cupatur,  non  ob  atiud,  nisi  quia  gratis  datur :  neeideo  C  ejus  miserieordiam^  et  Jesu  Christi  merilum^  &i  bene 


quia  meritis  non  daiur,  sed  quia  data  sunt  et  ipsa  me 
rita  quibus  datnt.  Et  infra  :  Cum  diatisset  Apostoius  : 
Stipendium  peceati  mors  ^l,  qids  non  eongruentissifue 
et  consequenter  additurum  judicarei :  StipendiHm  au^ 
tem  justitice  vita  asterna.  Nam  tieut  merito  peeeati 
tamquam  stipendium  debetur  mors,  ita  meriio  ju&titia 
tamquam  siipendium  vita  ceierna.  Sed  beatus  Apoeto^ 
lus  adversus  elationem  vigilantissime  militans  ,  stipen- 
dium^  inquit,  peceati  mors.  Hecte  stipentHum^  quia  de*' 
betur,  quia  diane  retribuitnr^  quia  merito  redditur. 
Deinde  ne  jusixtia  de  humano  eeextolleret  merito,  sicm 
humanum  meritum  malum  non  dubitatur  ene  pecca- 
tum,  non  a  contrario  retulit  dicens  :  Stipendium  justi-^ 
tiai  vita  merna;  sed  gratia,  inquit^  Dei  vita  eeterna.  Ei 
rursus  in  eadem  fipistola :  0  hemo,  si  aceepturus  e^ 
vitam  asternam^  jugtiticBquidem  stipendium  est.sed  tibi 
gratia  est,  cui  gratia  estipsajustiiia.  Tibienimtamquam 
debita  redderetur^  si  ex  te  tibi  esseljustitki  cui  debstur. 
'  Hacieniis  D.  Augnstinus.  Ex  quibus  habemus  po-  . 
tuisse  Apostohim  recte  difere  :  siipendium  justiiiae  ^ 
viia  aeterna,  sicut  dixit :  StipeOdium  peccati  mors; 
scd  noluisse  sic  dicere  ad  vitandum  elattonis  huma- 
nte  periculiim,  et  ne  quis  existimaret  ita  nos  ex  nd- 
bis  haberejusiftiam,  sicutexnobii  hal^emus  peccata. 
Itaque  gratia  dicitnr  trta  aeterna ,  non  quii  non  esl 
merces  meriti,  vel  stipendium  Chrislo  rniliiantittm, 
sed  quiaet  ipsa  merim  hahemns  ex  gratta,  et  non  ex 
nobis  sine  gratfa.  Ad  hnnc  igifur  ^odum  sancti  illi 
anachoretae,  et  vere  hurailes  cordc,  qitos  Itic  tom- 
mendat  Cassianus,  ciim  rntctligeretrc  merlia  nostrt 
non  esse  ex  nobis,  sed  ex  Dei  graii.v,  ideo  rotur»  vi- 
tae  sdpendia  non  ex  operum  suorum  meriio,  sed  ex 
misericordia  Domini  sperarese  pra^dlcsbant,  tmiiex 


agendo^  et  divirui  mandata  custodiendo^  usque  in  finem 
perseveraeerint,  anathema  sit. 

^  Tripltcem  notat  considerationem,  qua  humilitas 
paraiur,  et  elaiionis  periculum  declinatur.  Prima 
eat  constderatio  graliae  divinae,  qua  id  sumus-quod 
sumus,  et  sine  qua  nihii  possumus  quod  ad  saiutem 
periineat,  quam  rationem  hic  prxcipue  inculcat 
Auctor.  Secunda  nosirae  imbecHIitatis,  viliiatis  et 
mi8eri:£,  tum  in  anima,  tum  in  corpore»  quae  tanta 
est,  ut  utrumque  nibii  videatur  aliud  C|uam  omnis 
miseriae  et  naii  lacuna.  In  corpus  enim  influit  omnis 
miseria  corporalis,  in  animum  omnis  spiritualis. 
Uftde  merito  quisque  sibi  dicat  illud  Ecclesiasiici  x  : 
Quid  superbis,  terra  et  cims  ?  Tertia  consideralio, 
puntatis  et  perfectionis  beatorum  spirituum ,  omni 
labe  peccati  carentium  et  l>eatifica  visione  fruea- 
tium. 

^  En  habes  quatnor  divinae  graiiac  subsidia ,  qiii- 
bus  votuntatem  nostram  Deus  a  malo  avertil  et  re- 
vocat,  el  ad  bonum  exeitat,  et  in  eo  corroborai  et 
confirmat  :  quae  eliam  sigillatim  sequenti  capite  ex 
multts  Psalmorttm  versiculis  commemorat  et  com- 
mendat,  ut  tanti  regis  et  propbeue  exemplo  diviua 
erganos  beneftcia  et  subsidia  humili  et  grato  animo 
agnoscamus. 

«  Plana  sunl  hic  omnia  pia  et  salutaria  documen* 
ta ,  lectu  dignissima  et  praxi. 

^  Doelrina  est  eaihoiica,  volnntatem  humanam 
sen  liberum  hoininis  arbitrium  niliil  posse  in  his  quae 
ad  pietatem  et  saluiem  pertinent,  absque  auxilio 
grati»  Dei  (Bellarmin,  lib.  vi  de  Gratia  c.  4).  Qu^e 
sententia  simpiidter  et  absolute,  ut  par  est ,  inteU 
leeta,  non  soium  Pelagianos  haereticos,  sed  et  eo^ 


40 


I)E  CCENOBIOftOM  INSTIT.  LIB.  Xlt  -  Dt  SPIRITU  SOPERBlifi. 


m 


Mttrain  Mlatem  pertjnenl,  arbiiraniur  nosadjulorio  A  ^orio  auperare ,  dicamus  :  In  te  inimicoB  nostroB  ven 


Domini  noo  egerel  Discamus  iiaque  et  nos,  per 
siogula  noatram  simnl  infirmitatem  et  illius  adjuto- 
ria  senlieotea ,  qootldie  proclaroare  com  sanctis  : 
Jmpa/m  9er$atui  sum  ut  caderem^  et  Daminus  suicept 
me.  Fortitudo  mea  ei  laudatio  mea  DonUnus,  et  factue 
ett  mHU  m  ioluiem  {PeaL  cxTii).  Et,  Ni$i  quia  Domi- 
nus  adjuvit  me,  p«a/o  minus  habitaverat  in  infemQ 
anima  mea.  Si  dicebam,  Motu$  e$t  pes  meus ,  miseri' 
cofdia  tu/a^  Domine,adjuvabat  me,  Seeundum  mullitw 
dinem  do(orum  maorum  in  corde  meo^  consolationes 
tua  Imti  ficaoirunt  antoiam  meam  {Psalm.  iciii).  Vi- 
dentes  etiam  cor  nostrum  in  timore  Domini  et  pa- 
lientla  roborari,  dicamos  :  Et  factus  est  Domtnus  fit" 
wumeiuum  muum^  et  eduxit  me  in  latitudine  (Fi.ivu); 


fi/a6i*mtts  cornu,  et  in  nomine  tuo  spernemus  inaur» 
gentes  in  nobis.  Son  enim  in  arcu  meo  sperabo^  et 
gtadius  meus  non  salvabit  me.  Salvasti  enim  nos  de 
affligentibus  nos^  et  odienies  nos confudisii ( Psalm»  luii) .  ■ 
Sed  etiam  pracinxisli  me  virtute  ad  belium  ,  et  sup- 
ptanlasti  omnes  insurgenles  in  me  subtus  me,  Et  tn»mt- 
cos  meos  dedisti  mihi  dorsum^  et  obedietites  me  disper^ 
didisti  {Psal.  xvii).  Sed  nec  armis  nostris  posse  nos 
yincere  cogilantes ,  dicamus  :  Apprehende  arma  it 
icutum^  et  exsurge  in  adjutorium  mei;  Effunde  fra" 
meam^  et  conctude  adversus  eos  qui  persequuntur  me  ; 
dic  anima*  mece^  Salus  tua  ego  sum  {Psat.  xxxiv).  Et 
posuisti  01  arcum  CBreum  brachia  mea^  et  dedisti  mihi 
pateetionem  etilutis  tum^  et  dextera  tua  suscepii  me 


Scieaiiam  «Mqne  piofecltt  operum  inieUigeBtes  n-  B  (^m/.  xvii).  Qoto  nee  patree  noUri  in  gtadio  sua 


MsaofeH,  Aeamas :  Quoniam  tu  iHuminas  tucernam 
wuam^  Domine  Peus  meus^  iltumina  tenebras  meas; 
I  •»  se  aripiar  •  temationa^  ei  in  Deo  meo  Irooa- 
I  (;ibid.).  Oein  sentientes  eliam  nos- 
metipsos  fortitodinem  tolerantix  cooquisisse»  et  io 
semita  virtoium  lacilius  ac  sioe  lal>ore  dirigi,  die^ 
moa  :  Daua  qui  premngle  mt  virtute ,  $t  possti^i  Im- 
maeuUitam  vtem  meam :  Qui  perficis  pedes  meo$  tam- 
quam  eervi^  et  $uper  exeetsa  ttatuene  me :  Qui  docea 
manm  me&a  ad  prmiium  {ibid.).  Gooaecoti  eiiam 
discrettooem ,  qua  roborati  possimus  adTersarioa 
nosiros  elidere,  prociamemos  ad  Deom :  DisciptiuM 
iua  eoereatk  me  tn  finem^  «1  diedpima  loo  tpsa  me  d^ 
cebU.  Dilatasti  gresius  meos  iuttui  me,  et  non  $uni 


po$$ederuni  terram^  et  brachium  eorum  non  iotvavit 
eo$y  $ed  dextera  tua  et  brachium  tuum  et  iUuminatio 
mUtue  ftti,  quonimn  comptaeui$ti  in  m  (Psa/.  xliu). 
Postremo  oniversa  beneflcla  ejos  cum  graiiarum 
aciione  mente  sollicita  perlostrantes,  sopcr  his  om- 
nibos,  qood  vel  pugnavimus,  vel  illuminalionem 
scieniie,  vel  disciplinam  diseretionis  ab  eo  consecuU 
sumus,  vel  quod  sufs  nos  armis  instruxit,  et  viriutio 
cingulo  commuoivit,  vel  qood  inimicorum  nostro- 
ram  oobis  prsebuit  dorsom,  et  tribuit  virtutem  coai* 
minuendi  eos  ot  pulverem  anie  faciem  venti,  intimo 
cordis  aifecta  clamemus  ad  eum  :  Ditigam  te,  Domi-' 
ne,  vhrtue  mea ,  Dominus  firmamentum  meum  et  refu» 
ghtm  meum,  et  tiberalor  meus ,  Deus  meus  adjuior 


tn/irmata  vestigia  mea  {Ibid.).  Et  quia  Uliter  aum  G  meos,  eteperaboin  eum,  protector  meu$  et  cornueatu- 

roboroioa  aeieoiia  toa  alqooviriote»  inferaucoofr* 

danler  ea  qose  sequonior,  et  dicam  :  Pereequar  itd^ 

ndcoe  meo$,  ei  eomprehendam  itlo$,  et  non  convertar 

douee  dep^dMt.  Conteram  ittoe  nee  poterunt  $tare :  ca^ 

deut  9uhtu$  pedee  u$eo$  {Ibid.).  Rursom  inOrmitailff 

Doatrae  memores,  nec  posse  nos  tam  acerbos  vitio- 

nuD  bosieafragilicarneeircumdalos  aioeiilioa  adju- 


lij  mece,  et  $u$eeptor  meue^  taudane  invocabo  Doml^ 
num^  et  ab  inimicie  mei$  $atvu$  ero  {P$.  xvii). 

GAPUT  xvm. 

Quod  non  $olum  in  naturati  conditione,  sed  etiam  in 
quotidiana  di$pen$atione  ^  Deigratiamuniamur. 

•  Noo  solom  pro  bis  ei  gratiaa  roferooles ,  quod 


ALARDI  GAZiCl  GOMHENTAHIUS. 

qoi  Pelagianos  occolte  ei  aob  nomioe  catbolico  fo-  Arausicanum  secoodum  lempore  Felicis  papas ,'  ot 

vere  visi  sont,  in  quibua  Gassiaous,  Fauslus  et  alii  dictum  esi.,  adversus  reliquias  Pelagiaoorum  celo« 

Ibssilieoses  presbjteri ,  manifesteconfutat.  Hi  enim,  bratum,  in  cujiis  canone  septimo  b«c  habentur  :  Si 

ot  diclunaest,  bona  aliqua  desideria,  initium  fidei  el  quie  per  naturw  vigorem  bonum  atiquod  quod  ad  satU" 

dilectionis,  dispositionem  ad  graliam,  et  alia  id  ge-  tem  pertinet  vitte  etietnm  cogiiare  aut  etigere  possecou'- 

nos,  ex  bono  naturae  sine  speciali  prxveniente  gra-  flrmat^ etc,  hetreiico  fatlitur  spiritu.Z*>  D.  Augustinus 
lia  Christi  baberi  posse  prxdicabant.  £i  lamen  Gas-  ])  PeUgianorum  impuguator  acerriiuus,  lib.  ii  eonlra 

sianua  hoc  loco  acriter  reprehendit  eos  qui ,  in  bia  duas  Epist.  Pelagian.  :  Liberum^  inquit,  ar^ilriiim 


quae  ad  aaluiem  nostram  pertinent,  arbitrantur  noa 
adjotorio  Domini  non  egere.  Qus  sibi  nullatenas 
consentiont,  si  sic  intelligaotor  ut  sonani  et  ut  de- 
beol  ioleliigi.  Porro  io  bHJus  doctrioae  confirmatio- 
nem  praeter  alia  tum  Scripturae,  tum  SS.  Patrum 
teatioiooia  alibi  produceoda ,  suffecerit  hic  paucuia 
domtaxat  delibasse.  l^  Goocilium  Africanum  doceo- 
loroQi  qoatuordecim  episcoporum  a  sede  aposioiica 
approbaium,  cujus  decrelum  refefl  S.  Prosper  in 
responsione  ad  Gapitula  Gallorum.  Ctim  duceniie 
quatuordecim  eacerdoUbue ,  quorum  con$tilutionem 
contra  inimico$  gralue  Dei  totue  mundue  amptexueeet^ 
veraci  profeeeione^  quemadmodum  ipeorum  habet  <ar- 
mOf  dicamuc  gratiam  Dei  per  Jesum  Chrislum  Domi- 
num  noslmm,^  nou  sotum  ad  cognoscendam^  verum 
etiam  ad  faciendam  jusU^m  uo$  per  actue  $inguta$ 
e^uvare;  Ua  ut  $^  itta  nihit  veree  $anctaigue  pieiatie 
kubere^  coiiiare^  dicere^  agere  vateamue.  2«ConciUum 


difimue  ad  bene  beateque  vivendum  ncn  vaiere^  niei 
ip$a  volunta$  homitiis  Dd  gratia  fuerii  Uberata^  et  ad 
omne  bonumactionie^  $ermoniSf  cogitationie  advicia,  El 
lib.  de  Praedcfciin.  Sanct.  cap  ii :  Quod  attinet  ad 
pietatem  et  retigionem,  non  sumus  svficientes  cogitare 
atiqmd  quasi  ex  nobis,  et  nemo  sibi  suficit  ad  incipien^ 
dum  vet  perficiendum  quodcumque  opus  bonum. 

^  Vide  quibus  de  rebus  grali»  quoiidian»  Deo 
agendae.  Ad  banc  gratiarum  aciionem  Deo  rereren- 
dam  frequenter  et  impense  bortaiur  Apostolus.  Ad 
Ephes.  V :  Gratias ,  in<]uit ,  agile  $emper  pro  omnibue 
in  nomine  Domini  no$tri  Ie$u  Christi ,  Deo  et  PairL 
Ubi  dum  ait  pro  omnibue,  non  um  personas  vuit 
intelligi,  quani  res  ipsas,  id  est,  bona  qusecumqooy 
et  cujuscumque  generis  alque  ordiuis ,  qoaa  se  ho- 
bere  inteiligereni.  Quod  manifestios  aiia  sententio 
declarat ,  I  Tbessal.  v :  In  omnibu$  gratia$  agite.  Qoi 
eoim  dicit  10  omnibue ,  de  reboa  se  loijpii  sigoificol 


Ai& 


JOANNIS 


vel  rationabiles  nos  condidlt,  vel  liberi  arbitrii  po- 
testate  donavit,  .vel  bapiismi  largitus  est  gratiam , 
vel  scieDtiam  legis  adjutoriumque  concesait;  sed 
etiam  pro  his  quae  erga  nos  quotidiana  ejus  proTi- 
dentia  conferuntur. :  quod  sciiicet  ab  adversariorum 
nos  insidiis  liberat,  quod  cooperatuf  nobis  ut  carnis 
vitia  superare  possimus,  quod  a  periculis  nos  etiam 
ignoranies  protegit ;  quod  a  lapsu  peccati  communit, 
quod  adjuvat  nos  et  illuroinat,  ui  ipsum  adjutorium 
nostrum  ( «  quod  non  aliud  quidam  interpretari  vo- 
lunt  quam  legem)  intelligere  et  agnoscere  valeamus, 
quod  pro  negligentiis  delictisque  nostris  ejus  inspi- 
ratione  latenter  cum  pungimur,  quod  dignatione 


CASSLLNt  486 

A  ejus  visitati  salnberrime  castigamur,  ^  quod  ab  eo 
nonnumquam  etiam  inviti  trahimur  ad  salutem ,  po- 
*  stremo  quia  ipsum  tiberum  arbitriuro  nostrum,  quod 
proclivius  fertur  ad  vitia,  ad  melioremdirigitfrugem, 
et  ad  virtutum  viam  instigationissuaevisitaiionecoD- 
torquet. 

,  CAPUTXIX. 
Quod  luse  fides  ab  aniiquis  Patribu$  $it  tradita  de 
gTotia  Dei, 

e  H»c  est  proprie  erga  Denm  humilitas,  haec  est 
antiquissimorum  Patrum  sincera  fides,  qu»  penes 
successores  eorum  intemerata  nunc  usque  perdurat. 
Cui  fidei  ^  virtutes  apostolicae,  quae  saepenumero 


ALARDl  GAZMl  COMMENTARIUS. 

utique  bonis,  et  de  his  nihil  excipi  permittit.  Rur-      boves  trahi  Aolent,  sed  ,  ut  statim  explicat,  /n  etii- 
sus  ad  Coloss.  nw.Ofnne  quodcumque  faciti$  in  verbo^      culi$  charitati$,  Trahi  siquidem  dicimur,  eliam  ia  . 
aut  in  opere ,  omnia  in  nomine  Domini  no$iri  Je$u      coinrouni  usu  loqiiendi ,  non  solum  cum  cogimar  et 
Chri$ti ,  gratia$  agente$  Deo  ei  Patri  per  ip$um.  Com-  B  impellimur,  sed  etiam  cum  dncimur  et  inviiamur, 
mendani  idipsum  SS.  Paires.  (ihrysosioniu«i  homil.  26      immo  et  cum  volnptate  alltcimur.  Id  pulcherrime  do- 


in  Matthieum  :  Apo$iolu$  dicit :  Grati  e&tote,  Optima 
quippe  benefichrum  cu$to$  e$t  memoria  beneficiorum , 
et  perpetua  gratiarum  confe$$\o.  Propterea  et  reve' 
renda  ac  $altttaria  illa  my$teria  quce  in  omni  certe  Ec' 
cte$im  congregatione  celebramu$ ,  euchariuia ,  id  e$t , 
gratiarum  aciio  nuncupatur.  Augusiinus  in  Soliloquis 
cap.  18  :  Reeolam ,  in juit ,  ad  mentem  meam  omnia 
bona ,  Domine  ,  qua  feci$ti  mihi  a  juventute  mea  in 
omni  vita  mea,  Scio  mmque  quod  ingratitudo  multum 
tibi  di$pliceat ,  quee  est  radix  totiu$  mati  $piritaU$ ,  et 
venlus  quidam  desiccan$ ,  et  uren$  omne  bonum ,  ob' 
$truen$  fontem  misericordice  tua  $»per  hominem ;  qua 
et  mala  jam  mortua  oriuntur^  et  viva  jam^  opera  mo' 
riuntur.  El  lib.  de  Spiriiu  et  Littera  cap.  il  ;  Cuttus 
Dei  in  hoc  maxime  con$titutu$  e$l ,  ut  anima  ei  non  $i( 
ingraia  :  unde  in  ipso  veri$$imo  ei  $ingulari  $acrificio 
Domino  Deo  no$tro  gratia$  agere  admonemur,  Vide 
D.  Bernardum  serm.  52  in  Cantica. 

A  Peiagianos  haereticos  notat ,  quorum  senteniia 
fuit,  non  aiio  nos  Dei  auxilio  indigere  qiiam  lege 
seu  legis  notilia.  Meminii  D.  Hieronymus  libro  pri- 
mo  contra  Pelagianos  cap.  9,  et  in  Jereiniae  cap.  xxv. 
D.  quoque  Augustinns  lib.  de  Gratia  Cbristi  contra 
Pelagium' ,  inter  alia  :  Ip$um ,  inquit ,  auontium 
(gratiae)  quo  po$$ibilitatem  naturalem  perhibet  adju- 
vari ,  m  lege  con$tituit  atque  doclrina  quam  nobi$  fa- 
tetur  etiam  Spiriturevelari.  £t  nirsusconira^sdem  : 
Legant,  »it,  et  inietiigant ,  intueantur  et  fateantur  non 
tege  atque  doctrina  in$onante  forinsecus  .  $ed  intema 
atque  occulla  ,  mirabiii  atqne  ineffabiii  potestate  ope* 
rari  Deum  in  cordibus  liominum  ,  non  $olum  vera$  re- 
velattonet,  $ed  etiam  bona$  voluntatei, 

^  Inviii  trahimur ,  non  qnod  nolentes  aut  coacti 
credamiis,  aut  diligamusDeum  (haec  enim  implicant 
ti^ntradictionem  ) ,  sed  quia  Deus  ex  nolentibus, 
ilebellit^iis  et  contumacihns ,  volentes  et  obedientes 
reddit  tum  exiernis  objectis,  terroribtrs,  pericnlis. 


cet  D.  Aiigusiinus  tract.  26  in  Joannem ,  explicans 
quomodo  Pater  trahat  hotnines  ad  Christnm :  Magna 
graticB  commendatio  ,  inqiiit ,  nemo  venit,  ni$i  tractus. 
Quid  hie  dicimu$,  fratre$?  Si  trahimur  ad  Chri$tum, 
ergo  inviti  credimu$ ,  ergo  violentia  adhibetur,  non 
volunta$  excitatur.  Intrare  qui$quam  ecclesiam  po- 
te$t  noten$ ,  accedere  ad  altare  potesi  nolen$ ,  arci- 
pere  Sacramentum  pote$t  noten$,  credere  non  potesl 
nisi  volene.  Et  inlra:  Soiitecogitare  invitum  trahi: 
trahitur  animu$  ei  amore ;  nec  timere  debemu$^  ne  ab 
hominibu$ ,  qui  verba  perpendunt ,  et  a  rebu$  maxime 
divini$  remoti  $unt ,  in  hoc  Scripturarum  $anctarum 
evangetieo  verbo  reprehendamur,  et  dicatur  nobis: 
Quomodo  voluntate  credo ,  $i  trahor  ?  Ego  dico ,  pa- 
rum  e$i  voluntate  ire ,  etiam  votuptate  traheri$.  Quid 
enim  e$t  trahi  voluptate?  Deleclare  in  Domino,  el  da- 
bit  tibi  petitione$  cordis  tui.  Ei  qucedam  voiupta$  cor- 
di$^  cm  pani$  duici$  e$t  ilie  c€elesti$.  Porro  $i  poettB 
dicere  lieuit ;  Trahit  $ua  quemque  volupta$  ;  non  ne' 
ce$sila$ ,  $ed  voiuptas  ;  non  obligatio ,  sed  deiectatio ; 
qtuinto  fortius  no$  dicere  debemus  trahi  hominem  ad 
Christum ,  qui  deteetatur  $empiierna  vita  ?  Hur&us  inr 
fra :  Ramum  viridem  o$tendis  ovi ,  et  trahi$  iliam ; 
nuce$  puero  demonstrantur,  et  trahitur.  Et  posl  pau- 
ca  :  Si  trgo  ista ,  qum  inter  delicias  et  volupiate$  ter» 
rena$  revetantur  amnntibu$ ,  trahunt ,  non  trahit  reve- 
latu$  Christus  a  Patre  ?  Quid  enim  fortius  de$iderat 
anirna  quam  veritatem  ?  Hactenus  Augustinus. 

c  Humilitas  erga  Denm  est ,  Dei  benencia  agno- 
scere,  et  pro  eis  gratins  agere,  divinae  volnntaii  sc 
subjicere ;  qiiod  apostolns  Petrusr  dicii :  Humiliari 
$nb  potenti  manu  Dei  ( I  Petri  i ) ,  et  propier  Deum 
e  iam  hominibus,  id  est ,- superioribus  ;  ut  Dei  mi- 
nistris  et  instrnmentis ,  capui  submitiere.  D.  Ber- 
nardus  in  quodain  sermone  :  7o(tus ,  inqnit ,  humi- 
titatie  $umma  in  eo  videtur  consi$tere^  $i  volunta$ 
no$tra  divince  ( ut  dignum  e$t)  $ubjecia  $it  voiuntati , 


exhoriationibus ;  tum  praecipiie  interna  motitme  et'J)  $icut  ait   Propheta :  Nonne  Deo  subjecta  erit  anima 


graii.1  sua  effic^ci  ^qua  corda hominigmsic congruen- 
ter  ipsorum  affectibus  movet  ac  suacietf^lpersuadeat^ 
ait  D.  Aiiguslinus  (De  Prcedestin.Sqnci.  c.  8).  Tra- 
himur  ergo  invili  non  iti  sensu  composito,  sed  di- 
viso ,  ut  loquuntur  dialeciici.  Quo  eti.ifn  sensu  orat 
Ecclesia  in  qiiadam  secreta  ,  ut  Deus  nostras  etiam 
rebelles  ad  $e  compeiiat  propitius  votuntates,  et  Lucx 
XIV  dixit  Dominns  servo :  Compeileintrare.  Qux'  com- 
puUio,  non  violentiani  aui  necessitatem ,  sed  dili- 
gentein  vehementemque  adhortationem  significat, 
vulgari  modo  loquendi ,  quo  conip»IH  nos  oicimus , 
cum  vehemenier  roganiur  et  invitamur.  Sic  Sponsa 
in  Canticis  orat  (Caitt.  i) :  Trafie  me  po$t  te ,  eurre- 
mu$  in  odorem  ungueniorum  luorum  ;  et  Cise.  xi :  In 
vincuiii  Adam  tranam  eo$ ,  id  est ,  non  vi )  quomodo 


*  mea  {P$aim,  Lxi)  ?  Scio  quidem  creaturam  omrtemt 
velil,  no/il,  $ubjectam  e$$e  Creatori.  Sed  a  creatura 
rationaii  voluntaria  $tibjeciio  quceritur^  ut  voiuntarie 
$acrificet  Domino ,  et  confiteatur  nomini  eju$ ,  non 
quia  terribiie  et  sanctum ,  »oii  quia  omnipotens ;  sed 
quia  bonum  e$t.  At  vero  $ubiectionem  istam  triplicem 
e$se  nece$$e  e$t ,  td  quod  certum  e$t  Deum  velle ,  id 
no$  velimu$  omnino ;  et  quod  certum  e$t  eum  noile , 
$imiiiter  exseeremur  et  nos  :  quod  autem  incertum  e$t 
utrurh  velit ,  aut  nolit ,  neque  velimus  ex  toto,  neque 
penitus  non  veiimus,  Ita  D.  Beriiardns. 

^  Id  est  miracnla  viris  apostolicis  digna,  et  apo- 
stolorum  virtutibus  ac  miraculis  consenlanea.  Para- 
phrasies  pauio  dilucidius  :  Cum  fidei  cerium  testimo- 
nium  periubent  apo$toiica  $igna  per  sanctos  frequentet 


487 


DE  GOeNOBTOROM  INSTlT.  LlB.  Xll.  -  DE  SPIRITU  SUPERBIiE. 


per  eos  manifesUUe  sunt,  non  solum^apud  nos,  sed  A  Filium  cofsilatione  impia  blasphemasse.  Unde  per- 


eiiam  apud  infldeles  et  incredulos,  indubiiatum  tes- 
timoDium  reddoni.  Qui  simplicem  piscatorum  fidem 
iDCorde  simplici  retinentes,  non  eam  syllogismis 
dulecticis  et  Tulliana  facandia  spiritu  concepere 
mundano,  sed  eiperimento  vit»  sincer»,  actuque 
porissimo,  correctione  quoque  viiiorum,  et  (ut  ve- 
riusdixerim)  in  ipsa  perfectlonis  Inesse  naturam 
oculatis  indiciis  deprebenderunt :  sine  qua  nec  pie- 
tas  io  Deom ,  nec  purgatio  vitiorum ,  nec  emendatio 
monim ,  nec  virtutum  consummatio  poterit  appre- 
bendi. 

CAPUT  XX. 

De  eo  qu%  propter  bloiphemiam  immundmimo 

ipiritui  traditui  esi. 


spicuum  est  eum  qui  superbiae  spiritu  possidetur, 
vel  qui  in  Deum  blasphemus  eiisUt ,  tamquam  qui 
irroget  illi  injuriam  a  quo  puriiatis  speranda  sunt 
dona ,  perfectionis  integritate  privari ,  et  sanctiflca- 
tionem  castimoiiiae  non  mereri. 

CAPUT  XXI. 

Exempium  Jooi  regi$  Jud(e ,  quo  ostenditur 

quid  propter  superbiam  meruerit, 

Legimus  ule  aliquid  Paralipomenon  libro :  '  Joas 

enim  rei  Juda  septem  annoruoi  ab  Joiada  pontiflce 

ascitus  in  regnum,  alque  inomnibus,  quoad  vixit 

memoratus  pontifex,  tcstimonio  Scripturae  laudatus 

est.  De  quo  posi  obitum  Joiadae  audi  quid  Scripiora 

commemorat .  et  quemadmodum  elatus  supcrbia 


Novi  quemdam  de  fratrum  numero ,  quem  utinam  B  ignominiosas   fuerit  tradiius  passioni  :   Pouquam 


mioime  scissem  ,  siquidem  post  haec  *  ordinis  mei 
gradu  se  passus  est  praegravari ;  qui  probalissimo 
cuidam  senum  vitlo  carnis  semetipsum  gravissimo 
eonfessus  est  impugnari ;  nam  contra  usum  naturae 
desiderio  patiendi  mtgis  quam  inferendi  ignominiam 
iQiolerabili  aestu  libidinis  urebatur :  tum  illum  ^  ut 
spiritalem  verumque  medicum ,  Interiorem  «  cau- 
sam  morbi  hojos  et  originem  protinus  pervidisse. 
Quigraviter  sospirans :  Nequaquam ,  alt,  tam  ne- 
qaamspirituitradite  Dominus  permisisset,  nisi  ali- 
qoid  blasphemasses  in  eum.  Quo  ilie  comperto,  con- 
festim  procidit  ad  pedes  ejus  in  terram ,  snmmaque 
admiraiione  perculsns ,  tamquam  a  Deo  cernens  ar- 
eana  soi  pectoris  patefacla ,  confessus  est  in  Dei  se 


ottlem  abiit  Joiada ,  ingressi  sunt  principe$  Juda  ei 
^adoraverunt  regem.  Qui  delinitus  obsequiis  eorum 
aequievtt ,  et  dereliquerunt  templum  Domini  Dei  pa- 
trum  suorum ,  sermeruntque  iueis  ei  seulptibiiibus ,  et 
facta  esi  ira  magna  contra  Judam  et  JerusaUm  prop* 
ter  hoc  peccatum  (II  Par,  xxiv).  Et  post  pauca  :  C»m- 
que  evoiutus  essei  annus ,  ascendii  contra  eum  exerct* 
tus  Syria: ,  venitque  in  Judam  et  Jerusalem ,  ei  inter- 
fecit  cuncto$  principes  populi^  atque  universam  proB^ 
dam  miserunt  regi  Damascum.  Ei  certe  cum  permo- 
dicus  veniuet  numerus  Syrorum ,  tradidit  Dominus  in 
manus  eorum  infinitam  multitudinem ,  eo  quod  dere^ 
liquisseni  Dominum  Deum  patrum  suorum,  In  <  Joat 
quoque  ignominiosa  exercuere  judicia  ^  ei  abeuntes  di' 


ALARDI  GAZi£I  COAIMBNTARIUS. 

^kibiia^  non  solum  apud  nos^  sed  etiam  apud  mcre-G  peeeatum  incipiat  peeeato  eumulare.  Peccatum  ergo 


dnlos, 

^  Nempe  sacerdotii,  quo  Cassianum  iniiiatum 
apud  Massiliam  scribunt  Gennadius  et  Trithemius 
(Lib.  xi),  uude  et  superius  {Cap.  17)  diiit  se  episeopi 
manus  non  potuisse  evadere ,  ne  scilicet  ab  eo  or- 
dinareiur.  Unde  colligitur  eum  prae  humililate  quo- 
damniodo  invilom  fuisse  ordiiiaium  :  quemadmodum 
dc  Pauliniano  S.  Hieronymi  fratre  a  se  ordinato  re- 
ferl  S.  ICpiphanius  in  epistola  ad  Joannem  Hieroso- 
Wmiianuffl.et  de  S.  Augustino  Possidius  in  ejus  Vita. 
Perperam  vero  Dionysius,  et  ex  suo  sensu ,  non  Au- 
ctoris  •  nisi  mendum  sil  in  codice  :  Preegrojoari ,  in- 
qait\  se  passus  esl  posteriori  ordinis  qradn.  Praegra- 
T.iri  autem ,  id  est,  onerari  dicit  Cassianus  gradu 
sacerdotil,  forle  iliud  spectans  Jacobi  apostoli  iii : 
Noliie  plures  magistri  fieri ,  sdenies  quoniam  majus 
iudicium  gundtis,  Sic  et  D.  Hieronymus  clericatum , 
non  bonorem ,  sed  opos  interpretatur  epist.  62. 

^  Maaiiscripti  nonnulli  legunt 
rum ,  medicumque  inieriorem. 

^  Monemur  boc  loco  peccalum  unum  saepenumero 
caosam  esse  alterius  peccati  (S.  Thom.  1-2,  q.  87, 
a.  2 ) ;  et  quod  inde  sequilur,  quaedam  sic  esse  pec- 
cala,  nt  etiam  sint  pcenae  peccatornm ,  cum  pecca- 
tum  subsequens  poenasitpraecedentis.  Nam  quemad- 
moduni  liic  blaspbemia  vel  sui>erbia  causa  fuit  luxu- 
Kae,  iti  liixuria  poena  blasphemiae  ant  superbi». 
Iliiic  D.  Gregorius  bom.  nndecima  in  Ezechielem  : 
Peccatum ,  inquit ,  quod  per  pceniieniiam  eitius  non 
deletur,  aut  peccaium  est ,  aui  causa  peccati ,  simul 
ct  peena  peccaii.  Omne  enim  quod  priu$  commitUiur^ 
peccatum  esi  :  $ed  $i  eitiu$  poemtendo  non  tergitjr, 
justo  judicio  omnipoten$  Deus  obligatam  veccatis 
mentem  eiiam  in  culpaoi  alceram  perminii  cadere ,  ui 
qui  fiendo  et  corrigendo  noluit  mundare  quod  fecit , 
Patrol.  XLIX. 


quod  pmniientias  lamento  non  dituitur^  peccatum  attttt/ 
e$i  ei  eau$a  peccati ,  quia  ex  illo  oritur  unde  adhuc 
peecaioris  animus  arctius  obligetur.  Peccatum  vero 
quod  ex  peceato  $equitur^  peccatum  $imul  est  et  pmna 
peccaii ,  quia  ,  excrescente  casdtate ,  ex  reiributione 
prioris  culpw  generaiur^  ui  qua$i  jam  sint  in  peccaLore 
supplidaipsa  incrementa  vtf torum.  Haec  Gregorius. 
Ac  deinde  docet  nonnumquam  fieri,  ut  unum  et 
idem  peccatum ,  et  peccatuni  sit ,  et  poena  peccati , 
simul  et  causa  peccati.  Quod  et  multis  Scripturae 
testimoniis  el  exemplis  confirmat. 

^  Filius  Ochosiac ,  filii  Joram ,  filii  Josaphat.  lY 
Reg.  XI ,  et  U  Paralip.  xxiv.  Fuit  alter  Joas  tempore 
paulo  posterior  rex  Israel ,  id  est ,  decem  tribuum , 
quihocadhuc  supersiite  regnare  ccepit,  IV  Reg.  xiii, 
et  U  Paralip.  xxv. 

«  D.  Hieronymus  In   Quaestionibus  Hebraicis  ad 
bunc  locum  annotavit :  Adoraverunt  eum  ut  Deum  ; 
Ut  spiriiualem  vt-  v)  et  aequiemt,  eorum  obsequiie  delinitu$ ,  ut  $e  ut  Deum 
coli  permitteret,  Qnae  Cassiani  dictis  conveniunt. 

^Hoec  ilidqtt  D.  Hieronymus  ita  interpretatur : 
Faciettte$  in  eum  ignominiosa  judicia,  sive  quia  turpes 
in  eum  res  egerunt,  sivc  quia  interficienle$  fiiio$  ejus^ 
improperabantei  $celtts  quod  in  Zachariam  perpelrave- 
rat  { In  Qu(e$t,  Hebr,  ubi  $upra  ).  Priorem  sensiim 
secutus  bic  Cassianus  significat  regem  Joam  ob  su- 
perbiam  et  arroganiiam  eo  miseriae  devenisse  ,  nt  a 
Svris  hominibus  impuris  foeda  ei  ignominiosa  libi- 
dine  pollueretur.  Josephus  tanien  et  alii  nihil  tale 
commemorant,  sed  tantummodo  Joam  gravissimum 
incurrisse  Ismguorem,  ei  a  suis  fuisse  interemptum  ; 
nec  aliud  Grxci  interpretes  ,  quam  :  xai  fiiTo:  ^iua; 
S7roa2aravix/)iQe/Ara(^oa£pA.  lib.  IX  Antiquit.  c,  8.  Sttt- 
da$  Verbo  Joli$ ). 


1& 


159 


JOANNIS  GASSIANI 


160 


misarutti  ium  m  languoribut  mapnit  ( II  Par.  zxiy  ).  A  GAPUT  XXIL 

Vides  qaain  fiagtCioMs  ac  sordidis  passlonibus  Iradi 

mereatur  supei^ia?  Qui  eniin  elaius  arrogantia  ttt 

Deqm  se  passus  esl  adorari,  •  traditur,  secundum  Apos^ 

tolum,  in  pa$tione$  ignominitB  et  in  reproium  unsum^ 

ut  patiatur  ea  qum  nin  cimveniunt  (Ram.  i).  Et  quia',' 

diceote  Scriptnra,  ^  inmundut  est  apud  Deum  dmnil 

qui  exaltai  cor  tuum  {I}roverb.  xvi,  tec.  70),  iste  qui 

tumid^  p^9l?(il9  ^lfttjphe  inflatus  est,  turoissim»  con* 

fusioni  traditur  deludendus ,  ut  humniaius  taliter 

fi^uticel  semetipenm  esse  irel  immunditia  carnis  et 

CQ0scieiUia  impurae  passionis  immunduro ,  quod 

aQimi  sui  noluerat  elatione  sentire;  et  ut  carniis 

ignominiosa  coniagfo  pateraceret  imniunditiam  cor- 

dis  ejus  oecttltam ,  quam  superbiae  mal'6  coniraxe- 

ral .  ac  mamfesta  potlutione  fcorporis  sui  probaretur  B  q^^^       j.,.,  atJiiiiC^niThMmiiitafis  virMt,  ^n 

impurttS,qmpereIationem  spiritus  facitimsenoii  ^^^''^         ^    pottit.  •    ' ^    •   »"  •  "^ 

seiitiebat  imronndttm.  '    '         Evidenter  itaque  monstralur  •  non  posse  quem- 

AliARDI  fikZ^  COMMENTARllJS. 


Omnem  animam  tuperbam  tubdi  tfririiualibut  neqtatHt 
illudendam, 

Qttibus  manifeste  probalur  omnem  animam,  qm 
sttperbiJ»  fuerit  iHmore  possessa,  «  iniellecioalibus 
Syris,  id  est,  nequitiis  spirituaUbns  tradi»  eamqve 
p^sjqoibus  carois  invobi»  f  ut  sa)tem  vttiis  humi- 
liau  terreni^  immundaai  se  carMaljter  polUuamqiie 
cogoo9C9^  qqae  tepore  roentis  ere^ia  immandam  se 
in  conspeciu  Dei  per  elationem  cordis  effectam  in- 
teliigere  apte  non  potuit :  quo  vpi  sic  humiliatus  quis 
a  pristino  fepore  discedat,  et  ignominia  earnalium 
passionum  dejectus  atque  confusus,  ad  spiritalem 
fervorem  deinceps  sennetipsam  ardentius  conferre 
festinet. 

CAPUI  IXHL 


^  AccomjQodatsenlentiamApostoliad  Rom.  icap., 
qiia  philosophos  gentiles  ad  superbiam  et  iiigraiifu^ 
diiiem  dlcil,  ac  leriio  repetit  a  Deo  iradiios  fuisse , 
i*  in  detideria  eotdit  eorutn  in  immundiiiani ;  i»  m 
paMio;i€St^n0mitiur,idest,  In passtones, seulrbidinei 
ignoininiosas,  dede^orosas  et  infamixpienas;  tertib  tn 
rMroDum  tensum^  ut  facerent  ea  qum  non  conveniunt. 
Quorm>d6  dicit  Joalh  regem  arroganlia  elatum  a  beo 
(rartiium  fuisse  in  passiones  Ignominia  ei  in  repro^ 
bum  seniiiip.  ^t  iang^  aJiter  quam  iili  pbifosophi. 
Kaim  iTli  iradiii  sun.t  ^t  facerent  volentes  et  spon- 
tanM  quae  tion  coiiVeniunt ,  hic  vero  ut  pateretur 
etiam  invitus.  IHfts  tradidii  Deiis  in  foBdas^iipidiia- 
tes,  nQQpro|.rude/ido  aul  impetlcndo,  sed  deserend^) 


tuum,  qui  sibi  jpflacuerant  qua^endo  suum.  De  peccato 
autem  IfrxariiBpeciiliariierac  speeiartitti  idem  doeet 
Gassianus  hoc  {oco,  ei  D.  Gregorius  lib.  xxn  Mora* 
lium  cap.  12,  ubi  ait :  AfuUit  tasjf^  tuj^erpia  luxurite 
teHiinarium  fuit  i  qiiia  dumeSt  tpirttus  quati  yi  altum 
eresBit^  caro  In  in/imis  metsH.  Hh  ehim'  fftius  ^tcretb 
elevanlur^  sed  postmodum  fublice  cotruunt;  quia  dum 
occultit  intumescunl  inotibut  cordit ,  oper^it  cadum 
lapsibus  ihfporisi'^Sic^'sic  elati  justd  fueranlrelribu' 
tione  feri}fhdi  ^  ut  qnia  ^pei^biendo^e  kominibus  prk- 
ferunt ,  lumriando  ittque  ad  jumentorum  timHituS' 
nem  devolvc^niur ,  Homo  quippe  cum  in  fyonore  estet, 
non  intettexit;  comparatut  est  Jumeniis  insipiemibuif 

-    j    -,      .     .      ...         r , w      et  tiniilisfkciutesltltis  (Psdl.±t\Ui)\  Quasitcien' 

et  sublraheiido  auxilium   graii»  suap  ,  juxta   ilhid  ^  tice  enim  illos  «9  aitum  penna  sublevaverat  ;  de  quibut 
psal.   Lxxx  :Hmtti  eot  tecundum  detidefia  cordh^  Paulut  dicAat.^Quia  cum  cognovittent  Deum,  non 

ticut  Detm  glorificateruntf  aut  gratidt  eget\snt^  tei 
evanuerunt  in  cogitationibut  tuit  (  Rom.  i).  Quomoda 
autem  in  jumentorum  aut  plutquam  jumentorum  VO' 
lupiatem  deciderunt^  tubdit  dicens :  Tradidit  eos  Deut 
in  deeideria  eordit  tui^  in  immunditiam.  Ecce  earo 
mertit  quot  tuperba  teientia  tubtevavit,  atque  inde  sub 
te  prostrati  simt,  unde  tuper  te  ire  videbantur»  llaC'- 
teiittsGregnrias.  Eamdem  doctrinam  egregie  itla- 
strat  et  conirmal  D.  Thomas  his  verbis  ( %-i,  q. 
ib2,  a.  6.  ad^):  Sicut  in  tytiogitmit  dueentibu»  ad 
impotsibUe,  quandoque  aiiquit  convincitur  per  iioe 
quod  didtur  ad  inconvement  magii  manifettum  ;  itu 
etiam  ad  cowfincendam  tuperbiam  hominHtn  Deut  ati- 
quot  punit,  permittens  eot  ruere  in  peccata  earruitia , 
quce etsi tintminora,  tamen  manifestiorem  turpitudi^ 
nem  coniinent.  Undelsidorut  dicit  tib.  de  Summo  Bono 
( Ub.  II  c.  21 ),  {)mni  vitio  deteriorem  esse  superbiam^ 


eqrum,  ibunt  in  adUiventiomb^f  suis  ;  Joam  vero  re- 
g^m,  ex  senieniia  Auctoris  ,  tfadidit  in  passiot^es 
igiiomini^  non  '  defendendo  e.i  prote^endo  ip- 
hmHb  impuri.s  h(jsti\i9i  jIlMsiojiiibus,  iifpaiereiur 
e^  qu;e  uon  ponveniunt:  ubi  conjupctio  m  npn  caju- 
sara,  .<ed'  eyentura  ^ijKii^ca^,*  queipadmodum  aiibi 
saepe  tn  Scripiiira. 

^  D'.  Uieronymas  ;  Q^ii^umque,  Inqmi ,  trjibuit  tifn 
bonun}  quod  (^cil.eijamti  niiiil  mali  videfur  manibut 
operarj,  jiJLm  fiordit  innoceniiam  perdi^it,  in  quo  te 
largitori  dongrum  praetuUt.  Et  ideo  talem  Conditar 
tuus  abominatur,  ut  reum,  quet^  suis  ette  benefieiit 
contempUitur  inmra^um.  (  yide  iupra  ad  Oip.  6.  ) 

c  Queiriadraodunirpjt  Joas  Svris  iradltus  iegitur, 
per  quqs  yitia  et  peccata  ra^pifesta  et  turpia  sym<- 
b6lice  des^g^aimir,  vei/jaaligpispiritus,  quos  vocat 
Syros  inlefiectuales,  et  spirituales  iiequl|ias,  sictft 
Apostoius  tnirjitudiU^  nequitio!  in  cqUestibut  {  Ephet\ 


V  M  wT"  "^  iT—. — . — -r-f-—^-  ^  «^p^c^*.  teu  propterea  quod  a  tummit  pertonit  et  primit  ««-• 
vn.  Nam  Syrus,  aul  Syrta,  interpreiajlur  subtUis .  j>  »ni/ur,  teu  quodde  opere  juttttioi  et  virtutit  exorHur. 
vei  decipiens,  yel  malediclio  eorum :  ejusmodi  epi- .    miniM.  -     -» 


theta  tam  ^dBQpionibus,  quara  viiiis  apte  convenittQt. 
^  MiiUis  ipjte^aplis  jam  a  mundi  exordio  probatum 
est,  tanluni  nialuni  esse  superbiaro,  ut  ad  eam  cu^ 
randam  plerumque  permittat  Deus  bominem  ruere 
in  alia  peccaU,  prxseriim  ignominiosa  et  dedeco- 
rosa,  ut,  agniu  sua  miseria,  humilietur.  De  peccaiis 
gravioribuj  generaiim  id  afdrinat  D.  Augustinus  lib. 
XIV  de  Ciyit.  Dei  cap.  J3  ;  Audeo,  inquit,  dicere  «- 
perbit  etse  ulile  cadere  in  aliquod  apertum  manifes^ 
tumque  peccatum,  unde  ti^i  ^ispUceant,  quijam  sibi 
ptacendoceciderant.  Salubrius  enim  Petrus  tibi  displk- 
euit  quando  fl^Hi  guam  sibl  ptacuit  quando  pn^sum* 
pkit.  floc  dicit  et  sacer  psalmus  :  Jmple  faciet  eorum 
ignomimai  et  qucfrent  nonien  tuum ,  Dpmine  (  JPifl/. 
iTXXi ).  Id  ett^  ut  tueit  placeat  qudrentibitt  nomen 


que  cutpa  ejut  tentitur.  Luxuria  vero  earmt  ideo 
notabilis  omnibus  est.quoniam  ttalim  per  ueiurpitest^ 
et  tamen^  dispensante  Deo^  tuperbid  minor  <s<*  Sed 
quidetinetursuperbia^etnontentit^  tabitur  in  eamit  lu^ 
xuriam,  ut  per  hanc  humitiatut  a  raHfusione  exsurgau 
Ex  quoetiampatetgravitoMtuperbias.  Sicui  enim  me- 
dicus  tanient  tn  remetUum  majoris  mortd  patitnr  in- 
firmum  m  leviorem  morbum  incidere  ;  iia  etiam  pee- 
catum  superbice  graviut  este  ottendiiur  ex  hoc  ipsa 
fiod  pro  ejut  remedio  DeUt  permittit  ruere  komines 
tn  alia  peeeuta. 

«  Fuiidamenturo  enim  omjiium  virtuti^n  esi  bumi* 
litas,  at  infra  dicetur  plenius  (  Cap.  51  ).  Ijnde  D. 
Gregoritts:  Qici  sins  humilitate  virtuies  eonyregat^ 
quttsiquipulveremiitventumportatiHosu.  liu^vangL 
lib.  de  Grad.  BumU. ).     ■  ^! 


Ifl  DE  COHNOBIORUM  IN^Tf1(.  t|S*  V^  T*  ^^  SPIRITU  SUPERBIiS^.  4f| 

quam  (^rf^.UQ9)ji  |)o«^  fic  pari^tU  |l(iil(f;erf ,  ^ifi  A  fO)uaiin<H|o  (olaairi;  sqlfil,  g^i,  deyiciis  fi«periori|>ii8 

yitiis,  jam  propemodum  suni  io  virtulum  culmiDe 
jo^ocat|.  ^uog  quia  lapsu  cirnali  subtilissimus  bo< 

pi|?  FRSFFfi  R<W  avyiff  ?#!n«H  IC"»W  Wl^re  nc 
«ttppknttie  conaittr,  per  banc  illoe  «ntferais  vetemm 
stipiBndiomm  merilis  multo  Ubore  (pesitis  spoliare 
coaten^ens.  Cf  teitu^  ^P^  Vi^VaJm^  (j^freni^  somus 
pasfionibtts  involutt,  neqiiaquam  boc  roodoientare 
Hignatvr,  sed  crankd^,  ef,  nt  Ha  dixerini ,  csmali 
elatlone  supplaniat.  !^t  Idcij^cp  de  j|^ap,  gu]^  (pifipQrQ 
nos,  seu  nostra^  menBnra  bQmiae8,ae  prsMupue 
juniornm  vel  incif  ientittm  mentes  perioiitati  solent, 
Qecessarium  reof  ^ecundum  promissiooein  postram 
panca  deprbw^re. 

CAPUT  XXV. 
Dnprip{iQ  earnafts  iupfirbiei^- 
Itec  igitur ,  q«am  diiimtts ,  *  caraalis  superbia  , 


per  bumilitatefn  ^  y^ram,  g^am  primitus  fratfibys 
reddens,  Deoqiioquein  penetralibu|4^jr4i4^|^b^^y 

sibi  ipopi^iij;^  4oM>  pejcfActippom^iuam  cupif  ^l  a4 
qnam  fflttpiiopera  e«rrit  sefijsinlus  obikMre  noa  poasa. 

PiPfiifw. 

HoeoMae  de  ^f|>iH|a!i  j|UperMai,  qua  dixinsus  ijer- 
feplOf '  qiiofjgue  pulsari»  q|iiaotai9  lefiuitas  {ngenii 
aoalri  pcKvalult»  doftattte  Deo;  dixisse  Mfaoief. 
0«ed  sQperbftt!  fenos  non  mmUts  (^ognitum  pec  ex- 
pertona  eeit  q^a  nec  pl)ir^^' st!94$piper(^^99i  c^l^ 
apprehendere  pttriiatem,  ql  ad  bos  pc«lioram  gra* 
dtts  valeattt  pervenira;  nec  praBcedentiom  yitiornm, 
quoroni  in  singutls  libel}is  natofaoi  parit^r  pemedi^-  B 
qoe  pr^isiinuff,  procoratttr  ulla  purgatio.  Sed  ilioa 

*  Non  ficl^m,  ai^l  simiilaiam ,  id  est  nuliam ,  sod 
veram.  tfumUiioi  enimviriu$  eit  qua  quk  veriwma  m 
cognilione  $ibi  ipii  vile$cU,  git  D.  Qernardus.  Binc  ^ 
D.  Hieroiijmus  in  Epistola  ad  tijslaniiam  tEpi$t.  ii); 
NihU,  inquit«  iko^eai  humilitat^  pra$lantiu$ ,  niiiJl 
amabiliu$.  Hqc  e$l  enim  prmdpua  coniervafrijB,  ei 
quam  ctu|os  quwdam  virtutum  omnium»  NihHque  ^l 
quod  no$  Ua  el  homttibu$  grato$  et  Deo  laciat^  quam 
$i  vitte  merito  mqgni  humiUiaU  imfimi  ewm  ;  proptqr^ 
quod  $cripiura  aidt ;  duaiUo  magnue  e$,  himiU  t$ 
in  oittRt^HS,  et  coram  D^o  invemee  gratiam  (  Bcctet: 
ui ).  Et  Dominu$  loquiiurper  prophetani :  Super  quem 
aiium  requie$eam^  ni$i  $HJfer  humilem^  et  quietum^  et 
trementem  verba  mea  \  Itia.  Lxtt  J1  Verumtamen  hU' 
milUaiem  $efme,  uon  qucp  o$Unditur  atque  $imvdilur 
geetu  eorpom  aut  fracVayoce  verbomm^  eed  quee  pura 
afec^u  cordi»  eapprim^ut,  Aliud  eetenim  virtM$em  habo* 
reMiudv^rtutie^mititudinem;  atiud  e$$  rerum  umlffaM 
$equi^  aHud  verMatem,  MuUo  deformior  ilia  e$t  fupsr-  q 
Ma,  quos  $ubquibu$damhumUiiaiieeigni$  iateL  Neeeio 
enm  quomome  turpiora  raal  tot/ta,  eum  virtutum  sp«« 
de  eeiantur, 

^  SfNritualia  sqperbia  Gasaiano  qott  dicatur,  et  qnl 
a  camali  disanguatof ,  dlciutti  esi  supra  ( Cop.  i ); 
et  saiis  etlam  ex  boc  capite  inteliigitur.  '  . 

*  Caraalem  auperbiam  deicrlbti,  ejusqoa  gradna 
aliqttoi  recensei.  Cujus  occasiono  oper»  pretium  v^ 
detur,  atque  instituto  nostro  plane  consOntaneQm  *, 
dttodeeim  {radua  sttperblis  a  D.  Beraardo  enurtte- 
ratoa  et  tolidem  bumllitatis  gradibns,  quos  D.  Bon* 
nedictat  {inch  Reg. )  nota  um  numerandoa  qttafli 
ascendendos  proponit,  direote  o|>posiioft  bic  afferre* 
quos  idem  D.-6efnardoi  pulcherrime  explicat(rracri 
i9  ).  Prinius  itaque  superbia  gradus  est  eiirtostteii 
quam  docel  |iii  indiciBS  depreiiendi :  Si  viderte^  la^ 
quit,  moitacAttfi  de  quo  prttcs  bene  eanfideba$^  ocuU» 
iucipimuem  vmg^  eapu$  ereetum ,  <«rii  habere  eue^ 
peneae;  ex  molibie  ixterime  hotnini$  interiorem  kO" 


deoemt^  cum  gaudium  auod  eemper  a^/jl,  frequenH 
uidet  interpolari  trietUm^  quam  de  bonie  aUeriu$  con- 
truhil;  impatien$  $u<k'  humitiationie^  fugit  ad  eonei^ 
lium  faiemeon$olatiom$.  lUum  qui  ejuemodi  e$t,  aut 
numquam,  aut  raro  gemeniem  audie$t  aut  laciyman'- 
tem  ntdebie  :  ia  eignie  $currilUa$t  in  fronte  hllariiat^ 
vanita$  epparet  in  Intsiiii.  Pronai  ad^euvfi,  fncHis  ae 
ftomptue  in  Wiiim.  £t  paulo  pqsi ;  Ut  enim  vesiea 
eoHeeto  turgida  ventOy  punctoque  perforata  e^guo^  st 
ifrini^ncf,  tr^tat^  dum  detmneecit^  ae  venfus  eare-- 
d\en$  non  paiifm  efa$u$,  $ed  ettictim  emi$$u$,  erebroe 
quo$dam  sMilittt  re^dU;  $ie  mot$aehu$  aM  sanfi  $cur* 
ritibueque  eof  tuufh  eogUattoniHue  impteverit,  pr&pier 
divdplinam  eikniH  nonr  inveniens  vehtue  vanit^is  qua 
piomue  egreHdtur,  intir  dnau$\i6$  faueiumper  eaehin' 
no$  e»tuti(Ht.  Qtiartus  e^i/acitfnCM.  Qui  ad  hunegra* 
dtem  perrenit.ft^ueett  eermonibusi  aitfdem  Ber^ 
rfSrdifs,  et  eoaretdt  eum  $piritn$  uteti  $uL  E$uril  et 
kftit  auditorei  quibus  ittai  jactitet  vanitate$,  qinbue 
omne  quod  $en(U  effundat,  quibue  qualie  et  qiiantue 
$k  innoteetat.  tnventa  autem  occaihne  (oquenm,  $i  de 
titteris  sermo  exoritnr,  vetera  proferuntur  et  nowr,'  vo^ 
tant  sehtentite,  verba  teeonaut  amputio$a.  Prdftenit 
interrogantem;  li&n  queerMi  reepondet ;  ip$e  quoerit^ 
ip$e  eohsiit  et  -verba  caUbcntorie  imperfecta  pnesein'^ 
dit,  etc.  8i  de  teligioni  agitur^  $iatm  vi$ione$  et  $om^ 
nia  vroferunfur,  eic.  Qiitnius  gradus  liw^tt^rfriro*, 
qua  quh  aiiqufi  agrt  $irigulare\  aut  i^gulnrite^r  re  d^ 
rit^thi6$uptd  cmei-oe  eettMtetur.  Vndtf  non  eufjm^ti 
qubi  eommunie  ^oninterii  Reguta  aut  nitijorum  e&J 
kmant^r  exhnpid.ff^  tamett  metiores$e  ^Hndet  quani 
videri;  non  meliut  vivtre,  ted  videri  vhere  geiiit,'qua^ 
tenus  dieere  potHt :  lion  tum  ticut  cieleri  Aomfnutk 
{Luc.  xviii).  Pdts  tibi  btanditur  de  unoJefiHdo  quod 
cctteti$'vnmdenlfbn$  faeU,  fttdfh  ti  cum  eaterit'  s^-i 
ptem  dtet  jejunarit.  Cdmmddior  titH  videtur  urta  ota- 
liuneuta  pecutiatit,  quamiota  p$aimodia  unius  Hoetit^ 

.,  -„  -. et  caeterasane  pulcherrlma.'  Sexttis  esi  arrdgowita, 

miuem  immniaittm  a^noicas.  Secundos  esl  laytioo  D  qua  quiS  sibl  plus  tribnit  quam  habet,  aliis  se  prae- 


aiiimi,qac  io  eo  consistic,  quod  littiasit  faeiliaad  jodi'» 
candum  ile  alioram  iictia,  et  akl  qaidvia  effuiiendum, 
eic.  Jf  oiiacMii,  toiquilt  ^t,  s«t  negiigene^  atiot  etltiota 
cireutuspicit ;  dum  tfnoedam  $u$pieU  s upartores,  quoty 
dam  deipidt  inferiotet*  et  in  alHt  quidem  videt  quod 
inuidei^  i»  aliiequod  irridet ;  iude  fU  ut  pro  mObdUo^ 
te  oetUorum  letigafttt  aiitmiti,  modo  per  euperbiam  ad, 
aUa  ee  erigotf  modo  oer  invidiam  in  ima  dmergat ;  in 
aluro  neqjUAm^  in  ailsro  vafttii,  tit  utroque  tuperbuo. 
Teniuaffaduaesttiiapia  toiita.  Prdpriom  enimesl 
soperliorttm  Imla  aemper  appelere ,  et  tristia  de-* 
vitare,  iaiU  iUu^  :  Cor  irtiliorttm  ii^t  taititia  ( SecL 
xvii).  (Tndfi et monachus qui  duqsjdmiuperbtcs gradut 
d^teendU,  dim  par  ctariodtatem  ad  amn\i  iemtatem 


sfMiiinrfem  dft^rtimat  scietitia,  tirtute,  prudeniia,  ete. 
Et,  ut  ait  Bernardus,  cr^dti  qnod  audU,  laudat  quod 
aaU,  et  'quid  imendat^  non  atttndiv;  qnique  de  omni 
atia  re  plut  $ibi  eredit  quam  a/tii,  de  $e  toto  plus  atiit 
credH  qUam  tibi ;  et  quidquid  de  $e  Ihndatum  OfftiO' 
vetit,  ndn  ighotantiaf,  aut  henevotentiee  lattdatdtit,  sdd 
$uit  merUit  arrogantet  atcribH.  SeptiMus  gfadas 
priesumptio^  qdam  et  pr»rftdentiam  vocarrt  bniitif,' 
qua  iquis  sute  lndQStri:e  autf  suis  ffhbus'  ita  fidft,  ui 
ad  omnia  Se  parem  eti^imet'  ^i  ea  ateredftiiuf  (mie 
vlres  e}QS  mi^rat^l.  Qu?  eni^,  hiq\iitE^.  B^rndrcfn'^ 
a/tof  te  preteetlere  puiat,  quom6dti'n6n  pttis  de  ^ 
qtam  de  idHt  pckuhiat'?  Primus  tn  convetitiiHts  resi^ 
det,  ineonfiiUisrptitriush$pondet,  non  vocatu$  accedit^ 


us 


JOANflES  CASSIAJII 


464 


cum  tepido  ac  male  arrepto  renuntiationis  principio  A  eum  tumoreftd Yeram  Ghrisiihumilitatem  descendcro 
in  roonaicbt  resederit  mente,  de  prisiino  acsxcnlari      non  permitiens,  primnm  inobedientem  eum  reddii 

ALARDI  GAZiEI  GOMMENTARIUS. 


fiofi  tms$u$  se  intromUtit^  teordinai  ordinalay  refidt 
facta,  Quidqiud  ipse  non  fecerit^  uut  ordinnverit,  nee 
reeie  factum,  nee  pulchre  exietimat  ordinatum,  Judv- 
cat  judieanteSf  prasjudieat  judicaturie.  Si  cum  tempue 
adveneritf  non  promoveatur  ad  prioratum,  suum  abba" 
tem  aut  inmUum  judieat,  aut  decepium,  Quod  $i  me- 
dioerii  ei  aliqua  [funetio  vel  offieium]  obedientia  tn- 
juncta  fuerit,  indtgnaturj  aepernatur^  arbitrans  $e  non 
e$$e  nunoribue  oecupandum^  qui  ad  majora  te  sentit 
idoneum.  Ocuvus  est  defeneio  pecealorum.  MutUe 
vero  modi$  fiunt  excu$atione$  in  peccaU$.  Aut  enim 
dicit  qui  $e  exeu$at,  Non  feci ;  aut^  Feci  quidem^  $ed 
bene  feci ;  aut  $i  male,  non  mulium  maie;  oia  $i  mut- 
tum  mate^  non  mata  intentione.  Si  autem  et  de  itla, 
eieui  Adam,  et  £va,  coiiftnct(ttr,  aliena  $ua$ione  ex- 
cu$are  $e  nititur.  Nonus  est  $imulata  confeisto,  qwB 
muilo  periculoeior  e$t  quam  procax  et  ob$tinata  de^ 


diuscule  eiaratam  te  dellneatam  lectori  religioso 
exhibere,  et  utramque  nonnullis  Scriptura!  ei  SS. 
Pairum  elosiis  ad  latus  ascriptis  illustrare»  Prius 
itaqiie,  quod  ratio  postulat,  scalam  humiliiatis  suis 
duodecim  gradibns  ex  ((ententia  D.  Benedicti  con- 
stantem  proponemus.  Yerum  quia  nimis  longum 
foret  ei  superfluum  eosdem  gradus  cum  toto  cap. 
septiroi  contexlii,  quo  a  D.  Benedicto  proponuntur 
et  explicantur,  bic  ascribere,  breviier  et  siimmarie 
eo8  annottbimus,  tum  verbis  ipsius  D.  Benedieti, 
tum  aliis  S.  Thom»  Aquinaiis,  tum  deni(iue  versi- 
bus  abbatis  Tritbemii,  non  spernendis,  quibus  eos- 
dem  astricte  ct  poeiice  expressii.  Ubi  lamen,  quod 
ad  S.  Thomam  aliinet,  deprehendi  ejurt  texiuro, 
quoad  hunc  lociim,  manifeste  depravatum.  Nam 
ipse  quidem  eosdem  gradus  et  eodem  numero  cum 
D.  Benedicto  enumerat,  eorumque  raiionem  expli- 
cat;  at  non  eodem  ordine,  sed  plane  inversoet  re- 


feneio.  NonnulU  enim  cum  de  apertimbu$  arguuntur 

$ciente$  quod  $i  $e  defenderentj  $ibi  non  crederetur,  _.  trogrado.  Siquidem  duodecimum  nominat  quem  D. 
$ubtiliu$  inveniunt  arqumentum  defen$ioni$,  verba  re-  -■'  Benedictus  primum,  et  coiitra  ;  et  sic  deinceps,  ut 
$pondente$  dolo$m  eonfe$$ioni$.  E$t  quippe^  ut  $cri-  videre  est  lam  in  argumento  primo  qusfStinnis  no* 
ptum  e$tf  qui  neqmter  humiliat  s«,  et  interiora  eju$     tata  quam  in  corp.  arlic.  Gonstat  itaque  lextum 


plena  $unt  dolo  (Eeeli.  xix).  Vultu$  demittitur^  pro- 
$ternitur  eorpue,  aiiqua$  $ibi  lacrynm  extarqueni,  $i 
po$$uni;  vocem  $u$pirii$,  verba  gendtibu$  interrum* 
punt.  Ct  iiifra  :  Glorioea  re$  hunutita$^  qua  ip$a  quo* 
que  $uperbia  palliare  u  appeHt,  ne  vileecat.  Sed  heec 
cito  tergiver$atio  a  prcBiato  deprehenditur^  $i  ad  hane 
huperbam  humilitaiem  non  leviter  /lectitur,  quo  magis 
di$$imulet  culpam,  vel  differat  pcsnam.  Cuju$  enim  si- 
mulata  confessio  est,  una  vet  tevi  eontumeHa,  vel  ean- 
gua  p€$na  interrogatue^  jam  humiliiatem  $imulare,jam 
eimulationem  di$$imulare  non  poteei:  murmurai^  fren- 
dei,  iraeeitury  nec  in  quarto  $tare  humUitaii$y  $ed  in 
nonum  euperbiee  gradum  eomtt$$e  probatur^  etc.  De- 
cimua  eat  rebellio^  qua  auperioribus  renuit  obedire, 
aui  eoniro  mandau  coniemnit.  Fronio$u$,  inquit, 
mox  ei  impudene  faetu$  tanio  deterius.  quanio  despe» 


ejus  esse  corruptum,  tnm  quia  manifeste  repugnat 
Regulae  et  verbis  D.  Benedicti,  de  quibus  asit  et 
quttstionem  movet  {Jract.  59  tn  Regutam) :  (ItTum 
convenienter  di$tinguantur  ucundum  B.  Benedictum 
duodeclm  gradue  humilitatisf  tum  quia  ioannesTur- 
recreroatus,  qui  texium  lUum  S.  Thomae  pene  inie- 
grum  tranatulit  in  auum  commentarium,  conirario 
modo  legit,  et  iu  refert  verba  S.  Thomae,  ut  cum  D. 
Benedicto  plane  conveniant.  Sed  jaro  ad  scalas  ac- 
cedamus. 

SCALA  IIUillLITATlS. 

Duas  scalas,  religiose  lector ,  roihi  et  tibi  propono^, 
rudiuscule  licel  fabricaUa,  aiieraro  humilitatis,  al- 
teraro  superbi»;  alteram  a.D.  Benedicto^  alterama 
D.  Bernardo,  duobus  patrontsnosiris  liumilit:itis  sua- 


raiiu$  in  deeimum  gradumper  rebeilionem  corriul ;  Q  soribus^siiperbiaeosoribusdescripUm  ;suisutramque 

Quique  priu$  laienier  arrogan$  fratre$  conUmpserai^ 

^am  paienter  inobediene^  etiam  magietrum  contemnit. 

Uiidecirous,  it^erUs  peceandi,  per  quam  monaehue^ 

expulsus,  vel  egressus  de  monasterio,  cumjam  nee 

magistrum  Umeat,  nee  fratres  revereaiur,  tanio  eecu- 

riu$  quanto  liberiu$  $ua  deeideria  imptere  deleciaiur^ 

a  quibue  in  mona$terio  tam  pudore  quam  timore  prohi- 

bebatur.  Denique  duodecimua  gradus  est  con$uetudo 

peeeandi^  cum  quis,  rejecto  penitus  Dei  limore,  in 

omne  genus  peccati  se  praecipiiat  et  in  eo  peraeve- 

rat  (ut  solent  apoatatae,  f  ui  nic  describuntur),  ac 

undero  pravaa  consuetudinis  habitu  constrictua  in 

profundum  maiorum  devolvitur.  Po$tquam^  inquit 

Bemardus,  terribiti  Dnjudicio  prtma  flagitia  impu- 

nita$  $equilur^  experta  volupta$  libenter  repetitUTj  re» 

petita  blanditur^  concupiecentia  reviviecente^  $opitur 

raUo,  ligat  eon$uetudo^  trahitur  nn$er  in  profundum 

malarum^  iraditur  capUvue  tyrannidi  vitiorum,  ut  car- 


gradibus  ex  adverso  oppositis  disiincUro  :  illam,  ut 
ascendainus,  erecum ;  hanc,  ne  descendamus,  deje- 
ctaro  :  illam  In  ccBlum,  alieraro  in  infernum  ten- 
dentero.  Nostrum  est,  si  sani  sumus,  eligere  bonum, 
et  reprob:ire  malum.  Qiiod  mihi  et  tibi  faxit  Dens. 

Vidit  Jacob  $catam  $tantem  $uper  terram  et  cacu- 
meti  iiliu$  tangen$  catum ;  angelo$  quoque  Dei  a^cen- 
dentee^  et  de$cendenie$  per  eam^  et  Dominum  innixum 
ecatee,  etc.  Gen.  28. 

D.  Benedictus  cap.  1  suac  Itegulae :  c  Glamat  no- 
bis  divina  Scriptura  dicens :  Omni$  qui  $e  exatiai, 
humiliabitur ;  et  qw  $e  humiliat^  exattabilur.  Cum 
baec  ergo  dicit,  ostendit  nobis  omnetn  exaltationem 
genus  esse  superbiae.  •  Ei  infra  :  c  Unde,  fraires,  si 
summae  humiliuiis  volumus  culmen  aitingere,  et  ad 
exaltationem  illam  coelestem  (ad  quam  per  prsesen- 
tia  vitae  humiliutero  ascendiiur)  volumus  velociier 
actibus  nostris  ascendeniibua,  scala  illa 


pervenire; 
nalium  iia  voragine  desideriorum  ab$orftu$^  $uee  ratio-  j^  erigenda  est,  quae  in  somno  Jacob  apparuit ;  per 
ni$  divinique  timori$  oblitu$  dieai  in$tpien$  in  eorde  ^  quam  ei  descendentes  et  ascendentes  angeli  mon- 


stfo,  Non  e$i  Deu$  (P$al.  xui).  Jam  indifferenier  libi- 
ti$  pro  liciti$  utitur  ;Jam  ilUciti$  cogitandi$^  patranr' 
dis,  inve$tigandi$  animiM,  manu$^  vel  pede$  non  pro- 
hibentur^  etc.  Haec  de  gradibua  superbiae  ex  D.  Ber- 
nardo  deproropu,  ex  quo  iiidem  Tnrrecrematus, 
Trithemiua  et  alii  acceperunt.  Gaetera  apud  ipsuro 
videbit  lector,  nec  vidisse  pcenitebit.  Verum  quo 
liaec  rudioribua  magis  patescaiit,  et  velut  in  tabula 
depicta  clarius  spectentur,  et  quasi  manibus  attre- 
cientur,  cum  iuxta  Philosophuro,  Oppo$ita  juxia  $e 
po$ita  magi$  elueeseantf  visum  est  operaa  et  insiituti 
nostri  geroinaro  hic  scalam,  alteraro  videlicet  humi- 
liutis,  alteram  superbiae,  suis  gradibus  invicem  et 
«X  adferso  collatis  et  oppoaitia  diatincum,  et  ru«. 


gStrabantur.  Non  aliud  sine  dubio  descensus  ille,  et 
ascensus  a  nobis  intelligitur,  nisi  exaltatione  de- 
acendere  et  bumilitau  ascendere.  Scala  vero  ipsa 
erecu,  nostra  estvita  iii  saeculo,  quae  bumiliato 
corde  a  Domino  erigitur  ad  coelum.  Latera  eniin 
acalae  dicimus  Dostrum  esae  corpus  et  aniinaiu,  ia 
quibus  diversos  gradus  bumilitatis,  vel  disciplinae, 
evocatio  divina  ascendendos  inseruit.  i  Et  in  (iiie 
capitis  ejusdem  :  c  Ergo  his  oronibua  humilitatis 
gradibus  ascenais,  roonachus  mox  ad  cbariuitcm 
I>ei  perveniet,  illam,  qux  perfecu  foras  mittit  ti- 

*  Utriusqae  scal»,  bumilitatis  scilicet  et  suiK^rbiae,  ele* 
ganleni  picturam,  quam  In  sua  editiooe  exhibuit  GaueuSi 
ad  caloott  huiua  voiumiuia  exscriptam  vidcsis. 


M5  DE  COSNOBIORUM  INSTIT.  LIB.  Xll.  •-  DC  SPIRITU  SUPERBIiE.  Ufi 

6t  tfpemoi ;  deiode  mltani  atqoe  aiffibilem  esse  noo  a  4^6  noo  Bioii ;  nec  seeondum  Dei  ac  Stlfotoris  no« 
patitor ;  sqoalemquoqae  fratrlbos  llerl  eommBaemp-  /  stri  mandatum  spoliari  terrenis  opibos  nudariqoo 


ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


morem :  per  qoam  unlTersat  qu»  prius  non  slno 
formidine  observabat*  absque  ullo  labore,  Telut  na- 
tunliter,  ex  eonsuetudine  indpiet  custodire  ;  non 
jam  timore  gebennae,  sed  ainore  Christi,  et  consue- 
todine  ipsa  bona,  et  delectaiione  Tirtutum,  qm  Do- 
mtnosjam  operarlo  suo  mundo  a  Tiiiis  et  peccatis, 
Spiritu  sancto  dignabitur  demonstrare.  » 

D.  Gregorios  nb.  ii  Dialog.  cap.  57 :  i  Hxc  esl 
▼ia,  qua  dllectus  Domlno  coelum  Benedictus  ascen- 
dii.  I  D.  Bemardus  in  tract.  de  gradibos  bumiiita- 
tis :  c  Humilitas  est  Tirtus,  qua  homo  Terissima  sui 
agnitione  sibi  ipsi  ▼ilescit.  Haec  autem  convenit  hls, 
qai  ascensionibus  in  corde  suo  dispositis,  de  Tirtute 
ia  Tirtutemt  id  est,  de  f radu  in  gradum  proficiunlt 
donec  ad  culroen  humilitatis  perveniant :  in  <^uo, 
velut  in  Sion,  id  esl  in  speculaiione,  positi,  veriia- 
tem  prospicianl.  Etenim,  inquit,  benedictionem  dakii 
i#flti/ator  :  quia  qui  dedit  legem,  dabit  et  benedi- 
ciioneBi :  hoc  est,  qui  jussit  numilitaiem,  perducet  n 
ad  Teriutem.  >  Et  infra  :  i  Hanc  itaque  legem,  qua  ** 
redditur  ad  Tcritatem,  beatus  Benedictus  per  duo* 
deeim  |^adus  disponit :  ui  stcut  per  decem  pr»ee- 
pta  Ie|i8  ac  geminam  circumcisionem  (in  qoo  duo- 
denanus  numerus  adimpleiur)  ad  Chrisium  venitur, 
ita  bis  duodecim  gradibus  ascensis,  veritas  appre- 
hendatur.  lllud  quoque  quod  in  scala  ilta,  quac  in 
ijpo  humilitaiis  Jacob  monstraia  est,  Domious  desu- 
per  lonixus  apparuit :  quid  TObis  aliud  innuil,  nisi 
qood  in  cnlmine  humilitatis  consiituiiur  (cognltio 
veriiatio?  •  Ibidem:  c  Veniie,  inquit  Salvator.  Qoot 
Ad  me  Tcriutem.  Qua?  Per  bumiliiatem.  Quo  fru- 
ciu?  Ego  vo$  refieiam.  Sed  qu»  est  refectio,  quam 
Tcritas  ascendentibus  promittit,  pervenientibus  red- 
dit?  An  forie  iila  esi  charitas?  Ad  hancquippe,  ut  ait 
beatos  Benedictus,  ascensis  omnibus  humilitatis  gradi- 
bQsmonachus  moz  perveniet. » Ibidem :  c  Pedeni  ergo 
gratias  fortiter  figens,  et  meum  qui  inflrmus  est,  le- 
niter  trabens,  securus  ascendam  per  scslam  humi- 
liiads,  donec  veritati  adhaerens,  ad  latitudinem  G 
Iranseam  Gbaritatis.  •  Denique  inferius  :  c  Uuas  tibi 
vias  videtur  David  proposuisse,  cum  dicit :  Viam 
iniquiuuis  amove  a  m«,  etdetege  tua  miterere  mei^  eic, 
sed  unam  iioveris  esse,  ipsam  tamen  a  le  diversam 
et  diversis  nouiinibus  appellaiain,  aut  iniquitatis 
propier  descendenles,  aut  veritaiis  propter  ascen- 
dentes  :  qiiia  et  iidem  gradus  sunt  ascendentium  in 
soliuin  ei  descendentium ;  et  eadem  via  ascenden* 
lium  ad  civitatem  et  recedentium,  ei  unum  ostium 
esi  ingredientium  domum  et  egredientium.  Per 
unam  denique  scalam  ascendentes  angeli  et  descen- 
dentes  Jacob  apparuerunt.  Quorsum  spectant  haecT 
nt  videlicet,  si  ad  veritaiem  redlre  cupis,  non  ne- 
cesse  sit  viam  quaerere  novam  quam  non  nosti,  sed 
notam  qua  descendisti :  quatenus  reciprocis  gressi- 
bus  tna  ipse  vestigia  sequens,  per  eosdem  gradus 
huniilitatis  ascendas,  per  quos  superbiendo  descen- 
deras  :  iui  ut  qui  duodecimus  superbiae  fuit  descen- 
denii,  primus  buroilitatis  sit  ascendenli;  undcciroiis  jv 
inveniatorsecundus;  decimus,  tertius;  nonus,quar- 
tus;  ocuvus,  quintus;  septimus,  sextus;  sextus, 
sepiimus;  quinius,  octavus;  quartus,  nonus:  ter- 
(ius,  decimus;  secundus,  undecimus  :  primiis,  duo* 
i*ecimu8.  Quibus  superbtae  gradibus,  in  te  inveniis, 
immo  recognitis,  jam  noii  laboras  in  quaerendo 
viam  humiiitatis.  >  Haec  D.  Bernardus. 

SCALA  SUPERBiiB. 

Animadvertis,  credo,  lector  benevole,  scalam  super- 
bis  inversameteversam;  cujus  pedes  in  summo,ca- 
put  et  cacumen  in  imo  silum :  cum  ei  adverso  sca« 
lam  homilitatis  videas  erectam,  ccelum  spectaniem, 
immo  ettaogentem.  Quod  nou  temere,autforluito  fa* 


ctum  putes.  Scalam  qulppe  soam  Invertit  et  evertlt 
Luclfer  superbi»  parens ,  dum  natur»  et  rationis  or- 
dine  inverso  et  everso,  a  suo  conditore  aTersus,  ad 
seipsum  autem  cooTcrsus,  et  in  seipso  magls  ac  ma«a 
intumescens,  sensim  acveluti  per  gradus  adlmade- 
Tolutus  est :  sicque  qua  ascendere  debuii,  retrover- 
808  cnro  sua  Scala  desceodit  in  barathrum  :  cujua 
imitatores  filii  superbiae  simili  gradatione  ineamdem 
abyssum  devolvuntur. 

Jpi$  ea  rex  $uper  omne$  (Hio$  $uperbuB>  Job.  xu* 

Quomodo  eecidi$ti  de  caUo,  Ludfer,  qui  mana 
oriebari$?  etc.  Detraeta  e$t  ad  inferoi  $uperbia  faa. 
Isa.  XIV. 

Cor^,  Dathan  et  Abiron  de$eenderuttt  tivi  in  infer- 
num.  Num.  xvi. 

In  con$peetu  eju$  eadeni  omne$  qui  de$cenduni  in 
terram.  Psal.  xxi. 

Non  veniatmihi  pe$  $uperbim:ibi  ceciderunt  omnee^ 
qui  operantur  iniquitatem  :  expuUi  $unt,  nee  potuo' 
rum  $tare.  Psal.  xxxt. 

Veniat  mor$  $uper  t//os,  et  de$cendant  in  infernum 
viventee.  Psal.  liv. 

In  ip$a  initium  $ump$it  omni$  perditio.  Tob.  it* 

Et  itt,  Caphamaum^  numquidu$que inceelum  exalia* 
beri$?  usque  ad  infernum  deuendu.  Matth.  xi. 

D.  Hieronymus  epist.  45  :  cSatanas  ex  archange- 
lico  fasiigio  non  aliam  ob  causam,  nisi  ob  contra- 
riam  bumilitati  superbiam,  ruiU  Gujus  rei  causa 
Scriptura  ait  :  Deu$  $uperbi$  re$i$tit :  humitibu$  im- 
tem  dat  gratiam  :  Vide,  frater,  qualo  inaluin  sit, 
quod  adTeraarium  bal>et  Deum,  ob  quod  in  Cvan- 
gelio  et  Pbarlsttua  arrogans  spemilur,  et  humilia 
Publicanus  auditur. 

S.  Au{(ustinus  xiv  deClviuie  Del,  cap.  15.  cMal» 
Toluntatis  initium  quod  potuit  esse,  nisi  superbiaf 
Initium  enim  omm$  peccati  $uperbia  e$t.  Quid  esi 
autem  superbia,  nisi  perversae  celsitudinls  appetitus? 
Perversa  enim  celsitudo  esl,  deserto  eo  cul  debet 
animus  inhsrere  principio,  sibi  quodammodo  fleri 
aique  esse  principium.  Uoc  fit,  cum  sibi  nimis  pla- 
cet.  Sibi  vero  ita  placet,  cum  ab  iilo  bono  immutabili 
deficit,  quodeimagis  placere  debuit,quamipse8ibi.> 

S.  Gregorius  lib.  iv  Moral.  cap.  9  :  c  Deus  omni- 
potens  duas  ad  intelligendum  se  creaturas  fecerat, 
nngelicam  videlicet,  et  humanam  :  uiramque  yero 
Buperbia  perculit,  atque  ab  statu  ingenit»  rectitu- 
dinis  fregit.  > 

S.  Bernardus  in  tractatu  de  gradibus  Humiliutis ; 
c  Compara,  si  vis,  duos  primos  superbiae  gradut 
supremis  duobus  humilitatis,  et  Tide  si  non  in  ulti« 
mo  curiositas,  in  penultimo  levitas  eobibetur.  M 
ipsum  in  caeteris  reperies,  si  alterutrum  comparen* 
tur.  >  Et  infra  :  c  Sciendum  est.  quod  omnes  gradua 
quos  in  duodecim  partitus  sum,  in  ires  tantummodo 
colligi  possunt :  ut  in  sex  superioribus  contemptua 
fralrum,  in  quatuor  sequemibus  contemplus  magistrl 
(id  est  superiorum),  in  duobus  qui  restani  consunH 
metur  contemptus  Dei.  >  Denique  suum  hunc  tra- 
ctaium  com  magna  sui  demissione  et  Humllitate 
ita  concludit  Bernardus ;  c  Dicisforte,  frater  Godo- 
fride,  me  aliud,  quam  tu  quaesisti  quam  ipse  pro« 
misi,  tandem  exbibuisse  :  cum  pro  gradibus  bumi- 
lltatis,  superbiaegradiisvidear  descripsisse.  Ad  quod 
ego  :  Non  polui  oocere,  nisi  quod  didici.  Non  puiavi 
congruum  me  describere  ascensiones,  qui  plus  de- 
scendere,  quam  ascendere  novi.Proponat  libi  beatus 
Benedictus  gradus  bumiliiatis,  qiios  ipse  prius  in 
corde  suo  disposuit :  ego  quid  proponam  non  ba- 
beo,  nisi  ordinem  me»  descensionis ;  in  quo  tamen, 
s{  diligenter  insplcitur,  via  forsitan  ascensionis  re- 
peritur.  Si  enim  tibi  Romam  tendenti  liomp  indo 
veniens  obviaret,  quxsilus  viam,  quid  melius  quair. 


»67 


JOANNIS  C^SIANl. 


4M 


fonc^dittet^cpip^eQap^ailp^ih^  Sofer  Iim  Igitdr  Uiilia  mile  ^UMtpie 

lificationis  et  crucis  indicium,  nec  taleat  aliis  in-     fundata,  necesse  est  ut  anivem  ddnceps  Tiaoram 

choari  tel  consnrgere  fundamentis;  q^loiiiK  M  nbil 

polam  actihu^.^!)ajiv5  iqunfU  spiri^litejr  npvdrit  iiner- 

«mptum»  Venim  eOam  eorporaliier  ^aoddle  etedA 

tese  noritarum ;  e  contrario  faciK  eiiin  vKafii  s^j 

rare  longaevam,  infirmiiaies  proponii  e^  pc^Iixas  #i 

mulus,  confusionem  quoqoe  incvtlt  ac  podorem.  Si 

nudas  efltectas,  alienis  ct  noii  propTiisJRacuUatittii 

€(Bperi  t  siistent^riy  persiiadet  eiiam  mu)^p  esse  meiiaj» 

yictum  iodamentumqae  sibi  sua  potias  qaam  aliena 

Sttbstantia  ministrari,  secundum  iltod  scHIcetf^od 

iJQemadmodum   dicium  slt ,    tali    hei^eiudine  |^c 

leporecordis  obtusi,  neintelligereqaidemaliquando 

potuerunt):B€atJtts  est  magii  dare  fHam  dccipere 

(  Act.  ix ).  I;  Vide  iui>rd  flS;  x  c.  ii. ) 

CAPDT  XXVI. 

Qnod  male  fUndatus  ad  deteriorm  uatum  quotidie 

prolabatur. 
.  •  Tali  igitur  dirndentla  mentis  obsessi,  et  a  scin* 
tilla  fldel  (qaa  ▼isi  fuerant  in  prlmordiis  suae  con- 
Yersionls  accensi)  diabollca  infldelilate  revocaii, 
^  inciplunt  pecunias,  quas  aole  dispergere  cmpe- 
Tant,  diligentius  custodire,  et  eas,  Telut  qui  semel 
FTofligaias  ullerius  reparare  non  possint,  jfvarilia 
tehemeniiore  conservant ;  sea,  qaod  est  deterios, 
€a  qus  prius  abjecerant,  nesamentes;  vel  certe, 
^uod  est  teriium  ac  delerrimum  riequiiii  j^en^^; 
quae  nec  ^ante  quidem^  ppssederapt  congregai^tes, 
Bihil  amplius  egressi  e  saculo  quam  noinen  acqdi 


8tr)icCiir4  t6n%\Ag^tf  nec  qaidquam  soperponi  pessi- 
mis  taleat  fvn^ameBtia,  niti  qaoi  miBerabUeffl  lol- 
'  iS&m  rnina  lu^ubriofe  j^fosternall 

CAPIJT  XXYll. 

"Biipotitlo  Vitlorum^  (fucs  per  iicrbum  $uphbuB  jea^ 
^"  rantur. 

^^,T9)h^af  siquidf^  niens.  passlpniba^  obourata, 

aiqoe.  a  detesubili  tepore  iiwtpienn*  necesse  est  ot 

hi  deterfos  qtiotldle  |>roficfat;  et  reliduarm  quoqae 

Vjfai^  $uai|Q^^fofmI.ore  Ijliie.  <;9ncliid?|i  ;.\luinque 

«upi^itaiibus.  pristinis  obiectator^.   ac   secundain 

Apostolom, «  sacrilega  pbilafgyria  vineftor,  ^  ita 

ebdem  prohuntjarijie  de  illa  :  ^H^.esi  sfmplacrorum, 

B  pve  idoifirum  urvHu^  i$p^**  ▼;  Cofo$$,  iii).  Et  ite- 

rom  :  Radix  etdm^  inqoit,  omninm  malarum  e$t  pbi- 

largyria,  •  lit  namquam  possft  in  corde  suo  humili- 

t^tiem  Chrisli  simpUceni  yi^ramqvie  siisi;t;iere  ( \,Tim. 

xi^  com  sibi  Tel  de  nobilitate  nataliom  gloriator, 

TcT  inflatur  de  saecoli  (4?am  corpore,  non  mente  de- 

ieruii}  dignitate,  yel  pqciiniis  quas  ad  ruinam  siiam 

retentat»  extollitur,  per  qu»  jam  noo  monasterii 

'Jugamsastinere  contentasest,non  seniorls  ullios 

(nstltoi  discipHna.  0uisqiais  ^nifn  soperliix  roprbo 

foerit  oecupatus,  oon  solum  nullani  subjectionis 

aot  obedlentitt  regulam  custodire  dignatur»  vefrom 

(je  ipsam  jjuribu^.  qui/)^ip  8Ui$^^pctf;in%rh  perf.eciio- 

iis  a4mi(tit :  taAlumque  .co^crescU  in  corde  ejos 

spiritalis  verbl  flastidium,  ot  s  eom  rortetalis  ftierit 


»s»e  tantammodo  ac  yoeaboloifl  monacTiT  comf)fo-  C  qborta  collatlo,  iinoin  loco  slare  ricsciat  ejiis  bblu- 

ALARDl  GAZJEI  COMMENTARIUS. 


Hlatt  qoa  veriit  oeienderet?  Dum  castelfa;  villas, 
WPDes,  floviot,  ac  monies,  pef  qoos  iransierii,  nomi- 
mt,  saum  denantians  iter,  toom  tibi  Jiranuntiat, 
mot^eadem  loca^oognoscas  eondo,  qua».  illeper. 
transnt  veniendo.  In  hac  simlliler  nostrd  desc6nsio- 
ncgrados  agcensorios  fortasse  reperies,  quos  ascen- 
dendo  melius  tu  in  too  corde,  qtiam  Ih  nostro  codice 
leges.  Amen.  > 

DHatavit  infemu$  animam  $uam^  et  apermt  o$ 
9uum :  et  deseendent  farte$et  $ublnne$,  glorio$iatte  ad 
emm.  Isa.  ▼. 

-  !j^.*0"?S'«i*«  ^«^  *?•<«»•  ^'«•«'«Vi  menti$  victi,  et 
tu^delttiue  i^aboUca  revoeati  a  $dntitta  fidei,  qua  iii 
Ifnmordiit  $u(t  eonvertionit  isi  ,fuerant,  et  accensi^ 
tncipiun»,  etc.  Spectat  hoc  caj^ut  polissimura  ad  no- 
wios,  dequorom  institntione  ei  disciplina  late  et 
eaB-profeaso  disseritor  toto-nbro  qnarto  liarum  Insti. 
tiUonam.  Yide  D.  Bemardom  scrm.  65  suber  Can- 


Cojnfe$$io,  e.  i) ;  sfiecian^  (tua^ienos,  j>er  eamyiofaiur 
votum  pauperiatis  moriasticae,' quse  violatio  etiam 
ad  saerilegium  ^roprie  diciorii  t>ertinet,at  docet 
D.  tbonias.  , 

^  Duobus  in  locli.iti  pronuritiavit  Xpostolus  de 
ayaritia,  primum  ad  E!phesi.os  v :  Scitoie  intelHgentes^ 
auod  omnis  fornicator ,  qut  immundus ,  aut^  avarus 
l^od  est  idolorum  $ervitu$ )  non  habet  hctriditatem 
in  regno  Chri$ti  et  Dei.^  Ubi  Graece :  fr^fovlxn^c,  oc 
iflTw'it5fc)^oXaT/)i}f,  avafus,  qoi  est  idololaira,  vel 
idoforQrri  cuUor.  Iiaque.  videiur  noster  Interpres  le- 
dsse  articulum  neutrumoproo^,  et  d^Mka^^ptia  pro 
sii^lolanpiii.  Itenim  ad  Coio^senses  iii ,  ubi  ait :  If  or- 
tljicate  membra  vestra^  quce  iunt  iuper  ierram^Jornka- 
Aonem,  immunditiam^  tibidinem,  concupi$centiam  ma^ 
Cam  et  avaritiam^  qyas  e$t  siniuiacrorum  servitus.  Ubi 
Craece,  xai  -niv.  TrXiovegtav,  «tic  irr^v  tl^<Sko\a,rpiM. 
Quo  utroque  loco  notandum  npn  haberi  ^ e^apyvpovet 


|v  dOiaoYuoiav,  ul  videiur  hic  Aiiclnr  ihriuerc  airt  sup- 
*  Tres  speeies  philalfyriae  alibi  etplosilas  hk  obi-  "  ponere,  sed  irX«ovixTiiv  el  7rX«ovs5iav,  qtiae  quidem  la- 
ter  perstringlt(Ltfr.  ▼!!,  c.  U),inquas  ^ensirii  mo-  «   -      . 

iwchi,  prswertim  novitli,  rudes  et  camales,  a  spl- 


nii  superbi»  superati  devolvonin^. 

•  PhikiT^yria  in  roonacho  sacrile^  dfcitor  dupllci 
ratione,  generali  et  speciali  :  generall,  qoam  hic 
eiprimit  Aootor,  q[iiia  secondom  Apostolum  (Colo$$. 
III ;  Ephe$.  ni^  philargyria,  slve  avaritia  slmulacro- 
riim,  sive  idolorum  est  serviius,  id  est,  species  quae- 
dam  idololatriae,  eo  sensu,  quem  alias  exposuimus 
{iAb.  VII  cap.  7):  aiqui  omnis  idololatriaet  supersti- 
tio  sacriiegium  dlcilar.  Onde  sacriflcia  idolorum 
vocantur  ab  Augustino  ct  aliis  Patribns  sacrilega 
aam,  et  pacta  cum  daemonibos  sacrileg?  pacia 
iStdou.  L  m,  epi$u  12;  S.  Thtm.  M,  q.  99,  a.  3; 
iMtant.  divm.  Inst.  lib.  i,  c,  21 ;  August.  Ub.  viii 


tlus  patent,  ut  alias  dictum  esi.  Sed  oriia  sae^e  pro 
iisdem  accipiuntur,  idcirco  haec  cdiifudit  Oassianus. 
C£tera  in  easdem  sententlas  A^stoli  alibi  nouta  vi- 
dere  Ircebif . 

'  «  Hss.  habent.  et  pielios  :  Numitttam  pote$t,  etc. 
Nfllm  ut  redundat;  et  8ei)fum  soailendit,  vel  obscorat. 

'  Apparet  hic  soloeci^mos,  nisi  subaodiator  ^uper- 
bu$  vel  qoid  simile  :  coai  oiOQ.fyp^ecesserit  aliud  sub- 
stantivum ,  quo  referaiur  contentu$^  ni^i,  mens  pas- 
sionihus  obdurata ,  initio  cap.  Viait  hop  pardphrastes , 
^ui  aliis  verbis  usus  :  Non  acguiesett^'  inquit,  jtm 
jugum  monasterii  eustinere. 

s  Frequens  hic  mentio  Collaiionom  spirituaiium , 
qos  inter  veteres  monachosetiamln  soliiudine  agen- 
tes  haberi  solita.  De  qoibus  soo  ioco  agendunweriu 


m  .,.      DE  G(EN0B10RUM  1M8T1T.  LIB.  %i\—  Dfi  SPIMTO  SUPERBIiE.  m 

las;  •edhueilliieqaestfipidiMdrciiwferatuirfniaitbs,  AM^  Ab  eo  sit  fn  fiuhiilitate  (iraeivelH&s ,  (fra^tlU  QAi" 


aliorsaia  ^  in  obliquam,  qaaai  mbris  est,  ocirti  de- 
Ogantur.  Pro  •aspirlls  enim  saiutarilws,  sputa  de 
sieco  gatiiure  contraiiuotur,  eiscreationes  etiam 
aine  ulU  interpeilatioBe  pblegroatis  provoeanior, 
digiU  lodam»  eC  in  modiiro  quiddam  scrtbentis  Teli- 
Unt  atqoe  depingont :  el  iu  lioc  atqoe  iliuc  onWer- 
M  meinbri  eorporis  commoTenlor,  ot  doih  splnUlis 
agiuior  coiUtio,tieiom  se  tel  scatenlibos  vermibos, 
▼el  acotissimis  sodibos,  credat  insidere,  et  quid- 
qoid  simplez  collatio  ad  spdiflcationem  protolcrit 
aodieotiom»  ob  soam  suggiliationem  aestimet  esse 
proiaturo.  Totoque  tempore  quo  spiriulis  vil»  eza- 
^  minatio  Tentilatur,  suls  suspicionibus  occopatus, 
Don  quid  ezinde  td  profeclum  suum  capere  debeat, 


gnatur.  Fitque  fci  iatuurts  iiumitiias  kc  sa^iliKSltb» 

quse  flnem  diabotidis  tentaiionlbus  \tipi.  in  jitar^. 

latentibriibM]  sdleC  inferr^,  caikka  Tdieni6ntiW» 

tteendil. 

.       GiPDTXXm 

JM  fMris  aiiuidmH  stcperMa. 

Aodifi  In  blc  domUxat  regione  (i^bd  horret 
podetque  resolTcre )  'qucmdam  ]uni6rum ,  cum 
a  suo  increparetur  abbate,  cur  bumiiitatem,  quim 
renontians  permodico  tempore  ret^iiiarat,  coepisset 
eseedere,  ac  diabolica  inflari  superbiaf  iumma  con- 
tumacia  respondlsse :  Nomqoid  6b  hoc  ro^meiipsum 
humilUTi  pro  tempore,  ui  semper  sub^iis  sim?  Ad 
quod  ejtts  Um  effrenatum  scetestumcjue  i*espj)nsum 


aacapatar,  scdcausascur  unumqoodqoe  sit  dietom,  B  ita   est  senior  obstopefacius,  dmnisque  ejus  inter- 


solliciu  mente  perquirit;  tcI  quid  eis  possit  objice- 
re,  Uclta  intra  ae  cordis  voluiatione  conjeclat ;  ut 
toihll  ez  bis  qude  salnberrlme  siint  digesta,  pcniius 
apprehendere  aut  in  aliquo  Taleat  emendari.  Et  iu 
fit  ut  non  ,8oluip  in^nullo  ei  proAciat  coliatio  spiri- 
Ulis»  Terum  eiiam  damnosa  roagis  ezisiat,cfticiatur- 
foe  ei  exusi  roajoris  peccati.  Duro  enim  pro  con- 
Mienlia  sua  foiiiin  contra  se  suspicalnr  esse  prola- 
ium,  Te&ementiori  cordis  obslina;ione  obduratur, 
lr«  qooque  stiroulis  acrius  instigatur  :  deinde  post 
hac,  ezcelsa  tox,  sermo  rlgidus;  amara  et  turbu- 
lenta  responsio,  incessus  erectus  ac  mobiiis,  lingua 
lacUis,  procaz  loqtfela,  nec  umqaaro  uciturnltatis 
omlca,  nlsi  ednk  Contra  fralrem  rancorem  quemdam 


ceptos  est  sermo,  Tcluti  qui  ab  illo  ipso  ahtiquo 
Lucifero  Tcrba  haec  prolata,  non  ab  horoine  ,p^rce- 
pisset,  bt  nullam  Tocem  adTcrsus  tantam  piroterTiam 
de  ore  soo  prorsos  emittere,  nisi  gemltus  de  corde 
Unturamodoacsospvriapotoerit,  iiliidsolum  ttcitoa 
iiitra  semetipsom  TOlTens,  qood  de  SalTatore  noatro 
dicilur :  Out  cum  in  fartna  Dei  uut,  kumiikxU  se 
[actnt  obedien$t  non  (utille  ait,  diabollco  apirlto  ac 
lamore  possessos )  ^  pro  tempore,  sed  titgii^  oit  mar" 
tm  {Philipp.  u ). 

CAPUt  XXIX. 

/iidtciff,  quifm$%uperbia  eamalit  animie  ineueco^ih 

uitwr, 

ti  ut  brevfus  ca  qo»  iiicu  suot  de  hoc  soperbi» 


In  soo  corde  conceperit,  flique  *  sileniium  ejus  non  C  geoere  perstringamos,  quasdam  signa  ejos  in  quan- 


compunctionis,  oec  humiliutis  ollius,  sed  superbim 
et  indignationls  indicium,  ita  ut  quid  in  eo  detesia- 
bilius  stt,  haud  facile  discernalur,  uirum  diffusa  iila 
petulansque  i^iitia,  an  diro  b(ec  Tiroleniaqoe  Uci- 
tomltas.  in  illa  namque  scrmo  non  opportunus, 
risusleTis  acfaluus,  cflTrenaia  atque  indisciplinata 
cordis  elaiio  :  in  ista  Vero,  ira  pleuom,  Tirolentom- 
qoe  silentiom»  et  qnod  ob  hoc  tantum  concipllur, 
at  adTcrsos  fratrem  rancor  (aciiurniiate  serTalus 
proteTari  diutius  possit,  non  ut  ex  eo  Tirius  homili- 
laiis  ac  paticMift  praebeatar.  Ei  eam  ipse  tomore 
possessus,  facile  cunctis  Iristitlas  inferat,  atque  ad 
«atfefacnonem  laesi  fratris  seroeiipsum  submittere 
tfedignetur  :  eiiam  ab  illo  sibimet  iOblsUm  respiiit 
■iqoe  coliteroDit.  El  noA  solum  nulla  fratrls  satis- 1^ 


toro  possumus  colligentes,  ut  his  qui  de  perfectione 
sitiunt  erudiri,  quodammodo  characteres  ejus  de  ex- 
lerioris  hominis  motibus  ezprimamus ;  necessarium 
putopaoeiseademreplicari^  oi  compendiosios  agno- 
kcamus,  quibus  eam  disceriiere  ac  deprebeodere 
Taleamus  indiciis;  qoo  nodat»  atque  In  soperffciem 
prodoctm  passiooU  hufos  radices,  et  oculatim  de- 
prehensae  atque  perspectae.  Tel  conTcIli  iacilius  va- 
|cant,  Tel  Titari.  Tunc  enim  poterit  pestifer  morbus 
ad  integram  declinari,  com  contra  i|>sius  perniciosos 
aestus  et  impetus  iiozios,  non  sera  observantia,  cum 
Jam  dominantur,  assumitur;  sed  cam  praecedentes 
<yus(ui  iu  dizerim)  Ilneas  agnoscentes»  prOTida 
eunri  sagacique  discretione  praecurrimus.  De  exterio- 
iris  naroque,  sicut  praediiimus ,  hoininis  moto,  inte- 


Ikctfdhii  com^ongltdr  Aeque  moUitur,  Terum  etiaro     riorissutns  agnoscilor.  •  His  igituf  hidlcUs  canialis 

AlARDI  Gki^l  CfOMMENTARIUS. 


«  D.  Gregerios  lib.  zxxit  Moralium  cap.  90 :  if/t- 
quando  tupe^bi  proterta^  qo»  eeniiunt,  nequaquam 
prodmUf  et  ki  quorum  hquacimffiMeomipeuiiur,  non» 
numqmmn  o  lole  mnarkudmo  intinH  rmieorii  obmute- 
aeumi :  Qmi  per  dotorem  menHe  proeaeitmi»  eum  verba 
mdftrakentee,  eum  maU  toqm  ioleant^  peju»  taeent; 
qma  eum  ptecante»  aliquid  de  correctione  audinnt,  tn- 
manoMie»  etiamreepontionii  %efba  entpendunt  (Greg, 
Meral.  l.ie.n  et 51,  et  aiibi). 

^  Id  est,  ad  teropus,  ut  Dionysius  exposuit  ( Li6. 
de  PrcBcepto  et  Bispen.  «.24),  quasi  Tero  roonastica 
pnMessioet»obedientia  temperaria  esset,  ei  noo  per- 
Detua.  D.  fiernardos  in  simiii  argumento  inUrroga- 


tus  :  An  abbatit  mutatio  monatterium  tuimt  fflotare 
volentibut  in  aliquo  patrocinetur?  hoc  est,ao  U  morle 
vel  translatjone  prxl^^i  plus  aliquid  libertalis  subdi- 
tiis  ( monacbis )  concedatur^  quo  licentiusvpinstnt  eo 
artlcnlo  temporis  migrare  quo  Toluerint»  altero  nec- 
dum  subsiltuiot  respondet  neg^tiTe,  /^w  tpontio 
profeuionit,  inquil,  ae  abbatit  vUa  hfin.tufnit  termi- 
num ;  ted  de  pnetentia  tettimonium.  Profitenti  itaque 
modut  dt  tua  vita^  non  aliena. 

•  Similia,  immo  eadem  fere  superbiae  indicia  tra- 
dit  D.  Gregorins  Gassianum  imitatus  loco  siipra  cj- 
taio.  CuneUtf  inquif,  SNp^r6a  apud  te  eoqitanone  fu- 
mtfnlt^tis  inett  elamor  in  tocutionOf  mnaritudo  in  titm* 


^*'*  JOANNIS  CASSIANI  4^^ 

?ii^"?7!!fi.?T^  *"^*^'»*5«**^«|":  ln««  A  possidcl  [superbla  tubaud.] ,  devolmas,  jam  ipsam 

nr«m.  ...  .«  «««^.  « ^_    .  diaciplinaiii  c€Miobii  pcrhoirescil,  ac  Teluti  qui  fra- 

tmm  consortio  de  perfeciione  reirahatur,  ac  de  bono 
patieniix  atque  humiiiutis  aiiorum  viiio  et  impedi- 
mento  rerocetur,  habiutionem  solilariae  celi»  desi- 
derat,  aeu  certe  velut  plures  alios  lucraturus  eon- 
struere  monasterium,  etquos  docere  atque  insiituere 
debeat,  congregare  fesiinat;  ex  discipulo  nequam 
detesubilior  magister  effectus.  Nam  cum  Irujasmodi 
elatione  cordis  in  perniciosissimum  leporem  noxium- 
que  comierit,  et  nec  verus  monachus,  nec  saecnlaris 
effectus  slt :  quod  est  deterius,  etiam  perrectionem 
sibi  ex  hoc  ipso  miserabili  statu  et  confersatione 
promittit. 

CAPUT  XXXI. 

Quomodo  $uperbiam  vincere  vel  ad  perfeclionem  per^ 
venire  posiimiM. 

Quamobrem  si  ^  aedificii  nostri  (astigia  perrecta 


primitus  in  loqnela  ejus  clamor,  in  tacitumiute 
amaritudo,  excelsus  et  effusus  in  Istitia  risus,  irra- 
tionabilis  in  serieute  tristitia,  in  responsione  rancor, 
faciliUs  in  sermone,  verba  passim  sine  ulla  cordis 
graviute  erumpentia.  Expers  patienti»  est ,  cha- 
riutis  aliena,  audax  ad  contumerias  irrogandas,  ad 
tolerandas  pusiilanimis,  ad  obediendum  dirflcilis , 
nisi  in  quo  eam  desiderium  suum  TolunUsque  pras- 
Tcnerit,  ad  recipiendam  exhoruiionem  implacabilis, 
ad  resecandas  volunutes  suas  infirma,  ad  succum- 
bendum  alienis  durissima,  semperque  suas  delini' 
tiones  sutuere  contendens,  ipsa  vero  nequaquam 
cedere  alterius  acqutescens  :  et  iu  6t,  ut  eiiam  in- 
capax  consilii  satubris  effecu,  in  omnibus  suo  poiius 
quam  seniorum  credat  judicio.  B 

;CAPUT  XXX. 
TepefaclUB  quU  per  euperbiam  aliU  quoque  prmeste 
desiderai. 
Quibus  descensuum  «  gradibus  is,  quem  semel 

ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS 

tio,  disiolutto  in  hilaritate,  furor  inlristUia,  inhonestae 
tn  acltone,  honestas  in  imagine,  erectio  in  incestu,  ran- 
cor  m  retponstone,  Horum  mens  semper  est  ad  irro- 
gondas  contumelias  valida,  ad  lolerandas  infirma.  ad 
cbedtendum  pigra,  ad  lacessendos  vero  alios  iml>ar- 
tuna ;  ad  ea  quce  facere  et  debet,  et  pravaiel,  ignava: 
adea  autem  qu(Bfacere  nec debet,  mc  pra!valel,paraia 
(MoraL  xxxiv,  20).  De  his  ilidem  signis,  seu  indiciis 
lam  carnalis  quam  spiritalis  superbiae  late  disserit 
I>.  Irosper  Iib.  ni  (cap.  8)  de  Vila  Contemplaiiva, 
enque  particulaiim  dislinguii,  iia  exorsus  :  Jam  nune 
viaeanius  qtitbus  indiciis  possit  superbia  deprehendi, 
tt/,  ttcut  m  superioribus  claruit  nuUum  peccatumsine 
tlla  posse  commiiti,  iiahic  signa  ejus  eluceant  quibut 
cavenda  posstt  ostendi,  Omitie  iUos  quos  etiam  ipte 
naottus  et  tncessus  superbos  ostendit;  quorum  erecta 
centx,  factes  torva,  truces  oculi,  et  sermo  terribilit 
l^^^J^  ^^perbtam  clamant :  qui  libidine  dominandi 
?^!  i-'.^"^*  poMttwli;io/6«/«r«fti  subjiciunt,  humana 
!^'l,J:^^^'^^^^^  fonfundunt,  honoribus  inlumescuni, 
pasnm  cuncta  dtrigunt,  suts  criminibus  gaudent,  el 
teiptos  superbtm  corrupti  morbo  non  capiunt.  Hosergo 
^^nlt?^*  *"  ^"'^"'  'uperbia  tam  aperte  regnal,  ui  nec 
dtgnetur  se  occultare,  nec  valeat,  lUos  tahtum  dolen^ 
m.'^^'  arqftie  eorum  exempla  cavenda  denuntio, 
^nrrtHT''^''^^^^'''  ^'  a/J<?ttaiilMm  proficientes  superbia 
occulte  capttvai,  quos  in  profundum  maiorum  fraudvn 
i1»J  J:*""^"^^'^."^  Pr^^¥iat ;  et  ne  inde  umquam  pof 
ii^lr!J^f?'/"^''^  ^"'^^'-  ^P^aincordibustalium 
[l^J^mdtabolofacit,  Ipsa  eiadvenienti  pectus  immuni' 
ium  familiartter  pandii,  Ipsa  introeuntem  suscipit, 


fallaees,  in  joeatione  mordaeeSy  in  odio  pertinaces ; 
tttbjectiorttt  impaiientet,  potentiee  tectaiotet^  omnibtu 
bonit  odtbilet;  ad  opus  bonum  pigri,  ad  communionem 
seri^  ad  obsequium  duri,  ad  loqtiendum  quod  netduni 
prompti ;  ad  tupplantandum  parati^  ad  omnia  qtdbut 
subsistit  fraterna  tocietas  inhumani ;  iemerarii  in  au^ 
dendo,  clamosi  in  loqtiendo^  fasiidioti  in  videndo,  prrn- 
tumpiuosi  in  docendo,  efferati  deformiter  in  cachinno; 
onerosi  amicis,  infesli  quietis,  ingraii  beneficiis,  in^ 
flati  obsequiiSf  ei  imperioti  subjeciis,  llxc  sunt  super- 
bite  grattaniit  iftdicia,  quibtu  Veut  offendiiur  el  rece 
^  dii,  ae  superba  corda  destituii,  Haec  S.  Prosper,  cu- 
C  jus  diciis  licet  prolixis,  lamen  adeo  speciosis  et 
opimis,  non  potui  non  hunc  Cassiani  locum  dilare 
et  locupletare  ad  majorem  superbiac  detesutionem. 
*  Suntenim  gradus|superbiaegradu8descendeniiiim, 
sicut  econtrario  gradus  humilitatis  sunt  gradus 
ascendeniium,  quia  iili  »d  descensum,  hiadascensiim 
diriguntur  :  de  quibusexstantquindecim  psaimi  Davi- 
dici,  qui  dicuntur  canlica  graduum,  id  est,  ascensio- 
num,  secundum  vocem  Uebraeam  unahaboth,  et 
Graecam  oc^^txBfiSinf ,  sive  canticaeorum  qui  per  gradus 
humiiiiatis  sursam  ascendunt(  Att^usl.  tn  Psal,  gxi\). 
Ad  quod  etiam  signilicandum  scalam  humititatis 
erecum,  scatam  vero  superbiae  inversam  superius 
exhibuimus,  quo  gradus  ascendentium  et  descenden- 
tium  sibi  e  regione  respondereni  ;  quia  sicut  per 
gradus  humitiutis  a  primo  ad  ulttmum  semper  sur- 
sum  ascenditur :  iu  pari  tractu  et  velut  interstilio 
per  gradus  superbiae  semper  inrerius  descenditur. 


#««/.  ^r,^«V "•'"'"   #'»;""•••  '''•"  ^n^rwsumem  susctpti.      doncf:  undcm  in  profundum  malorum  veniatur,  ut 
w>i«zKi"*  ''^"''''^  "'''^^',  constiiuit.  Ipsa  omnibut  D  patel  ex  diciis. 
tiUuitbusexarmai,  quotsemel  invaserit.  Ipsa  quidquid  " 

f^l^onmlescai,  interimii,  Inde  eti  quod  hi  quot  su. 
rZ,Z"'^''l"  ^''^^'  P^r^^^nta  eorruperU  seniorum  tuo- 
^?Ll,r  ''i*^^''''^  imperata,  tedjudicani  de  suis  ne^ 
?«n/ 1"/''*''"''^'"'»  ^^^rebellant  insolenter  aut  murmu- 
imuLdLiT  "7^"^'''  diseeptant.prmferrisemetiortbut 
tZmlrJ  "'^^''^"^  '  ^impticiiatem  tpiritaiium  frd^ 

fl^/^»rif '"^':  exaatVflm,  suas  senientiat  procadter 
i«™  ^^"/'^  ''^'^'^  /-«Itrftttm,  negataperUnadter 
w^^2  '•"^''''^'  ^^^oribus  anieponunt,  jutiiores  suet 
^^««l-'''''^"''^'^"^^"  "**'  ''^mos  possenon  creduni, 
flS  /^"'^"^*"   </erftVmin/ttr,   super  iptos  se  tolo 

'""  ttfmore  conslituunt;  non  servani  in  obseqmo 
reverenttam,  tn  scrmone  tnodestiam,  hi  moribus  disci- 
plinam ;  habent  in  intentione  pertinactam^  in  corde  du- 
riiiam^  in  sermocinatione  jactaniiam ;  in  humiUlate 


■»  Spiritualis  aediftcii»  idest,  Titacspiritualis,  quae 
in  viriuicjm  acquisiiionc  et  exercitio  consistit,  duo 
sUiuit  fundamenta,  timorem  Dei  et  humilitaiem , 
qux  tamen  ad  unam  humiliuiem  reduci  possunl. 
Qnandoquidem  primtu  humiUtatis  ^radtu  secundum 
D.  Benedictum  sit «  si  iimorem  Dei  sibi  anle  oculos 
temper  ponens  obiiviottem  omttino  fugiai^  etc.  (Cap,  7 
Regulm.).  Diciiur  autem  timorDei  fundamentum  viiae 
spiritualis,  secundum  illud  Ecclesiastici  xxyii  :  Si 
non  in  iimore  instanter  ie  tenuerit ,  ciio  tubverietur 
domut  tua,  Quam  sentenliam  tractans  D.  Bernardus 
sertn.  dcDonis  Spiritiis  sancti :  Omne,  inquit,  virtutit 
eedifieium  vergit  in  prcBcipiiium ,  it  hujut  graiiee  ami" 
terit  prmsidium,  Eodem  vero  sensu  dicitur  timor  Dei 
fundainenlum  oidiAcii  spirilualis,  quo  InitiumFapien' 
tia:  psal.  cx  et  Proy.  i  :  quod  exponens  D.  Thomas 
(2-2,  a.  i9,  a.  7)  docet  idde  timore  tam  serviii  quam 


475 


DE  CQEN0B10R13I1  INSTIT.  LIB.  XII.  —  DE  SPIRITU  SCPERBIiE. 


47A 


volamos  ae  placentia  Deo  consurgere,  fundamenU  j^ 
ejnsnon  secundum  nosirae  libidiuis  ▼oluntatem,  sed 
s«candum  districlionis  Evangelicae  disciplinam  ja- 
cere  fesDnemus  :  quae  alia  esse  non  possunt,  quam 
(imor  Dei  atque  humilitas,  quae  de  mansuetudine  et 
cordis  simplicitate  descendit.  Humilitas  tero  nulla- 
tcnuspoierit  absque  ^  nudiuie  conquiri.  Qua  pere- 
griouiie,  nec  obedienliae  bonum,  nee  patientiae  ro- 
bbr,  nec  mansuetudinis  tranquillitas,  nec  consum- 
maiio  charitaiis  ullatenus  poterit  apprehendi :  sine 
quibus  cor  nostrum  habitaculum  Spirilus  sancti  pe- 
nitas  esse  non  poterit,  ita  pronuniianie  Domino  per 
proplieiam  (liata  lxvi),  ^  Super  quem  requie$eel 
Spritut  meu$,  nUi  tuper  humilem^  et  quieium,  et  tre- 
menlemverba  mea?  sive  secundum  exemplaria  quac 


GAPUT  XXXII. 


Quomodo  depopulairix  ommum  virtutum  tuper^a  per 
veram  humilitatem  pottit  extUngui. 

Quapropterathleta  Christi,  qui  spirlulem  agonen 
legitime  cerUns  a  Domino  desiderat  coronari,  hanc 
quoque  ferodssimam  bestiam,  ut  devoratricem  cun- 
curumvirtutum,  omnimodis  festlnet «  exstinguere  : 
cerlus  quod  hac  in  suo  peclorecoinmorante,  non 
solum  omnigenis  vitiis  carere  non  possit ,  verum 
etiam,  si  quid  virtutis  habere  videatur,  hujus  veneno 
depereat.  Nullo  enim  modo  poterit  In  anima  nostra 
virtutum  structura  consurgere,  ^  nisi  prius  jacta 
fuerint  Tcrae  humilitatis  in  corde  nostro  fundamenta, 
Ifebraicam  exprirount  veritafem  :  ad  quem  retpieiam^  £  quae  flrmissime  collocata  perfectionis  e\  eharilaiis 
nmadpauperculum,  et  contritum  tpiritu^  et  tremen"  culmen  valeant  sustinere  :  iU  scilicet,  ut,  quemad- 
im  verba  mea  ?  modum  diximus,  «  primum  fratribus  nosiris  humili- 

ALARDI  GAZiGI  GOMMENTARIUS. 

fiiiMi  posse  intelligi,  diversa  Umen  ratione.  Serviiit 
enim  timor  ideo  dicitur  inilium  tapientice^  quia  prat" 
parat  locum  tapientiee^  et  ducit  ad  tapientittm;  ted 


non  remanet  in  ea,  Stepe  namque  initium  alieujut  di~ 
citur  altquid^  noH  quod  quidquam  habeat  commune  eum 
eo  cujut  initium  diciturj  ted  quia  cauta  eii  ejut  ex- 
trinseca^  vel  induetivum,  quo  mediante  illud  perficitur^ 
cujut  miium  ett.  Sic  vinum  Ubidinit  fomet  et  initium 
dicitur^  non  quod  iptum  tit  aliquid  de  libidine ,  ted 
^Htd  provoeat  ad  libidinem,  Unde  el  de  hoc  timore 
senteniiam  illam  Proverbiorum  exponit  D.  Basillus 
in  psalm.  xxxii  et  Augustinus  tracut.  9  in  Epist. 
Jonnn.  De  eodem  quoque  dicium  est  ab  Ecclesiast. 
JQXta  coitcilii  Tridentini  (Sett.  \i,  cap,  6  et  cap.  8) 
tieclarationem  :  Tinior  ^omiiit  expellit  peecatum 
(Ecclet.  i).  Eteodem  etiam  specut  illud  Isai»  ixvi : 
A  timore  tuo,  Domine ,  concepimut ,  et  peperimut  spt- 
n'iim  taiuiit.  Porro  timor  tanctut^  teu  fUialis^  initium 


nequit.  Uumilitas  vero  influxum  illum  attrahit,  ex- 
cipit  et  colligit.  Unde  D.  Augusiinus  serm.  27  de 
Verbis  Domini  :  Con/luit  aqua  ad  Humilitatem  vallit; 
denatatde  lumoributeollit;  et serni.  157  de  Tempore : 
Videte^  inquit,  magnum  miraculum  :  allut  eti  Deut : 
erigit  te,  et  fuait  a  te;  humiliat  te^  et  detcendit  ad  te : 
quare  hoc?quta  exceltut  Dominut,  et  humilia  retpicit, 
ut  attottat ;  alta ,  id  ett,  tuperba  de  longe  cognotdt 
{Ptal,  cxxxvii),  ut  deprimat. 

•  Id  est,  abdicatione,  renuniiatione  et  conlempiu 
rerum  omninm  temporalium,  ut  alias  diclum  esl 
(Lib.  VII.  InttX 

^  Apud  D.  Hieronymum  ex  Hebraica  verilale  ita 
legitur  :  Ad  quem  retpiciam ,  niti  ad  pauperculum,  et 
conirilum  tpiritu ,  et  irementem  termonet  meot  (Ita. 
Lxvi)?  quomodo  eilam  in  Vulgau  editione  legiliir. 
Ex  SepiuaginU  vero  idem  Hieronymus  iia  vertit : 
Et  tuper  quem  retpiciam,  niti  humUem ,  et  quietum ,  et 


dicitur  $apientice f  ticut  primut  tapientim  effectutj  ait  p  trementem  termonet  meot?  GiUtur  Umen  frequenter 
S.  Tliom;is.  Cum  enim  ad  tapienliam  periineat  quod  ^  a  P.itribu8  sub  illis  verbis  :  Super  quem  requietcet 
hnmana  vita  reguletur  tecundumrationet  divinatt  hinc 
opoTtet  tunMre  principium^  ut  homo  Deum  revereatur^ 


el  te  ei  tubjiciat.  Sic  enim  contequenter  in  omnibut 
Hcundum  Deum  reguUibitur.  Meriio  ergo  Gasslanus 
lit).  IV  harum  iiisututionum  csipile  ultimo  dixit  : 
Principium  nottrte  talutit  tapienticBque  tecundum 
Scripiurae,  timor  Domini  ett  (Proverb.  ix).  De  timore 
Domim  nascitur  compunctio  talutarit*  De  compun- 
ctione  cordit  procedit  abrenuntiatio^  id  ett^  nuditat  et 
contemptnt  omnium  faculiatum,  elc.  De  altero  funda- 
memo,  iiempe  humiliute,  D.  Bernardus  (Lib.  v  de 
Constd.,  tM  fine) :  Yirtutum^  inquii,  bonum  quoddam, 
nc  tiabile  fundamentum  ett  humilitat.  Et  D.  Aiigusii- 
DusUb.  priroo  de  Verbis  Doinini,  serni.  10  :  Cogitat 
nuignam  [abricam  conttruere  celtitudinit  ?  De  funda" 
nento  priut  cogita  humiliialit;  ti  iiifra  :  Hocin  te 
fode  fundamentum  humilitatit^  et  perveniet  ad  fatti- 
gium  charitatit.  Dicilur  aulem(S.  Thom.  2*2,  q.  161, 


tpiritut  meut,  elc.  (Greg.  iib.  t.  Moral.  c.  31;  Bernard» 
homil,  1  tuper  Mittut  ett). 

«  D.  Gregorius  lib.xxiv  Moralium  :  Vitium^  inquit, 
tuperbias  ab  ipta  mox  radice  tecandum  ett;  ut  cum 
latenter  oritur,  tunc  vigilanter  abuindatur^  ne  provectu 
vigeat,  ne  utu  roboretur,  Difficile  enim  in  te  quitque 
inveteratam  txiperbiam  deprehendit ,  quia  nfmtruni  Aoc 
viltniii  quanto  magit  patimur,  tanto  minut  videmut.  Sie 
quippe  in  mente  tuperbia,  ticut  in  oculit  caligo  gene* 
ratur.  Quo  te  hac  latiut  dilatat^  eo  vehementiut  lumen 
anguttat.  PauUtper  ergo  elatio  in  preecordiit  cretcit^  ei 
cum  te  vattiut  extenderit^opprettcementit  oculum  fun* 
ditut  claudit :  ut  captirut  animut  typum  elationit  et 
pati  postitf  et  tamen  quod  patitur  videre  non  pottit. 

^  Jdem  lib.  iv  cap.  18.  D.  Augustinus  ad  Diosco- 
rum  :  Niti  humilitat  omnia  guaicumque  bene  facimut^ 
et  prmcetterit  et  contecuta  fuerit ,  et  propottta  quam 
intueamur^  et  appotita  eui  adhcsreamut^  et  impotita 


a.  o,  ad  2),  humilitas  fundamenluin  virtutuin,  non  D  qua  reprimamur ;  jam  nobit  dealiquo  bono  facto  gau 


quidem  directe  ct  principalitcr  (sic  enim  sola  lideg 
est  supernaturaliuni  virtuiuni  fiindauiemum  ,  juxia 
iliud  Aposioli  :  Credere  cnim  oportet  accedentem  ad 
Dcum ,  quia  ett^  eic),  sed  dispositive ,  qiiatenus 
'liinirum  removet  virtutum  iinpedinieutum,  qiiod  est 
iuperbia  ,  redditque  homiuem  Deo  subditum ,  ac 
paratum  ad  ejus  gratiae  influxiim  recipiendum,  qui 
est  virtulum  seinen,  origo  et  conservalio.  Utruinque 
insinuat  D.  Jacobus,  dum  ait :  Deut  tuperbit  retittit^ 
kmitibut  autem  dat  grntiam,  Nam  si  Deus  illis  re- 
sisiit;  iion  evgo  dat  illis  gratiam.  Impedit  igitur 
B»perbia  influxum  divin.ii  gratix ,  et  cnnsequenler 
viriuturo  studium,  quod  sine  auxilio  gratise  consiare 


dentibut  totum  extorquet  de  manu  tuperbia.  Iiaque 
ticut  rhetor  ille  nobilittimut,  cum  interrogaiut  ettet^ 
qnid  ei  primum  videretur  in  eloquenti(e  prmceptit  o6- 
tervari  oportere,  pronuntiationem  dicitur  retponditte; 
cum  qucereretur  quid  tecundo,  eamdem  pronuntiatio- 
nem;  quid  lertio,  nihil  aliud  quam  eamdem  pronun- 
tiationem  dixitte,  Sic  ti  interrogaret ,  el  quotiet  inter- 
rogaret  de  prceceptit  Chrittiance  reliaionit ,  nihil  me 
aliud  reMpondere,  niti  humililatem  liberet ,  etti  forte 
alia  dicere  necettitat  cogeret. 

•  Circa  huiic  locum  non  possum,  quin  pro  coro- 
nide  hujus  tracuius  de  humilitate  et  superbia,  prse- 
ter  illam  paititionem  et  di^lribuiionem  duodcciin 


It5  bt  CdEiNbBlOHUM  INdTlT.  LlB.  Xli.-Dfc  smitU  SUPkBBIiO. 

tateni  Teram  intMi^'  ci^rdH^  exhibeamus  affecta ,  i»  A  ^i^^^si  irtjnHosa  sint^  vel  tnsiia, 


nullo  scilicet  acquiescenies  eos  contrisiare,  vel 
Isedere;  quod  nullateniM  poterimus  iniplere,  nisi 
*  abrenuntiatio  Tera,  quse  in  exspoliaiione  omnium 
facuitatum  ac  nudilate  consistit ;  in  nobis  fuerit 
Ghristi  amore  fundata;  deinde  obedientiae  ]u|[ukA  et 
subjectio  simplici  corde  ac  sine  ulla  fuerit  slmul^- 
tione  suscepu ,  ita  ut ,  praeter  abbatis  roandaium , 
BuUa  penitus  yolonlas  Tivat  in  nobfs.  Quod  non 
aliter  obseryari  poterit,  nisi  ab  eo  qdi  rton  solum  Se 
mortuum  huic  miindo,  ?erum  etiam  insiplentem  ]o- 
dicayerit  ac  stultam  ,  uniTersa  quite  sibi  fuerint  a 
tenioribus  imperata,  sineolla  discussioneperficiens, 
^sacrosancta  ea  credens  ac  divinitus  promulgata. 
CAPUT  XXXIIl. 
Remedia  adversut  morbum  superbia. 
in  qua  consistentibus  qualitate,  proculdubio  stattls 
IHe  humilitaiis  tere  tranqufllui  atque  immobills 
subsequetur ;  ^  ut  nosmeiipsos  inferiores  omnibus 
{udicantesy  universa  qoa  nobis  fuerint  irrogata , 


476 

,  vel  aamnosa, 
iamqiiam  a  superi6ribus  nostris  illaia,  paiientlssime 
ioleremus.  [Viie  exempta  apud  ioah,  Citmacum, 
gradu  quarto.)  Qwk  quidem  a  nobis  non  soluin  ImU 
linietolerabuntur,  verum  etiam  parva  judicabuntur 
ac  nuliai ,  si  nfiente  Jiigiter  recolainus  Vel  bomini 
Dostri  vel  sanctortiin  omniiim  passiohes,  donside- 
i^antes  tanto  letioribus  hos  injuriis  aitentari,  quanlo 
rongius  a  meritis  eorum  et  conversatione  distainus; 
(iariter  etiani  co^iUnles  ih  brevi  nos  de  boc  saeculo 
Ihi^aturoi,  eorumque  nos  celeri  viiae  bujus  fiiiemox 
futuros  esse  consortes.  Peremptbrla  nam^ue  est 
haeccontemplatio,  lioh  solum  superbiae,  verum^liam 
jl^eneralher  omniuni  vitiorum.  beinde  post  hsc  Iianc 
(ftamdem  humititatem  erga  Deum  flrmissime  releo- 
Biemus.  Ot^od  a  nobis  ita  com()lebitur,  ut  hihll  nos- 
metipsos  absqne  illios  opliulatione  vel  gratta ,  guod 
ad  virtutum  consummationem  pertihet,  posse  perfi- 
feere  <to|(n6scamu6 ;  sed  et  hoc  ipsum  quod  inteliigere 
ifneruimus,  ejas  esse  muneirii,  in  terltiit^  credamos. 


JLlaRDI  GAZill  cbMMENTAKlUS. 


praduum  hamilttatis  a  D.  Benedicto  assignatam ,  et 
m  scala  ejusdem  superius  demonstraiam,  alias  item 
duas  distincliones  et  divisiones  graduum  ejusdem 
iFiriulis  hic  adjiciara  :  quarum  prior  esi  Glossae  or- 
dinariae  ad  illud  Mattbsi  iii :  Sic  enim  deeet  nos  tm- 

tlere  omnem  justitiam.  Perfecta,  ait,  bumili<a&  tres 
abetgradus  :  primns  est  subdere  se  majori,  et  non 
pro^ferrese  squali,  qui  est  sufGciens;  secundas  est 
subdere  se  aequali,  nec  praeferre  se  mtnori:,  ci  hk 
dicitur  ahundans;  tertius  gradus  e$t  suhjicere  se 
Diinori,  in  quo  est  omiiis  justitia.  Altera  distinctio 
est  D.  Anselmi  in  libro  de  Simiiitudinibus  (Cap,  99 


lilmiram  ordine  proeedendo ,  ut  fHrinios  soperM» 
gradus  censeaiur  qai  opponitur  seplimo  et  sapremo 
gradui  humilitaiis,  et  sic  consequenter. 

*  De  abrenuntNtione  et  iribus  abrenuniiationis 
generibus  afitur  plene  collaiione  tertia  cap.  3  etseq. 

i>  Egimtts  eiiam  hac  d«  re  alio  loco  {Ub,  iv). 

0  Gtossa  super  Md  Pbitipp.  it :  Supertores  ubi 
invicem  arbitrantes  :  Non  hoc,  inqvit ,  ita  debeinus 
sestimare,  ut  nos  ^stimiire  flnftamus ,  sed  vere  aesii- 
memus  posse  esse  aliqnid  occultum  in  atio,  quo 
nobis  superior  sit,  etiainsi  bonum  nostrum ,  qoo  illo 
▼idenmr  superiores  esse ,   non  sii  occultum  [Ett 


€S  seq.)^  ubi  numerat  septem  homilitatis  gradus,  C  August.  lib.  Lixtiii,  q.  71).  GhrjsostoOiHS  homil.  S5 


quos  ibidem  fuse  explicat.  Primus  est  cognitio 
sui»  nimirum  quoad  peccata  et  defeclns  cul|>abiles; 
secundus,  dolor  de  suis  peccatis  et  defectibus:  ler- 
tia«,  confessio  eorurodem  tum  in  Sacramento ,  tum 
alibi,  cum  ratio  posiulat ;  quartas,  ot  non  solum  fa- 
teamur  nos  peccasse,  sedid  aliis  persuadeamus  ,  et 
TRelimu3  credl;  quinlas,  ut  patienter  sustiiieamus  id 
de  nobi^  diei;  sextus,  patienier  ferre  se  pro  culpa 
sua  contemptim  tractari  vel  poniri;  septimus,  hoc 
etiam  optare,  et  de  eo  gaudere.  Porroex  his  humi- 
liiatis  gradibus  noa  est  difficile  contrarios  ei  oppo- 
sitot  Buperbi«  gradus  eolligereet  statuere;  inverso 


in  Genesim  :  JVon  eis  uuaum,  quimtate  nobis  sunt  ma- 
joreSf  vel  etiam  cequates  i  honoretn  exhibeamiks;  non 
est  enim  Aumt/tlas,  quod  faeere  debes  necessitate  :vm 
auum  est^  quando  cedimus  iit  qui  nobis  videntur  etse 
minoreSf  ei  eos  vmeramur  fut  nobis  tidmtur  ktst  ma- 
gis indigni  qudm  nos.  Quod  si  reete  iopimus,  nuUoi 
eliam  nobit  ette  minores  arbitrabimur,  ted  not  excetli 
ab  ommbut  hominibut  diekmut.  Et  hot  dieo  non  de 
nobit^  qui  fnnimi«rts  ttnfii^rttsitmlii  peetalis\  sed  etiem 
9s  quis  tibi  plurimorum  betie  gettoruth  eontciiis  sit , 
fNit  apud  te  sentiat  qubd  emntiim  it<  «oiilremiti,  nuUa 
ei  futura  utilUas  esi  ex  mnibus  inti  bbnib  ^p»ibus. 


Wt  JOANNii  bMkAi  bbttiiicfsks.  ^UAhm. 


4:« 


»J*    •      !••       iU 


JlOMXtttM  CMMBiMStt 


eoimcno 

IN  TRES  Pi.RTES  DIVISA. 


PARS    PRIMil^ 


QOUVLtCntHB 


Viiit&ii  primAs  collationes  patrcm  in  scythica  eremo  c6&iM0RAid:iuM. 


#r«fatw. 


AD  LBONf  roH  EWSCOPUir,  ET  flELLADrUM 

'  - .'   .'•'•  •-'•."       ,     •   '    '  j     •     ' " 

DebituiQ  i|^(|  beatmjDo  pas^  Gaftiori  in  eprum  A  perpensum,  utrum  in  rebus  tam  profundis,  tamque 

foluminum  praefatione  promi$8uro  esi,.^uaB  delasii 


(otis  4^ol»ioruo|,  /et  ,4e  octo  principalium  vitiorum 
reia^iia,  doodecim  libelli»,  Domino  adjuTante,  di- 
gesta jront,  in  quo  tenoiias  liostri  luffecit  ingenii, 
QtcoSgifue  garcitum  est.  .Viderint  sape  (^uid  super 
hoe  fel  iUiu»  ▼el  yiMri  fiierit  eiaminis  squitate 


sublimibua,  et  qi^se  in  usum  styli,  ui  arbitror,  antea 
non  Teoerant,  dignum  aliquid  cogQitioni  yesiraet 
omniumqoe  sanctorura  Cratrum  desiderio  pi^om^ae- 
rimus.  Nunc  autiem  ^uia  derefinquehs  nos  ponttfex 
aupradictua,  migravit  ad  Ghristum,  has  inierim 
decem  «coilationea  summorom  Patrvoi,  id  eitt 


ALARDI  GAZy£l  COMMKNTARIUS. 


*  CoHattonea  .a  ^dpijeirendb  dip(as^,nemo  nescit. 
ffiD^  Sroaragdua  abbas  ( /n  cap,  40  fie^ulte  D., 
Bend.],:  Ccljaito^  inquit,  e$t  confetsio  ^  coliocutio  ^i 
tontilffilaliOfUbi  d^  Scripiuri$  divinUt  alii$  conferetir 
tibn^%nterro0aiione$yconf4runi  alii  cougrua$  re^^on- 
Mne$i  fH  ftc  gua  (^tu^  latueranl  occulta^  confereni\bu$^ 
funi  pffMfiicua.  Isidorus  4ib.  iii  ip  &ummo,BonQ 
jCap.  IS)  :  Cupn  iit,  inquit,  utiU$jui  instruenduni 
Uaio,  aMiita  tamencollatione  maiorem  intelligentiam 
prtgbet.  He/ttti  est  enimconlerre^  quam  Ipgere.  CoUalio 


anoibignuro)  de&linatae;  s^ptero  rellquae  in  ulteriori- 
bus  i£gyp(ii  pariibu^  iiablt» ,  Joviniano ,  Minervio, 
L^oniip  et.Tnepdpro  monacnia,  sive  al^balibu.s,  nuii- 
cupa,t^,,.fit  a4  fratr^in  iDsuIisStoiscbudibus  degentes 
traiisi}ii^sse,,({;f.|P»r«/'q^  collat,  (1),  PQrro  (iiijusroodi 
c^ilaifonqro  ^pirituajium  usum  fuisse  apud  veieres 
monachos,  tum  coehobiias,  luin  auac.bQretas,.  fre* 
queiatisaimipnu  noo  aolom.  ex  bis  Cassiaiu  insignibMS 
coITaiionibus  constai,  quae  ex  ipsius jEatcuhdia  roeniea 
le|(entiii|n  miriGce  deleciant.et  ropventt  et  omnem 


ttutem  docibHitatemJacii,  Sa^  propo$iti$interrogatiq'  d  spiriluali^  vita^  d|}ctrinam  contment;.  seci  e(  sai^cio 


nibu$  cuftctatio  rerutu  excludilur,  ei,  ioepe  objectionibu$ 
l(Ue»$  verifa$  approbatur,  tiuod  enim  ob$curum ,  aut 
dubium  e$t^  conferendo  dlo  perfpkiiui;.  Sic  iIle.,(!oUa- 
tiones  itaque  Patrunf  Auclori  visuro  esjt  inscribere 
familiares  coogresaus  et  colloqula,  qui^us  ipse  ejus- 
qoe  coilega  Germanus  de  rebua  spiritualibua,  et  ^d 
Tjtae  monasticai.perfectionem  praecipue  spectauiibus 
€onj,Pj|^ibus,  ^ive  anacbpr^is  ilIustrioribus,.diyer- 
sis  iaipcis  cpp(uIeru(\t,.eoriiroaue  4p<;trioaro  ,.mo- 
nitiones^  insiittitipueji  ac  i;^gujas  piligenUssime  eiqvl- 
sierunm/fxceperunt;  qua^  deiode  Cassianum,  cum 
apud  H^siliam  agere(,  muUorum  episcoporum'  et 
reiigioaor^in  virorum  dorlaiu  scriptis  mandasse,  tum 
ipsius  Ca89^ini ,  $um  aliorum  locupletissimis  testi- 
moniis  ei  elogijs  iaoperis  Ingressu  proposiiiSy  ceriis- 
sime  con8.^t.  Mnde  et  .Coll^torem  P.  Prosper  noroir 
navit,,,^afif  afilem.b»,  cpllationes  ni^mei:o  ylginti 
qoaiooc  :  seo  penerali  serie,  ac  distributione  tripar- 
titx » ei  ot.locis,  temporibus  et  personis/ita  propt  ii^ 


ru.ro  P<)truro  testi.mouiis  comprobaiur  (Vide,  infra^ 
collat,  2  cap,  i).  Id  enim  Atbaiiasius  io  Viia  S.  An- 
tooii  memoriae  prodidit ,  ubi  ^usdeiA  sanctissimi 
Patris  eahprtationem  ad  fratres  siroul  congregaios 
babitaro  commemorat.  Idem  D,  Hieronymus  {Epiit< 
22,  adJEusto.)  de  monachis  JBgyptiis,  ubi  bxe  ^nter 
alia  ;  ro$t  horani  nonav^  in  commune,  concurrttw  i 
P$almire$o^ant..  ^o/piifroi  ^citofftt^r  a:  ^ntofre;  ,et 
copipl^  ort^iojmufi^  cunqtj^que  re$identipii$t  mediu^^ 
ftt«?p  fi^iremMcanJ^,  inctjp^(.dis0ttfar^;,,<7tto  loq^futfi 
tarituru  «i/eii4ju9>  /i< «  ut  fiemo  eHitm  /e$picere.^  ^emo 
audeat  exicreare ;^tjiicenli$  lau$,iji  fleiu  e$\ atidientiuin ; 
tacitce  v*o(vMnittr  per.  ora  lacrymce,  it  ne  in$tngultu$ 
atUdem  ertmpit  dolor^,  Cttm  v^o  de  re§np  Chritti  et  de 
fufMra,  beofiiudine  cmperit  t^r^nuniiar^.  ven^ura;  vidws 
eunctof  modej:aio jttfpiriOt  ^t  qctnli$,(vf  fj^utnjevatis^ 
intra  $e  ^ice^e  :  Quii  iialnt  mihi  peftriae  $\qit  .coiumbe!, 
et  vo/aipt  et  requie$cdm  (P'$at.  i^y)  L  Poil  kcec  conci- 
lium  $olvitUTf  etc.  Mulia  alia  ^unl  in  Vitis  Palruro, 


prxrajlionibus  aC  prpoemUs  distinct^.  Kam  decero  G  in  Historia  sauctoruio  Theodoreti^  in  DorotheiDo- 
primae.  i^  Scytiuca  y^  Scetica  eremo  habilae,  et      ctrinis,  et  Paliadii  Lausiacis,  ei  quibus  iiunc  usum 


Leontio  ac.lieUudio  episcopis  dical» ;  sepiem  aliae 
seqoent^jn  Ttjebajdis  solitudine  peract-e,  llonoraio 
et  Eacbeno ,  seii  episcopis ,  seu  abbatibus  (nam  id 


coUationum  spiritualium  apud  veteres  religiosos  so- 
leninem  ac  perpetuuro  fifisse  cognosaityr.  De  quo 
meminit  itidem  Cassianus  lib.  v  Iiisiit.  c.  20  et  21. 


479 


JOANNIS  GASSIANI  COLLATIONES. 


m 


anachoretarum,  qol  in  eremo  Scyihica  morabaDtur  A  iS^ur  esi  conatus  notlros  piis  oratlonllyos  adJQTare, 


(quas  ille,  inconiparabili  flagrans  studio  sanctitatist 
siroili  sibi  jusserat  sermone  conscribi»  non  perpen- 
dens  pras  multitudine  charitatis  quanto  inflrmas 
cervices  pondere  prsegraTaret),  Tobis  potissimumt 
0  «  beatissime  papa  Leonti  et  sancie  frater  Helladi» 
crcdidi  consecrandas.  Alter  siquidem  vestrum  me« 
morato  yiro,  et  germanitatis  affectu,  et  sacerdotii 
digiiitate,  et,  quod  his  majus,  sancii  studii  fenrore 
conjunctus,  haerediiario  fraternum  debitum  jure 
deposcit;  alter  anachoretarum  instituta  sublimia, 
iibii,  ut  quidam,  propria  aggressus  est  praesumptione 
sectari,  sed  legitimum  docirinae  tramitem  sancto 
Spiritu  sug{(erente,  pene  aniequam  discerel,  appre- 
hendens,  non  lam  suis  adinventionibus  quaro  illo- 


ne  aut  tam  sancta  materia  imperito  quidem,  sed 
fideli  sermone  promenda.  periclltetur  in  nobis,  aut 
rursus  ejusdem  materi»  abyssis  obruatur  nostra 
rusticius.  Proinde  ab  exteriori  ac  visibili  monacfao- 
rum  cultu,  quem  prioribus  digessimus  libris,  ad  in- 
▼isibileio  interioris  hominis  habitum  transearous,  et 
de  canoniearum  orationum  modo  ad  iUius  qnam 
Apostolus  praecipit  (/  Theu.  ▼)  orationis  perpeioa 
jugitatem  ascendat  eloquium ;  ut  qnisqnis  jam  sope- 
rioris  operis  lectione  ^  Jacob  lllius  intelligibilis  no- 
men  camalium  ▼itiorum  supplanutione  promeroit, 
nunc  etiam  non  tam  mea  quam  Patrum  institoui 
suscipiens,  divinas  jam  puritatis  intuitu  ad  meriium 
et  (ut  iia  dixerim)  dignitatem  transiens  IsraeliSy  quid 


runi  iradiiionibus  maluit  erudirl.  In  quibus  mihi  B  in  hoc  quoque  perfectionis  eulmine  debeat  obser- 


nunc  in  portu  silentii  eonstituto  immensum  pelagus 
aperiiur,  ut  scilicet  de  instituto  atqiie  doctrina  tan- 
torum  virorum  quaedam  tradere  audeam  merooriae 
liiterarum.  Tanto  eiiim  profundioris  navigationis 
periculis  fragilis  ingenii  cymba  jactanda  est,  quan- 
tum  [Leg,  qiianto]  a  camobiis  anachoresis,  et  ab 
actuali  viia,  qiiae  in  congregaiionibiis  exercetury 
coniemplatio  Dei,  cui  illi  inaestimabiles  viri  semper 
intenii  sunt,  major  atque  sublimior  est.  Vestrum 

AL^RDl  GAZi£l  GOMMENTARIUS 
Nec  pra^tereundum ,  quod  de  illo  scribit  Biisilius  in 
Regulis  Fusiorib.  cap.  54  :  Opera  pretium  est ,  in« 
quit,  $i  statii  interdum  qwbuidam  temporibus  certis' 
que  locis  eonsessus  celebretur  eorum  qui  fratrum  con^ 
ventibus  prmunt,  in  quibus  videlket  cum  de  rebus  iis 

qum  sibi  prcBter  rationem  aeeiderint,  tum  de  difficiUbut      , , ,  

ad  tractandum  naturis  ac  moribus,  et  quomodo  in  sin-  C  Deum,  secunduin  veterum  expositionem ,  de  qua  vi- 


vare,  simlliter  Instruatur.  Obtineant  iuque  oratio- 
nes  vesirae  ab  eo  qui  dignos  nos,  vel  visueonun, 
vel  discipulatu,  vel  consortlo  jodicavit,  ot  nobis  ea- 
rumdem  traditionum  memoriam  plenam  et  serroo- 
nem  ad  dicendum  facilem  conferre  dignetur,  quo 
tam  sancte  eas,  umque  integre,  quam  ab  ipslsacce- 
pimus ,  explicantes » ipsos  quodammodo  suis  Insti- 
tutis  incorporatos,  et,  quod  est  majus,  «  Latino  dis- 
putanies  eloquio ,   vobis  exhibere  possimus.  Hoc 


Jacob,  qui  inierpretatur  supplanuior ;  quo  allodens 
Esau  paterna  benedictione  frustratns  dixit  :  Jwre 
vocatum  est  nomen  ejus  Jacob;  supplantamt  enim  me 
in  altera  mce.  Poslquam  vero  com  angelo  collucUlus 
benedictionem  ab  eo  accepit.  ex  Jacob  Israel  appel- 
latus  esl,  id  est,  vir  videns  Deum,  vel  mens  videns 


gulis  moderandis  se  gesserint,  vidssim  inter  se  commu" 
nicent  et  conferant;  quo  videlieet  si  aliquid  atiquando 
mi/itti  recte  ab  aiiquo  factum  fuerit^  id  adhibila  locu" 
pleie  mitltorum  sententia ,  majore  cum  auctoritate  quod 
in  medium  adductum  est  judicetur ;  contraque  si  quod 
rectegestum^  multorum  similiter  testimonio  comprote^ 
tur,  Haec  Basilius.  Vide  Regulam  S.  Pachomii  art.  7 
et  scholiis  ibidem  {Vide  Lauren.  Justinide  Disdplina 
et  Perfectione  monast.  c,  15). 

^  De  hac  papae  nomenclalura  diximus  in  proiogo 
liistitulionum,  pro  qiia  Dionysius  :  0  beatissime  pra^ 
sul  Leonii,  Fuit  autem  hic  Leonlius  Castoris  episco- 
pi,  cui  snperiores  libri  nuncupati ,  frater  germanus, 
idemque  sacerdos,  ut  ex  sequentibus  patet  {Vide 
coUat.  9  c.  i);  immo  etiam  episcopus ,  nl  opinari 
licet  ex  ipsa  nomenclatura,  et  bonorario  illo  tiiulo 
olim  episcopis,  non  inrerioribus  clericis  tribui  so* 
lito  ,  ei  forussis  ejusdem  Gastoris,  sui  germani,  suc- 
ccs«or  in        •    ■     -  -   - 

in  elogio 

dcsignet ,  dum  illius  nimirum  coenobii  moderatorem 
dicit,  cujus  gratia  priores  Instituiionum  libri  fuerint 
ab  Auctore  conscripti.  Yerum  haec  facile  concilian- 
tur;  non  enim  repugnat  eumdem  episcopum  etab- 
baiem ,  id  est ,  ccenobii  moderatorem  fuisse ,  cum 
multi  sancli  episcopi  ctiain  monachorum  aut  clerico- 
rum  regulariuin  Patres  et  coenobiarchae  exsliterint, 
ui  de  S.  Augustino  et  S.  Martino  Tiironensi  episcopo 
notum  est.  Porro  de  hoc  eodem  Leontio,  pariter  et 
Helladio  hlc  nominato,  plura  serius  aniroadversa  no- 
tibimus  ad  collat.  non»  cap.  1 ,  ubi  lector  requirat. 
An  vero  hic  idem  sit  Leontius  cum  illo  cui  inter 
alios  posiremae  collattones  dicatae,  fateor  me  haud 
mnltnm  disquisiisse. 

^  Allusio  est  ad  historiam  Jacob  patriarchae,  qui 
duo  uofflina  habuisse  legitur  :  prius  enim  vocatus  est 


dendus  D.  Hieronymus  in  Quaest.  Hebr.  Ad  hunc 
igitur  roodum  monachus  vere  pius  ,  qui  ex  praece- 
dentium  librorum  lectione  didicerit  carnalia  vitia 
supplantare  ac  superare ,  et  per  hoc  intelli^ibilis,  id 
est ,  spiritualis  Jacob ,  Id  esi ,  supplanlatoris  nomen 
promeruerit;  deinceps  ei  lectione  sequentium  colla- 
tionum  spiritualium,  ad  sublimiorem  quamdam  con- 
templationem  ac  iheoriam  provehetur,  ut  et  Israelis. 
id  est,  videiHtis  Deum,  appellatione  dignus  efflciaior. 
c  Hoc  ipsius  Aucloris  testimonio  p(!rspicue  intel- 
ligitur,  ipsum  Latino  idiomate,  non  Graeco,  utqui- 
dam  opinaii  sunt,  has  collationes  scripsisse,  quemad- 
modum  et  de  Ithris  Instiiutionum  idem  suo  loco 
probivimus  {Vide  inter  eioaia).  Viderit  Tritbemius 
unde  acceperit  Joannem  Gassianum  Institutionum 
libros  et  collaiiones  Patrum  Grasca  lingua  edidisse, 
quos  Dionysius  Garthusianus  In  Latinum  transtulerit 
eadem  eloquii  venusute,  ut  ejus  verba  prae  se  ferunt. 


Ecclesia  Aptensi;  quamvis  Pfaoiius  (Vide  j^  Nam  Dioiiysiiis  certe  non  ex  Graeco,  sed  ex  obsco- 
Photii,  initio  operis)  abbatem  eum  inisse      riore  siylo  (Latino  tamen)  ad  clariorem  et  facilio- 


rem  transtulisse  se  Um  Institutiones  quam  collatio- 
nes  disertis  verbis  profttetur  (/n  utraque  prmfat.), 
ut  non  um  interpres  quam  paraphrastes  Gassiaiii 
dicendus  sit.  Est  enim  paraphrasis  Quintiliano  au- 
ctorc  {Lib.  i  c.  5),  ejusdem  sententiae  per  alium  ser- 
inoncin,  ejiisdem  licet  idiomaiis,  clarior  esplicatio  pt 
liberior  interpretatio ,  cum  qiiaedam  addentes  aui 
muuntes  copiosius  ac  dilucidius  explicamus  quod  ab 
aliis  dictum  est ;  cujusmodi  est  Themistii  in  Aristo- 
telem  paraphrastica  expositio  {Vide  Sixtkm  Senensem 
Ub,  III  Biblioth.  cap,  de  Paraphrasi).  Quam  ob  csu- 
sam  hacienus  illis  voculis.  transtulit^  vertit,  cum  do 
Dionysio  ageretur  ,  siudiosius  quam  hacienus  et  ez 
indiistria  abstinui,  ne  Trithemio  subscribere  vidercr. 
Gaeterum  constat  nihilominus  Gassiani  libros ,  etsi 
Latine  primum  ab  ipso  editos ,  ab  aliis  postea  iu 


181 


COLLATiO  1.  —  DE  MONACItl  INTENtlONti  AC  FlNE. 


I8i 


sane  tolQintii  anle  omnia ,  um  haram  coHationom 
qiuffl  superioram  tolumiDom  prsemonilom  esse 
lecloreiD,  ot  si  qaa  forte  in  his  pro  8tatas  sal  el  pro- 
poftiii  qualllatey  siTe  pro  usa  et  conversaiione  com- 
muai,  vel  impossibiiia  putaverii  esse,  vei  dura,  non 
es  seemidum  suae  racultatis  modulam ,  «  sed  secan- 
dum  digniiatem  et  perfeetlonem  loqaentiam  melia- 
isr,  quoram  prios  siodiom  atque  propositum  menle 
coAcipiat,  qao  vere  mortui  huic  contersationi  mun- 
duue  nollis  affectibus  parentum  carnalium ,  nuliis 
actuum  sscularium  nekibus  obliganior.  Deinde  loco- 
nim  qooqoe  in  qoibus  commoraniur »  considerent 
qosliuiem  qoa  [Ai.  quia]  in  soliludine  Tastisslma 

ALARDI  GAZiEl 
Grscam  linffuam  fuisse  eonyersos.  Nam  et  in  Vaii- 
casa  bibliollieca  colbtiones  allqnot  et  ocio  posterio- 
res  InsUtutionam  iibros  in  Graecum  conversos  ex- 
sure  scribil  Ciaconius  {In  sua  pmfat.),  sed  eos  potius 
in  compendium  redactos  qaam  iiilegre  rcdditos  : 
cujusmodl  legisse  videtur  Photius,  qui  non  plures 
quamdoas  aut  tres  colUliones  commemorat  {Photiut 
e.  177  BibUoth.). 

«  Huic  loco  apiissime  consonat  D.  Augustinus 
lib.  1  de  Moribus  Ecclesiae  cap.  31 ,  ubi  auacboreUs 


A  constituti,  atque  ab  universorum  morUlium  consor- 
lio  separati,  ct  per  hoc  illuminationem  sensuum 
possidentes,  coniemplantur  vel  proloquuntur  ea  quae 
inexpertis  aique  inerudiiis  pro  conditione  et  medio- 
criiate  consueludinis  suae  impossibilia  forsiun  vide- 
buniur.  De  quibus  umen  si  quis  voluerit  veraro 
proferre  senieniiam,  et  utruro  impleri  queant,  desi- 
derat  experiri ,  festinet  prius  eorum  proposilum 
simili  studio  et  coiiTersatioue  suscipere,  et  tunc 
demiim  ea  quae  supra  faculiatem  bouiiuis  videbanlur, 
non  soluin  possibilia,  verum  etiam  suavissima  depre- 
hendet.  Scd  nunc  jam  ad  collaliones  eorum  et  insli- 
tuu  properemus. 

GOMIIENTARIUS. 

B  iltos  miris  laudibus  exiollens  :  Ni/nl ,.  inquii ,  de  iis 
dieam  qui  $ecreti$$imi  penitus  ab  omni  hominum  eon» 
§pectu,  pane  $olo  et  aqua  contenti,  de§erti$simas  terras 
incolunt^  perfruenies  coUoquio  Dei ,  cui  puri$  mentibus 
inhaiserunt ,  et  ejus  pulchritudinis  contemplatione  bea- 
ti$$imi ,  quce  ni$i  sanctorum  intellectu  perdpi  non  po^ 
test.  Et  infra  :  Hoc  tam  exceliem  fa$tigium  lancftlo/ts, 
cui  non  $ua  sponte  mirandum  et  honorandum  videtur^ 
oralione  nostra  videri  qui  pote$t  ? 


COLLATIO  PRIMA^ 

Qao  esl  prioia  abbatis  Moysis. 
DE  MONACHI INTENTIONE  AC  FIME. 


CAPOT  PRIMUM.  G  tissiml  paires »  et  ^  omnium  sanctonun  morabalur 

be  hMtH^tme  SeytM^  et  propasito  abbatis  Moy$is.     perfectio,  abbatem  •  Hoysen,  qui  suavius  inter  illos 

Cam  «  in  eremo  Scythi,  ubi  monachorum  proba*     egregios  flores  ^  non  solum  acluali,  verum  etiam 


ALARDl  GAZiEI 

•  Ita  manascripti  plerique.  At  D.  Antonius  et 
editio  Rasileensis,  et  alii  :  In  eremo  Scytfnee.  Fuit 
lupc  eremos ,  ot  alibl  dicium  est,  in  iEgypto  juxta 
Msream  lacvm,  magna  SS.  Patrum  frequentia  nobl- 
liuu,  eademque  varie  nuncupaia.  Nam  et  Scetis, 
Scetica,  Scetina,  Scetiaca  ,  et  Scythics,  Scyibiaca. 
Scvthtotica  inscribitnr  {Socrat.  lib.  iv  Hist.  c.  8). 

^  Claeonius  ei  alii  legunt  :  Omnis  commorabatur 
perfectio. 

*  Alias  Mosen.  Cum  autem  tres  hujus  noroinis 
anachoretae  sanctiute  celebres  memorentiir,  ut  aiias 
monaimiis  {Lib.  x  ln$tii.  c.  tt/l.),  Libycus  ille  qui  so- 
Iqs  Cassiano  cosBlaneus  fuit,  omniiio  videlur  hic 
designatus  :  cojus  etiam  Moysis  ei  gemins  coilatio- 
nis  Gum  eodem  habitae  meroinit  Photiiis  in  Cassiano 
his  verbis  {Es  versione  P.  Andrece  Seotti) :  Tertium 
ki$  adjvnetum  iibellum  iegimu$ ,  quem  a  Ca$tori$  epi- 
tcopi  morte  in$cripsit  illiu$  cosnobii  moderatori^  eujus 
cetnohii  causa  et  Regulce  Hlce  priut  mi$$m  fuerunt,  Qui 
qvidem  Ubeltms  tis,  quos  jam  enumeravimu^^  a$$imiU$ 
eu.  Docei  emm  in  primt$  quid  discreiio  sit;  deinde- 
qne  majarem  eam  esse  cmteris  virtutibus ,  tum  unde 
gigvaiuT^  ac  quomodo  htec  eadem  OBlitus  plerumque 
donetur;  laiuto»  Scripturw  te$timonH$  proifat^  $uum 
euique  ammmm  eeniori  eue  indicandum.  Addit  pras- 
terea  quis  teopus  ac  finis  eorum  esse  debeat  qui  reli» 
giosomm  exerdtationibus  probantur.  Ad  hcec  Mosen 
quemdam  virtutibus  admirandis  virum  ita  docentem  in- 
iudt^  ut  ipeis  quoque  operibue  ob  oculo$  propemodum 
ttatutis  dogmata  sua  confirmet  {Quinque  ista  capita 
exsiant  coUat.  %).  U«c  Photius  de  lioc  Moyse  abbale 
^osquQ  ^gUationibas « «)«€is«  qtiidem  ^  ei  confuse  ^ 


COMMENTARIUS. 

sed  pro  railone  ae  dispositione  librorum  quos  lunc 
nactus  sit  Grxce  translalos  ei  in  compendium  red- 
actos,  ui  superius  indicatum  est,  vel  prout  memoriae 
lecta  inhaeserunt. 

^  Scite  in  hunc  locum  Ciaconius  haec  annotavit : 
Theoretica  vila  ea  didtur  qwB  in  contemplatione  con- 
$i$tit ,  tif  actuali$  in  actione.  Cteterum  in  omnibue  ex- 
cu$i$  codidbu$  vitiou  ante  legebatur  :  Theoriea  virtute 
fta^rabat  :  in  Vaticano  vero  emendate  legitur  :  Theo- 
rettea  vita  fragrabant,  De  floribus  enim  sermo  prcece$' 
$erat,  Vitce  autem  practicoB  et  theoreticce  frequene  e$t 
apud  philo$opho$  mentio  {Arist.  iib.  i  Eihic.  c.  5,  et 
lib.  IX  c.  4).  Ciccro  ad  Atticum  lib.  ii  :  Quoniam^  in- 
quit.  tanta  controversia  e$t  Dicteareho  familiari  tuo 
cum  Theophrasto  amico  meo^  ut  Hle  tutu  rov  Trpocxrexov 
^cov,  id  e$t,  practicam  vitam  longe  omnibu$  anteponat ; 
hicautem  rov  SioDpDTixov,  id  €if,  contemplativam.  Apuii 
Christiano$  vero  in  Martha  et  Maria  praeticam  et 
jv  theoreticam  vilam  de$ignari  noti$$imum  e$t.  Has  voce  i 
Cassianus  Gra^ce  scrip$  t,  et  latiu$  explieavtt  coUat.  14 
cap.  I.  Haec  quidem  Ciaconiiis.  Sed  bona  ejus  venia 
non  est  cur  iheorica,  ut  vitiose  scripta  pro  theoretica 
reprehendatur.  Suinitur  enim  tlieorica  etiam  adje- 
ciive,  noii  solum  apud  Cassianum  pluribus  in  locis, 
utcollit.  19  cap.  5,  ubi  theoricam  vocai  subliniiia- 
lero,  ct  cap.  9  ejiisdem,  ubi  tiieoricam  puritatem,  ct 
rursiis  collai.  23  cap.  4,  ubi  ibeoricani  nominaicla- 
ritaiem  ;  sed  et  apud  D.  Hieronymum  In  cap.  iii  La- 
mentat.  Hierem.  ubi  de  iheorica  puritate  ajcit  iisdoro 
pene  verbis,  quibus  Cassianus  loco  jam  dicU).  Quid 
igiiur  obstat  quo  roinus  theorica  vita  dici  possit»  ut 
mori^  (uritas,  eic«  T  Sumltur  iamen  theorica,  vel 


.^..-  f  .  i-.w  <v».. 


m  lOANNlS  PA3^AJ!}I  COLLATIDNES.  Itt 

Ibeorica  virtate  flagrabat ,  institatione  ejus  fundari  ^  eam  cunf;Us   aen^bus  exi^urgat^m  t   mHYmisqve 


cupiensexpelissem,bnacum  sancto*  abbateGermano 
(cum  quo  mihi  ab  Ipso  tyrocinio ,  ac  rudimen^ijs  mi- 
liti»  spiriltlis  iia  iddiTiduuin  dethcepsconiuberniiim 
tam  in  ccMiobio,  quam  in  eremo  fdil,  ut  cuncti  ad 
signiflcaiidam  sodaRlatis  ac  propositi  hoslrl  parlliia- 
tem  pronuniiarenl ,  nnam  ment^m  atque  lini^am 
duobus  inesse  eor^ribu8),'par1terque' 'ab^eodein 
abbate  aedificationis  sermohem  fusis  l^crymis  posce- 
remus  (quippe  cujus  hunc  animi  rigorem  manifO'- 
stissime  noveramus,  ut  nisi  fideliter  desiderantibus^ 
et  enm  omni  cordis  conlritione  quaerentibus,  iiequa- 
quam  acquiesceret  Januam  perfectionis  aperire,  n^ 
scilicet  t  si  passim  Tel  nolentibus  eam ,  vel  fepide 
sitientibus  exhiberet ,  res  necessarias ,  ei  qux  solis 


graminibus  absoLuiam  in  modum  sriubilis  arenie 
^xer^en^o  cofpmipua( :  tf^efu,  \^^,  pefcepliooeii 
cqpiosfurum  frugum  ^t  exu)>erantiufn  tegelum,  wm 
^liasadopturum  se  effi^oppri^  4p  imWia  w  r^Uone 
confi<|eo9,  ^uo  yei  ips^  deio^p^  vitam  Menrtts  exi* 
^^ri^,  vel  ^ufffi  pyssit  an)p)i|carei  subslantiKn.  fte- 
[e^ta  efiam  frugibo^  h^f^^  ii|>en|i»r  fxbaucit,  ^ai- 
que  p|i|ribui}  sulcis  ups(fu)ti  labore  popmeodat, 
praesentem  dimioutioneAi  fuiurarui»  meiaium  cod* 
templatione  \Lipt.  t>|  mar^.  cowpensaiione]  non 
seniiens.  llli  i^^iam  qi]f  negotjatipnw  soj/eof  exer- 
cere  cojfpmercja ,  pon  ipcerto^  Klf gi  fiment  < 
non  ulla  discrimina  perhorrescunt,  dum  ad  I 
quaestus  spe  |)reiii  ppovoc^ntur.  Nj^  jf^j\  fiiafq  bi 


perfeciionem  eupienlibus  debenl  esse  compertx,  B^ui  mitiiiae  ^iuodUUs  iinbitiOAeinauniiianlur,  dmo 


fndlgnis  et  fastidiose  suscipientibus  pandens ,  aut 
jactantiae  vitium,  aul  prqdiiionis  erimen  videretnr 
incurrere),  landem  &ligaius  precibus  nostris ,  ila 
exorsus  esi. 

CAPPT  H- 

De  interrogiUione  abbatU  Moyiit  qumfenlis  qui  mona* 
cho  scopotf  vel  quit  tit  fimt, 

Qmnea,  inquil,  artes  ae  diseipliA»  t>  gcopon  quem- 
dam ,  id  est,  desiinationem  et  lelos,  hoc  est,  Qnem 
proprinm  habeni :  ad  quem  j^espiciena  uniuscujus- 
que  ariis  industrius  appetilor ,  cunc(o^  la^res  el 
pericula  dispendiaque  universa  squanimiter  liben- 
terque  sustenlal.  Nam  et  agricola  nhnc  toirridos  so- 
lis  radios,  nunc  pruinas  et  giaciem  non  declinans, 


prospiciunt  honoram  ac  potenti»  flnem,  peregrina- 
tionnm  exitia  [Lipt.  inmarg.  ex8ilia]'a^  pericu|^ 
non  seniiunt ,  nec  prxsei^i^bus  aerumnis  beilisqpe 
(ranguotur,  dum  propositum  sibi  dignitatls  finen 
cupiunt  obtinere.  Habel  ergd  et  npi^tra  profesfid 
scopon  proprium  ac  finem  suum ,  pro  quo  labores 
cunctos  non  solum  infatigabiliter,  veram  etiam  grah 
fanter  impendlmus,  ob  quem  nos  jejuniorum  inedia 
non  (atigat ,  vi|iUariim  lassitudo  delectat ,  lecUo  ac 
meditaU6  Scriptnrarum  conUnuata  non  saUat,  labor 
eUam  iaoeasabilje,  nuditasque  et  omnium  rerum  pri- 
yatio,  horror  au^oque  hujus  vasUssimae  solitudinis 
non  deierrei.  Ob  quem  vos  ipsi  procul  dubio  paren- 
tum  sprevisUs  aifectum  et  patrium  aolum  ac  delicias 


lerram  infaUgabUiier  scindit,  et  jndomitas  agri  gle-  C  mundi  tot  pertran^iUs  r^ion&boa  deapexistis ,  ut  ad 
bas  ffequenti  vomei^^  suliigii,  jum  scopofi  servat,  ut     nos  {lomines  rusti^o^  el<:  idiot^a»  aiquein  hoeereni 

AL4RDI  GAZiEl  GOMMfiNTARIUS. 


Iheorice  etiam  substanlive  apud  eumden  Bierony- 
mum  eodem  loco,  ubi  ait  :  Una  ergo'^  et  sola  ett 
tkeariea,  M  esi,  amtempliiiio  IM\  etc.  Nic.  Perottus 
iu  Cornucop.  :  A/t,  Inquif ,  nttUm  exigeni  acirum,  ted 
ipto  ret  cujut  ttudiuni  habei  intttlbctu  contefnta ,  guce^ 
theorice  vocatur,  hoc  ett^  tpeculativa,  Sic  ille.  Tbeo-' 
retioa  eUam  nunc  ad}«etivum  esi ;  ntinc  substanli- 
vum»  ut  collat.  14  eap.  t,  ubi'  theoretice  appellalur. 

•  Ita  £ere  monach««  seu  anaehoretas  appellabant, 
praeserUm  senecta  aoi  sanctitate  reverenaos,  laiiore 
quadam  oanrpatione  :  quod  frequehs  in  Viiis  Pairum 
el  apnd  PalhMlium  in  Laosiacis.  In  qulBusdam  tameo 
codiciboa  tantntt  legltut :  Cum  tancto  Germanoy  ut 
observavit  GuychittS.  Porro  hic  ille  esi  Germanus 
Gaasiani  socios  et  collega ,  idemque  tum  legaUonis 
pro  Gfarysostomo  Romam  habitae,  tom  peregrinaUo- 
nis  ad  iKgypti  solitudines  snscepiae  comes  assiduus : 
quem  idem  alias  presb^erum  nominat ,  eumque  in 
nis  collaUoniboa  com  ilHs  Patribos  et  anachoretis 
colloqoentem,  ei  interrogantem  jnducft :  qua  de  re 
infra  plenius  ad  eap.  9. 

>»  A4U  Laline,  atii  Graece  bas  voces  legunt,  ut  et 
Vatieano  Giaoontus.  Distingoii  autem  hic  abbas  inter 
o^ofTQw,  sive  seopum ,  et  tiXoc ,  id  est ,  flnem  cujus- 
que  arUs  et  disciplime.  Nam  scopum  vocat  ipsam 
destinationem ,  id  est ,  electionem ,  direcUonem  el 
dispooiiiDnem  mediomm  idoAeorum  ad  finem  con- 
scquendom  :  quam  dlstinci^oiiem  elucidat  et  con- 
flrmal  triplici  exemplo;  agricolte,  mercatoris  et 
niiUiis,  quoram  simiUtodine  osiendii  etiam  religiosae 
profesaioni  suum  esse  «eopom  et  snum  finem  pro- 
prium.  Qaod  si  proprieutem  vocum  attendas,  scopns 
proprie  signnm  o<K 'ji9«ltlarloruni,  seu  meia  ad  quam 


sagiJtae  dirigonlur.  Unde  Rieronymua  lib.  i  adversos 
Pelagian.  cap.  5  :  ApoUotut  didt  te  nec^tm  cowtpn- 
iienditte  et  nequaquam  ests  perfeqtum  ^  tfii  imttr 
tagittdrli  ad  propotiium  et  ad  tigmmjacula  dirigere; 
quod  tignificaiitiut  GrcBd  ffxoiroy  noqotOKi»  M^  tafpttU 
ad  ^artem  declinani  imperilum  ottendat  tigUtarwm. 
Finls  auiem  proprie  dicitur  terminus,  sive  extremiias 
cujnsque  rei,  Graece  t(>oc«  Verum  hapc  diaUncUo  inis 
et  scopf  plerumque  confunditur.  Nam  et  scopus  per 
meiaphoram  sumitur  pro  fine,  quo  meniem  et  propo* 
siium  nostrum  dirigimus.  Unde  proverbiales  locniio- 
nes,  aiUngere  scopum,  aberrare  a  scopo,  et  siroiles. 
Finis  etiam  intentionis,  id  est,  iiitentlo  operantis 
objective  scopus  diciiur  ;  quomodo  dicimus ,  finis  el 
scopus  medici  est  curare,  oratoris  persuadere. 

c  Idioies,  sive  idiota  proprie  idem  est  ac  privalos, 
nullo  publico  munere  fungens.  Unde  jdiQttuc»  Graect 
dicuni,  pro  eo  quod  esi  privaiam  vitam  agere  :  apud 
l^  Latinos  vero  accipitur  pro  iliitierato,  imperilo,  igna« 
^  ro,  ui  boc  loco.  Cujus  rationem  explicans  Festns  : 
^Sioc,  inquii ,  proprttts  dicitur;  a  quo  idiotet  dteii^tr 
indoctut,  et  tnu/t/is,  quati  tibi  tantummoda  et  oonp/tt' 
rt^us  tt(t/ts.  Ita  Gicero  vii  in  Yerrem  :  Qute  nou  modo 
ittum  hominem  ingeniotum^  atque  inteiligeutemi  terum 
etiam  quemvit  vettrum ,  quot  itte  idiotat  appeilaty  de- 
iectare  pottet,  Eodein  modo  accipit  Apo&loius  l  Cor. 
XIV  :  It  qui  tupplet  iocum  idiotos.  EX  Lucas  Act.  iv  : 
Hominet  tine  liUerit  et  idiota.  Familjare  auiem  est 
viris  saiicUs,  licei  sapienUssitnis  el  perspicaciasUois, 
qualis  hic  anachoreia  Moses,  i|(naros  ti^men  ei  idio- 
tas  sese  ex  inilma  liumilitaie,  el  vera  aoi  cognitionc 
profiieri  -  et  quidem  exemplo  beaii  aposloli  Pauli, 
"ui  non  judicabai  te  aljiquid  tcire,  »tH  sotem  Jetum^ 


iti  COLLATIO  I.  -  P)E  NOrfACQl  l»ENTIQt({:  AC  FING.  m 

squalore  degenles  penrenife  poasBtls.  Propler  quod  A  Hter  compertus  non  faeril ,  fmsira  nitendo  faiigabi- 
respondete ,  inqvit ,  mibi  qoae  sit  destinatio  testra» 
vei  inii«  qoi  ad  h^  omnia  Ubenlisaine  soaMn^dt 
T06  proToeal. 

CiPUT  III. 
fh  fe^ffomtani  noilre. 

terroKJLtioge  ^eBiejftiam,  rcspjpdimus :  fjc^ni  fJaljH 


ttiur,  quia  sine  Tia  lendeniUus  labor  est  itineris,  non 
profectus.  Ad  quod  obstupesceniibus  nobis  sehex 
iniolit :  ^inis  quidem  nostrae'  professionis,  iil  dixi- 
mus,  regnuin  Dei/seu  regnum  'ccelorum  est :  desti* 
natio  vero  nostrisi ,  i^estVscbpos'  piirilas  est  cordis. 
ame  qua  ad  iirum  flnem  iropossibile  est  quempiam 
perveiiire.  tn  bac  ergo  destinatiohe  deflf|j[entes  nbstrae 
directionis  obtutusj  veiut  adf  certam  iineam,  cursum 
rectissimum  dirigimus  [Ltpi\  \n  marql  dirigamus]. 
Ac  si  padlulum  qiiid  ab  bac  cogitatio  nostra  deflexe- 
rit,  ad  contemplaiionera  ejus  illico  rccurrenies,  rur- 
sus  eani  velui  ad  quahidam  normam  reciissime  cor- 
rigamus;  quaesemper  omnes  conatus  nosiros  ad| 

pos  notteif 'esa^',  icf  eil,  deMihaUb,  cul  jugiter  inhae-     uriuni  hoc  revocan^  'signuni ,  arguet  [Lip$,  in  marg. 

reiites'tfnem  valeamusatiingere,  prx  omhibni  nosse  ||  arguit]  statin)  si  a  prbposita  directipne  mens  nosira 

debclis.lE^t  cum  ighoratlonem  confessl  slifnpliciter     vel  paululum  deviaverit. 


CAPUT  I¥. 
liilanroyafio  Jfoystt  iuper  prepoMone  prmdietn. 
Ad  qnod  ille :  tiene,  (nquit,  el  argnte  de  flne  di- 
xisija  ?  ^  qui  [Llptfin  marg,  quis]  *vero  debeat  sco- 


foissenius,  aiijeeit :'  In  omni,  ot  dixi,  arte  ac  dlsct- 
plina  prcceiiit  quidam  scopos,  id  est,  animae  deslN 
naiio»  SiTe  Incessabilis  menils  Intentio ,  quam  nTst 
qols  omni  studio  perseveranliaque  serraverii',  nec 
ad  flnem'  desiderati  frucios  poteVlt  pervenire.  Nam, 
■1  dixi »  agricola  flnem  habena  secure  copioseque 
▼ivendi  in  proventu  segetum  fecundarum,  scopbn, 
id  est  9  ilastinationem  gerlt ,  agrum  suum  sentibus 
cimelis  eipargare,  eumque  uriiversis  infructuosis 
Tacuaregraminibos,  nec  aiiter  se  quieti  finis  opulen- 
tiam  a9le'piutiMn  essbconfldif,  nisl  id  quod  usu  obii* 
nere  desiderat^  qoadam  priui^  operis  ac  spei  suac  ra- 
tioae  possldeat.  *Regoliator  quoque  comparandaruin 


CA^PUT  V. 

Qtiod  ad  scopum  uliqnem  eollimare  oporteat^  aiio  pro" 
'   '     '  batexemplo.*  •     ,        . 

Puemadmodum  bi  quibus  usus  est  bellica  tela  Ira- 
ciandi,  cum  ante  regem  mundi  biijus  ariia  sux  cu- 
piunt  periiiam  demonsirare ,  in  parvissima  ^uadanr 
scutula ,  qu»  depicta  in  se  continet  praemia,  jacula 
vei  sagittas  intbrquere  coniendunt,  cerii  (juod  non 
alias  nisj  destinationis  sux  linea  ad  finem  possini 
desiderati  praemiipervenire;  quo  tum  demum  utique 
potientur^  cum  proposiium  scopon  valuerint  abti- 
nere;qui  si  forte  ab  eorum  fuerit  sublractus  in- 
tuitu ,  quantumlibet  a  recio  iramiie  cassa  iiuperitd- 


mercitim  desidTeriuDli  nori  deponlt ,  per  ijuod  possit  n  fum  deerret  infeniio,  excidisse  se  tamen  a  discipli 


qaaestoosiusdiviiiascongregare  :  quia  frusiraconcU' 
pisceret  lucrum ,  nlsl  vlam  qua  ad  id  tenderet,  eie- 
gisset;  et  qui  cerlis  quibusque  dignilatibus  mundi 
hojas  cuplunt  honorarl,  cul  se  officio  vel  ordihi  de- 
heantmandpare,  anie  proponunt,  ufperlegiiimuih 
spei  tramitem  flnem  quoque  valeant  desideratae  di- 
gniutis  atUngere.  Itaqne  et  tiae  nostr»  finis  quidem 
est  regnum  I>ei :  qni  [Lip%.  m  mor^.  quid]  vero  sit 
scopos ,  debet  diligenter  inquiri ;  qui  si  nobis  siml- 


nalae  lineae  directione  non  sentient,  quia  nullum 
habent  certum  signum  quod  vel  peritiam  directioni^ 
probet,  vel  arguat  praviiaiem  :  et  ideo  ciim  inutiles 
in  aera  vacuum  jactus  efTuderini,  in  quo  peccnverint, 
quove  decepti  sint,  dijudicare  non  possuni,  quippe 
quos  nullum  accusat  indicium,  quantum  a  direciione 
discesserint,  nec  quo  deinceps  corrigere  vel  revo^ 
care  debeani,  lineam  disciplinae  docere  poiest  ^  pas- 
sivus  obtulus.  Iia  igitur  et  nostri  propositi  finis  qui-* 


ALARDI  GAZJ:I  COMMENTARIUS. 
H  bmnc  meifuam  (I  Cor.  n)  :  non  quod  alia  nescl-  dicit,  eoz  qui  nonunantur  Dei  famuli,  ex  Dei  puro  $er 
ret,  sedqob-siesegerebat»  aic  se  ommbiis  evbibe-  tfitio  et  famulaiu  uniri  ad  amabHem  perfeetionem. 
bas,  ac  si  nihii  aliud  iciret,  nisi  craeero  Christi,  ait  Porro  finis  secundariirs  est  purftas  ec  rectitudo  men- 
S.  Thonas  ffiomment,).  Quemodo  vero  tstnd  absqoe  ti9,  qnae  consistit  In  acquisftrone  et  exercitio  cacie- 
roendaeioef  flcttone  fieri  poasii,  ex  ils  quae  superiore  rarum  viriuiimi.  Unde  Apostolos  pHmae  Tim.  primo  r 
libro  {Uk.  m  e.  15)  de  vera  hnmilitate  dicta  sunt,  ^  Flhts,  hiquit,  prtecepti  est  churitas  de  corde  paro,  ei 
mlelligi  poiest.  >  0  eonscientia  bona,  et  fide  non  ficta(  S.  Thom,  ulfi  supra. 

«  Pergit  ahbas  osteqdere  aliom  esse  flnem,  aliam      Turrecrem,  tract.  5  in  Reg.  D.  Bened.). 


scofmm  religionia,  seo  religiosi'  atatua  :  et  flnein 
qoidem  admitilt  esse  vitamaterntm,  seo  regnnm 
f.elorom,  ot  lUi  professi  ruerani :  seopum  Tero  docet 
esse  conUs  puntaiem.  Veram  ille  Anis  ollimos  gene- 
r^Iis  est  et  communis  omnibns  lam  monacMs  quam 
aliis.  At  proprnis  ae  peculiaris  rellgtonis  et  reli- 
fftQsorum  finis,  idemqoe  primarius  est  cfaarltatis  pe^ 
feciio,  01  docet  idem  abbas  cap.  7,  ei  D.  Thomas  i-!i« 
q.  i86,  a.  I  et  t.^Unde  et  deflnitor  religio  staios  he- 
minom  ad  perfeHionem  Christianam  per  vota  panper- 
utis,  cootinealiar  et  obedientiaB  tendenlium.  Qose 
qaidem  per£ectio  in  eo  conslstit,  ut  qois  a  ae  remcH- 
tifi  oronibos  dtvini  amoris  impedimentis,  Dei  obaeqold 
coosecraiHi»  cf  per  aomren.  etcharicaiem  inhsreat. 
yode  9«  Diooyaios  Areop,  Ecelea,  lierar;  cap.  9 


^  Id  est,  vagus,  hicenus,  mconstans.  Vox  est  Ter- 
tulliartO  ftimiliaris  ( Adeert.  Marc»  tib.  i );  at  iiotat 
Cfaconins;  Immo  Afris  fere  peculiarls.  Nahi  et  pas- 
sivum  nomen  Dei  diclt  ilte,  et  passlvum  conviciom 
pro  communi  et  prombcito.  Idem  llbro  contra  Valen- 
tin.  ait  Yatentiniano^  de  paesiisiiaie  vita  generositatem 
tuam  vindicare  (Lib.  de  Carne  Christi  cap.  24 ).  Eo- 
demque  libro  passivos  eos  discipuios  Vocat,  boc  est, 
Incoiisiantes,  arqoe  passlm  tages,  tiet  ani  magistro 
addietos.  Concilium  Cdrlhaginense  primum  can.  2  : 
Martgrum  dignitatem  nemo  profanus  infamet;  nec 
possiea  eorpora  martyrum  nomine  appeitet.  Ubipassiva 
corpora  vocat  quaelibet  mortoorum,  Tel  'occisomnl 
cadavefa. fitejusdem  condl.  cap. B  \^UJiTeomtituAl6 
paieiva^  id  eat,  indifferens,  cuivis  nuUo  discrimin^ 


18?  JOAMNIS  GAS&lANl  GOLLATtONES. 

dem,  secandum  Aposloluni,  viu  aeierna  est,  ila  eodem  A  CAPUT  YL 


pronantianie  :  Habente$  quidem  fructum  vesirum  *  m 
$anctificationef  finem  vero  viiam  ceternam  ( Rom,  vi ). 
Scopos  vero  est  puriUs  cordis,  quam  sanctificatio- 
nem  non  immerito  nuncupavit,  sioe  qua  prxdiclus 
finis  non  poterit  apprehendi.  Ac  si  diiisset  aliis  ver- 
bis  :  Habenies  quidem  scopon  vestrum  incordis  pu- 
riuie,  finem  verovitamaslernam;  dequa  destinaiione 
alibi  docens  nos  idem  beatus  Apostolus,  ipsum  no- 
men ,  id  est,  scopon  signiflcanter  expressit,  iu  di- 
cens :  Qua  poiteriora  $unt  obliviscen$,  ad  ea  vero  quas 
priora  $unt  extenden$  me,^  ad  de$tinatum  per$equor 
bravium  $upernfe  vocationi$  Domini  {Philip.  iii). 
Quodevidentius  ^  inGraecoponitur,xaroc  oicoTrovdtwxflii, 
id  est,  secundum  destinaiionem  prosequor.Tamquam 


De  hi$^  qm  abrenuntiante$  mundo,  ad  perfectionem  $ine 
charitale  contendunt. 

Hinc  namque  est,  quod  nonnullos  mundi  bujas 
maiimasfacuiutes,  et  non  solum  mulu  auri  atque 
argenli  talenu,verum  etiam  praediorum  magniQcen- 
iiam  contemnenles,  post  hxe  vidimus  pro  ^  scalpello, 
pro  graphio,  pro  acu,  pro  calamo  commoveri.  Qui 
si  contemplationem  cordis  mundi  fixam  tenerent, 
numquam  utique  pro  parvis  rebus  admitterenl,  quod 
ne  pro  magnis  ac  pretiosis  incurrercni  opibus,  eas- 
dem  penitiu  abjicere  maluerunt.  Nam  et  plenimque 
nonnulli  Unto  zelo  codicem  servant,  ut  eum  ne  le- 
viter  iegi  quidem,  vel  contingi  ab  aliquo  patiantur, 
si  dixissel  :  Hac  destinatione  qua  illa  quae  posteriora  B  et  inde  occasiones  impaiieiitiac  ac  mortis  incurrunt, 


sunt  obliviscor,  id  est,  anterioris  bominis  vitia,  ad 
finem  bravii  coelesiis  pervenire  contendo.  Quidquid 
ergo  nos  ad  hunc  scopon,  id  est,  puriutem  cordis 
potestdirigere,  tota  virtute  secundum  esi ;  quidquid 
auiem  ab  hac  retrahil,  ut  perniciosum  ac  noiium 
deviiandum.  Pro  hac  enim  universa  toleramus  et 
agimus.  Pro  hac,  parentes,  patria,  dignitates,  divitiap, 
deliciae  mundi  hujus»  et  volupias  universa  conie- 
mnuntur,utscilicetpuritascordisperpetuareiineatur. 
Hac  iUque  nobis  destinatione  proposiu  semper  actus 
nostri  et  cogiutiones  ad  eam  obtinendam  rectissime 
dirigentur.  Quae  si  prae  oculis  nosiris  jugiter  staiuU 
non  fuerit,  non  solum  cunctos  labores  nostros  va- 
cuos  pariter  atqoe  instabiles  reddens,  incassum  eos 


unde  moneniur  stipendia  patientiae  et  charitatis  ac- 
quirere.  Cumque  omnes  diviiias  suas  pro  Christi 
amore  disperserint,  prislinum  Umen  cordis  ufi^ecium 
in  rebus  minimis  retenUntes,  ei  pro  ipsis  nonnum- 
quam  *  mobiiiier  irascentes,  veluii  qui  non  habeaDt 
apostoIicamchariiatem,ei  onuiibus  iufructuosi  steri- 
iesque  redduniur.  Quod  in  spiritu  B.  Apostolus  prae« 
videns,  Et  $i  di^tribuero^  inquit ,  in  cibo$  pauperum 
omne$  facullaiee  tneai,  ei  tradidero  corpu$  meum  ut 
ardeam^  charitatem  autem  non  habeam,  fuhU  mihi 
prodest  (1  Cor.  xiii).  Unde  liquido  comprobatur  per- 
fectionem  non  statim  nudiute ,  nec  privatione  om^ 
nium  facullatum,  seu  digniutum  abjectione  coniingi, 
nisi  fuerit  [Ltpi.  tn  marg,  nisi  praesto  fuerit]  chari- 


acsine  ullo  emolumento  compellet  effundi;  sed  etiam  G  tas  ilia,  cujus  Aposioius  membra  describit  in  vcriiaie 


cogiutiones  oniues  diversas  sibique  contrarias  sus- 
ciubit.  Necesse  est  enim  mentem,  quo  recurrat, 
cuive  principaliter  inhaereat  non  habentem,  per  sin- 
gulas  horas  atque  momenta  pro  incursuum  varieiate 
muuri,  atque  ei  his ,  quae  eitrinsecus  accidunt,  in 
illum  sutum  continuo  transformari,  qui  sibi  primus 
occurrerit. 


passim  permissa.  D.  Augustinus  lib.  adversus  Adi- 
manlum  cap.  24  :  Si  hoc  ideo  dictum  est^  ut  non  ^er- 
vetur  panis  in  cra$tinum ;  magi$  hoc  implent  vagi  Ro- 
nanorum^  quo$  pa$$ivo$  appellant,  qui  annona  quoti^ 
diana  saiiato  ventre ,  aut  aonanl  $tatim  quod  re$tat , 
aut  projiciunt.  Utitur  Umen  etiam  S.  flieronvmus  in 


possessa,  quae  in  soia  cordis  puriuie  consisiit.  Nain 
quid  est  aliud,  non  aemulari,  non  inflari,  non  irritari, 
non  agere  perperam,  uon  quaerere  quae  soa  sunt , 
non  gaudere  super  iniquilaie ,  non  cogiure  nialuro, 
et  reliqua,  nisi  cor  perfectum  ac  mundissimum  Dto 
semper  offerre,  et  inUctum  a  cunciis  perturbationi- 
buB  custodire  ? 
ALAEDI  GAZiEl  GOMMENTARIUS. 

illius  distinctionis  ansam  superlus  accepil. 

b  In  vnlgaio  leitu  Aposloli  et  in  plerisque  eiiain 
exemplaribus  hujtis  loci  addilur  praepositio  :  ad  bra- 
vium :  quaiu  babent  eliam  nostri  manascnpti,  ut  et 
Grseci  sTri  t6  ^pa^tlovj  et  magis  quadrat  huic  loco. 
Nam  destinatum  hic  substantive  ponitur»  ut  o-xotto; 


EECchielis  cap.  xvi,  ubi  pa&sivam  libidinem  dicit  va-  «^  Graece  :  nec  coiijiingitur  cum  bravio,  sed  per  se  po- 


gam  ac  promiscuam ,  et  maritalibus  legibus  non 
astrictam.  Oseae  quarto  passivam  religionem  verae 
religionls  austeriuti  opponit.  Notavit  porro  ( /n  06- 
$ervat.  $acri$)  Jacobus  Billius,  vir  cruditissimus,  bas 
voces  non  ab  adverblo  pa$$im  originein  trahere,  ut 
vult  Rlienanus:  sed  esse  e  Grxco  eipressas,  quod 
enim  Graeci  i[iiroSstav  dicuiit,  boc  TeriuU.ano  passi- 
vius  est;  etquud  Graecis  est  jpifraOiic,  idTeriuiiiano 
1 1  Uieronymo  passivus,  hoc  est,  lascivus,  atque  suis 
volupUlibus  dediius. 

«  Yulgata  versio  habet :  /n  sanctificationem:  cui  Graeca 
tcspondent,  ftff  ayuKryLW.  Chrysostomus  congruenter 
(iiuiCassiano per  apposilioncm  eip  mit :  [ructu$ ve$ter 
'  est  sanctificalio.  Quem  seculus  D.  Thomas  in  Com- 
meiit.  .  nabetis  fructum  ve$trum  in  $anctificatione^  id 
est,  ipsa  sanctificatio,  hoc  eit,  ex$eculio  $anctiiaii$  per 
bona  opera^  e$l  fructus  vester^  etc.  Porro  his  vcrbis 
dislinguit  Apostolus  inter  fruclum  pioruin  (quem  ne- 
ster  abbas  vocat  ^twkw)  et  tc>oc.  i<i  est,  finem.  Unde 


niiur,  ut  idem  sit  ad  de$tinatum  ac  secunduui  sco- 
puin,  ul  Gr.Tca  sonant,  el  legit  Latine  Teriultian.  lib. 
de  Resurreciione  camis  cap.  vigesinio  lertio,  vel  $e- 
cunium  desiinationem ,  at  bic  eipoiiiiur,  id  est,  pro- 
posilum,  intentionein,  seu  mentis  inluitum. 

^  ilic  rursus  saiis  oslendit  Auctor  se  Latine  scri- 
bere,  non  Graece  :  dum  Grascum  teitum  ciut  ad  il- 
lusirandam  senienliam  Laiinam.  » 

^  Scalper,  sive  scalprum,  instrumentum  quo  qiiid 
inciditur  :  cujusmodi  est  instnimentum  chirurgicuni, 
quocarnem  putridam  eisciiidunt,  aut  venam  apc- 
riunt,  quod  proprie  scalpellum  vocatur.  Suroitur  la- 
men  iatius  pro  quovis  insirumento  fricatorio;  qualc 
iliud  quoque  est,  quo  coenum  aurium  purgatur,  quod 
hic  puto  intelligendum.  De  graphio  dictum  est  alibi 
(Lt6.  IV  ln$titht.  c.  15). 

•  Id  est,  subiio,  celeriter.  Similia  habM  lib.  iv 
Inslilut.  cap.  15. 


489  GOLIATiO  I.  -  DE  MONACHI  INTENTIONE  AC  FING.  inO 

CAPUT  VII.  A  mctac  praepairare  restinai,  non  ul  ea  possideat  otiosn, 

Dt  affeUndu  ttan^UlilQU  eordit. 

Omnia  igitur  bnjus  gratia  gerenda  appelendaque 

mit  Robis ;  pro  bac  soliiudo  seciauda  est,  pro  hac 


jejnnia,  vigiltia,  laborea,  corporis  nuditateni,  lectio- 
nem«  caeteraaque  ▼irtoiea  deliere  nos  suscipere  no- 
venuiua  :  ui  acll^cet  per  iHaa  ab  univertis  passioni- 
bas  noitls  illcsmn  parare  eor  noatmm  et  conaervare 
pof^ainna»  etad  peKectionem  charitatia  i»t'i8  gradibua 
lniiiiemio  eonscendere,  etnon  propter  haa  obaervan- 
tiaa,  ai  forie  boneaia  acneeeaaaria  occupatione  pne- 
•  aolemniutem  Boi»tr»  diairictionta  non  po- 
i  fanplere,  incidamiia  in  triatltiani,  vel  iram, 
aive  iBdtgtmtionem  ,  ob  qu»  expiigBanda  illud  qitod 
prBrtflrmiaawi  eat,  fneramua  actiiri.  Nob  enim  taniom 


nec  ot  emolumenii  illios  fructnm  qui  speratur  ex 
ipsis,  in  nuda  ioairumenlorom  possessione  consti- 
tiiat ;  aed  ut  eomm  miiiisterio  periiiani  (inemque 
illiusdisciplinae.cujiia  b.TC  ndjumenta  sunt  erficaciter 
appreliendat.  ^  Igilur  jejunia,  vigiliap,  meditatto  Scri- 
ptiirarom,  nuditas,  ac  privatlo  omnium  facultaium, 
non  perfectio,  aed  perreciioois  instrumenia  sunt, 
qiih  Mon  in  tpsia  oonsistit  discipllnaB  illius  Hnis,  sed 
per  illa  pervemtgr  ad  flnem.  Incasaum  igitur  hxc 
exercitia  molietur,  quisquis  bia  velut  summo  bono 
conteniua,  Intentionem  aui  cordis  huc  usqne  defixe- 
rit,  et  non  ad  capiendum  fiiiem,  prnptrr  <|iiem  hxo 
appetenda  sunt ,  orone  studium  viriutis  extenderit : 
babens  quidem  disciplinx  illius  instrnmenta  ;  finem 


eai.  lacnmi  jejiioti,  quantum  irae  difpendium  :  nec  B  ▼ero,  inqoo  omnia  frnctus  consiNtitJgnorans.  Quid- 


laMm  lecilone  capitur  fractus,  quantum  coniempiu 
fralria  incurritur  detriinentum.  Ea  igiiur  qn»  seqnen- 
lia  auiii,  id  eai,  jejunia,  viglliae,  anachoresia,  medi- 
lalle  Senptur^mm ,  propter  principalem  scopon,  id 
Ofct,  purtlatem  cordia,  quod  eat  charitas,  nos  conve- 
nii  exercere,  et  non  propter  illa  principalem  hanc 
penorbare  virtntem;  qna  in  nobis  integra,  illaeaaqoe 
dttf ante,  nibil  oberit,  si  aliquid  eorum  qu«  sequeniia 
auDi,  pm  neeeasiuie  faerit  praelermissum.  Siquidetn 
nee  proderii  uiiiversa  fecisse,  dempta  [A/.  non 
adepla^  «^i  adempta  ]  hac  quain  diximus  principali 
eanst,  cojua  obienta  sant  omnia  peragenda.  Ob  boc 
colm  qoia  ferrameou  cujualibet  ariia  instituere  aibi- 

ALARDI  GAZiEI 

•  Ideat«  aolitam  aosierilatera ,  et  observantiam 
reguiarbm.  Opportune  bic  succurrttad  hunc  locum 
llloitrandum  sententia  D.  Bi^rnardi  in  lib.  de  Prae- 
cepto,  et  Diapeiisat.  ubi  de  SS.  Pairuni  institutis,  et 
reguUriboa  observaiitiis  et  aasteritatibus  subinde 
veT  DeceasiLite  urgente ,  vel  cliaritate  inviianie  re- 
laxandis,  aut  iiiteriiiittendis  ageiis  :  flirc ,  inqiiil, 
hnenta  atque  initUuia  fuerunt ,  non  qma  aliter  vitere 
lum  bceret,  sed  quod  ita  magie  expediret :  nee  plane  ad 
eUiud  quam  ad  lucrum,et  cuitodiam  ehorita(i$,  Qnom- 
iftif  ergo  eharitati  militant,  immobiliter  fixa  $unt  mic- 
iarique  omnino  ne  ab  ip$i$  quidem  prteposiii$  $ine  of- 
(ema  poeemnt.  Attie  contrario  contraria  forte  aliquan' 
do  charitati  ma  fuerint ;  hi$  dumtaxat^  quibu$  videre 
dalum,  et  providere  creditum  e$t :  nonne  ju$ti$$imnm 
eise  tiqnetf  nl  quw  pro  chaniate  inventa  fueinnt^  pro 
dtaritate  quoqne^  ubi  expedire  videbilur  vel  omittan-' 
tnr,  vel  intermittantur,  vei  in  aliud  forte  commodiue 
elemntentur  f  sicut  e  reglone  iHiquum  proculdubio  foret^ 
at  siiilifla  pro  $ota  charitate ,  contra  charilalem  tene- 
rentnr.  Ilsc  D.  Bernardua. 
.  ^  Praeclara  senientia,  et  niveo,  ut  dicitur.  slgnan* 
da  lapillo;  qua;  summam  hujus  capii.  Cumplectitiir. 
quaeque  D.  Tbomae  theulogoruin  pnncipi  ac  magistro 
iu  placoit,  ni  eam  pluribus  in  locis  suae  Sunim:i'  ad 
suaa  conclosionea  aatruendas  adbibuerii,  eamqiie 
vici^aim  suis  concJusionibus  illustiiirii  (i-i,  q,  184 
ei  g.  iS%  a.  7  et  8).  Conttnet  autem  duu  capiia,  aive 
memlira.  Piimum  eat,  perfeciionem  Ghri«tiaiiani  et 
nionasiicani  ki  cbaritaie  consistere.  Nain,  ut  ait 
D.  Tbomaa,  unamqnodqiie  dicitur  perfectiim ,  in 
quaoiiim  atiingit  proprium  flnem,  quae  est  uliiina  rci 
pcftectio  (i-2,  q.  8i,  0.  1.  Yide  etiam  BeUarm,  lib.  ii 
deUmach.  c.  2).  Gbaritaa  autem  est,  quae  uiiit  noa 
^ho^  qui  est  allimua  Unis  humanas  inentis  :  quia.^ui 
s^ofiet  m  (Wtiaie,  in  Deo  moitef,  ei  t>eu$  in  eo :  ut 
4ieitiir  1  Joan.  iv.  Et  ideo  secundum  cbariiatero  spe- 

PaTROi.  XLIX. 


qiild  igiiur  potcst  istam  meotia  nosirse  puritatcm 
iranquillitaiemqae  turbare,  quamvis  uiile  ac  neces' 
aarium  vidfatnr,  ut  noxium  devitandum  e&t.  Hac 
enim  norma  ct  errorum  pervagationumque  omnium 
diatMisiiiones  [AL  terrenarum  perviigatiooum  om- 
ninm  diapersiones  ]  poterimus  evadere*  ei  desidera^ 
turo  finem  Ilnea  cerke  direciiouis  attiiigere. 

CAPUT  Vlll. 

De  principali  conatn  erga  divinarum  rertnn  contempla- 
tionem »  et  $imHitudine  Marice  et  Mmtluv, 

Hic  ergo  nobia  principalis  deb<u  c$>o  con;tius, 

haec  immobilia  destinatio  cordis  jiigiter  aiTt^ctanda , 

•  ut  divinis  rebus  ac  Dco  roens  seinper  inhxreat, 

GOMMErfTARIUS. 

C  eialiter  [Lfpt.  in  marg,  substantialiterl  aiieiiditnr 
perfectio  Chriatlanae  viiae.  Unde  et  Aposiolus  ad 
Coloas.  1 :  Supn  omnia ,  Inquit ,  charitatem  hubete  , 
^ttod  eil  vinculum  perfectioni$f  quia  sctliiet  oiniies 
alias  virtotes  quodamniodo  ligai  in  unilatcm  peiTe- 
Ctionts.  H.fC  D.  Thomas.  Alierum  membruni  est , 
jej«inia,  vigilias,  lectionem  et  meditationeni  Sori- 
pturarum,  nuditaiem,  id  est  paupert:item,  aiiasque 
reliaionis  aubteriiaies  et  exen-itia  non  esse  ipsnro 
perusctlonem,  nec  hominem  coiiiiuno  reddeiv  per- 
rectum;sed  ease  p«!rfectioni8  instrun.enta  :  qtiia, 
inquii,  iion  in  ipsis  consiaiit  hujiisdiscif^linae  (mona- 
8ticas)Qni8:  sedpcr  illam  perveniiur  ad  tinem :  qnod 
aliis  verbis  superiiis  dixit  :  quod  ad  perfeclidnem 
cbarit:itis  istis  gradihua  asceiidere nilaniiir :  dlcuiinir 
enim  h;ec  insirumenta  perfectionis,  prccsertim  vero 
tria  illa  Evangelica  coiiMlia  ,  paupertas,  conlinentia 
et  oliedienlia ,  qii»  ad  substautiain  religiosi  slains 
pertiiient ,  quia  suut  aptissima  et  ulilissiuia  niedia 
-.  ad  consequendam  perfectionem  chantalis,  quaienus 
^  removent  omnia  impeUimenta  diviui  anioris  ub  apo- 
atolo  Joanne  recensila  illis  verbis  :  Qnidquid  ent  in 
mundOt  aut  eet  concnpiecentia  carfiii,  aut  concupi$cen' 
tia  oculorum^aut  $uperbia  vitee  {IJoan,  iii).  Per  cnn- 
tineniiam  enim  removetur  et  refrcnatur  concnpi- 
scentia  carnis;  per  paupertatem  avariiia,  seu  com- 
cupiscentia  oculoruni ;  per  obedientiaiii  superbia.  Ei 
boc  est  qiiud  theot«gi  docent  perfeciioiiem  e^^scntia- 
liier  el  primario  consisiere  In  cbaritale  et  observa- 
tione  maiidatorum  Dci;  secundario  auteui,  et  quasi 
dispositive  aeu  instrumentaliter,  in  illis  consiliis 
Evaug«;lici8,  et  aliis  virtutibus. 

«  Si  non  aciu,  salteiu  virtute,  seu  virtuali  inten- 
tione.  Nain  ut  niens  nosira  de  Deo  rebu&que  divinis 
seniper  cogitet,  ei  aiiie  intermii^sione  in  eum  per  af- 
fectuin  aut  contemplationem  feratur  eique  inbasreat, 
iion  patitar  hujua  mortalia  vit»  infirmitas,  at  notuiu 

16 


^•>v 


JOANNIS  CASblANl  COLLaTIONCS. 


iM 


^  '*quidqiiid  ab  hae  diversum  est,  quamyis  magnum  ,  A  etegit,  qwe  non  aufereturab  ea.  Vid^i$  «rgo  princi- 

pale  booum  «  in  iheorla  sola,  id  eBi«  tn  eontempla- 
lione  divina  Dominum  posuisae.  Unde  csBleras  vir" 
tutea  licet  neoessarias  ct  uliles  pronuDtiemus ,  se- 
cundo  tamen  gradu  censendaa  eaee  deeeminios, 
qub  univera»  bqjus  unius  parantur  obtontu.  Dicens 


aecuoduro  tamen,  aol  etiam  infimum,  seoeerte  noxium 
jodicaodum  est.  •  Hujos  mentis  vel  actus  figura 
etiaro  in  Evangelio  per  Martbam  et  Mariam  pul- 
cherrime  designatur.  Cum  enim  Hartha  sancio  uli- 
que  ministerio  deserviret,  utpote  qu»  ipsi  Domino, 


ejusque  discipulis  ministrabat;  et  Maria  spiriiali 
tantommodo  inienta  docirinae,  Jesu  pedibus  inhie- 
reret,  quos  osculans  bons  oonf^sionis  liniel>at  un- 
guento,  praefertur  tamen  a  Domino,  quod  et  melio- 
rem  elegerit  partem,  et  eam  qute  ab  ea  non  possit 
auferri  (LuaB  x).  Nam  cum  laboraret  Martha  pia 
aollicitudine  ac  dispensatioiie  distenta,  solam  se  vi- 
dens  ad  tantum  ministerium  non  posse  sufficere, 
adjutorium  sororis  a  Domino  postulabat,  dicens : 


onim  Dominus,  sollieita  es,  et  turbaris  cirea  plttrl- 
mai  paucis  vero  epos  est,  aut  etiam  uno ,  sommum 
bonum  non  in  aetnali ,  qoamvis  landabili  opere,  et 
multis  fructibtts  abundaiiti ,  sed  ui  sua  [itpi.  in 
mar^.  soi]  eontemplatieno,  qo»  Toto  simplex  et 
una  est,  collocavit:  paacis  opvs  esae  proBoaiians  ad 
perfeciam  beatttudiuem,  id  est,  illam  theonam,qQe 
prius  iB  paneorum  servatiir  eonsideraHoBe  sancte- 
rum  :  a  quoriMi  eontemplatione  ooascendens  is  q«i 


^  Non  e$t  tibi  curte^  quia  sorcr  mea  reliquit  me  t$Uun  B  adhuc  in  pr»fectu  [Ltps.  ia  marg,  proveetii]  positns 


minutrare  f  Die  ergo  illi  ut  me  adjuvet,  Utique  nen 
ad  vile  opus,  sed  ad  laudabile  eam  ministerium  pro- 
voeabat.  Et  tamen  quid  audit  a  Domino  ?  Mariha , 
Marthat  $oUieitae$,  et  turbari$  erga  plurima.  <  Pauei$ 
vero  opu$  eal,  aitl  etiam  uno  ;  ^  Maria  bonam  parUm 


esi;  et  plenius  declaratur  infra (Ciip.  42  ef  15).  Porro 
Dionysius,  uthuiic  scrupulumviiaret,  voculam  ^em' 
per  studiose  omisit,  quae  taroen  in  omnibus  exem- 
plaribus  habetur. 

«Phrasisest  obscurior^Cf^Sisianotamen  famrlinris; 
ut  patet  collai.  7  cap.  5.  In  eam  Dionyslus  nonnihil 
lucis  aCfert  his  verbis:  Hujus  principatis  actioni$  fi- 
gura^  elc.  Inteliigiiur  auteio  ille.  de  qno  paulo  ante 
dixit,  principalis  conaiuset  immobilis  destiuatio,  geu 
intentio  jugiler  inhxrendi  Deo.  febusque  divinis :' 


est,  ad  illud  qooque  quod  dicitur  unom,  id  est,  Dei 
solius  intuitum,  ipso  adjttvante  pmeiiiet:  iit  seiiicot 
etiam  sanctorum  aelus  ae  oilnisterta  mirifica  soper- 
grenus ,  solitis  Dei  jam  pulohritudine  scieutiaqnc 
paseaior.  Maria  ergo  boBam  pariem  elogil.  q««  non 

ALARDI  GkEJEl  GOMMl^TARIUS. 

qni  solus  nobis  est  necessarius  et  snfficlen^ ;  eaetera 
qoae  multa  siint ,  noii  sunt  neoessftria.  Unde  illa 
B.  Francisci  vulgata  sententia  :  Deu$  metis,  el  omnia. 
Alii,  ul  abbas  lloyses  hoc  loco ,  unum  necessarium 
intclligont  attencionem  doctrinse  coelestis,  et  stndinm 
rerum  diviuarum ;  Iheoriam  vooat  iiifra,  id  esl,  Dei 
coguiiionem  et  coutemplationem ;  non  niidam  et  sim- 
piicem,  sed  cuni  pio  amore  et  afTectu  conjunctam , 
quo  aniina  dicitur  Deo  inhaerere  et  Deo  uniri,  ^uta 
qui  adhceret  Deo,  unus  $pintu$  efficitur  cum  eo  ( II  Co- 


qui  quidem  principalis  et  primarhis  esl  charitatia  q  rtti.  vi).  Et  Psalmista  ait :  Mihi  antem  adhetrere  Deo 


actus.  Cujusuctus,  seu  intenlioiifS  flgura,  id  e«t, 
typus  per  M»rth»m  ei  Mariam  sorores  Lazarl  pul- 
cherrime  desiKoaiur,  quia  et  MariaB  exemplo  com- 
mendatur,  ei  Marthse  ohsequio  prxfertnr.  Utnc  solent 
Patres  ex  collaiione  (inarum  sororum  Liae  er  Haehe- 
iis  in  veteri  Testameiito,  et  Mari»  ac  Marlh»  in  no- 
vo,  duo  vitae  genera,  seu  duplicem  vitam  in  Ecclesta 
Dei  distinguere,  alteram  conteinplativam,  qu«  Ma- 
riae  et  Racheli,  alteram  ac(ivaiii,quse  Marthse  et  Liae 
re^poiidcat(S.  Thom.%'%  q.\,  a.l).  D.  Gregoriusvi 
Moralium  cap.  28  :  Quid  ,  ifiqtiit ,  per  Mariam,  quce 
verbnm  Domini  residens  andiebat,  ntsi  contemplativa 
vUa  exprimitur?  qutd  per  Martham  exlerioribus  obse- 
quiisoccupaiam,  ni$i  activavita  iignaiur?  Sed  Marthce 
cura  tton  reprekendilur :  Mariat  vero,  etiam  laudalur ; 
quia  nwgna  sunt  aetivas  vttce  merita :  sed  conlempia' 
tiice  potiora,  Similia  habei  de  Lia  et  Rachele  liOm. 
44  in  Kxechielem.  feladem  du  re  videre  est  S.  Basi- 
iiuni  in  Consliiut.  monasticis  capnt.  2,  D.  Hlerony- 
mum  in  cap.  iii  Hieremiae,  Augustinam  serm.  27  de 
verbis  Domini  seciindum  Lncani,  Theophylactum  et 
Bedam  in  cap.  x  Lucae,  et  Bernardum  scrmone  5  in 
Assuinptioiie  D.  Marlie. 

^  Ciaconius  ex  Vaticano,  ct  nlii  legunt :  Ifum  tibi 
placet,  quod  $aror  mea,  ete.  Aiii :  Num  tibi  $edet,  eic. 

«  ita  etiam  citat  collat.  2 )  cap.  5  :  Porro  pauei$ 
optis  e$t,  axLt  etiam  uno,  Quibus  Grceca  magis  respon- 
dent:iv^  M  iirnxp^^,  unius  est  iiecesaitas.  Atvol- 
gatiis  interpres  vertit :  Porro  luium  est  nccessarium, 
Qiiod  sit  illud  unom  quod  Chri«tus  necessai  fum  esse 
dicit ,  varie  exponltnr.  Quidam  onum  ac  simplicem 
cibuin  inierpretantnr,  quasi  repreliendalur  Martlia, 
quod  multis  ferculisparaiidis  occupaia  esset,  cum 
non  nisi  ono,  eoque  parabiii  opos  essec.  Sic  Basilius 
in  constitut  monast.  capite  secundo.  D.  autem  Au* 
gastiiMis  sermone  vigesimo  sepiimo  de  verbis  Domi- 
tii;  ttDUm  iieeessarium  interpretaiur  Deum  ipsum. 


bonume$t  {Psalm,  lxxii).  Maria  hoe  nnum  curabat, 
ut  Christi  verbum  avdiret,  ejns  doctrina  p^rfscerettnr, 
in  ejus  amore  acquiesceret ;  secundum  fllud  Cantic. 
lertio :  Inveni  quem  diligit  anima  mea ;  tenni  eum^  nec 
dimittam, 

'  Adverte,  lector,  partein  MarL^e,  modo  bonam, 
modo  meliorem,  modo  optimam  a  Patribns  dtci,  nec 
incongrue,  cuin  satls  iiotoin  sil  ingradibus<ompara- 
lionis,  infertorem  in  sitperiore  conlineri.  Pfam  Graect 
legunt  Twt  it^i(M9  fttpii*  bonam  partein,  quemadmo- 
duni  Aucior  htc  expressit;  qoi  tainen  panlo  snperiiis 
dixerai,  meliorem,  ni  et  D.  Ambro^iius:  Nec  Martka^ 
inquien»,  in  bono  ministerio  reprehenditur  ;  sed  Maria, 
quod  metiorem  partem  $ibi  eiegerH,  antefertur.  Ei  Au- 
gustinus  sermon.  %1  de  verbis  Domiiii :  Moria,  iuqoit, 
metiorem  partemetegit,  Non  tn  malamf  $ed  Hlametio' 
rem.  At  viilgata  versio  est :  Maria  opHmam  partem 
etegit.  Quam  et  Cassianus  seeutus  est  collvit.  %5  cap. 
^  5.  Et  meriio  quidem  b»e  lectio  prseferenda.  Cnm 
''  eniin  coiistet  fieri  hic  comparationem  inler  Mariain 
et  Msirtham,  et  inter  utriusque  studiuni  et  occupatio- 
nem,  iit  totus  conteitus  doeet;  non  potuit  illa  com- 
paratio,  quse  in  verbis  iatebat,  melius  quam  per  su- 
perlativum  exprinii,  ut  Latinns  interpres  expressiu 
llabeienim  liancempbasim,aesi  diceret:  Maria  non 
t:iniuin  bonam  i>arlem  eiegit ,  nec  tantammodo  me- 
lioreni,  quam  Martha,  sedabsolute  opiim»ffl,  et  prae 
oinnibus  eHgendam,  et  omnibus  pr»rerendam. 

•  Theoria  coniemplatio  est,  sive  ut  Lact^inttus  ex« 
ponit,  spectatio.  Sic  enim  seribit  lib.  vn  Iiistitot. 
cap.  9 :  Lum  siatus  tit  hominis  rectus^  originem  $uam 
quairit^  et  qua$i  contempta  hunuiiiaie  terrena  adaitum 
miitur^  quia  seruit  summiim  (ontim  in  aummo  e$$e 
quasrendum,  memorque  eanditionis  su(p  qtu.  Btu$  Ulum 
fecit  eximiju.m,  ad  attificem  suum  $pec$at :  qnam  spt^ 
ctationem  Trt9megi$tu$  Bs^Lk»  rectiesima  n&miuami , 
quw  in  muti$  animalibu$  nMlla  e$t.  ita  iiio. 


m  COLLATIO  1.  —  D£  MONAGttl  INTENTIONE  AG  FINR. 

iKrerttor  «b  «i.  El  lioc  diUgenlius  iiita«n<luin  e6t :  A  GAPUT  X. 


4M 


Nim  cuio  dixit,  Maria  l)onain  parieoi  elegit»  licet  u- 
eeit  de  Marilia ,  et  neqonquam  eaui  vituperare  vi- 
deatur;  iUam  lamen  laudant,  *  banc  inferiorem  esae 
prottuuttai.  Roraoa  eum  dicit,  qoa»  non  aurereiur 
ab  ea »  oateBdll  f uod  ab  bac  sua  portio  poasit  a«* 
ferri:  nee  enim  miniaierium  corporale  cum  homiue 
poierit  jufiier  perraaoere :  illiua  vero  siudium  nuJlo 
ftne  proffMi  edocet  poeae  flniri. 
CAPUT  n. 
IfdenogM^y  pmMdo  Hffiilum  f^ciioMei  am  kmi" 
mbui  nan  pir$49€rent. 
^  Germanos :  Ad  quod  nos  valde  permoti,  quid 
ergo,  diiimus,  laborjejunionim,  lectionis  insiautia, 
opera  miaericordi»,  justiiia,  pieutis,  el  bumaniutis 
salereBiur  a  nobia,  el  non  permanebuBl  eum  aucio-  B 


RespoHhWt  quod  non  tit  earum  mereei^  $ed  aciio  tvs- 
sofara. 

Moysea  :  Nec  cgo  dixi  mercedem  boni  operis  au- 
ferendam,  dicente  eodem  Domino,  Qui  potum  dederU 
«tii  $x  mmmit  tsijs  eaikem  aqute  [rigidw  tanium  in 
wnmne  ditcipulif  amen  dico  vobit^  non  perdet  merce^ 
dem  tumn  {Maiih.  x).  «Sed  aciioiiem  dico,  quam  vel 
necesaitas  eorporaiia,  vel  impugnatio  carnis,  sea 
mundi  bujus  iMequalitaa  adminiairari  exigii,  auferen- 
daD«Nam  leciionia  insUolia  vel  jejuniorum  amictio, 
ad  emundaiionem  cordis  ei  caatigalionem  carnis»  in 
prsMenii  uniummodo  uliliter  exercentur,  donec  ca^ 
r#  con^iipisal  edosriiis  sf»riliim  {Galat.  v) ;  qum  nOD- 
ab  bis  qui  labore  uiroio,  aeu  «gritudiin» 


ribua  auiat  PrSMertim  eum  ipae  Dominus  retribolio- 
nem  regnl  cealorum  bia  operiboa  repromltUl,  di* 
cens :  Fafiila»  benedicti  Pairie  md^  poetideie  rsf  mn» 
rokit  peKfoium  n  eonttiiutione  mmndi :  KenrM  enimj  ei 
d^i^tilta  miki  wtandueare :  SiHm ,  ei  deditHe  miki  bi'^ 
here,  ele.  {Maith.  xiv),  Quomodo  eif  o  auCerentur 
b«c  qus  introducuBl  faclorea  auoe  in  regnum  ccbIo- 
rvfflT 


•  D.  Gregorius  vl  Moral 
citra  noii  reprehenditur ;  MeruBw  taudatur:  quim 
maqna  tunt  activtB  vitce  merita^  ted  contemplatiixg  po- 
tiora ;  nec  auferri  umquam  Marim  pari  dicitur^  quia 
aetiree  vita  opera  cmm  corpore  ttanttunt ,  contempla» 
tiv<e  autem  gaudia  meliut  ex  fine  convaletcunt.  Porro 


cerporiSt  aenlove  de/esai  auBi,  eijam  ia  praesenli  vi- 
demoa  auferri,Becabbomine  posse  {ogiur  exerceri. 
Quanto  magis  ergo  baec  in  futoro  cessabunt,  cum 
eerruplibile  boc  induerit  incorruplionem,  corpunqoe 
iaiod  qood  nonc  animale  est,  sorrexerit  spiriule,  ei 
ceaperitcaro  bob  ease  jam  ulis  ul  adversoa  spiritom 
eoBCopiscatl  De  quiboa  eiiam  beatua  Aposiolus  ma- 
nifesie  jNrottUBiial.  ^  Cerpero/is,  inqoiens,  exerdtatio 

ALAROI  GAZiBI  COMMBNTARIDS. 

cap.  n :  Marihee^  inquit,  Dirlla  proxlmorum  indigentia.  Porro  hojoa  loci  ac- 
coraiior  et  vere  Ibeologica  explicalio  a  D.  Tbonia 
petenda  est,  2-2,  q.  181,  a.  4,  obi  qoaerit  alriim  vtia 
acCwa  maneat  poti  hanc  vitam,  el  respondet  vilam 
activain  babere  flnem  in  exterioribus  actibos,  c  qui, 

, , ai  referantur  ad  quietem  contemplaiionis,  jam  perii* 

de  iiac  comparaiione  vitae  aciivae  et  contemplatiTae,  C  nent  ad  vltam  contemplativam.  In  futura  autem  viu 


vide  conclusioaes  D.  Tliomae  2-2,  q.  182 

^  Observaiione  dignum  videtur,  quod  Cassianus 
in  bis  coliationibus  non  nisi  uno  aut  altero  loco  le* 
gliur  per  se  locutiis  (Co/ial.  17,  cap.  S);  aiias  semper 
per  snum  aocium  Germanom ,  qui  suo  et  Casaiani 
nomine  cum  Patribus  illis  celloquebatur,  eosque  io- 
lerrogabat,  et  responsa  acci^iebat.  Qua  io  re  reli- 
|ios«  inodestiae  spectmeo  et  silentii  exemplum  prae- 
luit  Cassianiia,  ut  qui  senlori  ac  presbytcro,  iunior 
ipse  et  diacouus  dumtaxat,  quamvis  forusse  doctior 
ac  periUor,  loquendi  omcium  et  honorem  detulerit , 
et  Uio  loquenu  >ilentium  interea  unuerit  ( Vide  Col- 
tat.  7,  8,  9,  10,  ii  et  12) ;  memor  baod  dubie  iliiua 
apostolicae  sentenliae:  Si  quit  putatte  religiotum  eue, 
non  refrenant  linguam  tuam:  ted  teducentcor  tuum, 
hujut  voiia  ett  reVgio  {Jacob.  i).  Hemor  el  saluuria 
doctrioae  ouam  a  viro  sanctissinoo,  eodemque  sancti 
Joannis  Cnrysostoroi  discipulo  el  suo  condiscipulo 


l>eatorum  cessalnt  occu^tio  exieriorom  actuura  :  ei 
si  qui  aciua  exUriores  smt,  refereutur  ad  fioem  coii- 
teniplatioois.  Ut  eiiiin  Augustiaus  dictt  in  flne  de 
Civil.  Dei  (Lib.  xxii  cap,  uu.)  i  Ibi  vacabimutf  et  vt- 
debimuh^  et  amabimut  :  amabimut  et  laudabimut,  Et 
in  eodem  libro  prviuiltii  qood  ibi  Deut  tine  fine  vide* 
bitur^  tine  fattidio  amabitur^  tine  faiigatione  laudabi' 
tur.  Boc  munue^hic  affectut,  hic  actut,  eritin  omni- 
bue,  »  Haec  ibi  S.  Thomas.  Alibi  vero  (12,  q.  67, 
0. 1)  docet  virtuies  moraies  in  futura  viu  iion  ma- 
nere  qoantum  ad  id  quod  est  materiale  in  eis,  i  Non 
enim,  inquil,  in  futura  viia  locom  babebunt  coiicu* 
piscentiie  et  delecutiones  ciborum  et  venereorum» 
neque  etiam  timoi^  et  aodaciae  circa  pericula  mor* 
tis,  iieqoe  eiiaui  distributiones  et  commuuicaiiones 
[Lipt.  tii  ntarg.  aut  commulaiiones]  rerom  quae  ve« 
niuttt  in  usum  praeaentis  vitae.  Sed  quantum  ad  id 
.  quudesl  formaIe,renMnebunti»beatisperfecdssimo 

(fforon.  tn  MartyroL  4  Februar.),  acceperat.  Exsut  j^  post   banc  viUm,  in  quautum  raiio  uniuscuiusque 


I 


enim  Isidori  Pelusioiae  {Lib.  i,  epitt,  SJ99)  viri  san* 
etiiate  et  doctrioa  conspicui  ad  Cassianum  episioiaa 
com  aggressiis  esset  vitam  monasiicam  profiieri;  qua 
eum  serio  admoouit  linguam  esse  coercendain,  iiio- 
nncbo  prxsertim  adhuc  juveni  et  noviiiu  {Vide  prm» 
fat.  notlraiu  ad  Lection.).  Nam  lo^ui  ei  docere  ma- 
gistrom  condecel  :  tacere  et  audire  discipulo  coa- 
venit«  ait  D.  Benedicius  cap.  i  sux  Reguiue. 

<>  Triplex  genus  actionuni  seu  operuiu  vitae  activ^ 
qiue  in  fuiura  vila  cessabuot.  In  primo  genere  sunl 
qux  spectaiil  ad  corporis  necessiUtem,  ut  edere,  bi- 
bere,  dormire,  etc.  In  secundo  quae  spectant  vei  ad 
carnia  macerationem,  oi  jejuoia,  vigiliae,  elc,  vei  ad 
concu|iiaeeutiae  reinedium,  ul  iiiairimoniom.  lo  ler- 
tio,  quae  a^  proximi  subvemionein,  ot  opera  mise- 
ricordige.  Haec  omnia  proculdubio  in  fuluro  saeculo 
etbeatorum  viU  cessabunt,  quia  nullaibi  necessitas 
eorporails«  nulla  carnis  inflrmiUs  aut  impugnatio, 


rectissima  erit  circa  ea  qwe  ad  ipsum  pertinent  se- 
cunduin  suium  illum;  el  visappeiitiva  ooinino  mo- 
vebitur  secundum  ordinem  raiionis  in  bis  qo»  ad 
atttum  illum  pertineot.  Dnde  Aognsiitiiis  dicit  {Lib. 
XIV  de  Trinit,,  c»  9)  quod  Prudentia  ibi  erit  tine  uUo 
perieulo  errorit,  fortitudo  nne  moiettia  tolerandorum 
malorum,  temperanlia  sine  repugnatione  libidinum  :  ut 
prudeniice  tii  nuitum  bomm  Deo  prigponere  vel  eequa'^ 
re;  fortiiudinit,  ei  ^mittime  iukterere;  tentperantia!, 
nullo  defeciu  noxio  delectari.  Dejuttiiia  vero  mantfe^ 
ttiut  erit^  quem  aetum  ibi  habebit,  teilicet  eue  tubdi-^ 
tum  Deo ;  quia  eiiam  in  hac  vilu  ad  juttitiam  pertinet 
ette  tubdiiwn  tuperiori,  i  iiacteiius  D.  Tbomas. 

^  Corporaiem  exerciiMtiouem  inierpreiatur  ble 
Auctor  jejiiuium  aliasque  ausuriiatea  et  exercitia 
quibus  corpus  castigator  et  i)Baceralur.  Verum  bie 
comiuenuhus  non  plaeet  CbrvaoatoiiiOv  o^ioa  bme 
aunt  verba:  Quiddm  hetc  Apottoium  dejeiunia  dieam 


495 


iOANiNlS  GASSIANI  GOLLATiONES. 


496 


ad  modicum  utilU  e§t ;  pietai  autem,  quae  sine  dubio  A  gnante  cessabit :  cum  jam  non  fucrk  inx>qua]iias 


charilas  iiiteHigitnr,a(/  omniatttUi^  e$t,  promis$wnem 
haben$  vitce  qvm  nunc  est^  et  futur(B  (1  Timot.  iv).  Quae 
ergo  diciiur  ad  modicum  esse  uiilis,  niatiifesie  pro- 
nuntiatur  necper  omne  tempus  ezerceri,  nec  sum* 
mam  perfectionem  per  se  solam  laboranti  posse  con- 
ferre.  Modicum  quippe  ad  uirumque  rererri  potest, 
id  est,  velad  brevilatem  lempoiis.quod  scilicet  ho- 
mini  tam  in  praesenii  quam  in  futuroexercitaiio  cor'* 
poralis  coaetema  esse  non  posstt,  vel  certe  ad  parvi- 
,tatem  uiilitatis  qux  de  carnali  exercitaiione  conqui- 
rilur,  eo  quod  afHictio  corporalis  initia  quaedam 
profoctus,  non  ipsam  perfeciionem  charitatis  pariat» 
quae  promissionem  habei  vii»  praesentis  et  futurae. 
Et  idcirco  exercitia  operum  praedictorum  necessaria 
esse  censemus,  quia  sine  ipsis  ad  charitatis  fastigla  B 
non  possit  ascendi^  Haec  etiam  quae  dtcitis  •  oper» 
pietatis  ac  misericordiae  necessaria  suiit  in  hoc  tem- 
pore,  dum  adhuc  inaequalis  diversitas  dominamr, 
quorum  ne  hic  quidem  exspectaretur  operatio,  nisi 
inopam,  indigenlium  infirmorumqne  pars  maxima 
redundaret  :  ^  quae  iniquiiaie  homtnum  facla  est, 
eorum  scilicet  qtii  ea  quae  omnibus  a  communi  crea- 
tore  concessa  suniy  in  snos  tantum  occupant  usus, 
nec  t:\men  nleiida  tenuerun^.  Donec  ergo  in  hoc 
mundo  inxqualiias  ista  grassatur,  erit  bacc  actio  ne- 
cessari:!  et  utilis  exercenti :  re»tituens  quidem  bono 
affeciui  et  piae  voluiitaii  retributionem  haereditatis 
acterna;,  ipsa   vero  in  fuiuro  saeculo  pariiiiate  re- 


propter  'piam  debeant  h»c  exerceri,  sed  cuncti  ab 
hac  mult'plici,  id  est,  actnatl  operatione  ad  charita- 
tem  Dei  et  divinarum  rerum  contcmplationem  perpe* 
tua  cordis  poriiate  iransibunt;  cui  se  hiquibus  cura 
eat  vel  scientiae  vei  inentis  emundationi  insistere, 
jam  in  boc  saecuio  constituii,  elegerunt  omni  conain 
ac  viribus  mancipare  ;  illi  sciiicet  semetipsos  offi- 
cio  adhuc  in  carne  corniplionis  positi  deputanies,  in 
quo  eruntcorrupiionedeposiia,  permansuri,  perve- 
nientes  ad  illam  promissionem  Domini  Salvatoris, 
qua  dicitur  :  Beati  mundo  corde^  quoniam  ipsi  Deum 
videbuni  {Matth,  v). 

CAPUT  XI. 
De  charitatis  perpelnitate* 
Et  quid  miramini,  si  ilia  officia  superius  coropre- 
hensa  transibunt,  cum  sanctns  Apostolus  eiiam  sub- 
limiora  Spiriius  sancti  charismaia  iransiiura  de- 
acribaty  solam  vero  charitaiem  dcsignet  sine  fme 
mansun^m?  Stve,  inqniens,  ^  propheti(B  evacuabun» 
ftir,  sive  UngwB  eessabunt,  $ive  scientia  destruetur  (l 
Cor.  xni).  De  bac  autem  :  Charttas  numquam  ^  ex- 
eidet  (ibid.).  Omnia  namque  dona  pro  uso  ac  neces- 
sitate  tribuuiilur  [Lips,  in  marg.  distribuiintur]  ad 
tenipus,  consummata  dispensaiione  mox  proculdobto 
transitura.  Gharitas  yero  nullo  inlercipieiur  leropo- 
re  :  non  soluro  enim  iii  pRrsentt  mundo  utiliter  ope- 
ratur  in  nobissed  eii:im  in  futuro  sarcina  corporeae 
necessitatis  abjecla,  eriieacior  roulto  atque  excellen- 


ALARDI  GAZiEI  GOMMIlNTARiUS. 

ferunt,  sed  profecto  errant  :  neque  enim  est  eorpornlis  Q  quia  nimirum  per  iniquitatem  sive  cupiditatem  lio- 


exercitatio  jejuniumj  sed  spiritualis.  Nam  si  corporali» 
e$set,  corpns  ntique  nutriret;  nunc  vero  illud  macerat 
etextenuat.  Il:«c  Ghrysosiomus.  Inteliigit  vero  ipse 
de  exercitatione  aihtetarum,  quae  flt  cursu,  lucta, 
pugnis,  vol  alio  inodo,ad  quam  frequentersolet  Apo- 
stolus  alludere,  ei  ab  ea  comparaiiones  sumere,  ut 
patet  I  Gor.  ix,  Pbilip.  in,  II  Tim.  ii.  Hxc  enim  ad 
modicum,  id  est,  parum  utilis  est,  quia  tantum  ulilis 
ad  corporis  sinitatem  et  robur. 
«  *»  Ad  eumdem  inodufn  D.  Augustinus  serm.  27,  de 
Yerbis  Domini :  Atleudamus^  inquit,  occupationes  nO' 
$tra$  circa  multa.  Neces$mum  est  n^inisteriuni  corpora 
refecturis  :  quare  hoc  ?  quia  esuritur.  Misericordia  mi- 
seris  necessaria  est.  Frangis  pa7um  esurienti,  quia  in- 
vettisti  esurientfm.  Toile  famem^  cui  frangis  panem  ? 
Tolle  peregrinationem,eui  exhibeshospitaliialem?  Tof- 
le  nuditatem\  cni  prasparas  vestem?  Non  sit  eegritudo, 
quem  visitas  ?  Non  sit  eaplivitat,  quem  redimis?  Non 
sit  rixa,  quem  concordasfNon  sit  mors,  quem  sepelis? 
In  illo  futuro  scBculo  non  erunt  ista  mala,  ergo  nec  ista 
ministeria.  In  eamdem  senlentiam  scribunt  D.  Hiero- 
nymus  in  cap.  iii  Lament.  Ilieremiae,el  Gregorias  vi 
Morai.  cap.  28. 

^  Non  ita  accipiendum  quasi  dominiorum  cl  rerum 
divisio,  et  hominom  inter  se  inxqualitns  illiciia  sft 
et  iniqua,  sed  quia  freqiienter  ex  vi  el  injuria  po- 
teutum  ac  divitum  sequitur  miseria  ei  egestas  Ino- 
pum  et  paiiperum,  quamquam  etiani  absqne  pecca- 
to»  ut  itoium  est ,  ex  inforiunio  vel  casu  rortuito 
saepe  contingat,  vel  qnia  ex  peccato  ortum,  seu  oc- 
casionem  habuii  haH:  rerum  divtsio  (S.  Thom.  2-2, 
q.  66, a.  1  et  2).  Unde  in  cap.  Dt7ec/uffmM,apud  Gra- 
tianum  xii,  q.  1,  dicit  Glemens  primus  :  Communis 
usus  omnhtm  qtue  sunt  in  hoc  muudo  omnibus  esse  de^ 
btiit;  sed  per  iniquitatem  alius  dixit  hoc  esse  suum^ 
§t  alius  i$tud  :  et  uc  inter  mortaloi  fnrta  est  dimio» 


minum  dataest  occasio  cur  recta  ratio  judicirit  fa- 
ciendam  ofse  divisionem,  cum  ante  peccaium  omnia 
esspntcommunia. 

«  Prophetine  evacuabuntur  in  patrla,  quia  prophe- 
tic^  cogiiiiio  obscura  est  et  arnigmatlca.  Undeer  com- 
par:ilur  lueernm  lucenti  in  caiiginoso  loco.  Linguce 
cessabunt,  non  linguae  corporese  beatorum,  qu:c  non 
cessabunt  assidue  taudare  nomen  sanctum  Domini;  sed 
donuin  rmgiiarum,  quo  scrllcet  aliqui  in  primitiva 
Ecclesia  variis  iingnis  loquebantiir.  Acior.  ii.  In  fu- 
turaenim  viia  quilibetei  qu:imlibei  lingnam  intrlli- 
get :  unde  non  erii  necessarium  variis  lingiiis  locpii. 
Scientia  destruetur,  non  qno  ad  h:ibitum  aut  res  co- 
gniias,  sed  quo  ad  actum  ei  inodum  cognoscendi 
hnjus  vit»!,  qui  est  per  species  a  phaiilasmatibtis  ahs- 
trnctas  :  qui  modus  mn  congrnit  viia>  futurae.  Atque 
iia  exponitur  illa  divi  Hieronymi  vnlgaia  sentenlia 
in  epistola  ad  Pauiiiinm,  quae  Bibliis  prrfigiiur  : 
•^  Discnmus  in  terris  qnorum  seientia  nobiscum  perseve- 
^  ret  in  cobUs.  Scioniia  enim  reruin  cogiiiiariini  reina- 
nebit  in  beatis,  sed  oritnlteriiis  generis  et  giodi  a 
scieniia  hnjus  vii:c  (S.  Thom.  i-t,  q.  89,  a.i  ad  {; 
Magis,  sentept.  lib.xUy  dist.  51). 

**  ExTriTrTf i,  excidit,  ut  habenl  plerique  codices.  Di- 
citur  auteni  charit.ts  numquam  excidere,  non  quod 
semo)  amiiti  ncqneat,  ut  haeretici  inierpretantur,  sed 
qui:i  pcrmanet  in  bcaiis:cuin  (ides,  etspes  multaqiio 
aiia  Spirilus  saneii  ch:trism:Ua  ab  Apostolo  recensita 
evaciientnr.  Undc  sensus  Apostoli  est,  ait  S.  TUo- 
mas  :  Charitas  numquam  exddit,  quia  sicntl  est  in 
staiu  vitae,  ita  permanebit  in  sialu  patrise,  et  rum 
augmenlo,  secundum  lllnd  Es.ii:!'  xxxi  :  Dixit  Do- 
mmus,  cujus  ignis  est  in  Sion,  id  est,  iu  Eeclesia  ini- 
liiaute,  et  caminus  ejus  in  Hierusalem^  id  est,in  pacc 
coelesiis  pairise. 


497 


COLLATIO  L  —  DE  MONACIil  LNT£NT10NE   AC  FLNE. 


tior  permanebit,  nuHo  amqiiam  corrumpenda  defe-  A  qui  in  injastiUa»et  diacordia^et  trisiiiia  morlem  opc- 


m.ied  per  incorruptionem  perpctuam  flagrantius 
Deo,  alque  inteiiiius  adiiaeaura. 
CAPUT  XIL 
Inttrrogatio  de  peneverantia  sprUalis  iheorite, 
Germanas :  Quis  ergo  potest,  fragili  carne  circum- 
dalus,  lia  esse  hiiic  tlieoriae  semper  afnzus,  ut  num- 
quam  cogiiet  de  fmris  advemu,  de  vlsitaiione  inflr- 
ni,  de  opere  manuum,  vel  rerte  de  hufnaiiiiate,  vel 
peregriniSy  vel   advenicniibtt<  exhibenda  ?  Postremo 
qiiis  non  interpelleiur  corporis  ipsins  provisione  vel 
cura?  aut  queiiiailmodum  mens,  vel  in  qiio  illi  invi- 
sibili  et  incompreheiisibili  Dco  vaieat  inseparabililer 
cobxrere,  cuidmus  edoceri. 

CAPUT  XHL 

Retpwno  de  direelione  cordi$  in  Oeum ,  et  de  regno 
Dei  et  diaboU. 

Jfnyses :  Inhxrere  quidem  Deo  jugiier  et  contem- 
plaiioni  ejus,  quemadmodiim  diciiis,  inseparabiiiier 
copuUri,  impossibile  esi  homini  ista  carnis  rragilttate 
drcumiiato.  Yeruui  oportet  nos  scire  ubi  lueiuis  no- 
strs  iiiieniionein  debeamua  babere  defliam,  et  ad 
qaam  destinationem  ^emper  aniioae  nosir»  revoce- 
mus  Intuitum  :  quam  cum  poiuerit  obiinere  mens, 
gaudcat,  et  a  qua  distraclam  se  doleat  atqne  suspi- 
ret;  lotiesque  se  a  summo  bono  scniiat  recidisse, 
quoiies  se  ab  iilo  intuitu  deprehenderitaeparatam  : 
/oniicationem  jiidicans  vel  momenlaneum  a  Cbristl 
conteroplaiione  discessum.  A  quo  cum  deviaverit 


rante,  versantur,  in  regno  diaboli  et  in  inferno  ac 
morte  sunt  constituiL  His  enim  indiciis  vel  Dei  vel 
diaboli  regnum  disceniitur.  £t  revera  si  sublimi 
mentis  intuitu  conslderemus  statum  illum  in  quo  de- 
gunt  coelesles  aupernaeque  Yirtules,  que  vere  in  re  - 
gno  Dei  sunt ,  quis  status  alius  esse  credendus  est 
quam  perpetiia  jugisque  laetitia?  Quid  enim  tam  pro- 
prium  verae  beaiiiudini ,  tamque  conveniens,  quam 
tMnquillitas  jugis  et  gaudium  sempiternum?  Et  ut 
hoc  ipsum  quod  dicimus,  iu  esse,  non  mea  conje- 
ctura,  sed  ipsius  Doniini  auctoritate  certius  instrua- 
ris,  atidi  eum  qualiiatem  etstaium  regni  illius  aper- 
tissime  describentem  :  Ecce^  inquit,  ego  creo  cmloi 
noroa,  terram  novam^  et  non  erunt  in  memoria  priora^ 
B  neque  atcendent  super  cor ;  $ed  gaudebUie  et  eoMtt/lo- 
bitii  u$que  in  sempiternum  in  hi$  qwB  ego  creo  (I$a. 
Lxv).  Et  rursom  :  Gaudium  et  lasliiia  invenietur  in  ea^ 
graiiarum  actiOt  et  vox  laudis^  et  erit  men$i$exmen$e^ 
et  sabbatum  ex  eabbato  (I$a.  li).  Et  iterum  :  Goai- 
dium  et  laslUiam  obtinebunt ,  fugiet  dolor  et  gemitm 
(Ibidem).  Et  si  adbuc  clarius  de  illa  conversalione 
et  civii^Ue  sanctorum  vultis  agnoscere,  attendite 
quae  ad  ipsam  Jerusalem  voce  Doinini  dirigantur  ; 
Et  ponam,  inquit,  vi$itationem  tuam  pacem  ,  et  prch- 
po$ito$  tuo$  ju$titiam ;  non  audietur  ultra  iniquita$  in 
terra  f tia,  va$tita$  et  contritio  in  terminie  tui$f  et  oceU' 
pabit  $alu$  muro$  tuo$ ,  et  ptirta»  tuas  laudatio,  Non 
erit  tibi  ampUm  sol  ad  lucendum  per  diem,  nec  splen- 
dor  luna  illuminabit  le,  nd  erit  tibi  Dominus  in  tucem 
paolulom  noster  obtutus,  rursus  ad  eum  cordis  ocu-  G  <empilerniim,  et  Deus  tuus  in  gloriam  tuam :  non  oe^ 


loi  retorquentes,  velut  recitssima  linea  inentis  aciem 
revocenms.  Tdtum  namque  iii  animac  consistit  reces- 
su.  Unde  espulso  dial)olo,  ac  nequaquam  in  ea  jam 
regnantibua  viliis,  cooseqitenier  n^gntim  Dei  fuiida- 
lor  in  nobis,  diceiite  Evangelista  :  Regnnm  Dei  non 
uniet  cum  observatione^  nequedicent :  Ecce  hic  aut  ecce 
iiHcest,  Amen  enim  dico  vobis  quia  ^  regnum  Dei  intra 
m  est  (Luc.  xvn).  Intra  nos  vero  nihil  aliud  esse 
polest  qiiam  scientia  .lut  ignorutio  vcrit.itis,  et  vel 
vitipmm  ainiciiia,  vel  virtutum:per  qujeaut  diabolo 
aot  Cbristo  regnum  paramus  in  corde.  Ciijus  etiam 
regni  qnalitatein  de^cribit  Apostolus  dicens  :  Non 
enm  regnum  Dei  est  etca  et  potus^  sedjusiiiia^etpax, 
et  gaudium  in  Spiritu  sancto  (Hom,  xiv).  Ilaqiie  si  re- 


eidet  ultra  sol  tuus  ,  et  lum  tua  non  minuetur;  sed 
erit  Dominus  in  lucem  sempiiernam  ,  et  complebuntur 
dies  luctus  tui  (Isa,  lx).  £t  idcirco  beatus  Aposiolus 
Don  generaliter,  neque  simpliciter  omne  gaudium 
regnum  Dei  pronnntlAt,  sed  signanter  ac  specialiter 
illud  solum  quod  in  Spiritu  sancto  est  ( Rom.  xiv  )• 
Novit  enim  etse  aliud  qooque  viioperabile  gaudium, 
de  quo  dicilor,  Mundus  iste  gaudebU  {Joan,  xvi).  Et« 
y<B  vobis  qui  ridetis^  quia  plorabitis  (Luc,  vi).  ^  Re- 
gnum  sanecoelonim  tripllciter  accipiendum  est.  Aot 
quo  regnaiuri  sunt  coeli »  id  est ,  sancii  in  aliis  snb- 
ditis,  Bccundum  illud  :  E$to  tu  super  quinque  ctvila- 
te$^  et  tu  super  decem  ( Lue,  xix).  lllud  quoqne  quod 
dicitur  ad  discipulos,  Sedebitis  super  $ede$  duodecim^ 


gnuiii  Dei  Inlra  nos  est,  et  ipsuin  regnum  Dei  jnsti-  f)judicante$  duodecimtribu$l$raei  (Matth  xix).  Aulipsi 
iia,et  p4x,ei  guudium  est;  ergo  qui  in  islis  coinmo-  coeli  incipiant  a  Chrisio  regnari,  «  cum  scilicet  om- 
nior,  sinedubioinregnoDeiest;et  ecoDtrario  illi     nibus  ei  subjectis  coeperit  esse  omnia  io  omnibug 

ALARDI  GAZiEI  COHMENTARIUS. 


*  Varia  et  multiplex  est  hujus  sententiae  iiiier- 
pnsiaiio.  Nam  hic  abbasregnuui  Dei  inira  nos  esse 
dicit,  dum  ejus  babemus  cogninonem.  Alii  in- 
tra  nos  esse  idem  es^e  pniant,  quod  in  nostra  po- 
letuieesee;  qiiemadmodum  Deuleron.  xxxdiciiur: 
Mmdaium  hoc  quod  ego  prcecipio  iibi  hodie,  nonsupra 
te,  nec  procul  posUum  est ;  sed  juxta  est  sermo  vatde 
in  ore  mo,  «t  [acias^  elc.  Alii  regnum  Oei  Intra  nos 
exponunt  Ckristum  per  fidem  in  cordibus  no.siri8 
bsbiiantein.  Aili  regnuin  Dei  inlra  no^  esse  dicunt, 
i|uia  Dei  iniaginem  ad  quain  facli  sumus,  iatra  nos 
Itabemus*  Alii  deniqne  intra  iios  esce  regnum  Oci 


per  pnelibaiionein,  seu  parlicipationem,  et  gustum 
quemdam  illius  ,  qucm  animo  percipimus  :  et  quia, 
ut  ait  Apostoliis  ,  Ipse  $piritu$  testimonium  reddit 
$piritui  nostro,  quod  fUii  Dei  sumus  (Rom.  viii).  Ita 
Gregorius  Nazianz.  apud  S.  Thomain  (In  Catena 
Aurea).  Qiiae  Interpretatio  videtur  eliam  buic  abbaii 
pl  icuisse,  ut  patei  ex  seiiuentibus. 

b  Noia  triplicem  regni  coclorum  acceptioneni , 
activnni,  passivain,  et  localem. 

c  De  hac  sententi!i  dixiinus  alio  loco  (Lib,  v  In- 
stitut,  c,  4);  de  qua  et  D.  Hieron.  epist.  «d  Amand. 
(Episi.  il). 


^^'^  JOANWS  €ASSIANI  COLLATfONES.  510 

noiw  (f  Cor.  if ).  Vf I  rerto  ^nadl  io  Mlit  «tiit  eQn  A  enim  e$i  in  mwU  q^  mimwni  Del ;  in  inftmo  Hutm 


f*Ofiiino  regnalnri. 

CAPUT  JIV. 

De  amm^  perpMmUtkf. 

Quainubrem  in  faoc  cdrpore  constitatus  jam  no- 
verit  tinttsquiiiiue  illi  se  rellgioni  vH  inini»teHo  de- 
putandum,  cnjus  in  hac  Tita  seinfetl^suin  partieipem 
culioremque  praebuerit ;  illiusque  se  etiam  in  lllo 
pareiini  saeculo  consortem  futurum  esse  non  ambi- 
gat ,  cui  niinc  ministrum  se  sociumque  maluerit  ex- 
hibere ,  ^ecundum  sentenilam  Domini  iia  dicentis : 
Si  quU  mihi  mM$tr<U ,  me  sequatuty  ei  ubl  $um  ego, 
ilHe  et  minhler  meu$  erit(Joan.  xii).  Nam  quemad- 
modum  <(  Zabuli  regnum  pet  cohTenientiam  [  Lip$. 


(peeeati)  qui$  eonfiubiiur  Domino  {P$al.  fi)?  Id  esl , 
nemo.  Nuilus  enim,  etlam  si  miiiiee  aemetipstim  vet 
Cbristianuro  esse  protSeatuf ,  vel  monacliom ,  cum 
peccai,  eoDfitetur  Domino.  NeUnt  MJhnilteiis  ea  (fu» 
Dominufi  exsectratitr ,  remioisciiuir  Dei)  oec  servttfn 
se  Teraelter  profiietur  Ulius ,  cujus  prxce^ita  coniu- 
maci  lemeritate  c0Qtemnit,  In  qua  morte  xWm  vl- 
duam,  qiise  eat  in  deliciis,  beaius  Apostolus  esse  pro- 
nuotiat»  Yidua ,  inqiiieos,  gua  in  delicu$  e$i ,  viven$ 
mortua  e$t  { 1  Ttm.  v).  Sunt  ergo  mufti  qui  vivenies 
in  hoc  eorpore  mortui  sunt ,  et  in  inferno  jaeentes 
Deum  iaudare  non  possuut;  et  e  conirario  sunt  qui 
cum  mortui  sini  corpore  ,  Deum  spiritu  benedicuiU 
atque  collaudant,  secundum  Ulud  :  Benedidte^  spi- 


in  tnarg.  connivenliam]  snscipitur  vliiorum  ,  ita  re-  ^  ^^^'  ^^  aninuB  ju^torum^  Dominum  {  Damel,  iii ) ,  et. 


gnum  Dei  per  exercitationem  virtutum,  puritale  cor- 
dis  ac  spiritali  scientia  possidetur.  Ubi  autem  re- 
gniim  Dei  est ,  ibi  proculdubio  et  vila  habetur  ae- 
terna;  et  ubi  Regnuni  Zabuli  est,  ibi  mortem  atque 
infernum  esse  non  dubium  est :  in  quo  qui  fuerit , 
nec  laudare  Dominum  potest ,  secundura  Propbetse 
sententiam  dicentis  :  Non  mormi  taudabunt  te ,  neque 
omnes  qui  de$cendunt  in  infernum  (  sipe  diibio  ,  peq- 
cati);  $ed  no$,  inquit,  qui  mimu$  (lion  vjtiis  sciiicet, 
nec  miindo  huic,  sed  Deo),  benedicimu$  Dominum  ex 
hoc^  nunc  ,  e(  u$que  in  $<tculum  (  P$al.  cxiii ).  Non 


Omttt$  $piritu$  laudei  Dominum  ( P$aL  Cl  ).  Et  in 
Apocalypsi ,  animae  occisoruin  non  solum  laudare 
Deum,  sed  eUam  interpellare  dicUntur  {Apoc,  vi).  In 
Evangelio  quoque  eiridentitts  Dominus  ad  Saddo- 
cxos :  Non  iegisti$  ,  inquit ,  quod  dictum  e$t  a  Deo 
dicente  vobi$,  Ego  $um  Deu$  Abraham,  et  Deu$  l$aac^ 
et  Deu$  Jacobf  non  e$t  Deu$  mortuorum  ,  ^edviven- 
tium  [Matth.  xxii).  Omnes  enim  el  vlvunt.  Be  quibns 
et  Aposiolu^ ,  Propter  quod ,  inqolt,  n&n  eonfunditur 
beu$  vocari  Detu  eorum ;  parmiU  enim  ilii$  eivitatem 
{Heb,  XI).  Nam  quia  ^  nec  otiosc  slnt  post  separatio- 


ALARDI  GAZiBI  COMMEMTARIUS 
^  ZabuU,  id  est,  diaboli :  de  quo  vide  notata  in-  G  *»  somnfs  videt  vel  ambulare  se,  ifet  udeire^  tel  *iii;, 


feHus  {Ad  tap.  21  huju$  coH.),  Qoibus  addo  hoc 
D*  Cypriani  de  paiientia  Job  diisereniis;  (iuanta 
mlper9u$  eumjofula  Zabuli  emi$$a.  Etwrtnm  Xid^ulu$ 
uxprem  [Cyprian.  de  Bono  patien.). 

■  Alii  omittunt  vocabulum  aittmte  et  pro  otio$eB 
leguiit  a/tosi,  nempe  mortui,  vel  spirlius  mortuo« 
rum.  At  bic  textiis  pntentior  visus  est.  IVirro  po* 
tantiir  hic  tres  errores,  seu  b^reses,  de  animabus 
honilnum  a  corpore  separaiis.  Prlmus  error,  animas 
post  separatioiiem  hujns  eorporitf,  Id  est,  post  obi- 
tum  manereotio8as,iusensibiies,iifi(noeitoiii  intelll- 
genti^  et  oronis  affectus  expertes.  Secundus  animas 
uomiiium  non  esse  immoriales;  sed  vel  cnm  corpo- 
rlbus  interlre,  vel  In  nihilom  resolvl.  Tertius,  ani- 
mas  etiam  justornoi  nen  statim  poat  transituro  hujus 
viiae  ad  btsatjtudinen)  transferri,  sed  exspectare 
extremum  judicium  et  resurrectionem  corporum. 
De  bis  tribus  errorlbus  allquid  singill.iilm  dlcendum. 


nli^lie  iilue  arssm,  vei  etiam  ffotutm  f$ni :  hoe  stas 
^ttoifam  smit/ttiidmtf  eofpori$  n9n  ^i.  Quibus  verbis 
videiur  Augusiinns  innuere  atiimam  hiimanam  ha- 
berequamoam  similrludinem  sui  corporis,  ac  proinde 
habere  etiam  sensus  quosdam  sliiiiiee  sensibus  eor- 
poreis;  led  vtlde  ambiguum  est  quam  «imUitvdinem 
iotelligat ;  idemque  repetit  lib.  iv  de  AninDa  et  ejus 
origine  cap.  17,  ubi  etiam  videtur  sensus  iii  anima- 
bus  mortuorum  ponere  (Tomo  YII).  Cttatuf  eliam 
suh  nomine  Aitgustini  ex  lib.  de  Spiritu  et  ADima, 
qood  miima  rfceden^  a  eorparet  mum  trahii  sensutn, 
tmogmationem ,  intellectum ,  concupiecibilitaUm  et 
ira$cibilitatem  (Tomo  I  Oper.  Aug.  c.  16).  ileiu  ex  lib. 
de  Rccles.  Dogmatibos :  Sotum  hominem  mdtmiti 
ibi6ere  antmiim  sii6s(4n(tvam  (id  est,  per  se  ^ubsisien- 
tero),  quof  exuta  corpqre  vivit,  et  $en$uM  $uo$  att^ue 
organa  vivaciter  tenet.  Eodem  modo  loquitur  Cassio*- 
dorus  libro  de  Anima,  dicens  (Cap.  8)  :  Afifmn  eepa- 


Qood  ad  primum  tttinet,  ambigoe  admodum  in  hoe  r^  ratn  a  corpore  adhue  videl,  audil,  tftHsgtiialiir^  re- 
capite  loquitur  Cassianus,  tum  quoad  sensus  quos     cordatur.  Denique  Peirus  Loinbardus  (/n  4,  ^.  44) 

animae  separatae   tribuit,  iqm  nuoad  siatum  ejus        '   '         " -n.^r  _:   .« -.   .    f„   ir>  ......-.• 

vit».  Nam  quoad  illud,  videtur  aniinae  raiionali  iri- 


huere  sensus,  et  affectus  huius  vH  r,  dum  semel 
aique  ileruin  incuicat  animas  defunctorum  $ui$  len- 
$ibu$  non  privari^  immo  ne  i$ti$  quidem  affectibue^  id 
e$t,  spe  qtaue  tristitia,  gaudio  ac  metu  carere.  Posiea 
tunen  vefut  se  explicans  concludil,  mentem  eTutam 
hfic  carni$  pinguedine,  id  est,  corpore,  $ua$  intet- 
iectuale$  viriutes  in  meUu$  reparare,  et  purioree  ea$ 
ae  $ubtitiore$  recipere  poiiu$  quam  amittere.  Quibas 
verbis  non  obscure  Indicai  animre  separatae  sensas 
et  affectus  non  corporeos  et  aniroales,  sed  spiritua- 
les  et  Inielleciuales  tantummodo  remanere.  Venim 
ad  ampliorem  hujus  docirinx  elucidationem,  no* 
tanda  imprimis  verba  D.  Augustinl  lib.  \n  de  Ge- 
nesi  ad  (Itieram  (Cnp.  33)  :  Profiteri  animam  habere 
eimititudinem  corporie,  et  corporalium  omnino  mem- 
brorum  qui$qui$  negat^  pote$t  negare  ammam  e$$e  qum 


ad  hunc  locum  Cassiani  speclans  i  In  Ca$$iani, 
inquit,  voittnitnt6tcs  legitur,  quod  non  sml  ocioi(e, 
neque  nihil  ssnlianl,  ium  dive$  ilis  in  inferno  $e 
/lamma  cruciari  ciamel ;  unde  probatur  atUnuu  de- 
funetorurt$  non  $oliim  sui$  $en$ibu$  non  privari , 
$ed  nec  isti$  affeclibu^^  $cHicet  ipe,  Irtsltfia,  gau 
dio  ,  ac  metu  carere ;  et  e%  hi$  qum  Mi  in  iiio  %enetai\ 
examine  reservanturj  ea$  queedam  fam  Uuipmre  pree- 
gu$tare.  Sic  ipse  Cassiani  verba  reeiuns.  Uie  aucio- 
ritatibus,  ut  opinor,  motus  D.  ThAmas  ^iiaeslioneni 
hiinc  pliifibus  In  locis  agitat  :  Vtrum  omnee  poten- 
tia  animee  remaneant  \n  anima  a  atrpore  eeparaia? 
eamque  in  Somma  ita  resolvit  :  Bieendum  quod 
omne$  potenlio!  animm  comparahiur  eui  animam  eoiam, 
$icut  ad  prineipium.  Sed  qumdam  pot€n:im  campofan* 
tur  ad  animam  $olam,  $icut  ad  $ubjectikm^  nl  inielle* 
ctus  et  volunta$y  et  hHjh$modi  poteniice  necesee  esi  quad 
maneant  in  anima  corpore  di$trueto^  Ueuedam  tero 


Mt  G0LL4T10  I.  —  DiS  MONACtfl  mTfeffHONB   AC  FINE.  m 

HMi  liBjvt  eofp«Hs  ahlm»  ,  neqbe  Aihll  senliaiit ,  a  xaro,  et  diflte  pnrpurato  profeHur,  ostendit  (  Lue» 
eti^Hi  BYtngeHi  piraiMihi ,  qa»  de  illo  paupere  La-     iti)  ;  qiioriiai  unaa  beattssimain  sedem,  id  esi,  ainiit 


ALARDI  GASif»  GOMMeNTARIUS. 


potenlim  stinl  tn  conittncto  {id  eil,  composilp^  scilicet 
homine)  ikul  iH  subjecto^  $icul  omnes  poletitiie  ^ensi' 
rlMi  pmrHi^  af  fiifififlMr.  Destrmef  auiem  tubjecU 
uoH  pMU  00aden$  rfmoMri.  OntU  corrupl»  cmtjtm' 
clo  (id  e^^l,  cofiiposiio)  iioti  fitan«nl  hujusmodi  poten" 
titeaetu,  sed  virtute  tantum  manent  in  anima,  stcut 
in  prineipio,  vel  rndice,  Et  ifc  fnisum  e$t  tfuod  (fuid^m 
dieuni,  hnjusuMdi  potmuiM  tn  emhna  rimuuir€  $iiam 
corruuto  corpore,  ^t  multo  (atsius  quod  dicunt  etiam 
actus  harum  potentiarum  remancre  in  anima  separata^ 
quia  tttlinm  potentittrnm  nnlla  e$t  aetio,  nisi  per  orga^ 
wsm  earpafaam.  Iia  8  Thomas  (i  por /.,  4,  71,  ain.  % ; 
w  4»  dut.  U,  q.  3»  a.  3,^. i ;  $i  quodlib.  7,  1  i,  a.  8). 
Ad  auctnriiatem  ei  libro  de  SpirUu  el  Aiiinia,  re- 
spondet  Lffrrtfnt  iltum  non  httbere  auetbritatem  ,  non 
«■ni<n  est  Aufuati^ri ;  de  qno  vide  Bellarmliium  {Ub, 
de  Seripior.  Eeci.  in  AȤusUao),  Potest  tamen  dici^ 
inquit,  quod  anima  sefium  trahit  hujusmodi  potentias 
non  netn,  sed  virtute.  Quod  iii(elli$;e  de  sen-^ibus  cor- 
poreis,  «i  nnaginatione,  et  appetilu  eoneiiplaeiMII  et 
irascibili;  nam  iAielleotttin  ei  voliiotaiem  cortum 
est  roanere  aciu  in  anima  sei^araia  :  ineinoria  aulem 
inteltectualis  rnipsa  idem  est  cnm  inlelleciu,  et 
lanfum  raiione  differt ;  de  qu:i  etiam  epuloni  sepullo 
lA  inferiK»  4i€ittm  est :  Recardarej  ^,  ^iiia  receifisti 
bona  in  vita  tua  (Luc.  xvi),  elc.  Simiiiter  et  Iil>er  de 
Ecclesiasticis  Dogmatibus  non  est  D.  Auguslini,  sed 
Gennadil  Matsilieiisis  noti  magnae  anetorltalis  inter 
eeelesiaaiieoi  scHpiorea ;  qoi  tameii  eiiam  Msipsum 
rerte  eiplic^t.duip  aii(C<ip.  19)  :  Duabus  substan- 
tii$  tantum  constat  homo^  anima  et  corpore  :  anima 
eum  raiione  sun,  el  corpore  cum  sensibus  suis.  Quos 
Uunen  $en$u$  at$que  antnue  eaeietais  non  mevet  ear* 
pua.  Anima  vro  et  sine  coruore  raiionale  suum  lenet^ 
tliide  infert  S.  Thomas  (Quodlib,  1  ari.  8]  :  Erao 
defuncta  carne  potentliv  smsitivm  non  manent.  Ad 
Gasaiodoram  renpondel,  quad  eicnl  operaiieuee  «•* 
luntalie  proftcr  qiuamiam  $infiUtudinem  nominibue 
pn$sionum^  quee  $unt  m  oppetitu  sensitivo ;  ita  eiiam 
intellectue  operationes  nomnantdr  ad  operationibus 
sensuum  propter  similitudinem  :  et  sic  loquitur  Cas- 
tiodorus,  Aique  eodem  mndo  eiponi  potest  Cassia- 
noa,  dum  ait  animam  separatam  non  carere  istis 
affeeiibua,  nempe  gaudio  ei  ifistiiia,  spe  64  metu. 
NaiD  aicai  beatorum  anlmm  gaudent  de  iiraBmiia. 
iia  eertum  eai  damnatorum  aniinas  triaiari  do  pmiiia 
et  aupplioii8,ei  eidem  meioere,  «i  p«itelde  epulona* 
At  bnjoamodi  paasioues  non  sunt  appeiiiua  sensitivi, 
sed  inieliectivl  et  rationa|ia.  Spea  auieni  cum  oee 
beatia  nec  damnail«  conveniai,  aolia  auimabus  io 
pttitaiono  exlsientlbus  tribni  potest,  sieui  ei  fldea. 
Sp^rant  ealm  ei  credttiit  yitam  aetemam  ot  beauim, 
qumro  noodttm  obtinent. 

Qnoad  aeeundum,  eonira  immorialiiatem  animsa 
raiionalia  duo  eistiieruni  errorea*  Priinus  Saddu* 
caeornm,  qui  anima»  immortaliiatem  negabani,  et 
idco  eiiam  resurreciionem,  Matlb.  iiii.  (S.  7Aom.  i 
•  p<m.,  fiMrfl.  78,  art.  6.)  Ailer  quorumdam  Arabum, 
qiii,  nt  aii  Eusebius  Caesariensia^Lifr.  vi  I7ts4.  cap. 
30).  a$$erebant  hominum  animo$  una  eum  corporibu$^ 
nuo  eodemque  tempori$  articulo  morte  oecunibere,  et 
peniiue  exeiittgvi;  at  demum  tempore  reeurrutionie 
uHiver$m  carm$^  cum  eiedem  vitam  denuo  reeuperatu^ 
ro$.  {Vide  Auguetins  lib.  de  Heeres.  num»  S5.)  Conira 
uiromque  errorem,  anim»  buroane  imniortaiitatem 
certa  fide  tenendam  manifeale  docenl  ScripturflDy 
Symbolom  Fldei,  ei  Ecclesie  deflniiio,  praeter  ratio- 
nes  lam  pbilosopbicas  quam  Ibeologicas.  (VidePe^ 
rerium  lib,  iv  in  Genes.  qucesi.  S.)  Loca  Scriptur» 
noniiulla  hic  prefDri  Cassiaoua«  quilws  addi  pote- 
raiii  bace  i  Jmlorum  oHimm  in  NMmu  Dei  moU»  et  noa 


t$nget  illas  tormentum  mortis.  Sap.  la.  Et  nolite  ti" 
mere  eos  qu{  occidunt  corpus,  animam  autem  non  pos- 
eum  oreiderB.  In  Symboio  lam  Apofiolieo  quam  Ni- 
cjitm  ei  Conatattiiaop.  profitemur  Reeurreetumem 
carnis,  sive  mortuorum,  et  viiam  aftemam,  qu«  ani- 
mam  nostram  Supponii  esse  immortalem.  Hinc  dl- 
TQs  Hteronjmus  ad  loeum  iliutn  Mitih.  ixii,  quem 
liie  ciiai  eimm  Aticior :  Ad  eeternitatem^  inquii,  oiii- 
marum  probandam,de  Mose  (id  est.  de  libris  Mosis) 
ponit  exemplum  :  Ego  sum  Deus  Abraham^  ei  Deu$ 
Isaac  et  Devs  Jacob  (Exod.  iii).  Stcuimque  infert : 
Non  e$i  mortnomm  Ueus,  $ed  viventium  :  iil  eum 
f^robaverit  anima$  permanere  no$t  mortem  {neque  enim 
poterat  fieri  ut  eorum  esset  Deus  qui  nequaquam  sub' 
sisterent),  eonsequenter  introduceretnr  et  corporum 
resnrreetiOt  qnw  cnm  animabns  bona  maiaoe  ges" 
seruni.  His  demum  accessit  eipressa  Ecclesix  defi- 
nitio  in  concilio  Lateranensi  uliimo,  sess.  8,  ubi 
D  etiam  diimnatur  iste  modus  Inquendi  :  Anima  est 
immortoHe  seenndnm  fidem ;  $ed  mortaii$  ucwuinm 
rationemt  vel  philoeophiam.  Quo  utebantur  noimulli 
philosophiae  nimiuin  addicti.  Circa  leriium,  animaa 
sanctorum  a corporibus  separatas  non  videreDeuni, 
nee  rrai  beaiitudine  ceelesti,  sed  ad  uf^que  extremi 

iudieii  diem  servari  in  quibuadam  abditis  receplacii- 
is,  iibi  nec  Deuin  viUeani,  nec  beatae  dici  possint, 
nisi  in  spe,  docuit  in  primis  TertuHianus  pluribus 
in  locis.  Deinde  ^igtlanlius,  quem  siiggiliana  D.  Hle- 
ronynua  {Lik.  eonira  Vigiiani»)  :  Ats,  inquii,  vei  in 
$inu  Abrahof,  vel  in  ieco  refrigerii,  vei  subter  aram 
Dei  animas  apostotornm  et  martyrum  consedisse^  nec 
posse  suis  tumulis  et  nbi  voluerint  esse  prce$ente$ :  le- 
naSMim  videiieel  dignUaii$  snni^  ni  non  inler  Aomiei* 
d(n  teterrimo  carcere^  sed  in  iibera  honestaque  custo- 
dia,  in  forlunatorum  insulis^  et  in  campis  Eiysiis  rc' 
cludantur.  Iloa  secuti  sunt  Graeci,  ut  patet  ex  con- 
cilio  Flordiit,  aeas.  1,  ae  demum  nosiri  temporia 
sectarii,  Lutheru»,  Calvious,  ei  alii,  ut  videre  est 

C  apud  Bellarniinum  (Lib.  i  de  Beatis^  cap.  1  et  seq.), 
qnl  hanc  controversiam  ^ise  et  accurate  pertracta  - 
▼it,  et  multis  Scripiurarum  lestimoniis,  nec  non 
sanclormn  Fatrom  auctoriiatibus,  partera  affirman- 
tein  ui  catholicam  veriuiem  astniii;  nihil  ul  am- 
pliua  addi  aui  requiri  posie  videatur :  quein  proinde 
Itsctori  adeundum  el  consulendum  relinqueiis,  duo 
Unittm  Tel  tria  hu}08  doctriom  atabilimenu  propo- 
nam ;  quorum  primum  esi  Ecclesi»  testinionium', 
cum  de  8.  Gregorio,  et  {iliis  sanctis  confessoiibua 
dioii :  Deu$,  qni  animcf  famuii  tni  Gregorii,  vel  N., 
cBternm  beatitudinie  pramia  contulieti,  eic. ;  secun- 
dum  duorum  conciliorum  OKumenicorum,  Floren^ 
lini  el  Tridenlini,  aueiofiias  et  definiiio.  Siquidem 
hoc  ipsum  deflnitum  est  in  concilio  FloreniinOySeas. 
uli.,  ubi  Graeci  Undem  ad  Ecclesias  unitatem  re- 
ducii,8iHiui  cum  Laiinis,  ex  decreio  Eugenii  papm 
(iii  decret.  uniom$)  profiientnr  t/<omm  anima$  qui 
po$t  baotisma  susceptum,  nullam  omnino  peccati  ma" 

Tv  culam  iHcwrrerunt^  iiias  etiam  quai  post  contractam 
peccati  macuiam,  vei  in  ems  cor^oribus^  vei  eisdem 
exnlce  eorporibus  (pront  $nperiu$  dictum  est)  suni  pur» 
gaim^  in  cmium  mox  recipi^  et  intueri  clare  ipsum 
Deum  trinum,  ei  unnm,  ucuti  est :  merilorum  lamen 
divermtate^  aiium  olio  perfectins;  illomm  autem  ani' 
ma$  qui  ta  aeiuali^  moriaii  peccato^  vei  $oio  originali 
deceduni,  mox  in  infernum  descendere,  pmnis  tamen 
di$paribu$  puniendas.  In  cnncilio  auiein  Tridentino 
{Se$$,  25  deinvocat.  sonclor.)  damiianiurqui  negani 
$ancto$  mterna  feiicilate  in  cmio  fruentes,  tnvocandos 
esse.  Vide  c^etera  apud  nellarnunuin  et  ^otuni  in 
4,  dist.  45,q,i  art.  3,  ubi  eliaiii  pleraqne  Scriptur» 
loca  a  Cassiano  iuc  citau  expenit  et  expiicat. 


i05  lOANNIS  C4SSIANI 

Abrahai  requiem  promeratur,  alius  intolerabiri  ar-  A 
dore  acieriii  ignis  exuriiur.  Si  autem  et  illud  qiiod 
dicitur  ail  lalronem  :  E-^ie  eri$  meeum  in  paradiso 
(Lucm  xxiii) ,  voluerimos  intendere ,  quid  aliud  ma- 
nifestc  designat ,  quam  perdurare  in  animabus  non 
solum  piistinos  iniellectus ;  sed  etiam  Ticissitudioe 
eas  congrua  pro  meritorum  actuumque  suorum  per- 
frui  qtialitaie?  Hoc  enim  ilii  nequaqnam  Deus  pro* 
misisset,  si  ejus  animam  nosset  post  separatioiiem 
carnis,  vel  privandara  sensu ,  vel  in  nihilnm  resol- 
vendaro;  non  eiiim  caro  ejus  in  paradisum,  sed 
anima  erat  ingressura  cum  Christo.  Cavenda  sane , 
iinnio  loto  iiorrore  est  detesunda  pravissiina  hasre- 
ticorum  illa  distinctio  ,  qui  dum  non  creduni  Chri- 
stuni  potuisse  eodem  die  quo  In  inrenia  descendit , 
eiiam  in  paradiso  reperiri,  ita  distiiiguunt  :  *  Amen  B 
dico  ixbi  hodie  ,  et  iiiterposila  disiinctione  inferQnt , 
mecum  eru  in  paradiso  :  ut  scilicet  h»e  promisiiio 
non  statiin  po^t  transitum  vitas  bujus  iinpleia  ,  sed 
post  rcsurreciionis  ejus  adventum  Intelligaiur  im* 
plenda.  Noii  iiKelligenies  illud  ,  quod  anie  resurre- 
ctionis  &UX  diem  protulit  ad  Judufos ,  qul  enm ,  ut 
aemeiipsos,  crcdebaut  angustiis  humanis  et  earnaii 
infirmitaie  ctmcludi  :  Nemo^  inquit,  aseendit  in  cm» 
ium,  yiisi  (lui  descendit  de  cttio^  Filius  hominis  fui  e$t 
in  coilo  (Joan.  iii).  Quibus  manifeste  probatur  animas 
defunctoruui  ^  non  solum  suis  sensibus  non  privari^ 
sed  ne  istis  quidem  affectibtis,  id  est,  spe  atque  tri- 
stiiia,  gau(iii)  ac  roetu  carere  ,  et  ex  eis  quae  sibi  in 
illo  generali  examine  reservantur ,  quiddam  eat  jam 
incipere  pra>gustare ;  nec  secundum  opinionem  quo-  G 
rumdam  iiifidelium,  in  nihilum  eas  resoUi  post  hujus 
commorationis  excessum  ,  sed  vivacius  subsistere  » 
Deique  laudibus  intentius  inhxrere.  Et  revera  ut 
sequestratis  paulisper  testimoniis  Scrlpturarum  de 


COLLATlONfift.  854 

ipsius  anim»  natura  secundum  mediocritatem  sensos 
nostri  paucis  aliqua  disputeinus ,  nonne  ullra  onmis 
ineptiae  non  dicam  fatuitaiem ,  sed  insaniam  est  vel 
leviter  suspicari  illam  preiiosioreni  honiinis  poriio- 
nem  ,  «  in  qua  imago  Dei ,  secundum  heatiim  Apo- 
stolum  (I  Cor.  xi,  Coloss,  iii),  tc  similitudo  con- 
sistit ,  deposiia  hac  qua  recondiiur  in  praesenti  sar- 
cina  corporali,  insensibilem  iieri,  quseomoemra- 
tionis  vim  in  se  continens  eUam  mutam  atque  insen- 
sihilem  niaieriam  carnis  participatione  sui  facit  esse 
sensibilemT  cum  utiqne  eonsequens  sii,  et  hoe  ra- 
tlonis  ipsius  ordo  contineat,  ut  exuta  mens  ista  car- 
nali ,  qua  nunc  hebeUMir  pinguedine ,  iniellecttiaies 
viriutes  suas  in  melius  reparet,  ei  puriores  eas  ac 
subtiliores  recipiat  potius  quam  amitut.  In  tanlum 
auiem  hoc  quod  dicimus ,  beatus  Apostolus  verum 
esse  cognoscii ,  ot  eiiam  optet  ab  hae  came  dikce- 
dere,  ui  separaiione  ejus  enixius  valeai  Domino  co- 
pulari,  dicens  :  ^  Desiderium  habeo  disiolvi ,  et  cum 
Christo  esse,  mutto  enim  melius  ( Philip.  i) ,  quoniam 
dum  sumus  in  eorpore ,  per^f^r tttsmtir  a  Doimno  :  et 
Idcirco  audemus  et  bonam  voluntatem  habemus  magis 
peregrinari  a  corpore^  ei  ptatenut  eue  ad  Dondnum. 
Proptcr  quod  etiam  contendimus^  sive  absentes^  uve 
prasentes  placere  illi  ( II  Cor,  v ) ;  commoraiionem 
scilicet  animae ,  qnae  in  hac  came  est,  peregrioaiio- 
nem  a  Domino,  aique  abseniiam  a  Chrisio  esse  pro- 
nuntians;  ejusque  ab  hac  carne  sepnrattonem  atiiue 
discessuin,  prai^entiam  esse  ad  Christuin  tota  credu- 
litate  confldens.  Et  evidentius  iierum  sup«r  hoc  ipso 
vivacissimo  animarum  statu  idem  apostolus,  Sed 
accessistis » inquit ,  ad  Sion  montem^  et  civHatem  Dd 
viventisJerutalem  eeelestem^  e$  ad  multorum  mHHum 
angelorum  firequentiam,  •  ei  Ecetesiam  primitivorum 
qui  conseripti  sunt  in  cir/ts,  <  et  spiritusjustorumper' 


ALARDl  ftAZ.€l 

«  llanc  erroneam  inierprelattonem  et  prnvam 
distinctionem  referi  etiani  Tlieophylactns  in  Com- 
meiitario  :  quam  inerito  hic  at>bas  detestandam 
dicit,  tiim  quud  dnctrinae  caihnlice  repugnet.  tnni 
quod  enervein  plane  et  insipidain  redd^it  Chrisii 
senteutiam,  si  i^ic  dixhset :  Ainen  dico  iibi  hodie. 
Qiiorsuin  etiiiii  illud  hodie  ei  quain  emphasim  ba- 
buissei?  Ni»iine  viJebui  latro  Dominum  loqui  ilia 
die?  ( Vide  Beitarm,  lib.  i  de  Sanct.  Beat,  c.  3.) 

^  Seiisits  inieliige  non  corporeos,  sed  spirituales, 
quos  inrra  vocat  iniellectnales  virtnies.  Ciini  enim 
aniiiia  a  corporo  p  t  iiiortem  separaiur,  omnes  ejus 
poieiitiie  beiisiiivae  cuiii  corpore  intereiini,  sola  in- 
lel.igeiina  ct  racuUate  ratioiiali  ipsi  remaneiite,  ui 
dictuiu  est. 

<•  K«ai)icit  illiid  Ap<>8'oli  I  Corinlh.  xi  :  Vir  iion 
debet  velare  caput  suum,  quoniam  imaao  et  gloria  Dei 
est.  Ver.mi  expre-sior  est  sententia  Gent^is  ii,  ubi 
diciiur  Deux  creas-e  hominem  ad  intaginem  et  simiti- 
tudinem  suam.  De  iiac  porro  ima^^iiie  ei  siiuilitu- 
dine  L>ei  in  auima  liomiuis,  vide  Miigist.  iii  i  S«'n- 
leui.  dist.  It>;  S.  Tbo  nani  i  parle,  q.  93;  el  Pere- 
riuni  tili.  IV  CoiiHiM^nl.  in  Gein^sim. 

'  <^iinmori.iliiatis  seu  .'«"ifniiuiU  desiderinm  aninMa 
raiiooali  iiis  (un,  q  lod  bis  verbis  ApO:»toli  insiniia- 
lur,  III  g  uni  e<«i  iitiiiHir  aiitaii>  ejus  argumentuin ; 
ex  >i(i»  eiiiin  etiiiiici  piiiliisophi  aniinain  hoinmis 
jinmiMiiIeiu  agnoveruiit  ei  couiprobaruni.  Plato  iii 
Piixuoue.  Aristoieles  iib.  ii  de  Anima. 


COMMENTARIUS. 

•  Id  esi,  ad  societatpm,  seu  CAnsortium  ssncto- 
rnm,  seu  eleetorum.  quorum  nomina  scripia  suntia 
libro  vitie.qni  eiprimiiivi  sive  primogeniii  dicuntur, 
Gru;ce  TrjBMT^roxoc.  Nam,  ut  exponii  Theophylacius, 
omnes  qmdem  homines  ereatione  /i/tt  Dei  sunt ;  ud 
adoptione  primogentti  sunt  /i/ii  eleeii.  quorum  nomina 
scnpta  sunt  in  cmlis.  Alii  primogeiiiios  dici  volunl, 
qui  prioribus  scculis  Deo  |>er  fideui  placuerunt,  ot 
saiicti  pairiarchae  et  prophetse.  Alii  denique  sanctos 
ap4i8tol(»s  qui  priuiiius  ei  abundanlius  dona  gra|i£ 
perceperuiil ;  per  quos  derivaia  ^uni  in  posteros, 
secundumillud  Rom.  viii :  Nos  ipss  primitias  spiritus 
^  hahenies.  Ita  S.  Thoinas. 

f  Inlerniisii  Auctor  haec  verba,  qiue  his  sequenti- 
bus  ab  Apostolo  prsttmiitunlur :  Et  judicem  omnium 
Deum.  Deiiide  sjibditur  :  Et  sfnritus  justorum^  eic. 
Ubi  iriplcx  invonitur  lectio.  Quidam  legiint  :  Et  spi- 
ritum  justorum  perfectoru  u ,  id  csi,  accessislis  ad 
Spiritiim  sancium  qui  f-^cit  perrecius  iu  jiistitia.  Oin- 
nis  enim  jusiilia  et  iierfectio  est  a  Spiritu  sanclo. 
iia  S.  Thoma*«,  qui  hanc  lecti<»iiem  magis  probare 
videtur  (S.  TAom.  in  Comment.).  Alia  leciio  :  Etspi' 
rituum  justorum  perfectorum,  quomodo  in  antiquis 
editionibus  etiani  Latinis  legebatur.  Unde  putat  Ga- 
gneius  nosiruin  interpreiem  legi<>se  in  Graecoincv- 
fMCTfiiiy,  id  est,  spirttuum,  ei  referri  ad  Judicem;  ut 
sii  sensus  qnod  Chrisius  judex  est  oinniui»,  etiam 
ju»ioruin  et  perfeciorum  spirituum,  id  esi,  aninia- 
rum.  Ai  vulgaia  ei  correcu  versio  Latioa  Bunc  ha- 


m  COLLATIO  L  —  DE  MONAGHI  INTBNTtONE  AG  FINB.  MW 

/tefornm  (  Hdtr,  xn  )•  De  quibos  spiriiibus  in  alio  A  Temriiim  vincens  in  nobis  pro  toio  bona  yoliinutii 

•sseosQy  aderiia  bealiittdine  ac  per|)etuis  iios  pr»- 


}oco  :  Deinde  p«/r#f  Jiiquit,  carni$  natra  habuimu$ 
<rsdi/tor€fy  ei  reverebmimr  eos ;  uon  muUo  ma§U  $uk^ 
iicimur  pulri  sjmtuum^  el  vtvmM  {Ibidem)1 

CAPUT  XV. 
Df  eoHiemplatione  Dei^ 
Gonlemplaiio  •  vero  Dei  muliirsrie  coiicipiCnr. 
Nam  Dens  noo  sota  incomprehensfibiiis  illius  sob- 
ttSDii»  su»  admirMiioiie  cognoscitiir,  quod  tamen 
adbac  In  »pe  promissioni«  abscondituro  est;  sed 
etlam  ereaiuraruro  suarum  magnitudine,  vel  arqui- 
utis  snm  consideratione,  vel  quotidianar  dispensa- 
lioais  aaxiKo,  pervideiur;  quando,  scilicet,  qu» 
eon  snnetla  snis  per  singnins  generaliones  egerit, 
neole  p«rissima  perlustramus ,  cuin  poteniinm 
ip^ius  qna  universa  gubernal ,  moderaiur  ac  regil,  ^ 
coDi  inamensilaiem  scienli»  ejus,  et  ocofum  "quem 
lecreta  cordioro  latere  aon  possunt,  trementi  corde 
miramur;  cum  arenam  maris,  ondarumque  nnme- 
moi  diinensum  ei  CAgaitamque  pavtdi  cogiiamiis ; 
oim  ploviarum  guttas,  cuiu  smculorum  horas  ac 
dies,  com  praeterita,  foturave  universa  obsiupe- 
icentes  scienil»  ejus  assistere  conlemplamur:  cum 
iaeiibilero  cleineniiam  ejus  consideramHs,  qua  in- 
DQmera  llagitia,  quae  singulis  qiiibosque  momentis 
sob  ipsius  commiitnutor  aspeciu,  indefessa  looga- 
aimitaie  sustentat ;  cum  intnemur  vocationem  qiia 
nos  nullis  praecedentibos  meriiis  graiia  suae  misera- 
tionis  ascivil:  cum  deniqne  qaoi  occasiones  s»lutis 
iriboil  adopiandis  [Ljp5.  m  mwrg.  adopt»taJ  cura 


mils  munerat;  cum  posiremo  dispensaiionem  saae 
Incsrnatiiiois  pro  nostra  saluie  suscepit,  ac  mirabi- 
lui  mysteriorum  suorum  in  cunctis  gentibus  dilaia- 
vit.  Sunt  autem  alim  qooque  hujusmodi  contempla- 
liones  innumerae,  qum  pro  qiialilate  vitas  ac  poritate 
cordis  in  nosirls  sensibus  oriuntur,  quibos  Deus 
vel  videiur  muiidis  obtutibus,  vel  tenelnr.  Quas 
profecio  nnllus  perpetoo  reienlabit,  in  qoo  adhue 
aliquid  carnalium  vivit  affeciuum ;  quia  noii  polertf, 
ail  Ooniinus,  ndere  faeiem  meam;  ^  non  enim  videbii 
me  komOf  ei  9ket  (£xed.  ixxiii),  sdlicel  mundo 
huic  afleclibasque  terrenis. 

CAPOT  XVI. 

Interrogatio  de  cogitationum  mobilitate, 
Germanus  :  Quid  ergo  esi  quod  etiam  nolenlibos, 
immo  veroetlam  nescientibos  nobis  iia  superfloae  co- 
giuiiones  sobliliter  ac  latenter  iohaerent,  ut  non  so- 
lom  eas  expellere,  verum  etiam  intelligere  ac  de- 
prehendere  difflculiatis  imroodicae  sitr  Poiesi  ergo 
mens  aliquando  ab  istis  vaciia  reperiri,  et  numqoam 
hujuscemodi  illusionibus  IncursariT 

CAPUT  XVIL 
Reeponiio  quid  potsit  men»  wpn  eogitationum  itatu , 
ifuidve  non  po$»it* 
Moyses  :  •  Mentem  quidem  non  Interpellari,  co- 
gitatiouibus  impossibile  esl;  suhcipere  vero  eas,  sive 
respuere  omni  sludenii  possibile  est  [Ltps.  tn  marg. 
siodenti  per  grstiam  Dei  possibile est].  {Vid4 terUam 


qaodam  admirationis  infiiemur  excessu;  qiiod  iu  ^  CaycAii  annotationem  poit  /fnsm  hujtti  operit.) 
oos  nasci  prapcepit,  nt  ab  ipsis  cunabiilis  graiia  no-  Quemadmodum  igitor  orios  earuin  non  omotno  pen- 
bis  legisque  suae  noiitia  tradereiur,  quod  ipse  ad-     dei  a  nobis,  ^  iu  probaiio  vel  elecUo  con&isiit  iii 

ALARDI  GAZili  COMMGNTARniS. 


bet :  Et  epiritu»  jueiorum  perfeetorumy  etc,  ui  hie 
eiiam  habeiur ;  ut  ^ensus  sit  quod  Clirisiiani  acces- 
seront  (per  fldein  scilicet  et  ciiariiaieni)  ad  spiriius, 
id  esi,  animas  jiistoruin  et  perfectoruin,  id  esi,  cum 
ssBctis  aiiimaiHis  felicitatis  .TitTuas  consorie»  facii 
sunt;  vel,  ut  habet  S.  Tbonias,  iit  babeaiuus  socie* 
taUm  cuai  spiritibiis  sanctorum,  qui  bunt  jusli  et 
perfecti.  Pertinei  auieni  bxc  sententia,  Kiouti  hic  ab 
auctore  producitiir,  iion  solum  ad  probandaiu  im- 
morUliiatem  aniiiiarum,  de  qui  priTipue  bic  agi- 
Ur;  vifrum  etiain  ad  conliruiatlonem  iliius  doctrinaB 
catholicae,  qua  credimu4  aniinas  jiHioruin  plene 
porgatas  moi  in  coBluni  recipi,  et  Dei  beatiflca  vi- 
sione  perfrui,  conira  eriorem  coiiirarium  superius 
meuioralHW. 

*  Yarii  de  Deo  conceptus  et  ineditandi  modi. 
De  quibus  vide  D.  Gregoriuiii  hom.  17  et  18  in  ICze- 
cbielem. 

^  Moralis  exposiiio  illios  senteniiae,  quam  etiam 
babet  D.  Gregorius  xviii  Moral.  c.  3H,  ubi  Iractans 
iJla  verba  Job  (Cap.  xxviii):  Abtcondiia  est  ab  oculis 
ommKni  vtvenfiam.  Quisquis,  inqiiit,  Sffpi^nf/am,  quw 
Deus  esif  tidet^  huic  vitas  funditus  moritur,  ne  jam 
ejus  amote  ieneaiur.  Nullus  quippe  eam  vidil^  qui  ad- 
kne  eamaliier  vipt/,  quia  nemo  potest  Deum  ampluti 
umul  ei  teeeulum,  Qui  enim  Deum  vidtt^  eo  ipso  mo* 
riiur^  tftso  vel  intentione  cordis^  vd  effectu  operis.  ab 
kujua  viite  delectationibus  sepaiatur.  Vnde  adhuc  ad 
eumdem  Moysen  dieitur  :  Non  enim  videbit  me  homo^ 
etvivtt;  ac  ei  aperte  diceretur  :  SuUut  um^jnam  Deum 
smritueiiUar  videit  et  mundo  carnaliter  vivil.  Unde 


Paulus  quoque  Apostolus,  fni  adkuc  Dei  inmibHia, 
iicut  ipse  testatur^  ex  parte  cognoveraU  jam,  kuie 
mundo  totum  u  mortuum  perkibebat^  dieem  :  Miki 
mundui  crucifixui  eit^  et  ego  mundo  {Gal.  vi).  lia 
Gregorius  morallter  illa  verba  Exodi  com  nostro 
Collatore  expoiiens.  Porro  gernianus  sc  liiuralis 
sensus  ejus  seulentim  esl  nemluem  in  bac  viu  vi- 
dere  aui  vidisse  Deum,  id  est  ciare  et  intuitive  con- 
spexisse  diviuam  essentiam,  siculi  beati  in  cmlo 
couspiciuol (Vid6  S.  Thom.^i-^q.  iB8,a.  5).  Mam, 
ul  ibidem  ail  D.  Gicgorius:  Qttomdiii  kic  mortaliter 
Mvt/«r,  videri  per  quasdam  imaginet  Deui  potest^  sed 
per  iptam  natura  sum  speeiem  non  potest.  Al  baec  noo 
ad  huiic  locum. 

c  De  multiplici  varieUU  cogiutioniim,  qmbus 
mens  nostra  iuterpellatur,  prftclare  disserit  D.  Ber-* 
nardus  in  lib.  de  Onsoieniia  cap..5,  ubi  haec  luter 
alia  :  Cogitationum  multiplex  varietas  esse  cognoeatur. 
U  Aliw  namque  cor  fn/Ionl,  alicB  eievant,  aiue  perturbant, 
aliee  diaipant,  alia  confundunt,  alier  distendunt,  a/ift? 
ligant^  alice  inquinant,  aiiet  contrakunt,  alim  corrum- 
punt.  Inflant  ut  superbw,  elevant  ut  vanei,  periurbant 
ut  invid(P,  distipant  ut  iracunda,  confundunt  ut  ace- 
diosce,  distendunt  ut  ambitiosce^  liganl  ut  gulosci,  m- 
quinant  nt  luvurioice,  conirakunt  ut  timtdcs,  corrum- 
puni  ul  maliiiosa:.  His  igitur  exclusis  mens  purgatur, 
si  sanctis  coyilationibus  jugiter  exercealur^  sicut  uri- 
ptum  est :  Cogitatio  sancta  custodiet  te. 

^  Mf  iius  alit  :  ita  reprobatio^  vel  eleaio,  etc.  Gom 
paulo  ante  dixeiit :  iuuipere,  vei  resptiere,  quod  esl 
eligere  aut  reprobare. 


MT 


lOAMNIS  GASMANi  GOLLATIONEt. 


m 


.nobit.  N(M  tamfln  ex  eo  quod  dixinmg  iflipesfiibito  A  ^taiioniiiii  tomntilMiSf  ciffcwliaeta,  miiaqaidem 


esse  «onlein  eogitttionibus  non  edirit  totam  yel  in« 
eursui»  ^ei  iilis  spiriUbos  tribuendum  esl  qoi  eas 
nobis  nitunior  ingerere;  aiioquin  nee  iiberum  in  ho- 
aiee  maneret  erbitrium,  nec  in  nobis  staret  nostr» 
orreptioois  industria  [Lip$*  innm§,  eorrectionis]. 
$ed  esl»  inquam,  nostriuB  magna  ex  parle,  ut  eegi* 
laiionum  <}uaiitas  emendelur,  et  vel  sancl»  ac  spi- 
riisies  in  cerdibus  nosiris,  Tel  terrenae  carnalesque 
conerescanl.  Ideo  nonnumquam  (irequens  leciio  el 
jugis  adhibetw  roeditatio  Scripturaroin,  nt  exindo 
nobis  spirttalis  memoriae  prsebeatur  occasio.  Idcirco 
deeaniatio  erebra  Faalmorum»  ut  assidua  nobisexinde 
sobministretur  compunctio.  Idcirco  Tigiliaram  ac 
jejuniorum  orationumque  seduiitas  adhil)eiur,  ut  ex- 
tenuata  mens  non  terreiia  sapial,  sed  coelestia  con- 
templetur.  Quibus  rursum  negligentia  irrepenie  ces- 
saniibus»  >  necesse  est  ut  mens  yitiorum  squaiore 
concreia  in  carnaiem  partem  mox  inclinctur  et  cor- 
ruat. 

CAPUT  XVIII. 
ComparaHo  aquarim  moloB  e$  animce. 
^  Quod  exercitium  cordis  non  incongrue  molarum 
similitudini  comparatur  quas  meatus  aquarum  pr»- 
ceps  impetu  rotante  provolvit.  Quae  nujlatenus  qui- 
dem  cessare  possunt  ab  opere  suo  aquarum  impulsi- 
bus  circumactae;  in  ejus  vero  qui  praeest  siium  est 
potestate»  utrumnam  triticum  molat,  an  hordeum 
loliumve  commiuuat.  Illud  namque  est  proculdubio 
commolcpdum,  quod  ingestum  ab  illo  fuerit  cui  ope- 


oofiutionum  «stibne  esse  noR  poierit;  quales  Tero 
TOl  admineret  ^«i  parare  sibi  debeat,  stadii  ae  •  di- 
ligentiae  snae  previdebil  induslria.  I^  enlin,  atdlxi- 
mus,  ad  sancurum  Seriptorarnm  mediutionem  ju- 
giter  recurramus*  ac  memoriam  oostramadrecorda- 
tlonem  spiriUlium  rerum  et  desiderium  perfectiouis, 
spemque  futurae  beatiiudinis  erigamue,  neeesse  est 
ut  oriae  cogiuiiones  exinde  spiriules»  in  bis  qu» 
meditati  sumus  mentem  faciant  immorari.  Sin  ^ 
desidia  seu  negiigeotia  superati»  vitiis  et  otiosis  i 
fabulatioaibus  occupemur^  seu  curis  mondanis  et 
superfluis  soUiciiudinibus  implieemur,  eoiiseqiien- 
ter  exinde*  velut  ^  quaedam  zixaoiorufls  species  ge- 
nerau,  operaiionem  quoque  nostro  cordi  noxiam 
B  ministrabit ;  et  secundum  senlisntiam  Domini  Salfa- 
toris«  ubi  fuerit  tbesaurus  operum  nostrorom  seu  in- 
tentionis  nostrae,  ibi  et  cor  nostrum  necessario  per* 
manebit  (Jf alli^.  ti)« 

GAPUT  IIX. 

Be  tribtu  cogUationum  noitrarum  fn-incipHs. 

Illud  sane  prae  omnibus  nosse  debemus»  *  triaco- 
gitaiionum  nostrarum  esse  principia»  id  est«  ex  Deo« 
ex  diaboio  et  ex  nobis.  Ex  Deo  quidem  snni,  cum 
Spiritus  sancti  illustratione  nos  visitare  dignsiur» 
erigens  nos  ad  sublimiorem  profectum,  et  in  quibus 
vel  minus  acquisivimus,  vel  desidiose  agenieB  supe- 
rati  sumus,  saluberrima  compunctione  casiigat;  vel 
cum  reserat  nobis  coelestia  sacramenU,  et  proposi- 


ris  iUius  cura  commissa  est.  lu  igitur  etiam  mens  G  tum  nostrum  ad  meliores  actus  volunUtemque  con- 
per  vitae  praesentis  incursus,  undique  ingruentibus     vertii,  ut  ibi,  cum  '  rex  Assuerus  castigatus  a  Do- 

ALARDI  GAZ^I  COMMENTARIUS. 


*  Divus  Gregorius  I  Reg.  cap.  14  :  VUare  lurpes 
cogiiationet  non  pnrvalet,  qui  hone$tas  in  se  non  habel. 
Qttia  enim  semper  eo^itmnus,  exquitenda  nobis  sunt 
bona^  ne  mala  cogitemus. 

^  Eamdem  fiimititudinem  et  eomparaiionem  cordis 
humani,  sive  animae  ralionalis,  et  niol»  aquariae 
egregie  explicat  D.  Bernardus  in  suis  MediUitionibus 
devolisslmis  cap.  9.  Sieut,  inquit,  iiiei«ndinum  veloci- 
ter  volvitur^  et  nihil  respuit ;  sed  quidquid  imponitur , 
moHt ;  si  autem  nihit  apponitur.  seipsum  consumit : 
sic  cormeum  semperest  in  metu^et  numquam  requiescit ; 
sed  sive  dormiam,  sive  vigilem,  sonmiat  et  cogitat  quid' 
qwd  d  oecurrit.  Et  sicut  molendinum,  arena  si  impo- 
natur^  externunat,  pix  inquinat^  palea  occupat;  mc 
cor  meum  eogitaiio  amara  turbat,  immunda  maculat^ 
vana  inquietat  et  faiigat.  Ita  cor  meum^  dum  (uturum 
non  curat  gaudium^  nee  divinum  qucerit  auxitiumt  ab 
amore  4ieRieslium  elongatur^  et  in  amore  lerrestrium 
occupatur.  Cuinque.elabittur  ab  i7/is,  et  invohitur  tn 
istiSf  vanUas  itiud  redpit^  curiositas  dedueit,  cupiditas 
allicit,  voluptas  sedueit,  tuxuria  poiluit ,  torquet  in- 
vidia,  turbat  iraeundia,  eruciat  tristitia;  sicque  mt- 
seris  casibue  submergitur  omnibus  vitiis,  quoniam  unum 
Deum,  qui  ei  euficere  poterai^  dimisit.  HiBc  Bernar- 
dns,  et  qiiae  seqjiuntur. 

^  Cooperante  Dei  gratia;  qua  de  re  altas  latius. 

^  Zizania,  vel  zizanium,  quae  Graecis  aera,  vel  atpa 
Suidae  diciiur,  viiium  triiici  hordeique  nimia  lerrae 
hurniditaiecorrupti,  jiigibusque  pluviis  diiuti;  quod 
Laiino  vocabulo  lolium  appeliatiir.  tsidorus  Eiymol. 
lib.  xfii  eap.  tO  {Hom.  50) :  Zi»ania,  iiiquil,  quod 
poeias  semper  iufelix  tolium  dicuntj  quod  sit  inutile  et 
infecuttdum.  At  D.  Basilius  in  Hexaemero  haec  non- 


itihil  distingoere  videtur,  cum  aii  :  Nam  id  quod  io- 
tium  appellatur,  ctrteraque  adulterina  seminay  qutesese 
cum  esiutentis  tniscere  solent,  quesqne  Scripitura  sacra 
( Matth.  XII1 )  nuncupare  %i%ania  censuevit  /  non  tritica 
mutato ,  sed  ex  erigine  sua  prindpioque  nauuntur , 
proprittm^iM  suum  obtinent  ^uus.  Porro  iiz:«nia  in 
sacris  Ltlteris  meuphorice  dicuiitur  vei  docirin»,  vel 
morum,  vel  cogitationiim  (ut  hic)  prava  semina. 
Unde  divus  Hieronymus  epist.  2i  ad  Euslochiom : 
Noio  sinas  cogitationem  creuere :  dum  parviu  est  ho- 
stis,  interfice;  nequitia,  ne  zi&ania  creseant,  eHdatur 
in  semine. 

0  Quaeri  potesi  cur  Iria  t&ntum  posuerit  cogitatio- 
num  iiostrarum  principia,  cum  et  boni  angeii  saepe 
immitunt  nobis  bouas  ac  salntares  cogitationes,  Ql 
notum  esi.  Paucis  respondet  D.  Thomas  (i  part,  q. 
Ilt,  arl.  2),  niiod  bonac  cogilatiunes  atlriliuanlur 
altiori  principio,  fcilicet  Deo,  licel  angelorom  mi- 

-.  nisterio  procureniur. 

^  f  De  rega  Assuero  qnisnam  fuerit,  b.ibes  yarias 
senteniias  apud  Beliarininuin  lib.  i  de  Verbo  Dei 
cap.  7,  et  Serarium  in  Commenuriis  libri  Estber. 
(iuomodo  autem  is  a  Domino  castigaius  intelligalur, 
partim  ex  Scripiura  (  Esther  vi),  partim  ex  Josepbi 
veluti  Commeniario  colligere  licet  (Joseph.  Antiquit. 
lib.  Mcap,  6).  Textiis  Scripiurae  sic  babet  :  Hiactem 
illam  duxit  rex  insomnem,  jussitque  sibi  afferri  Histo- 
rias  et  Annales  priorum  temporum  :  qum  eum  illo 
prmsente  legereniur,  ventum  est  ad  illum  iocicm,  ubi 
scriptum  erat,  quomodo  nuntiusset  Mardoehmu»  imi- 
dias  Bagathau  el  Thares  eunuchorumj  regem  Assue- 
rum  jugulare  cupientium.  Quod  cum  audieeel  rex^  ait: 
Quid  pro  hac  ftde  honoris  ac  prwmii  Mardockmte  caU'* 


m  COLLATIO  1.  —  I>E  MONACni  INtfcNTIONE  AC  FINE.  810 

miiio,  libros  annflles  insiigarur  inquirere,  quibus  A  MeeHderU  $uper  te^  lecum  tuum  He  dUnUUu  ( tlcttei. 


Mardocbxi  beoeflcia  recordatus,  summi  eum  gradu 
hoqoris  exaltai,  ac  protinus  crudelissimam  super 
nece  gentis  Judae»  sententiam  reYocat  (Etiher  yi). 
Yel  cum  Propheia  commemorat,  Audiam  quxd  toqua- 
iurin  me  Dominus  Deu$(Psal.  lxxxiv).  Alius  quo- 
que,  Et  dixit,  inquit,  angelus  qui  taquibatur  in  m$ 
[Zach.  i).  Yel  eum  Filius  Dei  Tenlunim  «e  una  cum 
Pjtre,  t-t  mansioiiem  apad  nos  factvrnm  ease  pr** 
mitlil  (Joan.  xit).  El,  pion  e$iU  wi,  inqiiit,  qui  /o- 
qmnuiii,  $ed  Spiriius  Palri$  9€$tri  qui  taquilur  m  vobi$ 
{Mauh.  x).  Et  Tss  electtonls,  Egperimentum  •;»• 
queBritis  ifui  in  me  toquitwr  Chri$tu${U  Cor.  lifi)? 
•  Ex  dbbolo  vero  cogiiationum  nascitur  series,  cum 
sttbvertere  noa  tam  ▼iliernm  obleotatioiie,  qoam 
etiam  occulits  conatar  insldiis,  snbttlisslma  callidi- 
talem  ila  pro  bonis  fraudulimter  ostf^ntnns,  et  traiis- 
ngvMns  so  nobis  in  aiigelttm  ittcis ( II  Cor.  xi).  Yel 
ciim  evang  eliaia  refort :  Et  •«na  faeta^  ^  eum  diaMue 
jam  miti$$el  in  corJudce  Simoni$  Scarioth^  ut  traderei 
Baminum  (Jaan.  xiii).  Et  iterum  ;  Po$t  buccettam  • 
iiiqnii,  mlr#ivtt  in  ittum  SMtana$  (Ibidem),  Peiraa 
qiioqne  ad  Ananiam,  Quare,  ait,  tentatit  Satana$  eor 
tuumt  vientiri  te  Spiritul  $ancto  (  Actot.  ▼)!  Et  illud 
quml  in  Evtngelio,  et  mollo  anto  per  Eeclesiastem 
prAdietnm  legimus  :  Si  Spirittt$  pote$tatem  habenti$ 


B 


X ).  Iflud  quoque  qnod  dicriur  ad  Deoro  eontta  Achab 
in  tertio  Regnm  libro  ex  pcrsona  spinius  immondi : 
Egrediar  et  ero  $piritM  mendax  in  are  omnium  prephe' 
larum  ejns  (III  Heg.  xxii).  ^  Ex  nobl»  autem  oriun- 
tur,  cum  naturaliter  ea  qnx  gerimus,  vel  gessimus, 
tel  ittdiTimns,  recordamur  (  Vide  annotationem  quar^ 
tam  Cnychii  po$t  finem  operi$).  De  quibos  beatus  Da- 
yid,  Cogitavi^  inquit,  die*  anli^ttoi,  et  anno$  ceieruo$ 
in  mente  habuit  et  me(UkM$u$  mm  naete  eum  earde  meo, 
el  exercitabar^  ei  $copebam  $piritum  meum  {P$at» 
Lxxvi).  Ei  ilerum,  Domtnics  $cil  cogitaiiones  homi- 
num,  quoniam  wanm  $un$  { P$at.  xmii ).  In  Eiwngelio 
quoque  Dominus  ad  Pharisaeos,  Qnid  eogitati$  matt^ 
itt  cordibu$  ve$iri$  ( Matth.  ix)? 

CAPUT  II. 

Doeet  ex  simititudine  probati  trapezitte  quomodo  cogi- 
tationcs  no$tra!  di$cernendcB  $int. 

Hanc  igltnr  oportet  iripariitam  raildnem  nos  jugl- 
ter  obserYare,  et  universaa  cogitaiionea  qu»  emeri* 
gunt  in  cordo  nostro,  sagaei  diacretione  disentere, 
origines  earnm  et  causas  auctoresque  prlmiius  inda- 
ganles,  u(  quales  nos  eis  prxbere  debeamus«  ex  lilo- 
ruro  merito  qut  eas  suggerunt,  eonsiderare  possi* 
mus,  ^  ut  efficiamur  secundom  prxeeptum  Doroiol 


ALARDI  GAZiEI  COMIiENTARIUS. 


$ecMtu$  e$tf  Dixerunt  ei  $ervi  eju$  ac  ministri :  Nihil 
amnino  nurc€di$  accepit^  etc.  Josephi  vero  Commen- 
tarius  :  OetM»  inqHil,  ipem  matignam  Aman  deride- 
bat^  etj  accidentia  prmiden$^  de  (uturie  deleclabatur. 
fiam  regi  lomnvm  per  illam  noctem  ab^tulil^  etqu£  se- 
qountur.  Castigatum  ergo  a  Domino  Assuerum  hie 
insinuat  Auctor,  cum  iminissa  divlnilus  illa  insomnia,  G 
lectisque  coram  eo  Annajium  et  Histoiiarum  monu- 
mentis,  Mardochxl  tldem  et  ofncium  in  detegendjs 
insidiis  olim  prieslitum  ad  memoriam  revocans,  de 
ipso,  ut  parerat,  digiie  remunerando,  Doo  inspi- 
rante,  serio  eogitare  coepit :  unde  consecuta  deinde 
crudelissimx  aententise  in  iudaeos  ab  Anian  procu- 
raix  revocatio  et  abrogatio.  Porro  quid  inter  histo- 
ri.is  el  aniiales  discrtminis  sit,  tradit  Gellius  lib.  v 
cap.  18,  et  isidorus  Etyinol.  lib.  i  cap.  ult.  Ex  quibiiis 
Ranaiius  ita  retulit  ( In  i  prcefat.  Annat. ) :  ko  discri^ 
mine  veteree  ab  hi$toria  annalee  ditilnxerunt ,  ^uor/ 
ilta  proprie  re$  $^orum  temporum  ge$ia$y  qua$  auctor 
rei  viditf  vet  pot^it  videre^  pertractet^  neqne  tanlnm 
quid  ge$tum  lil,  $ed  et  qua  rationet  quove  consilio^  in- 
dicet,  Anni|/t9iti  contra  $criptor  re$  antiqua^,  ut  pturi- 
fiitini,  ^ttoi  $ua  non  novit  csta$^  easdemque  per  anno$ 
nnguto$  titterarum  monimenti$  commendeti  Sic  ipse. 
*  Damascenus  lib.  ii  de  Fide  cap.  4,  de  daemoni- 


ginationem,  et  varia  ei  objecta  suasoria  proponendo; 
aut  passionem  cxciiando  in  sensualitate,  per  quam 
vohintas  allicitur.  (JtrunKiue  eniui  potest  diabolus  , 
si  Deus  permittat;  vnluntatem  (amen  cogere  aut 
efflcaciier  movere  non  potest,  nisi  ipsa  sponte  con- 
sentiat. 

^  D.  Augustinuc  tract.  65  in  loannem :  Mi$iie  ista 
$pirituati$  $ugge$tio  e$t;  et  non  fit  per  aurein^  eedper 
cogitationem.  Diabolicce  enim  cogitationee  immittuntur^ 
ei  humanis  cogiiaiionibue  immiscenlur, 

«  Quomodo  cogitationes  oriantuf  ex  nobis,  ciim 
Apostolus  dicat  :  iVoii  $umu$  $ufficiente$  cofiiare 
dltquid  ex  nobi$^  qua$i  ex  nobi$  ( II  tor.  lii }.  Vide  in 
iiotatione  dom.  Cuychii  ad  calcem  operis. 

'  De  hac  voce  ac  senieniia  nihil  fere  est  quod  ad 
nolaiiones  Cuychii  ct  Ciaconii  adlici  possit,  quas 
proinde  utrasquc  visum  e>i  hic  ascribere ;  ac  primuni 
Cuycliii  noiaiio  sic  habet :  Trapezilae  Gr%cis  dicun- 
tur,  (|uos  Latine  nunimularios,  mensarios,  sive  mo- 
nt^i^irios  appellare  possumus  ;  sic  dictos  a  moneU|, 
sive  ar^enlo  :  non  qnod  argeniea  vasa  caelent  vel 
inaurent,  hoc  enim  fabrorum  est :  sed  qood  apud 
lllos  eiaininarentur  pecnninn,  et  deponerentur,  in- 
terdum  fenerato,  interdum  gratiiiio,  horiim  tabernae 
argeittaria*  vocabanlnr.  Gra^cis  autem  T/»ocirc(irac  a 


bos  agens  :  Omnis,  inquit,  pravitas  ab  ip$i$  procura'  r%  mcnsa  nomen  babent;  nain  roa?rs(«  mensani  signi 

rvr ,  el  tmpttrce  perturbaiione$.  Et  $uggerere  quidem      "^"*    *    ""   '"^ t  »_     ...-    .,. 

homini  permi$$i  sunt^  cogere  autem  non  possunt,  In 
nostra  enim  potestate  est  admiilere  aut  non  admiitere 
eornm  suggestionem.  Iia  Damascenus.  D.  Thomas  ubi 
supra  :  Da^mones,  ait,  non  possuni  immittere  cogitatio- 
nes,  interius  ea$  causandOy  cum  u$u$  coaitaiivce  virtu^ 
ii$  $ubjaceat  voluntati.  Didlur  tamen  diabotus  incensor 
coaitatianum,  in  quautum  incital  ad  cogitandumf  vet 
aa  appetendum  cogitata,  per  modum  persuadeniis^  vet 
pa$$tonem  eoncitantie.  Potest  enim  hujusmodi  pa$$io- 
ne$  concitare  in  un$ualiiaie^  atque  ita  votuntatem  mo- 
vere;  non  tamen  ex  neceuitate^  quia  votuntas  $emper 
remanet  tibera  ad  coneentiendum  vet  re$istendum  pns- 
ff oni.  Dnobus  ergo  modis  immitiit  nobis  diabolus 
eogitdtiooet,  aut  immulando  phantasiam,  seu  iina- 


flcat.  Apiid  Jud:i!<is  quoque  injssc  irapezltas,  sive 
numniularios ,  qui  in  lemplo  Rierosolymitano,  de- 
crelo  sacerdofum  consiituti «  muiuqm  sub  cautionc 
pecuniani  dabant,  ez  Evangelio  maniresiu.n  esi. 
Quoniain  autem  propter  coniinuum  pecunise  usum , 
adulterinos  et  exoiiros  nummos  a  bona  et  probaia 
monela  opiime  discernebant,  binc  irapetitarum  ap- 
pellatio  generatim  ad  omnes  lllos  exlenditur,  qui 
judicandi  peritia  valent,  et  inter  aurum  et  aurichaU 
cum,  iiiter  triticum  et  zizania,  intervertim  et  falsum, 
inier  bonum  et  inaluin,  recie  prudemerque  disccr- 
nnnt.  Et  in  hac  signincaiione.hoc  vocabulo  usiis  cst 
Joannes  Cassianns.  Hxc  Cuychius.  Ciacouius  vero 
haec  addidit :  Trapezita  Latine  nummularius  dicitiir  : 
mensarlus  ad  verbum  reddi  potest.  Nam  t^fttC« 


»11  JOANMS  CASSIANI  GOLLATIOMES.  Hf 

probabilet  trap«iit«.  •  Qaorum  summa  peritia  est,  A  falli,  et  non  solam  nuraismata  tyrannorum  ▼qIios 
ac  di&ciplina,  probare  quodnam  sit  aurum  purissl-  exprimemia  sapienter  agnoscere ;  sedetiam  illa  qus 
mum,  et,  ut  vulgo  dicitiir,  ^  obrizum»  quodve  sit  sunt  veri  quidem  regis  imagine,  sed  noii  legitime 
minus  purgaiione  ignis  excoclum ;  aereo  quoque  yI*  figurata,  peritia  sagaciore  discernere.  Oeinde  ne  qiiid 
li(|ue  deiiario,  si  pretiosum  numisma  sub  colore  auri  illisa  leyiitimoponderediminulum  sii,  censura  truiinoe 
fulgenlis  imitetur,  prudentissima  discretione  non      diligenter  inquirere  «.  Qux  omnia  iios  quoque  de- 

ALaRDI  GAZil£l  GOMMENTARIUS. 


mensa  est,  et  nummnlarii  mensa  posita  munus  suum 
exercebaiit:  unde  Doroinusnosieriemplum  insrossus 
nnminuianoruin  niensas  everiit  (Joan.  ii).  iloriim 
qu.ifslns  etiain  »pud  GcniHes  paruin  probatus  fuit, 
quod  reiiore  plerumqne  constaiet.  Caaerum  erant 
alii  irapezita^,  qiionim  ars  erat  moneiam  veram  a 
falsa  distinguert!.  Hi  grati  pouulo  fuere.  Nam  de  iis 
ita  scribit  Pliiiins  iibro  trigesimo  tertio.  cjpite  nono. 
Igilur  ars  facla  denarios  probare,  tam  jnca.ida  lege 
plebi,  ut  Mario  Gratidiano  vtratim  totas  staiuas  di- 
caverii.Hirumque,in  hac  artium  soia  viiia  discuntur 
et  falsi  denani  spectaturexempl.ir,  pluribusque  veris 
deiiHriis  udulierinus  cmitur.  Ilos  etiam  a  Domluo 
commendalos,  et  Cassiaiius  lioc  ioco ,  et  omnes  fere 
sacri  dociores  referuni.  S.  Ilieronjmus  in  epistola 
ad  Numerium  et  Alexandrum  ( Epnt.  152)  :  Sciatj 
inquit,  me  illud  Apostnli  Ubenter  audire  :  Omnia  pro- 
bau;  quod  meliu$  est  tenete  ( I  Thest.  v).  Et  Salvato 


Cum  MarthiB),Pin\ns  eoim  in  Aciibitt  Apostol.  sic 
ait ;  ^eminisse  tot  oportetverhi  Domini  Jesu^  qui  dixit : 
Beatius  est  dare  quam  accipere,  Hme  nuUui  quaiuor 
Evangeiistarum  descripsit.  Iia  lonoceiilins.^Ft./f  Ifei- 
chtor.  Conum  de  Locis  Theolog.  lib.  iii  cap.  3  et  se- 
quant. )  Poiuit  igitur  ilh  senieniia  ex  aposlolica  ira- 
ditione  esse  accepu,  lioet  ab  evaugelistis  fueril  prae- 
tennissa. 

«  N' tai  hic  qaatuor  defecln8,seu  vitia  nummomm, 
aive  monetoe  cujuslibet,  legibas  etiani  imperaioriis 
expressa,  et  a  nammulariiK  examinanda,  quorum  in- 
dusiriam  acperitiamin  hujusinodi  viiiis  discutif ndis 
ac  discernetidis,  dotet  nobi^  spiritaliter  imitandam 
etobservandam  in  nosirorum  disciissioneconceftiinm 
et  cogitatiooom,  aeu  eliani  quoriim^ls  consiliorum, 
dogiiiatum ,  sugg  siionum  ,  quae  nobis  sive  exierius 
sive  inlerius  in^ernnlur.  Primum  orficium  honi  ira- 
pezitn  sive  nummularii  est  prol>are  an  nuinmn<;  sit 


rts  v^ria  dicentis^  Estoie  probabiles  nummularii:  ut  si  ^  probae  moiietas,  pota  verani  auniiii,  an  aaricbalcum; 


^uif  fiummiM  adulter  est^  et  figuram  CiBsaris  non  habet^ 
nec  signatus  est  moneta  publica.  reprobetur :  qui  autem 
Christi  faciem  ciaro  prceferi  lumine,  in  cordis  nosiri 
fiiarsupium  rfcoMdalicr.Origeiies  ionioX.IX  in  Joanneni: 
S^van<i6us,  inqiiit,  il/uii  Jesu  mandatum^  Estote  probi 
trapeivte.  Et  Pauli  doctrinam  dicentit,  Omnia  proban' 
tes,  quod  melius  est  tenete.  Cieine'>8eliam  Alexmdri- 
'na<  Stromat.  i,  nou  longe  a  fine,  f>ic  scriiiii :  ecxotojc 
Udv.  ypafii  TOfO^TOvc  Tivac  vjuiac  Sta^xTCxouc  ovt&ic 
OfAovo'»  yhttrQui napymi^  rivtaBs  3c  $oxifAOiT/&airc(cTa<, 
TfovTa  ttlv  a7ro3oxtfiaCovT«f,TO  5i  xaX^  xaTfxovTif :  hoc 
est,  Mir.to  Scriptura  lates  not  volens  esse  diulecticotj 
tic  huriatur:  Estote  probi  irapexitm^  omnia  quidetn  pro^ 
bantet;quod  autem  bonum  est  tenentet.  Ad  id  alludeus 
S.  Hieronymns  iii  Epist.  ad  Ephesios  cap.  iv  :  Omni 
ttudio^  inquit,  legendce  nobis  Scripturcs  sunt ,  et  in 
lege  Domini  meditandum  die  ac  uocte^  ut  probati  tra' 

pezitof  sciamus  quis  nummus  probus  sit  ^  quis  adulter.  ^.   

Alludit  ad  id  eii^im  S-  Ainbrosiiis  lib.  i  in  Lucani  p  Ulpianus  reprohos  nunnnos  vocai,  a  qiiibus  viiltus 
cap.  1  et  lib.  IX  cap.  40.  el  Biisitius  in  Isai.  cap.  i ;  ^  imperatorig  abest.  Quarlo  deniciue,  an  sii  jusii  et 
Clemens  inConstitut.  Aposi.  lib.  II  cap.  21.  Verain,      """ 
at  id  obiter  dixerim,  ea  benleniia  in  toto  Testamento 


aut  verum  argentum,  an  sunnum  pralulgens,  qiia 
de  re  constilutio  exsiat  Gratiaui  et  Theodowii  Angu- 
siorum  lib.  iii  csip.  de  Veter.  Numisnia^VtVe  Casiio- 
dornm  lib.  vii  Varta.  episi.  52).  Secundum,  an  sii  pvi- 
rum  puuim,  id  est,nulla  alterius  meulli  permixiione 
vitiatum;  qua  de  re  cauium  esi  lege  JiHia  pernlaius, 
ne  qais  in  annim,  argentum,  aes  publicum,  quid  in- 
dat ,  iieve  imiiiisc^at  (L.  1  ff.  ad  leg.  ult  pecula. ). 
Et  expressius  legeCornelia.utqui  in  aurumvitii  qnid 
addiderii,  qui  argenteos  numtnos  adult<-rinos  confla- 
verit.  falsi  (Tiinine  leneainr  {L.9ff.  ad.  legem  Cor. 
de  fals.).  Inde  sero.^a  pecunia  diciur,  quae  multnin 
aeris  admixium  habet  (Covarruv.  tomo  I,  cap.  «//.). 
Teriio,  an  veram  prapferai  legilimi  principis  iiit»gi- 
nem ;  an  vero  tyranni  alicnius  noiain,  aut  flgiir.>m ; 
cujusmodi  numini  proprie  dicnntur  pHracharaginata, 
vel  paratypa,  et  adulleratores  hnjiismodi  TroAaxa^ax- 
T«i,  de  quibiis  in  dicta  lege  Graliini  ei  TheoUosii. 


novo  noii  legitnr .  quare  in  eam  opiuionem  discessi, 
otexisiiniem  eam  raissedesciiptain  ex  Evangeliu  se- 
Guntiuin  HehraBos,  ex  quo  aiitiqoissimi  auciores, 
Ignaiius ,  Ctcmens ,  Origenes ,  et  alii ,  qua*dam  suis 
ftcripiis  inserueruot,  ut  lesialur  aliquotie^  S.  Iliero- 
nyinus  in  catulogo  Script.  iLCcle».  ( Initio  cap.  tO 
tom.  I  ^,  et  ipse  Hieronymus  in  Isai.  caput.  xl.  Hnc- 
tenustiaconins  :  cujus  conjecturam  libentius  ample- 
ctor,  qnam  illim  Cuychii  supcrius  annotaiam.  Porro 
Evangelium  illud  secundurn  Hebraeos  notai  Baronius 
(An,  Christi  \id)  esse  Evangelium  D.  loan.  Hebraice 
translatum,  cuju^  meminii  Eusebius  lib.  iii  Histor. 
iii  fine  (in  quo  lorliisse  verba  illa  conlin«.*baniur  quae 
in  Grasco  ei  Latino  non  habcntur) ;  vel  potius  Evange- 
liuui  Matthrei  Hebraicum,  quo  Naznrxi  uiebantur. 
Nam  lllud  Evangeiiuiii  secandum  Hebraeos  appellat 


debiii  ponderis,  noii  arrosi  et  decnrlati ;  de  quo  Vn- 
Jeniiniat.as,  et  Valeiis  dt*  Veier.  Numis.  Ha^c  in  gra 
tlam  lectoris  cnriosi  annot.ire  libua;  qiiae  tainen 
etiam  ad  spiritu.»lt>.m  inlenigentiain  ei  doctrinam  ju- 
vare  po8«unt,  ut  infra  palebii. 

^  0'i)riziim,  vel  ohryzum,  x/^aiov  oSpvcw,  dicttur 
aarum  ^aepe  excoctum  «"t  expurgaium .  quod  el  pu- 
mm  putum  dicitur.  Isidorns,  lib.  xvi  Eiymol.  cap. 
17,  dictnm  puiat  obrizuin ,  quia  obradiei  splfudore 
suo,  eoqiiod  hitcoloris  opiiuii,  quod  Hebnri  Oph.«z, 
Gra^ci  xoOapov  vocant.  Plinius  autcn  lib.  xxxui  c:ip. 
3  :  Aurum,  inquit,  quo  magis  arsit,  eo  magis  prolicit 
ad  bonilatem,  auriqne  experinientiim  ig<.is  cst,  ut 
simili  colore  ruheal  ut  igni<,  alque  oh  hoc  ohrizuro 
Yocmt.  Pagninus  in  Tfiesauro lingnae  sancta*ohiizum 
esse  dictum  ait  ab  Ophir;  quasi  ophirizum.  Er.it  au- 
tem  Ophir  locua  auri  opiimi  feiacissimus,  quod  ad- 
▼elii  solitiim  ad  Salonionein.  III  Reg.  ix  ( D.  Hieron. 


D.  Epiphaiiius  haeres.  30,  etl).  Hieronyinus,  qui  illud  D  epist.  133  et  140;  Theodof.  in  cap.  x  Danielit.  Vide 


Latinam  Te*  it,  iii  quo  lamen  verb^  illa  exciderunl. 
Cxternm  non  repugnat  sententiam  illam  de  qiia  agi- 
tur  Salvatoris  esse  vcrbum,  sive  mandatnm,  ui  Ori- 
genes  et  ilifriiuymns  ariinnant ,  eliamsi  in  nulio 
Evaiigelio  repiTialurexpressa;  nam,  ut  ail  Innoren- 
tius  lil  Ponlifex,  multa  tani  de  verbis  quam  de  factit 
Dominicit  inieuiunlur  ab  evangelittit  omitta  ,  quoe 
ttpotteli  vel  tupvlevitse  verbo^  vel  facto  expressisse  le- 
flWUuT  (Lik.  u  DicreUU.  de  Ceiebrat.  Mittarum  cap. 


Perer.  comment.  in  Genesim,  tib.  iii). 

c  Pulcherrime  banc  eamdem  comparationem  ira- 
ctat  D.  Gregorius  lib.  xxxiii  Mural.  cap.  37,  nbi  licet 
de  h.f*reiic  s  proprie  ag:)t.  latneo  liuit!  loc<i  apli<Klmc 
eonsonat  ct  conror«l:il.  l>a  eniin  srribit  :  Eteciorum 
ment  quanto  magis  interneB  luci  inha^ret.  tanto  subiilus 
quomodo  vifhites  a  vitiit  disctrnere  debeat^  lidet  Quid 
autem  mirum  est  lioc  nos  spiritaliter  agere.  quod  qno- 
tidit  corporaliter  cernimus  nunmularios  implere  t  QtU 


m  COLLATIO  l.  —  DE  MONACHl  INTENTIONK   AG  FINE.  514 

bere  spiriullier  observtre  evangeliciis  sermo  sub  A  illi  quoque  decepti,  qui  post  professionem  monecbi. 


liujns  Rfiniinis  dcraonslrst  eiemplo.  Primvm,  Qt 
quidquld  eordibus  nosirli  irrepserii,  vel  si  qood  no- 
bis  dogma  fof rli  intromissum,  otromnam  sit  divino 
illoel  ccelesii  Spiriius  »ancli  igne  purKaium ,  an  ad 
Jtid^icara  superstitionero  pertinens,  seu  de  svcolaris 
philosopbi»  lomore  descendens»  in  superflcie  lantum 
prsferat  pielaiem ,  diHgeniissime  perscruiemor. 
Qbod  iia  poterimos  implere,  si  iilod  Apobtoticum  fe- 
cerimus,  *  NolUe  omm  iplrilm  credere^  ted  fralmU 
rpirUui  n  ex  D49  stni  ( I  Jpdn.  iv).  Qoo  genere  snnt 


niiore  sermonis,  ei  quibusdam  sunt  philosfipborom 
dogmaiibusillecti»  qu»  prima  fronlepiis  quibu»dam 
sensibns  ac  religioni  eonsonis  audienies»  velut  auri 
fulgorefalleniiay  quos  semel  siiperflcie  illeserant, 
velut  numismaiibus  sreis  falsisqoe  decepios,  per- 
petQO  Mdoi  ac  raifieros  reddideruni,  vel  ad  saecoil 
eos  strepitum  revocanies,  vel  ^  ad  baerelicos  erroret 
ac  prssomptjones  tomidas  pertrabentei.  Qood  eliam 
.«  Acban  in  libro  Jesu  Nave  ^  legimos  fuisse  perpes- 
som,  qui  de  caatris  Allopbyiorom  •  regaiam  auream 


ALARDI  GAZiEI  COMMENTAIUUS. 


cwn  nmmi$ma  pereipiunt ,  prttM  qualUaiem  l///«i,  poet 

fyuram,  ad  extremum  vero  pondue  examinant ;  ne  aui 

nb  auri  $pecie  <b$  lateat^  aut  hoc  quod  teraciter  au  - 

rum  fsf ,  moneicB  reprobm  figvra  dehonestei :  aut  quod 

et  uMrutm  et  rectce  figuree  e$t,  hoc  non  integrum  pondue 

Ifwget.  Cum  igUur    mira  ignotorum  hominum  faeta 

con$pici*nu$^  re$idere  ad  mentie  nottrce  trut'nam,  qua$i 

utertee  mummularii^  debeinue «  ut  priu$  <ii$eretio  au- 

rumexaminet;  ne  $uh  mrtute  u  tUxum  oceultet^etquod 

pradtt  inteiUione  afitur ,  recti  vieioue  paUielur.  €uju$ 

n  intentioni$  qualua$  approbetur ,  impre$$ee  n$ax  for^ 

miilm  figura  qumrenda  e$i,  $i  approbati$  monetarii$^  id 

e$f,  ab  antiqm$  Patribu$  duciiur^  et  ab  eorum  titas  si- 

iHi7ifiidtit«  nMilo  errore  ntiatur.  Cum  vero  et  per  in^ 

teniionem  qualitae,  et  recia  per  exemplum  figura  co- 

gno$dtur,  re$tcU  ui  iniegrum  e)U$  pondu$  exquhraiur, 

Bonum  quippe  quod  per  $igna  ei  miraeula  eoru$eat^  $% 

perfectiouie  summam  natt  hahett  peneari  $oUicite  per 

cautelam  eircum$pectioni$  debet,  ne  dum  imferfeeta  re$ 

qua»i  pro  perfecia  acdpitur^  in  accipientts  damnum 

9ertatur.  Prcedieatoree  itaque  Antichritii  quonwdo  vs* 

rfffit  tttnNismiilis  qualitatem  leaent^  qui  in  hi$  quw  agunt 

intentiwis  rectm  vim  needunt^  quia  per  heec^  non  cee- 

ieetem  paUiam^$ed  culmen  gloriwtemporalie  exiiuirutti? 

Quomodo  a  manetcs  figura  non  dieerepant  qui  ab  onmi 

jnetate  jnaiarum  iu$to$  peretquendo  discordantf  Quo^ 

modo  tft  ae  inteqritatie  pondu$  ootenduni^  qui  non  $olum 

kumHitati$  perfectionem  nequaquam  o$$ecuii  fttal,  $ed 

neque  ipeam  primam  jmuarn  coniigerunt  f  hine  ergo^ 

hinc  eiecti  eognouant  quomodo  hcereticorum  tigna  d«« 

«pifiafti,  ^ttarnin  profeclo  actio  omne  quod  a  p:i$  Pa- 

lribu$  §e$iwn  memoratur  iirpfignat,  Hsc  D.  Gregorius 

de  h.-rreticorum  iiioribus  et  aclibus  disciiliendis  Ex 

quibtis  genenilisdocinua  de  ca*teris  hoiiiinuin  aclibos 

et  cogitntionibus,  de  quibus  hic  agiiur,  diligenler 

ezamiuanclis  sumi  poiesi. 

•  Circa  liiinc  senleuUain  occurrunl  aliqiia  nolanda. 
Primo  eatn  l**ciim  h.>ber«*iii  bisqsi«  sunt  dubia  oiruro 
ex  Deo  sint,  iiecne,  utdonel  S.  Tbonias  (i-^i,  q.  189, 
a.  II),  nd  i)'.  sicut  diibiiim  polea  esse  his  qiii  sunt 
in  reiigiuiie,  uiriim  ille  qui  religioni  se  offtMl  Spiriiu 
Dcj  duc^lttr ,  aul  sioiulute  accdat ,  et  ideo  dfl>ent 
acredetilem  probare  ulruni  divino  Spirilu  iiioveaiur. 
Sed  illl  qui  ad  religionem  accedil,  iion  polesi  ckso 
dobiiim  oii  propt»s  tumde  iiigressii  religioni)»  incorde 
f jns  exoriufti  sii  a  Spirilu  Dei ,  ciijus  est  ducere  bo« 
roinem  in  l*-rrain  reciaui.  Seciindo  per  spiriiuin  in- 
lellixi  qu.iinciim(|iie  docirinam  boimnis  privaii,  seu 
quamcunique  siiggHhtionem ,  in<«piraiioiiem ,  revela* 
liotieiii,  aui  quenivis  aniini  ei  voluntalis  impulsuin  ad 
aliintd  Ag«tidtiin  aut  rug.enduin.  De  his  etiiin  oinni- 
bns,  an  ex  Deo  t-ini,  e\em|>lo  niuiiiiinlariorum  dlli- 
g<*»i»-r  probaiidis.dUcutieiidni,  examinandis,  gener^- 
lini  hic  afsitiir.  Uini  homini$  privati;  iion  eoiin  vel 
Scripiiiras  sacr.T,  vel  E' cltihiac  caihMlic;e,  aiii  Komani 
p4»mificis,  vel  con-  iliormn  genei  aliiiui,  vel  saiicioruin 
Patrum  ei  docloruui  iii  uiiuin  eoiif^erilittniiuin  S()irilu8 
suiit  a  itobis  probaudi,  si  cx  iyt\»  siiil,  h«»c  osi ,  exa- 
uiiiiaiidi  ati  ▼eri  siiil,  neciie«  cuin  oniniinodain  et 
indubitatam  veritatem  coniineanl ;  sed  cuiii  omni  ve« 


neratione  ampIectendi.Tertio  sciendoro,  non  omniom 
esse  boc  muniis  dijudicandi  spiritus  et  probandi,  sed 
e^irum  qui  praesunt,  tel  eoruin  qiii,  ot  ait  Aposioius, 

p  pro  eoneuetudine  exereitaioe  habeni  $en$u$  ad  di$cre- 
tionem  boni  ei  mali  {Heb,  v),  qiriqiie  praediti  sunt 
dono  discrelionis  spiriiuum,  de  quo  liifra ;  qiiod  do- 
nom  non  oinnibus  daiur;  ut  docei  Idem  Apo^iolus 
1  Gor.  sii :  Daiur  umeo »  qunntum  expedil,  peienii- 
bus  ei  ad  Deom  coiifugientibus.  Proinde  qui  illod 
non  habet,  seo  qui  indiget  eapieniia,  poetulet  a  Deo^ 
qui  dat  omnibue  affiuenter.  et  nemini  improperai ,  ait 
Aposlolus  Jacobus  (Jaeob.  iv).  Quario,  sicui  auniro 
igne  probatur  ei  esaroinaiur,  vel  Lrdio  Japide,  qui 
^pveiTK  v«iC4iur,  autaliis  opportunls  esperimeniis: 
ita  baec  regula  ceru  in  probandis  spiriiibus  servanda 
est,  utillamdoctrinam,  suggestionem^  inspiraiionein, 
eic.»  pro  vera,  caiholica  et  saluUri  ampleciamur , 
quas  consona  e»t  Scriplur»  siicrae,  concllils  geiieraii* 
bus,  definitionibuft  pontillcom  et  Patrum  senlentiis, 
qua  etiam  Eoclesi»  pieuii  ei  praxi  consenianea  in- 
venitur.  Caeiera  vero  omnia,  qu»  ab  his  aui  in  1010 
aut  in  parte  dissldeot«  veiut  spuria,  adulierina»  noxia, 

p  repudianda. 

^  ^»  Tates  olim  monachi  pennultl  •  qui  vei  simplici* 
Uie  el  ignoranila  ducti»  vel  baereticorum  aui  philo- 
sopborum  fallaciis  seductl,  et  a  recue  disciplime  ira- 
miie  deviauies,  in  graves  erroros  inciderunt,  ei  alios 
induxeruni»  magn<»>que  in  Ecclesia  luinulius  et  ira- 
gcedias  exciUrunt.  £x  quibiis  eiiam  prodiere  com* 
piures  baerei^iarclise ;  unde  denominail  baereiici  Eu- 
chaii:«*y  Origenisiae,  Eusuthiani,  Massaliani,  Anlbro- 
pomorphiiae,  Joviniani,  Eutychiani,  Severiaui,  aique 
alii  qiiampluriini,  usqiie  ad  nosira  fere  lempora,  qui- 
bus  nulluin  umqiiam  fuit  saeculum  fecundius  inijus- 
niodi  defterturibiis  regularis  ac  mouasiicae  disci|iliii«« 
qui  et  in  haeresiarchas  e  diaboli  couflaioria  ofQciita 
sunt  traiisrusi. 

«  Iii  quibiisdam  codicibus  I^ltur  Acbar;  in  aliis« 
cnmDionysio,  Achor,  nliioiaviiCiiychius.  Sedscien- 
dum  euiudem  dici  Acbar  I  Paral.  11,  ut  «t  apiid  Jose- 
pbum  lib.  v  Antiq.  cap.  1 ,  qui  Jo>ue  vii  dicitur 
A^^han :  ▲fbor  vero  locus  est  in  quo  Acliain  ille  sa« 

D  crilegus  ob  anatbematis  furium  lapidibus  obrutus  et 
cum  r^uis  concreniatns  est. 

^  Qiiem  HKbraei  Jo$ue  Ben  iVicn,  id  est,  Josoe  Q- 
linin  Nun  vocani;  qui  primus  posl  Moysen  dux  poiiuli 
Israelitici ,  dicius  idem  Ause,  vel  Osee,  leste  divu 
Hieronymo  (D.  Hieron.  in  prol.  et  tib.  1  eontra  Uel- 
vid.). 

•  Allophyli  Latine  dicuntur  alienigen».  Ambros. 
iib.  I  Oflicio.  c.  28  :  Adver$ario$  $uo$  allophytoi  ,  id 
e$i^  atienigena$  Latino  appettant  vocabulo.  Propiie 
Umen  allopbyli  dicti  suntPal»i>lini,  qui  ei  rhiiislspi. 
Ilnde  divusHieroiiymus  (/ncap.  11  iiaia):  Pro  Phi^ 
/ijlAirm  Jn<|uit.  eemper  Septuaainta  atienigenae  ttUer- 
pretati  $unt,  id  e$i,  tovc  cciiXofu^ouc,  nomen  commune 
pro  proprio^  qucBe$t  hodie  gen$  PaUB$tinorum  ^  qua$i 
P  litteram  $ermo  Hebraicue  non  habet^  $ed  fto  ea  f 
iireeco  nittnfur. 


M 


jDANNn  CASSIANI  COLLATlONeS. 


S16 


eonenpiMens  ttque  furtUis»  *  anatliemale  percuii,  A  nici  ▼ultus  sub  colore  nobis  auri  ftlleolis  objiciat, 


aique  aeternt  meruit  mortc  dampari  {Jesutpyn), 
Secundo  sellicite  nos  explorare  contemttiie  anro 
pufissimo  Seripturaroro  prava  inlerpretiiio  coaptaia 
metalli  pretiositaie  dos  failai.  Iq  que  eilaiB  Doniiilo 
Salvatori  callidissimns  diabolus ;  f eiot  homiiii  ain- 
pUeif  tentaiit  impenere*  dum  ea  quaa  generaliter 
sunt  super  omniuin  joslorum  personis  iiiielligenda, 
malivela  iaterpFdaiionecef  rompens,  speciaiiier  huic 
qui  angelorum  enatodia  nen  egebaii  cunatur  apure, 
dlcene  :  Quia  ^  an§€Ui  nii$  tnandairil  ds  I9,uf  cwt0- 
diant  U  m  omnibw  vm  tui$,  in  manibu$  portabunt  te^ 
ne  vjn^uam  offenda$  ad  lapidem  pedem  tuum  ( P$atm. 
xc,  Matth,  fv) :  pretlosa  scilieei  eloqabScrrpiiiraruiti 
callid.i  aSdiioipiione  convertens ,  et  ad  coiitrariuih 
noiiiHnqne  seeautt  delorquens«  ut  imaginem  lyran- 


si ve  eum  « paracbaragmis  noa  conatur  Uludere,  qood-f 
dam  seilicet  pietatis  opua  admoneus  affeeuodom, 
qnod  non  de  iegiitma  aeniernm  procedens  mooeu, 
aub  pnatextu  virtutoro  dueit  ad  ^ Iti^  f  tel  immode- 
latia  incempetentibusque  jejuiiiia  seu  vigiliis  nimiis, 
fel  oraiionibqs  inordinatia^  vel  ineengrua  lectione 
decipiens,  ad  noxium  perlrahii  inem.  Vel  eam  in- 
tereessionesae  /isitationes  plas  perauadel  irapeadere, 
quibus  noB  a  apirilalibus  monasterii  daastria  ei  se- 
creto  aroie»  quietis  excuUat,  seliiciiodines  etiam  en- 
rasque  suscipere  religiosarurn  ac  destiiutarum  sug- 
gerit  feminarum,  ut  hujusmodi  laqueis  monacbum 
Inexirlcabiliier  irreiiluni  pernieiosaruro  soUicitodi- 
num  occupatlone  distendat.  Yel  cerie  cmn  deiiderare 
sancium  clericatos  officiom  sub  praeieina.xdiGcaiio- 


ALARDI  GXZMi  C0MMENTARII3S. 
■  Alkidere  vldelor  ad  lllud,  qeed  in  eap.  septime  B  ^t  $i  portahir  manibu$  angelorum,  uon  m  non  ofendat 


libri  Jesue  legttur :  Anaikema  in  medio  tm  eif ,  Ihraei 
^»rro  aoaibema  varie  aeeipliurln  Sacris  liueris.  Nam 
ei  ipsam  anatheinaiis,  id  est,  saerilegii  culpam,  ei 
ejtts  seeleris  poenaM,  ei  res  Doo  deveias  et  proinde 
a  Hulto  faomine  Htendas»  aui  denique  legem  de  aiia- 
Iheimitte  laiam  Sublndd  sigii}6eat.  Ai  hle  iirhll  alivd 
signifieare  vtdelur,  quain  ipsam  exseeraiioneni,  ma- 
ledietom  et  inter lium,  quein  mtser  ille  patralo  soelere 
ex  dlvina  ordinalione  inenrrU.  Quod  enim  anathema 
inierdam  oeciiionem  iignilicet ,  muttii  veterii  Imtru" 
menti  teiiimoniii  prdbari  potett  ^  ail  D.  Hleronymits 
in  eptsiola  ad  AlgaSiam  qoxst.  9.  Quod  auiem  aeqai- 
lur :  £t  mlerna  meruit  motte  damnari,  satis  dora  est, 
el  parum  authenilca  hojus  anaeboreltt  sentenUa» 
cum  ei  lextus  hislorix  ei  consensus  ititerpreiuni  po- 
tids  aoadeant  Acham  lllum  vereetex  animodoloisse, 
et  peecatom  suum  ingenee  aghovtsse,  sicqoe  publlca 
ac  humill  confesSione  dedlstte  glorlain  Deo;  ac  pro- 
Ibde  ■  ^  ... 


ad  iapidem  pedem  iuum,  tfuasf  infirmusi  $od  uropter 
honorem,  qua^i  donunu$,  Odiaboie,  guoiaam  Finu$  Dei 
tnanibuB  panatur  iegiiti,  et  quia  $uper  a$jnd$m  et  ba- 
riU$€um€alcat  non  tegiiti  f  itd  iiiudprofare  ui  $uper^ 
bu$,  hoc  autem  taee$  uiaitutui  {Hom.  b). 

«  Paraehataxismii  omnia  eiompiaria  tam  escast 
quam  mss.,  cum  tamen  omnino  legenduro  videatnr, 
paracharagmiii ,  ai  Oiaconius  annoiavit,  vel  paratha- 
ragmatii,  Id  esl,  namismalibus  adallerinis,  seu  falso 
cbaractere  iiotails/n  supra  diriume6i.(  VideMotannm 
de  Fietur,  eap.  i5.)  In  quam  itidem  vocero  tani  Cajcbii 
qaam  fjusdeni  Ciaconii  serias  el  utlles  annotaiiones 
bicsubjiciam.  ne  vel  eorum  laudl,  tel  publicae  viiiear 
utililati  invidlsse.  {Did.  Covarrw. ,  ubi  oupra.)  Sic 
igiiurCuychius :  Paracbaraxima,  sive  paracharagmaia 
siint  adttlterlna  ei  falsa  signa^sive  niimismaui;  et 
qa)  hajusmodi  moneiam  cudufit,  paracbaract»  vo- 
canlur.  Nam  itapaxcffaa^it»  est  adulierare  et  ialso 
non  «terna,  sed  lemporali  durotaxat  roorie  p  signare.  Sic  versuiissimus  daemon  et  hsereliel  illios 
folsse  damnafum.  D.qaldem  AugiisiinusquKSlione9  ^  admintetri  ninlia  edoni  opera  qiiae  exiernam  qoideni 


super  losue  Ita  dabiunter  el  anifbigrie  hac  de  re  lo 
qaiiur,  nt  valde  obscnrum  slt,  uti^m  bi  pariero  roa* 
gis  propendeal.  A(  Dionysius  Carthosianiis  ei  aHI 
interpretes  multo  proiKibilius  censt^nl  Acham  vere 
pooniiursse,  et  morie  corpurall  expiatum  moriem 
asttirtiam  evasisse.  Unde  perperam  additum  hic  ab 
aliquo  sciolo,  ut  senientiam  anachoretae  lueretur,  in 
Ipso  Dlonysii  codice ,  tiOR  vere  poBmtuit ,  quod  nec 
pncedentibus  coli:rrel,  neque  ex  Cassiano  babeiur, 
ei  ipsios  Dtoriysii  ^enientiae  ex  diametro  repugnat. 

^  Etsi  hanc  Scripturam  maligiia  inierpreiatlone 
corruperil  diabolos  ,  dum  qiiod  de  virojusio  (puro 
scilicet  homine)  proprie  dicium  est,  Christo  Deo  el 
hominl  adaptare  studutt ,  ot  hlc  dicitur:  tamen  ex 
boc  roajorem  vinfi  ejus  argumenfant  habere  vtdeba  • 
tur.  Sicenim  sibi  visus  est  non  intnns  speciose  qrram 
nenrose  argumentari  a  mtnori  ad  majus :  De  qtiolibet 
viro  justo  scrrptoro  est :  Quia  angelie  iui$  Deu$  man- 


pietiiis  Speciem  praft  se  ferunt ,  i&ed  ad  fraudem  ei 
rlfqslouem  destinaiuiir.  De  ciijusmodi  operlbos  muha 
videre  e^t  .ipiid  C.issiauum  in  dualMis  primis  colla- 
tloiiibtrs.  Ciaconins  vero  h»>o  h.^bt^t:  Paracharaxi- 
smum,  sive  (iit  legenduin  ciistimo)  paraeharagmum 
esl  falsa  moncta,  Graeco  itapaxhf>«yiMJK  dieia:  hine 
pararbar.ictue,  ({ui  folsos  numinds  cuduni,  ut  Hb.  tx 
Cod.  Tlieodosiani  Ui.  De  (ihn  moiieta,  I.  8:  Fattm 
monece  rci,  qios  vnlgo  paraeharaclae  voeantt  ma^esia- 
ti$  criminc  ten  niur  obnoxii.  Sic  ci  Cassianus  collat. 
secuiid  I,  oap.  9,  parachar.iginuin  vutgare  Terbum 
fuisse  Iradit:  ncc  (lubilo  quin  id  ex  Origene  aceepe- 
rit,  CHjiH  hsec  siint,  ex  horoilia  lerUa  in  Levit. :  Solu$ 
e$t  Dominui  nosier  Jesui  Chriitus,  qui  te  hujuemodi 
artem  pouit  docere ,  per  quam  poiiii  diieernare  qum 
$it  pecunia  ,  qita  veri  regii  imnginem  tenet ;  qum  weri 
iit  adalterina  ei,  ut  vnlgo  dieilur,  extra  monetam  for^ 
mota,  quc  nomen  quidem  luibet  regis,  veritatem  autem 


davit  de  le,  etc;  ergo  maho  magis  de  Christo,  qul  D  ^^gif^  jigiirm  non  teneat.  Ubi  qttod  Latiiras  inrerpres* 


non  modo  vir  justus,  inimo  etiam  Dei  Filios  eai.  Ve- 
rum  sub  hac  subdola  et  faliaci  arffumcntatione , 
inultiplex  adversttffl  se  ei  Irrefragabile  arguinentum 
roale  cimus  sophista  procudit,  et  soo  se  gladio  roul- 
tipliciier  jttgulavit.  Si  enim  Filius  Dei  erat ,  immo 
qura  Filius  Dei  erat,  idcrrco angelorutn  custodia  non 
indigebat;  et  quhi  justus  erat,  Deum  teniare  norf 
poterat,  sleemm  jostus  noii  esset  (Yide  Yincen.  Li- 
rin.  e.  97  et  38).  Quod  sl  ab  honiine  |ustp  alienum 
est  lentare  Deufn;  quanto  magis  a  Dei  riUo  !  nine 
D.  Chrf  sostom.  vel  qaisquis  ancior  operis  imperfectl 
inMatihaeum:  V^re,  inquil,  Ft/tii«  Bei  angehfum 
manibui  non  poriaturf  ied  ipu  magis  angeloi  portat; 


vertit  extra  moneiam  formata,  id  Grarce  firisse  existi- 
mo  Trapax^pRyjioc  N^im  eas  homiUas  mihi  Graece  vi- 
dere  no  i  contlgii.  Idein  homflia  tertia  Hi  psal.  xxxvi: 
Omninm  hareticorum  iermo  non  e$t  probaia  peeunia, 
nec  Dominicam  integre  in  se  habet  figuram^  $ed  aduiic 
ram,  quas,  ut  ita  dicam,  extra  monetam  iia  figuraia  est, 
quia  extra  Eccleiiam  eompoiita  eit.  Porro  eharagma 
imaginein  iiummo  impressam  signiftcare  ostendit  Au- 
cior,  qiiein  vocani  imperfeett,  boroil.  58  iir  Matib., 
cttin  iia  scribil :  Nummui  qtd  non  kabei  eharmgma  Cm- 
«artf,  reprobui  eit.  Ergo»  sl  recie  aaguror«  Cassiaiius 
Laiina  lerminatione,  ut  alia  eiiam  Graeoa  iveroina , 
paracharagrouin  declinavtt.  Hax  GiaCQniua* 


{117  COLLATIO  I.  —  DE  UONACUI  INTLmiONE  AC  FlNe.  516 

nis  mvlMntm,  H  ftm«re  laerl  spiritaKs  intligat,  per  A  vtr»  ;  noviuma  auttm  earum  ftenieut  in  profuudum 


qood  nos  ab  homilitate  propoiiti  hnjus  ae  difttrieliooe 
diTelUt.  Qu»  oraDla  eom  ftint  noitrm  sakiii  profes- 
iionique  eoncrsrta ,  taroeD  Telamioe  ^foodan  mise- 
rieordim  ae  rellgioDia  obteeta»  faeile  imperiioa  ineao- 
tosque  deeipiont.  Imitaniur  enlra  numiimau  Teri 
regis,  quia  Tidentor  ad  prmaena  plena  pietatia,  eed 
non  sunt  a  legltfmis  moneurilt ,  id  est,  probatis  et 
catholicis  Patribtts  flgurata ;  nec  de  cardinali  ao  pu- 
blica  eollalionis  eerum  prodeunt  offteina,  sed  furtim 
fraude  dsmonum  fabricata,  non  sine  deirimemo 
imperiiis  quibusqoe  ei  Sgnoranttbus  ingeruntur.  Quae 
quamYis  nillia  ae  fieeessaria  videaniur  ad  prsseiis, 
umen  si  solidliatlbos  prefessimiis  nestrae  Ineipiant 
post  boe  esse  contraria,  et  lotoro  qoodammodo  eor- 


inferni  (Prwerb,  xiv).  Ei  iteruffl  :  ^  MaU^u»  nocet 

eum  $e  miscuerit  justo  ( Pro».  xti  ),  id  esl»  diabolus 

deeipit  cum  fuerit  coiore  sanciiiatis  obteetos.  Odit 

autem  sonum  tuiel»,  id  esl ,  discretionis  ▼im,  qu 

de  seniorum  verbis  ae  monitione  procedit. 

CAPUT  XXL 

De  iUueione  abha^ie  Joannk, 

In  quo  etiam  <  abbatem  nuper  Joannem,  qui  Lyel 

commoraiur ,  cognovimns  fuisse  illusum.  Nam  cum, 

exbauslo  corpore  aique  defeeio,  pereepltonem  cibi 

Itiduano  jejooio  distutissel,  aeeedeoU  ei  ad  refeeiio- 

lem  die  postero,  ^  Yeiiiens  Zabolos  in  ignra  jfitliio- 

pis  letri,  atque  ad  ejus  genua  prorolutus ,  Mulge , 

Inquit,  mihi,  quia  ego  tibi  Imrtc  laborem  iedlxi.  ita- 


pos  nostri  Iflbefaetare  propositi,  tamqoam  neceaaa-  B  que  iiievir  taiiinseltndisereiionisratione  perfeeios, 


rium  qufdem,  sed  scandalisans  membmm,  et  quod 
dexirx  mamis  ycI  pedls  agere  Ti<leator  oliteium,  pro- 
jiei  a  nobls  alque  abseindi  salobre  esl.  Satins  enim 
est  absqoe  iinlns  prseeepif  membro,  id  osi,  opera- 
tione  vel  fruein,  iu  eaeierls  sannm  ftrmumqae  durare, 
et  lamquaai  debHem  Inirolre  in  regnum  Dei ,  quam 
eiim  solidilaie  mandati  ioeldere  in  aliquod  seanda- 
lam,  qood  pemiciosa  consuetiidine  separatos  iios  a 
disirictionis  regnla ,  atqoe  arrepti  proposili  disei- 
pltna,  indiKat  in  tale  dispeBdtum,  qood  nequaqnam 
fuitira  detrimenia  eompensans,  omnes  prmterilos 
fniclns  lotoraque  operatlonts  nosir»  eorpus  gehenme 
ficiat  ignilras  conerensri  ( MaUk.  xtiii).  De  geneti- 
bos  istiHsmodi  illosiomnn  etiam  in  ProverMls  ele- 


snb  eoiore  conlkiontie  incongrucnler  exarciui»  in- 
leliexil  se  ob  hoe  cailidiuie  diaboli  eircuniventom , 
Ulique  disletilum  je}unio,  ui  lassitudinem  non  ne- 
eessariam,  immo  etiamspirlini  nocituramt  fatigato 
eorpori  soperponerei :  *  paracharagmo  scilieet  illusos 
numismate,  dum  in  iilo  reri  regiy  imaginem  Tenerff- 
toSf  parum  discutit  an  essei  legitime  ngiirainm.  <  Ul- 
tima  tero  otaservatio  hujus  probabcUs  trapeaitae, 
quam  de  inqoisitioDe  ponderis  esse  prsBdixtmus,  u- 
liler  a  nobis  implebitor,  si  quidquid  gerendom  cogi- 
Utio  nostra  suggessorit ,  s  omni  scripoio  [Lipe.  in 
marf .  scrupolo]  retraeiantes,  aique  in  nosiri  pecioris 
trutina  eoiiocanies,  seqoiiibralione  Justissima  perpen- 
damus,  an  pieiiumstt  bonesuucommttni,  an  limore 


ganier  exprimltnr :  •  Sunt  tia  qum  videntut  recta  eue  G  Dei  sH  graye,  si  iotegmm  senso «  si  humant  oslen- 

ALARDl  GAZJBI  COMMENTARIUS. 


■  Vulgata  editio:  Eit  via  quce  videtur  homini  justa^ 
neviuima  emtem  e/ns  ducunt  ad  morlem  {Proverb.  xiv 
ei  xTi).  Qiio  Proverbiorum  loca  conjunxil  GasHianus : 
ailerum  ex  cap.  xiv,  quem  D  Hieronyinus  lib.  i  ad- 
versa$  Pelagianos  ita  cilat:  Estvia  qua  videturrecla 
esie  apnd  kommes^  et  novisiima  ejus  reniunt  m  profun- 
dmt  mfeeni;  allerum  ex  c;ip.  xvi,  quem  idem  Hiero- 
nymos  in  Isa.  cap.  ii  et  lib.  ii  adversus  Pelagianos 
cap.  1  citat  in  hunc  raoduin  :  Sunt  via  qum  videnlur 
mejustiBj  novissima  autem  earum  respiciunl  in  pro" 
lundum  ir^eriUi. 

^  Ila  LXX  inlerpretes :  irwnpoc  xocxorrodt  otov  o-v/a- 
fti^p  9(x«t^,  pMnl  3i  ix<^^  oi(T^o^iac  f  cui  in  ViilgaU 
veraione  respoiidet  hxc  e  regioiie  Nenienlia,  niulium 
lamea  dlversa :  Affigelur  malo ,  ^ttt  fidem  facit  pro 
extranee ;  quiautem  laqueos^  securus  erit  (Proverb.  xi). 

*  Defaoc  Joanne,et  Lycooppido,  seu  vico,  dictum 
esi  lib.  IV  Instit.  cap.  2d. 

^  Pierique  cum  Dionysio  legunt :  Veniens  diabolus.  i 
Sed  noster  eliam  Manuscripi.  Piandiiianx  lectioni 
favet,  et  est  satis  familiare  Patribus  diabolum  Za- 
boli  vocabulo  designare.  D.  Cyprianus  ad  Demetria- 
nom  :  Quid  in  ruinam  diaboli  per  ipsum  et  cum  ipso 
cadis  f  ubl  alii  lef  uut,  teste  Pamelio :  Quid  in  ruinam 
ZabttU^  etc. ;  cujus  ralionem  hanc  assignat  ibidem 
Morelioa  :  Varieias,  inquit,  inde  ona ,  qiiod  Durica 
liBgua  quae  Latinae  quam  proxima  est,  (a  poniiur  pro 
ScK,  Hfigua  Attica ,  nt  exerapii  graiia  Za^dc^  pro 
JM^oUik»,  C«xv^  P^^  3i«xo^oc.  Sic  ille,  signilicans 
Zabulom  dictum  pro  diuboio.  Dorica  imitatioue.  D. 
item  Hiiarius  in  Matthaeum  (Cap,  |v) :  Contusam,  in- 
qaii,  t»  tentatione  primam  omnem  Zabuli  indicat  po- 
tetdiUem.  D.  Ambrosius  lib*  de  Fide  cap.  8 :  Quid 
mtmm,  inqurt 9  siAritasiiMm  i^dtatHr  aucio^em^  ut 


usurpet  illicita;  licet  quod  pater  suus  Zabulus  per  se- 
metipsum  non  fedt^  intolerabiiiore  iste  saeriiegio  pree- 
^mat,  Zabulus  verum  Dei  Fiiium  fatebatur;  Arius 
negat.  Cassiaiium  eiiani  superius  (Cap,  20^  dixisse 
roonui  regnnm  Zabuli  pro  regnodiaboli,  nt  ibtvidere 
esl.  (Vide  Cmlium  Rkodig.  Aniiq.  Lect.  L  n  e.  10.) 
Denique  in  hyran.  de  S«  Michaele  canii  Eccle&ia  : 
Michaelem  virtute  conterentem  Zabulum.  Porro  Zabu- 
lon  in  sacris  Jiiteris  (Genes.  xiix)  lilius  Jacob  pairiar- 
chse  decimusex  Lia :  unde  iribns  Zabulon ;  sed  nihil 
liaec  ad  Zabulum. 

^  Id  est,  falso,  adulierino.  Alibi  ulllur  eodem 
vocabulo,  licet  forle  corrupio,  Pelrus  Damiani 
riuodain  loco,  ubi  ait :  Si  ipsius  monetas  oblitteraia 
vel  detrita  sit  regulat  postauam  metaliis  imprimitur , 
non  nummus ,  sed  parachuraximus  invenitur  (Lib.  ii 
epist.  \  ad  episc.  Card.).  lia  ipse. 

^  Quiirlum  munus  seu  onicium  boni  trapezilm 

I  sive  nummularii  in  examinandopondere  nuroismalis, 

de  qiio  supr.t  :  quod  et  in  spiriiali  discussione  ob- 

scrvandum  egregie  docet  lum  hoc  capiie ,  lum  se- 

quenii. 

s  Scripulum  ex  Yaticano  legiiCiaconius.Esl  enim, 
inquit,  scripuluin  parvum  pondus,  nempe  vigesiiiia 
quarla  pars  unciae.  Dicilur  etiam  scriptulum,  sive 
scribuluin,  a  verbo  scribo  ubique  derivaio  vocabulo, 
Gra^corum  iinitatione,  qui  hujusmodi  pondus  y/safA- 
fia,  vel  yp7(jLiivv,  id  est,  liiteram  vocani,  propterea 
quod  ul  liUera  apud  eos  vigesima  quaria  pars  est 
alphabeli  ;  ila  gramma  sive  scripulum  vigesima 
qiiarta  pars  uncix  sit.  Sic  ille.  Dicitur  (amen  ctiam 
scrupuliis  ei  scrupulum  eadem  significatione  et  me- 
tapborice  pro  cura  et  hoUicitudine :  qoo  modo  hio 
ciiam  sumi  potest. 


819  JOANNIS  CASSIANI  COLLATIONES. 

latione  ant  alifpia  noTitatis  praesomptione  sit  leve  ;  A  in  eos  vestigia  indagatlone  sagacissima  retraetanda, 


si  meriti  ejus  pondus  inaiiis  cenodoxix  non  immi- 
nuerit,  vel  acroserit  gloria.  Et  ste  ea  proiinus  ad  po- 
blitum  aVpt-ndentesexamen^id  ef^t,  ad  proplieurum 
et  ap«>stolorum  actus,  ac  testiinonia  conferentes»  vel 
lainqiiam  iniegra  aique  perfecla,  illisque  compensan- 
Uasu!»cipiamus;  vei  tamquaro  Imperrecta  atque  da- 
mnoM,  nec  illorom  ponderi  coDsonanlia,  omni  cau- 
tione  reratemus. 

CAPUT  XXII.  , 

De  quadripartiia  di$cretioM$  raiione, 

Erlt «  ergo  hoe  quadnpartito,  quo  diximus,  modo 

necessaria  nobis  ista  discretio,  id  est,  prioium,  ot 

maieria  nos  auri  yeri  aeu  fucati  falleniisque  non 

lateat ;  « ecundOy  ut  bas  easdem  cogttaiioiies  quae 


ne  qoa  forte  iittellectoalis  ibidem  besil.1,  vel  leo  tel 
draco  periransiens,  perniciosa  vestigla  laienter  im- 
preaserit,  qoibus  accebsos  etuiin  caeteris  in  abdiit 
pecioris  nostri  per  cogitaiioiiani  negligentsam  prx- 
beaiur.  £t  ita  per  singulas  boras  atque  momenu 
terram  oordis  D(»siri  Ev»iigellGor  aratro,  boc  est, 
Jugi  Doinlnicse  cracls  recordatione  solcanies ,  vel 
Doxiarom  ex  nobis  ferarom  cubilia,  vel  vimleDto- 
nim  serpeniiom  extermioare  latibola,  atqoe  extru- 
dere  poterimos. 

CAPUT  XXIll. 
Deeermimedoelarii  $ecnndum  audieiuium  merihan, 
Ad  b«f.  obstupefactos  nos  iniaens  senet,  ei  ad 
verba  narrationis  soas  inexpleblli  ardore  soccea- 


mentionior  opera  pietatis,  tamqoam  adolterina  no-  g  sos,  pro  adiniratiotie  desiderii  iio&tri  paoiisper  ser- 


mismata  et  paracliara^ mata  reprobeinos,  utpote  qu» 
falsam  Imaginem  regis  non  legitime  signata  conti- 
neant;  vel  illa  qnap  in  auro  preiiosissimo  Scripiura- 
nim,  viiioso  et  hxretico  senso,  non  veri  regis,  sed 
tyranni  praeferont  voltom,  similiter  dlscenientes  re- 
fuiare  possimus ;  sive  ilia  quorum  poodns  ac  pre- 
tlum  aentgo  vanitatis  arrodens  exagio  seniorum 
^  adseqoari  non  sinit,  ot  nuinisinata  levia  atque  da- 
mnosa,  miniisqoe  pensaniia  recosemiis:  ne  in  illod 
inciilentes  quod  observare  tota  virtoie  pra;cepto 
Domini  commonemor,  cunclis  laborum  nostrorum 
siipendiis  meritisque  fraudemur.  Noliie^  Inquit,  lAe- 
eaurixare  vobii  ihe$auro$  m  ierra,  ubi  mrugo  et  iinea 
demoiitur^  ei  ubi  fure$  effodiunt  et  [urantur  (AfoliA. 


roone  siispenso,  rursus  addidit :  QMOniam  noa,  o  Glii, 
ad  dispiitationem  tam  longam  vestra  sedulitas  pro- 
vocavii,  et  ignis  quidam  collaiioni  nostrae  ferveniio- 
res  sensus  pro  vesiro  desiderio  sobmioislrat,  ol  ei 
hoc  etiam  ipso  manileste  eontempler  io  veritaie  vos 
perfeciionis  sitire  doctrinam  :  volo  vobis  adbac 
super  discretionis  exiniieute  vel  gratia,  «  qu«  iuter 
conctas  viriutes  arcen  ae  primaium  tenet,  paoca 
disserere,  excellentiamque  ejus  et  otilitatero  non 
solum  quoiidianis  exemplis  ,  sed  eliam  antiqois 
Patrom  collaiioniboa  ac  senteotiis  approbare.  Fre- 
queiiter  namqoe  meminl  nonnullis  hqjosmodi  ser- 
monem  cum  gemiio  lacrymisque  poscentibos,  me 
quoque  aliqoid  eis  doctrioae  conferre  eupientem 


VI ).  Quidquid  eoini  contemplatione  hiimanae  gloriae  G  nollatenos  potuisae,  et  iia  in  me  non  solom  sensos, 


fecerimus,  in  tcrra  nos  thesaurizare  secuiidum  Do- 
mini  senteiiliam  noverimus,  et  conseqiienter  illud 
velut  huini  recondiium  terraeque  deros^uni,  vel  di- 
versis  daemoniis  depopulandum,  vel  edaci  cenodoxiae 
aeriigine  consumendum,  seu  superbiae  tineis  de- 
vorandum,  ot  ad  nullam  recondentis  utilliatem  emo- 
lumentumque  proflciat.  Omnes  igitur  cordis  nosiri 
recessus  jugiter  perscrutandi  suiit,  et  ascendentium 


verom  etiam  ipsum  eloquiiim  defecisse,  ot  non  in* 
venirem  quemadmodoin  eos,  vel  cum  levi  consola- 
tione  diinitteiem.  Quibos  indiciis  evidenter  agno- 
sciior,  Domini  gratiam  pro  merito  ac  desiderio  ao- 
dieiitium  dispuiantibus  aspirare  sermooem.  Qoem 
quia  brevissinium  istud,  quod  supcrest,  noctis  spa- 
tium  non  oecurrit  explere,  indulgentes  illod  potias 
quieti  corporeae,  cui  necesse  est  totom  persolvi,  si 


ALARDI  GAZAI  COMMENTARIUS. 


"  Anacephalaeosis  praecedentiiim. 

^  Alias  congruere:  ubi  Cuycliius  :  Exngio,  inquit, 
senioruin  coiigniuni  ea,  qua:  illonim  juJictoexaini- 
naia  probantur.  Videtur  cnim  ex;>gii  voc»buluin  a 
Gr.x'CO  HicxyioiMi  deduclum  esse,  quod«  praeier  alia, 
etiain  i^igniUcat  narrare,  exponere,  exaniinare  ei 
conimeniari.  Ab  bac  seiiteuii:!  non  l<>n^e  recedit  D.  I 
Dlony^ii  paraphrasis,  quje  liabei :  seniorKm  actibue 
adcBiiuari.  Iia  GuychiiH.  Al  aliter  Ciaconius.  F.xa- 
giuin,  ait,  qnid  essel,  nesciremus,  nisi  nos  docuisset 
marinorea  labiiia,  quie  est  Ro.n»  in  palaliu  Colu- 
mnensiuin,  in  qiia  sic  cst  scripiom:  Ex  auctoritate 
Turci  Aproniani  V,  C.  prwfecii  Vrbis^  ratio  docuit^ 
utiiitaie  suadente,  consueludine  micandi  summota^  sub 
exagio  potius  pecora  vendere,  qaam  digitis  eonciuden- 
tibns^  ui  apprnso  pecore,  capite,  pedibus  et  scevo  la» 
ctanto,  et  bubjuguiari  lanio  ceJeniibus,  reiiqua  caro 
cum  pelleettnteraneis  proficiat  venditori,  sub  conspeciu 
pubiirn  fide  ponderis  coinprob.iia ;  ui  quantum  caro 
occtsi  pecoris  appendat^  et  emptor  norit^  et  vendiior^ 
etc.  Ergo  exagio  atiquid  ada.*quatur,  cuin  ad  lidem 
ponderls  pubtici  cxigitur  et  examinatur. 

^  Qoa  ratione  prodentia,  qoam  bic  discretionem 


vocat,  inter  virtutes,  nempe  cardinales,  primatum 
leneat,  declarator  collai.  se<)iienii  (Cap.  2)  ex  sen- 
tcntia  magiii  Antonii,  qtii  prudentlani  docoit  omni- 
bus  aliis  virtuiibus  prapferendam,  lamtpiaro  directri- 
cein  caBierarum,  quae  non  sinat  eas  a  recto  Inmite 
ad  dexiram,  vel  ad  sinistratn  deflectere  {Vide  S. 
^  Thom.  i-i,  q,  66,  a.  5).  Cjeteras  enim  virtuies,  si 
discretio  absii,  necessario  imping(*re,  vel  nimio  fer- 
vore,  vel  torpore,  et  remissione  :  hanc  solam  effl- 
cere,  ui  medium  teneatur,  ei  regia  via  Incedatur. 
Denique  hanc  esse,  quae  in  Evangelio  vocatiir  oeulus 
et  lucerna  corporis  nostri :  a  qua  totnm  veluti  cor- 
pus  Viriutuin  sit  illusiraiidum.  D.  Ambrosius  lib.  i 
de  Orfic.  cap.  27  dicii  prudeiitiam  esse  prlmom  otii- 
cii  id  esi,  boni  operis  fontem.  idem  docei  D.  Atigu- 
siinuslib.  ide  Moribus  Ecclesi»  c.  24.  Divus  item 
Benedicius  discretionem  matrem  virtutum  dicil  ca\u 
C4  Regulae.  D.  Bernardus  serm.  49  in  Gantici  : 
Discretioj  ait,  omni  virtuti  ordinem  panit;  ordo  mo- 
dumtribuii,  el  decorem  et  perpetuilaiem  ^  etc  F^t 
ergo  discretio  non  iam  virtus  quam  qwedam  moderu' 
rix  et  auriga  virtutum^  ordinatrixifue  afectuum^  ei 
morum  ductrix;  tolU  hanc,  et  viriui  vitium  erit 


m  COLLATIO  1.  -  DB  MONACHl  INTENTIQNB.  AO  FINE.  m 

id  qoAd  nMNliean  ast  faeritdeiMigaiuin,  plenum  nar-  A  diMerentes,  dispuialionis  quoqiie  Tel  lemports  mo- 

duoi  non  permiitat  excedere.  Uia  itaque  l>eaiuslioy« 


raikmis  ordineo  integro  futuri  diei  sen  noctis  exe- 
miiii  resenremus.  Decet  nsinqHediscretioiiisoptimos 
Goosuluires,  in  iioc  primuoi  pttefacere  suae  mentis 
iiidii&lriainy  et  ntruro  sint  vel  qneant  ejus  capaces 
es&e  boc  indicio  ac  patientia  comprobsre,  utde  illa, 
qux  moderationlii  generatrii  est,yiriute  iracUntes» 
neqoaquam  viiium,  quod  ipsi  conirarium  est,  uimie- 
utis  iiieurrant ;  tiro  rationis  ae  natune  ejus  qnam 
verbis  excoluiii»  eifectu  aiqoe  opere  violanies.  In 
hoc  ergo  nobis  discreiionis  bonum,  de  qua  quantum 
Domiuus  dederilt  adhuc  indagare  disponimus,  prl- 
miius  prositt  ut  nos  de  ipslus  exceltentia  ei  mode- 
ratione  quae  prima  eidem  vlrius  inesse  cognoscitur, 


ses  collationi  noslrae  dans  llnem,  adbuc  nos  avidos 
ac  de  stto  ore  pendeiiies  degusiare  somnum  pau- 
lisper  horiatus  est,  «  iisdem  Ipsis  quibus  insideba- 
mus,  pslatbiis  admoneus  incubare,  ^  embrimiis 
pariter  capiti  nostro  cervicalium  vice  suppositis, 
grossioribus  papyris  in  longos  gracilesque  fascicu- 
loa  coaptalis.  Quae  pedali  iniervallo  pariiercolligata 
nunc  quidem  humlllimum  sedlle  ad  scabelli  vicem, 
fratribus  in  Synaxi  consideniibus  praesUinl,  nunc 
vero  subjecta  cervicibus  donnieiitium  prxbeni  capiti 
non  nimie  darum,^aed  traciabile  aptnmqiie  «  folci- 
menlum.  Ad  quos  monachorum  usus  h.TC  idcirco 


ALAIVDl  GkZAi  GOMMENTARIUS. 
•  De  psiaibiis  dixlmns  nonnulla  llbro  quario  In-  B  De  straiu  seu  cubitu  cilicino  plora  sont  exempla. 


siitaiMMiuin  cap.  15,  quorum  dupticem  nsum  fuisse 
apiid  illns  aiiachoretas,  tum  hic,  tuni  alibi  {CoUat, 
i7  cap.  3  et  Coltat,  18  tap,  i1)  inuiiitur,  sedendi 
videticet  et  iiicubandi  vice  lectl  aii  capieiidum  so- 
roiium  :  iia  tamen  ui  sedentibiis  m-AgU  qiiain  jacen- 
tibns  similes,  In  eis  dorinitareni.  Cujus  occasione 
soccurrli  hic  noiandiim,  viros  olim  religlosos,  i**  aut 
humi  cubaresolitos,  2<»  aui  in  siratis  junceis,  me 
stratiiineis,  5*  aut  cilicils.  De  chameunia,  id  est, 
hnml  dormitione  D.  Hieronymus  exempium  profert 
sui  ipsios  epist.  22,  obi  soain  iu  eremo  vivendJ  ra- 
tionem,  et  austerltatem  commemorans,  Horrebant^ 
in>|uity  Moceo  nwmbra  deformta,  et  sqHaiida  euth  titum 
jEihwpkiB  earme  obdaxerat ;  quotidie  lacrymee,  quo' 
tidie  §emitu»;  et  $i  quando  repugnantem  eomnus  im- 
nunens  opfreuiseet^  nuda  humo  vix  o$$a  hwrentia  col^ 
lidebam^  Idein  in  Hilarione :  Super  nudam  humum 
stratmimquejMUceim  uufue  ad  mortem  eubitamt,  Memi 


qo»  oiinam  imitemor,  e  quibus  paiica  dumtaxat  an- 
tiquiora  ct  ilUiJilriora  suggeram  :  primum  illnd  D. 
Antonii,  de  quo  Mipra ;  D.  MartinK  qui,  ut  referi 
Sulpilius ,  no6i7t  ilto  ttratn  $uo  (neinpe  cinere  et  ci- 
ilcioj  recubane  $piriium  Deo  reddidit ;  Eugenii  Car- 
Ihaginenitis  episcopi,  dt*  quo  Vicior  Uiicensis  (Lib^ 
\l\de  Pereec.  Vandal.) :  Eugeniu$  $anctH$^  dum  nottrm 
per$€Cutioni$  deperet  incommoda,  et  a$iferitate  cilim 
$enHe  attereret  eorpu$,  nndamque  $uper  humum  cn- 
bitane  straiuin  $acci  $ui  rigaret  imbribus  lacrymarum, 
etc.  Deniquc  in  sexu  eiiain  remineo:  Paulcv  nobilis- 
simae  matronas  Itoin.,  de  nu:i  D.  Hieronyinns  in  ejus 
epilaphio  {Epi$t,  2") :  Mollia  etiam  in  gravi$$ima  fe* 
breleetuli  $trata  nen  habuit,  $ed  $uper  duri$$imam 
hwnum  $trati$  cilicioli$  quie$cebat:  $i  tamen  qttie$  dt- 
eenda  es^  qucs  jugibut  pene  orationibus  dies  noete$- 
quejungebat,  Porro  etlam  iii  cilicio  ei  clnere  mori 
moiiacbis  consiieium,  prster  exempl:i  superius  al- 


nitetiam  de  cbaroeuniis  in  cap.  xu  Isaise,  eaaque  cum  p  lala,  doceni  iiidein  hxc  Snlpicii  verUa  {Epi$t,  3  de 
:-.:..»::^.  -.#  -:-....-  ^^-..2..*-..:..  «««; — :.   i»  r—.-^-:..-  ^  ^^m  5,  Marlini)  dc  S.  Mariino  jam  niorli  proximo: 

Pernox  in  oralionibus  et  vigitii$,  fati$cenie$  artus  $er- 
vire  $piritm  cogebat,  nobiti  itli  tiraio  suo^  in  cinere  et 
cUicio  recubane,  Et  cum  a  disciputi$  ro^aretur  ut  $at- 
tem  vitia  $ibi  $ineret  $tramenta  $upponi :  Non  decel^ 
inquit,  /f/it,  Christianum  nisi  in  cinere  mori,  Ego  $i 
atiud  vobis  exemptwn  retinquam^  ipse  peccavi,  Gt 
Petrus  Venerab.  idein  disertis  verbis  astruit,  de 
obitu  Gillierli  monachi  agens  :  Conligit,  inquit,  non 
mutto  tempore  elapso,  eum  ex  infirmitaie,  quam  iVt- 
currerat,  ad  extrema  venire,  Cumaue^  $ieut  mo$  CAri- 
ifimioniiti  eil,  et  maxime  monachorumy  in  $ub$irato 
ci/tVto,  et  cinere^  a  fratribus  composilus  jaceret.  atque 
horam  vocationis  sute  exspectaret^  fralres  monasteriiy 
ttl  ejus  exitum  orationibus  commenttarent^  venerunt  et 
eum  uniique  psaltendo  circumsleterunt^  eic.  {Pet, 
Veu,  lib.  I  de  Mirac,  cap.  4).  Ci  cap.  19  ejusdcm 
libri  :  Habetur,  iiiquit,  tii  domo  media  locus,  unius 
eorpqri$  capax,  ad  hoc  aptatu$^  ut  fratres  itidem  in 


iejnniitt  et  victus  continentia  conjuiigit.  D.  Gregorius 
Nasianzenus  orat.  ii  haec  inier  alia  de  sorore  sua 
Gorgonla  :  0  teuera  membra  humH  prostrata  ae  prm» 
ter  naturmn  $e$e  ex9uperantia^  D.  Athanasius  in  vita 
S.  Aiilonil  :  Qttteli  membra  concedene  junco  contexto 
(pro  quo  Graece  habetur  ^ta9'w)  atque  cilieioutcbatur: 
noumimquam  eliam  $uper  nudam  humum  jacebat, 
Sidonios  ApoUin.  earni.  i6  laudat  Faustum  epi- 
scopom: 

Suocinctosgelido  carpentem  cesplte  somnos. 
Paulinus  lib.  iv  de  sanclo  Martino: 

Ai  sl  qoando  brevl  cessissent  lumina  somno, 
Noda  nomus  ad  lenuem  sst  erat  subiecta  soporem. 

De  airaio,  seo  strato  junceo,  aot  stramineo  jam 
m'»do  ex  Alhanasio  ei  Hiernnymo  audivimus  :  qiiod, 
quia  terrae  sternebaiur,  ideo  siralura  diciiurNovella 
quinta  iustiniani;  ubi  InterpreH  cuicitram  huini 
straiana  vertit.  Quae  Cassiano  dicitur  psiathium,  Si 


donio  episioU  24  libroiv  lectus  nitiil  habensplumae;  D  einere  etciticio  eompositi,  exiremum  Deo  inde  spiri- 


Gregorio  Turonensi  libro  de  Vita  Patrnm,  matu 
Hine  Petrus  Cluniacensis  libro  iii  epistola  20 :  Mat> 
fas,  inquil,  anft^mim  monaehorum  opu$  eompone: 
euper  qua$  aut  $emper  aut  $mpe'dormia$,  Idem  o.pi* 
sti»Ui  50  libro  ii :  Mp$e  et  in  matta  monachiea,  qum 
$edi  itU  contiaua  erat^  a$sedit,  Divus  Uenediciiis 
cap.  55  Reguia  :  Stramenta  aulem  tectorum  $Vif^ 
ciaat  matta  et  $agum^  eic.  Eodem  .«ipectiit  illud  in 
ReguUi  S.  Pachomii  arl.  $0 :  Non  dormiat  qui$  prm» 
ter,  id  est,  exlra  rectinem  $eliulam,  Vetus  Regula 
moiiacluirum  (Cap.  3i)  apud  D.  Hieronymum :  Qua- 
propur^  ckariuinuBf  voio  vo$  $ingutf$  noctibu$  brevi 
et  dmro  atratu  vaeare  in  celiuli$  ve$'ri$  ;  non  in  piu- 
wn$  ottt  moUibu$f  $ed  aut  in  palei$,  aut  $traminibu$^ 
immo  in  tignms  potiu$  capsit  quam  lectulis,  ut  et  mem» 
hra  ttrata  patiu$  Uctum  norreant  quam  affectenlt ,  etc. 

Pathol.  XLIX. 


Ittfii  reddant,  El  lib.  it  cap.  2i,  ubi  de  exseqiiiis  et 
tumulaiioiie  Maiihaii  episcopi  Albancnsis  iii  mona- 
sierio  Ciuniacensi  deruncti  :  Hoc,  iiiquit,  tt//tm9 
verbo,  poetquani  cuneii$  sermonibus  suis  finem  dedit^ 
in  tectum  rectinatu$,  indeque  po$t  modicum ,  ad  ct/i- 
cium  cinere  con$persum  a  fratribus  translatus  est, 
Sa^i  autem  eosdem  fratre$  ante  rogaverat^  ne  $e  ca$u 
ait</tto,  nist  iti  cinere  et  cilidOf  Chrieiiano  more  mori 
permiiierent,  eic 

>>  Vocabiiluin  barbanim,  ut  alia  mulia  apud  illos 
unuriiaui.  Quid  vero  significaret,  saiis  hic  explica- 
tur.  Legisse  sc  apnd  nieiaphrastem  scrtbitCiaconius 
in  Viia  Buihymii  abbalis,  et  cuin  y  Graeco  embry' 
mitt*N,  Ouychii  conjeciura  rointis  piobabiiis. 

«  Usitatius  qiiain  fulmentum ,  ut  habet  Ciaconios ; 
iicet  etiam  probatis  auctoribus  iisilatum. 


S23  lOAKNiS  CASSUM  COLLATiONEi.  MU 

vei  maxime  opportnna  habenlQr  et  congma,  quod  A  faerii  ed  moTendom  hM\h  miterln  levfsqne  na« 
non  ftoluro  slnt  aliquateiius  mollia,   parvoqae  et 


opere  pneparentur  et  pretio ,  utpoie  passim  papyro 
eroergente  per  •Nili  fluminis  ripaa^quam  cuique  vo- 
lenii  in  usum  assumere  nemo  proiiibeat  deseeare, 
sed  etiam  quod  ad  remoTendum ,  seu  eum  neeesse 


mr»  sinl.  Atque  ita  praecepto  senis  landem  su 
faos  ad  degusiationem  somnl  onerosa  composiii 
quieie,  tam  digesta  coliationis  inflammaii  gaudio, 
quam  repromlssas  disputationis  exspeclatione  sus- 
pensi. 


«  Nilus  iEgypti  fluvius  {Plinitu  /.  v  cap.  9 ;  Strabo 
l.  XVII ;  Gen,  ii),  et  nnus  e  majoribiis  lotius  orbis 
tuviis ,  a  qiiibusdam  Gihon  dictus ,  sepiem  liubans 
oslia  quibus  se  exonerat  in  mare  iGgyplium,  et 
partem  i£gypii  inreriorem  dextra  laevaque  divisus 
tmplexu  suo  ita  deierniinat,  ut  Triquelram  terrx 
flguram  efliciat.  Unde  et  Deltam  a  A  ur:pc«  lillersB 
siutililudme  vocaverunt.  Porro  papynis,  Plinio  te$le 
(Lt6.xiiicap.  11),  arlmscula  esi  prascipue  in  ifigyitti 
palusirilms  nasceus,  aut  quiescentilms  Nili  aquis 
ubi  evagaia^  stagnant,  et  gurgitum  altiiudo  duo  bra- 
chia  noii  excedit.  Radicibus  incolae  pro  ligno  ulun* 


ALARDl  GAZiBI  COMMENTARfUS. 

tur;  ex  ipso  trunco  navigla  texunt,  ex  libro  seu 
coriice  tela ,  tegetes ,  veBtes ,  stragula ,  fuAes ,  alia- 
quA  bttjiismodi.  Cx  lioc  Uem  fittiice  parttbaniiir 
ctiartx  acu  divisa:  in  praeteiiues  et  latisslmas  pliyl- 
liras  qu3B  eo  nieliores  erant  qoo  medix  psipyro  pro- 
ptnquiores,  quae  ab  bujus  frniicis  appellaiione  etinm 
papyri  nomen  aceepeittnt,  quibiis  Tcterea  ad  aeri- 
beiidum  usi  sunt,  Posle»  vero  id  genus  cbarue  in- 
venlum  esi  quo  nunc  passiin  morules  utuntur ;  flt- 
que  ex  linteolls  C(»ntritis ,  et  nihtlominus  pristiuam 
papyri  nonien  reiinet. 


J 


COLLATIO  SECUJSDA 

QucD  eat  secunda  abbatis  Moysls 

DE  DISCBEtlONB. 


CAPUT  PRiMUM. 

Degustato  ilaque  matuiino  sopore,  cum  ortum 
lucis  tandem  aobis  claruisse  gaudentes»  repromis- 
sain  narrationem  reposcere  eespissenius,  •  beatus 
M(»yses  iia  exorsus  est :  Cum  videam  vos  tanti  dosi- 
deril  ardore  flammatos ,  ut  ne  Ipsum  quidcm  par- 
vissimum  quietis  momentum ,  quod  spiritali  co^la- 
tioni  subtrabens  ,  refectioni  carnis  malueram  depq- 
tare,  ad  requiem  credam  vestri  corporis  profecisse , 
mibi  quoque  huiic  vcstrum  consideranti  fervorem 
sollicitudo  major  incumbit.  Necesse  est  enim  etiam 
ine  in  persolvendo  debito,  tanto  m^orem  devotioois 
curiim  gerere,  quaoto  vos  aitentius  video  illud  ex- 
peiere ,  secundum  itlam  sententiam  :  ^  Si  sederis 
coenare  ad  mentam  polentis^  sapienter  intelUge  qucs 
apponuntur  tibi^  el  immtt$  manum  tuam,  ideni  quia  Q  que  iia  legimus  ab  Ap<isiolo  iiumcrari :  Alii  daiur 
lalia  oportet  te  pmepmare  (  Prot^.  xxni  sec.  LXX ).  per  spiritum  sermo  sapientiw ;  alii  fides  in  eodem 
Quamobrem  de  bono  discretionis  eju^que  virtnte  spiriiu ;  alii  graiia  samtatum  in  uhq  spiritu  (I  Cor, 
dicturi »  in  quam  sermo  nociurnae  collatioois  in-      xii ).   Et  post  pauca  :   c  ^/ti  di$$retia  spirUuum 

ALARDI  GAZiEl  COMMRNTARIUS. 


Bgressoa,  Aaem  nottr»  disputationi  dedit,  oon- 
gruum  credimus  ejus  excetlentiam  Patrum  primo 
consignare  sententiis ,  ut  cum  patuerit  qniJ  de  illa 
senserint  vei  proaontiaverint  majores  iiostri,  ium 
prolatis  tam  nmlqnls  muttorum  qnam  reeenlibus 
ruinis  et  casibus  qui ,  pro  eo  quod  inious  eam  fue- 
rant  asaeeuti,  peraicioso  dejoeii  sunt  iapsu,  io 
quantum  pos^nmus ,  utititates  ejus  el  commoda  re« 
tractcmus:  quibus  dl^.ciissis  quemadmodum  excolere 
eam  atque  expetere  debeamus,  eonsiderantea  BKHlti 
ejus  et  graiiae  pondos,  etflcaeius  Instraamnr.  Est 
enlm  non  mediocris  quasdam  virtus.  nec  quoe  bu- 
maoa  passim  valeat  industria  coroprelieodi ,  iiisi 
divino  fuerit  munere  gratiaque  collaia.  Slqiriiiein 
inter  nobitissima  Spiritns  sancii  dona,  hanc  qiio- 


<»  lioec  secunda  coliaiio  abbatis  Moysis  t  cujos  Iti- 
deni  suinm.im  Phoiius  paucis  verbis  complexas  est 
(/^/io/tuiBt6i}ol.  G.  197). 

b  Ita  secniidum  versionem  LXX  Interp.  Vulgatus 
vero  sic  :  Quando  sederis  ut  eomedas  eum  prineipe , 
dili^enier  aitende  quag  apposiia  gunt  ante  faciem  Itfom, 
et  siutue  cultrum  in  gnUure  tuo,  etc.  Cujus  sententiae 
varia  expositio  tnm  litteralis  ei  germana ,  lum  inys- 
tica  et spiriiiialis  a  Patribns  proponitur  {Vide  uel- 
riam  in  Adagial,  p.  %  ).  Myslicus  inler  alios  est  bic 
seiisus  qoem  sequitur  Auctor,  quo  docet  magi»trttm 
tanto  majori  soiliciludine  discipulis  satUfacere  ,  n 
qiianto  inajorem  illorum  fervorem  et  atlentionem  ^ 
cs^e  aniniadverlerii.  Sic  eiiam  ferine  D.  Ambrosius 
iib.  1  Olflc.  cap.  2i  binc  probat  referendam  gratiaro, 
si  quis  ab  aliquo  lieiiericinin  acceperit,  et  iniitan- 
dam  nobis  iiaiuram  terrarum ,  quaa  soseepium  ae- 
men  mttltiplioaliori  soiet  numero  reddere  quam  «c- 
ceoerit» 


c  Dona  Spiritus  sancll ,  seo  gratias  qvas  ¥00001 
gratis  datas ,  ab  Apoaiolo  et  ex  Apostote  hie  r^en-' 
eitasegregie  expiicat  D.  Tbetnas  lam  in  coinmeitla- 
rio,  qnani  in  Summa  Tbeologi4*a  (itq,  f  12  «.  4) , 
per  discf  etionem  spirituum  iirtelligens  eegnilfoneiii 
cordis  bumani  et  secrelorum  ejus.  8icoi  enini ,  In- 
quii ,  propbotia  dalur  ad  cogtt^rscenda  et  inaiiifes- 
tand)  futura  coniingeniia  qtue  solins  Dei  esi  ro- 
gnoscere,  ita  dihcreiio  spiriinum  ad  manifcotnrida 
occutia  cordiiim  qnae  aolus  Deus  scrntaittr  *  ut  sci- 
licei  honio  discemere  posait  quo  spiriio  aliqnis  riio- 
veaiur  ad  lo<ittenduin  et  operandom ,  puia  uirum 
spirilu  charilatta,  vel  iiividia,Jiuta  iliudlJoan  iv: 
Noliie  omni  spiritui  credere ,  $ed  probate  wpiritus  um  es 
Dto  sint,  Piiulo  latius  suiiiere  vtdelor  D.  Ambrosius 
dum  ait :  IHscretio  spirituum ,  ut  intelligat  el  imdieet^ 
quod  dieitur,  an  Spiritus  saneti  $it  an  mundanL  La- 
liasime  vevo  hic  accipit  abbas  pro  indieio  diacreiionis 
ifian  Aposiolus  {Uebr,  v)  voeai diseretionen Imii  ei 


Nt  COLUTH)  U,  ^  »E  DlSCRETIONfi.  5M 

0  C^ftp  xi)}«  D^da  couipletooiiini  eaialogo  •prrittta*  A  dicent :  V$mt$.  benedicti  patm  nm^  pcmdete  parO' 

lum  vobU  regnum  a  contiUutione  mundi :  esvriot 
enim^  et  dedi$tis  mtAi  manducare;  eitivi^  el  dedietie 
miki  bikere^ttc.  {Matth.  xxv).  Cumque  lo  hunc  mo- 
dum  divorsi»  TirtuiilMis  aditum  certiorem  ad  Deum 


liaiu  cbariamatum  •  iofert :  Omnta  autem  heec  ope* 

ratur  imue  utque  idem  Spiritu$f  dividene  eiuguUe 

ffrout  wU  (/M.  )•  Videtis  ergo  pon  terrenuro  neo 

paniuD  osao  diiuuretiooii  mumut  ^od  diviiue  grati« 

maxiwum  pmmiHm :  qiiam  niu  monacbua  omni 

iatentieno  fuerit  asaocuuii  ,  e(  ascendeaUam  in 

seM  spirituum  discretionem  certa  ratione  poase- 

daritt  noeeaae  ^s^  oum  velut  ia  noete  csca  teiris* 

qae  lenabria  oborrantem,  •  noo  aoliua  pernioiosia 

feveis  prvmptisqoe  incidere ,  lod  eiiam  in  plania 

as  directift  frequenler  oflbndere. 

CAPUT  11. 

DtKrslieiisa  utHitae  es  dieputatione  atbatU  AnimH 
demonstratur. 


parari  posse  deceruerentt  essetque  noctis  mau- 
mom  lempus  bac  inquisitione  consumptum ;  intulit 
demom  beatus  Antonius  :  ^  Omnia  quidem  b«c  qu» 
dixiaiis  necessaria  sunt  et  utilia  siticntibus  Deum 
atqoe  ad  eum  cqpientibus  penfenire ;  sed  his  prin- 
cipalem  tribuere  gratiam  nequaquam  nos  inuumeri 
multorum  casus  et  experimenta  permittuoi.  Nam 
qunsdaro  saepenumero  acerrime  jejuniis  seu  Tigiliis 
incubantes,  ac  mirillce  in  solimdine  secedentest 
privationcm  quoque  omoiuni  faculutum  ita  sectan- 
Metttni  igitiir  quondam  in  anois  adbuc  pueriti»  B  tea»  utei  ipsis  ne  nnins  quidem  diei  Tictum  sibimet 


QpnstiMitoa  in  partibns  ^  Tbebaidis,  ubi  beatus  Anto- 
Qius  mombator,  ^  seoiores  ad  eum  perbctionis  in- 
quiremfae  gratia  coBYenisse.  Comque  a  Tesperiinia 
liaris  uaqne  ad  lueem  fuisset  protracta  coliatio, 
quasstionom  banc  masimum  nocUa  apatium  con- 
sompsisse,  Ham  diuUssime  qoaerebator  quaenam 
virius  Tol  obserTaotia  monacbum  poasit  a  diaboU 
Uqueis  ac  decepiionibus  custodire  semper  illwsMm» 
ftl  cerii  recio  tramite  flrmoque  greiso  ad  perfe^ 
cUoois  culmon  perducere.  Cumque  pro  captu  me»> 
tis  su«  uauequiaque  sententiam  suam  pt oferret ,  et 
«lii  qiUdena  hoc  in  jejuiiiorum  TigUiarumque  studio 
coUocarent»  quod  bis  videUcet  extenuata  mena  ao 
puriutem  cordis  et  corporis  assecota ,  Deo  faciliua 


unumque  denarium  superesse  paterentur,  humani- 
taUs  eiiam  studia  lou  devoiione  coroplentes ,  iia  vi- 
dimus  ropeole  decepios ,  ut  arrapturo  opus  non  po- 
tuerint  congruo  exitu  termlnare ,  summumque  fer- 
TOfero  et  conversaUonem  hudabilem  deteatahlll  ftiie 
chiuserini.  Qttamobrem  quid  prineipaliter  ducat  ad 
Deum  manifesie  peiefhRQS  agno&eere ,  si  rotnae  ac 
deeeptlonia  illorum  eauu  diligeniitts  a  nobis  fuerit 
Indagata.  IIHs  namiine  eum  eiaberarenl  praBdicU- 
mm  opera  rirtutiim ,  disereUo  sola  deflciens  usque 
ad  Anem  ea  durare  non  slvli.  Nec  enlm  alia  lapsus 
eomm  causa  deprehendiiur,  nisi  quod  miiiua  a  se- 
Dloribos  InsiitttU ,  neqoaqnam  potuerunl  rationem 
dfscreUonfs  adlpiscl ,  qux  prsetcrmiiiens  oiramque 


aairetar  :  aiii  Ui  nuditaie  et  coutemplu  universa-  Q  nimleuiem ,  via  regia  docel  monaclinm  semper  in« 


riun  roruni  quibus  mens  ai  penitus  exueretur,  Unw 
qoam  niillis  deioeeps  retinentibus  laquois  ad  Deuro 
aiptdilior  pervoniret;  alii  imx^pwi»  necessariam» 
id  eal  •  rMMiiioiiero  ot  eremi  aecreu  coMerent  •  m 
qoa  eemnmoeii»  quis  famiiiarius  inlerpellare  Deum 
siqtte  poasit  pei^arius  inbarere  :  nnnimUi  a^ 
eianda  chariUiis ,  id  est ,  bumaniuiia  officia  dea« 
nironi,  qnod  bis  rogoa  emlorum  datumm  ae  Do« 
in  EvangeUo  vgbit  apeeialioa  repromitui , 


eedere ,  ei  nee  deitera  Tiriotnm  permitiit  eitolli , 
id  eol,  ferroris  eieeesu  eoniinenti«  Juste  roodoin 
inepia  praesompiiene  transeendere ,  nee  oblecutom 
remissione  defleetere  ad  vliia  slnisira  eoncedii ,  hoe 
eac,  sub  prsteiio  guberaandi  corports  eonfrario 
spirllus  tepore  lenteseere.  Haec  namque  est  dis- 
creUo ,  qo»  ocoliis ,  et  lueerna  corporis  In  Evan* 
gelio  nuncupatur,  secuodum  lllam  sententiam  Salva- 
toris :  «  Lueerna  corpofie  ftU  e$t  oculus  tuu$ :  quod  $1 


ALARDI  GklMA  COMMCNTARIUS 

naiit  aott  benlUle  diseomendi  inter  veruin  et  fai« 
sum,  bonum  etmalum,  appeUnduro  et  fugieiidum, 
quae  uihil  aiiod  est  quam  vera  et  Chrisiiana  prndenlta 
qo«n  divos  Augusiiuus  lib.  i  de  libero  Arbitrio  eap. 
13'  defioit  esse  rerum  appeiendarum  et  fugienda- 
roiu  scienUam;  et  Ub.  1.111111  QQ.q.  50,esse  rerum 
boiiaruro  et  malarum»  ei  neutraruin  sclentiaro. 


*  In  ediUone  Lugdunensi  legitur :  Non  lo/vm  m 
pernicio$i$  (oveie  prigrupthque  concidere. 

^  De  Thebaide  dictum  est  alU»l  {Lib.  iv  Instit.  c,  3), 
cujus  etiam  crebra  mentio  in  viia  beaU  AniouU  ab 
Aibanasio  de^cripta. 

«  Rsec  formola  collationis  inier  illos  Patres  et 
anachoretas  agiiari  solilae ;  cui  non  soluin  magnus 
Aulonius  saspius  affuit ;  verum  et  maguopere  earo 
coinmendavit.  Nam  Atbanasius ,  quamdam  ejus  ei- 
lioruUonemad  fraires  in  hujusmodi  conventu  seu 
eollatione  babium  commemorans ,  ab  bis  verbis 
eom  eiorsum  ait :  Ad  omnem  quidem  mandatorum 
diteiplinam  Scriplurat  poste  tuflicere :  sed  et  hoc 
optimum  (or$^  1I  mutuis  se  invieem  (ratres  sermonibus 
contolarentur,  Et  vos  ergo,  inquit,  ut  pnlrt ,  referie 
oiur  nosrti ;  et  egoy  qum  per  tongam  mtatem  contecu* 


tus  sum,  quasi  fUiis  indicabo.  HaltesaUud  sUnilecoI- 
lationis  exempiuro  infra  capiie  II. 

'  Praeclara  senienUa  B.  Antonii  dc  priKleiiiia  se» 

diseretioiie.  Cui  succinii  B.  Basilius  Constitut.  Mo- 

na^t.  cjp.  95  his  verbis  :  In  omni  quw  suscipitur 

actione  inlercedere  prudentia  debet.  Nam  prudentia 

D  remota  nihtt  cujusvis  generis  est,  quod  licet  bonum  t*t- 


deatur,  non  In  vitium  recidat ,  si  ant  alieno  tempore , 
aul  non  adhibita  moderatione  fiat.  Ratio  vero  et  pru* 
deniia  ubi  rebus  bonis  idoneum  tempus  ac  modum 
definiunt ,  mirabile  est  quantum  ex  earum  usu.  tum  in 
dantes  ,  tum  in  accipientes  fructut  redundet  {Vide  D, 
Thom.iiq.  6t  a.  1  etZ.efi-^q,  188  a.  7). 

«  Quod  enim  est  oculus  corpori,  licc  iniellectus  cvi 
anim.ie ,  ait  Chrysostomus.  D.  Gregorius  Ub.  ixvnf 
Moral.  cap.  15  :  Quid  per  ocutum ,  inquil ,  eipruniiur 
niu  opus  suum  prcsveniens  cordit  intentio  ?  quce  prius 
quam  se  in  acttone  exerceat ,  hoc  jam  quod  appctit 
contemplatur,  Et  quid  appellatione  corporis  designa- 
tur^  ni$i  unaquacque  acno  quce  intentionem  suam^ 
quasi  intuentem  oculum  sequitur  f  Lucerna  itaque  cor^ 
poris  est  oeutus^  quia  per  bonos  intentionis  radium  WC' 
rita  illuttrantur  actionie,  Et  ti  oculut  tuut  fuerit  tim" 


8ST 


JOANNIS  CASSIANI  GOLLATIONES. 


m 


oeului  tuui  iimptex  fuerit ,  tolwn  corput  tuum  /tcd-  A  cundum  illiid  ,   Sol  non  oceidai  iuper  iraettndim 


dum  erit;  ii  autem  oculu$  tuus  nequam  fuertr,  totum 
eorpui  tuum  tenebroium  etit  (Malih.  ti)  :  eo  quod 
ipsa »  cogitationes  hominis  universas  aciusqae  dis- 
^cernens ,  cuncta  quaB  gerenda  sunt  pervideat  atqne 
;|)erlustret.  Quae  si  in  faomine  nequam  fuerit ,  id  est , 
non  yero  judicio  et  scientia  communita  seu  quolit>et 
crrore  ac  prasumptione  decepta,  toium  corpus  nos- 
trum  faciet  tenebrosum,  hoc  est,  omnem  aciem 
mentis  actusqoe  nosiros  reddel  obscuros ,  cjecitaie 
scilicet  vitiorum  et  perturbaUonom  tcnebris  invo- 
lutos.  Si  enim ,  inquit ,  lumen  quod  in  te  e$t  tenebrfe 
sunt ,  tenebrce  ipsm  quantm  erunt !  Nulli  namque  du- 
bium  est,  erranle  judicio  cordis  nostri  et  ignora- 
tionis  nocie  possesso,  cogiiationcs  quoque  ci  opera 


vestram  (  Ephet.  iv  ).  Hxc  vilx  nostrae  gnbematio 
dicttur  secimdum  illud  ,  Quibus  non  e$t  gubematio^ 
cadunt  ut  fotia,  Hxc  cohsilium  reclissime  uomina- 
tur,  sine  quo  nibil  agere  omninn,  Scripiurae  ancio- 
riiate,  permittimiir :  ita  ut  ne  ipsumqnideni  spiritale 
vinum,  quod  laetiAcat  cor  hominis  ( P$aL  gui  ),  sine 
ipsius  sinamur  moderatione  percipere,  secundam 
illud  :  Cum  con^ilio  omnia  fac,  cum  con$itio  finum 
bibe.  El  ilerum  :  '  Sicut  eiviiat  muri$  diruta  et  non 
circumdata,  $ic  e$t  vir  qui  non  cum  conntio  aliauid 
agit  (  Proverb.  xxv,  $ec.  lxx  ).  Cujos  privatio  quam 
perniciosa  sii  monaclio,  testimonii  hujus  exemplQm 
ac  ftgura  declarat,  dirutae  eum  ac  sine  muris  compa- 
rans  civiiati.  In  hac  sapieiiiia,  in  hac  iniellectus  sen- 


dlscretionis  deliberaiione  descen-  Bsusqueconsi8tit,&iitequibusnec  interiornbsiraaedifi- 


nosira  quae  ex 

dunt,  majoribus  peccatorum  tenebris  implicari. 

CAPUT  III. 
De  error^Sauiii  etAchab,  quo  per  di$€retioni$  imperi^ 
tiam  $unt  decepU. 
Denique  «  illequi  primus  judicio  I>ei  regnum 
populi  Israelis  emerait ,  quia  hunc  discretio- 
nis  oculum  nequaquam  habuit,  velut  toio  corpore 
tenebrosos  effectus,  etiam  ipse  dejectus  est  regnb  ; 
dum,lucernaehuju8tenebri8atqueerroredecepiu8,ac- 
cepiabiliora  Deo  sacriflcia  8ua  quam,  erga  praeceptum 
Samuelis  obedienliam,  credidit  judicauda,  aique  ex 
iila  magis  parie  causam  offensionis  iiicurrit«  ex  qua 
repropitiandam  sibi  divinam  speraverai  majesialem. 
Hujus,  inqiiam,  discrctionis  ignoraiio  *  Achab  re- 


cnri  domus,  nec  spiriules  poterunt  diviti»  congre- 
gari,  secundum  iliud  :  «  Cttm  $apientia  eedificatur  do- 
mtii,  ei  cum  intettectu  iterum  erigitur  ;  eum  $en$u 
implentur  cellaria  amnibue  divitii$  pretio$i$  et  boni$ 
( Proverb.  xxiv,  $ec.  ltlx  ).  Haec,  inquam,  est  solidas 
cibus,  qtii  nisi  a  perfeciis  tantum  ac  robostis  sumi 
non  polerii,  secundom  illiid  :  Perfectorum  autem  e$t 
$olidu$  cibu$^  eorum  qui  pro  contnetudine  exercitatot 
habent  $en$u$  ad  di$cretionem  boni  ac  maii  (  Beb.y). 
Quae  in  lantiim  utilis  nobis  ac  neces^aria  conipro- 
baiur,  ut  eiiam  verbo  Dei  ejusque  viriutibus  coapie- 
tur,  secundum  illod :  Vivu$  e$t  enim  Dei  $ermo  H 
efficax^  et  penetrabiiior  omni  gladio  ancipiti^  et  per» 
tingene  u$que  ad  divieionem  animce  ae  sptriltu,  eompU' 
gem  Israel  post  iilum  sublimissima  victoriae  irium-  ^  ^^  meduitarum,  et  diecretor  eogitationum 


phum,  qut  ei  fuerat  Dei  favore  concessus»  credere 
Gompulit  meliorem  esse  misericordiam  suam,  quam 
divini  exsecutionem  severissimam  praecepti  et,quem- 
admodum  ipsi  videbatur»  crudelis  imperii.  Qua 
consideratione  molliius»  dum  mavult  cruenum  vi- 
ctoriam  clemenlia  temperare,  ob  indiscreiam  mise- 
ricordiam  velut  toto  corpore  redditus  tenebrosus  irr 
revocabili  morie  damnatur. 

CAPUT  IV. 
Quas  de  bono  di$crelioni$  in  Seripturi$  $ancli$  refe' 
rantur* 
Uxc  est  discrelio ,  quae  non  solum  lucerna  cor- 
porls,  sed  eiiam  ^  sol  ab  Apostolo  nuncupaiur,  se- 


et  intentionum  cordie  (  Heb.  iv  ).  Quibus  mantfestis- 
sime  dectaratur,  nullam  sine  discretionts  gratia  per- 
fecie  posse  vel  perflci,  vel  stare  virtuiem.  Et  fu  tam 
beati  Antonii  quam  universorum  sententla  defini- 
tum  est,  discreiionem  esse  quae  flxo  gradu  iotrepi- 
dum  monachum  perducat  ad  Deum,  pranlictasque 
viriuies  jugiter  conserv^t  itlaesas,  cum  qua  ad  con- 
summationis  excelsa  fastlgia  minore  possil  fatiga* 
tione  conscendi ,  et  sine  qua  mulii  etiam  propen- 
sius  laborantes »  perfectionis  nequiveriiit  culmen  at- 
tingere.  Omnium  naniquevirtotumgenerairix,  cusios 
moderatrixque  discrelio  est. 


ALABOI  GAZifil  COMMRNTARIUS. 


pleXf  totum  corpue  luum  iucidum  erit ,  quia ,  $i  recte  D  obediewiam  intentione  virtutie  eolorare  monetratur? 

tntendimu$  per  $emplicitatem  cogitationit ,  bonum  opu$         ^  Hisi«riam  habf^slH  R^a.  xx.  iibi  Arhabdum  con- 

efficitur^  etiamti  mtnu$  bonum  e$$e  videatur»  Ei  $i  ocu^ 

iu$  tuu$  nequam  fuerit ,  totum  corpu$  tuum  tettebro$um 

erii ,  quia  cim  perverea  inlentione  quid  vel  reetutn  agi- 

tur^  et$i  eplendere  coram  hominibue  cernitur^  apud 

examen  tamen  interni  judicie  ob$curatur.  Uaec  Gre- 


gorius. 

a  Saul  primus  a  Deo  elecius  et  inunclus  in  regem 
Israelilici  populi.  Yide  historiam,leclor,  iindediscas 
quanli  apud  Deum  sit  obedieniia,  ui  quae  sacriflciis 
et  holocaustis  omiiibus  praeferatur.  Ubi  divus  Grego- 
rius  ad  illam  Saulis  excusalionem  commenians :  Hoc 
quidemt  inquil,  eaipe  in  mona»terii$  accidit,  cumqui$' 
qtie  minu$  retigio$u$  $ubditu$  $pirittMlium  pnBlato- 
rum  imperiie  adjicere  prteeumit,  cum  regutarem  et 
communem  vitam  detptcit ,  et  proprios  $equilur  arbi- 
tfium  rnluntati$  ;  Uum  enim  meliorare  vitam  eiigendo, 
qtmm  otfediendo  nitiiur,  quid  atiud  quapt  apertam  in» 


llistoriam  habesIII  Reg.  xx,  ubi  Acfaabdum  con- 
ira  Dei  pnpceptum  communi  hosii  regi  Syriae  incoii- 
sulla  et  inordinaia  clementia  pepercit,  'sontentiam 
mortis  pro  eo  accepit,  prophela  denuntiante,  Erii 
anima  tua  pro  anima  itliue, 

c  Sic  isie  nbbas  solcm  pro  discrelionis,  seu  raiio- 
nis  lumine  interpretaiur  iii  illis  verl>i$  Aposroli :  Sot 
non  occidat  $uper  iracundiam  vettram  (  Ephe$.  iv  )• 
Quemadrnodum  el  Cassianuslib.  vin  Instiiut.  cap.  9. 
Quani  inlerpreia  ioiiem  placnisse  ciiam  divo  Hiero- 
nynio  ibidem  o^ieniliiniis. 

^  Vulgiaa  eililio  :  Sicuturb$  patene^  et  ab$quemu' 
rorum  ambitu  ;  ita  vir  qui  non  poteet  in  loquendo  co- 
hibere  epiritum  $uum  (Proverb.  xxv  ). 

«  Textus  vuig.  :  Sapientia  eedificabitur  domu$ ,  et 
prudentia  roborabitur.  In  doctrina  repiebuniur  cella' 
ria  :  univer$a  substantia  pretiota  et  pulcherrima 
(Proverb.  \xi\). 


ti9  COLLATIO  H.  - 

CAPUT  V. 

De  morte  Heronie  eenli. 

Gl  iithanc  eamdem  deflnitionem  anliquilus  a  S. 
Anlonio  et  cxteris  Palribus  promulgaiam ,  recens 
quoqnet  sicut  promisimus,  coolirmet  exemplum,  re- 
colite  id  quod  nupergestum  ocuioram  yestrorum  ^i* 
distls  oblulibu8,  *  senem  Tidellcet  Heronem  ante  pau- 
cos  admodum  dies  illusione  diaboiica  a  summis  ad 
ima  dejecuim,  quem  quinquagiDta  aimis  in  hac  ere- 
mo  eommoratum,  singulari  districtione  rigorem  con* 
tifienlix  tenuisse  meminimus,  et  solitudinis  secreia 
altra  omnas  hic  commorantea  miro  renroreaeciaUmi. 
Hic  igiiur,  quo  pacio,  quaTe  raiione  post  lantos  la- 
bores  ab  insidiaiore  deiusus «  gravisslmo  corruens 
lapso,  conctos  in  hac  eremo  eonscitutos,  iuciuoso 
dotore  percolit  ?  Nonne  qnia  minus  discretionis  vir<' 
intepossessa,  soisdeflnitionibus  regi,  quam  consi* 
liisfeleollaiionibusfralrum,  alqoe  institutis  majo- 
niin,  maloit  obedire  ?  Siquidem  tanlo  rigore  immu- 
isbilem  jejunii  contineniiam  semper  exercoit,  el  so- 
litQdinb  ceilaeque  iia  jugiler  secreia  seciaius  est,  ut 
ab  eo  pariicipaiionem  ineundi  cnm  rraientitaie  con- 
TiTii,  nec  Yeneratio  quidem  diei  pascalis  aliquando 
polueritobiinere.  In  qoa  fratribus  cuuciis  pro  anni- 
veruria  sdemiiiiaie  in  Eceleaia  reienutis,  solos  non 

ALARDl  GAZi£l 

*  Memorat  Palladios  ( Launa.  52)  Heronem  quem- 
dsro  monachum  sibi  notom,  qni  post  magnos  tabo- 
res  ei  praeclarns  sodoreR,  utipse  l»quitur,  ab  arro- 
^Mitia  arreptns  et  elatione,*  prxclpitarit.  Yeruni  i^n 
ille  idem  sii  cum  hoc  Herone,  de  <|Uo  hic  agiiur, 
non  sails  expedio.  Nain  ilie  quid»*m  ingenio  et  mo- 
ribus,  ei  Tiiae  eliam  aiisteritate  huic  non  dissimilis 
foisse  Tidrinr ;  at  fine  non  itero.  Non  enim  in  pu- 
leuffl  se  dejecisse,  aed  ex  gravi  inflriniute  conva* 
loiwe,  ae  postmodnm  posi  peccatoriim  confessionem 
obdormiisse  perbibeiur. 

^  De  eodem  Cassianos  lib.  t  Inst.  cap.  40  ,  et 
mrsm  collai.  5,  qose  et  ipai  adscribitur  ,  et  collat. 
18  c«p.  15,  ubi  ejiis  pailentiam  miriibilem  referL 
PslladiQS  In  Lausiacis  (  See.  57,  58,  78  ),  Nicepho- 
nislib.  IX  rap.  14,  etatii.  Presbyter  aniem  eiabbas 
passlm  noniinatnr,  iie  quis  puiet  hunc  esse  Paphnu- 
tiuffl  iilnm  siiperioris  Thebaidis  episcopnm  in  Histo- 
ria  Ecelesiastlca  celeberrimuin,  ()ui  Cassiani  tempo- 
ta  diii  antecessit,  nt  alias  noiaTimus. 

^  Bloibanaii,  utalias  monuimu»  (Li^.  tii  liisf .  cap. 
xiT ),  oliro  a  gentilibus  per  coniumetiam  dicii  sunt 
mwyrea.  quia  Tiotenia  morie  necati,  Tel  necandi. 
Aiinier  Chrlstianos  biolhanaii  proprie  reputati  sunl, 
qui  sibl  moriem  uliro  consciTis^ent,  aut  Tiotenias 
nianiis  iniulissent,  quoruni  menioriani  in  sacris  agi, 
aiu  obiaiionpft  proeis  fieri,  Teteniin  Patrum  insiitu- 
10,  et  ceclesiaBtic.)  disciplina,  Telitum  tuisse,  yelex 
tioc  toco  disclmiis.  Quade  reeliam  exstant  canones 
ecele»iahiici,  qnibos  itli  memoria  et  obliitinne  pro  de- 
fnnciiB  fieri  aolila  jodicanlur  indigiii.  Sic  eiiim  in 
consflio Brachirensi  i  cap.  ^4  {Apud  Gratian.  25,  q. 
5,  ff,  Piaemi ).  P/a<rtftf  ut  qui  sibi  ipm  voluniarie  aul 
per  ferrum^  aui  per  veneuum^  aut  per  pnen pirmm,  aui 
ffT  iuspendium,  rei  quotibet  modo  vioientam  inferuni 
ntortem^  nuHaproreuepro  itlii  m  obiaiione  commemo' 
raio  fiat^  neque  eum  p»almii  ad  ifpuiluram  eorum  ca' 
d*»9eradeducantur.  kLi  concilio  Aureli^uen.  ii  cap.  14  : 
Okiationem  defunetorum,  qui  in  atiquo  crimine  fuerunt 
inierempli,  recipi  debere  cememui  ,  ii  tamen  non  ipei 
ubi  mortem  prAbeniur  proprHi  manibui  intuli^ie. 

'  Dttoiancuniur  hic  aniiaui  riins,  ft  offiriti  jnm 


DE  DISCRETIONE. 


590 


A  poiuit  aggregari ,  ne  qoantuiumcttmque  perceptione 
legaminis  parTi,  a  suoTidereiur  propositorelaxaase. 
Qua  praesumptione  deceptus,  angelum  SaUn»  tcIuC 
angelum  lucis  cum  summa  Tcneratione  suscipiens  , 
ejusque  praeceptis  prono  obediens  famulaiu,  semei* 
ipsum  in  puteum,  cujos  profunditatem  oculorum  non 
attlngit  iniuiitts,  prscipitem  dedii ,  de  angeii  Tideti- 
ce(  8ui  sponsione  non  dubiians,  qui  eum  pro  merito 
Tirtutum  ac  iaborum  soorum  nequaquaro  posse  fir* 
maTcrat  ulli  jam  discrimini  subjaeere.  Cujus  rei 
iidero,  01  experimenio  au»  sospitatis  eTidentissimo 
comprobaret,  supradicto  se  puteo  nocte  intempesia 
illustts  injecit,  magnumscilicetTiriutissojc  meritum 
probaturos,  com  inde  exisseiiltaesus.  De  quo,  ingenti 
fratrum  tabore  cum  pene  jam  exsanguis  fuisset  extra'* 

B  ctus,  Tium  dietertia  finiturus,  quod  hisdeierius  est, 
ita  in  decepiionis  suas  obstinatioNe  permansit,  ut  ei 
ne  experimeiito  quidem  roonis  su»  potuerit  persua- 
deri,  qiiod  fuissel  daemonum  caliiditate  delusiis. 
Quamobrem  pro  meriiis  labomm  lantorum  ei 
annorum  numerosilate ,  qua  in  eremo  perduraTii. 
hac  miseratione  et  humiliiate  summa ,  ab  bis 
qoi  cjiis  compaliebantnr  exiiio,  Tix  a  presby- 
lero  abbate  ^  Paphnuiio  potuit  obtioeri ,  ut  riOn 
ioter  «  biothanatos  repuiattts,  etiam  ^  roemoria 

COMMENTARIUS. 

Inde  a  primis  Rcelesise  teroporibos  prodefunciisex- 
hiberi  soliu,  nempe  oblatio,  siTc  sacriflcium  pro  efs 
oblaium,  et  meinoria,  sive  commemoraiio  conim  in 
sacriilcio.  De  ntroqne  ad  hunc  locum  illustrandum 
juTerit  hic  nonniilu  antiquiutis  leslimonia  annou- 
re.  Ac  de  sacrificio  qnidem  in  priniis  obserTaiidum 

G  illud,  certis  acsuiis  diebus  polissimnm  offerri  so- 
lere.  Primum  iti  tlie  obiins,  attt  sepultura),  de  qoo 
eliam  pra*cipne  hic  aglinr ;  quod  ex  aposiolica  tra- 
ditione  manaTit.  Nam  D.  Cleinens  episi.  i  tei»talur 
apootolum  Petrum  prspcepisse  ui  cetebrenlur  eise- 
quiae  moniionim  hymnis ,  precibus  et  tectionibus, 
Idem^ioe  eoiifirmat  B.  DionTsius  Areopagiia  Eccles. 
Hierarch.  cap.7.  Hiiic  D.  CyprianOsepisi.  60  refert 
in  concitio  CanhaginenM  statutum  fulsse ,  ut  si  quie 
frater  {  id  est  Chri&iianus )  clericum  tutorem  nomi- 
naitet^  nec  offfrretwr  pro  eo,  nec  eaerilicium  pro  eju$ 
dormitione  celebraretur.  D.  Augiisiinus  lib.  ix  Con- 
fess.  cap.  it  de  fnnere  matris  bus  S.  MonicoR  agens 
ait :  /n  &$  precibui^  quas  tibi  tkdimui^  cum  offerretur 
pto  ea  iacrifiaum  pfotii  noitti,  jam  juxta  uputcrum 
po^to  cadavere ,  etc.  Secuudo  offerri  solei  sacrifi- 
ctum,  ei  preces  pro  defnnctis  fundi  iu  die  anniTcr- 
saria :  itnde  anniTersariorum  usus  in  Eccle«ia  re* 
cepfus.  Tenullianns  lib.  de  Goroiia  Militis  (Cap,  5)  : 

D  Ob(aiionei,  inqoit,  pro  defunciie  amfiua  die  facimui. 
Et  lib.  de  Monogamia  :  Pro  anima  ejui  oret,  offerai 
annmi  diebui  domndottii  ejui.  D.  Gregoriiis  Naaian* 
seniis  Oratione  in  Cflesarium  frairem  ;  Annivenarioi 
koMtrei  et  commemorationei  offerentee.  S.  denique 
Isidorus  Hispaleusls  anie  annos  nongentos  hunc  ri- 
tum  anniTersarionim  pro  defunctts  in  suis  monasteT- 
riis  obserTandum  insiituit  his  verbis  {Cap.  utiim. 
Regutw )  :  Pro  ipirilibui  defunctorum  attera  die  poit 
Pemecoiteniocrilicium  ol/eratur,  utbeatee  viree  parti- 
cipei  facti  purgatiorei,  corpora  iua  in  itie  reiurrectio- 
nii  aecipiant.  IJbi  noiandiim  seUte  S.  hidori,  hoc 
est,  qiiadringentis  circiier  annis  anie  S.  Odilonen!, 
qui  geneiatem  omnium  fidelium  defnnctorum  nie- 
moriam  primtis  institnit ,  non  «tiiarto  nonas  No- 
Tcmbris.,  sed  proxima  post  Pentecosten  die  annivt  r- 
sariam  iratrum  defuoctonim  celebriiatem  fleri  con- 


S5< 


lOANNIS  CASS1ANI  GOLLATIONCS. 


53  i 


et   oblaiione  «  pauftantium    Judicarelur  iDdignaa.  A  tes  ultra  illam  eremum  Thebaidot  obi  qnondam  (uc« 

CAPUT  VL  rat  beatus  Antonius  Gommoratua,  minus  cauta  dis- 

De  ruina  dudrum  fratrum  ob  diseretionis  imperitiam,      cretione  permotl ,  euntes  per  exientam  solitudiiiis 

Quid  dicam  de  iiliaduobus  fratribus,  qul  liabiian-      yastitatem,  ^  nullam  escam  penitus  sumere  decrcve- 

ALARDI  GAZiEl  GOMUENTARIUS. 

merooriam  ad  altare  Dei  fieri,  cui  nullius  diei  pra^- 
termissione  serTierat.  Exstal  epistola  quxd.nn  cpi- 


soevisse.  Porro  hoe  teropore  in  qutbusdam  mo^ 
ndsterifs  transfertur  boc  annivcrsarium  in  feriam 
secundam  post  festum  S.  TriNiialis,  quam  puto 
ab  hidoro  vncari  aiteram  diem  post  Pentecosten , 
et  toiam  octavam  Peniecosiea  pro  ana  die  ab 
ipso  coroputari.  Tertio,  non  solum  in  dic  anni- 
yersaria ,  sed  etiam  die  terii.i ,  sepiima ,  trigcsima 
et  quadraffesima  solemnlor  agebator  defunctorum 
memoria  {Onufr.  in  lib.  de  Ritu  sepetiindi).  Nam  in 
Ecclesiis  Occidentalibus  celebris  ob  defuncti  memo- 
riam  fuit  dies  quadragesimus.  Unde  D.  Ambrosius 
in  oratione  funcbri  de  obitii  Tlieodosii  iroper.,  Ejus, 


acoporum  ^gyptiorum  ad  Anatollum  Gonstituinop. 
episcopom,  in  qua  quid  esaent  aacra  diptyeha  de* 
claraiur  his  verbis  :  Etiam  in  venerabiU  dipifcho,  in 
quo  pi<B  memorim  transitum  ad  cwlos  habentium  epi- 
scoponm  voeabuia  continentur,  (fnce  tempore  sancto- 
rum  mytteriorum  seeundum  sanams  regulas  rdetfun'- 
lur,  posuii  Dioscori  tumeny  etc.  Dcniqiie  Innoccntius 
papa,  i  epist.  ad  Decenlium  offerentiuro  nomina  in- 
ler  sacra  mysieria  recitari  mandai ;  in  ipso  nempe 
canone,  noti  ante  :  quod  eiiam  in  litorgia  Chryso- 


inquit,  principis  et  proxime  conclamammus  obitum^  et  B  stoini  facturo  esl,  ubi  non  sub  priocipium  domtaut, 


nunc  qnadragesimum  celebramusj  assistenu  setcris  al 
taribtts  Honorio  principe,  quia  sicut  sanctns  Josepk 
patri  stto  Jacob  quadraainta  diebus  humationis  officia 
dettttii,  ita  et  hie  Theodosio  patri  justa  persoltit.  Mox 
de  hujus  rilus  varietate  ita  giibdit :  Atii  lertiumdiem 
et  trigesimum,  alii  septimum  et  quadragesimum  obser^ 
vare  consueveruntf  etc.  Iiem  in  oralione  de  fide  re- 
surrecl.,  Nune,  inqiiit,  die  septima  seputcrum  adro- 
dimus^  qui  dies  sgmbolum  futuree  quietis  e$t.  Agit 
etiam  Alcuinus  de  lertia ,  seplima  et  trigesima 
die  pro  defunctis,  lib.  de  Divlnis  Officiis  cap. 
penult.  et  ultimo,  bujusqne  instiluiionis  raiionero 
exponit.  Ubi  taroen  in  hoc  aberrat,  qiiod  iricena- 
rium  a  trigesima  die  mn  disiinguat.  Nam  tricena'» 
rjum  qiildem^  B.  Gregorio  fertur  instiiutum :  unde  et 
Missae  Gregorianae  appellantnr.  Ipse  enim  lib.  iv 
Dialog.  cap.  55  refert  se  prsecepia^e  pro  quodam 
fratre  defuncto  diebus  triginta  cominuis  sacriOcium 


ut  apuU  Dionysium  Areopagitam,  et  in  Missa  S.  Ja- 
cobi,  sed  circa  consecrailonem  qiioque  repetiiur  di- 
cta  nofnitium  recitatio.  {In  Episto,  vir.  Ulustr.  pro 
concil.  Chaieedon,)  Permansit  antem  bujus  rei  vesti- 
giuin  in  canoiie  nostro,  ubi  legitur  juxia  velusios 
codices  :  Memenio^  Domine^  famulorum  famutarum' 
que  tuarum  notnina;  et  rursus  pro  deftinctis:  Me- 
menlo  etiam  eorum  nominaj  eic.  Quod  oiim  observa- 
vit  Alcuinus  ejusdem  libri  cap.  32,  ubi  sacruin  caoo- 
ncni  exponens  :  Post  f7(a,  inquit,  verba  quibus  ftici' 
tur:ln  somno  pacis,  vsus  fuit  antiquorumt  meut  etiam 
Uique  hodie  lioinana  agit  Eteleua^  «S  sloltin  rsdlore- 
murexdipiychis.id  est,  tabutis,  nomina  defunctorunit 
ntque  ila  po$t  lectionem  nominum  subjungerentur 
verba  sequentia :  ifnis  videlicet  quarum  nomina  me- 
morantur^  et  cceteris  omnibus  in  Ckristo  quiescentibus 
indutgeas  locum  refrigerHf  eic.  Idem  dooer  Microio- 
giis  de  Eccles.  Observ.  cap.  33.  (VideDurantumde 


offerri,  ut  nulla  praelermiileretur  dies  qua  pro  ab-  C  lUtibus  EcclesiwL  u,  e,  43«) 


soUitione  iilius  Hostia  salutaris  non  offerretur.  Id 
autem  aliud  erat  a  celebritate  irigeaimae  diei.  Haec 
eiiim  non  triglnta  dies  coniinenier,  sed  solommodo 
Irigeslroa  ab  obitu  die  celebrabatur ;  eaique  Grego- 
rio  longe  antlquior,  cum  ei  a  Palladio  ifi  bialorla 
Lausiaca  (Sec.  i3),  ei  a  D.  Ambrosio»  ut  modo  au-> 
diviinus,  etabaliiapriscis  scriptoribns  memoretiir. 
Alque  linec  de  oblatione,  sive  sacriflcio  pro  defunctis 
oblalo  ita  dicta  sint,  non  quod  non  omiii  die  eis  pro- 
sit  sacrificium,  et  non  eorum  quoiidie  meiuoria  in 
sacrificio  habenda  sii,  sed  quod  illis  priecipoe  die* 
bu8  solemnior  haberetur.  Quod  autem  ad  memo- 
riam,  seu  commemoratiunem  eorumdem  atiinei,  do 
qua  etiJni  hic  agitar»  scienduin  ei  veteris  £ccleside 
Gonsuetudine,  tum  eorum  pro  quibua  offerebator, 
lum  episc(»porum  oribodoxorum,  tam  vivorum  quam 
defunctoruin  nomina  e  sacrls  tabulis,  quas  iiicrvxu 
ual  irrvx«  dicebantur,  reciiari  solere  in  Miss»  sa- 
crificio.  firant  autem  tabulse  diise,  quarum  uni  vl 


*  Pausaiites,  aii  Cuychius,  vocaDtur  qui  ab  boc 
8«culo  ad  aliani  viiam  oommigraruni,  ibique  a  labo- 
ribui  vit®  bujus  quiesoentes  redempiionem  sui  cor- 
poris  exspecti»nt ;  deductum  a  verbo  Graeco  icaxfiuu, 
qaod  est  cesso,  seu  quiesco :  unde  irccOvic«  Laiine 
pausa,  sive  quies.  Sumpta  aiitem  appellatio  pausan- 
tiuroex  illia  verbis  Apocatypsis  :  Be«tt  qmin  Dotmno 
moriuntur :  amodo  jam  dicit  Spiritus^  ut  reqwescant 
a  laboribus  suis  (Apoc.  xiv).  iEquom  enim  est  ut  qai 
ae  bonis  operibus  toto  vitse  tenore  exercuerunt  et 
fatigarunt,  tandem  paosa,  id  est,  fine  vivendi  facia 
in  Domino  requiescani.  Haec  ille.  Utuiitur  eadem 
voce  D.  Beruardus  serm.  18  in  Cantica,  et  Pelrus 
Blesensis  serm.  29,  et  aaie  boa  concilium  Aurelia- 
nense  cap.  6,  ubi  dicitur  :  Qjiaiu^o  recitantur  pau- 
santium  namina.  Eudem  porro  ratioae  eliam  dorinire 
dicuntur,  et  dormientes  vocantur  mortui.  Joan.  ii  • 
Losariis  amicus  noster  dormit.  Eti  Tbessal.  iv  :  iVo- 
tumus  vos  ignorare  de  dormientibus.  Ita  pasaiin  loqui- 


vorurn,  aiieri  defunctoruro  nomina  inscribebaniur.  ^  tur  Scriptura  de  boroinibus  defuoctis,  sive  bonis. 


Hinc  D.  Cyprianus  epist.  10  offerri  dixit  nomina 
eoruro,  pro  reeitari,  in  oblatione  divini  aacrificii. 
HuG  pertinet  illud  Dionysii  AreopagiUB  Eccles.  Hie- 
rarcli.  cap.  5  :  Et  cum  se  mutuo  omnes  saiutaverint^ 
mgstica  tubularum  recitatio  fit.  I3bi  Graece  habetur 
itf^wt  imx^^'  Eodein  spectant  qaae  de  lieati  Joannis 
Ciirysosiomi  nomine  oblitteraio  et  rursua  in  sacra 
^inxMxtit  relato  scribuut  Theodoretus  (Lib.  v,  e.  5i), 
Nicephorus  (Lib.  xiv,  <;•  26)  et  alii,  quodque  Dama- 
scenus  lib.  iji  de  Imaginibus  sub  Anem  ex  Isidoro 
monaclio  narrnt,  Theophilum  pairiarcham  Alexan- 
drinuiu  ob  illtid  peccatum  (quod  videlicet  Ghryso- 
stomi  nomeo  vetuisset  publice  in  ecclesia  recitari) 
non  poiuitkse  animam  agere,  uisi  oblata  Chrysostomi 
imagine,  eam  venerabundus  adorasset.  llis  addes 
Augusiiiium,  qui  lib.  ix  Confess.  cap.  12  scribit  ma- 
treiu  suain  S.  Monicam,  imminenie  die  resoluUonis 
8U(e>  nibil  aliud  mandasse  aut  curasse ,  quam  sui 


aive  maiis,  at  de  brutis  animalibus  uusquam :  signi- 
ficana  nimiruin  boniines  m/>rie  non  peoitus  ui  be- 
atias  exstingui;  »ed,  ut  in  dormientibus,  animas  in- 
terim  vivere,  corpora  vero  a  somuo  moriis  olini 
excitanda.  Umie  et  a  priinis  Eoclesiae  temporibus 
coeroeteria  dicta  sunt  loca  aepulturae  depuuu,  qus 
Laiine  sonant  dormitoria.  Hinc  D.  Uieron^miis 
episi.  i9  :  Adversus  morlis  duritiam  et  crudeUsstmaH 
necessitatem  hoc  solatio  erigimur,  ^uod  brevi  vtfari 
•MtniM  eos  quos  dotemus  absentes.  Neque  enim  mors, 
sed  domutio  (xotfMw,  id  esi^  dormio),  et  somnus  up- 
pellalur  :  (Jnde  et  beatus  Apostotus  vetat  de  dormien- 
tibus  contristari,  ut  quos  dormire  nouimue^  sutdtan 
posse  credamus^  et  post  digesium  st^porem  vigilore  cum 
sanctis^  etc. 

^  Teiitaiio  Dei  manifesta,  contra  iilud  Deut.  vi  et 
Mat.  111 :  Non  tentabis  Donunwn  Deum  luttm.  De  qua 
tentatione  agens  D.    Thomas  (i-i,  q.  97,  a,  i)' 


'555 


roiit»  nisi  qaam  per  teni6tip$um  Dominus  illls  pras- 
stitisset.  Cumque  erraBies  eos  per  deseria  et  defl^ 
cientes  jam  fame  conspeiissent  a  longe  *  Mazices 
[!Jp$.  in  marg.  Marzites  Tel  Marzitos]  quidam  (qu» 
gens  cunctis  peoe  nationibus  feris  immaiiior  aique 
crudelior  ett;  non  enim  eos  ad  effusionem  sanguinis, 
ut  nonnullas  gentes,  desiderium  praed»,  sed  sola  fe- 
rocitas  menlis  iosligat),  eisque  contra  naturam  feri- 
Utis  su«  cum  pauibus  occurrtssent,,  unus  ez  eis, 
subvenienie  discretione  velut  a  Domiiio  sibi  porre- 
ctos,  cum  gaudio  et  graliarum  actione  suscepit,  re- 
ptttans  escAm  sibi  divimuia  miuistrari,  nec  siue  Deo 
bctttiB,  nl  bi  qui  semper  boroinuro  crnore  gaude* 
reni,  delicieniibus  jam  ac  tabescentlbus  Titae  sub- 
suntiam  targirentur;  alius  vero  recusans  cibum, 
Telui  ab  horoine  sibi  oblaium,  inediae  defectione  con- 
suroptus  est.  Quorum  licet  iniiia  ex  reprebensibili 
persuaslone  descenderini,  unus  tameii,  subvenienle 
discretione,  id  quod  temere  incauieque  conceperat, 
emendaase  agnosciiur;  alitts  autem  io  stulia  prx- 
iumptlone  perdurans,  ac  penitus  discrelionis  igna- 


COLLAHO  11.  —  UE  DISCRETIONE.  551 

Atns,  mortem  quam  Dominus  aTcrtere  Toloit,  sibl 
ipsi  consciTit,  nequaquam  credens  diTino  instinctii 
factum,  quod  iminiies  barbari,  propriae  feriiatis  obliii, 
panes  eis  pro  gladiis  obiullssent. 

CAPUT  yn 


De  alierlu»  iUunone  quam  per  mperitiam  di$ereiioni$ 
ineurrit, 

Quid  etiam  de  illo  commemorem  (cnjus  nomlnis, 

quia  adbuc  sopere&t,  nolumus  fncere  mentlonem) 

qul  dum  longo  tempore  ^dxmonem  in  angeli  susce* 

pit  claritaie,  revelaiionibus  ejus  innumeris  saepe  de^ 

cepius,  credidit  internuntium   esse  Ju<tttiaet  Nam 

excepiis  bis,  ettam  per  omnes  noctes  in  celfa  ejus 

lamen  absque  ullius  lucernae  prxbebat  orilcio.  Ad 

extrcmum  jubetur  ab  ipso,  ut  Deo  fllium  snum,  qut 

B  cum  eo  pariter  in  monasterio  commanebat,  olTerret ; 

ut  «  hoc  scilicet  s^criflclo  Abrahae  pairiarchae  meri- 

tis  in  nulio  inTeniretor  inferior.  Cujns  in  tantum  esC 

persuasione  seducius ,  ut  hoc  confestim  ^  parrici- 

dium  opere  perfecissei,  nisi  eum  Tidens  puer  cul- 

trum  extra  consuetudinem  acuendo  praeparare,  et 


ALARM  GAZifil  COMMENTARH]&. 


Quando^  InquU,  propter  aUquam  necemtatem  $eu  uii- 
iHatem  commiUit  u  aliqui$  aivino  auxilio  tn  iiiti  peit- 
tionibu$  tel  laeti$^  hoe  non  e$t  Deum  tentara.  Dicitur 
ittim  in  $ecundo  Paralip,  xx  :  Cum  ignoremu$  quid 
agere  dekeamue^  hoc  $olum  hahimu$  re$idui,  ut  oculo$ 
no$tro$  dirigamu$  ad  te,  Quando  vero  hoc  agiiur  a6t- 
que  ulla  neeei$itale  et  uimate^  hoc  e$t  inlervretative 
tentare  Deum,  Vnde  $uper  illud  Deuter,  ti  :  Non  ten- 
tabi$  Dvminum  Deum  tuumf  dicit  Gto$$a :  Deum  ten- 
tat^  qui  habene  quod  /actol,  $ine  ratione  commitlit  u 
periculo,  exferien^  ulrum^  po$$et  tiberari  a  Deo,  Ve- 
ruro  bic  objici  possei  simile  exemplum  diiorom  ado- 
lescentium  monachorum ,  qtiod  narrat  Cassiaiius 
lib.  T  Institut.  cap.  40,  qui  diim  fruclus  slbi  a  suo 
abbate  traditos  deferrent  ad  quemdam  senem  in  so- 
liiud^ne  laborantem,  nec  ejus  eellam  InTeiiirent, 
maluerunt  in  ilinere  fame  perire  quam  friictus  con- 
lingrre.  At  magna  diversitas  est  m  utroque  exem- 
plo ;  nam  illi  quidem  jussi  fuerant,  et  stricte  admo- 
niti,  ut  frocius  integros,  quia  raros  et  exquisilos  in 
ea  regiooe,  ad  seneni  itlum  deporUireiit :  et  quamyis 
possent  illod  prapceptum  per  Ifru&xtiav  commode  in- 
terpreiari,  ac  reputare  se  In  tania  necessitaie  illo 
noti  obligari ;  lainen  ad  boc  non  tenebaniur,  prx- 
sertim  cum  hai>erenl  jusiam  c»usam  aliter  opinandit 
aelaie  javenili,  aui  certe  poslponendi  Titam  suam 
mtrrito  obedienliae  et  fidei  depositi,  sive  comniissi» 
ut  ibi  dicitur.  At  hi  nullo  praecpio,  nulla  idonea 
raiione  rooTebanlur,  ne  cibuin  sumereni,  ni>i  divi- 
niias  misaum ;  nisi  tcI  ad  explorandam  Dei  benevo- 
leniiam,  aut  poiesutem,  quod  est  teniare  Deum; 
vel  ad  osteniandam  aliis  suae  sanciiiaiis  excellen- 
liam,  quod  est  magnae  pnrsumpiioois  el  arrogantiae. 

« ll^fxicttt,  aive  ^cx«c  Piolom.Tus  in  ea  jlgypti 
sive  Africae  parte  locai,  in  qua  Cassianus.  Corum- 
dein  ut  harbarorum  et  immanium  hoininum  menii- 
niiPalladius  in  Arsacio  (Latiata.  7),  quos  tamen  Ma- 
zicos  Tocat.  Et  Nestorius  apud  Evagrium  lib.  i  Hi- 
sior.  Eccl.  cap.  7,  etNicephorus  lib.  xiv  cap.  13.  In 
Viiis  Palrum  {Lib.  iv,  (.  15)  gens  Mazicorum  di« 
diur. 

^Cvm  in  Tarils  forrois  daemon  apparere  soleat, 
non  raro  eliam  in  forma,  siTe  specie  ioux  angeli  ap- 
paruisse  legitur,  ei  hoc  niodo  mullos  decepit,  aut 
decjpere  lenlaTit :  ut  merito  dixerit  Aposiolus,  quia 
Et  ipaa  Saiana$  tranefigurat  $e  in  angelum  luci$  (1  Co" 
mth,  ii).  InVitis  Pairuin  iia  apparuit  Abraham  ana- 


choretflB  de  nocte  oranli,  ejusque  cellam  raira  crari- 
tate  complevit.  Item  Simeoni  Siylilje,  cui  ut  cur- 
rum  igneum,  ut  alter  Ellas,  conscenderet,  persua- 
dere  c.onalus  est.  Alteri  cuidam  monacho  apparuii 
diabotu$  iran${ormatu$  in  angetum  luci$,  et  dixit  ad 
eum  :  Ego  $um  Gabriet  angelu$^  et  mi$$u$  $um  ad  te. 
Ille  vero  dixit  ei :  Vide  ne  ad  atium  mi$iu$  m,  ego 
enim  non  $um  diynu$  ut  angelu$  mittatur  ad  me,  Dia* 
bolu$  autem  $taiim  non  comparuit,  Haec  ibi  {Vit, 
Palr.  lib,  T  Ubel,  15).  Sub  angeli  etiam  speoie  se 
extiibuit  S.  Elphego  episco|io  (*antiiariensi,  quem- 
adiDodum  in  Viia  ejus  scrihit  Osberius  ejusdem  Ec- 
C  clesi»  episcopus.  S.  item  Oswaldo  Vignrnien  i  epi- 
scopo  apud  Stirinm  (lomo  II  ei  V).  Plura  alia  exem- 

f>la  refert  Ca^sariu.^  Cisierciensis  lib.  iii  cap.  14,  et 
ib.  T  cap.  47.  D.  Petrus  Dan*iani  lib.  vi,  epist.  21. 
"  At  hor  sacrificiuni  non  elegit  Oominus,  et  longe 
dispar  tttriusque  ratio.  N»m  oi  D.  Augiistinus  ait 
lib.  I  de  Civit.  Dei  cap.  26  :  Cum  Deu$jubet^  Hqua 
jubere  $ine  uUi$  ambagibu^  intimal,  qui$  obedientiam 
in  crimen  vocet^  qui$  ob$equium  pietati$  accu$et  ?  $ed 
non  ideo  $ine  $celere  facit^  qui$qu\$  Deo  mmoiare  fi' 
lium  dicreverit^quia  hoc  Abraham  etiam  landabiliter 
fecit.  Nant  et  milee  cum  cbedien$  poiesiati  sub  qua  /«- 
gitime  con$titutu$  eir,  hominem  orcidit,  nuUa  eivilaii$ 
$ua!  lepe  reus  e$t  honucidii ;  immo  nisi  (ecerit^  reu$  e$t 
imperii  dchcrti  atque  coniewpti.  Quod  $i  $ua  sponte 
atque  auctoriiate  feci$$et^  in  crmen  effu$i  humani 
$anguini$  inciditset.  Itaque  unde  puni:ur  $i  fecerit  in- 
jttisui,  indepunitur  ntit  fecerit  ju$su$.  Qund  si  ita  est^ 
jubenle  imperatoret  quanto  magi$  jubente  Crealorel 
J)  H.TC  Augustinui:. 

<<Parricida,  vel  paricida,  dicebattir  non  solum 
qui  pareniem,  sed  qui  parem,  id  est,  quemctiniqiie 
huminem  occidissel  {Fe$tu$):  iiaque  parricidinni 
non  solum  pairisaui  parentis,  sed  puub  csedes;  vcl, 
ul  aliis  placet,  p  itralio  caedii.  Id  indical  iex  Num;e 
Pumpilii  regis  antiquissima  his  concepta  verbis  :  Si 
qui$  hominem  liberum  dolo  scien$  morti  duit^  parri- 
cida  e$to  ihtd.  Etynw,  L  x  lit.  P.).  Et  lege  P^impeia 
de  parricidii»  cavelur,  urt  parricidii  leiiealur,  non 
solum  qui  patrem  aiil  niatrem  interfeceiii,  S(!d  et 
qui  frnircni,  bororom,  pairueieni,  niDlruelem,  (i- 
lium,  fili.Mii,  iicpotem,  nuruin,  aliiisve  propinqurps 
occiderit.  Sx  D.  Cyprtanus  lib.  de  Zelo  ei  Livort* : 
Hinc  parricidia^  tnquit,  nefanda  contigerunt^  dum 
Abeljustum  telat  Cain  injustu$» 


5o$ 


JOANNIS  CASSIANI  COLLATIONES. 


8se 


vincula  quibus  eum  velui  oblaiiirus  ad  immolan-  A  Uce|  alque  martyribut,  tenebroaam  ac  tetrtim,  om- 


.  dum  consiringei-e  disponebai,  inquirere,  praesagio 
acderis  futuri  perierritus,  aufugisset. 

j  CAPUT  VIII, 

j      De  lapstt  ei  ^eceplione  monaehi  Meeopotamem* 

^  LoDgum  esi  *  deceplionem  illius  quoque  mona« 
chi  Ifesopotameni  narrando  percurrere,  qui  in  illa 
provincia  perpaucis  imltabilem  exhibens  continen- 
tiam,  quam  per  annos  roulios  sioguiariter  in  cella 
retrosus  exegerat,  ita  est  ad  extremum  diabolicis 
rerelationibus  somniisque  delusus,  ut  post  tantos  ia- 
bores  atque  virtutes,  quibus  omnes  monacbos  ibi- 
dem  residentes  excesserat,  ^  ad  Judaismum  et  con* 
clsionem  [Lips,  in  marg.  circumcisionem]  carnis 


nique  macie  tabidum  aique  deformem,  et  conira  Jo- 
daeorum  populum  una  cum  Moyse,  patriarchis  atque 
prophetiSy  summa  tripudianiem  laeiiiia,  et  splendi- 
dlssimo  lumine  coruscaniem,  suadens  si  mallet  me- 
riti  ac  l>eatitudinis  illororft  particeps  Oeri,  circum- 
cisionem  quoque  suscipere  festliiaret.  Honim  itaque 
profecto  tam  lugubriter  nemo  fuisset  illusns,  si  ra- 
tionem  discretionis  bnjus  assequi  laborasset.  Quain- 
obrem  in  quantum  perniciosum  sit  discretionis  gra- 
tiam  non  hai)ere,  muliorum  casus  et  experimenla 
declarant, 

CAPDT  IX. 
Interrogatio  de  acquirenda  vera  dieeretione. 

Ad  b«c  Germanus  :  £t  noveflis  exemplis  et 
lapsu  miserabili  fuerit  devolulus.  Nam  cuin  volens  B  deflnilionibus  antiquorum  saiis  abunde  perpatuit 


eom  consuetudine  visiorium  ad  creduliiatem  iutur» 
deceptionis  illicere,  verissima  quseque  roulto  tem- 
pore  diabolus  veiut  veriuiis  nuntius  revelasset,  ad 
extremuro  ostendit  Christianiiin  populum  una  cum 
prlnclpibus  religionis  ac  fidel  nostrae,  Apostolis  sci- 


discretionem  fontem  quodaroinodo  atque  radicem 
cunctarum  esae  virtutum.  Quomodo  ergo  acquiri 
debeaty  cupimus  nobis  exponi,  aut  quemadmodum, 
utrum  vera  et  ex  Deo,  an  faisa  et  diabolica  sit,  possit 
agnosci  :  ut  secundum  illam  evangelicamy  «  quam 


ALARDI  GAZiEI  COMMeNTARIUS. 


•  Hoc  idem  exemplum,  ant  aliud  cerie  simillimum 
refert  Antiochus  monachu^iPalaestinns  vitae  sanciitaie 
et  doctrina  celebris ,  cujns  exstant  homiliie  129  in 
Biblioth.  SS.  Pairum.  Ftit^  inquit  {Bibliot.  SS.  Patr. 
f.  U,  hom,  84),  in  monte  Sina  monachui  quidam,  qui 
.  celebre  adeo  edidil  suwcontinentieetpecimen^utin  cet- 
lutamuitos  vixmtannos  inclusus;  postremo  muttifarii$ 
revelationibus  diaboli  et  insomniisitlusus  ad  Judmsmum 
delapsus  est,  et  earnisdreumcisionem.  Cumiyitur  dia- 
bolus  huic  iden  tidem  vera  qucedam  insomnia  demonstras  - 
$et^  etveluti  objectaiHecebrninescasset  illius  obscuratain 


lum  locoriim,  lom  temporum  circnmstantia,  qn»  al- 
teruin  ab  aliero  diversum  esse ,  non  eumdem,  per- 
8i»icue  demonstrant.  Nam  hic  monachiis  {Gal,  iv) 
Sinaiia  {est  awem  Sitia  mons  in  Arabia)  teste  Apo- 
stolo,ille  Mesopotamenus  asiruiiur:ille  Casi^iano  aut 
anierior,  aut  «({ualis,  et  synclironiis;  hic  fere  du- 
cenils  annls  posterior.  Vixit  enim  Anilochus  ille,  qui 
rem  deseribit ,  et  monacbuni  illuiii  apo$tat:im  se 
vidi^so.  testatur,  tempore  Heraclii  imper.  circa  an- 
num  Dtimini  sexcentesiinuni  vigesimum  (unde  et  Ba- 
ronius  t.  VIII,  hoc  exentphim  ponit  sub  »nno  Christl 


mentem,  novissime  oculisiltius  objicit  copiosam  turbam  q  614,'  HeracM  (luinto) :  Cassiaiius  vero  Theo^tosio  et 


apostolorum ,  marttfrum ,  aUorumque  omnis  generis 
Christianorum  dentissimis  tenebris  eiomni  dedecore  op^ 
ptetam ;  parte  opposita  Mosen^  propheias^poputum  quo- 
que  JudcBorum  (Deo  alwqui  invisum)  offert  splendida 
admodum  tuce  conspicuos  ,  inque  gaudio  et  hilaritate 
vitam  traducenies,  Hcec  cum  spectasHt  miter,  e  vesti- 
gio  surrexit^  derelictoque  saneto  iUo  monte^  in  PaloeS' 
tinam  usque  pervenit^  rectaque  contendit  in  Mara  et 
Libyadem,  asyla  Juimrum.  Cum  istis  denarrasset  quw 
$ibi  visoB  fuissent,  diabolicas  apparitiones,  circumnsus 
est,  ac  professus  Judaismum.  accepit  uxdrem,  inque 
omnium  prospectu ,  adversus  Christianos  edidit  dog- 
mata,  propugnator  factus  Judaicce  superstitionis,  Hunc 
ego  vidi,  ac  plerique  monaehorum ;  neifue  enim  quu' 
tuor  anni  sunt  a  morte  iUius ,  qua  mtscre  perruptus 
est :  catarrhi  enim  proftuvium  atiquamdiu  passus ,  et 
vermium  arrosione  contabescens  exspiravit.  Hunc  eum 
vidissemus^  ego  et  alii  aliquot  monachi,  correpti  ti- 
more  ingenti^  cum  tuctu  tamentati  sumus.  Erat  id  sane 


Valentini.inoregnantibuSfSnhquibusetiamvitxfiiiem 
accepti,  anno  qnadringeniesimo  irigenjlesinio  qninto, 
ut  aiacior  est  Trithemiiis.  Quomodo  ergo  namre 
poiuisset  Cassianns,  quod  annis  |>aulo  miniis  ducen- 
tis  ()08t  ipsiis obitnin ex  Anilocbi  narratione  conii- 
gisse  cogiioscitur?  Resiat  igiiur,  ut  alius  a  Cassiano, 
alitis  ab  Antiocho  monachns  dcsignetor  :  simili  ta- 
meu  lapsii  et  illnsione  diabolica  ad  Judalsroum  et 
circunicisionem  perductus. 

^  Id  est,  seipsuin  Judaico  more  circumclderil.  Coi 
merito  objici  potull  illnd  Apostoli  ad  Galatas  stmili 
errore  deceptos,  et  ad  Judaismum  et  circumcisionem 
devoluios  :  Sic  stuiti  estis,  ut  cum  sviritu  eeeperitis , 
nunc  carne  (id  est,  carnali  c^eremonia)  consummemini, 
Tanta  passt  estis  sine  causa ,  ii  tamen  sine  causa 
{Gat.  lii)?  Et  nirsum  illud  cap.  v  :  Ecce  ego  Paulns 
dieo  vobis,  qtioniam  si  circumcidamini ,  Chriitus  vobis 
nihH  proderit,  Testificor  autem  rursus  omni  homini 
drcumcidenti  se ,  quoniam  debitor  est  universoB  legis 


quam  miserabile  spectaculum,  Vir  hic  totus  incanue-  f)  fadendm  :  nam  in  Christo  Jesti  neque  circumdno  ali 


rat  in  monastica  exerntatione ,  eonsenufratque  tnbori 
bus  attrittu;  et  is  tandem  cum  mutieribus  jocabatur; 
immundarum  carnium,  nempe  Judaicarum  gustu  sede- 
foedabat  et  inquinabat ;  verba  loquebatur  obsccena  et 
impudica ;  btasphemabat  Christtm ;  Spiritum  sanctum 
non  toterandis  affidebat  eontumeiiis.  Et  hune  tatem 
ilti  sinetege  Judeei  ucundum  vocabant  Abraham,  Huc- 
usque  de  monacho  illo  a  daemone  illuso  et  ad  Ju- 
daismum  prolapso  Antiochus.  An  vero  idem  ille,  an 
alius  exstiterit  moudchns ,  cnm  hoc  Mesopoiame no, 
cujus  deceptio ,  et  lapsus  hoc  cap.  refertur,  meriio 
dubitari  potest.  Nain  et  siylus  et  totius  narraiionis 
contexlns  eamdeni  prsp  se  Terrc  videniur  historiam, 
nisi  quod  eju^dein  monachi  mlserandus  interitus  et 
horreiida  punitio  divinitus  illaia  pleniua  et  expres- 
sius  ab  Antiocho  describiiur.  At  e  diverso  repugnant 


quid  vatet,  neque  prceputium;  sed  hdes^  quwper  eha-- 
ritatem  operatur,  Taies  eiiam  Ebionitae  hasretlci , 
tesie  divo  Hieronymo  (/n  c,  v  ad  Gal.)  .-isserentes 
una  cuni  baptismo  circnmcisionem  et  legem  cuiii 
Evanffelio  servandam.  (Epiphan,  in  Panar.^  heeres, 
30.)  Non  male  autem  ponitur  carnis  concisio  pro 
circumcisione.  Nam  et  Apostolus  ad  Phi|ip|ienses  iit, 
non  circumclsionem ,  sed  concisionem  vocat ,  veliit 
per  cofitempiuro ,  dicens  :  Videte  concmonem  :  non 
dignaius  circurocisionero  appellare ,  ut  notavit  D. 
Hieronyrous. 

<^  Qnam  alias  dlxit  prapceplum  Dominl,  ut  videHcet 
simus  probi,  seu  prohabiles  irapezitae,  slvenuminu- 
larii  :  de  qua  sententia  pra^ter  alios  auctores  ibi 
cltaios ,  baec  habet  D.  Clemens  lib.  ii  Constil.  cap. 
34  :  Estote  tamquam  argentarii  periti.  Vt  enim  ki 


Wl  GMXATIO  U.  — 

ioperiore  tracutu  diSMroisti  {CoUat.  i  cap.  %^\ 
parabolaiD,  qua  jubemQr  flcri  probabiles  trapezitaB» 
Buonismati  impressain  veri  regis  iniaginem  perri- 
denteSy  deprebendere  valeamus  ,  quod  non  sit  in 
moneU  legitima  flguratum,  atque  iliud,  sicut  vulgari 
isus  verbo  besterna  collatione  dtxisti,  tamquam 
paracbaragmum  reprobemus,  liia  itistrucii  peritia, 
quam  saiia  copiose  et  iniegre  prosecutus,  babere 
ipiriialem,  atque  Evangelicum  irape^itam  debere 
signasti.  Quid  enim  proderit  Ttrtutia  ejus  et  graii» 
•eriu  cognovisse »  si  quemadmodum  debeamus  ex« 
petere  eam  fel  acquirere  nesciamus? 

CAl  UT  X. 
RapoHiio^  quemadmodum  pouideatttr  vera  diseretio, 
Tum  Moyses :  Vera,  luquit,  discrelio  non  iiisi  vera 
liomiliute  acquiriiur.  •  Cujus  bumilitatis  haec  erit 
prima  probatio,  ai  universa  non  solum  qme  agenda 
imii,  sed  etiam  qu«  cogitantur,  senionim  reser- 
Tentar  examini «  ut  nibil  quis  »uo  Judicio  credens, 
illoram  per  omnia  deflniiionibus  acquiescat,  et  quid 
booam  velmalum  debeatjudicare,  eorum  traditione 
cognoscat.  ^  Quae  instiiutio  nou  solum  per  Teram 
diicretionls  viaro  juveoem  recio  tramite  docebit  in- 


DE  DKSGRBTiOllR.  89» 

Acedere,  yeram  etiam  eunclia  fraodibaa  et  insidiia 
Inimici  servabit  iilmsum.  NulIaUnna  enim  decipi 
poterit  quisque,  ai  non  suo  judicio,  sed  majorum 
vivit  exemplo;  nec  valebit  ignorationi  ejua  eallidua 
bostis  illudere,  qui  universas  cogiuiiones  in  ^corde 
nascenies  perniciosa  verecondia  nescit  obtegere,  sed 
eas  maturo  examine  senioruin  vel  reprobat  vel  ad' 
mittit.  lllico  namque,  ot  palefacU  fuerit ,  cogitatio 
maligna  marcescit;  et  antequam  discreiionia  Jadi- 
cluin  proferatur ,  serpens  Uterrimus  velut  e  tene- 
broso  ac  subterraneo  specu  virtute  confessionis  pro- 
tractus  ad  lucem ,  et  iraducius  qiiodammodo ,  ac 
dehonesutus  abscedit.  Tamdiu  enini  suggestiones 
ejos  noxim  dominantur  in  nobis,  quamdiu  celantur 
in  corde.  Et  ut  virtutem  sententi»  bujus  efficaclui 
B  eolligaiis,  referam  vobis  abbaiis  « Serapionis  (actum, 
quod  ille  junioribus  inslructionis  gratia  frequenur 
proponebat. 

CAPUT  XI. 

Verba  abbatii  SerapioniM^  et  demareore  paufaetarum 

cogitaiiofmm^  et  de  perieulo  propriee  eonfideiaim, 

Cum  adboc  essem  puerulus ,  inquit ,  et   cum 
abbate  '  Theone  commanerem,  baec  roihi  fuerat  inl« 


ALARDI  QkZMl  COMMENTARIDS. 


t  mduUerinoe  mtfte^aut ,  piroboe  autem  M  ad- 
pufumt :  ue  ovortet  epi$eapum  qum  viiiii  qmdfm  ca» 
reut  retinere;  vitioia  vsro^  velcnrare,  tel^  ii  est  <egri' 
tudo  inionabilii ,  expellere  et  celeriter  amputare,  neiue 
flrihtfvjs  eredere.  Et  Damascen.  lib.  iv  de  Fide 
Ortbiid.  e«  i8 :  Si  autem  ab  Hi  qui  forii  iuut  decer- 


poae  aliquem  peeeare^  eum  reiatmrui  euet  alteri  f  m«- 
eumque  peccttaet,  et  iubire  pudorem  in  publicum  tur- 
pia  proferendi,  elc. 

«  Tres  ejusdem  nominta  anacboretse  sanclitatia 
laude  clarueruni.  Priinns  itle  magnua  Serapion  ex 
anachoreia  episcopus  Thmiieos  ab  Athanaaio  ordl- 


pen  quippiam  utHe  voluerimus^  haud  a$pernabHe  eif.Cnatua,  ut  ipse  lesUtur  in  epi«t.  ad  Dracootium. 
Efficiamur  probati  trajaexHeB ,  legilimum  et  purum 
aurum  meervantei ,  adutterinum  autem  retutantei ;  i«« 
mamui  iormauei  apiimoi ,  deoi  autem  ridieutoi  et  fa- 
buiaioiienai  canibui  projicumui. 

*  Intfr  gradus  humiliuiis  quinto  loco  poiilt  D.  Be- 
nedirtiis  (€ap,  7),  it  monacliui  on*nei  eogitationei 
matoi  eardi  eua  adienieutei  abbati  non  eetaeerit  «ao. 


Et  Inter  instruinenia  bonoruro  op<^rum  (Cap,  4) 
Co^ifaf  joM^s  nudai  cordi  iuo  advenientei  mox  adChrii' 


ExsUt  epistola  ejusdeiu  Athanasii  ad  eumdem  Sera- 
plonem  adveraoa  eoa  qoi  mussiure  incipiebant  Spl« 
ritnm  saiiciuin  ease  creaturaiii  :  iieroque  Coiumen-i 
tarius  de  blaspliemia  in  Spirituin  sanctum  et  alia 
epistola  dc  roorte  Aril.  Agit  de  eodero  S.  Hieronymus 
lib.  de  Scripi,  Ecclea.  et  in  eplatola  ad  Maffnom 
(Epiit.  84),  Socrates  lib.  iv  Hisior.  cap.  i8,  Uistor. 
Tripart.  lib.  i  cap.  i,  Niceph.  lib.  ix  cap.  i4,  et 
llb.  xicap.  43.  Alur  Serapion  Sindonius,  sive  Sin- 


doniies  dicttis  (qu(»d  prarter  sindotiem  nihil  iiidue- 
ret),  de  quo  mira  refert  Palladius  Lautia.  83-  Tertiiis 
deniqiie  Serapion  Arsenoiies ,  decem  niillium  mo- 


tum  aitidere^  ot.sfntori  zfriritali  patefacere.  Qua  de  re 
alibi  egimiis. 

^  Hojns  institutionis  veterum  Pitram  meminit 
etiam  Photius  in  C<i8siano ,  qni  certe  mnllus  ac 
frequetisest  in  ea  dncirina  el  instihuiotiA  commen- 
danda  et  incotcaiida.  Sic  cnim  alibi  ri^fert  Taben- 
nenses  Patres  existimassc  id  phirimuiM  conducere  ad 
spiriinalis  viiae  rundameina  flrroe  jacienda ,  ut  jti- 
niores  lenUiinnes  snas  atqiie  adeo  cogiiaiioiies  su- 

penort  aut  seniorl  i|n»m  cilissime  ei  sua  sponie  de*  «v  cundus  nec  abbas  nominatur,  hec  monachia  prae- 
legatit:  /niftfMiiiifttr,  inqnit  (Lib.  iv  /n*f.  cap.  9),  nn/-  '^  foiase  legiiur. 


nachonim  abbas ,  idemqne  presbyter,  de  quo  idem 
Patladius  Lao«ia.  76,  ei  Petrus  In  Catalogo  lib.  iii 
cap.  Sl7.  De  qno  hic  agi  oronino  existiino,  et  cuni  eo 
habitam  collectionetn  ouintam  ejus  nomine  inscrip- 
Um,  qiiae  est  de  octo  principalibus  vitiis.  Nam  prinius 
ille  Cassiani  «laiem  inulio  tempore  .intecessii.  Se- 


tat  ueniiui  coaiiationes  prutientei  in  eorde  pernicioia 
confuiione  eetate;  ied  eonfe$tim  ut  exortm  fuerint^ 
eui  iuo  patefaeere  ieniori ,  nec  $uper  earum  judieio 
^dquam  ium  ditcretionicommiitere;  ied  ittud  credere 
n:aium  ene,  vel  bonum,  quod  diicu$$erit  aut  pronun^ 
daverit  ieniorii  examen,  liaque  fit  ut  in  nuHo  eircum- 
venire  juvenem  caitidui  inimicui,  velut  inexperlum 
ignarumque  prmvaleat^  nec  uita  fraurie  decipere  quem 
prmoidet  non  iua,  ied  ieniorii  diteretione  muniri ,  et 
iuggeitionei  iUM,  rel  ignita  jaeuta  tiumeumque  in  cdr 
M$  imerjecerit^  ut  $eniorem  cetet^  non  po$$e  iuaderi. 
oic  elegatUer  Cassianus,  vel  apud  Cassianum  veiiisii 
Patres  de  cogitationtim  ciu  manirestaiione  dispu- 
tarunt;  qu»  hnic  loco  plane  conionant.  Eodein  etiam 
speciai  ill:i  D.  Antonii  atlinoniiio  apud  Aih.inasium 
{In  VitaS  Antonii) :  Magnam  e$se  adviriutemviam, 
•t  anjfuli  vet  ob$ervarent  quod  gererent ,  vet  univenai 
nteuttum  cogitationei  fratribu$  referrent  :  non  enim 


<t  Hniii<  nomine  Inscribnntur,  ut  cum  eo  habit», 
trea  collationes  :  vigesima  priroa,  qose  est  de  remis- 
sione  Qninqnagesinia»;  rigesima  secunda.  de  nociur* 
nis  illusionibns;  et  vigesima  teriia,  de  eo  ouod  Apo- 
stoliis  ait  ;  Non  enim  quod  voto  bomtm ,  koc  faeio, 
eic.  Dicius  autem  Theon,  et  Theona,  vel  Theonas  : 
de  qno  i4lem  Ca««siaiiu8  collatione  Sl  cap.  9,  et  Pal- 
ladiuB  Lausia.  50:  Vidimu$,  inquit,  aiium  uon  procut 
«  eivitate^  in  solitudine^  nomine  Tfuonam,  vhrum  mn- 
ctum,  in  domuncuta  uor$um  inctueum^  qw  tempore 
triginta  annorum  $Ueniium  exercuerat^  etc.  De  eodem 
Sozomcnus  lib.  vi  cap.  ^ ,  Niccptior.  lib.  xi  cap. 
34,  ei  Histor.  Triparii.  Iib.  i  cap.  8.  Meroinit  ei  So- 
phronius  In  Praio  Spirii.  Ciip.  ii.  Fuii  altcr  Tlico- 
nas  (ne  quis  forte  eumdem  exiatimet),  epiacopus 
Alexandris ,  de  qiio  Eusebiua  in  Clironico  et  Histor. 
lib.  VII  c;ip.  uttitno,  Nlcephorus  Callisti  lib.  vi  cap. 
54»  ct  Niceplior.  eplscopus  iu  Chronico. 


JOAIfNlS  CASSIAMI  COLLATIO:«ES. 


840 


mici  impugnatlone  consuetudo  ingesta,  ul  poslquam  A  tutionem    durissimae  caplivitalis  a  Domino  depo- 


refecissem  hora  nonacum  sene,  unum  *  paxama- 
cium  quolidie  in  sinu  ilieo  laienter  absconderem , 
qnod  sefo  illo  ignorante  occulte  edebam.  Quod 
rurium,  licet  convenientia  [A/.  conniventia]  volup- 
tatis  et  inoliti  semel  desiderii  iDConiinenlia  sine 
cessatione  comniitterem ,  expleta  tamen  concupis- 
ceniia  frauduienia,  ad  memetipsum  revertens  super 
admisso  furti  crimine ,  gravius  cruciabar,  quam 
super  esu  ejus  fucram  jucundauis.  Cumque  iliud 
moleslissimum  opus  velui  ab  exactoribus  Phar.4oni8 
{Exod.  v)  iiidictum  mihi  vice  laierum  singulis  die- 
bus  explere  non  sine  dolore  cordis  mei  compellerer, 
nec  tauien  eruere  me  possem  ab  hac  eorum  saevis- 
siiha  lyrannide,  et  clandesiinum  furtum  seni  mani- 


scerent,  imploravi.  Tutic  senex  :  Gonfide,  ait,  o 
puer,  ^  absolvit  leab  liac  capiivitate,  etiam  me  ta- 
cente,  confe^sio  tua.  Victorem  namque  adversarium 
tuum  hodie  triumphasti,  validius  eum  tua  confea- 
sione  elideiis,  quam  ipse  fueras  ab  eo  lua  taciturni- 
tate  dejectus  :  queni  uti<me  nequaquain  vel  tua,  vei 
alterius  responsione  [Lip$,  in  marg.  reprehensione] 
confuians,  in  te  nunc  usque  perniiseris  dominari, 
secundum  illam  Salomouis  senteniiam  {EccUs.ym) ; 
^  Quia  non  fil  contradictio  hi$  qui  faeiunt  malum 
citOf  ideo  reptetum  est  cor  (Hiorum  hominum  iu  fpit«» 
ttl  fadant  mala,  Et  idcirco  jam  te  post  hanc  publi- 
cationem  tuam  nequissimus  spiriius  isle  inquieure 
non  poterit,  nec  in  te  laiibulum  sibi  teterrimus  ser- 


feslare  confunderer,  couligit  Dei  nutu   de  hoc  me  B  pens  deinceps  usurpabit,  de  lenelris  lui  cordis  con- 


capiiviiatis  jugo  volentis  eripere,  ui  quidam  fratres 
ceDam  senis  obleniu  «dificaiionis  expetereot.  Cum- 
que  refectione  transacia,  collatio  spiritalis  coepisset 
agitari ,  responJensque  senex  propositis  interroga- 
tionibus  eorum,  de  gastrimargiap  vitio  et  occulta- 
rum  cogiiatiORum  dominatione  dissereret,  e  irumque 
naluram  etatrocissimam  vim  quam  haberent,  donec 
celarentur,  exponeret ,  compunctus  ogo  eollationis 
hujos  virtute ,  et  conscientia  redarguente  perter^ 
ritus,  velut  qiii  crederem  ob  hoc  ea  fuisse  prolata, 
quod  seni  Dominus  secreta  mei  pectoris  revelas- 
set,  in  occultos  primnm  gemitus  eicitatns,  deinde 
cordis  mei  compunctione  crescenie,  in  apertos  sin- 
gullus    lacrymasque    prorumpens ,    paxamacium  , 


fessione  salutari  protracius  ad  luccm.  Nec  dum  se- 
nex  haec  verba  compleverat,  et  ecce  lampas  accensa 
de  meo  sinu  procedens  ita  cellam  replevit  odore  sul- 
fureo ,  ut  vehementia  fetoris  ipsius  vix  in  ea  reside- 
re  nos  permitteret.  Resumensque  senex  admoniiio- 
nem,  Ccce,  inquit,  Dominus  tibi  veritatem  sermonum 
meorum  visibiliter  approbavlt,  ut  passioiiis  incento- 
rom  de  oorde  luo  confessione  salubri  fugatum,  ocu- 
lis  pervideres  ,  palefaciuroqtte  liostem  oequaquain 
locum  in  te  ulieriiis  hablturum »  aperta  ejns  expnl- 
sione,  cognosceres.  Itaque  secundum  senleniiam 
senis,  Iia  esi,  inquit,  in  me  confessionis  hujtis  vir- 
tute  dominalio  diabolicae  iliius  tyrannidis  exstincla 
atque  in  perpetuum  consopita,  ut  numquam  mihi  ne 


^  quod  coasoetudine  vitiosa  clancule  subtraxeram  C  memoriam  quidem  concupiscemi»  hujus  ulierius 


comedendum ,  de  sinu  furti  mei  conscio  ac  sus- 
ceptore  produxi ,  ipsumque  in  medium  proferens , 
queniadmodnm  quotidie  laienter  ederem ,  pro- 
siratus  in  terram,  com  veniae  posiulatione  con- 
fessus  sum  ,  et  ubertim  profusis  lacrymis,  ut  abso- 


tentaverit  inimieus  ingerere,  doc  nie  post  hftc  aii- 
quando  pulsatum  furtivi  illius  desideril  instigaiione 
persenserira.  Quem  sensum  in  Ecclesiaste  quoque 
pnlcherrime  legimus  figuratnm  :  •  Si  mamorderitf 
inqiiit,  $erpen$  non  in  $ibHo,  non  e$t  abundantia  incm- 


ALARDI  GkZm  COMMENTAHIOS. 


Alias  paximacium^  de  quo  alibi  diximiis,  et  in- 
fra  diciurisumus  (Lib.  iv  Instiiut.  cap.  ii.  coil.  i). 
Legitur  ei  pa^iamidimn  in  Vjia  P.inli  siiiiplicis,  et 
apud  Palladium  Lausia.  S8,  et  paximas  et  paxama- 
dium  in  Vitis  Patrum,  quod  Coychius  (cap.  19;  et  eoi- 
lat.  12,  eap.  16)  panem  bis  cociuin  signiiicare  dicit; 
aiiciore,  eredo,  Suida,  apud  quem  nuJiotpMg  ^imipog 
c(/»Toc,  id  est.  panis  bis  coeius  dicitur. 

b  Haud  muluim  dissiin«le,  sed  exiiu  ac  fine  logu- 
bri  horrendum  exemplum  ciijusdam  monachi,  qui 
se  cnm  frairibus  jejuiiare  simulaiis  occulte  coroede- 
bat,  legiior  apud  D.  Gregorium  lib.  iv  Dialog.  cap. , 


exire.  Nam  disit :  Quando  me  vobi$eum  credebatig  jo- 
junare,  occuite  comedebam :  et  ecce  nunc  ad  devoran» 
dum  dracotu  traditu$  $um,  qui  cauda  $utt  mea  genua 
pedetque  colligavU ;  caput  vero  suum  intra  meum  os 
mitten$,  $piritum  meum  ebiben$  extrahit.  Quibu$  dictia 
$tatim  defunctu$  es(,  atque  ut  pceuiiendo  $e  tiberare 
potui$$et^M  dracone,  quem  viderat,  exspeciatu$  none$t. 
Quo  nimirum  conttai  quia  ad  $olam  utiiualem  audien- 
tium  videritf  qui  eum  hostem,  cui  traditu$  fueral  ^  et 
iMWOftitl,  et  non  evasit.  lia  D.  Gregorius. 

c  G<mfes8ionis  virtiis  ei  efficacin  :  de  qua  aliud 
simile  et  roemorabile  exeinplum  habes  apud  Joan. 


58,  in  haec  verba  :  E$t  etiam  nunc  apud  no$  Athana-  D  Climac.  gradu  4,  qui  e:»t  dc  obedieniia 


$iu$  ex  Isauria  pre$byter,  qui  in  diebu$sui$  lconii  rem 
terribilem  narrat  eveni$se.  Ibi  namque,  ut  ait ,  quod- 
dam  Monasterium  Thongotaton  dicilur^  in  quo  quidam 
monachu$  magnm  wstimationis  habebatur.  Bonis  quip- 
pe  eemebatur  maribus^  atque  in  omni  sua  actione  CQm* 
positu$ ;  $ed,  $icut  ex  fine  re$  patuit^  longe  aliter  quam 
apparebat  fuit,  Piam  cum  jejunare  $e  cum  fratribu$ 
dentoa$trdret,  occutte  manducare  consueverat,  quod 
ejus  vitium  fratres  omnino  nesciebant.  Sed  corporis  su- 
Pfri^emenie  mote$tia,  ad  vifce  extre  ,a  perductus  e$t. 
Qii  cum  esset  in  fine ,  fraire$  ad  se  omues  qui  mona* 
titrioiuerant^  congregari  fecit.  AtitlLtali,  ut  pn/o- 
bani,  viro  moriente,  magnum  quid  ac  delectabile  $e  ab 
CB  audire  crediderqnt,  Quibus  ttii^,  afftictus  et  tremen$^ 
compul$u$  est  prvdern   tfii  Itosd  traditus  cogebatnr 


^  ita  D.  Hieronymiis  eamdein  sentenli^m  yeriit 
ex  Hcbraeo.  At  vetus  iranslatio  habet :  Quia  non 
profertur  cito  contra  malos  sententia,  absque  timore 
ullo  filii  fkominum  perpetrant  mala. 

•  Gr£ca  translaiio  hoc  loco  nonnihil  dinert  a  no- 
stra  Vulg:ua,  qnae  sic  habet :  Si  mordeat  $erpen$iu 
silentio^  nihll  eo  minus  habet^  qui  occulte  detrahit, 
Gr.Tca  vero  Laiine  ila  snnat,  ut  hic  fere  exprimilur : 
Si  mordeat  $erpen$  non  in  strepiiu,  vel  sibilo,  nihil  e$t 
amptiu$  incantanti.  Quamobrem  hiijus  senientine  du- 
piex  sensus  reddiiur  a  divo  ilieronymo  juxla  dupli- 
cem  ejus  versiDnem.  Prior  est :  Serpens  et  detractor 
mqHales  sunt.  Quomodo  enim  ilie  oceulte  mordens  ve- 
nenum  inserit ,  sic  i$te  clam  detraken$  viru$  peclorie 
f4u  thfundit  in  fratrem,  et  nihil  hahet  a  $erpente  am- 


m 


S41  COLLATH)  \L  ^  DB  DBCRETIONB. 

mH  (bdft.  I),  taciii  ierpeaas  monttm  perakio-  A  taraomqua  cooAiclam,  m«  cmim  «mwi  aoo  dvot, 

•od  ooolra  ioniimorabtiet  oatenroo  tpariulo  corta- 


tttm  OMO  deilgaaM,  id  eai,  ai  por  eonrosaiooem 
suggesliooea  cogiutlo  diabolica  incaaiatoricuiqiiam, 
spiritali  aeilicel  viro,  qui  caroMiiiboi  Seripiorarvm 
mederi  protinua  valoeri»  ei  extrahero  de  corde  coa« 
lueTii  Noiio  voaoiia  serpeniis»  pateiaeu  non  ruerioli 
succorrero  pericltuoti  peritorove  non  poierit.  Hoe 
igitor  modo  ad  sclentiam  discretionis  vene  perrenl- 
rs  raciUiffio  poierimoa»  ot  souiorttm  vesiigio  sabse* 
quentos»  uoqoe  agero  qaidqttom  novi,  neque  diseer- 
oere  noatro  judlcio  praeaumamus;  sed  quemadmodum 
DO^  vol  trodiiio  illorum  vel  vitsB  probitas  inlormarit, 
in  ooiniboa  gradiamur.  Qua  insticutione  firmalos» 
Bon  modo  od  porrocum  discrecionis  raiionem  qois* 
qae  pervcoiet,  verum  eiiam  a  cmiciis  insidiis  inimiei 


mon ,  cujus  casus  unio  perniciosior  cnncits ,  quanto 
el  iofeslior  ioimicua,  ol  coograasus  occultior.  Et 
ideo  aemper  seoiorum  aorooMi  diligooita  sont  soc- 
Unda  vesiigia,  aique  ad  eos  cuncu  qua  in  nostria 
cordibua  oriunior,  subtato  cottrosionis  velaminey  de- 
Ibreoda. 

CAPUT  xn. 

Confeuio  verecundiig^  oh  <iuam  confunderemw  cogi' 
iadonei  no$trai  tenioribui  revelare 

Germanus  :  Oecaalooem  nobis  peroicios»  vere- 
cttiidis,  quo  eogitalionea  malas  studeamus  obtegero» 
ac  saittUri  oas  paiefaeero  eonfeoaiooo  veraamur,  illa 


uiiissiinus  permaiiebit.  Nullo  namque  alio  vKio  lam  B  prmcipae  craal  eaasa,  qua  novtmos  quemdam  io  Sy 


prscipitem  diaboius  monacbum  pertrahit  ac  pcrdu 
cil  ad  moriem,  quam  cum  eum,  negteciis  consiliis 
Beniorunn,in  suo  judicio  persuaserit  ac  defluiiioiie 
doctrinave  confidere.  Etenim  cum  omnes  artes  ac 
disciplinm  humano  Ingenio  reperta^,  et  quae  nibtl 
ampHos  quam  vltae  bujos  lemporaric  commodis 
prosoni,  Ifeet  mano  p^l|Hiri  qaeant  ec  oculls  pervldo- 
li,  reeie  tamen  a  qooqoam  aioo  iMtltaontis  doclrino 
neqoeaiie  eomprebendi ;  •  quam  ineptam  est  crodero 
baoe  solam  noii  egere  doctore»  <|ua  etiovisibiiis  et  oc- 
eulta  est,  et  qu»  non  nisi  corde  purissimo  pervidetort 
cnjus  error  non  temporale  damnum,  nec  quod  racile 
repareior,  sed  aniroa!  perditionem  parlt,  mortem* 
que  perpetooml  Habei  euim  neo  adveisos  visibiles, 


ria  pairiboa,  at  credebator,  prmeipuum»  seoiorum 
cuidam  rralri  cogiutioiiea  soas  simpliei  eooressioiio 
prodenli ,  poslroodam  quadom  Indigaauone  eommo« 
lom  easdem  gravilor  exprobrasse.  Unde  fti»  ai  dum 
eas  in  nobispremimus^  ac  aeoioribus  eruboseimas 
poblieare,  earaiionum  remedia  oonsoqoi  noqoeamus. 

CAPOT  xin. 

Hefponito  de  confwione  catcanda  ei  periculo  non 
condolentie, 

Moyses  :  Siciit  non  sunt  omnes  juvenes  pari  modo 
vel  rervenies  spiritu,  vel  disciplinis  ac  moribus 
oplimis  insiUulit  lu  ne  aenes  quidem  cuneil  uno 
inodo  vel  perrecii  possuiit ,  vel  probaiissiml,  repO' 


led  invlsibllea  atqoe  immites  hostes  diornom  noo»  G  riri.  ^  Divitiae  enim  sonum  non  sunt  caiiiUe  capitis, 

ALARDl  GkZm  COMMENTARIUS. 
pHnt.  Atler  sensos  :  Si  quem  $erpen$  diabolue  mo* 


morderii ,  eC  mdlo  eontcio  eum  feccaii  uneno  infece< 
rit;  si  taeueril^  qui  percuisue  eu^  it  non  egerii  pom» 
leniiam ,  nee  wutnut  suum  ftatH  if  wo^ilro  votuerit 
rofi/lleri ,  moijftsfer  ^tti  tinpuim  kaba  ad  curandum^ 
faeite  ei  frodeeee  non  poterit,  Si  enim  embeeeat  eegr^ 
lu$  vulnue  medieo  eonfUeri ;  qnod  ii^noroi ,  mediciMi 
uon  eurat.  lu  dtvus  Hieronymus.  Aujue  biinc  po« 
iteriorem  sensnm  illi  versioni  et  soo  inslliuto  cim* 
grueniem  hfc  abbas  seciilus  est,  coi  et  Grsci  Paires 
aitipulanior.  Sic  eniin  OlyropiodorQS  hiine  locuin 
etptanat :  Si  peceati  serpene  mordeat  in  siteniio^  hoc 
«r,  ila  nt  peccator  admissum  seelus  notit  cofifiuri^ 
nnltam  salutem  et  poierit  prmiare  i$  qui  saiicio  tncoft- 
raffofie  eum  «ntcepertf,  donee  sua  peeeaia  confturi  no^ 
tuerii.  Cul  cnnsonat  in  sua  Metapbrasl  divns  Grego> 
rius  Neoftesariensis  :  Oceultum^  inquiens,  serpentie 
moreum  incantatoree  non  medicabuniur.  Oecuttue  enim 
morsus  $erpentis 
qui  morsus  i ' 
id  e$i ,  tmrii 
cvrari,  donecper  confe$sionem  in  patam  veniai, 

*  Iia  divQs  Hleronymos  snum  Rn«tieum  mona* 
cfium  serio  admonei  nis  verbls :  Mihi  quidem  ptacH 
ui  habeas  sanciorum  cotiiubtrnium^  noc  ipse  te  doceae^ 
et  absque  doetore  ingrediaris  viam  quam  numquam 
ingressus  es,  tlatimque  iibi  in  partem  alteram  dectinan' 
dum  sii,  ei  errori  paleas ,  ptusque  aut  minu$  ambulee 
quam  neeesse  e$t ;  ne  aui  curren$  tasseris ,  aul  moram 
fadens  obdormias.  Idem  in  cejebri  illa  ad  Paulinum 
ppist'»1:i  gmvlter  perstriniitit  qiiosdam  absque  prsece- 
r<')ribu$  jarlitare  divinarum  Scrlpluranim  noliliam: 
Agricolte  {Epist.  i05),  inqtiil,  ciementarii,  fabri  me- 
taltorum^  tignorumque  ceemee,  lanarii  quoque^  et  /n/- 
hnes^  et  c^neri»  gui  variam  $upetleciitem  et  vitia  opu" 


$€uta  fabriemUur^  abeque  doctore  e$$e  non  po$tuni 
quod  eupiunt;  quod  nudicorum  est  promiu^int  medici^ 
traciant  fabritia  fabH;  sota  $cripiurarum  an  eetquam 
^bipu$$im  omne$  vindicanl^  eic.  Rursus  in  episiola 
id  Famnkacliiuoi  de  erroribus  Origenis  baec  inter 
alia  (  Fpiil.  65) :  Dum  e$$em  juveni$^  rmro  di$cendi 
fer^ar  ardore^  nec  juxta  quorumdam  pr€e$umptionem 
ip$e  me  docui;  et  subdit  pontmodum»  ideiu  se  aduuc 
l«cisso,  duM  eani$  $pargeretur  caput ,  et  putareni  ho- 
minee  ip%um  finem  fecisse  discendi.  Similiter  divus 
Auguaiitins  sermoue  ceniesimo  duodecimo  de  tem- 
pore ;  Sicul  ccecu^,  iiiqiiit,  line  duclore ,  lic  homo 
mne  doctore  oiem  recUm  vix  graditur. 

k  Divus  Hieronymui  :  Non  enim  in  homine  te^oi, 
eed  virtu$  $pectanda  esi,  £t  Cicero  in  C.itone  :  Non 
cani ,  inquit,  NOfi  rugw  repente  auciorilaUm  afferunt ; 
$ed  reeie  acla  astas  auctoritatis  fructus  prmbet  extremoe, 
Viderhit  lixc  seniores  ilii,  qui  bolo  seneciuiis  lituto 


penfii  est  peecatum  a  peecatari  cetalum  :  ^  in  religione  glorianiur ,  qu^tsi  religiosHires,  quia  se- 
ab  incantatoribus,  quaniumvis  prudentibue^  ^  niores  :  quos  hic  certe  alibas  Mosoh  gravitor  per- 
I  iptrifiiO/i*iw  et  $acerdotibu$ ,  non  poterU     airiiigit.  Nam  quod  ail  D.  Hieronymns  (  EpisU  15) : 


Non  Hiero$otymi$  fuisse ,  sed  Hierosolgmis  recte 
vixisse  iaudandum  esi.  Idem  de  reiigione  ei  religii)sis 
dicipolest.  Est  seiiecliisquidem,  tn  religione  ina- 
lime,  venerabilis  et  honorabilis ;  sed,  ut  ait  S>pieii8 
moi  citatus  :  Non  quia  diuturna^aut  annorum  numcro 
eompnlaco,  sed  quia  cani$unl  sensut  hominis  (Sap.iv), 
id  e>t,  maturi,  providiet  cxercit.niaildiscretionem 
boni  et  mali,  at  ail  Apositoliis  (liaDC  eMiiu  vera  cani 
ties,  quae  mentem  orn;it) :  el  «etas  tenectuiu  vita  fiH- 
ntacutata  IHebr*  v  ).  Cantfiee,  ait  CUryso4oiiius  (Ho- 
mii.  7  in  Epist,  ad  Hebr.),  lunc  e$t  venerabitis.quanJo 
ea  gerit  quas  caniiiem  decent ;  cum  vero  iuveniliiet  tenex 
eanvenatur,  plus  juvenibu$  ridicutu$  eril.  Hiur  Apo- 
slolus  senes  serio  admonet,  ut  %obrii  ftni,  pMiirct^ 


543  JOAMNIS  CASSIANI  GOLLATIONES.  ^  84| 

sed  industrla  ja? entQlis  ae  prsteritonun  laborum  A  ^d  ▼ttam  perfectionis,  fel  sais  vel  aliorum  potuerunt 

roonitis  Inciiari ,  aabverlere  ac  decipere  exemplis 


itlpeiidiis  roelieiidae.  *  Qua  £mm  tnm  eoK§rega$iif 
inqaity  in  juventuu^  qmomodo  invenia  in  muctuu 
tua  ( Eecl*  xxir)  f  &emelu$  enim  venerabHi$  ett^  non 
diuturna^  neque  numero  annorum  computata.  Card 
emm  iunt  un»u$  Aomtnif,  et  <M$  $eneeiuti$  vita  im- 
maculata  (Sapseni.  iv).  Et  idciroo  non  omniam  ae* 
nioram»  quorum  capita  caniiies  tegit,  quosqoe 
?itae  iongaevitas  sola  commeodat,  nobis  suui  imlUD- 
da  vestigia  vel  sectanda,  sea  tradiiiones  ac  roonita 
suscipienda,  ^  sed  eorom  qoos  laudabiliter  vium 
suam  ac  probatissime  comperimos  in  juvenlute  si- 
gnassCy  nec  praesumpiionibus  proprils»  sed  majorum 
traditionibus  in«titutos.  Sont  enim  nonnulli,  quorum 
etiaffl ,  qood  est  logubrius,  major  est  maltitndo,  qoi 


eorum  fraudulenU  sobtilitate  fesiinat;  vel  in  leporem 
eoSy  scilicet  noxium,  vei  in  lethalem  desperaltonem 
eoram  doctrinis  instilatisque  perducens.  Cujos  rei 
volens  proferrt  vobls  exempla,  aucioris  nomlne  pr«- 
termisso  (ne  nos  quoqae  illius  qui  patefacia  sibi  fra- 
tris  viiia  pubiicavit,  simile  aliquid  admitUmus),  rem 
Untum  gesUm,  qu»  instractionem  necessariam  vo- 
bis  conferre  possit,  paucis  exponam.  ^Cum  igitur 
ad  seoem  quemdaro  nobis  opiime  eognitum  quidam 
non  ignavlssimoram  javenum  profecius  sni  et  cura- 
tionis  grada  perrexUsei,  et  •  canialibus  tncenilvis 
ac  fornieaiionia  spiritu  seroeiipsum  inquieuii  sim* 
pliciter  prodidisset ,  consolatloitem  credens  labori- 


In  tepore  saoquem  ab  adolescentia  sua  eonceperuni,  B  bns  suis  oratione  senis  et  remedia  infliciis  valneri- 


atque  ignavia  jienescentes«  aactoriutero  sibi  non  roa- 
lariute  morom,  sed  annoranr  nuroerosiute  conqal« 
rani  {Yide  eoltat.  S4,  e.  t).  De  qnibus  exprobraiio  illa 
Domini  propriesatisdirigitarper  Propbeum,  Etcomo' 
derunt  aliem  rokwr  ejue,  et  ip$e  neeeimt;  $ed  et  cani  efuei 
$uni  in  eo,  et  ip$e  igwwavit  {0$e.  vii).  Hos,  inqttam* 
In  exeroplam  junioribas,  non  vitss  probiias»  nec  nlla 
proposili  bujus  laudabilis  atque  imiUnda  districtiOt 
sed  annosius  sola  provexit.  Quoram  canitieiu  calii« 
dbsimus  inimicus «  ad  deceptionem  jonioram  in 
<  praejudicau  aactoriute  proponens»  eiiam  illos  qui 


bus  roperiurum ,  ille  amarissimis  eum  verbis  incre- 
pans,  miserabilero  et  indignum,  nec  roonachi  nomine 
censendum  esse  pronuniians,  qui  potuerit  hujusmodi 
viiio  el  concupiscenlia  titillari ,  iU  suis  econlrario 
correpiionibus  vuliieravit,  ut  eum  summa  despera- 
tione  dejecturo  mcBSlaroque  adroodiim  ac  iethali 
tristitla  consternatum  e  sua  dimluerei  cella.  Gum- 
qae  el  In  tali  nMBrore  depresao,  nec  jaro  de  remedie 
passionls ,  sed  de  expleilone  coneepua  concapis- 
ceniin  profunda  cogiuaone  tracianti,    '   Abbas 


ALARDI  GAZJEl  COMMGNTARIUS. 

prudente$t  $atti  in  fide^  in  dileetione^  in  palientia  {Tit.  nihH  adulterinum^  in  $w$  verbi$  aut  moribu$  habentii^ 
11).  Et  acute  dixit  Seneca  {Epiit.  4) ,  vix  appellari  rem  qnidem  quw  in  paucii  invenitur;  interiui  tero  in 
posse  senes  IU<»s,  in  qulbus  exacu  jam  pueritia  re-  amma  Deum  ipeum  ae  prwtatum  infantium  in  merem 
manet,  quod  graYios  est ,  paerilius.  Q  OM^ienfM,  meMita^  adem  ad»er$u$  dmmonu  et  vitia 

•EgregiusesilocusEcclesiasticifplurossenleniias      audaeem  firminimamque  intendentee.  Sic  iile  seoes 


eodem  specUntes,  et  concaienatas  complectens 
proinde  lotus  bic  referendus  :  Tre$,  inquit,  $peeie$ 
oditit  amma  mea,  et  aggravor  valde  aninue  iilorum 
(pro  qoo  70 :  £f  gravii  fui  valde  vitw  iliorum ) :  Pau  - 
^erem  superbum ,  divitem  mendaeem^  $enem  fatuum  et 
in$en$atum.  Qute  in  juventute  lua  non  eongregaeii^ 
quomodo  in  eenectute  tua  invenies  ?  Quam  epeeioium 
cani^ei  judiciunit  et  preibyteris  cognoicere  comHium! 
Quam  ipedoia  veteranii  fapt«nffa,  et  glorioiie  intel' 
teetui^  et  coniilium  I  Corona  $enum  multa  peritia^  et 
gloria  ittorum  timor  Dei. 

^  Tales  illi  senes  vere  religiosi,  et  non  Um  ca- 
niiie  qiiam  virtute  venerandi,  iinmo  adiiiirandi,  de 
quibus  Joannes  Climacus  gradu  4 :  Piurimi ,  inquit» 
apud  ianetoi  illoi  viroi  deprehemi  iunt  aetu  ,  et  $pe^ 
euiatione,  diarictioneque  et  humititate  mirabHei.  rt- 
derei  in  d$  terribite  quoddamy  angetieumque  ipectaeu- 
lum,  ienei  eanitie  verendoi^  auguitiore  facie  inlantium  ^ 
in  morem  ad  obediendum  eemper  paratoe  hue  iUucque  " 
diicurrere,  gtoriamaue  iibi  maximam  per  humiUtatem 
comparare,  Vidi  iilic  viroi  quinquaginta  fere  annoi  m 
obedientie^  eertamine  egiae^  a  quibue  eum  addi$eere 
orarem^  quam  es  labore  iiio  eoniolationem^  quem  pro- 
fectum  invemaeHt ;  alii  quidem  in  abgnum  humiiitaUi 
jam  $e  perveniiee  dleebant ,  per  quam  beltum  omne 
eemper  excluderent  ae  euperarent ;  alii  eemum  omnem 
taborii  et  doiorii  in  matedictii  et  eontumeliine  perfecte 
exuiae  dicebant.  Yidi  alioiexilliiteterne  memorandie 
vtrti,  angelico  aepectu,  venerandaque  canitie  ad  pro- 
fundiuiimm  innoeentiam,  iimpiicitatemque  eapieniics 
pleniiiimam^  eumma  alacritate  propoiiti  Deique  adjur 
torio  quceeitam^  non  irrationabilem  quamdam ,  et  inst- 
pidam^  ut  in  uecuti  ienibui  contingit  {qualee  deiiroi  vo- 
care  aoieiif),  perveni$$e,extrin$ec»i  quidem  mite$  toto$, 
blando$f  plaeido$^  it$to$j  nihil  fictum^  nihil  negiigene. 


vere  roligiosos  imiundos  ei  audiendos  describit.  De 
bonore  et  veneraiione  senioribus  exliibenda  ex  pne- 
scripto  Regulae  D.  Benedicti,  vide  Turrecremaium 
tract.  50  in  eamdem. 

«  D.  Hieronymus  in  cap.  i  epist.  ad  Galal :  Neque 
vero  more  Pythagorico  quidquid  reeponderam  rectum 
putabat^  nee  $ine  ratione  prwjudicata  apud  eam  vaiebat 
auctorita$.  lia  Hieronym.  Prajudicata  iuqiie  auctori' 
tatCf  id  est ,  male  praesuropu  ob  solaro  senecuitem, 
aicui  enitn  causa  prsejadicau  diciiur  quae  praesumpta 
opinione  daronata  est»  ante  sententiaro  l»tam;  mc 
auctoriUft  praejudicaia  bic  dicliiir  quaro  iiisulsi  et 
irreligiosi  senea  sola  senectutis  obtentu  sibi  vindi- 
canl;  quo  eitam  diabolus  hubinde  abutiiur  ad  de- 
cepiionem  junioruiu,  ul  hic  diciliir. 

4  Habes  hocexemplum  et  alia  bujusmodl  lectudigna 
in  Vitia  Patrum  lib.  v  novae  edit.,  Ubel.  v,  qui  est  <le 
foroicatioiie.  Vide  simile  apud  Palladiiini  iii  Via  Mosis. 

•  lofra  incetiiivornm  $timuli$.  lu  Sidonius  Lib.  vi 
epi«tol.  i  carnalium  viiiorum  iiiceiitlva  dixil.  Ani- 
brosius  lib,  vi  Hexaemeron ,  o  lioruro  inceniiva ;  et 
in  psalinum  cxviii,  deliotorum  inrentiTa.  Ilieronj- 
mus  ad  Nepotianum  et  ad  Rusiicuin  ,  pubertaiis  iii- 
ceiuiva,  carnalia  inceiuiva,  incentivoratn  stimulos. 
Porro  incenlor,  Incentio  et  incehiivuni,  iion  ab  in- 
cendo,  ut  viili  Isodorus  (Ub.  x  EtymoL  tit.  i) ;  seii  ab 
liicino,  incinere,  derivantur,  quod  est  cuni  aliqua 
modiilalione  canere,  vei  alicui ,  velut  iu  aureui  ca- 
nere  ad  deniulceiidum  vel  inciiandum,  ui  soleiit  mi- 
litea  incentione  Uibarum  ad  belluni  inciuri,  unde 
frequeniaiivuin  incanio,  iiicaniator.  luque  incenti- 
vum  idem  quod  incitamenium,  vel  irritaroentum,  et 
Incentor,  id  est,  inciiator,  instigator,  noii  incensor, 
nisi  inetaphorice  {Gell.  Noct.  Attie.  l.  iv  eap.  13}. 

f  Clavus  hic  et  celebris  inter  antiqulores  et  lilu- 


545  COLLATM)  U.  —  DB  DISCRBHONB.  SM 

ApolloMaionmiirotalbtimiiftoccvmsseiJmrcin- A  juvenis  llle  tfiscesrerst.  Qiiem  sbbss  Apollo  velut 


que  et  oppygnationis  ▼ehemeniiam ,  qoas  in  corde 
eJHS  Ui-ite  Totvebatiir,  de  conteniplatione  Toltus  et 
dfjeciioiie  Cimjedans,  cattun  lantse  perturlNitioois 
ioqQtreret,  atqae  ille  molliter  se  compellanii  seni  ne 
reftponsoro  qoidem  ullum  possei  referre ,  magis  ac 
niagis  eum  seDiiens  seoex  noo  inaniter  caosam 
tani»  tri^^lilis  silentio  velle  conlegere ,  qoaro  ne 
volin  quidvro  diiiaimulare  quivis<el,  iutentius  ab  eo 
caoMs  occttlii  doioris  coepii  ioqoirere.  Qulbos  ille 
constrlctus,  pergere  se  ad  vicum  confiietur ,  ut  quia 
secondom  senteniiam  lllius  senis  monacbus  esse  oon 
possei,  nec  refreoare  atimulos  carnis  et  impugnailo- 
nis  remfdia  consequi  jam  valeret ,  uxorem  duceret, 
ac  relicio   nionasterio  revertereiur  ad  sasculum. 


amentem  factum  quibusdam  furlis  ngilari  oonspi- 
ciens,  intellexit  ignitum  diaboli  lelum,  qood  vlderat 
ab  illodirectom,  in  ejoecorde  fuisse  deflxam,  illaro- 
q«e  10  eo  coofuaionem  mentis  ae  peHorbaiionem 
sensoum  iatolerandis  sstibasoperari;  accedensqne 
ad  eom,  Qao^  inqoit,  properaa,  aot  qimam  te 
eaosro  senilis  ilJlos  gravtiatis  oblitom  }u  poerlliler 
laqttiecant  oc  mobillier  cursitare  compellontT  Curo- 
qoe  ille  pro  conscieniiaB  sn«  reatu  ac  inrpi  exagiu- 
lioneconAisos,  crederet  ardorero  sni  pectoris  de- 
prebensnm,  ae  reieclls  senl  snl  cordis  arcanls, 
nullam  responsionem  percondanti  reddere  prorsus 
aoderet :  Revenere,  loqttit,  ad  ceilam,  tandemqiie 
te  inlelilge  vel  ignoralum  bacienos  a  diabolo ,  vel 


Quem  senex  Apollo  blaoda  consolaiione  deroulcen&,  B  despeclnm,  nec  in  eorum  numero  repuiaium  qoibos 


leseque  asserens  iisdem  quutidie  incentivorum  sli- 
mulis  atque  X!»tibus  agitari ,  et  idcirco  non  debere 
eoin  prorsus  desperalione  concidore,  nec  mkari  bu- 
per  impugnationis  ardore,  qui  non  tam  bboris  siu* 
dio  quam  niisericordia  Dtunini  etgraiia  vioceretur  : 
unius  laiitum  diei  ab  eodem  poposcit  induclas,  et  ut 
reTerteretor  ad  suam  cellulam  deprecatus,  ad  moiia* 
sierium  praedicti  senis  lou  festinaiione  perreiit 
Cuoiqne  eidem  proxiinassei,  expansis  manibus,  ora- 
lienem  cum  lacryinis  fondens  :  Converte,  ait,  Do- 
mine,  qui  occuiiarum  viriuniel  ioQrmiuiis  buroanas 
soiasarbiter  pius  ac  secreius  es  medicus  impugna* 
tiooem  illius  juvenis  in  senem  istum,  ut  condescen- 
dere  inflrmitatibus  laborantium  et  compati  fragitiuii 


ilia  quotidie  conOigere  ei  collucurl  profectibus  eo- 
rum  ac  atodiis  inatigalur,  qui  nnum  ejus  in  le  dire- 
ctom  Jaeuiom  post  umam  anoonim  aeriem,  quam 
in  bar  profeisione  trivisli,  non  dicam  respuere,  sed 
ne  suferre  qoidero  vel  nno  die  qulvisti;  quo  te  san- 
ciari  Dominns  ideirco  passos  est,  ol  saliem  in  sene- 
CU  discerea  eompati  infirmiuilbos  allenis,  el  fragi- 
litati  condescendere  joniomm  tois  exemplis  aiqoe 
experientia  docereria ,  qui  soscipiens  Juvenem  Infe- 
sUtione  diabolica  laboraniem,  non  modo  nolla  con- 
solaiione  favisti,  sed  etiam  perniciosa  deaperaiione 
d^ectnm,  inimici  manibos  tradidisil,  qoantom  io  te 
esi,  ab  eodem  logubriier  devorandoro,  quem  sioe 
dttbio  nequaqoam  tam  vebementi  conflicta  fbisset 


juniorufo  vel  in  senectute  doceator.  Cumque  ille  G  aggreasus,  quo  le  nniic  oaqae  esi  appeiere  dedigtia- 


banc  precem  com  gemitu  couclusisset ,  cernit 
*  i£thiopero  teirom  contra  illius  cellulam  sUotem, 
aique  adversos  eum  igniu  jacula  dirigenteni.  Qiiibua 
cum  fuisaet  ille  protinus  sauciaius,  et  progressns  e 
cella,  buc  illucque  velut  amens  et  ebrius  cursiurel, 
aique  egrediens  ei  ingrediens,  jam  coniliiere  seinea 
oon  posset,  eadem  via  concitus  pergere  ccepit,  qua 


tus,  nisi  fnluro  profectoi  ejoa  invidens  inimicus 
illam  virlttiem  qttom  aalmo  ejtts  Inesse  cemebai, 
aniidpare  ac  perverlere  suls  Ignlils  Jaculis  festtnas- 
set;  procttldobio  inlelligens  foriiorem,  cni  UnU 
vebemeniia  confligereoperm  pmtiom  JudicaYit.  Disee 
iuque  tuis  exemplia  laboraniibas  compati,  et  perl* 
clitaoies  nequaqoam  perniciosadesperaiione  terrere. 


ALARDl  GAZiEl  COMMENTARIUS. 


iinores  anacborelas.  Vixit  enim  Umpore  Juliani 
Aposiat»,  qaingenloraro  monacborum  Pater,  inlra- 
culorum  gloria  illuslrls.  Ejus  vitaro  et  re.4  praeclare 
lesus  Palbdius  saiis  ainple  describil  Lau^ia.  62. 
Meminit  ejusdem  Sozomeniis  iib.  vi  cap.  20,  ei  ex 
eoNicepiioriis  lib  xi  cap.  54,  et  Cassiodonis  in  Hl- 
sioria  Tripari.  lib.  viii  cap.  t.  Dicius  est  Apollos, 
vel  Apollo,  voce  indeclinabili :  qtioroodo  etiam  Apo- 
siolus  (  I  Cor.  111, 16 )  queindaro  Ecclesiae  roiDisirom 


trum  Cluniacensem  in  lib.  I  de  Mirac.  eap.  8.  Sed 
lepidum  est,  et  memoria  dlgnum,  quod  in  Viu  ab- 
baiis  Apollo,  de  quo  supra,referi  Palladius  bis  ver- 
bls :  is«  inqiiit,  cuio  quindeciro  annos  naius  aroundo 
secessissei,etquadraginia  annos  in  soliiudinetrans- 
egissot,  ei  in  ea  omnero  virtotem  exercuisset,  visiis 
est  postea  audire  Del  vocem  dicentis  ei :  Apollo,  per 
te  sapientiam  saplentuni  io  iEgypto,  et  prudentiani 
geniium  abolebo.  Generabis  enlin  mibl  populum  pe- 


nomiiiai  At^oilo,  non  Apollinem;  ad  supprimeudam,  D  culiarem,  aeroulalorem  bonomm  operum.  Is  aiiiem 


Qt  opinor,  profani  illius  et  famosi  Apoilinis  Pyibii 
siTeDelphici  memoriaio.  Meroiniieiiam  coenobiiab- 
bath  A|Millo  Sopbronius  iu  Prato  Spiritual.  cap. 
18i.  Foii  et  Apolloniiis  anacborel^  non  obscurus , 
de  quo  Palladius  Lausia.  66,  el  Nicepboru.>  lib.  xi 
eap.  S5,  quero  noonulli  cum  boc  Apolio  male  con- 
ftiuduni,  perperam  illi  atirilioenie^iquaedeboc  pro- 
diia  suiiU  (  Yiucen.  Spee,  Hhior,  lib,  xv  ;  Aiiioii.  in 
II  par.  lil.  ib,  eap.  iO ;  P^l.  tn  Calaloq-  iib.  iv. ) 

^  DiatMluin  in  roriii.i  ^ibiopis  seii  lioiuiiiis  nigri 
apparertt  aoiituin  luuUis  exeiniilis  coiupertiim  esl. 
Vi«lf>  sopra  cf»llai.  i  cap.  ti,  Ailia«ia^iuin  in  Viu  S. 
Aiitoiiii.  ViUs Patrum in  Macario, Vinorni U'iceiis. 
lib.  1  Perseculiouuin  Vaiidal. ,  Grfgoriiim  uiagnum 
libro  secando  Dialog.  cap.  4  et  lib.  iv  cap.  16,  Pe- 


respondensdixit:  Aufera  me,  Domine,  arrogantiam, 
ne  forie  elatiia  aopra  fraiemliatem  ,  molcier  omni 
bono  opere.  Ei  aoum  rorsus  dixit  vox  divina :  Mitte 
manuin  tuam  super  collum  luum,  ei  deiiide  poues 
eam,  ei  infodies  arenae.  b  auiem  cuni  statlm  nianum 
misisset  super  collom,  apprebendit  parvuin  i£tbio- 
pem.  et  eom  infodit  in  arena  ciamaiiietn,  et  dicen- 
tem  :  Ego  som  d«mon  superbi».  Haec  ibi.  Et  revera 
congrutt  baec  flgura  daemoni,  sive  ex  ipsitts  coiidi- 
tione,  aot  eiiam  electione;  sive  ex  Del  ordinatione 
ei  volunute,  quam  ii»sa  sigiiat  nominis  analogia. 
iNam  iEibiops,  emn  Hebneis,  id  estm^er,et  JJdw^ 
Grascis  incendenM  vel  incemue  inierpreutor ;  qnv 
quamipsi  coiiveniant,  ipse  viderit. 


M9  JOANNia  CASSUra  COLUTIONBS.  lUI 

nec  durUsimig  aefmoBibiii  aspertre,  sed  poiius  leni  A  si  nib»  peniius  nffeeUire  iiOiM  HMo  ne  fmwm- 
blaadaque  consolaiione  reflcere,  el  secundum  pr»-     ptione  leniemua. 


cepiiim  sa^itniissiroi  Salomonis  frufft  eos^ut  dt^ 
cuniur  ad  morUm,  et  r$dim»$ min^ interfduntur 
u€  par€a$  {Fraver.  xxiv);  iiostrique  Salvaiorisexem- 
plo  arundiaem  quaBsalam  non  eomerere ,  el  linum 
rumigans  nou  e&sUnguere  (leaim  xui;  Matl.  xii), 
illamque  a  Domino  gratiam  postulare,  qoa  Ipse  quo- 
que  flducialiier  faieas  opere  ae  ▼eritaie  cantare  : 
Domtniis  dedit  niihi  iMfiuim  eftufflmN,  ni  9ckm  jn- 
ttentare  eum  qui  hp$u$  est  verlto  (Itaia  l).  Nuiios 
enim  possot  insidias  iiumicl  suiBrre,  seu  oarnales 
aestus  naturali  quodammodo  igne  flagranles  vel 
eisiinguere,  vel  reprimere«  nisi  gratia  Dei  vel  iuTn- 
ret  fragiliiatem  nostram,  vel  protegeret  ac  munirei. 


CAPUT  XIV. 
Da  vocatUua  Sammtk. 
Denfquein  tantum  placlia  Deo  h«c  sententla  eem- 
probalur,  ut  etiain  in  Seripturis  sanctlslianc  eam- 
dem  inslitotionetti  non  otlose  reperiamos  insertam, 
ita  ttt  piierum  •  Sarouelem  jndiclo  prxlstum  soo 
[  Llpe.  in  marg,  prxeleciuro  Judiclo  suo  ]  nollet  per 
semeiipsum  divini  collo<fnii  disclplina  Dominus  eru- 
dire,  sed  recurrere  semel  ei  iterum  pateretur  ad  se- 
neni ;  eumqiie  quem  ad  suum  vocabat  alloquium, 
eilam  iUios  qui  offenderat  Deum,dummodo  senioris, 
doctrina  veilet  instilul ;  et  quemsua  vocationedignis- 
8imum]udicarat,seniorismallei  instUuiioue  rorinari, 


£t  idcireo  saiulsris  bujus  dispensstionis  rsiiooe  fi-  B  otscilicelet  illiusqui  ad  divinuin  mlnisierium  voca- 


niia»  qua  vel  illuni  juveiiem  pernieiosis  sBstibus 
Dominus  Uberare »  vel  de  iff«pugnationls  vehemeiH 
tin,  et  compalieDdi  affectn  te  volnit  erudire,  cei»- 
niiinibus  eum  preeibus  imploremua,  qoo  tagellum 
isiud  quod  uiilitatis  gratia  libi  Dominos  inferre  dW 
gnatusesti  jubeat  amoveri  {ip$e  amm  daUre  faeit  et 
rureum  medetwr^  percutitai  mamu$  eju$  eanant  [Jeb.  v] ; 
ip$e  humHiai  et  esaUai,  tpie  accidit  e$  mi^aty  dc' 
dueit  ad  infemum  et  redudt  [\  He§.  ii],  et  igniu  dla- 
boli  jacttla  qu»  me  arbitro  tibi  permisit  infltgi ,  do- 
oanteSpirituasiiirore,  restinguat.Quam  lentiitionem, 
iicet  eadem  eeleritate  qua  inferri  eam  Dominus  pas* 
sus  esi»  ad  unam  senis  orationooa  niAus  abstule* 
rii;  evidenii  lamen  experimento  doeuii»  non  modo 


batur  probaretnr  humiliias,  etjunioribusformssub- 
Jectlonis  bujus  proponereiur  exempfo  (1  Reg.  iii). 
CAPUT  XV. 
De  vocallone  PauU  apoetoli. 
Paulum  quoque  per  semetlpsum  vocans  et  sUo- 
quens  Christus,  cum  posset  ei  perfectionis  viaro  re- 
serare  conrestim,  dirigere  ad  Ananiam  mavult,  etab 
eo  jnbet  viam  veriiaiis  agnoscere,  diceus  :  Surge  ct 
Ingredere  etvitatem^  et  iM  tiln  dicetur  quid  te  oporleal 
facere  (Aetor.y).  ^  Mlttit  lisque  et  hunc  ad  seniorem, 
eumque  illius  pottus  doctritia  «luam  sua  censetinsti- 
tui ;  ne  scilicet  quod  recte  gesium  fuisset  in  Paulo, 
posteris  malum  prxsumptlonis  praeberei  exemplum, 
dum  unusquisque  sibimet  persuaderet  simili  mo<io  se 


nouexprobraripatelsciaeujusque  vilia  debere^sed  ne  C  quoque  debere  Dei  solius  inngisterio  atque  doctrins 


leviler  quiden  Inlwrantis  dolorem  debere  comemnl. 
Ei  ideirco  nequaquam  noa  [Up$,  in  marf.  vos]  «nios 
sivepaoGOfum  veiimperilin  vel  levilaaabiliasaluUri, 
quam  pradiximus,  via  el  traditione  majomm  deter* 
real  et  exeludat,  qttoruin  eaniiie  ad  deeoptionein  ju« 
Qiorum  callidiasimus  abutiiur  inimieus  *.  sed  absque 
ullo  confusionis  operimento  oauiia  debeot  senioribus 
revelari ,  atqne  ab  eis  vel  remedia  vuliieruui » vel 
exeuipla  conversaiionis  ac  vitie  fiducialiier  sumi ;  in 
quibos  parem  opem  etslmilem  experiemur  effectum, 


pottos  quam  senlorum  Instliuifone  formari.  Quam 
praesnmpllonem  omnimodls  detestandam  etlam  ipse 
Aposioltts,  non  solum  litterls,  sed  etlam  opere  atque 
exemplo  docet,  ob  hoc  solummodo  se  asserens  Je- 
rosolymam  consecndisse,  ut  evangellum,  quod,  co- 
miunte  graiia  Splritus  sancti,  cum  potesUte  signo- 
rnm  et  prodlgiorum  genUbus  praedicabal,  cum  suis 
coapos|o|is  el  antecessoribus  privaU  quodammodo 
ac  dcmestica  examinatione  conferret :  Et  contuli^  in- 
quieos,  cum  iiii$  Evatigaiium  qued  pratdico  itUer  gin- 


ALARDI  GKIMI  COMMENTARiUS. 


*  Consut  hune  Dei  merem  esae  perpetuum,  aoi  D 
certe  ordinarium,  ui  cum  ipM  vei  per  se,  vel  per  an- 
gcloa  iliumiiiare  ouuies  possii,  malit  Umen  homines 
ab  liominilMia  doceri  aique  Instilttl;  sive  ot  ea  ratione 
muiuain  chariuiem,  velttl  inier  membra»  conciliet; 
sive  ui  aturum  aluri  subjiciendo  humiliiatem  exer- 
eeat  et  eommendet.  Quod  hie  Nosea  Samuelis  pueri 
eiempJo  eonfirmat,  quem  Dominas  ipse  io  printa  vo- 
caii  »ne  erudire  noluii,  sed  semel  et  iiarum,  immo 
ei  lertio,  ad  senem  ileli  passusesi  recurrere;  et 
quem  ad  suuui  vocabat  colloquium,  ejus  lamen  qui 
aitate  superior.  sancttaleiuferiorerat, Insiitttiione 
formari,  ut  ab  eo  edoetus,  landem  voeanti  se  Deo 
re^pondefet :  Ltff Mir0«  DaminCyquiaaudU  $ervu$  tuu$. 
Siinile  ux*»mpittui  elucei  in  Corneii(iCeniurione(Ac- 
tor*  x),  cui  eum  angeiua  appamissiit,  eadem  cerle 
opera  potuisaut  ei  omnia  fidei  roysieria  reveiare.  id- 
quo  Htrique  oommodttts  el  compeiidiosius  fulsaei ; 
lameneum  ad  Peirttm  allegat :  Aeeeree,  iiiquit»  Si^ 
motism»  Mc  dicet  Hbi  quid  te  oporteat  facare. 


b  Qttod  merllo  admlrans  D.  Demardoa  ($erm.  {, 
da  Converf.  S.  Pauti^  Acior.  ii),  tllamque  civiistem 
retiglosis  interpretans  ipsam  esse  reltgionem,  iu  ex- 
olamat :  0  $afrientia  euaviter  vere  unher$a  di$ponentt 
eum  eul  tutoqueritt  erudiendum  de  tua  voiuntate  mitiit 
ad  hominem,  ut  $ociati$  vites  commendetur  utititas ,  ci 
edoctue  per  hominem.  dieeat  et  ip$e  $ecundum  datam 
$ihi  gratiam  hominibu$  $ubvettire.  Ingredere,  tnqnii, 
dvitatem,  Videti$,  fratree^  non  tine  divino  auTAliofoC' 
tum  e$M  ut  hanc  cimtatem  Oomini  virtulum  ingredere- 
mini^  divinam  dieeere  roluntatem.  Iileni  cofiflrniHt  D. 
Augnstinus,  qui,  cum  eadein  exempla  Pauli  et  Cor- 
noiii  commeniorassef,  h«e  aptissiine  adjufiglt  ('» 
protog.  de  Doctrin.  Chrittian.)  :  Poterant  utiqne  o»'; 
nia  per  angetum  fieri^  $ed  abjecta  esset  humana  condi- 
tio,  $i  per  homihes  hominibus  verbum  $uum  Devs  mi- ' 
nistrare  noltct.  Dfinde  ipea  charitas^  qum  $ibl  Im^icrm 
haminee  nodo  charitaHe  astrinpt^  non  haberet  adiium 
refundendorum  eibimet  animorum,  $i  hominea  per  ho* 
mm$  ni/bil  dUeerent. 


OOLUTIO  U,  ^  DB  PISCaETIQNE.  «W 

«iirf«iwi|«iil«mHi««il((ra«Apotuit.Quapropter  lefandw  ipostolam,  perarma 

lAiq  prtMiunplor  «t  4MMiis  sit,  qui     juUHuif  qwB  a  dexim  $unt  et  a  iinktrU  (U  Car.  iri), 

recio  iQodaraiDioe  tran»euu4um  «st»  et  ile  inter 


84» 

ffg,aifMtffo 
[ic  it).  Qais 

M  sttdest  soo  iodieio  ae  diseretiooicoiaiiiitiere,  eam 
Yas  eleetionis  iodigaissA  coepoitoiorott  SQOruiP  se 
collaiione  testeiurt  Uode  miuitrestissime  comproba- 
tor  ouUi  0  Domino  viom  perfectioois  ostendi,qoi  ba- 
bens  uode  fsieii  eradiri,  doetriiiam  senlorum  vel 
imtitaU  eootanpsorit,  porvipeodeos  illud  okKpiium 
qued  oporlot  diligeotlssiflie  cuslodiri :  Inm^  P^- 
M  (oMo,  01  ooMOfliNiMi  m;  seoier«i  tmt  ^  «cen^ 
m  (Dtuter.  xziu). 

CAPUT  XVL 
OtaffMenia^raitou. 
Onni  iflior  eoosto  debet  discretioois  bonom  Tlr- 
tute  hamlliuitis  aojairi,  qua  nos  illaesos  ab  utraqne 


et  ilo 

ulrasque  nimietaies  discreiiouo  moderaute  gradien« 
dum  est,  ut  nec  a  tradito  contioeutia}  tramite  ac< 
quiescamus  abduci»  oec  rarsuo)  remissione  noxia  io 
gulae  venirisque  desideria  eoncidamus. 

CAPUT  xvn. 

De  immoderati$  jejuniii  et  vigiliii, 

Eteoim  memini  aso  freqoonier  iio  oppoiitom  elbl 
peoiius  respuifise,  ut  duobus  diebus  ac  iribus  refec* 
tione  dilau,  ne  memoria  quidom  iliiuaedutii  raeam 
loterpellaTerit  mentem :  et  rursos  ab  oeulls  mels  ita 
soronum  diaboU  impiignaiione  subtractum,  ut  plures 


polsst  uiauetato  servare«  Veius  uamque  senteoiia  B  ooctes  ac  dles  paululuni  quid  ftomoi  meis  oculis  a 


ist  s  hfAfwn€  Mwcr,  id  esl,  oiaieUtee  equiliu 
tessofit.  Ad  unumenim  flnem  nimietss  jejonii  el  vo- 
racitas  perveoitt^odemquedispeodlo  vigiliarum  im* 
moderolo  oeotiouaUoo»ooocbuoi,  quo  somiii  gravis- 
siml  lorp^r  iovohil.  Nam  per  exeessum  coiMoentiaB 
debiliutum  quemque  sd  lllum  sUlum  revocari  ne^ 
eaiii  esl  iflquo  oogUgeos  quisque  per  incurtam  da- 
tiBeiar;  Ita  ot  rreqoeaior  quos  per  gastrimargiam 
dedpi  ooQ  potuisse  conspezimus,  per  Immoderatio- 
DStfi  )i|oBiorom  videriioos  foisse  dejectos»  atque  ad 
eandem  4|oam  vicerant  passlooem  Infirmiutis  occa- 
sioDe  colUpsos.  VigiUio  quoque  et  pernoctatiooes 
irrstiooolso  dejeceroot  quossomous  soperare  non 

ALARDi  GAZiEI  COMMENTARIUS, 

•In  codicib.  BasUcensl  ct  Dlonjsiano  oon  legllur  C  deputari.  Undeet  unus  de  septem  fiopienllbtts  t  fuiih 
haec  sententla  Grace,s«d  Laliiie  duiniaxit,qnam  sio     «yov,  id  est,  nequid  nimis  :  quod  tam  eeiebre  faetum 


Domioo  preesrir  infondi,  graTiusqoe  me  pericUta- 
tum  somni  cibique  fastldio,  quam  aoporis  et  gastrl- 
margias  coUuciatione  persensL  lUque»  sicut  ^  festi- 
naodum  nobis  est  ne  appetitu  eorporott  volopUlls  io 
dissoluilonem  noxiam  diiabamur,  et  aote  praestltu- 
tum  tempus  vel  cibo  indulgere»  vel  modum  ejus 
pra^sumamus  excedere ;  iu  est  eseas  sooioiqae  re- 
fectio  hora  legitima,  eti.nn  sl  borreat,  ingerenda. 
Utrumqueenlm  beUuin  adversarll  factiooe  consurgit, 
etperniciosiuscontinentia  immoderaU  qoarosaiuri- 
Us  remissa  supplanut.  Ab  hac  namque  ad  raeosu- 
ram,  dlstricilonls  intercedente  compunctione  salu* 
tari,  cooscendi  poUstyabilla  non  potest. 


exponitDionpius :  Himietatei  mqualitaUi  iunt,  id  est, 
itque  Rociv(r:malim  dicere,  ambas  ▼iiiosa:  et  nocivae, 
qood  pleiifus  declaraiur  cap.  t2,  ulii  paria  fere  os- 
tenduntnr  nimise  inediae  ei  niiniae  edaciUiis  incom- 
moda.  Hanc  porro  sententiam,  iitGrxcam,  seu  a 
GrffieispTolaiani.Latinetamen  reddidit  Panstns  Rhe- 
gieusis  libro  i  oe  Gralia  et  Lib«*ro  Arbiirlo,  eamque 
Booinstitiito  ita  accomniodal :  Ptfwe  utraque  nimietait 
dum  diicretionem  atque  diserimen  lenereneicit^  egquaie 
crimen  ineurrit.  fct  rursiis  (eapA  et  17)  :  Cnm  inter 
kac  unui  tantum  labori,  alteriotum  gratice  judicet  de- 
putandum^  impletur  in  utroque  iirceca  tententia  :  «i- 
mietalei  tequaiitaiei  iunt^  umiliB  impietai,  et  par  eae 
probatur  improbitas.  ii  totum  ioii  gratiof,  vtl  li  toium 
toii  aicribalur  tabori.  Haec  itle.  Pro  quibus  apud  Nur- 
garinuro  perperam  l4*gitur  (biblioih.  th.  4,  edit.  3)  : 
Nimietateiet  incequaiitalei  iunt  vmitii  improbitoij  et 


entj  ut  comico  quoque  vereu  expreaum  iit,  Sic  debaje* 
junare  ut  non  palpitei  et  reioirare  vix  po«sJ<,  et  comitum 
tuarum  vel  porterii^  vet  trakarii  mantbui;  ied  ut  fra^- 
cto  corporii  appetitu,  nee  in  lectione^  nee  in  pialmii^ 
nec  in  vigiliii  iolito  quid  minui  faciai,  Idem  in  f «aiam 
lib.  xiv«  cap.  52  :  Neque  enim  viiia  et  perturbationei 
«.  inrt^em  ie  iequuntur^  quod  de  rirtutibui  dicitur^quibui 
nec  ^mp^iKfTitc  iunt,  nec  f)Xti^uc,  id  ef(t,  nee  piui  nec 
minui,  ied  omnia  tenwerafa.  Ita  Hiemnyinus.  Eodeiu 
speciant  baec  Isidori  ^t^liisiote  epist.  lol,  lib.  iii :  Ut 
corporecB  puUhritudinis  norma  membrorum  apta  pro' 
portio  eil,  ila  etiam  extrema  ipiritualii  exercitattonii 
linea  m  virf«(iiin  mediocritate  comiitit.  Nam  ii  extre^ 
mitatei,  ut  quidam  iapientei  viri  pronuntiamnt^  tn  vi- 
tium  degenerent  (unde  etiam  virtutei  medioeritatci  eae 
definieruni)^  haud  abi  re  Sapiem  Cfuoque  monuit:Noli 


.,.,».«^.»»«..  ...«.^ -- r  eaejuitui  muttum.  Haec  ille  (Eptit.  19  et  6).  Qoibus 

por^w  pruiaiiif  ^impiwo/,  etc,  ut  ex  pri»re  senien-  ^  adde  iliud  Horatil  (i  Sat.  I) 

tia  et  toto  ejiis  libri  tracutu  colUgitur.  Videtur  auiem  ^ 

ha;c  ^eotentia,  seu  proverblaHs  locutio,  ex  Aristotele  Virtos  est  medium  villoram  otrimque  redoctam. 

desmnpU  ii  Elbic,  cap.  6,  ubi  docet  plerasqiie  vir-  Est  modus  In  rcbus  :  sont  cerU  denlque  flnes, 

to^  n^orales  in  medlo,  hic  est,  inter  duo  extrema  Quos  ulira  citraque  nequit  consistere  recli.m. 

viUa  consistere.  Huic  porro  afHnis  illa  teierlbus  ce- 

lebrata  sententia  :  ujiWv  Syw.  ne  quid  rrfmii,  de  qua 

Stobaeas  sermonelt,  et  alia  OieolMjli  apud  eumdem, 

Siptaxw  turpw,  modui  omnium  optimui.  Quibos  allU' 

dens  D.  Hieronymus  in  eotstola  8,  iu  Demetriadeni 

virguuculani  admonet  :  ifeque  vero  immoderata  tibi 

imperamui  iejunia  et  enormem  ciborum  abitinentiam^ 

quibui  iia&m  delicata  eorpora   franguntur,  et  ante 

etgrotare  fncipiunl,  quam  ianetee  eonvenalianii  jeeere 

fundamenta.  Philosoisborum  quoque  seHientia  est, 

fOffaoTOf  ipiTof,  ^ip^ikag  xecxiaff  ilvai:  quod  Lati- 

uos  iu  potest  sermo  resonare  :  Moderatai  eae  vir- 

toiis;  oiieidiofit  modom  utgue  memuram  inter  vitia 


Idemque  alibi  insignl  epitheio  auream  coromendat 
mediocritatem.  Denique  pervulgatum  est  illud  pro- 
verbiuni :  Modui  eit  puiAerrima  virtue. 

^  Id  est,  sollicite  cavendum,  saUgendum  ;  festi* 
nare  enim  uou  semper  properare  signiOcat,  sed  in- 
terdum  trepidare,  aui  turbari,  soUicitum  aut  anxium 
esse.  Sallusi.  :  Festinantibui  in  iumma  inopia  patri-^ 
bui.  Et  Gellius  (Noct.  Attic.  lib.  x,  can.  14)  ex 
Yarrone  docet  aliud  esse  properare,  allud  fesiinare; 
el  festinare  dictum  quasi  fessum  esse :  nam,  iuquit, 

![ui  multis  simul  rebus   properandis  defcssus  estf 
am  non  properat,  sed  festinat. 


kSl  JOANNIS  CASSIAMI  COLLAmeS.  Ui 

CAPUT  XVII!.  A  JttSiU»**  exigebaDt;  pr»po8iiere  ciiiwlis  ilUs  nrecUo- 

Ifaerrogaiio  deeontineHttee vet refectionU  Mensura.       nem <»  loliiM  panis,  cnjue «quissiiiNuii  modani •  in 


Gennanas :  Qais  igitar  est  contineniix  modas^ 
qaem  aequo  mod^raroine  retinentes  inter  alramque 
nimletatem  illssi  translre  possimas? 
CAPUT  XIX. 
Be  opthno  cibi  quotidiaiu  modo. 
Moyses :  *  Super  liac  re  inter  majores  nostrosfre- 
qaenter  novimaa  habitam  raisi^e  tracuium.  N:im  dis- 
cutieniea  continentias  diTersorum  qui  vel  solis  le- 
gaminibaa,  yel  oleribua  tantmn,  yel  pomis  fiiam 


doobaa  paximaciis  statueront,  qooa  panrulos  panes 
vix  libns  oaiaa  poiiduB  habere  certissimam  est. 

CAPUT  XX. 

Objectio  de  (adiitate  continentim  qum  duobtu 
paxtntaciis  suitinetwr, 

Germanus :  Qnod  nos  gnunier  araplexl«  respon- 

dimos  honc  modom  nos  minime  pro  conlineniia  re- 

puUre,  quippe  qul  integrom  eom  neqoaqoan  posie- 

mus  insiimere. 


Non 


•  Vide  lib.  ▼  instit.,  c.  5. 

^  Alias,  sicci  pnniSy  id  est,  absque  obsonio. 
enim  excludeb?tur  aqua. 

^  Anibigud  loctttio.  DubiUri  eniro  polest  an  sin- 
gnlos  panes  Telit  unius  fere  librae  pf»ndus  habutsse, 
an  vero  blnos  ac  geniinos.  Quidam  existiinaot  sin 


ALARDl  GAZi£l  COMMICNTARIUS. 

attulisie  sanctum  Antonmm^  et  fnenuB  af>po$ui$$e  qua» 
tuor  paxamidia  ( id  est,  paximacia)  $ex  undarum ,  et 
$ibi  qutdem  unum  madefeci$$e  {erant  enim  dcd  panet), 
Patao  autem  Simplici  tree.^  Ubi  notanduni  quod 
ait,  $ex  undarum,  quod  de  singolis  paximaciis 
sive  pantbus  ioielligendum   esse  alias  docmnHU. 


gula  paxiroacia  fuisse  unios  libne,  et  ita  inteiliguut  B  Nec  mirum  quoil  iria  paxamidia  Antonius  Paulo  ap- 


verba  abbalis  Moysis,  quo$  parvulo$  pane$,  singulos 
niinirum.  Verum  non  de  singulis,  sed  de  diiobus 
lunctim  id  esse  intelligenduin,  inuliis  argumentis 
eonsiare  poiesi,  si  rea  aitente  coiisideretur«  ot  eru- 
ditt<t  docet  R.  P.  ILeoiiardus  Lessius  in  libeilo  iiisigni 
de  Ratione  conservandae  valetudinis.  Priinum  quia 
voloitexprimere  qtiantum  tota  mensnra  panis  quo- 
lidiani»  qoae  dool»os  paxiniaciis  coiistabat,  pen- 
deret»  non  qaantom  singula  paximacia.  Nam  de 
mensora  diurna  agebatur.  Deinde  capile  21  aper- 
le  tndicat  mensurafn  illani  fuisse  satis  extfusim 
et  servatu  difflcilem,  secliiso  omni  obsonio.  At  si  duo 
paxiiiiacla  erant  duae  librse  panis  in  diem,  certe  non 
fuisset  iila  mensura  cxigua ,  nec  servatu  difOcilis , 
praesertim  senibus.  Quls  enim  Unu  quantitiite  panis 
assumpta  non  babeat  satis,  aut  dicalur  niodice  aut 
paruin  snmpslsse  ?  Nqqiie  obslat  quod  Germanus  in- 
lerius  soo  et  Cassiani  nomine  loquena,  dicit  se  lianc 


K«iierit,  et  sibi  aiium  dumuxat  reservarit,  cam 
lulus  jam  iiiiegram  hebdomadam  jpjiinns  perman- 
sisset.  ui  patet  ex  ipsa  hisioria.  Ex  qoibos  itidem 
perspimioin  est  qoanU  discretione  et  moderaiioae 
erga  suos  roenohiias  usus  sit  sanctissimiis  paier  Be- 
nedicins  {Cap,  39  Regulm)^  qulbtis  pneier  quotidia- 
nani  illatn  paiiis  libram,  mensuram  \ideliceta  l^iri- 
bus  sututam  et  servaiam ,  eiiam  duo  pulmeiitaria 
concessii ,  propier  diver$orum  in/irniilate$ ,  ut  qui  ex 
uno  non  po$hunt  edere ,  ex  alio  refidantur.  Qua  in  re 
spe4*tasse  videtur  pratclarum  exemplom  et  docirinam 
S.  Pacbomii,  qui,  ut  iu  ejos  Viia  legitur  {Cap.  13),  io- 
gressus  quoddam  iiioiiasterium,  post  orationem^venit 
'  ad  co(|oinani,  et  inveniens  fratrem  qui  c<»quin?e  prc- 
erat  p»iathos  operantem,  quas  inaius  volgas  appel- 
iat,  ait  ad  eutn  :  Dic  mihi^  fraiery  qiiantum  lemporis 
habes,  ex  quo  non  coxisti  fmtribus  olera  vel  leguroina? 
Qui  respoiidii :  Sunt  fere  duo  menses.  Et  S.  Paclio- 


roensuram  (uiiius  scilicet  librae)  minime  pro  conti-  p  mius  ait:  Qtiarecontra  praeceptiim  facere  voluisti 
nentla  repuure,  quippe  qui  iiitegram  eam  vix  pos-     •••  •••»••  f-*«— «» ..««is«^i.i»iii*  ■•fii:i«c9  a..:  finK  immii 

seiit  consumere.  Nani  vel  loquebatur  de  continentia 
seo  abstinentta  strictiore ,  qiiae  non  erat  ominbus 
commuois  et  usiuia ;  vel  certe  inielligebat  dicum 
roensurain  pants  cuni  obsonio  aut  pulinenio  aliquo, 
quod  abbas  Muyses  excludit,  ut  ibi  videre  est.  Prae- 
terea  duo  paxiniacla  adeo  non  explebant  famein,  ut 
quidam  mailent  biduo  jejiinare,  qoain  quoiidie  cum 
aliis  reflci ;  niiniruni  ut  dupIicaUin  portioiiem  sume- 
rent,  et  appetitui  saiisfacerenl,  ut  refert  idem  abbas 
Moyses  cap.  24,  ubi  etiam  id  improbat.  At  quis  prae- 
sertiui  meiiiis  exerciiiis  dedilus  comedat  una  vice 
quaiiior  iibras,  sive  48  uncias  sicci  panis  ?  Denique, 
ot  idem  abbas  refert  cap.  11,  abbas  Serapion  cum 
adhuc  esset  adolesceniulus ,  posiquam  in  refeciione 
hora  diei  nona  sumpsissei  cum  aliis  duo  paximacia, 
adhuc  famebat,  et  idcirco  furabatur  tertiiim ,  quod 
postea  clanculum  €Oine<leret.  At  quis  adolescentulus 
tres  libras  panis  una  refectione  comedat?  Ex  his  iU 


ot  lanu  frairam  iiegligeretur  utilitas?  Qui  sub  bumili 
satisfactione  respondit :  Opuveram  quidem,  venera- 
bilis  Paier,  quotidie  impKre  minisierium  meuin ;  sed 
quia  quidquid  coquebam  non  consumebatur  a  fraUi- 
bus,  quia  omnes  abstinent  (soli  qiiippe  pueri  aliquid 
coctur»  percipiimi),  ne  tanto  labore  paratae  pmiice- 
reotur  exiieas»,  propierea  puimentum  non  coxi.  At 
ne  otiosus  essem,  psiatlios  elegi  cuin  fratribus  teiere, 
aciens  unum  de  his  qui  mihi  deputati  sunt,  ad  opus 
hujusceinodi  pos&e  sufflcere,  ui  parvas  escas,  id  csf, 
olivas  et  herlmlas  ad  refectionem  fratribus  pararet. 
Haec  audiens  Pachomius,  Et  quot  sunt,  inquit,  psia- 
Uii,  quos  te  fecisse  dixisli?  Qui  respondit:Quingentl. 
Et  ille  :  Defer,  inquit,  huc  omnes ,  ut  videam.  Qui 
com  fuissent  allaii,  protinuseosignesuppositojussit 
exuri.  Tunc  aii  illis  :  Sicol  vos  tradilam  vobis  erga 
dispensaiionem  fratrum  regulam  despexistis,  sic  ego 
pasaim  labores  vestros  incendio  concreroavi,  quaie- 
nus  cognoscatis  quaro  perniciosum  sit  Patrum  insii- 


que  certum  videtur  singula  paximacia  fuisse  soltim  D  tou  convellere,  quae  pro  aniniaruin  salute  provisa 
sex  unciarum ,  et  duo  siinul  juncU  pondus  circiier  suiit.  An  ignoratis  quod  gloriosum  sit  seroper  absti- 
unius  librae  hiibuisse  {Epiphan,  l,  de  Meu$,  et  Pon^     nere  praesentibtis?  Nam  si  ouis  ab  ea  re,  quae  in  ejus 

divina  coiisideratione  se  coniiiiet, 


dere).  (Jnde  intelligitur  apud  illos  Paires  bunc  roo- 
rero  fuisse,  ut  sin|sulis  iii  singulos  dies  circiter  duo- 
decim  uncias  pam»  coinedere  liceret^  qiiae  mensura 
oninibiis  passim  satis  esse  pusset.  Libra  enim  apud 
veieres  erai  duodecim  unciarum,  noii  sexdecim,  ut 
apud  nos  {Vide  notamad  lib.  v,  cap,  5).  Sic  abbas 
Muyses  apud  P.illadiuro  {Lautia.  22)  aiinis  sex  in  cel- 
hila  iiitiusus  n»hil  pra*ter  sicci  pauis  uncias  diiodeclm 
suinpsisse  legitur.  S.  vero  ll.larion,  leste  Hieronyuio, 
a  trtgesimo  priino  anno  us<|ue  ad  trigesiinum  quin- 
luin  sex  tanliim  uncias  hordeacei  paiiis  cuin  olere 
modice  cocio  iu  cibo  habuit  (S.  Hier,  in  VitaUilar»), 
Denique  iu  Viu  Pauli  Simplicis  refert  idem  Paliadiua 


est  poiestaie, 

gtium  consequiiur  a  Duuiino  praemium.  Ab  ea  vero 
re,  cujus  utendi  licentiam  non  babet»  quadaro  nosci- 
tur  necessitaie  cohiberi ;  ei  ideo  propier  abstineniiam 
coacUin  ei  inuiilero  frustra  videtur  eispecure  nierce^ 
dero  ;  deniqne  curo  plures  escac  appositae  fuerint,  si 
fratres  pnrcius  his  uluntur  propter  Deuin,  tunc  apud 
Deuin  sibi  roaximaro  spem  reponunt;  de  cibis  aiitem 
quos  non  vident,  nec  eis  ad  percipiendum  faculias 
ulla  iribuiiur ,  quomodo  pro  parcimonia  praeniium 
conceditur?  ideoque  propter  exiguos  suropius  udU 
frairuro  non  debuit  intermitti  cofflffloditaa.  Uaec  loi* 


555 


COLUTIO  IL  -  DE  BtSGRBTIONE. 


tu 


CAMT  XXL 


Bespontio  quamodo  fradieta  continenltce  lex  $enar% 
debeaL 

Mojses :  *  Si  ▼Qltis  experiri  vim  statuli  hujus , 
moduai  istuni  jugiier  retiDele,  ^  nullum  extrinsecus 
cociionis  pulroenlom  «  die  dominico  Tel  sabbati,  ne- 
qoe  sub  aliqua  advenientium  fratrum  occasione  ku- 
mentes;  nam  liis  refecia  caro  non  solum  minore 
quantiiate  diebus  residuis  poierit  sustentari,  verum 
eiiam  lotam  refectionem  sine  labore  difTerre»  illorum 
scilicet  dborom  quos  extrinsecus  sumpserit  adjectio* 
ne  sofTulu.  Quod  nollo  modo  facere,  nec  refectiooem 
panis  dilferre  in  diem  posterom  pnevalebit,  qoisquis 
foerit  semper  pnedict»  meosurse  quantitate  conten-:- 
tus.  Eienim  memini  seniores  nostros  (qood  nos  qno- 


Acarnis  lassitudine  nimia  prsgraTala  condormitare 
[Lips.  in  marg.  dormiiarej  compellitor;  ita  rorsum 
nimietale  voracitatis  oppressa  emittere  soas  preces 
ad  Deum  poras  levesqoe  non  poierit.  Sed  nec  casti- 
moniae  qoidem  ipsius  poritaiem  indisropU  talebit 
jogiute  servare  ,  dom  ei  etiam  diebos  iliis  quibus 
caroeui  acrioreTidetor  continentia  castigare,  praeler- 
iu  cibi  materia,  qoamvis  ad  praesens  defecio  sit 
corporot  ignem  camalis  concupiscenti»  subministrat. 

CAPUT  xiin. 

Quemadmodwn  abundanHtB  kunwrum  genUaiium 
caHigentur. 

Nam  qood  semel  per  escarum  abondantiam  con- 
cretum  fnerit  in  medoliis,  necesse  est  egeri,  alqoe 


que  reiineo  freqoenier  fulsse  perpessos)  com  Unto  B  >^  ^P*^  natorae  lege  propelli,  qnae  exoberaniiaai  co- 


bboreac^difllcolute  hanc  parcimoniam  susunusse, 

uotaqoe  vi  atqoe  inedia  proMlicUm  eostodisse  men- 

sarant,  ot  inviti  quodammodo»  nec  sine  gemito  aique 

tristitia  honc  flnem  sibi  refectionis  iroponerent. 

CAPI3T  XXQ. 

Qumam  generalit  eontinentuB  ae  refeetionis 
modue  iti. 

Generalis  tamen  hic  contiuentltt  modus  est,  ot  ^ 

secoodain  capaciiaum  viriom,  vei  corporis,  vei  aeu- 

Us,  Uutom  sibimet  cibi  onosqoisqoe  concedai,  quan- 

um  soateniaiio  earniSy  non  quantoro  desideriom  sa- 

lorlutb  exposcii.  •  In  otraqoe  enim  parte  sostinebit 

maximoQi  detrimentom ,  qoisqois  inaeqoaliuiem  te- 

Dcos,  nouc  ventrem  jejooiororo  aridiute  constringirt 

nonc  escaroin  niroieute  disUndii.  Ui  enim  inens  Q  servans';  nec  jejonii  fatigatione  concidere ,  nec  gra- 

cibi  inaniutelassau  perditoraiionomvigorem,  dum     vari  roentem  satoriuie  permittens.  TanU  namqoe 

ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 

solet,  01  ex  Yilii  Patrom  et  Laosiads  hlstoriis  no- 
toro  est.  * 


juslibet  hurooris  superflui,  velut  noxiam  sibi  atque 
conlrariam,  in  seroetipsa  residere  non  patitur.  Ideo- 
que  rationabili  seroper  ei  aeqoali  est  corpus  nosirum 
parcimonia  castigandum,  ut  si  naturali  bac  necessi* 
Ute  commorautes  in  came  omnlmodis  carere  non 
possnnios,  saliero  rarios  nos  et  '  non  ampiius  qoaro 
trina  vice  respersos  isU  colluvione  toiius  anni  eor- 
sos  ioveniat.  Quod  Umen  sine  ullo  prurito  qoietos 
egerat  sopor,  iiou  fallax  imago  index  occultse  volu- 
putis  eIiciat.Quamobrem  haec  est  temperaniiae,  quam 
diximos»  contineiitia  et  qoalius  aique  mensura,  quae 
patrom  quoqoe  Jodicio  comprobotur,  ut  qoutidianaui 
panis  refectionem  qooiidiana  comitetur  esuries,  in 
ono  eodemqoe  suto  aoimam  pariler  corposque  con- 


•1d  est  probare,  mim  illa  mensora,  onius  scilicet 
librae  panis  in  diem,  sit  satis  modica  et  exigoa ,  ac 
servatu  difncilis;  eamdem  semper  ac  perpeloo  tenete» 
DoHa  occasione  eam  excedentes. 

1»  Puimentarium  dixii  D.  Benedicios  loco  sopra 
ciuio;  ubi  Turrecremaios :  PulmenUria,  inqoit,  mol- 
tis  niodis  dicuntur,  secundum  varietatem  maieria- 
ruiu  ex  qoibus  fiunt;  sed  hoc  loco  pulmenUrium  idcm 
est  quod  pulmenium  faotum  ex  piscibus,  aut  legunii- 
nibus,  sive  de  herbis,  vel  farina.  aiit  caseo.  Pulmen- 
toin  enim ,  ut  dicit  Ibidonis  (Lib.  xx  Eiymol,  c.  2), ' 
diciiur  a  pulte;  sive  enim  sola  puls,  sive  quid  aliud 
ejus  pennlxtione  sumalur,  pulmentum  non  incongrue 
diciiur.  Dicunt  eiiam  aliqui  quod  quidqnid  panl  addi- 
tur,  nt  melius  comedatur,  pulmentum  dicitor.  Uaec 
itle.  Pulmentum  iuque,  slve  pulinentarium  proprie 
dicitur  puls,  vel  cibus  in  moduiii  puliis  facius  :  gene- 
ralius  Umen  pro  quovis  obsonio  sumitur ;  obsonium 
autem,  quidquid  iii  cibum,  praeier  panem,  adhibetur.  j^ 
Unde  polineiitum,  et  itpovfayiw  Graecedicturo,  qood  ^ 
ad  pultem,  id  est,  panem  adjungalur  in  cibum.  Pul- 
lem  enim  priscae  ilfi  Litinoriim  genti  pro  paiie  fuisse 
idoneus  aoclor  esl  Plinius  (Lib.  xviii  c.  2),  argumen- 
toque  id  esse  poiest  qtiod  pulmeiitaria  pro  cibis  sua 
eliain  aeUte  dicerenlur.  In  Evangelin  quoque  [Joan. 
xxi) legiinus :  Pueri,  numquid  pulmentarium  habetis? 
abi  irpoff^tov  Graece,  et  pulmentarium  Latiiie  pro 
pisciboa  posituin  esse  consentiunt  inierpretes ;  auo 
etiam  modo  verisimile  esi  a  D.  fienediclo  accipi  (IJbi 
«prfl). 

*  Utroqoe  nlmirom  apod  Orienlales  feslivo  et  so- 
lemni,  ot  alibi  saepios  noutum ;  quibus  pro  reve- 
renlia  festiviutis,  aliquid  subinde  vel  olei,  vel  oleris 
cocti,  pre  obsonio  seu  pulmento  monacbis  indulgeri 

Pawol.  XLIX. 


^  Iia  D.  Basilios  de  Instit.  Monacb.  c.  10  hnnc 
docei  esse  mensuraro  coniinentiae  quoad  cibos ,  ut 
prout  usus  deposcit,  velaeUs,  vel  labor,  vel  robur 
corporis,  vel  coromodiUs  est;  iu  eiiam  modus  et 

Jualltaa  cibi  temperetur :  Neque  entm,  inquit,  puMt- 
ile  e$t  omnes  fratree^  unum  onfi n«m,  ae  modum ,  vel 
regutam  euttodire.  Hi  vero  qui  tani  tunt,  potsunt  om- 
net  eamdem  menturam  tenere  in  abttituntia,  Immutari 
autem  oportet  per  tingulott  in  quibut  cauta  aliqua  di- 
versitaiis  «xfittf,  providentia  ae  provisione  eorum  qni" 
bus  dispensandi  cura  hofc  commtssa  esi.  Idein  docct 
diviis  benediclus  capite  irigesimo  sexio,  trigesiiuo 
iiono.  et  quadragesimo  Regulae.  Ubi  decura  infinno- 
rum  babeiida,  et  de  mensura  cibi  el  poiiis,  pro  ra- 
tioneaeutis,  valetudinis,  laborb  frairum,  accurate 
disponit. 

«  Explicat  modo  qoid  sibi  voluerit  illa  sententia  . 
dcx/>aniTic  loomrtg;  quia  nimirum  ulriusque  tiimie- 
laiis,  sive  extremiutis,  boc  est,  nimiae  abstinentiae 
et  nimiae  edaciutis,  aequalia  sentiunlur  incommuda, 
sive  quoad  oraiioneni,  sive  uuoad  casiimoniae  puri- 
Utem,  ut  bic  explicatur,  et  iib.  v  Insiiiutlonum  cap. 
8et9. 

'  Quam  rooleste  tulerint  et  ex  intiroo  animi  senso 
ingemuerint  viri  religiosi,  si  qoando  coutingeret  eos 
in  somnis,  etiam  nulla  sua  culpa,  pollui;  et  quanto 
studio  et  sollicitudine  laborarini  ut  hoc  vel  numquam 
vel  rarissime  patereniur,  palet  tum  ex  hoc  loco,  tuin 
praecipue  ex  collaU  22,  ubi  de  cnusis  poIluUonis  et 
nociurnis  illusionibus  pleiiius  dlsseritur;  de  quibns 
etiam  agit  Climacus  grado  decimo  quinlo. 

18 


JOANNIS  GASSIANI  COLLATIONES. 


frogaliute  finitar,  ut  ioterdum  se  post  vesperaiB  nec 
leotiil  aiit  meminerit  relecisse» 

CAPUT  XXIt. 

Bk  labor$  epMu  nfeetiotmi  «I  d$  fmrk  Benfamin 
edacitate* 

Et  in  tarituni  hoc  non  slne  labdre  ^ierffcitnr ,  ot 
jffallnt  lii  qtfl  perfecflonem  dis^cretionfs  igrrorarrt , 
etfitt  Mdtko  j>rcltehre  Jejtirti^,  td(|iie  (|iiod  bodlfe  saM- 
pturi  fuerant  in  crasiinun  reservare,  dummodo  ad 
refectionem  perrenientes  desideraia  satietate  potian- 
tur.  (}uod  nnper  ^  Benjamin  civetn  vesirum  pertlna- 
citer  tenuisse  cognosciiis,  qui  ne  quotidie  paximacia 
dtfO  percttiiens  ^((usffi  c^stfgatione  continnani  parci- 
tatem  jiigitet  retentaret;  maluiibidQaiila  jejonia  s^m- 
|<er  continuare ,  dummodo  ad  refectionem  tenlens 
dnplicata  mensura  repleret  ventris  ingluviem,  td  esiy 
qoatuot  paxtmacta  comedens  d^iderata  saturftate 
gaoderet,  ti  etpfetidnem  ventris  sui  biduano  jejunio 
^tiodahimddo  compaf>arei.  Qui  obstinatione  et  peHI- 
iidcia  menfis  suse  deffuitioriibus  potlos  propriis  quam 
aenlorom  traditionibus  acquiescens,  quali  finfe  suam 
pY6t>dsitum  terminarit,  proculdubto  meministis.  Si- 
iiM^m  felicta  eremo ,  rursua  ad  trtanem  piiiloso- 
l^hiam  mundi  hiijos  aC  vanitatetti  sdeculi  devolutus, 
jpri>Actam  senientiadi  sentorum  stii  casus  stgnet 
'iiemplo,  i^olbaque  sua  CunctoS  ddceat »  nehiinem 
iiih  deflnUionibus  V6l  proprio  Judlisio  eonfidentehi, 
Iferfectionis  cutmen  atlquandb'  posse  ^onsceiidere, 
utd  nec  diaboli  qdid^ih  (lerhlclosas  ittusli^nes  eVadere. 


A  CAPUT  XXV 

Interrogatio  quomodo  una  semper  eademque  menmra 
servelur, 

Germanus :  Quomodo  igitur  hic  roodus  a  nobb  in- 

dirupie  valebit  cusiodiri  ?  Nam  nbnnumquam  iiora 

nona ,  ^  sotuta  jam  statione  jejuhii,  supervenientibus 

fratribus,  necease  esi  eorum  obieotu,  aut  adjici  ali- 

quid  ad  statutam  solitamque  mensuram ,  aut  cer- 

te  c  bumanitaiem,  quam  jubemiiromnibuseihibere, 

penitiis  abdicari. 

ckpm  xxvf. 

ReiponHo  dt  hon  eteed^do  refectiofnie  modo, 
Moyses:  Utraqne  ttno  modo  ac  sotlieitudine  pari 
ebrtvenit  observarl.  Nam  et  menSursm  ctbi  causa 
contihentiae  ac  puritatis  com  omnt  acrupttio  casio- 
dii-e  del)emua,  et '  humanftatem  aiqUe  adorationem 
^  advenienilbus  fi^atribua  ctiaritatis  dbtentu  similiter 
exhtbere ;  quia  satis  absurdum  est ,  ut  firatri,  imine 
Gbrtsio  mensam  offerens ,  non  cum  eo  cibnm  pariter 
sumas,  slut  ab  ^jus  refectione  te  flicia^  alienum.  Ita- 
que  in  neutra  parte  reprehensibites  ihveniemu^ ,  si 
haec  a  nobis  consuetudo  teneatnr ,  ut  hora  nona  de 
duobus  paximaciiSy  que  nobia  canoBica  mensura 
Juredebeniur,  unopaximacio  pr»tibato,  aliudho- 
Jus  exspectatlonls  gratia  tn  vesperam  reservetnus : 
quod  sl  superveherit  qnlspiam  fratrom ,  cuni  ipso 
pariter  insiimamuSy  nihii  consuelndini  solit»  am- 
pttus  adjungentes,  et  liac  dispensatione  nequaquam 
fratris  nos  contristabit  adventus,  qoi  nobis  debet 
esse  gratlssimus.  Siqoidem  ita  hunianitatis  exhibe- 
frtus  obsequia ,  ut  nihil  t  rigoto  continentids  relaxe- 


ALaRDI  GAZi£I  GOMMENTARIUS. 


est 


*  Quis  iste  BenjaiQin  fuc^it.curiosum  et  superfluum 
__lindagare.  Fuit  quidefn  Benjamin  abbas  hydro- 
p|cus,  et  p;)tienii&simus,  jldque  Palladius  Lausi».  15, 
et  Cassiodorus  flistor.  Tripar.  iib.  viii  capile  i,  at 
longe  ab  hoc  diversus,  et  vita  ^c  fine  dissimilis.  t)i- 
vem  autem  bic  vocari  exisUmo,  yet  ei  eadem  url)e^ 
9eu  oppidulo  ^itileemiticOy  vel  ex  eadem  regione 
Pal»stin:)  oriundum. 

>>  Id  est,  soluiojejunio^  lil  Beri  sblebat  hora  nona, 
extra  Quiidragesimam.  Suraitur  ciiam  staiio  apud 
Cassianum  pro  ipso  jejuiiio  ,  sive  quolidiaho  et 
sponianeo,  sive  prxcepto  et  a  Patritius  indicto ,  til 
iDUltis  tocls  videre  est  lib.  v  lusiiiht  cap.  20,  iibi 
docel  noii  licerenaonacho  quidquamedere,  au^bihere, 
qnte  stationem  legitimam  communemque  rej^eetionis 
horam.  Et  cap.  24,  ubi  docet  siationem  qaotidjanam 
solvi,  id  est,  horam  refectionis  praeT^niriiuadventu 
hospiluul,  exceplis  legitimis  (|n.irte  sexiseque  feri». 
Denique  collat.  21  cap.  29  dicit  siaiionem  jejunii 
supervenienle  aliqua  tionesta  necessiiate  a  Palribus 
reiaxari.  Sotviautem  jejuniuni,  seu  Stationem  fliiirt, 
exlra  tempus  Quadragesimalis  jejnnii ,  solere  hora 
nona ,  ut  hic  habeiur .  id  est ,  tertia  pomeridiana  , 
^ocet  iiidem  Auclor  liujus  collaiionis  c.ip.  ult.,  et 
rursiis  collaiione  21  cap.  25,  ubi  plura  de  luic  re 
noiabimus.  Idemque  conflrmat  Terlullianus  lib.  de 
ieiunio  cap.  10.  Basitius  ad  Ampbilochium  cap. 
73,  Epiplianius  in  Epitome  fidei ,  Hieronymus  epi- 
stol.  22  ad  Eustochium,  ^t  Leo  patia  epistol.  65,  et 
alii  Patre^.  Fuisse  taineh  apud  veteres  aliqiiod  dis- 
crimen  inter  slalionem  ,  vigili.im  et  jejuninm  ,  pro- 

Srie.ioquendo,  docet  erndite  cardin.  Hellarm.  liD.  li 
e  Bonis  Operibus  ip  panlc.  cap.  22.  Yide  etiain 
Fainelittm  ad  Terttillianum  iib.  deOratione  tap.ult. 


G  ^  td  est,  tiumanttatis  et  hospitaliiaiis  officia.  Yides 
hospitaliiatem  priscis  etiam  monachis  usitatam  ;  de 
<}ua  iiidem  Cassianns  lib.  v  Insiitut.  cap.  25  el  se- 
quentibils.  Et  div.  Benedictus  cap.  53,  ubi  etiani  Im- 
maniiatem  VQcat :  Omnis,  inquit ,  ei$  exhibeatur  hv- 
\nanitas,b,  Hieronymns  in  apulogia  contra  Rufinuiu 
{Uh.  111  cap,  5)  :  Kobisin  mdnasierio  hospitalitas  cordi 
est^  omnesque  ad  nos  venientes  Imta  humanitatis  [ronte 
kuscipimus.  Veremur  enim  ne  Maria  eum  Joseph  tocum 
non  inveniat  in  diversorio^  ne  hobis  Jesus  dicat  exclu- 

.  sus  :  Hospes  eram^  et  non  suseepistis  me  (  Lucce  ii ; 

Maith,  xxv).  Solos  hcereticos  non  recipimus,  ProposHum 

quippe  nobis  est  pedes  tavare  venientium  ^  nou  meriia 

discutere. 

^  Hic  rursus  humanitas  pro  hospitalitaie.  Adora- 

tionem  auiem  intellige  Ji^norem  siiperveni^ntibus 
ratribus  sive  hospiiibusexhibendiiin.  De  quo  D.  Be- 
nedjctus  ita  statuit  {cap.  13.  Reg.) :  Omnes  superve- 
nientes  hospites ,  tamquam  Christus  suscipiantur  ,  quia 
^  ipse  dicturus  est :  Hospes  fui ,  et  susce^istis  me,  Et 
^  omnibus  congruus  honor  exhibeatur ,  maxime  tomen 
domesticis  fidei  et  peregrinis.  Vt  trgo  nuntiatus  fuerit 
hospeSj  oecurratuf  ei  a  nriore^  vel  a  fratribus  cum 
Omni  officio  chafitatiSy  etprtmitus  orent  pariter^  ei  sic 
sibi  socieniur  in-oace.  In  ipsa  autem  salutaiione  omnh 
exhibeatur  humiluas.  Ofhnibus  venientibut  sive  disce- 
dentibus  hospltibui  ^  inctindto  eapite  ^  vet  proslrulo 
omni  corpore  in  lerra,  Christus  in  ei$  aidoretur ,  qui  et 
suscipitur.  tlaec  ibi(Vfde  ibi  TurrecrciH,  et  Smarag- 
dum,et Petrum  Ctuniae.epist.  28 c. 5,  ei U ^i, ^hi.  o). 
Hujtis  porro  adoraiionU  et  honoris  hospitibus  exhi- 
bendi  exemplum  praebuere  suihiiii  p^itriaftrhae  Kbra- 
ham  et  liOt ,  qui  hospites  adorasse  legatitbi^  ]^roili» 
et  prostraii  in  terram  {Genes.  vtti  a  ]x)« 


Si7  COLLATiQ  Hl.  *-  DC  TRIBUS  ABRENUNT1ATI0N1BIIS.  85S 

Dos.  Si  yero  nnnus   dvenerit»  bfihc  qooque  yelut  A  bus  noi  beatus  l^M  gemina  insliUiiionU  epulis 


deanoaieoinododebituni  aobis  liberepraesumenitts; 
qoa  parciuie  nee  stomacbus  Tespere  poterit  aggra- 
nri,  qaippe  hora  nona  uno  paximacio  Jam  praemis- 
so,  quod  plerumque  bisqui  districtiorem  abatinen- 
ilam  se  tenere  credentes ,  totam  refectionem  ad  ve* 
gperam  difreruat ,  evenire  conauevit.  Nam  recens 
esc»  perceptio  um  in  vespertinis  quam  in  nocturnia 
orationibus  tenoem  levemque  sensum  non  sinit  inve- 
niri.  Ideoque  commodum  satis*  et  otile  *  hora  nona 
refectionis  tempus  indulium  est ,  in  quo  reflciens 
monacbus  non  soium  in  nocturnis  vigiliis  levis  ac 
v^cous ,  Yerum  eiiam  in  ipsis  vespertinis  solemni* 
Ullbtts  digesto  jam  cibo  iuTenitur  aptissimus.  Tali- 

ALARDl  GAZiEI  C0MMENTAB1U& 


saginavit;  iion  solum  discretionis  graiiam  «ique  tir- 
tutem  prxsenti  ernditione  verborum ,  aed  eiiam 
abrenuntiandi  rationem  etdestinationem«  finemque 
propositianteaciadispuutione  demonstrans^  utquod 
antea  fervore  Untum  spiriius  ac  xelo  l)ei  dausis 
quodammodo  oculis  secUbamur,  luce  clarius  aperi- 
ret;  faceretqoe  seniire  quantum  a  puriuie  eordls  et 
discreiioiiis  linea  fuisserous  per  id  temperis  evagail, 
qnippe  eum  etiam  omniom  visibiliom  in  hoc  saeculo 
ariium  discipiina  absqne  desiinationis  raiione  sub- 
slstere,  ae  sine  contemplatione  certi  fiois  aitingi 
omniiio  non  poasit^ 


«  Jejoniom  olim  in  Qnadragesima  non  anle  ves-  B  neetis  partictUam  hrghnUur,  S.  item  Anlotins,  leste 

Alh^nz%l0y$emelinaiepo$t$oliiocca9umedebat^non' 


peraro,  aliis  vero  (emporibus  ad  boram  nonam,  hoc 
est,  lerllam  pomeriJianam,  solvi  solere  alibi  osten- 
dimos  (tib.  v  In$tit,  eap.  24).  Quare  mirum  non  est 
si  Rionaclii  illi,  nui  qooiidie  (exoeptls  domiBicis  et 
sabbatis,  et  in  adveniu  hospituin)  jejunabani,  unica 
refectione  contenli,  eam  bora  nona,  ei  more  el  in- 
stitnlo  majorum,  snmerenl;  quam  cousuetudinem 
etiain  sua  »late  perdnrasse  lesumurD.  Bernardus 
et  Tbouias  Aqiiinas  (Bernnrd.  $erm.  5  de  Quadrage'  ' 
$ima;  S.  Thom.  2-2,  q.  146.  art.  8).  Indultuin  au- 
tem  dicit  hoc  refectionis  tempus,  quasi  ex  gratia  et 
iodnlgeiilta  qoadam  ets  concessoin  ,  eo  qood  prlmi 
roonacbi  ad  vesperam  osqoe  jejonarent.  Sic  enimde 
asceiis  illis  Aleiandrinis  a  B.  Narco.  evaneelista 
insiituiis  scribil  ex  Phiione  Cusebius  iib.  ii  iTisior. 
cap.  |g:  Cibum  aut  potionem  ante  soU$  oceaium  nemo 
Ulorum  eapit.  Quippe  divinas  eapientice  ^iudium,  quo  $e 
involvunty  lueem  promereri  judicant ;  corporii  autem 
nece$$itat€S  tenebras  $olum  merito  $ibi  vindicare.  Unde 
itlis  quidem  laium  diem^  hU  autein  exiguam  quamdam  G 


uumquam  biduo  triduoque  $ie  permfinen$  ,  quarta  de- 
intim  die  reficiebat^.  Idtm  de  Hilarione  iradii  Rie- 
ronf  rous ,  qni  el  ad  Paulinum  scribens  inter  alias 
roonachi  insiilutiones  :  Sit  vilte ,  inquit ,  et  vesper^ 
tinus  cibtt$  (Epist.  13).  Porro  D.  Benedictus  in  his 
SS.  Patrnm  et  veterum  monachonim  moribus  et 
insiitutis  eiiniie  versatos,  eisque  perpetno  tnhaerens, 
siatutt  (cop.  41)  ut  in  diebu$  jejunii  extra  Quadrage" 
sirnam,  hora  nona  reficiant  fratre$ ;  alii$  vero  diebus , 
ad  eextam  pfondennt.  Ab  idibu$  vero  Septeinbri$  vsque 
a^  caput  Quoitagesimm  ad  nenam  iemper  refUiant. 
Ex  quibus  verbis  colUgii  Smaragdus  abbas  Kecun- 
dum  Regulamquolidie  jejunnuduin  ab  idibusSeptem- 
Irris,  id  esi,  Exaltaiione  S.  Crucis  usque  ad  Quadia- 
gesimam,  iia  laroen  ut  boc  Jejunium  hava  nona  sol- 
vaiur;  in  Quadragesiina  veronon  nisi  ad  vesperain. 
Un^  patei  quanlum  eiiatn  hac  iu  parle  de  antiqua 
austeriute  et  regulari  observantia  ait  relaiatQm. 


COLLATIO  TERTIA, 

Qoe  est  abbatis  PapbDQlii« 
DR  TRIBUS  ABRKNUNTUTI0N3US. 


CAPUT  PRIMUM. 

In  ina  cboro  sanctorum ,  qui  velut  astra  purissi- 
na,  in  nocte  mundl  istius  refulgebant,  vidimus 
sanctnm*  Paphnuiium  vicelumlnaris  magni  claritate 
scienti^e  eoruscantem. 

Hic  namque  presbvter  congregationis  nostrs ,  id 

ALARDI  GAZi£I 

■Qnaiirvis  Dom.  CuycbiuBin  noiis  ad  hanc  colla- 
ilohein  contendat,  ex  manuscriptis  codicibus,  et 
Dionjslo  eis  siiftraganle ,  legendum  esse  Pafnu- 
tiuni,  non  Paphnuiiun,  ut  in  quibusdaro  exciisis  le- 
titnr  ;  tamen  Ciaconio  polius  assentior,  qui,  lum  ex 
taticanis  exemplarilms ,  quibus  usus  est,  luro  ex 
Soxomeno  et  Palladio  ( quibus  et  cxieri  hlsioricl 
eccleslaHlici ,  et  sacromro  Annaliuni  scriptor  B»ro- 
nius,  nec  non  Suidas  et  alil  omnes  consenitunl),  con- 
Irarium  asiruit,  apud  quos  Paphnatius ,  non  Pafnu- 
tios,  nbique  noroinatur  et  scrlbitur,  quemadmoduni 
Cir^ce  il«e^ovTcoc*  Porro  Paphnutiotf  duos  anachore^ 
tas  snperiore  coltatione  et  alibi  etiam  designavinius. 
At  eece  tertium  nobissuggerii  Anion.  Posisevinus  ia 
Apparaia  sacro ,  ubi  haec  habet  :  Paphnutius  non 
Itfuis  fait :  aiterqpidem»  ci^ua  Epipbanios»  Rufinus 


eat,  illins  qim  in  erenlo  Seyti  morabatinr,  foli ,  in 
qua  ita  usque  ad  extremam  dnravit  aetaiem,  ut 
niimquam  e  cella  quam  junior  coeperat  habiiare , 
qoaeque  ab  ecclesia  millibus  quinqne  distabat,  saltem 
ad  viciniora  migraverit  :  nec  fessos  annis  tanti  iii- 
neris  spatio  ^  die  sabbati  vel  Dominico  venturus  ad 
COMMENTARIUS. 

D  ^t  alii  tla  meminerunt ,  ut  lilum  etiam  interfuisse 
Mici^n»  synodo,  ac  de  coeiibatu  in  ea  egisse  asseve- 
reni  {Collat.  2  cap.  5).  Alter,  ciijus  episcopi  Theba- 
rum  Suidas  mentionem  facit,  sed  qiicm  nihil  scrip- 

.  sisse  inquiat.  Alius ,  cujus  collatio  de  Iriplici  ad  ser- 
viendum  Deo  vocaiione  et  renuniiatioue  exstat  inter 
alias  Joannis  C  tssiani  collationes.  Haec  ipse.  Sed 
quidquid  sit  de  duobds  primis,  e  quibus  unum  duni- 
taxat  facere  videDtor  Suidas  et  aiii,  id  pro  cerio 
haberau>,  cum  hoc  postremo  Papbnutio,  presbyiero 
icilicei  et  abbate,  non  episcopo,  u(  alias  monuimus, 
habiiam  esse  banc  tertiam  collationem,  quae  et  ejus 
nomine  inscribltor;  cujds  etiam  mentio  habeiur  col- 
iatione  sequenii,  cap.  1,  et  alibi  sxpius. 

I>  Etiain  eremit.ne ,  sive  anacborelae ,  paucissimis 
etceptis  diebua  sabbalinis  ei  dominicisy  uirisqud 


S89  iOANNIS  CASSIANI  COLLATIONES. 

ecclesiam    ▼eiaretufi     fted    nee  vncuus   quidemA 


m 


CAPUT  n. 


reverii  eiinde  cooteDtus,  vas  aquse,  quani  per 
toum  erat  bebdomadam  sumpturus  ,  cervicibus 
suis  supponeos  reportabat  ad  cellam.  «^  Cumque  uo- 
nageoariam  excessisset  aetatem,  numquam  passus 
est  eam  juniorum  sibi  labore  deferri.  Hic  itaque  ab 
adolescenlia  sua  coenobiorum  scholis  tanio  ardore 
se  tradldit,  ut  In  eis  parvo  tempore  commoratus  tam 
subjeciionis  bono  quam  universarum  virtutum  scien- 
tia  pariterditaretur.  Humilitatis  namque  et  obedien- 
tix  disciplina  ,  omnes  suas  niortiflcans  voluntates , 
etper  hanc  exstinctis  universisvitiis,  cunctisque  vir- 
tutibus  consummatis,  quas  monasteriorum  instituta 
vel  aniiquissiuioruiu  Patrum  doctrina  fundavit ;  su- 
blimiorisprofectus  ardore  succensus,  eremifesiiuavit 


De  termone  ejusdem  senis,  et  responsione  nostf(L 
Hujus  igitur  magisterio  institni  ctipientes,  cogita- 
tionum  etiam  stimulis  agitati,  ad  cellam  ejus  jam 
die  advesperascente  pervenimus.  Qui,  babitoaliqaaii- 
tisper  silentio,  cnm  propositum  nostrum  prxdicare 
coepisset,  qood  scilicet  patriam  relinquentes,  tot 
provinciis  pro  amore  Domini  periustratis,  egestaiem 
ac  vastitatem  eremi  loierare,  et  imitari  rigorem 
conversationis  illorum  lantopcre  niteremur,  quem 
vix  ipsi  qui  in  eadem  necessitate  atque  iiiopia  iiati 
educaiique  sunt,  susiinerent;  respoudimus  nos  ob 
id  ad  ejus  doctrinam  ac  magisierium  tetendisse,  ui 
imbui  aliquatenus  institutionibusacperfectionetanti 
viri  possemus,  quam  innumeris  documentis  inesse 


secreta  penetrare»  ui  Domino  ,  cui  inier  fratrum  B  eidem  senscramus,  non  ut  illius,  quae  tamen  in  no- 


turbas  positus  sitiebat  inseparabiliier  inhaerere,  nulio 
deinceps  humano  consortio  retrahente  facilius  uni- 
retur.  Ubi  rursum  tanlo  fervore  etiam  ipsorum 
anachoretarum  virtutes  superans  desiderio  et  inten- 
tione  jugis  ac  divinae  illius  theoriae ,  cunctorum  de- 
vitabat  aspectus  ,  vastiora  et  inaccessibilia  solitudi- 
nis  penetrans  loca,  roultoque  in  eis  tempore  drlites- 
cens,  ut  ab  ipsis  quoque  anachoretis  difficuUer  ac 
rarissime  deprehensus,  angeiurum  quotidiano  con* 
sortio  delectari  ac  perfrui  crederetur,  atque  ei  ^  me- 
rito  virtutis  bujus  ab  ipsis  inditum  fuerit  Bubali 
cognomentum 


bis  non  essent,  laudibus  gravareuiur.  aut  in  elatione 
animl,  qua  in  nosiris  quoque  ccllulis  nonnuinquani 
suggestione  titiU.ibamur  inimici,  ipsius  quoque  ser- 
monibus  inflaremur.  Quamobrem  illa  nobis  potius 
precabamur  iufundi,  quibuscompungivel  humiliari, 
non  quibus  nobismetipsis  blandiri  extollique  pos- 
semus. 

CAPUT  Hl. 

ProjfOsiUo  abbatis    Paphntttii  de  tribus  voealionum 

generibus,  ei  de  tribus  abrenuniialionibus, 

Tum  beatus  Paphnutius  :  ^  Tres,  inquit,  vocatio- 
num  sunt  ordines,  '  tres  quoque  renuntiationes 


ALARDI  GAZi£I  COMMENTARIUS. 

apud  Orientales  festivis ,  ad  ecclesiam  simul  conve-  C  bus,  cornua  habens  longa  et  inflexa,  parvi  pili,  et 
niebant ,  ui  sacra  mysieria  peragerent  nc  percipe-  ^     *-*...     .  .-.   ^.   . 

rent,  ut  alibi  notavimus;  sicut  nunc  Cartbusianos 
et  Camaldulenses  facere  videmus. 

*^  Magna  profecto  admiratione  dignnm  est ,  viros 
sanctos  lam  in  eremo  quam  in  monasteriis  adeo 
fuisse  longaevos,  et  ad  exiremam  senectuiem  pcn^e- 
nisse,  cum  asperrimam  vitam ,  omnibus  pene  cor- 
poris  commodis  desiitutam,  ducer^^nt;  quod  illorum 
sobrietati  et  parcimoniae  secuiidum  Oei  gratiam 
ascribendum  nemo  dubitarit.  In  quorum  numero  (ut 
paucos  aniiquiores  commemorem)  S.  Paulus  primus 
eremila  aetatem  ad  annos  fere  centum  quindecim 
produiit,  ei  ^uibus  circiier  ceiitum  in  eremo  trans- 
egil,  ut  scribit  D.  Hieronymiis.  S-  Antoniiis  ad  an- 
nos  centum  quinque  vixit,  ex  quibus  nonaginia  egit 
ineremo,  solo  pane  et  aqua  (quibus  afiquld  oleris 
in  extrema  aetate  addebat)  corpus  sustentans  ,  tesie 
Athanasio.  S.   Papbuutius   nonagenariam   excessit 


parvx  caudce  {Plinius  l.  viii  cap.  15).  Ob  hanccaii- 
sam,  cum  sit  admodum  agreste  hoc  animal,  Papli- 
nutio  abbaii  propter  agrestem  et  solitariam  vitam 
Bubali  cognomentum  indituin  fulsse  videtur,  quem- 
admodum  colligere  licel  tum  ex  hoc  capite,  tiim  ex 
quinto  decimo  capiie  decim»  octayae  collationis. 
Slmile  quippiam  (ut  obiter  id  addaro)  de  S.  Thoma 
Aquinate  legitiir,  qiiein  in  scholls  sub  Alberto  Ma- 
gno  ageniem  socii  bovem  mutum  vocitabani .  ob 
niiniam  taciturnitatem,.  et  Pythagoricum  quoddani 
sib^ntium ;  qua  de  re  memini  olim  hos  versiculos  ad 
ejus  icoiiem  luslsse  : 

Ecce  bovem  mutum,  quem  turlia  insolsa  vocabat, 
Cujus  ia  exlremo  reboat  mugitus  Eoo. 

^-  U  est,  tres  niodi,  quibus  ad  Dei  culturo,  saecnli 
contemptuin  et  perfectionis  siudiiim ,  vocamur  et 
attraUimur,  quos  sequenti  capite  exponit. 

^  Ne  quis  putarei  tres  renuntintionis  species  tribus 
aialem,  solo  pane  et  aqua  contenius,  ut  colligiiur  i^  vocaiionibus  opponi,  eisque  eodeiii  ordine  respon- 


ex  hoc  loco.  Arsenius  Arcadii  et  Hnnorii  paDdagogus 
annos  centum  viginti,  e  quibus  quinr{u:iginta  quinque 
in  deserto,  admirabili  abstinentia.  Jacobus  eremiia, 
Persa  genere,  partim  in  eremo,  p.irtim  in  monaste- 
rio  transegii  annoscentum  qiiatuorvictu  tenuissimo, 
ut  refert  Theodoreius,  Hi>toria  Religiosa  in  Jiiliano. 
S.  Epiphanium  annos  fere  centum  qiilndeciin  vixisse 
Graeci  tesiantur  in  Menologio  {PalL  Lausia.  8,  So- 
%omenus  l.  vi  c.  29,  Niccphor.  l.  ii  cap.  42).  Sanctus 
Macarius  ^gypiius,  ciijus  homiliae  exstani,  excessit 
annos  nonaginu,  cx  quibus  iu  eremo  ,  assiduo  jeju- 
nio,  peregit  sexaginta.  Denique  Sozomenus  ,  lib.  vi 
eap.  34,  refert  plurimos  monachos  vitam  ad  longis- 
simum  lempus  produxisse.  Idemque  confirmat  Nice- 
phor.  lib.  XI  cap.  40. 

^  Virtutis,  nempe  solitudinis,  ac  theoriae  merito, 
ac  ratione.  Porro  fiubalus,  ait  Cuychiiis,  est  bos  sil- 
vestris  colore  niger»  fortissimis  cruribus,  et  brevi- 


derc,  nempe  primaui  primae,  secundain  secundae, 
tertiam  tertiae,  et  proinde  unnm  absque  aliis  suffi- 
cere;  dicit  iresistas  renuutiationes  simul  et  pariter 
in  omni  vocaiionis  getiere  requiri,  ut  verus  ae  per- 
fectus  monachus  quis  esse  ac  dici  possit.  Unde  et 
de  iribus  abrenuntiationibus  instituta  haRCCollatio, 
quae  hoc  titulo  inscribitur.  Porro  abreiiuntiationis 
(uc  quis  hiijus  vocis  barbariem  aut  novitatem  suggii- 
lei)  etsi  nulla  apud  ethnicos  auctores  classicos  men- 
tio,  utuntur  tamen  hoc  nomine  sanctiis  Glemens 
Riimanus  pontifex  in  Constitut.  Aposiol.  libro  sep- 
timo  capiie  quarto,  ubi  ipsam  abrenuniiationis  for- 
mul:im  in  bapiismo  etiamnum  usitatam  exprimit; 
Ambrosius  in  cap.  2  epist.  ad  Coloss.,  et  libro  pri- 
pio  de  Sacramentis  cap.  2;  Augusiinus  episi.  38. 
Rennniiationis  vocabulum  (quo  utunturTertutlianus, 
Cypriauus,  Hieronytnus,  Ambrosius,  Augustinus) 
Quintiliano  lih.  x  in  eadem  signiflcatione  usitatum 


56!  GOLLATIO  IH.  —  DE  TRIBDS  ABRENUNTIATIONIBUS.  861 

moDacho  in  quocumqae  vocationis  ordine  constituto  A  luberrima  cohorlatur  ;  ut  in  Scripiuris  sanclis  Abrt* 


necesaarias  ooverimus.  Ei  primum  quidem  causam 
quare  tres  esse  vocationnm  ordines  diiimus,  opor- 
tet  nos  diligenter  inquirere,  cum  agnoverimns  nos 
ad  Del  GuUnm  primo  gradu  vocationis  ascitos,  se- 
cundnm  ejos  sublimitatem  cnnversationis  quoque 
nostrae  congrueDtiam  temperemus.  Nihil  enim  prod- 
erit  subliroiier  inchoasse,  si  similem  principiis  ood 
exhibuerimus  el  flnem.  Qood  si  etiam  ultimo  ordi- 
ne  nos  a  conversatione  saeculi  extractos  fu*sse  co- 
gnoscirous»  quanto  minus  probabili  ad  religionem 
priocipio  videmur  ioniti,  tanto  acrius  nosmetipsos 
ad  meliorem  flnem  spiritali  fervore  inciiare  cure- 
mns.  Secondam  quoque  causam  trinae  abrenuntia- 
tionis  omnimodis  nosse  oos  cooveoii»  quia  oullo 


ham  voce  Dominica,  de  genitali  soio,  et  totius  co- 
gnationis  affectibus,  patrisque  domo  legimus  evoca- 
tum,  dicente  Domino  :  Exi  de  terra  tua,  et  de  eogna' 
tione  tua,  et  de  domo  patris  tui  (Gen,  xii).  ^  Quo 
eiiani  modo  beatum  Anionium  accitum  esse  cogno- 
vlnius,  qui  occasionem  so»  conversionis  a  sola 
Divioitate  percepit.  Ingressus  namque  ecdesiam» 
ibique  audiens  in  Cvangelio  Dominum  praedicantem : 
Qui  nou  odit  patrem^  et  mairem,  et  fitioi^  et  Mxarem^ 
et  agroi,  intuper  et  animam  raani,  non  poteet  meue 
e$se  dheipului  ( Lucm  xiv);  et,  Si  fris  perfectui  eae, 
'  uade^  et  vendeqwe  habei^  et  da  pauperibui^  et  habebie 
tkeeaurum  in  coeio^  et  oent,  tequere  me  {Matth,  xix); 
praeceptum  boc  Domini  velut  specialiter  ad  se  dire* 


nodo  perfectionem  poterimus  altingere,  si  eam  vel  B  ctum  cum  sumina  cordis  compunctione  suscepit , 


ignoraTerimus ,  vel   scientes   oon  cooteoderimus 
opere  coosummare. 

CAPUT  lY. 
Expomtio  trium  eocationum. 
Ut  igitur  *  tres  hi  vocationum  modi  speciali  di- 
stinciioue  pandantur,  primus  ex  Deo  est,  secondus 
per  homlnem,iertitts  ex  necessiiate.  Cx  Deo  quidem 
est,  qooties  inspiratio  quaedam  immissa  in  cor  nos- 
trum  noniiumquam  etiam  dormientea  nos  ad  deside- 
rium  aetemae  vitas  ac  salutis  exsuscitat,  Deumque 
sequi  ei  ejos  inhaerere  praeceptis  compunclione  sa- 


eonfesiimque  renuntians  cunctis,  seculus  est  Chri- 
stum,  nulla  exhortatione  oeque  docirina  hominum 
provocatiis.  Secondus  vocationis  inodus  est  quem 
fleri  per  hominem  diximos,  cum  vel  «  exeniplis 
quorumdam  sanctorum,  vel  monitis  iosligati,  ad 
desiderium  saluiis  accendimur.  Quo  nos  quoque  per 
graiiam  Domini  retinemus  ascitos,  qui  praedicti  viri 
roonitis  ac  virtutibus  incitari  huic  nos  studio  pro- 
fessionique  tradidimus ;  qoo  ordine  etiam  in  Scrip- 
luris  sanctis  per  Mosen  fllios  israel  de  afflictione 
JCgypti  iegimus  iiberatos  (Exod.  xiv).^  TerUus 


ALARDi  CAZiGl  COMMCNTARIUS. 

est,  qua  vocabulum  Graecum  ienvcittrtrto^at  Gr»cis  pectori  subjecit,  uinumquamammo,numquam  con- 
Patrjbon  Dionysio  Areop.,  Basilio,  Cyrillo  ;  ut  idem  scientia  conquiescere  potuerit,  donec  ipse  quoque 
sit  ac  extremuin  valedicere,  aut  penitus  dimitiere,  saeculo  renuntiare  et  coelesti  viiae  inhaprere  decreve- 
abjicere,  ahdicare.  Mutoati  auiem  videnlur  hanc  C  ri^*  Ita  Anionii  exemplum  duos  illos  milites,  utrius- 
loeutionis  formulam  tum  Graeci,  tum  Latini  Patres,      qne  vero  Augustinum,  Augustini  itein  nmltos  alios 


non  tx  rormulis  jurecoosultorum,  ut  nonnulli  existi 
mant,  apud  qnos  renuntialio  idem  quod  cessio,  aut 
recusaiio  rei  quae  in  pactum  aut  prumissionem  ve- 
nerat ;  sed  poiiusex  illo  Lucae  decimo  qoarto :  Omnit 
ex  vobit  qui  non  renuntiat  ommbut  qm  pottidet^  etc. 
Caeteruin  meminisse  oportet,  quod  alibi  etiam  nota- 
vimus,  dupiicem  esse  renuntiatlonem,  seu  abrenun- 
tiationem,  alteram  communem  omnibus  Christianis, 
qux  fii  in  bapiismo,  de  qua  divus  Clemens,  et  Am- 
brosius  ubi  supra,  Dionysius  Areopagiui  Ecctes. 
Nifrarch.  capite  1,  TeriuUiaiius  libro  de  Curona 
miliiis  cap.  5,  Cvprianus  epist.  7  et  54,  et  alii  Patres; 
alteram  apostolorum  et  monachorum  propriam  et 
peculiarem,  de  qua  hic  agitur,  cujiis  tres  parles  sive 
gradus  in  hac  coltatione  explicantur. 

*  idem  aliis  verbis  D.  Bernardus  in  senteniiis  : 
Voeaiionet^  ait,  tret  tunt^  divina,  tieut  in  Paulo ; 
humana^  in  quinque  miHibut  conversit  ad  vocem  apo* 
ilotorum ;  necettana^  in  primo  eremita  Paulo, 

^  Id  est ,  divinitus  vocatum.  Sic  eiiim  et  iisdem 
pene  verbis  refert  Aihanasius  in  ejus  Vita. 

e  Hoc  niodo  vocati  et  ad  desiderium  salutis  elper- 
fectionis  accensi  duo  illi  milites  quos  D.  Augustinus 
{Ub.  viii  Confet,  cap.  6  et  teq,)  commemorat  ex 
aula  imperatoris  Theodosii,  cum  ia  Vitam  beati 
Antonfi  scriptam  incidissent,  inter  legendum  coepis- 
se  mirari,  et  accendi;  denique  ita  exarsisse,  ut 
ambo  in  eodem  loco  in  quo  constiterant,  saecuiari 
mtLtiia  relicta,  novam  militiam  in  Dei  famuiatu  ex- 
orsi  sint.  Qnod  factum  cum  in  sermone  familiari 
Potiliaiius  Augusiino  enarrasset,  simulque  Antonii, 
cujus  adhuc  ei  nomen  ignotum  fuerat,  instiiuta,  et 
ifigyptiorum  monasterlorum  greges,  ac  mores  iilos, 
ut  ipse  ait,  snaveolentiac  Dei  uberius  exposuisset ; 
tantos  ea  res  igniculos,  vel  faces  potius,  Augustini 


ad  salutem  perlraxit. 

^  Hujns  vocationis  exemplom  notat  D.  Bernardus 
in  Paulo  primo  eremita  :  quem  scribit  D.  Uierony- 
mus  casu  in  specum  ingressum,  quo  De<!ii  et  Va- 
leriani  sa^viiiam  fugeret,  cum  aliquamdiu  ibi  latuis- 
sei,  ccBpisse  eiiam  delectari  solitudiiie;  et  qiiod 
prius  necessiiate,  deiuceps  voluutaie  feci^^se,  idque 
tota  vita  tenuisse. ( Vtde supm  Hieron.in  Vita  Pau.li.) 
Arsenio  itidem  viro  sancio  Arcadii  ira  adolescentis, 
quem  Instiiuebat,  causam  prasbuit  ut  saeculum  fu- 
gieiis  totum  se  Dei  obsequio  consecraret ;  quare  duiii 
corporis  saluii  consulit,  animae  saiutem  inulio  opta- 
biliorem  iiivenit.  Alter  etiain  Paulus,  cogooinenio 
Simplex,  qui,  uxore  in  adulieriu  deprehensa,  ct 
illam  et  domuni  reliuquens,  recta  se  ad  Antonii 
scholani  contulit,  in  qua  ad  sunimae  sanctitatis  per- 
fectionem  brevissimo  tempore  progressus  est.  Illud 
_^  autem  admirabilius,  quod  de  abb.tte  Mutio  sanciis- 
9  simo  et  celeberrimo  viro  legitur,  cum  gentilis  e^set, 
et  latro,  et  ad  virginum  quaruindam  coenobium  spo- 
lianduin  in  teciuni  ascendisset,  in  ipso  teclo  conso- 
pitum,  vidis«e  regem  quenidam,  a  quo  inonebalur 
u(  tandem  a  scelenbus  desisterei :  quo  ille  permoius 
baptismum  illico,  deinde  etiam  monastiram  viiani 
suscepii,  in  qua  tantaui  adeptus  est  sauctitatem,  ut 

Jraeter  alla  miracuta ,  solem  eliam  tamquam  alter 
osue  stare  jusserit.  Siuiile  exempinm  Moysis  iEthio- 
pis  habes  inrerius  eominemoratuni  {Cap.  5),  aliud 
ilein  Cvagrii  apiid  Sozomenuin  lib.  vi  cap.  50,  et 
aliud  magis  mirabile  apud  Sophronium  in  Praot 
Spiritall  cap.  78.  {Apud  Metaphra.  8  Ifatt,  JB#iron. 
tvm.  IV  an.  385.  Patladiut  Lautia.  SUi,  Nicephor. 
.  /.  viii  cap.  40,  Cattiodo.  Hittor.  Trip.  1. 1  eap.  11, 
Petr.  in  Catalog,  /.  v  eap.  48.) 


565  lOANNlS  CASSIANI  COLLATIONES.  564 

vero  TOCalioDis  mo4u8  esC,  qui  ex  necessitale  ae-  A  terminare.  Mec  enim  ^  ibbali  llosi,  qui  habiUTii 


scendit,  cum  diviiiis  mundi  bujut  Tel  voluplatUMis 
oliligati,  ingruentibus  repenle  lenlationibus,  qusB 
vel  moriis  pericula  commiiiaDlur ,  vel  aroi^siiwe 
iMOiorum  ac  proscripiione  pereuiiunl,  vel  ebarorum 
nvio  compungunl,  9A  Dominum  quem  aequi  in 
rtrum  prosporitaie  contemptimos»  sailem  inviti 
pcoparare  compailimur.  Gujus  vocaiionis  neeessita- 
lem  in  Sctipiuris  quoque  ssepissime  reperimus,  oum 
ilios  Israei  ob  merita  peeoatorum  siiorum  legimis 
•  Diomino  traditos  bostibus  suis,  ob  quorum  domi- 
naiionem  crudelitatemque  sevissimam,  rursus  con* 
versos  ad  Dominum  prociamasse;  ei  umU  ett,  inquit 
DomiuttS,  SalfMiorem  Aod,  (UiumGera^  fUium  Jemini^ 
qui  utraque  manu  utebalur  pro  dtxttta  (ludic.  iit).  Et 


in  loco  isiitts  eremi  qui  •  Calamus  nuncapaiur, 
quidquam  defiiu  ad  perfecis  beatitudinii  meriiDm, 
quod  metu  morlit,  qa«  «i  prjQpier  bomieidii  crimen 
iotentabatur,impulso8,  ad  mooasUrium  decueurrit: 
quit  ita  necetstlaiem  convertiooit  arripuil,  ui  eiBi 
in  voluntatem  prompla  qnimi  virtuie  convertens  ad 
perfectionit  fattigia  tumoMirarv/tnerit^tiotttetiain 
fl  coolrnrio  plurimis  q«ps  AomiDatim  memorare 
Bon  debeOf  nibil  proftiil  i>oroini  serviiuiem  meliore 
arripuiste  princlpio,  qui  deinGept  corflis  Ignaviaac 
dttritia  tubsequenle  in  leporem  noRiom  ac  in  pro- 
fundum  mortis  baratbrum  concideruRl.  ft^m  reoi 
in  apostolorum  quoqtto  vocatione  videmus  evldenler 
aipretsam.  Quid  onim  profuit  Judm  apottolattts  su- 


mrtum»  ClamaoerwU,  inquil,  od  Dominum  qui  iwei-  B  blimittimum  gradum,  eodem  ordine  quo  Pelrusf 


taeit  m  Maleatorem^  et  UberaieU  eo«,  Oihoniel  fitium 
CeneM  ftatrem  Caleb  jvmorem  {Ibid.),  Et  de  lalibus 
in  psalmo  dieitur :  Cum  oedderet  tos,  tune  quesrebant 
ewnf  et  revertebantur^  et  diiucuto  eeniebant  ad  eum, 
tl  recoriiafisiiiil  ^uta  DeuM  adjutor  eorum  eet,  H  Deus 
exeeim  Redemptor  eorum  est  {Ptal.  lxxvii).  Rur- 
tumque  :  Et  elamaverunt  ad  Dominum  eum  ^ributa- 
rentur^  et  de  neeeeiitatibue  earum  Uberamt  eae 
{Peal.  QVi). 

GAFCJT  ¥. 

Quod  et  deeidioto  uocaiio  prima  non  proeit^  et  etrenuo 

poelrema  non  obeU. 

Ex  bit  itaque  tribus  modis  licet  priores  cluo  me- 
lioribus  innitl  principiis  videantur,  noanumquam 
lamen  inveuimus  etiam  de  tertio  gradu,  qui  infimut  G  perfeotut 
videtor  ac  tepidut,  perfectot  viros  ac  tplritu  ferven- 
tissimos  ezstitisse,  illisque  contlmiles,  qui  optimo 
principlo  aggretsi  Domini  famulauim,  reliquam 
quoque  vitam  lattdabili  fervore  tpiritut  ezegernnt; 
et  iterum  de  iHo  superiori  gradu  plurlmot  tepefa» 
ctos  ad  vituperabilem  finem  tiBpistime  reciditse :  ac 
perinde  [Ltps.  in  mar§.  prolnde]  ticot  illit  nibil  ob- 
fuit  quod  Don  suo  viderentur  arbitrio,  ted  necessi- 
latis  compuisione  converti,  quippe  •  quibut  banc 
iptan»  occatlonemy  qna  compungerentur,  Domini 
benignitas  procuravit ;  ita  etiam  istis  omnino  nihil 
profuit  sublimiora  conversionis  babuisse  priocipiay 
quia  non  tladttenuil  reliqttam  vitam  fine  congrao 


lerique  apostoli  atciti  tunt,  volunlarie  tuseepisse, 
qui  vocationls  suae  praeclara  principia  cupiditaiis  ac 
pbilargyriaB  pestifero  flne  eonsummans,  usque  ad 
traditionem  I>oiuini  crudelistimut  parricida  proru- 
pit  {MaUh.  xxvi)?  Aut  quid  obfuit  Panlo  quod  repen- 
le  cttcatut  {Aetor.  ix)  ad  viam  talulit  velttl  iavilas 
yidetur  atlractus,  qui  pottea  Dominttm  lanto  anini 
iervore  sectalut,  ittitium  neoessiiatis  volontarla  de- 
volione  consummant,  gloriosam  lantis  vlrlutibns 
vilam  incotttparabili  fioe  conduoit?  Totum  ergo  io 
fine  contisiity  ia  quo  polett  quit  et  optim»  conTer- 
tionis  initiis  fledicatus  inferior  per  negligeDtiam 
reperiri,  e|  necessitate  attractiis  ad  npmen  monachi 
profiteodum  efflci  per  limorom  Doi  ^iiigemiaroqfle 


CAPOT  VI. 

ExpoiUio  trium  abi^enwUiationum. 
MuDcdo  abrenttnliatioMbtttdtttoreodam  ett^quas 
tres  esse  ei  Patrum  traditio^  el  Scrlpturaruin  sancis- 
rum  demonstrat  aucioritat,  quatquo  uiiumquemque 
■otlrum  omni  ttudio  oportel  tmplere.  Prima  esl 
qua  corporaliter  universas  divitias  mundi  facaliaiei- 
quo  contemnimus ;  secunda  qua  mores ,  ac  vitia , 
affectusque  pristinos  animi  carnitque  retpuimus; 
tenia  qua  mentem  nostram  de  presentibus  uniTcrsis 
ac  visibilibus  evocantes,  futura  tantummodo  coDtem- 
plamur»  et  ea  quae  suni  invisilHlia  ooncupiscunus. 
Quae  tria,  ut  simul  perflciantur,  etiam  Abrabs  legi- 


ALARDI  GAZi£I  COMMENTARIU& 


»  S.  Hacariut  in  bomilia  quadam  {Hom.  52}  hoc 
taepe  evenire  alflrroat,  ul  Deut  ttrumnis  ac  iribuU- 
tionibus  bominem  exagitel,  ut  is  qui  nimiuiu  terreiiis 
rebus  animo  ac  desiderio  inhaeret,  cum  oronia  tibi 
Infeliciter  tuccedere  videl,  ita  secum  ratioctnari  in- 
cipiat:  Quandoquidem  non  possiin  inmundo  coiisequi 
qu£  volebam ,  ecce  muudum  reliiiquo,  et  ad  Deum 
vado,  ut  ei  uaI  terviam ;  itaque  fiat  utgratias  deinde 
agat  de  adversa  fortuna ,  cujus  occasione  iinputsut 
tit  ad  tuaviatlmum  Dei  famulatum.  In  eamdem  sen- 
tontiam  Joannet  Climacut  bunc  Dei  morein  esseait, 
ut  interdum  homiaet  Irano  dolo  capiat,  et  in  viam 
talutit  deoeptot,  aul  niliii  minus  cogiUntes,  indttcai. 
£)us  verba  tttot  {Gradu  1) :  Non  contemnamue,  in<- 

2uii,  quotdam  mmde  renuntiantee  stitt  sapt«nlt  deti- 
eratione^  quia  Spiritui  quandoque  pie  decipit  animai. 
Siiepe  enim  taiii  renuwtiatio  meiiori  fine  lermtnolur. 


D  quam  illa  qum  fuit  deiiberata ;  stcui  temen  cadent  de 
manu  aijricoleSy  ubi  non  vit/l,  iifr<;fftis  interdum  aermi" 
nat ,  quam  de  indutiria  teminatum,  Vidi  quotdam  ai 
monatterium  evntet  non  recta  intentione,  ted  neeetti' 
tatecoactot,  qui  deinde  (uetiint  capti  a  multa  tepientia 
abbaiit,  et  placida  convertatione  monachorum.  Bi  poi I- 
modum  receperunt  a  Deo  lumen  qratiWf  et  pervenerwt 
ad  aUum  ttatum.  Ita  Climacus  Paphnttlii  bojus  dieiis 
consentiens. 

^  illi  scilicet  iEthiopi ,  de  quo  Pailadius  Lansin. 
vigesima  secunda,  Sozomenus  libro  sexto,  capite  vi- 
gesimo  nono,  Nicephorus  tibro  undecimo  caplte  tri- 
gesiino  sexto. 

«  Calamus  locns  solitudinis  fbit  fin  i£gypto,  Inqoo 
eiiam  Paulus  eremita  babiiavit.  Heminit  hujas  rur- 
tus  Cassiaiius  collal.  7  eaplio  vigosimo  toxD»  ei 
coilai.  fii  cap.  4. 


m  COLLATIO  III.  ^  DE  TRIBUS  ABRENUNTIATIONIBUS.  56G 

Bos  Dominutt  pnBeepissa ,  oub  dicit  ad  emn ;  Eai  A  (H  C«r.  iv).  Ec  eieunies  corde  de  Imc  teoiporali  ae 

viiiiNli  demo,  in  illnni  domun  in  qin  jnfiter  somus 


4i  Urra tua,itdB  «e^rtene  ttui^  ef4$ domo  pelrtt 
fw  {GeM.  xii).  PrimunLdixit  d$  Unm  ma,  id  eet«  de 
bcolintibBS  nondi  liojas,  epibneqoe  lerrenii  ;  s^. 
condo  de  rofneiione  Inn,  id  eil«  de  eonvetsetiene,  et 
norihiis,  vitiisqoe  prierlbns,  qum  nobie  n  noeln  nn" 
tlviute  cobterentii  velol  allnitiie  qiiidam  et  eoninn- 
fnulinte  cog niU  iont ;  lertie  4$  demo  peiris  M,  id 
esi,  onni  nemorli  mandl  bojos  qtus  oeulorum  oe- 
eorrit  obuitiboi.  De  duobas  enin  petriboi,  id  eit« 
sive  de  illn  qoen  deserere,  sive  de  eo  qoen  debemos 
expeiere«  iia  per  Dnvid  ei  persenn  Del  canituri 
ivdf ,  ^He,  si  vM«,  sl  tn«itMi  enrem  fnem,  el  o*/tvi«cm 
popn/nm  i«nm,«i  domnm  poirts  int  (Pia/.  xuv).  Nam 
qol  didi  ilndj,  /IIm,  pater  niiqoe  est,  et  illum  cujoi 
demora  vel  popolom  menet  oblivioni  dnri,  piirera  ^  Jongitorj 
oiblloninosso»ili»  fuisse  leiUlor,  qnod  iu  fit  eun 
DOftifieati  cnm  Christo  ab  elementis  bojns  mnndl 
coniemptainur,iecundum  Apoeiolun ,  Jim  nonen 
fii0  mdentuf,  odqmBtwH  widenlur;  ^mm  entm  viden- 
IMT^  temparatim  eunt ;  qum  eniem  non  vidsn<nr,  wterua 


pet maoinri,  noitroi  ocnloi  mentemqoe  dtriginiai. 
Qnod  tooe  Implebinoe ,  eom  in  earne  ambniimee 
n«i  iocondnm  carnem  miliure  Domlnn  cesperimus» 
illan  beati  Apoetottiententinm  npem  ae  viriuu  cla- 
mantei,  •  Naier  autam  mnnidpalns  tn  emli»  ett  (Phil. 
Hi).  Hls  tribns  ibrenuntiaiionibns  proprie  ^  fres  libri 
Salomonis  apUntur.  Nau  Pmverbb  primse  abren«*n' 
tiaiionioonvenittiit,qHibns  concupisceniia  carnalium 
rerum  ae  lerrena  viiia  resecantur ;  secundas  abre- 
nniitiattoni  Ecclesiastes,  obi  univeria  qnaeaguoiur 
eob  sole  vnniui  pronnoliiniur;  leriia  Ganiicnm  Can- 
ilcorum  ,  in  qoo  mens  visibilia  cunou  irinsenndens 
Yerbo  Dei  Jam  cesleiiiara  rerura  conlempliiiooe  coo^ 


Q 


GAPUT  VU. 

eingularum  renuntiationum  eii 
appetenda  perfeetio, 

QnapropUr  non  mnluim  proderlt  priman  noi 
ibrennntiitionen  eum  inmma  devotione  Adei  iuice* 


ALARDl  GAZi£I  COMMENTARIUS. 


•  Sic  et  Tertnlliinus  lib.  de  Cornni  Mllitii  c.  15 
pro  eo  quod  Graece  habeiur  iroXtTfvfM ,  et  in  nosire 
Tcrsiooe  ,  convertatio.  Idem  lib  iii  adversus  Marcio- 
nerii  [Et  tib,  de  Cor.  Mil,  eap,  12) :  Apostolus,  inqnit, 
matrem  noetram  eureum  eue  deii§nat ,  «i  iraXiTfvft* 
aetimni ,  id  est,  mtuiMtpalnm  tn  eMi  eae  pronun- 
lians,  elc.  Hiiarius  vero  lib.  i  de  Triniute  legii : 
Noitra  autem  exspectatio  in  calii  eit.* 

^  De  h  is  trilnis  libris  qui  sine  ulli  controverjiia  Salo» 
meni  regi  tribnontur,  eornmqne  mvstica  sigiiiiicaiio- 
ne,  ordiiie  etanalogia,copioseeiaa  huiic  locum  satis 
acconimodate  disserii  Origenes  homilia  prima  in 
Csniica  Caiilicorum,  ubi  ex  versione  Hieronymi  bflBC 
babentnr :  Opertat  vfitur  eeeundum  lume  eapientiaimi 
Salomowe  doctrinam  {Eutei.  i),  eum  qui  iapientiam 
idre  desiderat^  incipere  ab  eruditione  morali^  et  intel^' 
ligere  itlud  quod  ecriptum  eit:  Concupiiti  iapientiam; 
ierva  memdata  ,  el  Dontinui  dabit  eam  tibi,  Ob  hoc 
meqiuer  hic^  qui  primoi  bominet  divinam  phHoiijiphiam 
docet,  operii  iui  exordium  Proverbiorum  poiuit  libel' 
bnm,  in  qno,  ut  dtdnmttt,  moralis  traditur  iocus,  al  cum 
inietlectu  moribHsque  quii  profeceritt  veniai  etiam  ad 
uaturaliM  inuUigmuim  diiciplinam ,  atque  ibi  rerum 
cauiUM  naturasque  diitingnem,  agnoicat  vanitatem  va- 
niiatum  rdinquendam  ^  ad  ceierna  autem  et  perpetua 
properandum,  Et  ideo  poit  Proverbia  ad  Ecdeiiaiten 
veniiur^  qui  docal^  ui  dtonmni»  viiibHia  ownia  et  cor- 
porea^  caduca  cise  et  fragilia  Qum  utique  cum  ita  eae 
deprdienderit  ii  qui  iapientim  Uudet,  iine  duMo  con- 
temnet  ea  atque  despiciet ;  et  uuiverso^  ut  ita  dieam, 
icsculo  renuniians^  tendet  ad  invisibilia  et  mterna^  qum 
spiritualibus  quidem  sensibus,  sed  adoperlis  amorum 
quibusdam  figuris ,  docentur  in  Cantias  Canticorum. 
Jdeo  enim  noviaimum  ioeum  tenet  hic  iiber,  ut  tunc 
ad  eum  veniatur^  cum  et  moribui  quii  fuerit  defcecatiSf 
et  rerum  corruptibilium  atque  incorruplibitium  sden- 
tiam  distinctionemque  didicerit,  per  quce  in  nutte  possit 
ex  his  figuris  quibus  sponsm  ad  sponsum  cmtestis  ,  td 
cstf  animm  perfectm ,  amor  ad  Verbum  Dei  describiiur 
ac  formatur ,  offendere.  Ei  posi  pauca  :  Hanc  ergo 
triplicem  phitosophim  formam^  etiam  tn  Hlis  sanetis  ac 
beatis  viris  arbitrormmsignatam^  pro  quorum  sanciisd- 
rnis  institution^us  Deus  sttrnmnt  dici  votuit  Deus  Abra- 
ham  ,  Deus  Isaae,  Deus  Jacob  {Gen.  xxvi  et  xxxii). 
Abraham  tamquam  moratemdectarat  philosophiam,  per 
obedienUam,  eic.  Isaac  quoque  naiuralem  phitosophiam 
tenei,  et  eum  puteos  fbdit,  et  rerum  profunda  rimatur. 


Sed  et  Jaeob  inspec^eum  tenet  locum ,  quippe  qui  ei 
tsraet  ob  divinorum  contempUuionem  nominatus  sit,  et 
casfra  cmli  viderit^et  domum  Dei  aique  angeiorum  vias, 
id  est,  sealas  a  terris  in  cetium  porrectas  prospexit{Gen* 
xxviii).  Unde  et  merito  invenimus  tres  istos  beatos  viros 
aUaria  fijdsse  Deo ,  hoc  est ,  philosophim  sum  conse- 
crasse  profectus,  quo  sciUcet  docerent,  non  hme  ad  artes 
humnnas,  sed  ad  Dei  gratiam  referenda,  Sed  et  in  ta^ 
bernaeulis  degunt,  ut  per  hete  oetendant  neque  in  terris 
kabendum  esse  aliquid  proprium  huic  qui  divinm  phi- 
losophim  studett  sed  semper  promovendum^  non  lam  de 
toco  ad  toeum,  quam  de  scientia  inferiorum  ad  seien- 
tiam  perfectorum.  Sed  et  aiia  multa  in  Serimuris  divi' 
Q  nts  tnaenics,  qum  ordiuem  hunc^  quem  in  lilfelUs  SaiO' 
monis  contintri  diximus  ,  secundum  hanc  eamdem 
formam  designant.  Si  quis  ergo  primum  locum  in  emen- 
dandis  moribus  mandatisque  sertandis  qui  per  Proverbia 
designatur  imptevit,  post  hmc  autem,  deprehensa  vani- 
tate  mundi  et  rerum  caducarum  fragilitate  perspecta , 
venit  in  hoc  ut  renuntiet  mundo  et  omnibus  qum  in 
mundo  tnnl,  consequenter  venietetiam  ad  eontemplanda 
et  desideranda  ea  qum  non  videntur  et  eetema  tunt;  ad 
qum  tameti  ut  pervenire  possimust  indigemus  divina 
misericordia^  si  forte  vateamus  perspecta  pulchritudine 
Verbi  Dei^  salutari  in  eum  amore  succendi^  ut  et  ipse 
dignetur  hujusmodi  animam  diUgere^  quam  deeiderium 
suihabere  perspexerit.  Hucusque  Origenes ;  quein  imi- 
Uius  tjus  honiili«  interpres  D.  Hieronymus  in 
Ecclesiasten  (ommentans  :  Salomon^  inquit(Gap.  i), 
juxta  uumerum  voeaMorum  ^  triavolumina  edidU^ 
Proverbia ,  Ecclesiasten  et  Caniicum  Canlicorum.  In 
Proverbiis  parvulum  docens ,  el  ^natt  de  officiis  per 
|.  sententias  erudiens.  Vnde  et  ad  filium,  ejus  sermo  cre- 
^  bro  repetiiur,  In  Eceleuaste  vero  maturm  virum  mtatis 
tiuifluefis,  ne  quidquam  in  ntundirebus  putet  esse  per* 
petuum ,  sed  caduca  ei  brevia  universa  qum  eeminuis. 
Ad  extremum  fam  eoneummatum  etrttm,  et  calcatosm 
eulo  prmparatum,  in  Cantico  Cantieorum,  sponsijungit 
amplexibus.  Nisi  entm  prtMS  retiquerimus  vitia  et, 
pompis  smcutirenwuiantes,  expeditos  nos  ad  adtenlnm 
Christi  paraverimus,  ncn  poseumus  dicere:  Oseuletur 
me  oscuio  oris  sui.  H»c  D.  Hieronymns.  Similii  ei  his 
cunsenunea  habent  D.  Baf;iltns,  Ambrosiui,  Theo- 
doreius,  Gregorius  Magniis  in  suii  praefiiionibus  in 
Ganiica,  et  hidorua  Hit>paleuiii  in  Aile|oriin  ancra 
Scripiuras 


z' 


e67 


JOANNIS  CASSIANI  C0LL4T10NES. 


868 


piftse ,  8i  secandam  non  eodem  studio  atque  eodem  A  Gujus  rei  fidem  atque  Tirtutem  nemo  nisi  is  capiet 


impleverimus  trdore.  Et  iia  cum  eilam  hanc  fueri- 
nus  adepti,  ad  illam  qaoqae  tertiam  pervenire  po- 
lerimus,  qua  de  domo  prioris  nostri  parentis  egreasi 
(qaem  ah  ezordio  nativitaiis  nostne  secundum  vete- 
rem  hominem  ac  pristinam  conversationemt  qaando 
eramus  natura  fUH  irm ,  ncut  et  emteri  {Epkes.  u) , 
patrem  nobis  fuisse  meminimus)  omnem  mentis  in« 
luitum  ad  ccelestia  deflectimas.  De  quo  etiam  patre 
ad  Jerusalem,  qwae  f erum  patrem  J>eum  contempse* 
rat,  dicitur  :  Pater  tuu$  Amorrhwui^  et  mater  ^ua  Ce- 
thiea  {Exech,  xvi).  Et  in  Evangelio,  Voi  ex  patre  </ta- 
60/0  ettii^  et  deiideriapatris  veitri  vultii  faeere  {Joan, 
vin).  Quem  cum  dimiserimus,  de  visibilibus  ad  invl- 
sibilia  transmigrantes ,  cum  Apostolo  dicere  poteri- 


solus,  qui  haec  quae  dicunlur  eiperientia  magistrsBte 
perceperit;  cujus  videlicet  ita  Dominusoculos  cordis 
de  universit  praesentibus  avocarit,  ut  et  non  lamquam 
transitara,  sed  jam  qaasi  non  existentia  repuuns  et 
velut  inanem  funiam,  in  nihilum  resoluia  conspiciai ; 
ambulansqoe  ut  Eooch  com  Deo,  ac  de  homana  con- 
versatione  moribusque  iransiatus,  non  inveniaiur 
in  prasentis  saeculi  vanitaie.  Qaod  in  illo  etiam 
corporaliter  factam  lectio  Geneseos  ita  commemo- 
rat :  Ambuiavitque  «  Enoeh  eum  Deo,  et  non  indettie- 
batur^  quia  tranituiit  eum  Deui  {Genei.  v).  Apostolus 
quoque  ait :  Fide  Enoch  tramlatui  eil,  «l  non  ttderet 
mortem  (Heb.  xi).  De  qoa  morte  Dominus  in  Evan- 
geiio :  Qui  vtvti,  ioquit,  et  credit  in  me,  non  moneiiir 


mus :  Sdmui  autem  quoniam  it  terratrii  domui  no»  B  in  mternum  {Jotm,  xi).  Qoapropter  festioare  debe- 


itra  hujui  habitationii  diuolvatur,  quod  habitationem 
habeamui  ex  DeOj  domum  non  manufactam  e^lernam 
in  catiii  (II  Qor.  v).  Et  illod  qood  paulo  anle  com- 
memoravimus :  Sioiter  autem  municipalui  in  ccslii  at; 
undeetSalvatorem  exspectamui  DommumJetum  CArt- 
Uumlquireformavit  corpui  humiiitatiinoitrm  configu'' 
ratumcorpori  claritatii  iua  {Phitip.  111).  Et  illud beati 
David  :  Quia  incola  ego  ium  in  terra ,  et  peregrinui , 
iicut  omnei  patrei  mei  {PiaL  xxxviii  ercxviii),  ut  se- 
cunduni  Domini  vocem  tales  efficiamur ,  quales  illi 
de  quibus  hsec  Dominos  ad  Patrem  in  Evangelio 
loquebalur  :  De  mundo  hoc  non  iunt^  iicut  et  ego  n&n 
ium  de  hoc  mundo  {Joan.  xni).  Et  rursum  ad  ipsos 
apostolos :  Si  de  hoc  mundo  enetii ,  mundui  quod 
iuum  erat  utique  diligeret;  sed  quia  dehoc  mundo  non  C 
eitii^  $ed  egoelegi  voi  de  hoc  mundo^  propterea  cdil 
voi  mundui  {Joan.  xv).  Hujus  ergo  renontiationis 
tertise  veram  perfeciionem  lunc  merebimur  obtinere, 
qnando  niens  nostra,  nuUo  carneae  pingoedinis  he- 
betata  contagio,  sed  peritissimis  elimationibos  ex- 
polita  ab  omni  affeclo  et  qoaliiate  terrena,  per  inde- 
sioentem  divinarum  meditationem  Scripiorarom  spi- 
ritalesque  theorias,  ad  illa  qu«  invisibilia  sunt  eo 
usque  transierit,ut  circunidaUmse  fragilitate  camis 
ac  siiu  corporis,  supernis  et  incorporeis  intenta,  non 
seniiat;  atque  in  hujusmodi  rapiator  excessus,  ut 
non  solum  nullas  vocesaodiiu  corporali  recfpiai,nec 
iniuendis  praetereuiitium  hominum  imagiuibus  occu- 
petur ,  sed  ne  adstantes  quidem  arboruro  moles  ei 


mus,  si  perfeciionem  veram  desideramos  attiogere, 
ut  qoemadmodam  corpore  parentes,  patriam,  divi- 
tias  mundi,  voloptatesque  despeximus,  iu  etiam 
corde  haec  omnia  rellnqoentes,  nolla  rursus  ad  ea 
qoae  dimisimos  concupiscentia  revertamur  :  sicut 
illi  qoi  edocti  per  Mosen,  com  oliqoe  corpore  non 
redissent,  corde  umen  reversi  dicontorin  iEgypiuro, 
relicto  scilicet  Deo,  qui  eos  eduxerat  cuin  unU  vir- 
tute  signorum,  idola  iflgypii  qox  contempsennt 
venerantes,  sicot  Scriptora  commemorat :  ^  Ct  re-^ 
versi  sont  cordibus  sois  in  ^gyptom,  dicentes  ad 
Aaron,  fac  nobis  deos  qoi  praecedant  nos ;  ne  cum 
illis  etiam  pariier  condemnemor,  qoi  in  eremo  com* 
morantes,  post  escam  manoae  coelestis  desideravc' 
runt  viiiorum  fetidos,  ac  sordtdae  viliuiis  cibos, 
nosque  com  eis  similiter  mormurare  videamur.  Bent 
nobii  erat  in  Mggpto^  ubi  iedebamui  iuper  olloi  car- 
nium  et  comedebamui  cepae  et  allia^  et  cucumere$,  et 
peponei{Exod.  xvi.iVum.  xi).Qiis  figura  licei  in  illo 
pnecesserit  populo,  Umen  nunc  quoque  eain  quotidie 
in  nosiro  ordine  ac  professione  videmus  iiupleri. 
Omnis  enim  quicomqoe  posl  renontiationem  muudi 
hujus  ad  antiqua  revertitur  studia,  et  ad  prisiiua 
deslderia  revocator,  lia*c  eadem  cum  illis  opere  ac 
meiite  proclamal,  dicens  :  Bene  mihi  erat  in  jEgypto. 
Quorum  vereor  ne  tanta  invenienda  sit  muliiludo, 
quanus  tunc  sob  Mose  praevaricantiom  torbas  legi- 
mos  exstitisse.  Nam  cum  sexcenU  millia  arroatorum 
de  iEgypto  denumerentur  egressa,  ex  his  non  sunt 


ingentes  materias  objecUs  oculis  carnls  aspiciat.  D  amplius  quam  duo  unturo  terram  promissionis  in- 

ALARDI  GAZJII  GOMMCNTARIUS. 


•  Duofuerunt  Enoch  sive  Henoch,  alterfiliusGain, 
Genes.  iv ,  alier  filius  Jared,  de  genere  Seth,  et  septi- 
niU8  ab  ipso,  Geiies.  v,  dequo  hic  agitur:  ciijus  in- 
signes  prxrogativae  tres  in  Scripturis  iraduntur.  Prima 
quodambiilavic  cuin  Deo.sive  coram  Deo,  phrasiHc- 
braica,qua  singiilaris  ejus  erga  Deum  pieias  et  viiae 
sanciius  desigiiatur  {Augwt.  xv  de  Civit.  Dd  cap. 
49).  Idem  eniin  est  ambulare  cum  Deo  vel  coram  Deo, 
ac  ambulare  in  via  Domini  vel  in  praeceptis  ejus ; 
aut  placere  Deo,  sicut  LXX  interpreies  pro  eo  verte- 
rnnt  :  Piacuit  Deo.  Uiide  et  Abrah:e  dixil  Deus: 
Ambula  coram  me,  et  esto  perfectui  {Gen.  vii).  Secun- 
d:i,  quod  sita  Deo  translaius.  Ait  enim  Scriptura  : 
E*  non  apparuitf  quia' tuiit  eum  Deui.  Gen.  v;  et 


Eccles.  XLiv :  Enoch  placuit  Deo^  et  trantlatus  eit  in 
Paradiium,  elc.  Tertia,  quod  adbuc  supersies  sit,  ci 
necduni  moriuus  ,  nec  usque  ad  consumm:Uioneni 
saeculi  credaiur  moriturus.  Diseriis  verbis  ail  Apo- 
stoliis  ad  Hebraeos  :  Fide  Enoch  tranilatui  e$t,  ne 
videret  moriem  {  Heb.  xi  ).  Unde  aperte  colligitur 
Enoch  nondum  esse  mortuum ;  sed  morilurum  tanien 
aliquando,  quia  juxta  geiieralem  Dei  senteniiam  : 
Siaiutum  eu  omnibut  hominibus  semel  mori.  Ileb.  ix 
{Gen.  11).  Vide  S.  Tbomam  in  Epist.  ad  Hebrsos,  et 
Perenum  in  Genesim. 

^  Videtur  Auctor  haec  verba  taniquam  e  S^TJptura 
ciiare,  qnae  tamen  in  editionevulgata  non  haii^lur, 
nec  apud  alium  auclorein  reperire  potui. 


569 


COLLATIO  m.  — DE  TRIBUS  ABKENUNTIATIONIBUS. 


m 


gTessi  {Num.  znr).  Unde  *  resUnandum  nobis  esi,  ut  A  liaiioni  aliud  majus  adjunxU  :  Ei  $i  tradidero  corjm 


a  paucis  ac  rarissirois  sumamus  exempla  viriuium, 
quia  secundum  illam  quam  diximns  figuram,  in 
E?aiigelio  quoque  mulli  vocati»  pauci  auiem  dicun- 
lur  electl  {Matlh.  zx  et  zxii).  Niliil  ergo  nobis  prod- 
erit  abrenuntiatio  corporalis,  et  localis  quodam- 
modoex  iEgypto  transmigratio,  si  renuntiaiionem 
cordis,  qus  sublimior  et  utilior  est,  non  valuerimos 
siuiiliter  obtinere.  De  illa  enim  quam  diximus  abre- 
nuatiatione  corporali,  ita  pronuntiavit  Apostolus : 
Si  distribueroomnet  faeuttates  mea$  ia  cibo$  pauperum^ 
ei  tradidero  corjms  meum^  ut  ardeam;  eharitatem 
eutem  non  habuero,  »tAt7  mihi  prode$t  (i  Cor,  xiii). 
Qood  beatus  Apo^tolus  numquam  dixisset,  nisi  quia 
foturum  in  spirita  praevidebat  ut  aliqui,  faculutibus 
uDiversis  in  pauperum  alimenla  dispersis,  ad  perfe- 
ctiODem  evangelicam  el  chariiatis  arduum  culmen 
pervenire  non  possent :  quia  scilicet  pristina  vitia 
iDommque  incontinentiam^  vel  siiperbia  vpI  iuipa- 
lientia  dominaAte,  in  suis  cordibus  retinentes,  ne« 
qoaqaam  se  ab  illls  expurgare  curarent,  et  ob  id  ad 
cbariutem  Oei,  qua  numquam  cadit,  minime  perve- 
nirent.  Qui  ulique  inreriores  effecti  boc  secundo  re- 
Dsniiationis  gradu,  multo  minus  illum  tertium,  qui 
procoldnbio  est  sublimiory  apprebendunt.  Diiigen- 
lios  lameii  etiam  hoc  roente  perpendite,  quod  non 
simpliciter  dixerit,  Si  di$tribuero  facultate$  mea$;  vi- 
dcfeiur  enim  de  illo  forte  dixisse  qui  necdum  evan- 
gelicum  iniplens  mandatum  adbuc  omnino,  sibi  ex  . 
eis,sicutnonnulli  tepidorum  faciunt»  aliquid  reser- 
vasset;  sed"»  St  di$tribuero,  inquit,  omiies  facuitate$  C 
meas  in  cibo$  pauperum^  id  est^  etiamsi  perfecte  abre* 
nontiavero  diviiiis  istlA  terrenis.  Huic  quoque  renun* 

ALARDI  GAZi£l  COMM&NTAUIUS 

*  Id  est,  satagendom,  providendum,  laborandum, 
iil  superius  collat.  1  cap.  17,  et  rursus  infra  cap. 
seqoenti  :  Fe$tinare  igitur  debemue. 

^  Pulebre  in  hatic  sententiaro,  qu»  religiosi  s(a- 
los  prxcipuuni  est  fundaroeiiiuin,  D.  Hieronymus  iii 
epist.  8  ad  Demetriadem  :  ApoKo/tcr,  inquit,  fasligU 
eti  perfectceque  virtuti$  vendere  omnia^  et  pauperibue 
ditiribuere^  et  $ic  teieni  atque  et  pediium  cum  Chri$to 
adcxlestia  aubvolare,  Nobis  diUgens  credilaesl  dispen' 
satiOf  quamquam  in  hoc  omni  cetati  omnique  personm 
ixbenas  arbilrti  reiicta  $it,  Si  vis^  inquit,  e$$e  pcrfe- 
ciui.  Non  cogOy  non  impero  ;  tuum  est  eiigere  $i  vo- 
lueris  in  agone  atque  certamim  coronari,  Et  conside- 
remu$  quani  $apienter  Sapientia  $it  iocuta :  Vende  qwe 
habes.  Cui  i$ta  pnecipiuntur  ?  nempe  iiii  cui  dictum 
est :  St  vi$  e$$e  perfectus,  non  portem  bonorum  tuorum 
mde,  sed  omnia,  Cumque  vendideris,  quid  sequitur  ? 
El  da  pauperibue.  Non  divitibus^  non  propinqtii$,  non 


meum^  ut  ardeamy  eharitatem  vero  non  habuero^  tiihil 

$unu  Ac  si   aiiis  verbis  dixisset :  Si  dlstribuero  in 

cibos  pauperum  oinnes  facultates  meas,  secundum 

evangelicura  illud  mandatum,  quo  dicitur  {Matth. 

xix)  :  >>  Si  ri$  perfeclu$  e$Ht  vade^  vende  omnia  qute 

habe$^  et  da  pauperibtu^  et  habebi$  the$aurum  in  ccelo, 

et  venif  $eqture  me ;  ita  scilicet  abrenuntians,  ut  ex 

bis  nihil  penitua  mihi  reservem  ;  et  huic  erogationi 

martyrinm  eiexusllonem  me»  carnis  adjunxero, 

ita  ut  corpus  meum  tradam  pro  Ghristo;  et  tamen 

vel  impaiiens,  vel   iracundus»  vel  liividus,  vel  su- 

pcrbus  sim,vel  allorum  inflammer  injuriis,  vel  qux- 

ram  quae  mea  sunt,  vel  ea  qus  mala  sunt  cogitem, 

vel  universa  qux  mihi  possont  inferri  non  patienier 

B  libenterque  sustineam ;  nibil  mihi  proderit  exterioris 

hominis  abrenuntiatio  atque  combustio,  interiore 

adhuc  vitiis  pristinis  involuto,   eo  qnod  simplicem 

substaniiam  mundi  hujus  prim»  conversionis  fer- 

vore  contemnens,  qu»  nec  bona  esse,  nec  mala.sed 

nedia  definiiur,  vitiosi  cordis  noxias  facoliates  simi- 

liter  abjicere  non  curarim,  nec  attingere  I>ominicam 

cbaritatem,  quae  paiien$y  quas  benigna  ei/,  qux  tion 

temulaturf  non  tn/Iamr,  non  irritatur^  non  agit  perpe- 

ram^  non  qtueritqwB  $ua$iunt^  non  cogitatmaltm^  quoe 

omnia  euffert^  omnia  $tutinet  { I  Cor.  xiu ),  postremo 

quae  «  sectatorem  suum  numquam  cadere  sinit  sup* 

plantatione  peccati. 

CAPOT  VIII. 

DeproprOe  dmftts,  tn  quibu$  eon$tat  ammm  puUhritudo 
vei  f€edita$, 

Festinare  igiturdebemusomni  instanlla,  utinterior 
quoque  no8ter  homo  vitiorum  suorum  divitias  quas 


tiis,  tanta  chariutis  perfectione  prxditus,  quin  sibi 
dlctum  putare  debeat  illud  Apostoli :  Qui  $lat^  videat 
ne  cadat  ( I  Cor.  x ).  Cujus  pericuii  ipsos  quoque 

f^rovectiores  ac  ix^rfectiores  admoitult  idem  aposio- 
us  scribens  ad  Galaias  cap.  vi :  Fratree^  si  praioccU' 
patu$fuerit  liomo  in  aiiquo  deiicto,  vo$  qui  $pirituaie$ 
e$ti$^  hujtumodi  in$truite  iu  $piritu  ienitati$ ;  cofMt- 
deran$  te  ipsum^  ne  et  tu  tenieris,  Quuniudu  ergo 
cbariias  numquain  sinit  sectaiorein  seu  possestiorein 
suum  cadere  supplantaiione  peccati  ?  eo  niniirum 
sensu,et  significatione,  quaab  Api>stolo  dicitur  cha- 
ritas  non  agere  perperam,  non  inflari  ( I  Cor«  xiii), 
etc,  quibus  verbis  significatur  ^uid  efliciat  pnesiei- 
que  churiias ,  tantisper  dum  inest  ac  pos%idetur. 
Neque  vcru  inde  cunsequens  est  eum  qui  charitatem 
hsibet,  nun  posse  superbum  lleri,  aut  quidquam  ne* 
quiieragere;  sed  huc  pnestat  charitas,  dum  habe 
lur,  ne  bimul  auimus  per  superbiam  inuimescat,  aut 


odluxuriam,  $ed  nece$$itatem,  llacteiius  U.  Hierouy-  |v  perperain  quid  agtt  :  qua  ex  pane  uiultum  differta 
mus.  Porro  leDidiim  esi.  mind  lii»  nimHam  mnnai  i.a  ■*'  nde,  scieulia  reiiquisqiie  Dei  donis,  quaiiduquidein, 

ut  ait  Aposiolus,  Scientia  inflet,  eharita$  adificet 
( I  Cor,  VIII ).  Aique  lioc  seiisu  accipienduni  quod  ait 
I).  Prosper  libro  lertio  de  Yita  Contemplativa  capiie 


inus.  Purro  lepidum  est,  quud  de  quodam  monacho 
lei^iiur  (Socral.  /.  iv  Histor.  e,  18),  qui  bac  senleii- 
iia  evangelica  persuasus,  librum  £vaiigelii  quem 
^Alum  habebat  vendidit,  et  preiium  pauperibus  eru- 
gayii:  Euin  ipsum,  inquieiis,  iibrum  vendidi,  qui 
(iicit :  Vettde  omnia  quce  habes,  et  da  pauperibus. 
Piara  iu  eamdem  senientiam  notavimus  alio  loco 
{Ub,  vii  Instit.  c,  16). 

^  Quid  igitur?  qui  charitate  prxditus  est,  num- 
quaiii  peccare  potest?  Absit  ut  ita  seriiiainus.  Neque 
id  voluit  Paphnutius  ,  quod  et  fides  Christiana 
(Qmcil.  Trid.  $$.  6,  c.  15  et  ii  et  can.  23).  et  ratio, 
(^i  experientia  quotidiana  niauifeste  refuiant;  nemo 
eoiffl  est  in  bac  vita  mortali  tanta  stabiiiiaie  sufful- 


deciino  tertio,  chariia(em  Deojunctam  iuheparabiiiter^ 
nuilique  vitio  mutabilitatis  e$$e  obnoxiam  ;  non  quia 
cummutari  nou  pussit  iu  deterius  qui  semel  accepit 
chariiaiem  :  sed  quomodo  flamma  dicitur  sursnm 
semper  ferri,  cum  tamen  pussit  exstingui,  quia  dum 
est,  iioii  desinii  peiere  superiora ;  iia  cbarilas,  quam- 
diu  kominis  cur  possiuet,  non  patilur  eom  a  Deo 
disjungf  et  dimoveri,  eo  scilicet  peocati  genere  quod 
a  Deo  separat,  nempe  moriali. 


571 


JOANNIS  GASSIANI  COLLATIONES. 


572 


in  tnieriore  conTersaiioDe  contraxii.  universas  ab-  a  vil  eum  (  PmL  miii).  £t  iterum  :  Pa^per  « tnop% 


jlciat  atque  di8pei|[at,  quae  corpori  atque  aDiroae  ju 
giter  cobvrentea  proprie  Dostra  auot,  ac  niai  adliuc 
in  lioc  corpQre  constiiutis  nobia  abject»  fuerint  et 
abacisssy  etiam  post  ezcessuro  nos  non  desinent  co« 
niitari :  ut  enini  Tiriutes,  vei  ipea  cbarius,  qu»  ea* 
rum  fons  est.  in  doc  sseolo  conquisiu ,  post  finem 
quoque  bujqs  nlim  pulciirum  ac  splendidum  amato» 
rero  suum  reddit;  iu  «vitia  obfuscaUm  quodammodo 
meniem  coioribps  tetris,  ad  illaro  perennem  com* 
morationem  infecUmque  transmittqnt.  Pulcbritudo 
enim  vel  foBditas  animx,  viriutum  seu  viiiorum  gi- 
gnitur  qualitaie.  Cx  quibus  quidam  attractus  color, 
aut  ita  splendidam  eam  reddit  ac  pulcbram,  ut  a 
PropbeU  mereatur  audlre»  Et  eoncupucei  rex  deco- 


laudabii  nomen  tuum  ( Pso^.  lxxui).  Sunt  etiam  bo« 
n»,  quas  acquisisse  magns  virtuiis  K  meriti  esi , 
guas  vir  justus  possidens  coUaudatur,  dic^teQavid : 
Generatip  reetorum  b^iediceturf  ghria  ejt  divities  in 
domoejuif  etjuttitia  eJMimanet  m  iwculum  iefculi 
(  Psal.  cxi).  Gt  iterum  :  ^  Redemptio  aninug  viri  pro- 
priw  divitieB  {PTOverb.  xiii).  De  quibus  diviiiis  in  Apo- 
calypsi  dicitur  illi  qui  eas  non  hab^ns  vituper^biiiier 
pauper  et  nudus  esi :  Incipiam  te,  inquit»  evomere  ex 
ore  meo,  quia  dicii  quod  diva  $um  et  loeuplee^  et  nul- 
liu$  egeo ;  et  neecie  quia  tu  e$  nu$er  et  mi$erabili$  et 
pauper  et  ececu$  ei  nudus;  $uadeo  tibi  a  me  emere  auntm 
fgnilum  probatumy  ut  iocuplee  fia$^  el  ve$timenii$  albi$ 
induarii^  et  non  appareat  confu$io  nuditati$  (Apoc. 


rem  tuum  {P$al.  xuv);  aut  cerie  atram^  fetidam  B  "0*  Sunt  quoque  mediae,  id  est,  qu»  possunt  vel 


atque  deformein,  iu  ut  ipsum  fetorem  proprix  fce- 
diutis  ipsa  confiteatur  et  dicat,  Cotitpuirtt^rttnl  et 
corrupUB  $unt  eieatricee  me(B  a  facie  ineipieniite  mee^ 
{P$al.  xxxvii).  Ipse  quoque  Dominus  ad  eam  {Jerem. 
viii) :  Quare^  inquit,  non  e$t  obdueta  deairix  filia 
populi  mei  ?  £t  idcirco  hae  sunt  propriae  nostrae  di- 
vitiic,  quae  cum  anima  jugiier  commorantur,  quas 
nobis  nullus  regum,  nullus  bostium,  oec  cooferre 
poterit,  nec  auferre.  ^  ilae  sunt  propriae  divitiae  no- 
strae,  quas  ne  ipsa  quidero  mors  valebit  ab  anima 
separare»  quibus  vel  renuntianie^  ad  perfectionem 
possurous  pervenire,  vql  illigaii  aeterna  morte 
inulcUri. 

CAPUT  11 
De  tripartito  genere  diuitittrum. 
Tripartito  eoim  modo  in  Scripturis  sanclis  intelli- 
guntur  divitiae,  id  esi,  malae,  bonae,  mediae.  Ilala 
quidem  sunt  de  quibus  dicitur ,  Divtles  eguerunt  et 
eeurieruat  {P$aL  xxxiu).  Et,  Va  vobi$^  diviie$^  quia 
recepitti$  con$oMonem  veetram  (Lucob  vi).  Quas 
etiam  diviiias  abjecisse  summa  perfectio  est.  Ad 
qnarum  dislinciionem  sunt  pauperea  illi  qui  iu  Evan- 
f  elio  Domini  voce  iaudantur :  Beali  pauperee  spiritu^ 
quoniam  ip$orum  e$t  regnum  eeelorum  {Matth.  v).  Et 
in  Psalmo :  Ute  pauper  clamavit^  et  Donunue  exaudi' 


bonae  esse  vel  malae.  Ad  utramque  enim  partem 

pro  arbitrio  vel  qualiute  uientium  transferuntur ;  de 

y)uibus  bealus  Apostolus,  Divitibus,  ait,  mundi  buju$ 

prmcipe  non  $ublime  $apere^  nec  eperare  in  incerlo  di- 

vitiarum^  $ed  in  Deo,  qui  precitat  nobi$  abunde  omnia 

ad  fruendum;bette  facere.  faeiL  *ribuere,  commwdcare^ 

the$auri%are  $ibi  fundamenium  bonum  in  fuiurwn^  ut 

avprehendant  veram  viiam  (I  7tm.  vi).  Quas  iierum 

dives  ille  in  Evaiigelio  reiinens,  ac  nequaquam  indi- 

gentibus  subministrans ,  de  cujus  roicis    saturari 

pauper  Lazarus  ante  fores  ejus  expositus  cupiebat , 

iptolerandis  gebenn»  igtiibus,  et  aeierno  deputatur 

ardori  (tttciexvi). 

CAPUT  X. 

C  ^tm  po$$e  quemquam  primo  tantum  renun^alioni$ 
gradu  e$$e  perfectum. 

Has  igitur  visibiles  mundi  divitias  relinquenies , 
iion  nosiras,  sed  alienas  abjicimus  faculiaies,  qaam- 
yis  eas  glorieuiur  vel  nostro  labore  quKsiUs,  vel  pa- 
Teniuin  ad  nos  haerediuie  uansmissts.  Nibil  enim , 
ui  dixi,  nostrum  est,  nisi  boc  Untum  quod  corde 
possessum,  atque  animae  nostrae  cohaerens,  a  nennine 
potesi  prorsus  auferri.  De  illis  autem  visibilibua  di- 
vitiis  ad  eos  qui  ilias  umquam  proprias  retenUnies, 
coromunicare  iodigentibus  nolunt»  increpans  loqui- 


ALARDI  GAZiEl  rOMMENTARlUS. 


*  Qaomodo  vitia,  sive  peccata  obfuscent  qnodam- 
modo  (id  est,  meUphorice)  roentes  nostras  coloribus 
letris,  videndus  est  D.  Tbomas  Prima  Secundae»  quae- 
stione  octogesima  sexia,  nbi  inter  effectus  peccaii 
ponil  maculam,  qnae  ex  peccato  conirahitur  in  ani- 
ma,  dum  nitore  luminis  naturaiis  et  splendore  di- 

vinae  gratiae  privatur.  Unde  Scriptura  passim  docet  j^  ruin  reruni  qiiani  malarumT  Hinc  apud  Graecos  : 
bominem  inquinari  peccatis,  ei  ipsum  peccatom  ine-      ««*^.*a*.  ••^a** 


t$raeL  Huc  referri  potest  tllud  PauK  ad  Rom.  u : 
Seeundvm  dnriiiam  tuam^  et  impeenitene  eor^  thesau- 
ri%a$  iibi  iram  in  die  iras  et  revelaiioni$  jueti  judicii 

{Ui^  qui  reddet  vnicuique  secundum  opera  eju$;  et 
acobi  V :  Thesanri%astis  vobi$  iram  in  novi$simi$  die- 
bu$,  Thesaurus  siquidem  eongregaiio  est  lara  boiia- 


tonymice  vocat  inquitiamentum,  sordes«  macnlam. 
Deuieron.  xxxii :  Peecaverunt  et,  ei  non  fHii  eju$  in 
8or(tibu$.  Isa.  iv  :  Si  abluerit  Dominue  sardes  filiarum 
Sion.  Ezech.  xxxvi  :  Effundam  super  vo$  aquam 
mundam^  ei  mttnda6tmtm  ab  omtiibue  inquinamen\i$ 
te$tri$.  Ephes.  v  :  Ui  exMberei  $ibi  gtorioeam  Eeete- 
siam^  non  habentem  rugam^  neque  tnaculam, 

^  Peccau,  6€i4ieet,  etviita  in  saeculo  contracU,  et 
in  Biiima  uiii<iaam  in  serimo  recondita,  per  reaiimi 
scMicetet  maculam.  Diviiiae,  inquam,  sunt,  sed  maf<v, 
ui  exp<mttfiequ«iiii  cap..  et  nosirae  diviiiae,  qiias  ex 
liobis»  id  esi,  nostrae  voluiiutis  arbitrio  contrabtmus 
€i  coacervamus,  juxu  iiiud  :  Perditio  tua  ex  le,  o 


$nvavp^c  «oxttv. 

«  De  spiritnalibus  ac  coelesiibus  divttiis  eliam  ex- 
ponit  D.  Hieronyinu«,  nt  hic  abbas  :  Possttm«s  ^Ht- 
dem^  inqult  (  Kpist.  39),  propriae  divitsae  intelli^ere, 
auas  non  de  aiieno,  non  de  rapinh  swil,  iuxta  illud 
{Proverb. iii ) :  Honora  Dominum  de  tui$  jn$tis  lab&ri- 
4fU$ ;  $ed  melior  est  inteiiigentia,  ut  diviiias  proprias 
cognoseamus  thesauros  abuonditos,  quos  nec  fur  pos- 
w«  sufodere,  nec  lairo*violeniu$  eripere.  Sic  nenn|ie 
apiid  Hattbaeum  Doniinus  dicit :  Nolite  thesauritare 
vobii  thesauros  in  terra,  ubi  mrugo  et  finea  dematitur^ 
et  ubl  fures  effodiuni  ei  furantur.  Thesauri%ate  autem 
vobis  ttiesauros  in  eeeto,  ubi  neque  eerugo^  tieque  iinea 
demoltlttr,  et  ubi  fure$  non  effodiwni,  nee  furemtur. 


m  COLLATIO  III.— DB  TRIBI3S  ABRENUNTIATIONIBUS.  874 

tof  Ghritltt  i^Siim  uiktiU$  lkk($$  non  fmUik:  qued  A  61  luox  transituram  ininseeDdentes  animo  ae  mente 


mtnm  «K,  ^  dakH  9M$  { Edtcm  xn )T  Ef idenier 
igiiiir  has  dmties  aliemis  esee,  non  soiom  quoti- 
diana  eiperieBtia  doeec,  ▼emm  etiam  eenteniia  Do- 
miiii  ipse  eppelletloiM  eigniSeaTil.  De  ▼isibilibue 
vero  peeeimisqie  diTitlis  loqaitnr  Petrus  ed  Domi- 
iran  :  Ece$  ma$  f€liqmmu$  emato,  et  $ieuii  $unm$  le, 
pdd  $r§o  erti  «oMs  ( JfeilA.  xn)  T  qol  miqoe  ^  oibil 
aeiplias  quan  tUissima  eoBScissaqiie  reiia  dimisisse 
noscaDUir.  Qoa  omnia  nisi  lo  bac  ebrenontietione 
vitiorom,  quse  vere  msf  ne  el  siimme  est,  foerint  in- 
tellectt,  nee  pretiossm  eliqold  inTeoiemas  eposto- 
les  rsliqaisse,  oee  DomiMn  haboiese,  propter  qnod 
illis  tantam  beaiitudinis  gloriam  largiretur,  nt  ab 
eodem  mererentar  aodire  :  In  regeneraiione  eum  te- 


despiciemas,  iotaenles  dMntaxel,  seeundum  ▲poeto- 
lum,  non  ea  qwe  «irfenmr,  ud  qua  non  videntur;qwc 
enim  tideniur^  temporaka  $unt;  quee  auiem  non  mden' 
mr,  eeiema  (11  Cor.  ii):  at  ita  demnm  illud  supre- 
mum  mereamnr  audire  quod  dicitur  ad  Al)raliarr/ , 
£l  SMttjt  lerramquam  iihi  mon$lravero  (Gene$.  xu). 
Per  quod  evidenier  ostendilur  quod  niai  quis  tros 
superiores  lilas  abrpnuutiationesoiniiLmeuiis  ardure 
imploferit,  ad  qsartum  boc  perfeuire  non  posslt, 
qnod  remuneralionis  ac  prseniii  f  ice  laliter  renun- 
Uanti  iribuitur,  id  est,  ut  terraiii  reprooiis&ionis  roe- 
reelur  intrare,  nequaquam  sibi  jam  viliorum  spinas 
ac  tribuM  gerroinantem ,  qoae  post  expulsionem 
passionuqi  cuncuroro  puriiate  eordis  in  hoc  corpore 


ierii  Fittua  komkn$  in$ede  nMjssloiM  stMS,  $edebiii$  et  B  possidetur,  quam  dom  f  irtus  vel  industria  laboranlis 


101  i«p€f  $ede$  duoduim^  judleante$  duodecim  tribue 
Irrad  ( Ibtd.).  Si  igitnr  bi  qui  perfecte  terrenas  istas 
ac  visibiles  ebdicsnt  faciiitaies,  ceriis  ex  causis  ad 
ilbip  aposlolicam  cliaritttem  [A/.  clariialem]per- 
feoire  non  pos^un^  nec  lllum  sublimiorem  pauco- 
niiiu|ue  admodum  renuntiaiioiiis  gradum  lertium 
expedilo  figore  cpnscendere  queunt :  quid  illi  de  se- 
metipsis  judicare  del^bunl,  qui  nec  primam  quidem, 
qase  peffacilis  est,  perfecie  arripienies,  atque  anli- 
quas  pecuniarupi  suamm  sordes  cum  infldelittte 
pristina  retenuntes,  nudo  ttntum  sibimet  auturoant 
iDouachorum  focabulo  gloriandumT  Ergo  prima, 
qoam  dif  imus,  abrenuntiatio  rerum  alienarnm  est^ 
ideoque  per  se  solam  perfeciionem  renuntianli  con- 
ferre  non  suiacit,  nisi  perf enerit  ad  secundam,  quae  C 
vere  abrenuntiaiio  rerum  nostraram  est,  quam 
adepti  expvlsione  omnhim  f  itiorum,  tertiae  quoque 
abrenuntiationis  fastigia  conscendemus;  per  quam 
son  soium  omnia  qase  in  faoc  mundo  geruntur  f  el 
partieaiatim  ab  hominibus  possidenlur,  f erum  etlam 
ipsam  conctorura  elemeniorum  plenitudlnem,  quas 
potator  esse  magniilca,  ttmqoam  vanittti  subjectam 


monstrabit  ei,  sed  ipse  Dominus  oslensurum  se  esse 
promittit :  Ei  veni^  inqaiens  ,  tn  terram  quam  tib\ 
mon$travero*  Per  quod  manifeste  probatur,  et  ini- 
iiura  noslrae  salutis  Domini  vooaiione  fieri  dicoiitis, 
E»i  de  terra  iua ;  et  eonsuramalionem  perfeciionis 
ac  parittlis  ab  eodem  similiier  Iribui,  cu«  dieit, 
£i  veni  in  terram  quam  Hbi  moneiravero,  id  esi,  noc 
quam  tu  ex  temeiipio  nosse,  f  el  ifidustria  lua  pote* 
ris  reperire,  sed  qoam  ego  tibi  non  soium  ignoranti, 
sed  etiam  non  inquirenti  monstraf  ero.  Kx  qoo  ma- 
nlfeste  colligitur  quod  qoemadmodum  inapiratione 
Domini  prof ocati  ad  fiam  salnlis  aeenrfimas;  itt 
etiam  magisterio  ipsius  ei  illuminaiione  deducti,  ad 
lierfectionero  sommae  liealitndiois  pervenimus. 

CAPUT  XI. 

inlerrefelfo  de  tibero  arbitrio  Aomiitts,  et  gratia  Dei, 

Germanus :  «  In  quo  ergo  fibernm  coosisllt  arbi- 
Irfom;  nostr»  qooqae,  quod  landabiles  snmas,  re- 
puUtar  indiistriaa ,  si  Deus  in  nobis  omnia  quae  ad 
ttoslrani  perfeciionem  pertlnent,  et  incipit,  et  con- 
eamraaiT 


ALARDl  GAZiC;!  COUMFNTARIUS. 


*  Ua  etiam  Patres  inlerprettnlur  alienum,  quod 
lemporale;  nostrum  auiem,  quod  spiriiuale  est  (Cv- 
prian.  l.  de  Opcr.  et  Eleemos. ;  August.  lib.  ii  Q. 
EvangeL  cap.  35).  Arienum  enim  focat  diviiias  tem- 
porales,  quod  eas  pleno  jure  non  possideamus,  cum 
mioimo  moroeuto  f el  illae  nobis,  f  el  nos  ipsis  eripia 


Iuit,  aliquie  tacili$  $ibi  cogitaiiombu$  dieat :  Ad  verem 
^omtNtcnm  uterque  iste  piecaior  quid  aut  quantum  di" 
misit^  qui  pene  nihit  habuii  t  Sed  hac  in  re,  fratres 
eharissimi,  a/fectum  debemus  potiue  pensare  quam  cen' 
$um;  muUum  reliquit  qui  sibi  ntAil  reltntitl;  multum 
reliquit  qui  quaniumlibei  parum,  ioium  deseruit  Certe 


oiar:quodque  eas  Doroinus  hominibus  concedat,  D  nos  ei  habita  cum  amore  possidemus,  ei  ea  quce  non 


nofi  ttroquaiu  propria  eorum  bona ;  sed  per  eos,  ut 
oecoiioroos,  legitime  dispensanda.  Nostrum  auteiu 
focat  spiritttalia  et  coelestia  bona,  quia  ad  eoruui 
possessioiiero  creaii  sumus,  conveniunique  nobis  se- 
cundum  id  quod  potissimum  sumus,  neuipe  rationa- 
Im,  et  hsec  sola  iios  be»tos  faciunt ;  iiec  eripi  iiobis 
possunt,  nisi  foleniibus. 

^  His  consonant  SS.  Piitrum  sententiae.  D.  Hiero- 
nyinus  epist.  34  :  Apostoli,  inquit,  glorianiur  quod 
omnia  dimiserinl^  et  secuti  sini  Salvatorem.  Ei  cerie 
vmter  reiia  et  navem  nikil  legimus  eos  dimisisse;  et 
tmen  tesHmonio  fuluri  Judici$  honoraniur,  quia  $e 
oferemes  totum  dimiserunt  quod  kabebant.  Augustinus 
cpist.  g9,  q.  4  :  Neque  ndhi  minus  imputabiiur  quia 
dutes  non  fm.  Mam  nec  apostoli,  qui  priuihtBC  feeerunt^ 
dinies  fuerunt;  $ed  toium  mundum  dimitiit,  qui  et 
qaod  habebat^  et  quod  habere  optabai,  dimittit.  Gre- 
gorius  Itagnus  homil.  5  in  Ef  angeiia  :  Fortasee^  in- 


habemus  ex  desiderio  quanimus.  Multum  ergo  Petrus 
et  Andreas  dtmtsil,  quando  uierque  etiam  deeideria 
habendi  reliquit.  Mullum  dimisit  qui  cum  re  poseessa 
eiiam  concupiscentiis  renuntiavit.  A  sequenttbus  eryo 
iania  dimissa  sunt,  quanta  a  non  sequentibus  coneupiui 
potuerunt.  Vide  siiiiiliaapiid  S.  Beriiarduro  in  de* 
clamai.  iii  illa  verba  :  Ecu  uo$  reliquimus  omnia 
(Maiih.  XIII ). 

«  Veios  catililena,  seu  cafillatio  Pelagianorum  : 
In  quo  consistit  liberias  arbitrii  et  ratio  meriti,  si 
omnia  qnae  ad  saluiem  nostram  et  perfectionein  per- 
tineni,  divinne  grati» accApia referenda  slniT  de  qua 
quaestioiie  vide  0.  Hieroiiymum  lib.  i  cap.  3  et  lib. 
ni  cap.  %  adversas  Pelagtanos,  Augusliiium  lib.  de 
Gratia  et  Libero  Arbitrio  cap.  i,  et  Bernardum  3 
tractaia  de  eodeiA  arguroenlo.  Sed  pienius  de  bac  re 
agetur  collat.  13. 


575 


JOANNIS  GASSIANI  GOLLATIONES. 


575 


CAPUT  XII. 


Aefpofuio  de  diMpentatione  dmnof  gratWB^  manente 
arbitrii  libertate. 


Paphnuiias  :  Hoc  fos  recle  movisset,  si  in  omiii 
opere  vel  discipiina  principium  uoiam  esset  ac  finis, 
*  et  000  eiiam  quaedam  medietas  interesset.  Iiaque 
sicut  occasionem  salutis  diversis  modis  Deum  cogno- 
scirous  operari,  iu  nostrum  est  occasionibus  aDivi- 
niute  concessis,  vel  euixius  vel  remissius  famulari 
(  fiie  annotationem  qnintam  Cuychii  in  fine  operii ). 
Nam  sicut  Dei  fuit  vocantis  oblatio,  Em  de  terra  tua, 
ita  Abrahae  fuit  exeuntis  obedlentia  :  et  quemadmo- 
dum  illud  quod  dicitur,  Et  veni  in  terram^  obiempe- 
rantis  fuit  opus ;  iu  illud  quod  additur,  Quam  tibi 
momtravero  ( Genee.  xii ),  jubentls  Dei,  vel  promitten* 
tis  est  graiia.  Gertos  Umen  nos  esse  convenit,  qood  B 
omnem  virtulem  indefessis  conatibus  exercentes, 
neqnaquam  diligeQtia  vei  studio  nostro  perfectionem 
possimus  auingere;  nec  sufficiat  humana  sedulitas 
laborum  merito  ad  tam  sublimia  beatitudinis  praemia 
pervenire,  nisi  ea  Domino  nobis  cooperante,  et  cor 
nostrum  ad  id  quod  expedit  dirigente,  fuerimas  adepti; 
ideoque  debemus  cum  David  orantes  momentis  sin- 
gulis  dicere,  Per(Ue  greittu  meot  in  $emiti$  Itiis , 
ut  non  moveaniiir  veetigia  mea  ( P$aL  xvi );  et,  Sta» 
tuit  $upra  petram  pede$  meo$^  et  direxit  gre$$u$  meo$ 
{P$ai.  xxxix);  ut  nostrum  arbitriam  quod  procli- 
vius  vel  iguoratione  boni  tcI  obleciatione  passionum 
fertur  ad  vitia,  ille  invisibilis  rector  mentit  humanae 

ad  virtutum  potius  studia  contor quere  dignetur.  Qaod     ^^^^  ^  ^  ^^^^  ,^^  .„^„,^  ^  (^,^  ^^y 
uno  versiculo  per  PropheUm  manifestissime  legimus  ^ 


A  runt.  Et  rursum : Ni$x<!uia  Dominu»  adjumt  me,  paulo 
mintii  habitaverat  in  infemo  anima  mea  (Psal.  xciu) : 
liberi  ulique  arbiirli  praviiate  se  in  inferno  habiuiu- 
rum  fulsse  teslatur,  nisi  Domini  fuisset  adjutorio  ac 
proieciione  salvatus.  A  Domino  enim,  non  a  libero  ar- 
bitrlo  gre$$u$  homini$dirigentur,  Ei  cum  ceciderit  iu' 
stus ,  libero  diimUxat  arbitrio  tioti  coUidetur.  Qua- 
propter  T  quia  Dominue  $uppomt  tnaiium  $uam  (  P$al. 
xxxvi  )•  Hoc  est  apertissime  dicere :  Nuilus  justorum 
sibi  sufficit  ad  obtinendani  justitiam,  nisi  per  mo- 
menu  singula  lituUanti  ei  et  cornienti  fulcimenta 
manus  suas  supposuerit  divina  clementla,  ne  pro- 
stratus  intereat  penitus  cum  fuerit  liberi  arbitrii  in- 
firmiute  collapsas. 

GAPUT  XIU. 
Quod  tUrectio  titm  uo$trcB  e»  Deo  stl. 

Nec  sane  umquam  viri  sancti  directionem  vias, 
qua  gradiebantur,  ad  profectum  virtutum  consum- 
mationemqae  tendentes,  industria  se  propria  obti- 
nuisse  tesiati  sunt,  sed  eam  potius  a  Domino  pre- 
cabantur  dicentes  :  Dirige  me  in  veritaU  tua  (P$aL 
xxiv),  et,  dirige  in  eonepectu  tuo  viam  meam  (P$al.  v). 
£t,  Notam  fac  mihi  viam  in  qua  ambulem{P$aL  cxui). 
Aliusautem  non  solum  fidc,  sedetiam  experimento, 
etquodammodo  ipsa  rerum  natura,  hocipsnm  se 
deprehendisse  proclamat :  Cognovi^  Domine,  quia 
non  e$t  in  homine  via  eju$f  nec  viri  e$t  ut  ambulel  et 
dirigat  greuut  $uo$  (Jerem»  x).  Ct  ipse  Dominus  ad 
Israelem  :  Et  dirigam  eum  ego,  inquit,  ut  abietem  vi- 


decanuri : /mp«i<tM  i^mattM  stcm,  ut  caderem;  in 
quo  liberi  arbitrii  inttrmius  designatur  :  Et  Dominue 
$u$cepit  me  ( P$aL  cxvii ) ;  rursum  adjuiorium  Domini 
junclum  eidem  semper  ostenditur,  quo  jam  ne  pe- 
nitus  libero  eollabamur  arbitrio,  cum  titubasse  nos 
viderit,  porrectione  quodammodo  manuum  suarum 
sustentat  atque  confirmat.  Et  iterum  :  Si  dicebam , 
motu$  e$t  pe$  meu$^  lubrica  scilicet  arbitrii  facultaie, 
mieericordia  tua,  Domine,  adjuvabat  me  ( P$aL  xcin), 
iteruin  mobilitati  suae  Dei  conjunxit  auxilium ;  quia 
iie  movereiur  pes  fidei  suae,  non  industriae  propriae 
fuisse,  sed  misericordiae  Domini  confitetur.  Et  iiC' 
rum  :  Secundum  muUitudinem  dolorum  meorum  in 
corde  meo,  qui  libero  utique  mihi  nascebanlur  arbi- 
trio,  con$olatione$  tum  tmtificaverunt  animam  meam  D 
( Ibid,),  per  tuam  scillcet  inspirationem  venientes  in 
cor  nieum,  et  reseranies  contemplationem  futurorum 
bonorum  (quae  pro  tuo  nomine  laborantibus  prxpa- 
rasti),  non  solum  abstulerunt  omnem  anxieiatem 
cordis  mei,  verum  etiam  summam  laeiiiiam  contule- 


CAPUT  XIV. 

Quod  ecientia  legie  magi$terio  et  iUuminatione 

Donuni  conferatur, 

Legis  quoque  ipsius  scientiam  non  lectionis  in- 
dustria,  sed  magisterio  et  illuminatione  Dei  qnotidie 
desiderantadipisci,  dicentes  ad  eum  :  Yia$  tua$, 
Domine^  demon$tra  mihi ,  et  $enuta$  tua$  edoce  me 
(P$al,  xxiv).  Et,  Reveia  ocuioe  in^os,  et  coneiderabo 
mirabilia  de  lege  tua  (P$aL  xviii).  Et,  Doce  me  faeere 
voluntatem  ttmm,  ^ata  Deu$  meu$  e$  tu  (P$al.  cxlti). 
Et  iteruin  :  Qui  doce$  honunem  ecientiam  (P$aL 
xciii). 

GAPUT  XV. 

Quod  intellectue,  quo  mandata  Deipo$$imu$agno$ceref 

et  bonas  voluntatie  affectu$  a  Domino  donetur. 

Ipsum  etiam  intellectam  bealus  David,  quo  inan- 
data  Dei  possit  agnoscere,  quae  ntiquein  librolegis 
noverat  esse  perscripU,  a  Domiuo  postuiat  prooie- 
reri,  dicens  :  Servu$  tuu$  ego  stim,  da  mihi  tnfei/e- 
ctumy  ut  di$cam  mandata  tua  (P$ai,  cxviii).  Qui  oti- 


ALARDI  GAZJSI  GOMMENTARIUS. 


«  Videtur  hic  Paphnutius  qucxstioni  illi  iu  re- 
spondere,  quasi  initium  quidem  ac  finem  nostrae  salu- 
tis  et  perfectionis,  divinae  gratiae,  medietatem  vero, 
hoc  efit,  progrcKSum,  sive  medium  cursum  nostri 
arbitrii  viribus  velit  ascribi.  At  non  aliud  eum  vo- 
luisse  coiitendit  D.  Guychius  (Annotat.  5,  in  fine  hu- 
ju$operi$),  quam  initium  justificationis  nostrae  a 
iK>lo  Deo  esse,  sicut  ct  donum  perseveranCiai  usque 


in  finem ;  progressum  vero,  sive  au{(mentum  gra- 
tiae,  jnstitiae,  ssnctilatis,  et  perfectioiiis,  velut  inier 
extrema  medium  (  quod  idcirco  medieutem  vocat), 
conjunclim  et  nostro  arbitrio  et  divinae  gratiac  ascri- 
bendom.  Unde  consequens  est  ut  illorum  poiius  in- 
eptam  aut  imperium  inlerrogationem  volnerit  re- 
darguere,  qui  tantum  initium  ac  flnem  nostrae  san 
lutis  ac  perfectionis  Deo  videbantur  ascribere. 


S77 


COLLAHO  in.  -^-  DE  TlUBOS  ABRENONTIATIONlBtlS. 


m 


que  el  intellecmm  somei  sibi  per  naturam  prosti-  A  est,  Dominus  sapientes  facit  cscos ;  non  nostra  cau- 


tttoi  possidebat,  notitlam  quoque  mandatorum  Dei, 
qosdescripia  tenebaniur  in  lege,  ntique  habebat  in 
prompto :  et  tamen  nt  hanc  plenius  apprehendat» 
Domioam  deprecatur»  sciens  nequaquam  sibimet 
sofficere  poese  id  quod  per  naturam  conditionis  in- 
serlttfflesty  nisi  quotldiana  Domini  illuminatione, 
ad  ioielligendam  spiritalUer  legem  ac  mandaia  ejus 
apertlus  agnoscenda,  sensus  ipsius  ab  eodem  fuerit 
illostratos;  ipso  etiam  Vase  electionis  hoc  quod  di- 
dmos  clarius  prsdicante,  Deu$  eit  enim  qui  apeta" 
tvr  in  noln$  ei  velle «  et  perficere  pro  bona  voluntate 
{Pkilip,  n).  Et  rursum,  InteUige  qum  dico^  dabit 
mimtibi  Dominu$  itUeUectnm  (II  Tim.  ii).  Quid  potuit 
apertios  dicl»  quam  ut  et  bonam  voluutatem   no- 


lio,  sed  Domtntrs  ett$todit  advenae  (  Psal,  gxlv)  ; 
non  nostra  fortitudOy  sed  Dominu$  aUevat  sive  suf- 
fulcil  omne$  qui  eorruunt  {P$.  ckliv).  Hxc  autem 
dicimus,  non  ut  studiom  nostrum  vel  laborem  atquc 
industriam  qoasi  inaniter  et  superflue  impendefndo 
vacuemus  ;  sed  ut  noverimus  nos  sine  auxilio  Dei, 
nec  adniti  posse,  nec  efflcaces  nostros  esse  coiiatus 
ad  capessendum  tam  immane  praemium  puritatis, 
nisi  nobis  adjutorio  Domiiii  ac  misericordia  fuerit 
oontributum.  Equu$  enim  paratur  m  diem  beUi^  a 
Domino  autem  e$t  adjutorium  (Proverb.  xxi),  quia  non 
e$t  in  fortitudine  poten$  vir  ( I  Reg,  ii ) :  et  mendax 
equue  ad  ealutem  {P$aL  iixii)»  ut^l  gloriatur,  in 
Domino  glorietur  (1  Cor.  i ).  Oportet  igitur  nos  seni- 


stram  et  operis  consummartonem  a  Domino  in  nobis  B  per  cum  beato  David  caneret  Portitudo  mea  et  toic- 


pronoDiiaret  impleri  ?  Ei  iteruin,  Quia  vobi$  dona- 
tm  ett  pro  Ckmto,  non  $olum  ut  in  eum  credatie^  $ed 
vietiamvro  iUo  patiamini  {Philip.  i).  Hic  quoque  et 
Iniiium  conversionis  ac  fldei  nostne,  ac  passionum 
toleramiam  donari  nobls  a  Domino  declaravit.  Quod 
iotelligens  David  quoque  similiter  orat  sibi  boc 
ipsooiDomiol  miseratione  concedi,  dicens :  Confirma^ 
Dm,  lioe  quod  operatue  e$  in  nobi$  (P$aL  lxvii)  ; 
ostendens  non  sufHcere  sibi  salutis  principia  doiio 
Dei  graiiaque  colUta,  nisi  fuerlni  eadem  miseratlo- 
ne  ipsios  et  quotldiana  opituiatione  perfecta.  Non 
eoim  liberum  arbitrium,  sed  Dominu$  $olvit  compe- 
ditoi ;  non  nofttra  virtus,  sed  Domtniis  eriglt  eli$o$ ; 
lon  lectionis  industria,  scd  Dominu$  iUuminat  ccs- 


datio  meay  non  liberum  arbitrium,  sed  DommiM,  et 

factue  e$t  mihi  in  $alutem  {P$aL  cxvii).  Quod  doctor 

quoque  geniium  non   ignorans  idoneum  se  factum 

ininisterio  novi  Testamenli,  non  suo  nierito  nec  au- 

dore,  sed  Dei  miseralione,  proclamat :  Pion  quod  m- 

mu$,  inquit,  idonei  cogitare  aliquid  a  nobi$  quasi  ex 

nobie^  $ed  $uf[icientia  tioitra  ex  Deo  e$t  (II  Cor.  iii). 

^Quod  minus  Latine,  sedexpressius  dici  poteiit,  Ido- 

neitas  nostra  ex  Deo  est.  Denique  sequitur,  Qui  et 

idoneo$  no$  fecit  mini$tro$  novi  TetUtmemi  (II  Cor,  x). 

CAPUT  XVI. 

Quod  ip$a  fide$  a  Domino  eoncedatur. 

In  tantnm  autem  universa  qu»  ad  salutem  perti« 

nent  apostoli  fibimet  a  Domino  largita  senserunt. 


to$,  qood  Gracce  dicitur,  *  k«/»coc  cro^oi  TVfWp,  id  C  *  ut  ipsam  quoque  fidem  praestari  sibi  a  Domino  po- 

ALARDI  GAZi£l  COMMENTARIUS, 


*  Sic  iliaoi  psal.  versicul.  Graeci  interpretantur 
de  illustraiioDe  mentis  et  conversione  voluiitatis,  ut 
illuniiQare  sit  sapieiiles  facere  (LXX  Interpret.)  He- 
brxi  tam  de  caecilate  et  illiiiniDatioiie  spiriuli  quain 
corporali  ^  O.  Mierongm.  in  eap.  liv  l$aia!). 

^  En  aliud  singulare  et  evideiis  arguiiientum  qtio 
probaiur  Cassianuin  non  Grxce,  sed  Laiinoidiomate 
kas  coliaiiones  descripsisse,  quod  et  Cuyt  hiiis  et 
Ciacoiiius  annoUrunt.  Nam  siGraecc  scriberet,  Grae- 
cam  vocein  quae  apud  Apostolum  una  est,  exavoriif , 
umpliciter  ex priiiierei,  nec  de  vocibus  Latinis  iiiier 
M  ciillatis  scrupulum  moveret,  alleram  alteri  praefe- 
rendo.  Caeterum  qua  ratioiie  dicatur  minus  Latine, 
sed  expressius  dici,  ldoneita$  no$tra^  quani  $ufficien- 
tia  ttoetra^  ex  Deo  e$t,  grainmaticis  expendendum 
euxaminaiidum  relin(|Uo.  Mihi  certe  poiius  conira- 
rium  videiiir»  et  minus  forusse  Laiine,  sed  Lnnen 
expressius  dici,  si  vis  vocum  attendatur :  Suficientia 


D.  Attgustinus  pluribus  in  locis»  praesertim  toto 
fere  libro  de  Prardestinatione  sanctoruni.  '£t  0. 
Prosper  libro  prinio  de  Vocaiione  feniiuin  cap.  23, 
ubi  Scripturae  plurima  in  eain  rem  conierl  iesiimo« 
iiia.  Uuibus  accessil  anctoriias  concilil  Arausicanl, 
can.  5  et  sequeniibuSt  quibus  contra  Pelagiuin  defi- 
nitur,  <fcu<  augmentum^  ita  initium  fideif  ip$umque 
credulitatit  affectumDei  donum  e$$e.  Damnantur  autem 
quicumque  vet  intttum  fidei  naturaliter  ncbi$  ina$€ 
dicunt,  vel  per  naturce  vigorem  evangelicte  pia^dicationi 
con^entire  no»  po$u  ajfirmanl,  ab$que  iUumtnatione  et 
intpiratione  Spiritu$  $ancti.  Quani  seiiti:ntiani  ejns- 
dem  concilii  Paires  pleiiius  explicaiit  capite  u  iitiio^ 
asserentes  no.>  credere  debere,  quoii  per  peccatum 
primi  hominis  ita  inciinatum  et  attenuatum  fuerii  11- 
berum  arbiirium,  ut  nuUus  posiea  credere  in  Deum 
possii,  nisi  graiia  euin  et  misericordia  divina  pta^ve- 
nerit;  idque  variis  exemplis  et  lesiiinoniis  Scripiurae 


Houraex  Deo  €il,  quain  :  IdoneiUu  no$tra  ex  Deo  |v  declaranL  Cui  doctrinae  inbaerentes  Patres  concilii 


esL  Sed  quia  superius  verba  Aposloli  ita  citaverat 
^ott  quoa  $imu$  idonei  cogitare^  eic.,  ideo  dicit  ex- 
pressius  dici :  Idoneitae  no$tra  ex  Deo  e$t.  Nimirum 
Hi  vcrba  verbis  respoiideanl.  At  Vulgata  versio  nunc 
liibdt :  Jion  quod  $uficiente$  simtM»  etc,  quibus  se- 
«iucmia  apt45  respondent. 

^  Uuo  magis  divini  auxilil  necessiuiem  et  liberi 
arbiirii  imbecilliiatero  osiendat  Paphnutlus ,  docet 
ipaam  quoque  fidem  Chrisiianam,  quae  initiiini  est 
s^luiis,  noii  ex  nobis  Ipsis,  boc  est,  ex  solis  viribus 
liberi  aibiirii  baberi,  sed  a  Deo  inlundi,  Deique 
douuiu  esse,  qiiod  et  disertis  verbis  aflirroat  Apo- 
siulus  ad  Ephesios  scribens  cap.  ii  :  Gratia  $atvati 
oti$  per  fidem;  et  hoc  rwn  ex  vobie^  Dei  enim  donum 
c:t.  Unain  doctrlnam  adversus  Pelagiauos  sirenue, 
pra:ter  alios  Patrea»  propugnarunt  et  conUrmaruut 


Tridentini,  sess.  6  can.  5,  anaihemaie  diimiiant,  $i 
qui$  dixerit$inepneveniente  SpirUue  $ancti  in$piratione 
atque  adjutorio  hominem  eredere  po$$e  $ieut  oporiet. 
Credere  autem  sicut  oportei  est  credere  sicui  ex- 
pedit  ad  saiiitemt  quod  est  asseiiiiri  fldei  mysie- 
riis  sibi  propositis,  Uinquam  a  Deo  revelaiis,  hoc 
est,  propter  revelationem  divinam,  lamquain  propter 
rationeni  formalem  credeudi.  Quare  haereiicus,  aut 
inlidelis,  quia  non  assenliiur  myslerii!»  fidei  propier 
revelationem  divinam,  sed  prupter  alia  inoiiva,  vel 
rationes  humanas,  ideo  non  credit  fide  Christiana, 
ceru  et  infallibili,  sed  hutnana  ;  proinde  non  credit 
sicut  oporiet  et  necesse  est  ad  saluicm.  Idcirco  ad 
excludendam  hujusnriodi  fidem  humanam,  addide* 
ruttt  concilia  illam  paniculamy  itaa  oportet. 


579 


JOANNIS  GASSIANI  COLLATIONES. 


CAPIJT  XVII. 

Quod  moderatio  et  toleranlia  tentaiiontm  nobU 
a  Domino  iribuatur. 

Sufnmam  quoqae  toleraniiae,  qua  tentatioiies  illa- 
tas  sustinere  possimus,  non  tam  in  noiira  viriiiie 
quam  Ih  Dei  misericordia  et  moderalione  consisiere 
beaius  Apostolus  iia  pronuntiat :  Tentatio  voi  non 
^  apprehendat  nUi  humana :  fidelis  auiem  Deui,  qui 
non  permiltet  vo$  tentari  iuper  id  quod  poteitii,  ud 
faciet  cttfh  tentalione  etiam  exitum,  ut  iuitinere  potri- 
tii  (1  Cor.  X).  l)eum  quoque  aptare  site  confiriiiare 
animos  nostros  ad  omne  opos  bonum,  et  operari  in 
nobis  ea  quae  sibi  snni  placita,  idem  Apostolus  do- 
cet :  Deui  autem  padi  qui  eduxit  de  tenetfrii  pastorem 
magnum  ovium  in  ianguirff  teitamenti  aterni  Jeium 
bona  sunt  auxilio  Domini  consummari,  et  ne  ipsam  B  Chriitum^  aptet  vos  in  omnibono,  facieni  intobitquod 


stolarent,  dicentei,  Domtne,  auge  nobii  fidem;  pleni-  A 
tudinere  ejus  non  libero  arbitrio  praesumentes,  sed 
Dei  sibi  credentes  munere  conferendam.  Denique 
docet  nos  idem  auctor  salutis  human»,  quam  ipsa 
lldes  nosira  lubrica  sii,  el  infirma,  et  nequaquam 
sibi  surficiens ,  nisi  fuerit  auxilio  Domini  roborata, 
dicens  ad  Petrum :  Simon^  Simon^  ecce  Satanoi  expe- 
tivit  voi  ut  eribraret  voi  tamquam  triticum;  ied  ego 
rogavi  Patrem  meum  ne  deficeret  fidee  tua,  Quod 
alius  in  semeiipso  seniiens  fieri,  et  quodaniniodo 
fldem  suam  infidelitatis  fluciibus  ad  perniciosi  nau- 
fragii  videns  scopulos  perurgeri,  ad  eumdem  Domi- 
num  anxiliuni  fldei  suae  postulans  dleit :  Domine,  ad- 
juva  infidelitatem  meam  (Marc.  ix).  In  iantum  itaque 
senseruiit  evangelici  et  apostolici  viri  universa  quae 


quidem  fidem  suam  confessi  sunt  illaesam  se  posse 
Sttis  viribus  vel  arbiirii  Itbertate  servare,  ui  hanc  vel 
adjuvari  in  se,  vel  donarlsibi,  a  Domino  postula- 
rent.  Quae  si  in  Petro,  ne  deficeret,  Domini  egebat 
auxilio,  quis  erii  tam  praesumptor  et  caecns,  qui  se 
ad  bujus  custodiam  quotidlano  Domini  eredai  adju- 
tdrio  non  egere  ?  praesertim  cum  ipse  Dominui  in 
Evangelio  hoc  ipsum  evidenter  expreaserlt  dicens  : 
Sieut  palmei  non  poteil  fhictum  facere  a  iemetipio 
nUf  in  tnte  munserit^  ita  et  voi  niii  in  me  mameritii. 
Et  iterum  :  Qtua  iine  me  mhil  poteetii  facere  (Joan. 
xv).  Quam  sit  Igitur  ineptum  ac  sacrilegum  qiiid- 
qnam  de  bonis  actibus  nostrae  indusiriae,  et  non  Dei 
gratiae  vel  adjutorio,  deputare,  manifeste  probatur, 


piacet  coram  ie  (Heb,  xiii).  Qnod  eiiam  Thessaloui- 
censibus  ut  eveniai  ita  precaiur  dicens  ;  Ipse  autem 
Dominui  JeiUi  Chriitus  et  Deus  Pater  noiter  qui  di- 
lexit  nu<,  et  dedit  comolationem  mternam^  et  spem  bo- 
nam  in  gratia^  exhortetur  corda  vestrat  et  confirmet  m 
omni  opere  et  termone  bono  (II  Theit,  ii). 

CAPUT  XVIII. 

Quod  perpetuUoi  tmoris  Domins  nokU  a  Dommoceit' 

feratur. 

Ipsum  denique  ^  timorem  Dei,  quo  firmiter  eiim 
tenere  posslmus,  a  Domino  nobis  Infundi,  Jereinias 
propheta  ex  persona  Dei  manifeste  tesiatur,  iu  di- 
cens  :  Et  dabo  eii  cor  unum^  et  aiumam  tfiuim,  lU  (t- 
meant  me  univenii  diebui,  et  bene  itl  Wi,  et  fUiiseorum 


Domlnlca  protestante  senientia  ,  sine  sua  inspira-  G  P^^^  ^^^^  ^<  feriam  eii  pactum  iempiiernum,  et  non  de- 


tione,  vei  cooperatione  spiritales  fructus  exhibere 
neminem  posse  :  Omite  eiitm  daium  ^ontim,  et  amne 
donims  perfeetum  deiunum  e$t ,  deicendem  a  Patre 
luminum  (Jacobi  i).  Zacharias  quoque,  *  Qtita  li  quid 
bonum^  ipiitii  eil ;  et  ii  quid  optimum,  ab  ipio  (Zach. 
IX).  £t  ideo  coaatanter  beatus  Apostolus  :  Qiitif 
enim  habei  quod  non  accepitti  f  quod  it  accepiitif  quid 
jtoriarii  quaii  non  acceperii  (t  Cor,  iv)  ? 


liitam  ei$  benefaeere,  et  timorem  meum  dabo  in  corda 
eorum^  «i  non  recedmUame  {Jerem.  txxn).  Ezechiel 
quoque  :  Et  dabo  eii  eor  novum ,  el  ipiritum  novum 
tribuam  in  viiceribui  eorum^  ei  auforim  cor  /apiifi«m 
de  carne  eemm,  ei  dabo  eis  cor  cemseufilk^  en  in  prcBte- 
pH$  meiiombulent,  etjudida  Mea  cuitodiant,  faciantque 
ea,  et  $int  mihi  in  populum^ei  ego  $im  m  im  Jkm 
(  EtechieL  xi  et  xxxvi ). 


ALARDI  GAZiEi  COMMENTARIUS. 


•  Vulgata  verftio  hal>et :  Quta  emm  bonum  ejtit  ^l, 
et  quid  puichrum  eju$^  ntii  frumenium  electorum?  eic. 

b  ita  nuiic  in  Vulgata  edllione  legiiur.  Ai  in  non- 
nulU.4  aiiiiquioribus  est  apprehendit ,  ut  in  Graeco 
cUv^cv.  Et  Cyprianus  lib.  iii  ad  Quirinum  :  Tentatio 
9oi  non  occupavit^  niii  humana.  Quam  lectionem  ve- 
rain  et  germanain  esse  conieodil  Cassianus  Jibro 
nuinlo  Insiitulionuoi  capite  decimosexio  hisverbis: 
Hoc  Apoitoti  testimonium  non  inieiiigentei  qusdam 
posuerunt  pro  indicalivo  optativum  modum^  td  e$t : 
Teniatio  vos  non  apprehendat,  nisi  humanOy  quod  ab 
ipso  magis  dici  manifestum  esl,  non  oplanfti,  ud  pro^ 
nuntianiis  affectu.  I1;rc  ip^e.  IJiide  iiilrum  est  hic  a 
seipso  disseniire ,  et  aliam  leciionem  sequi.  Quod 
vero  hic  sequinir :  sed  [aciet  cum  tentatione  etiam  ean- 
tum  (Griece  ix^Qurn),  sic  ciUi  hunc  locum  divus  Hie- 
roiiyinus  in  cap.  ii  Jonap.  Cyprianus  vero  :  Faciet 
cuin  leniaiiooe  ei  evadendi  racuUaiem.  Cum  autem 
l>€«iyc(v  signilicet  ultra  prosequi*  ei  proinovere,  recte 
eiiani  vertii  vulgalus  interp. :  Fuciet  cum  tentatione 
provenium, 

«  Tiinorem  Domini  inter  dona  Spiritns  sanctl  nu- 
merat  Isuias  cap.  xi.  Quod  uon  soluni  de  iiniore  ii- 


iiali  intelligitHr,  quo  quis  metoit  Deum  oiTendereet 
per  offeDsam  ab  e<»  separari,  veriim  eciain  de  tiniore 
servili,  quo  qnis  a  peceato  retrahitar ;  non  quatenus 
gervili!»  est,  id  est,  qiiaienus  conjunctum  habet  pec- 
candi  affectum,  sed  qoaienus  timor  quidani  esi ,  per 
quem  proposiia  comniinaiione  poenx  reirahilur  qois 
D  ab  opere  ptccaii,  cni  poenam  illam  iiovii  e^se  consti- 
tuiam.  Hunc  enim  liinorem  secondam  se  maluni  non 
esse,  quin  immo  doiium  Dei  esse,  docet  Aposiolus 
Rom.  viii.  Dicens  enim  :  iVoii  iterum  aceepiitii  ipiri' 
tum  servitutis  in  timore ,  hand  ohscure  signific»!  et  i 
Spiritu  sancio  liunc  limorem  pioflcKci,  et  ab  eo  qiii- 
bnsdam  aliqiiando  daium  fuisse,  scilicet  populo  Jn- 
daico  in  ipsa  iegis  aceepttone.  Rnrsus  ii  'limoih.  i. 
cum  aii :  Non  enim  dedii  noHs  Deus  ifiriium  limoris, 
eum  videliret  qui  olim  datiis  foerat  Judieis.  Eodero 
spectat  illud  Isaiae  xxvi:  Aifmore  /vo,  Domine,  conce- 
jiimui  et  peperimui  Spiritum  iatuiii,  Denlque  sic  in- 
ter  Dei  dona  comineiidatur  hic  iimor,  utsecondum 
quorumdain  expositiouein  dicatnr  Jnitinm  saptentim 
(Pm<.  cxiel  Proverb,u;  concii,  Trident,  a,  6  e.  6d 
c«ii.  3).  bic  enim  D.  AugUbiiDus  et  Beda  expooit. 


581 


COLLATIO  ni.  —  DE  TRIBUS  ABRENUNTIATlONIBUS.  m 

CiPUT  XIX.  A  caodos  atque  Tictoriaiii ;  nostrum  tero  esse  ut  con- 


Qiiatf  fotlwiii  t^luntatU  bona  et  eomummaHo  eju$  a 
Domino  nt. 

Qaibiis  nanifeslissime  perdocemur^  et  *  Initium 

Tolun*ati8  bonae  nobis  Domino  inspirante  concedi, 

cuin  aat  per  se,  aul  per  eihortntionero  cujuslibet  bo- 

minis,  aut  per  necessitatem  nos  ad  salutis  aitrahit 

Tiaoi,  et  perfectionem  vlrtutiim  ab  eodem  simlllter 

eondonari;  ^  nostrum  verohoc  esse,  ut  eihortationem 

auxiliomque  Dei  vel  remlssius  vel  enixius  exseqoa- 

mur,  et  pro  [Lipi.  in  marg.  per]  hoc  nos  vel  remune- 

ratiooem  vel  supplicia  dignissima  promereri ,  quod 

ejus  dispensationi  ac  providentiae,  erga  nos  benignis* 

sima  dignatione  collaiae,  vel  negleximus  vel  studui« 

niQs  nostrae  obedientiae  devotione  congruere.  Quod 

evideoter  in  Deuteronomio  aperteque  describitur : 

Ciim,  inquit ,  introduxerit  te   Dominui  Deui  tuui  in 

lerram  quatn  poneiiurui  ingredieriiy  et  deleverit  gentei 

mulltu  eoram  l€,  Ettutum  ,  et  Gergeieeum,  et  Amor^ 

rhauni^  Chananmum^  et  PhereuBum ,  Evieum  et  JebU' 

ueum^  ieptem  gentee  multo  majorii  numeri^  et  robu- 

ilforet  le,  tradideritque  eae  ft5t,  pereutiei  eai  uique 

idmtemeeionem;  non  inibii  eum  eii  feedui^neque  iocia- 

Hs  cum  eii  eonjugia  { Deuter.  vii).  Quod  igitur  intro- 

docuntar  in  terram  repromlssionis ,  quod  deientor 

genies  mullae  coram  eis,  quod  traduniur  In  manus 

eorum  naiiones  majoris  numsri,  et  robustiores  quam 

pnpulos  IsraH,  Dei  esse  gratiam  Scriptura  pronun- 

liat.  Utrom  aaiem  percutiat  eas  Israel  usque  ad  in- 

femecionem ,  an  reservet  eas  et  parcat,  et  utrum 


cessa  Dei  beneficia  vel  intentius  vel  segnius  exsequa- 
miir.  Quam  rationem  etiam  in  illorum  caecohim  cu- 
raiione  saiig  evidenter  videmus  expressam.  Quod 
enim  transiit  ante  eos  Jeaus ,  divinae  providenliae  et 
dignationis  est  gratia.  Quod  vociferantur,  et  dicua.t : 
Miserere  noitri^Domine,  fUi  David  {iiatth.  xx),  ^  fidei 
ipsorum  et  credulitatis  esl  opus.  Quod  visum  reci« 
piunt  oculorum,  divinae  miseralionis  esl  munus. 
Quod  autem  eliam  post  perceptionem  cujnslibet  mu- 
neris  lam  gratia  Dei  quam  raiio  liberi  arbitrii  per&e- 
▼eret,  leprosorum  quoque  decem  qni  pariter  Curati 
surit  declarat  exemplum  {Luem  xvii).  Ex  quibus 
dum  unus  per  arbitrii  sui  bonum  gratiarum  restituit 
actionem,  Dominus  novem  inqnirens,  unumque  col- 
B  laudans,  solliciiudinem  adjutorfi  sni  eliam  clrea  im- 
memores  beneficiorum  suorum  jugem  retinere  se 
monstrat.  Hoc  ipsum  enlm  visitatioiiis  suae  donum 
est,  quod  vel  suscipit  el  approbat  gratum,  vel  requi- 
rit  ac  reprebendit  ingratos. 

CAPUT  XX. 
Quod  nihil  in  boe  mundo  iine  Deo  geratur. 
Credere  tamen  inconcussa  fide  nos  convenit,  nihil 
sine  Deo  prorsus  in  hoc  mundo  geri.  Aift*  enitn  To- 
luntate  ejus  aut  permissu  agi  unltersa  fatendum  esl, 
utscilicet  hxcquae  bona  sunt,  votuntale  Dei  perfici 
auxilioque  credantur;  quae  autem  contraria  sunl, 
permissu ;  cum  pro  nequillis  ac  durilia  cordls  nosiri 
deserens  nos  divina  protectio ,  diabotuiti  nobis  vel 
ignoniiniosas  corporis  passiones  patitiir  dominari. 


ioeai  cum  eis  foedos,  ei  ntrum  noA  societ  cum  els  ([  Quod  eiiam  Apostoli  vocibus  evidentissime  perdo- 


eoojogia,  an  societ,  ipsorum  esse  testainr.  Quo  lesli- 
monio  manifeste  discernilur  ^  qaid  libero  arbiirio, 
quidTe  dispensaiioni  vel  qaotidiano  adjulorio  Do- 
mini  debeamus  ascribere,  et  quod  divlnae  sit  gratiae 
prxstare  nobis  occasiones  salutis  el  proveaius  se- 


cemur,  dicentis  :  Propter  quod  trddidit  illoi  Deui  in 
paiHonei  ignominim  {Rom,  i ).  Et  Iterum  :  Qnia  ioii 
erediderunt  [Lip$.  in  marg.  probaverunt  J  Detim  ha' 
bere  in  notitid,  tradidit  illoi  Deuiin  reprobum  iemum^ 
ut  fadant  ta  qum  non  conveniunt  {Ibid.).  Ipse  quoque 


ALARDf  GAZi£l  COlillENTARIUS. 


*  Consonat  huic  similis  el  diserta  sententia  abba- 
tis  Chaeremonis  collaiione  13,  giiam  et  D.  Prosper 
nlde  commendal ,  ut  baaim  et  lundamenlum  totius 
dispntationis  adversus  PeUgianos  et  Semlpelaglanos, 
<)nx  sic  hal>et  ( Cap.  3 ) :  2Vott  iotum  acluum^  verum 
tiim  cogitationum  bonarum  ex  Deo  eae  prineipium, 
qm  nobii  et  initia  ianetae  voluntaiM  impirat ,  et  Wrf  tc- 
tem  atque  opp-^rtunitatem  eorum  qum  recte  cupimui 
tribuii  peragendi^  elc;  a  qua  lamen  senlenlia  catho- 
lica  recessisse  autdeflexisse  visus  idem  ipse  collator 
tota  sna  consequeAii  disputalitme  ei  coll»tiorie  de 
proieciione  Dei  ei  libero  arbiirio.  Unde  merito  a  D, 


•  Ita  enim  haec  duo  conjnncta  sont  in  opere  no- 
ilrae  iustificationis  et  salulis,  ul  utrique  suas  paries 
tribuere  debeamus,  petiores  lamen  divinaR  graiiae. 
Quod  a  D.  Prospero  egregie  explicatur  his  verhis 
CLib.  II  de  Vocat.  gent.  eap.  26) :  Gratia  quidem  Dei 
m  omnibuM  juitifUationibui  principalifer  prtfemttief, 
euadendo  exnortationibui,  monendo  exemplnt  terrendo 
pericuUi,  incitando  miraculii^  dando  iniellectum ,  tn« 
ipirando  con$ilium ,  corque  iptorum  iUuminando,  et 
fidei  affectionibui  imbuendo.  Sed  etiam  voluntai  Homi' 
nii  iut}jungilur  ei^  atque  conjungitur^  qum  ad  hoc  prm- 
dictii  est  ejcitata  prmeidiii,  ul  divino  in  ee  coopereiur 


Prospero  red.irgutus,  et  a  Gelasio  ponlifice  aliisque  ^  operi,  et  incipiat  esereere  ad  meritum  quod  superno 


aotata<iea,  ulibidem  Deo  favenle  videbiiur. 

^  Nosirum  inteliige  non  exclodendo  gratiam,  sed 
eam  aiippunendo.  Ulud  enim  Pelagianum  est,  hoc 
caibolicum,  ul  paielex  iis  quae  dicu  sunl  lib.  xii  lu- 
tlilui.  ( Cap.  15  et  iequent.)^  etclarius  patebii  ex  loto 
decurstt  coliationtsdecimae  teriiae,  ubi  hocargumen- 
loni  aecurate  iracl»iur.  Non  ergo  hic  separari  debet 
itl  Muod  nostrura  est  ab  eo  quod  Dei  est  ( si  caibolice 
exponere  velimus)  quasi  ex  nobis  ipsis,  seu  nokiris 
viribas  abtque  speciali  el  anpernaturali  Dei  auxilio 
po»imus  eidem  vocanti  asseniiri  ei  cooperari ,  ac 
per  boc  vitam  aeiernam  promereri,  qui  fuit  error  Pe- 
bgiaottram  aui  Semipeljtgianorum;  sed  nosirum 
inielligiiar,  quia  ex  iiostro  pendet  consensu  et  co- 
operaiiooe  eo»  craiia  divina. 


MtRtite  eoncepA  ad  itudium ;  de  eua  habens  mutabiii' 
tate  st  df^it ,  de  gratiee  opUulatione  si  proficit ;  qum 
opUulatio  per  innumeroi  modoaive  occultos.  iive  ma" 
nifestoi^  omnibui  adhibetur;  et  quod  a  multis  refuta» 
tur^  ipiorum  est  nequitim;  quod  autem  a  multis  itu- 
ctpfitir,  et  gratim  eit  divinm  et  voluntatii  humanee. 
^  Non  aliier  quam  cooperante  graiia  Dei ,  cujus 
etiam  donum  esi  ipsa  fides,  ut  superius  visum  est. 
Quod  enim  vei  caeci,  ut  a  Chrislo  illumliiarentur, 
claroaverunt,  Miierere  noilrt,  fUi  David,  vel  quod  e 
decem  leprosis  mundatis  unus  dumuxai  redieril,  ut 
daret  gloriam  Deo,  non  sine  spetiali  Dei  auxilio, 
motione,  inspiraiione  factuin  esi.  Venim  bujus  rei 
*plenior  tracuUo  ad  coUationem  tertiam  decimam 
lefereuda  esu 


6g3  JOANNIS  CASSIANI  COLLATIONES.  S8i 

Boininufl  per  Propheum  tit :  Et  nan  audivit  populut  A  modo  et  monenlis  ostendilur.  Cum  enlm  dicit :  .S'i 
meui  voeem  meam,  et  Israel  non  intendit'mihi.  Propter 


quod  dmiti  eos,  iiiquii,  secundum  adinventionee  eordie 

eorum,amtmlabuntinadinventiombuisui$  {P$al.  lxxx). 

CAPUT  XXI. 

Objectio  super  Uberi  arbitru  potestate, 

Germanus  :  Hoc  tesUmonium  apertissime  lil>erum 

demoustrat  arbitrium,  quo  diciiur  :  Si  poputus  meus 

audisset  me;  et,  non  audivit  populus  meus  voeem  meam. 

Cum  enim  dicit  si  audissety  ostendit  in  potestate  11- 

liU8  fuisse  vel  acqniescendi  ycI  non  acquiescendi  ju< 

dicium.  Quomodo  igitur  iion  in  nobis  nostra  salus  est 

collocanda,  cum  vel  audiendi  Tel  non  audiendi  ipse 

nobis  concesserit  facultatem? 

GAPDT  XXII. 


populus  meus  audisset  me,  -priorem  utique  se  locniuin 
eis  evidenter  ostendit,  quod  fieri  a  Domiuo  non  so« 
lum  per  legem  scriptam  liiieris,  verum  etiam  quoii- 
dianis  monitis  solet,  secundum  illud  quod  per  Isaiam 
dicitur  :  7o(a  die  expandi  manus  ad  poputum  non  ere- 
dentem  nuhi^  sed  contradicentem  (haice  Lxv).l]trum- 
que  ergo  polest  hoc  lestimonio  comprobari  qood  di- 
citur  :  Si  populus  meus  audisset  me,  Jsrael  it  m  viis 
meis  ambutastet ,  pro  nihilo  utique  inimicos  eorum  hu^ 
miliassem^et  super  tribulantes  eos  misissem  manum 
meam.  Nam  sicut  liberum  arbitrium  per  inobedien- 
tiam  populi  demonstratur,  ita  dispensatio  Dei  et 
auxiliuni  ejus  versicull  ipsius  initio  declaraturac 
flne,  cum  se  et  priorem  locutum  fuisse  testatur,  et 


Responsio,  quod  lib  rum  arbitrium  nostrum  adjutono  B  postea  inimicosejus  humiiiaturum.si  abeodera  fuis- 


Donuni  semper  indigeat, 
Paphnutius  :  Acute  quidem  coiisiderastis  hocquod 
dicitur,  Siaudisset  me;  sed  nequaquam  quis  sit  qui 
ad  audientem  vel  nonaudieotem  loquatur,altenditis; 
nec  illud  quod  sequitur,  pro  nihilo  utique  inimicos 
ejus  hunutiassem^  et  super  tribulantes  eos  misissem 
manum  meam.  Nemo  igitur  haec ,  qu»  protulimus  ut 
nihil  geri  sine  Domino  proharemus ,  prava  interpre- 
tationt  detorquens,  ad  defeifsionein  liberiarbilrii  ita 
conetur  assuinere,  ut  ab  liomine  gratiam  Dei  provi- 
aionemque  quoiidianam  tentet  auferre,  per  hoc  quod 
dicitiir,  Et  non  audivit  poputus  meus  vocem  meam;  et 
iterum,  Si  populus  meus  audisset  me ,  Israel  si  in  viis 
mds  ambulasset^  etc.;  sed  respiciat  quod,  sicut  liberi 


set  auditus.  Nos  enim  per  hacc  quae  protuUmus,  non 
liberum  arbltrium  hominis  volumus  subinovere  sed 
huic  adjutorium  et  gratiam  Dei  per  singulos  dies  ic 
momenla  necessariam  comprobare.  His  noi  ^ernio- 
nibus  eruditos  abbas  Paphnutius  e  sua  cella  non  tam 
alacres  quam  compunctos  corde  ante  medium  noctls 
emisit,  hoc  nobis  prsecipuum  sua  eollatione  confe* 
tens^  ut  cum  per  abrenuntiationis  primae  consumma- 
tionem,  quam  toto  virtuiis  nisu  si  udebamus  implere, 
attingenda  nobis  perfectionis  culmina  credereiuus , 
inciperemiis  agnoscere  necduni  iios  coepisse  luona- 
chorum  fastigia  somiiiare  :  quippe  qui  de  Becunda 
abrenuntiatioiie  Patriim  in  coenobiis  erudili,  t^rtiam 
in  qua  oninis  perfeclio  continetur ,  quaeque  illas  in- 


arbitrii  facultas  populi  inobedientia  comprobaiur,  ita  Q  feriores  duas  iiiultis  niodis  praecedit,  ne  audilu  qal" 
quotidiana  circa  eum  provisio  Dei  clamantis  quodam-      dein  nos  antea  percepisse  nossemus. 


COLLATIO  QUARTA, 

QuiB  est  abbaiis  Danielis. 
DE  CONCUPISCENTIA  CARNIS  ET  gPlRITUS. 


GAPUT  PRIUUM.t 

Inter  caeteros  Ghristianae  philosophiae  viros,  «  ab- 
batem  quoque  vidimus  Danielem,  aequalem  quidem 
in  onini  vlrtutum  genere  his  qui  iii  eremo  Scythi 


commanebant,  sed  peculiarius  gratia  humiliutis 
ornatum,  qui  merito  purilatis  ac  niansuetudinis  suse 
^  a  beato  Paphnutio  solitudinis  ejusdeiu  presbjtero, 
ct  Quldem  cum  muliis  junior  esset  aetaie,  ad  diaco- 


ALARDI  GAZiEI  GOMMENTARIUS 
«  Non  i.ium,  opinor,  Danielem  Slyliten,  id  est,  D  fertur 


Golumnicolam,  de  quo  Sozomenus  lib.  iii  cap.  15,  et 
ex  eo  Nicephonis  lib.  xv  cap.  2i,  et  lib.  xvi  cap.  6, 
Cedrenus  et  alii  in  Leone  Magno  imp.,  Damascenos 
iii  oral.  5  de  imaglnibus  (Baron>  tom.  VI  Annal,  an, 
4G0;  et  in  Mart^ot.  11  Decembr.),  Nam  ille  non 
P:iplinutii,  sed  Simeonis  Itidem  Stylitis  discipulus 
exsiitit;  neque  in  eretno  Scythi,  sive  Scythica,  sed 
apud  Antiochiam  SyriiC,  super  columnam  annis  cir-> 
citer  viginti  novem  vixlsse  legitur.  Memoratnr  qui- 
dem  et  alter  Daniel,  sed  abbatis  Arsenii  discipulus, 
ciijus  pr:rclara  dicta  ei  acta  in  Yitis  Palrum  refe- 
runiur.  Tertius  item  Danlel  abhas  et  presbyter 
^gyplins,  de  quo  Sophroniiis  in  Prato  Spirit.  cap. 
114,  etPetrus  Equilinus  in  Gaiatogo  lib.  vi  cap.  123. 
Quartus  denique,  de  qiio  hic  agilur,  Paphnutii  abba- 
lis  discipulus,  idemque  presbyter,  quem  Paphnutius 
successorem  suuin  delegerat :  sed  Deo  aliter  dispo- 
nente«  iile  prior  ex  hac  vita  decessiti  ut  hic  re« 


^  Hic  rursus  Paphnutii  meniio,  de  qoo  in  prxce^ 
denti  collatione  et  alias  saepius  actum  esi.  Suspicari 
autem  quis  posset  eumdem  fuisse  episcopum  ex  his 
qu»  sequuntur,  ubi  dicitur  Dauieleiii  isium,  cnjus 
hxc  collatio,  ad  diaconii  officium  ac  inde  ad  sacer- 
dotii  ordinem  et  honorem  provexisse;  cum  non  sit 
simplicis  presbyieri,  sed  episcopi  seu  pontificis, 
diaconos  nc  presbyteros  ordinare.  At  cerle  non 
dicitur  Paphnutins  ordinasse,  sed  ad  ordinem  seu 
officium  hujusmodi  provexisse,  non  ordinando  srili- 
cet,  seu  ordiiies  ipsos  conferendo,  sed  ordinandum 
ad  episcopos  destinando,  seu  eis  commendando,  vel 
offerendo,  ut  solent  abbates  et  alii  praelati  episcn- 
pis  iiiferiores,  religiosos  sibi  suhjectos  ad  episcopum 
cum  littehs  commendatitiis  miitere;  qiieniadmoiiiim 
D.  Benedictus  statuii  cap.  6  Regulae  :  Si  quis  abbas 
sibi  presbyterum  aut  diaconum  ordinari  petieritf  ac 
sms  eligat  qui  dignus  sit  sacerdotio  fungim 


S85  COLLiiTIO  tV.  —  DK  CONCVPISCBNTIA  CARNIS  Et  SPIRITUS.  B86 

nii  eit  prxlatus  officiuin.  In  Uinium  enlm  beatus  A  nire  sentiret :  ac  rursum  nullis  eiistentibus  bausia 


Paphnotius  virlutibus  ipsius  adgaudebat,  ut  queni 
Tiix  meriiis  sibi  et  graiia  parem  noverat ,  covquare 
gibi  etiam  aacerdotii  ordine  festinaret;  siquidem 
nequaquam  ferens  in  inferiore  euro  niinisterio  diu- 
lios  immorariy  •  oplansque  sibimet  successorem 
dignissimum  providere,  superstes  eum  presbyierii 
Jiooore  provexit.  Qoi  tamen  prioria  bumiiitatis  con- 
Mieiudinem  non  omiitens,  nihil  umquam  sibi  illo 
pr»sente  de  snblimioris  ordinis  adjectione  donavit, 
sed  semper  abbaie  Paphnuiio  ^  spiritales  bostias 
oilerente,  hic  velat  diaconus  in  prloris  minisierll 
permansit  ofBcio.  lo  qno  tamen  beatum  Papbnutium, 
cnro  talis  vlr  esset  ac  tanius,  ut  in  muUis  etiam 
prsscientis  gratiam  possideret,  haec  spes  substitu- 
tloois  et  electio  fmstrata  esi.  Nam  noii  multo  post  B 
lemiiore  hunc  quem  sibi  paraverat  successorem, 
prxmisit  ad  Deum. 

CAPUT  II. 

Qimit  unde  oriatur  reperuina  commutatio  mintium 
ab  ineffubHi  tcBtiiia  in  nuBUiuimam  animi  dejeeiiO' 
nem. 

Hic  igilar  beatus  Daniel,  inquirentibns  nobis,  cur 
ioterdum  resideates  in  cellula  tanta  alacritate  cor« 
dis,  com  ineffabili  quodam  gaodio  ei  einberaniia 
seeretissiiDorum  sensoum  replereninr,  ut  eam  non 
dicam  sermo  sabseqai »  sed  ne  ipse  quidem  sensus 
occorreret;  oratio  qooque  pura  ac  prompta,  et  mens 
piefis  spiriulibos  fractlbus  preces  suas  efflcaces  ac 
leres  etiam  per  soporem  suppllcans  ad  Deam  perve- 


tanta  subiio  anxietate  repleremur,  et  irrationabili 
quodam  mcerore  premeremur,  ut  non  solum  nosiuei 
ipsos  bujusmodi  sensibus  arescere  sentiremus,  ve- 
rum  etiain  horreret  cella,  sorderet  lectio,  ipsa  quo- 
qae  instabilis  ac  natabunda,  et  quodammodo  ebria 
emitteretur  oratio,  ita  ut  ingemiscentibus  et  conan* 
libus  nobis,  ad  directionem  prisiinam  reduci  mens 
nostra  non  posset,  quantoque  inteniius  ad  Dei  redu- 
cereiur  inluitum,  tanto  vebementius  ad  discursus 
inslabiles  lubrico  raperetur  excessu,  et  ita  omni 
spiritali  fructu  redderetur  effeta,  ut  nec  desiderio 
regni  coeiorum,  nec  melu  gehennae  proposiio  ab 
hoo  lethali  quodam  somno  valerei  susciiari;  iu 
respondit : 

CAPOT  III. 
Reeponiio  euper  proposila  quofsiione. 

«  Tripaniia  nobts  a  majoribos  super  hac,  quam 
diciiis,  sterilitate  roentis  tradita  ratio  est.  Aut  enim 
de  negligentia  nostra,  aut  de  impugiiatlune  diaboli, 
aut  de  dispensationo  Dominl  ac  probaiione  descen- 
dit.  '  Et  de  negligentia  quidem,  cum  nostro  vitio 
lepore  precedente  iiici|pumspecte  nosmelipsos  et 
remlsslus  exhihentes,  et  per  igoaviam  ei  desidiam 
noxils  cogitationibos  pasti ,  tcrram  cordis  nosiri 
spinas  et  tribulos  facimus  germinare,  quibus  in  ea 
pullolaniibas  consequenter  efXicironr  steriles,  atque 
ab  omni  reddlmor  spiritali  fructu  et  coniemplatione 


jejuni.  *  De  impugnatione  vero  diaboli,  cuni  etiam 
ALARDI  GAZiEI  COMMCNTARKJS. 
*  Simili  exemplo  abbas  Joonnes,  ui  referl  Aucior  C      *  Hujus  rei  insigne  exemplum  habes  in  Viiis 


lib.  IV  Insiitul.  cap.  i9,  Mueium  monachum  ob  sin- 
golarera  et  slupendam  obedientiae  probationem, 
qoani  in  eo  exercuerai,  morli  jam  proximus,  eum 
prgpanens  eunctii  fratribui  iueceteorem  sibi,  atque 
abbatem  monaeterio  dereliquit,  Quorum  occasione 
qoxstio  hie  rooveri  poasel,  an  abbas  vel  praelatus 
possit  sibi  succeasorem  deligere  et  institueret  Ve- 
rom  haee  qucstio  majoris  disquisitionis  et  difticilio- 
ris  tracuiionis  ease  videtur,  quam  ut  hoc  loco  pro 
niione  instlluti  comroode  expediri  pc^il :  proinde 
eam  alifai  discotieodam  relinquo  (Vide  inter  aliae  ad~ 
ditionei  ad  eateem  operi$). 

^  Nou  spiritales  hosiias,  id  est  myslicam  Eocba- 
ristiae  oblationem,  seu  Mlss»  sacriJicium  eliam  apud 
snachoreias  illos  frequenlalum.  Dicitur  autem  spiri- 
toalis  bostia,  tum  quia  spiriiuall  et  ineffabili  modo 
Cbristas  ipae  sacerdos  el  victiroa  offertur  et  sumitur, 
tumquia  spirituales  facilex  carnalibus.  .  . 

•  Triplex  cau]»a  spirilalis  desolaiionis,  quan  hic  «.  vulos  quosdam  pueros  i4£ihiopc8  nigros  d 
steriiiuiem  sive  ariditatem  mentis»  alibi  leporem  ^  bue  atque  illuc,  etjrelat  voliiando  deferri. 
sive  lepidttatem  vocat.  ""  "" 

*>  Hane  eausam  annouvii  D.  Gregorios  x  Moral. 
cap.  7.  Seepe^  inquit,  immunda  queedam  vel  ilHeita 
animo  venamue,  quotiee  a  precibut  vacamu$,  Sed  cum 
te  men$  ad  $ludium  orationie  erexerit ,  eariim  rerum 
imaifinee  reverberata  palitut^  quibue  libenter  priu$ 
otio$a  premebatur;  et  quaeijam  fadem  ad  Deum  anima 
ievare  non  eufieit^  quia  in  $e  nimirum  inquinata  mente 
maeuta$  poltutee  eogitationii  erubeecit.  Stepe  curi$ 
mundi  iibenter  occupamur  ^  eumque  po$thae  $tu<iio 
orationu  intendimue^  nequaquam  $e  men$  ad  eoeteetia 
eriff f ,  quia  pondue  hane  terrenee  $oUicitudini$  in  pro- 
fundum  mersit ;  et  m  preee  fadee  munda  non  oeiendi- 
lur,  quia  cogitationi$  infimeB  luto  maculatur.  Hsec 
Gregorios.  Vide  Joannem  Glimacam  gradu  S8,  qai  esl 
de  Or^tioBe. 

Pathol,  XLIX« 


Patrum  {Lib.  ii  c.  ^9)  his  verbis  relaiuin  in  Macario. 
Uuodam  lempore  nocte  in  specie  monachi  daeinon 
ad  ejus  osllum  pulsavil  dicens :  Surge,  abba  Macari, 
ei  eamus  ad  collectam,  obi  fratres  ad  vigilias  con- 

Sregantur.  Ille  vero  gratia  Del  replelus  intellexli 
iaboli  fallaclam,  et  ait :  0  niendax  ei  veriutis  iui- 
mice,  quid  tibi  consortii,  quid  socieiatis  cum  coi- 
iecia  el  cont[regatione  sanctorum  T  Ai  ille  ait :  Latei 
ergo  Ut  o  Macari,  quod  sine  nobis  nulta  collecta 
agitur,  nulia  con|sre|;atio  mouachorum?  Venl  tu  de- 
nique,  et  videbis  ibi  opera  nostra.  Dixit  auieiii 
S.  Macartus  :  Imperel  libi  Dominus,  dacmoti  iiu- 
munde.  Et  conversus  ad  orationem,  petiil  a  Domiuo 
ut  sibi  osienderet  si  lioc  veruiii  esset  quod  dxmon 
gloriabatur.  Abiit  ergo  ad  collectam,  ubia  frairtbus 
vigiliae  celebrabantur,et  iteruiu  inorationeDominum 
deprecabatur  ul  et  ei  verilatem  verbi  hujus  ostea- 
deret.  Et  ecce  vidit  per  totani  ecclesiam  quasi  par- 

discurrere 
Discur- 
renies  autein  illi  ^ihio|>es  pueri  singulis  qaibusque 
fralribus  in  oratione  positis  alque  psallenilbus  allii- 
debant;  ei  si  cui  ex  iis  oculos  duobus  digimlis  com- 
pressissenl,  siatim  dormilabat ;  si  cui  vero  iti  os 
immeraissent  digiium,  oscitare  eum  faciebant.  Iiem 
post  psalmum  cum  ad  orandum  se  projecissent  fra- 
tres,  percurrebant  iterum  siiigulos;  et  ante  aliuin 
quidem  jaceniem  in  oratione,  quasi  in  mulieruni 
specie  vertebanlur;  anle  alium  quasi  aedificauies, 
aul  apportantes  aliquld,  aul  diversa  quaeque  agentes 
apparebant.  Et  quaecumque  daemooes  quasi  ludentes 
formassent,  haec  orantes  illi  in  cordis  sui  cogiiatioue 
versabant.  Ab  aliquaniis  tamen  frairibus,  ubi  aliqiiid 
horum  agere  coBpissenl,  quasi  violenter  repulsi, 
prxcipiuti  dejiciebanlur,  iu  ut  nec  sture  anie  eos 
lul  trattsire  nuderent,  Aiii  etiam  supra  cervicea  e| 

19 


S87  JOANNIS  CASSIANI  COLLATIONES  188 

bonis  oonnaiDquam  studiis  dedili,  callida  subiiliiate  A  ut  perseYerantia  nostra»  tel  mentis  constantia  et  de- 
mentem  nostram  adversario  peneirante,  yel  igoo 


rantes  ab  ootimis  inteniionibus   abstrahimur  vel 
invili. 

CAPUT  lY 

Quod  diipentalioniB  ae  probationis  Dei  duplex 

causa  sit. 

*  Dispensationis  autem,  vel  probationis  Domini 
duplex  causa  est  :  ^  prima,  ut  paulisper  ab  ipso  de- 
relicti,  et  mentis  nostrx  humtiiter  Iniuentes  infirmi- 
tatem ,  et  nequaquam  super  praecedente  puritate 
cordis,  qu»  nobis  illius  est  visitalione  donala  ,  nul- 
latenus  extollamur,  probantesque  nos  ab  eodem  de- 
relictos ,  gemitibus  nostris  et  industria  illuni  laetitiae 
ac  puritatis  statumrecuperarenonposseintelligamus, 


siderium  comprobetur  ,  quaque  intentione  cordis  et 
orationum  instantia  deserentem  nos  visilalionem 
sancti  Spiritus  requiramus,  manifesieiur  in  nobis; 
ac  pariter  agnoscentci  quanto  labore  amissum  isuid 
spiritale  gaudium  et  puritalis  Jaelilia  conquiralur, 
soUicitius  inventam  citstodire,  ac  tener6  inientius 
studeamus.  Quodammodo  enim  negligentius  custo- 
diri  solet ,  quidquid  crcditur  facile  posse  reparari. 

CAPUT  V. 

Quod  Uttdium  ot  induUria  uostra  nihil  sina  adjutorio 

Dei  prcevaleat. 

Per  quae  evidenter  probatur,  graiiam  Del  ac  mi- 

sericordiam  semper  operari  in  nobis  ea  qux  bona 

sunt.  Qua  deserente,  nibil  valere  studium  laboraniis, 


et  praeteritam  cordis  alacritatem  non  nostro  studio,  B  et  quaotumlibet  animi  nitentis  industriam  sine 
sed  illius  dignatiune  nobis  fuisse  collalam ,  et  prae-  ipsius  iterum  adjuiorio  statum  pristinum  recuperare 
sentem  de  ipsius  rursum  gratia  et  illnminatioue  esse  non  posse,  illudque  jugiier  in  nobis  impleri,  non  vo- 
poscendam. «  Secunda  vero  probationis  est  causa»      ientis,  neque  cuTrentit^  ted  rmterentis  esi  Dd  {Rom. 

ALARDI  GAZiEI  COMMENTAAIUS. 


dorsa  ludebant.  Haec  cum  vidisset  S.  Macarius,  gra- 
viter  ingemuit,et  lacrymas  profundens,  aJ  Doininum 
dixit :  Respice,  Domine,  ne  silfcas,  neque  initigeris, 
Deoa,  ied  exsurge,  et  dispergantur  iuioiiei  tui,  ei 
fugiant  a  facie  tua,  etc.  Post  orationem  autem,  exa- 
minandx  veritatis  gratia,  seorsim  evocatis  singulis 
quibusque  fratribus,  inquirit  ab  eis  s!  in  oraiione, 
vel  aedillcandi  cogitattones  habuerint,  vel  iler  agendi, 
vel  alia  diveraa,  quae  untcuique  per  daemones  imagi- 
nata  viderat.  Et  singuli  eoruin  ita  conruebaniur  in 
corde  suo  ila  fnisse  cogitationes  sicat  ille  arguebat. 
Et  tunc  intellectum  est  quod  omnes  itlae  vanae  et 


credidimui ,  repente  intitna  confutioue  vastamur.  Sei 
tamen  ejusdem  confuiione  discimus  ne  viribtu  nosiris 
nostra  eonsilia  tribuamut ;  et  tanto  matnriut  ad  ^r/rrt- 
tatem  restringimnr ,  quanto  ad  kanc  ^tiflst  amusam 
redimui.  Aiiquando  dum  magna  not  tcire  gaudemus^ 
repentinas  ignoraniix  caxitate  torpetcivius  :  sed  quo 
ignorantia  mentit  ocuUt  ad  momentum  ctauditur ,  eo 
posl  ad  tdentiam  verius  aperitur;  «I  nintirum  ftagelto 
tua  cadtatis  eruditus,  tdre  ipsum  a  quo  kakeat,  uitt. 
Haec  et  alia  D.  Gregorius.  Sed  et  D.  Bernardus  ideni 
argumenium  copiosissime  tractnns  :  Superbia^  in- 
quit  {Serm,  M  inCantica),  inventa  in  me,  et  Dominut 


superfloae  cogitationes,  quas  vei  psalmomm  vel  ora-  (]  declinavit  in  ira  a  servo  tuo.  Hinc  itta  ttariUtas  ammee 


tionum  tempore  unusquisque  in  corde  .conceperit, 
iilusione  et  instiocta  daemonum  fianl;  ab  hls  autem 
qui  omni  custodia  cor  suum  servant,  tetri  repellun- 
tur  iEthiopes.  l>eo  enim  conjuncta  mens,  et  iii  ipeo 
praectpue  tempore  orationis  intenta,  nihil  alienum, 
nihil  superfluum  reelpit.  Haec  ibi.  Similia  exempla 
exstaiit  in  Viia  S.  Antonii  apud  Atbaiiasium,  in  Vita 
Hilarioiiis  apud  D.  Hleronymum,  iiemque  alia  apud 
D.  Gregorium  lib.  ii  Da:U.  cap.  A^  et  apud  Caesarium 
Cisterciens.  Iib.  v  de  Miraculis  cap.  5. 

<«  Id  est,  provtdenti»  divinae,  quae  tertia  causa 
splritalis  deaolationia  superius  est  assignata. 

^  Hanc  causam  spiritalis  desolatioiiis  ex  dispost- 
tione  et  probatione  divina  provenieniis,  eleganter  et 
copiose  expli&it  D.  Gregorius ,  h«c  inter  alia  scrt* 
bens  {Lib.  n  Maral.  cap.  37)  :  Fit  ut  aHquando  u 
fuee  gratia  utUiter  subirakat ,  et  preetumenti  menti, 
quantum  m  se  tn/Srimiur,  ottendit.  Tune  enim  vere 


meof^  et  devolionit  inopia^  quam  patior.  Non  oompungi 
ad  lacrymat  queo,  non  sapit  psalmut^  non  tcgere  liket^ 
non  orare  delectat,  meditationes  soUtat  non  invenio;  ubi 
est  iila  inebriatio  spiritus?  ubi  menlit  tareuiuu,  et  ^au* 
dium^  et  pax  in  Spiritu  tuncto?  Et  lAfra  :  Argumeis* 
fttm,  inqutt,  superbiee  est  privatio  gratias.  Qumnquam 
interdum  subtrahitur  graiia ,  sive  retrahitur,  non  pro 
superbia,  qwe  jam  ei<,  sed  qum  futura  est  nisi  subira' 
hatur.  Habes  hujus  rei  otidens  documantum  in  Apa- 
stolOf  qui  stimutos  carnis  tuce  tustinebat  innitut ,  mmi 
qma  extolteretur ,  sed  ne  extotleretur.  Sed  tite  jam 
existens ,  sive  nondum ,  superbia  tamen  temper  cama 
erit  tubtractcs  gratice. 

^  In  suo  ei  aliorum  experimento  confirmal  D. 
Bernardiis  (Serm,  9  in  CoMtua) :  Quibus  ttudium  ettp 
inquit,  orare^  frequenter  experti  tunt  quod  dico.  Sape 
corde  tepido  et  arido  aceedimut  ad  atlare^  oratiom  nt- 
eumbimus;   pertittentibus  autem  repenie  infunditur 


cognoseimus  bona  nostra  unde  sini,  quando  heec  quati  ■  gratia,  pinguetdt  pectut,  reptat  viteera  inundiuio  me- 
amittendo  sentimmt ,  ^ttia  a  nobit  tervari  non  pottunt.  B  tatit;  et  st  til  ^vt  premai^  lae  conceptee  dmteeaimt 
Ad  koe  itaque  intimtmdee  kumHitMtit  maaisterium ,  /k  ubertimfundere  non  tardabunt.  Idem  alibi  (nempe 
plerumque  ut  irruentis  tentationis  articuto^  tanta  ttul^  •    Serm.  n  m  Cantica)  in  ejusinodi  anxietala  constito- 


titxa  sapientioim  nostram  feriaty  ut  turbata  mens  qua^ 
Hter  matis  imminentibus  obviet ,  vel  contra  tentationem 
quomodo  u  prceparet ,  ignoret.  Sed  kac  ipsa  stultitia 
cor  prudenter  eruditur^  quia  unde  ad  momentum  dedpii^ 
eo  post  veriut  quo  et  kumilius  sapit ;  et  tapientia  quati 
unde  amittitar,  inde  ceriius  possidetur.  Atiquando  dmm. 
tubtimia  imettiQendo  in  elatione  te  animut  erigit,  m 
rebut  imit  ot  mtibut  grtrni  kebetudine  pigrescit,  ut  dbi 
etiam  repente  ima  etausa  videat ,  qui  pernix  tummm 
peneirabat.  Sed  keee  ipta  kebetudo  intettettum  nobie 
dum  subtrakU^  terwm;  quia  dum  ad  momentum  cor 
kumiiiat^  verbut  ad  tukOmia  intelli^enda  eonfimua. 
Aiiquando  dum  euncta  not  agere  constUi  arwoitau  gau" 
demut^  vultante  eetuem  emergentit  orliciijfo,  frtBcipita^ 
Itofit  nmia  rajmw^  #1  ^iii  noi  i^fMr  dispotite  vixittft 


<\ 


tis,  boc  praebet  couitilium  :  Si  te  torpore^  aeedia,  v$t 
tcedio  offid  seniis ,  noit  propterea  difidere^  aut  tifeti^ 
stere  a  studio  spirituati ;  sed  juvantis  require  moiiiHii, 
IroAi  te  obseerans  spontee  exempio;  donec  denuo  tuui* 
ta}Ue  gratia  factut  promptior  atofiriorque  curras,  et 
dicat :  Viam  mmdatorum  tuorum  eucurri^  cum  dilO' 
tatii  eor  meum.  Sie  autem  ^uamdiu  adett  gratia^ 
delectaro  in  ea ,  ut  non  te  estttimm  donum  Des  jere 
kcereditario  potddere ,  ita  videHcet  teeurut  de  ea, 
quati  numquam  perdere  potttt ;  ne  tukito  cum  forle 
retraxerit  manum ,  et  tubtraserit  denum  ,  tu  anime 
concidat ,  et  trittior  fuam  oportet^  fiae.  Ergo  iu  di$ 
virtutit  tum  noti  ette  tecurue ,  etama  ad  Deum  eum 
Propketa :  Cum  defecerit  virtut  ima,  ne  deraUtufuat 
me  (Ptai  ulx). 


tm  COLUnO  ly.  *^  DE  CONCOPISCENTIiL  CARMS  ET  SniUTUB.  m 

u).  QoagraUanoDDuroqtianeeoiiirarioiiagligentMAArmiialem  seiitiens  dieam  :  Bonum  tfdhi  quia  huml- 


ae  r«iolttUM  iBapiratioia  bac,  qua  dieitto,  aaiieta,  et 
abmdaniiai  s|Mriialiiiai  oociuil«aiim  fi^imre  n<Ni 
renail,  s^  iospirat  indifiiQs.  essuicitiit  4orinienM» 
et  illurainai  obsossos  ignorantiae  c«ciute»  clemen- 
terque  nos  srguit  atque  castigat  ^  infundens  se  cor- 
dibus  nostris  ^  ut  yel  sic  de  iuerti»  somno  compui^- 
ctione  ipsius  instigaii  consurgere  provocemur. 
Denique  *  frequenler  etfam  odoribus  ultra  omnem 
soaTitatem  composiiionfs  bnmanae ,  Ui  bis  Ipsis  su- 
bito  tisitatfonlbos  adimplemar,  ffa  ut  mens  bae 
oblictaUone  resoluta  in  quemdam  sptrltus  rapialot 
ezcesinn ,  aeque  oomaorari  oblivifecatur  tn  carue. 

CAPUT  VI. 


liaiti  me  {  PmL  cxvni ) ;  vel  exercitium  uon  habeam 
prftliandf ;  (}uod  sine  dubfo  halbere  tibn  pbtero ,  si 
mihi  Seibper  et  ittdisrapte  cobxserii  pfdtectio  dlvina. 
Suirultbm  namqne  me  tua  defenslone  tentare  di^ibolus 
non  audebit,  fllud  objieienld  et  exprobrans,  vcl  mihl, 
vel  fibi,  quod  sdversus  aihleias  tuos  «  solet  caludi- 
niosa  voce  proferre.  NumqUid  gratis  )db  cdlit  Deurh  : 
Nornie  tu  vatU$ti  eum  ae  domum  ejus,  uhiver$amque 
iubstantiam  eju$  per  cireuitum  (Job.  i)  ?  Sed  ma^Is 
peto  ne  me  usquequaque  deseras,  quod  Grxce  dicitur 
^  I^TiP^  ^P^  fl7avTi40v,  id  est,  usque  ad  nimielalemm 
Quantum  enim  miht  ulile  est  si  me  paululum  subre- 
linquas ,  ut  desiderii  moi  eoastantia  eomprobetur, 
tatttaio  uoxittm  est  si  pro  meritis  ac  delictis  meis 
Qho4  ii<i7«  ttO*if  stl  tnlcrdttm  o  DoitMo  defoHHqui.  ^  nimiuin  medeseri  patiaris;  quia  nulla  virtus  bama- 
In  tanltiffl  vero  illum ,  quem  diximus ,  absce&sum,     na ,  si  diutins  in  tentaiione  tilo  deseratur  auxilfo,  stul 


ei,  ut  ita  loquar,  deserUonein  Dei,  beatos  David  utl- 
lem  esso  eognovit,  ut  nequaquam  maluerii  orare  ne 
a  Deo  penltus  in  nullo  reiioqueretur.  Hoc  enim  scle- 
bat  incongruuffi  eg»^  vel  sibi,  vel  bumanas  naturae 
ad  qttaralibei  pervententi  perfeclionem ;  sod  tempo- 
rari  eam  potius  deprecatus  slt,  dicens  :  ^  Non  me 
derelinquoi  usquequaque  {Pial.  cxvui).  Ac  si  diceret 
aliis  verbis  :  Scio  quod  doreliiiquere  soleas  utiHter 
tuos  sanetos,  nt  eos  probes.  Allter  enim  ab  advef- 
sarid  unuri  non  possunt,  nisi  a  te  paulisper  fuerini 
derelicU;  et  ideo  Mn  rogo  ni  nuroquam  me  derelin- 
quas,  quia  non  eipedil  mibi ,  ut  non  vel  ineatu  fn- 


potcrit  eonstaatia  perdurare,  et  non  protinus  adver- 
sarii  vel  poteoUa  vel  factione  succumbere ,  nisi  lu 
ipse ,  qui  es  bumanarum  virium  conscitzs,  ac  lucta- 
minum  moderator ,  noti  permiserii  teniari  nos  super 
id  quod  pessumui^  sed  feeerii  cum  teuMoneeiimm  ext- 
iiim,  «I  siijlifiefe  p:>s«tmnt  (I  Cor»  x).  Tale  quid  et  fri 
Judicum  libro,  cap.  iii ,  super  exterininaiione  «  geii* 
tium  spiritalium ,  quse  adversantur  Israeli,  mystieo 
legimus  designaium  :  '  Hce  suntgentes  quas  Dominm 
dereliquitf  ut  erudiret  in  eis  tsraelem^  et  haberent  con- 
iuetudinem  eum  hoitibm  prmli^ndi.  Et  iierum  post 
paoca  :  s  Dimiskqne  eoi  Dms ,  ut  h$  tptis  experiretur 


ALARDI  QktMl  COMHeNTARlVS. 
«  Snavlssfme  Id  explicat  svavissiiiius  idem  Ber-  G  spvd  Dtony&ium  sola  bsbentirr ,  6r»cis  oraissts. 


nardos  sermone  illo  nono  el  dectmo  lo  Cantleo»  ubl 
de  oscttlo  spirltali,  de  ulieribus  sponsi  et  Fponsas,  de 
odore  on^enlonim  spirltaliam,  et  bujusmodi. 

^  Id  esi.  peniius,  omnino,  Grseee  i^  orfo^fMc,  i.  e. 
QstfHo  nimis,  ol  inlVa  legtt  Giaconias.  Qoaniom  vero 
dilferat  relinqui  a  Deo ,  et  penltus  se«  usqtteqttaquo 
derelhiqul,  aflfoBite  ad  bone  toeum  eiplicat  D.  Am- 
brosius  Daviais  exemplo  t  Qula^  fnquit,  nu//ti«  porsif 
perfeetms  eae  Mne  fitvore  Dei ,  neqme  tutus ,  td^o  ro- 
gan  debei  ne  jpmfitti  ium  derelinquat  Deui,  Nmm 
sHprm  rogm)U  Daeid  nt  defeiinqueretur,  dieem  :  Ne 
dereHnquae  m^,  Domtittf  Deme  meui;  hie  nU  :  Ne 
dertUnquei  me  msqutqumfue:  hoc  esl,  multum.  Suprm 
forte  quaii  edhue  imperfeetus  ,  ei  in  magnis  perturbei- 
ttONttes  petitm$  $e  deretinqmi  timebat;  hie  autem  jam 
fortier,  non  timet  derettn&ui,  ut  tenietur;  sed  rogat  ne 
penitms  derethHiuatur,  Ptermmque  autem  dereiinqmit 
Dem» ,  fttol  tttt/l  probari  :  penitui  atstem  derelinquit^ 

quee  daerit,  Deniiqttit  penitmt  Jmdam  ;  non  derdi(ndt  ^  rorum;  ad  ut  ieirent  tpsi,  et  tua  conscientia  vet  o/o- 
'^    "  '     '  ju$  ttfrttnmdie  ^  riarentur,  vel  cenvincerentur,  utrum  audirent  mtmdata 


Porro  ex  hoc  eiiam  loco  nemo  tton  videt  bas  eolla- 
tiones  Latine,  iion  Graeco  fuiaso  seriptas. 

^  Genies  illas  spiriiales  vocat,  quod  earura  nomi^ 
nibus  in  Scriprura  expressis  Spirltilia  vitla,  qui^us 
fidelium  mentes  impugnantur ,  mystice  de  igneniur. 
De  quibus  vide  D.  Hioronymuro,  et  alios  vocum  lle* 
bnicarom  internreies. 

I  D.  Gtogoriutt,  lib.  iv  Noralium  cap.  35,  produ* 
cto  hoe  testimonto  subdit :  A4  koc  namfu^  queedem 
vtlitt  ttotfr«relfttMlur,«l  ssis  neetta  intentie  eoiiicitam 
in  eertamine  semper  exereeat,  eteo  de  vieterie  nen  su^ 
perMal,  ^tto  vii^ers  «i  u  koitee  eeniftiii^  a  quibus  odhue 
vinci  fermidat.  Israel  ergo  retervetie  hostibus  erudttur^ 
quaude  in  quibusdam  vitiis  minrmis  etatie  virtutsi 
nostra  eomprimitur,  nl  tti  por vft  sibi  fesistfntibui  di-» 
tcat^  quod  ex  u  majora  non  iubiget^  HaBC  GrogoriuSv 
et  bis  siiiiilia  lib.  iii  Dialog.  cap.  11. 

s  Non  «1  iciret  Dem  emnium  cognitor^  etitms  futu* 


autem  S*  Job,  ht  eujui  patrimonium 
adeeriario  tribuit,  in  cujui  eerpui  potettatem  diaboie 
tiedit;  in  unimmn  autem  nen  dedit :  nam  ti  dediuet  itt 
oHimam^  penitut  dereiiquiiut  eum,  elc. 

•  Undo  et  diaboliis,  i.  e.  criminator,  sea  cafum« 
niator,  dieitur  Apoc.  xn  :  Projectut  ett  accutatof 
fratrum  noslronmi,  ^t  ar^Hfa^al  ilioe  ente  eoHtpectum 
Dei  nottri  die  ae  noete.  In  die  aectttat ,  verba  sviii 
B.  Gregorii  (Ifofo/.  i ,  eop.  9) ,  eum  proiperit  male 
noe  uti  intintmt ;  ht  nocte  eeeutttt^  eum  in  adtertit  net 
non  kabere  patientittm  demenstmt. 

^  Ciaconius  ec  aostri  manuscripti  iegnnt ,  iesf 
9f^pu^  Ex  texiu  Grmco  illios  versiculi,  quod  proprio 
sonai,  tfsiftte  r^is^  pro  qao  Latlnus  inlerpres  vertit, 
utquequaque.  At  prior  leetio  Latio»  exposUioni,  qum 
subfottgitiir,  magis  respoiidet ,  «s^^  ad  nimietatem  ; 
auae  verba  in  quibusdam  codicibus  {Batileent,)  %i 


Deif  etc.,  ait  D.  Augasttnos  ( Q.t7,  tuper  Jud.).  De«s 
eiiim  qui  novit  omnia,  non  oget  aiiqao  oxperimeiito 
aul  probatione  ad  aliquid  prd^Hdendum  aut  perno- 
sceiidum ;  sed  dicilur  tentare,  probare,  experiri,  me- 
tapborlce  oimirum  et  quoad  effectum  :  primo  quia 
ita  se  geril,  quasi  lenuret  aul  expUiraret  aliquid  in- 
cognitum;  socundo  qnia  quod  per  se  ipsHoi  iiovit,id, 
ut  aliis  innotescat,  efficit  :  qttemadmodum  Abrah» 
dixit  :  Nune  cogttovi  qued  timeat  Dominum  {Genet. 
xu),  id  est,  cognoscore  to  feci.  Porrp  quod  ad  lf)cum 
bunc  atliiiel,  simt'e  qoidpiam  i|i  profanis  bisloriis  do 
Scipione  Nasica  leKiior,  qui  CartUaginem  Romani 
imperii  arattlam  noiebat  evorti,  ne  populos  Roma- 
nus  tali  boste  liberatus ,  otio  ac  desidia  lorpesceret. 
Qua  de  re  D.  Augosiimn  libro  prinui  de  Civiuto 
Dei  cap.  50 ,  adversus  Romanos  geniiies  disputaus  : 


JOANNIS  CASSIANI  COLLATIONES  m 

litaeiem^  tUnfm  amUrmU  mandata  Damim^  qum  prm-  A  insertanif  eliam  in  Aposfoib  iU  leglmos  {ad  GaL  ▼)  • 


eeperat  pairibue  eiMrum  per  manum  Moym,  an  non. 
Quam  ntiqae  pugnam  non  Invidens  Deus  qui«ti 
Israelit,  nec  male  eidem  eonsulens ,  sed  sciens  esse 
niilissimsm,  resenrayit,  ut  dum  gentiom  semper 
isiarum  iropognatione  deprimeretur ,  nnmquam  se 
seniiret  aoxilio  Domini  non  egere ,  et  ob  id  seniper 
In  ejns  meditatione  ei  invoeatione  perslstens,  nec 
inertia  solveretur ,  nec  bellandi  usnm  et  exercitia 
▼irtutis  amitteret.  Freqnenter  enim  quos  superare 
non  potnerunt  adyersa ,  securilas  et  prosperitas  de- 
jeceront. 

CAPDT  VII. 
De  utiUtate  eju$  pufWB  quam  Apoitolui  pomt  in  col" 
luetattone  camii  et  ipiritui» 
«  Hanc  pngnam  utililer  nostris  quoque  membris 


i>  Caro  enimconeupiuitadvereui  ipiritum^  iptnftua»- 
tem  advenui  carnem.  Htec  autem  imncem  adeenaniur 
<f H,  ut  non  quwcumque  «n/fti,  iUa  faeiatii,  Habes  et  bic 
pugnam  « InTisceratam  quodammodo  corpori  nostro, 
dispensatlone  Domlni  procurante.  Quidquid  enim 
generaliter  etsine  alicujus  exceptione  omnibus  in- 
est,  quid  aliud  judicari  potest,  nisl  ipsi  bumanx 
substanti»  post  ruinam  primi  bominis,  Yclut  natu- 
raliter  attributani,  et  quod  uniyersis  congenitum 
concretumque  deprebenditur,  quomodo  non  creden- 
dum  slt  arbilrio  Domiiii  iion  noceniis»  sed  consn* 
lentis  insertum?  Causam  yero  bojus  belli,  id  est, 
carnis  et  spiritus,  baiic  esse  describit :  ^  Ut  non, 


ALARDI  GAZJSI  COMMENTARIUS. 


Non  propterea,  inqult,  aiptfti  habere  pacem,  el  omni 
genere  eopiarum  alnmdare  ut  At<  bonii  honeite  uta» 
mini ,  hoe  eit ,  modeite,  iobrie,  temperanter ,  fne ;  ied 
ut  infinita  varietai  voluptatum  imanii  effmionibui  ex- 
quiratur,  iecundiique  rebui,  ea  mata  oriantur  in  mori- 
itti,  qwB  ieevientibui  pejora  iiini  hoitibui.  At  ille  Scipio 


desiderat,  et  ad  eayebementer  accenditnr;  contra 
▼ero  spiritus,  quae  spiriialia  sunt,  et  Yeritati  ac  ho- 
nesuti  consenianea,  expetit.  Terum  qu^ri  poiest 
quomodo  cariii  tribualur  actus  roncupiscendi,  qui 
proprius  est  animae?  Uespondet  D.  Thomas  (Com- 
ment.  ejui  lod  ei  1-2,  q.  70,  art,  41),  secundum  D. 


pontifex  maximui  veiter,  ilte  totim  ienatui  judicio  vir  B  Angustinum,  quod  caro  diciiur  concupiicere,  in  quan- 


optimui ,  iitam  vobii ,  metuem  calamitatem  ,  nolebat 
mmutam  tune  imperii  Romani  Carthaginem  dirui ,  et 
deeernenti  ut  dirueretur ,  contradicebat  Catoni ,  timem 
tn/irmu  animii  hoHem  ieeuritatemy  et  tamquam  pupHlii 
civibm  idoneum  tutorem,  neceaarium  videm  eae  terro- 
rem,  Nec  eum  ientefitia  fefettit :  reipea  probatum  eit 
quam  verum  diceret^  etc. 

'^  Legesextamannotat.D.Cuycbii  adfinem  operis. 

^  Idem  aliis  verbis  Apostolus  ad  Rom.  vii  :  Con- 
delector  tegi  Dei  iecnndum  interiorem  hominem  :  vi- 
deo  autem  aliam  legem  in  membrii  meii  repugnantem 
tegi  mentii  mece^  et  captivantem  me  in  lege  peccati, 
quoe  eit  in  membrii  mm,  Eodem  spectat  illud  Mat- 
th^ei  XXVI  :  Spiritm  quidempromptm  eit;  caroautem 
infirma.  Quod  et  eihiiici  suo  modo  videntur  experii. 
Unde  Ofidius  vu  Metamorpb.  : 

Mens  aUud  suadet :  video  meliora,  proboque; 
Deteriora  seqoor. 

Quid  porro  per  camem  etspiritnm,  sive  per  legem 
membrorum  et  legem  mentis  intelligatur,  dlserte  et 
enucleate expUcatur  in  seqnentibus  (Cap.  10  et  ii\, 
Tota  vero  bujus  loci  disputatio  eo  spectat,  ut  inielli- 
gamus  boc  betlum  ihtestinum,  seu  concuplscentiam 
carnis  adversus  spiritum,  ei  spiritus  adversus  car- 
nem  (qu»  buic  Collationi  ut  praecipunm  pnebuit  ar- 
gumeutum,  ita  et  titulum)  nobis  esse  utilem  ac  sa- 
luiarem,  ideoque  divina  dispeiisatione  seu  providen- 
tia  in  nobis  esse  relictam  et  quodainmodo  inviscera- 
taui.  Quod  tamen  intelligendum  de  c^rne,  non  se- 
cuudum  primxvam  conditioneni,  in  qua  Adam  et  Eva 
coiidili  sunt,  sed  de  came  peccato  vitiata,  licet  per 
baptismom  mundaia  :  Manere  enim  in  baptixatii  con- 
cupiicentiam,  ieu  fomitem,  ut  vocant,  iancta  iynodm 
Trident.  (Sea.  5,  tn  decreto  de  Peccato  origin,)  iecundum 
ianctorum  Patrum  doctrinam  definivit :  qum  auidem, 
inqmi  (Augmt,  tib.  dePecc.  Merit,  cap.  ult,),  cum 
ad  agonem  relicta  iit,  noeere  non  comentientibm , 


tum  anima  eecundum  carnem  affecta  concupiicit :  iicut 
ocutui  dicitur  videre,  cum  potim  anima  vel  ipee  homo 
psr  oculoi  videat.  Sic  erao  anima  per  camem  concupi' 
icit,  quando  ea  qum  delectabilia  iunt  iecundum  car- 
nem  expetit.  Per  ie  vero  anima  concupiseit ,  quando 
detectatur  in  hii  qme  iunt  eecundum  ipiriium^  ut  iunt 
opera  virtutum,  contemptatio  divinorum ,  et  meditaiio 
iapientias,  juxta  itlud  Sap,  vi  :  Concupiicentia  ita- 
que  iapientice  deducet  ad  regnum  perpetuum.  At  di- 
ces:  Si  caro  concupiscit  per  spiritum,  quomodo 
coDCupiscit  adversus  eum?  Reepondet,  in  eo,  auod 
concupiicentia  camii  impedit  concupiiceHtiam  ipintm; 
cum  enim  amma  drca  umibUia  et  inferiora,  qme  iunt 
carnit,  oecupatur  et  afficiturt  retrahitur  a  atipenort- 
bm^  quai  iutU  ipiritm  [  Vide  notata  infra  ad  cap,  13). 
<^  Quomodo  lutelligat  abbas  Daniei  lianc  pugnam 
sive  coiicapiscetitiani  camis  adversus  spiriuim,  in- 
sertam  et  iiiviscdrauin  membris  noslris  ei  corpori 
r  nosiro  procuratione  divina,  docte  explicat  Do.  Cuy- 
cbius  in  sua  censura,  quain  videre  lector  meo  con- 
silio  non  omittet.  Videndus  porro  eiiam  iocus  D. 
Augnstini  ab  eo  citatus  lib.  v  coiitra  Julianura,  sed 
praecipue  cap.  5  ejns  iibri,  ubi  inter  alia  refert  Au- 
gustiuus,  exstitisse  quosdam  Iiaeretlcos,  Paterniaiios 
et  Venustiaoos  dicios,  Manicbaeis  similes,  qui  dice- 
baiit,  a  lumbii  uique  ad  pedei  diabolum  feeiue  corpm 
hominii;  iuperiorei  vero  partei,  Deum,  veiut  iupra 
baiim  aliquam  coUocMie;  nihilqm  ab  hominie  itudio 
requiri,  quam  ut  tmima  {quam  in  eorpore  et  aomacho 
habitare  dicebant)  munda  iervetur;  pubem  tero  st  om- 
nibm  flagitiorum  oblinatur  iordibm^  ad  iuam  hoh  per» 
tinere  curam  :  ita  ut  iemper  ipei  iitndini  iwrpiter  ler- 
viat^  titutum  et  proprim  poteHaUi  agingebara.  llaec 
illi  impuritatis  defensores;  quibus  ipsum  Auguati- 
num  favere  ac  patrocinari  suis  scriptis  Juliauus  ille 
impudenter  objiciebat.  Qoam  calumnlain  refutans 
Augustinus :  Ego^  inquit,  iecundum  caiholicam  fidem, 
totum  hominem,  totam  icUicet  animam,  totumque  cor" 


icd  virititer  per  Chriiti  Jein  gratiam  repugnantibm  D  pm  ejm  Deo  iummo  et  vero  tribuo  Creatori ,  Uiabotum 


noa  valet;  quinimmo  qni  legitime  certaverit,  coronabi 
tur.  Et  hanc  concupiicentiam^  quam  atiquando  Apoito- 
iui  {Rom,  VI  et  viii)  peccatum  appellat,  eadem  syno- 
dm  dectarat  Ecdesiam  cathoiieam  numquam  intel- 
lexiae  peccaium  appdlari,  quod  vere  et  proprie  in 
renatii  peceatum  iit,  eed  mda  ex  peccato  eit,  et  ad  pec- 
catum  fmtinat.  Haec  ibi.Ex  quibus  intelliginius  hanc 
earnis  et  spiritus  repuf  nantiam  provenire  ex  relicta 
post  peccatum  propensione  ad  ea  qua  cuique  parti 
Mui  eommoda  et  amica.  Nsm  caro  qu»  m  sunt 


autem  dico  humauam,  vel  aliquid  ejm  non  creaae,  eed 
vitiaae  naturam:  contraque  ipiam  diaboiicam  ptagam, 
aucB  Dd  opituiaiione  iananda  eit,  dotiec  at  ea  peniim 
liberemur,  nobii  eae  pugnandum,  Nec  otttmam,  qua 
corpui  vivit,  mundam,  quantum  in  hac  viia  macfidia  ao- 
mo  eit^  poae  iervari,  si  concupiicentuB  carniu  ad  /7a- 
aitia  perpetranda  et  qwgque  immunda  conaenierit* 
Haec  Augusiinus,  quae  hic  adscribere  libuit  ad  am- 
pliandam  Cuychii  elucidaiionem. 
d  Ut,  coiijuoctio,  89pe  non  cnosaro,  sed  eveQiiim 


m  GOLLATIO  IV.  —  DB  CONCOnSCEMTlA  GARNIS  ET  8P1R1TD&  M4 

Inqvit,  iiumatmqu§  fmUk^  UU  ftidtUU.  Eif  o  Id  qiiod  A  nam  •  porUo  intellecUis  ail,  et  ■uiiwm  ptrt  inieV* 


procaraTit  Deos,  ut  non  pouel  a  nobis  impleri,  id 
est«  ot  non  qaxcumque  voloroas,  faciamus,  qoid 
aliod  ti  impleaiar  eredi  poleit  esse  quam  nozium  I 
Rt  eat  qaodammodo  otilis  luec  pugna  dispensatione 
Dei  nobia  inserta,  et  ad  meliorem  nos  statum  proTo- 
cans  atque  compellens»  qua  sublata  proculdubio  pax 
econtrario  perniciosa  succedet. 

CAPUT  \lll. 
Interrogatio  quid  sit  quod  in  cofntulo  Apoitoli  poit 
advenantes  sibi  coneupiseeniias  carnis  et  spiritus^ 
Urtia  adjieiatur  voiuntas, 

Germanus :  Licet  nobis  quidam  intellecias  in  ea 
prxlueere  fideatur»  tamen  quia  necdum  possumns 
Aposloli  sententiam  ad  liquidum  penridere,  Tolumus 


ligentia  seire  qaid  neMias.  Propter  quod  dicitur 
{Frooerb.  xvii)  :  i»  Insipienti  interroganU  supientiM 
reputabitur,  qoia  licel  Is  qui  inlerrogat,  vim  propo- 
sitc  qosestionis  ignoret,  lamen  quia  prudenter  inqui- 
rlt,  et  intelligit  quod  non  inlelligal,  hoc  ipflom  illi 
repoutur  ad  saplentiam ;  eo  quod  quid  nesciret» 
prudenter  agnoTeril.  Secundum  diTislonem  itaque 
Testram  tresbocloco  res  ab  Apostolo  nominari  tI- 
deniur^  concilpiseenila  camis  adversns  spirltum,  el 
spiritas  adtersus  carnem,  quarum  adfcrsus  se  invi- 
cem  pugna  hanc  Tldetur  habere  causam  atque  ra- 
tionem,  ut  ea  quae  volamus,  inqoil,  facere  uequea- 
mus.  •  Quaru  igiiur  superest  causa,  qoam  miiiime 
vidistis  Yos,  ut  illud  scilicet  quod  nolumus,  facia- 


h«c  nobis  aperUos  eiplanari.  Tres  enimres  hicin-  b  mus.  Nunc  ergo  opus  est  nobis  ul  prius  duarum 


dicari  fidentur  :  prima  carnis  adversus  spiritum 

pugna;  secunda  spiritas  adTersus  carnem  concapi- 

scentia;  lerlia  Toiuntas  noslra,quae  velut  media  po- 

niiur,  de  qua  dicitur,  ut  non  quaecumque  vullis,  illa 

faciaiis.  Super  qua  re  iicet,  ut  dixi,  suspicionet 

quasdam,  ex  bis  quae  posita  sunt,  iotelligentiaB  col- 

ligamus ;  volumus  Umen,  quia  se  hujus  Coltalionis 

occasio  obtuiit,  aiiquid  nobis  locidias  dispuUri. 

CAPUT  IX. 

Besponsio  de  intellectu  recte  inUrrogantis. 

Daniei :  Discernere  divisiones  et  lineas  quaestio- 


concupiscenliarum  vlm,  id  est,  carnis  et  spiritus 
agnoscamus,  etiia  demumqnae  volunias  sit  nostra, 
quae  inter  utramque  posiu  est,  discutere  valeamus; 
deinde  quid  possit  voluntatis  nostrae  non  esse,  siml- 
liler  discernamus. 

CAPUT  X. 

Quod  vocabulum  camis  non  tn  ima  rignificatione  po* 
nolttf. 

^  Vocabulum  camis  in  Scripturis  sanctis  multi- 


ALARDI  GAZifil  GOMMENTARIUS. 

ei  consecntionem  significat  :  qnod  Chrysostomus      sequuniur;  sed  in  quantum  ipsa  eorumratio  remur^ 

(Aom.  x)  et  Damascenus  in  mullis  Scriptur»  locis  C  mttral  et  ei  displicel,  faciunt  qua  non  votunt.  Incon- 


fieri  observamnt ;  unde  non  semper  «itcotTtxo;,  sed 
lYrt^oTcxoV  illis  dicitur.  Mattli.  n:  Vt  adimpleretur 
qnod  dictum  est^  eic;  Joan.  xii :  Exceecavit  oculos 
eorum^  ut  non  videant,  et  xui :  Vt  Scriptura  adimptO' 
retur ;  Rom.  i :  Tradidit  eos  in  passiones  ignominias^ 
ut  fadantqmenon  conveniunt.  Alque  hoc  niodo  eiiam 
in  istis  verbis  Aposloli  hoc  loco  cilalis,  proprie  et 
germane  accipieuda  videtur.  Non  enim  Mropropter* 
ea,  id  esi,  eo  fine ,  vel  ob  eam  causam  coneupiseit 
adversus  spiritum^  etc. ,  ut  non  quaecumque  voiumus, 
faciamus ;  sed  ex  ills  repugnaniia  carnis  et  spiriias 
id  uimiruni  consequitur,  ut  non  quxcumque  bona 
facere  vellemns,  faciamus,  sicut  aii  Apostolus  Rom. 
VII :  PioH  enim  quod  volo  honum^  hoc  facio ;  sed  quod 
nolo  ma/ttm,  hoc  ago,  At  vero  bic  abbos  iia  hanc 
pariiculam  accipii,  ut  causain  denoiet  fiualem.  Vult 
eoim  causam  belli  liujus,  ei  piignae  caruis  et  spiri- 
tus  hanc  esse,  ut  ijona  qnae  voluiiius  facere  neqnea^ 


tinentes  autem,  qui  habent  propesitum  absiinendi^  et 
tamen  a  passionibus  vineunlur,  faciunt  quidem  quod 
non  voluutf  in  quantum  ipsas  passiones  contra  eorum 
propositum  sequuntur  (Aiiil.  lib,  vii  Ethic.  cup.  A) ; 
et  sic  intemperaii  faciunt  plus  de  eo  quod  volunt,  Con^ 
tinentes  autem^  qui  vellent  omnino  non  concupiscere^ 
faciunt  quod  volunt^  dum  non  concupiseunl ;  sed  quia 
omnino  non  concupiscere  non  possunt,  faciunt  quod 
nolunt,  Tem^erati  vero^  quod  volunt  quidem  faciunt^ 
in  quantum  in  carne  domita  non  concupiscunt ;  sed 
quia  non  ex  toto  domari  potest,  quin  in  altquo  repugnet 
spiritui,  sicut  nec  malitia  in  tantum  crescere  potest, 
quin  ralio  remurmuret ,  ideo  cum  atiquando  cotKCupi^ 
scttnl,  faciunt  quod  nolunt;  plus  tamen  de  eo  quod 
volunt,  Ua  S.  Thomas. 

*  Quia  qui  recie  et  eiiudeate  distinguit  paries 
quaesiioiits  seu  inierrogalioiiis,  osiendlt  se  aliqua  ex 
parie  assequi  qiiod  quaerit,  juxia  illud  Arisiotclis  : 
uihil  discernil. 


nius,  nimirum  ad  nostrom  exercitium  et  agonem  ;  |v  Qui  nihilscitjnihH  dubitat^  uil 

queiiiadmodum  ille  Scipio  Carthaginem  siare  vole*         ^  Ilic  Giaconius  supplevit  ex  LXX  Interpret. 


bai,  ad  Roinauos  iii  officio  cuniinendos.  Neque  vero 
per  hoc  toliitur  libeium  arbilrium.  Nam  liberlas  ar- 
bitrii^  ait  sauctus  Thonias,  in  Hlis  est^  ques  subsiunt 
electiotd^  non  auiem  omnia  qum  in  nobis  sunt^  nmpl^ 
citer  subsunt  nottrce  electioni;  ud  ucundum  ^uid. 
iVom  in  specie  possumus  vitare  hunc  vel  iltum  coneu^ 
piscentice  vei  iracundia^  motum:  at  generatim  omnes 
irce  vet  concupiscentice  moius  vitare  non  possumus 
propler  corruptionem  fomitis,  id  et/,  proc/tvtlaiem  ad 
malum  ex  peccato  relietam.  Verum  hac  de  re  plenius 
.igeiiduni  erit  ad  coilat.  13  et  21  (/n  Commentario). 
Scite  vero  et  acule  div.  Thonias  lioc  in  negotio  quo 
de  concupiscentiis  agitur,  distiuKuit  quatuor  genera 
homiiium,  quorum  nullum  facii  quaecuinque  vult, 
sed  diversa  ratione.  Nam  intemperati,  inquit,  qui  ex 
proposiio  sequnntur  carnalu  pauioneSf  secundum  il" 
Ind  Proverb.  ii  :  Luetantur  cum  male  fecerint,  Fu' 
ciunt  auidem  auod  volunL  in  ctwnlum  ivsas  vatsiofies 


Insipienti  interroganti  sapientiamy  sapientia  reputabi* 
tur;  et  confirmat  ex  verbis  sequeniibus,  tuni  ex  Ju- 
stino,  qui  ita  citalin  episiola  adZenain  et  Serenuin. 
In  vuigaia  editioue  nihil  tale  legitur;  sed  ejui 
loco  :  ^'Ittlltti  quoque  si  tacuerit,  sapiens  repulabi- 
tur,  eic. 

«  Uuarla,  supple,  res  in  IUis  verbis  Aposioli  ex- 
pressa  :  dixeraiit  eiiiiu  tres  eo  toco  res  ali  Aposiolo 
iiominari.  Quartam  vero  non  animadverterani , 
quam  hlc  abbas  suggerit,  nempe  causam  ac  raiio- 
nem  Isiius  pugnae  carnis  et  spiritus  verbis  coiise- 
queniibus  expressam.  Sed  de  hac  causa  vide  quac  su« 
pra  annotavimus  cap.  7. 

^  Isidorus  Pelusioies  ( Lib.  iv )  Cassiani  nostri 
coaeianeus  et  condiscipulus  in  quadam  e{)isiola  {Epist, 
477)  duas  taiitum  designat  carnis  acceptiones,  sub 
quibus  tamen  reliouae  fere  contineniur :  Carnis , 
iiiriuil ,  vocabulum  bifariam  in  Scripturis  tmrpatur  . 


lirle  \egmm  pomiaftri :  pao^  nonimmquam  signifi-  A  fluiturf  6t4  adualilfagy  qu»  |o  uno  eodemq|ip  |io- 
«ai  bomjaji^m  iBtegnim,  j4  e^,  ^  ex  cprpor^  coii< 
$Ui  «( aniioa;  uf  ybi  (/«aii.  i) ;  £^  v^^icni  caro  (a- 
cum  ai;  et  {Ima  u.  et  ^ifo»  lu ) :  Vxddtii  omni$ 


caro  uUuUtrc  Dei  noMin,  JSoBnttwquam  bomioea  pecca- 
lorea  atquecaroalea;  ul  ibi  [Gcaet,  ti)  :  Won  ptr- 
manMt  $piriiui  meu$  in  hominibui  Mtii ,  eo  quod  $ini 
caro.  Interdam  pro  ipsis  peccalis  ponUiyr;  i^t  ibi 
^Aoitt.  yui)  :  Yo$  auim  non  e$ti$  in  carne^  u4  in 
ofnriiu.  £t  iterum  (1  Cor.  xy)  :  CaM  ei  $angui$  re- 
gnum  Dd  non  fo$$idebuni.  Denique  sequitur :  Neque 
corrupiio  inoorrupieiam  po$$idelni.  Moiinumquam  pro 
cogiiationa  et  propioquitate;  ut  ibi  (U  Reg.  y):Ecce 
no$  0$  tuum^  ei  caro  tua  $umu$.  Gt  Apasioius  (fiom. 
xi) :  Si  quomodo  in  amulationem  inducam  camem 


mioe  vel  pariier  yel  sigiliaiim  cum  quadam  iempo* 
ris  Yicissitudiiie  et  mu^tione  lucuntur. 

CAPUT  XI. 

flliMf  IM  hoc  iaeo  earo  (^b  Apo$toio  nomiuolur^  a  qmd 
nt  concupi9centia  carm$, 

Quainobrem  in  hoc  loco  *  cameoi  non  homineiD , 

id  est,  hominis  substantiam ,  sed  Yoluntaiem  carnis 

et  desideria  debemus  pessima  accipere  :  sicut  oec 

spiritum  quidem  aliqoam  rem  substantialem,  sed 

animae  desideria  bona  et  spiriulia  designare.  Qaem 

seiisum  idem  beatus  Apostolus  siperiu»  evidenter 

expressil»  iu  diocos  :  Dico  autenij  opirUu  amkdau^ 

et  deeideria  eami$  noii  perficieii$,  Caro  emm  concu^ 

pi$cii  ad9er$u$  ^piriium^  $piritu$  oero  adverm$  cax' 


meam,  el$aivo$  faciam  aiiquiO$  ex  ii/u.  Quxrendum  B  nem.  ^  Hrne  auiem  invieem  adoerwaniur  st6t\  ut  non 


qucecumque  imiti$^  Hia  faciaii$  {Gai.  v).  Quas  cum 
utraque  desideria,  id  esl »  camis  el  spiritus  io  mio 
eodennque  sinl  homine,  iniestinom  qootidie  iotra 
lios  geritor  bellum,  dom  concupiscentia  carnis  quse 
precipiianter  fertur  ad  tiiia,  his  qoa  ad  prmsentem 
requiem  pertinent»  deliciis  gaudei.  Quibus  econtra 
concupiscentia  spiriius  adYersatay  iu  desiderat  Uia 
spiriulibus  siudiis  inhaerere ,  ol  eiiam  neeessarios 
carnis  usus  opui  txclodere,  sic  lllls  jugiter  occu- 
pari  cupiens,  ut  nullam  peniius  fragiliiaii  ejus  cu- 
ifum  cupiat  impartiri.  Caro  luxuriis  ac  libidine  dele< 

AULRDl  GAZiEI  COMHENTARIUS. 

quandoque  enim  de  natura  inielligitur^  ^uando^ue /;  ex  pondere  vero  camalis  consuelodinis  vult  adbuc 
autem  de  affectu  et  tabe.  Priorit  eignificationie  exem"      terrenis  commodis  et  delectationibus  frul.  Sic  eiiim 


ergo  nobis  est,  secunduni  qoam  significatioBcm  ex 
his  quatuor,  carnem  bic  debeamos  accipere.  Ifani- 
lestum  namque  est  secuodum  iilud  quod  posilum 
est,  Ei  verkum  caro  (acium  e$t ;  vei  iUud,  El  videbit 
omni$  caro  $alutare  Dei,  penitus  siare  non  posse; 
ned  neque  secundum  illud  quod  dicitur,  Non  per- 
manebit  $pirilu$  meus  in  hominibue  i$ti$,  eo  quod  sunt 
earo  ;quia  non,  sicut  ibi  abrupte  de  homiiie  pecca- 
lore,  iia  et  hic  poniiur  caro,  cum  dicilur  {Gal,  nr) : 
Caro  concupi$cit  adver$u$  ^piritum^  et  5piritu$  adver- 
$u$  carnem.  Neque  eoim  de  rebus  subsUDtialibus  io- 


plum  hoc  e$t :  Spiritu$  carnem  et  o$$a  non  habety  $tcut 
me  videtis  habere  {Luc.  xxiv).  Po$teriori$  :  Caro  et 
$angui$  regnum  Dei  hcereditate  po$sidere  non  po$$unt, 
Ita  ille.  At  plenior  et  accuratior  esi  divisioac  disiin- 
ctio  qure  hic  habetur. 

A  Ex  illis  vei  bis  Apostoli  :  Caro  concuplscit  adver- 
$u$  $piritum^  etc.  Manich^ei  olim  staluere  conati 
sunl  duas  esse  naturas  in  homine  :  alteram  bonam 
a  Deo  conditam ,  alleram  malam  a  dsemone  auctore 
profectam ,  qu:e  in  carne  inhabitans  per  carnem 
concuplscit  adversus  spiritum.  At  id  non  sohim 
impie,  sed  etiam  imperiic  ab  eis  excogitatum.  Ea- 
dem  nam(|ue  prorsus  esi  anima  quae  per  carnem 
coiicupiscit,  secundum  carnalem  appetiium ,  eiquae 

ger  spiritum  coocupiscit  juxia  appecitum  rationalcin. 
ionstat  enim  in  anima  hominis  duplicem  esse  vim 
appeiilivam :  alieram  raiionisexpertem,  quam  appel- 
lamus  appetitum  sensitivum ,  quia  versaiur  circa 


ipse  qnas  iniiio  sunc  conversiouis  patereiur  difficul'' 
lates  et  ambiguitates  exponit  lib.  viii  Confessionuui 
cap.  5  :  Vetle  meum  tenehat  inimicu$ ,  ei  inde  miln 
caienam  feeerat^  el  consirinxerat  me.  Quippe  ex  votun- 
tate  perver$a  facta  esl  libido ;  ei  dum  servitur  iibidini, 
facta  est  consuetudo ;  et  dum  contuetudini  non  resi^ 
stitur^  faeta  ett  nece$sitas.  Quibus,  quasi  ansulisqui- 
husdam  $ibimei  innexis  {  nnde  catenam  appettavi ), 
tenebat  me  dura  $ervitus.  Volunta$  autem  nova,  qna 
mihi  esse  cceperat,  Ut  te  gratis  coierem ,  fruique  te 
vettem,  Deus^  sota  terta  jucunditas^  nondum  erat 
idonea  ad  superandam  priorem  vetustate  roboratam.  Ita 
duas  votnntates  mece  ,  tmfi  vclns^  alia  nova,  iltacar' 
nalis ,  ista  spirituatis,  confligebani  inter  se^  atqu 
di$cordando  dissipabant  animam  meani.  Sic  intettige' 
bam  meo  ipsius  experimento  id  quod  legeram  ,  quth 
modo  caro  coneupisceret  adversus  spiritum  ,  A  spiritus 
adversus  carnem.  Hxc  Angustinus,  quibus  illustrari 


delecuiiunes  sensuuui ;  alteram  quae  esi  rationis  D  ))oieroni  qu.c  sequenii  rapite  de  cnedia  quadam 

paniceps*  quam  voluiitateniappeIIanius(Au^ttii.  ad   "  "' ' "* ' '"  '' 

Quodvuttdeum;  Gregor.  xxxii  Morat.  cap.  10).  UiBc 
per  graiiam  sanata  et  irenovata  concupfscit  et  dire- 
ciioiie  spirilus  spirilalia  bona.  Eadein  Igiiur  esi  ani- 
ina  quae  secunduin  diversas  vires  adversus  seipsDm 
pugiiat.  Proinde  cum  hicdicil  abbas  cnrnem  et  spiri- 
lum  non  significare  bominis  substaniiam,  inteflige 
quaienus  subsiautia  esi ,  sed  quatenus  carnalis,  vel 
spiritatis,  id  esi,  quatenus  appetiiui  sensitivo  et 
carnali,  vel  spiritali,  id  est,  ration.ili  obtemperans. 
Idem  euim  esl,  sive  dicatur  caro,  sivc  anlnia,  vel 
hoino  quaienus  carnalis.  Cnelcruiii  D.  Augu>tinus 
non  modoeuuidem  animamdivcrsis  mniibns  aesuian- 
tem  secundum  diversos  ei  contrarios  ap.petitus  hoc 
dissidium  sentire  scribit,  verum  etiam  vim  raiiona- 
lcm.  Docet  enim  eamdem  hominis  voluntatem  liti- 
gare,  rixari,  ac  pt^gnare  secum,  dum  ex  Spiritus 
sancti  inspiraiione  tou  vult  xternis  bonis  inhserere, 


Toluntate  inier  utramque  coiicupiscentiam  carnis  el 
spiritiis  disi»pruntur. 

^  Quia  motus  spiritns  conlraril  siint  motibus  car- 
nls,  ui  (lictum  esi.  Caro  enim  soHicitai  ad  tnrpia, 
spiriius  vero  invilat  nd  honesta,  qnod  postmodum 
longa  et  diseria  antithesi  explicatur;  nec  rcfert  sivc 
Sptritus  accipiatur  pro  Spiritu  sancto,  ut  videiur 
Aposiolico  contextnl  magis  quadrare ;  sive  pro  spi- 
ritu  huiiiano ,  quaienus  tamen  a  Spiritu  sancto  san:)- 
tus  ab  eodem  regliur  et  ffubernatur.  Nam  Spiriius 
sauctus,  aii  D.  fhoinas  (i-2,  q.  70,  ari.  4),  mer^l 
humanam  mentem  ad  id  quod  est  secundum  rationem  , 
vel  potiu$  ad  id  quod  est  supra  rationem  ;  appetitus 
autem  carni$  ,  qut  e$t  appetiiu$  $ensitivu$t  trahit  ad 
bona  sensibilia,  quce  sunt  infra  hominem  :  unde  sicui 
motus  sursum  et  deorsum  contrariantur  in  tiaturatibus; 
ita  fn  operibtt$  humani$,  contrarianiur  ooera  carn%$ 
fructibu$  $ive  operibu$  $piriiu$. 


807  COLLiLTIO  IT.-DE  COMCVPISCBNTIA  CARIflS  ET  SPIRITin. 

cUtar,  spiriias  ne  IpsU  qoldem  naturtllbui  deslderils  \  neqneunt  poulder! »  abiqti6^Q^E^||^ne 


BM 


acqaiescit.  llla  concupiscit  satiari  somno,  repleri 
cibo;  hjc  vigiliis  et  jejuniis  ita  saginatur,  ut  ne  ad 
ipsuni  quidem  necessarium  vitae  usum  somnum  ci- 
bumque  veiit  admittere.  Illa  cupit  exuberare  copiis 
uniyersis,  hic  ne  ipsius  quidem  exigui  panls  quoti- 
dianam  subsiantiam  babere  contentus  est.  LaTacris 
illa  niiescere  et  quotidianis  adulantium  cuneis  appe- 
tit  constipari.  bic  squalore  sordium  et  Inaccessibilis 
eremi  Tastitate  congaudet,  cunctoruiiique  mortalium 
praesentiaro  perhorrescit.  Honoribus  illa  et  laudibus 
bominum  coiifoveiur,  hic  irrogatis  sibi  persecutio- 
nibus  injuriisque  laetaiur. 

CAPUT  XII. 

QiUf  atl  voluntat  nottra^  qum  inter  concupitcentmm 
carni$  et  spiritus  ponilur, 

Inter  has  igitur  utrasque  concupiscentias,  ■aniros 

Yoluntas  in  meditullio  quodam  yituperabiliore  con- 

sistens,  nec  vitioruni  flagitiis  oblectatur,  nec  viriu- 

tum  doloribus  acquiescit,  sic  quaerens  a  passlonibus 

carnalibus  temperari ,  ut  nequaquam  velil  dolores 

necessarios  susiinere,  sine  quibus  desideria  spiritus 


stlmonlam  euplens  corporfs  obtiDere ,  sine  vlgHia- 
nim  Itbore  cordls  acqoirere  purKatetti,  cnm  requie 
carnls  spiritallbas  virtutlbus  ciuberare,  absque 
ullius  exasperatione  convicii  patientiae  graliam  pos- 
sidere,  humllftatem  Christl  sine  honoris  mundani 
exercere  jactura ,  rellglonis  simpUcltatem  cum  sae- 
culi  ambitione  sectari,  Christo  cnm  hominuro  taude 
ac  favore  servire,  distrietionem  veritatis  slne  eujus» 
piam  vel  tennl  olTenslone  proferre.  Postremo  sic 
vuU  futura  consequi  bona,  ot  prsseniia  non  amittat. 
Quae  volunlas  numqnam  nos  ad  perfectionem  veram 
faceret  pervenire,  sed  in  lepore  quodain  teterrimo 
collocaret,  talesque  faceret  quales  iili  sunl  qui  in 
Apocalypsi  increpatlone  Domini  easiigantur  :  Scio 
Q  opera  lua,  quia  neque  calidui  et,  neque  frigidui ; 
^  utinam  frigidut  ettet  aut  caUdut :  nunc  autem  quia 
tepidut  et,  incipiam  te  evomere  de  ore  meo  (Apoc,  iii) ; 
nisl  hunc  lepidissimnm  siatum  aUrinsecos  fme  in^ 
surgentia  bella  disruperint.  Nam  cam  Amulantes 
huic  votuntati  nostrne  ad  hane  remissionem  volueri- 
nius  nosmeiipios  panlulum  relaxare,  confestim  acu- 


ALABDI  GAlifil  GOMMENTARIUS. 


■  Yohintaiem  qaamdam,  sive  statnm  animae  po- 
nit,  velutimedittiD  inter  vtraroqtte  concnpiscentiam, 
camis  videlicet  ei  spiritus,  quo  sic  aflectns  sit  ani- 
mus,  ut  utrique  ex  aeqiio  saiisfacere,  et  utriusqiie 
affeciibus  obsequl  velit,  hoc  est,  lerrenis  siniul  et 
aetemis  bonls  perfrni,  etin  utramqtte,  ut  diciinr  , 
aurem  dormire ,  et  nunc  carni,  nunc  spiriiui  dt^ser- 
vire.  Quam  pravam  affectionein,  ei  dimidiatam , 
seu  partiiam  voluniatem  vocat  Scriptura  tepidiia- 
tem;  quod  inter  aqnam  calidam  et  frigidani  roedia 
sit  lepida,  eam^ne  ut  iniquam ,  absurdlain ,  iinpossi- 
bileni  multis  locis  suggillat  ac  deleslaiur.  III  Reg. 
iviu  :  Vtquequo  claudicatit  in  ulramque  partem  f  Si 
bominut  ett  Deut^  tequimini  eum ;  ti  autemBaol^ 
tequimini  illum.  Prov.  xiii :  Vull ,  et  non  vuU  piger, 
Mailb*  vi :  Non  potettit  Deo  tervire  ei  mammonce. 
Lucae  vi :  JNemo  potett  duobut  domintt  iervire.  Lucac 
IX  :  Nemo  mittent  manum  ad  aratrum,  et  respicient 
retro.  aptus  ett  regno  Dei.  II  GorMiUi.  vi  :  Quw  parti- 
cipatio  iuttitUB  cum  iniquitiite  ?  aut  qua:  tocietas  tud 
ad  teneiratf  Quce  autem  conventio  Ckritti  ad  Beliat  f 
Quitamtem  contentus  lemplo  Dd  cum  idolis  ?  1  Tiuioih. 
u  :  Nemo  utilitant  Deo  implicat  se  negotiis  satcula- 
ribut.  Apoc.  ui ;  Uiinam  frigidus  esset^  aut  calidut^ 
etc.  TalU  porro  eral  Augu^Uuus  luiiio  suae  conver- 
sionis,  tti  superius  visuui  esi  ( C«p.  i  I ) ,  ancipiti 
volnntatenunc  iohaac,  uunciuillam  pariem  ahstra- 
ctus.Tali  etiam  oiodn  spiritaliier  affeciuin  Zacbaeum 
veoerai)ilis  Beda  ioterpretatur  :  Qui  intranlem  , 
inqoity  Jericko  Satvatorem  videre  qutBrebut ,  sed  prce 
turba  non  poterat  {Luc.  xv);  quia  gratioe  fidei,  quam 
mundo  Saivator  aUulit^  pariicipare  cupiebat  ^  sed 
inoHta  vitiofum  consuetudo  ne  ad  votum  perveniret 
obtlabat.  Tales  denique  servi  inuliles ,  quos  D.  Gre- 
goiias  depingeus:  Sunt,  inquit  (Hom.  9  iti  Evang.)^ 
ptmtiue  intr4t  tanctam  (icclesiam  {quorum  isle  servut 
imagmem  tenet)  quinieliorit  vitce  viat  aggredi  metuunt, 
et  lamem  jacere  in  tui  torporit  ignavia  non  pertime- 
tcuM ;  ot  ^uas  sequontur.  Ad  huuc  igitur  volunutis 
torpor»m,  medieuiein  et  tepidiiatem  excutien- 
dan ,  docet  opportnne  et  magnu  nostpo  commudo 
B(»bis  ioseriam  ac  relictam  hanc  pugnam  caruis  et 
spiritus,  ut  assiduolioc  certamine  eicunflictuuirius- 
qiie  partis  esciutus  animus  vim  libi  afferat,  i^eque 
siipra  seipsum  erigat,  et  tolo  conatu  atque  insun- 
tia  ad  perfectionis  apicem  eniutur,  quia  Regnum 


Dei  vim  patitur,  el  violenti  rapiunt  iUud  (Maltk.  xi). 
>>  D,  Gregorius  in  Pasiorali  (iii  part.  cap.  55) :  Ca" 
lidus  est  qui  bona  tiudia  et  arripit  ei  consummat ,  fri- 
gidut  vero  qui  contummanda  nec  inchoat.  Et  tieut  a 
frigore  per  teporem  transitur  ad  calorem ,  ita  a  calore 
quoque  per  teporem  reditur  ad  frigus.  Sed  sidut  ante 
teporem  frigus  sub  spe  est ,  ita  post  fiigus  tepor  in 
desperatione.  Qni  en\m  adhnc  in  peccatis  est^  con* 
vertionis  fiduciam  non  amittit ;  qui  vero  pott  eonver- 
tionem  tepuit ,  et  tpem  quoe  ette  potuit  de  peccalore 

r  subtraxit.  Aut  calidut  ergo  qui$que  esse  aut  frigidut 
quaritur^  ne  tepidus  evomatur,  ut  vi  eticet  aut  nec" 
dum  conversus  adhuc  de  te  tpem  conversionit  proe^ 
beal ,  aut  jam  conversut  in  virtutibut  inardescat ;  ne 
evomafur  tepidus ,  qui  a  calore  quem  proposuit  lor- 
pore  ad  noxium  ffigus  redil.  Ita  Gregor.  Forro  tepi- 
diuiis  vllium  et  teptdnrum  monacborum  mores, 
conira  quos  prapcipiie  hic  a|itur,  ffraphice  depiiiglt 
Casjsianus  lib.  x  Inslil.  cap.  i  et  3.  His  adde  D.  Ber- 
nardiim  serm.  6,  ubi  hxc  utriusque  geiieris  inona- 
ehorum  coHatio :  Advertere  potet ,  inquit ,  in  omnt- 
bus  fere  religiosis  conaregationibus  viros  repletos  con-' 
tolatione ,  superabunaantes  gaudio,  jucundos  semper^ 
et  hilares,  fcrventes  spiritu ,  die  ac  nocte  mediimilet 
in  lege  Dei ,  crebro  suspicientes  in  ccelum ,  et  purat 
manus  in  oratione  levantes ,  soUicitos  observatores  con^ 
scientice ,  et  devotos  sectatores  bonorum  operum ,  ^ut- 
bus  amabilis  disciptina ,  dulce  jejuniu>n  ,  viijitice  bre-' 
vct,  labor  manuum  delectabiltt ,  et  universa  Jenique 
conversalionis  hujus  austeritas  refriqerium  videatur. 

D  Contra  sane  invetiire  esi  homines  pusttlauitnes ,  et  re- 
missos^  defiiientes  sub  onere ,  virga  et  calc^ribus  indi" 
gentes ,  quorum  remissa  ttetitia ,  pusiltanimis  tristitia 
est ,  fuorum  brevis  et  rara  compunctio ,  animalit  co^ 
gilatio^  tcpida  conversatio ,  qvorum  obedientia  sine 
devotione ,  sermo  sine  circumspectione ,  vratio  tine 
cordis  intentione ,  lectio  titie  ceaificatione ,  quos  deni* 
que ,  ul  videmus ,  ttoB  gehenntt  motus  intiibet ,  vix  pu" 
dor  cohibet ,  vix  frenat  ratio ,  vix  disciplina  coercel. 
Non  tibi  horum  vita  inferno  penitus  upproyimiuare 
videtur^  dum,  intellectu  affeciui  et  affictu  intellectui 
repuijnante,  nece&ae  habent  mxtlere  manum  ad  opera 
fortium ,  ^ut  cibo  fortium  minime  sustentantur,  socii 
plane  tribuiationis ,  ud  non  consolationis ,  etc.  Yide 
eumdem  serm.  63  in  Cantica. 


JOANNIS  GASSlANi  GOLLATIONES 


800 


QnMH^^^isque  nos  ▼itiis  et  passioni-  A  neque  ad  effrenata  vilia  Dientem  pertrahi  concupi- 
btts  sauciankU;^equaquaai  in  ilia,  qua  deieciamur 


rni8  10 


puritatis  qualitate  stare  permitlunt,  atque  ad  iilam 
quam  borremua  frigidam  Toiuptalem,  plenamque 
aeniibus  pertratiuni  yiam.  Rursus  sispiritus  fervore 
succensi ,  opera  carois  Tolentes  exstinguere ,  sine 
ullo  respeciu  fragiliutis  liuman«,toios  nosmetipsos 
tentaverimus  ad  immoderata  virtutum  studia  cordis 
elatioue  conferre,  interpelians  imbeciititas  carnis 
ab  illa  reprehensibili  nimietate  spiritus  revocat  ac 
retardat;  et  ita  flt  ut,  utraque  concupiscentia  talt 
colluctatione  alierna  sibimet  repugnante,animae  vo- 
luntas,  qu»  nec  totam  se  carnalibus  desideriis  de- 
dere,necvirtutum  vultlaboribusdesudare,  quodam- 
modo  justo  inoderamine  temperetur,  dum  h»c  iuter 


scentiaspiriiussinat,  nec  rursum  ad  virtutum  irra- 
tionablles  appetitus  fragilitas  carnis  spiritum  patia- 
tur  extolli ;  ne  vel  inde  omnigenum  puUuleut  fomltes 
vitiorum,  vel  hinc  elatio  roorbi  principalis  emer- 
gens,  teto  nos  superbi»  graviore  confodiat :  sed 
pugnae  horum  justa  aequilibratio  succedens  sanam  et 
moderatam  inier  utramque  virtutem  reservet  viam, 
itinere  regio  docens  militem  Ghristi  semper  ince- 
dere.  Atque  ita  flt,  ut  cum  pro  lepore  hujus,  quam 
diximus,  ignavissimae  voluiitaiis  propensius  mens 
ad  desideria  carnis  fuerit  devotula,  spiritus  concu- 
piscentia  refreneiur ,  nequaquam  eo  viiiis  acquie- 
scente  terreuis;  rursumque  si  immoderato  fervore 
per  excessum  cordis  ad  impossibilia  fuerit  spiritas 


utraque  contetitio,  illam  perniciosiorem  excludens  B  noster  et  inconsideraia  praereplus  ,  infirmitate  car- 

animaB  volunUlem,  utquaindamdlquitatislibram  in 

statera  nostri  corporis  collocat ,  quae  spiritus  car- 

nisqueconflnia  jusio  disceruit  examiiie,nec  a  dextris 

mentem  spiritus  ardore  succensam,  nec  a  laevacar- 

nein  viiiorum  aculeis  praeponderare  permittit.  Duni 

baec  pugna  quotidianis  diebus  utiiiter  exagitatur  in 

nobis,  ad  itlud  quarlum  quod  nolumus  satubriler 

venire  compellimur,  nt  puritatem  cordis  non  otio 

nec  sccuritate,  sed  jugi  sudore  et  contritione  spiri- 

tus  acquiramus,  castitatemque  carnis  districtis  jeju- 

niisjamc,  sitiac  vigtlantiaretineamus;  directionem 

cliam  cordis,  lectione,  vigiliis,  oratione  continua» 

ct  solitudiiiis  squalorecapiamus;  patientiam  tribu- 

lationum  exercitiis  retentemus,  cuni  blasphemiis  et 


nis  ad  justum  retrahatur  examen ,  et  transcendens 
votuniatisnostraetepidissimum  statum  conimodissiina 
temperie  planoque  trnmite  cum  sudoris  industria 
viam  perfectionis  incedat.  Siniite  qaid  etiam  in  il- 
tius  turris  exstructione  tegimus  a  Doiiiino  dispensa- 
tum  in  libro  Geneseos,  ubi  linguarum  oboria 
repenle  confusio  sacrilegos  ausus  boHiiiiuni  nefan- 
dosque  compescuit  {Genei.  xi).  ■  Permansisset  enim 
etiani  ibi adversus  Deum,immo  adversuseos  qui divi- 
nam  ejusaitentare  eoeperant  majestaiem,  consensus 
noiius ,  nisi  eos  dispensaiione  Dei  repugnans  inter 
se  diver^itas  linguae  per  dissonantiam  vocis  in  me- 
iiorem  statum  proficere  compulisset,  et  quos  ad 
excidium  sui  animaverat  pemiciosa  consensio ,  ad 


opprobriorum  saliiritate  nostro  serviamus  Auclori;  C  salutem  revocasset  boiia  utilisque  discordia,  inci- 

pientes  sciiicet  humanam  fragititatem  iniercedenle 
divisione  sentire,  quam  per  noxiam  conspirationem 
elati  antea  nesciebant. 

GAPUT  XIII. 

De  uulHale  eunctationi$  quce  ex  coUuctatione 
oritur  camU  et  fptrtftts. 

In  tantum  vero  ^  utilis  nobis  ex  hujus  pugnae  di- 


veritatem  cnm  invidia  mundi  istius  et  inimiciliis,  si 
necesse  fuerit,  exsequamur;  et  tali  colluciatione  in 
nostro  corpore  miliianie,  protractis  nobis  ab  hac 
ignava  seouriiate,  atque  ad  istum  quem  votumus  ia- 
boremac  virtiitum  studia  provocatis,  aequitas  optime 
luedia  retineatur,  et  tepiduni  nostrae  voluntatis  ar- 
bilrium,  hinc  spiritus  fervor,  illinc  carnis  getidissi- 
rous  rigor  moderatissimo  calore  contemperent,  ac 

ALARDI  GAZiEI  GOMMENTARIUS 

«Gencs.  xi :  Deicendil  Dominui,  ut  videret  civita-',  nae,  ciijus  obtentu  toties  Psalmista  divlnam  tniseri- 
tem  et  turrim  qunm  asdificabant  filii  Adam,  et  dixit :  cordiam  commovet  et  implorat,  dicens  :  Miserere 
Ecceunus  ett  populue,  et  unum  est  tabium  omnibust  met,  Domine^  quoninm  infirmus  sum^  etc. ,  quo<i 
eceperuntque  hoc  facere ;  nec  detistent  a  cogitationibus  angeti  dicere  non  possunt ,  quibus ,  cnm  sint  iiicor- 
suis,  donec  eas  opere  compleant.  Venite  igitur^  de-  porei,  nulta  suppettt  excusatio  infirinitatis  ,  ut  hic 
icendamus^  et  confundamus  ibi  linguam  eorum^  ut  diciliir.  Tertia ,  niajor  cautela  et  solUcitudo  ,  ut  de 
iten  audiat  unusquisque  vocem  ftroximi  sui,  Atque  ita  D  hoste,  praesertim  domestico,  numquaiii  secuii,  cau- 
divisit  fos  Dominus  ex  itlo  toeo  in  universas  terras^  et     tius  nobis  invigitemus  et  prospiclaiiias.  Quis  enim, 


cessaverunt  cedificare  civitatem,  Sic  igitur  tinguarum 
oboria  confusio,  et  vocum  discordia  tenierarios  an- 
sus  hominum  nefariosque  compescuit.  Quo  etiam 
niodo  nobis  prodest  interna  parlium  iiosiraruiii  dis- 
cordia,  tuin  ad  deprimendam  mentis  nostrae  elatio* 
nem ,  tum  ad  alios  efTectus  supra  signatos. 

^  Golllgit  ex  dictis  aliquot  utilitales ,  quae  nobis 
ex  coltuctatione  ac  dissidin  camis  et  spiritus  pro- 
veniunt.  Prima  utititas  est  saluiaris  cunciatio  et  di- 
tatio  qua  fit  ut  mala  quae  animo  concepimus  lardius 
exsequamur,  corporis  mole  praepediti  ,  et  facitiua 
ab  eis  revocemur  poenitemia  ducti.  Hinc  Poeia  : 

Differ,  habent  parvae  commoda  magna  morae. 

Seciindii ,  facilior  apud  Deum  excusatio  et  veniae 
eonsecutio.  raiione  inftrmiutis  et  fragiiiiatis  huma- 


hosle  praesente,  eoque  tnfestissiiiio ,  noii  slbi  ca- 
veai «  seseqiie  muniat  ?  Qnarta ,  huinitiatio ,  qua 
etiam  viri  spirilales  et  perfecti  ob  carnis  infinnita- 
tem  et  inimundiliam ,  quani  patiuntur  inviti ,  salii- 
briier  humiliantur,  tie  de  suis  virtutibiis  ac  divinis 
beneficiis  exiolhntur.  Si  enim  Apostolo  Paulo ,  ne 
magniludo  revelaiionum  eum  extolleret ,  daius  cst 
stimnlos  cirnis  suae,  angelus  Satanae,  qiii  enm  co* 
laphizaret  {Vide  Joan,  Climaeum  gradu  fh);  quid  mi- 
rum  si  aliis  ?  Has  duas  ntititates  prosequitur  eap.  1 5 
etsequentibus  (II  Cor.  12).Gseierum,  quamvis  ex  his 
recte  colligatur,  ut  colligit  Auctor,  utcomqoe  sai- 
tem  et  secundum  quid ,  sive  occasionaliter.  bonam 
esse  et  ad  muli:i  nohis  utilem  o^rnis  et  spirilus  col- 
lucialtonem ,  ideoque  divina  dispensaiione  seo  dis- 
positione  in  nobis  etiam  post  baptisuium  remanero 


601  COLLATIO  IV.  —  DE  CONCOPISCENTIA  CARNIS  ET  SPIRITUS.  60« 

Yersitate  €un€UiIo  aaecitar,  et  Mluttris  ei  liac  coq-  A  est  animus  eorum  velos  ad  eicogitandum »  sic  ad 


oerutiooe  dilatio,  ut ,  resistente  solidlute  corporea, 
dam  ab  eorom  effectu  qux  nequiter  mente  concipi- 
mus  retrahimur,  nonnumquam  in  mellorem  statum, 
seu  pcDDitudine  subsequente»  sea  emendatione  qua- 
dam ,  qujB  solet  procrastinatlone  operis  et  recogita- 
lione  interveniente  descendere ,  corrigamur.  Deni- 
que  hos  quos  inteliigimus  ad  voluntatunf  suarum 
desideria  perflclenda  nullo  carnis  obsuculo  retar- 
dari ,  daemones  scilicet  ac  spiriules  nequilias ,  et 
quidem  cum  sint  de  eminentiore  angelorum  ordine 
devoluti,  detestabiliores  esse  honiinibus  conlem- 
pbmur,  eo  qubd ,  possibililate  eorum  desideriis 
adjaeente,  *  id  quod  nequiier  semel  conceperint 
irrefocabiU  malo  perficere  nou  morentur :  quia  sicnt 


perficiendum  pernii  et  absoluU  subsUntta  ;  et  dum 
suppeditat  eis  prona  facilitas  ea  quae  voluerint  per-  - 
agendi,  conceptum  malum  nulla  intercedens  delibe- 
ratio  saiuuris  emendat. 

CAPUT  XIY. 
De  tnemendaffUi  nuUUia  •jMtatium  nequiiiarum. 

^  Spiritalis  namque  substantia,  nec  ulla  carnis 
solidiiau  devincU ,  ut  excusationem  eioriae  in  se 
pravae  non  recipit  voluntatis ,  iu  veniam  malignita- 
lis  excludit ,  quia  nulla  quemadmodum  nos  ad  pee- 
caiidum  impugnailoue  carnis  extrinsecus  lacessita 
est,  sed  viiio  solius  ualae  voluntaiis  accensa ,  et  « 
ob  hoc  sine  venia  peccatum  et  languor  sine  remedio 


ALARDI  GAZi£I  COHMENTARIUS 


ad  agonem ,  ut  dictum  est :  fatendum  tamen  concu-  B 
piscentiam  carnls  adversus  spiritum  ei  se  simpli- 
citpr  esse  malani  et  vitiosam ;  non  quia  sit  proprii 
nominis  peccaturo  ,  sed  qula  vitium ,  et  defectus 
nalurae,  ordini  et  xquitaii  naturali  repugnans,  qua 
par  est  inferiora  snperioribus  subesse ;  cum  econ- 
irario  per  concupiscentiam  pars;  aniinae  inferior  su- 
periori,  id  est,  raiioni  repngnet,  legi  menlis  non 
p;ireat,  spirltui  obluctetur,  e(,  quod  pejus  est,  ad 
peccatum  irahat.  Unde  et  Apostolus  expresse  ma- 
Inm  iiominat,  Rom.  vn,  cum  ait  :  Malum  adjaut 
miAt ,  perficere  autem  bonum  non  invenio,  ubi  per 
nialum  adjacens  nihil  aliud  intelligi  poiest,  nisi  con- 
cnpiscentia  carnis,  quam  ibidem  vocat  Apostolus 
legem  membronim ,  et  legem  peccati  repugnantem 
iegi  mentis  (  Vide  Bellarm.  de  Amist.  gratice  lib,  vi 
cap.  14).  Quod  et  coiitra  Pelagianos  accurau  docet 
I>.  Augustinns ,  et  multis  rationibus  et  auciorita- 
tibos  antiquorum  Pairum  confirmat ,  lib.  ii  in  Ju« 
lianuro,  inter  aiia  scribens,  legem  peccati,  qu».« 
inest  hominis  uiembris  repugnans  legi  mentis,  qua  ^ 
caro  concupiscit  adversus  spiritum ,  eiiam  baptizaiis 
ingerere  pugnandi  necessitalem.  El  contra  quid ,  iii* 
qnil ,  niti  contra  malum  ,  non  tubnantiam  ,  ted  tnb* 
tlantice  vitium ,  Dei  ^rutia  not  regenerantCt  non  tm^ 
putandum ,  Dei  gratta  jmantet  frenandum  f 

•  Non  quod  judicio  ac  voluntate  prorsus  iiiflexi- 
bili  atque  immobili  praedill  sint ,  ut  nounnlli  volunt 
(S.  Thom.  1  part.,  q.  64,  art,  2) ;  sed  quia  nuilo  carnis 
impedimento  aut  remora  detinentur,  quominus  anl- 
mo  concepU  continuo  exsequantnr. 

^  Angelos  sive  bAnos,  sive  malos,  spiriluales  et  in- 
corporeas  esse  subsiantias  docent  Patres  (S.  Th.  i 
part.,q.  54),DionysiusAreop.C<Blesl.  Hierar.  cap.  2 
et  Je  Div.  Nom.  cap.  4,  Gregorius  Nazianzenus  orai.  2 
de  Theologia,  Chrysostomns  bomil.  22  in  Genesim , 
Damascenus  lib.  ii  de  Fide  Orthod.  cap.  5.  el  Grego- 
rius  Magnus  viii  Mnral.  cap.  9.  Et  in  concilio  Latera* 
nensl ,  cap.  Firmiter,  iu  definiluiii  :  Deut  ab  initio 
temporit  utramque  de  nihilo  condidit  creaturam ,  tpi-  D 
rituaUm  et  eorpoream ,  angelicam  videlicet  et  munda' 
nam.  Ubi  spiriialis  creatura  opponitur  corporeae.  Ali- 
tfr  umen  docet  abbas  Serenus  collatione  septima 
cjp.  13,  obi  angelos  fatetur  spiriiaiis  quidem  esse 
natnrae ,  non  lainen  omnino  incorporeae.  Quod  etiam 
^nsisM  videtur  D.  Augustlnns  pluribus  in  locis,  ubi 
spiriulia  quaedam  ,  id  est,  aerea  corpora,  tam  an- 
gelis  quam  daemonibus  tribuit,  ex  Platonicorum 
senientia. 

c  Damascenns ,  loco  supra  ciialo  :  Inadeptivut 
peenitentuB  ett  angelut ,  quia  incorporatit  ett.  Nam 
homo  propter  tubttantiee  infirmitatem  peenitentiam 
comeeutut  ett.  Et  cap.  sequenli :  Scire  oportet  quo^ 
viam  quod  hominibut  ett  mort,  hoc  angelis  esi  taptut. 
Poil  lavtvm  emtn  non  ett  iUit  posniteniiee  locut ,  ut 


neque  potl  mortem  hominibut.  Quod  non  sic  acci- 
piendum  esi,  tnmquam  natura  angelica  pr»  humana 
fuerii  restiiutioMis  incapax,  aut  irreparabilis  siio 
Coiiditori ,  sed  quia  Jusiissimum  fult  ut  sicuti  ho- 
minuin  via,  qua  inereri  ac  proflcere  aut  resiptscere 
possint,  morte  terminaiur,  ita  et  angelorum  via, 
ex  ordinatione  Condiioris ,  lapsu  finireliir ;  non  ergo 
tam  propter  natnrarum  diversitatem  quam  propter 
justissimam  Dei  ordinationeni  id  evenit ,  ut  aiigelus 
post  lapsum  reparari  iion  possit.  ilujus  autem  ordi- 
nationis  divinae,  cur  scilicei  post  lapsum  et  prinium 
peccatum  diabolus  sUtiin  daninatus  sit,  et  oronispe 
ac  reinedio  conseqnendae  veniae  et  reparationis  de- 
siitutus,  duplex  cansa  hic  Ungitur,  quam  et  D.  Grego- 
rlos  expressit  iv  Moralium  cap.  9,  ex  quo  toins  hic 
locus  aptissime  illusiretur.  Duat ,  inquit ,  ad  inlelli' 
gendum  te  creaturat  fecerat  Deut ,  angelicam  videiicet 
et  humanam  :  utramque  vero  tuperbia  perculit,  atque 
a  ttatu  ingenitce  rectitudinit  fregit  (  Vide  S.  Thomam 
i  part,,  f .  64,  a.  2).  Sed  una  tegmen  carnit  habuit,  alia 
vero  nihU  infirmum  de  carne  gettavit.  Angetut  namque 
tolummodo  tpiriiut ,  homo  vero  et  tpiritut  ett  el  caro. 
Mitertut  ergo  Creator  ut  redimerct ,  itlam  ad  te  debuit 
reducere^  quam  in  verpetratione  eulpa  ex  infirmitate 
atiqwd  contlat  hahuiste ;  et  eo  ampliut  debuit  apo- 
ttatam  angelum  repeilerey  quo  cum  a  pertitlendi  forft- 
tudine  corruit^  nihil  infirmum  es  carne  gestavit.  IJnde 
recie  Ptatmitta  eum  miurtum  Hedemptorem  Aoiiiiiti- 
but  diceret ,  iptam  quoque  cautam  miterieordiee  ex* 
prettit  dicent :  Et  memoratut  est  quia  caro  tunt ;  ae 
ti  diceret :  Quo  eorum  infirma  vidit ,  eo  districte  cnl" 
pat  punire  noluit,  Ett  adhue  aliud  quo  et  perditut 
hamo  reparari  debuit ,  et  tuperbiens  tpiritut  reparari 
non  pottit ,  quia  rumirum  angetut  tua  euperbia  ceci" 
dit ,  hominem  vero  atiena  prostravit.  Teriiam  ratio- 
nem  afleri  Di,  Augustinus  Enchirid.  cap.  29 ,  ciir 
scilicet  Deus  non  angelicam ,  sed  huinanani  naturam 
reparare  volueril ,  quod  uno  peccanie  homine,  to- 
tum  in  eo  perierat  genus  humanum ,  non  autein  uno 
cadente  angelo,  caeteri  omues  cecideront.  Ptacuit 
itaque,  inquit,  univertitatit  creatori  atque  modera* 
tori  Deo ,  ut  quoniam  non  tota  muttitudo  angtlorum 
Deum  deterendo  perierat ,  ea  qum  perierat  in  oerpetua 
perditione  remaneret ;  quce  autem  cum  Deo^  uta  det> 
rente ,  perttiterat ,  de  tua  certittime  eogniia  temper 
futura  (elieitate  secura  gauderet ;  atia  vero  creatura 
rationatit,  quw  in  hominibus  erat,  quoniam  peccatis 
atque  tuppiiciit,  et  originalibut  et  propriit^  tota  perie- 
rat ,  ex  ejut  parte  reparata ,  quod  angeticce  tocieiati 
ruina  illa  diabolica  minuerat  tupjileret.  H:ec  Augusii- 
nus.  Yerum  adversus  primam  illam  rationem  a  D. 
Gregorio  atlatam  objiciet  forlai»se  quispiam  liominein 
in  staiu  innocentijc  carnem  babuisse  plane  subje- 
cJam  et  obsequcnteni  spiritui,  immo  tum  non  minus 
propeusain  ad  bonum  quam  modo  e»t  ad  lualum. 


605  JOANNIS  CA8SIAN1  COLUTIONES.  m 

est.  Sicut  emm  niilla  sollieiiante  terrena  materia  A  declinantem  a  Domlno  perdidlsse,  nee  yeiiehujas 


eorruit,  iia  nec  indulgeniiam  qnidem  oui  iocum 
poenitudinis  obtinere  potest.  Qnibus  ex  rebua  evi- 
denter  colligitur  qnod  non  solum  noxia  non  sit  baec 
quae  contra  se  invicem  suscitatur  in  nobis  carnis 
spiritusque  coutentio,  verum  etiam  multam  nobis 
conferat  utilitaiem. 

CAPUT  XV. 

Quid  nobis  prosit  carnii  advmut  tfrirUum 
concupiscentia. 

Primo  quod  desidias  ac  negligenlias  nostras  sta- 
lim  arguit,  ei,  ut  qutdani  diligentissimus  pxdago- 
gus,  a  districtionis  et  disciplina  iinea  numquam 
nos  deviare  concedens ,  si  paululum  quid  securitas 
nostra  mensuram  congruae  severitatis  excesserit, 


purificationis  donnm  nisi  per  lolius  Dei  gcaiiaiii 

possideri ,  docentibus  nos  quodamniodo  ipiias  rei 

etperimentist  ut  si  integritatem  oordii  perpetuo 

consequi  delectamur,  bumilitatis  stndeamuf  virlo- 

tero  jugiter  obiinere. 

CAPUT  XVI. 

])e  inantms  eamii,  quibu$,  ntii  humiUaTmur^  pra- 
vitti  rueremut, 

Hujus  igiiur  puriiatis  elationem  pernicioiiorein 
futuram  cunctis  sceleribus  atque  Qagitiis,  et  ob 
hanc  nihii  noi  emolumenti  consecuiuros  pro  qua- 
iibet  castitatis  integritate,  ^  test^aatur  il|»  virUiies 
quarum  superius  fecimus  mentionem,  quttcttm  nul- 
las  hujusmodi  titillaiiones  carnis  babuisse  credaii- 


flagellis  incentivorum  stimulat  confestim  et  incre-  B  tur,  ob  solam  cordis  elaiionem  perpetua  ruina  de 


pat,  atque  ad  competcniem  revocat  parciiatem.  Se- 
Gundo  quod  pro  castimonisc  ac  puriiaiis  integritate, 
cum  Dei  gralia  concedente,  ita  nos  longo  tempore 
a  genitali  pollutione  viderimus  immunes,  ut  ne  ipsa 
quidem  siinpltci  commotione  carnis  ulterius  nos 
inquietandos  esse  credamus,  et  per  boc,  velut 
qui  non  gestemus  corruptelam  carnis,  in  secretis 
conscientl»  nostrae  fuerimus  elati,  suo  nos  rursum, 
quamvis  quieto  ac  simplici ,  visitans  fluxu  bumiliat 
ac  retundii ,  nosque  homines  esse  stimulis  suis  ad- 
roonet.  Quodammodo  enim  cum  in  cxteris  geiieri- 
bus  vitiorum  et  quidem  gravioribus  magisque  noxiis 
indiflerentius  soleamus  incurrere ,  nec  tam  facile  in 
eorum  compungamur  admissu,  in  hoc  peculiarius 


sublimi  coelestique  statione  dejectae  sunt.  Es>eniu8 
itaque  penitus  absque  remedio  tepidi,  utpole  non 
habentes  indicem  negligenliae  nosirae,  vel  iu  corpore 
nostro  aut  in  conscientiis  propriis  insidenlem,  nec 
studeremus  ad  perfectionis  umquain  pervenire  rer« 
vorem;  sed  nec  frugaiitalis  quidem  districlionem 
vei  continentiae  teneremui,  nisi  uos  baec  titillatio 
carnis  increseens  humiliaret  atque  retmideret,  et 
adversus  spiritalium  quoque  vitiorum  porgationeiD 
sollicitos  redderet  et  iutentos. 

CAPUT  XVII. 
De  eunuchorum  tepore 
Denique  in  bis  «  quf  spadones  sunt  corpore,  id- 
circo  hunc  animl  teporem  plerumque  inesse  depre- 


humiliatur  conscieniia  nostra ,  perque  hanc  illiisio-  G  hendimns,  quia  velut  soluti  ab  bac  necessilate  car- 


nem  neglectarum  quoque  passionum  recordaiiono 
roordetur,  evidenter  inielligens  immundam  se  fa 
etam  naturalibus  incentivis,  quae  cum  esset  immun- 
dior  spiritalibus  vitiis,  ignorabat;  et  recurrens  pro- 
tinus  ad  emendationem  anterioris  ignavi»,  com- 
roonetar  nec  super  successibus  prseterit»  puritatis 
debere  confldere,  quam  se  perspicit  puslllum  quid 


nali,  nec  labore  continentise  corporalis,  nec  coutri- 
tione  cordis  se  aestimaut  indigere;  et  hac  seeuritaie 
resoluti,  numquam  perfectionem  cordis,  sed  uec 
ipiritaliura  quidcm  vitiorum  purgationem  vel  qux- 
rere  in  veritate,  vel  possidere  festinant.  Qui  sutus, 
a  carnali  qualitate  descendens,  efflcitar  aiiiiualis, 
qui  est  proculdubio  deterior  gradus ;  Ipse  est  enin) 


AL4RDI  GAZifil  COMMCiNTARIUS. 


Qnid  ergo  est  quod  in/irmitati  carnis  tribuitur  ho- 
minis  lapsus,  et  misericordis  ntio  erga  eum  potiu^ 
quam  ei^a  angeloR  exercendi»  a  D.  Gregorio  el  aliia 
Pstribus  hac  oonsideratione  assignaiur?  A.  quamvis 
in  statu  innocentix  nuiia  esset  re^bellio  caruis  ad-* 
versus  spiriium  in  hotnine,  caro  tamen,  sive  appe- 
tiius  seasUivus,  suapte  natura  seu  motu  naiurali  fe- 
rebatur  iu  suiun  obiectuni  sensilMle  et  corporeum  : 
proinde  indigebat  imperio  ac  Creno  rationis^  aecntm 
subsidio  gratiae  divinae,  quo  in  orficio  et  suis  liini- 
titus  contineretur.  Quare  hac  ex  parte  fragilior  et 
ad  peccandum  prociivior,  ac  proinde  venia  dignior 
fuit  bomo  (utpoteduabus  parlibus  coinpositus)  quam 
angelus,  qui  iiullum  halHiit  hujusroodi  objectura  an- 
samqtte  peccandi,  nisi  propriam  voluniatem,  cum 
sit  omoino  incorporeus  et  spiritalis.  Vide  D.  (>ro- 
sperum  lib.  i  de  Vita  Contemplativa  cap.  3,et  Ful- 
gentium  lib.  de  Fide  cap.  3. 

*  Has  duas  utiiitaies  cum  aliis  item  duabus,  supe- 
rius  expressimos.  Yide  Cassianum  lib.  xii  Institut. 
cap.  20, 21  et23,  et  ibidem  notata  {Cap,  13). 
'  >>  Virtutea  augelicae,  id  est,  ipsi  angell  mali,  sive 
dxmones,  ob  solam  superbiam  e  cubIo  dejecti,  de 
nuibiis  aupra  cap.  14.  8umitur  autcm  dupliciter  hoc 


vocabulnm  cum  angelis  tribultur  :  1"*  generstini  et 
promiscue  pro  qiiovis  ordiiie  angeloruin,  ut  liic; 
oaui  angelos  de  qiiovis  ordiiie  ceeidisse  coiniuunis 
estsententia.  Sic  Maiihi«i  xxiv  :  Et  Yirtute$  aBlorum 
eommovebuntur^  vel,  ut  babet  Marcus  cap.  13 :  Virftt- 
tt$  qum  in  cali$  surI,  more^ufKtcr.  Ubi  angelos  coe- 
D  loruin  viriutes  appellari  docent  Origenes,  Chry^o- 
atomus,  Bcda  et  alii;  quemadmodum  in  prgefatione 
Missae  d icuit tur  ^osii,  ecci^trumque  wrlu$4$,  m"  Specia- 
tim  pro  certo  ordine  seu  choro  aogelomm  ab  aliis 
di&tincto,  qui  secundus  et  medius  Becundie  bierar- 
chiae,  secundum  Dionyaium  Areop.»  veJ  primus  ter- 
tiae,  secuiidum  Gregorium  (Vide  coUai.  9  cap.  15). 
Sic  1  Coriii.  xv :  Cum  evacuaveril  omn£m  principaium, 
et  poteUatem,  ei  virtuUm.  Et  I  Petr.  iv  :  Subjecti$ 
$ibi  angetiSf  et  pote$tatibu$,  et  virtutibuM* 

e  Spadones  corpore  sunt,  qui  apud  Matlliaeum  di- 
cuntur  eunuchi  de  matris  utero  $ic  nati^  vel  tfui  [acti 
$uta  ab  hominibus;  Kpadones  vero  sive  eunuchi  spiri- 
lu,  non  corpore,  (Jlicuniur,^tti  «ecasiraverunl  propter 
regnttmcce/orttm.spiriiaU  scilicet  castralione,  id  cst, 
voto  perpeluse  continenti;».  Quod  autein  hie  de  spu- 
donibus  eoruinque  proprietatibus  dicitur,  clarius  iu 
idem  repetitur  et  explicatur  collai.  7  cap.  li. 


605  GOLLATIO  IV.  -  M  COMCVPISCBNTIA  CARNIS  ET  SPIRTTUS.  000 

qoi,  de  frigido  ad  Mpldom  trinsiens,  detesubilior  A  dimtir  •  Meiiiidtlm  eiteriorM  bomiieti  biiic  re- 

BHttttaMe  ttan^,  vel  oAfneliom  fevBieeiieftun  dese- 


Doinioi  voce  e^fiaMir. 

CAPUT  XVIII. 
/ffterro^tfd  ifuid  mtitiit  hutr  enhtaleM  M  nnhudem. 
HertHnni  :  De  otilluie  eoThietationfe  qo»  Inier 
drneni  «t  sj^iritOA  softtitatnr,  (|aantam  tidetur  ne- 
Ins  eYidtfnte^  expressom  esi»  Ita  ot  eam  ipsis  qoo- 
dammodo  manibim  nostris  patpabilem  feictam  esSe 
eredamus.  Et  Idcirco  banc  qii6qae  rationem  nobis 
similiter  capimos  aperiri,  qnid  intersii  imer  carna- 
lem  et  animalem  Tiramy  vei  qoemadmodam  anlma- 
Ib  carnalt  possit  esse  deterior. 
CAPHT  XfX. 
De  Iriplici  animarum  ttatu. 
Daniel :  Secunduin  deflnitionem  ScriptoRe  *  tres 


l^illsee  coiHafia,  lamqujim  qoi  summam  perleetionis 
yer  boc  apprehenderiMtf  reinissioros  deinceps  erga 
ismimdetlenem  cnteramm  paaeiqDuiB  lenlioresque 
ftddamnr,  ei  int«r  ntnque  detenti  gradom  spiriuliH 
profectus  asseqai  neqoeamos,  eunimanies  ad  per- 
tsciioiiem  DoUs  abuode  suilloere  q«o4  eiteriore 
bomme  Tideamar  de  conTers^iiione  mondi  hiyos  ac 
TolnpUtibos  aegregari»  toI  quod  immneea  fimas  a 
eormptela  et  oommiitione  earnaii*  ei  lla  iavvnti  In 
lllo  tepide  stato,  qui  deterrimos  jtidicatiir,  evomen- 
dos  nos  ei  ore  Domini  secoiidvn  ejus  aententiam 
noTerimus,  iu  dicenlis  :  Utinam  caiidw  $$U9  aut 
frigidu$;  nutu  autm  tefndui  tifincipiam  te  etomare 


suni  animannn  sutus.  Priiuus  carnalis,  secnndos  B  m  or«  mea  {Apoe.  iii).  Mec  immerito  eos  Doininos 


auitnalis,  lertios  spiritalis  ( Vide  Augustinum  Hb. 
Lxnm,  qucesU  I,  67).  Quos  in  Apostolo  ita  legimus 
designari.  Nam  de  carnalt  dicitur  :  Lae  vobit  potum 
dedi,  non  euam^  necdum  enim  poteratit;  sed  nec  adhuc 
qiddem  potettit,  adhuc  enim  eslit  carnalet  (I  Cor^  m). 
Et  iierum  :  €bi  efiim  e$t  inter  vo$  zelu$  et  eonientio, 
nonne  eamalet  e$ti$  {Ibid.)  t  De  animali  quoque  talitcr 
commemoratur  :  ^  Anime^*i  auftfm  homo  non  percipit 
ea  qwB  $unt  $piritu$  t>d :  etuiiitia  enhn  ett  illi  (!  Cor. 
n)*  De  spiritali  vero :  Spiritali$  autem  examinat  omnia ; 
ipee  autem  a  nemine  judieatur  {Ibid.).  El  iterum  : 
fo$  qm  $piritale$  e$ti$,  in$truite  eo$  qui  ejuemodi  tunt^ 
in  sptrfftt  lemtati$  {Galat.  vi).  Itaqae  festinandnm 
est  nobla,  ut  cum  renuntiatttes  desierimus  esse  car- 


^aos  Jain  in  visceribas  receperat  cbariutia,  noiie 
tepefactos,  com  qiiadom  convolsioiie  pecioria  sui 
evomendos  esse  pronontiat;  qoi  cum  saluurem  qoo- 
dammodo  ei  potoissent  pnebere  subsianliart,  avelli 
ab  ^na  viscerilma  maloerant,  unto  deteriores  effecti 
iilia  qui  numqoam  ori  Dominico  illaii  sont  cibis, 
qoanto  id  quod  naasea  compellente  projicimos,  odi- 
biliot  detestamur.  Quidquid  enim  frigidom  e$t,  eiiam 
ore  nostro  susceptum  vertitor  in  calorem,  et  saluti- 
fera  suavttate  percipitor;  qood  aotem  aensel  vitio 
periiiciosi  teporis  abjectiim  eat,  noa  dieem  iabiis 
admovere,  sed  etiam  emioos  intoeri  sine  liigenti 
horrore  non  possumos.  Rectiseime  ergo  prouomia- 
tar  esse  deurior,  qoia  facilioaad  salutarem  conver- 


nales,  id  est,  a  s?ecular!um  cccperimus  conversatione  G  aaiionem  ac  perfectionis  raaiigium  enmaiis  quis,  id 
sejongi,  et  ab  illa  manifcota  carnis  potlutione  ces-  est,  smcularis  vel  gentilis,  aocedit»  qaam  is  qui  pra- 
sare,  spiriulem  statum  protinus  apprehendere  tota  fessos  monachom,  neo  umen  Yiam  perfectionta  arri- 
virtute  nliamur,  ne  forte  blandientes  nobis  quod  vi-     piena  aecrnidom  regukm  diaclplinsB,  ib  iilo  semei 

ALARDI  GAZJII  COMMENTARIUS. 

Cftnonica  Judas  :  Hi  $unt  qui  tegregant  $emetip80$, 
animaiet^  ipiridim  fMH  habaM€$.  Secundo  autem  vi- 


Tresanimae  sUtus  distinguit,  cum  tamen  carna- 
lis  et  animalis  seCuuiTiim  rem  et  communem  intein- 
gentiam  patiim  a«f  nihll  Imet  se  differant.  Ipse  vero 
camolem  anim»  sutom  prscipue  in  carnis  iuimun- 
ditia  et  pollutione,  etiam  involuntaria,  coustituere 
Tidetiir,  ut  ex  sequeniibus  fiquet. 

b  ¥ox  h«c  ab  atvfma  dudtnr,  nnn  ab  aiiimali. 
Graece  enim  ^x"^*  i^  ^^*  animaUa,  4fvx4  aiiinia* 
Hinc  TerluUiaHus  M<>nunls(a  efTeclus  iibrum  de  Je- 
joiiio  inscripsit  adversiis  Psychicos,  Id  est,  animaiea ; 
iioc  noinine  catholicos  calumniose  suggillaiiSv  qood 


deiidom  eat  quare  Uies  non  possuni  percipere  ea 
uu»  suntspiritus  Dei,  qupd  quideni  nianifesiiini  est. 
et  quantum  ad  animalem  sensmn,  ei  qnantum  ad 
animatem  Tlum.  Ea  entm  de  quibos  Spiriios  S. 
iilottral  mentem  tint  supra  sensoiu  et  railoneni 
humanam»  secunduro  illud  Eccles.  iii  :  iHurima  su- 
pra  $en$um  honuni$  osten$a  sunt  tibi;  et  ideo  .ib  eo 
capi  nou  possunt  qui  soH  cognititini  Beiisitivx  iiiniti- 
tur.  Spiritus  eiiam  sanctus  accemlil  atTeciuni  nd  lii- 


tres  Qiiailragesimas  Honunisiaruin  more  iion  obser- D  ligendum  spiritu:ilia  bona,  seiisibilibus  lN)nis  coii 


varf?nt.  Porro  animiitis  homo  qds  slt,  D.  Tbomas 
in  Cominentario  nianissime  exponit  bis  Yerbia :  Coa- 
siderandum  quod  anima  est  forma  eorporls*  Unde 
propriae  anim^ift  intelliguntur  Itltt  tlres  qn»  aant 
actQs  CoTporalium  organorum,  gcHlcet  ▼irei  aensi- 
livx.  Dlcaniur  ergo  hoAiines  animaies  qui  bu)«smo- 
lii  vires  sequuntur,  inter  quas  est  tis  apprehensiva 
et  appetitiya;  et  ideo  potest  dici  bomo  dupliciter 
animalts.  nno  modo  auanium  ad  vlm  apprehensivam, 
et  bic  dicitur  animaiis  senso,  mii  (slcai  dieitar  tn 
glossa)  de  Deo  Juxu  corporum  phanusiam,  Tel  legls 
litteram,  vei  rationem  phtlosopbicam  jiidlcat,  qntB 
secaodum  Tires  sensitivas  accfpiontUr.  Alio  modo 
dicitor  qnis  animalis  quaiitum  ad  vim  appeiitlvani, 
qni  scilicet  afficiiur  soluro  ad  ea  qua^  sunt  secoiiJmn 
appetiuim  sensitivum ;  ei  Ulis  dicitur  animalis  viia, 
qoi  (sicut  dicitur  In  glossa)  sequitur  dlssotutain  la- 
sciviam  animae  sus,  qoam  intra  naiuralis  ordinis 
meus  spiritua  rector  non  continet.  Unde  dicitur  in 


lemptis;  et  ideo  ille  qiii  est  anijoalis  vitn»  hoii  poiesl 
capere  bnjusniodi  apirituaii;!,  (|uia  Phiiosopiiiis  dicit 
ln  IV  Etliicorum,  qood  quaiis  aiiu8«|uisque  cst,  talis 
llniv  ▼idetor  ei.  Proverb'.  ivni :  N^n  recipU  $tuUa$ 
verba  prudentia,  nisi  o  dicfrts  ijfiiiB  vertaHtur  in  earde 
ejfifs.  Bt  EcCle^.  xxu  :  Cam  dormienta  loquitm,  qui 
fSnarrat  $apientiam  stMifo.  Mactenus  D.  Tboinas  inorc 
SQO,  non  in  siiblimitate  sermonii,  sed  in  dncirina 
spiritas  spiritoatibos  apiritiiaiia  comparjnt  ( I  i^r. 
?tii). 

«  Aagostinns  lib*  xni  de  Civit.  eap.  S4  :  Scriptura, 
inquH,  dhnno,  eum  duo  itta  (corpus  et  aiiinia)  con- 
juncta  $int  ex  quibu$  vivii  homo,  tamen  etiam  siagula 
homini$  vocabulo  appellat^  animam  scilicet  inleriorem 
kominem,  corpne  vero  exteriorem  hominem  voeans, 
tamquam  duo  $int  Aomtnes,  cum  $imul  tUrtimqHe  $it 
unu$  homo.  Vide  eiiam  euindem  lib.  xii  de  Trinit, 
cap.  1. 


e07  JOANNIS  CASSIANI  COLLAHONES. 

ipiriuli8  fenroris  igne  diteeisit.  llle  luiiiiqiie  corpo-  A  CAPUT  X]L 

ralibus  saltem  viiiis  liumiiiatus,  atque  immandum  se  ^^^  ^^  atrmmntmni^u. 


m 


seniiens  contagione  carnali,  ad  fontem  vera  purifi- 
cationis  ac  perfeciionis  cuimen,  quandoque  com- 
punctua,  accurrit,  et  liorrescens  ilium,  in  quo  est, 
inndelitatis  gelidissimum  statum,  spiritus  ardore  sue- 
census,  ad  perfectionem  facilius  convoiabit.  Nam 
qui  semel,  ut  diximus,  tepido  ezorsus  iniiio  monachi 
C4Bpit  abuti  vocabuto,  nec  tamen  bumiiiute  ac  fer- 
vore  quo  deboit  iter  bujus  professionis  a^ipuit,  in- 
fectus  semel  liac  miserabili  lue,  et  in  ea  quodammo- 
do  resolutus,  nec  ex  se  ulterius  perfecu  sapere,  nec 
alterius  poterit  monitis  erudiri.  Dicit  enim  in  corde 
suo,  secundum  illam  Domini  •ententiam,  quia  diva 
sum  ei  locuplei^  et  nuUius  egeo,  Cui  illud  quoque 


Denlquev  quod  podet  dicere,  iu  plerosqae  abre- 
nuntiasse  conspicimos,  ut^  nihil  amplius  immuusse 
de  anterioribus  vitiis  tc  moribus  comprol)entar,nist 
ordinem  Uutummodo  atqoe  habitum  sscnlarem 
( Vide  eollat.  3,  cap.  3, 6  ^  $eq. ).  Nam  et  aequirere 
pecunias  gestiunt,  quas  nec  aute  possederunt;  vd 
cerie,  qnts  haboerant,  retinere  non  desinunt ;  aui, 
quod  est  lugubrius ,  etiam  ampiificare  desiderant. 
sub  boc  praetextu  quod  vel  famuios  suos  semper 
exinde  vel  fratres  alere  se  debere  justum  esse  cou- 
tendunt,  vei  certe  «  sub  obtentu  congregandi  ccetos 
reservaut,  quem  velut  abbates,  institoere  se  posse 


quod  subsequitur,  conscquenter  apubitur :  Tu  autem  B  praBSumunt.  Qui  si  in  veritate  viam  perfectioais  in- 

ee  tmer  et  miserabiliif  et  pauper  et  eescue  et  nudue 

(Apoc.  iii) :  in  eo  facius  etiam  saeculari  deterior,  quod 

nec  miserum  se  nec  caecum  ac  nudum  aut  emenda- 

tione  dlgnuro,  vel  egere  inonitis  alicujus  aut  institu- 

tione,  coguoscit,  et  ob  hoc  nec  exborUtionem  qui- 

dem  ullam  verbi  salutaris  admittit,  non  intelligens 

ipso  monacbi  se  nomine  praegravari  ac  deprimi  opi- 

nione  cunctoruro,  qua  duin  creditur  ab  omnibus 

sanctus,  et  velut  Dei  famulus  colitur,  necesse  est  ut 

in  fuiuro  veliementiori  judicio  poenaeque  subdatur. 

Postremo  quid  diutius  immoramur  in  his  quae  nobis 

experimento  satis  comperU  sunt  ac  probau?  Fre- 

qoenier  enim  vidimus  de  frigidis  aique  carnalibus» 

id  est,  de  saecularibus  ac  paganis,  ad  spiritalem  per 


quirerent,  hoc  potius  tou  virtute  perficere  niiereu- 
tur,  nt  scilicet  exuti  non  solam  pecuniis,  sed  etiam 
aflectionibus  pristinis  et  distentionibus  oniTcrsis, 
semeiipsos  singolares  ac  nudos  iu  sub  seniorum 
imperio  coUoctrent,  ut  curam  non  luodo  aliorum 
nuliam»  sed  ne  sui  quldeni  gererent.  Econtrario  au- 
tem  evenii  ut  dum  fratribus  praeesse  festinant,  num- 
quam  senioribus  ipsi  subjiciantur,  et  a  superbia  in- 
choanteSy  dum  alios  instituere  cupiunt,  uec  discere 
ipsi,  nec  agere  ea  qus  sunt  Deo  agenda  mereantur. 
Quibus  necesse  esi  ut,  secundtun  Salvatoris  senten- 
tiam,  caeci  duces  caecorum  effecti,  pariier  in  fovesm 
cadant  (Matih.  xv).Cujus  superbiae  iicet  aiium  sit 
genus,  duplex  taroen  cjus  est  species  :  uut  quae  se- 


venisse  fervorem,  de  tepidis  atque  animalibus  om-  ^  rieutem  graviutemque  {lApe.  in  marg.  severiiatem, 


nino  non  vidimus.  Quos  etiam  per  propheum  iu 
legimus  Dominum  detestari,  ut  spirilalibus  viris 
atque  doctoribus  praecipiatur,  ut  ab  eis  monendis 
docendisque  discedant,  et  nequaquam  velut  in  ste- 
rili  aique  infructuosa  terra  noxiisque  sentibus  occu- 
pau  semen  verbi  salutaris  expendant ;  sed  ut  con- 
temnenies  eam,  novaui  potius  excolant  lerram,  id 
est,  erga  paganos  ac  saeculares  omnero  doctrinae  cui- 
turam  ac  verbi  transferant  satuUris  insUntiaro, 
quod  ila  legiiur  :  Hcec  dicit  Dominus  viro  Juda  ei 
habitatoribtts  Jerusatem  :  «  Novate  vobis  novalet  ei 
nolite  serere  super  spinas  {Jerem.  iv). 


sereniutem,  vet  veriutem]  jugiter  ementitur;  alia 
quae  effrenau  liberute  in  cachinnos  faiuos  risusque 
dissoivitur.  Et  illa  quidem  Uctlurniute  congaudet, 
haec  vero  dedignatur  silentio  coarcuri;  nec  eonfon- 
ditur  passim  proloqui,  etiain  res  incongruas  et  in- 
epus,  dum  erubescit  vel  inferior  caeteris  vel  indo- 
ctior  judicari.  Aiia  ob  elatiouem,  ciericatas  ambit 
offlcium,  altert  despicit,  utpote  judicans  illud  aut 
dignitati  pristiiiae,  aut  vitae  ac  uaUtium  suorum  me- 
ritis  incongruom  vel  indignuiu.  Quarum  qoae  de- 
terior  pronuntianda  sit,  anioscojusque  diseatiat  ac 
perpendat  examen.  Unum  saue  atque  ^  ideni  inobe- 


ALARDl  GAZi£I  COMMENTARIUS. 
«  Tertullianus  lib.  adversus  Judaeos  legit  :  inno^  D  similes   proeedunt  in  publieum^  ut  eaninam  exerceant 

facundiam,  Plerique  artibus  et  negotiationibus  priiii" 


vale  vobis  novitatem,  et  noiite  seminare  in  spinis,  Alibi 
vero  :  Renovate  vobis  navamen,  etc.  D.  Cyprianus 
lib.  I  Testim.  adversus  Judaeos  :  RenovaU  inter  vos 
nmlatem^  et  ne  seminaveritis  in  spinis. 

^Tales  eiiam  siii  temporis  monachos  qnosdam 
suis  coloribus  depingit  ac  perstringit  D.  Hicronymus 
epist.  4  :  Vidi,  inquit,  quosdam^  qui  poilquam  re- 
nuntiavere  seeeuto,  vestimentis  dumtaxat  et  vocis  pro- 
fessione^  non  rebus,  nihil  de  pristina  conversatione 
mutarunt :  res  familiaris  magis  aucta ,  quam  imminu» 
ta;  eadem  ministeria  servutorum,  idem  apparatus  con- 
vivii;  in  vitro  et  patetla  fietiti  *  aurum  comeditur;  et 
inier  turbas  et  examina  ministrorum  nomen  sibi  vtndi- 
cant  sotitarii :  qui  vero  pauperes  suntf  et  tenui  sub^ 
staHiiota^  videnturque  sibi  sciotif  pomparum  ferculis 

*  Awum  vocat  res  auro  et  magno  prelio  emptas,  ait  Ma- 

rlanus. 


nis  carere  non  posiunt,  mutatisque  nominibu*  instito- 
rum,  eadem  exercent  commerda;  non  victum  et  ami- 
ctum  {quod  Aposlolus  prcedpit  [I  Tim.  vi]),  s^d  majora 
quam  stecuti  homines  emolumenta  sectantes.  Uasc  et 
alia  D.  liieronymus  huic  loco  conseuianea. 
'  «  Hunc  locum  etiam  iu  editlone  Plantiniana  vi- 
tiatum,  additis  quibusdam  superfluis  (quod  In  priori 
editione  non  aniuiadverli )  Ciaconius  paucioribus 
verbis  ita  restituit,  siiffra^antibus  etiam  Basiieeiisi 
exciiso  etnoiinuUis  mss.,  in  quibus  lamen  est  noii- 
nulia  diversiUs.  Nam  alii  babent  :  sub  obtentu  cou- 
gregandi  ceetus  reservant,  cum,  velut  abbates ,  institui 
se  p0sse  prmsumunt,  Basileensis  vero  et  aiii :  qiu», 
vetut  abbates,  instituere  se  posse  prmsutnunt. 

^  Sciendum  enim^  aii  D.  Gregorius  {Lib,  xxxv 
ifor.  c,  i5),  quod  numquam  per  obedienttam  tnalum 
fieriy  aliquando  autem  debet  per  obediendam   bonum 


6M  COLLATIO  V.  —  DE  OGTO  PRINClf  ALIBUS  YITIIS.  610 

dieDtiae  geniis  est,  tel  propter  operationis  instan-  A  aTaritiae  quod  erga  species  pretlosas  exercere  non 


tiam,  vel  propter  otii  desideriam,  senioris  Tiolare 
inaDdalum,  tamque  dispendiosum  est  pro  somno 
qnam  pro  Ttgiiantia  monasterii  statuta  convellere. 
Tantain  denlque  est  abbatis  iransire  praecepium  at 
lefas,  quantum  sl  contemnas,  ut  dormlas ;  nec  aliut 
superbiae  fomes  est  pro  jejunlo  fratrem  quam  pro 
refectione  contemnere,  nisl  quod  perniciosiora  et  a 
remediis  longinquiora  sunt  Yiiia  quae  sub  specie 
firiutum  et  imagine  spiritaiium  rerum  videntur 
emergere,  quam  illa  qu»  ex  aperto  pro  carnali  vo- 
loptaie  [Up$,  in  tnarg,  f  oluntaie]  gignuntur.  Hxc 
enim  velut  palam  exposlti  ac  manifesti  languores 
[Upt,  m  marg.  languoris],  et  arguuntur  cominus,  et 
ssoantnr;  illaTero,  diim  praetextu  Tirtutum  tegun- 


possunt,  circa  viliores  materias  retinentes,  non  ab- 
scidisse,  sed  commutasse  se  probani  pristinam  pas- 
sionem.  Nam  nimia  devincti  diligentia  erga  curam 
psiathii,  sportellas,  saccelti,  codicis,  mattx,  aliarum- 
que  aimilium  rerum,  quamvis  vilissiroarum,  eadem 
tamen  qua  antea  llbidine  detinentnr.  Quae  eilain 
tanu  aemulatione  cusiodiunt  atque  defendunt,  ut 
*  pro  ipsis  adversus  fratrem  coromoveri  eos,  et, 
quod  esi  turpius  etiam,  liiigarenon  pudeat.  In  qui- 
bus  adhuc  aegriludine  cupiditails  pristinae  laborantes, 
baec  eadem  quae  usus  corporis  possidere  inonacbum 
vel  necessitas  cogit,secundum  numerum  mensuram- 
que  communem  non  sunt  habere  contenti,  in  hoc 
quoque  sui  cordis  avaritiam  designanies,  cum  vel 


ittr,incnraUperduranl,eideceptosqno8quepericU"Bea  quibus  uti  necesse  est,  propensius  student  ha- 

bere  quam  caeteri,vel  excedentes  diligentiae  modum, 
peculiarius  ea  altentinsque  custodiunt,  et  ab  aiio- 


losias  faeiimt  ac  desperaiius  aegrotare. 

CAPUT  Xll. 
De  kit  gni^  eanUmpti$  magniSf  oceupantur  in  parvii* 

hm  illnd  rldicutuni  qualiter  exprimatur,  quod 
nODnolIos  post  illum  primae  renuntiationis  ardorem, 
quo  vel  res  familiares  vel  opes  plurimas  ac  miliiram 
s«cQli  reiinquentes,  semetipsos  ad  monasteria  con- 
lolenmr,  tanto  cernimus  siudio  in  bis  quae  penitus 
abscindi  uon  possunt,  et  qu»  nequennt  in  boc  ordi- 
ne  non  baberi,  quamvis  parva  viliaqoe  sint,  esse 
deTincioB,  ut  horum  cura  pristinarum  omnium  fa- 
eullatnm  superet  passionem  (Collai,  5  cap.  3).  Qui- 
bas  profecto  non  magni  proderit  majores  opes  ac 


rnro  contrecutione  defendunt,  quae  universis  fratri- 
bus  debent  esse  commonia.  Quasi  vero  differentia 
Untummodo  meullorum,  et  nou  ipsa  passio  cupidi* 
tatis  liabealur  innoxia,  et  cuin  pro  rebus  quidem 
magnis  irasci  non  liceat,  pro  villoribus  vero  lioe 
ipsum  fecisse  sine  culpa  sit ;  et  non  idcirco  pretio- 
siores  abjecerimus  materias,  ut  facilius  dlscereinus 
viHora  contemnere.  Qoid  enini  diiferi,  utrum  quis 
pertorbationem  cupiditatis  erga  opes  amplas  atque 
magnificas,  an  erga  vitiores  exerceat  species?  nisi 
quod  in  eo  reprehenslbiiior  judicandus  est,  quod 
„     .       _  .  . qui  maxima  spreverlt,  minimis  obligetur.  Ideoquc 

SDbstantias  contempsisse,  quia  affectus  earum,  ob  ^  perfectionem  cordis  abrenuntiatio  isia  nonobiinet; 

quos  illae  contemnendae  suui,  in  res  parvas  atque     quiacum  censumbabeal  pauperis,nonabjicitdivitis 

eiigoas  tranatulerunt.  Nam  vitiuni  cupidiutis  et      volunUtem. 

ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


quod  agitwr  intermUtL  Neaue  enim  nuUa  in  paradieo 
arbor  exsxilf <,  ^iiam  Deui  homini  ne  eontingeret  inter- 
disU :  ted  ut  per  meliui  obedientiee  meriium  homo 
bene  eondittu  creteeret,  dignum  fuerat  ut  kunc  etiam 
e  bono  prohiberel^  quatenut  tanlo  veriut  hoc  quod 
ogeret  vtrfau  e$$et,  quanto  et  a  bono  ce$$an$  auctori 
tuo  te  eubditum  humiUue  exhiberet,  Haec  Gregorius. 
Uioc  veri  obedientes  a  D.  Benedieto  describuntur 


(Cap.  5  Regulce)^  quirelinquentet  itatim  quat  eua  eunt^ 
et  voluntatem  propriam  detereniet^  mox  exoecupatit 
manibut,  et  quod  agebant  imperfeetum  relinquentet^ 
vicino  o(  edientuB  pede  jubentie  ooeem  factit  tequun-' 
ftir,  etc. 

•  Yide  lib.  vii  Instituilonnm  cap.  44.  Cnetera 
clara  sunt,  et  non  tatn  expositione  quam  lectionc 
digna. 


COLLATIO  QUmTA 

Quae  est  abbatis  SerapioDia^ 
DE  OCTO  PRINaPALIBUS  VITIIS. 


CAPUT  PRIMUM. 

In  illo  ccetu  anliquissimorom  senum  fuit  ■  vir  no- 
mioe  Serapion,  apprime  graiia  discretionis  ornatus, 

ALARDI  GAZi£I 

a  llle  nimirom  Arsenoites,  decem,  ut  fertur,  mit- 
lioro  moiiachornm  abbas  et  presbyter,  cujus  adhiic 
^idolescentis  exemplum  insigno  iiiemoraiur  collat.  2 
cap.  deciiiio.  De  quo  et  Palladius  Lausiaca  76,  qui 
et  aniiaiueratua  est  inter  praecipuos  et  illnsiriores 
eremi  coltores.  Unde  D.  Hieronymus  epiat.  %1 : 
Q«t4,  in<|iiit,  mtm  iHacarloi,  Ari^iitai,  Sira|Pioiiii| 


J)cuju8  collationem  operae  pretium  reor  litterrstni- 
dere.  Ambientibus  enim  nobis  ut  de  impugnatione 
vitiorum  aliqua  dispuUret,  quibus  origines  eorum  et 
causat  manifestius  panderenlur,  iu  exorsus  est. 

COMMENTARiUS. 

et  reliqua  cotumnarum  Chrittl  nomina  (In  Catalo,  lib. 
111  c,  47)?  Hunc  Petrus  Kauilinus  ait  vendidisse  li- 
brum  Evangeiii,  auem  solum  babebat,  ui  pauperi 
snbveniret,  qnod  facfum  narrat  Socrates  lib.  iv  cap. 
18.  Verum  boc  alii  tribuunt  alieri  Serapioni,  Sindo- 
nio  videiicet,  ut  videre  est  in  ViMa  Patrum  (Lib,  I 


6H 

CAPUT  I!. 

Narraixo    abbalis  Serapionli  de  oclo 

*  Octo  6unt  principalia  Titia,  quae  humanom  fn- 
festant  genus,  id  tsl,  primum  gastrimargla,  quod 
aonat  ventris  inglu?ies;  seeundam  fornlcatio;  ter- 
tium  phiiargyria,  id  efii,aTan(ia,sive  amor  pecunisc; 
quartum  ira ;  quintum  tristiiia ;  sextum  acedia,  Id 
est,  anxieias,  sive  t^dium  cordis;  septimum  ceno- 
doiia,  Id  est,  Jactantia,  sen  vana  gloria ;  octavnni 
superbia. 

GAPUT  III. 

De  d%akus  otliofiim  geMrxbuSy  el   eflicientia  eorttm 

quadripariiia. 

^  Horum  igitur  ? itiorum  genera  sunt  dno.  Aut 


JOANNIS  GASSlANf  COLLATIONES.  (13 

A  catio  cum  naturaliter  nobis  insederint,  nonnun- 
principatibui  quam  etiam  sine  ullo  anim»  incilamenlo,  solius  io- 
stlgalione  ac  prurliu  carniSy  oriuntur;  maieria  u- 
men  ut  consummenlur  egent  extrinsecus,  et  iia  «ia 
elfectum  corporalt  actione  perveniunt.  Vnu$qwsque 
enim  tenlatur  a  propria  concupiscenlia;  dunde  con- 
cupiseeniia  cum  fuerit  concepta^  parit  peccatum;  pee- 
catum  vero  cum  [uerit  comummatumt  genem  morlem 
{Jacob.  i).  Nam  '  nec  primus  Adam  (Genes.  uijper 
gaslrimargiam  decipi  poiuit,  nisi  escae  materiam  ha- 
bens  in  promptu  abusus  ea  fuisset  iilicite;  snecse- 
cundus  slne  cujusdam  ^  maleriae  illiciutione  [Ltpi, 
in  marg.  illecialione]  tentaiur,  cum  dicitur  ei.  Si  Fi- 
lius  Dei  es,  dic  ut  lapides  isti  panes  fiant  {Matlh.  iv). 
Fornicaiio  quoque  quod  non  nisi  per  corpus  perfi* 
cnim  naturalii  sunt,  utgastrimargia;  aut  extra  na- ^  ciatur,  omnibus  patet,  it9  de  boc  spirilu  dicente 


turam,  ui  phiiargyria.  «  Efttclentla  vero  quadrlpar- 
tita  est«  Qa»dam  enim  sine  actione  carnali  consum- 
mari  non  possuut,  ut  est  gastrimargia  et  forni- 
catio;  qottdam  vero  etiam  sine  ulla  corporis  aclione 
complentur,  ut  esi  superbia  et  eenodoxia  :  nonnulla 
commotionis  suae  causas  extrinsecus  accipiunt,  ut 
est  phiiargyria  et  ira ;  alia  vero  intestinis  motibus 
exciuntur,  ut  est  acedia  atque  tristitia. 
Caput  IY. 

Recapitulatio  de  gastrimargice  et  fornicationis  passione, 

et  curatione  earum, 

EtuthaMs  eadem  non  soloui  disputattone,  quantum 

possumus  brevi,  sed  etiam  Scripturarum  testimo* 

niis  manifestiora  reddamus, '  gastrimargia  et  forni- 


Deo  ad  beatum  Job,  Et  virtus  ejus  in  tumbis  ejut,  et 
potestas  ejus  super  umbiUcum  ventris  {Job,  il).  Ideo- 
que  haec  speciatiier  duo,  qu»  roinitterio  camis  ex- 
plentur,  exlra  illam  spiritalem  animae  curam,  egebt 
pecullarius  eilain  continenlia  corporali.  Siquidem  ad 
retundendos  horum  stlmulos  non  suriicit  sola  men- 
tis  intentio  (ut  nonnumquam  solet  adversus  iram, 
seu  trlstiliam,  cxterasque  Aeri  passiones,  quas  eiiam 
sine  ulla  carnlsafflictione  sola  novit  expugnare  men- 
tis  industria),  nisl  etiam  castigatio  corporalis  acces* 
serit,  qux  jejuniis,  vigillis  et  operis  conlrilioDe 
perflcitur,  bisque  fuerft  remotio  locans  adjuncta, 
qula  sicut  amborum  vitio,  id  est,  anima;  et  corpo- 
ris.  generantur,  Ita  superari  nisl  uiriusque  labore 


ALARDI  GAZJSi  COHMENTARIUS. 

■  Qua  ratione  octo  vitia  principalia    ponauiur,  G  qu»  gastrimargia,  id  est,  galae  vitium  ble  appella- 

tur.  Yidit  enim  mutier  quod  bonum  esset  lignum  ad 
teseendum,  et  pulehrum  oculis,  aspectuaue  delectt" 
bile^  ei  tulit  de  ftuetu  ejus,  $t  contedil,  Jedilque  wro 
suo,  qui  comfJity  Genes.  iii.  Cernens  quippe  Adam 
pukchritudinem  poml,  et  aadiens  ex  uxore  suavis- 
simi  esse  safK>ris,  essni  eins  avidiasime  concupivit 
Veruni  cum  Apostulus  dicat  :  Adam  non  est  se* 
duetus,  Eva  autem  sedueta  est  (I  Tim.  n) ;  quomodo 
hic  signiticatnr  aut  supponiiur  Adam  Aiisse  dece- 
ptus?  Respondet  D.  Augnstinus  libre  xiv  de  Glvic. 
capile  undecimo  ;  Quia  illa  quad  ai  aerpms  iocutus 
est^  tamquam  verum  essety  accepit ;  iUe  autem  ab  unieo 
noiuit  consortio  dirimi^  nec  in  communione  peccati; 
ttec  idcireo  minus  reuSf  sed  sciens  prudensque  peccu" 
vit,  Unde  et  Apostoius  non  ait :  Non  peecavit^  sed : 
/Von  est  seduetus.  Nam  utique  ipsum  peccasse  ostendit^ 
ubi  didt  :  Per  unum  hominem  intrauit  peccatum  in 
mundum,  Et  pttulo  post  apertius  :  In  simiiitudinem 
j.  pratvaricationis  Adm.  Hes  autem  seductos  inteltigi  vo- 
**  luit^  qui  id  quod  faciunt,  non  putant  esse  peecatum; 
iite  autem  uivit.  Et  quid  opus  est  pturibus  f  Et  si  ere" 
dendo  non  sunt  ambo  decepti,  ^eccando  tamen  ambo 
eapti  suntf  et  diaboli  laqueis  tmplicati.  Hate  Augu- 
stinus. 

s  Secundus  ac  novissimus  Adam  dieitur  Chrisins, 
I  Corinth.  v  :  Factus  est  primUs  homo  Adam  in  ofii- 
mam  viventem;  novissimus  Adam  in  spirilum  wrf/l- 
eantem.  Primus  homo  de  terra  terrenms;  seeundus 
'home  de  coeto  ecttestis. 

^lllicitatia  et  illicitamoiitam  idem  qiiod  incita- 
meiitam,  a  verbo  iliicio.  Utiiur  eadern  voce  nirsiis 
eap.  «.  Materia!  igitur  illicitaiione  tenialas  dicitar 
Gliristus,  oaia  panis  e  iapidibus  erBciendl  luenti^ine 
et  augteslione,  dicenie  dtabolo :  Ss  FUius  Dei  es^ 
dic  ul  tapides  isli  panes  fiant  {Matth.  iv). 


cum  S.  Gregorius  et  alii  non  nisi  septem  viiia  capi- 
talia  enuinerent,  ad  lib.  v  Institutionum  notavimus. 
Nam  et  Cassianus  oeto  libros  de  Vitiia  principalibqt 
seu  capiialibus  inscripsii,  et  singttlorumiraetatioiiem 
distincte  et  sigilLalim  propriis  iibris  exseqttilur ;  ubi 
etiam  de  eisdem  abuode  egluius»  quae  hic  repetere 
foret  otiosum. 

^  Triplex  divjsio  seu  distinctio  vitiorum  capita' 
liiim.  Prinia  :  alia  sunt  naluralia,  alia  extra  natu* 
ram;  secunda  :  alia  carnalia,  alia  spiritualia ;  tertia: 
quaedam  ab  internis  causis  excitantur,  quaedani  ab 
exirinsecis.  Naturalia  dicuntiir  gastriinargia  el  luxu- 
ria,  tum  quia  ab  ipso  ortu  ex  priiiri  parentia  inobe- 
dientia  contracta  et  in  natura  uoeira  insita,  tuni  qula 
ad  ipsius  naiurae  con<iervaiionem  tenduni,  licet  in- 
ordinate;  tiani  gula  spectat  conservationem  naturae 
in  individuo,  luxuria  vero  in  specie.  Eadem  vero 
carnalia  dicuntur,  quia  actione  et  deieelatione  car- 
nali  complentur,  ut  sequenti  capiie  declaratur. 

"  Sub  hac  quadripartita  distinctione,  duae  supe- 
rius  positae,  secuoda  et  tertia,  coutlnentur.  Porro 
efficieniia  hoc  loco  non  pro  erficacia  seu  vi  eniciendi, 
sed  pro  actu  seu  consummatione  aui  exsecuiione 
accipiinr,  ut  et  seqnenlibus  p.iteblt. 

^  Id  est ,  secuttdum  naiuraiem  propenslonem  ei 
proclivitatem  naturae  corruptae  et  vitiatae  (quae  alias 
dicilur  fomes,  stimulus,  aculeus  peccati),  non  quoad 
culpam  et  seeundum  suas  speeies. 

*  Ideoque  carnalia  appeliantur  etiani  a  D.  Grego-t 
rio  lib.  XXXI  Mor^l.  cap-  M,  ubi  ex  sepiem  vitiit 
capiiaiibus  quinque  dicit  esse  spirituaHa,  et  duo  ear- 
nalia,  videl.  ventris  ingluviem  ei  luxuriam.  (3. 7Aoiii. 
i-2,17.  7*,a.  2,«g.75,  arl.  6.J 

Mnier  ali )  ppcc:iia  Adami  el  Evae  fuit  etiam  qus* 
dam  iuordiiiaia  cupiditas,  et  appeiilus  pomi  veiitii 


eis 


GOLLATIO  V.  — DE  OGTO  PRINCIPALIBUS  VITUS. 


614 


DOD  potenmt  (Gugor.  lib.  xxxi  MoraL  cap.  51).  Et  A  paritaii  studentibus  plurimum  confert  at  harum  car- 


•  licet  beatas  Apostolus  omnia<yitia  generaliter  pro- 
nQDtiaYerit  esse  carnaliai  Biquidem  inimicltias  et 
irisatquo  toreses  inter  cxtera  carnit  opera  nume- 
rayerit  {Galat.  ▼) ;  nos  lamen  ad  illorum  cuiationes 
atque  naturas  diligentius  coliigendas  dupIiCT  ea  di- 
Tisione  disiingulmus.  Nam  ex  bis  ^  quiedam  dici- 
niQS  esse  carnalia,  quaedam  vero  spiritalia.  £i  illa 
quidem  carnalia,  quae  specialiter  ad  fomitem  ei  ad 
sensuQi  pertinent  carnis,  quibus  illa  iia  deleclatur 
acpascitur,  ut  eiiam  quietas  incitet  mentes,  invitas- 
que  eas  nonnumquam  pertrabat  ad  su»  voluntalis 
assensum.  De  qiiibus  beatuf»  Apostolus  quibusdam 
ait :  Ei  nos  omne4  aliquando  convenati  sumus  in  de» 
tideriii  carnis  noitrte,  facieniei  voluntatem  carnii  et 


nalium  passionum  ipsas  malerias  sibi  primitus  sub- 
trahanty  quibus  potest  vel  occasio  vel  recordatio 
earumdem  passionum  aegrotanti  adtuc  animx  genc^ 
rari.  Necesse  est  enim  ut  morbo  duplici  duplex  ad- 
bibeatur  curatio.  Nam  corpori  ne  concupisceniia  in 
effectum  tentet  prorumpero,  necessario  effigies  et 
roateria  iliiciens  subtrabenda  est;  et  anim»  uihlio- 
minus,  ne  eam  vei  cogitatione  concipiat,  attentior 
mcditaiio  Scripturarum  et  solliciludopervigil  ac  re- 
motio  soliiudinis  uliliier  apponenda.  ^  In  caeteris 
autem  vitiis  bumaua  consortia  niiiil  obsunl ;  quin- 
immo  etiam  plurimum  conferunt  his  qui  carere  eia 
in  veritate  desiderant,  quia  frequentia  hominum 
magis  arguuntur;  et  dum  lacessita  crebrius  mani- 


^     CAPUT  V. 

Quomodo  Dominut  noster  solus  absque  peccato  tenta' 
tn$  sit 


cogitationum,  et  eramut  naiura  filii  irce,  sicut  et  cae-  £  festantur,  celeri  meaicina  perveniunt  ad  salutem 

leri  (Ephes,  ii).  Spiritalia  vero  dicimus  quae,  instin* 

ctu  anim»  solius  oria,  non  solum  nihil  voluptatis 

couferunt  carni,  sed  eiiam  gravissimis  eam  languo- 

ribus  aflicientia,  miserrimae  jocunditaiis  pastu  ani- 

mam  tantum  nutriunt  aegrotantem.  Et  idcirco  haec 

qQidein  simplici  cordis  indigent  medicina ;  quae  au- 

tem  carnalia  snnt,  non  nisi  dupiici,  quemadmodum 

diximus,  ad  sanitatem  curatione  perveniont.  Unde 


■Cum  Apostolus  ad  Galatas  quarto  cap.  (quod  hic 
signatur)  quindecim  tantummodo  aut  septeiudecim 
opera  carnis  enumeret,  quomodo  verum  est  quod 
omnia  vitia  gcneraiiier  pronuntiaverit  esse  carnali:i? 
Responderi  potestduobus  modi-t.  Primo  percnrnem 
intelligi  hommemcarnalem ;  proiude  opera  carnisdici 


Ideoque  Dominus  noster  Jcsus  Cbristus,  cum  Apo- 
sioli  pronuntielur  senlentia  tenlatus  fuisse  per  onh 
nia  secundum  timilitudinem  nostram,  dicitur  lamen 
^absque  peccato  (Hebr.  i\),id  est,absque  bujus  pas- 

fALABDI  GAZiGI  COMMENTAI\IUS. 

pium  omnium  peccatorum.  Ita  sanctus  Tbomas» 
^  Eiiindem   distinciionem  indicat  D.  Augusiiaui 

ubi  supra  cap.  4. 
c  Sic  ct  alihi  Cassianus  (Ub.  vi  Instil,  cap,  5) : 

CfBtera  vitia  eltam  usu  hominum  et  exereitio  purgari 

solent,  et  quodammodo  ipsius  lapsus  offensione  cu- 


qtiaecumque  bomo,  quatenns  carnalis,  operatur;  car-  G  rari :  ut  puta  iras,  tristilim^  impatientiee^  meditations 

nalem  vero  bominem  inlelligendum  esse,  qui  secun-      —- '•-    --'-   '-n:^:...j:^^   i-— . —  ...• —  /._. 

dum  seipsum,  id  est,  secundum  amorem  sui  ipsius, 
vivit.  Quod  diligenter  annoiavit  D.  Augustinus  iib.  xiv 
de  Civit.  cap.  z  et  5,  et  probat  liis  raiionibus  buic 
loco  consentaneis  :  in  operibus  namque  carmSf  qwB 
mamfesia  dio^t  Apostolut,  eaque  commemorata  damna- 
tit  (Gai.  v),  non  Ula  tantum  invenimus  quce  ad  volu' 
platem  fertinent  carnis,  sicuti  sunt  fqrnicationes^  im- 
munditug^  luxuriee,  ebrietates,  comessationes ;  verum 
etiam  iUa  quibus  animi  vitia  demonstrantur  a  vo/tt- 
ptate  carnis  aliena,  Quis  enim  servitutem  quoe  idotis 
exhibeiur^veneficiatinimicilias^  contentiones,  cemula' 
tiones^  animosttates^  dissensiones^  hasreses^  invidiaSf 
non  potius  intelli^at  animi  vitia  esse  quam  carnis^ 
qnandoquidem  fiert  potest  ut  propier  idololatriam  vel 
hseresis  aiicujtu  errorem  a  voluptatibus  carnis  tempO" 
retuT^  ei  tamen  etiam  tune  homoy  quamvis  carnis  tibi» 
dinem  eontinere  atque  cohibere  videatur^  secundum 


cordis  ac  pervigili  tollicitudine,  fratrum  etiam  fre» 
qshinti  et  atsidua  provocations  sanantur;  dumifue  com' 
mota  manifostantur  smpius^  et  crebritts  arguuntur^ 
ocitu  perveniunt  ad  salutem ;  hoc  vero  cum  corporis 
afftieiione  et  contritione  cordis  soliludine  quoque  ac 
remotione  imdiget^  etc. 

^  Verba  Apoatoli  ^d  Hebr.  iv  :  Non  enim  habemus 
Ponti/icem  qui  non  possit  compati  infirmitatibus  no" 
stris;  tentatum  autem  per  omnia  pro  simititudine,  abs- 
que  peccato  (Vide  eotlat.  22,  c.  iO  et  seq,).  Uhi  illud 
pro  similitudtne^  id  est,  ad  i»limlitudinem,  vel  ad  in-i 
siar  nostri  et  perinde  aique  nos ;  absque  peccato^  id 
est,  excepto  peccato,  sive  proprie  dicto,  quia  pec- 
catum  non  feeU^  nec  inventtis  est  doius  in  ore  ejus^ 
I  Pt^tri  II.  Et  iia  tentari  voluit,  ut  tamen  tentaius  iu 
nullum  induceretur  peccatum  :  sive  peccato  impro- 
prie  dicto,  id  e.st,  concupiscentia,  seu  fomite  et  acu- 
leo  peccati ;  vel,  ut  S.  thomas  expnnit,  absque  mi- 


carnem  vivere  hac  apostoiica  auctoriiate  convinciiurj  p  nimo  motu  peocati.  Non  enim  habuit  itlam  iegem  in 


ei  in  eo  quod  abstinet  a  voluptatibus  carnis,  damnabi- 
iia  opera  earnis  agere  demonttratur?  Et  paulo  poat : 
Cifr  erga  hwc  omnia  et  his  simitia  Doctor  gentium  in 
fide  et  veritate  opera  camis  appetlat  f  nisi  quia  eo  (o- 
cutioftie  modo,  quo  totum  sigmficatur  a  parte^  ipsum 
konunem  vult  nomine  carnis  inleliigi  ?  Hactenus  Au- 
gusiinas.  Secundo  respoudeo  ex  S.  Thoma  (In 
Comin.  Gaiat.  v),  quod  peccatum  dici  potest  carnale 
dupliciter,  sciiicet  quauium  ad  cousummationem, 
ei  sic  dtcuutur  carnalia  illa  untum  quue  coiisum* 
mamur  in  delectatione  carnis,  sciiicet  luxuria  et 
gola;  et  quantum  ad  radicem,  et  sic  oiunia  peccata 
dicuncur  carnaiia,  in  quanium  ex  corruptione  oarnia 
anima  ftggravat  ir,  ut  dicitur  Sap.  ix.  Ex  quo  intei- 
lectuft  ito&iitatus  facilius  decipi  potest,  et  impediiur 
a  sua  perlecta  operatioa^.  Unde  et  ex  hoc  sequun- 
lur  viiia.«.aeiU6et  haecfiifte^»  aect»  et  alia  hvuua- 
modi :  et  hoc  modo  dicitur  quod  fomeg  est  princi* 


membris  suis  repugnaniem  legi  mentis  suee^  et  capti" 
vantem  in  iege  peccati  (Rom.  vi),  qnam  et  Apostolus 
subinde  vocat  peccatum  (Rom.  vii),  qnia  ex  peccato 
est,  et  ad  peccaium  inclinat,  ut  superius  {Collat.  4 
cap.  7)  ex  concilio  Trident.  dictum  est.  Ouoniodo 
ergo,  inquies,  dicitur  Christus  lentatus  per  omnia 
ad  similitudinera  iiosiri?  ftesp.,  1»,  secundum  mul- 
torum  expositioiiem,  Chiistum  dici  teniatum  per 
omnia,  id  esit,  modis  omnibus  arflictum  quibus  uos 
homines  affligi  soierous,  Teiitatio  enini  in  Scriptura 
sxpt;  accipilur  pro  perpessione  maiorum  quibus  ho- 
miiiis  constanlta  et  patientia  prohiitur.  Eccies.xxxiv : 
Qui  non  esi  tentattM,  guid  scit?  iacob.  i  :  Omne  gau* 
dium  existimaUf  fraires^  cum  in  varias  tenlationes  tii^ 
cideritis,  eic.  Et  rursum  :  Beatus  tfir  qui  suffert  ten^ 
taiianem^  quoniam  cum  probmtus  fturit,  etc  Christus 
er^o  ientatus  per  omiiia,  quia  omnia  mala  hujus  vi« 
tae  expertus,  qu»  sciticet  toti  bomiuum  generi  sont 


«Ij  lOANNlS  €ASSIANI  COLLATlONES.  M 

sioiiis  c(mtapffi  neipiaqnain  scilicet  aculeos  concu-  A  "<^ui  dii,  saentei  bonutn  tt  malum  {Gen.  iii).  In  his 


pisceniia  carnalis  experius,  quibus  nos  necesse  esi 
etiaoi  ignorantes  invitusque  compungi ;  quippe  cui 
nuUa  ineral  similitudo  seminationis  vel  conceptio- 
nis  human»,  iia  rationem  conceptus  ejus  arcliangelo 
nuntianie  :  Spirilu$  sanctu$  superveniet  in  te^  et  vir- 
tu$  AUi$$inii  obumbrabit  tibi,  Ideoque  et  quod  na$ee^ 
tiir  ex  te  $anetum,  tocabitur  FHiu$  Dei  (Lue.  i). 
CAPUT  VI. 

Oe  ratione  tentationU  qua  a  diabolo  tentatu$  e$t 
Dominu$, 

«  In  illis  enim  passionibus  etiam  ipse  lentari  de- 
buit,  incorruptam  imaginem  Dei  ac  similitudiiiem 
possidens,  in  quibus  et  Adam  tenUtus  est,  cum 
adhuc  in  iila  inviolaia  imagiuc  Dci  perduraret,  hoc 


ergo  tribus  vitiis  etiam  Dominum  salvatorem  legimus 
fuisse  tentatum.  Gastrimargia,  cum  dicilur  ei  a  dia- 
boio,  Die  ut  lapide$  i$ti  pane$  fiant;  cenodoxia,  Si 
Filiu$  D0t$9t  >ni<f6  te  deoreum;  superbia,  cum  osten- 
den$  illi  omnia  regna  mundi  et  eorum  gloriam,  dicit : 
Bcec  omnia  tibi  dabo,  $i  cadens  adoraveris  me  (MaHh. 
iy);  ut  iisdem  quibus  ille  tentationum  lineis  est  ap- 
peiitus,  nos  quoque  quemadmodum  tentatorem  vin- 
cere  deberemus,  suo  doceret  exemplo  (Vide  collat, 
24  c.  17).  Ideoqne  et  ille  Adam  dicitur,  et  iste  Adam 
(I  Cor.  xv).  llle  primus  ad  ruinam  et  moriem,  hic 
primus  ad  resurreclionem  et  vitam.  Per  illum  omne 
genus  bominum  condemnatur,  per  isium  omne  ge- 
nus  liominum  liberaiur.  llle  de  rudi  atque  intacu 


estgaslrimargia,  cenodoxia,  soperbia,uoninquibu8  Bflngitur  i«rra,  hic  de  Haria  virgine  procreaior. 


post  pnevaricationem  mandati,  imagiue  Dei  ac  siml 
litudine  violata,  suo  jam  viiio  devoluius  involviiur. 
Gastrimargia  namque  est.  qua  inlcrdicti  ligni  pr»- 
sumit  edulium ;  cenodoxia,  qua  dicitur,  Aperientur 
oeulivesiri  (Genes.  iii);  supcrbia,  qna  dicitur,  Eriti$ 


^  Hujus  ergo  ut  suscipere  eum  tentationes  oporiiiit, 
ita  excedere  necessarium  non  fuit.  Nec  eniui  qui 
gastrimargiam  vicerat,  poterat  fornicatione  tentari, 
quae  ex  illius  abundaniia  ac  radice  proceJit,  qiia  ne 
ille  quidem  primus  Adam  fuisset  elisus,  nisi  ante 


ALARDI  GAZiEI  GOMMENTARIUS. 


communia,  ut  sunt  fames,  sitis^  lassitudo,  dolor, 
trislilia,  metus  morlis,  et  mors  ipsa.  V  Ul  tentari 
sit  idem  quod  ad  peccatum  sollicitari,  ut  hic  abbas 
intelligit  de  Christi  leniaiionibus  agens ;  dicitur 
Christus  tentatu&  per  oinnia,  quoniam  experliis  est 
quidquid  experiri  potuit,  id  est,  qnod  personam  et 
conditionem  ejus  nou  dedecebat.etfini  quem  sibi  pro- 
posuerat,  id  est,  redemptioni  hominum,  consenla- 
neum  erat.  Ilaque  teniatus  est  a  diabolo  per  omnia, 
id  est,  modis  omnibus  quibus  poterai  et  congruebat 
cum  tentari,  sed  per  exieriorem  Untum  suggeslio- 
Per  interiorem  enim  nec  a  diabolo,  nec  a 


seu  appetitu  sublimitatis  usurpans,  qui  nihil  aliud 
est  quam  superbia,  cui  tamen  non  repugnat  eiiaiii 
avariiias  seu  philargyriae  teniationem  fuisse  con- 
jutictam,  ut  infra  dicetur,  et  S.  Tliomas  admittii 

iiii  part.,q.  41,  a,  4).Sic  vero  Gregorius  :  Antiquus 
lostis  contra  primum  hominem  parentem  nostrum  in 
tribus  $e  tentationibu$  erexil,  quia  hunc  videlicet  gulay 
vana  gloria  et  avaritia  tentavit ;  $ed  tentando  ^upera- 
vity  quia  sibi  eum  per  consensum  subdidit»  Ex  yula 
quippe  tenlavit,  cum  cibum  ligni  veiiti  ostendit,  atque 
ad  comedendum  suasit.  Ex  vana  autem  gloria  tentavit, 
cum  diceret :  Eritis  sicut  dii,  Et  ex  provectu  avariiiie 


carne  nec  a  mundo  tentari  potuit.  Nain  lentatio  in-  ^  tentavit,  cum  dieeret :  Scientes  bonum  et  malum.  Ava- 


terior  non  fii  sine  aliqua  delectatione  et  rootu  con- 
cupiscenti.B,  quae  non  esl  nisi  in  carne  peccalrice, 
id  est,  per  peccatum  sauciaia,  nec  plene  sanau. 
Non  decebat  autem  Chrisium  talem  naturam  assu- 
mere,  sed  ab  omni  conlagio  peccaii  liberain  et  im- 
inunem,  ne  ei  ipse  secundum  assumptam  naturam 
redemptore  et  liberatore  iiidigeret.  Hanc  doctrinam 
diserte  tradit  et  explicat  D.  Gregorius  liis  verbis 
(Hom.  16  in  Evang.) :  Scietidum,  iiiquit,  quia  tnbus 
modi$  tentatio  agitur ,  $uggestione  ^  delectatione  et 
consensu.  Et  noscum  tentamur,  plerumque  in  deiecta" 
tionem  aut  etiam  in  consensum  tabimur,  quia  de  camis 
peccato  propagati  in  nobisipeis  etiam  gerimus,  unde 
eertamina  toteramus.  Deus  vero,  qui  in  utero  Virginis 
incamatus^  in  mundum  sine  peccato  venerat,  nihil 
contradictionis  in  semetipio  tolerabat.  Tentari  ergo 
persuggesiionem  potuit,  sed  ^us  mentem  peceati  dete- 
ctationon  momordit;  atque  ideo  omni$  diabolica  illa 


ritia  enim  non  $olum  pecunias  e$t,  sed  etiam  altitudinis. 
Recte  enim  avaritia  dicit»ir,  eum  supra  modum  subli' 
mitas  ambitur.  Si  enim  non  ad  avarttiam  honoris  ra- 
pina  pertineretj  nequaquam  Paulus  de  unigenito  Det 
Fiiio  diceret :  Non  rapinam  arbitratus  est  se  esse 
aiqualem  Deo  (Philip,  iii).  /n  hoc  autem  diabolum 
parentem  nostrum  ad  superbiam  traxity  quo  eum  ad 
avaritiam  sublimitati$  excitavit.  Sed  quibus  mom 
primum  hominem  stravit,  eisdem  modis  secundo  ho- 
mini  tentator  succubuit.  Per  gulam  quippe  tentat,  cum 
dieit :  Dic  ut  lapides  isti  panes  fiant.  Pervanam  glo- 
riam  tentat,  cum  dicit :  Si  filius  Dei  e$,  mitte  te  deor- 
$um.  Per  $ublimitatis  avaritiam  tentatf  cum  rcgna 
omnia  mundi  ostendit  dicens :  Uac  omnia  tibi  dabo, 
$i  prociden$  adoraveri$  me.  Sed  ei$dem  modis  a  se- 
cundo  homine  vincifur,  quibus  primum  hominem  se 
vici$$e  gtoriabatur,  ut  a  nostris  cordibus  ipsoadttu 
captus  exeat  quo  nos  aditu  intromi$su$  tenebat,  Hactc- 


tentatio  foris,  non  tnmi,  fuit.  Sic  ei  Damascenus  d  niis  Gregorius.  Atque  eumdem  ordiiiein  tenlatiouum 

lib.  iii  de  Fide  Orlhod.  cap.  20  :  Malignu$,  iiiquit,      sequitur  et  eipIanatS.  Thoinas  iii  parte,  quaest.  41, 

de'fori$  suggerebat,  non  per  cogitationes,  elc.  Audie-     arficulo  4.  Aliier  lamen  S.  Augustinus  tracl.  2  in 

batquidem  Christus  diabulum  sibi  proponenlem  gu- 

lae,  cenodoxise  etsuperbise  peccaia,  et  illoruni  com- 

inoda,  nec  opus  est  credere  niliil  eum  de  bis  cogi- 

tasse^  altamen  nullus  in  eo  vel  minimus  appetitus 

ad  ea  exciiatus  est:  cum  innobis  nuinquam  aut  ra- 

rissinie  haec  separcRiur,  ut  sine  affeclu  aliquo  cogi- 

temus. 

«  Infra  dicit :  Jn  his  tribus  vttits,  gula  sct/ieel,  ce^ 
nodoxia ,  id  e$ty  vana  gloriaf  et  superbia.  Eodem  fcre 
iiiodo  D.  Gregorius  (Homil.  16  in  Evang.)  iriplicem 
Ghristi  tentationem  exponit,  et  cum  tenlationibus 
Adami  cenfert»  nisi  quod  pro  superbia  avaritiam 
lertio  loco  ponit;  sed  improprie  et  abusive  (ut  ex 
ij^iusmct  dictia  coiligttur)  avaritiam  pro  cupidltatci 


arficulo 
Epist.  Joan. 

b  Loco  hujus  legunt  alii  hujusmodi^  et  pulo  rectius, 
ut  Christum  respici.it ;  si  enim  Adamum  respicerei, 
dicendum  fuisset  illius,  non  hujus,  cum  de  Chnsio 
proxime  et  immediate  locutus  essel.  Sensus  igitar 
est :  Quemadmodum  oportuit  (id  est,  congruoni  luu 
et  ralioni  consenlaneum)  ut  Christus  novus  Adai» 
easdem  illas  lenlationes  supra  meraoraias,  scilicei 
gulK,  van»  gloriae  et  superbiae,  in  se  susciperet  ac 
sustinerei,  quibus  primus  Adain  appetitus  et  dejecius 
fueral:  ita  non  fuifnecesse  ut  aliam  tentationem, 
carnis  scil.  teu  luxoria,  experiretur,  qoam  nec  pri- 
mns  Adam  in  statM  innocenti»  experttts.fuiaaet. 


U7 


COLLATIO  V.  —  DE  OCTO  l^AlNCIPALtBnS  YITIIS. 


6tS 


gMiertlricem  ejos  piSfiionem  deceptus  illecebris  dU-  A  sperari  [Lip$.  iu  morg.  sperare]  sb  eo  fructam  pee- 


boli  recepisset.  Et  ob  boc  Filius  Dei  non  ibsolute  in 
eame  pecesti  venisse  dicitur,  sed  m  itmUUuiine  cmr" 
mi  pemlt  (Ram.  tiii)  :  quis  cum  esset  in  eo  yeni 
csro,  mandQCtns  scilicet,  et  bibens,  et  dormiens» 
cla?  omm  quoqoe  confiiiouem  in  veritate  snsciplens, 
peccatnm  ejvs,  qnod  pr»?aricationem  contraill» 
vemm  non  babHit,  sed  imaginarium.  Non  enim 
ignitos  aculeos  concupisceolitt  camalis  ezpertus 
esi,  qoi  etiam  nolentibus  nobis  natura  jam  admi- 
nistranie  consurguni,  sed  biyns  quamdam  similitu- 
dioem,  naturam  participando  snscepit.  Nam  cum 
omaia  quae  ofOcii  nostri  sunt  in  Tcriute  compleret, 
et  •  uniyersaa  infirmiuies  gestarel  humanas,  con- 
seqnenler  hnic  quoque  passioni  pulaius  est  subja- 


caii,  cujus  eum  semina  vel  radices  nuilo  modo  re- 
cepisse  cernebat.  Licet  secundum  «  Lucam,  qui 
postremam  lentationem  illam  ponit  qua  dicitur :  Si 
Fiiiui  Dd  es »  mtfls  u  dsormm  {Luc.  i?),  bsec  super* 
bias  passio  possit  inielligi,  ita  ut  illa  soperior  quam 
Matlb»08  terliam  ponit,  in  qua  juzta  pr«diclum 
Lucam  etangelistam  omnia  ei  regna  mondi  in  pnncio 
lemporis  osiendens  diabolus  repromitiii,  accipiatur 
passio  pliilsrgyritey  quod  scilicet  post  gastrimargim 
victoriam  fornicatione  eum  lentare  non  prmvaiens 
ad  pbilargjrriam  transierit,  quam  radicem  malorum 
omnium  noverat,  in  qua  Iterum  supmtus,  nullum 
ei  viiiom  ei  bis  qu»  sequebaniur  Jam  ausus  ingerere 
(quippe  quae  noverat  de  ejus  radice  ac  fomite  pullu- 


cere,  ut  per  bas  infirmitates  eliam  condiiionem  hujus  B  '^*^)»  ^  ezlremam  superbi»  transierii  passionem» 


qooqoe  vitil  stque  peccati  videretur  in  sua  carne 
porure.  Denique  in  his  eum  tsntummodo  vitiis  dia- 
bolos  tentat»  in  qoibus  et  illum  primom  deceperst, 
conjiclens  bone  qooque  velut  hominem  similiter  io 
caeleria  iiludendum»  si  eum  in  illb  quibos  priorem 
dejeceral  senslsset  elisum.  Yerom  ei  secundum 
jam  morbum  \  qui  de  radice  prindpalis  vltii  pollo- 
hrat,  primo  cerlamine  confolalos  inferre  non  po- 
tmt.  Videbal  enim  nollatenos  eom  initialem  caosam 
aegritodlnis  bojos  soscepisse»  eratqoe  soperfloom 


qoa  noverat  etiam  perfectos  quosque  deviciis  omni* 
bus  vitiis  posse  pulsari ;  qua  eliam  vel  seipsum  cum 
esset  Locifer»  vel  complures  aiios,  absque  '  inciu- 
menlo  pKecedenllum  passionum,  de  cceleslibos  me- 
mineral  corruisse.  Juita  hunc  ergo  quem  pr»* 
dizimos  ordinem«  qui  ab  evangeiisu  Luca  describl- 
lur,  eliam  ipsa  illa  iiliciuiio  et  figura  tenuiionom, 
qoibos  vel  illum  primom,  vel  islom  secuiidum  Adam 
callidissimus  aggredilur  inimicus,  eleganilssime  con- 
gruit.  nii  namqoe  dicit :  Apirtenficr  ocu/i  veitri ;  huic 


ALARDI  GAZiEl  GOMMENTARICS. 


•  Naiurales  scilicel  et  innozias.  Sunt  enim  hu- 
manx  infirmiutes  qoaedam  natoraies,  qoae  licet  ez 
eolpa  et  iransgressione  primorum  parentum  ortom 
habeant»  non  umen  ez  se  ad  culpam  impeliuni  aut 
pertrahonl,  sed  potius  materiam  praebent  exercendae 
vlrluils,  ut  fames,  sltis,  defatigatio,  morulius.  Ct 


pedimantom  aliqood  nator»  aot  rorioiio  accidunt. 

b  Scilicet  lozuriae,  qui  de  radice  principalis  viiii 
(sdlicet  gulae)  pullularat  in  homine,  elc. 

«  Lucas  evangelisu  {Itnd.)  lentationem  secundam 
a  Matlliaeo  relaum,  non  secundo,  sed  ultimo  ioco 
ponit.  Unde  quaeruni  interpreies  uter  evangeiista 


eias  generis  Infirmiutes  revera  innocuas  decuit  C  ordinem  rerum  gestarum  ac  lemporuro  servaverit. 


Cbrislum  assoroere  :  unde  esoriii,  sitivit,  defaiigatus 
est,  morluus  est  pro  nobis,  ui  sacrae  iiiierae  atte- 
staniur.  Aliae  vero  sunt  passiones,  naturales  quidem 
si  naiuram  lapsam  atlendirous,  innaturales  vero  si 
rectiiodinem  ejos  et  primam  insiitutionem  conside- 
ramus,  non  laniom  ez  colpa  prodeontes  el  praevari  • 
caiione  primorum  parentum,  verum  etiam  ad  cui- 
pam  occasionem  et  viam  praebentes,  aut  culp»  an- 
nexae,  ut  sunt  proclivius  ad  malum,  Urditas  ad  bo- 
nom,  Ignorantia,  fomes  peccati,  sive  concupisceniiay 
ac  sensualius.  Isias  autero  non  decuit  Christuro  as- 
soroere  {Bamauen»  Ub,  iii  eap.  20,  d$  Fide  Orthod.^n 
Nam  qui  peccaU  venit  tollere,  profecio  nulli  labi, 
aol  maculae  peccati,  fomentoque  ad  culpam  pro- 
vocanti  debuit  esse  obnoxius,  nec  solum  natura 
«Mifuc/mToCf  id  est  impeccabilis,  ut  Deus,  sed  nt 
homo  mediaior,  et  Redeinptor»  et  Poniifext  eanctui^ 
injiotfeiu,  impollutuif  iegregatue  a  peecatoribus^  ot 


Neque  enim  evangelislae,  sicut  nec  alii  scriptores 
sacri,  In  narrallone  rerum  ordinem  lemporum  sem- 
per  observanl.  Al  pleriqoe  consentiuni  Maithaeum 
eo  quo  aociderunt  ordine  tenUtiones  Christi  com- 
memorasse;  Lucam  vero  ejus  ordinis  rationem  non 
habuisse,  quod  ez  lezto  evangeiico  haud  obscure 
coUigiiur.  Primum  ouia  S.  Lucas,  .lit  CajeUnus» 
licet  tertiam  apud  Matthaeum  secundo  loco  recitet, 
et  secundam  ultimo  loco  referat,  non  dicit  lamen 
qoae  illarum  prior  fuerii;  ei  propterea  ei  Luca  nul- 
lus  isurum  tenutionem  ordo  temporis  habelor; 
Matihaeus  autem  ezpresse  earuro  ordinero  secuodum 
lempus  ezplicat,  ubi  dicit :  Iterum  astumpiit  eum 
diabolui  in  montem  excelium.  Cum  eniro  seroei  diiis- 
sel :  Ttin^  (scilicet,  consuromau  priroa  tenutione) 
ossttmpstl  etcm  diatfolus  in  ianctam  civitatem,  et  poslea 
subdidit  :  Iterum  aisumviit  eum  in  montem,  etc, 
aperte  monslravii  per  iliud  tferKm  quod  secundo  as- 


aii  Apostolus  Hebr.  vii ;  ne  et  ipsi  merito  objicere-  t%  sumpsit  in  monlem ,  qui  priroo  assuropserat  in 


Ittf  illod  volgatum ,  liedice^  cura  teipeum  {Luc.  iv). 
Porro  passiones  primi  f[eneris,  qoae  iicet  sint  ez 
culpa,  non  Uroen  inclinanl  ad  culparo,  duplices 
sont :  qnaedam  enim  communes  suni  toti  humaiio 
generi,  quae  toUin  naturam  humanaro  consequuu- 
tur ;  quaedam  vero  personales  et  parlicuiares,  qua:  non 
toum  humanam  naturaro,  sed  singuiares  quasdam 
personas  respiciunt,  et  afOeiunt,  ul  sunt  varia  mor- 
lioram  genera,  caecitas,  surditas,  deforroius,  et 
hiijusniodi.  Qooniam  autem  Chrtstus  venerat  huma- 
iiam  naiuram  reparare,  ac  resuurare  coinrouniter, 
el  sine  personarum  dlsUnctiooo,  par  fuii  ipsuro  na- 
lurales  dunUzat,  et  non  personales,  infirroitates  in 
se  suscipere.  Unde  nec  roorbos  conirazit,  nec  defor- 
fniiaies  corporis,  quae  pieruroque  bomluibus  ob  im- 


sancUm  civiutein.  lia  Cajeianus:  Est  et  aliud  ar- 
gumentum.  Cum  enim  a  Cbrisio  diciuro  fuisset  dia- 
bolo  :  Vadij  Satana,  eic,  subdit  EvauRel.  :  Tunc 
reliquit  eum  diabotui;  est  eniro  yerosimillimum  dia- 
bolum  iilis  Chrisii  verbis  territum  victuroque  sutim 
abscessisse,  quae  quidein  verba  in  monte,  non  alibi 
dicU  siint.  Porro  quod  ad  mores  ei  praeseniero  lo- 
cum  attinet,  hoc  annouvit  eliam  D.  Thomas  {Ubi 
iupra  ad  5),  quod  videntur  evangelistae  diversum 
ordlnem  tenuisse,  qoia  quandoque  ez  inani  gloria 
venilor  ad  cupidiutem,  quanooque  e  converso, 
quod  nostro  teztoi  apte  consonat. 

^  En  illiciuroenturo,  el  paulo  post  illiciutio,  do 
quibus  supra  {Cap.  4),  quibus  synonyroom  est 
llliciom« 

90 


«19  JOANNIS  GASSIANI  €OLLATIONES.  MO 

o^Mdit  omnia  regna  mundi  et  gloHam  iornm;  ibi  A*  caasantar.  Qa6d  eklra  nttoram  sU  philargyria,  binc 


dieU :  ErUU  iHui  dHf  liie  i  Si  Fm$  BH  t$  {6eHe$.  lU ; 
Mtitth.  it). 

CAFOT  VH. 
.    be  eonmmMmUne  tem>dosiim  a  $uperbl$$  ito 
mini$terio  eorporali, 

Et  01  der  effidenillB  •  cttieranim  qaoqae  pauionum 
(qaaram  flarrationem  Intercidere  nos  eiposliio  ga- 
atrimarfift  v61  Domtnie»  teotationlB  lieceisario  com* 
poiit)  eodem  c(no  fM^opostteramas  ordine  dtssenimos, 
cenodoxia  atqae  soperbla  etiam  sine  ollo  consum^ 
roari  solent  mlttisterio  corporali  ^.  in  qoo  etiim  e^nc 
actlone  carnati,  qott,  pro  cobibltione  et  eoneopiscen* 
tia,  Yoiantate  sola  cooquirendas  laodls  et  liumane 
gloriae  cortsequends  Sbunde  roinam  generani  animde 


liqiiido  penr idetor,  qoia  nec  originale  probatur  In 
nobis  hsbere  principiom,  iee  de  materia  eoaciptur, 
qott  perihf^t  sd  ahlmss  tel  carnia  partitipaii^nem, 
▼itttque  substantlam.  Nffall  enim  ad  osum  tei  ne* 
cessititem  nSturae  comoAnnls  praMer  «scam  quotf* 
dianam  ae  potom  certom  est  pertenli^;  retiqmB 
Ysro  oniirersafi  materlv,  qoantoHbet  stodio  atqiie 
aaiore  aeryentor,  alleo»  tamon  ab  iMfflana  indlgeii* 
tia  etlam  aso  Yit»  IpslQs  approbantur,  ideoque  hat^ 
Yelut  •  extra  natoram  eaistens,  non  nisi  tepldos  le 
male  fondatos  monachos  puisat.  Qo»  autem  naturs'- 
lia  sont  etiaro  probatissimos  monachorum,  et  qiiidem 
io  solitudlne  commorantes,  atteniare  non  desiifUfit. 
Et  in  tantom  hoc  Terissimom  eoraprobator,  '  ut 
captivatae?  aut  quem  effectum  haboit  c^rporalem  B  etiaro  gehtes  nonnullas  ab  hsc  passione,  id  est  piii- 


praedicti  Luciferi  iilius  antlqua  superbiu  «,  nisi  quod 
eam  tantommodo  atiimo  et  cogitatione  concepit,  iia 
propheU  commeniorante  (I$ai,  xiv) :  Qui  dieebat  in 
eorde  tuo :  in  emtum  eonseendam,  $upet  aitra  Dii  po^ 
nam  $oUum  mium.  A$eendam  $uper  attHudinm  fio^ 
^iimt,  iro  $imHi$  AUi$$imo?  Qui  Sicift  liujtis  Superbits 
neminem  baboitintentorerti,  ita  el  consummatiunem 
crimiuis  roinseqoe  perpetoae  cogUaiio  sola  perfecit, 
et  qoidem  com  affeetatae  tyrannidil  nolla  fuerint 
opera  sobsecata. 

CAPUT  VIII. 

De philargyriat  quod  extra naturam eit^et tfuid intmU 

inter  ip$am  et  naturaiia  vHia. 

Philargyria  et  ira,  licet  tion  sint  onios  hactirte 


largyria,  iiberas  omnimodis  agnosesmus,  quis  ne- 
qoaquam  Yitll  hujus  aegritodinem  usu  et  cdnsnem* 
dine  receperoni.  lliom  qooque  s  priorem  mundum, 
qui  ante  dilUYium  ruit,  dioihislmo  concoplscentis 
bojus  rsbiem  credimos  ignorasse.  Quae  eilam  In  uno 
quoque  hostrom  recte  abrenontianto  slne  ollo  labore 
probatur  exstingoi,  com  seilicet  onitenis  qois  fl- 
coltatlbas  al)}ectis,  ita  eipelietit  coedobii  diseipli- 
nam,  ot  ex  iis  ne  onam  qoidem  densriom.sibteMt 
superesse  patiatur.  Gojus  rel  testes  multa  homlnoiu 
millia  pessomos  Intenire,  qoi  cum  sub  momento 
brOYlSsimo  dispersis  omnibos  subslantiis  suis  in  tan- 
tum  hanc  eradicaYerunt  passionedi,  ut  Ae  lenditer 
qoidem  ab  ea  pulsentor  olterlus.  At  ttlhiiomhms 


(nam  prior  extra  naturaih  est »  sequens  vero  origi-  (]  omhi  tempore  conira  gaslrimaigiam  pugnaoies,  nisi 

naie  videtur  in  nobis  seminarium  ^  possidere),  simili 

tamen  orinntur  mo^O  t  eklrinsecus  siquidem  taosas 

commbtionis  pierumque  concipiunt.  Cteninfi  tU- 

quenter  bi  qui  adhoc  inflrmiores  sont,  vel  irrita- 

tione,  vei  instlnetuqooramdam,  In  hsecYO  corroisso 

vitia  cortqaferoniair,  sic  praecipiiato^  se  vet  ad  Ira- 

cuudiam,  vel  ad  phiiargyriam,  aiiofum  provocatione 


ingenii  eircumspectione  cordis  et  abstinentia  corpo- 
ris  dimlcaverint,  secori  esse  noh  possont. 

GAPUT  IX. 

Quod  trinitia  et  aeedia  nulta  proooeaHone  extfin$$cu$ 

.  generentur,  eieut  aiia  viHa^ 

^  Trisiitia  et  acedia  nuUa ,  quemadmodum  supta 
diximus»  accedente  extrinsecus  provoeaiione  geoe- 


ALikm  tktMl  GOMHENtARlUS. 


*  Id  est,  etsecotioiie,  conitittnmatione  cabterorom 
vmorUm,  Ot  supra. 

^  Cenodoxia  et  superbia  vitla  sunt  spiriiUiilia,  non 
carnalia,  qula  non  egent  sictione  corporall :  unde  et 
diabolo  maxime  propria»  sicuiet  invidid ;  qua  de  re 
D.  Augusiinus  xi?  de  Givit.  cap.  3. 

^  De  qua  satis  fuse  egimus  lib.  xii  cap.  S  et  4. 

<  Nempe  apj^etiiUm  irascibitem,  qui  homihldatu^, 
ut  sateiles  raiionis  et  vindex  concupiscentise ,  ait 
Damascenus  lib.  ii  de  Pide  Orthod.  cap.  !6. 

*  Quia  resptclt  bonum  exlraneum  naturae  bominls, 
scilicet  divltlas ,  quibus  excitatur  et  commoveiur. 
Yide  iib.  vii  Instit.  2  et  3 ,  ubi  peregrinum  bellum 
diciluri  et  exlra  noittram,  necaliunde  in  monacho  «u- 
men$  prthctptum,  quam  ae  corruptce  ac  tepidos  menlts 
ignavia ,  et  plerumque  initio  abrenuHtialionis  (id  est^ 
conversionis)  male  arreplo^  et  eraa  Deum  tepido  amore 
fundato ,  quemadmoduin  hlc  (ficitur  male  rundalos 
monachos  puls^re. 

'  Lepiduin  hujos  rei  exemplum  fereri  Caeliu^ 
Rhodijginus  (Atuiq^Lect.  lib.  xt  c.  23)  ,t|gen$  a^ 
Themisioclie ,  Aihenlensium  duce ,  qui  qum  insiilas 
dition^  suhieQ(a;g[>^r[usiraret ,  pecuniam  hiric  Inde 
Gorrogabat.  Adui  et  Andrios^  urgensque  infestius  : 
Diios,  inquU,  ad  vos  affero  deos,  vim,  et  soadelam* 


At  ilii,  nec  minas  fesifve  :  Dhos  qooque  spod  se  ^t 
roagnos  quidem  residere  deos  intnlere,  psupertatem 
etimpossil)ilitatem,  qui  nnmmos  illi  erogari  prohi- 
berent.  Auctor  etiam  Pintarcims,  cam  pecutnx  es- 
seni  in  Laccdaemontorum  regionem  lnvect:e,  qni  eas 
'  imporiartint  morte  mulciatos  fuisse;  siquidem  AlcS- 
^  meni  ac  Theo||>ompo  regibos  hoc  oraculum  erat  red- 
ditum  :  Pecuntarim  amor  Spattam  perdet,  Hinc  apiid 
veteres  laudata  Laconica  tlla  ut  in  verbis  brevius 
sic  in  rebus  parcimonia,  tanta  qoidem,  ut  qiiingen- 
tis  et  amplius  annis  absque  pecuniae  usu  ilU  respd- 
blica  steterit:  ei  pessime  apnd  suos  audiefii,  ac  de 
suis  meruerii  Agesilaos  rex,  qul  prlnium  ejus  usum 
invexll. 

s  Id  est ,  brimam  illam  mnndi  ;fetaiem  ab  Adartio 
usque  ad  diluvium,  qoa  aciate  plerique  ersni  sni 
agricolde ,  aut  pasluritii ;  qUorum  pccudeS  Uhicde  dir 
vlilsB ,  quarum  permulaiione  vlctitu!)ant :  unde  de- 
ducia  pecunix  appetlatio.  Pecunia  enini  a  pecuills 
tergo  uomlnata,  alt  Ca^siodorus  (Vnrfor.  ir6.  vu, 
epist,  ili). 

'^  QUid  per  tri^tiilam  et  acedlaM  riltelligat  C:<s^ia- 
nuS,  videndum  8U)&  ioelset  propriiS  tracuilblis  (Irii* 
IX  tt  X  hm.). 


M  COLLAtlO  V.  --  DE  OCTO  PmNClPALtBDS  VITIIS.  Mt 

rtri  soleaU  Nam  •  solitarios  ([aosque  et  in  eremo  A<lianinecesseestpunulare,  ideoqueifmltieABtriliaBi 


constitutos,  nallique  bumano  commixtos  consoriio» 
freqoenter  atque  amarissime  veiare  noscuntur  , 
quod  esse  Terisslmum  qulsque  cum  fuerii  in  solitii- 
dine  commoralus »  et  pugnas  hominis  interioris  ex- 
pertusy  ipsis  experfmentis  perfacile  comprobabit. 

CAPOTX. 

DeseX9UI(him  eonewrdla,  ei  duornm  ab  e\t  dMilpie- 
iium  eogttaiUme, 

Hflsc  igitur  octo  ▼ftfa,  llcef  Aversos  orios  ae  dis- 
similot  eliciMtlat  iMtaM ,  ««K  Mmep  frldra,  id 
estp  fasM^uoargia^  rofnicatiOj  ptiilargjria,  ira,  ti-is-* 
(iiia,  acedia«  quadam  iot^  se  co£nation/S|  et^  ut  iia 
dixeriin  ,  concaienatione  connexa  sunt ,  iia  ^  ut 
prioiis  exuberantia  sequenli  [lApg.M  nmrg,  •aqwi*' 
lis]  cfficialur  e:(or4ium.  Nam  de  abvodantia  gastri- 
margialorfiieaUaiieHifdefomwaAioM  philajrgymni, 
depbiltffyria  iram,  de  ira  tristitiam,  de  trietitia  aco- 


roodo atqueeadem rationerepugnandum est,  et apra^ 
cedentibus  semper  adversus  sequentes  oportet  not 
inire  certkmina.  f  aciliusenim  cuJtiBlibet  at^orisnoxft 
iaiitudo  ac  p^oceritas  exafresclt ,  A  antea  irMleee 
ejus,  quibos  Ibnitliur,  Yel  mrdat^  fuerint ,  tel  suc- 
cisae.  tlt  Infediaiites  hnmores  aquarum  eontitttro  siC' 
cabuniur,  cum  generator  esifam  Ibns  ac  profluentea 
Tcn^e  solerii  industrisi  fueriiit  obturatae.  Ottamobre«i 
ut  acedfa  Ylncatur,  ante  tristnia  superanda  est;  ol 
tristitia  propetlatdr,  Ifa  prins  est  extrudenda;  ot 
exstinguatur  ira,  philargyria  calcanda  est;  ut  evd- 
latur  philargyria ,  fornicatlo  compescenda  est;  itt 
fornicatio  subruatur,  gastrimargke  tithim  est  casti^ 
gandum.  Resldua  veroduo,  Idest,  cenodotia  et 
Bauperbia,  sibi  quidem  simiiiter  iila  qua  de  superio- 
ribus  vitiis  diximus ,  ratione  jonguntur,  ita  ut  in- 
crementum  prk^ris  ortirs  efQdaiur  alierfus. 
« CModmis  OM»  (exuberantia  superbi«  fqmiteai 


•  Sic  Cassianus  ipse  lib  x«  c.  1  :  Affinii  aeedm 
trisUlice  esi ,  ii  vagis  ac  solitariis  magis  experta^  et  In 
eremo  commoranlihus  injestior  hoitis  ac  frequens. 

^  Intellige,  ut  plurimum;  sxpe  tamen  aliter  acct- 
dit ,  ei  qtiidem  e  converso.  Qna  de  re  pulcherrimt 
exstat  Joannis  Climad  disputatio,  quam  hic  omnlno 
describendam  doxi :  Rem,  inquit  {Gradu  lii  de  Dis- 
cretiont),  quidam  me  interrogaverunt  ad  judUandum 
diffieilem ,  et  quas  omnes  cetatit  nostra  homines  ttani» 
cendai  ^  in  nuttoque  ex  his  tibris  qui  in  manus  nosfra^ 
tenerunt  contineatur.  Aiebant  enim  :  Queenam  propria 


ALARDl  GAZiEI  COllllfiNTARUJS. 

de  ordine  el  comparaiioBe  vitionwi :  Peceoimm ,  'm- 
auit,  earei  erdtne  e»  parte  aversioius «  sciiieet  m  Deo 
iono  ineonmuiabUi ;  ex  hac  euim  parie  kahei  raiiouMs 
rMii :  maium  auimn  {saeumimm  Au^em^mm  ii§.  de 


Natura  bom)  esi  prwafte  modi,  spmm  ei  ar4um.  &ed 
ex  ptarte  eonferslmis,  seiUcei  ad  creaiuramy  fvspidC 
quoddam  btmum ;  et  ideo  ex  hae  parte  jdioiiur  kAera 
ordinem  {Tom.  vi.  e.  4).  Hm  S.  Thomas,  aifsific^M 
qvedam  Tilia  «wn  babere  ondinoM  etraliiMMai  prin- 
cipii  erga  atia  vkia  ,  qoain  babet  cap»!  ad  cmcra 
membra,  ideoque  dici  eapitaiia,  ttve  i^incipaiia. 


miil  frtndpodam  oeto  vitiorum  geminat  aut  quod  ex  p      ^  Eamdem   sentontiam  oonliraKii  idein  CiitaiacuB 

'9  prfndpuHbus  quinque  reiiquorum  ini-  ^  pturibus  Hi  iocls.  el  cerlo  noiatu  dignia.  <6rad«  fti  : 

^"     •  S^lmt,  inq«lt,  pierique^  dum  de  mtiis  dispulant ,  in^ 

nem  gteriam  seorsim  definire  a  superkia^  unde  et  aeto 
eme  prineipaUa  et  primaria  vitia  dieunt.  Theoiogue 
itero  Greforimsy  eiiique  piurimi  dadorm  septm  uia 
tsse  iradtderuntf  ^kos  egomaxime  sequor.  QuismHm 
inanem  gioriam  devieit,  et  euperbu»  fmUf  Ea  vero  esi 
amberum  ad  4nvicem  difforeniiay  quw  est  uaiuraiiter 
pueri  ad  virwm ,  «l  <rf firt  ad  pmum ;  hee  enim  princi- 
fkm  esi^  iiUd  ^.  Sic  illo ,  ^ibus  veiiMS  apene 
sfgnHicat  ila  se  babere  cenodoxiam  ,  seu  vanaa 
gloriam  ad  svperbioiil,  sicut  p«ef  se  babet  ad  virum, 
ot  tritienm  ad  panem;  iioc  ost,  «lcut  iniiinm  sive 
principiirai  ad  flneai,  nam  ex  puara  fit  vir,  et  pania 
«X  friiieo.  Rorsus  rbidempost  narrationem  cttjaadam 
aeflfis,  ki  qua  apiriiHB  anporbi»  «lairam  «iiam  ceno«- 
iloxiam  vocaverM,  sobdil  :  Eurmdem  ego  eum  inier^ 
rogauem  quomodo  dfiowfs  gioria  ek  euperbiee  mater^  iia 
respondH  :  Laudes,  inauk^  aninmm  keeant  oi  infiant. 


tribns  maxinie  ,        , 

{tnm  ei  propago  essetfEgo  in  re  tam  ambigua  ignoran' 
tiam  meam  ingenue  eonfessus^  hoc  a  beatissimis  vins 
audim  :  Mater  quidem  fdrnjcationis  est  guice  eoncnplS" 
cenlia;  acedtx  vero,  inanis  aioria.  Ego  rursus  a  thit- 
piteme  memorandio  iliis  aadHscere  orabum  •  quamam 
ex  his  octo  naseerentur,  el  qued  ex  qua  pregenie  orf- 
ginem  traheret,  !ili  vero  me  Mande  ae  piaeidistime 
abiaue  uiio  eiationis  vitio  edoeentee^  aiebani ,  nuffttMi 
ordinem  aut  prudentuB  rationem  inesse  in  rAus  «f«f <f^, 
sed  omnemprorsus  perver$ionem  atque  ineonstantiam ; 
atque  id  mim  veris  exempHs^  0i  raHonibui  persuadebant 
beaii  ilti,  piurima  documenta  addueentes  in  medium , 
ex  quibus  atioua  huic  operi  insemimu»,  «f  ex  iis  jam  oHu 
juoque  piantssime  inteillgere  fossinms :  exempti  causa, 
tniempestivue  risus  aihiuando  qMem  ex  fornieatione , 
atiquando  uero  ex  inani  gioria  naseiiur,  cum  seitteet 
apud  seipsum  intrinsecui  turpiier  quieque  gieriaiur; 
nonnumauam  tero  ex  deHciii  gigniiur.  Muitm  somnus 


aUauandoexdeUeUSt  aliquandoex  JejunionaseHur^eum  ])  Porro  cum  unima  ad  elationem  vsnerit^iam  tunc  iiiam 
sdlicei  iiii  qui  Munant  exiotiuntur;  aiiqutmdoi^ero  ex  '"  *       _ 

acedia^  aiiauttnao  ex  naiura.  Elfam  muitiioquium  edi" 
quando  db  mmri  gioriUj  aSiquando  agastrimargia  inHitem 


ottperbia  assumens  m  oeeimn  uoque  astoiiii,  et  usque  ad 
MOgssos  dejieii.  Et  in  ine  ei«6do«i  capilis  :  Vrr«ift 


sumpoii.  Aeediavero  aiiquandoexdetieHs,  etex^Mtomf' 
tu  IM  ttmoris  orHur.  Biasphema  proprie  quidem  esi  ttto- 
erbite  gerrften;  nonnumquamvero  ettamexfudieandom 
eadem  reprosdmum,  tltee  eHam  exhnprooa  demonum 
bimdim  naseiHtr.  Duritia  eordis  interdum  a  satietaie^ 
seepe  ^o  etiam  db  inten^bi^Haite  aique  ab  affeetiono 
vkiosa  ari^em  ducit.  Eeee  vero  rurous  affetMo ,  ef  a 
fomieaiione,  tt  ab  f nam  gioria ,  el  air  avaritia^  aiault  a 
gastrimargia ,  aiH$  quoque  ptttrimit  rimis  orHur.  maii' 
tia  rursus  a  timore  ae  iraeundia  natdtur.  Mgpoerieii 
fnde  potismmum  incipit ,  tf  f  «it  etbi  mmj«m  placeat , 
teque  ijne  moderetur ,  nti^ae  aiterius  oM  nrMfffo. 
PoffTio  nis  eontraria  a  eontrariis  gignuntur.  fl«c  fNo. 
Qmfons  adderet!t>et  etiam  Istud  docfimenium  D.  Tbo- 
\  <i-4,  q.  #6,  «rt.  -^)  ad  liaucaiNrieriaffl  apoeianat 


fierumquej  dum  oxereoerie^  natis  «Mt  w  ta^^mt  sub- 
oeottu  esi ;  ita  oi  eonoummaia  inanis  gioria  superbiam 
peperitf  qum  maiorum  omuium  dux ,  prineeps  oi  con^ 
oummaHo  e$t,  Rursos  fradv  2S  e^regiam  hanc  ceno- 
doii»  ot  soferbi»  Mncit  prosopopoBiain  :  Depro' 
hendi^  inqtiit,  eodttcti^em  Amit  ^  saperbiam)  siHe 
capite  meoum  advemsoe  matrit  mue  (ceiiodo&i«)  A«- 
«ftni  inveeiam;  ambasqueobedientimviticuloiliaqueauSf 
tfiHtoHsque  fhigeito  verberans,  quaiitoron  nm  esoent  t«- 
aressee,  dieere  eofebam.  Itaque  eum  cogerentur^  ait- 
uemt :  Mos  neque  tnitium  Aodtnwt,  iit^Kt  «alivttal^Ni » 
prinoipes  enim  et  gemlriom  oumus  onmimm  viiiotam, 
Oppugnoi  auiem  modiee  fms  contritio  oordis  ^  aub^ 
joetione  iniHum  otmms  ;*miHius  4mperio  oukjici  pdi- 
mwr,  ideo  in  eettie  -quoque  oeditiommmaeemtm»  Nm 

Imi  'iamtm.  mlutml  rtlirfiMl  i 


JOANNIS  CASSIANI  COLLATIONES. 


eu 


parit.  Sed  ab  iUif  8ex  priorilras  vitiis  penltus  disfti-  A  ita  semper  prioribus  supentif ,  Mqnentli  eonquirs- 


dent,  oecsiiDili  cum  efs  societate  foederantur.  Si- 
quidem  non  solum  nullam  ez  iilis  occasionem  suae 
generationii  accipiiiat»  aed  etiam  contrario  modo 
atqoe  ordine  susciuninr.  Nam  illis  evulsis  haec  ve- 
hemeniitts  fructiflcant,  et  iliorum  morle  TiTacius 
pullulant  atque  snccreseunt.  Unde  etiam  diverso 
jnodo  ab  his  duobus  vitiis  impugnamur.  In  unum- 
qoodqne  enim  illorum  sez  vitiorum  tunc  incidimuSy 
cum  a  praecedentibus  eorum  fuerimus  elisi ;  in  haec 
▼ero  dtto  victores  et  vel  maxime  post  triumphos  pe- 
ricliumur  incurrere.  Omnia  igitur  vitia  quemadmo- 
dum  Incremento  praecedentium  generantur,  ita  illo- 
rum  diminutione  parganlur.  Et  hac  ratione  ut  su- 
perbia  possit  excludi,  cenodozia  est  praefocanda.  Et 


cent ,  et  czstinctione  praecedentium  resfdoae  pns- 
siones  absque  labore  marcescent.  Et  licet  bjcc,  qu« 
praedizimus»  octo  vitia  iila  quam  commemoravifflus 
ratione  invicem  sibi  connexa  atque  permixta  sist, 
specialius  tamen  in  quatuor  conjugaiiones  et  copulas 
dividuntur ;  gastrimargiae  namque  fornicatio  pecd- 
liari  commercio  foederatur,  pfailargyriaeira,  (risli- 
tiae  acedia ,  cenodoxiae  superbla  familiariter  eoo- 
jungitur, 

GAPUT  11. 

De  prigine  ti  qualUaU  wmucujuique  vttti. 

Et  ut  sigillatim  nnnc  de  uniuscujusque  vitii  gene- 
ribus  dispatemas.  *  Gastrimargiae  genera  sunt  tria  : 


ALARDI  GAZi£I  GOMMENTARIUS. 


humiiUali  genitriees  eunijui;  euncia  muppe  quee  illi  B  loquendo  inanis  gloria  et  soperbia  est,  <|aamvis  ex 
sufraganiur  nobis  adveilkmima  $unt.  Nos  tgneminioi ,      parie  nostri  superbia  nonnumquam  ex  inani  gloria 


obedientiam,  inirauentiam,  oblieionem  infuriarum  ei 
minuterium  sequi  uepe  consuevimue,  Porro  $thrj^e$ 
nostrte  $unt  spiritualium  lapsus,  iracundia^  detracAo^ 
mnaritudo,  elamor^  furor^  blasphenua,  hypocrisis^ 
odium^  inuidia^  contradietio  ^  suo  quam  alterius  malle 
regi  moderamine.  Obedientia  unum  ei  soium  est  in 
quo  eonatus  omnes  virium  noslrarum  deficiunt.  Iiaque 
iibi  eoadfe  didmus  :  si  tdpsum  coram  Domino  ex  rn- 
timo  cordis  afectu  semper  accuses^  nos  ut  araneas  con- 
iemnes.  Nam^  ui  tfides,  superbw  est  equus,  quem  ceno- 
doxia  conscendit;  sed  sancta  humilitasy  et  sui  ipsisu 
iuais  aceusalsOf  ridebunt  et  equum^  et  ascensorem  ejus^ 
inumphateque  carmen  suanuime  canentes,  Caniemus^ 
inquiunt .  Domino;  gloriose  enim  magnificatus  est 
(Exod.  XV),  etc.  Hacteiius  Joaiioes  Glimacus,  vlr  ad- 
roodum  spiriiuaiis ,  et  in  hujusmodi  rebus  egregie 
vcrsatus.  At  ediverso  siat  doctrina  D.  Gregorii,  qui 


oriatur.  lia  fere  Gajetanns.  Ex  quo  intelligimas  so- 
perbiam  dici  cenodoxiae  mairem ,  et  conira ,  sed  di- 
versa  ratione.  Gum  enim  objectum  superbias  sft 
propria  cxcellentia,  objectum  autem  seu  finisceuo- 
doxiae  manifestatio  istius  ezcellentiae,  secundum  rei 
naiuram  prius  est  appctere  exceilentiam ,  quod  est 
superbiae*  quam  appetere  manifestationem  illiui 
excellentiae ,  (^uod  est  proprium  cenodoxiae.  Quia 
tamen  ex  manifestatione  nostrae  excelientiae  et  per- 
fectionis  contingit  nos  subinde  magis  superbire ,  et 
per  hanc  digniiates  ei  ofOcia  ambire;  ideo  non  male 
etiam  dicitur  cenodoxia  mater  et  origo  esse  super- 
biac,  quo  modo  exponi  debent  quse  apud  Climacttm 
legiiniur.  Sic  enim  Gajeianns  ad  objectionem  ex  boc 
loco  sibi  factam  respondet. 

«  Gafisianus  lib.  v  instiiut.  cap.  23  :  Triptex  na- 
ffira  est  gastrimargim^  una  ques  canonicam  rejectiom 


superbiam  omnium  vitiorum  matrem ,  et  reginam  r%  horam  prcevenire  compeiUt ;  atia  quce  tantummodo 

•'      -s.-™—  -V-:——  ...iwJi^nr.  »»»ts».i  -.-««_  V.  „^„|,r^,  in^lueie  et  saturitaU  quarumlibet  gaudet  escs" 

rum ;  urtta^  qum  accuratioribus  cibis  et  esculentioribus 
deieeiatur.  Haec  ibi.  Porro  Ho([o  a  S.  Yictore  {de 
Inuitui.  Hovitior.  eap.  19)  tres  itidem  gastrimargi» 
seu  ffulae  species  insinuat,  et  contra  eas  triplicl 
uiendum  cautionesiveoliservationeegregie  admonei, 
et  roonachos  gulae  viliis  deditos  inirum  in  modum 


statuit ,   ejusque  primam  soboiem  nominat  ceno.- 

doxiam,  seu  inanem  £loriam  :  Prima,  inquit  (Lt6. 

XXXI  Mor.  c.  31),  superbuB  soboles^  inanis  ^/orta,  elc, 

cui  et  Scriptura  S.  et  raiio,  et  auctoritas  omnium 

tlieol.  suffragantur  (S.  Thom.  2-2,  q.  152,  art.  A); 

ut  alibi  osiendimiis  (Lib.  v.  Inst.  e.  I,  et  i.  xii.  e.  1). 

Itaque  videndum  qua  ratione  baec  conclliari  queant. 

Gajetanns  (ad  S.  TAom.,  ii6t  mpra)  subtiliier  qui- 

dem  et  subobscure,  ut  solet,  hunc  noduni  solvit  in 

bnnc  modum  :  Notandum,  inquit,  quod  quia  fiiiis  et 

roedium  ad  finem  aliter  se  habent  secundum  ordinem 

intentionis ,  et  aliter  secundum  ordinem  exsecutio- 

nis,  prius  enim  est  in  intentione  sanitas  quam  medi- 

eina,  in  exsecutione  autem  prius  adbibetur  medicina 

qiiam  acquiratur  sanitas;  ideocnm  superbia  etina- 

nis  gloria  se  babeant  ut  tinis  et  medium,  prior  est  in 

intentione  excelieniia  quae  est  finis  superoiae,  quam 

appareniia  (id  est,  manifestaiio  excellentiae  apud 

alios)  quae  est  finis  inanis  gloriae.  Sed  secundum 

ordinem  exsecutionis  primo  quaerimus  apparere,  ut  D  ru  eiccitaiem^  aut  oppilationem  captits,  aiii  it  ^im  tunt 


depiii^it  his  verbis;:  Trinlex^  inquit,  observatio  disd- 
pitnmndbo :  I <>  observatto ineoquUi sumat ;  Vobserva- 
iiu  in  eo  quantum  sumat ;  5*  observatio  in  eo  quomodo  m- 
mat.  Observatio  ineo  quid  sumat^id  est^  ut  neque  tdmit 
pretiosa  et  delicata  expetai ,  nec  nimis  rara  et  insolita 
requtrat  nec  nimis  latUe  et  auurate  preeparata  concu- 
piscat.  In  primo  enim  Itums  arguUur ,  in  secundo  ni- 
riositas^  in  tertio  superstitio  notatur.  Sunt  namque 
quidam ,  ^nortim  fatues  satisridicuiainfirmUate  eegre- 
ianif  qtuB  nid  pinauia  et  ddicata  deglutire  non  pot- 
stuit.  Et  d  quanao  eis  parci  aut  frugaies  dbi  oblati 
fuerint^  statim  aui  indigestiottem  stotnachi ,  aui  pecto- 


manifesti  jam  et  dari  excelleniiam  conseqoamur. 
(iiiaerunt  siquidem  superbi  manifestare  se,  tamquam 
viriute,  aut  potestate,  aut  industria  prapditos  ,  ut 
m.inlfesti  amentur  et  lionoreniur;  amati  autem  et 
honoraii,  dari  habeantur.  (^i  autem  gloriosi  haben- 
tnr,  in  proximo  sunt  ut  exaltentur  ad  dignitates  et 
excellentias ;  et  sic  gloria  est  medium  ad  excellen- 
tiam  acquirendam  ,  et  per  hoc  oritur  ex  superbia, 
sicut  medium  ex  fine.  Orilur  nifailominus  gloria  ex 
excellentia,  tamquam  passio  ex  subjecto,  dum  ex- 
cellere  rainns  aesiimamus ,  nisi  veniat  in  aliorum 
Dotitlam ,  Juxta  iHud  :  iSctre  tttitm  tdhii  est ,  tiist  te 
tdre  hoc  sdai  alter.  Ambae  autem  diciae  propin- 
quitates ,  connexiones  et  dependentiae  se  lenent  ex 
prte  rerum  secuiidttn  ae«  e^  propterea  seciindqm  se 


lo/ia,  ad  frivoiasexcusationes  prcBiettdunt.  AIH  delidat 
ei  imxum  dbortun  magna  constatuia  aspemantur ,  ted 
ab  eis  iterum  non  tninori  aut  toierabiUori  petulantia 
communium  dbariorum  ttsus  omnitto  despicUtu.  ^osa 
qtmdam  et  ittsotiia  dbortm  genera  exquirttnt^  ita  ut 
sape  propter  uttitu  veturem  hominis  per  omnes  circum 
pagos  turba  famulorum  diseurrat ,  el  vix  tandem  vei 
ignoias  de  desertis  procut  montibtu  radices  eveilendo , 
vd  patteutos  de  imis  purgitibtu  profunda  scruunione 
pisdcuios  trahendo^  stve  tntempestiva  de  arentibusru- 
betis  arbusta  coiligendo ,  «niMS  appeltlns  peiulantioM 
compescere  queat.  El  sane  mihi  non  satis  patere  potest^ 
qttod  vitium  istos  exagitet^  nisi  forte  qtua  per  quam' 
dam  animi  insolentiammutu^s  in  suo  obsequio  occupari 
^wden^  t  live  qm  pqr  Ifmiorffii  eUiUtmm  ceeterii  mr 


m  COLLATIO  Y. »  DE  OCTO 

Primaoi ,  qood  nd  rereetionem  pomrgel  moBacham  A 
ante  horam  suiuum  ac  legitioMm  feetiiuure;  10600- 
dum,  qood  ezpleiiooe  teotris  et  qoarumlibet  esci- 
ram  ▼oraciute  laeutor ;  teniomy  quod  accontiores 
ac  deiicatissimos  desideret  cilm.  Qo»  tria  ooo  lcYi 
dispeodio  monacliom  ferioot,  oisi  ab  omoibos  istis 
paristudioatqueobsenrantia  semetipsom  expedire 
contenderit.  Nam  quemadmodom  al>solntio  jejooii 
aote  horam  caoonlcam  oollatenos  praesomenda  est » 
iU  et  ^eotris  ingluTies  el  escarum  sumptooss  aiqoe 
eiqoisiu  prasparatio  similiur  anipoUnda.  Ez  his 
enim  iriiws  cansis  diYcrstt  ac  pessim»  •  ▼aletudioes 
animae  procreaniur.  Nam  deprima  monasterii  odiom 
gignitor ,  aique  exiode  horror,  et  iotolerantia  ejus* 
dem  concrescit  habitscoli »  qoam  sioe  dobio  moz 
discessio  aot  foga  veiocissima  soliseqoetor.  De  se-  B 
CQBds  igniii  ioxoric  et  libidinis  acoiei  sosciuntur. 
Teniii  eliam  inextricabiles  philargyriae  laqueos  nec- 
lit  eerricibus  captiYorom,  nec  aliquando  roonachum 
sinlt  perfecu  Christi  nudiuie  fundari.  Cojus  nobls 
passlonls  Inesse  Tesiigia  ,  isto  quoque  deprehendi- 
muo  indicto ,  com  forte  ad  refeciionem  detenti  ab 
aliqiio  fratram  ,  contenti  non  somos  eo  upore  ciIms 
samere,qao  ab  eihibente  condlil  soot,  sed  qoiddam 
soperfondi  eis  vel  adjici  importooa  atque  effrenaU 
poecimus  libertate.  Qood  fieri  penitus  non  oportet , 
iribos  de  caosls  :  primo  quia  mens  monachi  semper 
debet  in  omni  tolerantiae  ac  parcluiis  exerciutione 
versari  et,  ^  secundum  Aposiolum  {Phil.  iv),  discera 
in  qoibos  est,  sofficiens  esse  :  nullalenos  eoim  po- 
terii»  Ycl  occolu  Yei  msjora  corporis  desideria  re-  G 
rrenore ,  quisqols  degusUtione  modicae  insuayiuiis 
offensns ,  nead  momeolum  quidem  deiiclas  gottoris 
soi  Taloerli  castigare;  secundo,  quod  nonnumquam 
efcnil  ut  ad  boram  desit  illa  species  quaepostulatur 
a  nobis ,  et  ▼erecundiam  neoessluti  Yel  frugaliuii 
soscipieniis  Incollmus,  pubiicaotes  scilleei  paoper- 
uiem  ejos  quam  soli  Deo  cogniUm  esse  maluerunt ; 
lertio ,  quod  Interdum  solet  sapor  iile»  quem  nos 


CRINCIPALIBUS  VITUS.  62$ 

adjici  poscimus»  aliis  displicere ,  et  InTenimur  hija- 
rlam  moltis,  dom  oostrs  gols  ac  desiderio  saiisfii-  / 
cera  coplmos ,  irrogara  :  propler  qood  omnimodis  } 
baec  fai  nobls  est  castiganda  liberus.  •  Fornicatlonis  1 
genera  sont  tria  :  primam ,  qood  per  commixtionem  1 
sexus  atriusqoe  perficitur ;  secundum»  quodabsqoe '  i 
femineo  Uctu,  pro  quo  Onan  palriarchae  Jud»  filios 
a  Domino  percussus  iegiior,  qood  in  Scripturis 
sanctisimmunditia  nuncupatur  (Genes.  xxxyhi),  so- 
per  qoo  Apostolos  :  Dieo  autem  innmpiUet  vidm , 
komum  eet  iilk  si  $ie  permaneerint  dent  et  ego  (i  Cor. 
7 ) :  qnod  $i  eenon  eontinent ,  nnbimt ;  meliue  est  eium 
nubere  qnam  nri;  teriiom,  qood  anlmo  ac  menie 
eoncipitur.  DeqooDomiDoslnEYangelio»  QniMe^ 
rit  mnUerem  ad  eonenpieeendnm  eam;  jam  wuBehatna 
eeteamin  eorde  $uo  {Matth.  v).  Qoae  trla  geoen  bea- 
tos  Apostolos  parimodo  exstingoenda  pronantlans, 
MoriificaUt  inquit,  mem^a  veetra  qum  sunt  super  ter* 
ram,  fondcationem  ^  immunditiam^  lihidinem  {Colote. 
111),  etc.  Ei  iienim  de  duobus  ad  Ephesios :  Fomi^ 
eaHo  et  immundiUa  nee  nominelur  in  vobie  {Ephee.  ▼)• 
Elilerum  :  lUudautemscitote^quodommifomicator^ 
aut  immundus^  aut  avaruSf  quodest  idolorum  tervitu$9 
non  habet  hmreditaUm  in  regno  Chritti  st  Dei  (Ibid.). 
Quae  tria  ot  a  oobis  pari  obser? atione  caYcantor,  sh 
milis  oos  eorom  a  regno  Christi  atque  ooa  detenrel 
exclosio.  ^  Philargyria  genera  sont  tria  :  primom  . 
quod  raoontiantes  dlvitiis  ac  facoiutibos  sois  spo- 
liari  oon  sinit ;  secondom,  quod  ea  qoae  a  oobis  dl* 
spersa  sool  Yel  Indigenlibos  distribuU,  resomere  nos 
majori  cupidiUtepenoadel:  tertiom»  quod  ea,  quas 
ne  anlea  quidem  possedimus,  desidersri  acquiriTO 
compeUit.  •  Ira  genera  sunl  tria  :  unom ,  quod 
exardescit  intrinsecos ,  quod  Graece  Ovftoc  dicitor ; 
aliudy  quod  inyerbum  et  opus  eifectumque  prorum- 
plt»  quod  6/74  nuDCupalur,  de  qulbus  el  Apostolus , 
Nune  autem  deponite^  Inqoit,  et  vos  omnem  iram  et 
indignaHonem;  tertfom,  qood  non  ol  ilia  ferventer 
ad  horam  digeritor,  sed  per  dies  et  Umpora  reser- 


ALARDI  GAZiEI 

nt^tfs  pum6rm  dbo  dissimiiee  siml,  f ennim  merita  dts- 
similes  videri  volunt.  Alii  superstilioeum  nimis  in  pnoi- 
parandh  f^is  studium  adhibent ,  infinita  deeoctionum^ 
et  frvnrantm^  et  eondimentorumgenem  exeogitantm; 
modo  moAsa,  modo  dura^  modo  Irigida^  modo  eaitda^ 
modo  eltM,  nado  assa^  modo  pipere,  modo  enmina^ 
modc  sak  :7ndita^  seeundum  eoneuetutl^nim  prmgnan- 
ittmt  mnlisrwn  desideraniee,  Hic  proleeto  non  eolum 
argnendi^  sed  etiam  dsridsftdt  loitl »  gui  quasi  caupo* 
ftes  ad  omnem  clepsffdram  eUeiendi  gustus  gratia  pth 
latsun  estendnnt.  Igitur  eontra  hmc  vitia  sananda  ne- 
cessmiua  est  rigor  diseiplinm^  qui  istat  gulm  petuUm^ 
tias  intra  wtum  limitem  eohH^eat ,  quatenus  u  nequa 
ad  hmmfiieritas  de/ictos,  neque  ad  novitates^  neque  ad 
supersttnoM  prmparationes  ciborum  appetendas  difun" 
iai,  Hactenis  Hugo  Yiclorinus  a  Torrecremaia  eiiam 
in  hoc  argoflsento  cluios  (  Traet,  i05  iii  Reguiam 
S.  Bened.),  addito  iosoper  D.  Hieronymi  elogio 
(epist.  1  ad  Nepotia.)^  qoo  leniam  illam  guiae  et  go- 
loforom  speciem  lU  penlrlngit :  Quid  prodest  oleo 
non  vesd ,  ef  fNoicslitis  ^oidam  diffieultatesque  dbo^ 
rum  qwBrere^  earieas^  pip^%  nuces^  paimarum  fruo' 
lna,  simt/om,  mei^  pistama  ?  Tota  hortorum  cmtura 
uemaiur,  ut  cibario  non  veeeamur  pane* 


COMMENTARIUS. 

«  Hic  ranos  Taletodo  pro  invaletadtoe»  01  passlm 
apod  Cassianum,  ei  Tertuiiiaoam  iib.  de  BaptismOt 
qood  allbi  annouvimus. 

>>  Ego^  inquil  Apostolus,  didid  in  quibus  sam,  saf- 
/Ectaits  esu  {pMlijfp.  iv),  id  est  noyi  contenius  esse 
praeseniibuSy  et  lis  qu«  sunt  ad  manum. 
D  «  Foriiicationis ,  id  est,  luxuriae,  cujus  plnres 
sunl  species  ,  inter  quas  est  fornicatio  simplex  el 
proprie  dleu  (S.  Them.  2-2,  q.  454,  a.  I).  At  hic  ge- 
nera  foraicaiionis  dicunlur  roodi  quidam  commo- 
nes  ac  generales,  quibus  luxuriae  peccatum  commil- 
lilur,  ot  patei  exemplis  in  tcxiu  signatls. 

^  Idem  lib.  vii  cap.  4  el  lib.  xii  cap.  26. 

«  Paulo  aliterGr^oriosNissenus(it6.  vrdeViribu$ 
Animm  c.  45)  el  Damascenus  {lib.  11  de  Fide  Orth§d. 
e.  4b),  quos  sequitur  D.  Thomas,  tras  ir»  species 
constiiuunt.  Pnmam  illi  vocant  opjv»  et  x/^Mv,  D. 
Thomas  iram  feiieam,  seu  biliosam,  quae  pruicipium 
liabet,  citoque  transit;  secundam  vocant  fivvcv,  D. 
Thomas  maniam ,  quam  dicit  esse  iram  quae  perma- 
net  ei  in  vetusiaiem  devenit :  baec  Laiine  simnius 
dicitur.  Tertiam  nominant  xf^t  S.  Thomas  furorem» 
quain  dicitesse  iram  qua^  tempus  vindiciae  obserfal 
(  2-2,  q.  152,  a.  3), 


(17  JOANNIS  CASSIANT  COLLATIOMES.  ttS 

Tattir,  quo(J  «  a^c  (^.  nShis)  dicilWP.  Qn^  wnia  A  qusnp  inpjji^rt}  li^  for|i!c:|tipplj  ardor^ni,  nnde  repE 


ttquali  sufit  2^  aobis  Ivorrore  (Uainai^da,  ^  TrisiiUga 

l^enera  «uoit  duo  :  uou«»,  ^giod  t^)  iiFac^ndi^  d^^i- 

nenlet  t«1  de  ilUiio  damno  ac  d.eM.dWP  prsepjpjJii.iQ 

cas3ato.(me|;eo)sir;»tur;  ^liivl ,  ^uod  .(jl^  irra^onabili 

nieDiis  aosieifite  seii  d^^j^miofie  de^ceodU^  ^ceAi» 

feaera  ai^it  dn^  :  unuiDt  quod  /i^/ion^m  |^ri9spipi- 

Ut  seslua^ ;  aliud»  .^uod  celtom  ^ts^nf»  ^  fugi9i» 

eohortator. « Ceaodpiia  lif:et  multiformi^  ac,  JV^Ui- 

pLex  sit,  et  ip  diyerw  specie»  dlTidatnr ,  geiMra 

i^men  ejus  euui  duo  :  pruninn  t  jqjBopso  cacnalibip» 

9p  maplfesti»  exioUimur  reb9s;  «eemidiiiii,  ^quo  pro 

^iritalibos  et  occnitae  desiderio  vaas  laudis  inAai^* 

9^aQiur» 

CApUT  XB. 

In  quo  $it  uiitii  cenodo^a. 

'  tna  ^  re  tamen  cenodoxia  uiiliter  ab  incipieotibug 

'assumitur,  ab  bisdumtaxat  (^ui  adhuc  viliis  carnali- 

bus  insligantur,  ut,  Terbigraiia,  si  illo  tenj^pore  quo 

|fornicationis.spiritu  perurgeniur,  mente conceperlot, 

Vel  sacdrilotalis  officii  dignitatem,  vel  opiniooem 

,  ^unctorum,  qua  sancti  etimmaculali  esse  creduntur« 

^t  ita  immundos  concupiscenti»  siimulos  quasi  tur- 

pesatque  indignos,  vei  exisiimationi  suae  ,  vel  illi 

ordini  judic^ptes,  hac  s^ltem  cpnteioplatioDe  .decli- 

nent,  ^  roiuore  malo  id  quod  m^us  est,  iietundeDles. 

,  Satius  enim  esit  (^odQxiae  vi^o  (|uemcumi|.epul8ari. 


njjci  f^\  Pftn  Y?Af^t ,  aijt  vix  yaleat  po^i  ruinam, 
Q»^Vi?^M»pi.?x  (jerROW  Pei  u^^^s  prqphetarum  el^ 
^^  ips^prp^it,  .diyj^if?  :  f  rop|^«r  jfw  \on^t  (acim 

i4  ^st»  »1  dum  ccnodoxi^  l4\)ii.ibi|$f  CQipprehenderis, 
Qequaqqam  »d  ipfcrw  prpfunda  prorps.  §t  ifr^vo- 
cabilitor  roortaiiuin  |^*C9torniP  coi^siiinpiiUipne 
0\«rgari8«  Nec  roiruoi  t^tain  p$^$$ioDi  boic  iq^sse 
^(ut^,  vt  irruenteifi  qiir^ropiaro  jn  (ornicaiiopis 
l^e»vate?t  refre9?rfi.)CiW  sit  multQ|ruip  ^xp,^ri- 
V/^ntis  ^pi^iWi^  S^p^prQbatup^  «uod  iia  tm^  queiD 
«i^dH^  yen/eoi  swi  pe?te  ^prrjiWBrif,  infatjyjabil^ffi  re4- 
^  uMa/^M^tabepjpi^  bid^fja»  ^uideiD  jffm^  n\ 
tcidaana  js^ntiri.  Qu/^  i^iiagi  f;i,OA|»ul)gsi  ioJbiQ.ereJoao 
B  fcequeojter  ootvMnus  fiii^  ^js\l^$f  ^  io  Cj9BDo|)ii8 
§f ri^  coJDStitutos  guinis  diebp?  fjef^^itipacuii  gbi  m 
iabore  tolerass^,  qunc  .auteg^  m\^  J^fm»  #W»  *b 
liora  terlia  perurgc\ri,  ut  u^que  Aovaio  vix  ^qu^ 
differre  jejunia  quoti^iana.  .^uper  (^9  re  pi|lct)re 
f^as '  Macarius  cuidam  percunctanti  cur  faip?  ab 
hora  tenia  in  ercmo  puh.aretur,  qui  in  co&no.^iobeb- 
domadibos  integris  refeciioiji^m  sx^  contejxineiis, 
pon  sensisset  esuriem,  rjesyofidit  :  .Quj^  nuliu?  blc 
esit  j>|uuii  tui  ipstis  jjqi  te  f^is  Jaudibus  outru^t  ai- 
fue.susten.tet;  iji>i  auteip  t^  digitus  bominum  ft  ce- 
p.odo^i»xefectio9agio9bi|^.Puji\|s  ^ut^ip  rei  f^gura» 


i 


ALlllfDI  t^AZiEI  COMMENTARIOS. 
«ItaCiiiy^us^uirrigeDdomewijmAvit.^^^ijcienim,  G  dijiaUaUafK^nMamur.  Gt  Ap^^tPUls  4iAit  ^pn  psu 


inquit,signirrcalmultam  etlonpm  menfisanxietaiem 
Indea^uerOatvu,  angor,  exantmor,  discrocior.  Non 
ait  etwim  litfeonfeMiens ,  si  l«gtfrauBfg»cvCav  qaod  fi- 
^etur^habere-PlaBtioiaoum  exewpiar,  «nam  jAnm  si- 
gnificat  insaniam  illam  qua  roens  traiiuuiliiiaie  et 
Gonslaiitia  vacua  est.  I9aec  quidem  Cuycnlus.  Giaco- 
niiTS  veto  VaiioMiis  tis«s  ex«ia»lat^u6i4e^i :  Qutt 
fft^vKdiokttr.  Qttse  lec>io  ;Probamli»r  et  ^relHluo.tex^ 
|ui  coogrueniior  videtur.  Nam  imvig  Damasjceuo  di- 
cilur  noLpK  t6  fiivsev,  id  est,  eo  quod  manet  et  non  ad 
horamdigeritor,  sed  perdies  et  temporare«erv*tur, 
vt  bic  habetur.  Unde  Suidas,  f£iavec9  ioquil»  opyv 
ilAyLtvris,  id  est ,  permanens  et  pertinax.  Afii  dicunt 
^jrfte»  irtictdMt6i^Unr9f  'tioc  est  odittn»  seu  iram  Jnve- 
teratam. 

i>  Alibi  distinciius  quatuorapecies  trtstiiiae  ex  di* 
versis  ea«8is'provenleiiies<talimerai  (/f6.  ix  InsL 
«ap.  4  et  43). 

«  De  his  lasitts  lib.  loslitot.  cap.  5«t5.  Superbiie 


facienda  malay  ul  eveniant  tona  (flom.  iii}.  Alio  raodo 
ut  ceoodoxia  Iroproprle  hfc  sumatur,  noof  pro  ipso 
fliio  «ou  peeeato ,  eed  pro  ejM  i|«adttm  apeeie  seo 
nppareoO^ ;  #t  miu  /pMS  wetu  vitoBui^e  et  4afkeeorjs, 
aut  Uabita  consideraiiQne.si^aB  digniiaiis  sacerilot.alis, 
aut  status  religiosi,  aut  prbpter  peccati  turpiiudiiiem 
elf  indigiilviaiCetD,  «Minet^  fopmeatl<Mie,  quod  <|ordeiii 
uM^eoiibuset  imperffletis  uaumil.  Kam  nerfjsctia- 
res,  si  Don  perfec;ti,  alLiores  gi  ^^bIii|\lores  ay^sdam 
l*ationes  attendunt,  puta  Dei  opt.  max.  oflensam , 
(livinae  gratke  et  aiternorum  bononirn  jacturam ,  Dei 
.beoeftcia,  ,pr9iseriim  redemptionis  et  passlonis  Ghri- 
sti,  amorem'Deo  debitum,  et  alia  hujusmodi. 

«  fitii  non  leat  msfam  peaCeetioiiiav  indioium ,  dum 
<piii  li»r«ieotia«i8  e|Ml(fm  iiletu  vinfarol»  propeiiit, 
aat  mente  xmieipit,  vel  aaiMHiolaliB  ofllicii  dignita- 
tcm,  vel  opinioDem  euncMuro,  «tr.,  poii  est  Aaipen 
pMiprie cenodoiiee  vitlnm  ,.iidc  uUani  .peocatiMi  si 
4ai8'hacraik>ne  a.peeealo  ai>*tineat,  ut  ei  diotis 


|enera seqoeoti  coplae  disttoguil,  quodihtconiis8um<v^iQ(..Pr«inrfeimpfopriei«|ttitar,,domaitliocBU)do 

«N^  malom  vriQoretretttBdi. 

'^tGuiaan  Macaiiirihoc  «^piiiJMgnia  irvbBeod§ia 
-aku  adliac  ineMipenwntliabeo;  Poi^  siaNleestqood 
-•pud  SophFOoiom  4egiCor  nrliM  terte  (in  fNMfo 
SpirU.  c.  i55) :  Duo  Jralfes  .«iseulaces  erant  Con- 
«UNlinopoli,  ni«liuin.viligi«ii,>aBalawaque  i^naa- 
^.><iDas  igitor«x  his  veoieH  io  fUftfaa  ,  aecalo 
-abrcnttaiCiwU,  et  faeias  eai  «Mnaeiwa.  Foat^iqoan- 
enm  •▼ero<ieaipovi8  -v«Dit«el  sxoniarla  /roaer  ejus  in 
iteyibu ,  ut  tiderl^^-Cfaiiremoaom  «Mnafbom.  Cum 
«ergo  monretor  apU4  oooa ,  >viilit  tocularia  frairem 
auuffl  monachum  se  reftcieiiiem  hOKa  Qooa,  scaiida' 
4iiataaq«e  dixtt  illi :  Frater ,  oum  ^iesaea  s.^ecuhris, 
immqoam  ome  solis  oeeasuaii  sumebos  dbo».  Touc 
hpH  illi  monoehus :  Proleoio,'  (nter,  ^uanda^ram  in 
«^ulo,  aores^neBd  ntttrlebaniine,  vona'«iiim  honi- 
Dum  ^loria  et  laosjion  medioerlter  m%  roliciebanty 
JejuDiique  laborem  leoiorem  reddeiianu  H»c  ibi* 


ffaerat, 

d  Videtur  boe  dodbos  modis  MlBUigi  posae.iPrimo 
ttt  eenodoxta  pp&prie  9uni«iur>pro'vafKB:a«iliciei  gft^ 
rim  vitio#v6  peeeaio,  quomodcpotesi  fuitteataiii»- 
nem  carnisporeenodoxfimsen  Tanam  gltriaMi  «ape-. 
rare,  dum «ie4nfaiffi«m'itiearrat,  utcasuis, et ooiiti- 
nens  baheM]r,'libstiiyet  i^-^a^iflagicio^iad  quod  alioqui 
^eltenoeoter*  eisiimulabaior.  Bmfe-  enlm,-  ut  monei  S. 
^regorias  hom.  fi  in  Ezethioiem,  tHtoienipore  « 
p/unfras  AM/ita  «;»ptt^enMir  ;''«rdiwt  iuiai  a  fronte 
$e  palam  oslertlal^  atius  a  Urfo  e^am  insidiiUuf.  -fit 
hoc  quidem  modo  <dici  poiest  cenedoxia  uiiliter  ab 
incipientihus,  id  est,  <noviiiis,  aeu  imperfeciis,  asso- 
xni,  quateMus ftiinus  matum  esteenodoxiaequam  lu- 
xariffi  lentaiioAi  sucoambere.  Verum  'lioc  non  eat 
aemacionemdejieere,  sed  a  tenlatione  dejiet  «i  pro- 
jBteroi.  Camaiis  enim  cupiditas ,  ait  D.  Auguainus 
{idb.  IV  ad  Bonifaeium  cont.  2  epist.  Pelag,  c.  4)  eupi' 


W  GOLLATIO  V.  ^  DE  OCVO  PR»GlPAilBOS  TITU8.  6S0 

4V  ililMp  UKf&efuAmu  aeiiodoxfa  ▼lifam  fonii^  a  Mn^  pnilU,  ut  ^  'unMqiiii^oa  vltton  qvo  niiriiiio 


oitioaiBOaeMi.pulcbfo  «rds  in  Rogonlibi^  ac 
•igiuuitor  oiprimitar,  iibi  po^lom  Isnoloin  o  Noeliao 
logo  JiijriAi  ooptivatom  aftcondons  Naboobodonoaor 
•ex  Aaof lionMii  de  flnital  JSnrpti  ad  suam  transtulit 
mKioBomyioHieet  mo  atooa  libertaii  priatine  et  gotti- 
tall  JeatHaeiot  logioni»  sod  ad  snaa  atMtocdret  torras, 
loBgiua  asporlandos  qoam  foerant  In  torra  JBgypti 
captivatl  (iV  Rig.  mii  M  xxtt).  Qoa  flgara  in  boc 
^imiao  eompoiontor  apubiiar :  liool  onlm  tolerabi- 
Boa  alt  conodoxiaa  qnam  foraieaiioQis  vido  doiorvlre, 
diifioiliiis  taaaep  a  eenodoxia)  dominaiiono  discedi- 
tor.  Qnodammodo  oiiim  loogloro  itineris  spaiio  capti- 
¥os  obdnctos  laboriosias  ad  genitale  solam  et  libcr- 
tatem  pninam  feyerletar;  meritoqoe  ad  oom  inere- 


Infcatatbr  oiplorani,  adTorsos  iliad  ifripiai  pvlmA- 
palo  eoriomon,  omnem  coram  mentls  ae  soHMiiitt- 
nem  orga  illias  impagnaiionem  *obsor?ationomqoe 
dofigeaa,  adforsas  illud  qoolitiaoa  jeJoMlorum  dlri* 
gons  apioola ,  eoqira  illod  eonotia  «omontla  eordis 
auspiria  crebraquo  gmaitaQm  tola  cootorqoens,  adrer- 
ana  Ulod  viglliaram  labores  ac  meditationos  soi  Cor- 
dia  impeodeos,  IndosineQtor  qooqoo  orationom  ad 
|>0nm  fletas  lomleM,  et  impognationia  aam  oxatin- 
cUonem  ab  illo  spoeialiter  ac  Jagiter  poscians.  fmpos- 
ajbile  namqno  ost  de  qoalibet  passiooo  triompbom 
quempiamprommri,  prioaqu^m  inteUaxerii  Indo- 
auia  f ol  labore  proprio  fictoriam  oertaminis  somet 
obUpere  noo  posae ;  cnm  Umen  ut  Taloat  omnndari. 


paiio  iUa  propbetipa  dirigitur  {Banuk.  iii) :  Qmare  B  QCcease  slc  eiun  die  Qoauque  in  omoi  cqra  ot  aolli- 


Mr<eraf«<  g$  tn  Urm  aUemf  Recie  siqtiidem  ioTOte- 

ratos  dioiior  io  lorra  aliena  qaisquis  a  terronis  Titiis 

■00  QDTatur.  «  fiuperbiae  genera  sunt  dup :  primom 

eamalo,  socundum  spirittio,  qood  eiiam  pernicioslus 

oat.  Illoo  namqao  spoeialius  impugnit,  qoos  io  qui* 

tmadam  Ttrtotibus  profocisse  reporerit. 

lCAPUT  IIM. 

D»  vmia  opfm^itotione  omntam  vtitoram. 

Bmc  ickar  octo  THia  oum  omne  boiniiuim  gmms 

palsoutv  ooB  tamen  uno  modo  ioapeiuot  cnnctos.  Jn 

olio  namqoo  spiritus  fornloaiionis  locum  obtinet  prio- 

oipalem,  in  allo  aapereqoitat  furor,  in  alb  cenodovia 

Tiodioat  tyrannidem,  in  aljo  areom  auporbia  ieoet. 

Stcom  CQostot  omnea  ab  omnibus  impugoari,  dtTomo 

I  modo  01  ordine  singuli  iaboramus. 

CAPUT  XI?. 


citudine  pormanero.  Gumqne  se  ab  ea  aenserit  abao- 
lutum,  rursum  latobras  sui  cordis  simlli  intantiono 
perlostret,  ot  explQret  qoam  sibi  inter  reliqoas  per- 
spexerlt  diriorem ,  atquo  adversos  eani  spociaiiaa 
omnia  spiritus  arma  commoTcat,  et  iia  semper  Tali- 
dioribos  superatia  celerem  de  rosiduis  liabebit  faoi- 
lemque  Tictoriam :  quia  et  mens  trtampborum  pro* 
icesaa  reddetur  fortior,  et  ioArmorum  [^tpi.  io  nwrg. 
ioiirmiojnim]  pqgno  succedens  promptiorem  ei  pro- 
Tentum  fapiot  prsaliorum ;  ut  Qert  solet  ab  bis  qui 
coram  regibns  muodi  bujus  omoigoois  ccngredi  be- 
stiis,  praemiorum  cpntemplaiione ,  consueTerunt , 
quod  spectaculi  genus  vulgo « pancarpum  nuncupatur. 
Hi,  in((uain,  feras  quascumque  fQrtlQres  robore  tcI 
Q  f^riiatis  rabie  CQQ^pexeript  diripres  ,  advcraus  eas 
prima^  cofigres^ionis  c^rumeo  arripiunt.  quibus  ex- 


l»emltlif€iidoadv^rsurniiiitacmaminesecondiim        lk»'Wi»»  r^lWW»  ^W  mm  ierriliiles  minusque 
ipsorum  infeHaiionem.  TcbeipCQK^  ^^^ »  ^^i^u  faciUore  proslernuiii.  lia  et 

QaaipQl»rf}(p  ita  poj^is  adversus  bsec  arrjpienda     .yiii\»  aeinpejr  robu^tipribt^  &iip«ra|is»  atque  inArmio- 

ALARDl  GAZiEl  GOMMfiNTARIfJS. 


*  idem  Mb.  xii,  eap.  ft  et  tl.  Yide  ibi  noutiones. 

^  Gomasendaiarbiciiamnon  particuiare,  quo  quis 
otodetexplorare  vi^um  in  quod  seu  naiura,  seu  prava 
consuetuoine  magis  propendef  et  rrequeniios  labitur. 
Be  quo  8.  Ghrylosiomus  bomit.  73  ad  popoluoi : 
Qumque  oesinmi,  Inquit,  royo,  ut  ai  non  antaa^  4w' 
cepi  4fi/(eifi  qaeoi  «s  p{m  alits  vexqi[e  defectum  cogno- 
verit,  kunc  ex  anima  praicidere  ttudeat,  et  pia  tfuadam 
eogitatione^  quati  tpiritaH  utens  gladio^  teipsum  a  vHio 
Hkerei.  Kl  bomil.  Ki  in  Joannem  :  JDitcumns  if^r 
ai  fi^ia  nostta  recensentcSf  ct  tempof[e  corrigKimue,  ei 


Noe^  quas  per  omne  genue  animalium^  futuram  ex  om>' 
nibMegentihUM  figutaiat  Ecekeiam  {Uk.  advers.  Seeuw 
dinum^  c*  23),  etc  Ifnp^raior  eiiam  Justinianua  no- 
Tclla  coiistiloiione  105  sic  srril^it  :^  Magna  voluptate 
populum  implcbit  tam  spectatum  {ut  vocant)  pancar^ 
pnm,  ^uoii  omnium  »borum  fruaibus  condnnaia  tUva^ 
.quam  l^mrtes  cum  feris  deeertantes ,  nomettque  affe-- 
ctantes  audacit^  nec  non  ferce  ab  eis  humi  prostratce^ 
elc.  H:£C  ibi.  Quod  si  qiiis  qoaeral  qua  rattone  venatlo* 
nem  iliam,  in  qua  hominea  cum  bestiis  omnis  generis 
depugnabant,  pancarpum  (qua  vox  oipoem  (rucium 


hoe  men»e  unum,  alio  aliud^  et  iia  contequenter  melio-  -.  significal)  appeitariiit,  dicam  fortasse  id  per  translatio 
res  eficiamur,  Sie  enim  tamquamper  gradus  quosdam  ^  "'^■*  fnnnini   VMm  Anim  lanrAm  nnnm  nmni  op.nthra 


ascendetUes  per  scalem  Jacab  ad  caUutn  perpeniemus. 
c  PaQcarpum  ootavit  Ciaooniiis  fuisae  ^pecu^cuii 
cenus,  in  quo  homines  ad  id  mercede  conducti  cum 
Sestiis  omnis  generis  decertabant,  ut  hoc  loeo  ianui- 
tnr.  Usua  o)i|o  ea  vqcc  Secundipqs  baereii^.us  D.  Au- 
gustinum  irridens,  qui  veieri  lustruuiento  ad  liile- 
xam  fidem  baberet:  Fpr<£,  inqMJI  >  P<^^'  Daretis  et 
Enlelli  certqpn^n^  Jacob  et  ipsius  pammachiqm  spectqre 
volueras?  An  numcrum  Amorrhceorumt  an  pancarpi^m 
in  arca  Noe  conspicere  disposueras?  Iloic  ille»  signi- 
£cans  illud  quoj  Gencs.  vi  lcgimus ;  Tolles  igiiur 
tecum  ex  omnibus  escisp  quos  tnaudi  possunt ,  et  com- 

Sntabis  apud  te^  et  erunt  tam  illis  quam  tibi  in  ciburn. 
oc  vocat  ille  pancarpon.  Cui  respondet  Augustiniis : 
Nontine  •Paucarpi,  qui  in  ludicris  muneribus  cdisoUt, 
fn-opter  ommttm  generum  bestias ,  exagitatis  arcam 


nem  facuini.  Cum  enim  lancem,  quam  oinni  genere 
frMctuum  refbrtam  deorum  lemplis  loferebnnt,  ab  re 
pancarpiam  dicerent,  per  iraui^lationem  c«ironas  etiam 
ex  variis  floribus  contextas,  licet  liihil  fructus  ines- 
let,  Feato  Pompcio  teste,  pancarpias  Tocabant.  Inde 
ergo  et  venationem  quse  omni  genere  besliarum  con- 
stabat  pancarpum  appellaverunt.  Iia  Ciaconius  paucis 
Qmissis.  Cuy^bius  paulo  aliier,  sed  eodem  fere  spe- 
cians :  Forie,  inqqit,  hinc  iracia  est  appellatio,  quod 
qui  victores  evaserant,  pancarpiis  donabantur,  boc 
est,  coronis  ex  variis  el  pene  omnibus  florum  gene- 
ribus  composliis.  Ex  diciis  satis  imelligitur  quid  in- 
ter  p(|ncarpum  et  pancarpiam  sil  discriminis.  Dicltur 
eii.mi  eucarpus  et  eucarpia  eodem  aut  affiui  signifl- 
catu  (Tert,  ub.  advers.  VaLent.  c.  12). 


'  Grseca  ciut  Claconius,  sed  corrapte 
Latinasubstiuu. 


:ideo 


851  JOANNIS  CASSIANI  C0LLAT10NBS«  6% 

ribuftsoecedeiitibvft,  pirabUurnobisabsque  ullodit*  Abamiliaiiiar,  ^  eisdem  rorsuDi  vitiU  qm  ncmnt 


criiiiiiie  perfeeta  tictoria.  Nec  tamen  puiaodum  qiiod 
^ioeipaliter  quis  cootra  unum  dimicans  Titium,  et 
Yelut  incautut  aiiorum  tela  prospiciens ,  inopiuato 

.ictufaciiiusYaleat  saudari,  quod  nequaquam  fiet. 

,  Impossibile  namque  est  eum  qui  pro  cordis  sui  emun- 
dalione  solliciius  ergfa  impugnaiionem  vitii  cujuslibet 
intentionem  suae  menils  armaverit,  adversus  cslera 
quoque  vitla  generalem  quemdam  borrorem  etcusio- 
diam  similem  non  habere.  Quo  enim  modo  Yei  de 
illa,  qua  absolvi  destderat,  passione  merebitur  obti- 
nere  victoriam,  qui  se  indignum  purgationis  praemio 
aliorum  facit  contagio  vitiorum  ?  Sed  cum  principalis 
cordis  nostri  intentio  velut  speciaiem  sibi  pugnam 
adversos  onam  exceperit  passfonem,  pro  ipsa  orabit 


tradi.  Quamobrem  certos  nos  esse  coBvenil,  lam  ipsis 
rerum  experimentis,  quam  innumeris  Scriptune  le- 
atimoniis  eruditos,  nostris  noe  viribos,  «  nisl  M  so- 
lins  auxilio  fulciamur,  tantos  hostes  soperare  non 
posse,  et  ad  ipsum  quotidie  summam  viotori»  nostrae 
referre  debere.  Ila  super  boc  quoque  per  lloysen 
Domino  commonente :  Ne  dkoi  w  carde  tuo^  emm  de- 
leverit  eas  Dominus  Doii  liciij  tii  eon$peciu  luo :  Pro' 
pter  juiikiam  meam  introduait  me  Domtnui^  ut  terrm 
kane  poinderem^  cum  propter  impielate$  euae  iitm  de- 
leUB  iint  nationei  {Deuter.  ix).  Neqoe  enim  propier 
justitias  tuas  et  «quitatem  cordis  tot  tu  ingredieris, 
ut  possideas  terras  earum,  sed  qoia  iil»  egerant  im- 
pieiatem,  te  introeunte  delet»  sont.  Rogoquid  apertios 


attentius,  peculiari  sollicitudtne  ac  studio  supplicans,  B  potuit  dici  contra  pernicloeam  opinionem  praesomptio- 


iit  eam  diligeniius  observare ,  et  per  haec  oeierem 
mereatnr  obtinere  victoriam.  Hunc  namque  nos  ordi- 
nem  praeliorum  exercere  debere,  nec  tamen  de  no- 
stra  virtute  conAdere,  etiara  kgislator  his  docet  ver- 
bis  :  Non  limebii  eoi^  quia  Dominui  Deus  tuu$  in  me- 
dio  tui  est,  Deue  magnui  et  terribitis ,  ipee  eomumet 
nationei  fuu  m  conspectu  tuo  pauialim  atque  per  par^ 
tes.  Non  poteris  delere  eas  pariter,  ne  forte  muttipli- 
centur  contra  te  bestics  terros,  Dabitque  eos  Dominus 
'  Deus  tuus  in  conspectu  tuo ,  et  interfieiet  illos  donee 
penitus  deleantur  {Deuter.  vn). 

CAPUT  XV. 

Nihil  nos  posse  adversum  vitia  sine  auxHio  Dei , 
nec  debere  nos  in  eorum  exlolii  vtctoria. 


nemque  nostram,  qoa  loiom  quod  agimus  vei  libero 
arbitrio  Yel  nostr»  volumus  industriae  depuUreT  Ne 
dicaSf  inquit,  tii  corde  liio,  ciim  deleverit  eas  Dominus 
Deus  tuus  in  conspeetu  mo :  propter  justiiiam  meam 
tntroduadt  me  Dominui ,  ut  terram  kane  poenderm. 
Nonne  his  qui  oculos  animae  reseraios  et  anres  babent 
ad  audiendum  evidenter  expressit  ?  Com  tibi  pro- 
spere  vitiorum  camalium  bella  successerlnt,  et  videris 
te  de  ipsorum  ooeno  el  oonversatione  mondi  istius 
liberatum,  non  tuai  id  virtuti  nec  sapientiip,  proveoUi 
pugnae  aique  victoriae  inllatus,  ascribas,  credens  te 
propter  labores  et  studinm  luum,  et  arbitrii  libena- 
tem,  de  spiriulibus  nequitiis  vel  camalibus  Titiis  ob- 
linaisseYictoriam.  Quibus proculdubio in  duIIo peni- 
Sed  neque  debere  nos  in  eorom  extoili  victoria^  G  tus  praevalere  potoisses,  nisi  te  Domini  oommooiB- 
similiter  admonet :  Nepostquam  comederis,  inquit,  el     set  aut  protexisset  auxilium. 


satiatui  fueris^  domos  pulchras  cedificaveris^  et  habita'' 
veris  in  eis,  habuerisque  armenta  et  ovium  greges,  auri 
et  argenti  cunctarumque  rerum  copiam ,  elevetur  cor 
/tfttin,  et  non  rendniscaris  Domini  Da  Itii  qui  eduxit  te 
de  terra  jEgypti,  de  domo  servitutis ,  et  ductor  tuus 
fuit  in  solitudine  magtia  atque  terribili  {Deuter.  vi). 
Salomon  quoque  in  Proverbiis:  •  Si  cet^derit  inimi- 
cus  Itttis,  noit  gratuiari ;  in  supplantatione  autem  ejus 
noti  extolii ,  ne  videat  Dominus  et  non  piaceat  ei,  et 
avertat  iram  suam  ab  eo  (Proo.  xxiv) :  id  est,  ne  per- 
spiciens  elationem  cordis  tui,  ab  ejus  impugnatione 
discedat,  et  incipias,  derelictus  ab  eo,  rursus  iila  quam 
per  Dei  gratiam  ante  superaveras  passione  vexari. 


CAPUT  XVf. 

De  ngnificatione  septem  gentium  quarum  Israei  accepti 
terrasy  el  quare  aiibi  septem  et  aiibi  muites  gentes  esss 
dicantur. 

^  Hae  sunt  septem  gentes  quaram  terras  egressis 
ex  iOgypto  filiis  Israel  daturam  se  Dominus  repro- 
mittit.  Quae  omnia  secundum  Apostolum  cum  in  fi' 
gora  contigerint  illis,  ad  nostram  commonitionem 
scripla  debemus  accipere.  lu  enim  dicilur :  Cm 
introduxerit  te  Dominus  Deus  tuui  in  terram  quam 
poisessurus  ingredieris,  et  deieverit  gentes  multa$  CO" 
ram  te ,  Eetkaum  et  Gergetceum  et  Amorrkeeum  et 
Chananeeum  et  Pkeretesum  et  Eveeum  et  Jebusamm^ 


Non  enim  orasset  Propheta  dicens  :  Ne  tradas  ^  Do-^  septem  gentei  muUo  majorii  numeri  quam  tu  e«,  et  ro^ 
mine,  beiUit  animam  confiientem  tibi  {Psaim.  lxxv),  bustiores  l€,  tradideriUfue  eas  Dominus  ItM,  pernuiei 
nisi  scisset  propter  inflailonem  cordis  quosdam  ,  ul     eas  usque  ad  internecionem  {Deuter.  vii).  Qood  vero 

ALARDI  GAZi£I  COMMENTARIUS. 

Cum  ceciderit  ininucus  tuus^  ne      nam  efsi  liberum  arbitrium  concurrat  ( Det  enim  su- 

mus  adjsdores^  teste  Apostolo  (I  Cor.  v),  non  lamcii 
arbilrio  nostro  fulcimur;  sed  ipsum,  e  diverso,  Dei 
auxiiio  fulciri  necessum  esl.  Porro  non  posse  homi- 
nem  solis  naturae  viribns  absque  Dei  auxilio  ullam 
tenutionem  superare,  constans  est  catholicorum  ad- 
versus  Pelagianos  haereticos  senientia,  et  vetus  Ec- 
clesiae  tradiiio.  De  qua  vide  Bellarm.  lib.  ii  de  Gratfa 
etLibero  Arbitriocap.  7.  Eamdem  doctrinam  multis 
Scripturae  tesiimoniis  confirmat  Cassianus  lib.  xii 
inslit.  cap.  16  et  17,  el  collat.  3  cap.  17  et  ult. 
^  De  liis  plura  inferius  ad  cap.  22^ 


*  Vulgaia  lectio 
gaudeas^  et in  ruina  ejus  ne  exsuttet  cortuum. 

^  Gregorius  xix  Moralcap.  17  :  Qui  vitia  superanl^ 
cum  de  victoria  superbiunt^  ipso  koste  super  se  ruente 
intereunt .  Eieaxar  namque  in  prmiio^  eiephantem  feriens 
stravU;  sed  sub  ipso,  ^uem  ea»ltnxtl,  occubuit  ( I  Ifa- 
chab.  VI ).  Quos  ergo  iste  signifieat ,  quem  sua  vicloria 
oppressitf  nisi  eos  qui  viiia  superant;sed  sub  ipsis^ 
qum  subjiciunt^  superbiendo  tuccumbunt  ?  Quasi  enhn 
sub  hoste  quem  prosternit  moritur,  qui  de  culpa  quam 
superat  eievatur. 

«  SoiiuSt  inquit,  Dei  ausuiio  fuiciamur^  et  vere; 


«55  COLLATIO  V.  —  DE  OCTO  PRINCIPAUBUS  VITIIS.  (54 

niolto  mijorit  nuaieri  esse  dicanior,  h«c  ett  ritio,  A  niuiieri  quam  ▼irtoiet,  deyictit  umen  illit  octo  prio- 

ciptlibQt  ▼iliit»  ex  qoorom  natort  eas  certom  ett 


qoia  •  plort  tont  titia  qoam  Tirtotet.  Et  ideo  in  ct- 
lalogo  qoidem  dinomeraotar  leptem  naiionet,  ia 
expo|[natione  rero  earom  tine  nomeri  atcriptione 
ponontor.  Ita  enim  dicitor :  Et  deUverit  gmUe$  muluu 
carmm  u.  ^  Nomerotior  enim  ett  qoam  Itrael,  cama- 
iium  passionom  popolot,  qoi  de  boc  teptenario  fo- 
roiie  ▼itiorom  ac  rtdice  procedit.  Exinde  enim  pol- 
loIaDt  iHMDicidia.  contentlonet,  h«ratet,  forta,  falta 
tettimoBia,  blatpbemi«,  cometMtionet ,  ebrielatet, 
detradionet,  lodicra,  torpiloqoiom,  mendada,  per- 
Jnria,  ttoltiioqola,  tcorriliut,  Inqoietodo,  rapaciUt, 
amaritodo,  clamor,  indignaiio,  contemptot,  mormo^ 
ratio,  tenutio,  detperatio,  moluqoe  aiiaqo»  com- 
memorare  perlongom  ett.  Qo»  com  a  nobit  leria 


emanare,  omnet  protinot  conqoietcont,  ac  perpetoa 
pariter  com  bit  intemecione  deleotor.  •  De  gastri- 
margla  namqoe  natconior  comettationet,  ebrieta- 
tes;  de  fornicatione,  lorpiloqoia,  scurriiiUt,  lodicra, 
ac  ttoltiloqoia ;  de  pbilarg^rria,  mendadom,  fraoda- 
tlo,  fbrla,  perjoria,  torpis  locri  appetitos,  falsa  te- 
•timonia,violentia,  inbumanius  ac  rapacilas;  de  ira, 
homiddiom,  damor  et  indignatio;  de  tristiila,  ran- 
cor,  posillanimitat,  amariiudo,  detperaiio;  de  ace- 
dia,  otiosius,  tomnolentia,  importoniiat,  inqoietodo, 
penragaiio,  IntUbiliiat  mentit  etcorporit,  verbotiUt , 
corlotius;deoenodoxia,conuntiones,haeretet,jacian- 
tla,  ac  praetnmptio  noviutom;  de  toperbia,  conuro- 


jndieenlar,  qoid  de  illit  Apotlohit  tenterii,  Yel  qoam  B  ptot,  in?idia,  inobedientia,  biasphemia,  mormoratio. 


soper  bie  seslentiam  toierlt,  aodiamot :  Neque  muf»' 
nniroMrilis,  inqoil ,  skm  qMam  itiarum  mwrmurth 
verma^  H  ab  ejUermbuUare  perieruni  (1  Car.  x ).  Et 
de  tenUllone :  Neque  teutemue  Ckristum,  eieut  quidmu 
Utarum  teutaaerunt^  et  a  eerpeutiku»  perierunt  { Ibi* 
dam).  De  detractione :  Naii  diligere  deirakere^  ua 
eradUaria  (Eede».  xTni).  Et  de  detperatione  :  Qai  de- 
spenmlct  $eauiip»a$  tradiderunt  impMldlti»  tn  apera^ 
Hauam  amm$  errarie,  in  immundUiam  {Epitee.  iy). 
Qood  Tcro  damor,sicot  Ira  et  iodtgnatio  et  blasphe- 
min  eondemnetor,  ejosdem  Apostoli  ? odbus  mani- 
letlittime  perdocemor  iia  praedpientlt :  Omiitf  anui- 
f  tf  nile,  etira^et  int^gnatia  ,  et  clamor^  et  blaepkemia 
totiaiur  a  vabi$,  eum  omni  malitia  {Epkea.  it)  ;  aliaqoe 


detractio.  Qood  auUm  hm  pestet  etiam  robostioret 
tlni,  manlfeste  natoras  ipsiosimpognationesentimos. 
Foriior  eoim  millut  in  membris  nostris  oblecUtio 
carnalium  passionum  yel  Titiorum,  quam  studia  ▼ir- 
totom ,  qu»  non  nisl  tomma  contritione  cordit  et 
corporitacqulrontur.  SiauUm  ei  iilat  innumerabilet 
hostlum  caunras  spiriuUbus  oculit  contemplerit, 
qoat  beatot  Apotlolot  enomerat  dicent :  ^  Nan  a$t 
nobi$  colluctaiio  adaereue  carmm  et  $anguinemf$ad 
advenue  prineipaiui^  advenue  poteetaiea^  advertue 
mundi  reetore$  ten^arum  harum^  contra  spiriialim 
nequituBin  cmie$tibu$  ( Ephee.  vi ) ;  et  iilod  qood  de 
viro  justo,  in  noiiagesimo  dicitur  ptaimo :  *  Cadent  a 
latere  tua  miUe,  et  decem  millia  a  dextrie  tuis ;  Itquido 


conaplora  hit  timilia.  Qnm  com  tlnl  molto  majorit  C  penridebit,  qood  molto  majorit  tint  nomeri,  el  yi- 

ALARDrCAZJSI  COMMRNTAHIUS. 


•  In  prompto  caota  etl,  qoia  bonom  contui  ex 
perfecia  causa;  malnm  autem  ex  singulit  defectibos, 
m  apod  phltosopbottrituro.  Ei  uni  firtuii  plura  vitia 
opponuntur ;  quin  et  ipsa  vitia  sibi  invieem  contra- 
rianlor.  Vide  August.  epili.  29. 

^  D.  Gregorius  lib.  xxxi  Moral.  cap.  5i  banc  ti- 
tiomm  et  viiiosarum  passionum  numerositaiem  et 
mattitudinem  sob  ducum  et  exerciliis  nomine  ac  sl- 
millUMlina  expendendam  reliqnil :  7miiiiiiui,  inquit, 
mtia^  qum  invisibiU  contra  no$  prasUo  regnanti  euper 
u  superbuB  mmtant^  aiia  mort  ducum  pr(eeunl,  alia 
more  exercitus  subuquuntur.  Neque  enim  cutpa  omne$ 
pari  aueesu  car  occupant :  sed  dum  majores  et  paueee 
maHtam  negieeiam  j^meniunt^  minora  et  innumarm 
ad  iliam  u  catervaltm  fundunt.  Ipsa  namque  vitiorum 
regina  superbia ,  cum  aevictum  plane  cor  ceperit^  mox 
itlmd  septem  principalibus  vtCJit ,  qua$i  quibu$dam  suis 
dfsmbms  dtaaataHdum  tradU.  Quo$  videlicet  dueu 
axardtM$  stmtliir,  ^tita  ex  ei$  vroeuldubio  importunm 
titiynmmultitudines  oriuntur.  Haec  Gregorius.  Deinde 
osieodit  septera  duces  septem  esse  vitia  caplulia, 
i|ii«»nim  singula  suum  liabent  exercitum;  quod  mox 
subjidemot. 

•  Gregoriut  ibidem  fere  eatdem  viiloram  tpeclet 
c  noboiet,  ted  inverso  ordine,  ei  multo  plures  enn- 

eral ,  el  videtur  plane  hunc  locum  imiutus  :  Nam 
inani,  Inquit,  inobedieniia,  jaetanlia  ,  Afpocrtsta, 
HentioHe$,  pertinadm,  di$eordimf  ei  novitatum  pra- 
^lionu  enuntur.  lie  invidia^  odium,  susurralio, 
ftctio,  exeutlatio  in  adver$i$  proximi,  aHticiio  autem 
^aspens  nascitur.  Deira^rixm ,  tumor  mentis^ 
^^^*nelia,  clamor^  indignatiOf  btasphemim  proferun- 
^^9  trietitia,  matitiOtrancor,  pu$iltanimitaSf  de^ 
''P^f  torpor  circa  prmupta,  vagatio  mentis  erga 


iUieitanaseitur.  De  aaariiia^  proditio,  frams^  faUada, 
periuria,  inquietudo,  vioieniim,  et  contra  misencordiam 
indurationes  cordis  oriuntur.De  ventrie  ingluvie,  inepta 
imtitia^  $curriUla$^  immunditiat  muttitoquium^  kebe- 
tudo  eensus  eirca  inteUigentiam  piropagantur.  De  iuxu- 
ria^  cmdtae  menti$^  inconeideratio ,  ineonstantia,  prm» 
dpitatio,  amor  sui ,  oittim  Dd^  affectus  prm$enii$  «e- 
ctt/i,  Aorror  anfm  vet  deeprraiio  ftelttri,  generantur, 
Quia  ergo  uplem  capitaiia  vitia  tantam  de  u  vitiorum 
muttitudinem  proferunt^  cum  ad  cor  «eititinf ,  ^MOsi  sub- 
sequentie  exerdtue  catervae  trahunt,  Hactenus  D.  Gre- 
gorius. 

^  Qtiidam  subaodiont  particolam  Uftinm ,  aot  $0- 
lummodo,  ut  sit  sensus  :  Non  est  nobis  pugnsndum 
adversus  camem  et  sanguinem  untum,  verum  etitm 
et  praecipue,  adversus  cwmones,  etc.  Alli  nilitl  sub- 
audiunt,  et  iu  inUrpreUnlur  :  Pugna  quae  nobls 
ett  com  came  et  ssngoine,  licel  In  se  considerata 
D  gravls  tit  et  molesta,  lamen  collaU  com  ea  qoa  con- 
tra  daemones  dimicamot,  exlgua  ett  et  fere  nulla  : 
unt«  sunl  vires  et  fraudes  daemonum.  Alii  sic  ex- 
ponuni,  ut  sii  sermo  de  perfectioribos ,  qnibus ,  do- 
miu  carne  et  affectibus  irae  et  concuplscenii»  supe- 
ratis,  magna  superest  iucu  adversus  princi|)es  leue- 
brarani,  ctc.Caroenim  ettanguis  liostes  imbecilliores 
sont ;  damiones  aniem  Unto  gravios  et  infoftiius  nos 
oppngiiant,  quanlo  sanctioret  et  castiutis  observan- 
tioressumus.  Denique  alii  per  carnein  el  sanguinein 
iiiUlligunt  hoiniiies  morules.  Qooinodo  Cliristus  ait 
Pelro  :  Caro  et  eauguis  non  reviladt  ft6t,  id  est,  nul- 
los  hominum  {Matih»  xvi). 

«  Id  eiiain  de  bostibus  spiritualibus  interpretaulur 
D.  Ilicronyuius  ct  Dernardus. 


635  JOANHIS  C&S8IANI  C0LLATI0NE8.  MG 

Jidiow  q^m  m  •  cmrim  ^Uifiet  «140^  limni ,  A  mercfo  neqiuiqiuun  oareM  jioltfiM».  Smyflpanim 

io  AobiV  edulii  ei  Mcaram  ul  IngMritat  «d  HlitiirAlfs 
Tiyel  [Up$,  iu  nwg.  viget]  affietos,  tieei  Ani|BUire 
Miperflttos  ejus  appetitns  ic  deiideria  fBiilHeiikw  : 
qfl»  sient  per  oaniaieleri  nen  possmt,  iui  debent 
qoadam  deolioatipDe  vitari.  De  bac  enin  didtiir :  Et 


qulppe  qiim  iUis  spiriuUs,  slque  aeria  coneesaa 
suntia  sit  (  V%4e  €qIM.  7  <l  1«). 
CAPUT  XVil. 
Jnterr0gath  de  emnparatione  sepiem  gentium  et  oeto 
miiorum* 

GermanilS  :  Quomodo  igitor  ocio  snot  vilia  qoae 
nos  impugnant,  cum  per  lioysen  sep^em  4imimerai» 
siot  genieaqufB  adTorsanlur  popuio  Israel.vei  quem- 
admodum  terra^  Tiliomm  eommodum  nobis  elt 
possidereT 

€APUT  IVUi. 

Jie<ponito  gumfido  mundum  octo  vitia  oelo  genAum 

nufi^rus  imp^eatur. 

Serapion  :  ()cto  esse  principalla  Titia  qnae  impo- 


k  camis  cunm  m  feeerlHs  in  demdeHii  (llsiii.xin)*Dum 
bqjus  ergo  euRe  quan  prsclpimur  non  per  omnla 
ahscindere,  sed  absque  desideriis  exbftere)  i^no- 
mus  a£feeium,  eiridenter  .Cgyptiam  natioiieM  non 
exsUnguimns,  sed  ab  ipaa  qua<bim  discrellone  sopa- 
ramur,  noii  de  superfluis  sen  lautiofibus  epolis  co- 
gitantes,  sed,  secundum  Apostolum,  vietu  qootidiaiio 
indumentoque  oontenti  (1  fim.  vi).  Quod  Mi  flg^Ara- 
liicr  etiam  in  lege  maDdator  :  Non  dhomint^tfli  jB- 


gnant  monachum,  cunclorum  absoiuta  sententia  eat.  B  i;fypif«fii,i/ttlafitfsfiinro/am  im^ae/iis^f^niilr.xxni). 


Qme  flguraliier  sub  gentium  vocabulo  nominata,  id- 
drco  nuncomnia  non  ponuntur,eo  quod  egressis  jam 
do  iEgypto  et  itberatia  ab  una  gente  Talidissima, 
id  est,  iEgyptiorum,  Moyses,  vei  per  ipsum  Dominiis, 
in  Deuleronomio  loquebatur  (Deuter*  vii).  Qum  i- 
gura  in  nobis  quoque  rectissime  stare  deprehenditur, 
qui  de  smeuli  laqoeis  expediti,  gastrimargiaB,  id  est, 
ventrls  vel  gulsB  ? itio  caruisse  cognoscimur.  Et  faal)e- 
mus  jam  contra  bas  residuas  septem  gentes  simili 
vatione  conflictum,  prima  scilicet  qu»  jam  dcficta 
cst  minime  computata ;  cujus  etiam  terra  in  posses- 
aionem  Israeli  non  datur,  sed  utdeserat  eam  perpe- 
(uo,  et  egrediatur  ab  ea,  Domini  prseceptione  sanei- 
lur.  Et  idcireo  ita  sunt  moderanda  jejonla ,  ut  non 


11  ecessarius  enim  victus  corpori,  non  sine  ¥di  Ipsins 
pemiciovei  anim»  scelere  denegamr.  Illarum  vero 
septem  perturbationnm,  velut  omnlmodis  nosfaroin, 
de  recesslbus  animae  noltrae  penilos  eKtermlnandi 
sunt  motus.  De  bls  enim  Ita  dicitor  :  Omitts  mnmri- 
iudOy  irm,  et  indignatio^  et  clanm,  et  ^iaspAsnii n  tafte- 
iur  a  voln$  eum  omni  me^UUa  {Epkee.  iv).  El  ilMini : 
Formeatlo  auiem  et  omt0$  knmundiUa  et  aearUiM  nee 
nominetur  in  voitU,  aut  lurpitudo,  aut  smM/sfwnm, 
au(  Murrt/tias^Epiies.  v).  Possumusergo  honim  quac 
naturae  superindueta  Sunt  radices  abscindem  vili^ 
ram,  ^  usum  vero  gastrimargia  neqoaqoam  vileln- 
mus  fimputare.  Non  enim  possumns,  quantttmlil>et 
Ikrofecerimas,  id  non  esso  quod  nasdmnr.  Qnod  ila 


Bccesse  sii  per  immoderationem  oontinentiae,  qune  C  essii  tam  nostra,  qni  samtfs.exigni,  qoanemnioim 


defectione  carnis  vel  inOrmitate  contracta  e^i,  revcrti 
rursus  ad  iEgyptiorum  terram,  id  est,  prisiinam 
gnise  ot  carnis  concupiscentiam,  qoam,  eum  mundo 
buic  abrenuotiaremos,  abjecimus.  Quod  figuraliter 
i|Ii  perpesfii  sunt  qui  egressi  in  solitudiiiem  ?irtutuo, 
*  pursus  desideraveroiit  ollas  carnium  soper  qoas 
scdebant  tn  iEgypto  ( Num.  ji). 

GAPUT  XIX. 

Cur  mtica  jEggpti  gens  deseri,  septem  vero  jubentur 
exsttngui, 
Quod  autem  illa  gens  in  qua  nati  suni  fllii  Israe), 
non  peniius  exstingui,  sed  tantommododeseri  ejus 
terra  prieeipiiur,  hse  vero  septem  usque  ad  interne- 
cionem  jubentur  exsljngui,  haec  ralio  esl  :  quQd 


peri^eclorqm  vita  et  conversatione,  monstratur ;  qoi 
cum  reliquarum  passionum  reciderint  stimulos,  acque 
eremum  toio  mentis  rervore  el  corporis  oxfieiant  nu- 
dltaie,  nihilominus  quolidiani  victus  prqTi^enlia  et 
gnpui  papis  praeparalione  jiequeupl  Ubcrari- 

CAPIJT  XX. 
Pe  nq/ifra  gastrimargice^  qd  simililudineffiwiuike.comr 
parqtfB  [Al.  eompc^randm]. 
^  Huius  passlonis  flgusa,  quanccosie  <^l.q»Mnvis 
splriialcm  summumqoe  monachom  eeardafi,  pro- 
prie  salis  aquilae  similitudine  deslgnatur.  Quae  coni 
oicelsissimo  volatu  ultra  nubium  fi^rit  alUtfulineni 
sublimata,  sescque  ab  oeulis  cqnctonim  morulittni 
ac  a  facie  lerra  totius  absconderit,  rursus  ad  vallium 


quantqlibct  ardore  spiriius  succensi  eremum  viriu-  ^  ima  subroitii,  ctad  t^rwna  de^cenAere,  ac  ipqrtici- 
tom  foerimos  Ingressi,  vlcfniute  ac  magisterio  gas-  nis  cadateribus  Iraplicafi,  ventrisnecesslfate  eompel- 
trimargiae,  et  guodarorobdo  qupiidiano  ^jus  copa-     liiur.  Quibus  roanifestissime  comprobalur  indicll? 

ALARDl  GkZMl  GOliMeNTARlUS. 


*  D.  Hieronvmns  lib.  ii  advertus  Jovinianum  cap. 
iO  :  Ejeetus,  fnqoit,  de  Mggplo  pefuiu$  Jsrael^  et 
in  tetram  repromis$ioni$  taete  et  melie  manantem  tn- 
trodueendu$,  ^gypHas  cames,  et  pepones,  aliaque 
desiderat  {Exod.  xvi;  iVtim.  si).  IJtinam,  inquitU 
obii$$emti$  percumi  a  Deo  in  terra  ^gypti ,  quando 
euper  oltas  carnium  sedebamus,  Et  iterum.  Qui$  nos 
pascet  earnibus?  Veniunt  in  mentem  nobis  pisce$,  qnos 
in  jEgypto  comedebamus  gratis^  et  eucumere$ ,  et  pe- 
pone$,  etporri,  et  ccepe,  et  altia :  atnune  anima  no$tra 
arida;  nihil  ntii  mtmna  oculi  no$tri  con$piciunt*  An» 


geiorum  eibum  contemHettt^,  eames  ^gUPtm  <»^~ 
rabant,  ,     ,  «      .« 

t>  Vide  Cassianum  iib.  v  Insbtnt.  cap.  8,  pl^n* 
tentiam  D.  Gregprii  ibi  recitaum.  . 

«  Gasirimargi^m  hoc  loco  imfiroprie,  imm^""~ 
sive,  iumit  eiiam  pro  necessaria  oorporis  af^j"* 
et  cura,  ut  supra  cenodoxia.n  pro  ciyuscum#  il^'^' 
riae  hnmana^  etiam  licitool  rslisnabili  appsP* 

d  Dionysius  sic  siroplieius  :  Fi^ttra  guksjj^  "^ 
aquilae  naiura,  volatu  altissiraoot  voracitaA<*^  4^ 
bic,  vide  Pliniuro  lib.  x  eap.  5. 


mi  GOLLATIO  V.  -*  MS  OQTO  I4HNC1PALIM78  YITIIS 


Tiiii,  fiirtrf,  ^  ^<NiHiti  ftMlkar  eittliigiii,  ««d 
aeiitoM«t«s  ««  MHiiim  ii^lM^fiiiiainlMl  p#- 
landi  UDtam  iiqoe  coiilberi. 

CAI>!3T  XXI. 

Dt  ^severanlia  gastnmorgi^B  (id»erfu$  pkiloiophoi 
4itputata. 

,  fliflilwjMffilUMtiiratt)»4iiidiai6iMmeon 
liiifWs  iliAputtuii»  i|«i  enttpf^iimpilifiiiiUGIiri- 
iliAM  valfit  mitkMi  cie^eialiHgindum^  tubboc 
pniUtiaiAisAgMriiii  colore  eU|»ntir  eipriiiii :  AU- 
tii,  ioqvU,  cr^itofilm  pitor  neas  roe  dereliqttit  . 
pbi^O^Miip);  C«terti^  itttegrum  ftoUeni,  eb  oinBi 
^«leotienii  ^oriiiii  m^leitia  m»eratui  iwii,  uni  ii>' 
tiai^M^efi^qiH^die  eoiYiQdP  ooiipoisum.Cttmque  iUi  B 
ipiarafitei  Nim  iNropoajta  4|Bmlionli»  abaolutiefiem 
Aiai.preearie  poiiNlareat :  lluliis»  aH,  tiiiia  fui  nir 
Vuidieonditi«ae  coBilrietus.;  aed  ioipirinte  Domioo 
deiiderii»  Jiber4atii»  euootia  iiiii  tamqyam  iiiol#i« 
liiiimii  crediUMnibui,  tequntj^iai  buic  iBuodo»  eft 
omiiev  iobstaqiiam  q««  m«bi  ^ucoiiM^Mie  pajirii  oth 
veaerptt  a  me  p«riter  abjieieDi,  iatiafiaea»  aique  ab 


658 
eiiiuin  omfllmedli  abiohitui ;  gaitrimargi»  Tero  sli- 
mnlis  nullo  modo  earere  prxTaiui.  Nec  eniro  qiiam- 
Yla  eamhi  parmm  modum  yrlissimamque  redegerim 
quaiititalem,  vim  quolidian»  eompulsionis  evado, 
sed  neeeiseest  me  perpetuis  ejus  conventionibus 
penirgeri,  ei  inlerminabitem  qusmdam  solationem 
jogi  funetione  dependere ,  aiqne  •  inexplebile  indl- 
etleolbas  ejnsinferre  veetlgal.  Tum  iiii  faune  quem 
velui  idioiam  ac  rusticum  tfnte  despexerani,proimn- 
Havernnt  primas  philosophl»  partes,  id  est,  eihicam 
disciplinaro  apprime  eoroprehendisse;  miratiadmo- 
dum  potuisse  eum  naiuraliter  assequi,  quod  nulla  ei 
iXGolirii  erjudiilo  contulisset,  cum  ipsi  sudore  multo 
longiqiie  doetrina  ita  hsec  aiiingere  nequivissent. 
B»c  sf)eoialiter  de  gastrimargia  dixisse  sufffeiat. 
Nonc  reverlamor  ad  dispuiationem  quam  de  generali 
Yiiionun  cogwtione  [Lipt.  in  marg*  cognationej  eoe- 
peramuseipooere. 

GAPUT  XXH. 

Cor  Abrakm  ptmdiserii  Diu$  deeem  gente$  expugHan' 

da$  a  pppulo  hra$i' 

Gom  ad  Abraham  Domlnus  de  fiitarls  loqueretur, 
quod  vps  mtolme  reqoislsUs»  non  ^  septem  gentes 


ALARDl  GAZ^I  COMMENTARIUS. 


*«  De  gastrimargi»,  ^ive  gul«  viiio,  ejusque  im- 
portunitate  et  violentia  prae  caeieris  viiiis,  consenia- 
oee  seribit  D.  I^regorius  «n  I  Bep^.  eap.  xr !  Dt  $ir- 
pmUy  jovvit,  in  G^ii^  dk^ur  qmaxaUidi0r  ersi  mn- 
cii$  animaniilfus.  Cuju$  profecto  scrpentis  $imililudo 
ti  m  vitii$  quferitur,  quid  tmi{iu$  quam  violentum  ga" 
ttrimargim^  id  e$t,  gutai,  motum  invenimu$  ?  Luxuria  G 
4»fdao  .oieliM,  faH$  entatu^  turpi$  iucri  appetUu^^  ira 
unp^if$,  (^arUudo  $0c^larit  irhti^QS,  d^Aidia  acedioff 
appetUus  vance  glorice^  tumor  tuperbioe  aperte  detetto' 
biii$  $$t ;  gulrn  verovitium  tanto  e$t  fra^d^lep/tfs  i^afmte 
el  oceultiu$ :  quia  et  quati  necessurium  suggerit  cibum 
cetpefi ;  iid  dum  abundamer  earmem  reficit^  iuxuHeB 
gileldium  in  wtiHtem  mergU.  ^uadei  quod  peecatum  non 
eetj$ed  unde  eomeeiia  qu$tei  non  peeeatum  recfpjfur, 
iiule  peeaaU)  taaufim  anima  eubjugatnr :  unde  ef  in 
paradieo  ad  muiferem  gutm  eilm  deeipiendam  $erpen$ 
9emi$$e  oetmtdHwr^  gui  mliud  euagererot,  aiiud  mine^ 
ee$  :  dl  dum  eomedetUa  e$tenaeret^  imprevi$am  mor- 
lean.prapinarei,  Aerpern  ergo  %me  gulm  de$ignat  aeidi' 
$$UeMy  gaia  $$  re$peeU$  juetm  ne$$tAtad$  repii,  eteirue 
irmpim  deieetationie  $pargU.  H^e  Ibi  Gregorius.  6t 
lib.  XXX  Moral.  eap.  ^  :  Seiendum  e$t  quia  Hc  vo- 
lupUrn  (giila^  eub  neee$$itaie  $e  paUiat,  ut  vix  eam 
parfep$u$  ^ptieguk  di$eetnat.  Nam  dum  totvi  debUum 
iMMtririlat  pelfl,  oo^|i(ai  9xpiere  deeiderium  $uppetit;  j. 
a$  tanta  guld  $eeuri$tt  in  prmeep$  rtiil,  ^imMlo  $ub  ko^  ^ 
jitffie  nandne  uaueeitatie  esplmuim  $$  eortUgH» 

^  Simalem  hietoiiam  Serapioais  i^indooitae,  aut 

ecrje  eamdem,  aed  ^aio  altter,  oaiTat  PaMadiuS 

Loiuiaea  S3,  bis  verhis  :  is,  inquU  ^^apioo),  fr^ 

fif€«li|i««  p#rspffifialtoot>t»  pereeuU  in  dreeeiam,  al 

emm$  tribae  diebu$  moratu$  e$$et  Atketfis ,  iiait  ftill  gm 

ei  pm$m  pretberet.  Cum  autem  veni$$et  quartue  die$,  eei" 

de  e$mvdl.  Beseet  enim  gram  fatne$  invoitmtaria,  qum 

adjMtricem  iiabet  incredmtatem :  et  $ta$u  euper  hmm- 

'ifm  daii4lw,  ta  ^uo  cangregabantur  qui  erant  vitee^et 

bjecU  in  eivitau,  emfot  pehementer.  et  cum  ptanctu 

memtari^  et  elamare  :  Firt  Ailu^oirai^i,  ferte  opem. 

( ^io  a:^iirr4nlei  omue$  qui  paiUum  g$$tabant  et 

duit,  di^tml  et ;  Qtad  ktAee  ?  undenam  es,  etquid 

hrii  f  1$  vera  dieii  ipsi$  :  Genere  quidem  $um  JBgff- 

^     r%;ett  quo  autem  ab$um  avera  mea  patria ,  M^idi  in 

^fmmaimree*  £t  duo  quidam  a  me  rece$$erunt^  ex- 

^  ei$  tLtbUOf  eum  oeo  kaberent  de  ifuawte  aecene- 


reni;  unu$  atfiem  a  me  nou  dit^edit.  Hii  ergo  etudiose 
qucerentes  de  feneratoribut^  ut  ei$  satisfaceret,  ipsum 
togabant^  ubi  $untf  Qui$  est  qui  tibi  exhibet  motes- 
tiam?  Ouendi  nobis  iUm,  ut  tibi  feramue  auxilium. 
Tunc  ei$  dieU  :  Motestifim  wiki  eukibuit  avaritia^  et 
gula^  et  fornicaiio.  Neque  enim  fiurum  habeo^jifque 
aliquid  atiud  pos$ideo;  non  eiiam  fruor  deliciit  quee 
$unt  nutrice$  huju$  morbi.  Quoeirea  nihii  mihi  exhi' 
bent  mrtiut  piatettim.  A  guU  autem  non  pat^um  rer 
cedere.  Jam  enim  quatuor  diebue  nihii  comedi,  etmihi 
pergit  Venter  moiietiam  exhibere,  qumrene  consuetum 
debitum^  $ine  quo  non  potsum  vivere,  Tunc  quidam 
philosophi  suspicati  eum  e$$e  wendicumf  dant  ft  nuni- 
nittm.  Quem  acceptum  posuit  in  officina  panaria^  el, 
accepto  pdnCf  recessit.  Tunc  cognoverunt  philosophi 
eum  vere  fuis^e  virtute  pradilumt  et  cum  pistori  deqis- 
$ent  vretium  jpanit,  accep$runt  nummum,  Hsec  l))i. 

«  id  est,  quotidiannm  solvere  debilum,  seu  debi- 
tam  impendere  aljmoniam.  Fu!t  enim  Indictio,  ait 
Giiconius,  pensitationis  aut  tributi  jgenus,  quod  pa- 
trimoniis  aut  personis  indicebmur,  ut  scribit  Asco- 
nias  Poedianus,  et  Paulus  in  1.  Qucero.  De  IJsurr.  le- 
gat.  Al  hic  pro  exaetione  generalim  potius  videtur. 
AgiiMr  enim  hic  de  ventns  imporlunilaie,  qua  qiioti- 
dianum  cibum  exigit,  qu»si  perpetuum  et  inexplebile 
rectignl  sibi  debitum.  Uinc  divus  Cregorius  {tib.  xxx 
Moral.  c.  26)  ad  illa  verba  Job  xxxii ,  cap.  Ctamorem 
ewactorie  non  audit :  Nonnutliy  inquit,  hoc  toco  per  exj- 
aetorem  inteitigi  ventremvotunt.  Ipse  namque  a  nobi$ 
quoddam  debitum  exigit,  dhxa  quolidiahum  frficttim 
tHbi  humani  taborie  impendt  etiam  per  naluramqucerit. 
Abstinenfes  igiturviri  (qui  hoc  toco  onagri  vocaSuto  fi- 
gurantur)  dum  viotenta  guim  desideria  reprimunt, 
qua$i  clamanti$  exactoris  verba  contemmmt, 

*  Nempe  Ginoeos,  Genezaeos,  Ceihumaeos,  Hethaeos, 
Meresaeos,  Raphaim,  Amorrhaeos,  Chananaeos,  Ger- 
ges«os  et  Jebuseos.  Ex  his  decem  jjeptibus  et  po- 
pulis,  qeonnn  terras  promisit  Deu^  se  daturum  sc- 
mitii  Abrahae,  nonuisi  septem  memorantnr  cl  pro- 
mitinntar  Jud;iis  Cxodi  iii  et  Deuter.  vii.  Trcs  eniin 
retiquaB  nliis  eesserunt  in  haereditatem.  Nam  una  fuit 
fOTiio  Csau,  qiii  fuit  nepos  Abrahae,  a  quo  Mumaei; 
et  diiae  reiiquie  portiones  filiorum  Amon  et  Moab, 
qui  fuere  (ilii  Loth  nepoiis  Abrah%,  quibus  etiam  in 
gratiam  Abrahie  duas  llias  geutes  tradidit  Deus  sibi 


m  JOANHIS  GASftlANI  C0LLATI0NB8. 

Moff^  q^m  m  •  cmrim^  ^UiAet  a&qu^  tennt ,  A  mercio  neqiuqttam  oareM  jioUrliMM. 


m 


anim 


quippe  cMm  iUU  ipiriUlU,  Mqiie  aeria  concom  t^ 
suntia  sit  ( Vi4e  «o/fo^  7  <l  i»). 

CAPUT  XVII. 

Jnterr0galMO  de  emnparaUone  septem  gentium  et  otio 
vHiorum* 
GevnianNa  ;  Quomodo  igiuir  ocio  tant  vilia  quae 
Qos  impugoant,  cum  per  lioyasn  aepiem  4tnomenu» 
rint  genteaqttfB  adToraanlur  populo  Israol.Tol  quem- 
admaduin  terra^  viliomm  commodum  nobia  olt 
posudereT 

€APUT  IVIU. 

Jitff poniio  igwofliodo  eecuudum  octo  vitkeL  oHo  fenAwpa 

nuniert»  \mp{eaiur. 

Serapion  :  <)cto  esao  principalia  Titia  qn»  impo- 


io  oobia  eduiii  et  tacamoq  ut  inge«itat  «0  natoraKs 
•  Tiyet  [Lipi.  m  mwrg,  vigot]  affaetos»  lieel  am|Biare 
aDperflttoa  ejua  appetitos  ac  deaideria  feaHnofnua  : 
qoae  aicvt  per  omniaielori  non  poasmt,  fta  debent 
quadam  deolioatipDO  vilari.  Do  bae  oniti  diciior :  Et 
^  comis  airmn  m  feeeriUi  in  deeideHii  (llsm.xni)  .Dum 
bqjua  ergo  cnne  quam  prsclplmur  non  per  omnla 
ahscindere,  sed  absque  deaidoriis  oibftevo;  Mine- 
mus  afilectum,  oiridenter  .Cgypiiam  naiionem  non 
eiatingirimui»  sed  ab  ipaa  quadam  4iscrellono  sopa- 
ramur,  non  de  soperflttia  seo  lauliof ibiis  elMilis  co- 
gitantes,  aed,secandum  Aposlolum,  ¥1010  qootidiaiio 
indumeQtoque  oontenll  (1  fim.  n).  (}aod  Iti  flgOra- 
llier  etiam  in  lege  maodatar  :  Non  abomiM^erle  JB- 


gnant  monachum,  cunciorum  absotuta  lententia  est.  B  ggptiwn^  quia  fuhti ineoia  tn  terra  ejue  {DmH', xvtii). 


Qme  figuraiiier  lub  gentium  vocabulo  nominata,  id- 
drco  nuncomnia  non  ponantar,eo  quod  egressis  jam 
4o  iEgypto  ot  liberatia  ab  una  gente  Talidissima, 
id  est,  iEgyptiorum,  Moyscs, vei  per  ipsum  Dominos, 
in  Deuteronomio  loquebatnr  (Deuter.  vii).  Qa»  i- 
gura  in  nobis  qaoque  rectiasime  stare  deprehonditur, 
9ui  do  smcitli  laqneis  expediti,  gastrimargiaB,  id  ost, 
ventris  vel  guisB  vilio  caruisse  cognoscimur.  Etliabo- 
vm  jam  contra  bas  rosiduas  septem  gentes  simiii 
vationo  conflictum»  prima  sciiicet  qn»  jam  devicla 
oat  minime  computata ;  cujos  etiam  terra  in  possos- 
Sionem  Israeii  non  datur,  sed  ut  desorat  eam  porpe- 
luo,  et  egrediator  ab  ea,  Domini  prgeceptione  sanoi« 
lur.  Ct  idcirco  ita  suni  moderanda  jejania ,  ul  nOn 


Necessarfasenimvictas  corpori,  non  sine  v^i  ipslas 
peniiciovol  anim»  scoleredenegalav.lllaromtrero 
septem  perturbationam,  velai  omnimodis  nosfarain, 
de  recesslbos  animae  nostr»  peoltos  exiermlnandi 
sunt  motus.  De  bis  eoim  Ita  diciiar  :  Omtits  mnari" 
iudo,  tro,  et  indignatio,  et  damor^  et  btaephemia  rofte- 
tur  a  vobii  cum  omni  me^Utia  (Epkee.  iv).  El  imiam  : 
FomioaHo  autem  et  omta$  hmmutMia  ei  tmrUia  nee 
nominetur  in  vafrts,  aui  turpitudo,  aut  ituhilofuium^ 
aut  uurrilitai (Ephei,  v).  Possumus  ergo  honim  quac 
natur»  superinducta  sunt  radices  absoindero  vHio- 
nim,  »  usum  vero  gastrimargie  neqaaqaam  vilebi- 
Bus  jimpiUare.  Dion  onim  possumos»  qaantttmllbet 
pirofecerimas,  id  non  osae  quod  nasoimnr.  Qaod  ila 


Bccosse  sii  per  Immodonitionem  oontioontiflB,  qum  C  ess^  tam  noslra,  qui  samiis  oiigai,  qaamommam 


defectione  carnisvel  inflrmitate  contracta  e^t,reverU 
rursus  ad  iEgyptiorum  terram,  id  est,  prisiiiiara 
golaB  01  oarois  concupisceniiam,  qaam,  eum  mundo 
buic  abrenuotiaremus,  abjecimus.  Quod  figurallter 
i||i  perp^sfii  sunt  qui  egressi  in  solitudinem  virtutum, 
A  rursus  desideravoratit  ollas  carnium  saper  qoas 
sedebant  in  iEgyplo  ( Num.  xi). 

CAPUT  XIX. 

Cur  unica  Mggpti  gem  deseri,  septem  vero  fubentur 
exitingui, 
Quod  autem  illa  gens  in  qua  nati  sunt  fllii  larae), 
non  peniius  exsiiogui,  sod  lantumaaododesori  ejus 
lerra  prieeipiiiir,  hae  vero  septem  usque  ad  interne- 
cionem  jubenlur  exsliogui,  baec  ralio  est  :  qqqd 


perXectorum  vita  et  conversatione,  monstratar ;  qui 
cumreliquarum  pasaionam  rociderint  stimulos,  atqiie 
eremum  toio  mentisforvore  ot  corporis  oxpetant  nu- 
dftaie,  nihilominus  quolidiani  victus  prqvfdcniia  ei 
gonqi  papis  prseparaliqne  neqneunt  Uberari- 

CAPBT  XX. 
P0  natitra  gaitrimargice,  qd  iimililudineipaquilcscomF' 
paraife  {X\.'eomparandai\. 
^  Hojus  passfonis  figuia,  qoaaocofse  <^.i||iMnvis 
spinialem  aummumquo  monaohnm  eoardam,  pre- 
prie  salis  aquils  simUitudine  designatur.  Qusb  cum 
excelsissimo  volatu  uitra  nubium  fqerit  aULtndioeni 
suWimata,  sescque  ab  oeulis  cnnctonim  morlalium 
ac  a  facie  rerra  totius  absconderjt,  rursus  ad  vallium 


quaptolibet  ardoro  spiritus  succeasi  eromum  virtu-  ^  ima  aubmitti,  ct  ad  t^rrena  deficenftere,  ac  iportici- 
lam  fuerimus  ingressi,  vicfniute  ac  magisterio  gas-  nis  cadaveribus  implicafi,  ventrlsnocesslute  eompel- 
Mmargiae,  f|t  quodaroroodp  quoiidiano  ^jus  copi-      lilur.  Quibus  manifeslissiroe  comprobalur  Indiciis 

ALARDI  GktMl  GOMMENTARIUS. 


*  D.  Hieronvmus  lib.  ii  adversus  Jovinianum  cap. 
10  :  Ejeetui,  fnqoit,  de  Mggpio  ponului  lerael^  et 
ttt  terram  repromiitionii  lacte  et  metie  manantim  in- 
trodueendui^  Mgyptiai  cameij  et  pepones,  aliaque 
dedierat  {Exod.  xvi;  Num.  xi).  IJtinam,  inqml 
obiiaemiii  percumi  a  Deo  in  terra  Mgypti ,  quando 
iuper  ollai  carnium  ndebamui,  Et  iterum,  Quii  noi 
paicel  earmbui?  Veniunt  in  mentem  nobii  piicei,  quos 
in  jEgypto  eomedebamui  groHi,  et  cucumera ,  et  pe- 
pones,  et  porrt,  et  caepe^  et  attia :  atnunc  anima  noitra 
arida;  nihil  niit  manna  ocuii  noitri  eonipidunt,  An» 


gelorum  eibum  contemnent^t  ^nei  JEgyp^itt^  iutp^ 
rabant, 

t>  Vide  Cassianum  lib.  v  Institat.  cap.  8,  pl  sm- 
lentiam  D.  Gregorii  ibi  recitaum. 

c  Gastrimargifim  hoc  loco  imfiroprie,  immo  ^bu- 
sive,  frumit  otiam  pro  necessaria  oorporis  alim^»*^ 
et  cura,  ut  supra  cenodoxia.n  pro  cujiiscumquegio- 
risB  hiimana^  eliam  licito  ot  ralionabili  appolii^ 

^  Dionysius  sic  siroplieius  :  Fi^itro  gulm^  eiu  ^^ 
aquilae  natura,  volaiu  altissimo  ot  voracilato,  ie  qua 
bic,  vide  Piinium  lib.  x  cop.  5« 


«7  COLLATIO  y.-^M  OQTO 

Titia,  PtttBint,  ^  ^daniti  skDilkar  eittliigiit,  ««d 
ieaieoa«t«s  ««  eiyiiiuei  ifpeiitMTiiiiiieiDlMl  re- 
toiidi  taotiim  ilque  cohvberi. 

CAI>!3T  XXI. 

Di  ^Meveraima  gaMrimfurguB  fd»mu$  philoiophot 
4iiputala. 

.  llliiBliBJMffiliiaatiiratt)»4iydiaieo«in€iunphi* 
liteyfcii  dteppiepi»  %iii  eiiittpf»iiiiifiUfiiiai6Glirl- 
HiMi  vekii  miiiem  cre^ereiaiiHginiluoi^  $iibbQC 
prabteniAis  Aguriiii  colore  eU|anter  eipriiiii :  AU- 
liit  iimviif  cr^iieritMis  piior  neus  roe  dereliquii  , 
pb^Owyi;  Ciiierii^  itttegruiyi  soUena,  ib  owDi 
eoDTeiMipnii  ioruiD  m^leitla  liberitus  «ud»,  uni  «i' 
liibow  quptidie  iolfeDdP  ooa  poisuin.Cttnique  iUi  B 
igDOfMitei  vioi  propoiJA»4|UMlioolit  ibsolutiefieM 
tiu  pree«rio  pQiUdareDt :  Huliis,  ih,  viiiie  fui  nir 
tamii^Ddititteie  conilrieius.;  ied  iospirinte  Domioo 
deaidtfrii»  Jiberialif ,  cttDCtis  iiits  lamqyam  moiei* 
liiiMiue  jcrediiMnibus,  teDUQtUns  bvic  muodOt  el 
OflMie^  ittbsiiDtiam  q««  iDAbi  ^ucossfione  pairii  eb^- 
ffeoerM,  a  me  pariter  abjieieoi,  iatiafiici,  iique  ab 


MUNCIPALIMJ8  YITIIS.  658 

efisum  omDlmedti  abiofatus ;  gastrimargi»  ffero  sii* 
miilis  nuUo  modo  earere  praevslui.  Nec  enim  quam- 
vis  eamin  pamim  medam  YHissimamque  redegerim 
qaaniilalem,  ¥im  quoiidian»  eompufsionis  evado, 
sed  neeeise  est  me  perpetuis  ejus  conventionibus 
peroiieri,  ei  inlermieiMtem  qoamdim  solutionem 
jogi  fonetione  dependere ,  :tlqoe  •  inexplebile  fndi- 
oiloDibaseyasinlbrrevectigil.  Tum  illi  hunc  quem 
ffelui  idietim  ac  ruslicum  rtnte  despexersni,pronan- 
tlDV£runt  primas  philosophiie  partes,  id  esl,  eihieam 
dlsciplinam  apprime  comprehendisse;  miratiadmo- 
dum  poluisse  eum  neiaraliter  assequi,  qood  nulla  ei 
ixoataris  erjudltlo  contulisset,  cum  ipsi  sudore  mullo 
longaqiie  doetrina  iia  haec  attingere  nequivissenl. 
Baic  sf)eoiftlilef  de  gastrimargia  dixlsse  sulSciat. 
Nonc  reverlDmur  ad  dispuiationem  quam  de  generaii 
ffiiiomm  cogDUione  [Ltps.  in  marg.  cognationej  ece- 
peramus  eipoDere. 

CAPUT  XXH. 

€«r  Abrakm  prmdi^rit  D$u$  deeem  geHie$  expugnan- 

da$  fi  populo  hraei. 

Cam  ad  Abraham  Domlnus  de  f^taris  loqueretur, 
qood  vps  minlme  roqolsistist  non  ^  septem  gentes 


ALARDI  GAZ^I  COMMENTARILS. 


^  De  gasirimargiae,  ^ive  gid«  viiio,  ejusque  im- 
portunitate  et  vlolehtia  prae  caeteris  viiiis,  consenia- 
nee  seribit  D.  ^regorius  in  i  Beig.  eap.  xr !  De  eer- 
prnUy  JDVi^,  in  Getmi  dk^ur  quia^Midi^r  ersi  «on- 
ctts  animanfjibus,  Cujus  profecto  ecrpentit  simililudo 
ii  m  vitiii  queeritur,  quiasimiiius  quam  violentum  ga- 
ttrimargiee,  id  e$t,  guta,  motum  mvenimus  ?  Luxurice  G 
4HtdaD.fftDSiM,  furd ffrtDua,  turpis imai  appetUuSy  vrm 
unpeffi,  (fm^it^udo  ^ctf(arfi  iristii^,  4^sidia  acedim, 
appetitus  vanm  glorim,  tumor  superbim  aperte  detesta^ 
bilis  est ;  gulm  verovitium  tanto  est  fra^U^fi^qufmte 
et  occulttM» :  quia  et  quasi  necessarium  suggerit  cibum 
eorpepi;  eed  deim  abundastier  iiumem  re/usit^  luxurtm 
fiadtNm  tn  wsentem  mergU.  Suadet  quod  peecotum  non 
e$i ;  ted  unde  eomeeH^  quaei  Don  peeeatum  reeipitWj 
iade  peeeeflo  iMmttim  amma  subjugatwr :  unde  ef  in 
paradito  ad  mulierem  gtUm  eitio  deiipiendam  terpene 
eemitte  ojCeodifDr,  UDi  editUi  tuageteret,  uliud  mine' 
eet :  dl  dMm  eomedenda  oetenierei^  fnipr«fisam  mor- 
ietm  pnpiumrei.  Serpem  ergo  isU  gulm  designat  offdt- 
tMem^ijmiti  ei  retpeetm  jueim  neeestitadt  repii,  etuirui 
hnepim  deieetaUonie  tpar^,  H.-ec  Ibi  Gregorius.  Et 
lib.  XXX  Mora].  eap.  28  :  Seiendum  eH  quia  Hc  vo- 
iitpi»  (giiia^  eub  neeetsitaie  te  paUiat,  ui  wix  eam 
perfeeittt  qmtquie  diteetttat,  Nam  dum  toivi  dthiium 
DDtfftrilDi  peltl,  voiuptat  explere  tiesidtrium  tuppetii;  *| 
gl  tmeea  guUs  eeemrius  tn  preteept  riril,  quanto  eub  ko-  ^ 
meeia  nandne  meueeiiatie  esplendm  ee  eorttegk, 

^  SiDMllfin  histimaiQ  Serapioois  i^indonitae,  aut 

eede  eamdemt  eed  ^uio  aiiier,  oaiTat  PaUadioK 

Laasiiea  i3,  bis  verhis  :  is,  inquit  ^Serapion),  fre- 

f iceDli^DS  |MripfMiDrioDt#t»  pini^Dii  i n  Grmeiam,  ei 

cmmirilfu»dietm$moraiu$eteei  Aiismtis,  non  fuU  qui 

ei  pattemt  pretberet,  Qum  amtem  venieset  qumrtut  diet,  vat» 

de  esDriffil.  Beseti  eaim  grame  famet  ineotmniaria^ gmm 

adjmtrieem  ha^et  increduiitatem :  et  tiatu  tuper  fiMiD- 

'ifm  «iaiiDlfS,  iu  qmo  cttngregabatUmr  qui  ertmi  vOefH 

bjecti  in  mitm^  empit  pehememtae.  et  cum  pteuncim 

mmtiari^  et  elamare  :  Firt  Aiib^nirof^i,  ferte  opem, 

iquem  a^eurrentet  omuet  qui  pallium  gttiabani  et 

itom,  dictml  et ;  Qmd  hate$  ?  undenam  ea,  etquid 

hrie  f  1$  ver0  dieU  ipm$  :  Genere  quidem  $um  JBgy^ 

^     P%;e9  quo  autem  akeum  a  vera  mea  patria^  incidi  in 

^fmrelartff .  Et  duo  qmidm»  a  me  rece$$eruni^  ex" 

^  d$  tUtito^  cuM  DiD  hmkerent  de  qmouu  aecene^ 


reni;  unus  of^tem  a  me  nou  4i$eedit»  IIU  ergo  $tudio$e 
qumrentes  de  'feneraioribus^  ut  eis  satisfaceret,  ipsum 
togabant^  ubi  sunt  f  Quis  est  qui  ttbi  exhibet  motes" 
Uamf  Ouende  mobis  eum^  ut  tibi  feramu$  auxilium. 
Tunc  ei$  dieit  :  Molettim  milu  0%Muit  avaritia,  et 
gula,  it  fornicatio,  Neque  enimaurnm  habeo,  negue 
adquid  aiiud  postideo ;  non  eiiam  fruor  deliciii  qum 
tunt  nuiricei  kuju$  morbi.  Quoeirea  nihil  mihi  exhi- 
ifent  mnptiu$  mie9ti$e.  A  gtUa  autem  non  pottum  re^ 
cedere.  Jam  enim  quatuor  diebut  nihii  comedif  et  mihi 
porgit  Venter  motettiam  exhibere,  qumrent  consuetum 
debitum,  tine  quo  non  potsum  vivere^  Tunc  quidam 
philosophi  suspicati  eum  e$se  wendicunty  dant  (i  mm- 
mum.  Quem  accepium  posuit  in  of/icina  panaria^  «/, 
aceepto  pane^  recessit.  Tunc  cognoverunt  philosophi 
eum  vere  fuis^e  virtute  prmditum,  et  cum  pistort  deais- 
$ent  pretium  panis,  acceperunt  nummum,  Ilsec  i))i. 

•  Id  est,  quotidianum  sotvere  debiium,  seu  debi- 
tam  impendere  'jljmoniam.  Fuit  enim^  indiclio,  ait 
Giaconius,  pensitationis  aut  tribut!  menus,  quod  pa- 
trimoniis  aut  personis  indicebnur,  ut  scribit  Asco- 
irins  Paedianus,  et  Paulus  in  1.  Qucero.  De  IJsnrr.  le- 
gat.  Al  hic  pro  exaetione  generalim  potius  videiur. 
Agiiur  enim  hic  de  ventris  importunitaie,  qua  qiioti- 
dianum  cibum  exigit,  qunsi  perpetuiim  et  inexplebile 
Tectigal  sibi  debtlum.  Hinc  divus  Gregoriiis  (lib.  xxx 
Moral,  c.  26)  ad  illa  verha  Job  xxxix ,  cap.  Ctamorem 
eracloris  non  audit :  /Vonnnfn,  inquit,  hoc  loco  per  ex- 
aciorem  inleitigi  veniremvolunt.  Ipse  namque  a  nobis 
quoddam  debitum  exigit,  quia  quoddianum  {rficlfim 
Hfti  Atimaiii  laboris  impendi  eiiam  per  naluramqumrit. 
Abstinentes  igilurviri  (qui  hoc  loco  onagri  vocaSuio  yi- 
^ronltfr)  dum  vioienta  guim  desideria  reprimunt^ 
quasi  clamantis  exactoris  verba  coniemnunt, 

*  Nempe  Ginaeos,  Cenezaeos,  Cethumaeos,  Hethaeos, 
Fberesaeps,  Raphaim,  Amorrhaeos,  Chananaeos,  Ger- 
gesaeos  et  Jebusaeos.  Ex  his  decem  geptibus  et  po- 
putis,  quoruin  terras  promisit  Deu^  se  daturum  sc- 
mini  Abrahae,  noniiisi  septem  memorantiir  el  pro- 
miiinntar  Jud:v!s  Exodi  iii  ei  Deuter.  vii.  Trcs  enim 
reliouae  aliis  cesserunt  in  liaereditatem.  Nam  una  fiiit 
{mrllo  Esau,  qni  fuit  nepos  Abrah»,  a  quo  Mumsei; 
et  diiae  reliquae  porliones  filiorum  Amon  et  Muab, 
qoi  Cuere  iilliLoth  nepoiis  Abrah?e,  quibusetiam  in 
gratiam  Ahrahae  duas  lllas  geiites  tradidit  Deus  sibi 


639  JOAMNiS  GASSIANI  COLLATIONeS. 

legtiur  dinumeriMe,  led  deeeoi*  qnaram  terra  m-  A  eti,  aniiiMe  Yideotes  Deom,  non  immerito 


mini  ejua  danda  promitiitor  (Genes,  x^).  «  Qni  nu- 
roerus  adjecta  idololatria  atqoeblasphemiaeYidenter 
itnpleturt  quibus  ante  notitiam  Dei  et  gratiam  l)ap» 
lUmi  Tel  impia  gentilium,  Tel  biaaphema  Jnd»onim 
liiuliitudo  subjecu  est^donec  in  intelleclualiiEgypio 
r<»inmoratur.Si  autem  abrenuntians  quis^el  egressus 
I  x'iide  per  Del  gratiam,devicta  pariter  gastrimargia» 
^  aU  eremum  penreneritspiritalem»  de  impugnatione 
iriiim  geotium  liberatus,  contra  sepiem  Untum,qum 
pcr  Moysen  dinumeraniur,  bella  suscipiet. 
CAPUT  IXIIL 

Quomodo  uiiU  nobis  sti  vitiorum  terroi  posddere. 

Quod  vero  isurum  perniciosarum  gentium  reglo- 
nes  salubriter  possidere  praecipimur,  iu  intoliigilur: 


tnr;  qui  cum  universas  cordis  expuleriDl  pasaiODeSt 
nott  um  alienu  possessiones  pervaalsse  qnam  pr*- 
prias  recuperasse  credendi  sont. 

CAPOT  XXfV. 
Quod  terrm  dequibue  expulri  sunt  populi  Chananmorum^ 
semni  Sem  fuerint  deputata. 
Etenim  quantum  docet  veius^  traditio,  bas  easdem 
terrasChansnmmm,  in  qnas  introducuntur  filli  israel, 
filii  Sem  fuerant  quondam  In  orbis  dlvislone  sortiti» 
qoas  deinceps  per  vim  atqoe  potentlam  posteritas 
Cbam  pervasionis  inlquiute  possedlt.  In  quo  et  Dei 
judicium  reciissimum  comprohainr,  qoi  et  illos  de 
locis  alienls,  quae  male  occupaverant,  eipullt,  et 
istis  antiquam  pairum  possessionem,  qu«  prosapia 


Habet  unumquodque  viiium  in  corde  nostro  pro-  B  eorum  in  divlsione  orbls  foerat  depuUU,  restitull. 


priam  suiionem ,  quam  sibi  vindicans  in  animm 
nostra  recessu  exierminai  Israelem,  id  est,  coniem- 
plationem  rerum  summarnm  atque  sancurum,  eis- 
que  semper  adversari  non  desinit.  Non  enim  possunt 
viriutes  cum  vi tiis  pariter  commorari :  Qwb  enim  parti» 
cipatio  justituB  eum  tfit^MiUU,  aut  quas  societas  iueiad 
tenebras  (II  Cor.  vi)?  Sed  cum  ab  Israelis  populo,  id 
est,  virtulibusconlrase  dimicanllbus  fuerintviiiasu- 
perau,  locum quemsibi  incordenostro concupiscen- 
ti»  vel  forntcationis  splritos  retinebat,  delnceps  ca- 
siiiasobtinebil;  quem  furor  ceperat,  patientia  vin« 
dicabit :  quem  irisiilia  mortem  operans  occnpaverat , 
salutsris  ei  plenagaudio  Irlstiiia  possidebit;  quem 
superbia  conculcabat,  humilius  honestabit:  et  iu 


Qnae  figura  in  nobis  quoqne  sure  certisslma  ratione 
cognosciiur.  Nsm  volunus  Doroinl  possessionem 
cordis  nosiri,  non  vitiis,  sed  virloiibos,  naiuraliter 
deputavit.  Quae  post  pnevaricaUonem  Adas  insole- 
scentibusvitiis,  idesl,  populis  Chananxis,  a  pro- 
pria  regione  depulsae,  cum  ei  rursus  per  Dei  graiiam 
diligentia  nostra  ac  labore  fuerint  restitutae,  noai 
um  alienas  occupasse  terras  quam  proprias  cre- 
dendas  sunt  recepisse. 

CAPUT  XXV. 

Testimoma  dieersa  super  signilicatione  oeto  vitiorum. 

De  his  octo  vlllis  et  in  Evangelio  ita  significaiar : 

Cum  autem  immundus  spiritus  eanerit  ab  honune^  am^ 

bulat  per  loca  arida^  queerens  requiemf  et  non  invenit. 


singulis  vitiis  expulsis,  eorum  loca,  id  est,  affecius»  C  Tnnc  dieit :  Revertar  in  donmm  meam  unde  exivi.  Et 
virlules  contrarlae  possidebunt.  •  Quae  filii  Israel,  id     inventens  tnv^nii  vaeantem^  scopis  mundatam  ei  onm- 

ALARDI  GAZiEI  COMMCNTARIUS. 


subjiciendas,  el  lerras  earum  possidendas  {Abulensis 
in  cap,  vii  Deut.  q.  1).  Unde  etiam  Exodi  ii  prohibili 
suni  filii  Israel  pugnare  adversus  Idumaeos,  Ammo- 
niiaseiMoabius. 

*  Huic  loco  subobscuro  lucem  ailulit  Dionysius 
hac  su»  paraphrasi  :  Qtti  d^nartni  numerus  (scilicet 
vitiorum,  per  decem  illas  gentes  moraliler  oesigna- 
lus)  evidenier  implelur,  cum  idolotatria  blasphemiaque 
adduttiur  (nempe  octo  viiiis  principalibus  sive  capi* 
uiibus,  de  quibus  in  hac  collat.  agilur).  Quibus  dtco- 
bus  peccatis  subjecta  fuit  impia  gentHium  mulUludOt 
et  blasphema  Judmorum  caterva^  in  spiritali  jEg^pto^ 
id  est^  in  hoc  swculo  nequam^  conversansj  ante  notttiam 
Dei  graiiamque  baptismi.  lia  Dionysius ,  ubi  inielie- 
ciualem,  sive  spiritnalem  iEgyptum  interpreiatur 
prx^ens  saBCuium  nequam ;  ai  videtur  poiius  gasiri- 
margiae  seu  guiae  vitium  ex  praecedenti  gentium 
iropologia  intelligendum. 

^  Id  est ,  ad  virtutum  sludium,  vel  spiriiualem 
animae  siatum  el  quietem,  victor  scilicei  gulae  effe- 
cius,  evaserit,  qnae  per  ifigypiiam  geniem  designa- 
tur. 

*^  Hanc  nominis  Israelis  inlerpreiaiionem  ab  anti« 
quis  acccplam  ei  vulgaum  referi,  non  umen  eam 
omnino  approbat  D.  Hieronymus  InQuaest.  Hebraic, 
ubi  inter  alia  haec  habet :  iUud  auiem  quod  in  libro 
Nonunum  interpretatur  Jsrael  vtr  videns  Deum^  «tve 
mens  videns  Deum^  omnmm  pene  sermone  detritum, 
non  iam  vere  quam  violenter  mihi  interpretatum  vido' 
itir,  etc.  {Vide  notationem  ad  /.  vii  de  Incar,  cap.  U). 

<i  Hujus  iraditionis  meminii  D.  Clemens  lib.  i  Re- 
rogniu,  ubl  docel  Deum  filiis  Israel  restiiuisse 
ienam  Chanaam  a  majoribus  jure  baereditario  sil>i 


relicum,  et  jure  postliminii  recuperandam  ae  possi- 
dendam  :  unde  et  palrium  soium  el  paiernam  eorum 
haerediuum  nuncnpat.  Cui  subscribens  S.  Epipha- 
nius,  in  Panar.  haeresi  66,  hasc  tradit :  Noe  servatus 
a  dtittoio,  ^usque  conjux  eum  trihus  fUiis^  totidemque 
fUiahus,  sotus  dividens  totum  mundum  tribus  fUns  suis 
Sem,  et  Cham^  et  Japhet^  divisU  jaeta  sorte  tn  Rkino- 
coruris.  Rhino^oruram  [L,  Rimocoturam]  enim  tnKr- 

gretari  queas  Neelf  et  stc  indigenm  ipsam  vocani.  E» 
\ebraica  vero  tingua  sianificat  sorles,  auandoquidem 
Soe  UUc  misit  sortes  tribus  filUs  suis.  kt  infra  :  Jpsi 
vero  Sem  ceddit  sors  in  amplUudinem^  Pa/<Btftmi, 
Phomiee.et  Caoa  Syrta,  eic. ;  ac  paulo  posl :  Quando 
igitur  sic  diviste  sunt  sortes^  Noe,  eonvocatis  tribue 
filus,  decrevit  jurejurando  ut  nemo  sortem  fratris  sui 
invaderet^  et  fratrem  suum  dreumveniret.  At  Chafumn 
fUius  Cham^  cumavarus  esset^  iuvasit  Faiesstinam  ter- 
ram,  et  occupavU  ipsam^  et  appellala  est  terra  CAn- 
H  ftnan,  eo  quod  in  ipsa  halntavU^  propria  sua  sorta  rs- 
lictm^  eoquod  tunuo  eatore  referta  esse  videbatur ,  ef 
sedens  in  terra  ivsius  Sem,  quw  nune  Judeea  appeUa^ 
tur^  genuit  hos  fitios^  Amorrheeum^  Ger^eseettm^  Mere- 
%eeumy  Jebusasum,  Evwumj  Arueaum,  CethrcBum,  Ase- 
vimm,  Samarseum^  Sidoniutn^  et  PhilisitBum.  Ac  cJe- 
mum  snbdit  :  Jn  temporibus  Naasson  tribuni  Juda^  si 
in  temporibus  Jesu  Nave^  aeceperunt  fUii  Sem  pro' 
piiam  terram^  nutla  injuria  intercedente^  sediustoji^ 
dido.  Hacteiius  Epiphanius,  siguificans  filios  S«ii», 
hoc  est,  IsraeliUs  sive  Judaeos,  ex  Egypto  vocsioi* 
justo  bello  et  legiiimo  jure  lerrain  suam  aviumet 
patriam,  nempe  Judaiain  (quae  et  Paiaestina  runti- 
nelur),  sibi  in  sortem  assignaiam,  recuperasse,  al|n9 
inde  Chananaeos  expuiisse  ant  subjugasse. 


Mi  COLLATIO  Y.  ^  DB  OGTO  PRINGIPALIBUS  VITIIS.  «42 

iM.TUiV  vadii  H  mumU  alm  $e^em  nequiom  u  A  cnlo  glortotur,  dominantibus  tibi  octo  TitiiB;  quam 


tfkrim;  el  mtrwian  kMtanl  tM,  ei  fiatU  naviuma 
komittiM  itiius  pejora  ffrioribm  {Lue.  xi).  Ecce  nt  ibi 
septein  gentei  legimns.  exoepu  iEgyptiorum,  deqoa 
egressi  faerant  filii  Israel,  Ita  et  hic  septem  reverti 
spiritna  dicantur  immundi,  ezcepto  eo  qui  ab  homina 
prios  narratnr  egressus.  De  hoc  septenario  fomite 
▼iiiorom  Salomon  quoqoe  in  Proverblis  ita  describit: 
•  Si  te  rogaeerii  tntmtttci  fiiiif  voce  niagHat  ne  com'' 
tenserie  el«  teplem  enim  neqttUim  nua  in  amma  eju$ 
{Prov.  xxvi);  id  ett,  si  superatus  gastrimargiae  spi- 
ritus  coeperit  tibi  sua  hnmiiiaiione  blandiri,  rogans 
quodamnodo  ot  aliquid  relaxans  a  cospto  fenrore 
impertias  el,  qood  continenti»  modum  et  mensuram 
jusiae  disirictionis  excedat,  ne  resotvaris  ejus  suIh 


fuerat  quondam  in  saeculo  constituta»  «  cum  nee 
disciplinam  monacbi  fuisset  professa,  nec  nomen. 
Nam  nequiores  hi  septem  spiritus  illo  priore  qui 
egressus  foerat  idcirco  dicuntur,  qnia  desiderium 
gul»,  id  est,  gastrimargia  per  sese  non  esset  noxia, 
nisi  intromitteret  graTiores  alias  passiones,  id  est, 
fornicationis,  phiiargyriae,  irae,  tristiii»,  sive  super- 
bi»,  quae  per  semet  noxia  auims  ae  peremptoria 
esse  non  dubium  est.  Et  idcirco  perfectionis  purita- 
tem  numquam  poterit  obtinere,  quisquis  eam  de 
bac  sola  continentia,  id  est,  jejunio  corporali,  spe- 
rayerit  acqolrendam ,  nisi  noverit  ob  id  se  hanc 
exercere  [Lip$.  in  marg,  exbibere]  debere,  ut  humi« 
liata  eame  jejuniis»  facilius  possit  adversus  alia  vitia 


jectiooe,  nec  arridente  impognationis  securiute,  B  inire  eerUmen,  non  insolescente  carne  saioriiatis 
qoa  videris  paulisper  a  carnalibus  incentivis  factus     ingiuvie. 


quietior,  ad  pristinam  remissionem  vel  prseterilas 
gul»  concupiscentiu  revertaris.  Per  hoc  enim  dicit 
spiritus  illeqoem  viceras  :  Revertar  in  domwn  meam 
vnde  extvi  (Ltu;.  xi).  Et  procedentes  ex  eo  confestim 
septem  spiritus  vitiorom,  erunt  tibi  MCriores  quam 
iib  passio  quae  iu  primordiis  foerat  superau,  qui  te 
mox  ad  deteriora  pertrahent  genera  peccatorum. 
CAPUT  XXVI. 

Quod,  demeta  paeeione  guia^  impendendue  tit  labor 
ad  vtniilct  cwteroM  obtinendas, 

Quapropter  jejuniis  et  continentisB  incumbentibus 

nobis,  festinandora  est  ut,  gulse  passione  superaia 

protinus,  animam  nostram  vacuam  esse  a  necessa- 


CAPUT  XXYIL 

Quod  non  idem  ordo  praliorum  $it^  qtU  vitiorum. 

Sciendum  Umen  non  eumdem  esse  in  omnlbus 
ordinem  praeliorum,  quia»  sicot  diximus,  ^  non  uno 
tnodo  impognamur  omnes,  et  oportet  unumquem- 
que  nostrum  secundum  qualluiem  belli  quo  princi* 
paliter  infesutur,  conceruiionum  luctamen  arripere. 
iu  ut  alinm  necesse  sit  adversus  ritium  quod  ter- 
tium  ponitor,  primum  exercere  conflictum ;  allum 
contra  qoartum  seo  quintum,  et  iu  prout  ipsa  vitia 
In  nobis  obtineni  principalum  :  ntque  impugnaticnis 
exigit  modus,  nos  qooque  oportet  ordinem  instituere 
praeliorum»  secondum  qoem  proventos  quoqoe  viclo- 


riis  viriutibus  non  sinamus,  sed  els  universos  re-  G  ri«  triofflphique  suecedens  fiiciet  nos  ad  puriutem 


cessus  cordis  nostri  studiosius  oecupemos ;  ue  ro- 
Tersus  eoncnpiscentia  spiriius  inanes  nos  ab  ipsis 
Tacantesque  reperiat,  et  non  sibi  jam  soli  aditum 
parare  contentus,  introdocat  secom  in  animam  no- 
•tram^  septenarium  hune  fomiUm  vitiorum,  et 
fiiciat  nostra  no^ssima  pejora  prioribus.  Torpior 
enim  erit  post  haee  et  Immundior  anima,  ac  suppli- 
cio  graviore  plectetur,  qu«  so  renontiasse  huic  8«- 


cordis  et  perfectionis  plenltudinem  pervenire.  Huc 
usque  abl>as  Serapion  de  natura  octo  priocipaliuin 
▼iiiorum  nobis  dlsserens,  latentium  in  corde  nostro 
pnssionum  genera,  qnarum  causas  atqoe  affiniutes, 
cum  ab  ipsis  quotidie  vastaremur,  nec  cognoscere 
penitus  antea  nec  discernere  poteramus,  iia  lucide 
reseravit,  ut  eas  quodammodo  aiite  oculos  posltas 
intueri  nobis,  velut  in  speculo,  vlderemur. 


ALARDi  GAZifil  GOMMENTARIUS. 
•  Textus  Volgatse  edilionis  :  La6tisfiHs  intelligitur     dixerit  Augustinus  (Epfsf.  157)  se  non  Tidisse  me- 
Intimciii,  cnifi  tii  corde  tractaverit  dolo$,  Quando  $ub'     liores  quam  qui  in  monasteriis  profeceriint,  ncqiie 
minritvoeem  $uam,  ne  credideri$  d,  ^uontaiii  $eptem     pejores  quam  qui  a  monasteriis  defecerunt.  Converti 
nequitiee  tunt  tn  earde  iiliue,  stiNl,  inquit  Davtit  psalm.  lxxvii,  in  arcum  pravum^ 

»  Id  est,  septem  vitia  capiulia,  ex  quibus  caetera  id  est,  in  modum  arcus  duri,  et  manui  non  obedien- 
nascuntur  et  nutriuntur.  Alludit  Auctor  illi  pa-  j^  tis,  qul  sl  forte  reiendatur,  aut  vi  et  impelu  su» 
rabolae  quae  apod  Matihaenm  et  Locam  sic  inci-      rumpifor,  aut  in  pejorem  formam  quam  in  qua,  an- 

tequam  tenderetur,  erat,  certo  convertitur.  Haec 
doctissimus  Maldonatusi,  quae  cum  doctrina  hujus 
capitis  opiime  conveuinnt,  eamque  conlirmant ;  ai< 
que  in  eum  finem  a  me  alliia,  nemo.speroj  fastidiet. 
•  En  professionis  monasticae  aniiquus  u^ns,  cujus 
alibi  saepius  mentionem  fectinus  {Lib.  iv  In$tit.  caiu 
33) :  ut  inteliigas  non  solum  obedieniise  et  disci- 
pllnae  moiiasticae  usnm  apud  veieres  monachos 
fuisse :  sed  et  votum,  quod  per  professiouem  intcl- 
ligiiur. 

^  Repetit  et  inculcal  salul^erriuium  illod  docu- 
menluin,  quo  superius  monuit  (Cop.  14)  unicuiqiio 
examinaiidum  eiexplorandum  vitium  cui  vel  a  na- 
tura  vel  prava  consuetudine  niaxime  slt  obnoxins, 
et  in  eo  expognando  et  corrigendo  prxcipue  lal)o- 
randum  :  Vt  unu$qui$que^  inquit,  viliiini,  quo  maxhne 
infesiamr,  explorane ,  adver$u$  itlud  arrijnat  princi^ 
flflia  f frfaniflii  i  elc. 


plt  {MaUh.  XII ;  Liic.  xi) ;  Cum  immundu$  $piritu$  ex- 
ierit  ab  homine,  etc,  ubi  et  subditur  :  Tune  vadit  et 
a$$umit  uptem  alio$  $phritu$  nequiore$  $e;  et  intran' 
le$  habitant  t6t,  et  fiunt  novi$$ima  homini$  Hliu$  pejora 
priaribu$.  Uuibus  verbisnibil  aliud  si|[niflcaturquam 
cos  qni  optiroi  sunt,  slve  rellgiosi ,  sive  saeculares, 
si  quando,  contempta  divina  graiia,  mali  fiant,  pessi- 
mos  fieri  solere;  quasi  pro  ono  spiritu  immundo, 
qui  priusquam  boni  fierent,  in  illis  erat,  septein  in 
illos  ingredlaniur.  Experimur  hoc  quotldie  ,  nulli 
pejoreii  suiit  haeretici  quam  qui,  cum  boni  aliquando 
catholici  fuissent,  divinam  aspemati  gratiam  et  ca* 
tholicae  fldei  simpllciutem,  quasi  cibum  levissiinum 
fastidientes,  utjuxU  ollas  camium  sederent,  hspre- 
tici  iacti  snnt.  td  est,  in  iEgyptum,  unde  per  fideni 
exierant,  perdlufide,  redlerunt.  Nulli  pejores  caiho- 
liei,  qoamqui,  cum  allquando  religiosissimi  fuissent, 
^i  bone  teooeront  quod  babobant,  ot  veriasim^ 


la 


JOANNIS  CASSIAfil  CCNLUTlOliGS. 


M4 


COLLATIO  SEXTA, 

Qua  esl  Theodori  abbatb. 
DE  NE(S  $^ANCT0RU1II. 


CAPQT  PRmOtt. 
In  PsilaisilA»  partibus  juxta  Theeue  *  vicum  qui 
^  Amo8  propbeum  meruU  procreare  (Amo$  i), « goli- 

ALARDi  tikZm 

^  Oppidum  vocat  0.  Hieronjmus .  quod  in  tribu 
Zabuloiilca  collocal  Epiphamus  {Lib.  de  prophet. 
Yitaei  Interitu).  Hieronymns  vero  prsefaiione  1n 
Amos  propbeum  sic  seribii ;  Thecue  ux  mklik^  ud 
meridianam  plagam  tAe$l  a  $ancta  Bethleemfqua 
mundi  genuit  Salvatorem ,  et  uUra  nuUus  est  viculu$  , 
ne  agreite$  quidem  ca&(B »  et  (wrnorum  $iintle$ ,  quas 
Afri  appellant  mapalia,  Tanta  ^st  eremi  va$utudo,  quee 
u$q%e  ad  mttre  Rukrum ,  Per$armnuiue  e$  AHtMopum, 
atque  Indorum,  termino$  dilatatur.  Et  quia  ^  humi  a- 
rido^  atqne  atenoso  nihil  omnino  {rugum  gignitur . 
cuncUi$un^  ptcM  pastorilm ,  «C  $teriliUitem  terra 
compen$et  pecorum  multiludo.  E%  koc  numero  paeio- 
rum  et  Amo$  propheta  (uit^  imperitus  termone^  $ed 
non  $cientia ,  eic. 

^  De  qoo  D,  Hleron  jmus ;  Aix^s  propheta ,  qui 
$BquUur  Joelem,  el  est  tertim  duodecim  propkelmum^ 
non  e$t  ip$e  quem  patrem  haUe  propheim  legimu$,  lUe 
enimper  aleph  $cribUur,  eic.  De  eodem  Epiphanius 
lib.  de  prophet.  Vlia  et  Interlt. ,  Angustinus  de 
Civit.  lib.  xviu  cap.  27,  Isidorat  de  Yiu  et  Morte 
sanct.  oap.  45,  et  Dorotheus  in  Synopsi»  oap.  % 
(Vide  Baron.  in  MarlyroL  3i  Martit), 

«  Per  crrorcm  posltum  esse  mare  Mortuum  pro 
aiari  Rttbro  Ndargait  CiaooniM  ,  idqae  colKgit  ex 
verbis  D.  Uierooymi  modo  citaiis»  quibus  ait  hanc 
eremi  vasiiiudinem  usque  ad  mare  Kuhrum ,  Persa- 
rumque ,  et  iCthiopum  atque  lndorum  terminos  d ila- 
Uri.  Nam  mare  Mortoiiii  a  aethteem  non  iia  mtikum 
aberat :  unde  suspicaUir  Ciaconius  quseda^m  hic  falio 
adjecta,  et  hoc  modo  legendum  esse  hunc  locum  : 
Sotitudo  va$ti$$ima  e$t,  usque  AraUam,  et  mare  tiu- 
brum ,  amplisstm^  eoslenfione  porrecta.  Terum  ea 
adverso  multa  Miul.quaB  Ciaeonii  oenjeciunim » op^ 
nionemve  infirmant,  et  improbabilem  redduot.  Pri- 
mum  quod  omnia  exemplaria  tam  excusa  quam  mss. 
(quae  mihi  quidem  videre  licuit)  constatiter  iegani: 
mareMortuum^  nonnMre  Rukrum;  ot  quamvis  In 
aliis  discrepent ,  ixi  hoc  Umeu  conveniunt.  Sec4ii)do 
quod  hic  expresse  addatur  quo  ingresaa  deficsmU 
(luenta  Jordanis.  Quod  aullo  oiodo  convenire  pHest 
mari  Rubro ,  a  quo  Jordanis  omni  ex  parte  lengls- 
sime  abesi ,  ut  vei  sola  inspectioae  tahulae  geogrt- 
phicae  perspicuum  est ;  prolnde  oulia  ratione  diei 
possit  Jordanis  ia  illud  ingredi ,  vel  in  eo  deiicere » 
ut  hic  habetur.  Deniquequodabuna  parieCas&ianas 
innuai  siare  mare  Mortuum ,  et  ab  altera  Arabiam  , 
neinpe  Petrxam»  quae  pertinet  ac  pertingit  usque  ad 
mare  llubrum,  erticitque  desertum  iiiud  in  quo 
antiqui  Israeiiiae  40  annis  peregrinati  sunt.  Unde 
patel  non  repugnare  his  verba  D.  Uieron|mi  supe^ 
rius  allegata.  Nam  eadem  solitudo  vastissima,  qm 
secundum  Cassianum  mari  Morluo  proxima  est,  ex 
altera  parte ,  puia  versus  meridiein ,  usqoe  ad  mare 
Rubrura^  Per&arumque  et  .£thiopum ,  aique  Indo- 
rum  terminos  dilauiur,  ul  habet  D.^iiieronymus , 
ui  etiam  ejusdem  soliludinis  memiuil  in  epistoU 
29,  etdemari  Mortuo  hu^cliabetio  traditionibus 
Hebraicis  :  Vallis  Salinarum ,  sicut  in  hoc  eodem 
loco  scribitur ,  tn  qua  (uerunt  anie  putei  dflttminie , 
po$t  Dei  iram,  et  sutphuris  pluviam ,  in  mwre  MifT'» 
*  Bunu  vice  adverbii  poaitur,  vel  pro  aolo. 


1' 


A  tudo  vastissima  est  usque  ad  ^  Arableoi  ao  mare 
Mortuum,  quo  ingressa  •  deficiont  flaenU  '  Jordt- 
nis»  et  s  cioeres  Sodomornm  ampliesime  ofteasioBe 

COMMENTARIUS. 

tuum  versa  est^  qucd  a  Gra^  ILmh  hrfuktiriK,  id  est, 
stagnum  hitumims  appellalur  (Trad.  Hfib.  ta  C^^net. 
Genes.  xiv).  Jiistinus  hlsloricus  libro  xxx  de  Judaea 
Bgens :  In  ea,  tnquit ,  regione  iacus  latus  esl  qu 
propur  immobiHUtm  Mortuum  mare  diaUur^  nic 
Asphaltites  lacus  Josepho,  PUmo  {Lib,  iv  eap.  42^,  et 
/.  V  cap.  10),  Solino»  Haec  ille.  Alii  inare  Mortuiun 
dictum  puunt ,  quod  Um  Salsae  et  amarae  sini  aquae, 
at  nulium  animatorom  finlbf  vitere  qoeat ;  nncle  et 
mare  Salsum,  et  mare  Salis  eliam  diotam  esi. 

^  Arabia  regio  Asiae  ma^ris  inler  Jiid^^amet 
^gyptum ,  Cassio  monte  nobilis,  quem  Sinam  esse 
aflirmant,  In  quo  Moses  legem  accepit  (Plin,  lib.  v 
cap,  M^et  iib.  vi  c,  ^).  IMstinauilnr  ftuiem  iriplea 
Arabia  a  PiolemaeD  (lib.v  cap.  i7)  etaliis  :  una  Fidix, 

B  sive  eO^at/xuv  dicta,  quod  sit  ihurifera  ,  et  admodum 
fecunda ;  quae  peninauiae  tonaa  inter  Pcrsicum  et 
Arabicum  siuum  in  meridiem  teoditur,  alins  Satea 
dicia ;  aliera  Petraea ,  pars  illa  Arabiae ,  quac  est 
iEgypto  Judaeaeque  conGnis ,  et  supra  Palaestiaam 
ad  Cassium  montem  etfmare  Rubruro  excurrit.  Hanc 
Sirabo  (iib.  xvi)  NabaibaaM  vocat;  tertla  deserU, 
quae  ct  Sceoiiis ,  a  sceiiis«  id  est ,  tentoriis^  dicu « 
quod  gens  vaga  etsine  sediOciis  in  tenloriis  habitet^ 
quas  Petici  a  merldie ,  a  seplentrione  Syria  et  Ueso- 
potamia  parte  flnkur. 

^  Mira  hic  ieaionum  varleus  Um  in  exeasiaoodt- 
cibus  quam  manuscriptis.  Nam  alii  leguui :  DeficvuiU 
(luenla  Jordanis^  et  in  cineres  Sodomorum  amplissima 
taotensimie  parrecta  mnt.  Afil :  Defxiunt  ftuenta  Jor» 
danis,  et  a/vet  $ui  (adunt  fmem^  et  ctrurm  Sodisma* 
rum  ampUsfma  extensione  porrecti,  Dionysius  Para- 
phrastes  :  Vsque  ad  Arabiam  ac  Mortuum  mare  ,  ubi 
■fueiutu  Jordam$  ingressu  defiriunty  ef  cineres  Sodo» 

Qmarum  cmptmime  esteudumtjur.  AUI  deolqaa  per 
piirenlhesiiu  :  (Quo  ingressa  deficiunt  fluenta  Jordo- 
nis,  et  cineres  Sodomprum)  amfli$$ima  esifeRMO.nip^Mr- 
reM,  ut  p&rteeta  referatar  ad  vastissimam  soliludi* 
nem ,  qao  modo  legU  et  citai  bunc  locum  Baronius 
in  AnnaKbttS  ^om.  V,  onno  410,  tn  (ine). 

f  Jordanis  fluvius  Judsem  amoenisslmus  et  sua- 
viseinnis ,  idenique  sacris  lUleris  noiissimas,  duobus 
foatilMis  ad  radices  Libani  emanan^ ,  de  quibus  D. 
Hieronymus  (tn  Qua$t.  Hebr.) :  Dan  unu$  e  foiUihu$ 
est  Jorimds.  Nwn  et  ulter  vocatur  Jor^  quod  interprc' 
tatur  pciOpov,  quod  est  rivus.  Duobus  er^o  (onJibu$ , 
qui  huud  procut  a  se  di$tant,  in  unum  rtvuium  fosde* 
ra/if,  j€rdani$  deincep$  appeltaiur.  Addit  Plinius 
(Lib,  v.  cap.  15) ;  Post  multos  et  sinuo$o$  (lexu$juxta 
Arnmds  eef tum,  veitn  invitus  in  mare  Mortuum ,  stoe 
lacwm  Asfkaititem^  dirum  natura,  Hlabitur^  cui  com- 
mixtus  et  nomen  amfllfc,  ei  timpidissimas  ac  saiuber- 
riniks  aquas  perdH  pestUentibu$  mixta$  ;  quas  ubi 
pisees,  ^^«s  Jordanis  abundaX ,  gustaverint ,  ittico 

^  uut  renatant,  aut  emoriuntur. 

s  Nou  estliistoria  subtersionis  Sedomorum ,  igne 
effilitos  immisse  eb  nel^ndam  Kbidinem  (Genes.  zix). 
fist  autem  regio  inler  PalaeBtinam  «i  Arabiam  sita  , 
et  a  ^inque  civiutibus  PefnUpelis  dicU ,  in  qulbus 
Sodoma  et  ^omoriba  primaB  teiioere  i  Isidor,  £^^ 
mol.  Ub.  m  eaff.  3).  Quaiuor  igae  tdttsumpfik ,  sola 
Segor  parvaia  io  gnaiam  Lotli  reservata.  Et  tota 


64S  COLL&TIO  VI.  -  Dfi  NECE  SANGTORUH.  6M 

pomcta  [Al.  porrecti].  *  In  hac  summaB  vitae  ac  A  eorum  ^  sepulturam  ac  reliqiiias  poaaidereiit ,  alili 

commorantes,  re-     scilicetdeyiciniacommorationis  ipsorum.aliisdeori' 


sanctilatia  monacbi  diulissime 
pente  tnnt  a  discurrentibue^  8*racenonim  lairunculla 
iniereiDj^i;,  Qoonun  corporat  iicef  aciiemoa  um  a 
pontiflcibQs  regionis  illius  quam  ab  uniYersa  plebe 
Arabum'  «  tanta  Ycheratione  praerepta  ,  ei  inter 
reliqmas  mariTrum  condlta ,  ut  innomeri  popuTi  e 
doobus  oppidls  concurrenles  graYissimum  sibi  certa- 
men  indixerint,  et  usque  ad  gladiorum  conflictum  prd 
sancia  rapina  sit  eorum  progressa  contentio »  dum 
pia  inter  se  devoiione  decerunt  quinam  justius 


ginispropinquiUteglorianlibvs;nostamen,TeInostri 
Vel  qubrumdam  non  mediocrftet  ei  bac  paru 
•  scaridaHzantium  fratrurtk  ofFiensidnd  p^rtfiotl,  ihqui" 
rentesque  cur  taifti  meriti  a6  ianutuiA  ttrtutum 
viri  ita  sint  a  lafrunculis  int^frfecti ,  Untumquft 
bominus  (^assus  fuertl  erga  8u6S  famufbs  facinus 
perpeirarl ,  ut  viros  conctis  mirabiles  ih  manus  tra- 
deret  impiorum,  moesti  ad  sancium  '  Tiieodorum 
aingularem    in   conversaiione  actuali    perreiimua 


ALARDI  GAtiCI  COMHENTARlOft. 


qiMefli  tsflils  d^  ttAo  facU  fuH :  mlnima  (amen  ,  «t 
eiir«mn  |fars,  sive  ora,  sqoalida  et  cinere  soluu 
manslt :  tlnde  dnetet  Sodamotum  dicti;  in  qua  eilste 
ora  tfettfitur  afbores  lestes  ultiotiis  divinse ,  quarum 
poma,licei  milchra  asbeetu  et  matura  tldeantnr, 
eoiftaeta  aut  levUer  manibus  pressa  fomum  fetidum 
eibalant ,  et  In  favlllain  resblvuntnr.  Tota  vero 
fallia  interior ,  et  longe  major  ,  post  Incendiom 
snbmersa  e^t,  et  operta  aquis  crassissimls  et  densls^ 
simis  ex  ipso  terrae  soto  erumpentibus  :  quod  mare 
MortnQm  appiillatur.  Hxc  fusius  Josephos  lib.  v  Belli 
Judalei  c.  5,  Tertull.  in  carm.  de  Sodoma,  Orosius 
lib.i. 

*  Magntini  buic  loco  affert  auctoritatem ,  quod 
bondm  monachorum  memoria  ubulis  eccleslasiicis 
consignata  habetor  quinto  lialenda^  ludii  bis  verbis : 
Theeue  in  Palmtina ,  Muctorum  monackorum  marttf' 
tnm  qui,  tempore  Theodotii  juniorii,  a  Snracenlt  oectH 
iunt ;  (fuorum  tacrat  reliqutat  dceola  colliaentet  tum' 
ma  veneratione  habuerunt,  Haec  ibi.  Qux  de  monachU 
hic  a  Cassiano  commemoratis  iiitelligenda  dicit  Baro« 
nius. 

^  De  Saraccnornm  g<^nie  ejusque  Origlne  hajc  ha- 
bet  Nicepborus  liistor.  lib.  ii  cap.  i7  :  Saracenorum 
gens^  primum,  edgnomine  ab  tsmaele  actepto,  qul 
A^rahet  flius  futt ,  hmaelitas  ab  antiquts ,  ae  prind 
ecrum  patentit  appellationey  vocati  tunt.  Vt  autem 
maculam  .illegitimi  ortui  et  tervitutit  nolam  (  serva 
enim  fuit  mater  i7/tus  Agar  )  a  te  amolirentur  ,  Sara- 
cenos  seipsot  nominarunt  »  perinde  atque  a  Sara 
Abrahee  coniuge  ttirpem  ducerent,  C(eterum  teriem 
generi*  inde  trahentet^  eodem  cum  Judoeit  vivendi  more 
uiuntur.  Nam  circumcisionem  ita  ul  illi  colunt »  et 
a  tuiUit  carnihus  abstinent  ^  multaque  prasterea  itio- 
fum  insiituta  tervant,  etc.  [Bieron.  in  Qucett.  Hebr. 
et  episl.  iU).  Porro  de  hac  Saracenoruni  in  iEgjp- 
tumy  Palaestinam,  aliasque  vicinas  provinclas  ihup- 
tjone  ^t  gra&satione,  qua  coniigii  illos  sanclos  mo- 
nacbos  abinisinlerinu,  meminiietiam  D.  irieronjr- 
mus  in  epist.  S2  ad  Marcellinuin  ,  ubi  se  ab  illis  vix 
evasisse  lesUlur  his  verbis :  Boc  autem  anno  cum 
tres  expiicastem  librot  (Ezechielis  scilicet )  su6//ui 
hnvetus  barbarorum^  de  quibus  tuut  dicit  Virgiliut 
{Aneid,  iv) :  tatequs  vagautet  Barccei.  Et  tancla 
Scriptura  de  Itmaete :  Contra  faciem  omnium  fra» 
trum  suarum  kabilavit  J^Genes>  xvi) ;  sic  jEgypti  timi- 
tem^  faJtatiinm^  Phmntces^  Syriat  percurrit ,  et  instar 
torrentit  cuncta  tecum  traheut^  ut  vix  manut  eorum 
misericordia  Chrisli  potuerimis  evadere.  Eamdem 
qooque  calamttatem  silb  iisdem  teniporibus  conime- 
moral  divua  Aiigustinus  in  episl.  12%  ad  Victoria- 
num ,  ubi  totius  ferme  orbis  clades  a  barbarb  iilis 
illaUs  ita  deplorat :  Totus  mundus  iantit  affligitur 
cladibus  ,  til  pene  pars  nutla  terrarum  sit ,  ubi  non 
taliaf  quma  scripsistit  comnuttantur  atque  plangantur. 
Ham  anti  liarvum  tempus  etiam  in  tltis  sotitudinibus 
jE^pA^  tm  monastaia  ab  omid  slrepitu  qua/^  tecreta 
dagekant^abarharis  interfecti  sunt  fratres.  fl«c  Au* 
giiatinua.  Feroutur  autem  et  ali»  Saracenorum 


pefsectitlonea ,  et  monacbdrum  c»des  ab  efs  paira- 
tae  :  sed  efe  vel  alibi ,  qoam  hi  PafaMtiRS,  vel  diii 
anieGassinni  lemporaeonijgeruni.  De(|uibu4  videre 
B  Hcet  noins  Baronii  ad  Martyroiogium  ,  J.inuurii  II, 
Februaril  19  et  Maii  If . 

*  fin  sacrarttm  reliqiiiarum,  prDeseriim  sancioniiH 
martyroro,  veneratio  egregio  aniiquiuiis  lestinmnio 
et  exemplo  eomprobata  (Damtttc.  i.  iv  de  Fide  r.  16) : 
cojus  ellam  superins  cx  Narlyrologio  Kom.  habita 
mentio,  quam  et  adversus  Yigilantium  stienue  pro* 

fttgnat  et  commemiat  D.  Hieronymus  {Hom.  5  in 
^sal,  iitix).  Porro  retiquiaty  inqoit  Origcnes,  dieere 
totemut,  cnm  tpiritut  separatur  a  corpore;  velut  enim 
majore  parte  /lomims  in  fpiriiu  deputata^  quce  super^ 
ett  pars  crjrporis^  retiqtiiw  nominantur.  Et  Anibro- 
fclus  in  f>sal.  xxxvi :  Heliquice  dicuntnr  mortui  Aomf* 
ftis  exttvia^,  Ideo  retiquice  quia  jfOst  mortem  hominis 
videntnr  superetse.  SnpersunX  entm,  qttce  tervantur  ad 
teturrectionem. 

'  Atia  exeniplaria  habent  t  tepultra  ad  reliquias. 
Tides  hic  quam  avlde  et  ambitiose  SS.  martyruiDi 
reliquidb  focrint  a  populis  Ghristianis  exiteiilr.  Si- 
p  milem  vero  conteniionem  et  concertationom  Picia- 
^  vorum  ct  Turonensium  pro  reliquils  S.  Mariinl  aufe« 
rcnJis  referl  Gregorins  Turonensis  (Lift.  i  Hist.  c^ 
15).  Aliam  iiidem  videre  est  apud  D.  Hieronynium 
in  f  ita  llilarionts,  ubi  haec  in  fiiie  :  Cernas  usque 
hodie  miram  inter  Pala^stinot  et  Cypriot  contentionem^ 
hU  corput  Bitarionit,  itlis  spiritum  te  habere  certan^ 
tibut.  kt  tamen  in  utrisque  tocis  magna  quotidie  tigna 

flunt :  sed  ma^s  in  hortuto  Cypri,  forsitan  qtda  ptus 
ttum  tocum  dttexerit.  Haec  ibi. 

*  Scandalizantes  Giaconius  scandalum  patienles 
sive  scandalizatos  interpretatur,  (juod  a  theologis 
dicilur  scandalum  passivum.  Ita  Rilarius  in  Malib. 
can.  30  :  Petrus  pro  lidei  suae  catore  respondit,  ca^le^ 
ris  licet  scandatizantibus^  numquam  se  scandatisa* 
turum. 

'  ilunc  ilUtm  Theodoruin  esse  omnino  eslsiiroo  de 
quo  Cassianiis  lib.  v  cap.  55  et  diiobus  sequeiiiihus, 
quem  abbaiem  nominaisumma  snnclitate  ot  perfecia 
Scieniia  praeditum  ,  non  solnm  In  actuali  vlla,  sed 
Setiam  nolitia  Scriplurarum ,  quam  ei  non  tain  siu- 
dium  leciioniSy  vei  lilteratura  mundi  contulerat, 
quam  sola  puritas  cordis ;  queinque  S.  Pacbomii  di- 
scipulum  et  succes&orem  in  monachorum  ab  eo  in- 
stitutorum  regiinine  tradit  Gennadius  de  script.  £c- 
cles.  cap.  8,  eumdemque  aCassiano  In  libro  de  Col> 
lalionibus  edito  niultiinode  commendatum ;  quod  de 
Iiac  Collatione  haud  dubie  intelligendnm  est,  cum 
alibi  in  his  Collaiionibus  non  exstel  ejus  nienLio, 
nedum  commendatio.  Porro  notavil  Cuychius  ia  au- 
tiquisiiimis  exemplaribus  poiii  abbalb  theodori  col- 
lalionem  post  ulramque  Sereni  abbaiis,  quod  et 
Photii  elogio  ^aiia  conj^ruU,  qui  coUalionem  abbatis 
Sereni  tertio  ioco  commemorat.  Sed  Dionysius  Car- 
thusianua  coUaiionem  Tlieodori  boc  loca  aolMacw 
ponit. 


617 


JOANNIS  CASStANI  GOLLATlONt». 


648 


virum.  Hic  Damqae  monbatar  in  •  Cellb,  qoi  A  avt  cur  Deus  admllti  in  serros 'saas  tantam  facinus 


locus  inter  Nitriam  ac  Scylhin  siius,  et  a  monaste- 
riis  quidem  Nitriaa  quinque  miliibus  distans »  octo- 
ginta  millium  solitudine  ab  eremoScythi,  in  qua 
coromorabamur ,  interreniente  ,  discernitur.  Cui 
cum  de  prsedictorum  Tirorum  nece  querimoniam 
fudissemus ,  admirantes  tantam  Dei  patientiam 
quod  i>  viros  sciiicet  illius  meriti  taliter  perimi  permi- 
sisset,  ut  qui  alios  quoque  sus  sanctitatis  pondere 
de  hujusmodi  liberare  tentatioiie  debuerint ,  ne  se 
ipsos  quidem  prsripuerint  de  manibus  impiorum , 


concessisset. 

CAPUT  U. 
Reipontio  abbatU  Theodm  adffropoHtam  qumilionem, 
Beatus  Theodorns  respondit :  «  Haec  quaestio  soiet 
animos  permovere  eorum  qui  parum  fidei  vei  scien- 
tiae  possidentes,  merita  sanclorum  vel  prsmia  qu» 
non  in  prsesenti  reddunlur,  sed  reposita  sunt  in  fotu- 
ruin,  arbitrantur  in  bujus  temporalis  vitae  brevitate 
restitul.  Caeierum  nos  qui  non  fuittttf  m  hac  vita 
(antum  $perante$  in  Chrisio^  ^  ne»  secandum  Aposto- 


ALARDI  GAZi£l  COMMENTARIUS. 


•  Cellae,  vel  Cellia  loctis  fuit  in  iEgypti  eremo ,  a 
cellis  monacborum,  quae  frequentes  in  eo  et  sparsaa 
visebantur,  ila  vocatus.  Sozoineiius  lib.  vi  i1islori:B 
cap.  31,  de  Nitria  et  Nitriae  monachis  et  monasteriis 
agens  :  Loeum  ittum,  inquit,  appellant  iVtlrtam,  pro^ 


/egt  tute  non  paruimui^  et  caetera  quae  seqauntur  in 
oratione  Danielis,  seu  potius  Azariae,  IHiniel.  m. 
Deinde  subdlt  :  Videt  cerle,  frater^  quale$  viri^  quam 
Mncti,  quam  fortee  in  medio  tribulationie^  ubi  lamen 
eiM  parcebaiuff  et  eo$  urere  ip$a  fiamma  ver^ur, 


pierea  quod  e$t  pagus  finitimu$ ,  in  quo  mtrum  cotiir     peccata  $ua  confitebantur^  pro  quibu$  $e  difnt^  eljuste 
gunt.  Non  exigua  quidem  hominum  multitudo  ibi  mo-  B  humitiari  noverant^  nec  tacebant,  Numqmd  etiam  me- 


na$ticam  di$ciplinam  exercebat,  Erant  namque  mono' 
eteria  circiter  quinquaginta  eontigua,  quorum  pars  con- 
ventue,  par$  homine$  eeparatim  ab  atii$  degentei  ha^ 
bebat,  Porro  aulem  cum  iter  facia$  intinteriorem  ao/t- 
tudinemj  ibi  e$t  atiu$  to€u$ ,  ^itt  a  Nitria  abe$t  $tadia 
fere  uptuaginta^  cui  nomen  erat  Celtia:  in  eo  $unl  eellm 
monachorum  permuttw  $parsim  po$it4B^  qua  de  cau$a 
hoc  nomen  habuit.  Tantum  inter  $e  di$tant ,  ut  qui  in 
ip$i$  habitant ,  neque  videre  se  inter  tpsoa,  neque  om-' 
nino  audire  poaititi.  Haec  Sozomenus,  eademque  paulo 
fusius  Nicephorus  lib.  ii  Hist.  cap.  58,  ubi  ad  mar- 
ginem  posuit  interpres  hocscholium  notatu  dignum: 
Sunt  hodie  in  Atho  monte  viginti  duo  insignia  mona- 
steria  Graecorum  monachorum ,  ordinis  D.  Basilii, 
quae  tributi  nomine  Turcarum  tyranno  quoiannis  ei 
vinetis  et  olivetis  suis  pendunt  sex  millia  obolorum 
Turciconim.  Mons  is  a  Christianis  oyiov  opoc,  hoc 
est,  sancius  Mons  dicilur;  a  Ruienis  Suvau  hora 


tioree  e$$e  po$$umu$ip$o  Daniele^  dequo  per  EzechiO' 
lem  proohelam  dicit  Dominue  ad  principem  Tgri: 
Nunufuiatu$apientiorquam  Daniet{Ezuh,  xxviii)?'etc. 
Lege  tamen  etiam  precem  Danielie^  et  vide  quem- 
admodum  in  captivitate  po$itu$  peceata  non  tantum 
populi  suf,  vericm  etiam  $uu  confiteatur^  ei  pro  his 
dicat  per  justitiam  Dei  $e  ad  iltam  captivitatie  pcenam 
et  opprobria  per9eni$$e.  Sic  enim  $criptum  est  :Etpo- 
$ui  faciem  meamt  etc.  Prosequilur  totam  orationem 
ipsius  Danielis,  quae  habetur  cap.  ix,  ac  demum  isla 
subjungit  :  Htec  fidetiter  tege^  fideliter  pradiea^  et 
auanlum  potee  cave,  et  eaoefidum  doce ,  ne  adversus 
Deum  in  hi$  tentationibue  et  tribulationibue  murmure- 
tur.  Bono$  diei$  Dei  $ervo$^  et  fidetee,  et  $ancto$  gtadio 
Barbarorum  peremptos.  Quid  autem  interest  utrum  eo$ 
febrie  an  ferrum  de  corpore  eotverit?  non  qua  occasto- 
ne  exeantf  $ed  qualee  ad  $e  exeant,  Dominue  attendit 
itt  $ervi$  «uti,  ni<t  quod  majorem  habet  poenam  tanguor 


Haecibi.  Sed  ut  ad  Nitriaro  redeamus,  de  monacbis  (]  diutumue^  auam  citi$$imu$  exitus;  et  tamen  ipsum 


Nitri»  meminit  etiam  D.  Hieronymus  epist,  22  et 
27,  ubi  vocat  oppidum  Domini  Niiriam,  in  quo  pwii- 
$imo  virtutum  nitro  $orde$  lavantur  quotidie  plurinuh' 
rum  (Sutpitiu$  Dialog,  de  Virtut.  monach.  Orient. ). 
Ubi  Narianus  ( /n  $chotiis):  Nitriam,  inquit,  a  nitro 
spiritaliter  dictam  interpretatur,  propter  sanctorum 
monachorum  greges  ibi  degentiuin,  qui  purissimo 
virtutiiin  nitro  homines  a  sordibus  peccatorum  pur- 
gant.  Est  enim  nitri  vis  abstersiva,  ut  in  Jeremia 
proditur,  dum  ait :  Si  laveris  te  nitro^  etc.  Porro  de 
Scythi  sive  Scythica  eremo  alias  saepius  dictum  est 
{Vide  coltat.  i  c.  i), 

^  Hinc  sumpta  hujus  collai.  occasio  et  inscriptio : 
De  neee  eanetorum ,  quae  tota  in  hoc  argumento  ver- 
satur,  ut  doceat  cur  Deus  sanctos  viros  ab  impiis 
vexari,  aut  necari  perniitiat. 

•  Erat  h»c  quaestio  iilis  temporibus  pervulgata  et 
omniuro  ore  versata  ob  ingruentia  ub(que  mala,  et 


ianguorem  diuturnum  et  harrendum  legimui^  qualem 
pa$$u$  e$tM,  euju$  certe  ju$titiw  Deu$  ipu,  qm  fatli 
non  poteet^  tale  perhibet  teetimonium.  Gravi$$ima  $ane 
et  multum  dotenda  itia  capUvitas  feminarum  castarum 
atque  eanctarum  :  $ed  non  e$t  captivue  earum  Deue^ 
nec  captiva$  deserit  $ua$^  $i  novit  $uas.  Nam  et  itti  mii- 
eti,  quorum  pa$$ione$  et  eonfes$ione$  de  Scripturie 
$ancti$  eommemoravi,  ab  ho$tibu$  ducti,  atque  in  capti- 
vitate  potiti,  ilta  dixerunt  qua  conscripta  tegunlur  a 
nobis ,  ut  di$camu$  captivo$  Dei  eervos  non  deseri  a 
Domino  $uo.  Haec  et  alia  Augustinus  in  eamdem  sen- 
tentiam,  qui  hoc  idem  arffumentiim  fusius  tractatln 
libris  de  Civitate  Dei,  eadem  occasione  conscriptis 
{Vide  c.  9  et  14  tib.  i  de  Civil.).  Porro  multa  sunt 
ali9  causa^,  praeier  illam  correptionem  divinam  et 
delictorum  etlam  in  jusiis  et  sanciis  hominibas  cas» 
tigationem,  cur  Deus  eos  sinat  in  hac  vita  variis 
aerumnis  et  calamitatibus  affiigi,  ab  impiis  vexari. 


barbaros  longe  lateque  grassanies.  De  ea  enim  non  |v  immo  ei  morte  af]Qci,quas  hic  commemorare  longum 


Cassianus  tantum  egit,  sed  eadem  occasioiie  etiam 
D.  Augustinus  in  dicta  epist.  ad  Vicioriantim,  quod 
ille  inter  alia  interpcliasset :  Quare  et  $ervi  Dei  bar- 
barorum  ferro  peremfni  auiti,  et  anciltm  Dei  baftivas 
duct(Bf  Gui  quaestioni  docet  Augustinus  humiliter, 
ct  veraciter,  et  pie  ita  respondendum  :  Quantamlibet 
ju$titiam  $ervemus,  quantamtibet  Domino  obedientiam 
exhibeamue,  numquid  melioree  esse  po$$umu$  illi$  tri- 
bu$  viris^  qui  in  eamino  ignis  ardentu  pro  conservanda 
tege  Dei  projeeti  $unt  ?  jSt  tamen  tege  quid  iUie  dicht 
Axariae  unu$  ex  tribue,  qui  aperiene  o»  $uum  in  medio 
ignis  dixit :  Benedictue  es,  Domine  Deu$  Patrum  nos- 
trorum^  et  taudabile^  tt  ^loriosum  nomen  tuum  in  eat" 
eutUf  quoniam  Ju$tu$  e$  tn  omnt^tM,  qum  feeieti  nobie^ 
etc,  quoniam  tn  veritate  et  judicio  intulitti  nobi$  hwc 
omnta  propter  peccata  noifra,  ^ uontam  pecoavimtu^  et 


esset,  et  superfluum,  cum  in  Scripturis  passim  ol>- 
viae  sint,  ei  a  Patribus  explicaue;  quarum  etiam 
plerasMiue  hlc  Auctor  in  hac  collatione,  et  alibi  variis 
in  locis  attingit,  ubi  de  patientia  et  similibus  argu- 
mentis  tracut.  Yide,  si  lubet,  inter  alios  Patres 
S.  Chrysostomum  in  homilia  prima  ad  populum,  ubi 
decem  et  plures  rationes  enumerat. 

^  I  Corinth.  xv  :  Si  in  hac  vita  tantum  in  Christo 
$perante$  $umu$^  mi$erabitiore$  $umu$  omnt^m  homi- 
nibti$.  Quippe  oui  in  hac  vita,  non  speraiites  aliani, 
pro  Christo  adeo  affligi  et  mori  sustinemus,  nibii 
ab  eo  praemii  post  mortem  exspectantes.  Argamen- 
tuin  ab  absurdo.  Absurdissimum  enim  esset,  et  or- 
dini  divinae  Providentiae  ac  justitix  maxime  coBtra- 
rium,  si  bonis  et  justis  mala  et  adversa  quaeque  in 
lioc  saeculo  toleraiitibus,  non  alia  superesset  spe^ 


61»  GOLLATiO  VI.  -  DE  NEGE  SANCTORUM. 

lom  muenAiiiar$$  iimut  mmUhu  komimbut  (I  Cor.  A  bonum,  malum,  mediom. 


260 
DelMmui  itaque  nosse 


ir),  quia  scilicet  in  boc  mnado  nibil  promissionnm 
recipienies,  etiam  in  fuiuro  eas  pro  bac  incredoiiiile 
perdimus,  opinionibus  eorum  non  debemus  errare : 
,  ne  ignorata  Yersi  deHniiionis  senlentia  titubanles  ac 
trepidi,  lentationibos  moveamur,  eom  eisdem  nos 
qooqne  traditos  yiderimus,  vei  injnstitiam  scilicet, 
Tei  inenriam  bmnanamm  remm  Deo,  qvod  dictn 
qooque  nefas  est,  ascribenles,  qnia  sanctos  viros 
reeteqoo  viveates  in  tenutione  non  protegat,  nec 
bonis  ea  qu»  bona  sunt,  nec  mala  malis  reiribuat  in 
prapsenti,  et  cum  iilis  damnari  mereamur,  quos  So- 
pbonias  propbeta  castigans  r  Qm  dicmu,  inquit,  in 
cardikui  fnii,  Non  fadot  Dominu$  bem^  ted  rnque 
fadeimale  {Sapkan.  i);  vei  certe  cum  iliis  invenia- 


quid  proprie  bonum,  quid  malum,  quidve  sit  .me- 
dium,  ut  nostra  fldes,  vera  scientia  commoniu  in 
conctis  tentationibus ,  inconcussa  perduret.  Niliil 
igitur  in  rebus  dumtazai  bumanis  •  principale  bo- 
nom  esse  credendum  est,  nisi  virius  animi  sola, 
qoae  flde  sincera  nos  addivina  perducens,  illi  immu- 
tabili  bono  facit  jugiler  inbaerere.  Et  econtrario 
nibil  malum  esse  dicendum  esl,  nisi  peccalum  so- 
lum,  quod  a  bono  Deo  nos  separans,  malo  facit  dia- 
bolo  copulari.  ^  Media  sunt  qoae  in  ulramque  par- 
tem  pro  aflectn  et  arbilrio  utentis  derivari  possunt, 
ut  puta  divitiae,  poieslas,  honor,  robur  corfloris, 
sanitas,  polchritndo,  vita  ipsa,  vel  mors,  paupertas» 
Infirmicas  carnis,  injuriae,  et  caetera  his  similia. 


',  qoi  hnjusmodi  querimoniis  Deum  blasphema-  B  Qua^»  *  pro  qualitate  et  afllectu  utentis,  vel  ad  Iwnam 


re  dicuntor  :  Omms  qui  faeit  malum^  bomu  eei  tn 
conapeeiu  Damim^  ei  talee  ei  pkeent ;  aui  eerie^  ubi 
e$t  Den§  jutdtim  {Matach.  ii)Y  illam  quoque  blaspbe- 
miam,  qnae  in  subsequentibus  describitur,  simiiiier 
adjnngeoles :  Yanue  eetqui  $ervU  Deo ;  aut  quod  emo' 
lumentum  quia  eu$todivimu$  prmeepia  ejni,  et  quia 
ambulaoimm  tri$te$  eoram  Domino  ?  Krgo  nunc  beatoe 
^dmue  arrogantee^  eiquidem  ditati  $unt  faeiente$  tm- 
pietatem^  ei  tentaeerunt  Deum  et  $al»i  facti  $unt  (Ifa- 
lack.  lu).  Quamobrem  ut  hane  ignoraiionem,  quas 
pravissimi  bujus  erroris  radiz  et  causa  est»  possi- 
mns  eradere,  primum  nosse  debemus  quid  vere  sit 
bonom,  qoid  malum,  et  iia  demum  super  his  non 
faisnm  vnlgi,  sed  veram  Scripturarum  deflniiionem 


possnnt  partem  proficere ,  vel  ad  malam.  Nam  et 
divitiae  proUciunt  frequenter  ad  bonuro,  secnndum 
Apostolum,  qni  dioitibue  huju$  mundi  pradpit  ut  fa^ 
cile  tribuant^  commumcent  indigentibue,  the$aurixent 
$ibi  fundamentum  bonum  in  futurum^  ut  per  bas  op- 
prehendant  veram  vitam  (I  Tim.  vi).  Et  secundum 
Evangelium  bonae  sunt  illls  qni  fadunt  $ibi  amieo$  de 
iniquo  mammona  {Lue.  zn).  Quae  rursum  retorquen- 
tur  ad  mdlum,  cum  ad  recondendum  tantiimmodo 
vel  ad  iuxuriam  congeruniur»  et  non  nd  osns  indi- 
gentium  dispensantur.  Potesias  quoque  et  honor, 
corporisqoe  robor  ac  saniias ,  quam  sint  media  et 
utrobiqueconvenientia,etiam  ex  huc  facile  compro- 
batur,  quod  multi  sanctorum  in  veleri  Tesumento 


errore« 


GAPUT  ffl. 


tenentes»  minlme  infideliom  bominum  decipivmur  G  potiti  bis  omnibos  et  in  summis  divitiis  et  culmine 

digniuium  ac  fortitudine  corporis  constituii,  Deo 
quoque  acceptisslmi  fuisse  noscnntur.  Ei  e  diverso 
qui  his  male  usi  sunt,  et  ea  ad  minisierium  suae  ne- 
quitiae  detorserunt,  non  immerito  vel  puniti  sunt  vel 
ezstincti,  quod  frequenter  Regnoram  libri  indicant 
factum.  De  ipsa  eiiam  morte  ac  viu  quia  '  mediae 


De  tritua  queein  hoe  mundo  eunt^  id  eil,  bome^  ei 
matie^  ei  medii$. 

Tria  sont  omnta  qnae  in  boc  mundo  sunt,  id  est» 


ALARDI  GAZJEl  GOMMENTARIUS. 


laeCioris  ae  felicioris  vitae  in  futuro.  At  longe  aliud 
promittU  i|»a  VeriUs,  cum  ail  :  Beati  qui  lugeni^ 
quomam  ijm  eoneoiabwuur.  Beati  qui  nune  neti$^  quo- 
mam  rid«aiits.  Beati  qm  per$ecutionem  pattunturpro' 
pter  iuetitiam^  auomam  ipsorum  e$t  regnum  ccetorum. 
*  Principale  nonam  vtrtus  diciiur,  non  quia  sum- 
et  nnicum  bonum,  ut  Stoici  voloenint,  sed 


$unt :  manet  emm  diuimilitudo  pa$$orum  etiam  in  <t- 
militudine  pa$$ionum,  et  iieet  $ub  eodem  tomiento^ 
non  e$t  idem  virtu$  et  viiium.  Nam  sicut  $ub  uno  igne 
aurum  rutilat^  palea  fumat^  et  $ub  eadem  tribula  «ft- 
pu/ar  eomminuuntur,  frumenta  purgantur^  nec  ideo 
cum  oleo  amurca  confundiiur^  quia  eodem  prteli  pon' 
dere  exprimitur  :  ita  una  eademque  vi$  irruene  bonoe 
quiapraeeipuambominisbonnm  in  hacviia,eimazi- j)pro6(il,  purt/Srof,  eliquat;  malo$  damnat,  vastat,  ex 


mc  ezpetendom ;  non  lamen  ipsa  propter  se  virios 
expetenda,  sed  propter  summum  bonum,  quod  est 
Deiis,  &ea  beatiiodo  aeterna  {Aug.  t.  ix  de  Uvit.  Dei 
c.  4;  Lactant.  t.  iii  Inetit.  cap.  22). 

k  D.  Augustinus  lib.  i  de  Givit.  cap.  8  :  Placuit^ 
iD<|uit,  dinmB  Frovidentiw  prwparare  in  potterum 
ho»aju$ti$^  quibu$  non  fruentur  inju$ti,  et  mala  impiie 
auibu$  non  excrueiabuntur  boni.  Ita  vero  temporalia 
oana  et  mata  votuit  utri$que  e$$e  eommunia,  ut  nee 
bona  cupidiue  appetantur  quw  mati  quoque  habere  cer- 
nuntur^  nee  mala  turpiter  evitentur  qwbut  et  boni 
plerumque  ogiduntur.  Inlerett  autem  pturimum  quaUe 
$ii  utut  vel  earum  rerum  quce  protper^e,  vel  earum 
quee  dleuntur  ad$ertee.  fiam  hit  bonit  temporatibutnee 
bonuB  extoltitur^  nee  matit  frangitur;  malug  autem 
ideo  hujutmodi  infelidtate  punitur,  quia  felicitate  eor» 
rMmpitur.  Kt  iiifra  :  Heec  cum  ita  dnt,  quicumque  boni 
meUique  jforiter  afticti  tunt,  non  ideo  ipti  dittincti  non 
aunit  qma  di$tinctum  non  ett  quod  utrique  perpeeti 

PAraoi..  XUX. 


terminat.  Unde  in  eadem  afj^ctione  mati  Deum  dete^ 
stantur  atqne  biatphemant,  boni  autem  precantur  et 
taudant.  Tantum  interett  non  qualia^  ted  qualit  quitque 
patiatur.  Nam  pari  motu  exagitatum  et  exhatat  horri- 
biliter  eetnum^  et  tuaviter  fragrat  unguentum.  IIuc- 
iisque  pereleganter  D.  Augusiinus  :  qut  et  sequenii 
cap.  haec  subdit,  eliam  huic  loco  consentanea :  Quid 
igitnr  in  iUa  rerum  vastitate  Chrittiani  patti  iti/ir, 
quod  eit  non  magit  fideliter  itta  considerantibut  ad 
profeetum  vateret?  ei  quae  sequuntui*,  ubi  causas  ex- 
ponit  ob  quas  et  boni  et  mali  pariter  flagellanuir. 
Quod  argumenlum  etiam  sequentibus  cap.  laie  pro- 
sequitur. 

«  Terentii  senteniia  est  ez  Platone.  Quce  in  ho^ 
minibut  dicuntur  bona^  parente$,  patriam  ineolumem^ 
amicoe^  fenu$,  cognato$,  divitia$^  perinde  ette  ut  ett 
itliut  anmut  qui  ea  potsidet.  Oui  uti  sdt^  d  bona;  e\ 
qt»i  nan  utitur  reete,  mala, 

<  Medice^  id  est,  inter  media  ceosendae,  quia  pei 

21 


fii  JOANNIS  CASSIANl  CO|XATipNES.  ttl 

•int,  vel  S.  S^^m^»  ^^  4ud«  ns^liviM  pro^s^- A  nec  fifialum  quidqaajni  efse  nisl  peccatum  idunel 


sep^riltiQneni  ^  Peo ,  diligeDter  nunc  discatiamut 
utrum  Deus  umquam  sanctis  suiaii  aut  per  se,  aui  per 
allum  ^e^pkm  inferri  permiserit  malun^a  ^odsiae 
dubio  pusqqao),  omnino  reperies.  «  Nec  enim  potoit 
pliquandp  cuiq^im  nolenti  acresistenti  malum  pec- 

^ati  4i^^  ■"C^ff^t  ^}^}  ^^'^  ^^^'^  V^\  ^^^^^  >0i.  ^^  <^'* 
dl^  igu^via  et  corrupta  yo\untate  suscepit.  Deniqae 
pum  |^9tp  Job  diabolus,  adhibitis  universis  nequi- 
tia^  su»  macbinjSi  malum  l^oc  peccaU  yoluisset  io« 
f^rre,  ac  non  f Qlum  cuncti|  eup  faculutibus  spo- 
ilai^et^  ^^TW  ^U^ffft  1^^^.^  1^1"'"  4^  morte  septem 
(ilipr^rn.  tam  atrpceoi  tagague  ins(»eratum  orfa^tatis 
dolorfn)^  yulne^e^^^p^ssimoa cajiitlfTerticeusque 
ad  pl^ntji^tn  pedum,  et  intolerandis  cruciatibus  one- 
t)eAtis|iipa  ^ort^  nromeruit  (L^f .  ^y^).  B  r^sset  ^  nequaq\ian[i  ei  p^ccati  ma(^q!anQi  ^uivit  infli- 
m^  aq  per4{Km\iqf %»  et  iiuur^,  q^ae     |ere  \  (^ui  in  cunctis  immobilis  perseyeranSi  ^  nul- 


lur.  UnittS  namque  in  tantuw  sibimet  vita^  pro- 
ftiit,  ut  aliis  quoque  gaudiuni  ortua  ej^s  contulisae 
dicatiif,  secundum  iUud  :  Et  mttflt  iiiper  ej^$  nativi' 
uue 9aud$bu»i {Luc.  i).  Di^  ^Wm^  verp  dicitqr  i(itj) : 
Ihnum  erta  «t,  ^  naiu$  uon  ^iss^  hom  Hle  (UallJ^. 
xivi).  De  morte  eliaoi  Jo^nnii^  oinniumque  sanctp- 
V4im  diciiur  :  fretioiM  eu  in  caiiij^c/tt  jpipmint  uaors 
eanetQmm  ^u$  {f*al*  <:xv)i.  De  Jud^  autem  ^c  siffi- 
Uum,  ICari  peQcatorum  pe$iimfl  {PeaL  v^i^ni),  IpQr- 
lultas  etiam  cari^is  ioiter^uia  q\um  sit  commod^, 
Lazari  illlus  pauperis  ulcero&i  (leatitudo  demonstir2^t. 
C^jus.  ^^m  nuUa  alia  vii^t^tum  merita  Scripiura 
<^mtneQ)Qret,  prq  i^Qc  solo  quod  egesute^  et  in(ir- 
H^iiatqni  corpojrisps^tienti^iime  (Qlqr;ivi(,siQUS  A^^?i 
haa.p08sidere 
|;gefitai  quoqw 

m^la  f»s9e  totiM«  yulgi  PFMUflM  eenseu^ui^  qv|m 
lipl  9M\^  aic  Re^sariae,  e^fiffl  ^x  boc  liq^i^^  ^^ 
probatnr,  quo<ji  ^ancti  viri  npA  solum  ea^  i)qipqui|^ 
\\tair%  Yoluerunt,  yer^m  etiao)  virlu^  <|UW<(^  \^^ 
e^^m^Wt  yei  fortiier  toler^ ^tes  aoiici  D«jl  effecti, 
^tern^a  vit»  sunt  stipendia  conse^ uti,  beat<?i  AP<4t<4o 
Qoj^cinente,  Propt^  quod  plaeeo  mihi  in  infrmi^pfi- 
(rfM,  in  eantumeiiis^  in  ii€ce^ii(a/t6tti,  in^  p^wutiQ^i' 
ku$9  if\  anguitu^  pro  Christo,  (lumenvf^,  infirmflr^mnc 
poune  ittm,9ttia  virtus  in  infirmit^te  perficitur  {li  Vor. 
u).  £t  idcirco  illi  qui  summia^  (t^ius^  sxculi  diyitiis 
et  bonoribus  ac.  poiei^^iibus  e:itp^Iu^,tur,  ^ou  ^  ^is 
prineiml^  bopum  obiinui^se  qr^den^i  sui^^  fuo^  in 
lolis  e^ie  yirtu^i|>MS.  defliiitiiif,  ^i^  mc^dium  ttvM^ff' '  ^ 
^  sicut  jusdi  xWfi  a^  nfi9eii^.rm  utf9.til^tl%  m^Ha 
baic  fs^  reperiiintur  et  commpda  (o^CAf ipnei^  q^- 
qne  operis  bopi  fruc^usque  in  illiu^  yitae  ae(erni^ile 
piir^tviuni),  ita  ilJLi^  qui  mal^  op'^b^  ^ut^ut^r,  in- 
ntiies  |un|  atq^e  inco9imoda^,et  ^ccasj.pnem  pficqali 
mortisque  concinnant. 

CAPIJT  IV. 

Quod  matum,  n^l^  ijnvHo  ab  alio  po$sit  inferri. 

Hai  itaque  divisiones  iUas  atque  immobile^  reti- 

nentes  scientesque  nibit  esse  bonum,  nisi  virtuttm 

solam,  quae  ez  timpre  Dei  ac  diiectione  descendit, 


luqi  tdaspbeniis  acfopimo^avit  |Mensum. 

CAmy. 

moia. 
Germanys :  Fr^qitentfir  le^imui  in  Scri^turis  san- 
ciis  Deum  creasse  mala,  ^el  bom|nil^us  intuiisse,  ut 
^t  iHud  :  Qttonfam  a^i^u^  me  non  est  Dj^us^  ego  Do* 
minus  et  nqn  est  alter^  f(fr'm^ns  ]uc^m  et  cr^n^  tenebtWt 
facien^  pacem  et  crejnns  mala  { /ic^.  x^,v  ^  %i  iterum : 
*  Si  est  maliiiti  t^.  civ^ate  ^m  Domjin^s^  jf^qn  feeii 
( Anto§  111  j. 

CAPyx  VI, 

Re^ponsio.  sup^  intmoqqtione  fropostfa* 
Theodorus  :  Nonnumquam  solet  l$criptur%  divina 
abusive  mala  pro  afflictionibus  ponere,  non  quia  per 
naturam  proprie  mala  sint,  sed  secandum  lioe  quod 
^  hii  nuitiantur  mabi  «iiibM  utilAiar  iateiuMr. 
Hominibus  etenaidispiitaBsdivina  censura,  neeesse 
es^  ut  bumanis  verbii  e.(  |lfe(tit^.v4  ^^^^(«Vn  ^^' 
enim  sectio  vel  usiio  saiutaris  qu»  illis  qui  ulcerum 
conUgione  j^utrefacti  sunt  pie  infertur  a  medico , 
mala  a  toleraip^ibus  creditur;  nec  equo  calcar ,  nec 
^  emendatio  su^yis  f  st  deliAqvinM«  Omi^  eiiam  dis- 
eipftina  his  qui  eradiuntiiraaiara  sentimiiw  ad  prs' 
sens,  sicut  Apostolus  dicit:  Omnls  autem  ^  dh^iplina 

ALARDI  GAZifil  COHMENTARIUS. 

se  neo  bonas,  nec  mala^  sed  J^du^opai,  ut  Grapci  vo-  p  6tt<  ^ii  non  peccavli,  Job  tahik  inta,  n^qtt«  ei^fium  quid 
canu  Scite  D.  Bernardus  in  Epistola  ad  Roms^um      contra  Deum  iocutus  esj^  Et  fujp  a  fiua  quoque  lu^o- 


(  Epstoia  105  )  :  Ycip ,  inquit,  te  mortem,  eui  non 
eSuger.e%  certe  vel  nion  timere.  Justus  quippe  mortem 
etsi  nan  cavet^  tamennonpavet.  DeniQue  it  mortepraf' 
aeeupatus  fuerii^  in  refrigeria  erit  {  Sap.  iv).  Jtfari- 
tttr  quidem  et  justu^t  sed  secure ;  quippe  cujus  mojrs^ 
utproM^e^tis  est  exitus vitee,  ita  introitus  n\elioris.  Et 
inira  :  B^mamorijttitaptepr^rre^uiefit,  meUor  propter 
novUatem,  opUma,  propler  securitatenh  Et  (an^a,  ntori 
peecator^mpessima  (P^L.xxi^ui  \,  Eit  aMi  unde  pes- 
^ima*  Mala  sifluidem  est  in  mutidi  amtiitone,  pejox  in 
earnis  separaliome^  pessima  in  vermis  ignisque  auplici 

.  eontrMione.  H«c  D.  Bernardus  l^uiQ  loco  bene  con- 

i  gruentia. 

<^  Repetilur  bxc  sententia  rursus  cap,  9,  quamD. 

Cbrysostomus  aiiis  verbis  expressit,  dicens  :  nemt- 

Siem  tmdi  nisi  a  seipso.  De  qua  senteutia  vide  ibidem 

nol^tg. 

^  Testante  Scriptura)  quae ait  (  Job.  i):In omni* 


re  con^pelleretMr  ut  vi  doloris  impatiens  aliquid  ad- 
versiis  Deum  qveriiU  Ct  iilasphepnavocelQqueretur, 
resnondit :  Qt^asi  una  de  ifult^s  muUf^ibM  locuUi  ei, 
Si  ho^atf^scepimu&  djt  tnanH^dt  Qiata.^iiAre  aon  ini- 
qipiamus.  { Job.  u  )  ? 

^  Vulgata  lectio :  Si  erit  maium  i$^  citiitate,  q^od 
Dominus  non  feaerit.  Malum  PCQO^  intelligilur,  nan 
m^lum  culpa^,utdocet^.H^er,ouymus  io  ^om  locum 
^ribens  :  uatum^  inquU.  qupi^  Pominiu  facil  in  ct- 
yitate  non  contrarium  est  virtuiij,  s^d  tMctia  el  cruda' 
iu8.  De  quo  legimus :  Sufficit  dtetinaiim  aua  (  ifaliA. 
VI ),  tVf  ei^  tribula^o  et  anauslLia.  Et  in  propketa  /«- 
gimus :  Ego.  Ifeus  qui  feci  lucem  et  tenebraa  •  gui  fa- 
cio  pacem^  et  conda  nxala.  Sicut  enim  tenebree  conlra- 
riw  sunt  luci  et  diei^  sic  et  paci  betlum  ^onirarium 
(st,  quod  non  per  i«  malum  eil,  i^  ma^nt  wletur  his 
esse  aui  sustinentt  etc. 

^  Discipfina  pro  Dei  castigatione  sunjilur;  Graeec 


auum  (ruei%m  paeatiMiJivium  tdag^i  jf^r^  t^dUtfi  ne|. « UeH\M  C«il  ttUl|  bmil  mciri  V|f*  nafiia»  IKift 

suiu  rediet  jii{i(t#  ( fl^.  ^n  )i  Cl  ^  «nfln^  4Hi§^  ^^  m)im  i\^Sm  9m  PfiMtodwii  Ml ,  afd  mediimi 

Domirm$,  fprrfpd ;  fl^ndla^mnf^mi^^  fili^mqum  qHMd«(n,Qiio4cufiipm9tMlli«Ui99iWiuMwq«m 

recipiu  Qmif^  ^^ij^  eii  fif\^  q^fm  HRn.  c^fU  fnf^  et  ibscAmiq  tH  p^tow^  <  Mm  ^$m  «t>e  iifOe  f«t 

J  Jbid.  <fi  Pr^t  ri.  yi  i  l  l^m^  ipai4  nftMmoMHeii  qukmi  iiVMM  viM  «lM<Mid»i4  «H  ( M  iii).  E|  idee  nee 

*nnni  nrn  afni^linnihiia  ftAlAiit.    ftATitniium    iliad  •   fiit  vir  iuftiiiB  at    hfta   AlLiiftid   nAVAAiiiu»  JAii>t>nA»AS  mmS 


>niprosir(!i^tipmftq*H)l^H,  |fi^i|B4w  Ullifl  5  A 
ptauiuH  D^M^  ^ufAf  w/i(im  il^iV>l  (M4Kft  m  l^  ff- 
errel  €«,  «  iWfl  /f«?<|  (^rfW.  »»▼! ).  K^  »IWW  5 
eiuai»^I>oi|fiiw,fptfjfn>rfJI  W«r^(w»  M^ifUi^ 
mulium  miiericpr^,  e{,  p^ni^Vt^  if  »V«*irii«  { /«<•  n  )» 
idest,  super  trib^|eii<)nU)u^  p\  apirmpni|  q^  ««bii 
pro  peecetQrufn  nQ|||rQrQin  ni^ritii  in(^cft  ^og)p«l« 
leris.  Que9  fcieps  ulilei  ef|(  jDia9i|l>ili|«  ilfl  iHW 
propbela,  Qli(|p«  popiQYidem  iiailuii  f^iM^HVtt  sfd  m? 
sulens  impr^tur  :  ^  44dp  mu  w^jk  4<Mm»  «Mft  B 
««(a  |/or<9m  lm«..  El  ipij»  DqHURMS,  X;^,  iAqiMl, 
induiom  m^  eoi  «ff/^  ( J«rem.  ^i) ,  i4  ^l,  4«flQm 
ac  T9|titat^  q^m  i«  prapienti  |;^\&bn}pr  m\W^ 
ad  nie,  ipei»  if  rebui  prpiperiff  «^MiMieruM,  c%7 
Terq  U^iw  »9  Ci^^waire  QQC^UV*  lAm^  taft 
princip^lif  i^$;e  q)|l|  OPA  p^amiWi  d(^i)ir|,  mHliii 
eoiio  ^d  IfM^m  Brpfici4.nt,ej(  caunj^  «^l^i^nprHmi  f^ 
rioj^t  i^ai^dionifl},  ^t  idcircQ  ot  ^fv^.Q^ein  prqr 
pcmjiiipr^qrpauil^Wiiierii  (|y|i;|^  pm^K^  W^ 
nob^  ^  inipii^  vel  ^  qv.ib«iycu(9gy^  e(M  i.rr^ci  ^ 
non  81191  crede^<Jle  maja  eaifi,  ml  qe(b|,  fiw  f^ 
^)»  mmmm  m^  V^W  tve  iUfi  «ni  V^VtHH 


?ir  jpnu^  ^l  k¥i  ^Uqilid  peffpeiituv  deiriveAii  i|ai 
nihii  pertulit  novi ;  sed  id  quod  ei  accesaurum  fii0- 
rat  necessitite  natone»  inimifl  neqaitia  non  sine 
pra{iiiQxit«pere.i\ui|iieepii.  ae  debi(iim  moriif 
buwa»,  quAd  ineiiciianbiii  legereddendum  est,e«ii 
fnictu  uberrimo  passionit  ae  na(|[B«  renanefationls 
mjmdfl  Pftfldifil 

GAHiT  VH. 
Inigifragaiii^qf^  tm  iKt  fnf  itiila  iniulU  nmiem  « 
ctim  juitu^  l^eqt  <ff  mprH  m^cedm  t 

(fttiUiPUi.  KiiP  li  im^fenptvainsius  neB  satoM 
nilHl  nviil  ^mm  m%  Md  elian  mereedem  paa^ 
•iwil  f  «l9<|iMMir.  wumv^  in  reiiun  fecabitar,  qal 
DW  WMfOii  martm  inferi^iMio,  hA  preAOi  T 

9m9m^  ddpfmaiMm  HUm^gatiimm' 
Tteodorpi;  Vqn  fMt  pr^Qillld  bpoi  meiique,  vel 
^m  m4  Mm%  ^m  m^^m  diipoiattus,  non  de 
afiTfi^eqriu»  fjai  jiia  lawmitlMnlt  Nec  eaim  q^ia 
luuuM^  vei  ipiaiwil  idpirqa  impuMmi  erit,  ^  mait- 
^i%  m  iu^Q  ^mfe  ^fk  p9tMit«  T<der^ie  eeup  el 
^ittWiWAi  iMO  iUi  QHi  tt^Tiftn  Tel  liippii^ia  inlaiit. 


ALARPI  GAZiGI  GOMHENTARIUS. 


•  .  .  i>.  ^  4V<^W9  I  Wro,  jWP  prw^fi 
atar  insiitatio  conjuncta  cum  casiigatione 
i  ae  ▼itioraro  ejas  qai  lnstitaiiiiiv  qval^  pil 
institutio  paeronim.  iJnde  D.  Basilius  ( in  principio 
Pm.  > :  Jiarip/iaa,  iDciuil,  esl  qumdam  inductw  uHy 
/14,  4pty»  s«pe  emii  ialore  viitoriim  mesiilas  piiirpal. 
Qwf  gaidam  im  peerssoliafam  »011  eideliir  esie  gaudO^ 
ted  nuBrms :  verum  poetremo  fructum  ealuianm  el 
9HipltiBi  per  ipeam  eoDevdt^  tedf/ti.  ^umadmadum  - 
€wm  patm  pum  doetrinam  4fi$pieientee^  ofr  ferulaa 
fta^fiUaqua  qum  magUtti  «1  pmdagpgi  adhikere  eoUnt , 
el|4Rli«s  dktaia  siisiiipiHBi :  u  ipm  irme  anta  plagae 
non  emditur;  pesl  umkeea  daiairesque^  vekui  matim 
apmtia  eurt^as,  esmpitur  foiioet  memmna  cuetoditur : 
tie  oMdii  el  tis  i|tti  divina  audiunt  pracepiay  et  ad 
ea  eenauda  le  negiigenier  hakent.  Nam  poi/^quam  di- 
idptiMa,  eti  iHflieta  eet  a  ilso,  tune  qum  molesie  iemipm 
iltu  tnenUakaniue  dmua  mandata^  quaii  jam  pri* 
mvm  in  amrae  ipemrum  cadam^  laieJpittiiMif . 

a  Verba  suni  SaiomoMs  Frov.  iii,  qa»  mere  su»  ^ 
citat  Apofllolus  Uebs .  lu,  justa  tnnslaiienem  LIX,  V 
qnm  laanea  a  Vulgaia  versione  nen  discrepet,  idei  in  eo 
qood  %sqaiti|r :  ftagelkali  auUm  omu/em  fikum  quam 
reapti.  Fre  qoo  Uiereaymue  ex  Hebrmo  sic  lerlii  x 
Et  ^uaei  pafer  in  fUio  oamplaeei  ^k  Qa»  tameii 
seasiim  reddani  non  Teide  diversaro  ab  «m»  quem 
LU  exppeeserant.  9eram  enim  diiferaut :  lagellai 
omiiein  ftiiaiii  quen  recipit,  etceslsgas,  at  piter 
filiisn  inquo  sibi  coesplaeel,  idesl,  quem  Tslde  amei. 
Simitiasaot  TerbaMoysls  Deoler.  vin,  abi,poetqiiam 
memhussel  atiietionaea  populi  Israelitici ,  ait :  Vi 
reea§imt  in  eqede  im  quia  ei^m  mudit  fUium  iuum 
homufy  iic  li)pHMiiiii  Bem  i»i|s  srMiMoii  Is ,  fl  cuetadiae 
mandata  Domini  Dei  (ui,  etc.  £t  Proverb.  xiii  :  Oiis 
poacdf  tuBgmf  adii  fUimm  euum^  qui  autetn  dihgit 
i/iim,  iasiaiiier  erudU :  Ubi  er udire  pro  esstigare 
suasliiir,  aicttt  diseipjina  pr o  ^igaiioiie,  «i  dictum 
est.  Denique  Apoc.  111 :  Ego  quoi  ama  apguo  et  erh 


^m  \^  9»<^  pouiiuii  pri  qmmm^ «  iuud  &tm^ 

ce  tiabetur :  lyu  oaovc  iov  ^i^m,   ego  quoscuii 


igaim  auiom  Teraio  :  inatiiitifi  genlu 

ifBna,  numguid  gioeifieaiui  eef  l)bi 

Jroie^  ioquil ,  qu»  LXl  poeuerunt^ 

habentur^  ied  quia  eupra  dixerat  : 


quoscumque 

Ijia  LXX.  Vulgata  »utem  Tersio  :  Induiiiiti  genti^ 
J>emkna^  iuAutiieH aeenti,  '"    *  "' 

D.  BieroojNnae :  Jraie^ 
in  Eehraico  non 

Idaa  mduaiitit  et  pardidieti,  ei  lutieti  onme  maeeuium 
eomn^  eumdm  eeneum  eecuti,  addiderunt  de  iuo, 
nuUa ;  ut  qui  gionoii  in  tarta  sani,  malit  duplicibut 
opptimantujr. 

t  Augustintts  lili.  i  de  Civit  Dei,  eep.  11  :  Mata 
mem  piilaiida  non  eii,  foem^oaa  sifa  prmeenerU.  iVe- 
qua  emm  facU  maiam  mortem,  niii  quod  uquiturmor- 
tem.  Cum  igiiur  Chrietiani  noverint  longe  metiorem 
fuiue  reUgioii  pauperii  mortem  intertingentium  eanum 
linpiias,  quam  impii  diviiie  in  purpura  et  ^iio,  hor- 
reida  iU/i  genara  wufttium  guid  mortuie  obfuerunt^  aui 
^MS  «iaerttNl  f  Laotamlus  lib.  111  in&tiiai.  cap.  ip  : 
Si  fuit  nes  rogat  airttimie  oiom  iti  ^»ttm,  an  malum  f 
reepondekemut  qualUatem  ef«s  e»  vitm  ratione  pendere, 
^ani  iieut  tita  ipta  bonum  ett ,  ti  cum  virtute  vivitur^ 
malum  ii  cum  eeeteoe;  ita  et  more  ex  prmteritii  vitee 
actikut  ponderanda  «l-  ile  jjll  «1  li  tUa  in  Dei  religione 
trantacta  lil,  mon  maium  nen  lif,  quia  traniUaa  eii 
ad  immortatiiatem;  tin  piUor^  malumtU  neeetu  eit^ 
quoniam  ad  seimrna  iupplieia  tfntnimittii  ( Lue.  xvi). 

A  ^  legii  eiiam  bunc  ioeam  D.  Au^ustious  in 
aniMMatioaibae  in  iob  :  Mon^  inqtiil,  rfro  reg«tei , 
<:tt;tte  eita  abocondita  eet.  Vei  quia  eoram  Beo,  vei  quia 
pauoit  nota.  De  ea  vero  morie  aceipiendum^  per  quuni 
morintur  mundo.  Hieo  Augustinus.  In  Vulgata  autein 
edliiene  non  leguntur  ille  verba,  mort  iro  requies^ 
sed  bme  teatummi>do,  mro  eujut  abicondita  eet  via. 
Sieal  ia  ^rmoo  o^}  d  Mr  ikirfiepdtfit.  Unde  patet  vocein 
jttsio  esse  addititiam,el  legendam :  cujue  tia  abscon' 
dita  esi,  non  vila. 


m  J0ANNIS4;ASSlANl4C0LLAT10MeS.  686 

sed  itli  profieil  ad  nMreedem  qoi  illaia  sibi  palienter  a  famam ,  ut  $eduetore$  et  Hracee ;  ut  irieUs,  $emper 


e<cepit.  Ideoqoe  et  bic  merito  ponietar  pro  crudelita- 
tis  8»vitia,  qua  malom  voioit  Inferre»  et  ille  nibilo- 
minns  nihil  mali  perpesaos  est,  qoia,  yirtuie  animi 
sui  palienter  teniationes  doioresqoe  sustentans,  ea 
qu»  malo  proposito  illata  sont,  ad  profectom  melio- 
ris  sutos  et  aeternae  Yit«  fecil  beaiitudinem  perti- 
nere. 

CAPUT  IX. 

Exemplum  beati  Job  a  diabolo  tentati ,  et  Domm  a 
Juda  traditi;  et  quod  Jueto  tam  pro$pera  quam  ad^ 
versa  profidant  ad  ealutem, 

Neque  enim  *  patieniia  Job  mercedem  diabolo, 
qui  eom  iUustriorcm  suis  tentationibus  reddidit»  sed 
lUi  ipsi  qoi  eas  virlliter  pertulit«  acqoisivlt;  ^  nec 


autem  gaudentee;  ut  egentes^  multos  autem  loeupU' 
tmUee  (II  Cor.  vi),  etc.  Omnia^rgo  qoe  prospera 
repolantory  et  dexlrae  dicontor  partis»  qo»  sancius 
Aposiolos  gloriae  et  bonae  famae  vocabuio  desif[na- 
vil,  illa  etiam  quae  existimantor  adversa,  qoas  per 
ignobiliuiem  et  infainiam  evidenter  expressit,  quae- 
que  a  sinistris  esse  descrlbity  efficiuntor  viro  perfe- 
cto  arma  jostitiaB,  si  illata  sibl  magnanimiler  sosien- 
uveril,  qood  videlicel  per  haec  dimicans,  et  i^iig 
Ipsis  qoibus  impognari  poUtur,  Umqoam  armb 
otendo,  eisqoe  velot  arco  et  gladio  scutoque  vali- 
disslmo  contra  illos  qoi  baec  iugerunl  communitus, 
profectum  soae  patientiae  ac  viriutis  acquirat,  glorio- 
sissimum  consunliae  iriumpbnm  ex  ipsis  qu»  letba- 


ludas  aeterni  suppUcii  immuniute  donabitor»  qoia  B  liier  infernntor  capiens  hostiom  telis;  nec  prosperis 


proditio  ejos  ad  saliitem  generis  profecit  bumaiii. 
Non  enim  proventus  considerandus  est  operis ,  sed 
operantis  affectus.  Quapropter  bax:  debet  in  nobis 
deliniiio  immobiiiter  custodiri ,  quod  nulli  «  malum 
ab  alio  poftsit  ioferri ,  nisi  qui  iliud  ignavia  sul  cor- 
dis  ac  posillanimiuie  contraxerit,  hanc  eamdem 
sentenliam  beato  Aposiolo  ono  versicolo  confirman- 
te :  Sdmue  autem  quoniam  diUgentibue  Deum  omnia 
cooperantur  ad  bonum  ( Rom,  yih  )•  Dicens  enim, 
omtita  cooperantur  ad  bonum^  oniversa  non  solom 
qoas  prospera,  verom  etiam  qoae  putantur  adversa 
pariter  comprehendit.  Per  qoae  et  in  alio  loco  idem 
Apostolos  se  iraosisse  describil,  com  dicit :  Per  ar- 
majustitiee  qute  a  dexiri$  $unt  et  a  $ini$tri$,  id  est, 


domtaxat  elatos,  nec  dejectos  adversis,  sed  itinere 
plano  ac  via  regia  semper  iucedens»  ab  illo  Iran- 
qoiUitatls  suto  neqoaqoam  laetitia  superveniente, 
quasi  in  dextram  motost  nec  ingroentihos  adversis, 
tristitiaqoe  dominanie,  velut  ad  laevam  rorsiis  ira- 
polsos.  Pax  eniro  multa  diligentibue  nomen  tuum,  et 
non  est  iUi$  $candalum  ( P$alm.  civui).  De  illis  vero 
qoi  per  singulos  incurrentes  casus  pro  eorom  qoali* 
Ute  ac  varieuu  moiantor,  ita  dioitor :  Stultu$  autem 
mcut  luna  mutatur  {EccL  xxvii).  Ut  enim  de  perfectis 
sapientibos  dicilor  :  Diiigentibue  Deum  omnia  coope* 
rantur  ad  bonum^  iu  de  infirmis  pronontialor  ae 
slollis,  ^Omtda  adver$a  tiro  iH$ipienti;  nec  enim 
prosperls  rebos  proficil ,  nec  emendator  adversis. 


per  gtoriam  et  ignobilitatem,  per  infamiam  et  bonam  G  Ejosdem  namqoe  vinulis  est  tristia  foniter  lolerare» 

ALARDl  GAZiEl  GOMMLNTARIUS. 

^  Patientiam  Job  egregie  describit  D.  Cyprianus 
lib.  de  Bono  Patientiae,  et  Chrysostomus  homil.  28 
in  primam  ad  Corinthios. 

^  Polchre  id  eipUcat  D.  Aogostiiios  in  enarratione 
psalmi  xciii  his  verbis :  Si  traditio  Judm^  et  non  tra' 
dentie  anmu$  contiderttndu$  e$t^  hoc  fecit  Juda$  quod 
fecit  Deu$  Pater^de  quo  scriplum  e$t :  Quiaproprio  FUio 
non  peperdt^  $ed  pro  nobie  omnibue  tradidit  iUum 
(Rom.  viii).  Hoc  fecU  Judae^  quod  fedt  ip$e  Dominue 
Chri$lu$t  de  quo  scriptum  est :  Qui  $eip$um  tradidit 
pro  nobi$  oblalionem  et  ko$tiam  ueo  in  odorem  smivi- 
tati$.  Et  iterum  :  Chri$tu$  dilexU  EccLeeiam  $uam,  et 
$eip$um  tradidit  pro  ea  (Ephe$.  v).  £l  tamen  gratiae 
agimu$  Deo  Patri ,  qui  unico  FiUo  $uo  non  pepereU^ 
$ed  pro  nobis  omttibu$  tradidit  Ulum ;  fratia$  agimue 
ip$i  Ft/io,  ^tti  $eip$um  Iradidit  pro  nobi$^  el  in  eo  vo- 
tuntatem  PatrU  implevit  :  et  deteetamur  Judam ,  de 
cujue  facto  tantum  nobi$  beneficium  preeetitit  Deu$t  et 
recle  dicimue  :  ReddidU  ei  Dondnue  $ecundum  iniqiU' 
tatem  ejut^  et  eecundum  matUiam  eju$  dieperdidU 
eum.  ^on  emm  iUe  pro  nobi$  tradidit  Chri$lum^  $ed 
pro  argento  quo  vendidU  eam,  quanwi$  traditio  Chrt$ti 
$U  noslra  redemptio.  Sic  et  t//i,  qui  martyree  pereecuti 
enntt  per$equendo  in  terra^  in  ccslum  mittebant;  et 
$ciente$  quidem  proB$enti$  viioB  damnum  inferebant,  nO' 
edentee  autem  fuiurce  viiee  lucrum  eonferebant.  Qui' 
cmnque  tamen  per$evera»erunt  in  odio  inju$to  ju$torum^ 
reddidit  ei$  Dominu$  $eeutulum  iniquiiatee  ipeorum^  et 
eecundum  malitiam  eorum  dUperdulit  eo$,  Sicut  enim 
mali$  obe$t  bonita$  Juetorum^  $ic  boni$  prodeet  tittfut- 
ta$  tmpiofttm.  SimiUs  apnd  eoredem  locus  est  tra- 
ciaiu  seplimo  in  primam  Epistolam  Joannis :  Facta 
estf  inquit,  iratUtio  a  Patre^  factu  est  a  Fi/io,  facta 
£st a  Juda.  Quid  ergo  di$cemi$  imer  eo$?  Quia  hoc  fecit 


Patety  et  FiUu$  in  charitate^  Juda$  in  prodiUone.  Kt 
concludit  :  Diverea  ergo  intentio  diverea  facta  facU^ 
cum  tamen  eit  una  re$  ez  di9er$i$  inlemkmihm»  itt 
Auguslinus. 

<^  Malum  scilicet  peocati,  ut  superins  expressit, 
quia  nemo,  nisi  volens,  peccat.  Est  autem  baec  pras- 
dara  SS.  Patrom,  speciaiim  vero  D.  ioannis  Cbry* 
sostonii  doctrina  {Apophtheg*)^  cujus  supra  (Cnp.  4) 
meniionem  fecimus,  licet  prima  fronie  videatur  pa- 
radoxa  :  Neminem  leedi^  ntst  a  $emetip$o.  In  cojos 
confirmationem  scripsit  pecoliarem  tracuioin  com 
in  exsiiio  ageiis,  et  mollis  aerumnis  oppressos,  Uni 
seipsom  qiiam  aroicos  coiisolaretur  :  et  quidem  bu- 
jusmodiy  ut  hic  iuler  Untos  tanti  doctoris  labores 
satis  esse  possit,  ad  absolutissimum  Clirlsiianum 
efformandom,  et  qoemlibel  afflictionom  abysso  sub- 
mersom  consolatione  erigenduin  ac  spiriiali  laetitia 

KBrfundendum  {Baroniue  tmna  Y,  oitno  CAnsit  405)« 
ovissiiiius  sane  Untl  Patris  parius,  ideoque  dignis« 
simos,  qiii  semper  pr»  manibus  habeatur,  volvatiir, 
foveatur.  Porro  siniiie  argumeutum  egregie  tracla- 
vit  Boelius  Severinus  in  suo  libeilo  de  Consoiat. 
Pbilusopbica.  In  quem  exsut  Comroentarius  Tbo- 
mae  cujosdam  Aiiclici ,  D.  Tbomae  Aquinali  (  ul 
boc  obtier  moiieani)  falsu  ascripios.  Cuiu  ciiim  inier 
Anglicum  et  Angelicum  magna  esset  vocis  siiniliiu- 
do,  paulaiim  effeciom  est,  ut,  per  incoriam  el  erro- 
rem,  Thomae  Aiiglici  scripU  Tboins  Angelici  titolo 
nourentur,  qui  Tbomae  AqoinaU  a  tbeoli^nis  Diehlo 
attribuitur. 

^  Ita  ex  Graeco  :  nkna  cvovrue  an^/»4  «f^^cvc.  At  La- 
tinus  et  vulgatos  inlerpres  :  FUio  dolo$o  nikU  erit 
boni  :  $ervo  autem  $apenti  proeperi  erunt  actue^  #f 
dirigetur  via  eju$. 


W7  COLUTIO  n  -  DE 

cojitt  Miin  seeoiidi  modertri,  ei  eum  qui  in  ano  A 
eonuii  svperttttr,  iieatruni  lufferre  eertisiiinuiii  est* 
FicUiin  lainen  quis  elidl  polest  prosperis  quam  sd- 
vertis.  H«e  enim  interdum  etism  inviios  retinent 
alqoe  homlliant,  et  compunctione  saloberrima  vel 
mlnos  peeeare  faeioDt,  vel  emendant;  illa  vero  mol- 
llbos  mentem  ac  peniiciosls  estuUentis  blandimen- 
lis»  seeoros  fellcllatis  sa«  proventu  rolna  msjore 


GAPUTX. 

D€  strftiM  «tri  ferfetH ,  ^t  amHdixter  /l^ra- 

/tf€r  mtnaiiMliir. 

bti  iOBt  ergo  qol  ilgoraliier  in  Seripturis  sanclis 
•  AprmpoUCtM,  id  est,  ambideitrl  noncopantary 
«t  ille  ^  Aoth  in  llbro  Judicum  roisse  descrihitur, 
^  utrm^i  mant  itfetoitr  pro  dexteru{Judie.m).  B 
Qoam  virtniem  ita  poterimos  nos  qooque  intelleeliia- 
Uier  poesidere,  si  ea  qu«  prospera  snnt  desleraqoe 
eeMentor,  et  ea  qaas  adversa  sunt  ac  sinistra  dicun- 
tor,  booo  recloqoe  oso  sd  partem  recerimus  deite- 
fom  pertinere,  ot  qoaecomqoe  ruerint  illata,  flant 
DoMs,  secandom  Apostolum,  mrma  iuetituB  ( II  Cor. 
vi).Donbos  namqoe  partibus  et  (ot  ita  dixerim) 
maniiiQS  •  interiorem  homlnem  nostrom  sobsistere 
pervidemas  :  nec  qaisqoam  aanciorom  csrere  hae 
^lstra  qoam  dieimos  potesi,  sed  io  hoe  vlrtos  per- 
fBein  diseemitur,  '  sl  utramque  in  desteram  bene 
oiendo  converUi.  Et  ul  manilestios  hoc  quod  dicl» 
aios  possit  Inieliisi,  babet  vir  sanctus  dexieram, 
•oecessos  viddieel  spirilafes,  In  qoa  tonc  consistit 
qoando  rervens  spiritu  desideriis  et  eoncuplscentils  G 
Mmiboa  domlnatur»  qoando  ab  omnl  diaboliea  Im* 
fognatione  secoros  absqoe  ollo  labore  ac  dlfllcultate 
vilia  camis  vel  respalt  vel  abscindic»  cnm  soblimstus 
n  lem,  oniversa  prttsentia  aique  terrena  velut  ina- 
Mm  romom  ombramqoe  vacoam  eontemplator,  et  ot 
mos  tmnsitora  contenmit,  cum  rutnra  per  excessom 
mentis ,  non  solnm  ardentissime  concupiscit,  veram 


N£CE  SANCTORUM.  «58 

eiiam  clarins  intuetur,  com  erflcacius  spiritallbos 
pascitar  tbeoriis ,  cum  locidios  sibi  resersta  conspi- 
cit  cmlestia  sacramenia,  cum  orationes  porlus  atque 
alacrius  emiitit  ad  Dominom,  com  iu  sptritus  ardo- 
re  succensus  ad  ea  quae  invlslbilia  sunt  et  seteraa 
tota  animi  alacritaie  transmigrat,  oi  neqoaqusm  se 
Jam  credat  in  carne  consisiere.  Habet  similiter  e(  sl- 
nlstram,  cum  lentationum  lorbinibus  implicatur, 
cum  ad  desideriacarnls  incentivorum  «stibus  inilam- 
roalur,  cum  ad  Iracundi»  rurorem  perturbationum 
igiie  sQCcenditur,  com  snperbic  seu  cenodoiiae  ela- 
tione  pulsatnr,  cum  tristiila  mortem  operante  de« 
primitur,  cum  machinis  acediae  et  impugnatioiie  con- 
cotilor,  comqoe,  omni  spiritali  fervore  subiracto» 
qoodam  lepore  atque  irrationabill  meerore  lorpescit, 
01  non  solum  cogitationibus  rectis  ac  rerventibus  de- 
seratur,  sed  etiam  psalmus,  oratio,  lectio,  remotlo 
cell»  simu!  borresnt,  et  intolerabili  quodam  tetro- 
qoe  rastidio  oniversa  sordeant  insirnmenia  virtotum, 
qolbus  com  pulsatur  monacbus,  sinistris  partibus  se 
cogno»cat  urgeri.  Quisquis  igitur  in  illis  qii«  dex* 
trc  partlsessepraedixlmuSyminimeruerit  subintrante 
glorla  vaniiatis  elatus,  et  in  isils  qoae  slnlstrae  par- 
lis  sunt,  viriliter  dimicans,  nulla  desperatione  con- 
clderit,  ac  polios  de  conirarils  arma  qosedsm  paiien- 
tla  ad  exercitiom  virtuils  assumpserlt,  utraque  mann 
iitetor  pro  dexira ,  et  in  otroque  actu  triumphator 
effectus,  um  de  sinlstro  statu  quam  de  dextro  pal- 
mam  victoriaeconsequetur.  Qnalem  beatum  Job  legi- 
musmeralsse,  qui  utlqoe  per  dexteram  coronabator, 
qoando  septem  fllioram  pater  opolentos  sc  diveii 
Incedcns  qootidiana  pra  eorom  puriflcatione  sacrifi- 
cia  Domino  offerebai,  non  ism  sibi  eos  qtiam  •  Deo 
aosceptos  ac  ramiliares  cuplens  exhibere,  quando  Ja- 
noa  ejus  omni  advenienti  patebat,  quando  erat  pes 
claudoram,  et  ocolos  caecoram,  quando  de  vellerlbus 
ovium  ejos,  homeri  caleflebani  infirmorum ,  quando 
erat  orphanoram  pater  et  vlr  viduaram,  quaiido  nee 


ALARDI  6AZJSI  C0NMBNTAIUU8. 


•  *Afif9r|po8^co«,  seu  ambldexier,  ait  Soidas ,  qoi 
faevam  pro  dextra  habet,  seii  qoi  sinlstra  otltor  ot 
dextm,  qoi  et  AfimXIEiof  dieiior  coniraetiore  vocabo- 
Jo;  qoo  praeter  allosusus  esi  Gregorius  Naziansenus 
io  oratione  runebrl  in  S.  Basilinm,  ubi  eos  qui  sut 
viu  lantum  aat  eradiiione  dumtaxat  excellerent» 
nihil  aluscis  differre  dicit :  qui  vero  parem  in  utro- 
qoe  laodcm  consecuti  essent,  eos  dcf<fi9i{covc,  id  est, 
ambidextros ,  sc  nnmeris  omnibos  absoiatos  esse. 
Bud:eu8  in  Gommentariis  :  Afmd  Pleionem ,  inquil , 
{Lib.  vn  de  Le^hte),  &|»TtiroScr,  meI  kfrix^t^  dicmir- 
tur,  qui  utreqMe  pede  ei  utraque  manu  mque  «luRlttf, 
ut  $unt  «fcf  idii{coc,  nullo  per  di$$uetudinem  utendi  de» 
bititato.  ' 

^  Nominstor  hic  inter  iodiees  populi  Israeliiici 
ptttiodam  lerilos:  Deqao  In  lib.iudic.  cap.  iii  tia 
flcribiior  :  Su^eitaeit  ei$  $alvaiorem  vocabulo  Aod^  fi» 
lium  Gera,  pH  Gemint,  qui  utraque  manu  jrro  dettra 
Htetatur.  l)nde  AftforcpodfCcoc  diciusiesi;  a  h.  auiein 
ilieronymo  (U^.  tin  Jonman.  e,  17)  dcfif  c8c(ioc »  qui 
Interfecit  r^em  Eglon  pinguissiHiuiii. 

^  Id  est,  mentem ,  sive  animam.  Sic  sspe  apud 
Paulom. 

*  Hls  admodum  consenlanea  scribit  Hieranymus 
III  ilhim  versiculum  Psal.  ic :  Cadent  a  latere  tuo 


mille^  et  deeem  mllia  a  dextrii  tui$,  Ab  eo^  Inqoit, 
qui  IMUA  in  adjutorio  AttieeM^  eadent  a  laiere  ejue 
mHte^  et  deeem  miUia  a  dextrie  mu».  Dextera  eancti 
dicitur;  dnietra  non  didtur,  $ed  tatu$.  Videte  enim 
quod  dicitur :  Et  deeem  miltia  a  dextrie  tuie.  Et  quo» 
modo  dixerae :  Cadent  a  latere  tuo  mUtet  Quando  enim 
dextera  didtur^  et  eimetra  non  noonnalnr,  pro  einietra 
latue  nominatur.  Non  enim  poterat  juetum  e$$e  ,  ut 
l«sm<  haberet  $itti$tram.  Qui  fe,  tn^utl,  pereu$$erit  im 
V  daxtermn  maxillam^  preeke  ei  et  atteram  {Matth.  vi) ; 
-  non  dixitf  et  $ini$tram.  Non  emm  e$t  $ini$tra  tfum  prm' 
betur^  $ed  dextera  ottera.  Erao  eimpticiter  dtco  ^«o- 
nlam  ju$tu$  dua$  dextera$  habet.  Denique  et  HleAwth, 
aui  eerihitur  in  Judieum  libro^  pr&pterea  dua$  dexteras 
hubere  dieitur  ,  quia  juttue  erat^  et  interfeeit  iUum 
mnquieeimum  reqem.  Maec  moraiiier  et  tropologiio 
D.  Hieronymus. 

•  Manuscripti  nonnolli :  Deo  eubjectoe.  Dionysius 
legit  aeeeptoe  {Libr.  x  Inetit.  e).  Sed  verior  nosir» 
lectio,  01  commonior.  Soseepios  soiem  intellige  in 
ciiram  scu  clientelam  recepios.  Suscppti  enim  olim 
dleebaniur  clientes,  quos  pstroni  tuendos  suscepo- 
rant,  iit  alias  nouvimus.  Hinc  D.  Ainhrosius  serm. 
05:  /n  tantum  vicinu  prmuntia  eflieaci$preBbehitur  ad^ 
vocati^  iu  quantnm  fuerit  fidee  devota  $u$ceptin 


6S9  JOANmS  CASStANt  CdLUtlONed. 

in  corde  quidem  6U0  super  inimici  sui  ruina  gsTisua  A  ftibimet  cobaerere  atque  insolnbiliier  61  opUt  tnn^ti. 


est  ( J06.  1).  Idemque  rursus  per  sinlstram  pariem 
sublimiore  yirlute  de  adversilaiibus  triumpliabatf 
cum  septem  filiis  uno  orbatus  momento,  non  ut  pa- 
ter  acerbo  luctu  conficiebatur^  sed  ut  verus  Dei  fa- 
mulus  super  Greatoris  sui  voluntate  gaudebat  (Ibid.): 
cum  ex  locuplete  pauperrimus »  nudus  ex  divite,  et 
v;)lido  tabidus,  ex  inclyto  et  glorioso  ignobilis  atque 
despectus,  incorruptam  animi  fortitudinem  retenta- 
bat;  cum  denique  omni  substaniia  atque  opibus  de- 
stltutus  sterquiliuii  erat  factus  babitator,  et  velut 
quidam  corporis  sui  severissimus  carnifex,  testa  ra- 
ddbat  saniem  profiuentem,  atque  ex  omni  parte 
membrorum  glebas  vermium ,  digiiis  inersis  in  pro- 
funda  vulnerum ,  detrabebat.  In  qulbus  cunctis  in 
nullam  desperando  prolapsus  est  blasphemiam,  nec  ti 
adversusGreatorem  suuroin  aliquomurmuravit;  quin- 
immo,  nequaquam  tentationum  moie  alque  acerbi- 
tate  conterritus,  ipsam  quoque  quod  ex  omni  priati- 
na  facnltate  suo  corpori  superfueral  Indumentum, 
quodque  soium»  quia  ipso  vestiebatur,  a  diaboli  {k)- 
luerat  vastatione  salvari,  rescindens  fliique  abjlclens, 
adjecil  super  illam  quam  durissimus  [Lipi.  in  marf. 
dirissbnui]  praedo  intulerat  sponuneam  nilditatem. 
Comam  quoque  capitis,  quiB  sola  de  prioris  gIori« 
reliquiis  inucta  remanserat ,  vexatori  suo  projecil 
abscusam»  el  amputans  etiam  id  quod  saeviens  r^ii- 
qtterat  inimicus,  illa  cttlesii  advenus  eum  voce  iri- 
pudial  ei  insului ;  Si  houa  mceftlmui  d$  numu  Dih 
miitt,  mo/a  cwr  non  $uuinekmu$J  Nudui  e§reisu$ 


Erimus  Igitur  ambidextri,  quando  nos  quoJfil^  irerum 
prsesentlum  copla  Vel  inopia  non  mulartl  6t  ne(  llla 
008  ad  voluputes  noxi»  remissionis  impuleril ,  nec 
isu  ad  desperationem  aitraxertl  6t  querelam,  led 
similiter  Deo  gratias  in  ulroque  referenled  parem 
fructum  de  secundis  adversisque  capiamus ;  quMem 
se  llle  verus  ambldext&r  Doctor  genlium  fuisse  le- 
sUtur,  diceiis  :  Ego  enim  didici  in  quibui  sufii  ji»jjt> 
ciem  eese;  »cio  et  humtiart^  i^o  ei  abundare;  ubique 
et  in  oihAibus  inslUutus  Suln,  et  sidutdA  el  esutifet  et 
abundare  et  penuriam  pati;  omnia  possum  in  eo  qui 
me  confortat  [^PhUipp.  iv). 

CAPUt  XI. 

/^  duplki  $enere  teniationuM^  qum  triplieimoda 
inferuntur. 

Ergo  Iicet  diiertmus  biparlium  hM  teADilionem, 
id  est,  in  rebus  vel  pfosperls  tet  adversls,  s^lfehduifi 
esi  tamen  omnes  homines  tripllci  taliooe  tenlaH  *. 
JPIerumque  ob  probaiionem,  nonnumqbaib  6b  em^n- 
dationem,  interdum  ob  meHu  delittoruift.  tt  th 
probailonem  qciidem  l>ealum  Attfab&m,  Ut  )ob,mul- 
losque  sanctorum  tributaiiones  Ihntimerais  teginiCi& 
perlulisse;  vel  illud  quod  in  beut^ronOmio  dlcttDr 
ad  populumper  lloy8en,£^  recorddkeriscuncti  iltnifh 
ilUuSt  per  quod  adduxtt  ie  bominus  Deus  lukl  quadrA" 
^n$a  annisperdeseriamfUt  affligerel  le  alqu^  tentarii, 
et  nota  jisrent  qum  tn  tuo  animo  yersabantur^  utfUrn 
eustodires  mandatailUus,annonldeuler.  viii).  Gt  illud 
quod  in  psaimo  dicilur :  Probavi  te  apud  aquam  con- 


sum  de  utero  matris  mew^  nudus^revertar  Uluc,  Domt-  ^  tradicUotds  {PeaL  lxxx).  Ad  Job  quoque :  An  pulis 


nm  dedit^  Dominus  akstulit ,  quomodo  Domino  plaeuit 
sic  factum  est  :sU  nomen  Domini  benedictum  {Job.  11). 
Ambidexirum  merilo  dixerim  el  iosepb,  qui  in  pro- 
aperis  gralior  patri,  religiosior  irairibus,  acceptior 
Deo;  in  adversis  eastus,  domino  fidelis^  carceris 
uiitissimtts  vinctuSi  injariarum  immemor,  beneficus 
inimicis,  invidis,  el  quantum  in  ipsis  fuit  interfecto- 
ribus,  fratribus  non  solum  pius,  sMl  MliA  muilfll-* 
cus  invenilur.  Hi  ergo  oorumqtte  consimiles  recte 
AmbidMtiri  iittnonpahMrl  \itrti|tte  ttbln  mftilft  ftlHtt- 
tar  pro  dextra,  hl  MtY  bdec  qti%  ApOfttblfis  Wmm' 
ral  iranseuntes,  pariter  dicunt  c  Per  arma  iustUiw 
puB  a  iMHl  ftttiu  H  a  eimetrist  per  ^gioriam  et  % im- 
NffMMn  i  p«r  infmim  tf  hmm  fltmm  { \\  Cdr.  Vk ), 


me  tibi  aliter  locutum^  quam  ut  hppareres  justusf  Ob 
emendaiionem  vero ,  cum  justos  suos  pro  p;if vis 
quibusdam  levibttsque  peccalis,  seu  pro  elatione  sii^ 
.puriutis  humiliaus  diversis  lenutionibus  Iradit,  ut 
omnem  sordem  cogiutionum,  ei,  ul  verbte  {thophetft 
dicam.scoriam  quam  in  occultis  eorum  pervidet  esse 
ooncreiam,  ^xcoquens  in  praesenii,  veitti  auhudi  pu- 
fUdl  (Uluro  iranamitui  examini,  nibil  in  eis  residere 
permittens  quod  scruune  post  hxc  judicii  ignis  p^e* 
ttali  chiciaitt  ttipurgalurtts  inveniat  {Isd.  1),  secun- 
tlfim  illud  :  Mvdm  fritmlmionmiuetmim  {Psal^  lui) : 
et,  Pt/t,  nM  negtigen  disclpUnm  DorMM,  fMfiie  fa- 
ligerie  dm  ab  eo  inertparis:  quem  enim  diUgit  Dotnir 
Htti  lUrffpAi  ft«9«Kai  «ttiem  oiimeill  lUium  ^uem  ra- 


etc.  De  qua  dextra  vel  sinistra  ttft  SftlomOn  6x  p6f-  ^  dpit,  qnU  mtm  Hkt  /Itttti  quefn  non  ddrfipii  faHf  f 


fiona  spdftsaa  ioquitur  in  Cimiaco  Gttttlieorttai  1  Lm(i 
^s  M  ttipite  meo,  H  dMeri  ojtbo  mplmMIHf  me 
[Caniic.  11).  Ouas  licei  uirasque  ttitles  «sse  slknificet, 
umen  ilian  ftth  oapite  stto  ponili  quia  tttki|i«ohre  de- 
bent  aUterMS  panes  priAOlpttli  ttonlis.  A4  ho«  i^Hi- 
dcfm  tantiim  utlles  sunt,  lil  pro  t^mpb^^  no^  ^xeN 
ceant  «t  erudiani  ad  saiute«,ac  perfectos  ad  paiien- 
ififttti  roddnnt }  dttxibraA  vth)  ad  tdfifttv«iidaa  io  ac 
perpetuo  eons^rvimdatn  ftahitaM  Amptetn  spdnli 


Quod^  «flHro  iiMd|»/ttiam  estiSf  cujus  participes  facti 
tunt  omm^  9rgo  aduiterins^  H  non  fitii  estie  {Bebr. 
tn).  Et  in  Apocalypsl :  Ego  quoi  «m«,  «ffiio  «1  ca- 
stigo  (Apoc.  m).  Ad  quos  eliam  sub  flgufs  }(ftriisalem 
ex  persbna  Det  iu  per  Jeremiam  sermo  dirigitur : 
tdeiam  enim  tohftimtfifflioneMt  1'«  omibus  gmHbus  w 
quibus  dispersi  te;  te  autemnon  faika/lliiH  cOMHtmm- 
tknem^  sed  eaUigabo  te  in  jh^icio,  «I  ttoii  iibi  videaris 
innMu^  {immx  t%\).  Pf%  qna  e«lttl«ri  eBMii4«iione 


rALARDI  GAMl  QQIiMBMTARIUS. 

^  SclDtet  a  D«o ;  d^  ea  eninl  iehUlioh^  \\\t  10(|Ul-     iriDlex ,  immo  quadniplex  causa  sive  ratio  blo  red* 
tur  t\\\m  Scrlpiurfi  discipliham ,  eruditlonem ,  |Hro-     iim. 
bationem,  tastigationem,  perchsslonem  vocai:  enjtts 


C0LLAT10  M  -^  M  mc«  SAHCTdRtiM.  m 

<  trfm  M»,  ItmHM,  el  mia  mti  A  nM  qtt(HMnrtttodo  Jiilll  it  «Mn  lalnU  frMHInkt  i 
(JiMrtt  tiV)v  •  IftKiiltaB     Dtfeat  tii/lhtfoHtift  fti  QfM,  fHMM  eon/rarit  Mn/IMol-; 


Nl 

,  «mHiMa  injM  WHl«wA  iMemgeHI,  CoH- 

M  fironi  M  (/MM.  1)4  El  Itemft  s  QHi/IMor  tfN, 
DgwiiiB»  ^«MrtMl  imtM  «1  mm  \  e^ntetimt  m  faittf 
iwMM  mmmm  m  m  (fiti  tii).  tH  fom»  iuiM 
pitMtofvin  t»l«Vi  imiittfwli  lnMiaf  ^  Hi  1M  }f^\gkk 
pepulo  itrtdlfnMtoivrbiiM  DomMui«OMriitt)iiu^ 
dicens  :  Dent€$  batimm  fiHMtimi  m  Mi  Ait*  fk^m 
irakenHum  tuper  terram\  wi  fmtra  percum  filios  ve- 
Hrii»  iftic^liurai  non  rfCiftMiM  {DeuL  iiui).  lii 
pMlmis  quoqui :  Mwim  fiifilfi  iiivMionmt  (Pia/. 
nai).  El  Hi  iTiafilio,  ffeii  i«W  fboiii «« fm  n6ti 
ptaaatw^  im  wii^fim  fiii  on^iMf  tPiiiM^M  |iiiii»  ^}% 


iMllfVMimfM  vMM  Mift  ititll  cinsttfnpttf,  ir^itirtitil 
rv^Mim  totats  fOt,  if iftf  Domihttt  projecU  ilb$  {Je- 
rM*  ti).  Han(*  saluureiti  Igntt  t)Ut^ationem  circa  ^os 
ifA\  l^^itedUrlli  suiu  sceleribU^  suis  ,  inaniier  le  Do^ 
mftto^  adhibuilse  ftub  t^enoni  leroiaiem  cohcr(!t» 
pTOfUhdi  Hiblgine  p^b^iol^bm  its  eontiuerltiir :  Pont^ 
iHflbfehS,  ollaf^  wneafn  iuper  prunas  vacuam  ui  fHcdh 
IHcatj  el  Vnpkfiat  <b$  ^ut,  et  compleatur  in  n/iedio  e/ttl 
tif  MfHHHenrtim  ^ttl,  niiltio  tabori  iudatum  est  el  tldfi 
«WHf  tte  ed  iilMlh  HtM^b  efii,  neque  per  ig^eiH  ?nk-* 
mititfilM  fiMl  titietrabtlU ,  tfuia  mundare  te  vblui  1  H 
Kon  ei  MIiimIaW  a  tordiM  l«ii  {Exech.  xlk).  Qu^itl* 
(AreM  pOrRislifhiis  itaedteus,  btpensii    oMhibui 


loTenlmiis  sane  el  quartam  ralionem ,  qua  ob  miii'>  B  salutlMbhs  Curfi,  hee  ollum  Jani  remedii  genus  qubd 


fesundam  solumniodo  ^orlaid  el  opera  Dei  inrerri 
quibusdlM  MfqMI  ^asslbiKftl  S^lptofartith  AUctori- 
tiie  tsbj^oleiMhs,  secundum  titud  Kvangeltl :  Ni^ 
Ue  peeemU,  f^ue  partnUk  i/hl,  %U  ttt  thanifttlentur 
opefi  Dsf  fn  fpM  (JouH.  tx).  Kt  Mm  :  /n/trfttfiai 
hm  ho»  atlif  tn^tefit,  led  pb  i^offa  bi\,  Ut  gtoYijt- 
cetuf  FHint  DH  p^  Ipiam  (idiih.  ii).  !Suiit  ei  alia  it- 
iMMiA  tt^ttHfi  4oibos  Botitidllt  qut  mailtllal  sut^er- 
fifSoA  sl^nl  cdbQlom ,  t)«rediiuhtur  id  prds^^ni ,  ht 
IhlQi^ri  rt  Ablfbtl,  €i  sieul  tthore  tegiroui  fuisle 
dimnlioi  {tfuih.  xti),  et  Tel  mallme  illbs  de  qutbus 
AposioIuA  dlclt :  Propter  quod  tradidii  Hto$  Deu$  Vn 
poMiianei  ^^notfttlifjt;  et  tn  feprdhum  $en$um  {Rom.  I), 
quod  iUilli  txMtii  po&nfs  gr^Vlds  jodicandum  est 


ihllk^mitdtl  eotum  pbisil  aptari  Dominus  superessd 
cdnlplci^ns,  quodammodo  Inlquitatum  mdgnitudino 
supbritur,  ae  dlscedere  ^b  llla  clcmentl  ina  eaitigil- 
llbn^  edmp^lliiur,  Itaque  ei  denuniiat,  dicen.< :  Jam 
tit)H  fhHfor  IfM ,  ef  seftti  tnetii  reeeittt  a  ti  {Kkitk. 
xti).  Db  aliis  yero  quorum  iioh  prxdnraYtt  cor  frd- 
4U«tttia  t)eb(^atorum ,  neb  Hia  seTerissimi  e(  (dt  tU 
dtxeHhi)  ^  caustica  [Llps.  in  tHary.  castigationel  Ignl* 
ind{|6m  mtklicioi,  sed  eruditio  laluiaris  rerbi  sullt^ 
dl  id  salotem ,  dlctUir  t  «  EmeMabo  eo$  In  mMtu 
iflNiMllorifi  k«(i  (Oie.vii,  iec.LtX).  Non  ignoramui 
allai&  qUbqh<i  anlmidtentonnm  sWe  Ultionum  cauMlt 
qQ5S  irtrefUhluf  hii  qul  gfafisslme  deliquerutit,  nodi 
ad  expianda  eoruin  crlmina,  necad  aboienda  m^ritd 


00  Ipitft  tt^thqdS  f^satmlSU  \  iH  ia^oHbtti,  inqult,  C  peccatorum,  sed  ad  emehdaiionem  metumque  yiren- 


Aomltiiilii  MH  iufil,  eteiim  Aolhfnf^ili  tion  fiagettabuti- 
luf  (Plot.  Lxii).  Hoo  ehim  merehtur  k^Ivari  viiita- 
itodis  bomlnl,  net  tiimpofalilmi  |)lagU  coniequi  m<)- 
dletiilffi,  40!  dlipdrlhi^  ltitDeti[)80i  tradiderunt 
impmHUil^ ,  Ih  dp^r^tloneni  omnis  ferforis ,  in  lA- 
roundiliim ,  quique  obduratione  cordis «  el  osa  io 
freqMDlia  delinquendi  purgationem  brevissimi  hujus 
»vl  01  oUionem  Vitae  prdesintis  excedunl.  Quibus 
eiiiai  por  propimum  senno  divinisexpfobril :  Sub^ 
verH  Het  lieif  Ml^rli  Hitti  S^domdm  ei  Gom&r*- 
rkam,  el  faelf  e$iU  $icUt  torrii  raptue  de  incendio,  et 
nee  m  redi$tU  ad  me»  dtcil  DoMftttn  (Amo$  iT)i  6I 
JirMDtas  s  Imitlbbi  n  peitifdi  f«^tilllM  ttttiM,  ei  M> 
men  a  «tfl  iiiti  notl  $uni  reverii  [ierim.  xv).  Bl  tlerum 


tiiim ,  qux  evidenter  in  Jeroboam  fiiium  Nabath » 
Baasa  quoque  filium  Achia ,  et  Achab  atque  Jezabel, 
illala  cognoscimus,  iu  pronuntiante  divini  censu- 
ra  :  £(rce,  ego  inducam  $uper  te  malum ,  ei  demefani 
pdlterlord  tua ,  el  interjiciam  de  Aehab  mingentem  ad 
portefem,  ef  elaiiiim  et  novi$$imum  in  i$raet :  et  dabo 
domum  tuam  $icut  domum  Jeroboam  fiiii  Nabath  ,  el 
itVttl  domHm  Aaaii  fiiii  Achia ,  f  Nta  egiilt  tti  m  ad 
iraeundianli  provorarel,  el  prrcore  fectili  /iroef ;  fdnitf 
elfom  comedeni  JezaM  in  ntjro  Jarahet :  $i  m6rtuu$ 
fuerit  Achab  in  ctvtfale,  eomedent  eum  canee;  $i  autem 
tndrftttti  (kerit  tn  agrOf  cemedmt  eum  vo/ttorei  eoiil 
(III  Reg.  tii).  Ei  illud  qhod  pi*d  ingenli  comminitioh^ 
denuiitiatiir  :  '  Son  tnferelur  cadaver  tuum  in  $eput» 


PareuetM  ooi  ef  noii  do/MenMi»  offHviifl  eoi  of  reOtto.  D  crttm  pafrttm  fttorvm  (lil  Re§.  xiii) :  noo  qood  vel 
rttni  Mfpore  dlielpflniM ,  ihdiftttJenihl  fttefel  lioi  iilftis  lim  proflM  cbmwoftU  qUt  tlmlos  lUfeos  1« 
ittper.  petfdm,  tiotuirutit  rtvifii  {Setem.  V).  trga  quo-  perpetuaih  pravarlcallonem  plebil  impiimque  I DO- 
rum  curilionem  omnem  temporis  istios  modicinan  mino  separationem  primus  iniiituil,  vel  illonim  Um 
lidiiis propbeU  iiieisiam  fuine  eoniumpum,  doip^     mnumeri  umque  nefaria  lacrilegiorum  crimlDi  liM 

ALARDI  GAZi£l  GOMMENtAmUS.  I 

•  BmMmiIiIi  Jiromi» Terbo,  non  Iui«,  cum  umen     attdfifone  irfN/iUiftfi; Til  utesl  ipud  eomdem  hoa. 


BMinoseripli  pleriqii,  GvTChio  Uito,  Irgiitt  Isilim. 
Al  fiioiiTiios  pro  liaii  iobililull  JereDilam. 

^  M  iil,  rigMi,  p«DteDle«  alkstm.  lu  lib.  x  InMI' 
tul«  Mip.  5  oiuiiiei  dixit  HiedicimeDU,  do  quibiU 
ibiden  aclom. 

«  VulgaU  tersiOi  Cmlam  eoi  leeondttM  ittdilfofieM 
c«fai  eiffM.  Noui  Ciaeonios  apod  OrigeDcm ,  iio- 
mil,  Iftiil  NuiMroi»  TilioM  legit  Terrei  Deue  01 
eorripiat  hominem  in  auditidltk  IflNiilfiM»  ptoln 


1  \n  Eiectaielefflt  Aryilam  ioi  in  auditu  ungutlm 


^  Dictdm  hoo  esl,  Don  refei  Aebab,  11  Tidetnr  hio 
Auctof ,  priorlbns  hce  connbcuni,  Indicare;  sdd 
prophilM  itii  qui  misios  fierit  In  Dethel  ad  imn^ 
paodum  Jeroboam,  ei  a  falso  propheu  sedocioi 
comedii  contn  prftceplum  Donini;  quamobriin  a 
Jeone  oeelsUs  oiit  el  peregriDM  iradkus  jiepDliurM 
(lilllep.  ttl). 


665 


JOANNfi  CASSIANl  COLLATIONES. 


M4 


eicoqoeriB  bretis  ac  momenUDea  |HBiia  iiimceret,  A  atque  imagine  figwrator,  qaamque  in  se  Umdia  re- 


aed  ut  caeteris  quoque  qnl  futura  ?el  negligeoles,  tcI 

penitus  non  credenlea ,  conslderalione  Uninmmodo 

praesentium  frangebantor,  terror  iaurum  quas  me- 

taebant  ullionum  incuteretur  exemplo»  nee  apud 

illam  summi  numinis  majesUtem  esae  humanarum 

rerom  et  quotidlanae  dispensationis  incuriam  doco- 

menl^  bujus  severiuiis  agnoscerenty  ac  retribntorem 

Deum  cunctorum  actuum  per  baec  quaa  graTisftime 

formidabant  manifestius  perviderent.  •  Invenimus 

sane  eiiam  pro  levloribus  culpis  nonnullos  eamdem 

mortis  ad  prassens  excepisse  sententiami  qaa  sunt  et 

illi  pnniti  quos  praediximus  exstitlsse  sacrllegae  pr»- 

Taricationis  auctores ,  ut  factum  est  in  illo  qui  sab- 

bato  ligna  collegerat  (iVtiiit.  xv) ,  Tel  in  Anania  et 

Sappbira ,  qui  parum  quiddam  de  subsunlia  sua  in-  B  sistere  ? 

fideliutis  errore  servaTerant  (Actor.  v):  non  quod 

«qualia  fberint  pondera  peccatorum,  sedquia  reperti 

novae  transgressionls  praesumptores,  debuerunt  prae- 

bere  caeteris»  quemadmodumpeccatl,lu  etiam  poenas 

ac  terroris  exemplum,  ut  quisqois  eadem  deinceps 

nffecUre  lentasset ,  nosset  sibi  secundum  eamdem 

formam  qoa  illi  damnati  sunt,  etiam  si  in  praesenti 

supplicinm  differatur,  in  futuri  judicii  examiuatione 

reddendum.  Et  quia  videmur  excessum  quemdam , 

dum  genera  tenutionum  Tel  ultlonum  percorrere 

Tolamus,  a  proposiu  narratione  fecisse,  qua  diceba- 

iDOs  Tirum  perfectum  in  utraque  teniatione  ma- 

nere  semper  immobilem ,  ad  eamdem  nnnc  itenim 

roTertamur. 

CAP13T  XII. 


tinet,  donec  alio  rorsus  impresso  signaculo  reforme» 
tur,  aique  iu  fiet  ul,  numquam  in  sua  qualiUU  per- 
sistens,  ad  formani  eorum  qoae  imprimontur  semper 
eonverutur  ac  iranseat :  qoin  potius  debei  velnt 
quoddam  esse  ^  adamantinom  signatorium,  ut  invio- 
labilem  mens  nostra  flguram  sui  semper  costodiens 
characteris,  universa  quae  incurrerint  sibl  ad  qoali- 
tatem  sui  sutus  signet  atque  transformet;  ipsa  vero 
Insigniri  nullis  incursibus  possit. 

CAPUT  XIII. 

InUrrogaHOp  ii  pomt  mens  in  una  alqno  eadem  puh 
lUauiugiler  dnrare. 

Germanus  :  Potestne  mens  nostra  onnm  sutam 

jugiter  retlnere,  et  in  eadem  semper  qaaliute  per- 


Qnomodo  tirjustuinon  ceriBt  ied  adamanUno  ngna- 
torio  debeat  eae  eondmiSi, 

lUqoe  mens  yiri  jnstl  non  del)et  esse  simllis  cerae, 
Tcl  alterius  cujusquam  materiae  mollioris,  quae  sem« 
per  cbaracteri  signantium  cedens  pro  ejus  fbrma 


CAPUT  XIV. 

Itetpoiisio  ad  interrogofUii  propoHtUmem. 
Tbeodoms :  Neeesse  est  ot,  secuodam  Aposiolum, 
ant  renovatui  quie  epiriiu  menHi  iuee  ( Ephee.  iv )  per 
slngulos  dies  proficiat ,  ad  ea  ques  in  ante  euni  ee  ssm- 
per  extendeni  ( Phmpp.  iii ) ;  aut  si  neglexerit,  •  con- 
sequens  est  at  retro  redeat  aiqoe  In  deterius  rela- 
batur;  Et  idcirco  nnllo  modo  inens  poterlt  Id  ona 
atque  eadem  qualiute  dorare,  Tclut  sl  quis  eootra 
aquas  flominis  Tiolenti  naTem  subigere  remorum 
impulsione  eonetur,  necesse  esi  euu  aut  Tirtuie 
bracbiorairf  lorrentis  aivei  impetum  desecantem  ad 
soperiora  conscendere,  aut  remissls  manibas  ad  prae- 
ceps  prono  aoine  roTOcari.  Quapropter  istiid  erit 
C  evidens  nostri  indiclum  detrimenti,  si  intellexerimns 


Dos  nibil  amplios  acqoisisse;  nec  dubiteaitts  retror- 
som  Dos  omnimodis  reToeaios,  qoa  die  non  sense* 
rimos  ad  superiora  progressos,  quia,  otdixi,  nec  in 
eodem  sutu  mens  bominis  potesl  jogiter  permanere, 
nec  in  bac  carne  coosistens,  iu  Tirtoium  apieem 


ALARDI  GAZiEI  OOMMENTARIUS. 


•  In  eamdem  sententiam  Isidorus  Pelosiou  ad 
Orionem  monachum  iu  rescripsit  {Lib^  i  epiit.  l8i) : 
Slon  creduUtatti^  atque  amentia!  fuit^vir  itudioeiidme^ 
quod  iapientiiiimui  Petrui  eoi  qui  peccaverant  morte 
affecit  {Act,  t  ),  verum  prmdentii  doctrinas  multa  ho- 
fntnttm  peccata  praianantii,  Nam  cum  tunc  Evangelii 
uementem  faeere  inceepiaent^  ac  italim  enata  xisatm 
^nipesnaent^  iafnenti  coniitio  ea  eonfenim  evuteerunt^ 
ne  una  cum  iruico  aucta  futuro  i^ni  ad  exuitionem 
aervarentur.  Ad  eumdem  modum  dtvinui  quoque  Mey^ 
aee  tegem  ab  initio  itatim  viotatam  penpicieni^  etii  ob 
OMguum  peecatum^  ioxii  tamen  eum  obrui  juuit^  qui 
die  iabbati  ligna  coUegerat^  Deum  videlicet  hanc  sen- 
ientiam  tuiiae  icribem,  Haec  Isidorus  ( Lib,  vii  Jmtit. 
e.  14).  Porro  de  Ananiae  et  Sappbirae  interitu  alias 
iCgimus. 

»  ^  Hoc  est,  sigillum  ex  adamante  lapide,  cuius  du- 
rities,  teste  Plinio  ( Lib,  xvii  Hiit.  nat.  cap.  4 ),  tanta 
est,  ut  nec  ferro  cedat,  uec  igni,  nec  umquam  iuca- 
lescaL  Uude  proverbium  natum,  quo  quidquid  du- 
rom,  indomiium,  incxpngnabile,  adamantinum  vo- 
camus.  Hinc  Origenes  Adsmantius  dictns  ob  infati- 
gabilem  in  scribendo  legendoque  naturam,  cogno- 
mento  ab  InTincibiii  adamantis  lapidis  tI  imposito 
(D.  Hieron.  epiit.  18). 

«  Locos  commonis  de  profeclo  spiritoali,  quem 
nonniiilis  SS.  Patrum  sententiis  juTat  illustrare  et 
coiifirmaire.  August.  in  psalm.  Lxix  :  Quatifttmauii- 


que^  inquit,  hic  vixerimue^  quantumeumque  hie  profe- 
cerimut,  nemo  dicat :  Suffcit^  juitui  ium.  Qui  dixerit, 
fenuuuit  in  vta,  non  novit  pervenire.  Ubi  dixerH^  eaf" 
fieit,  ibi  hcBiit.  Attende  Apoetolum^  cui  non  wfdt. 
Fratree^  inquit^  ego  me  non  arbitror  apprehen^iae 
( Philipp.  111 ).  Et  runum  dicit :  Qui  ee  putat  idre^ 
nondum  idt^  quemadmodum  eum  oporleat  icire  ( I  Cor. 
Tiu).  I7Mtfm  autem  quee  tetro  ium  oblitui,  in  ea  quee 

'  ante  lanf,  extentui^  iecundum  intentionm  eeauor  ad 
palmam  iupemn  vocationii  (Phiiipp.  ui).  lUe  ergo 
eurrit^  tu  hieiiiti?  Itie  didi  ee  nondum  perfeetum,  tu 
de  perfectione  gtoriariif  S.  Leo  ponlffex  in  serra.  2 

^  de  Quadragesima :  Natutanoitra^  manente  adhue  nior- 
talitate^  mutabilii^  etii  ad  iumma  qumque  virtutum^itu- 
dia  provehatur;  iemper  tamen  iicut  poteet  habere  quo 
reeidat^  ita  poteet  habere  quo  creicai.  Et  hme  eu  per- 
fectorum  vera  juititia,  ut  numquam  prwiumant  se  eae 
perfectoi;  ne  ab  itinerii  nondum  /Eaili  intentione  eei- 
santes^  ibi  incidaut  defieiendi  pericutum^  uhiprofieiendi 
deposuerint  appetitum.  D.  Bernardus  in  quadam  epi- 
stola  (Epist.  2S5j:  0  monache^  non  ms  profkere? 
Non.  wis  ergo  defieere  f  Nequaquam.  Quid  ergot  Sie 
mihi,  inquis^  vivere  volo,  et  manere  in  quod  peruem , 
nee  p^or  fieri  patiqr^  nee  tnelior  cupio»  Hoe  ergo  vis 
quod  esse  non  potesl.  Quid  eiiim  itat  in  Hoc  utcuio? 
et  eerle  de  hoinine  ipecialiter  dictum  est :  Fugiiulut 
umlfra  et  numquam  tn  eodem  itatu  perwumet  (Joh»  xit). 
Vide  eumdem,  epist.  541. 


GOLUTIO  Tl.  -  DE  NBCE  SANCTOROII.  M6 

pa$sidd>it  qniiqiiit  iHe  •anctoruin,  vt  inmobllis  A  qnoties  ab  eidem  rnerit  efagatai.  *  niam  namque 


perseraret.  Neceste  est  enim  aut  aliquid  adjici  illis 
•emper  aut  minui,  nollaqae  in  omni  creatara  ulis 
poierit  esae  perfectio,  qa«  niutabilitatis  non  subja- 
ceat  paasioni,  secundum  illud  quod  in  libro  beaii  Job 
tegilar  :  Qmd  «H  hamo^  ut  inumcuktui  mt^  et  ju$ius 
a^pwruH  naiu$  de  mulieref  Ecee  inter  ianetos  ejue 
nemo  MMUifaH/ts»  el  eeeli  non  eunt  mundi  in  eonepectu 
ejue^Jok.  i¥).  Solum  namqae  Deum  immutabilem 
coDfiiemor,  quem  untommodo  sancti  iUius  proplietae 
iU  compellat  oratio  :  Tu  nutem  idem  ipee  e$  {Piai. 
a).  Et  ipse  de  se  :  Ego  s«m,  inquit,  Deu$,  et  non 
muior  {Malaeh.  iii),  quia  scilicet  Ipse  sit  solos  na- 
toraliter  semper  bonoSi  semper  plenus,  semperque 


qoam  incella  residens  acquisieral  aninii  intentionem» 
si  fuerit  relaxata,  recuperare  rursus  non  sine  labore 
poUrit  ac  dolore,  ei  per  hoc  reductos  relro  non  de 
amisso  cogiublt  profectu  quem  superadjicere  potuit, 
si  e  cella  non  fulsset  excussus»  sed  gaudebit  potius 
si  illom  sialam  de  quo  reeidit  semetipsum  senserit 
recepisse.  Naro  sicut  amiuum  acprsi^tom  teropus 
olterius  roYocari  oon  poUst,  iu  ne  llla  quidem  qnss 
perierunt  possunt  emolumenu  restiiui.  Qaaniumli- 
bet  enim  post  hcc  animi  InUntio  fuerit  operau,  in- 
suntis  dlei  profectus  et  prssentis  lemporis  qocatoa 
eat,  non  lacri  aemel  perditi  recaperatlo. 

CAPUT  XVi. 


perfectas,  cul  nihil  nee  adjici  possit  aliqoando,  nec       ^  . ... 

iDlnal.  Ideoqoe  debemus  ad  Tirtatum  siudia  irro-  B  J>e  muiahtUtau  tupemarum  emleeitumqua  mrtutum. 

MuUbiliuti  aatem  etiim  sapemaa  poieautei,  ot 
diximus,  sobjaeere,  deelarant  illl  quide  eoram  no« 
mero  corrupla  Tolantaiis  vliio  eorrueront.  Undo 
^oeqne  illi  immaiabilis  naiurie  esse  poUndi  soot, 
qui  in  illa  qua  ereati  sont  beaiitadlne  perse?erant« 
eo  quod  in  conlrariam  partem  noa  foerint  aimiliier 
depraTati.  Aliad  namque  est  immaUbilis  natone 
esse,  aliud  virtulis  industrla  boniqoe  coslodia  per 
immuubilis  Dei  graliam  non  muuri.  Qoidqoid  eniro 
per  diligentiam  yoI  aequiritor,  tel  lenetur,  poieal 
etiam  per  negligentiam  deperire.  Ideoque  diciior  : 
•  Ne  beaiilieee  hominem  anu  exitum  $uum  ( Eeeii. 
xi),  qood  TiiMicet  adboc  in  ^  coUiicUtione  qoisqoo 


1  cora  ac  aoUleiladino  nosmetipsos  semper  ex- 
toftdere,  Ipslsqae  nos  Jagiler  exereiliis  oecopare;  ne 
eeaaanie  profisclo,  confestlm  diminatio  sobaeqoaiur. 
Ol  Oftim  dlxlmos«  in  uno  roens  eodemqoo  suto  ma- 
Boro  noB  prsTalet,  id  est,  ui  nec  augmenta  Tirtu- 
tu  eopiat,  nee  detriroenu  sostiaeat.  Non  acqoisiase 
eniro  ojos  minnisse  est»  qoia  desinena  proAciendi 
appetiiai  non  aberit  a  periculo  rocedendi. 
CAPDT  IV. 
Quod  detrimanium  sft  dieeeiiare  e  ealla. 
Ideoqoe  Jagis  eelba  coromoratio  reienUnda  esL 
Toiieo  eniro  eliaro  rof  evtai  qoia  telat  dotos  in  ea 
ollaeiaieai  haUlator,  titababil  atqoo  torbabiior. 


ALARDI  GAZifil  COHMENTARIUS. 


•  Qoantnm  profeetoi  spiriliiaK  noceai»  qaanlum 
detrinaenti  alaral  freqoens  ac  libera  roonaehi  eta- 
gaiio»  01  exeoriai  exlra  roonaiUrian,  ▼el  ex  hoe 
caoile  diseu  lieel.  fllnc  apod  Patres  freqoens  ei 
TOigaia  ithi  sententia  :  Quodaaua  fn$€ibu$^  hoe  eella 
«ofMcAts  {it^  0. 1,  e.  Plaeuit) :  qnia  slcut  piscis 
oxira  aqoaro  dio  Tivere  non  ootesi,  iu  roonachus 
extra  nionaiteriaro  tIiss  spiriuiii  dispendioro  faeile 
Incorrii.  Qood  alUs  TcrtHi  dicere  iolebat  roaKoos 
Antonioi,  lesU  Soiomeno  {Lih.  i  Hietor.  e.  13) : 
Aqmam  vidaUeei  piidhua  aUmenio  esse,  $oHtudinam 
ansam  monaehia  aferre  omamenium :  aiifue  iiios  cum 
tenam  aitinguni^  vitam  amittere;  ho$  auiem  eum 
whaa  adeum^  monaeUeam  vitmn  perdere  iolere.  Slmi- 
liier  etiam  in  Vitis  Patmm  iMitor,  qood  ^idom  fra' 
Ut  emm  expeiieeet  eermonem  ai  abbau  Moyu^  diat  ei 
aanax :  Vadet  ^  ude  in  eella  iua.  Ceiia  autem  tua  om- 
ffio  U  pateei  tiiaimm,  st  ibi  parman$ari$.  Sicui  enim 
fieak  e»  atfua  eduettu  eiaihn  moritur,  iia  et  motiaehue 

C,  $i  farie  eeUam  $uam  voltterit  tardare.  Haec  ibi. 
;  SS. Patrea  {Athana$.  in  fita S.  Antonii),  pne- 
ioni»  vero  D.  Benedictus  {Cap.  51  ^  58  RepUm) « 
iUliilluieB  loci  oais  roonacbia  uniopere  incolcani 
et  eonmendant.  Hine  ei  saerl  canones  in  monschos 
Tacantes  graTiter  et  saspe  decernunt  ( Apud  Gratiim. 
uin  ampra)^  de qnlbos  alibl  dicendum. 

^  AnselM  immuubiUs  esse  nature,  sen  natora 
InmiiUbiles»  daobus  nlodis  intelligi  poiest;  et  uno 
■odo  Patres  neyant,  aliero  affirmant :  primo,  ut 
omiilno  ImmoUbilei  dicantur»  id  est»  omnis  mou- 
ilooii  expenes  et  Incapaces,  quoroodo  certum  esi 
neqne  angeloa,  neque  ullam  aliam  creaturam  esse 
ifflmaiabl1em»et  ineorroptibilem;  tomquia  secon- 
dum  naioram  a  Deo  dependeiit,  a  quo  si  vel  ad  nio- 
mentam  desererentur,  continuo  in  nihilum  decide- 
rent^  lom  qala  aliis  mutationlbur  et  motibus  sub* 
Jaeent,  naro  et  Tolonute  motantar,  et  coguitione , 


C  et  loeo.  Qna  ratione  a  Pairibos  ( Diony$.  Areop»  da 
INein.  Nomin.  c.  4,  Naaians.  orai.  35 }  dicunlur  iro- 
anorules  aut  Immuubiies  non  natora,  sed  gratia.  Iia 
aexu  synodoi  art.  II,  Ambroslas  lib.  iii  de  Fide , 
Hieronynius  adversu«  Pelagianos  lib.  ii  cap.  5,  Da- 
mascenus  iib.  ii  de  Fide  Orihod.  cap.  3.  Alio  autem 
naodo  dictintor  angeli,  sieoi  et  anim»  homanne,  na- 

.  tora  immuiabiles,  el  immortales,  et  incorruptibiles, 
qula  niillom  habent  su»  eorrapilonis  et  interitos 
principium  sibi  iniemuro  et  Intrinsecum.  Unde  D. 
Augustinns  passim  angelos  Tocat  subsUntias  Immor- 
Ules  ( Lib.  XT  cap.  17  ). 

•  vulg.  editlo :  Ante  mortem  ne  taudee  hominem 
auemquam.  Praetermisit  honc  locam  Ciaconioi  in  In- 
oice  locomiii  Scriptors  secundum  LXX. 

'lu  legendum,  ut  bene  observATit  Gtaconins,  Tel, 
ai  alii  codices  habent  :  /n  co//««taitoiivm  uammate^ 
non  caumate^  ot  Dionysius,  toI  eehemate^  $iemmaie, 
etammaie ,  ut  alil.  Esi  enim  ax&mut  Graecis  sUdli 

|v*arena,  siyo  Iocus,  In  quo  athleiae  cerUbant,  iu  dl- 

*^  ctum  a  verbo  oTiimxtw,  qiiod  est  fodere,  quod  foTea 
Talloque  circumseptus  esset,  e  quo  certantes  egrcdi 
non  iiceret.  Vox  est  Grsecis  auctoribus  et  Chi-yso- 
siomo  prcclpae  frequeus.  Utiiur  ea,  metsiphorice 
Umen,  ui  fere  aiii,  Tertullianua  tn  libro  ad  Mari jres 
sic  eos  alloquens  ( Cap.  3) :  Epi$tate$  ve$ier  ChTistti$ 
Juu$^  otti  vot  $pintu  unxit^  et  ad  hoc  $eamma  produ» 
xit.  S.  Hicronymus  epist.  61  contra  errores  Joainis 
Jerosolymiiani :  Cur  tra,  iriquit,  omi$$i$  tuper  auibu$ 
fugna  e$t^  de  scammate  et  loeo  certamiui$  egreaieia , 
ttt  peregrinis  et  tonge  alienit  dispHtatiofnbus  immoraritf 
Aptid  eumileni  in  Commentariis  E|>i<>iols  ad  Galnias 
cap.  V  viiiose  legitur :  Videns  pterosque  de  Scripturis 
inter  u  contendere,  et  athletirum  stemma  Dei  facere 
eermonem,  cum  plane  legendnm  sit  uamma.  i£qire 
Tltiose  apud  S.  Arobrosium  lib.  i  OfQc.  cap.  i^i  Qtud 
epiuiari  gestie  aniequam  stadium  $otvaturf  Adhtse  po 


el  (Hl  )ta  <lil)!rini)i6iilMteate  consUtaliis,  quamTis  A  nimeQU  tectoruoi^  <laibat  per  TetosUfli 


668 


Tincdre  ^leat,  Mt  freqaeh&  jpalmas  victoriae  conse- 
quSitttr,  ttoti  potfe^t  tataieh  h  metu  a^  auspicione  in- 
cei  ti  |)foVentds  ^fie  securus.  fit  idcirco  ^  beus  so- 
.n%  lffltD\i(abilis  ^  vel  bonns  dicituf*  qui  bohiutem 
non  industriae  sluclio,  sed  naturaliter  possidens  non 
pbtisst  aKdd  qUid  es^d  quam  bonUs.  Nulla  igilur  vlr- 
ius  pOtfest  tmrtiobiliter  ab  bomine  possideri;  sci)  ut 
parau  }u'g1tef  teheatur,  necessC  esi  eam  semper  ii)a 
quft  acqui&tta  esl  sedulitale  alqueindustrta  custo- 
diri,  ^  et,  quo(t  magis  verum  est,  juvaniis  glratiae  be- 
ngncto  cu^lodirt. 

CAPtlt  XVil. 
Quod  nemo  rUtha  iubilaned  eoUabatur. 


tiam  in  diajorelh  modum  patefactis  at^ve  MtU^tii^ 
ubertim  post  haec  influir  piuviarum  imbrinmqiM 
tempesUs.  In  fngritih  enim  humiliabitur  ^onUgiuOi^^ 
et  in  ugnitie  manuum  BlUlabit  domue  {Eeelei.  i). 
Quod  animae  spiriialiter  evenire  idem  SalomoQ  aliis 
verbis  ita  designat :  •  Stiliicidia,  inqviens,  ^*tdiMl 
hominem  tn  dte  hiemaii  de  domo  $ua  {Prav,  &kvh}. 
Eteganter  ergo  mentis  ihcuriam  domati  comparavit 
tecioque  heglecio,  per  quam  primo  quidem  velQl 
minuiissima  quaedam  penetrant  ad  animam  siittici- 
dia  passionum,  quae  si  velut  parva  ac  levia  nfgiigaii- 


tuf,  cOrrumpuht  trgna  virtutuni,  et  post  haec  iu- 
flUUht  tthhre  targissimo  viiiorum ;  per  quem  In  di« 
hiemali,  li  est»  in  lempbre  tenutionis  iB|nieQti 
Lapsus  vero  quisplam  nequaquam  subiunea  ruina  B  im|)ugnati6ne  diaboli ,  eipelteiur  mens  de  hablt»- 


cAVruisM  cHMhiidtis  «11,  sM  ^dt  pratde  instiiuliohts 
deeepiua  etoMit^,  attl  tHs^  lot^^n^  lAeniis  incitrtaita 
patttatlm  tlflntft  afiiHii  dectdente,  6t  piet  hoc  seh- 
Bkh  ntiift  inhMsaeAtibiia  mw  Mlambill  concidlssd. 

^  Ante  eMltHtfhhlHt  enfih  prtttndii  nliia,  ^  me  fuU 
nm  MttM  ed^tttiid  [ProMi.  itVi)t  qhemadmodum 
domns  niltnquam  Sttbitaned  ad  truiham  pfocUmblt 
impulftu,  hisi  aut  antiqu6  Vttto  ru»<tamenll,  adt 
loftga  inliabitahtium  desidla,  stllllcldils  primum  paf- 
visslmis  penetrantlbus  CDffUt^tl  slshsiAl  fueriht  bd 


ALAHDl  dAtJtl  GOHttElltrAtllUS 


tiohe  virtuturo,  id  qua  scilicet  allquando  rirrnmspo 
ctli  diligenlia  se  retinens,  velut  In  domo  proprisa 
pOftsesslonis  requieverat.  His  itaque  compertis  infi- 
nitam  st^lriiSilil  cib)  percepimus  voluputem,  ita  ul 
ex  hac  collatione  majore  animi  gaudio  repleremur» 
quam  afite  tri&Hlia  super  nece  sanctorum  fueramus 
attecli.  Noh  solum  enim  de  qaibus  haesitabamos  edo- 
cti  sumus,  verum  etiam  iila  quae  pro  tenuiute 
sensus  nostri  inqnirere  non  noveramos,  sub  itlias 
quaestiohis  ihterrogatione  cognovimus. 


iifithorules,  incorrupUbiles.  at  superius  dictum  esl 

(S.  nm.  I  >>rffl.  V;  ^). 
i>  Qua  ratione  dicitur  Deus  solas  immoubilis  ei 

liblhbrtalii,  idlit:^  per  essentiam ;  eadem  et  solus 

)iMitis  dieiior  per  elsMlHam,  qnli  «81  ipM  bofltlat. 

Hiiie  MSltli*  XIX  dioililr  t  Ome  itl  toilii  bmf  Cl 
Et  fursus  :  Luctator  in  eeamnmU,  H  wiUiie  in  •MdtOb  C  ^tiett  xvili  i  Z^TfMMi  Hnms  nM  9olm  MMi  MtfMt 
Paulinus  in  epist»  %  ad  SeveruSi :  Ifoli^  Inquii,  m-      es  seetper  haturaifi 


ptittts  ipectai,  Mhuc  athletfB  ln  et^rnmmate  ( prO  Udtfi- 
mm)9mtti  Sf  »  jm  daom  pi^t  Alilh  vero  loeii 
apud  eum  integre  iegitur,  ut  lib.  de  Elia  et  Jejunio 
cap.  15  :  In  scammate^  st  ^uti  de  manH  (eoal,  fg^ori 
auidem  paimm^  ud  fmiNimii  ifi;iirtO|elo.  El  cap«  %i  : 
JProf  r«i««iM  to  teammm  neceeee  OH  ftl  etodpiai  put^^erom* 


terim  dnm  tn  scammate  «umMs,  etc. 

<^  Solus  Dcus  omiiimode  et  abeoluie  .immuiabilio 
est,  justa  iiiud  Malaohi«  lU  t  £«o  i^omtmM,  M  tioii 
tnnlor;  et  1  ad  Tim.  vi :  Qui  oeiui  lutbn  immortaU^ 
tatem.  Nam  perfecta  immorulius  ost  omnimoda  ink» 
mutabilitas,  (Inde  D.  Barnar^tt»  serm.  61  in  Gan'- 
lica  :  V^i  inquii^  et  iutegra  immortaiitas  tam  non 
recipil  mutationem,  quam  nec  /i>ism,  fuod  omnie  mn- 
lolto  gumdam  morti*  imiiatio  stl.  Omiio  otenim  ifuod 
muiatttr^  dum  de  uno  ad  aliud  trunnt  eeee^  quodam» 
modo  necesse  esi  moriatur  quod  est;  «I  esse  tndptol  •  LXX   seootos^    qui   senium  adsgil  |iara|MirdStttHI 


•  Notatit  GoyobiuS)  tn  onil^uiorlM  llbrli  eiCtllil 
doiiderari  hme  vorbo,  qott  tsmert,  tnqilll,  Ifl  MIH 
inos«  Qodicilnio  ol  opud  Dlon^fslUHs  i«|Nirifintltfi 
Pr^inde  meHtORlinendo,  quia  lotio  oimlMrtofta. 

^  Vttlgau  dlCtementina  Mtlo :  Ctmi^jleitl  fm^ 
cedit  iuporbia^  H  ottAi  ^Otiiom  OMllili/o^  I|iir<t0ft4  H» 
HiorohymMi  lib.  iii  advorsos  Rofinom  e«b>  mi.,  Ilfi 
citoi :  AHte  «oMtriitDni^  fraosdff  sohlttSlOlWi  Of  «M« 
ruinam  mwla  ceg/itado»        ^ 

•  itd  oQlhi  oiUt  0.  Hleronynloa  Itb.  i  in  lofln. 


eApoluOrunli  ftood  lA  Hobr»o  lio  Mml  \  Stii9mi9 
jngii  tn  die  imMi^  et  mttlisr  SOttltOliSnttNI)  leiftlMI 
en*  Pro  qub  noslor  intorpl^  vertll  s  rrdio  periHtt^ 
laiUia  in  die  frigorU  d  lilnrldstt  mttllsf  rompHNhtliirt 
£t  brevius  ilidem  Provdrb.  ait :  Tmujyiier  pl^ 
%tiiimtia  ItliftOta  hittlttfr.  Ubl  lomoO  LxX  multttm 
tationis  principium ,  neque  internum,  neque  extoN  «v  ab  Hebrielk  et  noiira  vei^iotto  disoltpiiil.  PartetH 
num;  angeli  vero  et  animn  rationales  participaiivo  iuque  senlentin  bio  ironeavlt  AuelOr,  Olloniili  dhtlH 
tantum,  et»  ut  Patres  ioquaotur,  per  grstiam  suni     uaai  sao  insliloio  sorvieniom  allogins% 


quod  non  est,  Quod  si  loi  morUs,  qttol  mttlolionot, 
ii6t  immortalUas?  Apud  Deum  autem  non  eet  lranimK-> 
tatiOtMC  viciiiitu^nii  obumkretio  (Jacob,  i.  S«  Thom^ 
1  pari.  q.  9),  Dioitur  otism  DeoB  sotos  immoubilis 
et  immortatiS)  oiiniram  ea  so  et  naiora  sua,  ut  qal 
sit  essentiaiiter  ipsa  viiOt  nulium  habens  ollias  mu*- 


COLLATIO  SEPTIMA, 

Qurn  cst  prima  Seroni  abbalis» 

DE  ANIMiE  MOBILITATE  KT  SPitlttALIBttS  «EOUltilS. 


GAPUT  PRIMUM.  A  ^^^^'  ^^^  i^p^OlUm  «  abbHtetn  S6i*entihi,  qdcM  Hll^ 

Suvstnae  sanctiiatis  et  continenlin  virum  nomi-     gulari  suriius  veneratione  pr»  csteris  admiratl , 

ALARDI  GASifil  GOMMBNTARIUS. 
•  Bttc  eadem  de  Sereno  abbati  €\  lildem  verbil     reforunttir  Iti  Vitis  t^atratn  lib.  iv  C.  fiO»  aode  etlafii 


f  6»  COULATIO  m  -  DE  ANIILB  HOBILITATE  ET  SPBUtAUBlJS  NEQUITnS.  «7Q 

•i«iiOMr«ai  Mfttito  iailMirt  o«|^Us»  aliwAMClioae  detraJiera,  qoaDdeqaiden  lUaa  epiiiiai 

pariutem  quae  •oblimior  eu,  quamqae  ianioeailkile 


arbiMimir  deaidenum  «ostrom  nea  ezplero  nea 
pOMo,  f  oam  ai  coilaiieaea  «jua  aeetria  iiMiit  leaia^ 
ferimua  inaerereh  Gui  aapra  omnee  firtuiei  qum 
tton  eoi«m  in  ejug  aeiu  vel  meiibua,  ced  etiem  in 
ipto  Tttiia  per  Dei  graiiam  refulgebaai^  iia  esi  peeif» 
iiari  beneflkie  donom  castilaiis  infusum  •  ul  etiam 
ee  ne  ipeis  qnidem  naturaiibua  inceniitis  inqoieuri 
vel  ineopore  sfcniirci.  Ad  quam  Umen  eamis  praMi» 
pnam  puriuiem  queoMdmedum  graUa  l>ei  admini« 
eulaate  perteneril,  qneitiam  snpra  eoHdilionem 
•MuraB  Tideior  esse  bwnansR^  Moeeiarium 
primlma  expiiosre* 

CAPUT  li. 
Fmttmnm  mknculMm  4e  ^mriian  cerparii  «dspfe^  tf 


eal  humano  labore  vel  studio  comprebendi»  sae  mo'* 
nera  eonlulisset.  Gumque  petitioni  cmptx  supplica- 
tione  jugi  ac  iacrymis  ioderessus  iasisuret»  adve- 
niens  ad  eum  angelus  in  visione  noctuma  ^usque 
veiut  aperiens  uUram ,  qoamdam  ignlum  carnia 
^  strumam  de  i^us  visceribusavellens  ac  projicieni, 
suisque  omnia,  ut  fueraot,  locis  lotestina  reaiituens : 
£cce,  inquii»  incentiva  carais  lo»  abscissa  sunt,  et 
obiinaisse  U  noveris  bodierna  die,  «  perpetuam 
aorporis  pnriUUm,  quam  lideliUr  poposcisti.  Hm 
de  graiia  I>ei,  qum  memorato  viro  peculiariter  allri- 
buia  est,  breviier  diiiase  sufficiaL  CaeUrum  de  illis 
virtutibui,  quas  cuin  reliquis  summis  viris  commii» 


interrogatic  proBdUii  senii  super  itatu  cogitationum  B  niUr  possidebat,  aliqnid  commemorari  superfluum 

pnto»  ae  specUiis  soper  noroine  biytts  isu  narralio 


Hic  igiiur  pro  ittUrne  cordii  elqoe  anioMi  eaetiUM 
neclanMe  diurnitque  preoibnai  Jejnniis  quoque  ee 
vigiltie  iafaiigabiUur  insieuasi  eum  vidislet  oraUo* 
nnn  suaram  ebtinlitMe  se  vou ,  cuaeiosqtte  •eius 
in  eerde  eoe  coneupiiceniim  camaiia  etftUoeies^ 
vetei  soaviMimb  gasin  pnrtiatls  aecensus,  in  mije- 
rem  silim  aeio  CMtiUtis  Marsit>  et  intentioribua 
empic  Monils  alqOe  obseeraiieoibus  itieubare«  ul 
•orUioalie  paasienia  bujus  qom  iiiUriori  bemini 
mtm  dona  Bel  fneral  attriboU)  ad  eaUriorie  homiaia 
eltam  poriuiem  eauboa  pervenirsl,  ul  ne  ipse  qui* 
dem  v«i  illo  aimpiici  ae  naturaii  inolu  qui  eiiem  ia 
parvniiS  alqne  leelafllibtts  eseiutur,  ulurius  pulM- 
iMor,  *  iodepti  Milioet  manoHs  ekperimenU»  quod  ^ 
se  aovemt  noa  ieborom  roeriioi  sed  Dei  gratia 
MBiaeolam,  ardenlios  animatos  ad  boo  quoque 
eimiiiier  obtinettdttm;  credeas  mulio  faciiiua  bos 
StiMuias  carnia  radicitda  Deum  poMe  oenvellemi 
qaoa  «liem  homaMl  arlis  indusiria  nonaomqoem 
solM  quibttsdam  poeoiis  vei  raedicamenili,  len  ferri 


aliis  demere  videalur  id  quod  de  isU  aingulariter 
prasdicatum  fuerit.  Hunc  igilur  snmmo  desiderio 
ceilalioiiis  ejus  atque  inatiiationis  aocensi,  dielws 
^  QuadragMiflui  videre  curavimust  Qui  cum  a  nobia 
de  qualiuie  oogitationuro  noitraram  et  interiorU 
bomiuis  sutu  tranquiliiMima  compeiiatione  quaisis* 
seif  vel  quid  nobis  ad  ejus  puriuiem  unti  Umporis 
eremi  habiutio  contuiisMl,  bis  eum  qtterimoniia 
adorsi  surous. 

CAPUT  lU. 
ileiponija  noitm  tuper  auima  motilitate. 
BoppuUtio  temperam  ac  soiiiudinis  habiuiio» 
agua  oontempiatione  conjicis  inierioris  bominis 
perfeetionem  noa  consequi  debutaM,  boc  solummodo 
oontttiit  nobiSi  ul  disceremos  quid  omo  nequMmuSt 
aen  laanen  focit  esse  qnod  esse  coatendimQi ;  nee 
enim  aul  desideratai  puriutis  flxam  subiiiutem  aul 
robur  aliquod  firmitatis  oos  ac  scientiai  novimua 
assecuUs*  sed  Untummodo  conrusionia  ac  pudoris 
augmenia.  Eteniro  com  omnijim  disciplinarum  me- 


ALABDI  GABifil  COMMfiNTABIUBi 


proprie  tumor  eil  ccrvloem  praiOipoe  ili-  ,.  In  B.  Thoma  AqutnaUi  qui  curo  icortum  e  cubiculo 
n  eirca  gatiurgUndolaiquaMlemexpora^  titiona  arrepto  fogaiiei«  angeli  duo  ejui  lumboi 


SCcepU  PtHr.E(ittllfnoi,et  feiQlUin  Gatalogo  {Mmm^ 
e.  148)»  Meminit  ei  PtiOtiui  Uro  hujua  abbatii  Se- 
reni  (In  Cawam  elogio;  vide  initio  operU),  ouero 
abbaU  Uoy^i  viiae  gcnere  ei  docirina  pdirem  facil, 
qoam  bujus  OOllitiottls  ttihk  eo  habtt«i»,  cujus  lum- 
amria  capila  perstringii,  eamqtte  lertio  loco  posi 
doas  collationes  illius  Moysis  recenset.  Uode.coUi- 
gitnr  Graece  scilicet  fuisie  tranilalM»  ttl  aliaimo* 
noimos. 

»  /mfepff,  pro  adepli,  tfOod  tittSftlaoo  fbmillare, 
01  allbi  flouvlmos  [Lib.  ti  Ina.  e.  15)» 

^Strama, 
feaians,  Ottlii  eirca  gotiur  gUndolae  quaedai 
et  aangttiiie  coiterei»  orittntur  :  Oailiee 
{Cttll.  HhBd,  ANff^.  /.  K^  tap.  96).  Hlo  vero  pro  per- 
licola,  aOt  l^usiulo,  sive  globalo  cirnis  lumidai  ei 
aeiiae  somiittr.  Ci^us  similitadtne  diriiur  e  Glcerone 
strama  civitaiis,  pro  peste  aut  pernicie.  Sic  enim  in 
oraiione  pra  Seitio :  Bi  medentut  reipubiieat,  qui 
MMeanl  pesfiM  edkfuMt ,  raaif  Mam  ifraaMm  eivitatie. 

•  Simne  Ml|  qtiod  de  8«  Kqaiiio  commemorai  D. 
Oregoritts  iib.  i  Dialog.  eap.  4  :  Ifaac,  inquii»  emn 
juiooniuti$mm  tmpom^  acrt  mrfamitte camH  ineoutma 
(aiiaarent^  ipne  sues  tentationis  anguitia  eum  ad  era- 
Hmtii  itmMm  lolfrrfierim  feMrmif ;  cumque  kat  in  re 
ab  omnipotenti  Deo  remedium  eontinuk  preeibus  gutB' 
reraf»  nocta  quadam  ai^tente  Angelo  ew*uchi%ari  u 


uidlt^  ujustme  tfiaUnf  apporotl>  qbetf  emtiem  modum 
«K  genitalibui  ejus  membris  abscinderet;  atque  ex  eo 
tempore  iia  alienus  exsliHi  a  tentatlone ,  ac  si  sexum 
ftoh  hbbiret  in  rotporB.  Qua  ttHutt  fruM  m  omnipo^ 
tontis  iM  aaai/io,  nf  virit  ante  preterati  ita  eetpit 
postmodum  eiiam  (eminit  prmesse ;  nee  tamen  discipu" 
los  suos  admonere  ctssabaty  ne  se  ejns  e±emplo  in  hat 
re  faciie  crederent y  et  casuri  tentarent  donam,  auod 
non  accepiuenK  Aliud  item  exempkim  haud  mulium 
abiimiie  sin|ularia  casiimeniai  et  puriutis  diviniius 
el  engoiico  adminicolo  slve  ntiniiUriu  coilat»  bal>es 


nocitt  conslrinxere  fasciii  (quae  adhuc  Vercellis  ex- 
aure  dicitur),  quo  facium  esi  ut  nullis  deiticeps  car- 
nis  slimulis  pungeretur  (Leand.  in  ejus  Vita)*  lluc 
speciat  quod  Mcerdoscelebraiurul.  duin  inier  vesies 
Mcras  cingulum  accipit»  tta  oral :  PrcBcinge  me,  Do- 
mino,  tiugulo  puritatis^  et  exstihgue  in  me  humorem 
HbidimSi  »f  manMf  in  me  vihut  continentim  et  easl\< 
tatis* 

^  Noia  antiquam  OusdrAgesimae  observatlonem , 
de  qua  et  aitbi  saepius  meminit  Auctor,  ui  collat. 
10  c.  2,  collat.  il  c.  2  ei  sequent.,  quae  est  de  re" 
miMione  Quinquogesimo',  qua;  Qiiadrageslinam  sub* 
aequiiur.  Ubi  plura  de  cadem  notabimus  [Cdp.  t\ 
et  seq.). 


«91 


JOAMinS  CASSUNI  COLLATiONES. 


«71 


diutio  ad  hoc  qndlidiiDU  studiis  eierceatur  itqne  A  experienlia  proferre  tenteiitiaiD.  Nec  enim  si  qiiii 


perficiatur,  ut  a  tepidia  radimenlii  ad  peritiam  cer- 
tam  stabilemque  penreniena,  incipiat  nosae  qu» 
primitus  vel  ambigue  iioyerat,  vel  penitua  ignorabal, 
ct  firmo  (ut  ita  dixerim)  gradu  in  illiuB  disciptin» 
qu^litate  procedens»  perfeclae  in  ea  ac  sine  uila  jani 
dirficuItateTer?etiir;  •  econtrarlome  in  hujus  puri* 
latis  studio  laborantero  id  solummodo  profeciase 
reperio,  ut  sciam  quid  esse  non  possim :  ex  quo 
nibil  mihl  aliud  sentio  quam  luctum  tanla  cordia 
contritione  conferri,  ul  numquam  acillcel  desit  ma- 
leria  lacrymaram,  nec  tamen  ease  deainam  quod 
esse  non  dcbeo.  Et  idcirco  quid  profuil  didicisse 
quod  summum  est,  sicognitum  nequeat  apprehendi? 
Nam  cum  directionem   cordis  ad  deatinatam  con- 


ignaraa  naundi,  aciena  pondua  corporia  sui  fem 
aquaram  liquorem  non  poise«  experimento  sue  to- 
luerit  imperitl«  deflnire  neminem  penitiis  posae  H- 
quidis  elementia  solida  carae  circumdatum  suaiifteri, 
idcirco  vera  ejua  opinio  Jodicanda  esl,  quam  seean- 
dum  experientiam  auam  visus  eat  protuiisse,  cum 
hoc  non  solum  non  esse  imposaibile,  aed  eiiam  per- 
facile  ab  aliis  fieri,  ratione  certisatma  et  eeulorttm 
fide  non  dubia  eomprobetur.  now  itaque»  id  esl, 
mena,  M  «vvm,  xai  iroX^  «nntroc»  id  esi,  samper 
mobilis,  et  multum  mobilis  deflniior.  Quod  etiam  ia 
sapientia,  quae  diciturSalomonia,acriptmDeat,  racMv 
eaoBfMc  ^print  vovv  iroXu  f/sovttCoyTM»  id  eil ,  •  Tem* 
num  habitaculum  aggravat  mentem  muUa  eogiumlm 


lemplattonem  pertendere  senserimus,  inseiisibiHter  B  (  Sap.  ix).  (  Vt^.  Ub.  m  itutUut,  c.  ix. )  Hsc  igiiur 


mens  inde  rcToluta  ad  priorea  evagaiionea  impeiu 
Tehementiori  prolabitur,  et  ita  quoiidianis  disten- 
llonibus  occupata  inniimeris  captiTitaiibua  inceasan- 
ter  abducilur,  ut  propemodom  jam  desperetur  a 
nobis  desiderata  correctio,  ei  superflua  baec  obser- 
Yaniia  Yideatur.  Siquidem  ^  per  momenta  ainguhi 
lubricis  discuraibua  animus  eTagatiir.  Cumque  ad 
timorem  Dei ,  yel  contemplationem  reducitur  spiri- 
talem,  priusquam  firmetur  in  ea,  rarsus  fugacius 
eTaneacit.  Cumque  eum  velul  expergefacll  depre- 
benderimui  ab  inienlione  proposiu  deviiise»  atque 
ad  illam  theoriam,  unde  discesserat,  reducentes, 
Toluerimui  tenacissima  cordis  intentione,  velul  qui- 
busdam  Tinculis  obligare»  in  ipso  conatu  noatro 


pro  conditione  naturae  numquam  poleal  oliosa  con- 
aisiere,  aed  necease  eai  eam,  niai  provisum  habuerii 
ubi  auoi  exereeai  moiua  Jei  in  quiboi  Jugiier  oceo- 
peturt  propria  mohiliiate  diacurrere»  ei  per  omnla 
Toliure,  donec  iongo  exerciiio ,  asuqne  asaoefocui 
diulurao,  quod  Toa  incasaum  dicitiB  iaborare,  expe- 
riaior  el  discal  quas  memoriae  suae  materias  deliesl 
praeparare,  erga  quas  circumagat  indefeaaos  Tohitos 
el  immorando  robur  acquirat,  el  Ita  praeTaleai  ad- 
Tersas  inimidiuggeaiionea,  quibua  diiirabebatur, 
extrodere,  atque  in  illo  quem  deaideral  iUtn  el  qua- 
liiate  durare.  Non  ergo  hanc  eTagationem  cordisno- 
itri  Tci  naturae  humanae,  tcI  Deocreatori  ejui,  de* 
bemus  ascrlbere.  Vera  est  enim  Scripturse  §eDtenlia, 


ocius  quam  anguilia  de  receasibua  menlis  eial)llur«  G  qnia  Domtntca  honnntm  fecit  rectum^  ef  tpsi  queaie' 


Ob  qnsm  rem  quoiidisnis  bujusmodi  obserTationi- 

bus  aeatuantes ,  oec  lamen  ex  ipsis  aliquod  noslro 

cordi  stabiliutii  robur  accessisse  ceruenlea,  ad 

hanc  opinionem  fracti  desperatione  transducimor, 

ut  non  noslro  jam»  sed  naturae  Tiiio  bas  animae  per- 

vagationea  humano  generi  inesse  credamus. 

CAPUT  IV. 

DtipiKalto  $enii  de  ttalu  anima  ae  mrtute  ejue. 

Serenua  :  Periculosae  praeaumptiouis  est,  necdum 

rebus  recie  discussis,  nec  ceru  ratione  collecta,  de 

nalura  cojuilibet  rei  proponere,  deflnire,  ac  de  fra- 

giiitatii  soaeconsiderationecapere  conjeciuram,  nec 

de  sutu  et  qualiiate  ipsius  dlsciplinae  tcI  de  aliorum 


r«ii(  cogitaiiona  ^  maUu  {Eccle.  vii).  •  A  nobis  ergo 
earam  qoalitas  pendei.  Quia  cogitatio  bona^  inqait, 
eeientibut  eam  approfrinquat^  rtr  autem  prudent  ttive- 
niet  eam.  Quidquid  aulem  ui  inveniri  possil  nostrae 
prudenliae  induslriaeque  subjecium  eal,  ai  non  fnerit 
inTentum,  sine  dubio  nostrae  deaidiae  toI  impraden- 
tiae,  non  naturae  vitio  reputandom  eat.  Cui  sensui 
PsalmisU  quoque  congrait,  dicens  :  Beatue  vir  eujut 
ett  ttuxiUum  abt  fe,  l^mtne,  atcen$io$ue  in  cordeM 
dispotuit  ( Ptal.  Lxxxiii ).  Videtis  ergo  in  nostra  di- 
lione  consistere,  ul  sive  ascensus,  id  esl,  perlingentes 
ad  Deum  cogitaiiones,  sive  descensua,  ad  lerrena 
scilicel  el  carnalia  corruentes,  in  noitria  cordibus 


ALARDi  GAZiEl  COHMENTARIUS. 


<^  Imperfectionem  suam  et  fragiliuiem  ingenue  D 
agnoicii  Cassiaiiua ;  et  quidem  eo  majoris  modesiiae 
argumento,  quod  in  singulari  numero  loquens  seipaum 
taniummodo,  non  socium  aui  alium  incusei  aul 
laxei. 

^  Mentii  human»  mobilitotem  sive  inconitaniiam 
graphice  depingit,  qoae  huic  collalioni  occasionem  el 
argumenium  dedii  :  cui  deinde  conjiincta  eat  altera 
de  spiriiualibus  nequitiis,  id  esl,  spiritibus  neqnam 
sive  malignis  tracUlio,  quod  illi  istiusinodi  leviiatia 
et  iiiconsutili»  praecipue  siiit  auctorea  et  architecii , 
quain  D.  Augustinoa  voiubiliiatem  mentis  el  cogiu« 
liones  volubiles  solet  appellare. 

^  Texlus  Vulgaiae  editionis :  Corput  tfuod  eefrum-' 
pitur  aggratat  apimam,  et  terrena  inhabitatio  depri' 
ndt  tentum  muUa  eogttaniem,  I3bi  Ciaconius :  Hic  lo- 
cus,  inquil,  in  Vauc.  codic  Casaiaoi,  ul  In  libria 


etiam  Graecla  Sapient,»  aic  legitur :  to  yeA^fr  cmoc 
PfiBti  vovv  iroXvfpovrtdoe.  In  impresiii  viliose  :  yatMv 
fAcnuM  |9«e0vvci  vovv  iroX^  f/MvriCovTa.  Haec  Ciaronius. 
fiaaileeniks  editio  Graeca  oroisli,  ul  ei  Diunysius.  Ma- 
nuscripii  qnoa  legere  qfiidem  potui ,  iu  corraiiii,  et 
mendoii,  ul  nihil  certi  ex  eis  liaberi  poa«iit.  liaqne 
Biblia  regia,  dum  coiisuln,  sic  Inveni :  ^^apxbv  yvLp 
c&wx  ^pw/ti  ^'vx^v,  xeci  pplBti  to  yt&itc  movoc  vouv 
froAvjppovTi^ee. 

^  Iia  eiiam  Dionysiua.  Ciaconius  Tero  ex  Graeco 
correxit,  eogitationet  muttat;  Graeoe  enim  liabeior  : 
XoyeafAou^iroXXovc,  et  vulgata  lectio  magia  reapondet : 
Solummodo  hoe  inveni ,  quod  fecerit  Uonnnut  AeiHf- 
tiem  rectum,  et  ipte  $e  tn/hillts  nutcumit  quegstiO' 
nibut. 

•  Lege  septimam  annouilonem  CuyeUI  ad  finem 
0|)erii  posilam. 


m  COLUnO  Vll.  ^  DE  ANUfiB  MOBiUTATE  BT  SFUUTALiBUS  NEQUiTUS.  674 

dispoMflitti.  Qme  tl  non  in  nosira  potestale  consi-  A  iem  «Iqne  Tinnteniy  qoa  non  quibni  nolnmos  cogi- 


•lerent»  nec  Pliarisaeos  DomiNUs  increiMsset :  Qmd 
eogitaiiM  wuUa  iu  cordihu  v€$iri$  {Mmih.  ii)?  Nee 
per  proplieum  prsceplsset,  dicens  :  AufgrU  nudum 
€9§iuahmuM  fftframm  uk  oeuik  mm  (/in.  i).  EC  : 
Umfutquo  unrubuutur  in  t$  eoptutiauet  noxim  {Jorem* 
IT)?  Nec  in  die  judicii  eamm  qoaliui,  qoemadmodum 
eiigetur  a  noiriiy  Ita  per  Iiaiam  Domino 
B,  Eeco  ego^  inqult,  «fNfO  «l  eoupegem 
operu  €t  eo^tiomo  eorum  eum  omnikui  gontibui  et 
liu§ui$  (Im.  uti).  Sed  nec  condemoarl  quldem  ea- 
rum  taatimouio  yei  defendi  in  Ulo  terribill  alque 
aMtoeodo  eiamine,  secondum  beati  Apostoli  senten- 
linm,  meremur,  ila  dlcentii»  Inter  $e  invicem  co^tio- 
Houikuo  ue€U9Uutiku$t  uut  eflom  defendiutikui,  in  die 


UUonlboa  abducamur»  led  liii  quiboi  spiriUliier  do- 
lectamQr  Immorarl  ycI  inb«rere  possimos,  malls 
qnldem  tnggestionibus  imperantes,  Abite,  et  abibunt; 
bonls  Tero  dicemos  :  Yeniu,  et  venlent.  Serro  quo* 
quenostro,  idest»  corpori,  ea  quas  casUtatis?ei 
continentlae  snnt  similiier  injungemos ,  et  sine  olia 
contradictlone  deserriet»  non  jam  snsciUns  nobis 
adtersoslconcupiscentiae  slimulos,  sed  omnem  eibi- 
bens  spiritnl  famulaium.  Hujus  ceniurionis  qualia 
arma  sint,  Yd  ad  quas  praeliomm  eierclUa  praepa» 
rentur,  audl  beatum  Apostolum  prxdicantem : 
Arma^  Inquit,  militim  noetrmnon  earnaliu  siifti,  $ed 
potentia  «  Deo.  Diiit  qualia  sini,  id  esl,  non  camalia 
nec  inllrma,  sed  spiriulia  et  poUntiu  Deo*  I>einde 


^•liiim  meum  ( Jlom.  u). 

CAPUTY. 
DeperfeeUone  animet  ad  $imilitudinem  etangelid  een^ 


putjudieMt  Deu$  oeculta  Aomiiitim,  eeeundum  Evoii-  B  od  quos  slnt  eiercenda  [  Lip$.  in  marg,  eiereiida] 

conflicttts  conseqoenier  insinuat :  Ad  deetructionem 
mmnitiouum\cofitaUonei  purgantee^  etomnem  altitudi' 
nem  extoiientem  u  advereut  $dentiam  Dei,  et  captieary^ 
te$  omnem  inteliectum  in  obedientiam  Chrieti,  et  pm" 
patati  uld$ei  omnem  inobedientiam,  cum  impieta  fuerit 
primum  veUra  obedientia  ( II  Cor.  i ).  Quae  quidem 
quia  sigillatim  percurrere  sicut  necessarium»  iu 
etiain  alterius  temporis  est.  Armoruro  lantummodo 
TOlo  vobis  genera  proprleUUsque  paiefacere,  quibus 
nos  quoque  si  volumus  bella  Domini  praeliari,  etin- 
ter  centuriones  evangelicos  miliiare,  accincii  jngiter 
debemus  incedere  :  Sumite^  inquit,  *  icurttiit  /idei  in 
guo  po$$itii  onutia  teia  nequittimi  ignia  exstinguere. 
Ergo  fides  est  scutura  quae  eicipiens  ardeniissima 
perturliatlones  et  viiia  dimicantes  poluerimos  C  libidinum  lela,  meto  fuluri  judicii  et  ccelesiis  regni 

credulluie  mortificat.  Et  loricam,  inquit,  charitatii 
{Ephee»  vi).lpsa  nempe  estquas  viulia  pecloris  nostri 
clrcumdans  atque  communiens,  letbalibus  perturba- 
tionum  objecU  vnlneribus,  conirarios  retundit  lctus, 
nec  ad  interiorom  hominem  nostram  jacula  diaboli 
penetrare  permitUt.  Omnia  enim  sttjfdrl,  omniapa-' 
titur^  omnia  eutHnet  (II  Cor,  iiii).  Et  galeam  $pem  ea- 
/ttiis.  Galca  capiiis  est  mnnimen.  Quia  ergo  caput 
nostrom  estCbristus,  debemus  istud  semper  spe  fu- 
turoram  bonoram  velut  ineipognabili  galea  in  cun- 
cUs  uniaUonibus  ac  persecutionibus  communire,  et 
principaliier  fidem  ejus  iilaesam  atque  iolegram  cu-i 


■ojvs  *  orgo  porfectae  mentls  flgora  per  lUum 
evaageiiciim  cenlnrlonem  pulcberrimo  designator, 
e^i«s  virtQS  atquo  consiantia ,  qna  non  qoibuslibel 
iognientibiis  eogiuiionlbus  abducebalur,  sed  pro  suo 
Jodieio  voi  admittobat  lK>nas,  vd  contrarlas  absque 
lilla  diffleoluu  pellebat,  hae  tropica  signiflcaUone 
doscripta  est :  Nam  et  ego  homo  eum  $ub  poU$taU  con- 
sliMi»,  habem  eub  me  mitite$^  et  dico  huic,  Vade^  et 
vatUt;  et  o/ti,  Vent,  et  venit;  et  $ervo  meo,  Fae  hoc,  et 
famt  {Matth.  viu).  Si  igitur  noo  quoqoe  viriliter  ad- 


ea  dllionl  nostrae  discretionlque  sobjicere,  ac  mlli- 
untea  ia  carae  nostra  eisUnguere  passionea,  vel  in- 
slabiieiH  cogiuUonum  nostraram  cobortem  rationis 
Imperio  aubjugare,  ac  Dominicae  cracls  salulari 
veiillo  dirissimas  adversarlaram  poiesUlum  turbas 
a  terminis  nosiri  pectoris  propulsare ,  pro  tantorum 
Berilis  irHimphoram,  ad  spiriulls  hojus  centurionis 
ordlnem  provehemor,  quem  In  Eiodo  quoque  per 
Hoysen  mystlce  legimus  designatum  :  ^  CeRSititte  tibi 
ddHmrekai  et  eenturioueif  et  quintiuagenarioi  et  duanoi 
{Eiod.  ivm).  Et  iu  nos  quoque  dignitaUs  bujus 
apico  soblimaU,  habebimus  banc  imperaiidi  potesu- 


ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 
*  Eadem  phraai  oUtor  eoliat.  1  cap.  8,  ut  ibi  no-  D     «  Id  esl,  per  Deom,  seu  per  Dei  auiilium  iu  va- 


Utnm.  Diooysius  paulucUrlus:  Jfeiis  ergoperfectu 
pulekerrime  /iguratur  per  iiium  evangelieum  eenturio' 
uem.  iLvangelicus  ceniurio  dicilur  ille,ctyuseximiam 
fidem  el  coohUnUam  Chrisius  ipse  admiratus  legitur 

IMatik.  viu):  cujus  eiemplum  monachis  imilandum 
ic  proponitur,  ut  el  ipsi  veri  et  spiriuies  ceniurio- 
nes  efllciautur :  quoniodo  iuferiuseiMm  S.  Apostoium 
ovangelicuni  eenuirionem  nuncopai. 

^  Teitus  vulgalus  habet :  Cottilfitt«  ex  di  tribunoi^ 
et  cemturionei,  et  decanoiK^{  Exod.  ivin),  etc.  Diony- 
sins  eipunii :  Comtitue  ubi  chUiarchoi^  iive  tribunoi^ 
et  centurumei,  iDJm^x^  ^">i  ^^  X^^X^  ^>t  mili- 
lia  dicitur  qui  miUe  botinnib  s  piaeej»t,  qui  apud  Ko- 
maiios  tribomis  niiiituiu  dicebatiir,  bicuU  centurio, 
qoi  centum  pediiibos.  Namnt  relert  euam  iusephus, 
ordo  iu  militia  Homauorum  hie  erat^  ut  miiitei  ad  cen- 
turionei^  iUi  ad  Uribuuoi ,  ^fttoi  Grmd  chiliarchoi  vei 
chiliarehai  vocmil,  oume  convemrent  ealutatum. 


lida,  ut  principis  hujus  mundi,  id  est ,  diaboli ,  mu- 
niilones  omnes  et  macbinamenu  destruere  pos»int, 
01  convellere* 

^  Teitns  vulg.  Comilia  dettruentee.  Ambrosioa  el 
Hieroiiymiis  legunl,  eogiiationee  desiruentee. 

•  Quioque  species  armoram  spirituali  ceoiurioni 
et  ascetae  assumeiidas  sub  nomiue  irecvoir^act  id  esi, 
omnis  armaiurae,  enutneravit  Apiisiolus,  quas  Inc 

5lenM|ue  deganter  eiponuntur  :  i^  ecutum  fidei; 
^  iorieam  charitattt^  vel  jiisUii»;  3»  galeam^  id  esi, 
$pem$aiuii$;  b^  giadium  $piritn$,  quod  e$t  verbum 
Dei;  5»  caieeamenta  in  prmparaiione  EvangeUi  pacii, 
id  esi,  affectus  beiie  niortilicatos,  sicque  disposiios 
oipraeparalosad  currendam  viam  mandatoram  Dei ; 
6<>  cingulum,  stve  balteiim  miiitarem;  ouo  ca^tiias 
designaiur.  Smiesii^iicit  iumboe  veitroi{Vide  notam 
ad  eap.  19  Ub.  m  Imtit.). 


tlH  JOANNW  GABgiAMI  COLLATJOMBd. 

itodir^.  Aliifl  «lim  membria  trniioatum  quempiam  A 


m 


CAPCT  m. 


licet  debliem,  posftibiie  umeR  est  utcum^e  snper- 
eaie.  Siiie  eapiie  Tero  nemini  vel  brefis  vitft  spa- 
liom  prorogatop.  Et  gladium  ipiritus  qu^d  ett  verbum 
Be^  (Ephgi,  VI).  PenetrMiuB  naraque  e$t  omni  gladio 
•MMfiill,  $1  perllv^mf  «19110  ad  dhHionem  animw  ac 
«pfrliiij,  0Ofii^9iim  ^iie^iia  et  medullarum^  et  dUcretor 
€O^Uili(mum  et  intentionum  eordi$  (  Hebr,  iv ),  divi- 
deBi  aeiiieet  et  abseindens  quidquid  in  nobiscarnale 
lerrenomve  reperertu  Quibus  armis  quisquis  fuerit 
oommuiiiiue,  ab  hostium  semper  teiis  ac  depopula- 
iione  defensus ,  non  ut  captivus  ac  subdiius  ad  [19- 
gtiiem  cogitationttm  terramconslriciusdeppacdanitum 
vineulii  abducilur,  necaodiet  per  propbetam,  Quare 
hweteralMi  e$  in  terra  aliena  (Baruch,  111)?  sed  quasi 


De  perseverantia  erga  cogitationum  ciMlod|em. 
Debere  tamen  ac  posse  nos  Deo  cohsrere,  et  (iv 
perientia  propria  depreb^idioau^,  $i  iporti|catjM  yo- 
luptittes  ac  desideria  mun^i  i^igu^  b^b^^V^  ^^^il9>; 
et  iiiorum  auctoritate  doc^^ipuri^  q^i  ppuiii^o  eailo>- 
quentqs  fiduciiililer  dicunt,  J^i^i  mm  Pm  g/?l|| 
te  {P$al.  Lxii  jj  et,  Adhceti  r^^ltmanfv  t^^  t^mm 
^Psql.  Gxviii];  et^  Mihi  autem  ^<yi<firerf  Jfeg  bqnjfioi 
eit  (Psal,  Lxxii);  ef,  Qui  adhggrqt  Pomino^  ^Uf  |]|i- 
rtfus  est  (I  Cor,  y\).  Non  er^o  debemus  his  ^v^^tior 
nibus  anim»  f^ti^ai^  ab  )ipc  studio  rei?f ^n  ^  ^  Q^ 
enim  colit  lerramiuamt  iaiiabitur  pimibu^in  %^i^mfffi 
i^ctatur  o^um^  repiebitur  eqmate  (Prov.  ^^YHi)*  9l^. 
ab  i^leniione  bujus  obs^ry^Uae  p^rnipi^H  di^Vlr 


triumphatop  ac  victor  in  iila  qua  voluerit  cogii^tio-  ^  ratione  frangamiir,  quia  «  /1»  oflMi.^i^MM  VM  W 


num  regbne  consistet.  Vis  etiain  tpsvm  robur  ac 
fortitudinem  centurionis  hujus ,  quibus  l^aec  arma, 
quae  praedixinaua»  noit  carna/ta,  sed  pqientia  Deq  |e- 
sut,  a^noscere?  Audi  ipsum  re^em  viros  fprtes  a^ 
spiriialem  miiiiiam  congrpganiemi  ^  quo  eos  delecipf 
signet  ac  probet.  in/frmiis,  in(j[uit,  dtcal ;  Quia  forti§ 
ium  tgo;  et  qui  patiem  eitf  ii{  pugnator  (Joelis  iii][^ 
Videtii  ergo  bella  Domini  praeliari  ^  qj^i  patien^p^ 
inflrmosque  non  posse  :  illat  proculdubio  ipfirinit^V) 
qua  fundaius  fiie  nosier  eYaii^elicus  cenlurio  i(um  Qt 
ducia  ioquebatur  :  Cum  enim  ifftfirmor ,  tiine  pqten^ 
ium.  Et  iterum,  Yirtm  autem  ift  infirmiiate  per^itur 
{ UCor,  xu).  De  qua  infirmitate  unus  prophetarum,  £( 
erit,  inquity  qui  infirviiatur  mvqbii  sicut  4om^s  Dnvii^ 


pliui,  Nam  qui  iuavis  et  ai^  dqlore  est,  in  egestale 
erit  (Prov.  xiv),  E^  |i^um  :  ^  Vtr  ^t  4^W^M^  bi^^ 
rat  sibi,  et  vim  faeik  f^Pitfliniii  1««  {Brov.  xvi).Nec  non 

eii  w  B(^n^m  nwif^m  vim  ptmm^  ^i  mh^\  mm^ 
iUu4  imtih.  m).  M  nmiw  mw  «M  toton 
per4ciMir«  m  yiu  pqMil4i«  m  Ml  \nm  mm 

cupitis  ^tibiliti^Lem^  mWij^  ^Wl  M|(Hi(lMAirttmi 

pprdis  C9m««^4^^ ;  Hq^  ^i»  ei  likmm  msiM 

tn  meniurm  qitati$  pleniMim  (^bfi^*  (Sf^  ^vk 

fpajpri  yitpnU(>xiie  m^m  ^&(  ^^m^  ^  PfiEW- 
(em^  jqgil|U9  (oUlQitud|oe  d^^d^^r^.   •  44  c|4ui 


Pal/ettteliamA(Ec6W/a.p-(E/i0^iittr(;?^cA.  xii).Nempi6(^  in  ^r^^^Ptt  ^Vfm^  94<^VC  W  f^f  V^^ 

illa  paiientia  de  qua  dicitur,  Patientiq  vqbii  necej»^-*  posi^uy  pr^libavpril,  C^rifliqVi^  ffi^oAll^WP  ?V^ 
ria  eit,  ut,  voluntfltem  Dei  facientei^  recjpiQtii  remn-.  ^is^iipupai  (|esi|;nai(uf(, '  arrl^  ^O^ft^^  i^liW  Mf 
nerolionem  (jETe^*  x).  i^uam  corppri  f^ug  v^.e^^  f^P#ri  '\a  \m  W^  V^ 

ALAHDI  GAZJBl  COHMeNTARIUS. 


•  Magnam  bic  in  mss.  esempl;aribiM  lecUonuiii 
varietatcm  observavit  D.  Cuycliius.  Naip  alii  iepunt: 
Quo  eos  dilecti  sipnet;  alii :  Qua  eos  diiectione  stgnet; 
alii :  Quo  ees  diUctos  sign^t;  aiii  t  Quemodo  eos  dl- 
lecios  signet;  poatr^oMi  aiij :  Qim  eos  dUectos  ii§oet>^ 
Atque  baec,  inquit,  ex  omiiibus  mihi  ma^ime  proba- 
tur,  cui  maxime  accedit  ea  lectio  Piantini  quae  hic  in 
mmrffine  notatur. 

^  Yulgaia  lectio :  Qui  operatur  terrqm  snjPm^  ialtar 
bitur  panibui;  qui  autem  iectabitur  oltum,  replebitur 
e^tat^.  Cui  simiiis  ienl^mia  PrAtetb.  111 :  Qui  ope- 
rg^tux  terrqm  iwmk%  iotiakituf  pamikui ;  qui  aia<m  iefitor 
tur  ofinjp,  itui^iiimiii  est;  et  Cccies.  xs  :  Qui  optrac^ 
tur  terram  suamf  inaltabit  acervum  frugum.  Quodt 
eL  poetice  exp^Mit  Venaitius  Fi^tiunatus  "liec 
versu : 

QoiSiiafura  eeiHy  soletliofvea  plena  tenere. 

« Ita  LlJ^f  ut  notavit  Ciaconius  io  auo  ind&se* 
Vulgatus  lextus :  In  ontnt  opere  erit  ^widaniia;  uhi 
autem  suut  verba  plurima ,  i^t  frequeHler  ^goitaii 
( Prov.  xiv). 

^  Vulgat^  pdilio :  Antma  laborantii  Morat  sibif 
quia  compulit  eum  Oi  suum  (Prov.  xvi). 

*  Id  est.  ad  quapi  perfectio^m,  ei  Cliirieii  aimiii- 
tudinem.  de  qua  superiuf  dixerat* 

'  Arrb,  v^  f^rrhabo,  vei  sme  a$pira(ioee,  arra, 
arrabo,  id  propne  dicitur  quod  d^tur  in  Mnirm^ittio.- 
nem  contractus  •  (A.  Gell.  Noct.  Atiic»  iib.  xxvii,  c  2). 


Galiiee,  DqniiTQ  Dim  Alii<|iere  ^uilem  «fdeiyp  Auctov 
a^d  illud  Aposipli  Ei>hes.  1 :  <$toii^i  fstfi  ^i/iv^  pw- 
missionis  sanclOt  qui  est  piynus  tuBredijatis  nostra^  etc. 
(II  Cor.  I  el  v).  Dbi  pignus  Latinus  inteFpres  pro 
j^fbabome  poiuU,  imOe  I^.  Hieroiiymo;  sieiM.et  aAibi, 
cum  dicil  Deum  dedissjs  pign^s  spiriiMi  m  ^Oi^ikM 
noitris,  Interesi  auiem  inier  pij^nus  el  arrn^bon.ftii^ 
qiiod  pignus  detur  in  niuluo,  arrhaiK)  vero  iii  con- 
(racly  en^piion^  et  venditionis,  iocationis,  et  htijus- 
modi.  beinde  pigniis  restituitur  recepto  mutuo; 
arrha  auiem  noo  rcdditui)  aecopto  pretio,  cum  stt  ipsa 
mira  pnetii  ( Vide  S.  Tkomam  in  eammenierio).  i4tne 
^  &.  AugustiiHii  ^ian  annoia^it  quosdam  codices 
habese  :  Qui  est  arrha  hmr&diiatii  noifrm;  ei  fortasse 
roelius  quam  qni,  fignui  hmeditutii;  et  Orfrce  iegi 
arrhahotiem^  u/Om  ptgnue;  quemadmodum  eliai»  legit 
IreAmua  tib.  v  eap.  •.  ^a  lanMn  ulniiiiqtte  pro 
CAiAitudiaa  el  aeeuriiale'eoii«raciaa  poniiiir,  ideo 
interpres  alierum  peo  aliero  oinrpavii,  pigHu>  ^ro 
ajrrbaboiie.  Moe  ifiivp  modo  arrbam  Qom(>agiNis',  fai 
es^  uMDiiia  ctim  ChriaKs  veeat  Auetor  gMiem  i^- 
ntm  ft.  et  peraevoraaliam  in  amoro  Dei,  q«m  est 
voioiA  arrlia  ea  pignue  Cutefm  iovBOi^aiilaiie  ei  glo- 
rim,  in  mia  perfecte  uiiieiiUir  sancti  CliriiBtu  Doiniiio, 
ut  menAra  gkerioaa  oapiii  {fiorieso,  et  b^peditaiem 
cstpioul  mteBttm  bmrediiaiis,  ad  qaam  vaoali  ec  ad« 
opUli  aum :  ciiiM  gime»,  aii  D.  Iliepoaymua  {Spiit. 
LS>,  >am  ts  tsie  imuh  iomti  arrkahonm  e^imniim- 
eulam  iuuepsrMmi. 


677  i»LUTIO  Vll.  ^  M  AMHUI  HeBILItifl  W  SHIIlTALIBUS  NEQDITIIS.  IW 

lederit,  aiiaip  domlatat  ^«lideniii,  Qnnm  iltlini,  A  lendum  heultai  Ttotenti  inppeteret.  Qaimol»rem 


ed  pnaiq  omoei  non  loliim  icloi  iaoi|  Toruip  etlim 
eogiuitioo4)i  ^^niper  intendeni.  ut  illud  quod  In 
la(ara(q  diciivr  4^  ^^  cooTenatione  iinctorMm, 
•jliro  m^frlMiuq)  teneat  in  praeienti,  id  eit,  >>  lit 
ei  P^oii  Pipiyt  i|K  oipnibiii, 

SAm  viu 

IntmogaHo  d$  mobiUuue  onmue,  ^  immpK^i^ 
mquitiurum  cmle$tium. 

Qerioaiioi :  Posiet  ft^riiun  h»c  Tolubllitii  mentli 
lymuuiii»  coeiwit  |i  fiem  009  uatui  tdTerwiQ- 
tui  MUMMi  eirtiMi«iU|ai  a4  on  gn»  non  ?«li, 
fanmo  qno  Hlam  <{uo<^oe  10«  naturae  mobililai  raplt, 
(luUiain^mr  unpell^^.  Qotm  cam  tam  Innuniere- 
Ulaa,  la»  poiente^  lamfni  loiribilii  cireamagaot 


*  licut  in  illls  eit  initt^ationii  copta,  lu  et  it  nobii 
Tirtui  reipuendi  iIto  acquieicendi  Ittertei  eit  aitri- 
buU.  Quorum  tameo  poteoliam  et  impognationea  li 
p^rtimeaclmui,  etiim  protectionoi  at^ve  edjutoria 
Dei  econtrario  eooferamm,  do  ^  dicitur,  •  Major 
e$t  enim  qui  in  nobie  eil,  quam  qui  in  hoc  munao  (I 
Joan.  it).  CuJui  auxliia  mulio  Tebementiore  miliunl 
TiMole  p»o  nobli,  quamadTenom  noi  eorum  multi- 
indo  eontiflt.  Nam  bonarvn  vomro  nea  Unlum 
luggeitor,  &ed  etiam  fautor  atque  impuliQr  eit  Deai ; 
ita  ( ut  nonnamquain  noi  ^tia^i  i«vitoi  et  ignoramei 
aurabat  ad  aahilen.  Coaiui  orgo  ■^^iiain  P9M0  a 
dlabolo  declpl,  niil  Ittum  qul  prsbere  l|H  mahMrit 
m»  TQluntatia  aiienium.  Quod  EcclesiaKei  bif  Ter- 
tehnld,  retfiU  lllii  ib  bic  prsiertim  Itigill  cirne  B  bii  «t idinte»  otpNHiil  x  Quin  enim  non  fk  coiiif#- 


iwpoagibUo  crederemusi  ni|i  id  banc  opinionegi 
^Piiiria  iOBiiatiia  TOtol  ioliiiUHia  i.niaiiremar  w 


CAPUT  vni. 


^r^W :  Adver«ir(Qi  pobii  qujtdem  lugtt^r  Inil- 
4iaiW  fniMiiqoo  totoriovii  bottioti  iip^ti  ifnt 
pmnai,  Mlure  bob  poManl.  CM  iu  dleimaa  boa 
poitrVl  yrofKcUbtt^  edTenirl,  «t  eof  Untumniodo 
%  M^omifim  «aionu»,  «pa  ottam  i«i«UArfii  ^ 
opodamao*  Cteierom  milhM  bominam  poiiolommBO 
Tit%re  peccuium  quodcomqoe  ilUio  eordibui  noitrii 
lm9m  [Aipi.  w  iiirg,  iogfcerel  TpliAiiieiii^  ai  ^u 
faetidmodom  id 


•  ld[  iM»  nn  irrbabone,  to|  uiiiir  airbabonii 
Impanltam,  toI  oppiinoratom.  Sio  •.  k^m  apid 
g.  AmbBOiittn  (In  Viia  S«  Agmtio).  AmmiM,  mf 
mkmrtumk  «a  Pomtniii  «iiM  iinii  ttaifiiii,  id  eil, 
labi  obitriniii,  obligaTii,  doipondit. 

b  Do  Iniolleita  haiaa  lenteBiim  apoaMiicn,  alibi 
diciam  eai  {L,  t  In$tu,  oap.  4)  01 D.  Ujeioiiymo. 

•  loooniorei ,  roeliai  ooam  incenaoMi,  at  aiii 

diotttok  Dieantur  autom  ramonei  inoentoroi  nilo- 

r«m,  non  impuliorei,  oeo  eompoliorei,  quii  ad 

candum  leu  eonsentiondum  peocito  ineiUro  ho- 
•  poioit  diaboltti  por  moaum  suidootii,  alli- 
iiontii,  blandientis,  et  doiecubiiia  proponenlia,  ait 
8.  ThooMB  (1-2,  q.  80,  «rt.  3);  cogoro  aulem  nomi- 
nem  poMil.  Qaa  do  ro  piun  alibi  ooUTiouis  (CoUol. 
II  Mp.  I^).  Hoc  ipaum  ttOUTiloibm  Mollua  imer 
aKa  hojoi  oolhitionli  eapiu  iU  icribena :  Fi^ri  niiai- 
quin  turheiuf  a  demombu$  owai  Aa- 


ific/l0  o^Mi^til  /hdiml  malumciio,  m$o  repkmm  e$$ 
$or  /mopm  kominMm  in  ipm.  ut  ffmm  m<t/ttm  (Cap. 
vtti).  Eiio  maniloitum  mi  Mnc  wttmattAmfqo  do- 
Uoqaere,  qaod  ingruentiboi  cogiiationibni  praTli 
999  coQ(e«Uoi  fepoliam  comr^dicUonli  ob|iciaf. 
Mm  i  riiiiiiii  «,  imtviu  if  ^0ii(  a  voMf  (/o<:.  it). 

€APUT  IX. 
|N(efrPfjra(io  mper  atdma  ae  dtmonum  conjuneHone. 
GernanM  <  ^  Qood  iitod,  W¥^  eit  aoimm  cma 
iMii  ipirilibai  noqaim  lam  indiairMttra  permltloM- 
^ue  coniprtinmi  quo  lic  eidem  non  dlcom  Jungl,  aed 
pniri  poiaut»  et  f  H94W  m  bliM^bUitor»  ot  inieri. 
itqae  inipirare  iili  quaicaiiqao  loiaoriol»  M  adi  oa 
qu»  placuerint  eam  Tileant  hiitf|are,  eloiinie  cogi- 
,  iu  ot  ad  eompol-  G  Uliooei  iA  m\m  ▼i<)^fil  ^Mk^  per^atri^nt :  unU- 

ALARPI  QAZ;4PI  CpMMENTARRJS. 

ittteil^l«m,aureroQdo,m^i^imcata,  Immitteodo  ter- 


foreitt  di\iiui  judirii,  damipUQnT$  «^ernse  et  poana- 
fum  inferni,  et  aliis  modis»  quil^us  noTit  e;t  uolenti- 
btts»  inTiUs^niliil  minui  QQgitaotibus,  ioimo  e^  rebel- 
liittti»  foleotM^  pro«iptoi,  (ibsequeotei  ^t  currentes 
facere.  Volunlat  enim  homin^  9ic  etl  in  foteetaU  Det^ 
04  qmfumgt^  fol^erit,  et^  ^ua^ido  voluent,  faciat  eam 
incliMri,  aU  U-  Augusunui;  s>^d  ptane  ^uaviier^  et 
<^omodo  p0ur  est  Deum  agerecuro  yojuniate  libera, 
ttt  liborUtem  arbiirii  noii  desiru%(,  Sic  eniro  dicitur 
Deo^  bomioM  Uilieri  <  ^^^  venit  ad  m^,  airi  Pater 
bamis  etttHi  QvonvQdo  dioirogu^  '•  ilie  m  in  suam 
iittliHiiam  Mr^it;  01  Poeta  :  rro^i<  sm  qu^mque 
volupta$,  Sed  do  bia  plenius  alio  loc^* 

1  ^cUe  P.  Ciregorius  diabQlnro  coroparat  leoni 

aiiQttl  «4  lbroMje;n.  tlnd^  et  Myrmicaleooero  Tocai, 

QUOM  ex  iwmm  9K  ieone  coroposiiuro  s  Recte^  inquit 

{Lib.  T  Morai*  ^,  17),  Myrmfcalcon^  Uf  eat^  lee  et  (or^ 

,     i  aiquo  ttMMioriB  $o§i  ui  in  '^mica  (Ucitur;  formi<i$  enim  leo  e$f,  itolatiUbue  formica : 

wudum  Ipiridai  miin^ttam  qniat;  uoeirum  enim  eue  *^  quia  ttimirttai  qntiqiiVi  A.044ii,  $icut  conira  consentien- 


uoerbum  iUemt  moiumquo  $$1  depeUere  vei  adouum. 

^  CoMolo  annolatiottom  ocUTom  Gttychii  ad  oai- 
eenoporii. 

I  ChflMoi,  ftti  m  iMdijbMi  piwnn  habiUI  poi  gra- 
ikm,  mo|or  mI  ot  Cortmfl  dmbohs  qfk  in  mundo,  Id 
oit  In  homNubtti  mnndanis,  dominatar :  undo  et 
prinoopi  bojtti  ttHindi  nMninatttr.  Id  docet  paralMia 
liU  eTangoilica  Luo.  u  :  4nm  /ordi  aroMitti  eu$todii 
alrium  $uum^  eh^ 

t  Hine  BoolMia  in  foadan  lOiPiii  oril :  I/i  od  m 
ttonrai  ofiom  rebaUe$  eommeUai  proj^Hu$  uoiuniaiee 
(Bomin.  4  poH  tentee.).  Wutii  ialom  hec  Dooa,  aui 
ioaTlior  omnm  diaponil,  nou  oogondo,  non  «im 
aliqttnm  Mtt  nniiiitaiim  infirftttdo  TOlunuil ,  lod 
iOkiCiteri  etii  ivaTiior  oonaadoBdo   illttitrando 


te$  fortie  es|,»  Ua  conira  ruistentc^  debilis.  Si  enim 
i(iu$  $ugge$iiqmbH$  a$^$n$M$  ptcBbeturt  quasi  ieo  tole- 
rari  nequafHampoj^t;  li  auten\  resineturf  quasi  for- 
mica  aUerUuf,  Ali^i$  irm  (ao  #i<,  oUie  fgrmicaf  quia 
^M4M(iiiakiUm  wm^t  menUs  vf:^  tolerant^  spiri- 
iales  vero  ififirmike^qi  illiHs  p^$  virtuiii  co^ant. 

^  Quia  ittperior^  Mpite  d^^uin  fver^t  oeroinero  a 
diibolo  poMo  deoipi,  pisi  qui  luturo  el  prxbuerlt 
auenioift,  (4»jicit  cpptra  G^ri^anus  taniaro  Tideri 
lubittde  ooittHAOtiQnom  animarum  Ot  spiriiuuro,  sive 
dairoonum»  ut  utrorumquo  motusi  gestus,  actus,  tIx 
ftteint  a  10  in^ieon»  discerni»  Veruro  hoc  arguroen- 
tum  dihicidiui  ol  eipUGitiui  gropQnitiir  c^,  undo* 


6T9 


JOANNIS  GA8S1ANI  COtLATIONES. 


•» 


que  inter  ipm  ae  mttitein  miius  flat,  ot  sine  Dei  A  insensibiliter  conjttgari,  et  occulum  ^  foadendi  vim 


gratia,  qoid  ei  niorum  indtamento,  qoid  ex  nostra 
Tolunute  procedat,  diBceml  pene  non  poisit? 

CAPUT  X. 

Re9pontio  i»  quem  modum  ipirUui  immundi  humam$ 
meutibu»  copuUniur. 


ad  ea  qoae  libiu  foerint  exercere.  Est  cnim  inter 
eof  sicol  inter  lioroines  qu»dam  subsuntiaB  simili- 
todo  atque  cognatio.  Siquidem  «  deflnitlo  qos  de 
natura  animie  auumitur,  non  Ineongrue  etiam  illo- 
rum  substantiic  similitudini  coapUtor.  ^  Altrinsecos 
Tcro  eos  sibi  inseri  vel  uniri,  iu  ut  capax  alter  alte- 


Serenus :  *  Non  mlrum  est  posse  spiritum  spiritui     rlus  esse  possit,  omnimodis  impossibile  est.  •  Hoc 


ALARDI  GAZiSI  COMMENTABIUS. 


*  Obscnrae  quaesUoni  obscura  responsio.  Sed 
utrumque  elucidatur  in  sequeniibus.  Porro  spiritos 
spirittti,  id  est»  daemon  animae  rationali  insensibi- 
liter,  id  est»  invisibititer  copulatur,  dum  in  corpore 
energumenl  simui  existunt  et  illod  lubabiUnt ;  sed 
aniroa  informandOt  et  Yivificando ;  dcroon  oocupan- 


IroteNS  {$i(f^deni  Imee  poteeUu  ealiuieit  Trimletii)^ 
ied  quoii  callidus  quidam,  ei  nejuam^  ac  faliax  f^eU" 
dulentuique  deceptor,  in  eoi  antmam  humanam  maU* 
Hcs  affectui  traftit,  per  cogitathnei  et  ituentiea  ei^ 
rum,  quibut  ipie  plenui  ett.  Demque  et  Elffmat  maque 
fUius  diaboU^  juxta  maliliam  nequiliamque  iubsiiteni^ 

do.  possidendOj  moTcndo.  '  ptenus  omni  dolo  et}  omni  matttia  icribitur^  Satana 

^  Suadendi,  inquit,  non  cogendi,  aot  compellendi,  »  palre  ejus  hanc  ei  votuntatem^  quasi  ex  coneuetudine 

ut  superius  dictum  est  {Cap.  8).  Facit  autero  boc     vitiorum,  in  naturam  .vertente.  Arguem  itaque  eum 


diaboius  duobus  inodis,  ut  alibi  etiam  noutum  esi, 
Tcl  per  appetitiim  sensitivum,  concitando  passiones 
ejus  ad  res  lllicius;  vel  per  phantasiam,  flnffcndo 
in  ea  phantasmau,  quae  hominem  moveant  ad  ma- 
lum. 

0  Id  est,  pars  defliiitionis  animae  potest  eiiam  illis 
spiritibos  adapuri;  vel,  ot  Dionysios  pianiore  fitylo : 
nam  et  defmiiio,  qurn  de  natura  antmee  (scil.  rationalis) 
datur^  xllii  etiam  aliqualiter  adaptalur.  Sont  enim 
sobsUntias  iiiiellectoales  ct  Immorules,  sicut  anima 
rationalis;  sed  anlma  est  rorma  corporis  et  subsUn- 
tia  imperfecta;  Angell  boni  aot  roali  sont  snbsUntiae 
perfectae,  et  non  sunt  formae  corporom.  Unde  Inter 
enH>res  Origenisurum  numeratur,  quod  animas  ex 
angelis  et  ex  animabus  rursus  angelos  fieri  existima- 
rini,  ex  sententia  PUtonicorom  {Hieron.  ep.  59  et  61; 
Auq.deG».  li^.  ix  e.  11). 


aposiolus  Paulus  atque  corripiem  mt :  0  ptene  omni 
ittiquilate  ei  omni  dolo^  fili  diaboli^  ininttce  juititiei 
Dei  {Act.  iii) !  Quia  enim  venipeUii  et  caltidui  omnem 
in  ie  dolum  fraudulentia  iuiceperal,  appeliatur  fUim 
diabuli ;  quia  implebat  ipse  onme  principale  itlius  ftaude 
et  nequitia^  et  omni  matitia,  in  tanlum  iltidem  eum 
atque  decipienst  ut  ipse  Satanas  imptesse  animamipsiuit 
et  habitare  in  eadem  putaretur,  quem  ad  omnei  ium 
pervenitatii  doloi  miniilrum  eibi  ac  fanmlum  peeepa' 
raverat.  Ad  id  vero  quod  ucundum  posueramui  exem* 
plum,  4fuia  in  Judam  introierat  Sa/anof ,  hoe  dicendum 
eet :  Ooiervani  diabolui^  ^uibuidam  motibui  et  ^perth 
titmum  eiqniit  ad  qua  pottaimum  Judee  ear  eaet  vitia 
procliviui^  deprehendit  eum  patere  insidiis  avaritiw^  et 
reperta  eupiditatis  janua,  misit  in  mentem  ejua  quO' 
modo  derideratam  peeuniam  aeciperet^  et  pet  oecaeia' 
nem  lucri  proditor  mapstri  et  Salvatoris  sm  exitteret^ 


^  Altriuiecut^  id  est,  motoo»  sive  invicem,  sed  q  argenlum  proprietate  commutans,  et  iusdpiem  inretium 
quod  inlrinseeui  potios  legendom  sit,  patet ;  non     icelerii  a  Pharineii  atque  iuda^s.  Hofc  ergo  cogitatio' 


eniro  allod  voit  Aucior,  qoam  animas  bominom  et 
sptriios,  id  est«  djsmones  in  energomenis  non  in- 
trinsece,  id  est,  secondom  sobsUntiam,  sed  secun- 
dum  proximlutem  quamdam  sibi  unirl,  id  esi,  co- 
existere,  et  simnl  in  uno  corpore  cobabiUre,  eo 
praesertim  quod  locom  non  occopent,  nec  se  motuo 
propelUni;  ai  non  intrinsece,  ut  in  se  mntuo  im- 
meeut  et  influant,  quod  soli  Deo  proprlum,  ut  clarius 
sequenti  nou  exponitur. 

«  In  meiiiem,  seu  anlmaro  bominis  illabi,  eamque 
penitos  et  intime  penetrare,  ac  pervadere  solius  Dei 
esse,  non  itero  angeli  aut  daemonis,  comrounis  est 
tum  veterum^Patrum,  tum  seqtteutium  iheologorum, 
senteiitia  :  quaro  anie  allos  egregie  tracUvii  Didy- 
rous  in  libris  de  Spiritu  sancto,  ubl  probat  Spiritum 
sancuiro  esse  verum  Deum,  Pairi  et  FIUo  ofioov^iov, 
id  est,  coDSubsuntialem,  quod  animas  sanctorom 
vere  et  secundum  se  inbabiut,  easque  sua  divinitate 


ms  oecatio  tocum  tribuit  Satonee^  ut  in  cor  ejtu  m- 
Irotcits  impleret  eum  p€nima  voluntate.  Introivit  ergo 
non  iecundum  eubetantiam^  ud  secundum  operationemf 
quia  introire  in  atiquem  increata:  naturte  eit  ejmi  qum 
partiHpatur  ab  omnibui.  HactenusDidymusinterprete 
D.  Hieronymo.  Ac  demuro  ita  concludit :  Nom  ergo^ 
utquidam  puiant^  pjartieipatione  naturcs  eive  eubetantiee 
implet  quempiam  diabotui^  aut  ejus  habiiator  efficiiur; 
sed  per  fraudutentiam,  et  deeeptionem^  et  matniam  iu' 
habitare  m  eo  credUur  quem  replevit.  Uxc  iile,  et  alU 
quas  sequuntur  in  eamdein  sentenliant.  Gennadius, 
seu  quis  aiictor  lib.  de  Doginaiibus  Kccles.  cap.  ult. : 
Dtemones ,  Inquit  ( Tam.  III  Oper.  D.  August.^,  fer 
eiiergicam  operationem  non  credimus  eubitanttaitter 
illalii  animcs,  sed  apolicatione,  et  oppressiene  unhri, 
lllabi  autem  menli  Hli  soH  possibile  esl,  ^Nt  creavit. 
Yenerabilis  Beda  exponens  illu^l :  Cur  lentavit  Sata- 
nas  cor  tuum  ?  Notandum,  iiiquil,  mentem  hominie  per 


impleai  et  occupet;  qua  ratione  dicanlur  pleni,  aot  ^  subitantiamnihiiimplerg  poue^  ptivter  creatricem  Tri- 


repleti  Spiriiu  sancto,  cum  nulla  creatura  aniroam 
seu  meniem  horoinis  capere  vel  ingredi  secundum 
suaro  subsianiiaro  queat,  sed  hoc  soluroroodo  Deitati 
conveniat  {Ub.  i  a  principio).  £t  libro  iii,  sob  finem, 
solvit  dtto  ar^umenu  seu  exeropla  quae  contra  hauc 
docirinaro  obiici  possent  e  Scripiura  :  alierum  Ana- 
niac  ad  quem  Petrus  in  Actls  dlxisse  legitor  {Act.  v) : 
Anania,  cur  imvlevit  Satanoi  cor  tuiim,  ut  mentirerii 
Spiriiui  sanc/o  7  Sic  enim  habent  Graeca :  cxirXqpftim 
t4v  xap^in  ^ov,  pro  quo  noster  interpres  veriii :  Ctir 
tentavu  Saianoi  eor  tuum?  alterum  Judae  proditoris, 
de  quo  legitar  Joan  xiii  :  Intravit  Satanai  in  Judam^ 
qui  cognominabatur  licariotei.  Ad  utramque  obje- 
ctionem  iu  respondet  Didynius  :  Reepondendum,  in- 
quit,  ad  id  quod  icrimum  eit :  Quare  implevit  Saia- 
uai  cor  tuumf  quod  Satanai  mentem  alicujui  et  prin^ 
eipate  eordii  impieat^  non  ingrediem  in  eum^  et  in 
eeneum  ejue  atqtu^  ut  ila  dicamf  adytum  eordii  m- 


nitatem.  Implei  vero  Satanai  eor  alicujui^  non  quidem 
itlud  ingreitm ;  ud  caitida  et  frandulenla  deeejjttione 
in  maUiiee  afectum  ontmttm  trahem  per  cogiiatianem^ 
mtiorumqtuineeutiva^  quibmiUe  per  diem  perque  no- 
ctem  scatet.  laitur  Ananiee  corSatanas  imptesu  narro' 
(«r,  quia  ma&tim  eum  vims  €t  infudit.  His  accedit  D. 
Bernardus  serm.  5  in  Cantica,  ubi  ait  :  i//ifd  autem 
idtote^  nuUum  creatorum  ipirittmm  per  u  nosiris  men' 
tibui  appUcari^  ut  videlieet^  nutlo  mediante  noitri 
iuive  corporii  imtrumentOy  iia  nobii  immiseeatur  et  tn- 
fundatur^  quo  ejm  partidpatione  docti  sive  doetoreif  • 
vel  boni  iive  metiorei  efidamur;  nuUui  angelarum^*' 
ntUtm  animarum  hoc  niodo  mihi  capabilis  esf,  nuHim 
eao  capax,  nec  tpit  angeii  ita  u  alterutrum  capiunt. 
Sequeitretur  protnde  hesc  pra^ogaiiva  summo  ac  in- 
drcutmcripto  Spfrtitci,  elc.  Deiiique  bunc  iilapsuin 
in  animani  hominis  soU  Deo  tribuunl  schoUsiici  cuin 
Magistro  Seiitent.  Iib.  ii  distinci.  S.  Ex  quibus  iutei- 


6ti  GOLUTIO  VII.  --  DE  AMHLS  HOBILITATB  ET  SPIRITALIBUS  NKQUITIIS.  tfgt 

Mm4ae  lolamaiodo  deiuti,  qo«  sola  iDCorporea  A  qnuniar  inielligant,  quidam  vcro  noront  ei  postea 


Mfflpleiqae  natttni  est,  rectissime  tribuitur. 

CAPUT  XI. 

OhjeeHOf  uirum  fptunt  tpiritu$  immundi  eoruin  quoi 
tupplemtni  unimakui  inmi  vel  uniri. 

GermanttS  :  Huic  rationi  latis  arlritramur  esie 
contrarlum  illud  *  quod  ▼idemua  In  arreptitiis  fieri» 
cum  afflati  spiritibus  immundis  loquuniur  et  agunt 
ea  qo«  nesciont.  Quomodo  ergo  animas  illorum  spi- 
rilibQs  illis  non  credamus  uniri,  quorum  tidemos 
ilias  irelttt  organum  facUs,  et,  derelicto  naturali 
suto»  ad  illorum  motua  affcctusque  transire,  iu  ut 
jam  non  s«as,  sed  illorom  Toces  et  gestus  TolunU- 
tesqoe  depromant? 

CAPUT  XII. 

Kfspofifto  quemadmodum  enerqumeme  immMndi 

epiriiui  donunentur. 

Serenus  :  Prasdictie  definitiooi  nostrif  non  eH 
ooolrarittm,  id  quod  diciiis  in  ^  energumenis  fieri, 
cum  spiritibiM  immondis  arrepti  loquuntur,  Tei 
sgoBt  ea  qo«  nolont,  vel  ea  qo»  ignorant  proferre 
eogaotor.  Non  enim  nno  modo  isUm  eos  infusionem 
spirituam  sustinere  certissiroum  est.  Quidam  enim 
sic  afllanturt  ut  nequaquam  ea  qo«  gerunt  vel  lo- 


recordantur.  Quod  fieri  pcr  infusioiiem  spiriius  Im- 
mundi  non  ita  putandum  cst,  ut  in  animae  ipnos 
penetraiis  substantiam,et  Telot  onitus  ci,  etquodam- 
inodo  indutus  ea,  sermones  .nc  verbn  per  os  patientis 
emiltat.  Nullo  namque  modo  isiiid  ab  eis  fieri  posse 
credeiidiim  esu  Nec  enlin  per  aliquani  anini»  dimi- 
Dutioncm,  sed  per  corporis  debililaieni  hoc  evenire 
manifesia  ratione  depreliendilur,  cum  sciticet  in  illls 
mcnibris  in  quibiis  Tigor  animae  contiiietur,  inimun- 
dus  spiritus  insidens,  eisque  importabiie  aique  im« 
mensiim  pondns  imponens,  obscuritaie  teterrinia  in- 
telleciuales  ejus  obroit  et  intercipit  sensos.  Quod 
nonnumquam  etiani  vinl  febri&qiie  vitio,  seu  nimii 
frigoris,  aliisque  valetndinibos  extrinsecos  soperre- 
B  nientibus  videmus  acciderc.  Qnod  nc  beato  Job  dia- 
bolus,  qui  carnis  ejus  acceperat  poiestateui,  molire- 
tor  inferre,  praecepto  Domini  prohibetor,  dicentis  : 
Ecee  trado  eum  in  manue  fvai,  •  tantum  animam  eju$ 
euitodi  {Job,  ii),  id  est,  Uniummodo  eoin  amentOD 
ne  facias,  debiliuto  anim»  domicilio,  et  intelleclu 
intaso,  aut  rationis  organo,  per  qoam  euni  tibi  resi- 
stere  necesse  est,  saociato :  neqoe  obroas  inlellectum 
ac  sapientiam  reslslentls,  ^  principate  scilicet  cordis 
f jos  too  poiidere  prsfocans. 


ALARDI  GAZiEl  COMMENTARIOS. 


ligimus  aliud  esse  ingredi  animas  seo  illabi  mentibus, 
aiiud  intrare  seu  ingredi  corpora ;  et  dsmonem  In- 
gredi  quidem  posse  corpora,  Deo  permitlenle ;  non 
aolem  iogredi  animas,  nisi  Improprie  et  metapbo- 
rice,  dum  in  peccatum  aliquod  morUle  pcr  stigge- 
stiooem  inducii,aut  in  eosutu  impcsaitentes  detinet  .* 
quoiDodo  diciiur  SaUnas  intrasse  in  Judam,  et  im- 
plesse  cor  Ananiae,  et  immundi  spiritus  habltare  in 
homtiie,  ei  ab  eo  eiirto.  Neque  tameii  ita  corpus  ho- 
niinis  dsmon  ingreditur,  ut  ei  lamquain  forma  ur.ia- 
tnr,  aot  in  illo  sit«  quomodo  in  corpore  Deus  iniime 
et  esseotialiter  inest,  ut  in  omnibos  rebos  per  es- 
seiitlam,praesentiamet  potentiam;  sed  estibi  soltim- 
roodo  ut  io  loco,  vel  ut  nioior  iii  siio  mobili,  vel 
tortor  in  eodem  carcere  cum  reo  (S.  Thom,  i  p.,  q. 
6,  ari.  3). 

*  Qiii  a  diabolo  secundum  corpns  possidentur, 
Liliui.s  quidcni  arreptitii,  Gr-ccis  vcro  dxmouiaci, 
vel  m/»7ou/uMc  vocanlur,  quasi  acti  ab  aliquo  inex- 
isiente,  ei  intrinsecus  sgeute  dasmone.  In  eis  enlm, 
ei  pereos,  ut  eiperientia  noium  est,  varia  ct  miran- 
da  operaniur  da;inones,  pcrturbando  scilicet  eoruui 
seiisus  iiiteriores  et  eiteriores,  et  appctilum  illoniiu 
in  b:ec  aut  illa  impellentes,  ac  oiiin<hus  coruin 
nirmbris  et  organis  pro  sua  volnnla^e  utenles,  ut 
Tel  loquelam  vei  audiium  eis  aJiniani,  vcl  qwx  vo- 
liint  per  eos  eloquantur.  Qu:e  quidem  fieri  ab  liiha- 
hiunte  dsemone,  et  iion  eiira  hominem  coiistiluto, 
pai«t  tum  ei  eo  quod  in  Evangelio  toties  in  curaiione 
dsmoiiiacorum  dicatur  Salvaior  d:i;mones  cxpu- 
li^se  jubciido  ut  ab  homiiiibtis  exirenl,  tuin  quod 
plcruinqne  iii  d^monlacls  fiant  qnx  non  pojsuot 
fieri  oisi  a  daemone  iueiistenie,  ut  inflationes,  et 
alia  qus  in  possessi»  cernuntiir.  U^nUe  comiuunis 
theologuruin  di$iinc(io  iioc  discnmen  statuit  inter 
olisessos  et  possessos,  quo<l  iu  lils  sit  daenion  ut  erat 
in  sutuis  idolorum  nonniiiiiqu:im:  illiis  vero  citrin- 
8«cus  Unluinniodo  divciei,  obsideai,  aut  coinileltir. 

b  De  eiiergiimcnis  luodo  diclum  est  {Cap.  prarce^ 
^  denti),  quorurn  diiae  specics  liic  eiprimuntur. 

«  Auimain  Um  de  viia  corporali  quam  de  mrntis 
sanitaie  eiponunt  Paires.  Poiuisset  eiiiin  diabolus» 

Pataol.  XLIX. 


ot  vitam,  lia  et  menfem,  id  esl,  nientis  sanitatem,  et 
Judicium  Job  eripere,  si  Deus  permlslsset,  qoorom 
otrumqoe  verbis  illis  Inhibuit. 

'  Meute  scllicet  abalienaU,  aot  in  fororem  et  in- 
saoiam  redacia,  aut  penitus  suffocau.  Mentem  enlm 
p  apud  veieres  diel  pnncipale  cordis,  superios  ex  Di- 
^  dymo  didicimos,  qoi  nientem  et  principale  cordis  et 
adytum  cordis  noncopat.  Nec  minus  aperte  Origenes 
Didynio  antiquior  homil.  9  in  Eiodom  :  Poteit^  in- 
quit,  tn<ra  $e  agere  par$  illa,  qum  in  eo  e$t  preiioeU' 
$ima  omtittim,  quod  quidam  prindpaie  cordie  appeUmi^ 
alii  rationaiem  un$um  aut  intelleetualem  iub^tantiam^ 
vei  quomodocumque  appeilari  poten  in  nobii  portio 
noitri  itla  per  quam  capacei  eiH  poaimui  Dei,  Et 
homil.  2  in  Caniic.  i,  interprete  D.  Hieronyino,  ad 
illud  :  /n  mediouberummeorumeommorabUur.  Quii^ 
juquii»  tfa  beatui,  ut  habeai  IkOipUem  in  prineipaii 
corde^  in  medio  uberum,  in  peetore  $uo  tennonem  Deif 
Ubi  legendum  in  principali  eordit^  recle  iiionet  Cia- 
conius.  Nam  etS.  Hieronymos  lib.  i  contra  Jovinia- 
num  cap.  17  ita  legit  :  trairueiit  meut  milii,  et  ego 
illi;  in  medio  uberum  meorum  eommorabitur^  in  prin' 
eipaU  cordit,  nbi  termo  Dei  habet  hotpiiium,  alludens 
ad  verba  Origenis.  Ideo  auiem  mens,  sive  ratio  prin- 
cipale  cordis  dictum  videtor,  qood  cuni  Platonici 
D  principale  animae,  quod  vocabani  ro  «yifiovcxov,  in 
cereliro  csse  censerent,  Chrisiiani  e  diverso  tilod 
polios  in  corde  collocandum  putareut.  Unde  Hiero- 
nymiis  in  epist.  ad  Fabiolain,  ubi  agit  de  veste  sa 
cerdMt:ill  :  Quarritur^  inquit,  ubi  tit  aniuuB  prinei" 
patef  Plato  in  cerebro,  Chritiut  montirat  in  corde. 
Beali  mnndo  corde,  quoniam  tpit  Deum  videbuni;  et . 
De  eorde  procedunt  coaitatwnet  maiee;  el  :  Quid  eogi- 
iatit  nequam  in  eord&ut  vetirit  (Matih.  v.  ii,  xv)? 
Idem  docent  Tertuliianus  lib.  de  Anima  cap.  15, 
Tbeodoretus  orai.  3  dc  Providentia,  Gregorius  N]^- 
senus  orat.  I  de  Resorreciione  Christi,  quibos  prin« 
cipale  diciiur  prinripatus,  vel  ut  Tcrtulliano  princi" 
paiitas,  id  est,  prsedptfa  sedes  animae.Solus  Lactan- 
lius  {Ub.  de  Opific.  Dek  r.  16)  in  diibio  ponit  an  io 
corde  an  cerebro  sit  sedes  mentis.  Vcroin  posierius 
boc  0.  Uieronymos  nominaiim  iunaignat  ubi  supra» 

23 


68S 


CAPUT  XIU. 


Quod  $fnritU9  ifnritui  penetrabilii  e$se  nonjposiit^ 
sed  ineorporeo  eoli  Deo. 

■^  Nec  emm  si  crasssB  buic  solidieqae  materis »  id 
m ,  carni  spiritus  admiscetur,  quod  fieri  faciliime 
potest,  idcirco  et  animae,  quae  ilidem  spiriius  est, 
ita  ooiri  posse  creditur,  ot  eam  quoque  simililer 
•uae  naturae  reddat  capacem.  Quod  soli  est  possibile 
Trinilati ,  qu»  sic  uniyersa  intellectualis  naturae 
eflicilur  penetratriXf   ut  non  solum  circumplecti 


JOANNIS  CASSIANI  COLLATIONES.  M4 

A  eam  atque  ambire ,  aed  etlam  niabl  ei ,  et  Tdot  ia* 
corporea  corpori  posslt  inftindi  (Videnotaiatuperikt'' 
ad  cap.  10).  Licet  eniin  proBonciemos  nonnoUaa  esse 
apiriules  natums,  ut  snnt  aDgeti ,  arcbangeli  caete- 
rasque  virtntes ,  ipsa  qooqoe  aoima  noetra ,  Tei  cerie 
aer  isie  sobtiiiSi  ^  tamen  locorpcireae  nollatenus 
aBStimanda  sunt.  Habent  euim  secundum  se  corpus 
quo  subsistont,  lioet  molto  tenoios  quam  nos.  Nam 
8oot  corpora  secondom  Apostoii  sententiam  iu  di- 
centls :  Et  corpora  eceteUia  et  terrestria  ( l  Cor.  xv) , 


ALARDI  GAZMl  COMMKNTARIUS. 


et  sacrie  litterae  magls  consenllunt,  qoae  cogiuiiones 
hominis  in  corde  vel  in  peetore  collocare  videntur. 
Hino  D.  Ambrosius  serm.  ii  in  psal.  Gxviii  :  Cor 
Ittum,  inquit,  cogitationum  tuarum  e$t  scaturigo.  Eo- 
dem  pertinet  illud  Lucreiii  lib.  iii : 

Gooaliiom,  qood  nos  animttm»  mealemaue  vocamus; 
Idqiie  silam  media  regioae  ia  pectoris  bfiret. 


In  qoa  etiam  sententia  eos  fnisse  significat  Cieoro 
Tuaeul.  Qosat.  Iib«  i ,  gui  prodentes  cordatos  voca- 
bant,  ex  quo  etiam,  inquit ,  excordes^  vecordeSf 
concordesque  dicuntur.  Quam  itidem  seiiientiam  se- 
quilur  Aristoieles  lib.  de  Sensti  et  Sensib. 

*  Id  est ,  eisl  dasmon,  qoi  spiritus  est ,  corpora 
subintret  et  possideat ,  non  inde  consequens  est  ut 
et  animas  subintrare  et  penelrare  possit;  quasi 
vero  anima  hominis ,  quae  est  forma  corporis ,  sub- 
tilior  sit  spiritibus ,  id  est ,  d.xmonibus,  homines 
subinde  possidentibiis.  At  hic  error  e  schola  Pla- 
leniea  oliin  lai«  se  diffiidit. 

^  Angelossive  bonpa,  sive  malos,  id  est,  daemo- 
nes  noD  esse  omniiio  incorporeos ,  sed  corporibus , 
aut  aareia ,  aut  subtilissimis  praeditos ,  vetus  fuit  et 
TuigaU  multorom  etiam  ortbodoxoruin  opinio  e  Pla- 
lonicorum  scholis  accepu.  Etsi  eniin  satis  inlellige- 
rant  Cbristiaui  e  Scriptora  angelos  spiritus  et  spiri-  ^ 
lalea  esse  creaiuraa,  non  iu  tamen  id  accipiebant , 
qoasi  omnis  materiae  et  corporis  esseot  experles , 
aed  quod  iU  tenuia  et  subiilia  haberent  corpora , 
ut  comparatione  rerum  corporalium  et  sensibilium 
Tideri  poasent  et  merito  dicerentur  incorporei  et 
spiritales :  quemadmodum  et  yeuli  dicuntur  spirilus 
proceltarum  (Psat.  gxlviii),  etiaxnsi  venius  nou  sit 
omnino  incoriioreua»  sicull  nec  .icr.  Ila  TeriuIIianus 
lib.  de  Veland.  Virgin»,  CIemen&  Alexand.  lib.  ui 
Strom.,,  Basii  lib.  de  Spiriiu  Sancto  cap.  16 ,  Lai- 
Gtantius  lib.  ii  Div.  Institut.  cap.  io ,  et  Augusiinus 
lum  in  lib.  de  Civii.  Dei  pluribus  iu  locis ,  tum  in 
lib.  de  Genesi  ad  litterain  :  ut  mirum  non  sit  etiam 
hunc  abbatem  Serenum  bac  opinione  fiiisse  imbu- 
tum.  Quod  autein  ad  animas  raiionales  atiinet, 
qnas  iiidem  incorporoas  perinde  ac  angeios  negare 
videtur,  fuit  haec  eiiam  Teriuiliani  opinlo  ( Lib.  de 
Amma) ,  vel  polius  deliramentum ,  ut  vocat  D.  Au- 


angeltcam  videileet  el  mondanam,  ubi  manifeste 
distlnguilur  apiriulis  oroatura,  id  eei,  augelica  a 
corporati.  Denique  quia  plures  et.plerique  Paires 
tam  Graeci  quam  Latini  iu  hac  sententia  conveniuht 
et  unanimiter  doceot  aAgiloa  tum  bonos  tum  malos 
omnino  incorporeos  esae ,  et  mauriae  experies : 
B  e  Graecis  Dion^sius  Areop.  de  Coelesti  Hierarcb. 
cap.  2  et  de  Divinis  Nominlbus  cap.  4 ,  Gregorius 
MaiUnzeo.  orau  2  de  Thoologia,  Chrysostonius 
bomil.  2i  in  Geoes, ,  Daiuaseenos  lib.  ii  cap.  3; 
e  Latinis  onus  vice  omuiuin  sufGciat  D.  Gregorius 
lib.  IV  Morni.  cap  9:  Diuu,  iiiquit,  ad  intelligen' 
lium  se  ereaturm  feeit  Deus ,  angeiieam  videtieei  et 
humanam ;  sed  una  tegmmi  carnis  kabuit,  aliamo 
nihil  infirmum  de  carne  gestavit.  Angetui  namque 
solummodo  spirilus  est ,  homo  vero  et  tpiriius  et  caro, 
Ita  Gregorlus  {Vide  eumdem  tib.  iv  Diat.  e.  5).  Cae- 
terum  non  est  improbabile  quod  nounuili  dicunl, 
veteres  illoa  quk  de  angelorum  ac  daemonum  corpo- 
ribus  aliier  senserunl ,  et  corpoream  eia  subsianiiam 
tribuerunt,  nomine  corporls  noii  intelleilsse  verum 
corpus ,  quantitate  vldelicet ,  ac  mole  praeditom  , 
aed  omnem  substantiam  quoquo  tnodo  eoniposttani ; 
lU  ut  id  sit  corporeum  quod  aliqua  compositione 
consut ,  incorporeum  quoid  omni  compositioiie  ca- 
ret :  qua  ratione  solus  Deos  vere  dicatur  incorpo- 
reus ,  ut  paulo  post  subdit  abbas  Serenos ;  sicut  di- 
citur  solus  immorulis  et  Iqvisibilis.  cum  sit  actos 
purissimus  et  simplicissimus  ab  omni  compositione 
sicut  et  muUlione  alienus  (Ftde  Sixtum  Senen,  lib.  v 
Biblioth.^  annot.  8  et  i42,  et  Hb.  vi,  annot.  31).  An- 
geli  vero  ad  Deum  cotlati,  crassi,  materiales  ei 
corporei  merito  dici  possunt,  non  quidem  quod 
subsianiiam  habeant  corpoream ,  ei  qua  coalescant ; 
sed  quia  a  Dei  simplicitate  et  puriute  usque  adeo 
disunt,  ut  eius  comparatione  qiiasi  corporei,  et 
maieiialos  videantur  {S>  Thom.  i  p.,  q,  3).  Minus 
eniin  est  inter  eos ,  ei  Denm  perrectionis  naturae  et 
dignitiitis  interstitium ,  quam  inter  terram  et  supre- 
mum  coelestem  spiritum.  Uxc  enim  flniii  ad  nni- 


tum  9  illic  vero  finiti  ad  iiifinitum  est  collatio.  Ila 
docent  Patres.  Gregorius  lib.  secundo  Moral.  cap. 
tertio  :  Eorum,  inqnii  (nngelorum)  tcientia  compa- 
raiione  noslrce  scientiiB  valide  dilatata ;  sed  tamen 
comparatione  divtnw  tcientia  angusta :  sicut  ei  ipti 


giistinus  lib.  ii  de  Origine  Animae  <ap.  S  ( Lib.  de  jv  illorum  spiritus  comparatione  quidem  corporum  no* 

ir V    n — ^  -..-:  ^i;«.  •^i^-.-:  ..«...««:•  :ii«  a^      strorum,  tpifitus  sunt ;  sed  cowparatione  summi  et  IH' 

circumtcripti  spirilus ,  lunl  corpus.  Damasceuus  ubi 
supra  :  Angelus  ^  inquit,  incoporeus  ct  immaierialis 
dicitur  quantum  ad  nos.  Nam  omne  ad  Deum  colla- 
tum  {qui  solus  incorporalit  csi)  crassum  et  materiale 
comperitur  ;  tola  enim  vere  immaterialis  et  ineorporea 
Divinitas.  Denique  Bernardus  serm.  6  in  Camica : 
Demut ,  inquit ,  securi  toli  Deo ,  sicui  immortalitatem, 
ita  et  incorporeitatem ,  elc.  Porro  eadein  ratione  quod 
apud  Cassiunum  el  alios  Paires  subinde  legitur  de 
anima  hominis  corporea ,  nonnulli  in  hunc  tiensum 
commode  interpretantur,  ut  anima  ratlmalis  dicaiur 
corporea ,  nimirum  comparatione  Dei ,  sicut  angeli, 
quia  non  caret  omni  compositione ,  s^hem  ex  actu 
et  poieiitia,  ex  esse  et  essentia ,  subsUntia  et  acci- 
dentibua,  etc. 


Metres.),  Porro  etai  olim  tolerari  potuerit  illa  de 
angelorom  eorporibus  qualiscuuique  opinaiio,  re- 
Gte  tamon  D.  Thomas  docet  tum  ex  Scripturae  suf- 
fragio ,  lum  ei  communi  doctrina  sanctorum  Pa- 
trum,  et  totius  Eceiesiaa  aeusu,  satis  enicaciter 
ostendi  angelos  et  d»mones  esse  plane  spiriiaies , 
et  iucorporeos ,  nec  habere  eorpora  sibi  naturaliter 
uniia ,  sive  aerea ,  sive  alia  qiiac<;umque  :  ui  quam- 
vis  id  noo  sit  Ade  catbolica  definitum ,  tamen  erro> 
neum  vi<leattir  ao  lemerarium  aliler  seniire.  Pri- 
inum  quia  nomen  apiritus  in  Scripturis  passim  acci- 

J»itor  pro  substanlia  ineorporea ,  et  immateriali ,  ut 
oan.  HT :  Spiritue  est  Deus ,  Mare.  iii ,  et  Actor.  vii 
et  xiHi,  Hebr.  i.  Deinde  quia  in  concilio  Latera- 
neuai  (Cap.  yimuter)  dicilur  Deus  eendidisSQ  itram- 
oue  de  uihilo  ereaturam ,  spiriulem  et  corporalem, 


Cii^  COLLATIO  VII.—  DE  ANiMilS  MOBILITATe  £T  SPIRITALIBUS  NBQUiTIIS.  m 

et  iterum  :  ^  Semnatur  earpui  animale,  exsurgit  cor-  x  ocutii  ejui  {ttebr.  iv).  Et  B.  David  inquit :  Qni  fingU 


pui  ipirUaie  (1  Cor.  xv).  Quibus  manlfetfd  collighor 
nihil  esse  incorporeum.nlsi  ftolom  Deom.et  idcirco 
ipsi  tantummodo  posso  penetrabiles  Omnes  spirita« 
les  atque  iniellecioales  <»se  substantias ,  eo  qood 
solus  totus  et  ubique  et  In  omnlbos  slt ,  ^  tu  ot  et 
eogitationes  bomlnom  -  et  Internos  motus  alqoo 
abdiu  mentis  oniversa  inspiciat  alqoe  poriostret.  De 
Ipso  aiquidem  solo  pronuntiavit  bcatus  Apostolus 
dicens:  •  Ykui  0$  «tiim  iermo  Dei  e$  eficaxt  <l 
aemHw  tuper  onmem  gladium  mietpHem » ei  pertingene 
muiue  ad  diwiionem  animef  et  ipirUui^  eompagum 
gmo^  me  m^ullarum ,  ae  diseretar  eogitationum  el 
inieniiommm  eordii  ^einoHeit  eremimra  intisiMMi  im 
compectm  ejui^  omnia  amtem  nudm  et  aperta  tunt 


eigmoHm  eorda  i&rmm  {Pnd.  xtiii).  Ri  iierum: 

Jpie  enim  novit  occulta  eordii  {PiaLtttm),  Job 

quoque  :  QtU  ioiui  noiti  eotda  ^iorum  honunum. 

CAPUT  XIV. 

Objectio  qua  damonei  credi  debent  cogiiationei 

hamimmm  pefHdert, 
Germaoos :  Hac  ratione  qoa  dicis  ne  cogliaiiones 
quidem  nostras  Inloeri  isti  spiritos  possout.  Qood 
existimara  valde  poiamos  absnrdum,  diceote  Scri- 
ptura  I '  Si  ipiritme  pmteitmtem  habenUi  oieenderit  em" 
per  te  {teelei.  x).  Et  iterom ,  "•  Cum  diabolui  miiii- 
iet  in  eer  Simenii  lieaHolis  ut  traderet  Dominum 
{Joan.  xin).  Qaomodo  ergo  eredj  potest  non  pataro 
eis  cogitationes  nostras,  quarom  '  seminariom  a  pro 


ALARDI  GAZiBI  C0MMBNTARIU8. 
*  Animale  corpus  dlcttnr  a  sensltiva  et  vegeutha  B  qoc  inius  latent ,  inremas  Intelliffjt  cogitationes ; 


parte  anim»,  quarum  potenliarom  actlonibus,  hic 
dam  vivlmus ,  corpos  inditfet.  lieiurget  autem  corpue 
ipiritate ,  id  ost  Incorrupiibile.  Corpora  vero  Justo- 
rum  spiritiialla  speciali  ratlone,  otpote  quatucr  do- 
tibus .  qoas  vocant  tbetilogi ,  nempe  impassibiliuie, 
snbtifiute ,  agiliute  ei  clariUte«  prxdiia  et  ornaia. 
Caeterwn  baec  ad  probandam  angelornm  aut  anlma- 
rum  corpoream  subsUntiam  nihtl  faciout.     . 

^  Soium  Deum  corda  bominom  cogiutionesque 
cogniiscere  tiiU  Scriptura  ie!»uiiir.  Praster  loca  hic 
dUfa  habes  I  Paratip.  sxviu :  Oniitla  corda  icruta- 
tur  Domdmui,  et  universas  menlium  eogitationes  iniel' 
li§it.  II  Paraiip.  vi :  Tu  enim  ioltti  noiti  eorda  liliO' 
rmm  honunum.  Job.  x  :  Bece  in  eetlo  testii  meui ,  et 
comchte  meui  in  excelsis.  Psaim.  vii :  Scruims  corda 
et  remet  Deui.  Isa.  i :  Auferte  malum  cogitationum 
mestrarum  ab  ocuUs  meis.  Jerem.  xtii :  Pravmm  eit  cor 
hominis  et  inscrutabiU ;  et  quis  cognoseet  itlud  f  Ego 


fiiod  explicat  verbls  sequentibns :  Ef  discfetor  eogi" 
tationum^  et  intentionum  eordis^  id  esi,  non  solum 
quid  quisque  cogiiet  in  cnrde  suo,  tefum  etiam 
qua  inieotiooe  cogitet  ac  vellt,  exacifssime  novit  ac 
judicat. 

d  D.  Hleronynius  lo  hunc  locnm  :  Pfincipem ,  in- 
quit,  mmndihujus,  et  rectorem  tenebrarum  harum, 
cujui  et  Apostolus  meminit  { Ephei,  vi ) ,  nune  Scri^ 
ptura  signilieat,  Quod  d  in  eor  nostrum  aicenderit.  et 
animus  malce  eogitationis  tulnus  acteperit ,  non  debe- 
mus  ultro  loeum  tribuere ,  sed  pugnare  eontra  cogita- 
tionem  pessimam,  et  tiberari  a  peccato  maximo,  ne  sci" 
ticet  eogitaiionem  opere  compteamus;  quia  aliud  est  CO" 

gitdtione^  aliud  opere  peccare.  Paiilo  post  siihdlt  hanc 
yminachi  Interprclatlotiem  :  Sf  spirlus  prineipis  ir- 
ruerii  tibif  de  loco  tuo  ne  recedas^  quia  pudieitta  com' 
primit  peccata  multa :  id  est ,  si  titiUaverit  mentem 
tuam  diaboius,  et  te  ad  tibidinem  coucitaverit,  ne  se- 


Domimui  probam  corda ,  et  serutans  renes.  Ubi  pta-  p  quaris  eogitationem  pessimam  et  btandientem  volupta 
Tum  dicitur  c»r  hominis,  non  Um  quia  maliim,  quam  ^  tem ;  sed  sta  fortis  et  rigidus  ftigi 


quia  abfttrusum ,  et  reconililum ,  ei  difllcile  ut  ne 
netretur.  Uude  et  LIX  luierp.  verteruni ,  profunf 
dmm  euper  omnia.  Bom.  viii  :  Qui  scrutatur  corda 
ecit  auia  desiderat  spiritut;  et  alil>i  passlin. 

•  Possuut  baec  Uni  ile  Yerbo  Dei  increaio,  td  est, 
Dei  Fiiio,  qoam  de  Verbo  creato  intelligi.  Proprie 
lamen  hoc  ioco  sermo  Di^i  pro  Verbo  iocreaio,  et 
I>ei  Fiiio  somitur,  oi  bic  abhas  Sereuiis  ei  alii  Pa- 
Iret  esponunt.  Cstenim  littc  Verbuiu ,  de  qoo  Joan- 
nis  I  dicilur :  /n  principio  erat  Verbum.  Et  i  Cpist.  v : 
Paler^  Verbum,  et  Spiritus  sanctui.  Et  Apocai.  19  : 
Kommi  ejui  Verbum  Dei ,  quihiis  locis  Crifce  iegi- 
lur,  X^.  Quod  indifferoiiier  inicrpreies  modo  ver- 
bum,modo  sermonem  transferiint.  (Jndeet  Ambrosius 
lib.  IV  de  Fide  cap.  5  legit :  Vivum  enim  est  Verbum 
DH ,  etc.  Ilabont  aotem  bic  singula  verba  suam  ero* 
phasim  et  energmm.  Vivui  enim  et  eficas  Dei  sermo^ 
seu  Verbum  dicitur  propier  viviacanieiu  ejus  opera- 


jore  caslitatis ,  /fam- 
mam  voluptatis  exstingue 

•  D.  Auguslinus  tract.  5S  In  )oani\em  :  Si  qua^is 
quid  missum  ftt  tn  cor  luda  f  hoc  utique  uttraderet 
eum.  Jitssio  ista  spiriluaiis  suagestio  est.  et  non  'fit  per 
aurem,  sed  per  suggestionem,  uiabolicm  enim  suggestio^ 
nes  immittuntur^  et  humams  cogitationibus  immiscentur. 
Factum  ergojam  fuerat  in  cor.ejudce  per  immissionem 
diabolicam,  ut  traderet  discipulis  maaistrum. 

'  Alibi  principiwn.  Siquidem  al)bas  Moyses,  col- 
lat.  c.  19 1  triii  cogiialionum  iiostraruni  dixii  esse 
principia,  quoniani  ex  Deo,  ex  diabolo^  et  ex  nobis 
proricisciintur.  Ex  diubolo^  inquit ,  eogitaiionum  ua- 
seitur  serieSf  cum  subvertere  nos  tam  viliorum  oble- 
ctatione  quam  etiam  oecultis  conatur  insidiis ,  subtilis* 
iima  cailiditale  mala  pro  bonis  oslentans,  elc. 

s  Provide  dictum,quasi  diceret  nori  m  totum,  Non 
enim  umnes  cogiuiiones,  etiam  prava*,  ex  diabo- 
lica  inimissione  ei  suggestione  proveniunt.  Nam  D. 


Ilonem,  ei  penBtrahilior  omni  gladio  ondmtit  id  est»  I^  Hieronyinus  ex  illa  seMUnlia  Hatthaei  xv  :  De  corde 


otrinqueaeindenu,  quia  Deus  et  Del  Fitius  oculis 
raa  cognitiouis  intima  quffque  penetrat,  et  perva- 
dit,  muiio  magis  qiinin  glndius  uiriiique  acutus  pe- 
nelrare  «fneai.  Pcritn^^M  msque  ad  divisioHem  animm 
ei  epiritue^  ubi  per  animam  poientias  aniroaleSt  seu 
partem  nmm»  aenaitivam ,  quam  eum  brutia  anima- 
ilbaa  habemua  eomrounem  :  per^piriiam  vero  par- 
tem  rationalom  seo  iRtellcctivam  laculuiem  inielii- 
gonl.  luquo  sermo  Dci  Gbristus  osque  ad  divisionem 
AniRi«  ac  spiriioa  portingii,  dum  animales  et  spiri- 
luates  cogiUtionef  discernit.  Compagum  quoque  ae 
snedmllarmmf  s«pp«  uaquo  ad  divisioiiem  periiiigit^ 
iion  quin  compagea  n  medullia  dividii,  sed  qoia  in 
lema  et  externa  noalra  discutit  el  explorat.  Nam 
comfiagum  nomioe,  qos  sooi  exterom  cotligationea 
ii  oxleriu  opera;  meduiiarom  anum, 


emeunt  cogitalionei  mates «  eos  redaiguit  qui  cogiu- 
tiones  outiies  a  diabolo  iinroitti  puUiit,  et  uon  ex 
propria  nasci  voluniaie.  Et  Gcnnadius  de  Eccles. 
DogmaL  cap.  62 :  Non  omnei^  ioquil,  mala  cogita' 
tionei  noilres  iemper  diaboli  inuinctu  escilantur^  ied 
aliquoiioi  ex  noiiri  arbiirU  motu  einerguni.  Uiide  me- 
rito  queri  sibi  visus  esl  diaboliis  apud  saiicium  Auto- 
fiium,  quud  slbi  omnia  peccaia  a  Chrisiiania,  proH 
sertim  vero  a  roonachis,  imputareniiir.  Sic  enim 
Aiitonius,  referenle  Atbanasio  :  Puliooit  atiquando 
deemoH  monailetu  oslimm^  Sgrediemi  uideo  hopnnem 
enornd  iubtimitale  perrectum  eaiput  usqme  ad  rci/«m« 
Ctun  ab  hoc  quiinam  esHt ,  tn^urrtfr^m ,  ait :  Ege  emm 
Satanfis.  Et  ego,  Quid ,  imqmam ,  /ite  ^uofrts  ?  respon" 
dii :  Quid  mihi  fruetra  impmtant  monaebi  f  emr  mmhi 
ommee  Chriitienorum  pepmii  malediemmt  ?  ^(  egOf  iuite 


687 


JOANNIS  CISSIAM  C0LLATI0N£S. 


m 


parte  maxima  ipsis  immiUenlibiis  atqae  instiganti-  A  immundi  cogiuiionum  nostraram  attingere  qualiu- 


bu8  sentimua  oboriri  ? 

CAPUT  XV. 

Reipomio  qnid  pouint  dmmona  in  cogitaiiombui  Ao- 
mtiticm,  qmdve  non  poaini, 

Serenus :  Nulli  dubium  est  *  quod  possint  spiritus 


tes»  sed  indiciis  eas  sensibilibus  forinsecus  coiligen- 
tes,  id  esty  ex  nostris  dispositionibus  aut  ▼erbiset 
studiis  in  quae  propensius  conspexerint  nos  incliiiari. 
Caeierum  ilias  qu»  necdum  de  iutemis  aoimae  pro- 
dierunt,  adire  omnino  non  possnnt.Ipsuquoqtte  co- 


ALARDI  GAZi£I  COMMENTARIUS. 


faeiunt ,  tuu  enim  frequenter  motestantur  insidiis.  At 
ille  ait :  Nil^il  ego  faao^  se  invieem  turbant,  Nam  ego 
mi$erabili$  factus  ium  :  en  nuUum  jam  lutkee  loeum , 
nullam  possideo  dvitaiem ,  jam  mil^i  nulta  iunt  arma, 
eunctaique  provindai  Chrieti  ffenanat  nomen ;  iolitu- 
dinei  quoque  monaehorum  itipantur  chorii,  Ipti  u 
tueanturj  et  obiervenlt ,  et  me  nne  cauea  non  lacerent , 
(iec  mihi  immerito  dira  imprecenlur,  Tune  eao  Dd 
gratiam  cum  atacrUate  admiratui ,  dc  ad  eum  tocuiui 
ium :  Non  tum  veritalij  (jUiB  nulla  eet^  tam  novam  ei 
inauditam  oicribo  iententtam,  Nam  cum  fattacue  capui 
iii ,  hoc  iine  mendacio  coactui  a  conftteri,  H»c  ibi. 
Verum  quo  certius  et  disUnctius  constei  quid  bac  de 
re  sentiendum  sit.audieodushicD.  Thomas  (i-2, 
q.  80,  nri.  k) ,  qui  proposiU  bac  quaesiione,  Vtrum 
omnia  peccata  hominum  dnt  ex  iuggeitione  diaboli^' 
iu  respondet :  Dieefidicm  quod  occaeionaliter  quidem 
et  indirecte  diabolui  at  cauia  omnium  peccatorum 
noilrorum ,  tit  ^uaiilttm  induxit  primum  hominem  ad 
peccandum ;  ex  cujui  peecato  in  tantum  vitiata  est  hu- 
mana  natura^  ut  omnei  ad  peccandum  proctivei  li- 
mtis :  iicut  diceretur  eae  cauia  combuitionii  tigno^ 
rum ,  qui  ligna  iiccarei ,  ex  quo  eequeretur  quod  facile 
ineenderentur.  Directe  autem  non  eet  causa  omnium 
peccatorum  humanorum,  ita  quod  dnguta  peccata  per- 
iuadeat,  Quod  Origenei  {Lib,  iii  Periar,  cap,  7)  pro- 
bai  ex  hoc^  quod  etianui  diabolui  non  euei ,  homina 
haberem  appelitum  ciborum ,  et  venereorum ,  et  iimi- 
tium  ,  qui  pouet  eae  inordinalui ;  quod  iubjacet  /i- 
bero  arhitrto,  Uxc  S.  Thoinas. 

•  Quxstio  pervulgata  hic  disci^titur  :  An  angeli  et 
daemoues  cognoscant  cogitationes  cordium.  Quamvis 
Tero  ex  diciis  constet  solom  Deum  illabi  mentibus 
bumanis,  eique  soli  patere  cogiutiones  bominum  et 
consilia  cordium,  Umen  haud  panr»  difficulutis  esl 
intelligere  qua  ratione  spirituales  illae  subslantiae, 
sive  spiriius  illi  incorporei  naiura  subtilissimi  et  per« 
spicacissimi,  cogitationes  et  affectiones  nosiras  per- 
spicere  ei  penetrare  nequeant,  eas  praesertim  quas 
ipsi  nobis  inspirare,  suggerere  et  immiture  dicuntur, 
cum  nulio  obice,  aut  impedimento,  Um  ex  parte  sua 
quam  nostra  ab  hoc  probiberl  videantur.  Pro  cujus 
rei  explicaiione»  et  pieniori  elucidaiione  eorum  quae 
hic  a  Sereno  bac  de  re  disseriiniur,  noiandum  primo 
duplex  esse  genus  operaiionum  Intellectus  e(  volun* 
tatis.  Quaedam  enim  sunl  naturales,  quaedam  llbene. 
Naturales  suni  qu»  determinaiae  ad  unum ,  vel  qu« 
praeveniunt  judicium  et  deliberationem ,  ut  sunt 
priml  motus,  cogiutiones,  et  affectiones  subltaneae, 
evagaliones  Involuntariae.  Liberae  et  voluntariae  quae 
ex  jiidicio  et  sponUnea  voluntate  concipiuntur ,  nec 
sunt  deierminatas  ad  unuin.  Isu  autem  duo  genera 
operationum  sic  se  habent»  ut  liberae  sint  superloris 
ciijusdam  ordinis  quam  naturales  :  proinde  ex  cogni- 
>  tione  naiuralium  non  seqiiitur  cogniiio  iiberarum, 
quatenus  llbersc  sunt,  id  est,  quantiim  ad  anirmatio- 
nem  et  negatioi«em.  electionem  et  fiigam,  assensum 
et  dissensum. 

Secundo,  fatendum  posse  angelos  et  daemoncs  vi- 

dere  cogiutiones  et  affectiones  nogtras  naiurales, 

etiam  partis  siiperioris  et  inteliectivae ;  naturales, 

;    inquam,  quae  scilicet  rationem  et  deliberationem 

<    praeveniunt,  nec  sunt  proprie  actiones  human«.  Nam 

i    angeli  perfecte  cognoscunt  omnes  subsuntias,  ei  po- 

''    lentias,  et  actus  eanim  naturales,  iioc  id  in  quussiio- 

nem  vertitur.  Natura  enim  actio  naia  est  se  mani- 

festare»  ei  licut  cjus  subsuutia  abscondi  non  potest, 


ita  nec  ejus  effectus  ;  volunUria  autem  sicut  libere 
producitur,  iu  libere  occultatur  et  maniresUtur. 

Tertio  pro  certo  tenendum  est  neque  angelos  ne- 
que  daemones  virtute  sua  naturali  posse  cognoscere 
cogiutiones  et  affectiones  liberas  et  spontaneas ,  ot 
sunt  in  Intellectu  et  voluniate,  sine  alterius  mani- 
fesuttone.  1«  Quia  hoc  Deo  tribuitur,  ut  proprium, 
ut  ex  mnltis  Scripturae  locis  superius  ostensuro, 
onibus  acccdit  illud  apostoli  I  Corinth.  ii :  Quii  enim 
nominum  scil,  quee  iunt  Aom/ntf ,  niii  ipiritui  hominii 
qui  tn  ipio  at  ?  Ubi  annouvil  D.  Thoinas  {In  com- 
P  mentario)  signanter  dici  :  Quii  hominum^  ne  ab  horum 
^  eognitione  etiam  Deui  videatur  exctudi ,  qui  iecrelo- 
rum  cordii  iotui  at  cogniior,  Manifata  autem  eU 
ratio^  ail,  quare  homo  ea  qucs  in  alterius  corde  latent 
idre  non  potai ,  quia  cognitio  hominii  a  iemu  accipi- 
tur  :  et  ideo  ea  quee  iunt  in  corde  atteriui ,  homo  co- 
gnoicere  non  polesf,  ntst  quatenui  per  iigna  iensibitia 
manifaiantur^  iecundum  itlud  I  Regum  xvi  :  Homo 
videt  qu(B  foris  patent ,  Deui  autem  intuelur  cor,  Sed 
nec  angelui  bonusj  nec  matus^  ea  qu<B  in  corde  homi- 
nis  lalent  scire  potai ,  nif i  tti  quantum  per  atiquos  ef" 
fectui  manifestantur  :  cujus  ratio  acdpi  potat  ex  ipso 
verbo  Apostoti ,  qui  dicti  ea  ratione  spiriium  hondms 
cognoicere  quce  in  corde  hominis  tatent ,  ^tVi  tn  ipso 
homine  at ;  Angetus  autem  neque  6oit«s,  tietfu^  matui^ 
itlabiiur  menti  humancB ,  ui  in  ipio  corde  hominii  fil 
et  intrimecusopereiur^  sed  hoc  ioliui  Dei  proprium  at. 
lu  sanctus  Thomas.  2«  Quia  Patres  uno  orc  ita  do- 
cent,  probantque  Christi  diviniutem  ex  cogilaiionum 
secrcUrum  cognitione ,  toiies  in  Evangelio  manife- 
Q  staU,  Ambrositts  in  v  cap.  Lucae,  Hieronymus  in  cap. 
XVII  Jerem.  et  cap.  ix  Matibaei,  Chrysosiomus  homil. 
30  in  Matihacum,  Cyrillus  lib.  ii  in  Joannem,  et  alii. 
5»  Ratione  fundamentali  D.  Tliomse  (i  p,^q.  57, 
ari,  4) :  Quia^  Inquit,  votuntai  ralionatii  creaturce  ioti 
Deo  iubjacet^  ei  ipse  sotus  in  eam  operari  polat  ^  ui 
principale  ejus  objectum  et  uttinms  finii.  Et  ideo  ea  qua 
ex  votuntate  iola  dependent^  vet  quee  in  votuntate  sota 
imnt^  ioU  Deo  sunt  nota,  Cum  igitur  interne  volunlas 
nostra,  praeterquam  a  Deo,  a  tieiiiine  moveri  possii, 
ejusque  nutni  voliinUtis  motus  immediate  subsit, 
Deo  tanfuin  et  ip->i  homini  cogituiii  et  volenii  pro- 
prius  aniinus  notus  esse  poiest.  4<^  His  arcedit  Joan- 
nis  Climaci  nou  illepida  narratlo ,  gradu  31 ,  ubi  de 
discretioiie  agens,  scribit  monachos  inlerdum  de  in- 
dusiria  fefellisse  daemonem,  dum  aliud  foris  prae  se 
ferrent ,  aliod  niente  et  cogiiatione  versarent  :  Qirt 
vicerit^  inquit,  vitia^  damonei  vutnerat  ^  ac  perid 
quod  ie  habere  vilia  simutat,  inimieos  faltit,  perdurat- 
|.  que  inexpugnahilis,  Quidam  ex  frairibus  atiquando 
^  tgttotntfita  affeciui  at^  ei  cum  omnino  corde  moius  non 
fuisset ,  ffit  mente  secretius  oravit,  atque  ita  in  ignomi- 
niis  tamenlari  cmpit  hae  ficia  perturbatione,  tranquiHi^ 
iatem  suam  iapientisiime  abscondens.  Alim  item  ex 
fratribui  cum  prinutm  ict^ionem  otnnino  non  cnpil, 
hane  ie  appetere  addiaime  finxi,  Ittiui  vero  eaststa* 
iem  quibui  verbis  ettquar ,  qui  quad  peccandi  causa 
iupanar  ingressus^  meretricem  ipsam  ad  peenitentiam 
traxii?  Qttidam  item  solitario  cum  primo  mane  uvee  bo^ 
irum  attutissei ,  jamque  is  qui  attuierat ,  profeetus  ab 
itto  a$ei,  iummo  quedam  ac  eeleri  impjetu  illum  devo- 
ravii  abique  appeiitu  ic//o,  per  hoc  edpsum  gutm  ad" 
dictum  dmmonihui  indicam,  atque  ittos  ttutem.  Aliui 
item  cum  modicai  anusiiiet  patnwi^  tota  die  u  meercH' 
tem  fiMttt,  Subdit  porro  idem  Cliiuacas  hanc  caulc- 
Um  :  Summa  iitii  vigHaniia  fuit,  ne  forte  (dum  htntu 


6!U  GOLLATIO  VIL  —  DE  ANlMifi  MOBILlTATfi  ET  SPiRITALIBUS  NEOUITIIS.  m 

gitaiiones  qaas  ingerani ,  uirum  sutceptx  vel  quem-  A  notione  dignosciint »  cum  sciacet  eum  Tel  Infre^ 

muisse  tacitum,  vel  cum  quadsm  indignstione  suspl- 


ailniodam  suseepta  sini,  non  per  ipsius  animx  natu- 
rm,  id  est,  per  ilium  interiorem  motum  in  medul- 
lis,  ut  iia  diierim»  latitantem»  sed  ez  motibus  atque 
indiciis  exterioris  hominis  deprehendunt,  utpula  cum 
snggesserint  gastrimargiam ,  si  Tiderint  monachum 
ad  fenestram  aut  ad  solem  oculum  curiosius  erexisse, 
vd  de  hora  soUtcitius  inqoibisse,  cognoscunl  deside- 
rium  gulse  fuisse  susceptum.  Si  rornicationem  inge- 
rcDtes  senserint  eom  patieuter  telum  libidinis  susce- 
pisse*  sea  viderint  earne  commolum,  aut  certe  non 
ut  oportnit  adversus  suggestionis  immund»  suspi- 
nsse  lasclviam ,  ipteillgunl  in  penetralibus  anim» 
iibidinis  jaculum  fuisse  defixum.  Si  in  incitamenU 
tristiti»,  si  irac,  si  furoris  admoTerint,  utrumnam 


rasse,  si  vultum  consideraTerint  quodam  pailore  aut 
rubore  mulasse»  et  iu  subtiliier  cninam  quis  sit  vitio 
dedilus  deprehendunt.  IIIo  nsmque  unumquemque 
nostrum  delecuri  ceru  ratione  cognoscunt»  ad 
cujus  instigationem  mox  quodam  nutu  vel  molu 
corporis  consensum  conTenientiamque  abeo  ^tx- 
stium  fuisse  perviderint.  Quae  ab  illls  aercis 
Tirtutibus  ita  deprehendi  non  mirum  est»  cnm  hoc  a 
pradeniibus  quoque  Tiris  saepissime  fieri  videamus, 
ut  sciiicet  interioris  hominis  sutum  de  figura  et  vultu 
seu  qualitate  exterioris  agnoscant.  Quanto  ergo  cer- 
tius  hstc  ab  his  poierunt  deprehendi,  quos  utique,  ut 
spiriulis  natune,  multo  subtiliores  ac  sagaciores  bo- 


cordi  insederint  gesiu  corporis  el  sensibili  com- Bminibus  esse  non  dubiumesl! 


ALARDI  GAZiEI 
luigre  miunlur)  iUU  magU  tpst  ludiMo  fuerini.  Ui 
emm  reura  ilH  iuni  de  qmbus  ait  Apo$tolus  :  Vi  s^ 
dneioree,  ei  veraces  (11  Cor.  vi).  Posiremo  etiam  gen- 
tiles  Inmioe  uatorali  ducti  agnoverunt  et  fassi  sunt 
cogiutiones  hanianas  soli  Deo  cognius,  caeleros  la- 
lere,  Socrates  apud  Xenopbontem  lib.  iv,  Apollonios 
Tjanaeus  orat.  sd  Domitianum ,  JuUanus  Apostata 
apod  Ammian.  llb.  xxv,  Pacuvius  apud  Geliium  lib. 
XIV  cap.  5. 

Quarto.  Possant  umen  interase  cogiutiones  et 
animi  aifectiones  ex  signis  exierioribus ,  v.  g. ,  ex 
vQltus,  vel  alterius  membri  motu,  aut  mutatione,  au! 
alio  extrinseco  signo  deprehendi ,  et  mulio  peritios 
^  soiertius  ab  aiigelis  et  daemonihus  auam  a  soler- 
tissimis  et  peritissimis  eiiam  medicis  deprehendun- 
lur,  ut  docet  hoc  loco  abbas  Serenus,  cui  et  alii 
Patres  sulfragantur.  D.  Hieronymiis  in  cap.  xv  Mat- 
tbsi  :  DiaMus^  inquil,  adjutor  ei  ineentor  moiarum 
cifgitaiiottum  ene  foien ,  auetor  e$se  non  potest.  Sin 
autem  semper  m  mstdtti  posiius  levem  eogitalionum 
nosirarum  scintiilam  suis  fomitibus  in/iammarii^  non 
debemus  opittori  eum  eordis  quoque  oeeuiia  rimari^  ud 
€x  eorporis  hakiiu  ei  gestibus  tesiimare  quid  verse- 
uius  intrinsecus ;  verbi  gratiat  it  puUhram  muiierem 
nos  erebro  viderii  inspteeref  inteliigit  cor  amorisjaeulo 
vulneraium,  D.  Aogusiinus  {Tom.  iii)  libro  de  Divi- 
naiione  daemonum  cap.  5  :  Aiiquando^  inquit,  ei  ko- 
vnnum  dispositiones  non  solum  voce  proiaias ,  verum 
sfiam  eofitaiione  eonceptas^  cum  signa  qucsdam  ex  ant- 
mo  expnmuniur  in  eorpore ,  fora  {aeiiitaie  perdiseuni; 
aique  kine  eiiam  muita  futura  preenuntiani ,  aiHs  vide- 
iicei  fNtra,  qui  ista  disposita  non  noverunt,  Sicut  entm 
apnorei  eoneitaiior  antmi  motus  in  vuitu ,  ui  ab  homi'^ 
wbus  quoque  afiquid  forinseeus  cognoscatur^  quod  tf>- 
trinseeus  agiiur;  ita  non  debei  esse  incredibHe^  si  etiam 
iemores  cogitationes  dani  aUqua  signa  per  eorpus^  qum 
obtuso  seasu  hominum  cognosei  non  possuni^  aeuio  an- 
lem  deemonum  possunt,  Hiaec  Anguslinus  :  qua  tamen 
vidtfiur  quodammodo  retracure  lib.  ii  Retract.  cap. 
30,  ubi  ait  ;  Rem  dixi  oceuitissimam  audaeiore  asse^ 
veralione  quam  dehui ,  itam  pervemre  ista  ad  notiUam 
dtemomtm  per  nonnuiia  etiam  experimenla  compertum 
est.  Sed  utrum  signa  qneedam  deniur  ex  eorpore  cogi^ 
tantimmiiiis  sensibiUa,  nos  autem  iatentia;  an  aiia  vt, 
ei  ea  sptrtiait,  tsla  eognoscant,  aut  dificiiiime  potesi  ab 
homimbug^  aui  omnino  non  potesi  invemri.  Gennadios 
loco  saperios  ciuio  {Eccies.  Dogmai.^e.  uii.) :  Inter^ 
ffn  ammm  eogiiationes  diaboio  non  videri  cerii  sumus^ 
*ed  motibtts  eas  corporis^  ab  Uio  et  affectionum  indiciis 
^Mgt  exparimenio  dididmus.  Seereta  auiem  eordis 
*'dus  iiu  uomi^  ad  quem  dieitur  :  Tu  soius  nosti  corda 
fiiiorum  hominum  (II  Paraiip,  ii).  Denique  D.  Tho- 
;:iaH  veieres  seculus  :  Cognosciiur,  tnquit,  eoaitaiio 
i  i'e  dnm .  non  solum  per  acinm  exleriorem,  seaetiam 


COMMENTARiUS. 

per  immuiationem  vudus ,  secundum  iiiud  Poetee :  0 
quam  difficile  est  animum  non  prodere  vullu !  Ei  eHam 
medici  aiiquas  affeetiones  animi  per  pulsum  cognouere 
possuni ;  muito  ma^s  angeli ,  vel  etiam  dismone»^ 
quanto  subtilius  hujiumodi  immuiationes  corporaies 
perpendunt! 

Quinio.  Addoet  jsfud  posireroum,  possedsmonem, 
ai  lieus  permiitat,  adeo  vehemenier  phantasmaiibus 
immissis  bominem  turbare  ac  distinere,  ut  vix  queat 
alia  de  re  eogiiare,  seo  ad  aliud  adveriere,  quain 

3uod  ab  eo  suggestum  fuerit :  unde  fit  ut  videatur 
iTiiiare  quid  liomo  tonc  et>gilet.  Cujus  importuui- 
Utis  et  molestissimse  impugnailonis  complnra  sup- 
petunt  SS.  Pairam  tesiimonia  et  exempla.  De  S. 
Antonio  fidem  faeit  ejus  ViiSB  scriptor  Athanasius, 
quam  frequentes  et  importnnas  omnis  geiieris  teii- 
tationes  expertus  sit.  De  Hilarione  D.  Hieronymus  : 
Tiiiiiabat  diaboius  seneus  ejas,  et  pubescenti  corpori 

Q  soiita  voiuptatum  incendia  suggerebai,  Cogebatur  itran- 
euius  Chrtsti  cogitare  quod  neseiebat,  ei  ejus  rei  pom^ 
pam  animo  voivere,  eujus  experimenta  non  noverai. 
Iraius  itaque  sibi ,  ei  peetus  pugnis  verberans ,  quasi 
cogitaiiones  cmde  manus  posset  exciudere,  etc.  Et  de 
seipso  idem  Hieronymus  epist.  22,  de  Gustodia  virgi- 
niUlis,  ubi  haK;  inier  slia  :  Q}Mliies  ego  ipse  in  eremo 
eonstituttu,  et  in  iiia  vasta  «o/ttttdtne,  quas  exusta  soiis 
ardoribus  horridum  monaehis  prmstat  habilacuium^ 
puiabam  me  Romanis  interesse  deiieiis!  liie  ego^  qui 
ob  gehennee  metum  taii  me  careere  ipse  damnaveram, 
scorpionum  tanium  sodus  et  ferarum ,  smpe  choris  in-- 
iereram  pueiiarum;  paiiebani  ora  jejuniis^  et  mens  de- 
inderiis  asstuabat  in  frigido  corpore;  et  ante  hominem 
stutiam  earne  premoriuum^  seia  libidinum  ineendia 
buiiiebant.  Memini  me  clamantem  diem  junxisse  eum 
nocte ,  nee  prius  a  pecloris  eessasse  verberibus ,  quam 
rediret,  Dondno  increpanUj  tranquiiiitas.  Ilasc  et  alia 
Ibldem  D.  Hieronymus,  quse  alibi  opportunius  erant 
reciunda.  Similia  exempla  apud  Palladium  in  Moyse 

DiEthiope,  apud  D.  Gregorium  lib.  ii  Dialog.  cap.  2, 
in  sanctissimo  patriarcha  nostro  Benedicto.  Et  iii 
\ilis  Patrum  lib.  iii,  et  alibi  saepius.  Caeterum  etsi 
possit  dasmoii  hiidusmodi  cogltationes  importunns 
immittere ,  si  Deus  sinat ,  non  umen  ullam  coaclio- 
nem  aur  necessitatem  volunUli  afferre,  nec  de  vo- 
iunutis  assensu  aut  dissensu  cerlatu  habere  notitiam, 
sed  probabilem  dumiaxat  ex  siguis  exierioribus ,  iit 
dictum  est.  Neque  vero  sivil  eum  Deus  Tires  suas  in 
teniando  exercere,  quantum  ille  vellet  et  possei,  sed 
quantum  fert  humaiia  fragilitas,  i|uatn  numquam 
sufficienii  auiillo  jdestituit.  Nam,  ut  ait  Apostolus 
I  ad  Corintb.  10  :  fideiis  est  Deus  qui  non  paiitur  nos 
UHlari  supra  id  quod  possumus ,  sed  facit  eiiam  cum 
tentaHone  proventum,  id  est,  augmentum  gratiae  et 
auKilii. 


CQI  JOANNIS  CASSIANl  COLLATIONRS.  m 

CAPUT  XYI.  A  qne  titlo  ccrtos  spiritoi  ineobaro,  et  IHoft  qnldem 

SimUUudo,  quaBpmtui  immundi  cogitationei  /iioml- 


num  doeeantur  agno$eere, 
«  Qucmadmoduin  enim  Donnolli  latrones  in  liis 
doroibus  quas  Turdm  aggredi  cupiunt ,  occultas 
liominum  solent  explorare  substaniias,  qui  per  te- 
tras  nnctis  lenebras  caute  [cauia]  Bpargentes  manu 
ininuiias  arenaruro,  reconditas  opes  quas  viso  per- 
vidcre  non  possunC,  tinnitu  quodaro  vel  strepita  ad 
nrenarum  lapsum  respondente  deprehendunt ,  acsie 
ad  certissimam  rei  vel  metalli  cujusque  notitiam 
quadam  elicitx  vocis  proditione  perveniunt :  ita  hi 
qnoque  ut  thesaururo  nostri  cordis  explorent,  velut 
arenas  quasdaro ,  suggestiones  noI)is  noxias  inspar- 
gcntes ,  cum  sccuudum  earum  qualitatem  aifectuni 


immonditlis  ac  libidlnnm  sordibos  oMcctarl ,  aliof 
blaspliemlis,  atios  irae  fororfquc  pccotinlbtis  immi' 
ncre,  alios  paici  tristltla,  allos  ccnodoiia  superbia- 
quc  mulceri,  et  unumqaemque  IHud  Titiom  humanis 
cordibus,  quo  Ipse  gaudct,  Inscrcre;  sed  nce  cuu- 
ctos  paritcr  suas  ingercrc  praviutcs,  scd  vicbsim, 
prout  tcmporis ,  vel  locl ,  vel  soscipientis  opportu- 
nius  provocavcrie. 

CAPUT  xm 

tnterrogatio,  an  inter  dennone$  impugnationii  ordo  ac 
9ki$$itudini$  di$ciplinM  f  mMr. 

Germanos  :  Ergo  credcndam  est  Intcr  cos  ordina- 
tam  ct  (ut  ita  dixerim)  discipIlnaUm  csse  ncquitiam, 
ut  quidam  vicissitudinis  ab  eis  ordo  servetor,  ac 


Gorporeum  viderint  emersisse ,  velut  quodam  dc  B  rationabilis  geratur  Impugnationis  incursio;   com 


intimis  conclavibus  prodeunte  linnitu,  quid  sit  tt^ 
condltum  in  abditis  interioris  bominis  recognoscunt. 

CAPUT  XVII. 

Qued  non  $inguli  (fuique  dmmone$  univer$a$  honMbm 

tngerant  pnMioiMf. 

Hoc  Umen  nosse  debemus,  ^  non  omncsdsmones 

jniversas  hominibus  inurere  passionesi  sed  unlcoi- 


consiei  nee  modum  nec  rationcm  nisi  inter  bonos 
tlque  booestos  posse  sobsisierc »  aecamhim  iliam 
Scriptone  scntcntiam  :  •  Queeree  $apienHmn  «pM( 
mo/of,  et  non  invenie$ {Prov*  xiv, $ec.  LXl),  ct: '  Im- 
mid  nofiri  mf^iatt  (^siiisr.  xxxu*  tec.  LXX).  lUttd 
etlam  :  •  Non  e$t  eapienHa^  non  e$t  fortitndo^  nec  e$t 
eon$ilium  apud  tmotoi  {Proverb.  xxi,  $ee,  LXX). 


ALARDI  GklM  COHMeNTARIUS. 


•  Abstrusa  Admodum  ei  ooscura  coroparatio ,  cui 
elucidand»  fere  CEdipus  advocaiidus,  aut  ejus  gcne- 
rls  de  quo  agitur  quispiam  latriMiculus.  Dionysii 
nar^piirasis  paulo  plauior  ct  explicatior,  qua)  sic 
babct  :  Quemadmodum  qvidam  iatronu  ei  fure$  ,  tn 
domibu$  qua$  furtim  ingrediuntur^  esplorant  divitia$ 
hominum  qua$  non  videni ,  $pargente$  manu  minuta$ 
Mrena$  in  nocli$  ealigine,  ut  opet  in  domo  repo$ita$ 
Unnilu  ad  laptum  arenarum  percipiant^  $icque  perveniant 
ad  certi$$imam  nolitiam  rei^  aut  cuju$cumque  metalli^ 
produciione  $oni  elidti ;  $ie  damone$  $pargunt  in  cor^ 
dibu$  noBtris  $ugge$tione$  iniqua$^  tamquam  arenaruo^ 
minutia$  ,  ul  explorent  cordi$  noetri  the$aurum ,  cum 
juxta  qualilaiem  $ugge$tionum  vidervu  ex$urgere  af* 
feetum  eorporeum^  etc. 

^  Dionysius  elucidaior  :  /Von  omnee  dmmonee  qua^^ 
Ubet  inferunt  tentatione$  aut  jM$sione$,  $ed  certi  certie 
vitH$  $erviunt  et  intendunt.  Nam  alii  deleetaniur  im'^ 
mundiliie ,  etc.  Similia  babet  D.  Hierouymus  iu 
Epiftt.  ad  Ephestos  cap.  vi :  Sunt  entm,  inquit,  quidam 
deemonee  ttmoribu$  et  amatoriie  eanliei$  $ervienle$,  ut 
propheta  quoque  eommemorat  dieene  :  Spiritu  forniea- 
tiotn$  eedueti  e$ti$.  Nam  et  barbara  qumdam  eorum 
nomina  e$H  dieuniur  {ut  $mpe  confeen  eunt  hi^  quo$ 
uere  vulguk  maleficos  vocat),  et  incantatione$,  et  pre- 
ue^  et  eoloree  varii,  et  diver$a  velmetallorum  genera^ 
vet  dborum  ad  qucs  invoeati  a$$i$tere  demone$  et  t»- 
felicee  anima$  capere  memoraniur;  aliivero  iracundiat^ 
etfUroree,  etbelta  immiitere;  atiinre$e$$e  tnfmtefiiit,  ^ 
inter  hominen  odta  concitare,  Hac  D»  Hieronymus. 
Porro  meminis^e  oportet ,  quod  alias  cx  D.  Thonia 
notavimns  (Lib.  xii  e.  4),  viiia,  sivc  peccata  dasmoni^ 
bus  dupliciier  aitrihui :  C/no  modo^  inquit,  $eeundum 
reatum^  atio  modo  $eeundum  affeetum.  Et  eeeundum 
reatum  qnidem  omnia  peeeata  in  deemonibue  e$$e  ean» 
tingit,  quia  dum  homine»  ad  omnia  peceata  indueuui , 
omnium  peceatomm  reatum  incurrunt,  Seeundum  af- 
feclum  vero  illa  $olum  peceata  m  mafti  angelie  e$$e 
po$SHnt,  ad  quas  eontingit  affiei  epmtualem  naturam; 
$piritualem  auiem  naturam  afftci  non  eontingit  ad 
bona  quce  $unt  propria  corpori^  etc.  Kx  quibus  coii- 
cludii  secundum  Hffectum  non  aliud  peccatum  in  d»* 
rooiiibus  esse  posse,  quam  superbiuro  ei  invidiam  ^ 
qu«  sunt  spiritualia  peccata ,  et  qusa  ab  illis  dcri- 


vantur.  Quod  ct  conOrmat  D.  lugustinus  xiv  de 
Civitat.  Dei  cap.  3  :  Et$i^  inc^uicos,  ata6o^tM  fornica- 
lor,  vel  ebrio$u$ ,  vel  qwd  altud  huju$modi  moli  e$t 
quod  ad  carni$  perlinet  voiuptatee^  non  pote$t  diei^  eum 
lil  etiam  taUum  peccatorum  $ua$or  et  in$tiaalor  oe- 
euliu$ ,  e$t  tamen  numme  $uperbu$  et  inviau$.  Qm$ 

C  enim  illo  e$t  inimieior  $aneli$  ?  Qui$  adver$u$  eo$  eon» 
tentioeior  et  animo$ior^  et  magi$  (mulu$  atque  invidu$ 
inveniturf  Ita  Augustiniis.  Dum  igilur  hic  iegis  vel 
audis  d«moncs  alios  quidem  imroandiiiis  ct  libidi- 
oum  sordibua  oblecuri,  alios  ir»  furoriquo  pecuiia- 
rius  inimiiiere^  aiios  pasci  tristitia,  etc,  noo  sic  a€« 
cipe»  quasi  li:i*c  ipsi  iu  seipsis  exeroeant,  aut  ad 
hujusmodi  viiia  ariicianiur«  ot  coruiu  delcciaiione 
capianiur;  scd  quod  alii  libidiiie«  alii  iracuntlia,  alii 
trisiitia,  atii  aliis  modis  homines  vexandi  ac  tentandi 
magis  delectaniur,  sicuti  eiiam  probabilc  est  cssc 
qunsdam  qui  ament  homiiies  quos  possident  mutos 
reddcrOt  vei  surdos ;  alios,  qui ,  ut  ait  D.  Hifrony- 
mus,  Luna  mutationee  obeervent^  ut  hominee  veecent^ 
et  Dei  creaiuram  infament.  Id  Cdiiiffitur  cx  Maiihaei 
xvii  et  Marci  ix,  ubi  Ohristus  ait  :  iioc  g$nu$  desmo' 
niorum  non  ejidtur,  ni$i  injejunio  et  oroiionc,  quasi 
ipsorum  natur»  boc  attribueos.  Ex  liac  autcin  icn- 
tattonuoi  et  vexaiiobum  diversitaie  fit  ut  et  divcr^as 

j)  appcllationes  ei  nomeuclaturas  sortiautur  :  ct  aiius 
dicaiur  spiritus  immundusi  vel  spiritus  fomicationis, 
alius  spirittts  superbi»,  alius  spiritus  vertiginis, 
aiius  pater  nMndocii,  allus  bomicida  ab  ioitio » etc. 
Quod  ad  kivc  vitia  frcqucuiius  et  propenaitts  iiicli- 
Bent  ot  insiigciit.  Et  cadeoi  ratione ,  apad  Lucam 
(Luew  xi) ,  ipsuro  daeuionium  uiutuoi  appeitatur. 
Veruro  da  his  plura  infra  {Collat,  $eq,) 

•  Ita  ex  Grafca  translaiionc  liornom  avfien  icapa 
niDeor;.  Vulgata  auieio  editio  :  Q^enrit  dcrtmr  eeipien' 
tiam^  et  nou  innenit. 

^  Vtilg.  !  Et  inkmid  ttoain  eunlt  judieee  (Deuter 
xxxii).  Mala  in  quibuadam  libria,  ctiam  ediiiouis 
Planiiniana,  hoc  icstimooiun  coi^nctaai  erat  su- 
pcriori,  quodcx  Proverbiis  ciiatoi^  ut  nelavit  Cia- 
conius« 

•  Vttlgo  cdil.  non  e$t  $wienda^  nou  e$t  j^nulentia, 
non  e$t  condiium  conlru  vominum. 


r>Oi  GOLLATIO  VII.  -  DB  ANlMiC  MOBILITATB  ET  «MRITALIBUS  NEQUrniS.        ^  tU 

CAPUT  XII.  A  temporlbus  eiercere  fmpugnnUoBef  eiias ,  hiie  ii» 


RespoMio^  in  qum  modum  eonclo  demonum  iuper 
wieMmikmo  impu§nMimio  suUiokd, 

Serenos  :  If on  esse  inter  milos  perpetnam  In  om* 
nibus  consensiOBemt  nec  posse  perfeciamsure  con- 
cordiam  eilam  In  Illis  ipsls  Yltiis  qoibas  comnmniter 
obleclantor,  certa  deflniiio  est;  nomquam  enim 
poteric»  quemadmodnmdiilstls,  In  rebus  indiseipli- 
natis  discipUna  wodusque  semri.  In  nonnullis  ta- 
men ,  ubl  scilicei  vel  operatlonis  communlo ,  tcI 
necessitas  exigit ,  seu  cujusdam  hicri  tnvitat  con- 
sortiom,  necesse  est  eos  *  temporalem  commodare 
consensum.  Quod  esse  in  bac  milltla  neqoid»  spl- 
ritalis  manifestlssime  pervidemus ,  ot  non  aolora 
tempora  inter  se  vicissitudinesque  custodlant »  sed 


qnldo  comprobamus  qoia  nullus  potest  simol  eeno- 
doxl«  vanlutedelttdii  et  coneopiscentla  fomicatio- 
nis  exori;  nee  potest  tumida  Iniari  elatione  soper- 
blse'  spirftalis ,  et  etrnalls  gastrimargi»  pariter 
bumiiUate  submlttl.  Ifee  poiest  qois  cachinnia  fatuia 
risuque  dissoWi »  et  iracundlaB  sub  eodem  tempore 
sttmulls  Incitari ,  seo  eerle  edaeis  trlstitiae  mosroro 
auppleri,  sed  neeesse  est  unumquemque  splrltum  Itt 
sigillatim  imptignationem  mentis  arripere ,  ut  eum 
aut  viclus  abscesserit ,  alii  eam  spirilui  cedat  acrfos 
ImpogDandam,  aut  cerle  si  Tictor  exstiterity  alterl 
nlbiiominas  tradat  similiter  illodendaiu.  ' 

CAHJT  W. 


etiam  ^  iocis  quibusdam  specialiter  lnb«rere,  eaqoe  B  «^^.rrJ!!?!  f^^ 

)ugiter  obsidere  noscantur.  Nam  qula  necesse  sit 

eos  immutatls  tentationibus  certisque  Titiis  atque        Illod  eliam  nequaqoam  ignorare  debemus, «  non 

ALARDI  GAZJ:I  COMMENTARIUS. 

ceiii.  Cyrillus  vejro  in  eap.  xxuv  Isaiae  :  SpMm 
friati,  liiquii ,  libenler  iicuntur  in  deserlii  locie  AoH« 
iare,  Secnndo  loea  homida  et  nalodosa.  Qood  insi< 


s 


•  Hoc  est,  ad  tempos  saltem  Inter  se  convenire.et 
concordare,  ut  solent  fures  et  praedones  nmtuo 
conseniire  In  pemlciemetdamnnm  atiorum.  Si  enhn 
Seimiui  in  $emimn  dMeue  eeeel^  quomodo  iturei  re- 
NMm  ejuM  (mmk.  xii)?  Qua  de  re  iia  D.  Thnmas 
I  par/., q.  109;  o^%) :  Coneordia^  inquit,  donnonum^ 
ijua  quidam  aliii  obediunt  ^  non  eii  ex  amicitia  quam 
tttter  ie  habeant ,  ied  ex  eommuni  nequitia ,  qua  ho^ 
nUnei  odiuni  m  Dm  jmiiitim  repugnant,  Eii  enim 
proprium  Aomintim  tiiiptoricm  «I  eii  se  adjunganl  ei 
iubjicianl  ad  propriam  neqwtiam  exiequendam  quoi 
potentiorei  tirtbui  vident.  Et  in  respons.  ad  terlium 
argomentmn  :  Dmmonei^  inqoit ,  non  «tmi  •^an/es 
seeundum  nuturam;  unde  in  m  <sl  naiuralii  preBlaiio^ 


noatum  videtor  Lucm  xh  ubi  spiritus  imiuundus  ab  . 
homine  ejectus  dicitur  in  locis  aridis  et  inaquosis 
non  invenire  requiem,  et  idcirco  ad  priorem  sedem 
reveril.  Terilo  specoa  subterranec ,  prftsertim  ubt 
metaila  el  alia  usihus  boininum  necessaria  effodiun- 
tur;  unde  daemoiies  metallici  dicii.  Cujus  rei  exem« 
plum  exsUl  in  Yiu  S.  Theodori  Archiinandritse 
apud  Suriom,  tomoll.  Quarto  vastae  et  amplae  areea, 
aiit  velosto  et  ruinosa  aUiticia.  Hoc  idem  esperlua 
S.  Antonius ,  qui ,  utrefert  S.  Aihanasius,  cuni  in 
solitudine  se  in  castellum  quoddain  desertum  et 


9«odtR  Aomtntftiia  non  eoniingt/,  ^ttt  RHfttra  sunlporea.  p  serpentibus  plenum  annis  vif^nti  reclusisset,  gra* 
'     "      '  '  '  '*        ',  non  ^  visftimasa  dtemooibns  passua  esi  inolestias  et  iiifo* 


Quod  autem  superioribui  inferiorn  iubdantur 
eit  ad  bonnm  f  ttperiornm,  eed  maqieadmaium  eorum; 
quia  eum  mala  facere  maxiwie  ad  mtiertam  perltneal , 
preeeiH  in  moiii  eH  eae  magii  miierum.  Hxc  S.  Tho- 
mas.  Ex  quibus  intelligimus  in  demonibus  esse 
gradaa  ordmnm,  non  raiione  graila  aot  glorim,  sed 
raiioiie  natorm  :  proinde  alios  auperlores ,  alios  in« 
feriores,  alioa  pra:esse  et  dominari,  alios  subesse  et 
obedire.  Quem  eniroordinem  sivenalurx,  siveprtt- 
eininenti»  et  superiorilatis  ante  topsom  liahoeront , 
eomdem  ot  ^oat  lapaom  retinent,  noimraita  enim  in 
dwmonibui  inteara  permanteruni ,  ail  B.  Dionysius 
Areopagita  (/>e  J)tvtnte/Vomtnt6ttae.4).Verom  oi  boni 
angeli  soia  superioribos  sponte  cl  alaeriter  obum- 
perani ,  sic  e  conirario  caeodttmones  superioribua 
sui8,iii  prava  mancipia  duris  dominia,  aut  imhecillior 
lyrannus  poientiori ,  non  nisi  invili  et  malo  domiii 
obaeqoontnr.  Sed  de  bis  amplioa  collatione  octava. 
^  Sunt  enlm  quoedam  loca  aliis  magis  infesu,  et  a 


staliones  :  nam  multii^  iiiquit,  eum  mdendi  detiderio 
ei  itudio  reqtiirendi  ante  oitium  ejus  pernoctantibui  , 
audiebatiturj  ut  vutgi  vocei  advenui  Antonium  tumul' 
ttuque  diceutium  :  Quid  te  noitrii  inaerii  habitaeuUif 
quid  tibiet  deierto?  Abicede  a  fintbui  alienii  :  non 
potes  hic  habitare,  nec  nosirai  inndiai  ttutinere ,  etc. 
Quinto  loca  homlcidiis  aut  atiis  enormibus  peccatis 
insignia  :  cujus  rei  exempla  suppeditai  Pailadius  in 
Lausiacls.  I^t  ioannes  Diaconus  in  \iia  B.  Cregorii 
teaiaiur  fundum  quemdam  Barbiiianuin  propter  sce- 
lera  incolarum  a  daenionibus  fuisse  infesuium  ,  et 
mulios  incolas  ab  iis  inlerfectos.  His  poslremo  addit 
Tbyrnus  loca  sanciorum,  prsseriim  monachoruin, 
qiiibus  daemones  maxime  invideni  et  insidiantiir,  et 
quas  possunt,  Deo  non  prohibente,  molestias  infe- 
runt ;  qood  probat  ex  cap.  23  hiijus  collationis ,  ubi 
refert  abbas  oiim  in  ipsis  coenobiis  in  quibus  dege- 
baot  oGto  vel  decein  monacbi,  ita  dsemones  grassatoa 


dftmonibtts^oeeopori  ot  infeaiari  soliu  :  quod  qoi-  D  fuisse,  et  tam  frequentes  et  vlsibiles  aggressus  exci- 


deni  non  ex  locorom  naiura  ei  condiiione ,  aed  pro 
Bei  notu  et  dsemonom  volunuie  contingit ,  ol  accu- 
rate  doeet  Petros  Thyrams  peculiari  libro  hac  de  re 
ediio,  ohi  reeensei  quinque  aut  sex  genera  locorun 
bujusmodi  {De  Lodi  Infeel,  e.  14  ei  leo.).  Primoloco 
sunt  doserim  et  incoltjB  aoliiodinee.  Qood  insinoare 
videior  Isaias  propliela  cap.  ixxiv  quando  deserlaa 
IdomaMs  civiutea  docei  futoras  domicilia  lamiarum, 
dxmonom,  onocenuororom,  piiosorom.  Et  Joannea 
in  Apocalypeteap,  xviii,  dum  deaerlam  Babylonem 
hablutionem  voeat  d»monlorum.  £t  evangeiisu 
Maiibsiua  cap.  iv«  obi  iiarrai  Christom  in  deserto 
teniatutt  a  dlahok).  Quod  eilam  uon  raro  eiperti 
SS.  auachoretn,  ut  videre  est  in  Vita  S.  Antonii  apud 
Atiianasiom,  Macaril  ifigyptii  aqod  Paliadiom,  Pauli 
ei  Hiiarionis  apud  Hicponynio».  Hinc  idem  Hiero* 
nyom  eremoro  dicit  >  M^xisirosorom  animaliuro  fera-» 


Usse,  ul  oon  auderent  omnes  pariier  uociibus  ob« 
dormire  ,  sed  vicissim  aliis  degusianiibus  soronuro» 
aiii  viffiiias  celebrantes  psalmis  et  orationibus,elle- 
ctionibus  inbsrerenl.Idemeiiaro  manifeslumexVitia 
SS.  Patrom  Antonii,  Macarii,  Benedicli  et  aiiorum. 
« Hoiv  consenunea  eliam  B.  Antonli  sententia  : 
Otversa,  inquit,  eorttm  el  partita  nequitia  eit,  Quidam 
enim  ad  attmmttm  noceudi  verticem  pervenere ;  alii  ex 
comparatione  pfeiortm  videntur  eae  leniora;  atque 
omnei  pro  poaibilHau  virium  divena  contra  mguiai 
cautai  iumpsere  cerlamina.  Haec  ipse.  Enimvcro  sicut 
ioUr  angelos  alii  et  uatura  et  graii»  donis  aliia 
praesiant  et  exceUuni,  ita  inier  daemones  alios  el  na- 
lurm  viribus  potentiores»  et  malltia  nequiores,  et  ad 
nocendum  promptiores  etferociores  esae  docet  pa-. 
rabola  ilia  evangelica,  in  qua  dicitur  splrilus  un- 
mundus  asittmere  leptem  (id  est^muilos)  aiioi  if^ri-, 


«95 


lOAmS  CASSIANI  COLLATIONES. 


698 


tue  omties  ejusdeni  ferociuiis  el  desiderii ,  sed  ne  A  ▼olunute,  non  pogna  dicenda  est,  nec  collacutio. 


vnios  quidein  roriilndinis  atque  nequiiis ;  et  inci- 
l^eniibus  quidem  atque  Infirmis  non  nisi  infirmiores 
spiritus  in  eeriamioe  compar.iri ,  et  his  nequttils 
spiriulibus  superatis ,  gradatim  semper  adversos 
athleUm  Christi  robostior  pugna  succedet.  Pro  com- 
paratione  siquidem  Tiriom  ac  profectus  humanl» 
etiam  difllculus  coliuctatioois  augeiur.  Nulio  enim 
modo  qoilibet  sanctoruro  sufliceret  uiiom  tantorom- 
que  hostium  snffcrre  nequiliam ,  vel  iiisidiis  eorum 
posset  occurrere  ,  sed  nec  crudeliutem  quidem  ac 
ssvitlam  austinere,  si  non  ceriamini  nostro  clemen- 
tisslmus  arbiter  atque  *  agonotbeia  praesidcns  Chri- 
stoSy  et  eisBquarct  colluctantium  vires,  et  immodera- 
tos  eorum  repulleret  ac  refrenaret  incursus,  faceret- 


neque  certamen,  sed  iniqua  qua»dam  et  irraiionabi- 
lis  oppognatlonls  oppressio.  Sed  plane  iaboranl  el 
ipsi  non  minus  impugnanles  humanom  genus,  et 
desodanl  ul  praevaleant  de  unoquoque  illam  quam 
cupiunt  obtinere  vicloriam,  et  retorqueiur  in  eos 
illa  confnsio  quae  nos  manebat  si  ab  ipsis  fuissemus 
elisl,  secundum  iliud  :  Ceput  eircuUiu  eorum^  labor 
ioHorum  iptorum  operiet  eo$  {Psal,  cxxxix).  Et,  Coii- 
vertetur  dolor  eju$  in  eaput  ejus  (Piat,  vii).  Et  ile- 
rum  :  Vemat  Uli  taqueus  quem  ignorat^  et  eaptio 
quam  abuondit^  apprehendat  eum  et  in  taqueum  ca^ 
dat  (P$at.  xxxiv),  In  ipsum  scilicet  quem  super  ho- 
minum  deceptione  molitur.  Dolent  igitur  etiam  ipsl 
non  minos;  ei  quemadmodum  uoselidunt,  ipslquo- 


que  cum  ieiit;itioiie  ^  exitom,  ui  sustinere  possimus.  3  que  simillter  eliduntur,  nec  vicil  slne  confusioue 


CAPUT  WL 

Quod  da:mone$  cum  hominibut  non  $me  $uo  More 
eon/ligant. 

Hanc  autr^m «  colluciatlonem  illos  non  sine  soo 

eredimus  labore  coiificere.  Habenl  namque  eliam 

ipsi  In  suo  coDflictu  quamdam  anxieUUm  et  tristi- 

tlam,  ei  maxime  cum  fuerint  validioribus  aemulls,  id 

est,  vlria  sanciis  perfectisque  congressi.  Alloquln 

Jam  non  cor.flictus  nec  collucutio,  sed  simplex  lan- 

tum,  et,  ut  Ita  dixerim,  secura  illis  esset  bominum 

attribau  decepiio.  El  quomodo  sUrel  illod  Apostoli 

quod  dicit,  Non  e$t  noki$  eoltuetatio  adver9u$  earnem 

at  eanguinem^  $ed  adver$u$  ffrineipatu$f  advers$u  pote* 

slafei,  adver$H$  mundi  reetore$  tenebrarum  Aanmt, 


discedunt.  Quas  eorum  ruinas  alque  conflictus  ille 
qui  sanos  Interioris  hominis  oculos  possidebat  quo- 
tldie  cernens,  vldensque  eos  supergaudere  ruinis  et 
casibus  singulonim,  ac  timens  nc  de  se  quoque  eve- 
niret  eis  isU  laetitia,  Dominum  deprecatur  :  I//k« 
mtfta,  inquiens,  oeulo$  hmos,  ne  umquam  obdormiam 
in  morte ;  ne  quando  dieat  inimieu$  meu$,  Prwvalui 
adversue  eum.  Qui  tribuiant  me^  ex^ultabunt^  $i  mo^ 
tu$  fuero  (Psal.  xii).  Et :  Deu$  meu$,  ne  wpergam^ 
deant  mihi,  ne  dicant  in  eordibus  jmis,  Euge^  euge  ani^ 
nuB  nostrcs;  nee  dieant^  Devorabimue  ewn  (Psatm 
xxxiv);  et :  Frenduerunt  super  me  dentibu$  futi.  Do^ 
mtiitf,  quando  re$picie$  (lbid.)l  iosidialur  eoim  ia 
abscondito,  ut  leo  in  cubili  suo,  Insidiauir  ot  ra- 


eontra  $piritalia  nequitios  in  ecBle$tibu$  (Ephes.  vi).  Et  G  piat  pauperem.  Et,  Qiciertl  a  Deo  e$eam  $ibi  (P$al. 


iliud  :  Sie  pugno  non  qua$i  aerem  verberane  (lCor. 
is).  Et  ilernm,  Bontim  agonem  eertavi  (II  Tim.  iv). 
Ubi  euim  '  agon  dicitar,  et  eerumen,  et  pugna,  seu 
eollucutio,  necesse  eatet  ulriroque  sudor,  et  labor, 
et  solliciiodo  subeatur,  et  aequaliter  illos  vel  soper 
dejeclione  maneat  dolor  atqiie  coiifusio,  vel  de  vi- 
ctoria  gauditim  consequatur.  Ubl  vero  alio  cum  su- 
dore  loctiinte,  alius  cum  otio  ac  securiute  confligil, 
et  ad  dejiciendum  aeroulum  sola  pro  viribus  uiiiur 


ciii).  Qui  rursum  cunctls  conatlbus  expensls,  eum 
decepttonem  nostram  non  potuerint  (^tinere,  super 
cassato  labore  soo,  neeesse  est  ul  confondanUr  el 
erubescant  qui  quaerunl  anlmas  nostras ,  ut  auferanl 
eas,  indiMttlur  confueione  et  pudore  qui  eogiumt  noHa 
mala  (P$.  xxxiv).  Jeremias  quoioe,  Confundantur  , 
inquit,  f7/i,  et  non  eonfundar  ego;  paveant  t7/i,  et  non 
paveam  ego ;  indue  $uper  eo$  iram  furori$  lui,  et  duptici 


eontritione  eontere  eo$  (Jerem.  xvii).  Nulll  etenim  du- 

ALARDI  GAZi£I  COMMGNTARIOS. 

fiif  nequioree  $e^  et  fiiri  noviemma  homini$  illiu$  pe-  nee  aturiue  palma  alteri  parai  ignominiam  :  omnea 

jora  prioribu$  (Matth.  xii).  Vide  bac  de  re  lepidum  aihtetae  $uo$  de$iderat  coronari. 

exeinplum  apud  Caesarium  Cisterciensem  lib.  v  de  >»  lu  passim  iegit  enfiim,  quia  Gr»ce  ^x€«m,  nt 

Dsemonibus  cap.  36,  qooostendit  non  omnes  dawno-  stt  sensus  :  si  leiiUtio  iiigruerit,  faciei  ui  sUiim  ea 

nes  aeque  malos  et  noxios  esse.  Palladios  ilem  in  evolel,  superetur,  evaneseat  (Vide  notae  ad  eot- 

y iU  Pauli  Siinplicls  refert  S.  Antonium  non  poiuisse  lat.  3  eap,  17). 

expeliere  daemouem  qoemdam  principalem  (slc  eum  *^     •  Videri  possit  prima  fronle  de  labore  corporali 

^  Tocat ),  eomque  ad  Paulom  remisisse  expellendom.  inteliigere.  Cum  enira  soperios  (Cap.   13)  diierit 


Yide  cap.  31  hujus  coUationis. 

•  De  hac  voce  alias  diciom  est  (Lib.  vi,  e.  9).  Qua 
usus  est  etiam  Tertuilianus,  iia  tnartyrae  exbortans 
(Lib.  ad  Martgra$  cap.  3)  :  Boimm  a^ottem  eubituri 
esitf,  in  quo  agonothetes  Deu$  unu$  esl,  xy$tarehe$ 
Spiritue  $aneiu$9  eorona  of/entifalis  bravium^  angeliece 
»ub$taniias  potitia  in  e€$ti$,  gtoria  in  $meuia  $afcutO' 
Tum.  Itaque  epiifalej  veeter  Chri$iu$  leiue,  qui  vo$ 
9piritu  vitxtf ,  et  ad  hoe  teamma  produxit,  etc ;  ubi 
exponitur  a  Rbenano  agonolhetes  qui  cerumen  1n- 
struii  praemio  proposito:  xysurcbes  xysti  praeses, 
loci,  inquam,  in  quo  per  biemem  exercebantur 
atlilet»;  episiates  alhletarum  magister  (Ftdtf  ittpra 
aoUat.  6  e.  IG).  S.  Hieronymus  epist.  28  ad  Luci- 
nium  :  Non  e$t^  inqoil,  invidu»  agonoiheta  noeter; 


daemoties  non  esae  prorsus  incorpbreos,  sed  babere 
corpus,  licet  mullo  tenuius  quaiu  nos,  consenu- 
neum  esse  videtur  eos  nobiscom  collucundo  labo* 
rare,  et  labore  corporis  posse  fatigari.  Verum  euiii 
hujusmodi  collocutio  spiriulis  sit,  iion  corporalis, 
ei  ipsos  daemones  plane  iiicorporeos  el  •pirituaios 
ease  abonde  demonstratum  sii,  non  alium  imagiuari 
potsumus  lalMrem  dmmonibiis  convenire,  quam  na- 
lurae  eorum  eongroentem,  id  e$U  spiritoaiem ;  qiieiii 
postmodom  interpretator  anxielatem,  trlstltiam,  «lo- 
lorem,  confusioiiem,  contritionem,  etc,  quae  in  dar- 
monibus  passiones  sonl  spiriloales,  non  corp<iMlos. 
^  Agon,  id  esi,  cerumen  :  onde  agonisu,  qui  lu 
.  agone  conteiidtt,  cerUlor,  pogil,  giaalator.  Terttti^ 
iianns  de  SpecUcoiis  eap.  €U 


m         GOLuno  VII.  —  de  aniile  mobiutate  et  spmiTALiBUS^NEQcrrns.         m 

hian  est,  emB  a  nobis  foerint  superiti,  eontriiiooe  A  minibas  If^geniei  sive  canentes^  nisi  •  eontre  Istas 

neqniiias  spiriioales  que  nobis  insidianlor  diebus 


cos  dupllcl  conterendos :  primuni  quod  Iiominibus  ex- 
petentibus  sanctitatem,  illl  eam  possidentes  amiserint» 
causaqae  eistlterint  perditionis  bumanae ;  deinde 
qaod  spiritales  sabstantix  fuerint  a  camalibus  ter- 
reoiaqve  defict».  Has  igltur  rulnas  hostiam  sussque 
ticloriaa  inlaens  anosqolsque  sanciorum  cum  ex- 
sollatioiie  proclamat :  Penequar  immicoi  meof ,  it 
cmprehauUm  eo$^  et  non  convertar  donee  deficiaut : 
€onfrin§am  eoi  nec  poterunt  s /ore,  eadenl  ivbtni  pe- 
dei  meoi  (PiaL  x?ii).  Contra  quos  ctiam  orans 
idem  Propbela,  Judica,  inqnii,  Domine^  noeentei 
Mf  ;  exfugna  mpugnantei  me ;  apprehenda  arma  et 
tcuiwm^  et  ex9urge  in  adjutorium  mihi,  e/funde  fra-^ 
mem,  et  eonciude  adeertui  eoequi  penequuntur  tite, 
dic  ammm  mem  :  Satue  tua  ego  tum  (PiaL  xxiit). 
Qoos  eum,  sobditis  et  exstinctls  oniTersis  passiODi- 
bos,  Tieerimos,  merebimor  illam  benedietionis  vo- 
eemconseqoenter  audlre,  Exaltetur  manui  tua  euper 
hoitet  fnos,  et  omnee  hnmici  tui  peribunt  (Mieh.  v). 
Ilsee  Igltor  omnia  et  bis  simiiia  sacrts  Inserta  yolo- 


ac  nociibus  acceperimus  fluisse  conscripta,  non 
modoex  els  sdifleationem  ullam  lenltatiaet  palien- 
tiae  consequemur,  sed  eiiam  dirom  quemdam  atque 
conirarium  eTaogelicc  perfectioni  conclpiemos  aflb- 
ctum.  Non  solum  enim  docdblmur  non  orare  pro 
inimicis  nostris,  nec  dlllgere  eos,  sed  etlam  dete- 
suri  illos  Impiacabili  odio  proTOcablmor,  ^  maledi- 
cere  eis  atque  orationem  adTorsus  eos  indealnenter 
effundere.  «  Qu»  lall  spirito  prolocutos  folsse  Tirot 
sanctos  et  amlcos  Dei  intelligere  perquam  scelestum 
est  ac  profanum,  quibos  ante  adTcntum  Cbristi  id- 
circo  non  est  lei  posita,  eo  qood  transcendentes 
mandata  ejus,  OTangelicis  parere  prceeptis  et  apo- 
R  stolicae  perfeciioni  siodere,  prasTenieutes  dispensa- 
tionem  temporis,  maluerunt. 

CAPUT  XXIL 

Quod  non  itl  potatai  nocendi  tti  arbitrio  datmomm 
coilocata. 
^  Non  babere  aotem  eos  potestatem  qoemqoam 


ALARDI  GAZiEI  COSfMENTABIUS. 

«Poleat  hoc  et  allerom  hujos  abbaiis  paradoxon 
cemeri,  qood  omnes  illas  senieniias,  tam  ex  Psal- 
mis  quam  ex  Propheiis  productas,  putet  intelligi 
debere  adTcraos  dMiones,  non  adTcrsos  bomines 
eise  prolataa.  Atnea  untom  de  dsmontbus,  Id  est, 
iMsllbos  ioTisibilibus,  sed  etiam  de  visibilibus  et 
eorporalibos  inielligi  posse,  at  omnes  Interpretes 
inielltganl  ei  exponont,  nemini  dubium  esse  debet. 
Neqoe  inde  sequitur  qood  isle  bonos  abbas  conclu- 
dil,  OQde  doceamor  non  orare  pro  inlmlcis  nosiris, 
■ee  diUgere  eos,  sed  eiiam  deusuri,  eic.  Non  euim 
6x  odio  el  malcTolenils,  sed  potiiis  ex  chariute  aot  ^ 
eene  ex  lelo  iostlii»  Tolonuit  dlTlnie  consenuneo  ^ 
lirolilse  inlelligonlor.  Sont  enlm  bojiisinodl  lo- 
qtModi  foraols  in  Scriptnris,  praeserlim  in  Psalmis 
el  Prophetis  perquaiu  usltaiae,  quibus  uihil  aliud 
agilor  qnant  ol  a  Deo  cohibeautor  impil,  nec  pec- 
caU  peeasiii  comoleot,  aot  in  iis  perseTcrent,  aul 
benoa  ulierina  perseqiiantur,  vel  ut  pmnis  lempo- 
ralliHis  ponianlur,  ne  in  aetemom  pereant;  quem- 
idntodum  aii  Apostolus  I  Gorinth.  x  :  Si  noe  tpsos 
ifi/odiMrsnit»,  tten  «ft^vs  judicaremur ;  eum  iudica- 
wnar  autem^  a  Demno  corripimur^  ut  non  cum  hoc 
memdQ  damnMtttr.  Vel  certe  non  lam  imprecationes, 
mtam  eomminationes,  aut  praedictiones  sunt  divini 
Spiritns  per  os  prophetarum  ioquentis  et  pracnun- 
linnlis  pwnas  iroprobis  desiiiiaus. 

^  Maledieere  idem  est  qood  malutn  dicere.  Id  ao- 
leoB  fit  tripliciier :  primo  emmtiaiive  indicando  et 
endo  malum  alterios,  quod  fit  per  contume- 
Irrisionem,  detractionem ;  secundo  iropera 


malizando;  iieut  et  prophetm  in  Scripturii  quandoque 
imprecantur  mala  peccateribui^  quaet  conformantei  vo- 
tuntatem  iuam  divmm  juttitim,  ticet  hm  tmprecationei 
pouint  etiam  per  modum  prmnuntiationit  intMgi. 
Qnandeque  vero  didtur  aiiquod  maium  tub  ratione 
utiUi,  puta  eum  aUquit  optat  aliquem  peceaiorem  pati 
a/tf  nom  agritudinemt  aut  aiiquod  impedimentum,  vel 
ut  ipte  metior  eficiatur^  vet  ut  taltem  ah  aiiorum  no- 
ctMittfitfo  ceuet.  tlflee  sanctns  Tbomas  quae  ad  locum 
hunc  eiucidandom  abiinde  sofllciont.  Verum  hic  ao- 
curii  loco  occorrit  quod  narrat  diTus  Gregorios 
lib.  in  Dialog.  {Cap,  xt),  terribile  exemplom  qua- 
tuor  monachorum  qui  Ursum  cuidam  Floreiitio  serTO 
Dei  famulatitem  occiderant :  qoaui  ob  causain  cjus 
secuU  imprecaiione,  morho  elephantino  correpti 
interieruni  :  Quodfactumj  inquil,v<r  Dei  Ftarentiut 
expaeit ,  teque  ita  fratribut  maledixiise  pertimuit. 
Omni  enim  vitm  tum  tempore  /tebat,  quia  exauditut 
fuerat^  te  crudelem^  te  tn  eortim  morte  elamahat  ho- 
uricidam.  Quod  ideirco  omnipotentem  Dominum  fe^ 
citte  credimut^  ne  vir  mirm  simplieitatit  quantolibet 
dolore  eommotut^  intorquere  ultra  prmtumeret  jacu^ 
lum  maledietionit.  Petro  deinde  interroganii  :  iVtrm 
quidnam  vaide  grave  etu  credimut,  ti  fortatte  euili' 
bet ,  exagitante  iraeundia^  matedieamut  ?  respoiidet 
Gregorius :  De  hoc  peceato  eur  me  percunctarit  an 
grave  <t(,  eum  Pauiut  dicat :  Neque  maiediei  regnum 
Dei  pottidebunl  (I  Coriii,  v).  Penta  iaitur  quam  gra^ 
vtf  euipa  ftt,  qum  teparat  a  refno  cmtettit  vitm.  Pelro 
rursus  inlerroganie  :  Quid  ts  homo  non  fortatte  ex 
maUtia,  ted  ex  lingum  incuria  maledicUonit  verbmn 
liTe/fuheadoaltefi  malumirrogari;  lerliooptaiiTe,  Dyocv/aiir  in  proximum?  respondet  Gregorios  :  St 


opUndo,  scilieei,  aot  imprecando  malum  alteri :  In 
tsttt  eaiim  duehut  modts,  inquit  S.  Thomas,  quihut 
mmium  dicitur  per  modum  unperantit^  vel  per  modum 
apUmtit^  eadem  raiione  ett  aiiqmd  ticitum  el  Hlieitum. 
Si  enim  aUquit  tmperet,  vti  optet  maium  aiteriut^  in 
qtumtum  ett  maium^  quati  iptum  maium  intendent^ 
tie  umiedicere  uiroque  modo  erit  ilUcitum ;  et  hoc  ett 
muiedicere  per  u  loqueudo*  Si  autem  atiquit  imperet^ 
vfi  oplet  matum  aiteriut  tuh  ratione  6oMt,  tic  eif  h'd- 
faun,  nec  erit  maledictio  per  te  loquendo^  sed  per  ac- 
cident.  quia  principalit  intentio  dicentis  non  ferlur  ad 
maium^  ted  ad  bonum.  Contingit  autem  maium  aU' 
quod  dici  imperando^  vel  optando^  sub  ratione  dupii" 
cie  beni^  quamtoque  qmdem  tuh  ratione  /nslt,  et  tic 
judex  iicue  waiedieit  iUum  cui  nrmdpit  juttam  pot- 
1  tn/rrrt.  Et  sic  etiam  Ecciesia  maiedtcit  anathf 


apud  districium  Judicem  otiosut  urmo  reprehenditur^ 
quanto  magis  et  noxiut  l  Penta  ergo  quantum  sit  danS' 
nahilis  qui  a  maiitia  non  vacat^  ti  et  iile  termo  pome- 
lit  ett  qui  a  bonitate  utilitatit  vacat. 

«  Cx  dictis  satis  inielligi  potest  qoo  spirila,  id 
esi,  nienie,  seu  intcniione  et  affecto  viri  saucti  et 
amici  Dei,  nempe  prophete,  sententias  llUs  et  slml- 
les  prolocuii  fuerinl.  Sed  bujus  rei  tracUtio  acco- 
raiior  ab  interpreiibus  pctenda. 

d  Docnit  lioc  S.  Antonius  muUipIici  cxpcrimento 
prius  «doctus,  audactcr  et  sxpius  ipsos  daemones 
his  auL  similibus  verbis  proTocans,  et  scipsuin  eis 
objiciens  :  Ecee  ego  hic  tum  Antoniut :  non  fugio 
vetira  certamina,  etiamsi  nmjora  faciatiSy  nuUus  me 
teparabit  a  charitate  Ckritti.  Ptaltehatque  dicent :  Si 
consistnnt  advertum  me  cattra^  non  timehit  eor  meum 


619  JOANNIS  CASSIANl  COLUTIONCS. 

Iipmlnum  laeddndi,  exemplum  beaU  Job  manifesu  A  CAPUT  XXIII, 

ritione  demonstrat  {Job.  u).  ubi  non  ampliui  eum  ^«  tMmtniKa  dmmmum  pomaU^ 


1U 


tenure  audet  inimicus  quam  divina  ei  diapenaatiotte 
concediiur,  et  confeasto  eorumdem  apirituum  efin* 
gelcii  DKMiumetttli  inierta  teititur  dicentlum,  81 
ejkU  ttdt,  miite  noi  in  gregemporcorum  {Mmih.  Titi). 
Qui  multo  itoagls  credendf  sunt  In  nullum  hominum 
qol  ad  Imagiriiftm  Dei  creatl  sunt  inlroire  pro  arbi- 
trlo  soo  posse,  cum  in  animalia  imuiunda  ac  muta 
ingrediendi  absque  Dei  permissu  non  habuerlnt  po- 


Sitii  limen  nobii  et  experientii  noitni  et  ieBio« 
rum  relatlone  compertum  eai,  noD  eemdem  Yim  bi- 
bere  nunc  dsmoBes  qaam  anteriore  tempore  later 
anacboreurum  dumUxat  principia,  in  qqU>us  idbue 
rariua  monachomm  in  eremo  commanebat.  Tenu 
namque  erat  eorom  feritaa,  ut  m  pauci  et  admodom 
subilea  atque  »Ute  provecii  tolerare  habiutionem 
ioliiudinis  poiient.  Siqoidem  *  in  ipeii  ceanobiii  in 
quibus  commorabantur  ocio  vel  decem,  iu  oomm 


tesutem.  Gaeterum  nemo  posset,  non  dicamjuve-.  atrociUsgrassabaturt  et  frequenteiae  viiibilesien- 

num  quos  videmus  in  bac  erema  constantissime  .  tiebantnr  aggresius,  ut  non  iuderent  omnei  piriier 

commoriri,  sed  nec  perfectorom  quidem  Untis  ti-  noctibui  obdormire,  sed  yicisiim  ^liis  degustintiboi 

Uumqoe  bostium  igminibus  clrcumieptos  in  eremo  »omnttm.  •!«  ▼*""*«  celebiantes,  psaimii  ot  oritio 
slngularis  habiure,  si  in  ipsls  essei  pro  volunuie  ^  "'^^»'  "^"  »<^«owbus.  inbasrebanU  Gwe  illoe  ad 

^«n  ^^^A'  -^i  ..*    .-.^it-  #  *  1.      .       ••».   .  soporem  natur»  necciilUi  inviuret,  expergefectii 

sua  nocendi  vel  attenUnii  faeoltie  atoue  liberUs.  ,.:     .                .  .      .^    .        ..!>••• 

^    ^     .^,   ..             ....      ^.  aliis  ad  eorum  qui  dormitorl  eritti  custodiam  simi- 

Qttod  evtdbnlitii  eiiim  Domim  io  Silvitoris  oostrl  ' 


conflrmat  senientia,  quam  pro  humilitale  bominis 
assumpti  protulll  ad  PilJium,  ita  dicens  :  Non  habe- 
res  in  me  ullam  poteslatemy  nisi  datum  tibi  fuisset 
desuper  {Joan.  xix) 


liter  excubi»  tradebantur,  Unde  dubiUri  non  poteil 
unum  e  duobos«  hioc  ounc  securiutftti  vel  confi- 
dentiam  non  solom  nobls,  qui  videmur  pro  expe- 
rieutia  senectutis  aliquatenos  roborari^  sed  etiam 
Junioribus  aeiate  coiiferri;  aut^  virtute  crucis  elUm 


ALARDI  GAZiEl  COMMENTAaUJS. 

(Pia/m.,xxvi).  Et  rurjtui :  Si  •trivm  alufuid  hnbereiie,  Sinmntur  mumn  e/ro  Dm  mmmtijueiiqm  fudicio^  jiro 

wMceret  unu$  ad  pralium»  Itemque :  Si  quid  vaietit,  «i  meritie  eorum  quoeab  mevel  alfiqi  tanium^  vei  eifmu 

eooie  in  me  poieeiatem  Dominue  dedit^  eece  prmeto  <  «icijict  «p  i/ect^  jtisliim  ei(.  Et  lib.  ii  centri  ttdveraHr. 

itcoi,  devoruie  coneeeeum.  Si  vero  nan  poteetie^  quid  ^  legis  Cip.  uli« :  Satamu^  iii,  eum  habeat  emper  iii^ 

fruura  niiimimf  uqnum  enim  erueie  et  fidee  tn  Domi-  <  ditaiem  noeendi^  noeare  euiquam  nan  poimi,  aitt  ab 

num  ineapugnabUie  nobie  murue  efl«  Denique  inferins  •  Otunipotante  aeeeperit  poieuaiem,  Quid  aliud  non 

objeeiioni  occurrens  :  At  dicit  aliquie :  Cur  diaboiue  eolum  in  iibro  Job,  eed  eiiam  maaie  m  SwangeUo  de* 
agqrediette  beatum  Job  omnem  in  ruinam  impuiit  do-  q  claraium  eet^  ubi  apiritue  imamndi  nee  in  pareoe  irani^ 

mum  f  Cur  ejue  opibue  penitue  dtss tpo/w,  parieium  nim  koe  illie  benignut  ipee  Sahater  petentibue^  quae 


quoque  fundamenla  eubeertene^  unum  numeroem  eobo 
iis  coaeervaioit  eeputcrum  t  Cur  ipeum  ad  extremum 
diri  vulnerie  novitaie  percuMsit?  Qui  koc  oppomt^  atc* 
diat  e  diverso  non  diabolum  potuisee  hoc,  eed  Doud' 
num,  a  quo  poiestae  advereum  not  dupliciter  flfaliir, 
vel  adglofiam  ei  probamur^  vel  ad  peenmtt  si  delinqui" 
mus.  Qtttn  potlus  es  hoc  animadvertai  ne  eontra  unum 
quidem  hominem  diabolum  quidquam  potuisse,  ei  nan 
poieetatem  accepieset  a  Domino,  NuUue  enim  quod 
sum  diiionis  ast  ab  alio  deprecaiur.  Sed  quid  Job  me^ 
morOp  quem  nec  expetilum  paeuit  vineere?  sed  nec 
contra  iumeuta  quidem  ejue  nec  eonira  ovee^  nec  conira 
euee^  eine  eoncessu  Dei  propriumrobur  exercuit;  sicut 
in  Evangelio  ecriptum  est :  Dmmones  autem  rogabani 
eum  dicentes  :  Si  ejieit  not  hine^  miUe  noe  in  gregem 
porcorum  {Maitk,  viii).  Quomodo  igitur  qui  porcorum 
espetunt  maetm^  imaginem  Dei  hominem  et  lam  cha» 
rum  CandHari  ammal  suo  valebuni  jure  pervertere? 


eerie  in  abgeaum  poeeei  relegare,  concederei;  rem  no- 
ceteariam  edocere  noe  volene^  ut  tcilieet  noverimue 
muito  minue  eoe  poeee  tua  potestaie  nacere  Isaminibue^ 
qui  nec  pecoribue  quaiibuscumqua  potuarum,  Similii 
habot  l>.  Gregorios  lib.  iii  Dialog.  enp.  ii  et  iib.  l 
Moral.  eap.  9et  seqaentibns 

•  Vldes  hic  etiam  ceanobiat  sive  monaiteria,  bec 
est,  loca  iiucta,  et  a  viris  sanotis  enlia,  i  dmmoBl*- 
bus  Bubinde,  Deo  permittente,  InfesUri,  ni  iunorlna 
dietuni  ost  (Gep,  49)«  iU  miximis  qooqne  i  dsRmo- 
nibns  molesiias  suslinuiise  monacbos  Rome,  nbl 
S.  Gregorios  sunm  oritoriom  babeb»l,  refert  in  ejos 
Viu  ioannes  Diaconui  {Lib,  iv,  c.  89).  Alii  exenipla 
vide  .npud  Gaesarium  et  Petrum  Gluniicettsem  {Camr. 
/.  v,  Petrus  Cluniae.  Hb»  i  de  Miraeui.  eap,  it), 

^  Glirum  iniiquiutii  testimoninm  de  cmcis  vir* 
tute  et  efficicla  id  profligindos  et  comprimendoi 
daemonee  :  eiijui  rei  innomeri  siinl  omnls  9Utii 


Sic  S.  Antonius  (Athanae.  in  Vita  S.  Mtonn);  et  DexeinpUi,equibtts  psiicn  dumUxilid  iiloitrindum 
'"  '     '  hunc  locum  ittingimos.  D.  Bisiiitts  lib.  de  Spiritn 


infri  nirsus  ex  Ipslusinet  diiboli  confeisione,  quam 
sopra  relulinius,  monachos  adhortans  et  animans  t 
Enipte^  inquit,  diabalus^  qui  hujutmadi  c«m  ncis  tn- 
leUitibut  exercet  attutiat^  nihU  te  patte  contra  Ckri" 
ttianot  fttietur.  Jam  eurm  Chritiianorum  ei  manaehO' 
rum  eit  ne  per  eorum  inertiam  viret  dmmanibue  prm^ 
beantur.  Nam  qualet  nat  et  nosirat  cogitaiionet  repa* 
rerint^  talet  u  nabie  prmttare  cansueverunt;  ei  st  ^tcod 
in  pectoribut  malce  mentie  et  pavorit  temen  invenerini, 
quasi  laironee,  qui  deeerta  obttneni  loca^  emptos  eumu' 
lant  iimores,  el  crudelHar  immineniee  infelicem  pre^ 
munt  animam.  Si  autem  aiacres  fuerimus  in  DominOf 
et  futurorum  bonorum  cupuiitate  tueeenei^  ti  temper 
omnia  manibut  Dei  committamuef  nullut  damonum  ad 
expugnandum  valebit  accederey  etc.  His  subscribit 
D.  Augnstinus  lib.  vii  de  Givit.'  Dei  cap.  35  diceiii.: 
Afon  potsunt  (daemones)  quod  non  sinuntur  efficere. 


Sincio  {De  Spiriiu  S.  eap.  i  m  eequeuJt.)  doeet  hinc 
apoitoliciro  tridliionem  in  ficcloiii  recepum,  ut 
fideloi  lim  in  iacrii  quim  in  caterii  rebui  qulboi 
benedieerent,  mattu  ducu,  crucis  signuni  exprime- 
rem,  quo  retnedio  saluberrimo  id  peliandoi  dsemo* 
nee  poiissimum  uierentiir,  stque  in  omiiibui  rebos 
illud  idhiberem.  Gyrillus  Hierosolymorum  episco- 
pus:  Nan  pudeal  io«,  inqoit,  Crucifiocum  can^eri; 
sed  in  fronU  confidenter  tignaculum  crude  digittt  im* 
prinwtur^  ei  in  aliit  owmibut  erux  (iai :  in  pambue 
comadendie,  ei  in  paeulie  bibendie^  at  in  egreeau^  m  m 
iugreteu^  ante  tomnum,  reemabendo  ef  eurgaudo^  aunda 
et  qmetcenda.  Magna  hmc  ett  ctutodia  qum  prapier 
pauperet  gratis  datur,  tine  labore  propter  iufiTmae, 
cum  a  Deo  tti  heec  grelui,  ai  timar  demonum;  /rnim> 
phavit  enim  de  iUo  hoc  tigno.  Otienta  iUi  audaeter; 


WI  COLUTIO  ▼II.  -  DE  ANMiB  MOBIUTATE  ET  SPIRITALIBCS  mftUraiS.  7M 

dMcn»  paiMrante,  et  ubique  eJiugniUconManle.  A  In  IUm  quoram  ebtMtan  Mnit  corpon  veoetnre 


retusa  est  neqoiiia  d«iDonaiD,  aut  negligeiiiia  no- 
aira  illos  ab  impugnatione  pristiaa  reddit  lentiores, 
duni  dedignantur  adversum  noi  ilhi  inientiooe  cod- 
fligere,  qua  lunc  contra  illos  probatlssiroos  Chrisd 
milites  sxviebani,  liac  scilicei  nos  frauduientia  i»* 
▼isibilium  tenlationum  dirius  elidenies.  lo  Untuv 
enim  leporem  ▼idemufi  corruisse  nonnullos,  ut  ne- 
cesse  sit  eos  etbm  remissioribus  moniiis  adpalpari« 
roodo  ne  desertis  celliilis  suis  ad  perpiciosiores  in- 
guieiudiiies  revolvantur,  et  circumeuntes  ac  vagi 
crassioribus  (ut  ita  dixerim)  viiiia  implicentur; 
magnusque  fructus  ab  eis  obiineri  credatur,  si 
solummodo  se  eiiam  cum  qualibet  ignavia  valeant 


oisi  priui  eorum  meutes  €4ii[iUitioDMqiie  ppii«le« 
riDt,  Qttos  cum  timore  aci  memoria  Oei  vei  spiriuli 
mediutione  nudaveriot,  Tolut  exarmatoa  oaiui  pra« 
sidio  ac  muiiitiooe  diviua,  post  bcjle  vioceodos  au» 
deoter  invadunt,  domicilium  deioceps  io  eis  velut  in 
poasessioue  sibi  tradita  praesumeotes. 
CAraT  UV. 

Quod  miterakUiores  $unt  hi  qui  vMs  ^iuim  fui  ab  ipH$ 
dmtnoniku»  po§»dmUm. 

ticet  niulto  illls  graTius  constet  Tehementlnsque 
vetari  hos  qul  enro  corporaliter  ab  ipsis  ^  supplerl 
mlnime  videantur,  anlmo  tamen  pemicloslus  possl^ 
deniur,  eorum  sdltcet  tltils  rt\  voluptailhos  into* 


in  solitudine  continere,  ac  pro  ingenii  remedio  so-  '-*'"— 't  ''— — •  -^...^«.  »••..•  ^w  «viup»««itFiw  hitw- 
leat  eis  a  senioribus  dici,  Sedeie  in  ceilulis  vesiris,  B  *"^'»  wcundum  apostoli  naroque « seriteotlam,  «  ^tto 
et  qoantom  iibiiuro  fuerit  manducate  atqoe  bibite  ^"'*9««  $uperatur,  9ju$  $enu$  ejlicitur  (II  Petr.  ii). 
ei  dormlte,  dummodoin  eis  jugiter  oerdureUs.  ''••^  ^"^  ""  ^  *•**  deaperoiioi  tegroirat,  quod 


et  dormite,  dummodo  in  eis  jugiter  perdureiis* 

CAPUT  XXIV. 
Qua  ratiom  dmouee  itH  in  eorum  eorpora  quo$ 
arrepturi  $uni  adiium  parent. 
*  ConsUt  ergo  immundos  spirltus  non  aliter  posse 

ALARDl  6AZAI  COHMENTAIUIIS. 


cum  sint  eorom  mandpia,  nee  impognari  se  ab  illis, 
taec  dominaium  eoruro  ferre  eognosenni.  Ctsteram 
^  eorporallter  traditos  Satan»,  rd  Iftftrmitatibus 
magnis  etiam  Tfroa  saDCtos  norhDOi  pro  lerlsslmli 


nfnt  enim  vtderint  erueemy  reeordantvr  Cru^t/iarf ,  me- 
tmunt  enim  eum  qui  contrioit  capita  draeojm.  Hm 
Cyrillus,  ex  aniiqua  nimirum  instituiione  ftdellom. 
De  qiia  etiam  Tertolllanus  llb.  de  Corona  militls 
Wop.  5-4).  In  singulis  qiiodue  eubicnlts  et  aliis  ha- 
biucullff  cruees  esse  plngendas  S.  Niius  ad  Olyropia- 
dorom  procon^olem  scribens  admonuit  (Conci/.  Vi- 
ceen.  n.  articuto  4).  Huc  spectant  et  llli  Torsus  Pru- 
dentii  (Cathemer.  hymno  8) : 

Crux  pellit  omoo  crimeo : 
Fu^iuot  cruocm  tenebrse. 

Ut  solero  ad  exenipla  Teniaroos,crucis  Doroinica  sl-  G 
gnum  Aiesandrl»,  lesfe  J\\i§no{lAh.  ii  c.  20),  unus- 
quisquein  pOitihU8,iningreKSibn!$,  in  feuestH<,  in  pa- 
rietibus,  eolumnisque  depittgebat.  Lacuniius  lib.  iv 
cap.yTscrlbil,  prttseDleChristiano,  qtii  frontem  cruee 
slgnaverat,  non  poiuisse  arospices  geniiiiiim  diaholo 
sacrificantes  aheo  responsa  ellcere;  et  haiic  ssepe 
caof^am  prseipnam  fuisse  Chrlsiianos  persequeDdi. 
EpiphaniushsresiSOnarratquemdamJoiephumHon- 
dnm  Chrislianom  signo  crucis  daemones  eipulisse,  et 
deinde  Chrisiiannm  effectum  eodem  signo  incaota- 
ffones  Judteomm  dtfstruvisse.  Gregorius  Nasianio- 
nus,  oraiioDC  prlma  in  Jtiliaiium,  scrihit  Ipsum  Jo- 
lianum  Apostaiaro  in  quodaro  deiobro  daimooes  in- 
Toeantem,  eorum  aspectu  terriium,  cruds  etgno 
ieipsum  miiniisse,  et  moi  spectra  omnia  evanuisse 
{Theodorei.  Hi$tor.  lib.  ni  eap.  46).  S.  Antonius 
solo  cruei»  signo  omnilius  dsrnioDlbus  terribilis  fuit, 
ei  contra  omnes  terrores  jubebat  solo  crocis  signa- 
cdIo  tiitos  et  securos  esse  monar lios.  Idem  de  Paulo  |. 
Eremiu  et  UHarione  lestator  D.  Hieronymus.  Daniel  " 
Stylttes  ad  effogandos  dn»mones  ubiffue  eriieem,  ut 
arroa  inexpognsihilia  (ait  Metaptirastes),  inferebat. 
Hoc  itidem  sIkoo  S.  Remigius  maxiiiium  incendium 
Rberois  a  diabolo  eidtattim  exstinxit,  leste  Uiiicnia- 
ro;  et  S.  Vedastos  malefiduni  aliod  aboieTlt,  fugans 
lanram,  ei  iiquore  fuso,  mlraculo  coniscavit,  teste 
Albino  Fhicco  Vlts  ejus  scriptore.  Deniqoe  Theo- 
doretus  lib.  t  cap.  il  passim  in  Historia  Heligiosa, 
nec  non  dlT.  Gregorius  lihr.  in  Dialog.  cap.  7, 
Bralu  scribuiil  miractila  slgno  erneis  licu,  ae  po- 
tlisimum  In  dsnnonum  expulsione.  (Vide  BeUarmi' 
lum  lt6ro  ii  de  Imaginib,  eap.  29,  ifarom'HS  tomo  1 
Matd*  a».  60.)  Qood  si  posteriorum  temporuro 


eiempla  et  testlmonia  perseqol  ae  reeeasere  Telle* 
iDus,  oullua  esset  dicendi  fiuis.  Badem  enim  sancto- 
ruro  omnitrm  semper  de  hoc  signo  et  tropso  salotis 
noiirm  ienioDiui  fuil»  eadem  olBeDlonim  omDiuffl 
eiperieniia. 

•  Similea  iontentim  apud  D«  Auguitlnum  repe- 
riuntor  lih.  iv  de  CiTit.  Uet  cap.  54  :  Dmmoau^  in* 
qull,  Dt«J  ^DOi  faUendo  decsperiut^  pouidett  non  pof 
funr.  Gt  lih.  I  eap.  22  :  Poie$$a$  immiea  stucji  dkI 
$iubju§at  ncmknm^  nift  $ometau  peecati.  Idemquo  rar* 
sos  serm.  197  de  temiiore,  objectioni,  quatt  Ibi  fa* 
cll,  lU  respoDdet :  Didt  aiiquie :  Si  iigalm  $$$  dia* 
Mm$^  ul  ssl.  quare  adhuc  pravaletf  Verum  eei^  frairee 
eharieeimit  quia  mulium  preevalet^  $ed  iepidk  et  nagli" 
genttbue,  ei  Deum  in  veriiate  non  tmeniibue  domma- 
iur.  Aliigaiu$  e$i  enim  tamquam  cam$  cai€m$  tmieci», 
ei  neminem  poieet  morders,  niti  own  qui  $e  Uli  «orli- 
fera  lodsfoie  eonftmoDsHi.  lu  D.  AiigusiiDOs.  Sie 
etiam  apud  Metaplirasiem  i  Februar.  dmmoii  iDier* 
Togatus  a  Triphone  Tiro  sancto,  cur  pueiiam  Gor- 
dianl  iinper.  filiam  intrasset,  respondit»  dcmoooi  io 
illos  habere  potestaleiii  qui  opera  iisdem  graia  eier- 
ceni ;  quaiia  sdrI,  inquit,  srmu/acrortim  afrslltcs,  bia- 
$phemiee,  aduUeriaf  veneficia^  tmrtdtiu,  r«de«,  etc«  Ve- 
rum  ebservandum  huju*modi  sententiis  signlfieari, 
non  qiiid  fieri  possit  et  iiiierdom  accidat,  sed  quid 
ut  plurimuro  contingat.  Naro  in  moralibus  ipeciaiur 
non  quod  raro,  sed  auod  communiter  accidit,  ut 
docet  Aristoteles  in  Ethids.  Voluit  iuqiie  D.  Augii- 
stiniis,  sicut  eiiam  abbas  Serenus,  sigiiificare  quid 
pleramque  ei  ut  plurimum  contingat,  neinpe  ut  dm- 
mones  prius  honiiiinm  mentes  cooitatione^que  pos- 
sideanl,  per  cutpam  scillcet  latluiTem,  quaoi  eoruui 
corpora  penetrent  et  obtineant :  alioquin  sibi  ipse 
contradtcerei,  cum  manirestum  sit  ex  sequentihus 
noD  semper  eornm  animas  a  d^numibos  possiderl 
quoram  corpora  ab  iio  poasideDinr,  et  aliquando 
viros  saiictos,  et  Dei  amicos  ob  levem  culpam,  vei 
otiam  absqae  eulpa,  Dei  permiasu,  fuisse  corporaliter 
D  dsmooe  posfesios,  ot  ex  seq.  paiet. 

k  Soppleri  pro  occupari,  corripi,  vd  ai  vis,  re- 
pleri,  frequens  Casaiano  {Lib.  v  ln$i.  cap.  13). 
•  •  Hanc  senientiam  alibi  tracUvimui. 

^  Coniingit  ergo,  licet  rariiio,  non  soiumob  letha- 
los  culpas,  Teram  etiamob  Iotos  et  Teniaios  a  dsenKmo 
possideri,  ut  superius  indicatom,  quod  exemplo 


70B 


JOANNIS  CASSIANI  COLLATIONES 


104 


qiiibnsqo^  delicUs,  cttm  in  illis  ne  lenuissimum  qoi-  A  dietu  fuU  ori  Domm^et  *  tradidU  nm  Dotmnu»  Uom^ 


dem  naevam  aui  macnlam  in  illo  Jttdicii  die  patitor 
invenire  diTina  elemeniia,  oronem  eordis  eomm 
scoriam.  secmidoa  prophets,  immo  Dei  senteniiam, 
excoquens  in  praesenti,  nt  eos  umquam  aurum  vel 
argentiim  ignitom  ad  illam  perpetoitatem,  nulla  In- 
digentcs  pcenali  porgatione,  transmitiat :  Et  exco- 
fMam,  inquii,  ad  jmrum  uoriam  tuamj  et  auferam 
omne  $tannum  tuum^  et  po$t  hoe  vocaberU  civitaejueti^ 
urb$  fidelie  {haiof  i).  Et  iierum  ;  Sicut  ffrobatur  ar- 
gentuik  et  aurum  in  eamino^  ita  eligit  eorda  Dominue 
(Proper.  xivii).  Et  ilcrum  :  Aurum  et  argentum  pro- 
bat  igni$,  vir  aufem  probatur  in  fornace  humUiatiome 
{Eecie$.  u).  Et  illud  quoque  :  Quem  enim  ditigit  Do- 
fninue,  corripit ;  pagelUa  autem  omnem  filium  quem 
recipit  {Uebr,  xii). 

CAPUT  XXVL 

De  nece  propheta  eeducti^  et  infim^taie  abbati$  Pauli, 
quam  pro  $ua  emendatione  promeruit. 

Quod  In  lUo  propheta  atque  homioe  Dei  in  tertio 

Regom  iibro  manifeste  videmps  impletom,  qoi  pro 

colpa  ooios  inobedienii»  quam  tamen  non  de  indu- 

airia  nec  vitio  propri»  voluntatis,  aed  alteriufi  cir- 

cumventione  contraxit,  confestim  a  leone  conleritur, 

itii  de  eo  Scriptnra  narrante  :  Vir  Dei  eet^  qui  inobe^ 


et  eonfregit  eum  juxta  verbum  Donrim,  quod  lceutus 
e$t  (III  Reg.  xv).  In  quo  facto  el  solutionem  delictl 
praraentls  atque  erroris  incauli,  et  justiiiae  merita 
pro  quibus  prophetam  suum  Dominus  temporaliter 
tradidit  vexatori,  parcitas  ipsa  et  continentia  pne- 
daioris  osteiidil,  quia  nihil  penitus  audet  voracis- 
sima  bestia  de  tradito  sibi  cadavere  degustare.  Cujua 
rei  nostris  quoque  temporibus  satis  evidens  conti- 
git  et  aperta  probatio  in  ^  abbate  Paulo  et  Moyse 
qui  habltavit «  locuin  hujus  solitudinis,  qui  Calamus 
nuncupatur.  Nam  prior  commoratus  est  in  eremo 
quae  adjacet  ^  Panephysi  civitati :  quam  solitudiuem 
olim  factam  aquae  salslssimae  inundatione  cognovi-' 
mus,  quae  quoticos  flaverit  spiritus  aquilonis ,  de 
B  stagnis  impulsa  ac  superfusa  adjacentibus  terris,  ita 
omnem  illius  superftciem  regionis  contegit,  ut  anti- 
quos  ibidem  vicoa,  qui  olim  hac  ipsa  de  causa  omnl 
sunt  habitatore  deserti,  faciat  velutinsulas  apparere. 
Hic  igitur  abbas  Paulus  In  taniam  cordis  puritatem 
quieie  solitudinis  sllentioque  profecerat,  ut  non  di- 
cam  vultum  femineum,  sed  ne  vestimenta  quidem 
aexus  illius  conspectui  suo  pateretur  offerri.  Nam 
com  eidem  pergenti  ad  cujusdam  seniorls  ceilam  una 
«  cum  abbate  Archebio  ejusdem  solitudinis  accola. 


ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


abbatis  Moysis  probator  cap.  aeq.,  ooi  ob  impatien- 

tiam  et  verbom  dorioa  proiatum  a  daemone  Invasus 

et  graviter  vexatus  fuit.  Cui  simile  videtur,  quod  de 

quadam  moiiiali  ob  leviorem  gulam  simililer  a  dae- 

inone  occupata  narrat  D.  Gregorius  lib,  i  Dialog. 

cap.  4 :  Quadam  die^  iiiquU,  una  Dei  famula  hortum 

ingre$$a  iactueam  eon$pieien$t  concupivit,  eamque  m«  , 

gno  crueu  benedieereoblita^  avide  momordit^  $ed  coT"  C  asportareiur  ;  6*  quod  nec  ipsum  asinum  laeseritaut 


aut  devoraverit,  sed  vel  faucibus  compressis  vel  os* 
aibus,  autcervice  confracta,  ui  videiur  Scriptun 
iniiuere,  absque  alia  Ixsione  occiderit;  k^  quod  ea- 
dein  voracissima  bellua  iia  se  continuerit,  ut  nihil 
penitus  de  tradito  sibi  cadavere  degustarei,  nec  san- 
guinem  ejns  fiinderct  aot  sorberet ;  5<^  qood  joxta 
corpus  stans  cum  asino,  illud  custodierit,  donec  inde 


repta  a  diabolo  protinue  eeeidit.  Cunufue  vexaretur^ 
eidem  patri  Equiiio  sub  celerUate  nuntiatum  e$t^  ui 
veniret  eondtue,  et  orando  $uccurreret,  Moxque  ut  hor^ 
tum  idem  Pater  in^es$tt$  e$t,  cmpit  ex  eju$  ore^  quasi 
$ati$faeien$  ip$e  aut  hane  arripuerat^  diabolu$  elamare 
dicen$ :  Ego  quiJ  feci?  Sedebam  ibi  $uper  tactucam: 
venit  illa^  et  momordit  me.  Cui  cum  gravi  indignalione 
vir  Dei  prafcefnt  ut  di$cederel^  ei  iocum  in  omnipotentie 
Dei  famutam  non  haberetj  protinue  ab$ce$$itt  nec  eam 
uitra  contingere  preevatuit.  Haec  Gregorius.  Neque 
huic  absimile  videtur  exeioplum  iilius  femiii»  quaiu 
cum  praestigiator  qui.iam  suis  pr«8iigiis  et  du^monis 
operatione  mutam  reddidisset,  effecisseique  ui  equa, 
non  femina,  omnibus  eam  iiiiuentibus  apparerei, 
sanctus  Macarius  ifigypiius  aspersione  aquac  benedi- 
cise  et  facta  oratione  curavii,  aique  iu  pristiiium  sia- 
tuin  restiinil.  Eam  autem  admonuit  vir  Dei  sic  di- 
cens:  iVtim^iKim  Ecclesiam  deeeras^  numquam  absti- 


fiigarit ;  7^  quod  venientes  ad  tollendum  corptis  noa 
lerruerit,  aut  impedierit;  sed  amo(o  corpore  inde 
discesserit.  Sed  juvat  hlc  B.  Gregoriom  de  hac  pro- 
phetae  culpa  simul  et  pcena  audire  disputantem.  la 
libro  IV  Dialogorum  cap.  i4  :  Vir  Dei,  inquit,  eonira 
Samariam  miMus,  quia  per  inobedientiam  in  itinere 
comedit,  hunc  leo  in  eodem  itinere  occidit,  Sed  etaiim 
iilic  scriptum  e$t  quia  itetit  teo  juxta  astincm,  et  nou 
comedit  leo  de  cadavere,  Ex  qua  re  ostendilur  quod 
peccatum  inobedientics  in  ip$a  fuerit  morie  laxatum ; 
quia  idemleo  quem  viventem  prasumpsit  occidere^  conr 
tingere  non  preeeumpsit  oceisum,  Qid  enim  ocddendi 
ausum  habuit^  de  occisi  cadavere  comedendi  Ucentiam 
non  accepit ;  quia  i$  qui  culpabili$  in  viia  fuerat^  punita 
inobedientia  erat  jam  justus  ex  morie.  Leo  ergo  qmi 
priue  peccaiori$  mtam  necaverat,  custodivit  po$tmodum 
cadaver  ju$ti.  HaecGregorius. 
>>  De  abbate  Paulo  actum  est  tib.  x  cap.  2t  et  25. 


nea$aeommuttioneChri$ti  Sacramentorum.  ll(ec  enim  w^De  Moyse  ibidem  et  coilatione  1  et  2,  qux  ejua 
tibi  accideruntt  quod  jam  qmnque  hebdomadis  non  ac-  ^  nomine  inscribuiitur. 


eessisti  ad  intemerata  nostri  Salvatoris  Sacranienta, 
Iia  Palladius  {Pailadius  Lausia.  19  et  20).  Ubi  noii 
alia  rpddilur  causa  islius  afflictioiMS  ct  vcxatiouis 
diabolicx,  quam  intermissa  ad  tempus  sacra  com- 
munio  pcr  negligentiam  quat  iion  videtur  tisse  pius 
quain  venialis  eolpa ,  sicuti  oec  morsus  ille  laciucas 
negiecto  crucis  signo. 

"  Miilia  hic  inlraeiiia  et  evideniissima  iliviuae  pro- 
vidcniiai  signa  effulserc,  i**  quod  propbetam  Deus 
occidi  voltierit  a  leone  propter  inobedientiam  et 
transgressioiieni  divini  prsecepti,  cum  tanien  ab  alio 
proplieta  ruissetdelususet  deccptus ;  2*  quod  liac  poena 
temporali  voluerit  ejus  cutpam  punire,  ne  in  aeter- 
Dum  poniret ;  3*  qood  leo  prophetam  non  discerpserit 


«  Memioitejosdem  loci  Cassianos  collaiioneScap. 
5.  Et  rorsus  collat.  24  cap.  4  :  Qiit  in  illa,  inuuit, 
Ca/omt,  $ive  PorpltyrionU  eremo  commorantur,  Unde 
apparct  Calamom  alias  Porphyrionem  fuisse  noocu- 
patum. 

^  De  Panephysi  Cassianus  lib.  iv  cap.  50. 

•  De  eodem  egiinus  lib.  v  cap.  37.  De  quo  rursiis 
collat.  11  cap.  ^praeclarum  lioc  exstat  eiicomium: 
BeatUdmi  atque  pnecipm  viri  Archebii  epiuopi ,  qui 
raptue  de  Anachoretarum coitu^et  epi$copus  Panepkyn 
oppido  datus,  lanta  districiione  omni  (bvo  suo  prppo- 
ittum  sotitudinis  custodivit,  ut  nihil  de  prwUritm  am- 
mititatit  tenore  laxaverit^  aut  de  adjecto  vbi  hottowu 
btanditue  $it. 


705  GULLATIO  VU.  —  Dfi  ANlMifi  MOfilLlTAT£  ET  SPIRITAUBUS  NEQUlTltS.  7M 

castt  miilier  obTiasfiei,  offensus  occursu  ejus,  tanla  A  deiato  ad  CQenoMttm  sanclarum  virginum»  cibos  ac 


faga  ad  suiim  rursus  monaslerium  (prxlermisso, 
quod  arripuerat,  piae  Yisitaiionis  officio)  recurrit, 
qoanU  naUus  a  facie  leouis  vel  immanissimi  draco- 
nis  aurugeret,  ita  ut  ne  memorad  quidem  abbaiii 
Archebii  revocantis  eum  clapore  ac  precibus  flecte- 
retur,  ul  ad  requirendum  senem,  qttemadmodum 
proposuerant ,  cceplo  itinere  perlenderent.  Quod 
licet  zelo  casiitatis  et  puritaiis  ardore  sit  faclum, 
lamen  quia  non  secundum  scienliam  praesumptum 
est,  sed  observantia  disciplin»  justxque  discretionis 
excessus  est  modus  (iion  enim  solam  familiarila* 
tem,  qus  vere  est  noxia,  feniinaruro,  sed  ipsam 
quoque  figurani  sexus  illius  credidit  ezsecrandam), 
tali  confestim  correptione  percussus  est,  ut  ejus 


poius,  quem  ne  duiu  qttidem  petere  poierat,  femineo 
ingerebatur  obsequio,  ezplendisqae  omnibos  natttrae 
necessiutibtts,  eadem  illi  dillgeDtla  per  annos  ferme 
quatuor,  id  est,  ttsqtte  ad  Yit«  Sttss  terminum  servle- 
bat.  Qui  com  UnU  esset  omnium  membrorum  debili- 
Ute  constricitts,  ut  nulli  in  eo  artos  ▼ivacem  motam 
ac  sensibilem  retenurent,  nihilominus  lanla  ex  eo 
virttttum  graiia  procedebat,  nl  cum  de  *  oleo  quod 
^  cadavere  suo  potius  quam  corpore  contigisset  unge- 
rentur  infirmi,  confesiim  eunctls «  valetiidinibus  cu- 
rarentur;  ita  ut  super  bac  ejus  valetudine  etiam 
ipsis  infldeUbus  evideoter  aperteque  clareseeret  et 
debiliutem  membrorum  omnium  dlapensatione  at* 
que  amore  Domlni  oontribuUm,et  sauiutum  gratlam 


universum  corpus  paralyseos  valetudine  solverelur,  B  pro  lesiimonlo  puriutis  ac  roanifesuiione  merito- 


nuliumque  in  eo  merobrum  penitus  explere  suum 
praevaleret  officium.  Siquidem  non  solum  pedes  ac 
roanus,  sed  etiam  linguoB  motus,  quo  eloculio  vocis 
exprimitur,  ipsseque  aures  iia  auditus  proprii  ami- 
seront  sensum,  ui  in  co  nihil  amplius  ex  homine 
quam  immobilis  tanium  atque  insensibilis  figura  re- 
maneret.  Eo  autem  redactus  est,  ut  inflrmiuii  cjus 
nnllo  modo  virornm  diligentia  deservire  sufficeret, 
nisi  sola  ei  muliebris  sedulitas  ministrasset*  Nam 


rum  el  Spiritus  sancti  virtoie  praesurl. 

CAPUT  XXVIL 
Dt  lentatione  abbatie  Moy$U. 

Secundus  vero,  quem  dizimus  in  bac  eremo  com- 

moratom,  cum  ipse  quoque  singularis  et  Incompa- 

rabilis  vir  esset,  ob  reprehensionem  unios  sermonis, 

quem  conira  abbatem  ^  Hacarium  dispuUns  paulo 

dttrins  protollt,  qnadam  scllicet  opinione  praveotos, 

•  Um  diro  confestim  est  traditus  daemoni»  ut  httuia- 


AL4RDi  GAZi£l  COMMENTARIUS. 


•  Oleo  a  se  benedicto,  aut  conUcto  et  prsestito, 
viri  sancti  sspenumero  inflrmos  curarunt.  Sic  san* 
ctus  nilarion  Issos  a  serpeniibus  oleo  sanabat;  eo- 
demque  duosamorte  susciiavit,  tesie  D.llieronyino 
(In  vtu  HHarionis).  Sic  abbas  Renjamiii  apud  Pal- 
ladinm  {Lausia.  13),  cuicumque  maniis  iniposuisset, 
aut  gaod  benedizernt  oleum  dedissct,  liberabatur  ab 
omni  aegritudine  :  Et  tamen  Atc,  qui  tanla  yraiia  di- 
gnuskabitui  fuerat^  octo  mensibus  ante  obitum  fuit 
h^ropicuif  et  ejut  corpus  u$que  adeo  intumuit^  ut 
propter  dolore$  tnveniretur  aliu$  Job,  Cum  autem  /a- 
iorarel  hoe  morbo  immedicabili,  medebatur  alii$  qui 
tenebantur  quibv$vi$  iggritudinibtt$.  Quod  plane  coii- 
gruit  cum  ezemplo  abbatis  Pauli  de  quo  hic  agitur. 
Oleo  eiiam  a  S»  Macario  curnia  legiiur  paralyiica,  cl 
daemoniacus  a  daemone  liberalus,  apud  euindeiii 
Palladium.  Oleo  itidem  benedicto  multos  sanavil 
abbas  Joannes.  idem  de  abbate  Aphraate  et  de 
Siineone  refert  Theodoreius  in  llisior.  SS.  Pairum 
cap.  8  et  26  {Lau$ia.  20  et  43).  Olei  etiam  unctione 
monachi  iEgyptii  paralyiicum  curaruni,  Rufino  el 
Sozomeno  lestibus  {Rufin.  lib.  u  cap,  4,  Sozom.  l,  vi 
cap.St).  Denique  abbas  Macbeies  apud  Gassianum 
baecdese  ipso  referl:  Oleum  etiam  benedicereyac$up- 
plicantibu$  dare,  quod  prtB  omnibu$  ex$ecrabar^  utpole 
judieani  iltud  ex  magna  cordi$  pra!$umptione  detcen- 
derCy  eircumdantibu$  me  repente  $a!CHlaribu$  mulii$^ 
ita  con$trictu$  itim,  ut  atiter  eo$  nutla!enu$  evadere  po$' 
sem^  niit  a  me  $umma  vi  et  obte$tatione  extor$i$$ent  ut 
eblaio  ab  ei$  vasculo  manum  meam  impreuo  cruci$ 
iignaculo  $uperponerem ;  itaque  $e  credentee  benedi" 
tlioni$  oteum  con$ecuto$,  tandem  me  atiquando  rela- 
xarunt.  Sic  ille.  De  eadem  olei  sanctificatione  et  usu 
arl  iinpariiendas  sanitates  Severus  in  Viu  S.  Mar- 
tini,  et  alii,  qui  rcs  gesias  sanctorum  scripseruni, 
frcqiicntifsime  memincre.  Sciendum  vero  ejusmodi 
olenni  ct  unctionis  genus,  licet  aliqua  benediclione 
sani-tificatuin,  a  Sacramento  Umen  eztremae  uncliu- 
nis,  i|uod  in  Ccclesia  calholica  infirmis  datur,  fuisse 
longi;  diver.-^um,  ul  scitc  inonel  Baronius  {fide  Baro. 
L  I  Aiinal.  an,  D,  63);  quaiidoquidcm  noii  ad  in(ir- 
inurum  dimiiteiida  peccata  et  invisibilem  graiiam 


coiisequendam  fuerit  institutum,  et  a  qoolibet  Chri- 
siiano  in  nomine  Christi,  et  in  qoemlibet  eiiam  a 
flde  aiieuum,  ad  saniialem  corporis  tribuendani  sit 
solituro  adhibcri.  Ejusmodi  plane  erati  quod  ad  cn- 
randos  morbos  per  Proculum  Cbristiauum  admitii- 
strari  solilum  scribitTertulllaniis  (Lib.  ad  Scaput. 

G  cap.  4).  H-isc  et  alia  Baronius,  additque  solitum  ejus- 
modi,  sicut  alias  species  ad  humanum  usum  compa« 
ratas,  prccibus  prxscriptis  sanciiflcari  (iiain  etapud 
Clcmentem  {Con$tit,  /•  viii,  e.  35)  scripU  habetur 
beiiedictio  aquae  et  olei),  sic  ut  signo  tantnm  crucis 
illud  hcnedizisse,  etin  nominesanctisstmaBTriniiatis 
sanciificasseatfiue  acgroiant.luis  admovisse  suflicerei. 
I*  Qnasi  dicat  non  fuisse  qiiidein  cadaver  (vivebat 
enim  Pauius),  scd  insiar  cadaveris,  hoc  esi,  morbo 
pene  eniortunin  :  Cadaver  enim,  aii  Jsidorus,  a  ca- 
dendo  nominaiumy  qma  jam  stare  non  potest  {Etymol. 
lib.  zi,  cap,  2). 

^  Valetudo  pa^sim  apud  Cassianiim  ponitur  pro 
invaleiudioe,  seu  infirmiiate,  nt  alibi  iiotaiuni. 

^  Vide  qiiae  alias  {Lib.  v  eap.  xli)  notavimus  de 
duobus  Macariis  sanctis  anaclioretis  iEgyptiis  et 
co»tanei8,quorum  alter  ifigyptius,  alter  Alezandri- 
nus  cognomiuatus  esu  Videntur  autcm  qn»  hic  de 
Macario  traduniur,  de  iEgyptio  intf lligenda,  quem 

D  Palladius  et  alii  scribunt  singulari  dono  et  poiestaio 

^  adversiis  dxmoues  claruisse. 

<^  Mirabile  quidem  videtur,  virum  sanclum  ob 
levem  cnlpam  iu  diro  dasmoni  fuisse  traditum ,  et 
ab  eo  correptom  et  inente  abalienatum,  ut  eiiam 
humana  stercora  ori  suo  lurpiter  ingereret.  At  nvn 
adeo  mirum  videbitur,  si  consideremus  interduni 
fleri  ut  homiiieSy  ab«que  ulla  sua  culpa,  non  lainen 
sine  magnis  divinaB  providenlioi  raiiooibus  a  daeino- 
nibiis  corripianiur  et  po»>sideaiitiir  (Joann.  ChrgsO' 
stom.  tib.  de  Providentia  Dei).  Ouod  pluribus  ezeoi- 
plis  et  testimoniis  compertuni  habetur.  Primum  D. 
iiierouymus  episl.  2a  de  obiiu  Blfsillae  :  Quid  cau$cB 
e$t^  inquit,  ul  seepe  bimuii^  trimutique,  ut  ubera  ma- 
terna  tactentes,  a  dmmone  corripianiur,  ripleantur 
tepra^  morbo  regio  devorentur  ?  Et  addit  po»tmodum: 
ittvisibtlia  hesc  inscrulabiti  Mti$sMm  judicio  iunt  ri" 


Wt  '  lOAtOnS  CASSIAMl  COLLittONfeS.  t08 

nu  egekifonef  ori  id6  ab  eo  suppletus  ingereret.  j^  a  piissimo  patre  clefflentbsimoqiie  medico  pro  no«  ^ 


Quod  flagenonk  pargalioois  gratla  se  Dominus  iniu- 
lisse»  ni  scilicet  In  eo  Tel  momentanei  delictl  ma- 
eula  residefiet,  telocltate  curatlonis  ejus  atque  au- 
etore  remedii  demonstratit.  Nsm  contlnuo  abbate 
Mscario  In  oratione  submisso,  dicto  citius  nequam 
spiritos  ab  eo  fugatns  abscessit. 
CAPOT  XXVIII. 

Qu0d  iperm  non  debeant  hi  aui  ipiritibui  traduntur 
immunaii. 

Ex  qno  manifeste  perpendilnr  «  non  debere  eos 

•bomihari  Tel  despici,  quos  videmus  diversis  ienta- 

tlonibtis,  slre  Istls  nequitiae  spiriiibus  iradi :  quia 

duo  hiMscrederelfflmobiliter  nos  oportet,prlmo  quod 

Bine  Del  p^rmissu  nullus  ab  eis  omnlno  tentetur : 


stris  utilitatlbus  irrogentur:  et  idcircoeos  felut  p» 
dagogis  tradilos  bumlliari,  ut  discedentes  ei  hoe 
roundo,  vel  purgatiores  ad  vitMn  aliam  transfenn- 
tur,  Tel  poena  leviore  plectantnr,  qiii ,  secunduni 
Apostolum,  I>  iraditi  sunt  in  praesenti  Satanas  in  tit/eri- 
tum  earnis,  ut  tpiritui  ialvui  (iat  in  die  DomiiU  noitri 
JeiU  Chniti  (I  Cor.  v). 

CAPUTXXIX. 

Objeetio  cur  hi  qui  ipiritibui  vexantur  immundii  a 

eornmttnione  dominiea  ieparantuf. 

Germanus :  Et  quomodo  non  solum  eos  despici  ab 
Iiominibus  vel  bonreri,  sed  edam  a  communione  do* 
minica  in  nostris  provinciis  perpetuo  videmus  absii- 
nere,  secondum  illam  Evangelii  sententiam,   liotile 


Becondo  qtfod  omnia  quae  a  Deo  nobls  tnferuntur,  g  ianctum  dareeanlbui^neque  mittatii  margaritai  vearat 
sive  Iristia  ad  praesens,  sen  Ista  rideantur,  velot     anre  porcoa  (Xa<M.vii),cumdeillis,  quemadmoduui 

ALARDl  GAZ^l  COMMENTARIUS. 


linquenda,  D.  Augustinus  lib.  iiii  De  Civit.  cap.  22 : 
ConWdtmitteformei,  ait,  tf^monttm  incurtui^  quii  inno* 
eenHa  iua  /litil,  quandoquidam,  ne  qui»  ^deret^  etiam 
parful^  bapiizatoi^  quibue  iisAii  e§t  innoceniiuif  al^. 
quando  iie  vexant,  ut  in  eii  ma^time,  Deo  iinente^  itta 
moniiretur  huiui  mUB  Jtenda  calamitai^  et  atteriui  de-- 
fetmtoif   m  Aogufltlmis.    His  aecedunt 


exeippla»  primum  illius  pu^ri  apud  Marcuiii  evange^ 
lisiam  cap.  ix,  qui  daemonis  gravissimam  vexationem 
ab  infaiitia  sustinuii,  queniadmodum  piter  ipsioe 
Domino  interroganti  confessus  est;  secundum,  aite- 
rios  ^uerl,'  «(Oeni  a  sttvissimo  jdai^mone  liberavft  S. 
Macario»,  teste  Paltadio  in  Vita  Macarii ;  tertium, 
puell»  Tolosan»;,  a  qua  dasmonem  expulit  S.  Remi" 
ghis  a  B.  Benedicto  rogatns ;  de  qiia  in  Vita  S.  Re- 
migil  Hincnarus  {Lib,  ii  c.  S) ;  quarium,  atterlus 
iteiB  pue^i,  de  qoo  in  Viia  D.  Bernardl.  Qolntum 
eutat  apod  Giesariifm,  lib.  ▼  cap.  26 ,  de  puella 


ctl^r  me  invoiisti.  Uta  ei  aUa  plurima  horii  iingulie 
dicem^  decima  die  cum  omni  quiete  Domino  Cbriito 
ipiHium  in  ffoee  reddidit,  H«c  ibi.  Aiinolavit  prse- 
terta  BsroBias  (Tomo  I  Annat.  an,  D.  52).  facinoro* 
sas  quasdam  ronlieres,  qu»,  qnafttnmvis  postea  |io»- 
nitentesac  Deoperomnia  placeutes,  assecutae  fueriai 
soorum  indulgentlam  deiictorum,  nihllominus  acer- 
bieribus  selare  infestationlbns  «fftmotmin  exaglfarl : 
qiiod  qui  res  gestas,  iiiquii,  Pelagiae  poenitentis,  et 
Maria  ^gyptiaoA  ei  aliarum,  legerit ,  plane  intel- 
liget.  Hxc  Baroiiiiis  de  Maria  M^gdab*na  di^pntaiis, 
fiierltne  ante  vel  post  unctionem  Oomiiii  a  septmD 
daemoniis,  ut  evangelista  aii,possessa. 

■  His  conseiitit  D.  Joannes  Cbrysosiomus  :  naio 
In  libris  quo^  de  Providentia  conscripsit,  eiiam  in 
lioc  divinam  Providentiam  agnoscit  et  commendal 
{tomo  V),  quod  sanctiores  honiines  subindea  dauno* 
nibiis  corripiantur  et  vexentur,  ne  in  peccata  devol- 


qulnqaenni  a  dnmone  possessa  ad  Imprecationem  r  vantor.  Qua  ratione quoque  Theodoium  queiiidam  a 


patria.  Al  ne  qnis  boc  tantom  in  pueris  vel  infantU 
bos,  non  etiam  in  adohis  coniingere  existimei,  re- 
fert  Siilpltlos  (/n  diatogo  de  irlf mr.  S.  MaTtlm)  exem-> 
|4offl  memonbHo  cii}nsdam  anachoretse  sanctlssimi, 
otTlnote  celeberrimi,  quem  dictt  a  Deo  postulasse 
el  impetrasse  ut,  permissa  in  se  quiiiqne  menslbiis 
dhibolo  potestate,  similis  illis  fieret  quos  ipse  ciira- 
veral :  boc  est,  ut  per  quinque  menses  corpns  ejus  ab 
lAbabiiante  diaboio  aflligeretur,  ad  evitandum  su« 
perbiae  aut  vanae  gloriae  periculum.  Quod  Suipiiius 
adroirans  et  exaggerans,  subdit:  i//f  prtepotem^  iUe 
qui  iignii  et  mrtutibui  toto  Oriente  tttlgatm^  ille  ad 
eujui  iNiitna  populi  ante  conflnxerant^  ad  cujui  forei 
mmmtB  iiiine  icicttii  ie  proitra^erant  poteitatesy  eorre'^ 
ptui  a  demone  esr,  tentm  in  vincntii^  omnia  itta  quee 
energumeni  iotent  ferre  perpeism,  quintodemum  meme 
puffatui  <st,  non  tantum  deemone^  ied^  qnod  ilti  erat 
tttiitm  atque  optaUm,  vanitate.  Aiiud  exemptum  ab*. 
batis  Alexaiidri  viri  sancii  legilor  in  Prato  Spirituaif 


daemone  possessum  consolatur.  Vide  Petrom  Tby- 
raeum  de  Dasmoniacis  cap.  32. 

^  Tradidli  apostolns  Paulos  Corinihium  qoendam 
incestuosuiu  Satan»,  I  ad  Coriiafiios,  v.  Tradidil  cf 
Hyrnenseum  et  Alexandrum  haereticos  etblaspheraot 
I  Timoth.,  1.  Tradere  autem  Satanae,  id  est.  diabolOf 
ut  alias  nntavimus  (/ifr.  ii  Imtitut.,  cap.  16),  aecua- 
dum  eccleslasticani  usum  et  doctriRam,  nibil  alittd 
est  qnam  per  excommiinicatiQnis  sententum  exlra 
Ecclesiam  projicere,  sive  a  corpore  Obristi  praescio» 
dere.  Cum  enim  regnum  Cbristi  siiEcclesia,  regouni 
auiem  diabolt  extra  Ecclesiaro,  consequeiis  est  eam 
qui  extra  Ecclesiam  Dei  projicimr,singutariejus  pro* 
teciione  destiiui,  atque  adeo  daemonibns  objici  ei  ex- 
poni,  tamqoam  liipisextra  ovUe  Chrisii  grassantibus. 
Porro  monet  Chryso>tonius  ct  Theodoretus  in  primh- 
tiva  Ecdesia,  qu:indo  nlia  facultas  non  erai  rebelles 
coercendi  et  in  offlcio  contineudi,  sic  exconimunica* 
ios  et  Salnnae  traditos^  staiim  fuisse  a  daemone  cor- 


{cap,  18i).  Is  eidm  ,  Deo  p^rmittente,  paulo  anie  I)  repios  et  corporaliier  vexatos,  Deo  ita  disponenle. 


mortero  a  daemone  arreptns,  eidem  sunm  imbecilltia- 
tem  egregie  exprobravit:A«(  netp^am,  aiebat,  venhti^ 
miior,  aoe  magnum  non  mi,  quoniam  in  tectulo  de- 
vinetm  eum^  et  moeeri  non  poitum  :  oatendiitit  mtier» 
rniM,  imbecUHtatem  tuam,  Nam  H  potem  et  vatene 
eM€s,  ante  koi  qninquaginta  vet  iexaginta  annoi  de^ 
bttorm  aporopinquare  mihi ;  ego  enim  per  eonfortan^ 
tem  nw  Ckmtttm  Oitendinem  tibi  tnfirtmiatem  tuam^ 
ae  dejeeieeem  rttgitum  tuum,  atqae  confreginemrigidam 
iltam  tttam  infixamqtte  eervieem,  riunc  autem  non 
fHM  eit  imbeeitlHm^  ied  infirmitae  0Sf ,  quw  premit  me. 
GraAai  tameu  aqo  Beo^  ad  nfttem  profMicem  oiten* 
dam  injunam  qnam  abi  te  pmtm  Him,  qui  poit  tot  an» 
fmum  Maree  et  fatigationem,  ^rea  exitum  ik  «rfo» 


tum  ad  comprobaiidain  Ecclesiac  el  praelatorani  ec- 
clesiasticorum  potestatem  eis  a  Christo  collalam 
iuper  omnia  dcemonia  et  iuper  omnem  poleetatem  ini- 
micf  (JfairA.x,  Lucai  ix  et  x);  tum  ad  coercendam  el 
domandam  Improborum  contumaciam :  quod  proprie 
ac  gennane  significatum  illis  verbis,  iradere  Satamat  < 
ta  interitum  carmi^  id  esi,  mortificationem,  vexaiio-| 
nem,  criiciatum  corporalem.  Caeteruin  hoc  loco  vi-I 
deiur  abbas  Serenus  ejusmodi  traditionem  intelligen  [ 
qua  qnis  subinde  vet  ob  levem  culpam,  vel  etiaii:.!; 
ahsqae  culpa,  Deo  permittente,  a  diabolo  invadiiQr,' 
occuptur  ei  corporaliter  vexatur;  ul  hac  vexatioii^ 
purgatns,  cauiior  def nceps  et  sanctior  efBclatur   ui 
ex  prseoedentibus  colltgitur. 


H»  CObLATIO  VU.  -  DE  kV^MM  MOBlLlTATfe  BT  BMMTAilBtlS  NEQtllTIlS.  tf  0 

dicii,  iU  credendum  sit,  qiiod  ds  purgationh  tel  A  Micfosancutti  ft  Mhiorilmboiinsiimiiqnam  mdmi* 
mlliuiU  obtentQ  imjus  unutionU  liumiliatlo  trlbua 


iifmui  inteMicUm,  qain  imm»  tH  poasibile  easei, 
etlam  quotidie  eia  impartirl  eani  iebere  cenaebant. 
Nec  enim  aecundum  Evangelii  sententiam,  quam  in* 
congme  huic  aenaui  coapiatis,  Ifotiie  $MnitSm  lUft 
canibui^  ad  daemonia  eacam  sacrosancU  coinliibnio, 
et  non  polius  ad  purgationem  ac  talelam  corporis 
animxque,  pervenlre  credenda  esl ;  qu»  ab  bdmiile 
percepta,  etim  qni  in  membris  e]a8'frtsidet  spiritom» 
seu  in  ipsis  IatltiA<^  cdgnoscitor,  Velal  qtaeddani  enr- 
urcns  fbgat  incendfuita;  Roe  lAmqae  mode  Cittaaim 
ei  abbatem  ^  Andronicum  nopHr  aspeiimuS,  ^lliM- 
que  quamplurei.  Hagis  nabiqde  ac  ma|fs  inimlctfs 
insultabit  obsesso,  cum  etini  a  cmlestt  medieina  vl- 
derit  segregatum;  tantoqtie  dlrius  ae  rrequentiiis  at- 
i  legimos  ne  aoUriores  quidem  nostros  sine  no-  B  teniabii.quanto  eum  a  splriuli  reniedio  longius  sen- 
Us  repromiasioois  suinmam  consequi  potuisse,  iu     serit  abdicaiam. 


turr 

CAPUTMX. 
JI<spotitto  Buper  propcsita  qwBitione. 
Serenos  :  Si  habuerimus  hanc  senientiam,  immo 
fidem,  qoam  soperios  comprebendiy  ot  et  omnia  per 
Domipum  fieri,  et  pro  utiliUte  animariim  dispensari 
onifersa  credamusp  noo  solum  oequaquam  despicie- 
mos  eoa,  sed  etiam  pro  eis  tamquam  pro  membris 
oostrU  Incessanter  orabimus,  eisque  totis  visceribus 
ac  pleno  compatiemur  aflTectu ;  cum  enim  patiiur 
nnum  memlfTumf  eompaiiuntur  omnia  membra  (1  Cor.^ 
lu);  sdeotes  nos  absqoe  iilis  utpou  membris  no- 
strU  omnimodls  consommari  non  posse,  quemadmo- 


de  iilia  Apostoio  pronontiante  :  Et  hi  omnet  leedmo' 
aU  fidei  eomprobati  non  acceperunt  rejtromi$§ione$ ; 
Deo  pro  tiobi$  meliue  aliquid  prooidenUf  ne  itne  nobii 
consmaumrentur  {Heb,  ii).  •  Commoniooem  vero  eU 

AURDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 

•  EiMritnmenU  sifedMSonUcis  ooo  esse  denepn- 
dam  eocbaristi»  communionem  docet  etiam  D.  Tho- 
mas  (in  porc,  q.  80,  art.9  ad  I ),  et  conflrmat  boc 
Cassiani  testimonio.  Pro  qoo  etlam  facit  qood  in 
eoootiio  Araosicaoo  habetor  Can.  5  (opiid  Granian* 
26,  q.  6,  eap.  Qai  recedunt).  Ameniibue  qumcumque 
pielolia  oMeia  conferenda  eunt  (Sotut  in  A  Sent,,  di$i, 
12,  q.  iythyrasuede  Damon,  part,  i»  eap.  21).  Sed 
mulio  cUrius  id  confirmator  eiemplo  quod  a  divo 
Prospero  Aqoiianlco  refertur  his  verbis  \de  Promitt. 
ei  Frmdia,  ditmd.  temp.  eap.  %) :  Natirit  tempoributf 


CAPOTXm 

Quod  miteri  tinl  M  qui  tubdi  temporaiibut  ittit  tenid' 


timtibut  nm  merentur. 
Cseterum  « ilii  sunt  vere  miseri  ac  mistirabiiesjd- 


vem  pariiculam  corporit  Domini  tinciam  a  ttfcerdote 
perclperel,  semihora  mandent  trajicerenon  hatuit,  noft- 
dum  ilto  fvgato  de  quo  dicit  Apottotnt  :  Qum  conto- 
mmum  CkritU  adBetialt  Ei  iierum :  Nan  potee^  ett- 
tieem  Domini  bibere  el  caticem  dcemoniorum ,  non 
potettit  meutos  Domini  partidpare  ei  mensm  dcmonio" 
rum  ( i  Cor.  i).  Jfantt  igitur  fadem  ejut  tuttentante 
eacerdote^  ne  Saneium  pro^eerei^  a  quadam  dtaau^ 
tuggettum  esi  al  caticem  talutarem  gutturi  ejus  ponti- 
fes  appliearei.  Quod  ut  faclum  est.  statim  locum  itlum 
quem  diabotus  obsederat^  Salvaioris  imperio  retiquit. 


Ajponsio*  f .  c*  eenio/#  Cariha§m  coHtiiiuto^  hoc  m-  p  Sacramentum  quod  ore  gestabat  cum  tauae  kedempto 


gnum  aiaooueum^  nmtstiruotumaue  quod  itUc  acddii^ 
quit  tUtrn  polrf«  dmi  Unorai  ?  Quakamjuuencuta  A- 
ra*o  Mlioaa,  «ocito  liei  habHum  getiuutt  cum  m  M- 
iieo  tueant  simutacrum  Yeneris,  iwyodifg  rfipicsrei,  et 
eeipeetm^  eique  te  ^oaiimtUNi,  doiatd/tKiii  ee  diahoto 
prmhmt;  tieuimiite  teo  fot  n^rliai  ctrMHl,  quem  qupt' 
reimt  ioaiail.  If  caloi  iguur  gutturie  ipdue  oeeupaue^ 
«tUfaoi  ct^aNa,  tsuttum^  potum  trajUient^  per  m»- 
HraoMlo  ferme  diet  iottdemqua  noeiet^  jqfumum  mi 
diemiue  eu  eapio  pottettoqua  vate  extuhuit.  Hoe  moii- 
amua  poraalei  puettm  per  lol  di<ram  ipalia  oafirri 
poiaa  ipiraolai,  dam  fuge  mmtum  utieriue  iotarttre  tmu 
pmteui^timui  eum  fitiu  eete  iugeeteruut  eaeerdoti^  qum 
opla  eratU  fidetitar  iinioianlsi.  Boc  tauium  puetta  fa^ 
iekaitr^  uwu  quawtdam  naeiie  medio  aipforere^  qum 
olM  ori  aeicia  itnd  infunderei.  Stupor  tuue  inerai  ctm- 
eeie  videre  uumlam  nutUt  tadi«iti  diuiurni  jejumi  fet- 
deuum^  tmna  pattore^  teu  tahe  ueidebitiiate  eonfectamf 
^mc  peliai  ro^aila»  sueeo  viiaram,  mote  membro 


rie  trantgtutitte  jfuelta  ctamavit,  Hinc  tastitia,  hinc  vs- 
ea  in  taudem  Dei^quodpott  octoginta  et  duot  dies^dia- 
bolq  exputtOf  mf£ila  de  potcstate  fuerti  eruta  inimid, 
etc.  Hacienus  D.  Prosper.  Porro  quamvis  tomotila- 
cis  (^ininunioneiu  sacrain  porrigi  posse  dixerimiis, 
.non  taiiieu  dic^mus  QiniiiCus,  ijcc^quovis  tempore 
^iorrigciidam ;  sed  illis  lantuiu  qiii  inciitis  et  judlcii 
compoles  sunt,  ul  liunc  cibum  ab  alip  valeaot  dis- 
cerueret  et  ad  eunidem  cum  devotione  ei  reverentla 
.^e  praeparare,  et  quidem  eo  tempore  quo  daemon^s 
inolcVu  non  suni,  nec  uUa  Sacramenio  tiineiur  Irre- 
vereiitia  {Pet.  Thyr.  tib.  de  Dmmoniac, cap.  28).  Quo- 
circa  quod  B.  Diooysius  (Ecctes.  Uierarch.  cap.  3) 
dicit,  energuuiettis  non  esse  porrigeiiduni  lioc  Sacra- 
memuin,  de  uou  Iiaptizalis  ioteiligenduiQ  esi,ex  sen- 
tenlia  S.  TUoinoe  {ubi  tupra).  'Vide  infra  annotatio- 
oem  decimam  Cuiciiii. 

i>  De  quo  Aodrottico  loquaiur  hic  abbas  ambiguum 

esl.  Ferior  quidein  Aodfoiiici  ct  Tbaraaix  conjugis 

rtiiii*  '6*10090«  ia^roiN^IJa  «itfotcNlar  qum  dicebantur^  J}  ejus  anacboreiarum  iiiustris  bistoria,  quoruiu  otiam 


kmhiio  eouMo  in  maumterio  pueUarum^  ht  quo  relt- 
qwum  S.  Stephani  etimeunt^  eaeerdae  puettam  timut  ei 
prtepotiio  eommeudueii.  ItUe  prium  loaltim  die  appth 
rmieu  H/om  AMmoiMrail^iefae  tasrepaiie  auod  neque 
fmme  neque  lilt  «oatpalNi»  ittum  uppeterei  locum^  quo 
ft^t  ueeedere  uon  tieeret.  Per  dnue  eano  hebdomadae 
nHtii  eibi  vei  poeuti  memeue^  iu  monueierio  uuuuii»  Ao- 
eidit  uuiem  ut  quintut  deeimue  dominieue  Utuceeeerei 
diee^uecendanie  nobiteum  eueerdote  ut  mmuiimuu  iUie 
«rm/Idam  «oiilo  offerreiufy  uueitam  pretpotitut  ad  af- 
tmreperduak^  eo  iueeteu  et  hmkitu  quu  tolettt  ruhore 
perfuem  em  epuUt  poeuHeque  mutieree  udweuire.  Sod 
«f  te  Ufa  profiroNl  olmriy  rlaoiar»  fietue  tui  euttetit 
ttaitmilmue  uetuitue  tuerpmtttque  inaoati,  901000  loiiltaa 
atamttt  ottaiRitiMait  armMaa  pMOi  ^ooiiiiiatt  etBoruoae. 
Peruelo  itaiuetaeripcio,  eum  eadem  iuier  cmterat  l^ 


meimoria  io  Martjroiogio  Romauo  celebris  babeiur 
9  Octobris ;  qoippe  qoi  umtuo  conseusu  contineiitiajn 
vovenies,  vitain  anacboreiicain  eiegeruut  et  sanctis- 
sime  traduxeroiit  sob  disciplina  abbails  Danielis, 
qoem  iiliim  e»&e  existimo  qui  coilaiiooe  i  apud  iu>- 
strum  Cassianum  dispotat.  Yerum  au  ilie  sit  Andro- 
nieos  do  quo  hic  agitur ,  lectori  judicandum  reliu- 
quo. 

«  Passim  id  indicant  sacra»  pagio»,  quae  felices 
Deoque  diieaos  prmdieant  quos  ipse  io  bac  vita  cas- 
tigal,  ne  in  «lernom  puoiat;  eontra  inrelices  et  re- 
proboe  Qttt6ai  ipte  non  irateiiur,  Eiecb,  xvi,  Sed 
diuutHt  eoe  euundum  deeidmria  cordit  eorum^  Psal. 
LUdi ;  Nm  «tMtel  «ap«r  p««aoii«s,  Ose.  iv.  In  boc  ge- 
nore  pnedara  Miat»  Uaos  mioii|i  irito,  verba  aocio- 
ris  lib.  U  Macbab*  cap.  vij  ubi  ait :  Obteero 


711  JOANNIS  CASSIANI CULLATIONES*  7U 

dicaods  quicum  se  aDiTersiscrimiDibas  flagiiiisque  A  disfnUem  tecum  (Jerem.xii) ;  cauMS  lameti  bujus  tan- 


cofllamiiient,  non  solum  nuUum  visibiliter  in  eia  si- 
gnum  "  diabolic»  suppleiionis  ostenditur,  8ed  nec 
aliqua  quidem  operibus  eorum  condigna  tentatio»  nec 
ullum  flagellum  correptionis  inferiur.  Non  enim  me* 
rentur  celerem  temporis  istius  expediiamque  medi- 
cinam,  quorum  duriiia  et  impomteni  tot  poenam  vitas 
priEsentis  excedens,  the$aun%atzib%tpziWaMel  indi- 
gnaiionem  in  die  iree  etretetationit  ju$ti  judicii  Dei 
(Aom,  ii),  in  quo  vermie  earum  non  morietur^  et  ignit 
eorumnon  eutinguetur  {Ita,  lxti).  Gonira  quos  pro* 
pheta»  velutanxius  pro  afflictione  sanctorum,  videns 
eos  aerumnls  variis  ac  tentationibus  subjacere,  et 
econtra  peeeaiores  non  solum  absque  ullo  humilia- 
llonis  flagello  cursum  mundi  istius  pertransire,  sed 


tae  inxqualilatis  inquirens,  subjungit  et  dicit :  Ve- 
rumlamen  jutta  loquar  ad  te.  Quare  via  impiorum  prO' 
tperaturfbene  ett  omnibui  qui  pragvaricantur  et  imqw 
agunt.  Plantatti  eot^et  radicem  miterunt^  proliciuMlet 
faciunt  fructum :  prope  et  tu  ori  eorum  et  longe  a  re- 
nibus  eorum  {Jerem.  xii).  Qiiorum  ruinam  deflente 
Domino  per  propheiam,  et  ad  eoruro  coratioiiem 
medicosatquedoctores  sollicile  dirigente,  et  quo- 
damiiiodo  eos  ad  planctum  similem  provocanie  ac 
dicente  :  Subito  cecidit  Babylon,  contrita  ett,  ulutali 
tuper  eam,  totUte  retinam  ad  dolorem  ejut,  ti  forteta" 
netur  {Jerem.  u).  Respondent  desperantes  angeli, 
quibus  salutis  human»  cura  commissa  est,  ycI  certe 
propheia  ex  persona  apostolomm  seu  spiritualiani 


ethnn  affluenlia  diviiiarum  ac  summa  rerum  om-  B  virorum  atque  doctorum  videniium  duritiam  inentis 


nium  prosperitate  gaudere,  intolerabili  zelo  ac  spi- 
ritus  siii  fervore  soccensus,  exclamat :  Mei  autem 
pene  moti  tunt  pedet^  pauto  minut  effuu  tunt  greuut 
meif  quia  %elam  tuper  iniquot^  pacem  peccaiorum  m- 
dent^  quia  non  e$t  retpectut  morii  eorum,  et  firma- 
mentum  in  ptaga  eorum^  in  labore  hominum  non  tunt^ 
et  cum  hominibut  non  flageliabuntuT  {Ptal.  Lxxii)  : 
scilicet  in  futoro  cum  daemonibus  puniendi,  qui  in 
praesenti  non  meruerunt  in  sorte  ac  disciplina  fllio- 
rum  cuni  hominibus  flagellari.  Jeremias  quoque 
cum  Deo  super  bac  impiorum  prosperitate  discep- 
lans,  licet  nequaquam  dubitare  se  de  jusiitia  Domiiii 
profiteatur,  dicens  :  Juttut  quidem  tu  es»  Domme^  ti 


eoruin  et  inipoenitens  cor  :  Cnravtmtfs  Babglonem^  et 
non  ett  tanata  ;  retinquamus  eam,  et  eamut  tmtis^icti- 
que  in  terram  tuam^  quoniam  pervenit  ueque  ad  cmlot 
judicium  ejut^  et  elevatum  ett  utque  ad  nubet  (/M.). 
De  istorum  igitur  desperato  languoreex  persona 
Dei  loquitur  Isaias  ad  Jerosalem :  A  plantu  pedit  ut* 
que  ad  verticem  nan  ett  in  ea  tanitat ;  vulmu  et  itvor, 
et  plaga  tument  non  ett  etrcunUigata^  nec  euraia  m^- 
dicamine,  neque  fota  oleo  {Ita.  i). 

CAPUT  XIIIL 

De  divertitate  tiudiorum  ac  volunttttum  quof  m  aerdt 
potettatibut  exereentur, 

^  Tot  autem  esse  in  immundis  spiritibus  quot  in 


AL4RD1  CAZiEl  COMMENTARIUS. 

eot  qui  tibrum  hune  lecturi  tunt  ne  abhorretcant  pro-  0  justitiae  poena  coerceat;  et  contra  mullo  esse  infeli' 


pter  advertos  catut;tedrepuient  ea  quee  acdderunt, 
nonad  titlm/tim,  ted  ad  correptionem  ette  generit 
nottri,  Etenim  multo  tempore  non  tinere  peccatoribut 
ex  tententia  agere^  ted  tiatim  ultionet  adhtbere^  magni 
beneficu  ett  indidum ;  non  enim  ticut  in  atiit  natiom^ 
but  Dominut  patienter  extpectat^  ut  eat^  cum  judicii 
diet  advenerit^  in  ptenitudine  peccatorum  puniat :  ita 
et  in  nobit  ttatuit,  ut  peccatit  nottrii  in  finem  devolu' 
lis,  tia  demum  in  not  vindicet.  Propter  quod  numquam 
quidem  a  nobis  natericordiam  tuam  amovet;  corripient 
vero  in  adversit  popuium  tuum,  non  derelinquit.  ilaec 
ille.  In  eamdem  senientiam  egregie  Laclantius  lib.  v 
Divin.  Insiit.  cap.  23,  Senecam  secutus,  euinque 
allegans  :  Si  quit^  ait,  tcire  volet  pteniut  eur  matot 
et  injuttot  Deus  polentet,  beatot  et  divites  fieri  ninat ; 
piot  contra,  humites^  miterot,  tnopee  ette  patiatur^ 
tumai  eum  Seneca  tibrum,  cui  titutut  ett  :  Qnare  6o- 
ftis  virit  mutta  mata  accidant,  cum  tit  frovidentia?  in 


ciores  si  impune  aeanl,  qnaiu  si  justa  ultione  po- 
niantur.  Quod  huic  foco  opiiine  quadrat. 

A  Id  est,  invasioiiis,  possessionis,  vexalionis.  ita 
passim  a  Cassiano  usnrpatum,  ut  caeiera  ^usdem 
derivalionis ,  svpp/en,  tuppletut. 

^  Repeiit  quod  superius  aliis  verbis  docuit  (Cap. 
17  ejutdem  cottat.)^  Non  omnet  dmuumet  univertat 
hominibut  inferre  patsionetf  ted  umcuiqua  viUa  eertot 
tpiritut  incubare  :  et  aiiot  quidem  immunditkt  ae  libi* 
dinnm  tordibut  oblectari^  aliot  btasphemiit^  aUot  irte 
furorique  pecutiariut  imminere,  aUot  patd  Irtsft/ia» 
atiot  eenodoxia  tuperbiaque  muiceri ;  et  unum^emque 
ittud  vitium  hunumit  cordibutquo  iptogaudH  interere, 
At<]ue  hinc  colligit  daemoiiuin,  ut  varlas  operationes 
atque  libidines,  ita  varia  esse  genera.  Ubl  noian- 
dum  duas  disiinctiones  da>monum  assignari  solere, 
unam  a  locis  quibus  imroorantur  hoininibosqae  in- 


sidiantur,  alteram  a  vitiis  ad  qua!  potissimom  im- 
quo  itte  mutta^  non  imperitia  tmeulan^  ted  tapienter  ^  pellere  et  excitare  nitontur.  Priori  modo  veteres 


ac  pene  diviinlut  etocutut  ett :  Deut^  inquit,  hominet  pro 
liberit  habet :  ted  corruptot  et  vitiosot  tuxuriote  ac 
detieate  patitur  vivere^  quia  non  ffutal  emendatione  tua 
dignot,  Bonot  autem  quot  diligit^  cattigat  ttepiut  et 
atMuit  taboribut  ad  utum  virlutit  exercet,  nec  eot 
cadudt  ac  mortatibut  bonit  corrumpi  ac  depravari  ti- 
ittl.  Vnde  nemini  mirum  videri  debet^  ti  pro  nottrit 
twpe  detictit  a  Deo  cattigamur ;  immo  vero  cum  jactU' 
mur  ae  premimur,  4um  maxime  gratiat  agimut  indul- 
geniittimo  Patri,  quod  corruptetam  nottram  non  patitur 
longiut  procedere^  ted  ptagit  ae  verberibut  emendat, 
Ex  quo  intdligimut  eue  not  Deo  euros^  quibut,  quia 
peceamutj  iratcitur,  Hicc  Laciantius  ex  Seneca. 
Quibus  accedit  clarissimus  iiie  senator  et  pliiioso- 
phus  Severinus  Bootius  libro  qoarlo  de  ConsoUMone 
Fhitosophia»,  ubi  egregie  docet  et  probat  feliciorea 
esse  ifflorobos  supplicia  lueDtes,  quam  si  eos  nulla 


dixerunt  quosdam  daemones  coBlesies,  sive  aereos, 
aqueos,  terrestres »  sublerraneos  {Cast.  Rhodig.  tib. 
II  eap,i  et  tequent.;  Lud,  Vivet).  Sic  Marcus  apud 
Psellum  lib.  de  daemonum  Natura  {In  eap,  9).  Tbo- 
mas  Canlipratensis  quatuorgenera  distinguit  (/t>.  ii, 
cap,  57).  Sunt  enim,  inquit,  deemonet  qui  in  aquit 
manent,  ethot  poetce  Neptnnot  vocant;  ttliiqui  strper 
terram^  et  hot  meubot;  aiH  in  terra^  ttctfl  tn  tpeluucit 
montium^  aut  tn  sl/vti,  et  hotDrutiot  voeat  Auguttinut 
{Lib.  X  de  Civit.);  alii  in  aere^  et  hot  tpiritualia  n^ 
quitice  in  ceetettibut  Apottotut  voeat  {Ephet*  vi).  Sic 
Itle.  Posteriore  autem  modo  distin^unior  apud 
Cassianum  lib.  v  InsUtut.  et  sequentibus,  itemque 
collaf.  5  splriius  gastrimargiae  ^  fomicationis,  phi' 
largyri»,  irae,  tristitiae,  acedias,  cenodoxic  el  snper^ 
biae.  Possunt  enim  hae  nomeoclatoraB  lam  de  ipsis 
vRiis  quani  de  daeoiouibus  viiiorum  aodoribiii  et 


715  GOLLATIO  ITII.  -  DE  ANUIJI  MOMUTATE  ET  SPIRITALIBUS  NEQUITIIS.  744 

honilnibus  ttadia,  non  dobie  comprobalur.  Nam  A  conteDli  illomm  Untommodo  corpora  qnos  supple- 


nounulios  oorum,  quos  etiam  *  Faunos  yu\gn%  ap- 
pellal,  iu  seduclores  et  joculatores  essemanifesiuro 
est»  ut  certa  quasqoe  loca  seu  vias  jugiier  obsiden* 
tes,  nequaquam  ^  torinenlis  eorum  quos  prsRter- 
eunies  potoerint  decipere  delecientur,  sed  de  risu 
uutunmodo  et  illusione  contenti,  fatigtri  eos  potius 
studeant  quam  nocere;  quosdam  solummodo  •  in- 
ttocttia  ineubationlbus  liominnm  pernocure;  *  allos 
lu  ease  rurorl  ac  truculentiae  deditos,  ut  non  slnt 


verint  airoci  dllaceraiione  vexare.sed  eilam  irruere 
super  eminus  transeuntes,  atque  aflficere  illos  sxvis- 
stma  csde  resiinenr,  •  quales  illi  in  Evangeiio  de« 
scribuniur(Ma<iA.  viii),  ob  quorum  metum  perviam 
illam  transire  jam  nullus  audebat,  quos  eorumque 
consimiles  beliis  quoque  ei  sanguinis  effusione  pro 
insaiiabili  ferociute  gaudere  non  dubium  est  Allof 
iu  eorum  corda  quos  ceperant  et  inani  quodam  tu- 
more  videmus  infecisse,  quos  etiam  '  Bacuceos  vul* 


ALAHDI  GkZMl  GOMMENTARIUS. 


incenioribus  aeclpi,  nt  aiias  dictom  esK  Atque  hanc 
dUUnctionem  explicat  Auctor  hoc  cap.  De  qua 
eiiam  mulia  videre  est  apud  Joannem  ClimHCura 
grado  15  et  ti.  Vide  undecimam  annouiionem 
Cuychll. 

•  Fanni  sive  Saiyri,  apud  eibnicos  scriptorest 
maxime  poeus,  nominaitssimi  :  de  quibui  eiiain  B 
meminit  D.  Augusiinus  lib.  xv  de  Civit.  Dei  cap. 
95»  qoos  ei  Siivanos  vocatos  ait,  quod  in  silvis  fre* 
qiientius  viserentur,  et  pro  diis  silveslribus  seu 
a|resUbos  colerentur.  Scribit  S.  Hieronymus  ( 1n 
Vita  Panit  $rmita)  B.  Anlonio  ad  Paultim  Eremitam 
per  vasum  soliiudinem  pergenii  Faunum  occurrisse, 
qoem  his  notis  depingil :  Inter  Maxcsam  convaUem 
hamd  §randem  komunculum  videl^  aduncie  naribui^ 
fnmte  eornibus  asperata,  eujus  exirema  pan  corporie 
m  eaprarum  pedes  desinekat ;  et  nihilomtnus  memora- 
tuM  animal  palmarum  fructus  eidem  ad  viatieumf  quasi 
pacsM  otndes,  oferebat,  Quo  cognito  gradum  pressit 
Anfontuf,  el  quisnam  esset,  interroganSt  hoe  ab  eo  re- 
MOnsKm  acupit :  Mortalis  ego  sum^  et  unus  ex  accolis 
Erem^  quos  vario  delusa  errore  gentilitaSf  Faunos^ 
Satffrosque  et  iueubos  vocans^  colit^  etc.  Siibdit  dein- 
do  Hieronymus  ad  rem  conQrmandam  r  Hoc,  ne  cui- 
mam  ob  tncredulitalem  scrupulum  moveat^  sub  rege 
Conetautino^  umverso  mundo  teste  defenditur.  Nam  r 
Alexandriam  isliusmodi  homovivus  perductus^  magnum 
popuh  speciacuium  prasbuit^  et  postea  cadaver  exam- 
ma^ne  calore  msiaiis  dissiparetur,  sate  infkso,  AntiO' 
cAim,  ut  ab  imperalore  viseretur^  altatum  esl.  lU 
D.  Hieronymus  raunom  velut  hominem  et  multis 
boroinis  noiis  depingens,  quem  Umen  ibidem  pe* 
mteum  animal,  portentum  postea,  bestiamque  ap- 
peliat.  Unde  eolligit  Marianus(in  scholiis)  fnon^ 
•iniosttm  aiiquod  fuisse  genns,  praeseriim  cum  tales 
bodie,  loto  jam  orbe  peragraio,  bomines  non  repe* 
rlantur.  Cui  eousentire  videtur  Baroiiius  (fom.  III 
Amud.  «11.  5i5),  censens  hanc  historiam  ab  Hiero« 
nynio  enarraum  miraculo  esse  ascribendam ;  ul 
de  moliis  allto  animalibus,  raiionis  licet  expertibus, 
sicpe  legiiur,  ea  velut  ratiotie  prxdita  et  Dei  nutu 
reddiu  pene  rationalia,  qualia  solent  homines,  exhi- 
boinse  sanciis  viri!i  mlnisteria.  Yerum  quidquid  sit 
de  Pauno  illo  qui  S.  Antonio  obviuf  faciui  est,  pro- 
iMbillos  esl  Fannos  illos  et  Saiyros  ab  ethnicis,  ut 
dscsom  est,  pro  silvarum  nttminilnis  habitos,  fuissa  D 
daemooes  In  humana  efHgie,  sed  monstruosa,  et  in 
cnprtnam  vel  asininam  desinenie,  apparentes,  et 
iHNMlnibus  illodentes,  ut  bic  Auctor  iiiniiit,  qoos  et 
pilosos  hac  ratione  Scriplura  nuncupal.  Isaine  xiii : 
Piion  saltabunt  ibi,  (Jt  D.  Hieronymos  ibidein  anno- 
lavil :  Piiosoe,  inquleiis,  vel  incubones,  vei  Satgros^ 
siimestres  quosquam  homines^  quos  nonnuUi  Faunos 
^fsrioe  voeaaly  am  dmmonum  genera  intelUguni,  Item 
cap.  54  apttd  eomdem  propbetam  :  Occurrent  dcemo' 
tif«y  otfoeeiUaairui  et  vUosus  ciamabit  alter  ad  alterum. 
Qnamqoam  pilosi  alia  eiiam  raiiooe  daeinones  dicti 
eeiineantor,  qood  suis  cultoribus  in  forma  birci 
liirsiiii  et  pilosi  plerumqoe  appareant.  Sed  de  hls 
aalMS. 

•  ^  Aeciptendum  id  comparative,  id  est,  non  »que 
d«toeuriatque  alli  crudetioies  trucolentioresqoe,  de 

Patrol.  XLIX. 


Suibus  postmodom.  Verius  enim  est  omnes  omnino 
aemones  opure  quam  gravissima  mala  bominibus 
inferre,  et  sl  I>eu8  sinerei,  reipsa  illaiuros.  Dooel 
D.  Anionios,  apod  Atbanasium,  cunctis  dcmonibos 
hostile  odium  in  homines  esse,  gravius  in  Christla- 
nos,  gravissimum  in  monacbos  et  vlrgines  Deo  di- 
caus;  slngulis  lamen»  non  nisi  quanlum  Deus  per* 
miitit,  nocere.  Sl  amplius  non  sinanlur,  gauoere 
homlnum  derisu  et  deceplione,  ut  hic  dicitur;attt 
Impulsu  in  aliquod  saliem  veniale  peccatum,ui  otio- 
s»  spectatioiiis,  vel  locutionis,  risus  solutioris,  dis« 
Iraciionis  in  oratione,  dormiiaiioniji,  et  hujusmodl 
delictorum,  in  qu»  etiam  valde  perfecil  facile  per^ 
trahuntur.  {Vide  Petr.  Vluniacens,  tib.  i  Mira.  c.  17.) 

« InnociMs  incubnliones  polo  intelligi  oppressio- 
nem  illam  nocturuam  quv  voci  spirituique  meatum 
intercipit,  et  velut  ingenti  pondere  qiiiescences  seu 
dormientes  opprimit  ac  peue  suffocai,  qusm  Graect 
ifutkrxpt  {Suidas  v.  Ephialtes),  incubum  Lalini,  Galli 
cauchemar  nuncupant  :  qu.t  quidem  oppressio  et 
suffocatio  plerumque  ex  voracitaie  et  crudiUte  ci- 
borum,  et  stomacni  indigerie,  aut  specie  quadam 
morbi  meI.incholici  nasciiur;  inlerdum  lamen  a  daa- 
monibus  efficitur,  uude  eiiam  incubi,  sive  incubo- 
nes  dlcii ;  praeier  illam  rationem  obscen»  Incoba- 
tlonis  et  commiitionis  cum  strlgibus,  et  sagis,  de 
qua  D.  Aogustinus  ubi  supra.Est  itaque  hicmorbns 
subinde  mala  corporis  affeciio,  alias  nuda  et  mem 
dsmonis  infesutio  aut  illusio. 

^  Tales  ilii  qui  Grascis  ^AXaflrro^ff  dicli  :  inqnorum 
numeroNeme8i8,quam  fingebani  ultricem  scelerum, 
seu  deain  ultionis.  De  qua  Alciatns  emblem.  27. 
Talis  ei  ille  exlerminator,  de  quo  in  Apocalypsi  : 
Angelus  abussi,  eui  nomen  Hebraice  Abaddon^  Greece 
Apollgon,  Latin^abens  nomen  Exterminans  {Apoc,  ix)« 
Quibus  omnibus  linguls  signiflcaiurda&mon  omnia  dis- 
perdens  ac  destruens.  Ita  etiam  nonnulli  interpre- 
uniur  daemonium  meridiaiium  psal.  xc ,  quod  scilicel 
non  laienter  et  doiosis  machinationibus,  velut  in 
tenebris,  sed  palam  et  aperU  vi,  ut  in  meridie, 
homines  ^ggreditnr.  Hujus  generis  daeroones  B.  An- 
tonius  dicebatad  sunimam  nocendi  verticem  perve- 
nisse,  et  alios  eorum  comparaiione  videri  leniores 
ac  mitiores. 

•  Matih.  V1II :  Ctini  venissent  in  regionem  Geraseno* 
rum^  occurrerunt  ei  duo  habentes  dirmoiita,  seevi  nt- 
mis;  ita  ut  nemo  posset  trantireper  illam  viam,  Addit 
Lucas  de  uno  Unium  eorumdem  loquens,  neque  se- 
stimenlo  induebatur ,  neque  in  domo  manebat^  sed  in 
monumenHSf  ad  exprimendam  eorom  ssevitiam,  ob 
quam  nemo  auderet  eis  occurrere  aut  eos  domo  ex- 
cipere  ,  unde  exclusi  a  communi  hominum  habiu- 
lione  in  sepulcra ,  scilicet  camerata,  sese  reciperent. 

f  Bacoceos,  vei  Bacoteos,  sive  ol  in  mss.  legiiur» 
Bacucos,  inlelligit  homines  cerio  quodam  dasnionom 
genere  correptos,  barbara  voce  a  vnigo  eis  Imposlu. 
Uuatiivis  autem  de  dsmoniacis  proprle  bic  agatur , 
ttt  verba  sonant,  non  de  dTemonibiis  seorsum  sumptis 
eoromve  proprieiaiibus ,  lamen  etsdem  etiam  sepa- 
ratis  et  extra  corpora  mortalium  subinde  apparenli* 
bus  eamdem  appellatlonem  triboi  solere  non  est  im- 
probabile.  Qoemadmodoni  D.  Augustinus  (Ub,  xt 

23 


iTiS 


iOAMNlS  CASSIAMl  COLLATiONEi. 


tl« 


'gns  appelht^  •  nt  sftmetipBOS  ulcra  proceritatem  A  daemonem  eonfltentem,  per  •  Arlnm  et  Eanomiom 


corporis  erigentei,  nane  qaidem  se  in  quosdam 

.':  faatus  gestosque  sustollerent,  nonc  velut  acclines 

'  adquemdam  se  tranqulllitatis  et  affabilitatis  sutum 

commones  blandosque  snbmitterent,  seseque  Telut 

iliustres  et  circumspectabiles  omnibus  aestimantes, 

I  nunc  quidem  adorare  se  potestates  sublimiores  cor- 

^   poris  inflexione  monstrarent,  nunc  vero  ab  aliis  se 

crederent  adorari,  et  omnes  motus  quibus  vera  offi- 

eia  aut  superbe  aut  bumiliter  peraguntur,  explerent. 

Alios  reperifflus  non  solumstuderemeodaeils^aed 

etiam  ^  blasphemias  homiaiMis  inspirare.  Cojoa  rei 

etlam  nos  testes  sumus,  qul  aodivlmos  aperlissime 

ALARDI  GAZiEl 

deCi^t.  e.  2S)  scribtt  qoosdam  esse  daemones  quos 
Galli  Drusios  nuncupabant:  de  quibus  infra. 

«  Quod  de  daemoniacis,  id  est,  dxmonibtis  homi- 
num  corpora  occupantibus  hic  dicitur,  idem  in  ipsos 
aeparatos  et  exira  bumana  corpora,  in  bumana  la- 
meri  specie  «ese  exhibentes,  conf^rult.  Nam  et  gigan- 
tum  et  pumilionum  slTe  bomuncionum  specie  appa- 
riiisse  leguntur,  ut  videre  est  in  Viu  S.  Antoniiapiid 
Albanasiom,  Macarii  apod  Palladiom  {Lau$iae.  20), 
Benedicti  apud  Gregorium  Magnum  (Dialog.  2, 
cap.  I).  ... 

I»  Hinc  spiriius  blaspbemias  dictus :  qno  homines 
etiam  sancti  et  admodum  religlosi  &ubinde  iufeiUntur, 
ut  etiam  ea  de  Deo  rebusqiie  divinis  cogitent  iovill» 

3uaB  nec  aniroo  sentiunt,  immo  maxime  aversantur : 
equo  Palladiusin  Evagrio  {Lausiac.  86) :  Aliquando^ 
Inquit,  et  mo/ei(iam  eMbvit  ^pirilw  bla$phemim ,  et 
quadraffinia  diebuM  Mm  esl  leetum  inareuue ,  elc.  Et 
Joannes  Cliniacus  gradu  25  eum  iU  oescribit :  Neque 
enim  quivis  eit  ininucui »  $ed  ho$iibu$  ommbue  imma' 
nior  et  qravior,  Ktquod  duriui  est^  non  [adU  spirituali 
midico  enuntiari,  autconlUendodenudaripote$t.  Quo- 
'Urca  plurimU  nounumquam  deeperationk  et  dtfiden' 

'  tim  eau$a  /ut/,  omni  iHorum  consumola  sp«,  non  ueue 
quamavmne  conMumiiwt  lignum.  i$te  igilur  uetera" 
liistmiM,  ut  $<Bpe  alia$  ad  $anciam  synaxim  et  ad  ipsam 
korrendam  $acrorum  my$teriorum  horam  hla$phemare 
Domittwn^  et  ip$a  qu(g  con$ummaniur  sacra,  $oUt.  Ex 
quo  mamfe$te  eoitiaimui ,  non  e$u  ammam  HO$iram 
quce  ilta  intus  verla  locuta  $it  impia  el  non  ferenda  , 
$ed  diBmonem^  Dei  bon^rumque  omnium  adver$arium^ 
qui  de  ccelie  dejectu$  e$l,  quod  itlic  quoque  dumuuer 
euperbiam  exiollit,  in  Deum  bla$phemia$et  contumeUa$ 
iaculari  vi$u$  e$t.  /Vnm,  m  mea  $uni  turpia  itla  ei  ecete- 
rata  verba^  indd  e$t  quod  donum  cmU$te  $u$cipieH$  ado- 
Tof  Quonwdo  postum  una  et  benedicere  ei  malediceref 
Pturimoe  ^eductor  iste  animarumque  corruptor  in  $tu- 
norem  et  amentiam  $apa  deducit.  ^ulla  fntm  cogitatio 
ita  dilHciU$  ,  ut  i$tat  enuntiari  potest.  £t  post  pauca  : 
Non  eoium  auum  Deum  et  dimna  omnta  impius  ilU 
$fnritu$  bla$phemat;  $ed  et  turpissima  queedam  et  U* 
ierrima  verba  sn  nobu  intelUctuatiter  toquitur^  ut  aut 
oralionemde$eramu$^  aut  M$metifj$o$  in  deeperatUmem 
dejicianm.  Plurimarum  quidem  intercepU  oralioAam, 
e/ios  a  sacrarmfi  my$teriorum  communiono  uparamlf 

.  ati0$  per  iejunium  domuil  nefiuam  hU  et  immatde  ly- 
fojituis  •  uuUamque  eu  requiem  conuuit^  Rurbusque 
iafra  idem  Ciimaeu&;  Solet  flerumqueineimplieiorum 
atque  puriorum  vuntibue  ku)u$modi  daiman  immarari^ 

'  auod  hi  maximevekemntiut  ceeUrie  cmcuti  et  permr" 
bari  con$Meverunt,  Quibue  sane  non  dicimus  id  ex  su- 
perbia  aliqua  propria^  ud  ex  dcmonum  invidia  et  cal" 
lidiiaie  conlingere,  liiec  et  alia  (•iimacus,  ac  postremo 
subdit  eiempluffl  cujuadam  roonachi  a  i^piritu  blas- 
g  pliCBuas  vexaii»  ei  a  patre  spirituali  eurali :  iiFQiia- 
chus^  uiquittf«idam  $tudU$ui  cum  ab  eoperturbareiur 
ad  m§inis  annoi^  carneny  $uam  jejuniU  at  vigUii$  ma^e* 
rwre  non  deetitil:  cum  vero  nuUam  utilitatem  $e  inde 


ae  impieutem  sacrilegl  dogmatls  edidisse.  Quod 
etiam  in  tertio  Regum  iibro  onom  ex  iisdem  ipsis 
manife&le  legimus  praedicaotem  :  Effrediar^  inquit, 
#1  ero  $phriiui  mendax  in  ore  oiimiiim  prophetarum 
eju$  (III  Reg.  xxii  «I U  Pwr.  x? m).  De  quibos  Aposio- 
lus  argoena  ilios  qoi  ab  Ipsia  deelpiMitnr,  ila  iafert : 
AUendentee  eptriHbue  udueteribue^  m  doetfinU  dmo- 
nlomm  in  hgpoeri^i  toquentium  mendadum  (1 7fm« 
if,~  i^  %)*  Esse  aotem  et  ^  alia  dsmonom  genera,  id 
esl,  nolorom  aiqoe  sofdomm»  Evangeila  testaalar 
{Luem  XI,  vii»  Jfard  ix).  •  Incentores  etiam  libidi- 

GOMMBMTARII». 

B  ^ptiie  $entiret^  frofmue  cemicriptam  in  cheriaper' 
turbationem  ac  tentationem  mom  earuto  cmdam  ae  pro- 
batiuimo  eeni  obtutit^  in  faciem  proitratui ,  nec  Ukm 


intueri  taUm»  Vt  autem  Uttit  iemor^  tubri^t^  fratrem- 
aue  erigeni  dixit :  Pone^  /ili,  maiiam  iiiam  euper  ocu- 
lum  meum.  Qued  eum  feciuet «  ait  itti  eenior :  Super 


collum  meum  itl,  frater^  hoc  pucaiumj  quotquot  anm 
U  oppugnaverit  vel  oppugnaturum  $ii.  Tu  auiem  ii 
obunfa.  ul  hmc  jam  floccipenda$  et  nihil  mftmei.  Qsi- 
bu$  verbie  iia  roboratu$  e$t  frater^  mI  non  anu  aiU  le- 
ni$  excederet ,  quam  hujuemodi  morbui  evanucmet. 
llsec  ille.  * 

^  Insignes  et  fsmosos  haeresiarchas,  quorum  prior 
divinitatem  Filii ,  alier  Spiritus  snncti  pRKipne  ioi- 
nu|Davit.  Ille  presbyier  Alexandrinus  docoit  Filiuin 
Dei  esse  creatoram :  proiiida  non  esse  coaeiernuin , 
nec  dfMouffMy,  id  est,  consobstantialem  Patri.  Uitde  in 
magno  concilio  Nicseno  damnaius,  eom  in  ecclefiiain 
intrare  veilet,  subiioalfi  rooto  ia  pubiicum  secessum 
abire  coactus  cum  eicrementis  Intestioa  onmia  ei 
animam  effudit.  Eonomius  monachns  Aetii  discipuliis 
dissimilem  per  oronia  Patri  asserens  Fiiium  et  Kilio 
Spiritum  S.»  ait  D.  Augustinos  (Aug.  heerei.  45  et  60). 

4  Dmroonesmuti  aut  surdi  dicontur  qui  oiuios  sut 
surdos  reddunt  qoos  possident,ut  soperius  noiatain. 
Mutus  qiuppe  fult  et  surdos  ilie  dsBmimiacos  qusm 
Dominoa  coravit  Luc«  xi,  sed  djpmooio  operiBle, 
quod  idcircomuium  etsurdumappellalor.  Itas^ieii- 
nio  ustt  linguae  privatam  nHilierem  ab  hac  genere  d«- 
moniorum  reCert  Palladlus  in  Yitaabbatis  Possidooii 
{Lausia.  11). 

•  £x  hoe  genere  fuit  ille  qui  S.  Antonio  in  fonna 
nigri  pueruli  apparuit,  hisiorian  ita  iiarrante  Ailu- 
nasio :  Quadam  dU  diaboiui^  cum  uideret  u  umper  ab 
ejuecogitatUnibui  repetti^  iuundnmquodicriptmnetti 
itridene  denlibui  et  utuittni^  quatU  etl  nmiiOftalis  ep' 
parebatf  et  vultu  puer  horridus  atque  niaer^  ad  ejusts 
gehua  provolvene^  tutmana  voce  ftebat,  aiceui :  Multos 
ieduxi,  plurinui  deeepi:  nuncautemut  ceeterii  Mncfif» 
B  ita  et  tuo  eum  labore  euperatui.  Quemcum  interro^' 
ret  Antoniui,  quiinam  euet  qui  tntia  toqueretur,  mt : 
Ego  $um  fornieatsoms  amieus;  ego  muUuneda  edver-' 
$um  omne$  adoleuentu  turpUudinie  amut  eucerij 
hittc  et  $pirUu$  fornUationU  voeor.  Qumitoo  pudiee  vt' 
vere  dieponentu  fefetti .  ^iiei  («Hntler  ineipieutes  $d 
$orde$  priitina$  redbre  per$ua$it  Effo  eum  prepUeqetm 
propheta  lapM$  increpat  dieene :  ^pifsln  fenieatioms 
ieducti  mlii«  et  revera  per  me  itli  fuoruni  mtppknt^ti» 
Ego  ium^  qui  t^pmm  empe  lamaw,  et  eemper  repulfi» 
$um.  Cum  hoe  Chriiti  mUee  audieeet,  gratias  aff» 
Deo,  et  largiore  adeermn  inimscum  eomferteius  om^ 
da^ ait :  Muttumergo  despieabUu  et eemtemptibiUs  m- 
nam  H  ob$eueita$  tun  et  mtae  snfbrmmrum  eigna  smt 
rerum ,  etc.  Hnjos  etiaai  fenerla  foisfre  vklttttr  dx- 
mon  ille  Asmodxus  dictus  Tob.  vi  et  vui,  qui  Sarc 
aeptem  coojttges  libldMiia  ardore  ineeeoiot»  et^« 
clttso  Dei  Ufflore  in  caraia  desidmrin  .f«ienles  priiDa 
nocte  necabat :  quem  i^elns  Repbeel  )ig«Yit^«^ 


; 


YI7  COLLATIO  ^IL  —  DE  ANilUS  HOBILITAH  BT  SMRITAUBUS  NEQUITUS.  711 

•tqne  laxuriae  quotdam  spiriiut  essa  propbeta  A  x,  Joon.  xit),  qui  prlaeept  muoiii  Inyii,  qai  reetil» 

res  lenebrariiin  haruini  quive  spiritolia  nequilias  ab 


commeaBorat  :  SpirtiKt,  inquiens,  fornUationii  44- 
cefitto%t  ei  formcati  iunt  a  Deo  suo  (Om.  iv).  *No- 
eturuoa  quoque  sive  diurnos  ac  roeridianos  datroones 
similiter  Scripturarum  aucioriias  docet  {Ptal.  xc)* 
De  quorum  diversiiate  perlougum  est,  si  volumus 
omnia  Scripturarum  volumiua  per^cruiantes  sigiN 
laiim  percurrere,  ^  qui  per  proplielain  oaocentauri, 
qui  pilosi,  qui  sirenx,  qui  lami».  qui  ululae,  qui 
siruthiones.  qui  ericii  designantur  (Imi.  xiv)i  qui 
aspisy  qui  basiliscus  in  psalmo  (Pt.  xc),  qui  leo,  qui 
draco,  quive  scor pius  in  Evangelio  nuneupentur  {Lue* 


Apostolenominentur(£|9^t.  vi).  (tu»  voeabula  non 
casu  nec  rortuiio  iodita  illis  debemos  acdpeM,  sed 
signiflcatione  istaraiti  firirum  quc  apud  nos  vel 
mintts  nexia  vel  nagis  pernleiosas  suntt  lUerunt 
ferociuies  rabiesque  distingoi,  et  ex  siiniliiudine 
nequitim  viritlentasiev  prlneipat«s  qaem  istis  Inte^ 
ctitersi  feras  sive  aerpeniei  qmrdaiti  excellentUi 
malitita  sa«  eenfeH,  iliee  qaeque  eoruili  vocaMH 
Dunenpari :  ut  aeUieei  elios  qaMemi  oh  ▼ehemen«> 
tiam  ftirerii  ei  rabteas  iwociletis  saae^  leonii  appel* 


ALARDi  Qksm  coinieisTAftms. 


legavit  in  desertum.  Tales  eiiam  illi  daemones  quos  ^  ba  sunt  Aihanasii)  et  eerpentum  formas  induentee 
S.  Atiguatinos  {VH  tupte)  seribit  a  Oillis  BruSios  ■>  eetlm,  ubifHr  tandut  agehat,  prottnutreplevere  pha% 


appellaloe^  bane  assidne  immanditiam  el  lentare  el 
eficere  soliios.  Tale  genut  Ulud  damomorum  quod 
Salmtor atteruit  Aonejici^  nitiinjejunio  et  oratione 
(LttfdPxxii),  quibos  carni^  toxuHa  maxlmeterrenatuh 
Taliaeitikei|oemlii9»  Jusiliiaai  virginem  immUi»- 
baiCyprianuSi  tom  inaguj!,  noslea  ssnctuSf  apud 
Gregorium  Nazianzenumorat.  18,  etille  nucin  ad  vir- 
ginem  atiam  expugiiandam  GazensiS  adolescei»s,  nia- 
gieis  artibus ,  subier  domus  limen  dellverat « ^iui  m 
S.  BUarione  interrogatut ,  eur  in  adoletcentem  iptum 
ingreHUt  non  ettet  7  ut  qutd,  re$pondit,  fntfarem  in  ^tH 
qul  habebat  cottegam  meum,  Amorh  dd^monemt  ut 
narrat  i.  Hleroityuius  iu  Yita  ejusdem  Hilarionis. 
Talis  d«nique  qui  qucmdam  veluti  amoris  furorem 
et  in»ani.im,  pudicl^simx  virgini,  ut  in  Vita  D.  B:i- 
silii  fegitur,  excitavil ,  quique  anud  t^alladium  Movsl 
iCibiopi  el  Evagrio,  el  apud  llieroiiyinuin  ipsl  Ul- 
larioni  roaximas  c^irnis  inolestias  exhibuit. 


iMtfft  teonum,  tanrofum,  (upotun^ ,  atpidum ,  terpen- 
tum,  teorpieniim,  neefieii  m  pordonmi,  atqne  urtorum. 
Et  hwe  nnguia  tecundum  tuam  fremebant  naturam. 
Rugiebat  leo  occidere  vo/tnt,  leufot  mugitu  et  cornibut 
minabatur,  terpentet  tibilo  pertonabant,  luporum  im- 
petut  inMabat,  patdut  diteolor  andlorittui  caUiditatet 
variat  indicabat :  trueet  omnium  vultut ,  voeet  Aorrf» 
ddf,  ditut  auditut,  tl.Tc  Aihanasids.  Quiet  complu* 
ras  aN»a  appariiienes  daemonum  sub  diversiset  mon- 
struosis  formis  ac  spectris  eidein  Antonio  facias  re- 
feri:  Tatem,  in<iuil,  e  te  vUum  diabolum  ateerabai 
Antonius  .qualem  el  bealut  Job ,  Domino  reveUmta » 
eognovit.  OcuU  ejut  ac  ti  tpeeiet  Luciferi:  e»  ore  «yot 
pTOcidebant  lampadet  aceentm:  erinet  quoquemieendiia 
tparqebantwr;  et  es  naribut  ejut  fumut  egreMebaiur « 
qtuiti  fornacitasttuantit  ardore  carbonum;  kalitut  ejme 
ut  prunm;fiamma  vero  ex  are  ejut  giomerabatur.  Aiiu 
tempore  vidit  bettiam  pube  tenut  humamm  facbem  prm^ 


•  Specul  lllud  psalini  nonagesitni,Atfi(ir>^^A.t^<>^A't'^  C  t^^^^^^^%  qumexindein  atinum  finiebaiw.  Vidil  idem 


tfi  die;  a  negotio  perambulante  in  tenebrit;  ab  incurtu 
et  demomo  meridiano.  Quem  versum  de  variis  das- 
monum  generibus  inlerpreianiur  Babilius,  llieron][-> 
mns,  et  alii ;  et  nociurnos  vocant,  qui  noctu  praeci- 
pof^  horoines  iiifestare ,  tentare,  aui  vexare  soleiit : 
undeet  principes  tenebrarum  et  polestas  tenebrarum 
propna  qoadam  raii4»n^  appetl»»t»r  i  p4>etia  ioeifugt« 
lenebriones,  spectra,  larvjp,  umbnc,  pbaiitdsinata  ; 
contra  quos  auciore  Ambrosid  catiil  Becldsltf  .* 

Procul  recedautsomnia, 
Et  uoctium  phanUismata, 
Hotleroque  nosirum  comprime 
Ne  poUuaalor  oorpora. 

Diumos  ac  meridianos ,  qui  interdiu  ac  meridie  po« 
tissimum  grassari  aut  vire.s  suas  eiercere  homines- 
qae  acrius  adoririsoliti;  tuni  spirituali  tentatioiieel 

impogiiali^Hie  mtf  tme  Itixurr»  et  acedias ,  qusK  duo  n  ribu»  coepit  imitari  rugiius  leonum  ,'  balatui  peco- 
peceuto  «rieiii  vflhemeiilhis  homiaM  eiiis  disten-^"' ruro,nidkQeiisiiiorom,8ibitos  serpentiom,  porcorum 
'  "^  "  -  «>      -  grouitos,  strldoreii  serieuiB.  Tunc  repente  l^iius. 


Autonius  teste  Hieronymo  (in  Vita  PauU  firemiitrj, 
bomifiem  equo  mixtoitif  cui  opinio  poetanim  hippo- 
eeiitauro  nomen  dedit,  de  quo  tamen  dubitat  D» 
Uieronymus  an  fuerit  diabolos.  qui  sic  ad  lerrendum 
simulaverit,  an  aninial  aliquod  moastruoaum,  ut  toiel 
eretuus  hujusmodi  monsiroruin  ferax  esse.  Simile 
est  qoed  de  Hilarione  narrat  idem  Hieroiiymus,  cum 
is  ineremo  ageret,  Quadfim  nocte  cetpitte  infantum 
^mdbre  vagiiut,  balaiui  peOorum,  mugitut  boum^  p/an- 
^liwff  qHeit  muttefum,  leonum  rugitut,  murmur  exerd- 
IfM,  et  rurtut  vafiarum  portenta  vocum^  ut  ante  tonitu 
qudtn  atpectu  terrilut,  cederet ,  etc.  Similis  itidem 
b.  Gregeril  (lii.  lUdialog.  cap.  A)  de  Datio  Mediola- 
nensi  episcopo  narratio,  qui  cum  quamdam  domum 
ab  homiiilbus  deseriam,  et  a  dsmonibus  occupatam 
apud  Corinthum  hospitandi  causa  ingressus  esset , 
intempestuR  noctis  syeatle ,  cum  vir  Dei  guiesceret , 
aniiquus  hostis  immensis  vocibus  magnisque  ciamo* 


tum  et  pleiium,  at  doceat  Euthymios  et  Theodoreioi 
In  eumdem  psalmiim,  et  Cassiaiios-n^ier  lib.  x  lu- 
stital.  eap.  i,  tom  eiitim  cdrporeis  SratntiortibuS  ^.t 
mel6iliie«  ni  ia  Vlta  S.  AnMfnit  et  «libi  ^^ere  est. 
Casteram  Don  bxc  ita  accipiebda  sunt  qoasi  dmi^nes 
vel  a  locis  Tel  a  teinporil»us  dependeant»  sed  quia 
pro  soa  tohintate  ei  Dei  pefmfssu ,  vef  sui^eriorum 
spiffiiaufls.fmpepio,  htM  vel  Hla  tempeta  prepensio^ 
^aut  Ireqtteniius  deligant  aut  sortiantur. 

b  Trihauntur  hxc  et  hujusmodi  vacabuta  diemoni<« 
bos^  %e\  eemmi.miter  et  promiscue  omiubos,  vet  ape« 
ciaiun  ei  peeuiiariscr  aUqNibuftetcertis,  idquedopiiei 
ratione :  i*  per  netapborain,qoaienas  e|atmedi  ani* 
luaiium,  sive  inonitreram  proprieiates  et  pravilales 
imatantoF,  ol  inferiaa  deeiaratur ;  i*  qoia  hti^usmodi 
fornum  ai»ieft|^aeMimereel  ift  eie  speciablies  se  prm^ 
bere,  ol  tt  vita  S.  Antouii  sspius  in  hecargumenio 
ciimi^ifevaluiMi  Mti^iieit*  iVm  #t  benmrt/nH  {nr- 


tot  i)estiarum  vocibusexeiiatas,sorrexitvehementer 
hratus,  et  conlra  auii^uum  hostem  magnis  cospit  vo- 
cibifs  ehmare,  dicens  :  Bene  tibi  contigit^  miter:  tu 
iile  ee  f  tft  dimitti :  Ponam  tedem  meam  dd  Aquiionem^ 
et  ero  timilit  Aitiuimo  {Itaim  xiv).  Eeee  per  tuper* 
biam  tuam  porcit  et  toricibut  ttim/it  faetut  ee;  et  aui 
imitari  Deum  Indigne  votuitti ,  ecce ,  iif  di<^Rut  et«  6e- 
ttiat  imitarit^  etc.  Ubi  causam  habes  expressam  cur 
Detis  permittat  Daeuiones  in  hujusmodi  foi  mis  bestia- 
nim  apparere,  autetrum  voees  Imiiari,  nimirum  ad 
majorem  ipsorom  confusionem  ignomlniamqne  el 
superbia!  dejeclionenk  Plnra  aha  videre  llcet  »md 
Petrvffl  Glofidaeensem ,  CteSarium  Cisteriien^em , 
Tboffiam  Castlpr^tanum  et  alios  recenciores  (Pett* 
Clun,  Ub.  I  de  liiraeuL ;  Cenaf.  Ub.  de  Deman,;  PeU 
tbira.  de  apparit,  tpiti,  eap.  9t  Deltia  de  nHagia  M. 

%q.tiy 


71»  JOANMiS  CASSIANl  COUAtlONESL  m 

lationem;  tUntbuilisci,  ob  illnd  morUferum  ¥iros  ^  tempns  noctum«  quietis  iu  nostris  fQreatur  obtuti- 


quod  priusquam  sentiatur  interimit;  alius  vero,  ob 
t^^era  maliti»  sos,  ooocenuuri,  aut  ericii  oomen 
strotbiooisTe  sortitus  sit. 

CAPUT  XIIIll. 

tnterrogatiOt  unde  digftreniia  ne^uiiiarum  cmleelium 
tanta  ffroceaent. 

Germanus :  Nonquidem  ambigimusillosquoqueordi- 
nes  qnos  Apoitolus  enumerat ,  ad  istos  referrl,  qula  non 
est  nobis  coUoctatio  adfersus  camem  et  sangninem, 
sed  adversue  ffrindpatus ,  advertue  pote$tate$ ,  adver^ 
tut  mundi  reel^ret  tenebrarumharum^  contra  spiritaiia 
nequitias  in  coBlestitui  {Ephes.  vi) :  volumos  tamen 
nosse  unde  sil  bxc  UnU  inter  eos  differentia,  vel 
quemadmoduoi  Unti  nequitis  exsiiterint  grados»  an 


buSfUtappropinqoantis  auroraa  nequaqoam  vicinlaoi 
sentiamus»  ei  usque  ad  ortom  solis  insatiabiliter  col- 
lationis  Itojus  verba  contexere  provocemor :  Umen 
qnoniam  absolutio  propositx  qoxstlonis  cum  ecepe- 
rit  indagari,  In  quoddam  amplissimum  acprofon- 
dissimum  nos  educetpelagus  quftstionum,  qood  prc< 
seotis  borae  brevius  non  sinlt  transmeari:  eontmo- 
dius  reor  ot  eam  futursB  noctis  indagini  reservemus, 
quo  et  mibl  sob  bujusqu«stionis  occasione  de  vestro 
propensiorl  colloquio,  Istitia  spiriulis  ac  fructus 
uberior  conferainr,  et  proposiurom  quaestionum 
sinus,  prsebente  nobis  Spiritu  sancto  prosperos  flatos, 
liberius  penetrare  possimus.  Quamobrem  soporis 
modicuui  degusuntes  discutiamus  obrepentem  oculis 


ad  boc  creati  sint,  ut  bos  ordines  maliii»  sortiren*  g  nostris,  vicina  Jam  iuce,  torporem,  ac  deineeps  pa- 

riter  ad  eccleslam  procedentes,  *  qooniam  nos  hoc 
facere  Dominicas  diei  soiemniias  commonet,  reversi 


tur»  et  quodam  modo  buic  oequiti»  mlliurent? 

CAPIJT  XXXIV. 

Dilalio  tuner  absolulione  proposiKe  qwBstiom. 
Serenos:  Qoamquam  proposiiiones  vesirati  totom 


b  post  synaxin »  ea  qo«  Dominus  ad  inslnictioneffl 
commonem  pro  desiderio  vestro  largitus  fuerit,  du- 
plicato  gaudio  conferamus. 


*  Nempe  ad  ecclesiam  procedere.  Id  enim  solem- 
nefuisse  eiiani  priscismonacbiset  anacboretis,  ui 
dominlco  die  ad  ecclesiam  convenirent,  jain  pridem 
In  Ubris  Ingtitutionum  notavimus.  Sozomenus  Ilb.  vi 
cap.  51  do  Mooacbis  Nitrioe  agens:  Conveniunt,  in- 
qoit  fOmnet  in  unum^  et  primo  ac  postremo  die  conven' 
tum  celebrant»  Quod  si  quit  lorte  absit^  eum  abesse 
plane  titviittnt  conttat^  vel  aHUctatione  atiqua  tel  niorbo 
prmpeditumt  etc.  Cassianus  iiem  collaiion.  18  ca|^. 
15  narrat  In  Ipsa  eremo  Paphnuiium  cum  caeteru 
uiooachis  die  dominico  ad  ecclesiam  processisse  e 


ALARDl  GAZiEI  COMMENTARIDS. 

pro  conveniu  seu  congregatione  monacborum  sd 
omndum,  diviiiasque  iaudes  die  dominico  in  ecdesia 
ceiebrandas :  vel  pro  missae  sacrifisio,  et  sacra  com- 
munione,  quam  illi  diebus  dominicis  percipere  so- 
liti,  ut  suo  loco  diceiur  (Collat.  25  cap.  utt.).  Sic 
apud  Palladium  (Lausia.  59),  Abbas  Heiios  venit  ali'' 
quando  ad  quosdam  monachos^  et  cum  uut  dies  domi* 
mctti,  dix\t  m  :  Cur  hodie  non  efittis  tuna^wnf  re- 
sponderunt :  Eo  quod  non  venent  presbyter.  Apod 
Grsecos  scriptores  verbiim  ^M^aytct^  a  quo  synsxis, 
duplicem  soriiiur  signillcationein.  Nani  interdum 


cella.  Vide  eoUatiooem  iS  cap.  21 ,  ul>i  de  hac  re  p  ponitur  pro  convenium  agere,  seu  plebem  rei  sacras 
plura.  ^  causa  in  ecclesiam  cogere ;  interduin  ad  communio- 

i>  De  synaxi  diximus  etiam  aUo  loco  (Lib,  ii  Instit.     nem  admittere,  quod  observavit  Jac.  Billius  lib.  t 
cap.  10,  et  aiibi  paMim).  Potest  autem  hlc  accipi     Observat.  Sacr.  cap.  40. 


COLLAUO  OCTAVA, 

Qqsb  eat  secanda  abbalia  Sereni. 
D£  PRINCIPATIBrS  SEU  POTEdTATIBUS. 


CAPUT  PRIMUM. 

Cotisummatis  qnae  diei  solemnius  exlgebat,  et  ec- 
clesix  congregationc  dimissa,  reversi  ad  cellam  so- 
nis,  refecii  primum  lautissime  sumus.  Nam  *  pro 
moria  quse  superiecu  olei  gutu  quotidianae  refeciioni 
solebat  appoul,  modicum  liqoaminis  miscuil,  et  olel 
quiddam  solito  propensius  fcuperfudit.  Nam  lllam 
olei  gotum  ob  hoc  uniisquisque  quoiidie  refecturus 
Instniat,  non  ut  ejus  ex  hoc  gotturis  quamdilb  per- 

ALARDI  GAZiEl 

«  De  muria  hacc  tsidorns  ( Etymol ) :  Liquamen 
dic(tim  eo  quod  soluti  in  salsuginem  piscieuti  eumdem 
humorem  liquant  [AK  iinquanl]^  cujus  Hquor  anpei" 
iatur  saisugo^  vet  muria,  Propne  autem  muria  dieiiur 
aqua^  sale  commixta,  affectaque  gustu  in  modum  ma- 
ris,  llaec  Isidorus,  ex  quo  Ainbrosiiis  Calepiiius  paulo 
clarius  :  Jlfurta,  inquit,  genus  iufuaminitt  quod  ex 
th^nna  piscc  CQnficiebatur.  VicUur  ctiam  satsugo^  hoc 


cipiat  suavttatem,  quippe  cnjus  tantus  e»t  ti>uduii , 
ut  vix  ipsius  gutluris  fauciumque  mealus  oon  dicam 
linire,  sed  pertransire  sufftcial;  aed  ut  boc  «so  |a- 
cUntiam  cordis,  quae  pro  abstinenila  districiiore 
^  biande  solet  ac  latenter  irrepere,  et  stimulos  eUiio- 
nis  obtundal :  qoia  quanto  absiioenlia  ipsa  oceullius 
exercetur,  nolloque  bominum  teste  perficitur,  tanio 
sobiilios  occulutorem  suum  lenUre  non  dosinit. 
^  Deinde  apposoit  salem  (rietum«  olivaa  lemas,  qoi- 

COMMENTARIUS» 

eif ,  iiquor  ex  tale  resolutut^  quam  taimuriam  vulao 
dieimut :  Gatiice  saumore.  Plinins  lib.  xxzi  ca||».  i : 
MuriUf  uve  taffugo  spistat^  mctdet^  extemmt^  siuet. 
Muriam  Fettut  Pompeiut  ex  Veramni  tententia  inter' 
pretatur  taiem  tordidum^  in  piia  pisfttm,  ei  m  otlam 
fictiiem  eonjectum^  ibique  operium^  fyptatMmqu€t  et  tv 
lurno  percoctum. 
b  lu  legooi  velosliores  llbri,  qottws  W^njsiMB 


m  COLLATH)  Vni.  —  D£  PRINClPATiUUS  SEU  P0TESTAT1MJS«  Ttl 

IMS  poft  bce  tnperintolU  caDlttnim  habeni  •  cicer  A  ^^ra  alia  poterit  no$  $eparare  a  ckantaU  Dii  ^«  a$i 


frtciiuii  quod  llli  ^  trogalia  vocaDl,  ez  qaibiia  quina 
untnoi  alimpsiiDQt  grana,  •  rojxaria  bina,  *  carlcaa 
siiigtilat,  bunc  enim  numerum  in  illa  eremo  quem- 
quam  eicetsisse  culpabile  esl*  Qoa  refectione  trans- 
acta,  promisaam  quaestionis  abaolutionem  cum  re- 
poseere  ccBpisaemns,  Proferte,  inqoit  senez,  Interro- 
ptioiiem  Tettrami  cojus  in  hanc  horam  diatoleramus 
Indaginem. 

CAPUT  II. 

Secnnda  propo$itlo  de  divenitaio  nequitiarum  c&U^ 

etium. 

Tom  Germanus :  Unde,  quaesumus,  tanta  varieias 
adTert ariarum  potesiaium  contra  homioem  ac  diver- 
titaa  isu  processitT  quas  B.  Apostolus  iia  dinome- 


m  Ckri$to  Je$u  Domino  noetro  (Rom.  Tni).'  Unde 
ergo  unbe  maliti»  amula  nobis  eroersit  adTerttias? 
An  ad  hoc  potettaiet  tsus  a  Domino  condiut  etse 
credenduro  ett  ut  bit  contra  hoininem  gradibot  atque 
ordinibut  roilltarentT 

CAPUT  m. 

Retpanm  de  wud^pHd  atea  S^riptaramm  eanetarum, 

Serenus  :  nvinamm  Scripturaruro  auctoriias,  dc 
hit  in  qnibus  not  Tolult  erudire,  quaedtm  etiam  hit 
qui  acuroine  ingenii  carent  lam  lucide  evidenterque 
elTita  ett,  mnon  tolum  nnlla  occultioris  tensus  ob- 
scurenlur  seu  velentur  umbra,  sed  ne  ullo  quidem 
pairocinio  interpretatlonis  Indigeant,  et  in  tuperfl- 
rat :  Nan  e$t  na^  eotluctatio  advereue  eamem  et  laii-  3  cie  vocit  ac  litteraB  tuot  inlellectos  ac  teDtentiat 
^aJNm,  $ad  adureue  prindpatne  et  poteetate»^  advaruu  praeferanl.  Qoaedam  vero  iu  contecu  et  quibotdam 
«imifi  rectore$^  tenebramm  harum^  contra  epiritalia  obscorau  mysteriit  tont,  ul  in  eorum  discutsioDO 
iMfttJiMr  III  eeeleetihu  {Ephee.  vi).  Et  iterum :  Neqna  et  ioiellectu  immensum  nobis  exerciiii  campum  ac 
M^ft,  iieqii^  prindpatue^  neque  mtuu$^  neque  erea"     toUicitudinit  reservarent.  Qaam  rem  multat  •  ob 

ALARDl  GAZiEl  OOMMENTARIUS. 

cnla  et  obsonia  quibua  te  ivuomqoe  tociom  Germa* 
nom  com  abbate  Sereno  botpite  laotissime  refeetoi 
Aocior  asserit,  qoae  omnia  compendio  nousse  Juve- 
rit.  Primom  ferculum  muria,  qoam  volgo  talmoriani 
vocamus.  Secundum,  modicum  olei,  sive  llfloamloia. 
guod  gutturis  meatum  vix  perirantvet.  Temium,  tal 
rrictiit.  Quartum,  oliTse  lemae,  tcllioet  in  tingoloo. 
Qoiiitum,  ciceris  frieti  pauca  grana.  Sextum»  myxa- 
na,  id  est,  prona  bioa  in  singulos.  Septimum,  cari- 
cae,  sive  flcos  singolae  tlngulis.  Quibut  terio  contid«< 
raiis ,  perpende  quantom  inter  haec  et  llla  temport 


ataenlltar,  ot  Coycbiot  obtervavit.  At  alii  etiam  ve- 
teraa  mtt*  tic  habent :  Apvoemt  $ale  frietae  oiivae 
temae.  Qoae  lectio  plantibiltor  et  comniodlor  vide- 
tor  :  qoam  et  Lavardlnus  Gtllice  sic  expressii :  Pais 
U  noa$  appoee  k  chacun  troi$  olive$  fritee  atec  du  $el, 
AliiMpla  Interponenda  foerat  conjunciio  et,  dittin- 
dioms  caota.  At  quortum  tal  teortum  frictut,  ubi 
mnria  aderat  taltitsimaT 

*  Cicer,  iMet^oc  Gr9*ce,  senut  eti  leguminit,  de 
qoo  Piiniut  lib.  xviu  eap.  it.  Cicerit  natura  ett 
cigiii  cum  taltilagine  :  ideo  soluro  urii,  nec  nisi  roa- 
dMaetum  pridie  aeri  poiesl. 

^  TpwMuit  ot  nouvii  Ciaconius,  Latlne  hellaria^ 
boc  ett  dulciaria,  et  gulae  deliciat  esse  dicunt  hi  qul 
clottat  tcripteruni;  ted  in  ereroo  Scyihica  cicer 
frictom  mooachit  pro  bellariit  erat,  et  inde  Ita  vo- 
eaboDl. 

*  Mv(^cc  dicuntur  pruna  Damaacenit  minofra,  du* 
eleolotut  triangolari.  Plinius  lib.  xin  cap.  5  el  lib. 
XV  cap.  13,  nbi  lamen  royxas  et  myxa  vocat,  non 
myxaria. 

'  Carieas,  noo  earyeas  per  if  Graecum  :  ett  enlm 
i^ryca  eondimenlom  ex  sanguine  et  variit  l^utitiit 
conCBCtom,  ot  babet  Sutdat,  quod  et  xaAvxrufM  Gra^- 
eia  dleitor  {CeeL  Hhod.  lib.  xxvii  c.  13 ).  Carica  vero 
genot  ficos,  Syriae  peculiare.  Plinius  lib.  xiii  cap.  5: 
Sffia  peeuiiaree  hatet  arboree  fieorum  genere  corrcfla, 
et  ndnoree  efn$  generie  quee  cutana  vocant.  Cicero  lib. 
11  l>e  Divinatione  :  Cum  Marcue  Cra$$n$  exercitum 
BrundneH  impo$iaret^  quidam  in  pjortn  caricae  Cattno 
adneetae  9enden$f  Caunea$  clamitabat,  Casterom  in 


p  et  mores  intersii.  Qoa  de  re  vide  D.  Bernard.  in  apo- 
i,  ^  logia  ad  Guillelmum  abbatem.  Ubi  inier  atia  tic  ex- 
ti  clamat :  0  quantum  di$tamn$  at  hi$  ^ni  m  diebue  An- 
tOttH  exetitere  monaehi !  Siquidem  ilit  eum  $e  invicem 
per  tempue  ex  charitate  revieerent^  tania  ek  inmcem 
ariditate  panem  aninuirum  perdptebaut^  nt  corforie 
citum  penitue  06/tlt,  diem  plervmque  totum  Jejunie 
vnilrihii,  $ed  non  mentfbu$  tran$igerent.  Et  bc  erat 
rectue  erdo,  quando  (Hgniori  parti  priu$  ineerriebatur. 
Bofc  sammo  di$cretio,  cum  ampliu$  $Hmebat  quee  ma^ 
jor  erat.  Heec  denique  vera  charitae^  ubi  animee^  qna- 
mm  charitaU  Chri$tu$  mortuu$  eil,  lanfa  $oHidludine 
refodUabantur.  Nobi$  autem  eonvenientibue  in  unum 
{ut  verbie  Apoetoli  utar)jam  non  e$t  Dominicam  cee- 
nam  manducare  (I  Corin.  xi ).  Panem  quinpe  cmleetem 
nemo  e$t  qui  requirat,  nemo  qui  tribuat.  Sihit  de  Scri" 
pturie,  ninil  de  ealnte  agitur  animamm ;  $ed  nugee,  e$ 
rifos,  et  verba  profemntur  in  ventum.  Inier  pranden- 
dum  quantum  faucee  dapibue.  tantum  emree  paecuntur 
rumoribu$,  quibu$  lotu$  intentu$  moaum  ne$eia$  in 
Caria  regione  ficum  ejutmodi  copiote  natci  aique  D  edendo.  Interim  autem  fercuia  fercutie  apponuntur^et 


inde  nomen  traxitte  anctor  ett  Strabo,  ot  notat  Coy- 
cfaint.  Mirom  porro  quod  hic  dicltor  tingoias  laniom 
carieat  tingolit  monachit  fuisse  eoncettat,  et  hone 
nomenim  excessitte  colpablle,  niti  jnnciim  coro  aiiit 
eibiaintelllgator.  Maro  D.  Hleronymutpromagno  roi- 
raenio  ettingotarit  abttinentiaB  exeroplo  refert,  etiam 
adhlbilo  Jnramento,monacbam  qoerodam  quinqne  ca- 
riciaindieavix'iaae:Jeftcm,  inquit  {In^Yita  Paali  Ere^ 
«Hte),  fatfor,  et  eanctoe  angeloe  ejue,  in  eaerend  parte 
quee  fneaa  Sgriam  Saraeeniejumgituf^  vidi$$e  me  mona' 
eho$^deauibu$  unu$pertrigintaanno$dau9u$,hordeaceo 
paneei  lutnienta  aqua  vixtt:  atter  in  d$terna  vcteri^ 
quamgentiUeermotieSfrieubam  voeant^  amnaue  earide 
per  dnfuiot  dUt  tuttenlaboiur.  Et  in  ViU  HiUrionit 
tcribit  eomdem  quindecim  untum  caricaa,  Idque 
poai  aolla  oeetaom  comediate.  Hic  porro  aoimadver- 
Ut  iector  votemm  monachorom  iaotitiat,  tive  fer- 


pro  $oli$  camibue,  a  quibue  ab$iinetur^  grandia  pts- 
dum  eorpora  duptieantur.  Cumque  prioribue  fuerU 
$aiiaiu$,  d  $ecundo9  atligerU^  ddeberie  tibi  necdum 
gu$ta$$e  pi$ce$.  Tanta  quippe  accuraiimie,  et  arte  co- 
quomm  cuncta  apparantur,  quatenue  quatuor  aut  quitf 
que  fereutie  devoraiU,  prima  non  impediant  noviedma^ 
nee  eaiUtae  minuat  appetitum.  Ha^  B^rnardus ,  de 
Cloniacensibut  agens,  qui  tamen  a  carnibus  absti- 


•  Gausat  eatdem  tradunt  alii  Patres,  cor  Scriptu- 
ram  tacram  volnerii  Deut  in  rouliit  partibus  esse 
obtcuram.  D.  Auguttinut  lib.  u  de  Doctrina  Chrisitaii. 
cap.  G:  Jfagnt/Sce,  inqoit,  efio/tt^ril^SpiriUi  $anctu$ 
Ha  Seripturae  $ancta$  modificavit^  ut  tod$  apertioribu$ 
fami  occurreret,  obeeuritatibue  autem  faetidia  deterge^ 
ret.  NihH  enim  fere  de  illie  ob$curitatibu$  emiiur^ 
auod  non  plani$$ime  dictum  aiibi  reperiatur.  D.  Greg^ 


785 


JOANNIS  CASSIANI  COLLATIONES. 


724 


causas.  Deum  dispensasse  iftanifestnm  est*  Primum  A  t^ta  atqne  moUita  oronem  asperitafem  suae  deposue- 


ne  sacramenla  diTina  nullam  habentia  splrlulis  in- 
lelLectus  velamen  obduclum,  cunctis  bominibus,  id 
est,  tam  lidelibus  quam  proranis,  aequali  scientia  et 
notitia  panderentur,  et  per  hoc  ioter  inertes  ac  stu- 
diosos  niilla  esset  virtutis  prudentiaeque  dii»tantia ; 
iitm  ut  etiam  ■  inter  ipsos  domestico»  fidei,  dum  in- 
tellectttum  spalia  coram  eit  imaenaa  tenduntur,  ih 
eis  et  desidiosorum  arguereiur  ignavia,  et  studioso- 
rum  alacritas  atque  indusiria  probarelur.  Ideoquc 
satis  proprie  ^  Scriptura  divina  agro  opimo  ac  fer- 
tili  comparatnr,  qui  cum  muha  gignat  ac  proferat 
quae  ad  hominum  victum  sine  aliqua  ignis  coctiooe 
pruficiant,  quaedam  nisi  prius  flammas  calore  miti- 


rint  cruditatis.  vel  incongrua  usibos  humanis  vel 
noxia  sentientur.  Nonnulla  vero  iia  in  ntrumque  mo- 
dum  usui  apla  noscuniur,  ut  nec  incocta  sua  crudi- 
tate  displiceant,  vet  offendant,  et  tamen  ignis  calore 
dccocta  salubriora  reddantur.  Plura  quoque  ad  escam 
tantummodo  irrationabllium  Jumentorum  etaiiima- 
lium,  Tel  ferarum  ac  volucrum  proferuntur ,  cibis 
hominum  minime  profutura,  quaeetiam  in  sua  aspe- 
ritale  manentia  absque  ulla  ignis  confectioiie  vita- 
lem  jumentis  conferunt  saturitatem.  Qiiam  raiioDem 
satis  evidenter  aspicimus  in  boc  uberrimo  spirita- 
liuni  Scripturarum  paradiso  contineri,  in  quo  ita 
«  qusedam  significatlon^  litteraei  plana  ac  luculenta 


ALARDl  GAZ^I  COUMENTARIUa. 
bomil.  6  in  Exechielem ;  JfofiMv,  lnquit»  uiUi^uU  eu  B  fundafflentum  totiussttnsnanyitlci.  uidowit  Patns 


i$ta  obscuriloi  eloquiarum  Dei^  quia  ezercet  $en$um, 
«1  faiigatione  dilatetur,  ei  exercitaiu$  capiat  quod  ca- 
pero  nan  poie$t  oHo$u$,  Ba¥et  quoque  adhue  maju$ 
aliudy  quia  $i  Soriptura  $acrm  inieUigentia  in  euntUi 
es$et  aperta,  vUe$eeret;  quee  in  quibusdam  toci$  obscu- 
rionbu$  tanto  majori  duleedine  inventa  reficit^  quaniO 
niaiori  iabart  [atigat  aiiimum  qtivsila,  etc. 

«  Id  csi,  Inier  fideles,  sive  Chrihtianos.  Est  enim 
lijec  periptirasis  Gbrisiianorum  ab  Apostolo  tradiia. 
Ad  Galatas  VI ;  Operemur  bonum  ad  Qmne$^  maxime 
aniem  ad  dome$iico$  fidd.  Dicuntur  auleui  Christiant 
domesiici  Adei,  secundum  Thoinam,  quia  non  solum 
naiura  sunt  similes;  sed  eiiam  fide,  chariiate  et 
Ifratia  uniti»  uni  Patri  et  Domino,  In  una  domo,  quae 
est  Ecclesia,  servienies.  Unde  idem  Aposiolus  ad 
Ephes.  II :  Non  e$ti$  ho$pite$  ei  advenm,  $ed  e$ti$  ctvci 
eanctorum  et  domestici  Dei. 

^  Earodem  comparatioiiem  egregie  traclaot  D. 


Hieronymus  In  epitapbio  Paul»,  et  praefatione  in 
Isaiam,  Aogustinos  iv  deCivit.  Dei  cap.  27,  Grego- 
rius  homil.  secunda  in  Eaechicleiii.  Seiisus  spiritut- 
li&  inveiiitur  quideni  tan  in  veieri  quam  in  nf>vo 
Testamento,  at  non  in  onini  sentenlia  veieris  el  nuvi 
Testamenti.  Itlud  enim,  DiUge$  Dominum  Deum  luum 
e»  toto  corde,  etc.,  Deuteronom.  axviet  llatthaviiw, 
et  similia  praecepta ,  non  liabent  uist  uuum  seusttm, 
scilicel  liiieraieiu,  ut  recte  docet  abbas  Serenus  hoc 
loco>  Quinto ,  sensum  liguraiiim ,  qui  ahas  dicitur 
metaphoricus  (quia  metaphora  compleciiuur  oauies 
figuras  et  tropos),  quamvis  revera  litteralia  siugeuoi- 
Dus  el  germanua,  uipote  primario,  ct  immediaie  ab 
auctore  intentus,  et  expressus,  subinde  taoieo  a 
Patribus  dici  spirilualem,  mysiicum,  ailegorteain, 
symbolicum,  quia  non  accipiiur  ex  propria  aignifi- 
catione  verborum ,  sed  figurate  et  miuphorioe 
traiislata  {Chry$o$t,  homil,  30  m  Joan,;  Ambrou  lil. 


Chrysostomus  homil.  40  L»  Joanuem,  et  Rupertus  p  t  ta  Luc,  c,  de  Mi$$ione  diecipuln;  Greg,  tib^  iv  Morel, 
lib.  I  de  Spiritu  sancto ,  c.  I  et  2.  ^  c,  i  tt  2).  Hiiic  Patrea  docent,  ubi  deficit  liUera,  re* 

•  Ad  hmus  loci,  et  totios  fere  capitis,  quod  snne     currendume8aeadmysterium,perliiteraniinteiligea' 


difficile  est  et  obscurum,  quo  de  Scripturarum  seu- 
sibus  agiiur,  iutelligeniiam,  operae  pretium  videtur 
de  iisdem  nonnulla  summatim  annotare.  Primo, 
Scripiurae  divinas  duplicem  attribui  sensum,  noo 
quod  in  omnibus  ejus  uartibus  aut  sententiis  plures 
sensus  invHniantur,  sed  quod  ei  proprium  sii  ut  sm- 
penumero  contineat  duos  ^usus,  litteralem  sive  hi- 
aioricum,  et  spiritualem  sive  myiticum.  Ita  docent 
cummuniter  Patres,  locis  hic  ad  marginem  notatis, 
•t  aliis  conipluribus  (S.  Thom.  i  part,^  q,  10»  a,  3; 
Hier.  epi$t,  i8;  Amlfro$,  /•  i  de  Pmniien,  cap,  45; 
Augusi^  de  Vera  Relig.  cap*  9,  dc  Doct,  Christ,  iib. 
II  cap,  5;  Gregor,  homil,  9  in  E%ech.  et  prrnfat,  in  Job.)* 
Secundo.Iiiteralem  sensuiu  esse,  quem  verba  imuie- 
diate  exprimunt,  sive  quein  auctor  Scriptttrae  sacrae 
Spiriius  sancius  per  verba  sive  propria  et  usiuia, 
sive  metaphorica,  primo  et  immediaie  aignificare 


tes  litteralem  seiisum  et  proprium ;  per  mysieriuiu, 
seu  niysticum  sensum,  litieralem,  figuratum  et  tro- 
picum;  perinde  ac  si  dicant,  verba  Scripiura  figu- 
raie  ac  iropice  esse  accipienda  quando  propne  et 
aimpliciter  accipi  uequeunt,  quod  maximo  pertinot 
ad  hujus  capiiis  elucidaliotiem.  lioc  enim  modoso* 
mit  hic  abbas  seu«um  spiriiuaiew,  quam  vucataUe- 

!;oricam  intf rpretaiioiiem,  primo  iu  iLiis  verbis ;  Sui( 
umbi  ve$tri  pracincti,  et  lueernm  wrdenie$  (iMe,  iu), 
etc.  Uoc  enim  secuudum  litteram  et  uenieui  Salva- 
toris  proprie  non  inieiiligitur  de  lumbta  c(»rporiS|  sed 
de  lumbis  mentis,  sicut  et  iucern»  de  luceinis  spi- 
ritualibus,  id  est,  virtutibus  et  honorum  operum 
esemplis«  Similiter  istud :  Qui  non  aui^t  cmcem 
$uam  quotidieelQ^  (Matt,  x) ,  non  iutelligitur  ad 
iitieraiu  de  cruce  materiali,  sive  lignea«  ut  diisiav- 
plices  monarhi  inieiligeliaiit,  sed  de  eruee  spirimalr. 


vohiit ;  sf^ritualem,  qui  alio  refertur  quam  ad  idquod  D  et  inierna,  id  est,  mortificaiione  affectuuni,  et  sninu 


vcrba  immediate  pra&  se  reruui,  seu  qui  pcr  verba 
remote  et  mediate  significatur,  proximo  vero  per  res 
Jpsaa  verbis  significatas.  Unde  ooUigiiur  litieralem 
aensiira  esse  duplicem,  nempe  proprium  sive  simpli* 
cem,  et  figuratum,  ut  docet  Bellarminus  lib.  ni  da 
Verbo  Dei  cap.  5.  Simplea  esi  qui  verbis  proprie 
acceptii ,  figuratus,  qui  verbis  improprie  et  figurato 
acceptis,  sive  a  propiia  significatione  translatis,  tif 
primitur,  cujus  to|  sunl  genpra  qiiot  sunt  goiiera 
liguraruinapud  rhetores.  Tertlo,  sensum  spiritualem 
a  recentioribus  Theologis  disiingui  tripliceni,  iiempe 
allegoricum,  tropol«tgicum.  anagogioum.  Sed  de  his 
non  agiiur  in  hoc  capite.  Quarto,  seiisum  iitteralem 
reperiri  in  omni  parte  Scripturae,  sive  in  omni  sen^ 
tentia  tam  veteris  quam  novi  Testamenti,  spiriiuii^» 
lem  aon  itein.  Nam  sensus  litieralis  est  primariua 
et  primo  intentus  ab  auctore  Spiritu  sancto,  esique 


pTA  paraiione,  seu  prompia  volutttiiie«  ad  Hiorteni  et 
omnem  affiiciiouem  pro  Christi  nomine  et  Deigloria 
aubeuiidam.  Quemadmddum  etiam  illud  MaitkM  xi<  * 
Sunt  eunuchi  qui  u  ca$traveruni  propier  regnum  cmte- 
rum^  iion.  iiaelligitur  de  caatraiione  corporah,  ut 
Origenes  et  alii  stulie  iniellexeruni,  sed  d«  spin- 
tuali,  quaa  fii  per  votum  coiitineiiiis»  perpftu^.  E^t 
igitur  iii  bujusmodi  seAteniiia  Uiteraiia  qmdeui 
seusus;  non  lainen  propriua,  aed  ftguratttS;  Ui^ 
autein  sententia  secundu  leoo  bie  eitau,  Qm  "<"> 
liabet  gtadium^  vendat  tunicam,  et  emal  gladium  {l^- 
u),  variam  ao  mHliiplieem  reetpit  inierprelaiiiiHMiK 
iion  modo  spiritualem,  aiva  allegoricam.  aut  ligu- 
raiam,  ut  videiur  Auctnr  iDsinuare,  sed  eiiam  liu«- 
ralem  •(  propriam,  ot  videre  est  apud  iniei(>rei^ 
CVide  eateuttmm^eam D.  Tbomm  et  Joenm.  Maidonei':) 
Postrcnio,Scripiuram  sacram  sub  ii»dem  verbis  sii' 


TtS  GOLLATIO  yill.  -  DB  PMNCIPATIBDS  SBt)  POTESTATIBOS.  TM 

mpkiMleot»  ul  cum  sablimiore  tnterpreiatioDe  non  A  pereeptione  IspsIo  qaam  otilltas  atlqna  tobaaqnetar. 


egeaot,  siroplici  taniuin  liilerae  sono  abunde  pascant 
ao  notriant  audienies.  ut  eat  illud:Aiidi»  Itroil^ 
DmmwM$  Deiu  iuu$  Diu$  unm  est  ( Deui.  vi).  £t,  Di- 
li§t$  Dmmmm  Deum  tuumextoto  corde  tuo,  et  ex 
toUtmmmmtua^  <f  e»  tota  vktute  tua  ( Ibid.).  Quaedam 
aotMi  al  aikgorico  eiplanaiiooe  extenuata  non  fue- 
riot,  oi  apiriialia  ikoia  exanioatione  molli(a,  nullo 
modo  od  ialuiarom  inierioria  bominia  cibom  sine 
eerraptioAii  olado  pervooieot»  maiiaque  ea  eorum 


ut  est  illad  :  Sint  /vmM  mtri  prmdneH^  §i  iumm 
ardentes  (Lucas xn ).  Et,  Qid  non  habet  gtadium,  tm- 
dattunicam  iuamaemat  tOH  gladium  {Luew  tit), 
Et,  Qui  nan  aceipit  crucem  euam  eteeqidtur  mtf,  ooii 
e$tmedignm{Matth.x),  Quod  qoidam  dhtrictiaifml 
monachoram,  babenies  qotdem  zelum  Dei»  sed  nmi 
aecundum  scientiam»  simpliciter  intelligentes,  ■  f^ 
cerunt  sibi  cruces  ligneas,  easque  juglter  hamerls 
circomrerentes»  non  sdlflcationem,  sed  risum  con* 


qaando  pTures  habere  sensns,  etfam  fiiterales  ae 
geranaDos.  Hoe  donnioi  dofel  ahboo  Seroouo  sob 
ilnom  h^ios  eapilis,  productb  aliqaoi  Scriptuna 
locia  tam  hoc  cap.  quam  seqiienti :  Qua.  ut  ait,  ad 
utramque  perceptionem^  U  est,  tam  historicam  quam 
allegoricam  Imefprotatleiiem^ 


ALARDf  GhtM  COMliSNTARlUS. 

conalel  t eterea  iUos  naooaehoa  Terbis  Scrlplana  oi« 
roium  inhvrentes,  ex  simplicitaie  vel  ignoranUa  in 
multos  alios  similes  et  graviores  errores  incldisfie,  e 
ifnlbos  complures  anod  Gasslanom  obsenrare  licet 
( Vide  eoilaU  i  eap.  iO) ;  de  ealceoroentis,  toIoI  interw 
dictis  diviiio  praeceplo,  lib.  i  Inslitot.  cap.  10 ;  do 


aoritf^  «eDhiiilor.  Ci|ioa  raiiooem  ex  D.  Augostino  B  mendacio  licito  et  latidabili,  lib.v  cap.  37,  et  collat. 
ioainoat  D.  Tbomas  scribeos  in  huncroodum  (i  par.     17  cap.  8;  de  humana  enigle  et  roembris  Deo  trl- 


f.  I  or/.  iO) :  Qttto  $entut  tiiteraHt  ett,  quem  auctor 
inteHdit  (auctor  autem  tacree  Seripturte  Deut  ett,  qtd 
omma  $imul  tuo  intellectu  compreiiendit)^  non  etl  m- 
eaneement^  ut  didt  Augmtinm  lib.  xit  Canfeu,  eup. 
31,  ti  etiamtecundumiiueralem  Hmum  in  una  Utiera 
Scripturm  pluret  mt  tentm,  Aliam  rationem  insiniiat 
idem  Aiiiguaiiiius  lib.  zii  de  Docirina  Glirif^iiana :  Nam 
quid  in  divimt  eloquiit  iargiut  et  uberiut  potuit  dtvtnt- 
f««  provideri,  auam  ut  eadem  verba  piuribut  inletliga$^ 
(ur  moditfXlhi  Bignific^t  Augusiinus  ad  obenatem 
ac  ieoondilatem,  adeoque  ad  dignitatem  sacrae  Scri- 
ptnrae  pertinere,  quud  in  iisdem  Tcrbis  plures  sen- 
sus  contineaniur  ac  lateant.  Quod  autem  ad  loco 
Scrlpturse  bic  prodocta  aitinet,  primum  illud,  Si  quit 
te  pircutterit  in  dexteram  maxiltam^  prabe  itli  et  aite- 
ram^  polesl  ad  liiieram  inielligi,  ul  verba  sonant; 
sed  lunc  non  erit  prsceptum,  sed  consilium,  ut  8ci 


.      .  efllgle 

buendis,  coliai.  iO  c.  iet  aeq.;  de  leniatione  M, 
ei  spontanea  sni  nece,  collat.  2  c.  5  ei  6;  de  caslra- 
tione  aut  circumcisione  sui  ipsius,  collat.  9  c.  8;  de 
bona  volantate  gratiam  Dei  prvveniente,  collat.  13 
qap.  9  et  sequenilbiiB;  de  Qnadragesimae  obsenratio- 
ne»  collat.  21  cap.  S9,  elc.  Quin  et  D.  ChrysOhtomns 
in  quadam  huroilia  (Hom,  de  Adora.  Crucittome  I) 
dictoin  errorem  qnorunidam  sive  monacbornm  sive 
aliorum  dc  crucihus  roaterialibus  ac  llgneis  bajutan- 
dls  iiisinnasse  ac  oblter  refutasse  Tidetor,  dum  terba 
Christi  IMott.  x ;  Luc,  ix),  quibus  quemlibet  crucem 
suam  tollere  jussit,  docet  non  de  niateriali,  sed  de 
apiriiiiali  cruce  esse  inlelligenda :  Quid  $tUt  tibi  hoe 
verbumf  inquil  Ipse;  an  ut  Rgnum  unutquitque 
nottrum  feratf  Certe  non.  Numquid  enim  omnet  tnar- 
^vres,  qui  tecuti  tunt  Daminum^  crudfixi  tunt  cum 
Dominof  Numqwd  omnet  virginet,  quijuxta  Apoca' 


licet  percotietui  unam  inaxillam  prsebeanius  et  alie-  q  tgptim  tequuntur  Agnum  Dei,  erucifixi  tuut  ut  tequan- 


ram,  pro  noatra  niinirum  humilialione  et  mortiflca- 
liooo,  nolla  alia  causa  id  a  iiobis  exigente.  Nam  si 
prasoepiom  esset.  ot  ad  liiteram  aervandam,  Cbrisiiia 
el  apoaloltts  Paulus  (Joann.  xviii;  Act.  xxiii)  ad  ver- 
bom  ulique  aervasaent :  qnod  non  fecenint,  sed  per- 
cuaal  graviter  responderunt  auis  percussoribus.  Si 
vero  aceipiaiur  ui  prxcepiuro.  inielii^endum  est  in 
pneparatione  scn  prompiitudiiie  animi,  ui  docet 
P.  Aoguaiinus  iib.  ii  de  Sermone  Domini  in  monte 
cap.  00,  id  osit  ot  semper  animo  paraii  simus  ad 
perferendam  ei  remitiendam  poiius  lojuriam,  quam 
ad  inforendam  aui  ulciscendam  :  ut  ha^c  qnae  prsci- 
pit  Dominos,  maxillam  prTbero,  pailium  dimiitere, 
duo  roilliaria  ire«  sint  hyperbolice  dicia,  quibus  hoc 
tantom  aigniflcetur,  lolerauda  potius  esse  omnia 
quam  oliionem  seu  vindicatioueni  appeteudam,  eo 
scilicet  inodo»  quam  alias  exposuimus  (in/raclaln 
de  Ira^  Ub.  vui  Inttitui.).  Quod  auiem  secundo  loco 
alTerlur  :  Cuix  pertequeniur  mt  in  civilate  itla^  fugite 


turf  Numquid  apotiolm  Pautut  erucifixm  fuerai^  cum 
dicebat :  Jfi/it  ao^tl  gioriari  niti  in  cruce  Domini  nottri 
letu  Chritti^  per  quem  mtfn  mundm  crucifixut  ett^  et 
ego  mundolGal,  vi ;  vide  Gretterum  lib.  iv  de  S.  Cru' 
ce  c.  i ).  ii  oc  autem  dicit^  ut  intetligm  erucem  non 
ligni  ette  patibulum^  ted  vita!  virtutitque  ftropontum» 
Ita  D.  Chryso&iomus.  Csterum  ne  omnino  impro* 
banda  aut  aspernanda  videaiar  illa  simplicitas» 
quando  ex  pio  xelo  imitandi  Christum  et  prsceplls 
eiua  obseqaendi  proficiscilur,  cum  Apostolus  dical ; 
Quod  ttuttum  ett  Dei,  tameniiut  ett  ftominibm^  et  quct 
ttutta  tuttt  mundi  elegit  Dem^  «/  eonfundat  tapientet 
(I  Cortiii.  i),  operae  preiium  fuerit  hie  ascribere  sin- 
gulare  et  memorabile  exemplum  Nicolai  Peregrini» 
viri  sancii  et  stauropbori,  id  est,  cruciferi,  de  quo 
Petrus  Equilinus  narrat  in  hunc  modum  (Jn  Catatoga 
SS.  tib.  T  c,  78) ;  *  Nicotam  cognomeuto  Peregrinut^ 
confettor,  natione  Grasem,  temoare  Vrbani  papm 
tecundi  ctaruit.  Eic  in  annit  adoleteentibm  in  mona^ 


in  aliam^  prster  litieralero  et  volgarem  aensum,  B  tterio  S.  LmtBf  quod  in  Scyro  Grascite  partibm  titum 


quem  verba  prae  se  ferunt,  et  de  ouo  D.  Augustinus 
in  epist.  180  copiose  disserit,  aliam  allegoricam» 
seu  figoraiam  exuosiiionem  tradit  Hilarius  bis  ver- 
bis  (Caii.  10  iu  muti.)  :  Ex  una  in  aliam  fugam  tua^ 
det,  quia  mreedicatio  ejut  primum  a  Judoea  eJFugata 
trantU  aa  Grofciam;  deiude  divertit  intra  Grmdct 
urbet  apotloLorum  pattiQHibut  fatigala^  tertio  in  uni* 
vertit  geatibm  dentoralur, 

*  Mirum  quod  hujua  rei  apud  alios  scriptores  Cas- 
liano  antiquiores  (quos  viuere  mihi  coniigit)  nulla 
exsiei  roemoria.  At  neque  apud  Card.  Baronium 
hujusmodi  antiquiuium  scripiorem  ac  censorem 
accnratissiinum,  totis  saltem  primis.sex  aut  septem 
sxculis.  quibus  id  contigisse»oportuit,  ut  a  Cassiaao 
narreiur,  aui  sextum  sseculum  nOn  attigit.  Attamen 
neinini  duoium  aut  incredibile  viderl  debet,  cum 


ett,  angeticam  vitam  duxit.  Cumfiue  Dominica  pree" 
cepta,  quee  erucem  toilendam  tequiqm  Dominum  jubeni 
toUidte  audittH,  non  lantum  tpiritu^  ted  manHfm 
corpoream  erucem  arripient^  monatterio  ditcetmtt  et  ut 
Clirittum  tiberiut  tequeretur^  peregrinari  ceanl :  qui 
veniem  Hydrunttun  AfutuB  dvitatem.  ibifu  atiquatUu^ 
lum  commoratmt  ventt  Tarentum^  uii  atiqua  nuracula 
ottendent^  a  poptUo  reverenter  ett  habttm.  Inde  venit 
ad  civltatem  Jranenum^  ubi  crucem  ex  more  manibm 
bajulaut^  puerorum  mutiitudinem  congregavit^  cum 
quibm  tacra  urbit  loca  ctrcttimcits,  Kgria  eimean  cta* 
mare  non  cettabat,  pueroeqm  tulttequmUet  «i  dmititer 
ctamarent  concitabat^  etutadte  quotidia  conmmrent^ 


UsloriMi  KattBaderoattb.doSHn« 


•BefettL 
pUcitate  oap.  ult. 


Tifl  JOANNB  CASSIAMI  COLLATIONES. 

•  dls  videnlibus  iDlalerant.  Nonnulla  yero  ad  atnun-  A 


m 


CAPOT  IV. 


qne  percepiioDem,  id  est,  un  historicem  qaam  ai- 
legoricara,  ila  commodc  ac  necessarie  capiuntur»  ut 
vtraque  explanaiio  Titalea  animai  aiiccoa  aubmini- 
stret,  ut  est  istud,  Si  qui$  te  pffreu$$erii  in  dexiram 
nMUBitUan  tuam^  prabe  itli  et  alteram  {Mailh,  t).  Et, 
Cicm  p4r$equvntur  vo$  in  dvitate  M/a,  fugitein  aliam 
{Maitk.  X ).  Et,  Si  vi$  perfectu$  eue,  vade^  vende  om- 
nia  quee  habe$  et  da  pauperibu$f  et  habebi$  theeaurum 
in  emto ,  et  veni^  uquere  me  (Matth.  x).  Producit  sane 
et  fenum  Jumentis,  quibus  pabuiis  omnes  Scriptura- 
ram  repleti  sunt  campi,  simplicem  scilicet  puram- 
qoe  narrationem  historic»  iectionis,  qua  simplicio- 
res  quique  nc  minus  eapaces  perfectae  et  integr» 
rationis,  et  quibus  dicilur,  Homine$  et  jumenta  $al» 


e$  ho€  diebu$  $in^uii$  iterarent ,  puerulo$  p<mii$  €$ 
fructibue  $ibi  datt$  aUiciebatf  quibu$dam  ex  civibue 


De  gemina  eententia  $uper  intelUetu  Scripturarum 
iotutarum. 

Quamobrem  de  his  quc  eperta  explanatione  pro* 
lata  sunt,  nos  quoqoe  constanter  possumnsdeinire, 
audenterque  nostram  proferre  sententiam.  Ea  Tero 
qo»  meditationl  et  exercilio  nostro  resenrans  i4rte- 
cta  sanctis  Scripturis  Spiritos  dit inus  inseruit«  qui- 
busdam  ea  ¥olens  indictis  et  opinionibus  colllgi,  iia 
pedeteniim  debent  cauieque  conferri,  ut  sit  eoram 
asseriio  seu  conftrmaiio  in  disputaniis  Tel  susdpien* 
tis  arbitrio  collocala.  Nonnumquam  enim  cum  super 
una  re  diversa  promatur  senteniia,  potest  utraque 
rationabilis  jodicari»  el  slne  detrimento  lldei  fel  fixe 
vel  medie  suscipi,  id  est,  ui  eis  nee  pleoa  credulius, 
vabU,  Domine{P$alm.  xxxv),  secundum  sUtus  ac  b  "^^  *'^'"**  "^****"^  deputetur,  prierique  sequeni 
inensunD  su»  condltioncm,  ad  opus  Untum  et  la-  opinio  derogare  nou  debeat,  cum  neutra  earum 
lK>rem  actonlii  vit«  vegeiiores  robustioresqoe  red-  ^^^'^  ioveniatur  obsisiere;  qoale  est  lltod,  •  quod 
^QlQr^  Elias  venerit  in  Joanne,  ei  ilerpm  sit  ante  adventum 

Ghristi  venturus  ( If aiiA.  xi);  et  >»  de  abominaiione 

ALARDl  GAZiEI  GOMMENTARIOS. 

Cbristus  exponere  de  Joanne  Baptisu,  et  hnnc  efte 
Eliam,  qui  iuxia  illud  vaticiniitm  exspecundus  essel. 
Proinde  Eliam  jani  venisse  In  Joanne,  ut  hic  diciiur, 
non  ampiius  venturum,  nec  exspectnndom.  Sic  enini 
Mauhaei  xi  de  Joanne  Bapiista  loqoens :  Ipse  eif, 
inquit,  Etia$  qui  9enturu$  e$t,  Rttrsus  ei  expressius, 
Matthxi  XVII,  interroganlibus  discipolis  :  Qiitd  ergo 
Scribee  dicunt  quod  Etiam  aporteat  primum  veniret 
Re$ponden$  ait  ei$  :  Etia$  quidem  veniuru$  e$t ,  et 
reetitnet  omma;  dico  autem  vobie^  quia  EHa$jam  tw- 
nit,  et  non  coanoverunt  eam,  eic.  Qua  responsione 
meriio  ambigi  potesi,  de  quo  £11«  loquatur  Dominos, 
de  vero  Elia  Thesbite,  qui  credilur  venUrus  anie 
secundum  Cbristi  »d«entum,  on  de  mystico  Elia,  iJ 
est,  Joanne  Baptisia  prsecorsore  Domini,  qui  dicitur 
Elias  spirito,  quia  in  eniritu  et  virtnte  EHavmit 
ILuc.  1),  anie  primum  adveniom  Domini.  Ei  faietur 
Jansenius  lConem^d,  Evang.  cap.  77)  de  uiroque 
posse  inteiligi.  CsieriJVi  eui  In  verbis  Domini  nun- 
Hptla  ait  ambiguitis,  constans  tamen  fuit  orthodoxo- 
rUm  Patrum  senientia,  adeoqoe  comiminis  Christia- 
norum  opinio.  Eliam  propheum,  de  quo  in  IV  Reg. 
libro  agitor,  anle  diem  judicii  et  secundnm  Chnstl 
adventuin  reipsa  esae  venlurum.  Qood  tam  cfare  ac 
perspicue  e  Scripiorls  colligitur,  ui  ciira  lemeritatem 
aliter  opinari,  aut  id  in  duhium  revocare  iion  liceai. 
Nam  in  primis  Malachiam  de  secundo  adventu  loqui 
manifesium  esi,  dum  ali :  Antequam  veniat  die$  Do* 
mini  magnu$  et  terribilie,  Quemadmodum  Joolis  i : 
Sol  convertetur  in  tenebra$,  antequam  veniat  die$  Do* 
mmt  fflo^iif  ef  harribitie,  Unde  et  verba  Malachiae 
])  Paires  omnes  de  vero  Elia  et  de  socundo  adveniu 
Domini  communiier  interpreiantur  (CArvsosl.  hom,  4 
in  II  ad  The$$at.;  Hier.  in  c,  xvii  ifau  ;  An^iisf.  rracf. 
4  in  Joan.;  Greg.  Hb.  ix  Morat.  eap.  4),  Secondo, 
auctor  ii:ccle^i.i8ilci  cap.  XLviit  de  hoc  Elia  scribens, 
et  ad  Malacbiae  tesiimotiium  alludens,  post  alla  Un« 
dem  subdit :  Qui  in$cripiu$  e$t  injudicii$  temporum, 
tenire  iracundiam  Dd,  conciliare  cor  patrie  ad  /i/i«m, 
et  reetituere  tribue  Jacob.  Terlio,  Chrislui  dicit  in 
futuro  Eliam  veniorum,  et  restitutorum  omnia,  quoo 
de  Joanne  iiequit  inulligi.  Ciim  vero  postmodum  aii 
Eliam  jain  venisse,  satis  osiendit  se  non  de  eo  Elia 
loqui  quem  dixerat  esse  ventorum,  sed  de  Joanne 
Bapiisu,  qui  in  spiritu  el  virtoU  Eli»  Jam  venerat. 
Cxiera  argumenu  vide  apud  inierpretes. 

^  Altera  quxsiio ,  qosm  hlc  abbas  etiam  inier 
problemaiicas  et  utrimque  probabiles  sutnit,  ha^c 
ejtse  videiur ,  qaantum  ex  verbia  ipsioa  collifere  li- 


\  tiisatiiim  reputantibu$,  qwbu$dam  vero  altiora  de 
00  eentientibue  et  eotumbinam  prat$umentibu$  ^imptici'' 
tatom.  Piam  pauperrimie  indutue  pannieuti$^  nudis 
f€dibu$  incedebat,  nne  intermi$$ione  orabat,  diebus 
tingulie  non  ante  ve$peram  cibum  sumebat,  pauem  vero 
moaicum  et  aquam  umper  comedebat.  Cum  autem  eju§ 
fama  ad  Dytantinum  archiepiscopumpervetti$$et^  eum 
ad  u  accersivit^  et  cur  talia  ctamando  per  urbem  circui- 
ret  $ci$citatu$  e$t.  Cui  $anctu$  vir  prwceptum  Domini 
de  cruce  $umenda  confeetim  atlegavit,  quam  nedum 
animoy  $ed  corpore  $e  ge$taturum  quotidie  di$po$uit^ 
quod  $i  epi$eopu$  in  eju$  $ibi  dioee$i  denegaret^  ad 
oppidum  ip$e  mox  atiud  properaret,  Prai$ul  autem 
prudene^  eancti  confes$ori$  rectam  inientionem  et  co- 
fiimHnam  simplieitnlem  altenden$^  ei  prohibere  notuit 
quin  propoeitum  adimpteret;  qujft  immo  rogavit^  ut 
quotidie  ad  $uam  meneam  refictendu$  accederet,  Cum 
autem  Nicotaue  arehieffi$copi  mandala  adiwpterety  et 
dvitatem  ex  more  Kyrte  elei$on  clamans  et  crucem 
bajutane  cum  puerie  peragraret,  po$t  die$  modieoe 
febre  corriptiiir,  et  in  hoepiiio  cujusdam  ex  civibue 
nobitie  maxima  devoiione  refovetur.  Qui  ad  extrema 
deveniene,  pueros  $uo$  advocatfit^  et  crucem  suam  ei$- 
dem  traden$^  ei$  in  iiomine  Domini  benedixit^  sicque 
in  paee  $piritum  Domino  reddidit  i  nona$  Junii;  sfa- 
ttmque  a  dvibus  unanimiler  ad  eum  eonfluentibus  ai 
ecctesiam  D.  Maria:  dedudtur^  et  a  cunctis  certatim 
ifTuentibue  pede$  eju$  cum  reverentia  deouulantur. 
Sicque  ab  archiepi$copo  et  populo  corpue  Peregrini 
Nicotai  in  ip$a  ecclesia  honorifice  tumufatur,  ubi  mul^ 
tts  $igni$e/fulgeL  llxc  Peirus  Rquilinus,  qiii  ei  mira- 
eola  nonnulla  ad  contactum  corporis  pairata  recen- 
aet.  Meminit  cjusdem  Nicolat  Tran^nsis  Baronius 
tomo  nndecimo  Annalium  {An.  C.  1094,  in  fine). 

*  In  numero  quaesiionum,  de  qnibus  salva  fide 
dubiure  liceat,  et  oiramlibei  pariem  sine  detrimenio 
lidei,  ut  ait,  ei  alterius  partis  derogaiione  sequi,  po- 
nit  doo  exempla  Scrtpturop,  alterum  de  Elia,  alierum 
de  abomlnatione  desolatlonis,  de  qua  lum  apud  Da- 
nielem,  lum  apud  evangelisias  .igilur.  Qnod  ad  Eliam 
nitinei,  videlur  in  hoc  quxsiionem  facere  problema- 
ticam,  utrum  Elias  prophcia  anie  secun<lum  adTcn- 
tum  Domini  venlorus  sii.  Nam  venturum  quidein 
promtsit  Deus,  Malachiae  tv  :  Ecce^  ego  mitto  vobi$ 
Eliam  prophetam^  anteq^amveniat  die$  Domini  magnu$ 
€t  t€rribili$^  et  converut  coir  patrum  ad  fitio$^  el  cor 
piomm  ad  faJreo  oorum.  Ai  bunc  locum  vldetur 


C 


m  COLLATIO  YIIL  —  DE  PRINCIPATIBUS  SEU  POTSSTATIBUS.  7M 

desolaiioois»  quod  steierit  in  loco  sancto  per  illud  A  turis  coliigi  »0101 ,  sed  manifefttis  Scriptnranim  left- 
MBMilMnHB  lovis  quod  Jerotoiyinis  in  templo  posi-     timoniis  omnia  comprobentur. 


CAPUT  VL 
Quod  mMl  a  Deo  maluim  ereatum  dl« 
«  Absit  ergo ,  ut  Deum  quidquam  creasse  con- 
fiteamur  quod  substantialiter  malum  sit,  dieenlo 
Scriptura :  Omma  qua  feeii  Diui^  bonm  tutU  valda 
{Gen$i.  i).  ^  Si  enim  a  Deo  Ules  Isti  creatisanti  Tel 
ad  hoc  facti,  ut  hos  maliti»gradu8teneantt  aesemper 
deceptionibus  etniinis  hominum  vacent»  contra  pr»- 
dlctas  Scriptur»  sententiam,  infamabimas  D^m, 
▼eliit  creatorem  atque  inventorem  maloram ,  quod 
scilicet  pessimas  ▼oiuntates  ac  naturu  ipse  eoodido- 
rit,  ad  hoc  eas  creans,  ut  semper  in  nequitia  perse- 
Terantes  numquam  transire  possint  in  hon»  Yolun- 


lum  leglmus,  et  iteruro  stare Jiabeat  in  Ecclesia  per 
adTestiiB  Amiehrlsti  {DanieL  ii);  illaque  omnia  quae 
in  ETMifello  seqmintur  {MaUh.  xiiv)»  qu»  et  im- 
pleli  ante  eapilfltatem  Jerosolymorum  el  In  flne 
manii  istlos  intelliguntur  implenda.  E  quibus  nentra 
opinio  impagiial  aliam,  nec  serfuentem  prior  intel- 
locummeM. 

CAPUT  V. 

Qttod  pnpoiita  qumiiio  inter  iUa  qute  medie  tenenda 
euntdebiat  aceipi. 

£l  iddrco  propoaita  a  vobis  qusstio,  licet  non  sa- 
lis  videaior  nec  fireqttenier  inter  homines  ventilata, 

neeapiidplttrimospaleai,  etex  hocipsoapudali-i^ll^  alTecium.   Hanc  igitur  raUonem    dlversitoUs 
qnoi  eaqaseproferomas  forsilan  videanlttramblgua ;     f^^^^^  iraditione  Patrum  de  sancUram  Scripturanmi 
iia  debemas  noslitm  lemperare  aenienllam,  quo-     fome,  percepimus. 
niam  ftdei  TriaiUlis  nihil  prsjodieanl  ot  inter  illa  CAPUT  TII. 

habeantor  qo»  medie  sont  tenenda ,  quamqoam  non  De  twtio  prindiNiliiaim ,  eeu  pote$taium. 

uli  opiDione  qualls  suspicionibus  lantum  et  conjee-        •  Anie  condilioBem  hojus  visihlles  ereatarm  spl- 

ALARDI  GAZ JU  GOMMENTARIUS. 
eei,  aii  aboinloatio  desolationis  a  Daniele  prcdicta» 
fherll  impleU  sub  Antiocho  rege  Epiphane  dicto, 
an  svb  Tiio  iroperaiore»el  llierosolymorum  vasu- 
liooe,  quie  Cnristi  mortem  proxime  secoUest;an 
deinum  sub  Anttchristi  persecaiioiie  iroplends ;  vel 
qttie  sit  illa  abominatio  desolationis.  Qua  de  re  vide 
opiniones  variaa  apud  Jansenium ,  Maldonalum  el 
alios  interpretes. 

•Saepe  noc  inculcat  S.  Aiigasllnus,  nullam  esse 
naiuram  malam,  idest,  nulism  creaiuram  substan* 
tialiler  malam ,  sed  omnia  esse  boim.  Cui  conseu' 


ffuedine  Spiritus  Sancti  creatos  esse.  D.  Augastinas 
llbro  duodecimo  de  Civii.  Dei  capite  nono :  CoMfi- 
if«mstt,inqalt,  r«  vo/«n(ai  bona  bonorum  angelorum 
no^  faeta ,  ud  Deo  comtema  etu  credatur.  Cum  enim 
et  tpsi  faeti  $int ,  ^moifo  itla  non  eeu  faeta  dieetnrf 
Porroquia  faetaeet,  utrum  eum  ipsii  faeta  eet^  an 
stiie  Hla  fuerunt  priuit  Sed  $t  eum  ipm$ ,  non  duHum 
quod  ak  illo  faeta  ttc,  a  quoet  ip$i ;  $imulque  ut  faeti 
funf ,  ei  aquo  factieunt^  amor$  eum  quo  faeti  $unt^ 
adkeeeirunt:  eoquaunt  isti  ab  iilorum  locte/afe  difcrffi, 
quod  Ai  iit  oadim  votuniate  bona  mameruntj  iUi  ab  ea 
littnl  omnes  noslraereligioni8auciores»qui  commu*  p  defickndomnUaii  iumt^  mata  $dUeit  voluntati^  koc  ip$o 

t  et  alios  ^  quo  a  bono  difieerunt^  a  quo  non  difeciisent  si  uttqui 


niter  exsecraniur  Marcionem ,  Mauich«Kum 
veieres  hxreiicos :  qui  duo  principia,  quasi  duos  deos 
ftnxeruni,  unum  bonum,  bonorum  auclitrem;  aite- 
nim  malum ,  aiiciorem  inaloruin. 

>  Isii,  nempenatura  sua  uiali,  principstus  et  po* 
tesutes,  id  esi,  spiritus  de  quorum  initio,  naiura, 
condilione,  lapsu,  proposiia  supertus  {cap.  i)  hapc 
qaaeslio :  Vnde  tania  diversiias  matignorum  spirituumf 
An  ad  hoc  poiestates  Ulas  a  Domino  eondita$  issi  cre^ 
dendum  ett ,  «(  Aii  contta  hominem  gradihus  atque  or^ 
dinitus  n^litannt  ?  Cui  ^usstioni  respondel  primum 
hoc  capite,  ex  ceru  fidei  deflniiioneetScripturarum 
aoclonUU ,  angelos  oinues  si\e  spiritus  a  Deo  rrea- 
toa  essc  bonos ,  non  iualus  ;  nec  ad  malum  fiiiem , 
nempe  ut  sempei^u  nequitia  perseverarent  vel  bo- 
mlnes  ad  peccandiim  iolliciurent :  Deus  enim  non 
e^l  aiictor  maloruni,  sed  oumta  qum  ftcit^  bona 
$univalde(Gene$.  i).  Porro  nou  tanium  angilos  bea- 
liia,  veriim  etinm  d^emunes  in  graiia  jnstiflcante , 


to/aiisenl. 

•  Angelos  ante  mondum  hunc  cor||>oreum  condl- 
loa  fuisse,  prsler  huncabhatem,  opinail  sunteiiam 
alii jraves  auctores ,  et  fere  Grxcl  onines  :  unde 
D.  Thomas  (i  par.  q.  6i,a.  5)  hanc  dicit  essedocto- 
rum  Grvcnrum  senientiam.  Gregorins  Naxianxenos 
oratione42  dicilDeum  primom  exco|;itasse  angelos, 
et  coelestcs  viriutes,  eiusque  cogiutionem  opus 
fuisse.  Basilius  homil.  i  in  Hexaemeron  dicit  spiri- 
tuales  et  invisibiles  naluraa,  rationumvi  maxime 

{^ra^ditas  ante  mondum  exstitisse.  Damascenos 
ib.  II  Orihod.  fld.  cap.  3  seuteutiam  Gregorii  Na- 
xianxenicoinmendans,  eidem  se  accedere  proflieiur. 
E  Latinis  idem  sentire  videntur  D.  Ambrositis  lib. ! 
Hexaem.  cap.  5  :  Anaeli^  inquil,  dominationi$  H  po» 
ti$tate$t  etsi  atiquanao  eeepirunt^  irani  tamin  jam 
quando  bie  mundus  ist  faciui.  D«  Hieronymos ,  in 
cap,  1  epist.  ad  Titum  :  Sex  ikUlia^  inquitt  nondum 


sen  gmtnm  facienie  condilos  fuisse,  ex  ScripturA  D  noifri  feniporii  comptintur  annorum  ^  it  quantatim' 

.^  ^.  ^B    n :^   u pora ,  ^«nffls^M  Mrculoriim  ori^nei  fiiiiif  «rMfrafi> 

dnmeif ,  in  quibus  angili^  lArom»  dommationei^  cate^ 
rique  ordines  Deo  sirvienmtl  Denique  Isidorus  lib.  i 
de  Sumroo  Bono  capiteduodecimo :  Antiomnmn  erea^ 
turam  mundi  ereati  suni  angeli.  Porro  D.  Augustiuus 
lib.  XI  de  Civii.  cap.  55  qucstionem  hanc  velut  anci- 
pitem  etprobleroaiicam  in  inedio  relinquit :  Dum  ta" 
men ,  inquit ,  angelos  sanctos  m  oubUmtbus  cmU  udi- 
bus ,  iton  quidem  Deo  covtemos ,  sed  tamen  de  sua 
umpiiema  ei  vera  felicitnle  ucurot  el  certoe  es$e  netno 
am6i(7a/.  C:i>terum  iongeprobabilior,  immurciecerta 
ceuseuir  aliorum  Patruni  senieutia  contmuniter  a 
tlieologis  recepia,  augelos  videliaat  primo  dic  siinul 
cum  coelo  et  terra  luisae  creatos  (  Lib.  i  Deeretal. 
cap.  Firmiter^  iit.  de  $ttmma  Trin.  ei  Fidieatk.).  Pro- 
batur  primo  auctoriiate  Scriptursp.  Genes.  i :   in 


aoeiortuite  et  SS.  Pairum  senteutia  comprobatur, 
Seriplura  id  indical  Isaix  iiv  :  Quomodo  eecidisti  di 
emlo,  Lucifer^  qui  tnane  oriebarisf  El  Exechielis 
xviii  :  Perfectus  fui*ti  a  diebtts  conditionis  tute.  Et 
rorsus ,  Ptenu%  sapientia^  el  perfeclus  decore  %n  deli' 
dis  poradisi  Dd  fuisti,  Patres  ideiii  confirmanl. 
S.  Antouios  apud  Athauasiuui :  Hocp.imum^  iuquit, 
dakemus  fnentibtu  affigere ,  nihii  Deum  feeiue ,  qttod 
auUum  lif ,  nec  ab  ejus  institutione  dasmonum  ccepisu 
peisscifia;  perverntas  ufo,  non  natura^ud  voluuiatie 
e$i  vittum.  Boni  etenim,  ut  pote  a  Deo  conditi,  ex  pro» 
prio  mentis  arbitrio  ad  terras  ruere  decteUs^  ibiquein 
ccemi  sordibtu  voluniuU  genlHUatis  impias  constituere 
ctUturas;  atque  universa  mata  commovere  nonceuant^ 
me  fvUlms  eorum  sedibtu  stucedamus.  D.  Hieroiiy- 
in  cap.  |i  Ose.^  datnioncs  scribit  iu  roagua  pin- 


751 


lOANNIS  CASSIANI  COLLATIONES. 


m 


litales  cttteslMqQa  YtrtQles  Deiim  l^clsse,  qa»  pro  A  creation!  siderum »  ante  istod  prindpiom  ia  4110  bi« 


hoc  ipeo  qaod  scirent  se  ad  tsntam  beatiiudinis 
gforiam  beneflcio  Greatorfs  ex  nihilo  fuisse  pro- 
ductas,  perpetuas  el  gralias  rererentes  inde- 
sinenter  ejus  laudibus  inhaererent ,  nemo  fide- 
lium  dubit<)t.  *  Nec  enim  existimare  debemus 
creationis  et  opiflcii  sui  principia  ab  hiyus  mundi 
consiitutione  Deum  primitns  inchoasse,  quasi  in 
illls  anterioribus  aique  innumeris  saeculis  ab  omni 
providentla  et  dispensatione  divina  fuerit  oiiosus , 
ac  tamquam  non  habens  in  qiios  bonitatls  su»  exer- 
ceretbeneficia,  soliiarius,  aique  ab  omni  munificeii- 
tia  alienus  fulsse  credatur,  quod  de  illa  imroensa 
acsine  principio  et  incomprehensibili  majestate  satis 
humile  est  incongraumqne  sentire,  ipso  Doroino  de 


ctum  dicitur  coelum  et  terra»  creati  .fuisse  maiiife»« 
tissime  comprobaniur » quippa  qui  pro  istas  oounImm 
visibilibus  creattiris»  quas  videbaoi  ex  niliilo  pro« 
cessisse,  Creatorem  magoa  voce  rereroRtur  etadmi» 
ratione  laudasse.  ^  Aole  istod  ergo  leaporal* 
principium  qoodalfoyse  poHitur,  quedq«emmi4i 
hujus  secundum  historicuro,  immo  JudaimMii  aeittvm 
signat  aetatem  (salvo  sdlieet  noetro  sensa ,  qoo  iios 
iDlerpretamor  omnium  renim  ChrietDm  eeee  prlnii» 
pium,  in  quo  omnla  ereaverit  Pater,  secundam 
illud  {Joann.  1) :  Omnia  per  ijnvm  facia  fiml,  «f  $me 
ipsofactumest  mAt7);anleistud,  inquam,Geneseost6n»* 
porale  principium,  omnes  iilas  potestaiee  coileelef* 


illis  potestaiibns  haec  dicenie  :  ^  Quando  facta  B  1"«  ▼irtuies  Deom  creasse  non  dnbiom  eai.  Qoii 
sunt  simul  sidera ,  laudaverunt  me  voee  magna  omnes  Apostolus  per  ordinem  dinomerans  ila  describit : 
angeli   mei    (Joh.  xxvviii).  «  Qui  ergo    intersunt      •  Quia  tn  CAHslo  «fMla  siml  emnfe,  Itoe  ^iue  hit 

ALARDI  GAZiDI  COMMENTARIUS. 


prindfi»  eremtii  Deu$  eeslum  ei  terram,  {Nam  koc 
verumnon  esset^  si  quid  creasset  antea^  ail  sancius 
Thomas).  liem  Exodi  xx  :  Sex  diebus  feeh  Dominns 
ccslum  et  terram^  et  mare ,  ei  omnia  ^m  in  ets  eunt^ 
et  reautsvfl  in  die  uptimo,  Secundo  auetoritate  eon** 
cilii  Lateranensis ,  obi  dicitur  :  Oeus  ab  iniiio  tempB' 
ris  utramque  de  nihiio  condidit  creaturam^  spiritua* 
lem  et  corporalem ,  angelicam  Meiicet  et  mundunam* 
Tertio  aucioritate  Patruro,  qni  iia  doeoerunt,  Epi» 
phanii  lissresi  65,  Augustini  lib.  xi  de  Gvit.  Dei  eap» 
9,  Tlieodoret.  qusest.  5  sape<;  Genesim,  Gregorli  lih. 
xxxii  Moral.  cap»  iO  (Vide  Sixtum  Senens.  iib.  v  Bp' 
blioth.  annot.  quinta).  Quas  quidero  auctorilaies, 
qaamvia  hanc  seoteniiaro  soiide  confirment,  et  plas- 
quam  probabilem  reddant,  pie  taroen  et  aapienier 
adroooet  S.  Tbomas  contrarium  non  essa  repotan- 
dum  erroueum ,  Pracipue  t  inquit,  propter  eenten^ 
tiam  Gregorii  NoMianzeni ,  cujms  temia  eet  in  doeirina 


vum  appropriatur  Pairi^  propter  potentiam;  ila  prtn" 
cipium  exemplare  appropriatur  Filio ,  propter  sapien- 
tiam  (  Vide  Aug*  tib,  xii  Confess^  c.  23).  Alii  vero 
dixerunt ,  corporaHa  eese  ereata  a  Deo,  mediantitut 
creaturis  spiritualibus ;  eted  id  exelndendum  exponitur^ 
In  pfineipio  ereavit  Deus  eceium  et  terram^  id  est ,  ante 
omnia,  Qnatueff  enim  ponuntur  tiniut  creata^  scifieet 
cceium  empgreum,  materia  eorporaHs,  qum  nomine 
terrm  inietligitury  i:mpus^  et  natura  eangeliea.  Iia  S. 
Thomas. 

•  Abftit  ut  sic  existimemus  Deom  anterloribos  illls 
et  innumerls  sfleeulis  ( si  sic  loqnendam  sit ),  quse 
scilleet  mundom  prfficesserant,  hoc  est,  al>  omni 
aeternitate  foisse  otiosom ,  ant  sohtarfum ,  aut  ab 
omni  monifloeflhia  alienum.  iKternas  In  Deo  agno* 
scimos  aciiones,  qons  iheologi  voeant  Immancntes, 
hoe  est,  in  Ipso  l>eo  manentes,  et  Internas,  quas 
Dens  ante  mondl  constitniionem  In  selpso  traciabal, 
Chnstiawsaucteritu,  ut  nuiius  umtfumm  ejut  dtc<ts  ^  agitabat,  exercebat,  puia  «temam  su»  divlnitatis 


ealumniam  inferre  prmsum^erii,  eieui  nee  A/hanusH 
documentiSt  ttt  Hieronffmus  dieit, 

•  immo  sic  existimare  debemus,  salva  bojus  abba- 
tis  reverenUa,  sicut  existimarontelprobanini  SS.  Pa- 
tres  modo  citatl»  angelos  dici  primom  opifielom 
Dei ,  Don  qood  ante  mondi  hujus  consiituiionem 
exstiterint ;  sed  qnod  primo  die  Blmol  com  cobIo,  et 
in  ocBh),  ot  eorom  dignitaii  congroebat,  «int  creaii, 
ut  nobiliasimae  partes  et  creaturae  totios  onlversi. 

^  lu  quidem  septnaginin  inierpreiea,  quo  etiam 
modo  citant  Epiphanlus  et  Augostinns  ubi  supra  : 
unde  etiam  roUigont  ei  probant  sngelos  prinio  dte 
fuisfiecouditos.  Porro  Volgaia  leciio  sic  habet :  Cnfii 
me  laudareni  simui  astra  matutina^  et  fuhitarent  omnet 
fUii  DeHJob.  xxxviii).  |}nde  hoc  laoium  colligl  po« 
test  angelua  ante  hominem  fuisse  creaios ;  de  quo 
nulla  esicontroversia.Certe  D.Gregoriuslibro  xxvin 
Moral.  cap.  iA  dicit  angelos  vocari  astra  matuilna, 
quia  fuerunt  conditi  in  ipso  roane  primi  diei 


suoromqoe  aitribiitonrm  et  perfectlooum  contempla- 
tionem,  aBternam  Filii  a  P^itre  ffenerationem ,  aeter- 
nam  Splritus  sancti  a  Paire  et  rilio  processionem; 
aptemum  de  mundl  creatlone  et  gubernai(one«  de 
FHii  incarnatione  et  ceconomla,  de  angeloruin  et 
homlnum  eiectione  et  reprobatione ,  de  oronibus 
rebus  ad  divlnam  Providenilam  spectaoiibus  consi- 
lium  et  deeretum ;  qnibus  Deus  anie  mundi  cousii- 
tutionem  occnpatos,  si  iia  loqui  liceat,  otlosus  certe 
dici  non  poioit,  neque  soliiartus,  aot  immunificus. 
Summa  enim  aetemi  Patris  mnniflcentia  fuit  suam 
essentiam  Fillo,  ac  delnde  cum  Filio  eamdem  ipsam 
Sptritui  sagct»  coromunicarei  ot  unus  semper  foerit 
D(*a9  In  e^ntla ,  et  trinus  in  personis.  Quod  si  boc 
argttmentum  vim  uliaui  haberet,  concltideret  certe 
angefos  non  solum  esse  boc  mundo  anteriores  et  an- 
tiquiores ,  sed  etiam  Deo  coaeternos,  ne  Deum  anle- 
rioribus  et  innnmeris  sxculis  seiernitatis  oiiosum 
ani  solitarium  faieri  cngnremur.  Vemm  hic  locuui 


c  Respondent  Epiphanios  et  Theodoreius ,  astra  D  habet  illa  Sapientis  admnniiio :  Qni  icriita/or  rsi 


fuisse  creaia  quarlo  die,  ut  docei  Scriptura :  prolnde 
angelos,  qui  erant  creati  primo  die,  poiuisse  inler- 
es»e  creailoni  sideruro,  et  in  ea  laudare  Deum. 

^  t^rima  illa  seutentia  libri  Geneseos  :  /n  prtnd- 
pio  creavii  Deus  ccetum  ei  terram ,  tripliciter  expoiii- 
tur ,  ut  docet  S.  Thnmas  (fwr.  1,  q,  i,  ar,  5) ,  Idque 
ad  excludendum  tres  errores  :  Quidam  enim  posue^ 
runt  mundum  semver  fuisse ,  et  tempus  non  habere 
principium^  et  ad  hoc  exctudendum  exponitur^  In 
prineipio^  sciiicet  temporis.  Quidam  vero  posuerunt 
duo  esse  ereationis  principia^unumbonorum^  atterum 
malarum ,  et  ad  hoe  exctudendum  exponitur ,  /n  prin- 
dpio  ^  id  est ,  in  Fiiio.  Sicut  enim  principium  e/fecti' 


jestatis ,  opprinietur  a  gloria ;  Et  ilia  Apostoli :  Ao/i 
altum  sapere^  sed  time;  Et,  Non  ptut  tapere^  quaut 
oportet,  sed  sapere  ad  sobrietniem  ( Prov,  xxv).  Quis 
enim  eognovit  sensum  Domini ,  aut  quis  consititt^iut 
ejus  fuit  {Rom.  xit)?  eic.  Libet  tamen  hic  D.  Augu- 
stinum  de  bac  ant  simlli  quxstione,  quamvls  proli- 
xius,  tamen  apposite  ad  hunc  locuin  elucidanduni 
andire  disserentem  lib.  undecimo  Confess.  cap.  it ; 
Ecee^  inqtiit,  respondeo  dicenli :  Quid  faciebat  Deue 
antequoin  fuceret  coelum  et  terram  7  respvndeo^  non 
itiud^  qnod  quidam  respondisse  perhibetur  joculariler 
etudens  quwstionis  vioienliamtAtta^  inquit.  scrutanti^ 
bus  gehennas  varal^at,  Aliud  est  videref  aiiud  ridere. 


ra  COLLATIO  TI».  -  DE  PRINCtPATIBUS  S£U  POtESTATIBUS.  TU 

h  <tw  qw  m  ierra  Muni ,  9mbUta  ft  t»n<t6t/ra,  A  ^ai^c  co1lapso9  lamenUtio  Eieehielis  site  baia 

manifestissime  docet,  in  quibus  principem  Tyri,  aut 
illum  Luciferum  qui  mane  oriebatur«  flebili  pbnctu 
ab  eis  cognoscimus  lamentari.  Et  de  illo  quidem  iu 
Doroinus  ad  Czechtel :  FHi  hominis^  leva  planetum 
$uper  prineipem  Tyri ,  et  dicet  ei :  Hase  dicit  Dominui 
Deu$ ;  ^  Tu  signaculum  $imilitudinis ,  plenus  inptat- 


stM  aH§eU ,  $ive  arehan§eU ,  $ive  ihroni ,  iim  domina' 

tioni$  :  $ive  prindpaiu$ ,  iipe  pote$tate$ :  omnia  per 

ip$um  9  et  in  ip$a  creata  $unt  (Colo$.  i). 

CAPUT  VIIL 

De  lap$u  diabali  rt  angeiorum. 

»  De  toUMTum  iiaqiie  nnwero  nonnullos  principes 


ALARni  OXtMl  COMMBNTARIUS. 


Hige  n&H  fespandeo.  iAbentiue  «ftfni  mponderim^  Na^ 
eeio^  qvmd  ime$»^  aaam  Utud  umde  irridetur  f  ui  alia 
iHierrogaviit  et  laudatur  qui  fal$a  re$pondit.  Sed  dica 
te^  Deu$  no$ter^  omnis  creaturce  creatorem.  Et  $i  eoeli 
et  terrm  nomine  mnm$  creatura  inteUifitur,  audentar 
ifir».  Anl^ifMiii  la$erH  Deu$  eetium  cf  tefvam^  non  /<■» 
debiu  Deus  aliquid;  $i  enim  faciebat^  quid  ni$iereatu- 
ram  faeiebat  f  El  utinam  dc  uiam  quidquid  vtiliter 
$eire  eupio^  quemadmodum  scio  quod  nuUam  faeiebnt 
ereamram  amequam  fleres  uUa  ereatura  i  Aut  «i  euius- 
quam  votatilis  seneue  uagahtr  per  imagines  retro  tem^ 


4|ui  nomine  Lneiferi  eiprlmitur,  fuiate  snpremn  bi^ 
rarchi»  supremumi  ei  primum  angeium;  quod  aliis 
Yerbis  dicit  S.  Thomas,  supremum  aiigeium  inier 
peccanles  fuisse  supremuro  liiter  omnes  :  qnam  sen- 
tenliam  alibl  ^x  f^.  Gregorio  multis  argumffiCis  eon* 
finnavimuft  (Lib.  xn  Inst.  c.  4),  qus  hic  libel  paacis 
repetere.  Tertio  notandum  ex  eudem  bac  senteutU 
probabiliier  coliigi,  qu(Ml  ex  omni  ordine  cttjusque 
nlerarchiae  ceelesiis  altqui  ceclderint,  1*  qiiia  sd 
Mn«s  angelomm  ordines  aliqui  lioroines  aasuffliM« 
(ur  in  reparationero  aut  suppi^mentum  ruinaa  angiy- 


pancm,  «f  te  Deum  onmipotentcm,  et  omnicreantem^  et  »  licne,  ul  docet  S.  Antonius  apud  Aih.inasium,  Niero- 
omuiienenlem,  cce/i  et  terrce  artifieem,  ab  opere  tanto,  ^*  njraus  lib.  i  In  Lamenrat.  Jerem.  cap.  ult.,  Augustf- 


oiiff^iififii  id  faeeree,  per  ifmumerabiUa  $meuia  eeeeaeu 
umaimr;  euiq/ilet  atqua  atiendat  qu$a  faUa  mkaiue^ 
Nam  Hude  paterant  imiumerabUta  seeeuia  praeterire^ 
quw  ipse  non  ffceras,  cum  sis  omnium  seecutorum 
auetor  ei  conditor  f  aut  quee  tempora  {m$$int,  qum  ab$ 
te  condita  non  euentt  aui  quomodo  praeteriissent  ^  n 
namquam  fumoatf  Ctm  ergo  lia  operator  amnium  tem" 
porum^  II  fuit  aliquod  tempu$  antequam  faceres  eeetum 
et  terram,  cur  dleltur  qnoaab  opere  eessabas  t  tdipsum 
enim  tempuf  iu  feceraitr,  nu  preeieeire  paiuerwst  tem^ 
para  antaquam  faceree  impira.  Si  autem  aute  ccelum 
et  lerram  nuUum  erat  tempus,  quid  quasritur  quid  lunc 
facieboi  t  Non  enim  erat  tunc,  ubi  non  erat  lempus^ 
uectu  tempore  tempora  prcecedis;  atioquin  nou  otnnia 
tempora  preecederes,  Sed  profcedfs  omnia  lempora 
prtkerita  eeisttmlina  umper  prm$eniin  «isriiifAiti,  «f 
aaparaa  amnia  futma,  quia  et  Ula  futura  iiwf ,  «I  cum 
vemerini  pfmierita  erwit.  Tu  auiem  idem  ipsa  «•«  sf 


Mrf  Itii  itdfi  delieieni  {P$ai.  tii).  Amt  iui  nac  emu,  nae  Q  fisiiiMl  e$4a  eommunia 


Dns  enehhPidii  cap.  i9,  Gregorius  liomll.  54  In  Evaii- 
geiia.  V"  Per  boc  magia  comprobaiur  libertas  trbitrii, 
quia  in  omni  crealnra  r»lionali  seu  intellectuali  Ae« 
cti  potesi  ad  inalum.  3*  Videmns  diabohim  vocarl 
Cberub.  Eserblel.  iiviii  j  7«  C4isrii4  scisiifwi  ei  pra^ 
ie§eH$,  Et  Dominus  Lucas  si  vocat  Beelubttb  princi^ 
prm  dwmoniorum^  et  Apostolus  ad  Epiies.  vi  daemo- 
nes  vo(  at  principes  et  potestates.  Bt  I  Corinl.  xv : 
Cum  evaenaverit  omnem  prtncipaium,  ei  poteeiaiem^ 
ei  virtuemu,  Cur  auiem  non  vocontur  senpbia  snt 
tbroni,  rationein  redda  S.  Thoiuas  bis  verbia(ip., 
q.  63,  art.  9):iii  sacra  Scriplura  nomina  quorumdam 
ardinum ,  rif  seraphim  et  ihronorum ,  domonibus  non 
attribuuntur^  quia  hac  nomina  sumuntur  ab  ardore 
charitaiis  ei  ab  hubiiaiioue  Dei^  quw  non  possunt  esse 
Miw  peccala  wkortaU.  Attribuuniur  autem  eis  uomina 
cheruiim^  potestatumetpriHcipatuum^  quiahmcnomina 
euwuutur  a  uientia  $t  potentiaf  qum  boai$  uMdi$qua 


ueniunt.  Haec  1).  Augoaiinus,  et  oMe  sequuntur.  In 
qnibns  &a(t  sunt  masime  nounda  :  i*  Ueum  anie 
«ealnai  ei  terram  ntlMl  onniM  faeisse,  non  unen 
ftiisse  oliesom ,  qnia  aliud  esi  fseere»  quod  est  opus 
eslernum  prediieere;  aliud  agors,  aciione  seiiicet 
immaneiile,  de  q«a  sirpr»;  t*  ante  cresiionem  cteU 
et  lerrae  nellom  pneieriisse  sneuiumy  si  saeculum 
proprie  siim»lar,  com  sit  pers  aut  spatiom  aliquod 
temporlft,  qiied  anie  mnndiim  non  ex«iabat;  pruinde 
incongme  et  inepte  quaeri  quid  Deus  f.tciebat  tunc, 
Utesf,  anierioribua  itiis  s.'rculis,  eio. 

•  Id  es»,  de  loia  augeinnim  sive  emlt*siiuro  spiri* 
inom  mahlittdliie,  qnorum  plures  erdtnes  ei  Apo- 
siolo  poulo  ;fnte  recensoiJ ;  nonniitles  prinoip  'S,  id 
est,  de  ordlne  priiiripaiuuro,  vel  de  prirols  nrdinibiis 
angelomin.  Ad  cujM  rei  intelligf niiaro ,  in  prirois 
nitiandum  aSS.  Palrilwft,  rnBsettim  Dienysio  Areo- 
pagila  et  Gregorlo  Mavno  ( DttfHf «tni  Cmie,  Hiera, 


^  Inter  aiios  Scnptura:  locos  qui,  ut  superius  in« 
liicaium  est,  pivres  possunt  admiltere  sensus,  etltm 
litieraies  et  germanos  duo  sunt  in  boc  argumento, 
quo  de  lap^u  angelorum  agiiur,  celebres  et  vulgaii; 
alter  ex  Ezecbicie,  i*Uer  ex  (saia  pariter  in  boc  ca« 
pitecltati.  Er.ecbielis  locusest  cap.  xxviii,qui  lam 
de  rege  Tyri  quaiu  de  diabolo  ejusque  superbia  et 
easu  sub  noroine  et  typo  regis  Tyri  inteiligitur.  Alier 
i^ai»  XIV,  qui  slmilKer  et  de  regc  Bibjiouis  NaijU- 
ebodonosore  et  de  Lucifero  dvmonioruiii  principe 
promiscoe  ei  indiflerenter  a  Patribus  exponiiur.  Cu- 
ius  rei  auctor  Spiritus  sanctus  iU  serioonem  de 
uirisquo  interroi^cuii  ac  temperavit,  ut  qusdam  pro- 
prie  et  biatorice .  quaBdain  non  nisi  iinproprie  et 
llgurale  lam  d.'emonibus  quain  illis  regibus  conve- 
niant,  utnotavit  U.  Hieronyuius  (/n  cap.  iv  iiafo;)* 
Quod  ad  priorem  iocum  attinei,  ex  quo  noster  Sere* 
nus  probai  ex  numero  splriiuum  nonnnilos  priuci- 


rap.  #;  Greqof.  homil,  94  in  Evang.),  'distingui  Ires  v.  I^  seu  principatus  coUapftos  esse,  seu  a  Deo  defe- 

rchtas,  et  in  siogolis  ^  cissi*,  et  in  barNibrum  dcjecios  fuisse,  eumdem  locum 


angelorum  sive  spirituufii  hiera 
htcrarehiis  tres  erdioes  sive  ehoros  ebllocari,  e  t|ui- 
bns  primns  orde  est  supreinus,  seoundus  roeditti, 
lertios  inflmo^.  in  prima  enim  hierarcbia,  qua»  est 
Deo  pn>stma,  sunt  sersphim,  cherabim  et  throni ;  in 
secui)d.i  demlnatlones,  vinoteset  potestaies;  in  toN 
f  ia  principatus,  srch^ngetiiet  angeli.  De  quibus  late 
dissi^nt  S.  Thoroa!«  prlma.parte,  qiixst.  108.  Secun- 
do  noianiium  de  lap<>a  prtmi  angeli,  de  que  praKi  • 
poe  hic  agitur,  doplieetn  esse  Fenientiiro  :  alteram 
D.iroa(sreni  (LI6.  n  cap.  3),  primom  aiigelum  peccan- 
l<*ro,  qiii  et  «Ins  ftiiic;iusa'|>ecrau(li,  futssede  inflina 
bier-trchta  anfreferam  ei  postreroo  online  spiritunin; 
'  alteraro  B.  Gregorii ,  quam  et  alii  Paties  ei  iheologi 
coromuniter  scquuntur,  priroum  angelum  lapsum, 


de  daunone  ei  dftnionum  principe  loterpretantur 
Tertuliianus  iibro  secundo  adversus  Marcionem  cap. 
iO,  CyriUiis  iiliro  lertio  in  Juaniom  c^p.  xsix,Hie- 
roiiymu«  in  psal.  lxsxi  ,  Augustinus  lib.  xi  dc  Cimi. 
Dei  cap.  15,  Gresorius  lib.  55  Moral.  cap.  i4  ct  25. 
Aiterum  iiidem  locum  bic  citaiuui  ex  Isaiae  xiv : 
Quomado  eecidistt^  iMcifer,  i^  mane  oriebaris,  eic, 
pleriifue  interpretes  de  priucipe  daemonioriiro ,  id 
.esi,  primo  angelo  pr.Yvaricatore  exponunt,  cujus  ty- 
pusNabuchoUonosur  ex&iilit;ei  fatetur  D.llieronymus 
.rouita  ibiilem  de  Lucifvro  dici  quae  regi  Babyionis 
non  nisi  (Igurate  et  hyperbolice  iribui  possini,  ut 
verba  ip»a  s.itis  rndicani.  \idelur  autem  bic  abbas 
hunc  iocuin  Isaix  de  alio  daemoAe  ya\  principe  dOH 


)tt  lOANNlS  GASSIANI  COLLATIONES.  756 

ik^  pirfedni  deean^  in  deUau  paradin  Dei  fmnL  A  judidum  nuigm  diei  vincuU$  mtmni  w*  taiifme  ur^ 

tmii  {Judai  in  EpiitoL  eanonie.).  niad  eUani,  quod 


Omnit  tapit  preHoiUi  operimentum  tuum ,  tardiut^  ro- 
paiiut,  et  jatpit^  chrytolithut  ^  et  onyx^  eiberyUut^ 
tapphimt^  et  earbunculuty  el  tmaragdut.  Aurum  oput 
decorit  lict,  et  forandna  tua  in  die  qua  condUut  et  prm' 
parata  sunt.  Tu  cherub  extentut  et  protegent^  et  potui 
le  in  monte  tancto  Dei^  in  medio  tapidum  ignitorum 
ambutatti^  perfectut  in  viit  tuit^  a  die  conditiomt  tutB^ 
danec  inventa  ett  imquitat  in  u.  In  multitudine  nego» 
ftaftoirif  tute  repleta  tunt  interiora  tua  iniquiiatet  et 
peceatti ,  et  ejeci  te  de  monte  Dm^  et  perdidi  fe,  o  che- 
rub  protegent^  in  medio  lapidum  ignilorum,  Elevatum 
ett  car  twm  m  decore  tuo^  perdiditti  tapientiam  tuam 
a  deeare  rno,  in  terram  projeci  le,  ante  faciem  regum 
dedi  le,  ut  cernerent  te,  In  mtdliitudine  iniqmtatum 
tuarum^  et  iniquitale  negoliationit  tuee,  polluitti  tan-  B 
etifieationem  tuam  {Eaech.  xxviii).  Isaias  qaoque  de 
ftlio :  Quofitorfo  ceeiditti  de  cctlo,  Ludfer^  qui  mane  ario' 
baritt  Corruitti  in  terram^  qui  vulnerabat  gentet^  qui 
dieebat  m  earde  tuo  :  In  eoslum  eonteendam ,  fti^ 
aetra  Dri  exaltabo  tolium  meum^  tedebo  in  mante  le- 
tfam^iilt  tit  lateribut  Aquilomt^  ateendam  tuperallitur 
dinem  nubium,  et  ero  timilit  AiUttima  {Itaim  xiv). 
Qoos  tamen  non  solos  ex  IUo  beatissima  iiationit 
aplce  raisseScriptura  commemorat,  dicens  *  terliam 
partem  slellarum  draconem  illum  secum  pariter  per- 
traxisse  (Apoc,  xii).  Unus  qiAqoe  apostolorom  eW- 
dentios  dicit  :  Angelot^  qui  non  tervaoermit  tuum 
prineipatumt  ud  dereliquerunt  domieitium  tuum^  in 


ad  nos  dicitur,  Fof  aitlem  sicut  hominet  moriemini. 
et  ticut  unut  de  principibut  eadetit  {Ptat.  lxxxi).  quid 
aliod  qoam  moltos  prindpes  cecidisse  slgnillcat  t 
Qolbos  Indloiis  ^  ratio  dlversiiatis  hujus  iu  calli- 
gitur,  bas  differentias  ordlnum,  quas  insiar  saireia- 
rum  coelestiomque  virtutom  adversae  poieslales  b.i- 
bere  dicuntur;  vel  ex  illius  anteriorls  ordinlH  g rsdu, 
in  quo  unaqusqoe  creata  foerat,  naoe  eliam  reten- 
tare ,  Tel  de  coelestibus  deyolotas  ad  slmilltadinem 
lllanim  vinotomqaae  ibidem  persereraBt,  prone- 
qoiiue  so8b  roerito»  In  qua  unaqosqoe  in  malom  cre- 
Wt,  bos  inter  se  g rados  et  ordinnmvocabula  in  pane 
contraria  Tindicasse. 

ftkPDT  IX. 

Objeetto^  quod  rtriita  dia^olt  a  deeepAane  Kvee 

prtneipmum  eumpeertt. 

Germanos  :  Nos  hactenos  eredebamos  caosam 
inltlumque  roln«  sea  prttfarlcaiionis  diabolieaB» 
qoa  de  aogelica  sttiione  de{eclos  esl,  Intldiam  spe- 
cialiier  exstiiisse»  qoando  Adam  et  Evam  liTida  cal- 
lidiute  decepit 

CAPUT  X. 
Asfponf  10  de  initio  taptut  diaboU. 

Serenos : « Non  esse  istud  initium  prftTarlcaiionb 
illlos  seo  d^ecUoiils,  Geneseos  lectlo  manifesuc, 
qoae«  aote  illorom  deoeptionem ,  serpeDiini  nomlnla 
eum  nota  credidit  inurendum,  iu  dicens  :  <  Serpene 


ALARDI  GAZiCl  GOHMENTARIUS. 

inonom  intelligere  ab  illo,  de  qoo  sopra ;  nlniirom  C  ^i  tn\u\  sont  ad  aQxlliandom;  qol  Tero  ad  Oocasiim 
ut  probet  plurt^  ex  principibos,  id  est,  superioribus  ...  ---  ~ 


ascendunt,  bi  sunt  qol  impngnant  nos.  Piores  ern» 
qui  noUscum  suntquam  qui  adversum  nos  sunt.  EC 
iu  agens  gratias  Deo  abbas  Moysessampstt  Iduclari, 
et  reversus  esi  in  eellam  suam. 

k  Duplicem  assignat  caussm  diversitttis  ordinum 
in  daemonibus :  alteram  ratione  naior»,  sea  naiora- 
lis  disiinctionis,  In  qua  prlmum  a  Deo  conditi  sont; 
alteram  ratione  nequltiae,  qua  deineepsalii  aliisploi 
proflciont  in  malam.  Priorem  eaasam  agnoscit  D. 
Tbomas  (Ibid.);  poslerior  illi  docirinae  innititur^qua 
superiot  dictom  est  ex  sententia  veierum  daemones 
alios  aiiis  esse  neqoiores  e|  noeentiores  {CoUat.  7 
eap.  80). 

«  In  hujus  capitb  elucidationdkn  tix  operae  pro- 
tiom  videtor  aliqoid  addere  ad  ceusoram  Doin.  Cuj-r 
cbii,  qua  non  minus  erudite  quam  coptose  siognlas 
pene  difficotiates  hic  oecarrenies  explicaus  reli- 
qolt :  praesertim  com  alias  {Ub.  xii  Irntit.  cap.  U) 
\em  etiam  eotligitur  pturet  angelot  tieiiue  etperte-  «x  saiis  superque  demonstraiuin  sit,  primum  peocatun 
vtte  in  bono,  quam  defecitte  et  corruitie.  Nam  it      diaboll  luisse,  nec  aliud  esse  potuisse,  quaiu  super- 

biam ;  ex  qua  deinde  consecuu  est  invidia,  quae  sola 
viiia  in  spiriialem  et  intellectualem  creaiuram  pro- 
prie  cadere  possunl. 

^  Cerium  est  haec  verba  secundum  litieram  de  tc- 
ro  serpenie  intelllgi,  qoae  lamen  hic  abbas  de  dia- 
bolo  interpreUtur;  quemadmodum  et  roaledicli<»- 
nem  serpeniis,  non  ad  verum  serpentem,  sed  aid 
diabolum  refertconiequenur.  Oicltur  autem  serpens 
sapienUor  sive  callidior  cunctis  bestiis  terrae,  non 
quod  fuerit  raUonis  et  inleUi)[enUa)  faculute  |>rcdi- 
lus,  ut  Josephus  Judaeus  sensisse  videlur,  iib.  i  An- 
tiquit.  cap.  i,  sed  quia  animal  est  maximc  ▼afnim, 
Insidiosum  et  subdolum,  el,  ut  aii  Diodorus  Th^r- 
sensis,  ad  decipiendum  apUssimum  insirumeoium  : 
ideoqne  non  temece  a  diabolo  prae  caelerts  aniroali- 
bus  eleciuiii  atque  aaumplum,  quo  umqoam  organo 


ordinibus/Tcl  ex  ordine  principaiuum  cecidiRse,  cu- 
Jus  occssione  hanc  coltaUoiiem  de  principaUbus  seu 
potesuUbus  inscripsil.  Sed  Palres  ad  ununi  eumdem- 
que  diabolum  ulramque  senienUam  referunl,  quam- 
quam  nibil  veut  ad  diversos  referri  aut  adapuri. 

*  Ex  liac  senteiiiia  colligit  D.  Tbomas  primum 
angelum  pr«varicaiorem  fuisse  aliiscausam  peccan- 
di,  non  quidem  cogendo,  sed  exhdrtando,  ci  persua- 
dendo,  ei  veluU  cauda  sua  adblandiendo  ei  imnlican- 
do:  cujiif  tignum^  inquil,  ex  hac  apparet^  quodomnet 
dtemonet  illt  tnpremo  tubduntur^  ut  manifetle  apparet 
per  iitud  quod  dicit  Dominut  Matth.  xxv  :  Ite^  mate-^ 
dieli^  ffi  /^if«m  asternwm^  qui  paratut  eti  diabcto  et  an» 
getit  ejut.  Uabet  enim  hoc  ordo  divinrn  juttitiw,  nt 
cujut  tvggestioni  aliquis  contenlit  in  culpa^  ejut  pote^ 
ttaii  tubdatur  in  pcena^  ucundum  illud  II  Pelrt  ii : 
A  auo  quit  euperatut  ett^  huie  tervut  addiclut  ett.  Ex 
eaaet 
veratte 

tertiam  tantunimedo  partem  iraaAl  draco,  id  ett^  dio- 
bolut,  ergo  duat  tertiat  intearat  reliquiL  Quod  et  eon^ 
tirmalur  dieto  Eli%m  iv  Reg.  ti  :  Pluret  nobitcum 
tunif  quam  cum  illit.  Quod  exponUnr  de  bonitangelit^ 
qui  tunt  nobiscum  in  anxilium^  et  de  malit  qui  nobie 
adoertantur,  lla  S.  Thomas  {Ubi  tupra,  a.  9).  Cui 
cunsenlaneiim  est ,  quod  in  Vitis  Patrum  legitur  ex 
Riilino  (Lib.  vi  libello  18),  quod  abbas  Moysescum 
aliquando  graviier  impugnaretnr  a  fornicaUone,  per- 
rexii  et  indlcavit  hoc  abbati  Isidoro;  qui  cum  eum 
in  cellain  suam  accepisset,  dixit  ei  :  Aiieiide  ad  Qo- 
casum.  Et  attend<3ns  vidil  muUiiudinem  d»monum, 
et  lil  erani  confusi  et  turbanies  se  ad  oppugnandum. 
Et  dixit  ei  iterum  Isidorus  :  Respice  ad  Orieniem. 
Et  ailendit  muliitudinem  innumerabilem  anaelorum 
in  gloria.  Dixit  ergo  abbas  Isidoros  :  Eece  mi  suit 


737  OOLUTIO  m  —  DB  PtllNGIt^ATlBOS  SBO  POTESTATIBUS.  I^g 

mtim  irai  uiptentior,  8i?e,  ut  Hebraici  exprimaDt  A  i^in»  per  iuvidiam  tnbsecuta  est :  quse  inTeDiens 


libri»  €9ilkUor  cnnciit  ketiiUterra  qutn  fecit  Damirmi 
J>mu  (Gmm.  iii).  Intellif  itis  ergo  qaod  ante  illan 
€ireiiai¥6nlioneai  priml  booilnit,  de  angeilea  disces- 
•eni  suictiute ;  iti  nt  non  solam  nominis  bujos  in- 
slgairi  meroreCar  infamla,  sed  etiam  in  noquitlae  ter^ 
givorsationo  caBteris  praeferrotor  bestiis  lerrae.  Non 
enim  tili  Tocabnlo  Scriptnra  bonom  angelam  desi« 
gnaasot*  nec  do  his  qni  in  illa  boatitodiDO  persoro- 
rant  diceret«  SerpeM  mum  erai  iopimuiar  omnihn 
heam  tma.  Ntm  boc  cognomen  «on  solom  Gsbrio- 
li,  si?o  mcbaoU,  buIIo  modo  possot  apuri»  sod  no 
bono  quidem  coiqotm  bomlni  convenlret.  Apertit- 
simo  iuque  ot  serpentis  f  ocabolum,  oi  comptratio 
betfitram,  non  sontttngeli  digniutom,  sed  praevt* 
rictiorit  inftmitm.  Deniqoe  livorit  tc  sednctionis  B 
mtterlt,  qut  ot  hominem  declperet  instigttut  est, 
de  tnteriorit  ruinaB  eistitit  ctust,  quod  scilicet  de 
limo  terrae  nuperrime  figurttum  td  iliam  eum  glo- 
ritm  eernerel  Ofoctndum,  unde,  cum  etset  unosde 
princlpibus,  se  meminerat  corruisse.  Et  idcirco 
•  priorem  ^us  Itpsttmy  quo  superbieDdo  corruerat, 
qoo  etitm  terpent  meraerat  noncuptri,  tecundt 


eum  adbuc  «liquid  in  sese  recium  babeDtem,  itt  ut 
etlam  cujusdam  colloquii  atque  consilli  cnm  boniine 
posset  habere  coDSortium»  i>  senteotia  Dominiuiili- 
ter  in  ima  dejecius  est;  ut  oon  jam,  sicut  aniCt  su- 
bllme  aliquid  iiituens  excelsus  locederet»  sed  ui  solo 
cobaerens  reperet,  el  humiliatus  super  ventrem  ter- 
renis  vitiorum  escis  et  operibus  pasceretur,  occul- 
tmn  deinceps  publicans  iDimicum,  ac  ponens  inter 
ipsum  et  hominem  utiles  iDiroiclUas  saluUremqiie 
dlseordlam;  ut  dam  cayetur  lamquam  liostis  doxius» 
amicitiis  firauduleniis  ulierius  homiiii  nocere  non 
posset. 

CAPUT  XI. 
Jk  iju$  quf  tiecipiif  me  dedpitwr^  pcuta» 

In  quo  tamen  et  illud  nos  praecipue  debet  in- 
struere»  m  a  malis  consiliis  decliDemus ;  quod  licec 
deceptioDis  auctor  coaigrua  poBDa  et  coDdemnatiooo 
plecUtur»  ne  ille  quidem  qui  seducilur,  supplicio 
ctreat,  licet  aliquantulo  leviore  quam  ille  qui  auctor 
deceptionit  eittiterit.  «  Quod  hic  expressum  plenit- 
time  cernimut :  Adtm  ntmque  ^  qui  teductus  est. 


ALARDI  GAZifil  COIIIIENTARIDS. 


utmtnr,  td  bumtDum  termonem  efHngendum  et 
decipiendtm  mullerem.  Hinc  D.  Augustinus  xiv  De 
Grit.  cap. :  fHiAoiue^  inquit,  colubmm  in  pataiito 
eorporali  (ubi  cum  duobut  tUit  homimbut.  matculo  et 
fcmna^  animalia  etiam  terrettria  cmtcra^  tubdita  et  tii- 
mjda  tmtabanturU  animal  umeei  lubricum  et  tortuotit 


tittera  tona^  ul  lie  animante  terpente  pottit  intetUai^ 
fukiio  tamen  minut  et  muito  amoUut  de  terpenta  dte- 
bolo  totum  oportet  intelligi.  Aiioquin  quomodo  pro 
maiedicto  vel  petna  maiedicti  reputatitur  itli  quod  i/t- 
ctum  at  ri,  Super  pectut  tuum  gradierit,  cum  koc  t>- 
sauN  prittso  iia£iira  kabuerit  quam  diaboiut  eo  utut  fuit 


amfraetibut  mobile^  ei  operi  tuo  coni/ruum^  per  quem  G  ^  perditionem  hominitt  Mdgit  ergo  iiU  terpenU  anti 
, .._..-.  _„    , , —      ^  li^  postluiii  ett  in  maledicto^ut  tupra  pectut 

tuum  gradiatur,  ei  terram  eomedat  eunctit  diebut^  id 
cst,  tuper  eot  hominet  iantum  gui  ita  terra  tunt,  ut  non 
datiderent  aut  retpiaant  eetium^  quesrat  etdevoret  odio 
intadabUi^  corde  imptBniteuti ;  ita  datut  in  reprobum 
tentum^  ut  contra  intentionem  tuam  temper  bonum  Dei 
cttea  eiectots  dum  impedirelnititur^  maait  expediat  et 
adjuvet  propotitum  :  quod  ett  miro  moao  gradi  tuper 
pectut  tttum.  Porro  ad  muiierem  et  ad  virum  queecum- 
que  dicta  tunt,  etiam  ipta  mort  rorporls^  quam  i mpo- 
nent  mitericort  Dciis,  Quia  pulvit  e-t,  ail^  in  puiverem 
reverterit.  verba  tunt  corripientit  et  talvare  eupientlt. 
etjam  tunc  viat  honumt  averti  tepientit  tpinit^  ut  tat- 
tem  tola  vexatio  det  intellectum  audiiui^  memoremque 
faciat  hominem  tum  eonditionit^  ut  humiliatut  corrigi 
pottit  ei  tatvari,  lU  Rupertus. 

^  Quomodo  Adtm  seducius  aut  no!i  seducins  fiie- 
rit,  aptissime  explicst  D.  Augustinus  his  verhis  (xiv 


ioqueretur^  elegit;  eoque  per  angettcam  jfrmtentiam 
priuiantioremque  naturam  tpirituaU  neqwtta  tibi  tub' 
jecta^  ei  tamqttam  itutrtunento  abutent  ad  fa/(actam, 
MnMOctfialia  ett  feminm.  Idem  lib.  xi  De  Geoesi  ad 
ntteram  cap.  S7  dicit  per  boc  solum  animal  permis- 
som  este  tenlare,  nt  iDtelligeret  mulier  veoenotum 
aoimtl  oon  nisi  venenum  tlAaiurum. 

«  Tide  teriiam  decimtm  tnnotalionem  Cuycbii 
post  flnem  operis. 

^  Senteniiam  DomiDi,  qua  mtledixil  serpenii,  re- 
fert  bic  abbas.  ut  dicium  esl,  Don  ad  Torum  et  na- 
tunlem  serpenUm,  sed  ad  ipsum  diabolum,  <|ui  in 
serpenu  loqiiebatur  :  quae  quidem  etiam  aliorum 
Patrom  fuit  sententia,  Augustini  lib.  xi  de  Geneti 
td  litlenm  cap.  36,  BedaB,  Riiperii,  Hugonis  Victo- 
rini,  et  aliorum  complurium  in  illuiii  locum  Gene- 
seot.  At  vero  similius  et  Darratioiii  Moysis  coDf^ruen- 
tios  aiiis  visom  esi  illam  serpeniis  inaledictionem 


tecBodum  seosum  bistoricum  td  verum  terpenUm  «v  de  Ctvtl.  c.  11) :  Stctil  Aaron  erraniipopulo  ad  idoiuni 
pertinuisse;  secundum  auiem  sensum  mystlcum,  t  ^  fabricandum  non  contentit  inductut,  ted  cettit  obttri- 


beo  Umeii  principaliter  Inienium,  ad  #abolom  esse 
referendum  :  sicut  quas  de  serpenie  aeneo  oarratlo 
habetur  Numer.  xxi  precipue  ad  Cbristum  Domi- 
num  periiDCt,  ipsomel  inlerpreU  (Joan,  iii),  sed  al- 
legorice ;  liiterali  aulem  seosu  ad  illum  aeoeum 
terpentem  spectat  quem  Moyses  erexit  iu  deserio. 

«  ffout  tres  gradus  posDanim,  qiilbus  peccau  A- 
dami,  Evas  et  serpeutis  diversimode  t  Deo  puniu 
ieguotur.  De  qua  itidem  diversiuie  Rupertus  baec 
praeclare  scripsit  (Lib.  n  de  Yictor.  Verbi  c.  15)  : 
Profeeto^  inquit,  neqtie  mulieri  Maiedicta  et^  neqtu 
riro  Maiedicttu  ei,  tfmi,  ted  tantum  hoc^  Matedicta 
terra  in  opere  liio.  <9tfjtM  i^deiicet  terrm  maledietio 
Hon  aliud  ett  quam  multimoda  et  [requent  afAictio^ 
gua  per  variot  eventtit  terrm  ex  eo  corrqftm  et  aeteriO' 
ratm  affligitur  homo»  SoU  terpenU  dixtt :  Maitdictut 
es :  Quo  videticet  dicto  (irma  et  immtUabiiit  intelU' 
genda  tententia  miernm  damnaUonitk  Qu^mDvit  enim  ita 


ctut;  necSaiomonem  credibile  ett  errore  putatte  idotit 
ette  terviendum^  ted  blanditiit  femineit  ad  iila  tacrile' 
gia  ftUtte  compulttm :  ita  credendum  ett  iitum  tum  fe- 
ifitiiir,  unt  ttiiKm,  tontnem  homini^  conjugem  eonjugi^ 
ad  Dei  legem  trantgrediendam,  non  tamquam  vcrum 
toquenti,  credidiiu  teductum^  ted  toeiaU  ttecettitudine 
paruitte.  Non  enim  frtutra  dixit  Apottolus^  Adam  noii 
ett  uducttUt  mtUier  autem  teducta  est,  nisi  quia  itla^ 
quod  dterpent  ioeuttu  ett,  tatnquam  verutn  estet^  ac- 
cepit;iUeautem  abtimco  tiotuit  consoriio  dtrimi,  tiec 
in  cotnmunione  peceati ;  nee  ideo  tninus  rens,  sed  tcient 
prudentqut  peccavit.  Unde  et  Apostolut  non  ofl,  non 
peecavit^  ted,  Nonttt  sedticttu.  Namutiqtteiptumpec- 
catte  osiendit^  ubi  dicit ,  Per  unum  hominem  intravit 
peecattm  in  mundum.  Hot  autem  teductos  inielUgi 
volail,  qui  id  quod  faeiunt  non  puiant  ess3  peecntum : 
Ute  autem  tcivit.  AUoquin  quomodo  verum  erit :  A- 
dam  non  ett  Hductutf  Sed  inexpertttt  dii^a  teverita* 


^9 


JOANNIfi  GASSliM  GOLLATtONESi 


710 


imiDO,  ut  Apostoli  verbis  eloqaar  (1 7tm.  ii),  quige*  A 
ductus  non  ett,  sed  geductsB  acqniescens,  in  eKilia- 
lem  Tldetur  accessisse  consensum,  sudore  vuliut  ac 
labore  tantummodo  condemnatur,  qui  tameo  illi, 
non  per  suam,  sed  per  lerra  maledicUonem  sterilU 
tatemque  decemitur.  Uulier  vero,  qua  hiyos  r«i 
persuasor  exstitit,  multipUcationem  gemituum  a« 
dolorum  aique  tristiiis  promeretur,  perpetuo  pariter 
jugo  Sttbjeciionis  addicta.  Serpens  autem,  qui  pri* 
mus  incentor  hujus  offenssB  est,  perenni  maledic4io- 
nemulctatur.  Quamobremsumma  sollicitndioeetoir* 
cumspectione  cavendum  est  a  consiliis  pravia,  qula 
sicut  auctorem  puniunt,  ita  deceptum  nec  pecoato 
faciunt  carere,  nec  pcena. 


GAPOT  XIL 


D^  eoiutip4Uion$  dtemonum  ei  tfifiite/iufM#  quam  lli 
hoc  aere  $emper  exercent, 

•  TaiHa  vero  ipiritwMa  densiui*  cmiailpitiw  m 
aer  iste»  qiii  iiiler  eealiHn  urnaHiae  diflifiidifaf,  ift 
qao  non  quieli  nee  eiieei  pervolliant,  «l  satis  militer 
bumanit  aspeelrbus  eot  Providoflila  ilivlni  abicen* 
derii  aiqoe  subiniiirit.  hui  ealm  leffote  eoncaritts 
eorum,  vei  hermre  vuliuam,  iii  qeam  se  pro  Vffhrti- 
leie  ftua,  eun  libiioiM  roerit,  iranBformanl  alqae 
converiuni»  ioiolerobili  formidlDe  bomines  eonsier 
oarenlur  olqoe  deAeereoi,  oequoquam  valeniea  hae 
carnaliboi  oeolis  iotaeri,  aut  cerie  neqoierei  qiiell«^ 
die  reddertnlor  eMnplii  eerom  Jogibui  il  IdifCi* 


ALARDI  GAZvEI  COMlIEirrARnjS 


tii  in  eo  falli  potmt^  ut  ventaU  crederet  ute  commii^ 
ium,  Ac  0«r  hoe  in  eo  quidem  quo  mutier  seducta  esl^ 
nen  e$t  iUe  eeduetut :  psd  eum  fefetlit  quomoio  fuerat 
^udicaudum  quod  erat  dictumt :  Mulier,  quam  dedi$9i 
mihi  sociam^  ipsa  mihi  di'(Ut,  et  manducaui.  I£t$i  erg^ 
credendo  non  sint  ambo  decepti;  peccando  tameu  ambo 
eapei  10111,  if  diuboti  taqud$  implicaii,  Haclenus  Au- 
gostinus. 

"  Tria  in  hoc  capite  continentur  paradoi»,  quae 
falso  illo  nituntur  principio  ac  fuildaiirent<i,  quod 
dxmones  sint  corporei«  aut,  ut  scholaslici  loquunlttr, 
quod  habeant  corpora  sibi  Datoraliter  oniia,  srve 
aere:i,  sive  alierius  subtilioris  substintis  :  qnod  er* 
roneum  esse  et  a  veritate  alieuum  sat>erius  osiendi* 
mus.  Primum  paradoxum,  Aerero  istum  inferitirem 
magna  (Jaemonum  numerosiuie  ac  deriskale  conf4i<* 
parl ;  quod  certe  conscqueretur  si  daemones  esaeni 
corporei»  sicut  videmus  :iereoi  ei  vaporibus  muliH 
plicatis  concres^ere  el  coudeniari  in  nobes.  At  qui 
ex  vera  et  Chriaiiana  philoeophia  didieil  iingelos  el 
d^nones  secundura  subsianiiam  esse  plane  •piriuia*' 
les,  incorporeosei  immat«!riales,  satisinlelligit  nnlla 
eorum  quainvis  innumerahili  ei  inliniti  muUitudine 
aerem  posse  condensari  el  eensiipart,  proprie  lo* 
quendo,  Secundum  paradoxum,  Deiim  proiode  utililer 
eos  subtruibse  luimauis  at*peciibus.  Quod  sane,  si 
corporei  essent,  siue  mimculo,  eoque  perpeiuo,  non 
fieret.  At  non  eunt  exeogitanda  aut  mulUpiiicaHda  mi^ 
racula  abtque  neceuitate^  aul  etidenii  ratione^  ul  do-> 
cei  D.  Augusiinus  lib.  ii  deGencei  ad  litieram.  Ter* 
tium,  Alioquin,  si  d«mofies  m  aere  voUtantes  eoii- 
spiciii  essent  aique  visibiles»  mio<€raW/i  formidine 
consternarenlur  hominee  atque  deficereni^  aui  certe  ne^ 
quiores  quotidie  redderentur  exempHt  eorum  attiduit 
et  imitatione  vitiaii,  elc.  Hnc  posiernis  ad  illorum 
errorem  special,  qui  quod  in  Genoit  legilur  (Oenes, 
Vi),  Videntet  fiiii  DeifiUae  hominumf  quod  eioentpui*' 
chrcSy  acceperunt  tibi  uxorrn  ex  otmtibne  qua»  etig&* 
rant^  eic. ,  de  aiigelis,  aivespirilibiis,  non  debominl* 
bus  intellexeruui;  de  quo  iHferiua  ageodum  eril 
(Cap,  10  et  21).  Porro  Ms  errortbus  sea  paradovis 
exclusis,  illud  pro  certo  teoendum  est,  qued  insgno 
consensu  doceni  theologi,  maguam  d«menam  mul' 
tiludinem  in  hoc  aere  inleriori  issiiloe  versari  el 
vagari,  ad  probationem  et  exercitium  bominom,  m* 
que  ad  diein  judjcii.  Id  in  primis  colligiior  ex  illii 
verbi.H  Apostoli  Epbes.  vi :  Advemu  prineifet  et  p^ 
testatet,  advertut  mundi  reetoret  tenebrarum  fmrum, 
conira  tpiritualia  nequitim  iti  ee^ettibue,  Id  est,  spiri- 
luales  fiequiiiaa;  m  eetleetibuSf  quia  dxmonea,  qui 
sunt  ftpiritualesetnequi^simr,  iu  boc  torbulento  aere 
nobis  propinquo,  quod  CQBlum  appf  llator,  habtiani, 
ut  exponit  Petrus  Lombardos.  Setohdo,  Paires  idem 
expresse  dooiou  D.  fikronyoioi  in  eum  locum  Apo- 
stell (4tt*  u.A  6) ;  Hemf  loquitt  mnilmk  daet&rum 


B  opinio  #sl,  quad  aet  ktei  qm  emlum  ierramque  medhtt 
divident,  inane  appetlatur,  plenus  tii  eontrariio  forii^ 
tudinibut.  Et  in  c:ip  ii  ejusdem  EpisloLe  :  Prineepg, 
itKiatf ,  aerit  et  epiritne  poiestaiit^  qui  in  aere  tsto  ett^ 
dialfolut  intetiigitur,  eo J  notM  •pMfOf  t»  fliHe  dif/i' 
dentice.  Non  quo  diakolueet  taleUiiet  qf/ue^  fnj  f$r 
mundim  itium  vagantet  peccata  homiuibut  umuMOHtf 
ht  ealo  tereari  qtteant,  dequo  ob  tua  merita  corrue- 
runt  :  ted  cmlum  dicitur  aer  i$te,  qui  tupra  not  esl, 
}nxla  itlud  SatMorit  clogium,  Contiderate  volatilia 
cmli,  ete.  Mamfeitum  qmppe  eii  quod  tro/an/fa  non 
perceiium  woiitenti  eed  per  aetem.M.  S.  Anumitu 
apod  Aihtina^inm  :  Dmnof,  iiKiuii,  rocis  prcec^turH 
e$t,  utjugi  cueiodia  iueamur  animat  nottrat,  quia  exir* 
dtatot  ad  tuppiantandum  hal>emut  inimicot .  da:^ 
monee  teiticet,  eontra  qnot  nobit,  tecundum  Aposiott' 
eam  eomutationem,  pngna  ^ne  intermissione  est.  Ai( 
enim  :  Non  eei  n^it  coHuctatio  advertut  curnem  et 
sanguinem,  ted  udvertut  principatus  et  potettaiet  hu* 

^  j»$  mundi,  advertut  spirituaHa  nequiiio!  in  coitestibut, 

^  /tt^tfttseofom  turba  ifinm  pervoiat  aerem.  non  procula 
nokie  hottittm  eaterta  diteturit.  S.  itetii  Angustinus  tib. 
in  de  Genesi  ad  lineram  eap.  10  diclt :  quod  aer  ttte 
caliainostu  est  qttaeicarcer  dctmonibtis  usque  adt$fiipu$ 
jumeii,  Ex  qinlMis  conigH  D.  TliomaS,  quod  (Ixmo- 
nibus  duplex  locus  est  aitributus,  alter  temporarius, 
videlieet  aer  isie  ealiginoftus,  osque  ad  diem  Judicil 
et  eonsummationem  saecoll;  aiier  seinpitetnus,  sci- 
Iteet  iiifernos,  post  dlem  jiidlcii :  Sicut  Mim  angetie 
bonis  fatione  $ua  beatiludinit  astignatut  est  locue  i» 
carto  mpgreo,  raliane  aftftem  ministerii  et  tubMii  erga 
no$  vettantur  nobitcnm  in  hoc  mtmdo ;  iia  et  damouibue 
rmhm  ntee  damnathni^  destinatns  est  tccus  In  infer- 
no ;  raUone  nosfrte  ettrdiatioms  in  hoc  aere  caliginato^ 
treei  eotum  uliqui  eiiom  nunc  in  inferno  sint  ad  torqueu' 
dum  eo»  quot  ad  mahan  htduxerunt^  sicut  et  atiqui  bo^ 
ni-  angeH  sUM  enrn  anhnabut  sctnclis  in  costo.  Qnenivit 
auiem  dtifm&nes  nliqesi  ad  tentandum  homines  ex  infer' 
no  egretei  vertentur  in  aete^  potnas  tamen  inferni  tibi- 

j)  que  patiunHif^  et  qehennw  ignem  seeum  portant^  ut  ha- 
bet  Giatsa  E^Attmn  Jaeobi  lli ,  et  qu/ictmqtu  eant,  ut 
taei^t  Sirabna  in  cap.  iif  Episrotce  ad  Phiilppentet^ 
tua  ttcum  tuppiieia  dreumferttnt :  ticui  et  bonii  attge- 
lis  non  mhmtuf  pioria,  ptopterea  quoi  ad  tios  jutan^ 
do$  et  iu9t&diendo$  miltanmr,  cum  stripium  ite/A/i- 
geti  Oorum  temper  vident  fadem  Patrie  mei,  qut  in 
cdtisesi  {Multh.  y).  (^iaiiT<|\iain  non  sit  oinniuo  iie- 
g.ifldum  dsemom$s  minui  hic  punhri  ei  toraii^ri 
quim  in  iofenro,  quh  ei  vagandi  per  inundnm  liunc 
et  homimbus  noceiidi  potestaiem  babent,  quam  iion 
suni  in  infefne,  prttsertim  postjudlcii  diem,  habi- 
turl.  Vnde  ef  Lueai  cap;  vtn  s(h-lbiC  rogasse  ds- 
mones  Chi^lsiurii  ne  iibi  tmperaret  m  tn  aby$$tim 
irerH, 


Hk  COLLATIO  VUt.  -«»  bB  MINGIPAT1B06  8KtI  MTESTATIBUS.  4tt 

tl#ii6  tilltll  ^  el  pftT  IM  lnler  lioiiihiet  ei  ImmimdM  A  peimi,  eika  oonlrt  le  inviewi  Iptei  sfeelire  cei^ 


ilque  ierees  peieeiates  Herei  noxit  (|««dtffl  famU 
dariut  atqoe  pemleioBt  eonjunctio,  qoit  hM  flagi* 
tia  quaB  nmie  inler  homlnet  admiturotiir,  Tel  parie- 
tum  septis,  tet  locorom  intertallo,  et  qoadam  ye- 
recondts  eonfkisiooe  eelantor ;  qom  si  aperia  ybioee 
Joglter  eonspieerent,  ad  majorem  fororii  ineiiare»- 
tor  inunlam,  nuHe  eeilicet  inlerfenlenie  lemporis 
ponclo  qoo  ab  lalis  teelerlboi  eaa  eerneteiil  detl- 
nenlet,  qnfppe  qoos  nnlla  lattltndo  earnalit  ten  oe* 
eopatio  ramiiiarltTel,  tollidtndo  qnotldiani  tietnt, 
qnemadmodnm  not  a  emptit  inteoiionibnt  miam  in* 
tiiitelfnos  nonnnmqnam  cettare  eompeUunt. 

CAPCT  XIO. 
Qmd  impiffiiationem  quam  irga  komineo  (mpMAmf 


Hat  ntmqne  impugnalionet,  qoibot  hominet  Im- 


liitiBam  ett.  Nam  diteordiaa  atque  conflictot  tuper 
nonnullit  eemibns  pro  qoadam  4bi  neqolti»  terna- 
eola  ramiliaritaie  tnteeptit,  indefesso  eertamine  tl- 
miiiter  esereere  non  detinnnl.  Quod  etlam  in  tislooe 
Danlelit  propbeta  manlfestltilme  legimut  flguratum, 
angelo  Gabriele  iu  narranle :  NoH  iimer$ ,  Daiiwl, 
^la  ex  die  fnimo  quo  po$m$ti  eor  tuum  ad  intMgm- 
dum,  ut  te  afpigeret  in  cottspeetu  Dei  lnt,  exaudita 
iunt  verba  tua,  et  ego  venipropter  $ermonei  tuot.  PriU' 
cept  autem  regni  Pertarum  rettitit  mihi  viginti  et  uno 
diebut^  et  eece  Michael  unut  dt  prineipibut  ptimit  venit 
M  «ir/iiiorJNiH  m#ttm,  et  ego  remanti  iH  juata  regem 
Permum.  Yeni  autem  ut  docerem  te  gum  ventura  tunt 
B  poputa  $ue  Ni  n^tJMWiis  diekut  (DameL  i).  •  Qnem 
prineipem  regoi  Perurnm  adtertariam  potetutefli 


AURDI  GAZ^I  COMMENTARIUS. 


•  Velot  ei  tnlgala  qnsttio  ett  de  principe  Perta- 
rom.  qoi  apnd  Danielem  eap.  i  dieiior  rettitiste  Ga- 
brleii  archaogelo  cansam  JodsBnmm  agentl,  tlglnti 
et  imo  diebnt,  foerline  llle  bomit  angelut  an  malos, 
et  qnld  eontetttionit  ac  distidii  Inter  Iptot  Inlercet- 
terit.  Qoam  quxttlotiem  accorale  et  copiote  irada- 
tlt  Beoedictnt  Pererfut  llb.  xn  GommenUr.  In  Da- 
nielero,  quem  proinde  leetorl  plenlus  de  hac  diffl- 
eulinte  consolendom  moneo :  mihi  tero  tiifflcere 
tfsom  ett  aliqool  annotationet  tommariat  ad  honc 
locum  explicandom  hoc  alferre.  i*:  angeluni  fuitte 
memoratom  principem  Persarom,  non  hominem.  Pa- 
tret  fere  eonsentiont,  et  tacer  eontexlat  saiis  indi- 
cat :  sed  hlc  qoxritnr  an  fuerit  bonos  angelns,  an 
dicmon  aVfquls  de  ordine  principatuum ,  tel  alio. 
Poitte  roalum  angelum  seu  cscodvmonem  sensit  hic 
Auctor,  ten  Catsianut ,  teu  poliut  abbat  Serenut , 
col  hM  collatio  et  dispotatio  a  Gatsiano  ascrlbilur. 


lu  ambigoe  locnm  lllom  Danlells  expo«uli,  ut  de  ejut 
tenlentia  nibil  eerti  consiare  qiieat.  Priinom  enim 
dlcit :  Videtwr  mihi  hie  princept  Pertarum,  ette  ange- 
tut,  eui  Fertit  credita  est.  Ubi  videtiir  bonnm  anae* 
lum  Intelligere :  postmodom  tero  sdbdit  quod  Ru- 
pertus  retulit :  hti  tunt  prmcipet^  de  guibut  Pautut 
ioquitur  I  ad  C&rinth.  n  :  Sapienliam  toguimur  inter 
perfeetot,  ouam  nntlut  principum  hnjut  teeculi  eofno- 
«tV,  etc.  UdI  procolrfubio  sermo  est  de  malh  angella, 
e  qoorum  numero  signiflcarc  tidetur  prineipem  ilium 
Pers:irum  eisiitisse.  Porro  objectfones  nonnullat, 
not  difflculutet,  quae  coritra  h  >iic  opinionem  moteri 
possent,  Kuperttis  ip^e  etiam  proponii,  el  soltfi  In 
nonc  modiim  :  Vnde  maio  anqeto  rmut  pugnandi  ad- 
vertut  bonum  atque  retistendi  ?  Ex  hominum  tet  popu» 
iorum  peccatit.  Ubi  &t  itta  pugna  inter  bonos  et  maiot 
angelos  f  In  campo  JusHtite^  in  conftietu  judicii ,  ipto 
tpeetatore  ac  judiee  Deo.  Sed  quomodo  boni  et  mati 
Qoam  sententiam  etiam  seciiiot  tldetor  Rupertut  p  angeti  pugnant  inter  sef  Malut  pugnat  accutmdo^  bo- 
""  ' IX  de  Vicloria  Verbi  ita  tcri-  ^  nus  detendendo,  In 


abbat  Tuitiensls  in  Hb. 
bens :  Prittdpei  tifos  Pcrurttm  et  Gracorum  ,  qualet 
iiftf,  «mif  de  doetoribut  eaimiit  D.  IfteronymKi  bre- 
viter  ifinntlr/tli  iunl,  inquit,  prineipet  deauibut  Pau- 
hu  tcripsit :  Sapientiam  toquimur  inter  perfeetot,  quam 
nuitus  prineipum  hujut  ueculi  cogn&pit;  ti  enim  eogno' 
vittent^  numquam  Dominum  giorim  crudlixitsent  (i  Cor. 
n).  Profecto  etti  hujnt  doetorit  auetoritat  deetset^  pm- 
dens  tamen  auditor  prineipet  itlot  angetot  matot  intet' 
liaere  uon  dubitaret^  tciticei  eontra  quot  bonit  prtnd- 
pi^i  preetiandum  mf ,  qui  eontradicebant  preeibut 
tanetorum  hominum  et  tegaiioni  tanctotum  anaetorum, 
Siquidem  muwR  prineept  diabotut  a  Donuno  dictus  est^ 
eum  dt  Mo  eonstety  d$  partibut  quit  dubitet  f  Si  totiut 
prineept  mundi  diabotut,  nonne  eonsequenter  partium 
mundi^  teilicet  Pittarum  atque  Gra^eorum  principet 
matte  potettatet  majori  prinei^  diabolo  minittranlet 
recte  fntetligunturf  non  enhn  Pertee  et  Greeci  Dei  cul' 
toret  erant ,  ted  potiut  ereatura  quam  Creatori  tervie^ 


'fendendo.  In  quantum  est  mttgna  et  tcra  aecuta" 
tio  mati  angrU^  in  tantum  est  tarda  et  intatida  defentio 
boni.  Exempti  causa,  angetus  matus,  qui  aderat  regno 
Assyriorum,  quo  ductrn  tunt  in  captMtatem  decem  m- 
^ni  Israet,  vatiditsime  eat  aceusabat ,  quod  numquam 
recessissent  a  peecatis  Jcroboam^  quod  reget  omnes  tee- 
teratot  et  impioi  habuissent,  denique  auod  pertinaeiler 
et  incorrigibititer  peccassent.  Et  qula  hcee  auusatio 
gravissima  erat^  propterea  inefficax  fuit  apud  Denm 
defensio  boni  angeti  qui  curam  gerebat  ittartm  tribuum, 
Quapropter  numquam  iHa  tribut  eaptititaie  sutxt  tibe- 
raUB.  Simititer  malus  anaetus ,  qui  aderat  Persis.  et 
xocaiur  hic  princeps  rcgtti  Persarum^  vihementer  obsi' 
stebat,  ne  tribut  Juda  eaptivitate  tiberaretur.  Hoe  au" 
tem  faeiebat  quatuor  modis.  Primum  instigando  et  in- 
dueendo  Judeeos  ad  gratisiima  seelera,  quo  Hberatione 
ex  eaptitilate  apud  Veum  indigniores  efpcerentur;  tutn 
distuadendo  Judais  reditum  in  patriam ,  exaggerandit 
bcnit  ques  in  captivitate  certe  possidebant,  et  amplifi* 


bant,  nee  Deum ,  i^d  pro  Deo  dannonium  eotebant ;  D  eeuidis  matit  atqtie  incommodis  quce  in  reditu  perpessuri 


Pertce  quidemf  totem  quem  Apottinem  dicebant ;  Grceei 
autem  tub  nomint  vet  obtentu  tapientioB  tuw  Minervam; 
atioeque  gentet  atiorum  deemonum  portenia;  gent  ttna- 
queeque  suum  prae  cmterit  tingularem ,  omRii  autem 
wavertaliterf  tub  nomine  Jovis ,  principem  domonum, 
ptmeiuem  mundi  diabotum  cotebant,  et  hujutmodi  malit 
tpirifiaiM  eoram  timutacrit  tuit  te  prosternebant.  Ergo 
quorum  diifueruni,  mutto  magis  prineipes  eorum  reete 
tuni  appettoH.  Et  boni  temper  prineipet  sibi  quidem 
eonsentiunt ;  mati  auiem  et  semper  bottis ,  quoad  pos^ 
9um,  resittunt,  et  tibimet  temper  ditsentiunt,  et  temper 
hnter  eottuntJwrgta^qtdatuferbituM.  HxcRuOertus, 
initio  quidem  D.  Uieronymum  telot  suae  optiiionit 
diant  auctorem  et  patronum.  Venim  D.  Hieronymot 


erant ;  eontra  vero  minuendis  eonit  auce  in  reditu  m 
patriam  tperare  foterani .  Ad  hcec ,  alienatido  animum 
Cgri  regit  a  Judceis,  ut  retersis  in  Judceam  minime 
faveretf  eteos  qui  apud  ipsum  remanserant  nutlo  modo 
dimitierei^  ttuidens  id  majorem  in  modum  jncolumitati^ 
trauquittiiati^  securilati  et  diulurnitati  imperii  sui  expe* 
dire.  Praeterea  gravitsimam  coram  Deo  Judworum  ac- 
cusalionem  afferebat,  exponens  eorum  scetera^  propter 
quWf  secundtm  legeni  divinasjustiiiai^  nutlo  modo  tibe» 
rari  deberent.  Hac  itte  matus  angelus  adversus  tribum 
Juria.'  Cujus  accusatio  fuit  ilta  quidem  gravis^  ud  non 
tam  efficaXf  ut  adversus  iribus  Israet.  Peccavit  (^uid.m 
etiam  ilta,  sed  non  tam  pertinaciter :  habuit  etiim  mut" 
to$  rege$t  qui  vel  poemtentiam  egerunt,  ut  Manas$e$; 


:^ 


745  JOANNIS  CASSUNI  GOLLATIONES.  741 

esse»  i|ii«  CiTelMt  genti  Penarain,  ioimieam  popaio  A  ^^^^  pcrvenire  feeisset.  Et  poit  pauea:  El  di^  inqnit 


Dei,  minime  dubitandum  eat;  quiqoe  ad  impedien- 
dam  utiiitaiem  quain  TldelNit  •  per  abaolutionem  qu»* 
ationia  pro  qua  propbeta  Dominum  eioraverat  ab 
archangelominiairandam,  lubena  8emetipsum«  ne 
oeius  ad  Danielem  aalutaria  angeli  couaolatio  penre- 
niret»  Deiquepopuluro  (cui  Gabriel  arehangelua  pr»- 
erat)conrortaret,  objecit.  Qui  tamen  ait»  ne  tuoe  qui- 
dero  ob  iropognationis  iilius  vebemeniiam  se  ad  eum 
pervenire  poiuisse,  el  nisi  in  adjutorium  sibi  Michael 
archangelna  advenisset,  et  occurrens  principi  regni 
Persarum»  seseque  conflictui  ejus  interserens  et  op- 
pcmenSy  eumque  ab  ipsius  impugnatione  defendens, 
•d  instrnetionem  prophet»  post  vigesimum  et  unum 


angelus :  NumqHid  tcit  quare  venenm  ad  tet  Et  nmie 
revertar^  ut  ffrmlier  advertut  prindpem  Penarum. 
Cum  emm  ego  egrederer^  apparuit  princepe  Gra^orum 
venient :  verumtaman  aitnuntiabo  tibi  quod  exprettum 
e$t  in  Scriptura  veriiatit,  Et  nemo  ett  adjutor  meut  in 
hit  omnibut  niti  Michael  prineept  vetier  {Ibid.),  E( 
iterum :  In  tempore  Ulo  comurget  Mickael  princepi 
magnut^  qui  $tat  pro  (Uut  poputi  tui  {Dan.  xxi).  Le- 
gimus  ergo  Graecorum  quoque  principem  simlliter 
alium  nuncuparit  qui  utique  (avena  genti  sibl  stibdilae, 
tam  populo  Israeli  quam  nationi  Persarum  videbatur 
adversari.  Ei  quo  liquido  pervidetur  quod  discordias 
geniium  ei  conflictus  atqiie  simulutes  quas  inter  se, 


ALARDI  GAZiBI  COMNENTARIUS. 


vet  etiam  pii  aejutli  fuerunt^  ae  populum  eorrexorunt^  B  ifopuli  vtta  adhue  eontradicU :  ut  quia  needum  ki  qia 
lal,  Ezechiat^  et  Jotiat.  Proinde  etf  Gabriel :      m  eaptivitatem  fuerunt  ducti,  plene  purgati  eunt ,  jure 
*  "  adhuc  eit  PertcB  donunentur.  Reete  ergo  dieUur  quod 

contra  te  angeli  rentiiNl,  ^iria  tubjectarum  tibiaentium 
merita  contradicunt.  Nam  tubtimet  tpiritua  eitdem  gen- 
tilibut  principantet,  nequaquam  pro  injutta  agentibut 
deeertantf  ted  eorum  facta  reele  judicantet  examinant; 
cumque  uniutcuju*que  gentit  vel  culpa,  vel  juttitia  ad 
tuprenm  curio!  eontitium  ducUur^  ejutdem  genlit  preC' 
potitut  vei  obtinuitte  in  certamine  vet  nou  obtinuitse 
perhibetur,  Quorum  tamen  omnium  una  vietoria  eif, 
fsi  tuper  te  Creatorit  votuntat;  quam  dum  tomper  atpi- 
citiiil,  quod  obtinere  non  valent,  numquam  votunt.  Dene 
igUur  diant  Job :  Qui  faeit  concordiam  iu  tubtinubut 
(Job.  xxv).  Hxc  D.  Gregorius.  Ex  quibua  colligiiur : 
5*  Angeli  sancti  lunc  inier  se  disaidere  et  praeliari 
dicuntur»  cum  de  contrariis  et  iiiter  se  pugnaniilMis 
bomiQam  roeriiis  divinaiii  Sapientiam  consuluut , 
ejusque  decretum  esspectant  suam  uirimque  caosani 


ut  Jotaphat^ 

Princept  Pertarum  rettitit  mihi.  Et  tubaudiendum  ett: 
Sed  non  utquequaque  retittere  mihi  polntl,  ^ula  vide* 
ticet  cauta  vettra,  modutque  peecati  et  prineipi  veetro 
MichaeU^  qiu  tolut  adjutor  meut  esl,  m  hit  omm6iM, 
tocum  faeU  jutte  defendendi^  quod  non  debeatit  perpe- 
tua  eapdvitate  teneri;  quia  non  in  perpetuum  a  Oomino 
recetstttit^  etc.  Hactenus  ex  Ruperto,  quae  licet  pro- 
lixiora,  tamen  huic  loco  explicando  visa  sunt  neces- 
saria ,  et  lectori  studioso  roiniroe  ingrau  futura.  i* 
Altera  sententia,  eaque  rouito  probabilior  est ,  tam 
princlpes  Persarum  quaro  Graecoruro,  qui  dicio  loco 
kmieTis  nominantur,  bonos  fursse  angelos,  qui  a  Deo 
iliia  regnis  et  gentibus  praefecti  fuerant;  et  omnem « 
goae  ibidero  roemoratur,  inter  istos  principes,  et  Ga- 
prielem,  ac  Michaelero,  contentionem  et  disceptatio- 
nem,  non  nisi  inler  bonos  angeios  contigisse.  Hujus 
aententiae  auctores  praecipui  sunt  D.  Basilius  lib.  iii 


in  Eunoffliuro,  Theodoretus  In  cap.  x  Dsnielis ,  Gre-  p  agentes ;  noii  quod  volunute  absoluia  diacordeni  in 

gorius  lib*  xvii  Moraliuro  cap.  7,  quero  insur  et  vice     •''-  "*  "'^^  -"'"^  ^^^  ..«i..-.- ..^ — »  .^..*-...:^  — j.... 

omnium  audisse  sulTecerit  ad  nostrum  instituium 

apilssime  diaserentem :  Inter  hme^  inquit ,  libet  inqui' 

rere  ti  pax  in  tublimibui  tumma  retinetuTt  quid  e$t  quod 

per  angetum  DanieU  dicitur,  Princept  regni  Pertarum 

rettitit  mihi  viginU  et  uno  diebut :  et  ecce  Michael  ve- 

ntl  m  adfjnloftttm  mihi,  et  nune  revertar ,  ut  prielier 

advereut  prindpet  re^ni  Pertarum.  Quid  iuique  aliot 

principet  gentium^  nitt  anaelot  aj^ellat ,  qui  tibi  reit- 

ttere  exeunti  poluittent  ?  Qute  igitur  ette  ffax  in  tubU' 

nubut  potettf  ti  inter  iptot  quoque  angelicot  tpiritus 

proBliandi  eertamen  agitur,  qui  temper  contpecttu  Ye» 

rUatit  atdttunt  t  Sed  quia  certa  angelorum  minitteria 

ditpentaniUt  qwbutque  gentUfut  tunt  prwiata,  cum  tub- 

jectorum  moret  advertum  te  vicittim  preepotitorum  tpi' 

rituum  opem  merentur,  ipei  qui  prcetunt  tpiritut,  contra 

se  venire  referuntur.  It  namque  angeiut  qui  Danieli 

toquebatur,  captivis  Judwit  in  Pertide  conttUutit  pras'' 

tatutj  agnotcitur;  Michaei  vero  Judmt  qui  in  territ 


ter  se,  sed  quia  Dei  voluntate  et  sententia  iiondum 
ipsis  manifesuta,  populorum  sive  homlnum  quibus 
Draesunt  diversa  menu  vei  demeriu  exponunt  coram 
Deo,  et  diversos  ab  ipso  effectus  postulant.  Cum  pri- 
roum  autem  paiefacta  ipsis  est  Dei  volunus  et  sen- 
tentia,  cessat  oinuis  iliorum  dissensio ,  aumfnaque 
concordia  ipsum  omnes  sentiunt  et  volunt  quod  di- 
vin»  volunuti  conseniaiieum  esse  agnoscont.  lu 
Pcrerius,  et  colligilur  ex  verbis  div.  Gregorii  mndo 
recitatis,  etaccuratiusdeclaratura  S.  Thdma  (i  ptir., 
q.  113,  art.  8).  Sic  igitur  ille  piiitceps  PersaruAi,  id 
esi,  angelus  cusiodiai  regni  illius  depuiatus ,  dicitur 
restitis>e  Gabrieli  viginti  et  uno  diebus :  quia  cum  Ga- 
Lriel  toto  boc  lempore  preces  Danielis  Deo  offerret.et 
Judaeorum  ereptionem  e  capiiviute  Babylonica ,  M:- 
chaele  ei  suffraganle,  procoraret,  Ab  ex  adverso  |»o- 
puii  Jiidaici  iropieUteni ,  iagrautudinem  ,  aliasque 
ratioues  ei  iinpedimenia  proponebat,  quibus  illani 
libertatem  et  erepiionera  dissua^ret,  verbi  gratia. 


Judaee  remanterant^  pra^potitut  inveuitur.  Unde  et  ab  D  quod  Persis  miilium  emolumenii  spiritualis  accede- 


hoe  ioto  angelo  dicitur  Danieli :  Nemo  ett  adjutor  meut, 
.  ntst  Miehael  princept  vetter.  Et  rurtut^  Mtchaet  unut 
de  principibut  primit^  venU  in  adjutorium  mihi.  Quf 
dum  npn  timul  ette,  ted  in  adjutorium  vemre  dicitur, 
aperte  ei  poputo  preeUitut  agnotcitur  f  qui  captivut  in 
alia  parte  tenebatur.  Qma  ett  erao  angeium  dieere : 
Ego  veni  propter  *ermonet  tuot,  teaprincept  Pertarum 
rettithnnhi,  niti  tua  tubdUit  opera  nuntiaref  ac  ti 
aperte  dicat  DanieU ,  Precum  quidem  tuarum  merita 
exiaunt  ut  populut  luut  a  jugo  suas  captivUatit  exuatur; 
sedettquodadhuc^in  eo  populo,  Pertarum  dominio  pur- 
gari  debeat :  unde  ereptionem  itUut  Pertarum  princept 
wihi  jure  coniradicit,  qnamm  precet  Iimf,  eorum  quo- 
que  iacrymee,  qui  in  Judosa  relicti  lunl,  hanc  ereptio- 
nem  adjuvent.  Prophetce  igiiur  precet  angelut  exaudU; 
ted  Pertarum  princept  retitlit,  quia  etti  jam  vita  jutti 
deprecantit  erepUonem  ppputi  ^gU ,  ejutdcm  tamen 


et  cx  commercio  et  consuetudine  popoli  illius  in 
perside  coronioranlis ;  poieraiit  enira  Pers»  fieri  pro- 
^elyii  et  ad  Jiidjrorum  religionem  cullumque  veri 
Dei,  eorum  excniplo  et  horuiu  addiici,  honot  mores 
Uccerl,  maios  dedoccri.  Et  eerie  videiur  bapc  raUo 
plausibilior  quam  quod  princeps  Persarum  Dei  pro- 
poneret  popuii  impieuteiu',  ingratitudinem,  eic.  Id 
etiiiu  diaboit  seu  accusatoris  officium  est  potiua  quan 
l)Oni  an^feli,  cujus  est  omnibiis  bene  velle  et  precari, 
et  oniitiuin  saiuieiu ,  quanium  iu  se  est,  procurare 
ac  promovere. 

*  Id  esi,  declsionein ,  seu  leanBinaUonem  lilis  et 
discepiaiionis  de  iiberuie  et  crepUone  Judasorum, 
de  qua  interGabrielem^Judaeorum  pa(ronum,etprin- 
cipem  Persarum,  id  est,  buic  genU  prasfectumi  cer- 
tabaiur. 


Ut  COLLATIO  VIIL  —  DE  PRINCIPATIBCS  SEtJ  POTESTATIBOS.  745 

istis  instigantibas,  gerunt,  eiiam  conlrai  se  adversae  A  principatus.  Quod  etiam  in  Evangelio  designari  bla- 


exerceant  potestates,  et  illarum  vel  gaudeant  victo* 
ria,  vel  diminutione  crucientur,  et  ob  boc  non  poa- 
sint  ill£  inter  se  esse  concordes,  dum  unasquisque 
pro  liis  quibus  prseest  contra  alterius  gentis  praesu- 
lem  inquieta  semper  aeroulatiooe  contendii. 

CAPUTXIV. 

Vnde  factum  tit  nt  pote$tatum  teu  ffnneipatuum  nomt- 
um  ifrirituiet  neqmtitB  tartirentur» 

Nos  ergo,  praeter  illas  qnas  superius  exposnimus 
opiniones,  etianiidcirco  dici  principatus  vel  potesta- 
tes  evidenti  possumus  ratione  colligere,  ^  quod  sci- 
licet  vel  diversis  gentibns  domineniur  ac  praevint , 
vel  eerle  quod  in  inferiores  spiritus  atque  daemonia 


sphemantibus  Pbarisaeis  manifestissime  reperimus: 
ifi  Beelxebub  principe  damoniorum  Itic  ejicit  dmwnet 
(Malth.  xu).  Nam  eirectoret  leii«6rariim legimus  ap- 
pellari  (  Ephes.  vi ),  et  alium  mundi  hujut  principem 
nuncupari  ( Joan.  xiv  ).  Quos  Uinen  gradus  beatus 
Apostolus  infuturum,  cum  omnia  Christo  fuerint 
subjecu,  asserit  evacuandos :  Cum  tradidmt^  \u^ 
quiens,  regnum  Deo  et  Patri,  ^  cum  evaeuaverit  omnem 
principatumy  potettatem  et  dominaiionem  (I  Cor.  xv); 
quod  utique  non  aliier  liet,  nisi  fuerint  ie  ipsonmi 
ditione  sublati,  supra  quos  io  hoc  saeculo  potesta- 
tes  seu  dominationes  vel  principatos  administrare 
noscuntur. 

CAPUT  XV. 
(deqoibus  etiam  Evangelia,  legiones  esse  propria  B  Q^^  nonnnecauta  tanetit  catettibu$que  virtutibut 


ipsorum  confessione  (  Lue.  viii)  tesuntur )  suos 
exerceant  prineipatus.  Non  enim  dominationes  dici 
possont,  nisi  habeant  io  quos  doroinationis  soae  di- 
tionem  exerceant ;  nec  pousutes  aut  principatos 
vocari  qneoDt,  nisi  fuerlnt  super  quos  sibi  vindicent 


angetorum  tite  archangetorum  nomina  iint  indita. 

«  Nam  quia  bonaeparti  eadem  ordinnm  ^  vocabula 
non  sine  ratione  causave  sint  indita,  et  offlciorum , 
vel  meritorum,  seu  digiiiutum  sint  nomina,  nulli 
dubium  est.  Etenim  de  officio  nuntiandi ,  •  angelos. 


ALARDi  GAZiEI  CQMMENT\RIUS. 


«  Non  qood  eum  principatum  et  potesutem  a  Deo 
dseoiouesacceperint,  sed  qiiod  eum  habeant  ob  im- 
probitatem  et  impieUteni  eorum  quibus  imperant  et 
domitiantur,  quique  illii  per  peccatum  se  subjiciuni. 
HiDC  D.  Augustinus  serm.  8  de  Verbis  Domini  in 
monte,  exponens  cujus  mundi  rectores  sintdaeinones : 
Ne  mate^  inquit,  inteiUgat,  exponit  quid  tit  mundut^ 
cujut  tum  itU  rectoretf  rectoret  mundi  tenebrarum  ha- 
rum.  Quid  ett  mundi  t  tenebrarum  harum.  Quibut  ett 
recun  ?  Ditectoribut  iuit  et  infidelibut^  quibut  ptenus 
etl  mundut,  Hos  appeilat  Apoitotui  tenebrat.  Ita  Au- 
gusiinos.  Porro,  cuin  diabolus  vocetur  a  Christo  p 
Domino  princept  mundi  hujut  (Joan.  xiv)  ,  et  ab  ^ 
Apostoio  Deut  et  princept  hujus  tcecuU  ( l  Cor.  if ),  et 
recior  tenebrarum  harum  ( Ephet.  vi ),  qoid  mintm 
ejtts  ministros  malos  angelos  diversorum  regnoruro 
principes  et  praesides  noininari  ?  ut  Rupertum  su- 
perius  r^tiocinantetn  audivimus.  His  accedit  quod 
mali  angeli  ex  omnibns  ordinibus  angelorum  aliqui 
cecideriint,  ut  superius  dictum  est  (  Cap.  8  )  ;  sicut 
igitur  Deus  ex  ordine  princi|>atiiuin  statuit  bonos 
>piritns,  qui  regnis  et  provinciis  prsesiint,  ita  nihil 
incommodi  estsi  dicamus  diabolum  destinareitidem 
aliqiios  ex  ordinibus  principatuum ,  poiestatum  et 
domiiialioiium,  periurbandis,  decipiendis  et  depra- 
vaudLs  gentibus  et  populis  qui  snnt  sub  diversis 
regnis  et  provinciis. 

o  Codem  modo  D.  Chr^sostomos  haec  de  daemoni- 
bus  interpreutur,  et  reciius  quidemet  congrueniius 
qium  qui  de  bonis  angelis  exponunt  (  S.  Thom.^ 
1  part.,  q.  108,  a.  7  ). 

«  Vetusti  codices  legunt :  Nam  quia  in  bonam  par-  D 
tem  horwn  ordinum  vocabuia,  etc.  Ciaconius :  /Vam 
quia  bonasparti  eorumdem  ordinum  vocabuta,  etc.  At 
verior.iitcoininunior,videturhxc  Plantiniana  lectio, 
eni  consonat  Dionysii  paraphrasi«  :  A'tt//t  quoque  du- 
bium  ett  quod  eadem  ordinum  uomina  non  sine  raiio^ 
ne  impotila  tunt  bonis  spiriiibus,  et  quod  sunl  nomina 
offieiorum,  veimeritorum,  vet  dignitatum,  etc.  Ex  qiia 
para;4brasi  coliigo  voculam  nam  non  habere  hoc  loco 
\  ttii  conjunctiouis  causalis,  sed  poni  pro  autem,  vel 
porrc/.velsimilipariiculadiscretiva;  etbonan  partem 
angeloram  bic  intelligi  bonos  spiritus  quibus  illa  vo* 
catula  sunt  imposHa  ratione  omciorum  qulbus  a  Deo 
depuUntur ;  vel  ineritoruin,  id  e*t,  bonorum  actuum 
qiiibus  majorem  gloriam  promerucrunt ;  vel  digni- 
tatum  quibiis  in  alios  inferiores  pneeniinent. 

pATitox.  XLIX« 


'  Duplex  enim  raiiohorum  nominum  seu  vocabu- 
lorum  angelicis  spiritibus  inditornni  ei  diverso  re* 
spectu  ei  consideratione  generatim  assignatur,  al- 
tera  a  B.  Dionysio  Areopagiia,  aliera  a  D.  Gregorio 
pontiflce;  Dionysius  cniin  in  exposiiione  horum  no« 
minum  speciavit  proprietaies  et  perfectiones  intrin* 
seras  singulorum  ordinum,  ex  quarum  convenienlia 
dicit  liujnsmodi  nomiiia  iilis  imposiu  :  Dicimus,  in- 
quit  {Cap.  7  Ecct.  Uierarch.  ),  primo  omne  sanelorum 
spirituum  cognomen  insinuationem  atque  inilieium 
prasferre  divinoB  cujuslibet  ipsorum  proprietatis.  Ac 
sanctorum  qnidem  seraphim  appellationem,  ii  qui  He^ 
brivcB  tinguos  periti  sunt,  incendentes,  sive  catefacien* 
tes;  cherubim  veromultitudinem  scientice^  sivesapien'' 
ticB  effusionem  signi/ieare  aiunt.  Gregorius  aiiiem  in 
explanaiione  horum  iiominum  (Hom.  54  in  Evanget.  ) 
mngis  aitendere  vidclur  cxteriora  minisieria  .  ait  S* 
Thomas  (  part.  i,  q.  108,  art.  5) :  Dicit  enim  quod  an" 
geU  qni  dicuntur  minima  nunliant;  archangeti,  quisumm 
ma ;  virtut4iSy  per  quas  mirncula  fiunt ;  poteslates,  ^ut- 
bus  (tdversa  potestaies  arcentur  et  repelluntur ;  princi» 
patus,  ijui  ipsis  bonis  spiritibus  prcesuni. 

*  Angelus  non  nalurx.  sed  minisierii  nomen  est, 
testo  D.  Hicronyino.  Iliiic  p^alino  ciii  :  Qui  ladt 
angetos  suos  spiriius,  id  est,  eos  qui  nalun  spiriius 
sunt,  facit  esse  angelos  suos,  injun^endo  eis  officium 
niiniiandi.  Qui  enim  Grcece  dicitur  «771X0;,  quod  no* 
men  Latina  declinatione  angetus  perhibetur^  Latina  /ia- 
gua  nuntius  interpretalur,  ait  i).  Augusiinu;^  {Lib.  xv 
de  Civii.  c.  45;  Hitar.  l.  v  de  Trinit.;  Prosper  in 
sent.  403) ;  et  D.  Gregorius  ubi  supra  :  Sciendum, 
inquit,  quod  angelorum  vocabutum  nomen  ett  oficii^ 
non  naturce  :  nam  tancti  itli  ciBlettis  patrim  tpiritusy 
semper  quidem  sunt  spiritus,  sed  temper  voeari  angeli 
neqnaquam  posstmt,  quia  tunc  solum  sunt  angeii^  cum 
per  eot  aliqua  nuntiantttr.  Unde  et  per  PtatmitiQm  dt- 
citur :  Qui  facit  angeloi  tuot  spirilus;  ac  ti  patenter 
dicat :  Qui  eos  quos  semper  habet  sptrtius,  etiam,  eum 
voiuerit^  angetos  facit.  Uaec  Gregoriiis.  Sumitur  autem 
boc  nomen  diiobus  modis  :  primo  ut  comniune  om- 
nibtis  spiritibus;  secundo  ut  proprium  postremo  et 
infimo  ordini.  Minc  D.  Thomas  :  Angetus^  ioquit» 
nuntius  dicitnr.  Omnes  ergo  costestet  tpiritut^  in  quan^ 
tum  sunt  manifestatores  aivinorum^  angeli  vocaniur. 
Sed  superiores  angeti  habeht  quamdam  excettentiam  in 
hac  manifestatione,  a  qua  superioret  ordinet  nominan-^ 
tur,  Ittfimus  autem  angetorum  ordo  nuUam  exceUeU'^ 


749 

id  «9t» 

chMifielos  eo  qiiod  HM*  ^ng^lu  prftsiiit ,  noimnis 
ipsius  proj^tas^ocet.  *  BMMnatienes  Mi»  afe  ee 
qaod  qoibtsdsni  domiflenliir ;  «  prine^MS  quoqne, 
qnod  habeant  quorum  sint  principes.  ^  £t  scdee, 
qnod  iia  «eilicet  Dee  ooha!reant,  et  demesPticaB  sinc 
ei  ac  familiares,  nt  in  ipsis  vehit  in  ^uadam  sede 
diTina  majestas  peenliarinsrequiescat,  et  qoodafli- 
modo  in  eis  firmius  rectiBelor. 
CAPCT  XVI. 
De  Bttbjeetione  dcBmonum ,  quam  suis  prineipatihus 
prcebent, 
«  Regf  autem  inmundes  spirinis  a  nequioribas 
potestatibus,  eisque  subdiios  esse,  praeier  iUa  Scri<- 
piurarum  lesiimonia  qnae  in  Evangeiiis  quoque  ca- 


JOANNIS  CASSIiM  COLLATia!M£S. 


m 


appellaii  «lanifasiam  esi,  et «  ar-  ^  hac  solitudine  iter  ageret,  advesperaacente  jam  die, 

antrnm  quoddam  reperiens,  ibidem  subsiiiit,  s  ye- 
sper4inam  voUnis  in  eo^jnaxim  celebrare.  Ubi  dum 
psalmos  JbK  more  decantat,  len^us  medis  noctis 
excessit.  Cumque  fluita  solemnUate  refectams  las- 
sum  corpus  pivuiulum  resedisset,  repente  ccepit  ca- 
tervas  daemonum  undique  confluentium  innumera- 
biles  iniueri,  quae  inrinitacon§tipatione  atqueordine 
longissiVDo  procedeirtes,  «iis  preeihaftt  ^iiicipeBi 
suum,  aliae  sequebnntur.  Qtii  landem  aliqnando  et 
roagnitudine  procerior  cuncii&,  et  aspectu  terribi- 
lior,  aJvenil,  ac  posito  solio  cura  in  .iribunaii  Que- 
diMi  sublimissiaao  consedisset,  nuiuscujusque  actus 
diligenti  ceepii  examinalione  discutese,  iUesq ue  ^ui 
neodun  se  circum^enire  ttmulos  suos  poiuisse  dice- 


lomniantibus  l^narisaels,  Boinim  legimus  .respensie**  ^  b«it,  «elut  inertes  ignavosQue  a  4^nspeoLu  suo 


ne  descripia  :  Si  ego  in  Beelzebulf  principe  demo- 
niorum  ejicio  deembnee  {Mu$$h.  xn  );  etiam  perspi- 
cuae  vlsiones  et  experimenta  sanctoran  multa  nee 
edocent.  '  Nam  com  «nus  ei  fratribos  Dostris  in 


cum  nou  et  injuria  jubebat  expelli,  i^atia  tanti 
temporis  eiopusinaniiereipen&iim  cumfremiiufuro- 
ris  exprobrans.  Illos  vero,  qiii  se  juintiabant  conair 
gnatos  aibimei  decepisse,   summis  Jaudibus  cuni 


ALAROI  GAZ^t  COMMENTARIUS. 


tiam  iuura  communem  manifestationetn  addit;  et  ideo 
a  timplici  manifestatione  nominaiur  :  et  tic  nomeh 
eommune  remanet  in/imo  ordim,  quasi  proprium,  ut 
dicit  bionytiui  cap,  5  Ceelest.  Hierarchiee;  vel  potest 
Mci  quod  infimus  ordo  spedaliter  dieitur  wrdo  angelo- 
rnm,  quia  immediate  nobis  annuntiant. 

•Archaitgeli  sectindum  Dionysiuni  {Dionyi.  Areop, 
Cmlest,  BUrareh.  c.  9)  roedti  suiil  inter  princjpaius 
et  angelos.  Hedimu  auiem  coniparatum  uni  extremo 
videlur  atterum,  in  quanium  participat  naturam 
utriiist)ue :  siciii  tt^ptduin  respectu  caUdiest  fri((idum; 


spiritibus  praaunt;  qui  subjectis  aliis  dum  queeque 
sunt  agenda  diiponunt,  eis  ad  exvlenda  divina  mmt- 
steria  principaniur,  Quid  porro  discriminis  sit  inter 
haec  vocibula  domiitatioiiuin,  poteslatum  et  princi- 
paiuuni  iii  angclis,  vide^  si  lubet,  apud  sauctum  Tlio- 
iiiam  {q.  108,  a.  5,  ad  3). 

^  Alias  ihroni,  qiii  postremura  supronine  hierar- 
chiae  ordiiiein  complent;  de  qnibus  Diony»io<(  cap.  7 
Coelest.  Hierarcliitf  :  Aitissimarum  ^  inquit,  et  eletfa^ 
tarum  sedium  nomim  illas  ab  omni  tvrreni  affeciu^ 
humilitate  iongitsime  remolas  esse^  tursumfue  ad  ar^ 
respectu  vero  frigtdi  est  cftlidiiin.  Sic  ei  archangeli  p  dua  inviolnbiii  studioferri  edoeemur;  dum  iiiee  ab  in 


dicuiilur  qoasi  principes  angeli ,  quia  resi^ctu  ange- 
lorum  sunl  principos;  respectu  vero  prlncipaiuum 
sunt  angeli.  Secunduin  Gn^gorium  aut^m  dicuntur 
archangeii  cx  eo  quod  priiicip»iitur  soli  oidini  ange- 
lorom,  quasl  magni  nuuliantes.  Est  tamen  hoc  pe- 
culiare  B.  Michaeli  archangelo,  quod  Archangelus 
dicttur,  nen  quod  sit  de  ordine  Hrchangelorum,  sed 
quia  omniiim  angelorum  caput  ei  princeps  in  locum 
Luciferi  sublimaius ;  unde  et  £cclesiae  DeJ  protector 
liabelur  {Molan.  lib.  iii  de  Pictur.  cap.  39). 

^  Primus  ordo  secund»  hierarchi»t  Dionysio  et 
Gregorio  in  hoc  con^fenlientibus,  sed  ejos  appelia- 
tionis  rationem  non  un:w)  eamdeinque  assignanti- 
bus.  Sic  eniin  Dionysius  cap.  8  Coslest.  iiierarch.  : 
;SancUirum  domtnattonttm  pleno  mysterii  nomine  «'- 
gnificari  arbitror  celsiorem  inteliigentiam  quamdam 
totius  sertUutis  ignaram^  amnique  submissione  infima 
Uberam «  nulliifue  tyrannicee  dissknititudini  uiio  mo- 
i<<^  stfipsam  stt6;tde?>Cew,  eic.  Sic  Dionyhiiis,  raiionem 
nominis  petens  ab  ipsa  inttTna  perfeciione  liujus  D  diios  esse ;  aUera  ex  ipaorum  nialitia  et  nequiiia. 


/Emis  omnibus  jugi  inlenlione  distinctw,  ac  circa  ittum 
qui  vere  exceisus  est  totis  vlribus  inconcusse  stabititer^ 
que  iocatee^  divinum  advcntum  absque  uliiut  perturba^ 
tionis  impedimento  suscipiunt;  Deumque  ferentes  o^- 
sequii  devoiione  adipsius  percipiendos  fuigores  semper 
patent,  Gregoriiis  \ero  :  Tiironi,  inquit,  iila  agmina 
iunt  vocata^  quibus  ad  exercenda  judicia  semper  Deut 
omnipoicns  prcesidet.  Quia  enim  tiironos  Latino  eioqulo 
sedes  dicimus,  l/iront  Dei  didi  sunt  iii  qui  tanta  liitii- 
Ki/a(is  gratia  repientur,  ut  in  eis  Dominut  sedeat  et 
per  eos  sua  judicia  decernat ;  unde  et  per  Psalmistam 
diciSur  :  isedes  super  thronum,  qui  judicas  aquitatem 
{Psai,  IX). 

•  Ksse  enim  in  dxmonibus  quosdam  superiores  et 
alios  iiiferiores,  superins  indicatum  est  {Cap,  8]^ 
ejusqiie  inaequalitatis  et  distinclioiiis  duplex  ratio  as- 
signata  :  prior  cx  ipsorum  nalura,  qu.nu  non  h:tbent 
omnes  aeqiialem,  sed  alii  aliis  perrectiorem ,  qnare 
necesse  esl  inferiores  a  superiorihus  regi  eisque  sul>- 


ordinis,  «t  dicium  est.  Gre^orios  vere  ah  exteriore 
miiiisterio  :  l^omtJuKtones,  ihquit,  iMk;ani»r,  ^/ut  etiam 
potestetles  ffrincifftUtts  dissirmUtudine  aila  transcsn- 
aunt.  Ciam  prtneipari  est  inter  retiquos  priorem  «ri- 
itere;  daminari  vero  est  eSiam  subjectos  quosque  posst- 
dere.  Ea  ergo  angetarum  agmina,  quee  mira  poteutia 
freeeminent^  pro  eo  quod  eis  cmtera  ad  obediendum 
subjeota  sunt^  Dominalianes  voeaniur. 

«  Primus  hic  ordo  iertiac  hierarchi»,  ut  dictum 
est,  secundimi  DioDysium,  non  secuadum  Grcigo- 
riom.  Nam  Bionyaius  collocat  virtutes  sub  domina- 
tionibus  et  so^ra  potestales ;  principatus  autem  sub 
poiestotibiis  et  SBpra  archnngelos.  Gregorius  vero 
ponit  prinoipetos  m  BMdM  dominaiionom  et  potesu- 
tum ;  virttttet  vere  inmedie  potesutum  ei  arcbmmfe- 
ienim.  Nominia  mitem  raiidaem  iu  exponit :  Prind' 
matm  eoiaiif«r>  fMi  ipsis  ^wa^tia  banii  mtgelorum 


qose  posiuiai  ut  iiiier  ipsos  ordo  <|uidam  et  concor- 
dia  servolur,  uX  houiinrhusnoceani;  ut  dociiit  aiictor 
collationc  prsecedeiiii  {Cap.  9).  Neque  his  adversa- 
tur  quod  apud  inferos  nuHus  dicitur  esse  ordo,  sed 
sempiternus  horror  {Job.  ix).  Ordo  inter  ipsos  nulliis 
est  qui  ad  seteniam  felicitaieiii  speciet,  aut  aliqoid 
conlcral;  est  nihiluininus  ordu  poteslaiis,  qui  et  na- 
turiv  inH'qualitatem  consequitiir,  et  quem  ad  l>onos 
exercendos  et  niaios  torqucndos  Deus  opt.  niax. 
illis  aitribuit. 

'  Habes  lioc  exemplum  in  \itis  Patrnm  lib.  ir 
ct^.  ^  .ntvv.ne  editionis,  aliudquc  simile  lib.  v  libell  > 
5y  et  apuil  D.  Gregorium  lib.  iii  Diaiog.  cap.  7. 

K  Id  ost,  vespertinuin  ofiiciuin ,  seu  tirailoneai, 
alias  ve&pertinam  solemniutem  :  de  qua  vlde  nonm 
ad  lib.  II  liistit.  cap.  10.  Vesperas  modo  vocamus 
ona  cuin  Gompietorio. 


719 


COLLATIO  m.  —  DE  t>RlNCIPATiBOS  SEQ  POTfiSTATIBUS. 


7Q0 


exsaltationeac  favore  eaneiorum,  ul  fortissimosbel-  A  loquUur  quia  menda^  en,  et  pater  eju$  ( Joan.  tiii  )  ; 


latoresad  exemplum  cunctonim  glorioaisaimos  coram 
omnibas  emfttebat.  In  quonim  numero  cum  quidam 
oeqnisslmaB  spiritus,  utpote  quemdam  triumphum 
sobfiaiissimam  ddalanis,  laeiior  advenisset,  homen 
rooiiaclii  ppiiroe  cogniti  designavit,  asserens  se  posC 
qulndecim  annos,  quibus  eum  jugiterobsedisset,  tan- 
dem  aliquando  praeTaluisse,  ut  eum  eadem  Ipsa  no- 
cte  rulna  fomicailonis  elideret :  nam  cum  quadahi 
sacra  pneila  non  sotum  Imputisse  ut  atupri  crimen 
Incorrerei,  sed  eliam  persoasisse  ut  eam  sibi  jure 
canjugii  retentarel.  Super  cujus  relatione  cum  im- 
mane  ainctorom  gaudiom  fuisset  exortain,  summls 
a  priucipetenebraram  laudibQs  eteTaius,  niagnisque 
piwooiis  cor»Bai«s  «bscetaiL  Aurora  Itaque  supeN 


«  Pelusium  peliit,  ubi  illum  quem  8piritu$  immun- 
dus  asseruit  esse  dejectum,  noverat  commorari. 
Erat  siquidem  illi  etiam  notissiroirs  frater.  Quem 
cum  requisisset,  reperit  quod  eadem  nocte  qua  te- 
terrimus  ille  djemon  ruinam  ejus  su»  coliorti  vel 
principi  nuntiaverat,  roonasterio  prisiino  derelicto, 
vicum  petiisset,  et  cum  designata  puella  fuisset 
lapsu  mlserabili  devolutus. 

CAftT  XVH. 

Httod  $inguli$  homrdbtts  dtto  umperangefi  aithtereata. 

Nam  b  quod  unicuique  nostrum  duo  cohxreant  an- 
Reli,  fd  esi,  boniis  et  roalus,  Scriptora  testatur.  De 
bonis  qmdem  Salvator  :  Ne  conternnatis,  inquicns  , 


veniente,  cum  omnis  hxc  ab  oculis  evanuisset  d«-  ^  umm  ex  fusitHt  ittis;  dico  enim  votis,  quod  angeU 


monum  multitudo,  dubitans  fraier  de  assertione  spi- 
ritus  immandi,  maglsque  Iratirs  quod  fnolila  con- 
suetudtnis  susfc  fallacia  slbi  voluisset  llludere,  e« 
innocemifratriinurerecrfmen  incesti,  meroorEvan- 
gelicap  aententiae,  quod  in  veritate  non  ttetit^  quia  non 
esi  veritas  fn  eo;  euiti  toquitur  mendacium^  deproprHi 


eorum  tn  coelis  semper  vident  faciem  Patris  mei  qui  m 
eceiis  est  (Match,  xviii).  Illud  qnoque  :  Immittet  an- 
gelus  Domini  in  eireuitu  timentium  eum ,  et  eripiet  eos 
{PsaL  xxxiit).  !fec  non  eiiam  quod  in  Actibus  Apo- 
stolorum  de  Petro  dicitur  qula  Angelus  ejus  est 
{Actor.  xn).  De  utilsque  vero  «  liber  Pastoris  ple- 


ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS.       - 


•  Pelueium  oppidum  in  exlrema  ^f ypii  ora,  a 
quo  et  exiremum  Nili  osiium,  quo  iEgypius  ab  Asia 
terminatur,  Pelusium  seu  Pelusiacuin  appellatur. 
Iloic  Domtnus  apud  Ezechielem,  grarein  sus  inifi- 
faaiioAia  eiosioaem  ^Nmimiiiaisr  (IumcA.  x\x);  obi 
D.  Hieronymus  ;  Effundam^  inquit,  indignationem 
super  Sain,  Quam  nos  in  Petusium  vertimus,  et  robur 
appetlatur  JEgypti^  eo  quod  portum  habeat  ftifisiimtim, 
et  ne^oHaiiones  marfs  ibi  vel  masame  exereeamMr, 
Vnde  ei  poeta  Pelusiacam  apptllat  lentem;  non  quod 
ibi  aenus  hoc  tegnminis  gignalur  vet  maxime,  ted  quod 
e  TheMde  et  omni  jEgypt»  per  fanuam  Niti  ittic  p/u- 
rtmam  deferatur.  fhec  nieronyrous.  Ex  hoc  oppido 
orluodus  iUe  Isidorus  Pelusioles  dictits,  sanctitate  et 
doctrina  conspicuus,  D.  Joannis  Cbrysoslonn  disci- 
pulus,  el  nostri  Cassiani  condiscipulus,  ut  alias  di- 
ctnm  est,  et  celebris  inier  scriptores  ecclesiasticos 
Grxcos,  temporibus  Theodosii  Junioris. 

^  De  bono  angeio  nulla  est  inter  cathollcos  dubl- 
Tatio.  1d  enim  non  solum  perpeiua  iraditione ,  sed 
plosqnam  probabilibiis  Scripiurae  tesiimoniis  semper 
est  crediittm«  ainguloa  bomiiies  aingulos  a^gelos  bo- 
noa  babere  custodes,  quorum  curx  commiissi  sunt. 
Qaod  prxcipne  colligltur  ex  Matth.  xviii,  ohi  Cbri- 
stos  de  parvulis  agens,  docet  eos  non  e^se  offbnden- 
dos,  Tol  eonlemnendos,  quia  Angeti  eorum  in  eeeHt 
semper  vident  faeiem  Patris,  Quibus  verbia  aperie  si- 
goificavit  aiiigulis  eliam  parvulis,  ei  pari  ratione  cx- 
leris  iKMDinibiia  aiioa  ^see  angelos  tutelares  a  Deo 
deputatos.  Unde  D.  Hieronymus  eo  loco  exclamat : 
Magnm  iRf^nHas  animarum ,  at  unaifueBque  habeat  ab 
ertu  ndtivitatit  tum  in  cuttodiam  tut  angetum  Mega' 
tnm,  Qaod  et  alio  simili  ScrtpittVft  loco  eonflrmat, 
qu?a  Act.  xn  cnm  Rhode  pttefla  nuntiarei  IPelrttm 
pro  foribos  adesse,  alit  angeHim  ipsins  essc  erede- 
bani,  ex  commani  nimirum  iieraftaslone ,  qutt  de 
angelia  singulofam  hominom  cnsiodibus  -habebatur. 
Porro  alierom  illid  assertronis  mettlhrum  de  malo 
angelo»  iion  eatndem,  sed  fonge  mirrorem  lialiet  cer- 
titndinem  aut  probabilitatem,  quod  sctlicet  ainguli 
honiines  mahrm  angelum  aive  dttmonem  h9l)^nt 
saaiduodi  insidi^rem  aut  impugneiorem.  Ftiit  ta- 
men  hsec  anfiquissima  tradiiio,  non  Chrhftiavorum 
fnodo,  sed  eliam  HebrsBorum ,  ut  nmai  Maldonatua 
tD  lllam  locuro  Matthvi.  Quam  tradition^m  ei  anli- 
tgno  iibro  I^sBtoris,  de  qao  infra^iiuem  constatolim, 


inter  Gracoa  prseseritfla,  Hi  magno  oretioet  aucto- 
riiaie  fuisse,  veteres  auctores  .probare  solent,  ut 
Origenes  homil.  10  in  Lucam,  abbas  Serenus  hoc 
loco,  Itemqne  abbas  Chenemon  collaiione  tS  cap.  12, 
Gregoriua  Nyssenos  in  Vila  Mnsis,  denique  Feirus 
Lombardus  lib.  ii  Sentent.  disl.  11,  quibus  et  ralio 
auffragari  videlur.  Siquidem  credibile  est  diaboluin 
dxmoniorum  principem,  ut  ])<m  slmiam,  in  admi- 
niatratione  sui  regm  Denm  tniiiari,  el  qneiriadmo- 
dum  Deus  singulis  homiNihus  singulos  angelos  propo- 
nit ,  ita  eum  opponere  singiilos  dxniones.  Caeternm 
p  hsec  senlentia  a  plerisrine  rejtciUir,  4*  quia  non  ha- 
^bei  solidum  aliquud  fundamenlum  in  Scrtptura, 
nempe  in  Patrtl)as  {Lud,  Vivet  ad  iib,  ix  de  Civit. 
eap,  14,  Ccs/.  Hhodig,  Aniiq.  Leet,  Hb,  ii,  cap.Z); 
2<>  qoia  liber  isie  Prstoris  non  tantum  a  D.  Miero- 
nyino  in  Prologo  Galeato,  verum  etiam  a  div.  Gelasio 
pontiflee  inter  apocrTpba  recensetur;  5*  qnla  nou- 
lar  etiara  Cassianus  boc  nomine  a  dlv.  Prospero  (/n 
Catalogo  teript,  eeetet,),  quod  illius  iibri  auctoriiaie 
auam  aententiam  conflrmare  nisus  sit,  qui  nuHiua 
aactoritatis  inter  catliolicos  habereiur;  postremo 
quia  favere  Tidetur  errori  gentiliom  de  duobus  ge- 
nifs  euiqiie  bominum  a  natali  die  attrlbutis,  altero 
iiono,  altero  malo;  de  quibus  vlde  Alexandruni  ab 
Alexandr.  lib.  vi  Genial.  cap.  4.  ¥ide  annotattouem 
decimam  quartam  Cuychli. 

«  Hajus  libri  auctor  Hermea,  vel,  ot  alils  placet, 
Hermas,  apostoH  PauH  creditur  foisse  discipulua 
(Vide  infra  cotl,  43  cap.  1S  et  coti,  t4  cap,  29).  De 
quo  diT.  Hieronymus  :  Btrmat,  eujut  apostotut  Pat^ 
1)  int  ad  Homanot  teribem  meminii  :  Sututate  Atyncri* 
tum,  Phlepontem ,  Bermam,  Patroctum,  Bemten,  et 
qu%  cifflt  ets  fratret  tunt.  Atterunt  auctorem  ette  libri 
qtd  appellatur  Posier,  et  apud  quasdam  Greeeiee  Ec' 
etesiat  etiam  pubtice  iegitur,  Revera  «tffis  (t^er,  mu/ri- 
que  de  eo  teriptorum  veterum  usurpaverunt  tettimo- 
nia:  ted  apud  Latinot  pene  igno(us  est.  Haee  Hiero- 
nTnius.  Porro  de  libri  hujus  aactoriiate  Tide  Baro- 
mum  tomo  II  Annalium  ad  annum  iS9,  Siitum 
Senensem  {BibHol,  tib,  ii),  fiellarminitm  (De  Scrift. 
Kcctes.)  et  alios  {Pamet.  m  Symbetum,  mfln,  inter 
opera  typriani,  Possev.  in  Apparatu  Satro,  $,  Anto- 
mnus  II  par.  Bistor.  tit,  45  {  7).  Verum  ad  hujua 
eap.  lucem  ampliorem,  ne  quid  lector  desiderca, 
ificribenda  hic  Tidetur  annolatlo  Petri  Marafi  •  S9#« 


751  JOANNIS  CASSIANl  COLLATIONES.  m 

nissime  docei.  Si  auteDi  consideremus  el  ilium  qui  A  que  ipsis  iiicassum  suarum  nequitiarum  cxpeDdenli- 


beatum  Job  expetiil ,  apertisslme  instruemur  illum 
fuisse  qui  semper  insidialus  ei ,  numquam  eum  ad 
peccatum  potuerit  incitare ,  et  idcirco  potestatem  a 
Domino  poposcisse,  velut  qui  non  virtute  illius, 
scd  Domini  defensione,  qui  illum  semper  protexerat, 
vinceretur.  De  Juda  quoque  dicitur,  Et  diabolus  $tet 
a  d0xtm  ejus  (Ptal.  cviii). 

CAPUT  XYIIL 

Differentiam  neqviiics  qum  malis  $piritibus  inest  dno- 
rum  philosophorum  tettimomo  conftrmat. 

De  differentiis  sane  daemouum  etiam  •  per  illos 
duos  philosophos  qui  quondam  magicis  artibus  vel 
inertiam  eorum  vei  fonitHdinem  saevamque  nequi- 


bus  vires  atque  inaniler  redeuntibus,  potentiores 
nihilominus  adversus  militem  Christi  victorem  ite- 
ruro  destinati,  nihil  penitus  pnevalerent ;  eo  profe- 
ceruni  lales  tanlaeque  eornm  insidix,  tania  magica 
arte  quaesit» ,  ut  per  haec  evidentissime  comproba- 
rent,  magnam  professioni  Christianorum  inesse  vir- 
tutem,  quibus  illse  ^  tam  ssevae  tamque  potentes 
umbrae,  «  quas  aestimabant  solem  lunamque,  si  ad 
eas  directse  fuissent,  obducere  potuisse,  hunc  non 
solum  nihil  laedere,  sed  ne  ad  punctum  quidem  de 
monasterio  suo  valuerint  perturbare. 

CAPUT  XIX. 

Quod  dmnones  nihil  advertus  homines  prmvaieantt 
nisi  obsederint  eorum  prius  mentes, 

tiam  fuerant  frequenter  ^xperii,  mulium  coguiiionis  B     Cumque  pro  hac  admiratione  confestim  venienies 


accepimus.  Hi  namque  despicientes  beaium  Anio- 
nium  velut  imperilum  ac  sine  litieris  virum,  volen- 
tesque  eum  (si  nihii  amplius  laedere  potuissent)  sal- 
tem  de  cella  sua  magicis  prasstigiis  etcircumventione 
daemonum  perturbare,  spiritus  ei  nequissimos  im- 
miserunt,  ad  impuguationem  hanc  morsu  livoris  ad- 
ducti,  eo  quod  maximae  horainum  turboB  ad  eum  fa- 
mulum  Dei  quotidie  convenirenl.  Cumque  illo  nunc 
quidem  imprimente  peciori  suo  frontique  signaculum 
crucis,  nunc  vero  orationi  suppliciter  incumbente, 
ne  approximare  quidem  dirissimi  daemones  eidem 
prorsus  auderenl,  atque  ad  eos  qui  illos  direxerant, 
absque  uUo  reverterenlur  effeclu ;  et  alios  illi  in  ne- 
quitiam  vebementiores  rursus  iromitierent,  itidem- 

ALARDI  GMJEi  COMMENTARIUS. 
cietate  Jesu  theologi  ad  hunc  lorum  Cassiani  a  S.  An-  C        Infelix  simaUcrum,  atque  Ipeius  uinbra  Creus» 

tonino  Florentino  compendio  reratiim,  quae  sic  ha-  «       - 

bet  :  Non  ex  illo  modo  libro  Pusioris  probat  Cassianus 
duos  unieuique  homini  angelos  astistere,  bonum  et  ma" 
iumf  sed  ex  aliquot  sacrm  Scriptuns  lods ;  prcesertim 
autem  ad  eomprobandam  boni  angeli  et  nostri  tutelaris 
assistentiam^  utitur  hac  certissima  et  verissima  Christi 
sententia  Malth,  xviu  :  Videte,  inquit,  ne  contemnatis 
unum  ex  his  pusiUis^  dico  enim  vobis  quia  angeli  eorum 
semper  vident  fadem  Patris  md.  Sicut  et  jam  D,  Hie- 
ronymus^  in  commentariis  in  hunc  locum ,  unictwiue 
nosirum  ab  ortu  suw  nativitaiis  in  sui  custodiam  ange' 
lum  datum  esse  ex  hoc  loco  concludit,  Idem  fadt  Chry- 
Mostomus  homii,  60  m  Matth.  et  hom,  3  ad  Coloss, 
Idem  auctor  Oper,  Imperf.  hom.  40.  In  eamdem  quo- 
qui  sententiam  Theophylaclus^  CEcumenius^  Euthy- 
mtttj,  Basilius  lib,  iii  eontra  Eunomium^  Hilarius 
can.  18  in  Matth.^  et  multi  a/ti  veleres  usurpant,  Qui 
omnes  importunissimum  illud  Calvini  os  confundunt^ 
qui  inter  castera  impietatis  suce  deliramenta  hanc  singu- 
lurem  propriorum  angelorum  custodiam  deridere  non  ^ 
erubuit.  Vide  eontra  eum  Fevardentium  lib.  i  advers. 
Hceres,  de  angeiis  hmresi  3.  H.'ec  ille,  ex  quo  eiiam 
aiia  notato  digna  inferius  depromemus. 

«^  Hanc  historiam  paulo  aliter  refert  S.  Athanasius 
in  Vita  ipsius  Antonii,  de  quo  hlc  agiiur.  Nihil  enim 
habet  de  dsemonum  immissioiie  et  impuguationet  sed 
de  daemoniacis  ad  ipsum  adductis,  quos  signo  crucis 
frontibus  eorum  impresso  curavil,  spectanlihus  et 
stupeuiibus  phllosophis,  post  iongam  disputationem 
cum  ipsis  habitam. 

^  Hoc  nomine  aliisque  synonymis  d^mones  saepe 
appellaios  tam  profanis  quam  sacris  aucioribus  su« 
perius  annoiavimus  (Coliat.  7  cap.  52).  Umbras  ta- 
mcn  etiam  dixere  animas  dcfunciorum  subiude  vi- 
yentibus  apparentcSi  juxia  illud  Virgilii : 


ad  abbatem  Antonium  impugnaiionum  suarum  ma- 
gnitudinem,  et  causas  atque  insidias  patefecissent 
livoris  occulti,  Christianos  se  Geri  proiinus  poposce- 
runt.  Requisito  auiem  ab  illis  proditae  impugnationis 
die,  asseruit  se  amarissimis  cogitaiionum  slimulis 
tunc  fuisse  pulsatum.  Quo  experimenio  sententiam 
nostram ,  quam  hesterno  die  in  collatione  proiuli- 
mus,  probavit  ac  definivit  beatus  Anionius,  ^  nulla- 
tenus  daemones  posse  mentem  cujusquam  vel  corpus 
invadere,  nec  habere  facuUatem  in  cujuslibet  ani- 
mam  penitus  irruendi ,  nisi  eam  primo  destiiuerint 
omnibus  cogitaiionibus  sanctis,  ac  spiritali  contem- 
platione  vacuam  nudamque  reddiderint.  Sciendum 
tamen  *  duobus  modis  spiritut  immundos  homini' 


Visa  illi  ante  oculos,  et  nota  major  imago. 

c  Ita  plerique  legunt,  obducere ;  nonnalli  tamen, 
abducere.  Et  quidem  obducere,  id  est,  obtenebrare, 
sive  operire,  vel,  utDionysius  exposuil.  quadam  cali- 
gine  obducere,  sicut  Cicero  dixii  In  Academicis  :  Cia' 
rissimis  rebus  tenebras  obducere,  Sin  vero  Cassianus 
abducere,  vel  deducere,  non  obducere,  scripsit,  imi- 
latus  videiur  Virgilium,  qui  dixit : 

Carmina  vel  coelo  possuni  dedocere  iuaam. 

Nam  de  magicis  artibus  e(  carminibus  utrobique  agi- 
tur,  ut  recie  Ciaconius.  Cui  simile  est  illud  ejusdem 
poelae,  de  quadam  femina,  quae  simili  arte  pollebat : 

Haec  se  carminlbus  prorolttit  solvere  mentes 
Qoeis  velit :  ast  aliis  duras  imroittere  cnras , 
Sisiere  aquaro  fluviis,  et  vertere  sidera  retro. 

^  Hoc  quomodo  intelligendum  sit,  etiam  alibi  indi- 
cavimus  {Coliat.  7  cap.  2i). 

«  Duplici  ratione  daemones  hominibus  subjiciun- 
lur,  auctoritate  scilicet  divina  ei  diabolica.  Diviua, 
id  est,  a  Deo  colbta  et  instituta,  primum  uuidt  ni 
oronibus  Odelibus,  sed  prxcipue  aposiolis  ei  Clirisii 
discipulis,  eonimque  successoribus  Ecclesiae  ruini- 
fitris.  Illis  enim  dedit  Christut  potettalem  spiriluum 
immundorumy  ut  ejicerent  eos.  Mailhaei  x;  M.irci  iii; 
Lucs  IX.  Discipulis  vero  septuaginta  duobus  dixii, 
Lucai  X  :  Ecee  dedi  vobis  poteslalem  eaicandi  su^a 
serpentes  et  seorpiones^ethuper  omnemvirtutem  ifumici, 
et  nihilvobis  nocebit.  Hinc  illa  eorurodem  discipulorum 
de  hac  potestate,  ejusque  effeclu  consecuio  cominu- 
nis  exsultatio  :  Domine^  etiam  dwmonia  subjiciuntur 
nobis  in  nomine  tuo,  Earodem  vero  potestaieai  non 
»oU»apoitoli8  et  di$cii»ulis  aedomnibuscredentibus* 


753  COLLATIO  MIK— DE  PRINGIPATIBUS  SED  POTBSTATIBDS  7S4 

bos  obedire  :  aut  anim  •anciiuU  fldellum  diTiiit  A  ciari  et  gaudere  cognoscunt »  Telut  domesticos  ejug, 
gratk  ac  Tirtute  subdnntur,  *  ant  sacriftcils  impio- 
ram  seo  quibusdam  carminibus  deliniti,  velut  fami- 


liarlbus  adulantur.  Qua  oplnione  Pbarisaei  quoqoe 
decepti,  arbitrati  sunt  etiam  Dominum  Salvalorem 
bac  arte  daemonlis  imperasse,  dicentes,  /n  Beeis^ 
Imk  prindpe  dtmonierum  hie  ejieit  dcemonei  (Mattk, 
XII);  secundum  illam  scilicet  consueludinem,  qna 
norant  soos  magos  vel  maleficos  per  invocatlonem 
nomlnis  iilius  ac  rilom  sacrlflciorum  quo  eum  dele- 

ALARDI  GAZJ£I 
id  est,  Ecclesiae  generatim  et  in  communi  promisit 
{Lue.  x)  Ghristos  In  coelum  ascensurus  illis  verbls 
apod  Marcum  cap.  xvi  :  Signa ,  eos  f  nt  crediderinl^ 
hmt  Wfuentw  :  In  nomine  meo  deemoma  ejicient,  etc. 
Qude  qoidem  promissio  ad  omnes  Ghrisii  fldeles 
spectat;  non  quod  singulis  bnjusroodi  poiestas  com- 
mnnicata  fuerit ,  sed  quibus  conveniebai  ui  ea  uti 
possenl,  quando  et  quamdiu  expediret  ad  Dei  gloriam 
profflovendam,  ad  communem  Ecclesiae  uiilltatemy 
ad  propaj^andam  et  stabiliendam  fldem.  Est  autem 
hujusmodi  faculias  in  Ecclesia  duplex  :  altera  pri- 
vata,  altera  pubiica;  privata,  id  est,  qoibusdam  ho- 
mlnibus  sanctis  In  testimonium  sanctitatis  collata  ex 
peculiari  Del  dono  et  gratia,  qoam  vocant  gratis  da- 
tam.  Gujusmodi  donoSS.  Illos  patreset  anacboretas, 
licet  privatos  homines,  Autonium,  Hilarionem,  Pau- 
lum  simplicero,  Macariuni  et  alios  clarulsse  constat. 
Dnde  Dlv.  Ilieronymus  in  Viia  Hilarionis  :  LaUhat^ 
inquit,  in  Cypro  imula  Hilarion,  Ceeterum  vix  ad  pte- 
num  piginii  traneiere  dies,  cum  per  omnem  tniu/ant, 
4fuieumque  immundot  hahebant  tpiritus ,  clamare  ece^ 
perunt  venisse  Hilarionem  servum  Dei ,  et  ad  eum  se 
dehere  properare.  Hoc  Salamina  *  hoe  Curium,  hoe 
Lapetha  et  urhes  reliqum  conctamabant,  Inter  triginta 
igitur^  nee  multo  amplius  dies^  ducenti  ferme  tam  viri 
ipums  mulieres  ad  eum  eongregati  sunt^  qui  omnes  ah 
eodem  curati,  H»c  Hieronymus.  AUera  potestas  pu< 
biica,  quae  solis  Ecclesiae  ministris  competit,  in  qul- 
bii8estordoexorci8iariim,quorum  propriom  monus 
est  daemones  adjurare,  et  e  corporibus  obsessis  slve 
possessis  expellere.  Qua  de  re  Teriullianus  ad  Sca- 
pulam  cap.  i  :  Demones,  inquit ,  non  tantum  respui- 
ntus,  verum  etiam  revincimus,  et  quotidie  traducimus^ 
et  de  hominihus  expellimus;  sicut  plurimis  notum  est, 
D.  Gyprianiis  ad  Demetrianuin  Arricae  proconsulem : 
Oh!si  audire  velles  el  viderequandoanobis  adjurantur 
et  torqueniur  spiritualibus  ftagris,  et  verborum  tormen' 
tis  de  ohsessit  corporibut  ejictuntur;  quando  ejulantet^ 
et  gementes  voce  humana^  et  potettate  divina  Jlagetla 
ei  verbera  sentientes  venturum  judicem  conpteniurl 
Veni  et  cognoue  vera  esseqwB  dicimus.  Ila  S.  Gypria- 
nos.  In  concilio  quarto Ganhaginensl  {Cap.  7),  cui 
D  Auj^ustinus  interfuit,  iia  inter  caeteros  ordines  de 
exorcista  ordinando  tradilur :  Exordsta  cum  ordina- 
mr,  accipiat  de  manu  episcopi  libeltum  in  quo  scripti 
euni  exorcismi ,  dicente  sibi  episcopo :  Accipe  et  com' 
menda  memorioi^  et  habeto  polestatem  imponendi  mor 
nus  super  energumenum  (id  est,  agitatum  a  daemone^» 
sive  haptiitatum^  sive  catechumenum,  Eratque  adeo  in 
uso  luuctemporis  (sicutet  nunc)  istius  mnneris  fun- 
ctro,  ut  idem  Augustlnus  in  proverbio  eliam  usnr- 
paverii,  referens  Donatistarum  in  collalione  Gartha- 
ginensi  tergiveri^ationes,  ne  ibi  qu:rdam  ncia,  quae 
eorom  scbisina  confnnderenl,  leffcrentor  :  0  magna^ 
iiiquit,  sed  non  miranda  confusiorquandoenim  dcemon 
tie  exoreistam  timeret ,  quomodo  timuerunt  Donatistee^ 
ne  isia  legerentur?  At  ae  ordine  et  aniiqoitaie  exor- 
cislarum  vide  plura  apud  6i)roniuni  lomo  primo  An* 
nRlium  {Suh  anno  Christi  56). 

*  Alter  modns  subjiciend}  dacmones,  aut  ils  impe- 
randi ,  quem  ili^imus  pQiestatem  diabolicami  qua 


babere  etiam  in  daemones  ei  subditos  polestatem. 
GAPUT  XI. 


Interrogatio  de  apostatis  angelis ,  qui  tn  Genesi  eum 
fiiiabus  hondnum  concuhtAsse  dicunlur. 

Germanus  :  Quia  Geneseos  lectio  paulo  ante  in 
medium  de  dispensatione  prolata  est,  quae  nos  ep- 
portuoe  commonuit  ut  Id  quod  semper  discere  cu- 
piebamuB,  nunc  posslmus  congrne  sciscitari ,  ^  quid 

COMMENTARIUS. 

invocando,  immo  adorando  et  sacrificando,  ut  blc  di- 
citur.  Geterum  hic  notandum^ ,  primo ,  magos  nihil 
babere  potestatis  aot  virium'  in  daemones ,  nisi  ex 
pacio  vel  ipsorum  simulatione  :  prolnde  non  posse 
ipsos  Invitos  cogere  ad  aliquid  faciendum  vel  omlt- 
tendum,  nisi  ficteel  simulate.  Fingunt  enimdeemones 

B  se  a  magis  cogi,  quihus  sponte  obtemperant  et  famu" 
iantur^  quo  magis  eos  et  alios  irretiant^  et  irretitot  re- 
tineant,  ul  dooet  D.  Augusiinus  lib.  ii  de  Givit.  Dei 
cjp.  6.  Hinc  praecUra  cujusdain  non  obscuri  theologi 
sententia  :  Dcemon  timulat  te  captum,  ut  le  capiat ; 
se  vinctum^  ut  te  vinciat;  u  tuo  imperio  suhdilum,  ut 
te  tibi  suhdat ;  a  te  inctusum^  ut  te  finatiler  coneludat; 
fingit  se  lua  arte  imaginivel  tapidi  ailigatum,  ut  fnni' 
bus  peecatorum  retigatum  ad  infernum  le  perducat 
(Alphons.  a  Gaslroj,  tih.  i  de  Justa  Haret.  Punit.). 
Porro  cum  daerooues  alii  aliis  sint  potentiores,  quia 
Buperiores,  ut  dictum  est,  consequens  est,  si  magus 
pactum  habeatcum  daemone  superiore,  posse  per 
ipsum  sibi  ex  pacio  famulantem  alios  inferiores  co- 
gere  et  suo  obsequio  subjicere.  Quomodo  legiiur 
Apollonius  magus  inter  alla  mirabilia  etiain  daemones 
ejecisse  ( Philostratus  in  ejus  Vita),  Ei  divus  Grego* 
rius  lib.  i  Dialogorum  cap.  10,  narrat  nobllem  qxm^ 
dam  feminam  roagicis  incantaiionibus  a  daeinonio 

Q  lii>eratam;  sed  postmodum  ab  integra  dsemonum  le- 

^  gione  fuisse  occupatam.  Miro  enim  Dei  omnipotentis 
judicio^  inquit ,  dum  arte  perversa  unus  ab  ea  repelU' 
tur,  in  eam  subilo  tegio  inlravit^  coepiique  ex  hoc  Ula 
tot  motibus  agitari,  tot  vocihus  et  etamoribus  perstre- 
pere^  quot  spiritibus  lenebatur,  Sed  de  bis  plura  apud 
Petrum  Tbyrttum,  Martinum  Delrium  et  alios  qui  de 
daemonibus  et  daemoniacis  scripseriint. 

^  Hapc  difficulus  peraniiqua  ortom  babuit  ex  di- 
versa  verstone ,  et  intellectu  illius  sententiae,  qu» 
babelur  Genes.  cap.  vi :  Videntet  filii  Dei  fitias  honu' 
numquod  essent  puichra^  acceperuni  tibi  uxoresex  om^ 
nibus  quas  eieferant,  Et  infra  :  Gigantet  autem  erant 
super  terram  m  diebus  iilis,  Postquani  enim  ingressi 
sunt  fUii  Dei  ad  fitias  hominum^  ilteeaue  genueruntf 
isti  sunt  potentes  a  smculo  viri  famosi.  Ubi  septoagiiita 
Interpretes  in  edilione  vetostiori,  quam  Philo  Jodaeus, 
Eusebius  et  alii  secoti  sont  (Philo  lib.  de  Cigantibus ; 
Joseph.  lib,  i  Antiq.  c,  5;  Eusebius  lib,  v  Evangel. 
Prcepar,;  Ctemens  Alexandr.  tib.  iii  et  v  Sfrom. ),pro 

D  fiHis  Dei  verterunt ,  oi  aTyiXoi  toO  eioO ,  angett  uei^ 
qoomodo  citat  etiam  D.  Augustinus  lib.  xiv  de  Givit. 
Delcap.  25.Peperil  antem  baec  angelorum  appellaiio 
perperam  posita  maximas  difficuliates,  et  in  varias 
senteniias,  immu  eiiam  errores  inentes  hominum  di- 
straxit.  Quidam  enim  puiarunt  angelorum  nomine 
significari  angeios  sanclos,  qui  tum  primum  cum 
mulieribus  peccarint,  et  ob  id  e  coelo  exclusi  ei  pro- 
scripil  sint.  Sic  Laciantius  lib.  ii  Divin.  hutit.  cap. 
15 :  Ciim,  inquil,  numerus  hominum  coepisset  incre^ 
scere^  providens  Deus  ne  fraudibut  tuit  diabotus,  cui 
ah  iniiioterroB  dederat  potettatem,  vel  corrumperel,  vel 
ditperderet  hominet  quot  in  exordio  fecerat,  mitit  an- 
gelot  ad  luletam  cuttumque  generit  Aumaiti,  quibut 
pnecepit  anle  omnia  ne  terras  contagione  maculaii^ 
tubilantice  c(Blettit  amilterent  dignitatem.  Itaque  itlos 
f«rf|  hominib^t  aommorantes  dQminator  iite  terr<e  fat^ 


V5S  JOANNIS  GAS&UNl  COLLATIONBS:  IW 

eiian  de  iUii  ipMtatli  mgelii  mtieiMlfn  «t,  oylia^  a  (C^.  i  ) :  euli  Hi  ftroif  fMff  Uip$m  ifutPd  m;  n 

iful4  e9i  ipkod  fiietmn  B9i?  ktipmm  qu9d^;t%:  Ii$n 


mus  agnoscere,  qui  se  curo^filiabuB  hominum  mis- 
cuisse  dicuntur  (Genet.  vi),  utrum  boc  possit  spirl- 
M  Mrtvr*  flecvnduiii  liileram  eonveiitre.  Ittdd  ^(tM^ 
que  Evafigelt!  tesifmonium,  quod  de  diabolo  paulo 
ajiu  dixi&li ;  Qm  mendMS  e$t^  el  faier  efm  {Jmn. 
Viij)»  similiter  desidariiDus  aiidire  quiaam  ejas  pater 
iotelligeiMiui  ait. 

GAPDT  Xli 

Soluiio  propositm  qu<B$iionh, 

•Serenui :  Uwi  qusstionei  noame4ioerts  pariier 
inroposuistis »  de  quibus ,  quantum  possnm,  eodem 
quo  proposuistis  ordine  respondebo.  ^  Nutlo  modo 
credendum  est  spixitales  naturas  coire  curo  feminis 


etf  amne  teeem  M  ioU  fKod  io^uahn  m  Hkai :  tieee 
Aec  naMific  eir,  mn  fkii  in  imuiii  fra  faerum  mii 
nM.  Sed  ila  qmstio  propositiiiiii  hiqQv  abiolfitvr. 
Vi^i  heeem  Aliel  jiuili,  ne  a  fratricida  ei  inpto  «nme 
iMniiivm  gemii  eiordi«m  imneret,  io  locvm  fratrii 
aiitineii  naicitiir  SetH,  qoi  nrni  Botem  posteriiatff, 
aed  etiam  fraterns  jQattiha  pietaiique  snecederel* 
Cuius  progenies  secuta  patris  juslitiam,  a  socieiate 
et  conjuiiclione  cognatlonis  illius,  quae  ex  Cain  sa- 
crilego  descendebat,  semper  divisa  permansil,  sicat 
etiam  geneaiegiae  deseriptio  manifeste  dedarat ,  iia 
dicen^  ( Genei,  t ) :  Adam  gentdt  Seih.  Seth  gemdt 
Enos,  Enoi  genuit  Cainan ,  Caiuan  autem  genuii  Ma' 
carnaliter  posse.  Quad  ii  aliqnaMdo  hoc  ieenndiim  B  laieei,  Malaleei  auiam  genuii  Jareth ,  Jareth  Mem 


lltteram  fieri  poiuisset ,  *  quoraodo  nunc  .quoque 
idipsuin  vel  non  raro  contingeret,  et  abs<)ue  semine 
Yel  coittt  viri  aliquoi  nasd  aimililer  de  fnoiieriboi 
«OHceptu  daemonum  cerneremus?  ^  cum  pr^psertim 
constet  eos  Iibidinum  sordibus  admodum  delectari, 
quas  proculdubio  per  semelipsos  exercere  plusquam 
per  lioroines  maHenl ,  st  illud  uHo  modo  potuissei 
implert;  Ecclesiaste  quoque  idipsum  pronuniiante 


§enuit  Enoch,  Enoch  dutem  genuit  Mathutiitem,  Iftf- 
ihuialem  genuil  Lamech,  Lamech  genuit  Noe.  Item 
genealogia  Gain  ita  divtsa  deaerUMmr  (Genea,  iv): 
Cain  genuit  Enoch,  Enoch  gehkU  Jraih,  Imth  g^uit 
idaviael^  Maviael  genuit  ^  Blathusael,  Malhusael  ge- 
imi  Lameck,  Lamech  genuit  JubaL  Iiaque  illa  gciie- 
ratioqux  de  Set^  jnsfi  propagiiie  des^endebfif,  i  sm 
ilnex  jugiter  ci  agnalioni  permixta,  e  in  pilrii  atque 


ALARDI  GklMl  GMIMENTARIUS. 


iadssimus  eonsuetudine  ipsa  paulatim  ad  vitia  pellexit^ 
et  mutierum  congressibus  inquinavit ;  tum  in  ccelum  ob 
peecataquibus  se  immerserant  non  recepti  ceciderunt  in 
terram.  Sic  eos  diabolus  ex  angetis  Dei  suos  feeit  sa- 
tellites  ac  ministros,  Vide  L^clantium.  Et  ante  eum 
idem  senserunt  Justinus  MartyrinutraqueApologia; 


isculorum  et  nationum  experiehtia.  Seeunda  cdrtctu' 
sio.  Att^imen  nequennt  dxmones  vi  sua,  ex  propria 
^ubstantia,  mofe  hominam  seu  nnintaniium  gi>ne- 
fare,  piua  ex  virtirte  proprii  seminis,  fjnod  nn!Ium 
habeni,  nec  habere  ex  sc  possunt,  omnis  rtiaioriae 
uecnon  anima  vegftlatricis  experies.  fit  hoc  tarftum 


Clemens  AlexMndrinus  lib.  ni  etv  Stromatum;  deni- C  voluerunt  D.  Ghrysostomus  hoinil.  ti  in  Genesim, 


que  TertuHianus  pluribus  in  locis  (  Vide  Pameiium 
in  paradox,  Tertulliani),  qui  idcirco  angelos  (feserto- 
res  vocat,  quos  noster  Gassianus  apostaias.  Aiii  vero 
existimarunl  angelos  apostalas,  sive  daemones,  sia- 
tim  ab  orbe  condito  de  ccelo  dejectos ,  qoi  coeuntes 
cum  feminis  giganies  genuerinl.  Sic  Eusebius  Gae- 
aariensis  lib.  ii  PraBparat'.  Evangel.,  cujiis  verba  bre- 
Titatis  studio  prxtcrmitto.  At  prodiit  postea  emen- 
datior,  ut  Hebraeo  textui  conformior  editio  Septua- 

S'nta,  ubi  non  5771^01,  sed  vlbl  toO  esoO ,  id  esl ,  fitii 
ei  leguntur  :  quam  versionem  ut  legltimam  eliam 
Ambrosius  et  Augustinns  agnoverunt,  el  vulgata  La- 
tina  a  coiicilio-Tridt^niioo  approbala  secula  est.  Ex 
quibus  cnivis  oatbolico  constare  debet.  per  filins  Dei 
eo  loci  non  angelins,  id  est,  spiritus  coelestes  ncqiie 
daemones  intelTlgi,  sed  fllios  et  posteros  Setb  veri 
Dei  cultores,  quemadmodum  noster  Serenus  se- 
quenti  capiie  docte  exponii»;  ubi  plura  db  hac  re  sub- 
notabimus. 

*  Lege  declmam  quintamannotalionem  Gqychii. 
'  ^  Videtur  mihi  haec  sentemia  satis  enubleaie  cx- 
plicata  a  dom.  Guychio,  iiec  ampliori  expllcationc 
iudigere.  Si  quis  tainen  plura  deaiderat,  vidoat  Abu- 
lensem  in  cap.  vi  Geneseos  quaest.  6,  et  in  cap.  vu 
Exodi  qusest.  1^-;  Sixium  Senenspm  lib.  v  Biblloth. 
annot.  75  et  77,  ac  poslremo  P.  Mariiimin  Delrium 
lib.  11  de  Magia,  quxst.  15,  ex  quo  duas  tantummo- 
do  concIu>iones  quxstionis  snmmariam  dcclsioneni 
et  explicationem  coniinentes  hic  annoiasse  sufrei^erit. 
Prima  conctusio,  Dannones,  licet  iiicorporei  et  spiri- 
tales,  possiint  assuinere  corp  )ra  defiincioriim,  vel 
ex  aere  de  novo  sibi  ofTormare  ad  carnis  similitiidi- 
netn  patpnbiiia,  ei  in  hnjiisinodi  corporibns  cnin  fe- 
njinis  acium  venereum  exercere,  ut  soleni  cum  stri- 
glbusetsagis;  »tqueeti:)in  ex  tali  concubitu  prolem 
procreare.  Est  comrouuis  sententiatPalrum,  iheolo- 
gorum  et  philosopborum,  comprobata  plurirooruni 


Cassiaiius,  sive  Serenus,  hoc  loco;  Philastrius  libru 
adversus  h;rreses  cap.  108. 

^  Gontigicise  muIioii6s  etiam  ante  Gassiani  et  Se- 
reni  hiijus  tempora,  mnlti  auctores  sunt,  ut  vef  im- 
piidenti»  vel  amentise  sit  bac  de  re  dubitare,  D. 
Augiistino  tesie;  nec  illis  lantuni  feniponb\is,  sed 
et  posterioribus,  et  nosiro  etiam  sxculo  contigisse 
nlmis  certa,  et  explorata,  et  ccmesiata  comprobat 
experieniia,  ut  dicium  est :  non  qnidem,  ut  absqoe 
^emine  viri  aliqiiis  nascereiifr  de  muVieribns  coiiione 
cbeinonum;  sed  per  seinen  alicujus  hominis  inutiia- 
tum  :  qiio  fit  ul  qui  incJe  nascntur  non  sit  filius  dx- 
monls  dicendus,  sed  itlins  honiinis  cujus  est  semen 
acceptum,  ut  docet  D.  Ttiomas  cx  Augustinu  (i  part, 
q.  51,  a.  3,  ad  5,  tib'.  m  de  Trin,  c.  8  et  9). 

<^  At  nnde  id  consiAt?  An  (|[uia  iinmuMdi' splriius 
l^assim  vocanlur?  At  nori  idcirco  qiiod  ipsl  per  sc 
iminundi  sint,  aul  immundis  del<  ctcUlbnibus  in  se 
D  afHciaiitur,  aut  delecteiltiir  (k)ncubilu,  sed  qiidd  ad 
res  immundas  bomiiies  incitent,  et  gaudeaiit  ab  hi)- 
ntinibus  Denm  offbndl,  et  cenus  hnmanuni'  hoju^- 
niodi  libidinum  sordibus  foede  cdntatitinari-  1k't  i^- 
tnr  hoc  paradoxon  ex  eodem  priiicipro  et  Hihtc  ma- 
ndns,  qiio  raetera,  de  quibus  supra  (Cdp.  1%). 

"  Mathusaei,  non  Muhusaldm ;,  nam  lilti  alius  a 
Blttthhsaleni,  qui  de  stirpe  Sclh,  de  qtid  snpral 

'  Id  cst,  sibi  niuiuo  8oci;ita  et  inatrimoniO  jutlcttf, 
ut  Dionysius  cxponit,  in  eadem  videlicet  fainilih  et 
stirpe  S«Mh. 

s  Nempe  Seth,  primi  ejus  familiae  parcniis  ct 
progenitoris.  Permansil  cniin  in  ea  fainiiia  ei  snrpc 
vera  rcli^io  ei  vitI  Dei  cultus,  n^^que  :»d  conjunciio- 
nem  cum  prog^nie  Gain,  ciijus  conugionc  seciiia  e-^t 
religionis  mntalio  et  niorum  corrupiio  qiMCdiUivii 
cansa  exstiiil.  Porro  Dionysius  ei  alri,.quos  i^ecuius 
Giaconius,  legunt  :  In  patrum  atque  avita  innciitate^ 
etc. 


757  GOLLATIO  VIU.  —  DB  PRINCIPATIBCS  SEU  POtESTATnUS.  TBS 

iUri  lanciilMfii  WBfa  i^tate  innsiu  n^iti^quao^  8ci-  A  gtnm  t^estianim  atque  Mrpentlam  farores  Tlnigqqe 


Ueei  tacrUtgiia  ac  malitia  Dequiasimae  prolis  infecta, 
qu2  ifl  &emet  impietaiis  germen  velul  •  atavi  [  aviia, 
9d  anliqua  ]  iraditione  retinebal  iiiserlum.  Donec 
ergo  perseveravit  iater  illos  geueraiiones  eorum  i^ta 
4iBcretio,  semen  illud  Scih^  utpoie  de  optima  r.4dice 
procedens«  ^  pro  merito  sanciiiatis,  angeli  Dei,  sive, 
ut  diversa  eieroplaria  coDiineni,  filii  Dei  vocali  sunt; 
et  econirario  illi  propier  impietatem  vel  suam  vel 
painim  suorum  et  opera  lerrena,  fllii  liominum  nun- 
cupantur.  Gum  esset  ergo  inter  ipsos  usque  ad  illud 
temiNis  baec  utilis  bonaque  divisio,  videnies  post  haec 
filii  Setb,  qui  filii  Dei  erant,  filias  eorom  qui  de  Caln 
progexue  nascebaaiur,  desiderio  pulcliritudinis  earum 
accensi,  acceperunt  sibimei  de  ipsis  uxores,  quse  vi- 


discerneret,  sed  etiam  vlrlutes  herbamm,  arbonim 
quoque,  lapidumque  naiuras,  ac  temporum  necdum 
expertorum  vicissitudines  partiretur,  ita  ut  potaerit 
^fficaciter  dlcere  (  Sap,  vii  ] :  ^  Dominus  dedii  mihi 
e/orum  quce  sunt^  identiam  veram^  ut  eciam  disposiiio- 
nes  orbis  lcrrarum^  et  mrtuies  elemenlorum ,  initium  et 
consummationem^  et  medietatem  temporum^  annorum 
cursus  et  stellarum  dispositiones,  naluras  animaiium^ 
ei  iras  bestiarumf  et  vim  spirituum,  ei  cogitationes  kO' 
miniim,  differentias  arborum,  et  virtutes  radicum,  ei 
qucB  sunl  abscondita  ei  in  prowptu  cognovi.  Hanc  ergo 
scientiam  omnium  oaturarum  per  successiones  gene- 
rationum  semen  Seth  paterna  tradiiione  suscipiens» 
donec  divisum  a    sacrUega  propagine  perduravit» 


ris  suis  infundentes  nequiiias  patrum  suorum,  ab  B  quemadmodum  sancte  perceperai,  ita  etiam  vel  ad 


iila  erg  ingenUa  sanctiuie  ac  simplicitate  paterna 
protinuscorniperuut.Adquos  satis  congruedirectum 
est  itludeloquium  {Psat.  lxxxi):  Ego  dixi,  diiestiSf 
et  filii  Excel»  omnes.  Vos  autem  sicut  homines  morie- 
mtitt,  ei  sicut  unus  de  principibus  cadetis.  Quique  ^  ab 
illa  vera  physicae  philosoplii»  disciplina  iradita  sibi 
a  majoribus  exciderunt,  quam  primus  homo  ille,  qui 
UBiversarain  uataTarun  institutionem  evestigio  sub- 
seciitus  en,  potoii  evideiiier  aittngere,  siit^que  po- 
Sleris  certa  raiione  iransmiitere.  Uuippe  qui  mundi 
ipsius  infaniiam  adbuc  teneram,  et  quodammodo 
faipitaniem  raderoqve  conspexerat,  et  ioquem  lanta 
fuit  non  solum  sapientiae  plenitudo»  sed  etiam  gratia 
propheiiir,  divina  ilJa  insufflalione  iraiisfusa,  ui  uni- 


Dei  culium,  vel  ad  utilitaiem  viiae  communis  exer- 
cuil.  Gum  vero  fuisset  impiae  generaiioni  permixtum, 
ad  res  profanas  ac  noxias  quae  pie  didicerat,  insiinciu 
quoque  daemonum  derivavii,  *  curiosasque  ex  ea 
maleliciorum  artes  atque  praesiigias  ac  magicas  su» 
persliliones  audacter  instituit,  docens  posteroa  suos, 
ut  sacro  illo  cultu  divini  nominis  derelicio ,  vel  ele- 
menia  haec,  vel  ignem,  vel  aereos  daemouet  vene- 
rareniur  et  colerent.  Hxc  igilur  quam  diximus  cn- 
viosarum  rerum  noiitia  quoinodo  in  diluvio  Bon  pe- 
rierit,  ac  supervenientibus  sseculis  iDnotuerit ,  licet 
hoc  mlnimeabiolutio  propositaequasuonis  exposcat, 
tamen  quia  nos  occasio  hujos  exposiiionis  admonuit,^ 


lersii  animantibus  noroina  rudis  adliucmundi  bujus  G  persUingendum  breviier  puto.  Quantura  itaqueanti- 
habitator  tmpoDeret  (  Genes.  u),  ac  non  solum  omni-     qtinc  traditiones  feruni,  <  Gham  fllius  Noe,  qui  su- 

ALARDl  GAZJEl  COMMENTARIUS. 


•  Atavi  iiomine  vldetur  ipsun  Caimim  intelligere, 
«ttjus  genealogiam  paulo  sufierius  expressit :  a  quo 
%us  posieri  impisatatem  et  idololatriam,  v«lut  haene- 
ditariun  susceperuui.  Qaidam  mss»  com  Dionysio 
legunt :  Velui  aniiqua  traditione,  Aiii  vero,  quos  ae- 
cuuis  PiantiMS :  Velui^  mta  tradiiioney  ut  notavit 
Cuychius. 

^  Solutio  prioris  quaeslionis  a  Germanoproporitse : 
Gom  Ift  Genesi  dteiiur  fliios  Hei  ingressos  ad  filias 
hominuinf  iUasqne  eenuisse  gigantes,  non  nporiere 
id  d«  angeJis  sive  bonis  sive  malis  inielligi,  quasi 
IUi  concubitum  rouli#ru«  ftppetieriot  et  experti  sinl; 
aed  de  filiis,  seu  pobteria  Se:h;  qui  dlcuntur  angeli 
0ei,  vel  poiius  fliii  Dei,  quia  ad  illud  usque  leurpus 
in  veri  Dei  cullu  perseveravcrant;  qui  ad  fllins  ho- 
roinum  ingresfii  perhtbentur,  quaoda  cum  filiabiis 
Caiii  consuetudinem  hahere  ccaperuut,  easque  sibi 
in  coryiigium  et  cupulam  asciverunt.   Sed  operae 


uon  nisiJUios  Des  habeni.  Aquila  autem,  quem  inter» 
preiem  Judcei  cateris  anteponunt,  non  anyglos  Dei^ 
nte  fUios  Dei,  sed  fitiot  deorum  interpretatue  esi. 
Utrumque  aniem  verum  esi.  Nam  et  filii  Dei  «ronl, 
»ub  quo  patre  suorum  patrum  etiam  fratres  erani ;  et 
fitH  deorum,  quoniam  a  diis  geniti  erauty  cum  quibus 
etiam  ipsi  dii  erani,  juxia  iUud  Psalmi :  Ego  disi,  Dii 
estie,  Bt  /iiti  Exceisi  omnes;  merito  enitn  creditur  sep' 
tua^inia  Interpretes  aeeepisse  propheticum  spiritum, 
ui  si  qnid  ejue  auctoritate  muiwrent^  atqtte  aliier  quam 
erat,  quM  interpretabautur^  dicerent^  neque  Iwc  divi^ 
nitus  esse  dictum  dubitaretur ;  quanwis  hoc  in  Utbreso 
etse  perhibeatur  amhiguum;  ui  et  filii  Deiy  et  fitii 
deorum  posset  interpretari.  liactenus  D.  Augustinus. 

<*  Id  est,  perrccia  rerum  naturalium  cogoitique. 

^  U:ec  de  seipso  pnedical  Saloinon  rex  ftapicutis- 
simus,  Dei  beneflcium  singulare  sibi  collatuin  com- 
memoBans;  qu«  bic  Aucior  Adamo  accoDMUodaL 


pretium  videtur  D.  Augustinum  de  his  sul>tiliuset  «v  Uter  vero  sapienUor  fuerlt,    et  li»c  verba  verius 

accuratius  audire  disserenlem  (Lib.  xv  de  Cmt.  cap.      ""»"**■•*  nAii.i»r5i    4ii«mj«a  «»  fiiki/^mAn  viAa  ^nnA 

23)  :  Nen  iiloe  ita  fuisu  angetqs  Da,  ut  homines  non 

eesesUf  sicui  quidam  putani;  sed  homines  proculduhio 

fuiese,  Scriptura  ipsa  tine  ulia  ambiguitaie  dsclarat. 

Cum  enim  prmmissum  essei  quod  videntes  angeli  fiiias 

hominum,  guia  honiB  lunl,  suwp&erunt  sibi  uxores  ex 

emuibus^  guas  eieqerani;  moxadjunctuenesl :  Et  dixit 

Daminus  Deus  :  Aoit  permanebit  $piritus  meus  in  ho- 

minibus  hi$  in  oslernuiu,  piopter  qutd  curo  sunt.  Spi- 

rilu  quippe  Dei  fnerunt  facti  angeli  iJei,  cl  fdii  Lei ; 

eed  deciinando  ad  inferiora  hominrs  dicuntur  nomine 

naturce^  non  grmim:  dicuniur  et  caroy  dcserwres  spi- 

ritus,  et  deserendo  deHerti.  Ei  septuaginta  quidem  In- 

terpretes  et  angelos  Dei  dixerunt  istos^  et  fiiios  Dei; 

qiUMi  qjMem  non  omnes  eodices  habent  :  nam  quidam 


ufiurpare  poiuerit,  Adanuis  an  Salomont  vide  apud 
Pererium  lib.  iv  Gommentariorum  in  Genesim  q.  5. 

•  fliiic  libri  curiosarum  ariium  dicti.  Graeco  lextu, 
fU€Xoi  Tipiipyot,  id  est,  Ubri  euriosi,  de  quibus  in 
Actis  Aposiuiorum  (Cap.  ix)  legitiir  quod,  Pai«lo 
a4)Ud  Epbesuffi  dsemonia  ex  obsessis  corporibus  eji- 
ciente,  mviff  ex  his  q>ti  fuerani  curiosa  sectati,  id  est, 
qui  curio^as  artes  exercneranl,  coniulerunt  iibros,  et 
combusserunt  coram  omnibus,  et  coniputaiis  preiiis 
eorum^  invefierunt  pecuniam  denariorum  quinquaginla 
miiiium. 

t  Cbamus,  qiii  et  Zoroastes,  vel  Zoraster  dichis 
esl,  magicaB  »rlis  inveuior  ei  propag.aor  da^iiioiiis ' 
Insliiiciii  et  magisierio ;  de  qiio  D.  Clemena  iib.  iv 
Recognit.,  ubi  de  angelis  praevaricatoribos  ageus 


759  JOANNIS  GASSIANI 

perstltionibas  isiis  et  sacrilegis  fuit  artibus  ac  profa-  A 
jis  iofectus,  sciens  nuilum  se  posse  super  his  oie- 
morialem  iibruni  in  arcam  prorsus  inferre,  in  qua 
erat  una  eum  patre  justo  ac  sanctis  fratribus  in- 
gressurus,  *  scelestas  artes  ac  profana  commenia  di- 
▼ersorum  roetallorum  laminis,  quae  scilicet  aquarum 
inundaiione  corrumpi  non  possent,  et  durissimis  la- 
pidibus  insculpsit.  Qux,  diluvio  peracto,  eadem  qua 
celaverat  curiosilate  perquirens,  sacrilegiorum  ac 
perpetu»  nequitise  semiiiarium  transmisit  in  poste- 
ros.  Hac  itaque  ratione  illa  opinio  vulgi,  qua  credunt 
angelos  vel  maleficia  vel  diversas  artes  bominibus 
tradidisse,  in  veritate  completa  est.  ^  De  illis  ergo, 
quemadmodum  diximus,  filiis  Seth  et  filiabus  Gain, 
nequiores  filii  procreaii  sunt,  qui  fuerunt  robusiis- 
simi  venatores,  violentissimi  ac  truculentissimi  viri,  B 
qui  pro  enormitate  corporum  vel  crudelitatis  ac  ma- 
liliae,  gigantes  nuncupati  sunt  {Genet,  vi).  Hi  nam- 
que  fitiitimos  pupuiari  ac  rapinas  inter  homines  exer- 
cere  primi  coeperunt,  praeda  poiius  exigenles  vltam 
Fuam,  quam  sudore  operis  sui  ac  labore  contenti ; 
ei  quorum  usque  adeo  scelera  supercreveraiu»  ut  iiisi 


GOLLATIONES.  760 

mundatione  diluvii  alias  roundus  explari  non  posseu 
Ita  ergo  filiis  Seth  libidinis  instigatione  transgrettln 
illud  mandatum  quod  ab  exordio  mundi  hujus  na-'  ^ 
turali  instinctu  diutissime  fuerat  custodiium,nece88e 
fuit  per  litteram  legis  postea  reparari  :  FHiam  tuam 
non  dabit  filio  ejus  uxoremf  nec  de  filiabut  eorum  ac~ 
cipies  fiUo  tuOf  qui  teducent  corda  vettra,  ut  ditcedattM 
a  Deo  vestro,  et  tequamini  deot  earum ,  ac  terviatia 
eit  'Deut,  vii). 

GAPUT  XXII 

Objectio  quemadmodum  generi  Seth  cum  fiUabut  Cain 
profana  commixtio  ante  interdictum  iegit  potverii 
imputari. 

Germanus  :  Merito  potuisset  illis  ex  hac  praesum- 
ptione  conjugii  crimen  iransgressionis  ascribi,  ai 
data  fuisset  illis  ista  prxcepiio ;  at  cum  sejunctioois 
isiius  observantia  necdum  aliqua  (oisset  consliiutio* 
ne  praefixa,  quemadmodum  iilis  permixtiu  generis 
ad  noxam  debuit  imputari,  qoae  nuUo  fuerai  inter'* 
dicta  roandato?  «  Lex  enim  non  praecerita  solet  cri- 
roina,  sed  fuiura  damnare. 


ALARDi  GAZiEI  GOMMENTARIUS. 


{Vide  Plinium  Hitt.  lib,  xxx,  cap.  1)  :  Docuerunt^ 
ait,  hominet  quod  dasmonet  artibus  quibutdam  obedire 
mortatibut  possent,  ac  velul  ex  fornace  quadam,  et 
officina  malttiw  tolttm  mundum^  tubtraUo  pietatit  lu~ 
mine,  impietatit  fumo  repleverunt,  Pro  hit  et  aliit 
nonnuUit  cautit  diluvium  mundo  introductum  est ,  et 
omnes  qui  erant  tuper  lerrat,  deleti  tuni,  excepta  Noe 
familia^  qui  cum  tribus  filiit  eorumque  uxoribtit  tu- 
perfuit,  cx  quibut  unus  Cham  nomine  cuidam  ex  filiis 
suis,  qui  Misraim  appetlabatur^  a  quo  JSgyptiorum, 
ei  Babytoniorumt  ac  Persarum  genus,  male  compertam 
tnagicam  tradidit  disciptinam,  Hunc  gentet  quce  tunc 
cranty  Zoroattrem  appellaverunt,  admirantet  primum 
magicce  artis  auctorem,  cujus  nomine  etiam  Hbri  plU" 
rimi  super  hoc  habentur,  Haec  Clemens  pontifex. 
Porro  Zoroasies  vel  Zoroaster  non  unus,  sed  mutli 
fuere,  ut  ex  Artiobio  et  aliis  refert  M.  Delrius  lib.  i 
de  Magia  {Cap,  5).  Primus  ille  Ghaldaeus,  de  quo  hic 
agitur,  filius  Noe,  alias  Hain,  sive  Gbam  diclus, 
roagise  Inventor,  de  quo  Glemens  Romanus  supra ;  a 
quo  saepe  in  sacris  litteris  {Ptal.  civ  et  cv)  iOgyptus 
terra  Gham  nuncupaiiir,  auctore  D.  Hieronymo  in 
Quaest.Hebraicis.SecundusBactriaiius,  seu  Bactria- 
norum  rex,  qui  cum  Nino  rege  Assyriorum  bellum 
gessit,  a  quo  et  victus  et  regno  pulsus  est ;  quem 
tamen  Soidas  cum  priore  confundere  videtur.  De 
codem  Pliiiius  et  Juslinus  historici  {Plin.  l.  xxx  c.  i; 
Jutt.  iib.  i;  Ciem,  i,  i  StromaU),  Tertius  Pampliilius 
genere,  qui  ei  Erus  dictus,  de  quo  Glemens  Alexan- 
drinus.  Quartus  denique  Armenius  Hostanis  nepos. 
^  Vidcntur  hxc  ex  Hebraeorum  non  admodum 
certa  et  auihenticn  traditione  accepta :  cum  nec  D. 
Hieronymus,  nec  alius  antiquorum  scriptorum  me- 
minerit.  Horum  tamen  similia  scribit  auctor  Histo- 
riae  ScholasticJB  (/n  Genes,  cap,  xxxix)  :  Ninut,  in- 

5[iiii«  vicit  Cham,  qui  adhuc  vivebat,  ct  regnabat  aptid 
iactrianos ;  vel,  ut  placet  o/tis,  m  Thracia^  et  appei- 
labatur  Zoroaster^  inventor  magicoe  artis;  qui  et  hanc 
et  S(*ptem  iiberales  artes  quatuordecim  coiumnit  tcri- 
psit;  teptem  ceneit,  et  teptem  iaieritiis  contra  dupiex 
orhis  excidinm,  quod  futurum  audierat^  alterum  per 
aquam,  aierum  V('ro  per  ignem,  IIjlm!  ille,  imitatus, 
ut  apt^arei,  Josephum,  qui  h.uc  eadem  aiit  similia  de 
Seili  ejusqijft  nepoiibus  referi  his  verbis  (  Lib.  i 
Antiq.  c.  i,  0x  vert,  Rufini)  :  Disciplinam  rerum  cas- 

^ptitm  ci  orHQt\tn\  emm  prwitm  imu:mml;  ^i  hc 


dilaberentur  ab  hominibus,  qtue  ab  eis  ittventa  ftterant 
aut  antequam  venirent  ad  cognitionemy  deperirent,  etun 
prcedixistet  Adam  exterminationem  rerum  omnium, 
unam  ignis  virtute,  aiteram  aquarum  vi  ac  muititudine 

■  fore  venturam  ;  dtuis  facientet  columnat,  aliam  ex  iapi-- 
dibut,  atiam  ex  iateribtit ;  ambabut ,  quai  invenerani^ 
conscripterunt ;  ut  ti  conttrtutaiateribttsexterminaretur 
ab  imbribus^  tapidea  permanent  hominibus  discendi  co^ 
piam  faceret ;  et  qtuE  iftscripta  continebat,  spectanda 

G  exhiberet.  Ita  Josephus.  Quain  historiam  insigni 
poemate  expressit  et  illustravit  Guilielmus  Salustios 
poeta  Gallus  (2  Hebd,  uit,  poem.),  Tali  igilur  exeiu- 
plo,  sed  perversa  aemulaiione  et  soleriia  (ut  sunl 
filii  hiijus  sipculi  non  minus  pnidentes,  immo  pra- 
dentiores  filiis  lucis)  credibile  est  et  Ghamum  iilum 
impium  et  magicis  artibus  deditora  suas  artes  sce- 
lestas  et  profana  commenta,  nt  hic  habeiur,  ne  di- 
luvio  perirent,  diversorum  metallorum  laminis  et 
durissimis  lapidibus  impressisse,  inscnlpsisse,  el 
post  diluvium  docaisse  posteros  suos,  sicque  per 
orbem  disseminasse. 

^  Ex  nefando  concubitn  posteroram  Seth  et  Enos 
(in  quorum  familiis  colebatur  Deus)  et  posteromm 
Galn,  qui  idolis  dudnm  serviebant,  prodiere  gigan- 
tes,  homines  immanis  magnitudlnis  ac  proeeriiatis. 
Atque  ex  istiusmodi  hominum  disparis  cultus  ac 
religionis  conjunctione  cognitio  Dei  prorsus  ex- 
stincta  est  ( I  Petr.  iii),  prcBterquam  iii  faroilla  Noe, 

|v  id  est,  octo  animabus,  quas  per  arcam  taiwe  facUB 

^  tunty  id  est,  a  diluvio  ereptae.  Gaeterum  D.  Augusli- 
nus  docet  etiain  gigantes  exstitisse,  antequam  fami- 
liae  Seth  et  Caiii  connubiis  jungerenlur  ( i  De  Ctv. 
Dei  c.  25). 

^  Id  est,  punire;  praeteriia,  id  est,  ante  iegem 
latam  commissa.  Quod  aliis  verbis  ait  Jurisconsultus : 
Legem  adprasteritanon  extendi  {L.  Legem^  c.  de  Legi- 
but^  iib.  1  Decretai.  tit.  2).  Quod  axioma  eiiam  jure 
canonico  expressum  esl  sub  tit.  De  conttitutionibut 
cap.  2  :  Qtiotiet  novum  qtUd  ttatuittir^  ila  toiet  futuri» 
formam  imponere^  ut  ditpendut  prasterita  non  coii- 
demnet,  rte  detrimentum  ante  nrohibitionem  incurrant 
ignorantet^  quod  eot  pottmodum  dignum  est  vetita» 
sustinere.  Et  cap.  fin.  ibidem  :  Ctttn  ieges  et  conttittt^ 
tiones  futuris  certum  sit  dare  formam  negotiit,  non  ad 
prm<rita  facta  trahi  debentt  niti  nominatim  d^  orwto^ 
ritit^  in  m  mmur^  Purro  maulfefiuoi  W  M^l^* 


7Gt 


COLLATIO  VIIL  -  DE  PRINCIPATIBU3  SEU  POTESTATIBUS.  7«^ 

CAPUT  IXllL  A  AC  vindex,  el,  ut  ipiid  Scripturs  verbis  eloqntr,  ad- 


Rapondo  quod  fuUurali  le§e  ab  iniiio  komine$  judieio 
,  $eu  parus  fuerunt  obnoxn. 

t  SereDHS  :  *  Deus  boininem  creans,  omnem  naiu- 
raliter  ei  acieniiam  legis  inaeruit,  qusD  si  fuisset  ab 
bomine  secundum  proposiium  Domini,  ut  coeperat, 
cu8todita«  non  utique  necessarium  fuisset  aliani  Jari, 
quft  per  litteram  postea  promulgata  esl.  Erat  enim 
superfluum  extrinsecus  offerri  remedium,  quod  ad- 
buc  intriDsecns  vigebat  insertum.  Sed  >>  quia  baec, 
ttt  diximuSf  penitus  corropta  jam  fuerat  liberiaie 
usuqne  peccandiy  Telut  bujus  exacior  et  executor 


Jutrix  apposiu  est  Mosaic»  legis  severa  disirictio, 
ut  vel  metu  pcen»  prseseniis  non  penitus  bonum 
sdentiae  naturalis  eistingueretur ,  secondum  pro- 
pbet»  sententiamdicentis,  ^  Legemdedit  inadjutorium 
{Galat.  ui),  ^  qu»  etiam  secundum  Apostolum  pae- 
dagogus  velut  parrulis  daia  fuisse  describitur,  ero- 
diens  scilicet  eos  atqne  custodiens,  ne  ab  ilia  disci- 
pllna»  ifi  qua  naturaliter  fueram  institoti ,  quadam 
obliviooe  discederent  {Ita.  viii).  Nam  quia  sit  bomi- 
nis  omnis  scientia  legis  ab  iniiio  creationis  inrusa, 
binc  manifeste  probatur  quud  « mandata  legis  absque 


ALARDI  GAZi£I  GOMMENTARIUS. 


moHi  dicia,  sive  axiomata  non  inielligi  de  lege  xter- 
iia,  qiinn  est  ipsa  Dei  sapienlia,  aul  de  lege  naturali, 
(]\ix  bomini  innascitur  in  ipsa  conditione  naturs 
(h.is  enim  leges  non  antecediml  crimiiia,  quae  pu- 
niaiiiur),  sed  de  lege  positiva,  sive  diviua,  sive 
huinana,  quae  ad  praeterila  non  extenditur,  nisi  id 
eiprimat;  etiam  qiiando  raiio  legis  antecessisset 
lt*gem,  nitdoctor  Nav.'irrns(/n  Relect.  eap.  Si  quan- 
do),  Cujiis  rationem  habes  superius  expressam. 

■  Naiuraliter,  id  est,  tn  ipsa  naturse  instiiutione, 
vel,  ut  babet  inrra ,  ab  initio  creationis,  et  cum  ipsa 
iiatura. 

^  Lex  naturae  bunianis  mentibiis  iinpressa,  sive  in 
cordibus  bomintim  scriplat  qu»  nihil  aliud  est  quam 
dictamen  reclas  raiionis,  quatenus  docet  quid  cuique 
agendum  fiigiendumve  sit,  qnatenus  corrupta,  luerit 
ye\  abolita  per  peccatum,  scite  exponit  S.  Thomas 
his  verbis  (l-!2,  q.  94,  a.  6)  :  Ad  iegem  naluralem 
pertinent  primo  quidem  quwdam  prcecepta  comniums' 
simOf  quw  iuut  omnibui  nota  ;  qucedam  autem  tecun- 
daria  praecepta  maqii  propriaj  qum  iunt  qua$i  conclu- 
tione$  propinqua  principiii.  Quaiiliim  ergo  ad  illa 
priadpia  eommnnia^  iex  naluraiis  nuUo  modo  pote$t  a 
cordibus  hominum  deleri  in  univertum.  Deletur  tamen 
in  particulari  operabili ,  quaienue  \aiio  impedilur  ap^ 
plicare  commune  prineipium  ad  partieulare  operabile^ 
propter  coneupi$eentiam  vei  aliquam  aiiam  pasmnem. 
Quantum  vero  ad  aiia  prcecepta  tecundaria,  pote$l  lex 
naluralit  deleri  de  cordibut  hominum,  vel  propier  imi- 
ias  persiuitiones,  vel  etiampropter  pravat  contnetudi' 
net  et  habitut  corruplot ;  eicut  apud  quotdam  non  re» 
putabaniur  ialrocinia  peceata  ,  vel  etiam  viiia  eontra 
naturam^  ut  etiam  Apottolut  dicit  ad  Romanot.  Haec 
S.  Thomas.  Ex  quibus»  eiponenda  relinquitur  illa  D. 
Augustini  senieiiiia  lib.  ii  Gonfesi«.  cap.  4  :  l^ex  tua 
tcripta  ett  in  eordibut  hominum  ,  ^icai»  nec  ulia  qui- 
dem  deiet  tni^ttas.  De  qua  iiem  lege  ait  Psaimi&ta  : 
Sijfiialiiiii  ett  tuper  not  lumen  vultut  iui ,  Domine 
{Piai.  iv).  De  eadem  Apostolus  Roman.  ii  ;  Gentet 
qum  iegem  non  habent ,  naturaiiter  ea  quce  legit  tunt 
fadunt.  Ubi  Glossa  :  Quia  etti  non  hatteni  iegem  icrf- 
piam,  habent  tamen  iegem  naturaiem,  qua  quitibei  in- 
teUigit  et  tibi  contciut  ett  quid  til  bonum  et  quid  mch 
lum, 

<  lia  ex  versione  LXX  :  voftov  y«p  U  ^«Oitov  i^»- 
xsy.  Vulgata  versio  obscarior  :  Aa  legem  magit,  et  ad 
tettimottium  {Ita.  viii),  sufip.  respicerc  debetis.  Qui- 
bus  verbis  monebat  Deus  Judasos  ut  legeiii  suam 
anteoculossemperhaberent,  et  numquaiu  ex  eoruin 
.'inimis  ejus  exciJeret  inemoria. 

^  Ad  Galaias  iu  :  Lex  peedagogut  notter  fuit  in 
CViHslo,  ti(  ex  fide  jutlificemur.  At  ubi  venit  fidet,  jam 
non  tumut  tnb  pafdagogo.  Ubi  eleganter  D.  llierony- 
inns:  Pcedagogut,  »ii,  parvuiitattignatur,utla\ciiicnt 
refrenetur  <etat.  et  prona  in  viiia  corda  ieneantur;dum 
tenerattudiit  eruditur  infantia,  el  ad  majoret  phiiotO' 
phim  ft  rcgendw  reipubHcce  dibciplinas  meiu  po;"^'  CQe>'^ 
€Uu  pr0}Hir«<w.  iV^n  tmen  nwdogoqH^  mfigUicr  H 
pa^  III  j  Hic  h0}$ii\mm  $i  ^mniim  pictlnif^nl  ii  fjM 


eruditur  exspectat ;  ted  alienum  euttodit  fiiium  pceda- 
j.gogut,  abeo,  pottquamilie  ad  legitimum  eapiendm 
^  luBreditatit  temput  advenerit ,  reeetturut.  Denique  et 
nomen  pcedagogi  hoc  iptum  tonat;  et  ett  eompositum 
ab  eo  quod  puerot  agat,  id  est,  ductet.  Itaque  et  Moytit 
lex  poputo  lateivienti  ad  instar  pcedagogi  teveriorit 
appoiita  ett,  ut  custodiret  eos  ,  et  futurce  fidei  prcepa' 
raret  :  qvce  postqnam  venit,  et  credidimvs  in  Christum^ 
jam  non  sumus  sub  v<edagogo ;  tutor  a  nobis  curator- 
que  discedunt;  et  tegitimum  cetatit  temput  ineunleSf 
veri  fUH  Dei  nominamur ,  etc. 

«  Multis  eitfinplis  ostendit  pra'Cepta  legis  natura* 
fuisse  ab  antiqtilH  Patribus  non  solnm  anle  legem 
scriptam,  id  eat,  Mosaicam,  verom  etiam  ante  dilu- 
vium  obscrvata.  Priinum  exemplum  Abel  Jnsti,  qui 
naiurali  instinciu  et  diictu  iniellexit  Deo  oflerenda 
esse  optima  qu.Tque.  Quare  obtulit  de  primogenitit 
greglt  tui ,  el  de  adipibus  eorum  :  quod  ipse  Deus 
postea  declaravit  lege  per  Moysen  lata  ,  pra^cipiens 
sibi  oflerri  primogeuita,  xtii  Cxod.  Uiide  intelligi 
voluit  quje  niiiltis  post  sxculis  per  legem  Mosis  prae- 
G  scripta  et  praerepta  sunl  llebr;kis,  ea  jnin  inde  ab 
exordio  mundi  in  usu  fuisse  apud  veros  Dei  culiore:) 
(Chrysost,  hom.  %i  m  Genes.)»  Secundum  exeinplum 
Noetii,  qui  etiain  sub  legi^  naturae  et  scientia  natu- 
rali,  ul  hic  habelur,  longe  ante  legem  Mosairam  in- 
tellexit  qu.T.  immnnda  esseut  onimalia.  Censebantur 
aiitein  iinmunda  lempore  legis  /naturae  ea  quae  non 
licobat  Deo  offerre;  lempore  vero  legis  Mosaicae 
immunda  dicla  sunt  quibus  Jiidsei  in  Levilico  vesci 
prohibebantur ;  quae  quidem  verisimile  est  etiam 
Noaci  seu  Noetii  tenipore  pro  imniundis  Irabita  fuisse» 
non  quod  immunda  censerentur  ex  natura  sua  (qui 
fuit  error  Manichaeorum),  sed  propter  figuram  et  si- 
gnificationem  aliquam,  siveaIlegoricam,sive  tropolo- 
gicam.  De  qua  vide  S.  Tliomam  i-2.  q.  iOit;  i-% 
q.  105,  art.  1.  Harum  lamen  rerum  observatio  non 
erat  ante  legem  Mosis  aliquo  Dei  praecopto  aut  lege, 
ut  vocaiil,  positiva,  boniinibus  imperata  :  sed  partim 
instinctu  Dei,  pariim  naturali  ruiionis  judicio;  prae« 
^  cipue  autem  majoruin  iradilione ,  in  consueiudinem 
^  culiumque  inducta.  Tertium  exemplunr  Enochi,  qui 
diciiur  ambulasse  cum  Deo  Genes.  v,  quod  nihil  aliud 
est  quam  ambulare  in  via  Domini,  vel  in  praeceptis 
ejus,  bocest,  sancte  et  inculpate  vivere,  Dei  volun- 
lati  ei  pra^ceptis  obleniperare ;  in  summa,  Deo  pla- 
cere,  quemadinoduin  LXX  luterpretcs  pro  eo  posue- 
runt :  Deo  piucuit.  Quartuin  exeinplum  Seui  ei  Jafbcl 
filiorum  Noc,  qui  etiain  nalurali  lumine  cognoveruni 
pairis  verenda  non  esse  detegenda  ,  immo  nec  aspi- 
cienda  antequain  lex  diceret  :  Turpitudinem  patris 
lui  non  revelabis.  Quintum  exemplum  Abraha;,  qui 
eliam  lumiue  nalurali  satis  iniellexit  spolia  Pentapo- 
litarum  ab  hostibns  recuperaia  veris  dominis  essc 
restiluenda  ;  deciinas  etiam  jure  naiurae  sacerdotibus 
debiias.  Sextum  exempluni  ejusdein  Abrabx  et  Lotb 
nepQti^  ejus,  qui  etiarn  sub  le^e  naturee  hospitalita* 
im  c\crcMissi3  e^  liospiilbus  humanUatis  ofucia  un« 
pQiUilMO  ieguoiur  (.s.  TAcim.  i<3|  ?.  S7,  ff«  1;  H 


7C5  JOANNIS  GASSiANT  COLLATIONES.  704 

liiicr»  leclione  ante  legem  ,  immo  aiite  diliivium,  Afldeit  taniam  castlmonte  panlatem «  tantam  bumili- 

oiiines  sancios  observassc  cognoscirnus.  Quemad- 

modum  enim  scire  poluit  Abel  {Genea.  iv),  nec  dum 

lege  mandanie ,    qiiod,  offerre  Deo    de  primitivis 

ovium  suanim  el  de  adipe  ipsarum  sacriHcium  de- 

buisset,  nisi  per  insilam  aibi  legem  naturnliier  fuisset 

edoclus?  Quemadmodum    Noe  {Gene^.ix),  quod 

munduin  vel  quod  immundum  esset  aiiiii):tl  discre- 

visset,  nondum  haec  legnli  distingitente  mandato, 

*  nisi  scientia   natnrali   fuissei    insiruclus?   Unde 

Enocii  {Genet,  v)  didicit  ambulare  cuni  Deo,  nullam 

^  legisilluniinationem  abaIiqttoconsecutiis?f]bi  Sem 

ei  Juphet  legerant,  TurpUudinem  patrii  tui  non  reiH' 

labit  (Levit.  xviii),  ut  incedeoles  retrorsum  ,  patris 

vierenda  yelv^reni  (Genes,  ii)?UiMitt  noniiu^Abrabam 

spoliishostiamquaesibiofferebantur,neretribHtionem  B^')^  aliaque  bis  inulto  majora ,  quibus  non  soluin 


tatis ,  mansueiudlms  ,  misericordte  ,  lMifiMNM^:H 
scieniiam  consecutus  est,  qiiantam  nuDC  ne  ab  illis 
quidem  qui  Evangella  memuriter  teDetfi  vhlMus 
impleri?  ^  Quem  sanctonrm  legimus  anl^  Iiegem.  y|* 
lum  legis  violasse  inandtiium?  Quis  iiloriiiii  no»  cu*- 
Stodivil  :  Audi,  Israei,  Bondnut  Dmu  Imm  Doimntw 
\Lipt,  in  marg.  Deos]  unus  ett  {l^euter.  vi)?  Qui»  i 
implevil  illorum  :  Non  faciet  Hbi  sculj^We^  i 
simililudinem  eorum  qum  m  castosuiH,  swoqim  m  terru^ 
vel  eorum  qua  sunt  in  aquit  sub  terr»tQw  eorniB  noit 
observavit :  Honora  patrem  tuum  ekmuitiem  tuam;  vel 
ilia  que  in  Deca^ogo  subseqountur  :  Non  occides,  nan 
aduUerabis ,  non  facies  furtum  :  non  falsum  testimo" 
nium  dicetf  non  concupLces  uxorem  pro:^mi  tui  (Exod, 


laboris  sui  consequerelur^  abstinuit  {Genet,  xviii) ; 
Tel  deeimas  sacerdoti  Melchisedec »  qu»  Mosaica 
legeprifcipiunlur,  exsolvit  (/6 id.  xiv)?  Unde  ideni 
ipseAbraham,  unde  Loi  {Genes.  xviii,  xix),  transeun- 
tsbua  ac  peregrinis  bumanitatis  jiira  et  ablutionem 
pedum,  necdumevangelico  coruscante  mandaio,  sai^- 
pliciter  obtulenini? «  Unde  Job  tantam  devotionem 


legis,  sed  etiam  Evangelii  prsevenei»  inandata  ? 

CAPU  r  XXIV. 

Quod  jusHe  pvmti  suut  ki  qui  ante  diluvium  peccane- 
tuni, 

Iia  ergo  intelligimas  ab  initio  Deum  omnia  creasso 

perfecta,  nec  fuisse  quod  ordinationi  ejus  principali 

velut  improvidac  et  imperfectae  necesse  essei  a4jungi» 


ALARDI  6A2ri£l  COMMENTARIUS. 


t^uodlib,  2,  0.  8).  Caeterum  ex  his  nemo  exisiimet 
verom  esse,  quod  a  quibusdam  rabbinis  Hebr^oriim 
prodilum  esl,  omnia  legis  Mosaicx  pra^cepia  luisse 
anle  legem  a  probis  et  piis  Dei  cultorihus  obser  vata, 
cum  e  diverso  certissiuie  constet  inuUa  fnisse  licita 
ante  legem  Mosis  quse  poste.i  per  lego.m  Judivis  in 


vel  quemadmodum  pDl«eril  Noe  quod  mun^kn  Yel 
quod  iinmundum  essel  aiiimal  per  banc  scit^ntiam 
naturalem  discernere,  cum  illi  jiissii  Deiia  ui  ex  oni^ 
nibus  mundis  animalibus  toUeret  septena  el  sefUna^  de 
animantibtts  vero  im$nundit  duo  et  4uo  (G«m.  vii)  ; 
S-  Thomas  explical  in  bunc  naodain  :  Disiitutio  mun- 


terdicta  fuere ;  qiiod  duobus  duintJxTi  exemplis  (ne  Q  dorum  animalium  et  immundorum  non  fmt  ante  Uaem, 

probas*:e      quantum  ad  «svm,  cum  diclwu  tit  Geu,  ix  :  Omne 


pliiribus  frusira  consectandis  longior  siin) 
suffecerit.  IVnnum  exemplum  Genesis  ix,  uhi  Noe  el 
posteris  concessit  Deus  esmn  omiiium  animaliiim 
absque  ullo  discrimine  (Perer,  m  c.  ix  Gen,).  At  lex 
Mosis  jussit  a  niuliis  animalium  ueneribus  tamquam 
immundis  abstinere  Judaeos,  Levitic.  xi  et  Deiiter. 
xiv.  Alterum  exempluin  Gcnes.  xxix,  ubi  Jacob  legi- 
tdir  uxoros  duxisse,  el  simul  hnbuisse  duas  sorores, 
Liam  ei  RacheUm^  At  per  leizein  Mo^is  tale  cnnju- 
gtum  Hebrxis  vetitum  est,  Levii.  xviii.  Quod  igitur 
ait  hoc  loco  Serenus,  Si«nclos  Dei  cuUores  mandata 
legisaoia  legem  ,  immo  anle  diiuvium  observasse» 
non  de  oronibus  generaiim  mandatis,  sive  pr:eceplis, 
ssd  de  moralibus.prsecipue,  nec  iis  omnibus,  sed  de 
niullis ,  iisqiie  noiioribus  et  communioribus,  acci- 
piendum  est :  quod  ex  doctrina  U.  Thomae  po>tmo- 
dum  clarius  (let. 

*  Scientiam  naiuraiem  hic  vocal,  quam  paulo  nnte 
dixii  legein  naturaliter  insilam  ,  seu  legem  natnra- 


quod  movetur  et  vivit  erit  vobis  in  cibum  ,  sed  soium 
quantum  ad  saerifieiorum  obiaiionem^  quia  de  quibus- 
dam  detemnnatis  anmatibus  iacrificia  offerebant.  Si 
tamen  quantum  ad  eium  erat  aHqua  awmaliHm  discre- 
Ifo,  hoc  non  erat  quia  esut  illorum  reputabatur  iiiicf- 
tut^  cum  nuUa  teqe  etnt  prohibitut,  sed  propter  abo^ 
minationem  vei  cousuetw^nem  :  sicut  et  nunc  videmus 

?}uod  aliqun  cibaria  sunt  in  aUquibut  ierris  aJbomiuabi' 
ia,  qutB  171  aiiis  comedumut.  Haec  S.  Thofuas,  supe* 
rius  dictis  consentanea. 

b  Legis ,  Inquam ,  seript»,  sive  Ifasaicas,  qius  liic 
distinguitur  contra  legem  et  scieiMiam  naiiiraJem,  ui 
dicium  est. 

e  Hsec  satis  dara  tl  note  suat  ex  historia  Job. 

<>  Servit  hulc  loco  elucidaado  siaiilis  item  loeiis  D. 
Thomae,  ubi  doeel  omiiia  moralia  prseeepU  aU  legctii 
naturae  aliqua  ratione  esse  redueenda  (1*2,  q»  100, 
a,\):  Quoniam,  Inquit,  moraHa  proseepta  suut  de  his 


lem.  Niiluralis  autem  scientia  duobus  inodis  inieliigi  ^  quee  pertinent  ad  bmios  wwreSf  kac  autem  suni  quat  ra- 


potesi :  vel  quia  a  creatiene  vel  nativitate  homiiu 
indtia;  naiurale  cnim  diciiur  quidqnid  .i  naiivitale 
habettir,  quo  sensu  dicimur  natura  fitii  irce^  Epbes.  ii. 
Naiurale  aiitem  boc  modo  accepium  iion  opponilur 
supernaturali ,  cum  tam  natumlia  qunm  supernatu- 
ralia  dona  possint  haberi  a  nativiiote  ,  ut  notum  est 
^Vide  Bellarm,  lib  de  Gratia  primi  hom,  c.  5).  Pro- 
inde  h;jBC  scientia  itaiuralis  noii  excludit  aliiorem  et 
Bupernaiuralem  scientiani  quam  hahuerunt  illi  SS. 
patriarch»  ex  revelmione  vel  inspiraiione  divina 
anl4t  legein  srripum.  Vcl  naturalis  (licilur,  quia  na- 
tur»  coiisentanea,  quippe  qnae  naiuram  non  dostniif, 
sed  eain  periicit  et  ornat.  Qua  signiiicatione  D.  Au- 
costinus  dicium  esse  docet  ab  Aposlolo  :  Gentes  quce 
legem  non  hakent,  naturaliler  ea  qu(B  legit  ^sunl  obser^ 
vant,  At  prior  expositio  hic  solumrnodo  spectatur  : 
Sf  itur  enim  hic  de  le^e  cl  scientia  naturali ,  prout 
4btin|uitur  a  lege  scripta,  sive  Mosaica.  Porro  qui 


itont  convemuni ,  omn$  auiam  ratiouis  hummtm  judi- 
eium  aliqwUiter  a  naturali  ratiaue  derivalur «  necesse 
esi  ut  omnia  prwcepta  moralia  pertineant  ad  legpm  ua- 
turm,  sed  dhereitnade^  Qwedani  enim  sunt  qum  statim 
per  se  ratio  naturalis  cujuBlibet  hominis  dijudicat  esse 
jacienda  velnon  facienda :  sieut^  Honora  patrem  tuum 
et  matrem ;  et  Non  ocddet^  non  furtum  factes ;  et  hujus- 
modi  sunt  absoiute  detege  natura.  Qu^dam  vero  sunt 
ques  tubtHiori  contideratione  rationis  a  taptentibut  ju- 
dicantur  e$te  obtervanda,  Et  itia  tic  sunt  de  leye  ua- 
turw,  ut  tamen  indigeant  disdplina  tfua  minous  a  sa^ 
pientioribus  instruaniur,  sicut  Hlud :  Coram  cauo  capite 
cunsurge,  et  honora  personam  senis ;  et  alia  hujuswodi. 
Quisdam  vero  sunt  ad  quce  judicanda  ra:io  humana  iih- 
digct  instructione  divina  ,  per  quam  erudintur  de  dii*i^ 
ms,  sicui  esl  illud  :  Non  facies  tibi  scul^plilCf  neque 
omnem  stmUitudinem,  Non  ateumes  nomm  Dei  tui  m 
vanum.  Hasc  S.  Tbomas. 


TC5 


COLLATIO  VIII.  -«  DE  PRINCIPATIBUS  SEU  POTESTATIBUS* 


760 


Yd  ilQM  ei  addi  poftt  baee  oporteret,  si  ia  illo  suto  A  hsreiica  insania  profeninlur,  dicente  Ecclesingte : 


ae  di#poiiiiooe ,  qua  9k  ipso  creala  sunt  UBiTersa, 
naosiiMOI.  Et  idcirco  in  eoi  qui  ante  iegem ,  immo 
ante  diioTion,  peccaverunt»  jugio  iudicio  Deum  ani- 
madTertiise  probabimua ,  quia  «  tranif  ressi  natura- 
lem  legem ,  gine  ulla  meroerunt  excusatione  puniri. 
^  Nec  in  illorHro  incideroua  blasplienHag  calumnlaro- 
qoe »  qui  igooranlea  banc  ratiooem  derogant  Deo 
▼eioris  Testameoti,  ae  detrabeotea  nogtr»  fidei  suIh 
aooDantesque  respondent :  <  Quid  ergo  placuit  Deo 
■oatro,  utpogt  tot  annorum  millia  legeni  voluerit 
prouiulgare,  taota  axcula  paasus  sine  lege  iransire? 
Quod  si  postea  meliug  aliquid  adinvenit ,  apparet 
euro  io  primordio  muudi  inferiora  vel  deleriora  sa- 
puiase,  et  post  baec  telut  experimeotis  edoctum»  coe- 


'  Coynoti  quoniam  oifHita  quce  fecil  Deut  ab  initiOy 
ijMO  orwnt  tn  mtornum,  Snper  illa  non  e$t  quod  adda- 
tWTf  et  ak  Ulie  non  e$t  quod  auferaiur  (dccle.  iii, 
eec»  LXX).  Et  idcirco ,  «  Juttii  non  e$t  lex  positaf 
injueii*  mUem  el  non  $ubditi$ ,  impiis  et  pe€catoribu$f 
$€eleratiiet  eonianUttalie  (I  Tim.  i).  llli  nanique  babeu- 
tea  naturalis  atque  iiisitae  legis  sanam  atque  integram 
disciplinam ,  nequaquaro  lege  bac  extrinsecus  adbi- 
bita  lilteriaqiie  doscrtpta «  qqttquo  lo  adjutorium  illi 
Datvrati  dotv  esi,  indigebani.  Bi  qtHbea  aperiiaaiina 
rirtione  coHlgftuf ,  nee  legentf  Iscam  prttscriptam  iit- 
laritf  ab.lttitio  dar!  debuisse,  mi  enim  hoc  supei*- 
flutim  fieri  stanttf  adUuc  natofali  lege  nee  ad  inte- 


plgsercciioraprogpicere,acprincipalesordinaiionesB*^"™  ^®^^^^'  nec  evangelicam  perfeciionero  Iradl 
aQaainroeltuaemeDdare.Qoodimmengaepraegcientia  aute  legis  potuisse  custodiam.  Non  enim  poterant 
[Upi.  in  marg,  sapieiitiae]  Dei  penitua  convenire  non  audire  :  Qui  te  percu$$erit  in  dexteram  maaillam  tuam^ 
poterit»  nec  sine  ingenti  blagpbemia  bagc  de  Ipso  ab     prcebe  itli  ei  alteram  (Matth.  v) ,  ^  qui  contenti  noo 

ALAflDf  GAEiCI  COMMENTARI€S. 


•  Filli  Setb,  quM  fiie  proncipue  spectnsse  videtur 
Auctor ,  dicuntur  transgressi'  legem  nnioralem  , 
qmBdo  ingreaat  sunt  ad  ftfias  iiominum  ,-  id  est, 
uxores  sibi  ex  filiabus  Gain  infidelibus  ei  idololatris 
acceperunt.  Dictat  enim  ratio  ei  lex  naturalis  non 
esse  cum  bominibus  disparis  cultus  et  religionls ,  id 
est,  e«m  ifffidenbes  matrimonioro  contrabendom , 
eb  pericolom  apoataaiae  seu  defectionis  ad  infideli- 
latem  et  idololatriam.  Quod  eiiaro  lege  Mosaica  miil- 
loties  prohibitum  fuit  (Exod,  xxxiv,  Deut,  v).  Unde 
Esdraa  ( I  Esdr.  xx )  sacerdo^  bnjugmodi  eonjugia 
jQdcorum  com  aiienigenig  iiilta  separavii,  disaolvii 
ae  diremit  ( Vide  apud  Cratianum  28,  9.  I ,  «.  Cave^ 
et  c.  Sicenim), 

^  llanichseorum  ei  Marcionistaram ,  qui  Deum 
aoGlorein  veieria  TeaiaViieMi ,  Dtaat  nalum  et  prin- 
eipaaa  tenebrarum  Mastrtiemabant ,  ei  buiuaroedi 
qamstiswiilig  suggillabant ;  ot  videre  egi  apod  Epi- 
pbanioni ,  Aogastinmn ,  ei  oHog  qoi  de  bsreaibus 
seripserant. 

•  Advergus  bojugmodi  Mattieb«orain  cavillaflo- 
Dos-  et  Masphemias  S;  Tbomaa  iriplieem  raiionem 
asslgnat  t»m  er  Se? ipiura  qoam  ex  i^airibus  colle- 
cUfli,  qoara  lex  nota  non  deboerli  dari  a  principio 
mofidi :  Quarmm  prinm  esl,  ioqolt  (-1-2,  q.  i07, 
art.  5),  quia  lex  nota ,  $ieui  dietum  e$t ,  prineipaliier 
e$i  gratia  Sptritoi  mneh :  qm  abmtdaniir  darf  non 
debuii ,  oiife^inlnt  finp<diiiifiifmii  peceati  ah  kumano 
genere  iMUrehur^  eontmmmaa  redtnmtione  per  Chri* 
oimm,  Unde  dieiturJoannieyn  :  Konaum  erai  Spiriiue 
datui^  epda  ieemi  nondum  oral  §iorificatu$.  Ei  kane 
ratianom  manifeete  Oioignai  Apoetolut  ad  Bom,  viiiy 
«M  poiiquam  preemiierai  de  lege  epiritui  vtf«,  fii6;im- 
^  :  Deuif  Filium  iuum  miitoni  tn  eimUitudinem  oarmo 
jfeceM  9  de  peeeato  damnaeii  peeeatum  in  earno ,  «f 
juotlfieatio  iegii  impttretut  M  nobii,  Secunda  rado 
poleot  aarignari  ex  perfeetione  togie  noom.  Non  onim- 
aHgmd  ad  porfecHm  addncitur  itaiim  a  principio ,  iod 
quodam  iemporaii  euece$monie  ordine ;  eicut  atigwio 
priuo  fit  pmer,  et  poUmodum  vtr.  Et  kane  rationem 
aeeignai  Apoitoluiad  Gatai.  111 :  Lex  patdagogui  noiter 
fuit  in  CArtsto,  ut  ex  fidejuitificemur;  at  ubi  vemi 
fidee,  jam  non  eumui  tub  pasdagogo.  TerHa  ratio 
iumitur  ex  hoc  quod  lex  nova  eet  lex  gratite  ;  ei  ideo 
primo  oportuit  quod  homo  relinaueretur  nbi  in  itatu 
veierie  tegii ,  uf  in  peccaium  cadendo  $uam  infirmita' 
tem  eognoeeeni ,  reeognoecerei  $e  graiia  indigere.  Et 
hanc  raHonem  aiiignat  ApoUolue  ad  Rom.  v  dicent  : 
Lex  iubintravii ,  iil  abundaret  delietum ;  ubi  autem 
akundavii  deiieium»  iuperabundavii  ei  gratia.  Huc- 


usque  S.  Tboma^.  Spectavlt  aotem  Mc  A\iCtor  pt*ae- 
cfpue  secundanif  rationem  supetius  asaifiiaiiHn ,  qu» 
ex  perfectiooe  uovflt  lem  snmitur. 

^  Yulgatus  textus  :  Didiei  tfuod  omnia  opera  qua 
fecit  Deui  perseverent  in  perpetuum.  Son  pot$U'uui 
ds  ifuidguam  addere  ,  nee  auferre ,  guip  fedt  Deue  , 
«I  iimeatttr  { Eeeiee.  in,  eee.  LXX).  Qua*  semeiiiia- 
non  wio  modo  db  auctoribus  ezponitur.  Sed  ad  prm?- 
aentem  locum  sufTecerit  baec  I).  Thnmae  expositio 
(i-2,  7.  08,  a.  2,  flrfi)  :  Opera  D^  petsetetani 
m  «fernvm.  gum  tie  Deuo  feeit^utin  atermm peroi^ 
verent ,  et  hetc  $uni  titue  $uni  perfeeta»  Lex  autem 
vetui  reprobatur  tempore  perfeciioni$  gra  iae ,  non 
tamquam  mala ,  $ed  tamqUam  inftrma  et  iiiuiiHi  pro 
itto  tenepdre.  Dhit  enim  Apo$tolu$  Heb,  vii :  RcprO' 
bttiio  fii  priorii  mandati  propter  infirmitatem  et  imbe- 
eiliitatem  ^  quia  mhil  ad  perfectum  adduxit  lex.Ei  ad 
Galai.  III :  Ubi  venit  ^e$,jam  non  $umu$  $ub  pada' 
gogo. 

•  Vide  liaiie  sententiara  Apostoli  alibi  ezplicatam 
(Coliai,  ^i  eap.  H). 

'  Lex  taHoHis  Judais  dau  Exodi  xxi :  Oculum  pro 
ocuio^  dentempro  denie^  pedem  pro  pede,  ad»s/to- 
fggm  pro  aduiiione ,  vulnui  pro  vulnere ,  lioorem  pro 
iwete^  sopple,  reddet,  qui  alterum  latiserif.  Et  in 
Ltfvilico :  Qui  irrogaveril  maculam  um  civium  suorum^ 
eicui  fedi^  eic  fiet  ei:  fraciuram  pro  fractura,  ocutum 
pro  ocuto,  dentem  pro  dente  reitiiuet  [L^vit.  xxiv  et 
Deut.  XIX ).  Fuit  aoiem  ea  lex  /udseis  indicta  non 
propter  vindietamv  ut  Pbarisxi  perperam  inierpre- 
talMintur,  sed  propter  jusiiiiam,  idque  tripliciratiuiic, 
D  l^  ut  esaet  judicibus  et  magistratibus  regula ,  quaiii 
8e<iuereiilur  in  puniendis  noceniibus,  ne  pmnse  mo- 
duni  excederent  aui  negligerent,  sed  pru  inensura 
injttriaa  iilatga  loos  punirout  (  ViJe  Maldonat,  in  eum 
leium) ;  2*  m  bomines  metu  pomsc  cuntineret , 
ne  aiiig  manus  inferrent,  ei  quoo  pati  nollent,  aliis 
ne  facereni;  5^  ad  repriroendam  nimiae  viiidic(:e 
etiam  apud  judicem  prosequendae  cupidiiatem.  Unde 
Augoatinug  xix  contra  Fausuim  (Cap.  15) :  Boc  qui- 
dem^  inquit »  ad  r^prmendas  flamnuu  odiorum  in  $e 
invicem  ecevientium  et  immoderatoi  animos  ita  prwcep- 
ium  eet.  Qui$  enim  (aciie  contentui  ett  tantum  rcpen' 
dere  vindicta^  quantum  acccpit  injuriotf  iVoniie  vide- 
mu$  leeiter  tcB$o$  homine$  moliri  catiem ,  $itire  ^nngui- 
nem,  vixque  invenire  in  maUeMiniici,  unde  $anmturf 
Huic  igitur  immoderatte  ac  infuttee  vttioni  lex  juMum 
modum  figent »  pcenam  ationti  ,tnsliluil ,  hoc  est ,  ui 
quatem  quieque  intuUt  injuriam ,  tale  iupplicium  re- 
pendai ;  quod  non  fomet,  eed  lime$  furorii  e$t:  ut  non 


767  lOANNIS  GASSIANl  GOLLATIONES.  7m 

eranUalionis aeqaaliUte injurias proprias alcisci. sed  A nVui  roc,  inquit,  nmlmUme,  et  coagutoiti  me  ui 


lethales  calces  ac  telornm  vnlnera  pro  alapa  levis- 

sima  rependebant ,  et  pro  nno  dente  percutieniium 

animasexpetebant.  Sed  nec  dici  poterat  illis :  DUigiie 

inimicoB  vestrot  {Matih.  v),  in  quibus  magnus  fructus 

et  utiliias  ducebatur,  ut  amicos  suos  diligerent,  de- 

clinarent  vero  ab  inimicis,  et  solo  ab  eis  odio  desi- 

nerenty  nec  opprimere  illos  et  interficere  festinarent. 

GAPUT  XXV. 

Quomodo  inleUigendum  sit  quod  in  Evangelio  dicitur 
de  diabolo ,  quia  mendax  e$t ,  et  pater  ejut 

Illud  vero  quod  vos  de  diabolo  moverat,  «  quia 

mendax  est ,  et  pater  ejut^  quod  videlicet  tam  ipse 

quam  paier  suus  mendax  pronuntiari  videatur  a 

Domino  (Joan.  viii),  satis  absurdum  esthocvel  le- 


cateum ,  ottibut  et  nervit  interuitti  me  ( Job.  x  )  ? 
Et  Dominus  ad  Jeremiam :  Printquam  te  formarem 
inutero,novi  U{Jerem,i).  Ecclesiastesveroutriusque 
substanli»  naturam  atque  originem «  examinatione 
ortus  atque  initii ,  ex  quo  videlicet  unaquaeque  pro- 
cessit,  et  consideratione  finis  ad  quem  unaquaeque'  > 
contendit,  satis  evidenter  ac  proprie  colligens,^  ; 
pariterque  de  corporis  bujus  atque  anim»  separa-&-' 
tione  disputans ,  iu  disserit :  Priusquam  convertatur 
puivit  in  terram  ticut  fuit ,   et  tpiritut  revertatur  ad 
Deum  qui  dedit  eum  {Ecclet,  xii). Quid  apertius  potuil 
dicere,  quam  ut  maleriam  earnis,  quam  pulverem 
nominavit,  quia  de  bominis  semine  sumit  exor- 
dium  ,  ejusque  videiur  ministerio  seminari ,  velut  e 


viier  opinari.  Ut  enim  |pauIo  ante  diximus,  spiri-  B  terra  sumptam,  iterum  reverti  pronuniiaret  ad  ter- 

tus  spiritiim  non  generat,  sicnt  nec  animam  qui- 

dem  potest  anima  procreare,  licet  concretionem  car- 

nis  noii  dubitemus  bumanosemine  coalescere,  ita  de 

ntraque  substantia ,  id  est ,  carnis  et  animae ,  quae 

cui  ascribatur  auctori ,  Apostolo  manifestius  distin- 

guente.  Dande  patret ,  inquit,  carmt  nosiros  habui- 

mut  eruditoret ,  et  reverebamur ,   non  multo  magit 

tubjiciemur  patri  tpiriluum  et  vivemut  {Hebr.  xii)  ? 

Quid  bac  divisione  clarius  potuit  definire,  utcarnis 

quidem  nostrse  patres  homines  pronuntiaret ,  ^  ani- 

marum  vero  Deum  solum  esse  patrem  constanter 

exprimeret  7  Quamquam  et  in  ipsa  corporis  hujus 

concretione  «  minislerium  tantummodo  homini  sil 

ascribendum  ,  summa  vero   conditionis  Deo  om- 


ram;  spiritum  vero,  qui  non  per  commixtionem 
sexus  utriusque  procreatur ,  sed  specialiter  a  Deo 
solo  tribuitur,  ad  auctorem  suum  redire  signat  T 
Quod  eiiaro  ^  per  illam  Dei  insufflationem ,  qaa 
Adam  primitus  animavit  {Gen,  ii) ,  evidenier  expri- 
miiur.  Itaque  bis  lestimoniis  manifeste  colligimus  » 
patrem  spiriiuuni  neminem  dici  posse  nisi  Deum 
solum,  qui  eos  ex  nihilo,  cum  voluerit,  facit ; 
homines  vero  carnis  nosirae  patres  tantummodo 
nominari.  Itaque  et  diabolus  secundum  hoc  quo<t 
vel  spiritus  vel  angelus  boniis  creatus  est,  patrem 
neminem  habuit  nisi  Deum  conditorem  suum.  Qul 
cum  superbia  fuisset  elatus,  et  dixissei  in  corde  suo, 
Atcendam  tuper  atlitudinem    nubium  ,    ero  timilia 


niumcreatori,  dicente  David  :  Manuttuce  fecerunt  me  G  AUittimo  {Itdte  xiv),  factus  est  mendax  ,  el  tit  vert- 
et  platmaveruntme  {Pt.cxyni).Eih^aLiusJoh,  Nonne      taie  non  ttetity  sed  de  proprio  nequitiae  thesauro 

ALARDI  GAZJBl  GOMMtCNTARIUS. 

i>  Animas  raiionales  a  solo  Deo  creari ,  et  humanis 


id  auod  sopitum  erat  hinc  accenderetur^  ted  ne  id  quod 
ardebat  uitra  extenderetur ;  impotita  est  enim  justa 
vindicta ,  quce  jutte  debetur  ei  qui  pattus  fuerit  mjw 
riam.  Quod  autem  debetur ,  etti  benigne  remittitur  , 
Ron  tamen  inique  repetitur.  Ita  Augusiinus.  Quae  ratio 
docet  Judaeos^  talionis  xqualitate  minime  conientos, 
ut  hic  dicitur ,  acceptas  injurias  gravioribus  poenis 
saepe  vindicasse ,  et  pro  alapa  levissima  lethalescal- 
ces ,  id  est .  pedum  ictus  graves  et  periculosos ,  eC 
telorom  volnera ,  id  est ,  pro  minimis  injuriis  maxi- 
mas  rependisse.  Porro  hanc  talionis  legero  ,  aut  certe 
pravam  ejus  interpretationem  sustuUt  Ghristus  Mat- 
thaei  v ,  et  pro  ea  perfectiorem  ctiaritatis ,  miseri* 
cordiae  et  patientiae  legem  iudixit ,  qua  non  solum 
docuit  nos  non  expetere  vindictam ,  verum  etiam 
patienter  iniurias  tolerare ;  nec  tolerare  modo ,  sed 
optare,  et  de  iisgloriari ;  denique  percutienti  nos  in 
iina  maxilia ,  alteram  praebere ;  volenti  nobis  tuni- 
cam  tollere,  etiam  pallium  relinquere. 

^  Haec  aUera  dirficultas  supenus  a  Germano  pro^ 
posiia  :  quam  eodem  fere  modo  solvit  D.  Aiigustinos 
quo  hic  abbas  Serenus  :  In  hit  verbis ,  inquit  {Tract. 
ii  in  Joan.)f  quidam  diabolum  putaverunt  habere  pO" 
trem ,  et  qucesierunt  quis  ettet  diaboH  pater  f  Hic  ett 
error  Manichceorum.  Non  enim  omnis  qui  mentitur  , 
pater  mendacii  tui  est :  ti  enim  ab  atio  mendacium  accC' 
pitti  et  dixitti,  lu  quidemmentitut  es,  tedpater  mendacH 
non  'et,  Ilte  vero  quia  non  aliunde  accepit  mendacium^ 
quomendado  tamquamvenenoterpent  hominem  occide" 
ret ,  paier  est  mendacii,  sicut  Deus  pater  estveritatis* 
ItaAugustinus.  ExquointeHiginiusdiaboinmdici  pu 
tfem  mendacii ,  quia  prinuis  Buctor  et  inventor  ejiis 

foit.  et  quodammo^o  \W  mwW^  ull*atrfi8m« 
r)fvnit«r  eiponutii. 


corporibus  in  ipso  generationis  momento  infundi , 
eaque  ratione  Deum  dici  patrem  spirituum ,  sea 
auimaruni ,  docent,  praeter  hunc  Serenum ,  etiaiQ 
alii  Patres  illum  locum  Apostoii  interpretantes.  Vide 
S.  Thoinam  in  commentario. 

e  Non  tamen  ut  simplici  instrumento ,  sed  utcaa- 
sae  pariicolari ;  homo  eniin  hominem  generat ,  et 
sol,  secuiidum  Philosophum  ;  sed  utcausae  secundae 
ei  secundariae ,  Dens  autem  ut  prima  et  universalis 
causa. 

A  Inspiravit  enim  in  faciem  ejut  spiraculum  viue  , 
et  factus  est  homo  in  animam  viventem  {Genes.  ii).  Ubi 
per  spiraculnm  viiae  inlelligilur  anima,  siroul  cam 
ipsa  productione  seu  formatione  corporisa  Deo  iDSpi- 
rata  et  infus:!.  Hoiiei  tamen  S.  Thoinas  inspirure  non 
este  accipiendum  corporaliter ;  sed  idem  est ,  ittquil  , 
inspirare ,  quod  spiritum  facere.  Porro  Moy&es  volens 
|\  significare  creationem  animae  raiionalis ,  ejusqae 
infusionem  in  corpus  Adaini ,  usus  est  vocabuto 
inspirationis,  sive  insufflationis ,  triplici  ratione  : 
i<>  quidem ,  ut  placet  Theodoreto,  qoo  iutelliga^ 
tor  tam  facilem  Deo  creationem  esse  aniniae  ratio- 
nalis  quam  facile  est  homini  flaium  ei  ore  suo  emii- 
lere;  ^**  ut  inde  coiiigereinus  aiiiinam  raiioiMlem  non 
educi  de.poteiitia  materiae,  utantinaebrutorum,  sed 
extrinsecus  advenire  ,  utpote  a  Deo  creatam  ex 
nibilo,  ideoque  immateriaiem  et  immorialem  esse  ; 
5<>  ut  significaret  animam  simul  creari  et  infundi  in 
corpus*  Deus  enim  creando  eam  infundit,  et  infun- 
dendo  creat,  eodem  piincto  lemporis,  qoamvis 
ordiiie  naturae  prius  sitanimam  creari  quam  infuodi 
( Vt(f#  ^^r^rmm  \n  ^unt  iocum)^ 


769  COLLATIO  IX. 

roeDdadani  DroferenSi  non  solum  menda»^  led 
eiiam  paler  t^ittif  mendacii  factus  est  {ioan.  tin) , 
quo  deitaiem  homini  repromittens  te  diceos,  Eritii 
mul  dii  (Genei.  iii),  in  veritau  non  itelit^  sed  ab  initio 
fsctusest  komicidat  vel  Adtm  in  conditionem  mor- 
taliutis  inducens ,  f el  Abel  iustigatione  sna  per  ma- 
Dum  fratris  Interimens.  Sed  jam  dispiiUtioDem 
Dostram  duarum  ferme  iioctium  lucubratione  con- 
fecum  subsequens  aurora  concludit »  ac  de  profun- 
disslmoquaBSiionumpeiago  cyrobamcollationis  bujus 
ad  intissimum  silentii  porium  compendium  nostr» 
rusticiutis  attraiit.  In  quo  quidem  profundo  quanto 
Dos  interius  flatus  divlni  Spiritus  iDtroduxit,  Unto 
diiTusior  praecedens  ocuiorum  aciero  semper  aperie- 
Ur  iinmensitas ,  ac,  secundum  sententiam  SalomO' 
dIs  ,  lonpu9  fiet  a  nobis  magii  quam  erat ;  et  alta 
profundita» ,  quit  inveniet  eam  {Eccles,  Yii)  ?  Quam- 


^  DE  ORATIONE.  770 

A  obrem  Dominum  deprecemur^  nt  in  nobis,  tcI  timor 
ejus ,  Tel  chariUs ,  quae  cadere  nescit ,  immobilis 
perseveret,  qu»  nos  et  sapientes  in  hominibus 
faciat ,  et  a  dlaboli  tells  protegat  semper  illsesos. 
His  etenim  custodibos  impossiblle  est  quemplam 
laqueos  mortis  incurrere ;  inter  perfectos  autem  et 
imperfectos  isu  disUntla  est,  quod  in  illls  qoidem 
lixa  ei  (ut  iu  dixeriro)  maturior  charius  tenacius 
persefcrans  flrmius  [  Lipe,  in  marg.  stabillus  ]  eos 
cusiodit ,  ac  facilius  facit  in  sanctiuie  durare ;  in 
bis  vero  velut  infirmius  collata,  ac  facllius  refrige- 
scens,  citius  compellit  eos  peccatorum  laqueis  ac 
saepius  implicari,  Qulbus  auditis,  iu  nos  collaiionls 
hojus  sermo  inflammavit ,  ut  cum  majore  meniis 
ardore,  abeuntes  a  cella  senis  quam  ante  venientes, 
B  doctrinse  ejus  pleniludinem  siiiremus. 


COLLATIO  miSA, 

QosB  est  prima  abbatis  Isaac. 
DE  ORATIONE. 


CAPUT  PRIMUM. 
De  perpetua  orationis  atque  incessablH  jugiute, 
qnod  *  in  secundo  Instituiionum  libro  promissum 
est,  coUatlones  senis  bujus  quem  nunc  in  medium 


proferimus,  id  est,  ^  abbatis  Isaac,  Domino  fa- 
▼ente ,  complebunic  Qoibus  explicatis,  et  praeceptis 
beaiissimae  memori»  pap»  Gastoris,  et  desiderio 
vestro, «  0  beatissime  papa  Leonii,  et  sancte  frater 


ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 
•  Sic  enim  ejus  libri  cap.  9  :  Q«ta  nos  ad  oratio^  G  reperiuntur  ejusdem  nominis  episcopl,  iiqoe  viri 


ntim  eanonicarum  modum  eonsequenter  Intlitutorum 
ardo  provexit,  quarum  pteniorem  tractalum  Ucet  in 
coltationeM  seniorum  retervemu»,  ibidem  pleniui  dige- 
Uwri,  cwn  de  earum  qualitate  eeujugHate  verbii  eo- 
rum  dissefere  cmperimut,  elc.  Porro  hic  adverUt  le- 
etor,  quod  initio  huius  operis  uionuinius,  Institutio- 
Dom  libros  conimuni  Tocabulo  appellari  duodecim 
libros  Gassiani,  qui  CoUatioiies  antecedunl,  eoque 
titulo  liistitutionum  libros  a  libris  Goltationum  com- 
moDiter  distingui.  Quoad  rem  vero  ei  utrorumque 
anbjeetum  ac  finem,  hanc  Cassianus  eo  loci  indicat 
differeiitiain  :  Siquidem^  inquit,  hi  Ubetii  (scilicet  In- 
atituiionum)  ad  exteriorii  hominii  obiervantiam  et  m- 
ilitutionem  cfBnobiorum  competentiui  aptabuntur;  illi 
vero  ad  diiciplinam  interiorii,  ae  perfectionem  cordii, 
et  anachoretarum  vUam  atque  doctrtnam  potiui  per- 
tinebunt,  Ua>c  ibi. 
>>  Dno  prsecipui  legonlur  hujus  nominis  anacho- 


prxclari,  et  ipsi  inter  se  et  nostro  eiiam  Cassiaiio 
fere  coaeianei,  aut  xtate  certe  vicini,  e(  Gallicani 
omnes,  Arelatensis,  Forojuliacensis,  Burdegalensis. 
Leontio  Arelatensl  scriptam  a  Sidonio  ApoUinari 
epistolam  teriiam  libri  seiti  asserit  Jac.  Sirmondiis 
e  Societate  Jesu  tbeologus  in  notis  ad  Sidoniuin, 
Gontra  Savari  opinionem.  MulU,  inquit,  sunt  in  ver- 
bis  Siilonii,  quae  Arelatens.  desiffneni,  ul  qiiod  ait 
de  privilegio  locl,  et  de  togaiis  illic  perorantibus ; 
Arelatensium  autem  episcopum  his  temporibus  fuisse 
Leontium,  nulla  est  dubiiaiio.  Hoc  enim  ostendunt 
Hilari  papae  episiol»,  ex  quibus  etiani  docemur 
Leoiiiiitm  sedem  iniisse  aniio  46i,  hoc  est,  decem 
plus  minus  aiinis  anle  Sidonium ;  synodus  pr^terea 
Arelatensis,  ciijus  memiiiit  Faiisfus,  cui  pr.-efuit  idem 
Leontins,  et  Ruricii  epistola  45  ad  iEonium  in  qua 
Leontio  nnnc  viia  fnncto  iOonium  successisse  signi- 
ficat.  lia  Sirmondus,  suam  sententlam  de  Leontio 


retac  :  alter  Tliebaeus,  sive  in  Thehaidis  regione  ^  Arelatensi  haud  improbabiliter  confirmans.  Yerum 
. A^  «..A  r..Ao.i«i»a  mAniiA  in  ViiU  Patriim    **  M  aHvArBaiiir  AnnAliiim  Rcrintor  arriirdtissinius  Ba- 


versaius,  de  quo  frequens  mentio  in  Vitis  Patrum, 
et  apiid  Sophroiiiuin  in  Prato  Spiriliiali  cap.  161; 
alter  in  Scythica  regione  demoratos,  de  quo  bic  agi- 
tnr.  Nam  decem  prim»  Gollationea  in  Scythica  siTe 
Sceiica  eremo  habitae  sont,  ut  alias  dictum  esi,  et 
Leontio  ac  Helladio  episcopis  hic  nominatis  pariter 
dieatae.  .    .. 

«  De  nomenclatura  papae  et  bealissimt  vide  noU' 
tionem  ad  primam  praefatlonem  Auctoris  initio  ope- 
ris.  De  Leoniio  nonnulla  subnouvimus  ad  primam 
praefationcm  Gollationom,  ubi  eodem  honoris  titulo 
cum  exomat  Cassianus,  quemadmodum  et  Faustus 
Rlteieosis  episcopus  in  praefaiione  libri  de  Libero 
Arbiirio,  ubi  h«c  inscriptio :  Damtno  beatiaimo  ae 
rgvertndiinmo  Leontio  papm,  Fauitui;ei  Initioepi- 
Btolae :  Quod  wo  iotlieitudme  failorali,  beaU  papa 
Leonti^  etc.  Verum  magna  ambiauius  est,  et  expli- 
ptodtfliciiis,  de  quo  hic  agatur  LcQnUo,  Tres  mxfK 


ei  adversatur  Annalium  scriptor  acouratissimus  Ba- 
ronius,  duobus  in  locis,  ubi  hunc  Leontium,  ad 
quem  Sidonius  scribit,  non  Arelatensem,  sed  Foro- 
juliensem  episcopuni  astruit.  Primum  enini  sub 
anno  Ghristi  445  commemorails  et  magna  ex  parlc 
reciutis  liiteris  Leonis  papae  adversus  Ulilarium  dn- 
tis  ad  episcopos  Galliae  Viennensis  (Leo,  ep.  90), 
subjicit  haec  Baroniiis  :  Addit  Aii  poniifex  admonitio- 
nem  ad  eoidem  epiicopot,  ne  pro  levi  cauta  tenUn* 
tiam  inferanl  exeommunieationit  ;  prmfecitque  Leon" 
tium  epitcopumt  ut  ejut  eontentu  futuree  tgnodi  in  ea 
provincia  ceiebrentur.  Erat  Leontiut  ille  episcoput  Po- 
rojulii  in  Gallia  Narbonenti^  cdebrtt  fama  vtr,  ad 
quem  exttat  Sidonii  ApoUinarit  epistoia,  qua  ipsum 
hit  taudibut  ornat  :  Notlra  mediocritat  cetate  vitm, 
tempofe  dignitatit,  privilegio  loei,  laude  tcientiw, 
dono  contdentieB  vettrce  facite  vincatur,  etc,  Hm  ad 
Leontium  Sidoniut,  cumjam  etset  epitcopus  A»em$n^ 


771  JOANMS  CASSIAMI 

« lleHsdi»  'MliBfeoi66«  mt  mdn^  ToKiinh»i8  amplifa*  A 
diri«  priinilos  eicusata,  ^u»  sittdeDiibu»  Robia  non 
soluin  aermone  iuccincto  namnda  iper»trii>gere,  sed 
eiiam  .pUiriaia  silenlieprttierire,  in  ni;qoreminodbm 
f  uan  dispoaueranitts ,  exlensa  'eel.  PrMUSsa  nam- 
que  super  dlversis  instiftutis  dispulnftieiie  «copiosa, 
iHiMn  nos  studio  brevitaUs  resecare  flnaftttidns,  tec 
ad  toiiMittUia  fi.  Isaac  iatulii  verba. 

CATO»  H. 
Vm>ba  Ma^  isaac  super  -^ationu  qualUate. 

Omnis  mofiachl  Onis  cerdisqtte  pepfeoftio  ad  jofem 

atque  indisroplftHi  oralienis  perseverentiam  tendit, 

et  qiiAtuuwbonana  fragititati  oooceditur,  ad  immo- 

bilein  uraoquillitatem  mentis  ac  iperpeittmn  nitiSur 

puriiatem.  Ob  qttam  «possidendam  omneoi  tam  labo- 

rem  corporis  quam  contrilienera  spiriius  iiideresse  B 

quaerimus  et  jugiter  exercemus,  ei  est  inter  aiter- 

utrum  reciproca  quaedam  inseparabiiisque  conjoA- 

ctio.  Naiu  sicut  ad  orationis  perfectionera  omnium 


COLLATIONES.  'fii 

tendit  structiiraTfntttmn,  iialiisi  bujus  cutmin«b.%c 
«mnia  roerifft  coTttgata  atqve  compacta,  iiiAIo  modo 
flrma  «poteruiK  tcI  st&bllia  perdurare.  Queinadmo- 
dttffi  •enliii  oiofe  ifHs  SCfnfiri  vdl  ctihstfmttAirl  noo  po- 
lestliafic  de  qoa  toqoHmir  f  erpettra  orationis  jugis- 
^ue  iraoqvnHtas,  fta  ne  ilhs  qiitAetti  vircuies  qu» 
lionc  proftiTuutH,  slb^que  liitjus  pnssunt  assiduiute 
eomfrtori,  ideo  heerecft^iractare  de  oraiionls  affe- 
eio  [Lfps.  fn  iftin*^.  efl^cni],  nec  afl  ejus  prlocipalem 
finem,  qoi  inriTersffrQm  trrittftum  molitiofne  perRd- 
tor,  sobiianea  disputotione  pofteritnns  Intrare,  nisi 
prios  «nivma  qnit  fllias  obtento  tel  abscindenda 
svnt  vel  paranda,  per  ordin^m  diiramerata  fuerint 
atqoe  diseosea,  el  secuinhim  e^afngelicse  parabol» 
«discipiinom  (iMrm  >tT>  ea  qoae  od  sptrilalls  ac  so- 
bliinissimse  ilHos  eistroctionem  pertlnent  torris  stip- 
fitttaia  foermt  ac  Hliligenter  ^nte  eongesta.  fjvnR  la- 
men  nec  proderam  praeparata,  nec  recte  superponi 
sikNroet  exeelsa  colmina  perfectionis  admittent,  nisi 


ALABDl  GAZiEI  COMMENTAAIVS. 


fts  {Sidon,  lib.  vi  epist.  3,  /i6.  vii  epist.  6).  Ejusdem 
quoque  meminit  in  epistola  ad  Basilium.  Hxc  fbi  Ba- 
ronius.  Itursus  sub  anno  Chrisii  465  ,  Hilari  pape 
quiuio :  Exstat,  inquil,  epi$tola  Hilari  papos  ad  Leon" 
ItiNii,  Yefanum  ^  \ioiormm  epiuopoi,  qnibm  dete- 
gat  causce  cogtutionem  et  intiaurationcm  juriuni  Ebre- 
dunentis  epiicopi,  metropolitani  Alpium  nKiritimarum. 
Porro  Leontiui  primo  toco  potitus  inier  episcopos  qui' 
^  tausa  eifmnmtiitur^  eisi  eujue  E^les:(B  miiiites 
fuerit  nulla  sii  mentiOf  scias  tamen  isium  ipsum  lau- 
datum  ab  HHnrio  Arelat.msi  in  fanebri  oratione  de 
tancto  HouQrato  fpltcopo  prwdecettore,  quem  Foro- 
itUientem  epiuopum  cunidem  apinor  etu*  ad  quem  ex- 
ttant  Sidonii  ApoUiuaris  litiera*.  De  eolem  Leontio 
Forojulieuti  memin.it  Hilarius  AnUuentit  in  Viia 
tancti  Monorati,  diceas  :  Vacantem  imque  intulnm 
ob  ttimietalem  caloris,  et  venenatorum  unimaiium 
metu,  Alpiuo  itaud  ionge  jugo  tu^Jitnm  petit^prceter 
tecreti  opportunitatem^  tancti  ac  beutistmi  in  Cimtio 
viri  Leontii  epitcopi  obteclaiut  vicinia,  et  cliarUale 
conttrictut^  plurimit  a  tam  novo  autu  retraitere  illum 
conantibus.  Sic  ille.  Ex  quo  eiiam  Baronius  S.  Ifc)- 
noraiuiu,  ad  suos  Areblenhes  redeiinlem,  primum 
omniuin  consilio  Leoniii  Forojuli<uisi8  proxime  de- 
gentis  episcopi,  iiicoluisse  insulam  Lerinensera  a 
serpeiuibus  obsessam,  iilicque  ceilenlibus  ilils,  ec- 
clesiam  et  inonasierioin  crexi^se,  excepisgfeqoti  a 
saeculo  Drofugos  ad  viiam  monaaicam  excuieniiam 
docet.  dtfiierum  quod  de  episiolis  Sidojiii  ad  Leua- 
tium  Forojurieuhem  superius  dixerai  Baroiiius, 
idera  correxisse  videlur  iu  appendice  (Tom.  \  Ah- 
nal.)^  ubi  Sirmouduni  e  diverse  culiaudans,  ejttsqoe 
opinioni  acccdenSf  Csesarimn  Arelaiensem,  qoem 
sedisse  aii  ejns  seidis  auiisUtem  aniio  Domini  524, 
nomiiiat  bigus  Leontii  successorem,  qui  post  i£o- 
niuin  sedit,  Ravennio  subsiiluium.  Unde  consequeas 
esi  et  ipsum  Leoniium  Arelalensem  fuisse  Cfiisce- 
pttro.  Ex  quibus  iurirma  el  incerla  aduu)dum  reddi- 
tur  Savari  nolaiio  ad  illom  Sidonii  locuin  de  Lcoih 
tio  Forojuiieiisi,  qui  (ut  ail)  subscribit  synode  Lug- 
duiieusi  el  epi»tulae  Fausii  contra  Lueiterum  pres- 
byierum  «  ul  patet  ex  episloia  Fausti  ad  Luciferom 
iu  fine  de  Libero  Arbiiiio,  et  epistola  Lucifieri  ad 
Leooiidin  et  reliquos.  licm  Cussiaaus  eremita  in 
praefaiioue  priuiui  ei  uoii^  coUalionis.  Sic  ille., 
uirumQue  Cassiini  locuin  de  Leontio  Forojulicasi 
interpreiaiis.  TerLius  denique  Lepntms  Burdegaleu- 
sis  8(Operioril>us  posleriirr»  uL  iiouvit  Sirmondai 
IVbi  tupra}.  De  qno  VeiiaDUut  FortuHtttos  Mcaraii- 


nibus  (Lib.  i  et  iv),  et  Gregorius  Turonensis  lib.  de 
Gloriu  Martyr.  cap.  65.  Ex  quihus  plura  coiligit  Da- 
rotttos  sub  anno  Domini  566.  Ubi  snne  mireris,  le- 
ctor,  in  tanto  scriptore  bumani  ingenii  niobilitateni 
seu  inceriitudineni  :  qiiem  eiiim  priino  Forojalieii- 
sem,  poBiea  ArelaieDsem  oensoerai  episcopum,  ad 
qii«*m  illse  Sidonii  eptsiola^  jam  postreno  motaU 
ilerum  senieuiia,  tradit  fuisse  Burdegalensein. 

^  Eodein  mo(io  et  in  prima  praeraiione  eamdem 
compellat,  sicque  a  Leoniio  discriminat,  at  non 
episcopum,  sed  nionachum  seu  anachoreiam  fuisse 
deeigoet,  cmn  has  ei  Collationes  dediearel,  hoc  ad- 
riito  eilogio  :  Alter  jonaeitoretarum  intiHufa  tubHmia, 
nati^  ut  quidam,  propria  aggrestus  ett  prffsumptione 
tectari,  ted  kgitimum  doctrinm  iramilem,  tancto  Spi- 
ritu  auggertnu^  pene  anttqmm  diweret,  opprehen- 
dent,  non  tam  tmt  adinventimtHfut  quam  ittorum  tra- 
dUionibiu  maluU  mudiri.  il-jec  ibi.  Et  de  lioc  qni^lem 
p  tielladio  alioll  nibil  in  'prapsens  ^iccorrit,  qaod  td 
^  rem  et  aKquam  ejos  iwtiliam  exploModMw  juvarc 
pnsiiii,  nisi  qooA  in  epistola  D.  L^nis  qotnqnnge- 
sima  secunda  ad  onNves  e^scopOAGAlliafom  scripta 
iniier  alios  ileliadios  non  postremus  nominetur : 
qneoi  booc  ipsom  esse,  de  qoo  liic  agitur,  tom  ex 
ratioae  lemporis,  iom  ex  aifis  tndieiis  conjeetare 
licet.  Credibile  eoiffl  est  eiioidem  ad  episcopatimi 
me^ilo  sanctitatis,  quo  hic  conrmiendator,  postea 
fttisse  proveoiom,  temporibos  nimirom  D.  Leonis 
papx,  a  quo  jam  ante  urbis  Boman»  aix^hidiacono 
rogatus  Cassianus,  leste  Gennadio  (In  Cataloge  U- 
luM.  vir.  cap.  61),  libros  scripsit  adversns  Nesio- 
rium  de  Ineamatioae  Domini,  et  ia  his  scribendi 
apad  Massiiiam  et  vivendi  iinem  fecit,  Theodosio  et 
Valentioiano  regnamibos,  poKiquam  scilicet  jamdo- 
duni  absolverat  libnos  Collationom,  ut  ipseroet  in 
i^r»fatiane  tesialor.  <^ood  autem  tiunc  fielladiifm 
fratreia  norainei  'Cassianas^  iacerturh  an  Leontii 
fratrem  germanum,  an  vero  communi  et  airtiqua 
D  monaciiorum  iioioeoclat«ra  frairem,  aut  «erte  fra- 
terna  obaritate  aibi  vel  ijeoatio  devtneium  voluerK 
iftteiligi.  Memoratar  quidom  in  labulis  ecdesvHSiicis 

iHartyroL.  kom.  8  MaH)  S.  «ielladius,  sive  filiadios 
tniMfodarensts  <e|Meoppos,  qoi  sttcoessit  Valeriaoo, 
aeditque  teinporibtts  Coostantii  et  Constaattni  im- 
per^  poniuirqoe  qoiniot  ordine  ejiiB  sedia  cnisce- 
l^  in  tabulis  Deoiocliaria  (Ub.  n  de  $acr.  mttte 
e.  «8).  At  hic  m«Ud  aaliqoior,  oi  LeoDO  poiftifiee,  et 
«OMvo  Cassiano. 


975  COLLATIO  IX.  —  DE  ORATIONE.  774 

•egetta  priusomni  repnrgatiODe  Titloram,  e(  effusis  A  calione  formitiir,eorumdemque  tctuum  procunjlieo- 


tuccidlls  inoriuisqM  roderibiis  pessioAum,  TiTs^ot 
aiuni)  te  solidx  lerr»  pectoris  nostriy  immo  liU 
erangelic»  petne  superjeela  fueriat  •oiiDplieiiaiis  e( 
homiliuti»  fimisstma  Itamdamenta,  4|«itiM  *faec  iur- 
ris  spiritalium  ^irtotum  molitiODlbus  eistfoenda  «I 
ittmobiliter  Taleat  «tablliri,  et  ad  somm  eoatarna 
fiisiigia  coirfldeiiUa  propri»  firmitatis  anoiU.  Fan- 
damentisetenim  talibus  iiinhentem,  quamvis  passio- 
noro  inibres  larf  issimi  profundantur,  quamris  oi 
peraeculionum  Tiolenii  torrentos  inalar  arietis  illi- 
daniur,  quannris  irruat  et  incvmbat  adfersariomin 
apirhuum  ssva  tempestas,  non  eolum  raiBa  immi 
dimet,  sed  necipsa  aliquatenns  TOitbtl  impulaio. 
CAPOT  IH. 
Hugmadmodm»  p*rMur  ptura^f  fttcsra.oralto. 

Etidcinco  ut  eo  fervore  ae  puritale,  iqua  d(^)et, 
«miui  fosiii  oiatio,  baec  suitt  omnimodis  ob&ero 
vauda.  i^rimum  sAliioitiido  rorum  csmaUum  genera^ 
liler  «baetndeuda  eat;  deinde  uullius  oegotu  cau- 
amfe  non  aaJuu  cuna,  sed  ne  memoria  fuidem  pe^ 
jsiiaM  ateinenda,  4e&raoiaii»Des »  vaoiloquia  sen 
BiaUileqBia,  acttrmliiates  quoque  simdiier  ampu- 
iMida,  kse  paae  omnibtts  si.ve  trisliiiae  perlurbaiio 
foMdiltts  erttonda,  eoacttpiaeenliflB  camalis  ac  pbi- 
largyriae  «oiSus  fomes  radieilua  eTelieiMius,  et  iu 
bis  ac  aimiiibtts  Titiis  esuruais  fMBilua  et  abscisftis, 
qoae  iMMDinum  quoque  poosont  pateae  oauapeciibtts, 
taiiqae,  m  diximtts,  vepiirgu  «■uAndaiione  pr»- 
missa,  quae  simplicitatis  et  innocentia  purilate  per- 


tibus  nobis  'adiMan&,  Terbotum  quoque  toI  seii- 
attttmanleoeoiei  imago  pnBludens,  aut  irasci  nos 
aoettndnm  prseadentam  qualiiaiatt  faelet»  aut  iri- . 
stari,  aui  concupiscentias  eauaasTefr^ierilas.relra- 
ciare ;  aut  risu  fatuo,  quod  etiam  pndet  dicere,  cu- 
jusquain  Sttffiilis  dioli  toI  Xacti  tiiillatione  pulsari, 
a«t  ad  priores  (Miel  T4>lilare  discttraus.  £i  idcvco 
quidquid  ormitibttB  nobis  noiumiis  ui  irrepai,  aute 
erationem  deabdiHSDOslri  peoioris.eiirudere  festi- 
pomus,  ai  iliud  Apoaioii  possimus  implere  : «  Sine 
ini4rmi$9imu  ^mteii  TSeu,  v) :  £i,  /n  omni  loco  U' 
mmttsi  furm  tmamm  siiis  ira  €l  diecepmipae  {L  Jtm. 
ji).  Aiias  namqtteflModatiiHJ  isiud  perfioere  noo  Ta^ 
lebiiiNiS,  nisi  meiis  noaita  ab  omni  Tiiioruin  purili- 
B  eata  ooiuafio,  virlKibtta  iantnm  Telui  naturalibua 
Ikmms  dediia,  jugi  omnipotentia  >i>ei  conlemplaiiiHiA 
pascaior. 

CAPUT  IV. 
Dt  mobiliuae  atnmee ,  pUtmee  t>ei  peimulm  oomfMrrola 
[Al.  camparatee]. 
EleDim  ^  quaiitas  animse  nc^n  inepte  subiilissimx 
liiumtt  seu  penoflB  levis&imae  comparatur,  quae  si  lui- 
taoris  eojusplam  exurinsecus  acciJentis  corruptione 
TiiiiOa  non  fuerii  toI  infusa  ,  wobiltiaie  substaniiaQ 
su»,  teimissimi  spiritus  adjumenio,  Tclut  naturaiiter 
ad  Sttblimia  cmleatiaque  sustoUiiur.  Sin  Tero  bumo- 
ris  cttju&quam  asporgine  Tel  infusione  fuerii  pra^a^ 
vata ,  aon  modo  in  nullos  aereos  Tolatus  iiaturali 
mobilitate  rapiubiiur,  sed  etiam  ad  ima  ierr»  conce- 


ficitur,  jacienda  sunt  primum  profundae  humilitatis  q  pti  bumoris  pondere  deprimeiur.  Ita  mens  quoquo 


inconcossa  funJamenta,  qu»  scilicet  turrim  intra- 
ioram  ccelosTaleant  austinere :  deiude  superponenda 
Tirtutnm  spiriialiuro  eiairueiiio,  ei  ab  onuii  discorsu 
atqne  eTagaiione  Inbrica  animus  fiiffiibeadus,  ot  ita 
paulatim  ad  eontemplationem  Dei  ac  spiritalis  inlul- 
Sna  iaeipiai  attbliroari.  ^  C  idjjuid  enim  anie  oralio- 
oift  boram  anlma  noaira  conoeperit,  necesae  est  ot 
omntibus  nobis  per  ingestionem  recordationis  oc- 
esmi.  Qtttmobrem  quales  orantes  Tolumus  inve- 
airi»  tales  nos  aRte  orationia  lempus  prieparan  de- 
bemus.  Ex  prxcedenii  enim  staiu  mens  in  suppli- 


noslra,  si  accedeiiirbus  vHlis  cnrisque  mondaids  ag- 
graTaia  non  ruerit,  noxixve  libidlnls  liomore  corru- 
pta»  Telut  naiuraU  ^uriiatis  sus  beneficio  sublevaia, 
leTissimo  Sfririlalis  roeditaiioaia  alfiatu  aubiimabiMir 
ad  supernaVet  hnmilia  deserens  atqne  terrena ,  ad 
ecelestia  et  inTlsibilia  Uransferetur.  Cnde  proprle  satis 
praeceptis  Dominicis  adaionenHBr :  Vtdsia  nequatMio 
gTaventur  corda  venlra  in  erapula  ei  ebrkiate  et  eurie 
eaecularibue  {Lucm  xxi).  El  idcirco  si  toIuious  oratio  • 
•ea  noatras  •non  aoiom  os^o-i  sed  «liMn  qoje  super 
ccelos  snnt  penetrare ,  curemns  mentem  ab  omnibas 


ALARDI  GAZiEl  GOMMCNTAfUUS. 

*€iaconins  e  manuscriptis  legit :  l^^^^tio  omni  re-  explicalur.  I^orro  repurgvwn  pro  repurgalione  posi- 
jmrgio  titiorum^  et  elfostts  eueciduit  mortuieque  m-  tum  nemo  non  imeliigit,  qua  Toce  oiiam  utiiur  se- 
deribue  patsionum^  etc.  Qux  eerte  lectio  germanior      ^uenti  capite. 

oi  et  communior  mihi  Tidetur.  Quorsum  enim  spe-  J)     i»  f ta  etiam  dlTM  Gregorins  x  Morat.  eap  IG.Sem- 
ciaret,  aul  quem  sensum  haberet  ilfud,e^ttns  «iicd-     per  anie  ortlionis  tempora  debet  aollictte  conspicl 


ifi»,  cum  siiccidia,  tc)  succidiuui,  Varroni  alirsque 
aoetoribus  nibil  aliud  sit  qnain  massa  camis  porcl- 
naa  sattta,  etin  necessarlum  U9nm  serrata  :  et  tcI  a 
soccideiido,  quod  quoties  opos  est  sticcidatur,  toI 
potios  a  sofbns  caedendis  dicta  T  fliide  idera  V.'rrro 
de  Re  Rustica  1?b.  n  capite  4  dicit  ignavmn  aut  srim- 
ptoosom  esse  agricolam  gui  soceidiam  suspenderit 
iii  carnario  ab  laniario  poiius  quim  et  proprio 
fondo.  Rudera  aotem  Tocantor  Itpidum  frsgmenla 
passiiii  per  agros  sparsa,  aot  terne  permixta  ;  quae 
ei  soccidua  dfcontur,  qoia  ad  cademdom  prona  ;  et 
mortoa,  qnia  nolli  usni  apia ;  idtoqae  effodi  et  ex- 
porgari  sofita,  usqoe  ad  lerram  tiratn  et  aolidam, 
iit  liie  tficitor,  ot  tuto  fhndameirta  jaciantur.  Unde 
pdofara  sumftor  metapbora  ad  spiHtaabsfoiKhrmenii 
posiiionera  adaptata,  qua  sequenii  capite  ciarioa 


qoidquid  potest  in  oratione  roprobari.  Saspe  imffiunda 
Tel  illicita  quaedam  in  aniino  Teraamus,  quoties  a 
fKrecibus  Tacamiis.  Sed  cum  se  meiis  ad  siudium  ora- 
tionis  ereierit ,  earum  rerum  imagine^  rererberata 
paittur,  quihus  tibenier  prios  otiosa  premebatiir.  Et 
tnfra :  S«pe  coris  miimK  libemer  occiipaMiur,  comqiie 
pesi  bttc  studio  orationis  iniend)«)fi»s,  neqMaqnam  se 
mens  ad  cmlesila  erigH,  qoia  pondus  baiao  ierrenae 
soliicittidinis  rn  profuHdtitn  mersit. 

«  In  his  duabus  sententiisfuiidarvr  sequens  oolla« 
ilo,  qoae  est  secuiida  al>batis  Isaac;  «mde  sumptum 
ejus  argumeiitunx,  De  oradettis  jti^fHme  tive  aBeidui* 
tate^  Qbi  prolnde  de  bis  commodius  acouir  (CoAlal.  x 
cap.  14). 

*  Aliam  simitiiodinem  seu  comporafronem  mAam 
com  moia  aquaria  ride  eollat.  4  cap  18. 


m  JOANNIS  GASSIANI  GOLLATIONES.  776 

terrenis  viliis  expargalam  cunctisque  mondatam  fae-  A  propbeu :  ^  Expergiteimm^  Inquit,  ^iit  i$tit  ebrU^  ei 


cibus  passionum  ad  subiimitatem  perducere  natura- 
lem,  ut  ita  ad  Deum  oratio  ejos  nullo  Titiorum  poo- 
dere  praegravata  conscendat. 

CAPUT  V. 

De  caun$  quibtu  men$  no$tra  aggravatur, 
Notandum  lamen  quibus  ex  causis  gravari  roentem 
DominusdeBignaverit.Nonenim  adulteria,noD  forni- 
caiiones,  non  bomicidia,  non  blasphemias,  non  rapi- 
nas,  qu»  mortalia  esse  et  damnabilia  nullus  ignorat, 
sed  crapulam  posuit  et  ebrietatem,  et  curas  sive  sol- 
licitudines  saeculares  (Lue.  xxi).  Quae  in  tantum  nemo 
hominum  mundi  hujus  cavet  aut  damnabilia  judicat, 
ut  etiam  nonnuUi ,  quod  pudet  dicere  ,  semetipsos 
monachos  nuncupantes  iisdem  ipsis  distentionibus 


non  a  vino  {ioeli$  i).  Alius  quoque  :  Ob$tupe$eite  etl 
admiramini,  fiuciuau  et  vacUlaU  ^  inebriamini ,  et  non 
a  vino ;  movemini^  et  non  ab  ebrietate  {I$auie  xxix).  Gu -  \ 
jus  ebrieiatis  et  crapul»  vinum  consequenter  necesse 
est  ut  secundum  prophetaro  furor  draconum  sit. 
Ipsomque  viiium  de  qua  radice  procedat  adverte. 
Ex  vinea  enim  Sodomoruni  viti$  eorum,  et  $armentuM 
eorum  ex  Gomorrha,  Yis  etiam  fructum  vitis  istius 
atque  sarmenti  germen  agnoscere  ?  Uva  eorum  uva 
fetlie^  botru$  amarHudini$  in  ip$i$  {Deut.  xxxii).  Qu;£ 
oronia,  nisi  fuerimus  cunctis  viiiis  expurgati,  et  ab 
omnium  passionum  crapuia  sobrii,  absque  ebrietate 
vini  epularumque  omnium  afflueniia,  eril  cor  nosirum 
ebrietate  et  crapula  magis  noxia  prsgravatum.  Naui 


velut  innoxiis  etutilibusimplicentur.  «Quietria  licet  B  quia  saeculares  curae  etiam  in  nos,  qui  nullis  actibus 


mundi  istius  admiscemur,  cadere  nonnumqnam  po»- 
sint ,  manifeata  ratione  monstratur  secondum  regu- 
lam  seniorum,  qui  quidquid  necessitatem  victus  quo- 
tidiani  et  ineviiabilem  osum  carnis  excedit,  ad  saecii* 
larem  delinierunt  curam  et  sollicitadlnem  pertinere ; 
ul,  verbi  gratia ,  si  cum  possit  operatio  uniiis  solidi 
necessiiatem  nosiri  corporis  expedire,  ad  daorum 
vel  trium  solidorum  acquisitionem  nosmelipsos  pro- 
pensiore  veiimus  opere  ac  labore  distendere;  et 
«  cum  duarum  velamen  sufficiat  tunicarum,  ad  usum 
scilicet  noctis  ac  diei,  ^  domini  trium  vel  quatuor  (ieri 
procuremus;  cumque  unius  sive  duaruro  habiiaiio 

ALARDl  GAZiEl.GOMMENTARlUS. 

^  Scilicet  crapula,  ebrietas,  etcurs  sive  soliicitu-  G  mentorum  copiam  ac  Rupellectilem  comparant,  et 


secundum  liiteram  perpeirata  aggravent  animam, 
atque  a  Deo  separent  ac  deprimant  ad  terrena ,  est 
tamen  eoruro  faciiis  declinaiio,  ct  roaxime  nobis  qui 
taro  longa  rerooiione  ab  omni  saeculi  hujus  conver- 
satione  disjungimur,  et  istis  visibilib\is  curis  atque 
ebrieiatibus  et  crapulis  penitus  nulla  occasione  mi- 
scemur.  Yerum  est  alia  quoque  crapuia  et  ebrietas 
spiritalis  difficilius  evitanda,  cura  quoque  ac  soilici- 
tudo  saecularis,  quae  nos  etiam  posl  omnium  faculta- 
tum  uostrarum  perfectam  renuntialionem  et  vini 
epularumque  contineniiam  cunctarum,  et  quidem  in 
soiitudine  constitutos  frequenter  involvit,  de  quibus 


dines  saeculares,  quibusmonachi  subinde  implicaniur 
1*  In  Bibliis  regiis  locus  hic  Graece  ita  legitur : 
IxviQ^^aTC  oL  faOuovre;  il^  ohov  ocOtuv  ,  hoc  esl ,  exper»  . 
giscimini,  qui  ebrii  e$ti$  ex  vino  veitro;vel,  ut  Hiero- 
nymus  reddidil:  in  vino  vestro.  Caeterum  fatetur  idem 
Hieronymus  apud  Sepiunginta  legi :  Et  non  a  vino. 
Ejiis  verba  sunt  in  cap.  i  Joelis,  quibus  varias  ebrie- 
tatis  spiriiualis,  de  qua  bic  agitur,  species  ita  re- 
censet :  NuUa  re$  ita  inebriat  ut  animi  perturbatio. 
Est  ebrieta$  quce  ducit  ad  mortem.  Hobc  abominanda 
ebrieta$  est.  tst  ira  quce  justitiam  Dei  non  operatur,  et 
furori  proxima  mentis  $wb  impotem  facit ;  in  tantum 
m  labia  tremant^  dente$  concrepent^  vultu$  pallore  mu- 
tetur.  Quid  referam  de  gaudio  et  voluptate,  et  maxime 
amore,  qui  excmcat  cordi$  oculos,  et  nihii  aliud  aman- 
tem,  ni$i  id  quod  amat  cogitare  permittit  f  Annon  e$t 
dieenda  ebrieta$^  cum  propter  vile  $cortum  et  iguomi' 
niosam  corporis  partem  animiB  libertas  in  $ervHe$  bian- 


undequaque  coacervant;  nec  animo  quiescere  pos- 
sunt,  nisi  quinque  aut  sex  tunicas,  loiidem  logas,  lot 
chiamydes,  tot  reliquas  vestes  sibi  quoquo  modo 
procurent;  ut  habeant  in  singulas  pene  heiklomadas, 
ne  dicaro  in  dies,  nova  semper  et  diver^a  muiatoria 
vestimentoriii.i ,  quorum  unum  aui  aiterum  abuude 
siifliceret.  Qua  in  re  magnaro  sive  Reguiaeet  pro- 
fessioois  oblivionero,  aut  ncglectum ,  si  non  con- 
teinplum  prae  se  ferunt :  Regulae  quidem ,  qiiae  dicit 
$vfficere  monacho  dua$  tuniea$,  el  duas  cuculta$  (Reg, 
D.  Bened.  cap,  55);  et  in  omnibu$  eomiderandam 
illam  $enuntiam  Actuum  Apo$tolorum :  quia  divideba' 
tur$inguli$y  prout  cuique  opus  erat  {Act,  v),  non  am- 
plius.  Professionis ,  qua  paiiperiaieni  evangelicam  , 
cum  qiia  luxus  ille  et  vestinieniorum  copia  ex  dia- 
metro  pugnat,  complexi  siiiii  et  servaturos  se  sancte 
promiserunt.  Uiide  in  concilio  Trideniiuo  {Se$$.  ^ 
cap.  2  de  Regular.)  graviter  statuitiir  ut  Regularibus 


ditias  inciinatur ,  cum  furto,  $celere ,  atque  perjuriie  ^  mobittum  usum  (in  quibus  haud  dubie  vesies  praeci 

ope$  futura$  prceparat  votuptati;  et  cum  videatur  ab  ^  puum  iocum  obtinent)  ita  $uperiore$  permiltant^  ut 

omnibuSy$e  cestimat  non  videri  ?  Sed  et  avaritia  exccecat      eorum  supellex  statui  pauperlatis,  quam  profesei  cictif. 


animum  ejus,  cui  nihit  $atit;  et  muLiebris  timor^  et 
duleium  cupido  vitiorum.  Unde  dicitur  ad  eos:  Evigi- 
late  et  expergisdmini,  qui  ebrii  e$ti$,  nequaquam  a  vino 
{ut  tn  $olis  lXX  continetur) ,  sed  omni  perturbalione 
viiiorum.  fta  D.  Hieronymus.  Ergo  hanc  Gassiauus, 
ut  germanain  LXX  lectionem  hoc  loco  secutus  esi , 
Vulgata  autem  lectio  est:  Expergisdminif  ebrU^  et 
fleiey  et  utulatet  omne$  qui  bibiti$  vinum  in  duteedine^ 
quoniam  perHt  ab  ore  vestro. 

«  Locus  insignis  de  parclmonia  et  frugaliiate  mo- 
nacbis  sectanda ,  et  vitando  iuxu  ,  ac  superfluitatey 
tum  in  quotidianis  sumptibus,  tum  in  vestibus,  tum 
in  cellis,  sive  cubiculis,  aui  domicilils.  Etquidem 
quod  ad  vestes  attinet,  magnopere  bac  in  parte  de- 
liuqount  nonniilli  monacbi,  qiii ,  uno  aul  aliero  ha- 
bitu  honesio  minime  contenti ,  magnam  sibi  vesti^ 


conveniat;  nihilque  superflui  in  ea  $if^  nihii  eiiam  quod 
$it  necessarium  eis  detiegetur.  Quodsiqui$  aliUr  quid- 
quam  tenere  deprehen$u$  fuerit^  i$  biennio  activa  el 
passiva  voce  privatue  $it^  atque  eliam  juxta  $ueB  Requlcc 
et  ordinis  eonstilutiones  punialur  {In  cap.  7  tt  ^tfRe- 
gulce),  Sed  de  veaiium  abusu  et  excessu  vidc  piura 
apud  Turrecrematuni  etTriiheiniuui. 

^  Observavit  Guychius  iaquibusdam  codicibuspro 
Domini  legi  nobis,  iii  aliis  Demum,  iu  aliis  aliquoi 
mss.  vocabulum  Domini  expuncium  esse,  at  non 
recte.  Vuli  enim  dicere  abbas  Isaac,  quod  etsi  dua  - 
rum  tonicarum  sive  togarum  velamen  sufliciat,  his 
tamen  non  contenii,  procuremus  triuoi  vel  qoatoor 
tunicarum  domini  seu  possessores  iieri,  ut  superiaa 
eipositum  est. 


77»  fiOLLATIO  IX.  - 

sofllcUt  cellaroin,  tmbitione  sttcolari  atqoe  tropli- 
todine  delectati,  qoatoor  leo  qoinqoe  celJts,  et  bas 
easdem  exqoisiti  omtios  et  ctpacioret  qoam  oaos 
desiderat ,  exstmamos ,  •  passionem  libidinis  mon- 
dialis  in  qoibos  possomns  praeferentes. 

CAPUT  y\. 

De  visfOfie  cujwdam  s€Rti,  qtuim  sujfir  pratris  huiuieta 
operatione  protpextl. 
Qnod  non  sine  insiinclo  dcmonom  fieri  manife- 
stissima  nos  experimenla  docoemnt.  Nam  qoidam 
probatissimns  seniorom  cum  transiret  joxia  oellam 
Irairis  cojosdam,  bac  anlml,  qoam  diximos,  aegrito- 
dine  laborantis,  oipote  qui  In  exsiruendis  reparan- 
disqoe  superflois  inqoietus  qnotidianis  disteniionibus 
desodaret;  et  emiuos  conspexissei  enm  grati  malleo 
saxum  durissimom  conterentero,  tidissetque^iEtbio- 
pem  quemdam  aslanlem  ilii,  et  unacum  eodem  ictns 
mallei  junciis  consertisque  roanibus  illideniem  eum- 
qne  ad  operis  illius  instantlam  igniils  facibos  insii- 
gantem  ,  diolissime  substitit,  tel  impressionem  diris- 
simi  d«monis,  tel  fraodem  tant»  illusionis  admirans. 
Gum  eiiim  nimia  lassitndine  fatigatus  fraler,  reqoie- 
scere  jamqoe  finem  operi  toluisset  imponere,  insii- 
gatione  spirilus  illius  animaius  ilerum  resuroere 
maUeum ,  nec  desinere  ab  inteniione  ccepii  operis 
nrgebalur,  ita  ui  iisdem  ejos  Inciumentisinfaiigabi- 
Hier  sustenialtts  tanii  laboris  non  sentirei  injnriam. 
Tandem  Igilor  senex  tam  dira  daemonis  ludiflcaiione 
permolus ,  ad  cellam  fralris  diterlit ,  saluiansqne 
eum,  Qnid,  inquit,  esl»  frater,  isiud  opus  qood  agis? 
At  ille :  Laboramus ,  all ,  contra  istud  durissimum 
saxom ,  tixque  illud  poiuimus  aliquando  conierere. 
Ad  haecsenex:  Bene  dixisli,  vix  potuimus;  non  enlm 


-  DB  ORATiONC.  778 

A  soluseras,  cum  illud  caederes,  sed  fuit  alios  tecom» 
quem  non  tidisti,  qui  tibi  in  boc  opere  non  tam  ad- 
Jutor  quaro  tiolentissimns  iropulsor  astabat.  Et  id" 
drco  morbom  ambitus  ssecnlaris  nostris  mentibos 
«  non  inesse,  uon  utique  eorom  lanlnm  negoiiomm 
abslinenlia  comprobabit,  quae,  etiamsi  telimos,  ex- 
petere  tel  explere  non  possomns;  neque  illamm  re« 
rum  despectus,  quas  si  aifectaterimns»  tam  apud 
spiritnales  tiros  quam  apod  saecnli  homines  notabilei 

.  prima  fronte  reddemnr ;  sed  cum  etiam  illa  quae  no- 
strae  suppetunt  poteslati ,  et  honestate  qoadam  ti« 
dentor  obnnbi,  rigida  roentis  districlione  respuimns. 
Et  retera  non  rolnos  b»c  quae  parta  tidentur  el 
minima,  quaeque  ab  his  qni  nosirae  professionis  sunl» 
ceraimus  indiiTerenter  admitti,  proqualitate  sua  ag- 

B  gratant  mentem,  qnam  illa  majora  qu»  secondom 
suom  statum  Meculsrium  sensus  inebriare  consuete* 
runt,  non  sinenies  [AL  nec  sinunl],  deposita  fttce 
terrena ,  ad  Deum  in  qoo  semper  deflxa  esse  debet 
inientio ,  monachum  respirare »  cui  ab  illo  suraroo 
bono  tel  parta  separatio,  niors  praesens  ac  peroicio- 
sissimus  interitus  est  credendus.  Gumque  mens  tali 
fuerit  tranqnillitate  fundata ,  tel  ab  omnium  carna- 
lium  passionum  nexibus  absoluta,  et  ilii  uni  summo- 
qoe  bono  tenacissima  adhxserit  cordis  intentio,  Apo<- 
stolicom  illod  implebil ,  Sine  intermittione  orate 
(I  Theu.  t).  Et,  In  omni  loco  ievantee  purat  manuit 
$ine  ira  et  ditceptatione  {l  Tim.  ii).  Hac  enim  purila- 
te,  sidici  potesi,  sensu  mentis  absorpto  ac  deterreno 
siiu  ad  spiritalem  atque  angelicam  similitudinem 

C  reformato,  quidquid  inse  receperil,  quidqoid  tra- 
ctaterit,  quidquid  egeril,  purissima  ac  sincerissima 
erit  oratio. 


ALARDl  GAZiEl  GOMMENTARIUS. 


•  Id  est,  arobiiionem  mondanaro,  ut  Dionysius  ex- 
posuii. 

^  Dscmonem  in  forma  ^ihiopis  plerumque  appa- 
rere  solitum  superius  niuliis  exemplis  ostendimus 
{CoU.  ^c.  45) ,  quibus  alia  pliiriroa  addi  possent. 

•  Perperam  hic  et  magna  typographi  o&citantia 
omissa  fuit  in  priore  noslra  editione  tocula,  non 
(  quod  tamen  vitium  etiaro  in  nonnuilis  antiquiori- 
rus  exemplaribus  deprehendit  Guychius,  nt  in  ejus 
notis  castigatoriis  tidere  est ),  qoa  sublata  conse- 
qnens  est  sensum  reddi  omnino  coiitrarium  ,  nec 
mious  a  teritaie  quam  a  mente  Aucioris  alicnum  , 
ui  patet  atlendenti.  Sensus  enim  terus  e&t,  quem 
Dionysius  Carthus.  sua  parapbrasi  tel  potius  clariore 
syniaxi,  et  ordinata  terborum  serie,  seu  conslru- 
ciione  I  ut  tocanl,  elucidavii  bunc  in  modum  : 
Abttinentia ,  teu  cetsalio  ab  illit  negotiit  qua  exercere 
non  potsumutt  etiamsi  velimut,  et  detpectio  rerum 
ittarum  quarum  appetitio  faeeret  not  prima  fronte  re- 
prehensibites  tam  apud  tpiritatet  virot  quam  apud 
teecularet  hominetf  non  tatis  ostendunt  vitium  scpcu/a- 
ris  ambitionis  nosiris  mentibus  non  inetse  :  sed  dum 
etiam  rigida  mentis  districtione  respuimus  iila  quce 
nostrm  suppetunt  potestati ,  et  cum  quadam  honestate 
videntur  poste  haberi,  Sic  Dionysius.  Cnl  opiiniecon- 
s^^nat  tiarum  Gollalionum  Gallica  ^  versio  a  Joaiine 
Lavardino  edita  una  cum  annotationibus  Dom. 
CuychiiGallice  liidem  translatis,  nulla  umen  ejus,  ut 

*llujtts  umen  versionis  non  meminit  Possevlous  in 
apparatn  ioter  oper,  Lavtrdini, 

Unou  XLIX, 


{^rimi  Auctoris  facU  mentione.  Sic  igitur  11  le  hnnc 
ocum  proprio  idiomale  reddidit :  Pour  ceste  cause  non 
seutement  Cabstinence ,  ou  deiay  de  ces  negoces  ,  que 
nous  ne  pouvous  exercer^  ores  que  nous  le  voutions ;  ne 
ie  mespriSf  ei  reiet  de  ces  choset,  tesqueiies  si  nout  affe- 
ctonSt  et  convoitons ,  nous  rendent  soudaiu  reprehensi- 
bies  tant  en  ia  presence  det  hommet  tpiriiueit^  que  if- 
culiers^  ne  monttrent  pat  atsez  tufisamment ,  que  ie 
peehi  de  Cambiiion  tecuiiere  tie  repote  point  dedant  noz 

.  etpritt :  mait  bien,  quand  avec  une  estroiVe  riaueur  de 
notire  ame,  nous  reiet(ont  tout  ce  qui  ett  shDx  nostre 
puissancet  et  qui  sembie  pouvoir  estre  retenu^  ou  possO' 
di  avec  quetque  honncsieti.  Haclenus  Gallicus  inler- 
pres.  Manireslnm  autem  est  nosirum  collatorem  hic 
respicere  poslrema  illa  terba  prsccdentis  cap. ,  qui« 
bus  tilliim  ambitionisin  quibusdain  monachis  iU  per- 
Slrinxeral  :\Cumque  unius  sive  duarum  habitatio  sufi* 
cittt  ceHularum,  ambitione  sceculari  atque  amplitudine 

|x  deiectaii ,  quatuor  seu  quinque  cetiat^  et  /las  eatdem 
exquititiut  ornatas,  et  capadoret  quam  utut  detiderat^ 
exttruamut ,  pattionem  tibidinit  mundiaiit ,  tii  quibuf 
postumut,  prceferentet,  Gui  vitiu  aiohitionis  seu  libi- 
dinis  mundialis  ostendit  modo  subjnccre  non  solum 
qui  sibi  impossibilia  ,  aul  a  suo  stalu  et  condilione 
aliena  secianlur,  aul  qui  nova,  insolitn,  ant  siiignla-* 
ria,  vel  quoquo  modo  iiliciu  ei  probibiu  affectanl  et 
concupiscunt;  sed  et  qui  superflua  et  curiosa  appe- 
tunt ,  pula  plures  ccllulas,  vel  orn^iiores  tel  capa^ 
ciorcs  quntn  nccessiias  rcquirat,  etiamsi  eoruin  sub- 
sini  poiesiaii,  et  honesio  aliquo  prxiexiu  tideanluf 
posse  excusari. 

9» 


779 


JOANNIS  GASSIANI  GOLLATIONES. 


7bO 


CAPUT  VIL 


Virum  majorit  dificuluiiit  tit  enttiodiri  ce§iHtionm 
bonat^  quam  p^rare? 

Geraiuuis  :  UtimiQ  ^mik  BMvto  dti|ue  «  «ailem 
laciiiiaAe  qua  •eminfl  spirkalium  oogiiftUonuin  pic" 
rumque  concipimns  ,  etiam  perpeiotUiem  earum 
possidere  possemus*  Gun  emfln  fuerint  sive  per  roe* 
moriiinScripUHrarum,  seu  per  recordaiionem  sptri^- 
taiium  quorumque  actuimi,  vei  cerie  per  iiiiuiium 
Sacramentorum  CGelestium  nostro  corde  concepiae , 
insensibili  quadam  fuga  lapsffi  quantocius  evane- 
scunt.  Gumque  aiiaaquaslibet  occasiones  spiritaLium 
sensuum  mens  nostra  repererit,  rur&usaliis  irrepen- 
tibus,  ips»  quoque  qude  apprehenaae  fuerant,  4u- 
brica  voiubilitaie  diffugiunt,  ita  utnuUam  coiiatan* 


A  genti  cordis  coniritione  atque  animi  puritate,  ei  il- 
luminatioiie  sancii  Spirltits ,  arl)itr«r  e6mprelieiiitt 
Bon  posae.  Tot  enim  sunt  quol  iii  animi  una^  imo  in 
eumtis  aapnMbu8«  atatuft  queunc  qualtlaliesque  geAtf* 
rari.  fii  ideo  lioet  seiamns  nos  pr«  hebetudine  «mr» 
dis  noslri  universos  oralionum  speeiea  non  poaott 
perspicere,  tamen  in  quanttim  mediocritas  experien- 
ti«  noair^  assequ^  prs&v^luerit»  digercce  eaa  utcuna* 
que  tentabimus.  ^  Secundum  mensuram  namque 
puriialis  in  qua  mena  iinaqusM|ae  proticit ,  et  quali- 
taiem  staius  in  quo  vel  ex  accideniibua  indinainry 
vel  per  s«an)  renovatur  induslriam,  ipsa  quoque  mo« 
roeniis  singulfa  reformatur ,  et  idcireo  uiiirormes 
orationes  emilli  seraper  a  nemine  posse  cettiasimum 
t»l.  Aliier  enim  quiaque  supplicai  cum  alacer  esi , 


liam  sui  rt^^tinens  animus ,   nec  poteaiate  propria  q  aliter  cum  tristitiae  seu  desperalionis  pondere  prte* 


aanctarum  cogitationuffi  possidens  firmilatem,  etiam 
lonc  cum  eas  videiur  utcumque  relinere  ,  forlvito 
tllas,  et  non  de  indusiria,  concepisse  credamr.  Qne- 
nodo  enim  ortus  earum  nostro  arfottrio  puiabitur 
ascribendus,  quarum  perseveraniia  non  coosistil  in 
nobisT  Sed  ne  forte  sub  hiijus  quaestionis  indagiiie  a 
coapto  narraiionis  ordine  longius  evaganies  exposi- 
lionem  propositam  super  orationis  slaiu  diuiiui  re« 
tardemus,  suo  hanc  tempori  reservautes,  de  quali- 
late  orationis  instaniissime  quaesumus  informari, 
praeserlim  com  nullo  lempore  nos  ab  ea  cessare 
beatua  Apostolua  moneal  dicens  :  Sine  inlermittione 
orate  (I  Thett.  v).  Et  ideo  primum  de  qualiiate  ejus 
desideramus  insiitui,  id  est,  qualis  debeat  emitti 
semper  oratio ;  deinde  qualiter  hanc  eamdem,  quae-  G 
eumque  est,  possidere  vel  exercere  sine  inierniis- 
slone  possimus.  Non  enim  parva  cordis  inieniione 
eam  perfici  posse,  et  experieniia  quoiidiana,  et  pro- 
secuiio  tuae  sanctilatis  ostendil,  qiii  finem  monachi 
ac  toiius  perfectionis  culmen  in  orationis  consum- 
matione  coosistere  definisti. 

CAP13T  YIU. 
Retpontio  de  diversit  orationum  qualiiatibut, 
Isaac  :  Universas  orationum  species  absque  in- 


gravalur ,  aliler  curo  spiriiftlibus  successibus  vigei» 
aiiier  cum  impugnaiionum  mole  deprlmltur,  aliter 
cum  veniam  peccatorum,  aiiier  cum  acqaisilioneni 
graiiasaea  cujnslibei  virtuiis  ezposcit,  vel  certe 
exsiincUenem  cujoslibet  viiii  deprecauir,  aliter  cuna 
consideraiione  geliennae  ac  fuluri  judicii  timore 
compungitor ,  aUier  cum  spe  fuiurorum  bonoruna 
desiderioque  inflammatur,  aliter  cum  in  necessitati- 
bus  ac  periculis ,  aliier  cum  in  securilate  ac  tran- 
quillltate  versatvr ,  aliter  eum  sacrameniorum  coele^ 
stium  reveiatiotiibas  illuslratur,  aliter  eiim  Meriti* 
tale  virtutum  ac  sensuom  ariditate  eonsifingilur. 
CAPUT  iX. 
De  quadripartita  orationum  tpeeie, 
Et  idctrco  his  super  orationum  qualitate  digesiis, 
licet  uon  quantum  exposcii  materiae  magniludo,  seti 
quanium  vel  temporis  admiilit  anguslia  ,  vel  cerie 
capere  tenuiias  ingenii  nostri,  ei  cerdis  prievaiei 
hebetudo,  majornobis  nunc  imminet  difficulias ,  ua 
ipsas  sigiliaiim  orationum  species  exponamus ,  quas 
Apostoliis  quadripartita  ratione  disiinxit,  ita  dicens  : 
Deprecor  itaque  primo  omnrtim  fieri  obtecrationei^ 
orationett  postulationei^  graliarumactionet  (I  Tim,  ii)« 
Quae  ^  non  inaniler  ab  Apoatolo  iia  [tiisse  divisa 


ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


«  Hujus  rei  insigne  exemplum  observare  poies  in 
D.  Augusiino,  loto  praesertiin  libro  octivo  suarum 
Confessionnin,  quo  initium  su£  conversionis  descri- 
bii :  et  confer  hunc  locum  cum  cap.  17  et  18  primaa 
collutionis,  ubi  de  cogitaLionum  mobilitale  et  roeniis 
justabiiil.tle  agitur. 


sostomuip.  Yerum  cfimmunior  et  probabiiior  est 
aiioruin  Patrum  senteniia,  diversas  oraiionum  spe- 
cies  liis  vocibus  ab  Aposiolo  designatas  (ul  docet  hic 
abbas), quae  etiani  in Graeco  textu disiinguuotur.Naoi  ^ 
prinio  loco  ponitnr  SsQo-fif ,  secundo  irisoccux^^t  ^^^" ' 
lio  cvTsOgccc.  Secundo,  quoniam  hasc  iiariiiio  et  dis- 
^  Variainr  oratio  pro  varia  disposilione  oranlis.  D  tinciio  fubobi>cura  apparet,  videniluin  brevilerqnid 


El  h£C  priina  partiiio  orationis,  eaque  indefinita,  ex 
parte  subjecd. 

•  Verba  Apostoli  in  priore  ad  Timotheum  cap.  ii; 
Obteero  igitur  primum  omnium  fieri  obsecrationet,  ora- 
tionet,  posiulalionet,  graliarum  actionet ,  etc.  Quibus 
similia  sunt  illa  ad  Pbilipp.  v  :  In  omni  oratione  et 
obtecraiione  cum  gratiarum  aciione  petilionet  vettrm 
innolescant  apud  Ueum.  Quibus  verbis  censeiur  Apo- 
slolus  voluisse  disjiinguere  velut  quatuor  genera,  sive 
species  orationis.  Ubi  primo  noiandum  de  tribiis 
primis  vocibus  quosdam  cxisiiinare  eas  esse  synony- 
roas,  el  ab  Aposiolo  simul  adhibilas  et  congest.is  ad 
majorem  emphasim  et  monitionis  energiam.  Proinde 
noluisse  Apostolum  per  has  voces  partitionem  ali- 
quam  indicare ,  sed  rem  eamdem  pluribus  vocibus 
sjnonymis  inculcare.  lu  Theophylactus  post  Cbry- 


Patres  de  ea  scriplum  reliqneiini.  Igilur  S.  tiitarius 
scribensin  psalmuin  gil:  Quatuor^  inquit  (Lib.  i  i^ 
Bonii  Operib.  in  pariic.  c.  S).  genera  orationum  Apo- 
ttolut  ette  tignificat  ad  Timoiheum  tcribent,  Exorft 
ergo  primo  omnium  fieri  precationet,  oraiionei,  po</«- 
laiionet ,  graiiarum  actionet.  Uumilitaiis  nottra:  esi 
deprecari,  magnifieentim  Dei  ett  orari,  fidei  cstpottu^ 
lare,  confetsionit  et  iaudit  ettgratutari.  S.  Auibrosiug 
lib.  VI  de  Sacramentis  cap.  v  ;  Inchoari,  iiiquit,  pr^ 
tio  debet  a  Dei  laude;  teqnitur  deinde  obtecratio,  sicui 
Aposlolut  docuit  dicent :  Obsecro  primum  fieri  obte- 
cralionet^gratiarum  aciiones.  Primaergooratiolauden 
debet  habere  Dei ,  tecunda  tuppiicationem ,  tertia  po^ 
ttulationem  ,  quarta  gratiaru  aciiotionem.  Ubi  prim^ 
locoponiioraiionem,  quam  vocailaiidem  Dei.  S.  Aa« 
gustinus  epist.  59  ad  Paulinum  J^ip  de  bjys  vpcibua 


T81 


COLLATIO  IX.  —  DE  ORATIONE. 


782 


Hiiniroe  dabitandum  est.  Et  primitus  indagandum  A 
quid  obsecratione,  quid  oraiione,  qnid  posiulaiione . 
quid  gratianHD  actione  signetur  :  deinde  perquireu- 
dum  QiriHD  htt  quatuor  species  at  orante  sint  parf- 
ter  assvmeodae ,  id  est,  ut  omnea  simul  In  unaqua^ 
qn^  «n^ieatione  jungaAtur;  anficissimsigitlaiimque 
sint  eiforeiid«,  ut  puta  nunc  quidem  obsecrationes , 
Bime  fero  orationes,  Bune  aniem  postulationes  seu 
gratianim  «ctioiiefl  oporteat  promi ;  an  certe  aliua 
qvfdem  obseeratioiies,  aKus  gratiarnm  actiones  Deo 
debeat  eibibere,  secundum  menBuram,  sdHcet  aeia- 
tia  81» ,  iii  qwi  unaquseque  mens  per  Intentionis 
pf«fteil  iudMtriam. 


CAPUT  X. 

D$  ardine  ipecierum  orationis, 
Et  idcirco  primum  proprielates  ipsas  sunt  nomi- 
num  verborumque  traCtandae,  ac  discutiendum  quid 
inter  orationem  et  obsecrationem  ac  posiulationer/) 
intersit.  Deinde  similiter  perscnnandum  ^  utrum  sl^ 
giltatim  sint,  an  pariter  exliibendae.  Tertio1iidag;)n- 
dum  utrum  etiam  ipse  ordo  qui  ita  est  Apostoli  au- 
ctoritate  dispositus  aliquid  amplius  finstrual  audito- 
reni,  aii  siinpliciter  accipienda  sit  isia  distinctfo,  et 
indifferenier  putanda  sit  ab  illo  tnjiier  fuisse  digesta, 
quod  mihi  satis  videtur  absurdum.  Non  enim  cre- 
dendum  est  aliquid  transitorie  ac  sine  ratione  Spi- 


ALARDI  GAZiGl  GOMMENTARIUS. 

disserit,  et  totum  hunctocum  refert  ad  liturgiam  et  3  luis  audeas  petere  quod  oportei,  Porro  ad  quarinm 

ta--.. —  mj: —   --  /\L -• ..I j.  —         genus  orationis  ,  quod  e$t  graliarum  aeiio^  perpaucon 

attingere  credo;  et  quo  rarius  ,  eo  pretiosius  est»  Mul- 
tam  enim  prorsus  graUam  Inveniel  apud  Oeum^  quem^ 
juxia  promissiottem  suam^  exaudit  antequam  invocelur^ 
et  teslimonium  reddii  spiritui  ejus  spiritus  quem  habet 
ex  Deo^  quoniam  exauditum  est  desiderium  ejus,  ita  tit 
ceriusjam  nouorare,  sed  fratias  agere  possit,  Sicenim 
habes  xh  Latari  resuscitatione^  ubiOominus.  ticet  prius 
nihil  orasset:  Pater,  inquil,  gratias  ago  libit  9"i'<  on- 
disii  me  {Joan.  viii).  Prima  igitur ,  id  est,  obsecratlo 
vereeundo  (iat  affectu,  Secunda,  quam  proprie  diximus 
orationem,  affectu  puro,  ut  videlicet  non  dissimulemus 
peccata  ,  non  nos  palpemus;  scientes  quod  sic  quisque 
invenit  graiiam  apud  Oeum,  si  invemus  fuerit  durus 
judex  in  semetipsuin,  Tertiay  id  est,  poitulatiOfamptum 
qucerii  affectum,  et  fiducice  latitudinem^  sicul  scripium 
est :  Postutet  autem  in  fide  nihit  hcesiians.  Quarta,  quoi 
est  gratiarum  actio,  ipsa  debetesse  devotione  plenissi- 
ma  et  deliciis  affinens.  Uucu^qiie  verba  D.  Beniardi , 
muliis  iniermeiitis  viiand^e  prolixiiatis  caiisa  prae« 
termissis.  S.  Thomas  explicans  banc  ipsam  pariiiio- 
neui  (^-'2,  q,  83,  a.  i),  scribit  in  omni  oraiioue  iria 
esse  iiecessaria  :  primo,  ut  aiiimus  conjungatur  cuin 
Deo,  quod  llt  per  oralionem ,  quoe  esl  elevaiio  et 
ascenslo  meniisin  Deum;  secundo,  ut  aliqiiid  petatur 
a  Deo,  quod  (it  per  pustuiaiionem;  leriio  ,  ui  propo* 
naiur  raiio  aliqua  impetrandi  quod  peiiiur  ,  vi  hoc^ 
iiiquit,  vei  ex  parte  Dei,  vet  ex  parte  peteniis.  £t  ra- 
tio  quidem  impeirandi  ex  parte  i)ei ,  prima  et  prx- 
cipua  est  ejiis  lioiutas ,  propler  quam  pelimus  exau- 
diri,  secuiidum  iliud  Danielis  ix:  Propler  temetipsum, 
inclina,  Deus  meus,  aurem  tuam.  Altera  ratioest  me- 
ritum  GhrisU,  quod  eiiam  proponiiur  per  olisecralio- 
nem,  quse  est  persacracontestaiio,  utcum  dicimus: 
Per  naiiviiatem  tuam  iibera  nos ,  Domine,  Ratio  vero 
impetraiidi  ex  parte  peteuiis  est  gratiarum  aciio ; 
quia  de  acceptis  beneficiis  graiias  agcnies  meremur 
accipere  potiora ,  ut  in  coilecta  diciiur.  Explicat 
cedere,  stuSent  quasi  per  aiios  suppUcare,  Tale  est  })  deiiide  S.  Thomas  hxc  omnia  reperiri  et  ohservari 


saerificium  Missae,  et  Obsecrationes  quidem  ait  perti 
nere  ad  preces^  quce  fiunt  in  Missa  ante  consfcrntionem; 
orationes  vero  cupi  benedicilur  et  comecraiur  hostia , 
ef  ad  disiribuendum  commnuitur ,  hoc  est,  a  coiise- 
cratioiie  us(iue  ad  cQmmuiiiuuem.  Postuiationes  au" 
lem  dicil  esse  preces  quibus  populus  benedicitur,  Tunc 
enffii,  inquii,  Aniistites  (id  est,  episcopi  vel  pasiores) 
veiutadvocati^susceptos  suos  (idesi,  populumsibi  com- 
niissum)  mtieriCor(^i«iiii(p  offerunt  pieiati.  Quibusper- 
actis,  et  parlicipato  tanto  SacramentOy  gratiarum  actio 
cuncta  conctuait ,  quam  in  iiis  etium  verbis  uitimam 
commendavit  Apostolus.  Ca.Hsiauu8,  sive  abbas  Isaac, 
in  liac  collaiione  saii»  fusedisputat  de  hac  pariiii(me, 
ei  hoc  in  sumina  docel,  per  obsecraiioneiu  inteliigi 
orationem  pro  remishione^  peccaiorum;  per  oratio- 
nem,  voia  qiiibus  Deo  aliquid  ofTerimus;  per  postu- 
'laiioiiem,  sive  inierpellaiionem  ,  preces  quas  pro 
alionim  saluie  fundiuius ;  per  graliarum  actionem, 
landes  Dei  pro  accepiis  benfUciis.  $.  Dernardusinp 
fienii.  de  Quatuor  Modis  oraiidi  {Tomo  I  infer  ur.  de  ^ 
Diversis),  per  obsecialionem  inteliiKit  oratiouem 
peccatoris  poeniteniiam  incboantis,  qiii  intercessorea 
adhibet,  nnndum  audens  per  se  ad  Deuin  accedere ; 
per  oratii>iiem  vero  preces  pCBniteuiis ,  qui  per  sea 
Deo  puslulat  indulgentiain;  per  posiulaiioneiii  ora- 
tioneui  justi,  qui  peiil  regnuin  coelurum  et  alia  ne- 
cessaria  ad  salutem;  per  graiiarum  aciioneiu.  ora- 
lioneinviriperfccii,qui  se  certo  confidii  eiauditum. 
Sed  satius  videtur  Ipsum  suis  verbis  audire  raiioci- 
nantem  :  Sunt^  inquit,  quos  adhuc  peccati  conscientia 
terret  et  cruciat ,  nondum  accepta  resistendi  virtute^ 
tum  uiticet ,  cum  primum  ipsos  in  peccatorum  cxne 
iacentes  Spiritus  veritatis  irradiat^  etexcitaus  erube- 
seere  facit ,  et  timere  Deum ,  dtttii  vident  immaniiatem 
eriminum  ,  meritorum  exiguitdtem ,  et  velut  ardentem 
coram  se  ^ehennam^  expaveuentes^  quoniam  in  seipsis 
boni  fiti  ifii'€niiin(,  aliunde  apprehendunt  unde  tegan- 
tur.  Quia  ergo  timent^  et  merito  timent  per  seiptos  ac- 


iltud  orationis  genus,  quo  solemus  dicere:  Sancte  Pe- 
trCf  ora  pro  nobis  ,  et  simitia,  At  vero  jam  continendi 
viriute  acceptOj  serurus  accedit,  qui  sibi  conscius  fuerit, 
pro  deiictis  prceteritis  veniam  quarens ,  et  oratione 
Uiens ,  quce  oiis  nosiri  est  ratio ,  quando  jam  ore  suo 
toqwtuir  cum  Deo  suo.  Uinc  illudest  auod  Maria  Mag- 
dalena^  quamquam  non  minus  humilis  hosmorrhoissa 
illa  (Luc,  vii  j,  non  sic  tamen  veretur  accedere^  sed  ri- 
gat  iaerymis  pedes,  capiltis  tergit,  ungit  unguefito^ 
oscuttttur  oredevoto  (Lue.  vni)  :  uude  satisiiquetquod' 
iam  proposuerat  Ui  corde  suo  a  peccato  deinceps  nbsti* 
iiere  et  quasi  profiuvium  stabat.  Quod  si  jam  consecu- 
tu$  es  tu,  primumesl  ut  ipsiDomino  inoratione  loquens 
recogitesanuos  tuos  in  amaritudine  animce  tuee.  Deinde 
posiquam  in  lamentis  poeniienlias  aliquamdiu  perseve- 
rans,  hilaritatem  quamdam  et  fiduciam  conceperis  tn- 
duigentiee ,  accede  jam  ad  poUuiatioues ,  ut  ucurus  , 
tanufuam  receptus  in  gratiam  Domini^  tibi  et  eonservis 


in  coliecia  de  Saiicta  Triuilaie.  Nam  cum  dicimus  : 
Omnipotens  sempiterne  Dcus  ,  oratio  est ;  cum  addi- 
mus :  Qui  dedisti  famuiis  tuis  in  confessione  verce  fidei 
wterncB  Trimtatis  gjoriam  agnoscere^  elc,  graiiarum 
nctio  est ;  cuin  adjiiiigimus :  Tribue^  qucesumus^  ut 
ejusdem  fidei  firmilate  ub  omnibus  semper  muniamnr 
adversis,  postiilalio  esi;  cuin  coiicludiuius :  Per  Do» 
ininum  nostrum  Jesum  Oiristum,  etc,  obsecraiio  e.st. 
Sulnlit  deiiide  S.  Tiiomas  ad  buiic  iocuni  Cassiaui 
specians  :  In  coilaiionibus autem  Patrum  diciturquod 
obsecratio  est  imploralio  pro  peccatiSy  oratio  cum  ali" 
quid  Deo  vovemus ,  postutatio  cum  pro  aiiis  pelimds. 
Sed  primum  melius.  Sic  ipse. 

^  Id  est,  an  in  omni  oratione  concurrant  etrequi- 
rantur  qualuor  isue  conditiones  seu  paries  pratio- 
nis;  an  vero  separaiim  reperiantur  in  diversis  sct* 
licei  orationis  speciebus  vei  partibos;  cui  quaestioul 
respondetur  infra  cap.  15. 


}S3  JOANNIS  CASSIANI  GOLLATIONES.  784 

ritum  sanctam  per  Apostolam  protulisse.  Et  idcirco  A  airo^d^ca,  in  Lalino  legitijir :  Vola  mea  Domino  red^ 
eodem  quo  coepimus  ordine,  prout  Dominus  dona- 
Terit,  singula  reiractemus 


CAPUT  XL 

De  obtecralione 
Depreeor  ilaque  primo  omnium  (ieri  obseeratione$ 
(I  Tim,  II ).  *  Obsecratio  est  imploratio  seu  petitio 
pro  peccatis,  qua  vel  pro  praeseniibus  vel  prxterilis 
admississuis  unusquisque  coropunctus  veniam  de- 
precatur. 

CAPUT  XIL 

De  oratione. 

Orationes  sunt  quibus  aliquid  ofTerimus  seu  vove- 

mus  Deo,  ^  quod  Grxce  dicittir  i^xn,  id  esi  votum. 

Nam  obi  dictiur  in  Graeco  ra;  cO;^dcc  /xou  tw  kv^igj 


dam  {Psalm.  cxv),  quod  secundum  proprietatem 
verbi  ila  ezprimi  potest  :  orationes  meas  Domino 
reddam.  Ulud  quod  legimus  in  Ecclesiaste»  Sivo- 
verit  volum  Deo^  ne  moram  fecerit^  reddere  illud  (£<;- 
eles.  v),  in  Graeco  simpliciier  scribitur  ion  ivgii  r&x^ 
Kv^Mi,  id  est,  ^  Si  oraveris  orationem  DominOf  ne 
moram  feceris  reddere  illam,  Quod  iia  ab  unoquoque 
nostrum  implebitur.  Oramus,  cum  renuntiantes  hiiic 
mundo  spondemus  nos  mortiflcatos  cunctis  actibos 
et  conversationi  mundancc,  tota  cordis  intentione 
Domino  servituros.  Oramus  cuin  promitiimus,  sa^- 
culari  honore  contempto  ac  terrenis  opibus  spretis  » 
in  omni  contritione  cordis  ac  pauperiaie  spiritus 
nos   Domino  cohsesuros.  Oramus   cum  polliccmur 


ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


«D.  Augustinus  loco  supra  citato  (Epist.  59),  pro 
obsecraiioue  legit  deprecationem,  quam  et  a  preci- 
bus  sive  precationibus  ita  distinguit :  Precationem  , 
inquit,  et  deprecationem  mulii  idem  putant^  el  hoc 
quotidiano  usu  omnino  pra!valuit.  Qui  autem  distin- 
ctius  Latine  locuti  sunt,  preeationibus  utebatitur  in 
optandis  bonis ,  deprecationibus  vero  in  devitandis  ma- 
iu  ;  precari  enim  dicebant  esse  precando  bona  optare ; 
imprecari  mala,  quod  vulgojam  dicitur  malediccre  ; 
deprecari  autem  precando  depellere, 

^  VideturCassianus  legisseapud  Apostolum  exfx&s', 
cum  tamen  in  Grgeco  textu  qui  nunc  habetur  non 
legalur  lOxaf ,  sed  7r/30ff«ux«ff,  id  est  orationes.  Qnani 
lectionem  eliaiii  D.  Augustinus  ita  prohat  et  confir- 
mat  (Ubi  supra).  ut  contrnriam  Cassiani  lectionem 
reruiet  his  verbis  :  Oraiiones  quas  Grcscns  habet 
frpoirsvxa;,  distinguere  a  precibus  vel  precationibus 
omnino  di  fcile  est.  Quod  vero  quidam  codices  non 
hahent  orationes,  sei  adorationes,  quia  non  dictum  est 
in  Grmco  eOx«?,  ^ed  TzpwrtMyjxi,  non  arbitror  scienter 
interprelatum;  Ttpoat^ox^^  *"*»*  orationes  dici  a  Grce- 
cis  notissiinum  cst,  Et  utique  aliud  est  orare,  aliud 
adorare.  Et  infra,  oamdem  dininctinnem  clarius  ex- 
plic:ins  :  Nam  eam,  inqnit,  quam  dicunt  eO;(^v,  raro 
ita  Scriptura  potiit^  ut  inteUigalur  oratio,  scd  plerum- 
que  et  mullo  usitatius  votum  appellat  gu;^i}v ;  7rjoocrcu;^)3v 
vero,  quod  verbum  ita  positum  est,  unde  tractamus, 
semper  orationem  vocat.  (Jnde  hanc  verbi  originem^ 
$icut  superius  dixi,  nonnulli  erudite  intuentes^  npotrev 
Xnv  non  orationem.sed  adorationem  dicere  voluerunt, 
qua:  potim  7rpo<Tr.vv*](jtf  dicitur,  Sed  quia  oratio  inter- 
dum  dicitur,  quce  vocalur  suxiq»  adoratio  putala  est 
npofft^jxn'  Porro  si  miiatiuSt  ut  dixi,  in  Scripturis 
votum  appellatur  tvxn,  excepto  nomine  generali  Ora- 
tionis,  eaproprie  intelligenda  est  oratio  quam  facimus 
ad  votum,  id  est^  rcpog  evxnv.  Voventur  autem  omnia 
qiio!  offeruntur  Deo,  maxtme  sancti  altaris  obUitio. 
Ihcienus  s:uictus  Aiigustinus.  In  camdem  fere  sen- 
tcntiam  Gregorius  Nyssenus  ulriusquc  vocabnli  vim 
nc  difTorentiam  eipfical  his  verbis  (Orat,  2  de  ora- 
tione  Domin.  MaHh.vi) :  Cum  ora/ts,  inqiiit,  non  dixit^ 
oTKv  ev;^uT8e,  id  est,  cum  vota  facitis,  sed  otov  itpocr' 
6ux))a9fi,  cum  oratis;  quasi  idquod  ad  votum  perti- 
net,  officiumjam  ante  prosstitum  esse  conveniat^  prius» 
(junm  per  orutionem  Dens  adeatur.  Sed  qncenam  est 
liornm  nominum,  quod  adsignificationem  attinetdiffe- 
rentia  ?  i^x^*  *^  ^^'>  votum^  quidem  promissio  est  ali^ 
cnjus  rei^  quce  pietatis  nomine  dedicetur,  et  sacris  de- 
siitieiur  ;  irpotrsvx^  autem,  id  est,  oratio^  est  petitio 
bonorum,  qum  Deo  cum  supplicatione  offertur,  Quo- 
ttrani  igitur  fiducia  nobis,  ut  libere  loquamur^  opus  esi 
Cum  suppUcaturi  pro  commodis  nostris  ad  Deum  acce- 
dilnus,  necessario  quod  ad  votum  pertinet^  officium 
preecrdet,  ut  eo  quod  a  nobis  praistart  debebat  officio 
(Mnctif  ita  dmceps  confidenter  invicm  Q  Deo  benefi' 


B  cium  petamus.  Quamobrem  Propheta  :  Vota  mea,  tii- 
qnil^  persolvam  tibi,  quce  labia  mea  nuncnpiverunt 
(Psai.  Lxv).  Et,  Vota  facite^  acpersotvite  Domino  Deo 
vestro  {Psal.  xlvi).  Et  paulo  post:  Docet  igiiur  noM 
Verbum,  ne  prius  aliquid  petamus  a  Deo,  quam  aliquod 
ei  munus  acceptum  et  gratum  obtulerimus.  Vovere 
enim  prius  oportet^  deinde  orare  ;  perinde  ac  si  quis 
dicat  sementem  prius  fieri,  quam  fi-ucius  percipi  opor-^ 
tere.  Ergo  voti  semina  prius  dejicere,  atque  ita  ex  de- 
jectis  seminibus  adultasjam  atque  maturas  fruges  per^ 
cipere  oportet,  per  orationem  remunerationem  arct- 
piendo.  Proinde  quasi  colloquivm  cum  fiducia  fieri  non 
possil,  nisi  per  prcecedens  Mliquod  votum  et  donutn 
aditus  factus  sit,  necessario  volum  orationeni  prwcedel^  - 
H  rc  Gregorius  Nys^^enns.  Ex  quibus  intelligimus 
iJeo  oraiionem,  qua  boni  aliquid  petimus,  dici 
TrpocrtMx^^^y  quoniam  votum  dicitur  ev;^q,  et  illi  cum 
fiducin  petunt  a  Deo  bona,  qui  illi  aniea  bonialiquid 
devoverunt.  Ne  quid  vero  circn  hunc  locum  ab  aliis 

p  annotalum  lectoreoi  pr.netereat,  quod  superius  coepi 

^  (CoU.  8  c.  17),  eliam  hic  ascribendam  duxi  Pelri 
Maturi  nnnotnlionem  praBinissis  consentaneom,  quoid 
et  in  aliis  locis  scquenlibus  facturus  sum.  Sic  etiim 
ipse  in  nolisad  S.  Antoninum  (Tit.  15,  c.  S,  §  8)  : 
vox  Gra^ca  e^x^  >  quam  oraiioneni  Cassianus  est  in- 
lerpretatus,  lam  apud  proranos  quam  sacros  scripto- 
res  votum  Laiine  sonat.  Nam  ut  nihil  ex  aiicioribus 
exiernis  producam,  id  ex  his  sacr»  Scripturae  locis 
perspicitur  :  Gen.  xxviir :  Kotl  «jugocTo  Wu^  e^xv^ 
^fiycjv,  id  cst  :  Et  vovit  Jacob  votum  dicens.  C(  xxxi  : 
Kai  >}v5w' ftoi  txtXTOv,  id  esi,  Votum  vovisti  mihi,  Kt 
Levit.  vn:  xxi  eav  tvx^i  ?•  ^  fixovo-tov  Guo-ta^ij  t6  IsaAov 
ccvroO,  id  cst,  Et  si  votuin  fuerit,  vcl  voluntarium  «a- 
crificaverii  donum  suum.  El  alias  p.issim.  Orntioneni 
igitur  pro  voio  usurpans,  aperte  oslendit  monachos 
votis  tribus,  quibus  hodie  religio>i  sunt  astricti,  illo 
jnm  saeculo  fuisse  obligatos,  et  obedientix  in  primis, 
cum  ornbant  seu  .vovebant  se  mortificatos  cunctis 
actibus  sa^culi  tota  cordis  intentione  Domino  servi  • 

D  turos;  paupertatis  vero,  cum  spretis  omnibiis  opihus 
se  in  contritione  cordis  et  pnupertate  spiritus  Do- 
mino  cohaesuros  spondebant ;  casiitatis  denique  vo- 
tum  nuncupasse  se  nperte  produnt,  cum  se  purissi- 
main  curporis  castitatem,  et  immobilem  animi  pa  • 
tientiam  eihibiiuros  promiilebani.  Quare  quod  (  ui 
novi  qnidam  monachorum  insectatores  fradunt)  ve- 
teres  illi  religiosse  vitae  duces  et  sequaces  non  ita 
liberi  in  hoc  vitse  staiu  erant,  ut  els  integrum  esset, 
quoiiescumque  velleni,  a  suo  proposito  recedere. 
Uxc  ipse. 

^  zxtxwf  orationem  interpreiatur  Abbas;  sed  id 
non  ex  mente  el  sententia  SS.  Augustini  et  Grego* 
rii,  ut  modo  visum  est.  D.  autem  Iiieronyniu.s  e^ 
LXX  vertit:  Si  quid  vovisti  Deo^  ne  morem  redderCn 
Qua;  et  vulgata  est  lectio. 


7S5  COLLATIO  IX.  -  DE  ORATIONE.  786 

nos  purissiroam  corporis  oftstilttem  s«u  immobilem  A  Bimas  saepissime  DOTimns  preces  igniuis<iiie  prodire. 


patieniiam  exbibituros  esse  perpetuo*  vei  cam  de 
corde  nostro  radices  irae  siye  tristUia!  moriem  ope- 
rantis  Tovemusrunditus  eruendas*  qua  cum  desidia 
resoluti  atque  ad  aniiqua  vitia  recurrentes,  mioime 
lecerimus,  erimus  orationum  nostrarum  ac  votomm 
rei,  diceturque  nobis  :  Meiiut  ett  non  tovere,  qumn 
wovere^  et  non  reddere  {EccL  v).  Quod  secundum 
Graecnm  dici  potest :  «  Jle/t»f  eti  non  orare^  quam 
orare  ei  non  reddere. 

CAPUT  XIII. 

De  postulatione. 

^  Tertio  loco  ponunlur  postulationes,  quas  pro 

alib  quoque,  dum  sumus  in  fervore  spiritus  consti- 

tnti,  solemus  eniiitere;  ve!  pro  charis  scilicel  no- 


ita  ut  constet  omnes  has  quas  praediximus  species, 
omoibus  utiles  ac  uecessarias  inveniri,  ut  in  uno 
eodemque  viro  nunc  quidem  obsecrationum ,  nune 
auiem  oraiionum,  nunc  posiulationum,  puras  ac 
ferventissimas  supplicationes  variatus  emitiat  affe- 
ctus ;  tamen  prima  ad  iucipientes  videtur  peculiarius 
pertinere,  qui  adbuc  vitiorum  suorum  acuieis  ae 
memoria  remordentur,  secunda  ad  illos  qui  in  pro* 
fectu  jam  spirituali  appetituque  virtutum  quadam 
mentis  sublimitate  consistunl,  tertia  ad  eos  qui  perr 
feAionem  votorum  suorum  operibus  adimpientes  in^ 
tercedere  pro  aliis  qnoque  consideratione  fragiiir 
taiis  eorum  et  cbaritatis  studio  provocantur,  quarla 
ad  illos  qui  jam  pcenaii  conscientix  spina  de  cordi- 


stris.vel  prototius  mundi  pace  poscentes,  et,  „i  B  ^us  evulsa  securi  jam  muniflcenlias  Domini  ac  mis^r 


ipslus  Apostoli  verbls  eloquar,  cum  pro  omnibus  lio- 
mhnbue,  pro  regibut  et  omntbui  qui  in  subiimilate  tunt 
(I  Tim.  u),  supplicamus. 

CAPUT  XIV. 
De  gratiarum  aciione. 
«  Quarto  deinde  loco  gratiarum  actiones  ponuntur, 
quas  mens,  vel  cum  praeterita  Dei  recolii  beneflcia, 
vel  cum  praesentia  contemplatur,p8eu  cum  in  futu- 
rum  qu»  et  quanta  praeparaverit  Deus  his  qui  dili- 
gunt  eum  prospicit,  per  ineffabiles  excessus  Deo 
refert.  Qua  etiam  intentione  nounumquam  preces 
ulieriores  emitii  soleni»  dum  ilia  quab  reposita  sunl 
in  fuiuro  sanctorum  praemia  purissimis  oculis  in- 


rationes,  quas  vel  in  praeterito  iribuit,  vel  in  pr«- 
senti  iargitur,  vel  praeparat  in  futuro,  mente  puris- 
sima  tractantes,  ad  illam  ignitam,  et  quae  ore  bomi- 
oum  nec  coniprebendi  nec  exprimi  potestt  orationem 
[AL  exstasim]  ferventissimo  corde  raptantur.  Noih 
numquam  tamen  mens  qu»  in  illum  verum  puritatia 
proflcii  affecium,  atque  in  eo  jam  coBperit  radicari. 
solet  haec  omnia  simul  pariterque  concipiens,  atque 
in  modum  cujusdam  incomprchensibilis  ac  rapacis- 
simx  flammaccuncta  pervolitans  ineffabiles  ad  Deum 
preces  purissimi  vigoris  effundere,  quas  ipse  $|^t 
riins  interpeilans.gemitibuS  inenarrabiltbus ,  igno- 
rantibus  nobis,  emittlt  ad  Deum,  lanta  scilicet  iilius 
liorae  momento  concipiens,  et  ineffabiliier  in  supplin 


taendo,  meffabiles  Deo  gratias  cum  immenso  gaudio  ^  caiione  profundens,  quanU  non  dicam  ore  percur- 
spintus  nosler  mstigatur  effundere.  ^^^^^  ,,j  „,  jp,,  ^^^^^  ,„^«10  valeat  alio  tempore 

CAPUT  XV. 
Utrumquatuor  orationum  tpeciet  timul  et  omnibut. 

antigtUatim  et  tndttim  unicuique  tint  necettariije. 

Ex  quibus  quatuor  speciebus  licet  nonnumquam 
soleant  occasiones  <»  supplicationum  pinguium  gene- 
rari,  nam  et  de  obsecrationis  ppecie,  qu»  de  com- 
ponctione  naseitnr  peccaiorum,  ei  de  orationis  statu, 
quaedefiduciaoblationum  et  consummatione  voto- 
rum  pro  conscienti»  profluit  puriute,  etde  postula- 
tione,  qnaedecharitatis  ardore  procedil,  eldegralia- 
rum  actione,  quae  beneficiorum  Dei  et  magnitudinis 
ac  pieutis  ejus  consideraliooe  generatur,  ferventis- 


recordari.  Et  quod  in  qualibet  mensurn  quis  positus» 
noRnumquam  puras  intentasque  preces  iuvenitur 
emittere,  quia  et  de  illo  pnmo  et  humili  ordine  qui 
est  super  recordatione  futuri  jndicii,  is  qui  adhuc 
sub  terroris  poena  ac  metu  examinis  constitutus  est, 
ita  ad  iioram  compungitur,  ut  non  minore  spiritus 
alacritate  de  obsecrationis  pinguedtne  repleatur, 
quam  iile  qui  per  puritatem  cordis  sui  muniflcentias 
Dei  perlustrans  atque  percurrens,  ineilabili  gaudio 
lasiitiaqiie  resolviiur ;  incipit  enim  secundum  senten- 
tiam  Doinini  plus  diligere,  quia  sibimet  ampliora 
cognoscii  indulla. 


ALARDI  GAZiGI  COMMENTARIUS. 
«  At  D.  Rieronymus  vcrtil  :  Mullo  meliut  ett  non  D  Immo  vero  quia  pottutet,  pre  ee  petitum  «1,  interpel- 
vovere,quani pott  votum  promitta  non  reddere.  Vel  ex      /0/,  etc. 


Hebraeo:  Meliut  ett  non  vovere^  quam  vovere  et  non 
reddere. 

^  D.  Augustinus  ledt  Interpellationes,  Paulino  iu 
rescribens  (Epitt.  59)  ;  Pro  interpeUationibut  autem^ 
quod  notlri  habent^  teeundum  codicet,  credo^  vettrot^ 
potlutationet  posuitU.  Ecec  interim  duo ,  id  ett^  quod 
alii  potlulaliones,  alii  inlerpeUationet  interpretaU  sunt, 
tinum  verbum  transferre  voluerunt^  quod  Gracus  habet 
evTsv^fi^.  Et  profecto  adveriit.  Sed  notU  aliud  ette 
inlerpeilare^  aliud  postulare.  Non  enim  solemus  dicere^ 
postulant  imerpeUaturi^  sed  Interpellant  postulaluri. 
yerumtamen  ex  vicinilate  verbum  usuipalum,  cui  pro- 
pinquitas  ipsa  impetral  intellectum,  uon  est  velut  cen- 
soria  notatione  culpandum.  Nam  ei  de  ipso  Domino 
Jesu  Christo  dicium  est  qiiod  interpeUat  pro  nobis 
{Rom.  vjii).  NumquidinterpeUat^  et  non  eiiampostulai  f 


^  Graece  cu;(a/>toTi«  a  vcrbo  cu^fcc/xorTca),  quod  Um 
sacris  quam  prufanis  auctoribus  grulias  ngere  signi- 
iicat.  Unde  Sacramenlum  altaris  eucharisiia  dicilur, 
alias  Sacramentum  gratiarum  actionis;  quod  per 
ejus  oblaiionem  et  sumpiionem  Deo  gratias  agamns 
pro  univcrsis  ejus  erga  nos  beneficiis,  atque  in  pri- 
mis  pro  hoc  ipso  Sacramento  ejusque  fructu. 

^  td  est,  devoiaruni  orationum,  quas  infra  vocat 
ferventissimas  preces  igniiasque.  Respicit  autein 
illud  psalmi  lxu  :  Sicul  adipe  et  pinguedine  repka- 
tur  anima  mea^  et  labiis  exsuUationis  iaudabit  os 
meum.  Ubi  sciie  Genebrardus  :  Adeps^  et  pinguedo^ 
symbola  gratice  et  consolatiomm  divinarum.  Cratia 
tua  satielur  anima  mea^  et  iunc  te  lcetis  labiis  os  meum 
celebrabit :  Gralia  Dei  pinguissimus  pastus  animorum; 
consoiatiOf  delicatiwmus. 


W7 


J0ARNI8  GASSIASn  COLLATIONES. 


7» 


CAPOT  XVI      . 

OradaHfk  ud  ha$  orationum  ipeties  cohUndendhn  eue, 
Tamen  ^xpetendsb  sant  nobis  per  profeetum  tiitt 
consummationemque  virlutum  ilt^  poiius  supf>tieitf- 
tlonum  species,  quae  vel  dt  coniemplalione  fuCoro» 
rtim  bonorum,  vel  de  cliaritatis  ardore  funduntur; 
ileu  certe,  ut  humilius  ^t  seCundum  Incipienlium 
Tnensuram  ioquar,  pro  aeqotslilono  quaromcnmque 
^irtutum  seu  viiii  cujuslibet  exstinciion^  generantur. 
Aliter  cfnim  ad  illa  sublimiora  ^use  praedli imus  sop- 
plicationum  genera  pervenlre  HuHAlenUs  poferiiflls» 
liisi  per  ordinem  ponalationum  istarum  Mnsim  mens 
hostra  fuerit  gradatimque  provecta. 
CAPUT  XVII. 

Chrhtum  hhce  quatuor  supptkationum  generibui 
uium  fuisse, 

Has  quniuor  supplicationum  specles  ita  eiiaro  Do* 
initms  exemplo  suo  nobis  *  Initiare  dign:it08  est,  ut 
in  lioc  quoque  impleret  ilfud  quod  de  ipso  dicitur  : 
auce  eaepit  Jesus  facere  ei  doeere  {Aeior.  i),  N;im 
obsecratioiiis  genus  assumit  cum  dicit :  Paier^  si 
possibile  esiy  iranteai  a  me  calix  isie  {Matth,  xxvi). 
?ei  illud  quod  ex  persona  ejus  cantatur  in  Pi^almls  : 
JDeus,  Deus  meus,  reepice  in  me^  quare  me  dereliquisii 
{Psal,  xxi)?  aiiaque  bissimilia.  Oratio  eat,  cum  di- 
cit :  Ego  te  ctari/icavi  super  terram,  opus  consummavi 
quod  dedisti  mihi  «l  faeerem  {Joan,  xvii).  Sive  illud  : 
Ei  pro  ds  sauetifico  meipsum,  ui  sini  ei  ipsi  sanetif^ 
eaii  in  veritate  {Ibid,).  Posiulatio  esl,  cum  dicit : 
Pater,  quos  dedisli  mihi,  voto  ui  ibi  ego  sum,  ei  ipsi 


A  ^t  terire»,  ^uia  iSbscMt^ui  keee  •  iapient^  $i  pmitm' 
tf»tt«,  et  rmidsii  tu  iiart»$is :  iia  Pafer,  ftrto  sH  fuf$ 
ffistdium  me  te  {Mank,  xi).  Vel  tien»  eiim  ifeii: 
Patet,  graHifi  ago  tibi  tfuoniam  audisH  m#,  eget  liutem 
eeiebdm  qdiasemper  me  audis  (Joan,  ii).  Qu»  tsimen 
tfnetuor  sapplleafionun}  genera  lieet  sigiltaftim  i^  d<- 
f erso  C«mpore,  sectfndHin  iliuRi  quefii  eefnprelievidf- 
IIIU8  modom,  idem  Dotfilnos  ooster  dlstinxei^  o#el- 
renda,  tamen  etiam  simul  ea  in  aiippttcatione  ptr- 
fecta  comprehendi  pesse  identidem  suis  ostendit 
exemplis,  per  illam  scilioet  orationem  quam  ad  finem 
Evangelii  secuiidum  Joannem  legimus  etim  cppio- 
sissime  profudisse.  Ex  cujus  texlu  quia  longum  est 
universa  percurrere,  diligens  inquisitor  baec  ita  esse 
lectionis  ipsius  serie  poterit  edoceri.  Quem  sensum 

B  Apostolus  quoque  in  Epistola  ad  Philippenses  has 
guatuor  supplicaiionum  species  aliquantum  immu- 
lato  ponens  ordine,  evidenter  expressit,  osiendit<|ue 
debere  eas  nonnumquam  sub  ardore  unius  supplica- 
lionis  ofTerri,  ita  diceiis :  ^  Sed  in  omni  oratione  ei 
obsecratione,  cum  gratlarum  actione  peiiiiones  vestree 
.  irineteseani  ifpud  Deum  {Philipp.  Iv)  i  per  quod  v^Iiiit 
nos  in  hoc  specialiOs  eriidir^,  quod  et  In  eratft^^  et 
oiisecrailone  gratiflrtHB  aelio  dei^eat  cum  pet^tolk- 
tione  miscefi. 

CAPCT  XVIIL 

De  oratione  Dom\nica 

fiaec  ita^ue  supfpticationtnii  genen  sol^lfmior  Mmc 

status  ac  prxcelsior  ^tlbsequf ttir,  qoi  coYr(em{)hiiione 

Dei  solius  et  charitatis  ardore  forraatur,  per  qnam 


iini  meeum,  ui  videani  gloriam  meam  quam  dedisti  G  mens  in  illius  dilectionem  resoluta  atque  rejecta 
ffttAt  {Ibid,).  Vel  certe  cnm  dicit :  Paier,  ignosee  eis,  famiiiarissime  Deo,  velut  patrl  proprio,  peculiari 
non  enim  sciunt  quid  faeiuni  (Luc,  xxiii).  Gratiarnm  pietate  collaquilur.  Queoi  statum  debere  nos  4ili- 
tctioesi  cum  dicit :  Confiteoriifn,  Domine,  Pater  ceeii     genter  expetere,  •  foniraU  DmniMf eie  eraiimiie  imfi- 

ALARDI  GAZiEl  COMMeNTARIUS. 


^  De  hac  voce  vlde  aDnotatom  infra  ad  cap.  25 
lioius  CoUatioiiis. 

^  Esi  hic  advertendum,  quod  obsecratio,  oratio 
et  graiiarum  actio,  iisdem  vocibus  Grxce  exprimun- 
tur,  quibus  in  Epistola  ad  Timoiheum,  ubi  siipra  ; 
aolum  nomen  postulationis  variatur.  Non  enim  e6i 
ivT<v$<i;,  sed  oUxniu^rUf  quod  proprie  petitionem  vel 
poslulationeui  sigiiifieat;  quo  indicio  videtur  Apo- 
siolus  voluisse  expiicare  hnc  in  loco  quod  dixerat  in 
alio,  nempe  JvrsuSft;  melius  intelligi  postulationea 
quam  inierpellationes,  ut  observavit  card.  Bellar- 
minus. 

^  Postulare  videtur  hic  locus  et  dignitas  argu- 
menti,  oratioms  scincet  Domirfieae,  eujus  explica- 
tionem  aggreditur  Auctor,  ut  nonnulla  veierom  Pa- 
trom  et  scriptorum  elogia  hic  annotcmu8,  quibns  ^ 
eam  omnibus  aliis  orationibus,  seu  orandi  formulis, 
praestare  testaniur:  !<»  aucioriiate,  *>  brevitaie, 
3»  perfectione,  k^  orditie,  5®  utilitaie  seo  efficacia, 
et  denique  necessitate.  1»  Auctorliate,  quia  Christus 
ipse  eam  et  composuit,  et  ore  suo  sacrosancto  tra- 
didit  et  docuit,  uiide  et  oraiio  Dominica  vocatur. 
Tertulliauus  lib.  de  Oratione  :  Qutef  mirum?  Deus 
sotus  docere  potuit  ui  se  veltet  orari,  Ab  ipso  igiiur 
ordinata  religio  orationis;  ei  de  spiritu  ipsius  jam 
tunc,  cum  ex  ore  di  ino  ferreiur  animala^  suo  privile" 
gio  ascendit  in  caium,  commendans  Pairi  quw  Filius 
doeuii,  Item  Cyprianus  peculiari  libro  de  hac  ora- 
Uone  edito  :  Qui  enim  fecii  vivere,  docuii  ei  orare  :  ut 
$m  prece  et  oratione  quam  Fiiius  docuit  apud  Pa^ 


trm  loquinmr,  fadHus  exaudiamuir,  9^  Bnevllale  eiiam 
praesiat ;  uain,  ut  idem  Cyprianjg|$  inoDet ,  Ipsa  e$t 

cfralio  quam  Deus  docuit,  qui  madlsterio  suo  omnem 
precem  nostram  saluta¥i  sernfione  Dreviavit,  Quod  per 
Jsaiam  wropiutam  pfreedictum  fuii^  eum  pienus  Sphriiu 
sauctfi  de  Oei  majestal^  ac  j^eiaie  loquereiur :  Verjbum 
consummans,  inquit,  ei  breviqns  in  jusiitia^  quoniQffi 
sermonem  breviaium  faciet  Deus  loto orbe  lerrdi{lsa.  x). 
EtS.  Augn^tinos  de  Verbis  Do^ml ,  serm.  ^ :  Vides 
qfiam  bresis  oratio,  et  omnium  ptena  virtutum,  Et 
serm.  18i  de  Teinpore  :  Ucec  oraiio  compendiosis 
verbis^  septem  petiiionibuS,  onrnes  species  orationis 
cemprehendii,  Chrisius  breviter  orctre  doeuit,  qui  cito 
vufi  postuiata  prcestttre»  Alexandbr  de  Ale9  rv  part. 
q.  57  :  Uac  brevitatef  inquit,  facilius  sciiur^  mefhis 
reiinetur^  frequentiiis  iteratur,  minus  fa^iditorantem , 
ciio  exaudiri  innUit;  pius  affeau  quion  ore  drimdHm 
esse  insi^uai,  ignorantem  incnsdt,  5^  ^ek^febiione  prae- 
s^rrtior  est :  qula  omirta  contiifei  qoae  a  Dbo  pet^ 
debemus.  Ei,  m  Teriullianus  loquitur  {Vbi  supra)^ 
non  iantum  pfopria  oraifonis  officia  eom^exa  ^t^  ve- 
neraiionem  Dei,  ain  hominis  peikionem,  sed  omnem 
pene  sermonem  Domini,  omnem  eoinmemoraiionem 
disdptince  :  ut  revera  in  hae  orakione  br^iariuM  totius 
Evangetii  comprehendatur,  Et  TtTt^illiaDuita  imtUitus 
D.  Cyprianus  :  Qualia  suni,  inquit  (UtH  supra)^  fra- 
tres  cliarissimi,  orationis  Dominico!  Sacramenia,  quam 
mutta^  quam  magna  breviter  in  sermone  collecta,  sed 
virtute  spirituaiiier  copiosa !  ui  niliil  omnino  prmter" 
missum  <t<,  quod  non  in  predbus  aique  orationUmM 


C0ttAtf6  I*.  - 


m 

iuii,  dieens^  Patn  notter  {Matth.  vi),  qua  universi- 
iaiis  Deuni  ac  Dominum  Fairem  esse  vooe  propria 
conntenteij^,  de  condiiione  servili  *  in  adopiiofiem 
nfinruro  nos  profltemur  asciios :  adjicieiites  deiude, 
qui  es  m  ccelis  {Ibid,)^  ut  commemoraiionem  viis 
prxseiUis  qua  in  hac  degimns  terra,  velut  peregri- 
iiam,  alque  a  nostro  Paire  nos  longissime  separan- 
tem  loto  horrore  viiantes,  ad  illam  poiiiis  regionem 
in  qua  Patrem  noslrum  commorari  faiemur,  summo 
desiderio  propereinus,  nihilque  adtniltarousejusmodi 
quod  indignos  nos  bac  uostra  professione  ac  nobi- 
liiate  tanioe  adopiionis  efflciens,  et  baTcditate  pa- 
tcrna  velul  degeneres  privet,  et  iram  nos  faciat  justi- 
tl;e  e]us  ac  severiiatis  incurrere.  In  quem  flliorum 
ordinein  graduiuque  provecti,  illa  continua  quae  est 
in  bonis  flliis  pietaie  flagrabimus,  ut  jam  non  pro 
nosiris  utiliiatibus»  sed  pro  nostri  Patris  gloria  to- 


DE  OHATTOMIS.  716 

A  tum  impendamvs  airectum,  dicentes  ei«  Sanetilhdnr 
nomsn  iuum  {Ibid.);  noslruni  desiderium»  nostmm 
gaudium,  gloriain  nostri  Patris  esae  lestantes»  imita- 
lores  efTecii  iilius  qui  dixit,  Qui  a  smetijpso  /aftttivr, 
§loriam  propriam  qwtril;  gui  auiem  qwmt  glarimn 
iius  qui  misU  iUum^  hic  terax  eii,  el  injuslitia  in  m 
non  esi  {Joan.  vii).  Denique  Vas  eiectionis  boc  fO- 
pletus  affeciu,  etiam  ^  anathema  fieri  oput  a  Cbristo, 
dummodo  ei  familia  multiplex  acquiratuis  et  ad  glo* 
riam  sui  Patris  salua  toiius  Israeliticaa  plebis  ac« 
orescat.  Securus  enim  opiat  interire  pro  Cbristo»  qoi 
novit  neminero  mori  poase  pro  vita  {Rom.  u).  fit 
iterum,  Gaudemus^  inquit,  quando  nos  infirmi  sumuSf 
vos  autem  potintes  estis  (II  Cor,  xiii).  Ct  quid  mirum, 
si  Yas  electionis  pro  Christi  gloria  et  fratrum  suo* 
S  rum  coDversione,  geniisque  privilegio  anathema  fleri 
optat  a  Christo,  *  com  Micb&aa  quoqnc  propheta 


ALARDI  GAZiEI  c6mMCNTARIUS. 


nosiris  ectlestis  doc'rin£e  compendio  comprehendaiur. 
Denique  S.  Augnstinus  epist.  121  ad  Probain  {Cav. 
i2)  :  Siperamnia^  ait,  saHciarum  preeationum  verha 
iiscurras  quanium  existimo ,  nihil  ineenies  quod  non 
isla  Dominica  contineat  et  concludat  o>mio,  Ci  riir- 
sum  :  Quamlibet  alia  verba  dicamHS,  nlhil  aliud  dici- 
muSf  quam  in  ista  Dominica  oraiione  positum  est,  si 
reete  ei  eongruenter  oramus.  i^  Ordiue  pra;siat :  qaia, 
nt  ait  sancius  Thomas,  in  oratione  Dominica  non  so- 
iumpetuniur  omnia  qum  recte  desiderare  possumus,  sed 
^iam  eo  ordine  quo  desideranda  sunl  (i-2,  q.  83,  art. 
9),  Priiuo  enim  peiuutur,qu9sad  Deigloriaui,  deindle 
quu;  ad  noslram  saluiem  ptM-tinei>t;  et  in  iisprinium 
aeterna,  deiiide  icmporalia.  CfGcacilate  eiiam,  seu 
lltilitate  pra^stai  :  Agnoscil  enim  Pater  verba  FiUi 
cum  prccem  fundimus,  uit  Cyprianus.  Et  cum  habea- 
mus  apud  Patrem  Advocctum  pro  peccaiis  no&tris , 
quando  peccatores  pro  delictis  noitris  petimus^  Advo^ 
caii  nostri  verba  promimus.  Nam  cum  dicat :  Quiti 
quodcunimie  petieruis  in  nomine  meo,  dabit  vobis^ 
quanto  eficacius  iwpetrumuSt  quod  petimus  in  Christi 
Hominey  si  petamui^  iptius  oratione?  S.  Aiigtistinus 
boniil.  4i  inier  50  :  Spem  habemus  vbtinendce  causo! 
nostrce,  quando  talis  Jurisp^ritus  nobis  preces  dicta- 
«i/,  qui  sedet  ad  dexteram  Palris.  Ipse  est  Advocalus 
noster,  qui  venturus  est  Judex  noster  (BeUarm.  lib.  i 
de  Bon.  Oper.  cap.  iv,  Durantus  lib.  ii  de  Ritibus 
Eccles.  cap.  46).  Postremo  excellil  eiiam  harc  ontio 
necessiiaie.  Eam  enim  omnes  Chrisiiani  scire  et 
frequenter  dicere  debeni.  S.  Clemens  lib.  vii  Constit. 
Apostoliearuni  {Cap.  95)  monetCbristtanos,  ut  eam 
ler  i<i  die  recitent.  In  concilio  Toletanoivcan.  9  ju- 
bentur  prrshyten  ac  caeteri  clerici  oratioucn^  Domi- 
nicain,  quia  quotidi^na  oratio  est,  miotidic  dicere. 
Deuii{ue  in  concilio  Remensi  cap.  i :  riullx  Christiano 
licere  oraiionem  Dominicam  aut  non  tenere  memoriter^ 
uui  non  inieiligere^  aui  non  frequentare. 

'^  Ita  S.  Cypriauus,  Chrysostomus,  Aiigustinus  et 
alii  doceni  tn  oralioiie  Dominica  Deum  vocari  Pa- 
trem  nostrum  ooii  solum  ralioue  creationis,  scd 
pr;ffcipue  ratione  adopiioDis.  K^t  eniin  haec  oratio 
propria  Cbristianorum  :  siquideni  JudxMS  ut  servis, 
dictun  est  in  monte  Sina  :  Ego  sum  Dominus  Beus 
tuus.qui  eduxite  de  terra  /Eggpti  {Exod.  xx).  Nos  ul 
filii  orare  jol)emur  :  Pater  noster  qui  es  in  ccelis^  ut 
Dotal  div.  Aiignstinus  lib.  ii  da  Scrm.  Domini  in 
nionle.  Forro  cum  onin<!S  fere  Patresnec  non  Kvaii- 
gelioruin  iuierpretes  orationem  Dominicam  diser- 
tissiine  Ct  accuratis!«ime  exposuerint  {BeUarni.  supra 
cap.  b),  supervacaueum  arbiiror  quid|uam  iis  ad- 
dere,  9ni  eorun  scripi^,  quae  passim  oh\ia  sunt, 
biKC  coipmcntariiif  iusererc,  nisi  quiatenus  ad  icx* 


foerit  aliquid  luminis  ab 


tum  explicandum 
eis  mutuari. 

^  Qtioiiiodo  Apostolus  optarit  anathema  esse  pro 
frairibus  suis,  Id  est,  Israelitis,  Hoyses  iiem  deleri 
de  libro  viiae,  ut  Judxis  peccantibus  iitnoscere4«r« 
cum  ordo  charitatis  postiilet  ut  suani  quisque  inagis 
opiei  ei  procuret  salutem  quam  proxiini,  non  uiio 
ihodo  a  doctoribus  explicatur.  Nam  div.  Hieronymns 
in  episiola  ad  Algasiam  (Eptst.  113),  atrathema  hic 
accipit  pro  occisioBC  corporali :  Quod  enim^  iuquit, 
atiathema  interdum  occisionem  sonel^  mufUs  veteris 
Instrumenti  testimoniis  probari  potest.  Yerum  hic 
cominentarius  Chrysostomo  et  aliis  non  prohaiur,  et 
ei  repuguarc  videtur  quod  sequitiir,  a  Christo,  qiio 
videtur  aliquid  gravius  significari  morte  covporaii ; 
ncmioem  enim  quis  dixerit  pro  frairibns  uiortuum, 
a  Christo  anatheinatizaium.  Alii  censent  tain  Apo- 
atolum  qiiam  Moysen  hyperbolice  ila  iociituin,  ad 

P  ftuum  in  Judaros  affectuni  et  amorem  exprliiiciiduro. 
^leque  eniin,  qui  paulo  anieilixerai  {Cap.  viii),  Cer^ 
tus  sum  quod  nuUa  crcatura  poterit  me  separare  a  cAo- 
ritate  Dei^  qum  esi  in  Christo  Jesu,  staiim  ah  co  rc- 
veia  divelli  opiaret;  sed  hyperbalicus  sermo  cst, 
qualis  et  M<>ysts.  Alii  denique  respondent  Aposioium 
non  optasse  simpliciter  a^iatbema;  nequc  cnimait : 
Opto  anaibema  essc  pro  fratribus,  scd,  opiabain» 
?ei,  nt  alii  vertuDt  ex  Graeco,  optarim;  ut  tauiquain 
in  amoris  exstasi  et  cxcessu  coDsiituiua  dixerit :  Si 
fieri  posset,  ac  liceret,  sc  pro  suis  cuperc  a  Chi  isio 
separari.  Sed  hic  sensus  fere  cum  prxcedenti  coii»- 
ciUit.  Siroiliter  et  Moyses  oon  simpliciter  T4iluit  de- 
leri  de  libro  viiaa  :  sed  ut  omnino  impetraret  quod 
petebat,  petiiioni  suae  id  di>junctive  adiunxit,  quod 
sciebat  Deuin  non  esse  facturum.  luque  partim 
amorisimpulsu,quo  suis  beneopiabat,parlim  liducia 
in  Deuin  singulari,  qua  sibi  bcne  per^uadebat  se  non 
csae  delendum  de  libro  vit»  :  ita  est  locnius,  ut  al< 
lerum  quod  suis  posccbat,  a  Deo  prxstarctur ;  velut 

D  si  quis  amico  sibi  cbarissimo  dicat :  Ant  boc  praesta, 
»ut  amiciiix  renuotia. 

c  Non  quod  optaret  propbcta  mentiri  (id  e^iim  pcr 
sc  malum  est  et  peccatum,  et  Non  eunt  fadenda 
mata  ut  eveniani  6oRa(Aom.  iii),8cd  optabai  non 
Cfenire  quod  praedicebat,  maleiis  propbetico  spiritu 
carere ,  quo  nibil  falsi  pra^dicerc  poterat ,  quam  po- 
puli  sui  calamiiatem  et  captivitatem  revera  coiise^ 
cniuram  praividrrc  atque  prasdicere.Sic  \Mdgo  dicere 
solemus:lJtinaiu  mciitiarl  utiiiain  sim  falsusvaiesl 
Esi  eiiim  h»c  loculie«pruverbialis,  qua  quin  iiidicat 
certo  eventura  qu;e  dicil,  et  ea  se  inviium  dicere, 
ct  optare  non  cksc  tam  ceria ;  non  qiiod  optet  inen. 
tiriyScd  quia  quae  scit  eveutura  vellct  nou  cvcnire, 


79f  JOANNIS  GASSIANI  GOLLATIONES.  7Ji 

vetlel  8e  mendacem  fieri»  et  ab  inspiraUone  sancii  A  cel  qiio  quotidie  Cliristaa  regnat  in  aanctis,  quod  ica 


Spirilos  alienuro,  dummodo  plagaa  illas  et  captif  i- 
tatis  exiiia  quae  sua  f  aticinalione  praedixerat,  plebs 
Judaicap  nationis  OTadat :  Utinam,  inquiens,  non  et- 
sem  vir  haben$  ipiritum^  et  mendacium  potius  loquerer 
(Micha.  II ).  Ut  prsetcrmittamus  illum  legisiatoris 
affectum,  qui  cum  frairibus  suis  etiam  periiuris  non 
renuit  interire,  dicens  :  Obtecro,  Domine,  peccaoii 
populus  i$te  peccatum  magnum ;  aut  dimitte  eit  hanc 
noxam,  aut  si  non  facit,  dele  me  de  libro  tuo  quem 
scriptisti  {Exod,  xxxu).  *  Polest  aulem  congrue  satis 
illud  quod  dicitur,  tanclificetur  nomen  totim,  eti^m 
ialiier  accipi :  Sanciiflcatio  Dei  nostra  perfeciio  est. 
Itaque  dicentes  ei,  Sanctificetur  nomen  tuum,  aliis 
verbis  boc  dicimus  :  Tales  nos  facito,  Pater,  ut  san- 


flt  cum  diaboii  imperio  per  exstiiictionem  felentium 
vitiorum  de  nostris  cordibus  pulso,  Deus  in  nobis 
per  virtutum  bonam  fragrantiam  coeperit  dominari, 
et  devicta  fornicationecastitas,soperato  furore  iran- 
qoiliiias,  calcata  superbia  bamilitas»  In  nostramen- 
te  regnaverit :  vel  cerie  illud  quod  praestitoto  tem- 
pore  omnibus  est  perrectis  ac  Dei  iiliis  generaliter 
repromissnm,  in  quo  eis  dicetor  a  Clirisio,  Venite^ 
benedicti  Patrit  mei^  pottidete  paratum  vokitregnum 
a  eoMlilutione  mundi  {Matth.  sxv),  Intentis  illuc 
quodammodo  obtuiibus  ac  defixis  desideriis  exspe* 
ctans  dicensque  ad  eum  :  Voiiat  regnum  tuum,  No- 
vlt  enim  testimonio  conscientiae  su»,  cum  apparue- 
rit,  mox  ejus  se  futurum  esse  consortem.  Hsc  enim 


ctiflcaiionem  tuam  vel  intelligere  qoanta  sit,  vel  ca-  B  dicere   vel  optare    criminosonim  nullus  audebit. 


pere  mereamur,  vel  certe,  ut  in  nostraconTersaiione 
spiritali  sanctus  appareas.  Quod  tunc  efficaciter  im- 
pletur  in  nobis,  quando  vident  hominet  opera  nottra 
bona^  et  glorificant  Patrem  nottrum  qui  in  eoBlit  est 
{Matth.  v). 

CAPUT  XIX. 
De  eo  quod  dicit^  Adveniat  regnum  tuum,' 
^  Secunda  petitio  mentis  purissimae  advenire  jam 
jaroque  regnum  sui  Patris  exoptat,  «  vel  illud  scili- 


quia  nec  viderc  tribunal  judicis  volet,  quisquis  sub 

advento  ejos  non  palmaro  nec  praemia  suis  meritis, 

sed  poenam  novit  protinus  repensandam. 

CAPUT  XX. 

i.e  eo  quod  dicit  :  Fiat  voluntat  tua. 

Tertia  ^  supplicatip  filiorum  est,  Fiat  voluntas  tua, 

ticut  in  ccelo  et  in  terra,  Non  poiest  esse  jam  major 

oratio»  quam  optare  ut  terrena  mereaniarccelestibi» 

coxquari.  Nam  quid  est  aliod  dicere ,  fiat  voluntaa 


ALARDl  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


Iia  div.  Hieronymug  exponit,  et  verbis  Apostoli  iti* 
dem  iUu<itr2it,  quasi  propheta  diceret  Judaeis  :  Non 
me  putetit  volenteni  loquit  et  prcedicare  gaudentem 
quoa  venturum  video  :  optarem  et  ipte  anathema  ette 
pro  fratribut  meis^  qui  tunt  hraelUw.  Utinam  de  meo 
sensu  loquerer,  et  inter  pteudoprophetas  potius  com- 


« Ita  nonniilli  banr.  petitionem  exponiint  de  regno 
Dei,  quod  dicitur  regnum  graiiae,  quo  Dens  dicitur 
in  cordibos  ac  mentibus  jnstorum  regnnre  per  cht- 
ritatem  et  gratiam  ,  juxtn  illud  Lucae  xvii :  Regnuns 
Dei  intra  vos  est  {Ambr.  lib,  v  de  Sacram,  c,  iv,  Ru^ 
pert,  in  cap.  vi  Matth.),  Sed  hanc  expositioneni  iro- 


putatus  solus  periremf  et  non  ettent  vera  qum  di-  G  probat  et  niultis  ratiouibus  confutat  Bellarminus 


co !  clc, 

^  Tres  in  hoc  capiie  aifert  expositiones  prim» 
illius  petiiionis  :  Sanctificetur  nomen  tuum.  Quarum 
prima  referiur  ad  gloriam  nominis  Dei.  quam  peti- 
mus  inclarescere,  ampliari ,  ct  illustrari  ab  omnibus 
et  apnd  omnes.  De  qua  superius  dicii :  Nostrum  de- 
tiderium ,  nostrum  gaudiuni\^  gtoriam  Palris  esse  te- 
ttantes,  Qiiem  sensum  seculus  div.  Augustinus  lib.  ii 
de  Serm.  Domini  :  Non  sic,  inquit,  petitur^  tanctifi' 
cetur  ttomen  fuum,  quasi  non  sit  sanclum  nomen  Dei^ 
sed  ut  sanctum  habeatur  ab  hominibus,  id  est,  ita  iUis 
innoteseatf  ut  non  existiment  aliquid  sanctum^  quod 
magis  offendere  timeant.  Altera  exposiiio,  ut  sancli- 
ficetur  in  nobis,  id  cst,  sancti  simus,  vel  in  sancti- 
taie  perseveremus  :  quia,  inquit.  sanctificatio  Dei 
nottra  perfectio  esi,  Ita  Tertullianus  et  S.  Cyprianus. 
Verum  baec  exposiiio  minus  probabilis  apparet,qnod 
secundum  eam  haec  pelitio  e;idem  videreiur  esse 
cum  tertia,  dicente  Apostolo  ( I  Thess,  iv):  Hac  est  j^ 
enini  voluntas  Dei  sanctificatio' vettra.  Terlia  exposi- 
lio,  ut  ex  nostra  bona  conversatione  et  bonis  operi- 
biis  sanctificelur  et  glorificetur  nomen  Dei  ab  omni- 
bus,  quod  aliis  verbis  monuii  Chrisius  Matthaei  v  : 
Sic  luceat  lux  vettra  corom  hominibus^  ut  videant 
opera  vettra  bona^  et  glorificent  Patrem  vecfrtim,  qui 
in  ccelisest.  Et  Peirns  apostolus  prioris  Epist.  cap.  ii : 
Conversationem  vestram  inter  genteshabenies  bonam^ 
ut  in  eo  quod  detrectant  de  vobis,  tamquam  de  male' 
factoribus,  ex  bonis  operibut  vot  considerantes  glori- 
ficent  Deum  in  die  visitatiouis.  Hoc  niodo  cxponunt 
Cyriiius  catechesi  5  et  Chrysostomus  in  cap.  vi 
Maitlisi. 

b  Vide  Annotationem  Cnyciiii  ad  cap.  19  collat.  9^ 
pub^finem  operis. 


{C,  6,  supra),  sed  ea  praecipue,  quod  regnum  gratiae 
non  sit  aliud  quam  obedientia  et  observatio  legis 
Dei,  seo  exsecuiio  divinx  voluntaiis  :  proinde  con- 
funderetur  h;rc  petiiio  cum  tertia.  Meiius  ilaque  in- 
teilgitnr  de  regno  gloriae,  seu  felicitate  xlerna, 
quam  petimus  nobis  advenire,  id  est,  post  banc  vl- 
tam  contingere;  quomodo  Saivator  prsecepitui  prt* 
mum  quceramus  regnum  Dei,  Unde  el  div.  Augusunus 
ad  Probara  (  Epist.  12  cap.  11 )  :  Detiderium,  ait, 
nostrum  ad  illud  regnum  excitamut^  ut  illud  nobit 
veniat  atque  in  eo  regnemut.  Quod  cl  Sedulius  pro- 
sby  ler  ac  poeta  hisce  versibus  egregie  depinxit  {Carm. 
lib,  ii)  : 

Adveniat  regnum  jamjam  quoque  scilicet  illud 
Morte  v^caos,  et  Bne  carens,  coi  Dalla  per  aivnm 
Tempora  succedunt,  quia  nescit  tenipus  habere, 
Conlinuus  sine  nocie  clies;  ubi,  principe  Christo, 
Nobile  perpetua  caput  amplectenle  corona, 
Yicior  opima  ferens  gaudebit  'prsmia  miies. 

<t  Teriiam  petitionem  orationis  Dominic»  duplici- 
ter  exponil.  Primo  ut  petamus  fieri  Dei  voluiitatem 
in  terris,  sicut  in  ccelo ;  id  est,  ut  sicut  in  coeilo 
angeli  sancii  Deo  prompte,  ot  perrecte,  et  iii  omiii- 
bus  obediunt,  ita  et  bomines  in  tcrra  illi  perfecto 
obediant  ( Augutt,  lib,  ii  de  Serm,  Dom.  cap.  II  et 
epist.  121  ad  Probam).  Secundo  utimpleatur  illa  Dei 
voluntas,qua  secundum  Apostolum  vult  omnes  homi' 
net  talvos  fieri,etad  agnitionem*veritatit  venire  (I  Tm, 
ii).  Scilicet  quantum  in  seest,  et  volunt.iie,  ut  vo* 
cant,  antecedente.  Verum  bsec  cxposiiio  nimis  re- 
stricta  el  parlicuiaris  est.  Alias  exposilioncs  vide 
apud  Bellarminum  et  alios  {Damascen.  lib,  ii  de  Fide 
cap.  19). 


795  COLLATIO  IX.  — 

tua  $kul  m  ctBlo  et  in  lerray  qmm  ut  Bini  liofnineft  A 
ftiiDiles  angelis;  ti  sicut  volunus  Dei  ab  illis  im- 
p^eiar  ih  cobIo,  ita  etiam  bi  qui  in  terra  sunt»  non 
suam,  sed  ejus  universam  faciant  voluntatem  ?  Uoc 
quoque  nemo  ex  affectu  dicere  praevalebit,  nisi  is 
solus  qui  Deum  credit  omnia  qu»  videniur  vel  ad- 
versa  ye\  prospera  pro  noslris  utilitatibus  dispen- 
sare,  magisque  eum  pro  suorum  salute  et  commodis 
providum  atque  sollicitum,  quam  nos  ipsos  esse  pro 
Dobis.  Yel  certe  aiiter  accipiendum  :  Voluntas  Dei 
saius  omnium  est,  secundum  illam  beati  Pauli  sen- 
tentiaffly  Qui  omnet  hominet  vtUt  tal»ot  fieri^  ei  ad 


DG  ORATiONE.  791 

agnitiattem  veriiaiit  venire  (1  Tit^.  ii).  De  qua  eiiaiit 
voluntate  Isaias  propbeta  ex  persona  Dei  Pairis ,  Et 
^  omnw,  inqnit,  voluntat  mea  fiet  (Itmae  XLvi).  Di- 
centes  ergo  ei  :  Fiat  voluniat  tua  ticut  in  calo  et  in 
terra^  hoc  eum  aliis  orsmus  verbis,  ut  sicul  bi  qui  in 
coelo  suut»  iia  omnes  qui  in  terra  consistunt,  tua, 
Pater,  agnitione  salventur. 

CAPUT  XXI. 

De  pane  tupertubttantiaU^  tive  q^tidiano, 

Deinde  ^  panem  nottrum  movo-iov,  id  est|  tuper' 

tubttanlialem  da  nobit  hodie  (Matih.  vi).  Quod  alius 

evangelista  quotidianum  dixii  ILuca  ii).  lliam  nobili* 


ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


«  Distingaitur  a  theologis  diiplex  volunias  Dei, 
altera  volunias  signi,  altera  beneplacili  (5.  Thotn.  u 
p.,  f.  19,  a.  11).  Voluni.is  signi  dicuntur  pr;ccepta 
et  prohibitiones  Dei,  sive  quidquid  Deus  praecipit 
aol  pruhibet :  sicut  iitteras  regis  dicimus  esse  vo- 
luiiiatem  regis,  cum  potius  ejus  signiim  sit.  Volunlas 
beneplacili  est  ipsa  vcra  et  Inlerna  ejus  volunias , 
qua  Deus  volt  absolale  aliquid  fieri,  quae  semper  im- 
pletur.  De  qua  hic  locus  Isaiae  intelligitur,  sicut  et 
illud  psalmi  cxiii :  Omtna  qumcwfique  voluit  Dottiinut^ 
fecit  in  cmlo  et  in  terra.  Ei  £s(her  xiii :  Non  ett  qui 
lua  pottit  resittere  voluntati.  Porro  inier  Patres  con- 
venit,  in  ilia  terila  petitioiie,  non  volunlatem  beiie- 
placiti,  sed  voluntatein  signi  proprie  significari.  Hinc 
div.  Cyprianus  (Lib^  de  Oratione):  Dicimutf  inquit, 
Fiat  voluntat  (ua,  ticut  in  coelo  et  in  terra,  non  ul  Deut 
faciat  auod  vtt/l,  ted  ut  not  [acere  pottimut  quod  Deut 
vuU,  ISam  Deo  quit  obtittit ,  quominut  quod  velitja- 
ciatf  Et  Augusiinus  (Epitt.  \i\)\  Cum  dicimut^  Fiat 
voluntat  tua,  etc,  nobit  ab  illo  precamur  iptam  obe- 
dientiatn,  ut  tie  a  nobit  fiat  volunlat  ejus^  quemadmo' 
dum  fit  in  ccslettibut  ab  angelit  ejut.  Fatenduin  tamcn 
haiic  peiUiotiem  eliam  ad  voluntatem  beneplaciti 
divini  aliquo  modo  referri,  quatenus  nimirum  debe- 
mus  in  oinnibus  rebus  voluntaiera  nostram,  et  om- 
nes  affectus  nostros  voluniati  divinae  subjicere  et 
conformare,  numquam  de  ejus  beueplacito  obmur- 
murare,  aut  iiiud  reprehendere ;  sed  quidquid  de 
nobts  statuerit,  quidquid  calamitaiis,  (|uidquid  boni 
vel  mali  liobis  imniitlat,  patienier  et  libenier  siisti- 
nere  ac  dicere  cum  Christo  :  Non  mea ,  ted  tua  vo- 
luntas  fiat  {Matth.  xxvi).  Et  cum  B.  Job  :  Dominut 
dedit^  bommut  abtlulit.  SictU  Domino  plactdt,  ila  fa- 
ctum  ett  :tit  nomen  Domitii  benediclutti  (Job.  i).  In- 
dicat  hunc  sensum  Tertullianus  ubi  supra  :  Hoc 
dictOj  inquit,  ad  tu/ferentiam  notmetiptot  pramone^ 
mut^  eic. 

^  Panem  noslrum,  in  hac  petitione,  voluit  hic 
Auctor  intelligi,  non  panem  corporalem,  sed 
spiritualem,  id  esl,  corpus  Christi;  ut  satis  colll- 
gitur  ium  ex  loto  decursu,  licet  subobsciiro,  bu- 
)us  capitis,  tum  ex  cap.  24.  Quo  etiam  sensu  ple- 
rique  veteres  auctores  pie  et  religiose ,  et  ad  Ec- 
clesi»  usum  accommodate,  dixerunt  panem  no- 
strum  quotidianum  Christi  corpus  appeliari  (Tertull. 
ei  Cyprian.  deOratione,  Ambrot.  lib.  v  de  Sacrametit, 
cap.  4,  Hieron.  in  Comment.,^Pet,  Chryiol.  term.  de 
Orat.  Dom).  Nam  et  verut  jpanit  est  qui  de  ccelo  de- 
scendit ;  et  quolidianus,  quia  quolidie,  si  non  a  sin- 
guliSy  saltem  a  tota  Ecclesia,  nomine  omniuin  fide- 
liuui»  frei|uentatur  et  suinitur  :  et  intoxKriot,  id  est, 
supersubstantialis,  quia  superomnes  subslaniiasest, 
ei  oinnes  creaturas  sublimitate  magnificeutiae  et  ^an- 
ctificaiionis  excedit,  ut  hic  exponilur.  Alii  panem 
qiiotidianumintellexeruntspiritualem  animae  cibum, 
boc  esl,  verbum  Dei.quoquotidie  o.pus  habet  et  quo- 
lid  c  pascilur  anlmus  per  mediiuiioiiem  et  operaiio- 
iiein  niandatorum  Dei,  sicut  Chrislus  dicel>at  Joan. 
^v  :  ^emcibutestut  faciam  voluntalem  Pqtrit  tnei; 


et  Joan.  vi  :  Operamini  non  cibum  qui  perit^  ted  qui 
permaiiet  in  vitatn  mternam.  Ita  D.  Augustinus  lib.  ii 
de  Serm.  Dom.  E  diverso  autem  sunt  qui  existiment 
hoc  loco  nihii  aliud  peti  nisi  panem  corporalem,  ut 
Cbrysostomus  in  eap.  vi  Matthaei.  Sed  omniuin  op- 
tiina  et  verissima  exposiiio  est  ut  panis  nomine  iii- 

B  lelligatur  tam  cibus  spirituaiis  quam  corporaiis,  hoc 
est,  omnia  subsidia  necessaria  ad  viiam  cnm  animae 
tum  corporis  conservandatn  (Maldonat.  Beltarm.  ubi 
tupra,  Leonar.  Lett,  de  inttitut.  lib.  ii  cap.  37).  Sed 
quia  subsidia  vit»  spiritualis,  utpote  sacramenta, 
praesertim  vero  sacramcntum  corporis  Cbristi,  nec- 
non  doctrina  Clirisliana,  et  id  genus  alia,  nobiliora 
sunt  et  magts  necessaria  quam  subsidia  vitie  corpo- 
ralis»  consentaneum  est  ui  ad  panem  spiritualem 
primoetpraecipue  tendat  animus  et  inteniio  orantis, 
et  ad  corporalem  secundario.  Porro,  quud  ad  vocem 
iTrtovariov  attinet,  varie  exponunt  inierpretes.  Divus 
Hieronyinus  ita  legit :  Panem  txotlrum  tupersubitati" 
tiulem  da  nobis  hodie.  Et  cur  ita  verterit,  raiiunem 
subdens,  SupertubtlatuiaUmy  iiiquii,  expressimtu.  In 
Grceco  habetur  smovaiov  ;  quod  verbum  LXX  hiierpre- 
tet  nspioiKTiov  frequetitissime  trantferunt.  Contidiravi" 
mut  ergo  in  HebneOf  et  ubicuttique  illi  Tre/siovo-tov  «a^ 
pretterutit,  nos  ittvenimus  tegulta,  quod  iiymmachut 

Q  t(ai/9STov,  id  estf  praecipuum  vel  egregium^  trattttulitf 
Mcei  in  quodam  toco  pecutiarem  interpretatus  tit. 
Quando  ergo  pctimus  ut  pecutiarem  vel  proecipuum  no- 
bit  Deut  tribuat  panetn^  iltum  petitnus  qui  dicit  :  Eao 
tum  panit  vivut  qui  de  aeto  descendt.  In  Evangelio 
quod  appettaiur  tecundum  Hebrceos^pro  supersubstan' 
tiali  pane  reperi  machar,  quod  diciiur  crastinum,  ut 
tit  tentut:  patiem  nottrutn  cratlitium,  id  ett^  futurum^ 
da  nobit  hodie.  Possumut  tupertubttantiatem  panem 
et  aliter  intelligere^  qui  super  omnet  tubstantiat  sit^  et 
univertat  tuperel  creaturat,  Ita  S.  Ilieronymus  tres 
sensus  illius  petitionis  exponens.  Posimodum  tamen 
secundum  illum  sensum,  quo  JTrtovo-iov  interprelatur 
crasiinum,  rcfutat :  Quia^  inquil,  tecundutn  Apostoli 
termone.n  dicentit :  Uabentet  victum  et  amictum,  hit 
contenti  titnut,  de  prcesetiti  tantum  cibo  tancti  curam 
gerutit :  utide  et  in  posterioribut  tit  prcectptum :  Nolite 
cogilare  de  crattino.  Itaque  secundum  D.  liierony- 
muiii  vox  sVtowtoc  signilicat  vel  supersubstantialem, 

-    vel  cerie  cximium,  peculiarem,  excellentem«  Alii 

I^  iTrtovariov  interpretantur  non  supersubstantialem,sed 
simpliciier  substantialeiu,  id  est,  substantiae  nostrx 
alendas  necessarium.  Quem  sensum  eilam  speciavit 
vetusinterpres,  dum  quotidianum  reddidit,  liocest, 
quo  quotidie  indigemus;quemadmodura  omues  ve- 
tcres  auctores  Latini  legunt  et  exponunt ,  pro  quo 
divus  Hieronymus  supersubstantialera  vertit.  Suidas 
utramque  significalionem  complexus  :  cttiovo-io^  «jo- 
To^,  inquii,  paiiis  nalurae  nostrae  cougruens,  vel  quu- 
tidianus.  Diarium  L-jtini  vocant,  id  esl,  in  dies  ne- 
cessarkim  aut  statutum.  Imilamur  enim  parvuios 
filiolos,  qiiimaue  in  schola  proUciscenies  primo  loco 
ejus  diei  staiuiani  panis  portioncm  a  patre  vel  matjro 
po^tulaiil» 


7B5  IOANNIS  CASSIANI  GOLLATIONES.  m 

tntis  ac  substanfiae  ^j\is  signifTeaJ  qualltaten^,  4^a  A  pdrcipere  quis  inrlnid  i\ti  niM'^Tit,  rS  ffli  jjiA'  [(ilr- 


Ecilicet  super  oinncs  subslanda^  ^it,  dtque  onlnes 

trcuturas  sublimitis  niagnificentiaeejusacsanctiflca- 

lioiiis  excedai  :  Iianc  vero  proprietaiem  usus  ipsius 

itque  utilitas  expressit.  Nam  cum  diclt  quolidianum^ 

Dstendit  quod  sine  ipso  nullo  die  spiritatem  vitam 

capere  valeamus.  Cum  dicit,  ^  hodie,  ostendit  eum 

quoiidie  esse  sumendum ,  et  besternam  prxbilio- 

iiom  ejns  n^n  sufficere,  nisi  nobis  hodie  quoquesi- 

militer  fuerit  atlributus;  omnique  nos  tempore  banc 

oraiionem  debere  profundere,  indigentia  ejus  qno- 

tidiana  commonet,  quia  non  esi  dies  quo  non  opus 

sit   nobis   hujus  esu  ac  perceptione  cor  interioris 

nostri  hominis  confirmare.  Licct  istud  quod  dici- 

lur,  ^  hodie^  et  ad  prxsentem  vitam  possit  inielligi, 

hk  est,  dum  in  hoc  saeculo  comrooramur,  proBM  nfh-  B  simus  sententiam  temperare;  ad  veniam  delicloruoi 

tit  hnne  panem.  r<ovimas  enim  eum  his  qui  merue-      noslrorum,  cxemplo  euro  nostr»  remissionis  arctan- 

riiit  a  te  et  iii  fuiuro  esse  prsestanduro,  sed  roga-      tes,  dum  dicimus  cifetdimitte  nobitsicui  ei  not  du 

iiius  ut  etin  nobis  hodie  lai^iaris ;  quta  nisi  eum     miuimM»  liaqne  ^  securus  huioft  «raiiosifi  fiducia  (to 

ALARDI  GAZi£l  COMMEINTARIUS. 


tfc^ps  esse  non  il^ot^t^it. 

CAPUt  XXU. 
0«  eo  quoA  didty  Dimiile  nobii,  4M^  ^o^a. 

Et  dimiite  nohit  ^  debita  hottru  ticut^inoi  iifHHlS' 
mut  debiioribut  nottrit.  0  mefrabllis  Bei  cV^entla, 
4ux  non  solum  nobis  oratfonis  ti^adidit  forrtiamf,  et 
accepiabilem  sibi  morum  i^osrrorum  i^s^Kdit  (fbcf- 
plinam,  ac  per  necessftat^m  tradha!  formiitaft  ^^  se 
prrecepit  a  nobis  semper  orari,  irde  paritef  et  Vfhii" 
tiae  eveliit  radices,  sed  etiarn  occasionem  foganlibua 
iribuii,  eisqiie  reserat  viam  qua  clemens  ao  piam 
erga  se  provocent  Del  judicium  promulgari ;  ^ft  quo- 
dammodo  potestatem  tribuit,  qua  judiois  bosiri  po&» 


«Sic  et  div.  Cyprianus  Interpretaiur  {Lib.  de  Orat, 
Domin.),  nempe  de  pane  sacramenlali  quoiidie  su- 
nieiido  :  Huitc^  iiiqiiii,  panem  dari  ttobit  qnoddie  po- 
ttulamut,  ne  qui  in  Christo\sumtts,  et  Eucharistiam  quo- 
tidie  in  cibum  sumimut^  inlercedcnte  aliquo  graviore 
deticto,  dum  abstenti  et  non  communicantes,  a  costesti 
pane  prohibemur,  a  Christi  corpore  separemur,  El  S. 
Ambrosius  rib.  v  de  Sacramenti^  ap.  A :  Si  quotidia- 
nus  est  panis,  cur  pott  annum  iUum  tumit ,  quemad- 
modum  Grceci  in  Oriente  facere  consueverunt  ?  Accive 
quotidie  quod  quotidie  tibi  prosit :  sic  vive  ut  quotidie 
merearit  itccipere.  Qui  non  meretur  quotidie  accipere^  _ 
non  meretur  post  annum  accipere,  Haec  Ainbrosius.  ^ 
Fnit  aiitera  baec  aposlolica  quoiidie  cominunicandi 
coiisuetudo.  Lnca  attestaiite,  duin  :iit  Actorum  ii  : 
Erant  perseverantes  in  doctrina  apostolorum  el  commu- 
nieatione  fractionis  panis,  Lt  ruisuin  paulo  post  : 
Quotidie  quoque  perdurantet  unanimiter  in  tempto,  et 
nangentei  circa  domot  panes,  tumehant  eibum  cum 
exsuttationeei  simplicitate  cordis  laudantet  Deum.Quai 
quidem  consuetudo  perduravit  Roniae  usque  :id  divi 
nieronjmiaetatem,  ipso  attestantein  episiola  ad  Lu- 
dnium  {Epist.  28 e«  apcioget.ad  Pammachium) ;  nec- 
iion  Mediolani  «d  divum  Ambrosium  usque.qiiemad- 
Aiodum  colllgiiur  ex  cap.  ult.  lib.  iv  de  Sacrameniis. 
Et  in  Africa  usque  ad  div.  Augustini  tempora,  ut 
paiet  flx  epist.  ejos  ii8.  At  vero  in  Ecclesia  Orieii- 
lali  jamdtidum  (fesierat  ilia  consuetiido  quoiidiansB 
Communionis,  ui  patet  lum  ex  verbis  div.  Ainbrosii 
itwdo  oitatis,  tum  Chrysostomo  homil.  6i  ad  popu- 
luin  Anliochennm,  et  17  in  Kpisiola  ad  llebraeos, 
ubi  varias  affert  observationeS  ooorumdam  qui  rn  f) 
wdemnitailims  communicabani  et  in  Adveniu  ei 
ftuidragesima;  aliorum  qui  in  P;)Scbate  dumtaiat', 
am  bh  Cerve  iftanno;  necnon  ereuiilarum,  qui  ex 
Rumilitate  semet  iu  anno  aui  biennio.  Quam  ob  cau- 
sam  pra^icti  Patres  non  lam  urffent  qaotidianiro 
commuuionem  quam  dignam  Eucharistiae  suinpiio- 
liem.  Caeierurn  alTa  est  ratio  laicoiom,  quales  Olim 
censebantur  pleriqne  monachi;  alia  sacerdoturti, 
pnt-seriim  relrgiosornm,  qoos  maxfme  decei  quotidie 
(quanium  bumana  fcrt  imbeciilitas)  offerre  sacrifi- 
eium,  e(  divinum  illud  freqnenlare  mysterium  quo 
nlhil  Deo  graiius,  nihil  salularius,  nitiil  religiosius 
prxsiari  potest.  Yide  annoiationcm  ad  caput  ii  col- 
lat.  43. 

*  Hodie,  duobus  modis  intelligitur.  Uno  modo  ut 
Bigntlicet  prxcise,  hoc  die.  Qnomodo  superius  acce- 
pit  Aiictor.  Altero  uiodo,  iit  signiflcet  hoc  lempore, 
lieinpe  vii»  hujug  mprtaiis,   quomodo  accipitur  ab 


Apostolo  ad  ilebraeos  iii :  Adhortamtni  votfnetipto»^ 
donec  hodie  cognominatur. 

«  Debiia  nosira  non  alia  boc  foco  intcTrigunlur 
quam  pecrata  nostra,  oiribus  tamquam  xre  atfeiio 
ob^tricti  lenemur  Deo.  iJnde  Lucae  xi  disertis  verbis 
dicitur  :  Dimitte  nobis  peccata  nOstra.  Et  Mailfixi  ti 
eixplicans  Doininus  hanc  peiiiioitem,  atiiSt  enini  di- 
miseriiis  hominibus  peecata  eortm,  dimittet  vobit  Pa- 
ter  vester  peccatavestra.  Aique  eodem  senso  debitores 
nostri  dicuntur  qui  atiquid  in  nos  peccaruiit  aui  ali- 
qua  luos  injuria  :iffecerunt  :  Debitum  enim,  ait  Ter- 
(ullianus  {Lib.  de  Orat.,  cap.  7),  in  Scripttirit  delicii 
figura  est,  quod  perinde  jttdicio  debeatur  et  ab  eo  exf- 
gatur,  nec  evadat  justtiiatn  exaciionis^  nisi  djoHetur 
exactio,  sicut  illi  servo  domitius  debitum  dihti^  {Kat" 
ihcei  xviii).  Ubi  figura  pro  significaiione  sumitur,  ul 
atinotat  Pamelius  :niinirun^,ut  d\C2i\nr  Mitum  frgura 
delicti,  qtiia  hoc  loc6  siguifkat  deUcruiH)  fTicut  et 
Maitltaei  tviii.  Sed'  melius  fortasse'  dfrcitur  debftiiro 
esse  tigiira  delicti,  <piia  ejus  effeclus  et  gcrrticn.  Da- 
plex  eiiim  debituni',  sive  du^^Iex  reatuji  ^x  delicto 
contrahitur,  culpx  et  noen» ;  quonlbro  mri^Vt^ote  pe- 
timus  iiobis  dimitti,  id  est,  igno^ci.  fn  flteqSientibus 

Jorro  Graece  legiinr  :  izuparer&^fioprci  u/twSt,  (juoti  pro- 
rie  sonat  lapsus  vestfos.  Sunt  eniio  pec(;au  nostra 
etiam  veri  lapsus,  quibus  a  rectitutfine  fatnAith'  et 
cadimus. 

^  Intellige,  s!  caeicra  ad  peccaioruro  r^nii^s?one(n 
obiinendam  necessatia  non  oroiltat.Quoetiaro  nfiodo 
illa  Saivatoris  senieniia :  Sienim  dimisertth  hotHmlmt 
peecata  eorum,  dimittei  vobit  Pdter  vettet  delktd  vMta, 
non  absolute  infelligitui*,  ut  dtv.  Augirsitnu^  admo- 
net  {Lib,  xxi  de  Civit.,  cap,.^  et  27),  sed  ri  C:eiera 
accedant  ad  eirm  flrrftm  pnf^cripta,  ot  dofor  de  pec- 
catis,  proposituro  iion  (^eccaVidi ,  etic.  Wi^  idem 
Augustinus  quosdam  h^i^reticos  redaygUit,  qiH  yricla- 
bant  etiam  iliis  qni  perdite  vixerint  donec  etaudant 
diem  vitce  hujut  exlretnum^  per  hane  oraiionim,  qua- 
tiaeumque  et  quantacumque  fuerint,  omnih  ^uotidie 
peccata  dimitti,  sicut  ipta  quotidie  fre^uenttitut  aratio^ 
ti  koe  laniummodo  atttodire  meminmnf,  tik  quando  ab 
eit  veniam  petunt  quieotpeccatoquaticumque  firseniiii, 
ex  corde  dimiitant,  Quibus  iia  respondet :  Oraiio  quo- 
iidiatta^  quam  dccuit  ipu  Domittuty  undt  et  Dominicoi 
mtncupatur^detet  quidem  quoiidiana  peccata.etm  quo^ 
tidie  dicitur  :  Dimitte  nobit  debita  nostra^  qtiando  id 
quod  tequitur  non  sotum  dicitur^  sed  etiam  fii :  Sicni 
et  not  dimittitnns  debiioribut  nottris.  Sed  qnia  finnt 
peecaia,  ideo  dicitur;  non  utideo  fiant^  quia  iltdiiir. 
Per  kanc  enim  volmt  nobit  Salvator  ottondere  qtta^m 


CaiXATIO  II<  -  DC  OnATlUNE. 


m 


m 

tuis  a4niitftM 

erga  suos  duoitaxaty  npq  tr^  0QiuJai  sui  ezsiilerit 

debitores.  Solemua  etenim  uonnuHi«  qiiQd  eat  det«« 

rius,  ergn  ilhi  quiden  qn»  adnihtuntur  aVI  injurbni 

Dei,  qunmYis  magiioraro  sint  crimlnum,  pladdns  nos' 

et  otementiSBimos  exhikere ;  erga  nostrarum  foro  toI 

pnnrisisifli^runi  oiTenslonum  dsel^ita  evseiores  imml- 

168  iiif|«6  inexorai>il6S  iBvenlri.  •  Qufsifuis  igitur  Hi 

S6  Mia^nti  fratrt  non  6x  cerde  dimiterfi,  non  in- 

Mgentiam,  sed  eoiMKBmnatioaem  deiH^^eaiione  bflie 

sibimet  impetrabit,  suaque  professione  semetipsum 

poseit  djrios  judicari,  dicens,  Remiite  mihi  sicut  et 

tfo  remisi.   Quod  cum  illi  sccunduin  suam  peiitio* 

uem  fuerit  repensatum^quidaliud  subsequetur  quam 

•s,  exempto  suo,  implacabiti  ira  et  irremissa  senteo- 

da  p«nialur?ldeoque  si  clementer  volumus  judicari,  3  De  quo  non  minima  nascitur  quonstio.  Si  enim  ora- 

iios  quoqueerga  iilus  qui  in  nos  deliquerunt  oportet     mus  ne  permiilamur  teiitari,  et  unde  erit  in  nobis 

esse  elemenies.  ^  Tantum  enim  remiitetur  nobis,      virtus  constantiae  comprobanda,  seeoiidum  ilbm  seh- 

qaantum  nos  remiserimos  eis  qui  nobis  quacumque      tentiam  :  Omnis  vir  qui  non  e$t  tentdlus^  fion  ett  pro- 

loaligoitate  nocueruut.  Quod  formidantes  nunniiili,      baius  {Eccles.  xxuv)  ?  £1  iterum  :  Beatus  vir  qui  mf' 


postuiaMt^  quisquis  remissut  A  «nu  iu  eedesia  iKee  «raFtto  a1>  uAMMa  ^f^l>1e  eonei-  ^ 

0itur, «  htnt  la^m  utt\f\  i^v6iin\\,ttiiA,  iit  MWctt 
iemetipsos  oUi^tfr^  poiMfB  ^vtHHi  ^zcusafre  iiia  t>ro- 
§m^m  vldeantwr,  non  ]ifti6lii|^eni6s  <fuod  frustra 
SSYlllationes  has  jad^ci  oitmlunfi  pr^tendere  motian- 
ftir,  qoi  quemadmodom  Judtcaturn^  sif  su[ip!icif)us 
8UIS  velnfi  deiRonstrnre.  Dum  enim  erga  nos  non 
Toit  immitrs  alque  inexordbilis  ihVeriiri,  formnm  sui 
j^dicii  designavit,  ot  quemddmodum  nios  ab  ilTo  ju- 
dficari  cupimus,  ira  nusiros  fraircfs  sf  quid  in  riobis 
deliquerint  judicemus,^iita;u(/(Cftim  sine  misericordia 
/iet  ei  qui  non  (ecerit  misericordiam  (Jac.  11). 

CAPUT  XXIII. 
i>e  eo  quod  dieit  ,^  Et  ne  nos  tndutfas  t»  temaltonem. 
Deinde  seqiiiiur,<*  Et  ne  nas  indueas  in  tentali^nem. 


ALARDI  GMJEX 

tunUibet  jusie  in  hujus  mtm  caligine  atque  infsrmitale 
Mamus,  non  nobis  deesu  peecala  pro  quibus  dimitten' 
di$  debeamus  ofore^  et  m  qui  in  nos  peceant,  ut  et  no- 
bie  ignoscaiur,  ignoseere.  Non  iiaque  propierea  Domi" 
nu$  ait :  Si  dimiseritis  peecata  homimbust  dimktei 
robis  et  Faier  vesier  peeeata  vesira^ut  de  hae  oratione 
confisi,  secvri  quotidiana  scelera  facerem»$,  vei  poien- 
tia  quB  non  timeremns  hominum  teges,  vel  astutia  qua 
ipscs  homines  falteremns ;  sed  ut  per  \iiam  disceremus 
nms  pniare  nos  eue  sine  peccaiis,  etiamsi  a  criminibus 
essemus  immunes^  etc. 

*  jSi  SRfm  non  dimiseriHt  hmttmbus ,  nec  Paier  ve^ 
ster  remiUet  vobis  peecata  vesira.  Maltli.  vt.  Dbn  quod 
bac  sola  eoiiditione  noiis  Deos  debita  nostra  dimit- 
tat,  si  nos  debitorilMis  nostris  dioHUamus ;  sed  quod 
nisi  dimiserimus  aliis,  nec  ipse  nobis  dimittat.  Est 
enim  liare  eonditio  sine  qua  non  obtinetur  peco;it»- 
rnm  remissio;  sed  ipsa  soia  per  senon  snfficit  ( Vide 
Peir.  Chrgsol.  serm.  68  «I  7i). 

^  Ad  eomdem  modum  et  haec  sentenlia  seeundoui 
praedicta  debet  imelligi,  nejrative  scilieet  pocins 
quan  afflrmative.  Nam  Deus  nobis  et  mulio  piura  ec 
multo  nmjora,  et  multo  liberalius,  ei  multo  minui 
mereoHlNis  remittit,  quain  nos  debkoribus  nostris 
aot  remiiiere  sole^imus,  aut  eiiam  possinius:  sed  dt- 
ciiur  tantum  nobis  remlttere  quantum  remiserimus 
altis,  quia  si  non  reniiserimu9,  nec  ipse  remitiet;  et 
si  remiiierimns,  eilam  ipse  remiiiel  nobis,  modo  es- 
tera  neees$iaria  prapstemus.  Iis  Sedulius,  praeter  Slios, 
bane  eonditionem  poeiice  eiplicat  : 

Debiu  laxari  qul  nobis  concta  rogamus, 
Mos  quoque  laxemus;  proprii  nain  caulio  verbi 
spODoentes  maoifesia  leuei,  graviusque  soUiii 
hecliiDur,  alterius  si  solvere  viocla  oegamus. 
lucipielque  pius  decies  millrna  Laluaia 
Dlmittens  Domious,  si  nos  affigere  propter 
Denarios  centum  conservura  senserit  uflum, 
Tradere  confestim  lortoribas,  etc. 

<  Noiat  quorumdam  stuititiam  ae  temeritatem, 
qni,  eum  iujurias  cendeoare  noiint,  ne  mem iantur 
10  oratione  sua,  verba  iiia  sliidioseprmtereont :  S/e- 
«r  e<  tios  dimiitimus  debkoribns  nosiris,  in  quo  se- 
ipsoe  decipiunt.  Nam,  eisi  nnnntenti^niurhxc  omil- 
tendo,  tamen  frusira  peiont  sibi  remitti  peGc«ia,cam 
Dominus  tam  aperle  dixerit;St  non  remiseritis  homt' 
mbus  peeeata  eorum,  nee  Paler  vesier  remiitet  vobis 
jseceaia  vesira,  Et  prreterea  mentiuntur  cum  relt()uas 
partes  oraiionis  Dominic»  pronuiitiant.  Quomodo 


COMMENTAIULS. 

enim  vere  dicere  potest :  Pater  nosier,  qut  ^nn  vuit 
esse  Dei  fltius?  et,  Sanetificeiur  nomen  luum,  per 
quem  aoinen  Dei  biasphemaiur  seu  ihhonoraiur  ?  et, 
Adveniai  regnum  tuum,  qui  nihit  m;igis  quniu  ndven- 
lum  Domini  tiinet?'  et.  FiaS  voluntas  tua,  qui  suam, 
non  Dei  voluntalcm  semper  facit? 

^  Div.  CypriHUUs  iefil :  Et  ne  nos  poHoHs  induei 
tn  le«/aiio««iR.  Divns  Aogostious  lib.  11  ( Cap.  54 ) 
de  Serin.  Domini  in  munDe :  S^xia^  inqnit ,  peih- 
iia  :  Ei  ne  nos  infvras  tn  rrnlalta/t^fn.  Nonnulti  co- 
dices  habeni,  Inducas,  quod  tani.umdfem  ralere  arbi- 
iror*  Nam  ea  ]imo  Gtyeca  quad  dictum  est,  tifjrtrf^t^ 

G  nfrstii^e  /rmisJe/tt»t  ess.  M-uHi  aviem  prectmdc  'iia 
dicant :  Ne  nos  patioris  hidnci  m  ientutidncm.  expo- 
nenXes  quamodo  divtuni  sit,  Inducas  :  non  enim  per 
seipsum  mducii  Deus;  sed  induci  patlmr  eum  quem 
suo  auxUio  deseruerii^  ordine  occultissinw  ac  merilis. 
Causis  eiiam  swpe  manifeslis  ^gnum  judicat  iHe  quem 
deseraS  et  in  leutationem  it*duci  sinat.  Aiiwi  est  aikiein 
indoci  in  itHiativnem^  alind  ieutari :  nam  sine  tema" 
tiaue  probatiu  eue  nemo  potest^  sive  t(bi  ipsi,  sive  aiii. 
Non  ergo  hoc  oruliw,  ut  uon  tentemw ;  sed  nt  non  in- 
feramur  in  ientationeni ;  tnmquam  si  quispiaf^,  cui 
necesse  e$t  ifne  examinari,  non  oret  ui  igne  von  con* 
iingatur,  sed  non  exuratuf.  Inducimitr  enim,  sl  iaies 
inctderint  f  quas  ferre  non  posswnnt.  Iia  Angusti- 
nus,  Gsistiiani  sive  abbatis  Isaac  senti*nti»in  plsiiie 
coiiiinmnB,  qna  doeei  »liud  est^e  tenl&ri,  aliod  in 
tentationem  iiiduci;  nee  bic  peii,  ne  teniemur,  sed 
iie  a  lemaiione  viucainn^.  idem  vero  Angu)itiiius  lib. 
de  Bono  perseveranti»  cap.  6  puiat  simpiiciter  nos 

])  orare  ut  oiniiinq  non  lententur,  ea  poiissinium  ten- 
lalionequa  sd  peccandum  solticitamUr  :  nuia  nostraft 
inlirmfitatn  memores,  nee  de  nobis  ipsis  confidenteii, 
tentaitonibns ,  earomque  periculis  liberari  ptHius 
opiamusquam  eis  exponi.  Qnamvis  eniirt  leniatio 
iuterdum  utilts  sit,  semper  tamen  est  periculnsa, 
propier  amfoigoam  incertamqne  vfctoriam ;  idcoque 
ROB  soiom  praBSumptlo  esi  rHam  appeiere,  seil  eiiam 
bomilitas  deelinare,  et  a  Dee  petere,  lie  nos  in  Hujus- 
modi  certamen  indocat  vel  'mduei  sinat.  Neqoe  ob- 
stant  Seriplorae  in  coiilrarium  b?c  alTat;r,  qnx  so- 
lommodo  probant  tentationem  seu  alHictionem,  nun 
solum  fortiier,  sed  etiain  cuni  gaudio  e^nse  tolernn- 
dam.  At  quod  loleraiur  non  amatur.  fjnife  Augii- 
slinos  X  Confess.  cap.  28  :  Tolerare  eas  jubes ,  iiofi 
amare;  nemo  quod  toterat,  omaf,  etsi  toltrare  ameL 
Qamvis  enim  gaudeAi  se  lolerare,  idtHiA  inifi^uH  riQn 
esse  quod  toleret. 


799  JOANNIS  GASSIANI  COLLATIONES.  800 

fert  lentationem  {Jaeob.  i).  Non  ergo  hoc  sonat,  ne  A  tentari  supra  id  quod  possumus  :  «ed  cam  tentatione 


inducoi  no$  in  tentaiionem^  id  est,  ut  non  permitlas 
nos  aiiquando  tentaxi,  sed  ne  permiitas  in  tentatione 
positos  superari.  Tentaios  est  enim  Job,  sed  non  eat 
ducius  111  tenutioiiem.  Non  enim  dedit  insipientiam 
Deo ,  nec  ad  illam  ad  qoam  irahebatur  tentatoris 
voluniaiem,  oreimpiobhsphemosintrafit.  Tenutus 
est  Abraham,  teniaius  esi  Joseph,  sed  neuter  iiiorum 
inductus  esl  in  tentationem,  quia  nullus  eorum  con- 
sensum  praebuit  tentatori.  Denique  sequitur  :  «  Sed 
Ubera  nos  a  malo^  id  est,  ne  permitias  nos  a  diabolo 


et  ezitum  da,  ut  sustinere  possimns  ( 1  Cor.  x  )• 
CAPUT  XXIV. 

Quodnon  debeant  atia  postutari^  quam  heec  tanhtm^ 
quw  orationis  Domintca  modulo  continentur» 

Yideiis  ergo  qnalis  nobis  ab  ipso,  qni  per  illam 

exorandus  est,  judiccy  oraiionis  sit  modulus  et  forma 

proposita,  in  qoa  nulla  diviiiarum  petitio,  nulla  me- 

moria  dignitatum,  nulla  potentatos  ac  fortitudinis 

postulatio,  nuila  corpore»  sanitatis,  seu  temporalis 

Tiiae  mentio  continetur.  ^  Nihii  enim  caducum  Tolt 


ALARDI  GAZJSl  GOMMCNTARIUS. 


^  Ex  hac  interpretatione  videtur  liic  abbas  sen- 
sisse  tota  ista  extrema  periodo  oratioiiis  Domiiiica) : 
Ne  nos  inducas  in  tenialionem^  sed  libera  nos  a  malo, 
non  duas,  sed  unam  lantuinmodo  peiirionem  conti- 
neri.  Quod  ulcommuui  senientiae  tum  veteruin,  tum 
receniiorum  theologorum  dissentaneuro  merito  re- 
fellit  Beilarminus,  ostenditque  ex  docirina  div.  Au- 
gust.  (Defionif  Operibus  lib.  i  c.  1  )et  aliorura,  hanc 
petitionem  :  Sed  libcra  nos  a  malo,  aliam  esse  a  pra:- 
cedenti  :  Ne  nos  inducas  in  teniationeni^  et  proinde 
sepiem  esse  pelitiones  orationis  Doininicae.  Porro 
per  inalum  plerique  veterum  intellezenint  diaboliim, 
cui  per  antonomasiam  convenit  dici  malum,  Grsece 
Tov  Trovn^ov,  quia  in  extremo  maliti»  gradu  consii- 
tutus  ab  eo  revocari  neqiieat;  at  div.  Cyprianus, 
Augustinus  et  alii  maluin  interpreiantur  pro  omni 
re  maia:  quem  sensum  probare  videtur  Ccclesia, 
dum  in  sacriAcio  Miss«  statim  post  oralionem  Do- 
niinicam  suhdit :  Libera  nos^  qutisumus,  Domine.  ab 
omnibus  malis  prwteritis  praseniibus  et  futuris.  Nim 
prxierita  mala  suiu  peccata  commissa,  quae  nobis 
pctimus  dimitli;  presentia  sunt  tenUtiones,  in  quas 
petimus  non  iiiduci;  Tuiura  sunt  quselibet  mala  im- 
minentia,  sive  in  hoc  ssculo,  sive  in  futuro,  a  qui- 
bus  petiinus  liberari.  Verum  quod  ad  praesentia  mala, 
sive  quae  in  hoc  sxculo  patimur,  altinet,  ut  sunt 
morbi,  fames,  sitis,  egestas,  bella,  inforiunia,  ab  his 
liberari  petimiis,  non  lamen  absolute,  sed  sub  illa 
liypoihesi  cbristiana,  Si  Deo  visum  fuerit;  seu  prae- 
supposita  illa  petitione  antecedente  :  Fiat  votuntas 
tua,  ut  infra  plenius  deciaratur. 

^  In  eamdem  senieniiam  Isidorus  Pelusioles  in 
quadain  epistola  (A'emp€281,  Ixb.  ii)  ita  scribii,  BiU 
lio  inierprete  :  Oratio  ea,  quam  Dominus  discipulos 
8U0S  docuitf  nihil  terrenum  habet,  sed  omnia  calestia, 
et  ad  animoB  uiHitatem  tendentia^  etc.  Verum  hsec 
senienlia,  si  8iinpriciter  el  ut  verba  sonant  accipia- 
tur,  quasi  ia  oraiione  Dominica  nihil  caducuni  au( 
temporale  petatur  a  Deo,  omnino  imprubabilis,  iiii- 
mo  et  paradoxa  censenda  est.  Quis  enim  negel  bona 
temporalia,  maxime  ad  vitam  susteotandam  neces* 
saria,  recie  a  Deo  bonorom  omnium  largitore  peti 
et  exspectari  7  ei  cum  oratio  Dominica  sit  plenissima 
ei  perleciissima,  uidocet  divus  Auguslinus  epistola 
iii,  quis  dubitei  ea  oinnia  contineri  quae  a  Deo  peti 
possunt  ?  Deniqiie  superius  osiendiinus,  ex  sententia 
Patrusi),  noinine  panis  quotidiani  inielligi  quaecumque 
subsidia  viiae  lam  spiriluali  quam  curporali  necessa- 
ria.  Veruin  suam  sententiam  abbas  Isaac  exposoit, 
aut  ccrle  mitigavit  verbis  sequentibus,  ubi  ait : 
Jtaque  magnificentiai  ejus  ae  munificeniiai  maximam  ir- 
rogabit  injuriam  quisquis^  sempiiernis  petilionibus  pras- 
termissit^  transitorium  aliquid  et  caducum  ab  eo  ma- 
iuerit  posiulare^  eic.  Hoc  igitHr  sensu  prohibemur 
teinporalia  ei  iransitoria  postulare,  praetermissis  ni- 
miruin  sempiternis,  id  est,  spirituaiibus  petilioni- 
bus ;  i(l  e»t,  praererendo  temporaUa  et  caduca  spiri- 
tualibus  et  sternis ;  quia  jubemur  qucerere  primum 
regnum  Dei,  ut  ccetera  deinde  adjiciantur  nobis*  i^orro 
non  fuit  Christi  consilium,  ut  oralioue  Domiiiica  pa- 
n^m  resque  temporales  quaerere  jqberet ;  quod  vile 


et  terrenumest,  et  ad  quod  satis  natura  proclives 
suuius ;  sed  ut  doceret  a  quo  ( nimirum  a  Deo  bono- 
rum  omnium  lareitore)  et  quatenus  quaerere  ac  pe- 
tere  deberemus.  Noianmim  autem  ex  div.  Tlioma 

12-2,  q.  83,  ari.  ^  et  6),  triplicia  esse  bona  quae  a 
leo  pneti  possunt  :  nam  alia   sunt  spirilualia ,  ut 

B  gratia  et  virtutes,  remissio  peccaiorum,  vila  xierna, 
etc,  quae  primario  et  absolute  petenda  sunt,  ut  per 
se  exoptanda ;  alia  temporalia,  sed  ad  vitam  susten- 
tandain  necessaria,  de  quibus  Apostolus  ait(l  Ti- 
moth.Yi):Habentes  alimenta  et  quibus  tegamur,  his 
contenti  simus.  Quae  quidem  absoluie  petunlur,  sicut 
in  oralione  Doniinica  absolute  petimus :  ¥anem  no- 
strum  quotidianum  da  nobis  hodie;  non  tamen  prima- 
rio  et  principalKer  (  Verba  sancti  Thoma:)^  ut  in  eis 
flnem  constiiuamus,  sed  sicut  quaedam  adminicaU 
quibtts  adjuvamur  ad  tendendum  in  beatiludinem  : 
in  quantum  scilicet  per  ea  vita  corporalis  sustenia- 
tur;  et  in  quantum  nobis  organice  deserviunt  ad 
actus  virtutum,  ut  etiam  Philosophus  dicit  ia 
primo  Eibicorom  {Cap.  8).  Gt  hoc  est  quod  Aogu- 
stinus  dicit  ad  Probam(£ptsl.  121  cap.  6),  quod 
suriicientiam  vitae  non  indecenter  vult  quisquis  eam 
vuit,  et  non  amplius ;  quae  quidem  non  :ippetilur 
propter  seipsam,  sed  propter  salutem  corporis  et 

Q  congruenteiu  habiium  personae  bominis,  ut  non  sit 
inconveniens  eis  cum  quibus  honesle  vivendum  est. 
Ista  ergo  cum  habentor,  ut  teneantur ;  cum  non  lia- 
bentur,  ut  habeantur,  orandum  est.  Teriio  alia  snnt 
temporalia,  et  minime  necessaria,  iitsunldiviiiae,  ho- 
nores,  robur  corporis, firma  valetudo,  longa  viia,  etc. 
Hacc  vero  quia  ssepissime  hoininibus  sunt  exitio ,  non 
sunt  petenda  absoluie,  sed  sub  conditione  tacita  vel 
expressa,  si  nobis  sint  rutura  salutaria :  quod  soli 
Deo  perspectum  est.  Unde  in  istis  optimus  orandi 
inodus  est,  orare  Deuin  ut  nobiscom  agat  sicut  novit 
expedire  ad  suam  gloriam  et  nostram  saluiem.  Hasc 
fere  ei  doctrina  S.  Tlioinae  in  arl.  6  qusestionis  ci- 
tatx.  In  altero  autem  articulo  eamdem  doctrinam 
confirmat  ei  explicat  in  bunc  moduni :  Dicendum , 
inquit,  quod  sicut  M.  Valerius  refert  {Lib.  vii,  c.  1 ), 
Socrates  nihil  ultra  peiendum  a  diis  immortalibus  ar- 
bitrabatury  quam  ut  bona  tribuerent ;  quia  hi  demum 
scirent  quid  unicuique  esset  uiile.  Nos  aulem  plerum- 
que  id  volis  expeiimus^  quod  non  impetrasse  meiius 

D  foret.  Quce  quidem  sententia  aliquatiter  vera  est,  quan- 
tum  ad  ilta  qum  possunt  matum  eventum  habere  :qui' 
bus  etiam  homo  pofest  male  et  bene  uti.  Sic  dirilia?, 
quce^  ut  ibidem  dicitur,  multis  exitio  fuere.  Honores 
etiam  quam  plures  pessumdederunt.  Regna,  quorum 
exitus  scspe  miserabiles  cernunlur.  Splendida  coitjn- 
gia^  quce  nonnumquam  funditus  domos  evertunt.  Si^tit 
tamen  queedam  bona  qusbus  homo  male  uti  non  pot^  t 
qnee  seitieet  matum  eventum  habere  non  pouunt.  JJnc 
autem  sunt  quibus  beatificamur  et  quibus  beatitu- 
dinem  meremur  ,  quo!  quidem  sancti  orando  absohte 
petunt,  secundumilludps.  Lxm:Ostende[aciemiuam, 
et^saivi  erimus,  Et  ilerum ,  psalm.  cxviii:  Dedue  me 
in  semitam  mandatorum  tuorum.  Hactcnus  S.  Thomas. 
Coiisule  annotationem  decimam  sepiimam  post  fi^ 
nem  operis, 


;^0I  COLLATIO  IX. 

a  se»  nihil  ? ite,  nihii  temporale  aeterniutum  coiidi* 
tor  implorarl.  Ilaque  magniflcenti»  ejus  ac  munifl- 
cenliae  maximam  irrogabit  Injuriam,  qulsquis  his 
sempiternis  pelitionibus  prstermissis  transiiorium 
aliqaid  et  caducum  ab  eo  maluerit  postulare;  et  of- 
fensam  potiAs  quaro  propitiationem  judicis  sui,  vili- 
tate  orationis  incurret. 

CAPUT  XXV. 
De  qualUaie  iublimorit  orationis, 
Haec  igitur  oratio  licet  omnem  videaiur  perfectio- 
uis  pleniludinem  coniinere,  utpote  *  quae  ipsius  Do- 
mini  auctoritate  vel  initiata  sit  vel  siatuia,  provehit 
taroen  domesticos  auos  ad  ilium  prsecelslorem  quem 
superius  commerooravimus  statum,  eosque  ad  illam 
igneam  ac  perpaocis  cognitam  vel  expertam,  immo 
(ut  propriiis  dixerim)  ineffabilem  orationem  gradu 
emineuiiore  perducit,  quae  omnem  transcendens  bu- 
roanum  sensum,  nullo  non  dicaro  sono  vocls,  nec 
lingoae  motu,  nec  uliaverborum  pronuntiaiione  dls- 
tinguitur ,  sed  quam  mens  infusione  coelestis  illius 
luminia  illiistrata,  non  humanis  atque  angustis  de- 
signat  eloqulis,  sed  conglolNitis  sensibus  velut  de 
fonte  quodam  copiosissimo  effundit  ubertim,  atque 


-  DE  ORATIONE.  m 

A  ineffabiliter  eructat  ad  Domlnum,  tanla  promens  in 
lllo  brevissimo  temporis  puncto,  quanta  nec  eloqol 
facile,  nec  mens  percurrere  in  semeiipsam  reversa 
prxvaleai.  Quem  statum  Dominus  quoqie  inter  illa- 
rum  supplicationum  formulas,  quas  vel  solus  in 
roonie  sedens  (Luco;  xxii),  vel  tacite  fudisse  descri- 
bitur,  similiter  iiguravit,  cuni  in  orationis  agonia 
constitutus  etiaro  guttas  sanguinis  inimilabill  inlen- 
tionis  profudit  exemplo. 

CAPUT  XXVI. 

Oraiionii  ipiriium  variii  modii  ad  fervorem  excitari.  ■ 

Quis  vero  possit  dlversitates  et  causas  Ipsas  aique 

origines  ^  compunciionnm  quantalibet  experieniia 

praeditus  surficienter  exponere ,  quibus  inflammata 

mens  atqtie  succensa  ad  orationes  puras  ac  ferven- 

B  lissiroas  incitaturtQuaruro  pauca,  quantam  potueri- 
mus  ad  praesens  per  illuminatlonem  Domini  remi- 
nisci,  exempli  gratia  proponemus.  Nonnumquam  et- 
eniin  psalmi  cujuscumque  versiculus  occasionem 
orationis  ignitae  decantantibus  nobls  praebuit,  inier- 
dum  canora  fraiernae  vocis  roodulatio  ad  intentam 
supplicationem  stupentium  animos  excitavit.  Novl- 
mus  quoque  distinctionem  gravitatemque  psallenlis, 


ALARDl  GAZJSI  COMMENTARIUS. 


•  Ita  et  superius  diiil  (Cap.  17)  :  Hai  quatuor 
iuppiicaiionum  ipeciei  etiam  Dominui  exemplo  iuo 
nobu  iniiiare  dignaiui  eii,  Porro  initiare  plerumque 
significal  sacris  imbuere,  inaugurare.  Unde  iniiialns, 
id  est ,  sacris  imbuius.  Et  Ambrosii  liber  De  his 
qui  initiantur  myiteriii  ( Tom,  IV).  Alias  vero,  ut  hic< 

' ?•: ..«      !_^Ka<^B;<v  «nfllatxABA  Aia«.%iykMl.>  GlalAakasaa 


ipeculum  in  tsnigmate,  tunc  autem  facie  ad  faciem, 
Nune  cognoico  ex  parte,  tunc  autem  cognoscam  sicut 
et  coqnitui  ium  (  Vide  eumdem  Grea*  lib,  iii  Dialog. 
cap,  55).  Itein  D.  Gregorius  hoin.  2isuper  Ezecble- 
lem :  Aha,  inquit,  compunctio  est,  qum  per  timorem 
noicitur,  alia  quce  peramorem;  quia  aliud  est  iupplicin 


initiare  est  inchoare,  insiituere,  auspicari.  Sidonius  G  fugere,  aliud  pramia  deiidrrare,  Unde  etiam  in  taber- 


iib.  II  epist.  5  gratiig  initiatce^  id  est,  incoept»  vel 
inchoatae.Jutius  Firmicuslib.  ii  cap.  SMathes.  :  Ver 
initiatur^  cum  primam  Arietii  partem  ioi  fuerii  m- 
greuu$. 

^  De  compunctione  videndum  primo  quld  sii; 
deinde  quae  ejus  causae  et  origines,  ut  hic  liabetur; 
quorum  utrumque  ex  nonnullis  SS.  Patruni  elogiis 
atque  sententiis  seleciioribus  discere  possurous; 
quas  proinde  non  minus  libenter  cjuam  utiliter,  ut 
spero,  lecior  accipiet.  Div.  Augustiniis  in  libro  de 
Spiritu  et  Anima  cap.  50  ita  scribit :  Meditatio  parit 
scientiam^  icientia  compunctionem,  compuneiio  devo' 
lionm ,  devoiio  perficit  oraiionem.  Compunctio  esi 
qiutndo  ex  consideratione  malorum  luorttm  cor  inierno 
dolore  langilur.  Devotio  e$i  piui  ei  kumiiii  affectui  m 
Deum  :  humiHi  ex  comcientia  tn/frmtialti  proprice , 
pius  ex  comideraiione  divincs  clenuntim,  Gregorius 
xxin  Moralium  C3p.  ii  :  Quatuor,  inquit,  iunl  quali- 


naculo  per  tegem  duo  aitaria  fierijubeulur  ( Kxod.  xxiv 
ei  XXX ^  :  unifm  videlicei  exteriui^  aliud  vero  interiui; 
unum  tn  atrio^  aliud  anie  arcam;  unum  quod  cere  co^ 
opertum  est,  aliud  quod  auro  vestitur.  Atque  in  allari 
cereo  cremantureames,  in  altari  vero  aureo  incendun" 
tur  aromata,  Quid  eit  hoc,  fratres  charissimi,  quod  fo^ 
ris  concremantur  carnes,  intui  aromata,  niii  hoc  quod 
qnotidie  videmui^  quia  duo  iunt  compunctioms  genera? 
Quia  aliiadhuc  per  timoremplongunt,  alii  verojam  u 
per  amorem  in  lamentii  afficiunt^  elc.  D.  Uernardiis  in 
qiiodam sermone  ( Demodo  viveudi ,  serm,  10 ) :  Com- 
punctio  cordis  est  humilitai  mentii  veniem  de  recorda" 
tione  peccati  et  de  timore  judicii.  Itla  compuuciio  per- 
fccia  estt  quas  pellit  a  ie  omnem  delectationem  carna- 
lium  rerum,  et  toto  studio  menlii  pgit  inteniionem  in 
contemptatione  Dei,  Dupliceui  esse  compunctionem 
legimui  :  uuam,  scilicet,  qua  propter  Deum  anima  cu^ 
jusque  servi  Dei  officiiur^  id  esi,  cum  ad  niemoriam 


taies,  quibui  jusii  viri  anima  in  compunctione  vehemen-  -rv  reducii  mala  quee  jecit;  alleravero,  cum  suspirat  pro- 


ter  afficitur  :  cum  aut  malorum  iuorum  reminiicitur , 
eoHiiderani  ubi  fuii ;  aui  judieiorum  Dei  ienteniiam 
meluem ,  et  eecum  quasrens,  cogiiai  ubi  erit ;  aut  cwn 
mala  vitce  preeieniii  iolerter  aiiendenif  mcBrem  comi" 
aerat  ubi  e$t;  aut  cum  bona  mpernce  patrice  coniem' 
piatur^  quce  quid  necdum  adipiicitur ,  lugem  eompicit 
ubi  non  esi,  Malorum  iuorum  Paului  meminerai;  ai- 
que  exHiie,  in  quibui  fuerat,  affligebat,  cum  diceret: 
Non  9um  dignus  vocari  Apoitolui,  quia  penecutui  ium 
EecUiiam  Dei(lCor.  xiu).  Runum  divinum  judi- 
eium  iubtililer  pemam  in  futuro  maie  eae  meiuebai, 
dicem  :  Cailigo  corpus  meum,  et  iervituii  iubjicioy  ne 
forte^aiiiipreedicam^  ipte  reprobuiefficiar(i  Cor.  ix  ). 
Rureui  maia  prceientii  vUas  pemabai^  cum  diceret  (ir 
Cor.  V ) :  Dum  sumut  in  hoc  corpore,  peregrinamur  a 
JDomino ;  et,  Video  aiiam  iegem  in  membris  meii  re- 
pugnaniem  iegi  mentii.mece,  et  eaptivum  medueentem 
tic  lege  peccaiif  etc,  Ei  runum  boua  memce  patrite 
^gmidwiibat  dtcens  (l  Cor.  xiii) ;  \idemu$  nuw  p^ 


pier  desiderium  vitoi  ceternee.  Quatuor  medis  conipun- 
gitur  mensjusti  hominis:  nempe  memoria  peccatorum^ 
recordatione  peenarum  futurarum^  considcraiioue  pere- 
grinationis  hujus  vitce,  desiderio  supernce  pairice,  Ilacc 
D.  Bernardus.  Ubi  ne  niultnm  n.ircris,  lccuir,  niodo 
duplicem,  modo  quadruplicem  dici  compunciiouem; 
facile  aniinadveries ,  si  ndvertis,  qiiadruplicem  iii 
duplicem  revocari.  I^am  ut  duae  priores  ad  unam , 
quae  ex  limore  nascitnr;  ita  duae  posterioresad  iinam, 
qiiae  ex  nmore  et  desiderio  supernu;  patria>,  revocan- 
tur.  Atqui  liaec  ex  Pairil)ns  collecta  elogia  dc  com- 
punctioiie  huic  loco  et  insiiluio  nosiro  suriicere  milii 
videntur  :  prvter  qunc,  si  qnis  integros  Iractatus  in 
eamdem  videre  optet  mnteriam,  videat  Cttrysosto- 
mum,  qui  duos  elegantes  lectuque  dignissimos  de 
coinpunctione  cordis  conscripsit  libros;  videat  et 
S.  Cphrem  Sjrom,  apud  queiii  exstatii  quatuor  ili« 
dem  polchernmae  do  eompunctione  boiniliai. 


80S  JOANNIS  GASSlANI  COLLATIONES.  804 

ftiamadstanUbus  plarimumcontoliMdfervDriB;  nec  Al^c^in.  Interdum  Tero  (ania  coropttnctioniB  aboo- 


|ion  eihorlatjo  y\n  perrecti,  et  collaiie  spiritalis , 
frequenter  ad  uberrimas  preces  jaceniium  erexit  affe* 
ctum.  Scimus  eiiam  fra^ris»  seu  ehari  ct^uaiibet  ia- 
terifu  non  ipinu^  f^p»  ad  plenam  compunctionem 
fuisse  raptatos.  Becordatio  quoque  teporia  ac  negii- 
genii»  nosif ^  nonnttroquam  nobis  salutarem  apiritos 
invpxii  ^rdOiTem.  Atque  in  httoc  roodum  nulli  dubiuni 
est  occa&iooes  ionumeras  non  deesse  qnibus  per  Dei 
gratiam  lepor  ac  somnulen^A  nostrarum  li^eiitiuiu 
yaleat  excitari. 

CAPUT  XXVII. 
«  Divertoi  e^H  affeet^$  fsrventer  wraniium. 
Qoema4modum  Tcro,  toI  qutbus  modis  isttt  ipstt 


dantia  ac  dolore  «  supptetur,  ut  alias  eam  digerer^ 
niai  lacrymamm  eraporatione  non  possit. 

CAPUT  XXVIIL 

interrogMw  de  eo  ^no4  nm  nt  in  moetr^  pokBMe 
Tprofmio  lacrymarum. 

Germanus :  Hunc  quidem  compmictioiiis  aflfioctHm, 
ez  parte  aliqna,  mea  quoque  exiguitas  non  igno-ai. 
Freqoenter  enim  recordatione  deUelorum  meorum 
obortis  lacrymis,  ita  sum  hoe  itieffaMi,  ut  prsratiis 
es,  gaudio,  Wsitante  Damine,  Tegetatua,  «tdeaperare 
ine  illorum  veniam  non  debene  IflBtiike  ipsius  magni- 
tudo  dictaret.  Quo  statu  nibil  r«or  ease  suMimias,  al 
reparatio  ejus  nostro  aubJAeerei  arMtrio.  NoutitEUH- 


compuiiciionea  ie  intirois  anim»  conclaYibus  pro*  ^    •   m  < 

v|r«»        'm^      ...»»..  ..  n  quam  cupiena  ad  eirailem  me  laerymaniffl  com« 

fe^rautur ,  non  miDoris  dimcultatis   est  indagare.  *>  Z.,^^.*i^^l^  t^tia  «:.^k..»  ^w^f«.«  ^^l^»,,^  ^^^^^ 
Frequenter  enim  per  ineffabile  gaudfum  et  alacrita* 


tem  spiritus  saluberrimae  compunctlonis  fructus 
eroergit,  iia  ut  etiam  in  clamores  quosdam  intolera- 
Jbilia  gaudii  immensitaie  prorumpat,  et  >>  cellam  vi- 
cinl  jucunditas  cordis,  et  exsultationia  penetret 
magnitudo.  Noiinumquaro  vero  tante  silcntlo  mens 
intra  secretum  ppofunde  taciiurnitatis  abseondiiur, 
ut  oninen  peniius  sonum  voeis  atupor  subit»  illu- 
minationis  includat ,  omnesqoe  sensus  aitonitus 
spiritus  vel  contineat  intrinsecus,  vel  craittai,ac 
desideria  sua  gemiiibus  inenarrabilibus  effundat  ad 


puDCtionem  toiis  viribus  exdiare,  omnesqtie  errores 
meos  atque  peccata  'anl«  oeiMos  statuens  ^  uberU- 
tem  illam  Aetuum  revoeare  «on  possnro,  et  iia  oeufi 
mei  in  niioduin  eujusdaro  dorissitngc  siiicis  pr»dii- 
rantur,  ut  Duila  prorsus  ex  eis  humoris  gutta  disiit- 
let :  et  ideo  quanluro  mihi  in  lacrymarum  profasione 
eongaodeo;  lantumdoleo  quod  HlDro,  cum  voltrero, 
recuperare  nctn  vale»m. 

CAPUT  XXIX. 
Retponsio  de  diversUate  ipiritualium  lacrymarum, 
Isaac  :  *  Non  omnis  lacrymaruro  profusio  1)00 


ALARDI  GAZ  £1  COMMENTARIUS. 


•  Ciaconins  Inscribit  :  De  variis  compunctionum 
qualHaiibut ,  ut  hahent  etiam  manuscripii  nosiri ,  G 
quos  secutus  Diony^iiis  et  Rasileeiisis.  Poierat  ei  de 
variit  compunclionum  effectibut  inscribi,  Tres  enim  hic 
expoiiuntur  coinpiinctionnin  seu  fervenlium  oratio- 
num  effectns  plane  divcrsi  :  interdum  clamor  qui- 
dam  ex  inierni  gaudii  exuberautia.  etcordiscxsuiia- 
lione  prorumpens;  inierdum  verosileniiuni,  et  (a<iii 
gemiius,  et  stnpor  qnidam  mentis  ailoniia';  inter- 
dum  profusio  lacrymarum ,  de  qua  poiissimum  in 
sequenlibus  agiiur. 

^  Hinc  colligere  est  cellas  veterum  illorum  mona- 
chorum  etiam  in  solitudine  ageiitium  fuisse  con- 
junctas  ,  :iut  saltem  sibi  viciitas  ;  quemadmodum 
etiam  tesiatur  div.  Hieronyuius  epist.  2i  ad  Eusto- 
ehium  de  coenobitis  ^gyptiis  iia  s^cril^ens  :  ManeiU 
teparati^  ted  junctit  cellulis,  Verum  de  cellts  otcel- 
lulis  monacnoruin  alias  s:epe  dicluin  est  (LUf.  v 
Inttitut.  cap.  57,  «t  lib.jn  cap.  5) 


X  cap. 
«Pro,  reptetur  ^  ut  Dionysius  reddidit,  Cassiano 
id  frequens  admodum.  ..  duo  tunt  compunctiomi  §enera,  dedit  ei  pater  tuus  »r- 

^  Scite  et  apie  ad  bunc  locum  Joannes  Climacus  ^  riguum  tuperiueet  irriguuminferiut.  Irriguum  qutppe 


salutarium  duo  tantum  genera  slatntt ;  nnnm  ex  ti- 
more,  alterum  ex  amore  prnvemens  :  Quod  in  eb , 
inquit,  bene  figurmur,  quod  Azn  fHia  Caleb  ,  eedenk 
tuper  atinum  su^piravit.  Cui  dixit  patcr  tuut  :  Huii 
kabesfAt  iUu  retpondit  :Da  mihi  bencdicnonem  :  ter^ 
ram  auttralem,  et  areniem  dcdisti  mihi .  junge  et  tVrt- 
guam,  Dedii'fue  ei  pater  suus  irriguum  tuperiut  et  i>- 
riguum  inferius  (Josuee  xy).  Aza  quipp»  tupn  atinum 
tedet :  cum  irrationabitibut  carnis  suos  motibus  anima 
prcetidet.  Qnce  tuspirans  a  natre  terram  irriguam  peiil  ^ 
quia  a  Creatore  noslro  cum  magno  gemitu  qucerenda 
e$t  laerymarum  fratia.  Sunt  namque  nonnnUt  qui  jam 
in  dono  perceperunl  Hbere  projttefHia  loqui,  oppressoe 
tueri^  indiaentibut  pOtsetsa  tribuere  ,  ardorem  fidei 
habere ;  tea  adhuc  gr&tiam  iacr^marum  non  habent,  Hi 
nimirum  terram  auitratem  et  arentem  habent,  sed  dd- 
huc  irrigua  indi§ent ;  quiu  m  bonis  operibus  positi ,  in 
quibut  magni  at^ue  ferventes  sunt^  oportet  ntmirum  ut 
aut  timore  tuppttcH  aut  amoreregni  deiestis  maiaefiam 
quee  antea  perpetrarunt  deplorent.  Sed  quid,  ut  dixi^ 


gradu  septimo  suae  scalse,  uhi  de  hac  compunctiouis 
gratia  et  lacryniarum  dono  non  niinus  pie  quam 
subliliter  disserit  :  Vidt,  inquit,  modicas  guttat  ^ 
inslar  sauguinis ,  cufn  tabore  effundi,  Yidi  el  fontes 
absque  tubore  perfluere.  Sicut  creaiura  motum  ex  se 
gignit,  nonnumquam  vero  aliunde  sutcipit :  ita  el  de 
cempunctione  quoque  sentiendum  est,  Quoties  anima 
nihit  etiam  curanttbus  vel  studiose  operantibus  nobit  in 
lacrymat  vi  secretce  compunctionis  excitala  in  solo 
fletu  requieverii,  cnrramm  sollicite;  Dominus  enim  non 
vocatus  advenit ,  apongiamque  divini  moBroris  et  refri^ 
gerii  piarum  tacrymarum  aquas  nobis  clemens  porrigit^ 
quibut  deleantur  scclera  clurographinostri,  Serva  eam^ 
ut  pupiHam  oculi  tui^  donec  sponte  abeat,  Longe  enim 
major  ^st  hujusmodi  compunctionis  vis^  qjnm  ejut 
quum^  studio  Husiro  et  labore  acquimimus, 

*wv,  Giegorius  liv.   iii  Dialog.  cap.  54,  sicot 
<oiii)>unctioius  •  iu  et  la.crymaruui  s^jifuuaUum  ct 


tuperius  acdpit  anima^  evm  sete  in  lacrymis  cottBSiis 
regni  desiderio  afpigit;  irriguum  vnro  inferius  accipit , 
cnminferni  suppticia  flendo  pertimescit.  Ita  Gregonus. 
Ai  vero  D.  Bernardus  serm.  5  de  Epiphania ,  trei 
differentias  piarum  lacrymarum  recenset,  nempc 
devotionis,  pcenitentite  et  fratemae  compjtssionis, 
quae  eliam  in  boc  capite  exprimuntnr  :  Ha  suni , 
inquit,  tacrymce  devotimis,  in  quibns  non  indulgentia 
peceatorumf  sed  beneptadtumqua^ritur  VeiPalris,  eulh 
descendii  in  nos  tpiwns  adopiionis  filiorttm,  iesihnO' 
nium  perhibens  spiritui  noelro,  qnod  suihus  ffiti  Beit  ic/ 
mellifiuam  nobis  vocem  de  ceeto  videamnr  attcftre,  quia 
vere  Deus  Pater  in  nob^s  comidaceut  sibi,  Nic  paftfm 
diitat  inter  itas  lacrymas  devotionh  et  ^tatfs  utiquk 
jam  viritis  ,  et  eas  qut^s  primwva  erta^  intei^  infalittk 
vagitus  «mtstl,  lacrymat  Htiqtte  poenftt^flB  et  cWf^t 
siauit.  Verumtamen  tange  amffdki  utrf^^  piroceihi  n 
aiice  qucedam  iacrymte ,  qmbus  et  infundHur  $apor 


m 


COLLATIO  IX.  —  DE  ORATIONE. 


80t 


iffocta  Tel  una  tirtuie  depromiiur.  AHler  enim  ille  A  describiiur,  ita  dicens  :  Quit  dabUcapiti  meo  aquam^ 


emanat  fletus  qui  peccatorum  spina  cor  nosirum 
eMi^pungeaie  pto^^inr  deque  diciiur:  Lahorad  in 
f0mtu  moo^  Imvfto  perifn^uMi  nocUt  lecium  meum^ 
lacr^^mit  MVii  tlratum  meum  riqe^  (PmI.  vi).  £l 
ilenim :  ^educ  quat^  torrefHlem  iactymat  per  4iem  et  per 
nectem^  m  im  dm  refuiem  ti^,  neque  taceat  pupilla 
ocuUHn{fkrtn.  it).  Aliterqoi  de  coniemp1atione«ter- 
DAmm  tieiienim  ei  desiderio  il4itt8  rnturje  chriiaiis 
eioriiiir^  pre  qiM  etiam  «lierioree  laerymartim  fonies 
de  iDloleramia  gaudii  et  alacritatis  immensilale  pro* 
nimpQnt ,  dum  sitit  aoima  ntelra  ad  Deum  roniem 
\ivum,  dicens,  Quando  veniam  fl  apparebo  ante 
:ontpeetum  Dei?  Fuerunt  mihi  lacrymw  meee  pane» 
die  ae  nocle  (PtaL  xli),  cum  ejulaiu  quotldie  et 


et  oculit  meit  fontem  lacrymarum ,  et  plorabo  in  die 
€t  in  nocte  interfectot  fiRo!  populi  mei  (Jerem.  n)  t 
Yel  eerte  quaies  illae  sunt  lacrymx  de  quibus  in 
psalmo  ceniesimo  primo  cenitur,  Quia  cinerem  ticut 
panem  manducavi ,  et  pocutum  meum  cum  fletu  mit 
cebam.  Quas  cerlum  esl  non  illo  aifeciu  promi  quo 
in  sexto  psalmoei  persona  pcenitentis  emergunt(l>oo 
mne^  ne  in  furore  tuoarguat  me,  etc.)^  sed  proanxie- 
tatibusTits  hujusatque  angustiiset  xrumnis,  qulbus 
justi  In  boc  mondo  posill  deprimuniur.  Quod  eiiam 
psalml  ipsiusnon  solum  lexuis,  sed  etiam  tiiulus 
e? identer  oslendit  (Titutut  ptat.  ci),  qui  ex  persona 
pauperis  illius  de  quo  in  Evangelio  dicilur,  Beati 
pauperei  tpiritu,  quoniam  ipsorum  est  regnum  ccelO" 


lamentatione  proclamans,  Beu  mihi  quoniam  incola-  B  rum  {Matth.  v),  ita  describitur  :  <   Oratio  paupetii 


tut  meut  protongatut  esl,  et  mullum  incola  fuit  anima 
mea  (PtaL  cxu).  Atiter  profluunt  lacryiiice  quae 
absque  ulla  quidem  talium  criminum  conscientia, 
sed  tamen  de  metu  gebennae  ei  horribilis  lilius  ju- 
dicii  recordatione  procedunt,  ctijus  terrore  prophela 
percttssus  orat  ad  Deum  :  Non  intret,  inquiens ,  m 
ludiMtm  eum  tervo  tuo,  quia  non  juttificabitur  in  con* 
tpeetm  tmo  omni»  vivent  (PtaL  cxLii).  6st  etiara  aliud 
lacryinarum  genus,  quod  non  pro  sua  conscientia, 
sed  pro  alieiia  duriiia  peccaiisque  generatur,  quo 
Samuel  Saiulem  (I  Reg^  xv),  quo  illam  quoque  civi* 
latem  Jerosalem  vel  in  prseieritis  Jeremias  ( In 
TArni.),  vel  io  Evangello  Dominus  (Luco?  xix)  flevisse 


etifll  anxialut  fuerit,  et  coram  Deo  effuderit  precem 
tuam.  t>  Ab  his  ergo  lacrymis  muUum  distunt  ill» 
qu»  obdurato  corde  de  siccis  oculis  exprimuniur, 
quas  ticet  non  penitus  infrueluosas  esse  cred»muSy 
bono  enim  proposiio  earum  aiteniatur  emissio ,  ab 
his  praeserlim  qui  necdum,  vel  ad  scientiam  per« 
venire  perfeclam,  vel  pristinorum  seu  praesentium 
Titiorom  potuemnl  ad  poruni  labe  mnndari. 
CAPUT  XXX. 

Quod  etici  mon  debeant    tacrpnm    quamla    nam 

epontanete  proferuntur. 
Ab  his  tamen  qui  in  affectum  jam  transiere  vlrio^ 
mm,  <  De({uaquam  debei  bo^  modo  eiiorquerl  proi* 


.\LARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 
.  i//af  enirn  Uurymat  vere  in  vinum  mutari  dixe-  G  ^of-  vi)  ?  Solet  adutterina  cotnpnmeUo  etationem  »• 


rim,  qum  fraternof  compassionit  affectu  in  fervore  prod' 
eunt  charitatit^  firo  aua  aiam  ad  horam,  tui  iptiut 
immemor.tobria  quadam  ebrieiaie  videris. 

•  Titulus  est  psalmi  C(  ntesimi  primi,  qui  incipit : 
Domimq,  eaaudi  ftrationem  mpam  %  ^  ctamor  mem  ad 
(e  veniat.  Hunc  tiiiUum  hab(Mit  omnes  cudices  ile- 
hraici,  Gneci  el  L^itiiii.  cum  aliqua  tamen  verboruin 
varielate;  nam  div.  Augustiuus  legit  :  Oraiio  inopit, 
cum  ana^elur^  et  in  contpectu  Domiui  effudit  precem 
suam.  AUi  :  Oratiopauperit  cum  anxiut  fuerit ,  et  m 
conspectu  Domini  effuderit  preesm  suam.  Ex  <iuo  lilulo 
elicitnr  argomentum  ejusdem  psalmi.  Esl  eiiim  hie 
psalmiMi  fiirmula  quaedam  onndi ,  qua  uti  possit 
unos<|ais4|ue  pauper,  aut  io  affliciione  posiius,  immo 
qnilibet  peccalor  conscicutia  siiiiiiilaitte  anxiu$,  et 
M  limore  perculsus,  et  ad  recuperandam  ejnsgra- 
tiam  et  reeoiijciliationem  aiibelau>s.  Quod  sensi^se 
videior  B.  Ilierouymus,  duin  in  Commentario  scrilHt 


gnere;  ea  vero  quce  taudabitis  a  probata  est,  conteia* 
tion^m.  i^icut  ignie  eiipulam  infiammat  e%  contumit , 
ita  casiw  lacrwnce  tordes  omnet  et  vitibitet  et  invisibHea 
consumunt,  Laerymarum  raiionem  pterique  Patrum 
non  patere^  et  ette  obscuriuimam ,  atque  ad  invenien» 
dum  difficHtfmam  definiunt,  idque  in  kit  potistimum 
qui  rudet  imbuuntur. Esmultit  namque  eat  et  variis  oe** 
casioftibus  gigni ,  puta  es  natmra,  ex  Deo,  ex  afftictkone 
vituperabiii,  itemque  ex  taudabili,  ex  inani  gtoria^  em 
fornicaiione  etdUectione,  ex  mortit  memoritty  atiisque 
plurimis.  Verum  omnibut  hit  iacrymarum  modis  di^ 
vino  timore  discuttit  et  cofnitit^  ex  jugi  nottrm  re*0'> 
tuiionit  wemoria  mnnditstnm  et  ab  omni  fraudiv  tu- 
tpicione  alienat  tacrymat  nobis  eomparere  ttudeamut. 
Neque  enim  est  in  eit  etationit  furtivm  tutpicio ,  ted 
emundatio  maana ,  profectutque  charitaHt  in  Beum  , 
peccutique  abolitio,  et  eandidittima  ,  et  ab  omni  pfr^ 
turbationum  ttrepitu  remoia  ac  feticivsima  requies,  Eo$ 


Pntpbemm  loi|ui  in  persona  peccatoris.  Yirc  eiiiin  ^fan^^tti  tugeai,  nonnumquam  ab  opiimit  taerymis  in 


nuilos  eet  pauperior  ei  miserior  eo  (|ui  indiget  gra 
Ua  i>ei.  Unde  et  Ecciesia  bunc  psaiaium   nuiaerat 
iitter  sepiem  psalmos  |ioeiiite.iiiiaip9. 

^  iuvathic  eiiam  Joannis  Climxi  saluheriima  e( 
huic  loeo  coiisentaiiea  »sprii>ere  moinia  :  Notmum' 
qttam^  Si\x{Gradul)JuciuiquitecundHm  Ueum  estjna- 
iiis  gtorias  mii>centur  ingraiee  taerymce.  Quod  lunc  fieri 
pieetprudenteranimadverlimus^  cumluyerenosmdiptot 
et  tamen  maiignari  viderimut.  t^mpunciiq  propne  e$t 
animi  etolort  omni  elatioue  careiis,  nec  uilam  sibi  pm- 
aiife  coft^oUttionem  indvlgent^  tolumque  raolutionem 
tuam  fiorit  ^ngntit  wediiant^  consolatipnemque  Dei^ 
qua  l$mmilf$  vMi^achQs  visitai ,  nt  aqum  frlgidm  fx- 
fpecfatm.  fi^gtiet  t|i  iiif  q^i  sccnndmn  iieuiii  tu§ere  vi- 
deat^r  fUpe^biqm  ttut  irqm  deprehfuderisy  hnTum  $(^it6 
tacrmgifisniW  09  ei$  em  91MM  aompunctio  tatubrie 
eticit.  Quce  enim  tocietat ,  inquit^  tticis  ad  tenebrat  (II 


choasse,  et  m  deterioret  detinere,  nec  nooiim,  necmi^ 
rum  est ;  ted  a  contrariit  aut  etiam  naturatihns  in 
tpiriluales  trantfetri  lacrymat,  et  eingutare  ett,  et  /a«- 
dibus  revera  dignistimum.  Hec  autem  problema  m«- 
nifettins  novcrunt,  qui  circa  inanem  gtoriam  pronioret 
tunt,  ?toti^  antequam  perfecte  emunderit ,  tacrymarum 
tuarum  imbribut  credere.  Neque  enim  habet  fidem  vi^ 
num  ttatim  e  torcutaribut  exprettum.  Omnet  quidem 
tacryma*  nostratt  <iuat  tecundum  Deum  profnndimut^ 
etse  mirum  utiies  nemo  ett  qui  refrayetur.  Quofnam 
vero  tit  utltitas  earum^  m  tempore  nottr<B  miyratiomt 
agnotcemut.  Hactenus  ille  proiuiidm  admoduHi  et  re» 
condiuc  doctrinx  vir. 

«  Docet  id  egregie  Ludovicua  Granaiensis  lib.  n 
de  Oratione  et  McditaiiQue.  Hiic  pertinent  qitsc  d< 
lacrjfmarum  gratia  earumiiue  sieriliiem,  qir»  vlrff 
siHriinnlilnis  s' hi<  (!'*  coutingere  solet,  B^rihHJbaQi 


8l'1f 


JOANNlS  CASSIANI  COLLAtlONfed. 


>^  fusio  lacrymarum ,  nec  exterioris  hominis  magno-  A 
'  pere  affectandi  sunl  fletiiSy  qui  etiamsi  fuerint 
ulcumque  producli ,  numquam  pertingere  ad  iliam 
spontanearum  lacrymarum  poterunt  ubertatem.  Ma* 
gis  enim  supplicantis  animum  suis  conatibus  distra- 
hentes  humiliahunt,  atque  ad  ima  demergent,  et  ah 
llla  ccelesti  suhlimitaie  deponent»  in  qua  attonita 
mens  orantis  indeclinahiliter  dehet  esse  defixa ,  eam- 
que  compellent  precum  suarum  inientione  laxala 
erga  steriles  et  coactitias  lacrymarum  guttolas 
acgrotare. 

CAPUT  XXXI. 
SenterUia  abbatis  Antonii  tuper  orationis  statu. 
Et  ut  orationis  verae  percipiatis  aflectum ,    non 
meam  vohis,  sed  ^  beati  Antonii  sententiam  profe- 
ram  ;quem  iianonnumquam  in  oratione  novimus  per-  _. 
stitisse,  ut  eodem    in  eicessu    meniis   frequenter 
orante,  cum  soiis   ortus  coepissetinfundiy  aodieri- 
mus  eum  in  fervore  sptrilus  proclamantem  :  Qnid 
me  impedis,  sol ,  qui  ad  hoc  jam  oriris,  ut  me  ab  hu< 


ALAUDl  GAZi£l 
nes  Climacus  loco  ciiato  .  sua  et  aliorum  experie^fiiia 
edoctus,et  in  hujusmodi  rehus  apprlme  exerciia- 
tus*:  Solenlt  inqnit,f pso;  lacrynice  Uvioret  quoidam 
nonnumquamattoUere  :quocirca  quibuutam  divina  dit- 
pentaiione  tubirahantur ;  ut  dum  seiptot  privatot  vide- 
rint  tiudiotiut  eat  requirentet ,  miterot  teipsot  agno^ 
tcant^  gemitibutque  f  et  moBrore^  ac  dolore  anxmi^ 
profundaque  tristiiia,  ei  hmitatione  se  conterant ;  quoe 
omnia  lacrymarum  vices  tupplere  tolent ,  et  si  ab  iptii 
nimirumviliternihilicBttimenlur,  inveniemut  nonnum' 
quam ,  tt  obtervemui  diligeniiut ,  ridiculum  quiddam 
dosmones  in  nobit  moliri.  Nam  cum  saturiiate  distenti 
fuerimuSfCompungunt  nos;  rursum  cumjejunaverimut^ 
obdurant;  ut  uducti  lacrymis,  parenti  vitiorum  gulce 
ac  deliciis  nos  ipsos  'exponamut.  Quibut  obtemperan- 
duninonest^  tedomninoeontra  faciendum.  Equidem 
iptam  compunetionit  vim  eonsiderans  stupeo ,  quonam 
modo  ea ,  quce  tuctus  et  vmror  dicitur ,  gaudium  tn- 
trinsecuset  Iwtiiiam,  veluti  mel  et  favum,  eomesta 
possideat.  Quid  igitur  exhoc  nobis  innuitur?  Id  pro- 
fecto,  quod  proprie  Dei  donum  hujutmodi  compun" 
ctio  etse  pro  confesso  habeatur,  Hasc  ille. 

«  Haec  senteittia  non  tegitur  in  Vita  S.  Antonii 
ab  Athanasio  conscripta  ,  sicut  nec  aliera  qnae  eidem 
poslmodum  asrrihitur  :  quod  non  valde  niirum,  curo 
satis  constet  Aihanasium  non  omnia  Antonii  facta 
dictave  scriptis  mandas.se,  sed  multa  prailermisisse. 
Siituidem  de  Antonii  congressu  cnm  Paulo  primo 
eremita,  queni  narral  div.  Hieronymus  {In  Vita 
Pauti  Eremitm ) ,  nt  verhum  quideni  fecitAthana- 
sius  :  nimirum  quod,  eodem  llieronymo  teste^ 
Aihanasius  Vitam  illam  Antonii,  ipso  adhuc  vivente, 
descripserit,  earoque  Romam  deiulerit  ,biennio  ante 
ohilum  Antonli,  cum  a  Julio  papa  vocatus  esiset :  quo 
tempore  illud  de  Paulo,  aliaque  Anionil  gesta  dicta- 
que  nondum  accideraut  Baron.  lom.  ill  Annai.  annot, 
o43).  Unde  et  alia  multa  Anionii  apoplithegmata  tum 
in  Vilis  Palrum,  tum  apud  Palladium  el  alios  legun- 
tiir ,  quae  apud  Alhanasium  non  exstant.  Nec  enim 
oninia  ad  ejus  noiiiiam  pervenisse  credenduin  est , 
etiam  ipsius  aeiale ,  vel  anle,  gesta  dictave;  nec 
eiiam  cognita  omnia  ab  ipso  commemorari  necesse 
fuit. 

^  Eo  scilicet  perfectionis  genere  et  gradu ,  qui 
non  n»8i  sanctrssimis  eiperfectissimis,  qualis  Anto- 
nius  ,  convenit;  quo  quis  in  oraiionesic  in  Deum 
ineiite  erigitur  c.t  dcflgitur ,  ut  nihil  aliud  praeter 
Diini  cogitei;  qui  certe  perfeciissimus  CSt  Orandi 
m(^iius ,  sed  qui  potest  capere ,  cafiut. 


jus  veri  luminis  abstrahas  claritaie?  Cujus  etiam 
haec  quoque  est  super  orationis  fine  ccelestis  et  plus- 
quam  bumana  sententia  :  Non  est,  inquit ,  ^  per- 
fecta  oratio  in  qua  se  monachus ,  vel  hoc  ipsum 
quod  orat,  inielligit.  Et  ut  nos  quoque  secunduro 
mensuram  tenuitatis  nostrae  huic  admirandae  seoten- 
tiae  superadjicere  aliquid  audeamus ,  orationis  qua 
exauditur  a  Domino,  in  quantum  experti  sumus,  in- 
dicia  proferemus. 

CAPUT  XXXU. 

De  exauditionis  indido. 

Cum  orantes  nos  nulla  interpellaverit  haasilatio, 
et  fiduciam  petitionis  nostrae  quadam  desperatioDe 
dejecerit ;  si  obtinuisse  nos  in  ipsa  orationis  effusione 
quod  poscimus  senserimus ,  ^  non  ambigamus  (Teces 
nostras  ad  Deum  efficaciter  penetrasse.  TaiUum 
enim  quis  exaudiri  atque  obtinere  merebitur,  quan- 
tum  vel  inspici  se  a  Deo  vel  Deum  crediderit  posse 
praestare.  ^  Irretractabiiis  namque  est  Domioi  no- 

COMMENTARIUS. 

«  Idem  apertius  dicit  infra  {Cap.  54) :  Procertou 
non  exaudiendum  quisque  non  dubitet ,  cum  se  dubi' 
taverit  exaudiri.  Ut  autein  hxc  sane  inteDiganliir,  duo 
snnt  notanda.  Primo  non  requiri  in  oratione  fideio , 
aut  certam  persuasionem ,  qna  credamos  nos  impe- 
tras^e  ,  seu  inipetraturos  esse ,  quod  peiiuius;  sed 
solum  ut  credaimis  Deum  esse  poientissimum ,  sa- 
pientissimuin,  benignissimum,  fldelissimum ;  ei  proin- 
de  posae,  Scire,  atipje  etiam  velle  facere  quod  peti- 
mus,  si  beiie  petamns.  Quod  eniin  non  requiraiar 
ul  certo  credamus  nosa  Deo  exaudiri,  manifcsie  coi- 
ligitur  ex  oratione  Davidis ,  qnam  fecit  pro  fiiio  suo 

C  1  Iteg.  xxii.  Nam  non  certo  credidisse  se  exaudimm 
iri ,  testaniur  illa  ejus  verba  :  Quis  scit ,  si  forie  do- 
neteummihi  Dominus?  Sed  et  Apostolus  cum  onret, 
ut  auferrelur  a  se  siimulus  carnis  (I  Cor.  xn),  procul- 
duhlo  ex  vera  fide  orabat;  ei  tamen  non  credebat  se 
cerlo  iinpetraturum  :  alioqui  fai8:i  fuisset  ejus  lides, 
quandoquidem  non  impetrarit  qiiod  peiebat,  dicente 
Domino  :  Sificit  tibi  gratia  mea.  Neque  ea  (ide  oraC 
Ecclesia  universa  pro  infidelibus  et  peccatonbus , 
ut  ad  fidem  et  jusiiiiam  adducanuir.  Non  enim  certo 
credit  omnes  infideles,  et  peccaiores  esse  converten- 
dos.  Secundo  noiandum :  Qiiaravis  non  rcquiraiiir 
fides  qua  cerio  credamus  nos  a  Deo  exaudiri ,  requi- 
riturtamen  fidiiciaqua  certo  et  indub.tnnlercoiifida- 
mus  Deum.pro  sua  benignitate  raciiirum  quod  peti- 
mus,  si  ita  expediat  ad  Dei  gloriam  et  noslmm  saln- 
tein.  Hanc  eniin  condiiionem  qnxsivit  Doniinus  in 
paralytico,  cui  dixit  :  Confide,  fiii  ,  remittuntvr  ttii 
peccata  ttta(  Matih.  ix).  Eaiiidem   reqnirit  Apostolos 

])  Ueb.  II :  Accedamus  cum  fiducia  ad  thronum  gratia 
ejus.  Et  Jacobiis  cap.  i  :  Postulet  in  fide^  mhilha' 
sitans.  In  fide,  id  est,  cum  fiducia  obtinendiquod  pe- 
timus ,  ait  sanctiis  Thomas  ( In  Comment.)  Hac  igiiur 
ratione  docet  hic  abbas  certiim  exauditionis  indi- 
cium,  sive  signum  impetraiionis  esse  ,  cum  orantes 
nos  nulla  interpellaverit  hcesitatio ,  et  fiduciam  petitio- 
nis  nostrte  quadam  desperatione  dejeeerit;  sed  obti- 
nuisse  nos  in  ipsa  orationis  effntione  quod  posdmi 
senserimus;  hocest,  cum  in  ipsa  oratione  m-ignain 
fiduciam  in  animo  senserimus  obtinendi  quod  peti- 
mus.  Deus  enim  cum  non  exaudit ,  oon  infundit  hu- 
jusmodi  fiduciam;  cum  vero  exaudire  decernit,  fidu- 
ciam  et  hilaritatem  quamdam  peculiarem  in  animo 
orantis  inspirat,  ut  uitusquisque    subinde  experi- 

d  Irrelraciahilem  et  infallibilem  esse  nemo  dabi- 
tat ;  sed  positis  condrtionibus  reqQisitlSi  quarQn  pl^ 


m  COLLATIO  IX.  -.  DE  ORATIONE. 

stri  illa  «ententla,  Qumeumque  orantes  petitis,  credite 
qu\a  acdpietie^  et  vement  vobie  (Marci  xi). 

CAPUT  XXXUI. 


810 


Objeetio  quod  prwdictm  exauditionii  fiducia  tantum 
ionetis  eonvenire  videatur, 

Germanuft :  Hanc  exauditionis  flduciam  nimiram 
de  conscientix  pnritate  credimus  emanare.  Caeterum 
nos,  qnorom  cor  adbacpeccatornm  spina  compungit, 
quemadmodumeamhabere  possumns,  nuilis  patro* 
einanilbus  meritis  quibns  exaudiendas  orationes  nos- 
iras  fiducialitf r  praesumamus  ? 

CAPUT  XXXIV. 
Respontio  de  diversis  exauditionum  cau^. 

Isaac  :  •  DiTersas  exanditionumcausas  esse  secun- 
dum  anlmarnm  di? ersum  ac  Tarium  statum  evange- 
bca  siye  propbetica  testantur  eloqnia.  Habes  enim 
in  dnoruro  consensione  fructum  exaudilionis  Domi- 
nica  Toce  signatum  ,  secundum  lllud  :  Si  duo  ex  vo- 
Ins  consenserint  super  terram,  de  omni  re  quameum' 
que  petierint^  fiet  itlis  a  Patre  meo ,  qui  in  cesiis  esi 
{Matth,  xviii).  Habes  aliam  in  fidei  plenitudine  qu» 
grano  sinapis  comparaiur.  Si  enimy  Inquit,  habue- 
ritis  fidem  sieut  granum  sinapis ,  dicetis  monti  kuie : 
Transi  hinc,  et  transibit,  et  nihit  impossibile  erit  vo- 
bis{Maith.  xvii).  Habes  in  aasiduiute  orationum  , 


Aqnam  propter  indefessam  petitionum  perseTeran* 
tiam  importunitatem  sermo  Dominicus  nominavit. 
Amen^  amen  dico  vobis,  quia  si  non  propter  amicitiam^ 
vel  propter  importunitatem  ejus  surget  et  dabit  ei 
quantum  opus  habuerit  (tjucm  xi).  Habes  in  eleemo- 
synarum  fnictu  :-/nc/i(de,  inquit,  eleemosynam  in 
eorde  pauperis ,  et  ipsa  orabit  prd  te  in  tempore  tribu^ 
tationis  { Eccte.  xxix  ).  Habes  iu  emendaiione  viUB 
et  operibus  misericordi»,  secundum  illud  :  Dissotve 
eoltigaliones  impietatis^  sotve  fascicutos  deprimentes 
(Isaia  Lvni).  Et  post  pauca,  quibus  infructuosi  je- 
junii  sterilitas  castigaiur  :  Tiinc,  inquit,  invocabis^ 
et  Dominus  exaudiet  te ;  et  ctamabis ,  et  dieet :  Ecee 
adsum  (Ibid,).  Nonnumquam  sane  exaudiri  etiam 
tribulationum  nimietas  facit ,  .secundum  illud  :  Ad 

B  Domttittm,  eum  tribularer,  elamavi,  et  exaudivit  me 
{Psal.  cxix).  El  iterum  -  Ne  affixeritis  advenam; 
quia  si  clamaveritf  exaudiam  «um,  quia  misericors  sum 
{Exod.  XXII ).  Vldetis  ergo  quoi  modis  obtineatur 
exaudiiionis  gratia ,  ut  nulius  ad  impetranda  ea  qua 
saluuria  sunt  et  aeterna,  conscientl»  su»  despe- 
ratione  frangatur.  Ut  enim  miseriarum  nostrarum 
contemplatione  concedam,  nos  omuibus  illia » 
quas  supra  memoravimus ,  penitus  destltutos  esse 
virtutlbtts,  et  nec  illam  nos  habere  laudabilem  duo- 


ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


raeque  cap.  3i  Inferius  expticantnr.  Est  enim  hoc 
discrimtnis  iiiter  promissiones  Dei  arflrmanies  et 
negantes,  quod  negantes  absolnte  et  sine  uUa  ex- 
ceptione  iutelligantur  ;  affirmanies  vero  numquam 
absolute  ,  sed  cum  hac  exceptione  generali  :  nisi 
quid  inipediat ,  vel  siinili.  Ut  Marci  xvi :  Qttt  credide- 
rit^et  bapti%atus  fuerit ,  salvus  erit  {  supple ,  si  caele- 
T?.  babeat  necessaria).  Qui  veroHoncrediderit^eondem- 
nahiiur.  lUque  sentenlia  ei  promissio  ilia :  Qumcumque 
oranles  petitis ,  credite  quia  aceipietis ,  etc. ,  cum  sit 
affirmaltTay  nonest  absolute  intelligenda ;  sed  cum 
bac  conditione  :  si  recte  peuiis.  Hanc  enim  condi- 
tionem  intelligendam  esse  insinuat  S.  Jacobiis;  dl- 
cens  :  Petitis^et  non  aceipitis^  eo  quod  malepetatis 
(Jae.  it). 

•  Pergit  Auctor  explicare  qnibns  mediis,  rationi- 
bus  et  conditionibus  facilius  a  Deo  exaudiainur  et 
impetremus  quod  petimus.  Enumerantur  antenKbic 
sex  conditiones  e  sacris  Iiiteris  colleci»,  qu»  ora- 
tionem  aulent  reddere  efQcacem  et  impeiratoriam , 
hocesty  juvare  ad  impetrandum;  nenipe  cltaritas 
fraierna,  Qdes,  perseverauiia ,  eleemosyiiae,  pceni- 
tentia ,  el  afflictorum  gemitus.  Caeterum  bae  coiidi- 
tiones  elsi  mullom  valeant  ad  impetrandum,  prae- 
sertim  simul  juncue  et  concurrenies,  noii  ita  umen 
ut  infallibilem ,  certum  et  perpetuum  babeant  im- 
petrationis  effectum.  Nulla  enim  est  Dei  promis&io 
absoluu,  qua  certi  efflciainur  nos  absolute  quo^ 
petierimus  impetraturos,  positis  illis  conditionibu^; 
cum  semper  inlelligalur  illa  coiiditio :  Si  eatera  re- 
quisita  adsint,  Quaenam  vero  sint  illa ,  declarat  div. 
Thomas  his  Tcrbis  (i-2 ,  q,  85,  art.  13) :  Ponuntur, 
inquit  ,  quatuor  conditiones  quibus  coneurrentibus 
semper  iUiqms  impetrat  quod  petit :  ut  scilicet  pro  se 
petat,  necessaria  ad  salutem,  pie  et  perseveranter. 
Uuas  condltiones  juTcrit  hic  paulo  enucleatios  ex- 
plicare.  Prima  itaque  conditio  est  ut  pro  se  quisque 
iMuai.  Non  enim  semper  exaudiunlur  etiam  sancii , 
diim  pro  aliis  orani ;  quando  sciiicet  iili  pro  quibus 
orant  digiii  non  sunt  qui  accipiant,  ut  docet  div. 
Augustinns  tracuin  75  in  Joannem ,  idque  colligit 
^  iilis  verbis  Domini  Joan.  xvi :  Si  qwd  petieritis 

Patbol.  XLIX* 


Patrem  in  nomine  meo,  dabit  vobis.  Exaudiuntur,  in- 
quit ,  omnes  saneti  pro  s^psis  :  non  autem  pro  omni^ 
tfus  exaudiunlur,  stve  amicis ,  sive  inimicis ,  vet  qui» 
bustibet  aliis ;  quia  non  uteumque  dictum  est ,  dabit , 
sed ,  dabit  vobis.  Secunda  conditio  est  ui  peUntur 
necessaria ,  vel  utilia  ad  salutem.  Qiiani  conditio- 

C  nem  colligit  ideni  Augustinus  ex  illis  verbis :  In 
nomine  meo.  Quodcumque  enim  ,  inquit ,  petimue 
adversus  utilitatem  salutis,  non  petimus  in  nomine 
Salvatoris  ;  et  tamen  ipse  Satvator  est ;  non  solum 
quando  facit  quod  petimus  ,  verum  etiam  quando  non 
facit ;  quoniam  quod  videt  peti  contra  saluiem ,  non 
faeiendo  ptus  se  exhibet  Satvatorem.  Novit  enim  me- 
dieus  quid  pro  sua,  quid  eontra  satutem  suam  potcat 
asgrotus ;  et  ideo  contraria  poscentis  non  fadt  vo/ttit- 
tatem ,  ut  fadat  sanitatem  :  quapropter  quando  votu^ 
mus  ut  faciat  quodcumque  petimus ,  non  uteunuiue  » 
sed  in  nomine  ejus ,  hoc  e$t ,  tn  nomine  Salvaloris  pe^ 
tamus.  lla  Augustinus.  Verom  efQcacius  illa  conditio 
colligi  posse  videlur,  ut  colligit  Auclor,  ex  illa  Jo- 
annis  sententia :  Hac  est  fiducia  quam  habemus  ad 
Deumtquia  qtudquid  petierimus  sjedUndum  votunta^ 
tem  ejus^  midit  nos  llJoan.  v).  Unde  infert  Augu- 
siiiius  :  Ergo  super  nis  tantum  plenam  nos  et  indubi- 
tabilem  jussit  exauditionis  habere  fiduciam ,  quoe  non 

f\  nostris  commodis ,  nec  solatiis  teniporalibus,  sed  Do^ 
mini  congruunt  voluntati.  Quod  etiam  in  oratione  Do* 
minica  admiscere  prcecipimur  dicentet ,  Fiat  volutiiaa 
tua,  scHicet,  non  nostra  ( Vide  Beltarm.  lib.  i  de  Bon, 
Opir.  cap.  9).  Tertia  conditio  ut  pie  pelamus  et 

.  oremus.  Pietas  auiem  baec  quinque  conditioiies  in- 
cludit ,  secundum  div.  Thomam  ubi  supra  :  Qdeau 
spem  ,  cbaritatem  ,  humilitatem  et  devotioiiem^ 
QuarU  conditio  ut  perseveranter  oremus.  Ilanc 
enim  conditionem  Clirislus  inculcatam  voluit  duabus 
illis  parabolis,  altera  importuni  amici  panes  intem- 
pesta  nocte  ab  amico  peientis,  Lucae  xi ;  altera  vi- 
duas  improbum  judicem  importune  sollicitaniis  ; 
Lucae  xviii.  Nec  aliud  signiflcare  voluit  illis  verbis  : 
Oportet  semper  orare  et  numquam  defieere ,  ut  plc« 
nius  sequenti  coHaiione  declarabitur. 

• 

2« 


811 


JOANNIS  CASSIANl  GOLLATIONES. 


m 


ruiD  consensionem ,  nec  iUam  fldem  grano  sinapis  A  que  petieritis  in  oratione  credenteSf  auipidi$  et  nihil 


comparaiain,  nec  lila  opera  pieiatis  qua3  propheta 
describit;  num  vel  importunitalem  qu»  omni  vo* 
lenti  suppeditati  babere  non  possumus  ?  Per  quam 
etiam  solam  daturum  se  Dominu^  quidquid  oratus 
fuerit  repromittit.  .Et  idcirco  absque  baesitationis 
inOdelitaie  precibus  insisiendum  est;  obtenlurosque 
nos  earfim  lugiiate  cuncia  quae  secundum  Deum  pu- 
poscerimus,  minime  dubiiandum.  Horlaiur  enim 
nos  Dominus  volens  ea  quae  sunt  ueterna  coelestia- 
que  praestare,  ut  eum  importunitate  nostra  quodnm- 
modo  coarctemus,  qui  importunos  nos  non  mqdo 
non  despicit  nec  refulat,  sed  eiiam  inyiiat  et  iau- 
(jat;  eisque  praestiturum  se  quidquid  perseveranier 
speraverint,  benigpissime  pollicetur  dicens,  Pelite  et 


impossibile  erit  vobis  {Matth.  xxi).  Et  idcircosi  cun« 
ctae  nos  exauditionuna  quas  praediximns  causae  om- 
nino  deficiunt,  saltem  animet  no$  imporianiialis 
instantia ,  qu»  absque  ulla  vel  merili  vei  iaboris 
diriicuitate  in  cujuscumque  voientls  sita  est  pote- 
state.  Pro  certo  autem  non  exaudiendom  se  sup- 
plicans  quisque  non  dubitet,  cum  se  dubitaverit 
exaudiri.  Quod  autem  inratigabiliter  Dominq  sup- 
plicandum  sit ,  etiam  illo  beati  «  panielis  dqcemur 
exemplo,  quod  exaudifu^  a  qrjn^a  die  qoa  cocpit 
orarc,  PQ^  B^im^fP  W  lf»ce5J4i}am  fljpiii  pow^equi- 
lur  W9  petUipnis  .effeptiim  (DqnieL  x).  Uncte  Aon 
debemos  nos  qooque  a  coepta  oraMQnim  nosir^rtta 


accipietis,  qumite  ^{  invc^iietis,  pulsate  et  aperietur  ro-  B  »«^»1^««  ««ssare ,  ^  si  nos  exaudiri  tardius  seose- 
bis.Omnisenimquipetitac€ipit,etqui(fucerit  invenit,'et  rimus,  ne  forle  aut  exauditionis  graUa  dispensa- 
puUantianerietur{Lucw\\).Ei\ieTum:OmniaqMecum'      tione  Domlni  uli  iter  differatur;  «  aui  angelos  divi- 

ALARDI  GAZifil  G0MMENTARHJ8. 


«  Sic  enim  Gabriel  archangelus  Danielem  allo- 
cotus  est :  t9oti  meluere ,  Daniel*  quia  &p  dte  primo 
quo  posuisti  cor  tuum  ad  inteUiaendum  j  \U  ta  ag^" 
^ere9  it^  conspectu  Diei  tui ,  exauqiia  sunt  veiba  tua , 
el  ego  veni  propler  sermon^s  tiios  {Dati.  x).  VU\  div.' 
flieronymus':  Quceriturl  inquit,  si  statim  exauditus 
est ,  cur  non  statim  missus  est  angelus ,  sed  per  unum 
et  viginti  dies  dilatus  ejus  ad  Danieleni  adventus  ?  vi- 
delicet  data  est  Dar\ieli  per  moram  occasio  aniplius 
Deum  deprecandt  ^  ut  ex  eo  quod  plus  desideraf  per 
Iqborem ,' plus  eiiani  per  revelationeni  angeli  audire 
mereqtur, 

^  Div.  Augustinusserm.  5  de  Verbls  Domini  sec. 
Malthi  :  Cum  aliquando^  inquit ,  tardius  dat\  com- 
mendat  dona^  r^on  negat,  Diu  desiderala  dulcius  obti" 
nentur,  cito  dulem  data  vitescunt :  pete^  qwBre^  insta ; 
petendo  et  qucerendo  crescis,  ut  capias.  Servat  ttbl 
Deus  quod  non  vuU  cito  dare ,  ut  tu  discas  magna 
magne  desiderare  {Vide  D.  Bieronymum  in  Habacuc 
cap.  i). 

^  Aitende  hic  an{[eIorum  unum  ex  praecipuis  erga^ 
nos  offlcium  ac  mmisterium  ,  quod  Ast  preces  no: 
stras  divina^  bonitaii  offerre,  easque  suis  itidem  pre- 
Cibus  juvare  el  commendare,  et  divina  npbis  ben^- 
flcia  prociirare,  et  quodammodo  ad  nos  deferre. 
Quod  ex  multis  Scriptiir»  Tocis  manirestum  c^t. 
Genes.  xxvin  :  Vidit  lacob  t|f  somnis  scalam  stantem 
iuper  terram ,  et  cacumen  ejus  tangens  corIos.  Angelos 
quoque  Dei  ascendentes  tt  detctndentes  per  eam, 
et  Dominum  innixum  scdlm.  Quorsum  hoc  f  uisi  ul ,' 
quod  res  i|)sa  et  Scjripiura  indicat ,  causas  aganl  lio- 
minum  quibus  ministrant ,  et  reguorum  ac  princi- 
patuuiii  quibus  prapsunL  Ascendunt  quippe  angeli 
ot  preces  nostras  peo  ouerant,  desc^ndinit  ad  nos 
ut  ejus  beiieficia  nobis  procurala  et  impeirata  ad 
nos  deferanl.  Hiiic  libri  Judicum  cap.  xiii  legimu^ 
angelum  nascituri  ^amsonis  praenuntium'  asceiidisse 
in  coelum  cuiu  flamma  holocausii.  Quo  significalur 
Aiigeliim  quodammodo  detulisse  in  coelum  ante 
conspectum  Dorniai  sacriGcium  M»nue  in  graiia- 
rum  actionem  oblatom.  Ad  haec  Tobiae  xii.  Angelus 
Raphael  his  eum  verbis  alloquitur :  Quando  orabas 
cum  lacrijmis ,  et  sepeliebas  mdrtuos  ,  ego  obtuli  ora-^ 
liouem  tuam  Domino.  Deitide  in  Grsfeco  ibidem  post- 
ea  subdjtur :  Ego  s}tm  Raphael  tinus  ex  septem  an^ 
getis  sanctis  qui  Deo  offerunt  preces  sanctorum.  Coii- 
irmaiur  ef  Aciorum  x\  ubi  angelus  ad  Cornelium 
orantem  Ingressus  ^  ait :  Orationei  tuce  et  eleemosyni 
tua  ascenderunl  in  memoriam  in  conspeetu  Dei,  Gt 
ififra  :  Exaudita  est  oratio  tua ,  et  eleemosynw  tuei 
€ommemaratm  sunt  in  eonspeetu  Dei.  Commemorat» 


sunt ,  inquit ,  scilicet  ab  ipso  angelo ;  quse  est  ex- 
plicatio  illius,  Mcenderunt.  Dicuotor  enim  precei 
ascendece  in  in^moriaip  ia  coiispeciq  Dei»  cum  a 
sanctis  spirilibits  divina;  Majestaii  qupdammodo  re- 
praesentaniur,  ct  cominemoranlur.  Sed  clarius  \d 
probatur  ex  Apocalyps.  cap.  vin ,  ubi  dicitur  ang^lut 
stetisse  anie  altare^  habens  thuribulum  aureum  ^  et 
dataiUi  incensamuUa,  ut  daret  de  orationibus  san- 
clorum  omnium  super  aUare  aureum  quod  est  ante 
thronum  Dei.  Et  ascenuit^  inquit,  fumus  ineensorum 
de  orationtbus  sanetorum  de  manu  angeli  coram  Deo. 
His  accedit  aucioriias  Ccclesiae,  quae  in  sacro  ca- 

C  none  M\s>x,  sic  onit  :  Supptices  te  rogamus ,  oiRftf- 
potens  Deus,  jube  hcec  (vota  ,  sciiicet,  precesque  sa- 
cerdotis  et  lutius  popoli)  perferri  per  manus  sancti 
angeli  tui  in  subtime  aitare  tuum ,  in  conspiecttt  diviniB 
Majestatis  tuas ,  eic,  ubi  angelum  singulari  numero 
posiium  esse  pro  plurali  annotant  exposiiores.  Po- 
stremo  accedunt  el  SS.  Patrum  tesiimonia.  Nam  D* 
Augiistinus  non  soluin  id  fleri,  sed  etiam  cur  et 
(]uomodo  fiat,  disserit  in  epistol.  liO ;  ubi  exponens 
iliud  p>almi  yigesimi  priml  :  AnnuntiabHur  Dotmno 
generatio  veniuray  iia  subdit :  /Voit  ait :  Annuntiabitur 
DominuH  generaiioni  venturce ,  sed  Annuntiabitur  Do- 
mino  generalio  ventura.  Quod  non  sic  aecipiendum  est, 
tamquam  iiescienti  aliquid  annuntietur,  ut  sciat ;  sed 
sicut  annunliant  angeU ,  non  sotum  nobis  benefieia  Dei, 
verum  etiam  ilU  preces  nostras.  l}iam  scriptum  eU  To- 
bioB  XII  in  GrcecOy  ubi  angefus  hominibus  dicit ;  Ego 
obtuU  memoriam  orationis  vestr(e;  non  ut  tune  Deus 
noverit  quid  vetimus  vet  quo  indigeamus :  Novit  enim 
Pater  veiter^  ait  Dominus,  quid  voOis  necessarium  sit^ 

^  priusquam  pctatis  ab  eo  ;  sed  quia  necesse  habei  ratio- 
nalis  creaiura  obtemperans  Deo  temporales  eausas  ad 
ceternam  verilatem  referre ,  sive  petendo  quid  erga  se 
fifit ,  sive  consttiendo  quid  facidt ;  qui  pius  mentis  af- 
fectus  est ,  ut  ipsa  construatur^  non  ut  Deus  instrua» 
tur.  Hupcrtns  lib.  ix  de  Victoria  Verbicap.  8 :  Scire 
debemus,  inquit,  sanctos  angelos  inter  mum  et  ko^ 
mines  Dei  servos  esse  adminisiratores ;  et  nos  in  coH' 
spectu  eorum  psallere ,  et  orare ,  eosque  semper  esse 
paratos  ad  offerendas  Deo  orationes  EceksuB.  Div^ 
Bernardus  serin.  7  in  Gantica :  Credimus,  ait,  aii- 
gelos  sanctos  astare  orantibus ,  oferre  Deo  preces ,  et 
vota  hominum  ;  ubi  tamen  sine  ira  et  diueptaiione  te- 
vari  puras  manus  perspexerint,  Et  iiifra  sic  sanclos 
angelos  alloquilur :  Quis  dabit  ntihi  per  vos,  o  benigni 
principes ,  petitiones '  meas  innotescere  apud  Ueum  t 
Non  enim  lieo,  cui  etiam  cogitqtio  hominii  cpnfitetur. 
sed  apud  Deum,  hoc  est,  ipsis,  qui  cum  Deo  sunt* 
tam  beatis  virtutibus  quam  et  carne  solutie  sptriliNs, 


Ui  COLLATIO  IX.  -  »E  ORATIONE.  «14 

num  44  nos  beneficiuiD  delaturus,  *  a  facie  Om-  A  ad  colaphizandum  enm  apposilus  fuerat  Domini  vcr 


nipoteQtis  egressus  resistente  diaholo  remorctur, 
quem  certum  est  trangmissuo)  muneris  desiderium 
ingerere  nop  piOSSQ  •  si  nps  a  propositje  pistttionis 
intentione  cessasse  r#per^iti  Quod  etiam  supra- 
diciQ  propbetae  proculdubio  accidere  potuin^et ,  i^iti 
Tirtqte  incomparabili  in  primom  alque  vicesimum 
dicm  orationum  suarum  perseveraniiam  protelas- 
sei.  Ab  hujus  igitur  fidei  confidentia  nuHa  penitus 
desperali(U)e  frangamur,  cam  orationem  QQStratn 
noft  oblinuisse  miaime  fieniarimos ,  nec  h«sitafl»ai 
snper  Domini  sponsione  dieenlts  :  Onmfa  qmaeum^ 
que  petieritis  in  aratione  credentei  «  aceipietis  {Mattk, 
sx»?).  Retraeiai»  namqne  nos  convaiMt  iliftm  bea&i 
Joamis  evangelistsi  seMentiam,   qva  amWgnitat 


iuntate,  dicens  :  Propler  quod  ter  Dominum  rogavi^ 
^t  discederet  ame^  et  dixit  mihi :  SufficU  tibi  gralia 
mea ;  narm^  virtut  in  infirmilate  perficitur  ( ICor.  xii ). 
Queno  sensum  etiam  ^  Dominus  orans  ex  persona 
hominis  assuropii ,  ut  rormam  quoque  orandl  no- 
bis ,  quemadmodum  et  caetera ,  suo  praoberet  eiem- 
plo,  ila  cum  orarei  expressit:  Pater,- ii  potsitile 
eil ,  iranseat  «  me  calix  iste  :  verumtamen  non  sicut 
ego  volo ,  sed  sieut  tu  ( Matik.  xxvi ) ,  e  owii  olique 
eju$.  a  Patris.  voluntj^te  non  diacreparet  vohmias. 
VsneNa  «NtHi  stUmrei  qM4  petierat  ( Ma^h,  xvui ) ,  el 
dare  animam  tmm  fedemptionem  pra  mtUlis  (Ifolf 4. 
x^ )  t  de  qua  ipse  dicit :  Nemo  toUH  animam  meam 
mnet  ted  ego^  pom  eam  a  melpw,  Poiettaiem  habeo 


bajus  quxsttonis  evidenter  absolvitur  :  H(bc  est ,  B  P^^^  ^am^  et  poteetaHm  habeo  tienioi  stmendi  eMm 


inquit,  fiiucifl  qrnm  kakemMS  ai  Deum^  quia,  quii" 
quid  petierimtts  Hcumdum  wtwUaitim  ejus ,  audit  noi 
(!  Joan,  v).  Ergo  super  his  tantnm  ptenam  nos  el 
indubitabiiem  ius&it  exauditionis  habere  fiduciaiAf 
qiiae  nciii  oostris  eomaiodki  neo  solaliis  tem|iof*U* 
bus »  sei  Dpraini  congnrant  votnntnti.  <}vod  etiam 
in  oratione  Dominica  admiscere  prxcipimur  dicen- 
len  :  1**101  noluutas  tua  ( Matik.  vi ) ,  scilicet ,  Mp 
nostra.  Si  enim  ot  itliid  Apottoli  reoordemttr,  qn^ 
niam  quid  oremus  secundum  quod  oportet ,  neicir^i^i 
(Bom^  vjtu),  intnlUgima^  nonmunquMi  saluti  n(b- 
straa  oMtrnrtt  posinlare,  et  eommodtiwme  nobis  ab 
eo  qui  utilrtates  nostras  rectius  qiiam  nos  ac  ver^- 
cius  intuetur,  ea  qw  poscimus  denegaci.  Quod  ilU 


{Joan.  x),  Ex  etijus  persoiia  super  unitate  voiuntatis 
%m  quam  cum  Patre  jugiwr  possidebat ,  par  beaium 
qnoque  David  in  P«afaHa  trieaainitt  naiMi  ita  cafitatur : 
Ul  facerem  vo}un,tatem  tuam ,  Beus  meus,  votui,  Nam 
ei  sic  de  Paire  legimus  :  Sic  enim  Deus  dilexit  mun- 
dum^  wt  umgmtttum  Fiiium  $uum  daret  (Jomi.  hi). 
Et  de  FfRo  nihilominus  invenimus,  (fui  dedit  seinei- 
iptum  pra  peccatis  nostris  (GalaJt,  ii).  Et  queniad-* 
aaodtuaa  d%  ite  laCairtiir  :  Qifi  etiam  praprio  Filia  suo 
non  pepereit^  sed  pro  nobis  amnithis  tradidii  eum 
(Rom.  yui) ;  itn  de  isto  n^Mrratur,  Qblatus  est  quia 
iftf#  vahtii  (Isaim  uiiX  Et  ita  PaHris  at  Filii  volutiias 
una  per  omnia  designatuiF,  ut  etiam  in  ipao  resur- 
reciionis  Doo^inicse  sacramento  opemiio  non  dissona 


qaoqoe  msgistro  geMiniii  sceidiMe  noa  dubiun  eol,  G  fuisae  doccaAuv.  N»m  sjcut,  i;e8urvaction^m  corporis 
eum  oraret  auferri  si  se  angelum  Saunx  qui  utiliter     ejns  Palrem  opefatum  beatus  A^stote  preedicat 

ALARDi  GAZiE)  COMMIIITAR^US. 


«  Egredi  (Uciyif  aagelus  s  (acie  Dei»  nsft  quod  al) 
Qiifi  DOAitia  et  potentia,  pfsaeotiave,  per  quam  ubi- 
qfleosi,  discedai,  ani  ejufi  beatifiea  visione  priva- 
uir ;  sod  quia ,  peraeia  pro  nobia  aupiplicaiioQe  at 
iiii«v€es«ion«  apkud  Deum,  diviiu  nobis  benefkia 
delauimie  ^  nuntiaturiNi  ad  nos  adveoit^  Nam,  ut 
ait  Apoft)iQlas,  On^is  tuni  admittisUr^ttom  iptrtitM  tn 
mitiisUrium  ntitti ,  propiffr  «ea  qui  hmudHatem  caf 
pmm  aakutit  (Uek.  i).  Neqtte  tmen,  aii  B.  Giegor 
iiMs  { Lik.  11  Morai,  cap.  5 ) ,  sic  a  ditma  visiom 
foraa  ettamt «  ut  int^nm  coutemtitlatiame  gaudiia  prir- 
vautm ;  quia  H  C^aditaris  atfiutum  et^untet  einiae- 
f«nl ,  ttee  jacautei  eriger^  mec  igfiarantibus  vara  niMi- 
tiare  paatfifU ;  f<Hitamqui  lucis ,  quam  egrediente$  ipu 
pofdaretti ,  emcia  uuHatenui  propinanut,  inhoc  iiaaue 
eti  natura  attgeticf^  a  uaittrm  nostam  condiiiona  oia- 
tiitfitm^ ,  ifuod  uas  ei  Locq  circumunbimwr^  et  cmdtatii 
igwuratttia  coauiamuf,  augeiorufjt  vero  ipiitil»!  loco 


arciini  ni^UiraR ;  bseviter  e.^^plicat  Rnpertus  bis  ver« 
bis  (Lih.  IX  de  Vucior,  Verhi  cap,  6) :  Vnde  malo  an- 
gelo  virtui  pugnandi  adeertui  bonum  angfilum^  eique 
resiMtetkdi  l  Ex  hanwmm  veL  populorum  peocatis.  tlbi 
fU  itla-  pugna  inter  bonoi  ei  malos  angelQs  ?  In.  campo 
iuilitim  •  itP  cotiflictu.  j^dicii ,  t>io  speciatorA  ac  judice 
JXeo,  Sed  quomodo  boni  et  maU  angeli  pugnani  inter 
ie  ?  Malm  pugnat  accutando ,  bonui  defendmdo.  In 
q/dotitum  est  magna  et  vera,  accuiaiio  mau  augeli ,  i>i 
tantum  ett  tarda  et  invaiida-  defensio  boni ,  eiQ. 

^  Ide^»  secundum  ]uMi)auam,i4;)tiiram  a  se  ns- 
Sompiam ,  el  eaai  orando  reptrai^enjians.  Cliristo 
enin»  ut  bomini,  uonui  Oeo,  orare  cunveoit,.euin  sit 
Patfi  eqjualis  secund^uiv  da.vijiitajiem.  Neque  sLc  ex 
p^ttoqa  hdiniuiii.  aQsumjpii  orasi»e  diciuir,  qunsi  in 
Cbxislo  alia.slt  persona  >£rbi«  :)Iia.hominisas«unipti, 
Ut  dpcuit)  impiujs  hxresiarcliaN^torius;  sed  diciiur 
oranfi.  exi  persona  iiomuiis  ajiSumpLi ,  ob.  rajionem 


quidettt  drevmtcripU  suut,  sid  tam^n.  eorunt'  tcieutia  rx  modo  dictam«  quia  non  ul,  Deus,  sed  quatenus  bomo 


longaattfer  am  iucau^ralMer  dilgtatur.  EtmiiUmiiur 
igitur^  ei  asiiittmt :  quia  per  hoc^  qMod  circmnicripti 
iuttt ,  eapeitnt  ;  et  pen  hoc  quod  inttu  quoque  prmiOHUi 
tuni ,  ntifii^iaiii  recedunL  Et  faeiem  ergo  Patt»s  ienk- 
per  uitient  (Mattlt.  iviti),  et  tamen  oA  ftot  veniuitr; 
9111«  ei  aid  noi  ipiriMii  prmt^euiia  forai  exeaniy  ei  lor 
m£u  ilfi  te  tuide  receaeeant  per  iuietmnt  cantempta- 
tiau^m  ioruaut»  S'k  &regoriuA.  Pocio  quaiiien  bonu^ 
aflgeliis  divinnii^  a4  noa  heneGeium  deiaiuiHiii,  ut 
hic  baUietmv»  iuterdum  diabolo  Kesi^teate  temose- 
tur,  aine  retardetiv,  cumt  cofiatat  miflinMim  ange- 
liua  Ihhioiq  poieatiorem  esseietiam  sqpremorangelp 
«Aia>  qm^  ul  dooe^  S.  T4iomaa(l  th,  q.  i09i  an.  4J, 
in  Aiigeiis  praeponderat  et  prievalet  ordo  grati» 


orabat,  et  nuno  orat;  qpemadmodum  aii  Apostolus 
ad  H^tu-aioa  vii  :  Sempet  uivens,  ad  interpellandum 
pro.nohiik,  (Vide  &,  Tho.  2-%,  q.  83,  ari.  tO,.el  Leo- 
nard'  Lea.  iib,  u  deJustilia^  cap.  11,) 

<:  Siv  S«  AgatJio  pontiCt^  in  vi  synodo-  c^cumenica 
definivU  :  Prmdicatnus  in  Chrislo  duas.  voluulales 
(diviuam.  sciUcit  et  humanam )  non  contrarias^  juxta 
quod  impit  atierunt  hmetici ,  ted  sequentem  ejui  hw 
maMaiNi  voluntatitu>  *  ii  non.  retittentem  ,  seU.  poiius 
subjec^m  diviom  ejui  atque  Qmnipoienti  voluntati. 
Sio  ibi.  Porro  de  hac  voluiU^um  in  CbriM  pl<inis-i 
sjioa  (^QUcordia  con^leudi  sunt  interpretes  illius 
senieuiiie,. quaa  hic  ciuiur  e^^Mattbs&o,  etdociucoi 
super  Magistrum  ad  dist.  17  lib.  lu  Sentent. 


...  JOANNIS  CASSIANI COLLATIONES.  «« 

Ctu«  (Gaiar.  i),  ita  Filius  suscilalurum  se  lemplum 


8iii  corporis  proieslaiur,  Solviie,  inquiens,  templum 
hae.etega tn  tribu$  diebus  $Uicitabo  iUud  (Joan.  ii). 
Et  idcirco  bls  quft  praediximus  exemplis  Dominicis 
eruditi,  cunctas  obsecraliones  nosiras  simiii  nos 
quoque  dcbemus  oraiione  concludere,  et  hanc  vo- 
cem  cunctis  petiiionibus  nostris  semper  adjungere, 


xxTi).  Sali^  vero  constal  illum  irina  oraiionis  nu- 

merum  qui  solet  in  congregalionibus  trairum  ad 

concludendam  synaxim  celebrari,  eum  qui  iniento 

animo  •  non  supplicat ,  obserirare  non  possc. 

CAPUT  XXXV. 

De  oratione  intra  euHculum  et  clauso  oitio  fadenda. 

Ante  omnia  sane  »» illud  evangelicum  praBcepium 


ALARDI  GAZifil  COMMENTARIUS. 

.    1         «««  sn  oHitiAnP  Plan-  .   deramu$  ex  corde,  eiiam  cum  ore  conticeectmue^  tacen" 
•  Ne«aiionis  particulam,  qu^^^^^^^  ^J   7«  damamtt*.  Hinc  e$t  quod  in  eremo  populu$  per- 

linianahic  desideralur,  ex  I>wnyf  »o^,^*^  *'";  ,^;P^  !fremt  et  Mou$e$  a  $trepitu  verborum  tacet ,  et  tameti 
snimus.  Sic enim D^onys  us  pai^pbra^^^^^^^^  SjalreJviniB  pietalu  audiiur.  cum  didtur.Quid 

reddidil  :  ^^}':''^^'!'^,'^^^^^  Uclam^  ad  me  (Exok.  xiv)?  Iniu$  ergo  in  de$iderto  est 

araHonU  ,  ^t  /««•'  ^olet  tn  ^^^^regfom^^  ,  v       .  ^^^^^  ^^  Attmaiias  aure$  non  per^ 

ad  coficludehdam  $ynaxtm.  'i''^^''^,  ll^LlC  «  venit .  et  taminauditum  €ondiiori$  replet.  Einc  e$t 
qui  intento  animo  non  orat.  PorfO  muUi  ^^^^'J^^  B  .  '^^^  ^^  ^,  i^„,  pergene,  ore  quidem  ractiil,  et 
bent :  Ulum  irince  curvattonts  numerum,  eic. ,  quoa     v»""  ^*^^,  _.  j^j^^ii  „^^L  ^«i«f   Uinr  im.  Emm^Uo 


UlamMVSi*i  xivi.ubi  Clirislus  legijur  m  horlo, 
SS«  9«»**w  oratu,  tertio  eumdemUlum  termoncn, 
S  fpater  mi.  «  ponibiU  e*t,  iratmata  me  «ite 
t^eT^irumtamen  non  ticut  ego  voto,  »*''«««»*:  ^d 
cuiiU  iniitationem ,  quantom  ex  hoc  loco  colligitur, 
ffiant  Hi  monadii.  aatequam  de  Ecclesia,  .eu 
Snveniu.  quam  hie  vocal  aynaxim .  egrederentur, 
Mracio  nimirum  ofBcio.  irina  .upplicaiione  el  ge- 
Ecu?wlo«e  Doum  adorare ;  qnod  cum  magna 
dM^io".  el  aueniione,  seu  reverentia.  faciendum 
ycAuctSradmonet.  quemadmodum  el  div.  Bene- 

d  cius  (Cop.  5*  ««9-)  =  ^*'''"''  «^*  *"'-  "n"**  T" 
«.mmoS/OTti»  ex^nt;  et  agalur  rnerentia  Deo,  etc. 
?Duo  «unl  hic  obwrvanda.  Primo  praBcep  um 
illud  de  ingrediendo  cubiculo ,  et  claudendo  ostio . 
non  lam  ad  cubiculum  et  ostium  materiale  quam  ad 


lamoi  lo<  »ut  detidertt  voce*  emiiit.  Uinc  m  Etangelto 
Domnus  dieit :  Intra  in  cubiculum  tuum ,  et  clauto 
oitio  ora  Palrcm  tuum  in  abtcondilo ;  el  Pater  twu , 
qui  mdei  in  abecondilo,  feddet  tibi  [Mattk.  vi).  Llauio 
qwppt  oitio  pelit  iu  cubieulo  ,  qui  tacenie  ore  in  eoii- 
ipeciu  tupernm  pietalii  fundit  affecium  mentit.  Et  vox 
midittir  in  oitcondito,  cum  per  tancla  dcsideria  alenter 
clamtttur.  Vnde  recte  quoque  per  Ptatmitlam  dicUur : 
Deadetium  pauperum  exaudivil  Dominut ;  prKparar 
tionem  eordti  eorum  audivil  aurit  lua  (Ptal.  n).  ha 
Gregorius.  Secundo  notandum  hic  agi  de  oratione 
privata,  noii  de  publica.  Alia  enini  raiio  est  oraiio- 
nia  publicae ,  vel  divinarum  lauduni ,  qua  coinmu- 
niler  celebrari  debent.  Quod  aptissime  declarat  S. 
Thomas  his  verbis  ( «-2,  q.  85  ,a.li) :  Duplex  eti 
oratio,  eommuni*  ei  tingutarit  (id  esi,  publica  el  pri- 
vata).  Commiinis  aiiidem  oratio  eit,  qua  per  minMrot 


cnaret  hicc  seDteutia  evangelica 

VoiorirMorar«i«omiii  loco  levantet  purat  manui. 

I  T^m'  u.  Non  enim  jubet  nos  Cbrisius  ingredi  re- 

vera  In  cubiculum ,  et  osUum  claudere .  ut  oremus 

««eio-  sed  unium  prohibei  ex  oratione  nostr* 

nSneS  hominum  laudlm  venari,  ot  sic  jubet  ome 

>c  si  a  solo  Deo  videamur  et  audiamur.  Ita  prater 

hunc  abbatem  SS.  Paires  admoncnt.  Sanctus  Bie- 

foSmusapudMauhaum:  lfoc,inquil,  tmpUctier 

inwM««»m«n«ttl««*'or«m,  ul  vanam  orandt  glonam 

S.  Sed  miAi  videtur  hoc  magi*  e**e  prieeepium, 

ul  incluta  pectorit  eogilatiotte  labutque  comprettu 

oremu*  Domnum  :  Quod  el  Annam  t«  Rtgum  volu- 

nnne  feei**e  legtmu*  :  Labia,  inqmt.  eitt»  «anlum  mo- 

vaanw.  et  Z  itliu*  non  audiebatur  {l  neg.u):  S. 

Augustiiius  lib.  II  de  Serm.  Domini  in  'no"»  (£«>•; 

n )  •  Oiiewien»,  ait,  *o<  *e  prohtbere,  tU  eamerce* 

awctalur,  qua  tlulii  gaudent ,  «  awienlur  ab  homt- 

nibui.  Yoi  aiuem  eum  oratii,  inqwt,  inlroile  m  cufti- 


pro  quo  profertur ;  quod  non  pos$et  fieri ,  nt$t  e$$et 
vocaU$.  Et  ideo  ralionabHiter  inetitutum  est ,  «I  mi- 
ni$iri  Eccte$i(B  huju$modi  oraiionee  etiam  alta  voce 
pronuntient,  ut  ad  notitiam  omnium  po$$int  perventre. 
Oraiio  vero  $ingulari$  est,  quas  offertur  a  sin^utari  per- 
sona  cujiucumqtie,  sive  pro  se,  $ive  pro  alit$ ,  oran^M. 
Et  de  hujusmodi  orationis  neces$iiate  non  e$t  quod  $tt 
vocalis.  Adjungitur  tamen  vox  tali  oraiioni  triphct 
ratione.  Pnmo  quidem  ad  exciiandum  interiorem  de- 
votionem  ,  qua  tnens  orantis  etevelur  in  Deum  :  quia 
per  exteriora  signa,  nve  vocum ,  $ive  ettam  aliquorum 
(actorum,  moveitur  men$  honum$  $ectmdum  apprehen- 
«iowem,  et  per  con$equen$  $ecundvm  alfectionem.  Vnde 
Augtutinue  dicit  ad  Probam  (  Epi$t.  141 ,  cap.  9 ) , 
quod  verbi$  et  atiis  signi$  ad  augendum  de$iderttan 
sanctum  nos  ip$o$  acriu$  excitamtu.  Et  ideo  in  ««t- 
autort  oratione  tantum  est  vocibus  et  hujusmodi  stgnte 
tUendum,  quantwn  profidt  ad  exeitandum  tntepu$ 


Ju*.  Voi  ««em  cum  ?r««.  W"»  ZZtJlTd:'  ^  ^^^Si  Wmm'',^'*oe  dUlrlhatur,  vel  quatUer 
'''^y^^^.'^:.^:J!!^l2tr''^^^  »  ^  intpediatur  ,  %*t  a  tatibu*  c^tandum.__Qu. 


mCIUCm.  tJ*  VCIV  m©ri«  frm^v   »•«'.*  .m.mw.  -, »  -  -      ^ 

cumque  impediatur  ,  e$t  a  talibu$  ce$$andum.  Quod 
prmcipue  contingit  in  his  quorum  men$  sine  hujusmodt 
signi$  e$t  ad  devotionem  prceparata.  Vnde  p$atni.  xx?i 
dicebat :  Tibi  dixit  cor  meum,  exqui$ivit  ie  faeus  mea. 
Et  de  Anna  tegitur ,  I  Regum  i ,  quod  loquebatur  m 
eorde  suo.  Secundo  adjungiiur  vocalie  oraito  quasi  ad 
redditionem  debiti,  ut  $cUtcet  home  Deo  $erviat  $ecuft' 
dutn  Hlud  totum  quod  ex  Deo  habei,  id  est,  nen  solum 


./«« tn  pwimo  aiam  ngmpcanlurcum  dtcttur:  Qumd^ 
Lit  incordibu*  ve*lrit,  et  in  eubitibu,  veti»*  compmg*- 
inini  (Ptalm.li).  Et  claudenUi  ottta.  oraU,  mt.Patrem 
Bt  "irim  in  abtconto.  Parum  ett  inlrare  eubteula ,  tt 
otiium  mateal  imporluni*.  Per  quod  otltum  ea  qtue 
fori*  «uttl,  tmprofte  te  immerguni,  elinlertora  nottra 
avvetunl.  Font  autem  diiimut  etu  omma  «em|»oraJio 
eivUibitia,  quiB  per  oilium,  id  eil,  per  «'««^  »«»-      '^^Zi^'^^'^';^*''^!!!^^^^  »"^ 

e$t  Jgo  o$iium,  id  e$t,  camati  $m$ut  re$t$tendtm  e$t, 
ni  oratio  $piHiati$  dirigaiur  ad  Patrem ,  qua  fit  tn- 
limi$  cordn  ,  ubi  (yraiur  Pater  no$ifr  m  a6«conrfi<o. 
S.  Cregoriui  xxu  Morai.  cap.  18  :  Vera,  inquil,  jjo- 
Kuioftonon  in  ori$  e$t  vocibus  ,  $ed  in  cogttattonms 
cordis.  ydlentiore$  namque  voces  apud  $ecretts$tmas 
aur^  Dei  non  faeiunt  verba  no$tra ,  sed  destderta. 
^iernam  eunim  vitam  s%  ore  peivms  y  nec  tamen 
^de  dwW«r«mMi ,  ftemonKs  lo^cmw*,  St  verq  «e«- 


Itont   secunuum  tfuvu  c«»  •»n»fwv»vi «..    ^••^ —  - 

Ose.  uit. :  Omnem  aufer  iniquitaum,  et  acctpe  bonum, 
et  reddemtu  vituios  labiorum  nostrorum.  Terttoadfun' 
gitur  vocalU  oratio  ex  quadam  redundantta  ak  <^^^^^ 
tn  corpus  ex  vehemenii  affectione ,  iecimdum  t«it« 
pealmi  decimi  quinti :  luetatum  e$t  cor  meum  ,  ^  ex- 
luttavit  tingua  mea^  Hacteiius  sanclus  Thomas.  Porro 
de  privalis  orationibus  idem  docent  alii  Paires.  Au- 
ffuslinus  in  Regula  cap,  5  :  In  eratorio  nemo  altqtttd 
agat,  nwi  ad  quod  fa^um  <il,  unde  et  nmm  uWfHf 


817  COLLATIO  X.  —  DE  ORATIONE.  8iS 

diligentias  obsemndiim  est,  nt  i&trantes  in  cobica-  A  que  est  sacrifieium  yeramt  qnit  teen/lctiiiii  Deo  ipt- 


lum  nostram  clauso  oitio  noslro  oremas  Pitrem 
iiostram  (Maith.  yi),  qaoda  nobls  iu  implebitiir. 
Iiurs  nostraro  cubiculom  supplicamuSy  eum  ab  om- 
nium  cogiiationum  sife  sollicltudinnm  strepitu  cor 
nostrom  penitus  amoTentes,  secreto  quodam  modo 
ac  familiariter  preces  nostras  Domino  rereramus. 
Ciauso  oramus  ostio,  com  strictis  lablis  nostris 
omnlque  slientio  supplicamus,  non  Tocum ,  sed  oor- 
dium  scrautorl.  In  abscondito  oramus  »  quando 
corde  unium ,  et  intenu  niente  petiliones  nostras 
soli  pendimos  Deo,  iu  ut  ne  ips»  quidem  adyersa 
valeantpotesutes  genus  nostre  petitionis  agnoscere. 
Propter  quod  cum  summo  est  orandum  silenilo,  non 
solum  ne  fratres  asuntes  nostris  sosorris  vel  ela- 


fjlM  eonirikulaiui  {Piol.  l).  Hmc  salotaris  oblatio» 
Isu  sont  pora  libamina ,  istod  iaerifiemm  jMUtim 
(J^td.),  Istod  socrt/idiim  laudii  {PiaL  zux),  h«  sant 
tene  ac  pingoes  hosti» ,  isu  sont  hoUcauitinttata 
medullaia  {Piol.  lxt)  ,  qu»  contritis  et  humiliatis 
cordibus  offeruntur ;  qoaeqoe  hac  qua  dlximus  dl« 
sciplina  et  intentione  spiritos  exblbentes,  efflcaci 
poterimus  Tirtote  canure  :  Dirigatur  oratio  mea 
iicut  ineensum  in  eonipectu  iuo  ^  elevatio  manuum 
mearum  iaerifieiam  veepertinum  {Piol.  cil).  Quod 
etlam  nos  opportona  commonet  deTOiione  persolTore 
hor»  ipsius  ac  nocUs  adTcntos :  de  que  quidein  licet 
pro  tenuiutis  nosirse  mensura  mulu  prolau  Tidean- 
tor,  diuque  sit  protracu  collatio»  pro  sablimitate 


moribus  aTocemos ,  et  orantlum  sensibus  obstrepa-  B  lamen  ac  difBculUte  materiae  paocis  admodum  cre- 


mos;  sed  ut  ipsos  quoque  inimicos  nostros  ,  qoi 
orantibus  nobis  maxime  insidiantur ,  laieat  nostrm 
peiitlonis  inientio.  lu  enim  praeceptum  lUud  imple* 
bimos  :^  Ab  ea  qum  dormit  in  mu  tuo »  euitodi 
'Jauitra  orii  tui  {Mickm  tii). 

CAPUT  XXXVI. 

De  utUitate  brevii  ei  taeitm  orationii. 

Ob  qood  ^  frequenter  quidem ,  sed  broTlter  est 
orandum ,  ne  immorantibus  nobis,  inserere  aliquld 
oostro  cordi  insidiator  possit  inlmicus.  Istud  nam- 


dimus  disputaium.  His  sanctis  sermonibus  stopefaetl 
potius  quam  repleti»  •  Tcspertina  synaxi  celebrau » 
sopore  paululom  membra  laiaTimus»  primoque  di- 
luculo  supplices  de  pleniore  tracutu  iuram  rcTer- 
suri,  ad  nostra  discessimus,  Uro  de  praeceptorum 
acquisitlone,  quam  de  promissoram  securiute  gau- 
dentes.  Excellentiam  siquidem  orationis  nobb  tan- 
tummodo  prsemonsiraum,  ordinem  Tcra  atque  Tir- 
tutem»  qua  etiam  perpetuitas  ejus ,  tcI  acquirenda 
est»  Tel  tenenda»  necdom  noe  integre  percepisse 
illis  dispoUtionibos  senseramos. 


ALARDI  GAZiEI  COIfMENTARIUS. 

ut  ti  forte  aliqui^  prmter  horae  comtitutoi,  ii  eii  vaeat^     modo  movebantuf^  et  vo»  jmUui  nmt  audiebaiur. 
orare  voluerint ,  non  eii  sint  impedimento.  Ubi  Tide         •  Ne  paHarii  quod  Samion  a  Dalila  paaui  eet ,  ait 
Umbeni  Commentarium.  S.  iiem  Benedicius  cap.  52     diT.  Hieronymus. 

Rcgulse:  lixpleto  opereDei,  omnee  iummo  iilentio  r     ^  Locos  noiandos  in  eommendationem  breTium 
exeant ,  et  a^tur  reverentia  Deo ,  «(  frater  qui  forte     el  jaculatoriaram  orationum  ,  de  quibus  etlam  alias 


M  pecuiiaruer  vult  orare ,  non  impediatur  alieriui 
improbitaU,  Sed  et  st  forte  alter  nult  sibi  ucretiui 
orare,  eimplieiter  intret^  et  oret,  non  in  etamoia  voee^ 
Hd  m  lacrumii  et  intentione  eordit^  etc.  Denique  Cs- 
sarins  a  Titrrecremato  ciutus  :  Ante  omnia ,  inquit 
(Traet.  118  tn  Regnlam),  fratrei  mei^  quoties  oratwni 
incumbimui^  cum  iilentio  et  quiete  iupplicare  debemui: 
quia  quieumque  voiuerit  cum  alta  voce  clamare,  omm^ 
bui  juxta  se  stanlibue  oralionis  fructum  videtur  au- 
ferre.  Rugitus  tantum,  ei  iuipiria^  vel  gemitui  audian- 
tur.  Nam  oratio  noitra  tatii  eae  debet ,  qualii  (uisse 
legilur  Annw  mairis  beati  Samuelis,  Sie  enim  de  illa 
scriptum  est^  quia  fiem  orabat,  et  iabia  ejm  lattfum- 


egimus  ( 1.16.  ii  Imtitut.  e.  10)  :  quibus  quasi  scm- 
tiilis  cor  nostrum  accenditnr  ,  et  quast  quibusdam 
jaculis  cor  Dei  conflsitur.  De  quaram  usu  monacbis 
illis  freqoenuto  et  fsmillari  iu  diT.  Augustinus  ad 
Probam  ( Eput.  m ) :  IHcimliif  frtree  m  jEggpto 
erebriui  quidem  habere  orationee ,  sed  eai  tamen  bre- 
vitiimai  et  raptim  quodammodo  ejaeutatu :  ae  ilta 
vigilanter  erecta,  qua  oranii  pturimwn  mceiiwtia  esi  , 
per  produetiorci  moru  evaneicat  atque  hebetetur  inten» 
lio.  Ac  per  hoc  etiam  ipti  taiii  o^nduni  hanc  inten' 
tionem  ,  eieui  non  eH  extendenda ,  ii  perdurare  non 
poteit;  ita  si  perduraverit^  mn  cito  eae  rumpendam. 
«  Id  est,  Tcspertino  officio ,  seo  oratione  peracu. 


COLLATIO  DECIMA, 

QasD  est  •econda  abbatio  bsaac, 
DE  OATIONE. 


CAPUT  PR1MUM. 

Inter  baec  anachoreUruro  instituu  sublimia ,  quae 
utcumqoe  donante  Deo ,  licet  Imperito  dlgesta  sunt 

ALARDl  GAZiEI 

*  NsTus,  Festo  aoctorQ,  est  Insigne  corporis,  aiit 
nacula  natita.  Cicero  de  Nat.  deorum  lib.  i :  At  ett 
forpori  nmm ;  illi  tamen  hoc  lumen  videbatur.  Me- 
upliorice  sumitor  pro  quovis  vitio.  Div.  Ambrosius 
lib.  i  Ornc.  cap.  drcimo  octaTO  ,  nmm  erroris.  Si- 
lioaius  Apollin.  lib*  ii  epist.  5  :  Vioiatie  religionis 


B  stylo ,  quiddam  nos  inurserere  atque  conleiere  t 
quod  Telut  *"  polcbro  corpori  naeTom  qoemdam  Ti- 
deatur  apponere,  narrationls  ipsius  ordo  compellit :    j 

COMMENTARIUS.  t 

nmvm.  Ausonius  in  epistol.  idyl.  7  :  Nmvos  nostros 
ei  eicatrices  amamus.  Paulinus  Ausonio  ,  epist.  2  : 
Non  umquam  tenui  saitem  tua  gratia  neevo  commacu" 
taia  mihi  est.  Gassianns  collal.  septima  cap.  25 :  Cum 
in  illis  ne  tenuissimum  quidem  nasvum  aut  maculam  in 
iHojudicH  die  patiatur  tnvemre  divina  elemen^a,  De* 


jaAS.^te  cAssiAm  c^LlTWrlks. 


819 

qatttiqtliiiA  Mfi  MAtHih  et  V^i  i|l^  itbA  iHlrtfthaM  A 
instracdoftMta  kt^r  (ntfnit»4t^«tyi1, 4t)ft  M  C^f^tillt 
legitnr  (Gtnet,  f  'M  ii ),  hia^Ae ,  q<^ilAil$4te  i\%^' 
cioribns  eehfheM^tn,  pi^f^sfertitn  btiVfi  tatAX  iff^tisiih 
eaasd  rerc^tor,  ut  {{(i^Dratia  eJxM  ilfie  tftgefiH  Bftsi^H^ 
Bih  et  e!Athdric«  ildel  detrfttenld^  hvst  •  ildit  j^siYf; 


cApbt «. 


0^  c(m^e(«dm^1^6^^tfi  Ptfi^i^Aatii  m  Mg^\it6. 

^  ItiXii  jCgtP^!  ret;idti(^m  «  ftios  i<iie  ^ntfqtia  tra- 
fftione  ^ertaittir,  ifi  pei^ctD  ^  £|>fphahIorutb  die 


ALARDI  GAZ^I  COMMENTARWS. 


nMfiie  et  Tttlg«  4ict  «ftlet,  nallam  tm  irolclnrani  esse 
corpus,  ut  naevo  careal.  Porro  nsvuin  pulchro  cor- 
pori  apponere  dixil  auctor,  pro,  digressionem  ijuo- 
dammodo  exirane^tm,  ct  a  pro^o^lio  Htienaid,  eairi- 
qne  salnristem  ei  ht|;fatam  Iwierserire. 

*  Uic  rursus  omissa  fHit  in  priori  edkione  rocula 
non^  cujus  deiectu  sententia  contraria  et  falsareddi- 
tur,  ut  per  se  paiet. 

^  Faraphmsfes  rudiorie  siyfd  et  symati :  tiottwt 
lii  regione  JBgypti  $€rvaiur  eat  intiiluthm  antiqna,  ut 
feracio  Epiphaniorum  dte,  quem  tacerdotes  illiusprO' 
tincicB  dicunt  esse  diem  bapthmi  Christi,  vet  nativita"  « 
fi<  ejtts  seeundunk  cttrnem ,  nfide  et  de  tifftt^ilt;  ft  Hin  " 
tNiam  tanfmm  faeiunt  solemniiatemj  ntm  duat^  sicut  fit 
in  Occidentis  partibus.  Sed  male  subjitngit  :  Tune 
itaque  mittuntur  epistotce,  eic. ;  quasi  dlversa  esset 
periodus,  qitam  nemo  ifon  tidet  es^<i  \iM\i\ ,  et  pert- 
dere  »h  iltl^Terbis:  if«<fs(eienraMr,eic.;nnrilmm-nt 
Diittantur  eplslola^,  etc.  Neaue  mihi  ptacet  qt;od,su«- 
perius  pro  iraditione  institutionem  posuefit.  Nam 
etsi  trjdiiio  vlm  Insiitulionis  Ira&cat,  ia'm^n  (radt- 
tiofris  TOcabHlum  pMdS  retinetidam  rtdetnr  at^rer- 
8U8  hiijtia  temporis  aeetariot,  q*n  traditiones  eccle- 
siasUcas  audire  nesciunt ,  easque  penitus  respuunt 
autsnbsannant.  Yide  decimam  nonam  annotaiionem 
"  Cuychii. 

c  Mos  iaie  a  magpo  Nicxno  concilio  iniiium  lia- 
buit.  Cum  enim  iui  sanclissime  decretiim  fuisset 
fes(uin  Paschatis  unoeodemque  die\  eoque'doiniiii- 
co,  ab  omnibus  fidelibus  celebrandura^  esse,  quaeHtio 
deinde  agitari  ccepit  de  raiione  diei  Pascbaiis  inve- 
niendi ,  ut  is  certus  siatusque  omnibus  esset ;  cum  C 
alioqui  periculum  iiiimineret  ex  diversa  temponim 
ftupputatione,  qua  a  diversis  inire^iir,  at  licet  fide> 
lesomnes  die  domiiiico  Pascba*- celebrareut ,  tamen 
diversis  id  facturi  essept  diebus  domiiiicis.  Qttam- 
obrem,  ait  Baronius  (Tom,  III Annaf.  art^  525),  quod 
imnibus  constaret  ex  antiquissimo  tempare  Agypiios 
hanc  peculiarem  sibi  vindicasse  scientiam,  ut  anni  tem- 
pora  necnon  solis  ei  lunce  cursum  pervestigarent ;  pla- 
cuit  sanctce  synodo  inAlexandrum  Ecclesiw  Alexandri" 
WB  episcopum  hane  curam  conjicere^  quif  adhibiiis  se- 
cum  viris  calculandi jperilissimis,  creditum  sibi  munus 
diligenter  exsotvit.  Sed  et  successorum  Alexandrin(e 
Ecclesice  episcoporum  S.  synodus  voluit  esse  id  mune- 
riset  offieiii  ut-quopoliesimum  die  singuH»  annis  cele- 
brandum  Pascha  forety  Romanas  Ecclesias  episcopis 
primum  significarent,  a  quibus  reliques  dninH  Kcelesios 
eertiores  redaerentur.  Binc  S^.  Leo  primus  ad  Martia- 
num  imperat.  tcribens  ( Epist.  64) :  Paschale^  inquit^ 
festum ,  quo  Saeramentum  salutit  Humana  maxime  d 
continetury  quamtit  in  primo  semper  mense  celebmi* 
dum  tit ;  ita  tamen  etl  lunaris  cursus  conditione  muta- 
bile,  ut  plerumque  sacratissimi  diei  ambigua  euitat 
electio,  et  ex  hoc  fiat  plerumque,  quod  non  licet^  ut 
non  simui  onihit  EceleAH  (fdod  non  rthl  u^ttm  essi^ 
operteai  obtenet.  Studuereitaque  SS.  Patret  otea^ 
tionem  hujus  errorit  auferrCt  omnem  hanc  curam  Ale- 
xandrino  episcopo  deteguntes  :  quoniam  apUd  jEgy- 
pties  hujus  supputatioms  antiquitus  tradita  essevideba- 
tur  peritia,  per  quam  qui  annis  singulis  dies  pradicice 
tolemnitatis  eveniret ,  sedi  apostolicas  indicarelur, 
hujus  seripti  ad  longinquiores  Ecclesias  indicium  ge- 
neraliter  percurreret,  Hasc  S.  Leo.  Ejusilem  mori  s 
meminit  eliam  concilium  Arelatense  primiim  cap, 
I,  et  Innoceniius  I,  epist.  I,ad  Aurelium.  FerscvC'» 
raTit&utem  mos-isie  diu  in  Ecclesia  Aleiandrina, 


n«  ejns  sedis  epiacopoff  pavclales»  tfoa^  Toeiftiant, 
litteras  daret,  quibus  Rom.  pontincem  primum  de 
^ie  Paschatis  sequenti  anno  celebrandi  commone- 
fatceret,  quamdla  TfdeTIcet  catholici  i'n  illa  Ecclesia 
sederant  episeopi.  interceptum  Tcro  fa?t  hiijiisinodfi 
officium,  cura  eidem  Ecctesiae  harresiarebae  praesi- 
dere  coepissent  episcopi.  quod  catholici  eoram  litta- 
fik  non  reciperciil.  Sedf  pergamus  in  textu  expli- 
eaifdo,  nnde  eserera  hoc  spectantiar  magis  eluce&cent. 
^  Epiphania  dicilur  femin.  gen.  sinffaUri  naihero, 
et  Epipliania  neut.  gen.  numero  plurali,  ut  hic,  sicut 
hi  Tbeophania  uifoque  genere  et  numero,  et  eodem 
^iitflcani.  Dicitnr  enfm  festnm  Theophanlorum, 
sicut  Epiphaniorum,  tam  a  LatiniS  qaam  a  Gfafeei^ 
Usidor.  tib.  i  de  Offic.  K,cclet.  cap.  26,  AlAtii.  rap.  5, 
Amalar.  liS.  iv  c.  44,  Raban.  iib.  ii  cap.  52 ,  ffice- 
phor.  lib.  XT  c.  28,  Bud.  in  epistol.).  Est  autem'  ^ies 
maiiifestati  Chrisii  nati,  quo  primum  manifestari 
coepit  genlibus,  cum  eum  magi  adoraTerunl :  ideo- 
que  inifocnuty  id  est,  mallif^taiid,  tc!  Oco^ovccoe,  id 
est,  Dei  manilestatiu,  seii  exhibitio,  nuncupatur;licet 
Gregorlas  Ma^ianzenus  Theophaniam  appellet  dieni 
lOrat.  58)  quo  Dominus  Jesiis  Christns  est  ifalos. 
he  die  autem  Epipbaniae.  sive  Epiplianiorum ,  duo 
slogularia  bic  notantur.  Primuin  (quod  etiam  notaTit 
Baronins)  apud  i£gyptios  natalem  Clirisii  ejunque 
bapiismum  non  bifarie ,  ui  bic  dicitur,  id  est ,  duo- 
bus  disiinciis  djebus,  ut  fit  in  Ecclesia  Romana  et 
Occideniali,  sed  uno  eodemque  die  (sexto  nimirum 
Jaiiuarii ,  quo  die  qelebramus  nos  Epiphaniam  Do- 
mini,  seu  festum  Triam  Hegnro )  celebrari  consae- 
visse ;  dt  conslat  etiam  ex  homilia  B.  Joannis  C)iry- 
sostomi  in  cap.  ii  Lijicae  (  Tomo  11),  et  ex  prooemio 
paschalis  episiolae  Theophill  episeopi  Alexandriui, 
ande  Terisimile  est  Cassianum  aecepisse  qiiod'  hic 
refert.  Cujus  eiiap)  consuetudinis  meminlt  Isidorus 
lib.  I  de  Officiis  Ecclesiasticis  {Cap.  i6),dnm  agii  de 
festo  Epiphaiiiae.  In  qua  iiideiA  sentcntia  fuisscTide- 
tur  S,  Epiphanius  haeresi  51  scribens  natum  esse 
Doiiiiutim  uiidecima  dia  mensis  Tuli  ( qvi  aptid  nos 
est  dies  Epiohani» ),  bapUzatum  auiein  ante  sexlum 
idus  Novemoris«  Yerum  banc  opinionem  refeflii  S. 
Hierdnvmus  in  Commentario  super  Ezechielem  {Lib, 
icap,  1),  ethac  ipsa  die  baptizainm  Dominuni,  non 
autem  iiatum  afOrmat :  Apud  Orientales,  inqiiit^  po- 
pulot,  post  coltectionemfrugum,  et  torcularia,  quando 
decima  defevebantur  in  temptum,  Octobererat  primut 
m^risk ,  et  Januariut  quartus.  Quintam  autem  diem 
mensit  adjungil  {propheta)  ut  significet  bapfisma,  in 
quo  uperti  surH  Chritto  ceeti,  et  Epiphaniorum  diet  huc" 
usijue  venerabilis^est;  non  ,  ut  jkidam  putant^  naialit 
fn  corne,  tunc  enim  abscouditus  est,  el  non  apparuit, 
quod  huic  tempori  congruit  quando  dictum  esl  :  Uic 
et^Fitius  meusdilectus,  in  quo  mihi  complacui  {Matth. 
lu).  Ita  Hieronymus.  Cui  aenienii»  inbaerens  Occi- 
dentalis  Ecclesia  iiba  eademquo  dib,  quam  Epiplia- 
niam  appdkic,  ai^entnm  magorum',  Chrisli  bapli- 
smum,  et  primufiiillud  insigDe  miraeatum  recoHt, 
cum  aquam  Cbristus  mutavit  in  Tinum.  Sed  et  Gras- 
corurocaeieri  Latinx  Ecclesiae  consentientes  distin- 
guere  norunt  natalem  diem  Dpmijii  a.solemnitate 
Epiphani»,  ut  patct  ex  Gregorio  Nazian^.  ( Oral.  in 
Clirisii  Nativitate)  et  aliis  Grxcis  Palrib»s.  Alterum 
quod  bic  tradltur,  hbc  est ,  inoris  fuisse  bac  ipaa  dia 
Epipliania!  seu  Fpiplianiorum  epistola  scripta  a  pa- 
!riarciia  Alexandrino  initium  Qaadragesimae  et  diem 
Paschae  peruaiversas,  non  solum  MgjpHf  sed  totius 


ilt  CatlAfTIO  t.  -  DB  ORATIONB.  8tS 

((Juem  ^fo4(hM3!  ilTiM  sit^Hi6iMs  i^\  hdtmtSicl  M-  A  fofig^  dlspifurtfotfe  dlssernff ,  eafljqife  eaptogogeriffo- 


ptism!,  vel  iectfiKfufKf  cirhem  na(ivi(a[tT$  e^se  deO- 
niuni,  ci'  fAcTtio  Otr((i<i'(4u£  s&^brkmeidl  ^hlemnltdtem 
Don  blfarte,  dt  In  occiduis  jiiroviiiciis,  sed  sub  tina 
diei  hujus  fesiivitate  concelebriht).  eplstdlae  t^ouiU 
fU:h  AlexandHni  per  iinivers^s  di^f^ddtur  iEgypti 
Ecclesias,  qnibus  initiom  Ou^dr^gc^iitde  ct  dies  Pa- 
sclis  iion  solum  per  civilaies  bffines;  sed  etlam  per 
vniversa  Hionasterla  designenluK  Secundtfrfil  hiinc 
igiiur  moremt^ostdies  ^dhiodum'  paucbs  qdam  supe- 
tlor  cnm  abbaite  f ?aac  fuerat  a^itata  cbllatib, *  Theo- 
i>h!ii  prxdiclae  u^biseplscopi  solenmes  epistolae  com- 
mearuni,  quibus  com  deniihtiallone  paschali  conira 
ineptam  quoque  ^  Anthropomorphitarum  hxicsim 


fie  destiratff.  (fubd  tantl  est  amflrKOdiiv^  ab  imiTerso 
ftropemodudi  fenere  morfachortrm ,  (fcrf  per  fotam 
pfovinciam  ifigypti  morabantar;  pro  simpticitatis 
errore  8'n%ceptifm,  m  econtrario  c  memoratum  pon- 
tificem'  Velot  hafresi  graviisima  depfavatum ,  pars 
roaxima  seniorum  slb  universo  fraternitatis  corpore 
deeerneret  detestandom,  quod  j^Hllcet  impngnare 
S6riptur£  sancfae  sententtam  viderertfr^negansoAmi- 
t^dtefftem  Detim  humanae  fipitA  comptfstifone  for- 
ttatum,  cum  ad  e|ffd  fmaginem  creaidrh  |[dam  Scfi- 
ptiira  manifestisSihfie  te^taretur  (Gene$.  i).  Denique 
^t  ab  his  quf  erant  In  eremo  Scythl  cotnmorantes, 
quiquc  perfectione  ac  scienti^  omnibi/s  qot  eraut  In 


ALARDl  GAZiEI  COMMENTAnltJS. 
orbis  Ecclesias  etmonasteria  denunii.iri.  Qiiod  quo-  B  silterit,  Gonnadius  ^assiano  ptane  conscntiens  ita 


Diodo  fieret «  declarat  Baronius  liunc  in  modum  (  Ubi 
supra^  et  Tomo  V,  anno  599)  :  Cogrttfo  primum  ex 
epiicopi  Alexatidrini  litterU  auoto  anni  die  celebrandum 
Pasctia  esset^eoque  apostolicte  sedis  nomine  omnibu$ 
Eccleitis  promHijato  &acro  Epiphanice  die,  diacoiii  in 
kingiilis  Ecclesiis  inier  sacra  Missarum  solemnia  nun- 
tiare  consueverant.  Cum  vero  paschatis  epistola  primo 
consueverit  mitti  Romam  ad  Rom.  ponti/icem,  a  quo 
reliqucB  accepturce  essent  Ecclesias,  in  die  Epiphanice 
Domini ,  diaconorum  prceconio  inter  socra  protiiul- 
ffonda ,  utique  non  eolem  anno,  cujus  Pascha  indice- 
iatux,  $ed  superiori  ab  eo  paschatetfi  scribi  eplstol^ 
oporluit  atque  mitti.  liSi  Bironiiis.  Qnoii  eigii  hic  ai- 
citur  epistoliis  poniincis  Alexnndfmi  per  universsis 
^gypti  Ecclesias  fuisse  direcias;  quibus  initiom 
Quadragesimac  et  dies  P;ischae  designarei)tur,  iniel- 
ligendum,  monito  prius  Kom.  pontidce,  el  ejus  acce- 
plo  mandato  id  fac  tum  fiiisse 


exf»rimit(/)e  Vir.Illuit.  cap.  55) :  Theophilus  Alexan^ 
drince  civitatis  episcopus  scripsii  adversus  Origenem 
unum  et  grande  volumeny  eic.  ^ed  et  adversum  An» 
thropomorphitas  hccreticos^  qui  dicunt  Dcum  numana 

figura  et  membris  constare,  dispulatione  lonyanima 
M.  longissimn]  confutans;  et  divinarum  Seripturar- 
r^m  tcstimoniis  qrguens,  el  convincens  eosy  ostendit 
Dcum  incorryptibilem  et  incorporeum  ,  juxta  fidem 
Palrum,  credendum;  neque  utlis  OYhiiirio  fnembrorum 
Uneamcntis  compositum,  et  ob  id  nihil  ei  in  creaturis 
eimile  per  substantiam ;  neque  cuiquam  incQjrruptibiU- 
tatem^  aut  immutabililaten,  aut  incorpcrqliuitem  suce 
dedisse  naturas,  etc.  (Iilc  Gennadius.  Ccbierum  in 
fpsis  epistolis  Theopiuli  paSchalibii^,  ifu^  cltsrant  a 
div.  Hieronymo  in  Latinum  translaue,  uoUa  meniio 
peniius  habetur  de  Anthropomorphitis  hserelicis, 
adversus  quos  ionga  dispniatione  disseruisse  Cassia- 
ims  ctGennadius,  iiemque  So?.oraenus  fW6x  ctidrfdos. 


TheophiUis  Alexandri.T  eplscopus,  oui  primo  de  q  asseriint :  neque  S.  flieronymus,  qui  de  eiisdem  saepe 
^«:-  K-.*^  ^«.:i...    ^..,.A  -..1.,«-,..«  A-:*»..^.^  ^.  ^  niemlnil,  quidqmm  adversus  eos  scripsisse^  io  iliis 

commemorat.  Uiide  cjiliigiiur  hujusmodi  scripta  seii 
episiolas  Theophili  adversus  Antfiropomorphfias 
posteriores  fuisse  illis  a  D.  Hferonymo  iranshitis, 
pr.Tier  qtias  modo  non  exstanl  alja  TliCophi[i  opera. 
^c  Sqzomenus  hujiis  rei  Iiistoriam  memorabilem, 
cl  qui(i.em  lepidam,  fta  ehafrAt  Su()  ifino  4(10  ( Lib. 
ifiii  c.ii,  I^icephor.  tib.  i\n).  Inletea  tmp6riihaud 
muito  antea  exorta  qucestio  per  jEgyptum  movebalur, 
opprteretne  Deum  «O^wffopiopfov,  hoc  est^  humana 
forma  prosditum  credere.  Hujus  autem  sententi(e  p/u- 
rimi  erant  ex  mohachis  ittit  coinmorahtibus,  qui  prce 
ttmplieitate,  sine  examine,  Scfipturam  sacram  acci- 
piebant,  et  in  ea  Dei  oculos^  et  faciem,,  et  manus,  et 
qua*cumuue  aiia  hujusmodi  audire  eonsueverant.  llli 
vero  qut  reconditum  in  verbis  semum  considerdbant^ 
diversum  sentiebant,  kosque  qui  tatia  Uieerent,  adversus 
Deum  simpticiter  blasphemos  asserebant.  At  Theophilus 
etiam  in  Ecclesia  hane  sententiam  amptectendam  esse 


Ecclesia  bene  meritus,  quod  adversiis  Origenein  et 
Origenislajs  strenue  decertasset;  deinceps  autom,  ob 
odiiiin  et  persecutioiiem  adversus  Joannem  Chrysb- 
JBtonium  excitaiaui,  poniifici  Rom.  et  omnibusbonis 
exosus,  tandem  sub  finem  viix  re^^ipiscens,  post  S7 
annos  qiiibus  Ecclesiam  illam  rexit,  ex  hac  vita  uii- 
gravii.  De  quo  Joannes  Dani^scouus  tib.  ni  de  Irria- 
giiiibus  narrat  ei  tsfdOro  Diacono  haecqus  sequun- 
fur :  Theophituk  ob  Htud  peccatum  ( quod  scilicct 
Joannis  Chrysoslomi  noinen  vetuisset  in  ecclcsia 
recitari )  non  poterat  animam  agere^  donec  illata  ei  fuit 
imago  Chrysostomi;  quam  ille  cum  esset  veneratus^ 
spiritum  emisit.  In  VltiS  Patrum  h:pc  de  eodem  legiin- 
lur  ( Lib.  V  iibello  5  novce  edit. )  :  Sanctce  memorim 
Theophitus  arcliiepiscopus,  cum  moriturus  esset,  dixit: 
Beatus  es^  abba  Arsent^  quia  semper  hanc  horam  ante 
oculos  hahuisli.  Fuit  ^utem  hic  Theophilds  D.  Ilie- 
i^onyml  co'<c(aiieits  et  xqualis,  nt  epistolge  utriusfiue 
invicem  scripise  te^tanlur;  scripsitciue  tres  paschales 


et  solemnes  epistolas,  qiias  div.  jlieronymus  Latini-  D  docebat ;  et  in  epislola  quam  ex  cohsuetudihe  de  festo 


taie  donavii  :  quae  quidem  episiol»  satis  utiles  et 
doctae  ezsiant  in  Bibliotheca  SS.  t^atruih  tomo  fll 
(Bellarm.  Ijb.  de  Eccies.  ScripJ^.). 

^  De  Ahihropohiorphilis  diximiis  alib!  {Lib.  Viii 
Jjistit.  eap.  4)  fuisse  h.xreticos  sic  dictos ,  quod 
Deum  slruerenl  huroaha  forma  et  huinaois  niembris 
et  eorpoFe  praeditum.  N.ilel)antur  duplici  lundamenio 
esacris  lilteris  petito.  Priinum,  qnod  Deo  pas.^ini  in 
Scriptura  attribuanlurhninauamenibr^t,c^put,  oculi, 
facies,  bracliia,  manus,  pcdes;  iicc  lantum  menibra, 
sed  ei  actioues,  passioiies,  affe('tii>ne>  humanx,  ut 
videre,  audire,  pcBuilere,  livtari,  seJeie,  siare,  etc. 
AtteruiA  fundamentum,  qnod  hic  tanpitur,  qiiod 
S(  riptura  dicat  honuncm  ereatnm  ad  imaginem  et  si- 
mitUndinem  Dei  {Ocncs.i).  Cum.  igitur  homo  sit 
corporeu»,  btuni  eiiam  oportcre  esse  corp'>rcum 
eonciudehant.  Contra  quos  Theophilus  illc  quid  pr^- 


Paschali  scripsit^  et  incorporeum  cogitarx  oportere 
Deum  udmonuit,  et  humanm  formce  exsortem.  Quod 

Suidem  ubi  jEgyptiorum  monachis  innotuisset,  Atexan- 
riam  sese  conferunt,  et  in  unum  cohgregati  ^editio- 
nem  movent,  et  TheophitUm,  $eu  impium,  tfc  medio 
tollere  cogitant.  Cceterum  iite  e  vestigio  eliamium  tu- 
multuantibus  anparens :  Perinde ,  inqUit,  voiaspexi, 
ac  faciem  Dei.  Boc  dicto  homines  abunde  cMi>escuit^ 
adioutettamiramponerent.  ]taque{inqUiitra)'si  sicre- 
vera  sentis,  etiam  libros  Origcnis  dtiihnn,  curh  ittisuos 
tectores  in  ittam  sententiam  inducnnt.  Aiqi^l  mihi  (tn- 
guil  iUe)  jam  pridem  ilta  sententia  stcliL  Jic  facinm, 
nt  videlnr  vobis;  nam  etipsenon  mi^Ui  itlis  SUccerihe^ 
gui  Oiigenis  opiniouem  sectanlur.  Atque  Ule  quidem 
fratercuios  istos  ita  mitigAlos  dimisit^  ac  seditionem 
solvit.  Ita  Sozomenus. 


m  JOANNIS  CASSIANl  COLLATIONES.  m 

iEgypU  monasuriis  praeeminebaDt,  iia  est  haec  epi-  A  tom,  nequaquam  usqne  ad  finenr  deviare  Dominus  a 


Btola  reruiala,  nt  praeter  abbntem  '^  Paphnutium  no- 
str»  congregationis  presbyterum »  nutlus  eam  caete- 
rorum  presbyierorum  qui  in  eadem  eremo  aliis  tri- 
bus  iLcclesiis  praesidebant,  nec  legi  quldem,  aut 
reciiarl  in  suis  conventibus  prorsus  admiltereni. 

CAPUT  lU. 
Serapion  in  Anthropomorphitarum  htereiim  lapsui. 
Inter  hosergoqui  hoc  detinebantur  errore,  fuit  an- 
tiquis^imae  ^  districiionis  aique  in  actuali  disciplina 
per  omnia  consummatus,  nomine  •  Serapion,  cujus 
imperiiia  super  prsedicti  dogmatis  opinione  tantum 
praejiidicabat  cunctis  veram  tenentibus  fldem,  quan- 
tum  ipse  vel  vitae  merlto  vel  antiquitate  temporis 
omiies  fere  monachos  anteibat.  Cumque  hic  sancti 


tramite  rectae  fldei  pennisisset,  et  pro  gratiarum 
aciione  surgenles  preces  Domino  pariter  fundere- 
mus,  iia  est  in  oratione  senez  mente  confiisus,  eo 
quod  •  illam  Anthropomorphitarum  imaginem  Dei-  . 
tatis,  quam  proponere  sibi  In  oraiione  coniueverai, 
aboleri  de  suo  corde  sentiret,  ut  in  amarissimos  fle- 
tus  crebrosque  singultus  repeute  prorumpens,  in 
terramque  prostratus,  cum  ejulatu  Yalidissimo  pro- 
clamarei,  Ileu  me  miserum  I  tulerunt  a  me  Deum 
meum,  et  quem  nunc  teneam  non  habeo,  vei  quem 
adorem  aut  interpellem  jam  nescio.  Soper  qua  re 
valde  permoti,  nec  non  etiam  praeteritae  collationis 
virtute  adhuc  In  nostris  cordibus  insidente,  ad  ab- 
batem  Isaac  redivimus,  quem  comlnus  Intuentes  bis 


presbyteri  Paphnutii  multis  adbortationibus  ad  tra-  £  sermonibus  adorsi  sumus. 


mitem  reciae  fidei  non  posset  adduci,  eo  quod  no« 
vella  ei  baec  persuasio  nec  ab  anterioribns  aliquando 
comperu  vel  tradiia  yideretur,  accidit  ut  quidam 
diaconus  summae  scieniiae  vir  nomine  ^  Photinus, 
dcsiderio  videndi  fratres  qui  in  eremo  eadem  com- 
manebant,  de  Cappadociae  pariibus  adveniret.  Quem 
beatus  Papbnutius  summa  gratulatione  suscipienSy 
ad  confirmationem  fidei  quae  fuerat  praedicti  ponlifl- 
cis  litteris  comprehensa,  prodocens  inmedium,  co- 
ram  cunctis  fratribus  sciscitatur,  quemadmodum 
illud  quod  In  Genesi  dicitur,  Faciamus  hominem  ad 
imaginem  et  similitudinem  noetram  (Genes,  i),  catho- 
licae  totius  Orientis  interpretarentur  Ecclesiae.  Cum- 
que  ille  non  secundum  humilem  litterae  sonum,  scd 


CAPUT  IV. 

De  reditu  ad  abbatem  haac^  et  discussione  erraris 
quem  senex  prcetUetus  ineurrit, 

Licet  nos  ejus  rei  quae  nuper  oboru  est  novitai, 
et  praeteritae  collaiionis  quae  super  orationis  slaui 
digesta  est^  desiderium  reeurrere  ad  tuam  beatitu- 
dinem  posipositis  omnibus  inviiaret,  adjecit  lamen 
aliquid  huic  cupidiiati  etiam  abbatis  Serapionis  tam 
gravia  error,  nequissimorum  (ut  arbitrarour)  daemo- 
num  calliditate  conceptus.  Non  enim  parva  despe- 
ratione  dejicimur,  conslderantes  eum  labores  tantos, 
quos  per  quinquaginu  annos  in  hac  eremo  laudabi- 
liter  exegit,  ignorantiaB  hujus  viiio  non  solum  peni- 
tus  perdidisse,  sed  eiiam  perpetuae  morlis  incurrisse 


spirilaliier  imaginem  Dei  ac  similiiudinem  tradi  ab  G  discrimen.  Unde  ergo,  vel  cur  ei  hic  um  gravis 


universis  Ecclesiarum  principibus  explanaret,  idque 
copioso  sermone  ac  plurimis  Scripturarum  tesiimo- 
niis  approbarei,  nec  posse  in  illam  immensam  et 
incomprehensibilem  alque  invisibilero  majesutem 
aliquid  hujusmodi  cadere  quod  humaua  compositio- 
ne  valeat  ac  similitudine  circumscribi,  quippe  qiiae 
incorporea  et  incomposiu  simplexqne  natura  sit, 
quaeque  sicut  oculis  deprehendi,  iu  menle  non  ya* 
leat  aestimari;  Undem  senex,  rauliis  ac  validissimis 
docilsslmi  viri  assertionibus  motus,  ad  fldem  catho- 
licae  traditionis  aitractus  esl.  Cumque  super  hoc 
ejus  assensu  infiniu  vel  abbatem  Paphnutium  vel 
nos  omnes  laetitia  repievisset,  quod  sciiicet  virum 
tantae  antiquitatis  tantisque  virtuiibus  consumroa- 


error  irrepserit,  primum  desideramua  agnoscere; 
deinde  quaesumus  edoceri  quemadmodum  ad  illam 
orationis  qualiiatem,  de  qua  pridem  non  solum  co- 
piose,  sed  eiiam  magniflce  dispuusti,  pervenire 
possimus.  In  hoc  enim  profecil  in  nobis  admirabilis 
illa  collatio,  ut  stuporem  tanlummodo  roentis  incu- 
teret,  non  quemadmodum  eam  perficere  vel  appre- 
hendere  valeremus,  ostenderet. 
CAPUT  V. 
Responsio  de  origine  haereseos  su.perius  eomptehensa. 
Isaac :  Non  est  mirandum  hominem  simplicissi" 
mum,  et  de  subsUntia  ac  natura  divinitaiis  wm- 
quam  penitus  erudiium,  rusticiuiis  Yitio  et  consue- 
ludine  erroris  antiqui  usque  nunc  detineri*  vel  de- 


tum,  imperitia  &ola  et  simplicitate  rusticitatis  erran-  D  cipi  potuisse,et,  utiu  dicamverlus.in  errore  prislino 

ALARDI  GAZiEI  COHMENTARIUS. 


^  De  quo  alias  saepe  et  varia  occa?ione  egimns 
(Lt^.  Y  instit.  cap,  40,  coHat.  i  cap,  i),  et  rursus 
agcndum  coliai.  18  cap.  15. 

b  Id  est,  ausieritalis  vel  abstineniiae. 

^  Tres  hujus  nominis  anachoreUs  alibi  designavi- 
mus,  e  quibus  leriius  Arsenoites,  cni  quinia  collatio 
ab  Auciore  irlbuiiur  de  ocio  principalibus  vitiis ; 
qucm  quidem  etiam  hoc  loco  desipinari  mihi  persua- 
deo,  cum  nullam  dislinctionem  indicarit  Auctor 
quj  inielligi  possil  alium  esse  ab  eo  qni  hacienus 
nominaiuset  ex  praecedentibus  nolus,sed  potiuseum* 
deni  rsse  ex  aitribuiis  ei  titulis  coll  igendum  reliquerit. 

^  Quis  isie  Photiruis^  incertum  babeo.  At  ceric 
non  iile  haerosiarcha»  do  quo  div»  Hieronymua  tn 


Caialogo,'etSocrates  lib.  ii  cap.  3;  nec  ille  rursum 
Photlnus  episcopuseimartyr  multo  aniiquior,  uipote 
Irenaei  praecessor.  De  quo  idem  Hieronymus  epist. 
84,  Euseb.  lib.  v  cap.  2  et  5.  Apud  Jt>i«nnftni  Mo- 
schum,  vel,  si  mavls,  Sophronium,  in  Prato  Spirii. 

iCap.  i27)  memoraiur  Photinus  abbas,  episcopusi 
M)ari.  At  noster  hic  Photinus  non  episcopus,  sed 
diacnnus  dumiaxat  asserltur,  vir  certe  catholicus,  ct 
in  docirina  fidei  egrcKie  versatus,  et  inde  forussc 
ad  episcopatum  provectiis. 

•  Ciaconins  et  alii  legunt  :  lUam  Mp9*7z6iiopfV9 
imaginem  deitaiis;  MpvinogopfWt  id  est,  spocicm 
hum.anam  refereniem,  seu  humana  forma  effletato» 
ut  supra  eKposlutroi 


^S  COLLATIO  X.  - 

perdurare,  qoi  non  recenti,  sicut  puUlis^  dsmonnm 
iiliikiono,  sod  igooratione  prisiina  gentiiiutis  infer- 
iiir,  dum  •  seeondom  eonsuetadinem  erroris  iiiios 
qiio  daeroones  bominum  flgura  compositos  excole- 
baoi,  nanc  qooque  iliam  incomprebensibilem  atqae 
iiieffabilein  feri  numinis  majesiatem  sub  circom- 
scriptione  alicujus  imaginis  aesUmant  adorandam; 
nibil  se  retinere  vel  habere  credentes,sipropositam 
non  baboerint  imsglnem  qaamdam,  quam  in  sappli- 
cationepositi  jugiter  interpellent,  eamque  circumfe- 
rant  mente,  ac  pras  oculis  teneant  ssmper  afiiiam. 
Snper  qaorum  hoc  errore  competenter  dirigitor 
illa  sententia  :  Et  mutaverunt  glariam  ineanuptikHU 
Dei  ^  in  similitudinem  imaginit  hominit  eorruptibHii 
{Rem,  i).  Jeremias  qooqoe  :  Populue,  inqoit,  meue 
mutant  glariam  tuam  in  idotum  {Jerem.  ii).  Qui 
error  licet  origine  bac  qua  diiimus  qnorumdam 
sensibos  sit  inoliius,  nibilominus  tamen  in  illorom 
qooque  animis  qul  numquam  gentili  supersiitione 
polloti  suot,  sub  colore  iestlmonii  bujus  qoo  dicitor : 
Fadamus  hominem  ad  imaginem  et  timiiitudinemnoo- 
tram  {Genet.  i),  imperitia  seu  rusticiute  faciente, 
contractas  est,  iu  ut  eliam '  basresis,  qu»  dicltur 
Antfaropomorpbiurum,  sub  occasione  detesund» 
ijojus  interpreutionis  emerserit,  qa«  immensam 
illam  ac  simplicem  diYinlUtis  subsUntiam  lineamen- 


-  DE  ORATIONE.  82C 

A  tia  nostris  et  humana  Aguratione  compositam  perli- 
naci  pertersiute  contendit ;  qoam  Umen^  ai  quis 
fuerit  catbolicia  dogmatibus  institutus,  ut  gemilem 
blaspbemUm  detesUbitur,  et  iia  ad  illam  oraiionis 
purissimam  perfeniet  qoaliutem,  qu£  non  solum 
nuilam  di? iniutis  efligiem,  nec  lineamenU  corporea 
(qood  dictu  quoqoe  nefas  est)  in  soa  sopplicatione 
roi&cebit,  sed  nec  ullam  quidem  in  se  memoriam 
dieti  cujusdam  vel  facii  speciem  seu  formam  cujus- 
iibet  characteris  admitlet. 

CAPUT  VI. 

Qmbut  ex  caunt  unieuique  nottrum  aut  humitit  Chrittut 
Jetut  aut  glorificatut  appareat. 

Secundum  mensuraro  namque  puritatis  suae,  sicnt 
B  superiore  coUatione  praefatos  sum  {ColtaL  9  eap,  8), 
unaqosque  mens  in  oratione  sua  yel  erigitur  vei 
formatur;  untom  scllicet  a  terrenarum  ac  maicria* 
liom  rerum  contemplatione  discedeus,  quantom 
eam  sutos  su»  proveierit  puriutis,  feceriique  <^  Je- 
sum  vel  humiiem  adhuc,  fcl  carneum,  Tel  gloriii< 
catum  in  majestatis  suae  gloria  venientem,  internis 
obtatibtts  anim»  pervideri.  Non  enim  poterunt  Je- 
aam  intueri  venientem  In  regno  suo,  quia  adhuc  sub 
illa  quodammodo  Jodaica  inflrmitate  detenii,  non 
qneunt  dicere  cum  Apostolo  :  Et  ti  eognovimut  « 


ALARDI  GAZ2EI  COMMCNTARIUS. 

*  Ut  illi,  de  quonim  numero  se  esse  finiit  ille,  eoncluderetur  hominem  non  ette  timilem  Deo,  nee  ad 
qui  S.  Antonio  in  eremo  sub  forma  bomunculi  ap«  ejut  imaginem  et  tiniilitudinem  faclum.  Etenim  Za- 
parnil,  et  quisnam  esset  interropanti  respondit  :  ehariat  cap,  iv  detcribit  Deum  teptem  oculot  haben- 
Mortalit  ego  tum,  et  unut  ex  accoltt  eremi  quot  vario  C  tem,  cum  not  duot  tantum  habeamut ;  et  Ptalmo  no^ 


deluta  errore  gentilitat  Faunot,  Saiyro$que  et  Incubot 
vocaut  eotit  (D.  Hieron.  in  Vita  Pauli). 

^  Erasmus  in  annotalionibus  legit  in  abl.ilivo,  in 
iimilitudine ,  eo  quod  Gr.TCe  babeaiur  ^v  o;Aoc6>fiecTc. 
Quod  ita  dietum  esl,  inquil,  quati  dicatur,  per  astimi* 
tationem  imaginis^  ut  tentut  tit  :  Mutaverunt  gtoriam 
Dei  figuTando  tibx  imaginet^  quibut  putabant  te  verum 
ffeum^  qui  incorporeut  ett^  exprimere,  Talet  erant 
adversut  quot  ditputat  Paulut  Aetor.  xvii,  arrepta 
oecatione  ex  inseriptione  allarit,  Ignoto  Deo;  ubi 
pott  multat  tic  tandem  infert  :  Genut  ergo  cum  timut 
Dei^  nott  debemut  exlttimare  auro,  et  argento,  aut  ta- 
pidi  tcutpturee  artit  et  coaitationit  hominum^  divinum 
ette  timile,  Sic  ipse.  Qui  quidem  commentarius, 
quamvis  bonus ;  quia  tamen  non  oplimi  auctoris, 
non  magnifaciendus  est,  praesertim  cam  Graeci  in- 
terpreles,  Cbrysosiomus,  CEcumenius,  Theopbyla- 
ctus,  eodem  modo  interpretentur  quo  Latini ,  non 
ignorantes  praepositionem  jv  freqoenier  usurpari  pro 


nagetimo  inducitur  Deut  habent  pennat  et  alut,  quibut 
not  caremut ;  et  multa  alia  per  metaphoram  Deo  attri- 
buit  Scriptura,  quee  ti  proprie  et  ad  veritatem  exige- 
rentur^  Deum  facerent  enormem  atque  monttrotum]  et 
longe  dittimillimum  honunit.  Non  igitur  imago  Dei 
queerenda  ett  in  hominit  corpore^  ted  in  animo^  qui  ut 
Deut^  tic  ipte  rationit,  contilii  et  tapientiee  compot 
et  capax  ett,  Vide  Abulensem  et  Pererium  in  Com- 
ment.  in  Genesim. 

^  Tria  genera  bominom  videniiuin  Jesum,  sive 
iriplicem  modum  quo  (ut  babet  tiinliis  cap.)  Jesus 
hominibus  apparet,  siibtiliter  disiinguit  el  moraliter 
interpreUtur.  Quidam  enim  vident  Jesuro  tantum- 
modo  ut  carneom,  sive  carnalem,  ut  carnales  Judni, 
qui  Christum  non  nisi  carneain  et  purum  hominem 
agnoscebani;  vel  qni  Deum  ut  carneuni  et  corpore- 
um  imaginantur,  ut  Anthropomorphiiae,  de  qui^bns 
supra ;  vel  Ariani,  qiii  Cbristum  non  iiisi  carnem  et 
creaturam  asserebant;  vel  Nestoriani,  qui  Christuin 


trtim  cum  verbam  adjunctum  id  postulat,  ^  dividebant,  hoc  est,  personain  iioininis  a  persona 


»c,  praesei 
nt  bic. 

«  Hujus  haeresis  primum  anctorem  faciunt  Aa- 
daeora  qoemdam,  a  quo  Audiani,  seu  Vadiani,  dicti 

snnt.  Sic  enim  retert  Nicephorus  lib.  xi  cap.  H  : 
Ea  eetate  Audam  quoque  quidam,  et  genere  et  tingua 
Sgrut,  fuit  novorum  doamatum  inventor.  Primum 
nam^ue  eum  perperam  iflud  intellexittet :  Faeiamut 
hommem  ad  intaginem  et  timilitudinem  nottram,  Deum 
humana  ette  forma  opinatut  ett^  eumdemque  corpo- 
ralia  habere  membra  eaattimavit,  taera  Scripturm 
senlentiam  non  tatit  attecutus^  quee  divini  /Vumini j 
operibut  humanarum  parlium  vocabuta  attribuit,  Haec 
ille.  Porro  Tbeodoretus,  quaest.  20  in  Genesim, 
biijuaroodi  baereticos  hoc  argumento  redarguit :  Si 
propterea  existimatur  Deut  habere  corput^  quate  ha- 
bet  hemOf  quia  Scriptura  describit  eum  tamguam  in* 
ttruatum  et  pr^ditum  mmbri»  Hmmnit ;  titniU  ratibna 


VerbiinChristoseparabant,  et  Christum  non  Deam, 
sedOio^^,  id  est,  Deiferum  appellabant.  Alii  vident 
Jesiim  ut  bumilem,  id  esi,  parvulum,  nt  rudea  et 
imperfecti  Christiani,  qui  Christi  humanitatem  et 
humana  ejiis  opera  solummodo  considerant;  vel,  ut 
bic  habetur,  in  operibus  externis  viiae  activas  dum- 
taxat  occupantur,  ut  Martba  in  Evangelio  {Luca  x), 
et  illi  ad  quos  Apostolus  scribebat  :  Filioli  met, 
quot  iterum  parturiOf  donec  formetur  Chrittut  in  vobis 
[Galat.  IV ).  Alii  deiiique  vidont  et  contemplantur 
Jesum  ut  gloriosum,  qui  cjus  divinitatem  et  glorifl' 
cationem  aliaque  divina  et  soblimia  mysteria  assidue 
recolant  et  inediianrur,  ut  pii,  et  perfecti  monacbi, 
et  contemplativi,  qui  cum  Maria  eligunt  parteni 
melioreni,  qu»  non  auferetur  ab  eis. 

•  Secundum  cnrnem,  id  est,  carnalem  et  visibilein 
Corporis  pnesentiam  :  Sed  hm  nune  non  novimttt,  id 


827  JOANNIS  CASSIANl  COLLATIONES. 

iecundum  earnem  Ckrhtum;  sed  nunc  jam  non  novi-  Ado  posse  cassari.  ftuod  i(a  ficl,  cum  omnis  amor. 


mus  (fl  Cor.  v).  SecT  ini  soTi  ()uri9siiiiis  oculls  diviui- 
tnlcm  ipsiiis  speculantur,  qui  de  bumililius  aic  ter- 
rciiis  operibiis  el  cogltaYionWus  ascendenies  ciim 
itlo  secedunt  fn  excelso  sdliludinVs  liionle,'  cjui  liber 
ab  omnium'  terrenarum  cogitalionum  ac  ^ertiirba- 
tionum  tumultu,  el  a  cunctorum  vitlonim  ()ermix- 
tione  secrelus,  fiJe  purissima  ac  vfrlutnm  eminenlia 
fitiblimatus,  ^loriam  Tultns  ejus  ac  claritalis  ejus 
reveiat  imaginem  his  qui  rnerentur  eum  lioundis 
animae  oblutibus  intueri.  Caeterum  videtur  Jesus 
etiam  ab  his  qui  in  civiiaiibus  et  castellis  ac  vicuiis 
Commorantur,  \A  esi,  qui  in  acluali  conversatione 
fiuntatquein  operibus  constituii ;  sed  non  in  illa 
ctarilate  qua  illis  apparuit  qui  cum  ipso  possunt  in 


onine  desiderium,  omne  atudium,,  omnis  coAaii^, 
ouitiis  cogiiatio  ndstra^  omtte  quod  videmus;  quod 
loquimur,  quod  speramus,  Deus  ertl,.i|laqueanitas, 
qMse  nunc  est  Patris  cuiii  Filio,  et  Filii  cum  Paire, 
iu  nosirum  fuerit  sensum  mentesque  transrusa,  id 
est,  ut  quemadmodum  nos  ille  sincera  et  pura  aique 
indissoiubili  diiigit  cbaritate,  nos  qaoque  ei  perpetua 
et  inseparabili  charliate  juugamur^  ita  sciticet  eidem 
copulati,  ut  quidquld  speranius,  quidquid  intelligi* 
nius,  quidquid  loquimur,  Deus  sit;  in  illum,  inquam, 
pervenientes  quem  praediximus  fiiiem,  quem  idem 
Dominus  orans  in  nobis  optat  impleri,  Ot  omnet  sint 
unum,  sicut  nos  unum  itimtis ;  ego  in  ei$^  el  iu  in  me^ 
ut  sint  et  ipsi  consummati  in  unum{Joan»  Ivii  ).  £t 


praedicto  virtulum  monte  conscendere,  id  est,  Petro,  ^  iterum  :  Pater,  quos  dedisti  nifAf,  volo  ut  titt  effo'  sum 


Jacobo  et  Xoanni  (Jlf a</A.  xvii).  Ila  enim  in  solitudine 
et  Uosi  apparuit  {Exbd,  iii),  et  Eliae  locuius  est  (III 
Seg.  xviii  ei  xix).  Qudd  volens  noster  Domiiius 
confirmare  ac  perfect»  nobis  relinquere  puritatis 
exempia,  et  quideiii  cuni  ipse  fons  fnviolabilis  san- 
ctitaiis  ad  obtinendam  puriiaiem  secessionis  adju- 
torio  ac  solitudiois  beneficio  extrinsecus  non  egeret 
(non  enim  poterat  ullis  turbarum  sordibiis  |)uriialis 
if^lenitudo  maculari,  nec  contaminari  humano  coh- 
sortlo  qui  universa  polluta  einundat  atque  sanctifi- 
cat ),  secessii  Umen  solus  in  montem  orare  (Matth. 
xiv),  per  hoc  scilicet  nos  instruens  suae  secessionis 
exemplo,  ut  si  iuterpellare  nos  quoque  voluerimus 
Deuro  puro  et  integro  cordis  afiectu,  ab  omni  th- 
quietudine  et  conrusione  turbarum  sinilliter  sece- ^ 
damus,  ut  in  hoc  corpore  commorantes  ad  similitu- 
dinem  quamdam  illius  beaiitudlnis  qiix  ia  fuluro 
leproniittiiur  sanciis,  vel  ex  parte  afiqua  nos  aptare 
possimus,  «t(que  nobis  omnia  ei  in  omnUnu  Deut 
(1  Cor.  xv). 

CAPOT  vn. 

In  quo  finis  et  consummatio  nostrarum  orationum 
eonsisiat. 

tunc  enim  perfecle  cohsunimabitur  ih  nobis  illa 
nostri  Salvatoris  oratio,  qua  pro  suis  discipulis  ora- 
vit  ad  Patrem  diCens,  Ut  dilectio  qua  dilexisii  m^,  in 
eis  sit,  et  ipsi  in  nobis;  ei  iterurii,  Ut  omnes  uiium 
iint,  iicut  tu,  Pater^  in  me  et  ego  in  te,  ut  et  ipsi  in 
nobisunum  sini(Joan.  xvn);  qusindo  illa  Dei  per 


et  ipsi  sint  mecum  (Ibid.).  lHxc  igilur  desiiiiatid  soli- 
tarii  *,  haec  debet  esse  omnisintenlio,  i\i  imaj^nem 
fuiurae  beatitudlnis  in  hoc  corpore  p6ssider6  iilerea- 
t\]r,  et  quodammodo  ^  arrham  ccetesU^  illlds  con- 
versationis  ei  gloriae  incipiat  in  boc  vascOld'  ^rae^u- 
Stare.  Hic,  ihqfuam,  finis  totlus  perfectibnls  e«t,  ut 
eo  usque  extenuati'  mens  ab  oitini  sltu  carndtt  ad 
spiritalii  quotldie  Subllilnetut,  dohec  orhrii^  ejus 
^onversiliiio,  omnts  vdlOYati6  cdrdi$ ,  atififti*  er  jugi» 
efflciatur  orailo  «. 

CAPUT  VIII 

Inlerrogatio  super  erudilione  perfectionis  per^guatn 
possimtis  ad  perpetuam  Dei  memoridm  perv6nire, 

Cermanus  :  Majof  nobis  id  practeriiap!  coVidtiotii^ 
illius  admirationem,  ob  quam  huc  recurrimus,  ma  - 
gnltudo  stuporis  accrescit.  Quantum  enim  fneita- 
inento  doctrinae  hujus  id  desiderlum  perfectah  Aeaci. 
tudinis  inflammamur,  tanlo  roajore  despieraiioDe 
concidirous,  i^piorantes  q^iemadmoduih  dTsci>Iinaai 
tanUe  sublimiiatis  expetete  vel  obfltfer^  posfsimus. 
Quapropter  quae  in  cella  posiii  diutiua  meditatioiie 
▼olvere  copperamus,  quia  necesse  est  foquaci  forsitan 
prosecutione  proferre,  quaesumtfs,  tif  explfcari  ^a 
nobis  patienter  admittas.  Quamquam  sciayniis  ^eali- 
tudinem  tuam  nullis  oiTendi  solere  ineptiis  infirmo- 
rurh,  quac  vel  6b  boc  sunt  tn  tdedittm  pirof^endTB, 
iit  qux  in  eis  absui*dsi  sunt,  corrigahtur.  (|u%tiim  . 
itaque  opinio  nostra  sese  habet,  ^  cujuslibet  ariis 


fecta  dileciio,  qua  prior  nos  ille  dilexit  (I  Joan,  ly),  ^  seu  disciplinae  perfectio  decesse  esi  ot  a  qutbusdam 
in  nostri  quoque  transierit  cordis  afiectiim,  /jac  Do-  mollibus  incipiens  rudimentiSy  facilioribus  finniUm 
minlca  oratione  completa  qtiam  credimtis  nuilo  nio-      a6  tenerrimis  initiis  imbaaiur,  •  ut  quod!(iii  ralio- 


ALARDI  CAZili;i  COMMEISTARIUS. 


est,  non  ea.ratione.Tenerarour,  ut  qui  visibiii  corpore 
praesena  es&e  desierit.  .     .     , 

«  Id  e&t,  monachi.  Ita  pasaim  noii\Jnat  Casslaniis, 
prsesertim  lib.  ix  et  x  InsUtut.  GraRCi^  iQ(rvx«<3:TfltCt 
hesychastas,  id  est,  tacite  et  quiete  agentes,  ui  scri- 
bit  Justiniauus  novella  5.  Utrauique  nomencJaturam 
complexus  est  ^eremias  versiculo  iilo,  qui  monacbis 
apprime  congruit :  Sedebit  sotitarius^  ei  tacebit;  quia 
tevabit  se  super  h  (Thren.  iii).  De  quo  vide  plura  ad 
collal.  19  cap.  8. 

^  De  hac  arrba,  tive  arrhabone,  vide  notata  su« 
perius  ad  cap.  5  coliat.  7. 


''■  Qua  nimiruni.  cortipleatiir  ac  jjerllciaitt'  illud 
evangelicum  :  Opdrtet  sewper  hrare,^  et  )HiMqunm 
deficere  (Lucce  xviii).  fct  illiid  ApnstblicttW  :  Sine 
intermissiove  orate  (Thes.  ult.).  De  flua  ofaiiojiis 
Jugii;*ie  el  assiduiiue  instiuila  esl  haec  c61laiio,  ut 
patftt  ex  Gne  praced(>niis  el  toto  hiijus  dccirrsu. 

d  Scit;^  ei  vuigata  sentenlia,  In  omiit  arte  ei  scientia 
a  facilioribus  et  rudioribu^  principii^  ad^  alliora  et 
di^ciliora  progrediendum  (Aristot.  i  Physic). 

•  Hinc  Paulus  ad  Corinihios  ajlhuc.iii  Mc  ei  doc- 
irina  Cliristiana  rudes  ei  imperilos  schbens  (1  Cor. 
iu)  :  Non  potuif  inquil,  vobis  loqitif  qudri  ipirituaii^ 


GOLLATIO  X.  —  DE  ORATIONE. 


8S0 


*quodammodo  jahuas  afreptx  ^fofessionis  lii^fessa, 
ad  pene(rabilidra  qiioque  pef  fecifoms  excelsa  lastigia 
consequehter  et  aosque  labore  pcrrehiat.  Nam  quem- 
admodum  proountiare  puerorurh  qulspiarh  simpfices 
potefit  coputas  syliabarum,  uisi  prius  elementorum 
characieres  diligenier  agnovefitf  Vel  quohiodo  Te- 
geoJi  ^efitiam  consequelur,  qui  breves  et  perangus- 
las  (fescriptiones  nomiiium  hecdum  est  idoneus  con- 
jiigaret  Qua  autem  fatione  is  qui  penih  grammaticae 
disciplinae  minus  instruclus  est,  vel  rbcloricam  fa- 
cundiam,  vel  pliilosophicam  scientiam  conseqneturt 
Quapropter  huic  quoquc  sublimfssimae  disciplinai 


Yolvamur,  et  antequam^  splritalis  (Jufdam  parlatur 
intuT^us,  cohcejf^ia  cordis  evanescat  intenti^o.  Quam 
confuiionem'  idclrco  hobls  accidere  satis  cerium  est, 
quia  specfiile  aliquid  prse  oculis  propositum,  velut 
foriiiulam  quamdam,  stabititer  non  tenemus,  ad 
quam  possit  vagus  ahirous  post  multos  anfractus  ac 
discursus  rarios  revocari,  et  posl  longa  naafragia 
▼elut  porium  quietis  intrare.  Itaqne  flt  ut  hac  igno- 
ratione  ac  difDcnttate  mens  jugiter  prspedita,  erra^ 
buhda  semper  eC  velut  ebria  per  diverssi  jacleiur;  et 
ne  illud  <^idein  q\iod  casu  potlus  quam  indostria 
sibimet  occnrrerit  spiiltale,  diu  ac  flrmiier  teneaty 


per  quam  instruimur  Deo  jugiter  inhsefere,  hon  du-  fi  dum  aliud  ex  alio  semper  recipiens,  sicut  introitus 


bilo  quaedam  instiiutionfs  esse  fundamenta',  quibus 
primum  firmissime  collocatls,  pos^  haec  super(^osita 
extoilaniur  pefrectionis  excelsa  fasiigia.  Gujus  hsec 
esse  principia  tenuUer  suspicamur,  iit  primuni  nove- 
rimus  qua  meditatione  leneatur  vel  cogitetur  Dens. 
Dcinde  hanc  eamdem,  quxcumque  est,  materiam 
quemadniodum  valeamus  immobiliter  cusiodire , 
quod  eiiaro  non  ambigimus  culroen  totius  perfectio- 
iiis  eijsterc.  Et  idcirco  quamdam  memoriae  hujus 
maienam  qua  Deus  mente  concipiatur,  vel  perpetuo 
teneaiur,  nobis  cupiinus  demonsirari,  tit  eam  prae 
oculis  retentantes  cum  eiapsos  nos  ab  eadem  sehse- 
rimus,  babeamus  Ih  promptu  quo  respicientes  illico 
rerertamur,  ac  resumere  illam  sine  ulla  circuitus 


eorum  atque  principia,  iia  eliam  finem  discessumque 
non  sentiat. 

CAPUT  IX. 

RespoMto  de  eficacia  inulUctuSt  qui  per  experietUiam 
coUigitur. 

Isaac  :  Inquisitio  vestra  tam  minuta  atque  subiilia 
proxims  puritatis  praesignat  indicium.  Nec  enim  de 
bissaltem  interrogare,  nondicam  introspicere  atque 
discernere,  quispiam  praevalebit,  nisi  quem  diligens 
et  efficax  mentis  indiisiria  ac  soilicitudo  pervlgil  a() 
perscrutandam  Istarum  profunditatem  provexerit^ 
quaesiionuro,  castigata&que  vitae  jugis  intentio  per 
experientiam  fecerit  actualeni  atlentare  piiritatis 
hu]us  llmina  januasque  pulsare.  Et  idcirco  quoniam 


inora  et  inquisitionis  difGcultate  possimus.  itvenit  G  video  vos  non  dicain  pro  foribus  orationfs  illius  vere 
namque  otcum  de  theoriis  spiritaiibus  •  evagati  ad  de  qua  disserimus  astitisse  [  AI.  astare],  sed  ipsis 
nosmetipsos  veTiit  ie  ^  lethall  soporef  convei^imnr,  quodammodo  experienti»  roanibus  peneiralia  ejus  et 
ei  laraquaro  expefgefafti  materiam  quaerimus  quae      Sriteriora  palpare,  et  quaedam  membra  jam  jamque 

ALARDI  GAZiGI  GOMHENTARIUS. 

but^  $ed  qua^^  carnatibus,   Tarnquam   parvulis  in      locom  subobscurumet  ambiguum  reddit.  Piantiniana 


Christo  lae  vobis  potum  dedi' Jlld  est,  simpliceih  et 
facilein  doc^rinam)»  non  escam  (solidum  cibum,  id 
est,  perfcctior^m,  et  de  alliorlbus  mysieriis  dociri- 
nam)..  Nondum  enim  poleralis;sed  nec  nunc  quideni 
poiesiis,  ttdhncenim  carnales  estis,  Sic  ad  Hebrxos  v: 
Facli  euks^  quibus  lacte  opus  sU,  non  solido  cibo. 
Oiuttis  enim  qui  lactis  est  particeps^expers  est  sermo- 
nis  justitite,  parvu(us  enim  est,  Perfectorum  autem 
eU  solidm  cibus^  etc.  Et  Petrus  in  priore  Canonica  : 
Quasi  modo  geniii  infautes^  raiionabiles,  sine  dolo. 


ediiio,  qnaifi  prius  secuii  fuirous,  habet  inferins  : 
Materiam  quMmus  illani,  quie  otruta  e$t^  qua  spirir 
tatem  memoriam  resustitare  possimus.  At  haec  no^tra 
pd>terioir  leciio,  ut  comrounlor,  ita  et  emend^tior 
videtiir,  qua  ilUid  quce  obruta  est  non  ad  memoriam 
spiritalem,  sed  ad  maieriam  refertur.  Cui  etiam  uia- 
'flis  accedit  Dionysiah:i  paraphrasts  in  haec  verba  : 
Contin^xt  quippe,  ut  dum  a  spifiiaiihus  theoriis  con^ 
vertimur  ad  nos  ipsos^  quodam  lethali  sopore^  H  dein 
quasi  exper^efacti  qucerimus  materiam  qu<B  interrupta 


iac  eancupiscite^  uiin  eo  erescatis  in  salutem  (I  Peir.  ^  est,  per  quam  resuseitare  possimus  spiriialem  mema- 
u)*  Q*iOi|  esB^nit  Glpssa  :  S^impliciora  rudimentd  fidei  ^  riam,  «"tc.  Concordat  et  Gallica  inteir|)retatio  Joan. 


de  uberibus  Matris  Ecclesice  qua^ite,  id  e«t,  de  utri- 
usqae  Tesiantenti  Uoctoribus.  In  quo  tcxiu  Ano&to- 
li,  pro  futiQiita^bilei,  ip  emendatis  Bibliis  Hiodo  le- 
gilur  ralionabile^  ut.  ei  Graece  to  V/cjtov.  Qn(^d  hi6 
speclasse  videtur  Auctor.  Sic  D.  llieronyinns  in 
cap.  Lv  Isais  :  Lac,  inquit,  significat  innoccntiam 
parvulorum.  Qui  mos  ac  typus  in  Occidentis  Ecclesits 
hi^die  usqnc  scrvatur,  ut  renatis  in  Christo  vinum  lacque 
tribualur.  i)e  quo  lacie  dicebat  et  Paulus  :  Lac  vobis 
poiwn  dedif  non  sblidum  cibuni.  Et  Petrus  :  Quasi 
modo  nati  pqrvuli,  rationale  lac  deiiderato.  Idem  alibl 
{/»  ierem.  xxxii)  docel  proinissam  es^e  H»'l)r.Tis  ler- 
raui  iacte  ei  melle  iiianantem,  rjuia  solidnm  cibnm 
ppere  non  poteraut,sed  ineile  ei  lacie  nuiricbauiur 
inrautiae. . 

*  kl  esty  a  seriis  et  spiritalibus  cogiiaiionibus  et 
mcditatioiiibus  evagantes  el  abstracii,  cLc.  Porro 
IflcUojium  yarieias  in  diversis  exempiaribus  hunc 


Lavardini,  qtiam  etiam  in  hujusmodi  Uubiis  consu- 
lcre  hand  ihcongruum  duco ;  quae  sic  liabet :  Car  il 
ddvieht  tjue  qxiand  extratagant  hors  les  theories  ^piri-^ 
tileltes ,  noiis  iontbont  en  nous  mesmes ,  et  vpno,n$  d 
(onger  d  nos  tijfections ,  et  affaires ,  tfanspifrtet  teans « 
comme  par  un  sommeil  mbrte/,  et  ^ue  comme  resveHlez, 
nous  cerchons  ceste  matiere  (qut  a  esti  accabl^e  en 
nous)  par  laqnette  nous  puissions  resusctter  ta  memoire  , 
spirituelte,  it  advient,  di-je,  que  retarde%  par  ta  lon- 
gueur  de  la  recerche^  et  inquisition ,  nons  sonmies  de- 
rechef  reiellez  hors  de  nostre  essay,  de  nostre  effort  et  '. 
thoyeny  avant  que  nous  ia  trouvions,  eto. 

^  Dionysius  vocuhim  de  oiuisit.  Videtur  autem  ;. 
letbalis  sopor  hoc  loco,  quemadmodum  et  alibi»  '\ 
diiobus  modis  exponi  pos:;e  :  1*  pro  leiiiaeo  a  Letlie  ^j 
flumine,  Id  est,  profundo  et  gravi ;  vel  pro  lelhiferOy 
seu  mortifero,  id  est,  saluli  animae  noxio  ac  perui'- 
cioso. 


831  JOANNIS  GASSIANI  COLLATIONES.  851 

contingere,  nec  nie  laboraloram  credo,  ut  jam  intn  A  ^  qitam  primnm  typit  qnibasdtm  et  formollft  cerm 


aulam  quodammodo  ipaius  oberranies,  in  adyta  quo- 
qne,  in  quantum  Dominus  direzerit,  introducam, 
iiec  vos  ad  introspicienda  haec  qaae  demonstranda 
siiiity  ullo  difficultaiis  obstaculo  retardandos.  Prozi- 
iiius  enim  cognitioni  est,  qui  quld  inquirere  debeat, 
prudenter  agnoscit,  •  nec  a  scieniia  longe  est  qui 
cnBpit  intelligere*  quid  ignoret.  Et  idcirco  non  vereor 
iioinm  proditionis  vel  levitatis  incurrere,  si  ea,  quae 
iii  superiore  tractaiu  de  perfectione  oraiioois  disse- 
rens  disputationi  subtrazeram,  propalavero;  qoo- 
ruin  virtuiem  vobis  in  boc  exercitio  ac  studio  eoUo- 
catis,  etiam  sine  ministerio  nostri  sermoois,  perDei 
graiiam  arbitror  fuisse  reserandam. 

CAPUT  X. 
De  intlitutione  oralionis  perpeltUB» 

Quapropter,  secundum  illam  institutionem  quam 
parvulorum  eruditioni  prudentissime  comparastis, 
quialias  elementorum  traditionem  priroam  percipere 
non  possunt,  nec  oorum  vel  agnoscere  lineas,  vei  in- 
trepida  manu  queunt  describere  characteres,  nisi 

ALARDl  GAZiEI 
*  Nam  qui  nihU  scil,  nihil  duhitat,  ait  Arisioieles. 
Hinc  Apostolus  :  Qui  te  existimat  seire  aliquid^  non" 
dum  cognovit  quemadniodum  oporteat  eum  seire.  Et 
Socraies  GrsRCorum  sapieniissimus  judicatus  :  Uoe , 
inquit,  tcioquod  m/ii/ jcto,  utrefcrt  etiam  Div.  Hie- 
ronvmus  in  epist.  ad  pDulinum. 

^  Ciaconiiis  et  alii  legunt :  Quam  protypit  quibut' 
dam  et  formulit ,  etc.  Sumitnr  auiem  hic  typus  sive 
protypon  pro  scripiura  ezemplari  ad  imitandum 
proposita.  Cujus  occasione  non  erit  alienum  bic 
iiotasse  varium  ac  muliiplicem  scribendi  modum, 
sive  materiam  scriptioni  aptatam  apud  veteres,  anie 
u:>um  cbartae  nostrae  inventum.  Primum  enim  in 
cera,  seu  ceralis  in  tabulis,  sive  pugillaribus  (quales 
ctiamnum  circumferuniur)^  instrumento  qtiodain  vel 
ferreo  vel  aenaeo,  alteriusve  materiae,  quasi  grandi 
acu,  scribebant»  illudque  stylum  aut  graphium  voca- 
bani.  Unde  et  dicendi  genus  stylum  adhuc  dicimus, 
et  pugillares  dicti,  quod  stylo  in  his  pungendo  scri- 
bereiur.  Qua  de  re  si  antiquitatis  testimonia  reqoi- 
ris,  occurrit  Plinius  lib.  i  Epistol.  :  Erant^  inquii, 
in  proximo  non  venabulum  aut  Umeea^  ted  ttylut  el 
pugiilaret  :  meditabar  aliquid^  enotabamque;  ut  ti 
manut  vacuat^  plenat  tamefi  cerat  referrem.  Div.  Hie- 
ronymus  epistol.  7  eleganter  et  apposiie  ad  hunc 
locum  iradit  modumqoo  doceaiur  infantula  scribere, 
iibi  haec  inter  alia  :  Citm  eoeperit  trementi  manu  ttylum 
in  eera  ducere^  vel  atteriut  tuperpotita  manu  teneri^ 
regantur  artieuiij  vel  in  tabula  tculpantur  elementa  : 
ui  per  eotdem  iulcot  ineluta  marginibut  trahaniur 
veifi^ia,  ut  forat  non  queant  evagari,  Et  rursus  epi- 
stol.  20  :  Tremula  numut  per  curvot  ceree  tramiies  er- 
rantem  ttytum  ducit,  Secundo,  in  paimaruin  foliis. 
Auctor  Yarro  apud  Servium  ad  vi  ^neid. :  In  foliit 
pahnce  interdum  notit^  interdum  termonibut  tcribebat. 
Tertio,  in  tenuis&imis  arburum  coriicibus  :  cujus 
generis  arbor  papyrus  apud  iEgyptios  huic  usui 
aptissims,  ut  alias  noiatum  (Cotlat*  3«  cap,  ult,);  a 
cujus  nomine  etiam  hodie  cnartas  iiostras,  ouae  ez 
coniritis  linteis  fiunt,  papynim  rudem  appellamus, 
quod  eumdem  nobis  praesient  usum,  quem  olim  JB- 
gyptiis  pra^stabat  papyrus.  Quarto,  in  roembranis 
s<m  lenuibus  pelliculis  quae  Pergami  primum  inven- 
i.T,  uude  el  pergamenae  sunt  appellata*.  Piinius  lib. 
VII  cap.  il  :  in  nuce,  ait,  coiiclutam  IliadaHomeri^ 
tarmen  in  membrana  tcriptum  tradidit  Cicer^,  Div» 


diligenter  impressis,  efBgies  eorom  ezprimere  eon- 
templatione  jugi  et  quotidiana  imiutione  eonsoe- 
scant;   bujus  quoque  spiriulis  theoria   tradenda 

.  vobis  est  formola,  ad  qoam  semper  tenacissime 
vestnim  inioitumdefigenles,  vd  eamdem  salubriter  * 
voivere  indirupu  jogiute  discaiis ,  vel  soblimlores  ' 
intoitns  scandere  illios  oso  ac  meditatione  possitis,  * 
Haec  igitur  vobis  hujus  quam  quaeritis  disciplinae  | 
atqoe  orationis  formula  proponitur,  quam  unusqois-  ' 
que  monachus  ad  jugem  Dei  memoriam  tendens 
iocessabiii  cordis  voloutione  mediuri,  ezpolsa  om- 
niom  cogiutionom  varieute,  consoescat,  quia  nec 
alias  eam  ulio  modo  poierit  retentare,  nisi  ab  omni- 
bus  fuerit  corporalibus  curis  ac  solliciiudinibus  ab- 

B  solutus.  Qoae  sicotnobis  a  paucis,  qoi  antiqaissimo«- 
rom  patrum  residui  erant,  tradiia  est,  iu  a  nobisr 
quoque  uon  nisi  rarissimis  ac  vere  sitientibus  inti- 
matur.  Erit  iuque  ad  perpetoam  Dei  memoriana 
possidendam,  haec  inseparabiliier  proposiu  vobis 
formuia  pieutis  :  Deut^  in  adjutorium  meum  intende; 
Domine,  ad  adjuvandum  me  fettina.  «  Hic  namque 

GOMMENTAKIUS. 

Hieronymos  epistol.  42  ad  Niceain  :  Rudet  illi  Italiee 
Aomtnes,  quod  Catcot  Enniut  appeUat^  qui  tibi,  ui  in 
Rhetoriea  Cieero  atl,  ritu  ferino  vietum  quan-ebant, 
ante  eharta  et  membranarum  tcsum,  aut  in  dedolaiit  e 
ligno  codicittit,  aut  in  cortieibut  arborum  mutuo  epi- 
ttolarum  alloqtua  mittitabant :  unde  et  portUoret  Ula- 
rum  tabetlariotf  et  tcriptoret  a  Hbrit  arborum  librariot 
vocavere.  Qiiinto.  Fuit  denique  vetus,  publica  qui- 
dem  monimenta  in  plumbeis  voluminibiis,  privata 
vero  in  linteis  teztis  scribendi  mos.  De  quo  etiain 
meminit  Plinius  lib.  ziu  cap.  11,  Symniachus  epi- 

.,  stol.  54  lib.  IV,  Ausonius  Paulino  epistol.  zxiii,  onde 

^  libri  lintei,  Livio  lib.  iv  {Yide  etiam  Triihemium  Ub» 
de  Polygraphia), 

c  Eximia  et  amplissima  commendaiio  illios  versi- 
culi  Davidici  :  Deus,  in  adjutorium  meum  intende; 
Donune,  ad  adjuvandum  me  festina,  Cujus  multiplices 
usus  uiiliutesque  tania  orationis  copia  et  splendore 
prosequitur,  ut  nihil  addi  posse  videatur.  Hinc  Gas- 
siodorus  in  ezposiiione  ejusdem  psalmi :  Hune  io- 
eum^  inquit,  facundittimut  Cattianut  in  dedma  colia" 

•  tione,  plurima  de  ejut  utilitate  ditterens,  tanto  honore 
concelebrat,  ut  quidquid  monachi  atsumnterint,  aine 
hujut  versiculi  trina  iteratione  non  inckoent;  guem 
repetila  tcepiut  taude  congeminans,  nimit  utilem  eue 
probai  ejut  memoriam.  Porro  hanc  Cassiani,  sive 
abbatis  Isaaci  doctrinam  doctor  Navarrus  lanti  fecit* 
ut  pene  totum  boc  caput  in  suum  inseroerit  coin- 
mentarinm  de  Oralione  cap.  19,  ubi  sic  ezorditur  : 
Ut  jugiter  Dei  opt,  max,  recordemur,  et  atsueteamut 
jugi  orationi,  pratertim  mentali  et  breoi,  ubicumque 

J)  simut,  et  quidquid  agamut,  dtra  hnpedimentum  tio- 
ttrarum  actionum^  cum  magna  eontolatione  et  fructu 
animarum,  bonum  ett  uti  illo  verticulo  Ptalmographi : 
DeuSy  in  adjutorium  meum  intende,  etc.  Ita  Navar- 
rus.  Ut  autem'  bujus  doctrinae  summam  brcviter 

Kerslriugamus,  valet  in  primis  ille  versiculus  toties 
ic  repetitiis ,  primo  ad  omnes  pios  affectns  exci- 
tandos;  undeet  formulam  pieiatis  nuncupai  Auctor. 
Secundo,  ad  omnes  lentationes  Fuperandas  aul  re- 
pellendas;  qua  raiione  murus  inezpugnabilis,  lorica 
impenetfabiiis,  ac  munitissimus  clypeus  merito  di. 
cendus  est.  Terlio,  adversus  omnes  animi  morbos  ^ 
pravas  inciinaliones,  affectiones,  vitioroiH,  pra^serj 
tim  carnalium,  tiiiUationes,  irriiamenta,  pericula 
occasionesqnc  pcccatorun);  QuarlQ»  sdvepvus  noctur^ 


«53  COLLATID  X.  —  DE  ORATIONE.  884 

▼ersiculasnonimmerito  de  toto  ScriptanNm  excer-  A  unicuique  Dosirom  in  qualiiyet  qualitate  degenti  ne- 


pltts  est  instmmento.  Recipit  enim  omnes  affecins 

quicumque  inferri  liumanac  possunt  naturae ,  et  ad 

•ninem  sUinm  atque  uniTcrsos  incursus  proprie 

..  saiis  e(  compelenter  aplatur.  Habei  siquidem  adver- 

r;^stts  «niversa  discrimina  infocationem  Dei»  babet 

.ibumiiitalem  pi»  confessionis,  babet  soiiicitadinis  ac 

Slimoris  perpetui  vigilaniiam,  babet  consideratipnem 

fragtlitatis  sa«,  exaudiiionis  flduciam;  confldenliam 

pneseniiSy  semperque  asiantis  praesidii.  Qui  enim 

jogiler  suam  Invocat  prolectorem,  certus  est  eum 

esse  semper  praeseniem.  Habet  amoris  et  charilatis 

ardorem,  liabet  insidiarum  contempiaiionem  ininii- 

commque  formidinem,  quibus  perspiciens  semeti- 

psum  die  noctuque  ▼ailatom,  conflietar  se  non 


cessarius  et  utilis  inveniiur.  Nam  qui  se  semper  et 
in  omnibus  desideral  adjuvari,  manifestat  quod  non 
Unium  in  rebus  duris  ac  trisiibus,  sed  etiam  in  se- 
cundis  ac  laetis  pari  modo  Deo  egeat  adjuiore;  ui 
quemadmodum  ex  illis  erui,  iu  in  istis  eum  faciai 
immorari,  in  neutro  sciens  bumanam  fragiliutem 
sine  iliias  opilulalione  subsistere.  Gasirimargiae 
passione  perstringor,  cibos  quos  eremus  ignorat 
inquiro;  et  in  squalida  solitudine  ingeruntur  mihi 
odores  regalium  ferculorum,  aique  ad  iliorum  ilcsi- 
deria  sentio  me  inviiissimum  irahi;  dicendum 
proinde  mihi  est :  Deus^  in  adjulorium  meum  hltende; 
Domine^  ad  adjuvandum  me  fe$tina.  Anticipare  horam 
sututae  refectionis  instigor,  seu  modum  jusiae  ae 
posse  sine  sui  defensoris  auxllio  liberari.  Hic  versi-  B  solitae  parciuiis  retinere  cum  magno  cordis  mei  do> 


eulus  omnibus  infesuiiooe  daemonum  iaboranlibus 
inexpognabilis  moros  est,  et  impenelrabilis  lorica, 
ac  muniiissimus  clypeus.  Isle  in  acedia  et  anxieuie 
aoinni  collocatos,  seu  trlstilia,  vel  cogiuiionibus 
qoibascumque  depressos,  salutis  remedia  desperare 
non  patllory  ostendens  illom  qoem  invocal  Inspicere 
jogiler  nosira  cerUmina,  alque  a  suis  sopplicibos 
000  abesse.  Isle  nos  in  spiritalibos  successibos  cor- 
disque  laeiiiia  consiitulos  admonet  extolli  penitos 
non  debere,  nec  inflari  de  prospero  stato,  quem 
sine  protectore  Deo  retineri  non  posse  tesutur, 
dum  non  solum  eum  semper,  sed  eliam  velociter  ol 
sibi  auxilietor,  implorat.  Isle,  inqoam^  versiculos 


loreconiendo ;  com  gemito  milii  est  proclamandum : 
Deut^  in  adjutorium  meuminiende;  Domine,  adadju^ 
vandum  me  (estina.  Jejuniis  me  ob  impugnaiionem 
carnis  districtioribus  indigentem  stomachi  prohibet 
lassitudo,  seu  venlris  aridiUs  constriciioque  deter- 
ret ;  ut  effectus  meo  desiderlo  tribuaiur,  vel  cerie  ut 
aestus  carnalis  concopiscentiae  absque  temperamenlo 
dislrictioris  jejunii  conquiescat,  orandum  mibi  est : 
DeuB^  in  adjutorium  meum  inUnde;  Domiiie^  ad  adju^ 
vandum  me  festina.  Accedens  ad  refectionem,  hora 
legitima  suggerente,  perceptionem  panis  eiborreo, 
atqoe  ab  omni  eso  naturalis  necessitatis  excludor; 
cum  ejuUtu  proclamandum  est  mihi :  Deui^  in  adju* 

ALARDI  GAZi£l  COMMENTARIUS. 
nas  etiam  daemonum  illusiones,  infesUtiones,  etc.  G  >//<«<  insuUus  auiilium  ante  omnia  a  Domino  postU" 


?alel  denlque  ad  perpetuam  Dei  memoriam  relinen- 
daro,  ad  jogem  et  assidoam  orationem  facile  et  sine 
moleslia  lenendam  IVide  Bellarminum  in  proeemio 
kujus  ptalmi),  Proinae  assidue,  in  omni  loco,  lem- 
pore,  noctu,  inierdiu,  in  prosperls,  in  adversis,  in 
omni  negoiio  spiritoali,  m  omni  tenuiione  nobis 
pronuntiandos,  mente  et  ore  versandus  ac  repeten- 
dus :  quemadmodum  et  de  si^no  crucis,  quod  cum 
hoc  versiculo  adhiberi  solet,  ait  Tertultianus  lib.  de 
Corona  Militis  (Cap,  5)  :  Ad  omnem  progreuum 
aique  promotum^  aa  omnem  aditum^  el  exitum^  ad 
tesiiiuniy  ad  cfdceatum^  ad  laoacra,  ad  mensas^  ad 
(tmifur,  ad  cubiculat  ad  udilia^  quandoeumque  not 
conversatio  exereet,  frontem  crucis  ngnaculo  lerimus. 
Posiremo  occurrit  etiam  illud  noUndum,  quod  ad 
hujus  versiculi  commeodationem  magnopere  perli- 
nei,  qood  bor»  canonicae  ab  eodem  inchoeritnr. 
Qood  noUvit  Turrecremalus  (Post  Durandum  lik,  v 


lamus.  Circa  hoc  autem  notandum  est,  quod  contingit 
iribus  modis  peccare,  videlicei  corde  ,  ore  et  opere; 
ideoque  tribus  modis^  ul  dicitur  in  Rationaii  divinorum 
oficiorum^  horm  inchoantur,  videlicet  Completorium 
per  :  Converte  no«,  Deus  salutaris  noster,  contra  pec" 
catum  cordis:  nocturntg  horte,  per :  Domine,  labia  mea 
aperies,  contra  peccatum  oris ;  alim  vero  horas^  per  : 
DeuSy  in  adjutorium  meum  intende,  contra  peccatum 
operis  (Durand,  Raiion.  lib,  v  cap,  2)..  Et  quoniam  in 
peccato  cordis  et  oris  est  aliquid  operis,  ideo  in  omni- 
bus  horis  tam  nocturnis  quam  diumis  dicitur :  Deus^ 
in  adjutorium  meum  intende,  Monachi  vero  ex  instiiU' 
tione  S,  P,  Benedicti  in  hoc  cap,  dieuni  primo  in 
TUKturnis  horis  :  Deus,  in  adjutorium  meum  intende^ 
et  posiea :  Domine,  labia  mea  aperies.  Quia  sine  Dei 
adjutorio  nec  cor  nec  labia  ad  ipsius  laudem  aperiri 
vaient,  lU  Turrecrematus.  Porro  eumdem  illum  ver^ 
siculum  qui  a  S,  P,  N,  Benedicto  horis  canonicie  pri- 


Raiion,  cap.  2)  iu  commentans  in  cap.  9  Regulae  j^  mum  in  suis  monasteriis  anteponi  jussus  fuerat ,  Gre- 


(Oiv.  Benedietiy  cap,  8),  ubi  dicilur  :  Hiemis  tempore, 
i:  pMeniisso  in  primit  versu  :  Deus,  in  adjutorium  meum 
intende;  Domine^  ad  adjuvandum  me  festina,  ele. 
Ouia,  inquit,  ut  Dominus  ait  in  Evanaelio  Joan,  xv  ; 
$ine  me  nihil  potestis  facere,  merito  S,  Pater  ogiciuw 
divinum  a  devota  oratione  inchoandum  disponit.  qnm 
secundum  doctrinam  in  cotlationibus  Patrum  traditam, 
in  omm  articulo,  incetsabili  jugitate  fundenda  est,  in 
prospem  et  in  adversis,  In  prosperis ,  ne  extoilamur; 
in  adversit^  ut  eruamur.  Prceterea  cum  tecundum 
Apesioium,  Omnia  in  Dei  nomine  facienda  sint 
(I  Cor,  x),  merito  est  ab  eo  inchoandum,  Item  Glossa 
tuper  itiud  psalm,  lxk  :  Deus,  in  adjutorium  meum 
iniende^  dicit :  Nota  quod  versiculut  itte  ante  omnet 
horat  in  initio  prmdicitur ;  quia  cum  orare  debemut, 
mamme  tunc  nititur  diabolut^  ut  mutcm  morientet 
jferdani  nmitum  wiguenti  (Eccle$.  x},  C^atra  ^rgQ 


goriut  Magnus  pontifex^  ab  universa  Ecciesia  eisdem 
prmmiiti  aucloritale  Pontificia  prmcepit^  adjectis  ver- 
ticulis  Gioria  Palri^  ei,  Sicut  erat,  ut  scribit  Amoldus 
Wion  Cassinensis  lib.  v  Ligni  viim^  m  Gregorio,  l)c 
eodem  versti  Walfridus  Sirabo  lib.  de  Rebus  Eccle- 
sia.slicis  cap.  25  habel :  Sane  versum  qui  in  capite  om- 
nium  (prmter  Missas)  oficiorum  qum  horis  canonicis 
exhibentur,  dici  soiet,  id  est :  Deus^  m  adjutoriutu 
meumintende,  et  reiiqua^  Paires  aniiqui  suis  coliaiio- 
nibus  videntur  statuisse,  omnibus,  non  tantum  oficiis, 
sed  etiam  operibus  pramittendum :  ut  invocatio  divinai 
opituiationis,  initio  cujusiibet  actionis  assumpta,  faci" 
itorem  facit  et  posiuiandi  consiar^tiamy  et  obiinendi 
virtutem,  In  agendis  autem  nwrtuorum,  et  ctr^a  pas' 
tionit  Dotninicm  toiemnitatem,  inchoqtionet  et  eipie^ 
tionet  olHciorum^  non  ut  in  cmterit  fiunt,*  trittiiim  vide^ 
iieet  tignificandm  cauta,  U»c  iile. 


aas 


J0ANNI8  GMBIANI  COLLAtlONeS. 


torium  meum  intetidf;  Bomine^  ad  adjuvandum  me  fe-  A  secatum,  exuberantla  quoqne  spiriQllvin  tensumn 


stina.  Volentem  me  ob  siabilitatem  cordis  insistere 
lectioni,  interpeilans  capills  prohibet  dotor,  horaque 
titpila  faciem  meam  ad  sacraro  paginam  somniis  alli* 
dit ;  ac  deputatum  qniei\  tempus,  vel  transgr^di,  yel 
praeTcnire  compelior,  ipsum  denique  canonicum 
synaxeos  psalmorumque  modum  intercidere  me  gra- 
vjssima  somni  cogit  impressio;  similiter  proclaman- 
dum  esi  mihi  :  Deus,  in  adjutorium  meum  intende  ; 
Domine,  ad  adjuvandum  me  festina.  Sublalo  ab  oculis 
meis  sopore,  mullis  me  nociibus,  diabolicis  insom- 
niis,  video  fatigaium,  omnemque  a  palpebris  roeis 
rerectionem  nociurnae  quieiis  exclusam ;  cum  siispi- 
riis  orandum  est  mihi :  Deus,  in  adjutorium  meum  in- 
iende;  Domine,  ad  adjuvandum  me  festina.  Adhuc  me 


redundare,  revelatlonero  sacratissimoram  intelle- 
ciuum,  et  antea  penitus  mihi  occultorum,  repeniina 
Domini  illustratione  percepi ;  ut  in  his  merear  diu- 
tlus  imroorari,  solllcite  mlhi  est  frequenterque  cfa- 
mandum  :  Deus,  in  adfutorium  meum  inUnde;  Donune^ 
ad  adjuvandum  me  festina.  Nocturnis  daemonnro  ter- 
roribus  clrcumvallaniibus  exagltor,  ei  immuiidoram 
spirltwim  phantasn<ailbas  inquietor;  spes  Ipsaniihi 
salutis  ac  vitas,  irepidationis  borrore  subtrafahar,  ad 
salatarem  versiculi  hajus  portum  confaglens  tods  vi- 
ribus  exclainabo :  Deus^  in  adjutorium  meum  intende; 
Domine,  ad  adjuvandum  me  festina.  Rursus  cum  fnero 
consolatione  Domini  reparatus,  et  ipsius  aninatns 
adveniu   veiut  tnnumeris  angelorum  milltbos  ne 


in  colluctatione  posilum  vitiorum  liiillatio  carnis  B  sensero  circumsepium,  Ita  ut  eorum  quos  mone 

gravius  antea  tremlscebam,  etqaorum  (actoiu,immo 
vicinlam,  borrore  meiiiis  et  corporis  sentiebam,  re- 
pente  coiigressus  expetere  audeam  ae  provocare 
conAictus,  ut  in  me  constanti»  bujus  vigor  per  Dei 
gratiam  diutius  immoretur,  tolls  mihi  est  viribus 
proelamandum  :  Dmm,  m  mtjuiorhm  meum  ktendt; 
Domine^  ad  adjwMndum  me  festinu,  Hujut  igltnr  ver- 
siculi  oralio,  in  adversis  ot  eruamur,  tn  prosperis  nt 
servemur  ne  exiollamor,  incessabili  jogiiate  ftm- 
denda  esl.  Hujus,  inquam,  verslcolt  meditatio  in  luo 
peciore  indirupta  volvaiur.  Rune  In  opere  qiiolibet , 
seu  minisierio,  vel  in  itinere  conttitutus  decantare 
non  de^iaas.  Hunc  et  dormiens ,  et  reOciens ,  e(  in 
ultimis  nalurae  necessilatibus  medilare.  Hsec  volu- 


repente  compungit ,  et  ad  consensum  pertrahere 
dormientem  blanda  oblectatione  conatur ;  ne  ignis 
alienus  exaestuans  urat  suave  olenies  flosculos  casti- 
tati8,clamandum  mihi  esl :  Deus^  in  adjutorium  meum 
tntende:  Dominey  ad  adjuvandum  me  festina,  Exstincta 
sentio  libidinis  incenliva ,  et  genitalem  membris 
meis  intepuisse  fervorem,  ut  parta  hTC  virtus,  immo 
gratia  Dei  in  me  diuiius  vel  perpetuo  perseveret , 
inlente  diccndum  est  mihi :  Deus,  in  adjutorium  meum 
intende;  Domine^  ad  adjuvandum  me  festina.  Irae,  phi- 
largyriae,  tristiliae  stimulis  inquietor,  cogorque  pro- 
po>itam  alque  amicam  mihi  interrumpere  lenitatem; 
ne  in  amaritudinem  fellis  periurbailoue  furoria  ab* 
diic^r,  cmn  suxnpio  oniliigemiiu  proclamandum  est } 


Deuis^  in adputamm  mum  intentta;  Domine,  ad  adju'  ^  W\(^  cordis  yelut  fonuMl^  tibi  a^Iutavis  «ffecla,  m 


van4um  me  festirw,  Acediae,  eenodoxiae,  superbiae 
elatioQe  pertentor,  ac  de  aliorum  negligentia  vel  te- 
por^quidd^m  «ibi  roen%auhtili  cogiiatlone  blaiidi- 
tur;  u%  in  me  praevaleat  haec  inlmici  in  fne  perni- 
ciosasuggesiio,cun[ioranicontriiionecordisorandaro 
est  miUi :  B^iis,  ina4iUftomm  mum  inUnde;  Domwet 
ad  adjuvandum  me  fesUna.  Humilitalit  et  sin^plicila- 
tis  gratiam,  superbiaei  tumoredeposito,  jugi  compun- 
cUon^  spii^i^s  stcquiftivi;  nerursu^i  veniat  mihi  pes 
tupeKtum^  elmanuspeccatofis  moveatme  {Psal.  x^ixv), 
graviusque  de  victoriae  meae  elaiioiie  confodiar,  (o- 
ti9  pilii  procUinapduin  es^^  viribus :  Deus^  in  a/fintQ- 
mm  mieumwiewk ;  Dmmne^  aji  adjuvandum  me  fesAina, 
Eyagalioiiibus  animae  innuineris  ao  diversis,  ei  hi 


aoium  illaaautt  ab  oroni  damoaum  iMMirsiooe  cnsiio- 
diei,  sed  etiam  cunctis  te  viiiis  lerrenae  coniagioais 
expurgan^,  ad  ill^s  Invisibiles  Uieorias  coelestesque 
perAlucet,  aM|tie  ad  illum  inefbbileoi  ae  perpaucis 
experlam  provehet  oraiionis  amiorem.  Uanc  vorii 
culum  medilanti  tlbl  somnus  Irrepat,  donec  ineflv- 
bili  ejiu»  ex^ciutioii^  fori^ati^^t  eti^m  per  sop^urevi 
eum  decaniare  eoMueieaiu  Hic  libi  expergeCMio 
primus  occi^rrat,  is  te  evigilante  cogitatipnes  antici- 
yet  uniy^raaai  iste  t^d^  tuoaMrgeni^  cubili  cor- 
vaiiOBi  geMMun  tvadol,  »lque  iHioe  deinceps  ad 
omne  opus  actusque  deducai,  bie  te  omnl  tempore 
pvosequatur;  huuc  n»eclit4(beri$  secunduin  prsecepU 
iegiaUtoris,  aedens  in  dona  ei  iMnbD^ans  in  itinetf?, 


siabili^a^  cprdis.  ei^aesiuo,  nec  cogitaiionum  disper-  ^'  dormlens  aique  consur^ens ;  hune  scribes  in  limlMe 


siojK^  vade«^  coercere ,  ipsan\quo  oraU^neqi  meam 
fundore  absqoe  inlerpellaiione  aiqoe  phantasmate 
inanium  fignrarum  ^  sernionumque  et  aciuum  retra- 
ct^^iQo^  oon.  pQssuro,  Unt^qu^  n\e  sentio  s^eriIita,U.s 
hujusi  ^riditate  eonfltricluoa^  ut  nullas  omnioo  sptri- 
lali.om  aensuum  generationes  parturire  me  sentiam ; 
utd^Jio.c  animi  sqnal^re  iperear  lib^rari,  unde  me 
gemivibus  muliis  a^ue^u^iriiseitpedufe  nonpoo- 
som,  necessarie  proelamabo  :  Deus^  in  adjutwium 
meum  intende;  Domine,  ad  adjuvandum  me  festina,  Di- 
^ciioiiovk  rursua  aoimaB,  sjUbilijLatetQ  cogii^iio^ium , 
alacrilatem  cordis,  euoi  inefliibiU  gaiidio  el  meiuk 
ezcesso,  visitatione  sancti  Spiritos  me  sentio  con- 


(t  janqis  ori^  tui ;  l^unQ  ifik  pai^ielibus  doff u$  lux  ac 
penetralibus  lul  peciori^  coUoc^s„  ita  u^  hM  ad 
orationem  procumbenli  sil  Ubi  acclivie  ^caniauo; 
et  exinde  consurgenii  al(^ue  ad  omnes  usivi  v:t£ 
nece«sarios  in.eedeinti  fta^  erecia  f\t  jugi«  o^aUO' 

CAPUT  XI. 
D^  petfeciione  orAtionis,  q^  qmns,  pr^icti^  tradiiiA9,e 

con^ei^diliur^, 
Islam  mene  indesineuler  Cniniubna  leoeal,  doooc 
usu  ejus  incessabili  et  jugl  medilatione  ffrmata,  cm^- 
ct^um.  cogitation^qn  diyiti^s  an^vla^QUii)  ^ub^^iiLli^ 
%i)iieial  el  refutei,  aiqye  iift  lereiciili  kuivA  paupe^ 
tate  conslricta,  ad  illaro  Evangelicain  beaUtudinem 


8ft7  POLLATIO  X.  —  DE  ORATIQNG.  8S« 

t\\m  inler  qeleras  beatiiadines  primaium  tenet,  4  ipuniLus ,  viruleniorum  serpentiuin   ^^l^fy^inalor 

efreclii^  est,  babens  cootritum  Satan^m  ^n|i  pfsdiliu^ 


pioua  faciiiuie  perveniat.  Beati^  enim,  inquit,  potf- 
p«res  spirifu:  quoniam  ipioru(n  esl  regnum  calofum 
(IfoifA.  vj.  £>  it4  pex  istjusmof)]  paupf;rtateii|  ^gr.eT 
gius  paupfBc  eH^^H*»  ii^^  prpn^eticuxo  imp)evi| 
eloquiiuB.  faupef  fs(  t|iDp«  laudqbun$  nQme^  fi^Kfn 
(Psal.  Lixui).  Et  revera  quae  maJQr  aut  sanpfior  p<^ 
lest  esae  pauperua  quam  illius  qui  iiibil  se  prxsidii, 
nibil  Yirium  habere  cognoscens,  de  aliena  largiiate 
quotidianum  poseit  auxilium,  et  vitani  suam  alqiie 
substaniiam  singulis  quibusque  momeniis  divina  ope 
inteliigens  sustentari,  veruni  se  mendicum  Domiui 
noo  immerito  proGteiur,  suppliciter  ad  eum  quoiidie 
elamans,  Egp  ajftem  me^dicus  ei  pauper  sum^  Deii^^ 
adjuw^  me  {Psal.  xyxix)?  Et  ^ic  fd  fllafp  quoque 


$uis,  et  ad  figuram  rationabiiis  c^rvi  meotis  alacri- 
tai^  pervenit,  pa^cetur  in  propheticis  al4M^  aposio- 
lici^  mqntibu^,  id  e^t,  exc^i^issimis  eoriUD  ac  subli* 
rois^imis  sacrainenji^;  quoruoi  jugi  pascuo  Tegeta- 
ti|8,  ompei  qopq^e  psalniprum  affectu^  in  se  reci- 
pien^,  ila  incipiet  decantare,  ut  eos  opn  taroquam  « 
Propbe^  CQtppo^itos,  sed  vplut  a  ^e  editps,  qqasi 
oratiofiem  propriam  profuoda  cordis  cotnpunction« 
dpproinat,  yel  cert^  ad  suam  pprsonam  aestimet  eos 
fuiss^  directqs,  eopumque  septentia^  non  tpnc  taq- 
tqipoiqdq  pfsf  Propbetam  aut  in  Propbet^  fuiM6 
compleias,  sed  in  se  quoMdie  geri  impleriqqp  co- 
gnpscat.  Tunp  eotin  Scripmr»  djvinv  oobi^  clariiis 


muliiformem  scientiam  Dei  jpso  illuminanle  con:  B  perpatescuni,  et  quodamn)Qdo  earunt  Teija^  uiefiul- 


scendeos,  iocipiat  deinpeps  sublimioribus  ac  sacra 
tioribus  nvysieriis  ^gina^i,  secundum  illud  quod  di- 
citur  p<;r  Propnetaiq  :  Montes  excelti  cervis^  •  peir(f 
refugium  erinaciis  (Psai.  Ciii).  Quoi)  saMs  proprie 
buic  quem  dixi|i)us  seosoi  coaptafur;  eo  quod 
quisquis  jo  simpljcitate  atque  ionpcpnlia  per^ev^^ 
rans,  Qq|li  esi  ooxiHS  Tel  mpiestus,  s^f|  su^  tantum 
simplici(pte  cqqipntq^,  ^plummodo  se  ab  iosidiao.- 
tiu|D  piseda  d|$^id<srat  contutari,  ve|ut  erinacius  spjr 
ritali^ejfecfos.jugievangelicsfi  illius  ^  petr^velamiue 
protegatur,  id  est,  memona  Poipinicap  passioois, 
prxdictique  versiculi  iocessabili  meditatione  muqi- 
tus,  infestantis  inimici  declinet  insidias.  De  his  spi- 
ritalibus  ^rinaciis  et  in  Proverbiis  ila  didlur  :  Et 


laeque  panduntur,  quaqdo  experientia  noslra  earum 
non  tantum  percipit,  sed  etiam  praeveoit  QpiiQoem« 
sensusque  verborum  noo  per  exposiiionem  nobis, 
spjl  per  documeota  reseranUir.  Eumdem  oamque 
repipieutes  cordis  afiectuui  quo  qui^que  decaoutus 
Kel  cppscripius  pst  psalotus,  Telut  auctores  ejus  facti, 
pcoicedeiqus  maigis  ipt^Uectum  ipsius,  quam  seqnd- 
ipur;  id  est,  ut  prim  dictoruoi  viftutem  quam  oot^ 
tiap)  colligeoies,  qui(i  io  i)pbis  ge«tu|o  si(,  vei  quo- 
tidiapis  geratur  ippursibus,  superveoiente  eorumi 
mediutione  quo<iammodQ  recQrdewuCf  et  quid  i« 
pobis  vei  negligentia  nosira  pepererit,  vel  diligentia 
conqui^ierit,  vel  provideutia  divina  cpotuierit,  yel 


,. ,      .  ^  .  _,         '       r  instigatio  fraudaverit  inimici,  vel  subtraxcrit  lubrica 

«rmacii^eiMinvaitaa^tti/^ecerunf  inpfirtsaomof  ittiu.  i'  11 


£1  revera  quld  invalidius  christiano  ,  quid  infirniius 
monacho,  cui  noo  ^olum  nulla  injuriarum  vindicU 
suppediui,  sed  ne  levis  quidem  tacitaque  commotio 
saltem  intrinsccus  pullulare  conceditur?  Quisquis 
autem  ex  boc  proficiens  statu,  non  solum  |nnocenliae 
simplicitatem  possidet,  sed  etiam  discretionis  virtute 


ac  sublilis  pblivjp,  yel  iutulprit  hum.ana  fr^giiitaSt 
seu  iniprovida  fefeilerit  ignoratio,  decantantes  re- 
miniscamur.  Omn^^  namque  bos  affectus  io  Psalmis 
invenimus  expressos,  ut  ea  quae  incurrerint,  velut 
in  speculo  purissinao  pcrvidentes,  cfQcacius  agnosca* 
mus,  et  ita  ^  magistcantibus  effectibus  [Lips.  in  marg. 


ALARDI  GAZiEI  COMMCrSTARIUS.. 


•  Div.  Hieronymus  epistol.  5  legit :  Petra  refu- 
gium  Iqaorihu^.  Ptq  quo,  ipquit,  muUi  berinacds  i«- 
guttt.  uemaceus  animal  est  parvum,  el  fugax,  el  spi- 
narum  scntibus  px<Vigravalum.  Ct  in  epistol.  ad  Su- 
uhw  etFretellam  (Epist.  155) :  Petra  refugium  heri- 
naceis,  pro  quo  \n  Uihrceo  poiivmest  iephanium;  et 
omnes  YotpoypviXkioiJc  voce  simiti  tranttulerunt.  Soli 
^eptu^tnta,  Upores  interprelati  sunt ,  Toiff  ^ayuoec*  id 
esi,  petra  tefugium  Leporibus.  Mendum  est  ammal  esse 
non  n\ajus  bericio,  habens  similitudinem  muris  et  ursi  : 
unde  et  in  PMcestina  xro/xO^  dicitur ;  et  magna  est  in 
i*ti$  regiombu^  hujus  generis  abundantia^  semperqne 


buroilitatem  seu  pacviutem.  Ycrum  lange  aliter  de 
erjcio  ejusque  naturu  et  signilicatiooe  raiiucinatur 
D.  Gregorius  10  Rastoraii  (l  Por.  c.  xii),  ut  iLi  vi- 
dere  est. 

t>  Peiram  evangelicam  allegorice  Cbristum  iolel- 
ligil :  in  cujus  foraminibus,  id  est,  vuluecibus,  spi- 
Dtuaiis  ericiiis,  id  e^t,  humilis  mouachus  &uum  iia- 
bet  subterfugiuui,  aNyiuin  ac  tutauieo  :  de  (|iia  qiii- 
dem  petra  aii  Apodioius  ud  Corinthios  :  Bibebant 
autem  de  npirituali  consequente  eos  peUa^  pelra  autem 
etat  Chrintus  (I  Cor^  i\.  Ei  Psalumla  :  Deatui  qui 
leneb-et  et  atlidet  parvuloi  tuos  ad  peiram  (P*aL  xxxvi). 


tu  caverms  petrarum  et  terree  foveis  habitare  eonsueve'  ^  Ct  Sponsus  io  Cauticiv, :  Cotuni^  mea  in  foramini- 
ricnl.  Sic  Hieronymus.  Isidorus  vero  lib.  XII  Origin 


cnp.  3  ;  £ricitts,  inquit,  <jitti  et  herinaceus  (/tcilur,  ani" 
mal  spinis  coapertum^  quad  exinde  dieiiur  cognomina» 
tuDi^  eo  quod  subigit  se  quando  spinis  suis  elauditur^ 
quibus  un(Uque  prvt£cJLu$  est  contra  insidias.  Nam 
statim  ifl  aliqi^d  scnserit,  primum  se  subiuit,  abque  in 
globum  conversus  in  sua  arma  recoUigit  ( Vide  Piinium 
Ub.  viu  Qap.  37).  liasc  ipse.  Porro  assimilaiur  hic 
monachus  ericio,  sive  hecioaceo,  varia  ratione: 
|o  propter  innpceotiam  ei  simplicitatem ;  %P  propler 
eautiQMOi  et  prudeotiaoi  oatucalem,  qua  sibi  refu- 
giiun  qpuvil  10  eaveroia  seo  foraminibot  peiraruio» 
Vel  iotra  teipsuih  se  reeolligit  ac  revoivir,  ut  undi- 
quo  suis  spioia  tectus  ac  tutus  maneat ;  5^  propter 


bus  pttrae^  in  cavernjis  majui^(B  (Can^ic.  11).  Denique 
illud  evaiigelicum  :  Posuit  fundamentmn  super  pe^ 
tram  (Lucai  vi).  Bliam  de  Fetra  evaiigoiica,  id  e»t, 
Ctirisio,  a  P;itribiis  subiude  expooitur.  H.  Basilius 
apud  S.  Thomam  in  (aieoa  uucea  :  Ponete,  ioquic, 
fundamentum  super  petram,  hocesty  inniti  fidei  Chri$ti, 
«I  immobilis  perseverei  in  adversiSt  sive  kumaniius^ 
ske  dkeinitui  dccidant. 

^  Vulgo  legimus  :  Ijepuscuhts,  plebs  invalida,  qui 
coUocaL  in  peira  cubile  suum. 

<^  Ita  Giaconius  in  editioiie  Lugdnnea^i,  puio,  et 
Romana ;  et  hoc,  credo,  sensu,  acisi  dicatur  :  expe- 
rientia  rerum'  magistra  edocti,  quod  in  proverbio 
est.  Qme  quidem  reciio  ei  sensusooo  mate  anteoq 


m  JOANNIS  GASStANI  GOLLATlONES.  UO 

affectibiis]  eradiii»  non  ul  audiia,  sed  lamquam  per«2A  nuD  brevi  sermone  concluderet  El  idcirco  unum 


quod  superest,  adhuc  nobis  precamur  exponi,  quem* 
admodum  hunc  eumdem  versiculum  quem  nobis 
vice  formulae  iradidisti^  stabiliter  retinere  possimus^ 
ut  sicut  per  Dei  gratiam  sumus  a  saecularium  cogi- 
tationum  ineptiis  liberati,  ita  spiritales  quasque  itn 
mobiiiter  relineamus. 

CAfLTXin. 
De  mutabUtlate  eogitatumum, 

Gum  enim  ^  capitulum  cujuslibet  psalmi  mens  no- 
stra  concepcrit,  insensibiliter  eo  subtracto,  ad  alie- 
rius  Scriptnra^  textum  nesciens  stupensque  devolvi- 
tur.  Gumque  illud  in  semetipsa  coeperit  voluiarc, 
necdum  illo  ad  integrum  ventilato,  oborta  alterius 
B  testimonii  memoria ,  medilationem  maieri»  prioris 
excludit,  de  hac  quoquead  alteram,  subintranie  alia 
meditatione  transfertur.  et  ita  aninsus  semper  de . 
psalmo  rotatus  ad  psalmum,  de  Evangelil  texto  ad 
Apostoli  transiliens  leciionem,  de  liac  quoque  ad 
prophetica  devolutus  eloquia,  et  exinde  ad  quasdam 
spiritales  delatus  hlsiorias,  per  orone  Scripturarum 
corpusiDSiabilisvagusquejactatur;  nihil  proarbitrio 
suo  praevalens  vel  abjicere  vei  tenere,  nec  pleno 
quidquam  judicio  et  examinatione  finiri ,  palpator 
tantummodo  spiritalium  sensuuro  ac  degustator,  non 
generator  nec  possessor  effectus;  ^  aique  iia  oiens 

ALARDI  GAZiGI  GOMMENTARIUS. 

dentibus  et  consequentibus  coh»ret.  At  plerique  alii      rans  :  Em,  inquitt  cur  dormitas?  Cachwnan$que  de$n- 
Magittris  alfeeiibu$  erudiii,  Quos  secutus  G  P^'*»  ^^^  defeci$set^an  hordeum  vellet  dceipere,  $ci$cita 


fecta  palpemns,  nec  tamquam  memori»  commen- 
data,  sed  velut  ipsi  rerum  naturse  insita,  de  interno 
cordis  parioriamus  affectu,  ut  eorum  sensus  non 
textu  lectionis,  sed  experientia  praecedente  penetre- 
mus,  atqne  ita  ad  illam  orationis  incorruptionem 
mens  nostra  perveiiiat,  ad  quam  in  superiore  tracia- 
tu,  quanium  Dominus  donare  dignatus  est,  ordo  col- 
lationis  ascendit  {Collat.  9cap.  29),  quae  non  solum 
nullius  imaginis  occupatur  intuitu,  sed  eliam  nulla 
vocis,  nulla  verborum  prosecutione  distinguitur, 
ignita  vero  meniis  inientione  per  ineffabilem  cordis 
excessum  inexpugnabili  spiritus  alacrKate  profer- 
tur,  quamque  mens  extra  omnes  sensus  ac  visibiles 
effecia  materias,  gemitibus  inenarrabilibus  atque 
suspiriis  profundit  ad  Deum. 

GAPUT  xn. 

Interrogatio  quemadmodum  $jnritale$  eogitatione$ 
immobitiler  teneantur, 

Germanus  :  Non  solum  nobis  traditionem  spiri- 
talis  hujus  quam  poposcimus  disciplinae,  sed  ipsam 
plane  perfectionem  satis  aperte  aique  dilucide  pu- 
tamus  expressam.  Quid  enim  potest  esse  perfectius» 
quidve  sublimius,  quam  Dei  memoriam  lam  com- 
pendiosa  meditatione  complccti,  atque  ■  nnius  versi- 
culi  voluiatione  a  cunctis  visibilium  terminis  demi- 
grare,  et  quodammodo  affectus  oralionum  cuncta- 


habent 

Paraphrasles^ :  Erudiii,  inquit»  affectibu$  proprH$. 

tamquam   magistri$^  palpemu$  ea,  non  gtiasi  au- 

dita ,  etc. ,  quae  et  Galiicus  interpres  verbo  tenus 

expressit. 

A  IUius  scilicet  versiculi  :  Deue ,  in  adjutorium 
meum  intende,  etc,  de  quo  supra  (Cap,  10). 

i>  Gapilulum  pro  argumento,  vel  pro  exordio  sive 
principio,  sumitur ;  quomodo  etiam  D.  Hieronymus 
(In  Qu(B$t,  Hebr,  et  in  I$a.  c,  xxix  et  in  Etech,  cap, 
n)  legit  et  exponit  illud  psalmi  xxxix  :  /n  capite  vet 
ffi  capitulo  libri  ecriptum  e$t  de  me,  id  est,  in  principio 
Geneseosvel  inScripiura  sancta,  quae  unus  Hber  ap- 
pellatur.  Porro  Dionysius  hoc  loco  pro  capitulo  po- 
suit  versum  alicujus  psalmi,  quo  videtur  quemcum- 
que  versum  cujuslibet  psalmi  intelligere.  Quod  nec 
velim  improbare. 

e  Hanc  mentis  instabilitatem  et  evagationem  In 
oratione  deplorat  etiam  D.  Ilieronymus  in  Dialogo 


balur,  Haec  Hieronymus.Gaeterumde  evagatione  sei 
distractione  mentis  in  oraiione  videndus  hic  Turre- 
crematus,qui  hac  de  re  saiis  copiose  disserii  tractaiii 
77  in  Regulam  D.  Benedicii,  ubi  hxc  inter  alia  :  No- 
landum  quod  cum  cor  evagaiionem  p»iitur  in  oratiu- 
nibus.  aliquando  accidit  ex  inGrmitaie  humana,  ali- 
quandoex  negligeniia,  aliquando  ex  proposilo.  Licct 
auiein  loiuin  sit  reprehensibile,  tamen  lertiuni  niagis 
quain  secundum,  et  secunduin  magis  quam  prlmum. 
Item  sunt  qusdam  cogitaiione«  de  quibusdam  ncces- 
sariis,  sicut  cum  incumbit  alicui  de  quo  oportet  eum 
cogiiare.  De  quibus  habetur  Sapient.  ix  :  Terrena 
cogiiatio  deprimit  $en$um  mutta  eoaiiantem,  Aliae  sunt 
vaiiitatis,  de  quibus  Psalmisia  :  Dominu$  $cit  cofUa* 
tione$  hominum^  quoniam  vance  $unt,  Alise  sunt  iniqui- 
latis,  Sap.  i  :  Perversce  cogiiatione$  $eparant  a  Deo. 
In  oralionibus  cavendum  est  a  primis;  sed  plus  a 
serundis,  plus  a  leriiis.  liem  quaedam  cogitationes 
adversus  Luciferianos,  veliit  personam  hominum  iii-  n  oriuninrex  immissione  daemonum ;  quaedam  ex  culpa 


devoiorum  in  se  repraesentans  :  Ad  orationem  ,  in 
quil,  a$$i$to ;  non  orarem  $i  Aon  crederem;  $ed  ti  vere 
crederem,  illud  cor,  quo  Deu$  videtur,  mtin(/ar«m, 
mant6iM  tunderem  peettis,  gena$  iaa^mt$  rigarem^ 
corpore  inhorre$cerem ,  ore  palterem ,  jacerem  ad  Do- 
mini  mei  pedes,  eosque  fletu  perfunderem,  crine  terge- 
rem^  hcererem  certo  trunco  cruci$,  nec  priu$  amitterem, 
quam  mieericordiam  impetrarem,  Nunc  vero  creberrime 
in  oratione  mea  per  porticue  deambulo ,  aul  de  fenore 
computOf  aut  abduciue  turpi  cogitatione^  etiam  qum 
dicli$  erubeecenda  $unt  aero,  Vbi  ett  fides  ?  Siccine 
pnlamue  ora$$e  Jonam ?  Sic  tre$  pueroe?  Sic  Danietem 
inier  Leonee?  Sie  tatronem  in  cruce?  Ila  S.  Hierony- 
nius.  Hoc  ipsum  expertus  etiam  est  S.  Hilarioii,  de 
qiio  idem  D.  Hieronymus  (in  Vita  Hilarion,) :  Ora- 
bat,  inquit,  $emet  fixo  in  terrqm  capite,  et  ut  natura 
fert  hominum ,  abducSa  ab  oratione  men$  ne$cio  quid 
aliud  cogitabat,  In$itnt  dor$o  eju$  feeUnuji  agitator 
( diabolus)  et  Uttetn  calcibu$f  cervicem  flageUq  verbe* 


praccodenli,  ut  cum  quis  anie  orationem  adeo  vagns 
cst,  quod  illa  occasione  occurraiii  ei  orando,  sicut 
et  soniniando  quae  eum  impediunt;  qua^dam  exculpa 
praesenti,  utcum  dicendo  divinum  ufficium,  se  occu- 
pai  inaliis.  Prinium  malum,  secunduni  pejus,terliuni 
pessimum.  Ilem  orando  occurrunt  qusL^dam  cogila- 
tioiies  utiles  et  de  periinentibus  adorationem,  ui 
cum  occasione  alicujus  verbi  occurrentis  in  oraiione, 
cogitat  qiiis  aliquid  utile  ad  faciendum  sermoneni , 
vel  ad  oraiionem  conficiendam ;  quandoque  occnr- 
riint  utiles,  sed  de  impertineniibus;  quandoque  qux- 
dam  impertinentes  et  inutiles,  immo  quandoqae  no- 
civae.  Prinia*  habent  aliquam  excusatipnem,  secnndic 
minorem  ,  tertiae  minimam.  Seeundum  ergo  praece- 
dentes  differentias  cogitaiionum ,  potest  aaverti, 
quando  plus  debet  timere  quis  conscientia  suae,  cum 
patiiur  evagationem  cogitationum  in  orando.  Hxc 
Turrecremaius.  Subdit  deindc  saliibre  monitani  D. 
Oernardi  ( Scrm,  47  in  Cani. ) ,  eodem  spectaiis  ia 


M  COLLATIO  I.  —  DE  ORATIONE. 

inr»bili$  s^Vni1»eF?<r>asa^in  tempore  qnoque  syn.«xeos  A 

veliii  ebri»  per  diversa  distrabiiur,  nullum  officiuin 

competenler  ex^olYen^.  Verbi  graiia  :  dum  orat, 

psaliiium  am  aliquam  recolii  lectionem ;  dum  caniat« 

aliiid  qoid  mediialur  quam  tenus  ip>iu8  coniiiict 

ps;iliiii ;  cum  lectioneni  reciiai,  fadendum  aliquid 

voluit,  riciumve  reniiiii&cilur,aiq*HS  in  hunc  modum 

nibil  disciplinaie  nec  opporuine  reeipitur  vel  dimit- 

titur,  Yclut  rortuiiisagi  videaior  inciirMliiis;  reii- 

nendi  ea  quibus  deleciaiur,  vcl  inim<»randi  eis  non 

balN>nc  polestuem.  Neres^arlum  ergo  nobs  est  praa 

omnbus  nos<e  quemadmodum  b.ic^piritaliacompe- 

tenlerexpltTe  pOsslmus  offiria,  vol  cerie  bunc  eum- 

deni  versiculuin  quem  uobis  vicc  formulse  tradiilisti, 

iroinobiliter  cnstodire.  ut  oiunium  sensuum  ortus  ac 


mi 


CAPUT  XIY. 


Respontio  quimadmodum  $tabilitas  cordis  seu  cogita' 
tionum  possit  aequki,      * 


Isaac :  Licet  pridem  super  bac  re  disputantibos 
noliis  de  oraiionis  siato,  quanium  rcor,  $it  sufficien- 
ter  exfires^um,  tanien  qnia  vnbis  bxc  cadem  poscitis 
iterari  de  confiimaiione  cordis  breviler  iniimabo.  * 
Tria  sunt  qu:i*  vagam  meniem  siabilem  faciunt,  vigi- 
liac,  mcdiialio  et  oratio.  Qunrum  assiduiias  et  jugis 
inimtio  confirunt  animx  stabilem  firuiil^itero.  Qua 
tnmen  alias  nuilo  niudo  polerunt  apprebendi,  uisi 
I cr  operis,  non  ibilargyriJD,  sed  sacris  cceuobii  usi- 
bus  (ledicati,  inrutigabilem  jugitaiem  omnes  omuino 
solliciiudines  et  cur»  vitss  prxseniis  prius  fuerint 


flnis  non  In  sua  volubiliUle  flQdoent,  sed  in  nostia  B  abdicatx,  ut  ita  illud  ApMStolicum  mandatum,  ^  Sine 
djiiooe  consisiaut.  vuermissione  oraie ,   possimus  implere.  Perparum 

ALARri  GAZiCI  GOMMRNTARIUS. 
,b»e  Terba  :  Voi  moneo^  difectissimi ,  pure  semper  ac 
strenue  dioinis  interesse  laudibfs ;  pure,  ut  nihii  uliud, 
dum  ptai  ttis,  quam  quod  psalliiis  coqitetis ;  nec  solnm 


iieo  'Htandas  'eogitmiones  vanas  el  otiosas  :  miandte 
suui  et  iUsB.  Hla  dumtaxa'  hora,  et  ilto  loco^  quus  tffi- 
eit:t€s  (ratres  pro  commuHi  n^^cessitate,  quasi  necessat  lo, 
frequenL  r  admiuete  cowpflluniur.  Sed  ne  illa  quidem 
profecto  reeipere  tunc  con«ii/iirrim,  quee  forte  naulo 
ame  in  claustro  sedentes  in  codice  legeratis,  Salubria 
sunl^  sedminime  illa  salubriter  inter  p»aHendumrevol' 
tiiis,  Spiri/vi  eiitui  safirlitjt7/a  hora  grntum  non  reapit 
quidquid  atiud  quam  debes,  neglecto  eoqaod  debes^  ob- 
tulerts.  Iia  divns  Bernardus. 

•  Mtilia  hU  coiiseiiiaiiea  reperies  apiid  D.  Gri^go- 
riom  lib.  ixvi  Moral.  c.  36  ei  57,  et  S.  Beruardum 
iib.  ite  interiori  domo  c.  54  et  seq. 

k  Hac  semeniia  coniineiur  et  exprimUm*  seopn« 
et  argaineiiium  buju»  co  laiioi>is,  quain  et  tiiuliis  pne 


qMaiidoquidem  acium  qiiemdam  manifc^to  requirant 
Maiii  i|ui  nriu  aut  nuuiqu:»in  aut  rnrissime  oraret! 
iioii  ceiisertMur  buic  pnciepio  suiisfacere,  eliams^ 
aff(;ctiiui  illum  cblriiaiis  reiiiieret.  Proiiide  ali»  es* 
tfzpositio  i).  Aiigusiiai  iu  1.  de  Hxres.  (Cop.  57), 
ouam  primus  PP.  Nicolaus  in  respons.  ad  consulta 
Bul^aruruui  rel«*ri  ac  sequitur  ( Cap.  6i  ),  qua  ille 
dioiiiir  mmper  et  sine  intermissione  orare,  qui  nullo 
die  reria  oramli  icmpora  prsiermittii.  Quo  nivdo 
David  ail  Miitbiboseib  di&it  11  Ueg.  c.  ix  :  Tu  come^ 
des  pinem  (n  meusa  mea  semper,  td  esi,  quotidie, 
boris  coiisueiis.  Sie  S.  Hiemuyinus  in  ep.  ^  ad  Eu- 
st  •«•bium  :  Qiiain^uiini  Aposto'us  orare  nos  semper 
jubat^  et  sanais  ei  am  ipse  tomnus  sit  oratio;  tnmeu 
dimas  orandi  horas  debemus  habcref  ut  ct  forte  aliquo 
fuerimus  opere  detenti ,  ipsum  nos  ad  officium  tempus 
adtnoneat.  S.'  iiem  Cligius  episotipus  Nuviomensis 
hoiiiil.  ii  in  cflsna  Domini  ( In  Bibiioth.  Pat.  tom. 


se  feri,  uitinruin  de  qu;iiilaie  et  assiduilate  oratioui*,  p  U) :  Quis^  iuquit,  potest  semper  orare,  ac  sine  deftctu 

cniiis  iilcirco  expl.iiiatMinem  burM>qiie  disiiiliiinis.      —  -•-•— -..-i*..-  -  -..ii...-  .*....«t-..-    •.#  ..-^  ^n^^». — 

Stmiles  ver«tst*nieiili:p  iiassim  iii  Scriiiiuris  leguntur. 

IJl  ps.  XXXIII  :  Bc^nfdtcaifi  buminmu  in  omni  teinffore^ 

semper  laus  ejus  in  ore  meo.  Ed  I.  \iii :  iVofi  impeJia' 

ris  orare  semper.  Luc.  xviii :  Oportet  sempa  orare^ 

et  numquamdtficere.  I.ui*.  xxi:  Yigiluie,  omiii  tempore 

mmtea  Ei  e.  n\X.  :  Eranl  semper  in  templo  iaudantes 

et  benedtcentes  Denm.  Sed  ba:r  qiioiuod*»  iuie.ligenda 

siut,  liierito  quaeritur ,  ciim  humaiia  frigil.t.«s  uon 

ferai  assiduam  et  numqiiiim  iuierinissaui  or^iiooein. 

Cojns  dtffleultatis  plures  soluiione^  et  cxplicaioiies 

inv«iiio.  Prima,  Semperet  sine  intermissionc  orundum^ 

iion  qiiod  semper  in  oratione  occut>->ii  Chse  possiuiiis, 

sed  qiiod  s«^iiit»er  aut  orare,  aui  aliquid  boni  agire 

debeanius  {August.  in  psii,  xxxui).  Ille  enim  semp^T 

arai  qus  semper  bene  agit;  et  numquam  cessat  orare 

quittoncessat  bene  facere,  ait  GIofs^  ordinaria ;  iiuain 

D.  Thoiiias  chiiii!»  expunfn'»  (i-i,  q.  b3,  art.  M ) 

doeei  oraltoiinii  debere  esse  assiduatn,  non  quidem 


et  intermissione  p  ecibus  insistere ,  ui  nec  alimentum 
suinendi  nec  dormiendi  tempus  habeat?  Cui  ergo  dt- 
eendum  est  :  Oporiet  ump.'r  orarOy  et  non  deficere^ 
nisi  ei  qui  cononicis  horis  quoiidie^  juxta  ritum  eccle- 
siasiicet  iradiiionis^  p%almodiis  precibusque  consuetis 
Domitium  taudare  et  roMre  non  desistit?  Et  hoc  est 
quod  oAt  Psalmista  :  Benedieam  Dominum  in  omni 
tempore.  semper  tau*  *jus  in  ore  meo  (Pko/.  xxxiii)* 
Sic  ille.  Uuod  lolideio  ferc  vtTbisrerert  Beda  iii  cap. 
xviii  Liica?.  Ha.ic  iuierprei:iti(»nem  juvat.  quod  Act. 
XII  acripiuni  est,  quod  cuiii  Petrus  in  carrere  dftiiie- 
reiui ,  Oratio  sine  inie  missioue  fiebat  ub  Ecclesiapro 
eo  tt  A|ios  olus  ad  The^saloniceii^es  scribit  :  Gra" 
tias  agimus  Deo  semper  pro  omnibus  vobis,  memoriam 
vestri  fudenies  in  orutionibus  9tostris  sine  iniermissione 
(  1  fhess.  1  ).  Uuibus  lanieii  veibis  nnn  excludunlur 
leuipori:i  in  er\a  U  ad  edenduiii,  dormieiidum,  et 
al  a  cbariiMiis  aut  iiaiui»  orfici»  iiitpieuda.  Tertia 
Si'iil«'nli;i  est  in  li is  vocabuli?»,  semp«>r,  omni  lenipore^ 


secundum  se^ud  secuiidumcavsam  suam,  hucest,  Si,- U  et  sine  intermis»ioHe ^  byjierboiem  quamdani  e&se; 


cvndicm  afectum  sea  de^iderium  charitatis^  ex  quo 
proeedere  debet  oratio,  quod  quidem  in  nobis  detet 
€MS€  cominmum^  xel  aciu^  vel  vtriute,  Manrt  enini  n>- 
tmo  hujus  deMerii  in  onmibns  quie  ex  charitnle  faci- 
mms.  ummla  auiem  debemus  in  Dei  gtoriam  facere ,  nt 
tHeitur  I  Cer.  x.  Vnde  Augustinus  dicit  ad  Probam 
{Kpiot.  1^1)  t  lu ipsa  fde et  charitaie  coiiivtuato  de*i' 
aerio  umper  oramus,  Sed  ipsa  oratio  sccundum  se 
eofinderwa  mon  potest  esse  a  sidua,  quontatn  oportet 
aliis  operibus  occupari.  Haec  S.  Tiioma».  Wruiii  loii 
vi«i**ntnr  bajo<^modi  senienliu* ,  ei  quod  eis  ex- 
priniiHir,  orandi  pneoepium ,  de  sola  virtuali  or.i- 
ti«*ne,  seu  affecUi  cbaritatis  et  desiderio  vit-«  u^ternae 
(quod  in  oinni  opere  bono  flopponiiur)  iut^^Higi  posse» 

Pathol.  XLni« 


ut  iileiu  ^ii,  bciupor  or:irequod  niulium  et  fiequeiit«T 
orare.  ^eu  oraiioui  iucuinUere  ,  ut  aii  b.  Benedi- 
ctiis  (C.  4  Rtgiiit)^  vel  quanium  liuinaua  fragiliias 
patitnr,  ut  babei  D  CliiyMi.st.  Qiioiuodo  Aposiolicum 
hoc  |ra'cep  um  ex(»onef(*  vidtMurS.  Aibiiiia^iu^i  iia  de 
S.  Amonio  scribeiis  :  TrpoouuxtTO  ffvvi;^«ff ,  fiaBm  oti 
9<  xaT*  iyufyizpwrtvxtoBuiu^ULktinrvQ  :  id  e^t.  orahai 
trrqueiiter,«|ui|  pequKliUiiTiai  i|UoUoportciet  piiva- 
t'iu&iiieii'ieriui8Stoi>eiTnre  Ouariaet\en>&iiii.iexpo- 
siUo  fst,  illis  verbis  n  bit  :iliuii  siguincari  quam  con- 
Maiilei  ei  perseven«nt(T  oranJumesse;  el  non  deliere 
iios,  hi  btiiiiiq  non  asseqiianiur  qiiod  petin.us,  desi^c- 
rare  et  aiiinmm  abjKere,quud  cst  de/S^m ,  apud 
Lucam  {Lue.  xvui);  immo  magis  ac  magis  uisUrc, 

27 


-r*- 


84S  (JOANNIS  CASSIANI  COLLATIONES.  344 

namque  orat»  quSsquis  illo  tanlum  tempore,  quo  ge-  A  cipientibus  iradideratreiinendam,  admirantes  admo- 
nua^flectuntufy  orare  consuevit.  Numquam  vero  orat,  dum,  et  excolere  tenaci&siuie  cupienles,  utpote  quam 
qoisquis  Stiam  flexis  genibus  evagalione  cordis  qua-  compendiosam  ac  facilem  credebamus,  difflciliorem 
licumque^listrabitur.  £t  idcirco  quales  orantes  vo-  satis  ad  observandum  experti  sumus,  quam  illud  sia- 
lumus  inveniri,  tales  nos  esse  oportet  ante  tempus  dium  nosirum  quo  solebamus  anlea  per  oinne  Scri- 
orandi.  Necesse  est  enim  mentem  in  tempore  suppli-  pturarum  corpus  absqueullius  perseverantiae  vincuio 
cationis  suae  de  statu  praecedente  formari ,  illisque  varia  passim  mcdiiatione  discurrere.  Constat  igitur 
eam  cogitationibus  orantem,  vel  ad  coelesiia  subli-  neminem  prorsus  ob  imperiiiam  litierarum  a  perfe- 
mari,  vel  ad  terrena  demergl,  quibus  anie  orationem  ctione  cordis  excludi,  nec  rusiicitatem  obesse  ad  ca- 
fuerit  immorata.  Huc  usque  abbas  Isaac  ationitis  no-  pessendam  cordisatque  animae  puritatem,  quae  com- 
bis  secundam  collalionem  de  oralionis  qualitate  di-  pendiosissime  adjacet  cunctis,  si  modo  sanam  et  in* 
gessit.  Cujus  doctrinam  super  •  iliius  praedicti  versi-  tegram  meniis  intentionem  jugi  ad  Peum  versicuii 
culi  meditatione,  quam  velu(  informationis  loco  ia-     hujus  meditatione  seryaverint. 

ALARDl  GkZMl  COMMENTARIUS. 

puisare,  iterum  atqvie  iterynn  orare  ac  petere,  donee  horis,  sed  quacumqQe  •hiata  oeeaaione  lufli  Becta, 
saltem  propterimprobUatem^  id  est,  imporlunilatem,  tum  inierdiu  onuioni  vacandum. 
obtifieamus,  si  nubis  expediat.  Id  enim  proprie  si-  <^Nempe  :  Deusj  in  ad}utorium  meum  intende^  etc. 
gnificant  illae  paraiiolae  de  vidua  instaule  apud  judi-  B  De  cujus  efflcacia  et  muliiplici  usu  nc  utiliiate  supe- 
cem  ,  et  de  amico  im  orlune  petenie  tres  panes;  rius  rusissime  ^i^seruil  Uic  ai^QbofOta  (rajiu  10  A»- 
quorum  exemplo  docuit  Cliristus  non  solum  certis  '  jui  CoUat,). 


nm     -■■  I».         J"i|^"n**W  ■ 


ABBATIS  MASSIUENSI9, 

COLLATIONUM  XXIV 


COLLECTIO 

IN  Tlfl.ES  PiRTSS  DIVI8A. 


I  I  ■  ^. 


PARS   SECUNDA, 

COHPLBCTENg 

fiBPTEM  ALIA^  COLLATIONES  ,  PATRDM  IN  THEBAIDB  iBGYPTI  CONSISTENTITOI. 


^mdxtio. 


AD  HOJWKATUll  KPI8C0PUM  ET  EUCHERIUM. 

Cam  virtutem  perfeciioois  vestr»,  qua  velut  roa-  diuntur  exemplo  vix  queant  jemulari,  Umen  ws, 

gna  qasdam  luminaria  in  hoc  mundo  admirabili  '^osancii  fratres,Honorateei  Eucherl,tanlaillarum 

claritate  fulgetis»  multi  sanctorum  qui  vestro  eru-  subllmium  virorum,  a  quibos  prkna  aBacborewos 

ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIDS. 

•  Tres  conationum  ordines  sive  classes  instiiuU  C  nondum  quidem  id  tempori»  episeopam  ,   postea 

Cassianus,  ul  alias  dictum  est  (Jn  i  prwfat.  coUat. ),  tamen  crealum  episcopum  LugduoeRsem,  desigiuiri  • 

ei  uiiicuique  classi   propnam   piajlaiionem,  velut  ulrumque  virum  sanctum ,  quemadmodum  saacios 

llminarem  et  nuncupaionam   epi»iolam    prajfixii.  eos  nomlnat  Cassianus,  utnimque  ipsi  Caatkuu»  co- 

Postpnmam  ilaqne  classem  Helladio  et  Leonlio  a^taneumei  inGalliaseuGallicanis  BartibusafreQtent, 

dicalam,  nova  jani  prajfanone  Honoratum  et  Euche-  eoque  facilius  noium,  quo  vicinam.  Kam  Eueherium 

num,  viros  sanclos  ,  sibi  notos  ac  famiiiaies,  salu-  cene  hoc  tempore,cum  lias  ei  coHaiiones  Gassianus 

tat,  eisque  secuhdam  classem,  hoc  esl,  sepiem  se-  dedicaret,  nondum  exsiitisse  episcopum,  salis  colli- 

quentes  cullaiKmes  Iriiim  anachoreiaruni  in  Tlie-  gitur  tum  e»  inscriptione,  ubi  solus  Honoralas   no- 

baidis  solitudinc   degeniium ,  nuncupai.    Quinam  minaiur  episcopus,  tum  ex  prafatione  iu  septem 

verofuennt   illi,  Honoialus  scilicet  et  Eucherius^  «liimas  collaliones,  uhi  simiiiter  pFoOtetur   Auctor 

cisi  certo  affirroare  non  ausim,  tamen  ex  circuni-'  se  has  sepiem  collationea  beato  epiaeopo  Honorato 

stantiis  et  comiiiionibus  hic  expressis  videor  raihi  sancto  qni>que  famulo  Christi  Eucherip  dedicassc. 

ftaudinjproIfabilitercolligercHonoratum  illum  tunc  De  utriusque  porro  sanciiiale  nulla  est  ambiguius. 

leffliiorM  epweopum  AreJaiensem ;  Eucherhim  vero  cum  iiiius  memoria  17  Februarii,  hujus  vero  SttlO 


»45  IN  PARTEM  SECUMDAM  COfc.LAT.IONOSI  PILEFATIO.  U6 

•InstiiuU  sascepimos,  laade  fltmroamini,  ut  Qnas  A  maturia  virtutam  fructibus  redundantes,  •  yelut  (ur- 


qaidem  Testrom  ^  Ingenii  frairum  coenobio  praesi- 
dens,  congregationem  suam,  quae  quotidiano  sanctae 
conversatioois  vestrae  docetur  intultu,  ilforum  quo« 
que  Patrom  praeceptis  optet  institul;  alter  vero  at 
etiam  eotporaii  eorumdem  aediflcaretur  aspectu, 
i€gyptam  penetrare  voloerlt,  at  lianc  quasi  frtgorls 
Gillieani  rigore  torpentemprovinciamderelinquens, 
ad  illas  quas  sol  justitiao  proximius  respicil  terras, 


tur  castissimus  transvolaret.  Necessario  Iioc  mihi 
virtus  charitatis  extorsit,  ut  unius  desiderio,  afterius 
etiam  labori  consulens,  tam  abrupium  scribendi 
periculum  non  vitarem,  dummodo  et  priori  apud 
fllios  adderetur  auctoritas»  et  secundo  tam  pericu- 
losae  navigatioois  necessitas  demeretur.  Proinde 
quia  fide!  vestrae  atque  fervori,  nec  illa  Insiiiuta 
CflMiobioram  qu»  duodecim  libellis  ad  beatse  me- 


ALARDI  GAZiCI  C0MMENTAR1US. 


decimo  calend.  Decembris  in  Ecclesia  celebris  ba- 
beatur  (Vide  Ginnad.  de  Vir.  lUusL  e.  65,  hidor. 
de  Vila  et  Mor.  smct,  cap.  i6).  Nec  minus  evidens 
est  S.  illum  Honoratum  abbatem  primum,  deinde 
eMiscopam  fuisse  creaium,  ei  fratrum  nihilominus 
ccenobio  praesidentem,  ut  bic  asseritur.  Siquidem 


Eucberiiis  peculiarem  librnm  conscripsit  (at  di- 
ctum  est),  quod  a  S.  llonorato,dequosupra,in  insnfa 
Lerino  sive  Lerinensi  fundatum,  tam  monachorum 
frequentia  qnam  religionis  observaiuia  celeberri- 
mum  in  toia  Gullia  exsliiit,  ut  pene  commone  esset 
omtiibus  saeculuin  abdicantibus  perfugium  ac  gy- 


Eucberius  ipse  in  prxfatione  lib.  i  ad  Salonluin  haec  B  mnasium.  Ex  hoc  enim   monasterio  prodiere  quam 


de  Honorato :  Enutritui^  inqoit,  et  ab  Honorato  Patre^ 
illo^  inquam^  primo  in$ularum^  poetea  Eccle^iarum 
magiuro.  Hspc  idcirco  Euckerius  ;  «luoniam  sanclus  . 
Honoratus  antequain  praficereiur  EcclesiaB  Arela- 
tensi,  ceiebri  coenobio  insul«e  Lyriiiensis,  vel  Leri- 
nenMS,  praefuerat  abbas,cujiiset  lundaiorexstiterat. 
Unde  idenn  Euchertus  de  conRregaiione  Lyrinensi 
loqiiens  :  Digna,  inquit,  quoB  Honorato  auctore  fun» 
data  «i7,  aucB  tanlit  inttitutit  tanium  nacta  tit  Patrem^ 
Apoeiolia  tpinttu  9igore  et  vuttut  konore  radiaiUem. 
Porro  S.  Eoiheriun  eliam  ante  epiacopatum  viiaija 
mona&ticam  exercuisse  io  coenobio  illo  Lyrioensi» 
testatur  ejus  liber  de  laude  illios  eremi,  sciiicei  Ly- 
ryneii^is,  ubi  erotMS  ad  ejos  iasulae  eremum  invitst; 
nec  non  Hil.irius  in  Viia  S.  HonoratL  Deniqoe 
atrumqaeCassianocoastaneiimet  syiichronum  fttisse 
ratioiemporamdemonstral.Prxfuit  enlm  Arelatensi 
Ecclesi:e  S.  Honoratus,  ut  notit  Baronius  {In  notit 
ed  If ffrlyroi.),  temporibiis  Tbeodosii  Junioris  et  Va-  q 
lentiniani  tertii,  cum  Roman.  fclcclesiam  regerei 
CoBlesiinus,  ac  post  eum  Sixius.  Atqui  eisdein  lein- 
p<iribus  Cassianiim  apud  Missiliain  floruisse  com- 
periuni  esi,  Geonadio,  Trlthemio,  aliisque  aueto- 
ribus.  Eucherius  lametsi  paulo  junior,  t:iineiieadem 
eiiani  aelaie  vixisse  ex  iisdetn  comprobatur;  qui,  ut 
ait  GennadiNs,  Casiiant  quadam  oputcula  lato  tenta 
etoquio^  angu$to  revotvent  verbi  tramitet  in  uno  coegit 
votumine^  aliaqne  tam  eccteniatticit  tiudiit  nevettaria 
quam  monatticit;  morituviue  Vatentiniana  et  Mar- 
tiano  regnantibut.  Ua:c  Gennadius.  Porro  iila  Eucherii 
sive  abbreviatio,  sive  c»stigatioopUbCulorum  Gi»sianl 
modo  non  exstat.  Quod  autem  Honoraium  ei  Euche- 
rium  Cassianus  fraires  vocal,non  nalura  id  inieili- 
geiidura ,  sed  vel  officio,  vel  nionasiico  insiiiiiio  et 
professione,  vei  muiua  cbaiiiaie  ac  familiariute, 
vel  aetaie  ei  conviciu.  Nam  et  fratri»  noine»  coa'vls 
et  coxUneis  indilur  a  Sidonio  (Epitt.  5,  tib,  iii;  sl 


plurimi  saiiclitate  et  doctrina  claris>imi  prapsiiles, 
el  alii  suis  scrititis,  alii  mirarulis  illustres : S.  Hono- 
ratus  priiniis  ejusdem  cocnobii,  ut  diximns,  parens 
ei  aiicior  ;  S.  Hilarius  postea  archiepisicopus  Arela- 
tensis ;  Eucherius  Litgdunensis,  de  quo  hic  .«giiur ; 
G:««arius  eli.im  Arelateiisis,  Lupus  Tricassianus, 
Vincf^ntius  Lyrinensis  libello  adversus  haereses 
serlpio  noiissimus ;  Maxjmus  ei  Faiistus ,  ambo 
Reieiises  episcopl ,  ei  alii  a  Sidonio  ApoIIinari  in 
carmiue  Eocharisiico  ad  Pausiom  eelebrati,  ubi  haec 
inler  eactert : 

QuanUM  illa  iBSola  plana 
mseril  in  ccdum  monles. 

Qoem  imiUtns  CaMarios  homil.  35 :  Beata^  inqnit, 
et  feiix  intuta  Lerinentit,  qum  eum  parvula  et  ptana 
ette  videatur^  innumerabilet  tamen  montet  ad  costum 
mititte  cog^iotdtur.  Montes,  id  esl,  episcopos  et  sa- 
cerdoies.  Emt  euim  Lerinense  coeiiobiiim  veiiii  se- 
minartum  eiuscoporum  (Vu/e  Sidon.  tib.yii  epitt.  i7, 
et  tib.ix  epitt.  5.  et  Renatut  Chovp.  Monatticon  lib.  u 
tit.  3).  Unde  subdil  Caesarius :  Hcec  est  quce  eximiot 
nutritwtonaehot.  et  proftlantittimot  per  omnet  protnn" 
ciat  erogat  tacerdotet  :  ae  ti  quot  accipit  fitiot.  reddit 
Patret;  et  quot  nuirit  parvuiot,  reddii  maguot.  Haec 
ille.  Esl  vero  L.erina  insula  provinciae  rurbonenai 
adjacens  e  regione  Atiiipolis  (Ptin.  tib.  iii  cap.  5 
Natur.  Bitt.y  Qu.i>  quidem  a  nonniiUis  male  confuu- 
ditur  cum  aliera  iniula  nomine  el  silu  vicina.  Sunt 
enitii  iioiissim«  in  inari  Gallico  iiisulae  duaeeregione 
Aniipolis  oppidi  proviuciae  Narb  >neusis ,  Leru,  et 
Leriiius,  vei  Leriua.  llli  hodie  noiueti  a  S.  M.irga- 
rela,  huic  a  S.  Hoiioraio,  qui  in  ea  primus  ejus 
coeuubii  fuudamenia  jecii.  Ita  annoiavii  Sirmuudus 
ad  Sidoniuin. 

«  Turiuris  feruntur  hae  proprieiales :  i®  haecavis, 
more  biruudinum,   blenie  calidiora  petii  loca;  et 


epitt.  1,  lib.  iv),  aliisque  probatis  aucioribus.  Cu!le-     verno  tempore  redit,  lesie  Ciceroue  ii  de  Finibus, 

ruiB  de  Eucberio  plura  videre  est  apud  Baroniuin  D  quo  hic  Aocior  respicit ;  i<^  bieme   muia  esi,  vere 

[TomoS^annoChritti  441,  et  in  MartyroLad  16     vocalis.  P.in.  lib.  x  cap.  55;  5<>  assidue  gemil,  et  in 

Sov.),  praesertim  in  appeudlce  ad  tomuni  sepiimum 

anno  Chrisii  529,  ubi  corrigit  et  reiracui  suaiii  opi- 

oiirnem,  qua  priiis  senseral  unum  dumtaxat  fuisse 

Eucberlum  Lugduuensem  episcopumy  agnoKCili|ue 

duos  Eucberios,  et  ambos  episcopos,  alierum  (de 

quo  tamen  non  satis  constei  cujus  Ecclesiae  fuerit 

episcopus )  p:  iori  concilio  Arausicano ;  allerum  po- 

steriori  ilidem  Arausicano  posl  aniios  circiter  iiotia- 

ginta  duos  a  priori   habito  subscriplum,  eiimque 

Liigduitensem  episcopum,  cui  et  resiituendas  iilas 

boinilias  asserity  qu»  vulgo  hactenus  sub  titulo 

Eusebii  Emisseni,  seu  Enieseni,  circumferaniur. 

■  Id  est,  ut  viiae  anachoreiicae.  U«ec  enim  insiitiita 
ei  rudimenla  viiae  ercmiticae  Cassianuscum  suosocio 
GeriMano  ab  illis  Patribus  et  anaciiorelisdidicerunt. 

^  M,  Qi  falior,  Lerinensi,  de  cujus  laudibus  S. 


celsis  arboribas  nidum  poiiii,  juxta  ilLud  {yirgil. 

Ectog.) : 

Nec  gemere  aerea  cessavit  turtar  ab  ulmo. 

4»  casiitatem  colit  conjugalem,  et  in  viduitate 
perdttrai.  Origenes  homilia  prima  in  Cantica,  D. 
Hieronynio  inlerprete  :  7iir(«r»,  inquit,  hanc  ferunt 
ette  naturam^  ut  nequo  matcutut,  nrater  unam  femi' 
nam,  aUam  addat ;  ueque  femina  plut  quam  unum  pa- 
tiatur  marem :  ita  ut  ti  aeeidai  atiero  interempto  a/- 
lemm  tuperette^  pariter  cum  eonjuge  exttinctut  tit  d 
ooneubitut  amor.  Idem  Hieronymus  iib.  i  in  Jovinia- 
Dum  :  Tnrliif  avit  pudieittima^  temper  habitam  in  tu* 
6/i'ms^HS,  tgput  ett  Salvatorit.  Legamut  phytiohgotf 
tC  /«per i^mus  turturit  hane  ette  naturam,  ui  ti  parom 
perdiderit,  atteri  non  jungatur. 


U7  JOANMS  CASSIANI  COLLATIONES.  848 

moritt  apl$copum  Caslorctn  quo  potuimus  serronne  a  ^obis  crediili  consecrandas,  quibus  ea  qaae  da  por- 


conscripsimus,  nee  deccm  coliaUoiies  in  Scyiliica 
eremo  commoraniium  Patrum,  quas  prarcipienLiboa 
sanciis  Elladio  et  lieoniio  episcopis,  uicumque  di- 
yesfimus ,  satisfacere  potuerunt «  nunc  eiiam  ut 
itineris  nosiri  ratio  et  ordo  cognoscaiur.  trium  io 
alia  eremo  consisteniium,  quos  prinios  vidimus ,  Pa- 
tnim  seplem  coitaiiones»  pari  conscriiitas  siylo. 


feciione  iti  pra^teritis  nostris  opnscttiis  ob»corius 
forsilan  comprebensa  yel  pnctermi^  suni,  i^up- 
pieaniur*  Si  vero  sanctam  siudii  feslri  siiiio  etiain 
b9C  satiare  non  qui? erint^  aepiem  aliaa  coUatioii^ap 
qu»  ad  sanctos  qiu  iii  *  Siqecbadibus  coosisittnt  in- 
sulis  emittendaB  sunt  fratres,  desideriomi)  ut  arbiiror, 
yestri  ardoris  eiplebuut. 


ALARDI  CAZiCI  COmieNTARIUS. 


«  Siopchadcs  insulae  trcs  in  mari.  GaiHco  ail.i*,  et 
Massilienstnni  litiori  yicinaR;  de  quiliiis  Pliniiis  llb. 
in  cap.  5  :  Slnschadei  tfe$  a  vicinis  Moiimemibut 
dictijt  propter  ordinem^  qiio  sit(e  sunt^  quat  itetn  nomt- 
fiORi  tingulis  vocabutit^  Proi^n,  et  Messen,  qua  et  Pom- 
poniann  dicitur ;  tertia  Hypola.  Isidoms  lib.  xiv 
Eiyinolf^d;.  :  Stcechades  insntm  Massiliensimn .  sexa^ 
ginta  millinm  spatio  a  eontinenU  in  fronte  Narbonen- 


Ms  prmmeim,  qua  Rhodanut  /luriut  in  mare  exii» 
KniMtdms  in  Vita  Rpipliaiiii  SlORchndas  cum  Lerone 
et  Lifino,  de  «juibus  ^npra,  ut  vicinas  insula.s  coii- 
jilngit  his  Vcrbis  :  Regrediens  iin^nta  sanctarum  ha^ 
bitafionum  toca  visitavit,  medianas  msulat^  Staechadat^ 
Lerum  ipsamque  nutricem  summorum  montium  ptanam 
Lirinum. 


COLLATIO  VNDECIM^L 

Qum  e»i  prima  abbalis  Cbmremooisi 
DE  PERFECTIONE. 


CAPUT  PRIHUM.  B 

Cum  •  in  coenobio  Syrlae  consiatenteSv  post  prlma 
fidei  rudimenia  suoeedentibtts  aliquatenus  iiicre- 
mentis,  majorcm  perfeciionis  desiderare  graiiam 
cmpissemus,  atatuimtts  confeaiim  iEgyptom  petere, 
ac  remotissima  ^  etiam  Tbebaidos  eremo  penetrata. 
aanciorum  plurimos,,  qiiorum  gloriam  fama  per  uni- 
versa  diffuderat,  ai  noo  «mulaiidi,  saliem  agno* 
scendi  studio  invi^re.  Igitar  «  ad  oppidum  Agypti, 
cui  Thennesus  noinen  est,  emensa  navigailone  per- 
veoimus.  Cujos  aceolje  ita  vel  mari  vel  stagnis  aalsts 


undiqoe  cireomlHontor,  ut  soiia»  qota  terra  deeat. 
negotiaiionibos  dediii,  opes  atqiie  silbstantiam  na* 
vali  commercio  pareni ,  iia  ut  a^dificlis  cum  volue« 
rjot  exstr.uendis  terra  non  suppetat «  oisi  de  looii»- 
qoo  iiayigiis  apportetiir. 

CAPUT  11. 

De  episcopo  Archcbio. 

Ubi  cum  advenientiliMS  nobis  favens  deaiderils 

nostria  divlnitas  ^  beaiissimi  alque  praecipoi  viri 

Arcbcbii  episcopi  prxsiitisset  adventum,  qui  rapiiis 

de  aiiacboreururo  coetOy  et  episcopus  «  Panepbyei 


ALAROI  GAZi£l  COMMENTARIUS. 


•  llto  nimirnm  Deihleemitico,  qund  a  S.  Panta 
fundattim ,  a  D.  Ilieronymo  (/n  Epitaph,  Paulce) 
ampiificatuin  et  adminisir^itim ,  ei  antiquiiate ,  ei 
digniiaie ,  et  monachomm  freqaentia  et  sanctitate 
c^^teris  Syriae  monasieriis  praecellebai.  Unde  et  Syriae 
coenobiuin  velnt  anionomasttce  appellari  cxistimo, 
quod  inter  caetera  Syfiae  seu  P.ilaestin»  monasteria  q^ 
praecipuniii  esset  et  prinrariam.  De  quo  liidcro  Cus- 
siantis  lib.  in  Insiit.  cap.  4  :  fii  nastro ,  ait,  nioita- 
sterio ,  ubi  Dominus  nosier  Jesus  Christut  natus  ex 
\irgine  humance  infantia  suttipere  incrementa  digna' 
tus ,  nostram  quoque  adhne  in  religione  teneram  ei 
iactentem  infantiam  tua  graiia  conllrtnavii,  Et  nirsus 
cap  5  liujus  cullaiionis  :  Debet  hoc  tattem  labor  tanti 
itineris  obtinere^  quod  hue  de  Bethleemitiei  ceenobii  ru- 
ditnentis^inslitutiowt  vettr^  de^derio  ei  profeetut  ito- 
s/ff  afiior^  properavimut,  Alii>i  eiiam  {Lib.  lyincap, 
ii,  et  collat.  ilcap.  5)  speloiuin  vocat,  m  mio  Domi- 
niis  liosifr  ex  auhi  uieri  virginaiis  efrulsii.  Qund  vero 
prd^ier  hoc  Ueibleemiiieum  raitlisi  aiia  fuerint  cmno- 
)»ia  in  Syria  ei  Pala^sUna,  tesiatur  D.  Hieronymtts  in 
\ila  llilarittnis. 

*^  Thebajs ,  vel  Tliebaida ,  ut  alias  dictnm  esl, 
iEgypti  regio »  ad  i£lhiopi:tm  vergena,  olim  mona- 
sir.nis  plena,  ct  iiionachorum  lu^gna  mulliiudine 
tiiouasticaeqiie  vitu!  ducipliiia,  alquc  instilutis  floren» 
lissima  :  quod  ei  Cas^iano  ,  Palladio  ,  TlieiidoretOy  D 
Evagrio,  ryiicephoro,  nec  non  a  SS«  Palribua,  Uiero* 
nymoet  .\ugusiinOt  didicimiii*,  qul  de  eremi  Theiiai' 
Cdi  cultoriliuseojuniquc  iusitiuii  oionaaiici  rativne 


multn  perscripseruni.  Nec  vero  snlum  iCgyptinnim* 
Cr:ccorum  ,  Syroruniau  t  bominnm  ,  sed  Laiinorum 
etf:iin  conventus  in  ii^  Th«*baicis moniStfTiis freqtien- 
lissimi  erant,  tesie  I).  Hieronymn,  qtii  monast  cae 
vriap  pra*crpt.i  di\iniiiis  a  Paciiomio,  Theodoro  el 
Orsicslo  i£}:ypliace  Grapcequp  conscripia  Latine  p-d- 
didit,  nt  Laiioiseiiam  monarhis  in  illins  monachiJis 
prov^nciae  qua^i  jiiaiione  inanentifons  usui  es>ent. 
Porro  iii  Thebaidc  flornit  S.  Anionins  inonastice 
disciptittae  parcns  et  pr»|>apaior,  a  qno  innumcrabiles 
monachoruin  duces  prodifTunt;  ci  hi  in  prirois, 
Ammon ,  Hilarion,  Macariii>  et  alii.a  quibiis  iii 
omtiFiti  AMam  ct  Africatn  propngaia  esi  inonacliormn 
teligio.  Iii  Tbt*h  iide  praitcrea  exslitit  Isidorus ,  qni 
niille  inonacliornm  curani  ges^it.  De  quo  alias  p:e* 
nimk  ai^endum  {Cottat.  18  cap.  ih), 

•  De  Thenneso  oppido  nihil,  neqiie  apud  PliiJnni, 
neqoe  npiid  Ptolomnpiim  receries :  nec  niiror,  ctmi 
l|le  diio  miilis  im^igniuiii  oppidorum,  hic  inille  800 
iEgypio  tribiiaiii,  quonim  t^imen  vauca  adniodutn 
illusiriora  iioniiuaiifn  commemoraot. 

^  Do  boc  Archebio.  alias  egimus  f  Lib.  v  Insiit, 
cap.  37). 

<  De  Pan^physi  civitaie  iEgypii  birc.taniom  habet 
Piolonuens  lih.  iv  Geogr  :  Inter  BufiiHicum  ti  Buba-' 
tticum  aiHnet  inierest  mmnt  el  metropolit  Pane^h^tit^ 
ubi  nomut  ident  ac  proQferiura  :  cojufimodi  diMdeciiQ 
nomos  seu  pra;lectur»s  oppidoroni  in  Thebaide  rc- 
eentet  IMiiiius  lib.  v  cap.  9. 


tlt  COLLATiO  ir.  —  DE  PEarGCTlONE 

oppidodatas,  tanlt  djstrieUaoe  onini  sfo  sno  pro-  A 

pnsitnm  »0^111411»»  ciuiodivit,  ut  niiiU  de   prie* 

teriix  humitiiaiis  tenore  laxaverlt,  aut  de  adjeeio 

Mbi  hoMTo  blMuKiMS  sit;  boo  omm  iMiH|inm  iJo- 

netim  so  ad  toliid  ofMehim  testnbstvr  aseitiim,  sod 

v«'liit  indignum  ab  illa  anachoreseos  diseiplina  qae- 

reba'iir  expulsum,  eo  qiiod  ttiginta  septem  annin  In 

eadem  commoratus,  ad  puritalein  taniae  professionis 

neqoaqoam  perYeiiire  potuisset ;   liic  igitur  cum  in 

sopradtcia  Thenneso,  quo  eum  eligeiidi  illic  episcopi , 

causa  perduxerai,  pie  nos  atquo  liumauissime  sus- 

eepisftel,  sgniio  desiJeri»  noMro,  quo  sancios  Pa- 

tres  etiam  in  olterlorlbu»  iGiiypti  partibiis  ioqiiirere 

desidenliomus :  'Vonito»  inqnit»  et  videto  interim 

ifMS  baad  longe  a  nostro  monasterio  conslstentes, 

qiHTmm  Ita  et  aiitlqultiis  In  corporibos  jam  cunratis, 

et  aanciiias  in  ipso  eii»in  fulget  aspectu,  at  Tel  sofa 

conlemplaiio  eorum  magnam  intueniibuspossitcon- 

ferre  doctrinam,  a  quilms  id  quod  rgo  aniissura 

doleo,  quodque  iradere  jam  perdiium  neqiieo»  non 

Um  Tcrbis  quam  tpso  sanct»  viiae  discaiis  exeoiplo. 

Credo  suiom  ioopiani  meam  boe  audio  aliquaiettos 

sabievaiidaro,  si  inqolrentibos  vobis  ilhm  ovangoli- 

cam  loorgariuro  {Maith.  xin),  quaro  ipse  non  babeo, 

soltom  providero  ubi  eam  commodios  comparetis. 

KLkRm  GAZiEI 
•  Baculiim  ei  peram»  aut  verius  penulani,  iuier 
JEgyt»tinruro  monaclioriim  habiiiitt,  s(*u  gejtuimiiia 
refensolt  Cissiaims  hb.  i  Instit.  cap.  8  et  9.  If/itmiis 
iiM|ttiiy  )fc«te«t  Mucm,  pellk  caj^na^  qum  melons  ci 
liera  anpeUatw:^  el  bacultu  ;  qua  ge»iaMt  ad  iiMiia  ia- 
nem  eorum  qui  profe$$ionis  hujut  pnrfiguravere  lineas 
in  tfeleri  Testamenio^  id  est,  prophelarum  Elio!  et 
Elitmi ;  nb»  peiiiilani  potiiit  legetidum  es^o  mnnui* 
mus.  P'  inde  uiriiisque  raiionem  et  signifiraiionem 
exnnnit  Ci^siantis,  penui.r  qiiideni  his  verbis  :  Qiii 
ha^itMs  pellis  caprinm  lignificat  ,  mortificata  omui 
pfto/oniMi  CArNoi.inii  passi^mim  dehere  eos  in  svmmo 
rariaUMNi  graf^iiau  eoeieisiere,  nec  quidquam  petuleum 
rW  caiidmm  juventutis  ac  mobilitatis  antiqn<B  tn  eorum 
eorpore  restdere;  baculi  vcro  sic  :  tujus  gestatio  spi- 
rituitliter  monei  numquam  debtre  eos  inier  tot  obia- 
iravtcs  riiiorum  canes  el  invisibiles  nequilitirum  spiri- 
iualium  bestias  inermes  incedere,  $ed  inueutes  eas  re« 
tundere  crueis  signaculo.  etc. 
^  ^  Quoincdo  SS.  Taires  spiritaliter,  id  est,  all^^go- 
rice,  e^poiiuiit  de  recutulitate  £cc!e8ia*  ei  stcriiiiate 
SvMapoxa*,  seii  de  vocatioiie  geutiuui  et  i oprotialioiie 
Jiidacoiuin  (Basi7iii<,  Ilifron,^  August.^  Prosper.); 
UMus  fi« e  oiiini<iui  toquitur  llieroiiynins  {In  Uabac. 
cap.  iii) :  Postquam^  iiqMit,  Dominun  venit  in  mundum, 
et  completum  est  iltud  q*iod  dixit  in  Evangelio  :  In 
iudicium  ego  in  mundutn  islum  veni^  ut  qni  non  vide- 
bani.  vidcrent ;  et  tjui  videbunt,  cceci  fierent  {Slatih. 
XI).  Tunc  terru  hrael,  de  qua  fluvii  ante  manabantf 
et  inigabaut  univer^um  Jndane  populam^  arifil^  et  fon* 
tiS  iltius  obturuti  «o-il.  Uiiiversus  autem  orbts,  qui  erat 
dcsertus  et  steriiis.  et  aquas  preedicationis  Dominicee 
nttn  habtbai,  versus  esi  in  paludvs  aqnarum ;  et  quot 
doctores  rmisu,  tot  habuit  et  fontes^  eic.  Sic  Hiero- 
nyiiius  ^pii  italiler,  ut  bic  diciiurt  locuni  iltuui  psalmi 
expijoeos.  Cit^terum  non  est  dubiiiiii  eudeiu  verl)a 
l»roprie  et  secundiiiii  liitcraiu  iuielligi  po>he  do  vera 
ei  exieriia  mulaiioiie,  qua  Deus  aliquando  posuit 
tlumifsa  iu  desertum^  id  est,  cotivcrtit  fliiniinJ  iii  ?ri- 


m 
cwht  III. 

Descriptio  eremi  in  qua  commoritfiftntur  Chmrenion,  ■ 

Nesteios  et  Joseph, 
Sompto  itaqne  •  baculo  et  pera,  ot  illlc  cuncfis' 
viara  ingredletitibus  monachis  moris  est,  ad  civiti-.. 
tem  nos  suam,  id  est  Pjnephysimy  itiiieris  dux  ipsel 
perduxit.  Cum  terras^  imnio  etiam  coiitiguae  regiouis 
plurim.im  t^artem  quondam  opulentissiroaro  (siqut- 
dem  ex  ea  ciinctie,  ut  faoia  est,  regioni  ctbus  submi' 
nistrabatiir)  rcpeniino  lerraDmotn  excossum   maro 
transgres^is  limiiibus  occupavit,  atque  Ita  collapsis 
fermeomnibtis  vicis,  opiniasoHm  terras  salsis  palu- 
dibus  supenexit,  ut  >>  illud  quod  in  psalroo  spiriia* 
liter  decaiilatur  :  Posuit  flumina  in  deeertum^  et  exi' 
tus  aqnarum  in  sitim^  Urram  fruetiferamin  salsuginemf 
g  a  matitia  inhabitantlum  in  ea  (Psat.  cvi),  secundnm 
litleram  de  illa  putent  regiono  prxdicium;  in  his 
igitur  locis  muUa  in  hunc  modum  oppida  emiiientio- 
ribiis  tumulis  colloeata,  fugatis  habitatoribus,  olu- 
vies  illa  velut  insulas  fecit,  qu»  destderatam  sece- 
dentibassanctis  solltudinem  prasbent»  in  qoibtis  tres 
senes,  id  est,  •  Chxremon,  Nesteros  et  iosepb, 
anachoretae  suliqaisslmi  consistebant. 
CAPUT  IV. 

De  abbate  Chmremone,  et  exensatione  ejus 
iuper  postuiata  doctrina. 
ttaqiiebeatus  Archcblus  primum  nos  perducero 
ad'!  Cbsremonem  maluit,  qui  et  roonasterio  e]«is 

COMMfelNTARllS. 

C  dam,  siveea  exsiceavit  et  fecit  rivos  fluviorum  exs- 
resciTC,  iibi  priiis  abundanter  decurrebani ;  et  ter" 
ram  fruetiferam  eowertil  in  salsuginem^  jd  est,  in 

*  terram  sierilem,  qiialis  esl  terr:i  operia  sale.  idquo 
ob  maUtiiiin  et  nequitiam  ineol  >raui.  Cujus  muta- 
tioiiis  exemplum  babeniiis  in  G(*ii(>si  cap.  xii,  ubi 
dicitur :  Etetatis  Loth  ocuiis  vidit  omnem  terram  circa 
regianem  Jordanis,  qum  umversa  irriaabatur,  antequam 
subverteret  bominus  Sodomam  et  Homorrham ,  sicut 
paradisus  Domini.  Ilanc  vero  terram  irriguam  et 
fruciiferam  insuir  parailist,  Deus  sulphiire  et  igne  de 
C9lo  deiiiisso  tot:im  siccavit,  et  sempilerna  sterlli- 
Uie  damiisvii^  ut  legitur  Genesis  xix*  Addit  porro 
D.  Ilteroiiymiis,  ubi  supra,  lixc  qu;u  sequuntur  huc 
Spectantia :  Legimus  in  his  qui  de  mirabilibus  confe- 
eerunt  votumina^  ei  qui  otympiadas  Grcteia  aduostram 
nsque  memoriam  perduxerunt^  exponen  es  quid  in  sin- 
gulis  annie  noui  acciderit  in  mundo,  quod  inter  ccetera 
terrasmotu  eruperint  flumina^  qum  anle  non  fuerant ; 

^  et  rursum  alia  absorpia  siiii,  et  pessum  ierint ;  quoi 

^  scilicet  omnes  lerraruin  venas^  quasi  in  liumano  corpore ' 
sanguinem,  ita  in  se  habeant  taientes  aquas,  quof  terrce 
concussione  rumpaniur  ei  maneni  in Hutnina^  lladenus 
D.  IJicrot.yinu^.  Atdebis  ci  ejusiiiodi  uiuialionibus. 
terrsDmoiibus,  maris  ct  (luminum  ertipru.Miilms,  ln- 
sulis  iiide  euaiis,  el  lerris  absorplis,  dequibus  agitiir 
in  hoc  cap.,  vtdeudus  sstPliiuus  iib.  iiNutur.  Hi»i. 
cap,  85  el  sequcut. 

«  Tribns  hisrc  anacborctis  septem  coIIitti'.u(*s  so- 
quen  es attrilMiit  Caseiiauus,  neinpe  CbxMeu.oiii  ires, 
Nesteroii  duas,  et  Josepii  ilideui  duas. 

^  Houet  Ci^couius  iti  scribeiidum  hnc  nonieii, 
quia  Grarce  scribiiur  iiaiptp.wf.  At  SuiiJai  inagis 
arquiesct»,  qui  lCae/&q;Auv  lcgit.  ul  inedia  prodiicaiiir. 
q  Grscco  in  e  L.itin<im  louguni,  ut  solet,  iiiutaif>. 
Ptirro  de  hoc  Cii:creuionc  inteHigendus  \ideiur  Pal- 
ladiiis  (Lausiac.  Wl,  duin  lia:c  sirribil :  Actidit  illis 
diebus,  ut  ChoBremon  exercitator  sedens  decederet^  et 
inveniretttf  morluus  in  eaihedraf  et  tcnens  of  mi  in  wo- 


U7  JOANMS  CASSIANI  COLLATIOiNES.  848 

moritf  «pUGopum  Caslorcm  quo  potuimus  serronne  A  ^^bi^  credidi  consecrandas,  quibos  ea  qoaB  da  por« 


conscripsimus,  nee  decem  collationes  in  Scyihica 
eremo  cammoraniium  Patrum»  qiias  prarcipientibus 
sanctis  Eltiidio  etLeontiaeplscopis,  uicumquc  di- 
yesf  imus ,  satisfacere  potuerunt  »  nunc  etiam  ut 
ifineris  nostri  raiio  et  ordo  cognoscaiur,  trium  io 
alia  ercnio  consisteniium,  qiios  primos  vidimu»,  Pa- 
tnim  seplcm  coilaiiones»  pari  conscriptas  siylo, 


fectione  iii  praaeritis  nostris  opnscttlis  ob>curius 
forsitan  coroprehensa  vel  prxtermi^  suni»  »up- 
pleantur.  Si  fero  sanctam  studii  veslri  siiim  etiam 
b9C  satiare  non  qui? erint«  sepiem  alias  coUatioiies, 
qua)  ad  saoctoa  qui  iu  *  Siqecbadibus  consistunt  in- 
suiisemiitendaBsunt  fratres,desideriuma  utarbilror, 
Yestri  ardoris  eiplebunt. 


ALARDI  CAZiCi  COmiENTARlUS. 


«  Siopchadcs  instilx  trcs  in  mari.  GalMco  sita>,  et 
Massi.liensiiini  litiori  ▼iciiia;;  de  qiiiiitis  Pliniiis  lib. 
in  cap.  S  :  Stnschades  tres  a  viciui$  MaitWemibus 
dietee  propter  ordinem^  qtto  $ilce  <tml,  quas  itetn  nomi' 
nant  singulis  vocabulit^  Proien,  et  Mesien,  qwe  et  PQm- 
poniann  dicitur ;  tertia  Hypola.  Isidoms  lib.  xiv 
Eiyinolf^ii;.  :  Stcechadet  imnta!  Massiliensium ,  sexa^ 
j/in/a  millinm  spatio  a  continenii  in  (ronte  yarbonen' 


$is  proeineitB,  qua  Rhodanus  finrius  in  mare  exit. 
KniMidiUS  in  Viti  Rpiiihaiiii  Si(Rch:idas  ctiui  Leroiie 
et  Lirino,  de  i|uibus  snpra,  ui  vtctnas  iiisula.s  con- 
jilngit  his  VtTbis  :  Regrediens  wifuta  sanctarum  //a- 
bitafionum  loca  tfisiiavit,  medianas  tnsulas^  Steechadas^ 
Lerum  ipsamque  nutricem  summorum  monlium  planam 
Lirinum. 


COLLATIO  UNDECIM^L 

Quie  e»i  prima  abbatis  CbmreinoDis« 
DE  PERPECTIONE. 


CAPUT  PRIHUM.  B 

Cum  *  in  ccenobio  Syriae  consistenteSv  post  prima 
fidei  rudimenta  suoeedeniilms  aliquatenus  incre* 
mentis,  majorcm  perfectionis  desiderare  graiiam 
CQBpissemus,  statuimus  confesiim  iEgyptum  petere, 
ac  remotis^ima  ^  etiam  Tbebaldos  eremo  penetrata, 
aauciortim  plurimos,  qitorum  gloriam  fama  per  uni- 
versa  dilRiderat,  ai  non  «mulaiidi,  saltem  agno- 
scendi  studio  invisere.  Igitar  «  ad  oppidom  Agyptr, 
cui  Thennesus  noinen  est,  emensa  navigaiione  per- 
venimus.  Cujus  accolas  ita  vel  mari  vel  stagais  salsis 


undique  circumlniintor,  ut  aolit,  qiiia  terra  deaat, 
negotiaiionlbDS  dediii,  opes  atqtie  silbsiantiam  iia- 
vali  conimercio  pareni ,  itii  ut  vdiftciis  cum  volae* 
riQt  exstr.ucndis  terra  non  suppetat ,  lusi  de  loofia^. 
qoo  navigiis  apportetiir. 

CAPUT  n. 

De  episcopo  Archcbio. 

Ubi  cum  advenientituis  nobis  favens  desiderils 

noslris  divinitas  ^  beatissimi  alque  praecipui  Tiri 

Archcbii  episcopi  prxstiiisset  advenlum,  qui  raptaa 

de  anacborctaruro  cmiu,  et  episcopus  «.Panepbyai 


ALAROI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


•  llto  nimimm  Deihleemitico,  quod  a  S.  Paiila 
fimdaitmi ,  a  D.  Hieronymo  (In  Epttaph,  Paulce) 
amplificatuin  ct  adminlsinium ,  ei  aniiquiiate ,  et 
digniiaie ,  et  monachomm  freqaentia  et  sanctitate 
ci^t^ris  Syriae  monasleriis  praecellebat.  Unde  et  Syriae 
coenobiutn  vehit  antonomastice  appellari  existimo, 
quod  inter  caetera  Syriae  seu  P.ilaestin»  monsisteria  q 
pnecipuiini  esset  et  priitrariain.  De  quo  iiidcm  Cus- 
aianus  lib.  iii  Insiit.  cnp.  4  :  In  nostro ,  ait ,  mona' 
sterio ,  tibi  Dominus  ttoster  Jesus  Christus  natus  ex 
Virgine  humance  infanlia  suseipere  incrementa  digna' 
tus ,  nostram  quoque  adhtic  in  retigione  teneram  et 
iactenlem  infantiam  sua  gratia  eonlinnavit»  Et  mrsiis 
cap  5  hajus  collaiioitis  :  Debet  hoe  saltem  labor  tatiti 
ilineris  obtinere^  quod  hue  de  BetMeemitiei  ceenobU  ru- 
dimentisjnstitutionis  vestree  desiderio  et  profectus  no- 
stri  ainore  properavimus,  Alibi  ciiam  {Lib,  ivineap, 
ii,  et  collat,  17  cap,  5)  spelasum  vocai,  in  mio  Domi- 
iHis  iioslcr  ex  aula  uteri  virginaiis  effdlsii.  Qund  vero 
prjHcr  hoc  Bethleeiniiieum  mtilbi  afia  fuerint  cmno- 
itia  in  Syria  et  Pala^slina,  tesialtir  D.  Hieroiiymtts  in 
\ita  llilariunis. 

**  Thebais ,  vel  Thebaida ,  ut  alias  dictam  est, 
iEgypii  regio ,  ad  iEihiopi:im  vergens ,  olini  niona- 
sii:riis  plena,  ct  monachorum  iui»gna  multimdine 
tiioiiasticacquc  vilR  discipliiia,  alquc  instilutis  floreii- 
tissima  :  quod  ex  Casiiiino  ,  Palladlo  ,  TtteiidoretOy  D 
Evagrio,  ryiicephoro,  iiec  non  a  SS.  Palribua.  Uiero- 
nymoet  .\iigu5iino,  didjcimns  qulde  eremi  Thebai* 
c«  cultoribtiseoiuiiiquc  iostiiuti  oionasttci  rati^^ne 


multa  perscripserani.  Nec  vero  snlum  iCgyptiomm, 
Cr:rcoruni ,  Syronimqtrt  hominnm ,  sed  Latinnnim 
etf.itn  coMvciitus  in  Iin  Th(*l)«icis  monistorits  irequcn- 
tis^imi  erant,  tesie  D.  Hieronymo,  qui  monast  ca 
vNap  pra'cepui  divinitiis  a  Pachomio,  Th<*odoro  H 
Orsiesio  i£}:ypti»c<'  Gr:v*ce<im>  conscrtpta  Laiine  mI- 
didii,  ut  Laiihiseiiam  monachis  tn  ilixiis  nionach;;Us 
prov'nciae  quaM  »iaitonc  inanenttfofis  iisui  esvent. 
Porro  in  Thebaidc  floritit  S.  Antonitis  inon.n$licae 
discipfioae  parcns  el  propaisaior.  a  quo  tnimmcrabiles 
monachoruin  dtices  proilirriint;  ci  hi  in  prirois, 
Ammon ,  Htl.iriof),  Macarius  et  :iHi ,  a  quibits  iii 
omix*!!!  AMam  ct  Africaiii  propftgala  cst  moiiaolioniin 
retigio.  iii  Th(*h  iide  iiraMcrea  exslilit  Isidorus ,  qni 
mille  tnonachornm  cnrani  g(*$>ii.  Dd  quo  alias  p:e- 
Dius  ai^eiidum  {Cotiat.  18  cap.  ih), 

•  t>e  Theiineso  oppido  nihit,  neqtic  opud  Plir:inn?, 
neqoe  iipiid  Ptolomn^mn  rei<eries  ^  nec  miror,  ctmi 
•lle  diio  inillia  iuhigniuni  oppidonim,  hic  iiiille  800 
il^gypio  tribtiani,  quonini  t.imcn  vauca  adinoduin 
illusiriora  uominatitn  cominemorant. 

^  De  boc  Archebio.  altas  egimus  <  Lib.  v  Instit. 
cap.  57). 

•  De  Panephysi  civitaie  iEjrypii  lixwtantam  hai>et 
Piolmiiaiiis  lih.  iv  Geogr  :  luter  BmiiHicutn  et  HHba-- 
sticum  amnes  interesi  twmns  ei  metropods  Penep^m, 
ubt  nomici  Kleni  ac  prasfecinra  :  cujuismodi  diH»deciin 
nomos  seu  prxfeciunis  oppidoraui  in  Thebaide  ro- 
eeDiet  IMinios  lib.  v  cap.  9. 


•It  COLLATiO  \\.  —  DE  PEar GCTIONE. 

oppidodataft,  tanlt  diatrifiUaoe  oroni  aevo  suo  pro-  A 

pnsitui»  ftoLMi44iiii$  cuftlodivit,  ul  mliU.de   prie- 

teriiae  huiniliistis  lenore  laxaverlt,  aui  de  adjecto 

»Ih  hoMre  bkuulitiis  ait;  boo  ewm  iMnqvaiii  ido- 

neMm  so  ad  fslud  ofMeiiim  tettabatvr  aseimm,  sed 

vt^iut  indignum  ab  iHa  anachoreseoft  di^ciptiiia  que- 

relia^ar  expufsum,  eo  qttod  ttiginta  septem  annis  In 

eadem  commoratiis,  ad  punialem  taniae  professlonis 

nequaquam  perveiiire  pittiiisset  ;   liic  igitur  cum  in 

supradicta  Thenneso,  quo  eum  ellgendi  illic  episcopi , 

caosa  perdnxerat,  pie  nos  atque  liomatiissime  sus- 

eepissely  agnito  desiderlo  noHtro,  qiio  saiictos  Pa- 

tres  etiam  in  tilterioribtt.s  iGjrypti  partibos  iiiquirere 

deslderaliamus:  'Vetiite,  inqutt,  et  videte  interim 

senoft  haad  l«ioge  a  nostro  monnsterio  consistentes, 

qttfmina  Ita  et  antfqultns  In  cnrporibus  jam  curvatis, 

el  sanciiias  in  ipso  eii:iin  fulget  aspectu,  oi  vel  sola 

coniemplaiit»  eorum  magnam  intiieniibus  possit  con- 

ferre  doctrinam,  a  quihiis  id  qiiod  ogo  aniissuro 

doleo,  quodque  tradere  jam  perdiium  neqiieo,  non 

Um  verbis  quam  ipso  sanct<«e  viiac  discatis  exemplo. 

Credo  auiem  ioopiajii  mearo  boe  audio  aliquateiioft 

soblevandam,  si  iiiqubrenttboft  vobift  tlfam  evangeli*» 

eam  Mrgarttaro  (Maith.  xin),  quam  ipae  non  habeo, 

salfem  providero  ubi  eam  commodlos  comparetis. 

ALARDI  GAZiEI 
•  Baculitm  ei  peram»  aut  verius  penulam,  imer 
jEgypiioruro  monaclioriim  babiiii<(,  stMi  gt^skiroina 
rerensait  Cisslaints  hb.  i  Instit.  cap.  8  et  9.  Vlihum 
inqtiiivifcatoatMWfn,  peUkcapnna^  qnm  meloie»  $i 
f<ra  aapeUwutt  e/  bactUu»  ;  qaa  geUant  ad  tniira  u»- 
nem  eorum  qui  profewonh  hujuM  prtefiguravere  lineas 
m  tfeleri  Tfstamento^  id  ett,  ffropheiarum  Etiet  ei 
Eiiiai  ;  ab»  penuUni  potiiis  legortduin  es»o  mfinui- 
mus.  D'  inde  uiriiisque  ratioiiem  et  ftigniflcaiionem 
eiponit  Ci^siantis,  |)enul.r  qnitleni  his  verbis  :  Qiit 
heiitHs  peUit  caprineB  signipcat  ,  morlificata  omni 
pftntMMi  «fffTNOi  inii  paniitnum  dehere  eos  in  tumma 
tirtuium  gratfitaie  eamittere,  nee  quidquam  petuleum 
tei  caliilum  juventutit  ae  mobilitatit  antiqua  m  eorum 
corpore  residere;  baculi  vcro  sic  :  tujut  gettatio  tpi- 
riiuaiiter  monei  numquam  debtre  eot  inier  toi  obla- 
iratftet  riiiorum  canet  et  invitibitet  nequifiiirum  tpiri^ 
tuutium  Itetiias  inermet  incedere^  ted  irrueMiet  eat  re* 
tundere  crueit  tignacuto,  etc. 
^  ^  Quoinodu  SS.  Patres  spiritaliter,  id  esl,  all^^go- 
rice,  eipoiiuiit  de  rccuniliiaie  Eccleata*  ei  stcriliiftte 
SvMago;;»?,  seu  «le  vocatituie  genliuni  et  rcprolMlione 
JudxMtniu  {Batiliut,  Ilifron.^  Angnti,^  Protper.); 
unus  vire  oinniiiu  foquitur  llieroiiyniiis  (/n  uabac, 
cap. iii) :  Potiquam^  iiqiiit,  Dominu& venii in mundum, 
et  comptetum  ctt  itlud  quod  dixit  in  Evangetio :  In 
iudiciLm  ego  inmundutn  itium  veni,  ut  qni  non  uide* 
baui^  vidcrent ;  et  qui  videbunt,  caci  fierent  {Matih, 
xi).  Tunc  ierru  hrael^  de  qua  finoii  ante  manubanl^ 
et  irngabant  univer.-um  Jndwte  populam^  arnit^  et  fon" 
tit  iitius  obturuii  ^wti,  Vnivertus  autem  orbit^  qui  erat 
dcserius  ei  tierilis,  ei  aquat  preedicationit  Dominicee 
nun  habtbai^  versw  etl  \n  paludct  aqnarum;  ei  quot 
doctores  rmitii,  iot  habuii  ei  fontes,  etc.  Sic  Hlero- 
nyiiiuo  .spii  tUiiiter,  ut  liic  diciiur^  locum  iltiini  ps^liiii 
expoiietiS.  C:«*tcrum  uon  est  dubiuni  eadem  vcrha 
|iri>|»rie  et  secuniiuin  lilicrain  iiiielligi  po>»e  de  vera 
ei  exteriia  niuiaiioiie,  qua  Deus  aliquando  potuit 
Humsna  in  descrtum^  id  est,  convcrlit  fltimino  iii  ?r\- 


160 

CArU T  lil. 

Detcripilo  eremi  in  quacommorabmtur  Charemon,  • 

Netteiot  eiJcteph. 
Sompio  itaque  •  baculo  et  pera,  ot  illlc  cunciis' 
viam  ingredieiitibus  monachis  rooris  esl,  ad  civiti-. 
tem  nos  suatn»  id  est  Pjuepliysim,  itineris  dux  ipse 
pcrduxit.  Cum  terras^  inimo  etiam  contiguae  regioiiis 
plurimaro  partem  quondam  opulentissiroam  ( siqui- 
dem  ex  ea  cunctc.  ut  fama  est,  regioni  cibiis  submi- 
nislrabaiur)  rcpeniino  lerrajmolu  excu.<;sum   maro 
Iransgresas  limiiibus  occupavil,  atque  ita  collapsis 
'    ferme  omnibiis  vicls,  opimas  olim  terras  «alsls  palo- 
dibus  superiexit,  ut  >>  illud  quod  in  psalmo  spirita« 
litcr  dccaiilatur  :  Pomi/ /fumino  m  deterium,  et  e«i- 
IMI  ii^Morttm  In  titim,  terram  fruetiferamin  taituginem^ 
g  a  malitia  inhabiiantlum  in  ea  (Ptal.  cvi),  secundum 
littcram  de  illa  putent  regione  prxdicium;  in  hia 
igllur  locis  multa  in  hunc  modum  opplda  eminentio- 
ribiis  luniulis  colloeaia,  fogatis  habltatoribos,  elu- 
vieft  illa  velut  insulas  fecit,  qnx  desideratam  sece* 
dentibassanctis  solitudinem  prasbent,  in  qoibtift  tres 
ftcnes,  id  esl,  •  Chaeremon,  Nesteros  et  Josepb, 
anacboretae  anilqaistimi  consisiebant. 
CAPUT  IV. 
De  abbate  Chivremone,  ei  exetnatione  ejut 
tuper  pottutata  doctrina. 
ttaqiie  beatus  Archebius  primom  oos  perducero 
ad*!  Chaeremonem  maluli,  qui  et  monasterio  ejna 

COMBIENTARIIS. 

C  dam,  aive  ea  exsiceavit  et  fecit  rivos  fluvioruin  exa- 
rescire,  iibi  prius  abundanier  decurrebani ;  ct  ier- 
ram  fruciiferam  comertii  in  taltuginem^  jd  est,  in 
terram  sierilem,  qiialts  est  terra  operia  sale,  idquo 
ob  malitiiim  el  nequitiam  ineol  iruui.  Cujus  muta- 
lionis  exemphim  habemiis  in  GfiMSi  cap.  xii,  ubi 
dicitur:  Eletatit  Loth  ocutit  vidii  omnem  terram  circa 

.  regionem  Jordanit^  qum  umverta  irriaabaiur,  aniequam 
tubverierei  Dominut  Sodomam  ei  Comorrham ,  si^iif 
paradisut  Domini.  Ilanc  vero  terrain  irriguam  et 
fruchfeiam  instar  panulisi.  Deus  sulphiire  et  ignc  da 
C9lo  deinisso  tot.nn  siccavit,  et  sempiterna  sterill- 
Ute  damnavit^  ut  legitur  Genesis  xtx.  Addit  porro 
D.  llieronymiis,  ubi  supra,  hxc  qu;e  s<^(iuuntur  hue 
apectantia :  Legimut  in  hit  qui  de  mirabitibus  confe- 
cerunt  votumlnu^  ei  qw  otympiadat  Grcpeice  aduottram 
utque  memoriam  perduxeruui^  exponen  es  quid  in  tin- 
guiit  aiiitts  tioirj  acciderii  tn  mundo,  quod  tnter  catera 
lerrasmoiu  eruperint  fiumina^  qnce  anie  non  fuerant ; 

^  ei  rnrtum  atia  abtorpia  siiil,  ei  petsum  ieritit ;  quoi 

"^  sciticei  omnet  lerraruin  venas,  quasi  in  humano  corpore ' 
tangnittem,  ita  in  te  habeant  tatenles  aquas,  quce  terrm 
concussionerumpuntur  ei  matient  in /tutnina.  ilarteiius 
D.  Ilicrooyinu^.  Atdehis  i*i  ejusiiiodi  niuiatio<iibus, 
terr^emoiibus,  inaris  itt  (lumiiiuin  eruplipnilMis,  lii- 
sulis  iiide  ei.aiis,  et  terris  absorplis,  dequlbus  agitiir 
in  hoc  cap.,  videiidus  ftftt  Pliinus  lib.  n  Nalur.  Ui^i. 
cap,  85  et  sequcut. 

«  Tribns  hisrc  an.ichorclis  septem  coll;tli«.iios  sc- 
qaen'eftal(r>iRii|  Cassianus,  neinpo  ChxMciiioni  ires, 
Nesieroii  duas,  Ci  JosepU  itidein  dua.s. 

^  H<M»et  Ciaconius  it:i  scribeiidum  hnc  nomeii, 
quia  Grvce  scribttur  icupsfi^Tf,  At  SuiiJ.^c  luagis 
acqniesco,  qui  Xac/>i};A(uv  tegit.  ut  inedia  prodiicaiiir.' 
n  Grscco  iu  e  Laiinum  lougum,  ut  solet,  inuiaio. 
Pcirro  de  hoc  Cli:creuione  iiitelligeiidus  \ideiur  Pal- 
ladiiis  {Lausiac.  ^i).  duin  ha*c  scribit :  Accidit  itlit 
diebut^  ut  Chmremon  exercitator  tedent  decederet^  ei 
invenireiur  mortuus  in  roi/rer/ra,  ei  tcnent  opnt  in  wo- 


m  JOANNIS  CASSIANI  C0LLAT10N£S. 

propior,  el  duobus  aliis  proTeetior  esset  aetate.  Nam  A 


sra 


CAPDT  VI. 


cum  <^  centenarium  vitae  annum  spiritn  tantum  ala- 
ccr  excessi85et,  ita  dorsum  ejus  temporis  fuerat 
vetusiale  aique  orationum  jugilaie  curvalum,  ut 
quasi  in  primaevam  redaclus  iiifantiam,  submissis 
ac  pruientis  lerratenus  manlbus  progrederelur.  Hujus 
igitur  et  vultum  mirabilem  ei  incessum  pariter  in- 
luenles  (siquidem  defectis  morlificatisque  jam  omni- 
bus  uiembris,  nequaquam  censuram  praeierius  di- 
striciionis  amiserat)»cumsermonematque  doctrinam 
fiuppliciter  posceremus,  ac  desiderium  tautum  spiri- 
talium  insiitutionum  causam  fuisse  adventus  nostri 
protestaremur,  graviter  ille  suspirans  :  Quid  vobis, 
ait»  poasum  conferre  doctrinae,  cum  imbeciliiias  se- 
nectutis  ut  rigorem  pristinum  relaxavit,  ita  loquendi 
quoque  ademit  iiduciam  ?  Quemadmodum  enim  do-  B  salutis  aummam  ii»tarum  irittm  virtulum  consumoMH 


FropOfttJo  abbatii  CkiBremonii,  ([wkl  fribiu  modii 
viUa  vineanlur* 

Tunc  beatitt  Cbaremon :  Tria  sunt,  inqiiit,  qa» 
faciuntbomines  a  Titiia  lemperare»  iU  est,  aut  metu 
gebennae,  sive  praesentittm  legum,  aut  spea  atque 
desiderium  regni  coelorum,  aut  affectua  booi  ipsius 
amorque  viriuium.  Nam  limor  ita  roali  contagium 
legitur  exsecrari :  Timor  Domini  odit  malitiam  (  Prth- 
verb.  viii).  Spes  etiam,  viiiorum  omnium  excludit 
incuTSum.  /Von  enim  delinquent  omnei  qtuiperant  in 
eum  {Psai,  xxxiii).  Amor  quoque  ruinam  non  metuit 
peccaiorum  ,  qoia  c  Ckaritai  nnmquam  cadit  (I  Cor. 
xui).  Etiterum  :  CharitaM  operit  mtUtUudinem  peecof^ 
torum  (1  Petr.  iv).  Et  idcirco  beatus  Apoatolus  i 


cere  prxsumam,  quod  ipse  non  facio ;  aut  alium  in 
eo  instruam,  quod  me  jam  minus  vel  tepidius  exer- 
cere  eognosco  ?  Ob  quam  rem  nulium  juniorem  mibi 
in  hanc  usque  »tatcm  cobabitare  permisi,  ne  exem- 
plo  meo  alteritts  districiio  laxaretttr.Numquam  enim 
erit  erficax  instituentis  auctoritas,  uisi  eam  effectu 
operis  sui  cordi  affixerit  audieniis. 
CAPUT  V. 

De  responiione  nostra  contra  exeusaiionem  ejus. 

Ad  hax  nos  non  mediocri  confu^ione  compuncti,  ita 
respondimus :  Licet  sufflcere  nobis  ad  omnem  in- 
structionem  debeat  vel  loci  islius  difficultas,  vel  ipsa 
etiam  solitaria  adhuc  vitn,  quam  juventos  quoque 
robusta  vix  posset  tolerare,  quse  nos  etiam,  te  la- 


tione  concludens  :  NunCf  inquil,  manent  fides^  spe^ 
eharitas  :  tria  h(Bc  (I  Cor.  xiii).  ^  Fides  namque  esl» 
qu£  futuri  judicii  ac  suppliciorum  metu  viiiorum 
facii  contagia  declinari;  spes,  quae  mentem  nostram 
de  prsesentibus  avocans,  universas  corports  voln- 
ptates  coelestium  praemtorum  exspectatione  oonte- 
mnit;  ebaritas,  quae  nos  ad  amorem  Christi  et  spiri- 
lallom  viriutum  friictum  mantis  ardore  suecendens  • 
quidquid  iilis  conlrarium  esi,  loto  faeit  odio  det^ 
suri*  Qua»  tria,  licetad  unvm  finem  tendere  videan- 
tur,  provocant  enim  nos  a  rebus  illicitis  abstinere , 
magnis  tamen  exceileniiae  suae  gradibus  ab  invicem 
disparantur.  Duo  namque  superiora  proprie  bomi- 
num  sunt  eorum  qui  ad  profectum  tendentes,  nec« 


cenie,  saiis  abundeque  instruuni  atque  compunguut,  C  dum  affectom  concepere  virtutttra.  Terlium  specia- 


rogamustamen  ut  taeiiurnltate  paululum  praeter* 
missa,  ea  nobis  potius  dignanter  infondas,  per  qoae 
hanc  quam  viderous  in  te  virtutem  non  tam  imita- 
tione  complecii,  quam  admiratione  possimos.  Nam 
etiamsi  revelalusilibi  tepor  noster  impetrare  id  quod 
expetimus  non  meretur,  debet  hoc  saltem  labor 
lanti  itineris  obtinere,  quod  huc  ^  de  Bethleemiiici 
ceenobii  rudimonlis,  inslitutionis  vesirae  desiderio  el 
profecius  nostri  amore,  properavimus. 


liter  Dei  est,  et  eorum  qui  in  sese  *  inaf  inem  Dei  ae 
simililudinem  receperunl.  Ille  namque  solos  ea  qu» 
bona  sunt,  nullo  metu,  nulla  remunerationis  gratia 
provocante,  sed  solo  bonilaiis  affeciu  operalnr  : 
Omnia  enim,  ut  ail  Salomon,  operatus  est  DominuM 
propter  semetipsum  {Prov.  xvi).  Soae  namque  bonita- 
lis  obtentu,  omnen  bonorum  copiam  dig nis  iBdignis- 
qttelargiiur,  quia  nec  faiigari  injuriis  potest,  nee 
iniquitatibus  hominum  passibiliter  promoveri,  sem- 


ALARDI  GAZi£I  COMMENTARIUSL 


nibus,  Ubi  tria  notantur :  1<»  £oxQ9tf,  id  est,  exercl- 
taiio,  unde  exercitator,  id  est,  asceia  dicitur ;  2»  se- 
nectus  decrepita,  ob  quain  Chaeremon  sedere  coge- 

I  baiur;  Z^  Assduiias  operis  usque   ad  extremum 

{  vltae,  ubi  invenium  opus  in  manibus. 

n  De  hac  veierum  monachorum  ct  anachoretarum 
longTvitate  usque  ei  ultra  centenariam  «taiem,  in  C 
aumnia  vitae  austeritate,  latlus  egimus  ad  collat.  3 
cap. i. 

^  De  quo  supM,  ad  cap.  I  hu]us  collal.,  ubl,  velut 
antonomastice,  vocatur  coenobium  Syriae,  quia  cae- 
tcris  praicellens. 

c  Noii  plncei  modo  conjecliira  1n  priore  edltione 
posita,  sciiicelmendum  esse,  Charitas  numquam  caditj 
pro  excidit^  ut  habet  vulgata  lectio  Apostoli ,  quia 
cadit  ct  excidil  iilem  valent,  et  hic  Auctor  non  sein- 
per  servai  verba  Scriplurjp.  Et  vero  miiur  esdem 
phrasi  cap.  iO  hujiis  coUai.  Alibi  vero  (Collai.  i. 
c^p.  11):  Charitas  numquani  excidet^  ubi  Id  explica- 
tiiin  ;  quoinodo  scHicet  charitas  nuinquam  cadat  aut 
exciifai. 
^  Huic  locb  apte  congruit  el  consonat  doctrina 


concilii  Trideniini  {Sess,  6)  In  decrelo  de  justifllca- 
tione  c:ip.  6,  ubi  modus  praeparationis  ad  jusiificatio- 
nem  hic  traditur :  Dwponttntttr  ( peccalores)  ad  ipsam, 
justiiiam,  duni  excitati  dlvina  gratia,  et  adjuti ,  fidem 
ex  auditu  coneipienteSy  tibere  moveufur  in  Deumt  cre^ 
dentes  vera  esse  auce  di  initus  reveiata  et  promissa  sunt; 
atque  itlud  in  prtndSf  a  Deo  justificari  imnjum  per  gra- 
tiam  e/tfs,  per  rcdemptionem  auce  est  in  Christo  Jesu^ 
et  dum  peecatores  se  esu  intetligentes,  a  divinof  justi^ 
tice  timore,  quo  utiliter  eoncutiunturj  ad  eonsidnandam 
Dei  misericordiam  se  convertendo  in  spem  eriguntur^ 
fidentes  Deum  sibi  propter  Christum  propitium  fore, 
itlumque  tamquam  omnis  justitice  {ontem^  ditigere  i»' 
cipiunt^  elc. 

« fmaginem  et  simnUndlnem  Del  hic  acclpll  Au- 
ctor  pro  imitaiione  boniiaiis  divinse,  q^ia  homo  Dco 
assirnifalur,  et  similis  efflcHiir ,  ut  ex  seqneniibus 
patpbit,  pr:rserl*wn  cap.  9  eltO.  Itaque  imnginl^m  ei 
slmililudinem  Dei  m  se  receperunt,  qui  divi^am  bo- 
nitarem  et  beneflcenliam,  omnil>u>  bonls  ct  m.nli8  , 
amicig  et  inimicls,  beiiefaciendo  Imiiantur,  vel  qul 
perfectionem  cbaritatis  ati^gerunt::' 


8IS  COLLATiO  XI.  ^ 

per  stiHcei  inanens  perreeu  bonius  Immutabilisqae 
natara. 

CAPBT  vn. 

QMui  gradibu»  ad  tublimUatem  ehiMtatli  pottit 

aaeiUh  et  qum  •itiuea  9tabUita$. 

Si  qnis  Igitar  ad  perfectionem  tendlt,  *  de  IHo  prt- 
mo  timorla  gradu,  quem  proprie  diximus  esse  scrvi- 
lem,  de  quo  dicitur  :  Cum  omnia  feeeritis,  dieite,  (fuia 
iervi  inutUet  sumu$  {Luc.  xvii) ,  ^  ad  alliorem  spei 
«iramiiem  gradu  proficiente  conscendet ,  qul  jam  non 
servo,  sed  mercenario  comparatur ,  quia  mercedem 
relribuiionls  exspectat,  et  quasi  de  peccatonim  ab- 
solutione  et  poenali  limore  secnrus,  ac  boiiorum  sibi 
operum  conscius,  iicet  placiii  prsemium  videalur  et- 
petere,  umen  ad  nffectum  illum  fllii  qni  de  paternae 
indulgentiae  liberaliiate  conridens,  omnia  quae  patris 
sunt  sua  esse  non  ambigii,  pervenire  non  potuil.  Ad 
quem  eiiam  ille  prodigus,  qui  cum  substanlia  patrls 
eiiam  fliii  nomen  amiserat,  aspirare  non  audet,  di- 
cens :  Jam  non  sum  dignus  vocari  filius  tuus  ;  fac  me 
sieut  unum  de  mercenariis  tuis  {Luc,  xv).  Post  iilas 
enim  porcorum  siliquas,  quarum  ei  satietas  negaba- 
tur,  id  est,  vilionim  sordidos  cibos ,  qui  in  semet- 
ipsom  reversus,  et  saluiari  timorc  compunctus,  im- 
munditiam  porcorum  borrere  jam  coeperat,  ac  dirae 
faniis  supplicia  formidabat,  velul  jam  servus  elTectus, 
eiiam  mercenarii  statum  de  mercede  jam  cogitans, 
coocupiscit  ac  dicit :  Quanti  mercenarii  in  domo  patris 
mei  abundant  panibus^  et  ego  hic  fame  pzreo !  Rever' 
tar  ergo  ad  patrem  meum^  et  dicam  itli :  Pater ,  pec- 
cavi  in  ccelwn  et  coram  tejam  non  sum  dignns  vocari 


D&  fHEHrBGTfONt!.  m 

A  A/ttf«  tuus ;  fae  m  sicut  mum  de  mereenariis  tuis 
(/Wd,). 

CAPUT  im.  l 

Quantum  exceilant,  qui  per  charitalis  alfectum 
deelinant  a  vitiis, 

Sed  ad  istam  humilis  pcenUenti»  vocem  in  occar« 
8um  ejus  pater  proslliens,  majore  quam  emlssa  Tue- 
rat  pietaiestisceplt,  eumque  non  contentus  minora 
concedere, «  utroque  gradu  slne  dilalione  transcarso, 
prisiln»  filiorum  resiitult  dlgniiaii.  Fesllnandum 
prolnde  nobis  etiam  est,  ut  ad  teriium  filiorom  gra- 
dum,  qui  omnia  quae  patris  sunt  sua  esse  credunt, 
per  indissolubilem  cbaritails  gratlam  conscendentes, 
coelesiis  illius  Pairis  Imaglnem  ac  similitudiDem  Teci<- 
pere  mereamur,  et  ad  imitationem  veri  illius  Filil 

B  procl:imare  possimus  :  Omnia  quw  habet  pater^  mea 
sunt  ijoan,  xvi).  Quod  etiam  de  nobis  beatua  Apo- 
stolus  profitetur,  dicens  :  Omiim  vestra  sunt^  siva 
Paulus,  $ive  Apollo,  sive  Cephas ,  iive  mundue  ,  siva 
vita^  sive  mors,  sive  prw$eutia,  $ive  futura^  omnia  veetra 
$unt  (I  Cor,  iii).  Ad  quam  similiiudinem  etiam  Salva- 
torls  prc^cepta  nos  provocant :  <>  Esrore,  inqult,  et 
vos  perfecti,  sicut  et  Pater  vester  ccite$ti$  perfectus  e$t 
(Matih.  v).  Iti  illis  enlm  nonnumquam  solet  inter« 
rumpi  bonilaiis  affectus,  cum  allquo  vel  tepore,  v6l 
laeiiiia ,  vel  obleciatione  vigor  anlmi  rclaxatus,  aut 
metum  ad  prxsens  gebennsr,  aut  desiderium  subtra- 
bii  ruturorum.  Ei  est  quidem  in  Itlis  gradus  cujus- 
dam  profectus  imbuens  nos ,  ut  dum  vel  poenarum 
melu,  vetprsmiorum  spe  incipimus  viiia  declinare, 

C  ad  cbarltalis  gradura  iransire  possimus,  quia  Jtmor, 


ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


«  Distingiiuntar  tras  atatos  sive  gradus  bominum 
in  vita  apirituaki.  Primus  et  inflmua  est  status  Inci- 
pienliumf  qui  timore  servili  trabuntur  ad  bonum,  et 
a  roato  relrabuDtur,  juxta  illud  :  Oderunt  peccare 
mati  farmi^Uma  pasnm.  Secundus  proficienllum,  qui 
spe  et  desiderio  remuneraiionis  du(  uniur.  Tertius  , 
pcrfectorum,  qui  solo  amore  ei  cl»ariiate  mnveniur» 
seeunduin  iliiHl :  Oderunt  peccare  boui  virtuti$  amore, 
Atque  fai  irea  sutus  aliia  vticibus  dtcuntur  slaius 
serv(»rum,  merceHariorum  et  fiiionim. 

^  A  timore  enim  servili  progrediendum  e&t  ad 
spem.  Unde  Aiigualinns  exponens  illud  Davidicum  ; 
BeneptaeiiuM  est  Domima  euper  timentes  eunu  et  in  eis 
qui  sperant  supermi$ericardkiefUt(Psal,  cxLvi).  Ecce^ 
inquil,  timuit  Judas  traditor  thristi,  sed  non  speravit 
in  miserieardia  ipsius.  PoJiea  enim  poinituit  eum  quod 
tradiderit  Ghrietum.  Bene  quidem  limuiKi,  $ed  u  tpe* 
rares  in  tm$erieordia  eju$  quem  timui$ti.  Ille  despe' 
rando  oMt^  et  tiHfueo  $e  euependit.  Ergo  $ic  time  Do- 
mmirm,  nl  epeares  in  mieerieordia  eju$.  Placabi$  enim 
eum,  $i  speres  tn  mJMficordia  eju$. 

•  Servorum  ieilicei,  et  mert'<;nariorum. 

^  Sieui,  non  «qnilitatero,  sed  qualilalum  simiii- 
tndinem  denotai,  et  eam  quidem  similiiudinem  quae 
inter  Deiioa  et  beminem,  non  quae  inier  boininem  et 
heminen»  case  poteat ;  non  enini  ilUm  perfectionem 
qnse  in  Deo  est  aa«»ef|ui  aut  «quere  possumus  ,  sed 
peseuwua  teroefi  imiiari.  Unde  Patres  annoianint 
non  unBmeste,  aed  meitipliQem  perreciiouis  fg[)eciem 
inSeriptQria  deaignetMn.  Clemeiis  Alexandrinus  lib. 
ivSirumatum :  Inunia^  inqait,  per(ectum  muliie  mo- 
di^  eteaipiffraut  k  a§t  fn^oi  mmfutl^fiie^rtute  m  recte 
gerit.  Perjiciiur  itaque  et  consummatur  atiquie,  ut  et 


pius,  et  reli(jio$u$,  el  ut  tolerane,  et  ut  continens^  ei  ui 
operarius^  et  ut  martyr^  et  ut  cognitione  prceditue.  In 
omnibus  auiem  perfectu$  nescio  an  ultu$  fi/,  nisi  $olum 
i$  qui  propter  no$  tnduit  hominem,  S.  Ambrosius  lib. 
II!  Offic.  (Cap  2) :  Ipsum  Pautum^  ait,  lego  perfectum, 
ct  non  perfectum,  Nam  cum  dtxhset ;  Non  quod  jam 
acceperim  aut  jam  perfectus  sim,  sequar  autem,  si  com- 
prehendam  ,  etatim  snbjecit :  Quicumque  erao  perfecti 
sumus.  Duptex  enim  est  forma  perfectionis,  alia  medios^ 
alia  pienos  numeros  habens;  alia  hicy  alia  ibi;  aiiasecun^ 
dum  hominis  possibilitatem,  alia  secundum  perfectionem 
futuram.  Deus  auteyn  justus  per  omnia,$apien$  per  om" 
nia,  pcrfeclu$  per  omnia.  ld(  m  fere  babel  D.  liierony- 
miJslib.iadversiisPel:igianos(Cap.5)eumdemApostoli 
locum  periraciaiis  :  Ex  quo^  atf ,  per$picuume$t  dua$  in 
Scripiuris  sanctts  esse  perfectiones,  duasque  justitia^,  et 
duoslimores.  Primmn  perfeciionetn^  et  incomparabitem 
vcritatem.perfectamquejustitiam  Deivirtutibus  coafftan' 

|v  dam.  Secundam  autemqua  competit  nostra  fragilitati, 
juxla  illud  quod  in  Psalmis  dichur :  Non  jmtiftcabitur 
in  conspectu  tuo  omnis  vivens  {Psal.  cxui),  ad  eamju* 
stiiiam,  quce  mn  comparatione  ^  sed  Deiscientia  dicitur 
es$eperfecta,  Deiiique  Cassianus  infra  ex  sententia  ab- 
bati>  Clixrcmonis  it»  de  perfectione  scribit  (Cap.  ii) : 
Proslatuaique  mensnra  uniuscujusque  mentis  Scriptura 
divina  ad  diversos  pcrfectionum  gradus  arbilrii  nostri 
provocat  libertatem ;  nec  euim  pottrat  uniformis  omni^ 
bus  perfectionis  corona  proponi;  quia  nec  omnium  una 
oirtmf  una  voiuntas,  aut  fervor  est :  et  idcirco  ipsarum 
quodam  niudo  perfectionum  diversos  ordines ,  diver$a»-' 
que  mfjtsuTa$  sermo  divinus  instituit.  Quod  ita  esse 

'  Evangelicarum  quoque  beatiindinum  varietas  evidentar 
o$tendit,  eic.  (Vide  S,  Thom,  2-4,  q,  i8l,fl.  2). 


m 


JOANNiS  GASSIANI  COLLATIONDS. 


8M 


inquit,  won  $u  in  chmrUMte,  ud  •  perfeda  ekaritas  A  horrore.  Aliuit  iininque e«t-. pr»senli bORO qnemplam 


forasmiuU  timorem^  ^uwiam  timor  panam  habet, 
fittl  autem  timet ,  nsn  ett  perfectui  in  charitate.  No$ 
ergo  diligamus,  qma  Deu»  prior  dilexit  nos  (\Joan,  i?). 
^  Non  ergo  aliter  ad  ilJam  veram  perffclioneni  con- 
scbndcre  poterimu9,.nis»iqueniaiJmodum  nulliiis  »iie^ 
rlus  nM  noslras  salutis  graiia  priur  uos  ille  dilexit, 
iia  eum  nos  quoque  nulliiis  alteriiis  rei  nisi  sui  lan- 
lum  amoris  d.lexerimus  obientu.  Quamohrem  nobis 
studendum  est,  ut  de  lioc  tiraore  :>d  spem,  de  spe 
ad  charitatem  Dei,  vel  ipsarum  viiluluin  amonm, 
perfecto  meutis  consceudamus  ardore,  lU  iraiismi- 
grantcsin  afTeciumboni  ipsius,  immobirner,qu:intum 
bumanae  possibile  cst  naturae,  quod  bunum  est.  re- 
tenteiTius. 

CAPUT  IX; 

Quod  charjtas  non  solum  de  servis  filios  faciat^  sed 
eiram  imagiucm  Dei  ac  similitudinem  ferat. 

Mullum  namque  diiTert  inier  eum  qui  melu  gehen« 
0X9  Tel  spe  relribuiionis  fuiuraD,  viiiorum  iu  se  ez- 
Slingiiit  incendia,  et  eum  qul  divin»  charitatis  affe- 
ctu  ipsam  nialitiam  et  immunditiam  perliorrescit,  ac 
porilatls  possidet  bonum  amore  tantuin  et  desiderio 
caatitaijs,  nec  jam  remunerationem  future  promis- 
sionis  aspiciens,  sed  praesenlis  boni  delerUitiis  con- 
8clentia,agiiomnia,neccontemplaiionepoenaruni,sed 
deleciaiione  viriutum.Hic  naiuque  staius  nec,submo- 
Ita  cunctorum  liominum  testimoniis,  abiiti  occasione 
peccati,  nec  occuhis  rogitntionum  violari  (tbleciatinni- 


delt*ctatuin,  odio  habere  vltiorum  carnisve  G0n4«igia, 
aliud  fntiir:c  reiuunerHiioniH  inUiku  illi(*i  as  coneupi* 
scen  ias  refreuare;  alijidque  est  pr:i;s«>iis  meiuere 
delrimeiiliim»  ei  aliud  luturuiu  furinidaresuppticium. 
Postremo  multo  majus  est  prop^er  bonuni  ipsuiii  t 
bono  nolle  dR»cedere ,  quam  propter  metum  iiiali 
mulis  noii  prsbere  conseiisum.  In  illo  eiiiui  vulunta- 
rium  hoiium  est,  iu  isio  vero  velut  ooactum  et  tani- 
quam  nolenti  violenierexiortuni,  vt>l  metn  snpplicii 
vel  cupiditaie  prsiuioruni.  Nam  qui  limoris  obtentu 
a  viiioniin  abstinei  bl.indimentis  ,  adeinpio  limoris 
obstaculo,  rursum  ad  illud  qmid  diligit  revertetur  ^ 
et  ob  id  nec  &iabilrtaiem  b»ni  juglter  obtinebit ,  sed 
nec  ab  iinpugnatione  quidem  aliquando  reqiiiescet  9 
B  quia  nec  lirmam  ac  perpeiaam  paceni  c^isiirooniae 
possidebit.  Ubi  e$t  enim  inquietudo  bellornm ,  non 
pos»uii4  noii  etiam  vulueruni  iniervetiire  discrimina. 
Necesseest  eulm  qiiemplam  in  conllictu  situm,  qtianb 
vis  beltator  sit,ac&>riiterdiiiiic:in8  lethalia  adversa- 
riis  vulhem  frequenter  inflig:it,  nonniimqiiaiu  tanien 
liosiili  mucroiie  perstringi.  Qui  vero  ^uperaia  inipu- 
gnalinne  vitioriiro,  pacis  jain  securitate  pf^rfniitufy 
et  transiit  in  ipsius  virlutis  aireclum  ,  jiigem  siatiim 
illiiis  boni.  ciijns  jaiii  toius  est,  retenti«bit,  qiiia  dt- 
miio  iiitimffi  caslilatis  iiiliil  credit  es»e  daiiinosius. 
Nec  eiiim  diariiis  ac  pretiosius  quidquam  pra^seiiii 
jiidicai  purilate,  ciii  pcBna  gravis  est,  vel  virtiiliim 
periiiciosa  Iraiigressio,  vel  ipbiiis  vitii  virulenta  coih 
tagio.  Ilulc,  iiiquain,  nec  reverenli:i  buinauai  pr»- 
bus  potesi,  duin  alTectum  virtutis  ipsius  medullitiis  C  seniiae  qHid<|uam  adjiciet  honesiaiis,  nec  niiiiuet  so- 
rainens,  quidquid  illi  contrarium  e<t ,  nou  sotum  litiidii,  sed  ubiiiiie  »ecuni  semperque  circiimrerens 
corUe  nou  recipit ,  verum  etiam  suinmo  detestaiur      cacbUrainnonsolMmactuum,  sedeiiamcogiutioniuii 


«  Nempe  scrvilem.  De  quo  Augnstimis  tractaiu  9 
in  Epislolam  Joaiinis  :  r/mor,  iiii|iiii ,  qtmi  tocum 
prwparat  chariiati,  Cum  aulcm  cocpern  charitas  habi- 
tare^  pellitur  tinwr,  qui  piceparuvit  locum  :  quantnm 
emm  i7/fl  crescU^  tanium  isle  decrescit ;  et  quantum 
ttia  fil  interior,  timor  pettilur  foras.  Majur  chariias, 
mrnor  timor;  minor  chariias,  major  timor,  Si  ««'«m 
«n//tt«  timor,  non  esl  qua  intrel  charita».  Sicut  videmus 
per  setam  introduci  linum,  quando  aliquid  »uitur  :  seta 
prtus  intrat,  sed  nisi  exeat ,  non  succedit  linnm ;  sic 
tmor  primo  occupat  mentem ,  non  autem  ibi  reinanet 
tmor,  quia  ideo  iutravU  ,  ut  introduceret  charitatem. 
Jam  facta  securilaie  in  animo  ,  quate  gatidium  nobis 
e»<,  vel  in  hoc  vel  in  futuro  sa*cuto?  iUvc  AiigustiunH. 
Porro  I).  TlioMias  (//1  commentario)  distingntt  hic 
qnadni;  lirem  tluioreiu  Domini  •  t*rimuSy  inqnit,  est 
ttmor  servilis,  qui  est  solitu  gehentife;  secundus  initia- 
tts^  qm  est  timor  aphfinna»  pi   nff^nyn»  ditincu ;  leriius 


ALARDI  GAZiCI  COMMESTARIUS. 


c  Qiiantn  sit  inoulpil»  et  innoxlie  covsoientiae 
tranqui  lit.is  et  feii«'itas  qua  ju^ti  et  pii  etiam  in  h'«e 
vita  |ierfrnuiitur,qu:i<1  siiariiniactionum,imm0  ei  eo- 
giiaiionuni,  lestcni  ndelissiinum,  et  intimuni.  ac  sin- 
ceris^iiiiuiii  sirbitrum  secum  ob*que  firemiiffffHiies, 
declarai  Siloinon  in  Provcrliiis,  dic«*ns:  5eaira 
meitsjuge.  convivium  [Prov.  xv).  Et  AiKKtoiii»  :  G(o- 
ria  nostra  hoac  esttestimonium  consneniicBnostnFj  quod 
in  simpticitatecordis  etsincerUnte  Dei  contferMti  $Hmu$ 
m  hoc  mii"do(l  Cor.nn).  Uudms  aceednni  Pattes.  S. 
Mariialis  in  i^pi^t.  ad  lbi»losai«*s  :  SikU  Uli$  metuen- 
dum.quibus  bonaest  conscieniia.  Ilieronymus  eplsi.47 
de  Vitai  d<»  suspectoCoiiittl«eitiift  :  Bna  coittct/itffa, 
inqiiii,  nuilinsoculos  fHgn,  Augnstlniis  itiillnd  Ps<ilnii- 
st:K  :  Deus  adjuvat  me  {l*sat.  liii).  (hmes  $tncti  ad^ 
JHvantur  a  Deo,  sed  intu$.  nbi  nemo  videi.  Qnomodo 
enim  magna  est  poena  impiorum  conseient^a^  dc  ma- 
gnum  gaudinm  piorum,  ip$orumcon$dentia;nam  glo^ 


.?:  *'."'  ^*^.  '""«»•  gehenn(e  et  offen^a: 

fthatis,  qui  est  timor  sohus  vffem^iF  divinig;  quanus  est  p  ria  nostra  hcee  esi^  diiii  Apustolus,  Irsljmojtiivm  foii- 
^evereniiali*^  q-i  est  soliui  reverentiai  erga  maj^statem      scientins  nostrte.  fiernardus   lib.  de  lmw'»ri  D<Hno 


dtvitifm  P,  imus  »on  est  in  charitate,  sid  prceparat  ei 
tocum,  pt  eam  tandem  introdudt  xicut  seta ,  vel  ncus 
plum,  ut  dicit  Auguslinus.  Secundus  non  est  in  per- 
fecta  chariiate,  de  qua  loqiiitur  hic  Apostotus.  Teriius 
tnajor  e  i  in  migis  p  rfeciix.  quia  inagis  perfecta  chari- 
tate^  v^as,  srd  non  piir.o!.  Quartns  manet  cum  chnritate 
perfectn  patrite^  de  qno  p^Um.  xvju  :  Timor  Domini 
eanctus  permanet  in  sa*culum  siecnli. 

*»  K\i»lh:.ii  (|u:f  .sit  el  iii  «|HO  consistat  ilta  Dei 
inin;r(»,  vi  siiii<liiii  lu,  si^ii  poiiiis  miimiiu,  pi»r  i|U»ui 
D110  siiiiiles,  id  esi,  p  rf^rii  eviilinius.  Uude  titulus 
iiuic  coilatioui  iudiius,  de  Perrecuoiie. 


{Cap.  22) :  Consc  entia  bona  titutns  est  t  •/tyiowis,  tem  • 
ptum  Salimottis,  ager  be^iediciioni$.  hortu$detieiarmm^ 
aureutn  rertinutonum^  gaudium  angelorum^  arca  fce- 
deris^  lliesaurus  reqis,  aula  Dei^  httbitaculum  Spnitue 
sancti^  Itber  signaus  et  claueus^  et  in  die  fudieii  ap^- 
riendus.  Nihilesi  jucunoius^  nihil  tnlius,  uihU  diiiue 
bonn  conscientia :  premat  eorpus^  trakal  mundns^  r^r- 
reat  diaboins.  illa  erit  secum.  Bona  conscientia  eacurm 
erU  cuin  corpns  monetur^  eeeuracum  anima  eoram  Dea 
prtFsentabiiur,  secura  cnm  ntrumque  in  die  judtM  ante 
tribunal  terrificum  justi  Judicis  etatuetur.  Ilacieiius 
SS.  Paiies.  Ineamdem  quoque  seuteutiam  conapt- 


«I  gqllatio  u.  - 

loaram  conidaQllaoi  9  illi  potltfimam  stndere  con- 
tendil,  quein  eiiam  circumveniriv  nec  Mli,  nec  8Ub- 
Urfuj^ere  (e  posse  cognoscit. 

CAPUT  X. 

Q^'perfe(U0  ikmriiaiii  ut  pro  immid$  orm^  etquo 

iHdicio  anima  necdum  purgata  no§catur. 

Qoem  suiuni  siquis  de  adjniorio  Dei,  non  de  stu- 
dii  sui  labore  praesuoM^ns,  nieruent  p«issidere,  de 
ctioditione  servili  (in  qua  timor  est)  ei  m<*rcenaria 
spai  cupidilaie  (in  qna  non  tam  bonlias  largieniia 
quam  prseroium  reiribuiloms  expeiiiur)  In  adoptio- 
nem  inr.ipiet  iransire  liliorum,  ubi  jam  non  timory 
nan  copidiiaSv  sed  illa  cliaritas,  qu»  nuroqoam  ca- 
ditJugiterperseTerat  (l  Cor,  ziii).  l»e  quo  timoreet 
cbaritaie  quosdam  increpans  Doniinus,  quid  cnique 
persooa!  conTenirei,  osicndit.  •  FHiu$  konorat  pa» 
trem,  <f  urvus  dominum  $uum  timet.  Et  ji  Pater  ego 
lam,  ubi  e$t  konor  meust  Et  ti  Dominu$  ego  sum,  ubi 
esi  timor  meus  (Malach,  i)  ?  Necesse  esi  enim  cuin  il- 
merequi  servusesi;  quia  selens  wluntalem  domini 
fw«  it  noii  [euritf  digne  vapulabU  plagis  muliis{Luc. 
Ui).  Per  haoc  iiaque  charitatero  quisquis  ad  imagi* 
Dei  similiiudinemque  perf enerit ,  bono  jam 


DB  PBRPBCTIONe.  ttt 

A  propter  boni  Ipslus  deleetabitar  Nroluntatem ;  ae  al- 
milem  quodanimodo  possldens  pailentiae  ac  leniiatis 
affectum,  nuilia  deinceps  pecciintiom  Yiiiis  irasce- 
lur,  scd  feniam  poiius,  Inflrmitaiibus  eonim  condo- 
lens  alque  compaiiens,  iinplorabit,  reminiscens  se 
tanidlu  similium  pasKionum  stimulis  impngnaium, 
donec  miseraiioiie  Doinini  salvarctur,  nec  suo  eru« 
Uim  studio  ab  inipiignaiione  camuli,  sed  Dei  proie- 
ctione  salvatum,  ui  non  iracundiam,  sed  misericor- 
diam  errantibus  intelligeret  iiopendendainy  lllum 
Tersiculum  ad  Deum  cum  omni  cordis  tranqoillitate 
decantans  :  Tu  dirupisti  vineulm  mea,  tibi  sacrificabo 
kosiiam  laudis  (Ps.  cxv).  Rt»  Nisiquia  Dominus  ad" 
juvii  me^  paulominus  kabitaverat  in  inferno  anima  mea 
(Psal.  iciu).  Et  in  bac  mentis  bumilitate  consisienB, 
2  poierit  eitam  ^  Cviingelicum  lUud  perfeciionis  ei* 
plere  mandaium  :  Diitgite  inimieos  vestros^  et  benefa^ 
cite  kis  qui  oderunt  vos^  et  orate  pro  persequentibus 
ei  calumniantibus  vos  (Luc.  vi);  etita  *'*  ad  iliod  pr»- 
roiuin  qiiod  subjungitnr,  poierli  pervenire,  per  qood 
non  solum  iinaglnem  Dei  et  similiiodinem  perfera-' 
rous,  verum  etiam  ttlii  Del  iiuncuperour  :  Ut  itifa, 
inquit,/f /ii  Patri$vestri  qui  in  eceHs  fsl,  ^nf  S0/#iii 


ALARDI  GAZifil  COIilieMTARIUS. 


rant  etbnlci  scripiores :  Cicero  lib.  11  Tusculanarnro : 
Nullum^  ait,  tkeatrwn  virtuti  conscieniia  m'tjus.  Lt  in 
Caloiie  :  Cafifctenlia  bene  actm  vtla  mnltorumque 
benefaetorum  jucundissima  e$t,  Ct  in  oratione  pro 
Clo<ptia  :  i>i  oifiimorum  eon$iiiorum  aique  fnctorum 
testis  in  omni  mta  conscientia  fuerit^  $me  ullo  metu 
tumma  cum  konnstate  vivemus.  S<?niK^  ep.  15  :  Qnid  C 
prodest  reconden  se^  ei  octdQS  kominum  aure$aue  vt- 
iureJ  Bona  cowientia  turbam  advocat^  mata  ettam  in 
$oliludine  anxia  atque  sotlicita  est.  ^i  konesta  sunt 
qaa  faci$^  Oiime$  $eiant ;  $i  turpia^  quid  reftrt  nemi' 
uem  seire ,  .cnfii  m  tciof  ?  0  te  miserum !  si  contemnio 
kune  Ustem.  Aucedaui  et  poetx.  Uoranus  iu  Epi^to- 
Ib  (Epi$t.  I) : 

His  nraros  aheneus  etto, 
Nileooadra  sibi,  oolla  pmkaeereculpa. 


At  de  maia  cooscientia  Juv enalis  aatira  5  : 

Birem|«to  qoodconiqoe  malo  cooimiiiilor,  tpal 
Dbpllcet  audori :  prima  est  b«c  ulUo,  quod  se 
Judice»  oemu  noceos  absolvitur. 

Et  Clcero  pro  R  iscio  Amerino  :  Sua  quemque  fraus 
etsuut  error  maxime  vexat;  «oum  quet.que  scelus  agi' 
tat^  ementiaque  aficU;  suce  malm  cogiiaiones  con-' 
sdettiiteque  animi  *errem  :  hce  suni  impiis  astidua  do-  r^ 
meiiicasque  furiie.  Ilaecillide  ron^Mieiiiia.bonaniinei 
malarutn  actionoin  et  ctgitatioiium  aib  tra,  tesie  et 

Sidicc,  qiis  Graece  ovyrnpnvts  diciiur ;  quae,  iitait  D. 
ieroiiynius  (/«  txeck,  cap.  i),  Scintilla  con$cientiat 
in  Cain  quoque  pectore,  pnsiquam  qectns  c*l  de  para- 
diso^  non  esstinguitur^  et  qua  victi  voluptatibas,  vel 
furore,  ipsaque  interdum  raiionis  decepti  similvudine, 
no$  fcccare  $entimu$.  C:eieruni  con^cieniia,  licet  ipsa 
sui  ipsius  anariiniqiie  aciionum  arhitra  et  jiidex,  ba* 
liei  umen  superlo>ein judicem  et  arbitiuin,  nec  alinro 
qu:im  Deuin  ipsuro,  qui  novfl  corda  kominim^  et  in- 
leliigit  omne$  cogitatione$  eorum.  Uiide  A,  osiolus  I 
Otriiith.  IV  :  Nikit  nUki^  inquii,  conscrvi  sum;  tamen 
in  koc  ju$ti/ieatu$  non  $um.  Qui  enim  judicat  mc,  Do- 
mitiH$e$t.  Et  Augustious  seriii.  25  de  Verbis  Dimini : 
Foria$$e^  ini|utt,  Hi  nikil  iuvenie  in  eonscicmia  tua  ; 
intetiit  iile  qui  melius  videt.  K%  quibiis  intellf^inius 
tebiiroonium  illod  sive  judicinm  bona!  conscienii» 
inagnam  qoidem  afferre  hi?tttiam  et  abiinl  tranqnilli- 


tatani,  sed  non  infallibilem  certitudinem.  Non  enim 
solum  iasiamur  et  gloriamiir  de  lis  rebus  quas  certi 
suious  nos  liabere,  vel  babiiuros ;  sed  etuiin  de  iia 
quas  vel  nos  habere  confldimus,  vel  habiluros  esse 
sperainus,  quainTis  non  sine  timore  aut  forroidino 
de  opposito,  ut  vulgo  diciiur.  Unde  et  psalino  secun- 
d»  jiibemur  eisultare  cum  treroore.  Vide  plura  apud 
D.  Bernardnm  iu  libello  illo  vere  aureo  de  Interi«»ri 
Doino«  et  allero  de  Couscieniia  inscripto.  Et  conci- 
iiuni  Trideiitinnin  sess.  6  cap.  9. 

•  D.  Hicroii^inus  in  hunc  locuro  Malachl»  post 
roulia  noiatu  diiina  :  Dcus,  inquit,  $den$  di/ferentiam 

SIH  et  $ervi.  a  filio  y/ortam,  a  urvo  iimorem  expetit. 
rincip'um  enim  eapientice  timor  Domini.  Utde  tmore 
oervorum  ad  /iliorum  gloriam  traneeamus. 

t»  D:leciio  ininiici»r<im  alia  generalis  et  commonia, 
alia  s^iecialis;  illa  prneepti,  h«c  consilii  et  p.^rle* 
ctionis,  ui  bic  dicitiir.  Praecepii  enlin  eslt  ue  quero 
honiiniim  (pianiumvis  nobiftininiicum  odio  liabeaninSy 
nulli  maluin  pro  inalo  reddamns,  niilli  quidquam 
optemus  niati,  ut  oiiines  homine^,  pra^seriim  vero 
Chrisiianos,  generali  eharitate  complectainur»  ut 
coinniuntbus  orationibus,  eleeinoj^ynis,  beneficiis» 
qux  in  omnes  flunt,  non  excludamub,  ut  tU  saltein 
in  extrenia  nccessiiate  sticcnrrainus.  Con^ilii  vero  et 
perrectioni-y  ut  eis  exira  iiece^sitatem  lienefaci  imusy 
01  eos  noaiin^iiin  salutemus,  ul  bmiliahier  allo(|ua- 
mnr,  nt  peculiariter  pro  eis  oreinus,  ut  inodis  omni- 
bus  qiiibus  po>sumus  eos  jiivenins. 

«  D.  A'i{;ust<uus  in  sermo  le  quiiilo  deS.  Stepha* 
no  apposiie  aJ  liunc  locuin  :  Grandts^  in  |uit,  labor 
e$t  inimieo$  diligere^  pro  persecutoribus  supptieare ; 
nec  no$  negamu$^  frtitres  :  non  parvus  quidem  Inbor 
est  in  koc  scecnlo^  sed  grande  erit  prcemium  in  futuro. 
Per  amorem  enim  kominis  inimici,  efficieris  amicus 
Dei;immo  non$olumamietts,  sedetiamjiliust  sicutipie 
Dominus  dieit :  Diligite  inimicos  vcsrros,  benefaciie  liis 
qui  oderuni  vos,  til  lifti  fitii  Patri^  veshi,  aui  tn  c«/fi 
eir  {3latth.  v).  Si  te  aliqulskomo  dives  in  hoc  saeulo 
vetlet  adoptivum  filium  facere^  quomodo  serviret^  qna$ 
ei  digniialee  impenderee ;  et  servorum,  ejusque  servitia 
durisiima,  et  utiquando  etiam  turpitsima  sustineres 
conviciat  ut  ad  caducam  et  fragitem  ejus  kcereditaiem 
pervenires?  Quod  ergo  itle  susttnei  propier  $ub$lan^am 
terrewm^  tu  $ttstino  propter  ^tam  eetemam. 


SSi^  JOANNIS  CASSIANI  COLLATIONES*  (60 

«titfm  oriH  fadt  tuper  honoi  et  maloi,  et  pluii  super  A  loco  prsediclas  Apostolas  ne  or^ri  qmdm  debere, 

promni]2ii :  Qui  scilf  \nqmens ffratrem  sunm  peeem 


jttitos  et  injustot  {Matth,  t).  Quem  afTeciam  beatus 
Joannes  assecutum  se  esse  cognoscens,  ait :  Ut  fidu' 
ciam  habeamus  in  die  judkii,  quia  sicul  *  iUe  ett,  et 
nos  sumus  in  hoc  mundo  (I  Joan.  iv).  In  quo  enim  in- 
flrina  et  fragilis  humana  naiura  esse,  sicut  ille  est, 
potest,  nisi  se  in  honos  et  malos,  jusios  el  injustos, 
ad  imilaiionero  Dei,  placida  semper  sui  cordis  exien- 
derit  cb^ritate?  Ut  bonum  propler  boni  ipsius  ope- 
retur  affectum,  perveniens  ad  illam  veram  adoptio* 
nem  filiorum  Dei,  de  qua  idem  beatus  Aposiolus  ila 
pronuntiat  :  ^  Omnis  qui  natus  est  ex  Deo,  peccatum 
non  facit,  quia  semen  iptiut  in  eo  est,  et  non  potett 
peccare^  quoniam  ex  Deo  natui  est  (I  Joan.  iiij.  Et 
iterum  :  Scimusquia  omnisqui  natus  est  ex  DeOtnon 


peccatum  non  ad  mortem,  petat^  et  dabilur  H  ttta  pec^ 
eanti  non  ad  mortem.  ^  E$t  peeeatum  ad  mortem,  mm 
pro  iilo  dieo  «I  roqet  qvis  {Ibid.),  Gseteram  de  iltit 
qtiae  pronuntiantur  non  esse  ad  mortem,  a  quibus 
etiani  bi  qui  fideliter  Christo  deservioni,  qaantalibet 
semeiipsos  circumspectione  cusiodiaot,  immunes 
esse  non  possunt,  ita  dicitur  :  Si  dixerimus  quonians 
peccatum  non  habemus,  ipsi  nos  sedueimus,  et  veritaa 
in  ttobis  non  est  (I  Joan,  j).  Ct  iterum  :  Si  dixerinuu 
quia  non  peccavimuSy  mendacem  facimus  eiim,  et  ver- 
bum  ejus  non  ett  in  nobis(lbid,),  Impossibile  nam* 
que  estquemlibet  sanctorum  non  in  istis  niiiiutis  qnae 
per  sermonem,  per  cogitationem,  per  ignoraniiam, 
peccaty  sed  generatio  Dei  conservat  eum^  et  matignus  B  per  oblivionem,  per  necessitatem,  per  voliintatem, 
non  tangit  eum  (I  Joan,  v).  Quod  inlelligendum  est  per  obreptionem  admiituntur,  inciirrere.  Qux  liceC 
non  de  omiii  genere  peccatorum,  sed  ^  de  capitali-  ab  illo  peccato,  qund  ad  mortem  esse  dicitur,  alieiia 
bus  tantum  criminibiis  dici.  A  quibus  se  quisquis  sint,  culpa  lamen  ac  reprehensione  carere  non  pos- 
abstrabere  atque  emundare  noluer|t,  pro  illo  in  alio     sunl.  Gum  ergo  quis  bunc  quem  prsdiximus  bonita- 

ALARDI  GAZiEI  COMMGNTARIUS. 


•  S.  Thomas  in  Commentario  :  Sicut  iile  ett  cfari- 
thte  plenusy  sanctus  etjuttus;  ita  et  nos  sumns^  nt  dh- 
eit  Gloua  intertinearis,  Vbi  sicut  non  aqualitatem^  sed 
quamdam  similitudinem  dieit,  Et  per  hanc  fiduciam 
tmitamur  per(eciionem  dileciionis  ejutinmundo,  aman- 
do  amieot  et  inimicot^  ticut  iile  pluit  tuper  juttos  et 
injuttos, 

^  Varla  et  mulilplex  expositio  bnjus  sententl». 
Prima  :  Omnis  qui  naius  est  Deo  id  est,  per  bapti- 
snium  renatus  ex  aqua  et  Spiriiu  sancto),  ut  lalis,  et 
quateiius  ex  Deo  natus  est,  peccatum  non  facit,  ei 
non  potett  peccare^  scllicet  leihaliter  {Hieron,  l,  ii 
in  Jovin.),  Secunda  :  Non  poiest  peccare,  quamdia 
semen  Dei  (id  est,charitas  per  Soiritum  sanctum  in* 
fusa)  manet  in  eo.  Quamdiu  enim  quis  charftatem 
habei,  non  peccat  murraliter,  ncqiie  peccire  potest: 
sed  absolute  potesi,  et  ch.iriiatem  amittere,  immo 
et  abjicere,  et  mortaliter  pecc^ire  {Avgutt.  tract,  S 
tn  Ep.  Jonn.),  Terlia,  D.  Bfrnardi  ( Serm.  i  de  Se-  r 
ptuag.)  :  Non  peecal,  inqiiit,  quinatut  eit  e%  Deo^  id 
eity  prcedeitinatus  non  permanet  in  peccato,  qnia  Detis 
prcBservat  eum,  ut  pnire  non  possit  ea  qu(s  fatU  nan 
potett,  generatio  coeletiit^  id  ett,  prcedetiinatio  Dei, 

^  Id  est,  morlaIibi*s  :  quo  modo  D.  Hieronymus 
et  Augustinus  senieniiam  illam  Joaunis  expoiiunt. 
Porro  peccata  capiialia  duobus  modis  dici,  alihi  no- 
taviiiius  ex  S.  Thoma  (i-d,  q,  85,  a,  5).  Dicitur  enim 
capitale  udo  modo  a  capite  proprie  dicto,  et  secun- 
dum  hoc,  peccatum,  seu  crimen,  capitale  dicitur, 
quod  pCBna  capitis,  id  esi,  morte  punitur  :  qno  modo 
peccaium  omne  morliferum  capitale  inteUigitur  ,  ut 
h  >c  loco^  quia  mortem  affert  aiiims;  alio  modo  di- 
citur  vitmii)  capitale,  a  capiie  ,  prout  metnphorice 
signat  principium  vel  direciivum  ali<>ruu);  et  sic  dl- 
citur  vitium  capitale,  ex  quo  piura  alia  vitia  oriun- 
lur  :  quo  niodo  D.  Gregorius  (xxxi  Morat.  c.  31) 
septeni,  Cassiauus  vero  {Lib.  v,  et  colt.  5)  octo  posuit 
vitia  capiialia.  ^ 

^  Distiiiguit  Joannes  apostolus  duplex  geniis  pec-  '^ 
cati  :  aliud  sciliret  peccatum  ad  mortem,  aliud  non 
ad  mortem.  Quodnam  vero  sit  peccatum  ad  mortero, 
et  peccaium  iion  ad  mortem,  varia  est  inierpretun) 
senieiiiia.  Quidam  enim  inierpretantur  peccaium  ad 
mortero  omne  peccaium  mortale;  peciatum  autem 
iiaii  ad  nxortem  »  quodcumque  veniale.  Sic  quidem 
ah|).a&Cli|ercn^on  hoc  Ioco,^ui  et  Glos.sa  ovdliiaria  ct 
alii  auctorei^ulTragamur^  Teruin .  huic  ej^ifQ^^itiooi ,. 
repugnare  Vicletur  qubd  iequitur  :Qui  scxi  fralrem' 


suum  peccare  non  ad  mortem^  petat^  et  dabitur  ei  viia 
peeeanii  non  ad  mortem.  Nam  venialiler  peccans  non 
amiitit  viiam  anim»,  quae  in  graiia  et  charitale  con- 
sistit;  non  potest  l^itur  ei  reddi  vita  qnam  liahet. 
Deinde  Ecclesia  assidue  oral  pro  his  qui  lethaliter 
peccant ,  ut  Christus  pro  crucifliortbiis  ,  Siephanns 
pro  lapidantibus:  et  Ditminus  ipse  prscepit  :  Orate 
pro  pertequentibut  et  caiumniantibut  vos  {Matth.  ▼). 
Mon  ij^itur  tdem  esi  peccatum  ad  mortem  ac  pecct' 
(um  moriale,  ni  distioguitur  contra  veniale;  iieqae 
peccatum  tron  ad  mortem  idem  ac  veniale :  sed  inter 
peccata  morialfa  quoddam  genus  peccati  quAeren- 
dum  est,  quod  Joannes  vocat  peceatnm  ad  nioriem, 
ct  distingtiit  a  peccato  non  ad  roortem.  Quodnam  vero 
illud  sii ,  adbno  controvprtitnr.  Grseei  peeratum  ad 
niortem  Intelligiint  ftvno-cxaxcoev ,  id  est,  injnriarum 
lenacem  meniori»m  et  obstiuaiam  vindictae  cupidiiji* 
tem.  Ila  OEcumcDius.  Alii  peccatum  in  Spiriluni 
sancium,  pra^serlim  agnitse  veriiatis  impognaiionem, 
ac  fraternse  chariiatis  iiivideiiliam.  De  quo  Dominus, 
loquens  iri  Evnngelio,  dixit :  Quidixerit  verbum  con- 
tra  Spiritum  taneium^  nem  remtttetur  ei  neque  in  hoc 
scBculo,  nequein  futuro  (Matth.  xi).  AIH  maximnm 
quodcumque  peccaium  mortalc,  ut  nomicidrum,  per- 
jurium,  sacrilegium.  Alii  dctiique  peccatiim  ad  nior- 
lein  iniellignnt  flualem  iinpaMuientiam*  seu  [leccaium 
mortale  in  quo  quis  ad  moriem  usque  et  finem  vilae 
perseverat.  Iia  Augusiinus  dc  Correct.  et  Grai.  cap. 
i2,  et  Gregorius  xvi  Moral.  cap^l.  Annotant  porro 
inierpretes  Joannem  illis  verbis  :  iVon  pro  ith  dico^ 
ul  roget  quis^  non  intcrdicere  ;iut  prpliibere  nc  qiiift 
pro  roagnis  et  gravibits  peccaiorihus  «proces  fundat» 
sed  tanium  difflcultaiem  exaiiditii^nis  indicare,  nec 
ceriain  promiitere  ex  parle  Dei  e\auditioiiem  ct  ve- 
niam ;  quasi  dicerel  :  Patior  (|uidem  ,  immo  probo 
vos  pro  peccaioribus  omnibus  orare ;  sed  non  dico, 
id  est,  nou  jubco  pro  peccanlibus  ad  morteui,  ut 
ullus  orei,  quasi  ciTlo  exaudiendus.  Proindc  Ecclesia 
dum  quoiidie  orat  et  sacrificium  incruentum  olTert 
pro  percaioribus  quomodacumuue  peccantii)US,immo 
e:  pro  inndelibus ,  Judieis,  ha^reticis,  iiibil  contra 
h.inc  Joafiiiis  doclrinam  facit,  P.  tamep  Augustinus, 
etalii  dicuiit  nonorandum  pro  imirtuis  in  peccato 
mortali,  id  est,  pro  dauinalis.  At  ht^Q  difficile  est  ia- 
tpneciu,  cum  nobis  Qonsiare  nou  possit  de  aitt'ricis 
couscieniia  ,  vel  animx  sulu,  piseseriim  posi  nior- 
tem;  Aposlolif^  auiem  dicit :  Qui  ^t  fx^trmjiuum 
peccargy  non  dd  moriemf  etc. 


mi 


C&ULkm  It.  --  DE  PERFECTIONE. 


tls  allteciiniet  ImUationem  Dei  faerit  aftseciitdi,  A  imperfecta  esse  dixlsil » eon  mlqiie  molto  Miii4  tI- 


tuDC  TisceribQS  Dominicae  longanimiuitis  indntus,  pro 
persecQloribus  qQoque  sqIs  orabil  sitniiiter,  dicens : 
Pater^  ignoice  et<,  non  emm  iciunt  quid  faciunt  {Luc, 
xxiii).  Caeleruro  *  evidens  iDdiclum  est  animne  nec- 
dum  vitiorum  fscibus  eliquntac,  in  criminibusalieDis 
aflectu  misericordiae  non  condolere,  sed  rigidam  ju- 
dicantis  tenere  censuraro.  Nam  quemadmodum  per- 
feciioncm  cordis  poterit  obtinere  l^  qui  non  habet 
illud  quod  Aposiolus  plenitudinem  legis  consum- 
mare  posse  signavit?  Allerutrumy  inquiens,  onera  ve» 
ttra  portaie,  ei  $\c  implebiti»  legem  Christi  {Gatat.  vi). 
S«:d  nec  illam  virtiiiem  possidel  chariiaiis,  qiias  non 
irritatur^  non  in/latur,  non  cogltat  malum ;  qux  omnia 
tuffert,  omnia  sustinet  (I  Cor.  xin).  ^  Justus  enim 


deaiur  de  eis  Prophela  sensisse,  dicens  :  TimetB  D0* 
minum,  omnes  $aneti  ejus ,  quia  nihit  deest  tmentibm 
tum  {Psatm.  xxxiii).  Et  iterum  in  observaadis  josii- 
licaiionibus  Dct,  retrlbiitionis  se  contemplallone  Ta- 
teatur.exercitatum  :  Inclinavi^  inquiens,  eormeumad 
faciendas  justificationes  tuas  in  csternwn  ^  propter  re- 
tributionem  {Psatm.  cxviii).  Et  Apostolns  :  Fide^  In- 
quil ,  «  Moyses  grandis  faetus  ,  negavit  s€  eue  fUium 
filim  PharaoniSt  magis  etigens  affiigi  cum  poputo  Dei^ 
quam  temporatis  peccati  habere  jucunditatem ,  majores 
divilias  existimans  thesauris ^gyptiorum^improperium 
Christi  {Hcbr.  xi).  Aspiciebat  enlm  in  remuneraiio- 
nem.  Quomodo  ergo  imperfecla  esse  credenda  est, 
cum  et  bealus  David  retributionis  obtenia  jnstifica- 


misereiur  animas  peeorum  [Lips.  in  marg,  peccato-  B  liones  Dominl  se  fecisse  glorietur,  et  legislator  prae- 


ruui]  suorum :  viscera  autem  impiorum  sine  mtiencor- 

dta  (Prov.  xii).  Ideoque  iisdem  viiiis  monachum 

subjacere  cerlissimum  est,  quae  In  alio,  Inclementi 

at<|ue  inbumana  severitaie,  condemnat.  Rex  enini  ri- 

gidus  incurrit  mala ;  c  et  Qui  obturat  aures  suas  ne 

audiat  tn/irmum,  et  ipse  invocabit^  et  non  erit  qui  exau* 

diat  cum  {Prov.  xxi). 

CAPUT  XI. 

Interrogatio,  cur  affectum  *imoris  et  spei  dixerit  im- 
perfecium. 

Germanus  :  rotenier  quidem  atque  magniflce  de 
perrecta  Dei  charitale  disserium  est ;  verumtamen 
illud  nos  permovet,  quod  cum  eam  lanta  laude  prae- 
tuieris » timoreiu  Dei  et  apem  retribuiioiiis  «lerna 


mia  fuiura  prospiciens  ,  sprevisse  adoptionem  reglA 
dignitatis ,  et  affllctionem  dirissimam  iEgjptiorom 
tbesauris  prstulisse  dicatur? 

CAPUT  Xlf. 
Responsio  de  diversitate  perfectionum* 
Chaeremon  : '  Pro  statu  atque  mensura  uniuscii- 
jusque  mentis  Scriptura  divina  ad  diversos  perfectio- 
Dum  gradus  arbltril  nostri  provocat  libertatem.  Nec 
enim  poierat  uniformis  omnlbus  perfectlonis  corona 
proponi ,  quia  nec  omnium  ona  virtus,  aut  volontas 
aut  fervor  est;  et  idclrco  ipsarufD  quodammodo  per- 
fectionum  diversos  ordines  diversasque  mensuras 
sermo  divinus  instituit.  Qtiod  ita  esse  s  evangelica- 
rum  quoque  bealitudinum  varietas  evideoter  osten- 


ALARDI  GAZiEI  COMMeNTARIUS. 
•  Sententia  estD.  Hieronymi  mox  ciianda,  eisdem  C  grandis  factiis,  id  est,  adaltus,  et  provectse  iRtatts, 

negaverit,  vel ,  ui  in  Graeco  esi,  horruerlt ,  aversa- 
tiis  sit  se  dici  filium  filire  Pharaonis ,  id  n<H)ue  in 
Exodo  leRimiis,  necjue  apud  Josephum.  Und>'  S.  Tho- 
inas  sic  inierpretarnr  :  Negavit  se  esse  fUium  ej^is^ 


fere  v«rbig  concepta, 

^  Sic  Cuychius  ei  Ciaconius  cum  aliis.  Dionysius 
vero  et  alii :  Amma^iM  peccatorum  suorum,  nieiidose, 
ut  puto.  Alii  denii|ue  :  Animarum  pecorum  suo- 
rum,  eie.  Vulgata  autem  ediiio  habet  {Prov.  xii)  : 
Piovitiustusjnmeniorum  suorum  animas ;  viscera  au- 
tem  imporum  crudelia. 

^  Yulg.  lextos  :  Qui  obturat  aurem  suam  ad  ctamo' 
rem  pemporis^  ei  ipse  clamabit,  et  non  exaudietur.  Ubi 
D.  Hieronyuius  :  Generaiiter^  ait,  hwc  accipiettda  sen- 
tentiu^  et  non  egeno  tantum^  vel  corporaliter  infirmo. 
Nam  ei  qui  eriminibus  alierius  non  affectu  misericor^ 
dies  rondo/m,  sed  judicantis  mavult  tenere  censuram^ 
osiendit  se  needum  vitiorum  faicibus  eiiquaium ,  neque 
amdiiu  divhtm  miserationis  existere  dignum. 

^  D.  Hieronymus  ei  Het)neo  vertit :  Propier  celer^ 
mm  reirikutionem.  Causa  (|uidem  prinia  per  se  et 
^)prie,  eur  applicandiis  sit  aninitis  ad  exseiiuenda 
D€i  mandata,  est  ipse  Dfus,  sive  Dei  voluntas  ct  im* 


non  quidem  verbo^  sed  facto ,  quia  contra  voluntatem 
Pharaonis  interfecit  jSgyptium ,  qui  percuiiebat  He- 
brcBum;  et  Hebrasorum  poputo  se  adjunxit.  Sic  S. 
Thotnas.  Verum  alii  censent  Moysen  npn  solum  fa- 
cto,  i^ed  etiam  verbis  negasse,  et  se  veri  Dei  ciilto- 
rem  ei  de  gente  et  religione  Hebrsorum  pabm  pro- 
fessum  esse.  Quomodo  autem  idem  Moyses  adhuc 
inraiis  Pharaoni  oblatiis  a  filia,  impositum  sibi  abco 
diadema  abjecerit ,  pedibusque  conculcarit ,  atque 
etiam  hoc  facto  negaverit  seu  abnuerit  %e  dici  filium 
fiiiae  Pharaonis,  regnique  hivredem  (quod  non  sine 
divirio  moiu  et  insiinctu  factum  credipar  est),refert 
Joseplius  Antiquit.  cap.  6. 

f  1  exlus  subobscurus  :  paraphrasis  Dionysli  paulo 
clarior,  ()uae  sic  lctbet  :  Scriptura  divina  excifat  ei 


periiifn,  nenipe  qiiia  sic  vull  et  jubel ;  sicut  priinaria  ^  horlutur  nostri  arbitrii  tibertatem  nd  gradus  perfectio 


cau^  cur  dtligendus  sit  Deiis ,  est  ipse  Deus  ,  sive 
ipsioa  aumma  boniias  :  uiide  et  propter  seipsum  di« 
Iijgi  jnbetur.  Secunda  autem  eausa  est  retributio, 
sive  spm  r#tribQiioQis  «tern»,  quam  hic  abbas  vocat 
BMreeoariam «  quia  mercedein  spectat  et  proprium 
commodum;  non  quod  viiiosa  sit,  sed  quia  miiius 
peKecia  qiuim  oharitaa,  qua  Deus  propier  se  absque 
iAtiftii  neroedis  diUgitur »  ut  dedarat  seqoemi  ca«> 
piSe. 

^  Verba  soni  Apoaiolorvm  ad  Hebr.  xi.  Porro 
Meivaea  a  fllia  Pharaonis  sii^ceptnm ,  adoptaium  ei 
emuiMQ.fijbMi  m  liiiiQrla.  Kxodi  nmufi^ost.  Quud 
el  confirmat  S.  Stephanus  Aci.  vii  dicens  :  Eivp^ito». 
autem  ilto ,  sustutit  eum  fitia  Pharaonis ,  et  nutrivit 
emm  sibi  in  fitium.  Quando  autem  et  quomodo  jam 


num  diversos,  juxta  mensuram ,  dispositionem  et  <(a- 
tum  cujustibel  mentis ,  etc. 

s  Tangit  diiToieniiam  inter  beatitudines  evange- 
licas  y  sive  in  Evangelio  comnieinoratas  et  pr:idi- 
caias,  el  inter  pra:ioia  eis  reproinissa  iiiter  sc  cnllata : 
qu;e  lamen  differeniia  pra^mioriim  non  lam  In  re 
quam  in  verbis  consistit.  Sive  enim  haec  ad  pra*senr 
tem  vitam  referaniur,  sive  ad  futuram»  omnia  con- 
cuiTunt  et  se  mitiuo  complectuiitur  aut  coiisequon- 
tur.  Sed  si  verboruro  vim  seu  emphasim  spectes^ 
niiaius.  pc:emiuni  sonat  regnum  coeloi  um  (quod  duo^ 
bus  beatiliidiiiibus,  priin;c  et  octav.np,  reproniiiliitir)^ 
quaro  possessio,  terrse ,  sive  terrense,  slvecoelestis.* 
ejf  sic  de  casteriSj  prout  bic  declaratur.'Neque  ^itioet 
Inquirere  cur  sex  tanlummOdob^titudfDes  et  eanmr' 


m  lOANNiS  CA8SIANI  COLLATIONES.  804 

ditf  Lioel  eniiq  beati  dicaniur  quoram  sunt  regna  A-^uipprffnpforo^ii  (/M.)*  YidAtis.ergo  perfeciio*. 


CG&loruin ,  jBt  beaii  qui  possidebuni  lerrara ,  et  beaii 
qui  aiiisolaiionem  recipieni ,  et  beati  qui  saiuritale 
potieniur  (Marth.  v) ;  lamen  inuUiini  credimus  imer- 
esse  inter  liabitationein  rcgni  ccBloriim  et  possessio* 
nem  ilJius  quascunique  esi  terr»,  et  inter  pi^rcepiio- 
nem  consobtiunis  ei  plenitudineni  saturitatemque 
iustiti^e;  multuinque  distare  inter  illo8i]ui  misericor- 
diain  coniiequenlur  et  illos  qui  gloriosissima  vlsione 
Dei  perfrui  nierebuaiur.  Alia  euim  9/orta  10/1«,  et 
o/in  gloria  lunm ,  el  alia  gtoria  neUarum,  Slella  enim 
«  stella  differt  in  gloria ,  ita  et  re$urrectio  mortuorum 
(I  Cor,  xv).  Cum  igiiur  juiia  bunc  roodum  Scriptura 
divina  timentcs  Dcuin  laiidet  et  dicat :  Beati  omnet 
qmtiment  Dominum  (Ptalm.  cxxvii),  et  plenam  pcr 


num  gndus  e«se  diversos«  et  de  esfe'si8  ad  excel- 
siora  nos  a  Doniino  provocari,  ut  iu  Is  qui  in  timore 
Dei  beatus  et  perfectus  exstiterit ,  anibulans ,  sicni 
scriptuin  est,  de  viriute  in  virtutem  {Ptalm,  l\xxiii), 
et  de  perfeciione  ad  aliain  perfeclionem ,  id  est,  «le 
limore  ad  ^pem  »  meniis  alacritaie  conscendens,  ad 
beaiiorem  denuo  statnm  ,  quod  esi  cliaritas,  inviie- 
tur.  Et  qui  fnerit  fidelis  servus  ac  pruden^,  ad  ami- 
ciliae  sudalitatem  et  adoptionem  transeai  filionim. 
^  Secnndnm  ergo  liunc  sensum  nosira  qiioqae  est  in- 
telligenda  senieulia,  non  quod  conteniplationem  per« 
pelua  illius  pcena;,  vel  beatissimae  reti iltuifonls,  qu» 
repromiititur  sanctis,  nullius  pronuntiemua  esse 
roomenti ;  sed  quia  cum  sint  uliles ,  et  secuti»res 


hticiUis  beatitudinem  repromiltal;  iterum  lainen  di*  B  siios  ad  iniiia  beaiitudinis  introducani,  charius  rur- 


eit :  Tiffior  noti  est  in  charitaie ,  $ed  perfecta  charitag 
ffrai  mittit  timorem^  quoniam  timor  poenam  habei.  Qui 
aulem  timet  non  est  perfectus  in  charilate  (1  Joan,  iv). 
Etrursus,  cum  servire  Deo  gloriusum  sit,  et  dicatur  : 
Serviie  Domino  in  timore  {Psalm.  11).  Ei :  ■  Magnum 
tibi  isl  tocari  servnm  meum  (Isa.  xux).  Et :  Beat^s 
servus  itle^  quem^  eum  venerit  dominus  suus ,  invenerit 
sic  facietUem  (Luc,  xii).  Tamen  ad  npostolos  dicitur : 
Jam  non  dieam  vos  sercos^  quia  servus  neuit  quid  fa» 
ciat  dominus  suus.  Vos  autem  dico  amicos^  quia  omnia 
qu/ecumque  audivi  a  Patre  meo^  nota  feei  vobis  {Joan. 
xv).  Et  ilerum  :  Vos  amici  mei  estis^  si  feceritis  ea 


sum,  in  qua  plenior  iidiicia  perpptuumque  jam  gau-> 
dium  est,  a^sumeos  eos  de  timore  servili  et  merce- 
naria  spe ,  ad  dilectionem  Dei  et  adoptionem  Iraiis- 
fert  (ilicruin  ,  et  quodammodo  perfectiores  facit  de 
perfectis.  Muileeenm^  aitSalvator,  mansiones  suni 
apud  Palrem  meum  (Joan.  xiv).  El  licet  omnia  astra 
essA  videantur  in  coelo,  inter  clariiaiem  lamen  solis 
et  lunx  atque  luciferl,  caeterarumque  sienanim 
mulla  di?>iantia  est.  Et  idcirco  beains  Aposioliis,  non 
ftolum  limori  ae  spei,  sed  etiaro  cunctis  ebarimati- 
bus,  qux  mngna  ac  mirifica  babentur,  eam  prsferenfl 
•  supra  inodum^  excellenliorem  omnibus  ebariUiero 


ALARDI  GAZ£I  COMMENTARIUS. 


prxmia  bic  enumeret  Auctor,  cnm  apud  Maiih.Tum 
oc!o  c<immemorenlur,  quod  satis  babuerii  bis  exeni« 
plift  ostendere  diver^os  et  inaRquales  e<*>e  gradns 
perfectionuro  (qui  scopns  et  argumeiituin  biijus 
cap.)t  sicut  diver.sl  sunt  gradus  bealiiiidmuin  evan- 
^eiicarwn,  el  prxmiorum  eis  repromissorum,  prout 
in  Evangelio  expriinuntur.  Verum  bic  oppoitune  I>. 
Thomani  audieiniis  plemus  b»c  ei  accuratiiis  ex  ve- 
terum  Pairum  sententia  expUcanlem  in  biiiic  mo- 
dum  (12.  q.  69,  a.  ^  et  i)  i  Dicendum,  iiiqHii,  cuod 
circa  ista  pra^mia^  expositores  sacrce  Scripturce  diver- 
shnode  sunt  loeuti.  Quidam  enim  omnia  ista  prasmia 
ad  futuram  beatitudinem  pertinere  dieunt :  sieut  Am- 
brosius  super  Lucam  (In  cap.  de  Beatilud.  tomo  \). 
Augustinus  vero  (Lib.  1  de  serm.  Dom,  in  mome  c.  9) 
dicit  ea  ad  preesemfm  viiam  pertinere,  Chryxostomus 
ataem.  IHontil.  6  in  Matih  )  in  suis  homiliis  qu(edam 
eorum  dicit  pertinere  ad  fuiuram  vilam,  queedam  au- 
tem  ad  preesentem.  Ad  cujus  evidentiam  eonBideran- 
dum  fsi  quod  spes  faturce  beatiiudinis  potest  este  tn 
no^tt  propter  duo.  Primo  quidem  ftropter  aliquam  pree-. 
parationem  vel  dispositionem  ad  luturam  beatuudinem^ 
fuod  tf*l  per  modum  mertii ;  alio  modo  per  quamdam 
iiuhoationem  iniferfeetam  fwurw  beaiiiudim%  in  viris 
sanctis ,  etiam  tn  hac  vita.  Aliter  enim  habetur  spes 
fnutificationis  arboriSi  eum  virescit  frondibus;  elaltter 
eum  fom  primordia  fruetuum  incipiunl  apparere.  Sie 
igiturea  *(tue  in  beatitudmibtis  tanguntur^  tamqtutm  me^ 
rtia^sunt  qiasdam  prceparationes  ^  vel  dispotitionei  ad 
teatitudinem  ^  vel  perfeelam^  vet  inchoaiam  ;  ea  vero 
cua  ponutuur  lamquam  pramia^  postunt  etse  vet  ipsa 
beatitudo  pe  fecta^  et  sic  periinent  ad  fuluram  vitam ; 
vel  aliqua  inchoatio  Untitudinis,  sicut  est  in  viris  per* 
feetis ,  et  sie  prcemia  pminent  ad  preeseniem  vitam. 
Ctun  enim  atiquis  inciptt  proficere  in  actibus  viriutum 
et  donorum,  poiest  sperari  de  eo  quod  perveniet  ad  per- 
fectionem  vnr,  et  ad  perfectionem  patrtas,  H:pc  S.  Tbo- 
mas.  AddU  vero  iu  altero  anlculo »  quod  eiiam  ad ' 


C  liuiic  loeum  pertinet:  Preema  secundum  additiimem  s§ 
liabentad  iuvicem.  yam  plus  est  pouidere  terram  regni 
ccetorum  quam  timpliciter  habere.  Mul  a  enim  habemug 
qua:  non  firmiter  it  padfice  posndemus.  Plus  esi  €ft«m 
consotari  in  regno  quam  habere  et  possidtre ;  muUa 
enim  cum  dolore  potsidemus.  Plus  est  etiam  satttrari 
quam  timplinler  consolari.  Nam  saturitat  abundatt* 
tiam  contolationis  imporiat ;  misericordia  vero  txasdit 
satnritatem^  ut  plus  teilicet  homo  aceipiai  quam  me- 
ruerit  vet  detiderare  pottierit.  Adhue  autem  majus  esi 
Deum  videre;  sicut  mnjor  est,  qtti  in  curia  regis  non 
sotum  prandet^  sed  etiam  faciem  regis  videt  ;  summam 
autem  dignvatem  in  domo  regia  fUius  regis  haitet. 
Ilnctenus  Doctor  AngeHcus,  Iniino  diviniis  :  «lui  qni- 
derti  illam  beatiiudinem  el  pr»inl(»riim  varieuicm 
et  babiludinem  ad  se  invicem  atiier  et  subtiliiis  eoiH 
siileravii  et  expo»uit,  quain  boc  luco  explicalur. 

'^  Agtio»cit  et  banc  |(*ctionein  D.  Hienniyiutts;  viil' 
gata  auieni  lectlo  :  Pnram  estf  «i  sis  tnihi  senm 

^  (l$a.  xLixK  cic. 

^  ^  SiiluMo  proposiiae  dirfienltaiis,  qnomodo  timoria 
et  spei  alfecius  liixeni  iinperrecios?  Nimirmn  reape* 
clu  cbariialis,  qnanivis  in  ^uo  |*Hiereei  |[ratiu  suam 
habeant  perreciionem  :  In  i|tta  lamen  mlNtme  sisien* 
duin ;  sed  grrfdaiini  a  limore  ail  spem,  et  a  spe  nd 
ckaritatem  progredietidnm,  quod  etiam  dixli  cap.  7. 
«  Cnr  ApostoluH  chariiaiem  viam  tiomlnaveni,  in* 
dirai  S.  Thotnas  paiicis  %erbis  (i*S.  <f*  i4,  en.  4) : 
Ex  hoe  dicitnur  esse  viaiores,  quod  in  D^tsm  tendimua^ 
qui  est  tUiimus  finis  nostrm  beatitudims.  in  hoe  emiem 
via  ianto  magfs  procedinttUf  quanto  Deo  magis  pre* 
pinquamns  ;  qpit  non  appropinquatur  pas»btis  eetpo» 
rin^  ted  affeclibut  mentis  Hanc  anlent^propinqniniem 
factt  eharitat,  q»ia  per  ipsam  mens  Deo  uniikr.  iden 
Apotiotus  eharitaiem  viam  nominai,  dicen»  primes  md 
Cerinth.  xii  :  Adltue  esceUentierem  viam  vobis  4t* 
menstre. 


M$  GULLATIO  M.  -<-  DE  PERreCTlOffE.  i^ 

08teiidiL  Nan  camvellet,  eiplelo  omni  caulogo  A  psalmogmplin:  Timeii  D&mlnum^  onmgi  ManeH  ejm^ 


spiriinQtium  ciiarlsinalum «  vlrtaium  ejns  menibni 
deNCribere,  iia  praefolusest :  £i  iid/^Krsnpra  modum 
excellentlorim  tiam  vobii  demonstro,  Si  lingHti  Aomi- 
niiiN  loquar  et  angelorum^  et  si  hakuero  prophetiam^ 
et  nonerim  mgsteria  omnia  ,  et  omnem  uientiam ,  ef  si 
habuTo  omnem  fidem^  ita  ut  montes  transferam^  et  st 
dt8lrihi«ro  in  cibos  pauperum  omnes  facullafes  meas^ 
et  st  tradittero  eorpus  meum  ita  ut  ardeam,  charuatem 
autem  non  kabuero^  nikil  mihi  prodest  (I  Cor,  iii  et 
iiii).  Tidrtis  ergo  nikil  pretiosius,  niliil  perreciiuSv 
Bthilque  sublimins,  et  (ut  ita  diierim)  iiihil  chariute 
peieunius  inveniri.  Sive  euiin  propheiue  evaeuabun^ 
Itrr  9  sive  iinguce  eessabunt ,  sive  scientia  destruetur; 
chariioi  auiem  numquam  exeidet  {Ibid,)^  sine  qua 


quia  tuhil  deest  liventibus  eum  (Psal,  iiini).  Qni 
enim  boc  tiinore  Dominutii  mctoit,  perfectioni  ejits 
certuni  eii  nibil  dee^se.  Nam  de  illo  tiroore  pa;nall 
eYidenter  Joannes  aposlolusdicit :  Qui  timei,  wm  est 
perfectus  in  charitate^  quia  timor  peenam  habet  {Joan. 
iv).  Multa  igitur  distaniia  esi  inier  istotn  ifmorem 
Giii  nibil  deesi,  qul  snpientiae  scienii'«eque  thesaorus 
est;  et  ilbim  iinperfectum,  qui  principivm  sapientiab 
nuiifupatur,  qiiiqiie  poenam  in  sese  eontinens,  de 
perfectorom  eordibus  supenrenieiite  plenitudine  cha- 
ritaii-i  eilmditur :  Timor  enim  noit  est  in  ehatitate^ 
sed  perfecta  eharitoi  foras  ndttit  timorem  (Ibid,).  Et 
revera ,  si  principiom  sapieniiae  in  timore  consistit 
(Psal,  ci),  qu»  erii  ejos,  nisi  Hi  Ghristi  chari^ate 


non  Kdum  illa  praecellentidsima  charismatum  ge-  B  perfectio,  qua  ilhim  in  aese  perfeclas  dile<  tionis 


nera »  sed  etiam  martyrii  Ipsins  gloria  vacoatur 

CAPUT  XIIL 

De  timore  qui  de  eharitatis  magnitudine  generatur. 

Qaisquis  igitur  in  hiijus  fuerh  chariuiis  perfe- 

ctione  fundatus,  necesse  est  ut  ad  "  illura  sublimio- 

rem  cbariiaiis  timorem  grado  eiceltentiore  conscen- 

dat,  qoem  non  poBnarom  terror,  nec  copido  prsmio- 

rom ,  sed  amoris  generat  magnitodo ,  qiio  vel  filius 

indolgentissimum  pairem,  ve!  fratrem  fraier,  vel 

amieum  ainieus,  vel  conjugem  conjui  solllcito  revc- 

mor  aifectu,  dum  ejos  non  vcrbera  neqiie  convicia, 

aed  vei  tenuem  amoris  formidal  oflensani ,  atque  in 

omnibus  non  solum  actibus,  verum  etiam  verbis  at- 

tonita  semper  pieUte  distenditur,  ne  erga  se  quan 


contineos  melum,  non  jani  princlpiom,  sed  tliesao- 
ru8  sapientiaB  et  scieBti»  nnneupalor?  Et  idcirco 
dupiei  limoris  estgradus:unu8  Inripientiuni,  id  est, 
eoriun  qui  adhuc  t ub  jiigo  et  terrore  serrili  sont,  de 
quo  dicitur :  Servus  dominum  suum  timebit  (Matach,  i). 
£t  in  Evangelio  :  Jam  non  dieo  voe  servos,  qmo  ser- 
tus  nescit  quid  faciat  dominus  ejus  (Joan,  x%).  Ei  ideo 
Serittt,  inquit,  noii  moHei  in  dotko  in  oHernum  (Joan. 
Tui).  linbuit  enim  nos  ul  ab  Ulo  poenali  roeio  ad 
cbariuiis  plenissimaro  liberUtem  el  amicorum  fllio- 
runique  Dei  fiJuciaiii  transeamus.  Denique  beatut 
Aposlolus  qui  serviiem  illum  timoris  gradum  olim 
charitAtis  Uonilnicae  virluie  transccndenit,  inferlora 
despiciens,  majoribiis  Fe  diiatum  bonis  a  Doiuiiio 


tirtonaeoroque  fervor  dileetionis  llllos  intepescat.  Gu-  G  profiietur  :  Non  emm,  inquit,  dedit  nobis  Deusspirl 

)os  timorls  niagnificentlam  Isaias  unus  pruphciarum 

elegaDler  eipreasit,  ^  DivitiaSf  inquiens,  salutisso' 

pieutia  et  sdentia  :  timor  Domini  ipse  thesaurus  ejus 

(/sff.  iiiiii).  Non  poioii  timoris  istius  digniiatem  ac 

meritom  magis  evidenter  eiprimere,  qiiam  ut  divi- 

tiiiS  saiutis  nostr»,  quae  in  vera  sapientia  Dei  scien- 

liaqoe  consiKtuitt ,  diceret  nisi  a  tiniore  Domlni  non 

possc  scrvari.  Ad  hunc  igiiur  meiuiu  non  peccatores, 

aed  saudi  propheticis  invitautur  eioqoiis,  dicente 


tuin  timoriSt  sed  virtutis  et  dilectionis  et  sobrietatis 
(II  Timcth.  i).  Eo^  etiam  qui  perrecta  coetestia  iiliiis 
Palris  dilectione  flagrah^nt,  qiinsque  ei  scrvis  filios 
adoptiodivinapm  Tecerat,  boc  adhortaior  eloqiiio  : 
Non  enim  accepistin  spiritum  servitutis  iterum  in  tititore^ 
sed  accepislis  spiritum  adoptlonis  fitiorum,  in  quo  e/a- 
niami»,  Abba^  Pater  (Rom,  viit).  De  Iioc  ctiam  roclu 
cum  illam  septiformem  Spiritiis  bancii  graiiam  pro- 
pht^ta  describerei ,  qucm  ^  in  boiniiie  illo  Douiiuico 


ALARDI  GAZiEI  GOMMGNTARIIS. 


•  Filiilein,  charitati  etiaro  perfeetaD  conneium  et 
gemiaiiuin,  qno  non  poena  peccati,  sed  oflensa  pii 
Pairis,  id  est  Dei,  metuitur,  qui  et  casins.  et  sancliis, 
el  reverenlialis  appellatur,  et  permanens  in  aeler- 
OU1II,  juiU  iilud  regii  Psalti^ :  Timor  Domini  mhcIus, 
permauetu  in  smcnlum  seecuU  (PtaL  iviu).  Ubi  Grsce 


ista  dicet :  Timeo  vtrum ,  ne  ditcednt:  illa  dicet :  Ti' 
meo  vruin,  ne  dtmnet;ista  dicei :  Timeo  virum,  ne 
deserat.  Pone  iitec  in  aninw^  cl  inrenivs  timorem  quem 
foras  mtttit  charitas  :  et  alinm  timorem  custum,  pmno' 
nentem  in  svcnlam  steculi,  Itlum  timorem  perf  cta  cha^ 
ritas  forat  mittit,  quia  ille  limor  tormentum  liabet^  tor' 


legiltir  07VOC,  id  c^i,  uiuiidu^,  aut  ca^Uis,  non  «yw^.  D  quetttr  conscientia  peccatoruni ;  nondum  facia  tsijnsti 


Uiide  castiiui  tiiiiorem  passini  vocat  Aiig«i^tinos 
(Tract.  M  in  Epist.  Joan.)  eunique  faniiiiari  eiemi»lo 
el  liiiic  loco  rus(K)ndente  dnaruni  mulicruni  iU  tiis- 
tiiigiiit  a  servjli  :  Non  po/M,  in  |uil,  me/iiii  txpia-' 
nare  Quid  intersii  in/er  duos  tiiuores ^  quaav  si  ponas 
duas  mulieres  mar  tata*;  quarum  unam  constituas  vo- 
tentem  facere  adulierium^  sed  timet  ne  damnelur  a 
tnurito,  Tiniet  maritum ;  sed  quia  anuU  nequitiam,  idec 
timei  maritum;  huic  non  grata  est,  sed  onero  a  mariti 
prissenlia ;  ei  «  forte  vivii  nequiter^  tinwt  nmrttum  ne 
tfeiiiai.  Tales  sunt  qui  tinumt  diemjudicii,  Fac  alterim 
amwe  virum^  ei  debcre,  ilti  cams  umplexus,  nulla  se 
adulterina  immunditia  maculare  velle.  Ista  optat  pra^ 
seHtfajn  viri,  Ei  quomodo  discemuniur  duo  isti  timo* 
rcs?  llla  timel:  et  itta  timct.  Jam  ergo  inierrogewur 
unare  timeant  ?  Illa  dicet :  Timeo  lirttm,  ne  vetMat ; 


jientio,  StimHiat  ille  timor^  sed  intrat  churiias^  quof 
sanat  quod  vulmrat  timor;  tinior  antem  cauus  facit 
seeuritatem  in  animo.  Hicc  Atignstinus.  Vidc  a;ia 
eiempfa  apiiJ  euiudem  sertn.  18  de  Vebis  Apostoli. 

^  Divitias  salulis  inore  ilobraico,  id  est,  di  iti?» 
salutires  et  vorai,  sar^i^niia  n  ^cicniii;  tinior  a;i- 
tein  Doniini  casiiis  et  filialt.^  magnii.s  ihesauni.s,  qniu 
in  eo  laiiquani  iu  areuii dtviiia: virtutnni  recouJuii- 
tur  ac  siTvaniur. 

^  Prcicr  aiHioiationem  Ciaconii  saii.<  accuratam 
de  honiine  l)*«ininico,  quain  Icriorrcquirci  suo  loco. 
subjiciam  paiiCH':i  qme  ilc  eadiMH  nomcnclatura 
aliuiide  collegi.  PriniHfH  :  Veicrcs  subiiiilc  C!iii<(iim 
hoiniiiein  Doiiiinicuui  ap  *eila«sc  legiinlur  (  Magist, 
Sent.  lib,  111,  d;«/.  8.  {  M.;  S.  Thom.  \\\  pitt,,  q.  |6, 
art.  l\Gregov.  JSuz,  orui.  o\\  l|»c  cnii»  voce  crcbro 


Wl  JOANNIS  CASStANI  GOLLATIOMES. 

seeundum  bejirnationii  dispensatlonem  descendisae  A  GAPUT  !C1V. 

non  dubiuro  esl,  dixissetque :  El  requiescet  snpir  Interrogatlo  de  eontummalione  castilatii. 


eum  $piritui  Domim^  spiriiui  sajnentim  et  inleUeetut^ 
spiritus  cojMt/ft  it  fortitudinis,  tfriritus  sdentiee  et  pie" 
tatis;  novissime  velut  quiddam  pnscipoum  iiilulit  di- 
ceni :  Et  reptebit  eum  tpiritus  timoris  Domini  {Isa,  xt). 
In  quo  primilus  iliud  diligentius  est  intuendum» 
•quod  non  dizerit :  Et  requieseet  soper  enm  spiritus 
timoris  Domini»  sicut  de  illis  prioribiisdizerat;  sed 
Replekit^  inquit,  eum  vpiritus  iimaris  Domini.  Tanta 
enim  ubertatis  ejus  est  magniiudo,  ut  quem  semel 
sua  Tirtute  possederii,  non  partem ,  sed  totam  ejus 
occupet  aaentem.  Nec  immerito.  lil)  etenim  qu« 
Dumquam  eztidet  coh»rena  charitaii,  non  solum  re- 
plei,  sed  etiam  perpelua  et  inseparabili  enm  quem 
ceperit  posaidet  jngitate,  nullis  istiti»  temporalis,  B 
^el  Toluptatum  eblectationibns  imminutus.  Quod 
nonBttmquam  tlli,  qui  foras  mitlilur»  limori  evenire 
eonsuevtt.  Hie  est  igitur  perfectionis  timor,  quo  ho- 
mo  iUe  Dominicus,  qui  non  lolum  redimere  hnma- 
nuro  genus,  sed  etiam  praebere  venerat  perfectionfs 
formam  atqne  ezempla  virtutum,  repletus  Aiisse 
narratur.  lllumenim  servilem  suppliciorum  timo- 
rem»  veros  Dei  Filius,  Qui  peccatum  non  fecit,  nec 
do/tts  indentus  e$t  in  ore  ejus  {I  Petr,  n),  babere  non 
poittlu 


Germanus  :  Quia  de  perfeclione  chariiatis  sermo 
digesius  est,  volumus  eiiam  de  castitatis  flne  allqua 
liberius  sciscilari.  Non  enim  ambigimus  illud  prs- 
celsum  fastigium  charitatiSy  per  quam  sicut  huc  us- 
que  disserium  esl,  ad  imaginem  Dei  simiiitudinem- 
que  conscendilur,  sine  castitatis  perfectioue  subsi- 
stere  omuino  non  posse,  sed  utrum  ita  ejus  possit 
perpeiuiias  obtineri»  ut  numquam  libid^nis  titillatio 
integrilatem  nostri  cordis  infestel,  et  ita  valeamus 
ab  bac  passione  carnali  degentes  in  corpore  pere^ 
grinarl^  ul  numquam  incentivorum  «stibus  adune 
mur,  volumus  edocerl. 

CAPUT  XV. 
Dilaiio  expositionis  postulatat 

Gb»remon  :  Summ»  quidem  beatitudinis  ac  sin- 
gularis  est  roeriii,  iia  istum  per  quem  Domino  co- 
hxremus  affectum,  vel  discere  jugiter  vei  docere»  nt 
meditatio  ejus  secundum  Psalmographi  senteutiam, 
omnes  vit;e  nostr»  dies  noclesqae  consumat  (Psalm. 
i),  et  mentem  nostram  insatiabiiiter  esurientem  si- 
tienlemque  justitiam  cmlesiis  hujus  cibi  perpetua 
ruminatione  susteotet.  Sed  ^  consulendom  est  eiiam 
jumento  corporis  nostri  secondum  benignisMmam 
Salvatoris  uostri  providentiamt  ne  deflcial  ia  via. 


ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


otitur  Epiphanins  In  Anchoralo ,  et  Auguslinus  lib. 
LxzsiiiQuaest.eap.  S6,ubi  iisdemverbis  uiiiur,  qui- 
bus  bicabbas :  Monendum^  iiiquiens,  ut  Hla  bona  exspe- 
ctentur^  quw  fuerunt  in  illo  homine  Dominico,  }ii  rur- 
8US  :  Hic  pretianiistimum  illnd  et  unicum  exemplum 
Dominici  hominit  proponendnm  ett^  qui  cum  te  tot  mi- 
raculis  tanlam  rerum  habere  poiestatem  monttraret,  et  C 
ea  sprevil  qua  magna  bona,et  ea  tu.Minuit  quw  magtta 
mala  imperiti  putant.  Itemque  aliisi  iii  locis,  pnvser- 
tim  in  expositione  Psalnioium  {Psat.  i,  iv  ei  vu). 
Et  Beda  in  I  Reg.  i.  Verum  hxc  loquendi  rormula 
ipsi  Augustino  postea  non  immerilo  displicuit ;  eam- 
que  relractavil  et  correxit  bis  verbis  :  Non  video 
utrum  recte  dicalur  homo  UominicuSt  qui  est  mediaior 
Dei  et  hominum  Christut  Jesus  :  et  hoc  qnidem  ut  di* 
ceremy  apud  quotdam  legi  caiholicos  tractatores ;  sed 
ubicumque  hoc  dixi^  dixitde  me  nollem;  poslea  quippe 
vidi  nvn  este  dicendvm,  quamvis  nonuuUa  postet  ra* 
tione  defendi,  Ita  Augusiinus,  raiionem  hujus  reira* 
ctationis  tribus  verbis  indicans ;  quia  Clirisitus,  cum 
sil  vere  et  proprie  Dominus,  non  debet  denomina- 
tive  dici  Domiuicus  :  nam  Dominicut  ei  Domiuicum 
diciiur  quod  ett  Dominiy  aii  S.  Tliomas,  sicut  Domi* 
nica  voluntat,  Dominica  manutf  vel  Dominica  pastio» 
Et  ideo  ipse  homo  Chrittut^  qui  ett  Dominut,  non  de- 
bet  dici  Dominicus;  sed  potest  caro  ejus  dtci  caro  Do'  |\ 
minica^  ticul  et  pastto  ejut  dicitur  pastio  Dominica. 
Vnde  ad  Nestorianam  Imretim  pertinet  Christum  di» 
cere  hominem  Dominicum,  ti  proprie  inlelligalur^  pcr 
hoc  enim  negatur  naturaliter  etse  Dominut,  Posse  ta- 
men  huiic  scrinoitem  aliquatenusdefendi,  aut  excu- 
sari,  duplici  ratioue  docet  D.  Tliomas,  ex  qiio  Ciaco- 
niu^  priorem  reiulit :  aliera  vero  esr.  Si  dicamut  Do- 
minicum  ettentialiier  prcedicari  pro  DominOy  ut  tolent 
interdum  denominativa  tnbttantiaLiter  accipi,  velut  cum 
dicimus  etsentiam  divinam^  pertonas  divinas,  quce 
nihil  aliud  sunt  quam  ipte  Deus.  Ita  homo  Dominicus^ 
d  estt  homo  Dem,  et  Dominus, 
* Ali.auid  simile  observavit  D.  ilieronymuii  iu  eum- 


dem  iocnm  commentans»  licesaliortvm,  et  tn  alkm 
(inem  vertai.  Ita  enim  scribil :  Et  hoc  notandumquod 
Spiritus  Domini  sapientice  et  intelleciusj  consitii  et 
fortitudinis^  et  sdentias,  et  pietaiiSj  et  timoris  Domtnt, 
td  est^  septenarius  numems ,  qui  teptem  oculi  tn  uno 
lapide  dicuntur  in  Zacharia  {Zachar,  iii) ,  requiescai 
super  virgam  el  florem  qui  de  Jesse  ac,  per  hoc,  stirpe 
David  surrexii;  speeiaiiter  autem  tpiritut  timoris  Do- 
mini  repteverit  eum,  propter  eos,  qui  timore  Domini 
indigent,  quia  purvuli  tunt,  quem  foras  millit  perfecta 
dilectio.  ita  D.  liieronymus  hanc  propbctiam  non 
lani  adChristum  referens,quam  ad  Cbri^ti  meinbra, 
id  est,  Ccclesiam,  in  qua  mulio  plures  sunt  parvuii, 
id  esl,  iinperrecli,  qui  limore  servlli  aut  inltiaii  du- 
cuntur,  qtiam  perfecti.  Ad  quod  de>ignandum  usus 
sit  propheia  verbo  reptebit,  \n  dono  limoris,  pro  re- 
quiescet^  quo  Uiius  fuerat  in  aliis  donis.  Yide  D.  Gre« 
gorium  homilia  i9  in  Kzechielem. 

b  Yiri  sancti  pierumque  corpus  simm  jumentum, 
vel  aselium,  vel  quid  simile  vocabant,  propteret 
quod  caro ,  per  se  rationis  expers  et  spiritui  recaici- 
iraiis.  more  pecudum  aul  jumeniorum,  de  cibo  et 
potu  lantummodo  cogitet ;  et  prgesenlibus,  sibique 
propriis  voluptatibus  solum  inhiet,  nihil  futurum 
prospicicns.  Sic  S.  Hilarion,  tesie  Hieronymo,  Sibi 
iratus^  et  pectus  pugnis  verberans,  qtiasi  cogitationes 
ceede  manus  posset  excludere  :  Ego^  inquitj  aselle,  fa» 
ciam  ut  non  catcitres;  nec  te  hordeo  atam^  sed  paleie* 
fame  te  conficiam  et  titi;  ut  cibum  potiut  quam  la--' 
sciviam  cogitet.  Sic  ille.  Porro,  jumentum  dictum  a 
eo  quodjuvet,  ait  D.  Hieronymus  (Lib.  ii  in  Jovin.)  : 
quare  non  inepte  jumenti  nomen,  etiam  corpori  no- 
siro,  velut  animiB  jumento  et  adjumenlo  iribuitur, 
quod  animae  ratioiiali,  praeseriim  in  actibus  virtu- 
tum  exsequendis  inservire,  et  ahsque  coniradictione 
obedire  debet,  et  onus  impositum  portare,  more  ju- 
menti.  Unde  nec  immerito  ei  consulendum  ac  pro^ 
videndum,  qiiod  jumentis  pracstari  solei  (r\00  tamen 
indulgendum)>  hic  monet  Gollator. 


M»  COLLATIO  IIL  -  DB  CASTITATE.  ttO 

SpirUui  enim  prmpHa  $$U  t»o  anfem  infima  {Matth,  A  qute  desideratis,  diligentius  indagandfti  mentii  tpuy» 
ixvi)  :  qaa!  etlam  nune  vel  exigui  eibi  perceptione     que  addatur  intentio. 
euranda  est,  ut  post  perfecilonem  ejas,  etiam  ad  ea 


COLLATIO  DXJODECIMA, 

QuiD  esl  secunda  abbalia  GhsremoQia. 

D£  CASTITATB. 


CAPUT  PRIMUM. 
Refeclione  transacta,  qax  docirinae  cibum  desi- 
deraoiibus  nobis  onerosa  magis  visa  est  quam  Ju* 
cunda,  cum  jilico  nos  promissi  sermonis  debilum 
senex  exspectare  sensi»set  :  Gr&la  est,  inquit,  mihi 
non  soium  attonita  ad  discendum  vestrae  meniis  iu- 
tcntio»  sed  etiam  disciplina  proposiiae  quaesiionis. 
Raiionabiiis  enim  revera  interrogaiionis  a  vobis 
ordo  servatus  est.  Necesse  est  euim  ui  tam  excelsae 
pleniiadinem  cbaritatis  immensa  iila  perfeciae  at- 
que  perpetuae  castimoni:e  praemia  consequanlur, 
parque  ait  gaudium  in  tanta  parilitate  paimarum. 
Taoia  enim  sibi  socielate  foederantur ,  ut  ima  abs- 
que  aitera  nequeat  po&sideri*  Uoc  igitiir  propositio 
vesira  complexa  esi,  ut  utrum  •  ignis  iile  concupi- 
scentix»  ci^ua  bacc  «aro  velui  insitum  sentit  ardo- 
rem»  ad  ple«um  pos&lt  exatingui,  disputatione  simili 
panderemus^  De  quo  primum  quid  beatus  Apostolus 
senserit  diUgeotius  ioquiramus  ;  UwtifUaU^  inquit» 


B 


membra  vulra  qum  $Hnt  super  terram  {Coloa,  ni). 
Prius  ergo  quam  captera  perscrutemur,  quae  isla  sint 
membra  quae  mortificari  praeceperit ,  indagemus. 
^  Neque  enim  beatus  Aposiolus  ad  abscissioDem  ma- 
nuum  aut  pedum,  aut  geoiuliom  immiti  nos  praece- 
ptione  compellit,  sed  « corpus  peccatiy  quod  uiique 
coQstat  ex  membrii,  quantocius  destrui  zeio  perfe- 
ctae  desiderat  sanctitatis,  de  quo  corpore  alibi.  ut 
deitruatur^  inquit,  corptis  ptccati  {Ronu  vi).  Et  qua^ 
sit  ^us  destructio»  coosequenter  exponitt  ut  jam^ 
inquit,  iioii  urviamus  peceato  {Rom.  vii).  A  quo 
etiam  se  liberari  cum  cjulatu  poatulatt  dicena  ;/ii/tf- 
lix  ego  komo^  qui$  me  liberabit  de  earpore  wwlk 
hujuif 

GAPUT  IL 

De  eorpore  pucati  et  memtrie  ejus. 

Hoc  itaque  peccati  corpos  muitis  vitioraoi  nam* 

bris  probatur  exstructum ;  et  ad  ^us  attiaei  porti^* 

nem  ^  quidquid  vel  lacto,  vel  dicto,  ¥el  «ogitatiooe 


ALARDI  GXZm  COBlMENTARItJS. 


A  Id  eit,  motus  libidinis.  Conciipiscentiam  ignem  q 
qoemdam  eaae  interuum  docet  iiia  Pauli  senieniia  : 
ionum  est  uuhere  magjis  quam  uri  (I  Cor.  vii).  Item- 
que  aiia  ejusdem  :  Sumentes  seutum  fidei,  in  quo  pos* 
sitis  omtua  teU  n^giitssimt  ignea  exstingitere  {Ephes. 
vi).  Hinc  Palres  passim  igoem,  flammain,  fomitem, 
ioceotivom,  ardorem,  vel  aeaium  libidinis  vocaot. 
D.  Ambrosius  Jib.  i  de  Pmuitentia  :  Libido  gravis 
igtiis  est :  et  ideo  non  debemus  itli  alimenta  prabere 
luxurice.  Pascitur  tibido  conviviis^  nutiitur  d^lictis^ 
fino  accenditur,  ebrietale  flammatur.  D.  Ilieronymus 
ad  Fiiriaro  epist.  10  :  Ardenus  diaboU  sagittm  jeju^ 
morntii  et  vigiliarum  rigore  restinguendm  sunt, 

^  Neque  Chrisius  Dominus,  cum  similiter  ait  :  Si 
oculue  iuus  dexter  scandalizal  te^  erue  eum,  et  proiice 
abs  te.  Haec  eniro  meia|>horice  iotelliguntur  anl  oy- 
perbolice,  nt  iiotaoi  interprotes  (Vi(/6  Joan.  Matd. 
m  V  ilatih.).  Metapborice  quidero  si  per  ocuium 
dextrum  et  maoMro  dextram  intelligainus  res  nobis 
charis^imas  et  pretiosissimas  qoas  a  nobis  potius 
abjjcere  debemus  quam  ut  earum  occasione  peccc-  D 
mus.  nyperboiice  vero,  Rupposiia  hac  coodiuone 
vel  exceptioiie,  si  fieri  posset  vel  licorf  t,  ui  in  ex»g- 
geralioiiibus  fieii  sfilet.  Sigitiruat  eniin  Cbristns 
quodvis  pntiud  damnuui  iiobis  subeuiidum,  quam 
Ciilpam  :  eo  quiJein  usiiue,  ut  vel  oculum  dexlrum 
vel  dexiram  nobis  manuin  abscindamiis,  s»i  aliter 
peccaium  effugere  non  possimus  :  sed  quia  seiiiper 
possumiis,  nefas  est  aliquam  nobis  corporis  pariem 
abscittdere. 

c  Corpus  peccali,  passim  vocat  Apostolus  vetcrem 
lioroineiii,  dequn  ait :  Exepolianies  vos  veterem  hO' 
mihem  cnm  actibus  suis;  quod  idem  esi  ac  illud : 
Mortificate  membra  vestra,  qum  sunt  super  terram. 
Sicut  euim  bomo,  vel  corpus  homiuis  variis  coustat 
membris  \  ita  veius  bomo»  seu  corpus  peccati  coag^ 


mentatar  ex  vartis.  peccatorom  ffeneribua,  veloti 
membris  et  actibus  diverais.  Cmusmodi  DMmbra 
roox  ab  eodem  Apostolo  enumerantur;  qu»  sequenti 
capiie  particulaiim  et  spirituali  ouadain  anatoinia 
expiicautur.  Super  terram  aiilem,  id  est  terrena,  siva 
terresiria  esse  dicuniur,  quod  bi^usmodi  vitia  veiut 
lo  terram  depriroaol  hominem,  et  a  Deo  Jongiskiiue 
avertant :  de  quorum  mortilicatione  agitur  capite 
tertio. 

<^  Vulgaris  divi»io  peccati  in  peccatum  cordis, 
oris  et  operis,  a  D.  Uieronymo  relata  in  c.  xuu 
Ezecbielis,  ad  baec  verba  :  Septem  diebus  facies  hir" 
cum  pro  peccato  quoiidie^  et  viiutum^  et  arietem.  Jn 
hirco,  inquit,  et  vituloy  et  ariete  tria  generaiia  deiicta 
monstrantur^  quibus  omne  mortatium  subjacet  genus. 
Aut  enim  cogitulionibus^  aut  sermone,  aut  opere  peC'^ 
camus.  Cogiiatio  refertur  ad  arietem^  qum  prima  esi 
omniuin  peccatorum,  et  ex  qua  aiia  duo  peccata  iia- 
scuntur.  Htedus  autem  sive  hircus,  ad  eioqmum,  sive 
sermonem^  qui  semper  de  exceisioribus  disputat.  Opera 
vero  proprie  vituio  deputantur^  quoniam  vomeri^  et  /a- 
bori^  et  terrenis  operibus  mancipalus  esL,  Ita  Hierony- 
nms.  Et  iii  eamuem  seoleoiiam  D.  Augu.stiniis  con- 
ira  Faustum  Maiiicbaeum  (Lib.  ii,  c.  27) :  Peecaium 
€St  factum^  vet  dictutn^  vei  concupilum  aiiquid  contra 
ftternam  legem  :  Lex  vero  asUrna  est  ratio  divina,  vei 
voiuntas  Dei^  eic.  Ilaec  auiem  divisio  peccaii  non  eA 
generis  iii  divcrsas  t^pet  ies  :  sed  ejusdem  speciei  in 
diversos  grudua,  ui  docet  D.  Thonias  (1«^,  q.  62 
art.  1).  Hasc  enim  tria^  iiiquit,  pertinant  ad  unam  per- 
fectam  et  cornpietam  peccati  speciem^  eum  ab  eodem 
moiivo  procedant.  Iraeundus  enim  ex  hoc  quod  ap.pe-» 
tit  vindictam,  primo  quidem  perturbatur  in  corde,  se» 
cundo  in  verba  contumeiiosa  prorumpit,  tertio  ver# 
procedit  usque  ad  facta  injuriosa^  e$  idmn  piem  da 
iuxturia  et  quoiibet  aiio  peccato. 


Mi  JOANNIS  GAS81AN1  C0LLAT10NE8.  S» 

peccalar,  cvjot '  oiembrt  reclissime  super  terraiu  A  catis  ad  minora  descendenSt  '  qnartom  intulii  meoi- 

bruro»  €OHeupUcentiam  m^Um^  quas  noti  soluiu  ad 


esse  dicuntur.  Non  eiiim  possiint  hi  qui  eorum 
uluiilur  miiiisterio,  Tcridice  |irofiteri,  nostra  aniem 
conversatio  in  ccelis  est.  IIiijiis  igiuir  corpnrls  in 
lioc  loro  Apostolus  memlira  describens  :  Jforfi/i- 
eate^  inquit,  membra  vestra  qua  $unt  svper  terram^ 
fornicaiionem^  immundiuam^  libidinem^  concupiseenr 
Uam  malam^  ei  ^  atutUiam,  qufs  est  simulacrorum 
servitus  (Coioss.  iii).  ^  Primo  itaqne  ioco  fomicatiO' 
nem  credidit  iulerendam,  qiiHe  carnali  commixiione 
perflcilur.  «  Sccundum  eiiain  membrum  immundi-' 
iiam  nuiicupavit,  qn»  noiiniimr|nam  absque  ullo 
mulieris  Uctu  vel  dormientibus,  vel  vigitantibus, 
per  iiicuriaiu  incircumspectas  meiitis  obrepit,  cl 
ideo  noiaiur  ac  prubibeiur  in  lege,  quae  iminiindos 


prsrdictam  impndiciti»  pa  sionem,  verum  eiiain  ad 
omiie^  noxias  cupiditaies  generaliter  referri  polesiy 
quae  corrupt.-e  tantumuindo  voiuptatis  [Lips.  in 
mary,  volunt^ilis  ]  est  aegritudo.  De  qua  Oominus  in 
Evai)gelio  :  Oiit  vidtrit  mutienm  ad  eoncsipiseendum 
eam^  jam  motchaius  est  eam  in  corde  suo  {MaHk,  ▼)• 
Mulio  enim  majns  est  eiiam  tunc  menils  lubrics  do- 
sideriuin  coniiuere,  cuin  ei  illecebrosl  aspecius  of- 
fertur  nrcasto.  Uiiibus  mauilestissime  comprobatur 
ad  perreclionem  puritatis,  castimouiam  contineuliaB 
corporalis  solani  non  posse  sufficere,  nisi  ei  etlain 
m«n  is  addatur  ini^ritas.  Po^t  qnx  oinnia  f  novts- 
siniuni  illius  cor|)oris  niembrum,  et  asaritiam^  in^ 


quosque  non  soUim   sarrarum  carnium  pariicip»'  B  quit,  proculdubio  ostendens  non  solum  ab  appetita 


lione  privavil,  verum  etiam  ne  coiitactu  suo  saiicta 
potlui^rent,  a  casirorum  jussit  congregatione  se« 
eerniy  dicens  :  ^  Am'ina  qucecumque  comederit  de  car^ 
tdbus  sacrilicii  salutaris  {quod  est  Domini)  in  qua  est 
immundilia^  pertbit  coram  Domino  ;  et  quidquid  ted' 
gerit  immundus^  immundum  erit  {Levit,  vn).  In  Deu« 
teronomio  quoque  :  Si  fuerit^  inquit,  inter  vos  homo 
q[ui  nocturno  poUutus  eit  sommo^  egredieiur  exira  ca- 
itrhf  et  non  revertetur  priusquam  ad  vesperam  (avetur 
euiua^  et  post  solis  occasum  regredietur  in  eastra 
{Deuter,  xxiii).  Drinde  *  tertinin  peccati  meinbrum 
Hbidtnem  ponit,  quae  In  recessibus  coMlescens  anim», 
tcfendere  quippi«im  etiain  sine  corporis  p.issione 
potest.  Libldinem  entm  ab  eo  quod  libeat  dictam 


reruro  alienarum  aninium  coiitinenduni ,  vcriuQ 
etiam  propria  magiianimiter  conieronenda.  iloc 
eniin  ei  in  Actibus  apostolorum  fecisse  Ifgiiur  cre- 
deniium  multliudo,  de  qua  dicilur :  Muttitudinis  au^ 
tem  credentium  erat  cor  unum^  et  anima  una^  nee 
quisquam  eorum  quw  possidebatt  aliquid  suum  esse 
dlcebat^  sed  erant  iltis  omnia  communia  {Aetor.  iv). 
Qiiot«|uot  eiiim  possessores  agrorum  aut  domoruni 
erant,  vendentes  alferebant  preiia  eorum  qu»  ven- 
debaiit,  ei  )»onebaiit  ante  pedes  apostoloruin.  Divi- 
debaiur  auiem  singtilis  prout  cuique  opos  erat.  Ct 
nead  paucos  periinere  viderelur  ista  perfectio,  av2|- 
ritiatn  simiifacrorum  servituiem  esse  tesiatus  es|. 
Nec  immerilo  :  quisquis  enim  non  eommunicat  ner 


esse  non  dubiuin  est.  Post  bsc  de  majoribus  pec-  G  cessitaiibus  egenorum,  et  pecuniae  su«  quam  infi- 

ALARDI  GAZiEf  CUMMENTARICS. 


•  D.  Au)rnstinus  lib.  xi  de  Givit.  Dei,  rationem 
reddens  cnr  Aposiolus  aviritiain  noininet  idoliiiuin 
aut  siiniitacronini  serviMKeoi  :  l^erversi^  iiiqnit,  et 
avari  jfr  i  voluut  nummo^  uti  autem  Deo :  quoniam 
non  ffttm'»'iini  propl^  Deum  impendunt^  sed  Deum 
propier  nitmiiifim  cvlunt,  Qiii^  nimiium,  licet  Deuui 
agnoscant  et  revercaiitur  tamqiMin  rfruiii  onmioin 

Lireniem,  iiiiinoderato  lauieii  affeciu,  qno  m  snrdi- 
IH  pet'uiii;e  intia*reS(*uni,  eiim  uliiiinim  fiiiem  tst 
suiumniii  boniiiii,  re  ei  facu),  negare  videnlur.  Piura 
in  banc  senttMiiiam  ^libi  ret|iiire. 

k  Id  est,  primuin  niemtirum  corporis  peccaii  po- 
soil  foriiicaiioiiem,  quo  illicitiis  coiicutHtiis ,  seu 
commixtiomarisel  teiniiia!  hic  &igniUcalur,  ut  Auclor 
indicat 

•  Immundiriam  interprelaiur  Aueoromnem pol- 
lutionetu,  sive  seiiiinis  fluxuni,  etiam  liivolunlarium, 
ut  qui  dorniieutibiis  conttiigit,  ul  patei  ex  ip^ius  ver* 
bis  ei  testimoniis  ab  e<»  t'nidiicti>.  Proprie  tamt^n 
de  poltutione  volnntariu  intelligitur,  quas  et  moili- 
ties  ab  Apot»tob>  nuneupaiur. 

<i  Giiat  riir^us  hunc  locum ,  et  ilsdem  verbis,  col* 
lattono  ti  cap,  5-  Puiai  Giaconins  leg«'nduni :  In  quo 
est  mmunditia ,  ui  ab  himiinem  poiiiis ,  i;ucm  sub 
nomiiio  animufi  vohiit  iittelliiei ,  oiiani  ail  animain 
reftfritnr.  Nam  Gra^ce  esi  xeic  axocOapcrca  ovrov  stt* 
avTM  (Oeuier.  \ii  uc,  L\X),  ide^i,  innuundiiia 
ipsiiis  super  ipMim.Aii|ueita  legiiHrapndGypriHnum 
(Serm,  de  Lapsis}  et  alios.  At  versio  Yulga.a  paulu- 
itiin  (livprsa,  m  alias  iiidicavimiis. 

•  Litiidiiiem  iuteitigere  videtur  turpem  et  obsroe- 
nam  cog»taiionetn,  seu  deteciationeui  in  aninio  taieii- 
teui«  noii  foras  prodeuntem.  Krasmus  vero  molll- 
UeiD,  alii  morhom  trausiuleruDt,  iUam  ▼idelket 


f9<iam  obftcoenitatem  qnseGraece  nMc  dieUur,  a 
qua  pathici  dicti ,  qui  turpia  iiatiehantnr.  D.  Augu* 
stiiitis  !ih.  XIV  de  Givit.  Dei  cap.  16«  pr»  oiiini  aclu 
aut  votiiptaie  veiierea  arcipil :  Cum  sint ,  Inquil,  mnt 
tarum  libidinn  rerum^  tamen  cum  tibido  dteit^ir  ,  nec 
cuju»  su  tibido  additur ,  noit  fere  assolet  animo  occur^ 
rere ,  nisi  Hlit  qua  obsciBniv  partes  corpoHs  exciianiur. 
Hirc  autfm  sibi ,  iion  sotum  totnm  eorpus ,  nee  solmm 
extrinseats  ,  verum  ettam  intrinsecus  vindicat ,  iotum^ 
que  conmivvet  hominem ,  antmi  sfmui  afectu  cum 
carnis  appetitu  conjuncto  atque  permixto  ,  «I  ea  vo/ai- 
ptas  uquatury  qna  major  in  corporis  voluplaiibus 
nulla  est  ,  ut  momento  ipso  lemporis  quo  ad  ejus 
pervenitur  extremum  ,  pene  omnis  acies  et  quasi 
vigilia  cogitationis  obruaiur, 

f  lllam  scilicet  qu.u  cxfiresso  Decalogi  praeeeplo 
prnhilieiur.  id  est,  coiirupiscentiaui  rei  venereae  , 
vel  coiicupisceiitiam  uxoris  alienae. 
|.  s  Avaritiam  interpreiatur ,  iit  alii  fere  omnes , 
^  secoiiduin  viilgarem  vocis  accepiioiiem,  pecuniarfim 
seu  divitiaruiii  cupiditalein.  At  D,  llieronymiia  scri- 
beiis  tn  cap.  v  Episiolae  ad  Cpliesios ,  ubi  diciiitr : 
Fornicatio  et  omnis  immunditia ,  aut  avariiia ,  nee 
nominetur  in  vobis ,  coulendit  avaritiam,  qii»  Granee 
nhws^vu  diciiur,  nou  debere  acciiii  pro  pecuni^ 
Stiidio,  ui  vulgo  accipilur,  sed  pro  insatiabili  quadam 
cupiditate  turpiiim  voluptatum :  Quee  enim  eousequen* 
iia ,  inquit ,  ut  inter  fornieationem ,  et  immunditiam  , 
et  turpiludinem  ,  et  stuttiloqwum ,  et  scurriiitatem  , 
mediam  avaritiam  extraordtnarie  posuerit  {  id  esl, 
peccatis  luxnri»  auiiumerarit )?  Uuod  argumentuin 
probare  videtur  eodem  modo  dehere  aecipi  illo  ad 
Golosseiises  loco ,  qui  bic  explicaiur. 


m  COLLATIO  m.  ^  DK  CASTITATE.  874 

deli  tenaciute  coDsenrat  Cliristi  praecepta  postp(H  A  CAPUT  iV. 

Dit  y  idoiolairiae  crimen  incurrit ,  amorem  scilicet         Quod  ad  obiinendam  cailimoniw  puritaiem  non 
mteri»  mundialU  dim»  pneferen»  cliariuti,  •^fi^^  ^^^^  ^^^^  inuntio. 


CAPUT  lU. 

Di  mortilicatione  fomicationii  et  immundiUm. 

Sl  ergo  multos  lU  pro  Cbristo  suas  vidimus 
abjedsse  •  subsUntias,  ut  non  solum  possessionem 
pecuniamm ,  Tcrum  etiam  desiderium  de  cordibus 
eonim  in  perpetuum  probemus  abscissum ,  couse- 
quens  estot^  eodem  modo  etiam  fornicationis  ardo- 
rem  exaiingui  posse  credamus.  Neque  enim  rem 
impossibiiero  Apostolus  cum  possibili  conjnnxisset » 
sed  Dtraque  sciens  esse  possibilia ,  pari  modo  mor- 


Certos  tamen  esse  nos  convenit»  quod,  licet  om« 
nem  continenti«  districtionem»  famem  scilicet  ac 
sitim»  vigilias  quoque  et  operis  jugiiatem,  atque 
incessabiie  subeamus  ^tudium  leciiotiis ,  perpetuam 
umen  castimoniae  puriutem  borum  laborum  merito 
coniingere  nequeamus,  nisi  in  bis  jiigiter  desudantes 
expertentiaB  magisterio  doceamur  ^  incorruptiouein 
ejus  divine  gralis  largiiate  concedi.  Ob  boc  sane 
Bolummodo  se  unusquisque  infatigabiliter  in  hU 
exercitiis  perdurare  deberecognoscai,  ut  per  illorum 
afllictionem  misericordiara  Domini  consecutus  de 
impugnaticine  carnis  ac  dominatione   prjepotentium 


tiflcanda  decrevit  (CoUue*  m).  Etin  Untum  beaius  £  vitiorumdivinomereaturuunereliberari,  nonquod 


Aposiolus  fornicaiionem ,  sive  immunditiam,  de 
nostris  membris  exstirpari  posse  confidit,  ut  non 
solum  mortificari  ea ,  sed  ne  nominari  quidem  in 
nobis  debere  pronuniiei :  Fornicaiio ,  inquiens ,  et 
omnii  immundUla  aul  avaritia  nec  nominetur  in  vobi»  , 
aut  turpitudo,  aut  $tultHoquium ,  aut  scurrilitai ,  qutt 
ad  rem  nonpertinet  {Ephet.  v).  Quae  eiiam pari  modo 
pemiciosa  esse ,  etaequali  nos  a  regnoDei  exdusione 
depellere,  edocet,  dicens  :  lllud  autem  tcitoie  ^  quo- 
niam  omnis  (omicator ,  aut  immundus ,  aut  avarut , 
quod  e»t  idolorum  tervitui,  non  habet  hceredilatem 
in  regno  Chriiti  et  Dei  (Ibid.),  Et  iterum ;  Nolite 
errare;  neque  fornicarii ,  neque  idolii  iervieutes,  neque 
aduiteri^  neque  mollei^  neque  maiculorum  concubi- 


adepturum  se  per  illa  confldat  isum  quam  cupit 
inviolatam  corporis  castitatem.  Tauto  autem  erga 
acquisitionem  castimooi»  desiderio  alque  amore 
imflammetur,  quantu  quis  pecuniarum  cupidissimus 
appetitor,  vei  qui  sunima  houorum  ambitione  disten- 
ditur ,  vel  qui  intolerabili  puicbrae  muiieris  amore 
rapUtur,  desiderium  suuro  iinpatientissiwo  ardore 
optat  expleri ;  et  iu  fiet  ut  duin  pro  integritatis  per- 
petuitate  insatiabili  cupidiiate  succendimur,  deside- 
rabilis  despiciatur  cibus,  necessarius  borreat  potus , 
somnus  dentque  ipse  naiurx  debitus  respuatur,  vel 
cerie  ut  deceptor  fraudulentissimus  puriutis,  et 
aemuius  atque  contrarius  castitati,  aitunita  atque 
suspecu  mente  capiatur ,  et  ita  unusquisque  quotidie 


toreo  ,  neque  furei^  neque  avan,  neque  ebrioii^  neque  Q  integrilatis  suae  roatutinus  explorator  effectus  ,   do 


tnaledici ,  neque  rapaces  regnum  Dei  pouidebunt  ( I 
Cor.  Ti).'Dubium  proinde  esse  iion  debet,  fornica- 
tioDia  et  iromunditiae  de  membris  nostris  aboleri 
poeae  conugium,  quandoquidem  non  aliter  ea  quam 
avaritlam ,  stultiioquium ,  scurrilitates ,  ebrieutes , 
ac  furU  ,  quorum  facilis  aropoutio  est ,  mandaveril 
«  abDciodenda. 


collau  sibi  puritatecongaudeat,  eamque  se  non  soo 
studio  nec  vigiiantia,  sed  protectione  Doinini  sentiat 
consecutum ;  ac  tamdiu  iliius  perseveraniiain  suo 
corpori  intelligat  cohaesuram  quamdiu  eam  Dominus 
sua  fuerit  miseratioue  largitus.  Qui  enim  hanc  subi- 
llier  obtinet  fidem,  nequaqiiam  superbum  sapiens 
de  sua  virtute  coufidet ,    «  neque  seductus  longis 


•  Ita  passim  subsUntias  pro  faculutibus  sumit , 
Dt  alibi  notavimos. 

1»  Explicat  quid  sit  mortiflcare  membra  nostra  ^u» 
snut  soperterrain.  Nonenim  ad  boc  sufficit  ab  hujus- 
modi  viiiis  supra  enumeratis  Untuminodo  abstinere, 
aut  ea  jion  ainplius  perpelrare;  verum  oportet  exsor 


ALARDl  GAZi£l  COMMENTARIUS. 

dixerim )  pennii  ad  tam  prtecetium  ccsleiteque  prm^ 
mium  subvolare,  niii  eum  gratia  Domini  de  terrce  coeno 
munere  cattitatii  eduxerit  (Vide  plura  adlib.  ti  cap, 
Hetieu.), 

«  lii  est,  plus  »quo  sibi  applaudens ,  vel  in  se 
gestiens ,  quod  mullo  tempore  pollmus  non  fuerit. 


gentes  eoruin'  moius  ac  desideria ,  veiut  parvulos  |v  Hanc  senientiam  conflrmat  Joannes  Climacus  gradu 

,  atque  ad      1 ,  ubi  de  pollutione  ejusque  causis  agens  :  /n  iitqui" 


Bibylonis,  ipso  statim  in  limine  elidere, 
petraro,  id  est,  Cbristom,  allidere ;  eorumque  occa- 
aioDea  orones  declinare  :  qua  de  re  alias  saepius  egi- 
Eitts.  Non  enim  perfecte,  etquantum  exigit  Apostolus, 
inortiflcainus  membra  peecati,  sinon  ipsa  etiam 
peccatoruin,  praesertim  carnalium ,  desideria ,  licet 
involuiiUrla,  quantum  in  nobtsesi,  exstiiiguamus. 

«  Id  est ,  mortiflcanda ,  comprimenda. 

^  Hoc  saepe  et  variis  in  locis  Inculcai  Cassianus, 
prx*sertini  lib.  vi  Institulionum  cap.  6 :  Revera , 
inquit,  cum  in  omnibut  virtutum  profectibut^  et  cun- 
ctarum  impugnatione  vitiorum  Domini  sit  gratia  atque 
vieloria ,  in  hoc  prcedpue  peculiare  beneficium  Dei  ac 
gpeciale  donum  t  et  Palrum  tententia,  et  experimento 
fmr§ationii  iptiut  manifettitsime  deeUnatur  hit  qui 
utm  meruerint  pottidere,  Quodammodo  enim  exire  de 
eame  ett  in  corpore  commoranlem ,  et  ultra  naturam 
eti  fraaiii  carne  eircunidatum  carnit  aculeot  non  ten- 
fire.  ^t  idcirco  impostibile  est  hominem  suit  ( ut  ita 


dem ,  iuquit ,  ^tft  rudes  imbuuntur ,  tapsus  corporis  ex 
deliciis  maxime  fieri  solei ;  in  mediocribut  vero  etiam  ex 
elatione  animi.  Porro  in  iiis  qui  perfectioni  proximioret 
sunt ,  plerumque  ex  condemnatione  contemptnque  su- 
perbo  proxind.  Et  ruraus  infra  :  Sunt  nonnulli  qui  sola 
ciborum  causa  hujusmodi  bella  adversum  nos  excitari 
atque  obsceni  humoris  profluvium  fieri  putant  alque 
asseverant ;  ego  aulem  extrema  fatigalos  cegritudine  , 
et  ad  summum  jejunantes ,  valide  hujutmodi  aspergine 
fcedari  cognovi.  interrogavi  aliquando  peraptittimnm 
quemdam ,  discretionis  gratia  ornatum  monachum  auid 
de  iis  sentiendum  esset,  mihique  admodum  lucide  6tfa« 
tus  iile  retpondit :  Est,  inquit,  quidem  m  tomnit  quce^ 
dam  teminit  emittio ,  quce  ex  dborum  multitudine  e% 
requie  ett ,  el  aiia  qwe  ex  tuperbia  contingit ;  cum  td» 
licet  diutiut  mundi  a  fceda  hac  respertione  perstitevi" 
mui ,  et  per  hoc  in  tuperbiam  efferimur.  Fit  rurtut 
pierumque  cum  judicamus  atque  cndemnamus  proxL^ 

28 


m  JOANNIS  CA^SIANl  GaLLATK)NE8.  87( 

ob^ceni  liquons  induelis  btandissima  secuniaie  soi-  A  eiione  suttsistere,  nlsi  nsc  «adem  in  li^Mn  ^rtM 


veiitr ,  seiens  iinpuriSBim»  colluTionis  aspergiue  se 

proiinus  iBat^ulandutn,  si  ii«l  paulQlum  quid  ab  eo 

proieetio  dlvtni  dKtceneril ;  ao  ipi*oiiide  pro  perpe- 

tttiiaie  ejus  oum  omni  tontncione  ei  humiliuite  oor^ 

di9  indef«t0is  e$i  ortifiombus  eMovtendum. 

CAPUT  V. 

De  utUitate  impugnatioms  qum  nobis  de  fncentkorum 
miHbus  generatur, 

Vultis  aaiem  capere  super  hujus  rei  quam  diernMis 

Terilaie  evidens  argumenlum,  per  quod  et  h»c  quse 

dicla  sunt,  approbetis,  etisiam  corporis  pognDm, 

qu»  inimica  nobis  putator  ac  noxia  ,  utiiiter  mem- 

bris  nostris  insei^am  esse  doceamini?  Considerate , 

quxso ,  IMos  qui  «  corpore  suiU  spadones,  qu»  prde- 


fuerini  immalata.  Etidcirco  si  carnales  oonoupisctii'- 
lias  de  eordil^ua  Roeirii  desMenHnM  extmdorft  ^ 
spiriiales  In  earum  locis  plantemus  protinus  voluo* 
tates ,  ut  liis  animos  noster  semper  innexus ,  et  lia- 
beatquibus  jugiier  immoreturv  oiiikcobr;i^  pcitsen- 
tium  ac  temporalium  respoat  gaudiorum.  Cuuique 
in  hunc  slaium  mens  nostra  quoiidianis  exercitiis 
erudila  profecerit,  lunc  versicuti  illius  affSeciam 
experientia  docenie  concipiet,  quem  omnes  qufdem 
solila  psaliendi  modulatione  concinimus ,  viriutem 
vero  ejus  non  nisi  pauct  eipertique  percipiunt :  fVo- 
videbam  Dominum  in  contpeclu  meo  semper,  tfuomifiH 
a  dextrii  est  mihi  ne  commwear  {Ptalm.  iv).  ifte  et- 
enini  solus  vim  atque  inteliectum  faujus  canuinfis 
cipue  causa  in  TirtuiibiK  appetendis  desides  reddtit  B  eflicaciter  assequitor ,  qui  perveniens  ad  Istam  de 


ac  lepidos.  Nonne  quia  eorrumpendie  castitaiis  cre- 
dont  se  pcricQium  non  habere  ?  Qaod  tameit  nemo 
jta  proposuisse  me  credat,  utneminem  eorum  peni-^ 
tos  Inverrlri  posse  confirm«m ,  perfecta  abrenuntia- 
tione  flagrantem ,  sed  quia  namram  quodammodo 
suamvincant,  si  qui  forie  eorum  ad  propositam 
perfectionis  paimam  somma  aniini  districtione  con- 
tendant,  eujus  ardor  ac  desidcrium  eum  quem 
semel  aocendcrit,  famem,  silim,  vigilias,  nuditaiem, 
cunclosque  labores  corporis,  non  solum  paiienter, 
verum  eliam  libenter  sustlnere  compellit.  ^Vir  enim 
in  ddloribus  laborat  sibi ,  et  vim  facit  perditionis  suoe 
{Prov,  XVI,  see.  LXX).  Et  iterum  :  «  Animcs  autem 
tgenti  etiamamara  dulcia  videntur  (Prov.  xxvii).  Alias 


qua  loquimur  corporis  atque  animx  puriiatem,  intel- 
tigit  se  eonctis  momeniis,  ne  mrsus  ad  eadem  doTol- 
Tatur,  aDomino  conserrari,  dextrasqoe  saas ,  Id 
est,  operationes  sanctas  ab  eodem  jugiter  cominii- 
niri.  Dominus  enim  sanctis  suis  non  a  sinlstris  (qrTia 
^  nihil  habet  siuistrnm  vir  sanctus ) ,  sed  a  dextris 
semper  assistit;  a  peccatoribus  vero  et  impifs  non 
videtur,  quia  non  habentillasdexteras,  quibus  Do- 
minus  consuevit  assistere ,  nec  possunt  dicere  cum 
Propheia  ,  Ocuti  mei  semper  ad  Dominum  ,  qUoniam 
ipse  eveliet  de  laqueo  pedes  meos  ( Ps,  xxiv ).  Quod 
nuUus  poierii  veridice  proQieri  nisi  qui  universa 
qux  in  hoc  mundo  sunt,  aut  noxia  ,  aut  snperfhia  , 
aut  certe  inferiora  summisTirtutibusjodicans,  otn- 


namque  non  poternnt  desideria  prseseniium  rerum  C  nem  intoitum  snum  ,  omne  studium,  omnem  cnram 
Tel  deprimi  tcI  avelli,  nisi  pro  istis  afrectibns  noxiis  erga  cultmn  sui  cordis  et  castimoniae  deflxorlt  pnri- 
quos  cupimus  amputari ,  aiii  salutares  fuerint  iiiiro-  tatem  ,  atque  ita  mens  istis  exerciiiis  etimata  et  pr^ 
missi.  Nullatenus  enim  Talei  TiTacitas  mentis  absque  feciibus  expolita,  ad  perfectam  corporis  atqne  anima 
aticujus  desiderii  tcI  timoris,  gaudii  Td  mceroris  aiTe-     perTcniet  puritalem. 

ALARDI  GAZiGI  COMMENTARIOS. 


mnm.  Horum ,  inquit ,  generum  duo  contingere  etiam 
infirmis  possunt ;  {ortassis  et  omnia.  Porro  si  quis 
$eipsum  pradictis  omnibus  causis  mundum  esse  conspi' 
citf  hic  ex  hujumodi  tranquHlitate  beatus  est.  Qui 
vero  ex  dcemonum  invidia  id  patitur ,  Deo  id  fieri  ad 
tempus  permittente  fit ,  ui  per  hanc  calamilatem ,  quce 
iine  peccato  esi,  altissimam  tuto  possideat  humilitatem. 
Haec  iile. 

«  idem  exemplum  spndonum,  sive  cunuchorum 
proposuit  abbas  Daniel  collat.  4  cap.  17  his  vcrbis  : 
Jn  his^  qui  spadones  sunt  corpore ,  idcirco  h.uuc  animi 
teporem  vieramque  inesse  deprehendimus^  quia  veluti 
toiuti  ab  nac  necessitatc  carnali,  nec  labore  continentice 
eorporalis,  nec  contriiione  cordis  se  mslimant  indigere : 
et  hac  resoluli  securitate^  numquam  perfectionem  cor- 
dis,  sed  nec  spiritualium  quidem  vitiorum  purgationem 
vd  quterere  in  veritate,  vel  possidere  festinant.  Sic  ille, 
nionachog  tepidos,  ac  torpeutes,  et  in  perfeclionis 
studio  languentes  ac  desidiosos,  spadonibus,  iguavis 
liominibu^,  comparans.  Eodein  pcrtinet  ({uod  scribit 
ioaiinesi^limacus  lococitato:  Qziidam  eos  bealos  dixe- 
runt  eunuchos^  qui  itasunt  genid,  tamquam  violentis- 
iima  carnis  dominatione  Uberatos.  Ego  vcro  eos  maxi" 
me  beatos  dico,  qui  ex  quoiidiana  pugna  eunuchi  fiunt. 
Bi  enim  raiione  veluti  gladio  quodam  abscindere  se  ac 
mutitare  solent. 

^  Textiis  Vulg.  :  Anima  taboran^s  laboratsibi,  quia 
ccmpuiit  eum  os  suum  (Prov.  xvi). 


e  Yujgata  lectio  (Proo.  xvii)  :  Anima  satiata  ealea" 
bit  favum;  et  anima  esuriens  etiam  amarum  pro  dulci 
sumet.  Ubi  insignis  est  hyperbole  in  Terbo  tatcare^ 
pro  abominari,  aut  fastidire.  Constat  Tero  haec  sen- 
tentia  duplici  adagiu,  ipsa  experientia  satis  noto. 
Monet  porro  Cnjetanus  hanc  senientiam  ad  oninia 
transferri  posse,  quibus  dum  caremiis,  valde  ea  ap- 
petimus;  cum  adeptt  sumus,  facile  fastidimns;  quod 
luse  prosequitur  Janseuius  in  eunidem  locnm. 

d  Similes  sententise  apml  D.  ilieronymum  fre- 
quentes,  ut  in  Kzechielis  cap.  xli  :  /n  saneto  viro 
utrumque  dextrum,  utrumque  perfectum  egt.  In  Eccie- 
^  sinst.  c.  X  :  Justus  sinistram  non  habet :  scd  totum  in 
eo  dexirum  est.  Rursns  iii  cap.  t  Maithaci  *  Ptrcusta 
dextra  nostra  non  jubemnr  sinistram  prcebere,  sed 
atteram;  lioc  est,  atteram  dexiram.  Jushis  enim  dni-' 
stram  non  tiabet.  lu  Psaimum  xc  :  Dextra  saneli  dirt- 
tur;  sinistra  non  dicitury  sed  tatus  pro  sinisira  nomi^ 
natur,  Son  enim  poteral  jnstum  esse,  utjustus  haberei 
sinislram.  Qui  te  percusserit,  inquit,  in  dextram  ma" 
xitiam,  prcebe  ei  et  alteram.  Non  dixit :  et  sinutram, 
Non  enim  est  sinistra  quce  pra^etur,  sat  aexftra 
attera.  Ergo  simpiieiter  dico,  auoniam  justus  duaa 
doxtras  habet.  Denique  et  ille  Aod,  qui  scribiiur  im 
Judicum  iibro,  propterea  duas  dextras  Irabere  dicftar^ 

ijuia  iustus  erat,  et  interfedt  illum  pinguufsimum  regem 
Judic.  iii) 


871 


CAPUT  YL 


C0LLAT10  XIL— DE  CASTITATE.  878 

A  conLerat^  et  confringat  artna^  ei  ituta  eomburat  tgui 


Quod  paiUntia  ardorm  {ornicaiiOHii  ex$tinguat. 

Qji^ntnAi.eoim  q^\&  Ui  leniuie  ac  paileoiia  cordiy, 
Untum  in  corporis  puriuie  proHciei;  quaDtoque 
lon^ius  iracundix  propulerit  passionem,  unto  ca&ii- 
taiem  lenacius  oblinebit.  Non  enim  astus  corpuris 
declinabit,  nisi  qui  aiiimi  moius  anie  conipresserit. 
Quod  apertissime  SaWaiorls  nostri  ore  laudau  beati- 
tudo  defitofai:  Beati  «li/ai,  ^tmam  ij^i  posvde- 
bunt  «  terram  {Matth,  ix).  Non  er(;o  aiiter  nostram 
possidebimus  terram,  id  est,  non  alias  ditioni  nostxae 
rebellis  hujus  corporis  terra  subdetur»  ^  nisi  mena 
nostra  prius  fuerit  palicntiae  lenitate  fundata;  nec 
poterit  quis  adversus  c$irnem  suam  insurgentia  libi- 
dinis  beUa  comprimere,  nisi  prius  armis  mansuetu- 


( P$aL  xLv),  illo  scilicet  quem  venit  Dominus  miitore 
super  t^rrpim,  et  arcu^  eii^^  et  ainia  coqfring^t 
quibua  advefsus  eum  nequitis  gpiriialea  diebMS  ac 
nociibus  dimicantea  ignitis  conHgpbant  «or  ejus 
jaculis  pastiomim.  £t  iu  cvqi  eufn  Donunns  coiae- 
rcns  belU  ab  omnibus  ificenii?orw  «stibua  libisra- 
jit,ad  illum  puriutis  perveoielsutuin;  ut,  4epo- 
aita  confusionev  qua  «emetipsnm,  id  eat  camem 
8uam,dum  impugnaretnr,  liorrebat,  lacipiel  ea, 
veiut  purissimo  ubernaoilo  delectari.  JSon  enim 
accedent  ad  eum  mala^  et  fiagelium  non  approfnmfuor 
bit  tabernaculo  (^u${P$al.  xc);  ad  illud  sciiicet  pro- 
pbeiicum  patieuUae  virLule  perveniena,  ut  maiiaueta- 
dinis  meriio  non  modo  suam  baereditet  lerram. 


dinis  Instrualur  :  Man$mti  enim  po$$idebunt  terramt  B  verum  eliam  delectetur  in  muUiiudine  paci$  {P$aU 


et  inhabitabunt  in  $(ccutum  $(bcuU  $uper  eanu  Hanc, 
inr]uam,  terram  quemadinodum  obiinere  possimus, 
idem  Propbeta  in  consequeulilujs  psalmi  ipsius  edo- 
cet  :  Ex$pecta  Dominum  et  cuetodi  viam  $ju$t  et  exat- 
iabit  te^  ut  hcereditate  capia$  terram.{P$al,  xxivi). 
Constat  ergo  ad  posiiessionem  terrae  istius  lirmiter 
obiinendam,  neminem  posse  couscendere,  nisi  ilios 
lantum  qui  per  iromobilem  patientiaB  lenitatem  vias 
Domini  duras  ac  praecepta  ^ervantes ,  de  ceeno 
carnalium  passionum ,  cxtrahente  eodein«  fueriut 
exaluti.  Man$ueti  ergo  po$$idebunt  terram^  et  non 
solum  possidcbunt  eam,  sed  etiam  delectabuntur 
m  mutiUudine  pacis  {Ibid.),  qua  nemo,  in  cnjus  carne 
adhuc  bella  concupiscentia)  susciiantur,  stabililfir 


xxxvi).  Ubi  auiem  adhuc  superesi  soliicitudo  certa- 
jiiinis,  pacis  esse  non  potest  mnltiiudo.  Non  enim 
ait,  Delectabuntur  in  pace,  sed  In  muttituditie  pacii. 
Pcr  quod  evidenter  osteuditur,  iu  efricacissimam 
medicinam  cordis  esse  paiientiam,  aecundum  iliud 
Salomouis  :  ^  Man$uetu$  vir  cordi$  e$l  medicu$  (Proti. 
xiv) :  ui  nonsolum  ira^t  Ui<»titiae,  aoedisR,  cenodoxiae, 
supei  biae,  verum  etiam  libidinis  omniumque  pariter 
exstirpet  fomiiem  viiiorum*  ^  in  lomganimitM  enim 
(ut  aitSalomon)  pro^perita^  regibu$  (Prov.  xxv). 
Nam  qui  mitis  semper  aique  traBquillus  est,  nec 
iracundix  perlurbatione  succendiiur,  nec  acediae 
alque  trisiitiae  angore  consumitur,  nec  cenodoxiae 
vaniiaie  disiendiiurynecsuperbiae  tumore  susioiliiur. 


perfrueiur.  Necesse  est  enim  infesiari  eum  durissi-  ^  Pax  enim  multa  ditigeiiUbu$  nomen  Doinini,  et  non 
mis  dxmonuu)  praeliis;  ei  i^niiis  luxuriae  jaculis  sao-  e$t  ilti$  $cafidalum  {P$aL  cxvni).  Ei  ideo  noo  imme- 
ciatum,  a  terrx*  su^e  possessione  devolvi,  dooec  riio  prouuntiatur  «  Melior  patiens  viro  fofti;  et  qui 
Dominus  auferat  betta  u$que  ad  finee  terrce  ejue^  areum      continet  iramt  capienle  urbem  { Prov,  x vi).  Hanc  igiiur 

ALARDI  GAZJSl  COMMEMTABIUS. 


•  Terram  eodem  modo  interpretatur  D.  Bernardus 
pro  carne  nostra  {Serm,  i  in  fe$to  omnium  Sancto- 
Tum) ;  (|uara  dicimur  possidere,  dum  eani  per  conti- 
nenfiae  donum  in  nostra  potesiate  et  sub  ratlonis 
imperio  continemoft :  Hanc^  ait,  terram  corpu$  uo- 
$irum  intetligo :  quod  $i  po$$idere  vutt  anima,$i  regnare 
de$iderat  $Uper  membra  $va,  nece$$e  e$t  tu  sit  ip$a 
mrru,  et  $uperiori  $uo  $ubjecta ;  quoniam  tate  inveniet 
inferiue  euum^  quatem  $e  exhibuerit  $uperiori.  Arma' 
tur  etrim  creatura  ad  ulciscendam  $ui  injuriam  Crea- 
tori$.  Et  ideo  noverit  anima^  ques  rebeltem  $ibi  invenit 
earnem  euam^  $e  qnoque  miuu$  quam  oportcat  $uperi0' 
ribus  pote$tatibtt$  e$te  $ubjectam;  mansuescat  ipsa,  et 
humilietur  $ub  potenti  manu  Dei  Alti&$imi;  subjecla 
$it  Deoj  et  hi$  pariter  quibu$  vice  ejus  habet  obedire 
prcelati$^  et  continuo  corpus  $uum  inveniet  obedien$  et 
$ubjectum. 

^  C»ssianu.s  tib.  vi  cap.  nliimo  intcr  aiia  media 
quibus  perfecta  possit  cordib  ct  cerporis  pnritas 
acqtiiri  ;  Jugi$  humitita$,  inquit,  ac  palientia  cordi$ 
adhibenda  perpetuo  e$t,  atque  inienta  adver$u$  iram  et 
eceteras  pa$$ione$  per  diem  cautio.  IJbi  enim  furori^ 
ineederil  viru$^  [ibidini$  quoaue  nece&se  e$t  incendium 
penelrare.  Quantum  vero  au  superandas  carnis  ten- 
taiioiics  el  continentiam  servandam  conferat  pntien- 
ii.T  excrciiium,  docet  n.Hieronynjusinsigni  exeniplo 
ciijusdam  adolescentis  .religiosi,  in  episi.  ad  Rusti- 
cuin  nionachum  (Epi$t'.  4),  id  enarrans  his  verbis  : 
Dieam  et  atiud  quod  in  jEgypto  viderim.  Grescue  ado^ 


te$cen$  erat  in  ccenobio^  qui  nulla  obstinentia ,  nutla 
ojoeris  magniludine  [lammam  poterat  carnis  exstinguere. 
Hunc  periclitantem  Paler  monasterii  hac  ar4£  servavit. 
Jmperat  cuidam  viro  gravi  ut  jurgii$  atque  convicii$ 
insectaretur  homincm,  et  po$t  irrogatam  injurlam  pri- 
mus  veniret  ad  queritnomam.  focati  tesles  pro  eo  lo- 
quebaniur  qui  contumetiam  fecerat,  Ftere  itte  contra 
mendacium;  nuttus  atius  credere  veritati ;  solu$  Pater 
defensionem  sw.m  catlide  opponere,  ne  abundantiori 
trislitia  absorberetur  frater,  Quid  mutta?  ita  annue 
dtictus  est :  quo  expteto,  interrogatus  adole$cen$  $uper 
cogUationibu$  pri$lim$ ,  an  adhuc  motesiice  atiquid 
J)  sustineret?  Papce !  inquH^  vivere  mihi  non  Hcet,  et 
fornicari  tibeat  !  Ita  S.  Hicronymus. 

^  \U  Grxce  :  itfa\iB\jp.og  hnip  tapiiae  ioitpoQ.  Ve- 
rum  baec  sentcnlia  in  vuig.  cdilione  non  iia  expri- 
initur,  sed  ejus  loco  bubeiur  :  \ita  carnium  sanitae 
cordis  {Prov.  xiv).  Quani  ChaJdoius  interpres  iia 
reddidit :  Qui  dividit  iram  cordi$  $ui^  medicina  e$t 
carni  eju$. 

^  lu  ex  Graeca  versione  Septuaginta :  Iv  fiax^o6uut« 
sOoStM  ^viksvfyi.  At  vulgaius  interpres  vertit :  Pa^- 
tientia  lenietur  princep$.  Cbaldaeus :  In  paticntia  $pi' 
ritu$  tactaiur  princeps. 

«  Textus  Viilg.:  Metior  est  patiens  riro  forti;  et  qui 
dominatur  animo$uo,  expugnatore  urbium  (Pr.ov.  xvi). 
Quod  eleganter  expressitPoeU  (Ovidius)\o^  ver&u: 

ForllQr  est  qui  sOi  qiiam  qui  fortiasiwa  vincit 
Moenia. 


m 


JOANNIS  CASSIANI  COLLATIONES 


pacefm  AotkC  firmam  atque  perpetuam  obtmere  me-  A  necesse  esl  eum  iQsequalitatibus  isiii  freqiieniiiis 


reamur,  muliis  necesse  est  nos  impugnationibus 
attentari.  Frequenterque  nobis  esi  versiculus  iste 
cum  gemitu  lacrymisque  repetendus,  Miier  faetu$ 
$um  et  afficlu$  $um  u$quequaque,  tota  dte  contri$tatu$ 
ingrediebar^  quoniam  lumbi  mei  impleti  $unt  illu$iO' 
nibu$,  ei  non  e$t  $anita$  in  carne  mea  a  facie  iras  tuee^ 
non  e$t  pax  o$$ibu$  tneie  a  fade  in$ijinentuB  mem  ( P<. 
xxxTii).  Tunc  enim  competenler  haec  et  in  veritate 
deflebimus,  quando  post  longam  puritatem  corporia 
nostri,  sperantes  jam  carnalla  nos  omnimodis  eva- 
sisse  contagia,  stimulos  carnis  ob  elationem  cordis 
adversum  nos  rursum  sentimus  insurgere,  vel  certe 
ad  fallaciam  somoiorum  impuritas  nos  pristinae  col- 
luvionis  aspergit.  Cum  ergo  coeperit  quis  diutuma 


erudiri,  quoadusque  per  Dei  graiiam  confirmatus  in 
illa  quam  appetit  puriiaie  efficaciter  dicere  merea- 
tur :  Ex$pectan$  exepeetavi  Domtnaim,  et  reepesdt  me^ 
exaudivit  preeem  meam,  et  eduxit  me  de  laeu  mieeriee 
et  de  luto  feBci$^  et  $tatwt  eupra  petram  pedee  meoa,  et 
diresit  gre$$u$  meo$  {P$at.  xxxix). 

CAPUT  VIL 
De  differentn$  et  gradibue  caeiiUUk. 

*  Multi  sunt  enim  casiimoniae  gradus,  quibus  ad 
illam  inviolabilem  conscenditur  puritatem»  quos  liGet 
nec  perspicere,  nec  enuntiare,  ut  dignum  est,  virtus 
nostra  sufficiat,  tamen  quia  series  narrationis  expo- 
scit»  secundum  niediocritaiem  experienti»  oostrae 


cordis  et  corporis  puriiate  gaudere,  necesse  est  ut  B  utcumque  proferre  tentabimus ,  reservantes  per- 


dum  se  credil  ulterius  jam  non  posse  ab  illa  since- 
rilale  devolvi,  intra  semetipsum  quodammodo  glo- 
rietur,  el  dical :  Ego  dvd  in  abundantia  mea,  Non 
movebor  in  asternum  (P$aL  xxix).  Sed  cum  utiiiier  a 
Domino  subrelictus  [Lip$,  in  mafg,  sibi  relictus^  vel 
subito  relictus]  illum  purltatis  statum  in  qno  sibimet 
confidebal,  senserit  perturbari,  seseque  in  illo  spi- 
ritali  videril  litubare  successu,  recurrat  protinus  ad 
illius  integritatis  auctorem,  et  agnoscens  infirmiu- 
lem  suam,  confileatur  et  dlcat :  Domxne^  non  in  mea^ 
$ed  tft  tua  voluntate,  prce$titi$ti  decori  meo  virtutem. 
Averti$ti  faciem  tuam  a  me,  et  factu$  $um  conturbatu$ 
{Ibid»).  Illud  quoque  beati  Job  :  Si  lotu$  fuero  qua$i 
aqui$  nivi$,  et  fuUerint  velul  mundi$$im(e  manu$  mew^ 


fectiora  perfectis,  nee  praejudicantes  his  qui  fenren- 
tiore  slndio  puriorem  castimoniam  possidenteft . 
quanto  majoris  induslriaesmil,  unto  etiam  perspi- 
caciae  vigore  praecellunt.  Proinde  sex  gradibus  licet 
multa  a  se  invicem  subUmitaie  disUntibus,  fastigia 
castiutis  praecMsa  disiinguam,  iu  ut  mediai  quae- 
dam.  quae  umen  multa  sunt,  praetermttum,  qaomai 
subtilius  iu  humanos  subterfugii  sensus,  ut  eam  nee 
roens  insplcere ,  neque  proloqui  lingua  praevaleat, 
quibus  sensim  casliutis  ipsius  perfeciio  quotidianis 
profeciibus  adolescit,  secundum  simililudinem  nam- 
que  corporum  terrenorum,  quae  singnlis  diebus 
insensibiliter  sui  capiunt  incrementa,  et  ita  dum 
nesciunt,  ad  pcrfectum  habitum  provehunlur,  animfle 


tamen  $ordibu$  intingen$  me^  et  abondnabuntur  me  C  quoque  robur  et  maiurilas  castitatis  acquiritur.  Pri- 
vettimenia  mea  (Job  ix).  Quod  lamen  is  qui  suo  vilio  mus  itaque  piidicitiae  gradus  esit  ne  vigilans  impu- 
se  in  sordibus  lingit,  non  poiest  dicere  suo  Creaiori.  gnaiione  carnatl  mouachus  elidatur.  Secundus,  ^  ne 
Donec  ergo  ad  perfectum  puriutis  sutum  perveniat,     mens  illius  volupUriis  cogiutlonibus  immoretur. 

ALARDI  GAZi£l  COHMENTARIUS. 

•  Sex  gradus  castiutis  disiinguit  hic  abbas;iis     seu    imaginatione  rei  venereae  nasciturv  quaeque 

umen  omissis  qui  inter  eos  velul  intermedii  subtitius     roaxime  vigei  in  hoc  peccaio,  dicente  apostolo  Jaco- 

el  particularius  distingui  possent,  Joannes  Cliinacus      bo  :  UnH$quitque  tentatur^  a  concupi$centia  $ua  abeira- 

tres  Untum  gradus  sive  ditferentias  constituil,  quos      cltit  et  iHectu$.  Dmde  concupi$c€ntia  cum  conceperii^ 


vocat  initiuni,  medium  ,  et  fineni :  im'ltttm  ,  inquit 
{Gradu  15),  ea$titad$  e$t  eogitationibu$  $ordidi$  non 
acquie$eere,  atque  per  intervatta  temporum  ob$ceno 
tiquore  iUo  $impticiter  et  ab$que  uUa  imagini$  iUu$ione 
retpergi ;  m^diiim  vero  naturalibu$  motibu$  ex  repletio' 
ne  ciborum  advenientibu$  ab$que  imagin\bu$  inquietari^ 
iia  tamen  ut  ad  fluxum  ueque  ilti  non  perveniant ;  /Snti 


part(  peccatum^  elc.  (Jacob,  i).  Neque  enim  solum 
aclio  exlerna  ab  iuierno  desiderio  in  eo  distiu- 
guilur  de  quo  Christus  ail  :  Qui  viderit  mulierem 
ad  concupi$cendam  eam ,  jam  m(Bchatu$  e$t  eam  in 
corde$uo  {Matth.  v);  sed  eliain  ipsa  delectatio,  quae 
dicltur  morosa  el  venerea ,  cum  obleciatur  aiiimus 
cogiiatione  lurpi ,  censetur  morUlis ,  eiiam  si  opus 


autem  mortificarecorpu$/jam  antea  mortui$  cogitatio»  ^  ipsuin  respuatur.  Id  saiis  clare  docel  D.  Augustinus 

ilpU  casii- ^  lib.  XII  de  Trinitate  (Cap.  12):  Nec^ane^  iiiquit. 


n\bu$  $ordidis,  etc.  Porro  nouest,  eivul^ 
talis  divisio  a  D.  Ambrosio  tradiia,  in  virgTnalem,  vi- 
diialem  et  conjugalem  :  Docemur  ^  inquit  (Lt^.  (/« 
yidui$),  tripticem  caiftlattt  e<se  virtutem^  unamconju- 
gatem^  aliam  viduitati$^  tertiam  virginitati$,  Non  enim 
uliam$ic  pradicamu$,  ut  excludamu$  alia$:  $ui$qui' 
biuqne  profe$$ionibu$  i$ta  eonducunt.  In  hoc  Eccle$iai 
opulen$  disciptina,  quod  quo$  praferat  habet,  quo$ 
rejiciat  non  habet ;  atque  utinam  habere  numquam 
possit,  Ita  igitur  virginitatem  prtedicamu$ ,  «I  vidua$ 
non  rejiciamu$;  ita  vtdua$  honoramus^  ut  $uu$  hono$ 
conjugio  re$ervetur, 

^  Qnsin  periculosum  ac  perniciosum  sitvoluptariis 
seu  libidinosis  cogiutionibus  immorari,  easque  ani- 
mo  fovere  (unde  et  morosae  vocantur  a  mora  vel  im- 
niorando),  haclenus  saepe  et  variis  in  locis  ex  docirina 
SS.  Patrum  ostensum  est.  Prima  siquidera  castiiatis 
ac  pudicitiae  corruptela,  ei  primum  luxuri»  fomen- 
(ttm  est  ipsa  delecutio  moroaa,  qu«  ex  cogiutione 


ctim  $ota  cogitatione  men$  oblectatur  iUiciti$ ,  non  ^- 
dem  decernens  e$$e  faeienda;  tenene  tamen  et  vo/miu 
libenter,  quce  $tatim  ut  atti^erunt  ontmum  (id  est,  su- 
periorem  rdtionem)  re$put  debuerunt^  negandum  eet 
e$$e  peccattm,  Esse  vero  peccatum  morliferum  ma- 
nifeste  indlcat  verbis  scquentibus,  cum  ait:  Neque 
enim  $icut  in  itii$  duobu$  primi$  homimbtu  per$onam 
$tutm  qui$que  portabatt  et  ideo  $i  $ola  mulier  cibum 
edi$$et  illicitum,  $ola  tUique  morti$  $upplicio  pleciere- 
tur :  ita  dici  poteet  in  uno  hondnCt  $i  detectationibus 
itliciti$  a  quibus  eontinuo  se  deberet  avertere^  cogitatio 
tibenter$ola  pa$catur,  nec  facienda  decemat  mala  ;  $ed 
tamen  $tiaviter  in  recordatione  teneantur^  qtiaei  mulie^ 
rem  sine  viro  po$$e  damnari,  Abtit  hoc  credere  :  h:c 
quippe  una  ^er$ona  e$t,  untu  homo  est,  tQtu$que  da^ 
mnabitur ,  iit<t  hae ,  ^tia;  stite  vo/ttti(a/e  operandi^  $ed 
tamen  cum  voluntate  animum  tatibue  obtectandi^  solims 
cogitationi$  $entiuntuf  e$$e  peccattt »  per  Mediaiori^ 


881  GOLLATIO  XII.  —  DE  CASTITATE.  88i 

Tertliif ,  iM  famineo  nM.I«iiidter  ad  eoneapiscentiam  j^  puro  cerdis  eontempletQr  intaitn ;  nlhilqae  amplioi 


motentnr  ntpeela.  Qaartns,  *  ne  tigllans  tel  sim- 
plieem  camls  perferat  motnm.  Quintas»  ne  cam  me- 
moriam  generationis  hnman»,  ?el  traciatas  rstio 
vei  necessius  lectionls  ingesserit,  sabtilissimus 
mentem  YOluptari»  actionis  persiringat  assensus; 
sed  velut  opus  quoddam  simplex  ac  minisierium 
humsno  generi  necessario  contribuium,  iranquillo  ac 


de  ejus  recordatlone  concipiat,  quam  si  operaiio- 
nem  laterum,  tel  cojuslibet  alterius  ofBcin»  menta 
pertractet  Sezius  casiimoniae  gradus  est,  ^  ne  jlle« 
cebrosis  phaniasmatibus  feminaram  vel  donniens 
illudatur.  Licet  enim  hanc  ludificationem  peccaio 
esse  obnoxiam  non  credamus,  concupiscenti»  tameu 
adhuc  medullitus  latilantis  indicium  est.  «  Quam  ta- 


ALARDl  GA^I  COMMENTARIUS. 


^aUamremttantur.  Quibus  terbis  aperte  docetcon* 
sensum  in  deleciaiionem  esse  peccatum  mortifernm, 
utpote  propter  quod  toius  homo  sit  perdeiulus  ac 
damnaiidus ,  nisi  per  gratiam  Mediaioris  fuerit  re- 
inissum.  D.  idem  Gregnrius  in  Pastorali  (Part*  i , 


Ex  kig  coUigitur^  oportere  a  pmitentibug  omnia  pecca- 
ta  mortalia ,  quorum  poit  dHigentem  tui  diseusnonem , 
con$cientiam  fiabent,  in  confetsione  recemeri^  etiamei 
oceuliiuima  iUasint^et  lantum  advenuiduouliimaDe' 
catogi  praicepta  commissa,  quce  nonnumquam  animam 


il),  ubi  doceteum  qui  hujusmodi  deiectationlbus,  ^  gramus  utucxant^  et  pericuioiiora  sunt  iiiquain  nmni- 
etiam  absque  proposito  0()eris,  inquiitalur,  non  esse      feno  admitluntur.  Et  paulo  post :   Verum  cum  um- 


idoneum  ad  offerendum  Deo  sacrincium,  aut  ad  alie 
na  peccata  diltienda ,  per  modum  scilicet  inierces- 
sionls  aut  satisfaciionis ,  ut  patet  ei  verbis  ipslus ; 
haud  obscure  significat  peccatnm  esse  moriiferuin. 
Sed  ipsura  suis  verbis  praestat  audire  loquentein  : 
PonderoiUieity  inquit,  qui  turfriludinem  non  exercet 
opere ,  Acd  tamen  ab  hae  eogitatione  auidua  iine  mo- 
deramine  gravatur  in  menie;  qui  nequaquam  quidem 
ueque  ad  opui  nefarium  rapitur,  ted  eiue  animui  volu» 
ptate  luxurios  iineullo  repugnationii  ohnaculo  detecta- 
lur.  PonderoiUi  ergo  ett  qui  toiit  cogitationibui  ad 
laeelviam  defluens  pondue  turpitudinii  geitat  in  eorde; 
et  quamvii  prava  non  exerceat  opere ,  ab  his  trnnen 
non  evetlitur  mente.  Quisquis  ergo  quolibet  horum  vitio 
subigitur,  panes  Domino  offerre  prohibetur  ;  nec  profe- 
cto  aHena  diluere  (id  est,  eorum  yenlaiu  a  Deo  impe- 
trare)  peccala  vaiet  is  quem  adhuc  propria  devastant. 
H»c  D.Gregorius.  Huc  etiam  spectat  illa  D.  Ilierony- 


versa  mortalia  peccata^  etiam  cogitationis^  homines  irm 
/llios  et  Dei  inimieos  reddant,  necessarium  esl  omnium 
etiam  veniam  cum  aperta  et  verecunda  confessione  a 
Deo  queerere.  Itaque  dum  omnia  quee  memoriet  occuf" 
runt  peccata  Christi  fideies  confiteri  siudenty  proculdth- 
bio  omnia  divinag  misericordiiB  agnoscenda  exponunt  : 
qui  vero  seeus  faeiunt  et  scienter  atiqua  retinent,  nihil 
diviwB  bonitati  per  sacerdotem  remittendum  propo' 
nunt  :  si  enim  erubetcat  aegrotus  vulnus  medico  dete" 
gere^  quod  ignorat  medicina  non  curat, 

'^  Quatenus  haec  et  alia  his  similia  vera  sint  et 
quoinodo  intelligeiida,  vide  eiplicatum  ad  lib.  ti 
Inst.  cap.  10. 

^  Ita  Cassianus  lib.  vi  cap.  10  :  PerfectcB^  ait,  po- 
ritatii  hoc  erit  evidetn  indicium  ac  plena  yrobatio ,  si 
vel  nutla  imago  illiciens  quiescentibus  notis  et  in  so  - 
porem  laxatis  oeeurrat ,  vet  eerte  interpellans  nultos 
concupiscentiee  motus  valeat  excitare,  Licet  enim  ad 


migravis  etaeutasenientiaiPeril  etmente  virginitas;  G  pUnam  peccati  noxam  talis  commotio  minime  reput^ 

et  alibi(Eptsi.i)  docet  monachosiEgyptios  operibus 

manaum  tantopere  insudasse,  non  tum  propter  victus 

necessitatem,  «luam  propier  animse  saliitein ;  ne  mens^ 

ail»  pemieiosis  cogitatiombus  vagaretur,  Huc  pertiiiet 

iiia  Joannis  Glimaci  {fJbi  supra)  distinctio  a  Patribos 

accepta  :  Plerique  Patrum,  inquit,  discretionii  gratia 

tnaxime  imignes  ,   aliud  definiunt  primum  impetum  , 

aliud  in  cogitando  moram,  aliud  coniensum,  aliud  ca* 

ptivitatem,  atiud  luctam^  et  aliud  eam  quas  passio  sive 

perturbatio  in  animo  dicitur  :  impetum  enim  illi  beati 

esie  aiunt  noiionem  iimpticem  sive  imaginem  eujuicmn* 

que  rei  cordi  recenter  injectam ;  moram  vero,  cum  quis 

ei  imagini,  iive  cum  paaione  aliqua ,  sive  prmter  pae» 

sionem^  immo/ratur ;  consensum  vero^  nutum  atque  m- 

ciinationem  animm  ad  eam  imaginem  cum  votufftaie ; 

eaptivitatem  vero,  viotentam  inviti  cordis  abduciionem 

sivejugem  ad  qumcumque  ingressum  atque  opUmi  nostri 

status  exterminium;luctam  vero  esse  difimunt,  cum  pari 


tur^  tamen  necdum  perfeetm  mentis  indicium  est^  nec 
ad  purum  exeocti  vitii  manifestatio ,  cum  per  fallaees 
imagines  hujusmodi  operatur  illusio.  Et  rursus  cap. 
22  :  Mens  aum  adhuc  dormiens  imaginum  visione  cfe- 
luditur^  noverit  se  needum  ad  integram  perfeetionem 
castitatis  excoctam,    * 

c  D.  Basilius  lib.  de  Institutis  monachorum  (Cap, 
^5)  praemissa  hac  interrogatione :  Vnde  nocturnm 
phantasim  inhonestm  et  turpes  aeddunt  nobis  ?  ita  re- 
spondet:  Veniunt  quidem  hmemaxime  ex  diumis  ant- 
mm  motibus  et  actibus  indigms  et  incongruit.  Si  enim 
vaeet  in  judicHs  Dei^  exfurgatur  anima  per  meditatiO' 
nem  iegis  divinm  et  siudium  verbi  Dei,  ibique  si  indesi* 
nenter  se  occupet  semper  requirens  et  serutans,  talia 
habebit  etiam  somma.  Cassianos  itidem  lib.  vi  Inst. 
(Cop.  il)  eiplicansex  quo  vitio  illusio  nocturna  pro- 
cedat:  Qualitas^  inquit,  eofitationum^  qum  distentioni- 
bus  diei  negligeniius  custodituT^  probatur  quiete  noetur" 


virtute  ffugnatur ,  et  sponte  sua  quisque  vet  superalur  j^  na.  Et  idcirco  cum  intercesserit  aliqua  talis  t//iisfo,  non 


vel  vincit.  Pauionem  autem  eam  propriam  esse  dicunt^ 
qumtempore  longiore  in  animo  vitiosius  insedit  eumque 
pro  sui  consuetudine  in  suum  habitum  transduxit :  adeo 
tci  9ua  sponte  pronriaque  votuntate  ad  eam  currat.  Ex 
his  omnibut  gradibut  prior  quidem  tine  peccato  eet ; 
seeundus  non  ita ,  sea  cum  atiquo  peccalo  esi;  ierUus 
vcro  pro  certantium  colligilur  staiu :  porro  lucta ,  vel 
coronm  vel  tuppticii  causa  est,  Capiivitas  vero  aliter 
orationis  tempore ;  aliter  prmUr  orationis  Umpus  JU' 
dicalur;  atiter  item  in  mediis  atque  in  omnibus  malis 
cogitutionibus  mstimatur.  Sed  passio  sane  in  omnibus 
absque  ulta  controversia  vel  dignm  pmnitentim  vet  futuro 
cruciatui  subjecta  est.  Haec  ille ,  passionem  hoc  loco 
longe  aliter  u^urpans,  quam  comniuniter  lamatheo- 
logi^  quam  aphllosophissoletaccipi.  Passioneu)  eiiim 
iriteHigit  habilum,  seu  propensionem  ad  acius  libidi- 
nis,  u«u,  et  consuetudine  confirmaiam,  iiiex  ipsius 
descriplione  intelligilur.His  demuni  accedai  deflnitio 
concilii  Trideulini  (Sess.  ii,  cap.  5),  in  hicc  verba  : 


culpa  iomni  eredenda  est^  sed  negtigentia  temporis  preS' 
cedentis  et  manifestatio  morbi  tatentis  intrinueus; 
quem  non  primitut  noetit  hora  pariurHt ,  ted  intimit 
animm  reconditum  fibritad  eutit  tuperfieiem  iomni  re- 
feetione  produxit^  arguent  occuttat  eetluum  febret  qunt 
per  totum  did  spatium  noxiit  cogitationibus  pasti  eon" 
traximus^  etc.  Grenorius  Nyssenus  fib.  de  Opificio 
hominiscap.  15;  Est  et  atiud  somniorum  genus  quod 
pro  morum  cujusque  varietate  formatur.  Sunt  enim  alim 
hominis  fortis^  alim  limidi  imaginationes  noctumm^  alia 
teatperantiSy  alia(jue  intemperantissomnia:  alia  homini 
avaritia  inexplebtU,  aiia  Uberali  per  somnum  objiciun- 
tur,  Atque  visa  hmc,  nequaquam  mens^  sed  expers  illa 
rationii  a/fectio  informat.  Nam  ifuibus  quis  assuevit 
diurno  studio,  eorum  in  somniis  ettamsimulaaa  fingii. 
Gregorius  Nazianzenus  in  carmine  de  vita  sua : 

Visa  etenim  coras  refenint  Docturna  diurnas. 
Subscribuni  ettam  ethnici  scriptores.  Nara  Plato  In 


m 


JOANNIS  CASSIANI  COLLATIONES 


m 


CAPUT  YIII, 


men  illusioirem  diversis  moclis  constat  accjdi^re.  NanikA 

secunduro  illiun  usum ,  quem  TJfplan^  exe^Cfipe  vel 

cogitare  consueverat ,  etiam  dorq[iien9  Housquifliqae 

tentatur.  Aliter  enim  falluntur  hi  qui  carqaleni  co- 

pulam  norunt;  aliter  qui  feinipea^  sunl  confimi^tionis 

experies.  Hi  enim  sicut  simpticipribus  a^c  purioribus 

somniis  inquietari  solent,  ita  etjai;n  faciliore  diligentia 

ac  minore  possunt  labore  purgari.  Illi  autem  sordi- 

dioribus  magisque  expressis  phantasmatibus  inudun- 

tur,  donec  paulaiiqi  secundum  mensurameastitatis, 

ad  quam  ujiusqttisque  comendii,  inodium  illius  rei 

qunm  volontarlam  ante  senliebai,  mens  etiam  somno 

snpita  Teriatnr  ,  illudqae  ei  quod  foriibus  viris  pro 

suinmo  l;iborum  stipendio  repromitdtur  per  propfae- 

tam  concedatur  a  Domino  :  et  arcuniy  et  gladitttn,  et 

bellum  conteram  de  terra  vestra,  et  dormire  vas  faciam  B  et  incuria  juventutis  invectum  ,  velut  insyector  et 

fiducialiter  {Ose,  ii) :  et  ila  demum  quis  ad  illam 

heaii «  Sereni  paueorufnque  stmMium  virarum  perve- 

niet  puriiaiem.  Quam  idcirco  a  prxdictis  sex  casii- 

monloe  gradibus  sequestravi ,  quia  non  solum  possi- 

deri ,  sed  eiiam  credi  non  nisi  a  rarissimis  potest. 

£t  quia  id  quod  illi  specialiier  dlvini  muoeris  largi- 

tate  collatum  esi,  proponi  ad  generaiis  praeceptinion 

potest  rormam»  scilicet  ut  eo  usque  mens  nostra  ca« 

stitaiis  ipsius  puritaie  formetur,  ut  etiam  ipso  natu- 

rali  motu  carnis  emortuo,  illum  obscenum  liquorem 

omnino  non  proferai*  Opinionem  sane  qHoruokdam , 

quam  super  hac  carnis  colluvione  detininnt ,  silere 

non  dcbeo,  qui  dicunt  ^  non  idcirco  eam  dormienii- 

^us  evenire,  eo  quod  eam  producai  fallacia  somnio- 


Quqd  ((^  naj^ura  cmli^tU  el  effeaitu^  e/|^  t^esfm^i 
tractare  non  pifisint, 

Sed  hi^o  s^qsciper^  el  probare.  et  utrum  posivbilia 
an  impossibilia  aint »  ce^o  examine  defiaire  poienl 
i^eJOOto ,  nisi  per  e^perie&tiam  loBfam  et  puritaicm 
cordia»  °  ad  conHnia  cariiis  ac  spiriius  verbo  Domifii* 
dirigente  pervenerit.  De  quo  beatus  Apostolus :  Vi" 
m>xr,  fnqnit,  »ermo  Dei  et  eficax  et  penetrabilior 
omni  Qi^adio  ancipUi,  eip$riin§fitt$  utqits  addiwu^mm 
animef  ae  spirittu ,  oampagum<in^e  ac  meduUamm, 
et  discretor  cogitationttm  el  intentionum  cordis  {Hebr. 
iv).  Et  ita  inter  iiiorum  quodammodo  terniinofrcol- 
locatosT  quid  bumana  con^uoni  necossario  sit  atque 
inevitabiliter  attributum,  quidve  consuetudine  vitiosa 


arbiier  justti  tnHinaiioDe  discerAet,  ae  loptr  eer 
effectu  atque  natora  non  falsis  vulgi  opinioniboff  ac- 
qiiiescet,  sed  puritatis  modum  cerla  experientiAsu^e 
libra  et  justa  oxaminatMMie  perpendene,  ^  neqtMH 
quam  illorum  decipietur  errore  ifur  negligentfse  »to 
viilocrebrioribusquam  naturacompellit,  egestionibus 
eordidati,  de  naturaii  coDditione  causanlur.  Cumqne 
609  cohstetinferrepotiiis  vim  naturie,et  eitorqiiere 
ab  ea  pollutionem  quam  ipsa  non  ingerit,  interope- 
raniiam  suara  ad  nccessitatem  carnie»  imuioedejtti 
referunt  Creaiorem,  proprias  cnlpas  ad  uaturae  infa* 
miam  tran&rerentes.  De  quibus  in  Proverbiis  elegao- 
ter  exprimilur,  «  Insipientia  viri  corrumpit  uaaa/tie, 
^um  autem  cautasur  in  corde  $uo  {Provepb.  xi!C,  tee. 


^m,8ed  potius  qiiia  redundantia  humoris  illtus  G  LXX).Posircmosi  quis  buicasseriioninosirseflJem 
aliquas^in  sgrotanii  corde  fingat  iileccbras.  Denique  derogare  voluerit,  qu»so  ut.  iiouaHte  pracjudicata 
aiunt  quod  illo  tempore  ^  quo  non  inquieiat  illa  con*  nobiscum  opinione  disceptet,  quain  disolplintBr  hnjus 
creiio ,  quemadmodum  fluxus  ejus,  ita  eilam  iHosio  gnscrpiat  inslituia.  Cumquc  haec  perpaucis  mensibtis 
conquieseat;  ijla  qua.  tradiiur  moderationo  servavexit»  profecto 

ALARQI  GA2^1  G0MM£NTAR1US. 


Timaeo  dicit  somnia  esse  vi|^iias  dannieiilimn ,  spes 
TerO  somnia  liigilaiitium,  utrefiert  D.  BaaiHu^  epist. 
19  ad  Naziaozen.  Aristetelea  vero  lib.  i  Bttiic.  cap. 
15  dicit  proborttTO  hominum  meiiora  et  pacatiora 
esse  SMoinia,  improborom  Dioleata  ei  dira.  PtUra 
'Vide  apud  P.  Martlnuitt  Deiriiiro  in  Adagiaiibu^  ad 
cap.  V  Proveib.  el  aped  Itacrobriiim  i«  somnio  Sci- 
pionis,  cap.  3. 

«  De  abbatis  Sereiii'  ptritafte  slnffnlari  et  castimo- 
nia  egit  Caasianua  collaiioiie  7  capite  i  et  2,  ubi  ttsec 
inter  alia  de  eotien:  Gui  ntpfa  omnes  virtute»  quce 


ftdste.  Curit  vero  ullra  nwdttm  appetrtu»  gulm  in  sn^ 
mendh  atimentis  rapitur  atqne  idcirco  humorum  rece^ 
ptneula  gravrmtnr^  fiabet  inde  animus  aliquem  reatum^ 
non  tamen  wsqiie  ud  proftrbitionem  pncipicndi  sacri 
fkysterii  vd  Missarnm  sotemma  celebrandi,  etc.  St 
ffero  ex  turpi  coyitaiiojte  vigitantis  oritur  iilnsio  dbr- 
thientfs ,  patet  animo  suus  reaius.  Videt  enim  a  gua 
ritdice  fnquinatio  Hia  proeisserit ,  qni  qnod  coqitavit 
sdens^  hoc  pertulit  nesciens,  Hed  pensandian  est^  ipta 
cogitatio  utrum  in  suggestione,  an  drtectaiiofte  ^vel^ 


quod  majns  est^  peecaii  consensu  acciderit.  H*C  6re 
non  solum  i/t  a^ttt  gestu  vel  motibus,  sed  ettam  ih  ipso  ^  gorius,  et  quac  sequunlur  alibf  commodius  el  oppolr- 
vultu  per  Dek  graiisun  vefuigebanij  iia  «*l  petuiiari  be-  "  itiiiius  recitanda. 

neficio  danum  casiitatis  infitswn,  ut  jam  se,  nec  ipsis         "  Hoc  est,  ad  lerminos  el  limilfes  urribsqnift  cognn- 
-...•^^      #      lu      z       ^^:^  z      ::      f  ..!.-•  scendos  et  retinendos,  verbi  Dei  ductu  pervenerit;  et 

quM  cuique  proprium,  consentaneum  et  tribueudujD 
apioverit. 

<*  Carpit  errorem  quorumdam,  qui,  cum  ex  negli- 
gentla  aut  culpa  sun  pollutionem  incurrant,  eam  (a- 
men  non  suo  vitio,  sed  naiurae  imbeciliiiati  ascribunt 
et  iniputant,  non  slne  injuria  Conditoris.  Cacteram 
constat  pollutionem  nOcturnam  non  raro  dormieuti- 
bus  cx  iialurae  innrmitatcaul  rednndnntiahumorum, 
absque  ulla  culpa  coniingere,  quemadmodum  supra 
ex  I).  Crcgorio  ostcnsuni  est. 

«  il;)betur  hsec  senientia  in  Crscco  non  xviii  cap* 
Provei  biorum,  ul  noiai  Ciaconii  ediiio  Lugdun.,  sed 
XIX,  ubi  vulgaia  versio  :  Sluttiiia  hominis  supplantat 
gressus  ejus^  et  contra  Dominum  fervet  animo  suo^ 


quidem  ntUu/ralibus  inoenHvis  inquietari,  vehn  sopore, 
seutiret, 

^  Puiiuiio  et  illosta  nectuma  ,  qnibus  er  cansis 
proveniai,  prceter  ea  quai  hacienus  ea  de  re  dicta 
eunt,  docetotiaiiiarbbasTbeonas  collatione 22,  qnse 
de  nocturnis  illuaionibos  inscriDitiir.  Cni  consenta- 
nee  scribit  D.  Gregoriua  ad  quaestiones  Augasthii 
episcopi  iia  respondens  {Qumst,  i2):  In  itlusione  no- 
eturna  vatde  necessaria  est  discretio  qua  subtiliter  pen^ 
tari  debet  exquareaceidal  menti  dormientis.  AHquan- 
do  enim  ex  erapuia^  atiquando  ex  naturce  superfluitate 
velinfirmitate  ^  aliquando  ex  cogilatione  contingit,  Et 
quidem  cum  ex  natura:  superfluitate  vel  infirmitate  eve- 
Rerti,  omnimode  hmc  iitusto  non  est  timenda^  quia  hane 
^  fintmtis  nesciens  pertutisse  fnagis  doiendus  est  ifuam 


m 


COLLATIO  XH.  -  DE  CASTITATE. 


S86 


hTc  (|Qtt  (fhtirrm  T«mp6t«rit  pi^lmre  {tidicio.  G«te' 
rtim  fmstra  deeojaftlibet  artis  ne  (Ksciplimflrte  e«n- 
(endit,  qiHsqals  non  priiijt  omllfa  f(m  ad  consuni- 
nmtionem  ejvs  pertinent,  smnin#  rueril  stndlo  ae 
virtaie  seeiaMis.  Vehil  si  verbl  gratia  simitfcodinem 
mellis  ex  tiltteo,  M  rursofm  ex  eo,  Blcot  etiam  ex 
rapiiani  \\n\^t  8emini>btfS  lenissiml  oiei  llt(|Oorem 
produei  poise  conllrmem  (  Vide  Ptin.  /f6.  rr  c,  7, 
ir  li^.  XX  e.  4  «f  «/t6f );  si  qnis  tiomm  penitas  igni- 
roB  ■ssisist,  nonne  eontra  rernm  natamm  iioc  esse 
eoMKimaBs,  lae  telui  aperlissfmi  aoctorem  mendacii 
deridebit  ?  Gul  si  ego  testes  innnmeros  qoi  b»c  seet 
Tidtsse,  et  gustasse,  et  fecisse,  testentur  exhibearo ; 
mionem  tnsnper  aiqne  ordinem  qno  iltfle  species, 
▼el  in  olei  pinguedinero,  vel  in  mellis  dulcedinem 
Uansformenlar,edisseram;  Hlc  aatem  in  staltissimse 
pmoMlonis  ob«iinatione  persistens,  negct  ab  IIHs 
ieniiiiita  qvldqoam  te!  dulcedinis  vel  plngtiedinls 

ALARDI  GMJEl 
*  Niidam  scmcet :  de  qua  nudatione,  seu  corporis 
ttodi  iMctvit  Ml  cuiloM  inspectiotie,  caslitaiis  ei 
pudiciii»  culloribtis,  prsesertim  religiosia,  sumroo- 
pere  cavenda,  audi  D.  Bcrnardum  noii  minus  gravi- 
ler  quam  religlose,  nec  mitms  sulilililer  quam  ele- 
ganler  disserentem  {In  traetat.  de  Ordinevitee)  :  A«- 
dire,  iaquii,  ^ttin^  iwpetit^  pudorinmximo  est;  videre 
tero^sl  quid  Itujutmodi  accidat^  guanti  horrorig  e^t? 
Quod  ergo  in  altis  displicet,  nunKjuid  pvtest  m  teipso 
non  ditpHcere?  Nec  ip$a  nmura  nos  abter  docet,  ^ftim 
perfectequidem  omnes  partes  nostri  corporis  ejpticatU^ 
ut  et  necessitati  consuleret^  et  gratiam  veuustaret ;  sed 
tamen  eas,  qua  decori  ad  aspecium  forcnt^  in  quibxis 
form<g  apex,  quasi  in  arce  quadam  iocatus,  et  figurcB 
suaviiasj  et  vultus  species  emineret,  operandique  usus 
isset  pttratior,  otvias  atque  apertas  retiquit.  Eas  vero 
fn  qntbttt  esset  naturale  obsequium  i\ecesdta:is,  ne  de- 
forme  sui  prcebercnt  spectaculum,  partim  tamquam  in 
fpso  emendavit  atque  abscondit  corpore^  partim  itocvit 
alquettiasit  legcndas.  Nonne  igiiur  ipsa  natura  magi^ 
ttra  fit  rerecundia?  Cujus  modcitia  id  quod  in  hac  cor- 
90ri»  nostri  fabrica  abditwn  reperit,  opcruit  et  texit 
(Virf«  Pererium  tib,  vi  Comment.  in  €enes.  c,  5  et  tr). 
Ergo  naturiB  opifex  tic  nostrce  studuit  verecundiof,  sic 
decorum  ittud  et  honesfum  in  nostro  custodivit  corpore, 
ut  ductut  qtiosdam  atque  exitus  cnnicutvrum  nostro- 
rum  post  tergumretegaret  attjue  ab  aspectu  nostro  aver- 
(eret,  ne  purgatio  ventrit  vti^um  octuorum  offenderet. 
De  (fuo  pulchre  Apostotus  :  Qucb  videntur,  inquit,  cor- 
porit  nohtri  membra  infirmiora  necesfiaria  ttint;  et  quce 
putamus  ignobiliora  mewbra  corporit  csse,  eis  abun  - 
dantiorem  honorem  circvmdamus;  et  quee  inhonesta 
nostrasunt^  abundantiorem  honesiatem  habent  (II  Cor. 
xii) .  Etenim  imitationenaturai  industria  auxit  iiratiam, 
ut  non  tolum  abscondamus  ab  oculis^  verum  etiam  quce 
ttbscondenda  accepimus^  eorumindiciaususqucmembro' 
rtim  »ua  appellatione  iudicare  indecorum  putemus.  De- 
nique  ti  catu  aperiantur  hce  partet,  confuudUur  vcre- 
cundia;  ti  ttudio,  imptidentia  ojstimatur.  Cum  igitur 
in  quibtudam  humanis  membris  tania  sit  deformitas  ut 
nominari  magna  sit  inverecundia^  heu  quam  turpes  itti 
tttnt  et  qnam  impudentes  qui  lias  secreias  partes  corpo- 
fit  non  sotum  desiderantet  cernunt^  sed  eiinm  sfudiose 
tangtmt !  Pudet  me  ac  pinet  iltorum  facta  rclcrre,  iit 
quibus  regnat  sodomitica  lilido,  quibus  sic  iratus  est 
heut^  ejusque  justo  jtidicio  traditi  sunl  in  reprobum 
tensum,  ut  masculus  in  masculum  ttirpiiudiacm  ope- 
retur.  Nonne  detenores  brinis  sunt  effecli  animalibus^ 
quibus  non  est  intellectus  ?  Si  enim  Cham^  qni  nuda" 
tum  patrem  risit,  in  filio  maledictus  esi,  qna  isti  niale- 
diciione  ferienturqui  desidcrio  peccandi  suani  alhrum" 
que   turpitudinem  detegere  non  erubescunt  ?  ijtinam 


A  posse  prodoci  *  neime  nagfs  nolMHla  eti  irmkhabi- 
Ks  entt  pervieiiiN|«e  eonlieDtao,  quim  seriiMBii  mei 
tef itae  lrridMda,<|o» moUoroiii  ac fiMiuoitesiiom 
gravitaie,  ei  evidiBBiibos  docameatis,  el  ^aod  kis 
BifTplius  est)  eBperienlia  prebatione  folcilar?  Et 
ideo  qoisqafB  »d  itloaB  poriiallf  stBtOBi  jligi  eofdis 
tntemlene  pef^enerii,  ul )am,  nMMe ab  taijoi  paaBlD- 
nls  triillaitone  penitas  absoloia,  per  soporem  CBro 
ejus  velut  redundantlam  superflul  tmmorls  expellat, 
condilionem  modumque  nalunc  certissime  deprehea- 
dit,et  ita  cum  expergefactus  iiivenerii  carnem  suam 
post  ionga  tempora  se  inscio  atque  ignoranie  pollu- 
tam,  tum  demum  de  naturali  oecessiia.te  causetur 
ad  illuin  sino  dubio  perveniens  staLum,  \xi  t^is  inve- 

S  niatur  in  nocte  qualjs  in  die,  talis  in  leclo  qualts  in 
oratione,  taiii  soIms  qiulk  Urbie  boBiiaiim  ctroom- 
septus.  Poslremo  ut  numquam  se  talem  •  secrelus 

COMMENTAniUS, 

vidcrent  quantumflaffitiitfalibus  Deumoffendnnt  /H:ic- 
loiius  divus  Hernofdiis.  EaBidem  puto  ob  cau^am, 
nuditatis  sciiicei  ifVMunioiaoi  ot  pericuium^  D.  Ilie* 
ronyiitus  in  epistola  ad  LxMntn  cie  fnsiitutione  (iliae 
{Epist.  7)  :  Jlff/ii,  inquit,  omnino  aduUa  virgine  tava- 
era  dispticent^  quee  seipsam  debet  erubettere  el  nudam 
videre  non  poiest,  Si  enim  tngitiit  stjejuHiit  macerat 
corpus  et  in  lerritutcm  ledigit,  si  ftammam  libidinis  et 
incentiva  fcrventis  cetaiis  exstingncre  cvpit  continentice 
frrgore,  si  appetiHt  tordibue  turpare  ff^tinmt  natnratem 
ptUcliritudinem^  cur  e  contrario  batneorum  fomentit 
sopiiot  ignes  sutcitat?  Eodcm  etiain  spcct;in(  hacc 
Joannis  (Ilimacl  ssepe  citati  verba  {Cradu  ifj)  :  Con" 
suetttdo,  inquit,  esl  da^mrni  eos  qm  in  ecrtamine  tunt 
eonstituti  (td  eal,  ascetie,  slve  nin»iacbi)  quique  toti- 
tarinm  viiom  delegernnt^  toto  niatiffnitattt  suce  impetu^ 
otnni  studio  ctartey  omnl]ne  tentatione  et  astu,  ad  ea 
vitia  qucs  prmer  naturam  snnt  iwpetlere,  eo*que  am- 

P  pfiui  opp>'gnare.  Unde  et  hi  (fui  nnmquam  cum  feminit 
degunt,  cum  nulla  hujusmvdi  concupiscentia  umntur^ 
se  tjcatos  purani^  ignorantes  tniseri  quod  ubi  majori  m- 
tentus  est,  iflic  minore  opnt  non  ett.Duabusreor  ex  eau^ 
ris  homicidee  (id  esi,  damones) itH  atque  mittrrimi  in 
hit  qum  prteter  nirturam  tttni  msxrme  ojrpugnare  not 
miseros  a^que  vastare  consueverunt,  et  quia  ruitnt  mate- 
fia  ubique  prompta  ac  parata  tit,  et  quia  knic  teettri 
ttipplrcium  graviut  debetur.  fiovit  quod  dictum  ett  (/» 
Vitis  Pajrnm,  lib.  v,  libeiio  8  novce  editionis),  jutenit 
iftequiprii'sonagrisimperanSj,ad  extremuv'  a  spiritna'' 
fibus  el  fwvissimis  onogris  miserabitiifr  dejecttte  atque 
ittusus  est ;  ei  qui  pridie  coelesti  nutritbatur  pane,  po^ 
ttremo  tanto  ac  tom  singutari  munere  priratut  ett ;  quod- 
que  mirabilius  est^  post  poenitentiam  suam  amarissime 
higemiscens  prceccpior  noster  Antoniut :  Coivmma^  tn- 
quit,  magna  cccidit,  neque  tanten  rnince  iltiut  reserant 
modum.  Sapientissime  enim  noverat  fomicationem  esse 
quce  corporatiter  sitieatterius  corporit  junciione  admit' 
tereiur.    Ett  quippe  in  nobis  mort  qwedem,  ar  ruince 

D  perniciet,  quam  in  tiobit  ac  nobiseum  temper  ctrcum- 
ferimut,  injuventutemaxime;  quam  eanidem  scripturee 
tradere  ausus  non  sum.  Coutinuit  enm  manum  meam 
13  qui  ait  (flphes.  v)-:  Quw  enim  in  occulto  a  quibus- 
dam  fiunt,  turpe  e$t  et  dicere,  et  tcribere,  et  audire. 
Hajc  Cliniacns,  rem  lurpem,  irt  (lecuit,  quti  potuit 
verborum  obscurilate  lcgcns  potius  qoam  rievelans. 
Ca^ieruni,  qui  iegil  inielli|,'at,  ct  qui  habei  aiires  aii- 
diendi  andiat.  P«.rro,  ul  ad  majoreni  hujus  Inrpiiudi- 
nis  horromn  ac  dclcsiaiionem  hunc  iocum  eiiam 
exemplis  illtjslrcmus,  pra'clarum  csi  el  non  lam  ad- 
mirniione  quam  imitalione  dignum,  singularhi  Tcre- 
cundio)  ac  pudicilix  exemplum  qnod  de  S.  Ammone 
live  Ammonio  anacboreta  retuiitAlhanasius  (in  Vita 


887 


JOANNIS  GASSIANl  GOLLATIONRS, 


aspidat,  qotlis  videri  ab  bominibas  erubescit»  oec  A  cio»  ipsius  necessitai  eogit,qa«Sttmas  ut  cum  Tenia 


in  eo  tale  aliquid  ineYiubilis  ille  oculus  [Dtonyi.  add. 
Dei]  deprebendat,  quod  ab  bamanis  aspectibos  velit 
essecelatum:  etita  cum  cmperit  soayissimo  lumine 
caatiiatis  jugiter  delectari»  dicere  poterit  eum  Pro- 
pheta  :  Et  nox  illuminatio  mea  in  deliciis  m«f ,  tfuia 
tmebrtB  non  obicwrahuntuf  a  te^et  no»  mcut  diee  illu-' 
wunabitur  {Hebr,  iv,psa/.cizivni);itctil  tenebrm  ejue^ 
ita  et  lumen  eju$,  Denique  boc  ipsum,  quia  supra 
conditionem  naturae  videlur  bnmanae,  qualiter  obti- 
nnerit  idem  propheta  subjungit,  diceus  :  Quia  tu 
pouedisti  renee  meot  {Ibidem) ;  id  est,  non  industria 
mea  neque  virtute  banc  promerui  puritatem,  sed 
quia  tu  moriiacasii  insiium  renibus  meis  libidlnosse 
voluptatis  ardorem. 

CAPUT  IX. 
Interrogatio  an  eorporii  motum  etiam  dormiente»  poa- 

iimut  evadere. 

Gernianus  :  Perpetoam  quidem  corporis  puritatem 
ez  parte  aliqua  eiperti  sumus  a  vigilaniibus  posse 
per  Dei  gratiam  possideri ;  ei  eommotionem  carnis, 
dtstrictionis  rigore  atque  judicio  resistenie,  vigilan- 
tibus  posse  non  contingere  non  negamus.  Utriim  au- 
tem  et  dormienies  bac  inquietudine  carere  possimus 
volumus  edoceri.  Duabus  namque  de  causis  possi- 
bile  hoc  esse  non  credimus,  quas  licet  absque  vere- 
cuiidia  nequeamus  effari,  lamen  qnoniam  hoc  medi- 


tui,  si  qua  forte  inverecnndius  (uerint  denudata,  sua- 
cipiss.  Primum  ergo  est  quod  per  somni  quietem 
mentis  vigore  lazato  observari  nequaquam  iilius  v»- 
leat  commotionis  obreptio.  Secundo,  quod  etinm 
urinae  collectio  cum  vesicae  capacitatem  quiescenti- 
bus  nobis  indesinenter  confluxu  intemi  humoris  op- 
pleverit,  eiciiet  membra  marcescentla,  quod  etinm 
parvulis  vei  spadonibus  eadem  nibilominuslege  con- 
tingit.  Unde  flt  ut  si  non  oblectatio  libidinis  vuinerat 
mentis  assensum,  ^  confusione  tamen  eam  bamiliet 
turpitudo  membrorum. 

CAPUT  X. 

Respomio  quod  per  $omnum  aeddem  eamis  eommotio 

non  officiat  catUtati. 

B  Cbaeremon  :  Apparet  vos  necdum  verae  castiiAtis 
agnovissevirtutem,  quandoquidem  districtionis  nuxi- 
lio  eam  a  vigilantibus  tantum  creditis  retenuri.  El 
inde  est  quod  poutis  a  dormientlbus,  quasi  rigore 
animi  re&oluto,integritatemnon  posse  servari.Porro 
castitas  non,  ut  arbitramini,  ^  districtionis  praesidio, 
sed  amore  sui  etpropriae  poriiatis  delectaiione  sub- 
sistlt. »  Non  enini  castius,  sed  coniinentia  dicilur, 
ubi  adhuc  ei  allqua  resistit  adversttas  volnptaiis. 
Yideiis  ergo  liis  qui  castiutis  affectuin  per  Dei  gra- 
tiam  meduUitusreceperunt,di8trictionis  cessaiioiieni 
cum  dormiunt  non  obesse,  qu»  ^  inflda  eiiam  yigi- 


ALARDI  GMJEl  COMMENTARIUS. 

S,  Antonii)  :  Necesse  ei  fuit  aliquando  flumen  nomine      Luxuriotus  et  eastus  sibi  repugnant,  Luxuriosi  esi 
Lycum  subilis  aquis  inundatum  transvadere^rogavitque  G  motus  senlire^  et  motibus  consentire;  easti  nee  motus 


Theodorum^  qui  cum  ipso  erat^  uf  paululum  a  suo  u- 
pararetur  aspectu^  ne  nuditatem  corporis  invxcem  uter- 
que  conspicerent,  RecessitTheodorus;  nihilomiuus  ille 
seipsum  cum  nudare  veliet^  erubuit.  Cogitantem  autem 
in  alteram  ripam  virtus  divina  transposuit,  Ita  Deus  et 
casto  ptuiori  et  pudicitics  contuluit ;  et  quam  sibi  grata 
acceptaque  esset^  insigni  miraculo  ostendit.  C  diverso 
auiem  quaniuni  ipsi  dispiiceat  nudaiio  roetnbroruro, 
praesertiin  pudendorum,  et  curiosa  aut  lasciva  sui 
corporis  aut  alieni  inspeciio.docet  S.Prosper  exem- 
plo  cujusdam  puell.e  quam  referi  hac  de  causa  fuisse 
a  daemone  possessam  :  QucBdam^  inquit  {Lib.  de  Di- 
mid.  tempor.  cap,  6j,  juveneula  ancHUe  Dei  habitum 
gestans,  cum  in  balneo  lavanSf  simulacrum  Venerisim- 
pudice  aspiceret  et  seipsam,  eique  se  consimilanSy  do- 
micilium  se  diabolo  prcebuit.  Staiim  ilie  leo  qui  rugiens 
cireuity  quem  quasrebat  invenil,  Meatus  igitur  gutturis 
occupans^  nuihim  cibum  nuilumque  potum  trajiciens. 


sentire,nee  motibus  consentire. Continens  est in  medio^ 
utrobique  sumens  participiumt  cum  aitero  commune 
habens  motus  sentire,  cum  aitero  motibus  non  coruen- 
tire^  etc.  Porro  notandum  ez  D.  Tboma  (i-i,^.  IS5, 
art.  i  et  ^),  continentiae  nomen  dupliciter  accipi  : 
primo  ut  significei  virtutein  quamdain,  qua  quis  ab 
oiiini  delectaiione  venerea  abstinet,  quomodo  passim 
sumiiur  in  Scriptura  sacra,  et  apud  SS.  Paires,  iiec 
diflert  a  castiiaie  :  unde  ei  hac  ratione  tres  conti- 
uentiae  gradus  a  theologis  distinguuntur,  virginalis, 
vidualis,  et  conjugalis,  ut  supra  {Cap.  7)  de  castitaie 
dictuin  esi;  secundo,  ut  significel  firmitatem  aninii, 
qua  quis  resislit  pravis  concuplscenliis,  qu.B  in  eo 
vehemeiites  sunt  :  et  hoc  moilo  accipit  Pbilosophas 
continenliam  in  septimo  Ethicorum  {Interrog.  7  «I 
seq.),  ezmqvLeyocsii  iynpaxston,  Et  hoc  etiam  wodo 
accipitur  conlinentia  in  colialionibui  Putrum^  alt 
saiictus  Thomas,  haud  dubie  hunc  locum  respiciens. 


per  septuaginta  ferme  dies  totidemque  noctesjejunium  tv  D.  Basilius  in  Regulis  fusius  disputaiiscoulhieiiUam 


sibi  diaboius  ex  capto  possessoque  vase  exhibuit.  Haec 
S.  Prosper,  enarrShs  deinde  quomodo  eadem  puella 
a  daemone  liberata  fuerit,  quod  superius  alia  occa- 
sione  retulimus. 

'^  De  hac  membrorum  genitalium  turpitudine  et 
pudore,  ejusque  causa,  vide,  si  lubet,D.  Augusiiuum 
XIV  deCivitaie  Dei,cap.  19. 

^  Districtionis,  id  est,  ausleritatis.  Ita  passim  apud 
Cassianum.  Sed  amore  sui ;  inieiWgo  ipsius  castitatis, 
qu3  per  se  amabilis  est,  juxia  illud  Ciceronis  di- 
cinm  ;  Virtus^  st  oeuiis  cerni  posset^  mirabiies  iui 
amorei  inanimis  hominum  excitaret  (i  Ofic). 

c  Castitateui  a  contineniia  distingui  d<  cuit  itidem 
Cas^ianiis  lib.  vi  cnp.  4  :  Aiiud,  inqiiit,  est  continen^ 
tem  esse,  id  est^  tTXjMrriS;  aiiud  castum,  W,  ut  ita  dt- 
cam,  in  alfectum  integritalis  vei  incorruptionis  transire^ 
quod  dicitur  oyvov.  Cui  conseiitll  D.  Deruardusquo- 
dain  loco  (In  serm.  de  Yerbis  Sap.,  tom.  11)  ita  scri- 
bens  :  Nota  atiud  eue  continentem,  Qiiud  castum. 


pauio  laiius  sumit,  ul  et  abstinentiam  et  temperan- 
tiam.et  caeteras  virtuies  passionum  moderatrices 
complectatur :  Qui  omnibus,  ait,  tfNtmt  sui  afectioni- 
bus  moderatur^  neque  voiuptatum  titiiiatione  permo- 
vetur^  contraque  fortiter  constanterque  adversus  quam' 
cumque  pravam  tibidinem  animatus  est^  hie  perfecte 
continens  est. 

^  Haec  oinisil  Dionysius  parapbrastcs.  Sensus  esso 
videiur  :  Cessatio  sive  interrupiio  solUae  disiriclionis 
et  austeritatis  diurnae  per  soiiinuro  nocturnuin  tion 
officii  dormientibus,  nec  eorum  casiitaii,  dum  car- 
nis  motus  patiuntur  in  somnis,  cum  eiiam  vigitatiles 
hujusmodi  motus  ac  stimulos  patiantur  inviti,  ut  de 
seiiSO  te^tatur  Apostnlus  11  Corinth.  xii.  Unde  eis 
infida  dicitur  disiriciio,  sive  austerilns,  quia  noti 
siaiim  cos  eiiain  vigilantes  ab  omni  tentalione  carnis 
iiberai.  Esl  t^imcn  magnum  discrimon  intcr  hoiui' 
nein  vigilaiilem  ci  dormientem  in  hiijusinodi  illu- 
sioiiibus  et  illecebris  carnis.  Siquideiu  vigiians  cufn 


889  COLLATIO  Xfl.  —  DB  CASTITATE.  890 

kinlibu^  ratione  cerUMidUi  comprobatur.  Quidqaid  A  p^iiirint,  fU%  illU  a  Patr§mioqm  in  cmlU  eil  (Maitk. 


eniiB  esm  labore  conprhnitiir,  temporalesdimictQti 
prastat  indacias,  non  umen  perpeciitm  secariutis 
qaietem  triboit  post  laborem.  Qaidqaid  aatem  pro- 
funda  fuerit  Tirtute  devictom,  absqae  olla  inquietu- 
dinls  snspicione  compoiitum»  jugem  pacis  Tictori 
conferet  irtnitatem.  Quamobrem  donec  puisari  nos 
carnis  commotione  sentimus,  noTcrimus  nos  ad  ca« 
stitatis  necdum  perrenisse  fastigia,  sed  adhue  sub 
inftrmitate  eoolinentiae  consiitotos  praeliis  fatigari, 
in  quibos  necesse  est  dubios  semper  esse  eventus. 
Quod  autem  ineTitabiiem  esse  oommotionem  carnls 
boe  astruere  Toluistis  indicio,quodea  ne  ipsi  quidem 
eonucbi  carere  demptis  genitalibus  possunt,  scien- 
dum  est  •  non  eis  camales  aestus  nec  airectum  libidi- 


xTiii).  Quisquis  ergo  •  intellectaaiis  illius  iacob,  id 
est,  supplantatoris  transeeoderit  gradum^ab  illa 
contlnentlas  collnciatione  ac  supplantatione  titio- 
rom,  obstupefacto  femoris  nerro»  ad  braelis  meri- 
lum  perpelua  cordis  directione  conscendet.  Quem 
ordinem  etiam  beatus  David  iCa  Spiritus  sancti  ta- 
licinatione  distinxil,  in  primis  inquiens,  Nattu  in 
Judma  Deui,  id  est,  in  anlma  quae  adhuc  sub  pecca- 
torum  confessione  retinetur,  Jndtta  enim  confessio 
interpretatur  :  in  Israel  autem,  id  est,  in  eo  qui 
Tidet  Deum,  siTe  (ut  quidam  interpretanlur)  rectis* 
simus  Dei  est,  non  solum  notos,  sed  etiam  raagnum 
est  uomen  ejus.  Deinde  ad  sublimiora  nos  proTO- 
cans,  ac  Tolens  etiam  locnm  ipsum  qno  Dominos 


nis,  sed  solam  utivae  generationis  deesse  tirtutem.  B  delectatur,  oatendere  :  Et  faetu$  e$t^  inquit»  in  paea 


Unde  mauifestum  est  ne  illos  quidem  si  ad  banc  ad 
quam  nos  nitimur  castitaiem,  cupinnt  perTenire»  ab 
bumiliute  et  contritione  cordis  Yei  continentiae  dis- 
trictione  debere  lazari,  licet  nequaquam  sit  discre- 
dendom  minore  ab  eis  castimoniam  posse  labore  ac 
studio  comprebendi. 

CAPCT  IL 
Quod  multum  inter$it  inter  ca$titaiem  et  eantinentiam, 
Quamobrem  perfectio  castitalis  a  laboriosis  «con- 
linentiae  rudimentis  perpetua  tranquillitate  discer- 
nitur.  H«c  est  enim  Tcrae  consummatio  castitatis, 
quae  non  impugnans  carnalis  concupiscenti»  motus, 
sed  toto  horrore  detestanSy  Jugem  atque  inTiolabi- 
lem  sui  retinet  puritatem,  ^  nec  poiest  aliud  quid 


toeu$  eju$t  id  esi,  non  in  conflictu  certaminis  et 
colluctatione  Titiorum,  sed  in  castimoniae  pace  et 
in  eordis  tranquilliute  perpetua.  Hunc  igitur  pacis 
locum  exstinctione  carnalium  passionum  si  quis 
meruerit  obtinere,  ex  boc  quoque  proOeiens  gradu» 
ac  ^  Sion  spiritalis,  id  est»  specula  Dei  consequen* 
ter  effeetus,  erit  etism  babitatio  ejus.  Non  enim  in 
conflictu  continentiae,  sed  In  jugi  Tirtutum  specula 
Dominus  commoratur»  ubi  jam  non  retundit,  non 
comprimit,  sed  in  perpetuum  confregit  potentias 
arcuum,ex  quibus  Tidelicet  adversum  noslibidinum 
quondam  jacula  dirigebantur  ignita.  Videtis  ergo 
quia  iticut  noii  est  in  colluctatione  continenti»»  sed 
in  castitatis  pace  locus  Domini,  iu  etiam  habiutio 


esse  quam  sanciitas.  Hoc  autem  flet,  quando  jam  C  ejus  in  specula  sit  et   contemplatione  Tirlutum. 


desinens  caro  adversus  spintum  concupiscere,  desi- 
deriis  ejus  virtutique  consenserit,  coeperintque  sibi 
iuTicem  pace  ftrmisslma  foederari,  et  secundum 
psalmographi  senteniiam  habiiaTerint  fratres  in 
uiium  (P$ul,  Gxxxii),  illam  reproroissam  a  Domino 
beatitudinero  possidentes  de  qua  ait :  Si  duo  ex  vo- 
bis  con$en$erint  $uper  terram,  deomnirequameumque 


Unde  non  immerito  portae  Sion  cunctis  ubernaculis 
Jacob  praeferuntur  :  Diligit  enim  Dominu$  porta$ 
Sion  $uper  omnia  tabernacula  Jacob  {P$al.  lxxxti). 
Quod  autem  per  hoc  ineTitabilem  esse  coinmo- 
tionem  carnis  asseritis,  quod  urina  cum  Tcsicam 
jugi  inKtillatione  repleTcrit,  quieia  eiiam  suscitet 
membra,  licet  Tcris  sectatoribus  puriutis  td  obti- 


ALARDI  GAZJBI  COMMENTARIUS. 


sii  inteftri  et  liberl  arbitrii,  et  judidi,  si  consentiai, 
uon  babet  quo  excusetur ;  dormiens  Tero,  cum  non 
h:)beat  liberuin  raiionis  u8um,necconsen(ire  potest, 
iiec  dissentire,  proinde  nec  bene  agere  nec  maie. 
Et  ideo  quod  agit  dormien$,  non  imputatur  ei  ad  cul- 


dinem  caeteris  proniores  esse.  Et  D.  Hieronymus  lib.  i 
in  JoTinianum  :  In  tongam,  inquit,  $ecuramque  libp- 
dinem  ex$eetu$$pado.  Quibus  consonat  illa  Salumonis 
senientia  :  Spado  complectene  virginem^  et  $u$piran$ 
{Prov.  xxx).quia  niroirum  nequit  explere  libidinemt 


pam^  $icut  nec  Hlud  quod  agit  furioius  aut  amene,  ait  ^  et  quod  ardenter  appelit  opere  contplere. 

8.  Tbomas  ( i  p.,  ly.  8,  art.  8 ;  M,  q.  454,  art.  6).  ^     »>  Eliam  alibi  {Lib.  ti  ln$t.  caji.  45  el  46)  conleiidit 

Uinc  D.  Prosper  lib.  III  de  Viu  Contemplativa  cap.  6 : 


If  mj,  inquit,  absentibu$  plerumque  imaginibue  deieC" 
taiur^  affecta  camalitet^  ui  nimto  $ordidag  cogitatiom$ 
intentione  defixa^  non  $ibi  imagine$  corporum  videaiur 
amplexari^  $ed  corpora.  Hinc  e$t  quod  ilte  corfiorie 
flrxus^  qui  fit  in  dormientibu$  $ine  culpa^  interdum 
rigiiantibu$  contin^ai  ex  culpa.  Aliud  ewm  est  quod 
in  dormiente  fii^  aixud  quod  vigiiane  facit.  Ibi  naiura" 
liter  plenitudo  humorie  expeliitur^  kic  turpiter  concU' 
piscentia  publicatur.  Sed  heee  concupiscenlia  illis  vigi' 
lantibue  hunc  elicit  ftuxum,  quibu$  per  faeda  colloquia 
sordidum  commoverit  appetitum^  ctc. 

■  De  spa(lonibu-«,  sive  euiiuchis,  fuse  disserit 
D.  Basilius  iib.  tle  Vera  Virginitate,  ubi  iilos  eiinu- 
chos  damnat  qui  tuends  casiiiatis  causa  seipsos  ex- 
secueriini,  ut  Origenes :  ostendittiue  hujusmodi  ho« 
lAines  castr;itos,lieetad  coituui  inhabiles,  majoribus 
luf  uri»  stimulis  agitari  ac  perurgeri,  atque  in  libi- 


Cassianus  casiiutem  ab  Apostolo  designatam  noml- 
ne  sanctificationis  et  sanctiinoni».  1  Thessal.  it  : 
HtBC  e$t  volunta$  Dei  eanctificatio  ve$tra.  Et  ad  Hebr. 
xii :  Pacem  $ectamini  eum  omnibu$  et  $anciimomam^ 
mne  qua  nemo  videbit  Deum. 

•  Deuiraque  nomeuclatura,  Jacob  etlsraelis,  de- 
que  intelleciuali  siTc  intelliKibili  Jacob,  egimus  alio 
loco.  Vide  plura  lib.  t«  de  Incarnat.  cap.  9. 

*  lU  cl  D.  Hieronymus  interpreUtur  ep.  29  :  iu 
Sion^id  e$t^  in  $pecuia,in  tublimitate  dogmatum  at- 
quevirtutum^inanimacretictVi*.  K'  alibi  '.Sion^  qua- 
interpretatur  epecuta,  eo  r/Moa'  in  monte  $ita  w«,  arx 
vocatur  :  reliqua  autem  urbis  pur$  Jeruealem  dieitur, 
qum  priu$  appellabatur  Jebu$  et  ts.alem.  De  Sion  spiri- 
uli  multa  erudite  ct  proliie  Pe!ru'«  Berchorius  iu 
suo  morali  Diclionario,  ubi  inter  a.Ma  signiflcaia  iu- 
terpreutur  Sion  religionem,  sivc  rel/5iosuin. 


991  JOAmm  CASSIANI  COlLATIOmS 

hdiidwn  Mm  MtW;  pr«ja^cet  Ista  oommotioy  qvam  A  bominum  peoitotv  liitl  bi»  ttntdm  qiii  «iperti  uiQty 


ftttc  Bolfl'iiiteHltHtiot  MiM^pepfOpotwvn^cg^ltat 
eiibifaHt;  totemiuiir  ti^iiw  €Wv  qmyd  ii«'ftl  cvmroo* 
Hrftnrifltv  idfviatom  impriMi  fmlMntatf  catiHa'' 
tiirhnpn^ii»,  iftlionmkhi  eiim  mll^prMt«i  ted  ii« 
eum  tnltifimi  quidem  HMmls  riteordatione  se deit» 
tur.  Etidcirooiii  eumflege  inimi  iei  queqne  <ion» 
gfoat  col^pomiisv  etiam  iii>  ipsiue  ftqm  potu  ila  eet 
nlmietee  eaMi^aiidai  uc  huraoris  qooiidiefii'  iH«  co^ 
leetio  priiif  arefactls  inllMne  membrisv  iHnm  quem 
lnevitBbileiiy  putaiia  eorpoHs  itiotum,  non  •olofll 
rftHsBlnliiiff,  terum  eliam  tenlum  reddat  ac  ttipidum 
fl<lti^umqQe  (ulita  dixerim)  i||nem-,  el  ebB(|ue  ul- 
Ifift  aduattonie  ariere  rorantenr  suscitet  flammami 
itfsiar  *  adinlrabiMe  ilHiw  Hosoicae  tisionisv  nt  car<> 


iot«i  qiiie.  Demimm  fideiibnt  auis  adtatf  In  iato  e^ 
niptibiiit  ▼asealo  eonstltotb  ineffabiii  brgiiur  Itbo- 
Faiitase.  Qiiil  Pr6pheta  menfio  puritate  perlasimit« 
tam  ex  sud'  quam  ck  iilomm  peioona  qui  iti  kooc 
ttalom  affectumqod  pevttoiunt^  exdamSTil :  Jfsr» 
epsrii  uta^  thmki^^  M  mimm  meo  eofoelcsl  ilimis 
{PiaL  cxmmi).  Alieqolo  nibil  nofi  oee  magnt  in- 
tbliigitur  prbpheu  dixlsse,  si  alio  cordls  affeeto  vel 
Ai  alils  opMbus  Dei  bm  pionuntiaste  cmdaior. 
Nullus  etenim  est  bomioom  qut  miro  eese  opero 
Dei  etiam  ex  ipsius  creatnm  magnitudlne  iton  *fno- 
scal.  Cseterum  illa  qna  id  saooUs  sois  qoolidiana 
operttione  ditpeosat,  ao  speclali  mnnlflceniia  [Llpt. 
fd  mar^.  magniikentia]  afffuenter  effbndii^  nollos 


Ml  nOllrifii  tobu)r  imiexio  Igne  cii^eomdaia  non  urt-  B  tliw  nitl  anima  perfhieMitagootdt,  quls  ia  tecreto 


tttr  {ikBdif,  m);  trf  ticut  illorura  iriom  joTenimi, 
ij^ibus  ita  rorante  tplrite  fornacis  Cbaldatem  ftamma 
discussa  est,  iit  nec  capillos  eorum  aet  imbriiB 
oder  fgnit  afBaret  (DoniH.  iii);  ut  illod  quodammodb 
qdotf  sanctin  repromittitur  fier  propbeiam,  incipi»- 
iinis  Jam  i»  }m  eorpore  possldero  t  Cttor  ambntatem 
pkf  tifhenl,  ^ort  edhi^ilf^Hf ,  et  fitlmma  non  ardibit  in 
lk  {liii.  tiiiV). 

CAPUt  XIL 

Ih  mff (tliit^iis  (fiiiB  peculiaritir  fn  idnctii  ims  Be^ 
i>peraiur, 

rta|na  ehim  Vere»  ^iquld  mirifica  sunt,  nec  ulli 


eonscientise  sum  ita  est  beoellclorom  ejut  arbitro 
Mngularis,  ut  ea  non  tolom  nullo  talott  tcrmone 
dlssererci  sed  ne  senlo  quldein  et  cogitatlone  eom- 
flecii,  ^m  ab  lllo  ignito  ferrorediscedens,  ad  iatos 
lAateridles  ac  terfenot  intuitus  foerit  dotoluto. 
^  Quls  enlm  in  se  opera  Domlni  ooo  mlretur,  coin 
lusatiabilem  tentris  iligluvimA  et  sumptuosain  gulae 
pemieiosanh|ue  hixin*Uim  Itu  In  se  tMerrt  foisse 
cc^mpfessani;  ut  tix  9pswn  exigoum  ac  tiUttimuni 
dbum  raro  idtltnsquo  perclpifat  T  Quis  non  obstupes- 
CH  ofiera  Dei,  qiii  lllimi  Igne»  libidlnis,  quem  na- 
toralem  antea  et  teiut  MxstingotbHem  osso  civdo- 


ALilRDI  GAZiEI  GGMMCNTARIUS. 


•  Pttlelira  aMe^riavlsiOni^Mdsaicft :  De  qda  legi-  G 
tur  Exodi  iii :  Appartifl  D^mifms  Jl^it  tit  flamma 
i{inii  de  medio  rubi ,  el  widelfat  quod  rubu$  arde- 
ret ,  el  non  comburerelur,  Dixil  ergo  Moy$ei  :  Va- 
ddm,  ei  videbo  ifi$ionem  tmnc  rnhgnaWit  quare  non 
eamburatur  rubu$i 

^  Locus  pulcherrimos  de  admirabili  ditin»  grati» 
efncacia,  prsesertim  in  hominis  mutatione  ac  refor- 
niatione.  Cujus  rei  testerh  graVissfmmh ,  imoio  et 
Memptar  prs^clarltsimum  oabemos  Attgostimrai  , 
qui  qiiod  in  sua  contersione  seu  mutatione  tiue  in- 
stiiueiida  expertus  erat ,  ad  communem  otilitaten 
ita  omnibus  notum  essetoluit :  Retinebant  me  ,  inquit 
{Confe$s.  l.  ttii,  ^.  H>,  mi^  nUgahim,  et  taidimes 
tmiilatum^  antiqumamMmeee,  ei  $ucenfiebant  tfe$ttm 
ifteam  catneam,  et  eiibmurmnrhbmit :  dfmittisne  no$f  et 
a  momento  i$t6  non  erMus  tbatm  iiltra  ih  eitermimf 
Et  paolo  infra  :  Retardabm  me  ctmctantem  dbripere 
atque  exctttere  ab  ei$  ,  et  trdnrHirie  quo  voeaba^;  eum 
diceret  mihi  eensuetudo  tioltnid  :  Putit$ne^  sine  istis  ^ 
po(eri$  ?  Hiec  qnidem  AtitfiiMltins  in  illa  lucta  ei  *' 
grhndf,  iit  Ipsc  af/pe!Iat.  rTxa  carnis  alc  spfrltos.  Ai 
tfbi  di^riiptis  viniiulis  (jofbri^  fencbatuf,  iia  s6  in  6ei 
obseqniuhi  (Oioatifmo  coniuflt,  rii  jam  Htt  ukofreWi, 
nec  aliquaui  spem  saeculThuJos  quaereriil;  quid  in  ^e 
8en8it,qurd  expertus  esl ,  ei  quantum  inuiatus  ab    ' 
lllo?  Quam,  inqult  {Confe$s^  t.  ii  c.  41),  $uave  inihi   « 
eubito  fhctum  e$t  carere  $Vja\fiiat\bu$nugarum,  et  quas   . 
t^tlere  metns  fuerat ,  }'M  dimiti&e  gtiudiuih  erat! 
Ejtcteba^  ehim  eas  ame^tu  vera  et  $unima  Suavitn^,  et  \ 
tntrabas  pro  ei$  omni  $  aaiitate  duldor;  $ed  non  eami  ^ 
et$anauini,  omni  luce^  clarior,  6mni  $ecreto  intetior^  '-: 
omni  honore  $ublim'\or,  $ed  noti  $ubliimbu$  in  st.  Tes-  | 
tatur  hoc  idem  84  proprio  seiisti  et  expcriihr^pto  S,  / 
typrianus   (Ltfcr^  ,1  ^  epht.  2)  qui  utrurtiqtie  l^ltinc 
aiiiini  sui  sUl-jj^p  his  vcibis  describil :  Ego  cum  in  :] 
ten^bn$  aiqu^^fi  cceca  nocte  jacerem^  cumque  in  $ati 
fuelanlts  s^^^uli  nutabnndus  ac  dubiis  ve$tiqii$  obtr^ 


rantibus  ftuctuArem ,  dif-ficHe  prorsus  ac  durun^  pro 
iliis  tunc  tnoribus  opinabar^  quod  in  ^alutem  mihi  di^ 
vina  indulgenlia  pollicebatur,  ut  qui$  rena$ci  denuo 
po$$et ,  corpon$  iicet  manente  compage,  hominem  ex 
emimo  oc  mente  mutaret.  Qui  possibiHsy  aiebmn,  esi 
tanta  eonveruo^  ut  repente  ac  perniciter  exuaiur^  quod 
vel  genuinum  situ  materice  tmturalie  obduruit ,  vel 
u$urpatum  diu  $enid  vetu$tAti$  inatevitf  Atla  hcec  et 
profundapenituS  ratHeetederhnt.  Quando  parcimomam 
di$eet,  qm  eputaribuS  cmm  et  tmrgis  dopibtu  astumni  f 
etqui  pretiosa  ve$te  con$picuu$  in  auro  atque  in  pur^ 
pwra  fulsit,jd  piebeium  $e  ac  $impiicem  cultum  quando 
deponet  ?  Hic  $tipaiu$  clientum  cuneie ,  ftequentiore 
ooitefmfu  offcini  «9001»  k&ne$tmuSy  p<^m  poiol 
€8$e «  citm  $elus  eot.  Tenaeibus  sampm  Hkbabria  ne- 
eesse  ert,  ut  solebati  vinolentia  invitet ,  inftei  superbia^ 
itaeurtdia  inflammet^  ropacitas  inquietet  ^  erudeiitas 
itmutet,  ami^iv  detectet^  ^ndo  prtedpket.  tfttc  ego- 
met  stppe  meeum.  ifam  ul  ipse  quam  piuribus  rt/m 
friori$  erroribus  imptitatus  Senebar^  quibtts  «xot  01« 
po$se  non  crederem  :  $ic  vitiis  adhtereutibus  obseeun^ 
dan$  eram^  et  despermione  meUomm,  muHs  meis  ^ 
veintijatn  proprUt  «t  twrliacoMi,  favsbmn,  Sed  posl- 
iluam  undtrgenitails  ttuttHio^superiorisM  ttAe  detersa, 
inexpiatum  peofus  ac  porion  desiip«r  se  iumsK  infudit^ 
'po$tquam  emiitu$  spirku  hausto  in  novum  me  homincm 
nativitas  seeunda  reparavit^  mtrtim  tn  moditm  proiintfs 
confirmttre  se  dubia^  patere  clausa ,  tucere  ten^osa^ 
facuttatem  dare  quod  prius  difficite  uidebatur ,  gcri 
po$$e  quod  impose^ile  putabatur.  Hiec  «Iff  anter  ct 
multa  alia  D.  Cyprianos  :  qose  e.id6in,  el  in  ^  rc- 
cognoscere  ,  et  de  se  pr»dicare  potest  religiosus 
qnisque.  Nam  quod  1111  bsptismus  prssiitit ,  nubls 
praestai  rcligiosa  professio  ,  per  quain  mundo  ac 
vitae  priori  morimur,  et  Deoao  titse  sprrituaii  nas- 
ciinur,  et*in  iiotam  transformamur  creatnram ;  uiide 
et  professio  alter  Ijsptismus  a  D.  Bernardo  (£4^.  de 
Jhrotpep.  et  Di$pen$.)  ei  tliis  Pairibos  nunco|tatur« 


Ml  GOLLATIO  »1.  -*»BE  CASBTAT&  IM 

bat,  ita  refrigaisse  pertenMrityVt  ne  simplici  quidem  A  liariter  exefceri  mens  sanctoram  omnium  momentis  ^^ 


se  GAF{K>'i»  QM>i!ft  «eotiat  lacitari?  Qoomado  oon  xvh 
tatein  Oopuoi  contremiscat  qiiiiiMe,  cum  bQmiiiea 
quoBdam  dicoA  atque  trucuienios  qui  ad  summum 
iracaiMliaft  ftiroreia  etiam  biaudijisimis  subdiioruny. 
urritabaoto''  obseqpiis,  ad  taotaa  trausisse  Tiderii 
lenitoiea,  ut  uoo  solom  ouliia  ja|o  commoveaoioc 
iiyiuriia,  sed:  etiaoi  oum  iilata  fueirLoi»  suiiBua  m»- 
9naniioiia(e  coopudeaat?  Quis  piaoo  non  miretur 
ojpiero  Dej,  ae  lolo  pro^lamet  affectu  :  Quia  ego  ca- 
^m  foed  magwuB  M  Domifm  (Pio/.  cxixiv);  cwO' 
?el  80«  tel  aiiam  quom^iam:  ex  rapacisaimo  libeta- 
lem,  ex  prodigo  cootiaentem*  ei  superbo  bomilem, 
e&  delicalo  ae  teoe^o  squalidum  birsotumque  per- 
apexorit»  el  egeeiaiem  atque  aiiguaiaoA  prflesentiom 


singalis  ioLoetur,  illam  coelesiem^  inrusiooem  lioiitiad/ 
spirUalie,,  qua  de^ectus  animus  insperati  gauclii  aia-p^ 
criiate  susiollitur  ad  illos  ignolos  cordis  excessue»  ^ 
et  tajpdio^flabilioqaam  iiiaudJta  solalia  gandiorum, 
qutbus  nounumquam  !gna.vis$]mQ  siupore  torpeutes, 
ad  orationem  rerveotissimam,  velut  de  eomno  pro- 
fjfindissimo  suscitamur;.  boc,  inquami  est  gaudlum 
de  quo  B.  Apostolus,  Quod  oeiUut^  inquit,  non  vidit, 
nee  auris  audivit,  nee  in  cor  hominis  ascendit{\  Cor.  ii), 
ejus  scillcet  qui  terrenfs  vitiis  hebetatus  adhuc  bomo 
esi  et  humanis  inhseret  affeciibus»  nihitque  de  istis 
Oei  muneribus  iuiuetur  Denique  idem  Apostolus 
tam  de  se  quam  de  similibus  sibi.qui  jam  de  huma- 
na  conversaiione  disces&erant,  subjecit  dicens^iliro^M 


eiiam  ToloniarieperrerentemrisU  suoi  pro-  ^autemrevelavU  Deu$  p^r  Spiritum  suum. 


feeto  mira  opera  Dei,  qiH»  pecuiioriter  anima  Pro- 
pheta  siariiiamque  ejus  mirificas  eooieoiplatiooia. 
ioluHo  stupefaeto  cogBOseit«  Ista  sont  prodigia  quie 
posoii  Buper  lerran»,  qw  idem  ppaiplieio  coMide*i 
rans,  ad  idmlrationem  eorum  ooifetos  popiilps  ad« 
▼ocat,  dteeo»  t  Fefiffe  ei  videt»  opera  M^  qm  pondt 
prtpdl^  %u$9r  terrm^  anfereni  ^eik  u$^b  ad  finoB 
terree,  mvm  conUttt^  ot  eonfringot  arma^  H  ieuta 
comlmret  iyni  (FM.  ilv).  Quod  enim  nm}us  potest 
esse  pvodiglum,  qttam  snb  momeoto  brevissimo  ex 
rapacissimis  publicanis  apostolos  fieri,  ex  persecu- 
toribus  truculentis  praedicatores  Evangelii  patientls^ 
simooreddiy  ita  at  eamquam  peraequebaniur  fidem 
etiam    effbsione  soi   sangainle  propagsrent?  lato 


GAPUT  Xlli« 

Quod  eoU  qui  estperiuniuir  agnoecoMl  «  duUedAnom 
ca$titati$, 

In  bis  igitur  omnibus  quanto  mens  ad  subiiliorem 
profecerit  paritotem  ,  tanlo  sablimioa  iniueLitur 
Deum  9  ei.  admiratiooia  iatra  aemeiipsajof  potiue 
c^^iet  inoremeoia,  quam  loqaendi  facoiutem  aui 
sermonem  narrationla  ioveniet.  Ui  eoim  vim  laetitiaa 
iMijus  inespertuA  meote  noo  valei  pereipere,  iu 
explicare  sermone  non  valebit  expertus;  tamquam  si 
quis  dulcedinem  mellis  ei  qui  numqoam  quidquam 
dolce  gostATeHl^  velit  sermonibus  enarrare,  profecto 
nec  ille  saporis  illios  soaviiatem  quam  numquam 
ore  percepii  auribus  eapiet ,  oeo  iilo  dulcedinem 


8001  opera  Del  qaae  se  quotidfe  una  cuiu  Patre  ope^  G  quam  gtisius  Totaptaie  oegnovit  TerMs  imterH  indf* 


rari  Fiiius  proiestator,  dicens  :  Paier  meu$  u$que 
kadia  operaimr^  et  ego  operor  {Joan.  v)«  De  istis  ope* 
ribus  Dei  beatus  David  in  spfritu  canens  :  Benedi^ 
etu$f  ioquit,  Domiittts>D€iis  Urael^  t/ui  faeit  mirabilia 
maqnm  eoius (P$,  lixi).  Deietfs  ei  Aittos  propheto» 
Qui  fadt^  inquit,  omnia  h  '  eonvertit  ea  et  trantmtittii' 
innuUuiinmn  umbram  mo9ti$  {Jmo$.  v).  Uasc  e$t  iiempe 
fiMmifalie  dastierm  Eaeeisi  {;Psal.  Lxxvf ).  Do  hae  so« 
lotari  operatiooe  Def  oraf  Propheta  Dofflinnm,  di^ 
cens  :  Confirma^  Deus^  hoc  quod  opefatu$  e$  in  nohh 
(Paol.Lxvii)v  Ei  Ql<pNStern)4lum  iUaa  seereiaa  atqoe; 
akeeoodltae  dlspensatfon^  Del,  quas  Intra  se  peco^- 


care  :  sed  propria  tantum  agnitlone  suavlutis  lllec- 
tus ,  neceose  esi  ul  experti  sapo^is  >ucundilaum 
intra  semetipsnm  solommodb  ueilos  admiretur*  lu 
igitur  qulsquis  in  hunc  quem  nfraedlximus  vlrtutum 
sutum  meruerit  pervenire»  hxc  omnia  qu^e  in  suia 
pecutlarl  gralfti  Domiiraa  optnliair  todta  mente  per« 
lustrans,  horuuique omiiitfmattokiTla  CdlisiderStione 
flammatus»  eum  intimo  cordis  exdamibit  affectu  : 
If Iro  opera  (uo^  Daus^  abapnmm  meo  cognoaetit  ntfmit 
(fsat.  Gxxxviii).  Istod  eitjo  eot  MlralNle  optrs  Dei, 
homioemicameum ,  carnales  affectus  io  carne  posi- 
titm  respolsse ,  ei  in  mnla  rerom*  alque  ioeoreoo» 


ALARDI  QkZAl  COMMENTARIIJS 


■  ¥li1gamTerBlo :  Comermtm  tn  m/ane  tenetras, 
et  dwem  tn  noctem  mutantem  {Amo$  v). 

1»  De  qua  D.  Dernanlos  in  verba  ApesteH  :  tim 

eat  regmmt  A^  eii:A'  et  fom  iR&m,  xii)«  scrtbens  : 

Loquttr\  ati,  quod  escpertu$  wmt,  fnerpmui'  ignorop; 

Anima^  enim  homo  non  percipit  eo,  qutttumt  spiritu$ 

Dei  (1  Cof.  ii).  Humqnid  non  pterumqne  oranfiHt 

tiobis  omnia  vtteerum  suecutiuntttr  occutta  ad  memo^ 

f  tom  goudli  ilHus  quod  e$t  in  Jerusaiem ,  aues  $urswn 

estf  qu$f  est  maier  nostra  {Gat.  iv);  et  lacrfmofum 

unda  vwHus  meditantium  petfundit?  Si  obtUus  favrtt 

ttdj  Jerusaiem,  oMlvioni  detur  dextetu  mea;  adtttBtreai 

lingua  mea  faucibus  meiSf  ir  non  meminero  tui;  sinon 

proposueroJemsalemin  pHncrpio  tmiticBmeir  {Psat. 

I  cxxx).  Vere  in  prindpio  to/tf i> ,  ^iite  pnis  itiie  repo^ 

\  aitns  eai.  Prineipium  gaudii  iHhts^  qnod  hic  quand^que 

'  oentimms  9  stitta  t$t,  guttuta  esi  ^   de  fiumino  itto 

'  fU$cenden$  ^  cuju$  impetue  tcBiilicat  Civitaiem  Dei 


(PM.  xlt). 

«  De  hac  castiutis  dotcodtoo  et ioemidiiate  egreglo 
S;  Epbrero  Syrus,  qoasi  in  ejas  adiairotione  deftxiis  : 
]>  0  cnttiia$i  inqOit  {In  $erm:  decasiitauyy  mater  ditoo^ 
Itentt,  et  angeticet  vitm  ratiol  0  aasiitao,  qua  mmdo 
^s  eorde^  et  autei  gutiure,  hiimiquemspsctu  1 0  oasliias^ 
qum  hominos  angetit  simites  reddis  l  O  oastitas,  portus 
tranquittus  m  santtim  pace  ac  seauritate  eott$titntu$! 
O  castita$ ,  qutt  cor  pos$kienti$  te  taBiificae,  et  anhnm 
ad  ceeiestia  ala$  adjungis!  0  ca$tiia$\  qua  apirituale 
gaudium  paris,  et  mterorem  aufers!  O^castitaot  qum 
passiones  minuisj  et  animum  a  perturbmiiouibus  tibe* 
ras!  Ocasdtas,  currus  spirilualis  possossorem  tuum  in 
subHme  evehens!  0  casiiias,  qumros0  instor  inmedio 
animas,  e$  corpore  efftorescie^  ot  dommm  unitkeromr 
fragrantiareples!  Haec  et  alla  sanctos  iste  ei  aotiquos 
Paier,  casiiutis  diilcAdiqo^ii  obifictoiione  pene  eatro 
se  raptut. 


895  JOANNIS  GASSIANI COLLATIONES.  m 

▼ariet^te  Qnani  tenere  animi  stalum,  atque  Immobi-  A  CAPUT  XV. 

Reiponiio^  intra  quod  tempw  cMttu  poitU  oeqmru 


lem  in  omni  accideniium  permutatione  durare.  Qua 
virlule  fundaius  *  senex  quidam,  cum  apud  Alexan- 
driam  turbis  infidelium  circumfusus,  non  solum  ma- 
lediciis,  verum  etiam  gravissimis  impellentium  ur- 
geretur  injuriis,  etque  a  subsannantibus  diceretur: 
Qnid  miraculi  Christus  yester,  quem  colitis,  fecitf 
ille  Inquit,  Ut  his  ac  majoribus,  si  intuleritis ,  non 
movear  nec  offendar  injuriis. 

CAPUT  XIV, 

Interrogatio  de  obiervantite  [KL  continenlice]  qualitaie 
et  temfforii  modo  in  quo  canitai  perfici  poait. 

Germanus  :  Quoniam  nos  admiratio  non  human» 

hujus ,  neque  terrenae ,  sed  plane  coelestis  atque 

angelicae  castitatis »  ita  subito  stopore  confudit ,  ut 


Chaeremon  :  Temerarinm  satis  esi  super  consum- 
maiione  hujus  de  qua  loqaimar  eastltatis ,  in  tant« 
praesertim  vel  voluputum  diversitate  vei  Tiriom » 
certani  temporis  deflnire  mensuram ,  qa«  non  facile 
etiam  in  istis  materialibas  artibus  ac  ▼isibilibus^ 
disciplinis  discerni  potest :  secandum  intentionem  \ 
namqae  animi  atque  ingenii  qualitatem ,  neeease  esl 
eas  ab  uuoquoque  vel  celerius  toI  tardius  appre- 
hendi;  rationem  umen  observantiae ,  et  temporis 
modum,  intra  quem  ejus  possibilitas  agnoscatur, 
constantissime  possumus  definire.  Quisquis  igitur 
extractus  a  eunctis  confabulaiionibos  otiosis,  et 
mortiflcatos  ab  omni  ira  ac  sollicitudine ,  curaque 


terrorem  magis  desperationis  incuteret ,  quam  ad  B  mundana,  duobus  tantum  ^  paximaciis  [Al,  paxama- 


expeteudam  se  nostros  animos  provocaret,  quaesu- 
musut  nos  de  observanliae  qualiuie,  ac  temporis 
modo  quo  acquiri  vel  perfici  valeat ,  doctrina  ple- 
nissimae  dispuUtionis  instituas,  quatenus  et  consum- 
mari  eam  posse  credamus ,  et  ad  expetendam  dein- 
cepsspalio  constituti  temporis  animemur.  Incom- 
prehensibilem  namque  eam  in  came  hac  positis 
quodammodo  judicamus,  nisi  nobis  ordo  quidam  ac 
via  qua  ad  illam  valeat  perveniri  cerU  ratione 
pandatur« 


ciis]  fuerii  quoiidiana  refeclioue  contentus,  el  aquaa 
satieuie  subtracu  ,  quletem  somni  Irium  sive  (ot 
alii  sutoerunt)  quatuor  horarom  spatio  termiDarit, 
nec  tamen  laborum  aut  contioentiae  hnjus  merito* 
sed  miseratione  Domiui  eam  se  crediderit  adeplu- 
rum  (quia  sine  hac  fide  vana  est  omnis  bumani  U- 
boris  inteniio),  non  amplius  quam  •  sex  mensibus 
perfectionem  istius  non  impossibilem  sibi  esse  co- 
gnoscet.  Evldens  tameu  est  jam  proximae  puriUliB 
indiciom ,  incipere  eam  de  proprii  laboris  indoslriai 


ALARDI  GAZifil  COMMENTAHIUS. 


^Quis  ruerit  senex  iste,  nondum  compertum  ha- 
beo.  Similia  auiem  apopbthegmata  de  paiientia  in 
adversis  reiinenda,  etiain  apnd  ethnicos  scriptores 
leguntur  {Laert.  /f6.  vi,  jEiian,.  lib,  ix  de  Varia  Hin.); 
Dionysii  tvraiiin,  qul,  regno  pulsns,  rogatus  quid  illi 
Plato  et  pbilosophiae  studium  profuisset  :  Vt  tantam^ 
inquit,  fortunce  mutationem  aufuo  animo  feram.  Dio» 
genis,  qui  percontanti  cuidam  auid  lucri  caperetex 
philosophia  :  fJt  nihit^  inqult»  aliud,  cerie  hoc^  quod 
ad  omuem  fortunam  paratui  ium.  Denique  adolescentis 
cujusdam,  de  quo  iBlianus  his  verbis :  Adoteieentului 
quidam  Eretricui  Zenonii  icholam ,  titterarum  eauea 
iongo  tempore  frequentaverat,  Revenum  pater  interro^ 
gavit  quidnam  iapientiee  didicinet.  Qui  cum  ee  oiten^ 
iurum  dixiaet^  indignatui  patery  verbera  ipiimftiant, 
At  ille  modeite  patienterque  ferem  :  Hoc  iptum^  inquitf 
didicif  ut  iram  patrii  moderate  feram.  Haec  illi.  Porro 
si  apud  eihnicos  tantum  potuit  vana  illa  et  fucau 
philosophia;  quanium  apud  Christiaiios  valeredcbei 
vera  et  evangelicA  Chrisii  sapientii ,  dicentls  :  £e- 
nedicite  penequentibui  et  calumniantibui  voi  ;  benedi* 
cite^  et  nolile  matedicere  {Matt.  v),  etc.  Si  tanlivi' 
irum ,  ait  B.  Hieronymbs  (Epiit.  40  ad  Paulinum), 
quanti  pretioiiiiimum  margaritum ! 

^  De  paxamaciis ,  sive  paxiroaciis ,  allas  abunde 
tractavimus  (Lib.  iv  Imt.c,  U;  coil.  %  c.  ii  et  i9). 
Unde  consiat  paximacium  fuisse  parvum  p^nem,  sex 
rere  unciarum;  sututumquemodumquotidianae  refec- 
tionls,seu  quotidianam,  ut  vocant,  portionem  inona- 
chis  i£gypti  fuisse  duo  paximacia  ,  ut  hic  etiam  in- 
nuitur  :  qua  Umen  mensura  perfectiores  quique 
minime  usi  sunt ,  parciore  multo  contenti ,  ut  de 
Hilarione,  Antonio,  aliisque  notum  est.  Suidas  U- 
men  hanc  vocein  potius  Latinam  quam  Graecam  esse, 
et  panem  bis  coctum  signiflcare  coateudit ,  sic  de 
illo  scribens  :  «ra(oe|tMcc  6  ^invpog  Sipro^ ,  ivxl  ii  XiScc 
TwfMclCx)} ;  id  est,  paximas ,  sive  paxaniacium,  vel 
paxamadium  ,  panis  est  bis  cociiis  :  esi  vero  vox 
Komana,  sive  Latina.  De  paxamaciis  meminit  etiam 
sanctus  Ephrem  in  tracutu  de  virtuie  cap.  iO. 


c  Dionysius  :  infra  eex  memei.  Locos  iste,  ubi  se- 
mesire  spatium  praescribitur  casiiuti  acquirendae  , 
videtur  egere  censura  quae  exstat  in  Yiia  P.  Baiuxaris 
Alvarez  societatis  Jesu  religiosi  nuper  edit:i,  eaque 
p  his  verbis  {Cap.  42)  :  Non  oportet  prmicribere  Deo 
^  tempui  viniationum  et  mi$ericordiarum  iuarum.  Quare 
$Uipectarei  eae  debet,  iiquii  generalem  aliquam  regu - 
tam  con$tituat^  quod  $citicet  qui  tatem  aut  talem  adki- 
bueritdiligentiamper  totannoi  aut  memei^talema  Deo 
favoremaut  virtutiigradum  iit  comeculurui.  Inqua  re 
abaliquibui  notaturCaaianui,  quod  prasicripierit  lem^ 
pui  atiquod  ad  caititatii  perfeclionem  obtinendamd  qui 
adhiberet  diligentiai  ab  ipeo  ibi  indicatai,  Hoc  enim 
non  tam  consiitit  in  induitria^  arte  aut  tempere^  eum 
iit  opui  gratiieaut  pecutiarii  Dei  providentim^  qui 
umcuique  dividit  prout  vult  et  quando  vult.  Qnare  vir~ 
tuti$  exercitium  incipientibui  pturimum  refert  ordtna- 
rtam  tritamque  viam  tenere^  et  ferventer  cooperari  e» 
forte  $ua  ordinarias  Dei  direetioni  et  gratim ,  remoiis 
tmpedimentii  et  prmicriptii  mediii  adhibitii ,  depaniis 
curii  et  anxietatibui  profectuum  per  viae  extraordina^ 
riai;  quoi  profectui  merito  committent  promdenliee 
Dei^  ut  pro  iuo  tibitu  dirigat  ac  diiponat  quod  nutaia 
expediet;  $uam  interim  itationem  non  dearentei^  oo- 
D  nec  audiant :  AmicCy  oicende  iuperiui  {Luc,  xiv).  Haec 
ibi;  in  quibus  specusse  videtur  Aucior  ille  gravem 
illam  et  increpatoriam orationemiudith {Judiin.rui) 
ad  principeii  et  populum  Bethuliensem ,  qui  certuni 
tempus  auxilii  ferendi  Deo  quodammodo  praeseripse- 
ranl :  Quod  eit  hoc  verbum,  in  quocomemit  Onam  , 
ut  tradat  civitatem  Anyriii,  $i  intra  quinque  diei  netn 
venerit  vobii  adjutorium  ?  Et  qui  eitii  voi  qui  tentatii 
Donnnum?  non  eet  iite  termo  qui  miiericardiam  pro  - 
vocet^  ud  potitu  qui  iram  exeitet  etfurorem  aceetuiat, 
Poiuiitii  voi  tempui  miarationii  Domini  et  in  ttrhi- 
trium  veitrum  diem  conitituiitii  ei,  elc.  Retinei»cl;i 
igilur  illa  ejusdem  Chaeremonis  senteniia  initio  h  ujus 
cap.  prolata  :  Temerarium  ette  iuper  cotuumnuaiottM: 
caititatii  certam  temporii  definire  meiisnnim,  ete. 


W7  GOLLATIO  UIL  —  1>E  f  ROtCCTIONE  DEL  898 

DOD  sperare.  Si  enifn  viin  ▼ersiculi  illitts  unusqoisque  A  mus»  in  unum  omnia  quae  copiose  ^parSimque  digesia 


in  Teritale  conceperil  :  Nin  Domnm  adifieinnrH 
domwmf  invanum  latarant  qui  mdifUmueam  {PuU.  xu), 
sequiMir  ut  nec  de  puriutis  suae  meritis  eitollator, 
intellifens  eam  se  non  sua  diligentia,  sed  Domini 
miserieordi»  consecotum ;  nee  contra  alios  immlti 
rtf  oro  morealnr  ,  sciens  humanam  nibil  esse  rirtu- 
tem,  si  eam  Tirtos  dirina  non  juwit. 


CAPUT  XVI. 

De  fin§  ae    rmedio  acquirendm 
ea$titalis. 


e$  ewtodiendas 


Proinde  uniculqne  nostrum  adversus  splritum  for- 
nicationis  totis  Tiribus  desudanti  ^  ▼ictoria  singula- 
ria  est.de  merito  conatussui  remedium  non  sperare : 


sunl  cotligentes,  haec  est  consummatio  castitatis , 
ut  yigilaniem  monacbum  obiectatlo  libidinis  nulla 
perstringat»  nt  quiesceniem  somniorum  non  fallat 
illusio  ;  sed  cum  dormienti  tanium  per  sopitae  men- 
tis  incuriam  commotio  carnis  obrepserit,  quemad- 
modum  sine  ulla  titillatione  Toiuptatis  excitau  est, 
ita  etiam  sine  ullo  pruritu  corporls  conquiescat« 
Haec  de  castitatis  finey  quantum  potuimus,  non  vep* 
bis,  sed^experientia  magistrante  digessimus.  Quas 
licet  a  desidtosis  ac  negligentibus  arbitrer impossibilia 
forsitan  judicanda,  certus  tamen  siim  a  studiosis  ac 
spiritalibus  viris  agnoscenda  pariter  ac  probanda. 
Tantum  namque  inter  hominem  dislat  et  hoininem, 
quantum  et  illa  in  qulbus  animi  eorum  tendit  inten- 


quae  fldes  licet  facilis  ac  plana  oninibus  videatur ,  U-  g  tio  ab  invicem  Uisparantur,  id  est ,  vel  coelum  ab 


men  tam  difflcila  ab  inciplentibns  quam  ipsius  cas- 
tiutls  perfectio  possidetur.  Nam  cum  eis  vel  particula 
porisatis  arriserit,  continoo  in  conscientiaB  soae  se- 
cretis  elatioue  quadam  subtililer  illabente  sibimet 
blandiuntur,  credeniesque  eam  se  diligentiae  suae 
stadio  consecutos,  necesse  est  ut  superno  iilo  praesi- 
dio  paululum  denudaii,  tamdiu  iliis,  quas  diviua  vir- 
tusexstinxerat,  passionibus  opprimantur ,  quanidiu 
experientia  docente  cognoscant  se  viribus  atque  in- 
dustria  sua  puriuiis  bonum  obtinere  non  posse.  Et 
iit  dispuuUonem  nostram  de  flne  pleoissimae  castiU- 
lif  loDga  lucubratione  coufecum  brevlter  concluda- 


inferno,  vel  Christus  a  Belial ,  secundum  sententiaiu 
Domini  Salvatorb,  Siqm$  mihi  ministrat^  meuqua" 
tur ;  et  ubi  ego  $um ,  iliic  el  minister  meu$  erit  {Joan. 
xii).  Et  iterum  :  Vbi  e$t  iheeaurus  tuue^  ibi  erit  et  eor 
tuum  {Matih.  vi).  Hucusque  bealus  Chaeremon  de 
castiuiis  perfectione  disseruit,  admifabilemque 
doctrinam  sublimissimae  pimUtis  Ulisermone  conclu- 
sit,suadens  stupentibiis  atque  anxiis  nobis,  ut, 
quia  jam  nociis  pars  major  effluxerat,  tradita 
qiiieii  paululum  membra  naturali  soporis  cibo  mi- 
nime  fraudaremus ,  ne  languens  torpore  corporis  sui 
etiam  mens  vigorem  sanciae  inlentionis  amitieret. 


ALARDl  GAZiSl  GOMMENTARIUS. 


Sic  Serapion  qooque   coHaiione  qointa  ,  cum  G  Ni$i  Dominn$  domum  carni$  deleverit,  domumqve  am- 


dlxisset  tentationum  etimpognaiionum  exstinctionem 
a  Deo  Kpecialiter  et  jugiter  foscendam,  subjicit :  /m- 
f09$ibite  namque  e$t  de  quatibet  j^as$ione  triumphum 
quemfnam  promereri^  priusquam  tntellexerit  industria 
tei  labore  proprii  certamim$  $emet  obtinere  non  po$$e. 
Climacus  itideni  ubi  supra  :  Qui  $ua  indu$tria  cat' 
nem  iuam  vincere  vel  debellare  vult^  in  vanum  currit. 


mas  cBdifieavent,  fru$tra  qni^piam,  illam  jejunando  ac 
vigilando  de$truere  nititur  :  Offer  ante  ocilos  Domini 
earni$  naturalem  infirmitatem^  et  tuam  humiiiatu$  tm- 
beciititatem  agno$cen$^  pror$u$$u$cipie$in  intimis  ca$- 
titaii$  donum, 

^  ita  etiam  alibi  {CoUat.  10,  Cap  \)  dixit :  Magi 
$trantibu$  affeetibu$  vet  effectibus  eruditi. 


COLLATIO  DECIMA  TERTM, 

Qtt»  eat  tertia  abbatis  ChiBremonis, 

DE  PROTECTIONE  DEL 


CAPUT  PRIM13M. 

Com  «  ad  synaxim  inatotinam  percepto  paulolom 
■opore  remeantes,  senem  reperireuius,  ingenti  ab- 

ALARDI  GAZJBI 
•Idest,  ad  conventum  matoiinom,  in  qnooffl- 
ctam  divinum  primo  persolvebanl :  unde  orationum 
ftl  psalmorum  solemniutem  vocat  in  fine  hujus  cap. 
Deimlede  rebus  divinis  et  spiritualibus  inter  se 
iracubant  et  conferebant :  unde  coilationes  dictae 
bujQsmodi  congressus  ei  conventiis,  ui  alias  dicUim 
esi.  U  patet  toni  ex  bis  collaiiontbos  plerisque  qoae 
niatutinotempore,hocest,  post  qoietem  nociurnain 
hablt»  referuniur;  tum  ex  Regula  S.  Pachomii,  cu- 
jus  articulus  septimus  ex  Hieronyml  interpreuiione 
sic  habet :  Mane  per  $inguta$  domo$  finiti$  orationibue 
non  $tatim  ad  $00$  eeiiae  revertentur,  $ed  conferent  m- 
ier  aa  qwBornepontoi  audierint  di$putanle$t  et  tune  m« 
irabtmt  cubilia  $ua.  Di$putatio  autem  a  prapositie  do» 
monmper  itngitlai  hebdoma^M  terlio  fiet^  etc« 


bas  Germanus  scrupulo  roovebalur,  quod  in  prae- 
teriu  dispuutione,  cujus  virlus  summuin  deside- 
rium  iiicognitas  nobis  casiitatis  infuderaty  ^  uuius  ad- 

GOMMENTARIUS 

D  ^  Quam  superins  {Coiiat.  12)  aliis  atqnc  aliis  ver- 
bis  non  semel  expressit.  Gap.  15  :  Si  enim  vim  iUius 
ver$icuii  unu$qui$que  in  veritate  conceperit :  JNisi  Do- 
minu$  cBdificaverit  domum,  tn  vanum  iaboraverunt  qui 
mdificant  eam  {P$ai.  cxxv);  sequitur  ut  nee  de  puri- 
tati$  $WB  meritis  extoiiaiur ;  intetii^en$  eam  $e  non  $ua 
diiigentia^  $ed  Domini  mi$eriCordta  consecutum^  etc. 
Et  cap.  sequenti  ;  Vnicuique  nostrum  adver$u$  «pi- 
rtium  fornicationi$  toti$  viribu$  de$udanti  vietoria$in- 
guiari$  e$t  de  merito  conatu$  $ui  remedium  non  epe- 
rare,  El  infra  :  Es^i>erientia  docente  cogno$eunt  u  vi- 
ribu$  aiaue  induitna  $ua  puritatis  bonum  obtinere  non 
^  poese.  Hujus  porro  sententiae  adjectio  in  superiore 
'  collatione  facU,  huic  collationi  occasionem  dedit, 
quam  de  protectiooe  Dei  placuit  Auctori  iuscribcrq ; 


«09  mms  u^mm  ciiu.Kmm.  qoo 


c{«^8S«tiii4iMtri9^,  asirueoBlioipiDem»  quamTiftsum- 
fnM  ad  bQm^  ttm^  yicibH»  eail^mr,  Uvm  ImdI 
^po(^i«  mfi  QQP  IN»»«>  Wt  14  dWini  tanMm 
m^^  l^(gim#>  MAlWrM  imi  MPiiiP  peroqpi^l^t. 
liioo  igitor  qjmiipne»  ^tQQiMl  viavefaiWM  boWs, 
progre^  fioUoU  beaiHS  ClmreiQQQ,  ow«uid<tom 
nos  iQKicqm  psa^«ifter^  «eQf^sselU  soUt9  bftfiiQs  ota- 
lipou»  9M4e  ps^lmiwum  sokmDiiaie  traQSjSwia, 
qqi^  Ukfmni  ifiquHrU. 

aPUT  U. 

ItUmagttiMqmri  meriM  uirtutuml^kifrmitk 

mt^mtncB  «Q9  4eput^t^r? 


Uone  patetacte  eat,  peo^  (ut  iui  duetrtm)  a  Me  pos- 
sibUiWis  eiAludiiMif ,  ttniMisi^ebM^paee  ina^lictiini 
iit)  videtQr  abaord«m«  it  tabomm  stipeniliwii,  id 
Mf  peitetie  caalitalls^  ipi9  loattntia  iproprii  «udo- 
iris  ae^wrilvr,  oob  apepialiter  laberantis  depoietur 
•i»du«i9iff.  Jneplum  eas  «Mm,  uiisi,  veabifnHia, 
agricolam  ejge  cwlliiffasi  toma  iiaremi6sum  aiu- 
dium  Tiderimusimpendere,  non  illiusefficaci»  ascri- 
bamus  ei  fruclum. 

GAH3TIH. 

Resporuio,  quod  nne  adjutorio  Dei  rion  $olum  perfectio 

ca^fikuii,  ^M  (mmo  ndhil  ^pnji  pev/ici.peui|. 


TiiQC  (iewaQus :  QuanUim  ftxceileQiissim»,  in-        ClHeremon :  floe  •pao  quod  propoauitftis  «Beaikplo, 

ALARDI  GAZiill  CQMWEISTARIUS, 


euios  tatio  epi  sequentibus  elp^Qqt.  Est  autem  O^c  B 
collalioillafaraosa  ob  quam  Cassiapus  non  sojiim 
inler  caibolicos  male  audiii  ac  suo  nomini  el  exisii- 
niatloni  non  levem  certe  maculam  aspersit,  vcrAm 
etiam  Gelasii  suinmi  pooiiftcis  eenaoviam  notam  in- 
cufrpre  meruit  atque  ini^r  juicior/BS  apocryphas, 
sive  quorum  scripU  sini  apocrypha,  anmimerari, 
utl  in  prsefatione  nosira  prajraonuliims ;  propterca 
quod  in  bae  eotlatione  sub  Ctoremonis  abbaiis  no- 
mine  de  gratia  Dei  et  libero  bominis  arbiirio  iia 
8cripserit,ul<;um  Pelagio  et  Pelagianis  basrelicis 
sentire  aul  iis  cerie  favere ,  Augnslmi  vero  docin- 
nam  a  Romanis  poniiHelbus  approbaiam  et  ab  «oi- 
veysa  Ecclesia  receptam  oonirellere  et  labeCactare 
Tidereiur.  Qua  de  Ci^usa  D.  Prosper  Aquilanicus , 
Rhegiensiscpiscopus,  non  nfioaoapud  ipsura  Auga- 
siinum  litteris  graviter  conquestus  cst  (quod  et  Hh 
larius  Arelateniis  episcopu*  eodcm  veriutis  propu- 
gnandae  siudio  praesiitii),  sed  et  librura  adver:»p8 
CQllaiorem  eoiiem  teqnpore  cdidil ,  Collatoris  no- /j 
miae  non  abbatem  Chaeremonem,  quera  bic  disse- 
rentem  Cassianus  inducit,  sed  ipsuui  Cassianum  ap- 
pelens ;  et  quidquid  in  hac  collaiioiie  vitiosura  et 
erroneum  contioemr,  non  Chseremoni,  sed  Cassi^no, 
velut  auctorj,  ascribens.  Yerjiin  bac  quo  magis 
pateant  et  cerliora  reddanlur,  juvabit  bic  Annalium 
fecclesiasticoTum  scriptorem  accuraiissimum  card. 
Baronium  audire  pleniua  ea  narraoiem :  Bac^  in- 
quit,  anno  (oempe  Quadriogeniesirao  trigesimo 
tertio)  S.  Prosper  reviviscenti  in  Occidente  et  clan" 
eulo  serpenti  kcereti  Pelagiancs  se  «oMts  «crtp«i«oppe- 
«i»tl.  Periculosum  auidem  tn  Ecclesia  belium  excilari 
videbatur,  non  ab  nosiibus^  sed  ab  iis  qui  cotholico  no- 
mine  in  Ecciesia  versarentur^  immo  et  magnaeum 
laude  udversus  Pelagianos  errores  valeniioribus  lelis 
pmnmse  mm  (^memt.  Quk  mHmsaHrot  kmem,  qmm 
tn  casliris  fidelium  mlUantm  W  iio^teaiecissB  jacuia 
perviditset  ?  Tale  quiddam  hoc  Umpore  acctdu  in  Rc- 
ctesia.  Cum  enim  Joannes  Cassianus  presbyter  MasH- 
liensis  Eutesios,  adversus  Nestoriu^,  diserlumat^i} 
que  perutiie  de  Incarnatione  Domini  Commentarium 
edidHtsset,  eteodem  wAumhte  Pdagium  aique  Pela- 
gianos,  veiut  ejus  hcsresis  primos  auetores  vehenwi- 
ter  exagiiasset ;  fOctum  esse  visum  est  nonnuilis ,  ut 
catumnios  toco  dtucereturj  quod  a  catholids  viris^  ut 
Prospero  et  fl/tis,  ipse  Ga«stantt«  PelagiantB  hogrens 
in  ermen  adductus  esset ,  ac  proinde  ab  eo  Cottationes 
Patrvm  absque  erroris  suspicione  Meles  ineaute  lege- 
rmt  eOnque  detectu,  fUpole  viri  cathoiici,  cujus  euncta 
essecaihoHca  exisHmarent  :  «nde  acctrfereMil  ttd«m 
nesdentes  effieerentur  ea  snitem  ex  parte  Pelagiani , 
quaadversus  gratiam  ab  eo  iiberi  arbHrii  vires  pr^edi' 
earentur.  Hisigitur  iatensibus  maRt  ut  occwrreret  S. 
Prosper  a^ersus  Coilatorem  littum  hoc  anno  coRtfri- 
piit.et  quidem  eruditiona insignem  ^  qtM  et  venena 
proaunfUr  et  adversus  ea  antidoiim  prtipmramr,  Hne- 


tenui  OK  Baronio  (Tom.  ViAmm/.ihiiio  439).  Forro 
qua  in  re  Cassi^ous  ad  PelajBUQJ^ipuiii  QOCttlere  aut 
Pelagianx  hxresi  studere  visus  sit,  pleniusin  boc 
tractatii  declarabtlur.  Litnrum  autem  iUum  D.  Pro- 
speri ,  ne  quid  ad  oomplemeiHum  biijus  operis  desi- 
dierari  possei ,  quo  iecloria  studio ,  sipmii  <et  irai- 
quillilaii  ac  securitaii  coiisulturo  foret,  una  cum 
annotationibusaccensurisDo.  Ctiycltiiel  Peiri  Ciaco- 
nfi  ad  calcem  bnic  operi  anneciendum  et  subficien- 
dum  exisiimavi;  ex  q«o  lamea  pJeraqae  aiiti^tola 
summaiira  excerpia  opportune  a^  suis  locii^  in  decujr- 
su  hujus  collalionis  adhibebo  atque  inierseram,  ut 
prompte  ac  prse  ocufis  habeat  lector,  quo  dectinet  a 
«candalo  aeu  errore  pedem  80010,  ei  norii  juata 
Apostolura  eiaminare  oqmia,  et  quod  bQQQm  est  le- 
nere  (I  Thess.  y) ;  vel  ut  Csaias  ait  :  sciat  reprobare 
malum  et  eiigara  bonum  {Esa,  7) ,  ne  venenuin  pro 
laqte  bauriat ,  et  pro  veriiate  imbibai  faieitaiem.  El 
boc  oblier  addo,  coilationem  banc  Cassiani  alicitbi 
separatim  impresaam  in  Komano  Indiceesae  prolii- 
bitam,  Sic  enim  ibi  tn  appendice  (tti.  C.)  :  Cm- 
siani  CousiantiiiopoiUani  de  libero  atbiiirio  Caiiaiia , 
qucB  Aga^QCB  imptesm  est  per  Joannem  Skerum  I5i8. 
Caeterum  quod  ad  CI)»reiuonem  aitinei,  quem  liic 
dispuuniem  induoit  Caasiantis,  ne  quia  ob  faAnecoI- 
lalionera  erroribus  inspersam,  ejus  sanctititi  vel 
auctoritati  olim  derogatum  putet ,  opportone  se  61h 
iulit  prsciara  eiusmemoria  in  lUaniis  a  B.  Gregorio 
papa  insiitutis  (  q«aa  refert  Arnoldus  Wion  {Ligni 
vtior  iib,  v)  ubi  inier  sanctos  inonachos  et  eremitas 
sub  eodem  sanetiuiis  titulo  invocaniur  harum  coUa- 
tionum  prxcipui  auclores  sive  collatores,  atqoe 
Inter  hos  noster  bic  Chaeremon  vel  Chaerimon  :  alc 
eiiim  ibi  habetur  : 


Sancte  Paphn^f^ 
Sancte  Serene 
Sancte  Nesteroe 
Sancte  Chesrinm 
Sancte  Moyses 
SancH  Abraham 
Sancte  Isaac 


\Ouk^omMs^ 


Ei  qna  tain  soleflMfii  et  pobiiea  invocatione,  a  tan- 
10  poniiflce  GregoHo  msgno  instimta  et  celebrau , 
et  toiius  Ecelesi»  consensu  approbala  ,  eum  con« 
8tet  bunc  Ghaeremonem  cum  atlis  anachoreiis  hamin 
coliationum  aueteribus ,  in  numero  sanctorum  ab 
Eeclesia  habitnra  et  censitum  fkiisse,  consetnaneum 
est  dicere  eumdem  virom  alioqui  sanctlshimum.,  afi- 
qoando  quidem  de  gratia  Def  el  libero  hoininh  ar- 
bitrio  erronee  sensisse  ,  si  rera  est  relatio  et  colla- 
Uo  quam  ei  aseribltCasBiSBUS,  ot  sopponim^;  sed 
post?ea  reslpoiase  ei  errorem  ex  simpticiute  eonce- 
ptoui,agniu  verltate  et  safitofe  doetrina  pereepta» 
eorrexisse :  atque  in  teroei  caihi^  Eccleau^  MM 
et  sententia  peralillsit. 


901  COLLATIO  XIQ.  —  QE 

evidoBUagifPlteqluitjarnU^poweproaceresin^  adjut^  ^ 
rioDel.laborantis  industrU^D.  N^  enim  agricpla  cum 
ooinea  conatus  suos  in  excolendis  eipenderit  terris» 
confestim  etlam  proventum  segeium  etubertatem  fru- 
gum  •Mp»l«rit  iiHlMtri»d«|Mitare,  fuanirrtlftm#sse 
frequenlereixpertusest,niai  eam  et  (i^Ttarum  oppor- 
tunilas  etliypmis  trani|uilla  sereqitassubsequaiur :  Ita 
ut  adultos  jam  frucius  ac  perfecta  maturita(e  soUdato$| 
quodammpdo  de  mainu  lenentium  viderimus  plerum- 
que  praereptos»  nibilque  laboran.libus  illain  jugeqi 
sudoris  iosifiniiam  contuiisse,  quia  pon  fuit  Domioi 
opiiulatiQne  dif ecui.  gicuit  igimr  inertibus  agricolis,, 
qui  sua  frequ/^oler  vomere  firv;!  ppfi  subigunt,  haap 
ubertatjQip  s^elum  pi^ta^  ^ivin;^  (^nn  cpnf^rt,  ita  Iv 
borantibfis  pernQK.SoIlipitudo  upn  prodcxU,  nisimir 
aericprdia  Dqiniui  ruerit  pfo§pf|rj|ta.  (p  quo  tamep  ^ 
bttfiaAa  superbi^  nuHaM^pu^  j^p  gr;iti;iB  Dei  vel  ex- 
;A:(|uarfi  y^  adm^cere  cpptAodat,  pg^iicipemque  seip 
AMineribus  Di^i  per  buo  cpnetMr  iuserere,  ut  l{i)>ore(n 
auuiu  auctQrem  ^sp  dixinir  exiArin)§(  Urf  ii^lis ,  ^^p 
pravQatiim  cppiosissimarum  (r^gmn  indu^tri^e  Msp 
meritis  re^pon^i^e  glorieiur.  Consideret  u^mqMef^c 
veri4icaei;,^minatiQne  pecpendat,  quod  ne  ipsos  qui- 
dem  ponaius,  quoa  prp  desiderio  Apulenti»  ioienUv 
exerciHt,  /luis  viribus  inipend^ri}  potuis#ctt  nisi  eum 
ad  e»9rqMdm9  9m^  Of^%  mkf*  prolactio  Doiuipi 


PROT£CTIONE  DEI.  m 

ac  n^isericordia  roborasset :  et  inefflcax  ejus  volun« 
tas  fuisset  ac  virlus^  nisi  etiam  peragendi  copiam, 
fU?  npnoumqu^ixi  vel  ^i^ciiatis  v^\  imbriura  nimie- 
[atj9  (r^udatqr,  divina  clemenija  prxstiiissei.  Nam 
cup.ft  t^OQUO)  virtutis  [Lips.  i^niarg.  bonuin  virius], 
et  ^aipit^s  corporijs ,  et  pfi^n.ium  effectus  operum  ac- 
tuumque  proaperitas  a  DpininQ  fuent  coqdonata^ 
prau((um  est  ne  fi^t  ej  sicut  scripium  est,  co^Lum 
aereum  et  terra  ferrea ;  et  np  residqum  iQcustoQ  co- 
m^d^t  brucbus»  et  residuum  brucbi  erdca  devoret, 
et  residuum  Qruc^  rubigo  consumat  {Jciel,  i),  Nec  in 
boc  tantum  eget  divinitatis  auxilio  agricolae  laboran- 
tjs  industria,  nisi  etiam  insperatos  avertat  casys, 
quibus  etiamsi  4.e;sidi^rata  frupluum  fecunditate  ager 
jfuer^t  opimatu»,  nnp  ^lu^i  spei  mai  v^ua  e^specta- 
tionp  frusUfibilur,  .vQituiQ  etigip  percepurum  et  ^p- 
«onditsinim  ji|m  vpi  in  s|refi  ve)  in  borc^Q  (rugugi 
uberuite  fraiidab^tur.  Quibuf  ipanifesie  fjoJlligiiujr, 
^  non  s«Ium  actiium»  vierum  etiani  cpgitaUouum  ba- 
4^rum  fi^  Deo  es^  princjpiijya),  qui  i)Q|ys  pt  inlijia 
MftCiaB  Yoiuniatis  inspirat,  et  Jirirlutifm  atque  op^ppr- 
ivnitntem  eorum  quap  recte  cppimus>  (ribgii  perj|- 
^ndi :  QiDRe  wm  dulum  b^nunit  e(  onm  d9nti{t(i 
.p§9{emm  deiununi  esl  descaudeui  q  pa^re  lumimff^ 
(i«co^.}),>>qHi  etincipiiiqU9l  bppa  sunlf  eteXsequiiiMr, 
Qt  Qonsumjuat  ia  npbis,  diQeuie  AppsVoJpi  Quifiu«9t 


ALiiRDI  GAZifil  G0IIII£NTAAIU6. 


•  Vera  Qt  catliolica  septenlia,  quam  et  D.  Prosper 
valde  commenijUt  in  ip^o  sui  operis  velut  pr^eanibulo 
iCap.  %),  ttbi  veruu  a  falso  discernens,  et  sunm  de 
nac  colUUone  judicium  proferens  :  Qu<b  lamen,  in- 
quit,  itUer  iuiiUt  di$puifttiofii$  a  verilatis  pietale  non 
dis$0n^^  el  jnty^  hofwtari  ptmco^i^  mereret^r;  m^i 
vr^gcipiH.  Imvoque  [Al.  lemufi]  progreuu  aff  incliQa^ 
recUiudine  d^iaret,  Nam  pa$t  eomparaiionem  agr\' 
ca/o?,  fi^i  farmam  sub  §ra^a  ac  fde  vivemit  apiavitf  ft 
^jut  iftftuauQ^um  ei^  dixit  hborem,  nisi  per  opin^ 
l^n  ajufilio  jui^etur  ;  inttflit  difini^ionem  cathQlicii- 
§imfim,  fti^ene  :  Qui^.iis  manifeele  colkaitut  non  4Qlum 
^uum^  ^perum  etiam  fiof^tatiomm  bQpatum  e^  Qeo 
me  principim,  etc.  Im  S.  Prosper ;  ^c  rursus  suji 
^nem  sui  oiiusculi,  pra^cipwis  ht^u»  collfitiQuis  deii- 
jijliiQnes  colligens,  iiauc  eamdem  primam  ponit  d^- 
finitioB.^iQ,  quam  et  ampleciiiur  et  caidqlicam  es^e 
CQuUietur.  Est  enim  hsc  assertio  praecipuum  catli.o- 
licsdiMUnn»  adversus  Peiagianos  fuodaiuanlum : 
ciai  si  Goliatpr  iuha^issQt,  Tungisiiine  ^  erroris 
pericuio  ac  aiispK^ione  abfuisset. 

^  D.  Antoninus  postquam  boccaputbujus  coUaiio- 
nis  majQri  ex  pane,  et  ipains  Cassiani  verhis  more 
Mio  retuiisset,  subjecit  noimuHa  qusc  non  sunt  Cas- 
»iani,  cum  oec  in  manuscnpiifi,  nec  in  excusis  exeiyi- 
pbribus  babeaotur ,  aed  vel  ipsius  Antonini,  meii- 
dose  tameu,.exscripAa  vel  edita ;  vel  poiius  ab  alio 
perperam  addita  et  iuwia,  adeoque  censoria  ani- 
DUidversione  digna,  Siquidem  post  illa  verba  C^a- 
siaoi :  Qiif  in^if,  QmB  kona  eunt,  et  exeequitur^  £f 
comummtU  tn  ttoWs,  subjii-itur  apnd  Amouinum  : 
JiaqugiiMirakimur^  90$trum  non  eet  quod  seqmmnrt 
sed  illiue  a  quo  trahimur :  resiitere  varo  et  nolle  eequif 
nastrumut.  ^ic  ibi.  In  quem  locuiu  R.  P.  I^eirus 
Maiortts  suam  non  omisit  adbibere  censurapi»  di- 
goam  qiii4em ,  qu»  hic  inseraiur  :  «  Obrep^it,  in- 
9»it,  koc  in  ioco  D.  Aniouioi  error  sane  gravis,  quam 
M^tneram  (mandare,  Bubaiituiis  ipais  Cassiani  ver- 
bis  :  quia  tamen  res  ba^  magni  momenti  visa  isat 
pvopter  pravas  baereticorum  opiniones,  ideo  primo 


irerba  ipsius  C^issiani,  deipdc  quorumdam  aliQriirn 
de  e^  re  s^nieu^ias  ^ubjiciemus,  lile  igitnr  ^ic :  iVo- 
Stmm,  iuquit,  est^  ut  quotidie  f^os  aUranentevi  gratiam 
JDei  iiumiliter  SMbseqwimur  :  uel  certe  dura  cervice  et 
incircumcisis,  ui  dictum  £s/,  auribus  eidQm  resistentet 
per  Oieremiam  mereamur  audire :  Numqaid  qui  cadit 

C  non  reiurget,  et  qui  aversus  est  ifon  reve,rteturf  Quare 
ergo  ai}er,<^u$  est  in  Hierusalem  populus  isie  aversioue 
(^utmtiosa  ?  Induraueruat  cervic^^^  no(uer.unt  reverii 
(Hi^rein.  vui  et  i7et  19).  Hxc  iiLe*  Sic  Augusiinus 
Ae  Spiritu  et  LUiera  cap..  54  :  Profectf  ei  ipmm 
peUe  credere  Ueu^  opera^ur  in  hqmine.  4ii  yn  omnibui 
misericordia  ejus  nr^venii  nos ;  ^o^mlire  autem  vo- 
emiioni  Dei^  ul  ab  ea  di^sentire ,  proprice  vojuntaiii 
a<.  Ct  lib.  11  de  .Peccat.  mi^r.  et  reipiss.  cap,  5  : 
AdfUtor  uojstcr  Deu^  4iciiur;t\ep  ^djuvare  potest,  niii 
qm  aliquid  sponie  conaiur  :quianQn  iicui  in  Iqpidibut 
injseusatii  9  uut  iicut  ia  eii,  quorpm  natura  ratignem 
,voluniaieniqu0  nou  cQndidit,  salutem  rm(ram  Deut 
pperatur  in  nqbis.  St  lib.  do  Pra^Jest.  ei  Grntia  cap. 
9 :  Deus  tempora  offi^iaque  fHstribuens^  ordinavit  ut 
vocatione  ipsius  bpnorum  prn^ipia  sumeremus^  voca»i 
autem  atffue  Uluminati  v^ifis  mandatorum  aus  boni 
inaenii  intelligentia  npsceremus^  ei  eae  lilero  vel 
eltgeremus  vel  reUnqneremus  arbilrio.  Prosper  libro  ii 

])  de  VQcatione  Geni.  cap.  ^6  :  Danc  abundantiorem 
gratiam  ita  credimus  atque  experimur  potentem,  ut 
nullo  modo  arbiiremur  eese  violeutam,  qua  quidquid  in 
salvandis  hominibus  aqtlur,  ex  $ola  Dei  voluntale  per^ 
agatur^  cum  etiam  ipiii  parvulis  per  aliena  voiuntatis 
iubveniatur  obsequium.  EU  lib.  conira  Collatorein  cap. 
20  :  Bonam^  inquitf  ^oluntaiem,  eam  scilicet  qua 
fidk^reiur  Deift  uec  negandum  est  hominis  esse  pro- 
priani,  et  conjitendum  est  Deo  inApirante  conceptam. 
^i  mulii  alii  quos  videre  poteris  apud  Canisium  in 
fine  operis  caiecliist.  de  Justific$itione  uum.  9,  et 
Sotum  de  Nat.  et  Gratia  lib*  i  csj».  iS.  QMod  etiam 
definivit  oonciiium  trideni.  aess.  B,  cap.  59  et  can. 
6, »  Hucuaque  apud  D.  Antooium  Petr.  Haturus. 


m  iOANNtS  CASSlANl  GOLLATIONES.  Ooi 

dai  Bemen  $eminaniu  e^  panem  aa  hutnducandum  prm-  A  suaimam  casilmoni»  puritatem,  proprii  labOf  18  io- 
$tabil,  et  muUiplviMbit  temen  veitrum,  et  ereuere  fa-     duatria  poasedisse  dicantur? 


eiet  fruetui  iuttitios  veitra  (II  Car.  ix).  Noslrum  Tero 

est»  ut  quotidie  attrahentem  nos  gratiam  Dei  liumi- 

liter  subaequamur,  vel  certe  dura  cervice  et  incir- 

cumcisis,  ut  Bcriptum  est  {Acior,  \ji),  auribus  eidem 

resistentes,  per  Jeremiam  mereamur  audire,  iVtttit- 

quid  qui  cadil  nm  resurget,  aut  qui  avenu$  e$t  non  re- 

verutur  (Jerem,  vm)?  Quare  ergo  aversus  est  popu- 

lus  iste  in  Jerusaiem  aversione  contentiosa  ?  Indu- 

raverunt  cervices  suas,  noluerunt  reverti. 

CAPUT  IV. 

ObjectiOf  quemadmodum  gentiles  absque  gratta  Deit 

castimoniam  habuieee  dieantur, 

Germanus  :  Huic  sensui,  cujus  pietas  abrupte  a 


CAPUT  V. 
Re$pantio  de  philo$ophorum  imaginttna  castkau. 

Ghasremon  :  Graium  mihi  est,  quod  dum  summo 
agnoscendae  veritatis  amore  flammaroilii,  quaedam 
etiam  inepta  proponitis,  quorum  objeciione  proba* 
tior,  atque  ( ut  ita  dixerim )  exploratior  catholicae 
fidei  virtus  appareat.  Quis  etenim  sapiens  um  con- 
trariis  proposltionibus  uteretur,  ut  coelestem  casti  - 
moniae  puritatem,  quam  besterna  die  nec  per  Dei 
gratiam  mortalium  cuiquam  asserebatis  posse  con- 
ferriy  nunc  eamdem  etiam  a  gentiltbus  crederetis 
viftute  propria  fuisse  possessam?  Sed  quia  haec 


nobis  non  potest  improbari,  illud  videtur  obsistere,  B  explorandae  proculdubio  (ut  dictum  est)  studio  verl- 


«  quod  ad  destructionem  liberi  arbitrii  tendit.  Nam 
cum  mulios  gentilium,  qui  ulique  divini  adjutorii 
gratiam  non  merentur,  nou  solum  frugaliiatis  atque 
patientiae,  sed,  quod  magis  mirum  est,  etiam  casti- 
tatis  videamus  fulgere  virtutibus,  quoroodo  captivato 
liberae  voluntatis  arbitrio,  Dei  munere  coUatae  illis 
credendae  sunt ,  cum  utique  mundanae  sapienti»se- 
ctatores,  non  solum  Dei  gratiam,  sed  ipsum  etiam 
verum  Deum  penitus  ignorantes,  quantum  vel  serie 
lectionis,  vel  quorumdam  traditione  cognovimus. 


tatis  opponitis,  quid  de  his  teneamus,  advertite.  Pri« 
mum  ^  philosophos  nequaqnam  credendum  est  taleoi 
aninii  castitatem,  qualis  a  nobis  exigitur,  assecutos  : 
quibus  injungitur,  ut  non  solum  fornicatio,  sed  ne 
immonditia  quidem  nominetur  in  nobis.  Habueroni 
auteni  illi  quamdam  «  fupidoc,  id  est,  portioQculaai 
castitatis,  id  est,  abstinentiam  carnis,  ut  tantum  at 
coitu  libidinem  coercerent :  hanc  autem  internam 
mentis,  perfectam  ac  perpetoam  corporU  paritatetn» 
non  dicam  opere  assequi ;  sed  nec  cogitare  poiue- 


ALARDI  GAZiEl  GOMMENTARIUS, 


•  Vetns  cantilena  seu  querimonia  Pelagianorum, 
ut  alias  dictum  est,  posita  gratiae  necessitdte,  everti 
ac  destrui  liberum  hominis  arbitrium.  Quibus  e  di- 
verso  respondcnt  Patres  per  gratiam  non  destrui, 
sed  polius  perfici  liberum  arbitrium  :  qtiia  quod  ex 
se  et  suis  viribiis  non  potest,  per  Dei  gratiam  acci- 
pil    ut  possit.  Ita  D.  Hieronymus  in  episl.  ad  Gtesi-  G 

(^hontem  adversus  Pelagianos,  ad  illud  axioina  Pe- 
agii :  St  allerius  ope  indigeo ,  libertas  in  me  destrui- 
tur  arbitrii;  eleganter  ita  respondet:  Veilee^  eurrere 
meum  est^  sed  ipsum  meum  sine  Dei  semper  auxt/to, 
non  erit  meum.  Et  Augusiin.  epist.  89:  Voluntas  /t- 
bera  tanto  liberutr  quanto  sanior:  tanto  aulem  sanior 
quanto  divinee  misericordim  gratiaque  subjectior,  Et 
infra  :Liberum  arbitrium  non  ideo  tollitur^  quia  juva- 
tur :  sedideo  juvatur,  quianon  toUitur,  Qui  enim  Deo 
dicit :  Adjutor  meus  e$to  ^  confitetur  se  veUe  implere 
quodjussit ;  sed  ab  eo  qui  jussit  adjutorium  poscere 
ut  possU.  Idero  epist.  105:  Quod  putanl  auferri  sibi 
liberum  arbitriwttj  si  nec  ipsambonam  voiuntatemsine 
adjutorio  Dd  hominem  habere  consen^erint,  non  intel" 
ligunt  non  se  firmare  humanum  arbitrium^  $ed  impd- 
lerct  ut  per  inania  feratur^  non  in  Domino  tamquam  in 
petra  stabilt  coUocetur.  Prosper.cap.  38  adversusGol- 
latorem :  Non  conturbat  nos  superbientium  inepla  que^ 


qualis  eorporis  atque  vitiorum  potest  esu  mens  domina^ 
veri  Dei  neseia^  nec  ejus  imperio  subjugata,  sed  vitio^ 
sissimis  dasmonibus  corrumpentibus  prostitutaT Proinde 
virtutes  quas  sibi  habere  videtur^  per  quas  imperat  cor^ 
pori  et  vtfits,  ad  quodUbet  adipiscendum  vel  tenendmn^ 
nisi  ad  Deum  retulerit ,  etiam  ipsa  vitia  sunt  potiua 
quam  virtutes,  Nam  licet  a  qmbusdam  tunc  verm  el  ho* 
nestm  putentur  esse  virtutes,  cum  ad  seip$a$  referuntut\ 
nec  propter  aliud  expetuntur,  etiam  tunc  infiatm  ae 
supcrbm  sttftf ,  et  ideo  non  virtutee,  $ed  vitia  judicanda 
$unt.  Idero  lib.  iv  adversus  Julianum  {Cap,  iii) :  l^ftf, 
inquit,  ut  sit  tn  0(19^0  vera  virtus^  nisi  sit  ju$tu$.  Absii 
autem  ut  $il  ju$tus  vere^  nisi  vivat  ex  fide.  Justu$  emm 
ex  fide  vivit  {Hom.  1).  Qui$  porro  eorum  ^ui  $e  CArt- 
$tiano$  haben  volunt^  nisi  soli  Pelagiam^  justum  dise^ 
rit  infidelem,  iuetum  dixerit  imjrium ,  iu$tum  dixerii 
diabolo  mancipatum?  $it  iicet  tUe  Fabrieiue,  sit  Ueet 
Fabiu$,  stt  ticet  Scipio^$it  licetRegulu$^eic.  Et  infra  : 
Absit  ut  virtute$  verm  cuiquam  eerviant ,  msi  tlit  ei 
propter  itlum  eui  dicimus :  Deu$  virtutum,  converte  nea 
{Psal.  Lxxix).  Proinde  virtuteSy  qum  Cttmalibu$  dete- 
ctationibu$ ,  vel  quibueque  commodie  et  emolttmentie 
temporalibu$  $erviunt^  verm  prorsu$  esse  non  possma. 
Qum  autem  nuUi  rei$ervire  voiunt,  nec  ip$m  verm  $uni. 
Verm  quippe  virtutee  Deo  $erviunt  in  hominibus,  a  quo 


rimonia,  quo  liberum  ar6tlrtum  causantur  auferri;  $i  jy  donantur  hominibus.  Haec  de  virlutibus  in  universum 
et  principiay  etprofectu$^  et  pereeverantia  in  bonisue-      D.  Augustinus.  Porro  de  continentia  seu  castitale 


que  in  finem,  Dei  dona  esse  dicantur:  lyuoniam  Opitola- 
liones  divina!  grali»  stabilimenta  sunt  voluniatis 
liumnnae. 

b  Quod  de  castitaic  hic  dicitur,  id  generatim  de 
virliiiibus  nioralibus  astruit  D.  Augustiniis,  nullam 
in  philosophis,  ac  caeleris  genlilibus,  seu  inndelibus, 
qnaniuinvis  a  virtule  celebraiis,  vcram  absolute  et 
propriedictam  fuisse  virtutein ;  sed  aut  simulatam,et 
adumbratam,  aut  inchoatam  dumtaxat  et  imperfe- 
ctam.  Sic  eniiii  ait  lib  xix  de  Civitnte  Dei  cap.  25  : 
QuamUbet  videatur  animus  corpori^  et  ratie  vitiis  /att- 
ddbiliter  imperare,  si  tamen  Deo  animus,  et  ratio  ipsa, 
non  $ervitt  $icut  $ibi  serviendum  e$u  Deu$  ipse  prmce- 
pii,  nuUo  modo  corpori  vitiisque  recte  imperat*  Nam 


speciatiro  idem  docet  eodem  loco,  inter  alia  acri- 
bens  :  St  veram  justitiam  non  habent  tmpit,  profecto 
nec  aiia$  virtute$  eonute$  eju$  et  $ocia$ ;  quia  cum  non 
ad  $uum  referuntur  auctorem  dona  Dei,  hoc  ip$o  maii 
hi$  utentee  efficiuntur  inju$ti;  et  $i  quas  habent^  veras 
non  habent^  ac  per  hoc  nec  continentia  sive  pudidtia 
vera  est  impiorum. 

«  Ciaconitis  legit  juitpixijv,  id  est,  partialem,  «ivc 
partitam,  sive  imperfectain.  Est  enim  idpv,  par^ 
particula;  fupcxii,  partita,  dimidiata,  imperfecta. 
Sic  exponit  anhas  Joannes  collai.  49  cap.  9  :  Sed 
hmcy  inquit ,  ^ptm  «  id  est^  non  in  omnibus  i 
tnafa  p^feclio,  $ed  par$  perfectioni$  ei/. 


905 


COLLATIO  Xlil.  -  D£  PROTECTIONE  DEl. 


m 


runl.  Denique  *  famosissimus  ille  ipsorum  Socra-  A  mnodi  bujus,  yelut  quiddam  memorabile  proferre 


tes»  hoc»  ut  ipsi  concelebranl,  de  se  non  enibuit 
profiteri.  Nam  cum  intuens  eum  quidam  ^  pbybio- 
gnonion  diiisset,  ^  ofAjiara  iraidfjooffToO,  id  est,  Oculi 
corrupioris  puerorum ,  et  irruenies  in  eum  discipuli 
ejus,  nlcisci  illalum  magistro  vellent  convicium,  in- 
dignaiionem  eorum  bac  dicitur  compressissesenten- 
tia  :  TkcitawrBi  jracpoc,  tiyAyap,  ot)X  Mx^y  id  OSt,  Quie- 
scite,  o  sodales  :  etenim  sum,  sed  contineo  me. 
Apertissime  igitur,  non  solum  assertione  nostra, 
sed  etiam  ipsorum  professione  monstratnr,  consum- 
mationem  tantummodo  impudicili»,  id  est,  com- 
roixtionis  turpitudinem,  violenta  ab  illis  necessitate 
compressam;  non  tamen  desiderium  de  cordibus 
eorum,  et  obleciaiionem  iilius  passionis  exclusam. 


non  puduii,  neque  dici  •  nobis  sine  verecundia,  ne- 

que  audiri  poiest.  Nam  cuidam  in  adulterii  crimino 

«  puniendo  (ot  fenint)  ait,  Tol^upt  avfrfialovfAcyovdavoru 

fAii  oTopaCf»  id  est ,  Quod  gratis  vendiiur  morte  non 

emas..Constat  ergo  illos  Terx  castitaiis,  quae  a  nobis 

expetitor,  nec  agnovisse  virtutem.  Ei  ideo  saiis  cer- 

tum  est  circnmcisionem  nostram,  qoac  in  spirita 

est,  non  posse  nisi  Dei  tantom  munere  possideri,  et 

his  inesse  solummodo  qui  Deo  tota  spiritus  sui  con- 

tritione  deserviunt. 

CAPUT  VI. 

Quod  iini  gratia  Bei  nuUo$  indu$trio$  eonatui  ex$equi 
valeamus. 

El  idcirco  licet  in  muitis,  immo  in  omnibus,  pos- 


Cum  quo  autem  horrore  proferenda  est  illa  ^  sen-  B  sit  ostendisemper  auxilio  Dei  bomines  iodigere '  nec 
lentia  Diogenis  ?  Facium  enim  quod  pbilosophum      aliquid  humanam  fragilitatem ,  quod  ad  salutem 

ALARDl  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


"  Qttippe  Apoilinis  Delpbici  oraculo  sapientissimus 
Grxcorum  judicatus,  qiii,  teste  Augustino  (Lib,  viii 
de  Civit,  cap.  2),  primu$  universam  phHo$ophiamt  ad 
eorrigendo$componendo$que  moree  flexi$$e  memoraiur  ; 
cum  ante  iUum  omnee  magi$  physici$,  id  est^  naturali* 
bus  rebu$  perscrutandii  ^  operam  maximam  impen^ 
derint, 

^  Pbysiognomos,  toI  phTsiognomon,  qui  bominum 
mores,  ingeniura,  sive  indolem  ac  propensionem  ex 
corpore  Tultuque  cogno^cit  aoi  conjectat.  Talis  ille 
Zopyrus  ,  aui  Socratem  notavit :  De  quo  Cicero  lib. 
de  Faio  :  Quid  Socratem?  Nonne  legimu$ quemadmo- 
dum  notarit  Zopyrue  phy$iognomon^  qui  $e  profiteba' 
tur  hominum  mores  naturasque  ex  corpore^  ocuiis, 
vuUu,  fronie  pernoscere  ?  Caelius  Rhodig.  (Lib,  vi  e,  2) : 
Est^  inquit,  physiognomia ,  manticee  par$  ea  qum  ex 
ore  ormiiumque  eorporis  membrorum  facte^  motuque  ae 
fUo,  hominum  conjectat  mores;  de  aua,  ut  Aristoteles, 
et  Adamantius  [  Origene$]^  ita  muiti  alii  tam  Latini  n 
quam  Greeci  $crip$erttnt  (Alex»  ab  Alex,  Ub,  ii  Genial. 
c.  19). 

<'•  Aptior  et  con^rucntior  visa  hapc  Ciaconii  leclio» 
quam  illa  Cuychii  et  aliorum,  ofifiaroL  nouZtpatrxcdt 
ocuii  corrupiores  puerorum.  Subaudiiur  autem  0, 
ioterjectio  irridentis  vel  exprobrantis  :  0  oculi  cor- 
rttptori$  puerorum.  Porro  paederastes  et  paederastia 
infame  vocaJ)ulum,  el  magis  ipsum  flagitium ,  quo 
notaius  Socrfjtes  inier  alios  pbilosophos  et  viros  no- 
biles.  Unde  Tertullianus  in  Apolognlico  {Cap,  46)  : 
Si  de  pudicitia^  ait,  provoeemus ,  tego  parlem  sententuB 
Atticce  in  Socratem  eorruptorem  adolescentum  pronun- 
tiatam.  Nec  dissiinile  illud  Senecx  (Lib.  deTranquil- 
titate  cap*  45)  :  Cum  pueris  Socrates  tudere  non  eru- 
bescebat.  De  aliis|id  genus  corruptoribusel  huius  tur« 
piludinisiiifamia,  vide,  si  lubet,Caelium  Rbodig.  lib. 
XV  cap.  9  et  40.  De  boc  itidem  vitio  agens  D.  Hiero- 
nymu>  in  cap.  iilsaise  :  Ln  tantum,  iiiqnil,  Grceci  et 
Romani  hoc  quondam  vitio  laboraverunt,  ut  ei  ctaris 


Purpureo  in  gremk>  spoliatam  sorte  vJrili, 
Hadrianique  dei  Ganymedem,  etc. 

Chrrsostomus  item  hsec  saepe  refricat  (  HomU.  27 
in  \lad  Corint,  et  66  ad  vop.  AttltacA.);atque  ob  hane 
quidem  causam,  et  bujus  flagiiii  intuitu ,  aposiolus 
Paulus  tales  hujus  sseculi  sapientes » id  est,  philoso- 
Dhos  gentiiea  graTiter  perstringens,  dicit  eos  justo 
Dei  judicio  traaitos  in  pas$ione$  ignominice^  et  in  re- 
probum  $en$um,  ut  faeerent  qua  non  conveniuni ,  ma" 
$culi  in  ma$eulo$  turpitudinem  operanies,  et  mercedem 
quam  oportuit  erroris  $ui  reeiptentes  (  Rom.  i ),  elc. 
(  Vide  D.  Cyprianum  epist.  i  ad  Donatum), 

<i  Dignum,  utdicl  solet.iali  patella  operculum, 
digna  tali  philosopho  sententia.  Satis  enim  no;a  est 
hujns  Diogenis,  pbilosophi  scilicet  Cynici,  a  canina 
turpitudine  et  obscenitate  sic  cognominati,  infamia : 
de  qua,  praeter  Plularchum  et  Laertium,  Tidere  po- 
tes  D.  Augustinum  lib.  xiv  de  Civit.  cap.  20.  Cum 
ergo,  juxta  Aristotelem  (Arist.  in  Politic.),  ut  quisque 
animo  alTectus  est,  ita  de  rebus  judicet ,  mirum  non 
est,  si  bomo  caninus,  et  canis  Terius  quam  philoso- 
phus,  adulterium ,  quia  gratis  oblatum ,  non  magis 
puniendum  censuerit  unam  caninam  fosditalem. 

•  Id  est,  qui  ponienaus  erat  ob  adulterii  crimen  : 
quod  etiam  apud  gentiles  morte  punitum  fuisse ,  tcI 
ex  hoc  loco  colligi  potest  (Alexand.  ab  Aiex.  Genial, 
tib,  iTcap.  i;  A.  Gellius  Ub.  x  eap.  25).  Aliod  cer- 
tius  constat  ex  lege  iuliade  Adult.,  quae  pcena  capiiis 
damnatadulterosetadolteras.  Apud  Judaeostadultera 
slmul  com  adultero  interfici  jubentur,  LcTir.  xx  et 
Deuteron.  xxn.  Sed  postea  consuetudine  introductum, 
ur  adulterae  lapidibusobruerentur,  utpatetex  Histo- 
ria  Susannae,  Daniel.  xiii,  et  mulieris  in  adulterio 
deprehensae,  Joan.  Tnt.  Apud  Cbristianos  etiam  adui- 
terium  morte  Tindicatum  fnisse  docet  episiola  D. 
HieronTmi,  de  muliere  septies  icta  ob  adulteril  cri- 
men  falso  illi  et  conjugi  impactum  (Epiet.  49).  Et 


et  Hadrianu$  phUo$ophice  ariibus  eruditus^  Antinoum 
consurarit  in  deumy  templumque  ei  ac  victimas  et  sa^ 
cerdoies  ineiituerit ,  et  ex  eo  ^gypti  civitae  et  regio 
nomen  aecepit.  Inter  seorta  quoque  in  fornicibus  $pe- 
ctaculorum  pueri  eteterunt  publiccB  Ubidini  expositi,  ao- 
nec  sub  Constantino  imperatoref  ChrisU  Evangetio  cO' 
ruecante,  et  infidelita$  ^en^tum  universarum,  et  turpi' 
tudo  deleta  est,  H;ec  D.  Hieronymus.  Sed  ei  Pruden- 
tius  in  Symmachum  consularem  haec  eadem  de 
Anlinoo  Hadriani  imperatoris  Ganymede  exprobrat 
bis  Tersibus : 

Ofiid  loquar  Antinonm  ccelesti  sede  locatomt 
ulum  delici»  tnnc  divi  principis :  illum 

Patrol»  XLIX* 


Ub.  T,  ep.  18  lib.  ix),  et  edicto  Tbeodorici  regis  apud 
eumdem. 

'  Pia  et  cathollca  assertio,  si  sano  et  catholico 
sensu  intelligatur.  At  non  Tidetur  Cassianus,  autejus 
interpres  Gbaeremon  ita  intellexisse  ut  verba  prae  se 
ferunt,  ut  patet  ex  ib  qoae  lib.  xii  Instit.  cap.  12  ct 
seqq.  notavimus,  et  ex  proximis  capitibus  hiijus  col- 
lationis  magis  patebit.  Tota  autem  vis  est  in  verbo 
perfieere,  quod  alibi  exponit  (CoUat.  42  cap.  ii  et  i5), 
perfeetionem  virtutum  obtinere ,  vel  perfectionis  finem 
aut  summam  aitingere.  Qua  phrasi  significare  Toluit, 
non  sine  aliquo  calliditatis  ariificio ,  posse  hominem 
ex  Tiribus  naiurae,  seu  liberi  arbitrii,  absque  graiia 
Dei  praeveniente,  aliquid  incipcro,  inchoare,  quod 

29 


901  JOANNIS  GASSIANI  COLLATIONES.  tm 

pertinet,  per  se  solaro ,  id  est,  sine  adjulorio  Dei  posse  A  peragendi  nostrx  subjacet  potestati  ?  Nam  Deqoe  re- 


lierftoere,  «  iii  nnllo  modo  tftmen  eYideRtios  quani  in 
aequisiliMM  atque  enslodia  castitatit  ostenditur.  Ut 
eniffl  tantis^r  de  iniegritaiis  ejus  difficultate  dispa- 
tatie  differatifr,  de  instPunneBlis  ejas  brevlier  inte- 
rim  dispmemus.  Qais  ppsfaieat,  qusse,  quamfie 
ferfens  spiritn,  vel  squaiorem  solhudinis,  vel  sicc! 
paais,  Bon  dicam,  qnotidianam  esvriem,  sed  ipsam 
saturitatem,  nulla  hominum  laude  soffultus,  suis 
viribus  sustkiere  T  quis  aqo»  perpeluam  sitlm  sine 
Domifii  consolatione  tolerare?  illumque  dalcem  ac 
deleeiabilem  matutinum  soporem  hnmanis  fraudsrl 
oculis,  et  ^  intra  termlnos  liorarum  qualuor  omnem 
qnietis  relbctionem  jugipossii  lege  conchidere  ?  Qais 
indesinentem  lectionis  instaniiam?  quis  irremissam 


motioni»  silentium»  nee  disCrietlonet  J^miionim» 
nec  iectionis  instantiamy  iilo  etiam  tempore  quo  po9- 
sumus,  pro  nostro  arbitrio  retentamua,  sed  qoibos* 
dam  occiirrentlbiis  ctntis,  etiam  invilissimi  freqoeiH 
ter  retrahimur  a  salutaribus  Institntis,  lla  iil,Tel 
toci,  vel  temporis  copiam  in  quo  hsee  eiereere  poa^ 
simus,  necesse  sit  nos  a  Domino  deprecarii  nee 
suffieere  noMa  !d  quod  possomttt  eertnm  eH^  niai 
etiam  opportunitas  perageiidi  ea  quae  nobls  utique 
possibilia  sunt ,  a  Domino  tribuatur ,  de  quihos  et 
Apostolus,  Quoniam  voluimuiy  inqoit,  pem're  iut  vo$ 
et  semet  et  iterum  ^  et  impedMt  nos  Sataiuu{\  Tkes, 
ii) ;  ita  ot  nonnttmqoam  nos  etiam  oHlher  ab  istls 
spirltalibos  sentlamos  studrt»  arocarl,  utdom  nolen<- 


operis  sedolitatem,  nuUum  prsesentls  lucri  commo-  ^  tibus  nobis  interrompitor  nostri  Cdrsos  intentio»  et 


dom  captans,  absque  Dei  gratla  eiplere  sofflclalf 
Qu»  omnia  sicot  desiderari  a  nobis  Joglter  absque 
divina  inspiratione  non  possunt,  ila  ne  perficiqai* 
dem  sine  ejna  amiiio  ttilateaiia  qoeont.  Et  ut  h»c 
eadem  non  solum  probata  nobis  experientiae  disci' 
pilna,  se4  eiiam  certis  indieiia  el  argumentis  mani-» 
festiora  reddamus,  nonne  in  moltis  qoae  utiHter  op- 
tamus  implere,  cum  deslderii  plenus  ardor  ac  voluo* 
ta&  perfecia  oon  deail,  inierpeUans  qa»eoaiqiie  fra-> 
gilitas  eassat  voia  eoneepia ,  nec  proposlto  nostro 
assistit  effectus,  nUi  virius  perficiendi  Doraini  fuerit^ 
mi^eratione  donata,  ita  ul  eom  sit  innumera  mulii* 
ludo  illoruro  qoi  Hdellier  vlrtutom  stodiis  desiderent 
inbKrere,  summam  tamen  eorum  qui  haec  perficere 


inflrmitati  carnis  aliod  relaxamos,  etiam  invitl  ad 
salutarero  perseverandam  reservemur.  De  qoa  dis« 
ptnsationo  Det,  simile  aliqoid  beatos  Apostolus  : 
Profter  quodt  inqoit^  ler  HomJNiwi  ra^OM,  «I  ^Hyede^ 
ret  a  me ;  et  dixit  mihi :  Suflicit  tibi  yralja  mea;  nam 
virtuM  in  infirmUate  perficHvr  (llCor,  mi),  El  itaram : 
Qmid  enim  oramiw,  eemutuM  quad  epoHet ,  needmua 
(Aom.  vni). 

CAPUT  VIL 
De  pPMetpaiJ  prapoeit^  HM,  et  provideBHa  fiielutosa« 
Propositom  namqoe  Dei,  qoo  nou  ob  hoc  hominem 
fecerat  ut  periret,  sed  oi  ia  perpet^um  ttverot,  msH 
nel  iiBHiolMle*  Cojoa  benlgoiiaao  emabanai  voIiiih 
tatls  in  nobis  qoantolaracomque  scintHlam  emicoisse 


vel  tolerare  prasvaieant,  invenias  raritattfli :  ot  prae«  G  perspexerit»  vel  qoam  ip&e  tamqoam  de  dora  siliee 
termitiam  qood  ne  lone  qutdem,  cnm  omnino  nolla  uoalri  eordis  eicosaeril,  confovel  eam  el  oxsoaeitaay 
nos  arcet  Infirmilas ,  facultas  universa  quae  volumua     suaque  Inspiratlone  conforlat,  ^  vokne  omnee  homines 

ALARDI  GAZiCI  eOMMENTARlUB. 


ad  juslificationem»  gratiam  et  salutem  protterendana 
perlineat ;  at  non  posse  illud  perficere»  eft  ad  perfe- 
ctionis  finem  perdueere»  sine  speeiaii  ei  Sttpernalu- 
rali  auxilio  Dei.  At  eatiiolka  veritas  doeet  noa  salom 
progressora,  perfoeliooem  ei  coBSommationem  viriiH 
tumet  bonorum  Qperum,  sed  ei  ipsum  initium,  iiH 
clioaiioiiem,  desiderium^iMem,  orationero,  Derdooa 
esse,  ei  a  Dei  graii:i  peiidere.  Atqoe  in  hoc  tota  (ere 
consistil  eoulroveraia  D.  Prosperi  et  aliorom  PairuBa 
adversus  Gassiaaum  ejo^qoe  sooios  elericoa  Massi* 
lieiises,  qua  io  progreaiiii  bi^us  collaiionia  plenioa 
expiicabilur. 

A  idem  soperie»  eoilat.  cap.  peftolt*  et  iiil.,  alibi 
siepius  iBOuIcaUiin. 

^  Hoe  enim  ituer  alia  perfeeiaa  et  coosnmBftata» 
castilaiis  comparanda  media  sive  instrumenia  re- 
censuit  prseedenii  eoUal.  :  Si  quietem  tomni  trium 
sive  (ul  atii  $taiuerunt)  t^uatuor  korarum  spatio  termi 


volebat  circa  mane  provter  naturcB  necesiitatem  dor^ 
mire,  dicebat  somno :  Yeni^  lerpe  male  l  et  surripiebal 
pauxilUm  somni  sedendo,  et  statim  surgebat,  Plura 
exempla  habes  apud  Palladium  (/n  Bistor.  Lausiaca\ 
in  Moyse  if)thiop<^,  Macario,  et  aliis.  Vide  Turrecre- 
matiim  iii  cap.  25  Reguloe  D.  Benedicti»  ubi  contni 
soninolentos  mQnachi>«  ai^it. 

«  Hic  demumiacipii  Auctoraperire  mentem  soam, 
et  erroris  iniliuin,  quod  sequfnti  capile  ciarius  ex« 
poiiit.  Quam  enim  hic  scintillam,  illic  ortum  qoem- 
cfam  bon^  voluntaiisvocat,  uhi  dehoc  laiios  aaendum* 

^  1  Timot.  II  :  Coram  Salvalore  nosiro  DeOy  qui 
omnes  homines  vuU  salvos  perij  et  ad  a^iitionem  vm-* 
tatis  venire,  Cujus  sentenlise  varia  est  evpositio.  Tri« 
plicem  ex  Palribus  affert  S.  Tbomas  (i  part.  q.  50, 
art,  b)  :  Itlud^  inquit,  verbum  Apostoli,  quod  peus 
vult  omnes  homines  salvos  fieri,  etc,  potet'  eripliciter 
intelligi.  Uno  modoy  ut  sit  accommoda  distributio  . 


narit;  uode  eoiligimus  bS.  iilos  an:ichoretas  et  mo«  |\  cundum  hunc  sensum  :  Deus  vult  sakos  fieri  omnea 
n^iniiAa  nArrAi>i««  ^.^ei-iffttia  ainat.iro.,    „^«  -.:.:  •-««  *^  hcmines  qui  satvaniur,  Non  ania  nullus  homo  sil 

quem  salvum  fieri  non  vetil,  sedquia  nuUus  salvus  sit 
queni  non  velil  salvum  (ieri,  ut  dicit  Augustinus  ( Li6. 
1  de  PrmdHtin,  Sanctor,  c.  8).  Secundo  poteu  intelli' 
gi^  ut  fiat  distributio  pro  generibus  singulorum^  non 
pro  singulis  generumj  secundum  kunc  sensum  :  Deua 
vuU  de  quolibet  statu  hominum  salvos  feri^  mares  et 
(eminas,  Judaos  et  geniiles^  parvos  et  magnos,  non  la- 
men  omnes  desingulis  stalibus.  Terlio,  secundumOama- 
scenum  {Lib.  n  ae  Ftde  c,  d^^inteltigitur  de  votuntate 
antecedente,  non  devotuntateconsequente,  Qua  quidevt 
distinciia  uoa  aecipiiur  e»  ffarte  voitkuJtatU  dtvMe,  in 
qua  nihil  est  ptius  vel  pasteriuSiSed  er- iMeta  vaikatumf 


naciios,  perfeciai  caslitatis  amatores ,  iion  nidi  ires 
quaiuorve  boras  somno  ei  quieii  ooiicessisse.  Quod 
eiiam  ex  (^aaaiani  iibrta  Inatilut.  secundo  el  tertio 
datur  intelligi»  ubi  dieilor  non  lieoiase  monachis 
post  nocturnum  orficium  el  Laudts  maioiinas  ad 
somnum  reverti;  sed  noeiis  residuum  orationi,  medi- 
taiioni,  vel  operi  maooum  ab  eis  fiiisse  impeneum 
{Lib,  II  c,  15  et  lib.  iii  e.  h).  Fuere  aolem  nonnulll 
qui  nec  uoius  lieraB  spalium  sibi  ad  somnum  hidiil- 
gerent :  uode  metfproc,  id  est  insomnes,  dioti.  Do 
quibua  Evagrios  Histor.  Eoeiesiast.  lib.  ui  cap.  ft9  eft 
20.  Abbas  Arsenios,  ut  esi  in  Vitis  Patrum  (Lib.  v 
libetto  4  noi;i9  editionis)^tota  nocte  vigilabat;  et  quand9 


9M  COLLiTD  XID.  ^  Bt  MtOTBCfNIMI  DiiJ.  MO 

mIms  fMfiiadfmtiai9mw§rkaH$fiwre{lTim6ih.  A  tur,  ita  ScHptoni  testanie  :  Huia  teus  mortem  non 


ii).  Qma  nmt  $$$^  inqiilt,  wduntai  ante  Patrem  VC" 
itram  qui  in  coUie  ettr  «1  pereat  unutf  ex  puHlii  ktii 
{  Maiik.  XVI11 ).  Et  iteran  :  Nen  tult^  in<}mC,  Deue 
perire  animam^  $ed  rearaetat  eogitam  [Lipi.  inmarg. 
retrnctaDeeogii*!}  ntf  penJltM  pereat  tiui  abjectue  eit 
{ II  Reg.  XIV  )*  ?erax  nanque  est  et  non  meniitur 
DeWy  €«D  obteatatione  deflniens  :  Vivo  ego ,  didt 
Daminui  BeuOf  quia  nolo  mortem  impH,  eed  ut  conver- 
tatur  a  via  iua  et  vivat  {  Exeeh.  xxxiii ).  Qui  enim  nt 
pereat  unus  ex  pusillis  non  lial^et  Toluntatem,  quo- 
modo  siae  ingenti  sacrilegio  putandus  est»  non  uui- 
versaliier  omnea,  aeU  quosdam  salvo»  ieri  velle  pro 
ooambtts?  *  Ergo  qukfNnque  perennt»  conlra  iilias 
pereunt  vohintaiem,  iia  eo  contra  unumquemque 


feeit^  nec  gaudet  tn  perditione  vivorum  (Sapient,  i). 
Et  inde  est  qaod  pleruroqoe  dum  pro  nobis  contraria 
poslviamas,  vel  tardios  vet  nequaquam  nostra  ex- 
aiiditvr  entlo;  et  rursas,  ea  qa»  credimus  esse 
eontraria,  otfliter,  ot  benignissimus  medicus,  etiam 
invhfssimiB  Dominos  inferre  dignatur;  ac  nonnum* 
qoam  pernlciosas  dispositlones  nostras  letiiales- 
qae  conatus  ab  eiflectu  deieslabili  retardat  ac 
revocat;  ac  properantes  ad  mortem  retrabit  ad 
aalutem ,  et  de  inferni  faucibua  extrabit  igno- 
rantes. 

GAPUT  tin. 

De  geaik  M,  et  mHM  merMe. 
Qaam  curam  atque  pxovidentiam  cirea  nos  suam 


eorum  quolidie  proclamante  :  Comwriimiiri  a  vita  v^  B  lub  flgurt  merelrieiB  Jemsalem  et  pemicrosa  ad 

ilna  peMmu,  ei  ^iiaf a  iiMrMmtiri,  tfomifs  hrael  {Ibid. )  7 

£t  tienim  :  Quotiei  volui  congregare  filioi  tuoi ,  iicut 

gatUtia  eongregat  pulloi  iuoa  euh  ata»  siHif»  ei  noiuiiti 

{Matth.  axui)?  Et  quare ,  Inqult,  avenui  eet  popului 

iOe  in  ietuiatem^  avenione  contentioiaf  Induraveruut 

faciei  [Lips,  in  marg»  cervices]  nufs,  neiiMrtti4  reverii 

{teeem*  vui).  ^  PfmIo  eat  ergo  qooiidie  Gbristl  gra- 

liai  qnm  dum  mit  omnei  hominei  tatioi  fieri^  et  ad 

agnitionem  veritatii  venire^  cunctos  abaque  uUa  exee* 

ptione  convoeat,  dieeiis :  Yenite  ad  nw,  «miMs  qm 

takaratii  et  oneratieiHtf  et  ego  reficiam  voh  {Matth,  xi). 

Si  autem  non  omnes  universaliter,  sed  quosdam  ad- 

vocai,  sequitur  ut  nac  omoea  sint  oneraii,  vel  erlgi- 

naii  vel  aclnaH  peeoalo,  nee  vera  sit  rlla  sententia: 


idolonim  caftum  alacritate  tendentis,  per  Oseam 
propbelam  sermo  divinus  eleganier  expreasil,  Di- 
eeme  iMqoe  ea  :  Vadam  poH  amatarei  meoi,  qm 
dani  panei  miAi,  et  aqnai  mef»,  lanasn  meam,  et  linum 
meum^  oleum  meum,  ei  poium  meum^  respondil,  sa-* 
luti  e|«8»  noB  volunlati,  eonsoleM  4lvina  dignatio  : 
Eece  ega  eepiam  viam  eftit  «piRts,  et  iepiam  eam  ma^ 
eeria^  et  iemitas  iuai  non  inveniet,  ei  iequetur  ama' 
iorei  mos,  et  non  apprehendet;  ei  qneerei  eea,  nee  tiH 
«SMr«l  Utos,  et  dicet :  Reverlar  ad  vimm  meum  priorem 
quia  bene  mitd  erat  tunc  magii  quam  nunc  eit  {Ose.  ii). 
Ac  rur&os  cotttumaeiaa  nostras  aique  eoniemptiis, 
^ibvt  emn  ad  stliilapes  invitanfem  reeursns  relielU 
spirito  dedignamur,  tali  comparatione  describit :  Et 


Omnee  enim  peecaverunt  et  egent  gloria  Dei ,  nec  pior  C  dixit  inquit,  Patrem  vacabh  me,  «l  poit  me  ingredi 
anmei  homines  mon  peetra»siue  eredatur  {Rom,  iii).  nan  ceaalfii*  Sed  quomodo  ii  contemnai  muHer  anMh- 
El  In  lamnffi  offlaee  qui  pereunl,  conlra  Dei  pereant  torem  iuwn,  iie  contempiit  me  domui  Israet,  ait  Do^ 
^vniaiem,  at  nec  ipsam  moriem  Deus  fecisse  dica<     mmui  {lerem.  iii).  Saiis  eongrue,  quoaiaA  lerusalem 

ALARDl  GAZifil  GOMMENTARIUS. 


HsecS.  Tliomas,  expHcans  deinde  plurlbns  qiix  dica- 
lur  volunias  anteceaens,  qnge  consequens ;  quse  lector 
apud  ipsnm  reqoirat.  Porro  Damnsceiii  sementla  de 
volnntate  Dei  antecedente  et  coninequenle  sic  Iiabet : 
Sdendum  eet  Deum  antecedenter  velle  omnes  ialvari^  et 
regno  tpsiUi  pofhi.  Non  enim  ad  punirndum  [ormavit 
noi;  iodt  tamquam  boum,  ad  sucb  boniiaiis  communio' 
nem ;peeeatorei  autem  vhIi  punirey  tamquam  justM.  Di- 
citur  ergo  prior  votuntas  antecedens^  et  beneplacitum^ 
quam  in  seconcepit;  attera  vero  consequens  et  permissia 
e»  nabii  causam  habens.  Haec  Damascenus.  Yolunlaie 
itaque  anteeedenie  vult  Deus  omnes  salvoii  lieri,  boc 
est,  qnanlora  in  se  esi,  et  ex  parte  sua,  quia  omnes 
ad  »teriiam  beatitudinem  condidii,  et  congruentia 
ad  eani  conseqiiendam  media  oninibus  insiituit  et 
praestat.  ^oluntate  aotem  consequente  ei  absolula, 
yult  uttlenique  reddere  juxta  opera  sua,  prxmium, 
inqnam,  aai  peenam,  quemadmodnm  lex  aequilaiiset 
jusiiti»  postulat.  Non  enim  misericors  tantum  prae* 
dicainr,  sed  eijusius  Dominus. 

*  Non  contra  voluntatem  absotafam,  quse  dicitur 
volsntas  beneplaciti,  de  qua  diclum  est :  Omnia  qnm- 
cumque  votuil  Dominus^  fecit  in  calo  et  in  terra  {Psal. 
Gixxiv)?  Et,  Vohmtali  ejun  quis  resistil  (Rom.  ix)7 
sed  conira  voloiitatem  aniecedentem,  qiia  diciiur 
Dens  velte  omnes  homioe.s  .s:)!vos  ficri,  qiiantuiii  in 
no  est,  qnia  nemincm  impcdit  a  salute,  sed  oinnes 
uA  eam  invltat  et  provocat,  ut  dicium  esi ;  vel  contra 
'vohHimiem  signi,  qura  Deus  prsecepta  et  consiiia  sua 
qiiibos  «4  aalutem  instruit  et  invitar,  omnibus  pro- 


posuit.  Yoluntas  enim  signi  dieitiir  signum  volnnia* 
tis  ejus,  ut  sunt  prascepla  et  consilia  :  sieut  dieimua 
litteras  priocipis  ease  voiunUiem  ipsius^  id  est, 
signum  voiunlatis. 

^  Sunt  bai^c  primo  intuitu  pia  el  caiholiea,  valent- 
que  ad  probandnm  omnibus  bominiboa  pro  tempore 
et  loco  dari  sulficiens  auxiliu»  gratiae,  quo  salvari 
possint»  seeundum  probaiMlioren  theologoriUB  seii- 
tentiam.  Yerum  aUquid  latei  in  reoesau,  q«o4  ad 
Pelagianisroum  speelai,  ut  ex  diclia  eoitigi  peiest. 
Senlenlia  siquidem  Pelagianoruni  fuit,  et  eori»  qui 
H  Peiagianis  iu  Gallia  occuite  favebaniv  gratiam  Dei 
^  omnibus  bominibua  paraiam  esae,  mocto  ipsi  eam 
petcre  et  excipere  veLint  :  posse  aute»  ununiquem'* 
que  ex  viribus  liberi  arbitrii,  sine  aiia  gratia  pr»- 
veoieate  ipsam  graiiam  expetere,  invocaro,  exci- 
pcre.  At  seuteotia  catboiicoru»  est,  neuinem  poAse 
petere,  invocare,  immo  ne  coiitare  quidem,  nlsi 
prxveniente  Dei  gratia  ad  petendum,  polaandora,  in- 
vocandum  exdlelar  et  noiieatmr;  proinde  graiiam 
Dei  et  motionem  Spiritii»  sanoti  praevenire  omnia 
desideria,  omnem  iuvocalionem  nostra».  Quod  in 
concilio  Arausicauo  denniium  babelur  his  verbis 
{Can.  5):  Si  quis  invocaiione  kumana  graiiam  Dei  tUeii 
posse  con(erri^  non  aulem  iptam  graiiam  facere  ui  in* 
vocetur  a  nobis;  contradicit  Isaim  propketa  ^  vel  Apo* 
stolo  idem  dicenii  :  Inventus  sum  a  non  qumrentibue 
me;  palam  apparui  hie  qui  me  nan  mterragakant  (liouie 
L\v,  Rom,  x). 


911  JOANNIS  GASSIANI  COLLATIONES.  M 

aduUene  comparaTerai  a  suo  conjuge  discedenti,  A  reminani  diligentig,  qui  quanlo  magis  negtigi  se  ab 


amorem  quoque  ac  perseverantiam  benignitatis  sute 
viro  qni  a  femina  deseritur,  comparavit.  Pietas  enim 
ac  dilectio  Dei,  quae  circa  bumanum  genus  semper 
impenditur,  eo  quod  nullis  ila  vincatur  injuriis,  ut  a 
cura  nostr»  salutis  abscedat,  et  quodammodo  supe- 
raia  iniquitatibus  nostris  a  principali  suo  proposito 
revoceiur,  magis  proprie  exprimi  alia  comparatione 
non  potuit»  quam  eiemplo  virl  ardentissimo  amore 


ea  senserit,  tanlo  vebementioris  circa  earo  zeli  ar- 
dore  flammalur.  AJesl  igitur  inseparabiliter  nobis 
semper  divina  proiectio,  tantaque  esi  erga  creaturam 
suam  pieias  Creatoris,  ut  non  solum  comitetur  eam, 
sed  etiam  praecedai  jugi  providentia.  Quam  eipertus 
Prophela  Domino  apertissime  conflietur,  dicens  : 
Deu$  meus,  misericordia  eju$  prmvemet  me  (Pm/. 
LViii).  •  Qui  cum  in  nobis  ortum  quemdam  bonx 


ALARDI  GAZi£l  COMMENTAHIUS. 


^  nic  est  lapis  ofTensionis,  et  petra  scandali,  pri« 
mus,  inqiiam,  et  priecipmis  lapsns,  ei  error  Cnssiani, 
quo  ttim  ipse,  tum  alii  prcsbyteri  Massilienses  ab 
ipso,  ut  creditur,  imbuti,  docirin»m  D.  Auguslini  de 
gralia  adversus  Pelagiauos  promnlgaiani  imiuignare 
ac  reprehendcre  aggressl  suiit.  magnumifue  hac  de 
cauba  dissidium  et  contentionem  in  Ecclesia  Gallica- 
na  cxcitarnnt.  Quod  ut  clarius  et  commodius  inteili- 
gaiur,  cum  ei  his  tota  reliquae  collatif)iiis  bujus  et 
dispuiationis  intelligeinia  dependeat,  operac  pretiiim 
duxi  ante  omnia  paucis  expoiiere  qua  de  re  inter 
Augusiimim  ejusque  discipulos  ex  una  parte,  et 
Cassianum,  Massilienses,  cxierosque  Gallos  ei  alia, 
suborta  fuerit  de  necessitute  grati»  ejusqiie  concursu 
cum  libero  arbiirio  dissensio.  In  liac  igitur  coniro- 
versia  conira  duos  errores  pugnavit  D.  Augustiiiiis. 
Primum  contra  Pelagium  et  Coelpstium  hrereticos, 
qui  de  graiia  haec  asserebant,  i*  posse  hominem 
solis  nattirae  viribus,  sola  facultate  liberi  arbiirii, 
absque  auxilio  sprciali,  seu  gratia  Dei  praeveniente, 
et  iuterna  motione,  eicilatione,  illustraiione,  conse- 
qui  donum  fidei  et  griitiam  jusiificationis,  servare 
.  ^tamleKem,perseverareinjusiliiausque  ad  mortem, 
•L  tandem  viiam  aeternam  promereri;  2*  gratiam 
Christi  specialem  taniummodo  utilem  esse  ad  h.ic 
meiius  et  facilius  pr;estaiida  et  obtinenda,  non  autem 
absolute  necessariam;  5*  hanc  gratiain  seciinduin 
meriia  no>tra,  id  esi,  opera  ei  propriis  virihus  Tacta, 
nobis  donari,  idque  ei  rondigno  et  ei  justiiia.  Con- 
tra  hos  errores  probavii  D.  Augusiinus  et  alii  Patres 
fldem  Chrisiianam  esse  donum  Dei  supernaturale, 
nec  posse  hominem  credere,  justificari,  legem  ser- 
vare,  et  salutem  consequi,  sine  speciali  Dei  auiilio 
et  gratia  pracveiiiente,  comitante  et  cooperante.  Se- 
cundo  dispuiavit  Augustinus  contra  alium  errorem, 
eorum  scilicet  qui  a  D.  Prospero  et  Hilario  dicuntur 
reliquiae  Pelagianoruin,  et  vulgo  SemipelngiMni  nun- 
ciipabanlur.  Hi  fuere,  ut  dictuin  est,  derici  Massi- 
lienses  in  Gallia  Narbonensi,  inter  quos  Cassianus, 
cum  e  Palxstina  Massiliam  commigrasset,  ut  ei 
Gcnnadio  et  Tritbemio  retulimus  (/n  prtefatione), 
magnaqne  eruditionis  fama  et  aiictoriiate  polleret, 
hujus  doctrinae  praecipuus  aucior  ferebatur,  ut  con- 
aiat  tum  ei  epistoiis  Hilarii  ei  Prosperi  ad  Augusti- 
num  (Tom.  VII  Att^tis/.),  tum  ei  eodem  Prospero  ini- 
tio  iibri  adversus  uollatorem,  ubi  Cassianum  notans  : 
Vnius,  inquit,  potissimum  definiliones^  quem  non  du- 
bium  esl  illis  omnibusiu  sanctarum  Scripturarum  htudio 
prcsstare,  referemus,  e\c,{Vide  infra  post  li6.  D,  Pro- 
jpert).  Horum  opinionem  secuti  sunt  mulii  per  Gal- 
liam  episcopi,  ad  quos  Coelestinus  papa  epistolam 
Bcripsit,  qua  Massiliensium  audaciam  compescuii,  ct 
Augustini  doctrinam  comprohavit.  Hi  igiiur  omnes, 
utpoie  viri  alioquin  caiholici  et  rcligiosi,  conira  Pe- 
lagium  graliam  Christi  fatebantur,  non  solnm  exter- 
Dx  praedicationis,  verum  etiam  interiise  inspirationis 
et  illustrationis,  non  solum  utilem,  sed  necessariam 
esse  ad  jusiificationem,  perseverantiam,  et  meriium 
vil»  .'eternae;  qiia  nisi  adjuvarenlur  conaius  nostri, 
non  modo  difficile  consequcrentur  quod  contendl- 
mvs,  ut  volebant  Pelagiani,  verum  eiiam  irriii  om- 
nino  essent  et  inanes  ad  justificalionem  et  vitam 
seternam  promerendam.  Et  hactenus  quldeni  recte 


sentiebant.  Verum  hoc  addebant  erroneum,  et  a  ve- 
rilate  alieiinm,  posse  oriri  cx  nobis  initia  qnaedani 
bonarum  voluntaium  et  nffectuum  absqiie  ulla  graiia 
Ciiristi  interiiis  movenie;  qiiorum  intuitu  deiiide 
gratia  Dei  nobis  conferrelur  ad  promovendos  hujus* 
modl  conatiis  et  pia  desideria.  Sentiebant  ilaque  li- 

B  beruro  arbitrium  solis  suis  viribus  posse  quodvis 
opus  bonum  inchoare,  voluniate  saltem,  conatu  ac 
desiderio,  ac  per  hoc  desiderium  impetrare  gratiam 
ad  perficiendum,  idqiie  per  modum  incriti  de  con- 
gruo  :  sicut  oratio  ex  fide  profecta  (jiiita  sententiam 
Augustini)  valet  ad  gratiam  justificaiionis  impetran- 
dam,  eamque  mereiur  ex  congruo.  Proinde  merito 
dicebantur  isti  non  Pelagiani,  sed  Semipelagiani : 
qula  cum  Pelagius  neque  ad  inchoandiiro,  neque  ad 
perficiendum  opus  bonum  gratiam  Dei  necessariam 
praedicaret,  illi  priorero  partem  amplectebaniur , 
posteriorem  rejiciebant,  tamquam  erroneam,  atque 
ita  soliim  dimidia  ei  parie  cum  illo  in  quaestione  de 
necessitate  gratiae  sentiebaiii.  Ei  hoc  autem  errore, 
ut  falso  fuiidamento  et  malo  princlpio  admisso,  con- 
sequens  fuit  eos  miilta  alia  absnrda  et  paradoxa  huic 
consentanea  et  consectaria  admitiere,  puta  initium 
salutis  ei  uobis  esse,  gratiam  Dei  esse  pedisseqaam 
voluntaiis  nostrae,  humanae  obedientiae  subjungi  gra- 

Q  tiae  adjutorium,  nostris  precibus  graiiam  Dei  subinde 
praeveniri,  posse  hominem  solis  naturap  viribus  ad 
recipiendam  gratiaro  aliquo  modo  se  praeparare,  et 
his  similia,  quae  toia  reliqua  dispulatione  ab  hoe 
loco  usque  ad  finem  hujus  collationis  a  Chaeremone 
traduntur  et  a  D.  Prospero  graviter  et  acute  inipu- 
gnantur.  Ei  quibus  etiam  elicitur  ratio  cur  banc 
collationem  non  simpliciter  de  gratia  Dei,  sed  de 
protectione  Da  Cassianus  inscripserit,  semiens  niroi- 
rum  gratiaro  Dei  non  simpliciter  esse  necessariam  ad 
eicitanduro  aut  incboandum  in  nobis  bonum  propo- 
siium,  sed  ad  protegendum,  id  est,  conservandum  ei 
promovendum.  His  ita  de  causa Cassiani  elMassilien- 
sium  generatim  praenotatis,  restat  ut  verba  textus  su- 
perius  allegata  expendamus  et  prosequamur;  quibus 
primum  siipponit  coliator,  quod  superius  aonotatttniy 
quoddam  tm/tttm,  seu  orlum  bona  votuntatis  ex  nobi$ 
absque  Dei  adjutorio  subinde  emergere,  boc  est,  posse 
bominem  ei  solis  naturae  viribus  aliquid  boni  velle 

-.aut  co^itare.  Quod  quidem  repugnat  primum  illi 

^  senteniiae  calholicae,  quam  ipsemet  superius  (Cap.  3) 
veluii  pro  fundamento  totius  disputationis  posuerat,  ei 
Scripturae  teslimonio  confirmarai  dicens :  Non  solum 
acluum,  verum  etiam  copitationum  bonarum  ex  Deo 
esse  principiumy  qui  nobts  et  initta  sanctm  votuntaiii 
inspirat^  et  virtutem  atqus  opportunitatem  eorum  qtice 
recle  cupimus  ( vel  coepimus  )  peragetidi.  Omne  enim 
datum  bonum,  et  omne  donum  perfectum  desursutn  esi 
(Jae.  I ),  etc.  Quam  ipsius  definitionem  aliquoties  ei 
objicii  S.  Prosper,  atque  hinc  levitatis  et  incoiistantise 
eum  redarguii,  uiqui  sibi  ipse  coiitradixerit ;  etqui 
totiim  gratiae  antea  tribuerai,  roodo  pariem  libero 
defent  arbitrio.  Secundo  repugnai  manifestis  Scri* 
pturae  teslimoniis,  quorum  prxcipua  sunt  bsRC :  /Ve« 
mo  potest  venire  ad  me,  nisi  Pater  meus  traxerit  eum. 
Joan.  VI.  Sine  we  nihit  potestis  facere.  Joan.  iii.  Aojt 
sttmus  sufficientes  cogitare  aliquid  ex  nobis^  tMquam 
ex  nobis,  sed  suHicieHtia  nostra  ex  Deo  est.  II  Cor^  ui« 


^^5  COLLATIO  XIII.  —  DE  niOTECTIONE  DEL  Mi 

Yoliuifalis  inspexerit,  illuminat  eam  confesiim  alque  a  aancu  desidena  benignus  inspirat,  sed  eliam  occa- 


confortat,  et  incitat  ad  salutem,  increraentum  iri 
buens  ei  quam  vel  ipse  planfavit,  vel  nostro  conalo 
Viderit  emersisse.  Nam  Antequam  dament,  inquil, 
ego  audiam;  adhue  loquentibui  eis  ego  audiam  (liaia 
Liv).  El  iterum  :  Ad  vocem  clamoris  tui  $tatim  ut 
muiierit,  respondebit  tibi  {l$aim  xxx).  Et  non  eolum 


siones  prsstruit  vita!,etopportunilQtemboni  effectaa 
ac  salutaris  vias  direclionem  demonstral  errantibas* 

CAPUT  IX. 
De  virtute  bonas  votuntatis  nostra:^  et  gratia  Dei. 
Unde  •  non  facile  bumana  rationc  discernitur 


ALARDl  GAZiEI  COMMENTAIUUS. 

tribuit  perageudi.  Di^inde  Collatorem  sic  alloquitur  : 
Doctor  cathotice^  cur  profasionem  tuam  de$eri$  ?  eur 
ad  fumoeam  falsilatis  caliginem,  reiicta  $ereni$nnm 
veritati$  tuce,  devotveri$  ?  Quod  in  petentibu^,  quaerenr 
tibus^  puttantibusque  miraris,  cur  non  eidem  gratiee  ^ 


P«t  ««ptf  tn  vo6fs  opiu  bonum,  perficiet  u$que  in  diem 

Lhrutt.  Pbilip.  I.  Deu$  enim  e$t  qui  operatur  vette 

et  per/icere  pro  bona  voluntate.  Phllip.   ii.  Terlio 

daiuiiatiir  bac  senientia,  ut  errouea  ei  baretica,  in 

concilio  Arausicano,  Jiissu  Leonis   paps  adversus 

Rfliquias  Pelagianoram  congregaio;  in  ciijiis  canone 

fteptimo  bnpc  babentnr  :  Si  qui$  per  nalune  vigorem^      eiuata^  et  au»itas  e$$e  uei  aonar  eic.  Ubl  primo  ad 

Donum  atiquod,  quod  ad  $atuiem  pertinet  vitce  aterwB,  ^  verie  Cassianum  insigui  honoris  lilulo  doclorem  ca- 

eofuare  aut  eligere  po$$e  confirmat,  hteretico  fatliiur  **  tboliciim  noininari ,  quia  licet  a  calholica  veriiate 


qua  de$ideratur,  ascribi$?  Vides  bonos  cottatu$^  pia 
^ludia^  et  dubitas  e$$e  Dei  dona?  etc.  Ubi  primo  ad- 


«pfriiM,  non  mtettigen$  vocem  Dei  in  Evangetio  dicen- 
tt$  :  Sme  me  nihit  pote$ti$  facete  (Joan.  xiii).  Et  iHud 
Apo$tolt :  Non  quod  idonei  $imu$  cogitare  aiiquid  a 
?»!S'  ^**'**  ^*  "^*"'  **^  $vficientia  nosira  ex  Deo  est 
{r/nltp.  i).  Quarlo  damnatur  a  sammis  pomiOcibus 
praroeriim  a  Coelestino  In  epist.  illa  ad  episcopos 
fyallioe,  qua  Hassiliensibus  silentiuin  imposuii,  ubi 
naBC  mler  alia  :  Prceparatur,  iiiquii,  voluntas  a  Do^ 
mtiw,  etut  bonialiquid  agant,  patemi$lin$pirationibu$ 
nwmm  ip$e  tangii  corda  fidetium.  Quotquot  enim  *pi. 
Tttu  Dei  aauutur,  hi  fHii  Dei  $unt  (kom.  viii).  Vi  nec 
no$trum  deeste  sentiamu$  arbitrium^  et  in  bonis  qui- 
kueque  voluntatis  humanas  $inguli$  motibu$  magi$  itlitu 
wdere  non  dubitemus  auxilium.  Quod  ila  Deus  in  cor- 
dibus  hominum  atque  in  ip$o  libero  operetur  arbitrio^ 
nt  $anetn  cogitatio^  pium  con$ilium,  omnisque  motu$ 
bome  voluntati$,  ex  Deo  «i/,  quia  per  itlum  atiquid 
bont  po$$umu$,  $ine  quo  nihit  po$$umu$.  Qiiiiito  rc- 


^™  ^^..•„.»,   o„,c  v»u  7«fii*  pofiwinifs.  yiiiiiio  rc-      iinero  arhiirio,  partem  graiiiB  ascnDendain  esse, 
!?•       if"^'"  ^"  o '?  ^^^'''•^"S  praRSenim  ab  Augu-  C  qnasi  aliier  concillari  ne.|ueant  Scriptiirae,  qua;modo 

Siino,  rrOSDero.    Fulffenlio.   aI  alii<i.   niiAnim  lA&it^        kiiii«    m«vJ/v  :ii:   r».,^.^  ^^  A^t^»»,.  •.fiAAr^a,*..     kt  «>a»a 


per  erroreni  deQexerii,  non  lamen  errorem  contra 
Ecclesiae  senleniiam  periinaciter  defendit :  qnin  po* 
tiiis  omnino  credibile  est  postea  retractasse,  ac  ve- 
ritati  cessisse,  ui  in  praefaiione  monuimus.  Ul  autem 
illa  contradictio  magis  eliicescat,  ostendit  Prosper 
collatoris  figmentum  et  comnienium  fuisse  quodam- 
modo  mediiiin  ac  tertium  iiiier  Pelagianam  hspresim 
et  docirinaiii  caiholicam.  Nam  secundum  Pelagium 
initia  bonarum  voluntatuin  et  cogiiationum  sunt  a 
nobis;  secundum  veritatem  catbolicam  suuta  gratia 
Dei  praeveniente  et  inspirante;  secuiidum  Collato- 
rem  vero  quandoque  ex  nobis,  quandoque  ex  gratia. 
Movet  autem  Collaior  aliquot  objectiones  et  difficuU 
tatcs  e  ScripturiSy  qu«  sibi  invicem  repiignnre  vi- 
dentur,  ut  inde  probet  in  aliquibus  voluiitatem  no- 
atram  prflivenirc  gratlam,  in  aliis  vero  praeveniri ;  et 
pruinde  pariein  bonarum  cogitationum  et  voluniatum 
libero  arbilrio,  partem  grati:c  ascribendain  esse. 


stino,  Prospero,  Fulgenlio,  et  aliis,  quorum  tesii- 
monia  nimia  prolixaaiisvitandacausa  omiito,  prae- 
sertim  cnm  inferius  noiumlla  pro  locorum  opporiu- 
nitate  producenda  sinl.  His  demuin  acredil  cci.sura 
operum  Ca^siani  et  Fausii  episcopi  Regiensis  in 
concilio  Komano,  prasidenle  sanclo  Gelasio  ponli- 
fice,  qoae  babeiur  in  derreio  Graiiani  distinci.  16 
cap.  Sancta  Romana.  Nun  eiiim  alia  de  cnusa  opera 
Cassiani,  qu»  alioqui  mulia  uiilisslma  et  saluberrima 
coniineiit,  in  apocryphis  connumerata  siint,  -lisi 
prnpter  isUm  senteiitiam  de  boiiis  ot^eribus  ad  pie- 
taiein  speciantibus,  quae  illi  sine  auxilio  graiiae  tteii 
aut  incboari  posse  contendebant.  Unde  manifest» 
falsilatis  rcdarguitnr  Gennadins.  bomo  scilicet  Mas- 
siliensis,  et  Massiliensum  fuligine  aspersus,  qui,  ut 
Gassianiim  excuset,  D.  Prospcrnm  dainnat  cl  carpit 
his  Terbia  :  Legi  et  tibrtm  Prosperi  adversus  opuscula 
inppre$$o  nomine  Caseiani,  quce  Eccte$ia  Dei  satutaria 


qaidem  Gennadius,  qui  duplici  mendaclo  duin  Pro 
sperum  damnat,  absolvit;  et  dum  Cassianuin  absol 
▼ii,  damnat :  ea  niminim  fide  dignus  in  hac  senten- 
tia,  qua  in  aliis  compluribns,  ut  dum  Rufinum  prae- 
feri  D.  Hieronymo  doctori  de  Ecclesia  lain  beiie  me- 
riio,  dom  Augustinum  argnit  ex  mnltiloquio  non  effu- 
gisse  peccatum,  dum  laud.it  «u^oyioc  Pelagii,  quas  D. 
flieronymas  in  Dialogis  adTersu»  Pelagianos  bseresi- 
busplenasasserit,  dumlibros  Fausti  Regiensisde  gra- 
tia  et  libero arbitrio  commendat,  quos  Petrus  Damiani 
et  alii  Orienlales  anathematizant,  ei  id  genus  aliis. 

•  Hic  rursus  Collaiorem  arguit  D.  Prosper  con- 
tradictionis  :  Dixerat,  inquil,  regutariter  ( id  est,  se- 
cundum  normam  ac  regulam  catholicae  doctiinae) 
noneolum  actuum^  verum  ettatn  cogitationum  bonarum 
ex  Deo  e»$e  principium.  Et  ne  hoc  de  doctrina  extrin- 
seeu$  adhibita  deberet  intettigi,  vigitanter  addiderat : 
Qui  nobi$  et  initium  $anctm  v'oluntati$  in$pirat,  et  vir- 
iutem  atque  epportunitatem  eomm  qnce  recte  cupimus 


huic,  modo  ilii  favere  ac  deferre  videntur.  At  vero 
cum  seciindum  rei  veritatem  ad  omneni  actum  bo- 
Dum  concurrat  gratia  cum  libero  arbitri(»,  minira 
iion  est,  si  Scripiura  subinde  liberum  arbitriuni,  sac- 
piusiatiien  graiiuin  comniendcl  {Aug.  tib.  ii  ad  Bo' 
nifacium  c.  8  et  lib.  de  Grut.  c.  v ).  Nam,  ut  l>.  An- 
selnius  ait  (Concord.  prcescien.  et  prmdest.  c.  3): 
Cufii  aliijuid  dicit  Scriptura  pro  gratia,  non  amovet 
omnino  tiberum  arbitriuin ;  neque  cum  loquitur  de  /i- 
bero  arbitrio,  excludit  graiiam^  quasi  sota  gratia  atU 
liberum  arb>trium  solum  sufficiat  ad  $alvandum  homi- 
neniy  eic.  Uuibiisdam  ergo  Scriptuiac  senteniiis  coin- 
mendaiur  gratia,  non  excluso  t:iinen  arbitrio;  qui- 
busdam  e  divei  so  commendaiur  libertas,  non  exclusa, 
fed  supposita,  gratia.  Hoc  supposilo  ad  objeciionem 
illam  respondetur,  Doum  petenlibus  tribuere,  a  quae- 
reniibus  inveniri,  pnlsaniibus  aperire;  sed  ipsuni 
petere,  quaerere,  pulsare  esse  a  graiia  Dei,  quia 

viA.n^  n^.:.     •■     ■    ^..t..^.     ..t^:  ^....i:.^  r\n.:  «,_<w% 


— 'T  "••T.  ™'7''' ^'^•'"^"»  V'"'^  *^«^«^»^««  4^«  «fl»M«arta  peiere,  quaerere,  pulsare  esse  a  graiia  uei,  quia 
pro9at,  ilte  tnfamat  nociva  (Baron.  An.  433).  Haec  n  neino  peiil,  quaerit,  aut  pulsai,  nisi  gralia  Dci  prae- 
qaidem  oennadius,  qui  dunlici  mendaclo  duin  Pro- *^  venlus.   exriianiR  mi  aitiiiLns.   Invenimr  f^niin  Deua 


venlus,  exciiaius  et  adjutus.  Invenitur  eniin  Deus 
a  non  quxrenlibus,  etc,  non  soluni  quia  multos  ma- 
xinie  aversos,  et  repugnantes,  ac  impios,  vocai  et 
flcctit,  ui  notum  cst  de  vocationc  Pauli,  Matihaci, 
M.tgdaleiiaD;  verum  generaliter  a  nou  i|uaercntibus, 
ex  se  et  ex  parie  sua,  sine  moiiooe  ei  vocatione  Dei. 
Quod  et  in  concilio  Ariiusicano  disertis  verbis  a  Cas< 
siano  mutuatis  ita  delinitum  est  can.  6  :  Si  quis 
$ine  gratia  Dei  credentibu$,  votentibti$,  desiderantibus, 
conantibus,  taborantibus ,  vigitantibus,  siudentibtts^ 
petentibtts,  queerentibus,  put$antibu$  nobi$  misericor- 
diam  dicit  conferri  divinitus ;  non  autem  ul  credamus, 
vetimus,  ret  hcec  omnia,  skut  oportety  agere  valeamus, 
per  infusionem  et  inspiralionem  Spiritus  sanctif  in  no^ 
bis  fieri  confitetuf;  et  aut  humilitati  ac  obedienties  hu- 
mana:  $ubjungit  gratioe  adjutoriumt  nec  ut  obediente$ 
et  humiles  simus  ipsius  gratice  donum  esse  consentit , 
resistit  Apo$toto  dicenti :  Quid  liabe$  quod  non  accepi- 
$ti?  et,  Gratia  Dei  $um  id  qtMd  $um  ( 1  Cor.  iv).  Cuf 


915 


IOAm&  CASSIANi  COLLATUWeS. 


m 


quemadinodani  Dottkiys  pei^Mibus  trttNMt,  a  ifuc-  A  D^>  ^  a^ofinqmbU  voHi  ( PtoL  v) !  Si  ^pMd  «HM 


reniibus  inTeniAtar,  •periatqne  puUaaiibM  (Maiih^ 
Tu) ;  et  mrsQS  infenieinr  e  non  qimreniibus  se,  pa« 
Ism  sppareal  inler  illos  qui  eum  non  interrogabant, 
et  toU  die  expandat  manus  suas  ad  populum  non 
credentem  sibi  et  contradicentem  ( /<«.  lkt,  Rom. 
X  ),  rcsistentes  ac  ienge  poskos  Yocel,  inv itos  at- 
trahat  ad  salutem,  peccare  cupientibas  explendae 
copiam  sublrahat  Yoluntatis,  ad  nequitiam  properan- 
tibus  beingntts  obsistat.  «Ctti  aotem  facile  pateat,  quo- 
medo  saltttis  samma  nostro  tribaator  arbitrio,  de  quo 
dicilur  :  Si  volueritis  et  audieritit  me,  qua  hona  $urU 
terrw  monducabitii  (  haiie  i ) ;  et  quomodo  mh  oolen* 
Its  ttequt  eurrentii,  sed  mieerenlis  ttl  Dei  (  Rom,  ix)? 
^  Quid  etiam  sit  illud,  quod  Deus  reddet  unieuique 


dicit,  Nmo  venii  ad  me^  niii  Paur  q^  wu$U  im,  «f. 
traxerii  4um  (ioan.  ti)?  Qmd  sit  qaod  dicitnr» 
c  Rectos  cursus  {ac  pMbua  iuUy  et  tiat  tmu  dingo 
(Psal.  \);  el  quid  sit  quad  dieimits  oraotes,  BmffO 
in  conspeclu  luo  viam  meam.  Et,  Pcrfsce  gressms  meoi 
inumitii  tuis.  ut  non  moitemitur  ueHi^a  mea{  Psai. 
xvi)«  (}uid  eJiam  sit  qiiod  iterum  commonemur,  Fa- 
ciie  vobis  cor  novum  et  spiriium  novum  (Execk.  xviii); 
et  qoid  sit  «Ikid  quod  r epromittitar,  Dnbo  els  cor  fio* 
vum,  ei  spiritum  novum  tribuam  in  visceribus  eortmt, 
et  auferam  cor  lapideum  de  came  eorum^  et  dabo  eie 
cor  carneum,  ut  in  prmcepii»  meis  mnbuUnt,  otjmdi' 
cia  mea  cuitodiant  (Exeek.  xi)?  Onid  sit  quod  pre- 
cepit  Dominus  dicens  :  Lava  a  maliiia  cor  tuum,  /e- 


serniidiini  opera  ejui  {Rom.  xx),  et,  Deui  est  qui  ope-  B  rusalemf  ut  iaiva  fiai  (Jerem.  iv)?  et  qoid  sit  qood 
ratur  in  vobis  et  veUe  et  perficere  pro  bana  volmUate  ipse  Propbeta  a  Oomino  postalat,  dicens,  Cor  mn»- 
(PhHip,  h)i  et,  hoc  non  ex  vobis,  sed  De\  donum  est^  dum  crea  in  me,  Deus?  Ct  iterum  :  Lavahis  me,  et  stc* 
non  fx  operfbui^  ut  ne  qmi  glorietur  (  Ephes.  ii)  ?  per  nivem  dealbabor  ( Psal,  l).  (^id  sit  qnod  ad  nos 
Quid  sk  etiam   iHvd  quod  didtnr  :  Appropinquate      diekar,  <  lUuminate  vobit  tumen  icientiee  (Ose,  x), 

ALARDI  GAZ^I  COMMENTARIUS. 


definiijoui  siniile  decretam  habetor  fn  eoneilio  Tri- 
dent.  his  verbis  ( Sess,  <>,  can,  5) :  St  quis  dixerit  sine 
prceveniente  Spiritus  sancti  inspiratione  ,  atque  ejns 
adjutorio^  hominem  ci^dere^  sperare^  diiigere,  aut  poe- 
nitere  posse^  iicut  oporlet^  ut  ei  juuificationis  gratia 
conferatur^  anathema  «tr. 

*  Seciinda  objectio  Collatoris,  ciijns  praecipaa  vis 
est  in  illis  verbis  Apostoii  :  Non  est  volentis,  neque 
currentiSf  sed  miserentis  Dei  (Rom,  iii).  Nam  prsece- 
dentia  nihil  aut  parum  ad  rem  faciunt.  Ubi  eiiim 
legii  Collaior,  nisi  apud  Pelagiaiios,  salulis  nosirse 
summam  nostro  ti  ibui  arbitrio,  cuin  econtrario  Scri-  ^ 
ptura  dicai :  Perdiiio  tua  ex  /e,  Israel,  ex  me  autem  ^ 
lanlummodo  salus  ( Ose,  iiii )?  llia  auiem  promissio 
dc  fruclibus  terr»  coniedendis,  quid  ad  graliam  ct 
salutem  speciat?  Verba  antem  Apostoli  Gregorius 
Nazianzenus  {Orat,  ti)  et  ChryROstomns  (In  Com- 
ment, )  ita  exponunt,  ul  non  sit  solius  volentis  el  cur- 
rentis,'  scilicet  bominis,  gratiam  et  <ialutem  consc- 
qui,  sed  inisereniis  Dei:  quia  voluntas  noii  snflicit, 
nisi  Dei  graiia  adjuvetur.  Verum  baec  solutio  non 
satisfacii  D.  Angustino :  Si  enim^  inquit,  recte  dicium 
esi :  Non  volentii  hominist  sed  miserentis  esi  Dei,  quia 
id  votunias  hominis  sola  non  imptet;cur  non  etecontra- 
rio  recte  dicitur  :  Non  miserentis  est  Dei^  sed  voleniis 
est  huminis,  tiuia  td  misericordia  Pei  sota  non  implet? 
quod  nulltu  Chrislianus  dicere  audebit.  Ila  Auguslinus 
(  Enchir.  cap,  32).  Ktsi  enim  in  currcndo et  volendo 
divina»  iniscricordiae  bumanum  coopereiurarbiirium, 
quia  umen  ipsa  gratia  ducatum  et  principaium  lenct, 
id  in  causa  esi  cur  non  iM  rccte  dicatur  :  Non  est 
misereniis  Dei,  sed  liominis  curreniis,  sicui  recte  fb 
dicilur  :  Non  est  volentis  /lotninis,  sed  miserentis  Dei, 
Ideo  suhjimgit  Angnstinus  :  Restat  ut  propterea  ncte 
dictum  intdligaiur:  Non  voleniis,  neque  currentiSf  sed 
miserentis  e.st  Dei^  ut  totum  Deo  detur,  qui  hominis  vo- 
luntatem  bonam  et  prmparat  juvandam^  etadjuvat  pras- 
paratam,  Nam  uirumque  tegjtur  in  sanctis  eloquiis : 
Et  misericordia  ejus  pneveniet  me  (Piat.  lviii).  Et 
misericordia  e^us  subsequetur  me{Psalm.  xxii).  No- 
lentem  pnrvemtf  ut  vetit;  volentem  subsequittir  ^  ne 
frustra  velit. 

^  Tertia  objectio.  Cai  racile  respondetur,  Deum 
operari  in  nobis  velle  et  perficere ,  quia  graiia  sua 
faoit  ut  yetimus ,  id  est,  buoum  propositum  habea- 
ma<,  et  illud  exsequamur  :  nec  tamen  de^init  esse 
opus  nostrum,  quoa  a  voluntate  nostra  consenliente 
et  cooperanie  divin»  gratiae  proflciscitur.  Sic  enim 


Dens  opentor  In  nobis,  ni  et  nos  quoqne  coopereinnr 
cum  eo  :  Volentes  oramus,  ait  Prosper  {Cap.  58);  eC 
tamen^  Misil  Deus  Spiritum  in  corda  noatra  ctaman- 
tem:  Abba,  Pater  (Rom,  viii).  \ otentes  loquimur ;  el 
tamen ,  st  pium  est  quod  toquimur,  Non  sumus  not  10- 
auentis,  sed  Spiritus  Patris  nostri,  qui  loquitur  in  no- 
bis  (  Matth,  x).  Volentes  operamur  salutem  nostram  , 
et  tamen  ipsum  vctte  atque  operari^  Deus  est  qui  opera- 
tur  in  nobis  ( Philipp,  ii).  Volentes  dHigimus  Deum  et 
proximum,  et  tamen  charitas  ex  Deo  est,  ui/fusa  in  cor» 
dibus  nostris  per  Spiritum  sanctum,  qui  datus  est  nobie 

iRom,  v).  Hoc  de  fide,  hoc  de  toterantia  passionum, 
oc  de  pudicitia  conjugali,  hoc  de  continentia  virgi^ 
nali  ^  omuibusane  virtutibus^  sine  exceptione  profitO' 
mur;  quod  nist  donata  cssent  nobis,  von  invenirentur 
in  nobis.  Ad  alias  objectiones,  quae  seqnuntur,  una 
esl  rc^potisio  superius  reddita,  quae  et  sequenti  ca- 
pite  ex|)liciitnr,  quibusdain  sentenliis  comprobari  et 
commendnvi  gratia^  auxilium,  quibusdam  liberuai 
hominis  arbitrium ;  qnoniam  utrumque  ad  opas  bo- 
num  iiecess:irio  ref|uiritur,  sic  tamen  ut  priores  et 
potiores  pnrics  gratix  drferantur.  Si  enim  solus 
Deus  isia  faceret  quae  hic  commemoraniur,  fnistra 
diccrelur  hominibns  :  Appropinquute  Deo;  dirigite 
vias  vestras ;  Jacite  vobit  cor  novum;  convertimini  ad 
Deum,  etc.  Et  si  honiines  ;id  ista  sulGcereni,  fru* 
stra  diceretur  :  Converte  nos^  Deus  salutaris  noster. 
Cor  mundum  crea  in  me^  Deus,  Dirige  in  eompeetu 
tuo  viam  meumt  etc.  Iiaque  D.  Prosper  lib.  de  Voca- 
tione  genliiim  cap.  20  :  Gratiaquidem  Dri^  inquit,  i« 
omfii6iis  justificaliombiis  principaliter  praeiuinet^  iua^ 
dendo  exhortationibus  ^  movendo  exemplis^  terrendo 
periculis^  incitimdo  miraculis,  dando  intellectum,  iu^ 
spirando  consHium,  corque  ipsum  illuminando  et  fides 
affectionibus  imbuendo  :  sea  eliam  voluntas  hominio 
iubjungitur  ei  qum  ad  hoc  pra^dictis  est  excitata  prm^ 
sidiis,  ut  digno  in  se  cooperelur  operi,  et  imipiat  exer^ 
cere  ad  meritum  quod  superno  semine  concepU  ad  stu^ 
dium:  desua  hatens  mulqbilitatej  sideficit,  de  gratim 
opiiulatione^  si  proficit,  (Juce  opiiulatio  per  innumeroi 
modosy  sive  occultos,  sive  manifestos,  omnibns  adhibe- 
tur;  et  quodamuUis  refuiatur,  ipy^rum  nequitice ;  quod 
atttem  a  muUis  suscipitur^  el  gratio!  est  divtijcr,  et  ro* 
luntatis  humance, 

^  Vnlgata  editio  :  Dirigt  semitas  pedibut  tuis,  et 
omnes  vice  tuce  stcdfHientur, 

^  Vide  hanc  senientiam  collat.  H  cap.  9et  16  iti« 
dem  citataro  et  elucidatam. 


917  GOLLATIO  IIIL  -  DE  PROTfiCTiONfi  DEL  $18 

Et  <|iiid  8it  qaod  de  Deo  dlcitar,  Qui  docet  hominem  \  Propheta  :  lllumma  ocul^s  meo$t  M  um^um  obdofm 
ieieniiam  { ^idL  iciii) :  C(,  Dominus  illuminat  ccBcon  miam  in  morle  (PtaL  xii) ;  pisl  quod  •  io  his  omtd^ 
{Psal.  cxLv);  vel  certe  quod  orantes  dicimos  cum     bus  et  gratia  Dei  et  libertas  nottri  doclarAtor  arMi' 

ALARM  GMIHSL  COMMENTARIDS. 

eoncilliim  Tridefttlnatfi  lesstone  6  Mp.  T  deiliiit  Ja« 
Btifioilioneiii  non  Mse  solain  rtmlsiloiieiii  peocato^ 
ruin,  sed  etiam  aancUficaiionem  0|  renovationem 
hominis  per  voluniariann  suscepiionem  gratiae  etdo^ 
nonim.  Ki  paulo  iiifra,  eodem  capiie,  addit  in  ipsa 
jastificatione  ciim  remissione  peceatoram  sfoHil  in* 
fiindi  fidem,  spem,  charila(en),  eaque  animae  inhae- 
rere.  Dtcnnone  it,  deflnit  justificationis  cratiam 
non  esse  tanium  exlernum  Dpi  favorem,  sed  eliam 
chariiatem  Dei  in  corde  ditfusam  elque  inhaerentem* 
Denique  Catechismus  Romanus  ejusdem  concilil 
mentem  explannns  in  iractatu  de  sacramento  baptis- 
mi  :  Est,  inqnit,  gratia^  quemadmodum  Tridentina 
iynodus  ab  omn\bu$  eredendnm,  posna  anathematis 
proporita,  decrcvit^  non  solum  per  quam  peecatorum 
fit  remixsio ;  sed  divina  qualitas  in  anlma  inhcerens,  ac 
vetuti  splendor  quidam,  ac  /ux,  quce  anfmarum  nostra-- 
rum  maculas  omnes  delet,  eas^ue  puichriores  el  splen- 


•  Non  sic  tamen,  ut  pares  utriusqae  Tires  astnnn* 
tar,  ut  bic  Collator  et  Massilienses  supponebant, 
quemadmodum  notavlt  Prosper  in  epistola  ad  Auf;u- 
Blinum  bis  verbis  ;  Proferunt  testimoniQ  quibus  dtvi- 
narum  Scripturarum  cohortaiio  ad  obedlendum  incitat 
hominum  votuntates,  qui  ex  libero  arbitrin  aut  fadant 
guce  ^ubentur,  aut  negligant ;  et  consequens  putanty 
ut  quta  prcevaricator  ideo  dicilur  uon  obeditu,  firf« 
noluit;  fidetis  quoque  non  dubitetur  ob  hoc  devotus 
fw«K,  mttm  ffotuit ;  ei  quunium  qnisqne  ad  malum^ 
mmtmm  Mb€at  facnttBlis  ad  Hnum  :  parique  momento 
mubnSim  ss  vel  nd  vitia  wel  ad  virtutes  moverCf  quem 
kmm  «MftMtifm  ^aUa  Pet  fweat,  mata  sectantem 
dmnneako  justu  sMMdpiat,  Sed  juxta  declHraiionem 
conciKi  Trideiitini  {8eu.  6  c.  6  de  justificatione),  ut 
e$Mrimm  jnstifieati^nis  fn  adnttis^  a  Dei  per  iesum 
Ckrisium  prmeniente  §rutim  sumendum  sit,  hoc  est,  ab 
Bjus  VBcutione,  qua  nullis  eorum  exittentibus  meritis^ 

voeoHtur  :  ntquiper  peeeata  a  Deo  aversi  eraut,  per  «  didiores  reddit,  Porro  actualis  grniia,  qudc  allasdici- 
eam  eaeitantem  et  adjnvantem  ^atiam  ad  converten*  lur  graiiaauxilii  specialis.iiihif  ost  aliudquam  tnotlo 
dnm  u  ad  suum  ipsorum  jwslificationemt  eidem  gratitB 
iibere  anentitndo  et  eooferando  disponantur;  ita  ut 
tmnoente  Dee  cefr  AomtfrM  per  Spiriins  sancti  f//ufnt- 
tMrionait,  fi^^iis  homo  ipse  nihil  omnino  agat,  inspi" 
rmiivnem  iUmm  reeipiens ,  quippe  qui  illam  et  abjicere 


pateet^  neque  tameti  sine  gratia  Dei  movere  se  ad  justi^ 
timm  earam  iiiB  iibera  sua  voluntate  possit,  (Jnde  in 
emerie  iitteris,  cum  dieitur  :  Convertimini  ad  me,  et 
e§o  'eonvertmr  ad  vos  {Zachar.  i,  JoeL  ii),  tibertatis 
nestne  mdmonemnrt  Cum  respondemns  :  Converte  nos^ 
Demine,  ad  f«,  et  convertemur  {Thren.  v),  Dei  not 
armtim  preeveniri  confitemur.  flftc  ibi.  Ut  autem  intel- 
ligatur  qosB  slt  gratia  Dei  pra^veniens  et  excitaits,  a 
qua  sumendum  est  nostne  salulis  et  justificaiionis 
•xordium,  et  de  qna  potissimum  in  hac  tota  dispu- 
tatione  jtgitor,  censentaneum  omnino  videtur  aliqua 
scitu  necessaria  de  gratis  ejusque  divisione  seu  par^ 
litlone  boc  loco  snbnotare.  Primo  igitur  notandum, 


divina,  sive  speciafe  auxilium  Dei,  rjud  bomo  ad  actus 
supernalurales  cxerceitdos  movetur  et  adjuvalur, 
rujusmodi  acius  potis^iimiim  sunt  credere,  sperarep 
dlligere  et  pNOeniiere,  sicut  oportet,  ut  nobis  justifi- 
cationis  graiia  conferatur :  ut  <  oncilium  Tridentinum . 
docoit,  et,  ante  illud,  concilium  Milevitanum  et 
Arausicanum.  Notio  divina  dicitur.  ut  distingu»tur 
a  gratia  habituali,  et  ab  aliis  virtutibiis  et  habitibus 
infusis.  H:(X  enim  gratia,  seu  aoxitlum  speciale, 
non  est  habitus  infusus  »ui  qualiias  nobis  innaerens, 
sed  aciioqua  Deus  hominem  movet  ad  bene  operan- 
dum  vcl  ciim  eo  operatur.  Dicitur  autem  auxiiium 
speciale,  iit  dlstinguaiur  ab  auxilio  et  concursu  ge- 
nerali  quo  Deus  concurrit  cum  homine,  sicut  cum 
aliis  causis  secundis,  ad  actiones  ejus  naturales,  seu 
quae  vires  naturae  ejus  non  superant,  ut  sunl  in  ho- 
mine  inteiligere,  et  appetere  res  humanas.  Ad  actus 
ciiim  fupernaturales  requiriiur  auxilium  quoddain 


grattam  hic  sumi  pro  dono  seu  beneficio  Dei  super-  G  supernaturale,  etspeciale,  ouo  elevelur  homo  supra 


naturali  etgratuito,  ad  salutem  hominis  procurarv 
dam  ex  meritls  Ghristl  collato.  Unde  Gratia  Christi , 
sen  ^raita  per  JesumChristum  appellaiur.  Uoin.  vii : 
Quis  me  liberabil  de  eorpore  mortis  hujus  ?  gratia  Dei 
per  Jesum  Christum.  f^on  simpliciter  dixit :  Gralia 
Dei^  sed  per  Jesum  Christum.  Et  expressius  ad 
Rom.  iii :  Juttificati  gratis,  per  aratiam  ipiius,  per 
redemptionem,  qum  est  in  ChnstoJesu.  Ulil  non  satis 
liaboit  Apostolus  dicere  :  Justificaii  gratis  per  gra* 
tiam  ipsius ;  Sed  addidil  :  Per  redemptionem,  qum  est 
in  Christo  Jesu,  id  est,  per  merltum  Redemptoris 
nostri  Jeso  Chrisii ;  ut  significaret  justificaiionem 
post  lapsum  Adae  oon  solum  gratis  seu  gratuito  dari, 
sed  etiain  indignis  et  peccatoribus ;  ac  pcr  hoc  dis- 
tingueret  gratiam  Christi  a  graiia  Dei  gencialius 
sumpia,  qa:c  non  ex  meriiis  Chrisii,  sed  ex  sola 
Dei  liberalitate,  angelis  ct  prirois  parentibus,  non 

quidcm  indlgnis  et  peccatoribus,  sed  tamen  non  di-      

ghisnec  merentihns  in  creaiione  collata  esi.  Secundo  \\  de  gratia  habiiuali,  sed  de  actuali  tantunj,  sive  auxi- 


facultatem  naturae,  quod  soius  Deus  prsestare  potest 
juxla  illud  :  Gratiamet  gloriam  dabit  Dominus  (Psal. 
Lxix).  Dti  liac  porro  actuaU  gralia  frcqueiis  est  ser- 
m»  in  Scripluris,  conciliis  et  Patribus.  Illa  enim 
verha  Joan.  vi :  Nemo  potest  venire  ad  me,  nisi  Pa- 
ter  meus  traxerit  eum^  et  ilia  Tbren.  v  :  Converte 
nos.  DominCy  ad  te,  et  couvertemur^  quid  aliud  quam 
actuaiem  Dei  gratiam  significaut?  Quidquid  etiam 
concilium  Trideniinum,  et  alia  anliqulora,  et  D.  Au- 
gustlnus  saepissime  docent  de  divina  vocatione,  in- 
spiratione,  illustratione,  et  interna  motione,  un- 
ctione,  doctrina,  et  inclinatione  voluntatis,  ad  lianc 
gratiam  actualem  periinet.  Denique  de  hac  actuali 
gratia,  ut  dictum  est,  potissimum  in  hac  collaiione 
agitur.  In  hac  enim  consistit  tota  difficultas  contro- 
versise  et  disputationis,  tam  de  necessitate  graiiae 
ad  omne  opus  bonum,  quani  de  concordia  eiiisdem, 
ci  concursu  cum  libero  bominis  arbiirio.  Nulla  enim 


foco,  omissis  aiiis  parlliionibus  gratia;,  qux  nosiro 
instituto  et  traciatui  non  scrviuni,  notandae  sunt  diias 
pariiliones  gratiae.  Prior  e»t,  qiia  dividiiur  gratia  in 
[labiiualem  et  aclualem.  Gratia  habiiuaiis  esi  habi- 
tus  seu  qualitas  quaidam  nobis  a  Deo  infusa  et  animae 
iiihxrehs,  noa  fonnaliter  iusiiflcamur,  et  ex  pecca- 
tt»ribus  justi  eniciinur.  IJnde  ei  graila  gratum  fa- 
ciens,  et  graiia  Juslificationis  et  juslitia,  sivcjusti- 
flcaiio  ipsa  dOpellaiur.  De  hac  loquiiur  conciliuiTi 
Ifienuense  sub  Clemente  V,  et  habelur  in  Clemcn- 
tina  I,  de  l^umtna  Trinitale,  ubi  apf)robat  illorum 
sententiam  qui  dicunt  infundi  in  baptismo  tam  par- 
vulis  quam  aduUis  habiius  graiise  et  virtulum.  Gt 


lio  speciali,  inler  Augustinum  ejiisque  discipulos  ct 
Pelagium  ejusque  sequaces  aut  fautores  Semipela- 
gianos  fuit  contentio.  Omissa  igitur  habituali  gratia, 
actuaiis  ulterius  distinguitur  in  excitantem  et  adju- 
vantem.  Excitans  gratia,  sive  auxilium,  nihil  aliud 
est  quam  interior  aliqua  Spiritus  sancti  illuminatio 
et  iiispiratio,  qua  Deus  cor  nominis  pulsat,  illudque 
excitat,  ut  convertatur,  vei  ad  fidem,  vel  ad  poeni- 
teiitiam,  vel  ad  amorem,  aut  aliuni  quemlibet  actum 
snpernaturalem  exercendum.  Hoc  constat  ex  dicto 
concilio  sess.  6  cap.  5  et6|  et  can.  5  et  I,  ubi  hoc 
auxilium  nunc  praevenienteiti  Spiritus  sancti  inspi< 
rationem ,  nunc  excitantem  gratiami  nunc  tactum 


919 


JOANNIS  GASSIANI 


Irii,  ^  etqnia etitm luifiinterdum  raoiibus  liomo  ad  vir-  A 
tutum  appetitus  possit  extendi,  semper  vero  indigeat 
adjuvari.  Nec  enim  cum  Toluerit  quia  sanitate  per- 
fruitur,  aut  de  aegritudiuis  morbo  pro  arbitrii  sui  desi- 
derio  liberatur.  Quid  autem  prodest  sanitaiis  gratiam 
concupisse,  nisi  Dominus  qui  vit»  ipsiui  usum  tri- 
buU,  etiam  vigorem  incolumitaiis  impaniat?  ^  Ut 
autem  evidentius  clareat»  etiam  per  naturas  bonuni 
quod  beneficio  Greatoris  indultum  est,  nonnumqnam 


COLLATIONES.  920 

bonarum  voluntatum  prodire  prineipia,  qn»  tamen, 
nisi  a  Domino  dirigaiitur,  ad  consummationem  virtu- 
tum  pervenire  non  possunt,  Apostolus  tesiis  est  di* 
cens  :  VelU  adjacet  mihit  per/icere  autem  bonum  non 
inv€nio(Rom.  vii). 

CAPUT  X. 

De  liberi  arbitrii  in/irmitate. 
Nam  « libertatem  Scriptura  divina  oostri  confir- 


ALARDI  GA.ZiGI  GOMMENTARIUS. 


divinum  per  Spiritus  sancti  iliuminationem,  nunc 
divintrm  vocationeni  appellat.  Dicilur  enim  excilans, 
quia  veluii  fungitur  munere  excitaniis  voluntaiem 
nostram  a  somno  peccati  aut  negligenliae ;  et  sicuii 
excrtatio  fit  sine  consensu  dormieniis,  sicetiam  agit 
gratia  excitanssine  nostra  iibertale.  Undeet  praeve- 
niens  appeliatur,  quia  praevenit  omnein  consensum 
nostrum  tiberum ;  et  operans,  vel  potius,  ut  Augu- 
stinus  loquitur»  quam  Deus  in  nobis  sine  nobis  ope- 
raiur,  id  est,  sine  noslro  libero  et  deliberato  con- 
sensu.  Gratia  autem  adjuvans  est  ipsa  divina  coope- 
ratio,  directio,  protectio  (de  qua  titulus  bujus 
collationis),  quibus  juvamur,  tum  ut  eligamus  et 
Telimus,  tuin  ut  faciamns  quod  Deus  prxveniens  in- 
spiravit.  Unde  et  cooperans  et  concomitans  eadem 
nominatur,  quia  et  nobiscum  operatur,  et  nostrum 
consensum  comitatur.  Hinc  Apocalypsis  iii  aii  Domi- 
nus:  Ego  9to  ad  08iium,et  pulso.  Ubi  signiAcalur 
prima  graiia  prariveniens  et  excitans.  Stare  enim  ad 
ostium  et  pulsare  dicitur  Deus  per  sanctam  inspira- 
tionem,  id  est,  illustraiionem  iniellecius,  et  motio- 
nem  voluntatis,  quod  ad  gratiam  exeilanlem  perii- 
net.  Secunda  autein  gratia  adjuvans  et  cooperans 
quae  jaro  ab  eo  incipit  momento  quo  quis  excitatus 
vocanti  se  Deo  libere  respondet,  nis  denotatnr  ver- 
bis  :  Si  quis  aperuerit  januam^  intrabo  ad  itlum^  et 
amabo^  non  soius,  sed  cum  eo.  Uiraque  etiam  gratia 
significatur  iila  oratione  GccIesiaB  :  Aclhnes  nostras, 
qu(S8umuSt  Domine,  aspirando  praveni ,  et  adfumndo 
prosequere,  etc.  Denique  concilium  Tridentinuin 
uiramque  complectitur  (Sess.  6  cap,  6),  cum  de  proD- 
paratione  ad  jiistificationem  ageus  :  Disponuntur, 
inquil  (scilicet  peccatorcs  adulti),  ad  jusUtiam^  dum 
excitati  divina  gratia,  et  adjuti^  fidem  ex  auditu  con- 
dpientes,  etc.  Utramque  igitur  graliam  agnoscunt 
cathollci  necessariam  ad  jusiificationem  et  saluiem 
consequendam ;  neuiram  Pelagiani;  priorem  tan- 
tummodo  ex  parte  Semipelagiani,  ut  ex  dictls  con- 
stat.  Et  bactenus  quidem  de  graiia.  ba  libero  autem 
arbitrio,  dicetur  infra  (Cap.  10),  quod  ad  praesens 
inslitulum  satis  esse  videbitur. 

*  Hoc  jam  satis  ex  dictis  manet  rerutatum,  et  re- 
pugnat  manireste  generali  illi  definitioni  ipsius  Col- 
latoris  (Cap.  5),  qua  dicium  est,  non  soluni  acluum, 
sed  et  cogitationum  bonnrum  ex  Deo  esse  priiici- 
pium,  quod  etiam  Prosper  liic  objicit.  His  adde  prx- 
claram  hanc  D.  Bernardi  sententiam  (Lib.  de  Gratia 
et  Lib.  Arbit.)  :  Conatus  tiberi  arbitrii  et  cassi  sunty  si 
non  adjuvenlur;  et  nuUi,  si  non  excitentur,  Quibus 
verbis  comprehenditur  utraque  gralia,  excitans  ct 
adjuvanSy  superius  declarata. 

^  Hic  rursus  sibi  adversatur,  suamque  illam  asser- 
lionem  desiruit  Collator,  abutiiurque  verbis  Apo- 
stoli;  quasi  illud  velle  (id  est,  bonam  vohintatero) 
habuerit  Apostolus  per  naturae  bonum,  boc  est,  ex 
naturali  facultate,  qui  profiletur  cx  Deo  sibi  esse 
sufficientiam,  hoc  est,  facultatem  etiam  cogiiandi 
dumtaxai. 

^  De  libero  arbitrio  duo  hic  traduntur,  quae  sunt 
certa  flde  tenenda  :  primo  ejus  liberUs  in  bomine, 
etiam  post  peccatum;  secundo  ejus  inflrmitas,  seu 
imbccillitas,  et  impoientia  ex  peccato  contracta,  ad 
bene  operandum,  absque  gratia  Dei.  Cui  docfrinae 


ex  diametro  repu^nant  duo  errores  contrarii »  aller 
Manichaeorum,  alter  Pelagianorum.  Manicbaei  enim' 
liberum  arbitrium  de  medio  lollebant,  quos  bodie 
Lutherani  et  Calvinistae  sequuntur ;  Pelagiani  vero 
niiniuni  extollebant,et  plus  illi  quam  gratiae  Dei  tii- 
bnebant.  Verum  haec  ut  oommodius  intelligantur, 

B  sunt  hic  aliqua  noianda  :  !*  Liberum  arbitrium  se- 
cundum  rem  nihil  aliud  esse  quam  voluntatem  ra- 
tionalem,  seu  intellectualem,  quamvis  ejus  radix  ei 
origo  ab  intellectu  et  perfecto  rationis  usu  orialor. 
Unde  commnniter  vocatur  liberum  voluntatis  arbi- 
trium,  aut  libera  voluntas.  Hinc  Augustinus  in  Eii* 
chiridio  (  Cap.  i05) :  Aut  voluntas^  inquit,  iion  est : 
aut  tibera  dicenda  est,  £t  Damascenus  (Lib.  i  de  Fide 
cap.  22)  definii  voluntatem  esse  rationalem  et  libe- 
rum  appelitum.  Quod  latissiine  omnium  declarai 
probatque  D.  Bernardus  libro  de  Concordia  graliae 
et  liberi  arbitrii.  Graeci  brevius  et  sigiiificantius  di- 
cunt  auTcSov^iov,  quod  esl  sui  ipsius,  vel  sui  juris, 
liabere  potestatem,  suarumque  actionum  es»e  domi- 
num.  Ilinc  D.  Hieronymus  lib.  iii  adversus  Pelagia- 
nos  :  Quod  Gracij  inquit ,  dicuut  avTcSouffcov ,  no» 
libcrum  arbilrium  appellamus.  Ut  autem  intelligatur 
qua  liberiate  dicatnr  liberum  arbitrium,  noiaiida 
secundo  diiplex   divisio  liberiaiis.  Dividitur  prinio 

Q  in  libertatem  naturae,  gratiap,  etgloriae.  Quae  divisio 
esl  D.  Bernardi  loco  citato  :  Triplex^  inquit,  nobis  esi 
proposUa  libertas ,  a  peccato^  a  miseriaf  a  necessitate. 
Hanc  uttmo  loco  positam  contulit  nobis  in  conditioae 
natura.  In  primam  reformamur  a  gratia,  media  nobis 
reservatur  in  patria.  Dicatur  igitur  prima  libertas  na" 
turce ,  secunda  gratice  ,  tertia  vitce  vet  gloricB.  Primo 
nempe  in  tiberam  votunlatem  ac  voluntariam  tiberta- 
tcm  conditi  sumus  nobilis  Dei  creatura;  secundo  refor-^ 
mamur  in  innocentiam^  nova  in  Christo  creatura;  lertio 
subtimamur  in  gloriam^  perfecta  in  spiritu  creatura. 
Prima  ergo  tibertas  habet  multum  honoriSf  secunda 
plurimum  etiam  virtuiis^  novissima  cumutum  etiam  ju^ 
cunditatis.  Ex  prima  quippe  prcestamus  cceteris  oiitma- 
libus ;  in  secunda  carnem ;  per  tertiam  mortem  subji^ 
cimus.  Ita  D.  Bernardus.  Ex  quibus  Intelligimus  li- 
berum  arbitrium  dici  non  a  libertate  gratiae,  quae  est 
libertas  a  peccato,  neque  a  libertate  gloriae,  quae  est 
libertas  a  miseria,  sed  a  liberute  naturae.  Qn.-G  rur- 

|.  sus  dividitur  in  libertatem  a  coactione,  et  liber- 

^  tatem  a  necessiiate.  Ltbertas  a  coactione  est  vis 
quaedam  qua  voluntas  non  potest  cogi.  Liberus 
a  necessitate  est  qua  voluntas  potest  ex  pluribus 
unum  quodiibet  eligere  ,  et  nuUum  necessario.  Ad 
liberum  autem  arbitrlum  proprie  periinet  liberUs  a 
nccessitate,  ut  dictum  est,  non  liberUs  a  coactione. 
Nam  honio  appetii  beatitudinem  non  coacie;  nec 
tamen  libere,  quia  necessario  :  et  pecora  necessario 
appetunt  cibum,  non  coacte;  ncclamen  libere,  quia 
carent  iibero  arbitrio.  Est  igiiur  alia  libertas  a  co* 
actione,  alia  a  necessiute.  Neque  vero  requiritur  ut 
sit  voluntas  libera  ad  eligenduni  boniim  vel  malttm; 
nam  hujusmodi  libertas  consequitur  tantum  diversos 
status  liberi  arbttrii.  Alias  enim  vires  habuit  in  suia 
Innocentiae,  alias  in  sutu  peccaii,  alias  in  sutu  era- 
liac,  et  alias  in  stalu  gloriae :  et  posse  eligere  maluui 
non  perfectio,  sed  imperfectio  dicenda  est  liberlaiis; 
proinde  noii  soluni  Deo  non  convenit ,  sed  nec  an* 


•**  COLLATIO  Xm.  -  DE  PROTECTIONE  DEI  m 

BMI  arbitrii^  dlcens  ;  Omni  cuitodia  $erva  cw  iuum  a  infirroiiaiem  ejus  idem  Domlnus  proteftlatur,  dicens : 

Niimo  potest  venire  ad  m«,  niii  Pater  qui  mi$it  me. 


(Frav.  iv).  Sed  infirmitatem  ejus  Apostolus  manife- 
fitat  dicens  :  Domnus  cuHodiat  corda  mtra  et  intel' 
UgeHtiaM  vettra$  in  Christo  Je$u  {Pkilip.  iv).  Virluiem 
liberi  arbitrii  Dayjd  enuntiat,  dicens  :  Incliuttvi  cor 
meum  ad  faeienda$  Ju$tificatione$  iua$  (P$al,  cxvin). 
Sed  Infirmitatem  ejus  idem  orans  similiter  docet, 
Mnelina^  inqulens ,  cor  meum  in  te$iimonia  tua  et  non 
in  avaritiam  (lind.).  Salomon  quoque  ait :  Inclinei 
cordano$ira  ad  m,  ut  ambulemu$  in  universis  vii$  ejus 
et  euttodiamu$  mandata  eju$,  ei  cmremofda$  cju$,  et 
juiticia  eiu$  (111  Reg.  viii).  Potestatem  designat  ar- 
bitril  nostri  Psalmographus  dicens :  Cohibe  linguam 
tuam  a  maio,  et  labia  tua  ne  loguanlur  dolum  (P$ai. 
xxziii).  Inflrmitaiem  ejus  nostra  profesutur  oratio 


aitraxerii  eum  (Joan.  vi).  Apostolus  liberum  arbi- 
trium  nostrum  incitat,  dicens  :  Sic  currite  ut  com- 
prehendati$  (lCor.  ix).  Sed  infirmitatem  ejus  Joan- 
nes  Baptlsla  testalur  cum  ait :  Non  poie$t  homo 
accipere  a  $e  quidquam,  nisi  fuerit  ei  datum  de  ecelo 
{Joan.  III).  Jubemur  animas  nosiras  soliicite  cusio- 
dire,  dicente  propbeta  :  Cu$todite  anima$  ve$tra$ 
(Jerem.  xvii).  Sed  eodem  spiriiu  alius  proclamat 
propbeta  :  Ni^  Dominu$  cu$todierit  civitatem,  in  va- 
num  vigilQt  qui  cu$todii  eam  (P$aL  cxxvi).  Apostolus 
Philippensibiis  scribens,  ut  liberum  eorum  designet 
arbitrium,  Cum  metu  et  tremore^  inquit,  veslram  ^a- 
lutem  operamini  (Phil.  ii).  Sed  ut  infirmliatem  ejus 


dleenilbus  nobis  :  Pone,  Domine,  cuetodiam  ori  meo,  p  ostendat,  adjungit,  dicens,  Deu$  e$t  enim,  inquit, 

et  o$lium  circunutantice  tabiismeie  (PsaL  cxl).  Arbi- 

trii  nostri  facnltas  a  Domino  declaratur  cum  dicitur, 

Solve  vincuia  colH  tui ,  captiva  filia  Sion  (Uaia  lu). 

Fragilitatem  ejus  propbeu  decanUt  [Lips.  in  marg. 

denuntial],  dicens  :  Dominu$  $olvit  compedito$  {P$al. 

GiLv).  Et,  Dirupi$ti  vincula  mea ,  tibi  sacrificabo  hO' 

atiam  laudie  {P$al.  cxv).  Audivimus  In  Evangelio 

DomlDom  convocantem  ut  ad  eum  properemus  per 

liberum  arbilrium  :  Venite  ad  me,  omne$  qui  tabora- 

ii$  et  onerati  e$ti$,  et  ego  reficiam  vo$  (Matlh.  xi).  Sed 

ALARDl  GAZif)!  GOMMENTARIUS. 
gelis,  nec  hominibus  beatis ;  sicut  e  diverso  posse 
eligere  bonum  dxmonibus  et  damnatis  non  conve- 
nit,  qui  tamen  Itbero  pollenl  arbitrio.  Ilinc  D.  Au- 
gusiinus  (  Lib,  xxn  de  Civii.  c.  50  )  de  hac  arbitrii 
yarietate  pro  diversitate  stalus  cujiisque  ngcns :  Non 
ideOf  iiiquit,  liberum  arbitrium  non  habebunt ,  quia 


qui  operatur  in  vobi$,  et  velle  el  perficere  pro  bona 
volunlate  (Ibid.). 

CAPUT  XI. 

Uirum  bonam  voluntatem  nostram  sequatur ,  an 
prcBcedat  gratia  Dei. 

El  iu  sunt  bxc  quodainmodo  indiscrete  permlxla 
atque  confusa, "  ut  quid  ex  quo  pendeat  inler  multos 
magna  quxstione  volvatur,  id  est,  utnim  quia  initium 
bonae  voluniatis  prxbuerimus ,  misereatur  nostri 


tionem  itlam  recipien$ ,  quippe  qui  illam  ei  abjicere 
pote$i,  neque  tamen  $ine  graiia  Dei  movere  $e  ad 
iustiliam  coram  iilo  libera  $ua  voluniate  postit.  Et 
rursiis  canone  4  anaihema  dicitur ,  $i  qui$  diterit 
tibrrum  homini$  arbitrium  a  Deo  motum  et  excitatum 
nihit  cooperari  a$$entiendo  Deo  excitanli  atque  vocanti 


peceata  eos  delectare  non  potnunt,  Magi$  quippe  eril  C  quo  ad  obiinendam  ju$tifieationi$  gratiam  $e  disponat 
iiberum  a  detectaiione  pexcandi  usqne  ad  deleetationem      ac  prteparet ;  neque  pos$e  dissentire,  $i  velit :  $ed  veiuti 


non  peccandi  indeclinabilem  liberatwn.  Nam  primum 
iiberum  arbitrium ,  quod  homini  datum  est ,  quando 
primum  condilus  est  rectu$  ,  potuit  non  peccare  ;  sed 
poiuii  ei  percare  :  hoe  awem  novissimum  eo  poteniius 
erit ,  quo  peccare  non  poterit ,  elc.  His  pra^missis  ac 
prnpiiotatis  ,  stalncndic  sunt  (iuoR  propositiones  ad 
elucidationemhujnscap.,  iminoet  lotinscollatloniset 
dlsputaiionis  de  gratia  et  libero  arbiirio  necessaria^. 
y  Adam  liberi  arbiirii  a  Deo  condiuis  ftiit  potuiique 
in  statu  innocentidc  bene  et  malc  agere.  Teslatur  id 
aperlissime  sacra  Scriptnra.  Ecclcsiastici  xv  :  Deus 
ab  initio  constituit  hominem ,  ei  reliquii  eum  in  manu 
consitii  sui ;  adjecil  mandata  et  pracepia  $ua ,  etc. 
Idemque  colligitur  ex  illis  verbis  Genesis  iii :  Facia- 
tnu$  hominem  ad  imaginem  et  $imilitudinem  nostram, 
vt  preesit  pi$cibu$ ,  etc.  Imaglnem  siquidem  Dei  in 
homine  tum  aliis  rationibus  ,  lum  maxinie  libcrtati 


inanime  quoddam  nihit  omninoagere^  mereque  passive 
$e  hnbere.  Et  cafione  sequenti  eodem  anathemaie 
percelliuir  ,  qui  tiberum  homini$  arbitrium  posi  Ad(e 
peecatum  amissum  et  exstinctum  esse  dixerit ,  aut  rem 
esse  de  solo  titulo ,  immo  titutum  sine  re.  Atque  hsc 
duo  siint  fidei  capiia  qux  de  libero  hominis  arbitrio 
in  hoc  cap.  trnduntur,  ut  superius  dictnm  est.  Quae 
tanietsi  vera  sint ,  ac  certissimis  Scripturae  tesiimo- 
niis  conflrniatn,  Talsa  tamen  est  conclnsio,  quam  ex 
his  inlendit  Auctor,  nimirnm  arbitrium  nostrum  sic 
c>se  libcruin,  nt  ad  bonum  et  malum  pari  aui  snffl- 
cienti  pullcai  facultate ,  nec  egeat  gratiae  subsidio  , 
nisi  ad  pcrfi<-iendnm  id  quod  incoeperlt ,  non  ad 
volendum  ct  inchoandutn ;  ciim  ex  iisdem  i^cripturis 
graiiu!  necessitas  ad  utrumque  certissime  compro- 
betur. 

"  Intcr  Pelagianos  quideni ,  aut  Semipelaginnos , 


arbitrii  ascribunt  Patres.  Sic  Damascenus  lib.  ii  de  d  ^t  non  inler  catholicos  ,  quibus  pro  confesso  ei  in- 

^-.K^j   «i.j^  -   aa.  »r-„- —    r — ..    _j -• 1 —      dubiiato  esi  omne  initiuni  bonac  vohintatis  a  Dco 

provcnirc,  ui  snperius  ostensnm  est.  Triplex  auleni 
error  et  absurditas  hic  commitiitur.  Primus ,  quia 
pnriter  condcmnantnr  et  crrarc  dicnntur  lam  qui 
voluniatem  bonam  ex  Dci  faicniur  nasci  miscticor- 
dia ,  ut  caiholici ;  quam  qui  c  contrario  asserunt 
gratiam  ex  bona  pcndere  voluiitatc  ,  ut  Peligiani. 
Secnndus ,  qiiod  nihilominiis  utraque  sententia  sns- 
cipienda  deccrnitur,  dnm  unins  in  Matthaco  et  Panlo, 
alierius  in  Zach.TO  et  latrone  cxcmplum  etspecimen 
prictendilur;  qunsi  e  duobtis  innlis  unum  bomnn  ,  e 
duobus  mcndaciis  una  veritas  confici  et  coalescere 
possit.  Tcriius,  quod  alterius  partis,  utpote  erronec 
etPelnginnx,  cxcmplaproposiia  sint  falsa  eterronea, 
ut  ex  scqueniibus  patet. 


Orlbod.  Fide  c.  12 :  Hominem  ,  inquit,  ad  imaginem 
Dei  e$$e^  $ignificai  ip$um  e$se  intellectualem ;  et  tiberi 
arMrrtt ,  ovTclouorcov.  %<>  Post  lapsum  primi  bominis, 
liberum  arbiirinm  ,  licct  debilitatum  et  sauciattim 
sit,  non  lamcn  amissum  ant  exstinctum  est.  Omissis 
sacr»  Scriptnr»  et  SS.  Patrum  aucioritatibus  innu- 
incris ,  quas  apud  cardinalem  Bellarininum  et  alios 
controversiarum  traciatores  lector  rcquirnt ,  suffe- 
«.crit  nobis  Ecclesiae  defitiitio  in  concilio  Tridentino 
exprcssa  (Se$$.  vi  c.  5 ) ,  ubi  primum  definitur  ho- 
mine$ ,  ^ut  per  peccata  a  Deo  aversi  erant ,  per  ejus 
exciiantem  atque  adjuvantem  gratiam  ad  convertendum 
$e  ad  $uam  ipsorum  justificationem  ,  eidem  gratio! 
iibere  a$$entiendo  et  cooperando  disponi  :  ita  ut  tan- 
gente  Deo  eor  homini$  per  Spiriius  $ancti  iltumina- 
tionem »  neque  homo  ipn  nikil  omnino  agnt  inspira- 


m  jOANHis  cAssiAm  colutionbs. 

Deus;  an  qnia  Deos  iniseretar ,  coosequamur  bou»  A  <<^<o»  $id  voluntate  Dei  kue  mtMiM 


voluniatis  iniiinmt  Multi  enim  singula  liaec  quxren- 
tes  ac  Justo  amplius  aBserenles ,  variis  siblque  con- 
trariis  sunt  errorlbus  involuti.  Sl  enim  dixerimug 
nostrum  esse  bons  principium  volunlatis  ,  quid  fuit 
in  persecutore  Paulo,  quid  in  publicano  MattliaeOy 
quonim  unus  cruori  ac  suppliciis  innocentum,  alius 
violentiis  ae  rapinis  publicis  incubans  attrahitur  ad 
salutem?  Sin  vero  gratia  Dei  semper  inspirari  bonae 
voluntatis  principia  dixerimus,  «quid  de  Zachaei 
nde,  quid  de  illius  in  cruce  latronis  pietaie  dicimus, 
qui  desiderio  suo  vim  quamdam  regnis  coBlestibus 
inferentes,  specialia  vocationis  monita  praeveneruntt 
Consummationem  vero  virtutum  et  ezsecutionem 
roandatorum  Dei,  si  nostro  deputaverimiis  arbitrio. 


,^ftcUm 


qua$i  patrem  Pharaonis ,  et  dminum  ioliue 
ejui,  et  fmneipem  in  terra  jEgypU  (Genee.  lu).  fit 
cum  post  obilum  pitris  fornidaiitibua  friirilNiB  aa* 
spicionem  timoris  auferret ;  NoUU ,  in|iiit ,  Umere ; 
numquid  Dei  poseumus  reutere  vplumati  ?  Fm  c«- 
gita$ti$  adversum  me  malum  ,  et  Deu»  veriU  Ulud  m 
bonum,  ut  exatlaret  me^  $ieut  impref$eHtiunm  mnkie^ 
et  $alvo$  faceret  populo$  mulio$  {fimeef  h).  Quod 
eliam  beatus  David  ceconomice  lunc  factafli  iu  psal* 
mo  centesimo  quarto  simlUter  declarat,  ilicttM  :  Ei 
vocavit  famem  euper  terram  •  et  mm  firuumiemium 
panii  eonirivU,  Misit  ante  eoe  vhrum ,  in  eermm  m^ 
numdatu$  e$t  Jo$eph.  Hxc  duo,  id  est»  vel  gralia  Ooi, 
vel  liberum  arbitrium,  sibi  qiiidem  iaviein  vid«Mttr 


quomodo  oramiis :  ConfirmQ^  Deus^  hoc  quod  operatus  B  adversa  »  sed  otraque  coocordant ,  el  <  «tN^e  i 


es  in  nobi$  {Psal.  lxvii)  ;  et,  Opera  manuum  no^lra- 
rum  dirige  super  no$  (Ptal.  Lxxxix)?  Scimiis  ^  ad 
maledicendum  Israeli  Baiaam  fuisse  conductum 
(iVtim.  xxii) ,  sed  videmus  maledicere  cupienii  non 
fuisse  permissum.  Custodilur  Abiroelech ,  ae  Re- 
beccam  tangens  peccet  in  Deom  (Genes.  xx).  Joseph 
fratrum  iivore  distrahitur,  ut  descensio  fiiiorum 
Israel  in  JSgyptum  fieret ,  et  iliis  de  germani  nece 
tractantibus ,  futurae  famis  remedia  pararentur. 
Quod  idem  Joseph  a  fratribus  agnitus  manifestat , 
diceiis  :  Nolite  pavere ,  nec  durum  vobii  videatur 
quod  vendidi$li$  me  in  /us  regionibu$ :  pro  $alule  enim 
vestra  misit  me  Dominu$  anie  vos,  Et  infm  :  Prcemi^it 
enim  me  Dominus ,  iit  reservemini  $uper  terram ,  et 
e$ca$  ad  vivendum  po$siti$  habere»  Non  ve$tro  con'  C     <  Nec  enim  talem  Deus  hominem  fecisse  creden- 

ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 

•  Respoodet  Prosper  et  fldem  Zachaeo,  et  latroni     c.  5 ,  $  4 ,  «r  ^.  6  {  i.  Quod  etiam  in  concUio  Tridenu 


pariier  debere  suseipere,  pietaUs  ratiooeeolligfBiut, 
ne  unum  borum  homini  subtrahentef »  eecieaiMtlctt 
fidei  regulam  excesaiase  videamur.  Nam  ^  cmii  ▼!« 
derit  nos  Deus  ad  bonum  velle  deflectere,  oetiirrit» 
dirigit  alque  confortat.  Ad  voeem  enim  clomone  isd 
$tatim  ut  audierit  respondebU  tibi  {Isaim  ixx).  Ei  In^ 
voea  me,  inquit,  in  die  tribulalionie  tum^  et  eruam  te^ 
gtorificabi$  me  {P$.  xux).  £t  rursus  si  nos  aolie  v«l 
intepuisse  perspexerit ,  adbortatioiies  saliHiferas 
admovet  cordibus  nostris,  qoibus  voloiitas  boiia  toI 
reparetur  vel  formetur  in  nobis. 
CAPUT  XII. 

Quod  volunta$  bona  nee  $emper  gratiiB,  nec  semper 
$it  homini  tribuenda. 


pietatem  a  Deo  fuisse  inspira^am  ,  et  utrumque  di- 
vina  vocatiotie  praeventum.  Qui  enim  illuxii  in  corde 
Matlhan  publicani,  et  Pauli  lunc  Eccleeiam  per^e- 
auent%$^  \p$e  et  in  corde  Zachcei  et  in  corde  crucifixi 
latroni$  iiluxil ;  non  enim  Domini  vox  otio$a  fuit  cum 
Zachcfum,  qui  quasrebat  videre  eum^  qui$  e%$et^  com'- 
peliare  di(fnalu$  e$i  dicen$ ;  Zachae^  fe$tinan$  descende^ 
quia  hodte  in  domo  tua  oportet  me  manere.  Et  non 
preeparavil  sibi  eju$  animum ,  cujus  elegit  hospitium  ? 

^  Vide  collat.  24  cap.  47. 

«  Non  ita  lamen,  ut  in  quibusdam  hominibus  vo- 
luntas  gratiam,  in  aliis  graiia  praeveniatvoluntatem; 
sed  ut  in  omnibus  voiuntas  gratiam  subsequatur. 
AIio<|ui  eniin  si  aufertur  liberum  arbitrium  cum  a 
gratia  praeveniiur,  aufertur  etiain  graiia  cum  a  libero 
arhilrio  praevenitur;  sicque  alterum  homini  sublra» 
haiur.  Porro  circa  hunc  locum  a  D.  Antonino  relatum 


ses$,  6  c.  5  defmitum  e$t ,  ei  can.  5.  Idem  etiam  con~ 
cilium  Arausicanum  ii ,  c.  6  i  el  Milevitanum  •  c,  5  , 
ante  statuerunt.  Haec  ipse. 

^  Hoc  Gommenium  superius  ( Cap  8  et  9 )  aliis 
atque  aliis  verbis  incuicatum  et  refuiatum  esi :  quod 
et  ab  ipso  Pelagio  damnatum  asserit  Prosper  in  con- 
cilio  P;il9estino  in  causa  ipsius  congregato. 

«  Plures  iiidein  absurditates  hic  notari  possunt. 
Primo  quia  imperite  allegat  exemplom  Adami,  quein 
consiat  rectum  et  omni  vitio  carentem  a  Deo  crea* 
tum  fuisse ;  cum  bic  non  agatur  de  libero  arbiirio 
in  statu  innocentiee  et  naturoe  integrae,  sed  in  iMu 
naturae  corruptae  per  peccalum  Adami.  Nam  debili- 
tas,  seu  imbecillit«s  liberi  arbiirii  non  est  ex  prima 
instiiutione  nalurap,  sed  ex  peccaio  contracia.  Se- 
cundo  m<ile  ratiocinatur  Collator  hoc  modo :  Si  bomo 
non  possit  velle  bonum  ex  se ,  ergo  caret  libero  ar- 


Petrus  Maturus  saepius  a  me  ciiatus  {Vbi  $upra  cap.  ^  bilrio.  Negatur  consecuiio.  Sufficil  enim  ad  liberla 


iii)  haec  annotavit :  Joanne$  Ca$$ianu$  ,  Chrg$o$tomi 
auditor,  medium  $e  $tatuens  inter  eos  qui  cum  catholicis 
affirmant  no$  Dei  gratia  prcevenirit  etinler  eo$  qui  cum 
Peiagiani$  a$$erunt  no$  Dei  gratiam  prwvenire,  docuis 
quotdam  $ua  voiuntate  divinam  gratiam  antevertere , 
auorumdam  vero  voluntates  a  divina  gratia  preeverti, 
Pro$per  Rhegien$i$  epi$copu$  adversus  hanc  Cas$iam 
opinionem  dieputavit  pecuiiari  volumine,  cui  titulu$  est 
de  Libero  Arbitrio,  Sixtu$  Senen$.  lib,  vi  Biblioth. 
annot,  185.  Pro$peri  $enteniiam  confirmant  Augu$' 
tinu$  in  tib,  de  Prmde$t.  Sanct.  c.  2,  et  tib.  n  coutra 
duas  epi$tota$  Pelagianorum  c.  9,  et  Hb.  de  Prmde$t. 
et  Gratia  cap.  10  ,  et  lib.  de  Ecele$iag  Dogmatibu$  c. 
Ai ;  et  Futgentiu$  de  Incamatione  et  Gratia  Chri$ti  c. 
48 ;  D.  Thomas  in  1-2,  q.  109,  art,  6,  el  2-2 ,  9.  6 , 
a,  1 ;  et  ip$e  D,  Antoninu$  in  iv  part.  Summce  tit,  9, 


ten  arbiirii  quod  lioc  possit,  suppositis  supponen- 
dis,  nempe  auxiliis  divinas  gratiae,  quae  omnihus 
prjpsio  sunt ,  ut  superius  ipsemei  professus  est 
(Cap.  8).  Alioquin  eodem  argumcnto  colli(;eretur 
non  solum  ad  incipienduin,  sed  nec  ad  perfiaeiidum 
gratia  Dei  indigere,  contra  ipsum  Colbtorem.  Teriio 
perperameliam  produxit,  ad  probandam  arbitrii  liber- 
tatem  et  faculiatem,  textum  illum  Geneseos :  Ecce 
Adam  factus  e«,  sicut  unus  ex  nobis^  sciens  bonum  ei 
maium  {Geties.  111).  Quasi  diabolus  Ad»  vera  prae- 
dixerit  el  promiseril,  et  hia  verbis  significetur  qiiid 
Adam  per  peccaium  conseculus  sit.  el  non  potius 
quid  aiiiiserit :  cum  h»c  verba  secunJum  cominuneni 
sensuiu  tractaiorum,  id  est,  inierprelum,  per  iro- 
niam  dicta  censeantur ;  ui  intelligeretur  quauia  deri- 
sioae  et  ludibrio  dignus  essel  A(Uii»  qsd  non  solsm 


925  COLLATIO  I1II.  —  D£  PR0T£GTIONfi  DEI  OM 

dos  est «  qai  nec  velit  Ufliquam  nec  possit  bonum.  A  UiiimoniMm  reddenU  iUi$  emi$eimUw  ,  et  mUer  It  <fi- 


Alioquin  nec  liberum  ei  permisit  arbiirium ,  si  ei 
tantummodo  malum  ut  veiit  et  possit ,  bonum  Ter« 
a  semetipso  nec  velle  nec  posse  concessit.  Et  quo* 
modo  stabit  illa  Domiiii  post  prscvaricationem  primi 
hominis  lata  sententia :  Ecce  Adam  faclue  ett  ticut 
untts  ex  nobis ,  $eienM  bonum  et  malum  {  Genes,  iii )  ? 
Non  enim  talis  ante  fuisse  pulandus  est «  qni  boni 
esset  prorsus  ignarus  ;  alioquin  velut  quoddam  ir- 
rationabile  aique  insensalura  anima!  eum  fatendum 
est  foisse  formaiuni.  Quod  satis  absurdum  atque 
a  caibolica  fide  omnimodis  alienum  est.  Quinimmo, 
secundum  sapientissimi  Salomonis  senteniiam»  fecit 
Dettt  kominem  rectum  ,  id  est ,  ut  tantummodo  boni 
scieDtia  jugiter  frueretur,  sed  ipsi  qwsiemnt  eogita" 


vicem  co§iiaiionibus  accusatUibus^  mst  etiam  defendm» 
tibus ,  iu  die  qua  judicabit  Deue  oeculu  hfmkum 
(Rom,  ti).  Q«o  sensu  eiiam  Dominus  per  prophetam 
increpat  Judxorura  00«  naturalem,  eed  f^untariam 
caecitatem»  quam  ipsi  sibi  ooniumaciter  inferebant : 
Surdi,  inquit,  audite ;  et,  cwd^  sntntrMm  ed  mdendwn. 
^  Quis  surdus  nisi  eeritus  meue^  ei  cenus  nist  ad  quem 
nuntios  meos  misi  {Isaiee  xut)?  fit  tie  forle  banc  eo« 
rum  caecilatera  aliquis  nator» ,  nen  Yoluntati  posslt 
ascribere,  aiibi  ait :  Educ  (erds  fopulum  ceecum  ef 
oculos  habentem,  surdum  et  aures  ei  suM  (Isedee  xliii). 
Et  iterum  :  Qui  hubentesy  inquii,  oculoe^  nefi  vtdelti, 
et  aureSj  et  non  audiiis  (Ezech,  xiv).  Dominus  etiam 
in  Evangelio  :  Quia  videnles  ,  inquit ,  non  vident ,  et 


tioM  flnt/itt  (Bccie.  Tii);  facti  enim  sunl  (ut  dictum  B  audientesnon  audiunt^  tieque  intelligunt  (Matth.xm), 


esi)  scienles  booum  el  malum.  Goncepil  ergo  Adam 
post  prsevaricationem»  quam  non  haboerat  scieutiam 
maliy  boni  vero  quam  aeeeperat  scientiam  non  amisit. 
I>eBique  non  amisisse  bumanum  genus  post  prxva- 
rkationem  scientiam  boni ,  etiam  Aposloli  sententia 
evideBiissiine  declaratur,  qua  dicit  :  «  Cum  enim 
gemUs  egum  te^tm  non  habent,  naturaliter  ea  qiue  legis 
Muni  fadunlf  hi  tegem  non  habeutes  ipsi  sibi  sunt  lex^ 
qui  ostenduMt  ofms  legis  ecriptum  in  cordibus  suis ; 


Et  adimpleiur  in  eis  propbetia  Isaias,  dicens,  Auditu 
audieUs,  et  non  inteltigetis^  et  tidenles  tidetiSf  et  non 
videbitis;  incrassatum  est  enim  cor  populi  Au/us,  et 
auribus  graHter  audierunt,  et  oeulos  suos  coneluierunt, 
ne  qumuto  videant  oculis,  et  auribus  audiant,  et  corde 
intelligant,  et  convertantur^  et  sanem  illos  (Isaiceyt), 
e  Denique  ut  possibiliiatem  boni  eis  inesse  designa- 
ret,  increpat  Fharisaeos  :  Quid  autem ,  inquft ,  etiam 
ex  tobis  ipsis  non  judkatis  quod  bonum  est  {LufO!  xii)  ? 

ALARDl  GAZi£l  GOMMENTARIUS. 

ffiOR  fiim'f  faelus  quatis  esse  voluit,  sed  nec  iltud  quod      non  tamen  eiclusa  gratia.  Non  secundam,  qoia  qnsm- 
factus  fuerat  conservaeit,  Ita  D.  Augustinus  iib.  xi  de      vis  admitti  possit  gentlles  stne  fide  el  gratia  posse 
Genesi  ad  litteram  cap.  39.  Quarto  in  ipsa  conclu-      aliquod  b(»num  morale  perficere,  et  allqiia  legis  pni>- 
sione  neccavit  Auctor,  quia  falsam  conrluslonem  ex  C  cepla  servare;  non  lamen  omnia,  etiam  secundum  * 
falso  fntelleciu  Scriptiira^  intulit  diccns  :  Concepit     substaiitiara  operis,  curo  ftcrlptora  passim  doceat 


ergo  Adam  po$t  prcevaricationem,  quam  non  habuerat^ 
scientiam  mali;  bord  vero  quam  acceperat  scientiam 
non  anuvt,  Qnorum  utrumque  fatsum  est,  quia  et  a 
guonto  malo  Adam  cavere  deberet,  Deo  preemonente^ 
iiidicerat;  ef  t»  quanto  bono  es^et  constitutus,  dum 
eiiabolo  credidii,  oblitus  est.  Iia  Prosper.  Poterat  qui- 
dem  illa  conclusio  vcrum  babere  sensum,  si  de 
scientia  experimeniali,  quam  vocanl,  intelli^eretur, 

3iia  post  prtcvaricationein  experioitdocognovit  Adam 
jscrfmen  Inter  bonnm,  quo  ante  lapsum  fruebatur, 
ei  malum,  quod  peccando  incurrit ;  atqiie  inde  ccepit 
habere  scientiam  boni  et  m;ili :  qua  ratione  docent 
plerique  diciam  esse  arborem  scieniiaR  boni  et  mali, 
ab  eventu  nimirum,  et  ex  eo  quod  e&um  ejus  eonse» 
caium  est.  At  hunc  sensum  non  speclavit  Auctor, 
neque  D.  Prosper,  quod  ad  proposiium  non  faceret. 
*  Dnplex  est  expositio  bujus  senteniiae  a  Patribus 


legis  observationem  iribuendam  esse  gratine  Dei. 
Ezech.  XXI VI :  Spiritum  meum  ponam  in  medio  vestri, 
et  faeiam  ut  in  prmeeplis  meis  ambutetis,  Neque  aliud 
significare  voluii  Aposiotus,  quam  geniiles.  qoamvis 
sioe  lege  essent,  scripla  videlicet  in  tabulis,  non 
tamen  omnino  sine  iege  esse  :  quandoqnidem  ex  eo 
quod  interdum  fnciunt  ex  diclamine  raiionis,  osten- 
dunt  se  habere  legem  natur«  scriptam  in  cordibus 
suls,  quds  lamea  ner  se  non  sufQcit  ut  id  omne  qiiod 
faciendum  noverimus,  eiiam  facere  ditiganiHS.  Nam 
ut  eleganier  ait  D.  Bernardus  {Ub.  de  Gratia  et  Lib. 
Arbil,)t  non  ett  ejusdem  facultatis  scire  quid  faeien- 
dum  sitt  et  facere ;  quoniam  et  diversa  snnt  cceco  du- 
catum^  ae  (esso  preebere  vehiculum.  Et  poeta :  Video, 
inquit^  meliara^  proboque  :  deteriora  sequor.  Hine 
servus  sciens  toluntatem  domini  «ni,  et  non  faaens^ 
vapulabit  ptagis  multis^  Luc.  xii.  Et  sapienies  hujus 


tradita.'  Quid.tm  enim  exponunt  de  genlilibus  ad  «^  sagculi  merito  damnati,  quia  cum  cognovissent  Deum^ 
—   ■    '  -  ■      Ila  D.  Ambrosius  in  *'  non  sicut  Deum  glorificaveruni,  sed  evanuerunt  in  co- 


fidem  Christi  jam  conversis. 
Commentariis.  Alii  de  gentilibus  et  infidelibus  ({ui 
Cbrislum  prorsus  ignoranies  solo  naiurall  lumine 
ducebaninr.  Ita  Cluysostomus  et  alii  Patres  Graeci, 
et  ex  Latinis  Hieronymus  ad  Algasiam  {Epist,  i5i 
q.  8).  Uiramque  expositionem  refert  Augustinus 
lib.  deSpiritu  ei  Liltera  cap.  2s,  sed  priorem  magis 
probat.  IJtramque  etiam  aduiiltero  videiur  D.  Prosper 
in  bunc  locuin;  sed  neutram  osleiidii  favere  Colla- 
tori,  qui  hinc  colligebai  scientiiim  boni,  seu  lumeo 
naturale,  pcr  se  sufHcere  ad  betie  operandum,  et 
proiiide  posse  essc  ex  nobis  iniiia  virtutum  et  bo- 
norum  operum,  absque  auxilio  gratise.  Non  prininm, 
qaia  nnu  dicuniur  fideles  ea  quae  legis  suul  facere, 
id  e>ty  legis  prapcepia  servare,  iiaturaliter,  id  est, 
ei  viribus  naturae,  scd,  ut  exponii  Aiiguslinus,  na- 
tiiraliter.  id  est,  natura  per  gratiani  rcforinata  et 
resiauraia  (August*  contra  Julian,  tib,  iv  cap,  5), 
Tel,  ui  S«  ThomaSy  naturaii  lege,  et  duce  ratione. 


gitationibus  lufs,  etc.  Rom.  1. 

>>  At  non  sic  arguuntur  et  increpantur  surdi  et 
cacci,  quasi  ex  facultalc  natttriB  possint  vel  aares  ad 
audiendnm  aperire,  vel  oculos  ad  videndum,  cum 
scripium  sit:  Dominus  Htuminai  cmcos  (Psal,  gxlv). 
£t,  Mane  erigit  mihi  aurem  {Isaim  l)  ;  sed  quia  divi- 
nam  illustralionem  ei  aperlionom  nolunt  admiltere 
eique  cooperarit  sed  in  sua  csecitate  ei  surditaie 
perdurare.  Vnde  excnecati  el  obdurali  dicuntur. 

c  Huic  asseriioni  jam  paulo  anto  responsuro  est, 
qua  non  soluro  voluntaiem  boni,  sed  eliam  possibi- 
liiatoin,  id  est.  facultatem,  iibero  tribiiit  arbitrio; 
quasi  vero  idcm  sit,  nalurali  jitdicio  qtiod  justum 
est  posse  disceniere,  et  illud  opere  prasure  et  exse- 
qui ;  scire  quid  faciendum  sii,  el  facere;  et  lamquam 
haec  ab  eis  inielligentla  uaiurahs  exigaiur,  ut  ex  ea 
cogniiione  quod  justuai  est  exsequauittr. 


b27  JOANiNlS  CASSIANI  COLLATIONES.  m 

Qtiod  tttiquft  eis  non  dixisset ,  nisi  eos  judicio  nalu-  A  cabi$  domum  nomini  meo  (111  Reg.  tiii).  Haec  ergo 
rali  id  qudd  squum  est  scisset  posse  discernere. 


Dnde  cavendum  est  nobis  ne  ita  ad  Dominum  oronia 
sanciorum  roerita  referarous  *,  ut  nihil  nisi  id  quod 
malum  atque  perversum  esl  human»  ascribamus  na- 
lurse.  In  quo  quidem  sapieniissimi  Salomonis,  imroo 
Doroini,  cujus  hxc  verba  6unt,ieBtimonio  confuiamur. 
Ita  enim  cum  consummata  templi  exstruciione  ora- 
ret,  effatus  est :  YoluUque  David  pater  meu$  csdifir 
care  domum  nomini  Domini  Dei  lirael,  et  ait  Domi» 
nui  Deui  ad  David  patrem  meum :  Quod  cogita$ti  in 
corde  tuo  adificare  domum  nomini*  meo,  bene  fecisti 
hoc  ip$um  mente  tractan$ ;  verumtamen  non  tu  cedifi' 

ALARDI  GAZi«:i 

*  Imnio  conlra  cavendum  nobis  est,  ne  sic  aliquod 
bonnm  nalurae  ascribamus  humanse,  ul  non  omnia 
sanctorum  meriia  in  Deum  referamus.  Sic  enim  de- 
finivil Coeieslinus  1  in  epislola  superius  ciiata  (Cap.  8), 
ex  senteniia  Innoceotii  praedecessoris  sui  :  Quod 
omnia  $tudia  et  omnia  opera  ac  merita  $attCtorum  ad 
Dei  glariam  taudemaue  referenda  sint^  quia  nemo 
aliunde  ei  placeat  [Ai.  ptacuit],  ni$i  ex  eo  quod  ip$e 
donaverit.  Kt  clarius  id  expressit  concilium  Triden- 
tinum  bis  verbis  {Se$8,  vi  c.  16) :  Licet  boni$  operi- 
bu$  in  $acri$  litteri$  u$que  adeo  tribuatur^  ut  eliam  qui 
uni  ex  minimi$  $ui$  potum  aqtuB  frigidce  dederit,  pro^ 
mittat  Christu$  eum  non  es$e  $ua  mercede  cariturum 
(Matth.  IX  et  x);  et  Apostolu$  testetur,  id  quod  in 
priB$enti  e$t  momentaneum  et  leve  tribulationu  no- 
$trcs,  $upra  modum  in  subiimitate  aternum  glorioe 
pondu$  operari  in  nobi$  (II  Cor,  iv) ;  ab$it  tamen  ut 
Chri$lianu$  homo  in  $eip$o  vet  confidat  vel  glorietur ; 
et  non  in  Domino,  cuju$  tanta  e$t  erga  omne$  homine$ 
bomta$,  ut  eorum  velit  et$e  merita  quce  $unt  ip$iu$ 
dona,  Haec  synodus.  Quae  postrema  verba  sumpta 
sunt  ex  Augustino  epistola  405  et  aliis  locis.  Gravi- 
ter  porro  invehiiur  Prosper  iu  istam  Coilatoris  sen- 
teniiam,  ul  et  Pclagianam  et  blasphemam  eam  pro* 
nuntiei :  Quid  enim^  inquit,  evidentiu$^  qnid  expre$siu$ 
$ecundum  Pelagii  Cmle$tiique  commentum  ab  ulio 
di$cipuio  poluii  definiri?  llli  dicunt  gratiam  Dei  ^e- 
cundum  merita  no$tra  dari,  et  ideo  [Al.  iidem]  dicunt 
graiiam  Dei  non  ad  singulo$  actu$  dori.  Hic  intra 
unam  sentenliam  btasphemiam  utramque  conciusil  di- 
cen$ :  Cavendum  nobi$  e$$e^  ne  ita  ad  Deum  omnia 
$anclorum  meriia  referamus,  ut  nihil,  nisi  quod  ma' 
lum  atque  perver$uni  est,  humance  a$cribamu$  naiurde. 
Vult  ergo  es$e  multa  propria  hominum  merita,  quae 
non  $unt  gratuB  lurgitate  cottata,  quibu$  ad  augenda$ 
naturalee  divitia$  qucedam  de$ur$um  munera  debean" 
tur.  VuU  no$  ^raiiam  Dei  non  ad  $ingulo$  actus 
recipere,  nc  promde  non  pro  omni  bono  opere  semper 
orare^  etc. 

^  Cogiiaiionem,  sive  consilium  nut  traciaium  re- 
gis  David  de  aedilicnndo  templo  fuisse  bonum,  et  a 
Deo  inspiratum,  nulla  ratione  dubitari  poiest,  cum 
opus  esset  ex  se  pium  ei  bonestum,  et  recia  ejus  in- 
tentio.  Nt^que  obsiat  quod  ejus  effectus  seu  ex^iccu* 
tio  ob  cerias  rationes  fuerit  ei  dcnegata  et  lilio  ejus 
Saiomoni  reservata.  Niim  id  non  infrequens  est,  aut 
insolitum,  ut  prohai  Prosper  duplici  exemplo,  aliero 
e  Scriptura  petito,  aitero  ex  usu  et  praxi  Ecclesiae. 
Scripiura  namque  commemorat  Aposiolos,  cum  ar- 
denlissime  vellent  Evangelium  omnibus  gentibus 
praedicare,  tamen  non  poiuisse  loqui  verbuni  in 
Asia;  et  cum  lentarent  irc  in  Biihyniam,  prohibitos 
fuisse  a  Spiritu  Jesu  (Actor.  xvi).  Quis  eoruin  bo- 
nain  voluntatem,  et  a  Deo  dubitet  inspiratam,  qui 
tamen  eam  noluit  tunc  temporis  exsecuiioni  roan- 
dari?  Sic  Eccle&is  bona  est  voluntas,  et  pium  desi- 
derium,  duin  quoiidie  pro  omnibus  inimicis  suis,  id 
est,  infidelibus  orai,  ut  convertantur;  ettamcn  pro 


^  cogitatio  atque  isie  tractatus  regis  David,  utrumne 
bonus  et  ex  Deo,  an  roalus  et  ab  bomine  fuisse  di- 
cendus  est?  Si  eniro  bona  aique  ex  Deo  fuit  illa  co- 
gitatio,  cur  ab  eo  a  quo  inspirata  est,  eidero  negatur 
effectus?  Si  autero  roala  et  ex  bomine  fuit,  cur  lau- 
datur  a  Domino?  Restat  ergo  ut  et  bona  et  ex  bo- 
mine  fuisse  credatur.  In  quem  moduro  etiam  nostrtts 
quotidie  cogitatioues  possumus  judicare.  Nequeenim 
aut  Boli  David  bonum  ex  semetipso  cogiiare  cooces- 
sum  est,  aut  nobis  ne  quid  boni  umquam  sapere  aut 
cogiiare  possimus,  naturaliter  denegatur.  <  Dubitari 
ergo  non  potest  inesse  quidem  omnia  animse  natu- 

COMMENTARIUS. 

B  multis  id  non  impetrat.  His  adde  duo  alia  exempla 
siinilia.  Bona  fuit  voluntas  Abrahae  voIeiUis  ironio- 
lare  filitim  suum,  ut  Deo  obediret;  el  tiiinen  ejus 
exsecutio  impedita  (Gene$.  xxii).  Sic  boiia  fuit  vo- 
luntas  Pauli  apostoli,  qua  teriio  Dominum  rogavii 
ut  auferretur  a  se  stimulus  carnis  qui  eum  cola- 
phizabai ;  et  hoc  tainen  noii  obtHiuit,  dicente  Do- 
mino  :  Svficit  tibi  gratia  mea  (II  Cor.  xii). 

c  Refellitetiam  D.  Prosperhanc  sententiam;  qoae 
tamen  a  SS.  Pairibus  non  raro  usorpalor,  sed  alio 
sensu.  Nain  vinutum  semina  nobis  naturnliier  insita 
significare  videntur  S.  Antonius  apud  Aihanasium 
(In  Vita  S.  Antonii)  in  exhortatione  ad  fratres  ba- 
bita,  et  Basilius  homil.  9  in  Hexaemeron,  et  in  Re- 
gulis  fusius  disput.  cap.  2.  Ramdem  expresstus  ad- 
miltunt  Cbrysostomus  homil.  %  in  Epist.  ad  Eplie- 
sios  :  Vides,  ioquil,  quod  ab  ipsa  natnra  habemuM 
indita  ad  virtutem  seminaria;  qncs  vero  matitice  jtcni, 
vrceler  naturam  $unt.  Hieranymus  in  cap.  i  ad  Ga- 

^  latas  :  Multi^  inquii,  absque  fide,  vel  Evangelio  Chn$ti^ 

^  vel  $apienter  faciunt  aliqua^  vei  sancte,  ut  parentibus 
obsequantur,  ut  inopi  manum  porrigant,  non  cppri- 
mani  vicino$,  aliena  non  diripiant,  magisque  obnoxii 
idcirco  judicio  Dd  fiant,  quod  habentee  in  se  principia 
viriutum,  et  Dei  semina,  non  credunt  in  eo  $ine  quo 
e$$e  non  pos$un'.  Damasccnus  lib.  iii  Oribod.  Fid. 
cap.  14  :  Naturate$  sunt  virtutes,  et  naturaliterj  ti 
ceque  in  omnibu$  insunt,  et$i  non  omne$  ceque  operemur 
ea  quoj  $uni  nalurce.  Yerum  aliter  et  magis  proprie 
Patres  isii  virtutum  semina  acceperunt,  quam  Cas- 
sianus,  quem  Prosper  impugnai.  Nam  semina  virtu- 
tuiii,  si  proprie  accipianiur,  nihil  suiit  aliiid  quann 
lumen  intellecius  practici,  et  inclinatio  voluntaiisad 
boiium  prosequendum,  et  maluro  fugiendum,  ui  do- 
cet  S.  Thomas  i-2,  q.  63  (art.  1  et  2).  Aique  boc 
modo  verum  est  semlna  virtiitum  inesse  onini  animae 
rationali,  ct  reinansisse  etiam  post  peccatum,  nec 
posse  penitus  in  homiue  aboleri;  cum  sint  prima  ei 
immobilia  quaedam  principia  raiionis  practicae,  qnac 

D  D.  August.  lib.  11  de  Libero  Arbitrio  vocat  principia 
et  lumina  virtutum.  Sicut  enim  in  intellectu  speculativo 
ceria  quaRdaro  principia  natura  indidit,  qu.-c  pbiloso- 
pbi  vocarunt  axiomata,  seu  dignitates,  et  maximas, 
quas  nullus  ne^are  potest ;  ut,  nihil  $imul  e$$e  et  non 
e$set  totum  majus  es$e  $ua  parte,  etc. ;  ila  etiani  in 
intelleciu  practico  sunt  cerui  et  oinnibus  nota  qoae- 
dam  priiicipia,  quais  non  aliud  sunt  quaro  de  finibus 
humanls  ceria  quaedam  judicia  :  ut,  beatitudinem  e$$e 
appetendam^  studendum  $apientice,  ju$te  vivendumy 
quod  tibi  non  vis  fieri  alteri  ne  (eceris^  po$tponendG 
deteriora  melioribu$,  et  his  similia.  Cujusmodi  jodi- 
ciuin  inieilectus  practici  S.  Thomas  ex  Hieronymo, 
ot  aliis  antiquioribus,  synderesim  Yocat;  alii  api- 
cem,  et  sublime  mentis,  quod  seroper  inviolatum 
manet  et  incoiTupiuni,  quaiilurovis  horoo  falsis  opi« 
nionibus  et  pravis  affectibus  sit  corruptus.  At  vero 
Gassianus  per  seroina  virtutum  intellexit  semion 
verae  pieiatis,  id  cst,  bonas  cogitaciones,  et  pia  de- 


M»  COLLATIO  IIU.  —  DE  Pf\OTECTIONE  DEl.  930 

nliler  ▼irtatam  seinina  beneficio  Creatoris  inserU ;  A  gvm  en  in  te  (1 7im.  iv).  Et  iterum  :  Ob  quam  catuam 


sed  nisi  haec  opitulatione  Dei  fuerint  excitau,  ad 
incrementom  perfeclionls  non  polertint  perveiiire, 
qnia  secundum  beatum  Apostolum,  neque  qui  plantat 
est  ttliquid^  neque  qui  rigat^  $ed  qui  incrementum  dat 
Deus  (I  Cor»  m).  Adjacere  autem  homini  in  qiiamli- 
bet  pariem ,  arbitrii  libertalem ,  eliam  ■  liber  itle 
(qui  dicltur  Pastoris)  apertiasime  docet,  in  quo  ^  duo 
angeli  uniculque  nostrum  adhaerere  dicuntur,  id  est, 
bonus  ac  malus,  in  hominis  vero  opiione  consistere, 
ul  eligat  quem  seqaatiir.  Ei  idcirco  manet  in  ho- 
mine  semper  liberum  arbilrinm,  quod  gratlam  Dei 
poBsit  vel « negligere  vel  amare.  Non  enim  praecepis- 
set  Aposiolus,  dicens  :  Cum  metu  tt  tremore  vestram 
saiutem  operamini  (Pkilip.  ii),  nisi  scissel  eam  vei 
excoli  a  nobis  posse,  vel  negligi.  Sed  ne  credereni  B 
se  ad  opus  salutis  divino  auxilio  non  egere,  subjun- 
gU :  Deu$  e$i  enim  qui  operatur  in  vobii  et  velle  et 
perfkere  pro  bona  voluntate  {Jbid.),  Et  idcirco  Timo- 
Iheum  monens  :  NoU,  inquit,  ncgligere  gratiam  Dei 


moneo  («,  ut  resuscitei  gratiam  Dei  quas  e$t  in  te 
(II  Tim, }).  Inde  est  quod  eiiam  Corinthiis  scribens 
horutur  et  commonel  ne  indignos  se  gratia  Dei  in- 
frucluosis  operibus  exhiberent,  dicen<  :  Adjuvantes 
autem  et  obsecramus  ne  in  vacuum  gratiam  Dei  reci- 
piatis  (11  Cor.  vi).  Quam  sine  dubio  quia  in  vacuum 
receperat  Simon,  non  profuit  ei  perceptio  gratiae  sa- 
lutaris.  Non  enim  praeceptis  beaii  Peiri  maluit  obe- 
dire,  dicentis,  PoBnitenliam  age  ab  hac  nequitia  tua^ 
et  ora  Deum  $i  forte  remittatur  tibi  haic  cogitatio  cor^ 
dis  tui;  in  felle  enim  amaritudini$  et  obligatione  tni- 
quitati$  video  te  esse  (Actor,  vui).  Pnevenit  ergo  ho- 
minis  volunUtem  misericordia  Domini,  de  qua  dici- 
Cur  :  Deiis  meu$^  mi$erieordia  ejus  prmeniet  me 
(Pm/.  Lviii).  Et  riirsus,  Dominum  remorantem  atque 
utiliier  quodammodo  subsislentem,  ut  nostrum  expe- 
riatur  arbiirium,  voluntas  praevenit  nostra,  cum  di- 
citur  :  Et  ^  mane  oratio  mea  prceveniei  te   {P$aL 


ALARDI  GAZiEI  COMHENTARIUS. 


sideria,  initia  etiam  fldei,  et  aliarum  viriuium.  qui- 
bus  bomo  se  prsparare  possit  ad  gratiam,  et  quo- 
mm  tnluilu  conferatur  illi  gralia.  Id  enim  aperte 
colligitur  tum  ex  hoc  loco,  ul>i  asserii  h^c  virlutum 
•emina  sic  esse  omni  animae  naturaliler  insita,  ut 
opituiatione  divina  non  egeant,  iiisi  iit  ad  incremen- 
tom  perfeciionis  pervenire  possint;  turn  ex  praece- 
ileniibu.s,  prapserlim  oap.  9,  ubi  ait  per  naturtB  bo- 
nmm^  quod  beneficio  Creatori$  indultum  e$t,  nonnum- 
qnam  bonarum  voluntatum  prodire  principia^  quas 
iamen  ni$i  a  Domino  dirigantur,  ad  con$ummationem 
virtutum  pervenire  non  po$sint.  Ubi  notanduin  Pela-  ^ 
gianos  et  eorum  f^ulores  beneficiiim  crealionis  vo-  ^ 
casse  graiiam,  atque  lioc  veluii  pallio  suam  lixresim 
occultasse;  cum  enim  urgerentnr,  ut  gratiam  Dei 
necessari^m  agno^cerent,  faiebantiir  quidem  sine 
Dei  gratia  nihil  nos  »gere  pos&e;  sed  nomine  gratiae 
lit)erum  arbitrium  atqiie  id  genus  naiuriilia  dona  iii- 
lelligi  volebant :  sicque  Pelagius  concilium  Palspstl- 
num  CJ<llide  elusit,  teste  D.  Aogustino  epist.  105  et 
lib.  de  Gratia  Christi  cap.  3.  Senlentiam  vero  Col- 
Uloris  de  hujusmodi  i>eminihos  virtutiim  refetlit 
Prosper  his  verbis :  Qui  ergo  dicit  $ine  ullo  opere 
gratiee  naturaliter  omni  animce  $emina  inesse  virtuium^ 
quid  laborat  oslendere^  nisi  de  i$(i$  seminibus  qurndam 
germina  praeedentium  Dei  gratiam  puUulare  merito^ 
rum?  hoc  est,  nihil  aliud  vult  ostendere  et  probare, 
quam  tsta  semina  esse  quifdam  in  nobis  roerita  qiiae 
oronem  Ghristi  graiiam  antecedani.  Vide  caelera  apud 
eumdem. 

De  libro  Pastoris  dictiim  est  collat.  8  cap.  17, 


13  cap.  13,  et  Beda  in  cap,  xii  Act.  Confvrmant  eam* 
dem  irauitionem  Gregorius  Nyssenus  in  Vita  Mosis^  et 
auctor  Imperfect.  homil,  5  in  Matthaam,  Potest  a/t- 
quod  eju$  rei  ve$ugium  in  Scriptura  notari.  Nam  D. 
Paulu$  datvm  $ibi  dicit  angelum  Satanee  qui  $e  cota" 
phixel  (II  Cor.  xii) :  quod  ei$i  alii$  modis  intelligi  po^ 
test^  pote$t  et  hoc,  et  credibile  e$t  diabolum  damoniO" 
rum  principem  in  admini$tratione  regni  $ui  Deum  imi- 
tari^etquemadmodum  Deussinguiis  hominibu$singule$ 
angelo$  prafponit^  ita  eum  opponere  singnlos  deanones. 
Sic  Maldonaius,  ul  app;iret,  in  partem  affiimantem  et 
sententiam  hujus  Auctoris  magis  propendens.  Quam 
etiam  sequiiur  et  defendit  Joannes  Durantus  lib.  ii 
de  Ritibiis  Eccle&iae  cap.  13.  Yide  Magisi.  Senlenc. 
lib.  11  dist.  i1.  Huic  tainen  senienli»  mulli  refnig:in- 
tur,  imer  quos  card.  Bellarminus  {Lib.  de  Serip. 
Eccl.)^  quem  lector  consulat. 

0  Per  se  quidem  negligf  re,  at  non  per  se,  sed  per 
graliam  Dei  amare;  hoc  est,  per  se  cadere,  al  iion 
per  se  resurgere.  Facili$  enim   de$een$u$   Avemi; 

Sed  revocare  gradum,  superasqoe  ascendere  ad  auras, 
Hoc  opus,  hic  labor  est... 

ait  poeta  ( Virg,  vi  .Eneid.).  Ei  D.  Becnardus  lib.  de 
Gratia :  Peccanti$  lap$u$  non  dono  ascribendue  est  po^ 
te$tali$,  sed  vitio  voluntatis,  Lap$u$  lamen  ex  volun" 
tate,  non  ceque  ex  voluntate  reeurgerejam  Hberum  habei: 
quia  etsi  datum  fuit  voluntati  posse  stare^  ne  caderet; 
non  tamen  resuraere,  si  caderet.  Plon  enim  tam  facite 
quis  valet  exire  de  fovea,  quam  faciie  in  eam  labi. 
^  Iniqua  et  inepia  instituitur  coUaiio  et  compara- 


ciijos  lestimonium  hic  a  Collatore  prolatum,  ut  nul>  D  tio  voluniatis  humanse  cuni  divina  graiia,  quasi  paris 

«- i.^.i-    ^  f\   I. — .^ — :...-  /17.--I.     essent  faculiaiis,  et  quod  in  aliquibus  graiia,  hoc  in 

aliis  propria  operetur  voluntas ;  sicque  gratia  modo 
sit  praevia,  modo  voluniatis  pedissequa.  Quod  autem 
ait  Psalmista  :  Mane  oratio  mea  prceveniet  (e,  non  sic 
accipiendum  est,  quasi  prior  voluntas  ad  eum  acce- 
dat;  prior  illiim  invocet  non  vocaia,  non  exciiata, 
non  prsRventa,  ut  diclum  est  :  Cum  nemo  possit  ad 
eum  venire,  nisi  Pater  ccelesti^  traxerit  eum  (Joan. 
VI ).  Et,  Quis  prior  dedit  ei,  el  retribuetur ei  {Roman. 
viii)?  Cndc  Augustinus  versiculuni  illam  exponens  : 
Jam  man^,  inquit,  posteaquam  nox  infidelitaiis  et  tene- 
brcB  tran$ierunt.  Quod  mane,  ut  mihi  eeset,  mi$ericordia 
tua  prcBvenit  me.  Quomodo  enim  invocarem ,  ufst  ere* 
derem?  quomodo  crederem,  nisi  audirem?  $ed  ut  audila 
crederem ,  ipse  me  attraxit ;  quia  in  occulto  a  morte 
eordis,  non  quilibet  medicus^  $$d  ip$e  excitavit.  Sic 
Augusiinus.  Metaphorice  autem  dicitur  voluntas,  vet 


lius  aucloritaiis ,  a  D.  Prospero  contemnitur  {Vide 
Bar.  Tom.  U  Ann,  $ub  anno  159). 

b  Elsi  hanc  sententinm  superius  utcomque  discus- 
Berim  (Collat,  8  cap.  17),  libet  lamen  hic  insignem 
biijus  saeculi  theoiogum  Joannem  Maldonatum  de 
eadem  audire  disputantem  :  lUud  etiam,  inquit  ( In 
Cm  iviii  Mattk,)^  apud  auetwe$  minu$  e$t  cerium,  an 
sinauii  homine$  non  solum  bonum  a  quo  defendnntur^ 
»ed  etiammatuma  quo  impugnentur^angelum  habeant  f 
Sed  tamen  et  hoc  ipsum  antiqui$$ima  traditione^  non 
Chri$tianorum  modo^  sed  etiam  Hebrasorum  traditum 
est^  ut  scribit  rabbi  Mo$e$  iib.  iu  ifor.  cap.  25.  Quam 
iraditionem  ex  antiquo  libro  Pa$tori$,  et  ex  epi$toia 
Bamabee^  quam  otim  inter  Chri$tiano$  in  magna  aucto- 
ritate  fuisee  legimus^  veleres  auctoree  probare  solent^  ut 
Origenes  homl,  10  in  Lucam  et  lib,  iii  de  Prineipiis 
C^.  2,  et  Ca$siiinus  collatione  octava  cap,  ibet  collat. 


m 


JOANNIS  CASaiANkGOLLATIONES. 


LXUTu).  Et  iieram  :  Prteveni  m  maturitaie  et  cla-  A  Donunu$  dicena  :  QiMesitt  el  tioii  iral  «tr«  vocovi  «1 


nmi^  et  preevenerunt  oculi  mei  ad  te  dilueulo  {Psal. 
cxvii).  Advocai  eliain  nos  et  inTitat  cum  dicit :  Tota 
die  expandi  manus  meae  ad  populum  non  credentem 
miM  et  conlradictntem  {Jtaice  lxv).  Et  invitaiur  a 
nobls  cam  diclmus  ei,  Toia  die  expandi  manu»  meae 
ad  te  {P$aL  Liixvii).  Exspectat  nos  cum  dicitur  per 
prophelam  :  Propterea  •  exspectat  Dominug^  ut  tui* 
sereatur  vestri  {Isaiee  xxx),  el  exspeciatur  a  nobis 
eum  dicimus  :  Exspectans  exspeetavi  Dominumj  et 
respexil  me  (Psal.  xxxix).  Et,  Exspectavi  salutare 
tuwn^  Ihmme  {PsaL  cxviii).  Bt  eonfortat  no8  coffl 
dirit,  Et  tg^  erudhi  $t  confartam  krachia  eerum^  et  ht 
me  coptaverunt  wMlitiam  {Qse.  vii).  Et  ut  noMnelipM» 
confortemua  hortatur,  cum  didt,  Canfortate  manu» 
dissolutas,  et  genua  deluUa  robarate  {Isake  xixv)«  fi  luio  sua  dona  conferre  videaior^  •ccaaiones  quodttiK 


non  ^at  qui  responderet  {Istnee  Lm)*  QiLTritur  et 
ipse  a  sponsa  flebililer  conquerenie  *  ^  lu  cubiU  meo 
itt  noctibus  ifuwuvi  quem  tUlexii  amma  mea :  «Mum 
eum  et  non  iuveuii  VQcavi  enm»  et  nou  tespandit  miki 
(Coal,  IB). 

CAPUTUftL 

Quod  gratiam  Dei  humani  conatus  eompensare 
nan  paeeint. 

Et  ita  semper  graiia  Iki  nostro  io  bonan  parlm 
cooperatur  arbitrio^  atqQO  io  amiiibuft  iUud  adjnvat* 
protegit  ac  delendii,  «  ot  nonniimqiiam  oiiam  ab  ao 
quosdam  cooatiis  bon»  voluatatis  vel  oiif at  fol  ex- 
spectet;  ne  penitus  dormienli  aut  iaerii  olio  i 


Clamat  Jesus,  Si  quis  sitH^  veniat  ad  me^  et  Ma$ 
{loan,  vii).  Glaroal  etiam  ad  eum  Propheia,  Laboravi 
etamans,  raucw  factce  sunt  fauces  meas^  defecerunt 
ocult  dum  spero  in  Deum  meum  {Psal.  lxviii).  Quasrit 


actio  noalni  Deuro  prsevenire,  dvm  eum  dilij;entias 
aui  tempestivius  solito  invocat,  ferventias  ejus  aii- 
xilium  implorat,  et  qoasi  dormientem  crebns  et  im- 
portunis  clamoribus  solUciiat,  qoemadmodom  apo* 
sioli,  don>  in  navi  periclltantes  clainaveront :  Do- 
miue^sabanast  perimus {Matth.  vin;  Psal,  cxviii).  Hoc 
enim  estmaoe  praevenire,  hoc  est,  cito,  celeriier, 
malure,  vel  ot  in  alio  psalmo  dicitur  :  in  maiuritate^ 
swe  immaturitaU,  id  est,  tempore  matiiiino,  itnma- 
toro,  intempesia  nocte  :  vel  mane,  id  est,  irradiante 
loce  grati»  et  inftdelitatiit,  ae  peccali  tenebris  de- 
polsie,  ot  D.  Augnst.  eiponit.  p 

•  Exspeetat  Deus  ut  misereatnr  nostri,  non  quia  ^ 
prios  in  nobis  bonos  motns  voluntatls  nostrae  expl<>- 
rel  eliospieiat,  ut  soperius  dixit  Collaior  (Cap,  8 
it9);  vel  qoia  prios  a  nobis  invocari  debeat  aut 
possii  sine  praeveniente  ejus  gratia,  cum  ipsum  et- 
speclare  et  invecare  nostrum,  munus  sit  divjnsa 
gratia  :  sed  quia  quolidie  stat^  et  pulsai  ad  ostiuni 
eordia  nosiri,  hoc  est,  gratiam  suam  nobis  offeri,  et 
tam  exiernis  objectis,  beneficiis,  exhortatioitibtts, 
terroribus,  periculis,  quam  inierois  inspirationibus 
ad  poeniteiitiam  et  opera  jusiiiiae  nos  invitat;  ul  it 
vecem  e|ua  audimnus,  et  pulsanti  aperiamus,  id  est, 
veealiom  ejos  assensum  pnebeamns,  ad  nos  iniroeat^ 
nobiseum  maneat,  nobiscum  canet  {Apoc.  iii),  id  est, 
coeperelur  ad  saluiem.  Hinc  D.  Mieronymus  :  Gran- 
dis,  inquit,  eiementia  Dei^  ut  exspectet  noslram  pcent- 
IsoiMim ;  til  dofiec  a  vitiis  convertamur^  ille  polentem 
contrahat  wumum,  ne  ferire  cogatur.  Ita  cuiicilium 
AnMsicanum  adversns  Massilienses  exposui^  quo- 


modo  quxTcns,  qoibus,  bumaom  aefniiiei  torpore 
discttsso,  non  irrationabilisi|nMioificeotlaB  sum  lofgi^ 
tas  videaiur,  dum  eam  sub  oelore  eujusdam  deaiderii 
ac  iaboris  impartit»  ^  et  nibilomious  graila  Del 

ALARDI  GAZiCII  COMMENTARIUS. 

ma  Dei  dona  gratoita  dicimus) ,  BMmifealam  ett  ex 
parnbolaoperariorum,  Matthxi  xx;  verom  eiiaoi  Ibi* 
micos,  rebelles,  contradicentes,  et  flfravissinMW  pee- 
catores.  lsai«  lxv  :  Totu  die  esspauM  mauua  meae  ad 

S)puium  nou  credentem^  sed  eanteadkeutam  miki* 
atihxt  xxiii  :  Quoties  valui  eeuffreaara  fUiae  liiea, 
et  noluisii?  £t  sexceotis  aliis  Senptorae  leeie  oi 
exem{)lis. 

^  Sic  nempc  MassUienses  aeoteoiiam  Apeeloli  elo* 
dere  couabaniur.  Cum  eoim  dieefeol  inilia  bonm 
vohintatis  et  bonorum  operom  esse  posae  ei  oobis, 
quoe  sufficerent  ad  graii;»m  Del  impeiraiidam  el 
promerendam,  salieni  de  congruo;  el  iliis  ex  adverso 
objicerelur  a  Patribus  illa  senlentii  Apostoli  ad  Ro* 
manos  xi  :  Si  autem  gralia^  jam  non  ex  opanhua^ 
alioquin  ^ratia  jam  nan  est  grada;  respondebaot  gm- 
tiam  Dei  manere  graiuitani,  et  veram  grotiaro, 
etianisi  delur  occasione  nostri  laboria  el  conatos, 
qnia  hic  I  tbor  miniinus  est  et  perquam  exiguua,  oec 
courereniius  divinoi  grali;n  ei  liberatitali.  Al  vero 
Angusiinus,  Prosper»  ei  alii  gratias  propognatores, 
non  soliim  conlra  Pelagiiim  probant  graliam  iK>n 
dari  ex  meritis  condignis  liberi  arbitrii,  quia  gralio 
jam  non  es»et  graiia,  qus  quasi  pro  xquali  prelio 
daretur,  ut  per  se  iioium  est ;  verom  etiam  contro 
Seinipelagianos  et  Hassilieoses  ostendont  graiiam 
dart  ex  merilis  congruis  liberi  arbitrii ;  quia  sic  non 
esset  pura  ei  absoluta  gralia  ei  misericordia,  quia 
non  omnino  gratuiia  el  indebita,  sed  aniidoralis  ooae* 
dain  et  reinutieraioria  donutio,  eiiamsi  pre  exigiiis 
laboribus  et  operihus  donareiur :  proinde  coneludonl 


modo  Dens  exspeetet  tel  iion  exspectet  nos :  5t  quis,  0  verbis  iilis  Apostoli  excludi  qmecunique  epero  iiudi 


inqoil  (€«i.  9),  ot  apeccato  purgemur^  voluntaiem 
naetram  Daum  exspertare  conteniit;  non  autem  ut 
etiam  purgari  vetmus^  per  sancli  Spiritus  infusionem 
et  operationem  tn  nobis  (ieri  confitetur^  resutit  ipsi 
Spiritui  saneto  oer  Saiomonem  dicenti  :  Praparatur 
volufOae  a  Donuno^  Proverb.  viii;  et  Apostolo  salu- 
briter  prmdicanti :  Deus  est  qm  operatur  in  nobis  et 
veile  et  pepficere  {PMlip.  u),  etc. 

^  In  Yulgaia  editione  haec  tantum  babentur :  In 
leetsda  meo  per  noetee  queesivi  quem  diliait  anima 
mea;  queteivi  illum,  et  non  inveni  [Cant.  iii). 

•  Hoc  soperius  explosum  et  refutatum  est.  Ratio 
autem  quam  subdit  Auctor,  quod  alioaui  Deus  peni- 
los  dormientibus  aoi  inerti  oiio  dissolulis  dona  sua 
conforfe  videretur,  nullius  est  momenti.  Noii  enim 
aolommodo  dormiemes,  inert(s  ei  otiosos  a  Deovo- 
earii  exciuri,  ioYilarl ,  et  In  vineam  mitti  (quae  pri- 


aibiirii,  quae  vel  niinimaio  habere  peasmt  mlonem 
meriti,  causae,  vel  oceiisionia,  obquam  Deos  ^raiiam 
suam  vel  ab  aBterno  nobis  praepararei,  vel  in  tem- 
pore  iargireinr.  Si  eniiii  altquod  ex  nobit,  id  eoi, 
ex  solis  viribus  liberi  arbiirii ,  vel  minimuin  meri-> 
tum,  vel  minima  causa  pr«cederei,  iioo  e$sei  graiia 
oninino  liberaliter  ei  gratuiio,  sive  ex  miaerioordio, 
sed  gratitudinis  ergo  iiobis  cellata  :  eojosmodi  do^ 
natio  anlidoralis»  ui  vocanl ,  eiiam  legibus  humaois 
non  ceiiseiur  puta  ei  graiuiia  dooaiio,  oi  b^beier  L^ 
A^ttiitui  Hegultts  ff.  de  Donaiionibus.  Sic  AoguaiiDiie 
lib.  II  ad  Boiiifaciuui  cap.  8:  Si  sine  Dei  gralia  par 
nos  incipil  cufnditas  boni^  ipsum  cesptum  erit  meritum^ 
eui  tamquam  ex  debito  veniat  adjutorium,  ac  si  graiia 
Dei  rton  gratis  donabiturf  sed  merito  nostro  dabitw.  El 
iib.  de  Prasdestiiiatione  Sanctorom  cap.  i,  reciMita 
eorum  sentenlia  qut  dicebani  initium  fldeiy  id  eely 


Nl  GOLUTIO  XUI.  ^  W 

semper  gratuila  pecseteret,  dum  exiguis  ()uibusdam  Jk 
panrisque  conalibus  Unlam  immortaiitaUs  gloriam« 
tauta  pereiuus  beatltudiDis  dofta,  iaassUmabili  tri- 
iNiii  largiute.  ^  Neo  euim  quia  Ulius  iQ  croce  latr^ 
aia  pnscesserat  ftdea ,  idoiroo  pranumiaodum  eatf 
«on  ei  beatam  eomnoratieuem  paradisi  gratuito  ease 
promis^am  (ItiM#  xxiii},  aut  pcQoitentism  David 
refis  iUam  MQiUft  verbi  i|ua  diait»  Piccam  DQnmK^ 
(\l  Re§.  xii),  doo  tam  gravia  ^us  crimiAs,  ei  nou 
potiua  clementiam  Dei  abstuli&se  eredeQdum  estf  qt 
per  Matliao  propbetam  merereiur  audire,  Ki  JOeiiit- 
mit  trmmtiUU  imquUaUm  iMeni,  fio»  «eriertt  ( Ibid. ). 
Qued  igiiur  fceaiieidium  adulterlo  addidit,  liberi 
ttti^iie  arbitfii  fuii)  quod  aotem  arguiiur  ptr  pro^ 
pbetam,  divin»  dignalieiiis  esi  gratie.  Hursam  qood 
peocntua  wum  buiMliatus  sgnosoit,  proprim  liber«  B 
latiB  est  •pus.  Quod  vero  snb  breTisaimo  lemperis 
puBOta  indttlgentiam  tantornm  eriminum  promer^ 
tv^  ilQHUBi  miaeittitis  est  doMui.  £t  qutd  de  bae 
lam  bM¥i  eonfeesiene  et  incomparabili  divin»  retri* 
bmioiils  imnMMitate  dieamos?  ctun  beatus  Apostolus 
nd  iilam  mafnHndiaem  futarae  remunentienie  aspi- 
me»,  quid  da  iliia  tam  innnmwit  peraecutienibus 
Buis  prottUBiiaverii  eoBsiderare  perfacile  sii«  Nam 
mommtaneum  hoc,  inquit,  et  leve  tribulationii  nostm^ 
iujtra  modum  ultra  comparationem ,  a^ernum  pondus 


PRaTEQTIONE  DEI.  9M 

glorim  ofkerutur  in  nobis  (11  Cor*  iv),  De  qno  ^  alibi 
coustanter  enuQtiat,  dicens  :  Quia  non  tmt  cmdignm 
pasuams  kujui  temporii  ad  fuiuram  giomm.  quw  re- 
uiaUtur  tA  no6M  ( Rom.  viii).  Quanlundibet  ergo 
eaiaa  luerit  bumana  fragilitas,  futurse  retribulioni 
par  ease  uon  poterit;  nec  ita  laboribus  suis  diviiuupa 
imminuit  graliam,  nt  non  semper  graiuita  persev^ 
ret,  et  idcirco  prvdictu»  Hagisier  geotiuni,  Ueet 
gratia  Dei  apostolatus  gradum  sortitum  se  Cuisse  te* 
stetur,  dicens  z  Gratia  Dei  tum  quad  nim  (U  Cor, 
XV ),  tameo  se  quoque  divinis  gratiae  respoodisse 
pronontiat,  dicens,  Ei  graiia  ej^  in  me  vu^ua  nan 
fmtt  sed  abundautius  iUis  ommbus  taborm  et  obtiniu, 
I»  noM  autm  ego,  ud  gratia  Dei  mecum  (Ibid.),  Nam 
eum  dicit,  (a6er«vt,  conatum  propril  siguat  arbitrii, 
Cum  dicit,  nan  autem  ego,  sed  gratia  Dei,  virtutem 
divinae  proteetioois  ostendii.  Gum  dieltt  mccum^  nou 
otiose  neque  securo«  sed  iaboranti  ae  desudanti  eam 
cooperatam  foisse  deciarat. 

CAPOT  XIV. 

Quod  tentationibus  suis  Deus  virtutem  humani  expi- 
riatur  arbitrii. 

0«od  etiam  in  Job»  probaiissirao  athieta  &tt0«  cum 
eum  diabolus  expeiisset  ad  singulare  certamen,  di* 
vtnam  fegimus  providisse  justitiam  *.  Si  enim  contra 


ALARDI  GAS^I  GOMHSNTARIUS. 


Ipsam  vduntatem  credend!  posse  haberi  ex  viribus 
naturae,  subdit :  Non  ergo  receditur  ab  ea  seuteniia 
ipiam  Pelagius  ipse  in  epiicapali  iudicio  Palcesiino 
aamnare  eompulsus  est^  gratiam  bet  secundum  merita 
nostra  dari,  S.  Fulgertiius  lib.  de  Inrarnatioiie  et 
Grafia  Ghrlsti  {Cap.  12)  :  5t  rero,  inquit,  secundum 
opinionem  itlorum  nostrum  est  veile  credere^  prius- 
quam  Dei  ^atia  incipiat  nos  adjuvare^  injuste  yraiia 
dicitur^  quta  non  ^ratis  datur  homiuibus^  sed  bonm  re- 
tribuUur  voluntatt.  Denique  D.  Prosper  contra  Golla- 
lorem  cap.  6  :  Quomodo^  inquit,  non  advertii  te  in 
itlud  damnatum  incidere,  quoaf  velis  nolis^  convinceris 
dicere^  giratiam  Dei  secundum  merita  noitra  dari^  cum 
aliquid  prcecedere  boni  operis  ex  ipsii  hominibus,  pro- 
pter  quod  gratiam  comeqtianturt  affirmai?  Gaeterum 
ex  his  non  est  consequens  ut  p^ri  modo  excludaiur 
omnis  raiio  meriti  ab  opeHluk  qox  tiunt  ex  praeve- 
nienie  Dei  graiia  et  fide,  quibus  ad  justiGcatiunem 
peccator  disponitur.  Non  enim  dCbinit  esse  graiia, 
quod  tribuiiur  ipsi  gratije ;  nec  de  his  operibus  lo- 
quilur  Aposlolus,  cum  ait :  Si  ergo  gratia,  jam  non 
ex  operibus,  sed  de  his  quae  fiunt  ex  solis  viribus  na- 
lur»,  nulln  supposila  grada;  quorum  intultu  si  do- 
narecur  gratia ,  profecto  non  es^et  mera,  sed  remu- 
neraiio  aliquo  roodo  debita,  ut  dictum  est.  lila  vero 
opera  quae  ex  divina  graiia ,  inspiraiione  el  speciali 
aoxilio  fiunt  ante  justiflcalioncfflt  cuin  siui  ipsios 
gratiae  dona  et  effectus,  nulla  ratio  prohibei  qiio- 
minus  vere  dici  possint  impetratoria  el  allquo  modo 
meriioria,  tam  majoris  gratl»  actualis  quam  habi- 
toalis,  quae  est  ipsa  Jostilicatio,  qiiod  meritum  vo- 
cant  tbeotogi  meritum  de  congruo.  Sic  Augustinus 
epist.  t05  :  I9eque  tpsa,  inouil,  remissio  peccatorum 
ane  aliquo  meriio  est^  si  fiaes  hanc  impetrat ;  neque 
etdm  nullum  est  meritum  fidei,  qtia  fide  itte  dicebat : 
Deusy  propitius  esto  mihi  peccatori,  et  detcendU  jttsti- 
^atus^  merito  fidei  hunuliaiui,  Neque  his  repugnal 
concllii  Tridentini  decreium  (Sess^  6  cap.^),  dum  ail 
ipsius  Justificationis  exordium  in  adultis  a  Dei  per 
,  Jesum  Chriitum  proeveniente  gratia  sumendum  esse, 
hoc  estf  ttb  ejus  vocationef  qua  nutlis  wum  meriiii  exi^ 


stentibus  vocantur,  ete*  Manifestum  enlm  esl  loqui 

concilium  de  operibus  qun  ipsam  voeaiionem  sei 
praevenientcm  graiiam  anteceduni,  in  qiiibos  nultum 
docel  esse  meritum,  neque  de  condigno,  oontra  Pe* 
lagianos,  neque  de  congruo,  contra  Semipelagianea 
el  Massilienses. 

G      «  Similia  habet  lib.  xn  fnstitui.  cap.  11. 

^  *A>X*  i9  x^P^^  '^^  Stov,  ti  o-vv  cjExot,  qtme  mecum^  sop- 
p)eeit.  Noii  dixit  :  quae  in  me,  scd,  quts  mnum  est, 
ut  ostenderet  gratiam  non  solam,  ^ed  nobiscom  ope* 
rari.  Unde  Augosiinus  lil).  de  Libcro  Arbitrio  c.ip. 
15  :  Non  avtem  eqo,  Inquil.  scd  gratia  Dei  meettm; 
id  est ,  non  ego  iottts ,  ie^i  gratia  Dei  meeum ,  ao  per 
hoc  nec  gratia  Dei  sola,  nec  ipse  sotus ,  sed  gratia  Dei 
cum  ilto. 

e  Tres  itidem  errores  in  hoc  capiie  conttnenUir, 
ex  praeccdeniibus  consectarii ,  et  a  D.  Prospero  su^ 
flcienter  relutaii  :  quos  proinde  lectori  dumtaxat 
indicassesat  erit.  Prlmus  error,  Jobad  tempus  sibi 
relictum  fuissc,  et  Dei  ope  destitulom,  ut  suis  ipse 
viribus  etsuo  Marte  adversos  diabolum  decertaret; 
proinde  patientiam  ipsius  non  divinae  grati»,  sed 
nalorali  ejus  libertati  et  fortitudlni  esse  iribuen- 
dam.  Gui  prseter  alla  oppeni  potest  doctrina  abbatis 
Papbnulii,  vel  ipsius  Gnssiani  collat.  5  cap.  II  et 

])  sequentibus.  Nam  illa  collatio  fere  toia  ei  diametre 
pugnat  cum  hac  collatione  Ghseremonis.  Quantum 
enim  bic  liberom  arbitrtom  comparaiione  graiiss 
extollit,  tanium  ille  deprimii  et  sufcjicil  gratiae,  do- 
cetque  adjutorio  Dei  seinper  indigere;  iiiitium  bonai 
voliintaiis,  et  consummationem,  Hdem,  intellectom, 
timorem  Domini.  denique  toleranliam ,  et  victoriam 
tentationum  a  Deo  esse,  quod  probat  illis  verbis 
Apostoli  :  Fidelis  Deus,  qui  non  permiUet  sos  tentari 
supra  id  quod  votestis  :  sed  faciet  etiam  cum  tenta- 
tioneexitum  (vel,  ut  habemus,  proventum)^  ut  possitis 
suitinere  (I  Cor.  x);  ac  tandem  iia  eoncludit  (Cap* 
ult.):  Per  hcec  quos  prolulimttSy  non  liberum  arbitrimn 
hominis  volumtu  submoverct  sed  huic  adjutorium  #t 
graiiam  Dei  per  singutos  dies  ac  momenla  necessariam 
comprcbare.  Secundus  error,  fidem  centurionis  et 


m  JOANNIS  CASSIANl  COLLATIONES.  m 

inimicum  non  saa  TiHule,  sed  Dei  solius  fuisset  gra-  A  fortior  Yel  gloriosior  fiat,  eTangelici  illlus  centurio- 


tia  protegente  congressus,  et  absque  ulla  virtute 
patienti»  suae,  dlvina  tantum  opilulatione  suffultus, 
multiptices  illas  ac  toia  inimici  crudelitate  qusesitas 
tentatlonum  moles  et  cxitia  pcrtulissct ;  quomodo 
non  illam  calumniosam  diabolus  quam  prius  emi- 
serat  vocem  adversus  eum  justius  iterasset :  iVfim- 
quid  grath  colit  Job  Deum?  Nonne  tu  vaUa$ti  eum  ac 
domum  eju$  et  universam  subttantiam  ejus  per  circu' 
itum?  •  Sed  aufer  manum  tuam,  id  est,  sine  eum 
Buis  mecum  viribus  decertare,  ni$i  in  faciem  tuam 
benedixerit  tibi  {Jcb,  i).  Sed  cum  nullam  hujusce- 
modi  querimoniam  calumniosus  hoslis  post  conflic- 
tum  audeat  iterare,  non  Dei,  sed  illius  se  vicium 
Tiribus  conlitetur :  licet  etiam  gratia  Dei  non  iu 


nis  edocemur  exemplo,  cujus  puerum  cum  sciret 
uiiquepotestate  sermonis  sui  se  Dominuscuraturam, 
offerre  maluit  praesentiam  corporalem  dicens  :  Ego 
veniam  et  curabo  eum,  Sed  illo  hanc  ejus  oblationem 
ferveniioris  fidei  flagrantia  supergrediente  aique 
dicenle  :  Domine,  non  $um  dignu$  m  inlre$$ub  tectum 
meum,  sed  dic  tantum  verbo  et  $anabitwr  jmer  meus^ 
miratur  eum  Dominus  aique  collaudat,  cunctisque 
illis  qiii  ei  Israelis  populo  crediderant  praefert,  di- 
cens  :  Amen  dico  vobi$,  non  inveni  tantam  fidem  in 
hrael  {Matth,  vtii).  NuUius  enim  laudis  esset  ac  roe- 
riti,  si  id  in  eo  Cbristus  quod  ipse  donaverat  prae- 
tulisset ;  aiioquin  dixisset :  Non  dedi  tantam  fidem 
in  Israel.  Quam  explorationem  fidei,  etiam  in  illo 


totum  illi  defuisse  credenda  sit,  qaae  t»ntam  lenta-  B  magnificentissimo  patriarcha  divinam  legimus  dis- 


tori  tentandi  tribuil  poteslatem,  ^  quaniam  ei  illum 
resistendi  noverat  habere  vlrtutem,  non  eiim  ab 
illius  impugnaiione  sic  protegens,  ut  nuilum  virtuti 
humanse  relinqueret  locum,  sed  hoc  tantum  procu- 
rans  ne  violeniissimus  inimicus  animam  ejus  amen- 
tem  fadens,  et  impotem  sensu,  impari  eum  atque 
iniquo  qertaminis  pondere  praegravaret.  Quod  ergo 
soleat  interdum  tentare  Dominus  fidem  nostram,  ut 


pensasse  jusiitiam,  cum  diciiur  :  Et  factum  e»t  po$i 
heec  verbaf  ^  tentavit  Deu$  Abraham  {Gene$,  xxn). 
Non  enim  iilam  fidem  quam  ei  Dominus  inspirabat^ 
sed  illam  quam  vocatus  semel  aique  lllumlnaius»  a 
Domino  per  arbitrii  libertatem  poterat  exhibere, 
experiri  voluit  divina  justiiia.  Unde  non  immerito 
fidei  ejus  constantia  comprobatur,  atque  ad  eum, 
subveniente  gralia  Dei,  quae  eum  paulisper  subre- 


ALARDI  GAZiGI  COMMENTARIUS. 


Abrabae  a  Deo  tentatam  et  comprobaUm  fuisse, 
non  quam  ipse  Deus  inspiraverat,  sed  quam  illi  per 
arbitrii  liberUtem  poterant  exliibere:  Nulliu$  enim, 
inquit,  laudi$  e$$et  ac  meriti,  $iid  in  eo  Chri$tu$ 
quod  ip$e  donaverat  pr(jetulis$et.  At  pra^ter  o.a  qux  a 
dlvo  Prospero  contra  haiic  senieniiam  afl^eruntiir, 
eonirariiim  etiain  docentiila  Paplinuiii  vcrba,  collal. 
3  C.16:  Intantum  universa  quoe  ad  $alutem  pertinent^ 
Apostoli  $ibimet  a  Domino  largita  $en$erunt,  ut  ipnam 
quoquefidempr(e$tari$ibia  Donunopostutarentf  dicen- 
te$ :  Domine,  auge  nobi$  fidem  {Luc,  x  vii).  Pieniludinem 
$ju$non  libero  arbitric  pr(esttmente$,  $edDei  sibicreden- 
te$  munere  conferendam,  Teriius  error,  qui  tamen  cum 
praecedentibus  coincidit,  ila  seniper  divinamgiaiiam 
arbiirium  hominis  invitare,  ut  illud  non  in  onmibus 
taliter  protegat  ac  defendat,  ut  iion  etiam  propriis 
eum  conatibus  congredi  adversum  spiritales  faciat 
inimicos.  Ita  Goliator.  At  contra  docent  Patres  non 
posse  solis  naturae  viribus ,  et  sine  divina  ope,  ullam 
verani  tentationem  ab  homine  superari,  ei  contra- 
rium  asserunt  esse  Pelagianum.  Sic  enim  synodus 
Palaesiina,  apud  Augustinum  epist.  i06,  Pelagium 
urget  :  Fateatur  Pelagiu$  quando  conira  tentaiiones 
concupi$centiasque  Hlidtas  dinncamus,  quamvis  et  illic 
habeamus  propriam  voluntatem,  non  tamen  ex  illa,  sed 
ex  adjutorio  Dei  nostram  provenire  victoriam,  Coele- 
stinus  I  in  epistola  ad  episcopos  Galliae  cap.  6 :  Nemo, 
inquil,  etiam  bapti$matit  graiia  renovalus ,  idonemest 
ad  superandas  diaboli  insidiaSj  et  ad  evincendas  carni$ 
concupi$centias^  nisi  per  quotidianum  Dei  adjutorinm 
perseverantiam  bonce  conver$ationi$  acceperit,  S.  Au- 
gustinus  lib.  de  Perfectione  justiti»  sub  finem  : 
Qui$qui$,  inquit,  negat  no$  orare  debere  ne  intremue 
in  tentalionem  {negat  autem  hoc,  qui  contendii  ad  non 
peccandum,  gratice  Dei  adjutorium  non  e$$e  homini 
necessarium,  $ed,  $ota  iege  accepta,  hutnanam  suffi' 
cere  volunlaiem) ,  ab  auribus  omnium  removendum ,  et 
ore  omnium  anathematizandum  e$$e  non  dubilo.  Deni- 
que  Prosper  in  hunc  lucuni,  postquam  osK^ndit  lo- 
lam  illam  sancti  Job  victori^^m  ex  Dei  auxilio  et  gra- 
tia  parlniii,  taiidpm  ita  concliidit  :  Quisquis  igitur  in 
tribulatione  non  deficit,  ub  itlo  se  non  dubitet  adjuvari, 
ud  quein  quotidie  corda  universorum  fidelium  clamant : 


Ne  no$  infera$  in  tentationem^  $ed  Hbera  no$  a  malo, 
"  Textus  perperam  citatus,  et  pcjore  glossa  depni- 
vatus.  Textus  Grsecus  habet :  "JO^Xa  eacotnrtikw  rvv 
Xsipa  o^oO.  Cui  Latinus  et  Vulgatus  respondet :  Sed 
extende  paululum  manum  tuam,et  tange  cuncta  qim 
possidet  {Job,  i),  etc.  Cui  etiam  Chaldaica  paraphra- 

C  sis  consonat,  ef^omnes  interpretes  consentiunt ;  nisi 
qnod  aliqui,  mitle,  pro,  extende,  legunt,  verbo  Graeco 
in.igis  accedontcs.  Qiiid  igitur  sibi  vult  :  Aufer  ma- 
num  tuam,  pro,  extende,  vel,  mitte  manum  tuam? 
An  auferre  idem  quod  extendere,  vel  miltere?  Et 
hoc  eiiam  admisso,  qiiid  ad  hunc  locum,  quo  de 
gratia  Dei  agitur,  quasf  idem  essetad  sensum  histo- 
Ttx,  Auferri  manum  Dei  protectricem,  idest,cxier- 
nam  Dei  protectionem,  qua  vallaia  el  muniU  erac 
domus  Job  et  universa  suhstantia  ejus ;  et  auferri 
auxilium  graliue,  quo  der^titutus  Job  cogeretur  pro- 
priis  viribus  cum  diabolo  confligere,  Ciim  non  sit 
poteslas  super  terram  quee  comparetur  ei  qui  factu$ 
e$t  ut  nullum  timeret  {Job.  xli). 

^  Reclius  dixisset,  ut  noUi  Prosper  :  Quantam  et 
ilti  re$istendi  noverat  $e  dedi$$e  virtutem,  Vniu^  enim 
verbi  correctio  totam  i$tam  gloriam  quam  humani$  rt- 
rt6us  a$signare  votuit,  sobrietate  aliqua  tempera$set, 
ut  illa  mirabili$  in  tanta  afftictione  patientia,  et  Dei 

|v  adjutorio,  et  tibero  homini$  ascriberetur  arbitrio,  Vide 

^  cxtera. 

^  Teniare  aliquando  est  ad  peccatum  inciUre»  ut 
Act.  V,  I  Corinth.  vii,  1  Thessnl.  iii,  Jac.  i,  etc.  Hoc 
jnodo  diabohis  tentare  dicitur,  unde  etSatan.  id  cst^ 
tentaior  appellatur  (S.  Thom,  i  parl,,q.  114,  a,  2). 
Homines  etiam  mali,  tamquam  di.iboli  minislri,  sic 
alios  tentare  solent,  Deus  nequaquam.  Intentator 
enim  malorum  ett ,  ip$e  autem  neminem  tentat^  Jac.  i. 
Aiiquando  tentare  est  cognoscendi  causa  inquirere 
et  ei  plorare  quomodo  et  diabolus  homines  et  Deus 
tentat.  Aliter  Umcn  Deus,  aliter  homines  et  daemo- 
nes.  Hi  ut  cognoscant  quod  ignorant,  Deus  ut  quod 
scii  scire  eiiam  cognoscaiur,  quemadniodum  si  ex- 
plorando  expeii^ndoque  didicissel;  aut  ut  ii  quos 
teiilai  .«ese  cognoscant,  ut  D.  Augiistinus  interpre* 
taiur.  Iia  Genes.  xxii,  £xod.  xvi,  Deut.  viii  et  xiii, 
et  aiibi  passim. 


m  COLLATIO  llll.  -  DE  PROTECTtONE  DEh 

liquerit  nt  probtret,  ita  dicitur :  Ne  tnfcroi  matmm  A  vos  non  apftrehendai  ni$i  kumana^  tD6nnititem  eo- 

Acam  in  pnerum^  nequ$  faeiae  d  qmdquam;  nunc  enim 


teic  quia  ttmee  Daminum  fu,  ei  nan  pepercisU  fiiio  lue 
dilecto  propter  me  {Gen,  xxn).  QfiM  tentitionls  genos 
nobis  qnoque  ad  probationls  meritom  posie  contin- 
gere,  in  Deuteronomio  satis  endenter  a  legislatore 
praedicatur  :  Si  eurrexeril^  inquit ,  tnl€f  vos  pro- 
pheta  aut  qtd  «omnttim  se  viditee  dieat^  et  pradixerlt 
eigwum  aique  portentum^  et  eunerU  quod  loeutue 
ettf  et  dixerit  tibi^  Eamus  et  ierviamue  dii$  aiienis 
quo$  ignoratii^  ne  audiae  verba  propheta  iliiue  avt 
sommatori$ ,  quia  tentatu  tentat  te  Dominut  Deu$^ 
utrum  diligas  eum  in  toto  eorde  tuo^  et  cu$todia$  maU' 
data  illiu$,  an  non  {Deut.  xxiii).  Quid  ergo?  Gum 
Uiom  prophetam  aut  somniatorem  surgere  permi« 


rum  et  inconstantiam  necdum  robustae  mentls  ex« 
probrat,  qua  adhoc  spiritalium  nequitiarum  tnrbi- 
nibus  non  poterant  iropugnarl,  adTorsum  quos  se- 
metipsum  vel  illos  perfectos  noverat  qootidie  dimi- 
care ;  de  quibus  ad  Ephesios  dicit  :  Jam  non  e$t 
nobi$  coUuctatio  adver$u$  camem  et  eangmnem^  ted 
adver$u$  prineipatu$^  adver$u$  pote$tate$f  advermu 
mundi  rectoree  tenebrarum  harum^  eontra  epiriuUia 
neqwtiaf  in  eceleetibut  {Ephet.Yi) .  Gum  Tero  sobjungit : 
^  Fideli$  autem  Deu$  qui  non  permiltit  vo$  tentari  sti- 
pra  id  quod  pote$ti$  (I  Cor.  x);  non  utiqne  optat  ne 
eos  Dominus  tentari  permitleret,  sed  ne  supra  id 
quod  sustinere  poterant ,  teotarentur.  Illud  enim 
indicat  humani  arbitrii  facultatem,  hoc  ?ero  Domini 


serit  Deus,  itane  eos  quorum  fidem  probare  dispo-  B  gratiam  (entationum  luciimina  moderantis  ostendit. 


suii,  protectnrus  esse  credendus  est,  ut  nullum  pe- 
nitos  locum,  quo  suls  viribus  cum  tentatore  confli- 
gant,  libero  eorum  reserTetarbltrio?  •  Ei  quid  eos 
necesse  est  tcI  tentari,  quos  ita  infirmos  novit  ac 
fragiles,  ut  nequaquam  virtuie  sua  valeant  resistere 
teniaiori  ?  Sed  utique  nec  teutari  eos  |usiitia  Domini 
permltisset,  nisi  parem  in  eis  resistendi  scisset  inesse 
irirtutem,  qua  posseiit  aequitatis  judicio  in  utroque 
merito  vel  rei  vel  laudabiles  judicari.  Tale  est  et 
illud  quod  ab  Apostolo  dicitur  :  Ilaque  qm  $e  exi$li- 
vnat  $tare^  videat  ne  eadat,  Tentatio  vo$  non  ^  appre- 
kendat^  ni$i  humana,  Fidelie  autem  Deu$  qui  non  per" 
mittet  vo$  tentari  $upra  id  quod  pote$li$,  $ed  faciet 
eum  tentatione  eanlnm,  ut  $u$tinere  po$$iti$  (I  Cor.  x). 


lu  his  Igiiur  omnibus  approbatur  ita  semper  divlnam 
gratiam  arbitrium  hominis  iocitare,  ut  illud  non  in 
omnibus  taliter  protegat  ac  defendat,  ut  non  etiam 
propriiseum  conatibos  congredi  adversum  spiritales 
faciat  inimicos,  in  quibus  vel  gratiam  Dei  Tictor,  vei 
infirmitatem  suam  soperatus  intelligat,  et  ita  discat 
non  de  sua  fortitudine,  sed  de  divino  semper  spe- 
rare  sulTragio ,  atque  ad  suum  Juglier  recurrere 
proiectorem.  Et  ut  hoc  non  nostra  conjectura,  sed 
evidentioribus  adbuc  Scripturae  testimoniis  appro- 
betur,  illud  '  quod  in  Jesu  Nave  legitur  retraclemus : 
ffai,  inquit,  gentee  dimieit  DomtnaM,  ac  di$perdere 
noluit,  ut  in  ei$  experiretur  leraelem,  utrum  cuetodi' 
ret  mandata  Domini  Dei  $ui,  et  haberent  con^uetudi- 


Cum  enlm  dicit :  qtd  $tat  videai  ne  cadat^  sollicium  C  nem  cum  ho$tibu$  preetiandi  {Judic.  iii).El  ui  incom* 
reddit  arblirii  liberutem,  quam  utique  noverat,  per-  parabiii  Greatoris  uostri  clementiae  mortale  aliquid, 
cepta  gratia,  vel  stare  per  iBdustriam,  tcI  cadere  nonpro  aequaliiate  pietails,  sed  ex  aliqua  indulgen- 
per  negtlgentiam  posse.  Gum  autem  inferi»  tentatio     tias  similitudlne  comparemus :  •  si  nutrix  pia  atque 

ALARDl  GAZiEI  GOMMENTARIUS. 

•  Optima  responslo  redditur  infra,  qua  seipsum     non  denegatur.  Unde  fldelis  Deus  dicitur,  quia  pro- 


Collator  confuiat  et  secum  pugnat  :  ut  vel  graiiam 
Dei  vtctor,  vet  infirmitatem  $uam  $uperatu$  inteliigat^ 
et  ita  diecat  non  de  $ua  fortitudine,  $ed  de  divino  sem- 
per  eperare  euffragio^  atque  ad  tuumjugiter  recurrere 
pTotectorem.  Sic  ipse.  At  quomodo  graiiam  Dei  Ti- 
cior  intelligal  et  agnoscat,  si  suis  Tiribus  el  propriis 
conaiibus,  ut  ibi  dicitur,  et  sine  gratia  Tictor  cto- 
dai,  et  cnr  non  de  sua  fortitudine  sperare  possit,  si 
parem  sibi  intelligat  resisiendi  inesse  virlulem,  se- 
cluso  Dei  suffragio  et  subsidio?  Vide  quomodo  haec 
cohaerpanl. 

^  lia  tegendum  videtur  ex  senlentia  Gassiani,  quia 


missis  non  deest,  hoc  est,  non  deficit  a  promisaa 

Sratia,  quam  scit  nobisesse  necessariam  ad  vincen- 
as  qualescumque  tenUtiones;  sed  facit  cum  lenia- 
lione  proventum,  id  est.  aogmenlum  gratiae  pro  ra- 
tione  et  gravitaie  tentationis,  vel  exitum,  Maan^  id 
est,  eTadendi  faculutem,  ut  D.  Gyprianus  exponit 
{Lib.  II  Teetim.  e,  91). 

^  Non  sic  accipiendfum,  ouasi  haec,  quae  hic  citan- 
tur  TerlM,  io  libro  Josue  (qui  et  Jesus  Nave  dictus 
esi)  scripia  habeantur,  cum  ex  libro  Judicum  prom- 
pta  sint,  ut  noiaiur,  sed  quia  in  ipso  Jesu  Nave,  id 
est,  lemporibus  et  sub  imperio  Josue  coutigerini ; 


Orsece  halietur  cnMiv,  apprehendit;  proqiio  Latinus  B  qui  cum  alias  genies  debellasset,  noluit  umeii  Deus 


interpres  legisse  videtur  $Dj^ir^,  apprehendat.  11- 
laim  enim  veram  esse  lectioiiem  conieiidit  ipse  Gas- 
siaiios  lib.  v  Instilutionum  cap.  10,  ut  ibi  videre  ^t. 
Caeterum  Vulgaia  editio  praeferenda,  cui  et  auclori- 
tas  SS.  Patrum  suffragatur,  et  sacri  concilii  Triden- 
tini  approbatio,  ui  illic  annoUvimus. 

«  Non  significat  Apostolus  nos  aliqnando  tenUri, 
aat  lenuiionem  sustinere  nostris  viribus,  quasi  hsec 
•it  humana  tenutlo,  quae  non  superat  vires  iiberi 
arbitrii,  ut  hic  Auctor  subtiliter  inierpreutur ;  sed 
significat  Deum  non  permittere  nos  teniari  supra  vi- 
res  ex  gratia  acceptas  r  ct  esse  quasdam  tenuiiones 
aliis  gravlores  et  diuturnlores  (quates  experti  etiam 
Tiri  sanctissimi,  Antcmius,  Hiiarion,  Hieronymua  et 
alii),  quibus  superandii  et  evadendis  majore  et  po- 
tentiore  opos  sit  gratia  et  auxilio  divino,  quod  fa- 
cienii  quod  in  se  est  secundum  accepum  gratiam, 

Pateol.  XUX 


has  ab  eo  debellari,  ui  in  eis  experiretur,  id  est, 

f»robaret  ei  exerceretlsraelem,  etc.  Quaroquam  etiam 
iber  Judicum  possit  ex  parte  liber  Jesu  Nave,  seu 
Josue,  nuncupari,  cuni  ifMie  primus  Judicum  eistiie- 
rit,  et  ejus  extremae  res  gestae,  nec  non  obitus  et 
aepultura  in  eodem  libro  describantur.  Unde  D.  Hie- 
ronymos  lib.  adversus  Helvidium  {Cap.  2) :  Giim  in 
eepultura  ieeu  iiber^  qui  ex  nomine  eju$  appeltatur^ 
expletu$  «tt,  rurtum  tnjudicum  voinmtna,  qua$i  vi- 
ven$,  re$urgen$que  deecribiturt  et  $ub  avaxffa^aiwvcc 
opera  eju$  prtBdicantuTt  et  legitur  :  Mi$it  Je$u$  popu^ 
lum^  et  abierunt  filii  Uraet^  unu$qm$que  in  hmreditar 
tem  $uam,  ut  po$$iderent  terram.  Et  eervivit  populue 
DomiuD  euncti$  diebue  Jesn,  eto. ;  etatimque  tubiuugi- 
tur  :  Et  mortuue  e$t  Je$u$  Nave,  $ervu$  Domini,  een- 
ium  decem  annorum  {Judic.  ii). 
•  Haec  similitudo,  iicet  Tideatur  aptissima  et  ia 

30 


m 


JOAfiMlS  CiSSIANI  COLUTlONeS. 


m 


^lUciUi^^sipupifniiliiQicM^  mngeliearuoi  voc^iittm  ^^enipli»  poftwi- 


gr^i  docea^  e;  prim^io  q^yiw  eniii^ujre.j^ 
^ttit,  ^W^  «^r^fAy  ot  ^umU  pmU>u«  ijuiiu- 
lur^  de^U»  «091  virtjqite  josleMUt ;  jaoi^  paoljulum 
/d^reliciiiiii»  $i  (iiubanjleoi  Ti^^ri^  protinus  appre- 
J^eudU,  4Mi\<tDteii|,  das^pit*  lapaoffl  eriglt,  et  Tel  ar- 
^i  a  c^^fVii  ^iaiQ  deeidere  iey'iitT[l4p$Jn,marg. 
i/^iifi^  siaeoa,  eleyat  pjo»t  ruiqaoi :  coio  ao^io  eum 
.f^,  poeri|^OV  vel  adoJescemue  ac  ioYeotutia  per- 
4ui;erit  rpbttr,  qmdm  etUoi  pi^odar^  Tel  4at¥>res 
goM^f  APO  opiHrio)aMir«  aed  exerceatur,  if^aogit,  et 
,^fO  «OUiMs,  deot^rUr^  pernHUii;  quaoio  magis  coe- 
J|ie8ii»  ilie  Qmoium  pater  opvit^qoeoi  sinu  gratie  su« 
ge&tet,  Qoem  IU)er*)U  Tolunutis  arbiirio  in  cpnspecla 
/Hip  exerceat  94  virtutem»  01  Umeo  adjuvat  laborao- 


;iMi8  appmbar^.  Aodream  iiamqop  ac  ^«trum  cste- 
ro^que  ap^sMiloSy  oih|l  de  saiuUs  ao»  .regiedio  cogi- 
Uniea,  spooUnea^ratiae  sw  digoatipoe  praeelegit 
>(Jfi^(A.  yi).  Zadiaeum  ad  caospectum  «e  Domini  fi- 
4^iter  ^xteodeiiytcyn  et  exigiMiateod  sutor^e  sox  sy- 
.comorl  celsitudine  sublevant^  non  solom  susd- 
pit,  verom  etiam  benedictione  cpfi^biutionis  illu- 
jNrat  (Lucff  mx).  lovUum  ac  rqiognantem  attrabit 
Paolum  {Actpr>  n)»  Alium  ii^  pr^^^pit  sibi  ips^pa- 
rabiliter  inh«rere,  ut  ei  pfM^tulaoti  brevlssiiiias  pro 
sepultora  patris  non  cancQiat  indocias  {MatUi.  vui). 
Cprneljo  preciJbas  et  eleemosynis  jugiter  iosisienU, 
veUit  remunera0onif  vice  via  isaloiis  ostenditur»  ei« 
que  angeli  visitaiipms  prs&cipit^r  ut  aocersieos  Pe- 


|em ,  exaudit  vocfiDteio ,  non  relinquit  quereut&m»  B  ^^^*  ^i^rba  salutis  ab  eo,  quibus  una  cum  onmibus 


eripit  de  periculo  interdum  etiam  nescientem ! 
CAPI3T  \y. 

De  mdUpUci  vocationum  graiia. 

Per  qu9  etia^  evidenter  ostenditur  *  in$^mtaSiUa 
$m  ju^ci^  Dei  et  inpe$tigabiles  vit^s  ,eju$  {Rom,  xi), 
quibus  ad  salutem  bumanum  attrabit  genus.  Qood 


j^uis  saWareiur,  agooscat  (gActor,  x}^  £t  iu  muliiror- 
mis  ilia  sapipotia  Oei  saluiem  liominum  multiplici 
atque  inseruubili  pievite  dispensat,  ac  secundum 
capaci(a(em  uniuseujusque  gratiam  suae  largitatis 
io[ipertUy  ut  ipsas  quoque  curationes  non  secnndum 
uuifof  mem  maoestatis  su^  patentiam«  sed  ^  aecun- 
dum  mensuram  fidei  in  qua  unumquemqne  reperit. 


ALAaD)  GKIJEI  C0MMENTARID3. 


multis  conveniat,  Umen  in  hoc  deficit  et  claudicai, 

Juod  !n  proposito  est  prscipuum  et  maxime  spectan- 
um^  nemfM  q««d  robur  etvires  pueri  ad  ambulan- 
4tt<n  et  Uborandum  Q#n  depeodQot  a  nutrioe,  sicnt 
facuUas  et  robur  nostrae  voluniaiis  et  arbitrii  ad 
liene  agendum  et  vivendum  pendei  a  gratia  Dei,  sed 
el  a  vratimi  hisunl  et  cum  miale  erescunt.  Fnngitor 
samen  diviRa  gratU  vtoe  nuUriei««  imfoo  et  obstetri- 
€M>  erga  OOS  padem  pr^stan^  prHcia  qux  notrix  erga 
parvulum;  atque  eatenus  subsisiit  haec  similiiudoet 
iromparatro  divinaegratiffi  cum  nutrice  elebstetrfce. 
Uine  Job  xin  diaitur,  ifbeietrieante  manu  fkei  edu- 
etus  coluher,  id  esi,  diabolus  expulsu^  de  cordibus 
fidelium ;  et  alibi  comparat  se  Deus  matri,  Isa.  lxvi  : 
Siout  mater  caneolMur  filioe^  ita  kt  ege  eotmlabor 
90$,  etc. ;  immo  et  aqnike  volantt,  et  provocanti 
pulies  suos  ad  volandum,  Deni.  xxiii ;  et  galiin» 
eongregantl  pnllos  sub  alas^  llaith.  ixiii. 

«  Sentemia  eet  4pMto4i  (Rom.  xi) :  O  aliiiudo  diei- 
Uanm  eupientke  e%  smentim  Dei  I  quum  ineompreken" 
eibiUa  $unt  judkia  efu$,  et  Inveatifmf /es  vim  efiu  !  Ubi 
Graeca  vox  sonat  inscruubilia,  quonwdo  etiam  leglt 
D.  Augusttnus  lib.  de  GratU  eap.  2i,  Cujus  vocis 
omphasfm  noiavU  Gbrfsostomus  t  fiiiio  n«fi  iantum^ 
iniinit,  non  eomprehenm,  $ed  nee  earutari  fiuidem  jnw- 
autti  :  UiKo  eil  p90fun4liu$judicimmm  M.  Inueeiiga' 
bUe$  auuem  negative  poeitom,  pro,  imperweeiigabi' 
ie$,  Alliidit  enlm  Apostolue  ad  locum  Isaiae  xi  :  Et 
non  eit  inmiUmtio  vim  ^ue,  ut  «nnout  tbidcm  D. 
Hieronyiliue.  Porro  maltiplUes  divln»  vocationis 
modos,  quos  hic  reoenset  Auotor,  quibus  homines  ad 
oalntem  attraM  Deva,  ad  tria  genera  revoeavit  ab- 
lias  Papfhnuliuscollai.  S  cap.  3,  abi  aii  s  Tre$  voco' 
thnum  $mt  ordineOi  eic. ;  ae  delnde  fequenti  cap. : 
Primus  eu  Deo  eit,  seeiiiidaii  por  kondtiem,  terHue  ev 
^ceiniiaie,  ete. 

^  Fallax  proposiiio  dlsjnnetini,  f|aas  ut  vttntoit 
eom  atterum  lantummodo  memlinmi  veiHtmesseauf- 
llelat,  secundum  dlaleetkos,  sie  tamen  ingeritnr  ct 
proponitur  ae  si  utrimque  vera ;  tioe  esi,  aua»  10 
aliquibin  Deus  fldem  reperiat  quam  non  dsderit, 
quod  falsmn  et  erroneum  ;  in  a^iis  vero  quam  ipse 
largitns  sii,  quod  verum  atque  catliotic^in.  T«U 
porro  dimcullas  hujus  capitis  in  illis  verhis  consf- 
•tH :  istnndiim  mmtiram  /idet^eic.  Quibui  Inec  si- 


milia  liabentur  infra  :  Largitae  Dei  eecundum  capad' 
tatem  humunm  fidei  etiam  ipta  formatur.  Quibns  verfois 
•Ignificare  voluit  posee  nosAdem  ex  ftobtsiiisis  lin- 
i>ere;  ac  proinde  fidem  imer  liberi  arbitrii  boiia, 
non  iuler  Dei  dona,  ut  ait  Prosper,  esse  numeran- 
dam ;  et  prout  mnjorem  aut  ininorem  quisque  fldem 

G  ex  Seipso  tiabeat,  Ita  majorem  aut  minorem  a  Deo 
pereipere  gratiam.  Gui  opinjoni  favero  videtur  ilU 
senteniia  parabolae  evangeUcae,  qua  dicitur  Homo 
peregre  proficiscens  (per  quem  Christus  significalur) 
d>'i(rJ6 11111«  $na  dcna  $ive  ledenta  ntti  lerrfi,  ef  snii 
i^iiii  ^ttinfiie,  altt  dne*  a/ai  v«ro  «nttm  ;  imtitfifiie 
$$cijLndum  proprifim  virtutem  (Matth,  ixv).  Quam  pro- 
prhim  virtutem  Pelagiani  interpreubantur  fidem  cu- 
fasque,  qium  ex  nobis  ipsis  asse  oportere  dieebant, 
•i  propria  ciiiusque  virtus  dioi  posselc  pro  cujus  ca- 
paeiUte  sive  meosura  Deus  nobia  snam  gratiam  pins 
mumsve  iargiretur,  qnasi  oon  ei  ipsa  fides  inter 
dona  gratiaa  censeri  deberet.  In  qno  errore  eum 
eiiam  D.  Augnstinos  akiquando  veraatua  Aiiaaet,  ut 
ipsemet  pluribus  in  locis  fatetur  (lifr.  t  liilraci. 
«.  23  et  tib.  de  Preedest.  c.  Ir) ;  re  tamen  meiius  por- 
speci»,  seipsum  correxit ;  et  Pelagii  hmresim,  prae- 
ter.aiiea  Patres,  valide  oppugnans,  docuit  quibus 
Seripturas  tesumoniis  ab  eoerrore  fliisset  ravocatus. 

1)  Sunt  autem  haec  loca  praecipua,  quibus  baac  verltas 
tpeciatim  comprobatur:  Maafo.  xxix :  AcaHti  ai,  Si- 
mon  Barjona,  guia  cmro  et  $angm$  uon  revetmnt  libi, 
$ed  Pater  mm»  gtd  in  emlie  e$i.  Joan.  vi :  Uoc  eot 
opm  Dei,  ut  ereda$i$in  illum  quem  mtiti  PoUr.  Ephes. 
n  :  Gratia  ealveoi  e$ti$  per  fidom^  ei  hoe  nou  e»  uobio  ; 
Bei  emm  donum  e$t,  nen  ex  opefibne^  ut  ne  qniegln^ 
rtetnr.  Pbiiipp.  11 1  YoHe  doned)$m  eet,  non  e^um  $a 
in  eum  credatte,  etc.  Ad  haec  praater  aKaa  ralioama, 
Qtontur  Patres  bae  probalione  velut  officadssima, 
^uod  Ecclesia  orat  pro  ioldelibos,  nt  converUtiiBr 
ad  fidem,  et  pro  iisdem  ad  fidem  conversia  Doo  gra- 
lias  agit,  quorum  utrumque  eerlissimura  esl  divinsn 
aratias  arguroenium.  His  aecesaii  anoioriUs  eonrJIU 
▲rausicani  eanone  5,  6,  7  et  )t,  4fatbus  eontBn  Pelft- 
gianos  et  eorum  reliquias  deftnitur :  Steni  omgmBm' 
imn,  tra  ei  iniiium  fidei,  ipeumque  eroduHMi$  nff^T 
eium  Dei  donum  eeoe^  damnemiur  mttem  gmcmmtfeee 
vel  imiium  fidei  naturalittr  noibie  ineeu  dtcmH,  mel 
fornatutmvigofmeieangebcmfreedkedhtiki 


941  COLLATIOilll.— DE 

vel  sicot  unicufque  ipse  partitus  est,  maluerit  exer-  A 
cerc.  Credentero  namque  quod  ad  emundatiooem 
lepfx  su»  Toluntas  Christi  sola  sufflceret,  solo  vo- 
hintatis  snx  curaWt  assensu,  dicens  :  Vob,  mundare 
(Maith.  Tui).  Alteri  deprecanii  ut  adyeniens  per  im- 
positioDem  manus  susc  defunctam  filiam  suscitaret, 
ingressus  domum  ejus,  eodem  modo  qoo  ille  spera- 
Terat,  id  quod  rogabatur  indulsii  {Malth,  n).  Aiii 
credenti  summam  saluiis  in  verbi  ejus  praedicatione 
consisiere,  ac  respondenti,  t>ic  tantum  verbo  ei  iana- 
bitur  puer  meus  {Matih.  ix),  per  senttonis  Imperiom 
rcsolutos  artos  pristiiio  robore  solidavit,  dicens : 
Vade  et  ncut  credidiiti,  fiat  tibi  {Ihid.).  Aliis  de  ta- 
ctu  fintbrioc  ejus  sperantibus  medicinam,  ubertim 
saniiatis  dona  largitus  est.  Aliorum  morbis  mede- 
lam  rogatus  iudulsit.  Aliis  sponianeam  praestitil  me-  B 
d:cinam.  Alios  bortatns  est  ut  sperareni,  dicens ; 
Yh  $anu$  fieri  {Joan.  v)T  Allis  non  sperantibus  nltro 
ingessit  anxilium.  Aliorum  deslderia  prfusquam  vo* 
Tontati  eorum  satisraceret  exploravlt,  dlcens :  Quid 
vtttii»  ut  faeiam  vobt$  {Matth.  xx)t  Alii  ignorantl 
Tiam  qua  id  qood  concupierat  obtinerer,  benlguos 
ostendit  :  Sf  credideri$,  Inqttiens,  fidebi$  giorim 
Dei  {Joan.  xi).  Inter  alros  iia  virtnlera  curationum 
aflluencer  effudit,  utde  eis  evangelista  commemoret, 
£t  curavit  omne$  languidos  eorum  {Matth.  xtv).  loter 


raOTBCTIOMB  DEI.  Mk 

alioft  vero  immenaa  Ittii  belieliridfthiiCkrfeti  ab^ 
sns  ita  oblorata  est,  nt  dieattfr  >  Et  nm^patemim^t 
illoe  Je$u$  facere  tHtutn  propt^  ikefdMilatm  ilk^ 
rum  {Matth.  tn\).  Bt  tta  ItfrgitftH  Dei  s^ttMlttai  cafNh 
cltatem  bumaKiae  fldd  etHira  fpsa  fdrfliitlir,  lit  Mt 
qotdem  dicat,  Secnhim  fkkM  hmnt  fi9$  mi  {Mmik* 
IX);  »11  vero,  Vade  et  eieut  cremdUH  fku  N»i  (Mdfr** 
vln);  slii  aotem,  FimtiH  vleut  «Ia<¥«ii4.  sv),  el 
roraium  vlteri,  Fides  fiia  la  •^mtm  fm$  {Mmitk.  ix). 
CkPVT  XYI. 

ie  gratia  Dei^  eo  quod  humttM  fldei  Mmetndm 
tmgn$timi 

*Neoio  attleai  Mtimet  bee  a  nahia  •!»  boc  fuisM 
prolata,  nl  nltaiiittr  aatriiereaaMiam  aalutis  ihbo- 
strae  fldel  ditioM  eonsisierc;  aeeuudum  quonim- 
dam  proftHiam  epinlonsm»  ^l  Mnm  libero  arLL- 
trio  depuianiea,  fraiiain  Dei  dispensari  seeun- 
dmn  meriittm  wiieseejusque  delliiiunt.  Sed  abse^ 
luta  plane  preiiBntlanae  senlenlia,  eiiam  etuJ^ersre 
gratiam  Dei  et  transgredi  Imerduro  bvtBane  isfi4e- 
Iltatis  angestiss.  Qeml  in  lUo  evanfeiies  fsctun 
Msse  regttlo  reminlsdmnr ,  qui  deaa  faeiiies  eredil 
«f  rotantem  fHiem  siam  posse  careri^  fuam  mer- 
loum  suscilsrltprseseniiam  Dsnini  festinQsimpleral^ 
dicens  :  Domine ,  deecende  friuequm  mmaSuir  filiue 
meu${Joan.  tv).Guj!»  inflMllaleii  lioellHssermenl- 


ALARDI  QhZrn 
no$  fMue  afirmant,  abeque  illummaiione  et  inspira- 
fione  Spiritu$  $ancii.  Quam  senientiam  fiifeui  Patres 
ptenius  explic^nt  capite  ulfimo,  asserenles,  no$  a-e- 
4ere  debere  quod  per  peccunm  prinri  homiuie  ka  incli- 
aMlttni  et  attenuatum  [uerit  liberum  arbitrium,  ut  nuUu$ 
po$tea  in  Deum  credere  possity  ni$i  gratia  eum  et  mi' 
sericordia  divina  prcevenerif.  Idemi^ue  vnriis  exemplis 
et  tesllnHmiiB  Sori^tafae  declsfsnu  Gel  doctrin»  in- 
IwreiMeB  l^airss  eoncilii  TrideiUini  sess.  6  can.  5 
^iathemate  damnant^  si  qui$  dixerit  sine  prceveniente 
Spiritus  $ancti  inspiratione  atque  adjutorio  hominem 
tredere  po$se,  $ieut  oportet :  qiiod  nofi  e^  »liiid  quam 
CMlere  flde  Christiana,  sive  csiltolica«  non  fide  i)u* 
mama,  aut  quocumque  as^ensu  rerum  diviiiarum,  qui 
Don  iiinltalur  primae  veriiali,  sed  vel  experlentiae, 
tef  cnicumque  rationl  kunianae,  cujusmedi  etiam  in 
dsBmooibus  ei  in  infidelilms  fides  reperilur.  Nam  et 
digmonee  credunt  et  contremitcunt^  sit  D.  iacobus 
(Jac.  II).  Qnod  autem  atlinet  ad  iliam  parilculam 
t>arabolae  evangellc£  :  Vnicuique  secundum  propriam 
yrtutem  {Matth,  xxv),  opiiine  D.  Hleronyinus  et 
Beda  eam  interpreiantur,  ut  idem  sit,  ac,  prrmt 

Jui^que  se  ad  recipiendaih  gratiam  magis  miriiisve 
Isponit,  gratia  scillret  D^i  praevenlenie  et  adju- 
taniel  ut  docet  concilium  Tridentinum  {Se$$.  6,  c. 
5  et  iy  Hoc  enlm  ecclesrnsrrcum  est  dogmst,  licet 
ha^retici  repugnenl,  quo  quisque  majori  iide  et  di- 
leciione  8e  ad  justificationem  dlsponit,  eo  ntajorem 
Dei  gratiam  infundi :  dumniodo  hscc  fides,  et  dlle- 
Ctio,  et  quaecumqoe  alia  dispositio,  ex  Dei  dono  et 
auxilio  esse  agnoscatur,  ei(]ue  accepia  fisratur.  Hinc 
D.  Tbomas  ad  objectioiiem  illafn  sibi  ex  Evangelio 
faciam  ita  re>pondet  (2-2,  q.  2#,  a.  S) :  Dicendum 
ijU4)d  Hlu  virtu$,  secundum  quam  sua  dona  Dcu$  dat 
unicuiqucy  e$t  di$po$itio,  lel  prceparntio  prafctdene^ 
sive  conalus  gratiam  accipientis;  sed  hanc  etiam  dfi- 
potitionem  vei  eonaium  prcevenit  Spiritun  saHctus, 
mavens  mentem  hominis,  vel  pi\i$y  vel  mfnns,  secun- 
tfafm  $uam  voluntatem,  etc. 

*  Sollfcitas,  nt  apparei,  ei  antrus  Gonator;  ne  ez 
i«is  scriplis  convineereior  cum  Pelagiu  seiitire  grs" 


COMMCNTABIUS. 
tiam  Dei  secundum  merila  nostra  dari ;  et  prbinde 
grntiam  non  esse  gratiam  ,  quod  taiir  sbiurdum  vi^ 
sum  esi  PatFibas  ^  ei  in  eencilio  Pslssiloe  (quod 
primum  eontra  Pelaj^ium  celebratum  est)  ipse  etiam 
Pelaffius  ,  licel  flcte  et  simulate  ,  illud  damnaverit- 
duplici  subterfugio  se  excusare  nitilar :  primo,  qnod 

C  non  dtxerii  salatis  nostrte  siimmam  (quani*alias  vocat 
perfectionem  consummalionemque)  tii  nosiris  fidei 
ditione  consi$tere^  hoc  est  In  fide  quam  ex  nobis  ipsis 
babere  possimus,  quasi  totom  salutts  no^lrae  nego- 
Irtim  libero  arbitrlo  aseriberet,  sed  fvsiiam  «paanmo 
necessariam  agnoseai  sd  perreolionem  el  saliUem 
conseqiiendam ;  secundo,  quod  eamdem  gratiani  fa- 
teatur  sxpenumero  excedere,  ei  tfiiperare  ifieritutn 
fldet  nostrse ,  qood  pluribus  ScHpiarge  exempHs  de- 
clarai.  Ai  eontra  ulrsmque  exeasstienera  4ria  objicii 
Prosper,  quibus  ipsum  ostendil  iu  illam,  quam  vo- 
eat  i  profanm  opinionem ,  hoc  est ,  dogma  Pelagii , 
velit,  nolit,  incidere:  l*Qiiodetsi  non  perreciionem, 
tamen  initium  s'4lutis  ei  nobls  este  docueni ,  quod 
qaldem  sufflcit  ut  graiia  dicsiur  aecimdum  meriia 
nostra  dari.  Iniiium  eRittsaluiis  vei  inlsiligitur  ipsa 
lldM.  quia  e$t  fundsinerttam  et  imiiam  loliu»  josli* 
fleailonis,  ni  doci^it  Palres  Tridentini  sess.  6  cap.  ^, 
vei  ipse  affectus  et  desiderium  saiutis,  perqnod  gra- 

])  tlsm,  qoa  salvemnr,  iitipeiramus.  Iiaque  iniiium  sa- 
iutis  esse  ez  nobis,  est  posse  nos  mereri  donum 
fldei,  etrelpss  conseqoi  ipsam  fldem,  eredendo  sine 
aaxiliogratide  Dei;  vel  posse  concipere  seriOin  saluiis 
deslderium,  qao  graiiaro  josiiflcailonis  ioipetremaB 
et  mereamur,  saltem  de  congroo,  oi  dielum  esl. 
S^Qaod  diierli  ceniurionem,  ei^  fi^les  Demini 
voce  laudaia  est  {Matth.  viii),  naHiusfona  Issdis  ac 
meriti,  si  id  in  eo  Deosqood  ipse  ^sverei  com- 
nr^ndtisset!  ende  aequiiar  letam  meriuiaa  in  fide 
propria  ,  non  a  Deo  donaia  eoe^lstere.  3<»  Qood  su- 
perieri  cap.  disertis  ver  bts  asseroerit  Deum  saeufidum 
e#p»citatem  untulcujusque  grsiiam  sn»  kirgiislis 
imperiire,  quod  quid  sliud  esi  qaaai  graliani  secua* 
duin  merita  cujusqne  darlf 


MS  JOANNIS  GASSIAMl  COLLATIONES.  Ui 

fm  Cbrifttas  argiierit :  Nki  «tdffia  <l  prodiffia  vidmHi,  A  nt»  salutis  pramiis  locnpletsnt ,  dieente  Petro : 


non  ereditii  {Joau.  if )» tameQ  secondum  infliiDiiatem 
fldei  ejaSygrtUam  sa»  difinitatis  exercait,  nec  pr«- 
sentia  corporali,  quemadmoduni  ille  crediderat, 
lethales  febrium  morlx>s ,  sed  verbo  su»  poiestatis 
exclasit,dicens :  Vade^  /i<t«f  tuu$  vivH  {Ibid.),  Quam 
superabandantiam  gratiae,  etiam  iu  iliius  paralyiici 
curatione  Domlnum  legimuseffadisseiCum  ei  languoris 
sui  tantom  qno  corpus  fuerat  resolutum  remedia  po- 
scenti,  animae  prius  ingerit  sospitaiem,  dicens :  Con- 
$tans  ettOf  fUi,  dimittuntttr  tibi  peccaia  tua  {Maith.  ix). 
Post  quod ,  non  credentibus  Scribis  posse  eum  re- 
mittere  humana  peccata,  ad  confandeudam  incredo- 
litalem  eorum,  etiam  membra  ejus  paralyseos  vale- 
tudine  resoluta ,  potesiatis  saae  sermone  restrinxit , 


Argentum  et  aurum  non  ett  ndhi;  quod  auiem  kabeo 
koe  itH  do ,  in  nondne  Jesu  Chrieti  Naxarem^  narge 
et  ambula  {Actor.  iii). 

CAPUT  xm 

De  inurutabili  digpematione  DeL 
•  Per  haec  igitur  exempla  quse  de  evangelicis  pro- 
Colimus  monumentiSy  eTidentissime  poterimus  ad- 
▼ertere,  diversis  atque  innumeris  modis  et  inscruia- 
bilibus  viis,  Deum  saiutem  humanigenerisprocurare, 
et  quorumdam  quidem  voleniium  et  sitientiuro  cur- 
sum  ad  majorem  invitare  flagrantiam;  qaosdam  vero 
etiam  noientes  inviiosque  compellere,  et  nunc  qui- 
dem  ut  impleaniur  ea  qoae  otiliter  a  nobis  desiderau 
perspexerit,  adjovare;  nunc  vero  etiam  ipsiussancti 


dicens  :  Quid  cogitati$  mala  in  cardibus  veitrii  ?  Quid  B  desiderii  inspirare  principia ,  et  vel  initium  boni 


est  facilius  dicere :  Remittuntur  tibi  peecata ,  atil  di- 
cere :  Surge^  et  ambula  f  Ct  seiatii  autem  quia  Filiui 
Aomtnif  poteetatem  habet  in  terra  dinUttendi  peecata , 
Itifi^  ait  paratytieo  :  Surge ,  et  tolle  lectum  tuum ,  et 
vade  in  domum  tuam  {Ibid.).  Similiter  autein  in  illo 
qni  triginta  et  octoannos  juxta  nataioriae  crepidinem 
frustra  decumbens,  de  aqu»  iiiius  motu  speraverat 
medicinam,  munificentiam  ultroneae  largitaiis  osten- 
dit.  Naro  cum  volens  eum  ad  salatis  remedia  provo- 
care,  dixisset  ei :  yts  ianui  fieri  {Joan.  v)?  Cumque 
ILIe  de  humani  adjutorii  inopia  quereretur ,  ac  dice- 
ret :  Hominem  non  habeo^  ut  cum  turbata  fuerit  aqua^ 
mittat  me  in  piidnam ;  incredoliutl  ejus  et  ignoran- 
tiae  veniam  iribuens,  pristinae  eum  sanilati,  non  illa 


operis  vel  perseveraniiam  condonare.  Inde  est  quod 
orantes  non  solum  protectorem  ac  salvatorem ,  sed 
etiam  adjutorem  ac  susceptorem  Dominum  procla- 
mainus.  In  eoenim  quod  prior  advocat,  et  ignorantes 
nos  atque  invitos  attrahit  ad  salutem,  protector  atque 
salvaior  est;  in  eo  autemquod  annltentibus  nobis 
opem  ferre,  refagientesque  suscipere  ac  munire 
consuevit,  sosceptor  ac  refugium  nominator.  Deni- 
que  hanc  dispensationis  Dei  multiplicem  largitatem 
beatus  Apostolus  mente  perlracUns  et  in  quoddam 
immensum  atque  inierminabile  pieiatis  Dei  pelagus 
se  incidisse  conspiciens,  exclamavii :  0  altitudo  di- 
vitiarum  sapientiae  et  scienti»  Deil  quam  inscruu- 
bilia  sunt  judicia  ejus,  et  investigabiles  viae  ejus  l 


qua  speraveratvia,  sed  qua  Dominus  voluit  misera-  G  Qulsenim  cognovit  sensum  Domini  {Rom.  xi)?  Ha- 


tione  restituit,  dicens :  Surge  ,  totle  lectum  ititim,.  et 
vade  in  domum  tuam  {Ibid.)  Et  quid  mirum  ,  si  haec 
Domini  potestate  gesU  narrantur,  cum  similia  etiam 
per  servos  soos  divina  graiia  fuerit  operata  ?  Ingre- 
dientibus  namque  templum  Peiro  et  Joanne,  cum  llle 
claudus  ex  atero  matris  qni  gressuin  penitus  igno- 
rabat,  eleemosynam  posiularet;  illi  non  vilia  aera 
quae  poscebat  inflrmus ,  sed  gressus  orficia  larglun- 
tur,  et  parvissimae  stipis  sperantem  solatia,  inspe- 


jus  ergo  scieniiae  admirationem  quam  ille  lalis  ac 
lantus  gentium  magister  expavit,  evacnare  conabiiur 
quisqulscrediderit  iliius  inaestimabilis  abyssi  profun- 
diiatem  humana  ratione  se  posse  metiri.  Nam  qui 
ad  plenum  dispensationes  Dei,  quibus  salutem  in 
hominibus  operatur,  vel  mente  concipere,  vel  disse- 
rere  se  posse  confidit,  proculdubio  impugnans  Apo- 
stolicae  senlentiae  veriutem  scruubilia  esse  Dei  ja- 
dicia  et  vestigabiles  vias  ejos ,  profana  pronuntia' 


ALARDI  GKZJEl  COMHENTARIUS. 


•Condnsio  est  et  fere  complexio  praecedentium 
errorum.  Cum  enini  hactenus  docuerit  quosdam  na- 
turae  meritis,  quosdam  gratia  Dei  salvari ;  sive  ini- 
tium  saluiis  et  gratiae  in  quibusdam  ex  viribus  iiberi 
arbitrii,  in  aliis  ex  praeveniente  Dei  auxilio  prove- 
nire,  consequens  est  duo  esse  genera  hominum  in 
Ecclesia,  unum  eoruin  qui  volentes  et  sponUnei  sal- 
ventur,  alierum  eorum  qui  nolentes  et  nihii  miuus 
cogitantes  invitentur  et  irahantur;  proindeChristum 
non  omniam  satvatorem ,  sed  quorumdam  lantuin- 
modo  susceptorem  et  adjutorem  dici  debere ,  quod 
multis  arRumenlis  confuUt  D.  Prosper.  Qua  occaslo- 
ne,  quod  hucusque  dilatumest,  non  praetermiiten- 
dum  boc  loco  videiur  ut  lectorem  moneamus ,  ex 
his  quae  hactenus  suni  dispuuiamaniresinm  evadere, 
non  immerito  a  gravissimis  theologis  redargui  Pe- 
trum  Ciaconinm,  Cassiani ,  ut  vocant ,  scboliastem , 
quod  dum  Cassiano,  plusquam  oportuii,  favere 
ejusque  sentenliam,  Um  in  libris  Instiiutionum  quam 
Collationnro,  ab  errore  vindicare  siuduit ,  ipse  se 
iisdem  erroram  laqueis  implicarii,  conredens  plane 
cum  ipso  aliquod  initium  gratiae  et  saloiis  ex  nobis. 


Sicenim  propositione  tertia,  ubi  admiltit  aliquam 
peccati  detesutionem  et  dolorem  ex  solo  naturali 
judicio  et  faculute,  qui  sit  initium  Justificaiionis;  et 
ibidem  fatetiir  Deum  quoriimdam  esse  susceptorem* 
quorumdam  vero  salvaiorem :  qula  hos  omnino  prae- 
venit ,  ab  aliis  praevenitur  (Gah.  Vasquez  in  i  part. 
Ddisp.  9f  cap,  il).  Propositione  secunda  adroitiit 
quamdam  dispositionem  et  praeparationem  remotam 
ad  graiiam,  ex  bono  usu  ei  operibus  rooralibiis  liberi 
arbitrii,  contra  communem  senteniiain  theologorum, 
de  qua  vide  Bellarminum  lib  vi  de  Gratia  cap.  5. 
Proposiiione  quinia  aperte  faletur  oraiionem,  seu 
oraudi  affecium  et  conatum  aliquem  ex  bono  naiurae 
posse  depromi,  ut  per  eum  quadamienus  graiia  Dei 
digni  reddamur,  et  eam  impeiremus:  quae  sunt 
ipsissima  Massiliensium  placita,  a  summis  ponlifici- 
bus,  conciliis  el  aliis  Pairibus  damnata,  nt  ex  dictla 
GpnsUi.  Haec  et  alia  iii  proposiiionibus  Ciaconii  ex 
Cassiaiio  colleciis  non  saiis  cauie  scripu,  et  non  levi 
animadverslone  digna,  studiosus  lector  observabit , 
quas  hacienus  satis  superque  sunt  refuuu. 


9i5 


COLLATIO  XIIL  —  0E  PROTEGTIONE  DEL 


940 


bit  audacia ,  ipao  quoqoe-  Domino  hz^  ad  eos  ila  A  operuin  nostroniro  merito,  sed  coelesti  gratiae  depu- 


testante  :  Non  enim  cogUatione$  nute  cogiuuionei  «e- 
strine,  neque  tim  veetrm  via  mem^  dicit  Dominus;  quia 
Mieut  exaltantur  cmli  aterra,  $ie  exaUata  $unt  via  mem 
a  tii$  ve$tri$^  et  cogitationee  mem  a  cogitationibue  V0- 
strie  {I$aim  lv)«  Hanc  igitor  dispensationem  atque 
amorem  suum ,  quem  nobis  tribuere  Dominus  inde- 
fessa  pietate  dignatur ,  volens  human»  affeciionis 
motu  exprimere,  nec  inveniens  in  hac  creatura  talem 
cbaritatis  affectum.  cui  eum  comparare  digniuspos- 
set,  lenerrimis  piae  matris  visceribus  comparavit,  et 
utitur  quidem  hoc  exemplo ,  quia  charius  aliud  in 
natura  hominum  non  potest  inveniri,  dicens:  iVtim- 
quid  oblhisd  potest  mMlier  infantem  $uum ,  «1  non 
mieereatuf  fUio  utm  $ui  {I$aim  xlix)  ?  Sed  non  con- 


tandam,  ita  Domini  ipsius  vodbus  edocemur:  Et 
recordabimini  viarum  ve$trarum  et  omnium  $celerum 
veetrorum  qwbu$  poUuti  e$ti$  in  et$  ,  et  di$plicebiti$ 
vobi$  in  con$pectu  vestro ,  in  omnibu$  malitii$  ve$tri$ 
qua$  feci$ti$,  ei  $cieti$  quia  ego  Dominue  cum  benefe" 
eero  vobi$  propter  nomen  meum ,  non  $ecundum  via$ 
ve$tra$  mala$ ,  neque  $ecundum  $celera  ve$tra  pe$$ima^ 
domu$  I$rael  {E»ech,  xx).  Et  idcirco  hoc  ab  oninibus 
catholicis  Patribus  deflnitur,  qui  perfectionem  cor- 
dis,  non  inani  disputatione  verborum  ,  sed  re  atque 
opere ,  didicerunt  divini  esse  muneris.  Primum  ut 
accendatur  nnusquisque  ad  desiderandum  omne  quod 
bonum  est,  sed  ita  ut  in  alterutram  partem  plenum 
sit  liberse  voluntatis  arbitrium.  Itemque  eliam  se- 


teottts  hac  eomparatione,  transcendit  eam  confestim  B  cundum,  divin»  esse  grati»  ut  efflci  valeant  exerci- 


atque  subjungit,  dicens :  Et  $i  iUa  oblUa  fuerU^  ego 
tamen  non  oblivi$ear  tui  {Ibid.), 

CAPUT  XYUI. 

Defimtio   Patrwm ,  eo   quod  tiberum  arkUrium  ad 
eaivandwn  non  iU  idoneum. 

Per  quod  evidenti  ratione  colligitur  ab  his  qui  non 
loquacibus  rerbis ,  sed  experientia  duce,  vel  magni- 
tudinem  grati»,  vel  modulum  humani  metiuntur 
arbitrii,  quia  non  levibus  cursus,  nec  foriibus  prse- 
lium,  nec  sapientibus  panis,  nec  prudentibus  divitiae, 
nec  scientibus  gratia,  $ed  operatur  heee  omnia  unu$ 
eUqueidemSpiritu$dividen$unieuique  prout  vuU(lCor. 
xu).  Et  idcirco  fide  non  dubia  et,  ut  ita  dicam,  pal- 


tia  pnedicta  virtutum ,  sed  ita  ut  possibilitas  non 
exstinguatur  arbitrii.  Tertium  quoque,  ad  Dei  mn- 
nera  pertinere,  ut  acquisitae  virtutis  perseverantia 
teneatur,  sed  ita  utcaptivitatem  llbertas  addicunon 
sentiat.  Slc  enim  universiutis  Deus  omnia  in  omnl- 
bus  credendus  est  operari,  ut  incitet,  protegat  atque 
eonflrmet,  non  ut  auferat  quam  semel  Ipse  concessit 
arbitrii  libertatem.  Si  quid  sane  versutius  humana 
argumenutione  ac  ratione  collectum  huic  sensui  vi- 
detur  obsistere,  viUndum  magis  estquam  ad  destru- 
ctlonem  fidei  provocandum.  Mon  enim  fidem  ex  in- 
tellectu ,  sed  Intellectum  ex  fide  meremur ,  sicut 
scriptumest,  Ni^icredideritie^noninteitigetie  (iiot^i), 
quia  quemadroodum  et  Deusomnia  operetur  In  nobis, 


pabili  experientia  comprobatur,  universiutis  Deum.  G  et  totum  libero  ascribatur  «rbitrio,  cui  dicitur:  ^St 

Yelut  piissimum  patrem ,  benlgnissimumque  roedi- 

cum ,  secundum  Apostolnm  indifferenter  omnia  in 

omnibus  operari ,  et  nuno  quidem  salutis  inspirare 

principia,  et  inserere  unicuique  bona  volunutis  ar^ 

dorem ;  nuBc  vero  ipslut  operationis  effectum ,  et 

consummationem  donare  virtutum,  et  nunc  a  ruina 

jam  proxima  lapsuque  prascipiti  etiam  Invitos  et  in- 

»cios  revocare;  nunc  autem  occasiones  et  opportu- 

nlutes  salutis  ingerere,ac  praecipites  violentosque 

conatus  a  lethalibus  dispositionlbus  inhibere;  «et 

alios  quidem  volentes,  currenlesquesuscipere;  alios 

vero  noientes ,  reuitentesque  pertrahere,  et  ad  bo- 

nam  eogere  volunutem.  Totiim  vero  non  semper 

reslsteiuibus,  nec  perseveranter  invitis  nobisadi- 


votuerUi$  et  audierUie  me ,  quee  bona  $unt  terrw  mait- 
ducabUie  {haias  vii),  ^  ad  plenum  humano  sensn  ac 
raiione  non  potest  (ut  arbitror)  coroprehendi. 

CAPUT  XIX. 

Doctrina  catholica  beati  Dionysii  Richelii  Carthueiani 

prmcedenti  collationi  ab  ip$o  $ub$tUuta, 

Inseparabiliter  adest  nobis  divina  protectio,  et 
Unta  estpietasSalvatoris  circa  propriaro  creaturam, 
nt  uon  solum  comitetur,  sed  et  praecedat  eam  jugi- 
ter  providentia  sua.  Quod  expertus  Propheta  Domi- 
no  aperiissime  confitetur  :  Deiis  met»,  mis^cori/iii 
eju$  preevenit  me  {P$aL  lviii). 

Nec  solum  benigne  inspirat  desiderla  8ancta;sed 
et  occasiones  prxstat  salutis,  et  opportuiiiuieui 


▼iniute  concedi ;  et  summam  salutis  nostrae»  non  D  bonis  effectibus,  errantibusque  demonstrat  directio- 

ALARDl  GAZi£I  COMHENTAKIUS. 


•  iVoii  ita  tamen,  ait  S.  Prosper,  ut  juxta  novam 
itlampartUionem  euperiori  capite  poeitam^  aiiorum  sal- 
vater,  aiiorum  $u$ceptor,  $ed  u$auequaque  omnium  fi- 
deliumtt$u$ceptor  et  $alvatorsitChri$tu$.  Vndeorantee 
tonaUquorum  protectorem  et  $alvatorem,  et  aliquorum 
tdjutorem  ac  $u$eeptoremf  utsuperius  dixit  Gollator, 
sed  omnium  et  protectorem,  et  talvatorem^  etadjuto^ 
rem^  et  $u$ceptorem  i^$um  proclamamu$.  Sed  quomo- 
do  hic  paulo  aDtedixlt,  Deum  velut  pii$$imum  patrem^ 
benigni$nmumque  mei/tc«m,  $ecundum  Apo$tolum,  in* 
diferenter  omnia  in  omnibu$  operari,  si  vera  sit  ista 
distinctio  et  differentia  ab  ip«o  excogluu,  ul  alii 
sint  salvati,  alil  Unturomodo  suscepti?  Quomodo 
indifferenter,  si  um  differenler  Deus  erga  hos  et 
«llos  se  habeat  et  operetur?  £t  cum  in  caeteris  beoe- 


ficiis  prius  enumeratis  totum  Deo  tribuatur,  cur  in 
hoc  postremo,  quod  est  salvare  vel  salvatorero  esse, 
quo  caetera  oinnia  concluduntur  et  contineniur, 
pars  ei  Untummodo  assignaiur? 

b  Si  non  ad  plenum,  certe  ad  $obrieuUem  (quo- 
roodo  Aposiolus  \Rom,  xii]  jubet  nos  sapere,  non 
plu$quam  oportety  $apere)  jam  utcumque  ex  iis  qu» 
hacienus  in  banc  collationem  scripta  smit,  compre- 
hensum  et  explicaturo  puto.  In  quibus  sane  spero 
neminem  mihi  vitiodaturum  quod  de  noslri  Collato- 
ris,  id  est,Cassiani  erroribus  taro  libere,  Um  aperte 
scripserim,  eosque  propalarim  ac  refuUrim,  qaos 
magis  tegere  aut  excusare  debuerim.  Absit  eiiim  ut 
Cassiani,  quam  veritatisac  public^  utiliutis  studio- 
sior,  praeier,  immo  contra  fidero  et  officium  ingenu^ 


M7  JOANNIS  CASSIAiM 

nem  vise  s^lubris.  Unde  fit  ut  inyeniatur  a  nan  A 
qusreDtibui  se,  et  palam  appareat  inter  illos  qui 
eum  noD  interrogabant,  totaque  die  expandai  roanus 
SUM  td  populum  non  credentem  et  contradicentem 
aibi ;  resiitentes  quoque  el  longe  posiios  vocet,  in- 
Yitos  ailiciat  ad  salutem,  peecare  Tolentibus  subtrt- 
bat  copiam  Toluntatis  explendap,  et  benigne  resisiat 
properantibus  ad  mala,  ut  jam  non  sit  voUntiif  neque 
cwrmitii,  $ed  miserenti*  Dei  (H<m,  ix),  qui  operatur 
in  nobit  velie  et  perfieere  pro  bona  voluuUUe  {Philip. 
ii);et  hoe  non  ex  nobie  :  $ed  denum  Dei  e$t,  non  ex 
operibui^  ne  qui$  gtorietur  {Ephee,  ii).  Quid  esl  enim 
quod  ait  Salvator?  Nemo  venit  ad  Patrem,  nisi  per 
me  {Joan,  ziy).  Et  Nemo  venit  ad  me^  ni$i  Pater  tra' 
xeritiUum  {Joann*  ▼!)•  Quid  item  est  quod  oramus? 
Dirige  m  eon$pectu  tuQ  viam  meam  {P$al,  t),  et :  g 
Perfiee  gre$$u$  meo$  in  $emiti$  tui$,  ut  non  moveanlur 
ve^igia  wua  (P10/.  xti).  Quid  landem  est  quod  Deus 
promitlit?  Dabo  eta  eor  navum  ei  epiritum  novum 
fn6«<iiii  in  vi$ceribu$  CQrum»  Et  auferam  cor  lapide^m 
decama  veetra^  e,t  dabo  vobie  cor  cameum^  ut  in  pru^^ 
eapH$  m^$  ambuUti$t  el  judida  m$a  cu$iodiati$  et 
aperemini(EHch.  %xvn).  Et  quid  e^t  quod  PropbeU 
•  Domino  boc  ipsurn  posHulat  diceps  :  Cor  mundum 
crea  in  ma^  Deu$  {P$ai.  l}«  Ei  deuuo :  Lavabi$  me, 
inquity  et  euper  nivem  dealbabor  (Ibid.)*  Item  quid 
est  quod  fertur  de  Deo?  Qui  docet  hominem  $cientiam 
{P$al.  xcm).  Et,  DomtMM  mumnat  cascos  {Paa/i. 


COLLATIONES.  9tt 

GiLvi).  Vel  quod  orantai  dicimns  eum  Propbeta  ; 
lUumina  oculo$  meo$,  ne  umquam  obdormiam  in 
mortem  {Psal.  xu);  nisi  quod  in  bis  omnibns  decla-' 
raiur  gratia  Dei,  qua  bomo  semper  indigeat  adjuvari 
a  Domino  ? 

Infirmitatem  quippe  liberi  arbitrit  Apostolus  ma- 
nifesiat,  dicens :  Domttjtii  cuetodiat  corda  veetra,  et 
inteUigentiae  ve$tra$  {Phiiipp.  iv).  Eamdem  David 
orarido  docet,  cum  inquit :  Inciina  cor  meum  in  te^ 
$limonia  tua^  et  non  in  avaritiam  {P$ai.  cxvin).  Salo- 
moii  quoque  :  Inclinet  corda  no$tra  ad  u,  ut  ambu" 
iemu$  in  univer8i$  vii$  eju$,  et  cu$todiamu$  mandata 
eju$,  et  cceremoniae  eju$  (III  Reg.  viii).  liifirmitatem 
ejusdem  fatetur  illa  oratio  noslrt^ ;  Pone,  Donane, 
cu$tcdiam  ori  meo,  et  ottium  circum$tanticg  iabiis  meis 
{Psaim.  cxl).  Iiem  proplieta  :  Dominu$,  inquit^  eol- 
vit  compedito$,  Dominu$  Uiuminat  c(Bco$  {P$al,  ctLs), 
Et  rursus  :  DirupUti  vineuia  mea  {P$.  cxv),  etc. 
Item  Christus  apud  Joannem  :  Nemo^  inquiens,  po- 
te$t  venire  ad  me,  nin  Pater,  qtti  muit  me,  traxerit 
aum  {Joan.  vi).  Et  beaiiasimiM  Joanfies  Bapfista  as- 
serit :  iVoii  pote$t  homo  a  te  accipere  quidquam,  ni$i 
fuerit  ei  datum  de  ceeio  {Joan.  m).  Unde  el  Propbeta 
in  spirilu  clamans  :  /Viit»  ait»  Dointntis  cu$todierU 
civitatem^fruetra  vigiiatqui  cuetodit  ram(Psa/.cxxvi). 
Et  Apostolus  :  Deu$  e$t,  inquii,  qui  operatur  ni  nobis 
veiU  et  perficere  pro  bona  voiuntate  {Phiiip.  11). 

Porro»  |i  arbitrio  oostro  ascribimus  cooanmma- 


ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 

interpretis»  vel  errttsse  dissimulem,  vel  errata  de-  Q  non  ambigam.  Aiio$  autem  Ugo,  ut  quantalibet  eancti' 

r^..A —   /\..:         .:..-   — j. »-.. —        tate,  docirinaque  pr(tpolteant,  non  tdeo  verum  putem 

quia  ip$i  ita  $en$erunt,  $ed  quia  mihi  vet  per  iito$  au^ 
atorea  canonieoe,  vel  probabiH  ratione^  qmod  a  vero 
non  abhorreat,  penuadere  patuerunt.  Ita  D.  Hierony- 
mus.  Et  alibi  {Episl,  7G)  de  hujusmodi  antiquis 
scriptoribus,  quorum  scripia  noniiulli^  erroribiis 
aspersa  noscoiHor,  snam  senlentiam  et  consiltum 
profert  bis  verbis  :  Ego  OrigMem  propter  «^rfioe- 
nem  $ic  inlerdum  legendum  arbitror,  quomodo  Tertul' 
iianum,  Novatum,  Arnobium,  ApoUinarium,  et  non» 
nultoe  eccU$ia»tico8  $criptore$,  Gnecot  pariter  et  Lati- 
na$;  ut  boua  eormm  eHgimuiM,  vitemusque  eontrarim^ 
juxta  Apo$tolum  dicentem  :  Omnia  probate  :  quod 
bonum  e8t,  tenete,  etc.  Sic  igiliir  Cassiaiuis  legendus 
ut  quivis  alius  anctor  catbollcus,  ut  qutdquid  in  eo 
veriiati  ac  pielaii  oonsentaneuiii  ampieciamur ;  si 
quid  vero  aliQnuin,  resp«ainus,  et  verilaUs  aotidoto 
falsilatis  virus  elidamus.  Caeterum  cuin  adeo  varia 


fendam.  Quin  potius,  quod  in  praefatione  mea  prie 
monui  ac  professos  sum,  boc  rdentidem  proflteor, 
ae  prm  me  fero :  Amioni  ^ttt<^  CiifitaiiM ;  $ed  ai*. 
gU  amica  9erita$,  Error  enim,  cui  non  re$iuilur^  ap- 
probatur;  et  veritae  cum  minime  defen^atur,  opprimi^ 
tur,  ait  Innocentius  ponlifex  {Apud  Gratian.  dUt. 
83).  HumaBum  quippo  est  labi  et  errare»  at  in 
errore  persevorare  diabolioum  aut  baereticum  :  a 
qua  quidem  nota  longis^ime  semper  abfuit  Cassia- 
nus,  semper  cathollcus,  aique  inier  caibolicos  au- 
eiores  babitus,  vel  ipso  leste  D.  Prospero  ejus  tm- 
pugnatoreet  aniagonista  acerrimo  (Vii^i  p/ttr«  tn 
prcefat.  nb$tra).  Quid  vero  mirum  si,  ut  bomo, 
aliquid  humani  passus  sit,  et  niinio  verilalis  iiida- 
gandae  stndio  subinde  a  veriiatis  tramite  aberrarii, 
praesertim  iis  in  rebus  adeo  obeeoris  et  difOcilibus, 
necdum  id  temporis  ab  Ecclesia  definiiis  et  ad  pie- 
num  elucidaiis?  Num  id  vel  ejus  auctoriiaii  in  cae 


coniplexum,  lectionem  ac  studium  tanto  magis  ac' 
cendere  aique  inflammare,  quod  jiim  omni  ejus  er- 
rore  palam  detecto,  et  contraria  veritaie  manirestata, 
nullios  periculi  vel  fraudis  meius  aut  suspicio  residoa 
sit ,  quominus  tuto  ac  secure  in  eo  versari  eumqne 
evolvere  ac  revolvere  liceai,  praesentibus  antidotis 
et  documeniis  ubique  in  prompiu  et  in  omiiem  in- 
cursum  etoccasionem  exhibitis  ac  suppediiaiis.  Nam 
ut  praeclare  scribit  D.  Hieronymos  ad  Augustinum 
(EpUt.  97) :  Soii$  Scripturarum  libri$ ,  ^tit  canonici 
appeOantur,  didid  hunc  timorem  honoremque  deferre, 
t  nuiium  eorum  auctorem  8Cribendo  ailquid  erra$8e 
/Srmtsstme  credam;  at  sl  aiiqmd  tit  eU  o/fendero  quod 
mideatur  eontrarium  veritati;  nihii  aiiud  quam  vei 
niendoeum  e$$e  codicem,  vei  interpretem  non  aeeecu- 
tnrn  a$$a  ^Md  dictum  e$$,  ut  me  minime  inteiiexi$$€ 


miuere  eerte  nolui,  quin  aliud  iiidem  ferculum  le- 
geniibus,  quasi  convivisi,  apponerem,  quod  fortasse 
magis  arridebit,  qiiam  prTcedentium  disputationum 
dinicilis  ei  obscura  (ractatio  :  ssinam  dico  el  catbo- 
licain  doctriuam  Dlonysii  (^arthusiani  viri  non  minus 
sanctitate  quam  eruditione  clarissimi,  de  graiia  Dei 
et  libero  bominls  arbitrio,  quam  ex  dictls  abbatis 
Cbaeremonis  majori  ex  parte  ita  artiflciose  coIIegit,at 
expunctis  et  abstersis  errorihus  toiam  purain,  or- 
tbodoxam,  piam  ac  salutarem  exhiberet;  eamque 
posi  fiiiem  capitis  decimi  octavi.  quasi  ex  persona 
ipsius  Ciiaeretnonis,  reliquae  collationi  substitueret 
ac  subrogaret :  functus  hac  in  parle,  non  |>arapbra- 
stae,  ut  in  caeteris,  sed  censoris  et  correcioris  officio. 
Sic  igiiur  Dionysius  collationem  Clueremonis  a  ca« 
pite  decimo  octavo  ad  flnem  usque  prOsequitur. 


M9  COLUTiaXUI^-*-Dfi 

mamf  •aMCQiMMiiN|ua  maiMlaKMruni,  A 
>  orMiot  3  Cimlhmm  iboo»  l>€^$^  ^w^  opvor 
fsf  et  *i  wQbU  (Pici.  LTu).  Ety  0|rer*f|iattiiiiiii  fUMlr«* 
tmm  itirtf»  snfMf  nm  (Pm^  liuii)  \  ^wum  Ra^^m 
ftiiM  e#iidtt«iiim  «A  mtodicia^itfli  UiU  Uirai^i ;  tad 
videiMt  8iM  id  «uj^ieiiti  aoA.  eM#  |wr«iiMMa  (i)^iMU 
nii).  GMlodiMs  eM  AbiMetoob,  no  ftebecoam  \a^ 
gendo  peeeefM  ki  Domiaom  ( GefiM.  x^i  y  ^OMph 
IffMraM  livotfe  eM  fendiias ;  ol  fierefc  deeeeMio  Aiio- 
nin  in  JSgypMM,  ei  iUio  do  nece  ioeepli  treclMiii- 
Irm  provideffeiiir  fomi  felnr*,  qqed  Joseph  a  fralri- 
buB  sgBicos  rMoret  diceiie  :  S^Hiie  pevArd,  mo  dmwm 
Mte  fideeMr  ^H  veiidtc/tei»  nm  tii  Air  reptoiiitM. 
^e  MiMeeeim  MUremiaJI  me  UiMi  ainH  om  (Gmm. 
xlt).  fii  rarsse  i  FwmnMi  emm  nm  Ihm^  m  rem* 
umimmfm  Hrnmy  «I  m$m  ed  veefidMn  kakne  fm*  B 
ailM.  Ihm  m$iro  emuUm^  md  Dm  Mfanleie  hm  immM 
MMy  fM  fecU  iM  ^fHMi  poirMi  Pkofmmh^  et  deminum 
ieHui  dmmte  ipt$t  ei  feineifem  in  emnd  terra  Mg^pU 
(Ihid),  Gamque  postebiMm  pelrie  rai  anferrei  su- 
spicionem  timori#  formldeDiites  frairibes  sms :  No* 
Hte,  kiqnit,  tkriefe^  wemq$dd  Dd  reeimere  pm$imu$ 
volumat^f  Vo$  eogita$H$  adeereum  memalum,  e$  Beu$ 
vertk  iHud  in  bomoH^  ut  eualtaret  me,  ekut  in  prm^ 
$entinrum  cernith,  et  mharei  populo$  muito${Qen,  l)» 
Quodectsm  factam  meonomicum  seu  dispeQsatoriom 
Darld  canit  kk  psalmo :  Toeaeit,  imfviens,  famem 
euper  tertdm,  et  omne  frmamentum  pofdi  eonirieit. 
Miiii  anie  eo$  mum ;  in  $ertam  eeuundatue  e$t  Jo$epk 
(PmI.  Git).  8ic  If itor  f Irtdfiem  efAcaciamque  grsti» 
Dei  siaiilamQS,  oe  excesslme  regolam  ecclesisstica^  ^ 
iidei  rldMmnr.  KeclesiMtica  regola  est,  prasdlcante 
ApOstolo :  Nemo  pereet  dieere  Dominnm  Jeeum^  niei 
bi  Splrttv  $ancio  (I  Cer.  xii).  Ecclesiastica  regula 
Mt :  Gratia  Dei  $um  id  quod  sam,  et  gratiaeju$  in  me 
vaeua  non  fuitj  $ed  plue  omnikm  iilk  laboraei,  Non 
autem  ego,  ied  gtaikt  M  mecum  (I  Cor.  «y).  Bt :  Mi- 
ierieordiam  eonHcutue  $um;  m  fideih  e$iem  (1  Ct^. 
tn).  EccleilMtiea  est :  Bakemue  tkemvrum  ieium  in 
wiie  /leff /jHfis,  ut  $i^iim9ia$  i*  strliis  M,  et  nom  m 
nobie  (fl  Cor.  r^).  Bccleslaitlca  regola  e^t :  In  nutlo 
terreaitdni  ak  adifer$arH$ ;  tfuw  mt  iHi$  cau$a  perdkio^ 
ids,  tifHiautem  eaimi$,  ei  koea  Deo.  VeMs  datum 
e$t  per  Ckrietum^  non  $ohtm  ut  in  eum  eredaiie ,  $ed 
eiiam  ut  paOamini  pre  eo  {Pkidp.  i>.  Bccleeiastica 
regtfla  MI!  Cwii  Wemate  ei  timme  eeuram  tpsomm  ^ 
edtmem  opemndni.  Daae'  emm  «sf^  ^t  operatm  tn 
M^fS  ei  eatle  et  operari^  pro  bana  uoktntate  {PfnUp. 
r).  BeeleBisstlea  regola  est :  Non  quia  idanei  eimue 
eetfimre  aHquid  ett  nobie  quoei  ett  nobii  tpits,  led  snf- 
fieieniia  noetra  ea  Deo  eU  (i\  Cor.  ih).  Uanc  regulam 
llrmat  Deas  dteebi :  Netna  peie$t  venire  ad  ms»  ni$i 
dttiemt  fuerH  et  a  paere  me»  {Joann.  vi).  Et :  Omne 
guad  dm  mild  Pmer,  fsnjl  ad  me  {Ibid.).  El :  Sine 
me  nikU  pate$H$  feume  {Jaann.  xv).  Bl :  Noa  soi  fne 
ek9i$ti$;  $ede§a  eiegi  uo$  (iMd.).  Bt :  Nemo  nmit 
FUium  nisi  Poier;  n^e  Patrem  fui$  noftl,  m'si  Fl- 
Mm,  H  eui  eotuerit  reeelme  {Mattk,  xi).  Ei  :  Steol 
jPoier  eieifieat  moftamy  ita  et  Fi/im  quoe  euit  vkificat 


PBOTkCTIONG  DEI.  950 

{Joan.  v).  El :  Beatue  e$f  Simon  Barjona^  tptoniam 
caro  ei  $an§m  nqn  repeiaeit  tibi;  $ed  fater  meu$  qui 
in  eeUie  e$t  {MoiUl  xvi).  Hac  reguia  Dttili  hominum 
aufertor  volunias,  <(uia  virtus  gratim  non  boc  in  vo- 
luntatibos  operatur«  ut  non  sint,  sed  ut  ex  malis 
boom»  et  ex  infldelibus  sint  fideieSt  et  qui  ex,  semet^ 
ipsia  erant  looebr^  lux  eWcianHir  in  Domino,  quod 
mortuom  erat  vivificoiur,  ^uodjaeebai  erigatur»quod 
perierai  invematttr.  Qoc  in  omnibus  promuahomim- 
bus,  qui  emMHttr  de  poteeta^  tenebrarum,,  et  tmtef»* 
ruMtmr  in  rsfnttm  dileaionie  {Cola$$*  i)  fiiii  Def,  sioe 
ou>ttsqQam  exceptioM  persoom  agorecrediniuagra- 
tiam  SalvalMis*  ftoia  slcut  hio  tAuctor  bujus  co^a- 
tiomsj  idem  probabiliter  definivit,  dicimus  atquo 
defendimos^  oon  soium  actuum,  verom.  oiiam  cogji- 
uUMmuM  booarom  ex  Deo  osm  prMcipiom,.  qut 
QObia  et  iniliam  boom  volHntaiis  iosplraiy  et  virtu- 
lem  atqiie  opportuniuiem  eorum  qu»  Mcte  cuplmoa 
Iriboil  peragendi :  OmM  entm  tiatum  opitmnm,  el 
mnna  dmmm  perfeetum  deeureum  eei^  deecendene  a 
Paore  lundmum  (^m.  i)«  Qui  et  iocipit  qMi  bona 
Mol,  el  oxsoquitor  M  consummat  io  oobis.  Gum 
onim  Deus  uos  lepoisso  eoMpexeriit»Jpgeril  cordi- 
bM  nostris  orationes  [Al.  cogitationM]  Mluliferas» 
quibtts  bona  volunus  reformatur  in  nobts. 

Rectum  qoidem  et  omol  vltio  carMtem  ereaium 
esM  hominem  primam,  io  ipio  omoiom  bomi&um 
ooncreata  mtura  est»  dobiuro  fM  non  est,  Mmqoo 
ulo  aeeepiMO  iiberam  arbilrium,  ut  ai  auxiiiaotem 
ailH  domioom  non  desereMly  possMt  io  nobis  qua 
Baturalitcr  aoeeperat»  perMverarOy  qoia  ¥ellel;  el 
Hierito  perMveranlias  io  eamdem  beatitodinem  per- 
veoireiyUt  nec  vollcildeeidere  io  deuriora  nee  posset : 
sed  ipM  iibero  arbitrio,  quo  qttamdio  ▼oiuit^bonus 
mansit,  a  pr<^>osiia  sihi  lege  disceMit;  nec  denuo- 
liari  sibl  mortis  supi^iciom  formidavlt,  deserens 
Deom,  el  sequens  diabolum ;  rebellie  Domioo  ser- 
vatori»  et  inimico  obedioM  peremptori.  Fuit  orgo 
Adam,  et  io  iilo  fuimus  omoM.  Perill  Adam, 
et  ex  illo  perierunt  omoes.  Qood  iu  non  falw 
dixil  l>eatus  Ambrositts,  sieut  non  falso  ipia 
verius  ait :  fenit  FiUu$  Aomtais  quetrere  et  talvum 
faeere  qued  perierat  {Luc.  xix).  Naturm  enim  hu- 
maaiQ  iila  prmvaricalionls  oniversalis  ruina,  nec 
subsiantia  pranrepu  Mt,  nee  volunUs;  sed  lumeu 
deeosqoo  virtutam»  quibos  fraade  ipvidentis  exuu 
osl.  Penlitia  Mtom  per  qu»  ad  mtemam  atque 
iBamissibiljpm  corporis  animieqoe  iDCorruptiooem 
pourat  pervMiro,  quld  ei  remansit,  nisi  quod 
ad  temporalem  pertinet  viUm,  qu»  tou  Mt  damna- 
biliael  pmn»?  PropUr  qood  natos  in  Adam  renasci 
oportet  in  Christo,  ne  io  illa  quis  inveniatur  gene  • 
ralione  qo»  periit.  Nam  si  posteri  Ad»  in  Ulis  vir-  • 
Ittlibos  Mluraiiter  agerent  in  quibus  Adam  fuit  anto 
peccatum,  aon  essent  oatura  filil  ir»,  non  Msent  le-  K 
uebr»,  nec  sub  polMUto  Uneliraiiim»  Salvatoris 
gratia  non  Indigerent,  qoia  non  frastra  boni  Msent, 
nec  jttstitiaB  prsemio  fraudarentur,  babentes  ea  bona 
qoonMi  amisaiooeprimi  patrM  de  paradiM  exsulare 


951  JOANNIS  CASS1ANI  GOtLATIONES«  0» 

menierunl.  Nunc  aatem  cum  sine  ncnmenlo  rege-  A  bili  largiute  triboit  panris  eoiuiUbos  gloritm  ttnkB 


BeniiioDis  aeteroam  mortem  nemo  possit  evadere, 
noone  ex  islios  remedii  singulsritate  «pertissime 
patetj  in  quam  profondum  malum  totius  generis  hu- 
mani  natura  demersa  sit,  illius  pr«Taricatione  io 
quo  omnes  peccaverunt,  et  quidquid  ille  perdidit, 
perdiderunt?  Perdidit  autem  primus  fidem,  perdidit 
Gontinentiam,  perdldit  charitaiem,  spoliatus  est  sa- 
pientia  et  inteileciu,  caruit  consilio  et  foriitudine. 
Et  impie  aitiora  sectando»  a  yeritatis  scientia  et  obe* 
dientiae  pietate  dejectus  est,  neo  ipso  saliem  timore 
sibi  reliquo,  ut  ab  interdictis  vel  metu  caveret  pcenae» 
qui  abstioebat  amore  justitiae.  Liberum  ergo  arbi- 
trium ,  id  est,  rei  sibi  placit»  spontaneus  appetitos, 
ubi  osum  bonorum  quae  acceperat  fastidivit,  et,  vi- 


immortaiitatis,  lantaque  dona  perennis  felicilatls. 
Nonne  quod  David  brevissiroo  temporis  puncto  ob- 
iiDuittantorom  indolgeDliam  criminom,  donum  erat 
Dei  miserentis?  Deoiqae  qoid  dieamos  de  hac  lam 
brevi  Davidis  eonfeasione,  tamqoe  iDcomparabili  di- 
▼ioae  miseratioois  ac  retribulionia  imoieDsitate?  cum 
certom  sit,  quid  Aposlolos  ad  futorae  beatilodiois 
magDitudiDem  iotuens  proDuotiaverit  de  iooomera- 
bilibos  alqoe  gravissimis  persecotionibas  sois  :  Jf  o- 
mmtaneum^  ioqoit,  et  leve  koc  tributationi$  noitreBf 
iujnra  modum^  et  ultra  eomparationtm^  et  mtemum 
gloruB  pondus  operaiur  in  nobie  (U  Cor,  ix).  Uode  et 
alibi  coDStaoter  fatetor :  Non  tunt  eondignm  pattionee 
hujui  temporiM  ad  fuiuram  gtoriam^  quee  redeUUniur  m 


lescentibus  sibi  salutis  suae  prassidiis,  iDsanam  cupi-  B  nobi$  {Rom,  vui).  Quamtomiibet  ergo  enixa  etcoaata 


ditalem  ad  experieDiiam  praevaricationis  iotendity 
bibit  omnium  vitiorum  venenum,  et  lotam  naturam 
hominis  iniemperaDtiae  suae  ebrietato  madefecit. 
Inde,  priusqiiam  edendo  carnem  Filii  hominis,  et 
bibendo  sanguinem  ejus ,  leibalem  digerat  crudila- 
tem ,  labilur  memoria,  erral  Judicio ,  nulat  incessa, 
Dcque  ullo  modo  idoneus  est  ad  illud  booum  eligen- 
dum  el  concupiscendum  quo  se  sponte  privavit. 
Quia  non  sicot  potuit  Deo  non  impeliente  corroere, 
ita  potest  Deo  non  erigente  consurgere.  Ne  etenim 
credamus  nos  non  indigere  diviuo  auxilio  ad  exer- 
cendum  opus  salutis»  Apostolus  ait :  Deu$  e$t,  qui 
operatur  in  noH$  velle  et  perficere  pro  bona  voluntaie 
(Philipp.  ii).  Ideoque  ei  Timollieum  admonuit :  Noli 


fuerit  humana  fragilitas,  comparari  futura  relribu- 
lioiii  non  poierii,  nec  suis  lahoribus  ila  dimiDaet 
gratiam  Grealoris,  ut  noo  perseveret  sempergra- 
luita.  Idcirco  praefatus  geotium  doctor,  quamvis  te- 
stetur  segradum  apostolatus  sortitum  gratia  Dei,di- 
ceos :  Gra^a  Dd  $um  id  quod  $um  (I  Cor,  xv),  tsimeo 
aflQrmat  se  respondisse  et  cooperatom  esse  gratia 
divinae,  sulniendo  :  Et  gratia  eju$  in  me  vacua  non 
fuit^  ted  abmndantiui  Ulie  ommbu$  taboravi.  Non  ao- 
tem  ego^  $ed  gratia  Dei  mectm  (Ibid.),  Gum  eniro  ait : 
iVoii  autem  ego ,  $ed  gratia  Dei  mecum^  osiendii  vir- 
lutem  protectionis  divinae.  Et  cum  ail,  tnecum^  testa- 
tur  gratiam  Dei  cooperaiam  esse  sibi  uon  otioso, 
neque  securo,  sed  laboranli  ac  desudanli.  liaqoe 


negligere  gratiam  Dd^  qum  e$t  in  te  (I  Tim.  iv).  liem-  G  Dominus  volens  motu  humanae  affectionis  exprimere 


que :  Ob  quam  caueam  admoneo  te^  ut  re$u$cite$  gror 
tiam  Dd^  quw  e$t  in  te  (II  7tm.  i).  Hinc  quoque  Go- 
rinihiis  scribens  honator,  ne  per  opera  iDfructuosa 
facercDt  se  iodigoos  graiia  Dei,  diceos :  Adjuvaniee 
obeecramue,  ne  in  vacuum  graiiam  Dei  redpiatie  (il 
Cor.  VI ).  Qoam  quia  lo  vacuum  Simoo  receperal, 
Don  profuit  ei  perceplio  gratiae  saiutaris.  Non  enim 
curavii  obedire  praecepto  sacratissimi  Petri  dicentis : 
PcBmtentiam  age  ab  hac  nequitia  tua  et  roga  Deum,  $i 
forte  remitiatur  tibi  hac  cogitatio  cordi$  tui.  In  felte 
enim  amaritudini$  et  obligatione  iniquHati$  video  te 
e$$e  {Actor.  viii).  Praeveoit  ergo  homiais  voluouiem 
misericordia  Domini  juxta  quod  scriplum  e&l :  Deu$ 
meu$,  mi$ericordia  eju$  prmenit  me  {P$al.  lviii).  In- 


suae  pietaiis  dispensationem,  et  amorem,  qoem  no- 
his  tribuere  indefessa  pieuie  dignatur,  uec  iu  creai- 
turis  inveniens  chariuiem,  cui  eum  dignius  compa- 
raret,  comparavil  eum  tenerrimis  malris  visceribus, 
et  utiiur  hoc  exemplo,  quoniam  charius  eo  inveniri 
in  creaturis  non  valet :  Numqmd  poteet  mutier  obli' 
vied  infantem  $uum,  ut  non  mi$ereatur  fUio  uteri  $uif 
Verumumen  non  conlentus  hac  comparatioae,  iran- 
sceodit  eam  coDfeslim,  subdeiido  :  Et  d  Ula  oblita 
fuerit^  ego  tamen  non  oblivi$car  tui  {I$aieB  xux). 

Per  quod  evidenti  ratione  coUigitur»  sumroam 
noslrae  salutis  depuUndam  esse  ceelesti  graliae,  aoii 
meritis  actioDum  Doslrarum,  Deo  per  propheiam 
loqueote:  A^orifa^tmtiit  vtarttiii  ve$trarum  et  omnium 


super  advocat  Dos  Dominus,  el  iDvilat,  quemadmo-  ^  eceierum  ve$trorum^  et  di$ptiubiti$  vobi$  ipm  im  ma' 

dum  ait :  Tota  die  expandi  manu$  mea$  ad  popuium 

non  predentem  et  contradicentem  mihi  {haitB  lxv). 

Exspeclat  nos  Deus,  sicut  loqoiiur  per  Propheum  : 

Propierea  exepectat  Deu$  ut  mi$ereatur  veetri  {I$a. 

xxx).  Gonfortat  nos,  seciindum  quod  ait :  Et  ego 

erudivi  eot,  et  eonfortavi  brachia^  el  in  me  excogitave- 

runt  malitiam  {Ouas  vu).  Glamat  Dominus  Jesus : 

Si  qui$  $itit,  veniat  ad  me,  et  bibat  {Joan.  vii).  Quaeril 

Dos  Dominus,  dicens :  Qumeivif  et  non  erat  vir;  vocavi, 

et  non  erat  qui  reeponderet  {I$a.  Lii). 

Et  ita  gratia  Dei  semper  cooperatur  arbitrio  nosiro 
in  bonum,  atque  in  omnibus  sic  adjuvat,  et  protegit 
illud,  ut  semper  gratolta  perseTeret»  dom  ioaestima- 


litii$  sesf rti,  et  $deti$ ,  quia  ego  Donunue,  cum  bene^ 
fecero  vobi$  propter  nomen  meum,  non  $ecundum  tnos 
ve$tra$  maia$^  neque  eeeundum  eceiera  ve$tra  pe«stm«, 
domu$  I$raei  {E%ech.  xu).  Hiucasseritur  ab  uiilversis 
catholicis  Patribus,  qui  perfectionem  cordis  didice- 
roni,  non  inani  disputaiione,  sed  digna  conversa- 
tione,  hoc  divini  muneris  esse  primum,  ut  accedai 
unusquisque  ad  desiderandum  omoe  quod  bonum 
est,  sed  iu  ut  pieoum  sit  liberae  voiuolatis  arbi- 
triom  io  pariem  otramqoe.  Secuodum  vero  opos 
divioae  gratiae  asseruot,  ul  effici  valeaut  exercilia 
praefau  virtutum,  iu  ul  possibilitas  arbitrii  noti 
tolialur.  Tertio  ad  gratiam  pertinere  lestanturi  ul 


iSS 


C0LL4TI0  XIY.  —  DE  SPIRITAU  SCIENTIA. 


954 


virtutes  acquisiUB  perseveraBier  senrentor;  sed  iu,  A  Tocandam.  Non  enim  meremor  fldem  ex  iotellectu. 


ui  libertas  captiyiuiem  non  ftentiau  Sic  etenim  Deus 
uniyersorum  credendus  est  omnia  in  omnibus  ope- 
rjri,  Qt  incitet,  protegat  et  conflrmei»  non  ot  aufe- 
rai  liberuteoi  qoam  semel  donavit.  Porro,  si  quid 
huinana  argumenutione  et  ratione  fersutom  col- 
lecium  videatur  his  derogare^  vilandum  est  poiius 
quani  ad  deslructionem  fidei  proponendum  aot  pro- 


sed  intellectom  ex  flde,  qoemadmodum  scriptum 
esl :  Niii  dredideriiU  non  intMgetii;  quia,  ot  arbi- 
tror»  plene  comprehendi  non  potest  ratione  bomant 
qoaliier  Deos  omnla  operetor  in  nobis,  et  nihilomi- 
nos  totom  ascribator  libero  arlNtrio,  cum  Dominus 
loquitur:  Si  volnermi  et  andierilii  me»  qum  bona 
euHl  tertm  eomedetU  (I$a*  i)  «. 


ALARDI  GAZiEI  COHMENTARIUS. 


•  Hucu<;qne  Dionysius,  velut  ex  persona  Cbaere- 
monis  ahbaiis,  banc  coilationem  catbolice  prosecu- 
tus,  hoc  noiiiine  certe  roagnopere  comniendandus, 
quod  vel  e  stercore  gemmas,  vel  ex  luto  aurum  pu- 
rum  putum,  hoc  est,  ex  falsa  ei  erronea  veram  ei 
cailioiicam  doctrinam  elicuerit  expreftseritqiie;  quain 
ei  Joan.  Lavardinus  In  sua  Gallica  translatione,  cae- 
teris  omissis,  solummodo  retinendam  ei  exprimen- 
dain  provide  prudeiiterque  judicavit;  merito  et  ipse 


laudandus  quod  dubiam  aut  pericolosam  doctrinam 
rodlbus  aut  inflrmis  mentibus  patrio  sermone  nolufr* 
rii  exhibere. 

Tandem  vero  Csssianus  bujus  collationls  ul  caete- 
ranim  enarrator,  in  flne  cap.  i8  eam  iu  concludit : 
Uoe  no$  B.  Chmremon  confirmatoi  eibo  laborem  feeil 
tam  invii  itineris  non  ientire.  Cibo  nimirum  spirituali, 
non  corporali. 


COLUITIO  DECIMA  QVARTA, 

Qum  est  prima  abbatis  Neslerotis* 
DE  SPIRITAU  SCIEKXiA. 


CAPUT  PRIMLM. 

&poi<Bioirtt  i^  iiOsirae  et  iiineris  ordo  compelUl,  ut 
ablMtis  ^  Nesierotis  prseclari  in  omnibus  summaeqoe 
scientiae  viri  institutio  subsequatur.  Qui  com  sacra- 
rum  Scriptorarum  nos  aliqua  memoriae  commen- 
dasse  et  eorum  intelligentiam  desiderare  sensissety 
ulibus  nos  adorsus  est  verbls  :  Multa  quidem  scien- 
tiarum  in  hoc  mundo  sunl  genera,  unU  siquldem 
eamm  quanu  et  artium  disciplinarumque  varieUs 
est.  Sed  cum  orones    aut  omnino  inutiles  sint .  aut 


B  praesentis  Untum  vit»  commodis  prosint,  nolla  es( 
Umen  qoae  non  habeatproprium  doctrina  soa  ordi- 
nem  atque  rationem  ,  per  quam  ab  expetentibtts 
possit  attingi.  Sl  ergo  illae  artes  ad  inslnoationem 
sui  certis  ac  propriis  lineis  diriguntur,  qoanto  magis 
religionis  nostrae  disciplina  alque  professio,  quae  ad 
conteroplanda  invisibilium  sacramentonim  tendit 
arcana ,  nec  praesenlis  quaestus ,  sed  aeternorum  re- 
tributionem  expetlt  praemiorum ,  certo  ordine  ac 
ratione  subsistit  I  «  Cujus  quidem  duplex  est  scien- 


ALARDI  GAZiGI  COMMENTARIUS. 


*  Id  est,  promisisionis  nuper  in  procemio  harnni 
Collationum  his  verbis  ediiae  (Prafat.  collat.  i\)  : 
Nune  ut  etiam  itineris  nostri  rano  cognotcatur^  trium 
in  alia  eremo  consistentium  ,  quos  primos  vidimus  , 
Patfum  septemcollationes^  pari  conscriplas  slylo,  vobii 
credidi  consecrandas ;  quibus  ea  quee  de  perfectione  in 
prwierilis  opusculis  nostris  obscurius  forskton  sunt ' 
comprehensa  vel  nrastermissa  suppteantur* 

^  Uic  seciiiicius  inter  ires  anaclioretas,  quos  in 
solitudine  juxu  Panephysim  habiiasse  retulii  Aiictor 
collai.  11  cap.  3,  cuin  quibus  ha%  seplem  collatioiies 
sequenles  babitae,  quarum  duae  huic  Nesleroti  atlri- 
buunlur »  prior  baec  de  spiritali  scientia,  posierior 
de  charisinatibus  dlvinis.  De  Nesterone  abbale  (Ne- 
sieroeuim,  vel  Nesteron  ibi  vocalur,  non  Nesteros, 
ui  hic)  diio  narrantur  exempla  virtutum  iu  Viiis  Pa- 
trum,  unum  lib.  iv  cap.  8 :  Abbas  Nestero  major  am- 
bttlabat  in  eremo  eum  aliquo  fratre,  et  videntes  draco- 
vem  fuuerunt,  Et  dicit  ei  frater  ille :  Et  in  ,  Pater  , 
times  ?  Respondens  senex ,  dint :  iVo/i  timeo  ,  Fili , 
idcirco,  sed  expedit;  idcirco  enim  draconem  fugi  quo' 
niam  habui  effugere  tpiritum  vana  glorice,  Aiterum 
ejusdem  libri  cap.  15:  Jnterrogavit  senex  (abbas 
Pasior)  fratrem  Nesteronem^  dieens :  Abba  Nesteron , 
quomodo  acquisisti  virtutem  hane  ,  ut  quando  emergit 


ptatmo  tegitur:  Vt  jumentum  factus  sum  apud  te^  ei 
egosemper  teeum  {Psal,  lxxii).  Haec  ibi. 

c  Cujus,  religiosnR  scil.  diffciplinae  et  professionis 
antea  memoratae.  Vulgaris  autem  esi  dlvisio  scien- 
liae  in  speculattvam  et  practicam  ab  Arisiotele  tra- 
dita  {Metaph.  iib,  i  et  vi) :  cujus  etiaro  consideraiione 
difilinguitur  a  Patribus  duplex  viu ,  aciiva  et  con- 
templativa  {Hieron.  iib.  ii  in  Lam.  Jerem.).  D.  Gre- 
gorius  llb.  vi  Moral.  cap.  !28  :  Duas  ^  inquit,  sunt 
vitte^  in  quibus  nos  Deus  Omnipotens  per  sacrum  eto- 
quium  erudit ,  activa  tndelicet  et  eantemplativa.  Siqiii- 
dem  viu  boroinis,  ut  docet  S.  Tbomas(5.  Thom,  3- 
2,  q.  179),  prsecipue  attenditur  secundum  operatio- 
nera  intellectus,  quae  quidem  operatio  versatur  aut 
circa  inquisitionem  et  cognitionem  veriutis,  quod 
pertlnet  ad  coiiiemplationem ,  aut  circa  actiones 
exteriores,  quae  diciiur  vlia  activa.  Unumquodque 
enim  vivens  osienditur  vivere  ex  operaiione  sibi 
maxime  propria  ad  quam  maxime  inclinatur :  sicot 
plantarum  vlu  dicitur  in  boc  consiHUre  qood  nu- 
triiintur  et  generantor  :  animalium  vero  in  boc  quod 
sentiunt  et  mov*;niur  :  bominum  vero  in  boc  quod 
intelliguni  et  secundum  rationem  agunl.  Qula  ergo 
quidam  homines  inUndunt  praecipoe  contemplationi 
veriutis,  quidamintenduniprincipaliur  exierioribus 
iiibulatio  [Al.  itir^aiio]  aliqua  in  monasteriOf  non  /b-  r\  actionibus,  inde  est  quod  vita  hominis  convenienier 


quariSf  neque  te  medium  faeiasf  Ille  autem  nihil  io' 
quebatur.  Et  eum  muitum  rogaretur  a  sene,  didt  ei : 
Jgnotee  miiUf  abba,  quia  quando  intravi  initio  in  con- 
gregatianem^  dixianimo  meo^  Tu  et  asinus  unum  estote. 
Sicut  ergo  asinus  vapulat  et  non  toquitur ,  iiitHrfam 
patitur  et  nan  respondet;  sie  el  tu,  qutmadmoaum  m 


dividllnrin  activamet  contemplativam.  HaecS.  Tho- 
mas.  Unde  patet  idem  esse,  sive  dicalur  duplex  bo- 
minis  viu,  sive  duplex  scientia.  Agitur  aotem  in  hac 
collaiione,  non  de  quacumque  scientia  homana,  sed, 
ot  docet  titolus,  de  spiriuli  scientia ,  i.  e.  acieniia 
rerum  spiritualium  com  pleute  et  chariuta  eonjon- 


989  J0ANM9  GASSIANI  C0LLAT10NE8.  »98 

ihi.  Prima  prteifee,  id  eit,  ietotlii,  qm  emendtUo»  A  ynm  eum  obleciatione  eonieendat.  Qw  enfan  modo. 


ne  moram  et  vUioruth  imri^ifone  perfleitur;  ftlto^i 

dieorice,  id  e6t,qusfe  Ib  contemplatione  dltrnarnm  re- 

him  et  ^crfttlssSmOf  um  sen^uiiMi  eognftloneconftietit. 

CAPUT  H. 

Uuet  tla  tit  itd  the^itkin. 

Qui8f|ifi8  ff^itdf  *  8d  iheoretfcen  toloerit  penr»- 

nire,  ^  necesse  esl  ut  dmni  stndio  atquts  virtulo 

actualem  primum  scientiam  consequaiar.  ffam  haic 

practtoo  aba^  theorotica  poaaidert  poteal,  Ibaoro- 

tlee  vero  sine  actnali  omnimodls  appreheudi  non 

potest.  Gradua  enim  quidam   ita  ordinati  atque 

distinoii  aunt,  ot  bomana  humilitaa  poaail  ad  sublime 

eonscendere :  qui  si  invicem  slbi  ea  qua  ditimus 

ratione  succedant ,  potest  ad  altitudinem  pervenirj. 


vel  vfrtutum  rationem,  qtfisecnndna  in  aetoaii  diaci-' 
piina  grados  est;  vel  rerum  spiriialium  et  eceleatliini 
aaeramonn »  qnaa  in  theorifi  gradu  anblimfore  eon- 
aiitoiyl,  valebit  attinfare,  qvl  nawim  vitlonim  auo- 
mm  net  potuit  intelNfere,  nee  nia«8  eaiexitlrpare  ? 
Gonieqaonter  enim  pronvntiabiiQr  proglvdi  ad  ei- 
celsioni  non  poase,  qul  mm  evieerll  planiora :  raui- 
toqno  niinna  ea  quae  sunt  extrinsecus  apprehendei» 
quisqnia  inteliigero  ea  qoai  libi  aunt  inserta  non 
qvivertt.  Sciendom  lamen  eil,  dupHci  nobis  labmia 
Intentlone  sudaridum,  lam  in  etpellendis  vitiis  quam 
in  virtutibui  acquirendia.  £t  hoc  non  nostra  capimua 
conjectora,  aed  iUkis  Bentenlia  perdocemurt  qnl  ao- 
lus  offlcii  [Lips.  in  marg.  opificii]  loi  vtres  rationem- 


ad  quam  sublato  primo  gradu  non  potest  transvolari.  B  que  cognoscit :  Ecce^  iuquit,  conuitui  te  bodie  niper 


Frusira  igitur  ad  conspectum  Dei  tendit,  qui  vitlo- 
rum  coniagla  non  deciinai :  «  Sjtiritue  namque  Dei 
e/fugiet  fieium^  me  habitabit  in  corport  iubdko  pecea^ 
tii  {Sap.  i). 

CAPUT  III. 

Quod  actualis  perfectio  duplici  ratione  subsistat. 

Haec  autem  ^  actualis  perfectio  doplici  ratione 
aubsisiit.  Nam  primus  ejus  modus  esi,  ul  omnium 
naiura  vitiorum  etcurationis  ratio  cognoscatur.  So- 
cundus  ut  ita  discernatur  ordo  virtutum,  eirumque 
perfectione  mens  nostra  formetur,  ut  illis  non  jain 
velut  coacta  et  quasi  violento  imperio  subjecia 
famuletur,  sed  tamquam  naturali  bono  detectetor 
atque  pascatur,  el  arduam  illam  atque  angustam 


gentes  et  super  regna^  nt  •  evellas  et  destruas  et  disper- 

das  it  dissipes  et,  oBdifices  et  plantes  {Jerem,  i).  In  ex- 

pohione  enifti  nokiarum  reronl  qoatuor  esse  neces- 

saria  deaignavit,  id  esl,  eveliere,  destruere,  disper- 

dere,  dissipare.  In  perficiendis  vero  virlutlbus  et 

bis  quae  ad  jusiitiam  pertinent  acquirendis,  aediOcare 

tantummodo  atque  plantare.  Unde  liquido  palel  dif- 

ficilius  convelli  atqiie  eradicarl   inolitas  corporls 

atqueanimaB  passiones^quam  spiritales  exstroi  plan- 

tarique  viftotes. 

CAPUT  IV. 

Quod  dctualis  tita  erga  muitai  profesrionn  ae  sissdia 
derioiiitr. 

Haec  '  igitur  practice  quae  duoboi ,  nl  dlctmn  eat» 


ALARpI  GAZ>l:i  COMMENTARIUS. 
eta,  ol  ex  aeqQontibui  patebil  :  qn»  el  inier  dona  C  paa'{«r.  Poit  Lim  ergo  amplexus  ad  Raehelem  Jacob 


Spiritus  sancti  connumeralur  :  Bt  hcec  esi  scientia 
ianctorum,  ail  S.  Thomas  (2-«,  q.  le,  aW»  »),  de 
qua  lUcitur  Sapient.  x  :  Justum  deduxit  Donunus  per 
vias  rectas^  et  dedii  iUi  scientiam  sanctorum. 

«  Tlieoricam  vocat  D.  Hieronymus  iii  Lament. 
Hieremiae.  Cfna,  iBquit,  et  sota  est  theorica,  id  est^ 
eontemptalio  Deif  cui  merito  omma  justificationum 
meritu,  universa  virtutum  media  postponuntur.  El  Dio- 
nysius  slroiliier  tbeericam  iegil,  non  tlieoreticam.  El 
Iheorieam  eliam  substantive  accipit  Hieronynius,  ut 
bic  theoreiicen  Cissianus  (Co/.  i,  e.  2).  At  vide  cae- 
tera  quas  de  tbeorica  oi  Ibeoreiica  aliaa  noiavimus. 
^  ^  Gregorlus  ubi  lupra  (vi  MoraL  cap.  28)  exponens 
iHa  verba  :  tw^redieris  in  abundantia  sepuicrum  {Job. 
y).  Vir^  inqoit,  perfecius  in  abundantia  seputcrum 
ingrediiwr;  quia  pirius  aetivm  vit€e  opera  congregat,  et 
posimodam  eamis  saiMtiiift  por  coniemplationem  mor- 
tuum  huic  mando  fundiius  oceultat.  Onde  et  apU  sub(U-  ^ 
twr  :  Sicut  infertur  acervus  w  tempore  suo,  Actionis  r^  Slianae 
namque  tempuo  pfMiiH»  eat^  contemplaiioms  aUremum  *         *  ^' 


pervenit ;  quia  perfeclus  quisque  ante  activee  vilw  ad 
fecundilatemjuwfiiur^  et  post  contemplativw  ad  reqwem 
copulaiur.  Similia  habetidem  Gregorius  bomiliai4  in 
Execliiel.  et  Isidorus  lib.  iit  de  Summo  Bono  cap. 
45.  Yide  eliam  S.  Tbomam  2-2,  q.  <82,  art.  I,  et 
Cajetannm  ibidem. 

^  Invertit  ordinem  textus  sacrf,  qni  sic  hnbet :  /n 
malevolam  aniniam  non  introibit  sapientia^  nec  habita- 
bit  in  corpore  subdilo  peccatis.  Spiritus  enim  sanetus 
disciptinoe  effugiet  fictum^  et  auferet  se  a  cogitatioui^ 
busjuee  sunt  sine  inieilectu  {Sap.  i).  LX\  Interpr. 
Spinlus  sanclus  disciplinae  fugiet  dolum,  et  recede: 
a  coeitationibas  stuUis. 

^  Activu!  viise  duo  sunt  officia,  stte  actlva  vita  in 
dtiobus  consisiit,  nempe  in  expurgatfotfe  vitlorum 
et  acqulsitfone  virtoium  :  quod  alits  ti^rbia  disii 
Psalmisia :  Dectina  a  maio,  et  fac  bonttm(Psai.  xxxvi). 
Ouae  sunt  prlmat  praecepia  sive  oftlcia  |u8titlae  Chri- 


unde  necesie  est  ui  perfectui  quiique  nrius  virtulibus 
nuntem  exereeoi^  atque  hanc  patmodum  in  horreum 
quieiis  condat.  filinrra :  Uine  esi  quodJacob  pro  Rachel 
servivit^  ef  Liam  aceepitf  etfue  dicitur :  Non  est  con- 
suetudMs  in  serra  nosira^  ut  minora  ante  tradamus 
ad  nuptm  quam  wsaforis  {Gen.  xxiii).  Rachel  namque 
visum  priniipium.Liaautem  taboriosa  dicitur.  Etqtud 
per  Rachelem^  nisicmtempiativa;  quid  per  Liam^  nisi 
aetiva  vita  simsaiurf  in  eoniemplatione  quippe  prind- 
piumt  f^  Deui  «N,  quserilur;  in  operatione  autem 
iub  grani  neceieUatum  fane  lahoratur,  Unde  et  Rachel 
puichra^  sed  steriiii;  Uaautemliopaest,  sed  fecunda^ 
quia  nimirum  mem  eum  cofttemplaudo  otium  appetit , 
plui  videi^  ad  mfnu*  Deo  fHioigenerat  *  eum  vero  od 
iaboremt^OBdicationisse  dirigU^  minusvidet^  sed  amplius 


Notat  div.  Hleronymus  illud,  qnod  ex  Hebraico 
addidit,  Dissipes,  Slve  deponas^  in  LXX  iion  haberi : 
Et  considerandum^  inquil,  quod  quatuor  tristibus  duo 
lceta  succedunt :  neque  enim  adilicari  poteront  bona^ 
nisi  destrucia  essent  maia  :  nec  piantari  optima^  nisi 
eradicarentur  pessima ,  etc.  Huc  ipectai  illud  Eoethii 
carroen  (Li6.  iii  de  Consol.  Philosomet.  l) : 

Quf  sarere  Ingenuom  ▼oletagniin, 
Ltbf  na  arva  prina  ImticibM, 
Fatoe  robos  filieemqiie  reaeeat» 
Utnova  fruge  gravis  Cereteai, 
Ta  quoque  ulsa  luens  kMoa,  prio8 
Incipe  colla  Jugo  retrahere : 
Tera  dehinc  animum  sublerint. 

t  Aclivae  vit»  opera,  quamvii  multiplk^,  poiiunt 
ad  tria  genera  revocari :  quorum  primum  e;)  opera 


K1  GOLLATYO  ItV.  ^  DE  SPIRITALI  SCIENTIA.  MS 

siibsistit  modis,  erga  mniias  professiones  studiaque  A  mnl;  ot  nn^r  abbaiem  ^  JotMiem,  ifol  hi  TfdnU 

•  crriiatls  [Lipt.  in  mang.  iu  vicina  dtitaie]  c<rt  nemea 


dividiior.  *  Qoidam  enim  summam  iutentionls  soae 
erga  eremi  secreta  et  cordis  constituunt  puritatem, 
ot  iii  i»raeieritis  Hellam  et  Hellseum,  tiOairfsqoe 
teoiferiboB  beatom  Anleniam,  aliosqoe  elusdem 
prepoaiii  seetatorea,  iamlllariaalme  Deo  per  sileQ- 
tium  solitudliiia  eeteslBse  eognoscimos.  Qoldam 
crp  iMtliotionen  ftnirom  et  perTlgiiem  coenobio* 
rom  enram,  omnero  Modll  sul  aoliicitodhiem  dede- 


Tbmoiagrandi  coBiiobiopr»Aiii,icnoiiMlieiejoa#em 
meriti  iriros  apeatolicis  etiam  aigiM  daroieae  oemi- 
Rimoa.  Qooadam  ^  xenodocbii  et  aoaceptienie  pl«m 
deleetat  obseqoiom,  per  qood  etlam  is  pnetetflis 
Abraliam  patriarcbam  et  Lotfa  Domino  plaeolese 
scimus,  et  nuper  beatum  •  Macariom  singniafis 
mansuetudinis  ac  patieoi&e  mom,  qol  xenodocbio 


ALARDl  GAZiEI  COHMENTARIUS. 


complectitor,  ^osa  ad  fkreyriam  eflMaiailoiiem  per- 
fectionemqne  periinent,  ul  sunl  opera  poenileniuie, 
jejunia,  yigilis,  oraiiones,  elc;  de  quibus  potissi- 
mom  Iric  sgiiur.  Secundum  ea  qoae  non  aine  meriio 
nostno  ad  eiiimanim  oenveraionen  et  proximonm 
salotem  spectam,  ot  opera  misericordift,  quae  dicun- 
lur  spirilualia  :  de  quit)us  div.  Gregorius  (Hom,  14 
m  Bnech  )  :  Viia ,  inqoit,  aclha  e$t,  mantetn  corri' 
qtre^  a4  Aiimiltlelii  fftem  eMperhitfMtm  prmdmtan 
retoeare;  qum  sinquU$  qtubu$cum  e$t  expediunt,  di$-' 
petuare^  etc.  Teriiuiyi  est  eonm  quae  cum  proprio 
eiiam  profecto  ad  necessitates  el  usus  teiiiporales 
et  corporalea  nostri  aot  aliorom  dirigoitlHr,  qo« 
dicuniur  opera  miaeri«4Nrdifle  cerporalia  :  de  quibus 
eiiam  intelligitor  illud  ejosdem  Gregorii :  Qua  siugu" 
/ti  qtukuscum  eU  eotfedmn^^  di$f9n$me;  tt  cammUsi^ 
no6tf.  qualiter  eubsistere  valeanl^  providere, 

•  Hujus  loci  suffragio  usus  est  div.  Tliomas  ad 
comprnbandam  et  conflrniand:im  rellgionom  seo 
religioaorom  ordimim  Tarieiaiem  ao  diversiialem. 
Ila  e»im  scribil  (%-i,  q.  ii$,  erl.  2) :  ReligionU  $ta- 
lu$  ordlnatttf  ad  pirfeclionem  ckaritati$  auce  $e  exten- 
dit  ad  ditectionem  Dei  et  proximi.  Ad  dilectionem 
autem  Dm  direde  pertinet  contmnptativa  vita,  qmg  $eH 
Deo  vacofe  deMerats  Ad  dilHdonem  mitem  praximi 
directe  periinel  viia  aetiva^  auce  de$ervit  nece$$itatibu$ 
proximorum,  Et  $icut  ex  cnaritate  diiigitur  proximue 
propter  Deum,  ita  etiam  obsequium  dfHalvm  im  prmd'^ 
mo$  redundat  in  Deum^  $ecundum  illud  Matth,  \\\  : 
Qaod  un%  ex  minimie  mei$  /ertilfi,  mihi  feci$ti$.  Unde 
et  huju$modi  obsequia  proximi$  facla,  in  quantum  ad 
Deum  referuniur^  dicuntur  e$$e  $acrificia  quwdamf 
$ecundum  illud  ad  Bebr(Bo$  ullimo  :  BeneficentUB  et 
communioni$  nolite  oblivi$ci  :  talibu$  enim  hostiie 
promeretur  Deu$,  Kt  auia  ad  religionem  proprie  perii' 
net  eacrificium  Deo  offerre^  eonsequens  est  quod  cour 
venienler  qucedam  religiones  ad  opera  vitee  activas  ord^ 
nentur :  unde  in  Collaiiombu$  Pairum^  abba$  ^  iVeile- 
roi  di$tinguen$  diversa  religionum  $tudia^  dicit :  Qui- 
dam  sunimam  intemionis  $um  erga  eremi  $ecreta  et 
cordi$  con$tituunt  puritaiem :  quidam  etga  inuiiu^o^ 
nem  fratrum  et  coenobiorum  curam  :  quoedam  Xeno^ 
dochii,  id  est^  ho&pitalilati$y  dcleciat  obteqiuum, 

^  De  quo  Cassianus  lib.  y  cap.  27  ei  i8  ei  atibi 
sspius  :  coi  eliain  tribuenda  videtur  Collatio  decima 
nona  Joannis  Abbalis  nomiue  inscripu,  quantum  ex 
circunistanliis  coujicere  iiccL  Caeierum  multi  aUi 
exsliteroiit  buios  nomiNis  celebrea  Anachoreias,  ul 
Tidere  esl  in  Viiis  Patrum,  ei  apod  Paiiadium,  tU 
aiios. 

®  Ita  boc  nomen  orbis  resiitoit  Ciaconios,  ciim 
antea  non  solom  in  antiqois  codicibu8,  verom  eiiam 
in  ediiione  Piantiiiiana  corrupte  legereiur  Tiiinuiuai 
vel  Thyraus.  Fuii  autem  dfAouc^,  sive  Thmuis,  i£gypii 
oppidum,  te&te  div«  HieronymQin  Catalogo.  iir»t«m, 
iii()uit,  de  urbe  jEgsfpti,  qua  vacalur  ThdtuU»  ftursHa 
ibidem  in  Sera^iooe  :  S«r4iptoii  9|aovsm^  epiuopue^ 
qui  ob  eleganliam  ingcnii  aogname»  SchoUutici  mc^ 
rviV,  etc.  Ejusdem  orbis  mentio  lii  in  Oiraculis  Siiyl<- 
rinis.  Ab  iurco  vero  sic  diclam  iradit  idem  Ilierony- 

Gerrepte  in  qoiboadMi  legilor,  akbm  Nmtar,  vel 


mus  libro  ii  iii  Jovinianum,  bis  verbis ;  Vrbu  quaque 
apud  JSgyptios  ex  animalinm  vocabuli$  nuncupantur, 
Leonto,  Cyno,  Lyco^  BH$iri$,  FAmirii,  anod  interpre" 
tatur  hircue.  Et  iii  £sai«  eap.  xlvi  :  Ptwraiqua  apfnda 
apud  jEgyptio$  ex  be$tii$  et  jumenti$  habent  tiooiMtf, 
Ruvcjv  a  citne^  Acwv  a  leone^  6aovic  lingua  Mgyptia  ab 

B  hirco^  Auxd[>v  a  lupo.  Hxc  Hieronynias.  De  eadem 
civiiaie  Beronios  in  notie  ad  Martyroiogioffl  (tt 
Martii )  baec  aiinotavii ;  Poiiia  ha^c  civitae  ereU  tn  ea 
provincia  jEgypti,  dicta  Schelhi^  quce  a  Schytfu$ 
Orientatibu$  Schythia  appetlata  $cepiu$  reperitur.  A 
Sckythie  enim  jEayptioe  fukee  debeUutoi  aueior  e*t 
Ju$tit\u$  Hietor,  lii,  u.  Quod  rfiVle  civitu$  Thmueoi  Itt 
Sehethi  fuerit,  con$tat  ex  epi$tola  S.  Germmii  ejntcc^i 
Capuatd  et  aliorum  tegatorum  ad  Hormi$dam  papam, 
quam  hatemu$  apud  no$  menot^.,  in  qua  hmc  iegun^ 
tur  de  uufnachi»  Scketki  §em  Sckythim :  iwti  da  ema 
provincia  epi$co^o$  occitianl,  inter  quaa  ol  Polamiii 
Thmuitanm  civttati$  anti$ie$f  etc.  Hxc  ex  notis 
Baronii. 

^  Xenodechiom,  Id  est*  domoa  beepiaalia  sen  Iw- 
spitium  pobiicom,  qiio  hospilea ,  id  eat  peregriiu, 
eicipinntur  :  qucra  genus  Hierosolymis  primum  al> 
Ulrcano  exstrucinm  fbfsse  aiictores  sont  Josephos 
el  BegasiMoo  iJoieph.  xm  Am^qtrit.  cttfK  i^,  H^e- 

Q  $ipp.  lib.  i).  Gonslantinopoli  vero  Zoticos  qoidun 
presbyter  Romanum  xenodocbium  erexit  lempore 
Gon^Mnliiii  imperatoris  (Baroii.  17  Martyrol.  31 
DeccmbX  Sicoi  itidem  ReiMi  S.  Fabiole  «ovteo- 

Sriov,  io  eat,  infinnorum  hoepitiom,  ei  In  portu 
oniano  S.  Pammacbiua  xeoodoeliium  primi  insii- 
tuisse  feruntur.  Nam  de  Fabiola  ita  D.  HierenymOa: 
Prhna  omnium  vovoMOfMtov  ttiilfliitl  iti  ^fico  «jfroleiiMi 
ccUigeret  de  platme,  et  c^mumpta  lau§umbu$  atque 
iuedia  mi$erorum  mensbra  foveret.  El  de  xenodochio 
Pammaciiii  ibldem  :  Xenodochium  in  porln  liomatio 
lilum  totu$  pariur  9mtttdu$  amdivit,  Hoc  iiierot>|moe. 
Memiuit  et  Paiiadiua  ( Lowiac.  ¥ii )  xenodocbii  in 
monle  Miiri»  si4i,  coi  monaebi  prscraiit.  Ex  qoi- 
bus  auUqua  xeaodocbiorum  iASliiuiio  obaervari 
potesi :  unde  ordioe^  lieapiiaiarforum  nomeo  aece- 
pere. 

«  Dooa  exeiiiis&e  Maearioa  iCgypuoa  aanctiiatia 
laude  et  anacliorelicafr  viisa  studio  ceiebffea  alibl  w- 
^  lavimus;  quorum  aUer  Aiexaodrinoa  dictoa  esi,  eo 
'^  quod,  otsoribii  Palladiua  (LeiMtao.  xxix),in  Eceleaii 
Alexandrina  Aincios  esi  presbyienio  :  aker  vero 
simpliciier  i£gypiius  est  appeUeioa.  De  priori  auiem, 
aive  Aloxamlrino  Macario,  bk  agi  soadete  videuir 
ioci  circumalaniie  hie  deaigoata,  eum  apud  Alexan* 
drinam  letiodochio  prapioisse  perbibetor :  de  euii» 
eliam  ebarileie  e^iwM  erga  aBgrotoa  et  mira  abaii- 
noHtia  narrai  PailaOius  hoe  pr»eierom  eBemplmn  : 
Cum  oHquando  ompiieut  vc$ci  uuii  reomibug^  perbeltie- 
quaadea  mtwii,  o$tendim$  cowltnenlMm,  eii  mi$it  ad 
alium  fratrem  iabaramim,  qui  ipu  quoqui  w^m  diii^ 
derabai,  Qui  cum  eoi  aicapiitett  rwnui  hae  ipemu 
feeii^  et$i  ip$e  vaide  ueed  cuperet,  Poetqumm  muiem  md 
multoi  fratrei  deindc  vcMrunt  imar,  cmm  nwUmu  m 
ViHi  voluksetf  poetnmui  qui  oaimacipiiai,  mta  vmtrtm 
mimt  ad  Macarium^  tamtqjum  umfmum  a  dmmm  Mr« 
Iftmi.  Oui,  riMit  rmm  emriase  imqvisiimeii  advJratmf 
.    it  Da  octH  grmtiii  ob  tmmtam  iormm  camiineniiumt  me 


989  iOANNIS  GASSIANI  COLLAJIONES.  »C0 

ita  apnd  Alexandriam  pnefuii,  at  nuUi  eorum  qui  A  CAPUT  VI 

solitudidis  secreta  seeUiti  sunt,  inferior  sil  creden-  /)^  in/irmomm  mobiUiaU. 

dos.   Qnidam  eligenles  sgrotantium  euram,  alii 

interoessionem  qua  pro  miseris  aique  oppressis  im- 

peiiditur,  exsequentesy  aut  doctrinae  instantes,  aut 

eieemosynam  pauperibns  largientes,  inter  magnos 

ac  snmmos  Tiros,  pro  affectu  soo  ac  pietate  vigue- 

runt. 

CAPUT  Y. 
De  profe$tiom$  anejpUB  peruterataia, 
Quapropier  boc  unicuique  utile  atque  conTeniens 
est,  ut  secundum  propositum  quod  eleglt,  sive 
gratiamquam  accepit,  snmmo  studio  ac  diligenlia 
ad  operls  arrepli  perfectionem  pervenire  festinet;  et 
aliorom  quidem  laudans  admiransque  virlutes,  *  ne- 

qaaquam  a  8ua  quam  semel  elegit  profewiooe  diMe.  B  '?_"*.!""_!'"*'!"'  ^!'!*!*".?^^^"'^-^'"'"!"'" 
dat,  sciens,  secundum  Apostolum,  unum  quidem  esse 


.  Solent  enim  hi  qui  necdum  suiit  ilia  qoaro  arri- 
puerunt  professione  fundaii,  cum  audierint  qoosdam 
in  diversis  stodiis  ac  ▼irtotibos  praedicari;,  Ita  eorum 
laude  succendi ,  ul  iniitari  eorum  protinus  gestiant 
disclplinam,  in  quo  irritos  necessario  impendit  eona- 
ttts  bumana  fragilius.  Imposslbiie  namque  est  onom 
eumdemqoe  bominem  siroul  universis  quas  superius 
comprehendl,  fulgere  Tirtutibus  ^.  Quas  si  quls  ?  oloe- 
rit  parlter  affectare ,  in  id  eum  incidere  necesse  est, 
ut  dum  omnes  sequitur ,  nullam  integram  consequa* 
tur ;  magisque  ex  bac  mutatione  ae  Tarieute 
dispendtum  capiat  quam  profectum.  Ifultis  enim  vils 


corpus  Ecclesiae ,  roulta  aulem  membra ,  et  babere 
eam  donationes  secundum  gratiam  quae  nobis  data 
est  differeutes,  sive  propbetlam  secondum  rationem 
fldei ,  sive  ministerium  in  ministrando,  sive  qui 
docet  in  doctrina ,  sive  qui  exbortatur  in  exhor- 
lando ,  qui  tribuit  in  simplicitate ,  qui  pra^t  in  sol- 
iiciludine,  qoi  misereiur  in  bilariiaie  (Rom,  xii). 
Nec  enim  ulla  membraaliorum  sibi  merobrorum  pos- 
sunt  ministeria  vindicare,  quia  nec  oculi  manoom , 
nec  nares  aarium  otoniur  officio  :  et  idcirco  non 
omnes  apostoli,  non  omnes  prophetae ,  non  omnes 
doctores,non  orones  gratias  habent  corationum, 
non  omnes  iingois  loquuntur,  non  omnes  inlerpre- 
lantur. 


semel  arripuerit ,  irrevocabiii  corsus  sui  intentione 
conficiat,  ut  sil  in  qualibel  professione  perfectus. 


CAPUT  VU. 

Exemplum  easHlatit  quo  docetur  non  omnia  ab 
ommbut  emulanda. 


Absqoe  illo  dispendio  quo  feriri  monachom  dixi* 
mns,  qoi  mobiliute  mentis  ad  stodia  copit  iransira 
diversa ,  etiam  hinc  pericoiom  mortis  incorritor  , 
quod  nonnumquam  recte  quedam  ab  aliis  gesta,  malo 
ab  aliis  praesumuntur  exemplo ;  et  ea  quae  nonnuUis 
bene  cesserant,  perniciosa  ab  aliis  sentiuntur.  Nam 
utquiddam  exempli  gratia  proferamus,  vdutsiquis 
illam  vin  iliius  imiuri  virtutem  velit,  qoam  solet 
G  «  abbas  Joannes,  non  ad  imitationis  formuiam,  sed 
ALARDI  GkZMl  COMHENTARIUS. 


Ipte  quidem  ex  ii$  tandem  eomedit.  Hxc  ibi.  Idem 
etiam  aliis  verbis  refertur  in  Vitis  Patrum. 

*  Locus  egregius  de  transitu  ab  um  religione  ad 
allam,  et  stabilitate  loci,  quam  monachi,  praesertim 
Benedicilni,  ex  institnto  snae  Regulae  {Cap.  10)  ex- 
presse  proflteniur :  de  qua  Div.  Bernardus  lib.  de 
Pr.i^cepto  et  Dispensatione  haec  inter  alia  scribit :  PrfB" 
$crihal  $tabilitali$  pactum  ( i.  e.  votum )  omnt  deincepe 
remi$$o  de$cen$ui^  couientio$o  di$ce$$ui,  vago  et  cu- 
rio$o  di$eursm^  totiu$  denique  ineon$tanti(e  tevitati ; 
non  tamen  hi$  quce  in  profe$$ioni$  s«n>  $equuntwr^  nto- 
rtttn  videlicet  convertioni  et  obedienlim^  quaeeeundum 
Regulam  /it;  nam  $i  hcec  ibidem^  pro  improbitate  nimi^ 
rum  atque  irreligio$itate  cohabitantium ,  obtineri  forte 
nequiverint,  duce  $piritu  tibertaii$j  tran$ireindubitanter 
euadeo  ad  tocum  n/itim,  ubi  non  impediatur  homo  red" 
dere  Deo  vota  $ua,  quas  di$tinxerunt  labia  $ua.  Sane  de 
religio$i$  ac  bette  ordinatie  mona$terii$  nullue  profe$$o* 


idip$um  et  cupientee  et  re$puente$  tam  leviter  quam 
irrationabititer,  Quale$utique  non  pauco$  frequenier 
experimur,  qui  una  vix  hora  in  una  votuntale  duran" 
tes^  aura  levitati$  impulei,  vagi  et  in$tabile$  hac  ei  illac 
velutebrii,  nutant^  mutantque  pro  experimento  judi- 
cium ;  immo  $ine  judicio  fluctuantee  et  tumultuantee  , 
tot  de  $e  con$itiaprai$umunt^  quoi  toca  revieunt;  eem- 
per  quod  non  habent^  cupientee^  et  auod  habent^  faeii- 
diente$,  Hspc  div.  Bernardus.  Seu  de  hoc  Iransitu 
plura  si  desideras,  adi  S.  Thomam  (i-i,  q.  i89,  a.  8). 
^  Ob  banc  causam  Cassianus  llb.  v  Institntionuin 
cap.  4  ex  sententia  B.  Anionii  dooet  monachum,  qui 
post  coenobiale  propositum  f  i.  e.  professionem  mo- 
nasticamvelcoenobiticam)  lastigia  nititur  sublimio- 
ris  perfeciionis  attingere,  aique  ad  arcam  anachore- 
seos  pervenire,  non  debere  ab  uno,  quamvissumroo, 
universa  genera  virtutum  expetere :  Atiu$  enim , 
inquit,  edentiee  floribu$  exornatur  ^  alter  ducre- 
nwi,  meo  eonntio,  ne  aretiori$  quidem  vitee  deeideriOf  d  iioni$  ratione  robu$tiu$  communitur,  alier  patienticB 


$ive  tieentia  $ui  $eniori$  (i.  e.'  praelati)  egredieiur. 
Egreuu$  tamen  $i  metiue  mverierit  ei  elegerit,  meo 
nihilominu$  jam  eon$ilio  non  regrediatur  ad  inferiue 
bonum  qwd  reliquerat  et  contempeerai  prce  meliori ; 
pra$erlim  $i  itlud  meliue  taU  fuerit^  quod  eju$  primce 
profe$$ioni  congruere  videatur.  Et  paulo  post :  Foru 
vult  aliquie  de  Ctuttiaeen$ibu$  in$tituti$  ad  Gelereienr 
$ium  te$e  etrinoere  pauperlatem^eligene  pras  itli$  mmi^ 
rum  eon$uetuainibu$  magi$  Regulce  puritatem,  Si  me 
coneuUit  non  coneulo^  st  non  $ane  id  abbatie  $ui  u^ur- 
Tfarit  a$$en$u,  Quamobrem  ?  Primo  propter  $eandalum 
ip$orum,  quo$  deeerat.  Deinde  quia  certa  vro  dubiie 
retinquere  tuium  non  e$t,  Forntan  enim  noc  tenere 
poteetf  iUud  wm  poterii,  TerHo  $u$pectam  habeo  /«vt- 
iatemt  1*^  t<^  me^*  quod  facere  voiumue  ,  antequam 
vrobemue,  experti  jam  no/t»m«s,  tino  prope  momento 


gravilate  fundatur;  atiu$  humitiiati$,  o/tut  conti- 
neniias  virtute  prtefertur ;  aliu$  ^mpliciiati$  gra- 
tia  decoratur,  Hic  magnanimiiatie  ^  Uie  mismci^- 
diWf  i$te  vt(jrt/tartcm ,  hie  iacitumitatie ,  itte  taboris 
eiudio  cceteros  eupereminet,  Et  ideirco  monachum  $pi* 
ritaUa  melia  conaere  cupiemem,  velut  apem  pruden-- 
Itiftmam,  debere  unamquamque  virtutem  ab  hi$  qui 
eam  fomt/tarttti  possfd^nl  deftorare^  ei  in  eni  pectoris 
va$e  dUigenter  recondere^  nec  quid  minue  aUquie  ha' 
beai,  dieeutere;  $ed  hoc  tantum  quid  virtuti$  habeat, 
coHlemplari,  $tiuUo$eque  decerpere,  Cuneta$  namque  $i 
ab  uno  voluwm$  mutuari ,  aut  difieile  aut  cerie  mim- 
quam  idonea  ad  imitandum  nobie  exempla  potfrunt 
reperxn, 

«  De  quo  supra  (Cap,  6) :  si  enim  alium  intellige- 
ret,  pulo,  aiiqua  nota  discriminassei. 


Mi  COLLATIO  XIV.  •-  DE  SPIRITALl  SGIENTIA.  M» 

untoininodo  pro  admirttione  proferre.  Nam  quidam  A  taretur,  ille  referentie  Um  ftollicit»  ioqniiitionis 


fenieos  ad  praBdietum  aenem  liabitu  saecolari»  cum 
ei  qnasdam  frugnm  snamm  primitias  detuiisset,  fero* 
cissimo  quemdam  dasmonio  arreptum  ibidem  repe- 
rit.  Qni  cum  abbatis  Joannis  obtesutiones  ac  prmce* 
pu  despiciens,  tesUretnr  se  numqoam  ad  illins 
imperium  de  corpore,  quod  obsederat»  migratumm , 
hujusadventu  perterritns»  cum  reverentissima  no- 
minis  iliius  indamatione  dlscessit.  Gujus  tam  evi- 
dentem  •  gratiam  sene^  non  mediocriur  admiratns, 
eoqoe  amplins  obstupescens  quod  enm  sascnlari  cer* 
neret  habitu,  coDplt  ab  eo  vitae  ac  professionis  ejus 
ordinem  dlligenter  inqoirere.  Cumque  iile  sacnla- 
rem  se  alque  uxorio  ▼Incuio  obligatum  esse  dixisset, 
beatos  Joannes  ezcelleniiam  rirtniis  ejus  et  grati» 


asirictos,  uzorem  se  parentum  vi  imperioque  com- 
pulsnni,  cum  proliteri  monacbum  vellel,  anU  uode- 
cim  annos  accepisse  confessusest,  quam.  nemine 
etiam  nunc  conscio,  •  sororis  loco  a  se  vlrgioem 
cusiodiri  lesubatur.  Quod  factum  cum  audissei 
senex,  tanu  est  admiratioiie  permotos,  ot  coram  ipso 
publice  proclamaret :  Non  immerito  daemonem  qni 
se  despexerat,  iilius  non  lolerasse  praesenliam,  cujus 
ipse  virtutem  non  sorum  in  juventolis  ardore,  sed  ne 
nunc  quidem  sine  discrimine  castltaiis  auderet  appe- 
tere.  Quod  factum  abbas  Joannes  licet  summa  admi- 
ratione  praeluierit  [Lips»  in  marg.  protulerit],  tamen 
neminem  monacborum,  ut  experireiur,  borutus  est, 
scieiis  multa  recte  ab  aliis  gesU,  magnam  aliis  iml- 


meuU  pertracuns,  quaenam  iiii  esset  conversatio  B  tantibusintuilsseperniciem,necusurpariabomnibus 


attentins  explorabat;  ^  iiiese  rusticnm  etqootidiano 
mannom  opere  vlctom  quaerere,  nec  uUios  iKHii  e$se 
se  consciom  tesubator,  nisi  qood  numquam  anie 
ad  mris  opera  mane  exereenda  procederety  neque 
vespere  domom  revertereior»  nisi  in  Eoclesia  pro 
quolidianae  vitae  commeato  largitorl  ejus  Deo  gratias 
retolisset,  neqoe  se  umquam  de  fructibos  snis  ali- 
qnid  usurpasse/  nisi  prius  Deo  primitias  eoram  ac 
deciftias  sbtulisset,  et  numquaro  se  lx>ves  suos  per 
alienae  messis  traduxisse  confloium ,  nisi  eorum 
prius  ora  elansisset,  ne  vel  parum  damni  per  incu- 
riam  ejos  proximos  sustineret.  Et  cum  haec  quoque 
abbail  Joanni,  necdum  ad  comparationem  Untae  gra-' 
tiae,  qua  eom  praelatum  slbi  esse  cernebat,  idonea 


posse,  quod  paucis  Dominus  speciali  munere  contn- 
lissei. 

CAPOT  vin. 

De  spiritali  icientia, 

Sed  ad  expositionem  sclentiae  de  qua  sumptum  est 
sermonis  exordluoi  revertamor.  luque,  sicut  supe- 
rius  diximus,  practice  erga  mulias  professiones  ac 
studia  derivatur.  ^  Theoretice  vero  in  duas  dividitur 
partes»  Id  est,  in  hisioricam  inierpreUtionem ,  et 
intelligentiam  spiritalem.  Unde  etiam  Salomon  cum 
Ecclesiae  multiformem  gratiam  enumerasset,  adjecit: 
•  Omne$  enim  qui  apud  eam  sonl,  vettiii  $unt  dupli-* 
citer  {Pro9,  xxsi).  '  Spiritalls  auUm  sclentiae  genera 


viderentor*  atqoe  ab  eo  quldnam  esset  illud  quod  G  sunt,  tropologia,  allegoria,  anagoge;  de  quibus  in 
lantae  gratiae  meritis  conferri  posset,  scisciuns  scru-     Proverbiis  iia  dicilur,  s  Tu  autem  deecribe  tibi  ea  tri- 

ALARDI  GAZifil  COHMENTARIUS. 


•  Vide  quanu  slt  virtus  et  gratia  castiutis  et  con- 
tinentiae  virginalis :  |quam  etiam  in  laico  et  rnstico 
homine  ferre  daemon  non  poluit. 

^  Insigne  et  rarum  pieUtis  exemplnm  in  homine 
mstico.  Similia  narrat  Palladius  in  Viu  PaphnuUi 
abbatis.  £t  de  S.  Antonio  simile  quippiam  refert 
aucior  anonymus  in  Vitis  Patrum  iib.  tu  cap.  15 
novae  editionis. 

^  floc  exemplo  docent  Patres  licere  conjugatis  ex 
mutno  consensu  continentiam  vovere  et  servare. 
Cujus  rei  exsut  apud  Palladlum  simile  exemplum 
Animonis  monachi,  qui  cum  invitos  uxorem  diixis- 
sel,  decem  et  octo  annos  ei  cohabitans ,  sororis  loco 
eam  habuit ;  ei  se  pariier  ac  illam  virginem  custo- 
divii.  Quod  quantum  Deo  placuerity  inde  manifeste 
innotuit,  qnod  ejus  animam  S.  Antonius  in  coelum 
ab  angelis  deferri  cum  sninma  gloria  viderit,  utrefert 
Athanasius  in  Vita  S.  Anlonil.  Aiternin  iiidem  simile 
apud  Gregorium  Turonensem  de  GloHa  coufessorum  j^ 
cap.  tij  ubi  refert,  quod  cum  ex  duobus  conjugi- 
bu<,  qui  perpetuam  continentiam  ex  consensu  serva- 
verant,  altera  roortua  esset,  alter  in  haec  verba  pro* 
rupit :  Gratia$  tibi  ago,  omnipotem  Conditor,  quod 
hane  puellam^  eicul  tradidi$ii  mihi  impollutam  et  ab 
omm  voluptatie  eontagio  puram,  ita  tibi  rettituo ;  illa 
vero^  eiianm  mortua  utety  $ubriden$  mt :  Sile^  vir  Dei^ 
quia  non  e$t  nece$$e  proloqui  noetrum^  nenune  interro- 
gante^  eecretum. 

^  Theoreticeii»  sive  theoricam  scientiam,  refert  hlc 
abbas  poiissimum  ad  cogniiionem  seu  inteliigeiitiam 
et  inter.preutioiiem  sacrarum  ^ripturarum  ,  qnam 
docet  *es!»eduplicem,  nenipe  hisioricam  sive  liitera- 
lem,  et  roysiicam  sive  sDiritualem.  tiisiorica  intelii- 


gentia,  sive  interpreUtio,  est  qnam  verba  Scripliirae 
primo  et  immediate  prae  se  fenint ;  mystica  vero  quae 
alio  respicii  quam  ad  id  quod  verba  iramediaie  signi- 
flcant.  Et  hos  duos  sensus  docet  D.  nieronymus 
signiticatos  esse  per  librum  scriptum  intus  et  roris. 
Ezech.  II  et  Apoc.  v.  Vide  collai.  8  cap.  3,  et  quae 
ibi  noiaia. 

•  Variat  nonnihil  a  Graecis  codicibus  ,  in  qiiibos 
nunc  iU  legitur  :  nowrfc  yip  oi  tra/}*  ourq  Ivdc^vjEavoi 
$M,  ^iffaa^  x^^^  liro^qo-c.  Id  est ,  omnee  qui  apud 
eam  $unt ,  veetiti  $unt,  Duplicee  ve$ie$  fecit  (Prov, 
xxxi).  Videtur  autem  Cassianus  legisse  dio-ffuc  pro 
dioro-flcc»  id  esl,  dupliciter  pro  duplice$,  Porro  Vulgaia 
versio  habet  :  Omne$  enim  dome$tici  eju$  veetiti  $un$ 
duplicibu$,  Cujiis  sententiae  D.  liieronymus  aiiam 
aflert  interpreutionero  ab  ea  qiiae  hic  iraditur  mulium 
diversam ;  per  mulierem  illam  fortem,  Ecclesiam  ca- 
tholicam  intelligens. 

'  Aliis  verbis  iriplex  Scripturarum  sensus  mysti- 
cus  a  theologis  assignari  solet ,  allegoricus ,  tropolo- 
gicus,  anagogicus  (S.  Thom.  i  part.  q,i;  Sixtue 
Senen,  tib,  iii  Biblioth, ;  Beltar,  lib,  iii  de  Verbo  Dei 
cap,  5).  Allegoricus  dicitur  qui  ad  Cbristum  vel  Ec- 
clesiam  specut ;  tropologicus  qui  ad  niores,  anago- 
gicos  qui  ad  fuiuram  vium  seu  Ecclesiam  irium- 
phantem.  lu  quatuor  in  unlversum  assignantur 
sensus  Scriptune,  de  qoibus  volgares  exstant  versi- 
culi  : 

LUtera  gesu  docet,  quid  credas  allegoriay 
Moralis  qnid  agas,  quo  tendas  aoagogia. 

s  Magna  versionum  varietas  clrca  hanc  »ententiam. 
Vulnau  versio :  Ecce  de$cr,vsi  tibi  eam  trivlidterin 


H8  JOANNIS  GASSIANl  COLLAHONBS.  Ml 

$mper  hHiuiimm  c9Hh  mi  (Pfav.  iin).  A  ^  ▼olanras  eonflaunt « m  ^  wift  ntqiM  «a^em  lerua»- 


I<aque  WMorla  praBieriUMraiD  «c  f igiblllain  afniiio- 
iiom  oooapleetiiur  renmi  q«ae  ita  ib  Apoetolo  replU 
cetvr  :  «  SmplMm  esf  enim,  qum  AMum  duH  fiUot 
kabuU^  unum  de  ancUla^  el  alium  ie  libera;  ted  ^ 
dtatuiUa,  eecundum  earnm  natue  et$;  fui  au$em  de 
tibera^  per  refnmniaiimem  {Galiu.  iv).  Ad  aliegoriam 
aolem  pertinentquae  sequuntur,  qnlaea  quse  in  veri- 
late  gosta  siint,  alterius  sacramenti  formam  prsBfl* 
gurasae  dicuBtar :  Hefe  emin,  inqnit,  sunt  duo  UeUh 
menta :  unum  quidem  de  monte  Stmi,  in  eermiutem 
ffenerane,  quod  [L^.  im  marg.  qa»]  etl  Agar  :  Sina 
emm  mone  ett  im  AraHa^  ifui  comparaiur  huic ,  qum 
mme  eti  Jerusalem,  ettervit  eum  filiit  tuk.  Anagoge 
vero  de  spiriuiibus  mysteriis  ad  tublimiora  quaedam 


aalem  quadrlftrimM  posaft  fiitelllgi :  secttndnm  hisio- 
riam  cltltaa  ladeorufflysmiiidum  «llegor^m  ficcle- 
aia  Christf ,  seemNlmi  afiigeien  crt Has  Dei  illa  cee- 
lestls  qum  esi  mater  ovmlum  nostnmi ;  secandmn 
tropologlam  aulma  hominfs,  nn»  freqnenter  hoe  no* 
miM  aot  fnerepatar,  aut  lavdaiar  a  Domtno.  De  bts 
qoataor  fnierpreiatioimm  generibas  Apostoliis  ita 
dieit :  Nune  mnem ,  fratret^  tt  tenero  ad  ves  /niyiiis 
lo^^mt ,  quitt  vobit  prodero ,  nlsi  vobk  hquof,  amt  rm 
retolafione ,  atii  (n  tebentia ,  M  lii  pr&pketia ,  mtt  in 
doetrinu  (II  Cor.  m)  ?  <  Revelaiio  namqve  ad  aile- 
goriam  pertiHei ,  per  qoam  ea  qoae  tegit  hisioriea 
narraiio  spiriioali  aensa  ei  eipoaltione  reierafiiiir, 
01  f  ▼orbi  gmlia ,  si  llhid  apertns  tomemas ,  qaem- 


at  sacratiora  ceelorom  aecreta  conscendens»  ab  Apo-  B  admodvm  patru  noetri  omnet  $ub  nube  fkerimt ,  et 


alolo  iu  subjicitur :  QutB  auum  tursumett  iorutaiem^ 
iibera  est^  quas  ett  mater  nostra,  Scriptum  est  emm  : 
Ltetare  steriiii,  qwe  non  paris;  erumpe  el  elamOf  qwB 
non  parturis ;  quia  mulii  filii  desertas  magis  quam  ejus 
qurn  habet  tirum  (Ibid,),  Tropologia  est  moralis  ex- 
planaiio ,  ad  emendationem  vitae  el  instraciioBem 
pertiDens  actualem ,  velut  si  h»c  eadem  duo  Tesla« 
menu  inteliigamus  praciicen  et  iheoroiicen  disd- 
plinam ;  vel  certe  ai  Jerusalem  ant  Sion  animam  ho- 
ninis  velimus  accipere,  secundum  iliud,  Lauda^  Je- 
niM/em,  Dominum ;  lauda  Deum  tuum^  Sion  {Ptalm, 
cxLvii).  IgiUir  praedicue  quatuor  figurae  in  unum  iu 


omiiei  iu  Mote  baptiaati  tkti  in  nube  et  in  mari^  et 
qoeanadmodam  omnet  eamdem  oteam  tpiritalem  man* 
duem^erint^  et  eumdem  spiritatem  de  an^sequenii  petrm 
biberint  potum ;  petra  autem  erat  Ckristut  (I  C&r.  x) ; 
qoae  eiposilio  praeflgurationi  corporvs  et  aangaiftis 
Ghrioii,  qoem  quofidie  samimos,  comparaia,  alfego- 
rias  oonliiiei  raiionem.  Scienlla  vero  qme  ahntliter 
ab  Apostolo  anomoratar,  iropologfa  est,  qoa  oniTersa 
quae  ad  discretionem  pertlnent  actualcim,  otram  iiti* 
lia  vel  bonesu  sinl,  prndenti  eiamfnatiofie  diseenii- 
inus ,  ut  esi  iliod  :  Cam  apud  nosmetlpaDs  judieare 
praeciplmw ,  utrum  deeeat  muiierem  non  vetato  eapite 


ALARDl  GAZifil  GOMMENTARIUS. 


cogilationibus  ,  et  sdentia  {Prov.  xxn).  LXX  :  Et  tu 
aulem  exscribe  ea  tibi  ipsi  tripliciter  tn  consilium  et 
cogitatitfnem,  Chaldira  :  £l  eccCj  ea  scripm  tibi  in  tri- 
bus  vicibus,  in  consiliis  el  scientia.  Div.  Hioronymus 
in  epistola  ad  Hedibiam  ,  qusesl.  12  :  PriBcipitur^  in- 
qnit,  Salomone  dieente  :  Tu  auiem  deteribe  ea  tripli'^ 
eiter  m  consilio ,  et  sctfnlta  ,  «I  respondeas  sermonet 
veritaiis  iis  qui  proponnnt  tibh  Qu:e  vprba  sic  inter- 
pretatur  :  Triplex  in  eorde  nostro  descriptio  et  regula 
Scrtpturarwn  est  :  prima  ut  intetHgamus  eas  juxia 
hlttoriam,  secunda  juxta  tropeiogiam ,  tertiafvxta  in" 
telligentiam  spirituatem,  In  historia  eorum  qucescripta 
tunt  ordo  strvatur,  In  tropelogia  de  litlera  ad  majora 
eomurgimus  -,  et  qnidquid  in  priori  popaio  carnatiter 
f^etum  eil,  jti^rla  moraiem  interpretamur  /orttm,  et  ad 
animce  nostros  emolumenta  eonvertimus.  In  spirituali 
Itupitt  ad  snblrnHora  tritnsfmus,  terrena  dimittmus,  de 

eturorum  beatitudine  et  cotiestHntt  dismtamus,  etc. 
rti  eap.  xvi  Eieehfeiis  :  Jubetur  nohis  ut  etoquia 
t^atis ,  id  est^  Scripturas  sanctas  intelligamus  tripli- 
iHer :  primumjuxtatUterenn,  seeundo  medie  per  tropo- 
iogiam ;  tertio  stfMtmitfa,  ttf  mgstiea  quecque  cognosca- 
mus,  Rursus  in  cap.  iv  Amos  :  Debemus,  alt,  Seriptn- 
ram  sacram  prfimim  secundum  litieram  inrettigere, 
fiKientes  in  ethica  [Id  esl,  in  praxt]  qtueeumqut  proB- 
eepta  sunt ;  teoundofuxta  atiegoriam,  td  est,  inteHigen- 
Iwm  spirituaHem;  ter^  teeundum  fatwroriim  beatitU' 
dhtem.  Hactenvs  D.  llieronymirB.  Ex  quibas  inteili- 
g1mn!i  distlnctlonem  Hlam  spiritcialium  sensuum  non 
semper  a  Patribus  accufate  observari,  aut  pRediciis 
veeabulis  exjprimi,  nt  noiavit  card.  Beilarminus  lib. 
Iri  de  verbo  Dei  cap»  5.  Nam  Hieronymus  loco  citato 
ad  Hedibiam  nomine  tropologici  comprebendil  etiam 
allegoricum,.  oi  o  cootrario  iu  cap«  iv  Amoe  nomine 
allegorici  compreheadlt  tropol«gieum.  Ai  in  Ezt^bie- 
lem  sub  lertia  specie,  quain  vooat  subtimem  sacram" 
qne  inteiligentiamf  eomprebeudil  allegoricum  el  aua- 
gogicum. 


G  *  Quatuor  sensus  in  hac  AposioH  sententia  repe- 
riuntur ;  htsloricus  in  bis  verbis  ;  A^roAom  duos  fiUos 
habuit ;  allegoricus  io  his  :  Quof  sunt  duo  Testamenta, 
etc. ;  tropologicus  :  Quomodo  tunc  it  qui  seeundum 
carnem,  eic. ;  anagogicus  denique  in  iilis  :  liia  autem^ 
quas  sursum  est  Jerusalem,  etc. 

^  Aliud  exemplum  quatuor  Istorum  sensnum  in 
uno  Jerusalem  vocabolo.  Quatuor  enim  modis  acci- 
pitur  Jcrusalem  in  Scripturis  :  i^  hislorice  pro  ilia 
nrbe  Jndaeorum  noiissima,  V  atlegorice  pro  Ecclesia 
calhnlica,  y  iropolngice  pro  anima  fideli,  4*  anago- 
gice  pro  relicitaie  aeterna  seu  Ecclesin  iriumphante. 
lia  div.  Hieronymus  (In  eap*  xlix  Isaies,  etin  taech, 
cap,  xvi)  eam  vocem  quadrirariam  interpreta^ur,  et 
juxia  hunc  quadruplicem  sensiim  exponi  potesl 
psnlmus  cxLVii  :  Lauda,  Jerusalem^  Dominum,. 

«  Aliter  div.  Thomas  baec  quatuor  distingvil  ei 
explicai  (/n  Commentario) :  lUustratio  mentis,  inquit, 
ad  cognoscendum  vet  est  de  divinis  ,  et  heec  illustratio 
^  pertinei  ad  donum  sapientio$.  Divinorum  enim  est  r#ve- 
^  iatio,  quia  quee  sunt  Dei  nemo  novit,  nisi  Spiritus  Deit 
I  Corintli.  ii ;  et  ideo  dicit :  In  revelationef  qua  tciHcet 
mens  illuminatur  ad  cognoacendum  divtna.  Vel  est  de 
terrenis  ,  et  non  de  quibuscum(jue ,  sed  de  Htis  tantum 
qtue  sunt  ad  cedi^cationem  pdet^  et  hoc  pertinet  ad  do- 
num  scientios ;  et  ideo  dictt  :  In  scientia^  non  aeome- 
triaSy  nec  astroLogtcs ,  ^uta  hase  non  pertinent  aaeedi^-' 
cationem  fideit  sed  in  scientia  quce  est  sanctorum,  Sap. 
t :  Dedit  itti  scientiam  sanctorum.  Yel  est  de  eventibus 
fuiurorum ,  tt  hoc  pertinet  ad  donum  prophetiee ,  et 
tdeo  didt,  Aut  in  propheiia-  quae  sic  definHur  o  Casato- 
doro  {In  protogo  super  Psalmis,  cap.  1) :  Prophetia  ett 
divina  intpiratio  rerum  futurarum  immobili  veritate 
denuntians.  Vel  est  de  agendis  moratibut,  et  hoc  peria- 
ttet  ad  ductrinam ;  et  ideo  dicit.Aut  in  doctrina.  Ronu 
XII  :  Qui  docet  in  doctrina;  ei  Proverb,  liil ;  Doetrtat^ 
bona  dabit  grmiam» 


COLLATIO  XtV.  ^  DE  SPIIUTAU  SCIENTUL  |M 

^rm  ihm  (1  Otf*  »)*  Qd«  ratiOt  ut  dioittm  ost*  A  «Uam  ad  illam  de  qm  aogekia  ad  Di^iilem  aii  4^ 


iMffilMi  «ooUaol  iateUectam*  Iiem  propbetia,  quaoi 
teitio  Aj^l^aa  inUiUi  loco ,  enagqgeD  ioiiai»  per 
^uam  ad  inflftiUUa  ae  futan  «ermo  iraasfertart  ut 
est  iUod  ;  N^mm  mUm  90$  innQTwr^ ,  frmu ,  d^ 
iikrmimMui ,  ut  B9n  ceiilrtilemtm ,  mut  el  emiri  411I 
ipM  aoa  k^imi.  Si  $nim  trsdimM  quod  Ckriiiu$  mQr- 
iuu$  M  M  raurrmi^  kfk  a  Dm$  m  qm  iorwimnU 
|Mr  /wm  ^iddM^  mm  u.  Hoe  imm  foHt  didmHi  m 
i«r*e  Domini^  ^m  no$  qvi  mim^*t  ^  rmiui  utmuM^ 
in  admntu  Domini  non  pttomniomus  m  qm  dormierunt 
mnim  ipH  DonUnuo  iu  jum  ot  iu  ooco  iwekm^geli^ 
et  tn  mbu  Dei  deemdet  de  oeUo;  et  WMrtui  qui  in 
Chmtu  tuui,  romrfeni  prim  (1  Tkoso.  iv).  Qoa  exbor- 
latkwia  specie  anegogea  Agora  fM^mferiar.  I>o€trina 


veoire  poftsitia  :  Qui  ouim  docti  ^erini »  M^imM 
ftipiil  tplenior  firmamenti  ;ctqHiod  susliUam  oK^diuut 
muiioe^  quod  mclifu  in  perpetuae  gftemitateo  {DanieL 
w) ;  ei  in  alio  preplieia  :  •  lllumnato  npbii  iunm 
ectentim  dum  tmpm  e^  (Om.  i)*  Teueotea  itaaue 
iUam  quam  liabere  V09  sentlo  diligenaam  lectioois, 
omui  studio  feftlinaie  aciu^l^,  i4  Oftt,  etbfcam,  quam 
priinum  ad  integrum  comprebendore  dtsciplioaa^ 
Absque  liac  aamque  illa  qoam  ^izimuft  tbeoreiipfi 
paritas  nop  potest  apprebeodi,  qqam  bi  untum>  qoi 
nonaUorumdoc(eniiomTerbift,fted  propriorumactuum 
Tiriute  perfecti  ftuot»  poftt  multa  operum  ac  laborum 
aUpeodi?»  jam  quaai  in  ptmnio  conftequuniur.  Non 
enim  a  mediuiione  legift  ioteUigentiftm^  sed  de  fructu 


teroftlmpUeemliftatorimexpoftitioiiiaordiiiempandii,  Boperiaacquirenteft,  cum  Pftalmograpbo  canunt  :A 


10  qiia.Mlliift  ocoailior  imallfteMft»  Bist  foi  TorUa 

resonat ,  coniinetur ,  sicot  eftt  iilud  :  7ra<<fdt  entm 

vokis  in  primtft  ^tiod  et  accepi ,  ^«onMNH  CkrtUuo  mor* 

tuu»  <ftf  prp  pecealie  uootrie ,  s^imduni  3crtp/Mras,  et 

quoa  sipaliiCT «ftl,  ei  foie  nssitiTajil  Isrlte  tfis,  et  quia 

ffms  esi  Cephm  (1  Cor.  i?).  Et :  MistH  Detis  FHium 

$uum  faetum  e»  muiiere^  faelum  $ub  lefe ,  ut  eo$  qui 

emk  iepoorant  redimeroi  {Golai.  iv).  81  ve  iliod :  Audi^ 

iemety  Dmim  hm  Dm  unue  eot  {Deut.  ti). 

CAPUT  IX. 

Quod  de  ama^  edomtia  profUmlur  ad  $piritalm* 

QMpropter  si  ▼oMa  eora  eat  ad  splritalift  ftcientiad 

Imnen,  non  Inanis  Jactantlae  vitio,  aed  emundationift 

gratia  pervenire » iiiiu^  pi^iinum  beatitudinift  cupidi- 


meiidaits  ints  iutoUm  {Psahn^  oivui).  Et  excociis 
passionibus  universis ,  fiducialiier  dicunt :  P$allam 
ei  inietliqam  in  oia  immaculata  {P$alm.  c).  Ille  enim 
psaliens  inteUigit  qux  canuiitur,  qui  in  via  immacu- 
leia  gressu  puri  oordis  innititur.  Et  ideirco  fti  scieniUB 
sptritari  sftcram  in  corde  veftiro  vultis  ubemacalam 
praepar^re,  ab  omuiuni  vos  vitiorum  contitgione  pur- 
gate,  et  curis  ftmculi  prasftentift  exuite.  Impoftsibile 
namqoe  eftt  animam  quse  muadanis  vel  tenaiter  dia* 
teotionibus  occupatur,  donum  scieoiiae  promereri, 
vel  generatricem  ftpirittialium  ftensuiim,  eut  lenacem 
aacraniai  leetlomim  fleri.  Obaenrate  igitur  in  pri- 
mlft,  et  mailine  tu,  ^  Joannes ,  cni  magis  ad  custo* 
dienda  hasc  qua^  dicturua  sum »  aetas  adlioc  adole- 


taie  temmainlni ,  io  qoa  dletum  eal :  Bmij  iiwm^o  G  ieentior  aoftragtiar»  ne  aiodiam  leclionia  ac  deaide* 
pordOj  quoniam  fpsf  Dnm  vtde^itf  (irairA.  v) ;  nt     rll  tui  Tftbor  vana  elatione  cassetur,  •  m  Indicas 

ALARDl  GAZi£I  CONMENTARIUS. 

«  YulgaU  voraiot  £l«mMMls  «o^a  in  jositlta,  sf  u$o^ 
Hioin  ore  mieerkordim;  nmnm  vokiM  iioeals ;  tmpue 
«af«m  rsqftttrsti^t  Domiiians*  com  vMsrir,  qui.docebit 
uoo  jutiitimn  Dei.  Div.  Bieronjmua  iPro  eo^  inqoit , 
quod  no$  dimmuo :  MeUlo  in  oro  mieorioordim ,  LIX 
ermuiuioruniy  Vindomiate  frmeium  wUas  {Om.  x). 

^  Joannem  Cassiaoam  alioquilur,  cui  adhuc  javeni, 
el  inaacri  sladii  ei  decirinm  ilrociniift  ageoti,  atque 
od  revom  divlAarmn  eognitionem  anbelanti,  tteltttr- 
nilatem  et  ftilentinm,  «t  naaxioM  convenienft  ae  ne- 
eeasarlom,  atadioao  commendai.  Quis  vero  crederet 
CaasiaMim  id  de  seipso  proditanim  et  acriptis  oMn- 
daittram  fo&ise,  niai  ad  «diAcatiooem  inftinietioiiem- 
q«e  joBiofun  oionaebonim  jadleaasei  eipedlre  ? 
qaamadmodom  ij^v*  Aogufttinam  Eeclesim  doctovem 
eximium  delicto  iaventatis  snse  et  ignoraiitiaft  sissa 
ia  tiMa  Goafeaaionom^  ad  Dei  gloriaas  ftai  bumilia- 
rel  aKarnm  atilitatem »  enarrare  paiaoique 


rum  ab  omni  perieuto  tiberum  eervare  eupi$ ,  atque 
imtibue  U  /irmam  ae  robu$ium  oetendere ,  linguam , 
quam  maximo  poterie,  in  p»te$iatn^  Isas,  a  qua  et  ule- 
reo  sl  in§emu  ruinm  eontin§uuL  Hsoc  hidorus.  Cujus 
aalotari  monitioiie  Casftiaaow  haud  parum  proiecisse, 
oc  Itiiguam  deiacepa  in  eoa  poiestaie  tenuisse,  ma- 

KttOi^ue  orl  iiio  siilieni4u«  iudixisae,  vel  ex  boc  col- 
imus,  quod  aiies  etiam  notavinius».  quod  fere  in 
omnibu;!  bia  CoUaiiouibuft  ftolum  Germanum  socium 
eaiim  eom  iHia  Pairibaa  coiiocatum  commeiooraty 
eam  ipao  inierea  prmaens  ei  taciiurnus  eoa  audiret , 
aoruiiique  dicta  et  responaa  memoriaii  commendarett 
quae  postea  litteraram  monunieniift  cooaignavit. 

«  Loeua  peeuiiarift,  de  reiigioso  aiLentio,  monachis 
omnibos,  maxioe  junioribus  et  sacras  dticirinie  caiH 
didaiis,  exc.olendo  et  observando ,  d^nus  ceric  qul 
nonnoiiis  SS.  Pat«um  ftententiis  et  exemplis  eodem 
epeelaatibus  ampUftcetur  et  iilastretur;  cum  pr»ser- 
dap«<Hralida  proileri  non  puduiu  Porro  eaindein  «•  ^  iim  alias  occurreote  ^ua  mentioiie  ei  commeuda- 
leotn  lagamCaasiaaa  monaclio  (noairo^  ot  reorvCes*  ^  itooe,  eam  iraetationeui  in  hunc  lucuiu  retulerimus. 

'  -^-  Quodigiiurad  ftonientiaa  Pairam  atiinet,  curo  in 

boc  geMere  iiinttmeraft.afierri  poftsoot»  nulla  tamen 
bttie  ioco  aoeommedaiior  ot  «umuiatior  qjiam  do- 
mrinft  saneiias.  Fatris  nosiri  BeiMdicii*  quit  descri- 
pia  <t  prmseripia  monaftiic»  obedieatioi.norma,  nihil 
uriua  bobuit  quam  ut  disoipuioft  sooa,  id  eat »  crnno- 
bitas,  ad  taciturnitoilft  et  ftileoiii  atudium  et  amorem 
invitarei,  ito  exboriaaa  (Cap.  6  Re§uU$) :  Fadamue 
quod  oit  propheta  :  Dtatt,  eu$todian$  uiae  msa$^  ut  non 
doHnquam  tn  Unffua  mea.  Po$ui  ori  m^o  cu$todiom; 
obumivA.  ei  tmmitiatue  lom,  et  eilui  a  boni$  {P§aL 
xxxviii).  Bie  o$tendU  Propketa  ,  $i  a  bonii  eioquiio 
itnerdum  propter  iaeiturmtatm  debei  taeere  monaehue. 


mnoYt  uiposa  aoo  qaondam  epod  Clirvaoi 
fsmillari  eollegm  01  eondiseipalo,  jjfvavisftimus  ille 
idemqoe  ftaaotiftaimaa  bidoraft  Peluftiolea  serioeom- 
inendavli<Lt6..i,  ipieft.  309  odU.  BiUianm),  dum  ni- 
mlam  ejos  dieacitaiam.el  liogum  mtomperantiaa , 
in  ipao  prcaertim  vitm  monafttiom  tiracloio ,  notovit 
ei  coereuit  hia  od  ottm  scriptis  t  Te  eaduem  ei  cor- 
fupiiom  obnoaiam  mtm  fuqime  ntquo  ad  numaeHeum 
smdiam  enrou  oonfsNdtssv  aadio,  atquo  interim  iamen 
fmoBem  nc  petutanim  Unpuam  Imbero  ac  iomere 
loqui^  Huod  fiidm  uihil  aliud  eu  quam  ntnrum  ^r* 
mnm  oftf  ae  mUlm  ime€$$m  onetmore ,  ipei$que 
ponm  M  iiiprisf  am  aperim  retinquere»  Quod  ei  et 


M7  tOANNIS  CASSIANI  COLLATION&S  »68 

BuiDmain  ori  too  sileniioni.  Hic  68t  enim  primos  A  cesse  est  ot  aliis  qooqoe  et  mixime  superbi»  Titiis 

obligetor,  et  ita  in  actoali  aiqoe  etbica  congressione 


disclplinse  acioalis  ingressos  :  Omnis  qoippe  labor 
hominU  in  ore  ipsius  {Eeetes.  ti)  ,  et  ot  omninm  se- 
niorom  institota  atqoe  sententias  intento  corde  et 
qoasi  routo  ore  sascipias ;  ac  diligenter  in  pectore 
too  condens ,  ad  perficienda  ea  potios  qoam  ad  do- 
cenda  festlnes.  Ex  hoc  enim  cenodoxi»  perniciasa 
prsesomptio,  ex  illo  aolem  froctos  spiritalis  scientiae 
pollnlabunt.  Nihil  itaque  in  collatione  seniorom  pro- 
ferre  audeas,  nisl  quod  interrogare  te  aut  ignoratio 
nocitora ,  aot  ratio  necessari»  cognitionis  impoleril, 
nt  qoidam  yan»  gloriae  amore  distenti ,  pro  ostenta- 
tione  doctrinae ,  ea  quae  optime  norunt  interrogare 
se  simulant.  Impossibile  enim  est  eura  qui  proposito 
acquirendae  laudis  humanae,  stndio  lectionis  iiisistii, 


prostratus,  scientiam  spiritalem  quse  ex  ea  nascitur 
minime  conseqoetor.  Esto  ergo  per  omnia  dtus  ad 
audiendnm^  tardus  autem  ad  ioquendum  {Jae.  i),  ne 
cadat  in  te  illod  qnod  notatur  a  Salomone  :  '^  Si  vi- 
deris  virum  veloeem  in  verbis ,  scito  quia  spem  kabet 
insifnens  magis  quam  ille  {Prov.  xxix).  Nec  qnem- 
quam  verbis  docere  praesumas,  quod  opere  anie  non 
feceris.  Hunc  enim  nos  ordinem  tenere  debere,  etiani 
exemplis  suis  Dominos  noster  insiitoit,  de  qur)  ita 
dicitur  :  Qum  ccepit  Jesus  faeere  et  docere  {Actor.  i). 
Cave  ergo  ne  ante  actum  proslliens  ad  docendum,  in 
illorum  uumero  deputeris ,  de  quibus  In  ETaiig*>lio 
Dominus  ad  dlscipulos  suos  loquitur  :  Quof  dicunt 


donum  verae  scientiae  promereri.  Nam  qui  hac  pas-  B  ^^^*  servate  et  faeUe^  seeundum  opera  vero  eorum  no- 
sione  devictus  [Lips.  in  marg,  devinctos]  est ,  ne-     tite  faeere  :  dicunt  enim  et  non  faciunt.  AUigant  autem 

ALARDI  GAZiGI  COMMENTARIUS. 


quanto  magis  a  matis  verfns  propter  pctnam  peccati 
debet  cestare !  In  qoae  verba  commentans  Turrecre- 
maius,  decem  rationes  affert  ob  quas  siientii  et  laci- 
turnitaiis  gravitas  religiosis  praecipue  amanda  sit,  e 
quibus  qnaluor  dumtaxat  praRcipuas  et  huic  loco 
quem  Iractamus  maxime  consentaneas  annotasse 
suffecerit :  Primo^  Inquil,  quia  per  itlam  homo  evitat 
mutta  peccata^  quce  ex  loquacitate  oriri  solent.  Et  hanc 
eausam  indueit  S.  Paler  Benedictus,  cum  ait :  Quia 
seriptum  est :  In  multiioquio  non  effu^es  peccatum 
{Prov.  x).  Climaeus  in  libro  de  Scata  Sprituati,  gradu 
ii^  qui  est  de toquacitate:  Loquacitas^  inquit, esl  igno- 
rantias  certum  argumentum ,  detractionis  janua ,  scur- 
rilitatis  dux,  mendadi  opifex^  compunctionis  desotatio^ 
aeediw  auctor  stve  evocatrix^  somm  prcBcursar,  intentfe 
pxmaue  cogitationis  dissipatio^  eustodite  exterminatio , 
et  iaeo  bene  didtur  Ecctesiastid  x  :  Qui  muttis  utiiur 
verbiSf  ttedit  animam  suam.  Secunda  eausa^  auia  taci- 
tumitas  muttum  eonvenit  statui  et  eonditioni  disciputO'  p 
rum ;  cujtumodi  sunt  viri  religiod,  qui  in  sehola  virtu-  ^ 
tum  cmtinue  se  exercent.  Nam  ut  dicit  Sidomus  in 
epist.  21,  Pgthagoras  advenientibus  disdputis  prius 
tegitur  tacendi  patientiam  quam  toquendi  monstrasse 
doctrinam.  Et  ut  ait  Hieronymus  in  epist.  ad  Nepotia- 
num :  Bippocrates  adjuravU  disdpuios^  antequam  eos 
doceret^  et  in  verba  sua  jurare  compulit ,  et  iuramenti 
extordt  sitentium.  Et  hane  rationem  indudt  6.  P.  Be- 
nedictus  dicens :  Piam  toqui  et  docere  magistrum  con» 
decet,  tacere  et  audire  disdputo  convenit.  Tertia  ratio^ 
quia  hoc  exposcere  videtur  ipsum  retigiosi  noment  auod 
a  retigando  originem  traxit,  teste  beato  Augustino  (Lib. 
de  Vera  Reti^ione  cap.  55,  et  tib.  I  Retract.  c.  i5), 
III  ittud  in  prtmis  membrum  religare  studeas  quod  reti- 
gatione  mamme  opus  habet,  nempe  tinguam.  Unde  Sa- 
piens  mouet :  Verbis  tuis  facito  stateram,  et  frenos  oris 
tui  reetos.  Et  retigiosissimus  David  orat :  Pone ,  Do- 
mine,  eustotHam  ori  meo  {Psat.  cx),  etc.  Beaius  vero 
Jacobus  peremptoriam  fert  sententiam :  Si  quis  autem 
putat  se  retigioMum  esse  non  refrenans  tinguam  iiiam,  ]> 
sed  s^ucens  cor  iMnm,  hujus  vana  est  retigio  {Jac.  i). 
Hinc  Arsenio  ad  perfeetionem  el  religiosam  vijtam  ten- 
denti  vox  de  cato  facta  est  dicens :  Arseni^  fuge^  et  tace^ 
et  quiesce  {In  Vitis  Patrum),  Quarta^  quia  tadtumitas 
mamme  juvat^  et  disponit  ad  contemplationem  et  eot- 
loeutionem  eum  Deo.  CUmacus  ubi  supra  {Gradu  ii) : 
Studiosus  dtentii  appropiat  Deo ,  ipsique  Jugiter  in 
abscondito  cordie  assistensiltustratur  ab  eo.  fhren.  iii: 
Bonum  emt  prtestolari  cum  silentio  satutare  Dei.  Et  se- 
quitur :  S^ebit  sotitariuSt  et  tacebit ,  quia  tevabit  se 
supra  se,  id  est^  supra  conditionem  humanam,  Quibus 
verbis  ad  vttwm  depingi  videtttr  verus  retigiosos  vitce 
euttor,  verusque  monachusj  id  est^  sotttarius^  ut  notavit 


div.  Hieronymus  in  epist.  ad  Eustochium  {Epist.  22). 
Hactenus  sententiae  et  rationes  a  Turrecremato  pnn 
dii<;i£  de  silentio  monachorutn.  Jam  ut  ad  exempla 
Palrum  veniamus,  qui  bilentium  arctissime  in  reti- 
piosa  vita  eremitica  vel  coenobitica  coluerunt,  habes 
imprimis  in  Yilis  Painim  discipulum  S.  Antonii  Pau^ 
lum  Simpliceroy  qui  ob  lingiiae  lapsum,  quia  quaesie- 
rat  num  Chrisius  ante  prophetas  vixisset ,  triennii 
sileniium  ori  suo  indixit;  et  Agathonem  abbatem  , 
qui  lapillo  ori  imposito  lacere  didicit,  et  ad  annos 
tres  siluit.  Pambo  vet  Pandttu  abbas^  ut  est  in  Uisloria 
Tripartita  {Lib.  vni  c.  i),  cum  sine  litteris  esset,  aecu- 
dt  ad  quemdam  ut  doceretur  psatmum.  Et  cum  audie- 
set  primum  versum  psatmi  trigenmi  octavi :  Dim ,  cu- 
stoaiam  vias  meas ,  ut  non  Minquam  in  tingua  mea^ 
secundum  versum  non  passus  ett  audire ,  dicens  :  Si 
poiuero  ooere  hoc  implere,  hic  versus  tantummodo  miki 
sufficiet.  Mutto  ddnde  temporepost  reversus^  cum  inter^ 
rogaretur,  cur  tamdiu  ad  magistrum  redire  distulisset, 
nondum  se  ittud  quod  didicerat  perfedsu  dixit.  Ammo- 
nius,  teste  Palladio  {Lausiac.  48),  pater  ler  inille  mo- 
nachorum  Tabennensium,  lantum  cum  illis  exercoit 
silentium,  ut  viderentur  esse  in  soiitudine ,  uiioquo- 
que  occulte  peragente  suum  vitae  institotum.  Theonas 
quoaue  abbas,  teste  eodem  {Launac.  50),  vir  sanctus 
in  domuncula  inclusus  tempore  iriginta  annorum 
silentium  exercuit.  Jomnes  Silentiarius  ex  episcopo 
soliurius,  teste  Cyrillo  monacho  ejus  synchrono, 
totos  47  annos  usque  ad  annom  aetaiis  404  siloit. 
Severos  Sulpitius,  auctore  B.  Hierouymo  in  Cataiogo 
iiluslrium  virorum,  a  Pelagiani»  deceplus^  agnoscens 
toquadiatis  culpam^  silentium  ustflu  ad  mortem  tentUt^ 
ui  peccalum  quod  toquendo  contraxerat  tacendo  peni* 
tus  emendaret.  S.  Thomas  Aquinas  doctor  Angelicus 
in  adolescentia  siientium  tantopere  coluit,  nt  alias 
notavimus,  ut  apud  condiscipulos  bovis  muli  nomen 
obtinuerit.  Albertus  vero  Magnus  cum  in  disputatio- 
nibus  eximium  ejus  explorasset  ingenium,  deprehen- 
deretque  quorsum  tenderet  istud  silentinm  :  Bos^ 
inquit,  isle  tatem  atiquando  edet  mugitum  ,  ut  sonum 
ejtu  totus  orbis  exaudiat.  H%c  de  sifentio  cur^m  an- 
notala  sufliciant,  nam  ad  alia  explicanda  properamus. 
«^  Vulgala  versio :  Vidisti  hontinem  velocem  ad  to- 
quendumt  stuttitia  magis  speranda  est ,  quam  iitiug 
^orrectio  (Prov.  xxix).  Ubi  div.  Hieronymus  appositc 
ad  hunc  locum  :  Grave  quidem  vitium  stuttities ,  sed 
non  tevius  est  verbodtatis.Nam  seepe  contingit  %t  idiota 
atiauis  ,  et  ipsarum  quoifue  insdus  iilterarum  ,  ciftais 
verha  satutiftrm  correctionis  ttcdjnat  quam  is  qui  af* 
ftuentia  prceditus  sermonis ,  magis  ssta  qum  nodt ,  vet 
qufB  se  nosse  autumat^  jactanter  proferre  quam  dietst 
sapienlium  audire  contendit. 


969  C0LL4T10  XIV.  —  DE  SPHilTALI  SCIENTIA. 

onera  gravia  et  hnportabiiia,  et  imponunt  ea  tuper  Au-  A  CAPUT  X. 

merot  hominum ;  ip$i  autem  digito  suo  nolunt  ea  mo- 

vere  {Matth.  xiiii).  Si  enim  ille  *  qui  unum  mandatum 

minimum  $olveM  doeuerit  $ic  homine$j  minimu$  voca' 

biiur  in  regno  eaetorum  (Matlh.  v);  qui  mulia  et  ma- 

jora   negligens  docere  prxsumpserit ,  consequens 

prrifecio  est  ut  jam  non  minimus  in  regno  coelorum, 

sed  iii  gehennap  suppticio  maximus  habeatur.  lill  ideo 

cavendum  tibi  est  ue  illorum  ad  docendum  inciteris 

exemplis  ,  qui   peritiam    dispuiandi  ac    semionis 

afflueniiam  consecuti ,  quia  possunt  ea  quae  yolue- 

rint  ornate  copiosequedisserere,  scienliam  spiriialem 

possidere  creduntur  ab  bis  qui  vim  ejiis  et  qiialilatt'm 

discernere  non  noyerunt.  Aliud  naiiique  esl  facilita- 

tem  oris  ei  nitorem  babere  sermonis,  ei  aliud  venas 


970 


De  apprehendenda  verm  $cieniifB  disciplina. 

Feslinandum  igitur  tibi  est,  si  ad  yeram  Scriptu  • 
rarum  scieniiam  vis  pervenire,  ut  bumiliiatem  cordis 
Immobilein  primi(usconsequaris,  qii»  lenon  ad  illam 
qux  inflai,  sed  ad  earo  quae  illuminat  scientiam  cba- 
riiatis  consummailonc  perdiicat.  ^  Iinpossibile  nam« 
que  esl  immundam  ineniem  donum  scientiaB  spiriialis 
adipisci.  Et  idcirco  omni  caulione  devita  ne  libi  per 
studium  leciionis,  non  scientiae  lumen,  nec  illa  per- 
pelua  quae  por  illuminationero  doctrinae  promiilitur 
gloria,  sed  insirumenta  perditionis  de  arrogantiaa 
vanitate  nascantur.  Deinde  boc  libi  esi  oninimodis 


ac  medulbs  coelesiium  iiitrare  dictorum,  ac  prorunda  B  enitendum,  ut,  expulsa  omni  solliciludine  et  cogita- 


et  abscondiia  sacraroenta  purissiroo  cordis  oculo 
coniemiiLirl ,  quod  nullaienus  humana  docirina.  nec 
eruditio  saecularis ,  sed  sola  puriias  menlis  per  illu- 
minaiionem  sancti  Spiritus  obtinebit. 


tione  lerrena,  •  assiduum  te  ac  potius  jiigem  sacraa 
praibeas  lectioni,  donec  contlnua  meditatiO;  imbuat 
mentem  tuam  et  quasi  in  similitiidinem  sui  fiymet, 
^  arcam  quodammodo  ex  ea  faciens  Tesiamentii  ha- 


ALARDl  GAZiGl  COMMENTARIDS. 


•  Div.  Gregnrius  homil.  i2  in  Evangelia  :  Manda^ 
tumy  inquit,  $oivit  et  docet^  qui  non  vuit  opere  implere 
quod  docet.  Quomodo  ergo  in  eo  minimu$  rocabitur^ 
qui  ad  hoc  nutio  modo  intrare  permittitur  f  Quid  iia- 
que  per  hunc  rententiam^  ni$i  priBtem  Eccleeia  regnum 
ccelorum  dicitur?  In  qua  doctor  qui  mandatum  «o/oe- 
rit^  minimue  vocatur ;  quia  cuju$  vita  de^ptcitur^  r€$tat 
ut  eiu$  prasdicatio  contemnatur. 

I»  Sup«riori  cap.  d\i\i  :lmpo$$ibile  nam^animam 
quce  mnndam$  v^i  tenuiter  di$tetUionibu$  occupatur^ 
donum  $eientiaB  promereri,  vei  generatricem  ipirita- 


ut  et  manu$  operetur  dbum,  et  animu$  lectione  $afU' 
retur.  Et  ad  LaBiam  de  Insiiittliotie  flliae  {Epi$i.  7)  : 
Orationi  lectio,  tectioni  $uceedat  oratio.  In  Epistolam 
ad  Ephes.  v  :  Omni  eiudio  iegendce  nobi$  Scripturx 
SMRl,  et  in  tege  Domini  meditandum  dia  ac  nocte ;  ut 
probati  trapexitce  eciamne  qui$  nummu$  probu$  $U  , 
qui$  aduiter.  D.  item  Bt*nedictus  plunbus  in  locis 
gu»  Regulae  {Cap.  58,  42  et  45)  leciioiieni  sacram 
suis  c  viiobilid  conimendat,  jnbetqiie  cenis  horis  in 
ea  occupiiri,  praesertim  diebus  dominicis,  ei  in  ^)ua- 
dragpsima;  et  inter  insinimenta  bonorum  openim 


iium  $iin$uum  aut  tenacem  $aerafum  tectionum  fieri,  Et  p  poiiil  lectione$  $ancta$  iibenter  audire.  Ubi  vide  duo^ 
iienim  :  Impouibiie  e$t  eum  qui  propo$ito  acquirendcf  ^  decim  utilitaies  leciionis  sacra;  apiid  Turrecn*roa- 


taudi$  humance,  $tudio  teclioni$  in$i$tit^  donum  veree 
$cienti<ie  promereri.  Rursiiscap.  i4  :  Impouibiie  e$t 
immundam  animam ,  quantaiibet  deeudaverit  tectioni$ 
in$'ainia,  adipi$ci  $cientiam  epiritatem.  Et  cap«  16  : 
NuHtt$  in  quo  adhuc  carnaiium  pa$$ionum^  et  maxinie 
(ornieationii,  dominatur  offectu$t  ephritatem  poterit 
$cien$ian  po$$idere.  Qnomodo  autein,  et  quo  sensu 
ver.Tsiiit  huju^iiiodi  senienti»,  cum  videas  mulios 
malos,  immo  pessimos,  homines  magnaScilpturarum 
scieuiia  pollere,  alibi  est  uiciimque  explicaium,  et 
infra  plenius  explicatur  cap.  14.  Libftt  tamen  bic  ad- 
dere  qnae  de  boc  argumento  lam  diserte  quam  eru- 
dite  scribii  R.  P.  Pererius  lib.  xv  ftuorum  Goinmen- 
lariorum  in  Danielem  :  Po$$unt  quidem^  inquit,  etiam 
improbi  muita  de  rebu$  divini$  inteliigentia  coneequi  : 
nam  et  in  $ummi$  ftagitii$  $cspe  fidem  divinam  retinent^ 
qucf  vetut  qucedani  iux  e$t  humauce  meiiti  ad  intel' 
iigendae  aliquatenu$  re$  $acras ;  et  ecieutia    eacra 


tiim  fuse  explicaias  :  quas  Sroara~gdii8  abbas  pau- 
ciorihus  verbis  iia  coinplexus  esi  :  Lectioni$  $aeras 
ccgnilio  cultoribue  $ui$  $en$u$  aeumen  mini$trat.  intet" 
leetum  muitiplicat ,  torporem  excutit,  otium  amovet  ^ 
vitam  componit ,  moree  corrigit ,  $alubrem  gemitum 
facit ,  et  iacryma$  eompuncto  corde  producit ,  /o- 
^tt^itdi  tribuit  facundiam ,  cetema  iaborantibu$  prc 
mittit  prcemia ,  $piritale$  divitia$  auget ;  vaniioquium 
vanitate$que  eompe$city  et  de$iderium  Chri$ti  pa- 
triasque  c€ele$ti$  accendit.  Quas  $emper  orationi  $ocia 
$emperque  debet  e$$e  eonnexa.  Orationibue  enim 
mundamur ,  iectionibu$  autem  inetruimur.  Et  ideo 
aui  vutt  cum  Deo  $empn  e$$e ,  frequenter  orare  , 
frequenter  debet  iegere.  Nam  cum  oramu$^  ipsi  cum 
Deo  ioquimur ;  cum  vero  iegimue^  Deu$  nobiscum  io- 
quitur.  Omni$  ergo  profectu$  ex  iectione  ,  oraiione  et 
meditatione  procedit.  Quas  enim  ne$cimu$ ,  tectione  di- 
$eimu$;  qwe  autem  didicerimue,  meditationibue  con- 


rum  Utterarum  inter  gratia$  grati$  data$  nnmeralur :  D  »ervamu$ ;  et  nt  con$ervatn  a  nobi$  impieantur  ,  ora- 


idetHfue  $ceierati$  etiam  homin\bu$  donari  pote$t. 
Yerum  i$ti  divina$  quidem  re$  inteiiigunt ,  $ed 
non  ut  par  e$t.  Sluda  enim  «tt,  et  jejuna,  tpst«- 
que  infructno$a  ea  cognitio ,  quippe  prindpaii 
effectu  et  fructu  caret:  hic  autem  e$t  Dei  amorf 
et  obedientia,  vitiorum  curatio,  emendatio  vitte, 
recta  morum  inetitutio ,  $tudittm  juvandi  quam  piu- 
rimo$ ,  et  ad  eatutem  ceternam  adducendi  ;  ut  uno 
verbo  dicam^  intenta  et  fre^/uen^  in  omitium  vvrtutum 
cuitu  hone$taTMnque  rerum  traclatione  exercitatio, 
Hucusque  Pererius. 

^  lia  div.  Hieninyrous  ad  Nepotianum  {Epi$t.  2  et 
4)  :Divina$  St'riptura$$ispiu$  ieae^  iminonuniquamde 
mawbu$  tui$ deponantur.  Et  ad  Riistciim  roonachum : 
Piumquam  de  manu  tua  et  ocuii$  tui$  recedat  liber, 
Di$catur  p$ailerium  ad  verbum;  ama  ncienliam  Scri- 
fturarum,  et  cami$  viiia  non  amabi$ ;  $cribantur  itbri^ 

Patrul.  XLIX. 


Iton^  adtptjciinttr  {Bemard.  $frm.  50  ad  $ororem). 

<i  Sp«'Ciat  illa  verb:i  Aposioli  ad  Hebraeos  ix:  Ar- 
cam  Te$tamenti  circnmtectam  ex  omni  parte  auro,  in 
qua  urrta  aurea  habene  manna,  et  virga  Aaron,  quat 
fronduerat,  et  tabuice  Teetamenti.  Quomodo  dicat 
Apostolus  urnnm  aurearo  mauiia  contineniem  et  vir- 
gain  Aarou  fuisse  iii  arca  Testamenti  asservaias, 
cum  III  Reguro  viii  dicatur  non  fuisse  aliiid  in  arca 
nisi  duas  tabulas  bpideas,  qiias  posuil  Moyses,  non 
est  hiijus  loci  discuiere.  Sufficit  ex  st^nteniia  A|>o- 
sioii  baKC  iria  fuisse  aliqiiando  in  arca  Tesinmenli» 
qu:e  nioraliter  hic  et  tropologice»  ad  mentem  »ive 
animam  veri  religiosl,  sive  liomiuis  perfectl,  refe-: 
runiur,  quemadnioduro  et  Origeites  eamdem  aream 
relulit:  Arca  aurea,  inquiens  (Homil.  ti  stcp^  Nu- 
mero$),  in  qua  sunt  tabuite  Teetamenti,  ut  opinor,  non 
atiud  quam  men$  no$tra  e$$e  declaratur,  in  qua  iege^i 

31 


«7i 


JOANNIS  GASSIANI  COLLATIONES. 


972 


bentem  in  se  scilicet  duas  (abulas  lapideas,  id  est,  A  eis,  et  inter  illo$  ambulabo  {Levit.  xxvi;  II  Cor.  vi). 


dupli<f8  Instrumenli  pcrpetuam  Grmitatem ;  urnam 
quoque  auream ,  hoc  est ,  memoriam  puram  atque 
sinceram,  quae  recondilum  in  se  manna  perpetua 
tenacitate  conservet,  spiritalium  scilicet  sensuum  et 
angelict  iHius  panis  perennem  coelestemque  dulcedi- 
nem ;  nec  non  etiam  virgam  Aaron ,  id  est ,  summi 
verique  pontiHcis  nostri  Jesu  Chrisli  salutare  vexii- 
lum,  immortalis  memoriae  semper  viriditate  fronde- 
Bcens.  Haec  namque  esl  virga  qua^  posteaquam  de 
radice  Jesse  succisa  est,  vivacius  mortificata  revire- 
scit.  *  Haec  autem  omnia  duobus  cherubim ,  id  est , 
historiciie  et  spiritalis  scientise  plenitudinc  protcgun- 
tnr.  ^  Cherubim  enim  inlerpretatnr  scieniiae  multi- 
tudo,  quae  propiliatorium  Dei,  id  est,  placidilatem 


Quaraobrem  diligenter  memoriae  commeiidaQda  esi 
et « incessabiliter  recensenda  aacrarum  series  Scri^ 
pturarum.  ^  H:cc  etenim  mediiationis  jugttas  dapli* 
cem  nobis  confert  fructum.  Primum  quod  dum  in 
legendis  ac  parandis  leclionibus  occupatur  mentis 
intentio,  ®  necesse  est  ul  nullis  noxiarum  cogiialio- 
num  laqiieis  captivetur ;  deinde  quod  ea  quae  creber- 
rtma  repeiiiione  percursa ,  dum  niemorias  tradere 
laboramus,  inieliigere  id  temporis  obligata  mente 
non  quivimus,  poslca  ab  omnium  actuum  ac  visio* 
hum  illecebris ,  praecipueque  nocturaa  meditaiione 
taciii  revolventes,  clarius  intuemur,  iia  ut  occultissi- 
morum  sensuum,  quos  ne  teaui  qui^em  vigilaaies 
opinatione  percepimus ,  quiesceniibus  nobis  et  vel 


pectoris  tui  jugiter  proiegent,  etacunctisspiritalium  B  soporis  stupore  deinersis,  iotelligentia  reveletur. 


nequitiarum  incursibus  obumbrabunt.  Et  ita  mens 
tua  non  solum  in  arcam  divini  Testamenli ,  verum 
etiam  in  regnum  sacerdolale  provecta,  per  indisso- 
lubilem  puritatis  affectum ,  quodammodo  absorpta 
spiritalibus  disciplinis ,  illud  implebit  pontificale 
mandatum ,  quod  a  legislatore  ita  praecipilhr  :  Et  de 
utnctis  nm  egndietur^  ne  jfoUuat  sancluarium  Dei  {Le- 
vit,  XXI),  id  esi,  cor  suum,  in  quo  ji^iter  habitalu- 
rum  se  Domiuus  repromittilf  dicens  :  Inkabitabo  its 


CAPUT  XL 

De  multiplici  inlellcctu  divinarum  Scripturarum* 
Crescente  autem  per  hoc  siudium  innovatione 
mentis  nostrae,  etiam  Scripiurarum  facies  incipiet 
innovari,  et  sacratioris  intelligentiae  pulchritudo  qoo- 
dammodo  eum  proiciente  proficiet  '  Pro  capacitate 
enim  humanorum  sensuum,  earum  quoque  species 
coaptatur,  et  vel  terrena  carnalibus,  vel  divina  spi- 
ritalibus  apparebit,  its  ut  hi  quibus  antea  videbaiur 


ALAHDl  GAZiEI  COMMENTAaiUS. 


Dei  debemus  habere  deseriptam.  Hofc  aufem  mene 
Hurea  debet  esse,  id  est,  pura et  preiiosa,  in  qua  leiem 
Dei  setaper  habeamHs  descriptam,  iicut  didt  Aposto^ 
lus :  Scriptam  non  atrameni(\  sed  Spiritu  Dei  vivi^  non 
In  tabulis  lapideis,  sed  in  labuiis  cordis  carnalibus^ 
etc.  ( II  (sor,  iit ).  At  D.  Gregorins  hpec  de  pr.elitis^ 


elrectorihus  peculiariler  inierprelaiHr ,  in  quorum*^  supra  Coltat.  iO  cap.  4). 


vrnne  legis  vacare ;  sed  frequentissime  debere  'aai- 
mnm  ad  legis  praecepta  revocare,  lectioniet  orationi 
freqnenter  incumbere,  et  divin»'.  legis  snaeqite  pro- 
ressionis  memorem  semper  esse,  dum  aliquid  co^i- 
tandum,  dleendum,  fnciendum  occurrit;  praesertim 
ubi  perirHlnin  est  ne  jnstiiia  vel  religio  violelur  {Vide 


meniihus,  velut  in  arcn  Te^iamenii,  debet  esse  co- 
gnitio  diviuae  legis,  qu»  per  tabulas  designutur,  et 
manna  dulcedinis,  seu  mansneiudinis,  ei  virga  di- 
strictinnis  et  sevoritalis  :  Miscenda  est,  tnqnit  (Libr. 
XX  MoraL  cap,  6  et  EpistoL  tib.  i  e,  !24),  lenitas  cum 
severitate^  el  faciendum  quoddam  ex  utraque  tempera- 
mentum,  ut  neque  mutla  asperitate  e.tulcerentur  sub" 
jecH^  nequeniinia  benignitate  sotvantur,  lloc  uimirum 
illa  tabemacuU  arca  signi/icat^  in  qua  cum  tabntis 
virqasimut  et  manna  est;  quia  cum  Scriptura  sncrce 
scientia  in  boni  pastoris  pectore,  si  est  virria  distri- 
ctioniSy  sitet  man»a  dutccdinis,  Oe  aliis  ^igriilicnlio- 
nibus  an*.»  Teslamonii,  vuie  Ori}»enem  lib.  iii  in 
Episi.  ad  Romanos,  Amltrosinin  in  epist.  a<1  He- 
hra!0s  cap.  ii,  hidornni  super  Exoduni  cap.  xliii  et 
Bernardum  in  sermone  quodain  de  Beata  Maria 
toiu.  H. 
•  Alluditad  iltud  quod  snbjicit  Apo^tnlns  ibidem  : 


^  Utiliiatt^s  sacr%lectionis  et  meditationis  superlus 
exnosnimus  :  qnihus  adde  dnplices  hic  receDsitas. 
Qnas  iti(it>m  notavii  Isidorus  lib.  iii  de  Summo  Bono, 
cap.  8:  Gemiuum,  inquiens,  coufert  donum  lectio  san- 
ctnrum  Scripturarum^  sive  quod  intcilectum  mentis 
erudit.seu  quod  a  mundi  vanitaiibus  hominem  abstra- 
ctum  ad  amorem  Dei  perducit,  Idemque  Smaragdus 
ubi  supra. 

«  Div.  Ambrosiufi  in  qnodam  sermone  {Serm,  de 
jcjunio  Domini) :  Sacraruni  titierarum  leclio  ipsa  est 
esca,  qua  vit(im  a^teruam  tribuit^  et  iusidias  a  nobis  dia- 
bolico!  teutatiouis  exctudit,  Chiysoslomns  homil.  25 
in  Gt'nesim  :  Quod  ad  augendas  corporis  vires  sensi" 
bitis  cibus  facit,  id  anim(e  tectio  Bibtiorum  pnEstat, 
Spiriiuate  euimafintenium  est^  el  forteni  reddit  animam 
el  constantem^  non  permittttis  ut  a  cugitationibus  ab- 
surdis  capiatur  ;  sed  Ifvnn  et  ataiam  faciens^  in  coslum 
ipsum,  ut  dicitur,  transfert,  f>,  Aiii^ustino  hMC  ilidera 


Superque  eam  (nrram)  erant  cherubim  gloh(p  obum'  d  reinedinm  snggostnm  est,  ut  e  coei>o  luxuriosa:  viia 


brantia  propitiatorium, 

^  Gonsifniiunt  Paircs,  Dionysius  Arcopngiia  cce- 
lestis  bierarchia^  cap.  7:  Sanctos  quidem  maphim  i7, 
qui  Eebreem  tinguiv  periti  sunt,  incendentes,  sive  m- 
fiammantes;  cherubimvero  mnltitudinem  scientiT,  sive 
sapientice  efusionem  significare  aiunt  Div.  Ilierony- 
mus  episl.  <D3  :  FefMiti  Chembim  qnod  interpretatur 
scientim  mHltitudo,  eic.  Gre^oriiis  xxxiii  M<i>al.  cap. 
26.  Cherub  ptenitudo  scientio!  interpretatur.  Vide  euin- 
dem  bomil.  25  in  Evaiigelia. 

•  Id  est,  frequeniissime  le{renda,scrulanda,  medi- 
tanda :  eo  sc.  modo,  qno  illud  cxponilur:  Sine  inter- 
mitsfMe  «rale,  et  iilud  psal.  i  :  Et  in  iege  ejns  medi- 
Aahiturdie,  ac  nocte^  et  similia  :  non  enim  sigiiifica- 
idr  non  p4»sse  hominem  justum  aut  religiosum  vel 
«d  puBCt«n  temporis  a  lectione  et  meditatione  di- 


tr.nilcm  emei>?«Tei.  Nam  nt  ipse  refert  in  librisCon- 
fessionnm  {Lib.  viii  r.  12),  cum  se  sub  quadam  fict 
'cirbore  stravis^et,  cum  lacrymis  divinam  iiu:  lorans 
graiiam,  vocemqne  audisset  :  Toite^  lege  ;  tolle^  lege ; 
conciius  rediit  :id  lociim  ubi  codiccm  Aposioli  re- 
posueiat:  Arripui^  inqnirns,  aperui  et  tegi  in  sdentio 
capitutum  quo  primum  coniecti  sunt  ocuti  mei:  ^on  ih 
comessaiionibus  et  ebrietattbus  ^  non  in  eubilibus  et 
impudicitiis^  nonin  contentione  et  cpmntalione,  sed  in- 
duimini  Dominum  Jesum  Christum  {Rom,  xii) ;  el, 
Curain  carnis  ne  feceritis  in  concupiscentiis.  Sec  uLtia 
votui  tegere,  nec  opus  erat,  Statim  q,nippe  cut^  finA 
hujus  sententia^,  quaei  luce  securitatis  infusa  cordi 
meo,  omnes  dubitationis  tenebtoi  di/fugeruut, 

'  Physiciim  est  .'txioma :  Quidquid  est  in  recipiente, 
est  per  modum  recipientiSf  quod  hic  aptare  ticet» 


97S  COLL^TK)  XIV.  —  DE  SPlRlTALI  SCIENTIA.  97^ 

ermi&  quibusdaiii  nebulis  involuta,  nec  subtiliutem  A  conjecturaverts  {Coloss.  ii).  Qu»  de  supersiitionibus  f 

legi^  <iic(^  esse  non  dubium  est,  in  quas  si  quis  io- 


^us  deprebendere,  nec  fulgorero  valeaat  sitslinere. 
Sed  ut  hoc  ipsum  quod  asiruere  niiimur»  aliquo  cla- 
riua  pundaittf  exempla,  «iin»  legis  lesUoioniMs  pro« 
isline  tufteiat,  per  qood  etian»  omnia  praoept» 
coeleslia  secundtun  mensuram  st.itus  oosiri  ad  omn^ 
bominHaigeaujiprobe4»ufteitendL  Seriptum  est  ii^ 
lege :  Non  {ornicnbtfk  ^lSaod.  11).  Uoe  ab  bomiii» 
earnalium  adbae  ohscenitatum  passtonibus  obligato 
secondum  sunplicem  Uiterae  sonum  salubriter  custo» 
diiiir.  Abe»  MMD  ^m  jam  ab  hac  aotione  l^tuieiil» 
et  impnrtidiscessit  aHbctu»  •  necesse  est  idipsum 
spiriuliter  observari,  ul  sciiicet  noa  solum  a  c«re<» 
mooiia  idokmm »  aed  oiiMi  ab  onHi  siiperstilkMid 
fentilium  ef  aagurionim  omnfumque  signorum  et 


ciderit»  proculdubiomoecbatus  a  Cbristo,.  ab  Apostolo 
iMMi  meMiur  audir^ :  Xleifoiuii  mim  tm  mi  9iro  vir* 
piJMfn  eaamm  esMew^  CMoto  (II  Ceir.  ii>;  sed  iU«d 
ad  eum  quod  sequitur  voce  ejusdem  Apostoli  dirige- 
tur  :  Timeo  auum  9o^ned<ui  iorpcn^  ieduxit  Evm 
miuda  siui,  Ha  eanmmpan^  9muu$  umtrk  a  simpiki^ 
iaie  qnas  est  in  Christo  Jesu  (ibid.),  Quod  si  rmniun- 
ditiam  bi^us  quoque  f6rnieationi&  effugerit,  babebit 
qiiertaai  qum  banniei  dognatia  adulterie  perpetra- 
tor.  be  qna  idem  B.  Aposiohis :  E^o,  iaquit,  scio, 
quia  posl  discussionem  meam  inlrabunt  lupi  graves  tii 
vos,  KOii  parcmUe^grs^i^^t  es  vobia  ^iis  s«r^  «irt 
loquentes  perversa ,  ut  obduemH  discipuhs  posi  se 


dierum  ac  temporumobservaiionc  discedat,  vel  certe  g  (Actor.  ix).  Ilanc  ctiam  qui  potuerit  declinare„  ca- 


\e»t  no  aubiiiiore  peeealo  ia  Ibrnloatioaia  viUum 
eollabalur,  q«a  seiKeet  ia  eogilaiiowMi  peffaga- 
tione  consistit,  quia  omnis  cogitatio  non  solum  tar- 
pis,  sed  etiam  otiesa,  a  Deo  quantuJumcumque  dis-> 
eedeae,  a  perfeeto  vir»  iasmuiidiatiiM  loniicati^ 
d^puiatur. 

CAMTT  XH. 

9nierfo§ado^  quomado  posmS  ad  obHmnem 
safcularium  etmmkmm  parvemri, 

Germanus :  Ad  b;ee  ego  occulta  primum  compun- 
ciioBa  permatWf  ac  deisde  grawltor  iimenmeena, 
Hsec,  inqusm,  omnia  quas  copioslseiffle  digeesietl 
ma^ora  mibi  intuleruai  desperatonis  atignienta 
quaaa  haeteoua  iuaaittebam.  Quippa  eui  pr«ier 
Inquit,  obserratis  et  menses  et  tempora  et  annos  {Galat.  Q  IHas  generalet  anhn»  ^  captivftatea,  quibue  non  du- 
IV ).  Et  iteiuiii :  ye  teii^ris^  ne  fnsiaveris^  nxqua     bito  inarmQS  quosque  pulsari  extrinsecus,, « speclalc 

AL\RDI  GAZ^I  G0MMENTABIV8. 


ne  qoorumdam  f  eibeiruHi  aui  uuiulniin  eoajeeairia^ 
quae  sincepiutem  flder  nostne  polhniBi,  impticetur. 
Hac  enim  fornicatione  ciiam  JTeru^alem  dicilur  coa^ 
stuprata^  qua»  formeala  est  ia  emni  solia  sublimit  ei 
sub  omni  tigno  ftondoso  {Jerem.  ni).  El  quam  Demi- 
nos  iterum  increi^ans  per  propbeiam :  Stenl^  inquit^ 
et  saloent  U  augn/ss  cesli^  (^u  cotUemplabaniur  sidofek 
et  suppmtabimt  MMsea,  ut  ex  ei*  annunsiareut  vemu* 
ra  ri^i  {isaiee  xlvh).  De  qua  foruicatiane  et  atili  ar- 
guens  009  Domlnus»  ait :  Sj^ritus  (ornhcationis  decepU 
eas,  eS  formcaSi  esmt  m  itea  sn^  {Oea,  iv).  Quisquiu 
vero  a  gemtna  hac  fornicatione  discesserii »  babebit 
tertiam  quam  devitet,  qu9  in  lege  eiiudaismi  super- 
stiiaoBftfaua  eoutioetur.  De  quibus  Aposloloa:  IHee^ 


"  Nitial  bic  qu»tu<Hr  species  roruicaiiouis  S|)iriialis, 
rrima  est  iduioiatriai  secuiida, omtii»  su^irrsiijiogeQ* 
tiliiim,  in  auguriib  et  t4»*ervalionibu^  dierom  ei  lem- 
poiuui ;  tenia,  supersttii)  lud^iica  lu  c;ereuiOniis  k- 
gulilHis.  Uuaita,  bare»is.  Addil  et  quiutam  apeciem, 
geiieraltfm  ronuciiiiouem,  quae  ei>i  omue  pecc^iium 
quoquis  -d  Dtio  averiilur  el  ud  creaturaai  coavef-tiiur. 
De  qua  lornii  atione  div.  Augustimis  lib.  u  Confos- 
sionum  cap.  6  :  Fortiieatur,  iAqiiii»anima,  cum  aver^ 
tiiur  abi  te^  et  quaerit  extra  le,  qum  pura  ei  tiquida  nom 
ittvehit^  msi  cum  redit  ad  te.  Lt  libro  coutra  Adimaii*' 
lum  cap.  7 :  t^ii  uutem  animai  fornicaiio  aversio  a  fe^ 
cunditate  sapientiig^  ei  ad  cotueptum  temporaUum  iile» 
cttnrarum  corruptionumqu,^  conversio, 

<*  id  est,  inuatas  et  iiiKenitis  tum  animi  lum  cor^ 
poris  iiiiirmiuie^  el  miserias  omnibus  lioaiiiiibua 
coiiiRuiae^  quibus  quaii  vinculis  anima  in  corporOh 
velut  io  carcere  cai»tiva  con&tringitur,  deprimiturae 


perMcioaiuB  renseri ;  quaudoquidem  or Jiiooi  ei  me 
ditationi magAum  afifiral  iocommoduui,  ac  pruind 
salmis  imp<Hlimentuiu,  dum  uieas  hiaioriarum,  fubu<> 
larum,  cariniuuiu,  eic,  recordaiioiu^  io  oratiouo 
disirahiuir,  ei  a  saiicliof  iims  exercitiis  el  occupaiio- 
nibus,  hujus»i4i  plianusoiaiibus  avocaiur,  ui  hie 
abbas  Germanus  in  seipso  experlus  et  d<Jeiis  leKia- 
tur.  Cui  accedit  gravissiuia  au4:iontas  ei  exemplum 
memorabile  div.  liierouyini,  qui  se  eam  ob  causaio 
gravea  peenas  diviniius  luisse  commemorat,  quod 
Cieeronem  avidiua  ei  frequeaiiui  lectitaret,  rem  ita 
eoarraos in  epihtola  ad  tustocbium  (Epist,  20) :  Cum 
aHtaamtae  plurimos  domo^  piirentibus,  torore^  cogna^ 
tie^  el,  quod  his  dificilius  esL^  comuetudiue  lautioris. 
cibi,  propLer  ce^orum  me  re^a  casirauem^  et  Uiero- 
sot^nam  miiitaiurus  pergcrem,  biblioiheca,  quam  tuihi 
RjmtB  summo  studio  ac  labore  confeceram^  carera 
omnino  nan  poteram,  Itaqu/t  miser  ego  lecturus  Tu/- 


distiaeiur.  Quas  auimai  eaptiviiates  io  se  deplorana  d /inm  jejuiMiftam ;  posi  noctiuni  crsbra*  vigilias^  post 


Aposiolus,  InfetiXf  aii,  ego  homo^  quis  me  tiberabit  da 
eorpore  moriis  hujus  ( Ram,  vii)  ?  eakque  paucia  bia 
verbia  coraplexus  Uiv.  Bernurdus  {Serm,  5  ia  Dedi^ 
cat.) :  Quid  necesse  est  singulm  ejus  nUserias  aum^* 
rare,  quam  iit  onerosa  peccatis^  obfusa  tenebris^  irre^^ 
liia  iilecebris^  pruriem  coHCupiuentiis,  obnoMa  passio^ 
nibus,  in^ieta  iUusionibus^  prona  sempsr  ad  uia/am, 
in  niuum  omne  proclihis^  postrema  totiue  coufusionia 
et  ignoratttiee  impieta  ? 

c  iiorum  0C4ajii<'0e  verborum  qumri  posset  nuift 
expedtal  mouachis  siudere  aui  studuisse  iil>eralibus 
discipiinis,  griuiunatica»,  pueticas,  rbeu>ric«,  piiilo- 
sophia,  ei  simiiibua  ?  Appaiet  e&im  ex  hoc  loco  i4 
non  modo  inutile  mouacho,  verum  eiiam  noxium  et 


lacrymas^  quas  mthi  pratteriiorum  recordatio  peccato» 
rum  ex  imis  visceribue  eruebat^  Ptautus  sumebatur  ia. 
manus ;  si  quando  in  menulifsum  reversus^  Prophetas 
legerecespissem,  sernu>  horrehatincuUus ;  ei qma  lumeti 
cceeis  oeulis  uon.  videbam^  non  oculorum  culpam  esse 
putabav^  sed  soHs.  Oum  ita  me  anliquue  serpens  i7/tt- 
deret,  media  ferma  Quadragesima  medullis  infusa  fe- 
b.is  corpus  imtaui  exhaustmn^  et  sine  ulla  reqnie :  quod 
dictu  quo!fue  incredibile  sii,  sic  infelida  membra  dc" 
pusta  esi^  ut  ossibus  vix  luererenu  ItUertm  p^arantur 
exseqnies^  et  vitalis  aninus  caior^  toto  frigescente  jam 
corpore,  in  solo  taaium  tepente  pectuscutopalpUabat ; 
eum  iubito  raptus  iis  sn*ritu,  ad  tribunal  Judicis  prr- 
trahorf  ubi  tantum  tummu  et  tantum  erat  ex  circum'» 


^5  JOANNIS  GASSIAMI  GOLLATIOMES.  97« 

impedimendim  galolisacccdil,  pro  illa  quam  tenuiier  A  Instaniia  paedagogi,  vel  continuae  lectionis  macert- 
videor  attigisae  noliiia  litierarum,  in  qua  me  ita  vel      vii  iiUeniio,  ui  nunc  mens  mea  pociicis  velui  infecta 

ALARDl  GAZiEI  GOMMENTARIUS. 

tunt  faeultates ,  idoneus  teneatur  magiiter^  qui  eat  in 
primitivis  scientiii  instrnat  dili^enter  {Concil,  Colonm 
e.  ZOei  31).  Ubi  primilivas  scientias  vocat  gRimma« 


slantium  dantate  fulaoris,  ut  projeetus  m  lerram  sur- 
sum  aspicere  non  auhrem.  Interrogatus  de  conditione, 
Christianum  me  esse  respondi.  Et  ilie  qui  prmidebat : 
Mentiris,  ait,  Ciceronianus  «,  non  ChnstiaHus  :  Ubi 
enim  ihesaurus  tuus,  ibi  ei  cor  tuum  (Matth.  vi).  Iliico 
obmutui,  et  inter  verbera  (nam  cceai  me  jusserat),  con^ 
scientiee  magis  tgne  torquebar^illum  mecum  versiculum 
reputans:  In  inferno  autem  quis  confitrbuur  tibi  (Psat. 
VI)?  Ctamare  autem  oBpi,  ei  ejulans  dicere:  Miserere 
mei.  Domine,  miserere  mei :  ha^cvox  inter  flagella  reso- 
nabat.  Tandem  ad  prcesidentis  gr^nua  provoiuU ,  ^«t 
astabant  precabantur  vt  veniam  tribueret  adolescentiof^ 
et  errori  locum  ptBnienticB  conimodaret  exaclurus 
deinde  cruciatum,  si  gentilium  titterarum  libros  ati- 
quando  legissem.  Ego  qui  in  tanto  eonslrictns  articulo^ 
tellem  etiam  majora  promittere,  dejerare  capi,  et  no- 
men  ejus  obtestans  dicere  :  Domine ,  si  umquam  ha- 
buero  codices  soeculares,  si  tegero ,  te  negavi.  In  hasc 


ticim,  lo;{icam  ei  ptiilosophiam,  ut  exposuit  Benedi- 
cms  XII  p<)iairex  in  sua  conslitiiiiunft  Benedictina 
(Constit.  Bened.  XII,  ad  tit.  de  litterarum  Palmtra), 
cujus  verba  moxcitabimusfCap.  6). 

Secundo  raiione  snidii  tlieoUigici,  qiiod  monachis 
omiiibus  maxime  comnienJaiur,  cui  inferiores  scien<- 
tisD  subHcrviuni.  Unde  Benedictiis  pontitex  loco  ci- 
tato  :  Quia^  iiiquit,  per  exercitium  lectionis  aequiritur 
seieniice  margarita^  et  per  siudium  saeree  pagince  ad 
cognitionem  excellentUB  divina:  familiarius  ptrvnitwr^ 
ac  per  agnitionem  humani  juris  animus  rationabitior 
efidtnr^  et  ad  justitiam  certius  informatur;  nos  ric- 
pientes  ut  viri  ejusdem  ordinis  seu  retigionis  in  agro 
Dominico  taborantes,  in  priviitivis^  ae  deinde  in  divini 
et  humani  canonici,  videiicet  jurium,  scientiis  instruan- 


sacranusnti  verba  dimissm  revertor  ad  superos^  et  mi-  g  tur;  eonttituiioni  Ctemenlis  papee  ^  quinti^  et  prvdBcee^ 


rantibus  cunctis  oculos  aperio,  tanto  lacrymarum  imbre 
perfusos,  ut  etiam  incredulis  fidem  facerem  ex  dolore. 
Nec  vero  sopor  ille  fuerai.  aut  vana  aomnia,  quibus  smpe 
detudimur  :  testis  est  tribunal  illud  ante  quodjacui; 
testis  judicium  trisie,  quod  timui;  ita  mihi  numquam 
eontingat  in  talem  inciderequcestionem;  tivenies  fateor 
habuisse  me  scapuias,  ptagas  sensisse  posi  somnum,  et 
tanto  dehinc  studio  aivina  legisse ,  quauto  non  ante 
moriatia  tegeram.  Hactenus  div.  liieronymus.  Dabi- 
taiit  iiorro  nonnulli  aii  haec  vere  el  realiier,  an  ima- 
gtiiarie  Uiitum  ci  in  soiunis  coatigerint,  hoc  est,  an 
revera  vapularil,  vereque  ad  Chrisii  tribunal  rapius 
fueritS.  Hieroiivmus.  Qua  de  re  egregiam  liabet  dis- 
puiationem  R.  P.  Nicol.  Serarius  socieiatis  Jesu  in- 
signistheologus,  prodiiciisin  utramquo  partem  uiuliis 
arguineiitis  (In  prolegom.  Biblic  cap.  !i8).  Cerie  qiii 
Hierouymi  verba  atit^ndit,  dubiure  vix  poiCHt  hi»io< 
riMn  ab  eo  verissimara  descriDi.  Scd  utut  sit,  boc 


soris  nostri^  de  monachis  in  scientits  instrnendis^  infra 
monosteria  quibus  degunt  editce,  inhagrentes :  iltam  vo- 
lumus  et  pracipimus  firmiter  observari;  et  nihitominus 
adjidendo  staiuimus,  et  ordinamus,  ut  in  quibuitibei 
ecclesiis  cathedralibus,  monasteriis,  prioraiibiu,  et  aliis 
eonventualibus  et  sotemnibus  locis^quibus  ad  hoc  sup- 
petunt  faeuttates  ordinisseu  religionis  hujusmodi,  dein- 
ceps  habeatur  magister  (  Vide  cap.  Quia  nonnuUis ,  de 
magistris ) ,  qw  monachos  eorum  doc^at  in  hujusmods 
scientiis  primiiivis,  videlicet  grammatica,  togica  et  pky 
losophia,  etc.  Eodem  specut  decretum  concilii  Tri  - 
dentini  (Sess.  5,  cap.  4,  de  reformat),  quo  siaiuitur 
ut  in  omnibus  monasteriis  lectio  tbeologica  habeatur. 
Pt»rro  iicet  ad  ibeologix  qualKCum«|ue  studium  et 
a!i(|iiam  Scripturaruni  leciionem  et  iniilligeniiani, 
profaiiasscienlias,  rhetoricam,  philosophlam,  aliasque 
id  genus  discipliuas  praftiiosse  ac  praedidicisse  mi- 
nime  necessesii,ad  perfeciiorem  Unien  ac  utiliorem 


certe  fatendum  est,  div.  Hi«^ronymuin  si  nou  vera,      nece^sariasi  es»e,  vel  cerie,  ut  mininium ,  perutites, 
rapulalioiie  ei  flageliatione,  C  nemo  negaverit.  Qnod  SS.  Patres  et  Ecclesiae  docio- 


saliem  imaginaria  ilU  va 

soi  officii  fuisse  divinitns  adinonitum,  et  a  Ciceronis 
aliorumque  gentilium  nimio  studio  et  lectione  coer- 
citum.  Qtiibus  tauien  non  obsiantibos,  dico  perqnam 
Qtile  et  honestum  esse  roonachos  el  religiosos  omnes 
liberatibus  disciplinis  inslltui ,  :iut  bis  a  juveiitute 
instructos  et  excuitos  esse ,  idqiie  multiplici  ratione 
e  sacris  canonibus  et  antiquiutis  exc-mplis  petita. 
Primum  ratione  sacerdoiii,  cum  monachi  omnes  hoc 
tempore,  noti,  ut  olim,  inter  laicos  censeantur,  sed 
ad  clericatum  et  ordines  ssicros,  ei  deui(|ue  ad  sacer- 
dotiuin,  opponuuo  lempore,  cessaiite  legitimo  impe- 
dimeiito,  promoverijubeanuir.  Si<:  enim  Clement.  V, 
in  concilio  Vienneiisi,  ad  ampiiationem  cuttus  divini 
statuit  ut  monachi  quHibet  ad  monitioneni  siii  abbalis 
se  faciant  ad  omnes  ordines  sacros  ( excusatione  ces- 
sante  tegitima )  promoveri  (  Clement.  Ne  in  agro^  de 
statu  moiuich.).  Quod  si  liiteraturam  aliquain  et  scien- 
liam  sattem  liiiguae  Latinae,  etiam  in  mtnoril>us  or 


res  Scripiuraruin  pentissimi,  et  siimini  ibeoiogi,  non 
suo  laiitum  exemplo»  sed  scriptis  etiam  et  aoctoriu- 
tibus  docuerunt.  Div.  Hieronymns  magno  oratori 
Homano  qua;renti  cur  iu  o;»u.>culis  suis  saecula- 
rium  lilterarom  exempla  pnneret,  et  candorem  Ec- 
clesiae  etimicorum  sordibus  potliieret,  ui  ipse  aiebal^ 
respondens,  qua  ratiooe  et  quorum  exemplo  id  fa- 
ciat,  el  facieitdom  approbet,  late  ex|ioiiit,  han:  inter 
alia  scribens  ( Epist.  84 ) :  Qeita  enim  neicit ,  et  m 
Moyse,  et  in  Prophetarum  votuminibus  qucedam  as- 
sumpta  de  gentitium  tibris ;  et  Salomonem  phiiosophis 
Tyri  et  nonnuita  proposuisse,  et  aiiqua  respondisse  ? 
Unde  in  exordio  Proverbiorum  ( Prov.  i )  commonel  ut 
inteltigainus  sermones  prudentiof,  versutiasque  verbo^ 
rum,  p^rabolas,  et  obscurum  sermonem,  dicta  sapien^ 
tum,  et  mnigmaia,  qurn  proprie  diatecticorum  et  phito^ 
sophorum  sunt.  Sed  et  Pautus  apostolus  Epimenidis 
poeice  abusus  versiculo  est,  scribens  ad  Titum  :  K/nrric 


dinibus  rpquiril  EtcKsia  (Concii.  Trident.  8<.25,  cap,  d  mI  ^«v<rT«i,  Mex«  BnpiK,  ycLtrxspsc  kpyoi,  id  est,  Crc' 


ii^  de  Reformat.),  iuiino  ab  eoru.n  su!»ceptione  arcei 
omnin»  iiliiteratos  (Apiid  Gratian.  dist.  36,  cap.  Itlit- 
teratos);  qiianio  niagis  in  iuajoribus,  prapseriiin  in 
sucerdoiio ,  ne  in  iliam  sedienliaai  tmpiii^aiiir  qtia 
Dominus  per  prophetam  dicit :  Qda  tu  uientiam  re- 
puliiti,  repetlam  U  et  ego,  ne  sacerdotio  fungaris  mihi 
(Ose.  iv).  Et  si  momichis  Pachomianis,  id  teinporis 
certe  laicis,  ieginius  iii)uiictum,ttl omm'nonu//ii.5  esset 
in  monasterio  qui  non  edisceret  litieras  ei  de  Scriptu- 
ris  atiquid  teneret  (  ut  habet  articulus  80  Uegiila:  S. 
Pachomii ),  «luaoto  magis  id  ^aociri  et  servuri  dobet 
indomiriliis  cceiiobiisquemonacborum,  u  ique  cleri- 
COium!  Hinc  pontirex  ibidein  subdit  :  Ut  ipsis  mo- 
nachis  proficiendi  in  scientia  via  opportuna  non  desit, 
i^  singulis  ipsorum  monasteriiSf  quibus  ad  hoc  liippe- 


tensessemper  mendaces,  malcB  beMce,  ventres  pigri  {Tit. 
II ).  Cujus  heroici  hemisiichium  postea  Catlitnachus 
usurpaoit.  In  atia  quoijue  epistola ,  Menandri  ponit 
senarium ,  ^tipcnjfftv  iiBTi  ;^piBO-r«  ojxiXiai  xaxai,  t^  e«f, 
Corrumpunt  mores  bonos  cottoquia  mala  ( i  Cor.  xv  ), 
et  apud  Athenienses  in  Martis  curia  disputaus,  Aratum 
leste.n  vocat :  Ipsius  enim  et  genus  sumus  (Actor.  xvii), 
quod  Grcece  dicitur  :  rov  yap  xai  ycvoc  eo-ftev,  et  est 
ctaitsuta  versua  heroid.  kt  ne  parum  hoc  esxet,  ductor 
Christiani  exercitus,  et  orator  invictus.  pro  Christo  cau- 
sam  agens^  etiam  iitscriptionem  foriuitam  torquet  in 
argumentum  fidei.  Didicerat  enim  a  vero  David  extor* 
quere  de  manibus  hostium  gladium  et  Goltee  superbis^ 
simi  caput  vroprio  mucrtmc  truncare  (  i  Heg,  xvii  ). 
Legerat  in  ueuteronomio  Dondtd  voco  j^eHCftum^  mu^ 


977 


COLLATIO  XIV.  -  DE  SlMRITALl  SGIENTIA. 


m 


carminibuft,  lllas  fabularum  nugas  historiasqoe  bello-  A  rudlmentis,  oraiionis  eliam  tempore  meditetur,  psal- 
rum  quibos  a  parvulo  primis  studioruro  imbuta  est     lentique,  vel  pro  peccatorum  indulgeniia  supplicanti 

ALARDI  GkZ^l  GOMMENTAIIIUS. 


lieri$  eeptivm  radimdum  eapui^  iupercHia^  amnes  pitos^ 
4t  um§ue$  c9rpori$  amputando$^  et  $ic  eam  hubendam 
in  eonjugio  (Deul.  xii).  Quid  ergo  mrum  $i  ei  ego 
eapientiam  $acularem  propter  etoquii  venustalem  et 
membrorum  pulehritndinem  de  ancilia  atque  cnptiva 
leraeiitidem  facere  cupio  t  £lst  quidquid  in  ea  mor- 
tuum  Cit  idololatrias,  vo/upto/fs,  errm$,  libidinum, 
vel  preecido^  vei  rado^  et  mixlos  puriseimo  corpori  ver^ 
uttcuioe  ex  ea  genero  Domino  Sabaoth?  Iia  div.  Hie- 
ronymus.  S.  Augusiinus  lib.  ii  de  Doctrina  Gtiri- 
siiaBa  (  Cap.  16  et  $eqq. ),  non  modo  philosopbiam 
theologo  uiilem  me  docei,  sed  et  rhetoricamy  poe- 
ti&uii,  dialeciicam,  politicain,  ariihmeticam,  histo- 
riam,  et  gennratim  quidquid  a  gentilibus  rationi  con- 
groenier,  aciite  ingenioseqne  inveniuin,  memoriseque 
proditum  est.  Aiignstiiiuin  imitatns  Gassiodorus  libro 
Instii.  divin.  lectionuin  :  Quidquid^  'Ai,  in  Scripturi$ 
tftmnft  de  talibits  rebu$  (flri<l»ns  ac  disciplinis  lib<^ra- 


/iim  in  Seripturis  divinis,  $ed  etiam  in  $eecuiaribu$  iit' 
teris  peritissimi  hubebantur.  E  quibus  clari$simu$  ilie 
$enatvr  Ca$$iodoruSy  vir  undecumquedociissimu$,  M»ia- 
toriif  digniiate  deposita^  pro  Dei  amore  monaehus  ro^ 
nobialis  efficitur,  Succedente  vero  tempore  stimintcm 
monachis  erat  studium  Scriptnrarum ,  et  in  omnibui 
di$ciplini$  bonarum  artium  umor  diicendi  continuue. 
Nam  qui  docti  ad  conversionem  venerant ,  minoribue 
fratribu$  prceee^ta  diseendi  utiliter  ministrabant ;  nee 
minoreeias  propciendi  desiderium  impedire  potuit,  quee 
magistrorum  imperio  regebatur,  Ui  vero  paueos  e  plu- 
ribus  in  exemptum  demus^  Bonifacium  et  Rabanum 
archiepiseopos  Moguntinos,  Bedam  quoque  presbyterum 
intueamur;  quorum  primns  Bonifacins  adhuc  puer 
4fuinque  annorum,  in  Angiia^  monasterio  traditur^  ubi 
in  tantum  profecit  jugi  studio  Scripturarum,  ut  doctor 
et  apo$tolu$  Germanorum  habeatur,  Exstant  ejus  ad 
diversoseiegantesepistolce,  Exstant  ei  variasyntagmata. 


libus)  tAOMliiHi  fnerit^  prtecedenti  notitia  meiius  pro'  ]g  quibus  ingenii  ejus  vena  redundans  fiuenta  $acree  dO' 


batur  iuteliigi ;  conntat  enim  qua$i  in  ori^ine  per  Spi- 
ritum  sapieniice  rerum  istarum  indicia  fuis$e  seminata^ 
quae  postea  doctores  seecularium  iiiierarum  ad  suas 
regulae  prudenti$$ime  transtuierunt,  Et  cap.  25,  co« 
smographiain  commendnt;  cap.  tt6  et  27,  grainma- 
tic^m,  rhetoricam.  dialeciicain,  geometriam,  arith- 
melicain,  astronomiram,  aliamnoe  omnem  liberalem 
disciplinam  :  Est  enim,  iiiquit,  rerum  istarum  procul- 
dubio,  sicut  et  pntribus  nostris  vi$um  est^  utilis  et  non 
refugienda  cognitio,  quando  eani  in  litteris  sacris, 
tamquam  in  origine  qeneralis  perfecteeque  sopientice 
ubique  reperis  esse  difusam.  Rursus  cap.  28  :  Multi 
patree  noetri  taiibu$  litteri$  eruditi,  et  in  iege  Domini 
permanentes  ad  veram  sapieniiam  pervenerunt ;  sicut 
beatus  Auguitinus,  tib.  de  Doet.  Cnrisiiana^  meminit 
dicens :  Son  aspicimus  quanto  auro  et  argenio,  et  veste 
suffarcinatus  exierit  de  Mgypto  Cyprianus  et  doctor 
suavis^imus,  et  martyr  beattssimus?  quanto  Laclan-' 
tiu$?quanto  Victorinu$^  Optatu$ ,  Hiiarius?  Et  ut  de  ^ 
tivis  taceam^  quanto  innumerabitee  Gretci?  Hxc  ilie.  ^ 
Quibiis  adde  dlv.  Anibrosinm,  HieTOnynium,  ipsuiii- 
que  Augiistinuni,  alrosi|ue  Patres,  qiios  in  onini  ge- 
nere  sscnlarium  siientiarum  ei^celluisiie  constat. 
Quid,  quod  ollin  pleraque  monasteria ,  praRsenim 
Benedictinorum  fui8»e  videaniur  studtosoruni  gym- 
nasia,  et  hCholae  sacrarum  liiteranim  ,  alii«ruiiiqne 
disclplinariim,  non  qnod  ab  initto  in  hunc  potlssi- 
muin  6ii*)m  erecta  atque  insiituta  ruerint  monasie- 
ria,  ul  iii  iis  litteraruni  studia  publice  exerceientur, 
ni  haeretici  niigantur;  sed  qoi:i  cuni  pietatis  ac 
relig  oiiis  siiidio  conjunct;»  in  plerisqite  nioiiasieriis 
bene  insiilntis  iiiaxime  florneritii  {Vide  Hieron.  Ptatii 
tib.  II  deBono  Retig,  cap.  52  et  53),  ei  inultis  tem- 
poribus,  cum  :ilibi  pene  ab  omiibus  destiiulap  con- 
temptui  h»bereninr,  sedein  sibi  »c  domiciliuin  apud 
pionachos  retmiierint ,  atqiie  inde  innltos  piaeclaris- 
sinios  viros,  pontifii  es,  dociores,  antistiies,  sancliia- 
tis  et  doctrinse  laude  iiisignesi,  Ecclesiv  caiholicae 


ctrifUB  effudit.  Rabanu$  etiam,  qui  etiam  Bonifacio  in  ar' 
chiepiscopatu  $extu$  in  ordine  succestat ,  in  monasterie 
Fuldensi  puer  ad  conversionem  venit ;  qui  qnantum  in 
Scripturarum  scientia  profeeerit ,  infinita  pene  testan» 
tur  votumina  quee  eomposuit,  Et  non  solum  in  expo^i" 
tione  sacrarum  litterarum,  sed  etiam  in  omnibus  hu- 
manitatis  artibus  periti$simus  fuit,  Quantum  in  poesi 
raluerit,  atque  carminibu$^  mirabiie  opu$  de  $ancta 
cruce  indical:  quantum  in  historiis  veterum  exercitatus 
fuerit^  insigne  volumen  ejus  de  UniverhO  pranotaium 
dectarat,  Rhetoricee  artis  notitia  in  seriptis  et  epiktolis 
ejus  copiose  retucere  dtgnoscitur.  Beda  monachus  et 
presbyter  venerabHi$,  toto  notu$  in  orbe,  cum  es$et  att" 
norum  $eptem ,  a  parentibus  coenobio  traditur ,  cujus 
opera  in  universa  Ecclesia  iaudibus  atloltuntur.  Hi 
$anctissimi  vfrt,  atque  in  Scripturis  peritissimi  docto- 
res,  quidquid  de  scientia  Scripiurarum  norunt,  in  mona- 
steriis  sub  Reguta  ordinis  didicerunt,  Plon  mitfebantur 
causa  discendi  ad  extemas  naliones,  cum  in  coenobiis 
semper  haberent  bvnarum  artivm  prasceplores,  Taceo 
de  casteris  pluribus  eruditi  simis  viris,  qui  ad  monasii* 
eam  in  pueritia  venientes,  tam  doctriva  quam  sanciitate 
aloriosi  effulserunt.  Magna  in  eis  ftrvebat  devoiio ;  arsit 
m  eoruni  mentibus  regularis  disciptna  xetus  commen- 
dandus,  qui  eos  numtfuam  sinebat  esse  otio^os.  Sotvo 
enim  offi'  io  t  ivino,  cui  omnes  devote  insi*tebant ,  de 
relitjuo,  monrtchi  studio  vacabant  ScHpturarum,  quibus 
non  $otum  iUuininabi.ntur  intetlectu ,  sed  etiam  coni' 
pungebantur  affectu,  In  exercifo  monachorum  saucio 
semper  viget  amor,  qni  eos  de  tectione  ad  orationis  rt- 
gHaniiam  vorat  studosos,  t^am  qui  se  in  sacri$  Scri' 
pturis  amplius  ext  rcitassent,  vacantibus  horis ,  studio 
et  expositionibus  enruwdem  iniendebant.  tibros  confi^ 
cienies,  et  varios  tractatns .  qutbus  s:udia  fratrum  kuO" 
rum  ad  Denm  qnotidie  provocabant.  Ca^teri  autem  fra^ 
tres,  juxta  quod  Requta  Vttat,  otio  hon  vacabant,  sed 
post  orationes  cpert  mnnuttm  directe  insistebant  Libros 
$cribebant ,  ijiii  ad  hoc  erant  idonei ,  et  a  dodoribue 


snbsidio  et  ornanietno  produxeriiH,eivelnt  lncernas  D  edita  ex  schtdis  ad  mvndum  redigebant.  Atii  scrivios 


ardentes  snper  candt;labrnni  ereseniit,  Ut  tucerent 
$mnibu$  qui  in  domo  Dei  sura  {Matth.  v  et  Lue.  xvi). 
Cujiis  rei  testis  locnpleiisMmus  Joannes  Trnhemius 
lib.  I  de  Viris  I  lust.  orUinis  div.  Beiiedicii,  cujus 
cgregia  narratiuiie,  licet  s.Uis  prolix» ,  ad  niajorem 
hujus  rel  fidetn  »c  perspiciiitatem  visiim  operx  pre- 
tium  buiic  locum  illustrare:  A  principio,  iiiquit  {Cnp, 
6;  vide  eumdem  in  Chron.  Hirsavg.  anno  952),  ordt- 
nis  nostri,  usque  ad  tempora  Henrici  imperaiorisquarti, 
nitt/li  viri  dociis$ithi  in  eo  floruerunt,  sicut  in  secundo 
iibro  hujus  optucuti ,  ex  parte,  auantum  poterimtte, 
explicabtinur.  Nam  adhuc  sancto  benedicto  vioente,  et 
ordine  per  dioer$a  terrarum  spatia  diffuso,  pterique  no^ 
bila  eruditi$$iniique  juvenee  mona$ticis  institutis  se- 
cundtim  Regulam  efu$  coila  submiserunt,  qni  non  so- 


codices  artiftciose  conglutinabant ;  nuttins  manus  huic 
sancto  deerat  officio;  gaudtbant  se  omnes  paniiipes 
haberi  studiorum,  quas  in  expositiombus  Scriptururum 
gerebantur.  Jnniores  etiam  fralres  disciptinis  instiiue- 
bantur  iichota$tici$,  provt  unicutqne  eoium  cortvenie- 
bat :  ulH  in  grammatica,  alii  in  orihographiu^  in  rhr^ 
torica  nonnutti  vet  diatectica;  qtiidam  in  musica, 
arithmetica,  et  arte  computisiica ;  alii  in  phitosopliia  ; 
atque  alii  in  his  jam  fundati  ad  Scripturas  intioduce' 
bantur  theuretieas;  nullus  in  rosnobiis  tocus  dubntur 
otio,sed  sw$  studiis  atque  iabortbus  »tR^ti/t  insistebant. 
Vnde  etiam  mtilti  sanctissimi  doctissttniaue  in  owm 
scientia  Seripturarum  vtri  cum  magna  laude  noininis 
$ui  et  ordini$  evaserunt.  Hcec  Trithemius  de  doctoribus 
nostri  ordinis  et  mirabili  studio  monachorum  antiquitus, 


«M  »kNS\B  €AS$iANI  COLUTIOKES  »0 

•iit  ImiNiAeBi  poemaiiHD  memoria  su^gerauir,  a«t  A  igituir  baec  in  le  scieAtia  a piriialfa  per^na  solMltate 


i|iiaii  beUantiiim  lierouin  aoto  oculoa  inago  mie- 
tur,  laliumque  me  plianiasmatum  iraaginaiio  aeBper 
eludeii8«  iia  meniem  meam  ad  sopemos  iiituitas 
aapHraro  iiob  patilair,  ot  q«oiidiaiiii  fletltaaiion  poa- 
§it«ipe(li. 

CAPirr  xni. 

ReipoHiie^  quo  paclo  memoriam  eenmi    poMiiMM 
^olere. 

Nesteros  :  De  bac  Ipsa  re  unde  libl  piirgaiioma 
maxiroa  oaiiciuir  desperatio^ «  ciuim  aatia  aifuo  efll- 
-caz  reinediimi  poterit  ot>orirf,  si  eamdem  dHigentiam 
atque  instanrinm  qtiam  te  in  illis  saccularlbus  studiis 
habuisse  dizisli,  ad  spiritalium  Scrtpturarum  volco- 
ris  lectioitero  meditationemqne  transferre.  Meoesae 


r^borelur.  aoc  ea  iam  temporarie  peWruarii«  sioat 
iili  qni  ean  ooo  suo  studio,  sed  aliena  rclaiioDe  con- 
tiagunt,  et  vekitaereo,  «i  ila  diieiim,  •doro  percl- 
pinnt,  iod  iit  seiiiibus  tok  invfacerau  quodammodo 
et  perspecia  atquepalpaia  condainr,  llliid  omni  obser- 
Tantia  cualodire  te  couveoit,  ut  etiamsi  oa  qua!  o^ 
tine  noati,  forio  audieris  to  oollatione  proferri, 
^non  ex  h9C  qnod  tibi  jam  nota  slnt,  aspomanter  fsi- 
stidioseque  suscipias,  sed  ea  cordi  tuo  illa  aviditate 
eomineiidei,  qua  dobeut  deaideribilia  Mluiia  Terba, 
vel  aoribiis  nostrls  Indesinenter  fnfondl,  vel  de  no- 
stro  ore  jugiter  proferri.  Quamvis  enim  adblbeatur 
ianctariiffl  rerum  crebra  narr»tie,  niiniqvara  tanaea 
anim»,  siilin  ver»  ocientis  anilliienii,  iatietas  ge- 
cst  eniin  mentem  tuam  tamdiuilHs  carmimbns  occu-  B  Derabithorrorem,  sed  ea  quotidie  velnt  nova  ac  do- 


pari,  qu»nidiu  hlbi  aliqua  qua;  intr;i  semetipsim  re- 
eoJai,6imiii  siodioot  aasiiloiiate  eonqiitrat,  ae  pre 
ilHs  Inrructtfosis  aiquft  terrcnls,  ^pfriiuaf ia  alqne  di- 
viiia  parturiat.  Quae  cum  profuiide  alteque  conope- 
Titt  aique  in  illii  Aierit  CAuiriia,  vol  eipeili  priorci 
iensim  potmnt,  vel  peniins  abolerl,  Tacare  enim 
cunctis  cogitationibus  bumana  mens  oou  poteat ,  et 
ideo  quanidiu  spiritualibui  iiiidiii  non  Aierit  occa- 
pata,neceiieesteaffl{nis  quae  pridero  dididt  impll- 
cari.  Quamdiu  enini  non  habueiit  quo  recurrai,  el 
indefeiioi  eiorceat  motui,  necease  esl  ut  ad  illa  qni* 
bas  ab  iorantla  Imbtna  t^i,  coHdbatur,  eaque  semper 
revolvat  quas  longo  nsu  ac  niediiatione  concepit,  Ut 

ALARD1  GAZ.€] 
iitpra^fert  tiiulusejus  capitis.HisdemumacGedit  ler- 
tia  ratio  adiuinistratiouum  sive  spihtuaiium ,  sive 
temtioralium,  quaa  monachi  tum  iu  moiiasteriia,  tum 
extra  monasteria  exercere  debent;  nec  umen  pos- 
sunt  convenienter^  religiose,  pru  ienierque ,  ut  par 
e^t,  nisi  roulta  et  varia  rerum  cognitiune,  usu  et 
exercitatioiie  praediti  atqiie  insiructi,ut  per  se  notiim 
cst.  Quis  eniro  alios  regere,  docerc,  coiicionari,  con- 
fessiones  excipere,  aliaque mu«era  tcclesiasiica  rile 
admlriistrare  possit,  si  litteriirum  expers  aut  non 
mediocriter  saltem  in  eis  versatus  fuerit?  Quis  vero 
temporaiem  Qsconomiam,  ut  par  e«t,  exercere,  ino- 
nasterii  negotia  procurare,  bona  itideiu  cnmmunia 
recle  adniinistrare  (qu»d  ex  iJecreto  CtmciHi  Tri«len- 
tiui  {Se$i.  25,  c.  2,  de  Reguiaribut)  ad  solos  ofticia- 
les  peninet),  iiisi  aritlimeticae,  politicae,  cacoiioinicae, 
aliaruniqiie  hujiismodidiscipliuarum  utcumque  gna- 
rus  et  peritUH?  Quamobrem  opiime  consuhint  pnclati 
iuis  mouacliis  et  ccenobitis,  ac  de  suis  itidem  mnn^- 
steriis  optime  merentur,  duiu  illos  hujiismodi  scieii- 
tiis  liberalibus  a  juveniute  inibui  :itque  ab  optiniis  et 
icieiitissimis  prasccptoribus  more  veicrum  iiiformari 
ciiraiit,  quibus  pro  suo  quisque  captu  ad  munia  sive 
spiritiialia  sive  temporalia  suo  tempore  exercenda 
ldo>ieiis  efliciatur,  et  vel  lectione.  vel  alia  fuiictioiie 
el  exerciiat.ooe  occupatus,  otiuin,  quo  nibil  in  reli- 
gioiie  peruiciosius,  sedulo  devitet,  ei  ad  majora  pie- 
taiis  et  doctrioae  incremenU  quotidio  magis  ac  magia 
provehatur. 

Ad  id  vero  quod  superius  ex  senteniia  Germani 
ahlmis  objiciebaiur,  facile  responderi  potest  hujus- 
modi  incouimodum  sive  impedimentum,  quod  sub- 
iiKle  oraiitibus  aut  mediuniibus  ex  poeiarum  vel 
liistonarum  leetione  proveuii ,  duro  mens  earum  re» 
rum  recordatione  distrabitur,  roultis  aliis  commodii 
t;i!!.^  .*•  abundeeompeiisarijoec  tantamvlm 
ftabere.  ut  oratioma  yoi  moditaUooii  fructwn,  nlsi 


iiderata  suscipieos,  ^uanto  frequentius  hauaerii,  tatt- 
lo  avidius  vH  aodiot,  vel  loqueiur,  ei  oonfirmaiio- 
nem  p^ttins  perceptx  scientise  ex  eoniro  repetiiifioe 
quaro  ullum  ex  Ircquonti  capiet  coliatione  fasiidiura. 
Evidcns  namque  Oit  topida!  ac  s«perb»  meniii  indi- 
cium,  8l  verboriim  salniariQm  medicinam,  quamvis 
iludio  nimiae  assiduitatis  iiigeslam,  fastiilio»e  negti- 
genierqve  suacipiat. « Anima  eDim  qwe  in  iaHetaie  eet^ 
favii  iUudit;  anima  atttem  egenti  etiom  amara  dttfrio 
videntur  (Prov.  xxvii).  Si  itaque  baec  diligenier  ex- 
cepia, et  in  reeeaio  «entii  coodiia  atqoe  indicla,  fiao- 
rint  tacitnrnitate  iignaia,  poatea  «t  vina  qmdafli 
suave  olentia  et  laetlficantia  cor  bominis,  cum  sen- 

COMMENTARIUS. 

G  voleiaibus  et  ooniontienliboi ,  nobis  auferre  vel 
imriedire  queat;  deiode  monacboi  boc  leinpore  non 
soli  contcnipiationi  vacare  deberc,  ut  illi  folitarii 
monachi  ct  auacboretai  antiquilus  solebant,  sed  mul- 
lis  operibiis  ct  ex<Tciiiis  viiae  activne,  pro  cujusquo 
ordinis  elreligtonis  instituto,  quil)us  illa  icieniiarum 
adjumenia  m^ixiroe  conduraut.  Quod  si  meiiorum 
magisjuo  necssariariim  ac utilium  rerum siudtiim  el 
cogitationem  obturlieutisiiuioiodi  profana,couanduro 
s:ine  ut  e  ineiiioria  deieauiur  ot  eradantur,ui  sapieo- 
lisbime  monot  abbas  Nt^steros*  Sin  vero  siiis  iocis  el 
teinporibus  coerceantur .  et  opportune  ad  divlnum 
gloriamassuroantur,eorum  certe  non  est  procuranda 
oblivio,  ut  ex  Uictis  palet. 

Ad  exemplum  D.  Ilieronymi  respondct  Serarius, 
non  Ciceronis  et  Plauti,  qiios  ibi  nominatim  recen- 
set,  nou  aliorum  geiitilium  lectioncm  iii  llieronymo 
castig.ibilein  et,  aut  vere,  aut  imaginarie,  per  quas- 
d;im  rerum  spccies  et  phantasmaia  ,  castigaiaro,  el 
|v  reprcbensam  fuisse ;  sed  ipsum  lectionis  modum. 
*-  Prirooquia  hosce  auclore^  avidiiis,  frequentius,  dili- 
gentiwsque  quam  sacras  litier.^s  lcgeret,  cum  praeser- 
tim  s.TCulum  j:im  deseruisset,  solitudiiiein  petiissel, 
Deoqiia  deberet  vacare  omiMum  inaxinie ;  secundo  » 
quod  prae  his  profanis  auctoribus  sacris  litteras  fa- 
stidiret,  ut  stylum  Scripturic  velut  iiicultum  et  insi- 
pidum  horreret ;  ut  ipsemet  profiteiur. 

«  Gontruria  enim  contrariis  curantur^  et  claviis 
clavum  expellit. 

b  Noient  liaffc  qui  conclones  aut  exhortationes  sae* 
pius  aiiditas  aut  sibi  uoias  aspernnntur  aut  fastl- 
diuut ;  quibus  illud  congruit,  quod  iu  Aclis  Aposto- 
lorum  legitur :  AlA^nt^ns^i  ad  nihil  aliud  vocabant^ 
njii  aut  dicere^  aut  audire  aliquid  novi  (Actor.  xxvii). 

«  De  bac  scntentia  vide  itotaia  superius  (  Collatt 
m,  (op.  5),  et  0.  Gregorium  Ub,  yu  Noral.  cap.  7, 


981  COLLATiO  XIV.  -  IHS  SPiRlTALI  8G1BNTIA.  m 

sttftcanltleet  paUenti»  fuerint  vetastaiedecoeia»  cum  A  quoris  infHiMlit.  Ffteilim  tnim  ^mvie  ^  edonitieii^ 


magna  sni  fragraniia  de  vase  tui  |)eciorisprofcrentur, 
et  tamquam  perenuis  fons  de  experientiae  venis  et 
irriguis  virtuium  meatibue  redundabunt,  fluentaque 
continua  velut  de  quadam  abySiBo  tni  cordis  effuu- 
dt^ni.  £veniet  namque  iu  te  illiid  quod  io  Proverbiis 
ad  illum  dicitur  qui  basc  opere  Goni»unimavit :  ^  Bibe 
aquas  de  tuis  vasist  el  de  puteorumiuorum  fanUiuper- 
effiuani  tibi  aqua  di  tuo  fonUy  xn  tuas  auiem  piatsas 
pertranseant  aqum  tuw{Prov,  v).  Ac  secuudum  Isaiam 
propheizm^  eris  ifuoii  horius  irriguus ^  et  skut  fsns 
aquarunif  cujus  non  deficienl  aqwe^  ei  mdificabunimr 
in  te  deserla  a  saculist  fundamenta  generaiioms  et  ge- 
nerationU  tuscitabis^  et  tt^caberis  eedi/icaior  septum, 
avertens  semilas  iniquHatum  (Isaim  lviii}*   llla  etiam 


muro  myrum  seme!  horrendis  Imbula  fetoribiM  teaia 
cootaminat,  quam  ut  aliquid  ez  eo  suavitatis  autgra- 
ii«  ipsa  coiicipiat ;  quia  multo  citius  mnnda  corrum-' 
puntur,  quem  corrupta  roundantur.  Ita  igitur  et  vas 
pectoris  nosiri  niai  prius  fuerit  ab  omni  fetidissima 
vitiorum  coniagione  purgatnm,  non  merebitur  suscl- 
pere  illnd  beijedicLionia  ungneniom  de  qno  diciiur 
per  Prophelam  :  Sicut  unguentum  In  capile  quod  dlt- 
scendit  in  barbam,  barbam  Aaron^  quod  descmtdit  in 
oram  veitinsenii  ejus  (PsaL  cxxxii);  nec  illam  scleu- 
tiaui  spiritalem  et  eloquia  Scripturarnm,  quae  dul^ 
ciora  siiat  super  mei  et  famm  (PsaL  ivin),  itnpoUuta 
servahit.  QwBenim  pariicipatiojusiiiimcum  imquitatef 
Aut  qum  so^etas  iuci  cum  ienebris  ?  Qua  autem  con* 


[M  beatitudo  proveniett  quam  idem  propheta  pro-  B  ventio  Oiristi  ad  Beliai  (  \i  Cor.  vi)  ? 


mitlit:  Et  non  faciel  Dominus  avoiare  a  ie  uitra  docto- 

rem  tuum^  et  erunt  ocuii   tui  videntes  prmceptorem 

itivm,  ei  aures  tum  audiwnt  verbnm  postiergummonen' 

iis,  Hmc  via^  ambuiate  in  ea^  neque  ad  dextrmn  neque 

ad  sinisiram  (isaim  x\x).  Atque  ita  fiet  ut  uon  solum 

omiiis  dircclio  ac  mediiaiio  cordis  tui,  verum  etiam 

cunctx  evagaiiones  atquediscursus  cogitatiduum  tua- 

rum,  aiiit  libi  divinae  legia  aancta  et  inceasabilis  ro- 

minatio. 

CAPUT  XIV» 

Quod  immunda  anima  neque  tradere  neqUe  perdpere 
possit  scientiam  spiritalem. 


CAPLT  XV. 

Objectw  deto  quod  mniti  immundi  icientiam  ftabeantf 
et  sancii  non  iiabeani. 

Gertnanus  :  Denniiio  ista  nequaqu;im  videtur  no- 
bis  veritate  fulciri,  aut  probabili  ratione  subnixa. 
Cum  enim  omnes  qu!  flJem  Christi  nut  iiequaquam 
susclpiunt,  aut  Impia  dogmatum  pravitate  corrum« 
punt,  immundi  cordis  e.^se  manifostum  sit,  quomodo 
mnltl  Judacorum  atque  haereticorum,  vel  etiam  ca- 
thoHcomm  qui  diversls  vitils  involvuntur,  perfectam 
Scripturarnm  scientlnm  consecuil,  de  splritalis  do- 
ctrins  magnitudlne  glorlantur ;  et  econtra  sancto- 
Impossibile  eat  autem  h«c,  sicnt  prftfati  aumua,     ^„,  ^|,^„^  |„„«„era  muttltudo,  quorum  cor  ab 
inexpertum  quemquam  vel  agnoscere  vel  docere.  ^^n,  p,ecaiorum  contaglone  purgaium  est,simplicis 
Nam  qui  ne  ad  percipiendum  quidem  capax  en,^  «^^1  puriiate  contcnla  [Lips.  in  marg.  contecla]. 


quomodo  erit  idoneus  ad  tradendum  ?  De  quibus 
tamen  etiamsi  aliquid  docere  praesumpBerit,  ineffi- 
cax  proculdubio  et  inutilis  usque  ad  aurea  lantum- 
modo  audieniium  ^ua  sermo  perveniet,  cor  auiem 
eorum  penetrare  non  poterit,  iueriia  operum  el  iii- 
fructuosiutesua!  proditusvanitaiis;  quianon  de  th»- 
sauro  bonab  promitur  conscientiae,  sed  de  inani  ja- 
ctantl»  praesumpiione.  Iniposbibile  hainque  esi  im- 
mundam  animam  quanlalibet  desudaverit  lectionia 
instaniia,  adipisci  acientiam  apiritaiem.  Nemo  enim 
in  vas  fetidom  atque  eorruptum  unguentum  aliquod 
nobileautmel  opt!mun1,  aut  pretiosi  quidquain  ii- 


profundioris  aclentise  Ignorat  arcana  t  Unemadmo- 
dum  ergo  stabit  Ista  sentenliu  quae  scientiam  spirl- 
talem  soli  cordis  tribuit  puritati  ? 

CAPUT  XVI. 

Responsio  quod  maii  seiemiam  tefmn  habere  tien  pos^ 
suni. 

Nesleros :  Haud  recte  viriutem  deflnitionis  explo- 
rat,  qui  noii  omnia  diligenter  proiabe  sententiflB  ver- 
ba  perpendlt.  Pr:cdlximus  namque  hujusmedi  homl- 
nes  dispuiandl  tantum  haberc  peritiam,  et  elocutio- 
nis  ornatum,  caeterum  Scripiurarum  veMa  et  arcana 


ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


•  Ita  etiam  legit  O.Hicronymus  in  cap.  xxxii  Eze-  D 
rhicfi<s,  et  trans!::iio)se  LXX.  Vulgala  anlem  lecliu  : 
Bibe  ayuafn  de  cisferna  tna,  et  flnenla  pntei  tui :  deri" 
rentur  fontes  tui  foras,  ei  in  piafcis  aquas  tuas  divide 
(Prov.  v).  Quae  vcibi  enarrans  D.  Gregoiius  in  Pa- 
sioraii  (Par,  ni,  i5)  :  Aauam,  inquit,  pra^dicalor  de 
sua  cisttrna  biHt^  cum  aa  cor  suum  rediens  prius  au' 
dit  ipse  quod  dicit,  Bibit  idem  sui  fluenta  putei,  si  sui 
irrigatione  verbi  infUnditnr.  Ubi  bene subjunaiiur :  Z)c- 
riventur  fontes  tui  foras  et  in  piateis  aquas  aivide.  Rc' 
etum  quippe  tst  nt  tpse  prius  bibnt^  et  tunc  pra^dicando 
aliis  influat :  fontes  quippe  foras  derivare^  est  exterius 
atiis  tint  pr^dicationis  infiindere ;  in  piateis  autem 
aquas  dividere^  est  in  niagna  auditorum  ampliiudine 
iuxta  umueeujnsque  qualitatem  divina  eloquia  dispen" 
sare^  etc.Vlde  eiiam  3.  Ambrosium  lib.  de  Paradiso 
cap.  5. 

^  Myhim,  aii  Claconius,  aive  it^pw ,  Grafecis  un- 


giienlum  est ;  unguenta  autem  olim  odoratissima  ae 
preliosissima  fieri  solere  etiaindiv.Joannesin  Gvan- 
geVui  teslalur,  cum  narrat  Mariam  accepisse  libram 
unguenii  nardi  pislici  pretiosi,  et  unxisse  pedes  Je- 
su,  domuinque  impleiam  fuisse  ex  odore  unguentl. 
Utilur  hac  voce  tamquam  Latiua,  Hilarius  in  Psal- 
muin  cxxxii  :  Aaron,  inquit  (Cflo.  xu),  muro  eonfu^ 
sionis  ungitur.  El  p:iulo  po^t  :  Ui  igitur  hoc  myrum 
omnes  felentes  odores  exstinguii.  El  S.  Ilieronjrmus, 
vel  Rulinus  poiius,  in  translatione  commeniariorum 
Origenis  in  Episiolam  ad  Roinanos  cap.  v  hacc  ha- 
hct  :  Vei  iiervm  cum  peccatricem  mulierem  nonproin* 
bebai  contingere  pedes  suos  ,  vei  iacrymis  rigare,  vel 
capHiis  tergere^  vel  myro  perungere.  \n  excubis  Cas* 
sianis  legebatur  :  odoratissimam  murrhamf  aut  viiio- 
sius  odorfl(t«.simum  myrrhum.  Ha&cCiaconius,quem  iH 
hac  correciione  secuti  sumus. 


085 


lOANNlS  CASSIAiNI  COLLATIONES. 


m 


ipiritalium  seiiflaum  intnire  non  posse.  •  Etenim  A  'A«^  depoiitum  euUodu  dmtant  profanat  toeum  n^ 


▼era  scientia  non  nisi  t  verifl  Dei  cultoribus  posside- 
tur,  quara  is  utiquenon  liabet  populus»  cui  diciiur : 
Audi^  popule  stuUCf  qui  non  habes  cor,  qui  habetis 
oculoi  el  non  videtis^  et  aurei  el  nou  auditis  {Jerem.  ▼). 
Et  iterutn  :  Quia  tu  scientiam  repulisti^  et  ego  repel^ 
tam  le^  ne  mihi  tacerdotio  fungarii  (  Ose.  iv ).  Cum 
enim  in  Christo  ornnes  thesauri  sapientias  et  scientuB 
ubsconditi  Cbse  dicanlur  (Coloss,  iii),  quoroodo  is  qui 
Ghristum  iiiTcnire  coiitempsit ,  aut  inveotum  sacri- 
lego  ore  blasphemavit ,  aut  cerie  caiholicam  fidem 
imniundis  operibus  polluit,  veram  scientiam  asse- 
cutus  esse  credendus  est?  Spiritus  enim  Dei  discipli- 
nmeffugiet  ficium^  nec  habitabit  in  eorpore  subditopec- 
eatis  (Sapient,  i).  Non  ergo  aiias  ad  scienliam  spiri- 


vitates,  et  opposltionei  fatsi  nominis.teientim  {\  Tim. 
vi),  quod  iii  Graeco  dicitur  :  hrptn6fU90s  xac  jSfCq- 

viuc.  De  istis  ergo  qui  imaginem  quamdam  scientis 
videntur  acquirere,  vel  de  his  qui  cum  sacronim 
voluminum  lectioni  ac  niemoriae  Scripturarum  dili- 
genier  insisiant, carnalia  tamen  vitianon  relinquuni, 
in  Proverbiia  eleganter  exprimitur  :  ^  Sieut  inaurit 
aurea  in  naribus  suis^  Ua  muUeri  mate  moratm  speeies 
(Prov,  xi).  Quid  enim  prodest  quempiam  ornamen' 
lum  eloquiorum  ccalestium  et  iliam  pretiosissimam 
Scripturarum  speciem  consequi ,  si  eam  ,  lotulenlls 
operibus  vel  sensibus  inhaerendo ,  quaai  imwundia- 
simam  terram  aubigendo  confringat,  aut  coenosis  li- 


talem  nisi  hoc  ordine  pervenitur,  quem  unus  pro-  B  bidinum  suarum  polluat  volutabris  ?  Fiet  enlm  ut  id 


pbetarum  eleganter  expressit,  dicens  :  Seminate  vo- 
bis  adjusliiiam^  metite  spem  vto,  ittuminate  vobis  tu-* 
men  scientioB  {  Ose.  x ).  Primum  ergo  seminandum 
nobis  esi  ad  justitiam  ,  hoc  est,  ut  aciualein  perfe- 
ciionem  operibus  justitiae  propagemus  ;  deinde  me- 
tenda  est  nobisspes  viiae,  id  est,  virtutum  spiriiua- 
lium  fructus,  expufsione  vitiorum  carnalium  congre- 
gandl,  et  iia  illuininare  nobis  lumen  scientiae  pote- 
rimus.  Quem  ordinem  etiam  Psalmographus  teneri 
debere  decernit,  dicens  :  Beatiimmaculati  in  via,  qui 
ambulant  in  tege  Domini,  beati  qui  scrutantur  testimo- 
ftta  ejus  (Psal,  cx viii).  Non  enim  prius  dixit :  Beati qui 
scrutantur  testimonia  ejus^  et  post  intulit :  Beati  im^ 
macuiati  in  via  ;  sed  prius,  inquit,  beati  immaculati  in 


quod  recte  otentibus  decori  esse  consuevit,  non  ao- 
lum  istos  ornare  non  possit,  Terum  eliam  roajoris 
coeni  colluvione  sordescat.  Ex  ore  enim  peeeatore  non 
est  pulckra  taudatio  (Eceli.  xv)  :  Gui  dicitur  per  Pro- 
phetam,  Quare  tu  enarras  justitias  meas,  et  astumis 
testamentum  meum  per  os  tuum  {Psat^  xux)  ?  De  liu- 
jusmndi  animabus,  qo»  nequaqiiam  subiliter  timo- 
rem  Domini  possidentes  (de  quo  dicitor,  •  Ttmor 
Domini  diseiplina  et  sapientia  est)  Scrlpturaruro  ac- 
quirere  sensum  de  jugi  earum  meditaiione  conantur, 
satis  proprie  in  Proverbiis  memoratur  :  t  Ut  quid 
f uerinl  [Lips.  in  marg.  ad  quid  sunt]  divitiw  insipientit 
Possidere  enim  sapientiam  exeors  non  poterit  (Prov. 
XV,  sec.  LXX).  In  tantum  vero  ab  illa  ernditione  sae- 


via  :^  per  hoe  evidenter  ostendens,  neminem  recie  C  culari  quae  carnalium  vitiorum  sorde  poUuiiur ,  vera 


posse  ad  perscrutanda  Dei  testimonia  pervenire,  nisi 
prius  per  actualem  conversationem  in  via  Christi 
immaculatus  incedat.  ili  ergo,  quo$  dixisti»  non 
istam  quam  immundi  habere  non  possunt,  sed  rHg 
^  tpsv^uvufMv,  boc  est,  faisi  noininis  scientiam  pos- 
sident,  de  qua  beatus  Aposiolus  :  0,  inquit,  Timo- 


haec  et  spiritalis  scientia  submovetur »  ut  s  eam  in 
nonnullis  elinguibits  ac  pene  illiiteratis  sciamus  non- 
numquam  mirabiliter  viguisse.  Quod  in  apostolis 
multisque  etiam  sanctis  viris  evidentissime  compro- 
batur ,  qui  non  inani  philosophorum  delectabanlur 
luxuria,  sed  veris  spiritalis  sclentiae  fructibus  cur- 


ALARDi  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


*  Veram  hic  scientiaro  Dei  vocat,  quam  supra  spi- 
ritualem,  id  est,  cutn  vera  pietaie  et  gratia  Spiritus 
aancti  conjiinrtam;  quae  ccrte  outn  iminundiiia  car- 
nis,  vel  spurciiiis  aliisqne  similibus  vitiis  consisiere 
nequit,  et  non  nisi  a  veris  Dei  cultoribus  pnssideiur. 
Huc  speciat  doctrina  S.  Thoinae  (i-2,  q.  10,  art.  3), 
qua  dtmum  scientiae  (quod  hic  Auctor  vorat  scien- 
tiain  spiritalein  )  confert  cum  dono  intellectus,  cum 
sit  utrumque  doniini  Spiritus  sancti  apud  Isaiam  : 
Sicut  dictum  est,  inquit,  de  dono  intetiectus,  quod 
non  quicumque  inletligit,  habet  donum  intetlecius;  sed 
qui  inteltigit,  quasi  ex  habitu  gratim  :  ita  etiam  de  do- 
no  scienticp  intelUgendnm,  quod  illi  soli  donum  scientim 
habeant,  qui  ex  infusione  gratice  rectum  judidum  ha- 
bent  cirea  credenda  et  aqenda,  ita  quod  in  nuUo  devient 
a  rectitudin^  justitite.  Et  hasc  est  scientia  sanctorum, 
de  qua  dicitur  Sap,  x  :  Justum  deduxit  Dominus  per 
vias  rectasy  et*dedit  illi  scieutiam  sanctorum. 

^  Yev$6mifioc  a  ^'cv^qc.  id  est,  faUus  ant  mendax ; 
etovofia.  i|uod  est  nomen. 

«  Id  esi,  vocnm  inanitates,  seu  vanitates,  utChRy- 
sostomns,  et  GEcnmenius  legunt.  At  noster  inter- 
pres  legii  «atvo^vioFc,  id  e^t,  vocum  novitates,  qiio- 
vodo  etiain  legii  dtv.  Anibrosius.  Porro  Ciaconius 
el  alii  oosireina  tanlum  verba  refernnt,  hrSiou^ 
tfic  4^cv)«vvfMu  7vi&»Mftic.  Dionysius  more  suo  Grapca 


omitlit. 

d  Ita  ex  Graeca  translatione  :  Vulgaia  auiem  :  Cir- 
cutus  aureus  in  naribus  s«»,  mu/i>r  putchra  et  fatua. 
ilujus  8enienti:e  tres  sensus  affert  div.  Hieronymus; 
sccundiis  huic  loco  maxime  propriiis  et  accomiiioda' 
lus  est  liic  :  Qui  ornamentum  divinorum  etoquiorum 
meditando  consequitur,  sed  mate  vivendo  insequitur, 
circutum  aureum  habei  in  naribus;  sed  more  suis  ter- 
ram  subigere  non  desistit^  quia  quod  odore  justitite 
percepit,  immunda  actione  sordidavit.  Ideoque  tatis 
auima  pulchra  et  [atua  esse  censetur,  quia  carnatibus 
-^  dedita  iltecebris  pulchra  est  per  scientiam,  sed  per 
^  actionem  (atua. 

•  Yuigala  editio  :  Timor  Domini  disdptina  sapien- 
ti<B. 

^  Vulgata,  Quid  prodest  stutto  habere  divitias^  cum 
sapientiam  emere  non  possit? 

8  De  talibiis  vide  aiiiiot:itionem  saila  amplam  .nd 
lib.  v  Instituiionum  cap.  34*et  CasManiim  ibid.  cap 
55  :  Fidimtt5,  inqiiit,  abhatem  Theodorum  summt 
sanctitate  et  perfecta  scientia  prarditum  non  solum  in 
actuati  vita,  sed  etiam  notitia  Scripturarum ;  quam  ei 
non  lam  stndium  lectionis  vet  litteratura  mundi  contn- 
terat  quam  sola  puritas  cordis^  siquidem  vix  ipsius 
guoque  Grcecm  iingum  perpauea  verba  aut  intelligere 
possety  aut  proloqui. 


%a  COLLAHO  XIV.  --  DE  SPIRITALI  SCnCNTIA.  986 

vabftDtar.  De  qaibos  et  in  Actibos  Aposioloram  scri- A  ruerit  audienliam  cordibus  commendstum*  subse- 

qiiens  Spiritus  sancti  imber  largissimus  fecundabit , 


ptam  est :  Videni$$  auUm  Peiri  consianliam  et  Joan" 
nisj  tt  eomperto  quod  hominet  etsent  $ine  litteriset  * 
idiota  y  admirakatttur  {Actor,  iv).  Et  idcirco  si  tibi 
cune  est  ad  ejus  immarcescibilem  fragrantiam  per* 
Tenire,  cunctis  primum  conaiibus  elabora ,  ut  a  Do« 
mino  poriiatem  castiiatis  obtineas.  Nullus  enim  in 
quo  adhuc  carnalium  passionum  et  maxime  forni- 
caiionis  dominatnr  affectus,  spiritalem  pr»terit  scien- 
tiam  possidere.  /n  corde  enim  bono  requiescet  m- 
pientia;  et  qui  timet  Deum^  inveniet  scientiam  cum 
{ustitia  {Prov.  xiv).  Hoc  autere  quo  pra^diximus  or- 
dine  ad  spiritalem  scieniiam  perveniri,  etiam  beatus 
Apostolus  docet.  Nam  cum  universarum  virtutum 
suarum  non  solum  caulogum  texere,  verum  etiam 


ac  secundum  id  quod  pollicitus  est  propheta,  dabitur 
pluvia  semini  tuo^  ubicumque  seminaveris  in  terra,  et 
pams  frugum  terrce  tum  erit  ubertimus  et  pinguit 
{Isaiai  xxx). 

CAPUT  XVII. 
Quibus  ratio  perfectionis  debeat  aperiri, 
Cave  ^  eiiam  ne  hasc  quae  tam  leclione  qunm  ex- 
perienliae  stidore  didiceris,  cum  le  setas  maturior 
provexerit  ad  docendum,  vanae  gloriae  seductus 
amore,  immundis  honiinibus  passim  ingeras,  illnd- 
queqaod  sapientissimim  Salomon  interdixit,  incur- 
ras  :  •  Noli  applicare  impium  ad  pascua  justi^  neque 
seduearis  saturitate  ventris;  ^  non  enim  expediunt 


ordinem  earum  vellet  exponere ,  ut  qux  quam  se-  B  stullo  delicicg,  •  nec  opus  est  sapientia  ubi  deest  sen 

qiieretur  vel  quae  quam  parturiret  exprimeret,  post 

aliqoanta  intulit,  dicens :  *  In  vigitiis,  in  castitate,  in 

saentia^  tn  longanimitate  ^  in  suavitate  ,  in  Spiritu 

saneto,  in  charitate  non  ficta  (1  Cor.  vi).  In  qua  con* 

iugatione  viriotum  evideniissime  iios  volult  erudire, 

de  Tigiliis  alque  jejuniis  ad  castitatem  ,  de  castiiate 

ad  scientiaro ,  de  scientia  ad  longanimitatem ,  de 

longanimiiaie  ad  suavitatem,  de  suavitate  ad  Spiri- 

tum  sancium,  de  Spiritu  sancto  ad  charitatis  non 

fictae  praemia  pervenire.  Cum  igitur  hac  disciplina 

aique  hoc  ordine  tu  quoque  perveneris  ad  scientiam 

spiritalem,  habebis  proculdnbio,  sicutdixlmus,  nec 

sierilem,  nec  iiienem,  sed  vivam  fructuo»aiitquedo- 

ctriaam ,  semenqoe  salutaris  verbi,  quod  cum  a  te 


sus  {Prov,  xix).  Magis  enim  ducitur  insipientia ;  qiiiti, 
t  servm  durus  non  emendabitur  verbis.  Si  enim  intel* 
lexerity  non  obediet  {Prov,  xxix).  Et,  s  /n  aures  tm- 
prudentis  noli  qutdquam  dicere,  ne  forte  irrideat  sn* 
pientes  sermones  tuos  {Prov,  xxiii).  Et,  *»  Ne  dederi* 
tis  sanctum  canibus,  neque  miseritis  margaritas  vestras 
ante  porcos,  ne  forte  cottcutcent  eas  pedibus  suis,  et 
conversi  disrumpant  vos  {Matth,  tii).  Oporlet  itnque 
ot  hujusmodi  homtnibus  spiritalium  sensuum  con- 
tegens  sacramenla  efficaciter  canas  :  /n  corde  meo 
ahscondi  eloquia  tua  ul  non  peccem  tibi  {Psat  cxviii). 
Sed  dicis  forsitan :  Et  quibus  divinarum  Scripturarum 
dispensanda  sunt  ^acramenta?  Docet  te  sapientissi- 
mus  Salomon  :  ^  Date^  inquil,  ebrietatem  his  qui  in 


ALARDI  GAZi£I  COMMENTARIUS. 

•  Quatuor  combinationes  sive  conjiigaiiones  vir-  Q  «n  tabernaculum  juHorum.  Sed  vox  Hobrxa  .imhigiia 


tutuiu  bis  vetbis  complt^xus  est  Aposiotns,  jejnnta 
vigiliis,8cieiitiam  castitati,  siiavitaiem  lung»niinitati, 
charitatem  Spiritui  copuians  alque  conjungens , 
quia  nimirum  Charitas  diffnnditur  in  cordibus  nostris 
per  Spiritum  sanctum  {Rom.  v),  cujus  est  speciale 
donum  ei  inaxime  proprium. 

^  Docet  arcana  sacri^  doctrinae  et  spirilualis 
scientiae  non  esse  hominibus  iminundis,  id  (*si,  car- 
n-ilibus,  aut  liixnriosis  propalauda;  sed  spiritualibus 
el  castis«  Animalit  enim  homo  non  percipit  ea  quce 
Dei  suni,  llinc  Apostolns  ad  Corinlhlos  scrihens 
(1  Cor,  II)  :  Non  potui  vobis  loqui^  quasi  spiritUQiibus, 
sed  quasi  carnalibus.  Tamquam  parvutis  in  Christo  lac 
vobis  potum  dedi,  non  escam^  nondum  enim  poteratis; 
sed  nec  nunc  quidem  potestis^  adhuc  enim  carnales 
estis.  £l  ad  Hebraeos  v  :  Omnis  qni  taclis  est  parti- 
cepSy  expers  est  sermonis  juslitias ;  perfectorum  autem 
est  soUdus  cibus;  eorum  qui  pro  ipbo  consuetudine 
exercitatos  habent  sensus  ad  discretionem  boni  et  mali,  i 
Quaiii  doctrinam  B.  Dionysiiis  Areopagita  Pauii  di- 
scipultis  Timttlieo  item  discipulo  Bcrio  inruicavit 
iiiiiio  Eccle^iastica;  Hierarchiae,  his  verbis  :  Observa 
dHigentiut  ne  sancta  sanctorum  efferas^  neve  profanis 
Ittminibus  violanda  permittas ;  verum  revereberis  ma- 
gis,  nequaquam  ea  passim  rudibus  tradens,  sed  sanctis 
solis  sanctarum  rerum  intelligentiam  secretius  pandens, 

<  Mn  tr/9oo>«r^i9c«o-i6iQyofiiQ$ixaiov  {Prov,  xxiv,  sec, 
LXX).  Ita  quidein  tiabi  ni  vnigati  et  ni.ss.  libri  Gra*ci : 
el  loiidem  VcTbis  hoc  testiuioniiim  refert  Lucifer 
Calaritano*i  libro  De  iion  conveniendo  cum  hiifrelicis. 
At  S.  Cyprianus  lib.  in  ad  Quirinum  cap.  55  non 
•viileiur  legisse,  vofiiiv,  hoc  est»  pascu;!,  sed  iiovnv, 
hoc  esl,  hahitacuhiin  sive  tabernaculnm.  Sic  «*niin 
citai :  Ne  adduxeris  impium  in  habitaculum  justorum, 
El  S.  Hieronymus  in  Michaeam  :  Ne  inducas  impittm 


est  ad  utruiiique.  Hacc  Ciaconliis.  Porro  Vnlgala 
lectio  est  :  Ne  insidieris^  et  quoeras  imvietaieni  m 
domo  juslif  neque  vastes  requiem  ejus  { Prov.  xix  ) ; 
cui  Chaldsen  satis  acct^dit  :  ISe  insidieris  impie  habi- 
taculo  jusii,  neque  projieias  domum  habitationis  ejus, 

^  Viiig.  :  Non  decent  stultum  deticicB. 

^  "Ayirai,  ducitur ;  non,  dicitur^  ut  viliose  ant^a 
legehamr.  Yulgatns  textus  :  Non  recipit  stuitus  verba 
prudentia,  nisi  ea  dixeris  quee  versantur  in  corde  ejus, 

t  Vulgata  :  Servus  verbis  non  poiest  erudiri;  quia 
quod  dicis  intetligit,  et  respondere  contemnit  ( Prov. 
xxi\).  Div.  Hieronymus :  Servus  est  quilibet  peccator^ 
reete  quidem  inteiligens^  sed  in  opere  veritatis  absque 
/lagelli  disciplina  respondere  conttmnens,  De  talibus 
ait  Veritas  :  Servus  sciens  voluntatem  dontini  sui,  et 
non  faciens,  digne  plagis  vaputcbii  muttis  (Lucm  xii). 

8  Vul(i^ata  :  In  auribus  insipientium  nihil  loquarts, 
quia  despicient  doctrinam  etoquii  tui, 
.  ^  Maliliaii  vn :  Nciiie  dare  sanctum  canibus.  Isidorus 
Pelusioies  {Lib.  i)  epist.  i43  :  Margariias,  inqnil,  ne 
ante  porcos  projiciamus^  divino  interdicto  prohibemur. 
hoc  est,  ante  eos  qui  in  vitiosis  affeelionibus  voluiantur, 
ac  porcinum  vitte  geuus  sequmitur ;  ne  forle  conculeent 
eas  pedibus,  nimirum  in  sceleratis  suis  studiis  divino 
numini  contumeliam  inferentes, 

^  Vulgata  :  Date  siceram  moerentibus^  et  vinum  hit 
qui  amaro  sunt  corde.  Bibant,  et  obliviscantur  egesta- 
tis  suce^  et  doloris  sui  non  recordentur  amptius,  Ctijus 
senlcnliai  conimentariuin,  quem  hic  affert,  pene  ad 
vei-huin  a  D.  Hieronytno  niuiiiatus  est  hic  abbas 
Nesteros,  vel  ipse  Casnianus.  Sic  enim  div.  Hiero- 
nymus*:  Sieeram,  iiiquii,  et  vinum^  hoc  toco  super- 
nam  divina  sapientice  consolalionem  dicit^  quee  illis  est 
exhibenda  cordibus  quas  in  infimis  consolari  refugiunt, 
et  quidqnid  occnrrit  in  prassenti  amaro  suseipiunt  ani- 


fi7  mmA  Qkmkm  collationes.  ns 

trhiiUa  «iml»  §t  vimnfi  bib^rt  hi$  qtd  im  dol^ribus  mnt^  A  r«rum  consUI  esse  doetriiiMii.  Nin  itit  Hle  ^ai 


ui  MivkemUur  pauperiatitt  0t  Morum  worum  non 
meminerint  umplius  {Pro9,  kkki)i  id  «sl,  bU  qiii  pro 
poMkUudine  aetuum  prislinoruai  mwore  atque  tri- 
•titii  deprimuntur,  spiriuli»  acienti»  jucundilatero, 
▼elut  vinum  quod  Imificat  eor  hominii  (Pm/.  Clii), 
affluenter  infundite,  eosque  ealutaris  verbi  crapula 
rerovete^  ne  forte  Jugitate  moeroris  ac  leiliali  despe- 
ratione  deroersl,  abundantiore  abtorbeantur  triMiiia 
^au  ejusmodi  sunt  (II  Cor,  ii).  De  iliis  vero  qui  in  te- 
pore  ac  negligenlia  constitulit  nullo  cordis  sui  dolore 
mordentur,  ita  dicitur :  Nam,  •  qui  $uam  et  sine  do^ 
lore  est^  in  egestate  erit  (Prov.  xii).  Quanta  potes 
igitur  cautione  devita  ut  ne  vanae  gloriae  amore  de- 
tentus,  illius  quem  propheU  coilaudat,  particeps 
esse  non  possis,  qui  pecuniam  tuam  non  dedit  ad  B 
iisuram  (Psai.  xiv).  Omnis  enim  qui  eloquia  Dei  (de 
quibus  diciliir  (PsaL  xi),  Eloquia  Domini  eloqma 
casla,  argentum  igne  examinalum^  probatum  terrce^ 
purgatum  septuplum)  bumanae  laudis  amore  dispen- 
sat,  pecuniam  suam  erogat  ad  usuram,  non  solum 
nuUa  pro  bac  laude  praemia,  sed  eiiam  supplicia 
meriturus.  Ob  hoc  cnim  pecuniam  Domini  maluit 
profligare»  ut  ex  ea  temporalem  consequeretur  ipse 
mercedem,  non  ut  Dominus,  sicut  scriptum  est|  ve- 
niefn^  reciperet  quod  suum  est  cum  usura  (Lucm  xii). 

CAPUT  XVIII. 
Quibus  de  eausis  spiritualis  doctrina  infructuosa  sit, 
Duabus  ^  auum  ex  causis  ioefflcacem  spiriulium 

ALARDl  «AZiOl  GOMMENTARIUS 

mo,  solis^  quce  nondum  vident,  gaudiis  ciBlesiibus  tota  Q  doctori  verbum  pvo  gralia  Iribuitur  auditoris^  et  scepe 
mente  inhcerentes,  juxla  eum  qni  dixii  :  Negavit  con-      propter  auditoiis  culpam  sublrahitur  fsermo  doetori.  /n 
solari  anima  mea ;  memor  lui  Dei^  et  delectalus  sUm      "  '  *.    .   .    .       .    .#_    ._•     . 

{Psat,  Lxxvi^.  Jiem^  Date  ticeram  marentibus  (Prov. 
xxi),  etc.  Hts  qui  pro  pceniiudine  aciuiim  pristinorum 


docet  ioexperU  eommendanst  vano  verbonm  noo 
iostruere  nititar  auditorem;  aut  cerle  nequam  ac 
Titiis  refertus  aoditor  saluierem  spiriialis  viri  sen- 
cumque  doctrioam  obturato  eerde  non  recipit.  De 
qulbus  dicitur  per  propheiam,  «  Esceseatum  esf  eor 
poputi  A«|M|  H  auribus  grwnter  emdiirunt^  el  octiiet 
suos  eonduserunt^  nequando  videant  oeulis  sins,  et 
auribus  suis  mtdwnl^  et  eorde  inseHigantf  ei  eonvertan» 
tur,  et  sanem  ilios  (Jeaiee  vi). 

GAPUT  XIX. 

Quod  plerumque  etiam  indigni  gratiam  salutiferi  ur^ 
monis  oecipiunt. 

^  Nonnumquam  umen  dispensatoris  noslri  Dei, 
qui  omnes  homines  vult  salvos  fisri,  ei  ad  agmtionem 
V€ritaAsvenire{\Tim.v)^  muoiflca  liberaliute  con- 
eeditur  ut  is  qui  indignum  se  pr»dictiioni  evangelicae 
reprehenslbili  conversatione  praebuit,  pro  saluu 
mullorom  spiritalis  docirinae  gratiam  cooseqoaiur. 
Quibus  autem  modis  etiam  charismata  curationum 
ed  expellendosdsmones  a  Domino  concedantHr,con« 
seqyens  eal  ut  simili  disputaiione  pandamus»  quaro 
consurgenies  -ad  refectionem  in  vesperam  reserve- 
mtts»  quia  efilcaeius  semper  oorde  concipiiur  quid- 
qoid  sensim  et  absque  nimio  labore  corporis  inliroa- 
lur. 


moerore  atque  tristitia  deprimuntur,  spiriiualis  scieniice 
jueunditatem,  vetul  vinum,  quod  tmtilieat  cor  hominis^ 
uflluenter  infundile;  eosqne  satmaris  ijerbi  craputa 
refovete ;  ne  forte  jughate  moiroris  dp  tali  desperatione 
demersi,  abundantiore  trintitia  absorbeantttr. 
•  Viilg  :  Omnit  pjger  semper  in  egestate  est, 
^  Doctrina  prj?dicailonis  duabus  ex  (^ausis  reddl- 
liir  inani?!  et  Inerficax  :  1*  ex  parte  seu  viiio  pracdi- 
catoris;  V  ex  culpa  audilorum.  Yide  div.  Gregorium 
homil.  17  In  Evaneelia. 

^  Apud  Isaiam  legitur  :  Excosca  cor  populi  hujus. 
SeptuagiiiU  amem  transtnlerunt :  Exca*eatum  sive  in- 
crassatum  ett  cor  populi  huius,  Quod  eo  fecere  con- 
silio,  ne  gentites,  hcec  apud  isaiam  legenteSf  putarent 
Deum  auctorem  hujus  exccecationis.   Dicitur  cnim 


hit  ergo  quce  uberttm  pra;dicai  doctor,  nulta  etatione 
se  efferat^  ne  fortaste  nou  pro  «««,  sed  pro  auditoris 
gratia,  ejut  replealur  tingua;  et  in  his  qu(e  doctor  ste- 
riliter  dicit^  auditor  non  tuccenseat,  ne  fortatse  docto- 
ris  lingua,  non  pro  sna^  ted  pro  auditorit  rcprobatione 
torpetcat,  Pro  audiioris  ndnKjue  grati  i  datur  bonus 
etiam  malit  sermo  doctoribus,  sicut  votuerunt  Phari- 
sa'is  suppetere  verba  pra*dicalionis^  de  quibus  scriptum 
esi  (Jtalth.  xxiii) :  6/mita  ergo  quacumque  dixerint 
vobis  servate  ei  facite,  secundim  vero  opera  eorum  no- 
tlie  facere;  propler  auiiiiornm  vcro  reprobationem  bo- 
nis  etiam  doctonbus  sermo  sublrahitur,  sicut  ad  Exe- 
chielem  conlra  Jtrailem  :  Linguam  tuam  adhterere 
faciam  palato  tuo^  et  eris  mutus,  nec  quasi  vir  objur- 
gant,  quia  domut  exatperant  etl  (Exech.  iii^.Atiqnan- 
do  autem  sermo  praidicationis  propter  utrosque  datur^ 
atiquando  vropter  utrosque  subtrahUur.  Propter  utros- 
que  enim  aatur,  sicut  divina  voce  Pauto  apud  Corin- 


Deus  exc:i>care  aul  indurare,  non  quodcacitaiem  aut  D  thios  dicitur  :'  Nolile  limere,  sed  toquere.  Et  paulo 

duriiiam  Immitiat,  scd  quia  deserii  prius  desertus,  post :  Quia  populus  muUus  ett  mihi  in  hac  civitate. 

ei  noH  suppeditalgratiam,  qua  desliiutus  homo  prs-  Propter  utrosqne  vero  subtrahitur,  sicut  Ucli  sucerdos 

rcps  ruii  in  mulia  peccau,  sicque  paulaiim  induralur  e(  pravam  filiorum  cognovit  actionem.et  dignam  incre^ 

et  excoRCalur  suo  vilio  et  culpa.  pa/iom«  non  ^xercuirtoccm.  Ilaec  Gregorius  ct  quae 

'  Opportune  se  oflre^rt  ad  hunc  tocum  illustrandum  sequunlur. 
D.  Gregorius  xxxi  Moralium  cap.  35  :  Scepe,  inquit. 


W9 


COLLATiO  XV.  —  DE  Ca^USHATIBUS  DIVINIS. 


990 


COLLATIO  DECIMA  QUIJHTA» 

Qutt  est  secunda  abbalis  Neslerolis. 
D£  CQARISMATIBUS  DIYINIS. 


GAPUT  PRIMUii. 
Poll  *  fynaiin  vasperiioatn  id  reprmnisMm  nar- 
rtiionon  inlonti,  ^  ^iatiHis  j^triior  oi  more  conae- 
diiniia*  GuaM|ue  ailoAtiura  aliqoantiaper  pro  aenia  ro- 
verenlia  prsberemua,  laelmmiiatem  voreeundi»  no* 
alr»  lali  praeTOuil  oloqolo  ;  Usquo  ad  «  spiriuiium 
rationem  obariamalom  proferendam  praecedeos  dia- 


A  puiaiioo»  ordo  perTonil,  quam  Iripirillam  oaao  mo- 
jomm  Iradiliono  pereepimna.  Prima  aiquidom  eora- 
lionum  canaa  oat,  cum  pro  morilo  aaneillatia  olecloa 
quoequo  ac  jualoa  viroa  aigoorum  groiia  comitatur, 
aicul  Apostolos  mulloaqoo  aftactorom  aigna  ac  pro- 
digia  aecundom  aoeioritatom  Domlni  fociase  manifo- 
atum  oat,  Ita  diceniia  :  infinnos  tur^i^  wwrtuot  aiia- 


ALARDI  GklJRl  GOMM£NTARIUS. 


'  Vocabuhim  synaxls,  quamvis  varle  a  Pairibus 
sumaior,  pluresque  batieat  signiAcailotioa,  ui  alias 
noiavimua  {Lb,  ii  iNsitliU.  c.  26.  et  colUu.  7  e.  ulL), 
lamen  apud  Cassianum  passiin  denotal  coiiveiUum, 
seu  confpregailoneffl  immacliorunt  ad  orandum  divt- 
na«q«o  Uudea  docaoiandas  et  celebrandiit» ;  qiiem^d- 
modum  el  apud  S.  Eplirem  in  episiola  quadnm  ad 
Joannem  Monachiim,  nbi  alt :  Neque  corpomdum  ne- 
ce$siunum  pratexlu  synaxtm  veslram  ntgleaceriHs.  Et 
lib.  de  Virtute  cap.  5  :  Si  anie  cunctot  in  t^ynaxim  ac 
eengregaiionem  prodeai  et  persisiat  donec  absolvatur^ 
non  m  hoe  te  efferat  cogitatio,  etc.  Yesperiinam  Ita- 
qoe  ^yiiaxim  vocat  vesperllnuro  eonvenium  ad  ora- 
tionem,  vel  ipsam  oraiionem,  psatmodiam  aut  otA- 
eium  vespertinum.  Vtde  alias  noutiones  de  eadem 
voce.  B 

^  De  psiathiis  eorumque  duplici  usu  apud  veterea 
monacboa,  alibl  abunde  dictum  \Lib.  iv  ImUl  cap.  !23, 
etcoltat,  t  c.  «n.). 

<  jpfiaiiUf  idem  quod  gratia  slve  donum  gralui- 
tnm.  Suinplum  hoc  vocabutum  et  apud  Luiinos  re« 
lentum  ex  Apostolo  lad  Corinthios  xii,  ubi  de  variis 
donis  et  gratiis  Spirltus  sancti  agen^  :  jEmulamini, 
inquit,  charismata  meliora.  Quod  D.  Thoinas  expouii 
potioret  graliat.  Tertullianus  vero  (Lib.  i  ad  IJxorem 
e.  5)»  eamdem  sententiam  spectans  :  Meiiorum^  ait, 
donationum  teetatores  simus.  Sumitur  auiein  grntia 
apud  theologos  non  pro  quocunique  Dei  benencio 
naturali  aul  spirituali,  quomodo  Pelagiani  haereiici 
graii»  nomine  librum  arbiirium  aiqiie  alia  id  genus 
naiuralia  dona  inielliKi  volebajit,  ut  testniur  D.  Aii- 
gusiinu8(Li'fr.  d€  Gratia  Chri*tic.  3  el  seq.)  :  sed  pro 
solis  Dei  donis  et  bcneflciis  supernaturalibu<,  id  e>i, 
quae  naiurne  tacultatem  superant  el  gratls  a  Deu  ho- 
mlnibiia  etiam  indlgnis  conferuniur(Fid<  collat.  H  q 
c.  9).  Distinsuilur  autcm  a  theologis  (S.  Thom,  1-2, 
q.  111,  art.  1  ^  4^  duplex  gratia :  una  quidem  per 
qiiam  Ipse  hnmo  Deo  conjungiiur,  quae  vocatur  gra- 
tia  gralum  faclens,  de  qua  actum  est  siiperiore  col- 
latione;  altera  vero  perquam  uniis  homocooperaiur 
alteri  ad  hoc  ut  ad  Deum  reducatur.  Hujusinodi  au- 
lem  donum  vocatur  gratia  grniis  data,  qiiia  supra 
facultatem  naturae  el  snpra  merita  personse  liomini 
conceditur  :  sedqula  non  datur  ad  hoc  ui  liomo  ipse 
per  eain  jusliflcetur,  sed  polius  ut  ad  JusiiGcationem 
alierius  coopereiur,ideononvocaturaratum  faciens. 
El  de  bac  dlcit  Apostolus  I  ad  Corinihlos  xii :  E/nt« 
ctuque  datur  manifestatio  Spirilus  ad  utilitatem^  bci- 
licet  alloruin.  Porro  cum  varia  siut  dona  gratiae 
gralls  daiae,  qu:e  atiaii  dicuniur  charismat:«,quemad- 
modum  docet  Apostolus  illis  verbis  :  Dwisiones  grch 
iiairum  lunl,  idem  autem  Spiritus^  etc. ;  untctii^u^ 
(wltm  datur  manifestatio  Sviritus  adutttitatem  (id  est, 
conferunlur  dona  spiriliialia,  sed  visibilia,  ul  sint 
argnmentum  el  manifestatio  invisibilis  Splriiua  ac-  D 
eepii).  Aiif  per  Spiritum  4aiur  sermo  sapientiWf  alH 
autfm  termo  tcieutUe  teeundum  eum4em  Splrtmm,  q(- 


teri  fidu  in  eodem  Spiriiu,  aitt  gratia  tBnitaium  in 

uno  Spiritu,  aiii  operaiio  virtutum^  aiii  prophetia,  alii 
discretio  spirituum,  alii  genera  iinguarumj  aiii  inter- 
pretatio  sermonum.  Tamen  in  hac  collatione  quae  de 
Gharianatibut  divinia  inscribitor,  non  promUcue  do 
omnibua  charismaiibua  seu  graiiis  gratia  dalis  agi- 
tur,  sed  proprie  et  pecuiiariier  de  iluobus,  nempe 
degratia  sanitalum  sive  sanalionum,  Id  est,  gratia 
•anandi  otcurandt  morbos,  et  operaiione  virlutum, 
id  est,  siguoruiii  et  miraciilorum,  ui  ex  coiiseqtien- 
tibus  paiebil.  Cur  autem  gr.iila  aanitatum  diaiingua- 
lur  otiain  ab  Aposiolo  ab  operaiione  virtutum  seu 
miracuiorum^cum  sit  ipsa  miraeulosa  et  per  divinara 
virtutem  fiai,  respondei  D.  Thomas  (2-^,  q.  178,  a. 
2  et  4),  quod  gratia  sanliatuui  commemoralur  seor- 
sum,  quia  ner  eam  confertur  homini  aliquod  benefi- 
ciuin  pecoliare,  scilicet  corporalis  sanitatis,  praeter 
beneficium  commune,  quod  exhibetur  in  oinnibua 
miraciitis.utscilicethomines  adducanturin  notiiiam 
Dei.  Horum  auiem  charismatum  triplicem  seu  iri« 
partitam  rationem  postmodum  assignat  Auctor,  cur 
scillcet  ejusmodi  dona  aliquibus  conferantur.  Verum 
tertia  ratio  non  tam  ad  veram  gratiam  graiis  dataniy 
sive  sanliaium,  sive  miraculorum,  quam  ad  flciio- 
hem  et  simulationem,  aut  iniitationem  quamdam 
diaboticam  ejusmodi  gMtiarum  referiur,  quam  dia^ 
bolus  in  suis  minisiris  operatur,  ut  infrn  dicetur  plo- 
nius.  Ulram(|uu  vero  oausam  sive  rsaionem,  hoc  esi. 
primaii)  el  secundam,  D.  Thomas  {In  Commenlar.) 
exposuit  simui  cuin  utriii<«que  grati:e  discrimine  hia 
vei  bis  :  Peninet  ad  gratiam  fjratum  facientem  quod 
per  eam  Spirltus  sancius  inhabtiet^  qu6d  quidem  non 
pertinet  ad  graliam  gratis  datam^  sed  solum  ut  per 
eam  Spiritus  sanctus  matiifestetur^  sicut  interior  motut 
cordis  per  vocem.  Manifestatur  autem  per  hujusmodi 
grati4is  Spiriius  sanctus  dupliciter  :  uno  motto  ut  tn- 
kabitans  Eeclesiam,  et  docens^  et  sanctificans  eam; 
puta  cum  aifquis  peecator^  quem  non  inhabital  Spirilut 
sanctuSf  facit  miraeula  ad  osiendendum  quod  fides  Ec" 
ctesitt  quam  ipse  prcedicat  sit  vera.  Vnde  dicitur  Hebr, 
II  :  Contestante  Deo  signis^  et  prodigiis,  et  variis  Spi- 
fitus  sancti  distributionibus.  Atio  modo  manifestaiur 
per  hujusnwfii  gratia  Spiritut  sancti,  ut  inhabitant 
eum  cui  taiet  gratice  conceduntur.  Vnde  dicitur  Act. 
VI  quod  Stepltanusy  plenus  gratia^  faciebat  prodigia  et 
sifjua  mu/m,  quem  Spirilu  snncto  ptenum  eieaerunt» 
Sic  autem  non  coneeduntur  hujusmodi  gratimynisi  sanm 
etis.  Et  ne  hujusmodi  manifestatio  vana  videatur^  sub" 
dit :  Ad  utilitatem  {scilicel  conmunem,in  quodaignom 
tur  finis  harum  gratinrum),  et  hoc  vel  dnm  probatur 
vera  doctrina  EcclesicBt  et  sic  pdetes  confirmantur  e$ 
inftdetes  convertuntur,  vei  dum  ianclitas  aticujus  pro^ 
ponitur  aiiis  in  exemplum.  Vnde  didtur  infra  :  Ad 
mdifieatlonem Ecciesias  qucerite, ui abundelit. EtCt: 
Non  queerent  quod  mihi  utHe^  ted  quo4  mu/ils,iil  lol^ 
/lan(. 


Mi  JOANNIS  CASSIANI  GOLLATIONES.  99S 

dtaie^  Upro$o$  mundaie,  dmmonei  ejkite;  gratit  ac-  A  obligatus,  propter  admirationem  signonim  sanctus  ac 
cepUiis^  graHi  dale  {Mattk.  x).  Secunda,  cum,  ob 


aediflcaiionem  ecclesiae  vel  eorum  qui  infirmos  suoa 
ingerunt,  vel  eorum  qui  curandi  sunt,  fidem,  sanita- 
tum  virtus  etiam  a  peccatoribus  indignisque  proce- 
dil.  De  quibus  Salvator  in  Evangeiio  :  Mutti,  inquit, 
dicent  mihi  in  itta  die  :  Domine,  Domine,  *  nonne  in 
nomine  tuo  propketavimui,  et  in  nomine  tuo  damonia 
ejecimuB,  ei  in  tuo  nomine  virtutee  multa$  fecimue  : 
et  tunc  confitebor  iltis  quia  nuniquam  novi  vo$  :  Diice- 
dite  a  me,  operarH  imquitatie  {Malih,  vii).  Et  econ- 
trario,  si  ofierentium  vel  infirmorum  desit  fides, 
etiam  illos  quibus  curationum  dona  coliata  sunt  non 
sinit  saniiatum  exercere  virtiitem.  De  qna  re  Lucas 
evangelista  :  Et^non  poteraty  inquil,  Jetus  facere  in- 
ter  eo8  virtutee,  propter  incredulitatem  illorum  {Lue. 
iv).  Unde  idem  Dominiis  :  Multi,  inquit,  leprosierant 
in  hraet  sub  Eliseo  propheta^  et  nemo  eorum  munda- 
tus  est  nisi  Naaman  Syrus  (Matth,  %m),^  Tertius  cu- 
rationum  modus  etiam  colludio  daemonum  ac  fa- 
ciione  simulatur,  ut  dum  homomanifestis  criminibus 


*  D.  Hieronymus  in  hunc  locum 
virtutes  fucere,  et  dwmonia  ejicere,  interdum  non  ejus 
meriti  est  qui  operatur ;  sed  vet  invocatione  nominis 
Chrihti  hoc  agit^  lel  ob  condenmationem  eorum  qui  m- 
vocanl,  et  utititaiem  eorum  qui  vident  et  audiunty  con- 
ceditur,  ui  licet  homines  despiciant  signa  facientes^ 
tftmen  Deum  honorent  ad  cujus  invocationem  fiunt  muUa 
miracula,  Nam  et  Saul,  et  Bataam,  et  Caiphas,  pro^ 
phetaverunt,  nescientes  quid  dicerent  (I  Reg,  x,  Num. 
xxnt,  Joan.  xi);  et  Pharao,  et  Nabuchodonosor  som- 
niis  fntura  cognoscunt  (Genes.  XLi,  Daniel.  ii);  et  in 


Dei  faniulus  creditur,  etiam  vitionim  ejns  a^mulatio 
suadeatur,  et  per  boc  obtreciationis  aditu  [Lips.  in 
marg.  audituj  reseralo,  eiiam  religionis  sanctilas 
infamelur,  velcerte  ui  is  qui  curationum  dona  habere 
se  credit,  per  superbiam  cordis  elatus  gravius  elida* 
tur.  Iiide  esi  quod  invocantes  eorum  noroina  qnoft 
nulla  meriia  sanctitatia  nec  ullos  spiritales  fructas 
habere  cognoscunt,  <>  uri  se  eoruro  meritis,  ae  de  ob- 
sessis  simulant  corporihus  efTugari.  De  quibus  iii 
Deuteronomio  :  Si  surrexit^  inquit,  in  medio  tui  fro- 
pheta,  aut  qui  somnium  se  vidisse  dicat,  et  prcdixerit 
signum  atque  portentum^  et  evenerit  quod  tocutus  est^ 
et  dixerit  tibi :  Eamus  et  sequamur  deos  atienos^  quos 
P  ignoraSf  et  serviamut  eis;  non  audias  verba  prophetee 
ittiut  aut  iomniatoritt  quia  tentai  vot  Dominut  Deua 
vetterut  patamfiat  utrum  ditigatit  eum^an  non^in  toto 
eorde  et  in  tota  anima  vettra  {Deut.  xiv).  Et  in  Evan- 
gelio  :  Exturgent,  inquit,  pteudochritti  et  pteudo^ 
propheKB^  ®  et  dabunt  tigna  magna  et  prodigia^  ita  ut 
ALARDl  GAZiEI  GOMMGNTARIUS. 

Propheiare,  ei  curare  qui  hominibus  videnlur  etsuiil  revera  imme« 
dicabilfs;  verum  hic  uullnm  est  miraculum.  quia  ni- 
hil  agit  daemon  qnod  superet  vires  lotius  naiurse.sed 
uli>ur  causis  et  mediis  naturalihus,  applicandoactiva 
passivis,  quoruni  vires  et  raculiaie^  omiies  multo 
accuratius  et  perspicacius  novii  quam  ulli  experiCD- 
tissinii  niedici ;  vel  certe  reutovendo  causas  inorbo- 
rum  qiias  ipsemet  occuile  immisit.  Vide  D.  Angusii- 
num  lib.  III  de  Triuitaie  cap.  7  et  10,  et  de  Civiute 
Dei  lib.  x  cap.  16. 
^  Uri  iion  pro  urg<'ri ,  ut  in  priore  editione  opi- 


Actibus  Apostolorum^  fitii  ScevosJudcei  videbantur  eji"  p  n:Wus  sum  ,  sed  proprie  pro  comhuri  positum  nunc 


cere  dasmonia  (  Act,  xix).  Sed  et  Judas  apostolui  cum 
animo  proditoris  nmlta  signa  inler  apoitoloi  fecisse 
narraiur.  Haec  S.  Hieroiiyuius  {Vide  infra  cap,  6). 

^  Duohusmodisexponitur :  i^Non  poterat.  idcs<  no- 
lebat,  propter  eoruin  incredulitateui;  queinaduiodum 
fratres  Joseph  dicuntur  non  potuisse  fratri  suo  qitid  • 
quam  pacifice  loqui^  quia  oderant  eum  (Gen,  xxxvii), 
id  est,  noluisse;  et  ulChri^^liisnit  Juan.  vii :  Non  po- 
tesi  mundus  odisse  vos  :  V  non  vult  fdisse.  cuin  vos 
muiid^iti  siiis ;  2''  Non  poterat^  id  est,  non  convenie- 
bat  iiec  decebat  ut  faceret :  qnemadmodum  flliis 
Zebedapi  dixit  :  Non  est  mecum  dare  vobis  (Matth, 
xx).  Noio  dare  vobis,  quia  nou  congruit  adhuc  car- 
nalibuB  et  tnundanis. 

^  De  hac  daemonuui  cotliislone  ac  simulatione, 
qu»  fiiiguut  sea  roagis  cogi  ei  eorum  imperio  deoh- 
se*isis  corponbus  violenter  exp'*Ili,  actum  est  supra 
{Coltat,  8  c,  20).  Hunc  auiem  modum  recensuit  Au- 
ctor,  iion  quod  ad  charisuiata  divina  et  don:i  super 


existimo,  cuin  ex  vitis  miiliorum  saiiciorum  constet 
d.rmones  corpora  possidenles  noii  raro  clamasse : 
Uror,  uror,  etc.  Sa*pe  etiain  ab  energiimenis  id  au- 
(liiuin  esi  :  Quo  inodo  eiiiui  ab  igne,  licei  rorporeo, 
vere  nruniur,  hdc  c-^t,  iiicendiuni  quoddam  inter- 
nuui  et  spiriialc  patiuiilur  dxnioiies  In  iiiferno,  se- 
cundum  probabiliorein  sentoiitiam :  ita  etiam  san- 
ctoriim  pr.eseiilisi  ct  virtiite  vere  cruciari  ei  qno- 
daiiiiiiodo  uri  Deo  ita  volcute,  non  est  iniprobabile. 
Vide  exemph  apud  Caesarinm  et  Snrium. 

«  Sigiia  ei  p'odigi:i  Aniichrisii  et  nilnistrorum 
ejus  ,  qu:ilia  futura  sint,  declarat  Aposlolus  ,  cum 
de  Antichristo  loquens  dicii ,  ejus  adventum  fore 
tecundum  operatio>iem  Satanag  in  omni  virtute ,  et 
tigniSf  ei  prodigiit  mendaabus  (II  Thett.  ii).  Men- 
dacia  auleui  eriinl ,  vel  quia  pleruinque  phantastica 
et  mero?  prsesiigiae.  Videldiur  eniiu  niortuos  susci- 
tare,  segros  sanare,  eic.  Sed  illusorie  et  praestigia- 
torie  :  nu:ilia  olim  miracula  Apolhtnius  Thyaneus  et 


naturalia  curationum  et  niiracnloruin  de  quibtis  hic  D  Simou  Migus  fecisse  leguniur,  vel  quiaeiiam-i  qiio! 


agitur,  vere  pertineat,  utcuivis  notum  est,  sed  quod 
illorum  siuiiliiudinem  qunmdam  et  speciein  pr:e  se 
ferai.  Imitatur  eniin  diabolus,  ut  siuiia,  quanlnm 
potest,  diviiias  aciiones;  sed  eas  aitHigere  et  asse- 
qui  non  potest.  Proiiide  quamvis  lum  pt^r  se,  tnm 
per  siios  iiiinisiros,  Deo  permittente,  mulia  possit 
operari  quae  hoininihus  mira  et  mirabilia  videaiitur 
(S.  Thom.  i  parte,  q.iW.a.  *,  ei  2-2,1/.  i7«,  a,  2), 
non  tamen  vera  miracula,  qu»  scilicet  super^^ni  oin- 
nein  faculiaiem  rerum  natnralium  (qualia  sunt  sus- 
citare  mortuos ,  caecos  illuminare ,  et  biijusinodi), 
aut  absolute  mirabilia,  de  quihus  intelligitur  illud 
psaliiii :  Benedicius  Dominns  Deus  Israel^qui  facit  mi- 
rabitia  solus  {Psal.  Lxxi).lieinque,(/ttt  f.icit  mirabitia 
magna  sotut  (Psat.  cxxxv).  Exempli  gratia,  solet 
d«mon  interdum,  per  magos  et  roaleficosi  roorbos 


daui  eoruin  veraciter  (i.mt,  utpote  naturae  ficulia' 
tem  non  excedeniia ,  cnjusmodi  sunl ,  ventos  et 
lempesiaies  excitare,  igneui  coelo  educere,  aegros 
aut  langiiidos  suhito  curare :  tamen  in  genere  ini- 
raculorum ,  qualia  se  facere  jaciabit  Antichristiis , 
falsa  eriint  et  niendacia ,  cum  vera  mirarula  oin- 
nem  naturae  ficultalem  superent,  et  prolude  solius 
Dei  virtute  fiant,  qni  falsitaiis  testis  aut  approbator 
esseiieqiiii(Firf«  5».  TAomam, 2-2,  q.  178,«.  l).Unde 
Augustinus  XX  de  Civii.  cap.  i9:  Sotet ^  inquily 
amliigi ,  utrum  propterea  dicta  tint  signa  et  prodigia 
mendacii,  quoniam  mortates  sensus  per  phanfasmata 
decepiurus  est ,  ut  quod  non  facit ,  facere  videatur, 
An  auia  illa  ipsa,  etiamsi  erunt  vera  prodigia,  ad 
menaacium  pertraheni  crediturot  non  ea  potuitte,  nisi 
diaimiui^  fieri^  vlrtutem  diaboli  neicientet :  tnaxime 


MS  COLLATIO  XV.  —  DE  CHARISMATIBUS  DIVINI&  991 

in  errorem  inducantur,  n  fieri  potnt,  etiam  elecii  4  racnltatiim ,   ipsique  postremo  glorioso  marlyrio 


{Mattk.  ixiv). 

CAPUT  U. 

In  quo  quii  $anetoi  viros  dekeat  admirari, 

Quapropier  numquam  debemus  eos  qui  lioc  affe- 
ctant,  in  hia  virlutibns  adniirari,  sed  poiius  in- 
lueri ,  ulrum  vitinrum  omiiium  expiil.sione  et  rao- 
rum  emendatione  perfecti  ginlL.  Quod  uiiqoe  non 
pro  aiteriuB  fide,  aui  diversiiaie  canaarum,  sed  pro 
unioscuiuaque  studio,  Dei  graiia  di^pensante  conce- 
diUir.  *  Hsec  namque  actuali«  sciejiiia ,  qu«  alio 
vocabulo  cbariias  ab  Apostolo  nuncupatur  ( II  Cor. 
iin),  ei  universis  lingtiis  bomlnum  et  angelorum, 
et  plenitudini  fidei  quae  etiam  montes  transferat,  et 


apostolica  aucioritate  praBferlur.  Nam  cum  dinume- 
rasset  universa  cbariftmatum  genera ,  atque  dixis- 
set  :  Alii  daiur  per  Spiritum  iermo  tapieniim ,  aiU 
iermo  scientUe ,  alii  (idei,  atii  gralia  ianitatum ,  alU 
operaiio  viriutum  { I  Cor.  iiii ) ,  et  reliqua ;  de  cha- 
ritate  dicturus ,  qiiemadmodum  eam  cunrtis  prutu- 
lerit  charismaiibus,  paiicis  adverlite  :  Et  adhuc^  in< 
quit,  fiipra  modwn  excelUntiorem  vobii  viam  demoH' 
itro  {Ib.),  Per  qiiod  evidenter  osienditiir  perfectionis 
ac  beatitiidinis  snminam ,  non  in  illorum  mirabilium 
operatione,  sed  in  charitatis  puritate  consistere.  Nec 
immerito  :  omn«a  enini  illa  evacnanda  acdesirueiida 
sufit :  charitas  vero  perpctuo  permansnra.  i>  Ideo- 
qiie  a  Patribiis  noslris  opera  ista  signorum  nequa-> 


omni  scientix  ae  propheiiae  et  erogationi  omnium  B  quam  vidimns  affectata ;  quinimmo  cum  ea  Spiriius 

ALARDI  GAZi£l  COMMENTARIUS. 


ifuando  tantam ,  quanlam  numquam  liabuit ,  arcipiei 
poleitatem,  Non  enim  quando  de  coelo  ignis  ceci  'tt , 
et  tantam  familiam  cum  tamis  gregibus  pecorum  sancti 
Job^  uno  impetu  absumpsit;  et  turbo  irruens^  et  do- 
mum  di'jiciens ,  /i/tos  ejus  occidit ,  phantoimata  fue- 
runt;  qtue  lamen  fuerunt  opera  Satance  ^  cui  Deui 
dederat  hanc  potestatem  Propfer  quid  horum  e.go 
dieta  sunt  prodigia  et  signa  mendacii ,  tunc  petius  ap- 
parebit.  Sed  propter  quodlibet  horum  dictum  sit ,  ie- 
ducentia  eoi  signii  atque  prodigiis^  qui  seduci  merc' 
buntur  :  pro  eo  quod  ailectionpm  veritatis ,  inquit 
Apostotui ,  non  receperunt »  ut  iatvi  fierent,  Sic  Au- 
gtistlntis. 

•  Illa  scilicet ,  de  qua  in  superiore  collatione , 
qux  in  expellendis  vitiis  et  virtutibus  acquirendis 
occiipatur,  ut  ibi  dictnm  est. 

^  Sancti  viri  miracula ,  qii«  hic  dicnntur  opera 
signorum  ,  nequsquam  affectant ,  sed  niaiime  refu- 
giunt,  nisi  necessit^ite  aul  charitale  compulsi :  id-  r 
qne  dupltci  ratione  :  i"  ob  perictilum  ostentalionis 
et  inanis  gloris ,  V*  ob  periciilum  tenlntionis  Dei , 
quorum  uinimque  docnit  Clirisius  suo  exemplo  vi* 
tandutn.  Priinum ,  cum  miracula  a  se  fncla,  vetuit 
aliquoties  pnbticari :  cum  discipnlos  g«;siienies  et 
gloriantes,  qiiod  eliam  da?monia  suhjicereniur  ipsis, 
statim  repressit  dicens  :  Videbam  Satanam,  sicut 
fulgur  de  ccelo  cadentem^  nempe  ob  superbiam  ;  et 
addidit :  In  hoc  nolite  gaudere ,  quia  ipiritui  suhji- 
eiunlur  vobis  :  gaudele  autem  quod  nomina  vesira 
scripia  sunt  in  cofilis  (Luc,  x).  Siniiliter  quum  Scnbje 
et  Pharisa;!  dicerent :  Magistert  volumus  a  te  signum 
ridere^  respondit  :  Generaiio  mala  et  adultera  si- 
gnum  quasrit ;  el  iignum  non  dabitur  ei ,  etc.  {Matth. 
XII  et  xvi).  Gt  cum  juss>i  Pilali  dnctus  esset  ad  re- 
gCin  Herodem  cnpientem  videre  nliqiiod  signiim  ab 
eo  fieri ,  niliil  illi ,  mnlia  licet  inierroguiti,  respon- 
dit  [Luc.  iiiii).  Quod  ideo  procul  dubio  fecisse  cre- 
dendus  est ,  quod  ei  mera  cuiiosiiate  aui  vanitaie 
signa  illa  ab  iis  peterentur.  Posierius  vero,  quando  D 
docuit  iioc  esse  teniare  Deum ,  miraculum  siiie  iie- 
cessitate  aut  justa  ratione  velle  facere.  De  0110  D. 
Augnslinus  Iraclatu  ^  in  Rpist.  Joannis  :  A  Salanat 
inquit,  ientatui  eit  Christus  de  miraculo  ,  quando  ei 
dixit :  Mitte  ie  deorsum  :  quia  scriptum  eet  :  Angelii 
iuis  mandavil  de  te  ut  suicipiant  te ,  neqnando  of- 

{'endas  ad  lapidem  pedem  tuum,  Ille  restilit  tentatOTi» 
U  enim  faceret  miraculum^  non  videreiur^  niii  aui 
eeiiiae^  aut  curiositale  feciae.  Fecii  enim  quando 
voluit  tamquam  Deui ,  sed  lamquam  infirmos  curam  : 
nam  tt  tunc  faceret,  quasi  tanlummodo  miracutum 
facere  veile  putaretur,  Sed  ne  id  homines  sentirent  ^ 
attende  quid  respondit;  et  quando  tibi  talis  teniatio 
evenerit ,  dic  itlud  el  tu :  Hedi  post  me ,  Satanai : 
9crtptum  eii  emm  :  Non  teniabit  Dominum  Denm 


tuum ,  id  est ,  si  hoc  fecero ,  tentabo  Deum,  Hoc  di- 
xit ,  quod  te  voluit  dicere ,  quando  tibi  hne  iuqgerit 
inimicui  :  Qualis  homo  es  f  qualis  Chrislianus  ?  modo 
vet  unum  miracutum  fecini  ?  aut  orationihui  tuii 
mortui  surrexerunt ,  aut  febricitanies  sanasli  ?  Si  vere 
esses  alicujui  meriii ,  faceret  aliquod  miraculum.  Re^ 
iponde^  et  dic :  Scriptum  en :  Non  tentabii  Dominum 
Deum  luum  :  non  ergo  teniaho  Oeum  quaii  tunc  per- 
tineam  ad  Deum ,  tifecero  miracutum ;  et  tion  perli^ 
neam ,  ii  non  fecero,  \U  Augiistinns.  Purro  Cliristt 
eiemplo  edocti  SS.  Patres  quanta  cum  difficiiliate 
et  circuinspeciione  ad  facienda  miracula  accesse- 
rint,  ei  post  ficta  qti:im  bumiiiier  se  gesserint,  do- 
cent  eieinpla  SS.  Antonii  apud  Aihanasium ,  hila« 
rioiiis  apnd  D.  Hieronymum ,  Mi&irii  et  aliorum 
apiiii  P.illndium ,  Benedi<  ti  apiid  Gregorium.  De 
Hillarione  iia  scribil  S.  Hieronymns  :  Sexagesimo 
tertio  vitof  suan  anno  cernens  grande  monasterium  et 
muUitudinem  frairum  iecum  habitantium^  turbaique 
eorum  qui  divenis  languoribus  et  immundis  spiritibus 
occupatos  ad  se  deducebant ,  iia  ut  omni  genere  homi* 
num  solitudo  per  circuiium  repleretur ;  flebat  quoii^ 
die ,  ei  incredibili  desiderio  conversationis  antiqu<B 
recordabatur,  Inlerrogaiui  a  fratribui  quid  haberet^ 
cur  ic  conficeret ,  cnt  :  Runum  ad  sceculum  redii ,  et 
recepi  mercedem  meam  in  vita  mea,  En  homines  Pa- 
UBitmm  et  vicinm  provincia  eristimant  me  alicujui 
esse  momenti,  D.  Augnslinus  cupiditatem  miracuio- 
rum  aut  signorum  ,  quae  subinde  viris  perfectis  mo- 
lesiiain  exhibet,  in  seipso  coercnisse  se  dicit  his 
verbis  :  A  te^  Domine  Deui  mcui,  cui  humilem  famu* 
latum  ac  iimplicem  debeo,  quantis  mecum  suggestio' 
num  machinationibui  agit  inimicui ,  ut  iignum  aliquod 
peiani !  Sed  obiecro  te  per  regem  nostrum  et  patriam 
Hierusalem^  simpiicem^  castam  ^  ut  quemadmodum 
longe  est  a  me  ista  consensio ,  ita  sit  semper  longe  at" 
aue  longiui  {Lib,  x  Confeis.  cap,  35).  De  sanciiss. 
legislatore  n(»stro  Benedicto  D.  Grefforius  :  Ctim 
ru«/fctts  fdio  orbatui  elamaret :  Redde  filium  meum , 
redde  filium  meum  ,  et  fratree  instarent ,  ut  ejui  peii- 
tioni  acquieiceret ,  mox  Dei  famului  vatde  comristatus 
esl ,  dicens  :  Recedite ,  fratres ,  recedite :  hac  noitra 
non  sunt ;  sed  sanciorum  apostolorum :  auid  nobis 
onera  vultii  imponere ,  quct  non  possumus  portare  t 
At  ille  quem  nimius  cogcbai  dolor^  in  sua  petitione 
pnsisiens^  juransque  quod  non  recederet^  nisi  ejui 
filium  resuscitaret  ,  obtinuit  tandem  quod  opiabat 
{Ub.  11  iJiaL  cap,  3i).  Habes  alia  duo  exenipla  Pt- 
inenii  et  Be^sarioiiis  anachoreiarnm  in  Vitis  Pairnm. 
Sed  si  pateris,  lector,  audisse  juv;ibit  et  aliud  non 
niinus  jucnndum  quam  serium ,  et  ad  monasiicam 
spectans  disciplinam ,  de  duobus  piieris  ab  abbate 
correptis  et  castigaiis ,  quod  ei  miracuio  per  eorufli 
simpliciutein  et  ionoceniiam  facio  cujusdam  vana^ 


M5 


JOANNIS  CASSIANI  COLLATIONES. 


m 


sancti  gratia  posglderent ,  numqoam  exercere  vo-  A  quidam  qui  '  Eunomii  perfidiam  secUbttvrt 


luerunt ,  nisi  forte  exlrema  illos  et  ineviubilis  ne- 
cessiias  cojirciasset. 

CAPDT  lU. 
J^  st^Mtalo  morkM  ab  abhatt  Maem»* 

Sicui  et  *  ab  abbate  Macario»  qul  habitationem 
^  Scyihioiicae  solitudinis  primus  invenit, «  moriuum 
Buscitalum  esse  reminiscimur.  Nam  cum  bdPreticus 


tatem  catholicae  fidei  ^rte  dialectica  subvertere  co- 
naretur,  magnamque  ]am  bominum  mullitudiuem 
decepisset,  lOgtlM  a  etMialkiA  viri#,  qm  ruina 
tanUe  subversionis  gravissime  movebantur,^  beatus 
Hacarius,  ut  simplicital^m  totius  J£gyptiiab  luQde- 
litatis  naufragio  liberaret ,  advenit.  Quens.  cum  bae^ 
reticus  arte  dialeciica  fuisset  aggressu8,et  Ari&to- 
telicis  ignoraniem  spinis  *  veJlet  abducere»  beatuA 


ALARN  6AZ/£I  COIIMEMTARIU& 


gloriae  speeimen  dedlssent ,  Suiptiio  Severo  rem  ila 
enarraale  :  Cuidam  ^Qiitarh,  ^ui  twpir  ai  %fmmm 
uunerat  ^  n^w  ampiiu^  ab  hoc  momaMerio  quam 
$ex  miUibus  tabernaeulum  sibi  consiiluerat ,  panem 
abbas  per  duos  pueros  miserat ;  quorum  major  kabe- 
bat  attaiis  anna$  auiadeeim  :  mmor  duodecemM  otaL 


4fraderentnr  :  jn  tfuem  ingreui  emtt  duo  trrbuni  eum 
raa$MQ  fam^elapparatu.  ^MUiuam  ee§a  tnbumi  ekh- 
runt  ipsos  veteribus  pannia  induiOM  e(  udeul$A  in  oi^mk 
/o,  humilem  itlam  ei  tenuem  vivendi  ralionem^  bealam 
judicabant.   Vnu$  autem  ex  ipsis  tribums  dixit  ad  ip~ 

ir»*  i*Mtf  — .^  Y__—  . soe :  Beati  eetie  nes^  qui  maudum  iUudUis.  Respondens 

His  ergo  inde  redeunlibus  aspis  mirce  magnitudinis  B  auiem  Macarius,  qui  erat  urbanus,  dixit  eis  :  Nos  qui^ 
venit  obviam  :  cujus  occursu  nihil  perierritiSf  ut  anle      dem  mmndum  iMusimu$  :  vo$  auiem  mundus  iitudit. 


pedes  eorum  venit  quasi  incantaia  carminibus ,  cmulea 
coUa  deposuii ,  minor  ex  pueris ,  manu  eam  apprehen- 
sam ,  ac  pallio  invotutam  ferre  caspil :  deinde  mona" 
sUrium  quasi  lictor  inare<sui,  in  occursum  fratrutn 
captivam  bestiam ,  resoluto  palUo ,  non  sine  jactaniice 
tumore  deposuit,  Sed  cum  infantium  fidem  atque  vir- 
tutem  c<tieri  prcedicareni ,  abbas  ille  altiori  consilio , 
ne  infirmior  celas  insoieiceret  ^  uirumque  virgis  com- 
pescuii ,  multum  objurgatos ,  cur  ipsi ,  quod  per  eos 
operatus  fuerat  Bominus ,  prodidissent :  opus  itlud 
non  suce  fidei^  sed  divince  fuisse  virlutis :  discerent 
potius  Deo  in  humititate  serme ,  non  in  signis  et  vir- 
tutibus  gtoriari :  quia  melior  esset  inlirmilatis  consden- 
Ofl,  »irm(ttm  vanitate.  Haec  ipse  (DiaL  icap.  9). 

•  iCgypiio  illo  seniore,  de  qno  supra  {Sozomen, 
L  111 1  r.  15),  ut  colligiiurex  Soioineno,  ^ui  de  duo- 
bu&  Macariis  agens,  niiraculum  quod  liic  narratur 


Scias  auien^  te  non  tua  spontehoc  dixisse^  sed  propAe* 
tice,  Ambo  enim  vocamur  Macarii,  hoc  tf|/,  beatL  la 
autem  ejus  $ermone  compunctus^  cum  domum  ventwi, 
vestfs  exuens,  dele^it  vitam  agere  soiiiaLiam^  mulkiM 
faciens  eieemosgnas,  Haec  ibi. 

c  ilal)es  hoc  iiiir»cuUim  ilidem  relatum  a  Paliadio^ 
{Vbi  supra)^  Nicephoro  (Lib.  ix,  c.  i4),pra^t4*r  So* 
zomeiiuiii  superius  ciiatuni.  ExslaA  eadem  hi^tocia^ 
apud  Eviigi  ium,  seu  poilus  Rufuiuiii  ui  Vilia  Paucmfi. 
(Lib.  II  cup,  i8},  laie  quidem  descripta ,  sed  cu» 
nomiulla  varietate  ei  distinctione,  quam  hic  ajuio- 
ta^se  juvabit.  Sic  eiiim  ipse  de  Slacario  agejta :  A»- 
bant  vrceterea  aUtfuando  venisse  ad  eum  fuereiieuni 
quemdam  Uieraciianu  quodgenuti  hasreseos  ineeailMr 
apud  Ai^gypium,  tiic  cum  per  muliam  bqf^endi  arlna 
pturimos  frairum,  qui  habitabant  iii  eremo,  coaiurha'- 
ref ,  ausus  e$t  e  iam  coram  ipso  fidei  sum  asserera  pm* 


Hacario  iEgyptio  nominatim  et  disorle  ex  coinmuni  Q  vitatem,  Cui  cum  resisteret  senior,  et  coutradicaet^  HU 


relalione  aitribuit,  haoc  de  eo  scribens  :  jEgypthm 
fama  esi  mortuum  ad  vitam  revocasse,  quo  homini,  qui 
contra  sentiret  ^posset  persuadere  mortuorum  [ore 
resurrectionem,  Yixit  annos  circiier  nona^ina,  quo- 
rum  sexaginta  in  sotitudine  contrivit.  Qui  smut  uisiu- 
dio  monasticm^  et  severce  disciptinee,  cum  adolesrens  ts- 
set,  se  dedidit,  sic  in  eo  excetiuit;  ut  a  monachis  rrai- 
iaptoyipmy  hoc  est,  adotescens  senis  [AL  puer  seni- 
liSl  more,  et  gravitatem  prce  se  ferens  nuncuparetur. 
Vlnautem  annum  jam  oitatis  egii  quadragesimum^ 
presbyter  ordinatus  est :  atter  vero  diu  posi  prchbyter 
tnsiiiutus^  eic.  Hujus  porro  Macarii  luemoria  tastis 
ecclesiasticis  consignatur  XVIII  calend.  Februarii  in 
haec  verba  :  In  ^gypio  S,  Macarii  abbatis  discipuli 
B,  Antonii  vita  et  mtracuiis  ceteberrimi  (In  Manyrot. 
Rom,).  Idemque  inier  iscriplores  ecrlesiiasticos  an- 
Dumeratur  a  Gennadio  ( De  Vir.  ittust.  c,  iO  ),  et 
quinquaginta  millium  monachoruni  Paterasseritur  in 


verba  simpliciora  argumetitis  caltidis  eludebat.  Sed  cuat 
viderei  sanctus  fidem  frcnrum  pericUtari :  Quid  offuoi 
ett,  viquit  nos  vcrbis  contendere  ad  suhvewouem  au- 
diefitium  ?  Eieamus  ad  seputcra  fratrum  qui  nos  pr«- 
cesseruni  in  Domino,  ct  cuinostrum  conceseerii  Dond^ 
nu$  iusc  tare  moriuum  de  sepulcro^  sciant  onmes  gvda 
ittius  fides  probatur  a  Deo.  Sermo  hic  omnibuM  qat  ad^ 
erani  fratribus  ptacuit,  Processerunt  ad  sepulcra^  «( 
hortatur  Mararius  Hifraciiam^  ut  evocaret  mortuum 
in  nomine  Domiui.  At  itle  :  Tu^  inquit^  dominet  qui 
propo  uisti^  prior  evoca.  Et  Macarins  proskrnens.  se  mi 
orationem  ante  Dominuiu,  ubi  suffic-enter  oravit,  etecor' 
iis  snrsum  oculis  siiic,  ait  ad  Dominum  :  7k.  inquit^ 
Domine^  quis  ex  duobus  nobii  rectam  fidem  teueat^ 
Oitendc,  elevato  mortuo  hoc,  Ei  cum  hoc  dixisset^  fra* 
tris  cujHsdam  nomen^  qui  nuper  fuerai  sepuUu^  «imk 
cavit,  cni  ille  cum  de  tumuh  respondissett  accedenlu 
fratres  coniinuo^  quce  superposiia  fuermU  auferunlt  eC 


itisPatrum  (Lib,  lin  Yita  Posthumii  cap,  7).  Quod  educlum  eujn  de  seputcro,  resotutii  fasdotis  quibua 
auiem  ad  vocabulum  atliiiet,  vitiose  Macharius  iiu- •i' con<fr(c/ui  eral.  exhibuerunt  vivfntem.  Bieradta  vera^ 
pressus  legiiur  eliam  apud  Planiiiium.  Scribendum 
enim  e&t  hoc  nomen  sine  aspiratione,  ut  recte  auno- 
tavil  Ciaconius.  Nam  Graece  dicitur  yiawoioc  :  quae 
vox  beaiumsigoificat,  ut  notum  eit,  et  videsequen- 
tem  notam. 

^  Alias  Schyticae  ve!  Bceticae.  De  qua  aKbi  pluri- 
baa  in  locis  dictum  est.  Scribit  porro  Sozomenus 
obi  supra,  utrumque  Macarium  suinma  com  laude 
monasteriis  in  soUtudine  Sceti  et  monte  qui  ibi  e&t 
positis  prxfui^se :  aiqui  mirum  non  est,  si  senior  hic 
i^gyptius,  priiiius  ibidem  habitaiioucm  iiivenerit,  ut 
hicdicitur.  undeet  Palladius  scribii  (Lausiac,  xix)  &Iu- 
carium  Alexandrinum  venissead  Magnum  Macarium, 
qui  erat  in  Scete,  subditque  lepidum  exeinpliim  de 
nomine  Macarii,  et  pulchra  ejus  aliusione,  ac  fruciu 
inde  consecuto :  Cum  essent^  inqoit,  ambo  Nilum 
trantmissurif  accidit  ut  ipsi  maaimum  pontonem  tn- 


ubi  hcec  vidit,  obstupeiactus  iu  fugam  verlitur*  Qu 
fraires  quoque  omnes  insequentes  extra  termiuos.  tertm 
tltius  exturbavtrunt.  fta  l\ufinus  :  qua^  licet  ui  mira- 
culo  suscitati  niortuicum  Auciore  nostro  conveniaat« 
iii  reliqua  laroeii  narraiioiie  haud  paruia  discre- 
pant  :  viderit  lector,  iiiri  potius  credendum  pi^ei* 

<*  Eiinomius  hapresiarcba  turpissimusv  ci4ua  etiam 
aJibi  (Cottat.  7,  eap.  52)  facu  est  meniio»  sub  Va« 
ieiitt^  imperaiore  (teste  Suida)  Arii  fauior,  non  modo 
Dei  Filium  cum  Ario  creaiuram  asserens;  aed  ak 
Spiriiuni  sanctuniFilii  creatmain  biasphemaoa  :coan 
tra  quetii  D.  Basdius  ei  Didymua  praclara  voluiuiDa 
scripicr  :ni.  SynoJus  auieui  CoiistaniiutipolUana  pri^ 
ma  contra  eum  et  Macedonium  consregaUu  utrmn* 
que  damnavit.  Vide  Baropium  tQH^^ill  eA  iV  Am^ 
linm. 

*  Id  est,  syllogismorum  et  sophismaium  arguUas 


M7  GOLLATM)  XV.  -*  DE  0HAAI8MATIDD8  ftlYlNIS.  tH 

llaoarias  aposlolica  multiloqoium  ejus   breTitaleAad  eondictam  locmn»  speciaeiili  hiijaf  evpMitile 


[Itp<.  jnmar^.  auctoriiatej  concludens,  Non  est, 
inquit,  In  verbo  regnum  Dei,  sed  1n  virtule.  Eamuf 
igitur  ad  sepulcra ,  et  nomen  Domini  super  mof" 
tuum  qui  primus  inventus  fuerit,  invocemoBy  ac, 
licat  scriptum  est  (11  Cor.  iv) ,  ostendamns  ez  ope- 
ribas  fidem  nostram ,  ut  manifestissime  rectae  fldei 
documenta  ejus  testimoiuo  d^clarentur,  et  perspi- 
cuam  veritatem  non  Inani  disputatione  verborum , 
sed  virtute  signorum ,  et  illo  quod  non  potest  f^lll 
indicio  comprobemus.  Quo  audito  haereticus  coram 
circumstanii  plebe  pudore  constrictus ,  cum  ad  prae- 
sens  praebere  se  conditioni  proposit»  simolasset  as- 
sensum ,  seque  affuturum  in  crastinum  promisisset, 
postero  die  exspectantibus  universis  qui  studioslus 


conflnxerant,  exterrilii  de  conscieniia  •«»  iafl- 
delitatls  aufbgit ,  ae  protlnus  ab  universa  Mgjp^ 
transmfgravit.  Quem  cnm  beatus  MaeaHos  uaqfie  $A 
boram  nonam  cum  populis  pracstolatus,  pro  sut  con- 
sdenlia  deelinasse  vidlsset ,  assomens  plebem  qnm 
ab  illo  fderat  depravata ,  ad  cendicta  sepalcra  pep- 
rexit.  Ranc  aotem  iSgyptns  morem  •  Nill  flaminlt 
invexit  alveus ,  nt  quoniam  universa  illitts  latltud» 
terr»  instar  immensi  pelagi ,  non  parvo  anni  tem- 
pore  sollta  aquarum  eruptioue  contegitur,  lt«  ut 
nulia  tunc  culquam  humandi  copia  bamaui  eorporit 
tribuatur,  nisl  post  transvectionem  decufsam ,  ^  eor» 
pora  vero  mortuorum  pigmentrs  eondili  redolenti' 
bufl ,  •  in  editioribtfs  eellulis  reeendastur.  |ibn  ma« 


AUm  GMJSA  C0MMENTAI11U& 


ei  acumlna  qiiasi  splnas  puugeRtia.Spectauevidelor 
Anctor  iiuendan  loeuitt  D.  HUranymi.  obi  de  variis 
gentiUum  philosopbtirum  91  b.ereiicorum  erroribus 
agens  :  Omnia,  inquii  {In  Nahum  cap,  111),  dogmata 
,  eorum  eum  frigeant  et  volare  non  poMinl,  $e4em  M  aa 
requiem  inter  AriHotelii  et  Chrynippi  spineta  tt^jmH. 
Inde  Eunomui  profert :  Quod  natum  est,  non  fuit  an- 
tequam  nasceretur^  eic. 

^  Nilus  iEgypti  fluvius  mirum  in  modum  augetur 
cirea  Rolstittum  aestivtim,  adeo  ut  per  totam  spati*- 
tus  ^gyptnm,  terram  pluvils  omuibus  destitutam, 
suis  aquis  irriget,  fecundissimoque  liino  obductt  el 
operiat.  De  bac  Nili  eluvie  et  incremento  ejusq[ue 
causis,  vide  Plinium  lib.  v  cap.  %. 

^  Httuc  ivioreni  Agyptiacum,  eondiendi  seilieel 
corpora  defcifietonifn  pigmeiitis  sive  aremalilMiB,  tti- 
mirum  ad  repfllendani  putrefaciionem,  et  lN>niin 
odttremcoiiciiiafidum,  tr.idtini  llerodotus  lib.  11,  Dio- 
dorus  Sicntus  lib.  i,  Plato  in  Pbaed«>iie,  Gicero  Tu* 
scul.  1,  Fiinius  liii.  11  cap.  57,  et  lib.  xvi  eap.  II.  Ai- 
que  is  ritus  ab  iCgyptiis  per  pairiarcham  Joseph  ad 
ludaeos  trauslatus  cst.  Sic  enim  Jfoseph  prmeepii  ser- 
vis  iuis  medicis,  ut  aromati^us  condiren$  pattem.  QtiH 
busjussa  exptentibus,  transiifunt  40  dies  :  islo  quippa 
mos  erai  eadaverum  conditorum  Gen,  l  :  Sic  ei  car^ 
pus  Asm  regis  Judee  uputtum  legimus  pUnum  aromo- 
libus  et  unguentis  meretriciis  quce  erant  nigwmlario^ 
rum  arte  confecta,  II  Paraiip.  xvi.  iilem  eiiam 
in  Christi  corpore  sepeliendo  observatttm  tcadunt 
Evangeli^t»  (Matth.  xxvi,  Marc.  xiv,  Luc.  xxi,  Joan. 
XI  et  XIX ).  Et  id  ipse  de  se  futurutu  praedixerat  illia 
verbis  :  Bonum  opui  in  me  operata  est :  nUttens  mws 
hoc  unguenlum  in  corpus  meum,  ad  sepeHendum  m$  fe» 
cit.  Quod  opere  expletum  narrat  JnaHiies :  VenU^ 
iiiquit,  Nicoiemus  ferens  mixturam  myrrhm  ei  ahes, 
girni  libras  centum,  Aeccperunt  ergo  corpu»  Jun  U  Hr- 
gaverunt  itlnd  tintcis  cum  aromaiibus^  sicut  moa  esi 
Jud<eis  sepelire.  Sed  et  aptid  gentiles  tuin  Grascos, 
tuin  Homanos,  roos  isie  receptue,  ut  defuiicii  corpuft 
a<{oa  priinum  abluereiur,  deinde  ungeretur.  De  no-^ 
luunis  celebraniur  Ennii  vcfsus  : 

Tarquioii  oorpus  booa  femiQa  Uvil  et  uuxlt. 

Iiem  Virgillus  vi  i£oeidos  : 

Pars  calidos  latices  et  ahena  ondaalia  flammis 
Expediunt,  GQrpttsqtte  iavant  CrigeuUi»  et  uoguat. 

Hiiic  pollinctores  dicti,  qui  cadavera  ungebant  el 
aromalibus  suflarciebant.  Quos  L\X  Imtftwrac  vo- 
carunt.  De  quibus  D.  Augustinus  llb.  1  Loeutionis  de 
Genesi  (Cap.  uU.) :  Afeit  emm,  inquit,  ipsi  sepeliunt, 
id  esi,  Urrte  mandant  corpora  mortuorum ;  fiwd  non 
est  Greece  hrafiM^ai,  sed  t»r$L^at.  lUi  ergo  jvTMptacrroc» 
id  agunly  quod  exhibetur  corporibus  Anmanttif ,  M 
condtendot  vel  siecanda^  vel  invohendo^  vel  aiUgoHdo; 


B  tH  fNo  ap$fa  jSnfptmum  cwta  pFmcetlii.  Ita  Auguait*. 
nus,  PorroapudCbristianos  jarniudeaCiirisli  eYeni^ 
plo  mos  idem  obtinuit,  maxime  in  sepeliendis  san- 
ctorum  virorum  corporibu».  Unde  TertuHianue  in 
Apftlegetieo  :  S^tmil,  iuquii  (Cap.  M),  SoM  piuria 
et  cbanoris  suas  merces  sepelieudis  Christianis  profli^ 
yari^  id  est,  majorem  copiam  thuris  el  aromatum  in 
lepdieiidis  cadaveribus  apud  Christianos,  quam  in 
sacrlflciis  gcntinm  absumi.  Prudentins  quoque,  qa« 
10  lic^siis  Occidentalibus  in  vestieudis  et  ungcudia 
defttofiotrum  eor poribas  fleri  solita  es&ent»  ttiii^e ver-? 
aibua  eaarral : 

Hlnc  oiaxima  cura  sepulcrls 
Impendilur :  hf nc  resolatos 
HoAorultiaMMacelpit  artos, 
£1  flmeris  ambittin  oruet : 
Caudiif  e  oiieuUa  ciaro 
Pr«ieudere  liaif-a  raos  cst  : 
Aspersaque  myrrba,  Saba^o 
Corpus  medlcatuiue  servat. 

^  D.  ilen  Gragoriua  in  Gantiea  (Cap.  xi),  morluorinn 
eorf^ra  inyrrha  condiu  fiu8s<e  iradil,  iie  piitre^r 
rent.  Dettique  Aimetnus  monaekiia  Jkat  dieiinus  ei 
bistorieus,  eorpora  deiunclotum  magoa  onra  uncia 
et  aromalibus  eondita  fiiisse  refert,  lib.  iv,  cap.  5^ 
Yida  Oinupbriiun  {Lib.  da  AtltJ  sepfeliendi). 

«  Id  esc,  spelancia  emitieuUeribus  et  ab  iaunda-* 
ttonis  periettlo  rematis.  Eiiam  Aomauis  sepullos  ua^i 
tare  piaoulum  erat :  adeo  ui  si  fluminis  inmursu  reli* 
qiiise  sepuUorum  coBtingereulur,  coasuito  poptifice» 
in  aiiuA  fcoeuMi  uransfenre  iioerel.  Lib.  1  Co4.  de 
Retigios.eA  Sumpt.  Fuuer.  Uode  et  agrioiim  iueuiti  9 
petrasi  et  muUutti  aridi  huiaandiseorpefibus  coeme^ 
Ijanlur  ex-iege;  de  qua  Cicero  de  Leg.  iib.  u.  Si-r 
eulus  Faecus  de  coBditioiiibus  afror  :  In  toci$4  aii, 
MXMS  ef  st  fitibuif  euam  ta  m^dni  «afarMtofii^iii  sa* 
pukra  faeimat.  Sidoaitta  Apollia.  iib.  i  «piaL  H  inter 
alia  seli  Ravennatis  incommoda  :  Fiis  tUiunt,  se-; 
puHi  natatu.  Isidortts  lib.  xv  Eiyttsoi.  cap^  H  ;  Apud 

D  majoroiy  iaq«ii,  po$entes,  aut  iub  mantibus  aut  iu  moHf 
Ubus  sepetiebanuar.  Jnde  Irafitunt  est ,  «U  iap«r  Md^h 
vera,  aui  ptffomdei  |i^real,  atU  iagOHUi  c^iumm 
callacarenlur.  Lttcaaus  lib.  viu  : 

KtBegum  cineres  exitrucio  monte  qutescaut. 

VirfiHue  vi  i£neidos : 

At  pitts  £neas  ingenti  oiole  sepulcrw 
Imponit,  suaque  arma  viro,  reiuumque  tubaipqaei 
Upute  sub  aereo. 

Ferra  eoleame  iiiiem  fuias^)  Um  i£iy  plUs  q^m  l»r 
daste  RsoriBOs  in  ceilttiis  sive  spelttucis  excavatia  ef 
cameratia  sepelire,  manifeatuiu  est,  lui^  ei  G^MSii 
xxMi  eap.,  ubi  Abrabam  leaUurad  aepeiieuiiMa  &»" 
ra«  ttxorea  emisse  ab  Eplurau  Helhmo  spetuafiaip 


»99  JOANNIS  GASSIANI  COLLATlONES.  1000 

dens  ebrielate  oontinua  terrae  illius  '«solum  humandi  A  pulisset.  Quod  utique  ul  ab  eo  fierel ,  non  oslentatio 


arcet  ofncium.  Si  qua  enim  ||davera  defossa  susce- 
perit ,  evomere  ad  superficiem  suam  inundationum 
nimietate  compellitur.  Gum  igitur  aniiquissimo  cui- 
dam  cadaveri  beatus  Macarius  astitisset,  ait:  X) 
homo,  si  venisset  huc  meciim  bapreticus  ille  filius 
perditionis,  et  astanie  ipso  nomen  Ghristi  Dei  mei 
invocans  exclamassem,  utrumne  coram  his,  qui  pene 
ejus  fuerant  fraude  subversi ,  surrecturus  fuisses , 
ediciio.  Tum  ille  consurgens ,  annueniis  voce  re- 
spondit.  Quem  interrogans  abbas  Macarius  quidnam 
fnisset  aliquando  oum  frueretur  hac  viia ,  vel  qua 
bominum  fuisset  aetate ,  aui  si  nomen  Ghristi  tunc 
temporis  cognovisset  ?  ille  se  sub  antiquissimis  regi- 
bos  vizisse  respondit,  Christiqne  nomen  asseruii  illis 


gloriae ,  sed  charitas  Ghristi  et  totius  plebis  eziorsit 
uiilius ,  ut  beatum  qnoque  Heliam  fecisae  Regum 
lectio  manifestat,  qui  ignem  de  coelo  super  hostias 
impositas  ^  pure ,  idcirco  descendere  postulavii ,  ut 
pericliiantem  pseudoprophelarum  praestigiis  fidem 
toiius  populi  liberaret  {lll  Reg,  xxviii). 

GAPUT  lY. 

De  miracuh  quod  Abbat  Abraham  in   mulieris  feeU 
uberibui 

Quid  eiiam  «  abbatis  Ahrahpe  gesta  commemorem, 
qui  ^  fraiff,  id  est,  sirnplez,  pro  simplicitate  morom 
et  innocentia,  cognominatur?  Qui  «  cum  meiendi 
gratia  ad  ^yptum  de  eremo  diebus  Quinqoagesi- 


se  nec  audisse  temportbus.  Gui  rursus  abbas  Maca-  B  ^^  perrexisset,  ei  a   muliere  qiiaihim  parvulam 


rius,  Dormi,  inquit,  in  pace  cum  caeteris  in  tuo  or- 
dine ,  a  Ghristo  in  fine  temporum  suscilandus.  Haec 
igitur  ejua  virtus  et  gratia  quantum  in  ipso  fuitsem- 
per  fortasse  latuisset,  nisi  eum  necessilas  totius  pro- 
vinciae  periclitantis ,  et  erga  Ghrisium  plena  devotio 
amorque  sincenis ,  istud  exercere  miraculum  com- 


suum  lactis  inopia  j»m  tabidum  atque  '  seminecem 
praeferente,  lacrymosis  precihus  fuisset  obstrictos» 
calicem  ei  aquae  potanduni  impresso  cmcis  signacQlo 
deditf  cujus  haustu  confesiim  mirum  in  modom  ari« 
da  jam  penitus  ubera  copia  laciis  redundante  con- 
fluzerunt. 


ALARDI  GAZiEl  COMMENTARIUS. 


duplicem;  tum  ex  Evangelio,  ubi  Joseph  legiiur,  Po» 
tWMe  corpu$  Jesu  m  monumento  $uo  novo^  quod  exci- 
derat  in  pelra  (Matth,  xxvii).  Caeieros  iiem  Hebraeo- 
ruin,  quibus  opum  faciiltas  suppeteret,  id  ipsum  fa- 
cere  solitos,  argumento  sunt  ea  quae  S.  Epiplianius 
{Uofrei.  iii)narrat  his  verhis:  Ducuntmiierumadole' 
icentem  poitiolii  occoium  in  propinquoi  tumbai  :  se- 
pulcra  enim  »c  appellantur;  ipeluncm  videlieet  in  petrii 
effoiice  atque  comtructx^tyt,  Porro  biijusmodispelun- 
cae  Roinanis  cryptae  dictae  sunt,  in  quibus  martyrum 
corpora  teinpore  persecuiionis  condebantur,  e  qui- 
bus  edncta  gunt  corpora  SS.  martyrum,  qnibus  dita- 
tum  nuper  est  nosiriim  Belgium  in  lemplis  Socieialis 
Jesu.  vide  Baronium  in  Martyrolog.  ad  5  Jan, 

A  Solum  hoc  loco  substantivum,  id  est,  humus. 
Sic  igitur  construi  debei  haec  pcriodus  :  Solum  terrof 
Uliui  mademebrietate  continua  arcet  humandi  ogicium, 
etc,  quasi  diceret :  terra  ilia  perpetuo  ebria  .seu  ma- 
dens  impedit  quominus  ibi  sepeliantur  corpora.  Et 
sic  cohaeret  sequenlibus  :  Si  aua  enim  cadavera  atis- 
ceperit^  supple  solum  terrae  illius. 

b  Pure  dixit,  quia  sine  ullo  igne  supposito.  Hanc 
tamen  vocem  omisit  Dionysius.  Alii  habent :  Super 
hoitiai  impoiitai  pyrcs,  pie  idcireo  deicendere  poitula» 
vi/,  etc,  ut  observavit  Cuychius. 

c  Primo  hujus  nominis  abbatis  Abrah«  occursu 
suspicaios  sum  illum  Abraham,  sive  Abrahamium; 
vel  Abramium  sanctum  eremitam  hoc  loco  designari, 
cujus  vitam  beatus  Ephreni  iuculento  sermone  de- 
scripsit,  cnjus  et  memoria  celebratur  in  Mariyrolo- 
gio  Romano  16  Hariii.  At,  realientius  inspecta,  fa- 
cile  agnovi  aliter  se  habere ;  et  alium  hic  abbafem 
Abraham,  sive  Abrahamium  ab  illo  denoiatum.  Nam 
ilie  Sjrus,  et  S.  Ephrem  Syri  discipulus,  ui  ipsemet 
etalii  lestaiitur  (S.  Ephrem,  in  Teitam. ;  Soxomen, 
L  m  c.  15;  Niceph,  /.  ix,  c,  16) ;  liic  vero  i^gypiius, 
ntex  boc  lextumanife^lecoHigitur.  lile  quinquaginta 
annis  in  cellula  mansitinclusus,  ut  refertS.  Ephrem : 
bic.ab  eremo  Thebaidis,  quae  superiur  ifigypius  vo- 
catur«  descendit  in  i£gypluui  inreriorem,  nictendi 
gratia,  ut  hic  dicitur;  hiCTroctc,  id  est,  puer,  nb  siin- 
plicitatem  el  inmicentiam  cognoniinatus  :  ille  uon 
item.  Denique  nihil  inter  iliius  Syri  Acta  fusius  a 
Metaphraste  enarrata  legitur  eorum,  qua:  huic  Al>ra- 
hae  ^ypiio  attribunntur  hic  miracula.  liaque  non 
•lium  hiG  abbatem  Abrkhain  intelligendum  exstimo 


quam  illum  cui  poslrema  et  vigesim.!  qiiarta  collaiio 
a  G:issiano  descripla  tribuitur,  qnae  de  Mortificatione 
inscribitur  :  de  quo  proinde  plura  ibidem,  quae  oc- 
currerini,  dicenda  erunt. 

<>  Ciacoiiius  et  alii  tantummodo  habent :  naig^  pro 
iimpiicitate,  etinnocentia,  Ei  revera  irouc,propne  non 
simplicem,  sed  piierum  aut  famuluiu  signlucat,  ut 
saiisnoium  est.  Potuit  tamen  huc  nomen  buic  abbaii 
impoui  ralione  simplicitatis  et  innocentiae  qua  puero 
simiiior  videbaiur,  quam  viro,  aemulatus,  opincir»  11« 
lam  Salvatoris  seiitentiam  :  Nisi  efficiamini  sieut  var^ 
vtt/i,  non  intrabitii  in  regnum  catorum  (Matth.  v). 

*  Adverte  veteres  monachos  ei  eremitasolim  lem- 
pore  messis  ad  metendum  segetcs  de  suis  cellulis 
aut  monasteriis  fuis>e  egressos  :  quorqm  proposito 
exempio  D.  Benedictus  suos  coeuobitas  pie  admouet, 
ut  ii  neceuitai  loci  aut  paupertai  extgerit  ut  ad  frugei 
eoHigendai  per  se  oecupentur^  non  cuntiisieniur  :  quia 
tunc  vere  monachi  sunt ,  ii  iabore  watiuum  iuarum 
vivant^  iicut  et  Patrei  noitri  el  apotsoli.  Porro  Quin- 
quagesimam  hic  intellige  loium  lempus  quod  voca- 
mus  Paschale,  nt  alibi  mouuimus.  De  quo  ex  pro- 
fesso  agiiur  collatione  21,  cui  tiiulus  :  De  remissio^ 
ne  QuinquageiinuiB  {Vide  etiam  lib,  in  Inst,  cap,  II). 
At  qui  potuit,  inquies,  lempus  Paschale,  sive  ante 
Peniecosten,  ad  metenduro,  esse  idoneum,  et  matu- 
risjam  frugibus  opportunum?Potuitcerte,  cum  iion 
solum  in  iEgypto,  veruin  etiani  in  Palaesiiua  aliis- 
que  regionibos  niessis  in  mense  Maio  ut  plurimum 
contingeret.  Nam  inter  Pascha  et  Pcniecosteu  apud 
Juddeos  mes>em  fieri  solilam  saiis  con^tat  ex  Levi- 
D  tico  et  Deutei onomio  (Levit.  xxiii.  DetU.  \vi),  Jn 
jEgypto  autem  (iit  Pliiiius)  omni  aerunt  mense,  et  ubi- 
cumqae  imbres  asstiii  non  sunt^  ut  in  Jndia  et  .Ethio^ 
pia;  ei  alibi :  in  ^gypio  hordeum  sexto  asatu  men^ 
iCy  frumenta  ieptimo  tnetuntur  (Ptm,  i,  xvii  c,  18  «X 
/.  xviii  c,  7).  Alibi  eiiam  scribit  binas  me»ses  et  bi- 
nas  a^states  coniingere  niedia  inier  illas  hieme  {Lib. 
VI  c.  17). 

'  Seminex ,  id  est,  scmimortuus,  aut  semivivus, 
moribundus.  Ovidius  lib.  i  Meiaph.: 

Atqup  Ita  seraineces  partim  ferventibos  artos 
Mollit  ai|uis. 

Sidonius  lilx  i  epist.  7,  pietoi  Augusta  ieminecem... 
vel  exsilio  muneretur» 


1001 


C0LL4TI0  IT.  —  DE  CHARISMATtBOS  DIYINIS.  im 

CAPUT  y.  A  saam,  quem  obliTiODi  jam  tradiderit  tnnosa  debilH 

taa,  Istai  abscesait. 


D0  cten^t  ct^uMdm  cuniiiane ,  quam  idm  e$i  ape- 

ratMf 


Vel  cum  Idem  ipsa  pergens  ad  Ticam,  circumdalua 
est  illadentium  turbis,  qui  subsannantes  oitendebant 
ei  quemdam  hominem  contracto  genu  multis  jam  an- 
nis  gressos  oflicio  destitulam  et  aniiqua  debilitale 
reptantem  ;  ac  teutantes  eum*  Ostende,  aiebant, 
abba  Abraham,  si  serTus  es  Dei ,  et  resiitue  banc 
pristlnae  sanitaii,  ut  nomenChristi  quem  colis  Tanum 
non  esse  credamus.  Tunc  ille  confestim  inTOcato 
Chrisli  nomine,  inclinans  se  et  apprehendens  aridum 
pedem  hominis  traxit ,  cujus  tractu  continuo  siccum 
gena  curTumque  directum  est,  ac  recepto  usu  gres- 


CAPUT  VI. 

Quod  meritum  umuHujuique  n<m  e»  tigmt  debeut 
eettimari. 

Hi  itaque  Tiri  nihil  sibi  pro  taliom  mirabilium  Tir- 

tute  donabant,  quia  ^  non  iisc  suo  merilo  agi,  sed 

Domini  misericordia  fatebantur»  apostolicis  Tcrbis 

in  admiraiione  signorum  humanam  gloriam  refu- 

iSDtes :  Viri  fratret^  inquiunt,  quid  admiramini  in  hoc^ 

aui  not  quid  intuemini  quati  nottra  virtute  aut  pote- 

ttate  feeerimut  kunc  ambulare  (Actor.  iii)  ?  Nec  quem* 

quam  in  donis  ac  mirabilibus  Dei,  sed  potius  ex  pro- 

priisTiriuiurofructibus  praedicandum  essdcensebant, 

qui  industria  meniis  et  operum  virtute  generantur. 

Pierumque  enim,  ut  supra  jam  dictum  est  (Cap.  i),  ^  ho- 


ALARDI  GAZi£I  GOHMENTARIUS. 


«Sic  Paulus  et  BamaDas  cum  Lystrenses  cives  ob 
sanatum  claudum  diviitos  honores  eis  deferre  vellent, 
Contduit  tunieit  extilierunt  in  turmat ,  damantet  et 
dicentet :  Vtrt.  quid  hae  facitit  f  Ei  not  mortalet  su- 
mut  limifei  vobit  hominet^  etc.  (Act.  xiv). 

i>  Malos  homines,  id  e«i,  mortali  culpa  obstrictos, 
sed  fideles,  posse  dxmon^  ejicere,  aliaque  miracula 
quae  per  virtutes  signittcantur,  edere,  et  non  raro 
edidisse,  fuuliis  exemplis  etauctoritatibusScripturs 
compenum  est.  Saul  enim  postquam  ab  eo  Dominus 
discesserat ,  Davidem  innocentem  persequens,  cum 
in  cuneum  prophetarum  venisset,  facto  super  eum 
Spirlto  Doroini  cnm  cxteris  propheUTit  (I  Reg,  xix), 
unde  exiit  proverbium :  Num  et  Saul  inter  prophetat 
(Mattk,  x)  T  Prophetavit  et  Caiphas  homo  impius, 
Quia  pontifex  erat  anni  illiut  (Joan,  xi).  Fecit  et  Ju- 
das  miracula,  dum  in  Christum  credebat,  eique  ad- 
hxrebat :  nam  et  potestatem  cum  aliisapostolis  ac- 
cepit,  et  gloriatus  est  cum  aliis,  quod  sibi  daeroonia 
suujicereniur  (Luc,  x):  Et  tamen  fur  erat ,  et  locu- 
lo$  habebat  (ioan.  xii).  Et  ut  D.  Uieronymus  sentire 
Tidetor,  jam  tum  proditionem  animo  agitalnt,  idem- 
qiie  iiiauifeste  coUiKitur  ex  illis  verbis  Christi :  Multi 
dieent  in  ilfa  die  :  Domine^  nonne  in  nomine  tuo  pro^ 
phetatnmut ,  et  m  nomine  tuo  damotda  ejecimut  f  etc. 
(Matth.  Tii).  Quibus  non  respondet  IpKos  mentiri, 
aui  falsam  dicere,  quemadmodum  responsurus  esset, 
si  noD  vere  prophetassent,  et  d»inones  ejecissent, 
aut  vera  miracula  non  fecissent,  sed  tantum  :  iVifm- 
^iiam  naei  vot.  Notltia  scllicet  approbationis,  ul  vo- 
cant  theologi.  Paolns  denique  saiis  ostendlt  per  fidem 
absque  chariute  miracula  pairari  posse ,  dum  ait : 
Si  habuero  omnem  fidem^  ita  «l  montet  trantferam^ 
charitaiem  autm  non  habuero,  nihH  tum^  etc.  (I  Cor. 
xiii).  Unde  merito  hic  abbas  superius  (Cap.  f  hujut 
coiiat,)  hancsecundam  causam  hujusmodi  signorum, 
seo  curationum  assignsTit :  Citm  ob  cedificationm 
Eccleeim^  vel  earum  qui  infirmot  tuot  ingerunt,  vel 
eorum  qui  curandi  tunt,  fidem^  tanitatum  virtut  etiam 
a  peccatoribut  indiynisque  procedit,  Verum  iiic  am- 
plius  didt  etiam  hominet  mente  corruptot  et  reprobot 
drca  fidmy  id  est,  infideles,  ui  sunt  Judxi,  pagani, 
b«retici,  pterumque^  id  est,  s»penamero,  in  nomine 
Dondm  et  dwmonia  ejieere^  et  virtutet  maximat  operari^ 
eosdemqoe  In  fine  saeculi  dicturos:  Domine.Domine, 
tumne  in  nomine  tuo  prophetavimutf  etc.Quod  quidein 
sane,  et  cum  grano  salis,  ut  dicitur,  inieiiigeiiduin 
esi.  lipltis  iiquidem  exemplis  constat  etiam  per  ho- 
roines  infideies  Tcra  miracula  facta  esse,  ui  et  Cbry- 
sostorous  ( Homif.  Vi  in  Matth. ) ,  et  Hieronymus 
(Commoit.in  HoilA.)  docent.  Nam  Balaam,  falsus 
alioquin  et  infideiis  propbeta,  praeclaram  de  Cbrtsio 
ejusque  ortu  edidit  prophetiam ;  et  Terba  illa  Doroi  • 
ni  :  Mulii  dicent  in  illa  die,  etc.,  nou  solum  ad  flde- 
les,  Terum  etiam  ad  infideles  referri  possoiit,  ut  iidein 

PATEOi.     XUX. 


B  qaoque  auctores  testantor.  Possnnt  itaque  mali  et 
iufideles,  siibinde  inTOcatoChristi  nomine  aut  diviiia 
Tirtute,  daemones  expellere,  aiiaquemiraculafdcere, 
si  Deus  eoruni  minibterio  uti  aut  cum  ipsis,  ut  in- 
strumentis,  concurrere  dignetur,  ad  ipsorum  aut 
alioruin  utilitatem,  aut  ad  manifestandam  suam  glo- 
riain  et  virtutem:  modo  non  id  attentent  aut  pr£su- 
roant  ad  confirniatioiiero  sui  erroris  aut  f»isi  dog- 
matis,  ut  superius  dictum  est.  Naui  et  Julianus  Apo- 
stata  signo  crucis  facto  dxmones  subito  efl^ugavit, 
teste  Gregorio  Nazianzeno  (Orat.  i  in  JuL),  cl  Bibto- 
ria  Ecclesiaslica  (Theodoret.  l,  iii,  c.  5;  Sozom.  L  v, 
c.  2) ;  et  Epiphanius  (Haret.  SO)  refert  de  Jose- 
pbo  hoinine  iud«o,  quod  necduro  credens ,  in  no- 
mine  Jesu,  hoininem  a  daeroonio  obsessum  libera- 
Tcrit.  Alius  item  Judeus  apud  Gregorlum  Magnum 
(Dial.  i.  ni,  c.  7),  dum  in  templo  Apolliuis,  ubi  d.ne- 
mones  conTcnerant ,  jaceret ,  eis  deprehensus  quod 
cruce  signatus  esset,  eos  confestim  in  fugaro  vertit 

p  clamantes  :  Vee,  vte  :  vat  vacuum^  ted  tignatum. 

^  Caeierum  'cum  iniracula  vera  sint  quaedam  divina 
testimonla,  secundum  illud  ad  Hebrxos  ii  :  Coute' 
ttante  Deo  tignitt  et  portentitt  et  variit  virtutibus  (uti- 
tur  enim  Deus  miraculis  ,  quasi  sigillo  in  testimo- 
nium  et  confirmationem  veritatis,  sicut  utuniur  re- 
ges  et  alli  sigillo  litteris  apposito  ad  fldem  facien- 
dam),  fleri  nequit  ut  tcI  Judaeus,  tcI  hsreticus ,  tcI 
alius  infldelis  ad  astruendam  et  coniprobandam  fal- 
sitatem  miracoluni  ulluih  Terum  edat,  aut  daemones 
expellat,  quod  et  inter  miracula  reponi  potesi.  Unde 
se^uitur  neque  haereticos,  cum  nihil  aliud  specient 
nisi  ut  doctrinam  erroneam  quam  proflleniur  st»* 
biliant  et  confirment ,  neque  Antiohristum  ejusque 
pseudoprophetas  et  pseudoapostolos  miraculum  ul- 
fum  umqnam  fecisse  (quod  lainen  haeretici  snpe  teii- 
tarunt)  nec  facturos  esse :  ut  merito  Apostolus  omnia 
Anticbristi  signa  et  prodigia  falsa,  seu  mendacia  fu- 
tura  pronuntiarit  (1  Thett.  ii).  De  quo  supra.  Yerum 
hic  objici  posset  miraculum  illud  Pauli  NoTaiiani 

D  episcopi,  quod  narrai  Socrates  his  Terbis  (  Lib.  vii, 
c.  17) :  JudcBus  quidam  veterator  Chrittianam  fidem 
timuiant^  teepiut  baptizatut  fuit  :  per  quam  fallaciam 
muttat  eorratit  pecunias.  Pottquam  autem  multot  ex 
varUt  tectis  hominet  dolo  ludificatut  non  habebat  am'- 
ptiut  quibus  imponeret ,  tandm  ad  Paulum  Novatia- 
num  epitcopum  veml\;  ait  te  magna  cupiditaie  bor 
ptitmatit  reeipiendi  flaarare :  per  ejus  manum^  ut  illud 
attequatur,  orat.  Paulut  ejus  probat  inttitutum  :  ve- 
rum  te  non  pritis  illi  baptimum  daturum  ait,  quam  tit 
fidei  articulus  institutus ,  diesqun  cempiuret  jejuuiit 
vacaverit.  Judasut  contra  voluniatem  jeiunare  eoactut, 
acriter  instare  uii  baptimo  donetur.  Paulut  quoniam 
iilum  tam  obnixe  bapiismum  petentem  mora  notebat 
offendere,  parat  res  ad  baptismum  necessarias,  Cumque 
vestm  candidm  pro  illo  misset,  et  atveum  baptitterii 


IMS  JOANNS  CASSIANI  COLL4TI0MB6* 

mines  meul^  (<Hrropli  ac  reyyrobi  eirca  Hdem,  in  A 

Dontine  Domini  et  damonia  e%i^m ,  fi(  wrmte» 

niaximas  operanlur.  Di  ^tibaa  enm  apostoli  causa- 

reiuur  et  dicerent,  Prmtefdar,  Mimut  fumdam  in 

nomine  tuo  ejicientem  damonfaf  et  prohibuimtt»  etttn, 

qnia  non  tequitwr  nobiscum,  licel  eisdem  ad  prxsens 

respondcrii  (lirislds  :  Notite  prohihere,  qvi  enim  non 

est  adtersum  vn ,  pro  roM*  est  (Lue.  ix).  Tamen  ets 

}n  fine  diccniibtis,  Domine,  Domine,  nonne  in  nomfne 

iuo  prophetaoimui ,  et  m  tuo  nomine  vhrtuut  mo/toi 

fecimus  Presponsormn  se  esse  tesiatnr,  quia  njrm^ttflm 

navi  tosy  diseedite  a  me,  operarH  iniquitaUs  (Matth.  vil). 

Et  idcirco  etiam  istos  quibos  faanc  gloriam  slgnorom 

*tque  viriutum  pro  meriio  sanctUaiis  ipseconces- 

sit,  ne  in  bis  extollantur,  admonet  dicens  :  NoHte 


CAPOT  m\. 

Quod  chmitmatum  virtus  non  in  ndrsAiUbus,  ted  te 
MumUUait  contUlaL  j 

Denique  ipse  auctor  slgnorum  omniom  atque  vir- 

totum,  cum  ad  doclrin»  suae  magisterium  discipulos 

advocaret ,  quid  ab  eo  veri  atque  eleclissinu  secta 

tores  peculiariler  discere  debereot,  evidenter  osien- 

diiiVenite^  inquil,<^  et  ditciteame^  non  utique  ut  dx- 

mones  cticlesti  potestaie  pellatis ,  non  ut  leprosos 

emundeiis,  non  ut  caecos  illuminetis,  non  ut  mortuos 

susciletis  :  bxc  eniro  etiarosi  per  quosdam  servos 

meos  operor,  non  potest  se  inserere  laudibos  Dei 

buroana  condilio,  nec  ullam  sibi  in  hoc  minislcr  et 

famulus  decerpere  portionem,  ubi  solius  divimiaiis 

est  gloria  :  Vos  auteni,  inquit,  boc  disciie  a  me^  quia 

gaudere  quia  dcmonia  vobis  subjiciuntur  ^  gaudete  ^  mitis  sum  ei  livmf /u  coriie  (IfaaA.  xi).  Iloc  euim  est 

auiem   quia   nomsna  vestra  scripta  tunt  in  eeslie     quod  eunctia  generaliter  discere  et  exercere  possi- 

(luc.  x).  bile  est,  >>  opera  autem  signorun  «ique  virliitum, 

ALARDI  €AZiEI  COMMENTARtUS. 

sibilia  et  invisibiUa  creare^  non  t»  ipso  mundo  mirabilia 
facere  et  mortuos  suscitare ,  sed :  Quaniam  mitis  sum 
et  humilis  corde  ( Lib.  de  Sancta  Virffinit,  eap,  35  )• 
Alibi  idem  Augustiuuseamdein  senteniiam  expendens 
^ic  adinirabundus  excLiin'4i:  Uuccine  redacti  suul  om- 
nes  theuiuri  sapientice  et  scieHtite  abscondiii  is  K  *  «i 
hoc  pro  magno  discamus  a  te,  quoniam  milis  et  et  hu- 
milis  corde  ?  Itane  magnum  est  esse  parvum,  ul  nisi  a 
ie,  qui  tam  magnus  e<,  ieretf  disci  omnino  non  potsei  ? 
Ila  plane  :  non  enim  aliier  inveniiur  requies  animeB  , 
oist  inquieto  tumore  digesto ,  quo  magna  sibi  erai  , 
quando  tibi  sana  non  erai^  etc.  Locus  est  pttlcberriinus 
et  leoiu  dlgnissimus. 

^  D.  Augjistinus  hanc  objectionem  gentilium  iia 
eludit :  Cur^  inquiunt^  nuiic  illa  miracula  quw  pnt- 
dkaiis  facia  esse  ,  uon  fiunt  ?  Postem  quidem  dieere 
nficessaria  fuitse,  priusquam  crederet  mundus^  ad  hoe 
Ut  crederel  mundui,  Quitquit  adhucpredigfa^  ui  credat^ 


aqna  impieri  jusdsset,  Judcntm  eo  deduxit,  ut  iiti 

baptismum  impertiret.  Yerum  aqua  universa,  divina 

quadam  virtute .  quce  ocutis  cerni  percipive  non  pote- 

rat,  subxio  exhausta  est.  At  cum  neque  episcopus,  ne- 

qve  ff/it,  qui  aderant,  accurate  considerarent  qua  ra- 

lione  id  aecidisset  ^  sed  aquam  per  foramen  quod  in 

imo  atveo  fuit ,  pet  quod  etiam  alia^i  aquam  solebant 

edttcere ,  eflluxisse  existimarent ,   atieum  baptismi  de 

inlegro,  foraminibus  undique  in  eo  firme  obiuratis,  di- 

tigenter  impient,  At  cum  Judoeus  esset  secundo  in  al' 

vtum  baptislerH  deductus,  aqua  rursus  penitHs  evanuit. 

ilaque  Pautus  :  0  homo^  inquit,  aut  veteratoris  partes 

agit,  aut  baptismum  ignorans  recepisti.  Quare  ubi  ob 

miraeulumamuttit  eo  concurtum  erat,(ortequidamJu' 

doium  de  facte  novit,  eumque  ab  Attico  episcopo  Con- 

ttantinopolitano  baptistatum  viderat.  IIoc  miraculum 

per   Pautum    JSovatianum  episcopum  editum    (uit. 

Hactemis  Socrates ,  ei  ipse  Novaiianus.  Ad  hoc  mi-      ^  _     ^  ,       ^    , 

racolum  sibi  obiectum  respondens  cardlnalis  Ikllar-  p  tnquirit,  magnum  ett  ipte  prpdigium^  qui  mundo  cre- 


inmns ,  docet  non  fuisse  miraculum  Novaiiani  erro 
ris,  sed  veri  baptismi,  quod  perspicuum,  inquit,  est 
ex  eo,  quod  idem  Socrates  subjungit,  cogniium 
paulo  post  fuisse  enm  Judsenm  }sm  antea  baptiza- 
tum  rito  catliolico  ab  Attico  episcopo  Constaniino- 
politano.  Itaque  Deusquia  nnluit  irrideri  baptismum 
in  Eoclcsia  rit^  susceptum,  non  permisit  impostorem 
Jtidreum  ab  haeretico  episcopo  iterum  baptizari.  Ita 
Rellarminus  {Lib.  de  Ndtit  Ecclet.  c.l4).\ide  plura, 
si  lubet,  apud  Baronium  lomo  quarlo  Annalium 
( Anno  Ctiristi  il9 ,  tn  /liie),ubi  docet  hanc  narraiio- 
ncm  Socratis,  hominis  Novatiani ,  non  carere  snspi- 
cione  falsitatis :  ac  demum  concludit  miraculum  illud 
( nt  verom  fuisse  credatur)  cessisse  in  conGrmaiio- 
u(>m  potios  catliolicae  veritatis,  quam  ad  Pauli  meriia 
illitstranda,  quero  Socraies  iaudibus  ornat.  Haec  illi. 
Scd  quod  ab  iliis  praEterniissum ,  hic  ex  Nicephoro 
adjiciendum  existimavi  huic  loco  consentaneum.  Sic 
eniin  ille  postquam  eaindero  hisCoriam  enarravit: 


dente  ,  non  credit  (Lib.  xx  de  Givtl.  c.  19 ).  bubdit 
t^men,  et  narrat  toio  capite  moha  mirtcula  curatio- 
j9um  eiiam  suo  tempore  facta ,  Ueet  non  omnibus 
nola,  por  merita  et  orationes  sancionim.  Et  lib. 
Lxxxiii  (^uaestionum  q.  79  :  IdeOt  inquit,  mon  omnibue 
tanctis  ista  tribuuuiurf  ne  pemkiosismio  errere  deci-- 
piantur  infirmi ,  existimqntes  in  talibus  faetis  majora 
dona  esse ,  quam  in  operibus  justitice  ,  i^uibus  mterna 
vita  comp^ratur.  D.Gr^orius  bomil.29  lu  Cfangrlia, 
ezponens  illa  verba  Christi :  Signa  autem  eoe  qui 
crediderint  hcec  uqueniur^  etc.  Numqmd^  ail,  fratres 
met ,  Quia  ista  non  facitis  ,  mfniiM  creditis?  Sed  heee 
uecestaria  in  exordio  Eceiesice  (uerunt.  Ut  etiam  ad 
/ifiem  cresceret  muititudo  credentiumy  nuracuUt  (uerat 
nutrienda;  quia  et  not  cum  arbutta  piantamus ,  tmrn" 
diu  eis  aquam  in(uHdimus  ,  quousque  ea  in  ierra  jam 
coaluiste  videamus  :  et  d  semei  radicem  fixeruni^  trrt- 
gatio  ceuabit.  Hinc  est  enim  quod  Pautut  dieit :  Un- 
guof  in  signum  sunt ,   non  (Ideiikut^  sed  infideiibus 


Non  obiter,  inqoii,  hoc  quidem  recensui :  verum  ut  D  (I  Corinth.  xiv).  Uabemusdekis^gnisatquefrtrtfM^* 

scire  possimus  gratiam  diviuam  persape  etiam  se  apud      — ""  -'''■"-  .-.i.#.i.-—  ^«—•w— —  ^^u^^..^    u^^f.. 

indignos  exhibere,  nullo  inde  contraclo  detrimento. 

Maxime  vero  illa  admiratione  digna  ett,  quas  sic  varie 

rcbus  novis  se  ostendit  per  dignos  simul ,  et  aliquando 

etiam,  si  ho^  usus  postulet,  per  indignos.  Iia>c  Nice- 

phoras  :  quae  quatenus  vera  sint,  aui  falsa,  ex  dictis 

fiirile  colligi  potest ;  indigiios  enim  hic  vocare  vide« 

lur.  quos  superius  improbos  et  infideles  diximus. 

Graliam  vero  divinam  intelligit  graliam  luiraculo- 

runi,  ul  ex  antecedentihus  liquel. 

"  Vulgata  est  et  concionaloribus  decantala  similis 
D.  Augusrnii  sententia  serm.  10  de  Terbis  Doinini : 
Discite  a  me  non  mundum  (abricare ,  non  cuncta  vi- 


quce  adhuc  itt6lt/iM<  contiderare  debeemus.  hottcta 
quippe  Ecclesia  quotidie  spiritaiiter  fadi ,  quod  tunc 
per  apostolos  corporaliier  (aetekai.  Xam  saeerdoies 
ejuH  ,  cum  per  exorcistni  gratiom  fMmHm  creAeniihus 
imponunt,  et  habilare  malignos  spiritus  in  eorum  mente 
contradicuni^  quid  aliud  (aciunt  tttst  domoiiia  ejicmnt? 
Et  ddelet  quique^  qui  jam  veieris  vitm  seecularia  verta 
derelinquunt,  sancta  autem  mgsteria  iftaoiuml,  Coaift- 
loris  sui  laudet  et  potentiam  quanium  pnevateni  nar^ 
rant,  quid  aliud  (udunt ,  niM  iipguis  novis  toquunlur? 
Qu^  dum  bonis  suis  exhortationibus  maiitiam  de  aiienis 
cordibut  au(erunt^  serpentes  tollunt.  Et  dum  pesti{erat 
suasiones  audiuntf  ud  tamen  ad  operationem  ^umss 


IMS  COLLATIO  XV.  -  DE  CBAR1SHAT16DS  piVINIS.  im 

nec  semper  necessana,  nec  omnibas  concedunlur.  A  qniiur.  Nam  etiam  cum  a^  Patrem  remeans  quod- 


•  Hamiliias  esi  ergo  omninm  magisira  virtntum,  ipsa 
estccelestls  xdiflcii  flrmissimum  fnndametitum,  ipsa 
esl  donum  proprium  atque  magnificum  Saivatori^. 
hta  etenim  nniversa  miracula  qu»  Christus  opera- 
tus  est,  sine  periculo  elationis  exercet,  qui  miiem 
Domimim,  non  sublimitate  signorum,  sed  patientise 
atque  humilitatis  virtuie  sectatur.  Qui  yero  imniun- 
dis  spiriiibus  imperare,  aut  langueritibus  sanitatum 
dona  conferre,  aut  aliquod  signum  mirabile  populis 
gestit  ostendere,  quamvis  in  ostentationibus  suis 
Christi  inyocet  nomen,  tamen  alienus  a  Christo  est, 
quia  humiiitatis  magistrum  superba  mente  non  se- 


dam  ,  ut  ita  dixerim  ,  conderet  testamcnium  ,  hoc 
discipulis  dereliquit :  Mandatum^  inqiiil,  novum  dc 
Wbi$,  ul  diliifatis  in»icem  {jQau.  XNi).  Stttimque  sub- 
iiMxit»  Im  hoc  cognosceni  ^mnes  qniM  mei  estis  disci- 
fulif  si  dUe^nem  habnerHie  ad  inxheem,  Non  ait,  si 
§i|na  atque  vlnutes  similiter  feo«Htis«  sed  si  dignam 
dfiectionem  ad  invicem  habnefltis,  qnam  cerinm  est 
nlsi  miies  atque  humiles  servare  non  posse.  Quapro- 
pier  numquam  monachos  probos  nec  morbo  ceno- 
doxise  vacuos  nostri  majores  esse  dixerunt,  qui  se- 
metipsos^  exorcistas  coram  hominibus  profitentur. 


ALARDI  GAZi£I  COMMENTARIUS. 
fmime  fMrlf«tefUiir,  vMrixfenm  quldem  f$t  quod  B  cieiaiem  jusiorum  ei  impmrnnl ,  hisce  duabus  notis 


bibunt^  sed  non  eis  noeebit.  Qui  quoties  proximos  suos 
in  bono  opere  infirmari  conspiciunt,  dum  eis  lota  vhtu- 
le  coneurrunt,  et  exemplo  suib  operatioms  iltornm  vitam 
r^maU  :  qui  in  prapria  aetione  titubant ,  t^uid  aliud 
faciuttt ,  nisi  super  cegros  manue  imponunt ,  ii<  bene 
habeantf  Qucs  ninwrum  miracula ,  quanto  spiritallia^ 
tanto  meliora  sunt ,  (manto  per  h(vc  non  corpora  ,  scd 
anim(e  suscitantur.  acec  itaque  sigm  ,  frntres  charis- 
simi,  auctore  Deo,  ti  vultis ,  facitis,  Ex  iltis  enim  ex- 
terioribus  signis  obtineri  vita  ab  hasc  operantibus  non 
vatet.  Nam  corporalia  illa  miracula  ostendunt  ati- 
quando  sanetitalem ,  sed  non  faciunt.  Hcec  vero  spiri- 
talia,  quce  fiitnl  in  mente^  virtutem  vitoe  non  ostendnnt^ 
sed  faciunl.  Itta  habere  et  matipof^sunt  :  istis  autem 
perfrui  rusi  boni  non  possunt.  ffolite  ergo  ,  fratres  , 
amare  signa  quce  possunt  cum  reprobis  haberi  commu- 
nia,  sed  hwe  qncc  modn  diximns^  tharitatis  atque  pie- 
tatis  miracula  amate,  ijua  tanto  sccuriora  sunt,  quanto 
occulta^  et  de  qnibus  apud  Dominum  eo  major  sit  re-  p 
tribntio^  quo  apud  honunes  minor  e$t  gloria.  Hucus-  ^ 
que  n.  Gregorius. 

^  Tria  humilitaiis  elogia,  eaque  praecipua  paucis 
verbis  complexus  est  :  I*  quod  sil  niater  et  mngistra 
omniuni  virluiuin.  Ita  S.  Gregorius  xxiii  Moralium 
(Cap.  13) :  Yera  doctrina  humititatem ,  qncB  magistra 
e$t  omntttm,  materque  viriutum,  et  toquendo  dicere^  et 
vivendo  conatur  ostendere;  ut  eam  apud  discipulos 
veriiaiis  ptus  operibus  quam  sermonibus  eloquatur. 
2"  Quod  sit  coeieslis  et  spiritualisxdificii  fundamen- 
(um.  De  quo  prxier  niia  qu;p  alibi  proliilimu<i,  Chry- 
sostomus  in  Genesim  (  HomiL  55  )  :  Vbique  modum 
Mervemus,  et  bonis  operibus  nostris  numilitatem  ^  quasi 
fundamentum  snbstrunmus,  ut  secure  virtutes  superex- 
struere  valeamus,  Virtus  enim  non  est^  nisi  conjun- 
etani  habeat  humititatem.  Qui  hoc  fundamentum  recte 
jecerit,  poteril  in  quantam  voluerit  attiiudinem  strnclU' 
ram  excitare.  Hcec  est  inexpu^nabitis  turris;  hcec  omne 
continet  aidificium,  non  sinens  ipsum ,  vel  a  ventorum 


et  veliiii  tesseris,  bumilitate  et  superbia,  potisfiimnm 
a  se  inviceiii  di<\tingui. 

^  *Ego/9xi(o«,  id  est ,  adjuro.  tlnde  exorcist»  adju- 
raiorei^,  qui  iinmundos  spiritus  ex  obieMis  seii  pos- 
sessis  corporil)iis  per  nomen  Domiiii  adjiirando  ex> 
peiiunt.  Oe  qiiibus  D.  Augusiinus  lib.  x  de  Civiiate 
{Cap.  22) :  Vera,  inquit,  pielate  homines  Dei  aeream 
potestatem  Inimicam,  contrariamque  pietaii  txardmmdo 
ejiciunl ,  non  ptacando,  Hoc  signifieari  dkH  D.  We- 
ronymus  per  infaniem  illum  qui  apud  Isaiam  de 
foraniine  petrae  colnbnim  manu  Mluoiti  Porro  notan- 
diim  jani  inde  ab  initio  duplicem  in  E^lesia  fiM««e 
pofc^^tntrm  pellendi  daeinoiies,  et  proiiide  diio  ekor- 
cisinrnm  gt^nera  :  alier.im  solis  clericis  seneoclesia- 
stiois  personis  cominunicatam  ,  per  eceiesiasticaui 
vidciicet  nrdinationem  :  imde  iiHer  ftilnores  ordtties 
tertius  dicitur  exorcistArum  ,  ordo  sane  celebris  et 
pnssitn  apnd  Paires  decantatus  ,  ex  quo  eiiam  fidei 
noslrte  veriiatem  conira  adversarios  freqnenter 
astruunt,  ut  lusiinus  in  Dialogo  cnm  Tryphone,  Ter- 
tuilianus  ad  Scapulam ,  Lactantius  lib.  ii  Divin. 
fnstitut. ,  Cyprinnus  in  epist.  ad  Demelrianum  ; 
alternm  etlam  laicis  bominibus,  siveqni  nnilo  ordina 
initiaii  sont,  commnnem  :  qute  quidem  adhuc  duplex 
est  :  aliera  genernlts ,  quaKin  iii  ipsis  Ecelesiae  pri- 
mordiis  consecato*;  esfve  tonstai  plerosque  fideles  ex 
itla  generali  C.hrisii  promissione  :  Signa  autem  eos 
qui  crediderint  keec  sequentur:  in  nomifte  meo  daimonia 
ejicient  (Marc,  xvi) :  qnae  taindiu  in  Ecclesia  viguit, 
quamdin  ad  fidei  propagationem  et  confirmaiionem 
visa  est  necessaria:unde  elTertullinnusscribiletiani 
a  militihus  dxmones  fuisseexpulsos,  et  pnrenies  soii- 
los  exMrciz.ire  filiin  suos^DeGor.  miL  cap.  11,  deidoL 
cap.  tt);  alii  spedali^ ,  qu;e  quibusdani  in  signum 
eximiii;  sanctitntis,  vel  in  a^dificationem  iilcclesia; 
ex  pf^rniinri  dono  collnta  fntt ;  quod  donuin  Aposto- 
lus  iiiter  nlia  donn  Spiritus  sancti,  seu  graiias  gratis 
daias,  ut  diximiis ,  sub  gratia  sanitatum  aut  opera- 


viotentiut  vet  ab  imbrium  impeiu  ,  vel  a  spirituum  ri  f)  tione  virtuium  comprebendit  (I  Cor,  xiii}.  Quo  in 


dejici;  sed  ommbus  insidiis  inaccessum  facit  et  inii 
cium  ,  quasi  ex  adamante  constrictum  esset,  D.  Ber- 
nardus  in  eamdem  senlenliam  lib.  de  Considerniione: 
Pretiosiuimus  fundus  ,  bonus  fundus  est ,  humititas, 
iu  qua  onme  cedificium  spirituate  constructum  crescit 
in  templum  sanctum  in  Domino.  5*  Qnod  sit  pcoprium 
et  magnificuin  donum  Salvaioris.  Hinc  D.  Gregorius 
XXXIV  Moralium:  Quanta  humiUtatis  virtus  est,  propier 
quam  soUm  veraciter  docendam,  is  qui  sine  (Bstimatione 
magnus  est^  usque  ad  passionem  faclus  est  parvus  ;  et 
cap.  sequeuii  :  Sicut  evidentissimum  reproboruni  si- 
gnum  superbia  esi ,  ita  econtra  humilitas  eiectorum, 
Csun  eraa  quam  quisque  habeat  cognoscitur,  sub  quo 
rege  mititet  invemtur,  Unusquisque  enim  quasi  quem- 
dam  tUulum  portat  operis,  quo  facite  ostendai  sub 
oujus  serviat  potestate  rectoris,  Similia  liabei  D.  Au- 
gostinus  XIV  de  Civitale  Dei  {Cap.  i;>) ,  ubi  docet 
^  civitates » Dei  videlicet  et  diaboli ,  boc  est,  so- 


genere  mnxjme  clarnerunt  pluriml  sancti  aiacho- 
ret.T,  quarnvrs  laicl,  nnlloque  ordine  Eccles.  conse- 
crati,  et  in  bis  Antonius,  Panlos  slmplex  ,  Hilarion, 
et  ntii  Tales  erant  illt  monachi,  de  quibus  hic  agiiiir, 
qui  boc  dono  et  virtute  exorcizaiidi  ad  ostentatio- 
nem  et  inanem  gloriam  subinde  abutebanlur  ;  et 
exorcistarum  mnnus,  tametsi  laici,  coram  aliis  pro- 
fltebantnr,  uitroqiie  cxercebant ,  iit  opinionem  san- 
ctliaiis  venarcntur  :  quamqnnm^  nihil  vetat  quosdam 
ex  ipsis  fuisse  clericos  ei  ordinibus  initittos;  cum  e 
diverso  viri  sancii ,  ut  dictum  est ,  hoc  maxime  re- 
fugereiit  nisi  vet  chnrilate,  vet  precantium  importu- 
niiaie  coacti ,  ob  causas  suprn  explicntas  (  Cap.  2  ). 
Ita  sancius  P(  nediclus  energumenam  ad  se  addtictam 
ad  S.  Remigium  remislt ,  ut  scribtt  Ifincmnrus  in 
hujus  Yita.  Sic  S.  Lnurenilu^  Justtnianud,  patriarcha 
Venetns,  rogatns  ut  da>monem  a  muliere  expelleret : 
Ne  petatist  inquit,  a  me,  quod  i^rcestare  non  possum. 


lOW  JOANNlS  CASSIANI 

et  inter  adminntiam  torbas  hanc  quam  vel  roeme-  A 
runt ,  vel  praesumpserunt  gratiam  jactantissima  os- 
tentatione  diffamant :  sed  incassum.  *  Qui  enim  tNm- 
titur  mendaeiis «  hie  pascet  ventot ,  idetn  autem  ipse 
sequltur  aves  volante»  (Prov,  i).  Sine  dubio  enim 
eveniet  eis  iilud  quod  io  ProTerblis  dicitur  :  ^  Sieui 
venti  et  nubes  et  pluvim  manifestissinue  sunt ,  ita  qui 
gloriatur  in  dato  falso  {Prov.  xxv).  Et  ideo  si  quis 
coram  nobis  horum  aliquid  fecerit,  non  de  admira- 
tione  signorum,  sed  de  ornatu  morum  debet  apud 
nos  esse  laudabilis ;  nec  ulrum  daemonia  ei  subjecta 
sint,  sed  utrum  «  charitatis  membra ,  quae  describii 
Apostolus,  possideat,  inquirendum. 

CAPOT  vm. 

Quod  mirabilius  sit  de  semetipso  vitia^  quam  de  attero  B 
dtemones  extrusisse. 

^  £t  reTera  majus  miraculum  est  depropria  carne 


COLLATIONfiS.  1008 

fomitem  luxuriae  eradicarey  quam  expellere  imman«* 
dos  Jpiriius  de  corporibus  aiienis ;  et  magnificentio^ 
signum  est  Tirtule  patientiae  truculentos  motds  ira<- 
cundiae  cohibere,  quam  aeris  principatibus  imperare; 
plusque  est  excluiiisse  edacissimos  de  corde  proprio 
tristitiae  morbos,  quam  Taletudines  alterios  febresqae 
corporeas  expulisse.  Postremo  muliis  modis  praecla- 
rior  virtus  sublimiorque  profectus  est,  animae  proprix 
curare  languores ,  quam  corporis  alieni.  •  Qoanto 
enim  haec  sublimior  came  est,  tanto  praestantior  ejus 
est  salus ;  quantoque  pretiosioris  excellentiorisque 
est  substantiae ,  et  tanto  gravioris  ac  peroidosioris 
est  et  minae. 

CAPUT  IX. 

Quantum  preeceltai  vttce  probitas  opera  signorum, 

Et  de  illis  quidem  curationibus  ita  beattssiinis 

Apostolis  dicilur  :  '  Nolite  gaudere  quia  deemonia 

vobis  subjiciuntur  (Luc.  x).  Hoc  s  enim  faciebat  non 


ALARDI  GAZi£I  COMMENTARIUS. 


Eodem  modo  respondit  Gregorius  Lingonensis ,  et 
ipse  sanctissimas  episcopus ,  teste  Gregorio  Turo- 
nensi. 

^  Abest  haec  sententia  tam  ab  Hebraeo  quam  a 
Graeco  LXX,  ut  notavit  P.  Delrius  (!n  Adagia),  Ci- 
tatur  tamen  a  Clemente  Alexand.  lib.  i  Strom.  et  a 
D.  Augustino  lib.  iii  cont.  Cresconium  cap.  9  his 
Terbis  :  Qui  fidit  in  falsiSy  hic  pascit  ventos,  id  est, 
fit  esca  spiriiibus  malis.  Eodem  allusilOseas  propheia 
cap.  XII  dicens  :  Ephrtum  pascit  ventum  et  sequitur 
astum  :  tota  die  mendacium  ei  vastitatem  multiplicat. 
Ubi  D.  Hieronymus  inierpretatur  pascere  ventum  , 
Spe  vana  se  dedpere.  Kupertus ,  spiritu  superbue  in- 
flari. 

^  Yulgata  versio  :  Nubes^  et  ventus^  et  pluvias  non 


D^ ,  hominem  carneum  camales  affectus  in  came  po- 
situm  respuisse ;  et  in  tanta  rerum  atque  incursuuns 
varietate ,  ttnum  tenere  animi  statum ,  atque  immobi^ 
lem  in  oitmt  acddentium  permutatione  durare.  Haec 
ibi.  Quibus  consentanea  scribit  B.  Gregorius  lib.  iii 
Dialog.  cap.  17;  ubi  etiam  docet  majus  esse  mira- 
culum  ,  praedicaiionis  verbo  atque  orationis  solalio 
peccalorem  convertere ,  quam  came  monuuni  re* 
suscitare  ( Yide  S.  Thom.  1-2 ,  ^.  111,  arl.  5,  e/  ^. 
115,  art.  9  et  10 ). 

«  lia  D.  Gregorius  Nazianzenus  Terissime  scripsit 
tanto  animi  morbum  quam  corporis  graviorem 
esse,  quanto  animus  corpore  praestanlior  :  Hic  eittm, 
inqoit  a!io  loeo  ,  prteler  voluntatem  exisiit^  iUe  a  tr<>- 
luntate  proficisdtur  :  hic  una  cum  hae  vita  finitur^  ille 


sequentes^  vir  gloriosus^  et  promissa  non  complens.  ^  nos  hine  nugrantes  eomitatur  :  hic  denique  miseratioM 


Ciii  Chaldsea  paraphrasis  magis  consonat :  Did  nu 
bittm,  et  venti^  in  quo  non  est  ptuvia;  simUis  est  vir^ 
qui  gloriatur  in  dono  falsilatis.  Ubi  D.  Hieronymus 
docet  hunc  versiculum  continere  etiam  illud  quod 
dicit  Apostolus  :  Habentes  speciem  pietatis  ,  virtutem 
autem  ejus  abnegantes  (I  7im.  iii). 

«  lllis  nin)irum  verbis  :  Charitas  patiens  est,  beni" 
qna  est,  etc.  (1  Cor.  i).  Ubi  quindecim  virlulum  of- 
iicia  exprimuntur ,  quibus  veluti  membris,  perfecia 
cbaritas  integratur  et  constat. 

^  Aliis  verbis  eamdem  sententiam  expressit,  hanc 
coilationem  ita  concludens  ( Cap.  ultim, )  :  Major 
quippe  est  virtus,  ac  sublimior  gratia,  internam  /t6i- 
dinem  earnis  exstinguere ,  quam  nequitias  dcemonum  , 
exterius  irruentes,  signo  Domini ,  ac  mriuiis  Altissimi 
potentia  subjugare,  vel  de  obsessis  corporibus  divini 
nominis  invocaiione  propeliere.  Apiissime  vero  his  re- 
spondent  et  consonant  quae  de  roirabilibus  Deiope- 


dignus  est,  ille  odio,  apud  eos  qtudem  qui  metais  ntnt 
compotes. 

'  Cyrillus  apud  S.  Thomam  ( /n  Catena  aurea  )  z 
Sed  cur,  Domine ,  non  sinis  Itetari  in  honoribus  a  ie 
collatis  f  cum  scriptum  sit :  In  nomine  tuo  exsultahmU 
tota  die  (Psal.  lxxxvih).  Sed  Dominus  eos  ad  majus 
gnudium  erigit.  Vnde  subdit  :  Gaudete  autem ,  ^iita 
nomina  vestra  scripta  sunt  in  ccelis.  Iia  Cyrillus.  Ita- 
que  non  vetat  Christus  discipulos  gaudere ,  quod 
daemonia  eis  subjicerentur :  noc  enim  donum  ]>ei 
erat,  de  quo  gaudere  licet,  modo  ei  donum  ipsuni 
et  gaudium  in  auciorem  suum  referatur  :  sed  docet 
minus  gaudendum  quam  de  eo  quod  ipsorum  no- 
mina  scripla  essent  in  coelo  :  nomina  autem  scripta 
esse  in  ccelo  ,  idem  ac  scripia  esse  in  libro  vilae  , 
ul  aliis  verbis  Scriptura  solet  dicere  ( Exod.  xxxii , 
Psal,  Lxviii,  Philip.  iv,  Act,  iii).  Docenl  porro  iheo- 
logi  (D.  Thom.  i  p.,  q.  24)  diiobiis  modis  homines 


ribus  in  sanctis  suis  disseruit  abbas  Chteremon  col-  ])  scribi  in  libro  vilae ,   aiit  secundum  aeiernain  Dei 


lat.  i2  cap.  12,  ubi  haec  iuter  alia  :  Quts  enim  in  se 
opera  Domini  non  mirelur ,  cum  insatiabilem  venlris 
inglttviem  ,  et  sumvtuosam  gulae  perniciosamque  luxu* 
riam  ila  in  se  viaerit  esie  compressam,  ui  vix  ipsum 
exiguum  ac  vilissimum  cibum  raro  percipiat  ?  Quis 
non  obstupescat  opera  Dei ,  cum  illum  ignem  libidinis 
quem  naturatem  antea  et  velut  inexstinguibilem  esse 
credebat,  ila  refriguisse  persenserit,  ut  ne  simplici  qui- 
dem  corporis  motu  se  sential  incitari  ?  Quomodo  non 
virlutem  Domini  contremiscat  quisque  ,  cum  homines 
quondam  diros  ac  trueulentos,  qui  ad  summum  iraeun- 
aiag  furorem  etiam  blandissimis  subditorum  irritabantur 
obsequiis^  ad  tantam  transisse  viderit  lemtatem,  ut  non 
solumjam  nullis  commoveantur  injuriis^  sed  eliam  cum 
iliatce  fuerint^  summa  magnanimitate  congaudeant  ?  ctc. 
Ei  rursus  cap.  sequenli :  Istud  ergo  esi  mirabile  opus 


praedestinationem,  quae  falli  aiil  muiari  non  potest ; 
aiil  secundum  prxsentem  cujusque  justitiam ,  quac 
mulari  poiest  :  et  illOH  semel  scriptos  uuniqiiam 
deleri  ;  hos  deleri  rescribique,  prout  nunc  ex  justis 
injiisti  ,  nunc  rursiis  ex  injusiis  justi  etnciuniur. 

s  Hoc  superius  (Cait.  6)  aliis  verl>is  incuicatum  , 
ubi  ait :  Viri  sancti  (miracuta  patranies)  nf/n7  sibi  po 
talium  mirabitium  virtute  donabant :  quia  non  hcec  suo 
merito  agi,  sed  Domini  misericordia  falebantur  ,  Apo- 
stoiids  verbis  in  admiratione  stgnorum,  humanam  gto^ 
riamrefutantes.Viri  fratres,  inquiunt,  quid  admiramim 
in  hoc ,  aut  nos  quid  intuemini ,  ^tiast  nostra  virtntc 
aut  potettate  fecerimus  hunc  ambutare  (  Actor.  iii  )  ^ 
His  enim  verbis  usus  est  Peirus  apostolus,  posiquani 
clnudum  ex  utero  matris  suae,  iiiTOcaio  nomine  ie^ii 
Cliristi  Nazareni,  curasset,  populo  ad  id  miracuii 


f009 


COLLATIO  XY.  -  DE  CHARISMATmUS  DIYINIS. 


1010 


eoram  polestas ,  sed  virlus  Dominici  noininis  invo-  A  eo  quod  cunclis  infesuiionibus  daemonam,  quibas 


cali,  ei  idcirco  monentur  ut  ex  liac  parte  nihil  sibi 
beaUtudinis  aul  glori»  audeani  vindicare,  qu»  Dei 
tantum  potentia  ac  virtute  perficitur,  sed  ex  illa  vit» 
suae  cordisque  iotima  puritate,  ob  qaam  nomina  eo- 
rum  inscribi  merentur  in  coelis. 

CAPOT  X. 

Revelatio  de  perfeetm  coitiiatU  experimento. 

El  ut  hoc  ipsam  quod  diximus,  vel  testimoniis  ve- 

terum,  vel  divinis  oraculis  approbemus,  quid  >  l)ea- 

tus  Paphnutius,  vel  de  admiratione  signorum,  vei  de 

gratia  senserit  puritatis,  immo  qaid  angeli  revela- 

tioue  cognoverit,  ipsius  verbis  atque  experimeniis 

rectius  proferamus.  Hic  namque  ita  maitis  vigens 

anni8  districtione  praecipua,  at  crederet  se  etiaro  BCur,  inquit,  Paphnuti,  tristis  es,  quod  necdum  pa- 

carnalis  concupiscentiae  laqueis  penitus  absolutam,     catus  libi  sil  ignis  iste  terrenus,  ^  cum  adhuc  resi- 

ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 

lem,  et  Peirus  suscitandoTabilham,  qui  tamen  preces 
ante  praemiserat;  et  S.  Benedicius  ,  qui ,  ut  reFert 
Grogorius ((/6isupra,  cap.  5i),  soloaspectu  rusticum 


diu  aperteque  cunflixerat,  superiorem  se  factum 
esse  sentiret,  dum,  advenientibus  viris  sanctis,  ^  pal- 
mentum  lenticuls  quod  iili  ^  atheram  nominant, 
pr»pararet,  manasejus  in  clibano,  atassolet,flamma 
sapervolitaute,  combasta  est.  Qao  facto  tristiflcatas, 
magnum  in  modum  coepit  secum  tacitus  volvere : 
Gar  ignis,  inquiens,  mecum  non  babet  pacem,  cum 
diriora  mihi  daemonum  cesserint  praelia?  aut  quemad- 
modam  me  in  illo  metuendo  examinis  die  per  se 
transiturum  iile  ignis  inexstinguibilis  et  inquisitor 
meritorum  omnium  non  tenebit,  cui  nunc  extrinse- 
cus  liic  temporalis  ac  parvulus  non  pepercit?  Cumque 
aestuanti  hujuscemodi  cogitationibus  aique  trisiitia 
soporsubitusobrepsisset,  adveniens  angelus  Domini, 


concurrente  et  stupente.  Idemque  a  Paulo  et  Bar- 
naba  apud  Lystrenses  factitatum  et  praedicaium 
{Act,  xiv)  ibidem  annotavimus.  Confirmat  eamdem 
doctrinam  S.  Alhanasius  in  ViU  Antonii,  ila  scri- 
hens  {Cap,  52) :  Numquid  suce  virtutit  imperio  curabat 
Atttomus  ?  Numquid  $uaB  po$tibilitatis  arbitratur  eue 
quod  fecerat  ?  Orationibus  ,  non  prceceplis  ,  dtemonet 
cesteruntf  et  ad  Christi  Dei  nostri  nominalionem  sem" 
per  universa  perfecta  sunt,  Nemo  sapientum  sanitatum 
admirationem  ascribal  Antonio^  sed  Domino  Jesu^  qui 
solitam  erga  creaturas  suas  exhibens  benevolentiam  , 
nunc  (fuoque  per  electum  famuium  suum  indulgenter 
exercmt.  Antonius  tantum  orabat ,  et  vitw  ejus  merito 
cuneta  Dominus  largiebatur.  H%c  Athanasius,  qiiae  et 
de  alio  quocuuique  viro  saticto  miracula  faciente 
dicipossunt.  Verum  ad  pleniorem  liorum  intelligen- 
tiam  ohservauda  dnctrina  D.  Thoniae  his  verbis  ira- 
Uiiu  (2-2,  queest.  178,  a.  1) :  Dicendum  quod  sicut  pro- 
phetia  se  exlendit  ad  omnia  qute  supernaturalUer  co-  q 
gnosci  potsunt ,  ila  operatio  virtuium  se  extendit  ad 
omnia  quee  supernaturatiter  fieri  poseunt  :  quorum 
quidem  eausa  ett  divina  omnipotentiat  qua  nutli  crea- 
turce  communicori  poiest,  Ei  ideo  impossibite  est  quod 
nrincipium  operandi  miracula  tit  aliqua  qualitas  habi- 
tuatiter  manent  in  anima,  Sed  tamen  hoc  potesl  £on- 
tingere^  quod  ticut  mens  prophetce  movetur  ex  intptra" 
tione  divina  ad  aUquid  supernaturaliter  cognoscen- 
dum  ,  ita  etiam  mens  miracula  facieniit  moveatur  ad 
faciendum  atiquidf  ad  quod  sequiiur  effectut  miracuU 
quod  Deut  tua  virtule  facit,  Quod  quandoque  quidem 
fit  prceeedente  orante ,  sicut  cum  Petrus  Tabiiham 
mortuam  tuscitavit  {Aet,i%),  Quandoque  etiam  non 
prmcedente  manifesta  oraiione^  sed  Deo  ad  nutum  ho^ 
minis  operante ,  sicut  Petrus  Ananiam  el  Sapphiram 
mentieutet  morti  increpando  tradidit  ( Act^  v  ).  Unde 
Gregoriut  dicit ,  in  tecundo  Dialogorum  ( Cap,  50  )  , 
quod  tancti  atiquando  ex  potentia  miracula  exhibeni , 
atiquando  ex  postutatione.  IJtrotibet  tamen  modo  Deus 


ligatum  a  vinculis  solvii. 

«^  De  quo  saepius  egimus,  et  pro  Pafnuiio,  ut  est 
in  editione  Plantini,  Paphnutium  legendum  monui- 
rous. 

^  De  lentii:ula  vide  notala  ad  cap.  20  lib.  iv  Insti- 
tutionum,  sive  de  Instituiis  renuniianlium. 

^  *ABnpa  sive  iSapa  ,  ut  noiavlt  Ciaconius,  Hesy- 
ehio  est  edulium  quoddiim  quod  iflgyplii  ex  tritico 
et  lacte  conflciunt.  Plinio  potius  medicamentum.  Sic 
enim  scribit  :  Olyram  ariucam  diximus  vocari :  hac 
cocta  fit  medicamentum^  quod  jEgyptU  atharam  vocant^ 
infantibus  uiitissimum;  sed  et  adultos  illinunt  eo,  Idem 
fere  Dloscorides  libro  secuudo,  capite  if  4.  S.  Augu- 
stinus  (non  Hieronymus,  ut  vitiose  impressum  esl) 
in  Quaest.  in  Geuesim ,  ad  iliud  cap.  xlv  :  Et  dedit 
eis  cibaria  in  viam.  Verbum,  inquil,  uda^  quod  hic 
omnet  ore  contono  inwirwiiw,  id  est,  eibaria,  sive  st- 
tarcia  interpretati  tunt^  in  Ptalterio  auoque  habeiur* 
Vbi  enim  nostri  tegnnt :  Viduam  ejus  benedicens  bene" 
dicam  {Psat.  cxxxi),  licet  in  plerisque  codicibus  pro 
vidua^  hoc  est^  pro  x^p^9  nonnuUi  tegant  Oiopav,  in 
Hebreeo  habet  %eda^  id  ett^  dbaria  ejut,  beneduent 
benedicam,  Porro  ^pw  venaiionem  magit  poieti  to^ 
nare  quam  fruges;  tametsi  moris  sii  ^gyptiorum  O^- 
pav  etiam  far  vocare ,  quod  nunc  corrupte  atheran 
nuncupant,  Haec  Augustinus,  seu  quisquis  auctor  ejus 
libri. 

^  Sensit  hoc  etiam  vir  sanctus  Ursious  presbyter 
(dequo  B.  Gregoriuslib.  iv  Dialog.  capite  11):  Qui 
gravi  febre  correplus^  et  mortijam  proximus^  cum  ejus 
soror  aure  naribus  ejus  propius  admota  exploraret  num 
atiquit  tpiritut  ei  superesset,  quantulo  adnisu  poinii, 
infervescens  spiritu  coUegii  vocem^  atque  ertipt/,  di- 
cent :  Recede  a  me ,  mulier ;  adhuc  igniculus  vivit , 
palenm  tolle,  Sic  ille.  Eodem  spectat  quod  hi  Vltis 


principaliter  operatur,  qui  utitur  intirumeniatiier  ^  vet  D  Palrum  legitur  his  verbis  ( Lib.  v  Itbeito  10 ) :  Dice 


interiori  motu  hominit ,  vel  ejus  tocutione^  vet  etiam 
ahquo  exteriori  actu^  seu  etiam  aliquo  contaciu  corpo- 
rati  eorporis  etiam  mortui{Videibi  Cajetanum).  Unde^ 
Jotue  X,  cum  Josue  dixissetj  quasi  ex  potesiate  :  Sot, 
conira  Gabaon  non  movearis^  subditur  postea  :  Pion 
fuit  ante  et  postea  tam  longa  dies  ,  obediente  Deo  voci 
hominis,  Hactenus  S.  Thomas.  Unde  patet  qiiomodo 
sancii  secundum  Gregorium  aliquando  miracula 
faciant  quasi  ex  potestaie  et  imperio,  cum  constet 
omnia  roiracula  divina  virtute  fieri ,  ui  dictum  est 
(  Vide  S.  Bemard.  serm,  15  in  Cant,),  Dicunlur  enim 
iiaec  facere  ex  potestate,  quando  non  praemissa  im- 
mediate  manifesia  oratione,  sed  sola  jussioue  sutim 
Dairaciiiam  aggrediantur  :  sical  Josue  sistendo  so- 


bant  de  quodam  sene^  quia  fuerii  quinquaginta  annot 
neque  panem  comedens,  neque  facile  uquam  bibens,  et 
dicebat :  Qma  exstinxi  fornicationem,  et  avuritiam ,  et 
vanam  gloriam,  St  quia  abbas  Abraham  audierai  auod 
hcec  dixissetf  venit  ad  eum,  ct  dixit  ei :  Tu  dixisti  hunc 
termonem  ?  Et  Hle  respondit :  Eiiam,  El  di^at  ei  abbas 
Abraham :  Kcce  intras  in  ceilam  iuam^  el  invenis  su^ 
pra  maitam  tuam  mulierem ;  potes  non  cogitare  quia 
mulier  est  ?  Et  dixit :  Non,  sed  impugno  cogitationem 
meam,  ut  non  tangam  mulierem  illam,  Dixit  abkat 
Abraham  :  Ecce  igitur  non  fornicationem  interfe^viti; 
quia  vivit  passio  ipsa,  sed  aitigata  est.  JieMm,  si  am- 
lulas  in  via^  ei  vides  lapidesy  et  tettat  vasorum,  el  in 
ipntjacent  aurum;  quodvideriy^  potet  velui  tapidet 


IMI  MAMNIS  GASSIANl  COLLATIONES.  Mit 

deat  in  meiiiMs  lais  e»nialium  motuuin  necdum  ad  A  dus  castimoniae  sust  hu]us  probationis  ponderi  com- 


purum  excoeta  cominotiaT  Cujua  radiees  donec  ia 
luls  f ivunt  mf  dullis,  ignem  istum  maieriaiem  neqaa-^ 
qiiam  libl  paciieum  esse  permittent,  quem  nlique 
lMKMii«A  aliaa  Sentire  non  poteris,  niai  omnea  tqter* 
Boa  molus  his  indiciife  In  temeiipso  experiarie  ex« 
stineios.  ¥ade  et  apprehende  nndtm  et  pulcherri<- 
mam  Tirglnem ;  et  sl  illam  leneia,  iranqttillitatem 
lui  eordis  immobllem  sBstusque  camalee  pacifieos  ui 
le  senseris  perdnrasse^  hujes  quoque  fisibilis  flam-i 
m»  milis  alque  innoiius  In  modum  illorum  Irium  io 
Babylonia  pnerorum  te  aliambet  attactus  ( Dankl. 
iii).  Itaque  senex  ex  hiijnsmodi  reYclattone  percnisos 
non  quidem  experimenii  diTinilos  demonslrati  perii* 
cula  eonsuloit,  sed  interrogans  eoneeientiam  suam» 


pensare  conjectans  ;  Non  mirum  esty  ait»  A  cedeo-i 
libua  miiii  immundorum  spirituum  prflsliis,  aduaiio- 
nes  ignis  quas  dirissimis  congressibas  dssmonttio 
inferiores  esse  credebam,  adhiie  adversum  me  sen* 
scrim  saBTientes.  Major  quippe  est  virtus  ac  subii* 
mior  gratia,  iniernam  libidinem  carnis  exslioguere» 
quam  nequitias  d»monum  exirinsecus  irruentes , 
^  signo  Domlni  ac  vlrtutis  Alllssimi  potentia  subju- 
gare»  Tel  de  obseasis  corporibus  nominis  divini  in- 
Tocatione  propeilere.  Huc  usque  abbas  Nesieros  ora- 
tionem  de  Tcra  charismatum  operaiione  conanm- 
mans,  nos  ad  oeilam  seois  Joseph,  qus  sex  fenuo 
miiiibus  ab  Ipso  erat,  properantes,  doctrinae  suae 
institutioue  prosecutus  est. 


et  Duriiatem  su(  cordis  examinans,  nec  adhuc  poa-  B 

ALARDl  GAZiEI  COMMENTARIUS. 

$9d  tantum  a  ianctii  vtrti  quodammodo  religantur. 
Hxc  ibi  ex  Grxco  auctore  rudiuscule  relata. 


reputaret  Et  retpondit :  Son^  ied  reiiito  co§Haiioni 
memy  n€  colUgam  illa,  Et  dicii  ei  abboi  Abraham  : 
Ecce  ergo  vivit  pasiio,  ied  alligata  eit.  Et  dixit  iterum 
abbai  Abraham  :  Si  audierii  de  duobui  fralribui  quia 
unui  diligit  te  et  bona  de  ie  loaullur,  aliui  autem  odU 
et  detrahit  tibi^  et  venerint  ad  1«,  ulroique  aqualiter 
iUicipii  f  Et  dixit :  tfon,  ied  extorqueo  animo  ut  itmt- 
liter  bene  faciam  «t  qui  me  odit,  iicut  illi  qui  diligit 
ma*  Ei  dmt  ei  abbae  Abraham :  Yitunt  ergo  paaionei^ 


«  Pessime  in  ediiione  Lugdunensi  positum  esl  eine 
DomitUy  pro  iigno  Domird^  ut  habent  caeteri  codices 
et  Dionysius  paraphrastes,  et  Tcriias  exposcil.  Est 
cnim  signom  Domini  signum  sanctas  crucis,  quod  in 
exorcismis  et  daemonum  adjurationibus  inTOcatiooe 
divini  nominis  adhiberi  solet. 


COLLATIO  DECIMA  SEXTA, 

Qum  est  priaia  abbatis  Joseph 
DE  AMicrru. 


CAPUT  PRIMUH.  G 

Beatos  Joseph»  cujus  nunc  instituta  ac  praecepia 
pandenda  simt,  nnus  et  tribus  quorum  ^  in  prima 
collatione  fecimus  mentionem ,  clars  admodnmfa- 
mili»  ac  primarius  civitaiis  suffi  intra  i£gyptum  fuit, 
^  qum  appellatur  Tbmuis,  etita  non  solum  JSgyptia, 
sed  eiiam  Grxca  facundia  diligenter  edoctus,  ut  Tel 
nobis  vei  his  qui  eloquentiam  jEgyptiam  penitus 
ignorabant,  non  ul  casteri  per  interpretem,  sed  per 
semetipsum  elegantissime  disputaret.  Qui  cum  in- 
stitutlonem  suam  nos  desiderare  sensisset,  percun- 


ctatus  primam  utrumnam  essemos  germani  fratres, 
audiensque  a  nobis  quod  non  carnali ,  sed  spirituaH 
essemus  fraleraitate  devineti,  aosque  ab  exordio 
renuntiationis  nosCrae,  tam  In  peregriiialione,  quae 
ab  uiroque  nostrum  fuerat  obientu  militix  Spiritalis 
arrepta,  quam  in  coenobii  studio  indiTidua  semper 
conjunctione  sociatos,  lali  usus  est  serroonis  exor- 
dto. 

CAPUT  II. 
Diiputaiio  ejuidem  iem  de  infido  amicitiarum  genere, 

<»  Amicitiarum  ac  sodalitaiis  multa  sunt  genera. 


ALARDI  GAZifll  COMMGNTARIUS. 


*  fix  toio  quidem  nnmeroundecima;  prima  autem 
e  decem  collationibos  hmus  secund»  classis,  qu»  cum 
tribus  anachoretis»  scil.  Cbseremene,  Nesterote  el 
hoc  Josepho  ibidem  nominatis  babilae  sunt. 

^  De  bac  ciTitate  vide  supra  coifat.  H  cap.  4. 

«  Praster  Aristoielem,  qui  tres  amiciii»  species 
recensuit  (Lib.  tiii  Ethie,  c.5),  delectabilem,  utilem 
et  honestam ,  antiqui  Patres  eliam  Taria  aimleitiae 
genera  descripserunt.  Clemens  Aiexandrtnus  lib.  ii 
Sironi.  cap.  9  :  Docemur,  inquit,  eae  triplex  genui 
amkitiee  :  et  eorum  primum  quidem  genui  eet ,  idque 
optimum  ac  praitantiiiimum  ,  id  quod  oit  ex  mriute, 
vatida  enim  eii  quce  eH  ex  ratione  diiectio.  Seeundum 
autem ,  ae  medium,  ex  remuneratione  :  esi  autem  hoe 
ifenui  aptum  ad  iodetatem  et  communicationemf  liben" 
ter  impertieni,  etviiee  conducibile.  Tertium  autem  d^ 
cimui,  quod  eit  ex  consuetudine.  Clariiis  S.  Chryso- 
•toinus  in  Epistolam  ad  Colossenses:  MuUce,  aii,  euni 
MKMr  ex  quibui  oritur  amidiia,  at  ut  turpee  omitiamue. 


quia  mal(B  eunt^  et  bonai  tantum  in  me^iUum  adduca-^ 
ftitM,  aliw  iuni  amicUia  temporales ,  ali<g  natwtUes , 
alim  ipirituaiei.  TemporaUi  oriuntur  ex  beneficio ,  e% 
eommunione  menim ,  aut  peregrinationii ,  aut  artificii 
ejusdem,  aut  ex  vtctnia  eadem^  aui  ex  hujuimodi  rekue 
aiHi.  Naturaiei  iunt^  pairis  erga  filium  ,  filii  erga  pa^ 
y  trem ,  fratrii  erga  fratrem ,  nepoiis  erga  avum,  mairis 
erga  liberoi ,  uxorii  erga  virum.  Et  iita  quidem  reke^ 
mentiorei  iUii  eae  videntur;  videntur,  inquam ,  quia 
iCBpenumero  illii  inferioree  aufil.  Nam  alicubi  visi  iuni 
amiei  germaniui  affecti  quam  fratru.  SpiritaHs  vera 
dilectio  omnes  reliquae  exceiiit^  tamquam  regina  qwB^ 
dam  iuorum  dominium  habem ,  el  ipteudlda  kabitu 
conspicua.  Nihil  enim  terrcnum  hic  eU ,  uude  iita  na^ 
icatur,  quemadm4>dttm  in  alui;  non  enim  ex  cansuetu^ 
dine  nasdtur^  non  ex  beneficentiot  non  ex  natura ,  nm 
ex  iempore^  eed  e  supernis  deicendii ,  ex  ipso  ccelo, 
Hxc  ClirysostOHius.  Augubuuus  vero  bouiiiia  38 
inter  50  :  De  amidlia  videie  quid  dicam^  Suai  amiai 


lOiS  COLLATIO  IVl.  - 

qa»  divertif  modft  hwnvniiin  genus  dileetlonis  mh  A 
cieiaie  eonnectani.  Quosdtin  enim  prxcedens  com- 
liiendatio  prlminn  notltfx,  post  ethm  amieiiia^  (Mt 
inirecommercia.  fn  qnibQsdam  vero  eontraeltM  gtfl- 
dam  sen  *  datl  acceptif  e  depactio,  eharitatis  foedera 
copnlaTlt.  Qnof  dam  negotiatioHlB  aea  mifftt»  Tel  ariis 
ae  atodli  slmititiiio  at^  commnnio  amieitianm 
Tincolia  ■eauertMii,  per  quam  iu  etiam  effera  sihi 
invicei»  eorda  manMeaeunt,  ut  etiam  hi  qiii  ia  silvti 
ac  moBtibui  latroeiiiiis  gaiident,  eteffnaione  humani 
saogoiuia  deleciantur,  soorum  soelerum  participes 
aroplectaniur  ac  fOYeant.  Est  etiam  dilectionis  aliud 
geiius,  quod  instinctu  naturne  ipsius  et  consanguini- 
tatis  lege  connectilur,  quo  vel  contribnles,  vel  con- 
juges,  vei  parentes,  seu  fratres  ac  (ilii  naturaliter 
cxteris  praeferantor,  qood  non  sohim  hiimano  ge-  B 
neri,  Teram  etism  omnibns  aliiibtm  atqne  aiiiman- 
libus  inesse  depreheiiditur.  Nam  pullos  vel  catnloa 
auos  naiurali  affcctu  insligante  sic  protegunt  ac  de- 
fendont,  vt  freqMamer  pro  ipeis  etiam  objicere  se 


-  DE  AMIGITIA.  lOiA 

periculis  mortlqae  non  metnani*  DeniqMe  etiam  iila 
beitiarwD  ^el  serpealiam  vei  aliuua  fenera,  qum 
inioleral>Uii  fenlas  ae  Miale  Tiftia  «b  oiniiibui  se- 
poni  ei  aeoernit,  m  aunt  ^  beeMlse^  vel  wonocero- 
^»  ^i  grjphei,  cam  etiam  mu  ipso  eoiiclis  per4)i- 
eioia  esae  dietDUir,  ieter  ie  tamea  pro  origiiiii  ipsiua 
aiiMtioiiisqae  ceworftio  ]^eala  ei  innoaie  perseYe- 
raal.  Sed  hiM  omnie  quas  di&imus  |eoera  cbaritatia, 
aieol  mali»  ae  bonia,  leria  eliam  alqae  aerpentibus 
TidenMi  eaie  eonmonia,  iu  etiam  aaqae  in  floeni 
eertnm  est  perseverare  immi  posae.  Eienim  interruin- 
pit  ea  frequenler  ae  dividil  loconun  dlseretio,  el 
obiivie  tempotaIii«  ei  yerbi  tcI  caiisai  ne^otiorum- 
qoe  eofttraeiiii.  |]i  enim  ea  diTersia,  vei  iucri»  tcI 
libidinii,  vei  coniangttiniutii  ae  neceisitudinum 
Teriaram  aecieutibui  aequiri  soient,  iu  iotereedente 
q«atibeldi¥orlii  eceaeione  aokiintttr* 
CAPUT  ill. 
tJnds  indi$9olubili$  anucilia  $tt, 
In  hii  igitur  canctii  ^  udam*genus  est  insolublle 


ALARDI  GAZiEI 

ex  cerfa  amkiiia ,  ^m  ntc  mnitkia  dieenda  e$t ,  lytumi 
facit  mala  cmteien^a.  Sant  enim  hommee  qui  yfa- 
riter  mata  commtf(«tvl,  et  ideo  vidinlMur  $iki  conjuncti, 
Kxcefla  illa  ,  ett  qucedam  amicitia  camaU$,  per  can- 
$uetudinem  eohabitandi^  eottoquendif  eituul  confw- 
MHdi,  ut  eontrietetuir  homo,  quaindo  deiefitur  ab  amiea. 
E$t  isia  amieitia  et  con$uetudini$,  non  ratimm,  Habeni 
illam  et  pecora.  B$t  et  aka  ^upertor  amicitia^  n&n  eon- 
$NeiKdini$,  $edrationi$y  qua  diligimMe  kondnem  vropteir 
fidem  et  muiuam  beneooientiam,  Eodem  roodo  Gaisie* 
dorus,  lib.  de  Amtciiia,  mulus  ejus  species  distinguit, 
ex  eaiisisa  qulbus  ipsa  procedit:  Fon$,  inquit,  et  origo 
atmeitice  amor  e$t,  et  qua$i  genu$  ad$peciem,  Nam  cum 
amor  sa^pe  $ine  amicitia ,  «mtctlf e  numijfttiim  atne  amore 
con$i$tit,  Amor  itaque  quandoque  ex  naturee  hutinetu^ 
quandoque  ex  motu  camali^  quandoque  ex  ofide  ca»> 
$am  recipil^  quandoque  vero  ex  ratione  $ola,  pierumque 
etiam  ex  ratione  et  ajfectione  procedit.  Ita  Gassiodorus, 
qni  et  hojus  divisionis  singula  membra  iatias  deinde 
explicat. 

*  Paraphrasis  Dionysii  :  Pactio  dati  et  accepti, 
Pactio  sWe  pactum  diciiur  dnorum  plurrnmTe  in 
idem  placiinm ,  sire  consenias,  sciiicet  ad  aliquid 
facieiidtim  aut  dandum,  ut  dieit  Uitusin  1. 1  ff.  de 
rActis.  Unde  omnis  contraciue  generaii  nomine  pa- 
cium  iHcitur.  Pactiodaii  et  accepti  est  contracius  qui- 
d»m  inter  daniem  et  aceipientem  ,  qoo  slbi  miiiuo 
obligantur,  ut  si  minas  ab  accipiente  expensnm  fue- 
rit  quam  aceeptum,  datori  restiluatur;  ei  contra,  si 
pfns  expensum  fiierit  qaam  aeceptom ,  acceptori 
rpstilualnr.  Uitde  el  rario  expensi  atque  accepti  alias 
dicttnr ,  de  qua  in  flne  1.  Emptor  ff.  de  Paet.  inde 
tabutflg  et  codtces  dati  el  aceepti  apud  Ciceronem 
pro  Rnscio  Gomcedo,  Coel.  Rbodig.  lib.  xii  cap.  21. 

*>  Basitisciim  aliiregnlum  vocant,  pari  derivAltone. 
Est  Tero  serpentis  genns  quod,  teale  Plinio  {Lib,  ?iii 
eap.  2),  in  solitudiittbus  AfHca  freqitens,  diiodecim 
non  :itiiptius  digitorom  magnitudine  ,  eandida  in 
capite  mactita,  ut  quodani  diademate  iitsf|ne,  sibile 
reiiqnos  omties  fngal  serpentes;  nee  ui  reliqiii  ser- 
pentes  corpus  rmpellit ,  sed  eeistts  et  a  medio  ereciua 
incedens  frvtices  et  faerba^  necal,  nec  conuctu 
aofnin ,  feed  et  afflaiu.  Monoceros  animal  anicum 
corno  gerens;  nnde  el  onicornii  appellatur  (l$idor. 
Etym.  lib,  xii  cap,  4).  Differi  lamen  a  rhinoceroie, 

?uod  hic  in  iiare,  tlle  in  fronte  corno  gestel ;  qiK  m 
liniiis  ita  depingit  :Asp^rrimamftframrnoROcerolfm. 
reliquo  corpore  equo  $imilem ,  capite  cervo ,  pedibu$ 
atephanto,  oattda  apro,  mtigilii  proft»  «no  mnii  ni^e 


GOniENTARIUS. 

tnedia  fronte  eubitarum  duum  enunente.  Hanc  feram 
9i9am  nagmt  eapi,  Sic  ille.  Verum  Patres  monocero- 
lem  cam  rbinocerote  pierumqiie  confundunt  (Com' 
m$n$aritt$  Hieron,  vel  pot$u$  Bedm  in  Job.;  Uidor, 
ibidem^  eap,  i5).Nam  ubi  iegimus  in  YulgaU  editione 
Job.  XXXIX  :  iVtiMfttti^  xaUt  rhinoceroe  eervire  tibif 
alii  lecont  :  Numquid  volet  monocero$  $ervvre  tibif 
Hiec  D.  Gregoritts  xxxi  Moraliuin  :  Rhinoceroe  i$le  , 
qui  etiam  monoeeroe  in  GriBcie  exemplaribue  nomina- 
lur^  tantm  e$$e  forlUudim^  didtUTf  ut  nulla  venantium 
viriute  capiatur ,  etc.  Gryps,  vel  gryphus,  unde 
C  ^rfP^^*  ^^^  grypbi  in  plurali,  animal  pennaium  et 
^  quadrupes.  Genus  hoc  rerarum  in  ilyperboreis  mon- 
libas  nascitur,  omniex  psrie  ieo;  alis  lanium  et  facie 
aquilis  simile,  equii  vehementer  infesium  {Ptin.  lib, 
X  e.  40,  I$$dor,  $upra).  Unde  VirgUius  (Eeloga  8)  : 

Janganturjan  gryphei  eqols. 

«  Descriptio  verae  et  perfeclae  amicitiae  ,  qiis^  in 
aola  charitate  consislit,  inuno  est  ipsissima  chariias 
Cbristiana,  quatenus  indudil  mutuam  quamdam  be- 
nevolenliam  et  conimuMicationem,  ul  docet  S.  Tlio- 
mas  (5^3,  q.  23,  art,  5).  qux  quidein  indissolubilis 
et  «lerna  dicitur,  non  quod  amitii  non  pobsil,  scd 
quia  qui  clinritaiem  habei,  sic  er^a  Deum  et  proxl- 
mum  affectuseat,  ut  Dulla  tentaiione  nullave  orci- 
sione  velit  a  Deo  separari,  nec  amicuni  etiam  in  ad- 
\er«i8  desererey  licet  propier  mutabilitatem  bum.tn3e 
▼oluniatis  io  coniranum  abduci  possit.  Hinc  Salo- 
roon  ait  :  Omni  lempore  diUgit,  qui  amicu$  e$t;et 
frater  in  afigu$tii$  comfrobatur  (Proverb,  xvii;  vide 
D  Delrium  in  Adag,j,  £t  Ecclesiasticiis  ridet  anii- 
cuin  temporarium.  E$t^  inquit ,  amicu$  $ecundnm 
tempu$  «ttnrn ,  et  non  permanebit  in  die  tribulalioni^ 
{tLccli,  VI).  Et  S.  llieionymi  dictum  est  (Ep\$t.  41)  : 
ilmtcfita^iB  de$inere  pote$t,  vera  numquam  fuii.  tt 
CbryiOitoinus  (UomiL  6i  tn  MattH,]  :  Qui  caducis 
iM$tabihbusque  de  cau$i$  amicitiam  ineunt,  eornnt  con- 
junctio  perpeluae$$e  nonpote$t,$edvelcontemplu$y  vet 
pecuniarum  jactura^  vel  Livor,  vel  glorice  cupidita$,  vtl 
aliud  huju$modi  amicitia  di$8oluta  dissidiuhi  inducct; 
ubi  $i  $piriluali$  es$et  radix,  nulla  rc$  ticcularis  evni 
evelleret,  Ea  certe  charita$  quce  Christi  causa  fumlit- 
iur^  fvrma.  $iabili$  alque  invicla  e$l;  nec  ulla  obtre- 
Clalione^  non  periculi$^non  morte,  noh  alia  re  tempomll 
eonqua$tatur,  Idcirco  Pauhs  quoqce  dicebat  :  ChuH' 
ta$  numiuam  excidil  (l  Cor.  i).  Omnia  enim  (\um 
$(eculare$  amicitias  lollunt,  $piritualem  amorem  magi$ 
confirmohil.  ita  Cbrysostomus. 


1015  jaANNIS  GASSIANI GOLLATIONES.  101« 

cbaritatis ,  qnod  nec  commendationis  gratia ,  nee  A  quaedam  temporalis  affectio,  quia  non  aBqoali  ulriua- 


oftteii  Tel  manennn  magnitndo  contractasqoe  cn- 
jQsquam  ratio,  te!  nainr»  neeessitas  iungii»  sed  sola 
similitadoTirtutum.  llaec,  inqaam,  est  quae  iiv  nullis 
umqaam  casibus  scinditar,  quam  non  solum  disso- 
ciare  Yel  delere  locorum  Tel  temporam  interYalia 
non  praeyalent ,  sed  ne  mors  qaidem  ipsa  divellit. 
Haec  est  vera  et  indirupta  dilectio,  quae  gemina 
amicorum  perfectione  ac  yirtute  concrescit.  Cujus 
semel  initum  foMlas,  nec  desideriorum  Tarieias,  nec 
contentiosa  dirumpet  contrarietas  voluntatum.  Gae- 
terum  mnltos  novimus  in  boc  proposito  constituioSy 
qui  cum  pro  charitate  Ghristi  flagrantissima  essent 
sodalitate  devincti,  non  perpctuo  eam  nec  indirnpte 
servare  potuerunt;  quia  licet  bono  societatis  prin- 


que  virtute »  sed  unius  patientia  servabatur.  Quaa 
qnamvis  ab  uno  roagnanimiter  atque  infatigabiliter 
retentetur,  necesse  est  tamen  eam  alterius  pusilla- 
nimitate  dirumpi.  Infirmitates  namqne  eoniro  qal 
tepidios  perfectionis  expetunt  sanitatem,  qnantali- 
bet  fortiam  tolerantia  sustententar,  ab  ipsis  lamen 
qui  infirmi  sunt  non  feruntnr.  Habent  enim  insitas 
sibi  comrootionum  causas,  quae  eos  qaietos  esse  non 
sinant :  ut  solent  hi  qui  carnali  aegritodine  detinen* 
tur,  stoinachi  sui  infirmitatisque  fastidia,  coquoranEi 
vel  ministrantium  negligentiis  imputare,  et  qnanta- 
libet  eis  obsequentium  sollicitudo  deserviat ,  nihilo- 
minns  tamen  sanis  cansas  suae  commotionls  ascri- 


cipio  niterentur ,  non  tamen  uno  nec  pari  stndio  B  ^^^*  <!"*•  ^^^^  "^*^"*  ^*"^^  valeludinis  snae  inesse 
arreptum  propositum  tenaerunt,  fuitque  Inter  eos      non  sentiunt.  Qaamobrem  *  liaac  est  amicitiae,  ut 

ALARDI  GAZi£I  GOMMENTARIUS. 


•  Ut  igiiur  flrma  slt ,  constans  atque  insolubilis 
amicitia,  duo  requiruntur:  1<»  virtntis  studium.  Pri- 
mum  enim  amicitise  fnndamenium  in  virtute  staiuen- 
dum  est.  D.  Ambrosius  lib.  iii  Offlc.  (Cap.iS  et  16) : 
Non  potest  komini  amicus  esie^  qui  Deo  fuerit  infidus. 
Pietalis  custos  amicitia  esl.  D.  Hieronymus  ad  Pau- 
litium  {Epist.  103)  :  Vera  illa  necessitudo  est ,  ei 
Christi  glutino  coputata^  quam  non  utilitas  rei  familia» 
ris,  non  prcesentia  tantum  corporum ,  non  subdola  et 
palpans  adulatio^  sed  Dei  timor  et  divinarum  SeriptU' 
rarum  studia  conciliant,  S.  Augustinus  ad  Macedo- 
nlum  {Epist,  52;  vide  plura  infra  c,  5) :  JVemo  potest 
veraciteramicus  esse  hominis,  nisi  fuerilipsiusprimitus 
veritatis.  Neque  hoc  philosophi  gentiles  ignorarunt. 
Arisioteles  enim  in  octavo  Ctbicorum  {Cap,  5  et  8) 
tradit  eamveri  nominisetperfectaro  esseamicltiam, 
qnae  non  commodi  aut  voluptatis,  sed  vlrtuiis  causa 
tantum  concilialur.  Laelius  apud  Giceroneni  ita  lo- 


tia,  quod  certe  tam  rationi  ac  veritati  repognat, 
quani  quod  maiime.  Ad  hunc  nodum  dissolveudum 
haec  mihi  oceurrerunt  annotanda  {Vide  Gregor. 
Valent.):  Primnm  duo  loci  iiisignes  D.  Thomae  {In  2-2, 
disput,  5,  9. 1),  huic  itidein  loco  elucidando  aptissi- 
mi :  ex  quibus  vera  amiciiiae  raiio  noiioque  cogno* 
scatur.  Prior  bic  est,  qui  ad  charitatem  erga  Deam 
praecipoe  spectat,  qaae  inter  omnes  amicitias  prirouni 
locum  oblinet,  et  caeleranim  regola  ac  norma  cen- 
seri  debet :  Charitas,  inqait  (2-2,  q.  65,  art.  8),  non 
solum  signifieat  amorem  Dei ,  sed  etiam  amicitiam 
quamdam  ad  ipstim ,  qwB  quidem  super  amorem  addii 
mutuam  redamaiionem  cum  quadam  eommmiicatione 
mutua,  ut  didtwr  in  viii  Ethicorum  (Cqp.  2  et  5).  Ei 
quod  hoc  ad  charitatem  pertineai ,  patet  per  id  quod 
dicitui  I  Joan,  iv:  Qui  manet  <n  charitate^  in  Deo  ma- 
net,  et  Deus  in  eo,  Et  1  Corinth.  1 :  Fidelis  Deus,  per 
quem  vocati  estis  in  sodetatem  Filii  ejus»  Hmc  autem 


qailur  {Lib,  de  Amicitia)  :  Hoc  pirimum  sentio^  nisi  fi  soeietas  hominis  ad  Deum,  quteest  qHOsdam  familiarig 

in  bonis  amiciliam  esse  non  posse»  Bonos  auiem  vocat      ^'»»«— •«'••a  ^*»^  w*«  ii^rhnmur  nuifi^t»»  i»ir  •«  m^jm^^i: 

qui  ita  se  gerunt ,  ita  vivunt^  ut  eorum  probetur  fides^ 

inte^tas,  eequitas ,  tiberalitas ;  nec  in  m  sit  ullu  cu- 

pidttasj  vel  libido ,  vel  audacia,  Et  paulo  post  :  Sine 

virtute  amicitia  nuUo  pactoesse  potest,  Ailerum  in 

amicitianecessarium,  virtnlnm  qusedam  pariias,  sive 

aequaliias.  Si  enim  virius  in  altero  ezcellat,  in  altero 

deflciat,  facile  ex  hac  parie  dissolveiur  amicitia,  ut 

hic  abbas  pluribus  ostendii,  cui  et  Patres  et  philoso- 

phi  consentiunt.  D.  Ambrosius  tibi  supra  :  Amieitia, 

inquil ,  asquaUtatis  magistra  est^  ut  superior  inferiori 

sejfrcebeatffqualemf  et  inferior  superiori,  Inter  dispares 

enim  mores  non  potest  esse  amiciiia,  D.  Hieronymus 

jn  Micliaeam  {Cap,  vii) :  Amicitia  pares  aut  accipit  aut 

facit,  Ubi  inaiqualitas  est,  et  alterius  eminentia^  alte^ 

rius  subjectio,  ibi  non  tam  amicitia  qutmi  adulatio  est, 

Unde  et  aUbi  legimus  :  Sit  amicus  eadem  anima,  Et 

Lyricus  pro  anuco  precans  :  Serves^  inquit^  aninuB  di- 

midium  mem,  Aristoteles  lococitato  :  Perfecta,  iiiquil. 


conversatio  cum  Deo^  inchoatur  quidem  hic  in  prtgsenli 
per  gratiam,  perficietur  autem  in  futuro  per  gloriam, 
Alter  locus  hic  notatns  (2-2,  q.  23,  art,  1)  :  Seciin- 
dum  Philosophum,  in  viii  Ethic,  non  qmbbet  amor 
habet  rationem  amicitiee ,  sed  amor  qui  est  cum  bene- 
volentia ;  quando  scilicel  sic  amamus  aliquem  ut  ei 
bonum  velimus.  Si  autem  rebus  amatis  non  bonum 
vetimuSf  sed  ipsum  earum  bonum  nobis  velimus,  sieui 
didmur  amare  mntim,  aut  equum ,  aut  aUquid  An/iu- 
modi,  non  esi  amor  amieitite,  sed  cujusdam  coneupi' 
scentice,  Ridiculum  enim  est  dieere  quod  aliquis  habet 
amidtiam  ad  vinum  veiad  e<^uum„  Sed  nec  benevoletuia 
sola  euflidt  ad  rationem  amtdtuie ;  sed  requiritur  qua- 
dam  mutua  amaiio^  qwa  amicus  est  amico  amicus,  Tatit 
autem  mutua  benevolentia  fundatur  super  aliqua  com- 
municatione,  Cum  ergo  sit  aliqua  eommunicatio  homi» 
nis  ad  Deum^  ucundum  quod  suam  beatitudinem  nobis 
communieatf  super  kane  communieationem  oportet 
aliquam  tmudtiam  fundari ,  de  qua  quidem  commiim- 


nmtcfCta  est ,  qua  viri  bonipari  virtute  prcedUi  inter  se  D  catione  didtur  1  Corinth,  i :  Fidelis  Deus ,  per  quem 
conjtincft  «titif  «I  copu/afi.  Denique  Tullius  (cujus  est 


de  Amicitia  liber,  qnem  Lselium  inscripsil):  Ut  ii,  in- 
f  uit,  7tft  sunt  in  amicitia  superiores  exasquare  se  cum 
inferioribus  debent ,  sic  inferiores  docere  non  debent  se 
a  suis  amids ,  aut  ingenio,  aut  fortuna ,  aut  dignitate 
superari,  Dispares  enim  mores  disparia  studia  sequun' 
tur,  quorum  dissimiUtudo  dissociat  amidtias ;  nec  ob 
aliam  causam  boni  iniprobis,  improbi  boms ,  amfci  esse 
non  possunt^  nisi  quod  tania  estinter  eos,  quanta  maxima 

fotest  este,  morum  studiorumque  distaniia,  Haec  Hli. 
\x  quibus  sane  non  levis  emergit  scrupulus,  cuin  ex 
iis  sequi  videatur  utneque  inter  nos  et  Deum,  neque 
inter  homines  dispares  et  inaeqoales,  hoc  est,  supe« 
riores  et  infedores ,  ulia  consinre  possit  vera  amici- 


vocati  estis  in  sodetatem  fiUi  ejus,  Amor  autem  wper 
hane  communicationem  fundatus  est  charitas,  Onde 
manifeslum  est  quod  eharitas  est  amtctfta  qucedam  ho- 
mtmt  ad  Bfum,  Haec  S.  Tbomas.  Ex  qutbus  colligit 
Gajetanus  amicltias  iiomine  importari  seu  iuvolvi 
tres  conditiones,  scilicet  benevolentiam,  redainalio- 
nem,  seu  amorem  reciprocum,  et  commnnicatio- 
ncm,  id  est,  rei  aiicujus  communionem,  puta  «tn- 
guiuis,  qualis  inier  consatiguineos ;  vel  militiae, 
qualis  iuter  commilitones ;  vel  religionis  aut  profes- 
siouis,  qualis  inter  monachos,  etc.  Et  has  conditiones 
ostendit  in  charitatem  praecipue  rep«riri.  SecuQdo 
notandum,  cum  dicitar  amidtiam  Inter  pares  ei 
aeqiiales  virtate  aat  virtutis  atadio  esse  debere  •  U9i\ 


i0l7 


COLLATIO  XVL  —  DE  AMICITIA. 


1018 


diiimas,  fida  indiMoIubiliique  conjanciio,  quae  sola  A  idcirco  ia  liis  (antum  indirupta  potesC  dileclio  per- 
virtmum  pariliuie  fcederaiur.  Dominui  emtn  itt'  manere.  in  quibus  uoum  propositum  ac  voluntas , 
kMtare  faeit « tiiitMS  mms  in  domo  {PsaL  lxvii).  Et     ^  unum  velle  ac  nolle  consistit.  Quam  si  vos  quoquQ 


ALARDI  GAZiEI 

intelligi  virtutum  paritaiem  seu  aequalitatem  absolu- 
tam  quaro  vocant  arithmeticam ,  sed  giH>metricam 
seu  proportionatam  pro  ratione  personarum ,  seu 
pro  siatu  et  coudilione  cuius^iie.  Aliud  enim  virtutis 
studium ,  alia  perfectio  requiritur  in  superioribus , 
alia  in  inreriorlbuf.;  alia  in  religiosis,  alia  in  saecula- 
ribus;  alia  in  senibus,  nlia  in  juvenibus.  Ut  igitur 
firma  sit  et  stabilis  amicitia,  requiritur  ut  quisque 
aroicorum  pari  siudio  pro  ratione  et  proporlione  sui 
siatus  suum  pr»stet  olficium ,  quod  est  virtutem 
colere  :  ncinpe  paierut  patrem  decet,  praelatus  ut 
praeiatum,  monachus  ut  monachum,  et  sic  de  caeieris 
{Arlit,  l.  viit  Eihic.  c.  7).  El  hoc  est  quod  ait  Ambro- 
sius  {(Jbi  supra)  superiorem  inferiori  debere  se 
prxbere  acquilem »  ei  inferiorem  superiori :  et  hic 
abbas,  vei  Cassianus  hoc  loco,  amicitias  fidam  inso- 
lubilemque  coujunctioncm  sola  virtutum  pariliiaic 
ruiidari.  Quo  eliam  f  p<*ctat  illud  Apostoli,  quo  lam 
superiore»  quam  inferiores  admotiet ,  ut  honore  se 
invicem  f/roveniaut,  et  inutuis  iiiter  se  charilalis,  be- 
neficentiae,  humililatis  officiis  certent,  SoUicin  ser- 
vare  unitatem  spiritus  in  vinculo  pacis,  et  solliciti  invi» 
cem,  cum  sint  invicem  membra  (Rom.  xi).  Qua  de  re 
pulcherrime  disserit  toto  cap.  iii  prioris  ad  Corin- 
thios,  et  cap.  itidem  iii  ad  Romanos,  et  alibi  passim. 
Teriio  iiouindum  amicitiam  verani,  quemadinodum 
et  pcenilenliam  veram  duobus  modis  accipi  posse  : 
uiio  modo,  ut  veia  intelligaiur  amicilia  in  qua  repe- 
riiur  vera  ralio  amicittae,  sicut  dicimus  Chrisium 
esse  verum  Deum  et  hoininem;  et  verum  aurum  di- 
cimus ,  quod  non  est  adulterinum  {BonavefU,  in  iv 
Sentent.  dUt.  14).  Atque  hoc  niodo  accepu  vera 
nroiciliaopponilur  fals:e,  in  qua  scilicetnon  est  verus 
amor,  et  aliae  conditiones  supra  recensitae.  Alio 
modo  vera  dicitur  aniiciiia  qiiae  conslans  ct  per- 
petua,  non  inierrupta,  quaeque  fineni  suum  as- 
sequiiur,  finem,  inquam,  xlernaB  saiutis ,  quem 
speclare  debei  vera  ei  sincera  amiciiia ,  quae  ei  per- 
fecta  et  perfectorum  amicitia  dicitur.  Quomodo  dici 
solet  quod  veros  amor  numquam  perit.  tltjuxia  Sa- 
lomonem  :  Omni  tempore  dilitfitt  qui  amicus  est 
{Prov.  xvii).  Quod  de  vero  amico  et  vera  aniicitia 
prioris  m«>di  veritatcm  non  habet.  Ei>dem  spectat 
illud  D.  Hieronymi  :  Amtctftii,  qu(B  desinere  potett^ 
vera  numquam  fuit.  Cui  similis  est  sententia  quae  ex 
Augustiiio  cilari  solet  lib.  de  Amiciiia  :  Charitas  quce 
deseri  potest ,  numquam  vera  fuit ,  id  est  perfecta  : 
quamquam  liber  iile  cerium  auciorem  iion  habet, 
nec  ab  Augustino  profectus  creditur  {Bellarm.  in 
Ub.  de  Script.  Ecetes.)  Ex  his ,  puto »  paiet  solutio 
difficuliaiis. 

^  MovoT^ovf  verterunt  LXX,  id  est  homines 
unius  modi  ei  ritus,  vel,  ut  alii  interpretanlur,  soli- 
tarios.  D.  Hieronymus  dicit  hHberi  in  Hebraeo  :  Do- 
ntinus  inhabitare  facit  monachos  in  domo.  Quod 
iioiasse  debuerant  qui  monachoruni  nonien  ut  novi- 
liuiii  aut  novellum  suggiHantac  vellicaiit,  monacho- 
niastiges  et  iiioiiachomachi  sectarii,  ab  ejus  auti- 
qiiitaie,  vioyivrnrot  xere  vcof vtoc,  id  est,  reinotis^imi  et 
uovitii  ipsi,  receiis  nati,  et  tam  novi  quam  novato- 
res.  Neque  his  repiigiiat  qtiod  scribil  D.  Auguslinus 
tract.  97  in  Joaimem  :  Xenodochia  et  monasteria 
postea  sunt  appellata  novis  nominibus :  res  tatnen  ips<B 
et  ante  nomina  sua  erant,  et  religionis  veritate  firman- 
tur.  Loquitur  enim  Augustiiius^  ut  ex  verbis  ejus 
praeeedentibus  constai,  de  prtinis  Christiaiiis  {Vide 
notasBaron.  in  Murtyrot.  Octob.  19),  et  temporeapo- 
stolorum,  quo  primum  Antiochise  appellatisuntdisci- 
puH  Christiani,  sicut  legitur  in  Aciibus  Apostolorum 
{Actor.  xi),  quo  tempore  nondum  quidein  monacho- 
ruin  et  monasteriorum  vocabuia  eraut  in  usu,  saltem 


COMMENTARIUS. 
adeo  frequenti :  quamvis  Ipsi  Apostoli  ei  primi  eorum 
discipuli  Hierosolymis  agentes  re  ipsa  veri  essent 
monachi,  ut  qul  vitam  monasticam  sive  ccenobiti- 
cam  primi  instituerint,  ubi  essent  omnia  commuiiia» 
ut  hahetur  Act.  iv.  Unde  D.  Hieronymus  lib.  de 
Viris  Ulustr.  in  Philone  dicit  Ulem  primam  Chrisio 
credentium  fuisse  Eccieslim,  quales  ounc  monachi 
esse  nituntur  et  cupiunt.  Et  Cassianus  lib.  ii  Instit, 
cap.  5  asserit  a  S.  Marco  evangelista  iEgyptios  mo- 
naclios  accepisse  primam  vivendi  formam.  Aiiamen 
ipsiim  monachorum  et  monasteriorum  vocabulum 
etiain  tempore  apostoloriim,  vel  paulo  post,  iii  Ec* 
clesia  notum  et  vulgatum  fuisse,  inanifesie  patet 
tum  ex  Dionysio  Areopagita,  qui  et  epistolam  scripsit 

P  ad  Demophitum  monachum  {Epist.  8),  et  lib.  de  Ec« 

^  clesiastica  Hierarchia  prolixe  explicat  inonastic» 
professionis  et  institutionis  formam ;  tuni  ex  Philone, 
qui  etiain  Dionysio  aiitiouior,  in  libro  de  Viu  Con- 
templaiiva  supplicum  {Cup.  6),  scribit,  apud  ihera- 
peuUs  illos  Alexandrinos  suum  cuique  fuisse  sacrum 
domicilium,  quod  fwvaffvipiw  vocabalur.  Hoc  igitur 
tempore  verumest,  quod  ait  Augustinu8,xeiiodochia 
et  moiiasteria  novis  appellaia  noininibus;  reni  Umcu 
ipsani  longe  anie  sua  noniina  exstitisse,  cum  eiiani 
in  Veteri  Testamento  filit  prophetarum,  et  alii  veri 
fuisse  monachi,  et  monachorum  duces  ae  principes 
a  Patribiis  astruaniur.  At  de  his  plura  ad  collat.  18, 
ubi  ex  professo  de  his  agitur.  Satis  sit  hoc  loco  osten- 
disse  ntoiiachorum  institutum  non  recens,  sed  ab 
initio  nasceniis  Ecclesiae  viguisse;  licet  iiomen  ipsum 
non  adeo  veius  fuerit  ac  Christianorum,  et  illud  la- 
men  eiiam  apostoiorum  temporibus  usurpatum,  quod 
etiam  in  textu  Hebraeo  praenuntiatuin  mouuitD.  Hie- 
ronyinus. 

G  ^  Celebris  sententia  Sallustii  (Conjur.  Catilin.), 
multis  auctoribus  ilideni  iisurp»ia.  D.  Hleronymus 
epist.  ad  Demetriadem  (Epist.  8  de  Serm.  virginit.): 
S(eculariSj  inquit,  sententia  est :  Eadem  vetle  et  ea- 
dem  nolle^  ea  demum  firma  amicitia  est.  Et  in  Apolo- 
gia  adversus  Rufinum :  Si  unum  credimus,  Hem  et 
votumus,  et  notumus ;  ex  quo  firmas  naui  amicitias 
etiam  Catitina  testatur.  S.  Augustinus  serm.  «46  de 
Tempore  :  Aimcos  conjunctio  animorum  facit ;  idem 
vetle  et  nolle ,  sapiens  hujus  mundi  ait,  ea  demum 
firma  amieitia  est.  Sidonius  lib.  v  epist.  3  :  Namque^ 
ut  Crispus  noster  offirmat^  idem  velle  alque  idem  notte^ 
ea  demum  firma  amicitia  est.  Petrus  Ven.  lib.  iv 
epist.  ti:Ut  in  te  uno  et  pene  solo  iltam  veras  amiciiia 
de/initionem  experlus  stm,  idem  sdticet  vetle  et  idem 
nolle.  Hanc  porro  amicitiae  legem  egregie  pnestahant 
primi  Christiani,  quorum,  ut  in  Actis  Apostolorum 
iegitur,  Erat  cor  unum  et  anima  una  (Aetor.  iv),  qiios 
imitatiSS.  Patres  Basilius  et Gregonus  Naxianzenus» 
praeclaruni  hujus  rei  exemplum  praebuere.  Sic  enim 

^  scribit  ipse  Nazianzenus  :  Una  utrique  anima  vide- 
batur^  duo  corpora  ferens.  Unum  hoc  ab  utroque  no* 
strum  agebatur^  ut  virtutem  coleremus^  atque  att  fulu^ 
ras  spesf  vitie  nostres  rationes^  accommodaremu$;  uier^ 
que  atteri  norma  atatte  amttssis,  qua  rectum  a  pravo 
discernitur.  Eodenique  exemplo  et  imiutionis  studio 
nosier  Cassianus  cum  sancto  abbate  Germano  (sic 
eniin  eum  noininai)  eodein  amicitiae  viiiculo  ac  lege 
constrictos,  sic  ab  ipso  lirociiiio  ac  rudiinentig  vitae 
spiriulis  (ut  ipse  scribit),  id  est,  a  primonJiis  vii:e 
monasticae,  individuuin  deiiiceps  contuberiiium  lain 
in  coenobio  qiiam  iii  eremo  tenuit,  ut  euncti  ad  signi- 
ficandam  sodatitatis  ac  propositi  in  utroque  pari/i/a- 
tem,  prontmtiarent  unam  mentem  atque  animam  duo- 
btu  inesse  corporibtu.  Uikde  hie  abbas  Joseph  percunr 
ctaltis  num  fratres  ^ermani  essent,  atidiensque  quod 
non  cartiali,  sed  sptritali  essent  fraternitau  devineti , 


mt 


JOANNIS  CASSIANI  COLLATIOMES. 


ICSO 


cupitis  inviolabilem  retentare,  festinandum  esi  vobis  A 
ut,  expulsis  primitus  Tiliis ,  mortificeds  proprias 
volnntaies,  et  ut,  unito  stuilio  atque  proposito ,  iilud 
quo  Propheta  admodum  delectatnr,  gnaviter  linplea- 
tit  :  Ecee  qnam  b^num  #l  f  lumi  jueundwn  hahUare 
fratreB  in  unum  {Psal.  cxxxii).  Quod  non  iocaliler, 
sed  spiritaliter  oportet  intelligi.  Niliil  enim  prodest 
si  moribusae  proposito  dissidentes  una  habiiatione- 
jongantur,  nec  obest  parlll  virtule  fundatis,perloco- 
rum  intervalla  disjungi.  Apud  Deum  namque  morum 
cohabitalio,  non  locorum  ,  unita  fratres  babttatione 
conjuHgU;  nee  potest  omquam  pacis  integri(as  cu- 
siodiri,  ubi  voluntaium  diversitas  invenitur. 

CAPUT  IV. 

Interrogaiio,  utrum  uiile  aliquid  etiam  eonlra  Mum 

frairii  elfici  debeat, 

Germanus :  «  Quid  ergo,  si  uno  volente  perflcere 
aliquid  quod  secundum  Deum  commodum  et  salubre 
persp''xerit,  alius  non  prsestet  sssensum,  exsequen- 
(lumne  etiam  contra  votum  fratrls  est,  an  pro  ejus 
arl^trio  negligendum? 


CAPOT  V. 


Respomio  quod  perpetua  amicitia  mei  hUer  perfecloi 
itare  non  poesU, 

Joseph  :  i4eiwo  dixMia8  ^  plenan  aiqne  perfeciata 
amfliciae  graliafn  nisi  fnter  perfeetos  ttros  ejitsdem- 
que  virtotis  perseverare  non  posse,  quos  eadcns 
voiunUs  ■nomqiie  proposilum  aut  iiuimiuam  aui 
cerie  raro  diversa  sentire,  aut  in  his  quc  ad  pro- 
fectum  spiritalis  perlineot  vitae  patitur  dissidere. 
Quod  si  animosis  eceperint  eoii^eolionibas  aestuare» 
iiquet  utique  eos  nmuqaam  seeundnm  regulam  qtnm 
praRdiximus  fuisse  concordes.  Sed  quia  nemo  potest 
a  perfeciione  habere  priDcipium,  nisi  qui  ab  eius 
9  coeporit  fundauienio,  ei  vos  non  quanta  ejus  stl  i 


gniludo,  sed  quemadmodum  ad  eam  perveniri  possif, 
inquirttis,  necessarium  reor  ut  paucis  regulam  vobis 
ejus  ac  tramitem  quendam,  per  quem  gressus  vesiri 
dirigantur,  aperiam,  ut  patientia!  ac  pacis  boimni 
faciiius  obiinere  possiiis. 


ALARDl  GA«iBl  COMMENTARIUS. 


o<;casionem  et  ansam  arripoil  in  bae  eollatione  de 
amictiia  disaerendi. 

<*  Alfinis  esi  qusestio  apud  Ciceronem  {Lib.  de 
Aimcina),  ei  Aiilum  Gellinm  {Noet.  Attic,  iib,  i 
cap.  5),  Num  amici  ffratia  aliquando  deUnquendum 
sit?  At  hsec  quaestio  mier  Chri!»lianos,  nediim  inier 
niOiiaclios  itt  roligiosos,  locum  non  habet,  quibus 
illud  conslat  quod  ab  Apostolis  ost  traditum,  Deo 
ebediendum  esse  magit  qnam  hominibus  {Aclor.  v) ;  et 
dissipari  a  Deo  ossa  eornm^qut  hominibus  placem,  qno^ 
niam  Deus  sprevit  e"s{PsaL  lii).  Quod  ei  Gicero  salis 
iiitellexil,  dutn  aii:  Nuila  esi  exeusatio  peaati,  si  anUci 
caurn  pcccaveris.  Kl  rursus  (Ubi  snpra) :  Hac  igitur 
prima  lex  in  amidtia  sanciatur,  ut  neque  rogemus  re% 
turpes,  neque  faciamus  rogati ;  turpis  enim  excuiatio 
ist,  cum  fn  OBieris  peccalis,  tuni  si  quis  contra  nmpHb, 
se  amici  causa  fectsse  fateatur,  Ei  posl  niuita  :  In  ta- 
Ubus  stabiUfas  amiciti^B  confirmari  potest,  cum  homi- 
nes  benevolcntia  conjuncti  prhnum  cupiditatibus  iis 
tpiibits  ceeieri  serriunt  imperabunt ,  deinde  a^quitate 
justitiaque  gaudebunt,  omniaque  aiter  pro  altero  susci- 
piel ;  neque  quidquam  tim^Kaitt,  nisi  honeslum  et  recium^ 
alter  ab  altero  pottulabit.  Ilaque  in  iis  perniciosus  est 
error^  qui  existimant  tibidfnum  peccatorumque  om- 
nhtm  patere  in  amicilia  licentiam  :  virtutum  enim 
amidtia  adjutrix  a  natura  data  est^  non  wtierum 
eomes. 

^  Comroendai  rorsus  et  Inculcat  hanc  senionim 
aenteniiam,  verbis  nonnthil  immuiaiis,  cap.  24: 
Charitas  sttsbilis  atque  indirupta  non  poterit  perdurare, 
niii  inter  viros  ejusdem  virtulis  atque  propositi,  Ett- 
demque  rursos  banc  collntionem  ita  concludit :  Cer- 
tiuima  ergo  est  prudentisiimorum  virorum  ilia  seH- 
ientia  :  veram  eoncordiam  ei  individunm  sodetatem 
nisi  inter  emendatos  mores  ejusdemque  virtutis  ae  pro- 
positi  viros  itare  non  posse,  Porro  hiic  pertinet  ami- 
litiae  definitio  a  Cieerone  tradiia,  eta  D.  Augustino 
inagnoperecommendata,  eum  ad  Marcellinum  quem- 
dAin  veterem  amlcum  et  e  gentiii  catechuincnHin 
hctum  ita  scribll  (EpiH.  455)  :  NosU  ut  definierU 
omidUam  Romani  Uta  ait  quidam  [Lucan,  l.  viii]), 
maxhnus  auctorTullius  eloquH,  DixU  enim,  el  sanctiS' 
iime  ae  veriaime  dixit :  AndciUa  est  rerum  Humana' 
rum  et  divinarum  cum  benevoientia  et  charitate  summa 
consetisto.  Tu  autem^  mi  chamsime,  aliquando  mihi 
tomentiebas  in  rebus  humauis  :  porro  tii  divinis,  qna- 
titm  mihi  itto  tempore  nulla  luxerai  virtus,  utique  in 
tnajore  ilUus  dej^nitionis  parte^  nostra  amicUia  claudi' 


cabat.  Eral  enim  rerum  timtummodo  kumanarum^  non 
etiam  divinamm,  quammt  cum  benevolentia  et  charitate 
cbnsensio,  etc.  Nunc  vero  quantum  de  te  gaudeo^  qui  - 
bus  explicem  verbis^  quando  eum,  quem  quodammodo 
habni  diu  mnicum^  habeo  jam  verum  amicum?  Accei- 
sit  enim  etiam  rerum  conseiuio  divinarum ;  quoniam 
qui  mecum  temporalem  vitam  quondam  benigniisima 
jttcnnditate  duxisti^  nunc  spe  vitiB  (elerncB  mecum  eae 
coepisU,  Ita  fii  ut  inter  quos  amicos  non  est  rerum 
consensio  divinarum^  nec  humanarum  plena  esse  passii 
ttc  vera,  Necesse  esi  emm  ui  aliter  quam  oportei  hu- 
p  mnna  mtimet^  qui  divina  centemnU;  nec  hominem 
^  recte  ditigere  noverit.  qusquii  eum  tton  diiigit  qui 
hominem  f^cit.  Proinde  non  dico,  Sunc  mihi  plensus 
amicus  es^  qui  eras  ex  pnrie;  sed  quantum  ratio  indi' 
cat^  nec  ex  parte  eras^  quando  nec  in  rsbus  hunumis 
mecum  amidliam  veram  tenebas.  Rerum  qmnpe  divi" 
narum,  ex  quibus  recu  hunmna  pensantur^  sodus  mihi 
nontium  eras,  sive  quando  nec  ipse  in  eis  eram^  sive 
posleaquatn  eae  sapere  cospi,  a  quibits  tu  ionge  abhor- 
rebas.  Nolo  mtem  succenseas,  nec  libi  videaiur  absur^ 
dum,  quod  illo  tempore,  cum  in  vana  mundi  hujus 
ivstuarem,  quamvis  me  multum  amare  viderefiSf  iion- 
dnm  eras  amicus  meus,  quando  nec  ipse  mihi  amicua 
eram^  sed  potius  inimicus ;  dUigebam  quipi^e  imquiia^ 
teni,  el  reverc^  quia  diviua  senleulia  eU^  quia  scriptum 
est  in  sanclis  tibris  :  Qui  diligii  iniquitatem,  odii  «iti- 
mam  suam.  Cum  ergo  odissem  animam  m£am^  verum 
amicum  quomodo  habere  poteram^  ea  mOii  optantem^ 
in  quibus  ipte  meipsum  patlbar  inimicumf  Graiiaa 
itaque  Deo^  quod  te  mihi  amicum  facere  tandem  ali^ 
D  quando  dignatur  ;  mnic  enim  nobis  est  rerum  humana- 
rum  cnm  benevotentia  et  charitate  conscnsio  in  ChriHo 
Jesu  Domino  nostro^  venstima  pace  nostrOf  qui  duo^ 
bus  prasceptis  cuneta  pnvconia  dtvina  concluiit  dium  : 
Diiiges  Dominum  Deum  tuum  e»  toto  corde  tuo^  ei  ex 
tota  onima  tua,  ei  es  tota  mente  tua;  ei  diUges  proxi- 
mum  tuum  taniquam  tdmum.  In  his  duobus  pneceptia 
tota  leu  pendet  et  propneKe  (Matth.  xxii).  Hmc  duo^ 
ii  mecum  firmissime  teneas^  amicitia  mstra  vera  ae 
setupiterna  erit^  et  nos  non  sotum  invicem,  sed  etium 
ipsi  Domino  sociabit,  H;cc  de  vera  ainiciiiae  defint  • 
tionenon  ininfis  elfganter  quaiit  suhiililer  D.  Augu 
sttnns;  qiia*  lieet  prolixe  dicta,  tainen  ad  liujus  loci, 
inimo  ad  uuius^hujus  C'»Iiationis  et  dispu(.-iiiom5  dt 
vera  ainiciiia  ii.teiiigentiam  elucidatioitemque  Ojtiaiff- 
mavi  oiimiuo  reoitaiMia. 


iosi 


CAPUT  VI. 


Quibut  madi$  intnoMiHi  potnt  iocietas  ntentari, 
Prima  «  igi(ur  sun^  verae  amicitiae  in  contemptu 
&iil)s(:intix  roundialis  et  omnium  qnas  babcmus  re* 
rum  de^ipeciione  fundamina.  Perquam  enim  injustum 
aiquc  impium  esl,  si  posi  abrcnuniiatam  inundi  et 
oniiiium  quac  in  eo  sunt  vaniialem,  preliodssim» 
fratris  dilertioni  supellex  vilissima  quae  superfuit 
\Ups.  in  marg,  superUuil],  praeferatur :  secundum 
rst  ui  iia  su»s  unusquisque  resocet  voluntaies,  ne  se 
sipieiitem  alque  consulium  esse  judicans,  suis  tnalit 
qsiani  proximi  deOnitionibus  obedire.  Terlium  est 
ut  sciat  omnia,  eliam  qu£  ulilia  ac  necessaria  aesti- 
nial,  posipoiienda  bono  cliariiatis  ac  pacis ;  quartum 
ut  credat  nec  justis  nec  injustis  de  causis  penilus 


COLLI^TIO  XTL  ^DE  AMICITIA;  m% 

A  nta  commimia  (Aclor.  nr).  D#ind    ^nemadmonum  ab 


eo  seminarium  difsonsionU  exsurget,  qui  non  sus^ 
«ed  fratris  serviens  voluuiatit  Domini  atque  auctoris 
sui  fueril  imiiator  effecius*  qui  loqueos  ex  persona 
bominis  quem  gerebat,  Non  vem,  iuquit,  ut  faeerem 
volmiatem  meam^  $e4  voluntatem  eju%  qui  me  miiit 
{Joan.  v)?  Quo  auum  modp  ulium  contentionit  fo- 
mitem  susciiabii,  qui  de  inielligentia  ac  sensu  suo, 
non  tam  proprio  judjcio  quam  fralris  cedere  [Lip$. 
in  marg.  credere}  decrevit  examini,  pro  ejus  fcilicet 
arbitrio,  vel  probans  sui  ioventa,  vei  improbans,  et 
Evangelicum  iilnd  piicordishomiliuteconsummaos, 
Verumiamen  ncn  $icut  ego  vo/o,  sed  sieut  tu  vi$ 
(Matth.  xxvi)?  Aut  qua  ratione  aliquid  quo  frater 
moesliricetur,  admiitet»  qui  bono  pacis  nihil  judicat 


ira^eendum;  quiutum  ut  adversus  se  iracundiam  B  esse  pretiosius,  Domiiiicae  iliius  senientiae  memo- 


fratris,  etiam  siiie  ratioiie  concepiam,  eodem  modo 
quo  suain  curare  desideret,  sciens  xqualiter  sibi 
peruiciosam  alterius  esse  tristitiam,  ac  si  adversus 
alium  ipse  movealur,  ni«i  eam,  quantum  in  se  est, 
eiiam  de  fratris  menle  depulerii.  Poslremum  illud 
Cal,  quod  generale  viliorum  omnium  peremptorium 
esse  non  dubium  est,  ut  se  de  hoc  mundo  credat 
quotidie  migraiurum.  Quae  persuasio  non  solum  iiul- 
lam  jn  corde  trislitiam  residere  permittit,  verum 
eliain  universos  coiicupisceiitiarum  ac  peccatorum 
oninium  comprimet  motus.  Ilacc  igitur  quicumque 
teuuerit,  ainaritudinem  irae  atque  discordi»  nec  pati 
poierit  nec  iuferre*  His  auten  cessantibus,  cum  pri- 
iHum  ^  llie  semolut  cbaritatis  in  cordiiws  amicorum 


riam  non  amittens,  Jn  hpc  cogno$cent  omnee  quod 
mei  e$ti$  dtidpti/i,  $i  ditectionem  habueriti$  adinvi- 
cem  (Joan.  xiii),  per  quam  velut  spiritali  signaculo 
gregem  ovium  suarum  in  hoc  mundo  voluit  Christus 
agnosci,  aique  hoc  a  caeteris,  ut  ita  dixerim,  chara- 
ctcre  discerni?  Qua  vero^ex  causa  vel  in  se  recipere 
vel  in  alio  residere  rancorem  tristitiae  sustinebit,  cui 
summa  deflnitio  est, « iracondiae  ,  qoae  perniciosa  et 
illiciia  est,  jusias  causas  esse  non  posse,  eodemque 
se  modo,  succensente  sibi  fratre,  orare  non  posse, 
eum  quasi  fratri  soo  ipse  soccenseat,  irrogatam  illain 
Dominl  Salvatoris  humiii  semper  retinens  corde 
seDtentiaai»  Si  offer$  mnu$  tuum  ad  altare,  et  ibi 
reeordatus  fuerie  quod  fratel'  tum§  kabe$  aUqM  adver- 


tristitiae  sensiin  venena  suffuderit,  necesse  est  ut  G  $um  te,  relinque  ibi  munu$  luum  ante  attare,  et  vade 


frequeotibus  jurgiis  paulatiin  diiectione  tepebctai 
amantium  eorda  diu  exalceraia  qotndoque  dissoeiet. 
l*iam  qui  per  callem  prxdictae  dircctionis  Ingrediiur, 
in  qoo  ab  amico  umquam  suo  poterit  dissidere,  qui 
priaiaflB  iiiinm  eausam  quae  ex  parvulis  rebos  vilis- 
slmisqoe  materils  gen^rari  solet ,  nihil  snum  vindl- 
cans,  radicitus  ampuiaverit,  illud  quod  in  Actibus 
Aposielorom  legimus  de  uniute  eredeniiom  omnl 
Tirtute  custodiens?  Muttitudini$  autem  credentium 
arai  cor  unum  et  anima  una,  nec  qw$quam  eorum  quoi 


ftriue  recouciliari  fratri  Mo,  et  uc  v$nien$  offer  munu$ 
tuwn  (Matth.  v).  Nilili  enim  proderit  ti  ta  qoidem 
asseras  non  irasci,  ei  credas  te  implere  illud  man- 
datum  quo  dicilor»  Sol  non  occidat  $uper  iracundiam 
V0$tram,  et,  Qiit  hreueitmr  fratri  eua^  r9U$  arit  judicie ; 
alterius  vero  tristitiam  quam  delinire  tua  mansuetu« 
dine  potuisti,  contumaci  corde  despicias.  Eodem 
namqoe  modo  praeeepti  Dominici  praevaricatione 
plecteris.  Qui  enim  te  irasc»  adversos  alterum  non 
debere  dixit,  nec  alterius  conteinni  tristitiam  debere 
dixit;  qoia  dod  iBteresi  ftfHid  Deum,  qul  omnes  ho- 


pomdebatf  aiiquiid  mum  $$$$  dieabatt  $$d  esrant  iUi$am- 

ALARDi  GAZ^i  COMMENTARiUS. 

•Tradnntur  hic  octo  medla  qulbus  vera  et  perfe-  primam  causam  litlum :  de  (tua  Cassfodoros  (Oc  Ami- 
cta  inter  monachos  amicitia  ineatur,  conservetur  et  citia  cap.  i)  apte  in  hunc  locom  :  Amicitia  quam 
aiigeatur:  quae  memoriaejovands  causa  brevilerita  mundana  cupidita$  introducit  fraudutenta  e$t :  nihit 
colligi  i>ossunt :  1*  ul  firmum  et  solidum  jaciant  fun-  verum,  nihil  $ecurum,  nihil  $tabile  habet ;  bona  homi- 
damentum  in  religiosa  paupertate,  contemptu  ei  ab-  |\  ni$  amat,  non  honunem ;  amorem  metitur  ex^ua&tu ; 
dicaiione  rerum  temporalium;  2*  ut  suas  quisque      fortunam  voti$  amplectitur,  non  per$onam;  juxta  ii- 

lud: 


re>ecet  voluntates,  nec  tam  sols  qoam  proximi  de< 
finiiionibos  malit  obedire;  Z^  ut  sciat  omnia,  etiam 
(|uae  necessaria  aut  utilia  aesiimat,  postponenda  bono 
charitatts  Mpacis;  4^^  ut  eaveat  iracundiam,  quae 
naier  est  discordix;  5<^  ut  iram  fratris  contra  se, 
etiam  siue  ratione  conceptam,  curare  ac  miiigare, 
seque  ac  suam  deslderei;  6*  iit  se  de  boc  mundo 
credat  quotidie  rtiigraturum,  quod  est  generale  vl- 
liorum  omnium  peremptorium ;  7*  ut  etiam  in  opi- 
Dionibiisad  intellectum  pertinentibus,  fugiat  conien- 
lioaes;  ^  ut  numquam  suo,  sed  magis  alieno  judi- 
cio  fldat. 

^  Diabohis,  vei  radix  omnium  malorum  cupiditasy 
charllatis  aemula,  et  iuimica,  quaiii  iiiferiu:»  vocat 


Non  est  personn,  sed  prosperilatis  amicus, 
Qoem  fortuna  tenet  dutcls,  acerba  fugat 

Etinfra  :  Audi  B.  Ambro$ium  (Lib.  fii  Ojf.  eap.  uti.) : 
Non  esty  inqnit^  amicitia  vectigali$f  $ed  tiberatis :  vir- 
tus  enlm  e$t,  et  non  quastus;  non  pecunia  conciliatvr, 
$ed  gratia ;  non  titigatione  preeliorum,  $ed  concerta  - 
tione  mutua^  benevoteiitia  gignitur  et  fovetur^  etc, 

'■  nx*c,  et  quie  sequunlur,  quo  sensu  intelligenda 
Sunt,  vide  in  annoiatiunibus  ad  lib.  f\n  Instltutio- 
huin.  Prudeiitcr  nuiem  dixit  iracundioe ,  non  ir(V. 
Nnin  ira  sa^Me  Jnsia  est,  ei  jiisias  causas  habel;  nun 
iracundia,  ot  suo  loco  diclom  est. 


im  JOANNIS  GASSIANI 

roines  tuU  salvos  fleri,  utrum  te  io  alium  qnempiam  A 
perdas.  ^  Uhum  siquidem  cujusltbet  ioleritu  ei  uasci- 
(ur  detrimentum ;  iiidemque  illi  cui  grata  omnium 
perditlo  est,  unum  iucrum,  vel  tua  vei  fratris  morte 
conquiritur.  Quemadmodum  postremo  poterit  vel 
tenuem  contra  fratrem  retinere  uristitiam,  qui  se 
credit  quotidie,  immo  continuo  ab  lioc  8«culoro]gra« 
tururo? 

CAPUT  VII. 
Quod  mhil  charUaU  prteponendum  iit^  nec  iroeundug 

postponendum. 

Sicttt  ergo  nlliil  praeponendum  est  charitatl »  ita 
furori  vel  iracundi»  nibi!  est  econtrario  postpo- 
nendum.  Oinnia  namque  quamvis  utilia  ac  necessa* 
ria  videantur,  spernenda  tamen  sunt,  ut  ir»  pertur- 
batio  devitetur;  et  oronia  etiam  quae  putantur  ad-  B 
versa^  suscipienda  atque  toleranda  sunt,  ^  ut  dile- 
ctionis  pacisque  tranquilliias  iiiibata  servetur;  quia 
nec  ira  atque  tristitia  perniciosius  quidquam,  nec 
cbaritate  utilius  credendum  est. 
CAPUT  Vlll. 
0iii6iii  de  eaum  inler  ipiritalei  naicatur  diaensio? 

Nam  quemadroodum  carnales  adbuc  et  imbecilles 
fratres  ob  vilem  terrenamque  substantiam  ciio  ini- 
micus  ille  disjungit,  ita  «  etiam  inier  spiritales 
gignit  pro  intellectuum  diversitate  discordiam.  Ex 


GOLLATIONES.  lOU 

qua  sine  dubio  contentiones  rixaeque  verborum,  quas 
Apostolus  damnat  {Galat.  v),  plerumque  consurgunt; 
unde  conseqnenier  divortia  inter  unanimes  fratres 
hostis  invidus  ac  malignus  interserit.  Vera  est  nam- 
que  sapientissimi  Salomoois  iUa  sententia,  ^  OtUum 
iuscitat  contentio ;  univertoi  vero  qui  noncontenduni^ 
protegit  amicitia  (Prov,  x). 

GAPUT  IX. 
De  amputandii  etiam  ipiritalibui  cauM  diicordiarum^ 

Quapropter  ad  conservandam  perpetuam  et  iodi" 
viduam  charitatem,  «  nibil  prodest  primam  causam 
aroputasse  dissidii,  quae  nasci  soiet  de  rebus  cadu- 
cis  atque  terrenis,  et  universa  despexisse  carnaiia, 
atque  omnium  quibus  noster  usus  indlget  rerum  in- 
discretaro  coromunionem  fratribus  perroisisse,  ntsi 
etiaro  secundam  quae  sub  specie  splritalium  sensuum 
nasci  solet  sitniliter  abscindentes »  acquisierimos  in 
omnibus  humilem  sensum  el  consonas  volontates 
GAPUT  X. 
De  optimo  examine  veritatii. 

Memini  namque  cum  me  adbuc  adhaerere  consor* 
tio  fratrum  aetas  junior  licrtaretur,  bojusroodi  nobis 
intelligentiam  vei  in  moralibus  disciplinis  vel  in 
Scripiuris  sacris  frequenter  insertam,  ut  nihil  e^ 
verius  nihilque  rationabilius  crederemiis.  Sed '  cum 
in  unum  convenientes  sententias  nostras  promere 


ALARDI  GAZ^I  GOMMENTARIUS 


•  Sic  Gassianus  lib.  viii  Institut.  cap  15  :  Non 
enim  ita  nonrii  obiCijwii  communii  otnnittm  Domtntu 
delectatur^  yl  quod  tit  tino  acquirit^  perdat  in  aUero^ 
dominante  Iriititia.  In  cujuilibet  namque  diependio 
unum  patitur  detrimentum^  aui  eodem  modo  omnium 
famulorum  suorum  ialutem  desiderat  et  exipeetat. 

^  S.  Augustinus  de  Givitaie  Dei :  7att(ttm  eit  paeii 
bonum,  ut  etiam  in  rebui  terrenii  atque  mortalibui  nj- 
hil  ioleat  gratius  audiri^  nihil  daiderabiliut  concu' 
pisci^  nihil  postremo  possit  melius  inveniri,  Idem,  seu 
quls  auctor  ad  fralres  in  eremo  :  Scire,  inqull,  debc" 
ifi,  fratrest  q^d  quadam  $unt  bona  ,  qute  non  sunt 
commoda ;  qucedam  jucunda^  quai  non  sunt  bona  :  v. 
g,  bona  sunt  jejunia^  vigilia^  maeerationet,  et  ttmt/ia. 
iia^  enim  bona  iiinf,  sed  non  jucunda^  quia  caroin  his 
non  jucundatur^  sed  lasditur.  Jueunda  auiem  sunt 
comessatiofieSf  ebrietates,  sed  non  bona.  0  monache, 
vix  poteris  invenire  in  prcssenti  unvm  quod  sit  bonum 
€t  jucundum,  Cupis  tamen  illud  invenire?  persequere 
pacem,  et  amplectere  eam.  Hasc  cst  enim  tola  virtus^ 
qwB  habet  bonum  et  jueundum.  Htec  est  illa  bonitas 
qum  nos  habitare  facit  unius  moris  in  domo^  «f  simut 
vivere  simulque  mori  temper  optemus.  0  pax,  tu  men" 
tis  serenitas^  animi  tranquimtas^  amori&  vinculum,  cha- 
ritatis  consortium.  Hcec  est  ilta  summa  felicitas^  qum 
bella  competcit^  tras  comprimit,  ditcordes  tedat^  tni- 
micot  concordatf  cunctis  ptacet^  a  cunctit  optatur.  Bea-' 
tut  qui  te  habet^  maledictut  ^ut  te  odit^  et  frangit  inter 
homineSy  quoniam  AntichrittuM  ett^  et  fUiut  perdi' 
lionit, 

<i  Ad  hos  spectat  iiia  D.  Gregorli  salutaris  admo- 
tiiiio  :  Ditcordet,  inquit,  admonetuii  svrI,  ut  certit" 
hime  tciant  quia^  quantittibet  virtutibut  fotleant ,  tpi" 
ritatet  nullatenut  fieri  pottunt ,  ti  unirt  per  concor- 
diam  proximit  negligant,  Scriptum  quippe  ett :  Ftuctut 
aulem  Spiritut  ett  charitas^  gauaium^  et  pax  {Galat.  v). 
Qui  ergo  tervare  pacem  non  curat,  (erre  fructum  tjnri- 
tut  recutat,  Hinc  Paulut  ait :  Cum  tit  itUer  vot  %etut 
et  contentio,  nonne  carnalet  ettit  (I  Cor.  iii)  ?  Hinc 
iterum  dicit :  Pacem  tequimini  cum  omnibut,  et  tan- 
ctimoniam  {Beb.  xii ).   Hinc  rurtut  admonent^  ait 


{Ephet.  iii) :  Solticiti  tervareunitatem  tpiritut  in  wic- 
culo  pacit  (Greg.  Pattoral,  part,  iii ,  admon,  2). 

^  Graece  /Aia-op  tytipst  vcrxoc.  Quod  utroque  modo 
G  verti  poiuii.  Nam  odium  suscitat  conientio,  ot  bic 
ciiaiur,  ubi  fu<roc  esi  accusativi  casus,  et  vc&of  no- 
minativi;  et  odiom  fuscitatcontentionem.sicontra- 
rii  sint  casus;  quomodo  Latinus  interpres  vertit : 
Odium  tutcitat  rixat^  et  umverta  deticta  operU  chari" 
tas  {Prov,  x), 

•  GHUsae  dissidiorum  et  discordiarom  inter  fra- 
tres  sunt  in  duplici  genere  :  carnales  alias,  cum  de 
meo  et  luo,  hoc  est,  de  rebus  externis,  quas  hlc 
abbas  vocat  utilissimas  (ut  sunt  revera  comparatione 
spirttalium  et  ccelestium),  puta  de  vratibus,  alimen- 
tis,  loco  dignlorc,  praefeciura,  doroicilio,  utensili- 
bus,  juribus,  aliisque  comniodlutibus  conteBditnr ; 
aliae  spiritales,  cuin  de  yariis  quaestionibus,  sensibiis 
Scripturae,  aliisque  rebus  controTersis  ad  intelie- 
ctiim,  ut  hic  dicitur,  pertinentibus  disceptatur,  pro- 

Briis  opinionibus  ulira  quam  par  est  inhterendo. 
[inc  D.  Grcgorius  Nazianzenus  praeclaram  habuit 
orationero  de  moderatione  in  ditputationibut  tervandaj 
j.  ubi  hiec  inter  alia  {Orat.  26)  :  Quidnam  in  doctrina 
^  prtettantitsimum  ett  ?  Pax.  Addam  etiam  u/i/tisinitim. 
Contra,  quid  turpissimum  et  pernidotittimum?  votun" 
tatum  disjunctio.  S.  Ambrosius  Ofllciorum  libro  prl- 
mo  {Cap.  22)  :  Sermo  dividitur  in  coltoqwum  fami' 
tiare  et  in  traciatum  diteepiationemque  fidd  atque 
justitice.  In  utroque  tervandum  ne  tit  aliqua  perturba- 
tio;  sed  tantummiiis^  et  ptacidus^  et  benevotentim  pte- 
ntts,  et  gratiee^  sine  ulta  sermo  ducatur  comumetia. 
Abtit  pertinax  in  famitiari  termone  contentio;  qumtlio- 
net  enim  excitare  inanet  tubtilitatit  magit  quam 
utititatit  afferre  atiquid  totet,  Ditceptaiio  txne  tra,  tua- 
vitat  nne  amaritudine  stl,  monUio  tine  atperitatCj  hor- 
talio  tine  offentione, 

'  Goliaiionum  sive  collocotionum  spiritalium  fru* 
cuim,  simulque  earumdem  rituro  ac  modum  apud 
anitquos  monaclios  servarl  solitum,  habes  hic  ex- 
pressum.  De  quo  etiam  vide  annotationem  nosiram 
ad  collat.  2  cap.  2. 


1035  COLLATIO  XVL 

Goepissemiis,  qaaedam  commimi  eiaminalione  dis- 
eassa  primum  ab  aliero  falsa  ac  noxia  noUbantor, 
mox  deinde  ui  perniciosa  communi  pronantiata  ju- 
dicio  damnabantur,  quae  in  untum  prioa  infasa  a 
diabolo  yelut  luce  fulgebanl»  ut  facile  polaissent 
generare  discordiam,  nisi  prsceptum  seniorom  velut 
diTinuro  qnoddam  oracolom  custoditum  ab  omni  nos 
eontentione  revocasset,  qooab  illis  legali  qoadam 
sancilone  prsscripiom  est,  ut  neuler  nostrum  plos 
judicio  soo  quani  fratris  crederet,  si  nomqoam  vel- 
let  dlaboli  caltiditaie  deludi. 

CAPUT  XL 
Quod  impombile  sU  quemquam  qui  proprio  fidii 
judicio^  diaboli  iUutione  non  decipi, 
Etenim  saepe  illud  quod  Apostolns  dicit  probaturo 
estevenire ;  ^  Iv$e  enim  Satanae  irantligurat  te  in  ange' 
ium  lucit  (llCor.xi),  ut  obscuramac  tetram  caliginem 
sensunm  pro  vero  lumine  scientiae  fraudulenter  ef* 
fundat  [Upt.  inmarg,  offundat].  Qui  nisi  humili  et  man- 
soeto  cordesuscepti,  maturissiml  fratris  vel  probaiissi- 
mi  senioris  reserventur  examini,  eteorumiudicio  dili- 
geoterexcussi,  aatabjicianturs/iatrecipiantor  a  nobis, 
sine  dnbio  venerantes  in  cogitationibos  nostris  pro 
angeio  locis  angelom  tenebraruro,  gravissimo  feriemur 
interitu.  ^  Quam  pemiciem  impossibile  est  evadere 
quempiam  jadicio  proprio  confidentem ,  nisi ,  bumi- 
litatis  verae  amator  et  exsecutor  effectus,  iliud  quod 
Aoostolusmagnoperedeprecaturt  omni  contritione 


—  DE  AMICITIA«  I0S6 

A  cordis  impleril.  Si  qua  ergo^  inquit,  contolatio  in 
Chritto^  ti  quod  tolatium  charitatit^  ti  qua  viteera  mi^ 
terationit ,  implete  gaudium  meum  ut  idem  tapiatit » 
eamdem  charitatem  habentet ,  unanimet  idiptum  mh- 
tientet ;  nihit  per  contentionemf  neque  per  inanem  glo^ 
riam^  ted  in  humiUtate  tuperioret  vobitmeiiptit  aUer' 
utrum  arbitrantet  (Phinp.  ii ) ;  et  illud,  Honore  al- 
terutrum  prmenientet  (Rom.  xii),  utplus unusquisqiie 
consorti  suo  scieiitiae  et  sanctitaiis  ascribens,  sum- 
mani  discretionis  verae  in  alterius  magis  quam  in 
auo  credat  stare  judicio. 

CAPUT  xn. 

Quam  ob  cautam  non  debeani  inferioret  in  collatione 
contemni. 

Saepe  autem  accidit,  sive  illusione  diaboli,  sive 

g  intercessuerrorishumani,  quo  nuUus est  in  haccarne 

qui  falli  velui  homo  non  possii,  ut  et  « ille  interdum 

qoi  acrioris  ingenii  scienliaeqoe  majoris  est,  allquid 

falsom  mente  concipiat ;  et  ille  qui  tardioris  ingenii 

ac  roinoris  est  roeriti ,  rectius  aiiquld  veriusque 

perseniiat.  Et  idcirco  nullus  ^  sibi,  quarovis  [AL 

quavis]  scientia  praedilus,  Inani  lomore  persuadeat 

qood  possitcollationealteriusnou  egere.  Nam  etiam- 

si  judicium  ejus  diabolica  nou  fallai  illusio,  elatio- 

nis  lamen  et  superbiae  graviores  laqueos  non  evadet. 

Quis  enim  hoc  sibi  alMque  ingenti  poterit  usurpare 

pernlcie,  cum  Vas  electionis  in  quo  Cbristus,  ut  ipse 

*  professus  est  (II  Cor.  xiii),Ioquel)atur,  obliocso* 


ALARDI  GAZiEI  GOMMGNTARIUS. 


•  D.  Gregorius  xxxiii  Moralium  (Cap.  22)  ad  illud  Job  G 
xu  :  Quit  revelabit  faciem  indumenti  ejut?  Leoiathan, 
fnquii,  itte  (id  est,  diabolus)  atiter  reUgiotat  fiominum 
mentetf  aliler  vero  huic  mundo  deditat  tentat.  Nam 
praoit  mala  qum  detiderani  aperte  objicit ;  bonit  auiem 
Uuenter  intidiant^  tub  tpecie  tanetitatit  illudit,  JUit^ 
velut  famiUaribut  tuit,  imquum  te  manifettiut  intinuai ; 
itUt  vero^  velut  extraneit,  cujutdam  quati  honettalit 
prastextu  te  patliat,  ut  nuUa  quce  eit  pubtice  non  valet^ 
iecta  bome  actionit  velandne  tubintromiitat. 

^  Pemiciem  vocat  diaboli  iliusionem.  Sic  abbas 
Moy<es  collat.2cap.  10  :  Vm,ait,dMcrelfo,  nonnist 
vera  humiliiate  acquiritur,  Cujut  humiiitatit  hac  erit 
prima  probatio^  ti  univerta  non  tolumqweagenda  tunt, 
$ed  etiam  qum  cogitantur ,  teniorum  reterventur  eoMi- 
mni^  ut  nihil  quit  tuo  judicie  credent^  illorum  per 
omnia  definiiionibut  acquieteat^  et  quid  bonum  vel  ma- 
iu$n  debeut  ^udicare  eorum  traditione  cognotcat,  £t 
cap.  seqii«*nti  :  NuUo  mmque  ulio  vitio  tam  priBcipi' 
iem  diahotut  mouachum  pertrahit  ac  perducit  ad  mor-  |\ 
/m,  quam  cum  t  um  neglectit  contiUit  teniorum  in  tuo 
judicio  pertuaterit  ac  definitione  doctrinave  confidere. 
Jiaec  ille,  qui  ni  eadein  coUatione  complura  refert 
€xenipU  roonacliorum  et  anachorelaruin  qui  suo  ni- 
rmiaji  Judicio  <  oiirisi ,  in  gravissiuios  ei  shipendos 
nrrores  prolapi>i  sunt.  S.  Doroiheus  serm.  19  :  Cum 
aimut ,  inquii,  tubjectimultit  patbionibus  pravitque  af- 
feciibut^  nottro  judtcio  non  debemut  omnino  fitlere, 
Qmndo  enim  norma  vel  reguia  curva  ett  et  inflexa , 
itumquam  quod  tecundum  eam  dirigiiur  rectum  effici- 
iur^  ted  dittonum,  S.  Benedktus  cap.  5  Kegula^ : 
^uUut  in  monatterio  proprii  tequatur  cordit  volunta-  . 
/<m.  D.  Bernardus  serm.  2  et  5  dt;  Resurrectione  : 
Qua  major  tuperbia  ette  potett  quam  ti  unut  tuum 
fudicium  pneferat  univeruB  congregatienit  judido^ 
t§uati  totut  habtrei  Spiritum  bei  ?  Cl  iteruin  :  In 
corde  duptex  ett  lepra^  propria  voluntat^  et  proprium 
ctmsiUum;  iepra  utraque  nindt  pettima^  eoque  perni' 


dotior^  quo  magit  interior. 

^  Ob  eamdem  causaro  quam  et  titulus  hujus  cap. 
praefert  D.  Benediclus  (  Cap.Z)  slatuit,  ut  quotiet 
atiqua  prtecipua  agenda  tunt  in  monatterio ,  eonvocet 
abbat  omnem  eongregationem  ,  et  dicai  ipte  unde  agi' 
lur;  ei  audient  contilium  fratrum^  traetet  apud  te  ^ 
et  quod  uiUiut  judicaverit  faciat,  Ideo  autem ,  inquit, 
omnet  ad  contilium  vocari  diximutt  quia  teepe  juniori 
Dominut  revetat  quod  meUm  ett.  Ubi  respicere  vide* 
tur  illud  Evangelium  :  Confiteor  tibi  ,  Pater^  quia 
abtconditti  hcec  a  tapientibut  ei  prudentibus,  et  revelc^ 
tii  ea  parvuUt  (Maith.  xi);  et  illud  Aposioli  (1  Cor. 
XI v)  :  Si  juniort  revetatum  fuerit,  tenior  taceat,  Hinc 
Smaragdus  abbas  in  eumdem  locum  RoKutae  :  Scepe^ 
inquit,  propter  humilitatit  gratiam,  juniori  Dominut 
revetat  quod  teniorem  celat.  Non  enim  pertonarum  ac^ 
ceptor  ett  Deut;  ted  in  omni  cetate  ^  conditione,  texu^ 
gente,  it  qui  limet  eum  accepiut  eti  ilU  (Actor.  x) ; 
et  in  quibut  vu//,  tpirai  (Joan.  iii),  ei  gratiam  sapten- 
tice  benignit  minittrai,  Son  enim  in  Dauiet  et  Samuei 
ceiatem  ditcrevit,  ted  gratiam  minitlravit  (Daniei,  xiii, 
1  Reg.  iii).  Cani  enifu  tunt^  dicit  Scripiura  ,  tentu» 
hominit,  et  mlat  tenectutit  vita  immaculata  (Sap.  ii). 

^  Scrihit  Melaphrastes,  S.  Arsenioin  eremitam, 
iicet  dnctissimoin,  lamen  inajoris  liumiliialis  exer- 
ceiidas  causa  consuesse  eiiain  in  rebus  levioribns  ju- 
nioruai  coiisilia  ex({uirere  et  sequi.  S.  il^^ni  Augusti- 
nns,  lanius  Eccle^ix  docior,  lania  fuit  humiliiaie,  ut 
vel  a  niinimo  quoqiie  doceri  ac  moneri  se  paratum 
signilic»'!  his  ad  S.  Ilieroiiyn.um  soriphs  (Epist.  15)  : 
Identidem  rogo  ui  me  fidenter  corrigat ,  ubi  mihi  hoc 
oput  ette  pcrtpexerit.  Quamquam  enim^  tecundum 
honorum  vocabula  quce  jam  EcclenicB  utut  obtinuit , 
epitcopatus  p-  esbgierio  major  tit ,  tamen  muttit  in  re* 
but  Auguttinut  Hierotjymo  minor  esl ,  ticet  etiatn  a 
minore  quotibet  non  tit  refugienda  vei  dedignanda 
correctio. 


mi  MANNfS  CASSIANI  GOLLATIONE».  1(H» 

lumroodo  fie  iftserat  Jtirosolynaiiiii  conscendisse,  ut  A  dicattQaoniam^DeotdiAisiisetlMoerdilMSiiostris, 


cuin  suid  coapostolis  ETangellum»  quod  gentibus, 
reveiante  et  cooperante  Domino,  prsRdicabal,  secreta 
cxnminatione  conferret  {Galat.  ii)?Per  quod  osten- 
ditur  non  solum  unanimilatcm  atque  concordiam  per 
bsec  prdecepta  servari,  veriim  etiam  cunctas  diaboli 
adversantis  insidias  et  iliusionum  ejas  laqueos  non 
timeri. 

CAPUT  XIII. 
Quod  charitas  non  solum  res  Dei ,  sed  etiam  Deut  iit. 
Denique  in  tanium  virtus  charitatis  exiollitury  ut 
eam  beatus  Joannes  Apostolus  ^  non  soium  rem  Dei, 
scd  etiam  Deum  esse  pronuntiet ,  dicens  :  Deus 
charitas  est;  el  Qui  manet  in  charitate,  in  Deo  manet 
et  Deus  in  eo  (1  Joan.  iv).  Nam  usque  adeo  illam  di- 


per  Spirfltain  tanciooi  qoi   kabitat   in  pobis.  Q«i  f 
eiiam ,  cam  ignortmut  4|aid  debeamus  ortre»  ^  inimr- 
peliut  ffto  nobis  §mi$itms  inmarrMiibui.  Qm  OMtem 
ictutatur  corda ,  seit  quid  dgmderet  tfiritu$ »  ^iim  m* 
eundum  Deum  postuiat  pr^  §aneU$  ( Aom.  yui). 
GAPUT  ILIV. 
De  gradibme  ekantatu, 
lllam  igitor  ^  ehariutein  qan  dicitar  ^Tmr*  j^s- 
^fbileestomniboseihibert,  de  qua  beatus  ApMio- 
lus  :  Ergo  dum  tempus  habemus^  inqoit,  operemur 
bonum  ad  omnes ,  matame  aulem  ad  domesticos  fidei 
{Galai.  vi).QuaR  in  tanturo  omiiibus  ett  gtnerttiier 
exliibenda ,  ut  enm  etiam  inimicis  nostris  a  Domino 
jubeainur  impendere.   Nam  Diiigitef  inquit,  immi- 


vinam  esse  perspicimus  ,  ut  illud  Apostoli  manire-  B  cos  vesiros{Matth.  v).^^i6As9ic  autem,id  est,  afTeciio» 
stissime  vigere  sentiamus  in  nobis ,  quoniam  charitas  paucis  admodum ,  et  hisqui  vei  parilitate  nioroni 
Dei  diffusa  est  in  cordibus  noslris  per  spirilum  snn'  velvirtulum  societale  connexi  tunt,  exliibetur,  licet 
ctumqui  habilatinnobis{Hom,  v).Quod  tale  est,  ac  si      etinm  ipsa  diathesis  multam  in  se  dlfferenliam  ha- 

ALAItDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


«  Quomodo  ebaritas  cpt  res  Dei,  id  est,  donum  Dei, 
ct  Deuji  esse  dicatur,  ut  sane  iiitclligas,  adverte  pri- 
luo  seciindnm  sacras  Scripluras  noii  enni  solum  di- 
Icciionem  qua  iios  Deum  diligimns,  sed  illam  eiiam 
qua  nos  diligit  Deus ,  appellari  cbaiiiatem  :  Com- 
fnendat^  ait  Apostolus  ,  charitalein  suam  Deus  in  uo- 
bis  seu  erga  nos.  Rf>m.  v,  ei:  Propter  nimian\  charita- 
tem  snam,  quadilexh  nos  D^us.GpliCs.  ii.  Itltid  eiiam 
quod  Paulusait  Rotn.  viii :  Quis  nos  sepurabit  acha- 
ritate  Dei?  a  quibusdam  de  cburitate  qiia  nos  dilexit 
Deus,  ab  aliis  de  charitnle  qua  nos  Deuin  diligimus, 
accipitur.  (Jiraque  cnim  Dei  cliariias  rectissime  ap 


inchoatam  in  nobis  jti^titiam ,  charitatein  provectain 
esse  proveciam  jusliiiam,  charitatem  perrcctaro  esse 
perfeciam  Jnstitiain.  Atqui  baec  incrementa  non  ca- 
dunt  in  eharit»ietn  iRcreatam,  at  wUutn  est,  ueqm 
ea  justitia  nostra  est,  qua  justi  proprie  et  formaliter 
nomincmur  el  simus.  Apiissiiise  itaque  D.  Bcrnardus 
episi.  11  et  iii  flne  niirl  de  dillgendo  Deo  :  Ricte,  tn- 
quit,  dicitur  chmtas  et  Deus  ei  D»  denum;  charitae 
enimdat  charitatem,  substaniiva  accidentalem. 

^  Paruia  absum  ut  dicam  :  Durus  est  hie  sermo  , 
etquis  polesieum  sustinere{Joan.  vi)?  Improprie.enini 
admodum,nedicara  incongrue,  wraxpvrqeucteipouit 


pellatur  ;  illa,  quia  ipsiDeointima,  immo  ipse  Deus;  ^  illam  sententiam  Apostoli ;  Chariias  Dei  diffusa  est  in 


iiaec,  qiiia  ab  ipso  donata  et  collata.  Unde  et  res  ct 
donuin  Dei.  Rursum  autem  ipsa  chnriias  quadiligi- 
tnr  a  nobis  Deus,  duplex  a  theologis  dlstinguiiur  : 
increata,  qua)  Deusest,  de  qua  Joannes  :  Deus  cha^ 
ritas  esi :  el  crcat:i«  de  qua  Panlus  loquitur,  cum 
eniu  dicit  in  cordibus  nostris  diffusam  per  Spmtum 
sanaum^  qui  datus  est  nobis  (I  Joan.  iv).  Necesseest 
eniui  alia  sit  a  Spirilu  sancto,  quam  ipse  Spiritus  in 
cordu  nostra  diffundit.  Porro  Magister  Sententiarum 
iLib.  I  Senlent»  disl.  17),  eo  quod  persuasuin  haberet  e 
Scripturis  Spiritum  sancium  praesentem  adesse,  et 
snbstantialiter  eoruin  corda  inhabitare  nuos  sancti- 
lical,  non  eYistimavit  neccssarinin  esse  ulluin  chari- 
talis  hnbitum ;  immovero  nnllnmessecensuUcreatam 
charitalem  ,  in  quam  compeiere posset  ea  dignitatis 
con:inend:tiio  qusc  passlM  tribuilur  charitali,  nt  quod 
manens  in  ciiaritate  in  Deo  nianeai,  et  Deum  habeat 
in  so  m.inentem  ;  quod  cliaritas  iransferai  de  inorle 


eordibus  nostris^  de  cbaritate  increatt.  Quis  eniin  vcl 
ita  loi|U;«tur,  vel  iibenter  illud  audiat,  charilalen 
incrcjttm,  id  esi,  Spiritum  sanctum,  diffundi  iii  cor- 
dibns  nosiris  per  Spiritum  saiictum,  qui  datus  ett 
nobis  ?  ubi  manifesta  est  et  crassa  taucotogia.  lielios 
itaque  D.  Augustinus  lib.  dt  Spirita  et  Littera  {Cap, 
Si) :  Charitas^  iiiquit,  Dei  dkki  est  diffundi  ineerdibas 
nosiris,  non  qna  nos  ipsediligit,  sed  qua  nos  fadt  dS" 
iectoressuos;si€utjusiitia  Dei  dicta  est  quajustiejus 
munere  efficimur,  et  Domini  saius  qua  no$  taivos  f^ek^ 
et  fides  Lhristi  qua  nos  fideles  facit. 

c  Spiritos  saiicius  pottulatsiveioterpeliat  pro  no- 
bis,  id  est,  posiularenos  docet,  utexponit  D.  Augu- 
stinos  {Tract.  %  in  Joan.  et  epist.  31).  Quo  modo  dixit 
i^hristus  tpostolit  :  iVoti  estis  vos  qui  ioqmmini^  sed 
Spiritus  Patris  vestriqui  ioquitut  in  nobis  {Matth,  i->. 
£t  Apostolus  :  Misit  Deus  spiritum  Fiiii  sui  in  coraa 
nostra    clamantem  :  Abba^  Pater  {Galat.  iv),  id  est. 


ad  viiain;  quod  Dei  (itios,  quod  lemplum  Dei,  quod  D  clamare  nos  facienteni. 

Cliiisti  menibra  coiisiituat,  quod  hominem  arciissi-         ^  "AyttTrn, Graecis  amor,  dilectio  et  cbarittt  didtur. 

Hinc  TertuUitnus  (/n  Apoiogetieo  eap.  3) :  Vocatmr^ 
inquit,  agape,  id  quod  diiectio  penu  Latinos  esL.  £c 


iDc  Deo  conjungat,  unnmque  cnm  illo  spiritum  effi 
ciai.  Mxc,  inqnam,  atquc  hissimilia  cumlonge  iran- 
sceiidere  arbitrnretur  creatae  charitatis  vim,  dignita- 
tein,  creaiam  suslnlit  charitntem,  docnitque  ipsam 
cliariiateni  esse  Spirilum  sancinm,  non  autem  habl- 
lum  aliquem  crealum,  quales  suut  habilus  ficfei, 
.spei  c^eterarumque  virtutnin.  At  hsBC  Magistri  sen* 
tentin  jam  e  scholis  exploSa  esi  (S.  Thom.  2-3,  q.  ^3» 
art.  2;  Bellarm.  lib.  i  de  Gratia  cap.  9),  illudqoe 
certe  delinitum,  charitatem  qna  Deua  nobis  diligitor 
esse  qualitaiem  seu  babilum  quemdam  creatum  et 
infusum,  qui  et  virtus  sit,  et  mnter  virtutum,  et  res 
sive  doiium  Dei  verissime  appelletur.  Siquidem  D. 
Augustinus  in  epist.  ad  IVieronymum  cfaaritatem  docet 
veram  niagnamque  esse  virtuiem.  Et  lib.  de  Nttura 
ei Gtaliu  (Jlap.  70j .  dicit  cbahlalem  inchoatam  es^e 


D.  Cyprianus  lib.  iii  ad  Qiiirinuro :  A^afMii,  et  di(c- 
ctionem  fratemam  reiigiose  et  fbrmiter  etcercendam. 
Apud  veteres  Gbristianos  tgape  dicebttur  cmnz  quae- 
dam,  sive  convivioluni,  quo  pauperesdiebfitdominicis 
et  fesiivis  eicipi^ntur.  De  qua  vide  colliit.  24  cap. 

•  Diaihesis  plura  habet  tignificttt,  quorum  haec 
praecipua,  aifectus,  sive  tirectio,  roorbos,  conditio, 
ratio,  tesiaroentum,  quod  et  diatliect  dictunr.  Sumi- 
tur  auiem  bic  pro  tffectu,  propensiooe,  sen  pecolian 
dilectione,  qut  conjunctioret  pr»  caeteris  inagig 
complecti.mur ,  in  qua  tot  sunt  grtdiit  qoot  conjun* 
ctionum  et  necessitudinuro  species  et  differenti»,  uL 
bic  decitratun 


itt»  GOLUTIO  IVK  ^  m  AMtGlTU.  lOSO 

jHsre  Tideaiqr.  iUUer  enkn  pareBtas,  aliier  canjufes,  A  que  praeeipui  «oAt»  aliqiios  giW  qpl  eaat#r<Hi|iD  effe^ 
:  liier  fratrea .  aliier  fiUi  diliguntar»ei  io  ipta  qunque     ctui  auperextolleotur  exeerpit. 


borum  «ffeetiuin  neceisitodipe  oiagoe  diataotia  eaC» 
nec  uniferiBia  pareiitom  diieclio  erga  fliiosinTenitur. 
Qood  etiam  Jaoob  patriarcto  probaior  exemplo,  qoi 
cum  eaaet  doodecim  Aliorom  pater»  oaBnesqoe  pe« 
terna  cbaritate  diliferett  tameo  propenaiore  Joiapb 
dUexit  alfectu,  ut.de  eo  aperCe  Scriptura  commemo- 
ret :  IwndetmU  mUem  m  frmrm  aot,  ee  ^iiod  dHigir$t 
eom  patir  $um$  (Gmm  .  xxxf  y),  acilicety  ooo  qood  vir 
justus  et  pater  nooTaide  diliferetetiaocmleram  pro* 
]em,6ed  qood  bujua^  qoia  typum  Domini  praeferebat, 
affecioi  dulciua  quodammodo  atque  indulgeniiua 
inbxreret.  *  Hoc  etiam  de  ieanne  eTangelista  legi- 
mus  eridentissime  designari,  eom  de  ipso  dicitor  : 


CAPUT  IV. 
Di  kit  qui  vH  mum  9$l  frmnm 

diMimMUuione  cerrokormtt. 
Econtra  nofimus,  qood  utinam  nesciremos  I  noo^ 
nulios  rratrom  Unta  eue  obitinationi^  atqoe  duriti», 
ot  ^  Guro  Tel  8U0S  advcrsus  fratrem  vel  fratrisadver- 
sum  se  senserint  animosexciutos»  addissimolandam 
mentis  sok  trislitiam,  quae  ex  indignatione  alterotraB 
eoinmotionis  exorU  est ,  secedentes  ab  eis  quos  bu- 
miii  satisfactione  atque  colloquio  lenire  debuerant , 
aliquos  psalmorum  incipiunt  decantare  T0r&iculos. 
Qui  dum  concepum  cordis  amariludinem  deiinire  se 
potant,  insulundo  augent,  quod  sutim  exstinguere 
l^issapiidis  ilUqtim  dilifiM  Juu$  ( Jooii.  xiu),  com  BP<>^>i^b^  >^  B^^Rts  anxii  atque  bumiles  esse  voluis- 


niique  eliam  reliqooi  ondecim  aimiiiter  electos  iu 
praccipua  dileetiooe  eomplexos  sit,ot  boc  etiam  evan- 
gf^Iiea  «tiesUiione  deaigoet»  diceos  :  SiM  diUm 
9o$^etwt$  diligile  imnum  { Joan.  xiii).  De  quibus  et 
Mi\  diritor  :  tHHgeiu  $u(»^ui  eraut  in  moade,  %$- 
foe  iii  fiuem  dilegpU  ee$  (Ibid,)*  Sed  baec  uuios  dile- 
ctio  nonerfa  reiiqoos  diseipuios  teporem  cbariUiis, 
eed  ^  iargiorem  erga  bonc  superabondantiam  amo- 
ris  expressit,qoam  ei  virginiutls  privilegium  et  car- 
jiis  incorniptio  confer^at.  Qoaa  idcirco  velut  subli- 
mior  com  quadamexceptione  signator,  qoia  non  eam 
odii  comparatio,  aed  aflluentior  gratia  exuberantis- 
nimi  amoris  exiollit.  Tale  qoid  etiam  et  persona 
•pons^  iegimos  io  Gantico  cantieorom,  dicentis : 


sent,  ui  opportuna  compunctio  et  ipsorum  cordibus 
oiederetiir ,  et  fratrum  animos  deliniret.  fiam  iilo 
utiquc  modo  pusillanimiutis ,  immo  superbiae  su« 
Tiiium  palpant,  et  nutriunt  potiusquaro  exstirpant 
fomitem  jurgiorum,  Dominicap  illius  praeceptionis 
immemores ,  qua  ait:  Qut  iratcitur  frairi  $ue ,  reu$ 
eriijudicio  {Malih.  v):  Et,  Si  recordatus  fueri$  quod 
fraler  tuu$  habet  aliqmd  advertum  te,  relinque  ibi  mti- 
niia  ruiim  ad  altare^  et  vade  priue  rcconcHiari  fratri 
tuot  et  tunc  veniem  offeree  munu.  'uum  (Ibid.) 

CAPUT  XVI. 
Quod  fratre  adver$um  no$  aliquid  kabente  $imuUatt$ , 
munera  orationumno$trarum  a  Domino  reepuantur, 
In  tantum  igitur  non  Tultnos  Deus  noster  alterius 


•  Ordinute  in  me  ckaritatem  (CanHc.  ii).  Haee  enim  G  despectui  babere  triitiiiam ,  •  utsi  aliquid  adversum 


oai  vere  ebarius  ordinau ,  qom  odio  habens  nemi- 
aMoi,  qiMMdam  merilonim  jore  plos  diligit ;  qoaeqoe 
com  geoeraiiur  diligat  eooetos,  excipit  umeii  aibi 
t%  bis  qoos  debeat  pecoliari  affsetione  eomplecti; 
.01  mraom  mter  ipses  qoi  in  diiectione  sommi  at- 


Qos  fraier  babuerit,  nec  munera  nostra  suscipiat,  id 
est,  nec  oraiiones  sibi  a  nobis  permittat  offerri,  do- 
nec  de  aoimo  ejus  tristitiam  justc  injuiteve  conce- 
pum ,  celeri  satisfactione  tollamus.  '  Neque  enim 
ait ,  Si  habet  veram  querelam  adver$um  te  frater 


ALARDI  GAZiEl  COMMENTARIUS. 


<^  D.  Hieronvmus  lib.  primo  adversus  Jovinianum : 
Joannes,  in(}uil,  «ttiis  ex  di$cipuli$ ,  qui  mtntmtis  tra- 
ditnr  fuitse  inter  apo$toto$,  et  quem  fidee  €kri$H  virgi^ 
nem  repererat^  virggo  permaneit^  et  ideo  plu$  amatur  a 
/>omino,  et  recumbit  $uper  ptctu$  Je$u ;  et  quod  Pelrtcs, 
qui  uxorem  habueral ,  interrogare  non  audet ,  t7/ttm 
rogat  ut  interroget ,  etc. 

b  Non  quod  alios  apostolos,  vel  non  dilexerit,  vel 
minus  dilexerit;  sed  quia  certae  signiilcationis  eausa, 
Tel  castimoniae  ac  Tirginitaiis  intuitu ,  snum  erga 
Joannem  amorem ,  signis  exiernls  et  femiliari  con« 
suetudine,  magis  quam  erga'  alios  exhibnerit.  ^ 

«  Ita  Graecl  interpretes :  T^ocTf  lir*  iyuk  iyctim,  ut  ^ 
legit  etiam  D.  Hieronymus  in  Execbielis  cap.  xin. 
At  Volgau  Tersio  est :  Ordtnovil  fn  me  charitatem, 
Qoo  modo  a  Patribos  commoniUr  dutnr.  Yide  D. 
Bemardum  serm.  60  in  Cantica. 

«>  Holc  itidem  morbo  eontrarlum  D.  Benedietus 
insiituit  ac  praBscrioslt  antidotnm  his  Terbis:  Si 
ifui$  frater  pro  qum$  mfiitma  catisa  ab  abbate  vel  a 
quecumque  priore  euo  corriptw  quolibet  modo,  vel  n 
ieviter  $en$erit  animum  priorie  eujuscumque  contra  $e 
iratum  vel  commotum,  quamvit  modice;  moXf  $ine 
mora,  iamdiu  pro$tratu$  in  tei  ra  ante  pede$  eju$  jaceat 
$ati$faeien$t  u$que  dum  benetiietione  eaneiur  illa  eem- 
moite. 

*  D.  Gregorius  in  Pastora!.!  (iii  part.  admon.  tS)  : 
Admonendi,  ia^vai,  $ttnt  dittii' ^ntcs,  utnoverint  (luod 


tamdiu  nuilum  boni  operit  tacrifieium  immolant^  quam- 
diu  a  proximorum  eharitate  diteordant,  Scriptum  nam- 
que  ett :  Si  offert  munut  tuum  ad  altare ,  ete,  Ex  qua 
prcBceptione  pentandum  ett^  quorum  ho$tia  repeUitur, 
quam  intolerabili$  eulna  monttratur,  Nam  cum  mala 
cuncta  bonit  tequentilut  dituantur ,  peutemut  quauta 
$int  mala  ditcordice^  qum  tdti  exttincta  funditua  \ue- 
rttil,  bonum  tubtequi  non  permittunt,  Vide  euiijdem 
lib.  IT  Dialog.  cap.  ultimo. 

t  Eodem  fere  roodo  D.  Hieronymus  :  Non  dixit  : 
Si  tu  habet  aliquid  advertut  fratrem  tuum,  ted  :  Si 
frater  tuut  habet  aliquid  advertum  te,  ut  durior  reeon- 
eiiiationit  tibi  imponaiur  necettitat,  Ciarius  idem  ex- 

I^licat  et  asserli  C»ssianus  iib.  tiii  cap.  13:  (Juui, 
nqnit,  plerumque  teu  lettot  fratru  et  contri$tatot  con- 
temnimu$,  autcerte  non  vitio  no$tro  dieente$  eo$  ofjcu- 
$0$^  detpicimue;  aninmrum  medicut  et  occuUormn 
eon$ciu$,  oceationee  iraeundia  volent  radicitut  a  cor^ 
ditos  nottrit  eveUere,  non  totum  ti  Ueti  fuerimnt,  ju- 
bet  not  remitiere,  et  reconciUari  fratribtu  nottrit^  nul- 
lamque  adverttu  eot  injttrice  teu  letdonit  memoriam 
retinere;  ted  etiam  ti  tUot  adverttm  not,  teujutte^ 
$eu  injutte,  kabere  aliquid  noverimtit ,  stmt/t(er  presce'* 
pit  ut  munut  nottrum  retinquentet,  etc.  Caeterum  qiio- 
roodo  harc  accipienda  sint,  ei  quatenus  fratri  qui  uoa 
offenderit  recunciiiari  debeamus,  antequam  niunus 
nosirum  offeramus  vide  ibidem  annouium. 


lOSl  JOANNIS  CASSIANi 

f ufu»  reitii^e  iln  mvnui  iuum  ad  aitare,  et  vade  pnus  A 
reconciUari  frairi  tuo;  sed,  Si  mori/afusftf€ns,inqui(, 
quia  frater  tuus  hahet  aliquid  adversum  te  {Malth,  y), 
1(1  est,  etiam  si  leye  aliquid  ac  yile  %\i  qno  fratris  in 
te  fuerit  eicitata  commoiio,  et  hoc  memoriam  tuam 
subiia  recordaiione  pulsaverit ,  scias  te  offerre  pre- 
cum  luarum  spiriialia  munera  non  debere,  nisi  prius 
qualibet  ei  causa  orlam  tristitiam  de  corde  fratris 
benigna  satisfactione  depuleris.  Si  igitur  evangelicus 
sermo  etlani  pro  praeterita  et  minima  simuliaie ,  ac 
de  exiguis  oborta  causis,  satisfacere  nos  irascentibus 
jubet ,  quid  de  nobis  miseris  fiet ,  qui  recentes  et 
maximas  causas  nostroque  errore  commissas,  perti- 
naci  dissimulatioue  contemnimus ,  et  inOati  tumore 
diabolico,  duni  humiliari  erubescimus ,  auctores  nos 
fratern»  trisiiii»  denegamus ,  ac  rebelli  spiritu  sub-  B 
jici  praeceptis  Domini  dedignantes ,  nequaquam  ea 
vel  observari  debere,  vel  impleri  posse  coniendimos? 
Eoque  fit  ut  judicantes  eum  impossibilia  vel  incon- 
grua  prxcepisse,  efficiamur,  secundum  Apostolum, 
non  factores,  sed  judices  iegis  {Jae.vr). 

CAPUT  XVII. 

De  his  qui  patientiam  swcuiaribus  magis  putant 

impendendam  esse  quam  fratribus, 
Illud  quoquequibus  tacrymis  est  deflendum,  quod 
nonnuHi  fratruin  cum  fuerint  coutumelia  cujuslibet 
sermonis  accensi,  si  alterius  cujuspiara ,  qui  eani  le- 
nire  desiderat,  precibus  faiigentur ,  cum  audicrint 
nequaquam  debere  adversus  fratfem  concipi  reiine- 
rive  tristitiam ,  secundum  illud  quod  scripturo  est : 
«  Qui  irascitur  frairi  suo,  reus  eritjudieio  {Matlh,  v);  C 
et,  Soi  non  occidat  super  iracundiam  vestram  {Ephes, 
]v),  proclamant  illico :  Si  paganus  aliquis,  si  saecu- 
lai  is  Iioc  fecisset ,  aut  isu  dixisset ,  recie  debuit 
Fusiineri.  Quis  autem  ferat  fratrem  um  gravis  con- 
scium  culpae  aut  tam  insolens  de  ore  convicium 
proferentem  I  Quasi  vero  patientia  infldelibus  tanlum 
atque  sacrilegis  et  non  omnibus  sit  generaiiter  exhi- 
benda,  aut  iracundia  contra  geutilem  noxia  contra 
frairem  utilis  aesiimanda,  cum  utique  perturbatae 
tiientis  obstinata  commotio  non  dissimile,  contra 
quemvis  fuerit  exciiau ,  sibi  inferat  deirimentum. 
Quaiitx  autem  obstinationis »  immo  vecordix  esl,  ut 


COLLATIONES. 

nec  ipsam  verborom  proprielatem  brut»  mentis  stu- 
pore  discernat.  Quia  non  dicitur ,  Omnis  qui  iraseitur 
alienigenae ,  reus  erit  judicio ,  quod  fortasse  poterat 
secundum  illorum  sensum  contra  consortes  nosirse 
fldei  et  conversionls  excrpere ,  sed  signiflcanter  ex- 
pressit  evangelicus  sermo  dicens  :  Omnis  qui  irasci- 
tur  fratri  suo,  reus  erit  judiclo  {Mattn.  v).  Llcet  itaqoe 
>>  secundum  regulam  veritaiis  omnem  bomiiiem  fra- 
trem  debeamus  accipere ,  lamen  hoc  in  loco  m;igis 
fldelis  ac  nostrae  conversationis  particeps  quam 
eihnicus  fratris  vocabulo  designatur. 
CAPUT  XVIII. 

De  his  qui  patientiam  mentientes  ad  iracundiam  fratns 
siientioaccendunt, 

Illud  vero  qualeesi,  qnod  interdum  patientes  esse 
nos  credimus,  qula  respondere  contemnimus  laces- 
siti;  sed  ita  commoios  fratres  amara  Uciiurnitate 
vel  motn  gesiuque  Irrisorio  subsannamus,  ui  eos 
magis  ad  iracundiam  vullu  Ucito  provocemos,quam 
tumida  poluissent  incltare  convicia,.  in  eo  nos  aesti- 
maiiies  minime  apud  Deum  reos,  quia  nihil  ore  pro- 
lulimus,  quod  nos  notare  bominum  jndicio  aut  con- 
demiiare  potuissetf  quasi  vero  apud  Deum  verba 
tanlummodo,  et  non  praecipue  volunlas  voceiur  in 
culpam,  et  opus  solum  peccaii,  et  non  etiam  votum 
ac  propositum  habeatur  in  crimine,  aul  hoc  uiitum 
quod  unusquisque  fecerit  per  loquelam,  et  non  qood 
etiam  per  taciturniutem  facere  studuerit,  in  judicio 
sit  quaerendum.  Non  enim  sola  commoiionis  illatae 
qualiUs,  sed  eiiam  propositum  irritantis  in  noxa 
esl.  Ei  Idcirco  non  queniadmodum  jurgium  fiierit 
excitatum,  sed  cujus  conflagraverit  vitlo,   vemm 
judicis  nosiri  perquiret  examen.  «  Affecius  euim 
peccati,  non  ordo  considerandus  est  admissi.  Quid 
enim  differt  utrum  quis  gladlo  ipse  peremerit  fra- 
trem,  an  aliqua  ad  morlem  fraude  compulerit,  cora 
ipsius  eum  dolo  vel  crimine  constet  exstindum? 
quasi  vero  caecum  in  praceps  manu  propria  non  ini- 
pegisse  sufflciat,  cum  similiter  reus  sit  qui  pronara 
et  imminentem  jam  foveae,  cum  poluerit  revocare, 
contempserit ;  aut  ille  solus  in  crimine  sit  qiii  inaiiu 
sua  qnempiam  laqueaverit,  et  non  etiani  is  qui  vel 
paraverii  vel  ingesserit  laqueum,  vel  certe  cum  po- 


ALARDI  GAZi£I  COMMENTARIUS. 


•  Has  sententias  videre  lieet  alibi  explicaUs  {Lib,  D 
VIII  Instit.  cap.  8  et  19). 

i>  Regulam  veriiaiis  diclt  ipsam  rei  veriuiem,  vel 
ilinm  sentenliam  evangelicam  :  Omnes  vos  fratres 
esiis  {Manh.  xxii),  etc.  Notal  vero  D.  Ilieronymus 
{Adversus  Helvid.  c.  8)  ^iialttor  modis  in  Scripturis 
divinis  fratres  appeilari ,  natura,  genU ,  cognatione , 
affectu;  etrursus  affectu  duobus  modis  fraires  nomi- 
nart,  spiritaliter  {^orie  spedaiiier)  et  communiier.  Ne 
iongum^  inquit,  faciam ,  ad  extremam  dmsionis  par* 
lem  revertar,  id  est,  et  affeetu  fratres  did,  quod  induo 
scinditurf  in  spiritaie  et  in  commune.  In  spiritaie  [Al. 
speciaie] ,  ^^iiia  omn^,s  Christiani  fratres  vocamur,  ut 
ik :  Ecce  quam  bonum  et  quam  jucundum  habitare 
fratres  in  unum!  Et  in  atio  psaimo  .  alvator.  Narrabo^ 
tnquit ,  nomen  tuum  fratribus  mm,  etc  Porro  in  com^ 
nmne,  quia  omnes  homines  ex  uno  palre  nati  paii  inter 
tm  germanitate  conjungimur  :  Dicile^  ait,  iis  qui  ode- 


runl  vos^  fratres  nostri  esiis  ^  etc.  {Joan.  xx).  Haec 
Hieronymus. 

<^  lu  emendalum  in  liac  editione;  quamvis  Diony- 
sius  cum  mss.  legat  (  Vide  coi.  dcap.  9)  .Effectus 
enim  peccati.  Magis  enim  congruit  praecedeniibus, 
ubi  ait :  Quasi  vero  apud  Deum  verba  tantummodo^  et 
non  praeipue  voluntas  vocetur  in  cutpam ;  et  opus  so^ 
ium  peccaii,  et  non  eiiam  voium  ac  propositum  habea^ 
tur  in  crimine.  Qnid  eiiiin  est  affeclus  peccali  nisl 
voluntas,  voium  ac  propositum  peccantis?  Sensus 
est,  quem  verha  aperte  sonani,  apud  Deum  magis 
spertari  aff«clum  seu  volunuiem  peccamis,  quam 
moduin  et  ordinem  peccandi  :  Deus  enim  cor  intue- 
tur  (l  Reg.  xvi).  C\\\  poiius  conlraria  videtur  h?ec 
Dioiiysiaiia  paraphrasis  :  Effectus  enim  peccati  pen^ 
sandus  est,  non  soium  ordo  admisti,  vide  cap.  ii  et 
12  coll.  17.  ^ 


1035  COLLATIO  XVL 

toerit»  aufenre  liolaenL  lCi  igitor  tacere  nihil  prod- 
{  est,  81  idcirco  nobis  indicamas  silentianiy  ut  quod 
'  agendum  conyicio  ftierat,boc  laciturnitate  faciamus, 
assfmilantes  quosdam  gestus,  quibus  et  llle  quem 
curare  nos  oportuit»  ▼ehementiori  inardescat  ira- 
candia,  et  nos  super  basc  omnia  damno  iilius  ac 
perditione  laademur ;  quasi  yero  non  etiam  ex  boc 
ipso  quis  criminosior  sit,  quod  gloriam  sibi  de  fratris 
yoluerit  perditione  conquirere.  Utrique  enim  •  tale 
silentium  erit  aequaliter  noxium  :  qaiasicut  exagge- 
rat  in  alterius  corde  tristitlam,  ita  in  suo  non  per- 
mittit  exstingui.  Contra  quos  illa  prophetae  saiis 
proprie  est  direcu  maledictio  :  Ym  qm  potat  amieum 
suum  ,  milten$  fel  iuum »  et  ineMans  ut  aspiciat  n«- 
ditatem  ejut,  repletue  e$t  ignamnia  pro  gloria  {Aba^ 
cuc,  II).  Illud  quoque  quod  per  alium  de  talibus  di- 
citur :  Quia  omnis  frater  eupplantam  iupplantabit,  et 
omnis  amicus  fraudulenter  incedet^  et  mr  fratrem  suum 
irridebit^  et  veritatem  non  loquetur;  extenderunt  enim 
linguam  suam  quad  areum  mendadi  et  non  veritatis 
(Jerem.  ix).  Saepe  autem  ficta  patientia  etiam  acrius 
ad  iracundiam  quam  sermo  soccendit,  et  alrocissl- 
mas  yerborum  transcendit  injurias  mallgna  tacitur- 
nius;  leviusque  tolerantnr  inlmicorum  yulnera» 
qnam  irridentium  subdola  blandimcnta.  De  quibua 
proprie  dicitur  per  propbeum :  Molliti  tuni  scrmones 
ejus  super  oleum^  et  ipsi  sunt  jaeula  {PsaL  liv).  Et 
alibi  :  ^  Verba  callidorum  moUia^  hmc  autem  feriunt 
itt  penelralia  ventris  {Prov.  xxvi).  Qulbus  etiam  illod 
polest  eleganter  apUri :  In  ore  paeem  cum  andeo  suo 
loquitur^  et  oeeulte  ponit  ei  insidias  {Jerem.  ix),  qui- 
bus  tamen  roagis  decipitur  ipse  qul  decipit.  Nam 
«  Qui  prceparat  ante  facim  amici  sui  rete,  circumdat 
illud  pedibuisuis;etqui  fodit  foveam  prosumo  suo^ 
ineidit  in  eam  ipse  {Prov.  xxvi).  Denique  cum  magna 
ad  coroprehendendum  Dominum  cum  gladils  et  fus- 


—  DE  AMiaTlA.  |03< 

j^  tibus  mottiiudo  yeniiset,  nemo  !n  auctoMm  yitm 
nostrae  illo  cruentior  ejLStitit  parricida  qiiam  qui, 
cunctos  flcto  saluutionis  honore  praeveniens,  oscu- 
lum  subdolae  charitatis  ingessit.  Cui  Dominiis,  Jufa^ 
inquit»  osculo  Fitium  hominis  tradis  {Lucm  xxn)?  Id 
est,  amaritudo  persecutionis  atque  odii  tui  hoc  teg- 
men  assumpsit  quo  dulcedo  veri  amoris  exprimitur? 
Apertius  quoqoe  ac  yehementius  per  prnphetam 
^  yim  bujus  doloris  exaggerat :  Quoniam  si  inimicus 
meuif  inquit,  malediadiiet  miAt,  suslinuitsem  utique; 
et  ii  is  qui  oderat  me,  super  me  mngna  locutus  fuiaet^ 
abscondisiem  me  utique  ab  eo.  Tu  vero  homo  unani- 
mii  ,  dux  meui  et  notui  meui,  qui  iimul  mecum  dulces 
capiebas  ciboi^  in  domo  Dei  ambulavimui  cum  COU" 
ieniu  (Pm/.  uv). 
B  CAPDT  XIX. 

De  hii  qui  ex  indignatione  jejunant. 
Aliud  quoque  profanum  trisiitiae  genus  est,  quod 
dignum  commerooratione  non  faerat,  nisi  id  a  non-> 
nallis  fratribus  scissemus  admitti,  qiii  cum  tristifl- 
catl  fuerintyel  irati,  ab  ipso  eiiam  pcrtinaciier  abs- 
tinent  clbo,  ita  ut»  quod  etiam  dicere  absque  pu- 
dore  non  possumus,  illi  qul  dum  placidi  sunt, 
refectionem  cibi  usquc  ad  horam  sextam  yel,  uc 
multum,  nonam  negant  se  posse  differre,  cum  fue- 
rint  •  tristitia  vel  furore  suppleil,  jejonla  etiam 
bidnana  non  sentiant,  Untamque  Inediac  defeciio* 
nem  iracundiae  satietate  sustentent.  In  quo  plane 
'  sacrilegil  crimen  eyidenter  incurrunt,  jejunia  scl- 
licet,  quae  soli  Deo  pro  humiliatione  cordis  et  pur- 
C  gatione  yitiorum  sunt  specialiter  offerenda ,  pro 
diabolico  tumore  tolerantes.  Qaod  tale  est  ac  si 
orationes  atque  sacrificia  non  Deo,  seddaemoniis  de- 
ferant,illamque  Mosalcam  increpationem  mereantur 
aadire,  Saerificaverunt  itoiumi»,  et  non  Ded^  diis 
quoi  ignorabant  {Deut,  xxxn). 


ALARDI  GAZiEI  GOMMENTARIUS. 


•  Silentiuro  hoc  pravum  et  perversum,  cum  qnls 
ex  amaritudineaniinl,vel  ex  coiitemptu  aut  derislo- 
ne  proximi,  lacet,  nec  dignatur  ipsuin  alloqui,  aut  ei 
responilere,  quo  m:igis  eum  irritet  et  provocet.  De 
lali  silentio  loquitur  D.  Grefforius  lib.  v  Mnraliiim 
(C/ip.  xxxi),ubi  ait :  Aliquanno  ira  perturbato  animo, 

?masi  ex  judic^o.  iilentium  indicit^  et  quo  se  foras  per 
inguam  non  exprimit^  intus  delerius  ignescit;  ut  tra- 
tus  quisqHe  collocuiionem  suam  proximo  subtrahat,  et 
nihit  dieendo,  quam  iit  avenus  aieat,  Et  nonnumquam 
hcee  iilemii  severitas  per  disciplinm  dispensationem 
gerilur,  si  tamen  solliciie  in  intimii  discretionis  forma  ^ 
leneaiur ;  nonnumquam  vero,  dum  accensus  animus  a  ^ 
consueta  locutione  restringitur^  per  nccessum  temporii 
penitui  a  proximi  dileclione  separalur ;  et  acriores 
stimuli  ad  mentfm  veniunt^  causceque^  quas  gravius  ex» 
asp  rani^  oriun/ttr,  atque  in  irati  oculo  festuca  in  tra- 
bem  vertitur,  d./m  ira  in  odium  permutatur.  Pterum- 
que  ira  per  silentium  ctausa  intra  mentem  vehementiui 
Wiiuaty  et  clamosas  tacila  voces  formai;  verba  iibiqui- 
bui  exasperetur  objicit,  et  quasi  in  causas  examine  po- 
iita  duriui  exasperala  respondet ;  sxcque  fii  ut  pertur- 
batui  animui  majorem  itrepitum  iui  iilentii  ieniiat, 
eumque  graviui  clauia  irce  ftamma  consumat,  Haec 
Gregorius.  Porro  sileniiiim  alias  opiimum  esse  re- 
ixiedium  ad  comprimendam  et  mitigandam  tum  suam, 
tiii  \  proximi  irain^  iiifr.i  dicctur. 

PATaoL.  XLIX 


^  D.  Hieronymus  vertit :  Yerba  susurronis  mcosi 
simpticia^  et  ipsa  perveniunt  ad  intima  cordis  {Frov, 
xxvi).  Gni  similis  8enienlia  Proverb.  xviii  :  Verba 
bilinguis  quasi  simpliciat  et  ipsa  perveniunt  usque  ad 
interiora  ventris. 

c  Vulg.  texlus  :  Bomo  qui  btandis  fictisque  sermo 
nibns  toquitur  amico  suo,  rete  expandii  gressibus  ejus 
{Prov.  xxix).  Ubi  D.  Hieronynius  notat  nfriiinqiie 
expoiii  posse,  et  gressibus  ejusy  el  gressibus  suis,  cx 
ambigiio  verbo  Graeco,quod  osi  mpiSoi^i,  quod  tam 
expandere  quam  circumdare  si$;iiifii:ai,  et  lam  ad 
ipsum  lraiid.ituin  referri  potest :  Nam  qui  fodit  fo- 
veam  proximo  iuo^  incidet  in  eam.  Ita  fit  ut  reiia  frau- 
dnlenta  non  tam  eum  cujus  greiubus  expanduntur,  quam 
illum  aqnoexpandunlur,  involvaut. Sic  l>.  Hieronymus. 

^  Minore  n  enim  dotorem  tnata  ingerunt ,  qva  ab 
extraneii  inferuntur.  Plui  vero  in  nobis  ea  tormenta 
iosviunt,  qnce  ab  illii  patimur  de  quorum  mentibus 
prteiumebamus,  quia  cuni  damno  corporii  mnla  nos 
cruciant  amisios  charitaiis,  ail  B.  Gregorius  {Homil, 
55  tfi  Evang.). 

*  Phrasis  Cassiano  familiaris,  ut  saepe  notavimus. 

'  Cum  sacrtlegium  generali  notione  sit  omnis 
abusus  rei  sacrse,  et  ad  Doi  cullum  desiinaiae,  sacri- 
legiuin  quoddam  commiilere  videtur  qni  ex  iracun- 
dia  vel  indignalione  a  cibis  absliiiet  aui  jejunat,  quia 
in  quo  Deum  coiere  debuit,  eum  offendii. 

33 


10» 


lOANNlS  CASSlANi  GOLLATIOMES. 


lose 


GAPUTXX. 


De  qwtrHmdain  shnulata  patientia  ^a  maxUlam 
Virberandam  aUeram  ingerunU 

Hpn  ignoramus  etiam  aliud  dementi»  genus,  quod 
Bub  colore  fucatse  paticntise  io  nonnullls  fratribus 
inveaitur,  quibus  parum  est  Jurgia  commovisse, 
nisi  etiam  instigatoriis  verbis  ot  feriantur  irriient; 
cum  utique  [Lipt,  in  marg,  itaquej.  vel  levi  fuerini 
impulsione  contactf,  aiiam  quoque  partem  corporis 
ingerunt  verl)erandam,  quasi  per  lioc  perfectionem 
mandati  illius  implcturi  quo  dicitur :  ^  Si  qui$  te 
percttSierit  in  dexteram  maxillam  tuam,  prtebe  illi  et  al- 
teram  (Matth.v),  Scripturae  vim  acpropositum  pcni- 
IQs  ignorantes;  evangclicam  namque  patientiam  per 
iracundias  vitium  exercere  se  pulant.  Oh  quod  radi 


A  non  soiiim  res  ipsa  qm  farilvr.  sed  eiinm  qaalitas 
mentis  et  propositam  faciaotis  M  intiiefidttai.  El 
idcirco  si  id  qood  ab  vnoqaoqoa  perficitar,  qoo 
Mimo  flaty  vei  quo  procedat  airectii«  intimo  perpen- 
datis  cordis  examine,videbili8  patienti»  ieniutisque 
▼irttttem  neqaaquam  posse  contrario  spiriio,  id  est, 
impatienii»  ac  furoris  impleri.  Siqoidem  Dominns 
noster  atqoe  Salvator  ad  profundam  nos  insiroens 
paiientis  ienitatisqoe  virtatem,  id  esi,  non  ul  labiis 
eam  untummodo  praeferamas,  sed  ot  intlmis  animm 
nostras  abditis  recondamos,  isiam  nobis  perfectionis 
efsngelie»  formulam  dedit,  dieens  :  Si  quis  tepet» 
euuerit  ln  dexteram  masAllam  ftutm,  ^  prmbe  ilti  H 
alterant  {Matt.  v),  subauditur  sine  dubio,  dexteraro. 
Qus  alia  dextera,  nisi  •  interioris  liominis,  ut  iU 


citus  excidendum,  noii  solum  vlcissiiudo  lalionis  et  B  di^r»"»  ^^f^^  Pole«*  •<«'>«.  »*er  hoc  omnem  pcnl- 


concertandi  irriUtio  prohibetur,  sed  etiam  furorem 
verberaniis  gemtnatas  Jubemur  injurix  tolerantia 
mitigare. 

CAPOT  XXI. 

Jnterrogatio,  quemadmodum  Christi  mandatis  obtem» 
perantes  evangelica  perfectione  fraudentur. 

Germanus  :  Quomodo  reprebendendus  esl  is  qui 
praecepto  satisfaciens  evangelico,  non  solum  non 
intulit  uUonem,  sed  etiam  paratus  est  at  sibi  gemi- 
neturinjuria? 

GAPUT  XXIL 

ResponriOt  quod  Christus  non  solum  facti^  sed  eiiam 
voluntalis  inspector  sit. 

Joseph ! 


tus  iracttndi«  fomiiem  de  profundis  cupiens  animm 
peneiraiibtis  exstirpare,  Id  esc,  ut  si  ^  exierior  dex- 
tera  tiia  impetom  ferientis  exceperit,  interior  quo- 
que  homo  per  humiliuiis  assensum  dexteram  saam 
praebeat  Terberandara,  compatiens  exierioris  homi- 
nis  passioniy  et  quodammodo  saccumbeos  atque 
subjiciens  soum  corpas  ferieniis  injuri»,  ne  exterio- 
ris  bominis  c»de  vel  Ucitos  intra  moveator  interior. 
Videlis  ergo  ionge  eos  ab  evangelica  perfectione  di- 
slare,  qii»  paiieniiam  docel,  non  verbis,  sed  in- 
teriore  cordis  iranquilliute  servandam ;  eamqoe  a 
nobis,  com  qoid  adversi  evenerit,  iu  prsedpit  cos- 
todiri,  01  non  solom  nosnietipsos  alienos  ab  iracon- 
di»  periorbatione  servemus,  sed  etiam  illos  qoi  sao 
Sicot  paolo  ante  diciam  est  {Cap.  18),  G  commoti  sant  vltio,  •  soccumbentes  ifljariis  eorum» 
ALARDI  GAZiC:i  GOMMENTARIUS 

llaque  regiam  ingredientem  quidam  indecomm  ratns 
tam  abjecu  specie  virum  Inirare  palatium  regiom, 
sacr»  ejus  maxillje  impudenler  eolaphum  infregit. 
Tulit  id  non  modo  patieiiicr  vir  sanctus,  sed  el  alte* 
ram  prompio  paiieiidi  animo  percussori  exbibuii. 
Quae  res  insolentem  illum  tanlo  pudore  affecit ,  ul 
repente  ei  supplex  flerel  ei  inconsideratae  audacian 
veniam  peterei ;  quam  libens  concessit,  el  bonunem 
paierne  instruxit  ui  ab  infereuda  iujuria  se  coniine- 
ret.  Quo  factum  est  ut  a  viris  principibus  in  honore 
baberetitr,  qui  eiim  summa  reverentia  ad  iniper^tto- 
reu)  deiiuxerunt.  Alterum  D.  Bernardl  (Ltb.  m  Vitm 
ejtts  cap.  6),  ad  uuem  venieiis  alii|uando  Glaramval- 
iein  clcricus  quidain  regularis ,  imporiune  satis  in- 
stabat  ut  in  njonnchum  reciperetur.  Suadente  Paire 
8an(!to  ut  ad  suarn  revorterenir  ecclesiain ,  nec  ac- 
quiescenie  eum  recipere ,  ille  veliit  insauus  impetuu 
faciens  in  euin,  percussit  maxillam  ejus,  idque  lam 


*  Diximus  superitis  banc  sententiam  non  ahsoIu« 
lum  continere  praecepium;  sed  aliquid  prsccepti,  et 
aliquid  coasiiii.  Praecepii  iiiad  est,  ut  potius  alterara 
maxillam  vertamus,  id  est,  alteram  accipiamus  in- 
juriam,  quam  accepiam  ulciscamur,  vel,  ut  hicdici- 
tur,  ne  ulionem,  id  est,  parem  autsimiiem  iiijuriam 
referamus,  vel  malum  pro  malo  reddamus ;  etanimo 
paraii  siiuus  ad  tolerandas  injurias,  qitandocumque 
id  charius  et  Dei  gloria  videbitur  posiulare.  Consiiii 
autem  est,  ut  quamvis  neque  chariias,  neque  Dei 
gloria  id  a  nobis  exigat,moriificatiouis  tanien  nostrae 
causa  haec  omnia  ad  litteram  exsequaiuur,  nou  qui- 
dein  irriUntes  aut  provocantes  proxiniuin  ad  iufe- 
rend;tm  nobis  injuriam,  quod  hic  mcrlio  reprehen- 
ditur,  sed  nos  ipsos  ad  excipiendam  et  sustineitdamy 
si  inferatur,  exciUntes  et  conflrmantes. 

^  ftloralis  expositio ,  qo:e  et  D.  Hieronymo  {In 
commentario)  placuit  :  Seeiindum  mysiicos,  ait,  intel^ 


ieclus,  pereussadexteranonjubemursinistram  prcebere^  «^  graviter,  ut  succederet  slaliin  rubor  ictui,  tuiiior  rU' 
sed  alteram^  hoc  est^  alieram  dexteram;  justus  enim  *  '"'"•••  '"'"  ""*  «^«-"-..»  :«  e*«..;i-«..«,  i»»^i»K.^i  . 
sinistram  non  habet, 

^  id  est,  animi  promptitudo  sive  praBparatio  ad  ex- 
cipiendas  et  lolerandas  iujurias,  de  qua  D.  Augusti- 
nus  (Ubi  supra)  senieiitiani  ilhim  evangelicam  de 
pMbenda niaxilla docet  inielligendam  {Vide S. Thom. 
in  cap.  xii  Epnt.  ad  Rom.). 

^  Exterior,  dexlera  scilicet  maxilla.  nujiis  rei  duo 
praeclara  succurruiii  exempl:i  huic  loco  perqu  un  con- 
senianea,  et  lectorihus,  ut  spero,  profuiuru.  Primum 
Spiridioiiis  epi^copi  Cy;iri,  (|iii,  ut  in  Viia  ejtis  legi- 
tur  (Apud  Surium  14  Decemb.),  ali()uaudo  ad  iiiipe- 
raiuieui  Coiistantium,  a  qiio  evi  caius  erat,  profecius 
est.  Vili  autem  erat  hahiiu,  manu  virgam  ex  palina 
lenens.  Pendebat  ex  collo  va:»  fictile,  et,  iit  v»*rbo 
.  dicamj  ^caHteiiipti  bomiuis  speciem  pra:  se  ferebai« 


bori.  Jam  qui  aderant,  in  sacrilegum  involabanl ; 
sed  pracvenit  eos  servus  Domiui,  clamans  ei  adjurans 
per  nouien  Christi  ne  eum  Ungerent,  sed  educerent 
cauie  ei  curau  ejus  haberent ,  ne  ab  aliquo  ei  no- 
cereiur. 

•  Id  est,  cedentes  eorum  injuriis  easque  patien- 
ter  sustlnentes;  vel,ai  ait  Aposiolus  :  Locum  dantaa 
iras;  vel,  ut  iioster  paniphrastes  :  Humilianteset  md- 
dentes  nos  illis  qui  commoli  sunt «  cogamus  eorum  tji- 
jurias  ad  ptacidiiatem  reverti^  expleta  satietate  percue» 
sionis  eorum^  vincendo  nostra  mitilale  fnrorem  ipsorum^ 
eic.  Alluditur  auictii  hic,  sed  obscurius,  ad  locum 
iltum  Matihaii  :  Si  quis  te  percusscril  in  dexteram  ma- 
xiltam,  prcebe  illi  etatteram  {Matth.  v).  Docel  eniui 
ex  hac  Cliristi  senieniia  Christiano:  et  religiosac  pn- 
tieiitiu;  perfeclionem  eu  perliiigerei  ut  percussu^ 


1057  coLLATio  xvi.  —  tt  mcrtix.  tm 

ad  placiditatem  expleta  caedis  s^iieiate  cogamus,  A  esiis ,  mbedttUaiei  {nfimofuni  mtineu  (ffom.  it) ; 


furorem  eorum  nostra  leniiaie  Tincentes.  Ct  ita 
etiam  ilhid  Aposiolicum  implebimus :  iVo/i  *  vinei  a 
mato,  $ed  vince  in  bono  malum  {Rom.  xii).  Quod  ab 
illis  impleri  non  posse  ccrtis^imum  est,  qui  illo  spi- 
ritu  ac  tumore  verba  lenit'ais  atque  humililatis 
emittunt,  ut  non  solum  non  mitigent  concepiiim  fu- 
roris  incendium,  ted  mfgis  illud  tani  in  suo  quam 
10  fralris  commoli  seosu  fAciani  oonOagrare,  qui 
tamen  eliam  sl  possent  aliquo  modo  ipsi  miies  ac 
placidi  permanere,  nec  sic  quidem  aliquos  justiiiae 
fructus  caparcnt,  cum  damno  proximi  paiientix  sibi 
gloriam  tindicanies,  et  per  hoc  ab  illa  Aposiolica 
cbaritale  omnimodis  alieni,  quae  non  quarit  qua:  $ua 
tunt  (1  Cor.  xin),  sed  ea  qux  aliorura,  non  etiam  ila 


et :  Alierutrum  onera  vestta  portaie ,  Ht  iic  adimple- 
bitis  tegm  Christi  {Catdf.  vl).  Rdmqtiiltt  ehim  inflr- 
miis  siistoniat  Innrmum,  ne^  tbletare  jyoiprit  aut 
curare  languenterff  i^  qUi  stmirTier  .^grdtat;  sed  ille 
ofedelam  thbuit  imbeclllo,  qui  imbecinKati  ipse  non 
suhjacet.  Merito  enlm  el  dlcitur  :  M^dic4 ,  tur&  (e- 
ipsum  {Lucet  iv): 

CAPOT  xxrv. 

Quod  ihfirmi  injuriosi  sint,  et  injurii^  ftrr^ndH  ptfSMv^: 
Notandum  etiam  iflud  cst ,  inArnfi^Qfff  naturarti 
esse  semper  cjdsmodl,  i/t  prorfipil  ifnitfeth  ac  f^cites 
sfiit  ad  coiitumelias  ingerendas  ei  jiirgia  consCi^enda, 
ipsi  vero  ne  itiininia  quidefii  injurioe  velinC  Sust)l- 
cione  conliiigiicumque  inferenles  proterv^  cdnvicla, 


diviiiaf  concupiscit,  ut  lucrum  sibi  de  proximi  faciat  B  inconsiderata  superequitent  libertate,  ne  parva  qui* 

dem  atque  levissima  sustinere  tontehii  sunt:  Ideo* 
que,  c  secunduni  prxdiclam  seniorum  sentcntiam» 
charitas  stabilis  alque  indirupta  non  poterit  perdu- 
rare ,  nisi  inter  viros  ejusdeni  virlutls  atque  propo- 
siti.  ^  Scindi  etenim  necesse  esl  eam  quocumque 
tempore ,  quantalibet  fuerit  cautione  SkH  altero  cus- 
todita. 

CAPOt  XXt. 

lttt§rragaiio »  quomodo  fortis  sit  qm  non  tmoer 

sustentat  infirmum, 

Germanus  :  In  quo  ergo  laudabffi«  pMetW  ifti 
potest  esse  patieulia ,  si  tolerare  non  praevalet  sem- 
per  infiramm  T 

CAPUT  XXVL 

RespontiOf  (juod  infirniks  u  non  sinat  sustentarL 

Jdteph  :  Neo  ego  disi  quod  itlius  qui  fortit  estae 

robustus  vlrtus  tolerauiiaque  vincenda  sii ;  sed  quod 

ihfirmi  pessiina  yaletudo,  illius  qui  ssnu^  est  susteo- 

tatiaBO  Duiriia ,  alque  in  deierius  *  quoiidit  prola- 


deirimento,  nec  acquirere  quidquam  cum  aiieriua 

desideral  nudiiaie. 

CAPCT  XXIIL 

Quod  itU  tit  [ortit  tt  sanus  tfui  suceumbit  alterius 
voluntatu 

Sciendum  sane  generaliler  illum  partes  agere  for- 
tiores  qui  volunlati  fratris  suam  subjicii  voluntalem, 
quam  eum  qui  in  defendendi»  suis  definillonibus  ac 
tenendis  pertinaciur  invenilur.  Ille  eiiim  soaleDlans 
ac  lolerans  proximam,  sani  ac  validi,  hlc  autem  in- 
firroi  et  quodammodo  aegrolaniis  obiinet  locum,  quem 
ita  palpari  necesse  est  ac  foveri  interduro  ,  al  eiiam 
a  rebus  ncces^ariis  pro  ejus  qulete  flc  pace  salnbre 
fti(  aliquid  relaxari.  In  quo  quidem  non  se  credat 
quis  aliquid  de  sua  perfeciione  roinuisse ,  tameui  G 
qniddain  de  proposila  districtione  condeseendendo 
sumniiserit,  sed  econtrarlo  multo  amplios  se  pro 
looganimiiaiis  et  patieniiae  bono  noverit  acquisisse. 
AfostoUeQm  namqiMi  prsceplttm  est :  ^  Vos  qui  fortet 


ALARDl  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


quispiam  ,  aul  alapts  vel  pugnis  caesus ,  tamdiu  pa- 
tienter  sustineat,  Jonec  alter  tandem  percutiendo 
salietur  et  initigeiur,  sicque  in  bono  maium  vinca- 
tur,  ut  hic  subjicilur. 

«  Quiil  sit  viiici  a  malo  ,  aut  vincere  malum ,  D. 
Tbunias  egregie  explicat  :  NaluralCj  inquit,  est  ko' 
tniHi  ut  velit  adversarium  vincere ,  et  non  vinci  ab  eo, 
Illud  aulem  ab  aiiqao  vxnciiur^  quod  ad  illud  trahitur : 
sieut  aqua  vincilur  ab  iane  ,  quando  Irahitur  ad  cato^ 
rem  ignis.  Si  ergo  vir  bonus  propter  malum  quod  sibi 
ab  aliquo  inferiur  ,  irahilur  ad  hoc  quod  ei  malefaciat^ 
bonui  d  malo  vincitur,  Si  autem  econtrario ,  propier 


terentur^  non  tamen  uno  nee  pati  stwHo  atreptuni  pr^ 
positum  lenuerunt;  fuitque  inier  eos  qumdam  tetnporalit 
affeclio ,  quia  non  eBquali  utriusqut  virtuttf  ttd  uniut 
paiientia  servabatur, 

•  De  his  causis  Cassiodoriis  {Lib.  de  Amieitia cap. 
6)  :  Sunt^  iiiquil,  quatuorvitia  quibus  prmctarus  honor 
amicili(B  sapius  obfuscatur  :  iracundia ,  instabilitas^ 
tuspicio,  garrulitas,  Et  alibi  {Cap.  i7  et  28)  :  Sunt 
autem  quatuor  ex  qHtbns  anuci  disjunctio  causam  habet: 
dileciio,  a/fectio^  securitas,  atque  jucunditas,  Dilectio^ 
nis  est  lomutere,  providere^  et  amico  beneficia exhibere. 
Ad  affectionem  vcro  spectat  qucedam  jucunda  et  suavis- 


ieiteficium  quod  bonus  persecuiori  exhibei ,  eum  ad  ^  sima  deleclatio.    Ad  securitatem  pertinet  quorumtibet 


snum  amorem  trahut,  bonus  malum  viucit. 

^  Verba  Aposloli  ad  lloinanos  xv  :  Debemusautem 
ncs  firmiores  imbecilliiales  infirmorum  susiinere ,  et 
ncn  nobis  placere ,  ubi  Graece  jSao-TaCgtv,  id  esi,  por- 
tare,  aiil  collo  geslare  nioic  bajiilorum,  qui  Gi»cis 
^7Tdi{ovTcgdicuniur ;  qudd  aliis  verbiscxpre^sit  Apo- 
siolus  Uicens  :  Alter  alterius  onera  portate  (Galat.  vi). 

<  Supra  c.  5  :  Haec  esl  amiciiiie  fidce  insotubilisqut 
conjunctio,  quce  sola  virlutum  paritiiate  fundatur,  El 
c»  5:  Ptena  atque  perlecta  amiciiiiB  gratia,  nisi  inter 
p^UctQSvircteiusdemqueviriutis  peneverare  non  potett. 

'  lia  superius  (Cfip.  3) :  ilultos,  inquit,  notitmtti 
in  hoe  proposiio  ( iU  esi  vitue  insiituto ) ,  constttutot^ 
gui  cum  pro  churiiaie  Chrisii  flagraHiissima  essent 
sodalitaie  devincii,  non  perp,'iuo  eam  nec  indirupte  ser^ 
fttr#  polii^ttnl ;  qma  ticel  bono  societaiis  p.incipio  tii« 


secrelorum  sineomm  timore  ei  suspicione  communicatio» 
Ad  jucunditaiem  vero  de  prosperis  ei  adversis^  de  uii- 
tibus  et  nocivis^  atque  de  omnibus  quibus  humana  mens 
afficiiar^  amica  et  familiaris ,  dutcis  et  btanda  coltatio, 
In  his  itaque  amicUia  paiiinr  hectionem ;  quia  ticet  di» 
lectio  in  aliquo  statu  permaneat^  subirahiiur  tamen  itla 
tuaviswm  dileciionis  affectio ;  perii  securitas  per  quam 
suarerelabat  arcana;  lurbaiur  jucunditas  quam  blanda 
confabutatio  seminabat,  Manet  itaque  dileciio ;  sed  gra^ 
tiu  familiaritaiis  auferiur.  Cicero ,  vel  La^Iius  apud 
Ciceroiiiim,  ubi  supra  ;  Est ,  inquit ,  quwdam  quaM 
calamitas  in  amiciliis  dimittendis  nonnuniquam  necetm, 
saria  :  erumpunt  scepe  vilia  amicorum  lum  in  ipsos 
amicos  ,  tum  in  alieiios^  quorum  iamen  ad  amico*  r,e* 
duiidel  infamia.  Tales  igitur  amic  tiee  sunt  remimone 
usut  etuendce,  et  {ut  Caionem  dicert  audivi^  dis^uendct 


1039  JOANNIS  GASSIANI COLLATIONES.  IMD 

bens  f  generatara  sit  ^usas  ob  quas  yel  ipse  olira  A  nis  tempore  conienipletar.  Damque  se  ad  dulcedinem 


non  debeat  sastineri ;  toI  cerie  patieniiam  proiimi 
notam  ac  derormationem  impatienliae  suae  esse  con* 
Jiciens ,  abire  quandoqne  mavuU  quam  semper  ma- 
gnanimitate  aherlus  sustineri.  Hasc  ergo  ab  bis  qui 
sodaliiatis  affectum  cupiunC  in?iolabiiem  custodire, 
prae  omnibus  obsenranda  censemus,  ut  primum  qui- 
buslibet  injuriis  lacessitus,  non  solum  labia,  sedetiam 
profunda  pecloris  sui  monscbus  iranquilia  custodiat; 
quae  tamen  si  senserit  yel  tenuiler  fuisse  turbata, 
^  omni  seroetipsum  taciturnitate  contineat,  et  illud 
quod  Psalinista  commemorat  diligenter  obsenret : 
Turbattu  ium  et  non  $um  loeiUui  (Psalm,  lxxvi).  £t : 
DiOBJ,  cuitodiam  vias  meas,  ut  ncn  delinquam  in  lingua 
mea,  postu  ori  meo  eustodiam ,  dum  consisteret  peeca" 
ior  adversum  me ;  obmutuit  et  humiliatus  i tim,  et  silm 


servat  concordiae  mox  futurae ,  amarilodinem  prae- 
sentium  non  sentiet  jurgiorumy  et  ila  ea  polissimum 
respondebit,  e  quibus  vei  a  semeiipso  reosfleri  vel 
ab  alio  reprehendi ,  restituta  cbaritate,  non  possit  ; 
sicque  adimplebit  propbeticum  iilud  eloquium  :  /n 
tra,  mUericorduB  memor  eris(Abaeue.  ui). 

CAPDT  XXVII. 
Quemadmodum  sit  iraeandia  eomprimenda. 
Gohibere  erg»  nos  oportet  omnes  iracundiae  mo- 
tus,  et  gubernatrice  discreiione  moderari,  ne  in  ii- 
lud  quod  a  Salomone  damnatur,  pr»cipiti  furore  rap- 
temur  :  ^  Totam  iram  $uam  profert  $tultu$ ,  sapiens 
autem  diepensat  per  partes  (Prov.  xxix) :  id  est,  stul- 
tus  qtiidem  ad  ultionem  sui ,  irae  perturbatione 


a  bom$  (P$aL  xxxiii) ;  nec  praesentem  considerans  B  succenditar,  sapiens  autem  paulatim  eam  maturi- 


atalom,  ea  proferat  quae  ad  horam  turbulentus  sug- 
gerit  faror,  dictatque  animos  exasperatus ,  sed  vel 
recolat  graiiam  praeteritae  cbaritatis,  vel  reformandae 
pacis  rcdintegrationem  mente  prospiciat,  eamque, 
velut  continuo  reversuram,  eiiam  in  ipso  commotio- 


magi$  quam  diseindendcB  sunt ;  nisi  queedam  admodum 
inlolerabilis  exarserii  injuria ,  ut  neque  rectum  neque 
honestum  ttt,  neque  (iert  possit  ut  non  statim  alienaiio 
disjunetioque  facienda  stt.  Sin  autem  aut  morum  aut 
studiorum  eommutatio  quasdam  (ut  fierisotet)facta  erit^ 
cavendum  ne  non  solum  amieilice  deposiioe ,  sed  tntmt- 
eitioe  eliam  susceptas  videantur ;  nihil  enim  turpius 
quam  cum  eo  beitum  gerere  quocum  famitiariter  vfxe- 
ris.  Cavendum  vero  est  ne  etiam  in  graves  inimicitiae 
convertant  se  amicitue  y  e  quibus  jurgia^  maledieta^ 
contumelicB  gignuntur ;  quce  tamen  si  tolerabiles  erunt^ 
ferendmsunt;  et  hic  hono$  veteri  amicitio!  trihuendue 


riam, 

philosophia  nun  dissident 

*  Opiimuin  sane  consiliuro  a  SS.  Patribus  Itidem 
commendatum  ,  ut  convicio  vel  atia  injuria  lacessiti 
Jinguain  contineamus,  et  inciti  paiientiuin  animo  re- 
tineainus;  quemadmodum  de  SS.  manyribus  canit 
£cclesia  : 

Oedantar  gladiis  more  bidpntium; 
Non  murmur  resooat,  non  querinionia 
Sed  corde  ucito  niens  bene  conscia 
Conservat  palieoiiam. 

S.  Ambrosius  iib.  n  de  Officiis  (  Cap,  2  et  seq,)  : 
Quando,  inquii,  atiquis  nobis  conviciatur,  lacesit,  ad 
violentiam  provocat  ^  ad  jurgium  rocat^  tunc  silentium 
exerceamus,  tunc  muli  fteri  non  erubescamus,  Peccalor 
enim  est^  qui  not  provocat .  qui  injuriam  facit,  et  no$ 
$imiles  sui  fieri  desiderat.  Deuique  ti  taceas ,  «i*  dissi- 
mutes,  solet  dkere  :  (juid  tanes?  loquere^  si  audes, 
Sed  non  audes ,  inutus  es  Hmgueu^  te  fd.  Si  ergo 
tacea»,  pfus  rumpltnr  :  uium  se  reputat,  irrisum, 
poslhabitum  atque  iltus  ni.  Si  respondeas,  superiorem 
se  factum  arbitratur,  quia  parem  invenit.  Si  enim  ta^ 
ceas^  diceiur  ;  Ilte  conviciatus  esi  huic ,  contempsit 
iste,  Si  referas  contumetiam,  dieetur:  Ambo  coniticiati 
sunt.  Vterque  condemnatur^  neuter  absolviiur.  Ergo 
illius  est  studium,  ut  irritet.  ut  similia  illi  loquar,  ut 
simitia  agam,  Jmii  autem  est  dissimulare,  nihit  toqui^ 
lenere  frnctum  bona  conscienlios ,  plus  commiitere  bO' 
norumjudiciOj  quam  eriminantis  insoleniia,  clc.  Hoc 
eodem  remedio  usam  fuisse  in  aliorum  juigiis  Pau- 
lam  llomanam  tradit  D.  Ilieronymas  in  epistola  ad 
Eusiochium:  Si  quando,  ail,  proeacior  fuisset  inimi^ 
cu$^  et  wque  ad  verborumjurgia  prosiliisset,  iltud  psat- 


tate  consilii  ac  moderationis  extenuat  et  expeilit. 
Tale  est  et  illud  quod  ab  Apostolo  dicitur,  Non  oos- 
metip$o$  «  vtndtconiei,  cAartMJmt,  $ed  daU  locum  iree 
(Rom.  xii) :  id  est,  nequaquam  ad  vindictam  iracun- 
dia  cogente  tendatis»  sed  ^  date  locum  irae  :  hoc  est, 
ALARDl  GAZiEl  COMMCNTARIUS. 

terii  decantabat :  Citm  eon$i$teret  adver$um  me  pecca^ 
tor,  obmutuif  et  $itui  a  bcni$^  etc.  (P$aL  xxxviii). 

b  Ita  correxit  Giacoiiius  ex  Graeco  et  Dionysio  pa- 
raphraste  ,  cum  in  antiquis  codicibus  iegeretnr  : 
Totam  trar^suam  profert  tmptici.Gul  correctioni  faTct 
vulgata  lectio,  quaeslc  haliet,  Totum  spiritum  $ttum 
profert  elutttu  :  $apien$  differt^  et  reeervat  in  po$terum 

iProv. xxix).Cujus  sententisexplicaiionem,  quam  af- 
ert  hic  abbas ,  etiam  a  D.  Hieronymo  est  mutuatiis. 
Sic  enim  D.  Hieronymus  :  Tolitm  $piritum  $uum 
profert  etutttu  :  impatienlia  impetiente  agitur^  ut  totua 
fotis  spiriius  proferatur,  Quem  idcirco  eiiitu  periurba- 


!,  til  is  in  culpasii  qui  faciat^  non  qui  paiiatur  injU"  ^  ^io  ffjicit^quia  nir//a  Cilitrt  disciptina  sapienticB  drrvilH 
m.  Hsec  ille:qose,  in  plerisque  saitvuiy  a  Chiisiiana      ctttdit.  Sapietis  autem  aifferi^  etc.  Lceeue  enim  in  nree^ 


pree^ 
$en$  se  uicisei  non  desiderat^  quia  etiam  toterans  parci 
optat ;  ud  tamen  vindicari  emnia  extremo  judieio  nass. 
ignorat,  Hunc  loeum  antiqua  tranelatio  $ie  habet :  To^ 
tam  iram  $uam  profert  impiue :  sapiens  autem  dispen- 
sal  per  partes  :  quia  nimirum  stutttu  ad  ttttionem  sict, 
iro!  periurbatione  sttccenditur ;  sapiens  autem  paulaiim 
eam  maluritate  consitii  ae  moderationis  extenttat  et 
expetiit. 

«  Graxe  ixdcxoOvTsc,  id  est,  nlciscentes ,  scilicet 

propria  ancioriiate.  Pro  quo  noster  inierpres  vertit, 

defendentes,  nec  iiiale.Soletenim  in  Scripturis  et  usu 

EcclesiiK  defendere  poni  pro  ulcisci.  Psal.  viii  :  Ut 

dcsiruas  iuimicum  ei  ultorem,  pro  qiio  Augusiiiios  \e^ 

gii,  defensorem,  El  pro  eo  qudd  Apocaly|isis  vi«ijci- 

tiir  :  iJsquequo^  Domine,  nonjudicas.  et  vindtcas  Aan- 

guinem  nostrum?  Cccl<  sia  canil :  Vsquequo  non  «/e- 

fendis  sanguinem  nonrum  ?  etc. 

j)      ^  Sicut  in  infereiida  injuria  tria  considerari  pos* 

sunt,  ira  inferenlis,  ira  ejus  qui  patiliir,  et  ira  Oei 

qui  ofTftnditur;  ita  iripliciter  haec  senieniii  exponi- 

tiir  a  Patribus.  De  ira  propria,  ut  seusus  sit ,  Locum 

date  iree,  id  esl,  ira  vesira  facile  transeai  et  evanes- 

cat,  siciii  funius  protinus  evanescit.  De  aliena  :  Lo» 

cum  daie  ira,  id  esl,  libenter  cediie  bomiiii  iraio,  ct 

eiiis  innriiiitatem  suslinete,  ut  alibi  aii  Aposiolus 

(ilom.  xv).  Duplicem  huiic  sensum  tradit  hic  abbaa 

joseph.  At  GhryMistoinus  et  alii  ad  iram  Dei  refe- 

ruiit  et  sic  expnnunt  ;  /^ocum  date  iree,  scilicet  divi?* 

nne,  id  est,  rc|ini)uiie  Deo  ultionem  et  vindictam. 

Nam  nui  se  ulciscitur,  non  perin  tiit,  nec  dal  ioeuni 

ire.divinse,  sed  prae(»ccupat  et  amevertit.  CJnde  aub  . 

dit  Aposiolus:Scrtpium«lmm:JftAii>ii|(/tclay  etc  i 

quod  de  Deo  inteiligitur. 


«Ml  COLLATIO  XVL  —  DE  AMK  ITIA. 

non  sint  corda  Testra  sic  impalientix  ac  piisillaniiiii-  A 

tatis  arigii^liis  coarciala,  ul  vioienlani  cominoiionis 

procellam,  cum  irruerit,  suslinere  non  possini ;  sed 

dlliitamini  in  cordibus  vesiris,  suscipieiites  adversos 

iraruiidi:r  flucttis  in  illis  extentis  siuibus  cliaritaiis, 

quae  omnia  snffert,  oinnia  sustinet  (I  Cor.  xiii):  el 

ita  mens  Tcstra  amplitudine  longanimiiaiis  ac  pa- 

tienti»dilatata,habeat  in  so  consilionim  salutares 

recessus,  in  quibus  reeeptus  quodammodo  aique 

diffusus  teierriinus  iracundiae  fumus  protiniis  eva- 

nescat.  Vel  certe  ita  Inieiiigenduin  est :  Damus  io- 

cum  irae,  quotiens  commotioni  alterius  iinmili  aique 

tranqnilla  mente  succumbimus,  et  quodammodo  di- 

gnos  nos  qualibet  injuria  profitentes,   impatienii» 

sxvieuti  obsequimur.  Gaeterum  bi  qui  iia  sensum 

apostolicae  perfectionis  inclinant ,  ut  locum  irae  iiios  j} 

dare  existiment,  qui  ab  irascente  discednnt,  viden- 

tur  mibi  dissensionnm  fomitem  non  abscindere,  sed 

nutrire.  Nisi  enim  iracundia  proximi  humili  siatim 

satisfactione  yincatur,  proTOcat  earo  fugiens  potius 

quam  decliuat.  lllud  quoque  huic  stmiie  est  quod 

Salomon  ait  :  »  NoU  feitinare  in  ipiritu  tuo  trajd, 

qma  ha  tn  mii  imipiaaum  tequiueit  {Eeele.  vii) ;  et : 

^Noliproeurrere  in  rixam  eito^ne  pcenitat  te  in  novis* 

iimo  {  Prov.  xxv ).  «  Neque  enim  ita  fesiinailonem 

rixae  vel  iracundiae  culpat,  ut  earumdem  approbet 

larditatero.  Similiter  et  iliud  sascipiendum  est :  ^  Stul-^ 

tui  eadem  ipea  hora  pronuniiai  iram  iuam,  oeeultat  atf- 


I04S 
tem  ignominiam  iuam  aitutui  {  Prov.  xii ).  Non  enim 
Ignominiosaiii  iraciindiae  passionem  ita  a  sapienlibus 
occultari  debere  decernil,  ut  iracundiae  vclocilalem 
ciilpms,  non  probibeat  tarditaiem  :  quam  uiique,  si 
per  necessitaiero  bumanae  iiifirmitaiis  irruerit,  ideo 
censuii  occulfandam ,  ut  dum  ad  praesens  sapienter 
oblegiiur,  in  perpetuum  deieatur.  Ilaec  enini  nalura 
est  irae,  ut  dilata  languescat  et  pereat,  prolata  vero 
niagis  magisque  conftagret.  Dilatanda  ergo  aique  ain- 
plianda  sunt  peciora,  ne  angustiis  pusillaniiniiaiis 
arciaia,  iracundiac  turbulentis  aesiibus  oppleaniur,  et 
recipere  secundum  prophetam  illud  nimis  latum 
mandatum  Dei  angusto  corde  nequeamiis,  nec  dicere 
cum  propheia :  Viam  mandatorum  tuornm  cucurrj, 
cum  diiatarei  eor  meum  {PiaL  cxviii),  Nam  quia  ion* 
ganimitas  sapientia  slt,  evideniissimis  Scripturas  tes- 
timoniis  edocemur  :  *  Longanimii  enim  vir  nimiui  in 
prudentia,  pusillanimii  autem  valde  insipieni  est  (Prov, 
XXIV).  Et  idcirco  de  iilo  qul  sapientiae  donuni  lauda- 
blliter  a  Domino  postulavit  Scriptura  commemorat : 
Et  dedit  Dominus  Salomoni  sapientiam  prudentiamque 
multam  mndi ,  et  latitudinem  cordii ,  quaii  arenam 
marii  innumerabilem  (III  Reg,  iv). 

CAPI3T  XXVUl. 

Amidtiai  conjuratione  initoi  firmai  eae  non  poue. 

Illud  quoque  muUls  est  eiperimentls  saepisstros 
comprobatum,  nullo  modo  eos  '  qui  aroiciliarum 


ALARDl  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


*  Vnlgatus  lextns  :  Ne  m  velox  ad  iraicendum;  G 
quia  ira  in  iinu  itulti  requieicit.  Qiiibus  verbis  noa 
probibeinur  omuino  irisci;  sed  ne  ad  irascendiim  ve- 
loeessimus,  hoc  est,  juita  Olympiodori  explanaiio- 
nem ,  ne  maium  concipiamui  iracundim  habitum^  ita  ut 
srameat  in  affectum  cordii,  Qu»  etiain  discretioiie  D. 
Jacobiis  apdstolus  ait :  Sit  autem  omnii  homo  veiox 
ad  audiendum  :  tardui  autem  ad  loquendum^  et  tardui 
ad  iram  {Jae,  i). 

^  Vulgata  versio  :  Quee  viderunt  oculi  lut,  n4  pro^ 
ferai  in  jurgio  cito  :  ne  poitea  emendare  non  pouit^ 
cum  dehoneitaverii  amicum  (uum.  In  Bibliis  regiisde- 
sunt  tlla  verba  :  Quw  viderunt  ocuii  tui, 

^  Et  hoc  ad  imilationem  D.  Hieronymi,  qui  ad  il- 
htm  iocnm  Ecclesiastae  ita  scribit :  Non  quod  conee' 
dat  tardiui  iraicendum,  idcirco  nunc  dicit :  Ne  festinei 
in  sjnritu  tuo  irasci :  sed  quod  cum  furens  et  recem 
fuerit  ira  dilata^  facitiui  iedatam  possit  auferre.  Et 
auiaira  semper  junctaiuperbics  deeiderat  uitionem,  etc. 
ubi  roanifeste  loquitur  D.  liieronymus  de  ira  mala  tx 
et  ciilpabili,  qiiam  dicit  Sapiens  requiescere  in  siiiu  ^ 
stulti,  hoc  esi,  de  appetitu  propriae  vindictae,  aut  ira 
immoderata  ct  furiosa,  vei  de  rixa  et  iracundia ,  ut 
bic  liabeiur  :  cujusmodi  iras  constat  semper  esse  vi- 
tiosas,  nec  earum  tarditatem  approbari,  cum  festi- 
natioculpatur. 

^  Viilgat?)  leciio  :  Fatuus  itatim  indieat  iram  suam  : 
qui  auiem  dissimuiat  injuriam^  caliidus  est, 

•  Viilgata  :  Qui  patiens  eet,  mutta  gubernatur  so- 
pientia;  qui  autem  impalienij  exaltat  insipientiam 
iuam. 

'  Dionysii  paraphrasis  i  Quiinierunt  amicitias  foB' 
dus  cum  juramento,  Qood  sequentibus  satis  congruil, 
ubi  dicitur  :  Eos  preevaricatorei  iui  faciat  iacramenti^ 
id  esl,  junmenli,  vel,  ut  idem  Dionysius  exponit, 
iniii  pacti.  Appai-et  ex  boc  loco  quosdam  rooi^icbos 
id  temporis  solere  inter  se  privatas  quasdam  et  par- 
ticulares  inire  societates  et  amicitias,  adhibito  etiam 


juramenio,  quo  muiuam  fidem  arctioremqne  consue- 
tudinem  ac  necessiliidinem  paciscebantur.  Unde  con- 
jnralores  et  conspiratores  dicebantur.  Cujusmodi 
amiciiiarum  genus,  ut  religioni  perniciosum  et  mul- 
tis  periculis  obnoxinm,  vehemenier  etiam  damnat  ac 
dete^tatnr  D.  Basilius,  nec  uno  in  loco  {Serm.  let^ 
de  Instit.  monach.) :  In  communi,  inquit,  contubernio 
(scilicet  inoiinchorum)  neutiquampatiiur  charitatis  lex 
coiri  seorsum  aut  amicitias  aut  sodalitates,  Siquidem 
nuilo  modo  fieri  potest  quin  affectiones  iitce  qucB  in 
hac  magitquamin  iliampropendentpartem.plurimum 
incommodent  communi  omnium  concordice.  Quamobrem 
cequaliter  se  diligere  inter  u  omnes  debent ,  idemque 
adversus  universum  fratrum  coetum  charitatis  tenendus 
est  modus,  Quod  si  quisinventusfuerit  qui  majore  gua- 
dam  animi  propensione  monaehum  fratrem^  vei  pro- 
pinquum,  vel  aiium  quemvis,  quavis  de  causa  videatur 
diiigeret  hnnc  casti^are  oportet,  ut  injurium  publicce 
chariiati.  Siquidem  m  eo^quod  quisaliquem  unumpius 
diiigit ,  facHe  indicat  reiiquos  se  in  amore  inferiores 
haoere.  Iiem  alio  in  loco  (Orat.  i  de  Amore  Dei  et 
proximi)  :  Qui  in  conventu  unum  prce  atiis  charum 
habet,  is  seipsum  reum  facity  cum  perfecta  charitate 
non  sit  prceditus.  Quapropter  ab  omni  societate  et  con- 
gressu  proeul  arcealur  tinguiaris  ista  affeciio^  perinde 
ae  pugna  qucedam  iv.decens.  Nam  ul  hcec  manifestas 
producit  inimicitiat ,  sic  Hia  itwidias  et  simuitates  ac- 
neraf,  Rursiis  in  Consiitnt.  nionasticis  {Cap,  5o)  : 
Cliaritatem  quidem  mutuam  habere  inter  se  fratres  de- 
bent ;  non  ita  tanien  ut  duo  tresve  seorsum  a  caiterii 
iodalitatem  inter  se  coeant;  quandoquidem  hoc  non 
charitas  est,  sed  teditio  et  divisio^  et  eorum  qui  sic 
coeunt  improbitatis  indicium^  Si  enim  communis  disci" 
piincB  decus  verum  haberent  qui  taies  sunt.  proeut  du- 
bio  communem  cequaiemque  erga  omnes  charitatem  te- 
nerent.  Si  vero  ipsii  cceterii  iua  eponte  disjuncti  ece^ 
tum  eficientfVitiosa  hujusmodi  amidtiai  conciiiatio  esl, 
et  divenam  quamdam  a  commumbui  tiisltltau  r«i?i 


1045 


JOANNIS  CASSIAISI  COLLATIONES. 


1044 


foedus  conjaratipnia  iniere  principio,  indirupiam  po-  A  deniissimorum  Yirorum  illa  sententia ,  teram  eon- 


tuiase  semre  concordiam ,  sive  quod  eam  non  pro 
desiderio  perfectionis,  nec  pro  apostolicae  cliariiatis 
imperio,  sed  pro  amore  terreno,  et  per  necessitatem 
ac  yinculum  pacii  relinere  conaii  sunt ;  sive  quod 
ille  callidissimus  inimicus,  ul  eos  praavaricatores  sui 
faciat  sacramentiy  celerius  ad  irrumpenda  amicitia- 
^um  Tiacala  prsecipitat.  *  Gertissima  ergo  est  pru- 

ALARDl  GAZifil  COMMCNTARIDS* 


cordiam  et  individuam  societatem,  nisi  inter  emen- 
datos  mores ,  ejusdemque  yirtutis  ac  proposiii  viros 
stare  non  posse.  Uaec  de  amicilia  beatus  Joseph  spi- 
ritali  narratione  disseruit,  nosque  ad  custodiendam 
sodatiiaiis  perpetuam  cbaritatem  ardentius  inci- 
tayit. 


Hte  oparUU  4[W  hQ$  inter  ip$os  eoncHiet :  atque  hoc 
profecto  nihil  est  atiud  quam  conlra  veterem  (/isci- 
flina!  ttabititateni  innovaiio,  Hactciins  D.  Basilius  in 
nuju^imodi  dijudicandis  aiTectibHS  acutis^imus  ei  so- 
lertissimus.  Porro  Gassianus  iiiter  aiia  veterum  mo- 
narhorum  instiinta  rerert  liujusn)odi  amicitias  et  la- 


|n  iibro  de  Disciplina  et  Perfection^  mon^sticaa  eon- 

versationis,  ubi  {Cap.  10)  hxc  inter  alia  :  Interdi'^ 
cenda  est  privata  conversatio  in  coltegiis  servorum 
Christi^  qua  quamquam  in  nutlo  alio  reprehensiMig 
lt/,  sine  proximorum  lamen  scandaio  fieri  nequit.  Et 
infra  :  Nam  solent  in  conversationibus  familiaribus  ni- 


miliares  congressus  et  privata  ccilloquia  apud  ipsos  B  niiumque  assiduis,   nisi  caute  aganiur,  interminceri 


distncie  fuisse  prohibita  et  severissiine  punita 
Vnusquisque,  inquit,  sie  opus  sunm  exsequitur,  ut  psal^ 
mum  vel  Scripturam  quamttbet  memoriter  recen" 
sendo  ,  non  sotum  conspiraiioni  noxim  tel  consitiis 
pravis ,  sed  nec  otiosis  quidem  colloquiis  utlam  copiam 
«W  tempus  impartiaS ;  oris  pariter  et  cordis  oficio  in 
meditatione  spiritaii  pariter  occupato.  Summa  nqm- 
que  observantia  custoditur,  ne  quisquam  cum  alio  ,  ac 
pracipue  juniores  [Al.  juniore].  vet  ad  punctum  tem' 
poris  pariter  substitisse^  aut  uspiam  secessisse  ,  manus 
suas  invicem  tenuisu  deprehendatur.  Si  qui  vero  con- 
tra  hujus  regulce  disciplinam  reperii  fuerint  atiquid 
admisisse,  ut  contumaces  ac  prmvaricatores  manduto- 
rttni,  non  levis  cutpce  rei  pronuntiati,  suspicione  etiam 
eonjuraiionis  pravique  consilii  carere  non  poterunt, 
.Quam  culpam,  nisi  in  unum  cunciis  fratribus  congre- 
^atis,  publica  dilueriut  pcenitentia ,  oraiioni  frairum 
nullus  eorum  interesse  permiitiiur,  Uitc  Cassianus 


vanitoquia,  scurrititates,  detractiones  et  effrenati  risut, 
fer  qu(e  mens  distrahititr,  compunetio  distotoitwr,  gra' 
tia  tublrahitur,  proximus  maie  cedilicatur.  llaec  SS. 
Patrcs.  iNirro  in  hoc  genere  pravje  socieUitis  et  ami- 
citiae,  proculdubio  gravissime  peccant  monachi  i|ui 
adversus  abbates  aut  suiieriores  suos  iitilo  consilio 
Gonsiiirant  et  conjiirani,  ut  illi  q\m  contra  sanciis- 
simum  Pairem  Benedictnin  con^pirasse  ei  venenum 
illi  propinasse  scribit  B.  Gregoritis  iu  Dialogis  (Ltfr. 
II  cap,  3).  Uiide  in  Gbalcedonensi  adversus  Ititjas- 
piodi  conspiraiores  et  cpujuraiores  ita  staiutuin  le- 
jgitur  Hpud  Gratiaiium  (Q.  11  c.  1) :  Cnnjurationum 
et  conspirationnm  crtmen  {qdod  apud  Grojcos  dicilur 
fponpia.)  pubticis  etiam  legibus  certum  est  penitus  in-^ 
htberi.  tioc  multo  magis  in  sancta  Dei  kcclesia,  ne 
pat,  convenit  abdicari.  Si  qui  vero  cierici  vel  monachi 
tnvenii  fuerint  conjurantes  aut  conspirantes,  aut  phra" 
trias  vet  factiones  componentes  atiquas  suit  episeopit 


[Lib.  u  Instit.  cap.  lo).  Joanues  iiem  Climacusgr;>du  r  ^"'  ctericis  atiiSt  omnino  cadant  de  proprio  gradu. 

"iit    /Ia    rll  j«ia*Al  l/^ltA  •kflPAniS     •      Vi^i       {■k»«iia>        i».n/iwta»   »a    «m       ^     lllli    nrkln  f  •i4ll  Mt    nt*t\A    ulci    aYAfkiAn    nltia.kl  »inci      «iaI     li.*t»>«M 


26  de  di<i(Tetione  agens  :  Yidi^  inquit.  juvenes  se  in- 
vicem  casti^imo  amore  ac  secundum  Ueum  diligenies^ 
gui  taa^  duni  dtiorum  conscientiam  inde  tcedi  conspi^ 
cerent,  convenit  inier  eos  ut  se  ab  invicem  ad  tempus 
etongarent.  \\\%  exeinplis  el  rationibus  adiiuctiis  D. 
Benedjcius  {Cap,  69  nrgutas),  ad  excUidendos  bnjns- 
niodi  smgularcs  et  inorcknaios  affectus,  eadem  cau- 
tione  et  discrelione  Ubus,  suminopere  pra>c:ivendum 
admonet,  ne  quavis  occasione  prcesumat  atter  alterum 
defendere  monachum  in  monasterio  aut  quasi  fueri, 
etiamsi  qualibet  consanguinitatis  propinquitate  jun^ 
gantur;  nec  quolibet  modo  id  a  monachis  prasumaiur , 
quia  exinde  gravissima  occasio  scandalorum  oriri  po- 
test,  Quod  si  quis  hoc  transgressus  fuerit ,  acrius  coer» 
ceatur.  lu  easdem  pravas  socielaies  et  priv.tta  siudia 
monachoriiin  gravitcr  invehiiur  D.  Bernardus  serm. 
2i  super  Caniica,  ubi  susurronum  hiijusmodi  inter 
se  conspirantiuiu  et  murmurAniium  uiores  et  con- 
Teniicula  ita  graphice  depingit  et  eiagiiat  :  Videas 


Ubi  noiaiiduui  quod  etsi  nomen  phratriae  vet  Iratriae 
geoeralim  oiiine  sodalitiuin  ,  consoriium,  convenii- 
cnluin,  sectain  aui  lribnmsigpincet(undeAihenieiisis 
popuhis  diciiur  fuisse  divisus  in  duodeciin  trihus, 
cl  singul.ii  tnhus  in  ir<^s  fpaxplK;),  hoc  tameii  loco 
accipilur  pro  raciione  aiii  sediii.»ne  inier  Traires  scu 
n)otia(-hosexci(a<a,queiiiadinodumetaptidS.  Ephrein 
paraMiesi  59,  ubi  iii  pcrsona  hnjnsmodi  faciiosoriMU 
ait :  In  fratria  conjuncii  simus.  eic.  El  infra  :  Ad  pu- 
gnas  aulem  et  [ralrias  sive  factiones  ac  contradiciionet 
poientes  simus.  Cx*terniu  quod  superiiis  ex  !>•  Basilio 
dicium  est,  fratres  a>qualiier  se  inier  se  diligere  el 
aequaliter  inter  ^e  vicissim  oniiies  comph^cii  ilcbere, 
proiiide  reuin  ei  injnrium  esse  puhlicae  chariiati, 
qui  nnum  atiqiiem  pru'  aliis  dihgii;  hxc,  inquain,  et 
bis  similia,  ne  cui  forte  scrupuiuni  niuveant,  intelii- 
genda  sunt,  quoad  externam  conversaii<ineiu  et  f^K 
niiliaritaiem,  sive  de  exterioribns  et  coinniunibus 
amiciiise  et  charilatis   signis  el  orticiis,  qna:  omni- 


illot  ambulare  seorsim^  convenire  sibi ,  et  stdere  part-  Dbus  fralrihus  sei|iialiler,  id  est,  indiirerenler  et  pro 


ter;  moxque  laxare  procaces  linguas  in  detestandum 
tusurrum.  Ineunt  familiaritatem  ad  maledicendum  ^ 
eoncordes  ad  discordiam,  Concitiant  inter  se  inimicis'' 
timas  amicitiaSf  et  pari  eonsentanece  matignitatis  af-^ 
feciu  cetcbratur  odiosa  cotlatio,  Uaud  secui  egerequon' 
dam  Herodes  et  Pitatus,  de  quibus  narrat  Evangelium 

iLuc.  xxiii),  quia  facti  sunt  amici  illa  die,  id  at,  in  die 
"^ominiccu  passionis,  Convenieniibus  sic  in  unum  non 
ett  Dominicam  ccenam  manducarej  ted  magit  propi" 
nare  et  bibere  caticem  dcemoniorum ,  dum  importanti^ 
hus  lingws  aliorum  perditionis  virus,  atiorum  aures  i/i- 
trantem  mortem  libenter  excipiunt.  Ilis  omnibus  sub- 
icribit  B.  Laurentius  Justitianus  patriarcba  Yeuetus, 


misi-ue,  exhibenda  sunl.  Namquoad  interiorem  dile- 
ctioiiis  affeclum  et  peculiaria  quxdain  cbariiatis 
onicia,  v.  g.  pcculiares  oraiione*,  sacrificia,  etc, 
nihil  prohihet,  immo  rationi  conseiiianeum  est  alios 
pne  aliis  plus  diligi  et  praiferri,  vel  quia  meliores, 
vel  quia  nobis  propinquiores,  officiosiores,  notiores, 
magls  benenci ,  etc,  dummodo  recta  sit  intciitio» 
modus  debitus  servetur,  et  vitetur  scandalum  alio- 
rum.  Vide  S.  Thomam  2-2  q.  26  art.  6  et  sequeo- 
tibus. 

*  De  hac  sententia  superius  aictum  est  iCap.  55 
««24).  ■  '^  ^ 


ms 


C0144,TJ0  J^yn.  —  DE  PEFINIENDO. 


1046 


COLLATIO  DECiMA  SEPTIMA. 

Qq»  est  secanda  abbatis  Josepb. 
DE  DEFINIENDO. 


€APCT  PRINIHI. 

Prttcedente  igHor  collatione  Anita,  pariierqiie 
*  noctnrno  iniercedente  sllentio,  cum  fuissemus  a 
sancto  abbate  Joeepb  ad  8eiH>bi(am  cellvlain  in  secreto 
causa  quteiis  addacti,  et  sermonibns  ejus  igne  quo- 
dam  in  nostrfs  eordlbus  eieitate,  totam  iioctem 
babuissemus  Insomnem,  egressi  cellQiam,  et  centom 
fere  ab  ea  passibtis  secedentes ,  in  loco  remotiore 
eonsedimus. 


A  €APUT  II. 

Girmmd  Mofy  pium  proficiendi  deddmmn  ixpenU. 
Com  iUf  ue  secreii  colioqttii  in  nobis  faniilianter 
ctiam  nociumis  lenebris  opportuniias  praebereiur  , 
ut  resedimos,  abbos  Germanus  grariter  ingemisceBt; 
Quid  agimus  ?  inquit.  ^  Ingenii  namque  discrimiae 
nos  videmits  tt  perqutm  miserabili  condiiione  con- 
•trictos,  ques  et  ratio  ipsa  conversatioque  sanctorum 
quld  salubrius  sH  ad  profecium  tK»  spiriiaftis  effica- 


ALARDI  GAZJEl  COMMENTARIUS. 


•  Potest  Intelligi*  ve\  de  naiurali  nociis  sileniio, 
de  quo  Virgilius  ly  ^oeid. : 

Nox  erai,  ei  pbcidnm  carpebanl  fessa  soporero 
Corpora  per  ierras;  s}lvse<|iie  ei  sjeva  quioraot 
iiSquora,  cnm  medio  ToIvQntiir  sidi^ra  lupsu  : 
Cufi)  lacel  omnisager;  pecuUei»  piciaei)ue  vdlucres, 
Qusqut*  lacus  laie  liquidos,  qus<}ue  nspora  (iuniis 
Bura  iPDpnt,  somno  posftsp,  sot)  niMiebilttDii 
Leoibani  curas  el  corda  oblita  iaborum. 

Et  OTiilinsx  ftletamorpb.,  Tempui  erat  quo  cuncta 
tilent,  Vel  (  quod  vcro  similius  pnio)  de  religioso 
et  reculari  silentio ,  quod  etiam  apud  veieres  mo- 
nacbos  nociuriio  tenipor«  stricie  bervabaiur.  Dequo 
C:issianus  liti.  ii  Inttit.  cap.  15  de  sileniio  post 
nocturnum  officiiim  agens  :  Finith ,  inquii,  psalmis, 
et  quo  idiana  congregntione  abtoluta^  nullus  eorum  vel 
ad  modieum  subsistere,  vel  sermocinari  enm  attero 
midet,  etc.  Ad  quorum  imitationem  D.  Benediciua 
Sileniium  iiociurnum  suis  coeiiohitis  pr^^cipue  coin- 
mend:it  ac  pra^srribii,  cap.  12  Uegul.T,  ciii  liiuius 
Vt  post  Comptetorium  nemo  loquatur  :  Omni  tempore, 
inqnieiis,  sHentio  stvdere  debent  monachi ,  maxime 
tamen  noclurnis  horis ;  et  poai  p:iiica  siibdii :  Omnes 
crgo  in  unum  congregati  compleant  (scilicet  lcclionein 
Collationum,  aii  Turreorem:itus,  et  inde  omnrs  nd 
Comptetonuin  nnanimtter  Intreiit),  et  exeuntes a  Com- 
pletoriis^  nutta  sit  ticentia  denuo  loqui  aliquid,  Quod 
*i  iiiventuK  fuerit  quisquam  hane  prcevqricari  ^aciturni- 
talis  regutam  ,  gravi(  ri  lindictce  subjaceat ,  excrplo  , 
•i  necetsitas  hodpitum  supervenerit,  aut  forte  abbas 
aticui  aliqu^d  jusserit,  Quod  tamen  et  ipsum  cum  sum- 
ma  gravitate  et  moderatione  /wnestissime  ftat,  Ubi 
nolandn  veniiint  docuo-enia  Smaragdi  ei  Turrecre- 
maii  in  eum  loctim  :  /ddo,  ait  Smaragdus,  pokt  Com- 
pletorium  tacere  debemus,  ut  merito  in  Matuiims  dica- 
mut :  DominCy  tabia  mea  aperies,  et  os  meum  annun-' 
iiabit  iaudem  tuam;  hoe  est,  petamus  Dominum  in 
nocturnis  horit  aperire  labia  nostra^  qum  sua  custodia 
in  Completoriit  etauserat.  Hinc  et  utibi  tcriptum  tegi^ 
mtn :  Ab  hora  Comptetorii  cum  oratio  ad  somnum 
capiendum  datur,  nullus  emnino  toqui  prtesumat ,  nisi 
grandis  monasterii  necessitas  poposcerit,  Turrecre* 
matiis  vero  :  Considerandum,  inqiiii,  quod  temporibus 
nocturnis  tria  sunt  attendenda^  in  qulbus  fractio  stteittii 
Hcita  fHftett  esse^  videlicet  damnum  imminens,  necessi- 
tas  urgens^  interrogatio  superioris  intervenisnt.  Dam- 
num  imminenSp  ticut  ti  videret  incensvm  ignem,  licite 
ffotet  elamare,  et  aquam  petere^  et  atia  convenientia. 
fiecetsHat  nrgens^  lam  tpiritualit  quam  eorporalis. 
Corporatitt  ut  ti  videret  fratrem  sulfito  laborantem 
infirmitats  aliqua  pericuiosa^  loqui  poterit  et  et  subve- 
lifre.  Qurnenm  eonstituta  tunt  pro  eharitate^  nvn 
iUbent  contra  charitatem  militare.  Spirituaiit^  ti  in 
UM  catn  frater  in/irnm  vellei  canfiim,  tu  polerif 


eum  audire,  et  loqui  ea  qum  suni  epporittna  cum  iUo. 
Intfrrogatio  tnperioris,  cum  de  aliquo  ab  t//o,  ut  H 
respouaeas^  interrogaris,  Boc  tamen,  ut  dictum  est  ^ 
eum  tumma  gravitale  faciendnm  est^  tam  ex  parie 
fra^lati  interrogantis.  quam  subjecti  respondentis,  iistc 
lili.  Quilms   accedit  S.  Amalarius  {Lib,  iv  de  Of/ic. 

B  Ecct.  cap.  6) ,  qui  de  Coniploiorio  verba  faciens  : 
Apud  mouachos,  inqnit,  tenetur  hoc  ex  Regula  S  Be- 
nedicii^  ut  abeo  cfficio  claustra  oris  muniani,  et  ea 
aliena  faciant  a  coUoquio,  usque  dnm  ilerum  ad  opera 
redeant.  Ubi  speciare  videinr  Ainal-.irius  amiquum 
morem  monacborum  iCgypiioruni,qui,  teste  D.  Ba- 
silio  in  episi.  de  vita  soliiariay  B4*lebant  sole  illo- 
cesceme  m:>nuum  operibus  sese  acciugere,  peracio 
sciiicei  ofiicio  niaiulino.  Quod  ei  Casbiaiius  in  libris 
In^tltHlionum  passim  confitmal  (Lib.  ii  ct  i\\  Inst,), 
^  Ita  illi  se  iogenti  discriniine  et  miserabili  con- 
diiione  cousirictos  esisUiiiabant,  quod  ancipiii  cura 
disirncii  etdupliciscrupuloanxii,  quidagereui.quose 
verlereni ,  ignorarfnt.  Siquidem  una  ex  parie  urge-^ 
bat  eos  veliemeos  pfrreciionis  et  spiritnalls  proreeliis 
desiderium,  utapud  illosSS.  anacboretas  diuUu6mo^ 
rareniur;  quo  eorum  instuuta  saluiaresque  doctrinas 
allius  imbiboreni,  el  etirum  cnnsortlo  et  consuetudi- 
ne  piaqiie  flemulatioiie  et  imitationemagis  acmagisjn 

r  dies  proficereni.  £x  altera  vero  magn<»  torqiiebaniur 
scrupitlo,  quod  iii  coenobio  Betbieeiuilico  consiiiuti, 
ubi  viiam  el  obedientiani  monaslicam  professi  fuerant, 
quo  liccnliam  peregrinandiet  locaSS.  Patruin  iuvisen- 
di  faciliusAsuis  superiiiribus  impeirareni,  posi  trien- 
nii  tenipus  reversurosse  fepopoiidii^seni,  eaqtie  condi- 
tioiie  nou  saiis  prudenier  intellecta  et  snscepta 
diniissi  essent.  Unde  non  modico  temporis  ^paiio  in 
bac  peregrinaiione  hactenus  iransaclo,  videbantnr 
illic  iifin  posse  diuiius  tuu  conscientia  et  dalva  obe- 
dieiiiia  comniorari :  proinde  ad  suos  redeundimi  e8«e 
non  sine  magno  sui  profeciiis  ei  spiritualis  vita: 
delrimenio.  lu  bac  igilur  anxietaie  consiituii,  quid 
consiiii  caperent,  qunm  in  partem  se  flecterent , 
ignorabaui.  Qua  occasione  accepta  abbas  Josepb 
biijus  collationis  dispuiationem  ad  eorum  animos 
tranqoillandos  et  informandos  instituit ,  quani  Cas- 
sianiis  De  definiendo  inscrit>sii,  qnod  iilud  poiissi- 
nium  quaesiium  et  traciaium  fuerii,  nnni  liceai  aut 
expediat  monacbo  aliquid  de  suis  aciionibus  in  fuiu- 

D  ruin  definire,  decernere,  statuere,  promitiere,  spon- 
dere,  et  bujusmodi  definiiionem  sponsiouemve  sen>el 
faclam  nect- sse  sii  adimplere  ?  Hic  staius  qu9esii«»nis 
cirra  quero  ioiius  disputationis  eardo  versaiur.  Ex 
qua  tbe<i  geuerali  devonitur  deinde  ad  bypotbesLm 
de  facto  pariiculari  Gerniani  et  Casdani ,  de  quo 
proprie  et  peculiariler  agebatur  ( t^uk  cap.  %1  e^* 
infra). 


1047  JOANNIS  CASSIANI  COLLATIONES.  I04S 

citer  docet,  et  eligere  id  quod  expedit,  data  seniori-  A  sermonibas  a  sancto  abbete  Germano  ea  alacriiiie 


bus  gponsiODonadmiliit.  Etenim  poluimus  exemplis 
lalium  ac  tantomm  yirorum  ad  perfectiorem  yitam 
proposhumque  formari,  nis!  nos  instanter  ad  coano- 
bium  recurrere  promissi  pactio  coarctaret.  Quod  si 
reversi  fuerimus ,  copia  nobis  ulterius  huc  remeandi 
nulla  tribuetur.  Sin  yero  hic  residentes  desiderium 
nosirum  maloerimus  expiere,  quid  agimus  de  spon* 
sionis  flde,  quam  senioribus  nostris  Telodssiroum 
rediium  poliicentes,  dedisse  nos  noylmus,  ut  yel 
cursim  liceret  nobis  hnjus  proyinciaB  sanctos  ae  mo- 
nasteria  circnmire?  Gumque  sic  aestuantes,  quid 
super  statu  salatis  nostrae  deflniendum  essei,  nequa- 
quam  invenire  possemus,  solo  geniitu  testabamur 
durissimx  conditionis  necessitatem,  accusantes  ^  te- 
neritudinem  froniis   nostrae,  et   ingenitam   nobis  B  hodie  ?  Gui  nos :  Non  sicut  yinculati  illi  Pharaonis 


susceptis,  ac  si  eos  non  a  memetipso,  sed  insiincin 
Dominl  proiolissem,  adventum  senls  atque  *  instan- 
temjamhoram  noctumae  sjnaxeos  panluium  prae- 
stolati,  postquam  eum  solita  salutatione  suscepimus, 
et  legicimus  orationnm  aique  psaimorum  impletos 
est  nomeras^  iisdem  rarsus  qnibos  ad  qoietem  com- 
positi  fueramos  '  psiathiis  ez  more  consedimus. 
GAPUT  IV. 

JnUfrogatio  abbatU  Jo$eph,  noilraque  reiponitOy 
undo  anxieuu  emermut. 

Tum  Tenerabilis  Joseph  dejectiores  nos  animo 
eontempbtos,  atqoe  hoe  nobis  non  sine  caosa  cod« 
jiciens  accidisse,  illo  nos  patriarchae  Joseph  sermone 
compellat :  s  Quid  ulique  vultus  veslri  tristes  sunt 


verecundiam  deiestantes,  ^  cujus  onere  praegravati , 
etiam  contra  utilitatem  ac  propositum  nostrum,  reti- 
nentium  precibus  alias  non  potuissemus  obsistere, 
nisi  maturissimo  reditu  repromisso  huc  venissemus, 
illius  scilicet  nos  pudoris  vitio  laborasse  deflentes,  de 
quo  dicitur,  E$t «  pudor  alferens  peecatum  {Eccle$.  iv). 
CAPUT  nL 

Catnani  eonsilium,  et  re$poniio  ad  interrogationm 
abbatis  germani, 

Tum  ego :  Compendium,  inqoam,  angoribus  aiTe- 

rat  nosiris  consiliom  ,  immo  auctoritas  senis,  ad 

quem  oportet  ut  nostras  sollicitudines  deferamns  , 

et  quidquid  fuerit  ejus  sententia  deflnilum ,  veltil 

divinum  et  coeleste  responsnm ,  cunctis  ^  aestibus 


ministri,  somnium  vidimus,  et  qui  interpretetur  non 
est,  sed  insomneni,  inquam,  duximus  noctem;  et  qui 
aestuum  noslroram  moles  sublevet,  non  esi,  nid  eas 
Dominus  tua  discretione  submoverit.  Tum  ille»  qoi 
patriaichae  virtutem,  el  meriio  referret,  et  nomine. 
Nonne  per  Domlnum,  inquit,  esl  humaiiarum  cogiia- 
lionum  curatio?  proferanlur  in  medium,  potens  esl 
enim  divina  clementia  secundum  fidem  vestram  no- 
stro  eis  medelam  praestare  con^silio. 

GAPI3T  V. 

Expo$itio  abbali$  Germani,  eurvel  in  JEggfio  re$idere 

matlemu$,  vei  reiraheremur  ad  Synam, 

Ad  haec  Germanus  :  Gredebamus,  inquit,  nos  ve- 

strae  beatiiudinis  visione,  non  solum  Ixlilia  spirilali, 


nostris  terminum  ponat.  Quod  quidem  nobis  per  os  ^  sed  etiam  profectu  abunde  repletos,  ad  nostrum  cce- 


sancti  hujtis  a  Domino  trkbuendum,  et  ob  iltius  me* 
ritum  et  ob  nostrain  fidem  minime  dubitemus.  Ipsios 
enim  munere  salubre  consilium  et  creduli  ab  indi- 
gnis,  et  increduli  a  sanctis  frequenter  acceperont , 
Domino  id  vel  propter  meritum  respondeniium,  vel 
propter  fidem  consulentiom  largiente.  His  iuqoe 


nobium  recursuros;  et  ea  quae  foissemus  vestro  ma- 
glsierio  consecuti,  a  nobis  post  reditum  vel  tenui 
aemulatione  sectanda.  Hoe  enim  et  seniorum  noslro- 
rum  dilectio  sibi  spondero  nos  compulit,  dom  subii- 
miutem  vitae  veslrae  atque  doctrinae  posse  nos  ali- 
quatenos  imiiari  in  illo  coenobio  crederemus.  Unde 


ALARDI  GAZiEl  GOMMENTARIUS. 


«  Teneritudo  frontis,  ut  nout  Ciaconius,  Cassiano 
dicitur  pudor  quidam  subrusticus,  quo  impediti  ple- 
romque  homines,  id  quod  sibi  utile  sperani  futurum, 
non  exsequuntur.  Seneca  lib.  i  episi.  ii :  Scio  e$$e 
ruborem,  qui  gravi$$imi$  quoque  virt$  $ubitu$  offundi- 
tur,  Blagis  quidem  in  juvetiibu$  apparet,  quibu$  el  plu$ 
calori$  e$t,  et  tenera  fron$ :  mhHominu$  velerano$  et 
$ene$  tangit,  ei  nihit  erat  molliu$  ore  Pompeii.  Contra 
vero  frons  dura  pro  impudentia  ponitur.  S.  Hierony- 
n)us  adversus  Pelagianos  :  Vt  durm  fronti$  impuden- 
tia  conteratur,  Ferream  frontem  pro  eodem  scripsit 
Plinius  in  Panegyrico  :  Ex^anguem  illam  et  ferream 
flrontem  nequidquam  convuinerandam  punctis  prmbeant; 
ut  in  Eunucho  Terentios  os  durum  pro  impudenre 
dixii.  Et  Seneca  lib.  ii:  Quodin  $apientem  non  cadit 
injuria  cap.  17  :  Si  ille  hoc  potuit  duriiia  ori$^  qui 
ah$idui$  convicii$  pudere  dedidtcerat.  Inflrmitas  frontis 
ab  eodeni  diciliir  lib.  ii  de  benenciis  :  ilftt//t,  in(|uit, 
SMiK,  quot  tiberaie$  facil  infirmita^  fronti$, 

^  Ciijus,  scilicet  verecundiae  onere,  id  est,  impe- 
dimenio.  Quod  inelius  currit  quam,  ut  alii  legunl : 
Cuju$  rei  onere ,  etc.  Gonqiieritur  enim  Gennanus 
qund  prae  nimio  pudore  ei  verocuudia  non  aosi  fuis- 
seni  Iiingiorem  absentiae  moram  et  faculutem  a  suis 
po.stiilare;  vel,  ut  Dionysius  familiarius  exponit, 
ouod  non  potui$$ent  aiiter  renetere  preeibu$  conven-' 


tuaUum  retinentium  eo$  eontra  profectum  atque  propo- 
$itum  sttum,  niii  maturi$$imo  reditu  ets  promi$$o. 

c  Ecclesiastici  iv  legiiur  :  E$t  confu$io  addueens 
peccatum :  et  e$t  confutio  adducent  gioriam  et  gru" 
tiam. 

^  ^stus  proprie  esl  nimius  calor  et  fervor  vel 
motus  et  agiUtio  flucluum.  Hinc  ducta  meiaphora 
sumiiur  pro  variis  animi  aegritiidinibns,  curis,  anxie- 
tatlbus,  perturbationibus.  Sic  D.  Auguslinus  z  Gon- 
fession.  (Cap,  51) :  Hi$  teniationibue  quotidie  eonor 
Q  re$i$tere,  et  invoco  dexteram  iuam  ad  $aluiem  meam  , 
et  ad  te  refero  <e$tu$  meo$. 

•  Goliigo  hinc  certam  statamque  illis  fuisse  horam 
nocturni  conventuset  officii.  Non  enim  eain  prassio- 
larentur  instantem,  si  non  stata  ceriaque  fuisset.  De 
qua  Cassianus  lib.  ii  Institut«  cap.  17  el  D.  Benedi- 
ctus  cap.  8  et  47. 

'  De  psiaihiis  lib.  iv  Inslitulionum  cap.  15  elalibi 
ssepius.  Dicitur  autem  psialhus,  etpsiaihius,  etpsia- 
thiiim,  et  fr(H|uenter  ac  promiscue  iegitur  in  Vitis 
Patrum  et  veieruni  monachorunu 

s  In  vulgaU  editione  hic  sermo  habetnr  patriar- 
chae  Joseph  ad  pinceroam  et  pistorem  Pbaraoois 
secum  in  carcere  detentos,  et  suis  somniis  turbaios : 
Ciir  triuiqr  e$t  hodie  $oiiio  facie$  vesirat 


iOI9 


COLLATIO  XVIL  —  DE  DEFINIENDO. 


1050 


ciiin  ei  hoc  nobisomnem  aesiimaremus  laetiiiam  con-  A  ▼^sir»  inimitabilem  puritatem»  quam  vobis  non  so^ 


fiereiidam,  inlolerabill  econirario  dolore  conficimur, 
coiisiderantes  illo  nos  ordine  id  quod  saiutare  aobis 
esse  cognoscimus  oblinere  non  posse.  Ex  ulroque 
ergo  nunc  laiere  coarctamur.  Si  enim  promlssioni 
quam  senlorum  charitate  nos  compellente  deprom* 
psiinus,  et  quam  coram  cunctis  fratribus  in  •  spelaeo 
in  quo  Dominus  noster  ez  aula  uteri  virginalis  ef- 
rulsit,  Ipso  leste  deprompsimus,  satisfacere  yolueri- 
mus»  aummum  spiritalis  Titx  incurrimus  deirimen- 
tum.  Sin  autem  sponsionis  immemoreSy  et  in  hls  re« 
gionibus  residentes,  ulilitati  perfectionis  nostras  il- 
lam  voluerimus  posiponere  pactionem,  abrupta  men- 
dacli  non  impletaepromissionis  pericula  rormidarous. 
Sed  ne  hoc  quidem  aestus  nostros  possumus  relevare 


Inm  meniis  ac  propositi  distrlctione,  sed  eiiam  loco^ 
ruin  credimus  beneflcio  patrocinante  conferri.  Unda 
non  dubitamus  ad  Imitandam  perfectionis  vestrae 
magniflcentiamy  haiic  quae  cursim  traditur  doctrinam 
non  posse  sufficere,  nisi  nobis  etiam  commorationis 
ipsius  affuerint  adjumenta,  longique  temporis  erudi* 
tio  quotidiana  insiitutione  torporem  nostri  cordis 
utcamque  discusserit. 

CAPUT  TIIL 

Quod  perfecti  vtrt  nihil  abMlute  debeanl  definire; 

vel  utrum  iine  peecato  posiint  definita  reecmdere* 

Joseph :  Sanum  quidem  esl  alque  perfectum,  no* 
straeque  professloni  omnino  conveniens,  ut  ea  qua 
sub  aliqua  spoiisione  decernimus»  efflcaciter  im- 


constlio,  ut  postquaro  velocissimo  reditu  sponsionis  B  pleamus.  Ob  quam  rem  nihil  oportet  abrupte  mona 


fuerit  impleta  conditio,  haec  denuo  loca  celeri  repc 
tamus  recursu.  Nam  ^  quamvis  ad  profectum  spiri* 
Uiium  rerum  virtutemque  lendentibus  periculosa  ac 
noxia  sit  eiiam  parva  dilatio»  tamen  polliciutionem 
fidei  nostrae  quamvis  «  moroso  solveremus  rediiu» 
nisi  nos  nou  solum  chariute,  verum  etiam  auctori- 
ute  seniorum  nostrorum  sciremus  inexsolubiliter 
coliigandos,  iu  ut  remeandi  ad  haec  loca  nobis  pote* 
sias  deinceps  nullo  modo  tribuatur. 

CAPUT  VL 

Interrogatio  abbatii  Joieph^  an  in  jEgypto  major 

proleciui  ttobii,  quam  in  Syria  conferretur? 
Ad  haec  beaius  Josepb,  interposito  aliquantisper 
bilentio,  Certi,  inquit,  esiis  majorem  spiriulium  re- 


chum  definire;  ne  aut  id  quod  incauie  promlsit,  im- 
plere  cogatur,  aut  consideratione  honestioris  intul* 
lus  revocaius»  sponsionis  suae  praevaricator  exisut. 
Sed  quia  nunc  propositum  nohis  est,  non  tam  de  sa* 
niutis  sutu  quam  de  infirmitatis  curatlone  tracUre ; 
non  quid  priore  loco  a  vobis  fuerit  aciiundum,  sed 
quemadmodum  de  scopulo  hujus  pernlclosi  naufra- 
gii  possitis  evadere,  salubrl  esC  consilio  reqairen« 
dum.  Quando  igilur  nullum  nos  coarctat  vinculutn, 
nec  ulla  conditio  conslringit,  de  comparatione  secon- 
darum  reruni  optione  proposiu,  id  quod  majoris  est 
commodi  praeellgatur ;  quandovero  aliqua  dispen« 
dlorum  obsistit  adversius,  in  comparatione  damno- 
rum  •  illud  esi  appetendum  quod  levioribus  subjacet 


rum  profectum  inregione  hac  vobisposse  conferri?G  detrimentis.  Proinde  quantum  vestra  patefecit  as- 


CAPUT  VIL 

Retpon^o  de  differentia  initUuiionum 
utrimque  provinciw. 
Germanus :  Quamvis  etiam  illorum  doctrinae  sum- 
mas  graies  rependere  debeamus,  qui  nos  docuerunt 
«  a  parvnlis  magna  conari,  et  dato  boni  sui  gustu» 
egregiam  perfeciionis  sitim  nostris  visceribus  indi- 
derunt;  siquid  Umen  judicio  nostro  creditur,  nullam 
docimus  comparaUonem  inter  haec  atque  illa  qu« 
ilic  percepimus  instituu»  ut  sileamus  conversationis 


sertio»  cuin  ad  Id  vos  loci  sponsio  inconsulta  per- 
duxerit,  ut  ex  iitroque  vobis  gravis  inconimodi  sub- 
eunda  jactura  sit,  in  eam  partem  incllnandam  est 
eleciionis  arbitrium,  quae  vel  tolerabiliora  dispendia 
inferat,  vel  satisfaclionis  remediofacilius  expietur.  Si 
ergo  majora  spiritui  vestro  lucra  ex  hac  commora- 
tione  creditis  conferenda.quam  illa  sant  qa»  vobisda 
conversatione  illius  ccenobil  naseebantur,  nequesine 
jactura  ingeniium  commodorum  potest  condilio  ve- 
strae  sponsionis  impleri,  '  satius  est  boc  vos  men- 


ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


•  De  hocspelaeo,  id  est,  spelunca,  in  qua  Dominus 
noster  natus  est,  alias  dictum  (Lib.  iv  c,  i2) ;  cui 
vicinum  erat  monasterium  illud  Betbleemiticum,  ubi 
Gassianus  cuin  Germano  monachatum  suscepit,  ut 
ipse  testatur  plurlbus  in  locls. 

^  Neicit  enimtarda  molimina  Spiritm  iancti  gratia. 


fidei  rudimenia,  iuccedenlibui  aliqualenui  tn«rem«n- 
tjs,  majorem  perfectionii  deiiderare  gratiam  capiae" 
mui,  etc. 

•  Post  hacc  verba  in  editione  Basileensi  et  Lugdu- 
neosl  interseruiitur  sequentla  :  Ut  a  quodam  dictum 
eit :  De  maximii  malii  minima  deiigoi.  Quae  qiioniam 


ait  D.  Ambrosius  (In  cap.  i  Lucce).  Et  S.  Hierony-  D  nec  in  mss.  nostris  reperimus,  nec  apud  Dionys.  pa- 


mus  Paulinum  ad  religionem  inviUns  (Epiit.  103) . 
Fenina,  ait,  quceto  te  ,  et  hasrentii  in  ialo  naviculm 
funem  magis  prmcide  quam  solve. 

<=  Id  est,  tardo,  sero,  diu  dilato:  cni  opponitur  ma- 
tarissimus  et  velocissimus  reilitus  hic  et  apud  Dio- 
iijsium. 

d  lioc  est,  a  pueritia :  qua  aetate  Cassianus  cum  suo 
Gennano  monachus  est  factus  in  coenobio  illo  Be- 
thleemitico,  ut  ipsemet  tesutur.  Unde  in  praefatione 
sua  ad  Castorem  :  Ea,  inquit,  quce  a  pueritia  noitra 
inter  eosdem  comtituti,  atque  ipsorum  incitati  quoti'  ' 
diardi  adhortationibui  et  exemplii,  vel  agere  tentavi- 
mui,  vel  didieimHi,  etc  Et  nir«iis  coUat.  undecimae 
op.  1 :  CiiMi tn  cmnobio  Sj^ria  comntenteit poit  prima 


raphrast.,  iis  ouiissis  Plantinianam  edillonem  sequi 
roaluimus. 

'  Id  est  mendacium  committere,  vel  promissis  non 
stare.  Ingrediiur  hic  abbas  Joseph  in  disputntioneiii 
de  mendacio,  quod  muliis  exemplis  et  auctoritatibns 
Scripturae  probare  nititur  iion  modo  licitum  esse  ali- 
quando,  veruin  etiam  laudabile  ac  necessarium,  id- 
queduplici  ex  causa  seu  fine:  1*  ad  vitandum  ma- 

Snum  aliquod  malum  aut  inagnum  bonuiA  procurau- 
um ;  2*  cum  humiliutis  gratla  mentiendum  est ,  ut 
quis  virlutes  suas  ad  viundam  inauem  gloriam  men- 
dacio  occultet.  Priorem  hujus  asseriionis  panem 
astruit  a  capite  12  usque  ad  21 ,  posteriorein  a  21 
cap.  usque  ad  25.  Quae  quidem  opinio  non  hujni 


lOU 


lOANMIS  GASSIANI  COLL&HONES. 


lOR 


itcii  vel  mn  imj^fte  pramUsioBis  »ubir0  dispeii-  A  repeti,  nec  alia  per  leiBe»  poterii  geoerare  peecat^» 
iiaiOi  qaoi  eemel  pr^M^riiUBit  «ec  ipsuro  ultra  jam     qiiam  in  illud  incidere,  per  qnod  lepidioria  TJlS^t  o^ 

ALARDI  GAZiHI  COMMENTARIUS. 

lentiim  alibaiia  fttit,  aed  multoruro  antiquorum  scri- 
plorum,  ut  videre  est  in  censura  dom.  Guycbii  (Vide 
si^  finem  vo/umims),  qtii  boc  ar^uinenium  accuraie 


tractavit,  omniaqoe  bujus  opinionis  argumenta  in 
liac  coliaiiooe  allecaia  diligenter  excussit  et  refuta- 
vU,  ac  veram  et  sanam  doctrinam  solide  conQrma- 
vit.  llaque  supervacaneuni  arbitror  in  eadem  qux- 
stione  pertracUinda  diulius  immorari,  ne  Toi  actum 
agere  vide.ir,  vel  aiieoa  scripia  mihi  vindicare.  Duo 
tantum  aut  iria  puncta  ad  prajorem  hicem  explica- 
tionemque  videniur  hic  annotaiida.  Primo,  menda- 
cium  proprie  esse  locuiionem  contra  meniem  loquen- 
lis ;  et  meiitiri  coiitra  mentem  ire,  vei  loqui ;  vel,  ut 
||;igi&ter  Sententiarum  ait  ( L\b,  iii  dhi.  55 ),  cum 
quis  signilicando  enuntiat  contra  id  qnod  animo  sentit^ 
ut  aliud  sit  ctausum  in  pectore,  aliudtingua  promptum. 
Quod  mitlum^  ait  D.  Angustinus  {Enchirid.  cap.  18 
0t  2^)»  proprium  est  mintientis:  nam  omnis  qui  menti' 


$tus  detestatntur  (Prov.  xiii,  xvn,  xxx).  E|,  Qpd  niu*- 
tur  mendaciis,  pascitvenlos  (Prov.  x).  Et,  Non  decet 
principem  verbum  mentiens  (Prov.  xvii).  yanitdlem^ 
«I  verba  mmdaeialon§e  fae  a  me  (Prav.  %t%).  Et  \n 
Exodo  :  MendMum  fugies  (E»od.  xxiii).  In  Leviiico : 
Non  mentiemini,  nec  decipiet  unnsquisque  proximum 
suum  (Levit.  xix).  Apud  Kccfesiasiicum  :  Noti  vette 
mentiri  emne  mendaeium  (Ecctes.  xiv).  Ei,  Ante  om- 
tda  verbum  verum  prmcedat  te  (Eectes.  xxxvii).  Apud 
Aposiolum :  Deponentes  mendacium  toquimini  veriiatem 
unusquisque  cum  proximo  suo  :quoniamsumusinvicem 
membra(Ephes.  iv).  Et,  NotiiemeniiriinvicemfCotoss, 
iii).2*  AucioritasSS.  Pairuin,  pr»sertimverudiv.  Aa- 
gustini,  qui  cum  aliis  locis,lum  prxcipue  ducvbus  li« 
bris,  »ltero  de  mendacio,  alicro  contra  Mend^iciujn 
conscriptis,  senleniiam  illam  de  mentlendi  ficentia 
ut  erroneam  et  falsam  gravrier*  impiignavit ;  eui  eae- 
teri  dcinde  Paires,  tum  ibeolngi  scbolasiici,  cum 


(urconrraic/^uodammoig/Kir/o^ufmr.Nomineaulem  g  Magislro  subscripserunt.  Ilinc  Gregorius  xviii  Mora- 


locuiionis  inlellignntur  omnla  quae  signiHcandi  gra 
tia  adhibemur,  utnon  lanium  verb4,8ed  etiam  geslus 
et  qiiaecuroque  sigoaquibusaliquid  slgniGcamuscoin- 
prehendaiitur.  Non  eniin  verborum  dumtiixat,  sed 
etiam  rnciorum  mendacia  sunt;  cujusmodi  sunl  quae 
in  bypocrisi  et  simulatione  conslstunt.  Non  requi- 
rilui  eliam  ut  falsum  sit  quod  diciiur,  quia  potest 
quis  etiam  vera  dicendo  meniiii,  si  illa  iosa  quae 
vere  eloquilur  non  ita  se  habere  putet  ut  loquilitr. 
Non  enitn  mendadum  ex  eo  dicitur  qula  noii  est  rei 
eonsoiium  de  qua  serino  sit,  sed  quia  menti  seu  co- 
gitationi  interiori  minime  respondet.  Falsiias  autem 
et  veriias  ex  confonnilale  vel  diffbrmiiaie  ad  rem 
acstimatur :  unde  Aufi^ustinus  lib.  de  Mendacio  (Cap. 
5  ) :  Ille.  inquit,  menHtur,  qui  atiud  tiabet  in  animo  et 
atiud  verbis  vel  quibusiibet  significationibus  enuntiat. 
Unde  eliam  duplex  eor  dicitur  esse  mentientis^  id  est^ 
eogitaiio  :  una  rei  ejut  quam  veram  esse  scit ,  vet  putai 


Hiim  (Cap.  2)  :  Summopere,  alt,  cavendum  est  omne 
mendacium^  quamvis  nonnumquam  sit  aliquod  menda' 
eii  genus  tevioris  culpcB^  ut  si  quis  vitam  aliis  ^m- 
stando  mentiatur.  Sed  quia  scriptum  e.sl  ,  Sap.  i  :  Os 
quod  mentitur,  occidit  animam ;  et  Psat.  v  :  Perdes 
omnes  qui  toquuntur  mendacium  :  hoc  quoque  menda- 
eU  genus  perfeeti  viri  m^^gnopere  fngiuni ;  ut  ne  vita 
quiaem  cujuslibet  per  eorum  faltaciam  defendatnr; 
ne  suce  aninue  noceant,  dum  prces^are  viiam  carni  ni^ 
luntur  atiencs.  Quamquam  hoc  ipsum  peccaii  genus  fa- 
ciltime  credimus  retaxari^  quod  mater  boni  operis  pie~ 
tasipsa  comitatur.  H.ecdiv.  Gregorlus.  3<>  His  acce- 
dft  evidens  ratio  ex  ipsa  rei  nalnra  petita,  qiiam  D. 
AugusUnns  expressit  his  verbis  (Enchirid.  cap.  lA) : 
Omne  mendadum  kteo  dicendum  est  esse  peccatum^ 
quia  homo  non  sotum  quando  scit  ipse  quod  verpm  st(, 
sed  etiam  si  quando  errat  aut  fatiuur  ticut  homo,  hnc 
debet  toqui  quod  animo  gerit,  stve  itlud  verum  sit,  sive 


et  non  prefert ;  altera  ejus  reiquam  pro  ista  profert,  p  putetur  et  non  sit.  Omnis  autem  qui  meniilur,  ea  con- 
eeiens  fulsam  esse  vel  putans.  Ex  quo  fil  ui  possit  fat-  ^  tra  id  quod  animo  sentit  toquiiur  voluntate  fattendi. 


ISffH 

aiCi 


putans.  Ex  quo  fit  ui  possit  fal 
$um  dicere  non  mentienSf  si  putat  ita  esse  ut  dicit, 
quamvis  non  ita  sit ;  et  ut  possit  verum  dicere  men- 
tiens,  si  pntat  fatsum  esse  et  pro  vero  enuntial,  quani" 
vis  revera  ita  sit  ut  enunttat.  Iia  Aiigustinus.  |^x  his 
^tiam  sequiiur,  ut  qui  verum  loquitur  quod  faisuin 
pulal  falltlur  el  erret;  qui  autein  mentiiur,  quan- 
tum  in  ipso  est,  faUiit,  oliamsi  expre^^sam  non  habeat 
faUendl  intentionem.  Quare  non  est  necesse  in  deQ- 
nilione  mfndacii,  fallendi  inlcniionem  ponere,  cum 
satis  sit  non  loqiii  vel  signilicare  coiitra  nieiitein,  in 
eoque  esseniialis  mendacii  raiio  hiia  sii.  Posuitiainen 
D.  AiigU!iiinus  libro  conlra  niendaciuin  (Cap.  10), 
dicens :  Mendacium  esse  fatsam  cum  votuntate  faC- 
tendi  signilicationem ;  sed  boc  ideo  fecit,  quia  in  eo 
ipso  volunlaiem  faliendi  voinit  inielli|{i,  quo  quis 
aliud  signiGcat  quam  corde  gerat.  Si  eniin  qui  sic  lo- 
quitur,  quantum  in  ipso  est,  fallit,  ergo  volunias 
^ic  loqiiendi  est  volunias  fallendi ;  vel  certe  ut  D 


Et  utique  verba  propterea  sunt  instituia,  non  per  qnce 
se  invicem  homines  fatlant,  sed  per  qucb  inalterius  no- 
titiam  cogitationes  suas  proferant.  Verbis  igiiur  vti  ad 
fattaciam,  non  ad  quod  insUtuta  sunl,  peccatum  est. 
Nec  ideo  uttum  mendacium  putandum  est  non  esse 
peccafum,  quia  possumus  atiquando  aticui  prodase 
meuiiendo.  Possumus  enim  et  furando  aticui  prodesse^ 
|i  paaper  c^i  dutur  palam  untii  conmodum  :  nec 
ideotale  furtum  quisquum  dixerit  non  esse  peccatum. 
Tertio  not;indum ,  Paires,  qul  de  nieiidacio  aliter 
scripserunt,  duidici  ralione  posse  excusari:  1®  quod 
illo  tempore  scripserini  quo  necdum  aliquid  bac  de 
re  dt*riniiuin  erat  ab  Ecclesia,  in  eoque  non  Eccle- 
six  seiisiim,  sed  Platonis  philosopbiam  secuti  sint, 
qui  libro  ii  de  Hepubl.  docct  meudaci»  utendum 
esse,  tamquam  medicina  quatl;im  aut  eondimenio ; 
2<>  quod  noinen  inendacii  et  simuUtionis  laiia$ 
usiirpent,  et  mendacium  vocent  eiiam  orationein 


Thoinas  exponit  (2-3. 4^,110  ari.  I),  ^uod  cup/di/as  D  dmphibologicam,  seu  alio  seiisu  dicuim  aut  Uciia 


seu  votuntas  faltendi  pertineat  nonquidem  ad  substan- 
fiam,  sed  ad  quamdam  perfectionem  ipsius  mendacii^ 
sicut  effectus  periinet  ad  perfeciionem  sum  cautw. 
Secundo  noiandum  :  Licet  iioniiuUi  aniiqui  scri- 
ptores  ecclesiasiici  Plaionis  sentenliain  seculi 
iradiderint  aliquando  licere  meniiri,  vera  tamen 
et  sana  doctrina  est  omne  mendacium  e»se  pec- 
caium  per  &e  vitiosum  et  divina  lcge  probibitum : 
proinde  seinper  illicitum,  nuUo  praBtextu,  nul)jque 
intentioiie  aut  flne,  nulla  dispensaiione  fieri  posse 
licitum  et  inculpabile.  Cujus  dcctrinae  tria  sunt  pri- 
mana  et  generalia  fundamenta :  i«  Aucioritas  sacr» 
Scripturse,  quae  generaiim,  et  ab&olute,  et  sncpis- 
srme  damnat  et  probibet  omne  inendacium,  Lpca 
»iM«(  aperliasima  in  Proverbiis  ;  Yerbum  nmda^ju- 


luentis  cogitatione,  aut  condiiionc  liroitatam;  iu  ut 
alter  aiiud  intelligal  el  decipiatur  :  et  nomine  si- 
mulalionis  eliain  dissimuIaUoneui  intelligant.  Est 
eniin  magna  aflinitas,  et  parva  diflerenua  wl^r  hxc 
vocabula  et  eoruin  signiQcata,  videlicet,  faisiiatem, 
mendacium,  simulaiionem,  liypocrisiin,  dissiuiula- 
tionem,  amphibologiam,  sponsionis  aut  promissio- 
nis  ^ua9  vioiaiionein  aiit  retraciationero«  quae  sub- 
inde  confunduntur.  Falsitas,  ut  dictuih  eat»  esl  ipsa 
difformitas  ei  discrepantia  verborum  a  re  ipsa. 
Falsa  enim  diciiur  oratio  curo  aliter  euuntiat  quam 
res  se  babet.  Mendacium  est  falsa  significatie  ver- 
borum,  i.  e.  discrepans  non  semper  a  re  ipsa,  sed  a 
menie  loquentis.  Siinulatio,  ait  S.  Thoinas  (i-S^ 
y.  iil,  urt.  i),  est  roeodaciiim  quoddam  ia  eile* 


10S5  COLLATIO  XVH.  —  DE  DEFINIENDO.  1084 

diciiis»  stalas  quotidiano  tos  aique  ioierminabili  A  promeretar ,  abscindendaa  pTOCpMjiibip  ab  bujoa 

beatiiudinis  gratia,  ai  in  sermonis  sui  obatinationo 
mansisset.  Hic  yero  pertinaciam  suae  retinens  spon- 


afflciat  detrimento.  Veniabiliter  enim,  immo  yerum 
etiam  «laudabiliterdefinitio  Incaula  mutabitur,  si  ad 
salubriorem  transeal  partem,  nec  constantiae  praeva- 
ricaiio  esse  credenda  est,  quoties  sponsio  vitiosa 
corrigitur,  seu  temeriutis  emendatio.  fiuse  omnia 
Scripturarumquoque  possunt  testimoniis  apertiftsiyne 
eomprobarit  quam  multis  perniciosum  fuerit,  defini- 
tionibus  propriis  inbxsisse,  et  ab  eis  econtrario  de- 
stltisse,  commodum  fuerit  ac  salubre. 

CAPUT  IX. 

QwmI  plerumque  (id  est  aliquando)  utUiui  iit  itatuta 
distohere,  quam  implere, 
Quodliquidissime  sancti  apostoti  Petri  et  Judx  tra- 
ditotls  eiempla  testanlur.  llle  enim  quia  >>  discessit 


sionis,  perpetua  morte  damnatur,  qiia  fuisset  pro- 
culdubio  liberattis,  si  deOnitionis  ^us  maiuisset  de- 
stitutor  poiius  quam  pertinax  inTcnirU  Quod «  in 
illis  quoque  duobus  filiis  qui  io  Evangelio  ad  opera- 
tionem  vinese  destinaoiur»  evidentissime  perdoce- 
mur,  quorum  unus  patris  restitit  imperio,  alius 
prona  responsioneconsensit(lfa<<^.  xxv)^  Sed  nec 
illi  profuit  bumiiis  olwequendaque  responsio,  quia 
praeceplum  patris  opere  detrectavit  implere,  pec  illi 
obfuit  refragaiio  jassionis,  eo  quod  statui  sermonls 
ol>siinaiione  mutaia ,  scopon  patris,  operis  exsepu- 
tione  compievit;  et  id  quod  reprehensibiliter  statue- 


ab  inconsultae  definiiionis  sententia  qua  dixerat,  Brat,  definitione  correcta  laudabiiiter  emendavii. 
Non  miM  lavabis  pede$  ia  ceternum  {Joan.  xiii)»  im-  Necnon  et  Herodis  crueotissiini  regis  exemplum, 
mortaie  Christi  oniniumque  sanctorum  consoriium     qui  fidem  inconsulte  retincas  ^  sacramenti,  cruen- 

ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


riomm  slgnis  factorum.  Mam  sieiiti  mendacium  in 
ferbis,  it:«  simulatio  in  factis  consiait.  Ilypocri^is 
species  est  sirafilationis.  Nam  omnis  hypocrisis  si- 
mulatio  est :  non  o:nnis  auiem  simulatio  hypocrisis, 
sed  sola  illa  qua  quis  simutat  sanctitatero  quam  non 
babet.  Dis4muiaiio  nihil  aliud  est  quam  occoUatio 
veritaiis,  quao  per  se  indifTerens  est  nullumque  vi- 
tium  sonat,  el  mulium  differt  a  simulatione  et  men- 
dacio  :  Sicui  enim  aliquig  verbo  mentitur^  quando  si- 
gni^cat  quod  non  e$t,  non  autem  quando  tacet  quod 
est  (quod  aliquando  licet) ,  ita  etiani0i'e  ipsa  mentilur 
et  simulat  qui  per  exteriora  signa  factorum  vel  rerum 
signifitat  aliquid  quod  non  est^  non  aulem  si  atiqhid 
preBtermiitat  significare  quod  est  :  unde  aiiquis  potest 

?eccatum  suum  occultare  absque  simulalioue.  Ita  S.  p 
liomas.  Eodein  periinet  ainbigua  seu  amphibolo-  ^ 
gica  locnlio,  cum  quis  non  tenetur  ad  alterius  nien- 
tem  et  sensum  ioqui  aut  respondere.  Non  enim  men* 
tilurqui  utitur  atnphibolAgia  vel  tacila  restriciione , 
quia  iion  intendit  dioere  falsuni  aui  loqui  coinra 
mentem,  sed  Tel  menU*m  Kuam  aliier  exponere 
qnam  alter  intelfigat,  vel  non  lotam  exprimere,  s^ed 
solum  ex  parte.  Porro  sponsioiiis,  seu  paclionis  cor- 
rectio  aut  revociiio  non  est  mendaciiim,  nec  oppo- 
niiur  Teritati,  sed  polius  fldei  seu  fideiitati,  ui  no- 
tiim  esl  (Vide  S.  Thomam  t-^.q.  iiO,  art.  ^ad  5). 
iSon  enim  inentiior  proprie,  qui  pacium  aut  promis- 
sum  vioiai«  qiiia  uon  ioquiturcontra  mentem  iiiam  : 
Secus  si  proniittat  non  l)al)ens  volunialem  promit- 
tendi  aut  exseqnendi.  Proinde  inendiicii  vocabulo 
almtitur  al>bas  Joseph  hoc  loco,  dum  mutaiiouem 
conKilii  aut  sponsionis  f^ctae  mendacium  appellia, 
ttt  docte  expl  cai  D.  Cuychius,  cujus  censuram  in 
hnnc  locuni  simQi  cuiu  anuotatione  Ciaconii  lector 
videre  iion  otniitai. 

*  Multa  in  hanc  sententiam  apud  Gratianum  ex- 
stant  capilula,  ut  illud  Augustini  :  Magnce  sapienuce 
est  retocare  hominem,  quod  male  locutns  est;  el  i^i- 
dorj :  In  maiis  promissis  rescinde  fidem  ;  tu  turpi 
voto  muta  decretum,  Impia  est  enim  promissio  quce 
seeiere  adimpletur.  lUud  non  est  observandum  sacra" 
mentum  quo  malum  incaute  promiititur.  iiis  consen- 
tanea  docet  abbas  Joseph  inlra  cap.  14. 

^  Apposite  ad  bunc  locuin  refert  Sophronios  \m 
Prato  spiriinall  {Cap.  216)  hoc  exemplum  :  Ciim  <?<- 
sem  in  sancta  eivitate,  venit  ad  me  ffir  quidam  fideiis^ 
et  dixit  mihi :  Quia  qutedam  indignatio  oborta  est  tn- 
ter  me  et  patrem  meum,  et  Ule  non  vuit  reconciiiari 
mJAi,  aUoquere  iUum^  et  ad  reconciliationem  exhor^ 
tare»  Quod  ego  libentissime  suscipiens,  conveni  fratrem 
iUius^  locutusque  cum  iilo  sum  ea  qua  ad  charita" 
$em  et  concordiam  pertinere  videbantur,  Visusque  est 


interim  obtemperare  mihi,  Postmodum  vero  dixit  ad 
me  :  Reconciliari  nequeo^  quia  juravi  per  crucem  ul- 
tra  iUi  non  reconcitiari,  Quo  audilo  subridens  aio  ad 
illum  :  Juramentum  tuum  talem  habet  vim  ac  si  di- 
xisses :  Per  pretiosam  erucem  luam,  Chrisle^  non  o&- 
servabo  mandata  tua,  sed  inimici  tui  diaboU  voluniO' 
tem  faciam  :  non  solum  enim  non  debemus  ea  servare 
quas  a  nobis  pessime  definita  fuennt^  sed  ettam  ma- 
xime  pxniteniiam  agere,  et  affiigi  in  his  quce  contra 
nostram  salutem  diffinivimus.  Nam  siHerodes  peeniten" 
tiam  egisset,  neque  jusjurandumy  quod  stulte  emiserat^ 
servasset,  numquam  profecto  maximum  itlud'scelus 
admisisset,  ut  preecnrsorem  Christi  deeollaret.  Quod 
auidem  ipsius  Basilii  sentenlia  confirmatur^  quam  de 
kvangeUo  sumpsit,  quando  voluit  Daminus  taeare  pe- 
des  beali  apostoli  Petri^  cum  ille  pnmo  pertinaciler 
obsistenSj  postea  sententiam  mutavit.  lia^c  ille.  Sen- 
tentiam  auteni  iitam  D.  Babitii  vide  in  pruceniio 
Etliicorum.  Godein  spectat  senteniia  Gelasii  papae  a 
Gniliaiio  ciiala  {Vbi  supra  c.  Beatus) :  Beatus  Pau- 
lus  apostolus  non  ideo  (quod  absit)  ft^fellisse  creden* 
dus  est^  aut  sibi  exsiitisse  contrarius^  quoniam  cumad 
Hiipanias  se  promisisset  iturum,  dispositione  divina 
majoribus  occupatus  ex  causis  implere  non  potuit 
quod  promisit.  Quantum  enim  ipsius  voluntalis  inter^ 
fuit^  hoc  pronuntiavit  quod  revera  voiuisset  efficere, 
Quantum  autem  ad  divini  secreta  consilii  {qu<e,  ut 
homo,  omnia  non  potuit^  Ucet  spiritu  Dei  plenus, 
agnoscere)^  superna  pra!termisit  di*posuione  preeven^ 
tus.  Nec  qwa  beaius  Petrus  apostolus  pro  affectu  di- 
tnncB  reverentite  ipsi  Domino  respondit  (Joan,  xiii) : 
iV^ort  tavabts  miht  ppdes  in  asternum^  fefellisse  (quod 
absit)  aut  in  sua  putabitur  minime  constiiisse  senten^ 
tia^  qwa  mox  eidem  divince  voluntaU  cesserit,  et  quod 
D  se  dixerat  non  esse  facturum^  causis  astrictus  humance 
salutis^  passus  est  prona  voluntate  faciendum, 

« iianc  par»hi»lain  proposuii  Christus,  Matlhael 
XXI  :  Homo  quidam  habebat  duos  filios^  at  accedens 
ad  primum,  dixit  :  FiU,  vade  hodte^  operare  in  vinea 
mea.  lUe  autem  respondens,  ait  :  Nolo.  Postea  autem 
pcpnitentia  motus  abiit,  Accedens  autem  ad  alterum, 
dixU  similiter.  At  itle  respondens  aU  :  Eo,  Domine;  et 
nonivit.  Quis  ex  duobus  fecit  voiuntatem  patrisf  di- 
cunt  ei  :  Primus. 

<^Id  est  jnranienti.  Herodes  recreatos  saltatione 
fllise  llerodiadis,  com  jnramento  pollicitus  est  ei 
dare  quodcumqiie  poMulassei  ab  eo.  At  illa  edocia 
a  matre  sua  :  Da  mihi,  inquit,  hic  in  dieco  caput 
Joanrds  Baptistce  {Matth.  xxiv).  Ex  quo  temerario 
juramento  longe  majora,  qnam  ipsum  jnraroeniuin» 
consecuta  sunt  incominoda  el  peccata  :  i^  enim  ex 
60  secnta  est  mors  innoeenlissimi  ot  saociissimi 


1055  JOANNiS  CASSUNi  COLLATiONES.  lOM 

tissiroat  Praecarsorit  Domini  exstilit  inierempior,  A  reversi,  iion  solum  nos  ab  hoc  tsro  subliroi  pro|>0' 


yanoque  timore  perjuhi,  damnalioni  semetipsuro  ai- 
qiie  siippliciis  perpetuae  roortis  immersit  (Matth* 
XI v).  Primuro  eteniro  est  optima  statuere  :  quod  et 
si  allter  cesserlt,  sequens  estin  roelius  ea  qu:e  sunt 
staluia  mutare,  ordinatioDibusque  noslris  jam  ja- 
ccntibiis,  ut  ita  dixeriro,  manum  dexieramque  por- 
rigere.  Ubi  principia  consilii  non  approbaniur,  pru- 
dentia  est,  ut  ulili  addita  provisione  repareniur.  Si 
claudicat  ad  pritua  statuu  dispositio,  adhibeatur  ad 
secunda  correctio.  In  omnibus  ergo  rebus  conside- 
randus  est  finis,  et  secuudum  eum  propositi  nostri 
dirigendus  est  cursus ;  quem  si,  superveniente  salo- 
briore  coiisilioy  ad  deteriorem  partem  vergere  vide- 
rimus,  rectius  est,  incongrua  consliiutione  submota. 


sita  relapsuros,  sed  etiam,  pro  mediocriuie  conver 
satioiiis  illius,  roultis  certum  est  dispendiis  qualieii- 
dos.  Veruni  illud  nos  evangelicum  mandaium  vehe- 
roenler  absterret,  ^  SU  $ermc  vtUer^  eU  est^  Mn  noii : 
quod  ttutem  hi$  abundantm  esf,  a  malo  est  {Matth.  y). 
Credimuseniro  tantl  transgressionem  praecepii  nulla 
posse  coropensari  jusiilia,  nee  in  exiremis  recte  ce- 
dere,  quod  malo  initio  semel  fuerii  inchoatum. 

CAPUT  XL 

Reepamo ,  tfuod  ftropontum  gerenUs ,  «011  negotn  ni 

eonsiderandus  efectus. 

Joseph  :  lo  oronibus.  at  dixiroos,  eaasis,  ^  doq 

processus  operis,  sed  volantas  operantia  eat  iniuen- 

da,  nec  staiiro  quis  quid  egerii,  sed  qiio  voto  egerii 


ad  meliorem  iransire  sentemiam,  qoaro  slaiatis  per-  B  inqutrendum,  iia  ut  nonnullos  pro  his  faclis  de  qui- 


tinaciter  inhaerendo,  peccatis  gravioribus  obligari. 

CAPUT  X. 

Interrogatio  nostra  de  metu  prmbitm  in  cesnohio  Syriw 
sponsionis, 
Germanus :  Qaantum  spectai  ad  desiderium  do- 
strum  quod  a  Dobis  pro  spiritalis  commodi  utilitaie 
suscepium  est,  optaremus  aediOeari  vesiri  jugitaie 
eonsortii.  Si  enim  ad  ccsnobiam  nostrom  fuerimus 


bus  l>ona  posiea  orta  suni  reperiarous  fuisse  dam- 
natos  9  et  econirario  quosdam  per  repreheiisibiles 
acius  ad  suromaro  pervenisse  justitiam.  Ci  nec  ilii 
utilis  rernm  exitus  profuit»  qui  pessimo  regressas 
proposito,  non  illam  qu»  subsecuta  est  uiililatem, 
sed  quiddam  contrarium  voluit  operari;  nec  haic 
Docuit  reprehensibiliter  inchoasse,  qui  Don  pro  con- 
teroptu  Dei,  nec  delinqueDdi  propostto»  sed  neces- 


ALARDI  GAZiGI  COMMCNTARIUS. 


Propbeine,  quo,  eiiam  ieste  Teritate,  inter  natos 
mulieruro  major  nemo  surrexerat.  i®  Herodes  facius 
esi  reus  atrocissimi  liomicidii :  satius  euiro  erat  faic 
pejerare  quam  juraroenturo  prxsiare.  Est  contra 
officium,  iiiquit  B.  Ainbrosius  {Lib,  1  de  Of[ic.  c,  50), 
nonnumqttam  solvere  promissum^  sacramentum  custo- 
dire,  ut  Herodes,  qui  Juravit  qumiam  quidquid  peti" 
tum  esset^  daret  filicf  nerodiaais;  et  neeem  prasstitit, 
ne  promissum  negaret.  Sie  Jephtas  meUus  fuerat  nihil 
tale  promutere,  quam  promistum  parricidio  solvere.  Ci 
Augusiiiius  (Serm.  i  1  de  Sanctis) :  Herodes  ne  Deum 
offenderet  pejerando^  Deum  offendit  swviendo.  Ci  paulo 
post  subjicit  exeropluro  Davidis  regis ,  qui  cum  te- 
mere  jurassei  se  occisarum  Nabal,  exorari  se  ab 
Abigail  uxore  ejus  passus  est,  ne  juraroeniuro  prae- 
siaret :  Juravit^  inquit,  temere  :  sed  non  implevit  JU' 
rationem  majore  pietate :  immo  gratias  ea  de  re  egit 
dicens  :  Benedictus  Dominus  Deus  Israel,  qui  misit  te 
hodie  in  occursum  meum ;  et  benedicta  /u,  quw  prohi" 
buisti  me  hodie^  ne  irem  ad  sangmnem,  et  ulciuerer 
me  manu  mea.  5*  Rea  quoque  homicidii  facia  esi 
ipsa  Herodias  roaier  curo  fllia,  quia  per  ipsam  petiit 
capui  Joannis ;  iroroo  oinnes  conviv»,  quia  propter 
eos  qui  pariter  accumbebant ,  inquii  Mattbxus  r  voliiii 
rex  juramenlam  suuro  servari  ei  exsecuiioni  man- 
darl.  Voluit  ergo,  ut  notai  div.  Hieronymus  in  coin- 
roentario,  omnes  eonvivas  sceleris  sui  esse  consortes, 
4*  Spectaeulum  exhibitum  est ,  inquit  Ambrosius, 
quod  etiam  omnes  barbari  horrere  consueverunt,  Inter 
epulas  atque  convivia  consummandce  crudelitatis  pro^ 
fertur  edictum,  Et  a  comivio  ud  carcerem,  de  carcere 
ad  convivium  feralis  flagitii  drcumferlur  obsequium. 
Quamain  uno  facinore  sunt  crinuna!  Ct  S.  liierony- 
inus  in  comroenUirio  :  Legimus^  ait,  m  Romana 
historia  Flaminium  ducem  Romanum^  quod  accum" 
benti  juxta  se  meretriculm  qum  numquam  se  vidisse  di" 
eeret  hominem  decollatum,  assensus  sit^  ut  reus  ^tct- 
dam  capitalis  criminis  in  eonvivio  truncaretur^  a  cen- 
soribus  pultum  curia,  quod  epulas  sangmni  miseuerit^ 
et  mortem  quamvis  noxii  hominis^  in  alterius  delieias 
prmslUeritj  ut  libido  et  homicidium  pariter  ndsceren* 
tur.  Quanto  sceteratiorOerodes  et  Herodias^  ac  puella 
qum  utltavit^  in  pretium  sanguinis  caput  postulat  pro^ 


phetm^  ut  habeat  in  potestate  linguam  qum  illieitas 
nuptias  argnebatf  H«c  D.  Hieronymus.  Csi  porro 
adveriendum  quod  hoc  exeroplum  Herodis  praeter* 
misii  Dionysius  Paraphrasies,  quaro  ob  caaum  oe- 
scio,  nisi  forte  (ouia  de  joraroento  agebaiur)  ne  per- 
jurio  vel  iii  speciem  favere  videreiur.  Ai  coostai  il- 

G  lud  juraroenturo  ad  rero  illiciiaro  nullaienui  obli- 
gasse,  et  pntius  perjurii  criroeu  adroissum  foisse  il- 
lud  exsequendo  qoam  fuissei  omitiendo,  ui  modo 
dicturo  est;  et  loiige  aiiud  est  roentiri  (de  qoo  hic 
quaeriiur)  et  proroissuro  sive  jurameDium  retraciare 
aut  violare,  ut  ex  dictis  patet. 

«  Sic  illi  verba  Chrisii  apud  Maiihaeoro,  de  pro- 
missis  prssiandis  interpretabantur ,  quasi  aensus 
sit :  qood  vos  proroisistis  facturos,  facite ;  quod  noa 
faciuros,  ne  faciie  :  qaoroodo  etiaro  loquiiur  div. 
Paulus  II  ad  Corinih.  1 :  Humquid  ievitate  umus  sum^ 
aut  qum  cogilo^  secundum  camem  eogito,  ut  sii  apud 
me,  e«l,  et  non  ?  FideUs  autem  Deus^  quia  sermo  no- 
ster^  qui  fuit  apud  vos,  non  est  in  illo^  est^  et  non.  Ai 
proprius  et  gerroanos  sensus  verborum  Chrisii  esl 
de  non  jurando,  hoc  est,  ut  ab  omni  specie  jura- 
menti  extra  necessitaiem  abslineamus :  ei  simplici 
serroone  ,  simplici  afflrroatione  aui  negatione  nta- 
mur,  proui  veriias  se  habet.  Quod  si  pleuiorem  ei 

|v  exactiorem  ejus  sententis  expiicalionem  requiras, 
vide,praeter  alios  iiiierpretes,  decretaiem  Ihnocentii 
ieriii  de  Jurejurando  {Lib.  11  Decretal.,  tit.  de  Jure- 
jurando,  cap,  Etsi  Christus)^  qua  non  minus  eriidite 
quam  perspicue  docet  quatenus  homini  Christiano 
jurare  liceat  aut  non  liceai;  cujus  parlem  posire- 
inaro,  sive  coroiiidero,  ad  religinsos  specianiem  ba- 
bes  inferius  ciiatam  (Ad  cap.  i7). 

i>  Alibi  aliin  verbis  {Coilat.  16  cap.  18)  :  Quasi 
vero  apud  Deum  verba  tantummodo  et  non  prmctpue 
voluntas  vocetur  in  cutpam,  et  opus  solum  peecati,  et 
non  etiam  votum  ac  propositum  habeatur  tn  crimi^ 
ne,  elc.  Ci  infra  :  Affecius  enim  peccati ,  noii  ordo 
eonsiderandus  est  admissi.  Sic  ibi.  Ct  hoc  est  qiiod 
vulgo  diciiur :  Fo/ttii(as  habetur  pro  faeto^  supp.  arud 
Deum  et  iii  foro  conscienti».  Idem  rursus  iuculca 
iur  seq.  cap. 


«057  COLLATIO.XVn.  — 

Mrii  et  saiAcii  linis  iiitmtu,  vituperabilis.ioitii  susli*  A 


nuit  necessilBtem. 


GAPUT  XIL 


Quod  boni  jfrovintui  malignis  auetoribus  non  profuo^ 
rint,  nec  bomo  mala  gesta  nocuerint» 

Et  nt  haec  eadem  de  sanctanim  Scripturarum  di- 
lucidemus  exemplis,  quid  salubrius  quidve  utilius 
universo  orbi  potuit  proourari  quam  DominiCJB  pas- 
sionis  salulare  reroedium?  •  Et  tamen  non  soluro  non 
profuitv  verum  eiiam  in  tantum  illi  obfuit  traditori 
eujus  ministerio  probalur  impleium,  ut  absoluie  pro- 
nuntietur  de  illo,  jBoniint  erat  ei^  si  natus  non  fuisset 
homo  ille  (Matth,  xxTi).  Non  enim  secundum  hoc 
quod  evenit»  fructus  llli  est  sul  operis  repensandus , 
sed  secundum  id  quod  facere  voluit,  vel  qnod  effe-  B 
cturum  se  esse  credidit.  Et  rursus,  quid  criminosius 
dolo  atque  mendacio,  etiam  in  exiraneum,  ne  dixe* 
rim  in  germanum  patremve  commisso?  Et  lamen 
non  solum  nullam  pro  his  damnalionem  aut  repre- 
hensionem  Jacob  pairiarcha  contraxit,  yerum  etiam 
perpetua  benedictionis  bacreditate  ditatus  est  {Genes. 
xxvii).  Nec  immerito,  quia  et  iste  benedictionem 
primogenito  destinatam  non  ex  prssentis  lucri  ava- 
riiia ,  sed  ex  fide  sanctificationis  perpetu»  concupi- 
vit;  et  ille  non  humana  salutis  obientu,  sed  philar- 
gyris  crimine  morii  tradidit  omnium  Redempiorem. 
£t  idcirco  niriqua  eorum  fructns  operationis  su«, 
secundum  destlnaiionem  mentis  eorom  ac  proposi- 
tom  Toluotatis  ascriptus  est    ouia  nec  ille  fraudem, 


DE  DEFINIENDa  4058 

nec  iste  salutem  statuit  operari.  niud  enim  pro  re« 
Cributione  mercedii»  juste  unicuique  repeiisatur,  quod 
principaliier  mente  conceperit,  non  qood  exinde 
bene  vel  male  contra  TOtum  operantis  emerserit. 
Ideoquejustissimusjndex  excusabilem,  immo  lauda- 
biiem  talis  ^  mendacii  censoit  pr»sumptorem ,  quia 
sine  eo  ad  benedictionem  priroitivorum  non  poterat 
perveiiire.  «  Nec  debuii  in  crimen  vocari  quod  desi- 
derio  benedictionis  exortum  est.  Alioquin  non  modo 
iniquus  in  fratrem  patriareha  praedictus,  sed  etiam 
eircumvcntor  in  patrem  et  sacrilegus  exstitisset ,  si 
habens  aliam  viam  qua  ad  benedictionis  illius  gra- 
tiam  pervenirei,  banc  quae  fratri  damoosa  esset  ac 
noxia,  expetere  maluisset.  Videtis  ergoapud  Deum 
non  processum  operis,  sed  destinationem  mentis  in- 
quiri.  IIIs  itaque  praeslructis ,  ut  ad  propositam 
quxstionem  ob  quam  haec  universa  praemissa  sunt 
revertamur,  respondealis  mihi  primitus  velim,  cujus 
rei  causa  vos  illios  sponsionis  nexibus  vinxeritis. 

CAPUT  XIII. 

Responsio  noiiraf  qum  causa  a  nobis  'exegorit  sacra^ 
menium  sponsJonts. 

Germanus  :  Prima,  ut  dlximus,  exstitit  causa,  qua 
nosiros  mcestificare  seniores  ac  praeceptis  eorum 
obsislere  verebamur.  Secunda,  qoa  si  quid  perfectum 
aiqoe  magniflcum  vel  visu  vel  auditu  peroepissemus 
a  vobis,  cum  reversi  ad  coenobium  fuissemus,  exer* 
cere  nos  posse  iiiconsuitissima  persnasione  credidi- 
mus. 


ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


•Idemetiam  docuitabbas  Theodorus  collai.  6, 
cap.  9  :  Neque  fittm,  ait,  patitntia  Job  mercedem  dia^ 
bolo^  qm  eum  illustriorem  suis  tentationibus  reddidit , 
sed  illi  ipsi  qui  eas  tiriiiter  pertulit ,  ac^uiftril ;  nec 
Judas  cetemi  supptieii  immunilaf^  donabitur ,  quia 
proditio  ejus  ad  saiutem  generis  profuit  humani.  Non 
enim  provenius  considerandus  est  operis,  sed  operantis 
affeetus.  Ubi  protentus  idem  quod  processus  supra,  id 
est,  snccessus,  vel  eveiiiiis. 

^  De  verbis  Jacob  patriarchae,  quae  hflbeniur 
Gen.  xxvii.  tres  sunt  seiitenit,T.  Prima  asserit  Jacob 
vere  esse  mentilum,  non  lanien  pecca<<se,  quia  ni«'n- 
daciMHi  illud  iion  moiio  fuit  ctco^abite ,  scd  eiiain 
lauilahile  et  De«i  acc«ptum.  Ita  ahhas  Josi«|  h  lioc 
loco.  St^d  h:ic  seiitenlia  ali  omnibiis  rejiciiiir,  utdi- 
chim  esl.  Alii  censent  illA  vcrha  conlinere  iiienda- 
ciuin  officiosnm,  et  proinde  a  culpi  veniali  non  posse 
exciisiiri.  Iia  LyMnus,  Abulensis,  C»ieianus.  At  com- 
iDunior  est  SS.  Patrum  senlenta,  qiii  prsedicla 
Terb^  Jacf>b  ntfndacio  carere  aninnant,  ut  div.  Au- 
gtistinus  llb.  conlra  Meiidacinm  cap.  10  el  lib.  xvi 
de  Givit.  cap.  37,  lamelsi  qiiod  dicii,  factom  ejus  ad 
mvsteriuin  refereiidum  esse,  revera  qnxsiiionem  non 
soivit.  Nam  sensus  mysticus,  sicut  historicum  non 
loilif,  ita  rem  gestain  non  excusai.  Mejue  siinile  est 
d^  metaphorts,  parabolis,  aliisqne  figuntis  l<icutio- 
nibus:  quia  sermo  tropicus  inntuin  se<  uiidum  iro- 
l>uin  inietligi  debet,  et  paraboljc  iion  nisi  paraboli- 
cum  hal)ent  sensum  :  hisioria  vi»ro  etianisi  my>te- 
rium  coniioeat,  vera  lamen  non  erit,  nisi  qiise  nar- 
rauiur  iia  ge^ta  sint  uti  narraniur.  Quale  esi  illnd 
de  duobtis  Abrahae  filiis  (Galat,  iv),  altero  ex  lib^ra, 
aliero  ex  aiicilla,  genitis,  et  atla  qiiam  pliirima.  Ve- 
rior  ilaque  ac  solidior  aiiorum  Painim  inierprHatio, 
Jacob  iiuaudo  dlxit  :  Ego  suni  Esau  primogenittts 


G  tuns^  non  esse  mentitum,  sed  verum  dixisse,  a*  alio 
sensu  qoam  paier  ejus  intilligebat.  Iniellexit  enim 
se  esse  Esau ,  iion  in  persona ,  sed  in  jure  primoge- 
nilur.T  sibi  debito  et  legiiime  acquisito  :  sicul  Chri« 
siiis  Miitilineii  xi  et  xvii  dixit  Joaniiem  Baptistam  esse 
Eliam,  non  in  persona,  sed  in  spiritu  et  virtute.  Sic 
Theodoreius  q.  80  in  Genesim :  An  non  est,  inquit, 
usus  Jacob  mendacio^  cum  dixit :  Ego  sum  Esau  pri* 
moqenitus  tuus?  Minime  vero^  emerat  enim  ilte  privi' 
tegi'1  primogeniturcs  ab  Esau ;  vere  igitur  se  appeitabat 
primogeniium.  Eadein  ratione  div.  uregorius  J.iCnb  a 
mendacii»  excusit  honiil.  0  in  Ez«'Ch  elem.  et  Iniio- 
ceiiiins  111  cap.  Gaudemus^  de  DivMrtiis  {Lib.  iv  De^ 
eretal.  tit.  i^).  D'V.  Tliniua^,  i-i,  qtn^st.  110,  art.  3  : 
Jacob.  inquii,  mg*tice  dixit  ae  ea^e  Esau  primogeni^ 
tum  laaac,  quia  videlicet  priniogeuita  iilius  ae  jure  ei 
debebautur  :  usus  est  auie.n  hoc  modo  loquendi  per 
\spiritum  provhetia  ad  designandum  mgnerium^  elc. 

•  Excusat  hic  abbas  iiairi-frchain  Jaroh,  quoU  <le- 
l^  stderio  coiisequend;e  heiiedictiniiis,  cum  eaui  alia 
^  ratione  conseqoi  non  p<>s9et,  i|ua^i  conctus  ineiilltiis 
fuerit.  Qiige  certe  excusalio  debilis  est  ei  inririiia, 
nisi  hic  intellig:is  Jitcol)  nece^sarto  nien'>itiiin  esse, 
ut  benedictioneni  jure  sibi  debilam  con^eqn^reuir. 
H.IC  enim  rationc  certum  cst  excusari,  si  non  ab 
onini  inendacio,  saltem  ab  eo  quoil  dicitiir  pornicio- 
sum,  quia  Ju^iitise  et  charilaii  contnriiim,  ide'>qiie 
moniferum.  Neqoe  refert  q<od  graye  d.«ninuni  rialri 
suo  hoc  facio  ininlerit,  quia  id  jnste  fecit  ,  uleiis 
lure  hiio,  quo  se  Esau  spoliaveral :  nnde  nuHain  ei 
lecit  injuriam,  quia  nulla  iiijuria  nisi  contra  justi- 
li:im.  Div.  Gri'g*>riu4  ubi  siipra  :  Jacob,  inquit,  pri- 
mogenitt  benediciionem  f  non  per  fraudem  surrpnit; 
sed  ut  sibi  debilam  accepit,  gicam,  concedcnte  '^ratre^ 
dttta  lentit  mercede  emerat 


1M9 


jOANNlS  CASStANI  COLLATtONES. 


loeo 


CAPUT  XIV  A  Itil  ▼obls  oberit  extortae  niiitatio  ^acrtonis,  dommodo 

prlncipalis  illius  perreciio  puritatis,  pro  qiia  sponsio 
Testra  processeraty  secnndum  I>oniiiii  voluntaiem 
maturitis  acquiratur*  Non  enim  ex  hac  imniuiatione 
uUiini  potest  judicari  mendacium,  sed  inconsulls  de- 
iinilioiiis  prudeiis  suluiarisque  correctio.  £t  ut  eliam 
de  physicis,  qaod  nodum  propositae  qoaestiefiils  ab- 
solvat,  aliquid  inferanius,  naiara  ipsa  in  nobis  opm 
sua  de  coiisilio  diTinsD  majestatis  immuiat.  Nnm  ab 
iufamia  in  piieriiiam«  de  puertlia  in  juvemiiiem,  de 
juventiite  in  senectutis  ulieriora  transferimur ;  atqne 
ita  h»c  in  nobis  Coiiditoris  iiostri  consammatio  per- 
egit,  ut  ez  bac  permuUlione  nutlum  mendacivm 
ascribatur  «tati.  Ita  eliam  imerior  homo  noster 
ablactatus  a  primordioram  lenerrlmis  insiituii»,  cum 
crepans  ab  illa  dispositione  visum  fuerii  accidisse,  si  B  per  diversas  provectus  aetates  ad  robastiorem  de 

unaqnaque  profecerit,  atque  exinde  ad  canitlem  Sen- 
suum  ac  vhrum  perfeetum  et  mensuram  mtatis  plekitU' 
dinis  Chrisii  perveniens  (Ephes.  iv),  det>osaerit  ea 
quac  erartt  parviili,  nomquid  varietaiem  incnrrisae 
mendacii,  et  non  potius  perfeetlonls  plenitudiiiem 
consecutus  esse  credendus  est?  Slc  radimenta  ye- 
teris  Instrumeuii,  dlspensaiione  legislaioris  Dei,  ad 
perfectionem  beatitudinis  evangelicae  transferautur, 
nec  tamen  et  hoc  immutaiio  aut  dlver^flas  praetc- 
fiitb  sancllofiis  ititervenisse  credenda  est,  sed  adim* 
pletio  ei  ciimulus  sulillmiorum  et  coelestiam  praeee* 
ptorum;  nec  sacrae  promulgailonis  illius  aestimanda 
est  abolilio,  sed  ascensus;  nec  vnrieias,  sed  profe- 
ctus.  Unde  et  Dominus  noster,  Nolite,  Inquit»  esii-. 


JHsputatio  senis  qnod  stne  eutpa  aetionii  9rdo  mutetur^ 
dummodo  boni  sludii  capiatwr  elfeetus* 

loseph  :  Sicut  priefati  sumus,  ■  destlnatlo  mentla 
vel  remunerat  bomiiiem  vel  condemnat,  secundum 
jiliid  :  Et  inter  se  invieem  eogiiationibus  accutantibus 
ant  etiam  defendentibus,  in  dle  quajudicabit  Deus  oc- 
cutta  hominum  {Rom.  ii).  Illud  etiam  :  Ego  autem 
opera  et  eogitationes  eorum  tenio  ut  eongregem  cum 
omnibus  gentibus  et  tinguis  {Itaice  lxvi).  Qtiamobrem 
deslderio  perfectionis,  nt  Video,  hoc  vos  sponsionls 
vincuio  colligastis ,  dum  credldistis  ilio  eam  posse 
ordine  comprchendi ,  quo  nunc,  superveniente  ple- 
niore  judicio ,  ad  sublitniiatem  ejus  consccndi  non 
posse  respiciiis.  Non  ergo  prspjudicat  qnidquid  dis- 


modo  nulla  principalis  illlus  proposUi  diversitas  sub- 
sequaiur.  Neqne  enim  opiflcii  cujnsquam  desertlo 
estdemulatio  ferramenti,  aut  segnitiem  argait  viato- 
ris  viae  coinpendiosioris  ac  direciiorls  electio.  Ita 
igitur  ei  in  hac  parte  emendatio  dispositionis  impro- 
vidae  non  apiritalis  votl  estjudicanda  transgressio. 
Quidqiiid  enim  pro  cbaritate  Dei  et  pletatis  amore 
perflcitnr,  quae  promissionem  habet  vitte  quee  nune  est 
et  futurm  (1  Tim.  iv),  tametsi  daris  atque  adversis  vi- 
deaiar  principiia  ineboari,  non  solom  nulla  rcpre- 
hensioiie ,  aed  etiam  laode  dignissimum  est.  Ei  id- 
circo  nihil  praejudicat  refragatio  sponsionis  incaniae, 
si  quoiibet  genere  scopas  tantum,  id  est,  proposiia 
pietaiia  destinatio  teneatur.  Omnia  namque  ob  hoc 


agimus,  ut  Dco  cor  mundom  exbibere  possirous;  cu-  G  mare  quod  veni  solvere  tegem  aut  prophetas;  ^  non 
]us  consummatio  si  in  bis  locis  facilidr  judicatur,  ni-     veni  solvere,  sed  adimplere  {Matth.  v);  id  est,  non 

ALARDl  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


■  Dcsiinatio  meiilis,  id  est,  intentio,  remunerat, 
id  est,  facit  hominem  Deo  acceptum,  et  opus  ejus 
meriionuin,  juxta  illud  Mattli.  vi :  Si  oculus  tuu$  fue^ 
rit  simplex,  totum  corpus  luum  lucidum  erit,  Oculum 
fmm,  ait  Augusiiiius  {Lib,  ii  de  senn.  Dom.  cap.  21 ), 
accipcre  debemui  imentionem  nostram,  qux  si  muuda 
fuerit  el  reeia,  omnia  opera  nostra^  qum  tecundum 
eam  operamur,  bona  sunt;  quce  quidem  omnia  toium 
corpus  appellavit,  qnia  et  Aposiolus  membra  nostra  di- 
eit  quadam  opera  ubi  ait :  UoriificQte  membra  veslra, 
qnce  sunt  suver  terram^  fomicationem  et  immundi' 
tiam^  ete.  Non  ergo  quid  quisque  faciat,  sed  quo 
animo  faciat,  eontidercndum  est.  Caeienini  admonet 
idein  Augusiiniis  iu  libro  contra  Mendacium  {Cap.  7) 
hxc  inlelligeiida  esse  de  OfMTibiis,  qiiae  non  siini  ex 
semala,  quse  nulla  intcnti^ne  aut  inenlis  desiina- 
lione  Oeri  possunl  l)ona  :  InUrest  quidem  plurimum, 
inqiiit,  ^fin  causa^  quo  fine,  qua  imentione  quid  fiat. 


vero  jam  opera  ipta  peccata  sunt^  sicut  [urta^  slupra , 
biasphemice  vel  ceetera  talia ,  quis  est  qui  dicat  causis 
bonis  etse  facienda ;  ul  vel  peccata  non  sint^  vet,  quod 
est  absurdius ,  justa  peccata  sint  f  Quis  est  qui  dicat : 
Vt  habeamus  quod  demus  pauperibus,  faciamus  furta 
divitibus ;  aut  teittmonia  [alsa  vendamus ,  maxime  si 
non  inde  innocentes  ta^antur,  sed  nocentes  poiitu 
damnaluris  judicibus  eruantur  ?  Duo  enim  bona  fiuni 
hujus  venditione  mendacii ,  ut  et  pecunia  sumatur » 
unUe  inops  alatur;  et  judex  fatlatur,  ne  homo  ptinta- 
tur.  liaec  div.  Augu&tiiuis,  et  quae  sequuniur  iu  eam- 
dein  senlenliain, 

^  Quoinudo  Chrisius  dioat  se  non  venisse  ut  iegen 
solvcroi,  sed  adiinplerel.  cum  retpsa  solverit  et 
abrogaril,  pulclierriine  explicftt  Joaiuies  llaldoiiatiis 
{In  cap.  V  Maiih. )  post  S.  Tiiomatn  ( 1-2,  q*  107« 
a.  t ),  ciijUH  Uivc  sunt  verba  :  Prcecepta  reieris  legis 
adimplevit  Chritlus  et  opere  ei  doclrina:  opera  quidem. 


Sed  ea  quce  constatesse  peccata,  nuUo  bome  causas  ob^  p  quia  circumcidi  xoiuit^  et  alia  tegalia  observare.  quee 


tentu,  nuUo  quasi  bono  fine^  nuUci  velut  bona  inten- 
tione  (acienda  sunt,  Ea  quippe  opera  hominum,  seu 
eausas  habutrint  bonas,  uu  ma/ai,  nunc  sunt  bona, 
nunc  mala^  quce  non  sunt  per  teipsa  pcccata  :  ticul 
tieium  prcebere  pauperibus^  bonum  opus  est  ^  si  fit 
eausa  misericorditB  cum  recta  fide;  sicui  concubitus 
canjugalis  quando  fit  causa  aenerandi ,  si  ea  fide  fiat « 
ui  gignantur  regenerandi  { Sfide  div.  Bernard.  iib.  dt 
Prweep.  cap  17  et  |8).  U<bc  atque  hujusmodi  secun- 
diun  suas  eautas  opera  sunt  bona  vel  mala,  quia  «o- 
dm  ipsa  si  habeant  malas  cautas,  in  peccala  vertun- 
tur;  velut  »i  JQctan\ia>  cauta  ptinver  pasciinr ;  aut 
lascivicp  causa  cum  uxore  concumbitnr;  nut  filii  gene" 
tmiur,  non  ut  Deo^  sed  ut  diabolo  nulriamur.  Cut^ 


erant  tempofe  iUo  observanda^  secutidum  illud  CcUat, 
IV  :  Facium  sub  lege.  Sua  aulem  (  octrina  adimptevU 
prcEcepia  legis  tripiiciter.Primo  quidem^  verum  iHitlle* 
ctum  legis  expiimenda,  sicut  pat^^t  in  Uomicidio  at 
adsUierw^  in  quorum  prohibitione  Scribm  ei  Pharisen 
non  intelUgebant ,  nisi  exieriorem  aetum  prakibUum  : 
unde  Dominus  tegem  adimpleviit  ottendendaetiam  inte' 
riores  actus  peccatorum  cadare  sub  prohibitUme»  Se- 
ctmdo,  adiniplevU  Dominus  prcecepla  legis^  ordinando 
quomodo  tutius  observareiur  quod  lex  vetus  stuiuarai ; 
sicut  tex  vetus  ttatuerat  ut  homo  nou  pejerarei ;  ei  hoc 
tutiut  observaiur  si  omnino  a  juramento  abstineat^  nisi 
in  causa  necessitUiS.  Tertio^  adimptevit  Domiuus  prte^ 
ceplu  legiSf  superaddendo  qu»dam  periectionu  con^ 


1061  coLiAtio  xvn.  - 

aniiquare  priora,  led  ad  perfectloBem  perducere  im- 
perfecift. 

CAPUT  xy 

Interrogatig,  a»  aksque  peccato  it/,  ^d  in/irmti  no- 
itra  eoMcientia  oeeoiionem  ingerit  memiendif 

Germaous  :  Quaniuro  spectat  ad  yim  sermonum 
qui  raiionabiliier  prudenierque  digesti  sunt,  haud 
diflicile  aponsionis  nostrae  scrupulus  a  nobis  poiuis- 
sei  extrodi,  nisi  illud  nos  irelienientissime  deter- 
reret»  quod  infirmioribus  quibusque  intromilii  for- 
tasse  per  bxc  Tideiur  ezempla  occasio  menliendi, 
si  ullo  modo  pacti  fldem  dissolvi  posse  cogooverini; 
qoippe  cum  ianiis  boc  ipsum  ei  tam  minacibus  Inler- 
dicaiur  eloquiis»  Propbela  dicente,  «  Perdee  omnee 
qui  loquunlur  mendacium  (Psa/.  t);  et»  0$  quod 
menlitur^  oeddit  animam  {Sap.  i). 

CAPUT  XVL 

tUeponeiOf  quod  non  propter  infkmorum  eeandaium 
Scripturarum  verilat  tit  mutanda. 

Joseph  :  ^  Occasiones  causxque  perdilionum  bis 

qui  periiuri  sunt,  immoquiperiredesiderani,  deesse 

non  possunt.  Neque  enim  abjicienda  sunt  lesiimonia 

Scripturarum,  ac  de  suo  corpore  penilus  abradenda, 

quibus  Tel  haereiicorum  praviias  animaiur»  vel  Ju- 


-  DE  DErtNlGNM^  1062 

A  daeorum  infldeliias  obdurator»  Tel  tumor  sapientl« 
geniilis  offendiiur;  sed  oilque  et  pie  credenda,  e| 
immobiliier  sunt  tenenda ,  et  secundum  ▼eriiatis 
regulsm  prxdicanda.  Ei  idcirconon  debemus alienas 
iufideliiaiis  obientu  oecouomias,  id  est|  dispensatio- 
nes  propbetarum  atque  sanctorum ,  quas  Scripiura 
commemorai,  abdicare,  ne  duin  infirmiiati  eorum 
condescendere  debere  nos  credimus,  non  solum 
mendacii,verum  etiam  sacrilegii  criminepolluurour; 
sed,  quemadinodum  diximus,  oporiet  nos  ea,  ei  se- 
cundum  hisioriam  confiieri»  et  quemadmodum  pie 
gesta  suni  ezplanare.  Cxterum  his  qui  pravi  pro- 
posiii  sunt,  non  ez  boc  mentiendi  adiius  obsirue- 
tur,  si  earum  rerum  quas  vel  prolaturi  sumus,  vel 
proiulimus,  veritaiem,  aui  peniius  abnegare,  aut 

n  exienuare  allegoricis  interpreiaiionibiis  laboremus. 
Quid  enim  illis  boruro  iesiimoniorum  nocebii  aucto- 
ritas»  quibus  etiam  sola  corrupiio  voluntatis  sufficit? 

CAPUT  XVII 

Quod  vematiter  menducio  iancti  tamauam  elUboro 
Uii  iint. 

liaque  Uliter  de  mendacio  sentiendum,  aique  ita 
eo  *  utendum  est,  quasi  natura  ei  insit  eliebori ; 


ALARDI  GAZiEf  GOMMENTARIUS. 


ttlia^  ut  patet  Mattk.  xiv,  ubt  dicenti  se  observaae 
pmeeepta  veteriv  legii^  dicit :  Unum  libi  deest :  ti  ttii 
perfeetui  eae,  vade  et  vende  omnia  quce  habei,  etc, 

•  H»  et  similes  seuienli»,  secundum  cominunem 
interpretaiioiiem,  non  de  quocumqiie  mendacio,  sed 
de  pernicioso  diimtaxal  inieliignntur  ( Vide  infra  cap 


kamum ;  et  eum  piseem  qui  prlmm  ascenderit  toHe  , 
et  aperto  ore  ejut^  inveniee  naterem,  Ulum  iumem  da 
m  pro  me  et  ie  {Matlh.  xvii).  Qui  rursum  cum  diceret^ 
Quia  omne  quod  in  oi  intrat  non  coinquitiat  homi^ 
nem,  tunc  accedenies  discipuli  dixerunt  ei :  Scis  quia 
Pharisai  audito  hoc  verbo  scandalixati  iunt?  At  tlie 


iS) :  prssertim  de  eo  qood  pictatt  vel  religioni  re-G  reipondem  ait  :  Omnis  plantatio  quam  non  plant0»it 


piignat;  qaemadmodnm  etiim  veriias  prxciptie  inve- 
nUur  iu  doeirioa  religionis,  iia  per  aoionomasiam 
id  vocaiur  inendacium ,  qood  ?eritali  religionis  et 
▼erlio  Dei  conirariaiur. 

^  Hoc  capot  eum  iribos  sequentibns  praetermisit 
Dionysms  paraphrastes  ( quem  ciLavardiiiits  secotas 
est),  el  pro  doctrina  hujas  cap.«  quae  videbatnr  ali« 
qnid  amJbiguiialis  eonlinere,  ei  ad  sequentem  dispu- 
taiionen  ei  defensioneiu  mendacii  aditum  aperire  , 
hanc  clsriorem  sotijecit  iii  persiNia  losephi  abbnlis 
ad  objeciionem  sibi  raciaro  respondeHtis,  decerptis 
sotumwodo  qQibttsdain  sentenliis,  ex  c.ip.  seffuenti : 
Na  iiia  preedisimut  de  mutatione  promiisionii  tit- 
cautte^  non  ut  detnus  aut  reseremui  viam  uu  aditum 
prohibiiu  noxiiique  mendaciis ;  utUiui  judicaniei «  ut 
ii  forle  preevenertt  nos  inconsulta  untemiay  tempereiur 
iuperveniente  moderatione  talubrioris  comilii ;  nee 
oportet  noi  rigidoi  irrevocabileique  manere  in  hii  quee 


Pater  mem  cosleiiii  eraOfcabiiur.  Sinite  illoi  :  atei 
iunt,  et  ducei  ctecorum  {Muiih,  xv).  Ecce  magiura 
Verilai  ne  in  qnorumdam  cordibm  ieandalum  §igue^ 
retar,  quod  non  debuit,  tribuiim  dedii,  Et  runum  quia 
generari  seandalum  in  quorumdam  eordibm  contra  ve- 
riiatem  vidit ,  tti  suo  eos  scandalo  remanere  permisit. 
Ex  qua  re  nobit  considerandum  est^  quia,  in  quantum 
nne  peccato  postumus^  vitare  proximorum  seandalum 
debemui.  Si  aniem  de  reritate  samdalum  swnitur^  «ti- 
lim  permiititur  nasei  scaudatum ,  quam  veritm  retiu' 
quatur.  Ha^c  Gregnrins,  qipas  %idere  licet  plenius 
etplirata  a  9.  Tboma  (i-3.  q.  45,  orl.  7). 

*  Ponaro  hlc  priiniim  vetba  Petri  M»tiiri  ad  hnne 
locum,  ne  quid  lectorl  excidat.  tadem,  inqiiit,  pene 
usus  est  simitiiudTne  Plsto  in  m  de  Republjca,  et 
Origf^nes  Ii1>.  vi  Siromaium.  Gapieruni  qManivis  non- 
nulii  es  sacris  Doctoribus  exislant,  qiii  ineniiri.ali- 
qnando  viro  Ghi  istiano  periniifant,  poiior  e.«t  tainen 


iemel  Haiuimui^  si  matura  ac  prudens  discretio  in  e-  n  Augnsiini  in  lib.  de  Meiidacio  ad  Conspntinin  rap, 


nerit  ponea  rectim  aliquid.  Aliud  namque  est  mentiri, 
aiiud  itatuta  seu  promissa  matnre,  etc.  Deinde  pro- 
leqttitur  Dionys.  e^  qiiai  babentur  cap.  m.  Gxierum 
doctritia  bajus  cap.,  ui  ab  Auclore  prolata  est,  nihil 
aJierHim  a  veritaie  couiinet,  ei  vere  docet  qiiaiido 
scandalam  sit  vitaiidum  autconiemnendum.  Gui  hi- 
milis  locus  est  aputl  S.  Gregorium  lioniili.i  7  in  Eze- 
cbielem  in  bapc  verba  :  in  nonro  bono  opere  aft- 
quando  eavendum  est  ecandaium  vroximi ,  aliquando 
vero  pTO  nihilo  contemnenaum.  Quod  in  ipso  nottro 
Auetore  didicimm^  qui  dum  tribuium  Petro  inquisito 
petereiur^  prim  paradigma  proposiul,  per  quod  ie  nihit 
debere  responditn  dicem  *  nega  terrm  a  quibm  aed- 
piuni  tribulumy  vel  eemum^  a  fUiii  emi,  an  ab  aiieniif 
Cui  eum  dieeretur^  ab  alienis ,  iltice  respondit :  Ergo 
iiberi  iuutfiiii?  Sed  poitquam  liberum  ie esee  monstra^ 
«tl,  ne  foriaae  icandalum  cuiquam  faeeret,  iubdit :  Ut 
OMem  non  icandaUumue  eoi,  vade  ad  marCf  et  mitta 


5,  ci  conira  mendaciiim  ca|>.  2,  et  epistbl.  8  ad  div. 
Hieronymum,  ei  dit.  Tbomne  In  2-2,  q.  110.  art.  3, 
et  in  5  dist.  58,  ari.  5,  sententii,  qiHim  etinm  se- 
quiturdiv.Anioniniis  birra  boc  eodein  §,et  in  ii  par. 
Suin.  M.  10  cap.  1,  91,  nluiirumomne  mendacium, 
sive  illud  ofncioi.um  sit,  sive  jocosum,  esse  pee- 
catiiin.  Pro  quibiis  etiam  facit  Innocentins  111,  in 
Decretal.  iib.  ▼  tit.  19  de  usnris  c.  4,  ubi  dicit  in 
Scriplura  sacra  prohilien  ne  qiiis  pro  alterius  Tita 
mentiaiur.  Vide  prxter  nominatos  auciores  fti^m 
Alphonsum  a  Gasiro  de  Hsuresibus,  in  verbo  MeU' 
daeium ,  et  Sixtum  Senens.  lib.  ▼  Biblioih.  annotat. 
107.  Haec  Petrus  Matiirus.  Sed  Jam  sd  textum  et 
praecipoas  difncultates  eicuiiendas  accedamus:  Men- 
diuio  utendum  est^  qumi  natura  ei  insit  ellebori,  Id 
esi,  mendario  utendum  aliquando,  ui  elleboro.  Pri- 
ronm  paradoiuni,  spu  priina  ^uleiilia  falsa  et  «^r- 
roHca  inter  eas  quibns  meuiiendi  licenUa  in  laf 


I06S  JOANNlS  CASSIANI  COLLAtlONCS.  lOtfl 

Quod  81  imminenle  exitiali  roorbo  sumptum  fuerii,  A  tifera  imminet  aegritudo;  sin  Tero  integra  et  imper- 


fit  salubre,  caelerum  absque  summi  discriminis  ne- 
cessitate  percepium  praesentis  exiiii  est.  lu  namque 
etlam  sanctos  ac  probatissimos  DeoTiros  ▼eniabiilier 
legimus  usos  fuisse  mendacio»  sicut  *  Raab  (Joiue 
II ),  cujus.Gum  non  solum  nulia  yirtuium,  sed  eiiam 
>>  impudicitiae  monumenta  commemoret  Scriptura,  pro 
taili  mendacio,  quo  exploratores  maluii  occuJtare 
quam  prodere,  admisceri  populo  Dei  aeterna  bene- 
dicttone  promeruit.  Quae  si  veritaiem  loqui,  aut  saluli 
civium  consulere  maluisset ,  nulli  dubiuni  qiiod  nec 
imminentem  cum  universa  domo  sua  fugissei  inie- 
ritum,  nec  auctoribus  Dominicae  Naiivitatis  inserta, 
et  in  pairiarcharum  annumerala  calalogo,  per  suc* 
cessionem  suae  prolis  edere  meruisset  omnium  Sal- 


turbaia  corporis  sanitate  sumatur,  statim  ad  praeoo- 
cupanda  vitalia  vis  perniciosa  perlendit.  Quod  de 
Raab  Hierichontina  (Jotue,  u )  et  de  Jacob  patriar- 
cha  (Genes,  xxvii)  evidenter  ostensum  est,  equibus 
nec  illa  mortem  alias  quam  hoc  remedio  potuisset 
eyadere,  nec  iste  ad  benedictionem  primogeniti  per- 
venire.  Non  enim  Deus  verborum  tantum  actuumque 
nostrorum  discussor  et  judex,  sed  etiam  proposiii 
ac  destinationis  inspecior  est.  Qui  si  aliquid  causa 
saluiis  aeternae  ac  divinae  contempiaiionis  intuitu  ab 
unoquoque  vel  factum  viderit  vel  promissum,  tam- 
etsi  hominibus  durum  alque  iniquum  Cbse  videaiur, 
iile  tamen  intimam  cordis  inspiciei.s  pietatem ,  non 
verborum  sonum,  sed  voium  dijudicat  voluiitatis. 


vatorem.  Denique  Dalila  (Judic.  xvi),  quae  uiilitati  B<]tiia  finisoperis  et  affectus  considerandus  est  per- 


civium  consuiens,  exploraiam  prodidit  veritalem, 
perpeluae  perditionis  vicissitudineui  consecuta,  solam 
criminis  sui  cunciis  memoriam  dereliquit.  Quando 
igitur  gravealiquod  imininet  de  veriutis  confessione 
discrimen,  tunc  mendaciorum  sunt  recipienda  per- 
fugia  «,  iu  Umen  ut  reatu  humilis  conscientiae  saiu- 
briter  mordeamur.  Ubi  autem  nulla  condiiio  summas 
necessitatis  incumbit,  omni  cautione  mendacium 
veiut  mortiferum  deviundum  est  :  quemadmodum 
de  ellebori  dixiinus  poiu ,  quod  salubre  est  quidem 
si  tunc  demum  sumalur  cum  ineviiabilis  atque  mor- 


petrantis,  ^  quo  potuerunt  quidam,  ut  supra  dictum 
est,  etiam  per  mendacium  justificari,  et  alii  per  ve- 
riiaiis  assertionem  peccatum  perpeluae  inortis  incur- 
rere.  Ad  quem  fineni  etiam  Jacob  patriarcba  (Ibid.) 
respiciens,  hispidam  fraterni  corporis  specicm  ob- 
voiulione  pellium  simulare  non  timuit,  et  itistiganii 
ad  hoc  mendacium  mairi  laudabiliter  acquievit. 
Yidebat  enira  ex  hoc  majora  sibi  lucra  benedictionis 
atque  jusiitiae  quam  per  simplicitatis  observjntiam 
conrerenda;  non  enim  dubiubat  mendacii  hnjns 
maculam  inundatione  paternae  benedictionis  protinus 


ALARDI  GAZ>£!  COMMENTARIUS. 


collatione  astruitur  et  defenditur,  quas  dominus  G 
Guychius  collegii,  et  in  ordinem  digessit,  quo  lecio- 
ribus  magis  pateani  et  tutius  caveaniur.  Porro  elle- 
borum,  vel,  ul  alii  malunt,  helleborum,  herba  est, 
insignem  purgandi  vim  liabens,  quain  Laiini  veratrum 
appellaiit.  Praesuniissimum  nascitur  in  Aniicyra 
In&ula,  ubi  et  tutissime  sumebaiur  piirgandi  cereori 
causa,  auciore  Plinio  (Lib, xxv cap.  5).  Unde  racium 
esi  ut  qui  cerebro  miiius  sano  esse  viaerentnr,  Anii- 
cyram  navigare  aui  helleborum  bibere  jiiberentur, 
El  «pud  Graecos  i)OLf€o/»iC<cy  pro  insanire  sumiiur; 
ei  qui  parum  animo  crniihUni,  et  levitatis  aul  verti- 
ginis  morbo  laborant,  fiXi^opt^  ^iffBou,,  id  est  helleboro 
indigere  dicuntur,  quod  helleborum  purgare  cere- 
bruin,  ideoque  curare  insaniam  aniiqnis  creditum 
sit.  Unde  Isidorus  {Etym.  lib,  xvii,  eap.  9) :  Ellebo^ 
rum,  inqiiit,  Romani  alio  nomine  terairum  dicunt^  eo 
quod  sumptum  motam  mentem  in  $anitatem  reducat. 

«  R.«ab  Hierichoiitina  mulier  ofiicioso  usa  est 
mendacio,  dnni  jussa  prodere  explor»tores  Hebraeos  ^ 
qui  ad  se  diveru-rant ,  respoiidit  :  Fateor^  venerunt  ^ 
ad  me,  sed  neiciebam  unde  eesent.  Cumque  porta  clau' 
deretur  in  lenebrig^  et  iUi  pariier  exierunt^  needo  quo 
abierunt,t\c.(Josue,n).  Hnc  mendaciiim  cum  menda- 
cio  obstetricuu)  iEgyptiarum,  quae,  ut  lilios  ilebra*o- 
nini  morie  eripereiit,  Pliaraoni  iiientiti!  leguniur, 
couferens  D.  Augusiinus  suam  dt;  utroque  senteu- 
liam  iu  edisserii  (Lib,  contra  mendadum  cap.  45) : 
Quod  Bcriplum  e$t  bene  Oeum  fedsse  cum  Hebrans 
obstetricibus^  et  eum  Raab  Hierichontina  meretrice^ 
non  ideo  (actum  est  quiamentitce  sunt,  ted  quia  in  ho- 
iMnes  Dei  miserieordes  fuernnt.  Non  est  itaque  in 
eis  remunerata  (allacia^  sed  benevolentia  :  benignitas 
mentis,  non  iniquitas  mentientis.  Sicut  enim  mirum 
absurdumque  non  esset,  si  atio  prius  tempore  commissa 
ah  eis  aliqua  opera  mala  Deus  propier  posleriora  opera 
bona  teiltt  ignoscere :  ita  mirandum  non  est  quod  uno 
tempore,  in  una  cansa  Deus  utrumque  conspieiens^  id 
est^   (actum  misericorditer^  factumque  fatlaciterf  et 


bonum  remuneravit,  et,  propter  hoc  bonum^  malum 
illud  ignovit.  Et  infra  post  longiim  de  utrisque  dis- 
puUtiotiem,  ita  concliidit :  Proinde  Raab  in  Uiericho, 
qwa  peregrinos  homines  Dd  suscepit  hospitio^  quia  in 
eorum  susceptione  periclitata  est^  quia  in  eorum  Deum 
credidit,  quia  diligenter  eos^  nbi  po(iit(,  occultamt; 
qvia  per  atiam  viam  remeandi  consiitHm  fidetisdmum 
dedii,  etiam  supernee  Hierusalem  dvibus  imitanda  lau^ 
datur.  Quod  auiem  mentita  est,  etiamsi  aliquid  ibi  pro^ 
phetieum  inteliigenier  exponitur,  non  lamen  inntandum 
sapienter  proponitur ;  quamvis  Deus  itla  bona  memorO' 
biliter  honoraverit^  hoc  maium  ciementer  ignoverit.  liaec 
D.  Augustinus  de  mendacio  Raab,  ad  hiijus  loci  expli* 
caiiunem,  el  falsae  assertioiiis  de  tnendacio  utilner 
et  laudahiliter  usurpato  confuUlionem ,  perquam 
accommodau. 

^  De  Raab  non  alia  impudiciiiae  monimenu  Scri- 
ptura  commemoral,  iiisi  qmHi  eam  mfreiriceni  non 
solum  liistoria  Josue,  sed  et  Aposloliis  :id  llihraeOj» 
undecimo,  et  Jacobus  cop.  secuudo  iioniiuet.  Lyra- 
niis  tanien  non  proprie  lufrelriceni,  sed  caiifMiiiain 
seu  liospilam  fuisse  conlendit.  Vide  ^taldonaium 
in  cap.  1  ftlaiihaei. 

^  At  coiiira  reclamat  Apostolus,  non  esse  fadenda 
malayUteveniantbona(Rom.^).  HeclamaiO.iobitieeii^ : 
Numquid  Deus  indiget  nundado  nostro  {Job.  xiii)/  R»*- 
clamani  bS.  Palres  ,  qiios  siipra  ciiaviuiu«s  {Cop.  8). 

^  Respicit  exempla  Raab  et  Dalilae,  suponus  alle* 
gala.  Al  de  R:i»b  longe  aliter  praedir^it  api>si«»lus 
Piiutus  :  Fide  Raab  meretrix  non  periit  cum  incredu- 
/ts,  excipiens  exploraiures  cum  pace  {llebr.  xi)  Fide, 
inquit,  non  ineiidacio  :  et  iide  iioii  ficla  aui  fnoriu:i, 
sed  viva  et  per  clKiriUlem  operanie,  ut  explicai  B* 
Jacobus  dicens :  SimUiieret  Raab  mereirix^  noniie  ex 
operibus  justificala  est  suuipiens  nuntios  et  atia  via 
ejiciens  (Jacob.  n )  ?  Daliia  vero  Samsonis  uxor  non 
ob  veriialis  conlessioiiem,  sed  ob  peifidiosam  ct»n« 
jugis  proditionem  in  nianiis  iiosttum,  peccaiuni  |)er- 
petuai  monis  incurrit  (Judic.  xvi). 


fOGft 


COLLATIO  XVII.  -  DE  DEPINIENDO. 


1066 


abluendam,  et  velut  nubeculam  quamdam  flatu  Spi-  A  pingebal  in  oslinm  port»,  dcfluebanlque  salivoe  ejus 


ritus  8ancii  ▼elociter  absumendam ,  atque  uberiora  sibi 
por  hanc  affectaticiam  simulationem  quam  per  illam 
iiigenitamTerilalem,  meriioruro  praemia  conrerenda. 

CAPUT  xvm. 

ObjeetiOf  quod  illi  tmttum  hnpune  mendacio  ttit  iiitf , 
qui  $ub  lege  vixerunt, 

Germanus  :  Non  minim  est  has  dispensationes  in 
veteri  Testamento,  licentius  usurpatas,  ac  *  non- 
numquam  viroi  sanclos  veniabiliter  fuisse  roeniitos, 
^  cum  rouUo  majora  eis  pro  temporum  rudimeniis 
licuisse  videamus.  Gur  enim  mirum  sit,  quod  bealus 
David  fugiens  Saulem,  percontanti  Acbimelech  sa- 
cerdoii  alque  dicenti :  Quare  tu  solui,  et  nullui  est 
teeum?  ita  respondit :  Rex,  inquil,  prascepit  mihi  m^ 
monem ,  et  dixil  :  Nemo  sciat  rem  propter  quam  mit-  B  gruente,  Nolile  mentiri  invicem  (Colos.  ur) 
sus  et  :  nam  et  pueris  condixi  in  illum,  et  in  illum  /o- 
cum  (1  Reg»  xii).  Et  iterum  :  Si  habet  hic  ad  manum 
hastam  aut  gladium,  qnia  gladium  meum  et  Arma  mea 
non  tuU  mecum  (Ibid,);  sermo  enim  regis  orgebat. 
Vel  itlud  :  Cum  perductus  ad  Achis  regem  Getb,  in- 
sanum  se  furiosumque  simulavit,  ac  routavit  os  saum 
coram  eis,  et  collabebatur  in  manus  eorum  et  im- 


in  barbam  :  cum  eiiam  uxorum  concubinarumque 
gregibus  licilo  fruerentnr ,  nec  ullum  eis  imputare- 
tur  ex  hac  parte  peccatum ;  insuper «  etiam  iniraico- 
rum  sanguinem  propria  manu  frequenter  effunde- 
rent,  idque  non  solum  non  repreirensibile,  verum 
etiam  laudabile  crederetur.  Qux  ita  nunc,  Evangelio 
coruscante,  videmus  omnimodis  interdicia,  ut  sine 
ingenll  crimine  ac  sacrtlegio  horum  qoidquam  non 
possit  admitti.  Quemadmodum  nec  mendacium  ul- 
lum,  quamlibet  pio  colore  contcctum,  non  dicam 
probabiliier,  sed  nec  veniabiliier  a  quoquara  credi- 
mus  nsurpari,  dicetite  Domino  :  Sit  sermo  vester^  est 
esff  non  non;  quod  autem  his  abundantius  est,  a  malo 
est  (Matth,  v)  :  Apostolo  quoque  in  eadom  con- 


ALARDI  GAZiGI 

•  Circa  bunc  locum  notanda  venit  vulgala  distin- 
ctio  nrendacii  ab  Augusiino  iradita,  in  mendacium  offl  • 
ciosun),  jocosum  et  perniciosum  ,  ctijus  disiinctionis 
in  bac  disputatione  prx^cipua  babenda  est  ratio.  Offi- 
ciosum  dicitur,  quod  sine  alterius  injuria  fit  y^ro 
salute  vel  commodo  altcujus.  Jocosum  ,  quod  sola 
jtlacendi  sive  delectandi  voluntaie  profertur.  Perni- 
ciosum,  quo  grave  nocumentum  alicui  infertur.  Iiiler 
hsec  auicm  tria  mendaciorum  genera,  soluro  perni- 
cio>um  genere  soo  mortirerum  esse,  vel  ex  ipsa  no- 
minis  nota  constat :  jocosum  vero,  quod  nemini  no- 
cct;  et  ofllciosum,  quod  eiiaiu  prodest  alicui,  non 
nisi  venialia.  Hinc  D.  Augustinus  (Enchir.  c.  xxii) 
in  expositione  psalmi  quinti  :  Dao  stcn/,  inquit,  om* 
nino  mendaciorum  genera^  in  quibus  non  magna  culpa 
est;  sed  tanien  non  sunt  sine  culpa  :  cum  autjocamur, 
aut  ut  vrosimus  nroximis,  mentimur,  £t  alibi  (Lib, 
cont.  Mend.  c.  9),  de  officioso  meiidacio  disputatio- 
uem  concludens  :  Peecatum  ergo  est,  inquit,  $ed  ve- 
ruale^  quod  benevolentia  excusat.  Porro  de  bujusmodi 
mendacliSy  qu»  subiiide  viris  sanctis  in  Scriptura 
ascribuntur,  gencratim  ita  pronnntiat :  Htec  quando 
in  Seripluris  sanclis  legimus^  non  ideo  quia  facta  cre" 
dimus ,  etiam  [acienda  credamus,  ne  violemus  pras' 
cepta,  dum  passim  tectamur  exempla.  Et  infra  :  Con- 
ttat  quod  non  omnia  quce  a  tanctit  vel  justit  virit 
teaimut  facta,  trantferre  debemut  in  mores :  ted  etiam 
hxnc  ditcere,  quam  iaie  pateat,  et  ad  quot  utque  per- 
veniat  quod  Apottolut  ait  :  Fratres,  et  «t  prmccupa-' 
tus  fueril  homo  in  aliguo  delicto ,  vos  qui  spiritalet 
estis,  instruite  hujutmodi  in  spiritu  lenitatis  (Gaiat,  vi). 

^  Videtur  hic  Germanus  existimasse  mendacium 
in  veteri  lege  fuisse  permissuro,  perinde  ac  polyga- 
miam;  quod  aequenti  cap.  refellitur,  ubl  dicitur, 
quoii  polygaroia  tonc  temporis  potuii  esse  sine  pec- 
calo,  mendacium  non  item.  Porro  de  mendacio  et  si- 
niulatione  Davidis  iion  vldetur  hic  laborandum,  cum 
Dulia  ratio  appareal  eum  a  mendaclo  officioso  ei  ve- 
niali  excusai.di  :  praesertim  cum  sequenti  cap.  fa- 
teatur  hic  abbas  Davidem  veniabililer  fuisse  menti- 
tum«  ut  se  ab  injusia  Saulis  per^ecutione  &aivaret. 
Excosat  quidem  aiiqiiatcnus  D.  Thomas  (1-2,  q-  iii, 
art,  i  od  i  )»  quod  illa  fictio  sive  simulalio  apud 
regem  Achis  flguraiis  fuerit;  quam  flguram  expli- 
cut  D.  Augustinus  io  psalmum  xxxi;  at  certe  figura- 

PATROL.  XLIX.. 


CAPUT  XIX. 

Retponsio  eo  quod  licenlia  mendacii ,  quce  ne  in  veteri 

?uidem  indulta  est  TestMmenlo,  vemabiliter  a  muHit 
uerit  uturpata, 

Joseph  :  ^  Uxorom  quidem  concubinarumque 
multarum  ilia  libertas,  insiante  jam  lemporum  fine 
el  multiplicatione  humanac  generaiionis  expleia,  non 

COMMENTARIUS. 

tiva  signiflcatio  mendacii  notam  non  excludit,  ot  ex 
diciis  palet. 

c  Quod  liic  sibi  vclit  Germanus,  non  sntis  capio. 
Nam  el  bella  gerere  et  sanguinem  inimicorum  in 
bello  jiisto  effundere  non  minus  iicitum  sub  lege 
Evangelica  quam  sub  lege  veteri.  Alias  vero  ,  vel 

G  privaia  auctoriiate,  vel  propria  temeritaie  sanguinem 
nomanum  fundere,  eiiam  ante  legein  veterem  et  de* 
Ctflogum  expresse  vetitum  fuii  Genesls  ix  :  Quicum- 
que  effuderit  tanguinem  humanum  ,  fundetur  tanguit 
illiut,  Ad  imaainem  quippe  Dei  factut  ett  homo.  Quod 
8i  ad  legein  illain  lalionis  respicit,  quae  Jubebat  ocu- 
ium  pro  ocuio,  dentem  pro  denle,  vulnut  pro  vutnere 
reddi  (Exod.  xxi,  Levit.  xiiv,  Matth.  v) ,  constat  illam 
legem  judicibus  et  ma^istratibus  datam  csse,  ut  re- 
gulam  quam  in  judiciis  excrcendis  et  deiictis  pu^ 
nietidis  sequerentur,  non  auiem  privads  hnmiiiibus, 
quibus  contra  dictum  est  Levii.  xix  :  Non  quteret 
ultionem ,  nee  memor  erit  injuria  civium  tuorum. 

^  Pluralitas  uxoruin  siinul  et  eodem  teropore 
quam  Gra!ci  polygamiam  voraiit,  qiianivis  nec  per  «e 
optanda,  necperreetionietprimaeinstitulioni  mntriino- 
nii  consenianea  esset(undeineriioreprcheiidilnr  La- 
mech  (Gen.  iv),qui  primus  eam  invexJt,quaiido  duas 
uxorcs  duxil,  vel  unam  camem  in  duas  divisit  uxoreb, 

jy  ait  D.  Hicronymus),  posi  diluvium  tamen,cuni  pauci 
essent  hoinines,  et  viia  huniana  multum  abbreviata, 
cx  dispensatione  divina  fuit  iila  lex  monogamise 
abrogataautrelaxata;  et  polygamia  hominil)Ui  con- 
cessa,  tum  ad  multiplicationetn  generis  humani,  tum 
ad  propagationem  popuii  fidelis  et  cultiis  diviiii,  qui 
in  sola  fainiliai  Abrahae,  ac  deinde  in  populo  Israeli- 
tico  residuus  fuit.  Unde  Abraham  ires  uxorcs,  jacob 
quatuor,  David  inullo  plures  habuisse  legitur.  Quod 
autem  hic  dicitur  uxorum  et  concubinaruro  liberias 
antiquiius  permissa,  non  sic  accipiendum  esi  quasi 
virissanctiseipairiarchisfuerint  pelliceseiscorta,  ut 
hxretici  calumniantur,  sed  in  llla  pluralitate  nxorum, 
post  primariam  uxorem,  unam  autalteram,  quse  non  ad 
lori  tantum,  sed  ad  bonorum  omnium  communionem 
admittebatur,  concubinae  dicebantur  secundari»  ei 
inreriores,  quamqiiam  verseel  legitimscconjuges,quae 
promibcue  uxores  vel  concubinas  nuncupantur :  quem- 
admoduro  Agar  et  Cethura  concubinai  Abrahae  vooan-> 
tur  Genes.  xxv,  et  Davidis  concubinas  legirous  I  Heg^ 

31 


1067  J0ANN1S  GASSIANI  GOLLATIONES.  im 

iromerilo  Telut  tniiius  jam  necessaria  per  Evangeli-  A  tionein  spiritalium  sacramentorom,  Tel  ob  quorum- 


«am  perrectionem  debuit  ampuuri.  Nam  usque  ad 
adventum  Christi  oportuit  benedictionem  primor- 
dialig  illius  vigere  sententiae  qua  diclnm  esl,  Cre- 
scHe  et  muUiplicamini  et  replete  terram  (Genes.  i).  Et 
idcirco  justissimum  fuit,  ut  ex  iila  radlce  fecundi- 
Catis  human»9  quae  in  synagoga  pro  dispcnsatione 
temporis  uiiliter  viguit,  aiigelicse  virginitaiis  flosculi 
germinarent  ac  suayeoleiUes  coniiueniiae  fructus 
in  Ecclesia  gignerentur.  Mendacia  vero  eiiam  tunc 
fuisse  damnata,  totius  veteris  Insirumenti  textus  evi- 
denter  oslendil,  dicens  :  Perdes  omnet  qui  toquuntur 
mendacium  {Psal.  v).  Et  itenim  :  Suam  e$t  homini 
panie  mendacii ,  et  postea  replebitur  os  ejut  caleulo 
{Prov,  xx).  El  ipse  legislator,  Mendacium,  inquil , 


dam  salutem  sanctos  viros  in  veteri  Testamento  le- 
gimus  exsecutos,  in  tantum  nos  qooque  cum  neces* 
siias  coarciaverit  non  possymus  abdicare,  ut  ne 
ipsoK  quidem  apostolos,  ubi  consideraiio  alicujus 
utiliiatis  exegit,  ab  eis  declinasse  cernamus.  Quae 
paulisper  interim  differentes ,  digestis  primitus  qoae 
adhuc  de  veteri  Testamenio  prorerre  disponimosy 
post  baec  congruentius  inferemus,  ut  faciHus  ftpprO' 
betur  viros  justos  et  sanctos,  tam  io  novo  quam  in 
veteri  Testamento  in  liis  oeconomiis  sibi  per  omnia 
concordasse.  Quid  enim  de  Ula  Cliusi  ad  Absnfon 
pro  salute  regis  David  ^  pta  simulatione  dicimns, 
quae  cum  toio  fallentis  et  circumvenientis  promaiur 
affectu,  et  utilitatem  consulentis  impugnet,  Scri- 


fugiee  {Exod.  xxiii).  Sed  •  tunc  deinum  id  veniabi-  B  pturae  divinae  testimonio  comprobalnr,  iu  dicentis  : 


iiler  diximus  usurpatum  cum  ei  necessitas  aliqua 
seu  dispensatio  salutaris  adjuncta  est,  ob  qtiam  non 
debuerit  condemnari;  quale  est  iliud  quod  comme- 
moraslis  de  David  rege  (1  Reg.  xxi),  cumfugiens  in- 
sectationem  Saulis  iiijustam  ad  Achimelecl)  sacerdo- 
tem,  non  proposito  cujusquam  lucri,  nec  studio  lae- 
dendi  quempiam ,  sed  ui  Untummodo  semetipsum 
ab  impiissima  ejus  insecutione  salvaret,  mendaci- 
bus  utitur  verbis,  qiiippe  qui  manus  suas  inimici 
regis  sanguine  et  quidem  a  Deo  sibi  toiies  traditi , 
conlamiiiare  noluerit,  dicens  :  Propitiue  mihi  sii 
Diutf  ne  faciam  rem  hanc  Domino  meo,  Christo  Do^ 
mini,  Ht  miltam  manum  meam  in  eum ,  quia  Christut 
bomini  ett  (I  Reg,  xxiv).  Et  idcirco  dispensationes 


Domint  autem  nutu  dittipatum  ett  contilium  AchitO' 
phelf  ut  inducerel  Dominut  tuper  Abtalon  malum 
(II  Reg.  xvu)?  Nec  enim  reprehendi  poterat  id  quod 
recto  proposiio  ac  pio  judicio  pro  justis  pariibusge- 
rebatur,  ac  pro  illius  cujus  pietas  Deo  placebat  sa- 
Inte  aique  victoria  religiosa  fuerat  simulatione  con- 
ceptum.  Quid  eliam  de  illius  feminse  pronuniiabimus 
f ^cto ,  quai  suscipiens  illos ,  qui  ad  regem  David  a 
prscdiclo  Cbusi  fueraot  destinati ,  abscondit  in 
puteo  ,  et  expandens  velamen  super  os  tjus , 
•  cum  ptisanas  se  torrere  simulasset ,  Trantierunt^ 
inqoit ,  guttata  paululwm  aqna  ^  atque  hoc  eot  fig- 
mento  ab  intequentium  manibut  liberant  (Ibid.)^ 


has  quas  vel  ob  volunutem  Dei,  vel  ob  ivrahfigora-  G  Quapropter  ^  respondete»  quaeso»  mihi,  quid  fuissetis 

ALARDI  GAZiCI  GOMMENTARIDS. 


XVI,  et  illa  Levitae  contubernalis,  modo  uxor,  modo 
concubina  appellaiur  {Judic.  xix).  Porro  hanc  poiy- 
gami<e  licentiam  et  libertatem,  genere  humano  jam 
saiis  propagato,  Ghristus  Dominus  plane  abolevit , 

Eriinamqiie  illam  inonogamtae  legein  primis  parenti- 
us  inspiratam  restiluit  et  renovavit ,  Matthaei  xix, 
triplici  arxumento  ex  prtmaeva  illa  matrimonli  insti- 
tutione  adducto;  quod  et  D.  Uieronymus  observavif, 
1*  quia  in  exordio  Geneseos  oictum  est :  Matculum 
et  feminam  fecit  eot;  non  masculum  et  feminas,  sed, 
masculum  et  (eminam,  «l  uniut  conjugit  contortia 
necterenturj  ait  Hieronymus.  2''  Dictum  est :  Propter 
hoc  dimiitet  homo  patrem  et  matrem ,  el  adhcerebit 
uxori  tuce ,  non  uxoribus.  5*  Dictum  est :  Erunt  duo 
in  carne  unOf  id  est,  erunt  duo  una  caro  :  dyo,  in- 
quit,  non  pluret.  Hanc  itaque  legem  monogamise 
priinitus  inslituUm,  postea  abrogaiam  aut  relaxatam 
Chrisius  veluti  postliminio  revocans  et  in  integrum 
resUurans  subdidit :  Dico  eobit^  quia  quicumque  di- 
miserit  uxorem  stiam,  niti  ob  fornicationem^  moechatur. 
Quibus  verbis  polygamiam  omnino  exclusam  Patres 
intellexerunt :  nam  ut  Innoceniius  iii,  in  quadam 
decretali  {Extrav,  de  divort.  cap.  Gaudemut) ,  ratio- 
cinatiir  :  Si  wrore  dimitta  duci  alia  dejure  non  po* 
test^  fortiut  et  ipta  retenta.  Per  quod  evidenter  appa- 
ret  pluralitatem  in  utroque  texu,  cum  non  ad  imparia 
judicentur^  circa  matrimonium  reprobandam,  lla  pon- 
tifex  ( Vide  etiam  Sixtum  Senent.lib.  vi,  annotal.  8i). 
*  Mendacium  sic  est  intrinsece  malum,  ut  nulia 
necessiiaie  aut  dispensatione  pos»ii  fleri  bonum. 
Quod  et  Aristoleles  agnovit  i.v  Etliicorum  cap.  7  di- 
cens  mendacium  per  tedmprobum  ette  el  vituperabilej 
verum  autem  pulchrum  et  iaudabite.  Cfficitur  quidem 
In  necessiiaie  veniabile  seu  excusabiie  mendacium 


quod  vocatur  officiosum,  ut  in  exemplo  Davidts  eC 
aliorum.  Verum  aliud  est  excusari,  aliud  approbari; 
uam  bonum  certe  et  perfectiim  excusatione  uon  egei» 
sed  imperfectum  et  mancum. 

^  Non  tam  simulatione  quam  probabili  et  plaosi- 
bili  consilio  usus  est  Cbusai  pro  salute  regis  Davld, 
qood  Absaloni  visum  est  prudentiuset  tutius  consilio 
Achitopel;  qua  tamen  prudentia  Absalon  deceptus 
est. 

^  Verba  textus  :  Quati  ticcant  ptitanoM.  Ubi  pli- 
sanas  nonnulli  interprelantur  contusum  triticum,  alii 
hordeum  decorticatum.  De  auo  Plinius  lib.  xvin 
cap.  7,  et  lib.  xxii  cap.  25.  In  nac  porro  simulatione 
aliisque  similibus  exemplis  commendatur  humani- 
tatis  officium ,  non  qualecumque  fuerit  admissuDi 
mendacium. 

^  Tali  quaestioni  respondet  div.Augustinus  (Contra 
mendacium  cap.  17) :  Faciat  homo  etiam  pro  tempo- 
H  rali  hominum  talute  quod  potett.  Cum  auiem  ad  kune 
^  articutum  ventum  fuerit^  ut  tali  tatuti  consulere  nisi 
peccando  non  potsii^  jam  te  existimet  non  habere  quod 
fadat,  quando  id  reliquum  este  pertpexerit^  quod  non 
recte  faciat.  Et  infra  {Cap.  xix),  rursus  eamdem  aui 
similem  quaestionem  proponens  in  persona  eorum 
qui  mendacium  propugnabanl :  Quomodo  apud  ho* 
minet^  qui  procul  dubio  ti  faltuntur^  avertuntur  a  per- 
nicie  vel  a/ieua,  vel  tua,  pericUianiibut  tubvenialur 
hominibut^  ti  no»  humanut  ad  mentiendum  non  tnc/i- 
net  affectut?  Si  patienier  meaudiatturba  mortalitatis^ 
turba  inftrmitatit^  respondebo  aliquid  pro  negotio  veri^ 
tatit.  Certepia^  vera^  tancta  castitat  non  niti  ax  vir^ 
tute  [A/.  veriiate]  ett^  et  quisquit  advertut  eam  facit^ 
profecto  adversut  veritatem  facit.  Cur  ergo  et  ti  non 
polest  aliter  vericlitaniibui  subveruri ,  non  eommitla 


^069  COLLATIO  XVn.  — 

acturi,  •{  qoa  Tobit  aqiic  sub  Evangelio  oonatituiit  A 
similis  fuisset  exorta  conditio,  utrumnani  roaluiBsa- 
tis  eofl  simili  celare  mendaciodicentes  eodem  modo, 
transierunt  gustau  paulalnm  aqua,  et  implere  illud 
qiiod  pnectpitur,  Erue  eoi  qui  ducuntur  ad  mortem^ 
et  redimere  eo$  tfui  inierfieiuntur  ne  pareas  {Pro9. 
xxiv)  :  an  veriutis  confessione  latiunies  prodere 
pereropturisT  Et  ubl  est  illud  Apostoli,  Nemo  quod 
auum  ett  queerut,  tod  quod  alteriw  (I  Cor.  i)  :  Et, 
Charitao  non  qumit  qum  $ua  $unl ,  $ed  qum  aliorum 
(I  Cor.  xm)f  Ac  de  seipso  :  Non  quearo^  inquit,  quod 
mihi  ufiU  e$i,  $ed  quod  mutii$,  ui  ealvi  fimit  (I  Cor.  x). 
Si  enim  ea  qua  nostra  sunt  quttrimus ,  et  id  quod 
nobis  ntile  esi  pertinaciter  Tolumus  retentare,  etian 
in  bujosmodi  neeessiutibus  loqui  nos  necesse  eet 
veriiaiem,  et  reos  flerl  mortis  aliente.  Si  veroea  quas 


DE  DEFINIENDO.  ^„^ 

aliis  saluuria  sunt,  nostria  atilitetibae  prsspoffeniea 
Aposiolico  satisfecerifflus  imperio ,  aine  dobio  sub^ 
eunda  est  nobis  neeessiUt  meniiendi.  Ei  idciroo 
nec  imegra  chariutie  viscera  poaaidere,  nec  ea  qme 
aliorum  sunt,  aecandum  AposKiUeam  disciplinam 
quarere  peterimas,  u|»i  bis  qa»  disiriettoDi  no- 
strsB  perfeetioniqiie  conveniont,  paululum  relaxaUa 
condeseeodere  uiiliutibus  aliorom  proBo  maliierl^ 
mus  aflectu,  et  iu  cum  Apoetolo  inflrmis  efficianmr 
inflrmi,  ut  lucreri  possimos  inflrmos  (I  Cor.  n). 

CAPUT  XX. 

Quod  veitiaHie  pierumque  mendacium  et  noxiam  veri^ 

iatem  oUam  apoeioii  cemuerini. 

Quibus  erudjtos  exemplis  beatasqaoque  apostolae 

Jacobiis  omnesque  illius  Ecdesisi  primiiivai  prm. 

dpui  principes  •  apostoium  Paulom  ad  stmolatioDis 


ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 

negal  Paulum  proprie  sinH.Ia8ge,  sed  us,.m  esseT 
-1„^^!  «onscienna  sna.  aaa  sciebai  Jegales  ca;re- 
iMiuas  non^DiB  esM  sic  abrogatu.  Ht  iio  iHi  taltem 
»d  lempus  et  usque  ad  promolgaiiooem  £vanK«lii 
non  licere  .  laque  socundum  Augusiinum  mntnlt 
jren  «imula.  0,  seo  hypocri.is,  ui  T.ic  abbas  abusive 
H']«»««r.  q»i*  non  felleiHli  ca.«  hujuswodl  ri  m 
«6^u,i,  sed  .t  owewiere.  •db..e  libe^,,  ^.e  ,«! 
da  s  letalia  servare,  duu.modo  non  In  eis  spem  sa- 
U1.S  collocaren..  Veru.n  u(  h«c  clarins  clucescant, 
itnrabrt  hic  sen.entiam  D.  ThonKe  (1-2.  -  les)  de 
c«Matione  legali,.in.  deque  simnlatiomP^iri  a  Hh.I» 
reprebcnsa,  et  inicr  cl.irissinios  Ecclesia  dociores 


iiarium  e$t  castitati ;  et  ut  perielitanti  subveniatur, 
hquor  mendaeiwn,  quod  ip$i  aperii$$ime  e$t  eontra- 
rium  veritati?  Quid  apud  no$  tanlum  promeruit  casti- 
/fli.  et  offendit  verita$,  eum  omnis  ex  veritate  sit  ca* 
itilat.et  $it  non  corpori$,$ed  mentis  cattilat,  verita$que 
in  mente  habitet,  $ieut  etiam  corporie  €a$tita$f  etc. 

•  ilisioriatn  narrai  S.  Liicas  in  hunc  modum  {Act. 
xxi)  :  Cum  veni$semu$  Hiero$otymam,  iibenter  euace- 
neiuut  nos  frutres.  Sequenti  autem  die  introibat  Pau» 
tu$  rwhi$cum  ad  Jacobum,  omne$qu€  coUeeti  $unt  se- 
more$;  quo$  eum  tatuta$$et,  narrabat  per  $inguia  qum 
Deu$  (ecistet  in  Gentibut  per  mini$terium  ip$ius.  Al 
iUi  cum  auditsenl^  mngnificabant  Deum,  dixeruntffue 
ei :  Yidet,  frater,  quot  miiiia  $untin  Judai$,  qui  cre- 
didervnt,  H  omnee  $unt  etmulatoreo  iegie.  Audieruni 
autem  de  te  quod  ditceetionem  doeeas  a  Moyse  ecrum 
qui  per  fentet  tunt  Judmorum,  dicens  non  debere  eo$ 
circumctdere  filioe  $uo$,  neque  $ecundim  coneuetudi» 
nem  ingredi.  Quid  ergo  ctt?  Utique  oporUt  conve- 
mre  muititudinem ;  audierunt  enim  U  $uperveni$se. 
Hoc  ergo  [ac,  quod  tibi  dicimue.  Sunt  nobi$  viri  qua* 
tuor  votum  liabenta  $uper  $e  :  hi$  a$$umpti$  sancti- 
fica  te  eum  illis^  ei  impende  in  t//is,  ut  radant  ca- 
pila;  et  scient  omnes  quia  qum  de  te  audierunt  faita 
tuntj  $ed  ambuiae  et  ipse  cusio(iien$  tegem.  Tunc  Pau- 
lus  as$umpti$  viris  postera  die  purificaius  cum  illis^ 
vffravU  in  tempium^  annuntians  expietionem  diernm 
purificationis,  donec  offerretur  pro  unoquoque  eorum 
ohtatio.  Hacienus  S.  Lucas.  Ubi  adverte  quatuor 
rilus  et  exremonias  le{i;ales  designari  iri  coiisecra- 
ttone  seu  ^anciificalit^e  Nazarxorum  pra^scripias, 
Numer.  cap.  sexto.  Prima  caBreinonia  erat  volum, 
qiio  se  Domino  publice  consecr.ibant.  Seciinda,  m  in 
teinplo  per  tringinta  dies  manerent  orantes,  et  in- 
lerim  a  vino  abslinorent ;  et  Uxc  dicebaiur  purg;itio, 
sjve  purificaiio.  Tertio,  expleio  lenipore  puriflca- 
tiiiois,  oiferebatur  agnus  iiuinaculaius  in  holucau- 
sium,  ovis  pro  peccaio,  ei  arles  immaculatus  in  ho- 


fr|ero..yniom  ei  A..gusii,ium  discepiata,  qu«   ml 
ttne  ad  hunc  iMctalum  pertinet,  audire.  Slc  igitui 


et  capilli  una  ciim  sacriflcio  pacificonim  crein.nb.-^n- 
tur.  Bas  i|;itur  caereinoniasa  lege  prsescriptas,  ei  non 
a  quibusvis,  sed  a  sanctioribus  legis  MosaicaDobser- 
vatoribus,  id  est  Nazarseis,  exhiberi  solitas,  Pauliis 
apostolus  seoioruin  confiilio  acquiescens,  siinul  cum 
aliis  Jiidaeis  in  se  suscepit,  et  observavlt ,  ut  refert 
Lucas.  In  aua  observatione  censet  D.  Hieronymus, 
queqjadmodunn  et  hic  abbas,  Paulum  usum  fuisse 
pia  quadam  simulaiione,  ad  viundum  scandalum 
lafirmorumqui  ex  Jiidaeis  creJiderani.  Sic  enim  D. 
Hieroaymus  (£p$t.  89) ;  0  Paule^  in  hoc  te  rursum 
imterrogo  eur  canui  raseris,  cur  nudipedalia  exercueris 
do  cmremomis  Judmormn,  cur  obtuleris  sacrificia,  et 
teeundum  legem  vro  ie  hostim  fuerint  immolatos? 


S.  Tliomas  m  commentario  Epistolae  ad  GalaUs 
iractans  illa  verba  Pauli  ad  Peirum  apo>wlum ! 
Si  (a  Judmus  cum  sh,  elc.  :  Scienduin,  inquii 
quod  eccasione  islorum  verboruin  noo  oarva  conl 
truversia  oria  est  ipier  llieronymum  ei  Auausti- 
nuin.  Ei  quantum  ex  eorum  verbis  apene  col- 
ligiiur,  m  quauor  discordare  vidcnliir.  Primo  in 
lempore  legaliiun,  quando  scilicei  servari  debue- 
runt.  Nam  Hieronymus  duo  laotum  temnora  dis- 
LS'  """'",^''1  paasionem  Cliiisti.  •aiud  post 
pass  oaem.  Unde  viili  liieroi.ymus  quod  legalia  ante 
passioaem  Chrisii  viva  esseni,  id  est.  habSnii.  vir- 
lu lem  snam,  in  quanium  scilicet  per  circumcisionem 
loUebaiurpeccalumoriginale,  pcr  s.icrificia  ti  ho- 
slias  placabalur  Deus.  Sed  post  passionein  uod  solum 
dicu  ea  non  fuisse  viva  nee  mortua,  sed,  (lood  dIus 
esi,  eiiam  morlifera,  et  quod  quicumque  nost  oas- 
sionem  Chrisli  ea  servavit,  peccavii  morlaliier.  Au- 
guslinus  vero  disiinguii  tria  tempora  :  unum  tempus 
anle  passionein  Christi,  ei  concludens  cum  Hiero- 


^., — ,  ^.-w  ,,.^  ,,w™.w,  «- ....w- ...... ,«^»,.„*«o  ,u  ui#-      aiiic  passionein  VinrisiL  ei  conc  udens  ciiin  Hipm 

sUampacificani.Posiremo  radebnntureornm  capiia.  D  nymo^^dicit  isto  tempoi^  legaiia  viva  fSe" L^^^^^ 
et  capilli  unaciim  sacnhcio  pacificornm  crem.nb.-^n-      lenioufi  nn^i  n.icoA««...  r..-:5.:  :...*:?. '..**®r  *""^ 


lempns  posl  passionein  Clirisli  iimnediaie,  ante  ffra- 
iiam  divulgaiam(siculiempusaposloIorum  in  priiici. 
pio)»  in  quo  teinpore  dicit  Angusiinus  legalia  morlua 
ruisse,  non  laineji  mortifera  Juda'isad  fidem  conver- 
sis,  dummodo  ipsa  servauies  spem  in  els  non  pone- 
rent.  qnasi  nece<saria  cssenl  ad  salulem;  leriium 
lempus  dicit  esse  posi  veriiatem  ei  gratiam  Christi 
divulgaiam,  ei  in  lioc  tempore  dicit  ea  mortua  et 
morlifera  omnibus  ea  servantibiis.  Secundo  discor- 
dant  Hieronymus  ei  Augusiinus  de  observatione  le- 
galiiini  quantuin  ad  ipsos  apostolos.  Hieronvmaa 
enim  dicii  quod  apostoli  numquam  secundum  veri- 
latera  sei  vabant  legalia,  sed  solum  quadani  pia  simu» 
laiione,  ne  scilicet  scandaliiarenl  Judxos  ei  eoruni 


1071  JOANNIS  CASSIANI  GOLLATIONES  im 

figmehU  deftdendere,  pro  imbeciHiUte  infirmantium  A  debatur;  sed  iliud  magis  praeposnisse  quod  iDfirman' 


coliorianlur,  eumque  purificari  tecundum  obseriran- 
tiam  legis»  eaput  radere,  irota  offerre  conipellunt, 
praesens  illod  dispeudium,  quod  ei  hac  hypocrisi 
gignebatur,  nihili  reputantes,  sed  contemplantes  po- 
tius  Incra  qoae  erant  ex  illius  diutina  praedicatione 
parienda  (Aetar.  xxi).  Non  enim  tantum  apostolo 
Paulo  lucrum  ex  hac  ejus  fuerat  districtione  colla- 
lum,  quanlum  celeri  ejus  eiiiio  universis  gentibus 
detrimentum.  Quod  sine  dubio  unlversae  tunc  eve- 
nisset  £cclesiae,  nisi  iilum  haec  utiiis  ac  salubris  hy- 
pocrisis  praedicationi  evangelicae  reservasset.  •  Tunc 
enim  necessario  ac  veniabiliter  acquiescitur  men- 
dacii  deirimento,  quando  majus,  ut  diximus»  immi- 
net  de  veriiatis  confessione  dispendium,  et  utilitas 
quae  nobis  de  veritate  conferiur  compensare  iila 


tium  utiiitas  exigebai?  £t  ul  haec  eadem  atlenUu» 
indaganies  sigillatim  Aposlolicarum  virtulum  insi- 
gnia  replicemuSy  quaerat  aliquis  quomodo  omnibus 
per  omnia  beatus  Apostolus  suam  probelnr  aptasse 
personam?  ubi  faclus  sit  Judaeis  sicut  Judaeoa?  Pro- 
fecto  ibi,  ubi  illam  sententiam  intimo  corde  cusio*  ; 
diensy  quam   Galaiis  denuntiaverat ,  dicens  :  Eece  i 
ego  Paului  dieo  vobii,  quia  st  eireumcidamni^  Ckristut  C 
vobis  nihil  proderit  {Galat.  v).  Jn  Timolhei  tame»  ^  * 
circumcisione  imaginem  quodammodo  Jodaicae  so- 
persiitionis  assuropsit.  Et  rursus,  ubi  factus  esi  eis 
qui  sub  lege  erant  tamquam  aub  lege  esset?  Nempe 
ibi,ubi  Jacobus  omnesque  seniorea  Ecclesiae,  formi- 
dantes  ne  in  eum  illa  Irrueret  Judaeorum  ereden- 
tium,  immo  ChrisUanorum  judaizantiumy  mulUtodo» 


quae   generanda  sunt  damna  non  praevalet.  Qood  B  quge  iia  fidem  Ghrisii  receperat  ut  adhuc  rilo  c«re- 

moniarum  legalium  teneretury  discrimini  ejus  boc 
consilio  ac  persuasione  succurrerunt ,  dlcentes  : 
VideSf  fraier^  quot  millia  sint  in  Judmt  qm  credide- 
runtf  et  /it  omne$  amulatores  legis  eunt,  Audieruni 
autem  de  te  quia  discessionem  doceas  a  Moyse  eorum 
qui  per  gentes  sunt  Judaorum,  dicens  non  debere  eos 
drcumcidere  fitios  suos  {Aetor.  xii).  Kt  infra  :  Hoc 
ergo  fac  quod  tibi  dicimus,  Sunt  nobis  viri  quaiuor  vo- 
tum  habenies  super  se.  His  assumptis^  sanetifica  te 
cum  ilHSf  et  impende  inillis  ut  radantcapitaf  eisdent 
omnes  quoniam  ea  quee  de  te  audierunt  fatsa  suul^  sed 
mbulas  et  ipse  custodiens  legem  (Ibid.).  El  ila  pro 
illorum  qui  sub  lege  erant  salute,  lllam  pauilsper 
districtionem  senlenUae  soae  calcans,  qoa  dixerat. 


lemperamentum  eUam  aliis  verbis  idem  beatua 
Apostolus  ubique  se  semper  tenuisse  lestatur. 
Nam  cum  dicit ,  ^  Factus  sum  Judeeis  tamquam 
JudcruSy  ut  JudcBOs  iucrifaeerem;  his  qui  sub  iege 
erant^  quasi  sub  lege  essem  (cum  ipse  sub  lege  non 
essem),  ut  eos  qui  sub  lege  erant  iucrifacerem ;  his  qui 
sine  lege  erant^  tamquam  sine  Uge  essem  (cum  sine 
lege  Dei  non  essem,  sed  in  lege  essem  Christi)^  ut  eos 
qui  sine  lege  erant  lucrifacerem;  factus  sum  infirmis 
iufirmus,  ut  infirmos  tucrifacerem;  ommbus  omnia 
faetus  sum,  utomnes  facerem  salvos  (I  Cor.  ix);  quid 
aliud  ostendit,  quam  secundum  infirmitatem  aique 
mensuram  eorum  qui  instituebantur  condescendisse 
se  semper,  et  a  perfectionis  rigore  aliquid  relaxasse. 


nec  tenuisse  se  id  quod  dislrictio  rigida  poscere  vi-  G  Ego  enim  per  legem  legi  mortuus  tum^  ut  Deo  vivam 

ALARDI  GAZiEl  GOMMENTARIUS. 


conversionem  impedirent.  Et  hoc  (|uidem  modo  dicit 
simulasse  Paulum  quando  persolvit  votum  in  lemplo 
Hierosolymitano,  Act.  xxi,  ei  quaiido  circumcidit 
Timoiheum,  ut  liabelur  Act.  xvi,  etquando  a  Jacobo 
monitus  qnaedam  legalia  suscepit,  ut  habelur  Act. 
XV.  Qiiae  quidem  simiilaUo  sic  inielligenda  est,  non 
quod  illos  actus  secundum  rei  veritatem  non  fac^ 
rent,  sed  quia  non  faciebant  tamquam  legis  caeremo- 
nias  observantes,  sed  propier  nlias  causas.  Aiigusti- 
iiiis  vero  dicil  qtiod  aposloli  servabant  ipsa  legalia, 
non  quod  in  eis  vim  aut  spem  salulis  ponerent;  sed 
quod  ita  expediret  tum  ad  convcrsionem  Judaeorum, 
tum  ad  scpeliendam  cum  honore  Synagogam,  ne  si 
staiim  abolereniur  et  prohiberentur  legalia,  pari 
gradu  ct  loco  haberi  viderentur  cum  riiibus  genii- 
Jium  et  idololatria,  quasi  non  fuissent  a  Deo  insli- 
luia  et  bona.  Tenio,  discordant  de  peccalo  Peiri. 
Nam  Ilieronymus  dicit  in  simulaUone  pr;edicta  Pe- 


modum  et  accurale  disserentem  tomo  primo  Anna- 
lium,  nec  non  Beilarminum  lib.  i  de  Rom.  Poniifice 
c.  28. 

'^  D.  Augustinus  ( Con^rs  Mendaeium  cap,  iO)  bu- 
jusmodi  mendacia,  de  quibus  hic  agitur,  sicut  ei  alia 
peccata,  quae  secula  aliqua  utililate  compensanior  , 
ideoque  apud  bomines  excu8.intur,  vocat  coropensa- 
tiva  :  In  omnibus,  ait,  ac(t^HS  nostris  maxime  etiam 
bonos  tnrbant  compensativa  peccata,  ita  ut  nec  pecccAa 
e^astimentur  y  si  habeant  tales  causaSt  propter  quas 
fiant,  in  quibus  videtur  peccari  poiius  si  non  fiant,  Et 
praicipue  de  mendaciis  hoe  in  hominum  opinione  pra- 
valuitf  ut  peccata  non  putentur  illa  mendacia,  quin 
immo  et  recte  facia  esse  credantur^  quando  qtilsque  pro 
ejus,  cui  falli  expedit,  utilitate  mentitur ;  aui  ne  aliis 
noceat,  qui  nociturus  videtur,  nisi  mendadis  evitetur, 

^  Id  quomodo  cilra  simulationein  aut  mendaciom 
ab  Aposiolo  praesUlum  sit,  declarat  idem  Augosiinus 


trum  non  peccasse,  qiiia  hoc  ex  charitate  fecit,  et  d  his  verbis  ( Ibid,  cap,  i%) :  Quod  Pautus  mt :  Omnibus 


non  ex  aliquo  Umore  mundano.  Aiigusiinus  vero  di 
cit  eum  peccasse,  venialiter  tamcn ,  per  indiscreUo- 
ncm,  qua  videbator  niinium  inhaerere  JuJais ,  ad 
viiandum  eorum  scanilalum.  Quario,  discordant  in 
reprehensione  Pauli ;  nam  Hieronymus  dicit  quod 
Paulus  non  verc  reprehendit  Petrum,  sed  simulaio- 
rie,  sicut  et  Petrus  simulatorie  legalia  servabat.  Au- 
gitslinus  vero  hoc  improbal,  quia  Pauius  in  canoiiica 
Episiola  ad  Galatas  ii,  in  qna  nefas  est  credere  ali- 
quod  falsum  esse,  dicit  quod  Pelrus  reprehensibilis 
erat :  unde  verum  est  quod  Petrus  peccavit,  et  Pau- 
)us  vere  eum,  non  simulntprie,  reprehendii.  Haec  S. 
Thomas,  nonnullis  contracUs  aut  inlermi^sis  ob  ni- 
roiam  prolixiiatem.  Si  plura  desideras,  lector,  con- 
sule  Baronium  de  lola  hac  controversia  erudite  ad- 


omnia  facius  sum,  ut  omnes  lucrifacerem ,  etc^  eompa- 
tiendo  id  fecit,  non  mentiendo,  Fit  enim  quisque  Ism- 
quam  ilte  cui  vult  subvenire^  quando  tanta  nusericordia 
subvenit^  quania  sibi  subvenire  vellet^  si  estet  ipse  in 
eadem  miseria  constitutus.  Itaque  fit  tanufuam  ille^  non 
quia  fallit  illum,  sed  quia  se  cogitat  sicut  iUum,  Nam  si 
propterea  quia  dixit :  Factus  sum  Judeeis  tamquam  Ju- 
dceus;  et  ii$  qui  sub  lege  erant^  tamquam  sub  lege :  ideo 
pulandus  est  mendaciter  suseepisse  Ugis  veteris  sacra- 
menla;  debuit  et  gentium  idololatriam  eodem  modo 
meniiendo  suscipere,  quia  dixit  etiam  iis  qui  tine  lege 
erant^  tamquam  sine  lege  se  faetum,  ut  eos  lucrifaceret. 
Quod  utique  non  feeit.  Non  enim  aiicubi  saerificavil 
idolis,  aut  adoravit  itla  figmenta;  ae  potius  libere^  lam^ 
quammartyr  Christi^  detestanda  et  viianda  meHetraeii^ 


1073  COLLATIO  XVII.  —  DE  DEFINIENDO.  1074 

{Gatat.  ii),  caput  radere,  puriflcari  secuudum  legem»  A  f*oni  e&tote  Judceis  el  Groseii  et  EecleeUe  Chritti^  iicut 


aique  in  lemplo  Mosaico  rilu  vota  oiferre  compelli- 
tur.  Quaeris  eliam  ubi  pro  salute  eorum  qui  legem 
Domiui  penitus  ignorabant»  tamquam  si  et  ipse  sine 
iege  essei,  effecius  sit  sine  lege?  Lege  in  Atheniensi 
urbe  gentilium ,  ubi  vigebat  impietas,  quo  usos  sit 
praedicationis  ezordio  :  Preeteriens,  inquit,  vidi  simw 
taera  vestra  et  aram  in  qua  erat  scriptum,  Ignoto  Deo 
lActor.  zvn).  Gumque  de  corum  supersiiiione  ser- 
monem  fuisset  orditus,  tamquam  si  et  ipse  sine  lege 
essei,  sub  occasione  profani  iilius  tituli  fidem  Christi 
intulit,  dicens  :  Quod  ergo  vos  ignorantes  colitis,  hoe 
ego  annuntio  vobis  {Ibid.).  Et  post  pauca,  velut  si 
divinae  legis  penitus  esset  ignarus,  gentiiis  poetae 
versum  potius  quam  Moysis  aut  Christi  maluit  pro- 


et  ego  per  omnia  omnibus  placeo^  non  queerens  quod 
mihi  utileest,  sedquod  muitis^  ut  satvi  (iant  (1  Cor;  x). 
Utile  enimsine  dubio  fueratTimotheum  non  circuro- 
cidere,  caput  non  radere,  puriflcationem  Judaieam 
non  assumere,  «  nudipedalia  non  exercere,  vota  le- 
galia  non  offerre,  sed  facit  baec  omnia  dum  illorum 
saluti  plus  consuiit;  quia  non  quaerit  quod  sibi  utile 
est,  sed  quod  muliis,  nt  salvi  fiant.  Quod  quamvis 
contemplalione  Dei  sit  factom,  ^  tamen  simulatione 
non  caruit.  Qui  enim  per  legem  Cbristi  legi  mor- 
tuu8  fuerat  ut  Deo  viveret  (Galat.  ii),  quique  illam 
justitiam  tegis  in  qua  conversatus  fuerat  sine  querela 
detrimentum  fecerat,  et  arbitrabatur  ut  siercora,  ut 
Cbristum  lucrifaceret  (Philip.  iii),eaquaD  legiserant 


ferre  sententiam  :  Et  sicut  quidam^  inquiens,  vestro-  B  vero  cordis  affectu  offerre  non  potuit  Nec  fas  est 


rum  poetarum  dixerunt :  Jpsius  euim  et  genus  sumus 
(Ibid.),  Cum  itaque  suis  eos,  quae  refutare  non  pos- 
sent,  testimoniis  fuisset  aggressus,  ita  de  falsis 
vera  confirmans  subdidit,  dicens  :  Genus  ergo  cum 
simus  Det,  non  debemus  mstimare  auro  vet  argento  aut 
iapidibus  sculpturee  arUs  et  cogitationi  hominis^  divini' 
tatem  esse  similem  (Ibid.).  Infirmis  autem  infirmua 
effectus  est,  cum  secundum  indulgentiam,  non  se- 
cundum  imperium,hi8  qui  se  coniinere  non  poterant, 
in  id  ipsum  redire  concessit  (1  Cor.  vii)  ,  sive  cum 
laete,  non  esca  Coriuthios  potans,  in  infirmitaie  et 
timore  et  tremore  multo  apud  eos  fuisse  se  dicit 
(ICor.iu).  Omnia  autem  omnibus  factusest,  utomnea 
faceret  salvos,  cum  dicit :  Qui  manducat^  non  man" 


credi  eum  qui  dizerat,  Si  enim  qum  destrum,  hmc 
iterum  remdifico^  prmvaricatorem  tne  constituo  (Galat^ 
ii),  in  id  incidere  quod  ipse  damnaverat.  Et  intan- 
tum  non  magis  res  ipsa  quae  geritur  quam  gereniis 
pensatur  affectus,  ut  econtrario  quibusdam  reperia- 
tur  yeritas  nocuisse,  et  profuisse  mendacium.  Nam 
Doeg  Idumaeua  regi  Sauli  de  fuga  David  coram  fa- 
mulis  conquerenti  ac  dicenti,  Numquid  omnibus  oo- 
bis  dabit  (Hius  Jesse  agros^  et  vtnm,  et  universos  vos 
faeiet  tribunos  et  centuriones ,  quoniam  conjurastis 
omnes  adversus  m«,  et  non  est  qui  mihi  renuntiet 
(I  Reg.  zzii)?  quid  nisi  Yerum  prodidit,  dicens ;  \idi 
filium  Jesse  in  Nobe  apud  Achimetech  sacerdotem,  qui 
consutuit  pro  eo  Dominum^  et  dbaria  dedit  et,  %ed  et 


ducantem  non  spemat ;  et  qui  non  manducat,  mandun  C  gtadium  Goiiaih  Philistm  dedit  ei  {lbid.)1  Pro  qua 


cantem  non  judicet  {Rom.  ziv);  et  Qui  matrimonio 
jungit  virginem  suam^  bene  faeit;  et  qui  non  jungit, 
melius  faeit  (I  Cor.  Yii).  Et  alibi :  Quis,  inquit,  tn/fr- 
tnatur,  et  ego  non  infirmor?  quis  uandalixatur^  etego 
non  tcror  (II  Cor.  zi)?  Atque  hoc  modo  illud  qiiod  Co- 
rinthiis  praeceperat,  adimplevit,  dicens  :  Sine  offen" 


Yeriiate  eradicari  de  terra  viventium  meruit,  ac  do 
eo  dicilur  per  Prophetam  :  Propl^M  Deus  destruet 
te  in  finem,  evellet  te  et  emigrabit  te  de  tabernaculo, 
et  radicem  tuam  de  terra  viventium  (PsaL  li).  Ex  illa 
igitur  terra  hic  pro  indicio  yeritatis  perpetua  eradi- 
catione  convellitur,  in  qua  •  Raab  meretriz  (Josue, 


ALARDl  GAZifil  COMMENTARIUS. 


•  Nudipedalia  apud  Jndasos  dicebantur  quaedam 
sacra,  seu  publicae  supplicationes,  in  quihus  populus 
nudis  pedibus  incedena  pluviam  a  Deo  implorabat : 
de  quibus  Josepbus  lib.  ii  de  Bello  Judaico.  Quae 
eiiam  apud  Christianos  nonnumquam  in  osu  sunt 
{Ceel.  Rhodig.  tib  zv  Antiq.  Leet.  eap.  6).  Eumdem 
vero  riium  etiam  in  illa  sanctificaiione  et  purifica- 
tione  Judaeorum  ez  antiqua  traditione  observatum 
innuere  Tideiur  hic  abbas,  quamvis  Numer.  vi,  ubi 


t//os  astringendos  ad  consuetudinem  Judmorum,  nec 
istos  upatema  deterrendos  eensuit.  Unde  illa  verba  ejus 
sunt :  Circumdtus  quis  vocatus  estf  non  adducat  pm^ 
putium ;  in  presputio  quis  vocatus  est  ?  non  drcumdda- 
tur.  Circumcisio  nihit  est^  etprapuUum  nihit  est,  sed 
observatio  mandatorum  Dd.  Unusquisqueinqua  voca- 
tione  vocatus  est,  in  ea  permaneat.  Et  infra :  TtmofA^aa 
cum  in  praputio  voeatus  esset,  tamen  quiadejudiBa  matre 
ortus  erat,  et  ostetidere  cognatis  suis  debebat,  ad  eos 


de  Nazaraeoruro  ritibus  agitur,  nulla  ejus  caeremoniae  D  lucrifaciendos,  non  hoc  dtdidsse  in  ditciplina  Chrl 


mentio  habeatur.  Nam  aHas  non  apparet  quando  A- 
postolus  hujnsmodi  nudipedalia  exercuerit,  more 
scilicel  Judaico,  quod  tamen  indicat  etiam  D.  Hiero- 
nymus  loco  snpra  cilato.  Et  rursus  Ub.  i  in  Jovinia- 
num  ( Cap.  8 ),  ubi  ail  :  iftf/(a  eompellitur  Aposlolus 
velle  qu(B  non  vutt :  dreumddit  Timotheum,  ratit  in  se 
catvitmm,  nudipedalia  exercuit,  comam  nutrivit,  et  to^ 
tondit  in  Cenchris.  De  nudipedalibus  eliam  gentilium 
meminit  Tertullianus  in  A pologetico  (Cap.  41 ). 

b  Immo  caruii,  ut  ez  dictis  patet,  nisi  simulatio- 
nera  pro  dissimulaiione  seu  veri  occuUatione  usnr- 
pes,  ut  hic  passim  usurpatur  :  Non  enim,  ail  Augu- 
stinus  (Lt6.  de  Mendado  cap.  5)  u/  nonnulli  putant, 
etiam  l^aulus  ant  Timotheum  drcumeidit,  aut  ip%e  aum- 
dam  ritu  Judaico  sacramenta  celebravit ;  sed  ex  itla  li- 
bertate  sententim  sum,  qua  prmdicavit  nec  gentibus 
prodesse  drcumdmonem^  nec  Jud4ns  obeste*  Vnde  nec 


stiana,  ut  illa  sacramenta  qum  legis  veteris  essent  abo- 
minaretur,  drcumcisus  est  ab  Apostoto :  ut  hoc  modo 
demonstraret  Judmis  non  ideo  gentes  non  ea  sutcipere, 
quia  mala  sunt,  et  perniciose  a  patribus  obtervata;  sed 
quiajam  talud  non  necettaria  pott  adventumtanti  sa- 
cramenti^  quod  per  tam  longa  tetnpora  toia  illa  Scri- 
ptura  propheticis  figurationibus  parturimt.  Nam  et  Tt- 
tum  drcumdderet,  cum  hoc  urgerent  Judmi,  tUti  subin^ 
troducti  faln  fratret  ideo  fierivellent,  ut  haberent  quod 
de  ipso  Paulo  disteminarent ;  tamquam  eorum  veriiati 
cesterit,  qui  spem  salntis  evangeiicm  in  drcumcitiotie 
carnis  atque  hujusmodi  obtervationibus  esu  prmdicO' 
rent,  et  sine  hit  nemini  Christum  prodesse  cotitetiderent; 
cutn  contra  nihii  prodesset  Chrittut  ds  qui  eo  animo 
drcumdderentur,  ut  ibi  esse  salutem  putarent. 

«  De  Raab  ineretrice,  ^usque  roendacio,  quid  seil* 
tienduin  sit,  sUperius diclum  est  (Cap,  17). 


1075 


JOANNIS  CASSIANI  COLLATIONES 


ii)  pro  mendacio  cam  8ua  cognationc  planlaiur.  Sic-  A  coiiiinentiam  nosfram  polios 

ttt  etiam  Samson  {Judie.  ivi)  illum  diem  occuliatum 

mendacio,  Yerilate  impi»  conjugi  perniclosissime 

prodidisse  reminiscimar,  cui  propterea  decepiionem 

intuJit  veritas  inconsultlssime  patefacu,  quia  illnd 

mandatum  propbeticum  cuslodire  neglexit,  Ab  ea 

qwB  dormit  in  iinu  tuo^  euitodi  clauitra  oriitui 

{Mich.  Tu). 

CAPOT  XII. 
An  interrogantibuB  oecuUam  coHUneniiam  iine  menda- 

do  oporteat  propalari,  el  an  iUidpienda  itnl  tfum 

imoi  fueriut  recmataf 


Et  ut  ezempla  quaedam  de  nostris  quoque  inerita- 
bilibus  ac  pene  quotidianls  necessiiatibus  profera- 
mus,  quas  quanialibet  obserTantia  numquam  ita 
possumus  praecavere,  ut  non  vel  invili  vel  volentes  B  tes,  et  obslinatissme  id  quod  semel  mente  concepe- 


perewicUntilMis 
prodi ;  ac  super  hujuscemodi  causte  noe  qvoqne  •  fa- 
temur  inevitabile  esse  mendacium.  In  secundo  «a* 
tem  nulla  nobis  Incumbit  necessitas  mentiendi :  pri- 
mum  quia  possumos  ea  quae  rratrum  ministerio  por- 
rigimtur  iu  renuere,  nt  nuilo  nos  deflnitioDls  vinealo 
coliigemus,  deinde  quod  semei  rennentes  possamus 
ImmobileD  teuere  sententlam. 

CAPUT  IXIII. 

Reiponiio^  quod  hrrationabilii  iU  hujtu  defim^omi 
pertinaeia, 

Joseph  :*fla8  definitiones  iilorum  monasleriomm 

esse  non  dubium  est  in  quibus  renuntlationls  vestrae, 

nt  dicitis,  rudimenta  TormaU  sunt;  quorum  principes 

fratrum  refectioni  suas  assolent  praeponere  volunu- 


cogamur  in  eas  incurrere;  quid,  quaeso,  faciendom 
est ,  com  refeciionero  procrastinare  disponentibus 
nobis,  utruin  refecertmus  ad  vesperam  frater  adve- 
niens  percunctatur;  celandumne  jejunium  estet  vlr- 
tus  parcimoniae  coniegenda ,  an  veriiatis  professione 
prodenda?  <^  Si  celamus  ut  Dominico  satisfaciamus 
imperio,  quod  dicitur,  Non  videarii  hominibut  jeju* 
nam^  ied  Patri  tuo  qui  eet  in  abuondito  (  Matlh.  vi )  : 
Et  iterum,  Naciat  iiniitra  tua  quid  faciat  dextera  tua 
( Ibid. );  profecto  mentimur.  Si  virtutem  conHnentia 
propalamus,  evangelica  nos  sententia  jure  percellit , 
Amen  dico  vobiit  receperunt  metcedem  iuam  {Ibid.  )• 
Quod  si  obtatum  a  fratre  quispiam  poculum  cam  de- 
finiiione  renuerit,  absolute  accepturum  se  esse  de- 
negans  quod  iile  gaudens  advenlu  ejus  suppliciter  ut  ^ 
sumatur  exorat ;  rectumne  est  ut  fratri  ad  genua  pro- 
voluto  in  terramque  prostrato,  qui  non  nisi  his  offi- 
ciis  viscera  charitatis  expleturum  esse  se  credidit, 
etiam  cum  labore  suo  pareat,  an  in  sermonis  sui  ai- 
que  proposili  pertinacia  perseveret  T 

CAPUT  xxn. 

ObjeetiOf  quod  oporteat  quidem  ab$condi  continentiam^ 
ied  iUicipi  recmata  non  debeant, 

Germanus  :  In  illo  quidein  superiore  exemplo  do- 
bium»  ut  credimus,  non  est,  ^  quin  expediat  abscondi 

ALARDI  GAZiEI  COMMENTARiUS. 

«  Negat  S.  Augnstinas  :  Non  emmt  Inqnit,  hoc  ea  necemtate  cogente^  vera  de  m  bona  toqmUur^  tauto 

oceultare  veritatem ,  quod  eit  proferre  mendacium,  magii  humHitati  jungitur^  quanto  et  verUali  iodatur, 

Quamvii  enim  omnii  qiu  mentitur  veiit  celare  quod  ve-  An  Paulm  humilii  non  fuU,  quando  mmuUitione  veri- 

rum  esl,  non  tamen  omnii  qui  vutt  quod  verum  eit  ce-  tatii  contra  faUoi  apostoloi  tot  de  a  diidpuUi  fortia 

laret  mentilur,  Plerumaue  enim  vera  non  mentiendo  gata  narravit  ?  Qui  nimirum  veriiati  inimicm  exiiteret, 

occuitamm ,  ad  taeenao,    Neque  enim  mentitm  eit  st  abicondendo  virtutei  proprios,  preedicatorei  errorum 
Dominuit  ubi  ait :  Multa  habeo  vobie  dicere  :  eed  non  B  pranalere  pemdiiuet  (  Viae  CUmacum  gradu  12). 

poleitii  ilta  portare  modo  {Joann.  xvi).  Vera  tacuit,  *  linmo  contra  fatendum  est  iiumquam  ineviiabile 

non  falia  locutm  eit  quibm  verii  audiendii  eoi  minm  esse  mendacium.  Ob  has  vero  el  similes  sententias 


rint  exsequuntur.  Gaeterum  seniores  nostrl,  qaorum 

fldei  apostollcarum  signa  virtututam    testimonium 

reddiderunt,  quique  universa  judtcio  potios  ac  dis- 

cretione  spiritus  quam  rigida  anlmi   obstinaiione 

gesserunt,  eos  qui  alienis  infirmiutibus  acquiesce- 

rent  multo  uberiores  fructus  qiiam  eos  qui  in  suis 

definitionibus  perdurarent  capere  censuemnt ;  subli- 

miorisque  pronuniiaverunt  esse  virtutis  contegere 

potius  continentiam  necessario,  ut  dictam  est,  hu- 

mllique  roendacio,  quam  patefacere  superbo  veriu- 

tis  indicio. 

CAPUT  XXIY. 

Quomodo  abbas  Piammon  iuam  continentiam  celare 
matmrit. 

Dentque  '  abbas  Piammon  post  viginti  qoinque 
annos  oblatam  sibi  a  quodam  fratre  uvam  ac  vlnum 
absque  haesiuiione  suscipiens,  confestim  ea  quae  in- 
gesta  fueraiit  conira  consuetudlneni  degustare,  qnam 
ignotae  cunctis  continentiae  maluit  propalare  virta- 
tem.  Nam  si  illud  quoque  considerare  velimas,  qood 
seniores  nosiros  incuncunter  fecisse  meminimus, 
qui  mirabilia  virtutum  suarum,  vel  proprios  acios 
quos  necesse  erat  ad  instructioncm  juniorum  in  col- 
laiione  proferrl,  sub  aliorum  solebauit  coiorare  per- 
sonis,  •  quid  aliud  possumus  quam  apertum  snper 


idoneoijudicavit.  Non  est  igitur  aiisterius  vitaB  (quam 
hic  abbasvocatcontinentiam)mendacio  celanda,  sed 
vel  silentio  aut  aliqua  verborum  ambiguiute  tegcnda, 
vel,  ubi  expedit,  ad  Dei  gloriam,  non  propriam,  11- 
bere  profitenda  :  quod  qui  facii,  non  utiqiie  perdit 
mereedem  suam,  ut  hic  male  inlerpreuiur.  Vide 
seqoentem  annoutionem. 

'  Non  ita  tameuj  ut  dum  cavetur  arroganlia,  veritm 
relinquatur^  ait  D.  Augustinus  {Tract,  45  tii  Joann, 
tap,  II).  Bt  D.  Gregorias  xxvi  Moralium  :  Incaute 
kumiUi  iuni^  qui  ee  mendado  ilUiqmant ,  dum  arro- 
gantiam  dtant :  hnmo  mentiendo  iuperbiunt,  quia  con^ 
tra  verUatm  ee  arigunt,  quam  reUnguunt.  Qui  enim 


erroneas  et  paradoxas  in  liac  colUtione  sparsas  lego 
alicubi  ( In  vet.  cod,  mn, )  hanc  collaiionem  abbatis 
Josephi,  una  cum  collaiione  decima  terlia,  quam  D. 
Prosper  impugnavii,  a  facultate  iheologica  Parisiensi 
fuisse  damnaUin  aique  explosam. 

^  llle ,  cnjtis  est  collatio  quae  seqiiilur,  dedma 
octava,  de  tribus  generibus  roonachorum :  ubi  piura 
de  eodeiii  notanda. 

•  Frivolum  plane  argumentum,  ut  merito  aii  Cuy- 
cbius.  Quis  enim  dixerit  mentiri  eum  qui  de  se  lo- 
quitur  in  tertta  persona,  si  nihil  falsi  adinisceat? 
Ergo  nientiius  eslChristus,  quando  dixit :  Fiiim 
hominii  tradetur  geniibmad  iUudendum  etfiageUon- 


1077  COLLATIO  IVII. 

his  jodictre  mendaoium?  Atqae  uiinam  nos  quoque 
dlgiium  aliqnid  haberemus  qaod  ad  incitandam  fl- 
dem  proponi  junioribus  posselT  profecto  minime 
Yereremur  bujuscemodi  illorum  figmenta  aeciari. 
Heetios  enim  esc  fiob  talls  figurx  colore  mentiri, 
quam  pro  bbserfanlia  irraiionabilis  latlus  ▼eriiatis, 
am  et  qu»  audientes  aediflcare  potuerant,  incongrua 
laciturnitate  contegere:  aut  si  ex  nostra  persona 
Teraciter  proferaiilur,  jactantiam  noiiae  yanitatis 
enarrare.  Ad  quod  etiam  nos  magisterio  suo  doctor 
gentium  evidenler  Institnlt,  qui  revelationum  sua- 
rum  magnltttdinem  ex  alterius  maluit  proferre  per- 
sooa,  dfcens  :  Seio  hominem  in  ChriHOf  $ive  in  eor- 
pore,  stve  exhra  corpus  nenio,  Deui  sdl,  raptum  tis- 
que  ad  terHum  cmlumf  ei  icio  hujutmodi  hominem  qtda 
raptut  eti  tn  paraditum,  ei  andivit  inefTahUia  terba , 
qum  fion  tieet  homini  loqui  { II  Cor.  xii). 

CAPUT  XXV. 


Tettimonia  Scripturarum  de  commutatit   definitio' 
nibui. 


Impossibile  nobis  est  brevitcr  universa  percur- 
rere.  Quis  eter.im  enumerare  sufficlat  omnes  pro- 
pemodum  pairiarchas  sanctosque  innumembileSy 
allos  pro  Titae  lutamine,  alios  pro  benedictionis  de* 
siderio,  alios  pro  alicujus  occultatione  mysterii, 
alios  pro  zelo  Dei,  alios  pro  examinalione  veriuiis, 
*  patrocinium  (ut  ita  dixerim)  assumpsisse  menda- 
cii?  Quae  sicut  enumerari  cuncia  non  possont,  ita 
praetermitti  penitus  universa  non  debent.  Nam  bea- 
tum  Joseph  pietas  coropulit,  ut  falsum  fratribuscri- 
men  etiam  cum  oblestatione  regiae  salulis  impinge- 
rel,  dicens  :  ^  Exploratoret  ettitt  infirmiora  terrm 
venittit  intpicere  (Genet,  xlii).  El  infra  :  Mitlite,  in- 
quit,  ex  vettrit  unum;  et  adduciie  frairem  vettrum 
huc,  vot  autem  cuttodiemini  hic,  utque  dum  manifetta 
fiant  verba  vettra,  an  verum  dicatit,  an  non :  tin  autem, 


—  D£  DmMENDO.  1078 

J^  per  talutem  Pharaonit^  exploratoret  ettit  {Gen.  xlii). 
9i  enim  non  eos  hoc  misericordi  mendacio  terrnis-» 
set,  nec  patrem  fratremque  revisere,  nec  eos  in  inn- 
tis  inopiae  pericnlls  alere,  nec  conscientiam  posiremo 
frairum  a  reatu  venditionis  suae  expurgare  potoissei. 
Non  ergo  lam  repreliensibile  fuit  melum  fratribus 
incussisse  mendacio,  quam  sanctnm  atqne  laudabile 
occasione  ficli  periculi  inimicos  ac  venditores  suos 
ad  salutarem  poenitentiam  compulisse.  Denique  cum 
gravissimse  insimulationls  nrgerentur  invidia ,  non 
illius  quod  falso  objiciebalur,  sed  anterioris  crimt- 
nis  conscientia  frangeb'.intur,  dicentes  ad  invicem  : 
Merito  hmc  patimur,  quia  peccavhnut  in  fratrem  no- 
tlmm,  quia  detpeximut  tribuiationem  animm  ^us^  cum 
rogaret  not  et  non  audivimut  eum :  propter  hoc  venil 
B  nobit  omnit  tribuiatio  hetc  {Ibid.).  Quse  quidem  con« 
feasio  non  soium  apud  fratrem,  in  quem  impia  cru- 
delitate  peccaverant,  verum  etiam  humitiiate  salu- 
lierrima  tantum  eorum  facinus,  ut  credimus,  expia- 
Tit. «  Quid  Salomon,  qui  perceptum  a  Deo  sapientiae 
donum  in  prlmo  judicio  suo  non  nisi  assumptione 
mendacii  declaraTit?  Nam  ut  veritalem  qu»  mulieris 
mendacio  tegebatur  exsculperet,  etiam  ipse  mendacii 
uiique  astutissime  excogiiati  usurpavit  auxilium, 
dicens :  A/ferte  mihi  gladium,  et  dividite  infantem  vt- 
vum  in  duat  partet,  et  date  dimidiam  partem  ttitt,  ei 
dimidiam  partem  alteri  (111  Reg,  iii).  Quae  simiilatio 
crudeliiatis  cum  verae  matris  viscera  permovisset,  ab 
ea  autem  quae  mater  non  erat  laudaretur,  tunc  de- 
mum  sagacissimo  veritatis  jodicio  [AL  Indicio]  il- 
G  lam  sententiam  promulgayil,  quam  nemo  a  Deo  in- 
spiraiam  esse  non  credidit :  Date,  inquiens,  huic  in- 
fantem  vivum,  ei  non  occidatur,  hmc  eti  enim  mater 
ejut  {Ibid.).  Proinde  nec  debere  nec  posse  nos  uni- 
versa  complere,  quae  vel  cum  quiete  animi  vel  cum 
commotione  decernimus,  etiam  aliis  Scripturarum 


ALARDI  GAEiGI  GOMMENTARIUS. 


diim  et  erudfigendum.  Et,  FiUut  hominit  venturut  ett 
cum  potestate  magna  et  majettate,  etc.  Quo  quid  ab- 
surdius  dici  potest? 

•  Valde  mirum  est  hune  abbatem  iu  desipere,  ut 
eliam  patriarchis,  immo  Apostolis,  non  solum  men- 
dacii  notam,  sed  et  pairocinium  ascribere  non  sit 
veritus :  quod  tam  alienum  est  a  verilaie,  quam 
quod  maxime.  Sed  indulgendura  ejaa  generis  humi- 
iiam  simpticilati: 

^  Sciebai  Joseph  fratres  suos  non  esse  exploraio- 
res,  necde  hoc  dubiubai,  ul  tentando  dumiaxat  et 
explorando,  iion  asseverando  ea  verba  proferret,  iit 
quidam  iiiierpretantur.  Sed  hoc  crimen  eis  impegit, 
ut  cogeret,  quo  in  sialu  paler  versareiur,  ei  Benja* 
min  rraier  uierinus  quem  unice  diligebat,  expro- 
mere.  lia  Josepbus  Antiqiiii.  lib.  ii  cap.  3,  et  Siil- 
pitius  Hist.  Sacrae  lib.  i.  Nec  Uinen  injusle  aut  iiiju- 
riose  sic  eos  insimulavit;  quia  cnm  publicam  judicis 
personam  gereret  in  i£g}rpto,  polerai  cum  eis  more 
jiidicum  severiu^  agere,  ei  ul  conscius  a  reis  pairali 
in  se  criuiinis  publica  aucioriUle  vindictam  exigere. 
Minorem  Umen  longe  exegilquam  commeriti  erant, 
qnia  res  non  agebalur  publico  judicio.  Resial  igitur 
ut  mendacium  quoddam  officiosum,  aut  huic  siniile, 
non  perniciosum,  quia  non  iiijiislum ,  fuisse  raiea- 
mur.  Atumeu  D.  Augustinns  ab  omni  niendacio 
excuaare  videiur,  dum  verba  iUa  sic  exponit  (Qucett. 


168  ttt  Genetim)  :  Exploratoret  ettit,  id  ett,  explora- 
torum  pcena  digni,  vei  pro  exploratoribut  habendi.  Et 
huie  tenteiUiWf  inquit,  iiK^rponitf  jurationem,  quia  $t 
vera  non  dixittent,  expioratoret  etunt,  id  ett,  explo- 
ratorum  poena  digni  ettent,  quot  tamen  vera  dicere 
tciebat.  Neque  enim  perjurut  est  quisque,  ti  ei  quem 
eattitthmum  novit,  dicat :  Si  hoc  adnlterium,  de  quo 
arguerit,  eomnutiiti,  damnal  le  Deut ;  et  ti  hitverbit 
adhibeat  iurationem ,  verum  omnino  jurat,  Ibi  ett 
enim  cenditio,  qua  dixit :  Si  fecitti,  quem  tamen  non 
fecitte  certum  habet.  Sed  ait  aliquit :  Verum  ei/,  ^ttta 
-^st  feeit  adulterium,  damnat  iilum  Deut;  hoe  auiem 
^'  quomodo  verum  est :  ti  non  verum  dicititt  exploratores 
eetit,  cum  etiam  ti  mentiantur,  non  tini  exploratoret? 
Sed  hoc  ett  quod  dixi  ita  dictum  ette :  Exploratoret 
ettii,  hoc  ett,  exploratoret  deputatfimini  meriio  m«i- 
dacii  vestri,  Etttt  autem  poiuitse  diei  pro  habebimini 
et  deputabimini,  innumeriB  tvmilet  locuiionet  docent. 
Unde  ett  illa  Etice  prophetce:  Quicunuiue  exaudierit  in 
igne,  ipte  erit  Deut.  Non  enim  tunc  erit,  ted  tunc  ha- 
Mifur.  Ita  Augusiinus. 

«  Nullum  agno&ciiur  mendaciam  in  jodicio  Salo- 
monis,  quia  nihil  contra  mentem  eloculus  est ;  no- 
que  simulalio  proprie  dicta,  quia  nftninem  fallere 
vu!uil :  sed  s^gacissiina  exploratio  affecius  maietiii 
ei  naturalis;  ex  quo,  ciijus  essel  filius  de  quo  quaJ^ 
rebatur,  sapieuier  agnovil  ei  judicavit. 


i07C 


JOANNIS  CASSIANl  COLLATIONES. 


iOSO 


testimoiiiis  copiosius  edocemur,  qaibus  ?el  viros  A  slaiutain  mutare  sennonem,  sicai  Scriplura  subjiin- 


sancios,  vel  angelos,  vel  ipsum  omnipotentem  Deum, 
ra  qux  definierant  frequenter  leginiLS  immulasse. 
Naro  bciitus  «  David  cum  jurisjurandi  dctiuilione 
dccrevit,  dicens :  Hcbc  faciai  Dem  inimici»  David^  et 
h(pc  addal ,  $i  reliquero  de  omnibue  qum  pertinent  ad 
Nabal  utque  mane  mingentem  ad  parieiem  (I  Reg.  xxv). 
iLtcoiitinuo  intercedenie  Abigail  uxore  ejus,  ac  pro 
eodein  supplicanle,  remittit  minas,  moliit  senien- 
tiam ,  et  mavult  transgressor  proposiii  judicari , 
quam  sacramenti  sui  fidem  cum  crudelitatis  exsecis- 
tione  servare,  dicens :  Vivit  Donunu»,  ni»i  cito  veitts- 
»e$  in  occur$um  mihi ,  non  reman$iuet  Nabal  H$qu$ 
ad  lucem  matutinam  mingen$  ad  parietem  (Ibid.).  Cu- 
jus  sicut  illam  prsecipitls  sacramenti  facilitatem, 


git :  Et  coegiteo»  Lot,  etdivertertaU  ad  eum  (Gen.  xu). 
Qui  utique  si  diversuros  sc  ad  eum  esse  noverant, 
inviiantis  petitioneni  simuiatoria  excusatione  renue- 
runi :  sin  autem  veraciter  excusabant,  evidenier 
immul&sse  sententiam  coroprobantur.  Qoa  utique 
non  ob  aliam  credirous  causam  Spiritum  sanctum 
sacris  voluroinibus  indidisse,  nist  ut  istis  emdiamur 
exemplis,  indefinitionibus  nostris  non  pertinaciier 
permanere,  sed  eas  arbitrio  nosiro  debere  subjicere, 
et  iia  judicium  nostrum  ab  omni  legis  vinculo  libe- 
rum  conservare,  ut  prompturo  sit  ad  seqoendam 
quocumque  vocaverit  salubre  consilium,  nee  diffe- 
rat  aut  recuset  ad  id  quod  uliiius  discretio  talutaris 
invenerit  absque  ulla  cunctatioue  iransire.  Et  ot  ad 


quas  de  perlurbatae  mentis  commotione  descenderat,  B  aoblimiora  adbuc  ascendamus  exempla,  decamben- 


ncquaquam  imiiandam  esse  censemus,  ita  remissio- 
nem  atque  emendationem  siaiuti  sectandam  esse  de- 
cernimus.  Eleciionis  Yas  Corinibiis  scribens,  redi- 
tum  suum  absolula  definitione  promittit,  dicens  : 
Veniam  autem  ad  vo»  cum  Macedmiam  pertran$iero. 
Macedoniam  enim  pertran»ibOf  apud  vo$  autem  ma' 
nebo,  vel  eiiam  hiemabo,  ut  vo$  me  deducati$  quocum" 
que  iero.  Nolo  enim  vo$  modo  in  tran$itu  videre^  $pero 
enim  me  aliquanto  tempore  manere  apud  vo9  (I  Cor, 
xvi).  Cujiis  rci  etiam  in  secunda  Epistola  ita  memi- 
nit :  Et  hac  confidentia  volui  priu»  venire  ad  vo»^  ut 
secundam  gratiam  habereti»,  et  per  vo»  tran»irem  in 
Macedoniam,  et  iterum  a  Macedonia  venire  ad  vo$^  et 
a  vobi$  deduci  in  Judteam  (II  Cor.  i).  Sed  superve- 


tem  in  lecto  regem  Ezechiam,  graviqoe  aegritadlne 
laborantem,  ex  persona  Dei  Isaias  propbeta  adorsus 
est,  dicens  :  Hcec  dicit  Dominu»^  Di»pone  domui  tuee^ 
quia  morieri»  tu  el  non  vive».  Et  convertitf  inquil, 
Ezechia$  faciem  $uam  ad  parietem^  et  oravit  ad  Domi- 
num,  et  dixit :  Ob$ecro^  Domine,  numento^  quee»o^ 
quomodo  ambulaverim  coram  te  in  veritate,  tt  corde 
perfeclo,  et  quod  bonum  e$t  in  oculi»  tui»  feeerim,  Et 
flevit  Ezechia»  flelu  magno  {hma  xxxviii).  Post  quae 
riirsus  dicitur  ad  eumdem  :  Revertere  et  dic  Etechite 
regi  Juda^  dicen» :  Hcec  dicit  Dominu$  Deu»  David 
pairi»  tui :  Audivi  orationem  tuam^  et  vidi  lacrymam 
tuam,  et  ecee  adjiciam  »uper  die»  tuos  quindecim  an- 
no»^  et  de  manu  regi»  A$$yriorum  liberabo  te ,  et  dvi- 


niente  salubriore  consitio,  nequaquam  se  id  quod  G  tatem  hanc  protegam  propter  me,  et  propter  David 


promiserat  exsecutum  evidentissime  confiietur.  Cum 
hoc,  inquit,  volui$$em,  numquid  levitate  u$u$  $um? 
Aut  quce  cogito,  $ecundum  carnem  eogito^  ut  $it  apud 
me  e$t  et  non  (Ibid.)  ?  Denique  cur  maluertt  defini- 
tionem  sui  praeterire  sermonis,  quam  adventu  suo 
onerosaro  discipulis  inferre  trislitiaro,  etiam  cum  sa- 
cramenti  obtestaiione  declarat  :Ego  autem  te$tem  Deum 
invoco  in  animam  meam,  quod  parcene  vobi$,  non  veni 
Corinthum.  Stalui  enim  hoc  ip$um  apud  me,  ne  iterum 
in  triititia  veniremadvo$  (llCor.  i).  Cum  intraturos 
se  domuffl  Lot  Sodomis  angeli  denegassent,  dicen- 
les  ad  eum,  ^  Nonintrabimu$,  $ed  in  platea  manebi^ 
mu$  (Gen,  xix),  continuo  ejus  precibus  compelluntur 

ALARDV  GAZiGI  COMMENTARKJS 


$ervum  meum  (Ibid,).  Quid  evidentius  hoc  testimo- 
nio,  quo  misericordi»  ac  pietaiis  iniuitu  «  mavuU 
Dominus  suum  cassare  sermonem,  et  ad  prxsliiutae 
mortis  lerminos  quindecim  annis  vitam  precantls 
exlendere,  quam  per  immobilitaiem  decreti  sui 
inexorabilis  inveniri?  Similiter  etiam  loquitur  ad 
Ninivitas  censura  divina  :  Adhue  triduum  et  Ninive 
»ubvertetur  (Jonw  iii).  Moxque  poenitentia  eonim  je- 
juniisque  mollitur  tam  rainax  el  abrupta  seiitentia, 
atque  ad  partem  misericordis  prona  pielate  deflc- 
ctitiir.  Quod  si  quis,  velut  pr»scium  converslonis 
corum,  subversionem  civilatis  ad  hoc  eis  Doniinum 
asserat  comminatum,  ut  eos  ad  salutarem  poeniteii- 


^  De  boc  Davidis  juramento  temere  facto,  ejusque  D  al)est  quin  et  Deum  ipsum  doceat  esse  mendacem. 

Porro  scntentias  illae  comminatoriae,  qufts  in  conflr- 
mationem  sute  opinionis  peri^erani  addncit«  quibus 
scilicet  Deus  Ezechi.ti  roonero,  Ninivilis  subversio- 
ncro,  aiiis  peccatoribus  varia  supplicia  comtninatus 
cst,  quffi  tamen  iion  intuHt,  uon  fuerunt  absolutje  , 
sed  conditionatae,  et  sub  hac  vel  siroiti  conditione 
inleUigendx  :  nisi  pcenitentiam  egerini  aut  Dei  mi- 
sericordiam  iroploraverint.  Proinde  non  cassatur 
Dei  sermo,  nec  mutaiur  proprie  Dei  sententia,  qiian- 
do  hac  condiiione,  id  est,  correctione  et  pcenitentia 
siibsecuta  efl^eclus  comminatorius  non  spquitur.  Mi- 
natur  enini  Deus,  non  ut  minas  opere  comiHeat,  sed 
potius  ut  hominibus  emendatis  et  poenilcntiam  agen- 
tibus  non  exsequatur.  Vide  plura  in  censura  dom. 
Cujchii. 


salubri  corret^tione  et  relractatione  haec  Augustinus 
libro  snepe  ciiato  (Cont,  mendac,  c,  9)  :  An  quiajur- 
ravit  David  se  occisurum  e$$e  Nabal^  et  clementi  con- 
sideratione  non  fecit^  propterea  iUum  imitandum  e$$e 
dicemu$,  nt  temere  juremus  no$  e$u  facturos,  quod 
non  es$e  faciendum  postea  videamus?  Quasi  diceret  : 
Absit. 

b  Puiai  hic  abbas  angelos  usos  simulatione  vel 
muiasse  senientiam.  Sed  probabilius  est  quod  alii 
docent,  lantum  negasse  se  ingressuros  prima  vice, 
ut  dicitur,  id  est,  ad  primaro  hanc  invitationero ;  non 
vero,  si  amplius  urgereiitur.  Ita  Cajetanus. 

0  Nihil  non  agit  hic  abbas,  ut  mendacio  patroci- 
niiiro  undecuroqoe  accersat.  Itaque  non  contentus 
hactenus  homines  etiam  sanclissimos,  immo  et  an- 
gclos  fecisse  mendaces  et  mendacii  patronoa,  paru^ 


1081  GOLLATIO  IVIL 

tiam  proTOcaret,  consequens  est  ut  bi  qui  rratribus 
praesunt  absque  reprehensione  niendacii  his  qui  in- 
digent  emendari  aliqua  eiiam  districtiora  quam  fa- 
cluri  sunty  si  opus  fuerit,  comminentur.  Sin  vero 
dixerit  Deum  severam  illam  senieniiam  suam  poeni- 
tentiae  eorum  consideralione  revocasse,  secundum 
iilud  quod  per  Ezecliielem  ail,  Si  dixero  impiOf 
tnorte  morieris^  et  egerit  poBnitentiam  a  peccato  «no, 
feceritque  judicium  etjuttitiam,  vita  vivet^  et  non  mo* 
rietur  (Euck.  xxxiti);  quibus  docemur  exempiis, 
nun  debere  nos  obsiinate  in  nostrls  deflnitionibus 
perdurare,  sed  comminaiionem  ex  necessitate  pro« 
positam,  clementi  miseratione  mollire.  Quod  ne  sc<* 
lis  speciallter  Mnivitis  crederetnr  Dominus  prsesti- 
tisse»  etiam  generaliter  erga  omnes  eadem  se  esse 
facturum  per  Jeremiam  prophetam  protestatur,  et, 
ciim  necesse  fuerit,  incunctanter  6uaro  se  senten- 
tiam  mutaturum  pro  noslris  meritis  repromitiit,  di- 
cens :  Repente  loquar  adversut  gentem  et  adversut 
regnum,  ut  evellam  et  destruam  et  disperdam  illud, 
Si  pmnitentiam  egerit  gens  illa  a  malo  guod  locutus 
sum  advertus  eam,  agam  et  ego  poenitentiam  super 
malum  quod  cogitavi  ut  facerem  ei,  Et  subito  loquar  de 
genle  et  regno,  ut  asdificem  et  plantem  illud»  Si  fecc" 
rit  malum  in  oculis  meis^  ut  non  audiat  vocem  meam, 
paenitentiam  agam  super  bonum  quod  locutus  sum  ut 
facerem  ei  (Jerem,  xv).  Ad  Ezechielein  quoque  ait : 
Noli  subtrahere  verbum,  si  forte  audiant,  et  converta" 
tur  unusquisque  a  via  sua  .na/<f ,  et  poBnitebit  me  mali 
quod  cogitavl  facere  eis  propter  malitiam  studiorum 
eorum  (Jerem.  xxvi).  Quibus  testimoniis  declaraiur 
iion  oportere  ut  pertinaciter  in  uostris  definitioni- 
bus  hsreamus,  sed  ratione  eas  ac  judicio  temperan- 
das,  semperque  praelegenda  ai!  praeferenda  esse  me- 
iiora :  et  ad  illam  qu»  utiiior  dijudicata  fuerit  par- 
tem  sine  cunctaiione  aliqua  transeuodum. 

CAPUT  XXYI. 
Quod  noH  secundum  immensitatem  prtBsdeniim  divina 

clementia,  sed  secundum  prcesentes  actus  vel  remu^ 

neret  unumquemque  vel  puniat* 

Illud  etiam  prae  omnibusinaestimabilis  illa  censura 
nos  instruit  quod  cum  sit  ei  ante  ortum  uniuscujus- 
quc  praecognitus  finis,  ita  ordinale  ac  ratione  com- 
muni  et  humanis  quodammodo  omnia  dispensat 
.iffeciibus,  ut  non  potentialiter  nec  secundum  prse- 
scientlae  sn»  ine£fabilem  notitiam,  sed  secundum 
praesentes  horoinum  actus  universa  dijudicans,  vel 
respuat  unumquemque  vei  attrahat,  et  vel  infundat 


—  DE  DEFINICNDO.  iG8i 

A  quotidie  suam  graliam  vel  avertat.  Quod  ita  essa 
eilam  illa  Saulis  manifestat  electio  (I  Reg,  x),  ciijus 
utique  cuin  vituperabilem  finem  praescientia  Det 
ignorare  non  posset,  de  tot  millibus  Israelis  elegit 
eum  et  unxit  in  regem,  praesentis  in  illo  meritura 
vitae  remunerans,  non  peccatum  fulurae  praevarica- 
tionis  intendens  :  ita  ut  postquam  reprobus  factiis 
est,  velut  poenitudinem  gerens  eleciionis  su»  Dens, 
huroanis  quodammodo  de  eodem  vocibus  atque  affe* 
ctibus  conqueratur,dicens  :  •  Pmnitet  me  quod  eonsti^ 
tuerim  Saul  regem,  quia  dereUquit  me,  e%  verba  niea 
opere  non  knplevit»  Et  iterum  :  Verumiamen  lugebat 
Samuet  Saulem,  quoniam  Dominum  poenitebat  quod 
constituisset  regem  Saul  super  Israel  (I  Reg,  xv).  De- 
nique  hoc  quoniam  [quod  jam]  opere  fuerat  exsecu- 

B  tus,  postea  etiam  per  Ezechieiem  propheum  Domi- 
nus  protestatur  cum  omnibus  se  hominibus  quoii- 
diano  gesturum  esse  judicio  :  Etiamsi  dixero^  in« 
quiens  (E%ech.  xxxiii),  justo  quod  vita  vivat^  et  eon^ 
fisus  tn  justitia  sua  fecerit  iniquitatem,  omnet  justitiee 
ejus  obiivioni  tradentur,  et  in  iniquitate  quam  operatut 
est  in  ipsa  morietur.  Sin  autem  dixero  impio,  Morte 
morieris,  et  egerit  peenitentiam  a  peecato  suo,  feeeritque 
judicium  e%  justitiam,  pignus  restiluerit  iUe  tmptus, 
rapimmque  reddiderit,  in  mandatit  vitee  ambulaveril 
nec  fecerit  quidquam  injustum,  vita  vivet  et  non  morie' 
tur;  omnia  peccata  ejus  quce  peccavit,  non  imputabun* 
tur  ei.  Denique  cum  ab  illo  populo  quem  ex  omnibus 
gentibus  Dominus  adoptavit,  propter  subium  vituli 
praevaricationem  misericordi»  suae  avertisset  aspe- 

G  ctum ,  interveniens  pro  co  legislator  ,  exclaniat 
(Exod,  xxxii)  :  Obsecro,  Domne,  peceavi\  populus 
iste  peccatum  magnum :  fecerunt  sibi  deos  aureos ;  et 
nunc  si  remittis  peccatum  eorum,  remitte ;  sin  alias, 
dele  me  de  libro  quem  scripsisti.  Gui  respondit  Domi- 
nus  :  Si  quis,  inquit,  peecaverit  eoram  me,  delebo  eum 
de  libro  m$o.  David  quoque  dum  de  Juda  et  perse- 
cutoribus  Ghristi  prophetico  spiriiu  quereretur,  De- 
leantur,  inquit,  de  libro  vtventttim.  Et  quia  non  mere- 
bantur  ad  pc&nitentiam  saluUrero  pro  reatu  tanti 
criminis  pervenire,  subjungit  :  Et  cum  justis  non 
scribantur  (Psal.  lxviii).  Denique  in  ipso  Juda  vis 
propheticae  maledictionis  evidenter  liopleta  est ;  nain 
expieto  proditionis  crimiiie  suspendio  se  necavit 
(Matth.  xxvii)»  ne  si  post  illam  deletionem  nominis 

^  Bui  conversus  ad  pcenitentiam  esset,  iterum  cum 
jusiis  scribi  mereretur  iu  ccelo.  Non  ergo  est  ambi- 
gendum,  etiam  Judae  nomen  illo  teropore  quo  ele- 


ALARDI  GAZi£I  COMMENTARIUS. 


^  D.  Gregorius  (In  I  Reg,x\) :  Quid  est,\nquii,quod 
pcBnitereDominus  dicitur,  cum  mutariaffectibus  non  cre- 
datur?  Sed  quia  cum  mutabilibus  summaimmutabititas 
loquitur^  more  eorum  quibuscum  loquitur,dum  pwnitere 
dicitur,  displicere  sibi  superborum  lemeritas  designatur. 
Pmmtere  enim  solemus,  cummala  nobisilli  retribuunt, 
quibus  nos  honores  aut  dona  impendisu  memoramur, 
Quia  ergo  more  nostro  omnipotens  Deus  de  superbi 
regls  ingratitudine  queritur,  aignUatem  regiam  conlu- 
lisse  se  ilti  peenilere  perhibetur,  Quod  profecto  ad  cu- 
mtt/iim  magnm  damnationis  de  tuperbis  dicitur  quiu 


quod  sunt,  jam  non  ad  meritum,  sed  ad  peenam  sunt, 
qui  in  voluntate  Dei  non  sunl.  Pcenitere  ergo  Dei  est 
voluntatem  in  reprobis  non  habere,  cum  a  se  honores 
impensos  meminit;  sed  eOs  quibus  bona  contulit,  male 
uti  bonis  quas  contulit  agnoscit,  Hane  quippe  pcsniten' 
tiam  suam  Deus  aliis  verbis  per  Malachiam  prophetam 
Judceis  insinuat  dieens  (Cap.  i)  :  Non  est  mihi  volun- 
tas  in  vobis,  et  sacrificiwn  non  tusdpiam  de  manu 
vestra,  Vide  D.  Ambrosium  lib.  de  Arca  et  Noe  c.  4; 
S.  Augustlnum  de  Givit.  Dei  iib.  xv  cap.  25.  et  6. 
Tbomam  parti  i|  q»  19,  art*  7» 


)085 


JOANNIS  GASSiANl  COLLATIONBS. 


I«M 


ctuft  a  Christo  apoitolatui  sortitus  est  graduin,  in  A 
libro  viTenlium  fuisse  eonscriptuin,  ac  pariter  eum 
audisse  cum  caeleris  :  NolUe  gaudere  quia  damonia 
vobii  subjiciunlurf  gaudete  autem  quia  nomina  vestra 
icripta  iunt  eoiUs  (Lucoe  x).  Sed  quia  pbilargyriae 
peste  corruptus,  de  ascripiione  coslesii  ad  terrena 
dejeclus  est,  competenler  de  eo  ac  de  similibus  ejus 
dicilur  per  prophelam  :  Domine,  omnet  qui  te  dere- 
linquunt,  confundantur,  recedentes  a  te  in  terra  «m- 
banlur;  quia  dereliquerunt  venam  aquarum  vivenlium 
Dominum  (Jerem.  xyii).  Et  alibi :  In  consHio  popuU 
mei  non  erunt^  et  in  scriptura  domus  Israel  non  scri- 
bentur,etin  terramlsrael  noningredientur{Ezeeh,\m). 


CAPCT  xxvn. 


Quod  sancti  viri  pertinaces  ac  duri  eae  non  posiunt. 

Nec  ilHuspraecepti  uiilitas  est  silenda,  quod  etiam 
si  insligante  ita  vel  qualibet  alia  passlone,  *■  sacra- 
mento  nos  aliquovinxerimus,  quod  a  nemine  quidenn 
monachorum  fleri  penilus  debet,  utriusque  tamen 
rei  causa  integro  mentis  est  pensanda  judicio,  et 
coroparanda  est  illa  res  quaro  statuimus,  huic  ad 
quam  iransire  compellimur,  atque  ad  eam  slne  cun- 
ctatione  est  transeundum,  qux  superrenlente  senio- 
fum  tractaiu,  Justior  fuerit  judicata.  ^  Rectius  enim 


ALARDI  GAZifil  GOMMENTARIUS. 


^  Id  est,  TOto,  juramento  lel  promissione  obliga- 
verimus.  Sacramentum  enim,  Festo  inlerpreie,  di- 
citur  quidquid  jurejurando  inlerposito  geritur.  Quo 
eti;2m  modo  nosler  auctor  usurpat.  Hinc  sacrainen- 
tum  militare  dicebatur,  quo  milites  in  verba  impera- 
toris  sui  jurabant.  Porro  jurare  extra  necessitalem 
maximc!  dedecet  religiosos  et  Deum  timenies,  proe- 
seriim  ex  ira  aut  alia  passione,  ut  h'C  dicilur.  Hinc 
0.  Hieronymus  ad  Goedntiam  (Episl.  xiv)  :  Mentiri 
etjurare  lingua  tua  prorsus  ignoreiy  tantusque  in  te  ut 
veri  amor,  ut  quidquid  dixeris,  juratum  putes,  Et  D. 
Augustinus  anie  conversionem  suam  au  jurandum 
proclivis,  de  se  j:»m  emeudaco  et  ad  perreciionem 
evangelicam  aspirante  (Serm,  10  de  Sanetis) :  Timen- 
do,  inquit,  Deuni^  abstulimus  jarationem  de  ore  no^ 
stro.  Eccevobiscnm  vidmus.  Quis  nos  audivit  aliqnando 
jurantes?  eic.  Exstai  euiin  hac  de  re  prxclarum  do- 
cumenttim  Innocentil  III  poniirtcis  in  jure  canonico, 
quo  monachos  quosdam  admonet  et  instruit  his 
verbis  (Lib.  ii  Decret.  in  cap.  Etsi  Christus,  tit.  de 
Jurejur.) :  Licet  debeatis  esse  viri  perfecti,  ut  quantum 
potestis^  juramenti  vinculum  evitetis;  volentes  tamen 
indemniiati  veetri  monasterii  providere,  ne  propter  de- 
fectum  testium,  sui  juris  sustineat  lcesionem;  prwsenti 
vobis  pagina  indulgemus  (id  esl,  indullum  es«e  osten- 
djmus,  ait  glos^aj  pro  ipso  perhibere  testimonium  ve- 
ritati,  Hsec  Pontirex  et  alia  ex  eodem  cap.  supedas 
ciiata  [Ad  cap.  10). 

^  Id  esi,  routare  propositum,  eiiam  voto  aut  jura- 
mento  flmiatum.  Quod  postea  docet  intelligendum 
non  de  principalibus  mandatis  ad  salutem  neces- 
sariis,  id  est,  de  prxcepiis  et  votis  religionis,  sed 
dequibusdain  exercitiiscorporaiibus,  idesl,jejuniis, 
orationibus,  aiiisque  austerilatibus,  ad  quas  solebant 
illi  mona(  hi  snbinde  voto  aut  juraniento  incauie  et 
imprudenter  se  astringere.  Unde  postea  in  inagnos 
conscieniix  scrupulos  et  ungusiias  incidebanl .  dum 
supervenieniibus  frairibus  aut  peregrinis  vel  alia 
dusa  exigente,  compelterenturaliquid  desua  ausie- 
ritate  relaxare,  sicque  voUfiagi,  vel  perjuri,  vel  iii- 
minm  pcrtiuaces  et  inhumani  videreutur.  Qua  iu  re 
niinirum  failebaniur  illi,  ignorantes  obliguiionem 
voti  etjuramenti,  et  cujuslibet  promissionis  dupiici 
ex  caiisa  cessare  :  l^  Si  res  aot  opus  juratuni  aut 
promissum  postea  reddatur  impossibiie  juranti  aut 
vovenli,  vel  illicilum,  superiore  veUnle  (S.  Thom. 
ii  -2,  q,  80,  art.  7;  Beda  homil.  13;  Gratlan.  22,  q.  4, 
c.  Si  aliquid).  In  his  enim  locum  habel  illa  veiter. 
\U&M  seiiientia  a  Gratiano  citata  :  Si  quid  nos  incau- 
[tts  jurare  contigerit^  quod  observatum  pejorem  vergat 
in  exitum^  iibere  HLud  salubriori  constlio  mulandum 
noverimuSf  etc,;  quod  aliis  verbis  hic  abbas  dicil, 
rectius  esfe  fu^strum  nos  prceterire  sermonem^  quam 
ret  salubrioris  ac  pice  subire  jacturam.  2*  Si  non  qui- 
deni  per  se  malum  evadat,  quod  juratum  cst  aut 
proiuissum,  sed  taineii  luajoris  boni  pr.fslet  iuipedi- 
mentum  :  ui  «i  monacluis  voverit  lon^a  et  auslera 
{ejunia,  disciplinas,  humi  cubationes,  etc.,  per  qu» 


B  redderetur  inbabilis  et  ineptns  ad  alia  mimia  niaf  is 

spiriiualia  et  salutaria  obeunda;  aut  si  juravit  se 
iturum  nd  ecclesinm  tali  die,  et  conlingat  tunc  infir- 
mum  indigere  ejiis  praeseniia.  Qiiod  enim  hujusmodi 
promissa  ei  juramenta  aul  non  obligent  ab  initiOy  aut 
postea  obligarc  desinant,  ostendunt  verba  Bedae 
supra  posita,  quandoquidem  observata  pejorem  ver- 
gant  in  exiium,  dum  per  ea  majus  bonum  exclndi- 
tur.  Atqui  lalis  fuisse  vldetur  sponsio  iila,  sivt  vo- 
turo,  sive  juramentuin,  quo  se  Gassianus  cnm  suo 
Gerroano  suis  supcrioribus  et  frairibus  in  coenobio 
Heihleemitico  obsirinxeralinfra  deflnitum  tempusad 
inonastcrium  reversuros.  Qua  tamen  non  obstante, 
abbatis  Josephi  institutioue  et  doctrina,  ut  in  fiiie 
hujus  coUaiionis  dicitur,  velut  divino  oraculo  confir- 
inati  in  iflgypto  re>idere,  et  cum  iltis  pairibiis  et 
anachoretis  versarl  et  conTivere  maluerunt:  donec 
tandcm  cxpleto  septennio  ad  suam  coenobium  ex- 
currenies  sponsionem  suam  exsolverunt.  Huceninot 
Q  speciavfl  tota  hujus  abbatis  disputatio  et  instiiutio 
in  hac  Gollatione  (Vide  cap.  2  supra)^  ut  eos  doceret 
non  bene  sibi  consuluisse,  nec  sapienter  fecisse, 
quod  se  tam  stricte  ad  certum  tempus  astrinxissent; 
qua  condiiione  servaia  a  majori  bono,  id  est,  a  spi- 
rituali  profectu  ei  perfectioiiis  studio  ac  feliclore 
proffressu  proliiberentur.  Unde  concludit  eos  hujus- 
roodi  conditione  et  definitione  non  tenerii  eamque 
tuto  et  salva  conscientia  posse  retraciare,  aut  per 
^uixtav  commode  interpretari  :  quod  ejus  suasu 
etiam  fecerunt.  Qua  in  re  certe  nec  illeqni  consuluii, 
nec  hl  qui  consulentem  audiemnt,  culpandi  viden- 
tur;  nisi  quod  ille  hac  occasione  in  defensionem  eC 
propugnationem  roendacii  a  re  proposita  extraneam 
et  supervacaneam  devolutus  sit,  et  mendacinm  ple- 
rumqiie  pro  mutatione  consiiii  aut  proposiii  acce- 
perit,  quasi  idem  sit  mentiri  ac  mutare  sententiam, 
quse  sane  multum  difierunt,  ut  ex  dictis  liquet.  Vide- 
baiur  siquidein  ista  tam  seria  et  diuturna  comniora- 
^  tio  in  coRvictu  et  contubernio  sanetissimorura  mo- 
^  nacliorum  et  anachoreiarum  (haud  dnbie  sub  'obe- 
dientiae  legibus  et  disciplina  regulari,  idqne  non  alio 
fine  quam  ad  majorem  perfectionem  acquirendam) 
transitus  quidain  ad  arctiorem  reiigionen,  acflsno- 
bitica  vita  ad  anachorelicam  :  ijui  quidem  iransitus 
a  SS.  Patribus  approbatur,  et  jure  etiam  canonico 
conceditur,  peiita  superiorum  licentia,  qnamvis  non 
obtenta,  cap.  Lica/,  de  Regularibus  (Lib.  iii  Deeretal.). 
Sed  eis  maxime  sufi^ragatur  D.  Bernardi  sentemia  m 
libro  de  Prxcepio  et  Dispensatione  (Cap.  20)  ita  scri- 
bentis  :  Sane  de  religiosis  ac  bene  ordinatis  monaste^ 
riis  nulltu  professorum,  meo  eonsitio,  ne  arctioris  qtU' 
dem  vit<B  desiderio,  sine  licentia  sui  semoris  egredietur, 
Egressus  tamen^  si  melius  invenerit  et  elegerit,  meo 
niliilominus  jam  consilio  non  regrediatur  ad  inferiuo 
bonum  quod  retiauerai  et  contewpserat  prm  meliari ; 
prwsertim  si  illud  melius  tale  fuerit,  quod  ejus  primte 
profcssioni  congruere  videatur.  Ipse  newpe  viderit  qua 
ratione  quave  intentione  altiora  seu  arcttora  pr«fttat. 


1085 


COLLATIO  IVn.  —  DE  DEFiNIENDO. 


toU 


est  DOSiruiD  nos  praeteriro  Mrmonem»  quam  rei  sa-  A  mnabile  est.  De  illis  vero  corporalibos  exercitiis  quas 


lubrioris  ac  pis  subire  jacturam.  Denique  numquam 
raiionabiles  ac  probatos  patres  duros  aut  irrevoca- 
biles  in  bujusmodi  definitionibos  fuisse  reminiscimur; 
sed  yelut  ceram  calore  solis,  ita  eos  ratione  molliios, 
et  intercedente  salubriore  consilio  melioribus  parti- 
bus  sine  bxsitatione  cessisse.  Quoscumque  autem 
Tidimus  definitionibus  suis  pertinaciter  inbserere» 
irrationabiies  semper  proba?imu8  ae  dlscretionis 

expertes. 

CAPUT  XXVIIL 

Inimogaiio  an  tit  eontrarium  prosdieim  tenlentim  iUud 

quod  dicitur^  Jurtmi  et  itiUm^  etc. 

Germanus :  Quantum  ad  banc  rationem  pertinet 
quae  eTidenter  copioseque  dlgesta  est,  nihii  oportet 


ad  modicum  dicuntur  esse  uiilia  (I  Ttm.  it),  iia  est, 
ut  diximus,  statuendum,  ut  si  qua  soperTenerit  certior 
pietatis  occasio  quae  illa  soadeat  relaxari,  nulla  su- 
per  bis  lege  teneamur,  sed  praetermissis  eis  ad  uii- 
liora  libere  transeamns.  In  illis  enim  corporalibus 
exerciiiis,  si  pro  tempore  relinquantur ,  periculum 
non  est ;  ab  bis  vero  ad  momentum  declinasse  mor  • 
tiferom  est. 

CAPUT  XXX. 

Quemadmodum  celanda  aliii  commilti  debeani. 

Hoc  qaoque  simiii  cautione  curandum  est ,  ut  ai 
quis  forsitan  sermo  quem  esse  Tultis  occuhnm  de 
Toeiro  ore  fuerit  prolapsus,  nulla  occultationis  prx- 


monachum  definlre,  ne  aut  pravaricator  InTeniaiur  j  ««P**  «olllcitenl  audientem;  magis  enim  lalebitsi 


aut  periinax.  Et  ubi  illud  Psalmists  postponirous 
eloqulum,  Juravi  ei  itatui  etutodire  judida  juititiw 
twg  (Pioi,  Gxviii)?  Quid  esi  enim  aliud  jarareet  sta- 
tuere,  quam  definita  immobiliter  custodireT 

CAPUT  XXIX. 

Reiooimo,  in  qvuhui  immobilii  definitio  iit  tenenda^  et 
in  quibtUf  ii  oportuerit ,  reicindenda, 

Josepb  :  Nos  *  non  de  principalibus  mandatis,  sine 
quibus  non  polest  salus  iiostra  omnino  subsistere» 
isia  deceniimus,  sed  de  bis  qoae  sine  periculo  siatus 
nostri  relaxare  possumus ,  toI  lenere :  ut  puta  de 
irremisso  rigore  jejunii,  de  Tini  sIto  oiei  perpetot 
absiinentia,  de  progressu  cellulae  penitus  cohibendo, 
de  lectionis  seu  meditationis  incessabili  jugilate,  quae 
sine  jactura  professionis  ac  propositi  nosiri  et  exer-  Q 
ceri  cum  libuerit  possunl,  et  cum  necesse  fuerit  irre- 
]{rehensibiliter  praetertniiti.  Caeterum  super  obser- 
vantia  illorum  principalium  mandatorum  consianlis- 
siuie  definiendum  est«  ac  pro  bis  etiaro  mors,  si  ne* 
cesse  fuerit,  uon  Tiunda,  pro  quibus  immobiliter  est 
dicendum,  Juravi  et  itaiui.  Quod  fleri  debet  pro  cu- 
stodia  charitatis,  pro  quaspernenda  sunt  uniTorsa,  ne 
bonum  tranquillitatis  illius  perfectioque  loaculetur* 
Similiterque  jurandoro  est  pro  castimontae  piiritaie, 
nec  aliud  facere  nos  oportet  pro  fide,  pro  sobrietate 
atque  juslitia,  quaeomnia  indemutabili  perseveraiitia 
suDt  lenenda,  et  ^  a  quibus  paululum  rccessisse  da- 


negligenter  atque  simpliciier  Iranseatur ,  quia  non 
quilibet  fratrum  super  diTulgaiionis  ejus  impugna- 
tione  torquebilur,  existimans  rem  vilem  aliquam 
transiioria  confabulaiione  prolatam ,  et  quae  ex  hoc 
ipso  sit  levior,  quia  cauiissimo  silentii  praecepto  sen- 
sibus  aodienlis  commendata  non  faerit.  Nam  si  etiam 
fldein  ejus  aiiqua  sacramentorum  obtestailone  de- 
viuxeris,  ^  citius  illud  prodendum  esse  non  ambigas. 
Major  enim  adTersus  ipsum  tis  diabolicae  iinpugua- 
lionis  insurgei,  ut  et  te  moestificet  Tel  denudet,  ct 
illum  transgresforem  quantocius  sul  faciat  sacra- 
menti. 

CAPUT  XXXI. 

Nihii  %uper  hii  qwB  ad  uium  commwdi  viue  aitinent 
definiendum, 

Ct  Idcirco  nihil  del>ei  abrupie  monachus  super  liis 
dumltxai  quae  ad  corporales  exerciiationes  pertinent 
definire,  ne  adTcrsarium  ad  impugnationem  eorum 
quaei  Tclot  sub  legis  obsenratione  cusiodit,  magis  in- 
ciians,  citius  ea  Tiolare  cogatur.  Praefigens  siquidera 
sibi  legem  unusquisque  sub  liberiatis  graiia  constitu- 
lus ,  pcrniciosa  semetipsum  obligat  serTilute,  ut  ea 
quae  licite,  immo  eiiam  laudabiliter,  cum  gratiarum 
actionc  prxsumere  poiuissel ,  si  necessitas  fortasse 
compulerit,  Telut  transgressor  percipere  compeliaiur 
cum  prsevaricatioue  peccaii.  Ubi  enim  non  ett  lex, 
nee  prmarieatio  (Rom,  iv).  ^  Hac  beatissiml  Joscpli 


ALARDl  GAZiC:i  COHMtN TAIUUS. 
pterit :  nam  ad  inferiora  velremiaioraf  me  coniulenie^  D  Instit.  cap.  53,  in  hxc  verba  :  Sieut  immenaa  §lorta 


nonapoilatabit.  Ita  Bernardus.  Ex  quibus  saiis  proba 
biliier  colligi  potest  Cassianum  ac  Gerinauum,  non 
olisiante  sua  proressione  et  promissione,  poiuissc 
apud  illos  patres  in  eremo  permanere  et  religiosam 
vitam  cum  illis  agere;  qui  siatus  l\iit  et  scopus  lo- 
liu§  hujus  disputationis  et  coUationis. 

'^  Diligenier  notanda  dciiniiio  sive  resoluiio  bujus 
cap.,  qua  non  minus  docie  iiuam  pie  explicatur  qui- 
bus  in  rebus  ac  sermonibiis  locum  habeat  illa  sen- 
tentia  cap.  27  superius  allegata  :  Rectiui  eti  noiirum 
noi  profterire  iermonem  quam  rei  ialubriorii  ac  pice 
iubire  jacturam, 

^  Yides  etiam  apud  Tcteres  monachos  Tiolationem 
TOli  continentifle  et  aliorum  essentiailum,  non  secus 
he  principalium  mandatorum  Dei ,  judicatam  fuisse 
dafnnabilem  et  mortalem.  Qucid  coiiflrniat  alius  locus 
huic  consentaiieu<«,  nec  minus  serius  quoad  obliga- 
lionem  ei  Tioiaiionem  votorum  essentialium « iib.  it 


fidetiter  servientibm  Deo  ac  iecuudum  Regulce  insiitU' 
tionem  ei  adhverenribui  repromittitur  in  fuiurum,  i!a 
peentB  graviuimas  presparantur  his  qui  tepide  eam  ne- 
yligenlerque  fuerint  exsecuti ,  et  iecuudum  hoc  quod 
profeui  lunt,  vel  quoJ  ab  hominibui  eae  creduntur, 
fructui  etiam  ^congruoi  ianetitatU  eidem  exhibere  ne- 
glexerint.  hletiui  eH  enim^  iecundum  Scripturce  ienten- 
tiam,  non  vovere  quemquani,  quam  voverCf  et  non  red- 
dere,  Et,  Maledictut  qui  lacit  opui  Dei  negligentcr. 
Haec  ibi. 

^  Ergo  ex  sententia  hujus  abbatis  non  cxpedii  ali- 
cui  secreta  sive  arcana  sua  sub  sileniii  flde  et  jura- 
menio  conimittere,  nisi  rei  gr.)vitas  tcI  necessiias 
aliud  suadeat.  Qua  de  re  consule  iractatum  Dominici 
a  Soto  de  ratione  tegendi  secreii. 

^  Recie  observavii  Do.  Cnychius  ex  his  verbis  col- 
ligi  Cassianum  abbaiis  Joscplii  opinioni  aique  asser- 
tioni  de  mcudacii  iiceatia  udbxsisse,  aut  certe  ejus- 


1087 


J0ANNI8  GASSIANI  COLLATIONES. 


1088 


iQBtitutione  aique  doctrina  velut  difino  oraculo  con-  A  dem  insignium  vlrorum  repreliensio  noitraB  nigtlci^ 


firmati,  in  ^ypto  residere  maluimus.  Sed  licet  pa- 
Tum  deinceps  de  nostra  essemua  promissione  sollicitiy 
lamen  expieto  septem  annorum  numero,  sponstonem 
nostram  gratanter  impleyimus.  Excurrentes  namque 
ad  ccsnobium  noslrum  illo  jam  tempore  quo  de  im- 
peirando  ad  eremum  redilu  flduciam  gerebamus , 
primum  senioribus  noslris  bonorem  debitum  solvi- 
rnus :  deinde  animis  eorum  qui  pro  charitatis  ardore 
creberrimis  litterarum  nostrarum  satisfaclionibus  ne- 
quaquam  fuerant  deliniti,  prisiinam  redintegravimua 
charitatem;  tandemque  ad  plenum  acuteo  nosiraa 
spoosionls  a?ulso ,  his  quoque  cum  gaudio  prose- 
quentibus  ad  ScyihioticsB  aolitudiiiis  secreta  remea- 
vimus.  Hanc  vobis,  •  o  sancii  fratres,  illustrium  Pa- 


taiis  evacuet.  Tutius  siquidem  nobis  ia  oonspectu 
nostri  judicis  visum  est  doctrinae  hujus  magnifioeo- 
liam  vel  incultis  acrmonibus  prodere  quam  silere ; 
quippe  cum  et  profeciui  lectoris ,  si  sublimitatem 
•ensuum  coniempletur »  hoc  quod  imperiiia  nostri 
sermonis  ofienditur  obesse  non  posaitt  et  major  sit 
nobis  utilitatis  cura  quam  laudis.  Neque  enim  hoc 
quod  sanctorum  virorum  dicta  descripsi»  et  plenani 
periculi,  et  egenum  laudia  e$s»  non  noTeram;  sed 
prudeng,  ut  dicitur,  laqueo  pedem  indidi ,  nec  me 
indubitato  discrimini  aub  incerta  ape  alieni  profecius 
tradere  recusavl ;  monena  omnes  ad  quorum  nianug 
opuscula  ista  pervenerint ,  ut  quidquid  pUcuerit  iu 
eis,  patrum,  uostrum  vero  sciant  ease  qood  displicet. 


trum  scientiam  atque  doctrinam  noslra,  ul  potuit,  B  omnes  quibus  amabilis  est  vita  et  doctrina  sancto- 
clucubravit  inscilia,  quam  eiiamsi  incullus  forsitaii      rum. 
sermo  confudit  potius  quam  digc^sit,  quaeso  ne-  lau- 

ALARDI  GAZJBI  GOllMENTARiaS. 


dem  erroris  suspicioiiem  incorrisse.  Praeseriim  cuni 
eii;iui  lib.  vi  Institutioiium  de  Arcliebio  abbate  scri- 
bens,  cumque  collaudans  dicat  illum  religiosa  cir- 
rumveniioneet  charitotis  mendacio  apud  fratres  usum 
fuisse ;  qu«si  vero  charitas  mendacio  societur,  qii», 
tuslc  Apostoio,  Nihil  agit  perperam,  non  gaudet  wper 
iniquitate;  eongaudet  autem  veritati  (1  Cor.  xui),  non 


mendacio.  Quare  non  immerilo  Gasaianus  gub  titulo 
Coriatoris  a  D.  Prospero  etiam  hoc  nomine  perstrin* 
gitur  {Lib,  contra  Collat,  c.  9). 

•  Honorate,  scllicet,  et  Eucheri,  quibiis  has  septem 
collationes  a  se  descripias  Gassianus  dedicavit ,  ut 
paiet  ez  praefatione  coUationis  undecimae. 


JOANNIS  GASSIAHn 

ABBATIS  MASSILIENSIS 

COLLATIOWUM  XXIV 

COLLECTIO 

IN  TRES  PAHTES  DIVISA. 


PARS    TERTIA, 


GOMPLBCTIIIS 

$£PIEM  ULTIMAS  GOLLATIONKS,  PATRUM  IN  ULTEIUORIS  i£GYPTI  PAKTIBUS  HABITANTIUM. 


^VBdaiio. 


AD  JOYINIANUMi  MINERYIUM,  LEONTIUM  ET  THEODORUM. 


•Emensii,  juvante  gratia  Qiristi,  decem  collationi-  G  alias  beato  episcopo  Honoraio,  sancto  quoque  famulo 
lius  Patrum,  quae,  ezigentibua  beatissimis  episcopis  Ghristi  Eucherio  dedicavi :  ^  Totidem  et  nunc  Tobis, 
llclladio  ac  Leontio,  utcumqoe  dlgestae  sunt»  septem     o  «  sancti  fratres ,  Joviuiane »  Minervi ,  Leonii  et 

ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 

collaiiones  suos  auctores  anachoretas.  Nam  prima 
bxc  est  abbatis  Piammonis,  secnnda  abbaiis  Joaiiuis, 
tertiaPynuphii;  quarta,  quinta  et  sexta  Th.eons; 


•  Ita  namque  plerique;  excusi  vero :  Emiuii  ju' 
vante  graiia  thristi,  etc.  Parapbrastes  :  Finitis  decem 
collationibus^  etc. 

^  Wxe  igitur  lertia  classis  collalionum  a  Cassiano 
descriptarum  septenario  itidem  numero,  ab  hac 
octava  decima  usque  ad  vigesimam  quartam  et  po- 
siremam  comprehensa,  el  propria  praefatione  ac  nun- 
cupaiione  ab  aliis  discreia»  ilabtnt  aaiem  lto(uIai 


denique  septima  Abrahae. 

c  Fuerutit  hi  quatuor  abbates  et  monachoruro  pa- 
tres  ex  Gallicanis  partibus,  et,  ni  fallor,  ex  Ljrinciisi 
congregationCi  quod  ex  sequeoiibua  coniicere  liceu 


im 


COLLATIO  XVIIL  —  DE  TRIBUS  GENERIBtS  HONAGHOROM. 


1090 


Theodore»  credid!  depuUndas.  Posterior  8iqaidem  AprocondlUonelocoramacBUitussuimensura  pleniut 


▼estrum  illam  ciBnobionim  sanctam  atque  egregiam 
disciplinam  in  provinclit  Galiicanis  antiquarum  Tir- 
tutnm  dislriciione  fundaTit;  caeteri  Tero  non  solum 
cosnobialem  professionem  apprime  monachos  expe- 
tere,  verum  etiam  anachoreticam  sitire  sublimitatem 
vestris  instiiQtionibus  provocasiis.  Ea  namque  colla- 
tiones  istc  summorum  Patnim  disputationecontexl» 
sunt*  et  ita  in  omnibus  temperat»,  nt  ulrlque  profes- 
sioni,  qna  non  solum  occiduas  regiones,  Terum 
etiam  •  InsolaSy  maximis  fratrum  catenris  feclstis  flo- 
rere,  conTeniant;  id  est,  ut  non  solum  hi  qul  adhuc 
in  coDgregatione  laudabili  subjecUone  perdurant, 
sed  etlam  llli  qui  haud  longe  a  Testris  cmnoblis  sece- 
deiitea  anachoretaram  sectarl  gestiunt  disciplioam , 


instruantur.  Quibus  hoc  praecipuum  conlulit  praece* 
dens  vesirl  laboris  industria,  ul  parati  jam  atque  in 
lisdem  exercitiis  deprehensi,  facilius  praecepta  senlo- 
ruro  atque  insiiiuta  suscipiant,  *  ipsosque  In  cellulas 
suas  auctores  Gollationum  cum  ipsis  coliationuro 
▼oluminibus  reclplenles,  et  quotidianis  quodammodo 
cum  eis  interrogationibus  ac  responsis  colloquentes, 
non  propriis  adinventionibus  arduam  isum  et  inco- 
gnttam  fcrme  in  hac  regione  appeiant  viam,  sed  pe- 
riculosam  etiam  illic ,  ubi  jam  triiissimi  calies  et 
inniimefa  pRecedeniium  exempla  non  de&uut,  ana- 
choreseos  disciplinam  illorum  potius  praeceptis  ca- 
pere  consuescant,  quos  in  omnibus  et  antiqua  tradilio 
et  longae  experientiac  iiistruxit  industria. 


ALARDI  GAZi4!;i  GOMMENTARIUS. 
*  Insulas  nempe  Stoechadas  In  marl  Gallico  sitas  B  tanea,  ut  monachi  omnes  has  collationes  cum  eonim 

••"^ '  ^-^ -  '-'''''  ""' auctoribus,  sanctis  videilcet  patribus  et  anachoretis 

in  suas  cellulas  libenter  et  avlde  excipiant  et  apud 
se  retineant :  quotidie  cum  lllis  colloquaniur  ct  con- 
fabulentur,  eos  interrogent  et  eorura  responsa  acci- 
piani:  ut  ab  eis  edocti,  perfectlonls  viam  ab  eis  mon- 
strataro  et  caicatani  propensius,  securius  incedant. 
iVflni  collaltone$  Palrum  ,  et  inilituia^  et  mta  eorum 
(ait  noster  D.  Benedictus  eorum  «mulator  ct  imiu- 
lor  eximius),  ^utdalitid  siin^  ntit  bene  vnentium  et 
obedtenttum  monachorum  exempla  et  initrumetUa  vir- 
tutum  (Reg.  cap.  «//.). 


et  Um  Lerino  quaro  aliis  vidnas ,  et  magna  mona- 
chorum  frequenlia  et  sanctiute  florentes,  jiuibus 
hanc  tertiam  collationum  classem  Auctor  destinavit, 
ut  ipse  lesutur  in  sua  praefatione  ad  collationem  un- 
decimam,  ita  Honoratum  episcopum  et  Eucherium 
alloquens  :  Si  vero  tanetam  studii  vestri  silim  htBc  «a- 
tiofe  non  qukerint^  $eptem  alice  eoUatiorui »  quas  ad 
iancioi  qui  in  Sicuhadibtucottiiitunt  tirsit/ts  emittenda: 
iunt^  fraireif  detiderium  ,  tU  arbitror »  veitri  ardorii 
ejplebunt. 
^  Pla  monitio  et  horutio  meo  Itidem  voto  consen- 


COLLATIO  DECIMA  OCTAVA, 

Quffi  est  Piammonis  abbalis. 
DE  TRIBUS  ANTIQUIS  GENERIBUS  MONACHORUH,  KT  QUARTO  NUPER  EXORTO. 


GAPUT  PRIMUH. 

^iwemadmodtm  Diolcon  venientei  ab  abbate  Piammone 

fuepti  fuerimui. 

Post  conspectum  aique  colloquium  trium  lllorum 
senttro,  quoruro  Gollationes,  sancto  fratre  nostro 
Eucherio  coropelleiite,  utcumque  digessimus,  cum 
etiam  ulterioris  iEgypii  partes,  in  quibus  amplior 
atque  perfectior  sanctorum  numerus  commeabat, 
majore  flagrantia  desideraremus  expetere,  •  ad  vi- 
cum  cui  nomen  est  Diolcos»  uni  ex  septem  Nili  flu- 


C  minis  ostiis  imminentem,  non  tam  itineris  necessiiate 
quam  desiderio  sanciorum  illlc  commorantium  com- 
pellente,  pervenimus.  Gum  eniro  Telut  cupidissimi 
mercatores  plurima  illic  celeberrimaque  coenobia  ab 
antiquis  audivissemus  patribus  instituta,  coniinuo 
quasi  navigationem  inqulsitionis  incertae,  spe  majorls 
lucri  persuadcnte,  suscepimus.  Ubi  cum  diuiissime 
fluctuanies  ad  iilos  virtutum  sublimiute  conspicuos 
montes  undique  oculos  tenderemus»  abbatero  ^  Piam- 
monem  omnium  anachoreUrum  illlc  inhabiuntium 


«  De  hoc  vico  vel  oppido  alias  dictum  est  ( Lib.  v 
Ijnt.  c.  36);  in  qno  Piamroonem  abbatem  claruisse 
Sosomenus  etNiceohorus  lesUnlur. 

^  Piammol),  non  Fiamon,  legeiidum  esse  admonet 
Giaconius,  ex  Graecis  auctoribus.  Est  autem  hic  Piani- 
mon,  de  quo  superius  habiia  mentio,  ubi  ejus  humi 


ALARDl  GAZiEI  GOMMENTARIUS. 

nomine  Piammouem^  totiui  humilitatii  et  benignitatii 
tirum,  habentem  etiam  revelationum  gratiam.  benique 
quodam  tempore^  cum  Domino  sacrificium  o/ferret ,  vt- 
dii  angelum  Dei  stantem  juxta  altare^  et  tutiuscujusque 
monachorum  aceedentium  ad  aitare  scribeniem  nomina 
in  libro  quem  tenebat  in  manibus  ,  ^«orttmdam  tamen 


iiias  et  studiuro  iegendaB  propriae  perfectionis  et  au-  J^  nott  scribentem,  Cumqtie  diligenter  observasset  senior, 


stcriiaiis  refertur.  De  eodem  Sozonienus  haec  habet 
(  Lib,  VI  e,  29;  Niceph.  L  xi  eap.  35) :  Piammon  et 
Joannei  id  temporis  quoque  circiter  Aco>x6v  ^gypti, 
celeberrimii  praifuere  monaiteriii ;  exqumlissime  auiem 
sacerdotio  {presbyteri  enim  erant)  et  eumma  cum  reve» 
rentia  perfutigebantuf,  Traditum  verq  eet  Piammonem 
quodam  tempore ,  cum  sacrum  faeiebat ,  vidisse  circa 
sacram  mensam  stantem  angelum  Dei^  et  monachoi 
prssentei  in  tibro  icripsisse ,  abseraes  vexfi  inde  dele- 
viae.  Sic  llle.  At  hoc  ideni  exemplum  in  Yiils  Pairum 
paulo  |4enLiia*et  accuri)iiusenarraturin  hunc  modum 
iLib.  u^t  82)  :  l^tdtfhtu  adtnirabilem  preibyterum^ 


qui  essent  quorum  nomtna  non  scripstsset,  postquam 
sunt  completa  mysteria ,  unumqttemque  eorum  seorstm 
vocanSf  pereunctatur  quid  ab  eis  in  occulto  peecaii 
fuisset  adinissum;  et  invenit  ex  eonfesiione  utmmquem- 
que  eorum  peccati  mortalii  obnoxium.  Tunc  hortatnr 
eos  pcenilentiam  agere^  et  semetipsum  cum  eii  ante  Do* 
minum  prosternens,  die  ae  nocte^  tamquam  ipse  in  eo- 
rum  peccatis  esset  obnoxiuif  flebat  el  tamdiu  perman- 
iit  cum  eis  in  pceniieniia  et  lacrymis,  donee  ilerum 
videret  eumdem  angelum  stantem  et  scribentem  aece" 
dentium  nomina^  et  poiteaqtuim  omnium  uripiit,  tunc 
etiam  illoi  ex  nomimhui  evocantem  et  ad  reeoncHiatii^'* 


mi 


JOANNIS  CASSIANI  COLLATIONES- 


mk 


seniorem,  eoniiDdt^mqoe  presbylenim ,  velat  quam-  A  ouilosita  ad  baec  loca  oe  vestris  regtonibitiadvwiiMe, 


dam  snblimlssimam  ■  pharum,  primuseircumspectan- 
tium  notavit  intiiilus.  Ilic  etniim  sicut  evangelica 
iila  civiias  in  eicelsi  montis  vertice  conslitulos 
(Maith.  ▼),  nnstro  protinus  reruisit  aspectui.  Cujns 
virtutes  aique  mirabilia  qu«per  eiim  etiam  sobcon- 
spectu  nostro  divina  gratia  testimoniiim  meritis  ejas 
reddeiite,  perfecta  sunt,  ne  vel  proposiii  noslri  for- 
niam  vel  modum  liujus  voluminis  excedamus,  prae- 
termitteiida  eredidimus.  Non  enim  de  mirabilibos 
Dei,  sed  de  institutis  slodiisque  saiictorum  qusedam 
quse  reminisci  possibile  est,  nos  spopotidimus  tradi- 
turos,  ut  Becessariam  tantum  perfeciae  vitae  instm- 
etionem,  non  inutilem  absque  vlla  emendatione  vi- 
tiorum  ac  sipervaettam   admirationem   legentibos 


ut  cognoscendltanluromodogratia  fratrun  monaste- 
ria  circumirent,  non  ut  bas  regulas,obqua8  lioe  eom- 
meaverant,  atque  instituia  sisciperent,  ac  seceden- 
tes  in  cellolas  conarentnr  ea  qose  vel  visn  vel  Iradi- 
tione  perceperant,  operibos  eiperiri.  Qoi  mores  suos 
ae  studia  quibus  imbuti  fuerant  reientantes ,  ot  eis 
exprobrari  a  nonnullis  solei,  non  profectus  sui  graita, 
sed  vitandae  egestatis  neeessitaie  exisiifflati  sont 
provincias  commuusse.  Non  sokmi  enim  nlhii  eru- 
ditionis  acquirere,  sed  ne  diolios  quidem  in  h!s  par- 
tibus  commorari,  pertinacis  animi  obstinatione  po- 
toerunl.  Com  enim  nec  Je)oniornm  morem,  neque 
psalmorum  ordinem,  nec  ipsornm  deniqoe  indomen- 
tortim  habitom  permotassent,  qoid  aliud  in  hac  re- 


praeberemus.  Gum  iiaque  beatus  Piammon  summa  B  gione  secUri  qoam  sola  victus  sui  compendia  erede^ 
gratulatione  suscepios   bomanitate  eliam  coogroa     rentor? 


refecisset,  intelligens  nos  non  ejusdem  esse  regionis, 
primum  unde  vel  cur  ifigypiom  petissemas  sollicite 
percuncuius,  ac  de  cmnobio  Sjrm  ob  desiderium 
perfectionis  nos  illo  adveoisse  cognoscens,  lU  exor- 
sos  est. 

CAPUT  II. 


CAPUT  III. 

Quodjuniores  iemorum  prmctpta  dUeutere  non 
debeant. 


^Qumnodo  ruda  monachi  exempto  §eniorum  debeant 
erudiri. 

^  Quisquis  hominom,  o  «  filii,  cujuslibet  artis  pe- 
ritiam  assequi  concupiscit,  nisi  omni  cura  aique  vi- 
gilantia  ejus  se,  quam  nosse  desideral,  dlsciplina 
studiis  manciparit,  ac  perfeciorum  quorumque  opi- 
flcii  ipsius  vel  scientiae  magisironun  praecepla  atque 
instituta  servaverit,  frustra  inanibus  votis  eorum  si- 
miliiudinem  exopUt  atlingere,  quorum  curam  atque 
industriam  deirecut  aemulari.  Novimns  enim  non-r 


Qiiamobrem,  sivos,  quemadmodum  credimus, 
Dei  causa  ad  aemulationem  nostrae  cognilionis  at- 
traxit,  omnibus  institutis  quibos  iliic  primordin  ve- 
stra  praevenla  sunt,  penitus  abdicatis,  qoaecamqoe 
seniores  vestros  agere  vel  tradere  videritis ,  summa 
humiliiate  sectamini.  Neque  vos  moveat,  aul  ab  imi- 
tatione  retrahat  ac  divertai,  etiamsi  vobis  ad  pne- 
sens  alicujus  rei  vel  facii  ratio  vei  oausa  uon  liqiieat, 
quia  eos  qui  bene  de  cunciis  ac  simpliciter  sentiunt, 
el  universa  quae  a  senioribus  tradi  gerive  perspexe- 
riniy  lideliter  imitarimagisquam^discotere  student, 
per  operis  experieniiam  eiiam  rerum  omnium  scien- 
tia  subsequelur.  Caeierum  numquam  rationem  veri- 

ALARDI  GAZ^I  COMMCNTARIUS. 


nem  altarii  tnmtantem,  At  vero  ubi  hoc  eenior  vidit^ 
intellexit  eorum  eusceptam  esse  pctmtentiam^  et  sic  eos 
attari  tota  cum  graiulatione  restituit,  Haec  ibi ;  ex  qul- 
bus  intelligimos  Cassianom  non  pro  eodem  accipere 
seniorem  et  presbyterum,  sed  seniorem  aeute,  pre- 
sbyterum  ordine  et  officio  sacerdotii  intelligere  ; 
quamvisTrpfo-SuTfjoocLaiinesenioremsofiei.  Ex  eodem 
loco  etiam  colligiinus  ]am  olim  plerosque  monacho- 
rom  patres  etarchimandriussolereesse  presbyieros 
ctsacerdoies,  ad  hoc  nimirum  ordinatos  ot  sacra- 
menta  bomini  coitficerent  el  aliis  minislrarent ;  quod 
ex  multis  aliis  locis  et  exemplis  alibi  compruba- 
vimus. 

^  Pharus,  ut  annoiat  Cuychius,  insula  esl  prope 
i£gyplnm  obloiiga,  parvaque,  contra  Nili  osiia,  nuiic 
couiinenti  conjuncla,  qiiue  portum  Alexandriae  efli- 
ciebat(P/m.  /.  xxxvi  cap.  12);  in  quo  poriu,  teste 


ctrina  nequeant  eomprehendi;qutm  ineptumest  cre- 
dere  hanc  sotam  non  egere  doctore^  elc.  Et  D.  Hiero- 
nymus  in  epistola  405,  ad  Paulinnm :  Taceo  de  gram- 
moffc»,  rhetoribus^  philosophis^  geometrie^  dialecticis^ 
mtdicfs,  aetronomiSf  elc.  Ad  miuoree  artes  veniam^  et 
quas  non  tam  lingua  auam  manu  administrantur  :  Agri- 
coice^  camentarii^  fairi  metallorum ,  tignorumque  ca- 
sores,  tanarii  qu^quet  et  futiones,  et  cmteri^  qui  vmriam 
supetlectilem  et  vUia  opuscula  fabricant^  absque  doctore 
esse  non  potsunt  quod  cupiunt,  Quod  medicorum  est 
promittunt  medici^  tractant  fabrilia  fabri^  etc. 

c  Filii,  non  iUi,  ut  aniea  impressum.  Nam  ad  plures 
sermo  fil  a  Piammone,  ut  patet  ex  fine  hujus  capilis 
ei  initio  terlii. 

^  Monachurum  non  est  superiorom  jossa  aoi  acta 

discutere,  sedsimpliciter  et  sinediscussipne  obedire. 

Sic  alii  Paires  docuere.  Bnsiiius  in  Constitot.  mo- 

Sirabobe,  turris  ingens  in  uitissima  rupe  aedificata  jv  nast.  (Cap.  20  ei  ^5):  Monachi  libenlissime  obtemperent 


erat,quai  navigantibus  nocturno  tempore  lumen  prae 
bebai ,  quxque  ab  ipsa  insula  pharus  quoque  dicta 
est.  Iiide  vero  omnes  ejusmodi  turres  et  machinae 
qiiae  iumen  errantibus  aul  periclitantibus  praesunt, 
9«^ot,  quasi  ^oc,  quod  ex  iliis  iaces  appareant. 
iliiic  ergo  Piaiiimonem  abbatem,  propier  insignis 
animi  dotes  ac  virtuies^  sublimissimae  cuidam  Pharo 
coinparat  Cassianus.  Hsc  Cuychius  et  eadem  aliis 
verbi^  Cia(  onius. 

^  Simili  f(>re  sententia  usus  est  abhas  Moyses  col- 
lat.  2  cap.  11  :  Cum  omnes  artes  ac  disciplinijB  humano 
ingeuio  reperta^  et  qum  nihil  amptius  quam  vitai  hujus 
commodis  prosunt^  licet  manu  paliuiri  qneani  et  ontlis 
petxiiieri^  recte  tanten  a  qvoifi/au.  ^i'  •  «     '  /  *nin  do 


suo  pT(eposUOt  nec  ab  itto  eorum  quce  sibi  imponuntur 
rationem  reposcant,  nihit  omnino  ipsbrumjussa  eurio- 
sius  perserutando,  D.  liieronymus  ad  Rusticum  mo- 
nacliuin  (  Epitt,  4  ]  :  Credas  tibi  salutare^  quidquid 
monasterii  pra^positus  prffceperit,  nee  de  majorum 
sententia  judiceSf  eujiu  opcii  esi  obedire  et  tmplere 

Jucejiissa  sunt,  dicente  moyse{Deut.  xvii):  Anifi, 
sraet,  et  tace.  Cassianus  lib.  iv  Institot.  (C.  10  et 
II ) :  jEgyptii  monachi  universa  complere,  qwecumque 
fuerint  a  prcpposito  suo  prcecepta,  tamquam  n  a  Deo 
coslitus  sint  'vdita^  sine  utla  aiscussione  ftsttnant.  Et 
S.  Gregoritis,  lib.  ii  tn  primum  Re^im  (Cop.  2) : 
Nescit  judicare  quisquis  perfeCle  dididt  olbedin». 


1093  GOLLATIO  XVIIL— DE  TRIBUS  GENERIBUS  MONACHORUH.  109« 

UUft  iatribit  qiii8i|uift  a.diacusftione  cttperit  erudiri,  a  optima»tertiuinlepidainatquedmmicodi8*eTitandum; 


^i  qiiia  videna  eum  inimicus  suo  polius  quam  patrum 
jodicio  confidentem,  facile  in  id  usque  propeliit«  ut 
etiam  iila  qu»  maxime  utilia  alque  salul)errima  sunt, 
superflua  ei  videantnr  et  nosia.  Atque  ita  prsesum* 
ptioni  ejus  callidos  hoatis  illudit,  ut  irrationabilibus 
delinitionibua  suis  pertinaciter  inhaerendo,  faoc  so* 
lommodoaibi  sanctum  esse  persuadeat»  quod  rectum 
slque  jostissimura  sua  Untum  obstiuationis  errore 
censuerit. 

CAPUT  IV. 

D$  tribui  §eMribu$  monaehorum  qum  intra  jEgyptum 

iuni. 

Quamobrem  ordo  alque  principlnm  professionis 
nosine,  quemadmodum  vel  undedescenderit,primum 


primum  est  coenobitarum,  qui  scilicet  in  congrega- 
tione  pariier  cousistentes ,  unius  seniurjsjudlctogu- 
bernantur,  cujus  generis  maximus  numerus  mona- 
cborum  per  uniTcrsam  coramoratur  JEgyptum ;  se- 
cunduni  anachoreurum,  qui  prius  iij  coenobils  insti- 
tuti,  jamque  in  actuali  conversatione  perfecti,  soli- 
tudinis  elegere  secreu,eujus  professionis  nos  quoque 
opumus  esse  participes;  teriium  reprebensibile  sa- 
rabaiurum  esi;  de  quibus  sigillatim  per  ordinem 
plenius  disseremus.  Harum  igitur  trium  professionum 
fundatores  primum,  ut  diximus,  debeiis  agnoscere. 
Nam  profecto  ex  boc  ipso  vel  odium  professionis  illius 
nasci  poterit  qux  viUnda  est,  vel  ejus  desiderium 
quas  sequenda;  quia  iiecesse  estunamquamqueviam 
dcbeiissgnoscere.  Tunc  enim  poterll  quis  deside- B  «^   »»1««»  «««•»  »«um  pertrabere  sectaiorem,  ad 


rnt»  srlis  efflcacius  assequi  discipllnam,  et  ad  exer- 
cendam  eam  ardentius  Inciuri ,  eum  auctorum  et 
fdndaloruBi  ejos  agnoverii  digniutem. «  Tria  sunt  In 
iEgypto  genera   monschorom ,  quorum  duo  sunt 


quem  auctor  ipsius  inventorque  pervenent. 

CAPUT  V. 
QuibuB  uuctoribut  emobiiarum  $ii  insiituta  profomo* 
luque  ^  coenobitarum  disciplitia  a  tempore  pr»- 


ALARDI  GAZiOI  GOMMENTARIUS. 


*  Tria  dumtaxat  antiquiora  in  hoccap.  recensel; 
quartum  vero  addit  his  receniins,  infra,  cap.  8,  quod 
Umen  non  nominat.  lU  qoaiuor  genera  monacho- 
rom  constiluii.  Unde  et  titulus  huic  collationi  prae- 
flxus  :  De  iribu$  antiauii  generibus  monachorum^  ei 
Quarto  nuper  exorto.  At  D.  Hieronymns  in  episi.  ad 
Eusiocbium  {Epi$t,  22),  tria  Untum  monachorum 
geners  in  ^gypto  fuisse  commemorat;  unde  apparet 
quartum  eo  tempore  nondum  fuisse  exortum,  aut 
non  ita  cognitum  :  Tria  iunt^  Inquit,  m  .^gypto  ge- 
nera  monachorum :  primum  ecmobiiee^  <fuo4  iUi  iauui 


Distinguii  quldem  Isidorus  eremitas  ab  anachoretis 
{Bvllarin,  lib.  ii  de  Monachi$  cap,  3),  Quod  illi  procul 
ab  hominibui  recedente$,  de$eria  ei  va8ta$  sotitudin€$ 
inhabitent^  ad  imitationem,  iiiquit,  Elice  et  Joannii 
Baptistte^  qui  eremi  8ece$$us  penetrarunt ;  hi  tero  jam 
ccenobiali  conver$aiione  perfecii  includani  8emelip$o$ 
in  celli$  procul  ab  howinum  conipeciu  remoii$,  nulii 
9rmbente$  acceuuni;  $ed  in  $ola  conlemplaiione  divina^ 
id  e$t ,  theorica,  vivente$  per$everent.  Verum  b«c 
distiiictio,  qiue  non  tam  in  re  quam  in  verbis  con- 
sistit,  non  tanti  est  ut  mutet  speciem  aut  geuus 


geniili  lingua  vocant,  no$  in  communi  vivente$  po$$U'  ^  roonacliatus.  Gyrovagos  tamen  Isidorus  non  ooml 
miu  nttn^iinra  •  ^MiitHum  nnnrhnr^tdK.  /tui  mH  hnkitnnt  ^  nat,  scd  eonim  taiilummodo  morcs  ct  stiidla  depiogit. 


mu$  appellare;  ucundum  anachoreias^  qui  $oli  habitant 
per  deurta,  et  ab  eo  quod  procul  ab  hominibue  recee^e- 
rvnt  nuncupantur;  lertium  genu$  e$t  quod  remoboth 
dicunt,  deterrimum  atqne  neglecium,  et  qnod  in  no$tra 
provincia  aut  $olum  aut  primum  e$t,  Ita  D.  Hierony- 
mns.  D.  Benedictus,  Cassianum,  utsolet,  imitaius 
cap.  1  suae  Regulas^quadruplex  iiidem  genns  mona- 
churum  designat,  priiniim  coenobitarum,  seeundum 
anachoreUrum,  tertiutn  sarabaitarum,  quariuin  gy- 
rovagonim,  et  slngul<irum  mores  et  instituta  sum- 
matim  describit.  Porro  D.  Augustinus,  libro  de 
Horibus  Ecclesia; ,  duns  tantum  ordines  sive  genera 
mcnachorum  Tcre  et  proprie  dicta  sgnoscil,  unum 
anachoretarnm  sive  eremitarum,  allerum  coenobiu- 
rum,  de  quibus  etiam  Gassianiis  lib.  v  Inst.  cap.  36. 
Qq»  quidem  sententia  est  verissiitia.  Nam  lertium 
lllud  genus  a  D.  Hieronymo,  et  tertium  ac  quarium 
hic  a  Piammone  ei  a  D.  Benedicto  cominemoratom, 
non  sunt   vere  genera  monachorum,  sed   poiius 


qualia  D.  Benedictus  et  alii  Patres  gyrovagis  ascri- 
bunt. 

i>  Idem  asiruuni  eaeteri  Patres.  Basilius  in  Gonst. 
Monasi.  cap.  iO,  de  coenobitis  ageiis :  Hi,  inquii, 
Liberalori$  noitri  ^uique  vt4w.  dum  inter  noi  rmare- 
lur,  in$tiiutorum  veri  perfeeiique  imiiaiore$  exi$tunt, 
Quemadmodum  enim  tile  coacio  diseiputorum  choro 
eommunia  cuneta  $eque  ipium  eommunem  apoiiolii 
preebuit;  ita  hi  quoque  antiniti  iuo  obiemperantei  {qui 
modo  vit<B  iucB  prTicripta  recie  eomervam)  genui  vt- 
vendi  apoitolorum  ac  Domini  imitantur,  Gbrysosto- 
mus,  homil.  II  in  Acta,  dicit  roonachos  sic  vivere, 
nt  olini  initio  Ccclesiae  vlvebant  onines  lideles  in 
Jernsalem.  El  lib.  iii  contra  vitiiperatores  vitas  mo- 
nasticT  asserii  ea  ab  Aposiolis  Impleia,  qu«  nunc  a 
monachis  impienlur.  Ilieron.  in  Gatalogo  :  Philo^ 
inqull,  natione  Alexandrinu$t  librum  de  prima  Marci 
evangeti$t(B  apud  Atexaudriam  $criben$  Ecele$ia,  in 


moiistra  aut  larvas  monachorum;  nec  veri  ordines,  D  nostrorum  laude  vei$aiu$  esl,  non  $olum  eo$  ibi,  $ed  in 


sed  confusiones,  eversiones  ei  corrupliones  religio- 
num,  ut  notavit  Beilarminiis  {Lib,  u  de  Monachii 
fop,  5).  Nam  tertinm  genus  vocant  eorom  qui  in 
coenobiis  vivunt,  sed  adhuc  aliquas  proprias  retinent 
facultates,  nec  inomnibus  ohtemperant  superioribus; 
qnas  sine  dubio  est  corruptio  vii»  coenobiticx.  Quar- 
tum  genus  vocant  eorum  qui  ex  monasteriis  ad  ere- 
mum  transeunt,  non  ut  sanctius,  sed  ut  liberius 
vivant,  nimirum  excusso  jugo  superiorum  et  legum 
ccenobiticarum;  quae  est  corruptela  vitas  eremilicse : 
quare  merito  dicuntur  ista  duo  delerrima  genera 
monacborum.  Fallitur  autem  Isldorus  III).  ii  de  Divi- 
nis  Offlciis  {Cap,  15),  ubi  sexenumerat  genera  mo- 
nachomm,  coenobitas,  eremiUs,  anachoreus,  gyro- 
▼agos,  circumcelliones  et  sarabailas.  Nam  iidem 
BDnt  anacboret»  et  eremit»,  sicut  iidem  etiain  cir- 
camceiUones  ei  gjrovagi»  ut  ex  sequenlibus  patebii. 


mutiii  auoque  provineii$  e$$e  memoram,  et  habiiacula 
eorum  dicen$  mona$teria,  Ex  quo  apparet  ialem  primum 
Chri$to  credentium  fuiue  Ecdeeiam,  quatee  nunc  mo^ 
nachi  e8$e  nituntur  et  cupiunt,  ui  nihil  cuju$quam  pro- 
prfnm  $it,  nullus  inter  eos  diveit  nultu$  pauper  :  patri- 
monia  egentibu8  dividantur^  orationi  vacelwr  et  p$almi$^ 
doctrince  quoque  ei  coniineniia^ :  qualei  ei  Lucoi  refert 
primum  Hieroiolymce  fuiue  credenlee  {Aet.  iv).  G»ssia- 
nus  lib.  II  Insi.  cap.  5  tebtaiur  tfi  primordiii  Eccleiiie 
monachoi  apud  Alexandriam  a  B,  Marco  evangeiiiiu 
normam  iUicepiue  vioendif  ei  non  iolum  illa  magnifie  i 
reiitiui$8ef  quce  primiim  Ecclesiam^  vet  eredentium 
turba$  in  Aciibu$  Apoitolorum  legimui  eelebra$$e  : 
Muttitudini$  eredeniium  erai  cor  unum,  ei  anima  nna, 
etc.,  verum  eiiam  multo  sublimiora  cumolasse.  Idctn 
Augustinus  {Serm,  1  ei  tde  yHa  commwii  cieric,)^ 
Isidorus  {Eymolog.  iib,  vii  cap.  uil.)  et  alii.  G;cl4»- 


1095  OANNIS  CASSIANI 

dicationis  'apostolicae  ftumpsit  exordium.  Nam  talis  A 
exstitit  in  Hierosolymis  omnis  illa  credeniium  mulii- 
tudo,  qiiae  in  Actibus  Apostolorum  ita  scribitur : 
Multitudinis  eredentium  erat  eor  unnm  et  anima  una, 
nec  quiiquam  eorum  qum  poisidebat  aliquid  tuum  es$e 
dieebat^  $ed  erant  illis  omnia  communia.  Po$$e$$ione$ 
el  tub$tantia$  vendebant^  et  dividebant  ea  omnibu$ 
prout  cuique  opu$  erat  {Actor,  it).  Et  iterum  :  Neque 
enim  qui$quam  egent  erat  inter  illot.  Quotquot  enim 
po$$e$$ore$  agrorum  aut  domorum  erant^  vendentet 
afferebant  pretia  eorum  quee  vendebmit,  et  ponebant 
ante  pede$  apottoiorum.  Dividebalur  autem  $inguli$ 
prout  cuique  opne  erat  {Ibid.).  Talis,  inqaam»  erat 
(unc  omnis  Ecclesia ,  quales  nunc  perpaucos  in  cce- 
nobiis  iiivenire  difGcile  esi.  Scd  cum  post  aposiolo- 
rum  excessum  tepescere  coepissel  credeniium  roulii-  B 
tudo,  ca  vel  maxime  quae  ad  fidem  Ghristi  de  alie- 
nigenis  ac  diversis  genlibus  confluebat,  a  quibus 
apostoli  pro  ipsis  fidei  rudimentis  ac  inveterata 
gentilitatis  consuetudine  nihil  amplius  expeiebant, 
nisi  ut  ab  immolatitiie  idolorum  et  fornicatione  el  $iif- 
focati$  et  eanguine  temperarent  {Actor.  xv),  atque 
ista  libertas  quae  gentibus  propter  infirmitatem  primae 


COLLATIONES.  1096 

credulitatis  indulta  est,  eiiam  illius  Ecclesi:e  qua} 
llierosolymis  consistebal  perfectionem  paulalim  con- 
taminare  ccepisset,  et  crescente  quotidie  vel  indige- 
narum  numsro,  vei  advenarum ,  primse  illius  fidei 
refrigesceret  fervor;  non  solum  hi  qui  ad  fideni 
Ghrifti  confluxerant,  verum  eliam  illi  qui  erant 
Ecclesiae  principes,  ab  illa  districtione  laxati  suni. 
Nonnullienim  exisiimantes  id  quod  videbant  genti- 
bus  pro  infirmitate  coiicessom ,  sibi  etiani  licitnm, 
nihil  se  deirimenii  perpeti  crediderunl,  si  cum  sub- 
stantiis  ac  facultatibus  suis  fidem  Ghristi  confessio- 
nemque  scquerentur.  Hi  autem  quibus  adhuc  vposio- 
licus  incrat  fervor,  memores  illius  pristinse  per- 
feclionis,  discedentes  a  civiiatibus  suis,  iilorumque 
consortio  qui  sibi  vel  Ecclesix  Dei  remissioris  vitae 
negligeniiam  licitam  esse  credebant,  in  locis  subur- 
banis  ac  secretioribus  commanere,  et  ea  qax  ab 
apostolis  per  universum  corpus  Ecclesine  generaliter 
meminerani  instituta,  privalim  ac  peculiariter  exer- 
cere  cceperunt;  atqueita  eoaluit  Ista,  quam diximas, 
discipulorum  qui  se  ab  iliornm  contagio  sequestra- 
verant,  discipIina.Qiii  paulatiin  temporc  procedcnie 
segregati  a  credentium  turbis,  ab  eo  ■  quod  coujiigiis 


ALARDI  GAZi£I 
rum  recte  observavit  Turrecrematus  {Troet.  8  in  Re^ 
gulam  D,  Bened,)^  hoc  gcnus  coenobiiarum,  quoad 
:iliquid ,  initium  sumpsisse  a  ciineis  prophetaruni : 
Vnde^  inquit,  Samuei  dicHur  priinu$  'm$tituis$e  reli- 

5io$orum  conventu$^  jugiter  p$aiientium  Domino,  ut  ait 
iagi$ter  in  Hi$toria  Schola$tica  $uper  illud  1  Reg.  x : 
Obvium  habebi$  gregem  prophetarum  de$cenderUium  de 
exceleo,  et  ante  eo$  p$aiterium,  Quod  autem  ietorum 
prophetarum  conventtis  per$onam  reiigio$orum  reprm- 
tentarenty  te$tatur  Hierouymue  in  epietoia  ad  Ru$ticum 
monachum  dicene :  Fiiii  prophetarum,  quo$  monacho$ 
in  veteri  Te$tamenlo  iegimu$^  etc,  Quoad  perfectam  vero 
formam  commutn$  vtro?,  et  abrenuntiationem  terreno- 
rufit,  hoc  genu$  monachorum,  hac  coenobitarum  disci- 
plina^  ut  dicit  Ca$$ianu$,  a  tempore  apostoiiar  prxdi- 
cationis  $ump$it  exordium.  Uasc  ille. 

•  Monachi  quare  sic  dicti,  et  quae  fiierit  ejus  no- 
minis  origo  et  etymoiogia,  varie  a  scriptoribus  tra- 
ditur.  Quamvis  enim  iiomen  monachi  apud  omnes 
Patres,  tum  Grsecos,  tum  Laiinos,  frequeniissimum 
git,  tamen  quid  significet,  non  eodem  modo  ab  omni- 
bus  explicatur  (Be//armtn.  iib,  ii  de  Monachi$  eap.  i). 
Pleriqiie  a  solitudine  deductum  putant,  quia  fiovog 
Latine  solus  dicitur.  Quibus  favere  videtur  D.  llie- 
ronymus  in  epist.  ad  Hcllodorum  {Epi$t.  1),  ubi  ait: 
Jnterpretare  vocabulum  monachi,  hoc  e$t,  tmtm;  quid 

{aci$  in  turba^  qui  $oiu$  e$?  fc)t  rursus  in  epistola  ad 
^aulinum  (Epi$t.  15)  :  Si  cupi$  e$$e  quod  diceri$,  id 
e$t,  $GiH$,  auid  faci$  in  urbibu$,  quce  utique  non  $unt 
soiorum  habitacuia,  $ed  muitorum?  Atqui  seciindum 
hanc  ralionein  et  eiymoiogiam  noinen  monachi  solis 
ereinilis  ei  anacboretis  proprie  conveniret,  ut  qui 
soli  liabitabaiit  in  de«crtis,  cum  tamen  nionnchorum 
nomen  ei  instiiutio  reperiatur  apud  Dionysium  Areo- 
pagitam,  qiii  fere  treceulis  annis  Pauluin  primum 
Kremilam  aniecessit;  et  ipse  etiain  Hieronymns  in 
epistola  ad  Eusiochium  {Epi$t.  22)  nonien  inonachi 
tam  coenobitis  quam  anachoreiis  velii  esse  commune. 
Alii  a  monade  monachos  dictos  interpreianlur,  id 
est,  ab  uniiate,  sive  unione.  Sed  hacc  rnrsuin  unitas 
iive  unio  dupliciter  exponitur.  Nain  D.  Augusiinus 
exponens  illum  versiculum  psalini  gxxxii  :  Eece 
quam  bonum  et  quam  jucundum  habitare  fratre$  in 
unum  :  I$ta^  inquil,  verba  Peaiterii,  i$te  dulcie  $onuSy 
$$ta  $uavi$  meiodia  tam  in  cantieo  quam  in  inteliectu, 


GOMMENTARIUS. 

etiam  monasteria  peperit.  Ad  liunc  sonum  excitati  $ttnt 
fratre$y  qui  in  unum  iiabitare  concupierunt.  Iste  ver^us 
fuit  tuba  ipsorum.  Sonuit  per  orbem  terrarum,  et  qui 
disper$i  erant  congregati  sunt  in  unum.  Et  infra  : 
Quaie  non  appeliemu$  iuonacho$,  cum  dicat  psnimus : 
Ecce  quam  bonum  et  quam  jucundum  habilare  fratres 

G  in  unum,  fioW  enim  uttu$  dicitur;  et  non  unus  quo' 
modocumque,  nam  et  in  turba  e$t  unu$,  $ed  una  cum 
muitie  dici  potesl,  Mwoc  non  potest,  id  est,  $oius;  fAovoc 
enim  utiue  $oiu$  est.  Qui  ergo  sic  vivunt  in  tiimtii,  ut 
unum  hominem  facianty  et  sit  Hlis  vere  quomodo  scri-' 
ptum  e$t,  uTui  anima,  et  unum  cor;  muita  corpora,  sed 
uon  muita^  animee;  multa  corpora,  $ed  non  muita  corda; 
recte  dicitur  iaovo;,  \d  e$t,  unus  solus.  Inde  et  iile  unus 
sanabatur  in  piacina  {Joan.  v).  Hxc  Augustinus,  qui- 
bus  verbis  indicat  iiihil  aliud  significare  monaclium 
quam  hominem  in  tali  unitate  et  cominunitaie  cuni 
aliis  ejusdem  inslituti  viventem,  ut  cum  illis  efficia  - 
tur  veluti  unus  homo,  unum  cor,  el  anima  uua« 
sicul  dictum  est  de  primis  Ghrislianis,  quibiis  erat 
cor  tiNfim,  anima  una,  et  omnia  communia  {Aci.  iv). 
Yerum  hac  ralione  nomen  monachi  solis  coenubiiis 
convenirety  iinmo  vero  nihil  aliud  significaret  quaiii 
coenobilam,  id  est,  communiter  cum  aliis  viventem. 
Relinquitur  ergo  verissima  explicatio  hujus  vocabuli, 

l^  quain  hoc  loco  tradit  abbas  Piammon,  ftovoexovc  sive 
/AovagovTac  inde  nominatos,  quod  a  conjugiis  ab^tine- 
rent,  et  a  parentum  $e  consorlio  ac  mundi  hujus  con- 

•  versatione  secernerent,  ut  niinirum  suli  Deo  pcr  coii- 
tomplalionem  iiibaeierenl.  Quod  et  confirinat  B.  D.o- 
nysius  Areopagita  cap.  6  Eccles.  Uierar.,  ubi  dicit 
nionachos  appeliari,  quod  rebu$  divisibiiibu$  reiiciis^ 
monadi,  id  e$t,  divinitati  $oli  placere  atque  uniri  ccn- 
tenderent.  Inde ,  inquil,  $ancii  prceceptores  nosiri 
{ Aposloli )  divinis  eos  appellationibus  $unt  prosecuti^ 
partim  therapeutae,  id  e$t,  cultoree,  a  sincero  bei  famur- 
iatu  atque  cuitu;  partim  monacho$  ab  individua  ei  ssn- 
guiari  vita  appeiiante$,  ut  qum  iiio$  per  sanetas  divi^i- 
biiium  affectuum  in  unum  compiieationes  el  colieciiones 
in  deiformem  monadem  singuiaremque  perfeetioHeoi 
promoveat.  Eodein  aliudit  canon  concilii  Nic:eni  (tG, 
^.  i,  c.  i)  a  Graliano  citalus  in  hxc  verba  :  Placuii 
omnibus  residentibus  in  $ancta  Nicana  synodo,  ui  mo^ 
naciiorum  conversutio  et  vita,  secundum  etymologiam 
nominis,  ab  omnibus  discrepet,  Monachus  enim  Greeca^ 


1007  COLLATIO  XVIIl.  —  DE  TlUBOS  GENERIBUS  MONAGHORUM.  IMS 

aUtinerent  et  a  parentum  se  consortio  mQndique  A  nazontes  tingularis  ac  aolitarla  yit»  diitrictione 
iatius  conTersatione  aecernerent,  monacbi  aive  *  Mo-     nominati  aunt.  Uude  consequens  fuit  ^  ut  ex  commu- 

ALARDl  GAZi£l  COMMfiNTARIUS. 


LaitM  iinguUtrii  dieUur.  Vnd$  merutchum  per  amnia 
ginguiMriur  agwe  QporUU  U«c  ibi.  Porro  monacbo- 
ruui  iiomeu  eiiam  auctoritaie  Scripturae  sancitum 
et  sacraium  ahbi  notavirous  ex  D.  llieronymo. 

"  Non  llomiziinies,  ut  Plantinus  eicudiu  Namfiov«- 
C»,  Idesi,  soliiarie  ago.  Aii(ue  boe  nomiiie  Babilius 
pas»iiii  eos  imucupai  in  Constitut.  Monabtici».  His 
porro  afflnia  suiit  ei  iril;i  apud  Gr:i*cob  Patre»  monacbo- 
rum  vucabul »,  fAOvao-Te<2  Oi poctrf vroii ,  cxirac,  aomrrai, 
f cXovofOt.  ipmx^^^^oA^  ipiQfcoTro^rac ,  'hwxovsxoi^  xoi- 
yo6ioc,  et  xoivoClcwTac,  aliaque  id  geiius,  quibus,  pro  ioco- 
runi  discriuiiiie  iu  quibus  vixerunt,  et  pro  dinciplinae 
severloris  geiiere,  alitersuul.aique  aliier  noniinaii. 

^  Cueiiobii»  a  communi  viia  dicii,  quia  in  cungre- 
gatione  pariter  couMStenies  uiiios  senioris  judicio 
gubernaiitttr,  ut  supra  eodem  cap.  habetur,  qui  et 
svnodiias,  et  syucelliias,  et  cellulaui  Sidonio  eadem 
sigiiiflcatione  v<»cantur;  vulgo  clausiraies  et  conven- 
luaies,  de  quibus  exstat  novelia  quiiita  Justiiiiani  ^ 
imper.  qu»  sic  incipit  :  ContfersttlfOfiis  monachalig  ^ 
vtia  stc  honeiia  est^  stc  commendare  novtt  Deo  ad  hoe 
tenienlem  hominem^  ut  omnem  humanam  eju$  maeu' 
lam  detergat;  et  jmrum  ae  rationabiU  natura  decenlem^ 
et  plurima  ucuttdum  mentetn  operantem  et  humanig 
eegitattonibu»  eeimrem  reddat,  bi  quie  igitnr  futurut 
eu  monachut  perfectut ,  mdiget  et  dmnorum  etoquuh 
rum  erudttione^  et  convenattonis  inUgriiate,  ui  lanta 
dignue  facttu  iii  mutattone,  Uac  ibi,  qu»  hic  referre 
liuiiii»  tum  ad  vits  monastic»  coniineudatioii4;m, 
lum  ad  monacboi  uui  et  cos*iobiuriim  balutarein 
iiisiruciioiiem.  D.  Beiiedictus  (Cap.  1  Heg.) :  Jlona- 
chorum^  inquil,  primuiii  genu$  cctnvbiiarum^  hoc  esi, 
monaeieriale  mililan$  $ub  Heguta^  vel  ubbute,  Ubi 
conjuiictio  disjuiicliva  pouiiur  pro  cmjunciiva,  ut 
noiant  iiiierpretes,  ut  bit  8ensus  :  Sub  Regula  ei  ab- 
bate.  Cui  siniile  eieuipium  ciut  Triibeiuius  ex  jure 
caiionico.  Addit  lurrecreniaUis  noiandum  quod  in 
boc  loco  Abbatis  nomtne  accipiendu§  at  quicumqtu 
ffnfor,  me  Pater^  cujue  judicio  cosieri  iic  congrega-  Q 
Mone  gttberttamur.  Muita  tnim  $unt  loca  tetigto»a 
ceenobtitcam  vilam  ageniia,  in  quibus  rectores  non  ab  - 
bate»9  »ed  dtcatti^  aut  profposiii,  aut  priore»,  uut  Pa» 
tre»,  aui  majore»  appeiiainur.  Veruiii  bic  locns  posiu- 
iare  videtur  ui  clarisiiiiiios  Patres  liierouyiiium  et 
Augusiiuum  de  ccenobiUs  sui  leiuporis  eoruinque 
monbus  et  instiiuiis  aiidi^iiiius  liis^erentes,  ut  in 
iiloruni  vetuii  speculo  aut  eieinplari  coenobiix, 
pras^erlitn  Benedictini,  seipeoa  inlueaniur,  niores 
suos  cuin  illiirum  inoribus  couferaut,  et  eorum 
conteiupiaiitme,  ul  decet  ejusdem  professionls  iiio- 
nacbos,  vel  enieiideiil,  vel  ex.*ciius  coiupoiiant.  Sic 
igiiur  Mieronyinus  {Hpist,  it) :  Hi»  igiiur  quaei  qui' 
bu»dam  pectibu»  exterminatt»  ( monacbis  scilicet  illliS 
lertii  geiierii»),  perttfimu^  ad  eo»  qui  plure»  »unt  et  in 
communi  habiiau.td  e»l,  quos  vocari  ccBnobiia»  dixtmtu. 
Prtma  apud  eo»  conimderatio  e»t  obedire  majoiibu»,  ei 
quidquid  ju»»erint  (acere,  D:mi»uni  per  aecuria»  at- 
au€  ceniu»ia»,  itaut  novem  hominibu»  decimu»  prcBM^  ^ 
ei  rureiu  dectm  prcepo»ilo»  »ub  »e  centeeimu»  habeat :  ' 
mnfieni  separati ,  »ed  juneti»  celiuli»,  usque  ad  horum 
nonam^  ut  insiitutum  e»t,  neino  petgit  ad  alium,  exce- 
ptik  hi»  decani»  quo»  diximu»,  tU  »i  cogiialionibu»  jorU 
qui»  flueluat ,  f</itts  contoieiur  oi/oi/ttiu.  Po»t  horam 
nonam  ift  commune  concurritur,  psalmi  re»onant,  Scrt- 
pittrir  reciiafiittr  ex  more ,  et ,  eompleti»  orationibu» 
euncti»que  reeideniibus^mediu^.quem  Patrem  vocant , 
tnrtptl  di»putare  :  quo  loquente  ianthmbilfntium  fity  ut 
nemo  atium  re»tiicere^  ne,no  audeat  execreare ;  dicenii» 
tau»  in  fletu  e»t  auditniium ,  taeiiog  votvuntur  per  ura 
lacrgmee.  et  ne  in  »tnguiiu»  quidem  erumpit  dolor.  Cum 
verv  de  regno  Chru^ii  et  de  (utura  beatitudine  et  glona 
caperit  annunHaretfentura^videascuncto»  tnoderato 

Pateol.  XLIX. 


iuspirio ,  et  oeuiis  ad  ceelum  letatis ,  intra  se  dieere  : 
Qms  dabit  mihi  pennas  cotumbci^  et  volabo,  et  requie^ 
scam  (Psai.  uv)7  Post  hme  concilium  solvitur^  ei  una^ 
quwque  decuria  cum  suo  parente  perfit  ad  mensam  , 
quibus  per  singuias  hebdomadas  vieissim  mifdstrant. 
Nullu»  in  dbo  etrepitu»  e»t ,  nemo  comedans  ioquitur  ^\ 
vivitur  pane^  teguminibus  et  oieribus^  queesaUsolo  cori- 
diuniur;  vinum  iantumsene»  acdpiutit ; quibu» et  par^^ 
vuii»  »<Bpe  fit  prandium  ,  ut  aiiorum  (e»»a  »u»ientetur 
eetas^  atiorum  non  (rangatur  incipiens ;  dehinc  coruur' 
funt  pariter^  et^  hymno  dicto ,  ad  prassepia  redeunt : 
tbi  UMftu  ad  veeperam  cum  »ui»  untuqtii»que  toqtUturp 
et  dictt :  Yidisti»  iilum,  et  itlum  f  qtumta  in  ip»o  »it 
gravita»^  qiianium  »ilentium  !  quam  moderattu  incet»u»! 
Si  infirmum  viderint^  coneolanitir ;  »iin  Dei  amore  (er» 
venUm  ,  cohortantur  ad  »tudihm.  tt  quia  nocte  txira 
oratione»  pubtica»  in»uo  cubili  unu»qui»que  vigitat^  cfr* 
cttmeunt  ceiiula»  »inguiorumt  et  aure  appostta^  quid 
(aciant  dtiigenter  exptorant:  qtum  tardiorem  deprAen" 
derint ,  noit  increpant ;  »ed  dtuimuiant,  quod  norunt ; 
eum  »eepiu»vi»itant;  et  pntu  indpiente»  firovocattt  ma' 
gis  orarequam  cogunt.  Opus  dtei  statum  est,  quod  de» 
cano  redditum  (ertur  ad  oeconomum^  qm  et  per  singuios 
tnense»  patri  omnium  cum  magno  treniore  reddit  raiiO' 
nem:  a  quoetiam  cibi^cw»  (acti  (uerint^prcegtutantur^ 
et  quia  non  iicet  dicere  cuiqttam,  Tunicam ,  et  sagum , 
textaque  junris  itrata  non  habeOy  tlle  ita  universa  mode' 
raiur^  ut  nento  quid  jfostutet^  nemo  non  habeat  { Vide  hic 
MarianischoUum),  Si  quis  vero  cosperit  ergrotare^  trans^ 
(ertur  ad  exedram  tattorem,  et  tanto  unum  ministerio 
refovetur  ,  ut  nec  deiicias  urbium^  nec  matri»  queerai 
affeeium.  Dominid»  diebtu  orationi  tantum  et  iectioni" 
bu»  vacant;  quod  quidem  ei  omni  tempore^  compleiis 
opueculii^  (aciunt.  Quotidte  aliquid  de  Scripturi»  di»d' 
Inr •  Jeiunium  totiu»  antti  erquate  fil,  excepta  Quadre^ 

fedma ,  in  qua  »ola  conceditur  ditirictitu  vivere.  A 
*a»cha  ad  Pentecoiten  ,  ceenee  mutantur  in  prandia  ; 
qtio  et  traditioni  eccte»ia»ticas  »ati»fiat^  et  ventrem  dbo 
non  onerent  duplicato.  Tate»  Phiiu  Platonid  sermonis 
imitaior  (L:b.  de  VitaConiempl.);taie9  Josephus  [Jo- 
seph.  lib.  xviil  Anliq.  c.  2  et  iib.  ii  de  Hetlo  Jndaici 
cap.  7),  Gieecui  Ltvius,  insecunda  Judaicw  captidia-' 
tis  Hisioria  eue  no»  refert.  Hivc  de  caenobitis  S.  Ilie- 
ro.iyiiiuft  geiierHiini  compiexus  est.  Augustinus  vero 
posiqiiain  de  anacb  •retls  eorum<|ue  au>teriiaie  ege- 
ral :  Si  hoc ,  inquil,  exeedit  noetram  loierantiam^  quig 
tton  ilto»  miret  ir  et  preedicet ,  ^ui  contemptis  atque 
deeerti»  mundi  huftu  iliecebri»  ,  m  commttnem  t  itam 
ca»ti»sinuim  sancttuimamqtu  congregati^  simut  eetatem 
aguntf  vtventes  in  orationibtu^  m  ieclionibtu^  in  dispu* 
tationtbu» ;  nulta  tuperbia  tumidi ,  nulla  pervicacia 
turbuienti ,  ntUta  invtaentia  Uvidi ;  »ed  modeeti ,  verO' 
ctmdi^  pacati;  concordiesmam  xiiam  et  intentis»imam 
in  i)eum  grati»»imum  munu»  ipd  offertmt ,  a  quo  isU 
passe  m^rturtuit.  Nemo  quidauam  powdet  proprium , 
nemo  cuiqttain  onerosus  est.  Operantur  manibu»  ea  qui" 
bu»  et  corptu  pa»d  poisitj  et  a  Deo  mens  itnpediri  non 
poisii.  Opus  autem  suum  tradunt  eis  quos  d»  cano»  vo- 
cant^  eo  quod  sint  deni»  prtepo»iti;  tuneminem  tltorum 
cura  »ui  corpori»  tangat^  tuque  in  eibo,  neque  in  ve*ti'  r 
mento  neq*e  »i  quid  aiiud  opu»  e»t  vei  quoiidianat  n€-  . 
ceesitati,  vei  mutaUB^  ut  a»»oiet^  vatettuiini.  Itii  autem 
decani  cum  magna  eotiidtudine  omnia  dieponewe»  et 
praseto  (acienus  quidquid  iita  viia  propter  tmbeattita' 
tam  corporis  postuiat^  traditionem  tamen  etiam  ipsi 
reddunl  uni^quem  Pairem  vocant.  Hi  veroPatre»  non 
sotum  sanctuiimi  tuoribu» ,  »ed  etiam  dnina  doctrina 
excelicntii»itni ,  ommbu»  rebtu  exceiei ,  nuiia  euperbia 
con»uiunt  ii»  quo»  fiito»  vocant^  tnagna  »ua  in  jubendo 
auctoritaU^  magna  tllorum  tn  obiemperando  voiuntaie. 
Conveniunt  auiem  did  tempore  extromo  de  eui»  qttuque 
hubitaeulis^  dum  adhttcjejuni  sunl ,  ad  audtendum  t/< 

35  ^ 


i0d9  JQANNIS  CASSUM  CQLLATIONES.  UO» 

iiione  coDsoriii  ccenobiue  cellxque  ac  diversoria  A^adhucindistricliscoenobiiscernimusresidereTesligia* 
eorum  coenobia  vocarentor.  Isiud  ergo  solum  fuic 


antiqnissimuro  monachorum  genns;  quod  non  modo 

lempore,  sed  eiiam  gratia  primum  eac,  qoodqoe  por 

aiuMM  pliiri»o«  soliin  inviolabile  uaquo  ad  abbatia 

Paoli  Toi  Amonli  durat  il  «Ulom.  Gojasoiiaai  nooe 


CAPUT  VI. 

be  annehareUnrum  otdine  ae  principio. 

Bo  boc  perfeeiorum  numero  ei ,  ut  ita  diierim » 

foeoiidisoioio  nNftioo»  aaacionia  oiiooi  onodiofoio 

mm  pofti  bsM  floreo  froelosqne  profaii  suiil.  ^Gojua 


ALARM  GAZifil  GOMMENTARIUS. 


lum  PaJlTem^  el  conveniunt  ad  singuloi  Paire$  lerna^  o| 
mifitmum»  hominum  millia,  Nam  etiam  mnlto  nume» 
rosiorei  tuh  uao  aguni,  Audiuni  auiem  mcredibUi  xlu- 
dio ,  $ummo  iileniio  ,  affectiones  animorum  suorum , 
proui  €0$  pepulerit  diiureulis  oratio^  vel  gemitu,  vei 
fietu^  eed  modeslo  et  clamore  vacuo  gaudium  «ij|ni/i- 
cantei,  Corpat  delnde  reficitur^quantum  saiuti  et  salu" 
britaii  (as  es(,  coercenie  unoquoque  concupiicentiam , 
ne  se  profundat,  vel  in  ea  ipsa,  qum  prosito  nuat,  parca 
et  vt/itftma.  Ita  non  soium  u  carnbus  et  oino  abstineni 
pro  suficientia  domandarum  Libidinum^  sed  ab  iis  etiam 


^  Noo  tomere,  aut  farioiio ,  sed  provide  ei  cir- 
cumspecle  usua  videiur  iila  particuia  disjuiietiTa  •«/« 
quooiam  a  wultis  dubitarotur  uter  illoruai  auacho- 
reiioB  vite  priinus  auctor  ani  priuceps  exsiiiisseU 
Sic  eiiiiu  B.  llierou;ttifi6  Pauli  Eroniita)  Vitaia  exor- 
dimr  :  Inter  muitos  dubitaium  eet  «  ^o  poiiottmica» 
monachorum  eremus  habitari  €mpia  mi.  QmidaM  cnios 
a/liiis repetentes  a beatoElia ei Joanne wmpwe pr»». 
cipium;  quarum  et  Elia^pim  nabis  videiur  [uieee 
quam  mona£hu$  ,  et  ^oanmeSi  auie  propkeiara  cmpisse 
quam  Mtus  o$i,  Alii  autem  (t«  quam  vpmiwiMi  vul^ue 


qux  tanto  concitatius  veniris  ei  gutturts  provocant  ap-  ^  omne  consentit}  aueruui   Autotiium  huin$  propouU 

petituu^  quanto  quasi  muudiora  nonnultis  videnturn  **  fuitAa^n^»Ai  tiunA  ^«  «ii«Pi«  m^««..  «.<    ]v«-  ^»i».«« 

Sane  qmdquid  necessario  victui  redundut  {nam  redun- 

dat  pluiimum  ezoperibus  wiauttttm  etepularum  restri- 

ciione)  taata  cwa  egenUbus  distrlbuUur^  quanta  noa  ab 

ipsis  qui  distribuunt  comparatum  esL  ilaec  Augusliuus 

de  ccenubitaruin  viveuiii  modo,  auibus  siruiiia  U:ibel 

Epiph>uius  (tfivr.  ftO).  Jaw  quod  ad  coeuobiuin  a  ti« 

iiei,  ejus  vocabuU  uivmoio;;i4m  iu  reddit  Isidorua 

(EymoL  iib,  xv  cap.  l) ;  Cceito6ittm  est  habitacutum 

multorum  in  coitmune  noditlittiii;  xoucv  enim  Grmce 

commune  dicitur^  Pleuius  ub  aliia  ita  de&cribiur  : 

Cosna^iiim  est  iacus^  ubi  communis  vi'a  ducitwr ;  nam 

xQiiior,  id  est,  commHuis,  pioc»  viU.  SaiU  autcm  (.t  ;iii4 

vocabula  apiul  Gr;£Cos  usitava,  quibiiS  D.oiiacUoruni 

doiiiicilia  deagiuutur,  paitavnpm  i^pud  ^tbauasnim 

in  Viia  S.  AntoiiiU  Cu)us  noiuiius  orimus  Pbilo  (Ub. 

de  Vt/4  Contemp,)  raiiimetn  reddidit  bia  verbis  ; 

ixmiTf^  hw  otwv^ff  Upwt  i  nctksixon  vsfmiw  x«i  fi^ 

vaiaxppwvt  ^v  ^  ^sinfAi^  t«  tqv  <rfifivoO  />mv  p.v(rTaptm, 


ftttMecapui.  Qttod  ejs  parte  nerum  #«i.  Non  «NiNt  lans 
ipse  anie  omnee  fwt^  quamttb  ea  ommum  inciUkiu  $uni 
siudia.  Amathas  vero  #4  Mecariue  discipuUi  Aniomi « 
quorum  luperior  muifistri  corpue  sepeiivii^  «liooi  otiHc 
afiemant  rauium  quemdam  Thebeeum  pfincipem  ifiiiia 
rei  (uime  ,  quad  Hoa  tam  nomiHe  quem  opiuimse  uee 
quoque  comprobamms.  Gt  iofra ;  Cooi  jooi  ctuium  Ire- 
decim  anuos  beaUis  Paulue  viiam  emUeiem  agerel  iu. 
terrie^  ei  neiui^Morf os  m  oUo  solitm^ne  Anienkue  mo- 
rar#ittr ,  ul  ipee  emerere  settekak^  iseee  in  meuiem  ejue 
co^iaiio  inddit,  niUlttio  ttllro  u  p^ rficliim  mouachum 
in  er^nm  CQusedime.  Ai  iUi  por  noriain  f«t«Matlt  r«- 
vWolttm  eeLt  e$$e  aiium  ulierius  wuUte  se  meUorem^  ad 
quem  aiseadum  deberei  praficiscL  UUca  erueufente 
luee ,  uenerakiii»  seueei  iufkmee  erius  heente  re§e«Ue 
sutimtans.  oBpii  ire  eeiie  quo  neseiekai  ^  oie,  Alibi 
rursu;»  (Epiei.  'ii)  de  ana«borelis  loqoena :  Mi»  ia* 
qua»  e^ieruut  de  cmnobia^  ai,  eatcepia  jmne  ei  sok,  ad 
deserta  uikil  petferuni  oouiiitts..  ipstttf  aiuo  Ottclor 


TfXaiftTttt.  id  esi^  umentque  sacrum  donudlium  «si,  C  P^uine^  itiustraiar  Aataniue^  eiuiad  euperioga 


qued  monasterium  voelur  « iii  quo  maueutee  eancim 
vitm  mysteria  ceiehranl.  Grogoriiia  liaxianieous  lib. 
D.}(iniiiouum  ,  f««vov  vi^Giil,  id  oat ,  ut  PUiki  alibi , 
fiovovXiMv,  id  esl,  secrelam  aulam  ,  ^el  doiHicdium; 
ot  oralione  prima  in  Julianum ,  «yvtiiTii^v,  id  esi» 
aaiiQluarium,  a»t  sacrariain  ;  Socratea,  llislor.  £c^ 
clea.  lib.  ivcap.SS,  evxmpAv;  Theodoreius,  lib, 
VI  el  X  Therapeulicos ,  «vx9Tdiv  mewyvrf/i^t ,  id  esL , 
aseetanitti  diversorium;  Suidas  dmiique  fpovrctfTio- 
/lOKv»  id  OHly  scholaiti  vqI  eouveutuMi« 

« If  iiur  anie  Pau^  et  AiiiAiM  wiaiem «  nou  aiii 
eraui  woDacbi  qoaH»  oeaiobt»»  qui  ab apuototia,  ui 
dictum  ost,  iftsUittil  ud  id  uauue  toinporig^  \im  esl , 
ad  littem  osque  teriii  aiseuliv  aiuieb<vretaa  pr.i'ce>ao* 
ruot.  Erant  quidow  SHto  Aulnoiiun,  qui  tiinore  por* 
seeuki"ttia  eivHaiibus  deri^iieu^ »  »ive  ruri »  aive  in 
loeirt  Qoettllis,  aof •Iih siinifcem  vitaoi  ducelwiNt«  quo- 
ruro  nnouttllMs  roieri  l£u^el»iiis  (Lib.  y\  Uistm^'.  e.  54, 


scendam ,  prttt<«|Ni  JIoohhoa  lUplislo.  Um  Hioroii|- 
nms.  CiMs  igilur  eonstei  Pauliim  diu  aolo  Aolomiiai 
obiis&o»  annia  (ero  eeniuoi  io  eronio  oiaeiio »  oi  di- 
ctuoB  051,  e<i»ttsoqtieos  est  ouni  anio  Aotooiiiai  vilaai 
duxi^se  anaeboroticam «  el  pdroiiKie  naoriio  prin^^uii 
erenuiain  aeo  auaeboreiaRa  oominari.  Quod  aoteai 
aii  B.  Hiefonyuiiis  Antoniuin  iLiu^b^so  viuoi  ana- 
cbor^licaa»  ,  sic  accipienduai  esl»  quoU  idoiu  Aiikh 
iiius  priiiMUO  iihid  aeuii&  vivendi  eaercuit  Isiqiiidoia 
aniiis  vi^ittU  iu  soiiluiUoe  delilttii,  lesle  Alhanaaio 
(lu  Vita  S.  Auieuii}]^  poatoa  tainea  diviiio  moaiui, 
cuin  moltos  fratre^  ia  unuitt  eoliegissol,  ot  vitaa  ino- 
nasticas  pvaooeptio  initMiisooi,  viUrui  cosiMkbilicam  euin 
eia  instiittit^eiin  divorsia  Locis  raulia  ui«»n;iat«ria  o&« 
Giiavit^  De  his.  ewni  sic  Alb»nasftus  :  £roMl  in  monl» 
monoiKPta,  lamfttom  lali^rfMi-ttia»  p4«na  itiiiiiuf  dkoria 
psa//Mi|ittm,  leginiium^  eraniium^  iantumque  jejumiudi 
et  vigiiiarum  ardorem  cut*etorum  memibus  unuo  ( ' 


<aia* 

et  tib,  ViU  r.  7  al  so^.)  fui  so  marlyrio  coroualas :  m.  a§avexai^  ut^fuiurm  spei  aviditaU^  ad  multtam  cSa- 

01  Anionius»  dum  pnx-  ^  rtlal^m  ei  miserieordiam  indtigen^ue  ejckihendam  ;«• 


ropeiit  ei  hoi*um  aUi|u<is  ipseinol  / 
rforts  viiae  siiidio  ui  d<$oeruifn  locuiu  sec^s>isoet.  ei 
ab  iin»  iliorum  firima  rudiwettta  luonasiiea»  iik^itu<« 
li  tnhi  aooepii,  loaie  Aibaoasio  (lu  ejue  Vtia)  Veruui 
illi  iKmdu.u  iiiordiiio  moii;ieUaruin  aut  aua€boreto< 
rum  ceitaebauiur,,  t|uod  niiii»ui  eorlam  vivondi  raliflK 
nein  sibi  |ir;oHerifaiiiu  soqmfrenlur ;  aed,  ui  loqiiiiur 
Scriplura  :  Cniuqmeque  quod  sihi  reetum  videbatuff. 
hoe  faeiehm  {iudie.  avu),  iiio^t,  snotuore  eiarbttro^' 
tu,  vivoboc.  ihiin  smieoaPauhi»  EilroinlaauuoGhPisik 
S43>  ouooa  nolos  vot»tum  lEedfeeim  ,  o  qoibAtt  lofo 
coiitaai  in  oroino  eiigil ,  pooio  a^aio  abiliim  soii  co^ 
giiiioo  Anioniov  Autmiiua  voro  a^no  ifeeeMoeunaft 
quinqoagosiwo'  oelavo,  eum  jMaquioluiii  supra  eoo* 
tesiouMa  viiiaaoi  aiMiMn  (fioroA.  mm.  Itt  ittnai.)«  Sod 
de  hia  "doro  aoqoooU  oopllo« 


gi  studio  iaborofent  ^  qm  infiuiiam  reg^ouem  quom- 
dam^  eioppedum  o  mnitdaNia  roNiMr*oiioii^  $e}uucluui^ 
plemum  pietaiis  ei  jmiitim ,  videhauiur  incolw ,  eic 
Huraos  veroiiQ  pooireino  Auioiiittts  a4  anoiliAre- 
tieam  roditl,.  iieoi  auQruni  imorim  Cttraaa  non  di* 
niiooril.  Cttjus  eiempla  coniifil  reeiKoc^^quodam 
or^itto  attocbiHPeiaa  generaro  cmnobiiiosi,  «i  vko 
vorso  cmnobkaapofere  anacborotas*;  <tui  scilicct  sub 
iiop^rio  obboiis  aiil  seoiaris  ottouibtts»  prmaideoiia 
agoro  aohUffii  permiiiereninr ,  u4  laoM»  vinculo 
quoqoe  obediooiim  mauoreiil  aoiricU  :  iicei  alioij|ttl 
non  doCuerinl  viri  soneiissimi  q<u* ».  i§00  trimo  lu- 
greasH  v iua  mooooiicoK  ofomooii  poignloo  aoliiaiiam 
viiaoK  seoiaii  sonu  «i  ipKa  PoiibMdofWi  bte^  aaMJOS. 
Sic  ifiiuf  viio  ofomilifl^  liift  loflffhuiitidw»  ^iMA 


Un  COLLATIO  XVm.  -  DE  tftlBtS  GeNEftlfiUS  tfONAGHORUM.  llOt 

professfonfs  prlncrpeB  (HMr  quos  paiifo  ante  memora-  A  vincula  e}u$  re$oiviif  PosuU  habUaeulum  eju9  dsier* 

liim,  el  tabernacula  iju$  sal^u^inem  f  Irridm  mi((li- 


tinias,  sanctiim  vi^fencet  Paulum  vel  Antonium, 
Dovimos  exslttisse.  Qiri  non  ,  ut  quiihm »  pusillani- 
DlKatis  causa  nec  impaiientiae  morbo,  sed  desiderlo 
aubnmioris  profectus  contemplaiionisquc  divinae, 
tolltiidinrs  secrela  sectati  sunt,  licet  pfior  *,  eorunf 
Decessiiatis  obtento,  dum  lempore  persecuilonis  afli- 
nium  suorum  devilat  insidias ,  eremum  penetrasse 
dicatur.  Tta  ergn  processit  ex  iHa,  quam  diximus, 
disciplina  afiuJ  perfectionls  genus,  cujns  sertatores 
anachoretac,  id  est,  secessores  mertto  nuncnpanlur, 
eo  quod  nequaquam  contenti  hac  victoria  qua  inter 
bominesocciiUasinsidiasdiaboIi  calcaverunt,  aperto 
€6rtamine  ac  maniresio  conflictu  daemonibus  congredi 
cupieniCB ,  vdstos  eremi  recessus  penetrare  non  li 


tudxnem  civitati$^  et  querelam  exactoris  non  audien$» 
Consideravit  mottte$  fa$cuee  lucr,  et  po$t  omne  virida 
quierU  {Job.  txxrx).  In  Psalinis  quoque :  Dicant  nunc 
qui  redempti  $unt  a  Domino ,  quo$  redemit  de  manu 
inimici  {P$dt,  cvi).  Et  post  pauca  :  ErraHrunt  in 
iolitvdine ,  in  inaquo$o  [Lips.  in  murg.  $iccitate] » 
viam  civilaii$  habitaculi  non  invenerunt,  E$uriente$  et 
$itiente$ ;  anima  eorum  in  ip$i$  defecU,  Et  cltmaverunt 
ad  Dominum  cum  tribularentur ,  et  de  nec0$$iiatibm 
eorum  liberavit  eo$  (Ibid.  ).Qno%  eliam  ieremias 
iia  de^cribit :  Bealus  qui  loUit  jugum  ab  adolescentia 
iua,  $edebit  $olitariu$  et  tacebit^  quia  levavU  $e  super 
$e  {Thren.  iii).  Quique  illud  Psalmisiae  affectu  et  opere 


meant,  ^  ddimilalionem  scilicei  Joannis  Baptistse  qui  B  concinuiit :  Similie  factu$  $um  peticano  $oliiudini$. 


in  eremo  tota  permansit  aetate :  Glifl  (foiM|tt0  il 
Elii«i^  alqiie  illoriim  d»<)uibus  ApoBioius  it*  eon- 
ineinOTai :  Ciremummt  te  wuiatia^  ke  pMlib$i9  eeifH»- 
nh,  efffift^ii  Mtgaif»ati,affticti,  (fuiBn$  dignus  non  erat 
mu9tdii$^  in  9oUtudimbu$  errante$^  et  itt  moniibue^  et  in 
apehuuii,  e$  m  MMriiJa  ttfrm  {Hekf.  ii).  De  ^aibu» 
efhhn  DOffrimfS  ligifrafirer  ad  lob :  «  Qui$,  M  [lipe. 
tJi  marg,  autem}»  e$t  qui  dimi$it  onagrum  Uberum ,  et 


fi§ilml  ei  factae  $wn  ^cut  pa$$er  $oUtariu$  in  tecto 

GAPUT  VO. 
th  S^Mtmum  pfimipio  ei  e&nvef$aitene, 

Cum<iae  h»  duabus  professioBtbug  monachorum 
relt|io  Clirieiinia  gmderel,  eaepiseet  atttem  in  dete^ 
rnis  pairiatiro  hlc  quoque  ordo  recldere,  ^mersit  post 
fasc  iUud  ^  deterrimum  et  infideie  mvaaeborum  ge« 


ALARiH  «AZjEI  GQIIMSNTARIUS. 


ePaulo  inCeptd  ,  ab  Antonio  vero  introducta  est  et*^ 
esculia,  certisqit^  repuli»  etlnslitutiouibus  ifluslriita, 
afque  in  c^^rfum  ordinem  monasticum  redacta.  Eitsi 
eiiini  Pauliis  prliuns  omnium  in  eremo  vixerit,  ta- 
men  non  habult  ipse  discipulos;  iiec  fuit  iiotUj»  iiisi 
paulo  ante  morteni,  ut  dictum  esl.  Autonius  vero 
tam  anachoreta<i  qnam  coenobifas  discipulos  fKtbuit.  C 
Un<Ie  sicui  vUae  coBuobiiicae  restitufor,  ita  et  anacho- 
retlcae  luf.ri(uior  ei  auc  or  dirl  intTuit;  non  tam  qiiod 
ipse  omnes  pranresserit  quam  auod  ab  ipso  oinniura 
incUaia  siiii  studia,  ul  ait  D.  liieronymiis.  Quocirca 
.uterqiie  dici  potCi^t  prliriiis  et  princeps  vitae  ereinili- 
c^  i  Patrtus  quidem  tempore ,  Antoniusautem  ma* 
gisierio ,  ut  scite  Benanniuus  {Lib.  u  de  Monachii 
eap.  5). 

*  ScUicet  Paulus ,  qul  qua  occasionc  aiil  cnjua 
neredsitatis  ebtentu  erennirn  petierit,  rer^^rt  D.  Hie- 
ronymiis  in  hunc  modum :  Sub  Decio  et  Vaferiano 
persecutoribns ,  i^iio  tempore  Cornelius  Romai  et  Cy- 
priaun$  Carthagiue  fetici  cruore  damnaii  sunt,  mutia$ 
apmd  jEgyptum  et  Thebaidu  Ecctesia$  fempeslas  smd 
pdpulaa  est.  VoU  tunc  Christianis  eral  pro  Christi 
nominie  gludio  petcuti :  vefum  ho$tis  caUid»$  tofda  ad 
mortem  iuppfida  tonquirens.amnmcupiebatju&ulare^ 
nnn  cotpora ;  et  ut  ipse^  qui  ab  eo  pa^^sus  e^t,  Cypria^ 
ntti  ait^  vattnti^tts  mori,  non  permUlebatur  occidl.  Gl  p 
iirfrn  :  fef  idem  er^O  tempus,  quo  talia  gerebanfur 
apnd  ittferiorem  Thebaida^  eam  iorore  jam  viro  tradild 
po$t  tnoriem  amborum  parentum^  in  hasreditate  tocu\ 
pfeti^  Paulus  retictut  e$t,  annorum  circiter  quindecint, 
lUterii  tam  Grteci^  quam  jEqyptincis  apprime  etuditu$, 
mansueti  animi,  Deum  vatde  aman$;et  cum  perucu^ 
tioni$  procella  detonuret ,  in  vitlam  remotiorem  et 
$eeretiorem  $ecessU.  V^vm , 

Ottk)  flOD  •ortalla  pmora  cogili» 
Aoiiaa«r«fan»«af 

Sefofii  mnrUus  etepU  prodere  veUe  qaem  (efetrt  dt^ue- 
ral  ;  non  itlttm  utoti$  lacrymas ,  non  commuriio  iaii- 
guinii ,  noK  spectan$  cuncta  ex  atto  Deu$  ab  icetere 
retiocaxit;  ad  nasc  instabat  crudetitas,  qnas  pietatem  d- 
dehatuf  intffaH.  Qnud  ubi  prudenti$stmu9  adoletceni 
inteUexit  •  ud  montium  deserla  confugientf  dum  persi' 


eutioni$  finem  pree$tolaretur ,  neeenitafem  in  to/iivia- 
tem  vertit ,  ac  pitulatim  progrediene ,  rnrief^M  $ub$i' 
itens^  atque  hoc  idem  UBpiu$  faciene^  landem  reperii 
$axeum  montem  ,  ad  cuju$  radicem  haud  procul  erai 
grandi$  $petunca,  quat  lapide  claudebatur  :quo  remoto, 
ut  est  cupidila$  hominum  occuiia  cogno$ctre ,  avidiue 
exptoraH$,  aninuidvertit  intus  grande  veenbulum.  qnod 
aperio  de$uper  cctlo^  pwuii$  diffusa  rami$  vetus  patma 
contexeraty  fontem  lucidi$$imwn  o$ienden$^  cuiu$  rtvum 
tantummodo  fora$  erumpeniem ,  etatim  modico  fora* 
mine^  eadein  quce  genuerat  aquas^  terra  sorbebat,  Igi'- 
tur  adamato,  quast  quod  a  Deo  $ibi  offerretur^  habita^ 
eulo ,  omnem  xbidem  in  orattonibue  et  eoUtudne  duxU 
CBtatem;  cibum  et  vestimentum  ei  palma  prpsbehat. 
Hacteuusf.  Hieronymus. 

^  Eiiam,  Elizseum  et  Joannero  Baptistam  eremi- 
ta^  et  priiicipes  eremitarttm  nuncupaut  SS.  Patres, 
Basilius  in  epist.  ad  Cliiloiiem,  Nazi:»nsenus  in  Apo-  . 
logia  postquam  ez  fuga  rediisaet,  Chrysokiomns  bo« 
ntil.  69  in  MaUliaeura,  HieronYmua  epist.  13  ad  Pau*^ 
liniim  et  epist.  22  ad  £ustocDihin  ,  Sozomeous  lib« 
I  Histor.  cap.  ii»  Isklorus  lib.  n  cap.  5  de  Oifieiie 
Eccles. 

^  Gregorins  xxxi  Horaliom  cap.  23  :  Gnager^ 
inquil,  ^Kt  in  $oUtudin£  commoratur  ^  nqn  incongrue 
vitam  eorum  $ignifieat^  qui  remoti  a  turbis  scecularibue 
conversantur.  Qui  apte  eiiam  liber  didfur,  quia  magna 
e$t  servitus  scecularium  negotiorum,  quibus  mens  vehe* 
menter  ntteritur.  quamvis  in  d$  $ponte  deeudet.  Cujus 
$ervUuti$  conditione  carere^  e$t  in  mundo  jam  nihit 
coneupiicere.  Qua$i  enim  quodam  jugo  $ervnuti$  pre' 
munt  pro$pera^dum  appetuntur;  prei.mnt  adver^a^ 
dum  formidantur.  At  $i  qim  $emel  a  dominatione  dc' 
$ideriorum  temporalium  coUa  menti$  excu$$erit ,  qua" 
damjametiam  in  hac  vita  libertate  pirfruitur^  dum 
nutto  deeiderio  felidtati$  afficitur^  nullo  adversitatis 
terrore  coarctatur.  Haec  S.  Gregorius  ct  quae  sequun- 
tur. 

'  Primum  genus  non  monachoruin  ,  sed  pseudo- 
mnnachorum :  de  quo  siiniliter  D.  Hieroiiynius 
(Eptst,  22) :  tertium,  Inquity  yeniif  est,  quod  Remo- 
hoth  dicunt^  teterrimum  atque  ne(flectum ,  et  quod  iu 
no$tra  provincia  aut  eotum  aut  primum  e$t.  Bi  bini  tet 


liOS 


JOANNIS  CASSIANl  GOLLATIONES. 


il04 


niiSt  yel  potius  noiia  illa  planUtio  rediviva  concre-  A  cararent  neceasiiates,  >>  JEgjpiim  linguas  proprietaiei 


?it ,  *  qn»  per  Ananiam  el  Sapphiraro  exordio  Ec- 
desiae  puiliilans,  aposioli  Petri  seTeriiate  succisa  est 
{AcL  t),  quas  inier  monacbos  tamdia  deteslabilia 
exsecrandaque  judicaia  esl,  nec  a  quoquam  ulierius 
usurpaia,  quanidiu  illius  lam  di-trirue  formido  sen- 
lentiae  meinoriae  (idelium  inserta  durrvit,  qua  beatus 
aposloius  praedictos  novi  facinoris  principes,  non 
pceniiemia,  non  ulla  passus  est  saii&faclione  curari, 
sed  perniciosissiiiium  germen  celeri  morie  succldit. 
lllu  igiiur  exemplo  quod  in  Ananiam  et  Sappiiiram 
aposiolica  disirictione  punitum  est,  a  nonnullorum 
coniemplatione  paulaiim  longa  iiicuria  et  temporis 
obUlleralione  sublracto,  emersil  islud  Sarabaitarum 
genus,  qui  ab  eo  quod  semetipsos  a  coeuobiorum 
coogregationibus  sequestrarent ,  ac  sigillaiim  suas 


Sarabaiiae  nuncupati  sunt,  de  illorum  quos  prasdixi- 
mus  numero  procedenies ,  qul  evangelicam  perfe- 
ciionem  simulare  poiius  quam  in  veritaie  arripere 
maluerunt ,  aemulaiioue  scillcet  eonim  vel  laodibus 
provocati ,  qui  oniversis  divitiis  mundi  perfectam 
Ghristi  prxferuni  nuditaiem.  Hi  igilur  dum  imbecillo 
animo  rem  summae  Tirtutis  affectanl,  vel  necessitale 
ad  hanc  professionem  venire  compulsi ,  dum  censeri 
lanlummodo  nomiiie  nionachorum  absqoe  olla  sio- 
dionim  aemulatione  fesiinant,  cttnobiorom  iiullaid- 
nus  expetunt  disciplinam,  nec  seniorum  subjiclun- 
turarbitrio,  aut  eorom  tradiiionibus  insiiioli,  siias 
discunt  vincere  voluniaies,  nec  ullaro  sanae  dlscre- 
tionis  regulam  legiiima  erudiiione  suscipiunt,  sed  ad 
poblicam.ianiumroodo,  idest,  ad  bominum  faciem 


ALARDI  GAZiEI  COMHENTARiUS. 


Urm ,  nee  multo  plures  simul  habitant ,  suo  arbitratu 
ae  ditione  viventet;  et  de  eo,  qMod  laboraverint,  in  m#* 
dium  parte§  conferunt ,  «1  haheant  alimenta  eommit-' 
nia,  elc.  Ci  D.  Benedcius  {Regulw  c,  1)  :  Teriium 
vero  monackornm  telerrimum  genus  est,  Sarabailarumf 
qui  nutla  reguta  approbati^  experientice  magistra,  eicut 
aurum  fornacis;  sed  in  plumbi  naturam  motliti.  adhue 
operibus  servantes  stecuio  fidem ,  mentiri  Deo  per  tou" 
Muram  noscuntur,  Qiii  M/»i,  aut  terni^  aut  certe  singuti 
iine  pasiore,  non  Uominieis^  sed  suis  inctusi  ovilibus. 
Pro  tege  eis  est  desideriorum  voluptas ,  cum  quidquid 
putaverintvet  elegerint.hoe  dicunitanctum^et  quod  no» 
luerint ,  hoc  pnianl  non  ticere. 

•  !t<i  veiierab.  Beda  in  Acla  Apnsiolorum  scrlbens 
di<'it  ab  Anaiiiae  et  Sai>phlr»  exemplo  {Act.  v)  nalum 
esse  deierriiiium  illiid  uKHiaciiorum  geiiiis,  quoil  Sa- 
rabaitarum  diciiur,  <iui  sub  vita  et  professione  mo- 
nasiira  aliquid  proprii  reiinere  voluiii.  D.  Hieroiiy* 
miis  in  episi  8  ad  Dtiinetriadem  :  Ananias ,  iiiquii, 
#1  Sapphira  dispensatores  timidi,  immo  corde  duptici, 
tt  idco  eondemnnti  quia  post  votum  obtuterunt  ijuasi 
§ua,  et  non  eju§  cui  semel  ea  voverant,  partemque  sibi 
jam  adencB  substanticB  reservaverunt.  Cas.Maiius  lib. 
vii  In^liUii.  cap.  14  :  AnoifXiaset  Sapphira  reservawes 
partem  quamdam  ex  his  quce  possidebant ,  apostolico 
ore  morte  mutetantur.  Vide  ibi  nolala  de  Anani»  et 
Sapptiiix  iiitfritu. 

^  D.  fiiei-onyinu<i  lertium  illud  genujt  Romoboth 
vel  Remoboih  vo<  atum  liieil,  quod  vocabulum  su^pi- 
calur  Mariaiiiis  (/n  scAo/iit)  es.se  liebraiciiui  (nou 
^(iypliacum),  idqiie :«  ^upeibo  iiicessu  dictuiii  pulat. 
Fieri  ilaque  potuil  ut  flMmotioih  Hebraicae,  Sarabai- 
tae  vero  ^gyptiie  liuguie  propnetaie  imncupaii  sini. 
Ifariiino  favere  videntur  haec  D.  Hieroiiymi  verlia 
{Epist.  ii)  :  Apud  hos  (Remoboih  tiempe)  affeciala 
eunt  omnia ,  laxa:  maniccB ,  catiga  folticanies ,  vestis 
erassior^  crebra  susmria,  vititatio  virginuni,  delractio 
etericorum ,  elc.  Isidoru>  de  iisdeni  agens  {Lib.  i\  de 
Vffic.  Ecctes.  c.  15),  aliud  «^is  iionie  i  aiipiiigii,  el  his 
colonbus  eos  depiiigit  :  Sextum  genus  e$t  monacho- 
ftfm,  et  ipsum  teterrimum  atque  uegltclum,  quod  per 
Ananiain  et  Sapphiram  in  exordio  beclesice  puUulaoit^ 
€t  aposloli  Peiri  stveritaie  excisum  est ;  quique  ab  eo 
quod  senietipsos  a  ccenubiati  discipUna  sequestrant^ 
Muaiqne  appetunt  tiberi  volnniaies  JEgypliorum  lingua 
Sarabaitce ,  sive  Renuiia  nuncupamur,  Constituunt 
gnifn  sibi  cettas^  easque  fMo  noniine  monasterii  ifim- 
eupant ;  tiberque  ab  imperio  seniorum ,  arbitrio  suo 
vivunt ,  certalim  in  opehbus  tabornnt:s  ,  non  ut  indi» 
gentibus  diitribuant ,  sed  ut  acq  irani  pecunias  quas 
recondant ,  et  sicui  att  de  ipsis  S,  Uieronymus,  quasi 
ars  sit  sancta,  uon  vita.  Ii:pc  Isiderus  pariim  ex  D; 
Hieronymo ,  paniin  ex  suo  seiisu  ei  opiiiioue  iita  de 
iex  geueribus  monachoruui ;  de  qua  supra«  lilx  qui- 


B  bus  habemos  eosdem  e^se  Remoboth  apnd  D.  Hie- 
roiiymnm  ,  et  Sarabaitas  apud  D.  Bi^Dediciam ,  et 
Renuitas  apud  Isidoroni.  Porro  Renuitas  a  renoendo 
dicti  videiilur,  quasi  reniientes  seu  abnuentes  jufftim 
monasiicas  disciplinse.  Ita  iuterpretatur  S.  Odo  Ctu- 
niiteensis  abbas^  dum  se  sutqoe  temporia  monaelios 
depiorans  aii  (Cotlat,  3) :  Noe  mueri.  non  9umu$  m- 
nachi ,  ut  falso  nominamur;  sed  SarabaiUg  ^  id  eal, 
Reniutee,  qui  jugum  regutaris  diseiplinee  renuimug,  Ita 
vir  aaiictiiS  tiumiliier  admodum  de  se  sentiens.  Sara- 
baiias  vero  non  male  etiam  quis  diieril  iia  appel- 
laios  a  voce  Hfbrasa  Saraeim ,  quae  bignificat  rebel- 
les,  ut  sunt  hujusmodi  pseudoinonacui .  qiii  negue 
regulae  neqne  superioribus  siibjici  vulunt ,  vel  a 
Grteco  ^vfa^o^,  pudendo  vocabulo,  de  quo  vide,  si 
lubel ,  Suidam  :  qua  ratione  forsitan  etiain  hic  Gol- 
laior  deterrimum;  D.  Hieronymuset  Benedicius  ma- 
gis  prnprie ,  teterrimwn^  id  est,  fcsdi&simum  ac  tur- 
plssimum  hoc  vocani  genu^  inonachorum ;  vet  deni- 

p  qiid  a  Sara  AbrahaB  uxore,  ui  et  Saraceui ;  sed  per- 

^  peram  et  falso  ussurpata  origine ,  quain  non  a  Sara 
domina  et  libera  ,  sed  ab  Ag^r  aiicitfa  et  serva  tra- 
xisse  eos  coiisiat  :  ideoque  non  Saraceui ,  sed  Aga- 
reni  et  Ismaelil»  ,  Id  esi ,  servi  el  herv«e  filii  vere 
»p  ellandi.  Quo  eiiaui  modo  Sarabaiiae  nutta,  ait  D. 
BAiiediclus ,  regula  experientim  magittra  approhati. 
Monachoruro  iionien  falso  sibi  usurpant ,  ei  meniiri 
Deo  per  tonsuram  nascuntur,  quaid  tiberi^  immoauasi 
velamen  habentes  matitice  libertatem  (I  Petr.  ii),  mie- 
rim  suarum  cupidiiaiiim,  servi  iiii^errimi  ei  vilissima 
mancipia;  c)uibus  eilam  itlud  congroii,  quod  de  Sa- 
racetiis  tradit  D.  Hieronymus  (ifi  Vita  Hitarioms)^ 
qiiod  Venerein  colunt  ob  Luciferum  ( sidus  neiiipe 
Veiiens)  eujus  cu/ltii,  inquit,  Saracenorum  natio  de* 
dita  es^t  :  sicui  de  Saiabaiiis  D.  Beiiedicius  :  in 
plumbi  naiuram  moliiti,  id  esi ,  molles  et  fffeminaii, 
quibus  pro  tege  est  desideriorum  voiuptas.  At  ne  his 
niiiiuiiis  pliis  »*quo  iininorfmiir,  claudat  demam 
hanc  not»m  Gaelius  Rhodig.  qui  de  Sarabaitls  apud 

D  Turcas  siib  $pecie  Religionis  agentibu.s  h«c  babet 
{Anlic.  Leet.  tib,  xxvii  e.  6)  :  SarabniUe  sunt  eo  no- 
niine  in  ^uypio  sacerdoles,  in  saxorum  cavitatilius 
fere  habnaiiies,  suilli!»  ac  bubulis  circuinamicii  exo- 
viis,  fuiiibus  zunarum  pnecincli  loco,  pedilius  nudia, 
cruore  conspcr:»!;  ubi  scenopegiuruin  iiigrnit  cele- 
briias,  e  cavernis  se  proitienies  Hierosolymam  pe- 
tunt ,  ac  leniploni  adeunles  inopiam  et  alwiinentMm 
oslenliii  hab*^ni ,  ingeruui  omnibo^ ,  bartuiro  sibi 
eiiamnom  acriter  veltentes,  ui  specient  isia  univerai, 
et  velut  cosliius  demissos  hooiines  opmentur,  suspl- 
cianlque ,  eliamsi  Inlerculibus  nuniquaiu  non  vitiifs 
roadeani.  Propierea  uon  esse  imiiandos  praecipit 
Aogustinus,  et  commeminit  facundus  Kripior  UienH 
nymus.  Sicille. 


1105  COLLATIO  XVIH.  —  DB  THIBUS  GENERIBUS  HONACHORUif.  liOC 

reiuioliaiites ,  aat  in  tais  dbmicilils  lob  privileglo  A  omniom  rerum  paupertaiemqoe  poMldeant,  iiii  ot 


hujoa  nominit  iisdem  olistrlcii  oceopationibos  per- 
severant,  aut  confitmenies  slbi  cellutas,  easque  mo- 
nasieria  nuncop»rilcs ,  soo  in  eis  jure  ac  tiliertate 
consitflunt,  nequaqiiAm  evangelicis  praecepiionibus 
saecumbeutes,  ut  nulla  S(  ilicet  quotidiani  victus  soi- 
licitudine ,  nnlliS  rei  fam  liaris  distc ntionibus  occu- 
peiilur.  Quod  illi  soli  absque  infldeli  dubitatinne 
con^ummant,  qni  cuneiis  mundi  htijus  raciiltaiibus 
absoluii,  ita  se  rcst<obiorum  pra*posiiis  subdidfruniy 
ut  ne  sui  quidem  ipsios  f^iieantur  esse  se  dominos. 
Illi  autcm  qui  districiionem,  nt  diiimns,  coenobii  de- 
elinantes ,  bini  vei  terni  in  celtulis  commoiantur^ 
non  contenti  abbatis  cora  atque  imperio  gubernari, 
sed boc praecipoe procurantes,  nt absoluii a seiiitrnm 


omnium  copiarum  afflueniiam  consequantur.  Ilii  ob 
hoc  certatim  fttatutum  iranscendere  canonem  diurnis 
operibos  eI:iborant,  ut  quidquid  monasterii  sancils 
osibus  redundaril,  vel  carceribus,  vet  ^  xenodoehio, 
vel  nosocomio.  vel  in«tigentibus  pro  abbaiis  dispen- 
seior  arbitrio.  Isii  ul  (luidquid  qu(»tidianae  superrue- 
rit  giilae,  aui  profaftiori  pr(»flriat  voluptati,  aut  certe 
pliilargyriae  vltio  recnndaiur.  Posiremo  ut  concrda- 
mus  ab  hi\%  hxc  quoque  quas  non  opiimo  proposito 
congeruntur,  melins  quam  diximiis  posse  distribui, 
nec  sic  quidem  ad  meritum  virtutis  illorum  ac  f)er- 
leciionis  aspirant.  II li  enim  lantos  monastt^rio  red* 
di<us  cimrereuies  ,  eiM]ue  quotidie  renuntiantes ,  in 
tmta  subjeclionis  hiimiruate  jierdurant,  alqiiemad- 


jugo,  exercendi  voluntates  suaa,  ct  procedendi  vel  b  modum  sui,  ita  eiiaro  eoruin  quse  proprio  sndore 


quo  plaeueril  evigandi,  agendtve  quod  libitom  fuerit 
liabeiuii  libertaiemy  etiam  amt>lios  in  operibus  diur- 
nis  quam  hi  qui  In  coenobiis  degant,  diebus  ac  oocii- 
bas  eoiisomoiitur,  sed  iion  ea  fide  eodem^joe  propo- 
sito.  Hoc  enlm  isii  faciunt.  non  ut  friictum  soi  operis 
sttbjiciant  dispensatoris  arbiirio ,  sed  ul  aequirant 
pecunias  quas  recondant.  Inier  qnos  quaniom  intersit 
adveriite.  Illi  nihil  de  crastino  cogitantes ,  gratissi- 
nos  Deo  sudoris  soi  offenint  fruclus.  Isti  vero  non 
solom  in  crastidum ,  sed  etiam  in  maltorum  anno- 
rom  spatin  infldelem  sollicitodinem  proroganies,  aut 
mendacem  Deum  aot  int>pem  credunt,  qui  promissam 
quottdiani  victus  atque  indumeniorum  sufttcientlam 
praebere  eis  aut  non  possit,  aut  nolit.  llli  huc  omnibus 


ooiiquiruni  potestate  priventar,  abrenuntiationis  pri- 
roae  fervorem ,  dum  qnnlidie  semeiiphos  laboris  sui 
fruciibus  nudanl,  jugiier  innovantes.  Ibti  auiem  in 
eo  ipsoquod  allquid  pauperibus  largiuninr  eUii,  in 
praeceps  quolidie  collabuntur.  Illos  patieniia  atque 
districiio,  qua  tam  devote  in  liac  quam  semel  arri- 
pnerunt  professione  perdorant ,  ot  numquam  suas 
expleani  voluniates,  «  cnicifixos  huic  modo  quotidie 
vivosque  mariyres  facil ;  hos  arbitrii  sui  lepor  vivot 
ad  inrerna  demergit.  Haec  igilur  duo  genera  mona- 
ehoriim  in  hae  qnidem  provincia  Kt|uali  propemodum 
numerosiiate  inter  se  contendunt.  Caeterum  per  aliaa 
reginnes  qiias  me  necessitas  caiholicae  fidei  compulit 
peragrare ,  istud  tertium  Sarabaitarum  genus  abon- 


expetont  volis,  ut  *  ^TOfMvvvqv,  Id  e-t,  noditatem  G  dare  ac  prope  sotum  esse  cognovimus.  ^  Temporibus 

ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


■  *A3mifio«rvv9  ,  nt  noiat  Ciaconins  ,  aliquid  magis 
est  niiam  pcnuria  et  eitestas :  nam  ^AxnijiAaw  is  dicitur 
qui  nihil  omnino  possidei,  ui  illi  anaehoretae  M^yvW : 
ecmlra  xriSacc  rei  alicnjus  possesKio  est,  qnam  abbaa 
Joannes  in  solitario  iitaxime  impr»hat,  cotlHt.  19 
eap.  6 :  qiianivis,  inquli  Ciacooiiis,  in  hocnsque  excu- 
ais  codicibus  ahoig  itpvvi^  coiTuple  legitur,  pru  Terneng, 
Slc  ilte. 

^  De  xenodocbio  siiperius  adum  est  ( CoUat,  14 
eap.  A ).  Porro  sicot  xenndoehium  peregrinorum , 
Ita  nosocoinium,  grxee  voaoxofiicov,  dicitur  hospi- 
tium  a*grotantium  seu  infirinorum ,  seu  tocus  quo 
recipiuniur  et  curanmr  aparoti.  D.  Hieronymus  in 
episl.  ad  Oeeinum  (Eptsf.  50) :  Cenium  quem  habere 
polerat  digtribmt ,  dilapidamt  ae  vendidit ,  el  m  pecu' 
niam  congregatum  tutbui  pnuperum  prafparaviu  Et 
primo  omntitm  noeocomion ,  id  est ,  languentium  vit" 
Imn  inslidiit ,  tn  ^iio  eegrotantee  et  eonwmpta  languo^ 


27 ) :  Pori  Itta  Domttttts ;  et  quo  magis  gaudeas ,  ma^ 
ier  tua  longo  martyrio  coronata  est.  Son  sotum  enim 
effuno  sanguinis  in  eonfessione  reputatur^  sed  devotm 
quoque  mentie  servitus  immaeutata  quotidianum  tftar- 
itfrftim  est.  Et  rursus  alibi  {Epiit.  8) :  Auume  seutum 
fid'i^  ioricam  justitiag^  gaieam  salntis^  procede  ad 
preetium.  Babet  el  pudidlia  servaia  martyrium  itcttm. 
b.  Aiigustinus  in  i^ermonibu^  de  lentpore  (  Serm, 
50)  :  Nemo  dicat  quod  temporibus  nostri*  mnrtyrum 
eertamina  eae  non  poisint ;  habet  enim  et  pax  nostra 
martyres  suos,  iVotn,  stctil  frequenter  sugge$simus^ 
irarundiam  mitigare^  tibidinem  fugfte  ^  juitUiam  cus- 
todire^  avaritiam  eontemmre  ^  iuperbiam  humitiaref 
ptirs  magna  martyrH  est,  D.  Gregonus  homil.  56  {In 
Evang.) :  Maryres  sine  ferro  esse  poaumus^  st  pa- 
tieiniam  veraciter  in  animo  custodimus. 

^  Lneiiis  pngi  sancinm  Atlianasium  Arianae  partls 
episcopus,  usque  ad  Theodo«iiuin  principem,  a  qiio 


rtbus  atque  inedid  miseforum  membra  refoveret.  Utitur  ^  est  expulsns,  AlexandHnam  Rccte^iaiu  lcnuii.  Cnjus 
et  Jusiinianus  1.  illnd  16  et  I.  Sancimus  18,  de  sacros.  ^  immauia  bcelera  aique  f  «ci  lora  in  orth(»doxo«,  prse- 


Ecci.  In  monasieriis  vulgato  vocalnilo  dicitur  inflr- 
maria ,  vel  infirmarium ,  de  quo  plura  alibi  nota- 
vimas  (  Ad  Reg.  5  PaehomH ).  Ejusdein  meminere 
summi  poniiflces  Innocentius  III  eap.  Cum  ad  mo* 
nasterium  de  siat.  monasi.,  et  Benedicius  XII  in 
soa  con*»titulione  cap.  26 ,  qui  lamen  infirmitorium 
vocant.  Huic  afline  vocibnlum  el  domicilium  quod 
graece  dicitur  ^fpovToxojtacov ,  lociis  senibus  depuia- 
ta<,  ciijus  meiiiiiiii  D.  Gregorius  in  Registro  lib.  ii 
eap.  16. 

0  Viu  monastica  ( cui  conjuitcia  est  mortificatio 
propria  volontatis  et  carnaliiim  cupiditatnm  )  spiri- 
toalia  osi  crucifixio  (de  qua  Cassianus  tib.  iv  Insllt. 
cap.  34)  ei  genus  quoddam  martyrii.  Hinc  D.  Hie« 
mymas  In  epitapbio  Paolis  ad  Eustocbiom  (Sptii, 


sertim  monnchos,  perpelraia  ftise  enarrantur  in 
epistola  Petri  episcopi  Aleiandrini  a!ud  Ttieodore- 
tum ,  nbi  haec  inler  alia  halientur  :  lU  primum  vero 
athletee  Christi^  quod  disimus^  appulere  Hetiopolimt 
ubi  omnes  erant  superitiiioni  dediti ;  hi  pree  divino 
%elo  sirenui  Eccteiiee  propugnatoree  arrepti  primum 
in  cusiodiam  conjieiebantur.  Oeinde  verberibus  c(B$i , 
lacerati ,  et  tormentii  alfecti ,  ad  metalla  in  Pheno  et 
Proconneso  amandabantur  :  inter  quos  comptnres  erani 
monachi ,  etc.  Ruflnns  fjiigdem  IrHgOBdiie  lcslis  ocu- 
lalus,  ul  qui  lum  in  ^gyplo  .ig«*i)iii,  ha'C  de  Lucio 
seripiis  iradidit  (  Lib.  u  e  5  «l  i  ) :  Inde  post  fugas 
eivium  et  exsilia,  post  ctedee  et  tormenta^  flammasqua 
quibus  innumeros  confecerat ,  ad  monaaeria  furorii 
$ui  orma  convertit ,  voslal  eremum ,  et  bellu  quiesm^ 


4i<V  fOimm  C48SIMM  CQLUTIONIM.  MOI 

«iqwdes  ImiLfifn  iJrifM  fMfldi^  4fi#(0i«»  fwi»  A  «  MttHif <i  FMiliiiMlMAr«ww«  rebif aU,  ttiM  mmmk 
«faib^  VajyMii  l«KRiaaifl>  >»  4i«cam«  Aosuaii  ter  )mi>rmik4imvfhmm  in  ^wbwdMifilfiiaiibiitfafM» 
iribus  daCfNnraaWt  luc  TiMioot  ^  de  aKfff^a  «e  jmi»  w idtfiiiMiSf^^AaaAoraiMiMiUMien  tfiid  iilettt 
Tlitjl»tid|i  lnmu^  o^  fitttwliat  fidei  iitrtawtiMaii     «psihb  j|«idtM  nttten  t«dituai  Mtee  i 

Itfri»  indicH,  Tria  mitHa  ^hmd ,  aut  ^  amplim ,  v/ros 
ytr  CvMMi  «wMiMi  «tcMi  «I  9oiitana  bmbiiatiatn  di^ 
4fMrf0i  §ppu§nm$  pmitar  imrniiUur ;  mittii  arwmlam 
e^uium  et  pedilum  munum,  Tribunoi^  praspontot  ^  H 
betlorum  duce» ,  tamquam  advenns  barbaro»  pngnaiu* 
Tus  €le§U.  Qm  tum  tfeame^M  {Wide  Pimtmmn  fi.  4) , 
^itnM  helH  epeciam  vident ,  M^eiM  mm  flsdi^  ab^ 
cfare  fiervipe$ ,  tt  nUul  aliud  dicere ,  ni$i :  Amice ,  ad 
qu'd  venisli?  Per  id  tempus  Palres  monachorum ,  vilce 
et  antiquHalk  meni^ ,  Maearius ,  4sii4oru9 ,  aiiws^ 
Macariue^  mqut  B^rmtUdes  at  Pambue,  Am^mUi  dkes^ 
puU,  per  jSgypttmei  mavime  ia  Niirm  denrli  parH" 
bus  habebantur  virt,  qui  consoriium  vuee  et  aciuum  non 
eum  cofteris  mortaiHfus ,  sed  cum  supernis  angeliB  Ao* 
^e  mdebmme.  Qum  franfm  vidt  iflfoor,  «<  itnaii 
^ta  rejero^  qnoriim  m  pasmnibtu  soem  eem  pri^ 
merui,  II»c  RuAinis.  De  hac  ipsa  clade  caiholicU 
per  Lucium  pseudoepiscopuin  Arrtnum  ilt^ta  agit 
h.  ^eg.  N  •Ki»at.  iii  orittMe  in  isiiidein  tteraiiit 
i Qrai^  i^\^  &i»oraiti*s  lii».  jv  ctyu  l^  tC *»q.,  ^w^ 
meo.  |ii>.  vi  cap.  19  £i  SO ,  Niceph.  Ilb.  xi  cap.  29. 
Eamdein  caiholicoruni  stragem  non  tantum  scripiis, 
ted  ei  voeo  pr4*dioCffs  Peir.  A4eiaiidi4fiiiB  Re«i« » 
«tti  iUtieotii^titMtei,  pr«dfc:Hrit,  tioiMidfiiig  i^ideti 
4>cci$oriiii)  ve9tegstj|guine<crgeni0lt^«  ^^  Quod  mise- 
randuui  speciaculuia  urbs  couversa  est  ad  tacrymas 
{BoTon.  \n  Marfyr.  Maii,  15).  Illiid  «ifain  memoriA  di« 
^anm,  ^m/i  cmm  Lueiut  Aihma  eaiiiolim  «biqot 
persequerelur,  Jtonai^i  JiiA  Teilii*  iniractla  fade«* 
D:int:  In  nomineJesu,  quem  Lucius  persequitur^  surge 
et  ambuta.  Scrliiit  Runimt  itb.  ii  cap.  4. 

•  Vai«m  iiRpenior  priiBnin  ctilMlicui,  dciodt 
ti>  AritMK  seduoms  «i  Aria^iAriifn  prijietiM  efll^cM» 
grtvissimas  perseciitiones  in  caiholicos,  praesertiin 
episcopos  el  mouachos,  ciciiavit.  Sed  tsl  Lncli  tafr- 
vitiait  piii4«eo  «dieto  iovii  «i  taiit « <|«t ,  «i  ait  So* 
era4«fe  {  Ct^.  i?  cap.  i  7 )  •  wMtfidii/iiiw  ^  iM  «m««i  ^ m 
fuiem  eau$ubeiaMMi$  immbaai.,  iit«  Aiexawiria  etH 
inm  •  tfd  eof  mtmeraa  otMm  JE§fPie  peaitus  expeHa^ 
fPiUuf.  Quia  eiiam  vrmfeao  imperstum  eet  ui  £um  in^ 
^gniib^  4§pii$  amaes  tti^M  persequeretur  ^as  Luciu$ 
mt^arH»  Q¥0  iempma  mammimia  m  $aHtmim$  dt- 
repia ,  diammia  ei  $rudeiitar  axpu§uaia  fum^e.  Nam 
inerm$9  W  nammmm  quidem  ad  icimn  rspeiiendam 
eeHendera  vaifhmu,  uiri  armoii  aggressi^  ad^  min* 
rmndam  m  mmlum  msecarunl ,  «4  scelera  in  eae  ad* 
mu$a  msiio  dicemli  §enere  explicari  paeesBt.  Hmc  aptid 
SitcrateNi*  De  htt  itiilef«  peraeeiiii«*iie  i>.  Uieroty- 
flius  tiu;e  iittet  in  Cimnico  (An.  575) :  Muiii  tian»» 
ciiorum  per  tribimae  ei  milius  amsi,  Yaia)s$  eaim  iega 
data  ut  monachi  miiimreiu ,  noienim  fustihue  iHierfiH 
iuseit,  Ei  Orusivs :  Yalern  post  fratns  abiium ,  vWiil 
affrenata  iikenmie  audaaa  ,  ie§em  dadii  ut  manachi , 
A<tf  ««I,  €ArfsiiiiiM,  §u/i  a4  unum  fUM  opue,  dimi^sa 
ameulGrium  rerum  muiiimada  aetione  h  redi§uni.  ad 
militiam  aa§ereninr.  100$  iune  ^§§pii  eolamiinm 
meimque  diffueas ,  ^Nti  fropter  eiiitn  ae  tHmUtaiem 
pericuiosiimtnamque  mrpenlum  abundautiam  aonaer» 
$aiio  Anaiafia  «om  nossei ,  ti«$riia  A«6iit«(t«m  «10««- 
^Atriiiii  iii«/ii|ii(/o  eoatplaverai,  Bue  trikuni  et  mHitea 
mi$$i ,  qus  sat^o$  ei  veros  milius  Dei  aiio  nomina 
fersecuiimiie  abetraherant  ^  interfeeerunt  ibi  agminei 
muita  eaneiorum.  U;tc  illi.  Kk  ifuiiMis  paiel  raont- 
ciios  «Mii  Vjiiofitis  impfrio  variia  niodiA  fuisAO  dive* 
itUM ,  tiios  foaiitoi  e«aoi  et  interfectos ,  aiioa  ad 
fliiliiiam  alMtr^ctoi,  aliot  esailit  rolegalos,  tliot  ad 
tni«ndt  tt  tffodienda  raettUa ,  «i  lufrt  dieitur,  de* 
kitHii  te  deporiaUM. 

«  Oiaoonia,  nt  touvit  Gittoiiiiit » litt  Itet  ttUt* 
taM  aifiiiaatt,  atuetiittitiitiii  tletaataintiiwi  qu» 


G0M1ieNT.AR1US. 

colligehantiir  et  disfribnel^antnr  \r\  Christisnna  pao. 
perea  tjiitor  h»c  voee  AptniAlut  seciifid»  C^Hmlk 
cap.  u ,  ifbi  «u^  fcw^  pd«  rnr  ^«mtoqr  «Ar  f^ t«vi 
o^wv^  wsptw^hy  i^i  ^o^i  ro  y^ttftc»  v^v,  qax  Latinuf 
interpres  ita  reddidil :  lam  de  ministerio  quod  fit  ia 
sanctos  ta  «frtnidaiili  esf  mffti  eor^ere  votfs.  Est  eli:iffl 
diteotia  diaptDtAiao,  oife  oaoMNwnia  rortm  td  oit- 
na^tftria  perliaeutiuti ,  qu»  prol>«itit4iinu  «piid  iptat 
monacho  ciinctorum  seniorum  siiffragio  derereha^ 
iiir,  Trt  rcTert  CassinnQS  collat.  il  ( Cap,  1 ,  S  «I  9 ). 
Piifenitlioivem  eiiM  tppelttl  Kli.  t  lnstit.  enp.  4#, 
ubi  diciji  Jouaai  tbibati  dispttaaiioiitai  tt  atcono^ 
miam  Eoi:]e$i«,  id  est.  cougregalioiiis^  a  Paiibniiiio 
prpsTiytero  fiiisse  creditam.  Ariam  rursus  dlacoiite 
tigoificatfofMHn  ,  sed  \i\s  oltHeffl  ,  Irtdil  Oli«f%rifi| 
bis  T^rbia  {im  explioaL  vaouea  teeletiaH.)  i  i^-acomm  a 
diacouis  dictes  suni,  Erant  het  publicm  panpervm  ha- 
spitalet  domus.  quce  oratoria  el  sactlla  adjuncta  Aa- 

ll^6«nt,  m  ^tfus  a  Pmre  diaeaniiB,  i^  dioeetit, 

*'  egmiie'  meeasarta  tubmimisirahaBiwr*  Nam  iOaeatd  ina* 
pump  iabprantium ,  vidnantm  et  pupiilorum  ministri 
erant,  hisque  domibtis  hospitalibus  prceerant,  Anri- 
ifmia»  in  nomana  Eccieria  per  singutat  irrftti  re|^to««i 
di«o««ii  distinm  trmu ,  dt«e««if  11«  rBfiontrtf  aei  imHa 
et  taU$  r^gicnit  at^U4hatUnr,  Pest ,  eorum  proHipuo 
usu  exolescentey  et  hospualibut  domibtis  ipsorum  negli" 
gentia  dirutis ,  ipsorum  saceftn  vel  (ediculw  sHperfue' 
mnt ,  ^uee  duteonim  noman  retinneruta ,  n  qniims  dif^ 
eoni  car^iniUes  urins  Romtt  postea  deuominatiaaem 
habueruni.  Sic  ille.  Qii:e  pleiiius  explicjit  Barouius 
in  notis  ad  M.inyrologinm  Rom.  (f  Auguttl), 

«  id  tss  ad  Mttttla  defodiendt  dnmiiati  tt  d«ptf« 
tatj.  Fuit  tioc  liiiuin  tiiiyiicii  f  tnus  t  wuitis  qua 
manjres  olini  vel  a  pnganis  vel  »d  h:iTeticis  in  ceria 
inea  amandati,  ibique  in  effodlendis  et  erueodis 
Mtiallit  tontiiiuo  loiiore  aHiotHtt,  et  fintuli*  eom- 
{>editi,  looguni  inarlyrium  dooebani.  D%  iiua  iitbat 
itiif iiem  epi«ioliitn  D.  r.ypriani  (  £ptaf .  77 ) » i«  qtt 

G  ittf  «ia  kiHJilMii  «ffert  MtriyMa  ad  meiailt  datita- 
loi «  it«f  iiiis  eomm  torMoiiiis  aiiif  uU  aoiatit «  puN 
eiirt  aiitiibeti  opponeMS  ,  qu«  quidom  iMrtienia 
piieia  biii  e  veriiia  fere  cc»opitctiior ;  Nan  foaetur 
tn  metallis  tecto  ei  culcitris  corpus ,  AKmr  jacem  fesm 
iOborihus  viseera^  equalsni  eine  baineia  tnambra  dtu 
^i  sardedeformia;  pania  iUictmfUus^  ueems  aigeaiti'» 
bus  deeai ;  temiteTsi  capiiii  capiiius  karreseU ,  eic. 
( Viiie  Baron,  in  Manur.  16  Feb  )«  TeriMllitiHis  feratm 
iiias  offmnas  «ocat  {Uib.4eHabtiuMutier  ).  Tali  sup- 
plieio  oiMnpluret  moiiaeboa  ^Sgyptiot  a  Ltcio  iiit 
Aritiio  pteud<»epi«copo  cruelatos  fuisao  «ii|i«ivit  e« 
epistola  Peiri  Aleiiiiidriiii  noitvtmiii.  Nouui  jiirt* 
cunsiilii  discrimen  intnr  dtmtttuin  ad  meitlia  ot  td 
oput  metaili.  Dlvtntt  tuim  ortut  peeiitrtm  fetiert» 
iM  metaltum  01  in  Ofiis  mtutli  dtinnari.  Diffeitniit 
auieo  utriusque  peanM  erat  in  vinculis.  N«in  qol  im 
mettllumaeu  ad  mttalU  daiiintti  ertti,  fftviori<* 
bui ;  qui  in  opoa  nnetalli ,  kvioriboi  viiitulis  proi» 

D  mobaiiiiir.  Dtmnabantur  Gbrimani  eliafla  ad  tlit 
opora  pubiica ,  ut  ad  fodieiidam  trenam ,  td  Itpidi* 
einas ,  ti  ad  calctritm ,  et  «tlpliurarititti  ui  tMruia 
Acta  tesitiitur. 

4  De  PoQio  aliaa  dictaro  (Li^.  v  Inti.  eath  ^^V  ^^ 
raenia  Asim  refio,  quoe  ti  AriMrti  ti  Artm  io  stcrit 
Litteris  dicitur,  super  enjua  montoa  titissiroos  ra« 
quievii  arca  Noe,  Gen.  viii.  Yide  Piinium  llbt  ti 
etp.  f . 

•  Baronkia  lomo  iv  AimtViuro  ( AtiM  S7i  )  Imiit 
loeum  Gassiani  faltiitiU  redarftii,  tiieloriiote  Grt- 
forii  Nazianxeni  (td  iiitfiiii«m)  et  Btaiiii  (Cpitr.  79^ 
qui  suo  itmpofft  mttttliai  ti  tattliartMt 


ItM  GOLLATIO  Xm.  ^  M  TRIMt  GfiNERItDS  MONAGHORUM. 

GAPUT  Vlll. 
ik  ifU«rto  fenert  monaekwum. 


lilO 


numquam  permiuit  aocadare.  ^  ^e  enim  modo 
^  non  solum  non  abidadantttr)  Terum  etiam  in  dete» 


Saue  e«i  eiiam  *  allud  quartum  genus  quod  nu- 
per  cernimua  emeraisse  in  bis  qui  anachoretarum 
aibi  specie  atque  imagine  blandiunluri  quique  in 
primordiia  suis  ferTore  quodam  brevi ,  coenobii 
perfectionem  videntur  expetere«  sed  continuo  te- 
pefaoij  •  dum  prisiinos  morea  ac  Titia  resecare  con- 
temnunt ,  nec  jugum  bomiiitatis  ac  patieotiae  diu- 
tiua  auktijiere  conienti  sunt,  subdigue  seniurum 
imperio  dedignantur,  separatas  expeiunt  cellas »  ac 
aoJiiarii  sedere  desiderant ,  ut  ita  scilicet  a  nemine 
lacessiti.  patientea»  mansueii  ac  bumiles  possint 
tb  bominibus  ssiimari.  Qu»  iustituUo»  immo  te- 
por,  eoa  quoa  semel  infecerit,  ad  perfeclionem 


rina  eoram  Titia  eoDTalcaeeftC,  dum  a  BemiBO  pro- 
?ocati ,  Qt  «pioddam  ieihale  et  inieatinum  vlraa , 
quanto  ampiius  ceiatum  fuerit,  tanto  profundies 
aerpena  inaanabilem  morbem  generat  segroianti. 
Pro  reTerentia  enim  ainguiarts  celis »  nuilua  ism 
vitia  solitarii  audei  arguere «  qu»  iile  Ignorari  m»- 
iuit  quam  cerari.  Porro  rirtotes  nen  eecultatioiie 
vitioram,  aed  expegnatione ,  pariuBtur. 
CAPUT  IX. 

inlerregtuio  ftitd  ihtenii  inler  temebium  el 

monanerium. 

Germanus :  Estne  aliqua  inier  coenobium  mona« 
ateriumque  disUntia,  an  in  utroque  nomjne  rea  una 
censetur? 


ALARDi  QKZAi  COMMENTARIUS. 


plnres  in  Ponto  exsiitisse  diaertisslme  testaniur. 
Qiied  et  notarit  Possetinus  < /n  A^parelii)  in  Gaa- 
aiane. 

■  Quartum  boc  genus  monacborum » quod  bic  ab- 
bas  aiionymum  sive  innominainm  rerK|uit,  D.  Be- 
nedictus  proprlo  Tocatiulo  gyrovagnm  nominavii, 
gwid  H  Sttis  eoioribuR  iu  depiniit  ( Cap.  i  Re§.  )  : 
Quartum  verp  ut  genu$  mouackorum  ,  quod  nomino' 
tur  gyrovagum^  qui  tota  vita  sua  per  divertoi  proviu' 
eias  term$  aut  quaternii  diebui  per  divenorum  eettai 
hoepHamue ;  iempor  vagi^  ef  atmi^uem  itabilee;  iod 
ismper  et  ubique  propriii  volupiaiibm  et  gulee  illece' 
brii  tervientei ,  et  per  omnia  deteriorei  sarabaitit .  de 
quorum  omnium  miierrima  eonvertatione  melius  eit 
iilerequam  toqui,  Talesettam  mnnachos,  vel  poiius 
pseudomonachoa ,  D.  Augustinua  depiiigore  vidriur 
bis  vertiis  {De  opere  momteii.  e-  28) :  Tam  multoi  hypo- 
eritai  iub  habitu  monachorum  uiquequaque  dispenit 
koiih  teHieet  kumani  generie,  eireumeuntei  prei*fn- 
cMs ,  fiMSf  iiam  iwtMot,  nuoquam  (ixoi^  nuequam  jlan- 
te§^  nuiquam  udentet.  Aiii  membra  martyrum^  ii 
tamen  martyrum ,  venditant ;  alii  fimbrias  et  phy* 
laeteria  iua  magnilieani ;  atH  parentei  vrl  eontangui^ 
naoo  iuoi  m  Uta  vei  Hia  rogione  [  At.  reHgione  ]  ie 
Muiiae  vivere  et  ad  eos  pergere  mentiunlur^  et  ab  ote- 
nibui  petunt^  omnet  eiigunt  aut  tumplut  lucrotof  eget^ 
tafit,  aut  iimulatee  pretium  ianclitatit  *  eum  inlerea 
ubieumque  in  faetn  saii  miiMs  deftrehenei  fuerint ,  uet 
quoauo  modo  imotuerint^  eub  generaii  nomine  me- 
nachorum  vettrum  propotitum  blatphematur^  tam  60- 
fitrm ,  tam  ianetum ,  qvod  in  Chriiti  ttomtnf  eupimue^ 
iieut  per  atiai  terrai,  tie  per  totam  Africam  pullutare, 
Porro  biyu«modi  wottacbos  gyrov:ig«e  «t  vugalNiii- 
do8  alio  iioiiiine  circuiuceliioiies,  vei  cireemceiliiaa, 
nuneupaioa  Hidicat  idem  Anfustiiius  in  eii»ositione 
paalmi  oxiiii,  ubi  eos  aeggillans,  et  cum  veria  me- 
narliis  conipjirans  :  Quid  opui  ett ,  inquit ,  «I  serHf 
iMtlfft  aMnpefvattira^iofi  eum  iobriit^prmeipiiei  eum 
emmderaiio ,  furentei  eum  iimplieibue ,  vagantet  cmn 
eongregtHis  f  Sed  Umen  dieera  eommeverunt ;  Quid  tibi 
vuU  nomem  nNmachorum  ?  Quanio  meHm  didmui  rtoe: 
Quid  iibi  mUt  nomen  cireeitionum  ?  Sed  non,  inquiuui^ 
voemniur  eireetlionei,  Forte  corrupio  tona  nominii  eoe 
appeUamut;  dieturi  iumut  vobit  inlegrum  nomen  tpte- 
rHm.  Forte  eireumeettionei  vocantur^  non  eireeitionei. 
Ptam  ii  koe  modo  vocaniur^  egponant  quid  iint ;  nam 
eircumeetliomm  dicti  ium,  qui  cireum  edtat  vagmttur. 
Soient  emiw»  ire  hae  elftie  iUae ,  itusqiMm  kakentoe 
oedm,  ot  faoero  qurn  nottit,  et  qum  iUi  morumt^  veHmi^ 
uo/jnl.  Hmc  Aiigeatiniia.  Kx  qvibes  paiei  eon  rede 
at)  bidoro  diMingoi  circumcelliones  a  gyrovaiis; 
ciim  ideo  oireemcellienea  dicii  sint,  quie  dreum 
eellaa  ▼agarentur»  ui  ait  Augustinus,  quod  et  nomeu 


B  ayrnvagonim  satis  exprimit.  Cur  autem  gyrovagi  a 
D.  Benedicto  dicanuir  deteriores  sarabaitis,  tres  ra- 
tiones  reddit  Turrerremaiw  :  Primo^  inquit,  ^ida 
iorabaitm  ceUat  mdi/ieant,  et  manent  firmiter  in  eit; 
gyrotagi  vero  non  tie,  ted  lamquam  kosnitei^  divertat 
provinciai  pereurrunt.  Secundo,  quia  ticet  iarabaitm 
iint  maH,  nikitominui  de  tabore  proprio  vivum;  ggro* 
vaai  de  taboribut  atienii;  immoquvd  wtuiio  tempore  $t 
tabore  qufesitum  aut  congregatum  ett^  brevi  kora  tsli 
contumunL  Tertio,  quia  itii  per  diverta  toca  ditcur' 
rentei,  plurimot  malm  vitee  exempto  perdunt  et  cor- 
rMmpimf.  Porro  bia  omnibiis  anti(|«ifir  D.  Ba^iliua 
eosdf  in  gyrovagos  designasae  ac  veluii  digito  moa- 
strasse  videtur  in  Coiisiiiulidnibus  Monasticis  {Cap* 
9),  nbi  ait  :  lUi  e:iam  deiitandi  tunt  qul  imtabitet 
idimtidem  toeum  demufnnt,  ei  modo  ad  koi,  niodo  ad 
Ulot  fratret  te  conferuut^  et  irrequieto  acti  impilu  «a 
t»  circumtuilrandii  astidue  monutteriit  occupant,  ei 
per  iimntationem  tpiritvatii  charitalit  ckaritate  carnie 

p  ir^fdtjit^as  o^ff^atiffftu' ;  f tMrtiiN  iii  aittfiiis  nikU  firmi* 

^^  tutit^  nikU  iolidi^  uikil  quod  ditcipUnee  ooneeniat  or- 
dffftf ,  nihit  denique  prudfntias  mest  aut  gravilatii;  con- 
traque  tumma  cnriohitaty  morum  pnvertttai,  leviiai^ 
imeoneiderantia,  doiut,  kypoerieit,  mendtteit  et  vetera" 
loriee  orauonit  pleniitima  ouetUafiOt  im  kis  redmnduni. 
Hi  enim  et  ttngua  rudet,  et  ventre  intewpernntei  tunt^ 
etc,  ubt  eorum  mores  laiins  descnbit.  De  iisdem 
Petrus  card.  Oslieiisis  epi«t.  9,  lib.  v,  h%*  TeHiis  : 
/n  mnnackico  tans  ordina,  quot  in  etauotrit  tub  akbaUt 
imperio  regulariter  manere  conspicimut,  contequenter 
Utiiue  monackoi  appellamui  :  quot  auicm  proprium 
poiiidere^  indifferenter  huc  itlucque  ditcujrrere^  tolutot 
legibui,  juvta  proprim  veluntaiit  arbitrium  diffhiera 
eemimut^  non  monackorumf  ted  gyrovagorum  potSus 
dtgnot  voeabuio  indicamut. 

^  PlurH)us  id  inculcai  Caasiantia  iib.  viii  Institiif. 
cap.  17  (l^ide  coUai.  49  c.  40,  et  eoUat.  Sc.  ij.  OiMf- 
eutnque^  inffiiti,  wlta  ificttrala  in  mattcm  aeiuieri' 
mut,  operia  tn  it«6fs,  iton  aboiitn  eeniiemmt.  SoUiudo 

D  nam^Me  ftail  nevtl  emendatit  moribut  coniemptatiomem 
puriitimem  reterare ;  ita  eorwn  qui  minut  emetuiaii 
euni  vitia  non  totum  tervare^  verum  etimm  eaaggemre 
conteuvit.  Tamdiuqne  sibi  patient  quii  videimr  et  ku* 
mitii,  donee  nuUiui  kominii  commiueaiur  eontorfio^ 
ad  nmuram  prietinttm  mms  reverturut^  cmm  iniarpo^ 
laverit  eujuiiibet  oommoiionit  oecatio  Emergmmt  quippa 
ex  eo  confeitim  vitui  quee  tatebant;  H,  vetui  eqwi  infrO' 
net,  certatim  e  iuit  repaguiit  ofio  ioii^iora  ittilrlli 
ecritM  md  pamieiem  auriges  proprti  feroeiuoque  pra» 
rtHttpnnl.  Mmgii  emun  esereitio  unugua  kmmmmo  aa^ 
tamie  effarantur  in  nobit  vtlte,  si  nait  fuerini  amU  fm^ 
aata.  Vide  his  sittHlia  «t  eonaeniaiiea  ap«d  U.  Besl* 
ttun  <IM«  itt  Jlofe^  (meiut  diep.  inianag.  7). 


1111  <     .  JOANNIS  CASSIANI 

^       CAPUT  X.  A 

Rtipaniio. 
PUmiDou  :  Licel  a  nonnuUis  soleant  indifferenter 
moifysteria  pro  coenobiis  appellari,  lamen  lioc  in- 
lerest,  qaod  monasterium  nomen  eat  diTer8i>rii, 
niliil  amplius  qnara  locum,  id  est»  habiiaculuro, 
sigtiificans  monaclmrum  ;  ccenobium  ▼eroeiiam  pro- 
f(*8Bioni8  ipsius  qualiialem  disclplinamque  drsignat. 
£t  *«  monasterium  potest  etiam  unius  monachi  ba- 
biiatio  nominari ;  CGenobium  autem  appelUri  non 
poiest,  nisi  ubi  pluriinornm  cohabitaniium  degit 
uiiita  comrounio.  Dicuntur  sane  monasteria,  eiiam 
in  quibus  sarabaiiarum  collegia  commorantur. 

C\PUT  XI. 

De  vera  humHitate  et   qvomodo  falsam  cujtudam 
humititatem  prodiderit  abbas  Serapion»  B 

Quamobrem  quoniam  de  opiimo  geiiere  monacbo- 
rom  yideo  vos  professionis  hujus  arripuisse  princi' 
pia,  id  est,  de  laudabili  coeiiobiorum  palaestra  ad 
ezcelsa  fastigia  anachoreiic»  tenJere  disciplinae, 
hiimiliiatis  patientiafque  virtutem,  quam  vos  illic 
didicisse  non  dubito,  vero  sectamini  cordis  affecto, 
non  eam  sicui  quid^im  falsa  huniiliatione  verborum. 
nec  affectaia  atque  supprflua  in  quibusJam  officils 
corporis  inclinatione,  flngentes.  Quod  bumilitaiis 
figmenium  ^  abbas  Serapion  quodam  tempore  ele- 
ganter  irrisit.  Cum  enim  quidam  ad  eum  summam 
sui  abjeciionem  habilu  ac  verbis  prsferens  venisset, 
eumquesenex,  secnndum  morem,  ut  orailonem  col- 
ligeret  [AL  offerret]  hortareiur,  ille  nequaquam  an- 
nuens  deprecsnti,  Untis  se  subjiciens  asserebat  fla-  G 
gitiis  involutum,  ut  ne  usum  quidem  bujtis  commu- 
nis  aeris  capere  mereretur;  pslaihii  quoque  ipsius 
refugiens  sessionem,  humi  poiius  residebat.  Cum 
vero  etiam  ad  abluiionem  pedum  multo  minus  pns- 
buisset  assensum,  tum  abbas  Serapion  refeciione 
transacta,  collationis  consuetudine  pruvoeante,  mo- 
nere  eum  l>enigne  ac  leniter  coepit,  ne  otiosus  ac 
Tagus,  prxsertim  juvenis  tam  robustus,  instabili 
leviiaie  per  univerfla  dlscurreret;  sed  ui  in  cella  re- 
sidenSy  seeundum  regulam  senloruro,  suo  potius 


COLLATIONES.  tltt 

opere  quam  aliena  mailel  miinifleentia  tiistentari. 

In  quod  n^  Paulus  apostoios  inelderet,  et  qnidem 

cum  ei  in  Evangelio  laboranti  b»e  prsbitio  merito 

deberetur,  diebus  lamen  ac  noctibus  maluii  0|ierari, 

ui  quoiidi:iiium  vicium  vel  sibi,  vel  his  qiii  eidem 

minisirantes  opus  exercere  non  poterant,  suis  mani- 

biis  praepararet  (Act.  xx).  Ad  haec  ille  tanU  est  lri*ti- 

lia  el  dolore  siippletus,  ui  am^iriludinem  corde  con- 

cepiam,  ne  vuliu  quidtuu  dissimiilare  potuerii.  Cui 

seneXy  Hacienus,  inquit,  o  fiii,  cunctis  te  facinorum 

ponderibus  oneral>as,  non  meiuens  confeKsiooe  lam 

alrooiuin  criminuni  notam  existimaiionis  incurreres; 

quid,  quaeso,  nunc  esi  quod  ad  simplicem  admo- 

nitiunculam  nosiram,  qu»  lamen  in  se  non  roodo 

nutlum  opprobrium,  sed  etiam  a^diflcaiionis  habuit 

ac  dilectionis  :>ffectum,  tanta  te  video  indignaiione 

permotum,  ul  eani  ne  vuilu  quidein  occulure  aot 

froniis  sereiiitate  dissimulare  potueris?  An  fortasse 

duin  le  humiliabas,  illair.  exsi ettabas  a  noslro  ore 

senteniiam,  Justui  accu$ator  Mt  est  in  primordio 

$ermoni$  (Prov.  xviii)?  Proinde  •  vera  est  cordis 

humiliias  retinenda,  quae  non  de  affectata  corporis 

atqiie  verborum,  ^ed  de  intima  mentis  humiliaiione 

desceiidit.  Quae  tunc  demum  evidentissimis  patientias 

siiae  folgebit  indiciis,  cum  qnis  non  ipse  de  se  cri- 

mina  ab  aliis  non  credenda  jactaverit,  sed  ab  aliis 

sibimet  arroganter  ingesta  contempserit,  et  irroga- 

tas  injurias  mansueta  cordis  asquanimiuie  tolera- 

verlt. 

CAPUT  XIL 

Interrogatio,  quemadmodum  vera  patientia  po$$it 
acquiri, 

Germanos  :  Quemadmodum  acqoiri  vel  retineri 
possii  ista  tranqnilliias,  optamus  agiioscere ,  ut  sicot 
indiclo  nobis  silenlio  oris  clauslra  pra>cludimus, 
verborumque  licentiam  coercemus,  ita  eiiam  cordis 
leniiatem  ciisiodire  possimos;  quod  nonnumquam 
etiam  cum  lingtia  refrenaiur,  inirinsecus  lamen  sta- 
tum  sux  placidiiatis  amiuii.  Et  idcirco  maiisuetodi- 
nis  bonum  non  alias  tenere  qnempiaro  posse,  ^  nisi 
remolione  cellae  ac  solitario  pulamus  habiiaculo. 


ALARDI  GAZiEi  G0MMENTAR1US. 


•  Ita  enim  Philo  et  ejns  interpres  supra  citatus 

iAd  cap.  5  hHju$  coltat,) :  Unicuique  $acrum  domici- 
ium  exi,  quod  $anctuarlum  aut  mona$terium  vocant, 
Et  quldein  si  vocabula  proprie  sumantur,  sicul  niiius 
monacbi  habiiaculum  non  potest  dici  coenobium, 
quia  cominunis  viia  non  est  unius,  sed  muliorum ; 
ita  neque  coenobium  potest  dici  monasierium,  si  a  D 
•olilndine  deducaiur  monasterium,  ut  sit  nniu<  mo- 
nachi  habitatio,  ut  hic  dicitur.  Caeiernm  solent  h:ec 
vocabula  confnndi  ei  pro  eodem  accipi.  Unde  et 
D.  Bt^nedicius  (Cap,  i  Reg,)  coenobiias  nomine  vo- 
cat  moiiasteriaies.  Quod  sl  ccenobiue  iidem  el  mo- 
^nasieriales;  ergo  eadem  eiiam  coeiiobia  et  monaste- 
/  ria.  Porro  coenobium  eiiam  apod  eihnicos  philoso- 
phos  u<)liatttm  fuisse,  et  quoddain  coenobilice  vriae 
•pecimen  nb  ipsis  adumbraium  docei  Aiilus  Gellios 
{Lib.  i  c.  9  Noct.  Aitic.)^  qui  de  Pythagoraeorum  di- 
sciplina  agens  :  Omnee^  iiiquit,  $%mut  qul  a  Pythagora 
in  cohortem  iltam  di$ciplinarum  recepii  erant,  quod 
auieque  famitiaf  peeummque  habebant^  in  medium  da- 
k§m,  if  coi^4(»r  eomtae  nueparabili$ ;  tanquam  illud 


fuerit  antiquum  eon$ortium^  quod  in  re  atque  verbo 
appetlabatur  xoivoCioy.  H:rc  itle. 

^  Drt  quo  alias  sa^pius  (CoUat,  9  cap.  11,  et 
eollat,  5  cap.  1);  qui  decem  millibus  moniicborum 
pra^fuisse  legiiur. 

c  D.  Ambrosiiis  ad  Coiist.inlium  (Epi$t.  ii,  lib.  ii): 
Multi  habent  humHitati$  $peciem^  virtutem  non  habeni; 
multi  eam  fori$  prcetefidunt^  et  intus  impHgnant;  ad 
fucum  pmferunt.  ad  verita'em  abjurant  ^  ad  gra^am 
negant.  Ett  enim  qui  ncquiter  humiliat  se,  et  interiora 
eju$  ptena  iunt  dolo ;  et  ett  qui  nimium  $e  $ubmittit  ab 
humililate  multa.  Non  e$t  ergo  AumtVilai,  m$i  iine 
fuco^  iine  fraude.  Ipsa  e$t  vera  quas  habet  piam  menlis 
$inceritatem.  Magna  virtu$  ejus.  Hi  HieronyMius  ad 
Caelanliam  (Episi.  14} :  Humilitatem  aequere^  non  qwe 
oetenditur  atque  $imulatur  ge$tu  corpori$  aut  fracia 
voce  verborum,  $ed  quas  puro  affectu  cordis  exprimitur. 
Atiud  e$t  enim  virtntem  habere^  aliud  virtuti$  simtVila- 
dinem^  elc.  alibi  ciiata. 

^  Id  est,  solitudine  et  secessu  ab  aliis 


IIIS 


GOLLATIO  XVlil.  —  DB  TRIBDS  GENCRIBUS  MONACRORUM.  11 14 

CAPUT  XIII.  A  apparec  non  propterea  corraiiM,  qoia  imbrinro  toI 


Retponiio. 

PiammoB ;  Patienik  Teni  aique  iranquillilat  ab«qae 
{  profunda  eordis  buniiliiaie  iiec  acquiritur  nec  tene- 
i  tur.  Qu»  si  de  hoe  fonie  descenderii,  nec  beneflcio 
cell»,  nec  perrngio  aolitiidinia  indigebll.  Non  enim 
patrociaium  cnjn^qoam  rei  eziriua  *cus  quaerit,  qu« 
bumiliiatis,  id  esl,  generairicis  atque  cusiudis  8u« 
]iiirin»ccus  virtote  rulcitar.  Csteruni  si  roovemur  ab 
aliqiio  Iace.<i8iti,  certum  est  non  esbO  in  nobis  bnmi- 
litaiiarundameoia  iirniiter  iitabilita,  ei  Ideo  ad  incur- 
aom  yei  eiigiiae  teropesiaiis  aedillcium  tiosirum  rui- 
nosa  commoiione  concuiitiir.  Non  enim  esset  lauda- 
bilis  necadiiiiraiida  patienlia,  si  nullia  inlmiconim 
jaculis  Impetlta  tninqiiilliiatis  propositnm  retincret; 


torreniium  innndatione  putsata,  sed  qnia  super  are- 
nam  iroprudenier  esi  sinicta.  Non  enim  in  iioc  dif- 
fert  a  peccaiore  vir  saiicius,  qnia  non  siniiliier  et 
ipse  tentalur,  sed  quia  hic  etism  niagna  iiopugna- 
lione  non  vincitur,  ille  suteni  eiiam  parra  lentiiione 
auperatur.  Neqiie  enim  essei,  ui  dixiinus,  justi  ali- 
ciiJHA  iaiidabilis  rortitiido,  »i  vinoeret  inieiil»lus, 
cum  uiiquevicioria  locum  hsbere  non  possiiabsque 
adyer^^ilale  ceriaminum.  Beatut  enim  vir  qni  tulfert 
ieniationem^  tiuia  cum  probatus  fuerit,  accipiet  coro^ 
nam  >  itee,  quam  repromitit  Deut  diligentibu$  te  {Jac,  i). 
Secundum  aposiolum  quoqiie  Paulum,  virtut  non 
in  oiio  atque  deliciis,  sed  in  infirmitate  perfieitur 
(II  Cor.  xii).  Ecce  enim^  inqult,  dedi  te  hadie  in  civi' 


aed  in  eoeat  praeclara  aique  gloriosa,  quod  irriienli-  B  tatem  munuam^  et  in  columnam  ferream,  et  in  thtirttm 


bus  in  se  teniationiim  procellis  immobllis  perseve- 
rat.  Nani  in  quo  rexari  rrangtque  ndversilatibuscre- 
diiur,  in  eo  potius  roborator ;  el  in  eo  magis  aciiitur, 
in  quo  puiatur  obiundi.  •  A  passionihus  eiiim  et 
susienutione  paiientiam  dici  nullus  Ignorai,  ideoque 
^  consut  paiientem  pronuntiari  neminem  {losse, 
nisi  eom  qui  universa  qoae  sibl  ruerint  irrogata 
absqoe  Indignaiione  toleraverii.  Et  ideo  non  im- 
roeriio  ita  a  Salomone  laudatur  :  «  Melior  ettpatient 
forti,  ef  ^Ht  conltnel  iram  capiente  urbem  (Prot.  xvi). 
Et  iierum :  Longanimit  tir  titmius  in  prudentia,  pusit' 
lanimit  autem  valde  intipient  ett  (Prov,  xiv,  tec,  LXX). 
Com  ergo  qiiis  vicios  iiijuria,  iracundiae  igne  suc- 
cendilor,  non  causa  peccaiiejus  acerbilas  illal;e  con 


asreum^  tuper  omnem  lerram  regibut  Juda^  principi^ 
bus  ejut,  et  sacerdotibut  ejut^  et  omm  poputo  terrm^ 
et  betlabunt  adversum  te,  et  non  prasvalebunt,  quia  ego 
teeum  sum  ut  eruam  te^  dicit  Domittut  omnipotent 
{Jerem.  i). 

CAPUT  XIV. 
De  exemplo  patientias  cujusdam  religiotee  feminee, 
Hujos  ergo  paiienii»  volo  vobls  doo  saliem  exem- 
pla  proponere,  '  onum  religiosx  cujusdam  reminae« 
qu»  paiientiae  virtutem  tanla  aviditate  aectata  est, 
ut  non  solum  lentationum  non  Tiiaret  incursus,  sed 
etiam  occasiones  roolesiiarom  slbimel  procuraret, 
quibus  rrequeiitius  iiistigata  non  cederet.  Bmc  nam- 
que  cum  Alexandrlae  commorareiur,  esseique  non 


tumeiiasexsUtisserredendaest,  sedpoiiusmaniresia- ^  obscuris  oria  majoribus,  atque  in  domo  qu»  aibi 


tio  infirniilaiis  occult^,  secuiidum  illam  parabolam 
Salvatoris  qnam  de  duabus  domibus  ponii ,  una 
qnae  rundala  erat  supra  petram,  el  alia  qnx  super 
arenam,  quibus  aeqnaliter  dicil,  pluviarum  ac  fluml- 
num  Tel  lempeslaium  turbines  irrui^se;  sed  illain 
quae  in  petrae  solidiiaie  rundata  esi  nihil  pcnilus  de- 
trimenti  ex  illa  tain  violeiita  collisione  sensisse,  quae 
▼ero  in  arenarum  pendula  mobilitate  consiructa  est 
statlm  fuisse  collapsam  {Matth.  vii) ;  quam  utique 


fuerai  a  parenlibus  derelicta  rellgiose  Domioo  de- 
aerviret,  Tcniens  ad  *  beatae  merooria  Aibaiiasium 
episcopum,  precalMitur  ut  aliquam  sibi  alendam  vi- 
duam  daret,  quae  ex  ecclesiasticis  sumpiibus  pasce- 
batur.  Et  ul  petitionem  ejus  verbis  ipsius  exprima- 
rous,  Da,  inquit,  mihi  aliquam  de  sororibus  '  quam 
repausem.  Sacerdos  igitur  cum  laudasset  proposi- 
tum  reininae»  quod  eani  ad  opus  misericordiae  vidis- 
sel  esse  promptissimam,  jussit  ex  oronibus  eligi  ▼!• 


ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


•  Petnis  Maiuros  in  h»c  verba  apud  D.  Antonl- 
nom  relata  :  Paiientia,  inqnii,  graece,  in  sacris  prae- 
sertim  libris,  vTro^owi  dicitur.  Sicui  igitur  iiomen 
patieiiliae  a  VtTbo  paiior,  6ic  vTrojxoviQ  ab  07rQucv6>, 
quod  esi  subtus  inooeo,  et  susteiito,  deduciiur.  Unde 
lioc  loco  a  passionibus  et  sustentatioiie  palieiiliain 
dici  iJasiihnus  rereri. 

b  Patientia  enim  est,  ait  D.  Gregorius  {Hom.  46  tn 
Evang,)^  atiena  mala  aquanimiier  perpeti,  contra  eum 
quoque  qui  mala  irrogat  nullo  dolore  morderi,  Nam 
qui  sic  prorimi  mala  por/nf,  til  tamen  tadtus  doleat^ 
et  tempus  dignm  retribulionis  qucerat^  patientiam  non 
exhibetj  ted  ottentat,  Scriptum  quippe  est :  Charitat 
patient  ett^  benigna  e*t  (I  Cor.  xiii).  Patient  namque 
esi,  vl  aliena  mala  toleret;  benigna  vero  ett,  ut  ipsos 
etiam  quos  portat  amet, 
»    *  Ha.H  senieiitias  alibi  citaias  nonnihil  atligimiis. 

'  Simile  exemplum  narrat  4oaiines  Moscbus  In 
Prato  Spiriluaii  cap.  206. 

*  S.  Alhanasiusi,  niagnus  ille  atqoe  divinus  yir, 
cujussymboluminEcclesiislegUur  (Hieron.  in  Caia- 
hg.),  Aiexandrinae  urbis  eplscopus,  sanctHalis  et 


eruditionis  eximi»,  acerrimiis  caiholicae  fldeicontra 
Arianos  propugnator,  pro  ciijtis  derenaione  multns  ab 
eis  perpessus  insidias  ad  Gonstaotium  Aiig.  in  Gallias 
rugit :  unde  reversus  cum  liUeris,  et  ruraus  post 
mortr^m  cjns  rugatus,  us4|ue  ad  Joviani  lenipora  la- 
luit,  a  quo  recppia  Kcclesiae  sune  guhernaiione  obilt 
D  anno  Domini  570,  ^«'Itctis  el  iransmissis  ad  posieros 
multis  pracclaris  ingenii  sui  monumeutis. 

^  Id  esi,  rerovenm,  aut  reficiam.  Nic.  Perottiis  1  i: 
Pausa^  iiiqiiit,  dicmr  reqmet  alicujus  rei.  Aetius 
poeia :  Nobis  data  pausa  loquendi.  Inde  pauto  verbum^ 
td  ett,  quietco  ;  a  quo  repausOj  quod  est,  requiem  ca* 
pio.  Deducuntur  autem  a  verbo,  Trauofcac,  quod  ttgni" 
ficat^  desihto  ab  opere,  requiesco,  Mc  ilte.  Al  rtpau- 
6are  hoc  loco  active  snmitur,  iii  idem  sii  qiiiHl  rcfl- 
cere,  recreare,  bumaniter  iraciare»  ei  qiiasi  tabori- 
bus  pausain,  id  esi,  flnein  imponere,  qiiod  ex  se-. 
cunda  ejiisdem  mutieris  petitione  claruni  esi,  ubi 
ait,  Ui  mihi  dari  prceciperet  quam  reficerem^  etc.  Non< 
nulii  lamen  legunt:  /n  qua  repautem^  ut  CuycbittS 
notavit. 


1115 


KUttm  CASSUM  €OLL4TiONB. 


i!f« 


qui  nUi  fuerimus  ad  CnfiiMn  morem  rctrusi  ia 
cavm  eiltaiinMi,  pttitilliM  ntiiim  «M  pos- 


duam  qmt  «I  iMUifliUta  noroM  el  gnif ilile  te  4ifei-  A  non  solum  xdiAeeiitr,  IMMH  eiiam  conrnndamur, 

plma  omnibui  prsfarretur)  nee  iorle  desideritMi 

largitatis  percipleniis  viiii  Tiaeereiart  et  qitti  Mer- 

cedem  qusereret  in  egena^  damnum  lidei  praf  ii  ^os 

offensa  moribua  paieretur.  Gui  cum  domum  ndducui 

omnibui  deservirei  obsaquiis»  virtnie»  modeeil» 

ejus  ac  lenitatis  ezperta,  Tidenequa  ae  ab  ipee  no- 

meiitis  singulis  gratiarum  ectiene  pro  oHQeio  buma- 

niiatis  bonorari,  post  dies  peucoi  ad  nemoralum 

revertitur  iacerdoiem  :  Rogaveramv  inquieni»  ut 

mihi  dari  prsvtjperei  qnam  egn  reAceremi  et  cni 

morigeris  Dsmularer  obaequiis.  Cumque  ille  neodum 

propositum  feminas  ac  desiderium  inielligens,  fssii^ 

massei  peiiiionem  ^us  dissimulatione  pneposili  fuisse 

neglectam,  causai^que  morae  illius  non  iUquo  animi 


CiO^UT  XV. 
D4  ex$mph  paHenUm  MaUt  PtipkHUiiU 
Nuie  aliud  aKbaiii  Faplinuiii  pandamuieKeni^imi» 
qul  in  illitti  insifnis  ei  nWqne  praedicibills  Scythio* 
tiem  eremi»  in  qM  nune  pretbjiir  esi»  ieereiii 
tinlo  iludio  iemper  insedil,  «l  ei  ctetcri  nniehiireua 
s  Bubili  cof nomen  indiderinl,  eo  qnod  Ing enfto  (ol 
ila  diierim)  desiderio«  ioiitndiniiiemper  habkitionn 
gauderal.  Itaque  cum  tanlse  in  pneritin  aiii  eseeC 
virtutis  el  grslim,  nt  eliam  praeclari  ae  aummi  id 
lomporii  virigriviiitem  ejus  el  immobllem  constan* 


sui  commoiione  perqulrens,  protinus   agnovisiet  B  tiem  miriraotur;  eumque»  iicet  minor  eesei  aMaie, 


bonestiorem  ei  casierii  viduam  dopuialam,  ocoulle 
praecepil  ut  ea  illi  quas  easet  Cttnctii  nequior  irade- 
retiir,  quae  scilic(*t  vel  iracundia,  vel  ri&is»  vel  vio- 
lentia  [Lip$.  in  mar§.  vinolentia],  se«  verbosiiele, 
atque  etiani  vaniiate  cutictas  quibus  haec  vitia  do- 
miiiarentur  excederel.  Quam  crnn  mulio  faciliiis  iii« 
ventam  sibique  traditam  domi  Itaberecmpissei,  iique 
eadem  ei  diligeniia  qua  priori  illi  viduas,  vel  eiiam 
studi'>sius,  minislraret,  iioc  solum  ab  ea  pro  lanlis 
obsequiii  reoipiebat  graliae,  ut  indigiiis  jugiier  affi- 
ceretur  injuf  iis,  conviciis  quoque  ab  ea  esprol>ratio- 
oibusque  cootinuis  vesareiur,  olijioienie  ei  et  malo- 
dicis  obtrectationibus  increpante,  eo  quod  so  non 
ad  refrigerium,  sed  potius  ad  crucialum  el  contu- 


pro  virtolnm  lamen  inerilo  senioriboi  exaBqnarent, 
suoque  ordini  duoerent  inserendttm,  livor  tlle  qol 
adversum  Josepb  palriarcham  fmiirnoi  qttondam 
animoi  iuiiigiviit  querodam  de  numtro  fratrom 
edacis  zeli  igne  iuccendit  {  qui  basvo  quodem  ae 
macula  pulcbritudinem  €j«s  tupieni  defornsans,  boe 
genus  n^ligniuiis  excogiUt«  ut  opporuintiatem 
temporis  captaret,  quo  Paphnutius  ad  ocele&iam  die 
domiuico  processurus  abeisel  a  celia.  in  qoom  for- 
tim  irruens,  codicem  suum  ^  iuter  ejus  pteotii,  qoas 
de  palmarum  foiiis  solebat  intexere,  laienler  abs- 
i^ndit,  ac  de  cancinnata  faciione  secttrtts,  ipie 
quoque  velul  |Mirae  ic  iimplicis  cooscieotia  ad  ^ 
clesiam  venit.  Cumque  celebrata  omnis  fwisal  ex 


meliaro  ab  episcopo  poposciHCt,  magisque  se  de  €  more  solemnilas,  querelam  sancio  Isidoro ,  qui  ante 

bunc  eumdemque  Papbuuiium  ejusdemqua  eremi 
presbyter  fuit,  eoram  cunctis  fratribus  deittlll,  aa- 
serens  sibi  codicem  de  cella  fttrio  fuissa  suUaturo. 
Quaa  ejus  querimonia  cum  ita  cunctorum,  praecipue- 
que  presbyteri»  animos  permovisset,  ui  quid  prtmom 
suspicareniur  quidve  deoernereni  non  hal^ereolp 
sumnia  cunctis  admiratione  perculsts,  de  tam  ioau- 
diti  iliic  facinoris  noviiaie,  ille  qui  rem  dalulerat 
acousator  urgebat  ut,  retentis  in  ecclesia  anmibui, 
missi  electi  quique  cnnciorum  sigillaiim  fratrum 
iellalAs  scrutarentur.  Quod  cnm  tribus  senioribos  a 
presbytero  fuisset  injunctum,  universorttin  eubilia 
revolventes  id  eitramum  in  Paphnnlii  eailoli  aba- 
condftum  codicem  inier  plectei  palmanim,  qoas  IHt 


requie  ad  laborem  quam  de  labore  iraiisiulisset  ad 
requiem.  Cuin  crgo  assiduius  juiviorum  eo  nsqua 
pjorumpaiet,  ui  ne  ab  injectione  quidem  manuum 
procax  mulier  temperaret,  ilia  auiem  humiiiorii  ob- 
sequii  ingeroiaarei  officta,  non  furentem  vincere 
renitendo,  sed  semetipsam  buiniliiis  iubjiciendo  di-* 
icebat,.ut  rouliimodis  indigniutibuslaeessita,  ohjur- 
gantis  insaniam  humaiiiutis  mansuetudine  deliniret. 
Quibus  ad  plenum  exercitiis  confirmaia,  perfeciam- 
qiie  viriutem  desideratae  patientise  consecuta,  ad 
memoratum  sacerdotem,  tam  pro  eloetionii  illiui 
judicio  quam  etiam  pro  beneficio  exercitaiioiiis  suae, 
gratiai  reiatura  perrexit,  eo  quod  iecuiidum  deside- 
rtom  suum  litidem  el  maglstram  pitientiae  dignisii 


mam  providissct,  cujus  liijiiriis  juglbus,  ut  quodam  ©  siras  vocant,  slcut  eum  insidiator  occulueral,  rcpe- 


palaBstrae  oleo,  quotidie  roboraia  ad  iummam  animi 
patientiam  perveniret.  Tandcm,  inquleni,  dadlstl 
niihl  qiiam  repausem,  nain  illa  prior  suis  me  potius 
honorabat  ac  refrigerabat  obsequiis.  Bvc  de  iexu 
muiiabri  dixtsee  sufficial,  ui  commamorilione  hac 


reruni,  Quem  cum  inqutsitores  confestim  ad  eccia- 
siam  delatum  coram  omnibus  protolisiant,  Pipbno* 
tius  licet  de  conscientix  suae  essel  sincenute  secu- 
rus,  lamen  velut  qoi  furti  crimen  agnosceret,  saiis- 
faeiioni  se  totum  tradidit,  locumqae  paiMiantim  sup- 


ALARDI  GAZiEI  COIIMENTARIUS. 


«  Pap!inutin  alias  Buhali,  alias  Cepbalae  cognomen 
indiium  fuisse  notavimus  coUat.  5  cap.  1,  qu»  ejus 
nomine  inscribitnr.  Sunt  taraen  qni  duos  staluunt 
etdivers>»s  Paphnutios:  aitcrutn  Ccphalam,  de  qoo 
Palladius  cap.  91 ;  aliernm  Bubalum  cognominaium, 
auinqna  presbyttTum  Scetiolem,  de  quo  blQ  agitur, 
ul  ei  cpllatione  tertia, 


^  Plecue,  ut  notavit  Ciacontns,  quas  .Algypti  siras 
vocant,  babenae  sunt,  aut  vlrsulae  e  palma,  jonco 
aut  sparlo  contextae ,  ex  qniSus  sportse,  camstra, 
aliaqne  simiila  conficluniur ;  (Kctx  a  vertio  frXm, 
quod  necio,  Vf^l  plecto,  significat.  Similiter  Gracei 
9r>sxr4»  m/Mb  inierpreUnlor.  Frequens  est  vocatm- 
lum  in  Vitis  Pairum»  ubi  eliain  flecta  diciiur. 


Un  COLLATIO  XVfll.  ^  DE  TAIMJS  CEnBRaDS  MONACHORUM.  MI8 


proipiokBi,  ne  «i  laMnliM  terii  vcrbU  coiiircivr 
AWvoro^  ifioofor  oliMi  oMMlieii  antat«Uirt  neiBioo 
fidlieoi  aIM  qoos  i4  qood  ittWntnm  iuofil  iMpi- 
Cijile.  C«iAtf|«io  4o  f  ccloiii  ooii  iam  noiiie  dojooiis 
qiiMi  jodieio  Dei  idooo  pmtiiMi  «teceiKitsoi,  |)ro- 
toii  iM  Ofttiono  iogiior  kerjrAiii»  idflieataftqiio  je- 
jvniii,  SVMMM  sooiiaiii  ii  comfioeiH  fci«iiiai  moft« 
tis  fauBHliiite  proitfiviu  M  enm  duobiii  forme 
iiekMiomidibiii  iio  so  «mai  Miiriliotio  Oirhio  ic 
ifiriuis  sulyociitfei,  ui  die  oibbiti  vei  dtmdoicov  non 
id  poiclpiondim  oommiwionom  iiorim,  lod  >d  pro- 
fiterneudum  ae  iu  iimen  oariosim  oiquo  od  fomom 
fiappliciter  posiulandam,  maiuiinui  accurrerel»  ne- 
quaquam  passus  Obt  eum  occuliorum  omniuin  lesiitf 


i  Jooiooii  inM. 

CAMJT  XVI 
B9  p9rfmiloM  faikfUHf. 
Duploi  iiiii  id  MHrPitloiiom  faeil  fca]08  «Mi  lOo 
«impiilit.  hrimum  ut  iiaiM  (mmobilitntem  tiH  con- 
oioaiiomque  poniantea,  qiianto  mfnorlbns  quam  ino 
Oii  appoliiiH,  iiiliiiiei   fmpugnommr  in^idlii,  tanto 
majorem  trinqoltliiiifi  atquo  pitfentift   iumnmns 
«#iictum  :  deindo  ui  Irma  deflnltfone  leiieamus 
i  tontaiimimn    proceHiii  fmpugtiatlonfbtiique  dla-^ 
boii  titos   noi  esio  noo  poiBO ,  il  omne  praesf- 
dimn  polienti»  nottr»,  emnemque  flducfam  ,  non 
in  iulerioris   bominis  nostri  viribus,  sed  in  cel- 
lulae  ciaiistrls ,   aut   in   solltndinis   recessu ,  san- 


tl  oogiiioor«  tei  a  ii  amplfi»  conierl  vel  ab  alHs  in-  6  ctorumve  consortto,  vet  ciyu^quam  rei  qoffi  oi- 

flimarl.  Ham  quod  ille  Inventor  sceleris,  rei  suaa 

fur  improbmi,  laudis  alieoa  callidus   infam<iior, 

aiilJo  bominum  HHt  commiierit>  per  diabolmn  qni 

crimtnfo  fpshis  incentor  fuerat  publlcavU.  Ai  reptui 

namque  dirissimo  daemone  cuuctas  laciiunis  occute 

patefecii  iosidias,  erimintotitmumquo  ae  iroodom 

idem  fuft  prodituT  qoi  commentor.  Ita  autem  spiriio 

itto  fmmundo    graviler  diuque    veiatus  est  9   ul 

Oi  oroiioaibui  qoidom  Oinolorom  iilic  eonsiiioii* 

Uam,  qui  dfvinotiim  ebarlsmotpm  meHto  daemoniii 

imperabant,  potuerit  emiindarl|  sed  ne  ipsiusquidem 

'^lsidori  predbytorigiiiioiioguiaris  crodeiisiimofll 

aboo  oxdttserii  veiatorem»  eoi  lanta  erat  virios  Oo^ 

minl  Urgifate  coIJaia,  ut  ne  osque  ftd  liminu  quidein 


ira  nos  sii  prmsidio  ^  «oliooemni»  Niel  onim 
oicoijem  noftirim  virtoie  pro<ectiM\ls  sude  Ulfe  llrma- 
terltqul  in  EvaKgelio  alt,  Itegnum  Dei  inira  vos  at 
{tuc,  xvii),  fruslra  aeril  hoiliii  ioiidiii^  ioi  auxilio 
oukobiloiitiom  bomioom  tincere,  aot  Idcaifbu!^  Ipa- 
lifa  deeflnare,  aul  munltlone  teclorum  excludere 
posse  nos  credimus.  Nam  cum  bxc  oinoia  jioncio 
Papbnulio  000  deofiseni,  tamon  impngnatinnls  idi- 
iom  odtorsus  eum  tentatof  Intenlre  poluit;neque 
fllum  neqaissimum  spiritnm  septa  parietumt  aol 
ereml  solitudo,  aui  toi  in  illa  congregHiiooi  sincto^ 
rum  moriu  ropuleroni.  8od  qnia  sonctus  Dei  famo- 
fus  non  In  hls  qu»  exiHnSecus  suni,  sed  in  ipsum 
occultorum  omnium  judicem  spera  iui  oordio  infiie* 


ejus  qoisquam  arrepUtioi  qui  tardiui  imiareior  aii^  ^  rii,  taatai  impogaaitonls  macbints  neqnaqQam  po- 


^uando  perdoctoi  eit)  Cbriito  iMme  idotescentf 
Papfinuiit)  glonam  feserv^nie,  ot  itllus  taniuin  ora- 
tiouibui  cui  iiisidiatus  fuorat  poroiri^iuri  etoi<juS 
laodi  oliqoid  iovidos  infmicus  decerpere  ao  possi 
credfderol,  ejus  nomen  prochmnns,  et  delicii  sui 
veniain  ot  fioeni  supplicii  praefieniis  aceiperet.  Haeo 
ergo  illo  in  odoiiicooiio  iuo  futitrai  iodof m  jom  tune 
fadioia  ^«llgHrans,  linees  qaasdam  perreclionis  \U 
lius  quae  erai  maluritate  sugenda  adhuc  in  annis 
pueriiiboo  dosigiiavti»  6k  igiior  ad  oolmco  tirtoiom 


tult  comnioveri.  Et  e  eontra  llle  quem  ad  tantum 
facinus  praecipitavit  invldia,  noone  ei  ioliuidinii 
iieoeftcio,  ei  mOoitlone  remeiioris  babiiacutl,  et 
f)ea(l  Isidort  abbatfi  atque  presbyteri  aliorumquo 
sanctoruin  consortio  fruebaturtet  tamen  qoi  eom 
iopra  orenam  reperii  turiM  diaboiicos,  non  solum 
impeglt  cjos,  termn  eilam  Subverilt,  babiiacuturaT 
Mon  ergo  qnietem  nobiram  extrinsecus  inquiramusi 
oec  opiioiari  vUiii  impiiieoiitt  noslrae  iliooam  puie- 
I  patiooilam.  8lcot  enfm  r^^ttom  Dei  intra 


ALAROI  GAZifil  COIiMeNTARIUS. 


•Prrtbyiernm,  credo,  ble  et  superius  in  hoc  ca- 
ptie  nmninavit,  nt  ab  Itlo  distinguerel  l»id  troNiiriae 
eplsropn,  tnjus  mennlnit  D.  IfleroiiynMis  in  epilnpliio 
taulae  hfa  verbls  (Epist,  i7) :  Occurrente  sibi  sancio 
venerabili  ipiscdpo  Isidoro  confessore^  el  turhis  tnnu- 
mrabiiihu»  nionuehorutn^^XC.y  qnem  el  Theodoretus 
Inier  altosnionachorum  Patres  una  cumMacnrio  sub 
Lticil  Arianliyrannldeexsirui  relegatiim  scrihit  (Li6. 
rv  e,  19),  qiiamohrem  confes^oris  titulo  meruit  lioiio- 
rari ;  qiio  noinine  nultus  olim  appell:iri  oonsuevit, 
nisi  qui  Cfirfsii  fldem  lnterpell»lus  (.oram  fidei  hosti- 
bns  cnnfesius  esset,  ul  noiat  Baronius  in  Muriyrolo- 
gtiini  (2  ianuarii).  At  Isidorus  hic  preshyter  et  ab- 
ba«,  de  qao  liic  agltur,  llle  esse  videlur  de.  qiio  So- 
lOmeiiui,  de  monachis  iCsypti  agen» :  Per  id  tem- 
ports,  aff,  ifiter  monachos  longe  HtustrissinU  Paires 
erani  liidoms,  Serapwn  et  Dioscorus,  Isidorus  mona" 
sterinm  undique  dnxit  muro  $i  ssdalo  providit  ne  guis" 
guom  ewum  gui  intus  erant  egredereturt  res  tamen 
omnes  Kaberel  ad  tiiam  nec$f$arias.  Et  Palladius  l»au- 
siaca  71«  obi  iotor  Hlti  rofori  itiobacboi  i^us  moni- 


sterii  magna  ianclitatis  ei  miraculororo  gratio  prm'* 
dilos  fuisse;  quod  buic  loco  saiis  congruit^  ubi  i«l* 
dori  hujiismodi  graiiasingulariiinemdralur.  Caeierom 
an  ts  sit,  quem  Socraius  (Lib.  vi  c»,  9)i  iiuilous  (Lib, 
11  c.  4),  Sozoineiius  (Lib.  viti  c.  ii)^  Cva^riOi  ( In 
Yitis  Fatrum)  coliuutiant,  quem  coniiil  ii«deni  tem* 
D  poribus  magna  sanctiialis  fania  vixisfio,  maiim  duM« 
tarc  qo  im  afdrraare,  quamvia  in  pirt«m  oegioftem 
niagis  indioeiu^  Nam  ille  posiei  ad  Ortgenifitafi  defo** 
cit,  et  eoruin  profmgnaior  ei  ducior  effeciuo  prifit»- 
hani  laiidero  obscuravii.  De  quo  0»  ilieronymui 
opist.  6i  ad  Pammachium  ei  Clefiipboniem.  Memo» 
ralur  et  alius  hidorus  sanctitaie  viiio,  fide  et  mira-' 
cuiis  ciariiS)  de  quo  Martyrologium  Romanum  16 
lanuarii.  At  hunc  alibi  poiiusqoam  iu  ADgypie  vixtsio 
censet  Baronius.  Deniqoi  claiissirous  in  iioo  geoero 
mooaciioruin  etnomine  exstiiit  Isidoroi  iile  Peluiio* 
tes  Joannis  Cbfysostomi  di^ipuius,  ei  inter  occiop* 
siasticuft  scriptures  Graetos ceitbrioi  smpo in  kii  n»* 
taiiooibus  C4litos ,  do  qoo  Marijrrotogiom  iiom.  4 
febr. 


4ttt  JOANNIS  CASSIAMI 

HM  etl  {Lwc.  xm),  ita  mtmlel  kcmimi  dmneHiei  ^m  A 
IMattk,  i).  Nemo  enim  milii  magis  qiiam  seiMoa 
meoa»  qni  esi  mibi  Tere  iniimiis  domesticiis,  adver- 
satnr.  Et  idcirco  si  fuerimas  soniciiiy  ab  inlestinis 
b(»silbus  l»di  minime  pnierimus.  Ubi  enim  nibis 
no^tri  domesiici  iion  adversanlur,  ibi  ei  regnuni  Dei 
irsnqfiilliiate  mentis  acquiritnr.  Nam  si  ralionem 
diligenter  discuiias,  lae^di  ab  bomine  quamvis  mali- 
gnante  non  |iotero»  si  ip^e  impaciflco  adversum  roe 
corde  non  dimieem.  Si  autem  laedor,  non  est  viiium 
impiignaiionia  alienae,  sed  impaiienti»  meae.  Sicul 
^  enim  gravis  ac  solidiis  cibiis  sano  utilis,  iia  perni- 
eiosus  est  apgrotanti.  Non  aotem  laedere  sumentem 


COLLATIONBS.  11« 

potest,  nisi  ei  ad  noeendom  virei  adjeeerii  perei- 
pientis  inflrmitas.  Sl  omqoam  ergo  aimills  inter  frt- 
tres  fuerit  oboru  tentailo,  neqoaqoam  a  eorso  Iran- 
quillitaiis  ezcussi,  blaspbeoils  saecuiariom  obireeu- 
tionibus  aditum  reseremos.  Nee  perversoa  atqne 
eisecrsbiles  quosqoe  sanctorum  Tirorom  nnmero 
inserlos  laiitsre  miremor,  qoia  dura  in  bojns  s»ca- 
lari  area  conculcamor  aique  conterimur,  necesse 
•  est  etiam  p»leas  igiii  perpetiio  deputandas  inier 
elecilssima  frunienia  misceri.  Deniqiie  sl  Tel  Satan 
iiiter  angeloa,  vel  Judam  inter  aposiolo«,  vel  ^  Nl- 
eolaom  pravissimae  hapreseos  iuTentorem  inter  dia- 
eonoa  reminiscamor  eleelost  boe  qood  •  neqolsslml 


ALAROI  GAZiGI  COMMENTARIUS. 
■  Scita  senientla»  et  tam  Scripturae  qiiam  Patri-  B  nos  ei  auditu  quoque  erubeiUndo$  coitu$  ienuriamU 


bus  decantaia,  qua  docemur  in  fclcclesia  miliiante 
malos  tionis  e<8e  pertniitos,  sicut  iii  acervo  triticnm 
etpliiea  perniiscentnranit-qnam  ventilenioretemuii- 
deniur.  Unde  isiiJoruB  (Etymol.  xtii  eap.  1) :  Palea^ 
inqtiit,  a  quibuidam  vocari  dicilwr^  quod  pala  ventiU' 
tur  ut  frumenta  purgenlur.  Hinc  Jeremia*  xxiii :  Quid 
pateii  ad  irilieum  ?  dicit  Dominui.  Qiiod  Apostolus 
aiii<(  v<'rbis  eipre^sit :  Qute  participatio  iuBtitias  cum 
iniattitaief  aut  qwe  societas  luci  ad  teneirai  (II  Cor. 
Ti)t  Ei  Matihaei  iii.et  Lucae  iii  de  Salv»tore  dicitur: 
Cujui  ventilabrum  in  manu  sna,  et  permundabit  aream 
tuam ;  et  congregabit  triticum  iuum  in  horreum.  pa^ 
ieas  autem  eomburet  igni  inexitinguibiti.  IJbi  area 
Eccle^ia.  iriiiciim  electi,  quia  fructuosi,  pleni,  gra- 
ve>que  vinuiibiis;  patea  Tero  impmbi  et  reprobi, 

3uia  iiifructuosi,  inanes,  et  Tacui  bonis  operibus 
esignatlur.  D.  Ilieronytnus  iib.  i  adversus  Pela- 
giaiios  :  in  agro,  ait,  Domintco,  dormiente  pairefami 


Haec  D.  Rieronymns.  Oo»ro  opinionem  eiiani  hic 
aucior  sequitur.  At  alii  e  diver.so  dncAnt  Nieolaom 
fiiisse  Tirnm  pium  et  sanctum ;  sed  Nicotaitas,  noi 
arguuniiir  Apocal.  ii,  qui  ea  docebant  quae  Iradit 
Hieronymus,  foisse  haeret>cos  fjilso  nnmine  Nicolai-' 
tas  dicios  :  quod  illi  nimirum  (ut  mos  est  haeretico- 
rum)  ut  haeresim  honesto  nomine  palliarent,  se  Ni* 
colaiias,  quasi  Nicolai  dlsciputos  falso  ei  j»eianier 
nomiiiarent.  Vide  Eiisebium  lib.  iii  Hislor.  cap.  25. 
«  D.  Augustinns  in  psal.  ciziiicommentans  :Siinl, 
Inquii,  «I  mmtacki  falii.  Et  tiei  novimui  taia;  ied 
non  periit  fratemitai  pia  propter  eoi  qm  profUeHtmr 
quod  non  iunt.  Tam  iunt  enim  monacki  falsi  qnmm 
et  clerid  falii,  et  fidelei  falii.  Omnia  iita  tria  genera^ 
fratrci  met,  ^iue  atiqnando  vobii  eommendavimui,  ha- 
bent  bonoi  iuoi,  kabent  maloi  iuoi.  De  tribm  enim 
ipeii  generibui  (Uctum  eit :  Duo  in  agro,  «ims  nstiuiie- 
tur^  et  untu  relinquetnr;  et  duo  in  lecto^  unue  ossii- 


lios,  tnimicics  komo  xisMnia  iupeneminat ;  ei  fmmento  Q  meiur,  et  unm  relinquetur;  et  dum  in  moiendino,  una 


bono.  dum  neicimui^  toiium  avenaique  itertln  ealor 
nociurnui  intenerit  :  ideo  parabola  iita  eeangelici 
patriifamiliai  formidanda  eit^  qui  purgat  areamet^ 
frumenio  horreii  condito,  paleai  ventorum  ftatibue  di- 
ipergendas  et  urendai  igmbui  derelinquit.  Vnde  et  in 
Jeremia  icriplum  leginim:  Quid  paleiiad  frumentumf 
dieit  Dominui  {Jerem.  iiiii).  Paieee  autem  a  frumento 
in  comumniafione  iasculi  teparaniur.  Ex  quo  approba' 
f«r,  dum  iumui  in  corpore  iito  mortali,  mixtae  eue 
tritieo.  D.  Augnstmus  iii  (|uodam  sermone  {Serm.  22 
de  tempore) :  Fratret^  io^pe  diximui^  ictpe  didmui^ 
et  quamdiu  vixerimui  dicere  debemui^  quia  EccUiia 
temporii  kujm  el  paleam  kabet  et  frumentum,  Netno 
qucerat  expellere  paleam,  niii  tempore  ventilaiionii^ 
eic.  S.  Gregorius  |ib.  iiiiv  Moraiiuin  cap.  t  :  Posf 
trituram,  inquit,  vitee  prtBientii^  inqua  nunc  triticum 
iujf  paleii  gemit^  ita  illo  extremi  judicH  ventilabro 
triiicum  paleaque  diicernitur,  ut  nec  in  tritid  korreum 


auuwutur^  et  una  relinquetnr  {Mattk.  ixit).  In  agro 
stinf.  qui  aubemant  Ecdemam.  Unde  didt  Apoitotm 
{ Vidfie^  it  non  in  agro  erat)  :  Ego  plantam^  Anolto 
rigavit;  ud  Deui  incrementum  dedit  (lCor,  iii).  In 
iecio  auiem  eoi  inteltigi  «ofvif ,  qui  amaverunt  quietem 
{per  leetum  enim  quietem  voluit  inteiti^),  non  se  mis- 
eentei  turbii,  non  tumultui  generii  kumani^  serrreji- 
tei  Deo,  et  inde  tamen  unui  auumitur,  et  nnm  relin» 
tfuitur.  SuuX  ibi  probi^  et  iunt  ibi  reprobi.  Dnrn  ittm 
%n  molendino.  Ex  nomine  generii  feminini  ap^peUamit^ 
jflebei  enim  inteHigivoluit.  Quarein  moiendinot  Qnia 
1»  iffo  mundo  ««ruinftir,  ubi  molendinum  inteltigitur^ 
quia  kie  vertitur  mundui  tsfe,  quomodo  mola ;  vte  enim 
quoi  conterit.  Sic  ibi  venaninr  fidelei  bem^  ol  im«  tx 
sts  coniiiniafMr,  altera  auumatur^  etc.  Idem  ADgosti- 
nus  alio  ioco  (Episf.  127,  apud  Gratia.  diit.  c.  4)  : 
Quantumlibet,  iuquit,  vtaff«f  diidpiina  domm  meep^ 
komo  ium,  et  imer  homtnei  vivo  :  nec  tniki  errogare 


paleas  trameant,  nec  in  palearum  ignem  korrei  grana  j^  audei,  uf  dotiitfs  mea  melior  iit  quam  arca  Noe,  nbi 
dilabantur.  Ilaec  SS.  Patres.  *^  tamen  inter  octo  komines  reprobm  unm  inventm  eu 

1*  De  Nicolao  diacono,  0110  ei  septem  primis  qoi  ab 
apostolis  ordinati  legunlur  (Acf .  t),  duae  reperiuntur 
antiquorum  senteMtiae.  Plerique  enim  asserunt  ipsom 
ab  iLCclesia  catliolica  dereiisse,  et  in  turpissimos 
errores  delapsum  docuisse  inter  alia  iicere  fornicari 
et  oniiii  libidiitum  genere  inquinari.  Ita  D.  Hierony- 


mus  {Epiit,  i)  |iost  anliqnion^s,  Tertullianuin  {Lib* 
de  Prceicr.)^  Irenaeum,  Gpiplianium  :  Aitendii  Pe- 
trum?  ied  et  Jndam  eomidera  :  Stepkanum  iuipiciit 
ied  et  Nicolaum  reipicCt  quem  Dominui  in  Apocalypei 
iua  da^tinat  untentta  {Apoc.  i);  tfui  tam  turpia  et  ne^ 
fanda  commentui  Mf,  m  Nieolaitarum  kterais  ex  illa 
radice  naicatur.  £t  epist.  48  ad  Sabinianum  diaco- 
hum  :  De  quondam  ordinii  tut  kominibm  Nicolam 
Antiockenui  immundiiiarum  omnium  et  Nicolaitarum 
kmreieoi  auctor  exititiue  refertur,  Hursus  In  dialogo 
adTersus  Luciferianos  (Cap.  8) :  IVieefain  «nHs  da 
eeptem  diaeomi,  die  noctuqm  nuptim  fadeMf  obiccH 


{Gen.  iLii);  aut  melior  iit  quam  domm  Abrakes,  ubi 
dictum  ea  :  Ejice  andllam  et  fHiumejui  {Gen.  kii)  ; 
auf  melior  nt  quam  domm  Isaae,  cui  de  duobm  oe- 
minif  dicfiim  esf  :  Jacob  dilexi,  Eiau  autem  odio  Ae- 
^tii  {Maiach.  i  );  auf  m^itor  sif  quam  domm  ipnm 
Jacob,  ubi  lectum  patrii  fiiiui  incntavit  {Gen.  lui)  ; 
asf  melior  iit  quam  domm  iptim  Davtd,  eujm  fime 
eum  iorore  concubuii^  cujm  atter  filiut  contra  patrii 
tam  ianctam  mansmtudinem  rebeilavit  (II  Reg  ii);  aut 
melior  quam  cohabitatio  Pauli  Aposfofi,  qui  tanun  st 
tiifer  omnei  bonoi  habiiaret^  non  diceret  :Forii  piugnet^ 
inftti iimorei(\\  Cor.  vii) ;  nec  dieeret^ cum deianctitate 
et  fide  Timothei  loqneretur  :  Neminem  kabeo  qni  §er- 
mane  de  vobii  iollicitui  tif .  Omnei  enim  iua  qmtmnt^ 
non  quteJeiu  Christi  (PAtftpp.  ii);  oicf  melior  quam 
cokabittttio  ipiim  Domini  Chriiti  in  qua  undedm  boni 
perfidum  et  furem  Judamioleraverunt;  autmelior  iit 
poitremo  quam  cmlum,nnde  angeii  cedderunt*  Simpti- 


ilti  COLLATIO  XVni.  —  DE  TRtBUS  CENERIBCS  XONAGUORtlM. 

bomiiies  MDCtofiim  ordini  d^prebeuduDtur  inseriii  A  CAPUT  XVII. 


Ilil 


mimui  esse  uon  poierit.  Naiu  licel  Iiudc  Nicolaum 
quidsm  ssterant  non  illiim  fuigsey  ■  qui  ad  opus 
miDi»terii  ab  apoetolisest  electiis;  uibilominus  ^  ta- 
meu  eum  de  illu  diacipulorum  futsse  numero  uegare 
Don  possuDt,  quos  omnes  tales  tamque  perfectos  in 
teropore  illo  fuisse  maoifesium  est,  quales  duuc  per« 
paucoSTii  io  cmnobiis  infenimus.  Non  ergo  ruiaam 
ilUus  supradicti  fratris,  qui  in  illa  eremo  tam  lugu- 
bri  lapstts  esl  cisu»  neqiie  illam  borribilem  macobm» 
quam  tamen  IUe  ingentibos  pcsniteotiae  lacrymis 
post  diloit,  sed  beaii  potius  Papbuutii  uobis  propo- 
oamus  eieropla;  ne  subfersioDe  illius  destruamur, 
cujus  4iiiliquum  invidi»  Tilium  etiam  auxit  iu  pejus 


De  imndut  ouilo. 
Scieodum  ssDe  est « ioYidi»  morboro  dirttellios 
ad  medelaDi  quain  c»tera  vitia  pervonire.  Nam  eum 
quem  ^emel  veueDi  sui  pesle  corroperit,  peiie  dixe- 
rim  carere  remedio.  Ipsa  oamque  est  lues  de  qoa 
figuraliter  dicitur  per  propbelaro  :  Eece  e§o  wuOem 
vM$  ^  urpentu  reguhe  quibug  nan  e$t  tncenlalta,  ei 
mordebuni  voi  {Jerem.  viii).  Recie  igitur  a  proplieU 
mortiferis  basiltsci  veoeDis  morsus  invidiae  compara- 
tur,  qua  primus  ille  veueDorum  omnium  auctor  et 
prioceps  ei  periit  et  peremit.  Nan  ante  sous  ouam  ^ 
ejus  cui  inviderat  intereropior,  prius(|«iani  in  nomi« 
nem  mortisviros  effunderet.  ipse  se  perdidii.  imtiifio 
emm  diaboli  more  introtvii  in  orbem  terrarum(Stip. 


aifeciau  religio,  sed  bujus  bumilitatem  toU  virtute  g  „)^  imiuntur  auiem  illum  qui  soiit  ex  parle  lllius. 
seciemur,  quam  non  illi  quies  eremi  subito  gennit, 
sed  inter  bomines  acquisham  rLtps.  m  miarg.  acqui- 
siu]  consummavit  atque  excoioit  solitudo. 


Sicut  enim  ille  qui  primiis  ejusdem  mali  peste  cor« 
ruptus  est»  nec  medelam  paeDiteotiae,  oec  fomenium 
uUius  curatioDis  admisit,  iu  et  bi  qui  ilsdem  se  per- 
cutiendos  mocsibus  tradideruiit,  *  omoem  opem 


ALARDI  GAZiEI  C0MMENTAR1US. 


eiterliutem  fateor  eharitati  vettro!  coram  Domino  Deo 
nostro^  qui  te$ti$  e$t  $uper  animam  meam,  ex  quo  Deo 
eervire  eeejn^  quo  modo  difficile  $um  expertue  meiioree 
qtum  quitnntona$terii$  profecerunt^ita  non  $ua  exper^ 
iM$  pejore$  quam  qui  in  mona$terii$  eecideruni ;  ita  ui 
kinc  arbitrer  in  Apocalyp$i  ecriptum  :  Ju$tu$  jtutior 
/iaf ,  et  $ardidn$  $orde$eat  adkac.  Quapropier  etei  eon-^ 
tri$iamur  de  aliquibu$  purgamentie :  coneolamur  iamen 
etiam  de  pluritu$  ornamenti$,  NoUte  ergo  propter 
amuream^  qua  oeuli  veHri  offenduntur^  torculwria  de- 
ie$tan^  unde  aiMtherm  dominiem  fruetu  oiei  tumino^ 
dorii  impleatur,  H»cteiios  S.  AURUStinus,  quibusDibil 
magis  accdinniodatuiii  huic  1im*^i  afferre  poluil. 

•  Septein  enim  diaponos  ab  apoitiolis  electos  et 
ordioatos,  in  qiiibiis  Nicolau;!  advena  Aiitiocb«»tius, 
tradil  Liicas  (Aci.  vi) ;  Convocaniee^  in(|uil,  duodecim 
(apiistoli)  muiiitudinnn  diedputorum  dixfrunt  :  Non 
e$t  aquwn  no$  derelinquere  rerbam  Dei,  et  minietrare 
meitm.  Coneideraie  ergo,  fratree,  viro$  ex  vobie  boni 
te$timonii  $eptem^  pteaoe  Sp''ritu  eaneto  et  $apieniia^ 
quot  eon$t\tuamu$  $uper  hoc  oftut^  etc.  Et  iiilra  :  Et 
eleg/runi  Stephanum^  virum  ptenum  fide,  et  Spiritu 
eaneto^  et  Phitippum^  ei  Prochorum.  et  Nieanorem^ 
et  Timonem^  et  Paraienam^  et  Nicoiaum  advenam 
Antioehenum.  Hot  ttatuerunt  ante  conepectum  apotto* 
lorum^  ei  orantee  impo$iterunt  ei$  manu$,  Esi  auteni 
duplex  diaconoruin  niinisierimn,  a  qtio  -et  nomen 
accepenint  (^iflExovof  eniin  Latine  minister  diciiur, 
nec  qoalisqualis  minisier,  seJ  eX|)ediUis  ad  bcrvien- 
duni,  proroplus,  ohsequiosus)  :  alterum  spiriiuale 
et  ecclesiasiicum,  quu  di  «coni  episcopis  et  sacerdo- 


et  sxculare,  ut  volunt  secUrii,  quo  eleemosynas 
tempore  sacrificii  a  Adelibus  ad  alure  ohlatas,  ct  in 
ecclesiiB  aerariiim  rt*condiUs,  in  pauperes  viduas 
(sub  quihns  ei  alii  paiiiieres  compreheiidnnliir)  ero- 
gahanl.  Hujiis  solummodo  ininisterii  meminil  Liicas, 
quod  satis  hahuerii  occasionein  ordinaiionisi  eoruin 
enarrare»  ortam  scilicei  ex  miirmure  Gra^conini  ad« 
versus  llehr»os,  eo  quod  de$picerentur  viduee  eorum 
in  minitterio  quotidiano^  id  ebt,  in  qiiotidiuna  eleeino* 
synarum  distrihuiione.  De  hoc  iiiilera  roiiiislerK 
S.  Leo  iii  sermone  de  S.  Lnurenlio  ita  ait  :  Non  $o 
tum  minieterio  Sacramentorum,  ud  etiam  dispcn$atto  • 
G  ne  ecclesiaetica  $ub$tanfia  prcBcmviebat,  Ali  hoc  ay- 
lein  innnere  diiiconia  dicia  est  ipsa  eleeinfsjrnarum 
adtniui«iratlo,  ei  dispeusatio  non  lanium  diiicon».!*, 
sed  ei  aliis  rommiiti  soliia;  de  qua  superins  egiiniH, 
et  Infra  ruriiis  »ciuri  sumus.  Yide  D.  Gregoriuin 
lib.  iz  indict.i  epsi.  21. 

^  Feriur  lib<?r  HippHyii  de  seplnaginta  iliscipulis 
Cbristi  (Ift-  r.  in  Catalogo),  ubi  Niculauin  diaconnm, 
ut  viruin  fitle  caihnlica  probatuni,ad  suhlimiores 
ordines  promoiuin,  et  ah  apostoiis  creatum  e|>isco- 
pum  SamariUnum  tesuiur.  Cui  coiisentit  Doroihcus 
in  Synopsi. 

•  Siihscrihunt  Patres.  Cyprianus  {Lib.  de  Zelo  et 
Livore )  :  Faeilior  cura  e$t ,  ubi  plaga  oer$picua  ,  ti 
dto  ad  eaniiatem  medela  eubveniirnte  perdacitur  vulnue 
quod  videtur»  Zeti  vulnera  obiru$a  $unt  et  occulta,  nee 
remedium  cura  medentie  admittunt ,  qui  se  intra  coit- 
ecientia  tateifrae  cmco  dolore  clau$erunt.  Et  infra  : 
Calamitae  $ine  remedio  e$t  odisse  feticem.  Bdniliiis 


tibns  in  rehus  sacris  ex  proprio  nuinero  et  officio  j)  {Hom.  xi ) :  Invidus  rogUue  nt  morbum  $uum  mani- 


miniatrant;  qiio  in  gt^nere  priniuin  locum  obtiiiel 
alUris  mini«teriuiu,  de  quo  B.  Ignaiius  mariyr  in 
epistola  ad  Trallianos  hae<:  hahet :  Quid  $unt  diaconi, 
quam  imiiatoree  angeiiearum  virtutum,  qui  purum  et 
incutpaium  minieterium  Uli$  exhibeni  (sacerdotibus 
s«itic«^l),  ut  S,  Stephanue  beato  Jacobo^  Timotheue  ei 
lJnu$  Pauto^  Anac'ettt$  et  Ciemene  Petro^  eic.  Idein- 
qiie  siio  carmiDe  e  eganier  expressit  Arator  diacoiius 
et  poeU  de  aposiolis  iia  canens  : 

Jura  miolgterii  sacris  aUaribns  apil 
lo  sppteni  •txtuere  vlris,  quosundiqne  IpcIos 
L^Tius  vociuro plaeet : quaiii  splKudita  coepit 
Ecclea^iae  fulgfre  ina}iu.s  qaa  pocub  vii» 
llUceai,  ei  UUces  cuin  sanguine  porrigai  Agni ! 

AUeroni  diacononim  ministerium  temporale  et  po- 
Klicuu),  sive  oeconomicum,  tamea  mere  profauum 


feetet ,  $e  accu$are  omnmo  veretur ,  mor^icm  tn  tmo 
eordie  receuu  candentem  atqne  astununiem  vitcera 
retinent,  Itaque  nec  medicum  nec  medicinam  ad  eum 
fugandum  aptam  invenire  potett ,  ^uam^tiuin  curandu- 
rum  mgrorum  vi  refeni  $int  tibri.  Chryso>toiiius  »ii 
populuin  Anliochen<Mn  {Hom.  liii)  :  Nam  tntanabilis 
est  isie  morbtu  ,  ut  fi  innumeris  medicaminibus  $ui>er^ 
po$iii$  propriam  tcaturiai  tabem.  Prnsper  de  Vii.i 
CMiteiuplaiiva  {Lib,  iii  c,  5) :  Invi'tio$um  facit  exctl- 
tentia  meriii,  inviaum  pcena  pecca^i ;  nec  ei  ob  homme 
poteet  renudium  adhiberi,  cuju$  e$t  vulnu$  occuttum. 

A  Itegulus  serpens ,  qui  a  Graeeis  hasilisciis  ihci- 
tnr,  aspeciu  houiiues  iiilenmit,  el  spirilu  oris  etiuni 
avcs  pr^j^iervolaDies  enecat.  Uieronymus  in  cap.  xv 
kaiae. 

•  Allndere  videlnr  ad  iltud  psal.  lvii  :  Sicut  atpi- 
di$  $urdw  ei  obiurami$  ourei  inaj.  quas  non  exaudici 


liW  JOAMmS  CASCURt  OHLAtlOMEB^  fm 

Mneti  incantatoris  ettfddimt;  <|ifk  curo  utique  non  j^  ^^^^  Qui^rsyler  m  Mniir  4M411M  tli  MM»  ftfl» 


culpis  aliorum  quilMielibe^  ie4  preiperitate  crucien- 
tir«  emlMiftceDtee  ipaeea  predere  voriuten,  eitrift- 
seeiM  Mk  ^mwAm  evperfltti»  ei  inepiee  eeoiae 
ofleueioiiie  inqiiHrmitj  Quennii  qma  oiDfiiinodif  .fale» 
Sttnl»  «*a  ottUilft  eety  cnm  iiind  nefliferean  nnmf 
qHed  Noliiiit  prtfdere  [Lip$*  in  morg*  nofi  fiiU  pro* 
dire)  lataei  in  nMd«Uis«  Ue  guibv^  allM  llle  dapief^ 
lisaiMa  cempetenier  expreesU  :  •  Si  mmn^rdehi 
f erpejM  neft  i%  aikilo «  mon  eel  e^driMlfe  ineanHUtri 
{Ecckn,  s).  bli  eniai  eunt  leetfti  roorsua  qnibtte  solie 
aapientium  medicina  non  SQbtenii.  Nam  naqiie  eiev 
inc«irai)ilis  eal  isie  pernicieei  ui  MtfaMliOMntia  eia^ 
8pereitfr#  infleMir  obseqairst  meiieribiis  Irriletar; 
qnia »  u^  idcm  8aileeion  aii  ^  ^  BlikU  shMAisI  aalnff 


dnm  eal  6t  qiiasi  fMsll  iregetetioiie  ian<stl  l^fMm 
anlffiaiiff  vm  tumm  h^  mal^  niOfM  iNiallfaeei 
lirterinraf ,  dttlfittnr  cvf  affRir  ifirfM«9iliire  esi  Jugflflr 
iniplefeiirae  aMiKww,  Gii^eft  eiflfii  fenetfa  sefpeer* 
iwnfi  Id  M^  cvfMlla  peeeari  tel  tKit,  qnllNff  «t  dih& 
infoiYlf«f  M*  Acile  cxptffgtlttf  bifmiffa  fragfifrtat , 
b*MM  aliqot  folnefcrM  siMrom  in  came  testigfa » 
qtiltai  qnamtie  tefreAesa  oefpne  pefnldeeissHRe 
conlieseseafc^umeiisi^  tliariecm  remediea,  asiillnni 
aaluiariMn  Terberum  roedelem  aliqnis  periiiasinine 
carniinum  divinorum  inrantaler  admoYeril,  ad  per- 
petuam  animae  roorteni  pernicies  virulenia  non  per- 
tenii.  Invidiae  autem  qiiasi  a  regulo  serpente  effusom 
vims  vitaro  ipsaro  religionis  ac  fidei  priusqnaro  tuI- 


(Prof..  vi)«  QaaHto  eoim  ampliiis  ailoe,  am 


tis  0  nus  in  corpor^  seniiatur  exchidit.  Ntfn  enini  adversus 


Stti^eoitette^  am  peiieniias  virinie  f  aus  moniflcentias 
laode  prolicerit,  l;inio  iiie  maieritet  intidi*  stimuiio 
ineilaMur  #  qui  non  iilsir  rninam  aiA  monenr  e^  cni 
iatidel  otncopiscit.  Deniqtte  ilionim  uodoeim  pn^ 

triarcharum  «zelus  iiitantuin  nullainnoxiirrairis  sub- 
jectione  p<iiuit  deiiniri ,  ut  de  his  Scripiura  coroine^ 
moret  -.  Invidebani  autem  ei  fratree  tui,  ea  quod  dt/i- 
geret  eum  paier  euut^  et  nan  poterant  ai  hqni  qtAd^nam 
paeificum  (Gen.  xxxtir),  doiiec  lelas  eorum  qui  nafta 
germani  obsequeniis  atque  subjecii  sustinoit  blandi- 
menia,  morlem  ejus  cupiens,  vit  poseet  tendilionia 
fraiemaecriminesatrarl.Gancits  ergo  viiils  pernicio^ 
siorem  atque  ad  fMifganduro  difficiltorem  esse  C(»nsUt 
invidiam ,  qu»  ipfiia  remediis  qiiibus  reltqua  exsiin* 


homiTiem,  sed  phrne  arftefsiis  Denm  Maspbemus  ex- 
lolllittr,  ^ef  iiiltil  In  ffatre  alitid  nfst  iMrmm  merittun 
carpens,  no*  bofiiirtls  eolpaei»,  M  M  lanlmit  Judl- 
cia  reprehendit.  Hxc  ergo  est  llla  turtum  germinant 
amaritudinit  radix  (  Hebr.  xii ) ,  qu»  se  erigeas  ad 
superna ,  in  contumeliam  ipsius  qui  bona  homim 
conferl*  leudilauciaris.  Nec  gtteaMiuam  moveel<|ttod 
Deoa  miesonmi  se  serpentea  reg olos  ,  qiil  eos  qno^ 
rum  crriffilulbus  otfenditaf  mofdeant ,  cdmmtnalnr 
( Jerem.  tiii )«  N»ro  licet  certum  aii  Deum  auoivreai 
invidiaesee  non  posse*  aquom  laoieii  ei  dltioo  tfi^ 
gmmt  jndfefo  est,  ntdnm  bona  data  htfmilibos  con- 
feruiiiur ,  ei  superbie  ae  reprobis  deiieg»nior»  eoo 
qui  secoiidoin  Aponolom  iradi  ki  reprobom  1 


guuntnr^  acceffdtiof .  Nam,  terbi  gratra,  qui  damnmii  G  rMrcnttfr,  itiiasl  ab  rpso  ntissa  percmlat  et  consumaf 


sibi  illatuor  dofet,  [argltatis  eoropensaiione  curadir: 
qui  de  itlaia  indignatur  injuria  ^  humililatis  sati&fa- 
ciione  plaeatur.  Qoid  illi  facias  qui  boe  ipso  msgis 
qnod  te  hamiltorero  ac  benigniorera  sentit  offendliur, 
quein  non  ad  iracundiam  cupidiias  quse  prsemio  de- 
linitur,  non  injoriae  isesio  aai  aroor  altionis  aocendii^ 
quae  orficiomm  vkicrtar  blandlmentis,  sed  succesius 
tantum  alien»  prosperitaiis  irritat?  Quis  autem  esi 
qui  se,  ut  satisfaciat  invidenti,  a  bonis  corruere,  aul 


invidia  ,  secunduin  illud  :  Ipsi  me  ad  temMlatianem 
trrtfaveriml  in  nan  Deo,  el  Of 0  ad  aniniielfonm  mdth- 
cam  oothtnon  gente  {Dent.  xlxii).  Hac  beatna  Piam^ 
mon  disputatione  desiJerium  nostrum,  quo  de  primis 
ccenobii  scholis  ad  seconduni  anaehoreaeoe  graduna 
tendere  eceperamoa ,  ardeniios  iHflafflmatit.  Nam 
prfmordra  soliuria*  commorationis ,  cujus  scientiaut 
posiea  sumus  in  Scyihi  pienios  asaecoiif  tpso  prraMias 
imboeoie  percepimus* 


est  invtdia.  qoi  alias  dldtnf  felut  tmafiludlnis  ,  fet 
ain.iritiidinr5 ,  radix  amaritudinis.  D.  Benedictns  c« 


t  prosperis  alienari ,  aut  caiamitate  aftqna  optet'in- 

ALARDi  GM^k  GOMMeNTARliJS. 

voeem  ineamafttinm  ^  et  vetiefiei  ineantantit  tapienter. 
Qiiod  adagioni  de  iis  usofp^iinr  qni  recta  inonentes 

ei  bene  consuienies  noli*ni  aodire,  ui  solenl  maxime  pennttimo  Regnlje  :  Sicut  ett  xetut  amariiudinig  ma- 

invidi.  Qiiod  Joditi  prxdicarile  Stepbnuo  reipst  Hhttt  lut ,  ^ai  teparat  d  Deo  et  dueii  ad  infernum  ,  tla  eti 

exu^rius  expressernnl.   De  quibus  dieiiur  :   Excla»'  xelut  bonut  qui  teparat  a  viiilt ,  et  ducit  ad  Oeum  ef 

mantrt  antem  voce  magna  continuerunt  autet  tuat  ad  vitam  atemant,  De  zelo  invidi;e  Apiisiolus  l  Cor. 
{Act.  vn).  Unde  Aiigtistinus  in  comnteniario  ejuftdem  D  vl :  Ctim  fll  inter  vot  telut  ei  tontentio^  nonne  carnaUt 

ps;»lmi  :  f^on  erant  turdi,  inqiiit,   ted  fecerunt  $e  ettitf  Bt  B.  Jar^bus  :  Vbi  ietut  etcontentio,  ibiin- 


surdot.  Quin  Mim  auret  patentet  in  corde  non  habe^ 
bant ,  violenf'a  iamen  verbi  ptr  auret  carnit  irruent 
etiam  iptit  auribut  eordit  vim  faeiebat^  clauterunt  et 
auret  corporit^  et  ierunt  ad  lapidet.  Ecce  atpidet  nir- 
dor ,  durioret  tnpidftntt  quibut  ineantaiorern  tuunt 
lapidaverunt ,  non  audierunt  vocem  incantantit ,  et 
medicanienti  medieati  a  tapiente.  tta  Angnjictnns. 

«  Vide  qnie  tHbi  ki  hanc  senteniiam  scrTpsimos 
(Co//(ir.%  oap.«). 

^  Ita  LXX  Interpr.  D.  HieronymiH  legit :  Zelut 
impatient  ett,  Vulgaia  edrtio  :  tra  non  katet  miteri" 
eordiam ,  nec  corrumpent  furor;  et  impeium  condiaH 
tj^ritut  ferre  tfUie  petmtt 

•  Zelas  esi  doplea^  I^oot  ei  aMhis.  Zelus  malut 


eonttantia  et  ontne  opnt  pravum  {Jac.  111). 

<  De  rheriaca  h:tc  Giaconias  :  9n^utxi  (tubauditur 
autem  antidoiut )  dicitnr  ((uodcumque  hiedicamentum 
adversut  venena  effleax;  prascipue  tamen  koc  nomeii 
obiittUit  ceteberrimum  itlud  ex  ttmpticibut  pturibut  ef 
vipifrarttm  carne  confeCtum  :  0«iputxQ  vero  appetlatum 
ett ,  ^uast  tu  dicat «  e»  uetkenatie  beeiOe  eonfaelum, 
Nam  apud  medicot  inpia  peetdiarker  dknntw  bettiee^ 
qute  ictu  aut  mortu  ffefHnum  htfigunt^  et  manme  vt- 
peras ,  ex  quarum  camibut  medicantentum  iltud  com- 
ponitur.  Haec  ilie.  Vide  pliira,  si  lubet,  apud  Plinitua 
lib.  XX  cap.  ult.,  et  lib.  xxix  cap.  1,.  CsBliuoi  Rliodig* 
lib.  VI  Antiq.  Leci.  cap.  Iff. 


lliS 


COLLATIO  IVL.  —  DE  FINE  COENOBIT^  ET  EREHITjfi. 


im 


COLLATIO  DECIMA  NOJ^A, 

Oqsb  esC  abbatis  JoaDDis. 
D&  FINE  CO£NOBITi£  £1  KREIBIJS. 


GiiFUT  PSUMUII. 

Di  cmnobto  abbali$  Pauli ,  et  palUntid  eufUidam 
frairk. 

Poit  dks  adiD«hiropt«c<M,  Di^^ni  dMlriB»  da* 
sidtm  pMrtrftkaM «  rarB»  mI  aktetU  •  Pwalk  M* 
nabram  simdm  s^riiM  ftkct ilat*  ptrreiubns  \  ubi 
lieei  |riuwninBi  ^  tfvaMiorMB  firatmiai  ■uiiiaffaft  ilio« 
rftiwor »  in  baaMoi  immd  ioi«Milalia  4«a  U 


AMij^Oiis 


lalis 


UB 


\  «oninienK.  Moni  priortoabkllio 
q«il  Mem  cmobio  fsahicroi  •  MNiNersorfo  d«f^ 
siiio  ioloniDcior  eolobralioiof «  GoJOs  ooofOffiOi  U§* 
eiroo  beiiifoo  loirtiooeoi ,  oi  paoiootiooi  eoiaitfoiit 
f rairii ,  qiw  ooli  prmootia  ioiloi  eoogrcif  MiooiO 
kojHi  iwwoMli  e)ui  ciaroit  looiiiio ,  brofiier  per* 
sirin^anni.  Nom  liooi  »Ko  bi^os  operts  lendii  iit^ 
liMio,  oi  soilieoiobboUi  ^  JoMMio^  «oi  #iViiieto 


ALAftCrr  GAZiCI  eOHMeNTARttJS. 


^*  Pfores  hnjus  nominis  ruisse  anachorefas  ,  san- 
ctfiaie  ceicbres  el  rcre  cosevineoi  iifm  OMenONiioi 
(Lii.  X  ImH.  c.  Si).  €t^  auliai  Piuii  iMobHm 
hic  de&igoetur »  diviBare  euivis  liceat  ^  defiiiire , 
credo,  neiiiini;  prieserrnn  cnm  dicat  Aiictor  %e  rur- 
sns  sd  abbatfi  P^titi  eosrrobfnrrv  perrexisfi^,  iitdie:«n9 


ahao  s»  ibideoi  f«iiio,  qned  bii 


hoiiiftttft  hi  bii  B  »am$orwn 


riim  Isinde  continuasse,  et  victimam  sacrse  oblationis 
pro  silifle  snlma»  ejiff  tifflefrt  rofftos  fhfsse  (  Vide 
Ofmphrkm  L  d$  Aim  Hp§li$mM  0.  M>.  AoMlnrivo 
lib.  Lii  de  OfOc.  Eocles.  cap.  uliimo  :  AiMivA-iario  » 
inqiiil ,  (/ttf<  t(/eo  repetitnr  pro  defunctU ,  ^ufa  nesci- 
mug  qnutUef  eornm  cansa  habeatur  in  aiia  vita.  Sicut 


c»lUti()uibus  Baa  niemitii  me  legisse*  lleniiDil  qiii- 
dem  Cassianui  (^auli  abbatis  I.  1  Institut.  cap.  pe- 
nultimo  et  ofcima,  adP  quem  rcearrfsse  se  dtctt 
comrtii-poioifh  ^voiiai  venin  ilio  prifstsm  eethnn, 
Do»  eiafiibiuia  aut  oastuni  nw^aafboruiH  ibideni 
habuisse  legiiur-  Ifeminit  ec  alteiiuH  Pm\\i  abtiaiis 
conai.  7,  cap.  20,  ifoom  drcft  contmoraiam  <!sse  fn 
eremo  ^fir«  ndjseoi  Fonephysl  eiviiaii ;  si  aibil  M 
de  Mooobio  PsHli*  RrM»  igMttf  m,  P;iubiM  iituni 
Libjeum  bic  designatum  opinemur  ,  de  auo  Sozo- 
meniis  tib.  vi  cap.  29  :  Pautui ,  foqoit ,  aomicitium 
habuit  in  Pherme ,  ^Kt  eil  nion$  in  Sceti  :  cui  (uere 
diicipuli  non  pauciore»  quingentis.  NkophornS  aiifi 
verbia  (Ub.  xi  emp.  36)  ;  Pauluk  i»  Phsrme^  qni  aio/u 
in  Scelp  eiif  monaiiicain  mtam  eg^tf  iion  plureM  quam, 
quinqmiot  monacho$  habem.  Ubi  ad  margiuem  ba- 
bes  :  Paubu  q^ingentorum  aMCitarum  abbat.  AL  liunc 
nonnulli  cuin  Paulo  illo  apud  Panepbysim  agente 
confiJiuluiit.  ^  Q 

^  Suii^  qnidero  ma^tts  bic  numeras  :  exigaui 
tamen  comparatione  aliorum  csinobioruoi,  in  auibus 
terua «  ut  minimuui «  miliia  moaacborum  sub  un» 
abbale  vivebant,  leste  D.  Auguslint»  ^Lib.  de  Sforib. 
EccL  c.  3i ).  Egimus  bae  de  re  alias  sspiufi. 

c  AiiicnadverCe  aniiqaitatem  amWver&ariofom  pro 
defuuciis.  De  qnibns  itidem  TerUiHiaiius  lib.  de 
Corooa  SlilUii  (Can.  3)  :  Obiationet  pro  defunclit  ^ 
pro  natatitiit  annua  dte  facimu».  Ubi  duo  geiiera 
annlverbariorttni  insLttuai ,  allerum  pro  deimictrs 
rid^ntiua,  »Uerom  pro  uataruiis ,  sciricet  roai  tyrum. 
Et  Ob.  de  tfoooaaiuia  (CEip.  fO),  uxoi  fs  ofrTcium  erga 
niarituin  deinncium  iia  Inculcat  :  Pro  anima  eft» 
orel,  ei  refri^erium  interim  adpottulei  ei^eiin  wnma 
returreetioue  coMOttiun  ,  et  offerai  anuuio^  atebut^ 
dormUtanit  ejm^  £t  iu  exborlalione  ad  rastiftatem  : 
Etiam  repete  apud  Deum ,  pro  cuju»  $pirHu  po$luta$  ,. 
pro  qua  iblationee  annua$  reddt$,  (^regoiius  l^aiiaa- 
zeuus  oratione  decims  in  CacSiirfum  fratrem  r  Anni- 


owiiierio  di§$  in  emwm  hou&re  ad  memo^ 


riam  nobi$  redueitur  pro  utilitata  noiirc  :  ku  d^fmm* 
ctorum^  ad  utilitatem  illorum  ei  no$iram  devotionem 
imptendam  ,  eredeudo  nos  atiqnando  ven(uro$  ad  con- 
$onmm  omtetorum.  ftoriwOos  hb,  vir  flaiietri.  eap. 
35  I  Quidam^  iiM|uUv  anAiveracrtam  o^iervMtt«  Irip^fej 
de  CAitea.  Primo  ul  defuncti  de  anni$  calamitati$  per* 
vHtiant  ad  aunos  a(ernilali$  ,  sive  ad  vitam  eeternam  , 
qmm  sNie  fbne  iot^  et  qmasi  annme  in  $e  revofviHtr,  va 
quim  ibi  0$$  ido^eiimt  y  ei  umlim  reperiutr  tcriefci.  Sm* 
cundo  quia  ticut  sanciorum  anniversarium  ad  iptoruni 
honofem  et  hostram  utilitalein  ceiebranius,  sic  et  on- 
niversarium  defunctorum  ad  ipsorum  utilitatem  et 
nosrrcnr  deMionem,  Tertio  dies  anniverearii  pro  de- 
(unciitideoreperiiur^quoniam^  eecundumJbumutinum^ 
qualiter  $U  eu  ta  alia  vna  ni$cimu$;  el  meliue  e$t  ut 
eit  supersU  beneficium  noslrum^  quam  desU  (Atio.  lib. 
de  Cura  pro  mortuie  agenda^  e,  ull.  GratiatK  13 «  q* 
2»  c.  Non  (B$tinutmu$), 

'  ISon  illius»  opinor,  Joaonis  Ljcopolitae  qol,  pro" 
pheiico  spiriui  pleous,  Tbeodosio  imper.  victt^rias 
de  tjranitis  Maximo  et  Eugenio  prsdixit ,  de  qiio 
Rulinus  lib.  u  cap.  1,  AugusltiUK  de  Civti.  lib.  v 
cap.  26,  Patladiui!  lu  Lausiacis  c.  iS  et  sequoniibus» 
ei  Casiianus  lib.  iv.  Iiistitut.  cap.  23  et  seqiienu  et 
rursus  collat.  24,  cap.  utt.  Nam  ille  nosqii:tm  legitur 
aberemiiica  ad  coinobiiicani  viiam  transiisse;  ^td  ia 
ereiiio  Tbetiaidis  apiid  Lycoo,  vi'l  Lycopoim,  in  paco 
quievisse.  Verum  alteiius  Joannis  abbatis  ,  de  quo 
superius  ex  Soz<»meiio  habiia  mentio  (  CoUai.  18»  c# 
i),  ubi  cura  Piammone  abhate  anud  Diotcon  civita* 
tera  (torulssd  legitur.  Sic  eniin  Sozomeims  ;  Piam- 
mon  et  loannee  id  tempori$  circiter  Diotcon  Mgypti 
celeberrimie  prtefuere  monasteriit.  Exqui$iii$$ime  au- 
tem  tacerdotio  (  pre$byteri  euim  erant )  et  $umma  cum 
revereutia  porlungebantur^  Joanm  autem  tantam.  rint 
contra  (cgrotationes  et  morbos  Deu$  donaverat,  ut  mul* 
to$  pjdagra  iaborantet  et  artkuiot  membrorum  haben" 
tet  re$oluto$  $anaret.  HarC  ilte.  Palladius  item  L.iu-* 


rersartoiy  inquit ,  Aonores  ,  ef  cominemorationet  ojft'  B  siaca  73 :  Vidimut^  inquit,  ailum  qnoque  in  hiolco^ 
"*  j    j  *     -   -      Joannem  homine^  Paltem  monatteriorum,  aui  ip$t 

quoque  muttam  habebat  gratiam^  ei  Abrahm  habitum^ 
et  barbam  Aaron.  Efpciebat  auiem  virtutu  aique  curw 
tionet ,  et  multot  curavU  paralgticot  el  podagra  tabo'» 
rantee.  fta  Palla«litt.s,  posttpulii  praecedenti  capite  de 
Ammona  presbyiertf  ei;erat,  queui  Sozonienusetalii 
Piammonem  vocaot.  (fuod  si»  ut  ratio  sindet,  Piam«^ 


rentet^  ete«  Joaimes  Dama&ceiius  serm.  de  defuneus 
seribit  etianr  anoiversario  die  memorias  defunctonim 
oraiiottibiia  eelebraias.  Veuer.  Beda  lib.  v  ftilor. 
Anglican»  c.  15 :  Jfemorioi^inituit,  defunctorum  cn- 
ntperioriif  oroitoni^ttSr  vigjUiie,  p$almankm  taude  ^ 
mttig  eeUhrartuL  El  lib.  iii  e.  2  reftu-l  ad  cfucem  ^ 
quMii  OiwUioo  iMx  in  AngCa  ereicrai  „  fratrea 
Ba 
QUO 


gustalJensii  EccleSiae  quotaimis  pridie  ejus  diel». '   moiiem^  sive  i^monam,  eumdem  (iM^  credimu&i 
0  is  occisos  fueraty  vigilias  cum  plurima  psalilQo--     apud  SoioaieDiim»  PaUaohim  et  Gmaoum  in  sur* 


litY  JOANMIS  CASSIANI  COLLATlONES.  Utt 

ereroo  illi  86  eoftnolNO  summa  bumiliutis  virtute  A  tiam  ejns  correptio  paterna  non  mofenit»  ne  spoeta- 
subUiderat,  proferamus  eloquia»  nequaquam  tamen 
putarous  al>sarduro  ,  si  absque  ulia  circuitione  ver* 


borum  »  magna ,  ul  credimus ,  studiosis  quibusque 
firtuUim  sediQcatio  conferaiur.  In  ingenti  itaque 
atrio  *  Bubdivali  illa  monachorum  multitudine  per 
dnodenarium  numerom  dihiinctis  ordinibns  consi- 
dente»  cnm  quidam  frairum  susceptum  ferculum 
paulo  urdius  intolisset ,  sob  occasione  istius  lardi- 
latis  praedictus  abbas  Paulus ,  qui  inter  turbas  mi- 
nistrantium  fratrum  sotiicite  discorrebat ,  exerta 
manu  ^  palma  eum  sub  omoium  percussit  intuiio » 
ita  ot  sonitus  etiam  adversorum  vel  longins  coosi- 
dentiuni  auribus  resultaret.  Hoc  autem  idcirco  ab 
eo  factam  esl,  ut  cnnctis  qoi  adeMnl  juvenis  patien- 


culum  qoidem  tautae  multiindinis  uUo  vttliom  ejii« 
ruboris  tiniissel  indicio. 

CAP13T  n. 
De  kumtitate  abbaHt  JowmU^ 
In  hoc  iiaque  coenobio  reperimus  anUqoissimom 
senem  nomine  Joannem  cujus  verba  pariter  el  burai- 
litatero,  qua  sanctis  omnibus  praeeminebat,  nequa- 
qnaro  silentio  praetereunda  censuimiis,  scientes  eum 
bac  maxime  perfectione  viguisse,  quss  cuni  sil  vir- 
lutum  omnioin  maier,  ac  lotius  spiritalis  strueiorae 
fundamentum  solldissimum ,  a  nostrts  penitos  esstt- 
lat  instiiulis.  Unde  non  mlrum  esi  oee  ad  illorum 
subllmitatem  nos  posse  conscendere,  qoi  noo  dicam 
usque  ad  seneetam  sub  ccenobii  permanere  non  pos- 


liam  palefacerel »  et  oinnes  qui  interfuissent  tali  B  sumus  disciplina,  sed  >>  vix  bieniiio  subjectionis  ju- 


speclaculo  modesliae  erudirentur  exemplo.  Quam 
maluro  aulem  id  senior  fecerit  consilio,  res  probavil. 
Mam  memorabilis  patientiae  juveiiis  tania  id  animi 
lenitate  suscepit,  ut  non  modo  nullus  fuerit  ex  ejus 
ore  sermo  prolapsus,  vel  tenuissimum  murmur 
taciu  Ubioram  agiiatione  signalum ;  sed  ne  ipsa 
quidem  oris  modestia  atque  tranqniiiiias  aul  color 
sallem  quantulumcumque  muiatus.  Quod  facium 
non  solum  nobis  ,  qui  nuper  de  Syriae  monasterio 
venienles  patientiae  bujus  viriuiem  tam  evidentibus 
perceperamus  exemplis ,  sed  etiain  cunctis  qui 
expertes  talium  non  eranl  sludiorum,  ita  mirum 
fuit,  ul  eliam  suromis  viris  praecipua  per  boc  facium 
conferrelur  instruciio;  quod  sciiicet  eliamsi  patien- 


gum  susiinere  contenti,  ad  pra&sumpiionem  noxiae 
liberlatis  proiinus  evolamus,  cum  lamen  ipso  illo 
parvo  tempore  non  secundum  illain  districiiottis  re- 
gttfam,  sed  pro  nostri  arbitrii  liberlaie  ntcumque  se- 
nioris  subjiciarour  iroperio,ut  non  patientiae  froclom 
edlscere,  »ed  lempus  adlpiscendae  licentiae  exspectare 
vidcainur.  Hunc  igilur  senem  cnm  in  abbaiis  Pnoli 
ccenobio  vidissemus,»tatem  primum  elgratiam  viri 
qua  erai  praeditus,  admirati,  demisso  in  terram  vul- 
tu,  precari  coepimns  ut  nobis  pandere  dignaretor 
quam  ob  causaro,  relicta  ereroi  liberiate,  et  illa  pro- 
fessione  sublimi  qua  eum  prae  caeteris  ejusdem  vitae 
viris  fama  celebraverai,  subire  jugum  coenobii  ma- 
lulsset.  «  ille  velul  imparem  se  anachoreiicae  disci* 


ALARDl  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


periore  coUatione,  ubi  ipsum  quoqoe  apud  Dlolcon 
nabitasse  commeinorat ;  conscnianeum  esl  ul  Joan- 
nem,  cui  haec  cullatio  iribnilur,  ejnsdein  Pianinionis 
sociuin  el  aeqiialem  ex  loci  cireunistaniia  ei  narra- 
tionum  confonnitaie  colliKamiis.  Videlur  eniin  Cas- 
sianu&  Sozouicnum  ,  vd  Sozoinenus  Cassianum  vo- 
luisse  iinitari;  nam  ut  ille  Piammonein  et  Joannem 
abbates  in  sua  narratione  coniniixit ,  ila  Cassianus 
in  his  coltationibus  aheriim  alteri  proxime  suhjiin- 
xit  el  di>serenles  indusii.  Porro  euindem  eiiam 
Jnannera  esse  existimo,  de  qun  C.issiaiiU;»  I.  v  Insli- 
lut.  CA\K  ^l  el  ^8.  Iieinque  coltai.  i4 ,  cap.  4  et  7. 
Neqiie  ob>iat  quod  illic  niMgno  coenobio  et  inultilu- 
dini  fratrum  prjeposiius  diciiur ,  quemadinodum  el 
apud  Palladiuin  Pater  nionasteiiorum  niincupaiur. 
Untie  colligitnr  tnnc  temporis  coenohiiam  fuisse,  non 
anaclioreiain,  bocesi,  vi  ani  conimuiteni  et  coenohi- 
licam  dnxisse,  non  solitariam.  Hic  vcroJoinnes,  de 
guo  bic  agiinr,  non  pra^posiius  aut  abbas  caMiohii 
luisse  dicitur;  sed  relicia  eremo  huic  c€en»bio  ab- 
baiis  P.iuli  sumina  humiiuate  se  subdidi>se  periiibe- 
tur,  atqoe  inier  alios  seniores,  vivente  adhuc  Paulo 
abhate,  singulari  virtute  eicelluisse.  Nani  ut  ipse- 
met  <le  s<-ip>o  tesiatur  infra  (Cap,  5),  primum  ooeoo- 
bita  factus  est,  et  in  rcenohil  congregaiione  irigiiita 
annos  iranseKit :  quo  tenipnre  credihile  rsi  niullo- 
runi  moiiach>»rum  ei  monasleriorum  ciiram  gesisisse 
(ui  aticiores  citaii  comnieinorint).  Deinde  vero  iu 
soliiudiiiem  coiices^it,  ihiqiie  aLos  viginti  anno^  ex- 
plcvit  anachoreiiciiiii  ageus  viiam  ;  ac  deniiim  ciini 
viderei  nonnuihis  anac.oretas  a  pri.>iiiio  fervore  el 
ausieritaie  defi<*^re,  r<*licta  eremo  rursu!)  ad  cceno- 
bium  rediit,  ihi<|iie  mansit  :  sicque  priinuni  ex  coe- 
li4>bita  facius  anuchorota,  postea  vero  ex  auacboreta 
reniiiuiuseitcasiobiu.  CaBierum  non  Inlicior  nec 


G  sum  nesciiis  multos  alios  Joannes  SS.  anachoretas 
et  moiiachos  tam  in  Vitis  Patrnm  quain  in  Tabulls 
Ecclesiastiois  recenseri;  e  quihus  si  qnis  aliom  Joan- 
ntfm  hiijiis  cotlationis  auctorem  probabilius  o&teii- 
dat,  hiind  niiiltiim  sane  repugnem. 

^  Subdiale,  vel  subdiv.»le  ;  n:im  et  sub  dio  el  sub 
divo  dicilur,  boc  esi,  sub  ipso  aere  et  iiine  terto. 
Ii:«qiiesub  dio  prandebant  iili  inon:icbi  et  ercmicolae 
iEgyptl ;  nec  id  v:itde  niirutn,  cum  a  pluvia  securi 
e*sent.  Namin  ^gypto  numjuam  pluere  fertur,  sola 
Mli  flu.i  inis  inuiid  aioiie  lerram  irrigante  el  fecuo- 
diinie  {Plin.  /.  v,  /stdor.  lib.  xiv  c.  2). 

^  Seipsum  nolai  Cas>ianu8,  el  suum  Germanum, 
et  qu:isi  levilatis  cujusdaiu  aut  inNtabitilatis  coar- 
guil,  quod  vix  bieiniium  in  illo  coenohio  Bethleeml- 
lico  pennanserint,  et  non  satis  in  dis<'iplina  moii:isli- 
ca  probati  et  eruditi  ad  peregrina  loca  evolariiu,  ubi 
majore  libertate  fruerentur,  et  lere  suo  viverent  ar- 
bitrio. 

i^     «  Hujus  Joannis  exemplo  et  argumento  docet  D. 

^  Tbomas  (i*2,  q.  1»9,  arL  8 }  licere  inierdum  de  ar- 
ctiori  reiiifioiie  ad  la\ioiem  iransire  :  Pote$t^  inqnii, 
aliquii  landabititer  de  tma  religione  trantire  ad  aliam. 
Primo  quidem  stelo  perfectiorit  religionit,  Seeundo 
propter  deciinationem  religionit  a  debita  perfectione^ 
puta  ti  in  aliqua  religione  arctiori  incipiant  religiosi 
remistiut  vivere;  laudabililer  trafuit  afiquit  ad  rettgio- 
nrm  etiam  minorem^  ti  nuliut  observetur.  Unde  in  col^ 
lationibut  Patruni  abbat  Joannetdeteipto  dicit,  quod 
a  vita  tolitaria,  in  quo  ptof^tsut  fuerat^  trantHt  eid 
minorem^  tdlicet  eorum  qvi  viiunl  in  todetate,  ^o-^ 
pterea  quod  vita  eremitica  coeperat  declinare  et  ia-^ 
xiut  ubtervari.  Tertio  propter  infirmiiatim  vel  dekili^ 
tatem^  etc» 


1129 


COLLATIO  XII.  —DE  FINE  COENOBITiE  ET  ERElllTiE. 


1150 


plins«  et  inblimiute  tantae  perfeciionis  indignum  ,  A  depromptum  studio  censeatis,  quia  TObis  fam  stn- 


ad  juniorum  acbolas  re? erilsae  dicebat,  ai  lamen  vel 
ipsorum  inslilula  secuiidum  professionis  meritum 
posaet  implere.  Cujus  responsionis  [Lipt.  in  marg, 
professionis]  bumilitateni  cum  refragatio  nostrae  de- 
precationis  excluderet,  ad  extreinum  ita  exorsus 
est. 

CAPUT  m. 

Reipantio  ahbath  Joannit  cur  eremum  reliquiuei, 

Anacboreticam  disciplinam ,  quam  me  deserulsse 
miramini,  non  solum  non  respuo  nec  refutOySed  tota 
potius  ▼eneratione  complector  atqne  auscipio.  In  qua 
post  trlginta  annos»  quos  in  ccenobii  congregaiione 
transegeram  [iApt,  in  marg.  transieram  ] ,  ita  alios 
▼igiiiti  eiplesse  me  gaudeo,  ut  inier  illos  qui  eam  vel 
mediocriter  appetebant  non  usqiiequaque  segniiie  B  tu  teit  ( Jerem,  xvii ) ;  ego  quoque  id ,  Doniino  sua 


diose  quaerentibus  niliil  de  veriiaie  existimo  subtra-* 

bendum.   Arbitror  enim  insiructionis  vobis  aliqiiid 

poase  conferri,  si,  pauii^per  humilitate  seposiia, 

siropliciter  omnem  propositi  mei  patefecero  verita» 

tem.  Confldo  enim  quia  nec  apud  vos  de  liberiate 

dictorum  cenodoxiae  noiam,  neque  apud  conscien- 

tiam  meam  de  suppressione  veritatis  quoddam  men- 

dacii  crimen  incurram. 

CAPUT  IV. 

De  virtute  pradicti  tenit^  quam  in  anachoretica  exer* 
cuit  diteiplina. 

Si  quis  igitur  secretis  eremi  delectatus ,  oblivioni 
tradere  poiuit  bumana  consortia,  ac  secuiidum  Jcb 
remiam  dicere  :   ^  Ei  diem  hominit  non  desideravi. 


deiioiarer.  Sed  quia  degustata  ejiis  purilas  sollicitu- 
diiie  interdum  carnalium  rerum  interpolata  sorde- 
bat,  recurrere  ad  coenobium  commodius  vlsum  est, 
ut  et  promptior  arreptl  planioris  propositi  consum- 
matio  sequeretur,  et  minus  esset  de  praesumptae 
subliniloris  professionls  difficolute  periculum.  *Me- 
lius  enim  est  devotum  in  minoribus,  quam  indevo- 
tam  in  majoribus  professionibus  InveDiri.  Et  idcirco 
si  quid  elatius,  Imo  Uberius,  forUsse  protulerOy  quas- 
80  Qt  DOD  jactaotiae  vitio»  sed  aediflcatioDis  vestr» 


gratia  largiente,  vel  assecutitm  vel  cerie  assequi  an- 
nisum  fulsse  me  fateor.  Itaque  plo  Domini  noslri 
munere  memini  me  « in  bujusmodi  raptum  frequen- 
ler  excessum,  ut  obliviscerer  me  sarcina  corporeae 
fragilitatis  indutum,  mentenique  meain  ita  omnes 
exieriores  sensussubito  respui8se,et  a  conctls  mate- 
rialibua  rebus  omnimodis  exsulasse,  ut  ueque  oculi 
neque  aures  meae  proprio  fuiigerentur  offlcio ;  et  iu 
divinismediutionibus  ac  spiriulibus  theoriis  animus 
replebatur,  ^  ut  saepe  ad  vesperam  cibum  me  perce- 


ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


•  Hoc  est,  melius  est  bonum  et  devolum  esse  cos- 
nobium,  quam  malom  aut  iiidevotum  aDacboretam. 
De  bac  enimcomparatione  hic  agiiur.  Est  porro  sen- 
lentia  noiatu  digna,  rationem  continens  cur  aliqiian- 
do  liceat  de  arctiori  reliffione,  nt  est  eremitica,  seu 
anachoretica,  transire  ad  laxiorem,  scilicet  coenobl- 
ticam,  ut  auperius  dictum  est :  nimirum  ob  defectio< 
nem  et  declinaUonem  arctioris  religionis  a  debila 
perfectione  et  observantia.  Obqnamcausam  Joainies 
Lic  abbas  dicit  se  transisse  ab  eremo  ad  coenobium, 
quod  mulii  eremitae,  quibuscum  versabatur,  eo  tem- 
pore  incipereni  a  pristino  fervore  et  contemplaiio- 
nis  assiduiiaie  deficere  et  soliitius  vivere ;  quod  cla- 
rius  explicat  cap.  6. 

^  D.  Hieronymus  diem  hominis  inferpretatur  vel 
viiam  longiorem,  vel  prospera  quaeque  hujiis  saeculi. 
Aliiper  dicm  boniinis  inieUigiint  judicium  bumanum, 
ut  sit  sensQS  :  Judicia  homiiium  de  me  non  curavi : 
quemadmodum  ait  Aposlolus  :  Mihi  autem  pro  mmt- 
mo  ettuta  vobitiudicer ,  aut  ab  humano  die  ( 1  Cor. 
iv),  id  esi,  inteflectu,  qui  est  dies  hominis,  ait  S. 
Thoinas  (In  comment.);  sive  a  judirio  humano.  Si 
enim^  iuquit  B.  Gregorius  (Lib,  i  MoraL  cap,  20) , 
ignwanlim  obtcuritat  tine  dubitatione  nox  cordit  ett^ 
iuiellectut  non  immerito diet  vocatur,  Unde et  per  Pau- 
lum  dicitur  :  Aiiut  judicai  diem  inter  diem^  aUutjudi' 
cat  omnem  diem  {Rom.  xiv).  Ac  ti  apene  dicat :  Aliut 
ifuadam  nonnulPtiniermittit  iutelUgit,  aliutvero  om- 
nia  inieiUctu  pottibilia  ita  u*  aunt  videnda  (ognotcit. 
lU  Greftoriiis.  Uuc  speciat  ill.i  D.  nicronymi  gf  n- 
tentia  {Epitt,  26)  :  Prima  virtut  ett  monachi  conte- 
mnere  haminum  judicia^  et  temper  Apostoli  recordari 
dieentit  :  Si  adhuc  hominibut  ptacere  vetlem^  Christi 
tervut  non  ettem  {Gat.  i).  Alii  humanuiii  diem  expo- 
nuni  bominum  favoreni,  quod  eodem  recidil.  Ctim 
eniro  dies  pro  prosperiute,  sicul  nox  pro  adversi- 
Ute  suinaiur,  dies  humanus  dicttur  approb»lio,ravor 
et  comineiidaiio  homiiiuin.  Iia  ilii  anacboreiai  ei  so- 
liUrli  monachi  cuin  Jecpmia  dicere  potemnt  :  Diem 
homimt  non  dmderani^  id  est  hooiiuuin  favoreiu  et 

Pateol/XLIX. 


commendationem  ,  aut  etiam  consortium  ac  fami- 
G  liariiaiem  non  nuxsivl. 

<  Dionjsiiis  clariore  sjniaxi :  Recoto  me  freqventer 
raptum  in  taiet  exceuut,  Eicessus  mentis,  qui  Graece 
exsiasis  dicitur.  Unde  D.  Augusiinus  passim  iii  Psal- 
mis,  ubi  legitur,  In  exce^tu^  legit,  rn  exstati.  Et  in 
Psalmum  lxvii  scribens  :  Exttasit,  inquit,  est  men^ 
tit  excessut  :  quod  aliquando  pavore  comingit ,  non^ 
numquam  vero  per  aliquam  revelationem  et  alienatio' 
nem  mentit  a  sensibut  corporis,  ut  spiritui  quod  de" 
monttrandum  ett  demonstretur.  S.  Bernardus  siiper 
Cantic»  {Serm,  ilix  )  :  Cum  duo  tunt^  iuquii,  beatce 
contemptatiottit  excestut^  in  intetlectu  unut  et  aiter  in 
a/fectu^  unut  in  iumine  et  alter  in  fervore ,  tmtis  m 
cogniiione  ei  alter  in  devotione ,  piut  tane  affectus  et 
pectus  amore  calent,  et  tanctce  devotionit  infusio,  etiam 
et  vehementit  tpiriiut  repletut  %elo,  non  plane  atiunde 
quam  e  cella  vinaria  reportantur ;  et  cuicumque  cum 
horum  copia  turgere  ab  oratione  donatur^  potett  in  ve- 
ritate  loqui,  quia  introdwtit  me  Rex  in  cellam  vinariam 
-.  {Cantic.  ii). E(  aiibi :  Excedente,  inquil,  anima^  ettinon 
^  vita^  certe  vitastentu^  neceste  est  etiam  ut  nec  vitce  tentU' 
tio  tentiatur,  Quit  dabit  mihi  pennat  quasi  columbas^ 
et  volabo^  et  requietcam  {Ptal,  liv)  I  Utinam  hae  morte 
ego  frequenter  cadam,  ut  evadam  iaqueot  mortis^  ut  non 
tentiam  vita:  tuxuriantit  mortifera  blandimenta,  ut  non 
obttupetcam  ad  tentum  libidinit,  ad  attum  avaritite,ad 
iracundice  et  impntientice  ttimuios,  ad  angoret  tottici' 
tudinum,  et  molestias  curarum.  Moritur  anima  morte 
juslorum^  ut  nulla  iitam  ilUiqueet  fraut,  nuUa  obiectet 
iniqnUa:  Bona  morg  qwB  vitam  non  aufert,  sed  tranS" 
fert  in  meiius.  Haec  D.  Bernardiis  huic  loco  belle  con- 
sonantia.Vide  plura  de  exsiasi  apudS.Tbomam  (1-2, 
q,  8,  a.  3,e(i-2,^.  175). 

^  lia  sancli  ilti  aiiachoretae  gaudils  spiritiii«Iibus 
etdeliciis  animi  occupati  parlim  obliviscebaiilurcor- 
poris  ei  corporeae  iiecessitiiis,  utbic  abbas  Joannes, 
qui  non  recordabaiur  vesperi  an  eo  die  comedissety 
et  seiuenti  die  de  hebierna  absolutione  jejunii  dubi- 
Ubat,  Id  est,  an  pridie  jejunium  solvis»cc  et  coni* 

3G 


HM  JOANNIS  CASSIAMI  C0LLAT10NE3.  II5S 

pissQ,nescire,m,,  ac  sequente  die  de  hesterna  absolu-  A  ir^ajoribus  reaioii  secretU  /requenUsslme  ad  ^  coi- 

lestes  illos  rapiebamur  eiQessus,  nejC  tania  TisiUn- 


lioiie  jejuniipenitus  dubitarem.  Ob  qua^ietiam  caa 
sam  *  septeui  dierum  cibus,  iiocest,  septem  paxi- 
m^do^um  paria  se(|uestralira  ^  in  proeherio ,  id  est^ 
twaouoBSi  sporladie  sa^bbati  reponuntuc»utrerectio 
prs^Cermissa  non  l.aieat.  Qua  consuetudine  illius  quo* 
fue  obUviouis.  error  eicludiuir»  ul,  expletum  hebdOi- 
madae  cursum,  ac  soiemniiatem  diei  ipsius  revolu* 
tam,  flnitus  panum  i^idioel  pumerus  ,  fesiivitasque 
dlei  sacra^  ^^  et  congregationis  solemiutas.  soUiAriim 
latere  non  possit.  Quod  sit  «111«  hunc  ordinem  ilie 
quem  praediiirous  aneaiis  excei^ua  forte  turbaverit, 
nihilomiuu&  (|t"oUdiam  operis  modus  dierum  nume^ 
T^m  ^igiUMis»  arcet  errarenjt^  Et  «t  cstenas  eremi, 
virtutes  siieAtio  prqetermitiam  (  rojqi  enlm  est  Q^bisk 


tium  fratrum  irruens  multitudo,  parandae  hmnaiii- 
taiis  neccssitate,  sensus  nostros  iogentimii  ciiraKaoi 
distentionibus  aggravabat  ^  soliiudinis  plano  tran- 
quilla  secreta,  et  iflam  conversaiionem  angelicae 
beatitudini  comparandaiH»  insatiabili  desiderio  ac 
toio  auimi  ardore  sectatus  sunu  Sed  cum  majQr^  ut 
dixi,  numerus  fratrum ,  habitationem  illius,  solitu- 
di;)is  coepisset  eipetere,  et  coaogustata  vastiori 
eremi  liberlaieiL  non  modo  ignem  illuoi^  divini»,c(Ml- 
tempiationts  frigescere  fecisset ,  sed  etiaiDi  tioidti- 
modis  men,tem  carnalium  rerum  vincvlis  impedlret , 
elegibujus  disciplina&  utcumq^ue  implere  propo^i- 
tum,  quam  in  illa  tam  sublimi  professione  caroaliuoa 


de  earum  numero&itate  ac  multitudiaeASed  de  soli- B  necessitaium  provisione  torpare;  14  %i  ta^hi  ilU 


t^dinis  ac  coHvobiiilne  traciaiiduuiKcausaikpoiUJUi. 

ob  (\\m>  illaiu  deserere  maluer im ,  qjoa^  eiiam  yos 

agnoscere  volui&tia,  brevitec  es^pUcabo ;  omD^aque 

iUos  quQA  comoemo]?avi  soiiti|dini&  fruetas »  quibu^ 

e  divers»  sublimkribas  meritiA  dixeciqi  po&tpoaeQr« 

d^K  bseu  (NraAionje.  pej;sVringjiM»<. ' 

CAPOT  V. 

J^0  C4mMutHt'  enmL 

QvamdM  igilar  rariu»  eoram  qui  mi  etmm  Uai^ 

temporis  morabantur,  libertatem  nobis  largiendo  , 

diffusiore  solitudinis  vastiiate  blandila.  eat,  qnAiidlu 


liberias  ac  spiritales  denegaiUur  eicessus,  abjecta 
tamen  crastinae  diei  penitus  soUicitudine,  Evan^clici 
me  prxcepti  consuiomalio  consoletur ;  et  id  «yiod 
mihi  de  illa  tl^eorica  sublimitate  ^ubtrahitur,  liae 
obedientia&subjectione,  compensetur.  Wseriim  ojmb- 
que  est  cujuslibet  arlis  ac  studii  discipUnam  qoeni- 
l^iam  prQliteri^  et.  ad  pei^fectio^eQ)  eju^Quiume  poc- 
veoiri. 

CAPUT  Vt 
De  tUilitate  aBnobii. 

QnimoliMiA^quantis  nuncin  liae  eoDTersatiODQ 


AL\BP1  GAZMJk  COiymENTAJRlUS, 

edisset ,  necne  :  partim  etiam  »^e>feffebam  istam      eai,  ^aittfo  iMieiM§§nliat  vitmeilM  4mi 

corporis  siervitute»,  et  ideo»  qae>  rarWis  H  breviiis  G  hunMnat  itnkkHriit  fselM.  tmmcemdii;  mc 

poterant  oeoessiiMi  corporeac  saiisfaieere,  eo  s*  feli* 

ciores  putaban^;  uc  Pbilo  scpihit  de  primls  iUis  mo» 

nachis  Atexandriiu*»:   Mutti  enim ,   ioquit,   propUr 

aMikUem  tfiritualium'  deliciarwn  et  caniemplaiio-' 

ftum,  vix  qmnta  aui  eewta  quoque  di»  corpm  refieie- 

batU.  Et  S.  Athanasiuft  de  li.  Amonio,  qm,  cum  em$t, 

Mv*  eibum^  tive   $omnum  indulqere  corpueeuio  autt 

a/tos  naturm  neee$9itales  co^ei  humana  eonditio » 

nairo  affinebatur  pudore^  quod  tanlam  ammce  UberiU' 

tem  modiei  carnis  termini  coereereni,  ?iam  frequenter 

cum  fratribus  sedeno^  a  cibo  mi  fuerat  appMitus ,  m^ 

moriu  esc»  spintualis  abstrahebatur» 

^  Eraut  enim  diio  puaximales  vei  pftxinNiota  st»pi-. 
lifi  firatribiis  in  quotidi^i^nam  refeetioiiem,  meii&itrom 
seu  portifHiem  ordiii»rian>,  more  ei  inssiiuto  senio* 
rum  ASftigHata,  ut  alias  non  seme^  dictiiro  esl^. 

^  Proclieriuin,  11 1  iioiat  Ciiychiiis,  vocaUir  cani- 
stnNR.  sive  sporttila-,  iu  firna  pane;^  p^pooebaHi.  Sed 

ctim  Gruece  ifpox^tpnv  dic»tur  <}iiidqBid  ad  manum  q  neinini  liceret  vel  neeessaria  p«tfr«;  tMitam  ven> 
est  (tinde  Piuturchnti  npoxstpoi  mvyi  appeHat  fasa  ad      prsepositoriun  et  superiorttm  diligeiUiiMii  m  fl^ilmt* 


isHuB  menlta  oiimmii&uem  Immeii;  imuim  smprm  m 
««!•  quod  mdmuK  s4  tamertab  msauHe^ ) 
dm,  ikemdis  aiienaiim  mi^  qmmdo  pcem 
mmiti  BJseidii^  ek  iu*  peregtimmB  quemdmu^  m  tein 
indusirim  imum  mumi  aMiwti  dimmfapmmsimii»  ira 
figuraiioue^  tmntiL  Boe  tr»  omUmmpiaikmiu  mmAm 
experiumem ,  qni  ad  summam  eitummds  gemiim  mmcem 
sublevari  mmeaiur.  flasc  iM». 

^  TaiigU  militatea  aliqiioti  vhqs  cewoblaifl»  y  o^ 
qiins  se  ad  ea»  rediisse  hoii  immeritov  mc  imd»- 
sulto  demonstrat.  Prima  est  vaouitas  et  nmmpiim 
ounrnai  eS  solUeiiudinum  de  eilM»»  potu,  rebiKiqvfe 
aliis  necesenrtis  comporaiNlis :  cinii  beoc  euvM»  vwri* 
CGsnobitae  suis  SMperioribne  et  prseMs>  v«liiii|«anty 
(l»(k  neresee  ess  s«4itarios  per  se  eecepart  ee  diati- 
neri»  Ilinc  B.  HieminyRHis  i»epistola  ilia  adi  Kyelo>- 
chiiim  saepeeiiata  Krttiit adeo aeetm  foieeeiD  mo» 
nacbis  Siii  temporis  prefessionem  peupei^Mi»,   oc 


maflum  prompt:»  et  uece2»soria),  probttbiiiter  eonjieit 
Ciaconios  legendum  esse,  in  p#OGb4ro,  adiective«  id 
est,  amaiiiiefisi  (cui  sul)si»ritivu!ii>snbjiei»lur  )spor- 
ta  :  prftcipue,  inquil,  e«rm  ut  prochepium  st^oriam 
m  se  coiiiineot,  nutta  etymologiie  retio  videatwr 
admittere. 

<^  Nemhpe  Dominic»,  que  soMant  pariter  ad  eo- 
desiam  proeedere,  ec  saeram  syaaiiiii  p«i*cipero,  u( 
habetur  eolh»t.  7  cap.  ultimo,  ei  collat.  48  cap.  15» 
ei  celiat.  9i  eap.  ult. 

^  De  his  vide  quae  superie»  aHinotavimus^  Quibua 
accedens  Richardus  Vieiorinus  lib.  v  de  Gontemph- 
tione,  triplicem  miidiMi  assigna^ ,  quo  quis  w  con- 
teinplaiiene  perfteialur,  nempe  meotis  vel  dilata- 
tione,  vel  sublevatioiie  ,  vel  alienatieoe  :  Mtmtis , 
inquit,  dilatuiim  est^  quando  ammi  aeies  taiius  exprni" 
(Httir,  ei  vehememius  aeuitut ;  modum  Samen  humamm 
industrim  nuUaimius  supergrediiur,  Mentis  sublevatio 


tiarn,  ui  nemiiii  aiiquid  neceseaniini  deesseiw  Qimb^ 
inMuit,  iten  Hcei  dicere  euiaumm :  Tiim'aifit,  etaapwiiy 
te»{aqne  junde  sirma  nmi  mabeo  ;  Hie  ism  unimm^o»  mo^ 
deraiur,  ui  nonHfquid  po$tuieiy  ncme  nepAiftaofiUbi 
Mariaiiuein  schohis  :  Aliter,  imm^^f  *i  nmmmqsmd 
yostuiet,  nemo  deha^**  t  &oc  esi,  fokio  hobeat; 
Uirainfiiw  ^•^m  leciionem  falsai»  pulet  iiiieifrot 
(  ErasrnNS  scil.  )  siatimque  alteratfi  iii  biMi  vmrhm 
substituit,  Vt  nmno  qumi  poeiuioi^  hakom.  Pnm» 
tameo,  quam-  inaiov  eodkvm  pars  babeis  verioiimtti 
videtur  :  sensnsque  Hieronynii  est,  nemiim»  foici^ 
qiiam  postulare,  qtiiptio  oom  boe  mioine  lioeai»  ot 
tamen  omnibus  a  ppaifeetis  nMmastOPlpmHii  i!»'  pro- 
videri,  ut  nemini  aliquid»  desit.  toMariajHM*  A»bomi. 
ejtts  venia,  oi  laeilior  et  apertior,  it»' ea  yeroMHslov 
et  congruentior  mlbi  videlar  aHera-  ill»  loeli»  milt 
Erasmo  sobstilol»,  ut  nenm  qumt  pmmuht  hmhmem , 
sed  recu  syntaii  et  ordiiui  y^sbQXWkM  tymm  hmkmmi 


liW  eOLLATIO  %VL  -  DE.  FLNR  COBNOBITJI  ET  EREMITJ5.  USI 

|ber&u«p  eonunodiflt,  breviter  explicabo  :  Yos,  utruni  A  sari,  digesta  narratiooe  perpendite,  per  quam  ettam 
iik  solitndlfus  lucra  his  beneficiis  valeaut  compen-     boc  probare  possibile  est,  utruni  fastidio  an  deside- 

AbARfH  GAZJU  COMlii;mARIU& 


quod  pottulet.  W  enfm  et  anteeerfentf  srarfm  eonse* 
qmtuf ,  vtt  9t  prgefeeliis  monasierfi  uiHvem  MiK 
moilecetiM»,  \k  mnk,  QMaibus  neeeMariis  yroitdeal 
ac  prospiciat,.i)ullusmonacborum  occasionem  tiaheat 

:    aliquid  posiulandi.  Quamquam   Ylla   eliam   Harian! 

{  lectio  nfon  ificoffgrQe  sie  expoiii  p»tes«,  nt  eo4m 
rocjdal,  Imc  wmAo  :  N$mo  tmod  po«lai/#l  (  vk  esi  ali- 
quul  petal  )  nma  mn  habeoL,  supple ,  tunicam , 
sagum,  et  caetera  necessaria  ;  providenle  omnibus 
pricfecto,  anteqiiam  petantur.  At  hoe  obiter  ob  loei 
isiiii»eb9ciirfiaM»  addiium  sti.  Secnndt  inUite  esl 
Isfa  eeiM^o^iao,  seu  vsmb  glorix,  ci^s  v«tl  mau« 
mum.  periculum  imminet  soliiario.  (Jnde  D.  Hinro- 
n^mus  (Epitt.  M) :  In  iohtudine ,  inquii ,  fadte  obrepi$ 
superbi» ;  et  $1  pmumpm^  jejunmorie^  H&tmnsutfut  non 
9i4ei^il^  puUU  «#  uUcujim  em  monunti ;  Qbiiiu$qw  $ui 
unde  et  quo  venerii^^  tntus  corde^  lingua  forii  vagatur, 
Teriia  uiiliias  est  subjectio  et  mortitlcatio  proprtaa 
▼otaiUsHt,  q«»ii  tangit  m»b  i«ei»  liiijtts  eapitiAi  g 
Vof  III»  optr»  i»retM»f»  (iMi:ii^  has  a^ifites  alja&  luilitaias 
vil:e  cceuobilic»  et  communis  plenius  et  uberius  a 
D.  Biisitiocnarratas  hic  Jescribere  (/;<  Hegul,  fut.  cap. 
7).  Isetiim  hac  quaestioiie  proposiia^  uiniiunwfiirSiir 
pediai  ei  qni  mund.um  relinqiHire  decrevcriii^  seorsum 
a  caieria  SfiUtariam  vitmii  degere,  an  vero  cum  aliis 
elusdem  confiilij  el  prop(»siti  sooiis  t  sine  ulla  dubi* 
tatioDu  ita  respoudet:  Egoadmultas  res  uiiiiusesse 
iiitein{{Q,  si  ujua  et  eodam  hi  loco  plures  vrvaiit  «na  : 
ac  priinQ  quidem^  tiuod  nemo  oosirum  est,  in  quo 
uno  ad  res  siiii  nccessarias  ad  vitam  i^araBaas  pras- 
sidii  satis  esse  possil :  quando  in  his  inquiren^Is 
vicissiBi  alios  aliocum  videamus  opera  indifere.  Uoc 
auteai»  nimiruili  ut  nlii  vicissim  alioruju  opera  indi- 
germus»  eo  cunsilio  statutum  esi  :ib  opince  noaro 
Deo«  ul  ofriciorum  periimtatione,  inier  nos  dando 
accipteudoque»  lianc ,  ad  inutuam  conjuncilonem, 
causani  hal>eremu&*  Ad  bacQ  iu  lii^uiiinodi  vit;e  a 
caeteris.  secesaioiie»  illud  etiaui  est  incommodum , 
quod  neque  pcccare  se  Caciie  quis  iuieiligit,  q^uippe  ^ 
qui  oemiuem  tiabeat  a  quo  et  arguauuir  lcn*ter  et 
eienieiiter  cocrigaiur.  Quo  (it  ut  in  eum  iilud  coave- 
Diat  :  Va  soU ;  qtioniam  cum.  ceciderit ,  nO;i  habei 
wblepantem  m  {Kcctet.  iv).  Tuiii  illud  cliuui  accedit, 
quod  qui  |>liir«s  siiiiui  eodeiu  iii  loco  cougrrgati 
suni,  ii  pluribus  etiam  pos&uut  siniul  pr.t  ceptis  saiiiSr 
(acero.  Quod  couira  est  in  eo  qui  soliis  est  :  dum 
eoim  UMim  exsequitur,  ab  alio  impeditur  :  veiiiii 
segrum  vJsitan»,  hospitem  non  potest  rcci)jere;  neque 
in  opere  faciendo  sludium  retiiiere,  qui  in  partienr 
dis  diBiribiieodM5que  ad  usum  viiai  necessariis  rebus 
occupeiuc ;  praeseptim  quando  iii  miuisteriia  hisce 
obeufidis  (raues.  diuiius  necesse  sit  deUnerl.  Quod 
&i  onines  io  una  &pe  vocaii  uuuin  corpus  sumus,  et 
caput  Cbristiu»  habouMis;  sioguli  auiem  vicissim 
aiii  alioruai  luembra ;  profecto  nisi  in  hoc  conspirar 
verimus,  ul  ad  simiLtudiuem  corpori:»  unius,  in  Spi- 
riiu  «uicto  neu.  aptiittte  iater  nus  simus,  ao  tion 
seorsim  <mtS(|ue  disjuiictain  a  reliiuorum  cummu-  J) 
nione  viiam  iti^iituerit ,  qui  fieri  poterit  ut  m  hi^us- 
modi  Uistrafitiunis  et  quajti  uvuisione  mutuain  in- 
ter  ipsa  memlira  conveuieutkim  mutuafiue  praeste- 
luas  offioia?  neque  eniui  iii  taii  sejuDCtioue  rcs 
patitur  ui  gaudenti  quis  coiigaudeai  aui  patienii 
conivatiatur :  siquidem  ea  separatio  facit  ut  atier  al- 
leriuci  statum  oo  norit  quidein.  Ad  baec  cum  neiao 
onus  idoiteus  sit  qui  dona  spiriiualia  oiunia  susci- 
piat,  illttd  usu  veiiit  iii.  vitas  consociati<ne,  ui  donum 
quod  in  unoquoque  e^^t  pecuiiare,  iiialiorumquoque 
eommune  sooi^wum  fiat  :  Alii  etiim  datur  sermo  la- 
ptentug^  aUi  tor^m  tciettike^  aiii  fides,  aUi  prophetioi 
iUi^muitktimationum^  elc»  (iCar.  xii)»  Qu;e  singula 
Qui  babet,  is  uon  sua  magis  quam  aliorum  causa  hst 


bec.  Quamobrem  neeewe  esi  ki  ▼His  soHetxte,  qnae 
iA  UBo  aiiquo  esi  spivitus  e(Qeaei»,eaMi  in  universo» 
simul  pervadere^  Igitor  qui  seorsum  a  cxteris  vitam 
degit,  is  uniim  alinuod  fort;isse  donum  liabet :  et 
Whiit  ipsnm  eo  quod  mhir  exercear,  sed  ht  spfpso  dc- 
lesttHi  dellneal,  iiiutik  raeil.  Comra  ver»,  iii)iciMK 
^ua  oudtorum  societaa  viget,  e<i  fruituj?  qmsqne  quo4 
suum  est:et  ex  alieuis  niTiilominus,  ut  suis,  fi  uctum 
capit.  Adde  quorf  periculum  etiam  hwju-rnodi  soll- 
tariaii»  viiM»  comialiir  et  aeftidat  pneier  jani  dieta  r 
piimum  quideiii  so  mauoiniu,  ne  qui  eam  degit,  ia 
sibi  veluti  planejam  perfectionem  adepto  blandia- 
tur :  cum  enim  nemhiem  in  ea  srt  habitnriis  qui  ju- 
dioifre  pessil  de  h»»q«»  ab  ipite  iani,  enmiilaifssi- 
me  se  0081«  prmiiiiase  arbiirabiu»  ( Vide  Bier.  Pta^ 
tum  /.  I  de  Bono  Relig.  c.  39).  Cx  ^«0  illud  sequetur 
ut  cum  animi  liabitum  quem  habci  ad  virtutem  assi- 
d^  apntf  se  eempressum  tennerit  ae  vehiii  introCi^ 
•umv  MqH»  ^btts  fobiiS  desiitttaiiir  ii^liifai,  ue*- 
que  progressioueiu  ullam  quam  in  virtutibus  faciat 
videat :  qiiippe  qui  undlque  inateriatn  sif)i  exercen- 
dorirat  mandatorum  omnem  ademerrt.  Qua  enim  re 
humiltlaliii  sux  documentum  dabit  qui  neminem 
habeaf  quo  se  humiliorem  declaret?  Quod  item  spe- 
clmen  edet  suae  in  alios  commiseratlonis.  a  ploriuiu 
communione  dissectus,  cui  cum  nnllo  peniius  cont- 
merciuia  sitt  Ilaec  et  plura  B:isirius  saiis  ohscurQ 
quidem  et  nimisTerbose  ab  interprete  reddlta  ( Vide 
etiam  Petrum  Ihmiani  tib.  vi,  epist,  12).  De  eadem 
vero  coinparatiooe  vitae  coenoblticx  cum  soMtaria, 
vidcreestTurrecreroatum  prolixe  agentem  tr»c(aiu 
in  Reoulam  beati  Bencdicti,  ubi  sio  incipic :  Lieet 
uirumque  genut  tatn  anachoretarum  qunm  coenohita- 
rutn  taudabile  sf/,  geuus  tamen  vitce  CfBnobilarmn  vide» 
tur  prosceitere  in  tribus,  wdeticet  in  pramio^  et  hoc 
post  tnortem ;  in  securitate,  et  hoc  in  morte ;  in  emo^ 
tumenio  muttiplici^  et  hoc  in  vita,  Quaf)  slnt  vero  baec 
emolumcnia  consequentcr  explicat.  Yernm,  ut  haec 
acctiratius  et  clarius  liiielligantur,  cum  alias  dictura 
sit  vitaiu  sulliariam  et  anacboreiicam  sublimiorem 
ac  perfectiorein  esse  vita  conimuni  etcoenolHiica,  et 
D.  Augiist'nus  in   Ilbro  de  operibus  motiachorum 

iCap.  ^),  illos  sancllores  esse  dicat,  qui  a  eonspectu 
\ominum  sfparaii^  nulU  ad  se  prabent  accessum,  W- 
ventes  in  magna  intentione  orationutn,  necessario  hic 
ascribenda  videtur  expiicatio,  etdocirina  vereaurea 
D.  Thoniac,  qui  hanc  quaestionem  tractans  (  2-S,  q. 
iSS,  art,  2),  Vtrumperfectior  $it  retigio  in  societate 
viventium  quam  aqetUiutn  vitam  solitariam,  respondet 
in  hunc  niodum  :  Dicendum  quod  sotitudo^  sicut  et 
ipsa  paupertas,  tiOn  est  ipsa  essentia  perfeetioni$^  sed 
perfectionie  instrutnentum.  Unde  in  cotlaliowbtts  Pa* 
trum  {Coliat.  i  cap.  1)^  dicit  abbas  Mo\j^e$  quod  pro 
puritaie  cordis  sotitudo  sectanda  eif,  sicut  et  jejunia  ct 
alia  hujusmodi*  Mattifestum  est  autem  quoi  sotitudo 
non  esi  instrumentum  congruum  actiont^  sed  eoniem" 
plationi^  secutidum  iUud  Osece  secundo  :  Ducam  eam 
in  soliiudinem,  et  toqtiar  ad  cor  eju$.  Vnde  non  congruit 
religionibus^  quce  $unt  ordinatm  ad  opera  vitce  activa^^ 
sive  corporaliat  stve  spiritualia ;  nisi  forte  ad  tempus, 
exetnpto  C/iris(i,  ^mi,  ut  dicitur  Lucm  sexto,  exHt  in 
motUAm  solus  orare^  et  erat  pemoclafis  in  oratione  Dei, 
Cotnpeiii  autetn  religionibus,  aum  sunt  ai  comtemptor 
tionem  ordinatee,  Consideranaum  est  tamen  quod  id 
auod  est  $olitat'iuni  debet  esse  sibi  per  se  svficiens. 
tioc  autem  e$t  cui  nihil  dee$t  quod  nertiHet  ad  ratio- 
netn  perfecli :  et  ideo  $olitudo  cowpetit  coniemplantf 
qui  jam  ad  perfectum  pervetiit.  Quod  quidem  contingi'^ 
dupUciter.  Uno  modo  ex  $olo  divitio  tnunere^  sicut  paiet 
de  Joanne  Baplista,qui  juit  repietusSpiritu  $ancto  adhuo 
ex  utero  matris  suce  :  unde  cum  adhuc  puer  estet  erat 
i)i  deserMs^  ut  didtur  Lucet  primo.  Mio  modo  per  exer" 


H3S  JOANNIS  GASSIANI  COLLATIONES.  lltd 

rio  iUias  soliuriae  puritatis  his  maluerim  coenobii  A  ^c  triplicato  modio  necessitas  victualis  ra  qneftt 
angiistiis  coarctari.In  hac  igittirconversaiione  diurni 


operis  nulla  provisioest^  venditionisvel  coemptionis 
nulla  disientio,  non  annui  panis  ineviiabilis  cura  , 
non  sollicitudo  corporalium  rerum,  qua  non  tantum 
propriis,  verumetiam  muliorum  advenientium  usi- 
bus  necessaria  praeparaniur,  postremo  nulla  arro- 
gantia  laudis  humanx,  quae  immnndior  his  omnibus 
in  conspectu  Dei,  etiam  magnos  eremi  labores  fre- 
quenter  evacuat.  Verum  ut  in  ilia  anachoreiica 
disciplina  illos  elationiim  spiritalium  fluctas  et  exi- 
tiabilis  cenodoxiae  pericula  praeieream,  ad  hocgene- 
rale  cuncloruni  pondus ,  id  e^t,  communem  parandi 
victus  soUiciiudinem  revertamur ,  quae  eo  usque 
mensuram  non  dico  illius  antiquae  districtionis  ex- 


expediri.  Et  in  tantum  apud  nonnullos  vis  noxlsB 
hojas  remissionis  increvit,  >>  ut  acteto  muriaeque  per- 
miztis  non  iilam  unam  olei  admisceant  guttam«  quam 
praedecessores  nostri,  qui  eremi  instituta  maiore 
abstinentiae  virtote  sectati  sant,  repellend»  tantum 
cenodoxiaegratiainstillare  consiieverant,  sed  ^  infrin* 
gentes  ifigyptiacum  pro  salibus  caseum,  plos  olei 
quam  necesse  est,  superfundant ;  et  ita  dnos  ciboiB 
propria  suavitate  distantes,  quisigillatim  diversoqae 
lempore  roonachos  reficere  jucundissime  potuissent, 
sub  unius  saporis  oblectatione  percipiant.  In  taotam 
sane  ^  haec  iihmg  xp^^^^ » '^^  ^^  materialiam  rerum 
possessio  supercrevit,  ut «  sagum  quoque,  qood  absqoe 
verecundia  referre  non  possum,  sub  obtentu  bama- 


cussit,  quae  usum  olel  penitus  nesciebat,  sed  ne  hac  B  nitatis  ac  susceptionis  hujus,  anachoreUe  in  suis  ha- 
quidem  nostri  temporis  remissione  coepit  esse  con-  bere  cellulis  coeperint :  ut  illa  praetermiitam,  quibas 
tenta,  in  qua  •  uno  olei  sextario  itidemque  leniiculae  atloniu  anima  ac  spiritalibus  theoriis  semper  iotenU 
modio  advenientium  usibus  prseparato,  totios  annuae  specialius  ingravatur,  concursus  scilicet  fratrum, 
refectionis  explebantor  officia,  iia  ut  duplicato  nunc     susceptionis  quoque  ac  deductionls  officia»  matnas 

ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


dtium  virtuoti  (icfu^,  iecundum  illud  ad  Hebrceos 
quinto :  Perfectorum  est  solidut  cibui^  eorum  qui  pro 
coniuetudine  exercitatoi  habent  iemui  ad  diicrciionem 
boni  et  mali»  Ad  ezercitium  autem  hujuimodi  juvatur 
homo  ex  aliorum  iocietate  dupliciter.Vno  modOfquan" 
tum  ad  inteilectum^  ut  imtruatur  in  hii  qwB  i^unt  con- 
templanda.  (Jnde  Hieronymui  dicit  ad  Huiticum  ino- 
nachum  :  Mihi  placet  ut  habeai  iacrum  contuberniumt 
nec  ipse  te  doceat.  Secundo,  quantum  ad  affectum,  ut 
tcilicet  noxicB  affeclionei  hominii  reprimantur  exempio 
et  correctione  aliorum ;  quia,  ut  dicit  Gregorius  ixx 
3!oralium  (Cnp.  23)  super  iilud :  Cui  dedit  in  iolitudine 


donum^  quid  prodeit  iolitudo  corporii^  ii  iolitudo  de-  ^ 

fuerit  cordii  f  Et  ideo  vita  socialis  necestaria  esl  ad  ^  refectioni  iotebat  apponi,  modicum  liquaminis  misaat^ 


fuerit 

exercitium  verfectionii.  Sotitudo  autem  competitjam 
perfectii.  Vnde  Hieronymui  dicit  ad  Rusticum  mona- 
chum:  Solitariamvitam  reprehendimus?  minime^  quip- 
^e  quam  stspe  laudavimus.  Sed  de  ludo  monastenorum 
iujuscemodi  volumus  egredi  militei  quos  eremi  rudi- 
menta  dura  non  terreant,  qui  ipecimen  convenationis 
tuas  multo  tempore  dederint.  Sicut  ergo  id  quodjam 
perfectum  ett  proeeminel  ei  quod  ad  perfectionem  exer^ 
celur  :  ita  vita  iolitariorum,  ti  debite  aaumaiur,  prce^ 
eminet  vitai  tociati,  Si  autem  absque  prcecedenti  exer- 
citio  talis  vita  atsumalury  est  periculosissima  :  nisi  per 
divinam  gratiam  tuppleatur  quod  in  aliis  per  exercitium 
acquiritur,  sicut  paiet  de  beatis  Antonio  et  Btnedicto. 
Hactenus  Doctor  An^elicus,  etplane  angelice;  qui 
eiiam  in  solutione  quinti  argumenti  acute  et  erudite 
exponit  dictum  Arlstotelis  i  Poliiic.  (Cap.  SK),dicen- 
tls  :  Solitarium  aut  bestiam  esu,  aut  Deum  :  quia  iii- 
jiiiruin,-  ti  quit  sotitudinem  amat,  vel  ob  impatientiam 
et  aninu  scBvitiam,  vel  ex  desperationCf  vel  ex  odio  obe" 
dientias  et  amore  proprice  voluntatis,  ut  itli  Sarabaitce^ 
de  quibus  in  collalione  pracedenti  (Cap.  7)  actum  est^ 
M  bettim  similii :  ti  vero  ut  totus  vacet  contemptationi 
divince,  iliique  inhasreat,  tum  totus  divinus  et  Deo  st- 
milit  efficiatur.  Ex  liis  patet  utra  vita  alteri  praeemi- 
neat  et  potius  eligenda  6it,  eremiiica  »n  codnobiiira. 
^ain  soliUria  secundum  se  praestanlior  esi,  si  debiie 
assumatur  a  perfeciis  quibus  proprie  convenit,  sed 
coenobiiica  commodior  et  utilior  plerisque,  et  aptior 
adipiscendae  perfectioni. 

*  Sextarius  dicitur  sexta  pars  congii,  quae  mensuu 
apiid  antiquos  Um  iiquidis  quam  aridis  serviebat. 
Ciapit  auieni  sexUrius  libram  cum  dimidia,  sive  ocio- 
dectm  uncias,  id  esi,  cotylas  binas,  quas  et  heiui- 
Daedicuntur,  Singuli  enim  congii  sex  sexUrioscon- 
tinenl|  heminas  vero  duodeeim :  quippe  duae  heminae 


sextarium  complent.  Hinc  seiurius  olei,  qui  in 
annum  sufliciebat  excipiendis  et  slendis  hospitibos, 
ut  hic  dicitor  (Epiphan.  Ub.  de  Memur,  et  Ponder, 
Alex.  obAlex,  l.  ii  c,  20).  Modius  mensurae  genns 
coniinens  sedeciin  senarios,  Snldae  libras  viginti  sex 
cuni  ocionis  iinciis  :  cujus  dimidium  dicitor  semo- 
dius.  De  lenticola  dictum  estlibro  iv  Institotionom, 
cap.  20. 

»  Hujos  antiqoae  parcimoniae  et  mirae  abstinentiae 
apud  illos  observata;,  exemplum  refert  Cassianus 
collat,  8  cap.  1,  ubi  se  oum  suo  germano  ab  abbate 
Sereno  his  lauiitiis  exceptos  commemoral :  Nam  fn>o 
miiria.   iiiquit,   quas  superjfcta  olei  gutta  quotidiance 


et  olei  quiddam  toltto  propetisiui  ivperfmdit.  Nam  illam 
olei  guitam  ob  hoc  unusquisque  quotidie  refecturut  tii- 
stillat,  non  ut  ejus  ex  hoc  gutturis  quamdam  percipua 
iuavitatem;  quippe  cujus  tanlut  ett  modus^  ut  vix 
ipsiui  gutturit  fauciumque  meatm  non  dicam  limre^ted 
pertramire  iufficiat.  Sed  ut  hoc  uiu  jactantiam  cordii^ 
qucB  pro  abitinentia  dittrictiore^  blande  tolet  ac  laten- 
ter  irrepere,  et  ttimuloi  etationit  obtundat :  quia  quanta 
abitinentia  ipta  occultiut  exercetur,  nulloque  hominum 
tette  perficitur^  tanto  tubtiliut  occuitatorem  suum  feii- 
tare  non  detinit.  Uaec  ibi  ad  hunc  locum  iiitelligen- 
dum  accommodata. 

c  Pro  salibus,  idest,  pro  deliciis  et  lautitiis.  Ita  illt 
remissiores  et  lepidiores  monacbi,  praeter  roorero 
antiquorum,  duplici  obsoiiio  otebantur,  et  diios  ci« 
bos,  ut  hic  dicitur,  propria  suavitate  di<tantes  aive 
distinctos  :  nempe  muriam  aceto  permixum  olelqoe 
guttula  aspersam,et  caseum  oleoitidem  superfosuin, 
D  sub  unius  saporis  (olearii  scilicet)  oblectatione  per- 
cipiebant :  quorum  alteruro  dicit  cujusque  refecihmi 
cum  paximaciis  sive  panibus,  unius  scilJ«et  libr», 
sufficere  potuisse. 

^  \M  proprie  subsidSitn]  significat,  aut  vires,  ro- 
bur  :  uuiU  ^m^*  fortis,  robusius.  Suiniiur  hic  pso 
subsidio  vitae  :  x/^^^tr,  id  esi,  iisos.  Pi>rro  CiaeoDios 
solummodo  leg>t  xtqo-ic,  quae  vox  dominium  et  pos- 
sessionem  alicujus  rei  sigiiificat,  cui  opi>onitur  ^ber^ 
/jLoaxmi,  id  est,  omnis  possessionis  vacuius  et  nudi» 
las,  qiiani  monachi  profitentur,  de  qua  supra.  Ba« 
siieensis  editio  et  plerique  mss.  Graeca  utramque 
oniitlunt. 

«  De  sagovide  noutionem  ad  lib.v  lnstit.cap*30. 
Cujus  inier  alia  moiiachorum  iodumenu  memiiiit 
D.  Hieronymos  in  epist.  ad  Euslochiom,  et  ia  Vita 
Hilarionis. 


mi  GOLLATIO  IIX.  -  D£  FINE  (XJeNO&lTifi  £T  EREMiTiC:.  1158 

vitiUlioiiei,  diTersarnmque  confabolationom  atqoe  A  stra  experientla  conaeciHuSy  meritum  earum  ac  flnem 
oecapationnm  interminabilem  curam ;  quarum  etiam     Teridlca  potest  inainuare  doctrina. 


illo  temporeqoo  basc  Tidentor  impedimenia  cessare, 
tamen  animoro  consuetudinariflB  inqoietndinia  asal' 
doitaie  sotpensom,  exspectatio  ipsa  distendit.  Atque 
ita  fit  ot  anachoreseos  illa  llbertas  hojoscemodi  nexi- 
bos  impedita,  ad  illam  cordis  ineffabilem  alacritalem 
praepedito  non  perreniat  ascensn^  ac  fructum  eremi- 
ticae  professionls  amittat :  qui  si  mihi  in  congrega- 
tione  none  atqoe  in  torbis  sito  foerit  denegatus ;  sal- 
ten  qoies  anlm»  cordisqoe  tranquillitas  ab  omnibos 
oecopaiionibas  absolota  non  deerit :  quae  nisi  illis 
qooqne  qoi  In  solitodinecoromorantor,  praesto  fuerit, 
labores  qoldem  anachoreseos  sustinebuni;  fructo 
Tero  ipslos  fraodabontor,  qoi  non  nisi  qoieta  menlis 


CAPUT  viir. 

Responsio, 
Joannes  :  Unum  eumdemque  hominem  in  otraqoe 
professione  perfectum  esse  non  posse  absolute  pro- 
nontiare  potuissem,  ni&i  me  paocorum  admodum 
retardaret  exemplum.Magnum  siquidem  est  in  qua- 
tibet  earum  consummatum  quempiam  reperiri ; 
qoanio  magis  ad  plenom  utramque  perficere,arduum 
ac  pene,  ut  ita  dixerim,  homini  impossibiie  esse 
perspicuum  est.  Quod  taroen  si  quando  proTenefit» 
non  statim  ad  generaiem  formulam  referri  potest. 
Non  enim  a  parte  minima,  id  est,  de  consideratione 
pancoruro,  sed  de  bisquae  rouliorumyimmo  omnium 


slnbilitate  conqoirltor.  Poslremo  eiiam  si  mibi  in  B  sobjaeent  facultati,  universalis  est  regula  proponeu' 


cflenoblo  constituto  ab  illa  porliate  cordis  aliqold 
foerit  imminutum,  erosolios  ETangelici  praecepti 
compensatione  conlentus,  qood  certum  est  omnibus 
|lii8  eremi  fruciibus  non  posse  postponi,  ut  scilicel 
de  crastino  nihil  cogitem,  et  usqoe  ad  flnem  sob- 
Jectos  abbati ,  illoro  allqoatenus  Tidear  »mnlari  de 
quo  dieitur,  HumiUavU  temtiptum  factu$  obedien$ 
usquead  martem  {Pkilip.  ii) :  merearque  iilius  Tcrbum 
homiliter  dicere,  Quia  non  veni  faeere  voluntatem 
meam^  $ed  voluntatem  eju$  qui  misit  me  Patri$ 
(Joan.  Ti). 

CAPUT  \ll. 
Jnterrogaiio  de  cmobii,  vet  $oliludini$  fructu. 


da.  Si  qoa  Tero  rarissime  atqoe  a  paocissimis  obtl- 
nentor,  ac  possibiliiatem  commnnis  Tirtotis  exce- 
dunt,  Tolut  sopra  conditlonem  homanaD  rragiliutis 
natoramqoe  concessa,  a  praeceptis  sont  generalibus 
aequestranda,  nee  tam  pro  exemplo  qoam  pro  mi- 
racolo  proferenda.  Quamobrem  id  quod  inquiritis, 
secundum  mediocritatem  sensus  mel  breviter  inti- 
mabo.«Finis  quidem  coenobitae  est  bmnes  snasmor- 
tlficare  et  crucifigere  Tolunlates,  ac  secundum  ETan- 
gelicae  perfeciionis  salutare  mandalum,  nihll  de 
crastlno  cogiure  ( Mauh.  ti  ).  Quam  perfectionem 
prorsus  a  nemine  nisi  a  coBnobiU  impleri  posse  cer^ 
tissimum  est.  Quem  Tiruro  Isalas  propbeta  descri- 


bens,  iu  beatificat  atque  collaodat :  ^  Si  aver(eri$  a 
Germanos  :  Quia  te  utriusque  professionis,  non  G  gabbato  pedem  luum^  faeere  votuntatem  tuam  in  die 


qoemadmodom  multos,  principia  tantommodo  con- 
tigisse,  sed  ipsa  fastigia  conscendisse  manifestom 
est;  qnisnam  eoenobitae,  qois  eremltas  sit  fliils^opu- 
mus  aguoscere.  Nulli  uamque  dubium  est  neroinem 
de  bis  Tcl  fidelius  posse  tcI  plenius  dlsputare,qoam 
lllom  qul  iitramque  perfectlonem  longo  usu  et  magi- 


$ancto  meo,  et  gtorificaveris  eum,  dum  non  facis  via$ 
tuas,  ei  non  invenilur  voiuntas  tua,  ut  loquari$  $ermo» 
nem,  tunc  deleclaberi$  $uper  Dominum,  et  $u$tollam  te 
super  altitudinem  ierros^  et  cibabo  te  hmreditate  Jacob 
patri$  lui  {I$a,  ltiii).  Os  cnim  Domini  locutum  est. 
c  Eremitae  vero  perfeciio  est  exuum  meniem  a  cun- 


ALARDI  GAZi£I  GOMMENTARIUS. 


•  D.  Bieronymus  de  coenobitis  ifigTptiis  et  eorum 
iroiiatoribus  ita  tesUlnr  {Epst.  2i) :  Prima  apud  eo$ 
confmderatio  e$t  obedire  niaioribu$^  et  quacumifue  ju$' 
$erini  facere.  Gassianus  libro  it  Insiitut.  c.ip.  8,  de 
praefecto  noviliorum  »gens  :  Ejus^  Inqiiit,  nac  erit 
eotticitudo  et  eruditio  principali$,  per  quam  junior  in- 
troduetus  a$cendere  eon$equenter  eliam  cuimina  ptrfe 


ximum.  Fruclum  autem  ccenobiticce  vitce  duplictm 
tangil :  unum  in  prm$enti^  qui  e$t  delectatio  in  conso* 
iatiombu$  divini$,  cum  ait :  Tunc  detectaberis  in  Qo- 
mino ;  aiium  in  vita  futura,  aui  e$t  consolatio  felicitaiis 
CBiernm,  cum  inquit  :  SustoUam  te  super  aUiluditiem 
terrm^  el  cibabo  le  hceredilate  Jacob  patris  /|u. 
e  Ita  plane,  ei  iisdeiu  fcre  verbis  D.  llieronymus 


eiioni$  $umma  prmvateat  :ut  doeeat  eum  primilw  $ua$  «x  ad  illud  Uicremi;e  :  Bonum  e$t  vlro^  cum  poriaverit 
tineere  voluniate$ ;  quem  studiose  in  hi$  ac  diligenler     jugum  ab  adole$centia  $ua  {Thren,  ii\).   MUilum^  in- 


exereen$,  hmc  iili  $emper  imperare  de  indn$tria  curabit 
qum  $en$nit  animo  eju$  e$$e  contraria,  Multi$$iquidem 
experimenti$  edocti^  tradunt  monachum  et  maxime  JU' 
wores^  ne  voluptatem  quidem  concupiscentim  sum  re- 
frenare  poue^  nisi  prius  mortificare  per  obedientiam 
$ua$  didicerii  votuntatee  {Vide  colt,  5  el  4). 

1»  Turrecrematus  hanc  MMtcnliiiiii  cilans  :  In  hac, 
inqiiit,  auctoriiate  Domin«$  per  prophetam  describit  fi- 
nem  $ive  perfcctionem  mona$t\cm  sive  comobiticm  di$ci' 
ptinm,  et  fructum  $ive  prmmiwn  eju$.  Fini$  consistit 
in  iribus :  primum  in  declittatione  a  peccati$  per  qum 
violatur  quie$^  per  observantiam  sabbati  designata. 
Vnde  ait :  Si  averteris  a  $abbato  pedem  {«tmt,  id  eit, 
st  noR  rtotoens  quietem  animi;  qum  (til  didt  glo$$ti^ 
omni  tewpore  celebranda  e$t.  Secundo  in  abnegatione 
proprim  voluntati$,  cum  ait :  Non  feceri$  voiuntatem 
$uam.  Tertio  in  refrenatione  lingum,  ibi :  Vt  non  lO' 
giuari$  termonam,  $cilicet  malum,  contra  Deum  vel  pro- 


quit,  Christi  perfectio  est  exutam  meniem  habere  a 
cunclis  lerrenie  nr^oltts,  juxia  illud  Apostoti  :  Nemo 
militan$  Deo  impttcat  ^e  negotii$  smcularibuSf  etc. 
(t  Ttm.  vi),  eamquet  quantumhumanaimbecUiiias  $init^ 
unire  cum  Chrisiu.  Quam  quidem  speciem  ^  conversa^ 
tionis  boni  eremitm  et  monachi,  qui  volo  monasticm 
dieciplinm  obligati  $unl,  imitari  contendunt ;  $ed  rara 
e$t  et  pauci$$imi$  dono  Dei  hmc  perfeciio  conce$sa.  1$ 
enim  vere  et  non  ex  parle  perfectue  e$t  qui  et  in  eremo 
$qualorem  $oiitudint$  ei  in  comobio  infirmitate$  fratram 
mquubili  magnanimitate  sueientat.  Et  ideo  in  utraque 
profe$$ione  per  omnia  consummatum  invenire  difficile 
e$tj  quia  nec  anachoreta  coniempium  ac  privattonem 
materiatium  rerum,  nec  cmnobita  theoricarn  ad  inte" 
grum  potest  assegui  puritatem,  Ila  D.  Hieronynius» 
cuin  doctrina  hiijus  abb:Uis  belle  consonans.  Porro 
huc  etlam  speciant  Terba  ilia  Dionysii  Areopagiue 
{Eccle$.  Hier.  c.  6)  superius  citata  (Co//iil.  i%  «ap.5) .. 


lil» 


miSm  CA^iUiNl  €aLLAT40N£6. 
«•n^M  ^l«MK«m  IraittMft  i«-  A  s«n  «Uh^  l^pMNnittn  (ki#m««  liMHrios 


IIM 


beclllitas  sjnii,  QnireOtt«CtMnM.Q«en  wvnm  lli«- 
remias  propheta  deseHbeiK,  9gmu$,  inquit,  vir  ^ui 
iutitjugumabadoleicentiBMiM^  ^  tedebit  soHtarius  et 
taceh^  ^,  qma  U»m>kL  ee  wpar  §e  «  {Tknti*  m).  PmI- 
flii«ta4|iioq«e4  SimiUs  faetui  wm  pelicoM  toikudmis, 
ViffUm  M  faauM  *um  eiaut  passer  iolUmiut  «n  teOQ 
(Piul.  ci).  Afd  4itt«e  igiliir  Aaem  queni  «Biuscig^s^ 
pr«fe«6leiiis  em  prxdixknttS»  «isi  «or«a  «(erqu« 
perveaerii,  km%U»  «t  illeciBiiebu  et  i«U  aaaelier^- 
leee  enpeiit  4iMlpliiiaaa.  Neuter  «Bim  ^iriuteas  sam 
preCMsiottis  iaipleviu 

CAPUTUL 
Be  ^nsmnmata  ac  »era  perfeetione, 
^Sed  Imbc  ftt/wGB,  14 esit  1100  itttegra el in  eMBibua 
consttaunata  per/ectio,  aed  pars  perrecUeAia  est.  Bill^  ^«Q>i(^<^a  purit3te,aQiAisteeettversaiiotte 


peasedisse»  Qui  iia  «rattt  la  ttiraqve  prefeaeie— 
perfecii,  ui  eutti  «Ura  oaMies  ereiBi  eeeolae  «eoedett* 
tes,  insaiialMliter  secreto  eeiitudieis  pmeartmlmt^ 
(|uaDt«m  in  ipsis  erat,  tteqttttqttaoi  inqttirerettl  li«* 
matta  oenseriia«  iamefl  iltt  freqttetttiaM  ae  (ragiliia* 
tes  ad  se  cencurreoiittm  «tt8ii«elMttt»  «i  ctttti  «d  eoa 
▼IsitaiioHis  vel  proCecius  graiia  ittii«niera  lirttinMB 
multitttde  conllfierei,  tefld  jttfeai  pette  Sttoeepiiottitt 
iuquieiudiiiom  imaBobili  faiieaiia  toleranlesi,  nihil 
aliud  vei  didicifiee  vel  eaeroiiisse  oflMM  nUmi 
lempore  crederentur»  qnam  «i  «oflnmattite 
adveiiieAtium  oUlciis  deservirooi,  iia  ttt  ^pmA  «•«» 
clos  esset  ambigoum»  in  qua  ^otissimttm  prefeseiottO 
eorumdem  m^jor  essei  iodustria  ;  id  osl,  ttlrttm  in 


Rara  est  eq[o  el  paucissimis  doao  Dei  concessafer' 
/ectio.  b  etenim  (Yerba  X>«  Uiirwgmi  ubisupra^  vero 
fA  000  ex  pane  jterfectusosiy  qui  el  in  erooso  sqoa- 
lorem  soliiudiois,  ei  in  ciBoobio  JoArmiiates  Xrairufla 
aequali  magASoimiiate  susteniat.  Ei  ideo  in  utraquo 
profee&lotte  por  omnia  coosummetum  lovoBire  difil* 
cile  est,  quia  oee  anacboreia  iatxA^avxmH  ^^  Mt, 
coDteoiptum  ac  privationem  materialiiim  mruffi. 
nec  Qflenoblta  « iheoricam  ad  int^rum  potest  asso^ 
qui  puriiatem^  licet  utrumque  perfecte  abbatem  MO' 

ALAHm  GAZiGf 
qiiHras  a^l  mottttdioe  ab  «immioHs  apfeUatos  oftfntfi- 
vidua  et  siagulari  «t(o,  quts  per  eanctas  divisibiUsm 
qffectuum  in  unum  complicationes  et  coUeciiones,  in 
divinam  unitatem  singularemque  perfeclionem  promo^ 
9tt;  \4  e«l,  eo  truod  rebtts  ^ivisibifibm  ei  tewporati- 
btts  dereliciis,  Mooads  id  eet,  Oiviiiitati  eoU  pltteero 
coniendant.  Qiio  senso  nojneii  monaclii  solis  eremi- 
tis  et  solitarlis  proprle  convenire  diximus. 

*  Glos>a  ordinaria  :  Cion  Aa>,  non  immixtus  nego" 
tiarmm  et  dmideriorum  turlris. 

^  Glossa«  ab  omni  strepitu  mundL 

^  Giossa,  contemnendo  terrena^  et  ad  ccelestia  aspi- 
rando.  besiderio  enim  hono  levamur  ud  Dfum,  mt  Ait- 
gustinus.  Haec  ibi.  Mihi  videtur  tiic  iria  in  loonoclui 
comiuendari :  quieiern  nientis  ei  corporis ,  quse  per 
sesbiotient  solitarii  de^ignatur :  taciinrnilalem  oris, 
cum  dicitur  :  Et  tacetit;  et  studiom  coTitemplaiionis 
quo  stipra  se  elevator. 

<*  Ita  correxit  Ciaconios  ex  YalicanU ,  crnn  antea 
in  plerisqoe,  et  Planiiuiana  etiam  editione  mendose 
Ipgerelnr,  fispU*  vcl  {uptmtn.  E»»l  pnlm  fupwoc,  par- 
tialis ,  ditnidiattis  ,  itnperf^-cius.  Ita  coilaiione  13 
c:ip.  5  docel  abbas  Chsereinon  philosnphos  genliles 
babiiisse  lantummodo  quamdain  fAipixvv,  vel  lupHuLf 
id  est,  portioficul.-im  castiiatis. 

•  Hic  nirsos  iheorica  pro  iheoretfca  apod  Cassfa- 
nnm  :  ut  et  ajtitd  D.  Hieronyinnm,  ut  superius  me* 
miniiniis  {Cotlal.  1,  c.  2;  eoit,  14,  c.  i). 

^  Tafes  qnibusdam  saltem  Itnoamentis  depingere 
videtnr  D.  llieronymMs  in  episioia  4,  ad  Rnsticum 
mniiachiini :  A/it,  intpiiens,  sublaiis  in  altum  knme^ 
r»,  et  intra  se  nescio  quid  cornicantety  stnpentibusque 
in  terram  oculis,  Inmentia  verbu  trutinantur^  nt  d 
preeconem  addideris,  putes  incedere  prmfecturem.  Suni 
qui  kumore  eeltarum^  immoderatisque  jejuniis^  ttedio 
soiitudinis,  ac  nimia  iectione,  dum  diebus  ae  noctibus 
auribus  suis  personant,  veriuntur  in  melanckoliam^  ei 
Oippocratit  magis  fotneniis  auam  nostris  nionitis  inrff- 
gent.  Ita  D.  liieioiiymus.  Nec  mnliam  ab  his  dissi- 
niiies  illi  monaehi  de  qoibus  fivagrius  haec  scribiC 
(llisler.  1. 1  cop.  ti) ;  Yiri  ac  muUeree  vt  toiituiinem 


mttni,  magnaoimius  eorum  mirabiiitts  apioreittr. 

CAIUT  X. 

De  hit  qui  imperfecti  eremnm  petuaL 

'  Solctti  auiem  ooonoUi  ita  diuUime  eiiettiio  eoli- 

tudiols  effsrarii  ul  prorsus  bomittom  oonsortia  per- 

horroscaoi,  ei  com  vel  paulttlom  a  aecreli  fl«i  soli* 

todioe,  intervettiento  rroirom  visiiatiotte,  diseosso- 

rint»  BOtabiii  meoiis  angore  ei  of  idenlibtts  poeiUo- 

nimitatia  indiciis  asstttare.  Qttod  vel  oiexiflM  bio 

eveoire  consoevit,  s  qui  oon  peHecie  in  coenebiio 

C0MMENTAR1US. 

ardoribus  etfervescenttm  se  ahiwnX;  et  solisiUit  man- 
frris,  quw  naturm  serviunt  neeesutati,  obtectie^  reiiqmum 
corpus  frigoribus  immensis  et  fervidis  solis  ardoribue 
C  nudum  exponunt,  astu  mque  tiique  algore  conlempto. 
Eo  accedit,  quod  afimeritis  qulbus  homines  vesci  soleni 
pemius  ivjerfts,  depaueuntw  terram :  unde  pbvnt^  id 
est^  pahulaUiret  appellamiur;  indeque  sotum  vkium 
sibi  suppeditant ;  adeo  ut  cum  tempore  belluis  timile9 
eHlciantur  :  quippe  cum  forma  corporis  et  animi  habiim 
ab  «(rii  komin^us  discrepent.  Ae  si  forfe  tritferfirf 
homines^  $taum  as^Uffiunti  ei  ei  qui  eat  ineeqmait' 
tWj  aut  eiabuntur  velocitate  pedum,  aut  abstrusit 
terrte  toch,  adqutB  difficiUime  accedi  possit,  seoccuitant. 
s  fliitc  D.  Iliereiiyniiis  in  eadeni  itia  epistola  :  De 
ludoj  'Aix,  monasteriorum  hujuscemodi  vob  tgrtdi  fni- 
lites^  quos  eremi  dura  rudtmenta  non  terreant;  qui 
specimen  converaationis  sutB  mulio  tempore  dederini  : 
qui  o*nnium  fucrint  minimi,  utprimi  onwium  fierent; 
tgttos  nec  Bsurics  aliquando  nec  saiuritas  tuperaiit;  qui 
pauperiate  itrtantur ;  quorum  habiius^  sermo^  rultutf 
incessHSj  doctrina  vinnium  esl,  etc.  Cas^iaous  lib.  v 
Inslitut.  cap.  56  :  A/ium,  iii<iuit,  ordinem^  qui  excet" 
-.  lentior  kabctur^  idest^anachoretarum,  cunctorumprtB' 
^  coniis  instigati^  sagacissimo  cordevidere  properavimus: 
hi  namque  in  ccenobiis  primunt  dlutissime  commoran' 
teSj  omnique  paiieniite  ac  discrelionis  retfula  diiigen^ 
ter  edocti,  et  humitUatis  pariter  ae  nudttatis  virtnte 
possessa^  atque  ad  purum  vitiorim  universitaU  con" 
smnpta,  dirissimis  ddemonum  ^jrceUis  congressuri,  pe* 
netrant  eremi  projundn  secreta.  Ei  nirsus  lib.  viii  In- 
sttiut.  cap.  17  :  Eremum,  ait,  perfectos,  omnique  viiio 
purgatos  oportet  expetere,  et  excoctia  ad  puruni  in  con- 
gregatione  fratrum,  vitiis,  non  pusillanimitatis  pcrfU" 
^*o,  sed  divints  contemflationis  obtentu ,  ei  desiderio 
tntuiius  tubtimioris  intrare,  qni  non  ni  i  in  toiitudine 
a  perfeetit  soiummodo  poierit  apprehendi,  D.  etlam 
BenediciMS  (Caf.  1  RegultB)  prudeiiter  ostendlt  qiii 
dicendi  sint  veri  unachoreise,  et  qoinam  ad  boc  vitae 
genus  apti  et  idonei  censrndi ,  videlicet,  qui  non 
conversionit  fervore  novitio  (Turrecrem,  comment.)^ 
ted  mottoslmi  lonya  espperientia  didicemnt  advtnuu 


il4i 


COLLikTIO  XJI.  —  DE  FUHB  GOfiiNaBlIdB  ET  EREMlTifi. 


iiiS 


institutiy  nec  excocUs  prioribu&  vitiiH  ad  soUtariam  A  dixemniumyquaeexstirpalaooiifuerat»  pecGatomrai 


80  Tfiam  immaturo  desiderio  transtuierunt ;  qui  iu 

Qtraque  parte  imperfecU  aemper  ac  fragiies,  quo- 

eumque  aura  commoiionia  impuleriti  inclinaotur» 

Nam  quemadmodum  consoriio  Yei  interpeilatiooe 

fralrom  impatienier  exssluant,  ila  in  soliiudiiie  coo* 

sistenles  ejus  ipsius  quod  expelunt  *  siieolii  ooa 

feruot  vastitatem,  quippe  qui  ne  ipsam  quidem  ra* 

tiooem  noruut,  cviiu%  causa  desiderari  vel  expeti  de* 

beat  soiitudo,  sed  iianc  esse  YiriuUii  ac  professioois 

istius  existimant  sommam»  utfratrum  eonsortia  de-* 

dioantes,  humaoos  taninmmodo  refugiaot  ac  dete^* 

steotur  aspectus. 

CAPUT  XL 

Interrogatio  de  remedlo  eorum  qui  eito  de  eanobm 
discedunU 

Germanus  :  Quo  ergo  ie\  nobis  yoI  Cfleteris  qui 
ejusdem  fragililatis  alque  miseri»  [Lipt.  in  marg* 
meoaurae]  sunt,  remedio  poterit  subveaij'i|  qoi  ccs» 
nobialibns  disciplinis  teuuiter  institntit  aote  expul- 
sionem  omnium  viiiorum,  habitationem  soUtudiuis 
ccepimus  alTecUre,  vei  quo  pacto  imperturbatae  meo* 
tis  conslantiam  et  immobiiem  patienti»  poterimus 
apprehendere  Armitatem,  qui  ipsas  quodammodo 
scholas  et  exercitationis  hujus  palaestrany  in  qua  ad 
pleoum  erudiri  ac  perfici  principia  nostra  debue* 
rant,  inleropestive  intermissa  coenobii  eooversatione 
dereiiquimus;  qualiter  ergo  nunc  solitarie  commo- 
ranles,  perfeciionem  longanimitatis  ac  paiientia» 
consequemory  vei  quemadmodum  bas  sibi  inesse  vel 


quam  adliuc  io  nobis  vivere  bis  deprehendimus  io- 
diciis.  Yerbi  gralia  :  Gum  io  soiitudine  constituli, 
adveotum  fratrum  vel  brevissimam  eorum  moraiB 
eum  quadam  aestoaotis  aoimi  aoxieiate  suscipimus, 
loesse  adbuc  io  oobis  vivacissimum  impatientin  fo- 
mitem  noverimus ;  cum  vero  cujusquam  fratris  spe- 
ramus  adveotum»  si  eo  pro  necessiute  aliqua  paulu- 
lum  forsiian  demorantOi  vei  tacita  indigoatie  nimla 
sjus  culpaverit  urdiutem,  et  menUm  nostram  im- 
modic»  exspecutionis  sollieitudo  turbaverit,  iras  at* 
que  tristitias  maoifesie  io  nobis  vitia  residere  een« 
scientiae  nostrae  probovit  etamen.  Item  si  fratre  vel 
codicem  ad  legendum  vel  quamlibet  aliam  ad  uteo- 
dum  spedem  posiulaote,  aut  oos  iltiua  petiiio  eoo- 
B  trisuverit,  aot  illum  negatio  noetra  repuierii,  dubium 
000  est  Dos  adhue  avaritisB  seu  philargyriie  laqaeia 
compediri.  Quod  si  recerdatiooem  feminae  oebia  vel 
cogitatio  subiu  vel  sacr^  series  lectionis  attulerilv 
et  in  ea  quadam  oos  seoserimus  titiiiatieoe  pulsatoa, 
sdamus  oecdum  exstioetum  in  membris  nostria  for* 
oieationis  ardorem.Si  vero  de  coroparatioYte  strictio- 
ois  oostrae  et  remissioois  alien»  vel  Unuissima  meo« 
tem  nestrani  teotarit  elatio,  certum  est  dira  noa 
sopcrbiae  pesie  corruptos.  Cum  haec  ergo  io  corde 
oosiro  deprebenderimus  viiiorum  indicia,  manifesU 
cognoscamus  oobis  ooo  affectum,  sed  effectum  deesse 
peccati.  Qu«  utique  passiones,  si  nos  quandoque 
conversationi  miscuerimus  humanae,  protinus  de  ea- 
verois  oostrorum  sensuum  procedentes,  probant  se 
deesse  viriutes  exploratrix  internorum  motuum  con-  C  non  tunc  primum  cum  eruperint  nasd,  sed  lune  de- 


^ientia  deprehendet,  ne  forte  qula  ab  hominum  con- 
sortio  segregati  ouilis  eorumdem  irriiationibus  pro- 
vocamur,  falsa  aestimatione  decepti,  tranqulUitatem 
mentis  nos  immobilein  possidere  credamusf 

CAPUT  Xil. 
ReepouitB  fuomeifo  poesit  lofiieriiia  vUia  $ua  agno^ 
eceret 
Joannes  :  lu  veritate  quxrentibus  medicinam, 
remedia  curationum  ab  illo  verissimo  animarum 
medica,  deesse  non  possunt,  bis  praesertim  qui 
^  valetudines  suas,  non  desperando  aul  negiigeodo 
coniempierint,  nec  vuloerum  suorum  periuula  cela- 
verint,  aul  medelam  poenitentiae  procaci  roente  re- 
spueriql,  sed  pro  ianguoribus  ignorantiae  vel  errore 


mum  quia  diu  laiuerint  publicari.  £i  iU  uniuscujus* 
que  vitii  radices  inesse  defixas  sibi  certis  iudiciis 
etlam  soliurius  deprehendit,  qnisquis  puriutem 
suam  non  hominlbus  osieniare,  sed  illius  conspectui 
inviolatam  siuduerit  exhibcre,  quem  lalera  omoia 
cordis  arcana  pon  possunt. 

CAPUT  XIII. 
InUrrogatio^  quomodo  tanari  pouii  qui  non  expurgatie 
viliit  toliludinem  ingrettut  tit, 

Germanus  ;  ArgumenU  quibus  infirmitatum  indi- 
cia  colliganiur  et  rationem  discernendarum  aegritu- 
dinum,  id  est,  quo  pacio  vitia  quae  celantur  iu  nobis 
valeant  deprebendi,  lucide  satis  aperteque  percepl- 
mus.  Omnia  siqnidem  quoiidiana  experientia  ac  diu- 


vel  necessitaie  coutractia,  humili  tandem  et  cauia  P  lurnis  nosirarum  moiibus  cogiiationum,  iia  ut  dicta 


ad  cceiestem  medicum  mente  confugerint.  Ideoque- 
nosse  dcbenms  quod  si  ad  soliiudinem  vel  ad  abdiu 
loca  nondum  curaiis  vitiis  secedamus»  efTectus  eo- 
rum  Untummodo  reprimatur,  non  exstinguaiur  affe- 
ctus.  Latitat  enim  intra  nos»  immo  etiam  serpit  ra- 

ALARDl  GAZi£I  GOMMENTARIUS 


sunt,  intuemur.  Superest  igiiur  ut  quemadmodum 
probationes  cau«aeque  morbornm  evidentissima  uo- 
bisoraiione  patefactae  sunt,  iia  etiam  curjtionum 
Riedela  monstretur.  Nulli  namque  diibium  est,  illum 
posse  reclissime  de  remediis,  nialarum  valetudinum  , 


fortUtimnm  H  atiuiittfmnm  bellatorem  diabotum  mnf- 
torum softtho  (Id  cst, adjuiorio  ftlinnim,  puta  doctrina, 
oxentplo,  ofatfoneTratrnm)  femdoeft  pugnare,  etbene 
inetructi,  frai^rna  tx  nfiV  (id  esi.  congregaiione  et 
eonBi>rtiO  fhtitrum  eoitimiliianiiam )  ad  singutarem 
pugnm  emtei,  ttcuri  jam  tine  eonsotaihne,  tola  manu 
vel  brachio  (id  cbI,  pn»pria  virtute  ei  fortitudine) 
Dh  ttu4illiMle  coHtra  carnit,  mundi  e%  dioboti  tenta* 


menta  pngnare  tufHeiant,  Ubi  Turrerrematns  adducit 
doctrinam  S.  Tliomie  snperins  refatam  (Ad  cap.  6), 
qua  docet  quibus  conveniat  viia  soliUHa,  et  quam 
pericu1o<um  sit  indoctos,  et  inexpertos,  et  nondum 
in  bellis  spirliuallbns  satis  exercitalos,  vitam  aggredt 
soliiRriam  et  ererniiicain. 

*  Id  esi,  diuturniiatem,  prnlhitatem  et  molesti^m. 

t»  Id  est,  animi  morbos  ct  inQrmitates.  Est  enlm 


im 


JOANNIS  GA33IANI  COLLATIONeS. 


ffU 


disputare,  qui  etrnm  prius  causas  atque  origines  A  qui  dudum  eum  tibi  non  solum  summas  eonyicio* 


apgrotantium  conscientia  attestante  deprelienderit. 

Itaque  licet  doctrina  bealitudinis  tuae  vulnerum  no^ 

atrorum  arcana  nudaverii,  quo  fli  ut  sperare  aliquid 

etiam  de  remediis  audeamus,  qula  tam  CTideus  de- 

clAratio  morbi  spem  remedii  polliceiur ;  tamen  quia 

primum,  ui  ais ,  iii  congregationibus  Initium  salutis 

acquiriiur,  ei  sani  in  sotiiudine  esse  non  possunt, 

nisi  quos  prius  coenobiorum  medicina  sanaTcrit, 

perniciosa    rursum  desperatione  concidimus»    ne 

forte  qui  imperfecti  coenobium  reliquimus,  nequa- 

quam  jam  perrecti  esse  in  eremo  valeamus 

CAPUT  XIV. 

Respomio  $uper  eorum  medidna, 

Joannes  :  De  morborum  suorum  curaiione  solli- 


rum  acerbitates,  Terum  eiiam  intoleranda  snpplicia 
ipseproponeres,  satis  validum  atque  ad  omnes  pro- 
ceilas  immobilem  te  credebas  ?  Quomodo  invicta  illa 
patieniia  tua  levissimi  verbi  prolusione  [Upi.  in 
marg.  prolatione]  confossa  est?  Quomodo  domum 
tuam  super  illam  solidissitnam  pelram  tanta  ut  tibi 
videbatur  mole  constriictam  levis  aura  comroovit  ? 
Ubi  est  illud  quod  inani  Oducia  bellum  in  pace  desi- 
derans  proclamabas,  Paratm  $um  et  non  $um  turbatm 
(PstU.  Gxviii)  ?  Et  cum  propbeta  saepe  dixisti  :  Pro- 
ba  mf ,  Domine,  et  tenta  me,  ure  rme$  meo$  et  cor 
meum  {P$alm.  cxxv) ;  et  Proba  me,  Domine^  et  $dtc 
cor  meum,  interroga  me,  et  cogno$ce  $mita$  mea$^  ei 
vide  $i  via  iniquilaii$  in   me  e$t  {P$alm.  cxxxvni)? 


citis  remedium  salutare  deesse  non  poterit,  et  id-  B  Quomodo  ingentem  ceriaminis   apparatum  exigua 


circo  eodem  modo  quo  uniuscujnsque  vitii  depre- 
henduntur  indicia,  eiiam  remedia  sunt  quaerenda. 
Nam  quemadmodum  solitariis  humanae  conversa- 
tionis  vitia  diximus  non  deesse,  iia  virtutum  studia 
et  instrumenta  sanitatum  omnibus  eiiam  ab  bumana 
eonversatione  discretis  posse  suppetere  non  nega- 
mus.  Cum  se  igiiur  impatientiae  sive  irae  perturba- 
tionibus  incursari  illis  quae  supra  ostendimus  indiciis 
unusquisqiie  deprehenderit,  contrariis  semetipsum 
semper  objectionibus  exerceat,  *  et  propositis  sibi 
multimodis  injoriarum  dlspendiorumque  generibus 
velut  ab  alio  sibimet  irrogatis,  assuefaciat  mentem 
suam  in  omnibusquse  inrerre  improbitas  potest  per- 
fecta  bumiliute  succumbere ;  atque  aspera  sibi  quae« 


hostis  umbra  conterroii  [Lip$.  in  marg.  contrivit]  ? 
Tali  ergo  semetipsum  compunciionis  animadver- 
sione  condemnans,  Inultam  animi  sui  commoiionca- 
lam  esse  non  sinat,  sed  arciiore  carnem  suam  jejunii 
ac  vigiliarum  correptione  casligans,  ac  jugibus  con- 
tinentise  poenis  culpam  suae  mobilitatls  excmcians, 
id  quod  ad  plenum  excoquere  in  coenobii  conversa- 
tioiie  debuerat,  in  solitudine  constitutus  hoc  exer- 
citationis  igne  consnmat.  Illud  sane  ad  obtinendaiD 
jugem  ac  stabilem  patientiam  constanter  aique  im- 
mobiliter  est  teneiidum,  non  licere  nobis  quibua 
lege  divina  non  solum  uliio  injuriarum,  sed  etiam 
menioria  prohibetur,  cujuslibet  detrimenti  vel  irri- 
taiionis  obtento  ad  iracundiam  commoveri.  Quod 


que  et  intolerabilia  frequenter  opponens,  quanta  eis  G  ^ni"»  animae  gravios  potest  evenire   dispendiom. 


occurrere  debeat  lenilaie  omni  jugiier  cordis  contri- 
lione  meditetur.  Et  ita  respiciens  ad  ilias  sancto- 
rum  omnium  sive  ipsius  Domini  passiones,  universa 
non  solum  conviciorum,  sed  etiam  poenarum  genera, 
inferiora  meritis  suis  esse  pronuntians,  ad  omiiem 
se  dolorum  tolerantiam  praeparabit.  Cumque  ali- 
quando  ad  cceius  fratrum  aliqua  fuerit  invitatione 
revocaius,  quodnon  potest  vel  raroetiam  disiriclis- 
simis  eremi  accolis  provenire,  si  mentem  suam 
etiam  pro  levibus  quibusque  rebus  deprehenderit 
tacita  conscientiafuissecommotam,ut  quidam  occul- 
toriim  moiuum  severissimus  censor,  mox  sibi  illa  du- 
rissima  injuriarum  genera  quibus  ad  perfectam  to- 
lerantiam   semetipsum   quotidianis    meditationibus 


quam  ut  per  commoiionis  subitam  caecitaiem  veri 
atque  aeterni  luminis  daritate  privata,  ab  illius  qui 
mitis  et  humilis  est  corde  coniemplaiione  discedat  ? 
Quid,  rogo,  perniciOsius,quidvedeformius,  quam  ot 
quis  honestatis  judicium  et  regulam  ac  disciplinam 
rect»  discretionis  amittat,  et  ea  sanus  ac  sobrius 
perpetret  quae  nec  temulenliis  quidem  quis  ac  senso 
indigeiis  veniabiliter  admisisset  ?  Haec  ergo  et  cae- 
tera  his  similia  detrimenta  quisqiiis  perpenderit, 
non  solum  universa  damnorum  genera,  sed  eiiam 
injuriarum  aique  pcenarum  quaecumque  possunta 
crudelissimis  irrogari,  facill  susteniatione  despiciet, 
nihil  dispendiosius  iracundia  nec  pretiosius  animi 
tranquillitate  ac  perpetua  cordis  sui  judicans  puri- 


exercebai  exprobret,  aique  ita  se  objurgans  et  in-  D  taie,  ob  quam  non  solum  carnalium,  seJ  etiam  illa- 
crepans  alloqiiatur  :  Tune  ille  es  bone  vir,  qui  dum  rum  quae  spiritales  videnlur,  rerum  spemenda  sunt 
te  in  illa  solitudinis  tuae  exerceres  palaesira,  om-  commoda,  si  alias  acquiri  vel  perfici,  nisi  com 
nia superalurum  mala  constantissimc  praesumcbas,      hujus  iranquillitalis  perturbaiione  non  possunC. 


ALAIiDl  GAZiEI 

valetndo  vocabulum  anceps,  ut  alias  dicium  esi. 
•  Jfinus  entm,  ail  B.  Gregoriiis  {Homil.  35  m 
Evang.)y  jacuta  feriunt  qum  prcevidentur ;  el  no$  tole- 
rabiliu$  mundi  mata  siiscfpimtts,  $i  contra  hcec  per 
pr(B$cient\m  clgpeum  munimur.  Eain  ob  causam 
Gliri!»ius  cum  aliis  lum  apostolis  in  primis  fuiuras 
persecutioiies  accuraie  prx^dixit,  ut  ne  poslqiiain 
evenisseni  aiit  scandalizareniur  aul  coniurbareiitur. 
Hcec^  inquit,  locutu»  $um  vobi$ ,  ut  non  $candali%emi- 
m  :Absquetynagogi$  facient  vo&,eic.  (Joan,  svi).  Codem 
8p«E»ians  D.  Ckrysosi.  bomiiia  de  Avaritia :  Rebue^ 


COMMENTARIUS. 
inqiiit,  pro$peri$  ex$pecte$  adver$a$.  !n  tranquiUitate 
tempe$tatem  ex$peeia^  in  $anitate  morbum  exepecta  ;  in 
diviiii$  paujfertatem  ae  mendidtatem  exepecla.  Me" 
mento^  inquit  Scripiiira  {Eccie$.  xviii),  tempu$  fa^ 
mi$  in  tempore  abundantias,  mendidtatem  et  egeetatem 
in  diebu$  opulentias.  Ad  kunc  modum  $i  fueri$  afect¥$^ 
tum  et  divitia$  mulia  cum  $obrielate  admini$tra^  ;e$ 
ege$tatem,  hi  incidat^  forti$$ime  perferee.  Maium  emm 
inex»peclatum  perlurhabit  animnm,  $i  incidat.  Quo4 
autem  ex$pectabaiur^  $%  accidat^  non  muUum  afen 
perturbationi$. 


«145 


COLLATIO  XiX.  —  DE  FINE  COENOBITiG  ET  EREMlTiE. 


IIM 


CAPUT  XV. 
InimogatiOt  an  ita  canitat  mcut  §t  caUercs  pa$$ionet 
debeat  explorari. 
GermaDUS :  Sicui  caeierorom  vulnemm,  id  esi, 
irae»  irislitiae  vel  impatienUae,  per  ohjectionem  con* 
irariarum  renim  medela  monslraiaesi,iia  etiam  con- 
tra  spiriium  rornicaUonis  quod  curationis  genus  nos 
oporieat  adhibere  volumus  edoceri,  id  est«  ulrum 
eUam  concupiscenliae  ignis  proposiUs,  sicut  illic, 
majoribus  irritaUonis  augmentis  possil  exslingui , 
quod  saiis  casUuii  credimus  esse  contrarium ,  si 
non  solum  exaggereniur  in  nobis  libidinis  incentiva, 
sed  vel  praelereunte  menUs  ocolo  persiringantur. 

CAPUT  XVI. 
ResponsiOy  quibut  documentit  pouit  agnotd» 
Joannes  :  Quaesiionem  quae  eiiam  tacentibus  vo- 
bis  narraUonem  nosiram  fuerat  secutura,  sagax  in- 
terrogaUo  vestra  praevenit,  ei  idcirco  efQcaciier  eam 
sensibos  vestris  concipieodam  esse  non  ambigo, 
quandoquidem  insUiutionem  nostram  acumen  ve- 
siri  praecesait  ingenii.  Sine  labore  enim  cujuslibei 

ALARDl  GAZi£l 

«  Luxuria  enim  non  resislendo,  sed  fngiendo  vinci- 
lur.  Quod  insinu:ins  Aposlolns  ait  :  Fugite  fornica' 
tionem  (I  Cor,  vi).  1d  vero  quomodo  inlelligendum 
sit,  declaral  D.  Thomas  (/n  commenl,)  :  Noiandumy 
inquit,  quod  ceetera  vitia  vincuntur  retittendo,  quia 
quanto  magit  homo  partieuiaria  contiderat  et  traelai, 
tanto  minut  in  eit  invenit  unde  delectelur^  sed  niagit 
an^netur  ;  ted  titium  fornicationit  non  vincitur  reti- 
ttendo^  ifuia  quanto  magit  ineenditur  :  ted  vinciiur  fu- 
qiendOf  td  ett,  totaiiier  vitando  cogitaiionet  immundat^ 
et  quattibet  occamnet,  ut  dicitur  Zachar.  ii  :  Fugite 
de  terra  Aquitonit ,  dicit  Dominut,  Eamdem  dociri- 
nam  pulcberrime  explicat  D.  Hieronymns;  cl  Vigi- 
ianiium  haereiicum,  qui  monachos  ei  soliiarios,  quud 
hbidinis  pugnam  fugiendo  viiarent,  velut  imbelles 
et  ignavos  suggillabat,  his  verhis  aplissime  refutat, 
ejus  ohjecUoni  respondens  :  Cur,  inquit,  pergis  ad 
eremum  f  videiicei  ut  te  non  audiam^  non  videam;  ut 
ino  furore  non  movear^  ut  iua  bella  non  paliar ;  ne 
me  capiat  nculusmeretricis;  ne  forma  pulcherrima  ad 
itticitos  ducai  ampiexut.  Hetpondebit  :  Hoc  non  ett 
vugnare^  sed  fugere ;  tia  in  acie^  adversariis  armatut 
obtitte ;  ut  postquam  vicerit  coronerit,  Fateor  imbe' 
cilliiatem  meam  :  nolo  spe  pugnare  victoriaSf  ne  per- 
dam  aliquando  victoriani,  Si  fugero,  gtadium  devitavi; 
ti  stetiroy  aut  vincendum  mihi  est^  aut  cadendum  : 
quid  autem  necesse  est  certa  dimittere ,  et  incerta 
seclari?  Aut  uuto  aut  pedibus  mors  vitanda  est,  Tu  qui 
pugnas^  et  superari  potes^  ei  vincere ;  ego  cum  fugero, 
non  vinco  in  eo  quod  fugio;  sed  ideo  fugio^  ne  vincar. 
Nulla  securitas  esi  vicino  serpente  dormire  :  potesi 
fieri  ut  me  non  mordeat  ,  tamen  poiest  fieri  ut 
atiquando  me  mordeat.  Matres  vocamus^  tororet  et 
.fitiat ,  el  non  erubetcimus  viliit  nottrit  nomina  pie- 
tatit  obtendere.  Quid  facit  monachut  in  ulluiis  fe- 
minarum  ?  quid  sibi  volnni  sola  et  privata  cotioquiay 
ei  arbitrot  fngientes  oculi  ?  Sanctut  amor  impatientiam 
non  habet.  Quod  de  iibidine  diximut,  referamut  ad 
avaritiam  et  ad  omnia  viiia  quce  viiantnr  solitudine. 
Ei  idcirco  urbinm  frequentiat  declinamus,  ne  facere 
eompeilamur  quce  not  non  tam  nalura  cogit  facere 
quam  voiuntas.  Hxc  Hieroiiymus;  ubi  vidciur  in- 
.  iiuere  quoddam  discrimen  inter  ilia  viUa  qua;  lan- 
gii  Jc»arines  illis  verbis  :  Omne  quod-  ett  in  mundo, 
aut  ett  concupiscentia  carnit^  aut  concupiscentia  ocu^ 
lorum  (idesly  avariiia),  autsuperbia  viice  (I  Joan.  iv). 
Si<iuldem  ad  concnpiscenUam  camis,  sive  luxuriam, 
naiora  quodammodo  impellimur  ;  ad  alia  vilia  non 


A  quaestionis  dilucidatur  obscoritas,  cum  absolotlonem 
ejus  aniicipans  inquisiiio  quo  ducenda  esl  antecedit. 
Itaque  remediis  qiiidem  illorum  quae  supra  diximua 
viliorum,  non  solum  nihil  offlciunt,  verum  eUara 
moltum  conferunt  humanaconsorUa.  Nam  frequenUa 
impaUenliae  suae  crebrlus  patefacta.  quanto  magis  ^. 
assiduum  superaiis  dolorem  compunciionis  iniule- 
rinly  lanto  velociorem  laborantibos  conrerunt  sani- 
tatem.  Ob  quod  etlam  in  soliludine  consistenie*^ 
cum  irritationum  fomes  atqiie  materia  ab  hominibua 
non  possit  exsurgere»  tamen  earumdem  ineiia- 
menta  debcmus  eiiam  de  indusiria  retraciare,  ut 
adversus  ea  [Lips.  in  marg.  eam  J  jugi  cogilaiioniim 
coUuctaUone  pugnanUbus  nobis  medela  promptior 
conferatur.  «  Conira  foroicaUonis  vero  gpiritum  di- 

B  versa  raiio,  et  dispar  esl  causa.  Nam  quemadmodum 
corpori  usus  libidinis  carnisqiie  viciniias,  ita  eliam 
menii  memoria  ejus  est  penitus  subirahenda.  Satis 
enim  pemiciosum  est  adhuc  infirmis  aegrisque  pe- 
cioribus  vel  tenuissimam  recordaUonem  hujus  pas- 
sionis  admitiere,ita  ut  nonnumquam  eis  etiam  ^  sub 

COMMENTARIUS. 

tam  natura  quam  prona  voluntate  :  quod  eUftm  do- 
cei  Cassianus  {Lib.  vii  Insi.  cap.  1  ei  5).  Omnium 
lamen  viUorum  occasinnes  ei  inciiaiuenta,  (|uantum 
in  nobis  est,  viiare  debemus,  quia  objecta  movent 
poieniias ,  pra*6eriim  objecia  lihidinis,  ideoque  ma- 
gis  evitand;i.  Similiter  Auguslinus  in  quodain  ser- 
mone  :  Quod  iibidinem  iiiquit  (Serm.  2  Domini 
2  post  Trin. ) ,  fugiendam  esse  tuggerimut^  apo- 
ttotut  Paulut  evidenter  ottendit ,  qui  cum  om- 
nibut  vitiit  prcedicaverit  ette  retittendum,  dum  con' 
tra  iibidinem  ioqueretur,  non  dixit  :  Retistite^  sed  Fn- 
aiie  fornicationem.  Sic  et  alibi  in  Scripturis  aivinis 
G  iegimus  :  Noli  in  faciem  virginit  intendere^ne  tetcan- 
daiizet  vuitut  ejut  (Ecclet.  u).  El  beatut  Joseph  ,  ut 
impudicam  dominam  posset  evadere,  paliium  quo  irp- 
prehensus  fuerat  reliquily  et  fugit.  Ergo  contra  iibidi' 
nis  impeium  apprehende  fugum^  si  vis  obtinere  vietO'^ 
riam.  Ncc  tibi  verecundum  sit  fugerCy  si  castitatit  pal^ 
mam  desideras  obtinere.  lia  Aiigustintis.  Est  igitur 
contra  luxuriam  more  Paritiorum  pugnandum,  sci- 
licet  fugiendo,  versisque  sagittis^  ut  Virgilius  dixil 
(Georg.  2u),  etelegaiiier  Bapiisia  Mantuanus  : 

Hanc  oonirs  certare  cave;  nam  vincere  viflci  est : 
Vincere  lerga  dare,  et  reiro  vesUgis  ferre. 

^  HincCassianus  monet  lib.  vi  InsUl.  cap.  13,  casti- 
monixpriinaine8secusiodiam,Mrcumm^n(tnoslr(Fme- 
moriasexusfemineipersublilem  suggeslionem  diaboiicce 
catiidilatis  obrepserit,  primum  immissa  recordatwne 
matrist  sororum^  seu  certe  feminarum  sanctarum^ 
quantocius  eam  de  nostrce  mentit  recessibut  extrudere 
])  festinemut ,  cic.  Eamdein  oh  cau>atn  D.  llierunymus 
Rusiico  inonacho  suadet  {Epitt.  4),  ne  vei  matri  co- 
habiiet  :  ne,  liiquil,  aut  afferenlem  deiicatot  cibot  r^- 
nuendo  conlristes ;  aut  si  acceperis ,  oleum  igni  adji- 
cias  ei  inter  frequentiam  pueliarum  per  diem  videas 
quod  nocte  cogites.  El  lioro  illo  adversiis  Vigilaii- 
linra  :  Monachut^  inqiiil,  non  doctons,  ted  plangentis 
habet  officium :  qui  vel  se,  vei  mundum  iugeat^  et  Do" 
mini  pavidus  prcetioieitir  adventum;  qui  scient  imbecil'' 
iilalem  tuam,  et  vat  fragiie  quod  portat^  timet  offcn- 
dere,  ne  impingat,  corruai  atque  frangatur :  unde  et 
muiierum,  maximeque  adoiescentuturum  vitai  atpe- 
ctum;  et  in  tantum  casiigator  est  sut,  ut  etiam  ques 
tuta  sunt  pertimescat.  El  de  S.  Augtisiino  scribii  Pos- 
sidius  {In  yita  S.  Aug.  c.  t^) :  Feminarum  iiitra  do- 
mum  ejus  vnlla  umquam  conversata  est^  nuHa  mansitf 
nec  quidem  germana  soror ,  quoi  vidua  Deo  servient 


iU7  JOANNIS  CASSIANI  C(y.LATIONES.  flM 

rmi^datione  stncUniDi  Irtnfnifrtm,  rel  «tab  llcr^  Jk^^ct>K)rlhd»,8itolel,grlttethitlUtis,inteHamelbm 


leciHmiA  kiileHaaoYMBMillilioftitilliiialBseKdtetiir* 
Ctijiis  cauflt  «enioree  noeiri  •  liujiiKeoMdi  leelioiiei 
sub  ^sfleotie  jnBioniin  eolent  coniaiiiMine  pn^ 
terire.  Sane  perrectiisimis  quibuMiiie  et  •uomm  jam 
aflfootn  cMiimoniae  ooosummetis  iirokethmee  ^Inm 
exAminere  se  valeMt  deesM  fton  possunt^  ^lnii 
perrectissiintcordis  integrius  incormpeoeoniccentiM 
{Qdicio  comprobetur»  Erit  ergo  consonMMltisimo 
virosimilis  hisqu»  suprn  dku  smiI  elinii  ivper 
bac  piMione  probitio  sui»  scilicet  ut  qui  ae  rtdieei 
morbi  hufM  penitus  jam  eistirpiise  eofnoveiit» 


aliquam  exploratricem  sil  imaginem  poMit  admiCr 
lei«.€«tenimabliiiq«iadhQc  nilnti  #rmi  niqui 
perrecti  sunt,  >*  hane  exMnioatiMiem  nullalenus  con- 
TOnit  «surparl)  ut  co«|unGtlonem  femtneam  ei  palpa- 
limien  quodammodo  teneram  nique  mollem  eorde 
pertraeient,  eril  enim  eis  «Mgls  nosia  quam  salnbris. 
Quod  enlm  ekp^rimentuM  hojuseemodi  hominibiis 
poten  in  ha«  rathme  suppetore^  uM  ei  in  experi» 
mento  Ipsum  esi  quod  viutuf,  ei  in  ipsa  explora- 
tione  discrimen  t  Cem  etfo  perfectiisimaquls  vir- 
lute  ftindatns  ad  illeeebram  Mandleniium  co|iutlo» 


ALAt^Dl  GktJEt  GOMMENTARIUS 
muUo  lempore  usque  ai  diem  cbitus  sui  prcepotita  an»  B  lempore  valeant  promiTeH.  ^  ad  hoc  recte  elecli 


eillarum  uei  v\xit,  Sed  neque  natrui  sui  niia^  el  frairis 
itft  filiee,  qwee  pttriter  Deo  ferttebant.  Cojus  cxemplum 
I>.  GregorifW  clerici^  ei  monodiis  imiUndnm  prop^ 
nit  in  epistola  ad  Romanum  defensorem  (Lib.  vii 
epist.  39),  inter  alia  scribens  :  Leyitur  quod  beatus 
Avgustinns,  nee  cum  sorore  habithre  consens&it,  di- 
cens :  Quee  eum  tarore  mea  snni  sorores  meee  non 
jtin^  Docii  erffo  viri  cauieU  mafiM  nobis  debet  «Metn^ 
struclio.  Nam  incauKe  pmsumplionis  est^  quod  fortis 
pavet,  mitius  vatidum  non  timere.  Idem  Anguslinus 
(Vel  quis  auctor  libri  de  Singut.  Cler.)  alio  loco  : 
Graiem^  iuqiiit,  inimicum  sortita  est  castitas,  cui  non 
sotum  resistendum ,  sed  dimisso  freno  longius  fugien' 
dum.  Nec  eo  minus  femince  fugiendce  sunt^  quia  reli- 
gioste  videntur  *  quia  quanto  religiosiores ,  tanto  cilius 
atticiunt,  et  sub  pmtexlu  religionis  laiet  viscus  libidi^ 
nis.  ExperlO  crede,  expertus  loquor  :  toram  Deo 
non  mentior.  Cedros  Libani^  duces  gregum  suh  hac 


sunt  llbri  CoIIationum  et  Yitae  Pairum,  in  quibvs  d^ 
ctrlna  toilus  perfectlonis,  et  sedincationis,  et  sancti- 
mentti  coniin^tRr.  Ric  ille.  Subdit  vero  D.  Benedi- 
ctus  :  Non  tiutem  HepMkum^  uui  Regum^  fopploi 
libros.  tJbi  Heptaticum  vocat,  quem  D.  Hieronymus 
(Epist.  7  et  %)  Iteplateuchum,  id  est,  septenariuro, 
nempe  sacromm  llbrorutn  :  quf  septeharius  est,  Ge- 
nesisv  Kxodusi  Leviticus^  Numcri,  Deuteronomiimt 
Josue,  Judicum  (cujus  veluti  appendix  liber  Ruth), 
quos  sequuiitur  libri  Regum.  Ut  enim  Pentateuchura 
veiercs  appellaruni  quinque  libros  Mosis,  ita  junct^s 
simul  libris  Josue,  Jiidicuin  et  Ruth,  Octateuchuin 
nuncuparunt,  ut  Cassiodorus  cap.  1  divinarum  Instt- 
luiioniim;  et  Graeci  auctores,  quorum  scripia  legun- 
tur  ft;  T^  oxTKTiuxov.  Yerum  quoniam  ilebr»t,  oi 
Hieronymus  observat,  bistoriam  Ruib  in  unum  11- 
briim  cuni  Judicibus  compingunt,  inde  factum  est  ui 


lleptateuchum  plerique  dixerint,  pro  Octaieucho,  nl 
peste  cecidlsse  reperi  de  quorum  casu  non  magis  su-  p  Hieronynnus  epist.  7  et  28.  fc)t,  ut  apoaret,  etiam  D. 
spfcabar,  quain  de  AmbrosH  vet  Hieronymi  impudica  ^  Benediclus  loco  jam  ciiato,  ubi  Heptalicum  vocat  pro 


turpitudine.  Haic  Aiiguslinus.  Qiiibus  accedii  exem 
plum  dbbatis  Arsenii,  qui  mairona;  cuidam  cupienii 
se  quadam  devoiione  videre,  graviter  respondit : 
Nescis  quia  mulier  es,  et  per  mutieres  seducuntur  per* 
fetti  Viri}  i^umquid  non  ^ifficit  tibi  audisse  opera  meai 
Xt  itla  :  (fotojinquit,  videre  faciem  tuam : sed  ara pro 
me,  Et  itle :  Oro ,  inquit ,  Deum,  ut  deteatur  memoria 
\\ii  de  cdrde  meo.  llta  vero  ingemiscens  recessit  (in 
*Vilis  Pafrum  tib.  iii,  n.  65  et  lib.  v  tibelto  2).  Aliud 
item  exem^tum  abbatis  Pior  a  Palladio  et  Sozomeno 
relatum  :  qui  cum  ad  sororem,  jubenle  abbale,  (iro- 
Tectus  essei,  ut  ejus  importunis  precibus  saiisFace- 
ret,  oculis  clausis,  alierius  ductu  ad  ejus  ostiuin  ac* 
cedens,  se  quidem  illi  videndum  praebuit,  sed  illnm 
ipse  minime  vidit ;  et  mox  nb  ea  visns  reeMsit  {Pal' 
lad.  Lausiac.  e.  87). 

*  Ob  hanc  causam  (nempe  ad  vilandas  hujusmodi 
cogitattones)  D.  Prosper  (ue  Vita  Contemplat,  l.  iii 
c.  6)  ait,  ab  antiquis  fuisse  decretum^  ne^fui  adolescen-  D 
tium  tegerent  Cencseos  tibrum,  ac  partem  Ezechielis 
propfietw,  vel  Cantica  CanticoYum ,  et  castera  talia  in 
quibus  generaliones ,  et  actus ,  et  nomina  quarumdam 
scripta  sunt  mutierum.  Lege  D.  Hieronymum  in  priino 
Coiiunemariorum  Kzecbielis  prooeinio,  et  in  epislola 
ad  Paulinum  de  omnibus  divinx  hisioriae  libris.  Ad 
hunc  etiam  Cassi:ini  locum  speciasse  videtur  D.  Be- 
nedictus  cap.  ii  Regulx.  ubi  de  libris  iu  capiiulo 
post  coenam  legendis  vel  non  legendis  ita  staluU : 
Mox  ut  surrexerint  a  coena^  sedeant  omnes  in  uno  loco^ 
et  tegat  unus  Cotlationes  vet  Vitas  Patrum^  aut  certe 
aliud  (fuod  cedificet  audientes^  sicul  sunl  libri  morales 
aniiqui,  puta  0.  Gregorii  et  aliorum;  aut  homiJiae 
snnctorum  dociorum ,  quae  principaiiler  redoleant 
suaviutem  dcTotionis,  et  doctrinam  flediflcationis 
contineant,  ail  Turrecrematiis ;  quod  recte  et  sanctis- 
sime  constitutum  est,  quia  sic  ex  lectione  illa  mona* 
chi  maleriam  sedificalionis  el  devotionis  baurire  pos* 
suut,  unde  ad  conlempiationis  altitudiaem  sileutil 


HepUteucho.  Ad  quem  ut  reveriamur,  causam  ipse 
ob  quam  nionuil  iibros  istos  illa  Iiora  non  legendos, 
subdit,  dicens  :  Qwa  in/irmis  intetlectibus  (id  est,  in- 
doctis.  imperitis,  ncn  habeniibus  periiiam  Scriptu- 
rarum)  iion  erit  utiie  ilta  hora  ittam  Scripiuram  audire 
[Yide  tbidem  Smaragdum)'  Libri  enim  legales  et  hi- 
sloriales ,  cum  pleni  sint  et  tecti  mullis  iigurarum 
obscuritaiibus,  el  plurima  coniineanl  profundissima 
mysteria,  non  sunt  libri  ita  apti  ad  le^enduin  siropli- 
cihus  monachis,  et  maxime  illa  hora  in  qua  habenda 
iectio  est,  non  de  variis  bellorum  historiis,  unde 
varia  dormieniibus  possent  generari  phantasmata: 
sed  Quae  lota  sit  aediflcatoria,  et  pleiia  sinipliciiau 
nioraiis  doclrinae,  et  quae  sanctis  ineditationibus 
praeslet  tulcimentum.  Aliis  vero  horis  leganiur»  (Ecce, 
non  vetat  simpliciter  praefalus  libros  legales  ei  hi- 
^toriales  legi  (Tttrrecrem.) ;  sed  Unium  illa  Iiora.) 
Hactcnus  D.  Benedictiis  commenUrio  illustratus. 

^  Nam  qui  amat  periculum^  peribil  in  illo ;  et  qui 
tangit  picem,  inquinabitur  ab  ea,  ait  Sirachides  (Ecet. 
111  et  xiii) ;  et  alibi  scripiuin  est :  Non  lentabis  bomi- 
num  Deuni  tuum  (Deuier.  vi;  Maltli.  iv).  TenUret 
utique  Deum,  qui  um  evidenti  periculo  se  expone- 
ret,  ut  caslitatem  suam  experireiur.  Ilujusroodi 
eiiam  examinatiunero  et  exploraiionem  periculosam^ 
et  miuime  teiitandnm  sensii  abbas  Papbuutius,  cui 
de  sua  caslitate  nimium  conddenti,  cum  angelus 
dixisset :  Vade^  et  apprehende  nudam  et  pulchsrri- 
mam  virginem  ;  el  si  illam  tenens^  tranquiltitcUem  tui 
cordis  immobHem^  ceslusque  carnales  pacificos  in  te 
senseris  perdurasse^  tum  te  carnalis  concupiscemice  tw 
queis  penitus  absolutum  crede;  itle  ex  hujtismodi  reve- 
latione  percutsus,  non  qmdem  experimenti  divinitus  de- 
monstrati  perieuta  consutuity  sed  interrogans  conuieH" 
tiam  suaM,  et  piiritatem  sui  cordis  cxaminans,  nondum 
pondus  castimonice  «ucb,  hujns  probatioms  onerisusti- 
nendo  sufficere  prudenter  intetlexit^  et  ab  ea  prohatione 
abstinmt,  lu  fere  coUatione  15  cap.  40. 


ili9  C0LL4TI0  UL  >^  M  PflKNlTBNTUK  FINE.  9180 

nnm  nollam  mehdft  9S8easam,  nollam  carnis  com-  A  ^i^in  »i  «orperalon  tamin»  gUMiiMi  trtwa  eBjii»* 
motionem  in  se  deptetienderil  excitari,   ceriissima 
pofltaitis  saa  cap!et  documenla,  lu  ut  ad  hanc  se 
firmitatem  poritatis  etercens,  castiiatls  atqiie  incor- 
roptioniB  bonum  non  solum  meiite  possideat,  sed 


ci]m<iii«»«tMlet,  iMeflnimiiittiiileril,  p— i— shhi— 

jp»8i<Miis  %nmL  Aec  «Um  Jwinim;  « tim  tem 

MMB  refectiMMii  imminere  «cpiiwi.  «Mli 

iijie  ooaeliMit^ 

ALARDI  GAZi£l  COMME^MTARm 

*  Honachos  olim^  utpolequotidie  jejmianies  extre 
Pentecoslen,  non  ante  lioram  nonam  ab  ortu  solis 
(qvae  nobis  esit  tertia  pomendiana)  cibom  sumere 
aolitos^  Mi  eawtt  eBareandx  liaapitaliutis  jejfnitott 


solvereMt,  aJibi  notariiDBS.  Hane  euim  iioiaoi  aol* 
vendi  jejunii  apiid  coenobiias  iOgypiios  observatam 
fuisae  scHMiD.lliertinymiiB  in  fipfstola  2^,  ad  Eusio- 
^iun ,  Mfmqia  eanAnnat  Cassiamift  ^ltatfmia  t1 « 
cap.  ft3w  IJDde  01 J).  GeBadieius  c.  41  :  Qmm4a ,  io  - 
quity  el  iexta  feria  jejutient  u$que  ad  nonam :  reliquu 


diebut  aA  ieafem  yrntrtfeaat.  Ek^fat  HtiMn  apnd  ^rn- 
deiilium  (Bym.  iO  irfol  flrreipav.)  bujiis  anliquae  et 
primiiivae  obserTatiiynis  fqtia  jejunantes ,  eliam  a 
poiu  us^  ad  oonaan  atoioalMMKj  iaaigftia  memoria 
hoc  versu : 


Oeaadam  de  ^moi^  '^idat  «aoerdai 
Lil)anduin  sibi  pocidaro  offerentea: 
lefunamas,  sfl :  recuso  poium: 
HfoBdu»  «i(ma4f«n  reaiiMl  bmk 


COLLATIO  VIGESIMA, 

Qiue  eal  abbati^  Pinvfii. 
M  WEWrKNTlM  HNE  ET  SITISFJLCTIONE. 


CAPUT  PRUIUM. 

De  athaiii  Pimifii  kumiiitaU  1  iat4ndi  $$udh. 
Pra^ri  ac  aingularis  viri  •  abbaiis  PiiMifli  4«  liae 
pceiiiieBti»  praM^pu  dietiirii^  magnam  «aleri«^»> 
tem  mibi  videor  anpiiUra »  ai  bomiJiuUa  ejoa  lai»» 
dem,  qoaJD  in  qoarto  iMliiiiiHMiiiB  libra  (Cap,  80^ 
qoi  esl  ^  soper  ioaatiieiidis  Renunlla4itibu8li4«lat«a, 
brevi  sermooe  perstrinui,  lecUNria  faatidia  eeiiyMteaa» 
bic  sileiiiio  ptaetermitum ;  com  praesertim  mulii  il- 
liu<  oposculi  notiliam  non  liabentes  in  hanc  possinl 
incarreM  lectionemv  et  omnib  dieleniiM  vjicillei  ao- 
cloritas  si  dicentis  meritum  subtral^aiur.  Ilic  siqui- 
dem  com  baud  looge  a  Panaphjrai  iEgypti ,  nt  illie 
dietiim  ee(,  eivltatet  abbaa  et  preabyter  infenti  coe- 
nobfe  prsesideret,  lantumque  eum  In  omni  llla  pro- 


B  time  ^om  |am  tttaie  veUic  ^ia  «gMaie  «OMit»nl- 
aoas  Mn  aiaeere  iiliea  firopeeHi  enMtiMMn  mpt^ 
tiaae  4l«eabaiit»  un^am  iit  8naefpwtier>  «btf milt,  nbi 
adeieaeena  eoidem  fraiH  q«l  fiottewi  «oseepefat 
eieeiead«n,  ki  edminkieletti  tdcfmins,  cem  non 
aatem  Ofonia  qwi  idem  prrpositui  impmsset,  vel 
qom  Injoeoti  Ofieria  eera  ^^oacabat,  e«m  admiratfone 
lam  sanctse  huniiiitatis  implerel,  vemm  elfam  qoie- 
dam  necesaaria  opera,  quae  propter  borrorem  sui  a 
caeteris  vitabantur,  ita  furtivo  per  noctem  labore  per- 
flceret^  ut  diloculo  omnis  illa  congregntio  Um  oti- 
lium  operum  admirans  ignoraret  aoetorem«  Cumque 
iu  triennf um  fenne  iUie ,  gaodena  desideralis  fam 
injorfosx  anfijecifenia  laboribna ,  excglsset ,  accidit 
ut  qujdam  frater  eldem  cognitoa  ex  illis,  unde  ilte 


vlticla  virlotom  soarum  atqoe  lignornm  glorii  soi»ii*  G  diaeesaarat^  iGgypii  pariibua,  admitret.  Qoieom  in- 

donieniorom  ejtts  afque  ofStii  tiliute,  prompiissimae 
cognUionis  faciliUlem  diu  baesitana  cobiberet,  post 
expioraiienem  oMnifeaitasimam  «d  ejui  genua  pro- 
volutua,  primom  etoporem  fralribos  eunctiSy  debinc 
prodito  etiam  nomlne,  qood  apod  illos  quoqoe  prae- 
dpua  aanciiutis  fama  vuigaverat»  eliam  dolorem 
conipunetionfs  incossii,  quod  aciticet  tanii  meriti  ac 
'  sacerdotii  virnm  tam  injurlosis  operibus  depuUssent. 
Sed  posiqoam  fleiis  uberiim ,  et  diabolic»  invidi» 
qoesi  gravem  prodiiionis  sose  imputans  casum 
[causam],  ad  monasterlum  suum  honoririca  fralrum 
cuatodia  ambieute  perduotua  eai,  exigoo  illic  lenipore 
demoratoa,  roraos  oflfensoa  eat  ip^is  honoHs  sol  ac 
primalus  obsequiis;  ac  furilm  ascendens  iiavcm,  ad 

Cutidia,  qui  ad  explorandum  ejus  desideriuin  in  uU  D  Palxstinam  Syriae  provinciam  traasmeavit,  obi  velut 

ALARDI  GAZiEI  COMMENTAIUUS. 


ot  aibi  jam  videretor  retrlbntione  laudia 
bnmanae  lal)orom  soorum  recepisse  mercedem,  ti- 
mens  ne  sibi  specialiter  invisa  popularia  finvorisina* 
nius,  froeloffi  prMil  ev^aret  oeierni,  oocnUe  mo- 
naaterfom  soom  fogiens,  ad  intima  «  Tabennen&ium 
monachorom  secreia  couiendit,  ubi  nou  eremi  aoli* 
tudinero ,  non  singolaria  vilm  soeoriutem ,  qoam 
eibm  Imperfecti  quiqoe,  laborem  obedientiae  in  coe- 
nobiis  non  ferentes,  soperba  noo  numquam  praesum- 
ptione  sectantur,  aed  oeleberrimo  praeelegit  ccenobio 
snbjugari,  I3bi  umen  ne  ullo  Itabitus  soi  proderelor 
indicio,  Induius  veste  saeculari,  muUis,  ut  ijlic  moris 
esi,  diebus  lacrymans  pro  foriboa  axcobavit,  atqoe 
ad  OBuium  geiioa  provolotos ,  post  eorum  dluturna 


•Pynopbiom  legil  Giaconios»  ms.  Pinofium  :  de 
qoo  Casaiauui  lib.  iv  Insiit.  cap.  50  et  leq. 

^  Id  061«  De  liuHmie  ti$nuHtiaiuium  inscriptus. 
I>e  qua  inscripiione  sive  titolo  libri  quarti ,  vide  no- 
um  ibidem  ad  cap.  I 


•  Tabennensrs,  alve  Tabennensiotae  ttonachl  • 
S.  Pachomio  inaiitnli ;  unde  etiam  Pachomiani» 
aive  Pachumiani  dtcfi.  De  quibus  Cassianus  lib.  if 
cap.  I ,  et  S.  Hleronymus  In  praefatione  Regulx 
ejusdem  Pachomii. 


1151  JOANNIS  CASSIANI  GOLLATIONES. 

incipieDi  atque  novititti  \n  illo  in  qao  nos  degeba-  A 


11% 


CAPUT  lU. 


niui »  monaiterii  receptus  habiuculo,  in  nosira  cel- 
lola  ab  abbate  praeceptui  eit  commanere.  Sed  ne  illic 
qoidem  diu  virtocii  ejus  merila  iaiere  potoerunt. 
Nam  limili  proditioiie  detectui,  ati|ue  ad  monasti)- 
rlum  auum  cum  ingenii  bonoriflcentia  ac  laude  revo- 
catus,  tandem  quod  erai  eise  compuisus  est. 

GAPUT  n. 
De  adventu  nostro  ad  abbatem  Pinulmm. 

Cum  igitur  post  non  longum  tempus  nos  quoque 
^gypium  petere  sanctae  institutionis  deiiderium 
compulisseiy  summo  eum  affectu  ac  desiderio  perqui* 
rentei,  lanta  ejui  sumui  graiia  atque  bumilitaie 
luscepii,  ut   nos  umquam  *  prisiinos  synceliiias, 


Jnterrogatio  de  poadtentics  fine  et  iamfoetiomi  indiciQ» 
Quanto  magniflcentior  atque  lublimior  incognitae 
Dobis  sermo  doctrlnae  tuae  iier  arduum  praeceliisiimc 
renoniiationii  apcruit,  et  quaai  remoia  oculorum 
nostrorum  caiiglne  condiium  coslo  culmen  ejus  osten^' 
dit,  tanto  majore  desperationii  mole  deprimirour. 
Immensitatem  siquidem  ejus  cum  exiguitate  viriuro 
nostrarum  metientes,  et  nimiam  abjectioDem  igoa- 
vise  Dosir»  cum  Infinila  virtutii  ostensae  celsitudine 
conferenies,  pravitaiem  nostram  non  solum  ad  iilam 
non  poiie  proficere,  verum  etiam  ab  eo  quod  eii  de- 
ficere  poiie  lentimus.  Nam  ponderibui  nimiae  despe- 
rationii  oppresii,  quodammodo  de  inflmii  ad  infe- 
riora  prolabimur.  Unum  proinde  ac  «ingulare  prx- 


etiam  cellulx  luae,  quam  in  extremaborli  parte  con-  B  gidium  medelas  nostris  potest  conferri  vulneribus, 

struxerat,  bonoraret  hospltio.  Ubi  cum  saiis  ardua 

atque  praecelsa  cuidam  fratri  roonasierii  Regulam 

subeonti  coram  omnibus  in  synaxi  fratribos  prae- 

cepta  tradidisset  (quae  in  quarto,  ut  praediximus, 

Inslltutionum  libro  (Cap.  32)  quanla  potui  brevitate 

complexus  som),  tam  incomprehensibilia  nobis  tam- 

que  miriflca  verae  abrenuntiationis  culmina  videban- 

tur,  ut  nullo  modo  illiic  humilitatem  nosiram  cre- 

deremui  poise  conscendere.  Igitur  desperatione  de- 

Jecti,  et  ipio  etiam  vultu  intimam  cogitaiioiium  ama- 

ritudinem  non  celantei,  ad  beatum  scneiii,  satii  anxia 

mente  recurrimui;  cui  proiinui  caniam  tantae  mcesti- 

tudinis  inquirentl,  abbas  Germanus,  graviter  inge- 

miscens,  ita  reipondit. 


ut  de  fine  pcenitentiac  et  maxime  de  satisfactionis 

indicio  aliqoa  discamus,  ut  certi  de  remiislone  pra»- 

oedentium  deiiciorum,  possimui  eiiam  ad  conscen- 

denda  fastigia  prsdictae  perfeciionis  animari. 

CAPUT  IV. 

Respontio  abbatis  Ptnu/Ei. 

Pinuflus  :  Delector  admodum  quidem  copiosis  ho- 

militatls  vestrae  fruciibus,  quos  etiam  ceKoiae  iilioi 

quondam  habiiatione  suscepius  non  incuriosa  aesti- 

matione  perspexi,  valdeque  congaudeo,  qoia  id  qood 

a  nobis  omnium  Christianorum  infimis  sola  forsitan 

verborum  liberiate  praecipitur,  tanta  adniiratione 

suscepistis,  ut  ea  (si  non  failor)  haud  segnius  quam 

a  nobis  dicta  sunt  impleatis.  ^Cumque  (sicut  memini) 


ALARDI  GAZiEI  GOMMF.NTAHIUS. 


*  Id  est  ejusdem  cellae  cohabitatores,  vel  in  eadem  C 
cella  C')habii:intcs.  Sidonius  concellitas  dicit ;  Enno- 
dlus  cnncellaneos   eadem   signiflcatione.   Prisiinos 
autem  hic  vocat,  quia  superiiis  dixii,  sub  flnem  ca- 

Sills,  Pinufium  in  eadem  celia^  monasterH  $cUicet 
\eihleemitici,  secum  commanere  juttum^  cum  in  ilto 
vetut  iueipient  et  novitiut  receptut  euet.  Ad  rujus  in- 
telligenti:im  notanda  verba  D.  Hiernnymi  in  illa  prae- 
falione  Regnlac  Paihomianae  :  Habent,  Inquit,  per 
singuta  mowitteria  Patret,  et  ditpensatoret^  et  hebdo- 
madariot,  ac  minittrot^  et  tiugutarum  domorum  prm' 
potiiot;  ita  ut  in  una  domo  guadraginta  ptut  minutve 
fratret  habitent^  qui  obediant  prffpotito;  tintque^  pro 
nuniero  frairum^  triginta^  vet  quadraginta  domus  in 
uno  monatterio ;  et  ternce  vet  quaterna  domut  in  unam 
tribum  fmdereniur^  ut  vet  ad  opera  timut  vadant^  vet 
in  hebdomadurum  minitterio  tibi  tnccedant  per  tirdi^ 
nem,  Haec  ibi.  Iiaque  synceliitae  dicebantur  fratrei 
plus  miiiusveqnadraginta  in  una  cella,  vel  potiu^  in 
iina  domo  coinrnanentes,  et  nni  pracposito  snbjecti.  «v 
Erant  enim  iii  una  doino  plures  cella»,  in  qiiibus  aut 
i^iiiguli,  aut  certe  bini,  vel  terni,  auciore  0.  Iliero- 
nymo  In  epist.  ad  Eusto<hinm  (Epitt.  i2),  coinnia- 
ncbHiit.  Unde  et  ejusdem  Regui»  art.  7  nianifeste 
distinguuntor  cell»  a  domibus  :  Mane^  inquit,  per 
tingulat  domos^  finitit  orationibut^  non  ttaiim  ad  tuat 
cmat  revertentur,  ted  conferent  inier  te  qua:  prafpo- 
tuot  audierint  ditputaniet,  eic.  Porro.  illa  duornm 
aut  pluriiim  fratrum  sive  monacbornm  in  eadem 
cella  seu  cubiculo  cohabitalio  posterioribus  saeculis 
et  moribus  visa  esi  non  expedire  nec  coiidecere, 

Suod  eiiam  alibi  monituin  memini.  Unde  in  concilio 
uronensi  ita  sancitum  legitur :  Neque  liceat  mona- 
ahit  cettat  habere  communet,  ubi  aut  bini  maneanty 
mu  tingutaret  reponi  pottint,  eic.  (Tiiroii.  II,  c.  10)- 


Justinianus  imper.  in  soa  Novella  {Noveit.  5  de 
monachis)  statuit  ut  monacliis  una  quidem  sit  do- 
mus,  uniim  commune  ccenaculum  ac  dorinitoriuni; 
diversa  tamen  ciibicula  sive  ccllulap  :  Aut  ti  forte^ 
iiiquil,  non  tuficit  ad  multitudinem  monachorum  do^ 
mut  una^  in  duat  autpturet  (distribuantur),  non  tamen 
teortim  et  apud  temetiptos,  ted  in  communi  tetiet 
alterulri  sint  honettatis  et  caslitatis;  nisi  tamen  qui- 
dam  eorum  in  coniemptatione  et  perfeciione  dcgentet 
viiam  remolam  habeanl  in  tfcettu^  quot  vocare  anacho- 
retas  et  hesychastas  consueverunt^  lamquam  ex  com-^ 
munione  ad  metiora  exceptos.  Iia*c  ibi,  quae  tum  ex 
aliis  Pairibu<i,  tuin  ei  Regyla  D.  Benedicli  desunipta 
suiit  cap.  i2.  Ubi  Casinen^es  hoc  suiutum  addide- 
runt  :  Secutidum  modernum  murem^  propter  honetta- 
tem,  et  ut  liberiut  fratret  te  exercere  possint  in  orotio- 
nibus  et  aliit  exereitiit  tpiritmtibut^  et  ut  vitetur  mrio- 
titat,  dormitorium  divitum  eti  per  divertas  cettat,  a 
attignamut  unicuique  fratrum  cellam  unam^  tic  ut 
singuli  in  tingutit  dormiant  cettit.  Hxc  ipsi  ad  decla- 
rationem  ejus  cap.  Regul»,  qiio  statuitur  ut  tinQuli 
per  tingutot  tectot  dormiant  monachi. 

^  Ita  eniendatiiin  e  codice  Basileensi  ei  nonnullis 
manuscript.,  cuin  aniea  corru))ie  legeretur  :  Ckir- 
que,  ticut  memini,  taborem  operit  vettri  pene  dietorum 
nostrorum  exteqaitur  industria^  Ciacoiiius  lameti  legii : 
Cumque,  sicut  memini,  industria  laboris  vettripene 
diclorum  nottrorum  extequetur  inttiuctio,  Alii  :  tium^ 
quCt  ticut  memini^  labore  operis  vetiri  pene  dietorum 
nottrorum  gravitat  exasquetur,  Sensus  est :  Cnin  vos 
antehac  noverim  ea  quae  dico  et  moneo  reipsa  peae 
ad  unguem  prxstare.  Vel  ut  aliis  verbis  praecedenti- 
bus  dixit :  Lum  ea  (si  non  faltor)  haud  tegmus  quam 
a  nobit  dicta  tunt  impleatis. 


i4» 


20LLAT10  XX.  —  DE  PGKNlTENTIiB  «NE, 


im 


labore  operis  Testri  pene  dictonim  Dosirorum  ex-  A  pter  omni  brevilate  alque  compendio  propotiUonifi 

aequetor  industria,  iu  meritum  vestrs  viriutis  occul-     vesir»  desiderio  satisfacere  niiimur. 

tatis,  tamquam  si  iiuiia  ad  vos  eorum  qu»  quotidie 

exercetis  aura  pervenerit.  Sed  quia  idipsum  summa 

laude  dignissimum  est,  quod  velui  adliuc  rudes  in* 

cognita  vobis  esse  isU  sanctorum  instiiuia  testa- 

mini»  id  quod  a  nobis  sedulo  postulatis  breviier  ut 

possumus  complectamur.  Necesse  est  enlm  ut  ulira 

possibilitatem  nosiram  atque  virtutem  aiitiqua^  fami- 

liariiaiis  vestrae  pareamus  imperio.  Itaque  de  posni- 

tentiae  exboriatione  vel  merilo  multi  non  solum 

dictis,  verum  etiam  scriplis  plurima  vulgaveruni, 

monsiranies  quanU  ejus  utiliias,  quantaque  sil  gra- 

lia,  iia  ut  Deo  praeteritis  facinoribus  offsnso,  lamque 

Justissimam  poenam  pro  tantis  criminibus  inferenii, 


CAPUT  V. 

De  modo  pmUentiWt  el  indulgentics  fferceptm 
arguniento, 

*  Poenitentiae  plena  el  perfecu  definitio  est,  ut 
peccau  pro  quibus  poeniiudinem  gerimus,  vel  quibus 
nostra  conscienlia  remordetur,  nequaquam  ulterius 
admitiamus.  >*  lndicium  vero  saiisfiiciionis  et  indiil- 
genliae  est  affectus  quoque  eorum  de  nosiris  cordi- 
bus  ftxpulisse.  Noverit  enini  unusquisque  nec  dum 
se  peccatis  prisiinis  absoiutum,  quamdiu  sibi  saiisfa- 
ciioni  et  geoiiiibus  incubanii  vel  illorum  qu.ti  egit 
vel  similium  criminum  ante  oculos  imago  prxluserit. 


si  dici  fas  esl,  quodammodo  obsisut,  et  quasi  inviti  B  corumque  non  dicam  oblectaiio,  sed  vel  rccord.itio 


(nt  iu  dixerim)  dexteram  suspendat  ulloris.  Veriim 
haec  omnia  vobis,  vel  pro  sapientia  supernaturali, 
vel  pro  indefesso  sacrarum  studio  litterarum,  ita 
cogniu  esse  non  ambigo,  ut  de  bis  prima  planutio 
vestrae  conversationis  inoleverit.  Denique  non  de 
poeniteniiae  qualitaiey  sed  de  ejus  fine  ac  saiisfactio- 
Dis  indicio  solliciti,  id  qiiod  ab  aliis  praetermissum 
esl,  sagacissima  interrogatione  disquiritis.  Quapro- 


infesuverii  mentis  arcana.  Itaque  tiinc  se  is  qui  pro 
salisfactione  pervigilat  a  criminibus  absolntum,  ac 
de  praeteriiis  adniissis  veniam  percepisse  cognoscat, 
cum  nequaquam  cor  suum  eorumdem  vitionim  ille- 
cebris  senserit  vei  imaginatione  perslringi.  Quarn- 
obrem  verissimus  qnidain  examinator  pcenitenii»  et 
indulgenliae  [Lipi,  in  marg.  index]  in  conscientia 
residei  nostra,  qui  absolutionem  reatus  nostri  anle 


AL\RDI  GAZ^I  COMMENTARIUS. 


Eodem  fere  modo  alil  Patres  poenitentiam  defl- 
niunt.  LacUntius  I.  vi  Inst.  cap.  24  :  Agere,  ait,  pce- 
niienHamy  nihil  aUud  ett  quam  profUeri  et  afirmQre 
u  ulteriu»  non  peccaturum.  Et  infra  :  1$  enimguem 
faeti  iui  pmnitet,  errorem  suum  inteltigit,  ideoque  GrtBd 
melius  et  significafUiuB  fiCTovoiftv  dicuut^  quam  nos 
possumus  resipiscentiam  dicere.  Resipiscit  enim^  ac 
mentem  suam  quasi  ab  insania  recipit,  quem  errati 
piget^  castigataue  seipsum  dementic^^  et  confirmat  ani~ 
mum  suum  ad  rectius  vivendum,  Augusliiins  serm.  7 
de  Tempore :  Ista  est  vera  pesniientia^  quando  sic  eon- 
tertitur  quis^  ut  non  revertatur;  auando  sic  patnitet^  ul 
non  repetat,  Gregorius  bomil.  34  super  Evangelia  : 
Pcenitere  est  anteacta  peccata  flere^  et  flenda  non  com  • 
mittere :  Et  Isidorus  lib.  ii  de  Sunimo  Bono  cap.  16: 
Isaias  de  peccatoribus  dicit :  Lavamini,  mundi  estote, 
Lavatur  et  mundus  est  qui  et  prasterita  plangit  et  fleuda 
iterum  non  committit.  LaiMtur  et  nan  est  mundus  qui 
plangit  qum  gessit,  nec  deserit :  e/,  post  lacrymas^  ea 
qucB  defleverat  repetit,  Yerum  iit  hae  et  bujusmodi 
senleiitias  sane  inlelligantur,  noiandum  quemndmo- 
dum  superius  de  amicitia  vera  dictum  est  collat.  16, 
ita  de  vera  poenitentia  sentiendum,  duobus  eam  mo- 
dis  accipi  posse,  ut  docte  annotat  D.  Bonaventura 
ia  quariuin  Sentent.  {Dist.  14).  Primo  modo  vera 
poenitentia  dicltur  in  qua  reperiliir  vera  ralio  poeni- 
lentiae,  quomodo  verum  aurum  dicimus  quod  non 
est  adulteriuum ;  et  hoc  modo  accepU  vera  poeni- 
teutia  opponilur  falsae  aut  simuljHac.  Alio  modo  vera 
dicitur  poenitentia  quae  hominem  perducit  ad  flnem 
uliimnm,  id  est,  viiam  aeternam.  De  bac  igitur  vera, 
id  eat,  perfecta  posnitentia,  loquuntur  Patres,  quando 
dlcunt  veram  poenitentiam  Cbse  praeteriu  peccaia 
deflere,  et  flenda  ullerius  non  committere;  vel  certe 
intelliguni  poenitentiam  esse  cessaiionem  a  peccatis, 
sattem  in  voio  et  proposito  poeniientis ;  queinadino- 
dum  Paires  Trideniini  {Sess.  14  c.  4)  docent  coulri- 
tionem  (quae  est  primus  poenitentiae  acius)  esse  animi 
dolorem^  et  detestationem  de  peccato  commisso^  cum 
propomto  non  peccandi  de  cfFtero  {Vide  ss.  6  cap,  14); 
quomodo  etiaiu  videntur  accipienda  verba  Augustini, 
bidori  et  abbatis  Pinufii  hoc  loco.  IUud  vero  indu- 


biiatum  esse  debei,  quod  et  a  Palribus  Tridentinis 
deciaraiur,  pcenitentitB  vocabulum  tum  in  divinis  lit- 
teris,  tum  apud  SS,  Patres,  non  pro  sola  resipiscenlia 
aut  mutalione  vitce,  ut  volunt  hteretici^  sed  pro  detesia^ 
tione  et  vindicaiione  peccatorum  commissorum  usur- 
pari.  Conciiii  verba  sunt  {Ubisupra) :  Declarat  sancta 

G  synodus  hanc  contriiionem  non  solum  cessationem  a 
peccato^  et  vilije  novw  propositum,  et  inchoaiionemf 
sed  veteris  etiam  odium  continerCf  juxia  illud :  Proji» 
cite  a  vobis  omnes  iniquitates  vestras,  in  quibus  prw" 
varicali  estis;  et  facile  vobis  cor  novum,  et  spiritum 
novum  (Ezeeh.  xviii).  Et  certe  qui  illos  sanctorum 
clamores  consideraverit :  Tibi  soli  peccavi^  et  malum 
coram  te  feci;  iaboravi  in  gtmitu  meo;  lavabo  persin- 
gulas  nocies  lecium  meum  (Psal,  l  et  vi) ;  reeogitabo 
tibi'omnes  annos  meos  in  amariludine  animce  mece 
{Isa,  XXX  vin);  et  aiios  hujus  generis;  facile  intelliget 
eos  ex  vehementi  quodam  anteacKB  vitce  odio  et  ingenti 
peccatorum  deteslatione  manasse,  Haec  synodus. 

^  Id  est,  indicium,  sive  .irgumenlum,  qno  quis 
colligat  se  plene  et  perrecte  expiasse  peccau,  aut 
satisfecisse  pro  peccatis,  ei  proinde  eorum  veniam 
et  iiidulgeiiiiam  esse  consecutum,  qui  est  linis  poeni^ 
lenliae,  de  quo  insiituta  et  inscripta  haec  collatio.  Ad 
hunc  porro  locum  sane  iniclligendum  non  neglgcnda 

j.  Petri  Maluri  annotatio  {Chron.  part.  ii,  c.  2,  tit.  15, 
I  19)  apud  S.  Anloninum  :  Qiiae  boc  loco,  alt,  tra- 
duntur,  de  cognoscenda  peccaiorum  suorum  abso- 
lutione  et  remissione,  inoicia  quidem  et  conjeclurae 
esse  possunt  absolutionis  peccatoruin;  non  umen 
certa  et  necessaria  argumenta,  quibus  homo  ad  id 
credendum  pro  certo  adduci  possit :  neminem  eoim 
nisi  per  divinam  gratiam  certum  esse  posse  certiiu- 
dine  fldei  sibi  peccata  esse  dimissa,  constans  est 
catbolicorum  opinio.  Vide  Canisium  in  OpereCatecb. 
cap.  de  Peccatis  conira  Spiritum  S.  qua^st.  5,  et 
S.  Thomam  iii  1-2,  qoxst.  lli,  a.  5,  Sotum  lib.  iu 
de  Nat.  et  Grai.  c.  10-12,  et  Vegam  de  Jusiificanone 
lib.  IX,  qui  conflrmant  ea  quae  in  conciU  Trideut. 
sess.  6  cap.  9  et  can.  12  ei  45  suiit  saneita,  e^  Sixtum 
Senens.  lib.  vi  Bibiioibecae  atinot.  210.  H»c  Petr« 
Maturus.  Sed  vide  plura  inferius  annoiau. 


4M  iOAmn  CA^StANr  COLLATiOPrB».  MM 

eofpnfttonta  #t  )Mfdl  dfetir  adlnic  nobSs  fn  hae  earna  A  tum  meum  Hgabo  (P$at.  f i) ;  itl  pecfntotmtt  nMro- 


commonntibas  <tetegtt  et  ffnem  tati«f((cttonfs  »c  re^ 
misHonis  graiiam  jmdH.  Et  ut  haec  eadem  quae 
dicta  sunt,  aignificaniius  exprimantur,  •  tum  demum 
praeterfta  nobfs  vitionim  con(agTa  remlssa  esse  cre- 
denda  sunt,  cum  fuerint  de  corde  nostro  praesen- 
tium  volaptatum  desideria  pariter  passionesque 
depulkae. 

CAPCT  vr. 

Interrcgnth^  an  reminiseenda  iint  pro  eordii 
compwtetione  peeeatttf 

Cermanus :  >  Et  unde  nobis  gigni  poterit  humi- 
Hationis  ifla  sancta  salutarisque  compunctio»  (juae 
et  persona  p<£niteniis  ila  describitur  :  Peccatuni 
meum  cognitum  tibi  feci^  et  inju$titiam  meam  non 
operui;  liixi^  Pronuntiabo  adversum  me  injustitiam  B 
meam  Domino  {PsaL  xxxi) ;  ut  illud  quoqae  quod 
seqniiur  efOcaciter  dicere  mereamur  :  Et  tu  remisi- 
$li  impielatem  cordis  mei  {Ibid,)1  yel  quemadmodum 
in  oralione  prostraii  nosmetipsos  ad  confessionis 
facrymas  talebimus  exciiare »  per  quas  delictorum 
veniam  consequl  mereamur,  secundum  illud:  Lavabo 
per  mgulas  noctei  lectum  m^um,  lacrymii  meit  stra- 


rum  memorlam  (k  nostrts  cordf bM  erttfiMhimtts, 
quam  jobemur  ecomrarlor  tenaciter  cosfodlre,  df^ 
Cente  Domino :  Et  iniquitatttm  tnartmt  non  recordet' 
bor;  tu  vero  memento  {Esa.  XLnt  see.  IXI}1  M  qvam 
rem  non  solum  operans,  Teram  ethim  ortM  td  pee^ 
Catorummeonjm  recordatlonem  mentemmeam  otfem 
de  Industria  revocare  contendo,  nt  ad  HumWimew 
veram  et  contritionem  cordfs  eflltaciirt  fhclfnrttis, 
audeam  dicere  cnm  Propheta  :  Vfdt  kutiMtatem 
meam  et  taborem  meum,  et  dimitfe  omnia  peteaSa  mm 
(Psat.  xxiv). 

CAPtJT  m 
jaespomio,  auousque  anteriorum  aetmm  reeoftMo 

tiPMtanM 

Piiiufius  :  Interrogatfo  vestra ,  nt  Jam  snpra 
dictum  est  ,  non  de  pcenitenti»  qnantate,  sed 
de  ejus  ffne  proposita  est,  et  d^  sattsfactionis  liidf* 
cio,  ad  quam  congrue  (ut  arbitror)  conseqiienl6ri}ne 
responsnm  est.  Caiterom  faoc  ^  qnod  die  peccatOMmi 
recordatione  dfxistts  uiiie  satis  ae  necessarHim  eSt , 
sed  adhuc  ageiitibus  poenitentiam,  nt  cum  j^  pe» 
ctoris  sui  contusione  proclament,  Quoniam  tnitfutta' 


ALARDl  GAZiEI  GOMMENTARIUS. 


•  Quomodo  credenda,  cum  dicat  Ecclesiasticus : 
Denropitiato  veceato  ni>liesse  sine  metu  {Eccles,  v). 
Ct  Saiomon :  Nescit  fiomo  utrunh  amore  an  odio  dignut 
si7  {Eccles,  ix)  T  Dicenduni  est ,  credere  sunii  pro 
confldere,etin  hac  piaflducia  tranquille  acquiescere: 
qoomodo  fideseiiam  pro  nducia  accipiliir,  Mallh.^ei 
VI  :  Si  (enum  agri  sic  veslii  Deus^  quanlo  magis  vos^ 
modicoifidei!  El  Matth.  xvi :  Si  habueritis lidem^ sicut 
aranum  mapit,  etc.  El  Jac^  i  :  Postutet  in  fide,  nihil 
hmiiant.  Quod  autem  citra  revelaiionem  nemo  ceria 
flde  aut  credulitate  praesumere  aiit  sibi  persiiadere 
d»'beat  sibi  remissa  esse  peccaia,  praeter  ili.ii»  aper- 
tissimas  Scripturse  divinae  auctoritatea  docet  itidem 
synodus  Tridentina  [SesK  6  cap.  9)  coiitra  inanein 
hiRreticorun)  fiduciam,  hisverbis:  Quamvit  necessa- 
riunt  sit  credere  neque  remini  neque  remissa  um^uam 

Juisse  peccata,  njsi  gralis  divina  misericordia  propter 
)hristum;  nemini  tamen  (idufiiam  ei  cerlitudit?em  re" 
missionis  peccalorum  suorum  jactanli,  et  in  easola  quie- 
tcenti,  peccata  dinutti  vel  dimiua  credendutn  est ;  cum 
apud  hcereticos  et  schismaticos  poasit  osse,  immo  nottra 
tempestate  sit,  et  magna  contra  Ecctesiam  catholicam 
contentione  prmdicetur  vana  kmc  et  ab  omni  pietale 
remota  (iducia.  Sed  neque  illud  atserendum  est^  opor^ 
tere  eot  qui  [er$  justificati  suni  absque  utta  omnino^ 
dubiiaiione  apud  S4fmetip$ot  slatuere  se  esse  iustifica^' 
tos^  m^minemqne  a  peccati&  absotvi  ac  juttificari^  nid 
euiu  qui  certo.  eredat  te  abtotutum  et  justificatum  es^e; 
atque  hac  sola  fide  absotutionem  et  justificalionem  pef - 
fici :  quasi  qui  hoc  non  credit  de  Dei  promistis  deque 
mortis  et  rasurreciionis  Chri^ti  eficacia  dubitet.  Nam 
tit:uL  nemo  piut  de  Dei  misericordia^  de  Chrisii  merito^ 
deque  Sitcramentorum  virtuie  et  ejicacia  dubitare  de^ 
bcl ;  hic  quilibel  dum  seipsum  suamque  infirmitoLem  et 
indispotuionemrespicit^  desuagratia  formitiare  el  /t- 
mere  polest,  eum  nuUus  scire  vakzt  certitudine  fidei  cui 
non  poiest  subette  [altum  se  gratiam  Dei  esH  consccu^ 
tuin^  Hoec  Ibi,  qux  eiiani  canone  i^et  13  ejusdeu 
sessioAissub  anathemate  deflniuniur.  Gasierum  aliam 
respousionem  habes  infra  in  tfesponsione  ad  seq* 
inierrogationem. 

^  Nescioquo  errore  vel  incuria  factum  ait  ul  boe 
tottun  caput  in  prxcedenti  editioae  praetermissum 
fueht|  quo  haec  interrogaiio  a  Germano  proponiiur» 


cui  et  consequenti  cap.  a  Pinufio  respondetur.  Uanc 
enim  interrogationem  supponit  hxc  cesponsio,  o- 
per  se  patpt.  Ferindc  eam  sqo  Focp  restimere  neces* 
sarium  duximus  cui  et  paraph^asi^  C^lonTsfaiur  eoo* 
cordai. 

e  Ghrysostomus.  lib.  r  de  Compuncifone  eordi»: 
ffoc  solum  est,  inquit,  quod  exposcitur  a  nobit^  ni 
temper  ad  animum  revocemns  mata  nottra^  et  con^ 
tcieniiam  geslorum  nostrorum  habeamut  ante  acutot^  nt 
pro  his  suppticemus  Deo^  et  gehennam  ponamtu  tn 
eonspectibut  nosiris,  et  angetos  qui  in  die  judieH  ttH- 
p  que  discnrrenl^  etc.  Cl  lib.  n  :  Tantum  boni  confert 
^  meminisse  [requenter  hominem  peccatl  tui^  tt  ettam 
Paulum  apostolutn  uideamut  ea  quee  abotirajam  [ue- 
rant  et  deleia  adducere  tamen  in  medium;  et  cum  cni- 
pam  de  prcesentibut  non  haberet,  tanun  quoniam  re^ 
cordationem  peccatorum  et  luctum  gemitumqtu  sclebai 
.  animie  prodeste^  etiam  itla,  commemorat  quw  per  ianih- 
>  ravtiam  commissa  gratia  bapiimi  et  confessio  fidei 
abolevernt.  £t  infra  :  Oportet  ergo  not  reeordari 
priora  delicia «  eMam  ea  pro  qtiibut  veniam  conueuH 
sumus^  ut  inlueniet  quam  ingeniem  nodum  debiti  r«- 
misil  nobis  Deut.  el  ampliut  eum  ditigere  potsimut^  et 
verecundiam  pudoremque  comipere,  atque  ex  kit  corde 
compungi^  considerantes  quod  niti  miseratio  ejut  sulh' 
venisfct^  tanium  ittud  peceatorum  pondnt  tine  dubio 
not  in  bnis  inferm  pcenis^  suppticiitque  presdttet. 
Eadero  peccatoroui  suorum  recordatione  et  comme- 
moraiione  ad  coropunciionem  et  devolionemi  in  se 
excitaiidam  usus  cst  S.  Augusiinus,  qui  libros  Coa- 
fessiouum  de  hoc  argumento  conscripsit,,  in  qtiibos 
D  prx^teritae  viiae  annos,.  resque  etiaiu  a  poero  gestas 
in  amaritudine  aniroa^  suae  recogitavic  el  recensoit. 
Atque  hac  ratione  fieri  polest  ut  etiam  probi  ei  ju&ci 
perpetuam  pceniientiam  usque  ad  vildfe  exitnm  de 
rethalibus  peccatis  agere  queanr,  atque  oilm  egerinty 
qui  idcirco  se  carceribus,  sepulcris  et  monasteriis, 
ut  est  apud  Climacuiu  {iiradu  $,  qui  ett  de  accuraim 
pxnitentia)  et  in  Viti&sancrorum,  iocruserunt;  aliU 
uiest  apud  Paubim  apostolum^  etiam  pGenilentige 
ageiidie  causa»  ad  deseria  loca  conru^ieoles,  ctr- 
euierunt  m  melotit ,.  in  peltibut  caprinit ,  egetttet , 
angustiati^  affiicti^  in  soiiiudmibut  errattt€t^  tn 
tibus,  et  spetuncitf  et  in  cavernit  ferrm. 


Iin  COLLi1IOXl.^»B 

tem m$am 0ffA ttgnmca^it  fictmtmm  wteum  tmmm  meh 
mk  mmpir  {Ptahm,  l>;  ikM  $^ma,  Et  cmfiMm  pra 
peceal^  m$o  {Ptmhn.  nim)«  hmm  •ffo  wg^mm  poN 

DfMSilaMf  m  90meC  TIIWP^WS  MCINNII  P069fWMlMI# 

mmriaiiMir,  'imeMtrkim  «t  «I  tpiem  eoiwefealhi 
DMim  •boHu»  es  cml^toiio  e«]|Me  IftcniDariiai 
ioiktr  «i9tiBg«tt;  cnm  fert  ciii(|uaiii  i»  hae  iNinn^ 
lti#  «ordit  ei  epiritto  cottrftioiie  tfeiio,  tfqve  fm 
Ititre  ei  geflriiii  pefAirttii,  iora»  reeofdtli»  ftie- 


HNE.  nii 

ril  ettMplto,  ei  etindlanfattyltt  dt  «edltmii  ttt^ 
mm  gftitt  M  tiifereiiiit  «HFtiity  •  eerftm  ett  etm 
ti  itiifAMlMntt  fiiiem  at^ot  Mulgieiiiiit  tieffit  per«- 
iFttifliti  tc  tb  ttWerstniti  eff  mrmnt  Itte  t^tfg»^ 
twii»  Ad  ^tam  ittieii  eWtiPitiicni  iioff  alitt  ptne^ 
titiirt  tifi  ptr  ^ytttralleiieiii  fitiortn  aiqtfe  ti^ 
etNit  prisliaonMi  M  perltcitia  etrdit  ili|iie  Itto* 
gftm  ptriialiti;  ^am  aHMi  doMt  ttilw  tenmi  qtt 
ptr  ignavitm  ahe  eottittpltm  YiHt  stt  ptrgtre 


hhkm  GAZiEI  GOMlOCNTAmUS. 


•>IdemaUkiiefflNtcApi»4uioto>;  Tim«  Mu^mpra 
^iifaeiione  pervif^lal^  a  criminibu^  absolutumf  ae 
de  prceteritis  admissi»  veniwn  percepitie  eognoscat^  elc. 
Qtim  quhJem  asserrio  primt  fronte  vidert  poosei  Ifr* 
ter  effrtrtt  Ciiiijti,  aivt  Cttlttif tm^  inariio  tPOiK 
mcranda ;  ciua  «oastel  n^nHoeui  ia  liac  viia  eitra 
revelationem  divlnam  de  statu  animiB  siiae  el  per«  o 
cepta  venit  peccatorum  certom  ac  securum  esse 
ptftiie  (TridMit.  cono,  <«•  ^  c^et  t6),  ti  tx  hmtm, 
noia  «iusdeia  cap.  ptiett  oiai  tieiitif  nn  expiicatioaCL 
(quam  auctor,  licet  subobscuie,  suggerit)  posset  ex- 
en^ari.  Qund  et  Goyrhium  et  Giacon^im  rticfem 
atimtdvtfffrik^eeiaiitiiM»  eum  in  auit  «lM«ff«ttiooi-» 
bus  a«  ctnsufia  ione  sMkeutiaw  ttunima  atijfiriuv 
qui  alias  buiusmodi  tam  dili|{en(er  excusseruiit.  In 
hac  porro  expficatione  tria  notanda  sont.  i^  Loquitor 
Atcior  not  d«  certiKidite  tbaehNt  et  ki(iiiHb«lt« 
qttUi  tpiid  pliiitiapibti  eeHiitde  dtmotilrilif  tf» 

3ux  parit  scientiam ,  et  inter  Clirisiianos  certitudo 
dei  caiholicT,  cui  non  poiest  subesse  falsum  ;  sed 
de  cerHhidtne  inorati  et  flducialf,  qu»  ex  qoibiisdam 
signiset  indiciis  ver»  conversionis,  satisfacUonis  et 
reinissionis  peccaioruin  colligilur  (d^.  quibtis  infra) 
et  a  Deo  iii&piraiur.  Secundo,  cuni  ab  horum  vere 
pmniteoteet  justincalo  removet  omnem  recordaiio- 
nem  praeteritorum  crlmiuuin»  non  intettigit  de  sim-  Q 
plici  seu  nuila  recordatione,  reuiemoratione,  appre- 
beosione  eeruindcin ;  qiiia  poiest  quis  a  peccatis  esse 
tbsolutus,  et  infestari  nibiiominus  a  recordatione 
praeteriiorum ;  sed  de  recordatione  seu  Inviginatione 
iliecebrosa,  et  ciim  aiiquo  affectu  et  oblecuiione 
coRjuiicta,  qone  In  peccatia  caniis  praedpne  hocum 
babet,.  dicitnrqne  communiier  a  thcologts  deleciatio 
inorosa:  quae  quamdiu  iu  animo  resiJet,  et  rationcm 
ad  se  trahit,,  certum  e»!  oon  esse  in  bomine  perfe- 
ctam  peeoitemiam,  et  ommniodiiui  consci/sniise  puri- 
tatem»  aux  est  nnis  Doenitentiae,  de  quo  instltuta 
barc  collatio  et  disputaiio.  Tertio»  loquilur  lifc  ab- 
bas  non  de  ipsa  pieuiteuti»  veriiate  ei  quaTitate.  nC 
ipse  ioitio  tkujusc.io.  inculcat,  sed  de ptBnitentup  fine^ 
ut  pra-fen  tiiulus  bujus  coliali<>ni:j,  id  est,  de  scopo 
et  perfeciione,  ad  quam  lendil  ipsa  yGBnilentia.  Tuiiq 
enim  perfecta  et  consunuuata  ceusetur  pGeuitentia, 
cum  quis  per  opera.p(eiiiientiae  et  saiisfactionis  ple- 
narlamoinnium  peccaiorum  veniam  et  reniissionem,  ^ 
tum  quoad  culpam,  tum  quoad  po^nam  consecutus  *^ 
est,  cam  hlc  si(  finis  etscopus  pcenitentl^,  ut  dicium 
est.  At  de  hoc  nuJlus  in  bac  vita  oninino  certus  esse 

Eoiest.  nisiex  speci.iii  reveluiione  diviiia,ut  illl  qui- 
us  a  Domiwo  dictum  est :  Bemitluntur^  vel  remt$m 
stinl  tibi  veccata  tua  iHatth.  ix;  Luc.  v  et  vii).  Qoin 
etiam  cuJpa  non  vacat  id  curiosius  quam  par  esi  in- 
'  vestigare»  quemadinodum  re&pondit  D.  Gregorios 
nobili  cuidam  feminae  ex  imperaioris  auia,  qua:  id 
tb  eo  obnixe  qjuaesierat  :  Remt  inquit  (Lib,  vi  epiit* 
186)9  inuiiiiPm  postulatti,  qjua  wura  de  peccQlh  («ts 
fieri  Hon  debe^  niU  cum,  jam.  in  die  vitce  iuce  uUimo 
plangere  eadem  peccata  minime  valebU ;  quiv  dle$  quo- 
mque  veniat^ietnper  suipecta,  semper  trepidameiuer^ 
culpat  debeSf  alque  eas  quotidianii  fielibui  lavare, 
Certe  Paulus  apottolus  jftm  cuk  ieflium  calum  atcen- 
deratf  in  paradisum  quoaue  ductut  fuerat,  arcana  verba 
€iudieralf  quce  homini  loqtu  non  licerei  (U  Cor.  xii). 


et^  tamem  adhuc  trepidmu  dicebat  :  CoMti^  coepm 
ffitftfm,  et  tervituti  subHeio,  ne  forte  aliis  prcedicans^ 
ip$e  reprobus  efdar  (I  €or.  tx).  Adhuc  Hmet,  quijam 
ad  Mifcim  duekur^  eijam  tim&ra  nom  tnh  qmt  atihuc  im 
terra  eomursatue.  Petpendo^  fUia^  qma  mtMr  me^ 
gentiw  tolet  esse  tecuritau  Oabere  ergo  in  bae  vita 
non  debes  tecurilatem^  per  quam  neqtigens  reddaris. 
Seriphtm  e$t  enim  :  Beatme  nr  qui  sempft  est  pavidme 
[Prov.  xxvni) ;  el  rmtsms  eoripmmm  saA:  Sosvite  i^amtima 
tn  timore,  et  exsultate  ei  cum  tremore  {Psal.  11).  /n 
pauco  ergo  hujus  vitce  tempon  mentem  vestram  necetse 
esi  «A  ffttior  bemeat^  quatemm  pat  ucmritoeto  gamdHmm 
^ne  fine  postmodum  exsmiiot.  Haec  Gregorius.  Quae 
auamwitAS«  btbtati»  soient  tanMi  Pa^Mtt  ^ljifffn. 
RostignoL  de  ditciplin* ;  Chritt.  perfect^  L  ueup.  41) 
ict  oonsolationem  poenltentium,  verse  cenversionis 
et  remiisionit  p«ccnt«rtm  sigta  qiKrdam  ifidtetre, 
HletUiqiuii^tttettjiiiaiin  (|te  iiatu  tii,  eiqtt* 
danuenus  Sib  ut  potest  „  deprehcudat :  qu»  etiam 
ilfud  emolumentum  alferunt,  ot  animam  pceniientis 
tecen<jhitt  td  Id  epttndUm  et  eoftseqiiendom,  qtiod 
fortasse  aondum  adeptus  est  in  hac  cum  Deo  recon- 
ctKtftone.  Ifaee  autem  sigoa  a  SS.  Basilio  et  Ber- 
nardo  discere  possumus.  S.  Basitius  sic  habet  (/n 
Re^  Brev.  inter.  269)  :  Bae  ratione  persuaderi  poieti 
antmmcuiptam  quod  a  peccatis  tibera  sitet  eapurgata^ 
st  quit  in  seipto  alfectionemHiam  similem  Davidinetse 
ammadverterit^  apudquemett  :tmquitatem  odio  habui 
et  abominatut  tum  (^Psal.  cxvni).  secundo  aut  attecu^ 
tum  u  praceptum  ittud  Apostoti,  qui  dixit :  Mortifi- 
cate  membra  vestra^  qna  tnnt  tuper  terranu,  {ornica^ 
tionem^  immundiiiam,  libidinem,  concupiscentiam  ma" 
tam  et  avaritiam  {Colost.  m) ;  nt  vere  dieere  possit  : 
Non  adhasit  mihi  cor  pravum,  declinantem  a  me  ma^ 
lignum  noncognoscebam  {PsaL  cx).  Tertio^  porroquit^ 
inteltigii  se  in  hujusmodi  affectione  posftum,  si  etiam 
adversus  peccatores  admirabitem  et  horrore  plenam 
sanctorum  virorum  misericordiam  iltam  imitatus  tit  ^ 
velutDavid,  apud  quemest:  V idi  pravaricantet,  etta- 
bescebam  {Psat.  cxviii);  Apostoti  vero,  qui  oit  :  Quis 
infirmaiur^  et  eao  non  infirmor  T  quis  scandatixatur,  et 
egonon  uror  (I  Cor.  xi)  ?  Et infra :  Quandocumqueigitur 
quis  vetin  sui$  vel  in  atieni$  peccatis  eo  modo  quo  supra 
diximus  animo  afectum  te  animadverterit,  tum  credat 
se  tiberum  a  peccato.  S.  Bernardiis  vero  sic  (Serm. 
de  I  tnodts  orandi) :  At  fortasse  quteras  unde  aut  quo^ 
modo  nossepoteris  utrum  hanc  consecutus  tis  indulgenr 
tiam.  Sic  ntaiirum  conservandte  humititutis  gratia  di^ 
vina  sotet  pietas  ordinare^  ut  qjuanto  quis  plus  pro/icit, 
eo  minus  se  reputet  profeciise.  Et  post  pauca  :  Tunc 
aii  Dominus  paralutico  :  Surge^  tolle  tectum  tuum,  ei 
ambula  {Matlh.  tx).  Ettu  ergo^  i°  $i  jamsurgi$  desi- 
derio  tupernorum ;  T  si  grabatum  tolliSf  corpus  sciticet 
a  terrentt  etevant  votuptatidus ,  fil  lam  non  feratur 
aruina  concupiuentiis  ejus,  sed  magis  ipsa^  ut  dignuin 
etty  regat  iltud  et  ferat  quo  non  vutt  ;  Z^  «1  demum 
ambulas^  quce  retro  suni  obliviscenSy  et  ad  ea  quee  unie 
tunt  extendens  dchiderio  et  proposito  proficiendi  (P/ii- 
tip.  ui) ;  curatum  te  esse  non  dubites  :  neque  enim 
surgere  poleraSf  si  non  atiquaienus  onus  esset  attevia-' 
tum ;  el  nec  grabatum  toltere^  nisi  exoneratu$  magis , 
quia  nee  amoutare  in  fervore  conversationis  cum  pec^ 
eatorum  gravi  mote  possibile  est.  Ita  D.  Bernardus. 


1189  JOANNIS  CASSIANI  COLLATIONES.  4160 

Deglexeiil  i8se<|Qitiir,  nisi  qai  gemitus  aique  sospi-  A  tus  apostolus  Pelrus  {Aetor.  m) :  PimiUemim^  inquit. 


ria  moBSta  jogitate  continuans  omnem  sordium  pri- 
stinarum  eicoxerit  labem,  et  virtute  animi  atque 
opere  proeiamaverit  ad  Deum  :  Delictum  meum  co- 
fnittm  tibi  feci^  el  injustkiam  meam  non  operui 
{Psal,  xxxi).  Et  Fuerunt  mhi  laerymte  mece  panet  die 
ac  noete  {Peal,  xli)  ;  ut  consequenter  mereaiur  au- 
dire :  Quieecat  vox  tua  a  ploratu,  et  oculi  tui  a  lacry- 
mis,  quia  est  merces  operi  tuo^  ait  Dominus  (Jerem. 
iii).  illud  quoque  simiiiter  ad  eum  voce  Domini  diri- 
gatur,  Delevi  ut  nubem  iniquitates  tuae^  et  quasi  ne« 
btttam  peceata  tua  {Isa,  xliv).  Et  iterum :  Ego  sum 
qm  deleo  iniquitaies  tuas  propler  me,  et  peccaiorum 
tuorumjam  non  recordabor  (Isa.  xliii).  Et  ita  funicuiis 
peccatorum  suonim,  quilius  unusquisque  constrin- 


et  eonveriimini^  at  deteantur  peccata  vestra.  £t  Joao- 
nes  Baptjsta,  tel  ipse  Dominus  (Maith*  iii  et  iv) : 
Pcenitentiam  agite,  appropinquabit  enim  regnum  ceeio^ 
rum.  Sed  eiiam  per  ctiarilalis  affeciuro  peccatorum 
moles  obruitur :  Charitas  enim  operii  muliitudinem 
peecatorum  (I  Petr.  iv).  Simiiiler  eiiam  per  deeoio- 
synarum  fructum  vuineribus  nostris  medela  prssta- 
lur ;  quia  sicut  aqua  exstinguii  ignem^  ita  eleemoegua 
exslinguit  peccatum  (Eccles.  iii).  Ita  etiam  per  iacrj- 
marum  profusionem  conquiriturabiutiopeccatorum : 
Lavabo  eiiim  persingutas  noeies  lectum  meum^  lacrg* 
mis  meis  stratum  meum  rigabo;  denique  sobjungit, 
osiendens  eas  non  ioaniter  fuisse  profusas :  Disce- 
dite^  inquiens,  a  me  omnes^  qui  operamini  iniqmtatem^ 


gtlor  (Prov.  v),  absolutus  Domino  cum  omni  gralia-  B  quoniam  exaudivit  Dominus  vocem  ftetuM  md  (f  la/. 


rom  aciione  c|ntabit :  Dirupisti  vincula  meoy  tibi  sa- 
erilicabo  hostiam  taudis  (Psat,  cxv). 

CAPUT  vin. 

Jfii//i«  modis  ad  peccatorum  expiatiottem  perveniri 
posse. 

Post  illam  namque  *  generalem  baptismi  gratiam, 

et  Dlud  ^  pretiosissimum  martyrii  donum ,  quod 

sanguinis  ablutione  conquiritur,  «  multi  sunt  pceui- 

teiitis  fructus,  per  quos  ad  explationem  criminum 

pervenitur.  Noo  enim  tantum  simplici  illo  poeniten- 

ti»  nomine  salus  aeterna  repromittitur,  de  quo  bea- 


vi).  Nec  non  per  criminum  confessionem  eorum 
abolitio  concedltur :  Dixi  enim,  ait,  Pronuntiabo  #&- 
versum  me  injustitiam  meam  Domino,  A  tu  remimsd 
impietatem  peecatimei  (PsaL  xxxi).  Et  iterum :  Narra 
tu  iniquitales  tuas  primus,  ut  jutti/iceris  (/sat.  xuu). 
Per  afHiciionem  quoqoe  cordis  et  corporis,  admisso- 
rum  scelernm  remissio  similiter  obtinetur.  Nam 
vide,  ioquit,  humiUtatem  meam  et  laborem  meum^  et 
dimitte  omnia  peccata  mea  (Psal.  xxiv).  Pr»clpoe- 
que  per  emendationem  morum  :  Auferte^  inquit,  ira- 
lum  cogitationum  vestrarum  ab  oculis  meis,  quiesdle 


ALARDI  GAZiEl  COMMENTARIUS. 


•Qua  scilicet  plena  et  perfecia  confertur  remissio 
omnium  peccatorum  (Concii.  Trident.  sess.  5,  c.  5) : 
plena  quidem,  quia  omnia,  quantumvis  niulta  el 
eoormia,  condonantor;  perfecta  vero,  quia  unum- 
qoodque  eorum  perfecte  remittitur  absque  ulia  pce- 
ns  aiicujus  in  futoro  s»culo  luend.-e  reservatione. 
Quam  baptismi  gratiam  praenuntiavii  Ezecbiel  (Cap. 
xxxvi)  illis  verbis  :  Effundam  super  vos  aquam  mun- 
dam,  et  mundabimini  ab  omnibus  inqtiinamenlis  ve- 
stris.  Quem  locum  citans  Hieronymus  in  epistola  ad 
Oceanum  :  Ab  omnibusj  inquit,  mundabo  vos  sordi" 
bus;  in  omnibusj  nihit  preetermittit.  Et  in  eamdem 
sententiam  subdit  illud  Micheae  vii :  Ipse  dtmerget 
iniquitates  nostras,  et  projiciet  in  profuudum  maris 
onuiia  peccala  nostra. 

^  Martyriom  supplere  vicem  baptismi  in  non  re- 
naiis,  constans  est  Ecclesi»  iraditio  a  Gratiano  re- 
lata  {De  Consecrat.  dist.  4,  e.  Baptismi;  Basit.  L  de 
Spiritu  S.);  unde  et  baptismus  sanguinis  appella- 
tur,  et  martyres  in  suo  sanguine  baptizari  dicuntur. 
Hinc  D.  Augustinus  xiii  de  Civit.  cap.  7  :  (?utctim- 
qucy  inquit,  etiam  non  percepto  regenerationis  lavacro 
pro  Christi  confessione  moriuntur^  tantum  eis  valet  ad 
dimiitenda  peccata^quantum  si  abiuerentur  sacro  fonte 
baptismaiis.  Qui  enim  dixil  {Joan.  iii) :  Nisi  quis  re- 
naius  fuerit  ex  aqua  et  Spiritu  sanciOj  non  intrabit  in 
regnum  coelorum^  atia  sententia  isios  fecit  excepioSy 
ubi  non  minus  generaliter  dixit  (Matth.  viii) :  Qui  me 
confessus  fuerit  coram  hominibus.  confitebor  et  ego 
eum  coram  Patre  meo^  qui  in  coelis  est.  Et  alio  toco 
(Lifc.  ix)  :  Qui  perdiderit  animam  suam  propter  me^ 
tnveniet  eam.  Binc  est  quod  scriptum  est  ( Psat.  cxv) : 
Pretiosa  in  eonspectu  Domini  mors  sanctorum  ejus. 
Quid  enim  preiiosius  quam  nwrs^  per  qufkm  fit  ut 
etiam  delicia  omnia  dimitiantur^  et  merita  cumulatius 
augeantur?  Neque  enini  lanti  sunt  meriti,  qui  cum 
mortem  differre  non  possent^  bapli%aii  sunt,  detetisque 
omnibus  peccatis  ex  hac  vita  emigrarunt^  quanti  sunt  hi 
qui  meriem  differre  cum  possenl^  ideo  non  disiuleruntf 


quia  maluerunt  Christum  confitendo  finire  hanc  mtom, 
quam  eum  negando  ad  ejus  baptismum  pervenire.  Ila 
Augusiinus.  D.  item  Cyprianus  in  epistola  ad  Jo- 
baianum,  caiechumenos  martyres  dicit  bapdzari  010- 
riosissimo  et  maximo  sanguinis  baptismo^  de  quo  uo- 
minus  in  Evangetio  dicebat  habere  se  atiud  baptisma 

G  baptixari  (Lue.  xii).  Quam  doctrinam  de  bapiismo 
sanguinis,  ut  ibidem  annotat  Pameiius,  sumpsli  Cj- 
priaims  ex  Tertulliano  lib.  de  Baptismo  (Cap.  16), 
ubi  ait ;  Est  quidem  nobis  etiam  secundum  lavacrum, 
unum  et  ipsum,  sangwnis  sciticet^  de  quo  Dondnus  : 
Habeo,  inquit^  baptismo  tingi^  cum  jam  tinctus  fuisset, 
Et  infra  :  Hic  est  baptismus,  qui  tavacrum  et  non  ac^ 
ceptum  reprfgsentat^  et  perditum  reddit.  Meminitejus- 
dem  baptismi  sangninis  D.  Fuigeniius  lib.  de  Fide  ad 
Petrum  (Cap.  5),  auctor  libri  de  EcclesiaB  Dogmat. 
cap.  74,  Prosper  sententia  146.  Eadem  de  re  laiius 
D.  Bernardns  epist.  77,  ei  Gratianus  de  Coosecr. 
dbt.  4  cap.  Baptismi  vicem. 

«  Poeniieniiae  fructus  vocat  non  ipsos  poenitentiaa 
effecius;  sed  opera  poenalia  et  satisfAcioria,  sca 
quaecumque  externa  signa  ex  quibus  vera  animi  poe- 
niiudo  cognosci  potcbt,  ut  sunt  lacrymae,  jejunia, 
peccatorum  confessio,  bona  opera  praeteritis  pecca- 
tis  contrari»,  de  quibos  dicltor  Mattb.  iii  :  Facite 

])  ergo  fructum  dignum  paenitentice.  Unde  titulus  huic 
cap.  a  Ciaconio  et  aliis  ascribiiur  :  De  diversis  poeiti- 
tenticB  fructibus.  Multa  autem  bujusmodi  operum  ge- 
nera  hic  recensei,  quac  paasim  in  Scripturis  com- 
mendantor,  ut  media  ad  Deum  nobis  propitiandum, 
el  veniain  peccatorum  obtinendam  uiilissima,  noii 
quod  singula  per  se  et  seorsiin  ad  boc  sufAdani, 
sed  simul  et  cum  aliis  requisiiis  conjnncta  et  a<)b':- 
bita,  ut  ali.^ts  dictum  est  (Ad  collat.  9  cap.  2f);  In 
quibus  prxcipuuin  locum  obtinet  sacramenti  poeni* 
tenti.-e,  et  absulutioiiis  sacramenialis  susceptio,  aiii 
ejiis  votuin,  quod  in  ipsa  conversiooe  ad  Dcum  et 
coniriiione  cordis  includitur. 


li«i 


COLLATIO  XX.  -  DE  tK£NITENTIiE  FINE. 


Mi 


agere  pemru^  diedte  benefdeere^  queerite  ;«dfctiim,  A  secundum  illnd  :  Per  miierUordiam  et  fidem  pwrgwn* 


iuhvenite  oppnsio,  judicate  pupitlo^  defendite  viduam^ 
it  venite  et  arguite  me,  dicit  Dondnut,  El  n  fuerint 
peccaia  vestra  ut  eocdnum^  velut  mx  dealbabuntur ;  ei 
%i  fuerint  rubra  quau  venmeulus,  velut  tana  atba 
erunt  (Itai.  i).  Inlerdum  etiam  intercesslone  sanclo- 
rum  impetntur  yenia  deltctorum.  Qui  enim  uit  fta^ 
trem  euum  peecare  peecatum  non  ad  mortem^  petat  et 
dabii  ei  vitam  Deu$  peccanti  non  ad  mortem  (l  Joan, 
y).  Et  iterum  :  Infhrmatur  quit  ex  vobis,  inducat  pre- 
^hgterot  EcctetiWf  et  orent  tuper  eum,  ungentet  eum 
otto  in  nomine  Domini,  et  oratio  /idei  salvabit  infvT" 
mum ;  ei  aUevabii  eum  Dominut ;  et  si  in  peccatis  tit, 
dinuttentur  ei  {Jacobi  y),  Nonnumquam  etiam  mise- 
ricordiae  ac  fidel  merito  labes  excoquitur  vitiorum» 


tur  peccata  (Proverb.  xv).  Per  conversionem  plerum-. 
qne  et  salutem  eorum  qui  nostris  monitis  ac  praedi- 
catione  salvantur.  Quoniam  qui  converti  fecerit  pec- 
catorem  at  errore  vim  swje^  salvat  anhnam  ejus  a 
morte,  et  operii  muttitudinem  peccaiorum  (Jacobi  v). 
Per  indulgentiam  nibiiominus  et  remissionem  no- 
stram,  ad  indulgentiam  nostrorum  facinorum  per- 
venilur :  Si  enimdimiseritis  hominibus  peccaia  eorum^ 
dimitUi  ei  vobit  Pater  vester  cestestis  deticia  vestra 
(Maiih.  vi).  «  Videtis  ergo  quantos  misericordiaa 
aditus  patefecerit  clementia  Salvatoris,  ut  nemo  sa- 
iutem  cupiens ,  desperatione  frangatur,  cum  videal 
ae  taniis  ad  viiam  remediis  invitari.  Si  enim  pro  in- 
firmitate  carnis  afilictlone  jejuniorum  abolere  te 


ALARDI  GAZi£l  COfilMeNTARIUS 

•  D.  Aotonlnus  bqjas  capttls  summam  suo  more  B  Fioren.  io  doctrina  de  sacramentis,  et  in  Tridentiuo 
prosecutus,  ad  hiuus  periodi  finem  sistendum  eil 


siimavit,  et  ne  qua  ei  prxdictis  erroris  occasio 
suboriri  posset,  suam  sententiam  explicationemque 
inierposuit,  quam  et  bic  attexere  nec  tectori  ingra- 
tum,  nec  inutile  duxi.  Sic  igitur  ipse  (In  Chron.  p.  n, 
c.  %,  tit.  i,  {  i9) :  Oportet,  inquil,  sane  hoc  intetti' 
gere,  ?lam  peccatum  quandoque  dicitur  cutpa  ipta 
vtl  offenta,  quandoque  piBna  debita  pro  peccato.  Et 
quantum  ad  culpam,  principaliter  $t  effective  totut 
Deut  indutgei.  Ego  totut,  ait  p$r  Itaiam  (Cap.  xuii), 
deteo  iniqmtatet  tuat.  Et  Augustinut :  Nemo  dimittit 
peccata,  nisi  Christus,  qui  est  Agnus  Dei  toUens  pec- 
cata  mundi  (Joan.  i),  etc,  De  Consecrai.  dist.  4  c. 
Nemo,  Ex  parte  autem  peecaioris  sota  eoniritio,  me- 
diante  gratiUt  seeundum  tttud  Exeehietis  (Cap.  xviii) : 
Jn  quaeumque  die  peccaior  conversus  fueritj  et  inge- 
muerit,  omnium  iniquitatum  ejus  non  reeoraabor,  ait 
Dondnus.  Quantum  vero  ad  pcsnam  temporaiem  debi" 
tam  pro  peccaiis,  sic  omnia  prtedicta  vatent  ad  remis-  ^ 
sionem  peccatorum,  id  est,  posnarum  debitarum  pro  ^ 
peccatis.  Et  hoe  inieltigendumsi  fiant  in  staiu  yratia: 
nam  facta  in  mortaii,  ad  ittud  non  vatent,  sed  dispo^ 
siiive  ad  rendssionem  mortatium,  id  est,  ut  per  itta 
quis  dieponaiur  tt  habitiutur  ad  graliam  et  veram  con- 
triiionem,  ut  dicitur  de  poinitentia  disi.  5  c.  Fatsas.  Et 
infra,  inquit  Pinuphius :  Si  verecundia  retrahente,  re- 
veiare  ea  coram  hominibus  erubescis^  ilti  quem  tatere 
non  pouuni,  confiteri  ea  jugi  supptieatione  non  de*i- 
nas,  ac  dicere  ei  (Psat.  l)  :  Quoniam  iniquitatem  meam 
ego  cognosco.  Ei  hoc  etiam  sane  inteltigendum,  qma 
poitquam  emanavit  itta  Decretalis  :  Omnis  uiriusque 
de  poenitent.  et  remiss.  necesse  est  confiUri,  si  habet 
copiam  (supple  confessarii)  et  potest.  Tempore  auum 
Joannis  Cassiani  erat  in  opinione  tatis  maieria,  videti- 
cet  si  eti  necessaria  confessio  fUnda  saeerdoti  ?  vel  po« 
test  hoe  inlelligi  de  pubUca  eonfessione,  qute  fiebat  a 
retigiosis  ad  mortifUaiionem.  Huctenus  S.  Antoninus, 
seiiteutiam  Cassiani  more  scholastico  expianans ;  in 


sess.  6.  c.  7  et  i4  et  can.  6  7  et  8,  definitum  est. 
Quod  vero  adjungitur,  solam  coniritionem  ex  parte 
peccatoris,  remittendl  peccati  vim  babere,  id  etiam 
verum  est;  sed  huic  contritioni  confiteodi  satisfacien* 
dique  propositum  adsii,  necesse  est,  ut  tradit  i|\se 
D.  Antoninus  In  \u  part.  bujus  operis  cap.  7  §  5  et 
in  III  part.  Sum.  lit.  U  c.  i8,  et  Sotus  In  iv  dist.  q.  i 
a.  I,  et  Caietan.  opusc.  i7;  quod  eiiam  a  concilio 
Trident.  definitum  est  sess.  6  c.  i4  et  sess.  i4  c.  4. 
Cura  vero  postea  subjungit  (D.  Antoninus),  post 
decretalem  :  Omnit  utriusque  sexus,  confessionem 
fulsse  necessariam,  non  sic  est  acciplendum ,  quasi 
confessio  sacramcntalis  ab  iilo  solum  teropore  fuerit ' 
uecessaria,  vel  lum  primum  instiluia.  Nam  iiia  est 
de  jiire  divino,  a  Cbristo  videlicet  instiioia,  et  sein- 
per  in  Ecclesia  observaia ,  ut  indicat  D.  Tbomas  in 
III  part.  q.  64  a.  2  et  in  Supplem.  q.  6  a.  2«  et  diserte 
probat  Sotus  in  iv  dist.  i8  q.  i  a.  i ;  quod  dcfinitum 
est  in  conciiio  Trident.  sess.  7  can.  i  et  sess.  14 
can.  5.  Vide  etiam  Veffam  de  Jusiificatione  lib.  iiii 
op.  28.  CiBterum  celeberrima  illa  decretalis ,  nibil 
aliud  quam  tempus,  in  quo  manditum  iilud  Christt 
sit  adimpleudum,  prsfinivit.  Sicut  enim  absurdum 
esl  dicere  communionem  sacram  in  hac  ipsa  decre* 
tali  institutam  fuisse,  quamvis  ea  communicandi 
tempus  statuerit :  sic  sane  a  vero  abborret  asserere 
in  sacram  tunc  fuisse  instiiutam  confessionem,  quani- 
via  ibi  tempus  conUteiidi  fuerii  determinatum.  Quod 
iiem  decretum  esi  in  eoncilio  Trident.  sess.  i4  cap. 
h  et  can.  8.  Quod  deniquc  addit  D.  Antoiiinus  tem- 
pore  Cassiaiii  in  opinione  fuisse  talem  maifiriam, 
mteHigendum  non  eit  de  secreta  apud  sacerdotem 
confessioiio.  Numquam  enim  de  ea  apud  catholicns 
dubiom  fuit  quin  ea  esset  ad  salutem  necessaria : 
sed  hoc  ad  confessionem  publicain,  et  quasi  tbeatri- 
cam  est  referendum ,  ut  ait  etiam  D.  Antoninus, 
quam  pauio  aote  a  Nestorio  Constaniinoporuano 
episcopo  Constantinopoli  abrogatam  fuisse  Soi^ome- 


qua  tamen  explicatione  Pelnis  Maturiis,  maturo  ju-  J)  nus  tradit  iib.  ix  Histori»  Tripart.  cap.  56.  Quare 

dicio  ei  insigui  eruditionc  vir,  noniiuila  observavit      '^  ' — ''••''•  '^'  '^  '* * "' 

ijuae  clariori  et  exactiori  explicaiioue  indigerent» 

2uam  ei  suis  liisce  verbis  ascripsii :  Quamquam  hoc 
iassianl  caput  pie  admodum  D.  Antoninus  interpre- 
tctur,  nonnulla  tamen  liis  addenda  duxi^  ut  magis 
lidei  catbolicae  veritas  elucescat.  Primuin  igitur  cer- 
turo  est  solum  Deum  auctoritate  sua  peccaii  remii- 
leiidi  haberu  potestatem  :  sed  et  illud  iti  conresso  est 
sacraroeiita  novsc  iegis,  sacerdotesque  ipsa  conferen* 
ics,  gratiam  conferre,  et  peccata  remittere,  tainquam 
causas  secundaa  et  inAtrumentaies,  ut,  post  D.  Au- 
gustinuBi  aup.  Joan.  iract.  80  et  lib.  xix  contra  Faq- 
siMM  cap.  it>,  tradit  D.  Tliomas  in  iii  part.  q.  62  a. 
i  et  4  etin  iv  dist.  i  q.  i  a.  4  et  q.  t,  ei  I).  Aiitoninus 
3iim.  tit.  i4 c.  2  S  i»  et  Sotus  in  iv  dist.  i 


iii  IV  part.  Siim.  tit.  i4  c.  2  §  1,  el  Sotus  in  iv  dist. 
q.  3a.  i  etdfst.  20  q.  2a.  i.  Quod  etiam  in  coiicilio 

Pataol.  XUX. 


quaecumque  bxretici  ex  D.  Chrysostomo  colligunt 
coutra  sacram  peccatorum  couressionem,  de  secreia 
apud  sacerdotem  non  sunt  intelligenda,  sed  de  publica 
et  de  ea  qu»  fiebat  in  conspectu  lotiits  popuii ,  ut 
aperte  docent  Sixtus  Senen.  lib.  v  Biblioth.  Annot. 
i75  ei  Vegas  de  Justificatione  lib.  xiii  cap.  29;  de 
eadem  quoque  confcssione  publica  inteiligenda  esse 
Cassiani  verba,  satis  hcc  sequentia  indicant :  Qui 
sciiiut  Deus  et  absque  uttius  verecundue  pubticaiionc 
curare,  et  sine  improperio  peccata  donare  consueveril . 
Dbi  hffic  iioiantur,  quae  in  publica  nianifestaiione  pec^ 
catorum,  non  autein  in  secreta  confessione  eveuiunt ; 
Uucusqne  Maturi  annotaiio  ad  S.  Antoninum  :  quas 
tamen  ad  huiiCtCassiani  locum  sanc  inielligeiiauiu 
seqiie  pertinet.  Sed  vide  caetera  iu  sequenti  noia. 


37 


Iiei  JOANNIS  GASSIANl  COLLATIUNBS.  1164 

p^taiUi  nnn  ^lk^  tiik^it^,  iiec  potes  dicere :  Genua  A  tUias  terecandf»  fftiblic^tiotie  ctirare,  et  sine  im- 


filM  infirtnm  kuni  H  Jejunh,  et  carc  mea  hnmutata  e$t 
prcptet  dteuik  {Piot,  ctiu) ;  ^nki  dnerem  tamquam  pa- 
nm  manducabami  et  pocUtum  rheum  cum  fiettt  mitce» 
bam(P$al.tlL) :  eleemosynarum  ea  redime  largitate. 
Indigenti  i\  noii  habes  quod  Impartias  (Jieet  nullum 
ab  lioc  opere  necessitis  inopise  ac  paupertatis  ex- 
ctadal;  quandoqaidem  et  Itliug  tidu»  dad  lantum 
tx^fu  Ingentibos  di^itum  mnneribas  praeferunto^ 
{Luc,  XXI),  ^t  pro  calice  aquae  frigids  mercedem  se 
redditorom  Dominus  {Maith.  x)  repromittit),  certe 
absqoe  illis  monim  poteris  emendaiione  purgari. 
0<kod  8}  perfectionem  tlrttiiam  eistinctione  vitio- 
rflhi  Otbniaio  nou  potfes  adipi^ci,  soliiciiadinem  plam 
«rg^  oiilltatem  alienife  salutis  fmpende.  Si  aatem  t6 


prdperlo  tieccata  donare  consaevit.  Post  istod  qoo- 
^xxh  tam  promptum  certumque  subsidium,  arind  quo- 
ifue  adhoc  facitins  largita  est  nobis  divina  dignatio, 
fpsamqae  remedii  opem  nostro  commisit  arbitrio, 
Ot  indulgentiam  noslrorum  scelerum  pro  nostro 
praesumamas  affectu,  dicentes  ei  :  Dlmittite  nobie 
debita  nostra,  sicut  et  not  dimittimus  debitoribut  no- 
itrii  {Matth,  vi).  Quisquis  igttur  ad  indulgentiam 
suorum  crimlnum  desiderat  pertenire,  isiis  semet- 
ipsum  aptare  studeat  lostrumentis ,  nec  obdurali 
cordis  pervicacia  a  remedio  salotari  fontem  tantx 
pietatis  avertat;  qaia  etiamsi  haec  omnia  fecerimos, 
noh  erunt  Idonea  id  expiationem  scelerum  nostro- 
rum,  nisi  ea  bonitas  Domiui  cl^mentiaque  deleve- 


idoiieum  huic  mlnisterio  non  esse  conquereris,  ope-  B  tiU  ^  qui  cum  religiosi  conatus  obsequia  supplici 


rire  peccata  poteris  eharitatisafroctu.In  hoc  quoqae 
sf  le  fragilem  fecerit  quxlibet  mentis  Ignavia,  ora- 
tione  saltem  atque  intercessione  sanctorum  remedia 
▼ulneribos  tuis  JiainiUtatis  affectu  submissus  [sub* 
Jiixus]  Implora.  Postremo  quis  est  qui  non  possit 
suppliciter  dicere  :  Peccatum  meum  cognitum  tibi 
feci,  et  injuititiam  meam  non  operui{Piat.  xxxi)  ?  ut 
per  hanc  confessionem  etlam  illud  eonfldenter  snb- 
jungere  mereatur,  Et  tu  renMiH  impietatem  cordii 
mei  {Ibid.),  Quod  *  si  verecundla  retrahente  reve- 
lare  coram  hominibos  embescis,  iUI  quem  lalere 
non  possnnt  confiteri  ea  Jugi  supplicatione  non  de- 
sinas,  ac  dicere,  Imquitatem  meam  ego  cognosco,  et 
peccatum  meum  contra  ma  ett  iemper;  tibi  $oti  peC' 


mente  a  nobis  obiata  perspexerity  exiguoa  parvosque 
conatus  immensa  liberalitaie  prosequitur,  dicens  : 
Ego  sum^  ego  $um  qui  deteo  iniquitates  tuai  propter 
me,  et  peceatorum  luorum  jam  non  recordubor  {Isai, 
xiv).  Ad  hunc  ergo  qaem  praedixirous  statum  qais- 
qais  conscenderit,  satisfaclionis  gratiam  quotidianis 
jejuniis  et  mortiflcatlone  cordls  et  corporls  asseque- 
tur :  quia,  sicut  scriptum  est,  sine  sanguinis  effu- 
iione  non  fit  remiuio  (Hebr.  ix).  Nec  immerito.  Caro 
enim  et  sanguis  regnum  Dei  poisidere  non  possurit 
(1  Cor.  xv).  Et  ideo  quisquis  ab  hujus  sanguinis  ef- 
fusione  gladium  spirltus,  quod  est  verbum  Dei,  vo- 
luerit  inhibere,  absque  dubio  illa  Jeremise  proplic- 


cavif  et  matumcoram  u  fed  (Psal.  i);  qui  et  absqoe  G  tas  maledlctione  pleetetor.  Nam  <  matedictus^  inqait, 

ALARDI  GAZiEI  GOMMENTARIUS. 

confessioncm  externam  et  sncrameotalem  non  excla- 


•  Similes  sententiae  passlm  apud  Ghryo^tomnm 
Cassiani  doctorem  et  magistrum  leguntiir,  quibus 
baereilci  adversus  confessionem  sacramentalem  abu- 
tuntur.  Homil.  2  in  psalmiiOi  l:  Peccata  tua  dicito, 
ut  deleas  illa  :  si  con(underis  aticui  dicere  quin  pec- 
caui,  dicito  ea  quotidie  in  anima  tua.  Non  dico,  ut  con- 

«tearis  conserto  tuo,  sed  dicito  Deo  qui  curat  ea.  Et 
omi!.  <4,de  Lti zaro  :  Cur  i^tltif ,  inqoit,  pudescis 
et  erubescis  con/iteri  peceata  tuaf  cane  enim  homini 
dixeris,  ne  tibi  exprobret.  Neque  enimeonserto  confite- 
rts, «/  in  pubtieum  proferat,  sed  H  qui  Dominus  est, 
qui  medicus  eit,  ottendis  vutnera  tua,  neaue  enim  igno^ 
rat,  etiamsi  ei  non  dixeris,  etc.  Porro  naec  et  similia 
tum  Ghrysostomi,  tnm  Gassiant  dici»,  non  esse  iniel- 
ligenda  de  secreta  et  sacrainentali  confessione  in  qua 
homo  coniitetur  homint,  non  ut  homlni,  sed  ut  Deo, 
id  est,  Deivicario,  sed  de  pnblica  et  theatrali,  quae 
puhlice  fiebat  ab  iis  qui  publicam  pQeniientiam  age- 
bant,  annoiant  Guychius  et  GiacoaiuS,  post  .Magi- 
ftrnm  Sententiarum  in  quarto,  dist.  17,  ubi  post- 
quam  dixisset  peccata  primoiii  Deo,  deinde  sacer- 
doti  esse  confltenda,  subdit :  Iltud  Joannis  Chryso- 
stomi  superiut  positum  non  est  ita  intelligendum ,  ut 
ticeat  alicuij  d  tempus  habeat,  sacerdoti  non  conftteri, 
ted  quia  sufficit,  ubt  erimen  oecultum  esi,  soli  Deo  per 
stacerdotem  dicere^  et  temBl^  nec  oportet  publicari  co- 
ratn  multis  quod  occuttvm  est.  Quod  notavit  dicens  : 
Non  tibi  dieo ,  tit  te  prodas  in  nubticum.  Sicut  enim 
publiea  noxa  pubtieo  eget  remedio ,  ita  et  oceutta  se* 
creta  confessione  et  occutta  satisfactione  purgatur. 
Nec  necesse  est  ut  quod  sacerdoti  semet  eonfesn  stmitts, 
iierum  eonfiteamur;  sed  tingua  cordis^  non  camit^ 
apud  verum  Judicem  id  jngiier  confileri  debemus.  Sic 
ille.  De  hacigilur  confessione  inierna,  quae  Deo  pri- 
muni  facienUa  est,  loquiiur  hlc  Piuufius  :  quae  lamen 


dil,  sed  ad  eam  dirigitur,  ejusque  votum  sea  propo- 
situm  includtl  ae  &upponil. 

^  Redolet  haec  seatentia  eumdem  sensum  et  intel- 
lectom  quem  alise  similes  in  collatione  declma  leriia 
proiatx  et  refntaiae  ( Cap.  7,  8,  9,  13 ).  Prolnde  sa- 
niiis  interpretaiida  et  admittenda  ,  aut  similiter  runi 
iilis  explodenda.  Admitlenda  qiiidem,  si  de  conatibus 
hominis  justiflcati,  et  per  gradam  operantis  vel  poe- 
nirontls  ex  praeveniente  Dei  gratta  exciiatis,  intelll- 
gatnr ;  explodenda  vero,  si  de  conatibusaut  viribus 
solius  liberi  arbiirii,  seclusa  gratia  praevenlente  et 
escitante,  qui  nihil  ad  gratiam  et  saluiem  per  se  con- 
ferre  possunt.  Verissima  enim  est  D.  Bernardi  sen- 
tenlia  dicentis  (  Lib.  de  Gratra  et  Lib.  Arbitr.) :  Cofia- 
tus  liberi  arbitrii  et  cassi  sunt  ti  non  adjnventur ,  et 
nulti  si  non  excitentur. 
e  Haec  senientia  praeterliiteralem  sensum,  qni  huc 
H  non  facit,  duobus  modis  secnndum  tropologiam  a 
^  Patribus  exponitur.  Priori  modo,  qoem  hic  Gassianus 
sequitur,  rnaledictus  Deoque  invisas  dicitor  qui  pro- 
hibei  vel  snbtrahit  gladlnm  suani  a  sanguine,  id  est,  ' 

3ui  hostes  suos,  affectus  pravos,  mortifltationis  gla- 
lOnon  cu^dit,  non  resecat,  sed  vlvere  patitnr  etdo- 
minari,  nec  Apostoli  monitis  acquiescit  dicentts  : 
Qui  sunt  Chrisii^  carnem  suam  crucifixerunt  am  vtltts 
et  concupiscentiis(Cotos.  iii).  Item  :  Mortificate  mMi* 
bra  vestra,  quo!  suni  super  terram^  fornieationem^  tm* 
tmindirt^,  iibidinem,  coticnpiscentiam  fna/am,  ef  om- 
nltam (Gal.  ii).  elc.  Bt rursum  :  Non  in  comessafo^ 
nibus  et  ebrietatibus ,  fton  in  cubilibus  et  impjudicitHs, 
non  in  contentione  et  wmulatione ;  sed  induimini  Domi- 
num  Jesum,  el  carnis  curam  ne  feceritis  tn  desideriis 
(  Rom.  xiii).  Aitcra  expositio  superiores  tangit.  qoi 
suhditoruiii  peccata  et  excessos  gladio  disciplinai 


iies  coLL\Tio  ii.  —  ht  voRsvtEmjt  hm.  li^l; 

qui  jfrohibet  iunm  gladtufn  a  sanguine  {Jer,  xlyiii).  A  puritatis,  ejus  prxcipne  qai  iii  iblituairie  coromori- 


Hic  namque  est  gladius  qni  illum  noxium.  sangui- 
nem,  quo  animatur  materia  peccatorum,  Mlubriter 
fandens,  quidquid  repererit  in  membris  nostris 
carnale  terrenumve  concretnm,  resecat  et  Abscindit, 
acmortincaies  Titiis  Tivere  Deo  et  spiriiaiibus  facit 
vigere  virtutibus;  et  ita  jam  non  recordatione  vete- 
ris  admissi,  sed  spe  futuromro  gaudiorum  flere  iu- 
cipiet;  nec  tam  de  praeteritis  malis  quam  de  ventu- 
ris  cogitans  bonis,  non  ex  peccatorum  mcerore  la- 
cryraas,  sed  ex  aetern»  illius  laeiitiae  aiacriute 
proftindet,  atque  obiiviscens  ea  qu»  posteriora  sunt, 
id  est,  carnalia  vitia,  ad  ea  qu»  in  ante  sunt  exten- 
detur,  hoc  est,  spiritalia  dona  aique  virtates. 

CAPUT  IX. 


tur,  implicans  eani  sordibiis  mundi  hujus,  ei  prasfo- 
cans  fetore  vitiorum.  Dum  enlm  recolis  ea  quae  se- 
cundnm  principem  s^pculi  sive  per  ignorantiam  sive 
per  lasciviam  commisistl,  ut  concedam  tibi  quod  in 
hac  cogitaiibne  posito  oblectatio  nnlla  subrepat,  cerle 
ahtiquae  putredinis  vel  sola  contagio  necesse  est  ut 
tetro  nientem  fetore  corrumpat,  et  spiritalem  virtu- 
tum  fragraniiam,  id  est,  suavitatem  boni  odoris  ex- 
cludai.  Cum  ergo  prxterilorum  memoria  villoruro 
pulsaverit  sensiim,  ita  ab  ea  resiliendum  cst,  sicul 
refugii  vir  honestus  et  gravis,  si  impudicae  acpVdca- 
cTs  femin*  in  publico  aul  colloqniis  aut  amplexibus 
appetaiur.  Qui  utique  nfsi  se  i  contaciu  ejiis  festinus 
abstraxerit,  et  yel  brevissimam  oioraih  inhoiiestre 


Quoi  uUlit  tit  perfectit  obtivio  peeeati,  et  quod  flagi'  ^  confabolatlonis  admiserit,  etiamsi  consensum  impu- 


liorum  recordaiio  nt  vitanda, 
Cseterum  quod  paulo  ante  dixisti  •  te  etiam  de  in- 
dustria  prapteritoruin  peccaioruffl  memoriam  retra« 
ctare ,  *  boc  fieri  penitus  non  oportet ,  quinimmo 
etijmsi  violenter  irrepserit,  protinus  eitrudatur* 
Multum  namque  retrahit  mentero  a  contemplatione 


dend»  respuat  voluptati«,  infamiae  lamen  ac  rcpre- 
henaioiiis  notaro  eonciorum  praetereunttnih  jndicio 
non  evadet.  Iia  igiiur  etiam  nos  oporlet  cum  fueri- 
mus  in  hiijusmodi  cogiiationes  peslifera  recordationt 
deducti,  raptim  ab  earum  contemplatione  discedere, 
et  implere  illud  quod  a  Salomone  praecipilur  :  Sed 


ALARD!  GAZi£l  GOMMENTARIUS. 


corrigere  et  castigare  negligunt»  eisque  segniter  in- 
dulgent  aot  di.ssimulant.  Iti  D.  Gregoriiis  in  Pasto- 
rali  {Cap.  26) :  Si  medicinaUs  artit  minime  iynari  se- 
caudum  vulnus  cemerent^  et  tamen  teeare  recusarent, 
pTofecto  peccatitm  fraiemas  mortit  ex  tolo  torpore  com" 
mitterent.  Quanta  erfjo  culpa  involvantur,  aspiciant,  qui 
dum  cognotcunt  vulnera  mentium,  curare  negligunt  ea 
sectione  verborum.  Unde  et  beneper  prophelam  dicitur: 
Maledietut  qui  prohibet  gtadium  tuum  a  tanguine  (J«- 
rem.  xlviii).  Gladiumquippe  a  tanguine  ptohibete^  ett 
prffdicationit  verbum  a  carnalit  vitce  interfectione  reti- 
nere.  De  quo  rmsum  gladio  dicitur  :  Et  gladius  meus 


iii  hh  collationfbus  diaseremes,  plurlbos  Iti  Ideis,  e 
quibus  haec  pr^cipue  notanda.  Abba^  Serapion  eol- 
lat.  5cap.  i  :  Puritati,  inquil,  studentibus  pturivium 
confert  ut  harum  carnalium  passionum  materias  iptat 
ti^i  primitut  tubtrahant,  quibut  potett  vei  occasio  vel 
recordaiio  earumdem  pattionum  cegrotantiadhuc  animce 
§enerari.  Neeetse  est  enim  ut  morbo  duplici  dupltx 
adhibeatur  curatio.  Nam  corpori,  ne  coneupiteentia  in 
effectum  tentet  prorumpere,  necessario  efigiet  et  mate^ 
ria  tubtrahenda  ett ;  et  animas  nihilominus ,  ne  eam 
vel  cogitatione  conapiat ,  attentior  meditatio  Scriptu- 
rarutti,  et  sotlicitudo,  pervigit^  ac  remotio  toHtudinit 


mandueabit  carnet  (Omt^r.xxxii).  ^A  Petrus  Damiani  Q  utititer  apponenda.  liem  abb.is  Joahries  collat.  fli  c 


(Lib,  IV  epitt.  5)  :  iUe,  inquit,  giadinm  competcit  a 
tanguine^  qui  peceata  detinquentium  negligit  vin- 
dicare. 

•  Nempe  prsteritoruro,  ut  ante  dixit,  peccatorum 
memoriam  relractare.  (iuod  de  peocaiis  canialilms 
et  venereisintelligendum  est,ut  indicat  etiaiii  titulus 
bnjus  cap.,  qui  tatnen  apud  auctoresnonnihil  variai; 
naiii  Diunysius  et  Ciaconius  iiabent  :  Quod  utilis  sit 
pfrfe*:tit  oUivio  peccali,  et  quod  flagitiorum  recordatio 
sii  vitanda.  Cuyc  hiu^  vero,  secunduin  editioncm  VUn- 
tiiiiannni  et  Basileensein  :  Quod  utilis  sit  profectut 
obli  io  peccati,  et  quod  fiagitiorum  recordatio  sit  vitanda, 
ubi  sane  profectus  reduiidare  videtur,  cum  absque  eo 
pbnior  et  plena  sit  seiitentia  :  Quod  utilis  sit  oblivio 
peceati,  etc,  quasi  diceret  noii  cuju^vis  peccaii,  sed 
flagitiorum,  ut  statim  exponit.  Flagitia  siquidem  pro- 
pne  dicunlur,  non  quaBlibet  viiia,  sed  praecipue  pec- 
rata  carnisaut  Inxuriae,  quia  turpia,  servilia,  etfla- 


ii}:Contra  fornicationit  tpiritum  diverta  ratio  (supple 
Ccrtantli)  et  dispwr  est  causa.  Nam  quemadmodum  cor- 
pori  usus  iibidinis  carnisque  viciniias,  ita,  etiam  menti 
memoria  ejus  est  penitus  subtrahenda.  Satit  enim  per^ 
niciosum  est ,  adhuc  in/irmit  cegrisque  pectoribut  vel 
tenuissimam  recordationem  hujut  pastionit  admitleret 
etc.  Ilcec  illi,  quibus  non  repugnat  quod  superius 
docuit  Auctor,  sive  abbas  Pinuflus  {Cotlat.  ^O  cap, 
7),  poeniientiam  ageniibiis  non  modo  utilem,  sedet 
necessariuni  esse  peccatoruin  recdrd^tionem,  nt  cum 
jngi  pectoris  siii  conlusione  proclamant  :  Quomam 
iniquitatem  meam  ego  cognosco ,  et  peccatum  meum 
contra  me  est  semper  [Psal.  l),  ubi  plura  hacdere 
noiavimus.  Uiilis  enim  est  peccatoruin  recordatio, 
'ut  quis  adiiii.^sa  defleat  et  puniat;  non  ita  tamen  ut 
in  eorum  assidna  aut  diutina  cogitalione,  seu  Unagi- 
naiione,  seu  revoluiione,  immoreiur.  Quod  prxcipue 
locuin  hnbet  in  peccatis  carnalibus,  ut  dictum  est, 
gris  digna.  Unde  Cicero  in  Catone  Stupra,i\\i,et  adut^  -.  id<]uc  tam  quoad  viros  perfectos,  qui  longa  poaniten- 
teria^  et  omne  tale  ftagitium,  nullis  aliis  ittecebris  exci-  ^  lia  praeterilsevilae  maculasabsterserunt,quam  quoad 


farj,  ntst  votuplatis.  Et  in  u  de  Finibus,  flagiiiosas 
Tocat  libidlnes.  Hujusmodi  porro  pecc:ita,  non  resi- 
stendo,  ut  alia  viiia,  sed  fugiendo,  hoc  est,  eorum 
recordationem  et  cogitationem  peniius  excludendo 
vittcnnlur,  ut  alias  sepe  dictum  est  {Collat.  19  cap. 
16),  et  patet  ex  toto  coniextu  hujus  capiiis.  Hujus- 
niodi  ei^o  prseteritorum  seu  diu  commissorum  poc- 
catnram  inemoriam  retractare  ac  revolvere  non  ex- 
pedit;  quia  qtio  magis  cogitantur  et  revolvuntur  in 
partirulari,  eo  majorem  aflerunt  viliosse  libidinis  et 
voluptatisiliecebram,  et  Incentivum ,  aut  certe  peri- 
cnluin,  utdocet  S.  Tbomas  iiuper  in  hoc  argumento 
CttaittS.  Quam  doctrinam  conflrmant  etiam  alii  Patres 


imperfectos  et  imbeciiles,  sed  diversa  ratione.  Nam 
Imiterfectisquidem  noxia  estrecordatioejusroodipec- 
catorum,  ut  ex  dictis  patet,  ob  fragilitatem  natura 
corrupi»  et  periculum  vitiosae  oblectationis.  De  tali- 
busenim  potissimum  loqulturaposiolus  Jacobus,  cum 
ail :  Cnusquisque  tentatur  a  eoncuffiscentia  tua  oibf- 
tractus  et  illectus  (Jac.  i).  Perfeciis  vero,  aut  pro* 
ficientibus,  cum  hacoccasione  a  contemplationis  dul- 
cedine,  orationis  fervore  el  fiducia  aiiisque  sanctio- 
ribos  exercitiis  abstrahuntur ;  quod  prxcipue  spe- 
ctasse  videtur  abbas  in  hoc  capite,  el  pra  Ee  feit 
tiiulis  ille  a  Dionvsio  ei  aliis  praenxut. 


11(17  iOANNIS  GASSIANl  GOLLATIONCS 

•  taAli  [  Lip%.  in  marg.  eii  ],  inqutc ,  noli  demwari  in  A 

loeo  ejuB,  neque  inlendae  oculo  tuo  in  eam  (  Prov.  v) ; 

ne  videnies  nos  angeli  immundis  ac  turpibus  cogila- 

Uonibus  involuios,  non  possinl  de  nobis  prslereun- 

tes  dicere :  Benedictio  Domini  iuper  vot,  benedidmue 

vobi$in  nomine  Domini  ( Psa(.  cixviii).  Impossibiie 

namque  est  mentem  bonis  cogitationibus  immorariy 

cum  ^  principale  cordis  ad  turpes  atque  terrenosin- 

tuitus  fuerit  devoluium.  Vera  est  enim  illa  Saloroonis 

«ententia  :  c  Oculi  tui  cum  viderint  aiienam,  os  tuum 

tunc  loqueiwr  prava^  et  jacebit  tamquam  in  corde 

marie^  et  eicut  gubemator  in  magna  tempeitate;  dicee 

autem  :  Ferierunt  me,  $ed  non  dolui;  et  deluterunt 

411«,  ego  autem  neecim  {Prov.  xxiii).  Dereiictis  auiem 


I16S 


GAPUT  X. 

De  eatitfaetiomt   indicio ,  et  oblivione  prmteritomm 
crinnnum, 

*  Noverimns  autem  nos,  ut  saepe  diximns,  tnnc 

demum  pro  praeteritis  satisfecisse  peccatis,  cum  ipsi 

motus  atque  affectus  per  quos  poenitenda  commisi- 

mus  fuerint  de  nostris  cordibus  ampntati.  Qood  u- 

men  nallus  obtinere  posse  se  credat ,  qui  non  prius 

ipsas  causas  atque  materias  pro  qaibus  in  illa  coila- 

psus  est  criroina  omni  spiritos  fervore  sncciderii ;  uc, 

verbi  gratia,  si  in  fornicationem  vel  adulteriam  per- 

niciosa  feminarum  famiiiaritate  collapsus  est»  summa 

festinatioue  eliam  ipsum  earam  devitet  aspectam ; 

aut  certe,  si  per  abundantiam  vini  epuiaramque  est 

nimietate  succensas,  illicitam  ciborum  crapulam 


nonsolum  turpibus.sedetiam  terrenis  cogitationibas  ^  ^^^^  disiriclione  castiget.  Et  rursum,  si  in  per 


universis,  erigenda  est  semper  ad  ccelestia  nostr» 
mentis  intentio,  secundum  Salvatoris  nostri  senten- 
tiam.  Ubienimego  tum^  inquit,  iUie  et  minittermeut 
erit{Joan*  xii).  Soiet  enim  frequenier  accidere  nt 
dum  vel  suos  vei  alioram  lapsus  imperiloram  qois- 
piam  miserantis  retractat  affecto,  ipse  etiam  subti- 
lissimt  teli  voluptario  perstringatur  assensu;  et  ini- 
tium  sub  specie  pietatis  exortum,  obsceno  ac  noxio 
Ane  concludit.  ^  Sunt  enim  vim  qum  videntur  Aomtnt- 
butrectw,novitiima  autem  earum  venient  in  profundum 
infemi{Prov.xvi),  Quapropter  studendumest  nobisut 
virtutum  potius  appetitu  et  desiderio  regni  coelorum» 
quam  noxiis  vitiorum  recordationibus,  nosmetipsos 


jurium,  aut  furtum ,  aut  bomicidium  ,  aut  blasplie- 

miam,  pecuniarum  desiderio  atque  amore  corropius 

incarrit,  materiam  avaritiae  illectricem  soe  deceptio- 

nis  abscindat.  Si  in  iracundiae  vitium  superbise  pas- 

sione  propellitur,  arroganti»  ipsius  fomitem  summa 

bumilltatis  virtute  conveiiat.  Et  ita  ut  unomquodque 

peccatum  possit  exstingui,  causa  atqae  occasto  per 

quam  vel  ob  quam  admissum  est  debet  primiius  am- 

putari.  Isto  elenim  curationam  rcmedio,  ad  obiivio- 

nem  quoque  admissoram  criminum  sine  dobio  per- 

venitur. 

CAPUT  XI. 

Venialium  peceatorum  non  debet  nos  capere  oblivio , 
ted  mortalium  dumtaxat. 


Yeram  ista  pradicta^  obiivionis  deGniiio  '  saper 

adcompunctionemlaudabiiemprovocemu8,quiane.CeapitoUbus  Untum  sit  criminibus  constiiuU,  qu» 
cesse  est  Umdiu  quempiam  peslileniissirois  cloac» 


feloribus  praefocari,  quamdiu  supra  eamsiarevei 
coenum  ejus  voluerit  commovere 


•  Textus  Vulgatus :  Longe  fac  ab  ea  viam  tuam ,  et 
ne  appropinques  foribut  ejut  (Prov.  v).  Ubi  D.  Hiero- 
nymas  haec  habet :  Et  Apostotut  ait :  Fugite  fomica^ 
tionem  ( I  Cor.  vi),  quia  ninurum  primum  hujut  vitii 
remedium  ett  longe  ab  m  fieri  quorum  prmtentia  vel 
aUieit^vet  cooperatur  ad  vitium.  Sed  et  ab  hcereticorum 
auditu  tegregari  infirmis  auditoribut  prodett. 

^  Id  est,  mentem,  seu  cogitaiionem  ,  de  quo  vide 
annotationem  ad  collat.7  cap.  12. 

^  Yulgata  versio :  OcuU  tui  videbunt  extraneat ,  et 
cor  tuum  loquetur  perversa ;  et  eris  sicul  dormiens  in 
medio  mari^  et  quasi  sopitus  gubernator  amitso  ctavOy 
et  dices  :  Verberaverunt  me,  sed  non  doltU ;  traxerunt 


Mosaica  quoque  damnantur,  quorum  sicut  per  con- 
versationem  bonam  abjiciuntur  vel  consumuntur  af- 
fectus,  iU  etiam  acclpit  poenitcniia  (inem.  Gaeterum 
s  ab  islis  minutis  in  quibus  septies  justus  cadii, 
ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 

absolutum  ,  auamdiu  sibi  satisfaetioni  et  gemitibus  in- 
cubanti  vel  illorum  quoe  gemit  vel  simf/iiim  crtminvnc 
ante  oculos  imago  prceluserit^  eoruntque  non  dicam  o6- 
lectatio  sed  vet  recordatio  infestaveritmentem.  Et  inrr :: 
Tum  demum  praterita  nobis  viliorum  contagia  remissa 
este  credenda  sunt,  eum  fuerint  de  corde  nostro  prce- 
seniium  voluptatum  desideria  pariter  patsioneique  de- 
pultm.  Qu»  quomodo  intelligi  debeaut,  vide  ibideni 
noiatum. 

'  Id  est,  de  peccatis  mortalibus.  Potcst  ex  lioc 
cap.  probari  disiinctio  peccati  morUlis,  quod  crimen 
vocatur,  et  venialis,  sive  delicti;  quani  Pelagius,  et 
Jovinianus  haerelici  lollebuit  e  medio.  De  qua  D. 


me,  el  non  sensi,  In  quem  locum  Ven.  Heda  :  Vox,  DGregorius  xxi  Moralium  (Cap,  9) :  JEToc,  inquii,  inter 


ait,  pcrcussi  et  dormientis  exprimitur,  Mensquippe  a 
cura  soHicitudinis  dormiens  verberatur^  et  non  dolet^ 
quop  sicut  imminentia  mala  non  protpicit «  sic  nec  quoB 
perpetraverat  agnoseit.  Trahitur,  et  nequaquam  sentit^ 
qui  per  ilUcebras  vitiorum  ducitur ,  nec  tamen  ad  sui 
cu%todiam  suscitatur.  Qui  quidem  ev^gitare  optat  ut 
vina  rursum  reperiat ;  quia  quamvis  tomno  ttuporit  a 
tui  euttodia  prematur,  vigilare  tamen  ad  curas  tcecuU 
nititur^  ut  semper  voluptatibus  ebrietur ;  et  cum  ad  iitud 
dormiat  in  quo  solerter  vigitare  debmuet^  illud  appstit 
ud  quod  taudabiliter  dormire  potuisset.  Hactenus  Beda. 

A  Cititur  haec  sententia  collat.  i  cap.  20,  ubi  etiam 
aliquid  notavimiis. 

•  Cap.  5 :  Indicium  satisfaetionis  et  indulgentice  ett^ 
affeetus  quoque  eorum  de  nostris  coniibus  expulisse. 
^overit  emm  unutquitque  necdum  te  peceatit  prittinii 


peccatum  distat  et  crimen^  quod  omne  crimen  peccaiwn 
esl  y  non  tamen  omne  pecccUum  crimen  est ;  et  in  hac 
vita  mutii  tine  crimine  f  nuUui  vero  esse  sine  pcccatis 
valet.  In  qua  videlicet  peccatorum  et  criminum  diuin- 
ctione  pensandum  esl ,  quia  nonnulla  peccata  animam 
polluunt,  quam  crimina  exttinguunt.  Eadem  fere  D. 
Augu^tinus  in  Bncbiridio  {Cap.  6i). 

s  Miuuta  a  Pairibns  dicunlur  peccata  venialia,  al> 
lusione  quadam  ad  illud  Lucx  xii :  Dico  tibi^  non 
exies  indCy  donec  etiam  novissimum  minutum  r^dat, 
Pcr  novissiiiium  enim  minutum  iutclligunt  Paires 
peccata  levissima,  ut  sunt  verba  otiosa,  pro  qulbiis 
in  carcere  purgalorii  satlsfaciendum  ent,  nisi  in  bac 
viia  purgata  vel  relaxata  fucrini.  D.  Hicronymas  ia 
Maiihxi  cap.  v  :  Eoe  ett^  inquit ,  quod  dictt :  Non 
egredierxs  de  carcere^  donec  etiam  minuta  f^eecata  per- 


1169  COLLATIO  XXI.  —  D£  REMISSIONfi  QU1NQUA6ESIMJE.  1170 

ut  scriplam  est  (Prov.  xxiv),  et  resurgit,  numquam  j^  abrapu  definiiione  pronuntial,  dicens :  Si  dixerhnuM 


deerit  poenitudo.  Aut  enim  per  ignoraniiam,  aut  per 
oblivioiiem,  aut  per  cogitationem,  aul  per  sermonem, 
aut  per  obreptionem ,  aut  per  neeessiiatemy  aut  per 
fragilitatem  carnis,  singMlis  diebus  vel  inviii,  vel  vo- 
lentes  frequenter  incurrimus,  pro  quibus  et  David 
orans  Dominum,  purificationem  atque  indulgentiam 
deprecatur,  dicens :  Deiicta  tfms  intelUsit  f  ab  oecultii 
meiimunda  mt^  et  ab  aiieni»  parce  tervo  tuo  {Pt.  xviii). 
Et  Apostolus :  Non  enim  quod  volo  facio  bonum^  $ed 
t/uod  odi  malum,  hoc  ago  {Rom.  vii).  De  qiiibus  idem 
etiam  ejulans  exclamavit :  Infelix  ego  homo,  qwt  me 
liberabii  de  corpore  mortit  hujue  {Ibid.),  Tanta  enim 
in  his  facilitate  umquam  natorali  lege  prolabimur, 
ut  quanulibet  circumspeciione  aique  cuslodia  ca- 


guia  peceatum  non  habemut ,  ipsi  no$  teducimut^  et 
verbum  ejut  non  ett  iti  nobi$  {Joan.  i).  Proinde  per- 
fectionis  culmen  pertingere  cupienti  noo  satis  prod- 
erit  ad  finem  poeniientiae  pervenisse,  id  est  ab  illi- 
diis  temperare,  nisi  etiam  in  iliis  ▼irtutibus  indefesso 
cursu  semetipsum  semper  extenderit  quibus  ad  saiis- 
factionis  indicia  pervenitur.  Nec  enim  a  felidissimis 
criminum  sordibus ,  que  abhorret  Dominus,  quem- 
quam  abstinuisse  sufflciet,  nisi  etiam  illam  bonam 
virtutum  fragrantiam  qua  Dominus  delecUiur,  puri« 
tsie  cordis  et  Apostolicae  chariutis  perfectione,  pos- 
sederit.  Uucusque  abbas  Pinufios  de  salisfactionis 
indicio  ac  posoitentise  fine  disseroii.  Qui  lieet  ut  iii 
ejus  coenobio  residere  mailemos  sollicito  deprecare- 


veanlur,  •  non  possit  ad  plenom  isu  viiari ;  de  istis  g  tor  affectu,  Umen  fama  Scytbiotic»  solitudinis  invi« 
siquidem  unus  discipuiorum,  quem  diligebat  Jesus,      Ulos,  cum  reiinere  non  posset,  emisit. 

ALARDI  GAZiEl  GOMMENTARIUS. 

con$tat  nullum  habuitte  peccalum.  Hac  ergo  Virgin^ 
excepta,  $i  omnet  iUot  tanctoty  cum  hic  viverenl ,  conl 
gregare  pottemut,  et  interrogare  utrum  ettetU  tine  pec' 
cato  ?  Quid  fuitte  rttponturot  putamut ,  nisi  quod 
Joannee  apottolut :  Si  dixerimut  quia  peccatum  non 


sotvat.  Auguslinos  serm.  Ai  de  Sanciis :  ///o,  inquit, 
irantitorio  igne ,  de  quo  dixit  Apottolut :  Ipte  autem 
tahut  erit^  tic  tamen  quati  per  ignem^  non  capitaUa^ 
ted  minuta  peccata  purfantur.  Et  infra  :  Quihut  (pec- 
catis  minuiis)  Ucet  oceidi  animam  non  credamut ,  ita 
tamen  eam,  veluti  quibutdam  puttulit  et  quati  horrenda 
ecabie  replentet^  deformem  faciuni^  ut  eam  ad  amplexue 
Hiiut  tponti  eeelettit  aut  vix  aul  cum  grandi  confu- 
tione  venire  permiitant. 

«  D.  Augusi.  hb.  de  Naiura  elGratia  cap.  36  :  Ex- 
eepta^  Inqiiii,  eancta  Virgine  Maria ,  de  qua  propter 
honorem  Domini,  nuUam  prortut^  eum  de  peccatie  agi^ 
iur,  habere  volo  quweUonem.  Inde  enim  tcimut ,  quod 
ei  plut  coUatum  fuerit  ad  vincendum  omni  ex  parte 
peccatum ,  quia  concipere  ac  parere  meruit  eum  quem 


habemutt  not  iptot  teducimut,  et  veritat  in  nobit  non 
e$t  (I  ioan.  i).  Ita  Augusiiiius,  ciijus  sentenlinm 
conprnbavit  Ecclesia  in  coiicilio  Tridentino  {Sett. 
6,  c.  22),  caiione  in  hax  verba  ediio :  Si  qui$  dixerit 
hominem  temel  jutiifieatum  potte  in  tota  vita  eua  pee- 
cata  omnia^  etiam  venialia,  vitdre^  niti  ex  tpeciaU  Dei 
privilegio,  quemadmodum  de  Beata  Virgine  tenet  Ec- 
cletia ,  anathema  tit.  Veruin  d6  liis  plura  dicenda 
erunt  collat.  Si  cap.  9,  et  coliat.  23  cap.  6  et  sc- 
quentibus. 


COLLATIO  VIGESIMA  PRIMA, 

Qom  est  priroa  abbatis  Theon». 
DB  REUISSIONE  QU  INQ  U  AGESIUiE. 


GAPUT  PRIMUM. 

Priosqoam  verba  collationis  hujus  hablla  cum 
sommo  viro  •  abbaie  Theona  iDcipiamus  evolvere  , 
necessarium  reor  ut  iniiium  conversionis  ejus  brevi 
sermone  perstringam,  quia  ex  boc  vel  meritum  viri 
▼el  graiia  evidentius  poterit  patere  lectori.  flic  Igilur, 
adolescensadmodiim,  parentum  slodio  imperioque 

ALARDI  GAZiEI 
*  De  Theona ,  vel  Tbeone,  abbaie  diclum  est  ad 
col].  2 c.  1 1 ,  cojos  exhorUtione componctos  Serapion 
occuhum  gastritnargi»  vitiom,  qoo  laborabat,  mani- 
fesuvii,  et  insigni  miraculo  ab  eo  morbo  coratus  est. 
Agunt  de  eodem  Pdlladius  Lausfa.  00,  ubi  eum  virum 
sancium  vocai,  et  prophetiaB  dono  prsedilum ,  et  tri- 
giiita  aiuiorum  sileniium  lenuisse  scribit;  Sozome- 
iHis  lib.  VI,  cap.  28,  ct  Histori»  Tripart.  lib.  viii, 
c^tp.  1.  Ascribunlur  autem  huic  Theon»  trcs  colla- 
tiones  proxime  seqnenles:  prima  haec,  i<e  n^mwtoire 
Qninquagetimce^  id  est ,  relaxalione  jejunii  tempore 
p:ischali,  01  vocamus,  usque  ad  Pentecosten  ;  aliera, 
de  noctumit  iUutionibut;  tertia,  de  eo  quod  dicit  Apo^ 
ttotut :  Non  enim  quod  voto  bonum,  hoc  faciOf  eic. 

^  Lustrum  Isltloro  est  {Lib.  v  Elgmot.)nnrciMripWf 
id  ett,  quinquennium,  quod  quinto  anno  dicitur  condi^ 
in'iuil,  propter  otympiadat'{  i.  e.  loco  olytnpiadiim)  a 
Romanit,  Adhuc  euim  contatet ,  adhuc  era^  nondum 


G  connexus  est  vinculo  conjugali.  Nam  dom  pudlcitia 
ejus  religiosa  sedulitate  prospiciunt ,  et  ancipileni 
lapsum  lubricx  vereotur  acutis,  prxveniendos  ado- 
lesc^ntisc  molos  licito  nuptiarum  remedio  credidc- 
runt.  Gum  ergo  hic  uniusi»  lustri  lempos  cum  con« 
juge  peregissei,  venit  ad  ^  abbalem  Joannem,  qui 
tunc  lemporis  merito  sanctiuiis  electus  ^  diaconise 

GOMMENTARIUS. 
erant.  Ett  etnm  quinquennale  tempue.  Ideo  vero  tic 
voeatur,  eo  quod  eentu  in  republ.  peracto  urbt  Roma 
luttrabatnr.  Sic  ille.  Varro  lib.  v :  Luttrum  quin- 
quennate  lemput  tignificat,  et  a  tuendo,  hoc  est,  tot' 
vendo,  deducilur^  quod  quinto  quoque  anno  vectigatia  et 
tributa  totverentur  ^  tine  quod  tingutit  quinquenniit 
civiiatet  tuttrarentur.  Quia  Igitur  census  inse  ,  sive 
liistrum,  quinto  qtioque  anno  habebatur  (quo  tem<- 
poris  spatio  apod  Romanos  censorum  magislratus 
durabat),  invaluit  consuetudo  ut  lustri  nomlne  spa- 
iiom  quinqoe  annorum  inielligalur,  qood  olympias 
apod  GrsBcos  dicitiir ,  id  est ,  quinqoennium.  Hinc 
Dapud  Sidonium  {Lib.  ix  ^is^  40)  biluslre  tempos, 
quod  scholiastes  decennium  inierpretator. 

« lllom,  ot  reor,  de  quo  supra  collat.  18,  qiiac  ejus 
nomine  inscribitur. 

«*  Diaconiam  hoc  loco  docel  Baronius  {In  Mortff^ 
rol.  8  Auguetl)  accipi  pro  ipsa  oeconomia»  seo  dis- 


1171  JOANNIS  CASSIANI 

praesidebat.  Nod  enim  ad  hunc  gradum  quilibet  pro-  A 
pria  Yoluniate  aut  anibitione  provehiiur,  sed  is  quem 
cunctorum  seniorum  cceius  aetatis  prxrogativa  et 
fidei  atque  virtulum  testimonio  excellentiorem  om- 
iiibus  sublimioremque  censueriu  Ad  hunc ,  inqaam , 
beaium  Joannem  cum  pix  devoiionis  atudio  prxdi- 
cius  (unc  juvenis  advenisset,  deferens  religiosa  mu- 
iiera  iiiter  c^teros  possessores,  qui  certaiim  decimas 
vel  primiiias  frugum  'suarum  memoraio  seni  de  suis 
substantiis  oiferebant ,  videretque  eos  senei  cum 
multis  ad  se  muneribus  confluxisse,  et  devotioni  eo- 
rum  vicissitudiDem  cuperet  repensare ,  coepit  eis  se- 
cuDdum  Apostolum  (I  Cor,  ix)  splritalia  seminare, 
quorum  meiebat  dona  carnalia ;  denique  iia  sermo- 
nem  adbortationis  instiiuit. 

CAPUT  II.  B 

Exhortatio  abbatit  Joanni$  ad  Theonam  et  emtero$  qui 
cum  eo  venerunL 

Delector  quidem,  o  fliii  cbarissimiy  pia  vestronim 

manerum  iargitate,  et  devolioDem  bujus  oblationiSy 

cujus  dispensatio  mibi  credita  est,  gratanter  am- 

plector,  quia  fldeliter  primilias  vestras  ac  deciroas 

iDdigentiom    usibut  profbioras   velut   sacrificium 


COLLATIONES.  1172 

Domino  bons  suavilaiis  ofTerlis.  Ilarum  scilicei 
oblatione  pleniludinem  qiioque  fruciuura  univfrsx- 
que  ftobstaniiae  vestrae,  ex  qua  bxc  Doiiiino  deli- 
bastis,  ubertim  benedicendam  credenles,  vosque 
secundom  niandati  illiiis  fldem  multiplici  nberute 
bonorum  oinnium  etiam  in  boc  saeculo  cumulan- 
dos  :  *  Honora  Deum  de  tutsjustis  laboribus^  et 
deliba  ei  de  fructibus  justilim  lucB,  ut  impleantur  hor^ 
rea  tua  abundantta  tritici ,  vino  autem  torcularia  tua 
redundent  {Prov.  iii).  Quani  devotionem  fideliier 
exsequentes  [Lips,  in  marg,  assumentesj,  scitoie 
vos  legis  antiquae  justiliam  consummasse,  sub  qua 
tunc  positi  et  transgredienies  eam  reatum  inevita- 
biliter  incurrebant,  et  implentes  ad  perfectionis 
apicem  pervenire  non  poterant. 
CAPDT  lll. 
De  deeimarum  et  primittarum  oblatione, 
Decimae  ^  i»iquidem  praecepio  Domini  usibus  Le- 
vitanim, «  oblaiiones  vero  ac  primiliae  erant  sacer- 
dotibus  consecraisK  {Num.  v  ef  xvui);  sed  primitia* 
rum  bic  erat  modus ,  ut  quinquagesima  pars  vei 
frugum  vel  animalium ,  templi  vel  sacerdotum  ou- 
Disterio  praeberetur  (iViifii.  lu).  Quem  modum  lepi- 


ALARDI  GAZiEI 
pensatione  monasterii.  Dispensationem  enim  Laiina 
voce  idem  munus  appellat  Gassianus  Inst.  lib.  v  cap. 
49.  At  muito  probAbilius  videior  accipi,  sicut  ei  coH. 
18  c.  7  et  rursus  infra  c.  8  et  9,  pro  collecta  sea 
collectione  pecuuiarum  ei  eleemosynarum  qu»  a  po- 
pulo  diebus  dominicis  conferebantor  in  ecclesia,  in 
osus  monachorum  ei  aiiorum  pauperum :  quarum 
Gura  et  dispensatio  uni  monacho  a  senioribus  electo 
committebatur,  ui  monacborumet  eremitarum  qui 
per  eremom  dispersi  erant,  aliorumqoe  egentium 
aut  iDflrmoruffl  flecegsitati  providerel.  (Tnde  et  wco- 
noinus  dicebatiir;  hodie  eleeinosynariom  vocamus. 
Id  enlm  satis  aperte  signiflcatur  verbis  seqnentibus, 
curo  dicitur :  Ad  hune  beatum  Joannem  cum  pias  de- 
votionis  studio  prcedictus  tuncfuvenis  advenisset,  defe- 
rens  religtosa  munera  inter  cwleros  possessores  qui  cer- 
tatim  decmas  vet  primitias  frugum  suarum  memoralo 
seni  de  suis  substantiis  offerebant ,  etc.  Dicebanlur 
autem  bi  tales  exhibere  aut  deferre  dlHCOiiiani ,  aut 
prxsidere  diaconiae,  quod  idem  erai,  ac  pauperibus 
erogando  eleemosynas  ministr:ire,  aut.  quod  vuigo 
dicitur,  mensae  pauperum  praeesse.  Quo  munere 
functi  primum  Hierosolymis  sepiem  primi  diaconi 
ab  apostolis  ea  occasione  Insiiluii  (Act.  vi),  el  Roiiiae 
S.  Laurentius  levita  ei  mariyr  sub  Sixto  poiitiQce, 
et,  81  recentiora  qoaeras  tempora,  Titus  diacotius, 
ciijus  meminii  D.  Prosper  in  Chronico  anno  Doniini 
A&  his  verbls  :  Titus  diaconus  vir  sanctus  Ronue  pe- 
eunias  pauperibus  distrihuens  interfectus.  Vide  caetera 
alilii  nouta  {CcU.  18  e.  7}  de  diaeonia. 

*  Ita  eiiam  ex  Graeco  ciiat  D.  Hieronymus  In 
Ezechiells  cap.  xlv«  Vuigata  antem  lectio  est  : 
Honora  Dominum  de  tua  substantia^  etde  primitiis  fru' 
fum  omnium  tuarum  da  pauperibus  (Prov.  lu).  Ubi 
idem  Uieronymiis  :  Mulii  muiia  pauperibus,  sed  de 
aiiena  •Qbstaiitia,  ac  frugibus,  quas  vi  vel  fraude 
rapoeruDt,  tribuiint.  Molti  largiuDtur  de  suo;  sed 
largieodo  Dominuro  non  honorant,  qoia  favoris  hu- 
fliani,  et  Don  amore  superni  inspectoris,  faciuni. 
Qui^o  proficuum  sibi  eleemosynae  fructum  fore 
tfesiderat,  eC  de  snis  propriis,  et  iii  Conditoris  hono- 
reiniribuat,  otseilicei  tiomines,  qui  ejus  plasroa  sont, 
quiqoe  ad  ejos  imaginem  sont  facti,  recreoDtnr.  Non 
•olura  auieiu  de  sitbstaniia  pecuniae,  qiiam  pauperi 
porrigimua»  aed  de  cunctae  boDae  oper^iionis  quam 


QDMMCNTARIIJS. 
agimus,  de  universae  ccelestis  graiiae  qoam  pereepi- 
mus,  substantia  vel  frugibos  Doniinum  honorare 
Jubemor,  hoe  est,  ejus  in  omnibus,  et  oon  nostraro, 
quaerere  laudem.  Sed  et  ille  Domiiium  de  sna  sub- 
stantia  8uarumque  frugum  priniitiis  honorat ,  qui 
omne  quidquid  boni  operatur ,  non  hoc  suis  vfribus 

G  ac  meritis,  sed  supernse  gruiae  tribuit,  memor  illius 
verbi  :  Quia  sine  me  nihii  potestis  facere  (Matth.  vi). 
>  Numer.  xviu  de  ieviiis  dicitur  :  Niiul  otiud  pos^ 
sidebunt,  decimarum  oblatione  contenli ,  quas  in  usus 
eorum  et  necessaria  separavf.  Purro  intiis  bic  locus 
ex  commentario  D.  Hilsronyiiii  in  Czechielis  cap.  xlv 
desumptus  videiur,  ubi  qu.auor  genera  decimarum 
distiiiguit  :  dcxdcSc,  inquil,  hoc  est^  decimam  partem 
omnium  frugum^  Leviticee  tribui  fopulus  ex  lege  debe  • 
bat.  Rursum  ex  ipsis  decimis  Uvues,  hoc  est,  inferiur 
ministrorum  gradus ,  decimas  dabat  sacerdotibus  ,  et 
hatcest  quce  appeltatur  drircpodcxa^.  Erant  quoque  et 
alite  decinue,  quas  unusquisque  de  populo  Israel  in 
suis  horreis  separabat ,  ut  comederet  eas  cum  iret  ad 
temptum,  in  urbe  Jerusalem^  et  in  vestibuto  tenipU^ 
et  sacerdotes  ao  letitas  invitaret  ad  convivia.  Erant  au- 
tem  et  aliee  deeima:,  quas  pauperibus  recondebant^  quit 
€ra*co  sermone  appellantur  irTwYoSixa^ac.  At  tero 
prittiutfa  (id  est,primili»)  quce  dejrugibus  offerebant, 

|v  non  erant  speciaii  numero  definita^  sed  of  erentium  ar- 

^  bitrio  derelicia;  traditionemque  accepimus  Hebraorum, 
non  lege  praeeptam  ,  ud  nwgistrorum  arbitrio  inoti 
tam  :  qui  p/tcrtmvm,  quadragesimam  partem  dabaut 
sacerdotibus ;  qui  mimmum^  sexagesimam;  inier  qua- 
dragesimam  et  sexagesinwm  licehat  offeni  quodcum- 
que  voluissent.  Quod  igitur  in  Pentateucho  dubium 
derelictum  est,  tiic  speciatHer  definitur  propter  saver- 
dotum  avaritiam,  neamplius  a  populo  exigant  in  pri- 
mitiis  deferendis^  id  est,  ut  sexagetimam  partem  offe- 
raut  ecrum  quai  gignuntur  e  terra.  H.-vc  llierODyrons. 
«  Sicut  ex  deciniis  datis  a  luicis  sacerdoiibu:»  de- 
cim:B  &uinebantur  qiiae  principi  sacerdotom  a  sacer- 
dotibus  inferioribos  dabantor;  iu  fiebatdepriiniliis, 

' ,  et  dicebantur  i^tae  decima!  decimarum,  et  primitlae 
primitiarum.  Qiii  eas  offerebal ,  dicebat :  Kcee  nunc 
egoattuli  tibi  primitiasfrugum  terrm^  quasdedisti  mihi^ 
Domine.  Cui  respondebalur :  Benedictus  tu  in  eivftate, 
et  beuedictus  tu  in  agro.  Benedicti  fUii  uteri  mi,  et  ge' 
nimina  terne  iiup,  et  fructus  juuiantorum  tuorunit  elc. 


ti75  COLLATO  X^f.  —  DE  ttEMlSSlONE  QUINQUAGES1M.«:.  i  \ :i 

diorcsquiqucinfidclilerminuenles,  religiosioresfero  A  ei  pro  liis  pomino  pie  supplicans,  eiiam  lupubriier 

flevit,  et  ultus  esx  iuterfecios.  Iia  f  liam  quoquc  et 


etiam  cumulantes,  iili  ex  sexagesima,  hi  auicmex 
quadragesima  fructuum  suorum  parte  pendebant. 
•  Jusii  enim,  quibas  lex  non  esi  posita,  sic  probantur 
non  esse  sub  lege,  ut  justilias  legis  non  solum  im- 
plere,  ferum  eiiam  superare  contendanl,  sitque  de- 
votio  eorum  legali  major  imperio,  (}uae  obsenrantiam 
cumulans  praceptorum  voluntaria  [Lip$.  in  mar$. 
voluntarie]  addat  ad  debita. 

CAPUT  IV. 

Quod  Abraham^  David  el  cmteri  tancti  mandata  Ugi$ 
fuerint  supergre$si, 

Ita  namque  et  Abraham  fuiurae  legis  prxcepta 

legimus  supergressuro ,  cum  superatis  quaiuor  regi- 

bus,  de  spoliis  Sodomorum ,  quae  sibl  velut  viciori 


Jeremiam  probamus  non  fuisse  sub  legc  ,  qul  cum 
iicito  uti  conjugio  absque  reprehcn^iqne  potuissent, 
«perseverare  tamen  virgines  malueruni.Sic  Elisaeum 
ac  reliquos  ejusdem  propositi  viroa  Mosaica  legimns 
superasse  mandau ,  de  quibua  Apostolus  iia  dicit : 
Ctracmi erunl  tn  melotii ,  i n  pellibus  cajnimi ,  angu^ 
tiati ,  afflicti^  egentes,  quibu$  dignus  non  erat  mundus^ 
in  solitudinibus  errantes,  et  in  montibust  et  in  speluncis^ 
€t  in  cavernii  terras  (Bebr.  xi).  ^  Quid  de  filiis  Jonada^ 
filii  Recliab  dicam,  quos  Jeremiaeprophetae,  offer^nii 
ex  prxcepto  Domini  vinum,  ita  legimus  respondisse: 
Non  bibimus  vinum ,  qnia  Jonadab  iilius  Rechab 
paler  nosier  praecepii  nobis ,  diceus  :  Non  bibelis 


non  immerilo  debebanlur,  et  quidem  rege  ipso  cujus  B  vinum  vot  et  fitii  ve$tri^  usque  in  sempiternum^  et  do^ 


spolia  retuleral  suppliciler  offerentc ,  nihil  penitus 
acquiescit  aitingere,  sub  divini  nominis  tesiificalione 
proclamans  :  Extendo  manum  meam  ad  Deum  excel" 
sum^  qui  fecit  eoslum  et  terram,  si  a  filo  subtegminiB 
%$qtte  ad  eorrigiam  ealigm  accipiam  ex  omnibvs  qua^ 
tua  $unt  {Genet,  xiv).  Sic  David  praecepia  legis  co- 
gnoscimus  supergressuro,  qni  >»  praecipiente  Mose  ui 
iniroicis  talio  redderctur,  noo  solum  hoc  non  fecit, 
verum  eiiam  dileciione  compiexus  est  persequentes» 


mum  non  asdificabitis^  et  sementem  non  sereiis ,  et  vt- 
leatnon  ptantabitis^  nec  habebilis,  $ed  intabernaculis 
habitabiti$  cunctis  diebus  vestris  (Jerem,  xxxv).  Unde 
etiam  ab  eodem  prophela  merentur  audire  :  Hcec 
dicit  Donrinut  exercituum^  Deus  Jsrael :  Non  deficiet 
ttr  de  $tirpe  Jonadab  fUii  Rechab ,  $tant  in  conspeclu 
jneo  cunctis  diebus  (Jbid,),  Qui  omnes  offerre  posses- 
slonum  suarum  decimas  non  contenii,  sed  ipsa  prae- 
dia  rcspuentes,  semetlpsospotius  Deo  ac  suas  animas 


ALARDI  GAZiEI  GOMMkNTARIUS. 


•  i^x ,  all  Apostolus,  jutto  non  esi  posita,  $ed 
tn/ttif»,  ele.  (I  Tim,  i).  Gujns  senicntia  vcrum  in- 
leUectum  docct  Atigostinus  {Lib.de  Sj^tu  et  Littera 
cap.  10)  pelendum  esse  ex  aliis  similibus  ejusdcni 
Aposloli  sententiis,  ut  esi  illa  ad  Rom.  vi :  Nonenim 
estis  sub  lege^  sed  suh  gratia;  el  cap.  vii ;  Nune  au- 
tem  sotuti  $umusaUget  in  qua  detinebamur;  et  ad 
Gal.  V  :  Si  $piritu  ducimini^  non  esti$  $ub  iege,  Qui- 
biis  sentenliis  non  significat  Apostolus  justos  non 
teneri  leglbus ,  vel  non  peceare  si  legem  non  ser- 
vcnl;  scd  non  babcre  ftegem  supra  sc,  quasi  cervici- 
bus  suis  imminentcm ,  et  flagello  lerrentem  ac  mi« 
nantem  ,  ut  habent  injusti,  qui  timore  tanlummodo 
p<jetrae  legibiis  obteroperanl.  Operantur  enim  jusii 
bonum  amore  jusiitlae  ac  libenli  aniino  ,  operaturl 
etiamsi  lex  non  esset,  anl  nullam  poenain  mliiaretur. 
Vnde  ip$i  $ibi  sunt  lex ,  dum  o$tendunt  opu$  legjs  $cri- 
ptum  in  cordibu$  $ui$,  sicul  Aposiolus  ad  nom.  ii 
dicit  ;  Vnde  in  eo$  non  habet  tex  vim  coactivam,  $icut 
habet  m  inju$to$,z\l%.  Thomas(l-2,  q.  96,  a.  5  ad  i). 
Quod  el  poela  cleganter  expressii  illis  versibus : 

Oderunt  peccare  boni  virtatis  amqre  : 
Odernot  peocf  re  mali  formidioe  pieo». 

Quocirca  juNti  in  lege  poiius  esse  dicunlur,  quam 
sub  lt>ge,  ut  idem  Apostolus  de  seipso  ail  (I  Cor,  ix) : 
Facttt$  sum  iis  qui  sub  lege  $unt  qua$i  $ub  tege  i$iem 
{cum  ip$e  non  e$sem  iub  tege),  et  iii  qui  $ine  lege  erant 
tamquam  $ine  lege  e$$em  (cum  iine  lege  Deinon  e$$em, 
$ed  in  [egee$sem  Chri$ti).  Hoc  igititr  sensu  S.  Tiiomas 
{Jn  Comment.  et  l-i,  9.  95,  art.  6)exponit  Juslo  iion 
esse  legem  positam  ,  id  est  iinpositam  tamquam 
onos,  quod  eum  premat  inetu  el  terrore  suppiicii , 
sive  quoad  vim  coactivam ,  ui  morio  dictum  esi. 
Quomodo  vero  jusios  dicat  Aposlolus  (Gal.  v)  non 
csse  sub  lege,  idem  explicat  in  hunc  modum  :  lllud 
verbum  Apo$toti  pote$t  inteltigi  dupliciter.  Vno  modo 
Ittt  esse  $ub  Uge  inteUigatur  itU  qui  noiens  obtigationem 
Ugi$  $ttbditur,  qua$i  cuidam  ponderi.  Vnde  glo$$a  ibi' 
dem  dicit  quod  tub  lege  e$t  qtii  timore  supplicii  quod 
Uxminatur^  non  amore  juitiiice^  a  malo  opere  ab$tinet. 
Et  koe  modo  $jnrituates  viri  non  sunt  sub  Uge ,  quia 


per  charitatem,  quam  Spiritus  sanetus  cordibu$  eorum 
infudit,  votuntarie  id  quod  legis  est  implent.  Alio  modo 
potest  intelligi,  ttt  quantum  homini$operaqui  a  Spiritu 
G  eancto  agitur,  magi$  dicuntur  esse  opera  Spiritu$  $an£ti 
quam  ipsiu$  hommis  :  Vnde  cum  Spirilus  $anclu$  non 
sit  $ub  lege,  sequitur  quod  hujusmodi  opera,  in  quan- 
litm  sunt  Spiritus  saneti ,  non  sunt  sub  iege, 

^  Talionis  legem  non  indiiit  Moys('S  singulis  et 
privalis  boroinibus,  ut  Scribae  et  Pliarisaei  perperam 
fnieHigebant;  sed  judicibus  dumtaxat  ei  magistrati- 
btts,  ui  aliasdicturo  cst  (Coltat,  %  c.  i4),  nimirum  ut 
injudicandis  c(  puniendis  injuriis  proxinioillalis,  et 
ad  judidum  deduciis,  banc  regulam  ei  modiim  le- 
nerenl,  ct  noxios  poena  lalionia  punirenl,  vulnus  pro 
vulnere,  livorero  prolivore,  mortem  pro  roorie  ir'- 
rogando;  oculum  pro  oculo,  dcntem  pro  dente  au- 
ferendo. 

«  kliam,  Elisspum,  Jeremiam ,  aliosque  In  veieri 
Testamento  virgines  permansisse  lestaiur  cliam 
D.  llieronymus  in  episl.  ad  Eusiochiuin  {Epist.  'H)  : 
Virgo,  inquit,  EtiaSy  Eli$asus  virgo,  virgines  filii  pro- 
phetarum,  Et  Jeremim  diciiur  :  Et  tu  ne  accipiai  uxo^ 
•.  rem.  Ei  lib.  1  adversus  Jovinianum  cap.  15  eumdcm 
*^  redarguil,  quod  Eliain  et  Eiis;£uiu  siulle  in  calalogo 
ponerel  niariioruuK  Idemque  condrmat  Cassianus 
lib.  Yi  In^lit.  cap.  4. 

<>  De  his  D.Uieronymus  episi.adPaulinum(£p/s^. 
i5),  ubi  eos  nionacuis  veteris  Teslamenti  aunume- 
rans  :  De  hi$,  inquit,  $unt  et  iili  filii  Uechab.gui  vi- 
num  et  $iceram  non  bibebantl  qui  morabuntur  tn  ten- 
torii$,  qui  Dei  per  Jcremiam  voc^  taudantur,  el  pro- 
miiiitur  eis  quod  non  deficial  de  stirpe  eorum  vtr  stans 
coram  Domino  (Jerem,  xxxv).  Hoc  reor  et  ^eptuagn- 
simi  pialmi  titutum  significare  :  Filiorum  Jonadab,  et 
eorum  aui  prinii  in  captivitatem  ducii  sunt.  J$te  est 
Jonadab  filius  Rechab,  qui  in  Begnorum  libro  $cribitur 
eurrum  a$cendis$e  cum  Hieu  (iV  R,eg.  f ).  Et  huju$ 
filii  $unt ,  qui  in  tabernaculis  sentper  habitante$<,  ad 
extrcmum,  propter  irrupiionem  Chaldaici  exercitus^ 
intrare  compuUi^  hanc  primi  captivilatem  sustinuisse 
dicunlur,  quod  post  solitudinis  libertatm^  urbe^  quass 
carcere  •  sint  reclusi. 


1175  JOANMIS  CASSIANI  GOLLATIONES.  1170 

obiulerunt ,  pro  quibui  nulla  ab  homine  fiert  com-  A  etangelicae  gratiae  esse  participet ,  qni  consttmmare 


inutatiopotest,  sicut  Doininns  in  Evangelio  conte- 
statur  :  Quam  dabii  homo  eommutationem  pro  anima 
$ua  {Matth.  xvi). 

CAPUT  V. 

Quod  $ub  Evangelii  gralia  degentee  superare  debeant 

mandata  legalia» 

Quapropler  scire  debemas  nos  (a  quibns  non  jam 
exigitur  legale  mandaf um »  sed  quibus  evangelicus 
quoildie  Intonatsermo  {Matth.  xix)  :  Si  vis  perfectue 
H$e,  vade^  et  vende  omnia  qna  habei,  et  da  pauperibus^ 
el  habebis  theeaurum  in  c(bIo^  el  veni,  sequere  me),curo 
decimas  de  substantiis  noslris  offerimus  Deo,  adbnc 
quodammodo  sub  legis  sarcina  detineri ,  et  necdum 
a'd  evangelicum  illud  fasiigium  pervenisse,  quod  ol>- 


etiam  lcviora  legis  pnecepla  conlemDont?  Quoruro 
raciiitatem  usqoe  adeo  imperlosa  legislaioris  verba 
tesiantnr,  at  etiam  matedictam  non  impleniibus 
proponatur  :  Maledictue  enim ,  Inquit,  qui  non  per" 
manserit  m  omnibus  qum  eeripta  $uni  m  libro  legtM 
hujue^  ut  faciat  ea  {Deut.  xxvii).  Hic  autem  pro  ex- 
cellentia  et  sublimitate  mandatomm  dicitur  :  Qui 
pote$t  eapere  ,  capiat  {Matih,  xix).  lllic  legiferi  vio- 
leuta  compulsio ,  praeceptorom  indicat  parvitatem. 
Contestor  enim  ,  inquit,  vobis  hodie  cwlam  et  ter« 
ram,  quod  si  non  custodieritis  praecepla  Domini  Dei 
vestri,  peribltia  a  facie  tcrrae  {Deut.  iv).  Hic  magni- 
ficeiitia  sublimium  mandatorum,  ipsa  non  tam  irope- 
rnntis,  quam  adhortantis  conditione  signatar  :  Si  vi$ 


temperantes  sibi,  non  tanium  praeseutis  vila^bene-  B  perfectum  esse,  fae  hoc  aut  illud  {Matth.  xix).  Ibi 


ficils»  sed  etiam  futuris  praemiis  munerat.  Lex  enim 
factoribus  suis  nonregnorum  coelesiiiim  prxmia,  sed 
vilae  hujus  solatia  repromisit,  dicens :  Qui  fecerit  heec^ 
vhet  in  ei$  {Levit»  xviii).  Dominus  antem  discipulis 
suis  et  apostolis  :  Beati ,  inquit ,  paupt^r^s  spirHu^ 
quoniam  ipsorum  est  regnum  ceelorum  {Maiih,  v);  Et 
omnis  qui  reliquerit  domum ,  vel  fratres ,  aut  sorores , 
aut  patrem ,  aut  matrem ,  aut  uxorem ,  aut  filios ,  aut 
agros ,  propter  nomen  meum,  centuplum  accipiel ,  el 
vUam  (Bternam  possidebit  {Matih.  xix).  Nec  immenlo; 
nou  enim  tani  laudabile  est  si  ab  illicitis  quam  si 
etiam  a  licitis  temperemus ,  et  his  propter  ejas  re* 
verentiam  non  ulamur  qui  ea  nobis  proptcr  infirmi- 
tatem  nostram  utenda  pcrmisit.  itaqne  si  eiiam  hi 


inexcusabile  etiam  recusantibas  Mojses  pondos  ap- 
ponit.  Hic  consilio  tantum  volentibus  et  ad  perfe- 
ctionem  festinantibus,  Paulus  occurrit.  Non  enim 
generaliter  praecipieodum  erat,  nec,  ut  ita  dixerim, 
canonice  ab  omnibus  exigeudum  ,  id  quod  propier 
mirificam  snblimitatem  non  potest  passim  ab  omni- 
busapprehendl,sedconsiliopotiusprovocanturomncs 
et  gratia:  ut  hi  qui  magni  sunt,  possint  virtute  per- 
fectionis  non  immerilo  coronari  :  qui  autem  parvi 
sunt  et  mensuram  aetatis  plenitudinis  Christi  im- 
plere  non  possunt ,  licet  fulgore  roajorum  velut  si- 
derum  tecti  latere  videaiitur,  tamen  a  tenebris  ma- 
ledictionum  quae  in  legesunl,  alieni,nec  praesentiom 
roaloruni  cladibus  abdicantur,  ncc  supplicio  plo- 


qui  decimas  fructuum  suorum  fideliter  offerenies  C  ctuntur  aelerno.  •  Non  ergo  Chrislus  ad  illa  virtatura 
praeceplis  Domini  antiquioribus  famulaninr,  necdum  excelsa  fssligia  quemquam  praecepii  necessilate  con« 
possunt  evangelicum  culmen  ascendere;  ilti  qui  ne  stringli,  seJ  liberi  arbiirii  provocat  potestate,  et  sa- 
haec  quidem  faciunt,  <|uanlum  ab  eo  absint,  manire'-  lubrilate  ccmsilii,  et  desiderio  perfectionis  aceendit. 
stissime  pervidetis.  Nam  quemadmodum  poierant     Ubi  enim  praeceptum,  ibi  >»  necessitas,et  obi  neces- 

ALARDI  GAZi£I  COMMENTARIUS. 


*  Locos  communis  de  consiliis  Evangelicis  ad 
quae  luonachi  sponle  ac  libere  se  obligant;  quxquo 
a  praeceptisdistinguuntnr;  dequlbusnotanda  occur- 
runl  nonnulla  SS.  Patrum  elogia  huic  loco  consen- 
tanea.  Gregorius  Nazianzenns  orat.  1  in  Julianum  : 
In  legibus^  inquil,  nosiri$  alice  parendi  necessitatem 
imponunt,  nec  $ine  pericuto  preetermitti  possunt :  atim 
non  necessitaie  consiringunt^  sed  in  electione  et  volun^ 
tate  positoe  $unt  :  ac  proinde  hanc  raiionem  habeni^  ut 
qui  ea$  custodierirtt^  honore  et  proemiis  exomentur ;  qui 
autemminus  easexpleverint.nihil  periculiperiimescant. 
Cyprianus  lib.  de  Habituvirginum  :  Neque  hoc  jubet 
Dominus^  sedhortatur;necjugum  necessitaii$  imponit^ 

Xuando  manet  voluntatis  arbitrium  tiberum  :  sed  cum 
abitationes  multa$  apud  Pairem  tuum  e$$e  dicat,  me- 
liorie  habitaculi  hospitia  demonstrat.  Habitacula  ista 
metiora  vos  petitis;  carnis  deeideria  ca$tranle$,  majori$ 
graticeprcemiuminctBlestibus  obiineiis.  Ambrosius  lib. 
de  Viduis  :  Qui  praeeptum,  inquit,  impleverint,  dicere 
pos$unt :  Servi  inutile$  sumut ;  qttod  aebuimus  facere^ 
fecimu$  {LuctB  x  vii).  Hoc  virgo  non  dicii :  non  dicit  ille  qui 
bona$ua  vendidit  et  pauperibue  distribuit.  Hieronynnis 
lib.  I  in  Jovinianum :  Proponit  agonoihetes  prmmium^ 
invitat  ad  *iirnim,  tenet  in  manu  virginiiatis  bravium, 
a$tendit  puri$$imum  fontem,  et  clamiiat :  Si  qui$  siiit, 
veniat  et  bibat.  Non  dieit:  Vetitis,  notitis,  bibendum  vo- 
bis  est  atque  eurrendum;  $ed  Qui  voluerit^  qui  potuerit 
enrrere  atque  potare,  iile  vincet,  itle  $atiabitur,  et  ideo 
plu$  amat  virgine$  Chri$(us,  quia  sponte  iribuunt  quod 


sibi  non  fuetat  impcratum,  etc.  {Vide  eumdem  m  ep* 
12  ad  Eustochium  c.  8). 

^  Distinguitur  a  theologis  triplex  necessilas ,  sic- 
ut  et  triplex  libertas  {Betlarm.  tib.  ii  de  Monachis 
cap.  29).  Prima  est  necessitasnaturalis,  qtt«estab- 
soluia  determinatio  ad  unum ;  quomodo  bestios  ope- 
raniur  ex  iiecessitate  :  huic  opponitur  libertas  arbi- 
trii,  quae  est  In  homine.  Seeunda  est  necessiias  cn- 
actioiiis,  sive  ea  sit  absoluta  coactlo,  ut  ciim  quis 
trahitur  vi,  qoo  non  vult  ire  :  sfve  sit  rooralis,  et 
quasi  cooditionata  coactio  :  ut  cum  quis  nollet  ali- 
|.  quid  facere  et  non  libenter  facit,  faeit  lamen  eoacius 
^  tiroore  aliquo  humano  aut  servili.  De  qua  necesst- 
laie  loquitur  Apostolus,  cum  ait  :  Non  ex  iristitia^ 
aul  ex  necessitate.  Ei  ad  Philcmonem  :  Nevelui  ex 
necessiiate  bonum  tuum  «i/,  ud  voluntarium  :  id  est, 
non  coaclum  aut  extortum,  repugnante  voloniate, 
sed  ex  propi  io  affectu.  Teriia  est  necessitas  obliga- 
tionis,  sive  ea  proveniat  ex  praecepto,  sive  cx  voto : 
cui  oppoiiilur  libertas  ab  hujusniodi  obligatione.  Id 
enim  dicimur  lilicre  facere,  quod  oon  tenemur;  id 
vero  necossario,  quod  lenemur  facere.  Talis  aotem 
necessiias  non  excludii  libcrtatem  arbitrii,  sed  eam 
prxsupponii ;  nec  miiiuitbonitatem  autmeriluro  ope* 
ris,  scd  polius  augci.  Uiide  D.  Augustinusin  epibt. 
ad  Armenlariura,  qiii  de  voto  continenUae  eroisso  Irl- 
stabatur  :  Non  te^  ait,  vovi$$e  pesniteat;  immo  gaude 
jam  tibi  non  iicere^  quod  cum  detrimento  $uo  licui$$et. 
Felix  neces$ita$^  qute  ad  melioracompellit.  De  hacoe* 


1177  CX)LLATIO  XXI.  —  DK  REMISSIONE  QUINQUAGESIMiS 

sitas ,  ibl  et  difBculUs ;  ubi  dlfficullas,  Ibl  et  negli-  A  ^       _  GAPf JT  YI. 

gcnlia ;  ubi  negiigentia,  ibi  et  peccatum ;  ubi  pecca- 

lum ,  consequenter  et  poma.  Guiiodientes  vero  h«ec 

ad  qu»  prasfix»  legls  severitate  coguntur,  poenam 

potius  quas  ab  illa  intentabatnr,  effugiunt,  quam 

mercedem  aut  pr«mia  consequantnr. 


1178 


.  Quod  Evangilii  gralia  rieUt  perfecti$  Mbuii  regna  co^ 
lorum^  ita  venialnliter  iuitentet  infirmos. 
lUque  •  8icut  fortes  ad  sublimia  atque  praecelsa 
Evangelicus  sermo  suslollit,  ita  non  patitur  infirmos 
ad  ima  demergi :  perfectis  quidem  trlbuens  beailtu- 
dinis  pleniiudinem,  veniam  vero  impartlens  fragili- 
taii.  >»  Lex  enim  consummantes  praecepta  sua,  in 

ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


cessitateloqultar  bic  abbas,  cum  ait :  Vbi  prcBceptumy 
ibi  neceuitoi.  Gonfert  enim  prxcepta  legis  Mosaicae 
cum  consiliis  evangelicis,  qu»sunt  opera  perfectio- 
nis  et,  ut  vocat,  exceUa  virtutum  (astigia^  et  idcirco 
non  debuit  eis  Imponi  illa  necessttas  praecepti;  ne  ex 
tali  necessltaie  sequereiur  dlfficultas,  non  qnidem 
per  se  et  ex  natura  praecepti,  sed  ex  vitio  et  imbe- 
cillitaie  boroinum,  uti  accidit  in  observatione  lega- 
lium.  Quod  enim  blc  dicitiir :  Ubi  neeessita$f  ibi  dif- 
ficultas :  ubi  difi€uha$,  ibi  et  negtigentia^  etc,  verum 
quidem  est  de  necessitate  illa  coactionis  quam  Apo- 
stolus  vocat  spfrtlnm  $ervituti$  in  timore  (Rom,  iv), 
quo  nimirum  Judaei  praxepta  legis  observabani,  non 
autem  de  necessiiate  praecepti,  aut  voti,  per  se  et 
ubsoluie  loquendo.  Fieri  euim  potest,  immo  ordioa- 
rie  fit,  ul  quod  flt  ex  praecepto  aut  voio,  fiat  Itben- 
tius  et  prompiius  quam  quod  fit  sine  pr^vcepto  aui 
voto.  Quod  si  aliqui  cum  tristitia  et  difOcultaie,  id 
accidit  ex  pravitaie  aut  Imbecillitate  bominum,  non 
ex  natura  prsecepti  aut  voli.  Proinde  nibii  binc  con- 
cludi  potest  conira  voti  praestantiam  et  digniiatem, 
qiiasi  melius  sitaut  magis  meriioriam  facere  aliquid 
sine  voto  quamexvoto:  immo  contrarium  lenendum 
est,ut  docei  et  explicat  D.  Tbomas  iriplici  raiione: 
Primo,  inquit,  quiavovere  e$t  actu$  latriw,  qucB  e$tpr(Bci' 
puainter  virtutes  morales^  Nobitiorisautemvirlutisopus 
melius  ett,  et  magi$  meritorium,  Secundo  quia  qui  vo- 
vet  aliquid  et  fadt^  magis  $e  Deo  $ubjicit  quam  qui  ao- 
lum  facit.  Subjicit  enim  $e  Deo  non  $olum  quantum  ad 
actum,  $ed  etiam  quantum  ad  fote$tatem :  $icuti  plu$ 
datf  qui  dat  arborem  cum  fructtbu$,  quam  qui  dat  fru- 
ctu$  tanlum  :  ut  ait  An$elmu$  in  iibro  de  Similiiudini^ 
bu$  (Cop.  8i).  Tertioquia  per  votum  inmobiliter  vo- 
iunta$  firmatur  in  bono,  Facere  autem  aliquid  ex  votun' 
tate  firmata  in  bono  pertinet  ad  perfectionem  virtuiis^ 
ul  patet  per  Philo$aphum  in  secundo  Ethicorum  (Cap. 
'S).  SicuH  peccare  mente  obstinata  aggravat  peecatum, 
et  dicitur  peccatum  in  Spiritum  sanctum.  Iia  S.  Tbo- 
inas  (2-2,  q.  88,  arl.  6). 

'  Hoc  caput  cum  praccedentibus  continuant  mss. 
nonnulii.  Excusi  separanl,  ut  et  Dionysius.  Porro 
doctrinam  hujus  cap.  confirmat  S.  Fulgenlius  in  cap. 
XXIV  Mailhaei,  ubi  ait  :  In  quibus  mandati$  (scilicet 
Evangelicis)  tamquam  ditiuinu$  ferculi$,  $ic  coileslium 
deliciarum  copia  $pirituati$  exuberat;  ut  in  verbo  Dei 
abundet  quod  perfectu$  comedat^  abundet  etiam  quod 
parvutu$  su^at,  Ibi  e$t  enim  $imut  et  lacteu$  potu$^  quo 
tenera  fideltum  nutriatur  infaniia :  et  $otidtu  cibu$,  quo 
robu$ta  perfectorum  juventus  $pirituatia  $anct(B  virtuiis 
accipiat  incrementa  ( Vide  B.  Diong$.  Areopag.  epist. 
ad  Titum). 

b  Obscura  sententia  :  et  fere  obscurior  etiam  ipsa 
Dionvsii  parapbrasis,  quae  mihi  quidem  obligit  s.iii$ 
inendose  impressa,  quae  sic  habet :  Lex  enim  cottoca- 
vit  con$ummatis  prascepta  sua  tamqnam  in  quodam  me- 
ditullio  meriti  uiriusquey  tantum  8eparan$  agloria  per" 
fectorum^  quantum  $ecernit  a  darnnatione  transgresso^ 
Tum.  Sed  nec  Lavardinus  sensum  mihi  videtur  asse- 
cutus  :  qui  quidem  non  aliunde  elici  potest,  quam  ex 
praecedenii  cap.  ubi  hae  iraduntur  utriusque  legis, 
antiquaD  et  novae,  antiiheses  et  veluii  opposiiiones 
quaedam  sive  differentiae,  nimirum  :  Lex  vetus  lex  ti- 
mori$  :  lex  nova  tex  charitati$.  Lex  vetu$  humili$  in 
prceceptie,  scilicet  caeremonialibus,  quae  ab  Apoaloio 
dicunmr  fnformta  el  egena  elementa  et  mandata  cat* 


nalia  ;gravi$  et  rigida  tn  posni$  et  suppliciis,  minis  et 
maledictionibus;  parca  et  inop$  in  prmmii$,  utpote 
lemporalibus  et  terrenis  dumUxat  ( Gat.  iv,  Heb. 
vii).  Econirario  lex  nova  sublimis  in  praeceptis  et 
consiliis  Evangelicis,  larga  et  munifica  in  praemiis 
coeleslibus  et  aelernis ;  l)enigna  in  poenis  irrogandis 
et  peccatis  relaxandis;  invitans  potius  quam  terrens ; 
et  pacem,  indulgentiam  ac  veniam  omnibus  pceniten- 
tibus  iinperiiens.  Lex  vetus  perfectos  et  imperfecios, 
fortes  et  imbecilles  acqua  lance  librans,  pariterque 
remunerans,  et  mulctans;  sicqiie  in  meditutlio  (ut 

^  liic  dicitur)  utriueqtie  meriti  (scilicel  praemii  et  poenae), 

''  id  est  xquaii  conditione  uirosque  collocans  et  relin- 
quens.  Lex  autem  novaforiesad  altiora  semper  pro« 
vocans  ei  provehens,  imbecillis  indulgens,  illos  am- 
plioribus  prasmiis  remunerans,  his  ctiam  digna  suis 
meritis  prxmia  decernens.  llaque  Lex  vetu$  quanium 
a  tran$gre$$orum  damnalione  $ecemit,  tantum  $eparat 
a  gtoria  perfeclorum,  hoc  est,  tam  diversa  esl  lex  veltis 
a  nova  in  remuneraiione  observatorum,  quam  diver- 
sa  est  in  privatione  traimgressorum  :  quia  sicut  hu- 
inllla  et  parva  sunt  praecepta,  ita  et  praemia;  et  sicut 
transgressonim  poenae  lemporales  ei  exiernae,  ita  et 
observatorum  remuneratio  temporalis  et  externa, 
cum  e  diverso  in  lege  nova  et  Evangelica  res  se  ha- 
beat.  Verum  liaec  plenius  et  accuratius  expllcanda  vi- 
deniur  ex  S.  Thoma,  qui  de  hac  utriusque  legis,  Mo- 
saicx  et  EvangeliGae,  differentia  pertractans  :  Dicen- 
dum,  inquii,  quod  omnes  differentiae  quae  assignantur 
inter  novam  legem  et  veierem  accipiuntursecundum 
perfeclum  el  imperrectum.  Praecepia  cnim  cujuslibet 

G  legis  daniur  de  actibus  viriuium :  ad  operanda  autem 
virtutum  opera  aliter  inciinantur  imperfecli,  qul 
noiidum  habent  virlutis  habiium,  et  aliter  ilii  qui 
sunt  per  habitnm  virtutis  perfeciL  llliautemqui  nou- 
dum  habent  habitum  virlutis,  incllDantur  ad  agen- 
dum  virttttis  opera  ex  aliqua  causa  extrinseca,  puia 
ex  comminaiione  posnarum,  vei  ex  promissione  ali< 
quarum  extrinsecarum  remunerationum,  pula  hono- 
ris,  vel  divitiarum,  vel  alicujus  hujusmodi  :  et  ideo 
lex  veius,  qu:»  dabatur  imperfectis,  id  est,  nondum 
consecutis  gratiam  spiritualem,  dicebalur  lex  timo- 
ris,  in  quantum  inducebatadobservantiam  praccepto- 
rum  per  comminaiionem  quarumdam  poenarum;  et 
didlur  habere  qiiaedam  temporaiia  promissa.  illi  au- 
lem  qui  habent  viriuiem,  inciinantur  ad  virtutis  ope- 
ra  agenda  propter  amorem  virluiis,  nou  propter  ali- 
(|uam  poenam  aut  remunerationem  exirinsecam  :  et 
ideo  lexnova,  cujusprincipalitasconsistitin  ipsaspi- 
riluuli  gratia  indita  cordibus,  dicitur  lex  amoris,  et 

]\  dicitur  habere  promissa  spiriiualia  ei  aeierna,  quae 
suni  objecia  virtutis,  praecipue  chariiatis.  Et  propter 

-'.  hoc  eiiam  lex  vetus  dicitur  cohibere  manum,  noii 
animuro  :  quia  qui  timore  poenae  a  peccaio  absiinei, 
non  simpliciter  ejus  votunlas  a  peccato  rccedii,  sic- 
ui  recedit  volunias  ejus  qui  amore  jusiitiac  abbtinei 
a  peceato :  ct  propler  boc  lex  nova,  quaeest  lex  nmo- 
ris,  dicilur  animum  cobibere.  Fuerunt  lamen  aliqui 
in  siaiu  veteris  Tesiamenli  habentes  chariialem  ct 
graiiam  Spiritus  sancli,qui  principaliler  exspeciabant 
proroissiones  spirituales  et  aeiernas,  et  secundum  hoc 
pertinebant  ad  legem  novain.  Similiter  etiani  in  novo 
Tesiamento  sunt  aliqui  carnales,  nondum  perdngen- 
tes  ad  perfeciionem  novae  legis,.quoa  oportuit  etiam 
innovo  Tesiamento  induci  ad  virtuns  opera  per  ti-* 


117«  JOANNIS  GASSUM  COLUTIONf».  ||M 

utriusqae  meriii  veiol  quo&am  meditullio  collocaTit,  A  Siquidem  cum  dedmai  fragqm  soaram  lolltus  essec 


quantum  a  iransgressorum  damnatione  secernens, 
tantum  separans  a  glorla  perfectorum.  Quod  quidem 
qiiam  infiroum  quamque  miserabile  sil,  vel  ex  prae- 
sentis  vitae  statu  et  comparaiione  perspicite,  in  qua 
miserrimumduciiur,si  lioc  tanium  quisstudeat  ac  la- 
boret,  ne  reusmodo  inter  honorificoshomines,etnon 
etiam  locuples  ac  honorabilis  et  gloriosus  habealur. 

CAPUT  VII. 
Quod  in  notira  iilum  tit  poteHate,  tnirum  s<i6  Evangjf^ 

lii  gratia,  an  sub  Ugi$  velimus  t^rrore  com$Ure. 

Quamobrem  in  nostra  hodie  situm  est  potestaie, 
utrum  sub  Evangelii  gralia,  an  snb  Lcgis  VQiimus  ter- 
roreconsisiere.Guilibeteoimpariipro  qualiiaie  aclus 
$uianumquemquenecesse  estaggregari.  Nam  auisu- 


9  diacoulae  anuis  singulis  dependere»  prlmitianim 
raiionem  ne  audisse  quidem  se  arbitraretur;  quam 
(ameo  eliamsi  similiter  impiessel,  longe  aihilominus 
secoudum  aenb  senteoUam  $e  ab  EvaDgelica  perle- 
ctione  distare  suppUciter  fatebatar.  iKMnum  itaque 
reveriiiur  moestus,  illaque  affectus  tristina»  qu» 
pcenitentiaro  ad  saluiem  slabilem  operareiur,  ac  de 
sua  jam  yoljpta^  et  definitione  non  dubius,  erga 
salutem  conjugis,  omnem  mentis  sollicitudinem  cu- 
ramque  convertit,  eamque  ad  desiderium  quo  fuerat 
ipse  succensBS,  ccepii^exhortaiionesimili  provocare, 
et  ut  Deo  pariter  in  sanctimonia  et  castitate  servi- 
rent,  diurnis  nocturnisque  fletlbiis  admonere*  diceni 
conversionem  melioris  vit«  nequaquam  esse  prote- 


pergrcdientes  legemsuscipit  Christi  gratia,  aut  cerie  B  landam,  quia  necessitati  subitae  mortis  vana  spes  Im- 


jnferioresvelui  debitoressuossibique  obnoxioslexre 
tentat.  Reus  namque  iegaiium  praeceptorum  nequa- 
quam  evangelicam  perrectionem  valebit  attingere, 
quamvis  Gliristianum  se  et  Doniini  gratia  liberatum 
inaniterglorietur.Nousoiura  enim  bic  credendus  est 
adhuc  essesub  lege,  qui  eaquae  lex  praecipil,  detre- 
ciat  implere,  sed  eiiam  ille  qui  ea  tantum  quselex  ju- 
bel  observare  contentusest,ac  nequaquam  vocationi 
et  gratiae  Ghristicondignos  exbibet  fructus,  ubi  non 
dicitur:Decimas  tuasei  primitiasofferesDoniinoDeo 
luo,  sed,  Yadef  vende  omnia  quce  kabe$,  et  da  pauperibu$, 
ethabebi$  the$aurum  in  coelo,  et  venit  $equere  me{Deut, 
XII,  Matth,  XIX,  Luc.  ix):  ubi  ob  pcrreclionis  magnifi- 
centiam  discipulo  postulanti,ne  brevissimumquidera 
horae  spatium  pro  patris  concedilur  sepullura,  nec  ^  libiis  desideriis  et  operibus  diutius  implicari;  adji- 


maiurae  non  piaejudicar^t  ap|ati;,  quippe  quae  infau. 

tes,  pueros,  adolescentes,  pari,  ui  senes,  sorte  prae- 

riperet. 

GAPUT  IX. 

Quemadmodum  non  acguie$cente  uxere  s^  ad  mona- 
$lerium  pervolarit. 

^  Cumque  huiusmodi  pbsecrationibus  jugiter  per- 
sisienti  conjux  durissima  non  praeberet  assensum, 
seque  diceret  solatio  maritali  pro  aetatis  saae  flore 
penitus  abstinere  non  posse ;  ac  proinde  si  quid  de- 
serta  ab  co  criminis  admjsisset ,  illi  potias  ascri- 
bendum  qui  conjugii  foedera  dirupisset.  Ad  baec  ille 
cum  diu  conditionem  naturae  praetendisset  humanae, 
quam  fragilem  et  incertam  periculosum  esset  carna- 


humanae  charilaiis  officium   divini  amoris  virtuti 

prxferiur. 

GAPUT  VIII. 

Quemadmodum  Theona$  conjugem  $uam  ut  et  ipsa  re- 
nunliarei,  exnortatu$  $it. 

Quibus  auditis*  beaius  Tbeonas  inexstinguibili 
desiderio  Evangelicae  perfectionis  accensus,  semen 
verbi  fecundo  cordc  conceplum,  quasi  profundis  at- 
que  edomiiis  condidit  sulcis,  in  eo  vel  maxime  bu- 
niiliatus  atqiie  companctas,  quod  eum  senex  non  so- 
lum  Evangelicam  perfeciiouem  non  ailigisse  dixis- 
setysed  etiam  vix  ^egis  ipsius  adimplesse  mandala. 


ciens  astruebat ,  non  licere  caiquam  ejus  se  bon* 
extorrem  facere  qaod  didicisset ,  majorisque  esse 
noxae  despicere  cognitam  bonitatem ,  quaro  incogui- 
tam  non  amare ;  proinde  se  jam  reatu  ellaro  praeva- 
ricationis  involvi ,  si  inventis  tam  praeclaris  tamqiie 
cceleslibuH  don.is  lerrena  ac  sordida  praptulisset.  Ad 
omnem  sane  aiebat  aetatem  omnemque  sexum  per- 
fectionis  magniflcentiam  pcrtinere  ,  et  universa  Ec- 
clesiae  membra  ad  conscendendam  siiblimium  meri- 
torum  celsitudinem  provocari ,  dicenie  Apostolo  : 
Sic  currite  ut  comprehendati$  (I  Cor,  ix) ;  nec  propter 
lentorum  et  segnium  moras ,  paratos  alque  alacres 


i^LARDl  GAZ^l  GOMMENTARIUS. 

roorem  poenarum,  et  per  aliqua  iempor.)lia  promis-  D  chius,  omnesque  rationes  ab  eodem  Theo,na  pro  de- 

sa  :  lex  auicm  vetus  eisi  praecepia  chariiaiis  daret,      '^— ' *  --"--•"•• '  jt..i-.et  -n:;^-  ^^-r...^ 

non  tamen  per  Cam  dabatur  Spiritus  sanctiiS,  pcf 
quem  diffundllur  charitas  in  cordibns  nostris,  ui  di- 
citur  Roin.  iii.  Haec  S.  Thoinas  :  quibus  docirina 
hiijus  cap.  ei  seqiieniium  mirince  ilhisiratur,  ct  elu- 
riJaiur. 

*  De  diaconia  vide  supra  (Cap.  1) ,  et  observa  in- 
Miper  hoc  locodecimas^el  priiiiitias  olim  iii  Ecclesia 
n  populo  deferri ,  et  offerri  solitas  diaconiae ,  id  cst, 
coinmuni  mensac  paiipcrum,  ex  qiin  luininonhchi, 
tum  nlii  Ecclesiae  minislri  alimcnta  percipiebant  oeco- 
nomo  dispensante;  quo  munere  functus  dicitur  abbas 
Theonas  post  ^liam  abbateni,  cap.  sequenti. 

^  Totum  hoc  caput,  qno  factum  singulare  abbatis 
Theona:  narratur,  qui ,  dimissa  uxore  ,  eiiam  iiiviia 
et  reluctante  ,  ad  ercniwn  cl  nionachatiim  se  c.inlu- 
|lt,  docte  91  accurate  examinuvit  «t  elucidavii  D.  Guy- 


fensione  et  approbaiione  sul  divortlt  analas  confuia- 
vit,  ut  pene  otiosum  videaiur  ejus  censuroe  aliquid 
superaddere.  Unius  lamen  Bellarmihl  sehtentlaui  de 
boc  facto  hic  ascriban^ ,  qui  cum  e  Scrfptura  pri- 
mum,  tum  ex  Patril)us,  tiim  dcmum  ex  sacris  pouti- 
flcum  et  conciliorum  decretis  probassel  matrimonium 
raiuin  et  consuimnatum  non  solvi  per  monasticam 
professtoneni ,  ncc  liccre  conjugibus  posi  niatrimonii 
consiimmationem ,  nisi  ex  inutuo  consensu ,  vovere 
conlinentiam  ,  aut  monachatnm  ;  ad  hoc  exempliim 
Thoonae  sibi  objectum  respondet  esse  illud  unum  ex 
iis  f;tctis  sanctoruHi  quae  admiranda  sunl,  non  imi- 
tanda.  Crcdendum  cnim  est  pecufiari  Spiritus  sancti 
admoniiu  aui  inspiratione  id  factum  esse,  prcter  com- 
niunem  ordinem  ac  legem  ,  quandoquidem  ille  tot 
claruit  posiea  signis  et  vlrtutibus.  Sicille.  Alque 
idem  fere  Giaconius  in  sua  annotatione. 


1181  COLLATIO  XXI.— D£  REMiSSIONE  QUlNQUAGESIMiK.  liSS 

(Jebere  subbisterey  cum  rectius  sil  ut  desides  a  prs-  A  rere  non  respuo  ,  nec  a  me  separo  quod  Dominus 


currenlibus  incitenlur ,  quam  ut  properantes  a  resi- 
dentibus  obligentnr.  Proinde  statiiium  sibi  dicebat 
decretumque  esse  renuntiare  sxculo,  ac  mori  mim- 
do,  ut  Tiyere  possit  Deo ;  et  si  hanc  beatiiudinem 
nequeat  obtinere »  ui  cum  socia  sua  in  consortium 
transeat  Ciiristi ,  malle  se  tcI  cum  unius  membri 
dispendio  saWum  fleri ,  et  Tclut  debilem  introire  in 
regnam  coelorum ,  quam  cum  soiiditate  corporis 
conderanari  {Maith.  xvin).  Adjiciebal  autem  etiam 
isla  dicens  :  Si  Moyses  pro  duritia  cordis  dimitti 
permisit  uxores  (DeuL  xxiv,  Matlh,  xix),  quare  boc 
nou  sinat  Chrisius  pro  desiderio  caslitalis,  prae- 
sertim  cum  idem  Dominus  inier  cseteras  aflectiones 
(id  est,  patrum ,  matrum  ac  filiorum,  quibus  omnem 


mihi  primae  siaiim  conditionis  lege  conjunxit,  dum- 
modo  sis  et  ipsa  quod  Condiior  esse  te  voluit.  Si  vero 
non  ad  adjutorium  esse  volueris ,  sed  in  deceplio- 
nem ;  et  adminiculum  te  non  mihi,  sed  adversariam 
malueris  exhibere,  atque  ob  hoc  aitribulum  puias 
conjugii  sacramentum,  ui  te  buic  quae  ingeriiur  frau- 
dans  saluti,  insuper  etiam  me  a  discipulatu  retrahas 
Salvaioris,  ita  illam  abbatis  Joannis  ,  immo  Cbrisii 
ore  prolatam  sententiam  viriliter  apprebendam  ,  ut 
me  a  spiriiali  bono  nulla  carnalis  avellere  possit 
affeciio.  Qui  enim,  inqult,  non  odii  patrem,  el  matrem^ 
el  filios ,  et  fratreSj  et  sororei,  et  uxorem,  et  agros, 
adhuc  autem  et  animam  suam  ,  non  potest  meus  esse 
discipulus  {Luc.  xiv).  Cum  ergo  his  atque  hujusmodi 


revereniiam  ,  non  solum  lex  {Exod,  xx),  sed  eiiam  B  verbis  muliebris  noii  flecteretur  intentio,  et  in  eadem 


Spse  {Matih.  xv)  prasceperat  exhibere ,  tamen  pro 

nomine  aao  ac  deslderio  perfectionis  non  solum 

contemnenda  simpliciier,  sed  etiam  {Lue.  xiv)  odio 

habenda  esse  decernens),  conjungat  eis  similiter 

etiamuxorum  nomen  dicens  :  Ei  omnis  qui  reliquerit 

dom«in,  vW  fratres^  aut  sororesy  aut  patrem,  aut  ma- 

irem ,  aut  uxarem,  aut  fUios ,  aut  agros  propler  nomen 

meum^  centuplum  accipiet,  et  vitam  epternam  posside^ 

bit  {Maith.  xix).  In  tantum  ergo  perfectioni  quam 

praedicat  nihil  patitur  comparari ,  ul  illam  quoque 

necesailudinem  solvat  patris  ac  matris,  qu»  secun- 

dum  Apostolum  primum  oblinet  in  repromissione 

inandatum  :  Honora  scilicet  patrem  et  matrem ,  quod 

e$t  mandatum  primum  in  repromissione ,  ut  bene  sit 

Cibi^  et  sis  longoevus  super  terram  {Ephes.  vi);  eamque  ^  pensalione  successerit 

Jespici  pro  sao  amore  praeclpiat  {Matth,  xix).  Evi- 

denter  itaque  sicat  eos  evangelicus  sermo  condemnat 

qai,  non  interveniente  aduUerii  crimine,  uxoria  vin- 

cula  dirumpunt,  ita  ob  amorem  Cbristi  et  desiderium 

casiitatis  his  qui  jugum  carnale  rejecerint  etiam 

centupla  praemia  repromittii.  Quapropter  si  fieri 

potest  ut  ad  hanc  oputissimam  mihi  partem  accepla 

tandem  ratione  flectarts,  scilicet  ut  Domino  servien- 

tes,  poenam  gehennaepariterevitemus,  charitatem 

conjugii  non  refuto,  immo  etiam  majore  adhuc  dile- 

ctione  complector;  agnosco  enini  et  Teneror  adju- 

tricem  ineam ,  Domini  mihi  senteniia  deputatam ,  et 

indlrupto  eidem  foedere  charitatis  in  Christo  coha(i- 


obstinalionis  durilia  permaneret  :  Bi  ego  ,  inquit 
beaius  Theonas,  te  abstrahere  a  morie  non  possum, 
nec  tu  me  separabis  a  Christo  :  Tutius  est  autem 
mihi  cum  homiiie,  quam  cum  Deo  habere  divortium. 
Aspirante  iiaque  graiia  Dei ,  defioilionis  suae  exse- 
cutionem  insianter  aggressus  est ,  nec  intepescere 
per  aliquam  moram  desiderii  sui  passus  est  ardo- 
rcm ;  nam  confesiim  omni  mundana  facultate  nuda- 
tus  ad  monasterium  pervolavit.  Ubi  in  brevi  lanto 
splendore  sanctiiatis  et  humllilatis  eniiuit,  ut  beatae 
memoriae  Joanne  ad  Dominum  ex  hac  luce  migraiite, 
*  sancto  quoque  Elia,  viro  qui  haud  minor  ^  deces- 
f ore  suo  fuit ,  similiter  decedente ,  tertius  Theonas 
universorum  praeelectus  judicio,  in  diaconiae  eis  dis- 


CAPUT  X. 

Exponit  Cassianus  quorsum  exemplum  istud  in  medium 
produxerit. 
<*  Nemo  autem  exlstimet  nos  baec  ad  provocanda 
conjugiorum  divortia  lexuisse,  qui  non  solum  nuptias 
minime  condemnatnus,  venmi  etiam  Aposlolicam 
sequenles  senteniiara ,  dicimus  :  Honorabile  connu- 
bium  in  omnibus,  el  torus  immaculalus  {Hebr.  xiii); 
led  ul  leclori  initium  conversionis  quo  lantus  ille 
vir  Deo  dicatus  est,  fideliter  panderemus.  A  quobona 
graiia  hoc  primam  deposco,  ut,  sive  hoc  ei  placeat 
sive  displiceat,  me  quoquomodo  a  calumnia  alienum 
esse  concedens ,  in  suo  hoc  facto  aui  laudet  aut  re- 


ALARDI  GAZ^I  COMMENTARIUS. 


•  Duos  Elias  abbateg  sive  anacboretas  commemo-  D 
rat  Palladiua  in  L.aasiaci8 ,  alterum  Lausiaca  51 ,  de 
quo  haK;  ait  :  Vidimus  alium  q^oque  senem  in  soliiU' 
dsne  Antonii,  qua  est  metropolis  Thebaidis^  Eiiam  no- 
mine ,  qui  natus  erat  centum  et  decem  annos.  Super 
€um  dicebant  Spiritum  Eliee  prophetm  requietnsse,  elc. 
De  eodem  Sozomenus  lib.  sexto,  capite  viges*mo 
octaTO,  et  Nicephorus  lib.  undecimo,  capite  trigesi- 
iiio  quarto,  et  Rufinus  lib.  ii  cap.  12.  AUerum  L:tu- 
siaca  iii.  At  ncutcr  horam  huic  loco  quadrare  vide- 
tur.  Nam  ille  prior  solns  septuaginla  annos  egit  In 
roonte  quodain  inaccesso,  adeo  »(  jpiuin  quoque  vi- 
dere  esset  formidatile ,  ait  Palladius.  Alter  vero  in 
locis  Palaestiiiae  habitans  in  spelunca,  non  inter  mo- 
nachos  iEgyptios  commuiiem  agens  vitam ,  ut  bic 
de  quo  cst  sermo.  De  abliaie  Elia  meminit  itidein 
Atictor  lib.  v  de  Yiiis  Patrura  Itb.  ix.  De  alio  item 


Elia  abbate  Joannes  Moschus  in  Prato  Spirit. 
cap.  19. 

B  Decessor  dicitur  qui  successori  decessit  ac  1o- 
cum  cessit,  ut  successor  qni  decessorl  succedit.  Ita 
Sidonius  lib.  v  epist.  16,  Ccelestinus  papa  epist.  i 
c.  2,  concilium  Carihag.  vi  can.  i,  Cassiodorus  lib. 
Tii  epist.  2,  Gregorius  Turon.  lib.  iv  de  S.  Marlino 
cap.  7,  concilium  Toletan.  xii  cap.  1. 

e  Verba  sunt  Cassiani,  non  abbalis  Joannis,  ut 
conlextus  docet ,  quamquam  aliter  (irima  fronle  vl- 
der*i  possel.  Gxcusat  eniin  se  Cassianus  qood  iliud 
exemplum  abbatis  Tbeonae  retulerit,  ex  quo  videri 
posset  velle  suadere  divortia  conjugioritm ;  quarn 
^uspicionem  a  se  refutat,  illud  factntn  nequc  appro- 
bans  ipte  neque  damnans,  sed  alioniin  judicio  relin* 
quens. 


1183 


JOANNfS  CASSIANI  COLLATIONES. 


1184 


prehendat  auctorem.  Ego  aotem  qoi  non  meam  super  A  adeo  collaudaium  esse  manirestum  eat,  ut  eum  sum* 


hac  re  sententiam  prompsi,  sed  rel  geaise  hisioriam 
simplici  narratione  compleius  sum  ,  «quum  est  ut 
sicut  mihi  de  eorum  qui  hoc  faclum  probaut  laude 
uihll  vindicOy  ita  eorum  qui  id  improbant  non  pulser 
invidia.  Habeat  ergo  suum  de  illo,  ut  diximus,  unus- 
quisque  judicium ;  sed  moneo  ut  iia  censuram  sui 
casiiget  examinis  ,  ne  3e  a*quiorem  aut  sanctiorem 
divino  credat  esse  judicio,  quo  in  eum  eiiam  aposio« 
licarum  collata  sunt  signa  virtuium ,  ut  taceam  de 
tantorum  Patrum  senleniia ,  a  quibus  factum  ejus 
non  solum  mlnime  reprehensum,  verum  etiam  usque 


mis  ac  sublimissimis  viris  diaconiae  electione  praetu* 
lerint.  Et  puio  tot  spiritualium  virorum,  Deo  auciore» 
prolatum  [Lips.  in  marg,  probatum]  non  errasse  ju- 
dicium  9  quod  etiam  tanla  signorum ,  ut  supra  jam 
dictum  esty  admiratio  confirmabat. 

CAPUT  XI. 

QiMPitio  eur  in  jEyypto  totit  die^  Quinqua^imm 
non  jejunetur,  nec  genua  tn  oratione  curventur, 

Sed  jam  tempus  est  ut  promissae  disputationis 

ordinem  prosequamur.   Igilur  abbas  Theonas  cum 

diebus  «Quinquagesim»  nos  in  nostra  cellula  vlsitasset. 


ALARDI  GAZiSl  COMMENTARIUS. 


•  De  Quinquagesima  egimus  lib.  ii  Insii(ut.  cnp. 
18,  ubi  ex  senteniia  veleruni  duplicem  distinximus 
Quinquagesimam,  alieram  jejunil  et  poenitenti.u  ante 
Pascha,  alteram  laetitiae  ei  remissionis  post  Pasclia, 
nempe  a  die  Paschatis  usque  ad  diem  Pentecosles  ; 
de  qua  hic  agitur.  Dicitur  aulem  Quiiiquagesima,  seu 
Grxca  voce  Peutecoste,  qula  spaiium  quinquaginta 
dierum  conipleciitur.  Quomodo  D.  Hieronyinus  ad- 
versus  Honianum  et  Lucirerianos  scribens ,  per  om- 
nem  Penteeosten  diiit  ( Epitt.  H  ,  ad  Marcel-um  et 
cont.  Lucifer.  c.  4).  Qui  Umen  alibl  (Epiet.  2i ,  ad 
Eusiochium )  Pentecosten  non  pro  toia  Quinquage- 
sim:i ,  seu  spatio  quinquagiiita  dienim  ,  sed  pro  ter- 
mino,  seu  flne  eorumdem,  ut  vulgo  solet,  accipit, 
hoc  est,  pro  ipsa  solemnitate  diei  Pentecostes,  sive 
advenius  Spiritus  sancii  quae  Quinquagesimam  com- 
1  let  ac  lerminat ,  juxla  illud  Acl,  secundo  :  Dum 
complerentur  die$  Pentecostc$ ;  dum  inter  alia  mona- 
c  hnruin  i£gyptiorum  instituta  ita  scribit :  Jejunium 
tolius  anni  iequale  €i(,  excepta  Quadragesima  qua  con^ 
ceditur  distrietius  vivere.  A  Pascha  ad  Pentecosten 
aenm  mutantur  in  prandia ,  quo  et  traditioni  eeelesia- 
tticce  satisfiat ,  et  ventrem  dbo  non  onerent  duplicato. 
Sic  D.  Ilieronymus  :  A  Paseha^  inquil,  ad  Penteco- 
sten  ccenw  mutantur  in  prandia;  quia  cum  anle  Pa- 
scha,  hoc  esi,  in  Quadragesima,  coenarent  dumtaxat 
absque  prandio ,  e  diTcrso  post  Pascha  usque  ad 
Pentecosten  prandebant  absque  co^na ,  unica  senn- 
per  refectlone  contenti ,  nisi  causa  hospitum  coge- 
reiilur  sspius  roeiisam  apponere.  Dupllci  autem 
raiione  ejusmodi  mulatio  apod  eos  fiebat  :  pri- 
muni ,  ut  traditioni  Ecclesiasticae ,  de  remissione 
scilicet  Qiiinquagesim» ,  satlsracercnt,  relaxato  ni- 
miruin  utcumque  slricilore  illo  jejunio,  quod  anle 
Pascha  ad  vesperam  nsque,  Tel  certe  horam  no- 
iiam  ,  servabaut.  Secunuo ,  ne  oorpus  antea  exte- 
nuaium  el  debilitatum,  duplicalo  cibo,  id  est, 
gemina  rerectlone ,  nimium  oncrarent  et  prnegra- 
vareni.  Exstat  praeterea  hujus  antiqux  institutionis 
et  obscrvationis  monastic»  Insigne  monimentum 
in  concllio  Turonensi  secundo  can.  iZ  in  hxc 
verba  :  De  jejuniis  vero  antiqua  a  monaehit  insti- 
tuta  terventur,  ut  de  Pateha  utque  ad  Quinquagesi- 
mam  (id  ett,  Pentecosten),  exceptit  HoofUionibus^ 
omni  die  fratribus  prandium  prceparetur.  Pott  Quin- 
guagesimam  tota  hebdomada  exacte  jejunelur,  Postea 
uaque  ad  ealendat  Augutti  in  teptimana  jejunent, 
tecundat  et  quarta,  et  sexta  die^  exeeptis  hit  qui  ati^a 
infirmitate  eonttricti  tunt.  In  Augutto,  quia  tmottdie 
Mittce  tanctorum  tunt ,  pranc^ttttit  habeant.  tn  Se- 
ptembritoto  et  Novembri  ter  in  teptimana.  De  Deeembri 
usque  Natalem  Domini  omni  diejejunent.  Et  quia  inter 
Natalem  Domini  utque  ad  Epiphaniam  omni  die  fe^ 
ttivitatet  tunt ,  itemque  prandetfunt.  Et  post  pauca  : 
Pott  Epiphaniam  vero  usque  ad  Quadragetimam  ter  in 
teptimana  jejunent.  Haec  ibi,  ex  quibus  varia  mona- 
cborum  jejunia  pro  diversilate  temporuin  institula 
noscontur,  excepia  scmper  Quinquagesima,  sive  lem- 
pore  Paschali»  ut  dictum  est  ( Lib.  ii  Inttit.  e.  uit.). 


Porro  quod  totis  Qulnqnagesimae  diebus  mooachi  iUi 
nec  genna  In  oratione  publica  cnrvarent,  nec  usque 
ad  liuram  nonam,  ui  alio  tempore  solebant,  jejonare 
pra^suinerent,  ut  hic  et  alibi  dicilur;  id  non  ipjis 

]g  peculiare  ruisse,  sed  ex  antlqua  traditione  commn- 
niter  in  Ecct*isia  observaium  ploriini  et  gravlssimi 
auctores  testaniur.  Tertullianus  lib.  de  Corona  Mi- 
litis  (Cap.  3)  :  Jejunium  nefat  dudmut,  vel  de  geni' 
culis  adorare;  eadem  immumtate  a  die  Paschce  in  P#7i- 
tecotten  utque  gaudemut.  Qnem  locnm  Terlulliani  D. 
Hieronymus  adfversus  Luciferianos  (ut  annotavii  Rbe- 
nanus )  videlur  aemuUlus,  his  quidem  verhis  (Cap. 
4)  :  Nam  et  mutta  alia,  quas  per  traditionem  tn  Ec^ 
eletiit  obtervantur,  auctoritatetn  tibi  teriptce  legis  ttsicr- 
paverunt;  velut,  in  tavacro  ter  eaput  mergitare  (id  est, 
trina  niersio  in  bapiisroo):  die  Dominico  et  per  omnem 
Penteeosten  nee  de  genieulis  adorare  (id  est,  flexis 
genibos  orare)  et  jejunium  tolvere^  mnltaque  atia^  quce 
tcripta  non  tunt,  rationabilit  dbi  obtervatio  vindicavit. 
Rursus  quod  ad  jejuniuni  attinet,  idero  Hieronymu« 
praefxtioiie  in  Regulam  S.  Pachomil :  Bts,  inquii,  tit 
hebdomada^  quarta  et  texta  tabbati,  ab  ommbut  jeju- 
natur^  excepta  Pentecotte  (id  est,  ut  Teclullianus 

p  loqultur,  a  die  PatchcB  in  Penteeosten  utque,  vel,  ut 

C  Cassianus,  totit  Quinquagetimas  diebux).  Sed  et  diclx 
traditionis  raiionem  reddit  in  prooemio  Commentar. 
iii  Epist.  ad  Ephesios  :  Penteeotten^  inquit,  temput 
lcetitice  atque  victorice^  auo  non  ftectimut  genua,  nec 
eurvamur  in  terram^  tedeum  Domino  ad  ccetorum  aita 
tuttoltimur.  S.  Epiphanius  in  compend.  doct.  Eccles.: 
Per  totum  quidem  attnum  jejunium  hoc  tervafur  in 
taneta  eathoiiea  Eccletia^  quarta^  inquam ,  et  protab- 
bato  (id  est,  fcria  sexta)  utque  ad  horam  nonam^ 
exeepta  tancta  Pentecoste^  id  est,  per  totot  quinqua- 
^inta  diet,  in  quibut  neque  genua  fiectuntur^  neque 
jefunium  imperatum  ett.  S.  Ambroslus  sermo.  61  et 
apud  Gratianum  dist.  76(Cap.  Sdre) :  Per  hos,  ali, 
quinquaginta  dies  nobis  est  jugis  et  continuatd  fetti* 
vf/M,  ita  ut  hoe  omni  tempore  neque  ad  observandum 
indicamut  jejunia^  neque  ad  exorandum  Deum  genibut 
tucddamut.  Similiter  D.  August.  epist.  il9  :Prop!er 
hoc^  inquil,  jejunia  reiaxamut^  et  ttantet  oramut^  qt*od 
ett  dgnum  returrectionit,  Vnde  etiam  omnibut  diebut 

0  dominicit  ad  aitare  id  obtervatur.  Idem  docent  alii 
Patres.  Haximus  Taurinensis  eniscopus  homii.  I  de 
Pentecoste,  Isidorus  lib.  i  de  Orfic.  cap.  53,  et  Ra- 
banus  lib.ude  Inslit.  clericorum  cap.il.Deniqiie  eo 
spectat  lota  hujusahbalisratiocinatio,  ut  doceatqnam 
ob  causam  instiluia  essel  illa  quam  vocat  remissio 
Quinquagesimae,  id  esl,  relaxatio  jejunii  inQuinqua- 
gesima,  seu  lempore  pascbali.  Cxterum  haec  non  iia 
acclpienda  sunt,  quasl  ncfas  sit  hoc  lempore  ex  pri- 
vata  devotione  jejunare,  modo  citra  superstitionem, 
et  contemptum ,  et  scandalum  id  flal.  Hoc  enim  ex- 
presse  monuit  D.  Ilieronyrous  in  episiola  ad  Luei- 
nium  Bceticum  (Epitt.  28),  cilaius  itidem  a  Gratiano, 
his  verbis  {Ditt.  76.  eap.  ult.) :  Vtinamomni  tempore 
jejunare  possimut:  quod  in  Aetibut  Apottolorumdiebut 
Penteeostes  et  die  diominieo  apostolum  Paulum  et  cum 


1185  COLLATIO  XXI.  -^DE  REIllSSIONE  QUINQUAGESIMJE.  1180 

Tespertina  orttionam  Bolemniuie  iransacu ,  bumi  A  ritas.  Divina  sapientia  per  Ecclesiasten  onini  rei,  id 


paululum  considentes ,  cospimus  diligeniius  percun- 
ctarl  cur  apud  eos  tanta  observantia  csTereiur,  ne 
qais  penilas  totis  Quinquagesim»  dlebus  vel  genua 
in  oratione  curvaret,  vei  usque  ad  boraro  nonam  je- 
junare  praesumeret;  eoque  id  diligentius  scrutaba- 
mur,  quod  nequaquam  boc  tanta  cautione  servari  in 
Sjri«  monasteriis  videramus. 

GAPUT  XII. 
Beipontio  de  naiura  earum  qum  bona^  vel  maiaf  vel 

media  sunt, 

Ad  bxc  abbas  Tbeonas  tali  usus  est  sermonis 
exordio  :  Oportet  quidem  nos  auctoritati  Patrum^ 
consuetudinique  majorum  usque  ad  nostrum  tempus 
per  tantam  annoruro  seriem  protelata,  etiam  non 


est,  universis  seu  prosperis,  seu  quae  adversa  pu- 
tiniur  et  trisiia,  tempus  esse  proprium  designavic, 
dicens  :  *■  Omnibus  tempue  esf,  et  tempu$  omni  rei  »ub 
ecelo.  Tempui  pariendi  el  tempue  moriendi,  tempus 
plantandi  et  tempue  eveliendi  quod  plantatum  e$t, 
tempus  oecidendi  et  tempus  $anandi^  tempue  destruendi 
et  tempus  eedificandi^  tempns  plorandi  et  tempus  rt- 
dendi,  tmpus  plangendi  et  tempus  saltandi,  tempus 
n^ttendi  lapides  et  tempu$  colligendi  lapide$,  tempue 
amplectendi  et  tempu$  longe  fieri  ab  amplembus,  tem- 
pu$  acquirendi  et  tempu$  perdendi,  tempus  cuttodiendi 
et  tempus  expellendi^  tempu$  dirumpendi  et  tempu$  ^ar* 
ciendif  tempus  taeendi  et  tempus  hquendi,  tempus 
amandi  et  tempus  odiendi,  tempu$  belli  et  tempus  pacis 


percepta  ratione  cedere;  eamque,  ut  antiquitus  tra-  jg  (Eccle.  ui).  Et  infra,  Quia  tempus  eu,  inquit,  omni 


diia  est,  jugi  observantia  ac  reverentia  custodire. 
Yerunt  etiam  quoniam  causas  bnjus  rei  et  rationem 
vuitis  agnoscere,  accipite  breviter  ea  quae  a  senio- 
ribus  nostris  tradita  super  bac  insiitutione  compe- 
rimus.  Yerumtamen  aniequam  Scripturas  divin» 
auciorilas  proferatur,  si  placet,  de  natura  ipsius  ]e- 
Junii  et  qoaiitate  pauca  dicamus,  ut  disputationem 
nostram  subsequens  Scripiurarum  confirmet  aocto- 


rei  et  omni  faeto  (Ibid.).  Nibii  igilur  ex  his  esse  bo- 
num  perpetuum  definivil,  nisi  cum  Tuerit  borum 
quid  opporiune  et  competenter  expletum ;  iia  ut  lisc 
eadem  quae  nunc  opporiune  gesta  beue  ceduni ,  si 
importuno  vel  incongruo  lempore  praesumantur,  in- 
utilia  inveniantur  et  noxia;  ^  absque  his  dumtaxat 
quae  per  se  principaliter  vel  bona,  vel  mala  sunt, 
c  nec  aliquando  possunt  in  contrariuro  derivari,  ut 


AURDI  GAZJSl  COMMENTARIUS. 

eo  credentes  feci$$e  legimue  (Act,  xui).  Et  infra  :  Nec 
hoc  dico^  quod  dominicis  diebus  jejunandum  piKem,  et 
contextae  qmnquaginta  diebus  ferias  auferam;  sed  una- 
qumque  proviiuia  tit  suo  sensu  abundet^  et  prcecepta 
major  um  leges  apo$lolica$  arbitrelur.  Et  Isidorus  ibi- 
dem  «iiatus  (Ltb.  \de  Offic,  Eccl.  cap.  ^2)  :  Po$t 


imperari.  Sicubi  tamen  hoc  ipsum  jejunium  pra>cepti 
lege  servalur,  non  esl  improbandum.  Servanda  est 
inlejusmodi  rebus  Ecclesi»  cousnetudo,  ut  Iliero- 
nymus  in  epistola  ad  Lucinium,  et  Augusiinus  in 
epistula  ad  Casulanum  ,  monent.  Ila  Bellarminus. 
Heminit  ejusdem  instilulionls  et  Iriduani  jejunii  in 


Patcha^   inquit,  usque   ad  Penjecoetent  licet  o6- G  Rogationibusp.Angustinusserm.i75dcTemporc,in 


eervatio  Eccle$iarum  abstinentice  rigorem  prandOe  reta- 
xaverit^amen  si  qui  monachorum  vel  clerieorum  jeju- 
nare  cJftunt,  non  sunt  prohibendi :  quia  Antonius^  et 
Paulus.  et  cateri  Patres  antiqui,  etiam  his  diebus  in 
eremo  teguntur  abstinui^^e^  neque  $olvi$u  ab$tinentiam^ 
nisi  tantum  die  domlnico.  Hacc  ille.  Verum  adversus 
prxmis«>a  objiciet  forlasse  quispiam  :  Si  ex  sententia 
SS.  Patrum  tempore  Quinquagesimae,  id  est,  a  die 
Pascbatis  usque  ad  diem  Pentecostes  inclusive,  re- 
miltiiur  etintermittiturjejunium.cur  ergo  jejunalur 
iii  vigilia  Pentecostes,  et  in  diebus  Rogationum  anie 


vigilia  Ascensi(mis,etSidonius  lib.  v  epist.  i4et  lii». 
VII  epist.  i.  Necnon  canon  29  conciili  Aurelianensis, 
aGratiano  relalus  cap.  Rogationee,  de  Gonsec,  disi. 
5,  ei  qui  de  officiis  et  riiibus  ecclesiasticis  scrip<e- 
runt  (Gregor.  Valent.  in  2-2,  et  disp.  q.  2;  Bellarm. 
iib.  II  de  Bonis  Operib.  c.  21 ;  Baro$u  in  Not.  ad 
Marturoi.  25  Aprilis;  Alcuin.  l.  ii;  Amaiar.  i.  ii,  c. 
37;  iiaban.  lib.  ii  de  Imtit.  cleric.  c.  40). 

*  Ita  ex  Hebraeo  vertit  Uiero.nymus.  Ai  Ynlgata 
versio  est :  Omnia  tempus  habent^  et  suis  spatii$  trans^ 
ennt  universa  sub  ceeio  :  tempue  nascendi^  et  tempue 


Asceusionem  Dominicam?  Respondeo  :  Jejiinium  iii  ,  moriendi^  eic.  (Ecclee.  m), 
vigilia  Peniecostes  non  esse  ex  primaeva  Eccleaiae  ^  Rerum  et  actionum  humanarum  triagenera  dis« 
insiiiutione ,  vei  apostolica  traditione,  ut  jejunia  ttnguit :  qu.Tdam  ita  per  se  et  inirinsece  snni  bona, 
quatuor  temporum,  sed  ex  pia  consuetudine,  et  de-  ut  numquam  possint  Heri  mala,  ut  virtutes.  Virluiem 
voiione  fldelium,  ac  reverentia  erga  tantam  solemni-  enim  deflnit  Augustinus  esse  bonam  qualitatem  mentis, 
taiem  adventus  Spiritus  saiicti  posterioribus  s»culis  qua  nemo  maie  utitur  (Lib.  iii,  de  Libero  Arbit.  c.  i8 
introductum  (nam  Patres  constanter  afflrmant  nul-  et  19).  Ilaec  autem  vocat  aucior  principaliier  bona, 
lum  esse  jejunium  inter  Pascha  et  Pentecosten  ■>  vel  principalia  bona.  Alia  econtrario  per  se  et  in- 
imperatum),necum  ad  pcenitentiam  et  afflictionem  *^  trinsece  mala,  nt  numquam  jpossint  fieri  honn,  iit 


corporis  quam  ad  devolionem  et  spiritale  gaudium 
exciiandum,  in  Ecclesia  observnri.  llnde  et  jejunium 
exsultationis  et  laetitiae  appellatur  (S.  Thom,  2-2,  q. 
147,  a.  5;  Duran.  in  Ratio.  lib.  vi ,  eap.  i06).  Goiistat 
tamen  banc  coiisuetudinem  esse  perantiquam.  Nam 
ejus  jejunii  meminit  Ordo  Romanus,  qui  ab  Alcuino 
et  Amalario  passim  citatur  his  verbis  :  Sabbato  in 
vigiliis  Pentecostes  mnnee  jeiunium  faciunt.  Unde 
colligitur  hanc  esse  consuetudinem  Ecclesiae  aniver- 
salis,  quae  babet  vim  legis  et  praeeepti  :  quamvis 
alioqui  nullnm  exstet  de  boc  jejunio  pracceptuin  ex- 
pressum,  ut  docet  etiam  D.  Thomas,  et  post  eum 
Cajeianus.  Quod  autem  ad  tridnanum  jejunium  Ro« 
gationum  attinet,  communis  est  sententia  non  tam 
prxcepii  quam  consilii  fuisse  ejusmodi  observatio- 
nem ,  cum  ex  dictis  constet  Inter  Pascha  et  Pente- 
costen  ex  antiquissima  institutione  nulla  jejnuia 


mendacium,  adnllerium,  etc.  Ei  lixc  siniiliier  vocai 
principaliier  niala,  vel  principali.i  mala;  qnoniam 
non  ideo  mala,  quia  prohibita;  sed  ideo  prohihiia, 
quia  mala.  Inier  h.TC  aulem  cxtrema,  sunt  incdia 
quxdam,  et  velnli  adiapbora,  in  quo  gcnere  collocrji 
abstinentiam,  jejuniuin,  et  deleclum  ciborum,  r|uu; 
si  congruo  lempore  fiant  et  ad  bonum  flnem  rcfc- 
rantur,  puta  ad  Dei  gloriam  etcarnis  maceraiionem, 
bona;  si  ad  malum  finem,  pnta  ad  ostentaiionrm  aut 
supersiiiionem,  vel  alieno  tempore,  vel  immoderatc 
as^umantur,  mala.  Habes  eamdcm  distinctionem 
collatione  6,  cap.  5. 

^  Quia  virtute  nemo  mate  uti  potest,  ut  ait  Augu> 
stinus.  Ai  conlra  objicit  S.  Tliomas  f  i-2,  q.  55»  a.  4): 
Quicumque  superbit  dc  aliquo,  maie  utitur  eo :  sed 
muiti  superbiunt  de  virtute ;  dicit  enim  Augnstinus  in 
Reguia  (Cop.  3),  quod  superbia  eliam  bonis  opcrbus 


mi 


JOANNIS  CASSIANI  COLLATIONES. 


ilss 


est  juslitiii,  prudeniia,  fortidido,  temperantia,  ccte-  A  rum  abstinentia  colloeetur,  erlt  profedtd  eonimmaUi 


raeque  virlutes,  sive  e  diverso  vitla,  quorum  defini- 
tiunes.in  aliam  parierh  cadere  omnino  mntarive  non 
possunt.  Si  qua  vero  in  ulruinque  alTectum  possunt 
an>|uando  transire,  ut  pro  qualitate  ulentium  vel 
i)ona  iiiv(>niantur  vel  m:ila,  liacc  non  absolute  pro 
sua  natura,  sed  pro  perpelrantis  affeclu  et  oppor- 
tunitaie  temporiSy  vei  utilia  interdum,  vel  noxia 
semiuniur. 

CArut  XIIL 

Quale  honum  sit  jejunium. 

Quamobrom  nunc  quaereudum  est  quid  super  jeju- 

niorum  siatu  decernere  debeamus,  utrumnam  siml- 

liter  el  ipsum  bonum  esse  eo  modo  quo  juslitiam, 

prndenliam,  forlitudinem,  aut  temperanliam  dixi- 


et  crimlnosa  pereeptio.  Qtiidquid  etiim  prlncipafl 
bono  contrarium  est,  sine  dubid  principale  ttialum 
esse  censendum  est.  Quod  deOniri  a  Aobis  Scrlptu- 
rarum^sanctarum  non  perrtfittit  auctoriias.  "  Si  enim 
Uill  scnsu  ac  proposito  jejUnemus  ut  peccatum  con- 
trahi  in  escnrum  participaitione  credamus,  non  modo 
nullos  fructus  pro  abstinentia  consequemur,  sed 
etiam  reaium  maximam  ac  ftacfilegii  crimen  ^  se- 
cundum  Apostolom  conlrahemus,  ab$iinenie»  a  cibit 
qnos  Deu$  creavit  ad  percipiendum  cum  gratiarum 
aclione  /idehbus,  et  his  qui  cognoverunt  verilatem^  quia 
omnii  creatura  Dei  bona^  et  nihil  rejieiendum  quod 
cum  gratiarum  actione  pereipitnr  ( 1  Tim.  iv).  «  Qui 
enim  putnl  quid  commune  esse^  itU  commune  est  (Aom. 


mus,  qux  in  partem  contr^riam  penitus  transire  non  B  xiv);et  idcirco  obsolam  perceptionem  escge  neminem 


possunt;  an  medium  quid,  quod  interdum  faclum 
possit  prodesse,  interdum  praetermissum  condem 
nare  non  possit,  quodque  nonnifmquam  egisse  re- 
prehensibile  sit,  iionnuniquam  pra^ermisisse  lau- 
dabile.  Si  enlm  in  illa  dennitione  virtutum,  etiam 
jejunium  censeamus,  ot  inler  principalia  bona  cibo- 


legimus  condemnalum,  nisi  forte  junclum  quid  fu- 
erii,  vel  poslea  subsecutum,  per  quod  roeruerit  con- 
demnari. 

CAPUT  XIV 
Quod  non  stt  principale  bonum  Jejunium, 
A  Itaqiie  hoc  hiediuffl  esse  etiam  ex  hoc  itffanife- 


ALARDl  GAZiEI  COMMENTARICS. 


insidiatur,  ut  pereant.  Falsum  e$t  ergp^  quod  nemo 
viriule  male  utaiur.  Respondet  S.  Thomas  quod  virtute 
potest  aliquis  male  uli,  lamquam  objecto,  puta  cum 
maie  $entit  de  virtule,  cum  odit  eam,  vel  superbit  de 
ea ;  non  tamquam  principio  usut^  ita  scHicet  quod  malu$ 
sit  acius  virlutis, 

«  iiaec  enim  fuit  hnpresis  ct  superstitio  multorum 
hiipreiicorum,  qtii  idcirco  jejunabant,  aut  a  quibus-  C 
dam  cibis  absiineb»nt,  quod  eos  natura  sua  immun- 
dos  el  abominabiles  crederent,  et  propterea  illicitos 
aiqne  prohibitos.  Ei  aiii  quidem  omnium  animan- 
tiumcarnes  immundas  esse  dicebanl,  ul  Ehionitae 
apud  Epiphanlum,  haeresi  50;  Encratilse  apud  Augu- 
stinum,  haeresi25;  Eusiaihiani  apud  Socralem,  lib. 
I! ,  cap.  55  ;  Priscillianistx  apud  Augustinum,  hseresi 
70;  Apostolici  apud  Bernardum  serm.  66  in  Gantica. 
Alii  non  solum  carnes,  sed  etiam  vinum  immundum 
dixerunt  atque  omnino  viiandum,  ut  Manich%l,  apud 
Augustinum,hseresil6.  AfC/rn's/iant,  inqnit  Augusti- 
nus  {Contra  Fau$lum  t,  xx\  cap,  5),  non  hceretici,  $ed 
cathoiici,  edomandi  corporis  causa,  propter  animam  ab 
irralionabilibu$  molibu$  humiliandam,  non  quod  illa 
es$e  immunda  credant,  non  $olum  a  carnibu$,  verum 
etiamaquibu$dam  terro!  frugibu$  abstineul,  vel  semper^ 
iicuti  pauci ;  vel  certi$  diebu$  atque  temporibu$,  sicut 
per  Quadragesimam  fere  omne$ 


siccorom  uso,  quse  xerophagia  dicitur;  de  qua  alias 
egiinus  (Lib.  iv  Jn$t,  c.  2i) .  S.  itein  llicronymus  in 
epistola  ad  Eustochiu^  (Epist,  2^)  scrihit  apud 
anachoretiis  et  monachos  Agyptios  continuu  per  tn- 
Inin  annnm  fuisse  jejiinia  (excepla  Penteco-.t^  ut 
dicium  est)  et  perpetuam  a  vino  et  carnibiis  nbsii- 
nenliam.  Idcm  docet  Augu<;tinus  iib.  i  de  Mor.bns 
Eccles.  c.  7)\ ,  ei  passiin  alii  Patres. 

^  Scio,  inquit  Aposiolus,  et  confido  in  Domino 
Jesu,  quia  nihil  communeper  ipsum,  nisi  ei  qni  existimat 
qtdd  commune  e$se,  itli  commune  e$t  (Rom,  x»).  Ubi, 
commune,  u\  esl ,  prorauuin  et  immundum.  Slc  enim 
Yocabani  Jiid;ri  quidquid  aui  cdere  ant  c<mirect.ire 
els  non  lirehat.  yihil  vero  communey  inqui!  Paulns.  per 
ipsum,  Zi  oojToO,  per  aspirationem ,  id  eiit,  perse, 
quia  nihii  natura  «^ua  imniundum  ;  si  vero  spirita 
leni  IC  ewTiu ,  ul  nos'er  inlerpres  le^if,  id  csi ,  per 
ipsum,  scilic('t  Dominum  Jesnm,  qni  purificat  omnia. 
Unde  Pciro  dictnm  e-t  in  Actis  :  Quod  Deus  purifi^ 
cavit,  iH  ne  commnne  dixeris  (Act,  x).  PurUicavit  au- 
tem  Deus  omncs  cibos,  quia  nullos  Chrisiianis  voluit 
csse  iinmundos;  sicni  Judieis  mnlli  crant  cibi  hn- 
mundi,  ob  $ignificationem  et  figuram,  quam  Chri$tu$ 
amovit  imptendo  omnet  figurai^  lit  S.  Tliomas(/n 
Commcntario).  Iiaquc  Christlanis  a  nullo  cibo  lam* 
qunm  immuiido  ahstinendiim  cst,  quia  neque  natura 


^  Jn  novis$imis  diebuSf  ait  Apostolus,    (fr€cc</enf  j|  immundus,  ut  h.nerellci  volebant;  ncquesigniGcatione, 


quidam  a  ftde^  prohibentes  nubere  et  ab$'inere  a  cibis, 
auos  Deus  creavit^  etc.  (I7fm.  iv).  Quibus  verhis 
damnai  Apostolus  quosdam  hasrelicos,  prxseriim 
Marcionistas  et  Nanichaeos,  quos  in  spiritu  praevi- 
dehat  fuluros,  in  novis8imi$  diebut,  id  est,  posterio- 
rihus  aut  sequeniibus  temporibus,  qui  a  cibis  qui- 
busdam  abstinerent,  et  abstinendum  docerent,  tam- 
uam  per  se  immundis  el  illiciiis  :  quod  caiholici  non 
^aciunt,  dum  a  cibis  quibusdam  studio  temperanii» 
aut  castigandae  carnis  cauria  absiinent  :  quomodo 
primi  illi  Christiani  apud  Alexandriam  a  S.  Marco 
instttuti  ad  vesperam  tantum  cibum  sutnere,  et  a 
carnibus  et  vino  abstinere  solebant,  ut  ex  Philone 
referunt  Eusebius  iib.  ii  Histor.  cap.  17,  et  S.  II ie- 
ronymus  in  Philone,  cap.  75.  S.  Epiphanius  in 
Doctr.  Compendio  te^tatur  fuisse  qui  sponte  absii- 
nerenl  a  carnibus  per  totum  annum  ;  sed  in  hebdo- 
niad9  sanct:),  sive  tnajore,  quae  sanclum  Pa>cha 
pruxcdit,  totam  Ecclosiam  p^rseverare  soli^ain  in 


ut  tcmpore  veteris  legis.  C:cterum  si  quis  exlsiimat 
cibuni  allquem  es<e  immundum.  et  lamen  eo  vesci- 
lur ;  fit  illi  immundus,  secimdnm  Apostolum,  propter 
conscientiam.  Ef,  inquit,  qui  existimat  quid  eommune 
este^  illi  commune  est  (Rom.  xiv),  quia  Contra  con- 
scientiam  agit,  quse  secundum  axioma  theolf»gornm 
(quiimvis  erronea  sit)  seinper  obMgat.  Nam  omne 
quod  non  est  ex  fide,  peccatum  est,  ait  ibidem  Aposto- 
lus.  Quod  non  e$t  ex  fide,  id  est,  quod  contra  co:t- 
scientiam  et  propriam  persuusionem  flt ,  peccati  m 
e$t;  iriiTTts  enim  hoc  loco  persuasionem  siguificat.  iii 
Palres  docent  el  contextus  exigii  ( S.  Tho,  i-i.  q. 
19,  art.  5  ee  6;  Beti.  l,  v  de  Gratia  et  Lib.  Arb.  c.  10;. 
*  Paraplirastes  :  Mediuni  er^o  quoddafn  e$$e  jeju* 
nium  hinc  probatur^  quoniam  stciti  jnstificat  dum  $€r- 
vatur,  ita  non  damnat  dtm  frangitur^  nisi  forte^  etc. 
if«(<iMm,  scilicet  infer  ea  qu;«  per  se  et  semper  bona, 
et  I  a  ({u:i»  seinp(T  et  per  Sf!  mala.  Inter  quae  jejuniuni 
mcdium  dicttur.  auoa  ittterdum  obtervatum  produH 


1189  COLLATIO  XXI.  --  bfe  REMISS10NE  QUlNQUAGESIMiC.  1190 

stissime  dechnlur,  quia  sicut  justiOcat  custoditum,  A  cedero  pronuniiat  {Matth.  vi);  yel  qudrum  pisr  pro- 

pbeiam  Dominu?  jejunium  detestatur ,  ei  quorum 
persona  cum  sibi  objiciens  anle  dixisset,  Quarejeju" 


ila  noo  condemnal  irruptum ,  nisi  forte  praecepti 
transgressio  magis  quam  escarum  pracceptio  punia- 
tor.  Principali  autem  l>ono  ita  nullum  oportet  va- 
cuum  esse  tempus,  ut  sine  eo  cuiquam  esse  non  li- 
ceat ,  quia  necesse  est  cessatione  ejus  in  malum 
corruere  negligentem.  Nec  rursum  «  principali  malo 
ullum  conceditur  tempus,  quia  quod  noxiuro  sem- 
per  est,  nuroquam  poierit,  si  admissum  fueril,  non 
nocere«  vei  in  partem  umquam  laudabilem  commu- 
lari.  Ac  proinde  ea  qoibos  qualitates  slatutas  vide- 
mus  et  tempora,  et  qu«  sic  observata  saiictificant, 
tit  omissa  non  polluant,  media  esse  manifestum  est, 
ut  puta  Doplias «  agricoltoram ,  divitias ,  soliiudinis 
remotiooem,  vigilias,  sacrorum  lectionem,  medita 


navimus^  et  non  aspexisti ;  humiiiavimus  animasnO' 
ilrast  et  nescisti?  conreslim  subjiciens  prodidit  cau- 
sas  cur  non  mererentur  audiri  :  Ecce,  inquit,  in  die 
jejunii  veslri  invenitur  voluntas  veslra ,  el  omnes  debi- 
tores  vcstros  repetitis,  Ecce  ad  liles  et  contentiones  je- 
junatis,  et  pereulitis  pugno  impie,  Nolite  jejunare,  sic- 
ui  usque  in  kanc  diem,  ut  audiatur  in  excelso  elamor 
vester,  Numquid  tale  est  jejunium  quod  elegi ,  per 
diem  afftigere  hominem  animam  suamf  Numquid  con- 
torquere  quasi  circulum  caput  suum,  el  saccum  el  cinC' 
rem  sternere?  Numquid  iatud  vocavi  jelunium^  eldiem 
acceptabitem  Domino  {Isa,  lviii)  ?  Deinde  iiifert  do- 


lionemqoe  librorum  ,  ipsaque  jejuoia  ,  de  quibus  B  cens  quomodo  accepiabilis  fiat  continentia  jejunan- 


principiom  sermonis  exortum  est.  Quae  omnia  di- 

vina  praeceptio,  vel  saoctarom  auctoritas  Scriptora* 

rum,  non  ita  iocessabiliter  obiinenda  ,  nec  jugiter 

cusiodienda  decrevit,  ot  ea  paululum  intermisisse 

nefariuio  sit.  Quidquid  enim  imperative  decemitur, 

mortem  igiiorat  non  impleluin;   quaecumque  vero 

suadentur  potius  quam  jubentur,  facta  prosunt,  in» 

fecta  000  poniunt.  Et  idcirco  aut  omnia  b»c,  aut 

certe  qusdam  ,  pro  causa,  pro  loco,  pro  modo,  pro 

tempore,  circumspecte  agere  nos  majores  nostri  et 

provide  observare  jusscrunt  :  quia  si  congrue  ho- 

rum  aliquid  actitetur,  aptom  atque  conveniens;  si 

incongrue,  ineptum  esse  constat  ac  noxium  :  ac  ^  si 

velit  quis  in  fratris  adventu  in  quo  Gbristum  debet 

bomaniiate  reficere  et  gfaiissima  susceptione  com-  C 

plecti,  aosieritatem  jejunii  custodire  ,  nonne  inbu- 

manitatis  potius  crimen  incurrit,  quam  laudciu  aut 

meritum  religionis  acquirit?  Vel  si  cum  defectio  et 

imbeciliitas  carnis  reparationem  virium  escae  per- 

cepiione  deposcit,  non  aquiescat  aliquis  rigorem  abs- 

tinentiie  relaxare,  nonne  magis  crudelis  sui  corporis 

homicida,  quam  salutis  provisor  est  sestimandus?  Ita 

etiam  cum  tempus  festivitatis  escarum  congruum  fo- 

lum  et  rereciionem  necessari»  absolulionis  indulget, 

si  quis  jejuniorum  rigidam  observaniiam  indirupte 

voluerit  retentare,  necesse  est  ut  non  tam  religiosus, 

quam  inconditus  atque  irrationabilis  babeator.  Sed 

et  illis  iiaee  nihilomrnos  reperiontor  adversa,  qui  ho- 

manam  laodem  Jejonils  aocupantur,et  inani  ostenta- 

tione  palloris,  famam  sanclitatis  acquirunt ,  quos  ^  acquirantiir ,  non  ot  adjejuniorum  terminum  ten 

evangelicos  sermo  in  praesenti  soam  recepisse  mer-     daot  illarum  gesta  virtutum.  Ob  boc  ergo  est  olilif 

ALARDi  GAZi£!  COMMENTAUIUS. 


tis,  alque  evidenier  enuntiai  per  se  solum  jejunium 
non  posse  prodesse,  nisi  has  quae  subjiciuntur  causas 
habueril  conseqoentes  :  Nonne  hoc  est^  inquiens,  /^- 
junium  quod  eiegi?  Dissolve  colligaliones  impietatis^ 
solve  fasciculos  deprimentes,  Dimitte  eos  qui  confracti 
sunt,  iiberost  et  omne  onus  dirumpe.  Frange  esurienti 
panem  tuum ,  et  egenos  vagosque  indue  in  domum 
tuam,  Cum  videris  nudum,  operi  eum,  et  carnem  tuam 
ne  despexeris.  Tunc  erumpel  quasi  mane  lumen  tuum^ 
et  sanitas  tua  citius  orietur^  et  anteibit  faciem  tuam 
justitia  tua,  et  gtoria  Domini  colliget  te,  Tunc  invoett'' 
bis,  et  Dominus  exaudiet ;  ctamabiSj  et  dicet,  Ecce  ad' 
sum  {Ibid).  Tidetis  ergo  jcjunium  nequaquam  prin- 
cipale  bonum  a  Domino  judicari,  eo  quod  non  per 
seipsum,  sed  per  alia  opera  bonum  ac  placitum  Deo 
flat ;  et  rursum  ei  accidentibus  causis,  non  solum 
vanuin,  verum  etiam  odibile  censeatur,  dicenie  Do- 
mino,  cum  jejunaverint ,  non  exaudiam  preces  eorum 
{Jer,  xiv). 

'      CAPUT  XV. 

Quod  ea  quce  sui  natnra  bona  sunt  non  debeant  pro* 
pter  ea  quce  media  sunt  exerceri ;  sed  potius ,  e  con- 
verso  ,  ea  qucp  media  sunt^  ad  ea  quee  jnineipaliier 
bona  sunt  acquirenda,  suscipi  debeant. 

Non  onim  mlsericordia ,  patientia,  et  charitas,  ve] 
illapraedictarum  praecepta  virtutum,  io  qnibos  utique 
bonum  est  principale,  propter  jejunia  sunt  lenenda, 
«  sed  potius  jejonia  propter  illa.  Elaborandom  est 
enim  ui  virtutes  ill»  quae  vere  bonae  sunt,  jejuniis 


posst/,  interdum  prcetermiswm  condemnare  non  possit; 
quodque  nonnunufuam  egisse  reprehensibile  sit,  ait  Au- 
Glor  superiori  cap.  Jejunium  ergo  non  damnnt  ho- 
minem,  dum  frangitur,  aut  non  servaiur,  scilieet  le- 
giiime  et  lempore  ab  Ecclesia  concesso. 

*  Quidnam  vocet  principale  bonum,  aut  pnncipale 
malum ,  dictum  est  supra  {Cap,  it), 

^  Huc  pertinent  quae  alns  de  hospitalitate  exer- 
cenda  et  jejunio  regulari  causa  hospitum  relaxaiido 
non  semel  notavimus. 

^  Chrysosiomus  bomilia  11  in  Matth.Tnm  :  Hac 
dixiynon  quia  jejttnium  mihi  non  placeat,  quod  magnit 
ioiifi  efferre  laudibuSf  sed  quia  doleo  si^  cojteris  negle" 


ctiSf  satis  ad  salutem  vobis  jejunium  existimetis,  auod 
fn  bhoro  virtutum  uUinium  certe  sortitur  locum,  Pras-' 
cipuiB  namqne  virtutes  sUnt  charitas ,  humilitas ,  mise^ 
ricordia.  Et  Hieronymus  nd  Caelantidm  :  Quid  enim 
prodest  tenuari  eorpus  abstinentin^  si  animus  intutne" 
scit  superbia?  quam  taudem  merebimur  de  pallore  ;>- 
iunii,  si  invidia  lividi  sumus?Tunc,  inquam,  prmclara 
est  abstinentia,  tunc  pulchra  atque  magnifica  castigatio 
corporis,  cum  est  animus  jejunus  a  viliis,  Imtno  qui 
probabiliter  ac  scienter  abstinentim  virtutem  tenent, 
eo  afHiqunt  carnem  suam,  quo  animm  frangant  tuper^ 
biam. 


1191  JOANNlSlCASSlANI  COLLATIONES.  11^2 

tarnis  aflli€lio,  ob  hoc  ei  adbibenda  est  inediae  medi-  A  Sed  nec  principale  malum  ett  id  qaod  illi  Tidetur 


ciua,  ut  per  illam  ad  chariutem,  in  qua  immobile  ac 
8tue  ulla  temporia  excepiione  perpetnum  bonum  esi, 
Iterrenire  possimus.  Neque  enim  medicinx ,  aurifl- 
cinx,  vel  csterarum  quae  in  hoc  mundo  sunt  artium, 
discipiina,  propter  instrumenia  qu»  ad  opus  ejus 
pertinent  exercetur,  et  non  potius  ferramenla  pro- 
pter  artis  studinm  prsparantur;  quac  sicut  utilia 
sunt  peritis ,  ita  superflua  liis  qui  artis  ipsius  ne- 
sciunt  disciplinam.  Et  sicut  his  qui  ad  efficiendum 
opussuum,  eorum  ministerio  fuiciuntur,  plurimuni 
prosuni,  ita  illis  qui ,  cujus  rei  gratia  instituia  sint 
ignoranies,  sola  eorum  possessione  contenti  sunt , 
pcnitus  prodesse  non  possunt ,  quia  utilitaiis  eorum 
[Lips.  in  marg.  suae]  summam  in  reientione  eorum  tan- 


adyersum,  id  est,  ciborom  naturaliter  jucouda  per- 
ceptio,  qua:  nisi  intemperantia  atque  luxuria ,  vel 
alia  quaedam  viila  subsequantur ,  mala  non  potest 
definiri ;  quia  *  Non  quod  intrat  in  os  cotnqutnat  ho- 
minem;  sedqwe  procedunldeore^  hmc  coinquinant  ho- 
minem  {Maiih,  xv).  Principali  itaque  derogat  bono, 
nec  perfecie  aut  sine  peccato  illud  exsequitur,  quis- 
quis  hoc  non  propter  idipsum,  sed  propter  allud 
atiquid  facit.  Omnia  enim  hujus  gratia  facienda  sunt, 
ipsum  vero  propier  se  solum  est  expetendum. 
CAPUT  XYII. 
De  ratione  et  utilitate  jejunii. 
Talem  igitur  definitionem  super  jejunii  qualitate 
Jugiter  retinenies,  ita  ilfud  toiis  viribus  animi  appe- 


tum,  noninoperisconsommaiioneconstituunt.  lllud  B  i^inus,  ut  tamen  tunc  demum  id  nobis  coogruum 


ei^o  est  opiimum  principaiiter,  propter  quod  fiunt 

illa  quas  media  sunt;  ipsum  vero  pra>cipuum  bo- 

num,  non  ob  aliam  causam,  sed  propter  suam  tan* 

tum  agitur  bonitatem. 

CAPUT  XVI. 

Quomodo  a  ceeterit  bonis  prindpale  diseematur 
honum, 

Quod  quidem  a  caeteris  quae  media  esse  praedixi- 
mus,  bis  secernitur  modis  :  si  per  se  bonum  sit,  et 
non  per  aliud  aliquid ;  si  propler  se  necessarium  sit, 
et  nou  propter  aliud ;  si  immutabiliter  semperque 
sit  bonum%  ac  perpel^o  suam  retinens  qualitaiem  , 
numquam  in  partem  possit  transire  contrariam  ;  si 
ademptio  vel  cessaiio  ejus  non  possit  summam  non 


noverimus,  si^in  eo  temporum  ratio,  si  qualitas, 
si  mensura  servetur;  nec  ita  ut  in  ipso  spei  no- 
stra:  terminum  defigamus,  sed  ut  per  ipsum  ad 
puritatem  cordis  etapostolicamcbaritatem  pervenire 
possimus.  Igitur  ex  hoc  ipso  jejunium  cui  non  solom 
specialia  praefixa  sunt  tempora  quibus  vel  exerceri 
debeat  vel  prxiermitti,  sed  etiam  qualitas  modusque 
proposilus  est,  non  principale  bonum ,  sed  medium 
quiddam  esse  manifestum  est.  Cactcrum  ha^c  quae 
praecepti  auctoritate,  vel  mandantur  ai  bona ,  vel 
interdlcuntur  ut  noxia,  numquam  iu  excepiioni  tem- 
porum  subjacent,  ut  interdum,  aut  quac  veiita  snnt, 
fieri  debeant ;  aut  quae  imperaia  sunt,  praetermitti. 
^  Nec  enim  ullus  Justitiae,  patientiae,sobrietaii,  pudi- 
inferre  perniclem ;  si  id  quod  illi  contrarium  est,  si- G  ciliae,  charitati,  statutus  est  modus;  nec  rursum 


militer  principale  sit  malum,  nec  in  partem  bonam 
possit  aliquando  transire.  Quae  definitiones  quibus 
principalium  bonorum  iiatura  discernitur,  ascribi 
Jejuniis  ompino  non  possunt.  Neque  enim  ex  semet- 
ipsis  bona,  aut  propter  se  necessaria  sunt,  quae  pro- 
pier  acquirendam  cordis  et  corporis  puriiatem  salu- 
briter  exerceniur,  ul,  aculeis  carnis  obtusis,  mens 
pacifica  suo  concilietur  Auctori ;  nec  immutabiliter 
semperque  sunt  lK)na,  quia  plerumque  eorum  inler- 
missione  non  laedimur,  immo  etiam  in  perniciem 
interdmn  animae  importunius  celebrata  vertuntur* 


injustitlae,  impatientiae ,  furori,  impudicitiae ,  invi- 
dix  atque  superbiae  libertas  aliquando  permissa  est. 

CAPUTXYin. 
iYon  semper  congruum  esie  jejunium, 
Quamobrem  bis  de  Jejunii  qualitate  praemissis, 
subdenda  adhuc  sanctarum  Scripturarum  videtur 
auctoritas,  per  quam  approbetur  manifestius  Jeju- 
nium  perpetuo  custodiri  nec  debere  iiec  posse.  In 
Evangelio  jejunaniibus  Pharisaeis  una  cumdiscipulis 
Joannis  Baptistae,  cum  aposioli,  uipoteamici  ei  con- 


vivae  coelestis  illius  Sponsi,  necdum  jejuniorum  ob- 

ALARDl  GAZiEi  COMMENTARIUS. 

*  Nimirum  per  se,  et  ex  natura  sua,  sicut  Judaei  inquit,  una  et  brevi  sententiola  esprimere  possumus  : 
putabant. Polest  tamen  inquinare  ratione  inobedien-  Ne  quid  nimis  (Vide  S.  TA.  i-2,  q.  6i,  a.  i  etl). 
tiae  aut  intemperantiae  qua  sumilur;  sicut  poiest  ra-  Sed  Tacilis  responsio  est,  nibil  aiiud  velle  hunc  ab- 
lione  scandali  cum  quo  suiniiur  :  quoiiiodo  vesci  d  baiem,  quam  jusrniae,  patienti»,  et  caeieris  virtuli 


carnibus  die  jejunii  coinquinat  animHm;  alioquin  nec 
chrietas,  nec  inffurgitaiio  coinquinaret  animam,  quod 
nec  haereticus  dixerit. 

^  Quomodo  dicatur,  justitiae,  paiientiae,  sobrielali, 
pudicilix,  charitati  nMllus  modus  esse  staiutus,  iion 
caret  aliqua  difficultate.  Et  quidem  de  charitaie.quae 
mater  est  ei  regina  oinniuin  virtutum,  sic  loquun- 
tur  Paula  et  Eustochium  in  epistola  ad  Marcellam 
{Epist.  i7  inter  epist.  Hieronymi) :  Mensuram  chari- 
tas  non  habet.  Et  D.  Bernardos  {Lib.  de  Diligendo 
Deo) :  Modus  dili^endi  Deum  est  diligere  sine  modo, 
£  diverso  cst  axioma  philosophicum,  quo  dicitur 
vtritu  in  medio  consistere.  £i  D.  Hieronymus  (/»  ept- 
taphio  Paula)  commend-«t  illain  phi'osophorum  sen- 
temiain  :  pcaonQC  ^  dc/9fno,  xecxia  v7rf/)6oXi9  nc^Tot,  id 
est«  uiodus  virtus  est,  nimictas  viiiuiu  :  quod  nos^ 


bns  iiullum  esse  statutuni  moiium  ex  parte  tempo- 
ris:  quia  nullum  esiteinpus  quo  Justitiam,  palien- 
tiain,  sobrietatem,  pudiciiiam,  charitaiem  colere,  et 
coniraria  viiia  viiare  non  debeamus :  quod  aliis 
verbis  prascedentibus,  sed  eodem  sensu,  dixerat^ 
numquam  ita  exceptioni  temporum  httc  subjaeere,  vi 
interdum  aut  quw  vetita  sunt  fieri  debeant^  auiqu« 
imperata  sunt  prtetermitti.  Confert  enim  Jejunium, 
velut  medium  quoddain  bonum,  cum  duobiis  extre- 
inis,  nempe  viriutibus  et  vitiis  hic  commemoratts, 
docel'|UC  virtutes  semper  et  omni  tempore  coleo- 
das,  et  vitia  semper  et  quovis  tempore  fugienda ; 
jejuuium  vero  certis  temporibus  legilime  et  cum  de- 
biia  mensura  ei  moderatione  assomendum;  alias 
iiiiermilteiidum ,  aut  rehx:indnm,  ut  fit  tempore 
Quinquagesimu),  de  quo  peculiariier  hic  agitur. 


I!9S  COLLATIO  XXI.  —  DE  REMISSIONB  QUINQUAGESIMiS.  1194 

sei^Vflonam  icufttodirent,  discipuli  auiem  Joannis  qui  A  gesimo  resurreciionis  ejus  acu  est  die,  apostoli  re^ 


aummam  justitiae  se  de  jejuniis  possidere  credebant, 
quippe  illlus  seciatores  qui  eximius  poBnitentia 
prxdicator  i(a  cunctis  populis  formam  suo  pnebebat 
exemplo,  at  non  solum  taria  escarum  genera  qu» 
bumanis  usibns  suggeruntur,  abnoeret,  Torum  etiam 
communem  panis  ipsios  esam  penitus  ignoraret,  Do« 
inino  conqueruntur,  dicentes,  Quare  not  et  Pharitm 
jejunamus  frequenter^  dhdpuli  autem  tui  nanjejunant 
(Marc.  ii)?  Quibus  respondens  Dominus  evidenter 
ostendit,  non  omni  tempore  congruum  essejejunium 
et  necessarium,  cum  aliqua  festivitaiis  temporevel 
inierveniens  charitatis  occasio,  indulgentiam  refe- 
ctionis  admiserit :  *  Numquid  possuntt  inquiens,  fUu 
Sponsi  lugere  quamdiu  cum  illit  ett  Spontutt  Ye- 


▼ersi  de  moute  Oliveti,  in  quo  se  ad  Pairem  pergens 
praebttil  intuendum,  sicut  etiam  Actuum  Apostolo- 
rum  lectio  contestatur  (Cap.  i),  ingressi  Hlerosoly* 
mam,  deeem  dicbus  adventum  Spiriius  sanell  exspe^ 
ctasse  referuntur,  quibus  expleiis,  quinquagesiraa 
eam  die  cam  gaudio  susceperunt,  et  ita  est  per  haee 
festivitaiis  hujus  numerus  evidenter  impletus.  Quem 
in  veteri  quoque  Testamento  legimus  flguraliter  ad« 
umbratum,  in  quo  (Deuter,  xti),  consummatis  beb- 
donudibus  septem,  primiiiarum  panis  per  sacerdoies 
Domino  jubebatur  offerri,  qui  veracisslme  per 
apostolorum  prxdicaiionem,  qua  in  illo  die  concio- 
naii  leguniur  ad  populum,  oblatus  Domino  compro- 
baiur,  verus  scilicet  primiiiarum  panis  qui,  novaa 


nient  autem  diet  cum  auferelur  ab  eit  Spontut,  et  B  doctrinae  institutione  prolatus,  quinque  millibus  vl* 


tunc  jejunabunt  (i6iU).^Quae  verba  iicetante  resur* 
reciionem  dixerit  corporis  sui,  tamen  proprie  Quin- 
guagesimae  tempos  ostendunt,  in  quo  post  resurre- 
ctionem  per  quadraginia  dies  Domiiio  cum  discipulis 
epulante,  jejunare  illos  quolidianse  ejos  praesentias 
gauilium  non  sinebat. 

CAPUT  XIX. 

Interrogatio  eur  totit  quinquaginta  diebut  jejunium 
relaxeturf 

Germanus:Quare  igitur  tola  Qainquagesima  abs- 

tinentiae  rigorem  prandiis  relaxamus;  cuin  utiqua 

Christus  quadraginta  tanium  diebus  post  resurrec« 

tioneni  cum  discipulis  suis  fuerit  commoratus. 

CAPUT  XX. 

Retpontio. 

Theonas  :  Non  incongrue  interrogatio  vestra  ra* 

lioncm  integerrimae  veritatis    merelur  agnoscere. 

c  Post  ascensionem  Salvatoris  noslri,  quae  quadra- 


rorumescs  suae  munere  satiatis,  priroiiiTum  de  Ju- 
daeis  Christianorom  populum  Domino  consecraTit. 
Et  idcirco  hi  quoqoe  decem  dies  cum  superioribus 
quadragiota  pari  solemnltate  sunt  ac  laetiiia  cele- 
brandi.  ^  Gujoa  feativitatis  traditlo,  per  aposlolicos 
vlros  ad  nos  usque  transmissa  eodem  tenore  servan- 
da  est.  Ideo  namque  in  istis  diebus  nec  in  genaa  ia 
oraiione  curvaniur,  quia  inflexlo  genuom  velut  pca- 
nitentiae  ac  lucias  indlciuro  est.  Unde  etiam  per  oro* 
nia  eamdem  in  iliis  solemnitatem  qoam  die  domlnica 
custodimas,  in  qua  majores  nosiri,  ne#  jejaniuoi 
agendum,nec  genu  esse  fleclendom,  ob  reverentiani 
resiirrectionis  Dominicae  tradideront. 

CAPUT  XXI. 

^  Interrogatio  utrum  abttinentia  jejunii  relaxata  nofi 
obtit  corporit  cattitati  f 

Germanus  :  Potestne  hzdc  caro  insolitis  blandn 

meniis  um  longae  festivitaiis  illecu  non  •  aliquid 


ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 

locum  elucidandum  scribit     diebus  addendi  fuere  alii  decem  dies,  ob  promissio- 

nem  ei  exspecuiionem  adventus  Spirilus  sancti, 
pari  solemniiate  ei  laetitia  celebrandi,  ut  infra  ha* 
belur. 

«  Eodem  fere  modo  D.  Ambrosius  :  Inttar,  inquiU 
dominiea  lota  Quinquagetima  dierum  curricula  cele* 
brantur.  et  omnet  itli  diet  velut  dominici  deputantur» 
Resurrectio  enim  Dominica  est.  Nam  in  dominica  re^ 
surgens  Salvator  revertut  ad  hominet  est,  et  post  re^ 
surrectionem  tota  Quinquagesima  cum  hominibut  com^' 
moratut  est.  AEquatis  ergo  eorum  necessarium  ut  esHi 


<^Apposite  ad  hunc 
B.  Hieronymtis  in  bsec  verba  (/ncomm^n^  Matth,  ix): 
yonnulti  putant  idcirco  post  diet  quadraginta  passio- 
nis  jejunia  debere  committi^  licet  statim  dtes  PenlecoS' 
tes  et  Spiritus  sanctus  adveniens  indicent  nobis  festivi" 
tatem.  Et  ex  hujus  occasione  testimonii  Montanus^ 
Prisca  et  Maximilla  etiam  post  Pentecosten  faciunt 
Quadragesimam,  quod  abtato  Sponso,  fUH  Sponsi  de^ 
beantjejuuare.  Ecelesi<e  autem  consuetudo  ad  passio' 
nem  Domini  et  resurreciionem  per  humUitatem  carnit 
venit,  ut  tpirituali  saginie  corporis  jejunio  prcepare" 


mnr.  Hxc  Hieronymus  suggilians  Montani  et  Monla-  9  festivitas^  quorum  cequalis  esset  et  sanctitas.  Sic  enim 


nislarum  inepiiam,  qui  htijus  occasione  senlentiaa 
Quadragesimam  post  Penlecosten  celebrabant,  ni- 
mirum  ablationem  Doniiiii  et  Sponsi  interpretanles 
ipsam  A8cen«<ionem,ciim  Ecclesia  catbolica  aSpiriiu 
sancto  melius  edocta  per  ablationem  Sponsi  passio* 
nem  et  mortem  Doniini  nostri  interpreietur,  et  ideo 
tunc  majora  jejunia  instiluat  ciim  ipsam  Dominicam 
passionem  cominemorareaggredilnr,  per  quaeeiiam 
jcjiiiiia  ad  spiritalem  saginam ,  id  esl,  paschaiem 
rcfeciioiiem  et  synaxim  praeparatur;  nain  secundum 
rationem  Montani&Urum  sequeretur  omni  tempore 
jejunandnm  esse  ciira  id  lemporis  quo  Chrisius  in 
caiium  ascendit. 

^  Illa  scilicei*:  Numquid  possunt  /i/tt  Sponsi  jeju* 
nare^  quamdiu  cum  iUis  etl  Spontutf  Qwtbw»  verbis 
ait  proprie  designari  tempns  Quinquagesimae,  in  quo 
Christiis  post  resurrectionem  suam  cum  discipulis 
conversaius  per  diet  quadraainta  apparent  eit,  et  con-' 
vetcentf  et  toquen»  de  regno  Dei  ^Actor.  i).  Quibu^ 

Patrol.   XLIX 


disposuit  Dominus,  ut  sicut  ejus  passione  in  Quadra" 
gesimce  jejunio  contristaremur^  ita  ejus  resurrectiona 
Quinquagenmte  feriis  lcetaremur.  Ha;c  Ambrosius. 

^  De  hae  aniiqua  Ir.iditione  a  Patribus  accepu 
salis  dictum  in  praecedentibus  (Cap.  11). 

•  Sentuosum,  id  est,  splnosum ,  metaphorice  pro 
vitinso  sumilur.  De  itlo  quamvis  abscisso  yitiorunt 
fomitCt  id  esl,  carnis  lascivia,  sive  concupisceniia, 
per  longam  abstitientiam  prius  edomiia ;  concupis- 
centiam  enim  fomitem  peccati  vocat  eliam  D«  Au- 
guslinus  lib.  i  de  Pcccat.  Merilis  cap.  ullimo,  el  ex 
eo  synodus  Tridentina,  dum  ait  (Sess.  5  c.  0) :  Ma-- 
nere  in  bapti%alis  concupiscentiam  et  fomitem  hcec 
tancta  tynodut  fatetur  et  tentit  :  quce  cum  ad  agonent 
relieta  tit ,  nocere  non  coiuentientibut,  sed  viriliter  per 
Chrisii  Jesu  gratiam  resittentibus  non  valet.  Cx  qui- 
bus  verbis  inielligiltir  improprie  adinoduni  et  xora- 
ypi3(rrtx(ur  dici  hunc  fomitem  abscissum ,  cum  in  rena- 
us  maneat  post  btpiismum. 


I»S 


JOANNIS  GASSIAfn  C0LLATIONI3S. 


\m 


Bentoosum  de  illo,  quamvis  abscisso,  Titiorum  romi'-  A  cunctis  errantibus,  solns  ipse   noli  fatlitttr. «  Omni 


le  germinare,  aut  mens  proesumptis  uitra  consuetu^ 
dinem  dapibus  oneraia  non  erga  famuluai  eorpvs 
rlgorem  dominationis  suae  Infledtere,  pr^fcsettim  cum 
in  itofaiis  tirtdior  (Btas  «iio  ad  rebellionem  Sttbdlta 
possit  membra  comp(sliere,Bi  vel  eseassolrtaa  abun- 
dantius,  vel  ctorte  ihsolita)  liceiitins  praesumamus  ? 

CAPOT  xxn. 

Responsio  de  reMerpando  contineniitB  iempamunto. 
Tbeonas  :  Si  Qniversa  quae  gerimus  raiionabili 
mentfs  appendamus  examine,  ec  de  puritate  cordia 
nostri  non  aliofum  judicium,  sed  nostram  semper 
conscientiam  consulamus,  certum  est  Istam  refectio- 
nis  intercapedinem  juste  districtioni  obesse  non 
posse,  si  modo,  ut  dictum  est,  g&quam  indulgcniise 


enim  cautione  atque  solenia  jogi  si  circunispecti 
cordia  aervetmr  inteniio,  quomodo,  judicio  nostrtt 
di0efl!UDnis  erraiMey  aul  inconsideratft  cotitinentlft 
cupiditaie  suocensl,  aut  desiderio  nrmiie  refDlssSonit 
illecti,  substantiam  virinm  Aosfrarum  iniqu»  thtii* 
nae  examinaiione  libremus,  sed  in  aitera  quidein 
lance  animse  puritatem,  in  altera  vires  cbrporis  col- 
locanies,  its  vero  conscienti»  judicio  utraqoe  pen* 
daknuB,  utin  neoiram  partem  unius  re!  affectu  prae* 
ponderante  perversi,  vel  ad  itnmodicam  districiio- 
liem,  velad  nimiam  remissionem,  aequblitatis  libram 
propensius  inclinemns,  et  illud  nobis  vel  pro  remis 
sionis  ve)  pro  districtionis  nimietatedicatur,^iVomie 
ii  rede  o/feras,  non  autem  reele  «fividaa,  peeea^i 


continentiaeqne  mensuram  pari  lance  perpendens,  B  (Gen.iv,  s^c.  L\X)?Il(asetenimjejuniorum  Tictimas, 


•  utramque  similiter  nimieiatem  tnens  incorrupta 
oasiiget;  ei  uirum  spirfium  nosirum  deliciarum  de- 
primat  pondus,  an  tero  alteram,  hoc  est  corpor^ 
parteni,  inajor  abstinentioe  inclinet  austeritas,  veri 
discretione  distinguat,  iliam  yel  comprimeos,  vel 
snblevans  portionem,  qiiam  vel  extolli  senserit,  ve! 
gravari.  Nihil  enim  Oominiis  nnsier  ad  cnUum  afqo^ 
honorem  suom  absqua  jtidiciimoderaiione  tolt  fieri» 
quia  Honor  regit  fudieitm  diligit  {Psai.  scviii).  Et 
idcireo  sapientis^^mus  Salomon,  ut  In  neutram  par- 
t«m  vergertte  judicio  declinemus,  admonet  dicens, 
Monora  f^tntn  de  tnis  iu$Us  laboribus,  et  deliba  ei  de 
fruciibus  jmtiticB  tvte  {Prdv.  in).  ^  Etenim  residet 
in  conscientia  nostra  incorraptus  quidam  ac  verus 


quas  nobis  viotenta  viscerum  convulsione  fnconside* 
rsle  ettorquenies  Domino  recte  offerre  nos  credi^ 
mus,  ille  qui  diligit  misericordiam  cft  jodicium, 
exsecratur  dicens,  Ego  Donnnui  diligens  judicium, 
at  odio  habene  rapinam  fH  holoeaustum  {Isa.  lxi). 
lllos  etiam  qui  oblationem,  id  est,  orficiorum  atqae 
actuum  suorum  praectpua  ad  fotum  carnis  alque  usus 
proprios  prtesumentes,  reliquias  eorom  Oomim»  ac 
minimam  deferunt  portionem,  velut  operarios  frau* 
dulentos  sermo  divinus  iia  condemnat,  Maledietus 
qui  facit  oput  Domini  fraudulenter  {Jerem,  xlvui). 
Non  ergo  immerito  eum  qui  se  ita  iniquo  fallit  exa- 
mine,  increpai  Bomtnus  dicens  :  yerumtamen  wmi 
filii  hominum,  mendaees  filii  hominum  in  stateris,  ut 


)udex,iiHinonnuiBq«amsuiper  Siatopuritatisnosir»,  G  (/enpfanf  (Psoi.  lxi).  Et  idcirco  beatos  Apostolus, 

ALATtDI  GAZ2EI  COMMENTARIUS 

•  Sic  abbas  Moyses  collat.  2  cnp.  i6  :  Omni,  in- 
quitt  eonafu  debet  discretionis  bonum  virture  humilita» 


lis  acquiri^  qucs  nos  iUmos  at)  utraque  potest  nimietate 
servare.  Vetus  namque  sententia  est,  «xflOTWff  to-orij- 
'frc,  id  est.  nimietates  ceq^^alitates  sunt.  Ad  nnum  enim 
finem  nimietas  jejwiii  et  voraeitas  pervenit .  eodemqve 
dispendio  vigiliarum  immoderata  conlinuatio  mona- 
chum  quo  somni  gravissimi  torpor  involvit.  Nam  per 
excessum  continentice  debilitatum  quemque  ad  Hlum 
staitm  revocari  necesse  est ,  in  quo  negligens  quisque 
per  incuriam  detinetur.  HcBC  iiie.  Vide  ibi  noiaiiones 
noslras  (Vide  lib.  vi  Inst.  e.  ult.). 

*  l(iem  colbt.  20  c.  5  :  Verissimus  quidam  exa- 
minator  poeniientia^  et  indulgentite  judex  in  conscicntia 
reeidet  nostra,  qui  absoiutionem  reatus  nostri  ante  co- 
gnitionis  et  judicii  diem  adhuc  nobis  in  hac  carne 
commorantibus  detegit ,  et  satisfactionis  finem  ad  re^ 
missianis  gratiam  pandit.  Qux  quomodo  intelligenda 
sint,  ibi  est  cxplicatum. 

e  Similia  sunt  loca  lib.  v  Institut.  jap.  9,  9  el  22; 
collat.  2  cap.  2-2  el  26.  Quibnset  SS.  Patrum  seti- 
teniine  asiipulnnlnr.  Basilius  lib.  de  Vera  Viri^iniiate  : 
Sieut  in  gutoe  intemperanliam  declinare  grave  et  peri- 
culosum  est,  ita  per  nimiam  abstinentiam  eorpus  atte- 
rere  et  inutile  reddere  omni  profecto  ratione  caret, 
Neque  enim  abstinere  a  voluptate  guloe  per  se  cxpeteu' 
dum  est ,  sed  quia  ad  virtutis  acquisitionem  confert, 
Quod  si  illud  cujus  gratia  ciborum  absiinentiam  eli- 
gimus,  per  hnmoderatam  negligamus  inedianij  contra 
atque  institwmus  agimus,  Nam  fracto  contritoque  in- 
ttrum^Mo,  neque  Deo  inhcerere  per  lectienis  et  oratio' 
nis  studium  possumus,  neque  ad  fratrum  beneficeutiam 
humanitatis  offleiUm  obfre,  Igitur  et  corporis  cura  ne- 
eessario  habenda  est,  non  ipsius  gratia,  sed  ut  servitib 
^iusadphUosophioe  {'xd  esif  siJiieniirc  vel  coiitem- 


plationis)  studia  uti  possimus.S.  Hieronymus  in  epist 
ad  Nepotianum  {Epist.  11) :  Tantum  tibi  modum  ieju- 
niorum  impone ,  quantum  ferre  potes.  Sint  tibi  pura^ 
casta,  simplicia^  moderata ,  et  non  superstitiosa  jeju-' 
nia  El  ad  Rusticuin  monachum  {Epist,  iv) :  Jejunia 
moderata  stnt,  ne  nimia  debilitent  stomachum^  et  mtt" 
jorem  refectionem  poscentia  erumpant  in  cruditatein, 
qum  parens  Ubidinum  est,  Modicus  et  temperatus  cibue 
et  carni  et  animce  utilis  est. 

^  Iia  secnndam  Grxcam  translatlonem  Septuag;. 
Interpretum,  quam  plerique  Patre<;  secuti  sunt;  at- 
qiie  inicr  alios  Augustinus  lib.  xv  De  Civit.  Dei  cap, 
7  :  /n  hac,  inqnit,  admonitione  quam  Deus  protutil  ad 
Cain,  iltud  quidem  quod  dictum  est :  Nonne  si  recte  of- 
feras,  recte  autem  non  dividas.  peccasti?  quia  non  elu- 
cet  cur  vel  unde  sit  dictum,  multos  sensus  peperit  eju$ 
obscuritas,  cum  divinarum  Scripturarum  quisque  tra" 
ctator  secundum  ftdei  regulam  id  conatur  exprimere, 
T^  Rccte  quippe  offertur  sacrificium ,  cum  offertur  Deo 
verOy  cui  uni  tantummodo  sacrificandum  est.  Non  au^ 
tem  rccte  dividitur,  dum  non  discernuntur  recie  vel 
toca,  vel  temporn^  vei  resipscequm  offcruntur,  vel  qui 
offsrty  vel  qui  offertur^  vet  hi  quibus  ad  vescendum  di* 
stribuitur  quod  oblatum  est,  ut  divisionem  intelliga- 
mus  discretionem ;  sive  cum  offertur  ubi  non  oportei ; 
sive  cum  offertur  quando  non  oportet^  aul  quod  non 
tunc,  sed  alias  oportet ;  sive  cum  id  offerlur  quod  niis- 
quam  et  numquam  penitus  debuit;  sive  cum  electiora 
sibi  ejusdem  generis  rerum  tenet  homo ,  quam  sint  ea 
quce.  offert  Deo;  sive  cum  eius  rH  quce  obtata  eel  fit 
particeps  profanus^  aut  auilibet  queni  fas  npn  esS  /im. 
Sic  Augustinus.  Porro  Vulgata  versio  divi  Hieroiiymi 
a  concilio  TridenXino  approbata  sic  babet :  Honne 
si  bene  egeris,  redpies ;  sin  autem  male^  ttatim  in  fo'- 
ribus  peecatum  aderit  {Gen,  iv) 


1197  COLLATIO  IXl.  -  DE  REMISSIONE  QUINQUAGESIM^.  1108 

ut,  discretionis  moderamina  retinentes,  in  oeutram  A  Domino,  eo  quod  siateras  dolostt  ae  monsiiras  da 
pariem  illecti  nimietaie  vergamua  admonety  diceos  : 


RationabiU  obMequium  nutrum  (Rom,  xuj.  Quam  ram 
etiam  legislator  similiter  interdici^,  iia  {irtBoipiene : 
Statera  juita^  el  esqua  «tnf  fondera,  justus  modiu$f 
eequuique  eextmui  (Levil.  zu);  Salomoqo  «lua^ue 
parem  super  boc  sententiam  proferente  :  *  P^mdue 
magnum  et  puMHlum^  et  mmttrie  dupHcit^  immunda 
Uunt  apud  Dominum  utraque^  el  qui  facU  ea  tn  «iiiJi- 
ventionibue  eui%  compedietur  (Prov,  xx).  Proiudenon 
solum  ilio  quo  diximus,  sed  etiam  boe  modo  sli|den- 
dum  est  nobis,  ut  nec  iniqua  pondera  in  oordibna 
nostris,  nec  in  borreis  conscieniije  nostrae  mensum 
duplices  habeamus;  id  est,  ne  ea  ipsl  quae  dktrictMH 
nis  regulam  moHiunt  remiasiore  indulgentia  praesu- 
mentes,  eos  quibus  verbum  Domini  pr^dicamuB  B 
districtioribus  praeeeptis  et  grayioribaa  quam  ipsi 
perferre  possimus  ponderibus  obruamus.  Quod  cum 
facimus,  quid  nisi  duplici  pondere  atque  mensura 
praeceptorum  Domini  mercem  frugemque  vel  appea- 
dimus  vel  meiimur?  Si  enim  aliter  ea  nobis,  aliier 
nosiris  fratribus  dispensemus,  recte  increpamura 


plices  babeamusy  secundum  illam  senientiam  Salo- 
moois  <]ua  dictturt  AbomuuUio  eoi  Domit»  pondue 
dupUx,  ei  stalera  doloea  tiom  est  bona  in  conspectu 
ejus  (Ibid,),  Hoc  etiam  modo  raatum  d^losi  pondcrii 
duplicisque  mensupss  evidenter  inearrMus,  si  dt- 
atriciiora  quaedam  qu9  privatim  per  nostras  celiulaa 
exercere  consuevimos  humains  laudis    ciipidiiate 
coram  fratribua  ostentemus,  abstioentiores  acilieet 
et  sauctiores  apparere  affectantea  humano  eonspe- 
ctui  quam  4ivino.  Qui  morbos  praicipae  non  roodo 
vitandus,  vorum  eiiam  abominamfus  est  nobis.  Sed 
iiiterim  a  quaestione  proposita  paulo  longios -evagati, 
ad  eamdero  a  qaa  disceasimus,  revertamor. 
GAP13T  IXtU. 
De  refectionis  tempore  atque  mensura, 
Igitur  praedictorum  dierum  ita  eat  eustodienda  ao» 
lemniliis,  ut  corporis  atque  animse  cultui  proalt  ma- 
gis  indulla  quamiioceat,  quia  nec  iliius  festiviiatis 
gaudium  aculeos  earnis  obtundere,  nec  ^  immltis 
iUe  adversarius  dierum  Bovit  reverentia  mrilgari.  Ut 
ergo  et  diebua  feativia  slatutfle  conaaetudo  solemni- 


ALARM  QkZMl  GOMMENTARIUS. 


«  Yolgaius  textus  :  Pondus  et  pondus^  mensura  et 
menewra^  ulrumque  abominabile  estapud  Denm  (Prov, 
xx).  Cujus  sementiae  triplicem  eiposiiionem  moro* 
lein  liic  affert  Auctor,  a  qua  non  multum  discrepat 
D.  Hieronymi  gemina  itidem  expositio  iii  haec  verba  : 
Pondus  et^poHdus^  koc  esi^  mafus  et  minus;  mensura 
el  mmwra^  atniiiitar  «lajor  et  minor,  uirniiiyiie  «6omt- 
nabile  esl  apud  Deum.  Prcepositi  enim  in  EccUsiu 
prave  viventes  has  duplices  mensuras  in  domibus ,  hoc 
est^  consdentiis  snis  habent^  quia  bonum  quod  aliis  im- 


carne  etiam  seu  carnis  cupidilaie  potest  iiilelligi,  eo 
modo  quo  a  nonnullis  (Athanas,  q.  62,  /.  i  epist.  80, 
Jiivencifs  in  carm,)  exponunlur  ifia  verba  S:>Ivntoris 
MauU.  V  :  Eslo  eonsentiens  adversario  tao  citOy  dum 
es  cnm  eoin  via,  etc.  Quo  quidem  in  loco,  aii  Isidoriis 
Pelusiotes,  per  adversarium^  corporis  cupiditatem  <pt- 
ritui  repugnantem  divine  intelliyit.  Viam  antem  hic 
vitam  vocai^  qum  a  genere  nostro  sine  ufla  insiiiione 
peragratur,  Conuntum  denique  ac  benevolenti&m  erga 
corpus,  agnitionem  rebellionis  ipstus  appeltat,  qwB 
confestim  perspici  debet :  ne  alioqui,  si  ipsius  imperiis 


perunt  ipsi  minime  faciunt  ^  et  malum  quod  in  subditie 

damnant  ipsi  perpetrare  non  desinunt.  Pondus  et  pon*  p  suchubuerimus,  ac  res  superna  vocatione  indignas  per- 
surametmensurttm,  hypoeritteatque  han-elici^  petraverimus^  ab  illa  Judici  -        '  • 


dust  mensttram  t 

in  domibus,  hoc  csl,  m  sensibussuis  habent\  in  eo  qnoi 
se  mundos  in  eogitatione  et  puros  in  actione  sua  esse 
menlittaiiir,  eeeteros  vero  vem  sordidos  atque  ptecatO' 
res  respuunt  et  eonttmnunt^  qnasi  statera  dolosa  et 
meneura  dupUci  aliter  sua  et  ahter  facta  proximoruni 
pensetuit  ae  per  hoe  in  utroque  ahonunabiles  apud 
Deum  existunt :  diversum  namque  pondus  in  domo  sua^ 
diueroum  habet  mensuram,  ut  atiter  vidfticet  in  semet* 
ipeo  ,  aiiier  mentuitur  in  proxtmo^  qui  in  suis  semper 
aciibus  quee  Undari,  in  atiorum  vero  quas  vituperari 
possint^  rimatur,  Et  ideo  tatem  }uste  ahominatur  Do^ 
mmus^  qma  nimirum  quantnm  sibimei  ipsi  absq^te  me* 
ritis  placet,  tantumsupernoinspectori  merito  displicet. 
Haec  eleganler  D.  Hleronymus,  quse  si  cum  textu  no- 
siro  comerantur,  pUne  eiiiem  consentanea  repO" 
HttBlur. 

>>  Mibi  videniur  faasc  de  triplicl  adveraarto  posse 
exponi,  puta  de  di»bolo,  de  carne,  de  conscienlia 


tum  dedamur^  cum  ad 
opera  nosira  et  sermones  coltigendos  venerit,  redden-' 
dumque  unicuique  juxla  opus  suum.  Sic  ille  ex  ver* 
sione  Billiana,  Vcrum  hxc  exposilio  minus  fortasae 
Idonea  et  commoda  huic  loco  videri  possit  (iit  de 
texlu  et  sensu  evangelico  nihil  dicam),  quod  hoc 
modo  noii  disiinguereiur  Iixc  senieniia  a  praece- 
denie,  cum  hic  adversariiis  idein  sH  cum  acuieia 
carnis;  proinde  noll»  fuisset  opus  disiinctione  : 
quamvisvere  eliam  dici  possit  hic  adversarius,  id 
esi,  carnis  stimulusnulla  dierum  revcrantia  miiigari, 
Id  est,  cnnquiescere,  qui  eiiaui  B.  Paulo  quo\is  lem* 
pore  molestus  erat  (1  Cor.  xiv).  Tertia  expositio, 
qiiac  mihi  magis  pbcet ,  de  conscienlia,  qua:  nos  ut 
gravissimusadversArius  accusat;  neque  miiigari,  pa- 
cari  et  secura  esse  polest,  si  nos  in  diebiis  Quinqua- 
gcsimri!,  nut  alin  sofemniiale,  nimia  uli  licentia,  in- 
temperantia,  vel  remissioiio  senserit,  quae  cultui 
sive  profeciui  corporis  vel  animx  noceat,  ui  supe- 


noslra.  De  diafaoloexponii  Dionysiu«  hac  paraphrasl  ^  rius  dictum  est.  De  quo  adversario  eodemqiie  judice 

ac  vindice  supra  dixil  (Cap.  22)  ;  Residet  in  con^ 
scienria  nostra  incorrupius  quidam  ac  verus  judext  qui 
nonnimquam  super  statu  purilaiis  no&tree  cunctis  er- 
rantibus  solus  ipse  non  fallilur,  Ei  alibi  vocat  arbi' 
tram^  non  solum  actuum,  sed  et  cogitalionum  nostra' 
rum  eonscientiam  (Collat.  il,  eap.  9).  Quain  D.  Ilie- 
ronymtis  auvno/>T](7ev ,  vulgus  synderesiin  nuncitpat. 
Atque  hoc  modo  eliam  D.Athanasiiis  (Quwst.^i)  lo- 
cum  iHum  Evangelii  (Matth.  v)  interprelaiur  :  Dici' 
tur,  inquit,  etiam  conscientia  adversariui.  Nam  oc- 
eulte  nos  in  corde  nosiro  redarguU,  coercet  a  malo^  ei 
si  simus  inobedienies,  tandem  nos  ad  D^i  tribnnal  sis- 
tit,  ubi  et  peenas  tlabimHS,  tum  enormium  peccalorum^ 
tum  etiam  ievium  et  minimorum. 


hujus  loci :  8ic  senanda  est  soUmnitas  pradictorum 
dierum^  ut  eoneessa  fetiiissio  ftroftf  mo^ts  quam  noceat 
cnUui  skee  profeeiui  carnis  et  animes,  quia  nee  ttimuius 
carnis  neque  diabolus  miiigaiur  gaudio  alicujus  festi^ 
vitatie  entt  dierum  honore.  Sic  ipi^e,  qnem  et  Lavar- 
dinos  Beqiii  videiur.  De  hoc  qtiippe  adversario  aii 
Petrus  AposUiUis  :  Adversarius  vester  diabotus ,  lom- 
^ttom  Uo  rugiens  ei9cuit  qwerens  quem  devoret  (I  Pet. 
▼).  Atqae  hic  adversariuB  immitis  et  crodelis  nuHa 
dierum  teivereiitta  mitigatar,  id  est,  nulla  solemnita- 
toiB  revereitiia  et  relrgione  tangiiur ,  nt  propterea 
ciMH|uieseat,  ei  noe  Impugnare  seu  ad  mnliim  sollici- 
tm  tfesiaut:imno  qa#  remiasiorea  et  iiberiores  of* 
fendit»  eo  audacius  et  importunius  aggreditur;  de 


UM  JOANNIS  CASSIANI  COLLATIONES.  IMO 

tatis  conserveiur,  et  galuberrimus  parcirooniae  mo-  A  ^v^  (Nahum.  i).  Si  euim  coDtinentiiB  jugitatem  in- 


das  minime  transcendatur,  surQcit  ut  indulgentiam 

remissionis  eo  usque  progredi  patiamur  «  ut  cibus 

qui  horadiei  nona  fuerat  capiendus,  paulo  citius,  id 

est^  seita  hora  pro  festivitatis  tempore  capiaiur,  ea 

ratlone  dnmtaxat,  ut  escarum  solitus  modus  tel 

qualitas  non  muietur,  ne  puritas  corporis,  vei  inte- 

gritas  mentis,  abstinentia  Quadragesimae  diiigen- 

tius  acquisita,  Quinquagesimae  remissione  depereat, 

nihilque  nobis  prosit  obiinuisse  jejuniis  quod  moi 

amitti  cogat  incitala  saiuritas  :  prgeseriim  cum  eliam 

hostis  nostri  non  ignota  versutia,  lunc  prxcipuemu- 

nitionem  nostrae  puritatis  impugnet,  cum  ejus  cu- 

stodiam  senserii  soleronitatis  celebriiate  laxatam. 

^  Quamobrem  Tigilantissiroe  provldendum  est,  ne 

umquam  meniis  nostr»  vigor  blandis  seduciionibus  B 

enervelur,  ne,  veluii  supra  jam  dictum  est,  casti- 

moniae  puritatem  Quadragesim»  labore  quaesitam 

Quinquagesimae  requie  ac  securitale  perdamus.  Ct 

idcirco  nulla  peniius  in  ciborum  qualitaie  vel  modo 

admittatur  adjectio ,  sed  ab  escis  quarum  continen- 

tia  diebus  jejunii  pro  Integrilate  pudiciiiae  utebamur, 

etiam  diebus  celeberrimis  siiniliter  lemperemus,  ne 

laetitia  festivitatis  perniciosissiroam  nobis  carnalium 

incentivorum  susciians  pugnam,  vertatur  in  luctum, 

illamque  nobis  excellentiorem,  quae  gaudio  incor- 

ruptionis  exsuliai.festivitatem  meniis  eripiat,  et  in- 

cipiamus  post  brevem  carnalis  laetitiae  vanitatem, 

amissam  cordis  pudiciliam  longo  pceniieniiae  moe- 

rore  deQere.Sludendum  quinimmo  est  ut  non  frustra 

ad  nos  illa  propheticae  adbortationis  commonitio  G  offerre  prnBcipimur ,  multo  magis  necesse  est  ^  ut 

dirigatur:  Ge/e^ra,  Juda^  festhitatetluas^  ei  redde  voia     ipsius  quoque  conversationis  nostrae  et  bumaul  usus 

ADARDl  GAZvEI  COMMENTARIOS. 

•  Eodem  modo  abbas  Moyses  collat.  2  cap.  26  do- 
cet  quomodo  humanitas,  id  est,  hospitaliias,  fratri- 
bus  advenientibus  eihiberi  possil,  absque  dispendio 
consuetae  disiriclionis  et  abstinentiae  :  Ut  in  neutra 


terjecta  dierum  solemnitas  non  mutarit,  spiritalibus 
feriis  jugiter  perfruemur,  et  Ha  nobis  a  servili  ope- 
raiione  cessantibus,  Erit  meMit  ex  menUt  ei  tabbo' 
ium  e»  tahhat9  {Isaim  lxvi). 

CAPUT  XXIV. 
Inlerrogatio  de  diversa  observatione  Quadragesima. 
Germanns :  Quid  causae  est  nt  sex  bebdomadibus 
Quadrageoima  celebretur,  licet  in  quibusdam  pro- 
vinciis  religionis  foi*sitan  propensior  cura  adjccisse 
hebdomadam  etiam  septimam  videatur,  cum  neuter 
numerns,  « die  dominico  sabbaloque  subtracto,  qua- 
draginta  dierum  impleat  summam  ?  Sex  enim  et  iri- 
ginta  dies  in  ipsis  hebdoroadibus  tantummodo  con- 
cluduntur. 

CAPUT  XXV. 

Responsio  ad  proposilam  in*errogationem ,  qua  ettam 
docet  Quadragesimte  jejunium  vicem  decimarum 
totius  anni  complecti. 

Theonas:  Licei  quorumdam  pia  simplicilas  hiijus 
rei  amputet  quxstionenif  lamen  quia  etiam  illa  quae 
aliug  interrogatione  indigna  duxisset ,  scnipulosius 
perscrutantes ,  integram  observantiae  nostrae  ac  my- 
sterii  veritaiem  desideraiis  agnoscere :  evidentissi- 
mam  hujus  etiaro  rei  percipite  rationem ,  ut  manife- 
stius  approbetis  niliil  irraliouabile  noslros  tradidisse 
jnajores.  Lege  Mosaica  universo  populo  generalis  est 
promulgata  praeceptio :  Decimas  tuas  et  primiliat  offe- 
res  Domino  Deo  iuo  (Exod.  xxii).  Itaque  qui  substan- 
tiarnm  nostrarura  omniumque  fructuum    decimas 


parie  reprehensibiles  inveniamur,  si  hosc,  inqiiit,  a 
nobis  consuetudo  reiineatur,  ut  hora  nona  de  duobut 
paximaciis  quce  nobis  canonica  mensura  jure  dtbentur^ 
uno  paximacio  prcelibato ,  aliud ,  hujus  exspeclalionit 
gratia^invesperamreservemus;  quod  si  supervenerit 
quispiam  fratrum,  cum  ipso  pariter  insumamus,  nihil 
eonsuetudini  sotitce  amplius  adjungenies ;  et  hac  diS' 
pensatione  nequaquam  fralris  nos  contristabit  adven' 
tns,  qui  nobis  debet  esse  gratissimus,  siquidem  ita  Au- 
manitatis  exhibemus  obsequia,  ut  nihil  arigoreconti- 
nentia;  retaxemus. 

^  Observa  hic,  religiose  lector,  qua  frugalilale  et 
temperaniia  utendum  tempore  paschali,  sive  post  je- 
iunium  Quadragesimae,  el  in  diebus  solemnioribus, 


vaium  ipsemet  testatur  lib.  de  Eliaet  Jejunio  dicens: 
Quadragesima  totis ,  prmter  tabbatum  et  dominieum , 
jejunatur  diebus.  Eoc  jejunium  Domini  Pascha  tnc/n- 
dil.  Cum  igitur  apud  Orientales  sabbala  cum  domi- 
nicis,  apud  Latinos  vero  non  nisi  dies  dominici  a 
jejunio  exciperentur ,  nece^^se  erat  ab  illis  septem , 
ab  his  tanlummodo  sex  hebdomadas  jejunii  quadra- 
gesimalis  observari ,  ut  numerum  triginfa  sex  die- 
rum  pariler  ex.Tquarent.  Nani  septima  hebdomada 
apudillos  supplebatvicemsabbalorum,adjuncto  sab- 
bato  Paschae.  Sed  de  bis  plnra  in  sequentibus. 

«t  Haec  una  ratio,  praeter  alias  coiiipiures ,  cnr  in- 
stiliita  fuerit  Quadragesima  ,  seu  quadragesimale  je- 
junium  ,  nimirum  ut  quast  decimas  vitae  nnstrae  ope- 
runique  nostrorum  per  abstinentiam  quadragesima- 
lem  Domino  oiTeramus  (Ft(i«  BeHarm.  lib.  ii  de  Bon, 
Oper.  in  partic.  c.  16;  /lom.  f  6  in  Evang.  Gratian. 
dist.  5  de  Consecr.  c.  Quadragesima).  Quani  rationem 


ut  hic  dicitur.  Ciijus  insignis  documenii  rationem  d  etiam  D.  Gregorius  pro  concione  ad  populum  his 


habuisse  videiur  Innocentius  lll  pontifex,  dum  inter 
alia  monasticae  reformationis  instituta  ila  decernlt 
(Cap,  Cum  ad  monasterium,  de  statu  monach.) :  Nee 
in  quibusdam  solemnitatibus  (sicut  aliquando  fieri  con^ 
suevil)  conventus  exeal  cum  abbate,  paucis  ibi  relictis^ 
nt  extra  refectorium  edant  carnes ,  cum  illis  diebut 
pra!cipue  regutaris  disciplinasit  studiosiu^  observanda. 
c  Nam,  ut  alibi  ostensum  est  (Lib.  iii  Instit.  cap. 
9) ,  Orientales  ,  seu  Graeci  diem  sabbati  a  jejumo 
Quadragesimae  excipiebant  et  snblrahebant,  excepio 
sabbato  paschali,  eatenus  quidem,  ut  diebus  sabba- 
tinis  non  jejunarent,  sed  tamen  a  carnibus  et  ovis 
absiinereni ,  ut  et  dominicis.  Qiiod  in  Occidenie  ia 
Ecclesit  Mediolanensi  tempore  D.  Ambrosii  obser* 


•verbis  expressit :  A  pnesenti  etenim  die  (hoc  est,  a 
prima  dominica  Quadragesimae,  ut  Gratianus  relulit) 
usque  ad  paschatis  solemnitalis  gaudia  sex  hebdomada 
teniunt :  quarum  videticet  dies  quadraainta  duo  /iunl : 
ex  quibus  dum  sex  dies  dominici  subtrahuntur ,  ncn 
pius  in  abstinentia  quam  triginta  et  sex  diet  remaneni; 
dum  vero  per  trecenlos  et  sexaginta  quinque  diet  annus 
dudtur,  not  autem  per  triginta  et  sex  diet  aflligimur, 
quasi  anni  nostri  decimas  Deo  damut ;  uiqui  nobismet- 
ipsis  per  acceptum  annum  viximus ,  auctori  nostro  not 
in  ejus  decimis  per  abstinentiam  mortificemut.  iJnde^ 
fralres  charissimi ,  sicut  offerre  in  lege  jubemini  deci' 
mat  rerum ,  ila  el  offerre  contendile  dedmat  dierum^ 
Ita  Gregorius.  bimiUter  et  Isidonis  iib,  i  de  Offic, 


1201  COLLATIO  XXI.  —  DE  RBllSSIONE  QUINQUAGESIMiE.  iWl 

operumque  nottrorum  decimas  offeramus,  quae  pro«  A  nendos  ei  hymnos  primo  labiorum  clanstra  reseran- 


fecto  in  supputatlone  Quadragesim»  evidenter  im- 
plentur.  Omnium  enlm  dierum  numerns  quibus  re- 
volutus  in  orbem  annus  includitur,  *  triginta  sex 
semis  dierum  numero  decimatur.  In  sepiem  vero 
bebdomadibus ,  si  dies  dominici  et  sabbata  sublra- 
hantur ,  qtiinque  et  triginia  supersuni  dlesjejuniis 
depuuti;  sed^  adjecta  illa  Tigiliarum  die,  qua  usque 
In  gallorum  cantum,  illucescente  dominica,  Jejunium 
sabbaii  protelaiur,  non  solum  sex  el  triginta  dierum 
Dumerus  adimpletur,  verum  eiiam  pro  decimis  quin- 
que  dierum  qui  residui  videbantur,  si  illud  quod  su- 
perest,  adjectum  noctis  spatium  compuietur,  pleni- 
ludlni  toiius  suromae  omnino  nihil  deerit. 

CAPCT  XXVI. 

Quomodo  etiam  primHias  noHras  Domino  debeamui 
offerre. 

Quid  <  vero  de  priroitiis  dicam  ,  quas  ab  omnibus 
qui  Christofideliierfamulantur,  quotidie  certum  est 
exhiberi  ?  Nam  cum  eipergefacti  a  somno ,  et  quasi 
rediviva  post  soporem  alaeritaie  surgentes ,  prius- 
quam  motum  sensus  ullius  corde  concipiant,  vel 
memoriam  aut  curam  rei  famili.iris  admittant «  co- 
giiationum  suarum  ortus  atque  principia  divlnis 
consecrantholocausiis,  quid  nisi  primitias  veresuo- 
rum  fructuum,  per  summum  sacerdotem  Jesum 
Christum,  pro  usu  vitae  hujus  et  imagtne  quotidianae 
resurrectionis  exsolvunt?  Quique  etiam  a  aomno 
excltati,  hosiiam  jubilaiionis  suae  Deo  siroililer  ofle 


tes,  ifhmolant  Deo  sui  oris  officia.  Cui  etiam  pari 
deferunt  modo  prima  manuum  suarum  gressuumqua 
libamina,  cum  e  cubilibus  consorgenles  in  orationo 
consistunt,  et  priusquam  in  propriis  causis  membro- 
rum  suorum  lungantur  offlcio,  nihil  sibi  de  ministe- 
rio  eorum  ante  decerpunt ,  sed  ad  ipsius  honorem 
promovent  gressum,  aique  in  ejus  laudatione  defl- 
gunt ,  et  ita  cunctorum  motuum  suorum  primitias 
proiensione  manuum,  incurvationegenuum  et  totius 
corporis  prosiratione  persolvunt.  Illud  enim  quod 
decaniatur  in  psalmo,  alias  implere  non  possumus, 
PrcBvenim  maturitale  et  clamavi  ( Psa/.  cxvni);  et, 
Prcsvenerunl  oculi  mei  ad  te  diluculo ,  ut  medilarer 
eloquiatua  (Ibidem) ,  et,  Mane  oratio  mea  prasveniet 
Bfe  (Psat.  Lxxivii);  nisi  utpost  quieiem  somni  in 
hanc  lucem  ,  ui  supra  diximus,  velut  e  lenebrls  et 
imaginaria  ^  morte  revocati ,  de  universis  offlciia 
roentis  et  corporis  nihil  omnino  in  noslris  prsesu- 
mere  necessilatibus  audeamus.  Nullus  namqueest 
aiius  quem  aut  propheta  praevcneril  malutinus,  aut 
nos  praevenire  similiter  debeamus,  nisi  aut  nosmet- 
ipsos,  id  est,  occupationes  nostras  et  aiTeclus  curas- 
que  morUles,  sine  quibus  esse  non  possumus  ,  aut 
suggestiones  sublilissimas  inimici,  quas  nobis  adhuc 
quiescentibus  ac  sopore  demersis ,  per  phaniasiai 
inanium  somniorum  inferre  conatur,  quibus  noi 
mox  evigilaturos  occupet  et  involvait  ut  primiiiarum 
nostrarum  opima  deflorans  primus  ipse  decerpai. 
Quamobrem  omni  nobis  cautione  curandum  est  (si 
rentes,  primo  iinguae  suae  moiu  ipsum  invocant ,  C  umen  vim  praedicti  versiculi  opere  volumus  adim- 
ipsijis  nomen  laudesque  concelebrant;  alque  ad  ca-     plere),  ut  iia  primos  maiuiinarum  cogitationum  ortus 


ALARDl  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


cap.  36,  huncCassiani  locum  imilatus:Le9e,inquit, 
Mosaica  universo  populo  generaliter  est  preeceptum  de- 
cimas  et  primitias  Domino  Deo  offerre^  Itaque  dum  in 
hac  sententia  principia  voluntatum  consummationesque 
opetum  noslrorum  referre  ad  Dei  ^atiam  admonemur^ 
in  suppuiaiione  tamen  Quadragestmee  summa  ista  de* 
eimarwLm  legalium  expletur»  Totum  enim  anni  tempus 
numero  56  aierum  decimatur»  Subtractis  enim  a  Qua^ 
dragetima  diebus  dominicis^  quibus  jejunia  resolvuu' 
tur^  tiis  diebus,  quau  pro  totius  anni  decimis  ad  eecle- 
siam  coneurrimus ,  actuumque  nostrarum  operationem 
Deo  in  hostiam  jubitationis  offerimus. 

*  Semis,  id  esi,  cum  dimidio  :  non  senisy  ut  men- 
dose  apud  Dionysium.  Nam  decima  pars  dierum  to- 
tius  anni  secundum  exacliorem  supputationem  om- 
nino  requirit  et  complectitur  dies  triginla  sex  cum 
dimidio  {Durand,  t,  vi  Rationai,  eap.  i8;  Graiian,  de 
Conseera,  dist,  5  cap,  Sabbati;  Alcuinus  /.  de  Divin, 
Ofic;  Amalar,  e.  z6;  Raban.  /.  ii  de  Inuit.  Clerie. 
cap.  58;  Durand.  supra  c.  78).  Si  enim  tantummodo 
triginta  sex  decles  in  se  multiplicentur,  ut  Gregorius 
ei  Uidorus  minus  exactc  supputani ,  non  resulUnt 
nisi  trecenli  sexaginla  dies :  unde  supersunl  quinque 
diea,  qut  decem  dimidiatis  aequantur.  Vide  glossam 
insignem  apud  Gratianum  ubi  supra. 

b  Id  est ,  a  vigtlia  Paschae ,  sive  sabbato  sancto : 
quo  die  nou  solum  Romani,  sed  el  Gracci  ei  Orien- 
lales  praeier  morem  sabbalorum  jejuiiare,  et  vigilias 
in  ecclesia  u&qne  ad  mediam  noctem.diei  dominicae 
celebrare  sotebant.  Unde  Missa  ejus  sabbati  non  est 
Mjssa  diei ,  sed  noctis,  ul  notant  fere  quotoiipt  de 
cfllciii  et  c»remoniis  ecclesiasticis  scripscrunt  *  et 


aatis  id  indicat  collecta  et  praefaiio  ejusdem,  ubi  no- 
ctis,  non  diei  flt  mentio.  Hiiic  D.  iiieronymus  in  c»p. 
25  Mauhaei  docet  tradiilonem  esse  aposiolicam  ,  ut 
in  die  vigiliarum  Paschee  ante  noeiis  dimidium  populos 
dimittere  non  iiceat,  exspeetantes  adventum  Christi ; 
et  postquam  iltud  tempus  transierit,  securitate  pnBtum- 
vta  festum  cunetos  agere  diem.  Qnin  et  Vigilanlius 
liAiresiareha ,  teste  rodem  Hieronymo  (Lib.  i  adiers. 
Vigilantium  cap.  i) ,  bic  vigilias  nocturnas  ecclesia- 
sticas  sui  nominis  hosiis  impognabat,  et  minuere  co- 
nabatur,  nt  tamen  semel  in  anno,  in  paschali  solem- 
nitate  vigilias  peragendas  esse  jaciarel.  Exsutetiam 
sermo  D.  Augtistini  de  Vigiliis  Paschae  ab  Amalario 
{Amalar.  lib,  leap.  16)  citatus  in  hoc  argumento. 

<^  Ut  illi  praecepto  sup«rius  {Cap.  5  hujus  collat,] 
allegaio  de  decimis  et  primitiis  Deo  ofl^erendis,  qua- 
tenusnaturale  est,  et  ad  mores  specians ,  satisfacia- 
muf ;  praeter  decimas  toiius  aniii,  quas  jejunio  qna- 
]\  dragesimali  persolvi  diximus,  docet  hic  abbas  etiam 
primitias  quasdam  easque  inultiplices  quoiidie  Deo 
a  nobis  offerendas ,  idque  primis  ttoris  diei ,  id  est , 
matuiino  teropore,  ut  primitiae  vere  dicanlur. 

'  Id  est,  mortis  imagine : 

Ecqnid  enim  est  somons,  gelidae  nisi  mortls  imagot 

ait  poeta  (Juvenal).  Ilinc  fit,  ut  et  somniis  in  Scri- 
piuris  saepe  pro  morte  accipiaiur ;  et  dormire  dican- 
tur  mortui :  Lazarus  amicus  noster  dormit ;  dixeral 
aulem  de  morie  ejus  Joan.  xi :  Nolumus  vos  ignorare 
de  dormientibus ,  ut  non  contristemini ,  sicut  et  cccter^ 
quispem  non  habent  (t  rhessal.  iv). 


im  mm\s  cassiani  collationes.  im 

solers  vigilanlia  tueatur,  nequid  ex  eis  fe^tina.^prae-  A  niorum  modi)8  diversa  hel^iiji^rpsidafnin  o^s^rv^iope 


sumptio  liventis  aUaminet  inimici,  noslrasque  pri- 
mitias  lamquam  Tiles  jam  atque  communesa  Domino 
faciat  reprobari.  Qui  si  praeTentus  a  nobis  pervigili 
mentis  circumspeciione  non  fuerit,  anCicipationis 
nequissimae  consueiudinem  non  deponens  quolidie 
nos  fraudibus  suis  praevenire  non  desinet.  Et  idcirco 
si  placitas  et  acceptabiles  Deo  primitlas  ex  fructibus 
nosirse  mentis  optamus  offerre,  non  mediocrem  solli- 
citudinem  debemus  impendere ,  ut  omnes  nostri 
corporis  sensus,  mamiinis  proecipue  horis,  tamquam 
sacrosancta  Domini  holocausta  in  omnibus  illibata 
aique  intacta  servemus.  Quod  devotionis  genus  mulii 
etiam  saecularium  summa  cauiione  custodiunt,  qui 
ante  luceai  vel  diluculo  consurgentes,  nequaquam 


concluditur.  Ili  enim  sibi  sex  bebd.oms^daruip  ^^l^^er* 
vantiam  praefixerunt,  qui  putant  die  quoqu^  safa^ati 
jejunandum.  Sex  ergo  in  hebdomada  jejunia.  persol- 
vunt,  qui  eosdem  sex  et  triginta  dies  sexies  revoluia 
consummant. 

CAP13T  xxvm. 

Quare  vocetur  Quadrageiima ,  cum  triginta  e^    tex 
tantunimod&  tfMiM  jtjuneiur? 

Ona  ergo,  quemadmodum  esse  diximus  ,  ratio  , 
idemqueest  jejuniorum  modus,  licet  in  hebdomada- 
rum  nnmero  discrepare  videatur.  Sed  profecto  cum 
rationem  hujus  rei  humana  oblitterasset  incuria , 
tempus  hoe  quo  anniversariae,  utdictum  est,  decimae 
Deo  triginta  el  sex  smis  jt|unils  offeruntur,  Qua- 


famlliaribus  ac  necessariis  mundi  hujus  actibus  im-  B  dragesijnae  nomeii  accepit,  quodforU&se  vel  tropter 


plicantur,  prinsquam  cunclorum  actuum  suorum 
operaiionumque  primiiias,  ad  ecclesiam  concurren- 
tes,  divino  sludeant  sacrare  conspectui. 

CAPUT  XXVII. 

Cur  divereo  dierum  numero  Quadragesima  a  pleri$que 

obiervetur  ? 

Porro  quod  dicitis,  diverso  more,  id  est,  sex  vel 

sepiem    hebdomadibus   per  nonnollas    provincias 

Quadragesimam  celebrari,  ^  una  raiio  idemque  jeju- 


hoc  visum  sit  hoc  voca^ulo  deliere  censeri ,  quod 
Moyses ,  vel  Elias ,  vel  ipse  Dominus  noster  Jesqs 
Christus  qnadraginu  diebus  jejunasse  traduntur.  Ad 
cujus  numeri  sacramentum  illi  quoque  quadraginia 
anni,quibus  Israel  esi  insolitudine  commoratus,  et 
quadraginta  similiter  mansiones  quibus  eam  mystice 
periransisse  describilur,  non  incongrue  coaptantur. 
Et  foriasse  ipsa  decimatio  recte  quasi  ab  ^  usu  lelo- 
nei  ^  Quadragesimae  nomen  accepit.  Ila  enim  illa 


ALARDI  QMMl  COMMENTARUJS. 

*  Id  est ,  diaboli  uohis  invidentis.  Attaminare  pro  a  Graeca  vnce  t£^oc,  qwae  intcr  »Na  veolig»!  sifiiff#c»t. 

contaminare  aut  contingere.  Ulitur  eoverbofrequen-  Unde  tcXww,  sive  TfXwvai,  telODarii,  qui  et  ptibij- 

ter  S.  Ambrosius,  apud  quem  etiam  ille  locus  Apo-  cani  qui  vcctigalia  exigehant,  de  quibus  in  lib*  m  de 

stoli  ad  Coloss.  u  sielegitur :  Netetigeritie^  ne  oHa-  Imkilgen.  Debii.  c.  Theodos.  Canqnem  telonei  apod 

minaveritis^  ne  guitavffriti$f  quof  sunt  ad  corruptelam  Cassiodor^im  tib.  v  cpist.  39  tegiwos,  Gotthoruaiqiie 

ip$o  U5ti.  regibus  ppu^itaium  fnisse  inde  inteliigip^us  (Aimiip 

^  Nulla  igitur  inter  Latinos  et Graecos discrepantia  G  in  cap,  ix  JUatihm;  Suidas^  v.  tsW  ei  tsXiuviqc,  Bu- 

in  numero  dierum,  licet  in  numero  hebdomadarum.  daut  in  comment,). 

Nam  uirique  irigintasex  diesjeiunioruni  io  Quadra-  ^  Tres  rationiea  probabiles  insinuat  cur  Qoadra- 

gesima  observabanl ;  sed  bi  (nempe  Graeci ,   sive  gesima  dicta  sii,  etiam  eo  tempore  quo  non  quadra- 


Urientales)$eptem  liebdomadibu9  Quadragesiroaaieo* 
lebrabant,  quia  nontaniurodies  doininico&,  sed  etian 
AabbatinoB  a  jejunio  subiraiiel)ani ,  exce|>io  sabbato 
sancto.  Latim  vero,  sive  Romani,  sex  tanUiiii  h«b- 
doniadas  jejunabant ,  quia  solos  4ies  doroinieos  a 
jejunio  quadragesimali  excipiebant  Proinde  uirique 
in  nnmero  dierum  conveniebant »  licet  in  luimero 
bebdoinadarum  differrent.  Sicuti  enim  insex  hebdo- 
juadis  triginia  sex  dies  jejuniortim  inveoiunmjr, 
deinpiis  dominicis,  iia  etiam  in  septem  hebdomadis 
jtotidem  dies  jejuniorum  continenlur,  delractls  dor 
minicis  et  sabbatis  •  uno  taolum  exoepto  pascbali. 
:  Porro  Graecos  Qaadragesima  lempus  septem  hebdo* 
madis  constiiuisse  docet  S.  Joannes  Damascenus 
Jjbello  de  Jejnntis  adCometam,  ubi  in  eam  rem  ciiat 


giaia^  sed  triginta  sex  f aAtum  dies  jelunareiiir.  Pri- 
roa  raiio  eo  apectai,  fnxl  Ivoet  namerus  qaadtafeflia- 
rios  aon  essei  coaiplelus^  tanrart  qvia  parom  abaswt, 
visnm  Aierit  etiaoi  Quaikag«simai  nomine  de^re 
appeliari,  cum  hoc  jajiniio  prnAedPefiiur  se  Ghrini, 
Moysis  et  EUqb  qindnigenarian»,  fro  900  modtita, 
veite  imitari :  pr«serlim  cuan  elian  dominieis,  lieet 
non  plenttm  et  perfeeium  esset  jfffumum,  lamen  im- 
peHieetttin  saiiem  et  partionala,  ut  v)scat  T01  milliamis 
(lAb.  de  Jejmmo)^  ob^ue  seevaretiar;  nempa  oMeptio 
quormuimii  edulionm,  ui  hic  dfcriur,  M  es»,  atoti- 
neniia  a  carnibus  et  catCins  ciWs  vMiiis.  SMmda, 
qiiod  numenis  quadragenarius  ait  poMitanii»  et 
afflictioois  symfaolum,  tdeoque  par  q^ragiaca  a«- 
nos,  et  40,  vel,  6ecundtim  Hteiionipmimi,  qitadfaginia 


Teteres,  D.  Athanasium  Lbro  SennQOu^i  lolemnium^  i\  d«ias  mahsiones,  sive  staiaones,  populi  Israelflici  Ui 

D.  Basilium  in  sermone  contra  ebrioSf  D.  P^^irum      ^* .^^j— 1 /»;^-  1 —  1 i?_..t  ^ — 

iManyram  palriarcham  Uiero^olya^  et  Anastasium 
'Antiucbenum  in  libro  quem  ^olsiyov  vocat.  Yerum 
Socrates  et  post  eum  Sozoinenus  {Socrat,  L  v  «.  %i^ 
■SoMm,  lib.  yii  c.  i9)  Grxcos  «^'usmodi  mlelliguj^t 
|Constaniiuopolitanos  et  naiioues  circumjaceoj^s  us- 

2ue  ad  Phoeniciam.  Addunt  tamen  per  ILyricum, 
rn-eciam  occidentalem ,  Libyani,  iEgyptum  el  Pa- 
ilsesiiiiam,  parem  r^tineri  Quadragesiwamsex  hebdo- 
'madibus  constantem. 

'^  «  Telonium,  sive  teloneum,  locus  ubi  vectigalia 
'coUigebantur,  qui  et  apud  Judseos  mensa  publicaoo- 

rum  appeliabatur;  quoniam  plerumque  veciigal  pe- 

cunia  erat,  qu»  super  mensam  nuinerari  solet,  ex 

quo  loco  vocatus  Matthxus  de  Publicam»  iu  aposior 

lum  rapente  muutus  csi.  Dictum  est  aatesi  teloaium 


daserio  adund>ratus  (Hier,  tit m  Jome  et  E%eek> 
et  fpiti,  127  ad  Fabhhmi;  Petr.  Bamiamt  U^  n 
epiti,  5).  Hanc  raiionem  pleafais  eitpofturi  D.  Ambra* 
u^  serm.  23  de  Quadragesjma  :  Leginmt^  iuqaft,  m 
veteri  Tetlmnento  (Deui.  ui),  eum  tanetm  Moyoet  /ifiti 
Imaei  dejugo  j/Eggptm  captiviitUit  erueret^  ml  fa  i^- 
ram  eot  repromittionit  induceret^  quadraginla  et  difa> 
rum  eum  dierum  ed  m^moretam  tenam  mantionibut 
pervenis$e^  tantoqut  iMum  iem^nuu  mnmere  palit$Mn 
etse  promitit,  quanto  ei  npt  protnistis  nobit  a  Salvatore 
perfrui  gratulanuir.  Eodem^  itiqmm>,  numero  Mogset 
per  mansione$  pervenit  ad  requieuu  quo  et  noa  perjeju- 
nia  properamu$  ad  cmtum,  Jejunia  enim  U0tir<a  num^ 
siones  quoBdam  sunt,  per  quce  iter  spirituatiter  (acien" 
tet^  animce  virteOibus  ambulamtu^  diurno  prefeetu 
repromitsee  nobis  terree  viciniaru  efidtassr^  dc.  Tcrtia 


ISOS 


COLLATIO  IXI.  -  Dfi  REHiSSIONE  QOINQVAGESIMiK. 


It06 


publica  TQlgo  Tocattir  exactio,  ex  qua  tanta  fticriAaid  proposltan  non  pertlneat  qucationeni ,  tameti 
poriio  regts  commodis  deputatur,  qnantum  et  a  no-  quia  se  obtnnt  narrationis  occasio ,  ne  boc  quider& 
bis  a  rege  oronium  ssculorum  pro  usu  vitae  nostrs  praetereinidum  puto ,  quod  rrequemrssime  senlores 
legitimum  Quadragesimae  vectigal  exigitur.Sanelicet      nosrri  idcirco  iilis  diebos  maxime  impugnari  oinne 

ALARDI  GAZifil  COMMEISTARIUS. 


raiio,  qnod  quemadmodum  apud  Romanos  ex  usu 
tclcnti  (Cicer.  Act.  4  tn  yerrem),  id  est,  ex  vectiga- 
Hbus,  deoimis ,  aliisque  reddiiibus  popoli  Roroaiii, 
qaos  Publicaiii  exigei^ant,  au(  exigeiMioa  pretia  ex- 
hibiio  venditabam  (unde  et  decmuani  dicebantur  a 
decuniis  vel  deciniis),  ccria  portio  principi  sive  im- 
peratorr  cedebat,  qox  et  Quadragesinra  vulgo  ceii- 
aebaiur;  iia  abstineiiii»  veluti  veciigal  aRnsuyi,  qw>d 
Deo  pendimus,  ad  iilius  siiinliiudinetn  Quadragesiinte 
nomen  sortitum  fueril.  Aliam  iiidem  causam  his 
subtiiiorem  cx  Alcuino  coliigere  liret  lib.  de  IHviii. 
Ofnc.  cap.  8,  uhi  et  nominis  Sepluagesim»  raiioneip 
assignat  his  verbis  :  ComueludQ  en  divinartuu  Scri- 
plurarum  ut  omniJi  numerut  ex  quo  quamlibei  decadem 
tramierit,  ut  $i  tertia  monadi  iucurrat  (sic  enim  legen- 


Merito^  icquit,  numerum  qmdraainta  dierum  custo- 
dire  debemui,  quem  per  exempla  Noysis^  EUce  et  Christj 
tegimue  eonsearatum.  S.  Leo  semmne  4  de  Quadra- 
gesima  :  Prmsume^,  utad  reparandam  mentispwi" 
taiem  40  nobis  d\erum  exercitatio  m^deretur.  Ei  serm. 
5  :  Aposiolicce  insiiiuiio  M)  dierum  jejunio  impleatur. 
Id  etiam  colligititr  ex  c:ip.  t  coiicilii  Arausfci  {Apud 
Burckard,  lib.  xiii  cap,  9),  Mve  primt,  sive  secuitdi, 
quoiuni  ulrumque  longe  ante  teinpora  D.  Gregorii 
cclobrauiii  fuisse  coni^liii,  quo  pruM  ipitur  IJt  in  sab^ 
bato  sancto^  hoc  est  in  tigitia  Patchce,  jejunium  anie 
moelis  initium,  nisi  a  parvulis,  aut  tn/irmit,  noii  solv»- 
tur;  nec  ipsa  in  Paroiceve,  quia  cesna  Domini,  et  Pe^ 
rasceve,  et  sabbatum  ad  illos  quadraginta  dies  ( jejunii 
quadragesimalis)  respiciunt.   Unde  coiisequens  est 


dnm  puto),  non  depvtetur  idem  nwmerus  decadi  pree^  ^  quattior  isios  dies  jam  luin  fuisse  QufdragetiHnsB  ad- 


cedenii,  sed  ei  ad  quam  tendit,  Lege  librum  Genesis  m 
genealogia  filiorum  Noe,  Sic  ille.  Eodeiu  igitur  roodo 
ae  jejunio  qiiadragosimali  slaluendum  est,  ul  cum 
triginta  sex  dies  tricesintam  excedaut,  ad  qiiadrage- 
siniam  idcirco  pertinere  dicnniur,  el  eo  ooniina  cen- 
seri  debuerinL  Porro  ex  bis  qux  liactenus  de  jejunio 
quadrage-iimali  dirta  suni,  coiligere  licet  aliquot 
puncta  in  hociractalu  maximenot*<)nda,etsciludign». 
i°  lii  Ecclesia  catholica  omnibus  saecniia  lum  apud 
Graecos,  tum  apud  Lavin«s  jejHj^ium  paschale  fuisse 
dierum  40,  aut  fere  40,  id  ebt,  triginta  sex.  Nam 
oiiinia  con<;ilia  et  Patres  antiqui  uiuntur  nomine 
Quadragesiuix,  ciim  jpjunium  paschaie  cotnmendant 

iBeiiar.  lib,  ii  de  Bon,  Ope.  in  partie,  cap,  i5;  conciL 
Uc(en.  can.  5;  Laodicen,  can.  49;  Ignatins  epist.  ad 
Philipp.;  Orig.  hom.  iO  in  Levit.;  tertuL  lib.  il  dc 
Jejuuio;  BasiL  orat.  2  de  Jejuuio).  Nomine  auiem 


junctos,  cum  ad  numi^ruin  i^liim  quadraginta  dierum 
etiam  pertineant,  eiundemque  compleant  el  pcrhciant, 
proinde  iniiiuni  jejunii  quadragesimalis  incipere  a 
quarta  feria,  cum  in  confesse  sii  apud  omiies  domi- 
fticofi  dies  jejuuandi  iege  solutos  esae.  Ad  b»c  een* 
cilium  Agaiheiise  circa  annuin  Domini  quiugenldsi- 
inum  sexlum  celebratum  cap.  9  piaecipit  poenitenles 
etncrc  aspersos  et  cilicio  indutos  ab  episcopo  exira 
ecolebiam  ejici  in  capile  Quadragesimse,  quod  non 
aliad  esse  videlur,  quain  ipsa  quarl^  feria  Cioerum, 
quam  in  capile  jejunii  yvc-nnus^  quo  dje  caiitores 
ollm  10  ecclesia  canere  sollti :  /nimufemtis  habitum 
emere  et  oUieio,  jejmnemue  ei  ptotemus  ante  Dominum, 
eiQ.;  qood  etiam  hiht^  tempore  ia  eedem  qu»ria  feria 
decaniari  consuevil,  quod  die  dominico,  qui  dies 
tetitiae  semper  a  Patribus  habilus  esl,  nutnquam 
usurpatum  legitur.  Denique  hiJiius  addiiionis  ut  per- 


Quadiagesiiiiae  non  potest  intelligi,  nisi  numerus  p  antiquse  et  iii  univorsa  Ecclesia,  saliem  Lalina,  re- 


quadragenartus,  aut  fere  quadragenarins.  S^Quadra 
gesimam  proprie  indpere  in  prima  dominica  Qua- 
dragesima!,  ut  observavii  Micrologus  cap.  49;  et 
coiiigitur  ex  D.  Ambrosio,  Gregorio,  Cassiano  et 
aliis  qui  scribunt  Quadragesimam  constare42  di^bus; 
et  detractis  sex  duminicis,  in  qnibus  non  jejunaiur^ 
remanere  dies  jejunii  triginta  sex  :  idemque  perspi- 
cuum  est  tum  ex  officio  ejus  dominicae,  fum  ex  ep 
qnod  jejunium  Quadngesiinx  olim  solvebatur  od 
vesperam;  modo  posi  oflicium  Vesperarum;  iejunium 
attiein  quaiuor  dierum  praecedeniium  primani  domi- 
nicam,  pas^^im  solvltur  ad  nonam,  sive  post  ofTicium 
Mon:e.  50  Cum  ab  iuitio  triginta  sex  diebus  tantum 
constaret  jejuiiium  qiiadragcsimale,  quod  pro  decima 
totius  anni  compuiabatur,  ut  dictum  esi  :  tamen,  ut 
ex  Gregorio  cilat  Gratianus  (De  Consecr.  d.  5,  cap, 
Quadragesima),  ut  sacernumerus40dierumadiinple- 
reinr,  quem  Salvaior  noster  suo  sacro  jejunio  con- 
secravit,  qiialuor  dies  prsecedentis  hebdomiidse  addl 


ceptap,  meininerunt  Scriptores  ecclesia>tic;»rum  ca- 
rcmoniarum  et  observationum,  ubi  dc  capite  jejunii 
tractant :  inter  quos  Amalarius  Portupatus  dicii  qua- 
tuor  i-to<  dies  simili  cuin  illis  triginla  sex  devoliune 
venerabiles,  et  pari  abstineniia,  hoc  est,  jejuuii 
observatioue  cusiodiendos,  et  sanctorum  l^airum 
auctoritaie  et  rationeipsa  commendari.  Quos  auiem 
sanctos  Patres  appellat,  non  ipso  utique  v.  Gre^orio 
recentiores,  sed  potius  vet  xquales,  vel  aniiouiores 
existlmare  consentaneum  est.  Ilis  accedat  Al)>honsus 
Pisanus  qui  lib.  de  P(enit.  cap.  8:  Romana»,  inquit, 
Ecclesiae  consueiudo  semper  Aiit,  ut  a  feria  quaria 
Cinerum  usque  ad  p&schales  dies  Quadragesimae 
jrjuniuro  celebraretur  :  in  eo  siquidein  teiiiporia 
Spalio,  exceptis  domiulcis,  quadragenaiius  numerus 
retinquiiur.  Unde  constat  veriim  non  esse,  quod  qui- 
dnin  cxistimaruni,  Gregorium  quatnor  illos  dies 
jejunii  anie  primam  dominieam  Quadragesimae  addi- 
disse.  Exsiani  siquidem  D.  Augustini  multo  Gregorio 


tos  esse,  ad  supplementom  videlicct  quadraginta  D  anlii|uioris  sermones  in  feria  «luarta  Cinerum  et  tri 


dierum,  nempe  feriam  quarlain,  quse  caput  jejunii 
subnotatur.  et  quiuiam  feriam  .sequeniem,  el  sex- 
tam,  et  sabbatum.  Yerum  bujus  insiituiionis  alia 
etiam  ratio  esse  potuit,  ut  cuin  decima  jejunii  qua- 
dragesimalis  simul  aliquid  nomine  primitiarum  Deo 
in  boruin  qualuor  dierum  ob^ervantia  cxhiberemus; 
atque  liac  etiam  raliohe  prseceptuiu  illud  naiurale 
de  decimisel  primiliis  ofTerendis  pariter  iinpleremus. 
40  Non  saiis  constare  quando  vel  a   i|uo  primum 

Juatuor  isli  dios  insliliiti  fiierinl  iq  supi  lcmentum 
ejunii  quadrn^^ouctril,  sive  ad  ix:  lenduiii  uiimerum 
40  dierum.  Nain  SS.  l*atres  di^nlis  verbis  ir  duiit 
jejiinium  ()uadragcsiinaie  esse  40  dicrum.  Unde  in- 
teliigilur  jam  anliM  iu  plerisiquo  Kcc!e>iis  obacrvalos 
fui>se  qualuor  hos  dies  anie  primain  domiuicaiu  Qua- 
dragesimae.  D.  Augu^iinus  serm.  62  de  tempore : 


bus  diebus  seqmmiibus.  Ha^c  ille  et  plura  illa.  Caite- 
rum  monet  card.  Bellarminus  additionem  quaiuor 
liorum  dicruin  fuisae  aliquo  modo  variatam.  Nam 
tempore  S.  Leonis  quatuor  dies  erant  feria  secunda, 
quarta,  sexla,  et  sabbatum;  tempore  autein  saucti 
Gregorii  fcria  quarta,  qulnta,  sexta,  etsabbatum,  ut 
nuuc  obsorvalur.  Quiie  ratio  Gratianum  forlasse  mo- 
vere  potuit,  ui  exislimaret  quaiuor  isios  dies  fuisse 
a  D.  Gregorio  institutos;  qui  tamen  quxdam  Grego- 
rii  noniine  citat,  qnae  apud  Gregorium  non  exstant, 
ui  aniiolavit  Pel.  Maturus  ad  S.  Antoniuum.  Srd  de 
his  plura  apud  Turn  cremaLum  in  cap.  49  llegulsc 
D.  Benodicii,  ei  Bellarminum  lib.  ii  de  Bonjs  Oper. 
cap.  15  et  sequeol.  ex  quo  uonuuiia  sumuiatim  de* 
cerpsiiuusr 


1207 


JOANNIS  GASSIANI  COLLATIONES. 


ISfiOa 


monachoniiQ  geniis  aniiqoa  inimtc»  gentia  consue-  A  ™>no  dedicarenL  Ca>teram  justi  quibus  lex  non  est 


tudine  testabantur ,  et  ad  transmigrandum  de  suis 
sedibus  acrius  perurgeri ,  eo  quod  secundum  illam 
similitodinem  qua  tunc  iGgyptii  fliios  Israel  Tiolentis 
afHictionibos  opprimebant,  nunc  quoque  verum 
Israel ,  id  est ,  monachorum  plebem  intellecliiales 
*^gyptii  dorissimisac  lutolentis  operibos  incurvare 
,  conentur,  ne  per  amicam  Deo  quietem  terram  iEgy- 
ptiam  deserentes ,  ad  eremuin  virtutum  salubriier 
transeamus:  iia  ut  adversum  nos  Pbarao  infremens 
dicai ,  Otiosi  suni ,  el  idcirco  vociferantur  dicentes  , 
Eamus  et  sacrificemus  Domino  Deo  nostro ;  Oppriman" 
tur  laboribus,  et  solliciti  sint  in  operibus  suis ,  et  non 
sint  sollicitiin  verbis  vanis  (Exod.  v).  Nam  utiqucTa- 
nitas  impiorum  sanclum  Domini  sacrificium,  quod 


posita,  quique  spiritalibus  officiis  non  exiguam 
lllam,  id  est,  decimam  partem,  sed  totum  vit«  suae 
tempus  impendunt ,  quia  liberi  sunt  a  decimarum 
legalium  Ainctione,  idcirco  si  eos  supenreniens  ho- 
nesta  et  sancta  necessiias  coarctarit,  audent  >>  sta- 
tionem  jejuiiii  absque  ulla  disceptatione  laxare.  Non 
enim  ab  els  decimarum  exiguitas  mutiiatar,  qoi 
[Lips.  in  marg.  quia]  omnia  sua  Domino  secum  pa- 
riter  obtulerunt.  Quod  profecto  absque  summo  frau- 
dis  reatu  racere  ille  non  poterit,  qui  nibil  TOlunUrie 
offerens  Deo,  inexcosabiliter  solvere  decimas  suas 
legis  necessiiate  conipellitur.  Quapropter  liqoido 
Gomprobatur  perfecium  esse  non  posse  famulum 
legis,  qui  vel  illa  qus  probibentor  cavet,  vel  illa 


non  nisi  in  eremo  liberi  cordis  offeriur,  sominam  B  qtiai  prscipiontur  exsequitur,  sed  ilios  vere  esse 


esse  asiruit  vaniiatem  ,  abominaiio  est  eienim  pec* 
catori  religio. 

CAPUT  XXIX. 
Quod  perfecti  supergrediantur  iegem  Quadragesima. 
Ilac  «  igiiur  Quadragesimae  lege,  qui  Justus  atque 
perfectus  esi,  non  tenelur;  necexigui  hujus  canonis 
subjectione  contentus  est,  quem  profecto  illis  qui 
per  totum  anni  spatium  deliciis  yel  negoiiis  saecula- 
ribus  implicantur  (I  Tim,  i),  Ecclesiarum  principes 
statuerunt;  ut  vel  hac  legali  quodammodo  necessl- 
tale  constricti,  his  saltem  diebus  vacare  Domino 
cogerentur,  ac  dierum  vita  suae,  quos  totos  quasl 
fructus  quosdam  fuerant  voraturi,  vel  decimas  Do* 


perfectos  qni  etiam  his  qua:  a  lege  concessa  sunl  noa 
ttluntur.  Et  hac  ratione  cum  de  Mosaica  lege  dica« 
tur  :  *  Hihil  enim  ad  perfectum  perduxit  lex  {Hebr, 
Tii),  nonnullos  sanciorum  in  veteri  Testamento  per- 
feeios  legimus  exstitisse,  quia  transcendentes  legis 
imperium  sub  evangelica  perfeclione  viierunt,  seien^ 
tes  quod  jMstis  non  est  lex  positOf  sed  injustis  ef  nan 
subditis,  impiis  et  peuatoribuSf  sceleraiis  et  conloiRi- 
fia(if  (1  Ttm.  i). 

CAPUT  XXX. 

De  causa  et  initio  QuadragesinuB^ 

^  Sciendum  sane  hanc  obserrantiam  Qoadragesi- 


ALARDI  6AZi£I  GOMMENTARIUS. 

•  Sufficere  mibi  Tidebatur  hie  monnisse  lectorem,  G     ^  Stationem  jejunii  apud  Gassianum  pro  ipso  jejo- 


iit  annolationes  et  censuras  dom.  Guychii,  nec  non 
Ciaconii  in  bunc  locum  diligenter  perlegerei  et  ex- 
penderet.  Sed  opportune  occorrit  seutentia  card. 
Bellarinini  de  hoc  itidein  loco,  qoa  Gassianom  seo 

{»olios  Tbeonam  abbatem  non  modo  excosat,  sed 
ongissime  abruisse  a^seril  ab  errore  Begardorom, 
qui  docebaiit  viros  perfeclos  non  teneri  legibos  jeju- 
Biorom;  qoam  sententiam  Bellarmini  pro  le^loris 
commoditate  et  satiHfaciione  hic  ascrihendam  duxi. 
Sic  igitor  Bellarmiiios  (Lib,  ii  de  Bon.  Oper.  cap,  10): 
Quod  attinet  ad  Ctusianum ,  longissime  abfuit  ipse  a 
Begardorum  errore.  Tria  aulem  sunl  prcBcipua  quas 
docet  in  eo  capite.  Primum  affirmat  homines  fustos  ac 
perfectos  non  subjacere  iegi  cogenti^  cum  ipst  non  per 
Quadragesimam  solum^  sed  etiam  per  totum  annum 
sponte  alacriterque  jejunent,  Deinde  addit  ejusmodi 
perfectos  viros^  si  cansa  adsit  relaxandi  jejunium  in- 
dictum ,  f tiltut  id  posse  facere  quam  ccBleros  qui  non 
servani  nisi  prcescripta  jejunia,  quoniam  ipsi  certi  sunt  ^  ignorantice  crimen  declinare  nin  posset 


nio  accipi,  alibi  ostendimos  (Lib.  v  InstAi.  cap.  24) : 
qoo  etiam  modo  accipitTerluilianus  in  lib.  de  Ora- 
tione  extremo,  ubi  quaRrit,  ttlriim  pet  Eucharistim 
perceptionem  solvatur  statio  f  quod  perinde  est  ac  si 
qu»reretan  Eucbaristia  sit  talis  cibus,  ut  eo  sumpio* 
censeatur  solutuin  esse  jejunium?  In  antiqiio  illo 
libro,  licel  apocrypho,  qui  Pastoris  iiiscribitur,  Her- 
mas  ejus  libri  auctor  sic  introducit  Pastorem  secuin 
loquentein  :  Quid  tam  mane  huc  venisti?  Respiondi  : 
Qiioniam,  Domine,  stationem  habeo.  Quid  est,  inquit^ 
statio?  Et  dixi :  Jejunium.  Sic  etiam  D.  Hieronjmos 
nomen  stationis  usurpavit  lib.  ii  conira  Jovinianum 
ila  scribens  :  Saul^  sieui  in  Regnorum  primo  libro 
scribitur,  Maledictus,  inquit^  qut  ederit  panem  usque 
ad  vesperam,  donec  ulciscar  me  de  inimicis  meis.  Et  non 
gustavit  omnis  populus  eius.  Tantique  fuit  auctoriias 
slationis  semel  Domino  desiinatat ,  ut  Jonathas ,  qui 
eausa  victorias  exsiiierat^  deprehenderetur  sorte,  ei 


et  apud  se  et  apud  alios  se  non  causa  intemperantias^ 
sed  solius  charitatis,  relaxasse  jejunia.  Addit  tamen 
tertio  liros  illos  perjectos^  qui  per  lotum  annum  jeju- 
na;i/,  rion  teneri  legibus  jejuniorum^  quibus  cceteri 
tenentur,  cum  ipsi  ptus  offerani  Deo  quam  his  legibus 
prcecipiatur.  Atque  in  hoc  teriio  non  existimamus  ifti- 
tentiam  ejus  esse  sequendam,  tum  quia  non  oportet 
prcpier  oblatiouem  voluntariam  praslermitiere  neeessa» 
riam,  tum  propter  rationem  pqulo  ante  tradilam; 
quamvis  enim  non  egeant  illi  ad  carnem  edomandam 
jejunio  paucorum  dierum,  qui  per  totos  menses  jejw 
nere  soient;  tamen  iexconimunis  est  et  omnibus  indicta^ 

Sroinde  eos  quoque  obligare  non  desinil.  Hactenua 
(ellarminus.  Cujus  senicutiae  omnino  suftragaiur 
Bvnodus  Tridentiiia  (Sess.  6  can.  2),  sub  anaihemate 
aefiniem  hominem  justificutum  et  quamlibet  perfectum 
Uneri  ad  observaniiam  mandatorum  Dei  et  Eccleeim. 


Ex  se,  siipple.  Nam  quod  aliqui  sancti  et  perfecti 
sub  lege  exstiterint,  id  non  ex  lege  seu  virtuie  legis» 
sed  ex  graiia  Gbristi,  id  est,  Messiae,  in  quein  crede- 
bant,  consecuti  soni,  ut  passini  docet  Apostolus  in 
Epislolis,  lege  tantom  ad  gratiara  disponenie  et  tam- 
qoam  paedagogo  inanoducente.  Uiide  Joan.  i  abso- 
lute  et  per  antithesim  dicitur  :  Lex  per  Moysen  daia 
est :  Gratia  et  veritas  per  Jesum  Christum  facta  est, 
non  per  Moysen. 

^  Quamvis  Giaconius  hunc  locnm  utcumque  de- 
fendere  ei  ab  errore  et  falsitate  vindlcare  coneiur, 
tamen  duo  sunl  hic  quae  mihi  videnlur  castigaiiottc 
m»gis  quain  excusaltone  ac  defensione  dign».  Pri- 
rouin,  iion  fuisse  ab  apostolis  in  ipsis  Ecclesiae  pri- 
mordiis  laiam  legem  de  observatione  Qu»drage$imae, 
sed  poslerioribus  temporibus  a  sacerdolibus,  id  est, 
episcopis  fuisss  instilutam  (Bellar.  lib.  ii  de  Jlpiuf 


1209 


COLLATIO  XXL  —  DE  REMISSIONE  QOIMQUAGE^MiE 


liiO 


nx  quaiDdiu  Eccloia  illius  priinitivse  perrectio  in-  A  qui  Evangelio  credunt,  a  jogo  et  domlnatione  Mccati 


viulaU  permansit,  penitus  non  fuisae.  Nou  tnim  prae- 
cepti  biijus  nece88ita(e  nec  quasi  legali  sanctione 
constricii»  arctissimif  jejuniorum  terminis  claudeban- 
lur,  qui  toium  anni  spatium  aequali  jejunio  conclude- 
bant.  Verum  cum  ab  illa  ApostoIIca  deyotione  de- 
scendens  quotidie  credeniium  roultitudo  suis  opibu8 
incubaret,  nec  cas  usui  cunctorum  secundum  Apo- 
stolorum  insiituta  dividcret  {Actor,  iv ),  sed  priva- 
tim  impendiis  suis  consulens  non  servare  tantum , 
sed  eiiam  augere  conienderet  (ilctor.v),  Anania  et 
Sapphirae  exemplum  non  contenta  seciari;  id  tunc 
unlversis  sacerdotibus  placuit,  ut  homines  curis  sa- 
cularibus  illigaios,  etpene(ut  iU  dixerim  )  conti- 
nentias  vel  compunctionis  Ignaros,  ad  opus  sanclum 


liberos  atque  alienos  ease  pronuntiat,  quoroodo  pene 
in  oronibus  baptizatls  Tiget  dominatio  peccatorum , 
secundum  sententiam  Doniini  qul  ait :  Omnis  qui  fa^ 
dipeeeatum,  iervmest  peeeaii  {Joan.  viii)! 

CAPUT  XXXII. 
Retpomio  de  differeniia  gratice  ei  legalium  prmcep^o^ 
fum. 
TheonaB :  Qusstionem  iiobis  rursus  non  modicam 
Inqutsitio  vestra  coromovit,  cujus  vim  licet  sciam  ab 
inexperiis  nec  tradi  posse  ncc  percipi,  tamen  in 
quantum  potero  verbis  absolvere  et  breviter  expe- 
dire  tentabo;  si  modo  intellecius  vester  ea  quafi  di- 
cimus,  etiam  operibus  subsequatur.  Quaecuroque 
enim  non  per  docirinam,  sed  per  experieniiam  co- 


canonica  jejuniorum  indictione  revocareni,  et  velut  B  gnoscuntur,  sicut  Iradi  ab  inexperlo  nequeunl,  iU 
legalmm  decimarum  necessitate  compellerent,  qu»     dcc  roente  concipi  vel  teneri,  nisi  ab  eo  qui  simili 
utique  inflnnis  prodesse  possit,  et  perf^clis  praeju- 
dicare  non  possit,  qui  sub  graiia  Evangelii  constiluli, 
voIunt%ria  legem  devotione  iranscendunt,  ut  ad  il- 
lam  ApostoHcae  senteniiae  beatitudinem  possintper- 
venirc  :  Peccatumenim  in  vobis  nondominabitur,  non 
enim  esiis  sub  lege,  sed  sub  gratia  ( Rom.  vi).   Yere 
enim  dominatioiiem  in  illo  non  poiest  exercere  pce- 
caium,  qui  dominaiur  affectibus  peccatorum. 
CAPUT  XXXI 


Interrogatio  quemadmodum  intelligi  debeat  quod  ait 
Apmstolus,  peccatum  in  nobis  non  dominabitur. 
Germanus  :  Quia  non  polest  fallax  baec  Apostolica 

esse  s«ntentia,quae  securiiaiem  non  solum  mouachis. 


studio  fuerit  atque  insiitutiene  fundaius.  Et  idcirco 
necessarium  reor  ut  primum  diligentius  inquiramus 
quidnam  sit  propositum  vel  voluntas  legis,  vel  quas 
gratiae  disciplina  aique  perfeclio;  ut  consequenter 
ex  his,  sive  dominationem  peccati,  sive  expulsionem 
ejus  possimus  agnoscere.  Itaque  lex  prlncipaliter 
jubet  expeti  copuiam  nupliarum  -dicens  :  «  Beatus 
qui  habet  semen  in  Sion ,  et  domesticos  in  Jerusalem 
{Isaice  mi  sec.  LXX);  et,  Maledieta  sterilis  quee  non 
peperit.  £contrario  gratia  ad  incorruptionis  per- 
peluas  puritatem  et  castimoniam  nos  beatae  virgini- 
tatis  invitat :  Beatce,  inquiens,  sieriles  qwe  non  genue" 
runt^  et  ubera  quoe  non  tactaverunl;  et,  Qui  non  ode^ 


sed  etiam  omnibus  Christianis  generaliter  repromit-  C  rt^  jiatrem  et  mairem,  ei  uxorem,  non  potest  meus  esse 
111.  nimium  nobis  videturobscura.  Cum  enim  runcios      discipulus  {Luc.  xiv ).  Et  illud  Apostoli :  Reliquum 

ALAHDI  GAZi£I  COMMENTARIUS. 
Oper,  c.  14).  Secundum,  olim  in  Ecclesia  primitiva 
{«quale  et  continuum  ab  omnibus  Christianis  serva- 
luin  fuisse  jejunium  :  sed  sensim  frigescente  devo- 

fi/\»kA       ^...wv     i ; .  ■  ■.  *^        ..     .    .     . 


lione,  cum  inciperenl  apud  mulios  ne^Iigi  jejunia, 
placuisse  omiiibus  sacerdotibus ,  ut  Quadragesiniae 
jejunium  indicereiur,  et  fixa  lege  stabiliretur.  At 
ilii  sententi»  repngnat  inprimis  canon  aposiolicus 
{tan.  68),  et  a  D.  Clemeiiie  recensita  constitutio 
aposiolicadeobservaiioncQuadragesiroaB  {Clem,  lib. 
ytonsttt.  c.  i3).  Repugnanl  el  SS.  Patres.  qui  una- 
nimi  consensn  jejiinium  Quadragesimae  docent  apo- 
siolicaro  esse  instiiutioneiii  et  tradilionem.  Unde  D. 
Iljeronynius  ad  Marcellam  :  xVoa,  inquit,  unam  Qaa- 
dragesimam  secundnm  traditionem  apostolorum  loto 
anni  tempore  nobis  congruo  jejunamus.  El  S.  Leo  : 
Quod  ergo,  dilectissimi,  omni  tempore  unumquemque 
congruit  facere  Christianum,  id  nunc  sollicitius  et  de- 
votius  exsequendum,  ut  apostolica  constituiio  40  diebus 


eos  fiebant,  ut  pauperes  ex  eleemosynis  divitum  ale- 
reniur  :  ut  etiam  docet  Cassianus  lib.  vii  Inslitut. 
cap.  17.  Ad  haec  I  ad  Coriuthios  vii  admonet  Corin- 
thios  Apostolus,  ut  ad  lempus  intermittant  opus 
conjugale,  ut  vacent  orationi  (ubi  Graeci  adduiit,  x«i 
T^  vnoTcia,  id  est,  ei  jejunio).  Non  ergo  per  tutum 
ahnuin  jejunare  soliti.  Et  1  Corinth.  viii  moiiet,  ut 
comedaiit  quidquid  in  macello  venit.  Uiide  colligi- 
mus  eiiam  carnibus  vesci  potuisse;  aquibus  tamen 
abstineiit  jejuiiantes. 

*  Sic  transtuleruiit  LXX  locum  illum  Isaiae,  ubi 
nos  habemus  :  Cujus  e$t  ignis  in  Sion^  et  caminus  ejus 
in  Hierusalem.  Et  ila  citnl  D.  Ilieronymus  epist.  lOi, 
al  Pammachium  :  lilud  enim,  inquit,  quod  legimus 
in  Esaia,  Bealus  qui  habet  semen  in  Sion,  et  domesti' 
cos  in  Hierusaiem ;  solenl  Hebr(ei  deridere  cum  audie- 
rint.  Et  in  epist.  ad  Eustochium  {EvUt.  2i2  ) :  Alia, 
inquit,  fuit  in  veteri  lege  felicitas.  loi  dicilur  :  Beatus 


jejunio  impleatur,  non  ciborum  parcitate  tantummodo^  -r^  qui  habet  semen  in  Sion,  et  domesticos  in  Hiernsaiem 
sed  pnvatione  masnme  vitiorum.  Fundamentum  eius-        '  '    "     


dem  sententtae  etiam  falsum  esse  docet  card.  Bellar. 
miiius  his  verbis  :  Tametsi  enim  credibile  sit  aposlo- 
los  aliosque  nonnullos,  sicut  in  communi  vivehant , 
et  contineiitiam  perpetuam  colebant ;  Ita  eiiam  vel 
per  totum  annum,  vel  certefrequentissime  jejunasse; 
lamen  neque  cerlum  neque  verisimile  est  omnes 
Christianos  per  totum  annum  servasse  jejunium  : 
quemadniodum  nulla  ratione  afflrmari  debet  omnes 
ubique  Christianos  snb  apostolis  vitam  coelibem  et 
communem  duxisse.  Nam  apud  Corinihios  aliasque 
civitales  Graecornm,  ut  ex  epistolis  Paull  apostoli 
perspicuuni  est,  Chrisliani  permulli  llberis  operam 
dabanl,  et  res  suas  preprias  retinebant :  unde  el  per 
unamsabbati  (id  est,  die  dominica)  collectae  apud 


{Isa.  XXXI,  Psal.  cxxvii ).  Et :  Maledicta  sterills  quee 
non  pariebat  { Deuter.  xv).  Et :  Filii  lui  sicut  novellas 
olivarum  lu  circuitu  mensce  tuce  (Isa.  lvi).  Et :  R«- 
promissio  divitiarum  (Matlh.  \).  Et  :  Non  erit  tit/ir- 
mus  in  tribubus  tuis  (  Luc.  xvi).  Nunc  eunuchis  dici- 
tur  :  Ne  ie  lignum  arbitreri*  aridum  (U  Cor,  xu). 
Habes  tocum  pro  fHiis  et  filiabus,  %n  ccelestibus  sempi' 
temum.  Nunc  benedicuntur  pauperes^  et  Lazarus  diviti 
prcefertur  in  purpura.  Nunc  qui  infirmus  est ,  fortior 
est,  etc.  Haec  et  alia  D.  Hieronymus,  quue  cuin  do- 
ctrina  hujus  capiiis  et  aliqiiot  scqueniium,  quihbs 
de  differentia  grati^e  et  legalium  praecepiorum,  boc 
est,  legis  Evangelicae  et  Mosaicae,  agitur,  optime 
conveniunt 


»11 


JOANNIS  CASSIANI  GOLLATIONES. 


illS 


at,  ut  et  (fui  habent  uxorei,  tamquam  non  habentet  A  [RQm.  t),  omiiem  siUenus  cvj^usque  r^ejuAuiUi  af- 


ibtt  (I  Cor,  Tii).  Lex  dicit :  Decimas  tuas  et  pnmitm 
non  tardabis  offerre  (t!xo(i.  xxii).  Gratia,  Si  vit  per- 
fecttts  esse,  vade  et  vende  omnia  quce  habes,  et  da  pau- 
peribus  ( Matih,  xix).  ■  Lex  taliooem  conviciorum 
et  injuriarum  non  prohibei  uliionem  ,  dicens  :  Ocu- 
inm  pro  ocnio^  dentem  pro  dente  (Exod.  xxi).  Gratia 
congeminationem  injuriarum  vel  cxdis  qux  fuerint 
irrogala ,  nosira  patientia  vult  probari ,  et  ad  ^  du- 
plicis  dispendii  tolerantiam  paratos  esse  nos  prxci- 
pit :  Qui  te  percusserit,  inquiens,  in  dexteram  maiii' 
lam,  prcebe  ei  et  alleram;  et  iiliqui  vutt  tecumjudicio 
eontendere^  et  tunicam  tuam  tollere^  dinutte  ei  et  pallium 
{Matth.  y),  llla  «  inimicos  odio  habendos  {Levit, 
XIX ) :  boec  ita  diligendos  esse  decernit,  ul  pro  ipsis 


fectum;  nec  potesi  aut  vetiu  concupiacerfli  mi  im-» 
perata  contemnere;  cujus  totum  itudium  toiiuuque 
desiderium  divino  amori  semper  inteDtmn »  usqua 
adeo  vilium  rerum  oblecialiooe  noa  capiiur,  vt  etiam 
his  quae  concessa  sunt,  non  uiaiur  ^*  In  lege  autern 
in  qua  conj)Jgiorum  jura  servaDtur,  quamvia  cohi- 
bila  luxuriae  evagatio  uni  taotum  femin»  maacipa- 
tur,  tamen  nequaquam  possunt  carnalis  coucupi- 
sceniiae  aculei  noo  vigere,  et  difiOicile  esi  ut  ignii»  cui 
etiam  studiose  pabul^ii  suggeruntur,  iu  prsfixia 
lerminis  includatur»  ut  Don  etiam  extra  evagaius 
ainburat  [Lips.  in  marg.  adurat]  quidquid  aUigerii. 
Cui  etiam  si  sua  illa  iia  semper  occurrat  objectio,  ui 
ex2Bsiuare  extrinsecus  non  sinaiury  taroen  eiiam  duin 


eiiam  Deo  semper  censeat  supplicandum  {Matth,  v).  B  cohibetur»  incendit;  quiavolunias  [A/.  volupta»]  ipsa 


CAPUT  XXXIIl. 

Quod  leviora  Evangelii  prcecepta  quam  legis» 
Qiiisquis  igilur  hoc  Evangelicx  perfectionis  cul- 
men  ascendeiit,  iste  profccio  supra  omnem  legem 
lantaruin  vinutum  meritis  sublimaius,  ei  universa 
quas  per  Moysen  praecepta  sunt  quasi  parva  despi- 
ciens,  tantum  sub  gratia  Salvatoris  se  esse  cogn(»scit, 
cujus  adjuiorio  se  ad  illum  sublimissimum  siatum 
inlelligit  perveiiisse.  Non  ergo  dominatur  in  eo  pec- 
catum,  quia  charitas  Dei  qua;  dlirusa  est  in  cordibus 
nostris,  pef  Spiritum  sanctum ,  qui  datus  est  nobis 


culpabilis  est,  et  ad  veiocissimos  adulteriorum  vapia- 
tpr  excessua  consueludo  concubiius.  Gtttenmi  quos 
g^atia  Salvaioris  sanoia  iocorrttpiiMis  amore  flam- 
maverii,  ita  ottnes  Cirnalimn  desideriorum  spinas 
^minic»  chartuiis  igne  consnmunt,  ut  nec  tepeos 
ftivilla  Titiorum  refrigerium  luiegritaiis  imminuat. 
Legis  ergo  famuli  licitorum  usu  ad  illicita  prolabun- 
tur,  gratiae  parlicipes  dum  licita  conlemnunt,  illiciia 
non  noverunt.  Sicut  autem  vivit  in  conjugii  amaiore 
peccatum,  iu  etiam  in  eo  «  qui  decimas  suas  ei»  pri« 


ALARDI  GkZm  GQMMfiNTAaiUS 

«  Immo  sane  prohibei  cuique  privato,  ct  privaia      nianjiibus  vo$:  iK  iUii  lilu  P^arii  Milm»  qm  m  emth 
aucloritsite,  ul  alias  dicturn  est.  Levit.   xix  :  Non  Q  est,  eic.  ( Matih.  v). 


eris  memor  injnrice  civium  tuorum.  Et  Proverb.  xii 
itinera  eorum  qni  memorimn  retinent  malefacti  in 
mortem.  E\  quorsum  iliud  Deuteronomii  in  nostra 
versione  :  Mea  est  uliio,  et  ego  retribuam  {  Deuter. 
xxxii)?  quod  Aposiolus  ita  retulit :  Mihi  vindictam  et 
eao  reiribuam  {Rom,  xii).  Sed  et  quinio  praecepto 
Decalogi :  Non  occides^  prohibetur  non  soliun  omne 
nocuinentum,  quod  corpori  proximi  aflTerri  pote>^t , 
sed  et  voluntas  ipsn  nocendi.  IJnde  Cassianus  ipse  alibi 
ex  iisdem  Scripluris  prol)ai  quod  Lex  vetus  iram  non 
tantum  de  ejfettu^  sed  etiam  de  cogiUUione  convettat 
(L}6,  VIII  Institut.  cap,  14).  Quod  quid  aiiud  est  , 
quam  conviciorum  et  injuriarum  ultionem  seu  ap- 
petitum  vindictae  prohibore?  Esi  tainen  hac  in  parie 
etiam  non  parva  differeniia  inter  legem  veterem  et 
novam.  Nam  vetus  iJla  lex  talionis  solo  poen»  metu 
bomines  continebat,  ne  aliis  manus  inferrent,  ut 
Chrysostomus  observavit.  At  Chrislus  novus  legisla- 


^  Totus  hic  locus  salis  obf^curus  non  abs  re  ride- 
lor  GaJtica  Lavardini  inlerpretatione  juvandus  el 
elacidaadus,  quae  sic  habet :  Or  en  ia  ioy  mosatquf, 
en  iaquelie  ia  foy  et  ies  droicts  du  mariage  sont  obser- 
vcz,  ii  ne  se  peut  faire  que  tes  aiauiilons  de  ia  concH- 
piscence  charneile  ne  retiennent  uur  vigueur  et  foree^ 
bien  qu^ii  soit  commandi  par  eeste  meme  icy,  de  se 
borner  sur  ia  foy  promise  i  une  seulefemnuet  espouse; 
difficiie  est  que  ie  feu  (auquei  la  mtche  ei  notiTriturjB 
est  alministrie)  soit  teilement  borni^  encios  et  arrestd 
en  ses  iimiies  prefix  du  mariage,  qu^en  s^estendant  au 
dehors^  ii  ne  brusle  toui  ce  qu^U  touchera  ;  nmuef  * 
combien  que  son  object  {c^est-a-dire,  aon  espouse)  se 
represente  tousiours  devant  soy^  de  fofon  qtCii  ne  iusf 
est  pemis  de  iMruster  au  dehors ,  toulesfoii  U  brusle, 
iors  mesme  qu^ii  eu  est  empesch^ :  car  iavoiouU  mesmee 
esi  couipabie  et  reprehensible ,  et  fancoustmnance  de 
coucher  avec  ia  femme^  se  iaisse  bieiUost  tsamporUr 


tor  voluit  nos  non  metu  tamquam  servos,  sed  amore  ^  vers  ies  excez  des  adulteres:  mais  cenx  que  iagreu 
tamquam  filios  duci  ad  beneageudom :  iVoN  enim  ac- -^  cfu  Sau 


cepimus  spiritum  serviiutis  iterum  in  timore  :  sed  acce- 
pimus  spiritum  adoptionis  fiiiorum  Dei  { Rom.  iv).  Et 
non  solum  docuit  nos  non  expeiere  vindjctam ,  ve* 
rum  etiam  patienter  injuriam  lolerare;  nec  lanium 
toierare,  sed  optare,  et  iis  gloiiari.  Denique  percu- 
lienii  nos  in  una  maxilla  praebere  et  alteram :  volenii 
lunicam  iiobis  auferre,  et  pailiuin  relinquere  {Matth. 
v)«  Non  soium^  inquit  Apostolus  (bupp.  gtoriamur) 
in  spe  fiiiorum  Dei^  sed  et  gioriamur  in  tributationibui 
{Rom,  v). 

^  Tunicse  videlicet  et  palliiy  ut  modo  diclum  est» 
ex  Maithaei  quioto  cap. 

^  Non  lex  ipsa,  sed  legis  perversa  inierpretatio 
Pharisaica,  quam  explusit  et  abdicavii  Ghristus  di- 
cens  :  Audisiis  quia  diclum  est  antiqHis :  DHiaes  pro- 
ximum  tuum,  etodio  habebis  inimicum  luum.  Ego  au- 
tem  dico  vobis :  diiigite  inimicos  vestros ;  benefacite  his^ 
qui  oderunt  vos;  et  orate  pro  persequentibus,  et  caium- 


Sauveur  aura  enflammez  du  sainct  desir  d£  vie  uon 
corrompue^  consument  et  desiruisent  lelletnent  par  tee 
fiammes  de  la  charili  divine^  toules  ies  espines  dei  de- 
iirs  charnels^  que  mesmes  ies  cendres  tU*  focbez 
chaudes  et  tiedes  ne  diminuenl  en  rien  ie  rafraickisie- 
ment  de  ieur  nureti  et  innocence,  Lee  eiclewei  donc^ 
ques  et  serfs  ae  ia  toy  tombent  en  choses  iiiicitei  par 
user  des  iicites  ou  Ucentiies,  Ceux  qui  sont  participani 
de  ia  grace^  ou  ministres  de  CEvangHe,  ion  quHi 
mesprisent  les  iicites^  ne.  voulans  aucunement  en  user, 
ne  reco9inoissent  en  rien  ies  iiliciteSf  et  n*y  communs" 
quent  aucunement,  Or  comme  te  pichi  vit  en  ceiuy  qui 
aime  ie  mariage;  en  pareil  ii  vit  en  ceiuy^  qui  se  con- 
tente  seulemenl  de  pager  ses  decimes  et  premices^  eic. 
iiucusque  Lavardmi  iiiterpreialio  nou  &puroenda, 
uec  ingrata,  utspcro,  fuiura  lectori. 

«  Ita  Ciacotiius  rediiibere  posuil,  pro  quo  alii  clt- 
cius  cum  Diouysio,  reddere :  uiiuiuscr.  nonoulii,  dare. 
Est  autem  redhibere  apud  jureconsoUos»  ul  auctor 


GOLLATIO  UIv  -r  OB  HEimSieiilB  QDIflQnALGESLVliC  1314 

iiMiilken  eHMntiifteM:  ii6ceBatt«it>AFeMftlMdaMpenDf,  led  seffiKQdo  d«iieram  pev- 


enim  euin  duai  lardal  aut  negligit ,  aut  in  quallLata< 
earum,  aut  io  quaolSutC»  aul  iti  %iU)lidiana  dislribu- 
liooe  peccar^  Qui  enim  jubetur  ea  q w  s.ua  sunt  in- 
faiigabiliier  indigeniibiia  nkistrare,  quamlibet  ea 
sumifta  fide  ao  4»voU<m  disfMsiifleW  Un^  dittclle 
est  «4  Roa  laii|«eea  peccaUHnm  freqttettter  «cnrrat. 
In  illoiTero  qui  e^nsiliNtt  DomiAiiioii  spreieniBl^ 
sed  omoem  substaniiam  luem  pauperijMis  ferle  pre&« 
erogaoiea,  sniBpta  aua  «ruo^  laKgAlcarem  ««lestisgfa- 
ti»  subsequwfiUiri  peccalom  Don  potest  dominari.. 
Non  eoim  eum  dispensantem  sacr^las  iam  Gbristo 
opes  ei  quasi  aiieoas  pia  disiributiooe  pecwiias,  io* 
fidelis  servandi  viclus  cura  moKlebii,  oec  ekemosy*- 
D«  biUriiaiem  abigei  moesia  cuoct4iiio  :  quia  quod 


Ottlieitli  m^xiiiemy  eitam  alierara  pmbere  voliieia- 
riiM  00»  momiurv  61  volenii  advenem  se  de  ttmica 
Ifligiina  oemmoveoe^  remlltit  el  paliium,  quiqse  di« 
li^&tiiiimieos  seos^  etont  pro  ealuoHiianiibtia  se, 
bm  peoeaii  Dopiilitfogiiaa,  ae  vincula  «linipit  {Mnuh. 
Y^  Mebr.  viii).  Moo  eoimr  ^ifil  snli  lege,  qom  non  io- 
letioiil  seoMoeria  peecatorom  (unde  noo  ioioMriio 
de  ipae  beeiiis  Aposielus^  reprobaiio»  inquii^  fii 
pracedeiiUs  meodaii  propfter  iefirmiietem  ejus  ei 
iuttUliletem ;  oibil  enim  ad  perlecuim  addujiil  lex. 
El  Dominus  per  propheum  :  Ki  ^  dedi,  infuii,  eia 
pfsecepui  eoii  bona,  et  juslificaliones  io  quibus  non 
viveet  io  ei^),  sed  sub  graxie,  qoa  ooo  ramoe  uo- 
tttm  ueqmiii^  ampuUl»  sed  ipsa^  penilua  radicea 


semel  toium  oblulil  Deo,  id  jam  alieottm  sioe  pro-  B  "oxim  vobioutis  evelliu 


priae  oecessiuiis  recordatiooe  aul  angQSti  vielus  ii« 
more  dispeivil,  qoi  cerlus  eil,  cum  ad  desideraum 
perveneril  oudiuiero,  mulio  magjs  a  Deo  se  quam 
volucrem  cmli  esae  pascefidom.  Ecootrario  is  (^ 
subsUniiam  retinens  mttodialem,  aol  decimas  liru«' 
ctuum  suorum  aiqiie  primitias,  eol  pArlem  pecuoje* 
rum  consirictufi  legis  aoU<|om  saoelioae  disiribuii^ 
licel  peccalorum  suorum  igoem  maaime  hoc  eleerao* 
syiiae  rore  exsiinguat,  impossibile  Umen  esl,  quao- 
lavis  opes  suas  magnaniiniute  dispenset,  u^  se  ad 
plenum  eruai  a  dominaiione  peccaii,  oiai  Dorie  per 
graiiem  Salvatoris,  cum  re  etiam  ipsom  affeclum 
deposuerit  possideodi.  Pari  modo  oou  potest  noa 
cruenle  peccaU  in^ierio  famidari»  qeicumque  ocuium 


CAPUT  xxxrr. 

Quemadmodum  quis  probelur  eue  $ub  g^ratia, 

Qeisquis  eifo  perfecUoiiem  Bvangelic»  studueril 
lenere  doclrime»  bic  sub  graila  consiiuitus  peccaU 
doBunatione  noo  pvemiiur.  Hoe  esi  enim  esse  snb 
greiia,  ea  qem  gralia  mandat  implere.  Quieumque 
vero  pcrfeciioma  Evaegeliei»  pteniiudini  snbjectns 
esse  ifolueril,  non  ignorei  se,  quamvis  baplitatus 
sibi  videaler  ac  monaehos,  non  esae  sob  graita,  sed 
Sttb  legis  adtac  iMieulis  pr»peditum,  peecati  pon- 
dere  praegravari.  Proposivom  namqee  est  ejos,  qui 
omnes  a  quibus  receptus  fuerit ,  sratia  adoptionis 
assumit,  non  destruere,  sed  superaediQcare;  <^  nec 


proo€ulo,dei|tempro4eete(£a;o4.xxi],expr»ceple  C  eveeoere,  aed- adimplere  MosaicaB  sanctfones.  Quod 

legis  eruere,  *  aiu  inimicum  suem  odio  BMvuil  ha* 

bere ;  quia  eeoesse  eom  dum  uUoais  vidssiuidlne 

iilci>ci  suam  optai  iojuriami,  dom  eoeua  Inimicoa 

odii  amaritjudioem  servaty  furoris  atque  irae  pertor* 

baiione  semper  acceodi.  QtticuqM|tte  vero  aub  E^mr 

gelicae  gratii^  UiemioaUope  veesaiur,  ae  nM^em  ne» 


Ulpienos  (In  L  m  4^  JSdU.  edk^),  faoere  ut  rui 
habeat  vendiior,  quod  vendidit :  el  quia  id  fiebat 
reddendo  ac  resUiuendo,  Idcirco  redhibiiio  dicia 
esl,  quasi  reddiUo  el  in  integrum  restltuiio.  Nam, 
ut  ait  Festiis,  redhibiium  proprie  diciiur,  quod  red- 
ditum  est.  Sumiliir  ergo  hic  redbibere  simpliciter 
pro  reddere,  exliibere,  solvere  :  ut  et  apod  Plaulom 
in  Menaech.  :  Salvum  tibi,  ut  mihi  dedisti^  redhibeo 
marsupium.  Uiitur  eadem  voce  reUiUbiUonis  Gassia- 
nua  lib.  iv  Insiitut.  cap.  4. 
*  lloc  non  ex  Legis  praBScriplOy  sed  ex  perversa 


nonoulli  peoitus  igoorantes,  et  consiliorum  aique 
exbonetiooum  GhriaU  magniflceetiem  negltgentes, 
ita  praBcompUvm  liberiaiie  seeurttate  solvontor,  ui 
non  eolom  Ghrisli  pr»eepta  leraqeem  anliia  non  at- 
Uoganiy  eemm  eiiem  ipsa  Itta  qu»  Illf»iiicipientibu8 
panrulisqfue  i  M osaiea  lege  mandaia  suef,  velut  an- 
ALARM  GAZm  GOMMSNTAftHJg. 

«  Sie  enim  Gliriatea  ieiilo  ftsre  seae  prTedleationis 
proiestaius  est :  Noiite  puiare  guonkm  vmi  soivere 
legem  aut  prophetai :  non  veni  solvere  te^m^  ud 
adimplere  {Maith.y).  Adimplevil  autem  non  (anium 
subministrando  spirilum  graU»  per  quam  lcx  a  iio- 
bis  iuipleaiur,  sed  et  contirmando,  et  melius  inter- 
pretando  vi  supplendo,  qux  in  veteri  lege  minus 
eraiii  expressa,  ut  paletexeodem  loco  {Vide  S»Tho. 
1-2,4^.  107,  «ri,  4). 

^  (Juaiiivis  praecepu  sive  maodaia  legis  ttosaicae 
jydiciaiia  el  csreuiooialia  sini  «niiquau  ei  aboliu 


Pharisaeorum  et  Scribarum  interpreiaUoue,  tii  di-^per  legem  aovaau  et  CvoogelioaNii,  Udn  umcn  pra^- 
ctuni  est.  Glossa  in  cap.  v  Matthaei :  Sciendum^  aii,  ^  cepia,  qu^  dicuniOF  moralia  et  iiaHiralia ;  qtue  vkn 


in  toto  corpore  Leais  non  e$se  scriptum  :  Odio  habebii 
inimicum  tuum.  Sed  hoe  dicitur^  quantum  ad  tradi- 
tionem  Scribarumf  quibue  visum  est  Iwc  addendum» 
quia  DonUnus  preuepit  fitHs  Jsraei  versequi  inimicos 
suos  et  drUre  AnuUech  de  sub  calo  {txod,  xvii). 

i>  Loquituribi  Dominus^  ailS.  Thonias(t-%,  q.  98, 
ari,  i)tde  prcecepiis  cwremonialibuSt  qum  quidem  di- 
cuniur  non  bona,  quia  gratiam  non  conferebant^  per 
auam  homiues  a  peccato  mundarentury  cum  tamen  per 
nujuemodi  se  peccatores  ostenderent;  unde  signunter 
dicilur :  Etjudicia  in  quibus  non  vivent  {Ezcch.  xx), 
i.  e.  per  aum  vitam  gratuje  obtinere  non  possunl ;  et 
posiea  suoditur :  Et  poltui  eos  in  muneribus  suis^  id 
esi,  potlutes  ostendi. 


haiieni  obUeiuuli  ex  ipso  dicumine  rasieuia  :  ia  ( 
f  enere  praicipua  sunl  quue  decalogo  cootineniur,  ad 
qui^e  eliam  csiera  rcdiicuaftur  {S.  Tka,  i-2,  q.  98, 
a.  4.  et  q.  107,  art.  2).  Proiude,  iicet  Gbriatiani  ueii 
teoeanlur  legeMosaica.quateousejusmodi,  i.  e.  qua- 
lenus  per  Moysen  lata  est  ( quaadoquidem  Moysis 
legislaiio  tanium  periiuuerit  ad  populum  Israeiiti- 
cum,  idque  usque  ad  advenlum  Chrisli  ei  prjedit-a- 
tiunoiii  lilvangelii  dtinUnxal;  in  qua  lola  MosMca 
consiiluiio  fiuem  accepii),  tenentur  lanien  absohiie 
praeceptis  decalogi  :  idque  dupiici  ratioiie.  Piimo 
quia  decalogu.^  non  aliud  est  quam  explicatio  legis 
naiurx,  quae  loU  generi  huinaRo  cooimunis  est:  rie- 
que  ad  huc  ui  quemquam  obliget,  externa  promul- 


\ 


4215  lOANNIS  GASSIANI  GOLLATIONES. 

tiquau  conlemnanl,  iilad  ^uOd  jnpoftlolas  oisacra-  A  qoidem  orationem   coafargere  flducitUler 

tur  noxia  lii)ertate  dicentes :  Pieeabimus^  quia  nmi   •  mua. 


1216 


sumui  tub  tege^  $ed  $ub  gratia  (Aom.  yi).  Qui  ergo 
necsub  gratia  est,  quia  nequaquam  ad  Dominica 
doctrin»  cuiinen  ascendit;  nec  sub  iege,  quia  etiam 
ipsa  illa  panruia  legis  mandata  non  suscipit,  hic  du- 
plici  peccatorum  oppressus  imperio ,  ob  boc  solum 
graiiam  Cbristi  percepisse  se  credit,  ut  per  noxiam 
libertatem  ab  eo  fieret  alienns,  in  illud  incidens 
quod  apostoius  Petrus  ne  incurramns  enuniiat  : 
Quasi  liberi^  iuquit,  agite,  et  non  quoii  vetamen  hor' 
benie$  maliiia:  tibertatem  (1  Pet,  ii).  Beatus  quoque 
apostolus  Paulus :  Foi,  enim,  tn^^tttl,  in  iibertatem 
vocati  estiSf  frairee  (Galat.  v),  id  est,  ut  absoiuti  si- 
tis  a  dominaiione  peccati,  tanlum  ne  iibertatem  in 


CAP13T  XXXYL 

itMponsto,  quod  hmc  qwgstio  futwrm  Collationi  debeat 
re$enari. 

Theonas :  Studium  quidem  Testmm,  qao  perte- 

ctionis  Tiam  non  transitorie,  sed  principaliter  atqae 

perrecte  desideratis  attingere,  inratigabiliter  huic 

disputationi  nos  provocat  inbsBrere :  nec  enim  da 

exteriore  casiimooia  et  circumcisione  manifesu,  sed 

de  ilia  quae  in  occulto  est,  diligenter  inqniritis, 

scienies  in  bac  visibili  carnis  contineniia,  perfectio* 

nis  pleniludinem  non  inesse,  quse  baberi,  vel  per 

necessiiatem,  vel  per  bypocrisim  etiam  ab  infideli- 

bus  potest:  sed  illam  cordis  voiunuriam  etinvisi- 


occasionem  detis  carnis,  id  esi,  fruslrationem  lega-  p  bilem  puritatem  quam  beaius  Aposlolns  ita  prasdi- 


lium  mandatorum  credaiis  esse  licentiam  vitiorum. 
Uaec  vero  liberias,  quia  nusquam  nisi  ibi  sit  tantuni 
ubi  Dominus  commoratur ,  Paulus  aposlolns  docet : 
DomtAUs,  iuquiens,  spiritus  est;  ubi  autem  spirilus 
Vomini,  ibi  tibertas  (II  Cor.  lu).  Quapropter  nescio 
uirum  bunc  beati  apostoli  sensum,  sicul  bi  qui  ex- 
perti  sunt  sapiunt,  exprimere  atque  elucidare  po- 
luerim :  unum  scio  apertissime  ilium  eitam  sioe 
expositione  cujusquam  omnibus  reserari ,  ^  qui 
TrpaxTuci^v,  id  est,  actualem  perfecte  tenuerint  disci- 
plinaui.  Non  enim  laborabunt  ut  quod  jam  operando 
didicerunt,  intelligant  dispuundo 

CAPUT  XXXV. 


cat :  c  Nonenim  qui  in  manifesto  ludwus^  neque  qum 
in  manifesto  in  came  e$t  drcumcisio ,  ted  qui  in  oc^ 
cutto  Jud<eu$^  et  eircumeisio  cordis  in  spiritUt  nou 
liltera,  cujus  tau$  non  ex  hominibus,  sed  ex  Deo  esl 
(Rom.  ii),  qui  solus  scil.  cordium  secreu  rimaiur  : 
umen  quia  satisfieri  desiderio  vestro  ad  plenum  non 
poiest,  breve  enim  quod  superest  spaiium  noct|s, 
ad  indagandam  hanc  obscurissimam  non  sofOcit 
qnaestionem,  congruum  reor  ut  interim  differatur. 
Sensim  enim  baec  et  corde  ab  omni  cogiiationnin 
strepito  penitus  absoluto,  ut  a  nobis  proferri,  iia 
vestris  debent  mentibus  intimari ;  quae  sicut  propter 
conscienti»  purificationem  oportet  inquiri,  iia  niai 
ab  eo  qui  donnm  integritatis  expertus  est,  tradiassi- 
Jnterrogatto  eur  interdum  jejunanUs  carnatibus  tii-  q  gnarique  non  possunt.Non  eiiim  quaeritur  quid  ina- 

nium  argumenU  verborum,  sed  quid  interna  con- 


centivit  acrius  urgeamur, 

Germanus :  Obscurissimam  quaesiionem  et  multis 
etiaro,  ut  putamus  incogpiUm,  apertissime  revelasii. 
Uude  hoc  quoque  profectui  nosiro  adjicias  depreca- 
mur,  ut  cur  interdum  eliam  propensius  jejunantibus 
nobis  et  exbausiis  atque  defeciis,  vebementiores 
pugiiae  corporis  excitentur,diligenter  edisseras.  Nam 
plerunique  etiam  expergefacii  e  SQmno,  cum  depre- 
henderinius  nos  ^  corporalis  veneni  conUgium  per- 
lulisse,  iu  dejicimur  conscientia,  jt  ne  ad  ipsam 


scientias  fides  et  major  vis  veritails  incolcet.  Ec 
idcircode  emundationis  bnjus  scientia  atque  doctri- 
na,  nec  proferri  aliquid  nisi  ab  experto,  nec  trans 
fundi  quidquam  potesi,  nisi  in  cupidissimum  valde- 
que  sollicitum  virtutis  ipsius  amatorem,  qui  non 
eam  vacuis  nudisque  sermonibus  susciUndo,  sed 
totis  animt  viribus  anniiendo  optet  attingere  :  sciii- 
cet  non  siudio  loquacitatis  infructuosae,  sed  deside- 
rio  puriutis  internae. 


ALARDl  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


gatione  indiget;  cum  singulorum  coraibns  sit  in- 
scripia.  Secundo,  quia  legem  decalogi  Christus  in 
Evangelio  confirmavit,  et  ad  ^itam  consequendam 
necessariam  Cftse  docnit,  dicens :  Si  vi$  ad  vitam  in- 
grediy  $erva  mandata  (Matth.  xix) ;  atque  adeo  legem 
suam  esse  voluit,  ut  merito  legislator  propterea  di- 
cendus  sit,  non  lantum  redemptor  ac  mediator.  D 
Unde  Patres  concilii  Tridentini  anathema  in  eo$  pro- 
nuntiant,  qui  dieunl  tegi$  prcecepla  nihit  ad  Christia- 
nos  pertinere;  aut  Christum  a  Deo  hominibus  datum 
ut  Redemptorem  cui  fidant;  non  etiam  ut  tegistato^ 
rem  cui  obediant :  aut  denique  hominem  jusiificatum 
et  quamtibet  perfectum  non  teneri  ad  observantiam 
mandatorum  D«t  et  Ecctetice  (Conc.  Trid.  seu.  6 
can.  19,  20«!  21). 

■  Hanc  ita  describit  abbas  Nesteros  collat.  i4, 
c.  4,  ffpxxTcxii,  id  esty  aciuatis,  qu(e  emendatione  mo' 
rum  et  vitiorum  purgatione  perficitur.  Et  cap.  2  : 
Qttisqnis  igitur  §d  Theoricen  votnerit  pervenire^  n«- 


eesse  est  ut  omni  studio  atque  virtute  aetuatem  pri- 
mum  scientiam  consequatur.  Nam  hcsc  quidem  absqua 
theorica  possideri  potest :  theorice  vero  sine  actuali 
omnino  apnrehendt  non  potest.  Et  cap.  seq.  docel 
hanc  praciicen  in  duobus  consistere,  nempe  in  ex- 
pellendis  viiiis  et  virtutibos  acquirendis. 

>»  Quid  per  corporalis  veneni  conUgium  intelligat, 
sequenti  collatione  explicabitur. 

0  Id  est,  non  qui  palani  ac  manifeste  se  came  Ju- 
daeum  esse  jactat,  sed  qui  in  abscondito,  id  est,  corde 
ac  spiritu  per  fidem  Clirisium  conOteiur,  is  vere  Ju- 
d»us  est.  Neque  qu<e  in  manifjesto  in  carne  circumdsio 
est^  id  esi,  non  exierna  carnis,  sed  spiriulls  vitio- 
rum  circumcisio,  ea  vera  circumcisio  est.  Sic  non  qiii 
secastumet  religiosum  exterius  demonstratcontinno 
coram  Deo  et  vere  castus  et  religiosus  est,  sed  qui  in 
occuttOj  id  est,  cordc  ac  mente  purus  et  cas^tus,  cts 
ju$  taus  non  ex  hominibus^  sed  ex  Deo  est  (R<m.  n}» 


H\7 


COLLATIO  IXH.  —  i^E  NOCTURNIS  ILLUSIONIBUS. 


IS18 


COLLATIO  VIGESIMA  SECUNDA, 


Qa»  eit  secunda  abbatis  Theon». 
DE  N0CTURNI3  ILLUSIONIBUS. 


CAPUT  PRIMUM. 
Post  dies  ferme  septem,  Quinquagetim»  solem- 
niuie  transacia ,  cum  in  ipso  DOclis  inltio ,  id  est 
post  synaxin  vespertinam  ,  promissae  disputationis 
exspeclatione  8uspensi,sanctl  Theonas  cellulam  fuis- 
semus  ingressi,  alacer  senex  hilari  vultu  ac  biando 
nos  prior  sermone  compellans  :  Mirabar,  inqult,  ar- 
dentissiroum  studium  Yestrum  bis  sepiem  diebns  ab- 
soluiionem  proposita  qua^stionis  poiulsse  differre,  et 
debilori  sno  praecipue  non  rogantl,  dilationem  tanti 
teniporis  prttstitisse.  Justlssimum  proinde  est,  ut 
qula  ultro  roihi  benignius  Tostra  tam  largas  con- 
cessit  inducias,  ego  quoque  moram  in  debiti  reddi- 
tione  non  faciam.  Grau  namque  est  bojus  fenorls 
occupatio,  quas  majora  dum  soWitor  augmenU  con- 
quirit;  et  non  solum  percipienlem  ditat,  Terum 
etiam  nihil  roinuit  largienti.  Duplicessiquidemcon- 
gregat  qusstus  rernm  spiriulium  dispensator.  Ln- 
crum  enim  non  solum  In  illius  qui  andit  profecin, 
Tcrum  etiam  in  sua  dlspuUtione  consequitur,  non 
fflinus  semetipsum  ad  desideriuro  perfectionis  ae- 
cendens,  dum  instruit  auditorem.  Quamobrem  yes- 
ter  ardor,  meus  profectns  est ;  Tostra  soUlcitndo, 
roea  conpunclio  est.  Nam  utique  etipse  nunc  mente 
torperem ,  nihilque  in  meo  corde  de  his  qna  expe- 
titis,  pertracUrem,  nisi  me  Tcster  fervor  atque  ex- 
specutio  ad  rerum  spiriulium  recordaiionem  susci- 
Uret  quodammodo  dormiuntem.  £t  idcirco  profe- 
ratur  in  medium  quaestio,  si  videtur,  cujus  pridem 
pro  angustia  temporis  absolutionem  procrastinare 
roainlmns. 


A  CAPUT  IL 

RepelUio  ffropoiUa  interrogaiionii  cur  majorem  abBti- 
nentiam  maior  interdum  cartm  impugnatio 

iubiequatur. 

^  Hoc  enim,  ni  fallor,  inqulsllio  vestra  coroplexa 
est,  cur  interdura  remissius  jejunantes,  levioribns 
carnis  hujus  aculeis  titillemur,  et  nonnumquain  dis- 
trictius  abstinentes,  afQicto  exhaustoque  corpore, 
inceniivis  acrioribus  urgeamur,  iu  ut  quemadino- 
dom  patefecit  vestra  confesslo,  expergefacti  repe- 
riamos  nos  humorum  naturalium  egestione  re« 
spersos. 

CAPUT  III. 
Ex  trAm  eauiii  eorporalii  poUulio  provenire. 
dujus  ^  ergo  infestinationls  triplicem  causam  nos- 

B  tri  prodidere  majores,  quae  modum  temporis  con- 
stlioti  intempestivis  irrumpa«  eicessibus.  Aul  enim 
superflua  escarum  nimietate  congeritur,  aut  per  in- 
curiam  mentis  elabitur,  aut  inimici  illudentis  insidiis 
proTOcalor.  Primum  igitur  gastrimargi»,  id  est, 
TOracltatis  vel  gul»  Titium,  hanc  redundantiam  ob- 
scenl  bumoris  extrudit.  Nam  et  com  districtioris 
abstinentla  tempore  sutum  polluit  puritatis,  ^  non 
de  praesenti,  ut  putatis,  inedia,  sed  de  nimietate  prae- 
teritae  saturiutis  efTunditur.  Quod  enim  per  voraci- 
Utis  ingluviem  concretum  fuerat  in  medullis,  ne- 
cesse  est  ul  per  prurltum,  autcerte  per  ignorantiam, 
quamvis  magno  jejunio  tabefacti  corporis  egeratur. 
Quaroobrem  non  solum  lautioribus  epulis  absiinen- 
dum,  sed  eliam  a  vilioribus  cibis  aequali  est  conti- 

G  nenlia  lemperanduro:  immo  ipsius  etiam  panis  et 


A5i\RDI  GAZiEI  COMMENTARiUS. 


«  Credibile  est  pei  hos  dies  Cassianum  cum  suo 
Germano  de  hi^  quae  superiore  collaiione  tr.-tctiia 
et  disputata  fuerant,  privaiim  more  suo  inter  se  con- 
tulisse,  eaque  memori.T  diligenlius  commendasse, 
aut  etiam  scriptorum  monimentis  ad  posterorum 
erudilionem  et  aediflcationem,  ut  caeter.i,  tradiilisse. 

^  Hocest,  quod  superius  (Co///i(.  18,  cap,  5i)aliis 
verhis  dixit,  not  eorporatii  veneni  contagium  pertU" 
liiie^  \d  esi,  pollutos  esse. 

«  De  causis  poliutionis  nociurnseetinvoliinlariae, 
qu»  alias  iliusio  dicatur  (de  h.ic  enim  hic  agiuir,  nnn 
dc  voluniaria  aut  procurata,  quae  molliiies  vel  lm« 
niiinditia  appellatur,  a  qua  viri  sancti  et  religiosi 
Ifingissime  absuiit  et  abhorrent),  ita  Joannes  Clima- 
ctis  gradu  decimo  quinto,  suam  et  alioruin  senten- 
tam  commemorat :  Sunt  nonnulU  qni  sola  ciborum 
cnuta  hujutmodi  bella  advertum  noi  exciiari  atque 
obsceni  humorii  proftuvium  fieri  puiant  aiqne  asteve" 
rant :  ego  antem  exirema  (aiigatot  tegritudine  et  ad 
iummum  jejunantet  valide  hujutmodi  atpergine  foedari 
cognovi,  interrogavi  aliquande  peraptitiimum  quem" 
dam  et  ditcretionii  gratia  ornatum  monachum,  quid 
tie  hii  iontiendum  etut^  mihique  admodum  lueide  bea- 
tui  ilte  retpondU  :  fii/,  inquU,  quidem  in  tomnit  quce- 
4m  f^mlnii  efmiio^  qua  ex  ciborum  muHitudine  #| 


re^tti>  ett ;  et  alia  quce  ex  iuperbia  eontingit :  cum  iri- 
ticet  diutiui  mundi  a  foeda  hac  repertione  perttiteri' 
mui,  et  per  hoc  in  tuperbiam  efferimur.  Fit  runui 
pterumaue  cum  ^udicamut  atque  condemuamut  proxi- 
mum.  Eorum^  tnquit^  generum  duo  contingere  etiam 
infirmit  poaunt,  fortattit  et  omnia,  Porro  ti  quit  teip^ 
ium  prcedictii  omnibut  cautit  mundum  eue  contpicitf 
hic  ex  hujui  modi  tranquUiitate  beatut  ett,  Qui  vero  ex 
dtemonum  invidia  id  patitur^  Deo  id  fieri  ad  tempui 
permittentCy  fit  ut  per  nanc  calamitatem,  quce  tine  pec- 
cato  eit,  altiiiimam  tuto  pottideat  humititatem,  Hac 
ille.  Paulo  aliter  D.  Gregorius  in  Responsione  {Cap. 
11)  ad  Au|;u8tinum  Anglorum  episcopum  :  (n  hac^ 
iuquit,t/(uitone,  valde  necetsaria  ditcretio^  quia  valde 
tuhiliter  pentari  debet,  ex  qua  re  accidat  metiti  dor- 
mientis.  Aliquando  enim  ex  crapuia,  aiiquando  ex  na- 
turte  tuperfluitate  vel  infirmitate ,  aiiquando  ex  cogv 
tatione  eonlingit,  Et  quae  sequuntur  Inferius  reci- 
j)  tanda.  In  \itis  Patrum  hasc  praeterea  leguntur : 
Dixit  abbat  Moytei :  Per  hat  quatuor  ret  potlutionit 
patiio  gignitur:  per  abundantiam  etcaietpotui,  et  iatie- 
tatem  tomni;  per  otium  et  jocum^  et  ornatii  vettibui 
incedendo.  Hsc  de  causis  polluiionis  nocturne. 

^  Similes  sententi»  apud  Cassianum  i.  v  Inst.  C« 
9,  et  lib,  Ti  c«  11  et  i5,  et  collat,  12  cap.  7 


ni»  JOANNIS  CAS9UNI  GOLLATlONl».  1920 

aqu»  sttieias  est  caTenda,  ut  possii  diu  in  nobis  A  spintalis,  obsceni  eliciantur  homores,  qoi  non  tam 

inanitate  carnis  qnaia  meniis  circumspeciione  aiqoe 


acquisita  corporis  puritas  permanere,  atqoe  imitarl 
quodammedo  intemeratam  apiritus  castitatem ;  licci 
nos  necesse  sit  confiteri,  interdun  etiam  absque  ulla 
mentis  industria,  yel  perlemperiem  corporum,  vei 
per3Pta(ismaturitatem,qnosdam  rariussordidari,  vel 
cerie  fluxus  istius  egestione  non  poilui.  Sed  alterius 
meriti  est,  qoi  paceoi  inerti  felicitate  [Dionys,  securita^ 
te;  Lip$,iH  mar^«  facilitate]  eonsequitur,  alteriiiaqui 
triumphttro  gloriosls  virtuiibos  promeretur  :  Hujus 
eiiimpoteniia  vitiorum  omniurodebellatrixdigna  mi- 
raculoest:  iilumquem  faeuliasboni  in  a«a  lueturfgna- 
via, «  censeodu»  roagis  dixerim  securltatequam  lau- 
de.>>Secunda  impunillius  ppofluvii  causa  est,  ai  mens 
spirilualibus  «ittdiis  atque  exereitiia  Taeuata  ,  nec 


virlote  si  peoitus  Inliiberl  nequeuni,  saltem  ad  illam 
egeslioMs  «iaiplicem  qualitatem,  auxiliante  gratia 
Dci,  perdttcuntur.  Ideoque  in  primis  discursus  sunt 
sensuum  coercendi,  ne  mens  istis  excessibus  assue- 
facta,  ad  foediora  incitamenta  luxuriae  somtiiana 
pertrabatur.  Terlla  cauta  eit^  oum  per  ordinatam 
qiudem  atque  aoiUcitam  eonti»enli»  diseiplinam, 
eoHtritioiie  cevdiset  eorporis  perpetoam  casttmoniae 
fMrttatem  oplMDos  acquirere;  sed  nos  uiiiitaii  eamis 
ac  apirtttts  egM^e  oonsiilontea»  ^  rraudulentiasimi 
liostis  ica  impugnat  inTidia,  utdum  d^eere  fidociam 
eooscienti»  noatnenosque  TelutToatu  aiiqno  huniliare 
«onalur,  illis  praecipue  dtebus  quibua  raajore  integri- 


disciplinis  inierioris  hominis  instituta,  quemdaro  B  taiia  ffleriio  deaiderarous  dif  ino  tantiimmodo  plaeere 


aibi  segriitiei  siiuio    per  coasiietudinem  eontinui 

torporis  obduxerit.  aut  cum  sordidarum  cogitatio- 

num  inimicitias  [A/.  impudicitias]  nou  cavendo,  ita 

illam  cordis  subiimrsstroam  puritatem  segniier  con- 

cupiscit,  ttt  omnem  perfectionis  et  eastiroonifO  sum- 

mam  in  sola  credat  exterioris  hominis  oasiigalione 

consistere.  Cujus  erroris  atque  socordisR  vitioeonse^ 

qaenter  eveniet»  lU  non  solum  moUimoda  cogitatio- 

num  perTagatio  inverecunde  atque  procaciter  secre- 

tuio  roentis  irrumpat,  aed  eliam  pristinarum  oro- 

nium  passioiium  inira  eam  semina  perseTorent.  Quie 

quaindiu  in  ejus  abditis  deliCttscuDt,  quamvis  rigido 

corpus  jejuoio  easiigotur,  iaoien  nibilominus  dor- 

mieulem  iilecebroBis  plianlosmatibiis    inqnieiant: 

qulbus  ante  legitini  temporis  eursom,  non  jan  ex  G  n,  innii.  1. 13,  et  Itb.  ti  eap.  «/i.)  Quapropler  i 

natorae  oecoisitale,  aed  adbuc  ex  fraiide  nequttiie     debenras  non  idcirco  nos  tantom  ab   oiioquoqQe 

ALARDI  GAIMI  COMMENTABIUS. 

CuTChius  duplicem  hic  annotavit  leciionem  :  AI-     ad  Completorium : 


oonspeetui,  absque  ullo  quidem  oanus  prurito, 
mentisTO  coMensu,  nee  per  illosionem  pbantaanM- 
lis  alicoios ,  aed  tamen  aimpliei  fluxus  illius  eges- 
lioiie  nos  polluit,  ut  a  sacroaancta  comnraoione  de- 
toFreai,  lieet  in  quoadam  tneipieniium  eiquonim 
eorpora  necdum  longa  lejuniorom  eastigatione  le- 
nuata  aunt,  ob  hoe  diabolico  factione  bcc  evenire 
eredalur  illusio,  ui  cum  eos  tntensioribw  iqoniis 
itudere  eogooTerit,  onnes  eoro»  oonaios  hae  arie 
aubverialt  nl  dum  ae  non  soImb  nibil  ad  porilaiom 
oorporia  distrietiope  jejimio  proleeisse,  Terttn«iiam 
graTius  aentiont  fuisae  pollaios,  magi&tram  ioeor- 
rapttonis  ac  poritatis  altrioem,  afosiiiientiae  dtairio- 
tiooem  flomqoam  aemulam  perhorreaeant.  (Ftda  liA. 


teram,  Uagii  dixerim  seeuriintem  habere,  quam  1««- 
den?,  qoae  eat  Basiieensis ;  alteram  e  ms.  quam  magia 

i)robat,  Censendum  nuuiis  dixerim  securitate  qujim 
aude,  nempe  dignum.  Sic  ipse.  Qunni  leciionetn  hic 
aeculi  sumus,  omisso  tamen  snp^emenio,  qiiod  mi- 
nime  necessarium  Tisum  est.  Dionysius  paraphrastes 
hunc  locum  iia  expressit:  Pcenitentia  (  pro  potenlia) 
namque  isiiu$  itc  pugnando  vincentie ,  aebellatrix'  om* 
nium  vUiorum  est  admiratione  digna.  Jllum  auiem  \ 
quem  facilitas  boni  tuetur  in  $ua  ignavia,  judico  magis 
dicendum  eise  $ecurum^  quam  coUaudandum^ 

^  Ita  Casslanus  I.  vi  c.  li  ;  Qualita^,  inquit,  cogi" 
tationum,  qux  distensionibu$  {  i.  e.  distracliouibns  et 
negoiiis  variis )  diei  negligentius  custoditur ,  probatur 
quiete  nocturna,  Et  idiirco  cum  intercesserit  atiqua 
tatis  iltiisiOy  non  culpa  somni  credenda  est^  sed  negih' 
gentia  temporis  prcecedeniis ,  et  vianifestalio  morbi 


latentis  intrmsecus,  qnem  non  primilus  noctis  liora  w^  omnes  iltam  tuam  poUutionem  intelligant.   Fecit 


Ke  gravts  somoos  irroat, 
Nec  hosUs  oos  surripia^ 
Nec  caro  illi  consemieos 
Nos  tibt  reos  slatuat. 

S.    Alexander  papa,  qui  quinius  a  B.  Petro  sedit, 

ordinavit;«quam  sacerdotaii  benedictione  saiietiiica- 

tam  in  cubtcuiis  retinendam  pro  eflTuganda  di^iboli 

malitia,  ne  somniis  velphaniasinatilHisnobis  illudat. 

Est  vero  sin^ulare  nec  silentio  praelereundum,  quod 

huic  inrestationi  et  illusioni  diabolicae  amojiendae  D. 

Bernnrdus  suggerit  remedimn  experinieiito  proba- 

tum  :  Si  per  noctem^  iiiquii,  iUusio  tibi  acciderit^  non 

conlristeris,  $ed  in  cra$t\no  confitere;  ei  aUqw  U 

vocanle  ad  Mis$am  ut  ministre$,  caute  coram  omnibus 

te  excusa  per  signum,  ut  e$t  con$uetudini$ ,  ^uateNifj 
...  ......    .,  ^^ 


parturiit,  sed  intimis  animas  recondiium  fibris  ad  culk 
superficiem  somni  refectione  produxit,  arguens  occuUas 
wMium  febre$,  qua$  per  totum  diei  spatium  noxiii 
cogitationibu$  pasti  contraximus. 

^  Ailversus  husmodi  infesiationes  et  illusiones 
diabolicas  solemnis  esi  illa  Ecclesiae  et  piarum  roen- 
tiuro  vespertina  precaiio  : 

Procul  recedajit  sofBfiia, 
Et  bostiuu)  |}lianiasiiiala: 
flostemqae  nostrum  comprimej 
Ne  poUuantur  corpora. 

Iteiri  1n  alio  hjrmno,  qui  1n  Quadrageairoa  recitatur 


aliquis  apud  no$,  etiam  mUlo  wcanie  ad  if  t^aei,  ut 
magis  erubesceret ;  et  a  tentatione  carnis  liberaius  est 
171  tantum,  ul  vix  aliauid  tale  postmodum  scttserit^  nec 
nisi  semet  vcl  secunao  per  annum  pruritum  huju$modi 

Satiebatur.  Ilein  iu  viu  S.  Malarhix  c.  i7.  Ciim  S. 
taUichias  archieptscopus  sacramenta  offoret^  et  appro^ 
pinquaret  ei  diaconus,  inluilus  eum  ingemuit,  quod 
$en$i$$et  pene$  euiu  latere,  quod  non  conveniret,  Per- 
acto  sacrificio,  $ecreto  perconlatus  de  con$cientui  $ua^ 
confe$$u$  est  illusum  se  per  $oai9uum  ujocte,  Cui  injuu- 
§en$  pcenitentiam  :  Non  debueras,  inguit,  hodie  miiii- 
$tra$$e^  $ed  verecunde  te  stiplrahere,  ut  kac  hu^iUtat^ 
purgalus,  digmu$  annde  minifirartf.  Hmc  Df  J^eroar- 
dus. 


mi  COLLATIO  XXn.  —  DE  NOCTORNIS  ILLUSlONIBtlS.  1221 

viiio debcre  purgari,  quia  siis  perlurbaiionibus  nos-  A  Philargyria  vero  ,  ccnodoiia  alqTTesupefrbla,  et  om- 

nium  multitudo  viliorum  individua  socieute  jungun- 


trtim  occupet  sensum,  sed  quia  contcntum  non  sit 
solum  absque  aliorum  consortio  dominarl,  sed  in« 
tromisso  omnlum  t)iiorum  diriore  collegio,  sobdH 
tam  sibi  mentem  ftiultiplicatacaptivliaiepopuletur. 
«  Et  idcirco  gastrlmargia  vlucenda  eBi»  non  proptelr 
se  tantum,  ne  iscilicet  onerosa  nos  toracltate  cor- 
rump)it ;  nec  propter  boc  solum,  ne  carnalis  coiicu- 
piscentiae  nos  igne  succendat,  sed  ne  etiam  iracun- 
dise  vel  furoris  atque  trisiitiae,  cftterarumque  om- 
nium  passionum  faciat  esse  mancipia.  Nam  cum 
nobis  esca  ac  potus  vel  negligeniius  vel  tardius  mi- 
nistratur,  sl  gulae  dominatione  deprlmimur,  conse- 
quens  est  ut  etiam  iracundiae  stlmulis  Incltemur. 
Et  rursus,  voluptuosis  saporlbus  demulcerl  absque 


tur;  aique  ita  unumqiMKlque  vitiaiii,  si  vigepe  in 
nobis  vel  solum  coeperit,  etram  caeteris  suggcrit  in» 
cremtenta. 

CAPUT  IV. 

IntmoguH^  m  ad  taero^anetam  eommit^tmtin  atte- 

d0H  U€M  nocturnu  UlutionefoUuium  t 

Germanua  :  DiBpensafione  Dei  credimus  banc 
quiestieiiem  in  medlum  faisse  prolatam,  ut  lllad  qnod, 
verecundia  Interrogandi  flduciam  cohibente,  num- 
quam  potuimus  edoccri,  omic  opporlonltate  colla- 
tionia,  caussqoe  ipsius  ordlne  provocati,  sclscitsrrf 
fiduciallter  andeamus.  Si  igltiir  ee  tempore  que 
accedl  oportet  ad  sacrosancta  mysteria ,  scnscrimtis 


philargyriae  peste  non  possumus,  per  cujus  supcr-  B  nos  somnii  iltusionc  pollatos,  praesumenda  est  ^  an 
fluos  apparatus  magnis  luxuria  gaudet  Impendiis.      vilanda  illa  salmaris  esc^  sacrosancta  perceplio  T 

AL4RD1  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


Vide  lib.  v  Institut.  c.  6, 10,  21  et  !23,  ct  Collat, 
5c.  lOetli. 

^  Eamdem  qaaestionem  inter  alias  D.  Gregorio 
proposuH  S.  4tigustinus  Anglonim  episcopus  hia 
vcrbis :  Quctro  eiiam  $x  post  ilkuionem  qnce  per  som- 
uum  solet  accidere^  vel  corpus  Domini  accipere  valeat, 
vel  ti  tacerdot  tit,  sacra  mystcria  eelcbrare  f  Cui  D. 
Grogorius  iia  respondil,  pfif  missa  dislinctione  supe- 
riim  recitata  :  Ckyii  ex  naturee  superftuitate  tel  infir* 
mitaie  eveneritf  omninkodo  h(Bc  Ulusio  non  est  timenda^ 
quia  hafic  animus  nesciens  perluUsse  magis  dolendut 
esty  quam  ftdxse,  *  Cum  vero  ultra  modum  appeliiut 
in  sumeniHs  aiimentis  rapisur  otque  idcirco  knmorum 
receptacula  gravanlur ,  habet  exinde  animus  aliqnem 
reaium,  non  tamen  nsque  ad  prohibilionem  percipiendi 
saeri  mysterii  vel  3lissarum  solemnia  celebrandi ,  cum 
fortatse  aut  fesiut  diet  exipt^  aut  exhiberi  mysteriumj 
pro  eo  quod  sacerdos  alius  in  loco  dee^t^  ipsa  necessitat 


diosius  et  enuclealius  expliciins  S.  Thomas  doctl 
circa  pollutionem  noclurnnm  duo  posse  coiisiderari  : 
Vnum,  Inqurt  (m  pnrt.,  q.  80.  art.  7),  ratione  cujuM 
exnecetmtateimpedUhonUnommwmpiione  hujut  ta-> 
eramenti,  Aliud  autem  ratione  ct{jus  non  ex  neceseUato 
impedit  hominem,  sed  ex  quadam  congruenlia  :  Ex 
necessitate  quidem  impedit  hominem  ab  hujus  sacra^ 
m€nti  pereepione  tolum  peccatum  mortale  ;  et  quamvh 
nociurna  inta  pollutio  eecundum  te  eontideruia  peeeth 
tum  mortale  este  non  posnt :  nihilomiMtt  lamen  ratione 
tuos  causce  quandoque  habet  peccatum  moriale  an-- 
nrxum:  et  ideo  consideranda  ett  oauta  poHutionio 
nocturnm  (Vide  Dominicum  u  Soto  in  iv  Sent.  diet^ 
12,  q,  I,  a.  7).  Quandoque  enim  provenit  a  cauta  ex» 
trinsecaspirituah,  sciticetexdcemonum  iUusione,  qui 
pkamatmata  eonmiovere  possunt :  ex  quorum  appari" 
tione  poUulio  interdum  subsequitur.  Quandoque  vero 

^ ^ ,  .  provenU  potlutio  ex  causa  intrinseca  spirituali^  scilicei 

compelUt.  Piam  ti  adsunt  alii  qui  imptere  wysterium  /i  ex  prceeedcniibus  cogitationibus.  Aliquando  autem  ex 


vaieant^illusio  per  craputam  factaa  perceptione  sacri 
mykterii  pi-ohibere  non  debet,  sed  ab  immotatione  sacri 
myslerii  abstinere^  ut  arbitrorj  humititer  debet,  si  ta- 
men  dormientit  mentem  turpis  imaginatio  uon  concns- 
serit.  Nam  tunl  quibus  ita  pterumque  ittusio  nascitur^ 
ut  eorum  animus  eliam  in  tomno  corporis  positus  , 
imaginationibus  non  faedetur,  Qua  in  re  ostenditur 
quoa  ipsa  mens  rea  non  sit  tunc,  sed  suojudicio  libera; 
cutti  <e,  etsi  dorntienti  corpore,  nihil  meminit  vidisse^ 
lamen  in  vigiliis  corporis  meminit  in  ingtuviem  ceci- 
disse.  Si  vero  ex  turpi  cogitatione  vigilantis  oritur  t7/M- 
tio  dormientit,  paiet  animo  tuus  reatus.  Videt  enim  a 
qua  radice  imaginatio  itla  procetserit^  qui  quod  cogita- 
vit  scienSn  hoc  periiUit  nesciens.  bed  pensundum  est 
ipsa  coyitatio  utrumin  suggestione,  an  delectatione,  vet, 
quod  majut  est^  peccali  consensu  acciderit.  Tribus 
enitn  modis  imptetur  omne  peccatum ,  viddicel  suggz^ 
ttione,  detectatione,  consensu,  Suggestioquippe  fit  per 
diabotum^  delectatio  per  carnem,  consensusperspiritum. 


catisa  intrinseca  corporali,  vel  ex  superftuitate,  sive 
debititate  naturce,  sive  etiam  ex  superftuitate  cibi  et  pO" 
tut.  Qua^ttbet  autem  harum  irium  causarum  potett  et 
«fnc  peccato^  et  cum  peccatoveniativelmortaUexistere. 
Ef  si  quidem  tit  shie  peccato,  vet  cum  peccato  veniali^ 
non  ex  necessitate  impedil  sumplionem,  itasciticetquod 
homo  sumendo  sit  reus  corporis  et  sanguinis  Domini. 
Si  vero  sit  enm  mortati  peccato,  impedit  ex  necettitaie* 
Itiusio  enim  damonum  quandoque  provenit  ex  presce- 
denti  negtigentia  prceparationis  ad  devotionem^  qum 
potest  esse  et  mortate  et  veniale  pcccatum.  Quando'^ue 
vero  provenit  ex  sota  nequitia  dcemonum  voleniium 
impedire  hominem  asumptione  hujus  sacramenti.  Unde 
tegilur  in  Cotlaiionibus  Vatrum,  quod  cum  quidam 
frater  pateretur  poUutionem  semper  in  festis  in  quibut 
communicandum  eral,  seniores  comperto  quod  nuUu 
causa  ab  ipso  prcecesserat  decreverunt  quod  propler  hoc 
a  communione  non  cessarel :  et  ila  cessavit  iltusio  dcemo" 
num.  Similiter  eliam  prcecedentes  cogitationes  tascivm 


quiacumpriniamcutpamserpenssuggestit^^vavelutcaro  D  quandoque  possunt  esseomnino  sine  peccato,  puta  cum 


delectata  ett,  Adam  vetut spiriius  consensit ;  et  necessa- 
ria  est  magna  discretiOf  ut  inter  suggestionem,  detecta 
tionem  et  consensum  judex  sui  animus  prasideal.  Cum 
enim  malignut  spiritus  peccatum  tuggerit  in  mente,  si 
nulla  peccaU  delectatio  tequatur^  peccatum  omnimodo 
perpetratum  non  ett.  Cum  vero  caro  deleclari  cosperit , 
tunc  peccatum  incipit  nasci.  Si  autem  etiaw  ad  consen' 
tionem  ex  deUberatione  descendU,  tunc  peccatum  cogno- 
scitur  perfici.  In  suggestione  igitur  peccati  semen  ett^ 
in  deteetatione  fU  nutrimtntum,  in  contensu  perfectio. 
HactcnusD.  Gregorius^  ciyus  doctriaam  coiupen- 

*  Loeosiapnret  corrapMis,  et  diversa  lectio  apod  Gra- 
tiaDcm  disl.  6«  cap.  Testameatum. 


aliquis  causa  lectionis ,  vel  disputationis  cogitur  de 
tatibus  cogitare :  et  ti  hoc  sit  sine  concupjfcentia  et 
detectatione,  non  erunt  cogitationes  immunace^  sed  hO' 
nettce-.  ex  quibut  tamen  poltutio  sequi  polest^  ticut 
patet  ex  auctoritate  Augustiui  siipra  inducta  {Aug.  /. 
xndeCen.  ad  titter.  c.  15).  Quandoque  vero  proue^ 
dentes  cogitationes  sunt,ex  concupitcentia  et  delecta» 
tione;etti  adsit  consensus,  erit  pecccamn  mortate:  si 
vero  desU,  erit  veniate.  SimUiier  etUtm  et  causa  corpo- 
ralit  quandoque  est  sine  peccato,  puta  cum  $st  ex  infir^ 
mitate  naturm  :  unde  €t  quidam  etiam  in  vigilando  abS' 
que  peecato  fiuxum  seminit  patiuntur.  Vet  etiam  ti  ^t 
ex  superfluitate  naturas^  ticut  enim  contingit  sanguinem 
fluere  absque  peccatOj  ita  et  temen^  quod  e$t  tupet^ 


m 


iOANNIS  CASSIANt  COLLATiONES.  ifU 

CAP13T  V,  A  inum  ccelestem  cibum  a  communium  escarum  Tili^ 

taie  secerneDS,  nec  ulem  esse  dijudicans,  quem  noo 
Difii  pura  liceat  meute  vel  carne  prxsumere.  Denique 
inrert :  ideo  inter  vo$  muUi  infirm  ei  imbedlUt,  H 
darmiunt  mutti ;  ^  ifnritales  sciUcet  in/irmitaiei  mc 
mortet  ex  hac  tpecialiter  dicent  prtBtumptione  gene- 
fari.  Muliienim  qui  eum  [Lips.  inmarg.  cum]  iili* 
ciu  usurpaiioiie  praesumunt,  iDflrmantur  fiJe,  et 
imbecilli  sunt  menle,  passionum  scilicet  languo- 
ribus  involuti,  et  dormiunt  somno  peccati,  ab  lioc 
sopore  leibalt  nequaquam  saluuri  sollicitudine  resur- 
genies.  Deindesequilur  :  Quod  $i  nosmetipsos  dijudi- 
caremutf  non  utique  judicaremur :  boc  est,  si  oosmet- 
ipsos  perceptione  Facramentorum,  quotiescumque 
peccali  vulnere  praevenimur,  judicaremus  indignos  , 


BiBtpoMO  9  qutmdo  reatum  eontrahat  hmc  patsio 
dormienti  t 

Tbeonas :  Omni  quidem  induslna  ,  qoantnm  In 

nobis  est,  studere  debemns,  ut  immacnlatam  casti- 

moniae  pnritatem  illo  vel  maiime  tempore  tenea- 

mu9«  quo  Yenerandis  assistere  opUmus  alUribus ; 

et  Yigilantlssima  circnmtpeciione  prsecavendnm  est , 

ne  carnis  integrius  prscedenie  tempore  custodiu, 

in  ea  praecipue  in  qua  nos  ad  communionemsaluUris 

convivii  praeparamus  nocie ,  fraudetur.  Verum  si 

liostis  ille  nequisstmus  ut  nobisccelestia  remedii  sub- 

trahatmedicinam,  custodiam  sopitae  meniis  lltnserit, 

iU  dumuiat  ut  nullo  reprehensibili  inlerveniente 

proritu ,  nullo  contaminetur  oblecutionis  assensu. 


sed  egesiionem  aut  naturali  necessiuie  propulsam,  B  impenderemus  utique  siudium  ut  per  poBnitudinis 


aut  cerie  impugnaiione  diaboli  absque  sensu  volup- 
Utis  elicilam,  ad  impedimentum  nostr»  sanctiflca- 
tionis  obienderit,  possumus  et  debemus  ad  gratiam 
saluUris  cibi  confidenter  accedere.  Sin  vero  nostro 
vltio  basc  foerit  egesla  concretio ,  convenientes  con- 
scientiam  nostram  illud  Aposiolicum  forniidemus : 
Qui  mandttcaverit  panem  et  Merit  calieem  Domini 
indigne,  reus  eriteorporit  etsanguinis  Domini,  Probet 
autem  primum  semetipsum  homOf  et  sic  de  pane  illo 
edat  et  de  calice  bibat  ( I  Cor*  xi ).  Qui  enim  mandu- 
cat  et  bibit  indigne,  judicium  sibi  manducat  et  bibit 
non  discernens  corpus  Domini :  id  est,  nequaquam 


emendationem  ad  ea  digne  possemus  accedere,  cl 
non  (amquam  indigniseverissimisinGrmiiatumflagris 
casligaremnr  a  Domino,  ot  vel  sic  compuncti  ad 
remedia  nostrorum  vuinerum  recurramus,  ne  digni 
pnesentis  saeculi  brevissiroa  correpiione  non  habitl, 
in  fuluro  simul  cum  bujus  inundi  peccaloribus  con- 
demnemur.  Quod  etiam  in  Leviiico  evidenti  denun- 
tiatione  praecipitur  :  ^  Omnts  mundus  manducabii 
carnes ;  et  anima  qucecumque  eomederit  de  cttrnibua 
sacrifieii  salularis  quod  est  Domini,  in  qua  est  immun- 
dilia^  perihit  coram  Domino  {Letit,  n).  In  Deutero- 
nomio  quoque  a  spiritalibus  castris  immundos  simi- 


ALARDI  GAZidl  COMMENTARIUS. 
fluttas  tanguinis  secundum  phitosophum  (Arist,  1. 1  deC  ^c  mentis  hebeludinem  post  te  re^mquere  eontiuvit^  ea 


Gener,  animai,  e,  18  «H9).  Quandoque  esl  cum  peccato; 

puta  cum  provenit  ex  superftuilate  cibi  et  potus,  et  hoc 

etiam  potest  esse  peccatum  veniate^  vel  mortate  :  licet 

frequenlius  peecatum  mortate  accidat  circa  turpes  cogi" 

tationeSf   propter   (acititatem  consensut^   quam  circa 

sumptionem  cibi  et  potus.  Vnde  et  Gregorius  scribent 

Augustino  Anglorum  episcopo  dicit  cessandum  esu  a 

communione  quando  ex  turpibus  cogitaiionibus  pro* 

venii ;  non  autem  quando  provenit  ex  iuperftuitate  cibi 

vel  po/ii8,  pra:iertim  si  necessitas  adsit,  Sie  igitur  ex 

causa  potlutionis  considerari  potest  ulrum  uoctuma 

poilutio  impediat  ex  neceisitate  sumptionem  hujus  sucro' 

menli,  Ex  quadam  vero  congruentta  impedii  quantum 

ad  duo,  quorum  unum  temper  accidit,  sciiicet  qucedam 

peditas  corporalis^  cumqua  propter  reverentiam  sacra- 

mentiy  non  decet  ad  attare  accedere  {unde  et  votentet 

tangere  aliquid  sacrum^  manus  tavant)^  nisi  forte  talit 

immunditia  sit  perpetua  vel  diuturna  ,  sicut  est  lepra 

et  fluxus  sanguinis,  vetatiquid  hujusmodi.Atiud  autem  ^^  et  religiosis  Patribus  ediia 

est  evagatio  mentis  quce  sequitur  potlutionem  noctur"  "      «  fniArnrAi&inr  hir.  ahha 

namf   prcecipue  quaudo  cum  lurpi  imaginatione  con" 

tingit,  iloc  tamen  impedimentum  quod  ex  congruitate 

provenity  postponi  debet  propter  atiquam  necetsitatem^ 

puta,  ut  Gregorius  dicit^  cum  fortasne  aul  festus  diet 

exigit,  aut  exhibere  ministerium  pro  eo  quod  sacerdot 

aiius  deest^  ipsa  necessitas  compeltit,  Ihec  S.  Thumas, 

quihus  nihil  exactius,  nibil  explicatius  in  bac  materia 

afTerri  polest ;   ideoque  ut  huic  loco  et  fere  totius 

collalionis  argumenlo  maxime  accommodaia,  ita  mi- 

nitne  praetermittenda  visa  sunt.  Qiiibiis  optime  con- 

sentiunl  qiix  in  Caeremoniali  Benediciorum  congre- 

gaiionis  Binsfelden.  babentur,  quae  bic  Pliani  referre 

non  eril  alienuin  autsupervacaneuiii.  Sic  igilur  cap. 

de  illiisis  iinclurno  sonino  :  Et  si  nocturna  pottutio 

pleritgue  accidat^  nutla  culpa  sua  prcecedente^  quia 

$ainen  kujusmodi  passio  quamdam  carnis  pruriginem 


durante  in  passo^  decens  est  eum  a  cetebratione  seu 
communione  abstinere,  etiamsi^  ut  propfertur^  proveneril 
sine  cutpa,  In  solemnibus  lamen  feslivitatibus ,  sen 
temporibus  prcecipuis,  propter  notam  poterit,  quisquis 
itle  est,  prasvia  confesstone  et  devota  exercitatione  pro 
poue  habititatuSt  cum  permissione  prnelati  aul  confes- 
toris  confidenter  aceedere,  sive  ad  ceiebrationem^  sive 
ad  communionem,  Simititer  fadatis,  cui  ex  officio 
incumbit  ea  die  qua  sibi  hujusmodi  accidit  casus,  Mis~ 
sam  cetebrare,  Siquis  autem  quoiidie  aut  frequenta- 
tione  nimia  hujusmodi  pafiattir  fluxum^  uti  nonnutliM 
ex  sola  cogitattone^  seu  affaiu^  vet  auditu  vitiorum  ear- 
nalium  in  eonfeuione  aut  atias^  etiam  invilis  et  rern* 
tentibus  cum  aetestatione  vitii ,  contingere  consuevit  ; 
non  propterea  rarius  cetebrandi  aut  sacra  se  commu» 
nione  privandi  occasionem  sumat^  sed  consutto  et  an* 
nuente  prcetato  seu  confessore  suo,  simut  el  afectu 
trahente^  fiduciatiier  accedat,  Ha&c  ibi  a  prudentibus 

religiosis  Patribus  ediia. 

•  Inierpretattir  hic  abbas  verba  i\U  Apostoti :  Ideo 
inter  vos  mutti  tn/frmt,  et  imbecittes,  et  dormiunt 
mutti^  de  infirmitate  spiritali,  seu  morbo  animi,  et 
morte  itidem  spiriuli,  id  est,  peccalo  letbati  :  cum 
plerique  Patres  tam  Grxci,  quam  Latini  de  morbis 
et  mortibus  corporalibus  interpre  eniur,  qtiibus  a 
Deo  iinmissis  multi  apud  Corinlhios  in  primiiiva 
Ecclesia  puntebantiir^  ob  indignam  Eucbarisiiae  per- 
ceptionem.  Cujus  rei  alia  quxdam  exempla  habes 
apud  Cyprianum  in  sermone  de  lapsis,  Paliadium  io 
Laiisiacis,  Sophronium  in  Prato  spirituaii. 

b  Citavil  ettam  bunc  locum  Cassianus  lib.  vi  Insti- 
tut.  cap.  8,  ubi  vide  noiata.  Porro  hsec  sententia 
apiid  LXX  non  reperiinr  Levitici  vii,  uthic  riUUiF; 
sed  huic  similis  est  Levitici  xxii  :  Omnts  homo  qm 
aceesserit  ad  ea  quce  conseerata  smmI,  «h  ^iio  «sI  ioH 
munditiu^  peribit  coram  Domino^ 


ISi5  GOLLATIO  XIU.  —  DE  M0CTURNI3  ILLIISIONIBUS.  122« 

liier  roy&tice  segregitor :  ^  Si  fumi ,  iDquU»  inter  A  riuliam  iDedicoram  doclriiia  discuteret»  qu»  solet 
vo<  komo  qui  nociumo  poUutui  $it  iomniOf  egredietur 


exlra  eastra^  et  non  feveruturpriutquam  ad  veeperam 
ablutui  aqua  stl,  et  poit  lolti  oceaeum  regredietur  in 
eoitra  {Deuter.  xx). 

CAPUT  VI. 

Quod  nonnumquam  poltutio  corporis  culpa  vacet,  et 

immici  factxone  contingat,  exempio  oitenditur. 

Yerum  ut  manifesiius  approbetur»  ^  quod  etiam 
inimici  factione  nonnumquam  haec  eliciatur  impuri- 
tas  :  «  Novimus  fratrem,  qui  cum  castimoniam  cor- 
dis  et  corporis  summa  circumspectione  atque  humi- 
litate  promeritam  jugiter  possideret,  ac  nequaquam 
nocturiiis  ludificationibus  tentaretur,  quoties  tameu 
se  ad  percipiendam  communionem  Dominicam  prae- 


ex  abundanti  ciborum  praesumpUone  descendere, 
eamque  memorato  fratri  deprekenderent  non  inesse, 
atque  hanc  iliosionem  nequaquam  Yitio  saturitatia 
constaret  emergere;  eo  quod  nec  fratria  nota  distri* 
ciione  solemnium  dierum,  quibus  illa  poUutio  con- 
tingebal,  apecialis  exceptio,  hoc  illos  pateretur  opi-| 
nari :  ad  secundam  ^  hujus  valetudinis  causam  iliicol 
tranatulerunt  inquisitionis  indaginem»  discutienles 
ne  animae  forsitan  culpa,  caro  exhausu  jejunio  im- 
puris  illusionibus  orgeretur,  quibns  etiam  districtis- 
simi  viri,  paululum  elati  de  sui  corporis  fnerint  pu- 
riute,  per  superbiae  vilium  poUttuntur,  quod  scilicet 
donum  praecipuum  Dei,  id  est,  corporis  castiutem, 
humanis  se  viribus  obtinuisse  crediderint.  Interro- 


parasset,  immundo  fluxu  dormiens  foedabatur.  Qui  B  8^^"*  igilur  utrum  industriam  soam  iu  capacem 


cum  mulio  se  tempore  a  sacrosanctis  mjsteriis  ire- 
pidus  abstineret,  tandem  hanc  ad  seniores  detulit 
quaestionero,  remedium  impugnationis  ac  doloris  sui 
medicabili  eorum  consilio  consecuturura  se  esse 
confidens.  Sed  cum  primam  causam  morbi  ejus  spi- 


hujus  crederet  esse  Tirtutis,  ut  ope  diYini  non  egeret 
auxllii,  summa  hunc  impium  sensum  exsecratione 
detesuns,  cum  se  hamiliter  astruxisset  ne  caeteris 
quidem  diebus  corporis  pariutem  retinere  potuisse» 
nisi  divina  in  omnibus  gratia  fuisset  adjutus,  UIi 


ALARDl  GAZi£I  COMMENTARIUS. 


•  Ad  honc  locom  alludens  D.  Gregorius  :  Tesl^-^ 
mentum^  iuquii,  veterit  legiipollutum  Domino  dieit:et 
niii  totum  aqua^  etiam  usque  ad  vesperam  intrare 
Eceleiiam  non  concedit.  Quod  tamen  aliter  intelligens 
populus  spiriialis^  (id  est  Chrislianus)  quasi  per 
sonmium  eum  iltudi  reputal ;  qui  tentatus  immunditiaf 
vanis  imaginitnts  in  cogitatione  inquinatur.  Sed  lavan- 
dus  est  aqua^  ut  eulpam  cogitationum  lacrymis  abluat; 
et  niii  prius  ignis  tentationis  reeesserit,  reum  se  quaei 
ad  vesperam,  cognoscat,  lu  citat  Gratianus,  licetpaulo 
aliier  babeal  origin.  Gregorii.  Isidorus  quoqne  in 
eaindera  sententiam  scribens  :  Noctumum,  inquit 


Ihomas  Cautipraunos  lib.  n  {Cap.  57)  :  Hoc  verme 
deemonia  figurantur^  qum  nocte  hominibus  apparent  in 
sonmiSf  et  eos  visiombus  phantasmatids  polluunt  et 
illudunt,  El  subdit  exemplum  de  Monacho  cui  dcmon 
insultavitf  quod  ei  in  somnis  potlutionem  exeitasset» 
De  hoc,  inqoit,  quiddam  ridictdosum  tegisse  me  me- 
mini.  Cum  ^uidam  monachus  ad  obsessum  energume^ 
num  accessissetf  circumstante  mullo  populOf  eum  cum 
irriiione  mordaci  dasmonium  inclamavit  dieens  :  £ra, 
frater^  Wa,  numquid  pulchram  tibi  in  hae  nocte  mii- 
lierem  in  somnis  adduxi?  Quippe^  ut  posl  confusionem 


,       .      p  monachus  retulit^  in  somnis  poUutus  fuerat  itla  nocte^ 
{Comment.  in  Deuter.  cap,  xx)  •Offinmm  est  tentatio  ^  et  non  confessus  fuit.  Sic  ipse.  Vide  plura  ad  cap 


occuila^  per  quam  ienebrosa  cogitatione  turpe  aliquid 

eoncipitur^  quod  tamen  corpofis  opere  non  expletur. 

Sed  somnio  nocturno  potlutui  egredi  extra  castra  prce- 

cipitur  :  quia  videticet  dignum  est,  ut  qui  immunda 

cogitatione  poltuitur^  indignum  se  cunctomm  fidelium 

societatibus  arbitretur,  Culpas  suce  meritum  ante  oculos 

ponaf^  et  ex  bonorum  se  existimatione  despidat.  Pot- 

tutum  ergo  exira  easlra  exirOj  est  turpi  impugnatione 

labarantem  sese  ex  continentium  eomparalione  despt- 

cere.  Qui  ad  vesperam  aqua  lavatur,  eum  defectum 

suum  eonspiciens^  ad  posniientios  tanunta  convertilur^ 

nt  fletibus  diiuat  omne  quod  animum  occuita  inquina' 

tione  accusat.  Sed  post  occasum  soUs  ad  castra  redeat^ 

guia  defervescente  tentationis  ardore^  neeesse  est  ut 

fterum  fiduciam  erga  societatis  bonum  sumat.  Posi 

aquam  quippe  occumbente  sole  ad  castra  revertitur^ 

gus  post  tamenia  pcenitentics  frigescente  ftamma  cogi- 

tationis  t//tdf<e,  ad  fideiium  merita  preesumenda  repa- 

ratur^  ut  jam  se  a  ceeteris  longe  esse  non  cesiimet  qui  j)  Et  ecce  in  somnis  assistere  ei  visus  est  Christus, 


.    5 
hujus. 

^  Hoc  exeroplum  retulit  D.  Thomas  supra  citalus. 
Huic  simile  est,  quod  in  Yila  Y.  Petri  de  Morono 
legitur,  qui  ex  anachoreia  summus  pontifex  creatus 
dicius  est  Coelestinus  quintus  :  sed  pomificatu  se 
abdicans  et  in  solitudine  reliquam  viiam  agens,  vir- 
tutibus  ac  miraculis  claruit  :  a  quo  ei  ordo  Coele- 
stinorum  initium  et  nomen  accepit.  Accidit  enim,  ut 
refert  Petrus  Aliaccnsis,  ut  ob  sacri  my&terii  reve- 
rentiam  magna  ei  perplexius  oriretur,  quidnam  sibl 
agendum  esset,  cum  nocturna  poHutione  corpus 
suum  maculari  contingeret;  licet  Umen  animus  ejus 
mandissimus  Uli  immondiiiae  pro  viribus  resi^tere 
niteretur.  Et  cum  a  religiosis  fratribus  quxreret 
consilium,  si  eodem  die  celebrandum  esset  vel  a  ce- 
lebratione  cessandum,  nec  esset  una  omnium  sen- 
tentia,  aliis  sic,  aliis  aliter  sentientibus  :  pla  mens 
ejus  in  dubio  fluctuans,  ad  auxilium  recurritdivinum. 


fituniliim  se  per  obitum  intimi  ardoris  gaudet.  Hucus- 

2ue  Isidorus.  Addit  et  alio  loco  {Lib.  iii  Sentent,  c.  6): 
ftit  noeturna  iltusione  polluitur,  quamvis  exlra  me- 
moriam  eogitationumsesepersentiai  inquinatum;  iamen 
hoc,  ut  tentaretur,  culpee  sua  tribuat,  suamgue  tm- 
munditiam  statim  ftetibus  tergat. 

b  Id  est,  diaboli  opera  et  illuslone  pollutio  in 
sonnnis  procuretor.  Sic  infra  :  Occultas  diabolica 
feLCtioms  tnitdios  perviderunt.  Item  :  Omnti  diabolicee 
faetionis  scena  deteeta  est.  Rorsus  :  AdversarH  faetiosa 
doeuit  tudificatione  propelli,  Quod  pollutio  subinde  a 
diabo.o  procuretur  dormientibus,  diserte  docet  D. 
Tborons  (5  p.,  q.  90,  a.  7) :  Quando/iue^  ait,poi/tf(t0 
wrovenit  a  causa  extrinseca  spirituaiij  sciticet  ex  dm* 
nsoumm  t/iMtone,  qui  phantasmata  eommovere  possunt: 
#x  4feiorum  appantione  potiutio  interdum  iubiequitur. 

Pateol.   XLIX. 


hujus  dubieutis  perplexiutem  dissolvens,  eumque 
parabolica  similitudine  instruens;  quod  si  aslnus 
suus,  id  est,  brulale  ei  irrationale  corpus  pro  in- 
naU  consueiudine  suam  faceret  immundiiiam,  non 
propter  hoc  rector  ejus,  id  est,  rationalis  animus,  a 
consensu  immund»  carnis  illecebrx  alienu«,  deberec 
ab  ascensu  coelestium,  hoc  est,  a  conlemplaiione 
divinorum,  vel  ab  exercitio  spiritualium  mysteriorum 
torpere.  Qua  visione  consolatus  servus  uei,  meniis 
quietem,spiritualemque  laetitlam  resuropsit  intelligena 
obinvoluntariam,  legiqne  mentis  suae  repugnantem 
carnis  pollutionem,  non  eum  oportere  a  divini  sacra- 
menti  communione  cessare.  Haec  ibi. 

^  Id  est,  invaletudinis  seu  infirmiutis,  at  saepe 
dictum  esl. 


mi  JOAMMB  CASSIAin  C0LL4T10NBS.  IttS 

confttstlm  ad  caQsam  tertlam  recurrentes,  occnltas  A  nhnietate  descendit.  ^fiiptf^ptet  srfonttmB  ID  flla- 


diabolicae  factionis  insidiat  per^ldcnint,  probantes- 
que  nec  animae  cnfpam  esse,  nec  camis,  sacrosanctis 
eum  epnlis  debere  misceri  confldentissime  censoe- 
ranl;  ne  sciiicet  si  in  hac  otMtinatione  [Ltpt*  fit 
marg.  abstinentia  ]  dtirasset,  Tersntis  maligni  bostls 
laqneis  obHgates,  sanctiflcailonis  et  corporis  Gbristt 
particeps  esse  iion  posset,  et  per  hanc  fVaudem  me- 
dlcina  remedtl  salvtarts  in  perpetuiim  fraadaretnr. 
Qno  facto  ita  omnis  diabollctt  ^ictionis  scena  dete- 
cia  est,  nt  mox  virtnte  Dominlci  corporis  protegente, 
illa  praeleritae  illnsionis  consnetudo  cessaret  :  in 
quo  inimici  dolus  etidenter  apparuit,  et  exposita 
est  pariier  ac  probata  sententia  seniorum,  quae  ple- 
rumque  bunc  impurisslmum  fluxum,  nec  auimae  Ti- 


sionum  isurom  iHecebris  liberari,  omni  Tirtule  nobis 
est  enflendum  :  Primum,  ut  fomicationfs  passione 
deticta  juxta  beatum  Apostolum,  non  reffnei  peceatum 
in  noBtro  moriali  corpore^  ad  obediendum  concnpiicen' 
Hii  ejus  {Rom,  vi).  Secundo,  ut  ipso  quoque  illece- 
broso  corporis  motu  sedato  peiiitus  ac  sopito,  nequa- 
quam  exhibeamui  membra  noitra  arma  inufuitatii  pee- 
eato  (Ibid.).  Terlio,  ut  interiore  quoque  homine  no- 
stro,  ab  illa  libidinis  tilitlatione  omnimodi^  ac  me- 
dullitus  morlificato,  exhibeamui  noi  Deo  tamquam  ex 
mortuii  vivetitee,  et  fla  per  hunc  profectum  perve- 
nientes  ad  perpetuam  quietem  corporis  noslrt,  exhi- 
beamui  etiam  membra  noitra  non  jam  arnia  libidioi, 
sed  juitltiee  Deo  {Ibid.).  In  qua  nobis  casttmoni» 


tio,  sed  adTersarii  facliosa  docuit  ludiQcaiione  pro-  B  ptifi^te  fnndatis,  peccatum  In  nobls  Jam  non  doud- 


pelli.  *  fJt  ergo  fallax  imaginatio  soinniorum,  ille* 
etrlx  egestionis  impnrae,  ?el  in  perpeluum,  vel  certe 
(ut  secundum  humiliorem,  sWe  communem  dixerim 
ftlatom)  eertis  mensibus  ignoretnr,  post  illam  fidem, 
qua  de  Dei  specialiter  gratia  puritatis  donum  jogiter 
sperare  nos  convenit,  escae  potusque  eet  nimietas 
eastiganda.  Horum  namque  redondantia  istinsmodl 
humores  propeasius  gigni  necesse  est,  qui  quoniam 
concreli  non  possunt  non  egerl,  atque  ab  ipsius  na* 
tura  lege  propelil,  sub  occasione  cojuscumque  prn* 
ritos  atque  illuslonis  emergunt.  Escamm  Tero  sntie- 
tate  subtracta»  consequens  est  illas  quoque  immun- 
daa  egestioaes  tardiua  generari ;  et  ita  fit  ut  qoem« 
adfflodum  floxus  earum,  ita  etiam  illusio  dormientes 
Tel  rariuftj  vel  subliiitis  inquieiet,  quia  non  solum 


nabitur.  Mon  enlm  sumus  sub  lege,  quae  dum  lieita 
nuptiarum  jura  commendat,  etiam  lllum  cujus  minl« 
sterio  opus  illicitae  fomlcaiionis  expletuf,  lu  nostrb 
medullis  nutrit  ac  resenrat  ardorem  :  sed  sub  gratia, 
qu»  dum  incorrupiionem  Tirginitatis  insinuat,  etiam 
istum  Innoxlum  ac  simplicem  corporis  motom,  et 
ipsius  qooqoe  lidti  coitus  interimit  TOlnptatem ;  at- 
que  ita  cunctis  impurlssimae  coiluTionis  humoribas 
areCactis,  ^  egregii  ae  laudabilas  eunoehi,  t«i  ^ 
Isaiam  pr«dieantur  effecti,  merebimur  [I<f|M.tfiimHnf. 
merebunlur  |  illam  quae  promittitur  eis  beatiiudiBem 
possidere.  Bme  enim,  aU  Domnm,  ewmekii^  ^w 
cu$todierin$  iabbata  me«,  ot  etegerim  fii#  mM,  at 
tenuerint  fadui  meum;  dabo  eis  in  domo  mM,  et  in 
murii  meii  tocum^  et  •  nam$n  melm  a  fiUi$  et  fUabut^ 


egesUo  ex  imaginationot  sed  imagiBatioax  egestioni»  G  <t  nmam  oemptammn  dabe  aii  q9od  noii  pmbU  {Ism. 

ALARDI  GAZMl  GOMMBNTARIUS. 

itoiorum^  qui  ob  tobur  (uiei  viri  noni$n  obtinmi  (Act. 
Tui).  Ad  hoi  et  Clemeni  sueceaor  apoitoU  ^etri,  ctt- 
jui  Paului  apoitolui  meminit  {PhiUp.  iv),  icribit  epi« 
itolaif  omnemque  peue  iermonem  suum  de  virginitatii 


«  Proponit  allquol  remedia  adversus  illusiones  et 
pollutiones  nocturnas,  quorum  primum  est  mortifl- 
catio  omnis  passionis,  scu  appeliius  libidinosi ;  se» 
cundumabstinentia  seu  cohibuiocorporiselraembro- 
ruiii  ab  omni  aclu  impudico,  quod,  secundum  apo- 
stotum  ,  est  cruci6gere  carnem  suam  cum  Titiis  et 
concupiscentiis  ejus  (Galat,  t);  tertium,  flrmum  pro- 
positum  et  volunlas  hominis  interioris,  id  esl,  animl* 
abstinendi  perpetuo  ab  omni  voluptate  venerea^sive 
inlerna  et  spintali,  sive  exterua  et  corporali .  seque 
purum  et  immaculatum  corpore  et  spiritu  divmo 
obsequio  maucipaBdi.  Verum  haec  communia  et  re« 
moiiora  sunt  remedia;  propiora  vero  ei  magis  spe- 
cialia  sunt  fervens  et  devola  oratio,  prae&erlim  v^ 
spertina  vel  etiam  nocturna,  sacrameutorum  confe&- 
siouis  et  Eucharistise  frequentatio,  iejunia ,  alia^ua 
mortilicationis  et  poeoiteotiae  exerciiia,  fuga  Bouilie^ 
rum^  lurpiuiu  ob]ectorum  et  Lmagiuuro,  pia  et  spon- 


puritate  cotUexMt.  Haac  S.  Ilieronymus»  et  rarsus  in 
commenlarlo  isaiae  (Ita.  lvi)  :  Tatem^  inquit,  fuisH 
eunuehum ,  ^titfiii  Jesus  amavit  plurimum »  Joemnem 
evangelistam  eccUsiasticcs  tradunt  lUstorUg^  qus  recu- 
bmt  super  peetus  Jesu ;  §us  Petro  tardius  ambutante^ 
etalus  virQikitaUs  alis  eucwrriiadPominum  {Joan.  xui 
et  xKi);  qui  in  secreta  di^nm  se  nativitatis  immargenst 
ausus  est  dicere^  quod  cuneta  seecula  nesdebant  :  In 
principio  arat  Verbum.et  Verbum  erat  apud  Daum, 
etc.  {ioan.  i)«  Faeessat  igitur  omnis  camiiatio  iudmQ- 
tum^  et  risui  prmb$re  se  ceesat  aperiens  semiviria  re§ua 
coelorum^  cum  pudiciiia  non  tn  debHiiaU  mt  corpariSf 
sed  in  animi  voluntate* 

Id  est,  msgorem  gloriam  qoan  sit  fliionioi  al  li- 


tanpa  sui  confusio  et  erubesceniia,  et  bojju^modi»  du  «v  liarum  Dei ,  ut  hic  albba»  eiponit ,  viros  sanclos  ia 
quibus  altas  saepe  diclum  est.  .  ^  veteriTestamento  nxoratoa  et  cooJQgatos  iateUigeo*; 

^  QuAs  Domiuus  in  Evaagelio  cofflroeodai.  dlcens 
Sunt  emuchi  qui  sc  casircmrunt  propter  tegfium  cos- 
Unim  (Haiih.  xu),  iU  est  perpetuam  cooiiuentiaia 
elegeroiiL  et  voverunt,  eoque  voto  sibi  facuUatefli 


omuis  venereae  volupiatis  ademeruat.  De  iu&  itideoa 
IX.  Hieronymus  ( Lib.  i  advers,  Jovinian.  cap.  7) : 
Crandis^  Inquit»  fideiest,  gfondisque  virlutis  ^  Dd 
templmn  esse  purissimum,  tatum  se  habitacutumogerra 
Domino ,  et^  juxta  eumdem  Apostoium ,  eese  sanctuu$ 
et  corpore,  et  ipiritik.  Hi  iuut  eunuchi  qui^  le  lignum, 
aridum  ob  iteruHalem  putantee^  audiunt  apud  laaiam 
quod  pro  fUiii  et  /iliabus  locum  in  calii  haoeant  para* 
tum.  Horum  typus  est  Abdemelech  in  Jeremia  iJerem. 
xxxTuOi  et  spadq  Ule  regince  Candads,  in  Actts  Apo    > 


vei  nomen  Christianorum  a  cliristi  ooaioo  deriTatiuB» 
quod  muUo  meiius  est  qoam  nomen  fiiiorom  Abra- 
h»,  qiio  Judaei  maxime  gioriabaMur»  dicenteo :  S«- 
Nie»  Abrahce  sumus ;  fiki  Abrahce  tumui.  ITel  simpiicl- 
ler  «Miius  et  houorifloeoiius  prae  filiiaet  fitiates,  id 
est ,  qoam  sU  habere  multos  filios*  to  qu^  ctiott 
Jad»i  plurimuia  gloriari  aoleat,  quooHMia  eliaBa 
Terieront  LXX.  Interpretes :  romfif^  v$ipmafv$  nfsixxm 

^  £x  bis  verbia  coUigit  D.  Aogostiaua  adf€iaqi 
iMereiicos  (Lib.  de  Sancta  Vir^iiiti.  «•  ^)  cauAm^Sf 
tiaoa  non  soium  otilen  esse  i»  bac  vita^aad  esM  oa*- 
riloffiam  glori»  aiQgulariB  in  fatora ;  AomI»  ittfoia  • 
tergiversaris^  impia  cescitas  ?  Qmd  temporalem  tantum* 


ini  COLLATIO  XXIt.  -  DB  NOCTORNIS  ILLUSIOMIBHS.  itso 

Lvi).  Qul  8unt  isti  filii  et  filiae,  quibus  in  tantum  isli  A  vasis  earuin  oleo  puritatis  intern»,  claritas  ac  8p]en« 

dor  corporalis  yirginiiaiis  eistinguitur ;  interiorii 


pnereruntur  eunuchi,  ut  eliam  locum  ac  nomen 
melius  accepluri  esse  dicantur,  nisi  illi  sancii  qui  in 
Teterl  Testamenio  in  conjugiorum  cupuia  permanen- 
tes,  pcr  observantiam  mandatorum  in  adoptionem 
filiorum  Dei  non  imnierilo  perveiierunt!  Quod  eliam 
nomen  est  iiiud  quod  eis  velut  prsecipuum  quiddam 
vice  remuneraiionis  summnc  promitlilur,  nisi  hoc 
quod  Chrlsii  vocabulo  dicimur  esse  censendi?  De  quo 
nomine  alibi  per  prophelam  ait  :  Et  servo9  meos  vo- 
€avi  nomine  alio^  in  quo  qui  benedicendus  est  super 
terram^  benedicetur  in  Deo,  Amen;  et  qui  jurat  in 
terra  jurabit  in  Deo,  Amen  (Isa,  lxv).  Et  iterum  :  Et 
vocabitur^  inquit,  tibi  nomen  novum  quod  o$  Domini 
nomimivit  {Isa,  lxu).  Quique  pro  bac  cordis  el  cor- 


enim  fotu  [Lips.  in  marg,  potu  ]  ac  pabulo  puritaiii 
subministrari  necesse  est  etiam  exteriori  bomini 
castitntem,  eamque  jugiter  ad  perseverantiam  iacor- 
ruptionis  perpetuae  animari.  Et  ideo  fatuae  itlac  vir- 
ginesgloriosumsponsithalamumcumillisprudentibus 
noo  mereniur  intrare,  quae  integrum  spiritum  suum 
et  animam  et  corpus  sine  querela  in  die  Domini  no« 
stri  Jesu  Chrisii  non  servaverunt.  Ilii  nnraque  sunt 
veri  alque  incorrupti  virginesChristi,  ilii  adroirabiles 
alque  egregii  reputantur  eunuchi,  non  qui  inetnunt» 
sed  quibus  non  libet  fornicari,  nec  qui  impudiciti» 
reprimuut  frena,  sed  qui  ipsam  quoque  mininiam 
meniis  tliillalionem  et  tenuissima  libidinis  incita- 


poris  puriiate,  etiam  illa  prsecipoa  ac  singulari  bea-  B  menta  vicerunt,  et  eo  usque  extenuaverunt  illum  car- 


titudiiie  perfruentur,  «  ut  illud  caoticam  jugiter  ca-r 
nant,  quod  nemo  alius  sanctoruai  canere  potest, 
nisi  isii  soli  qui  seqiiuntur  agnum  quocumque  vadil! 
Virgines  enim  sunl^  et  cum  mulieribus  te  non  coinqui' 
naverunt  (Apac.  xi\).  Proinde  si  ad  hanc  sublimis- 
sijmim  virginum  gloriam  volumus  pervenire,  omni 
virtute  incorrupiionem  mentis  ac  spirilus  excolarnus. 
ne  in  illarum  insipientium  virginum  (Matth.  xxv) 
nuoncro  collabamur,  quibus  idcirco  non  est  reputaia 
virginitas»  quia  a  commixtione  carnali  immuiie^ 
sese  tantummodo  servaverunt,  et  ob  boc  ^  virgines 
quidem»  sed  falusB  nuacupatttur  quia  deficiente  ia 


nis  (ut  ita  dixerim)  sensum,  «  ut  noa  solum  ex  com- 
motlone  ejus»  nuila  oblectatione,  sed  ne  exigua 
quidem  titillaiione  tangantur. 

CAPUT  Vli 
Quod  nuwiqmim  diffmm  m  €9mnmmou4  Dmmmcd 

quispiam  debeat  judicare, 

TaiOa  auiem  cor  nostrum  humlUtatis  debemuf 
valiare  custodia,  ut  kanc  definitiooem  perpetua  sen- 
suum  stabilitate  teneamus ,  nequaquam  ooe  possa 
ad  tantum  purificatioiiis  merilum  pervenire ,  ut  si 
h«c  qus  supra  dixi  per  Dai  graliamoffliua  feterimiia^ 
^  indignos  lamen  noa  eonmttnione  sacii  corporis 


ALARDI  GAZiEI  COHMENTARIUS. 

modo  utiUtatem  promittis  eontinentibussanctis?  Nomen  C  virgines  came^  nonfpiritu,  virginet  slultm»  qua  oleum 


«fentttm  4ab0  eis  ;  tt  si  forte  ftie  ipsum  (Bternnm  pro 
diuinrno  conafi$itcciper€f  addo^  accMmiUCf  imiule»  : 
Nec  umquam  deerit,  Quid  quceris  amplius  ?  asternum 
hoc  nomen ,  quidquid  illpd  CH,  spadonibus  Dei,  quod 
utiqjie  gloriam  qnamdam  propriam  exceUentemque  «t- 
gnificat ;  non  erit  commune  cum  muUiSj  quamvis  in 
eodem  regno  et  in  eadem  domo  consiiiutis.  Nam  ideo 
fortasce  et  nomen  dictum  mt ,  qmd  ms  quibus  dmur 
dislinguat  a  coRteris, 

*  Divus  Augusiinns  llbro  de  Sancla  Virginilale, 
vir{?ines  ftlt^uens  et  cotIaii(ian«,  ititer  cnrtera  sic  ait 
capite  ^9  :  ^tdcbii  vot  cmtetm  muititndQ  fideiium  qum 
Agnum  ad  iioc  sequi  non  valet ;  videbit,  nec  invtdebit ; 
et  collostando  vobis^  quod  in  se  non  habet^  hnbcbit 
in  vobis.  Nam  et  itlud  canticnm  novum  proprium  ve^ 
ttrum  dicere  non  poterit ;  audire  autrm  potcrity  et  de- 
lectari  vestro  tam  excelleuti  bono,  Sed  vos  qui  et  dice- 
tis  et  nudietis,  qnia  et  huc  qnod  diceiis  a  vobis  audietie^ 


non  habentes  excluduntur  a  Sponso,  Si  autem  et  Ht(t 
qum  vtrgines  pml ,  ^  alias  tamen  eausai^  virginitate 
cofrparum  m>n  salMmtor»  quid  fiet  UHc  quee  ptoetim 
tuennU  numbra  ChriHi^  ct  mulaverunt  lesa^lum  samli 
Spiritus  in  lupanar^  etc. 

^  Hcec  enim  est  consummatfo  castU&tis^  ait  abbas 
Chxremoa  (Coltai.  12  cap.  iiir.),  ut  vigihntem  mO" 
nachum  obtectalio  itbidinis  umUapmlringat,  utquies" 
centemsomniorumnon  fallat  illusio;  sed  cum  dormienti 
tanium  per  sopitce  mentis  incuriam  commotio  carnis 
obrep^erit^  quemadmodum  sine  uUa  titillatione  volu" 
ptatis  excilata  est ,  ittt  etiam  $ine  ullo  pruritn  eorporit 
cenquietoat, 

<^  Alia  est  dignitas  meriti,  alia  dispositionis ;  digni* 
taie  meriii  iieiuo  tam  vecur>  esi,  utse  dignum  credat 
communione  ttnti  Sacraraenti,  ^uasi  suis  meritig 
hoc  beneficium  debeaiur ;  aut  taniam  assecutus  sit 
mentls  ()uriiat(*m,  ac  perfecliunem ,  quantam  hu|uf 


felicins  exsultabitis  jucundiusque  regnabitit.  Uxc  Au-  «^  Sacramenli  diguiias  ac  ia;tje^tas  requirit,  cuia  quis* 
»...t:«i.ic    Ai  ;..c..r«  ;rt,;i«i..r  u  n-^rr^i..;..»  «.«  D«e#^_  «i^  q^g  communicalurus  humililer  cmn  centurioae  di- 

cere  del^eat :  Domine,  non  sum  dignus  ul  uuretsub  tec^ 
rum  m^um ,  eic.  (Matth.  vui).  Dif|iiiias  dispositionis 
est  idonea  et  necessaria  pr;i>paraiio  ad  sacram  cora- 
munionem  veisaerincil  iJicrueiiti  oblaiionem;  quam 
qui  habet.digne;  quj  aou  babet, indigne  sccederedki- 
tur  ad  hocSacraiuentum.  De  qua  praBparatioiie  haus 
a  Pairibus  coiuilii  Trideniini  iradiia  s>uuiel  defiaiia 
(Sets.  xiii  cap,  7) :  Si  non  decet  ad  sttuctae  uilas  fun^ 
cliones  quempiam  accedere  nisi  sancte^  certe  quo  ma^it 
sanctitas  et  divimias  coelestis  hujus  SacroinenU  tiro 
Christiano  comp>rta  esi^  eo  diiigenlius  cavere  itle  d^ 
bet^  ne  absque  magna  reverenlia  et  sanctHute  ad  id  per- 
cipiendum  accedai ,  prasertim  cum  itla  pleua  farmidi* 
nis  verba  apud  Aposlolum  tegamus :  Qut  matUucai  e$ 
bibit  indigne,  judicum  stbt  manducat  et  bitil^  mn  di* 
judicant  corpus  Domini  (1  Cor.  xi).  Quare  commuHicea^i 
volenti  revoeandum  est  in  memoriam  eius  prtBcevtum 


gustinus,  et  ipsurn  imiiaius  T).  Gre^orius  in  Pasto- 
rali  (^r.  iil,  c.  ^  ) :  Sinyufariterj  liiquit,  canticum 
Agno  cantare  est,  cwn  eo  in  perpeiuum  prce  cunctis  fi' 
djtiibus  etiamdeincorrupdone  carnis  gaudere.Qued  (a- 
men  eiecti  c(et<ri  canticum  audire  possunt^  licet  dicere 
nequeanl  ;  guia  per  charitatem  quidem  in  illorum 
cetsitudifie  fceti  sunty  quamvit  ad  eorum  prccmia  non 
ass^trganl, 

^  liiijusmodi  vlrglnes,  tnm  in  masculino  quam  fe- 
niiniiio  sexu,  acrittT  perstringit  etsiiggillai  D.  llie- 
ronymus  in  epistola  ad  Eu^^tnchium  de  custddia  vir- 
giniutis  iu^er  atia  scribons  (Epist,  xxii).:  Tmeamut 
iilam  propheiiam^  ne  in  nobis  etiam  complealur:  Vir* 
qines  bonco  dcficieiU  (Amos  \ui).  Observa  quid  dicat: 
"Et  rjir^ines  bonce  deficientf  quia  sunt  et  virginet  matm. 
Qui  vtderit^  inquit^  mutierem  ad  concupitcendam  eanif 
iam  ffioechatus  est  eam  in  corde  suo  (  Matth.  v ). 
Ptffff  ergoet  mente  virginitat,  Ista:  sunt  virgines  ma/fl?, 


liSI  JOANNIS  GASSIANl  COLLATIONES.  Wi 

esse  credamus.  Primum  quia  ccelesUs  illius  maon»  A  negare  non  posaomus,  sed  inter  sanctum  et  imma 
tania  majestas  est,  ut  nemo  hac  lutea  carne  circum 


datus  per  suum  meritum  ejus  edulium ,  et  non  ex 
gratoiu  Domini  largitaie  percipiat.  Deinde  quia  nul- 
los  ita  circumspectus  in  bujus  mundi  potest  esse 
conflictu,  ut  eum  saUem  rara  vel  levia  peccaiorum 
/  tela  non  feriant,  quia  impossibile  est  ut  noii  aut 
ignorantia,  aut  negligenlia,  aut  vanitate,  autobre- 
ptione,  aut  cogitatione,  aut  necessitate,  aut  obli- 
vione  peccelur.  Nam  etsi  ad  tam  praecelsom  quis  vir- 
tutum  culmen  ascenderii,  ot  Apostolicum  illud  non 
jactanter  exclamet  :  Mihi  autem  pro  mimmo  e$t  ut  a 
vobii  judicer^  aut  ab  humano  die^  ud  neque  me  ip$um 
judicOf  nihil  enim  mihi  tonscius  sttm ;  sciat  se  lamen 
absque  peccato  esse  non  posse.  Neque  enim  frustra 


culatum  multa  distaniia  est.  Aliud  est  enim  esse 
quempiam  sancium,  id  e^t,  divino  cultui  consecra- 
tuui ;  boc  enim  nomen  non  solum  hominibus,  sed 
etiam  locis  et  vasculis  lempll  aique  lebetibus,  aties- 
tante  Scriptnra,  commune  est.  Aliud  est  aotem  ess^ 
absque  peccato,  quod  unius  Domlni  nostri  Jesu 
Chrisli  singularilerconvenlt  majestati,  de  qoo  etiam 
Aposlolus  velut  praeclpuum  quid  ac  speciale  pronon- 
tial  dicens  :  Qui  peccatum  non  fecit  (i  Pelr.  ii).Salis 
enim  vilem  aique  indignam  ejos  praeconiis  laodem 
qoasi  incomparabile  ac  divinum  el  aliquid  assignavit, 
si  etiam  nos  illibatam  ab  omni  peccaio  possomus 
transigere  vitam.  Rursus  Aposiolus  ad  Hebra*os : 
Non  enim  habemus^  inquil,  ponti/icem  qui  non  potiit 


idem  Doclor  adjunxit  :  Sed  non  in  hoc  juttificatus  B  compati  i«/lrmi/fllitiis  nostru  ,  •  Untatum  aut$m  per 

omnia  pro  thnilitudine  abtque  peccato  {Hebr.  iv).  Si 
igitor  etiam  terren»  homilitaiis  nostr»  eom  ilio  ex- 
celso  divlnoqoe  Pontiflcehxc  potesi  esse  commooio, 
ut  etiam  nos  absque  olla  peecati  offensione  teniemur, 
cor  Apostolus  hoc  in  illo  velut  onicom  ac  singolare 
SQspiciens  [Lipt.  in  marg.  soscipiens],  ejos  roeritom 
ab  hominibus  lanta  divisione  discrevit?  Hacergo 
sola  ab  omnibus  nobis  exceptione  disiingoltur,  qui 
nos  non  absqoe  peecato ,  illom  sine  pecciito  coDSUt 
foisse  tentatom.  Qois  etenim  hominnm  qoamvis  for- 
tis  atqoe  bellator  sit,  hosiilibos  tamen  telis  plerom- 
qoe  non  pateai  T  Qols  velot  impenetrabili  came  eir- 
eomdaius ,  tantis  prs&Iiorum  pericolis  sine  pericolo 
misceator  r  llle  aotem  solus  Specio$u$  forma  prcf  fitiis 


9um;  id  est,  non  si  ego  justum  me  esse  credidero, 
veram  confestim  gloriam  possidebo;  vel  qola  me 
conscientia  mea  nullius  peccati  reprehensione  com- 
pungit ,  idcirco  nullius  sordis  contagione  fuscatus 
som  ;  muiia  enlm  etiam  meam  conscientiam  lalenl, 
qu»  cum  sint  mihi  incogniia  atqoe  obscura,  Deo  no- 
ta  atque  manifesta  sunt.  Ideo  subjiciens  :  Qui  autem 
tiM,  inquit,  judicat  Dominut  ett ;  id  est,  ab  illo  solo 
qoem  secreta  cordium  non  latent,  verom  jodieii  in 
me  proferetur  examen. 

CAPUT  vin. 

Objectio  Germani  abbatit.ex  hit  qum  de  tacra  perceptione 
dicta  tunt. 

Germanus :  Supra  dictum  est  non  nisi  sanctos  cos- 


lesiium  Sacramentoruro  esse   debere  participes  ;  (]  hominum  {Ptal.  xliv)  conditionem  mortis  bomaiiae 


nunc  adjiciiur  impossibile  esse  homini  ui  immunis 
peniius  sit  a  delicto.  Si  nullus  ergo  liber  a  noxa, 
JioUus  est  sanctos,  et  conseqnens  est  ot  homo  cui 
sanctitas  deest,  mjsteriorum  Christi  particeps  esse 
non  possil ,  et  regnom  eiiam  coelorum  sperare  non 
debeat,  qood  solis  sanctis  Dominus  polliceiur. 

CAPUT  IX. 

Retpontio  quod  mulli  tancti  ette  potsint^  nemo  tamep 

abtque  peccato  niti  Chritlut. 

Tbeonas  :  Multos  quidem  esse  sanctos  ac  justos 


ALARDI  GAZi£l  COMMENTARIUS. 


cum  oniversa  carnis  fragililate  suseipiens,  nuliins 
est  omquani  sordis  maculatus  attactu. 

CAPUT  X. 

Quod  totui  Filiue  Dei  abtque  uUo  peeeaii  ffulnere 
vicerii  tentatorem. 

^  Tentatus  esi  enim  secundum  simililudinem  no- 
stram  {Heb,  iv)  gastrimargiae  primum  vilio,  ot  ei 
callldus  ille  serpens,  eo  ordine  quo  Adam  anle  se- 
duxerat  {Genet,  in),  esurienti  escae  desiderio  conarc- 


Probet  s€tpsttm  homo,  Ecctetiattiea  autem  consuetudo 
dectarat  eam  probationem  necetsariam  esse ,  ut  nullus 
sibi  consciut  mortaUt  peccati,  quanlumvis  tibi  contri- 
tus  videatur,  abtque  prcemissa  Sacramenlati  confessio* 
fi«,  ad  sacram  Eucharistiam  accedere  debeat :  quod  a 
Chrixtianis  omnibus^  etiam  ab  iis  tacerdolibus^  quibus 


fieri  potest  itiseriori  eordis  munditia  ei  puritate^  atque 
exteriori  devotioms  ac  pietatis  specie  peragatur.  Haec  ibi . 
Porro  aniiquam  hanc  fuisse  observaiionem  deroon- 
strat  etiani  id  quud  ex  Sozomeno  narrat  Cassiodorns 
lib.  VIII  llisi.  irip.  c.  i. de  Dioscoro  et  Eulogio  moaa- 
chis  iOgypii  sacerdotibus  sanctissimis :  Dioscerus^  In- 


ex  officio  incubuerit  cetebrare,  hescsancta  synodus  per-  D  quil.no/i  amptius  eentummonaclus  praMebat,  Quicum 


petuo  servandum  esse  deerevit ,  modo  non  desit  itlis 
copia  confessoris,  Quod  si  necessitate  urgenle  sacerdos 
absque  prwcia  confessione  eetebraverit ,  quamprimum 
con/iteatur.  Rursus  iii  decreto  de  observandis  et  evi- 
taiidis  in  celebratione  Miss»  {Sess.  xxii):  Quanta^ 
inquiunt,  cttra  adhibenda  tit  ut  sacrosanctum  Mistas 
tacrificium  omni  retigionis  cultu  ae  veneratione  cele^ 
bretur^  quivis  facite  existimare  poterit ,  qui  cogiiarit 
matedictum  in  sacris  titteris  eum  vocari  qui  facit  opus 
Dei  ncgligenter  (Jerem,  slvhi).  Quod  si  necessario 
fatemur  nuttum  atiud  opus  adco  sanctum  ae  diviuum 
a  Chrisli  fidelibns  traetari  pos*e^  quam  hoc  iptum  tre^ 
mendum  mystenum ,  quo  vivifica  itta  hostia  qua  Deo 
Putri  reconcitiati  sumus  in  attari  per  sacerdotes  quoti* 
die  immotatur^  satis  etiam  apparet  omiiem  operam  et 
diHqentiam  in  eo  ponendam  esse,  u/,  quanta  maxima 


presbyter  esset^  sacrihcia  faciens  omnem  perfectionem 
adhibebat  examinando  el  ditigenter  dijudicando  acee^ 
dentes  ad  sacra  mysteria ,  ita  ut  expiarent  mentem  ei 
maii  cujuspiam  conseientiam  non  haberent,  Et  addit 
de  Eulogio  :  Eutogius  presbyter  fertur  preescientiam 
habuisse  cogitationum  quorumtibet  ad  se  venientiumj 
eorumque  delicia  palam  redarguebat ,  et  quofcumque 
latenter  cogitassent  sibi  reveiata  manifestabat.  Qui  vero 
aliquid  muli  gfssissenl,  vel  pravum  consUium  Aabtcts- 
sent^  ab  altari  suspendebat^  manifestans  eis  peecatum 
quod  egeranlf  ei  dUigentia  purgatos  rursus  suscipiebat, 
Ha-c  ibi. 

•  Vide  in  hanc  sententiam  notata  Collat.  5,  c.  5. 

^  De  Christi  lentaiionibus  eodem  modo  et  iisdeoi 
fere  verbis  dlsseruit  abbas  Serapion  collat.  5  cnp.  6, 
quaresupervacaneum  foeritplurade  his  annoure« 


l!255  GOLLATIO  XIU.  --  DE  NOCTUUNIS  ILLUSIONIBUS.  1234 

tiir  illndere :  Si  Ft7tiii,  inquiens,  Dei  ett  die  ut  lapi-  A  est  secundam  simillindinem  no&lram,  com  f  erbera-' 
de$  itti  panee  fiani  {MaHh.  iv).  Sed  nuilum  recipiens 


tx  hac  lentaiione  peccatum,  cum  ei  facultas  indubi- 
tata  suppeteret,  respult  cibum  quem  ei  deceptionis 
artifex  ingerebat,  dicens  :  Nan  in  solo  pane  mit 
homo,  eed  in  onm  verbo  quod  procedit  de  ore  Dei 
{Deut,  Yiii).Tentattt8  est  eiiam  cenodoxia  secundum 
simililudinem  nostram,  cum  ei  dictum  est :  Si  Filius 
Dei  et,  mitte  te  deortum  {Matih.  iv).  Sed  subdola  dia« 
boli  suggeslione  captus  non  est,  et  vanissimum  se- 
ductorem  etiam  Scripturarum  objectione  confuuns, 
Non  teniabit, inqait,  Dominum  Deum  tuum  {Deut,yiy 
Tentatus  est  eilam  tumore  superbiae  secundum  simi- 
litudinem  nostram,  cum  ei  a  diabolo  promitterentur 
omnia  regna  mundi  el  gloria  eorum,sed  irrisa  alque 
objurgata  estnequitiateDtatoris.Respondit  enimel:  Bpeccatl  labe  pollutam  babere  possumus  camem  T 


tus  flagris,cuffl  palmis  C9sus,cum  sputorum  borroro 

respersus  est,  cum  ad  extrcmum  pertulit  crucis  ex* 

quisita  supplicia  {Matih,  xxvi) ;  sed  nullis  umqoam 

non  dicam  contumeliis,  verum  ne  suppliciis  qoidem 

ad  tumorem  Tel  levissim»  Indignationis  im|Hilsiis 

est,  quia  in  patibulo  constitutus  misericorditer  pro« 

damavit  :  Paier^  ignotce  eii,  tion  enim  tdunt  quid 

fadunt  {Luc.  xxiii). 

CAPUT  XI. 

Quod  in  timititudine  carnit  peccati  toiut  venerit 
Chrittut. 

Quemadmodum  yero  et  illud  acclpietur,  quod 
eum  Apostolus  ^  in  simllitudine  camis  peocali  ve« 
nisse  commemorat  {Rom.  viii),  si  etiam  nos  nulla 


Vade  retro,  Saianat  {Matth.  iv) ;  tcriptum  ett  enim  : 
Dominum  Deum  tuum  adorabity  et  illi  toti  terviet 
{Deut.  Ti).  His  autem  tettlmoniis  edocemur  ut  frau- 
dulenlis  *  suggeslionibus  inimicl  nos  quoque  simili- 
ter  auctoritate  Scripturaram  debeamus  obsistere. 
Rursum  tentatus  esi  superbia  secundum  similitudi- 
nem  nostram,  ut  Idem  insidiarum  artifex  regnum, 
quod  ab  ipso  oblaium  ante  respuerat,  per  homines 
eimolireturingerere;  sed  absque  peccsto  insidias 
teniantis  irr]sit.Cicm  <mm  eognovittet  Jetut  quod  ven- 
turi  ettent  ut  raperent  eum  et  facerent  eum  regem,  fu- 
git  iterum  in  montem  ipte  totut  {  Joan.  vi).  Tentatus 


Nam  et  hoc  de  illoqui  solus  est  absqne  peccato  lam- 
quam  singulare  memorator :  MititDeut  Filium  tuum 
in  rimilitudinem  camit  pueaH  {Gatat,  iv);  quia  to- 
ram  atque  iniegram  suscipiens  substantiam  camis 
humanae,  non  ipsom  peecatum  in  ea,  sed  similitodi- 
nem  peccati  suscepisse  credendus  est.  Similiiodo 
enim  non  ad  carnis  veritatem,  «  secundum  pravom 
quorumdam  hasreticorum  sensom,  sed  ad  peccati 
est  imaglnem  referenda.Erat  eDim  in  Ipso  Tora  qoi- 
dem  caro,  sed  absqoe  peccato,  simiKs  scilicet  p6e<- 
catrici.  Illud  slquidem  ad  bumtnsB  sobsiantia  perti- 
net  Teritatem,  boc  vero  ad  Titia  refertur  et  mores. 


ALARDI  GAZifil  COMMENTARIUS. 


•  doemadmmlom  Salvator  noster  omnes  diaboli 
tentationes  Scriptorarom  seu  Tcrbi  divini  pra^sidio 
disje<il  ac  dispulii,  ita  Aposiolus  Epbesiis  consuluit 
ut  eodem  contra  teniaiiones  dxmonis  utereuiur  :  Et 
galea  m,  inquieiis,  talutit  assttmite,el  giadium  tpiritut^ 
quod  ett  verbum  Dd.  HeMiere  tentationibus^  inqiiit 
B.  Gregorius  (xix  Morai,  c,  ult,)^omnino  non  tufficit^ 
qui  hunc  verbi  Dei  tenere  gladium  male  vivendo  post- 
ponit,  Et  S.  Hieronyiiiiis  ad  £iistocbiuin(£ptsl.22): 
Strttim,  ait,  it(  tibido  titillaverit  tentum^  aul  btandum 
votuptatit  incendium  dulcinoscaloreperfuderitf  «rttm- 
pamut  in  vocem :  Dominut  auxiliator  mms,  non  timebo 
quid  faciat  mihi  caro  (PsaL  cxvii).  Sic  S.  Antonius, 
lesie  Atbanasio,  diKinonum  teiitaiioiiitius  opponebnt 
quasi  telum  illum  versiculum  Psalinographi  :  Domi- 
nut  mihi  adjutor^  non  timebo  quid  faciat  mihi  homo, 
Dominus  mihi  adjulor  et  ego  dcspieiam  inimieos  meos 
{Psal.  Lxvii).  Ei  illum  ;  Exsurgat  Deus,  et  dissipen* 
tur  tntimct  e/tfi,  et  [ugiant  qui  oderunt  eum  a  facie 
ejut.  Denique  abbas  Isaac  collat,  10  (Cap.  10),  docet 
versiculum  illum  psalmi  lxix  :  Deus^  in  adjutorium 
meum  iniende ;  Domine^  ad  adjuvandum  me  festina, 
esse  potentissimum  ad  expiigoandas  omnes  teniatio- 
nes  reinedium.  Habei  siquidem,  inquit,  adversus  um- 
terta  ditcrimina  invocattonem  Dei ;  habet  humilitatem 
pice  confessionis ;  habet  totlicitudinit  ac  timorit  perpe- 
tui  vigilantiam ;  habet  considerationem  fragilitatis  suetf 
exauditionis  fiduciam;  confidentiatn  preesentis  sempet' 
que  attantit  prmsidii.  Hic  verticutut  omnibus  infesla- 
iionedcBmonum  taborantibusinexpugnabHis  murusestet 
impenetrabiUs  torica^  ac  mttm^tsstmttsc/ypetfs.Haecllle. 

^  Grirce  tv  ofAoiufMTc,  in  similitudine  Quam  lectio- 
nem  bic  Aucior  secutus  est,  ubi  tamen  vulgaia  Terslo 
babet :  In  similitudinem,  Dicitur  auiem  Cbristus  in 
similitudine  Tct  in  simililudinein  carnis  peccuti  tc- 
nisse,  ait  Tertullianus  (lAbro  de  tarne  Christi  eap. 
XTi),  non  quod  timilitudinem  carnit  acceperit^  quasi 
imaginam  corporit  et  non  veriiatem;  ted  timititudinem 


G  camit  peccatricit  vutt  intetligi,  Plenins  D.  Tbomas  : 
{In  Commentario  ejus  lori) :  In  simititudiHem  camit 
peccati  non  est  sic  iutelligendiim  qiiasi  veram  car- 
nem  noii  habuerit,  sed  soTiim  cariiis  similitudinem, 
qiiasi  piianiaslicain,  sicut  Manichaei  dicunl ;  cum  ipse 
Dominiis  dic»t  Liicae  ull. :  Spiritus  carnem  et  ossa  non 
habei  sieut  me  videtis  habere.  Unde  non  solum  dicit 
in  simititudinem  carniSt  sed  in  similiiudinem  carnit 
peccati,  Non  cnimbabuii  carnem  peccati,  id  e>t,cum 
ppccato  conceptam  et  peccaio  obnoxi:im,  quia  caro 
ejus  Tuit  concepta  per  Spirituni  sanctum,  qui  tollit 
peccatum.  Maith.  i  :  Quod  enim  in  ea  natum  esl,  de 
Spiritu  sancto  est,  Scd  habuit  siiiulitiidineni  carnis 

Ecccali,  id  e>t,  carnein  »imiloni  carni  peccalrici,  in 
oc  quod  erat  passibilis,  Naro  caro  boniinis  ante 
peccaium  passiuni  subjecta  non  erat.  lia  sanctus 
Thomas. 

« Marcionis  bseresiarcliae,  conira  quem  Tertullianus 
libro  adversns  eiim  ediio  de  Carnc  Christi ;  Mani- 
|v  chu>orum,  conlra  quos  D.  Augiisiinus  lib.  de  llaere- 
sibiis  et  alibi  passini;  Priscilliaiiistaruin,  contra  quos 
S.  Leo  pontifex  epislola  93.  Hi  enini  haeretici  verba 
Aposioli  perpeiam  inier|ireiantes,et  more  sophislico 
quale  quid  expoiieiites,  ut  diuleciici  loquuntur,  dice- 
bantChrisium  mmveramcnrncm,  sed  phantasticam 
assunipsisse,  similiiudinein  illam  carnis  peccaii  ad 
carnetn  ip^am,  non  ad  peccatum,  referenie^.  Contra 
Tertiii:iaiius  (Lib.  sconira  Marcionem):Non  magnum 
foret^  inqiiil,  st  Spiritus  Dei  camem  remediarei;  sed 
si  caro  consimitis  peccairxdy  dum  caro  est^  sed  non. 
peccati.  Ita  similiiudo  ad  titulum  peccati  pfertinet,  non 
ad  substantia  mendacium.  Nam  nec  addidisset  fbc-  ' 
CATi,  ft  tubstantice  similitudinem  vetlet  intetligif  ui 
negaret  veritatem.  Tantum  enim  camis  potuissotf  non 
et  peccati.  Cum  vero  sic  struxit,  carnis  fbccati.  ei 
tubstantiam  con/irmavit,  id  est,  carnem ;  et  timititudi' 
nem  od  vitium  tubstantine  remiit^  id  ett^  od  pecctttum^ 


4td5  JOANNIS  CASSIANI  COLLATIONES.  I^ 

BabeUi  simiUtiHliiieDi  carnit  paccati,  cun  velot  A  magna  a  cvncUs  qvi  ei  nlriQsqae  feins  comiBixiioue 


bome  ifnaruf  ac  pro  cil>o  soliieius  perconUretar  ; 
Quot  pane$  hdfetU  (Mttrc.  vi)?  Sed  sicut  peccato  neqoa- 
quamcaro  iliiiis«iia  nec  aniina  ignoraniiae  sulijacetnt* 
Denique  stalim  evangeUsta  subjungit:  H04  MUm  di- 
cibQl  JeiUi  Unians  eum;  ipse  enim  iciebat  ^ntd  e$set 
(aeiwrue  {Joan.  ¥i).  Habebat  caraem  similem  pecca« 
trici,  cum  velut  siUens  a  Samaritana  muliereposce* 
ret  poium ;  sed  non  erat  peccati  sorde  poUuta»  quia 
econirario  mulier  provocata  est  petere  aquam  vivam 
qu»  iilam  oumquam  sitire  permitteret»  sed  fieret  in 
ea  fons  aqus  salieniis  in  vitam  xiernam  {Joan.  iv). 
Habebat  carnis  istius  veritatem  cum  dormiret  in 
nsvi;  sed  ne  pariter  navigantes  peccaU  similitudine 
fallerentur,  *ur§en$  imperavii  ventie  et  mari^  et  facta 


producimur  distantia  segr^atv;  quod  cum  omnes 
non  simiUtudinero,  sed  veritatem  peccaU  in  carne 
gestemus,  Ule  non  veritstetu,  sed  siaiiUiodinem  pec- 
caU  et  verae  carnis  assumptiouem  suscepit.  Denique 
licet  scriptum  de  eo  in  Isaia  propbeta  Pharissi 
apertissime  meminissentp  quia  peccaium  non  fecit, 
nec  inventue  est  dolus  in  ore  eju$  (l$a.  uii)  :  umen 
ita  similitudiiie  carnis  peccati  faiiebantur,  ut  dice- 
rent :  Ecce  homo  vorax  et  potator  viiit,  publicanorum 
et  peccalorum  amieu$  (Matth,  xi).  Et  ad  illum  qui  U* 
luminatus  fuerst  caecum  :  Da  glorkim  Deo;  nos  eiitm 
$cimu$  qiua  hic  homo  peccator  e$t  (Joan,  ii).  Et  ad 
Pilatum  :  Ni$i  e$$et  hic  homo  peuator^  non  eum  tra" 
didi$$emui  tibi  (Joan.  iviii).  UujuB  ergo  rei  quas  itU 


€11  tranquiUitoM  magna  (Malth.  vui).  Coromuni  cum  B  Untum  singularis  ac  propria  est«  «qualiuiem  sibi 


omnibus  sorte  peccato  subditus  videbatur,  cum  di« 
ceretur  de  ipeo  :  Hic  homo  m  e$$et  propheta^  eeirot 
utique  qum  et  quali$  e$i  muiisr  qum  tangit  eum^  quia 
peceatrix  e$t ;  sed  peccati  non  babuit  veriutem,  quia 
blaspbemam  cogiutionem  arguens  Pbarissei,  statim 
DMilifiris  peccau  dimisit<Lttc«  vii^.Peccatrioeincum 
caeUris  gerere  puubatur  camem,  cum  velut  homo 
in  morUs  disorimioe  eonstiioitts»  et  imminenUum 
suppticiorum  terrore  pereulsua  orarel :  Patert  $i  po«» 
$ilrile,  troHBoat  a  me  ealix  i$te  (Matth.  bxvi)  ;  et,  Tri$ti$ 
e$t  anima  mem  ueqiio  ad  morteni  (Ihid.).  Sed  peccaU 
coniagium  nesciebat  iUa  triatitia,  quia  vit»  auctor 
roortem  forroidare  non  poterat.  Ait  enim  :  Nemo 
tollit  a  me  animammeamy  $ed  ego  pono  eama  me  ip$o, 
PoteiUitem  habeo  ponendi  eamf  et  poteitaiem  fuibeo  G  liuiis  bumanse,  quia  mulium  interest  Inler  insti  et 


l>laspberoiae  superbiaeque  erimine  vindicabit ,  qniS' 
quls  se  esse  sine  peccato  ausus  luerit  proTiieri.  Con- 
sequens  eiiim  est  ut  similitudinem  earnis  peccali«  et 
non  veriutem  peccaU,  babere  se  dicat 

CAPUT  XIII. 

Quod  non  $int  tam  grama  peeeala  sunctorum  «U  et«  eu- 
ferant  meruum  aut  nomen  $anctitati$. 

Ceterum  •  ju«tos  et  sanctoe  viros  non  esse  Immo- 
nes  a  cuipa  roanifesteSeriptm  pronuntlat,  dicens  : 
^  Septie$  in  die  cadetju$tu$  ot  resurget  (Proo.  ixiv). 
Quid  eniin  alind  est  csderequam  peeeare?  Et  tanien 
cum  dicalur  septies  cadere,  nihilominos  pronunUa« 
tur  justus,  nec  justiUae  ejus  praejodicat  lapsus  fragi- 


iterum  eumendi  eam  (Joan,  i). 

CAPUT  XII. 

Quod  ju$ti  et  eaneti  omne$  non  fuerunt  in  eimHitudinef 

$ed  in  veritate  peccati. 

In  hoc  ergo  ille  homo  qui  naius  ei  Virgine  est. 


peccaiorishominis  lapsuni.  Aliudest  enim  admitiere 
mortale  peccatum,  et  aUud  est  cogiiaUoue  qux  peo- 
catonon  earetpraeveiiiri;  vel  ignoranU»»  aut  obli- 
vionls  errore,  aut  facilitate  otiosi  sermonis  offen- 
dere,  «  aut  ad  punctum  in  fidei  tbeoria  aliquid  baesi- 


ALARDl  GAZiEI  COUIIENTARIUS. 


•  Huic  SS.  Patrom  doctrinae  subscribit  synodus 
Trldeniina  his  verbis  ( Sesi.  6  c.  11) :  Licet  in  hac 
mortaii  viia  quantumvis  sancti  et  justi  in  levia  saltem 
et  quotidiana ,  ^t^e  etiam  veniaiia  dicuntur^  peccata 
quandoque  cadant;  non  propterea  desinunt  esse  justi. 
Namjuslorum  itla  vox  esl ,  et  hnmilis,  et  verax:  Dt- 
milte  nobis  debita  nostra;  quo  fit  ut  iusti  ipsi  eo  magis 
$e  obligatoe  ad  ambuiandum  in  via  juttitio!  $enlirc  de» 
beani ,  quo  tiberati  jam  a  peccato ,  servi  autem  facti 
Deo ,  sobrie,  jusle,  et  pie  viventes  proficere  potsint  per 
Christum  Jesum^  etc.  (Yide  collat.  20  c.  ult.,  et  coltat, 
25  c.  6  et  seq.).  CaRterum  ab  bis  ei  siniiribus  senien- 
tiis,  quibus  generaUm  .isseritur  omnes  homines, 
quantumvis  Jtisios  et  sancios,  non  esse  Immunes  a 
peccato,  praeter  Chrlsium  Dominum,  qui  non  purus 
nonio,  sed  verus  Deus  et  horao  esi,  Ideoque  oofayMp- 
rnTOf,  id  est,  impeccabilis;  eicipienda  etiam  est 
Deipara  Yir|^o  Maria,  quam  SS.  Paires  docent,  ei 
singulari  Dei  privii(?gio,  per  omnem  vitam  ab  omni 
percato  liber^m  atf|ue  immunein  eisiitisse.  Unde  D, 
AiigusUnns  (Lt6.  de  Natura  et  Gratia  c.  56):Ex- 
eepia^  iiiquit,  sancta  virgine  Maria,  de  qua^  propler 
honorem  Domini ,  nuilam  prorsus ,  cum  de  peccatis 
agitur,  huberi  volo  qumiionem^  etc.  Et  eadem  syno- 
dits  Trideniiua,  diim  negat  hominem  semel  jusiifl- 
catuin  p  *8>)e  in  tota  vita  peccata  omiiia,  eUam  venia- 
i\a»  viiaro;  banc  adjecitexcepti^nem  (Sm.  6  ean* 


23) :  N\si  ex  speciali  Dei  privilegio,  quemadmodum  de 
beata  Virgine  tenet  Ecclesia. 

^  Beda  ,  seu  quisquis  auctor  Commentarli  iu  eum 
locum,  iisdem  pene  verbis ,  quibus  hic  abbas  :  QuO' 
modOy  inquil,  jusius  appeltatur^  qni  cadere^  idest, 
peccare  memoralur?  nisi  quia  delevibns  quoiidianiique 
peccatis  loquitur,  $ine  quibu$  nec  justorum  quisauam 
esse  in  hac  vita  poiuit :  quia  nimirum  per  ignorantiam, 
per  oblivionemy  per  cogitniionem ,  per  sermonem,  per 
$ubreplionem  ,  per  necessitatem ,  per  fragilitatem  car- 
nis^  singulis  diebus,  vei  inviti.  vel  votentes,  frequenter 
j^  realum  incurrimus;  et  iamen  resurgit  justus  ,  videlUel 
*^  auia  jusius  esl ,  nec  Justitice  ejus  preeiudicat  iapsus 
humana  fragiluatis.  JUnde  bene  cum  de  jmti  casu  lo- 
queretur^  non  addii ,  in  malum ;  quia  eisi  in  malum 
est,  quod  cudunt;  ne  tamen  in  maio  in  quod  cecide- 
runt  hcerere  possini ,  dtius  resurgendo  procurani.  At 
contra  de  reprobis :  Impii  auiem  ,  inqnit ,  corruent  in 
malum :  qnia  videlicet  tmptt,  cum  ceciderinl^  vei  {quod 
est  aravius)  corruerint^  ul  Scriplura  dicit,  id  esi^  cum 
capttalia  crimina  perpetraverinf ,  ita  suo  casui  deiee- 
tando  assentiunt ,  ul  ab  hoc  relevari  pxnitendo  (tespi* 
ciani.  Ilaec  ibi. 

«  Ad  punctum ,  seu  momentum  temporis,  in  fldei 
tbeoria  hxsitare,  conUngit  duobus  inodis.  Priroo 
cuin  assensu  flrmo  et  cerlo,  cum  quts  spontanee  et 
deliberate  elegit  dubitare  et  dubius  permanere  da 


ISI7  COLLATIO  XXD.  —  DE  NOGTURNIg  ILLDSIONIBUS.  mS 

tare«  ftiH  ftQblirk  quadani  ceno4oxi»  tilillaiiODe  pul-  A  ceb«iur :  Beatiu  <i,  Simon  Bar-Jona » quia  caro  et 


lariyaQtDecetsitalenatQresiliquanrisper  a  8umm& 
perfectione  recedere.  Hae  eBin  soDt  septem  lapsuum 
geoera  iii  quilma  saDCtM  licet  noDnuoiquam  cadat^ 
tamen  jQStusessenondeainit;  quas  quamvis  levia 
esse  videaniur  ae  parva,  tanen  faciunt  eum  sine 
peccato  esse  noa  posse.  Habet  enim  pro  quibus  quo- 
tidiantn  gerens  poanitudinem»  et  Yeniam  veraciter 
debeat  posiulare,el  pro  suis  indesinenter  orare  pec- 
catiSy  dicens:  DimilU  nobiM  debila noitra  {Mallh,  vi). 
£t  ■!  evidentissimis  pr<Aemas  exemplis  et  errasse 
DODDuUos  aanctorum»  el  umen  a  sua  non  discessisse 
jostitiat  eerte  ilie  beaiissimua  et  apostolorom  exi« 
mioe  Petrus,  quid  aliod  Gredendui  est  fiuisse  quam 
saDcius,  praBsertim  id  temporis  qno  ei  a  DomiDO  di* 


son^uti  non  tetoelavit  tiH^  %ed  Pater  meui,  qui  in  calie 
est;  et  tibi  dabo  elava  re^at  oBlorumt  et  quodcumque 
ligatferis  super  terram,  erit  /t^olum  et  in  calie ;  et 
quodcuaique  solverit  super  terram,  erit  sotutum  et  in 
coelis  {Mattk.  xvi).  Quid  hac  Dominica  laude  praecla- 
riusT  Quid  bac  potesute  ac  beatitudine  potesi  esse 
sid)!imius?£ttamen  post  paululum,  cum  ignorans 
roysterium  passionis,  tant»  utilitati  [Lfps.  m  marg. 
utiliutisj  humani  generis  inscius  obviaret,  dicens : 
Absit  a  te^  Domine^  non  erit  tibi  hoc;  mereturau- 
dire  :  Yade  post  me,  Satanas^  scandalum  es  mihi^ 
quia  uon  sapis  ea  quee  Dei  sunt^  sed  ea  quce  hominum 
(Ibid.).  Numquidnam  eum  bis  eum  verbis  ipsa  '^aequi- 
taa  increparet»  ^  aut  nequaquam  cecidisse,  aut  in 


ALARDl  GAZi£I  GOHMEfrTARIbS. 


aliquo  fidei  articulo,  v.  g«,  An  itf  purgatoriumf  et  B 
non  vult  asseotiri  et  firmiter  credere,  quod  quidem 
est  peccattnn  monlfeniiit.  Nam  ut  ait  Stephanus 
papa  {Bmru  ds  kmet.  eof.  I) :  JMto  1»  /Edt,  inftdo' 
IM  eet*  El  D.  Bernardus :  Ftdii  ambigiuum  non  habet; 

Suod  si  habet^  fides  uon  est.  Cl  hxc  infldelitas ,  seu 
ubitatio  de  fide  potest  esse  io  puncto,  seu  momenio 
temporis  ( quia  voluntatis  assensus  non  pendet  et 
teoipore ) :  et  al  voliuiiaria  eai »  etiam  morulia  esl , 
noo  fflinus  quam  deleciatio  morosa.eliam  io  mo- 
mento,  secundum  omnes  (5.  Tho.  %-%  q.  10,  art,  7; 
et  Cajet,  ib.;  Majorin.  n\ ,  d\$t.  25;  Panormit.  ine.  i 
d€  kteret.;  M.  Canus  deLods  Theoiog,  iib.  xii»  cap.  9). 
Alio  modo  contingit  fluctuare  circa  fidem,  non  ex 
pleno  consensu ,  sed  vel  ex  subreptione ,  seu  haesi- 
tantia  non  voluntaria ,  vel  ex  negli|entla  in  repel- 
lenda  diibiUtioiie,  vel  ex  qoadam  infirmiute,  sea 
iinbeciUiUie  fldei,  de  qua  dictum  est  Petro :  Modicm 
fidei^quare  dubitasU{Matth.  xiv)Y  Ubi  dubitatio  non 
tollit  omniDO  fideiM  ^  aed  raodicam  et  ifflperfectam  ^ 
argttit.  Atqul  de  tali  bMitatione  io  iheoria  fidei  io-  ^ 
quitur  bie  abbas,  dum  ioUr  culpas  veoiales  recenset; 
quod  salis  indicant  ipsa  verba  :  Ad  punctum  infides 
thaoria  aliquid  hmsitare^  \4  estt  leviur  el  imperrocte 
vnclllsre. 

«  Ipsa  Jlquitas,  id  est»  ipsa  Yeriua,  nempe  Cbri- 
stua  Dominos,  qul  de  seipso  ait:  Ego  sum  via^  teri^ 
toMf  et  tfita  {Joan.  xii).  Et  Psaltes  regius :  Veritas  d§ 
terra  orta  eit,  et  justitia  de  ccelo  prospesit  {Psalm. 
LXtxiv).  Esl  autem  empbasis  in  verbo  Aquitas ;  quasi 
dieal:  ^quissimua  DomiuuseiiQdeXt  immo  ii^issima 
ifiqulus  et  Veriiaa» 

^  Phrasis  obscura,  el  alc  reaolvoDda,  quasi  dical  t 
OiDDino  credendus  est  Fetras  sic  a  Domino  incre- 
paluscecldiaae,  etUmen  in  sanciiuie  et  jusiitia 
permansisse.  iEqQivalel  enim  gemiiiaia  neg^tio  arfir- 
niaiioni.  8ed  quapritur  quomodo  Petrus  eecideril, 
id  esi,  peeeaverit  {nihit  enim  aliud  esi  eadere^  quam 
pHcare^  ail  ipse  superius)  quindo  dikit :  Absit  a  te^ 
Damine^  non  erit  tibi  hoc^  clc.  {Matlh.  xvi).  Gui  qus-  D 
siioni  Bolvendte  simul  et  huic  loco  elucidando  suffe- 
cerii  dttorum  aniiquorom  Pairum  et  Ecclesi»  docto- 
rum  sentefitiaa  bic  referre,  et  hareticorum  perversm 
interpreiationi  ex  adverso  opponere.  His  siiinidem 
verbia  admodum  insolentibus  Peirum  ea  de  causa 
reprehendunt;  ejosque  fldem,  quantum  io  ipsisest, 
elevant  et8Uggillant,qttasl  siulte  volueritChri^um  a 
morie*  ex  qua  salus  nostra  pendebat,  revocare.  At 
longe  alio  spiritu  allaque  modestia  Gbrysostnmus  et 
Hieroojfmtta  de  Pelro  loquunior :  nimlrum  quemad« 
iDodum  panlo  anle  Christttm  Filium  Dei  vivi  esse 
professus,  singularom  prn  c«leris  apoatolis  in  eum 
fidem  ostenderal;  lu  none  lllum  uiajorem  erga 
eurodem  GUrlstum  aniorem  demonstrafise;  et  si  quid 
peccavit  I  ex  igoonntla  et  improdentia  peccasse. 


Quod  ut  magis  constet  ipsos  Patres  satius  fuerit 
fuis  verbis  audire  loquentes.  Sic  fgitur  Ghrvsosto- 
mos  {Homit.  45  in  Matth.):  Quld  e$t  hoe,  inqttll, 
quod  Pelrus ,  ^ut  re»eialione  Pairis  potitus  erat ,  nc 
veiodter  cecidit ,  et  instabilis  est  effectus  ?  Sed  dicimus 
non  esee  mirwn  si  hoe  ignoramt^  qul  de  passhne  reve- 
tatumem  nondum  aeeeperat.  Quod  emm  Ckristus  FUiua 
Dei  vivi  esset ,  revelatione  didicerat.  Mysterium  vera 
erucis  ei  resurrectionk  nondum  ei  fuerat  revetatum. 
Ipee  voro  ostanden»  quod  opartaret  emrn  ad  pastimtem 
vmire^  Petrum  increpavit^  eic.  D.  aulem  Hieronymus 
in  Gommenlurio  Mailhxi  ( Vide  eumdem  in  epist.  ad 
Atgasiam  qumst.  3) :  Smpe  diMmus,  ail,  iitiiiil  ardoris 
amorisque  quam  maximi  fuisse  Pttrum  in  Dominum 
Satvalorem.  Quia  ergo  post  confessionem  suam ,  qua 
dixerat^  Tu  es  CArtilui  filius  Dei  vivi;  et  prcemium 
Saivaioris^  quod  audierat^  Beatus  ei,  Simon  Barjona^ 
etc.9  repente  audit  a  Domiuo^  oportere  se  ire  EierosO' 
tgmam^  ibique  muita  pati  a  senioribus ,  et  scribis «  et 
friucipibus  sacerdotum ,  et  occidi  et  tertia  die  reiur- 
gere ;  vutt  (id  est,  putaO  destrui  confessiouem  suam , 
nec  pttUf  fieri  w>sse  ut  Filius  Dd  occidatur :  aiitimti- 
que  eum  in  ajfectum  suum^  vet  separatim  dueit » ne 
preesentibus  cwteris  eondiscipulis  magistrum  videatur 
arguere  ,  et  ecepit  increjfare  ilium  amantis  affectu ,  ei 
optantis  dicere :  Absit  a  ti,  Domine.  Vet  ut  melius  ba» 
betur  in  Gr«co,  tUm^  9oc,  xOflci,  oO  /i^i  ioroii  (rot  rovrti 
hoc  itl,  propifitti  sis  tibi^  Domiue,  non  erii  tibi  hoc: 
non  potesl  fieri ,  nec  recipiunt  aures  mnB,  ut  Dd  Fiiius 
occidendus  itl.  Ad  quem  Dominus  couversus  ait :  Vade 
retro  me^  sataua^  uandalum  miiu  es.  Saiauas  m- 
terpretatur  adversarius^  sive  conirarius:  quia  contra* 
ria,  inquit ,  io^tierti  voluntati  mece,  debes  adversarius 
appettari.  Mulli  putant^  quod  non  Petrus  eorreplus  sit^ 
sed  adversarius  spirilus  (id  est,  diabolus)  ^t  tei  clt- 
cere  Aposteto  sug^erebai*  Sed  mihi  hic  error  aposto-* 
lictti,  et  di  pietatts  affectu  veniens^  numquam  ineenti^ 
lum  diaboti  videbitur.  Vade  retro  mi,  Mlana.  Diabelo 
diciiur:  Vade  retro  {MaUh.  iv).  Pelrus  audit :  Vade 
retro  me :  hec  est ,  uquere  sententiam  meam;  quia  non 
sapis  ea  qum  Dei  sunt ,  ud  quee  hominum.  Meee  volun" 
tatis  estf  ei  Patris  {eujus  veni  facere  votuntatem)^  uS 
vro  hominum  saluLe  moriar ;  tu  tuam  tantum  conside* 
rans  volunttUem ,  neit  vti  granum  eudere ,  ut  multos 

ifuetus  afferat,  Hucusque  D.  Hieronymus.  E  quibus 
liscimus  Petrum ,  satanam ,  non  quasi  proprio  dia« 
boli,  sed  qu.i8i  communi  adveraarii  vocabulo  a  Gbriiio 
fuisse  appellaium ,  quia  sibi  pro  bominum  salute 
mori  volenti  adversabaiur,  et  tantm  utiiitati  humani 
aeneris ,  ot  ail  hic  abbas,  tnieitii  et  imprudenstdfvia" 
901.  At  cur  eum  Cliristiis  tam  acriier  reppehendiiT 
Hcspondet  lisldonaius  (/n  comment.  Matth.  xti), 
Non  tam  quod  Petri  culpa^  siqua  tamen  fuit^  quam 
quod  rei,  dequa  agebatur^  magnHudo  merebatur,  Jan* 
aeiiius  vero  (Coneord.  evang*  66D  :  llmi>rudenter . 


4259  JOANNIS  CASSIANI  C0LLATIONE8.  '  mO 

sanctitaie  alqoe  jnititia  non  permansiase  credendus  A  corpore  mortii  hujtuf  Graiia  DH  ftr  Juim  Chri$tum 
est?  Qaid  illo  ellam  tempore  *  numquid  roinam  ma-     Dominum  nottrum  (Rom,  yu). 


nifeste  negandua  est  pertuiisse,qao  imminente,  per- 
secutorum  metu»  ter  Dominum  negare  compuhus 
est?  Sed  confesiim,  poenitudine  subsequente,  ^  ama- 
rissimis  lacrymis  maculam  unti  criminis  abluendo, 
sanctitaiis  aiquejustiiiae  meritom  non  amisit  (Matih. 
xxYi).  De  ipso  igitur  ac  de  ejus  similibus  sanctis 
illud  etiam  quod  a  David  canilor  debemus  accipere : 
A  Domino  greaus  hominit  dirigunlurf  et  viam  ejus 
volet  nimi$,  Cum  ciddirit^  non  eoUidetur,  quia  Domi" 
nut  tupponil  manum  $uam  (Ps,  xxxvi).  Cujus  enim 
gressus  a  Domino  diriguntur,  quid  aliud  potest  esse 
quam  justus?  fit  tamen  de  hoc  ipso  dicitur  :  cum  ce^ 
eiderit^  non  collidetur.  Quid  est  cum  cedderit,  nisi 


CAPUT  XIV. 

Quomodo  intelligendum  sit  itlud  Apottoti  :  Non  enim 
quod  volo  bonum  fado, 

Nam  cum  apostolus  Paulos  inaestimabilem  abys- 
som  poritatis ,  resislentibos  cogitationum  aestfbos , 
penetrari  ab  homine  non  posse  cognoscens ,  d!u  te- 
lot  per  profonda  jactatos ,  ante  dixissel :  Non  enim 
quod  voto  bonum ,  fado ,  ted  quod  odi  matum ,  hoc 
ago  (Rom.  Tn).  Et  rursum :  Siautem  quod  nolo^  hoc 
fado;  jam  non  ego  operor  itlud ,  sed  quod  habitat  in 
me  peecatum :  et  condelector  tegi  Dd  secundum  inte^ 
riorem  honunem  i  video  autem  aliam  tegem  tn  menAris 
meit  repugnaiitem  tegi  mtntit  mem ,  et  capHvum  me 


cum  lapsura  peccali  alicojus  Incorrerit?  Non  coUide-  B  ^«^*»'*»»  wi  iegem  peccati  quw  ett  m  mem^rts  meit 


tufy  inqoit,  id  est»  nequaquam  dio  opprimetur  incor- 
sione  peccaii ;  sed  licet  ad  praesens  f  ideator  elisos, 
tamen  divino  quod  implorat  erectos  auxilio,  celeri 
resurrectione  stabilitatem  josiili»  non  amiltit  :  ve) 
etiamsi  ad  praesens  per  fragilitatem  carnis  aliqoid 
admiseril,  supp(»sitione  manos  Dominicae  reparabit. 
Nec  enim  sanclus  esse  desinit  post  roiiiam,  qoi  com 
se  flducia  operum  suoruro  jostificari  non  posse  co- 
gnoscat,  et  untis  peccatorum  nexibus  credat  soia 
Domini  gratia  liberandum,  cum  Apostolo  proclamare 
non  desinit :  Jnfelix  ego  homo^  quit  me  liberabU  de 


(ibid,);  omni  ?el  sua  vel  natorae  ipsios  fragilitaie  per- 
specta ,  tam  immensae  altitodinis  vastitate  conterri- 
tus,  ad  totissimum  portom  divini  confogit  auxilii; 
et  quasi  de  naTigii  sui  oneribus  mortalitatisoppressi, 
natorali  infirmitatc  desperans,  ab  eo  eoi  impossibile 
nihilesl,  naofragionim  deposcit  remedia,  cum  qoo- 
dam  miserabilivocifeninsejolata:  •  Infelix  ego  homo^ 
quit  me  iiberabit  de  eorpore  mortit  hujus  (i6iif)  ?  Sta- 
timque  absoloilonem  qoam  desperavit  de  imbecilli- 
tate  natorae »  de  Dei  benignitate  prassumpsit,  confi- 
denter  adjungens :  <*  Gralia  Dd  per  Chrittum  Domi' 
num  nostrum  (Ibid,) 


ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 

inquit, ;am  et  sine  discretione  Dominum  amabat.  Co-  C  lium  gratiae  suae  sijbministrante ,  eteos  misericor 


gitare  enim  debuisset  eum  quem  confestus  erat  esse  Dd 
riiium,  nihii  increpationedignum  aut  agere  aut  dicere 
posse;  expendere  iiem  quod  aixisset  Dominus,  oportere 
sic  fieri ,  ac  ideo  visum  esse  Patri,  Verum  qnominus 
hasc  perpenderet,  amoris  nondum  perfecti^  ted  adhuc 
nimis  humani  vehementia  fedt. 

«  Minime  scilicet.  Qois  enim  neget  aot  dobiiet 
Petrum  negando  Cbristom  graviter  cecidisse  et  rui- 
nam  pertulis(>e?  Fuere  tamen  qui  existimarurit  Pe- 
trum,  cum  Christum  negavit,  aut  non  peccasse,  aut 
certe  mentttum  non  esse,  sed,  salva  veritate, 
arabigue  locotum.  Nec  enim,  aiebant,  meatiebator, 
qui  Cbristum  hominera ,  purum  scilicet ,  se  nosse 
negabat  quem  Deum  veruni  cognoscebat.  Quos  no- 
tasse  videtur  D.  Ilieronymos  his  verbis  (In  com- 
ment.  Matih.  xxvi):  Scio  quosdam^  pio  affeclu  erga 
apostotum  Petrum ,  iocum  hunc  ita  interpretatos ,  ut 
dicerent  Petrum  non  Deum  negasse ,  sed  hominem ,  et 
etse  .       .     -»  - 

^tiam 

fendunt  Apostoium]  ut  Deum  mendacii  reum  fadant 
Si  enim  iste  non  negavit ,  ergo  metititus  est  Dominus , 
^ttt  dixerat :  Amen  dico  tibi,  quia  hac  nocte^  amequam 
gailtts  cantet ,  ter  me  negabis.  Cetne  quid  dicat :  he 
HBOABis,  non  Aofittftem.  Ita  Hieronymos.  Atquorsum, 
inquies ,  boc  exemplum  allegat  Ancior,  quod  ejus 
scopo  et  argumento  bujus  cap.  potius  repugnare  vi- 
detur,  quo  docet  sanctos  et  jnstos  in  hac  vita  non 
esseimmnnes  a  colpls  yenialibos  etqootidianis,  ot 
dictoro  est,  com  constet  hanc  Petri  negaiionein  non 
fuis^e  colpam  levem  et  venialem,  sed  gravissimam? 
R.  Qoia  de  culpa  Petri  leviore  fecerat  mentionem , 
qoa  suum  intentom  probaverat,  cum  prociive  esset 
ut  ei  objicereiur  alia  Petri  culpa  longe  gravior  in 
negattone  Christi,  huic  objectioni  occurrens  docet 
bf»c  Fetri  exemplo  sanctos  et  justos  interdum  qui- 
denr.  graviier  labi  et  peccare ,  sed  mox  a  lapsu  re- 
surgere,  Deo  sopponente  manom  soam,  id  est,  aoxio 


diter  eri^ente  :  proinde  licet  ad  tempus  subinde  ex- 
cidant  a  jostitia  et  sanciitate;  non  ita  tamen,  ut  ex 
albo  justorum  peniius  eradantur«  quia  per  poeniten- 
tiam,  saltem  extremam  et  finalem,  ad  jostitiam  re- 
▼ertuniur,  et  merila  praecedentium  bonorum  reco- 
perant;  et  hoc  est  quod  ait  Psalmista :  Justus  cum 
cedderit^  non  cotUdaur,  sic  nimirum,  ut  in  a^ter- 
num  pereat,  et  a  Deo  abjiciator,  instar  yasis  collisi 
et  confracti.  Loquiiur  enim  de  electis ,  quos  Deos 
infallibiii  gratia  ad  regnum  perducit:quia  ^tcos  pre- 
destinavit,  hos  et  juslificavU;  quos  autem  justificavit, 
bos  ei  glorificabit. 

^  S.  Leo  poniifex  serm.  9  de  passione  Doroini:  Fc- 
iices ,  ait ,  sanae  Apostoie^  iacrymee  tuw^  qum  ad  dt* 
tuendam  cuipam  negationis^  virtutem  sacri  habuere 
baptismatis.  Adfuit  enim  dexlera  Domini  nostri  Jesu 
Christi^  qu(B  labentem  le,  priusquam  dejicererii^  exd- 
peret,  et  firmitatem  stanai  in  ipso  cadendi  perieuio 


sensum :  nesdo  hominem,  quia  scio  Deum.  Boe  «v  recepisti.  Vidit  in  te  Dominus  non  fidem  fictam^  non 
n  frivoium  sii ,  prudens  lector  inteiligit.  Sic  de-  ^  diiectionem  aversam ,  sed  constantiam  fuitse  turbatam. 

Abundavit  fietus^  ubi  non  defedt  affutut^et  fons 
charitalis  iavU  verba  formidinis  :  nec  tardatum  est 
remedium  aboUtionis^  ubi  non  fuitjudicium  voiuntatis. 
Cito  itaque  in  soiiditatem  tuam  rediit  petra ,  tantam 
recipiens  fortitudinem ,  ut  quod  tunc  in  Cturisti  expa- 
verat  passione ,  tn  stio  post  suppUdo  non  timeret, 

«  Corpus  mortis  aopeiiat ,  inquit  Hieronymus  (Lib. 
I  Apol.  m  Rufin.  c.  o),  quod  vtltti,  et  morliSy  et  per- 
turbationibus  ^  ac  morti  subjaceat ,  donec  cum  Christo 
resurgat  in  gioria ;  et  fragiie  prius  iutum  exeoquatur 
fervore  Sphitus  sancti  intestam  solidisdmam^  demu- 
tans  gioriam ,  non  naturam.  Ita  Hieronymus.  Potesi 
tarnen  geniti  vus  hujut  referri  etiam  ad  moriem  ipsam, 
ot  seusus  slt :  De  corpore  mortis  hujus  id  est ,  in  qoo 
boc  geuus  moriis  etiam  inyitus  eiperior. 

^  Duplex  lectio  apud  Graecos.  Aliqui  enim  legiint: 
XitptQ  t6  Bs^^gratia  Djto,  id  est,  gratias  «go  Deo^ 
ut  Chry6ost.'(iiomt/.  fS).  et  Hieron/mos  (Epitt*  ISl 


Ittl 


GOLLATIO  XinL  —  DE  YELLE  BONUM  ET  A6ERE  MALUM.  m\ 

GAPUT  XY.  A  ff^^hris  mei$  {Rom.  vii).  In  quo  igiliir  baec  penonae 


Objicit  Germanvf ,  ex  peceatorum  perstma  Aposiolum 
hme  dixisse» 
Germanus  :  Mulii  boc  apostolicum  ita  iotelligi 
debere  definiunt ,  ui  hoc  eum  non  ex  sua  ,  sed  ex 
peccaionim  persona  dixisse  conflrment ,  eorum 
scilicet  qui  volentes  semetipsos  a  corporalibus  ille- 
cebris  ac  Tolnpuiibus  abstinere  ,  obstricti  Titiis 
pristinis,  et  oblectatione  carnalium  passionum  cap- 
tivatl,  semetlpsos  cohibere  non  possunt,  dom  *  ino- 
lita  consuetudine  vitiorum ,  velut  immiti  quadam 
tyrannidis  dominatione ,  depressi ,  ad  liberuiem 
pndicitiae  respirare  non  possunt.  Quomodo  enim 
beato  Aposiolo  ,  quem  ad  summum  perfectionis 
totias  culmen  ,  certum  est  pervenisse ,  illud  poterit 
convenire  quod  dicit  :  Non  enim  quod  volo  bonum ,  g 


facio,  sed  quod  odi  malum^  hoc  ago.  Illud  etiam  quod 
subjungit  :  Si  autem  quod  nolo  ,  hoe  ago  ,  jam  non 
ego  operor  illud ,  eed  quod  habiiat  in  me  peccatum? 
Nec  non  etiam  hoc  :  Condeleclor  enim  tegi  Dei  $e- 
eundum  interiorem  hominem;  video  autem  aliam  legem 
tft  membri$  mei$ ,  repugnantem  legi  mentis  meas ,  et 
eaptivum  me  ducentem  in  tegem  peecati ,  qute  e$t  in 


apostolic»  possunt  coaptari?  Quid  enim  est  boni 
quod  ille  non  potuerit  implere?  Et  econtrario,  quid 
illud  ett  mali  quod  nolens  et  odiens,  tamen  cogente 
naiura ,  invitus  admiserit  ?  Ad  quam  vero  peccatt 
legem  electiouis  vas ,  in  quo  Christus  Dominus  io- 
quebatur ,  potuit  captivus  adduci  ?  Qui  cum  omnem 
iiiobedientiani ,  et  omnem  extollentem  se  adversus 
Deum  altitudirieni  captivasset  (II  Cor.  x),  de  semetr- 
ipso  cum  fiducia  proclamabai :  Bonum  agonem  cer» 
tavi,  cunum  con^ummavi^  fidem  eervavi;  decwtsro 
reposkia  e$t  nnhi  corona  ju$titite ,  quam  reddet  mihi 
Dominu$  in  illa  die  ju$tu$judex  (II  Tim.  4). 
GAPUT  XVI. 
Dilatio  popo$ilm  quas$iioni$. 
Tbeonas  :  Intraiitem  me  tutissimum  silentii  por- 


qu4K$t.  8)  ad  Algasiam.  Alii  vero :  x«/>«f  toO  ecoi; ,  in 

Senilivo;  id  est,  gratia  Dei^  sup.  liberabil  me,  non  lex 
loysi,  non  vires  naturae;  atque  boc  modo  veriit 
noster  interpres. 

'^  Inolita  seu  inveterata  viiiorum  consuetudo  quam 
diflicile  cureiur ,  prapler  alia  Scriptur»  tesiimonia  , 
docet  evidcnter  illa  Jeremiae  senieniia,  qiia  invete- 
ratam  Judaeorum  perstringit  iijaliiiam  :  Si  mutare 
pote$t  j€thiop$  pellem  $uam^  aut  pardu$  varieiale$ 
$uer$ ;  et  vo$  poteriii$  benefacere .  cum  didiceriiis  ma- 
luni  (Jerem,  xiii).  Non  naiura^  inquit  ioideiu  Hiero 


tum,  rursus  ad  immensum  prorundissim»  quxstiouis 
pelagus  revocare  conamini ;  sed  opportuniiatem  fidas 
stationis  amplexi,  bic  interim  cursu  Um  longae  col- 
Isitionis  emenso ,  uciturniuiis  anchoram  jaciemus  ^ 
ut  crastina  die ,  si  Umen  nulla  vis  tempesuiis  ob« 
stiierit ,  flatu  prosperi  spiritos  explorato ,  dispuU- 
tionis  vela  pandamus. 

ALARDl  GAZiCI  GOMMENTARIUS 

e$t  contueiudifui  tyranni$;  adeoque  magna,  ^  perinde 
cogai  ac  natura,  Deiiique  hanc  difficulutem  in  seipso 
expertus  D.  Auguslinus  eanidem  prolixe  deciaravit 


in  narratione  suae  conversionis.  Sic  enim  inter  alia 
lib.  VII  {Cap.  5)  Confessionum :  Ligaiut  eram  non  ferro 
aliene^  $ed  mea  ferrea  votuntate.  Velle  meum  tenebat 
inimicus ;  et  inde  mihi  catenam  fecerat^  ei  constrinxe- 
rat  me :  quippe  ex  voluniate  perverta  facta  esi  libiao ; 
et  dum  servitur  libidini ,  facta  esi  consuetudo ;  et  dum 
consuetudiiii  non  retistitur  ,  facta  est  necessitas.  lleda 
in  cap.  15  Lucae  haec  de  Zacha:o  :  Intrantem  Jericho 


iiymus ,  sed  nimia  consuetudine  et  amore  peccandi  C  Salvatorem  videre  queerebai ;  $ed  pras  turba  non  po^ 


firmaium^  $ic  ut  in  naturam  conver$um  videalur.  Et 
in  Epistola  ad  Laeiam  de  institutione  filiae  :  Diffi- 
cuiier^  inquit,  eraditur^  quod  rudes  animi  perbiberunt. 
Jiecens  testa  diu  et  saporem  retinei  et  odorem  quo 
vrimum  imbuia  e$t.  Basilius  in  Regulis  fusiiis  dispul. 
(cap.  6).  Consuetudo  velmiaie  firmata  natune  vim  $otei 
nancieci.  Cbrysoslomus  in  II  ad  Corinlh.  cap.  4 :  Magna 


ierat ;  quia  gratite  quam  mundo  Satvator  attulii  par/t- 
cipare  cupiebat ;  $ed  inolita  vitiorum  con$uetudo ,  ne 
ad  votum  perveniret ,  obstabat.  Eadein  quippe  iurba 
noxia:  consuetudinis,  quas  cascum  clamaniem,  ne  lumen 
peierei ,  increpabat,  etiam  suspicientem  publicanum  , 
•le  Jesum  videat ,  tardat. 


COLLATIO  VIGESIMA  TERTM, 

Qa»  est  tertla  abbatis  Tbeonm 
DE  VfiLLE   60NUME1    AGERK   MALUM. 


CAPUT  PRIMUM. 
Reversa  igitur  luce  ,  cum  ad  •  perscruUndam 
abjssum  apostolicse  qu^stionis  snmma  a  nobis  senex 
compelleretur  insuntia,  iu  effaius  est :  Tesiimonia 

ALARDI  GAZiEI 

*  Abyssum  apostoticm  quwstioni$,  vel ,  ut  superins 
dixit  {€ollat.  21  cap.  uli.),  immensum  profundissimas 
qua!stioni$  pelagus  hyperbolice  voc;U  quscstionem 
quidem  satis  difricilem  et  obscuram  de  verLis  Apo- 
stoli  ad  Kom.  cap.  vii  nuperaGermanoproposiiam, 
et  hiiic  coUationi  reservaum  :  cujus  sumina  hsec 
cst  :  An  ibi  loquntur  Apostolus  in  personn  peccato- 
rum,  ut  volebat  Germanus,  an  in  persona  sua,  suique 
sUnilium  id  est  lustonim?  Yel ,  aliis  verbis :  An  lo« 


D  quibus  probare  conamiiii ,  apostolum  Paulum  non 
ex  sua,  sed  peccatorum  dixisse  persona  :  iVoii  enim 
quod  volo  bonum,  facio ;  sed  quod  odi  malum  hoc  ago, 
Vel  illud  :  Si  autem  quod  nolo  Hoc  facio  ,  jam  non 

GOMMENTARIUS. 

c;uatur  de  hominibus  impiis,  in  peccati  slaiu  consti- 
tuiis  et  carnalibus;  an  vero  de  jiistis  ,  per  graiiain 
reiiuiis  et  spiritualibus ,  qiialis  erai  PauIus?Uiis 
quidein  qusestio  noii  adeo  difficiljs  est  et  profunda 
ut  hdic  abbaii  visa  est.  Nam  utroque  modo  verba 
Apostoli  exponi  posse  docel  D.  Angustinus  ,  et  post 
eum  D.  Thoinas,  .lec  desunt  utriqne  pnrli  sui  aucto- 
res  ei  asscrtores  aniiqui  et  probaii.  Priorem  cnim 
exposiiioncin  li  adiderunt  GhryiOitomus «  Theophy- 


lUS  JOANMIS  CASSIAM  COUATIONEi.  IS44 

ego  operw  Uludt  9id  qviod  kabiiai  m  mmbrU  iti«t«  A  woreflagrtntai  desidenttliaplere  quscQpiont,  ut 


|M<t«riiiii.  Yel  quod  eeqoiUir :  OmdgUeter  mim  lege 
Dei  eeeundum  inleri$rem  komkiem;  ndeo  OMtem  aiiam 
iegem  in  membrie  meis^  refmgnmHem  legi  mentis  meee^ 
ei  captitnun  me  dueentem  in  tege  peccati  ^  guee  eet  n» 
numbrit  meie  {Rom.  vu) ;  ecoatrario  eTideDter  osten- 
duot  peccaloraoi  perftonae  haec  Don  poise  onwimedis 
convenire,  eed  ad  solos  qu»  dicta  sunt  attinere  per* 
fectos ;  et  eorum  tanlum  qui  apostolorum  roerite 
subsequumur ,  congruere  sanctitati.  C«terum  quo 
pacio  persons  peccatorum  boc  poierit  conTenire 
quod  dicit :  Non  enim  quod  vclo  bonum^  facio ;  $ed 
guod  odimalumf  hocago?  Sed  nec  illud  quidem  :  Si 
autem  quod  nolo  hoc  lacio^  jam  non  ego  operor  illud^ 
sed  quod  habitat  in  me  peccatum  t  Quis  enim  delin* 


etlam  peirigtli  cura  opportnniiatem  committendi 
sceleris  aucupentur »  ac  de  ignomfnia  sua  et  crimi« 
Dum  comulo  gloriantes »  secundum  seiitentiam  ^b- 
jurgantis  ApostoH  {PhiUp.  ui)  laudem  sibi  qoamdam 
de  conftisione  conquirant.  Quos  eiiam  Jeremias  pro- 
pbela  non  solum  non  nolentes ,  nec  cum  reqiie 
cordis  et  corporis  flagitiorum  eos  crimina  perpe- 
irare ,  verum  etiam  in  tantum  eos  asierit  laboriosit 
conatibus »  ut  ad  efl^ctum  eorum  perveniani »  desu* 
dare,  ut  a  letbali  scelerum  appeiitu  nee  obsistetttibue 
ardttis  difflcuUaiibus  revocentur;  dicens  :  Vt  imguu 
agerent  iaboraiserunl  {Jerem.  ix).  Illud  quoqoe  quie 
diierit  peccatoribut  convenire  :  ^  Itaque  ego  ipeo 
momo  senHo  tegi  X><t\  eame  auum  Ugi  peuati  { fiom. 


quentium    nolens  se  adulteriis  fomicaiionibttiqae  B  vu),  quos  nee  mente  nec  carne  Deo  servire  mani» 


contaminet?  Quisinvilus  proximo  tendat  insidiast 
Quis  inevitabili  necessitate  cogatur ,  ut  falso  testi- 
roonio  hominem  opprinoat,  furtove  decipiat»  aut 
alierius  spolia  concupiscat ,  vel  sanguinem  fundat  f 
QuiniramOi  ut  scriptum  est,  *  Attmanttm  genus  dt/i- 
genter  intenium  est  ad  nequitiam  a  juventute  sua 
{Gen.  vu  sec.  LXX).  In  tantum  enim  omnes  vitiorom 


festum  est  ?  aul  queroadmodnm  bi  qui  peccanl  cor* 
pore ,  mente  serviunl  Deo ,  cum  viiiorum  fomitem 
earo  ex  corde  concipial ;  el  ipse  auctor  otriusque 
natura ,  fontem  atque  originem  peccatorum  ex  eo 
pronunliel  emauare?  De  corde,  inqoiens  {Maith.  xv), 
procedunt  cogitationu  matw^  adulieriOf  fortncaUones, 
furta ,  et  c»tera  bujusmodi.  Quamobrem  evidenler 


ALARDI  QklMl  GOIIHeNTARlUB. 


lactus  et  alli  In  eum  locum ,  et  Ipse  Augustfnus  1. 1 
ad  Simplicianum  c.  1 ,  qui  existimant  Aposiolum 
non  loqui  de  se  suique  siniilibus  justls,  sed  Induisse 
personam  hominum  impiorum  ,  qui  carnis  concupi- 
scentia  ducuntur,  et  pertrahuntur  in  multa  flagltia  ; 
seu,  quod  idem  est,  voluisse  statum  humani  generls 
sub  peccato  constltuti  iiec  per  gratiam  reparatl  In 
seipso  exprlmere.  Unde  ait :  Scio  quia  tex  ipirituatis 
eit;  ego  autem  camatis  sum^  tenumdaius  sub  peccato 

tAom.  vii).  Gui  seiitentiae  sufTragari  etlam  vldetut 
K  Hieronjmus  in  cap.  ui  Danielis,  ubl  all :  Quomodo 
itli  tres  pueri  in  fornace  constituli  ex  periona  popuU 
ita  toquebantur  :  Peccavimut ,  et  inique  egimus  rece- 
dentes  a  te,  etc;  itc  i//tkf  Apostoti  intettigendum  esse: 
f^on  enim  quod  voto  ,  hoc  ago ;  sed  qtioa  nolo  ,  Htud 
operor.  Et  cceteta  qu<B  in  eodem  loco  scripta  suut. 
Verurn  altera  exposltio  eidem  Augustlno  postea 
inagis  placuii  I.  u  Retr.  c.  1 ,  ei  passim  in  libris 
adversus  Peiagianos  :  quam  etiam  D.  Anselnius , 
Thomas  et  alii  posteriores  inierpretes  magis  appro- 
barunl,  ut  et  noster  bic  Tbeonas ;  cui  proinde  saiius 
•  est  uos  inhaerere.  Verum  ut  lectori  utcumqoe  latls- 
fial,  et  baec  senl^ntia  magis  elucidetur,  responden- 
dum  est  arfjumeniis  superius  a  Germaiio  in  contra« 
rium  objectis  {Coltat.  prmced.  cap.  penutt.) :  Quomodo^ 
inquil ,  beato  Aposlolo ,  ^ti^m  ad  summum  toAus  per» 
fectionis  eulmen  certum  est  pervenisse ,  t7/tid  poterit 
convenire  quod  dicit :  Non  enim  quod  volo ,  (acio  bo- 
num ;  sed  quod  odi  malum,  hoc  ago.  Ittud  etiam  quod 
subjungitur :  Si  autem  quod  noto ,  hoc  ago  ,  jam  non 
ego  operor  ittud ,  sed  quod  habitat  in  me  peccatum. 
See  non  etiam  hoc  :  Condelecior  enim  tegi  Uei  seeun- 
dum  interioreni  hominem ;  video  autem  atiam  tegem  in 
membris  meis  repuignantem  tegimentis  meos,  et  canti' 
vum  me  ducentem  in  tegem  peccati^  quee  est  in  menAris 
meit.  In  quo  iattur  hmc  fiersonas  t^ostoUcas  poterunt 
coaptari  f  Quid  enim  est  honi ,  quoa  itte  non  potuerit 
adimpteref  Et  econtrario ,  quid  ittud  est  mati ,  quod 
nolens  et  odiens  ,  tamen  cogente  natura  invitus  admi^ 
seritl  Ad  quam  vero  peccati  legem  etectionis  vas  ,  ifi 
quo  Christus  Domious  toquebatur  ^  potuit  captivus 
abduci  ?  Hactenus  Germanus,  Ut  autem  bis  argu- 
meniis  breviicr  respondeaiur  ( nam  pleiiior  eorum 
discussio  et  explicatio  ab  iiiterprelibus  pelenda  esi), 
notandum  est  Apostolum  eo  locl  agere  de  motibus 


concupiscentiae  Involontartit ,  ex  peccato  Ad»  in 
flatura  corrupta  et  vltiaita  puliolantibus,  quos  eiiam 
viri  sancd  et  perrecll  io  bac  vita  experiiintiir  ioviti. 
Hoc  enim  est  r|uod  ait  Apostolus :  Non  quod  volo 
bonum  ,  hoc  ago;  quia  volo  non  concupiscere  ,  non 
sentire  motus  concopiscenii» ,  qnod  tamen  assenui 
nequeo.  Sed  qnod  odi  malum  (scilicet  concupiscere), 
hoc  facio.  Vbi  facere  te  dixti ,  inquit  Augustinus 
{Lib.  eonlra  duas  epist,  Petagian.  eap.  iO),  non  afeciu 

G  consentiendi,  Sed  ipso  motu  concupiscendi.  Ifoc  igiiur 
est  bonum  ,  qiiod  Apostolus  non  poloil  in  hac  vita 
adimplere,  nullum  scilicet  concnpiscentl»  motum 
experiri;  et  hoc  malum,  quod  se  ctiam  noleniem  et 
odientem  facere  afflnnat,  nempe  concupiscere :  quod 
etsi  inalum  slt,  qnla  est  quldam  morbus  ei  defecius 
naiur»  corrupias ,  non  tamen  ei^t  pfoprli  nominis 
peccatum,  sl  absit  consensus  rationis;  quamvis  sub« 
Inde  ab  Apnstolo  voceiur  peccatum  ;  qula  est  causa 
et  ronies  peccatl,  ut  docet,  et  explicat  sjrnodus  Tri- 
dentina  {Sess.  5,  m  decret.  de  peceato  ert^ifi.).  Pro- 
inde  quod  ab  Apoilolo  sut^ungitur  :  Si  autem  quod 
wolo^  hoc  agOf  jam  non  ego  oporor  Htud,  sedquod 
habitat  in  me  peccatum ,  id  est,  si  secundum  cariicoi 
eoiioupisco  t  quod  tamen  mente  detesior ,  non  est 
opus  meum,  sed  opus  peccati ,  id  esl,  concupiscen- 
li« ,  qoffi  ex  peccato  esi  et  ad  peccatum  inclinat, 
At  id  quod  lertio  loco  objecit  Getmanus ,  de  le^e 
membroriim  captivante  ,  seu  capUvum  ducenie  m 

B  legem  peccati,  quod  Aposlolo  non  videtur  convenire, 
respondet  D.  AugUSttnuS  captivantem  dici ,  id  est , 
captivare  conantem  ,  vel  capilvantem  seeondom 
carnem »  non  aecundum  mentero  ( Idb.  do  Nup.  ei 
Concupitc.  c.  30).  Verum  hznc  plenius  explicabuoiur 
c.  11  et  sequentibus. 

*  Vnlgatos  lextus  :  Ctincla  cogitaiio  cordU  { bu- 
mani)  intenta  ad  matum  omni  tempore  {Genee.  vi). 
Ex  Hebraeo  aulem  :  Figmentuni  cordis  hutiiani  iantum 
maium.  Est  autem  byperbolica  locutio,  ad  solos  sce- 
leraios  illius  temporis  referenda ,  ut  el  itla  Psal- 
misla  :  Omnet  dectinaverunt  ,  simut  inutites  faeil 
luni,  etc.  (Pio/.  xiii).  Nam  cerlum  est  Ibi  Noemum. 
ut  et  bic  Davidem  et  alios  Justos  et  probos  excipl 
oportere. 

^  De  multiplici  Icge  quam  eo  loco  distinxit  Apo- 
stolus  vide  iofira  ad  cap.  11  hujus  Collatlohls. 


1245  COLLATIO  XXIH.  —  DE  Y£LLE  fiONUM  ET  AGERE  MALUH.  ItM 

ostenditar  boc  nullo  modo  de  peccatorum  posse  A  quanta  perfectio  ett,  luro  eeaiideyiMKibas  «ri,  eaoi 

iiifirmantibus  infirmari?  Cum  ergo  Untia  Aposiolua 


!nlelligi  personis,  qui  non  solum  non  oderunt »  sed 
eiiam  diligunt  mala ;  et  in  tantum  Deo  nec  mente 
nec  carne  deserviunt ,  ut  ante  delinquant  meote 
quani  corpore ,  et  priusquam  carnis  expleaut  toIu- 
piatem  ,  pneveuiantur  meniis  cogiiaiionumque  pec^ 
eato. 

CAPUT  U. 
Docet  in  Apostolis  multa  quidem  fuisse  bona,  sed  botd 

ipsifts  complementnm  so/o  voto  ac  desiderio  ,  ipsos 

kabui$$e. 

Superest  fgitur  ot  virtulem  sensus  ex  inlimo  di- 
centis  metiamur  affectu,  et  quid  beatus  Aposiolus 
dixerit  bonum,  quidve  comparalione  ejus  pronun- 
tiaverii  malum,  non  noda  significatione  verborum, 


abimdaverit  doois,  quid  iliud  eat  iMHii  cnjua  per» 
fectione  carueril,  noa  polerimua  agnoaeere,  niai  ia 
illura  quo  ipse  locutu*  est  profeoefinua  affectum, 
Omnes  iiaque  quaa  eom  diximua  baboiaae  virtutes, 
quamvia  velut  gemmae  splendidissiBiae  atque  pretioa» 
aint,  tamen  si  praeclaro  iili  aique  ^  preeipuo  marga- 
rito,  quod  iiie  evaogelicus  negotiator  inqufrena,  uni- 
versis  quae  possedit»  venditis  (Matth,  xui),  compa- 
rare  desiderat,  conferaniur,  ita  eorum  meritun^revi- 
lescit  atque  contemnitur,  ut  eis  sine  cuiiciatione 
di^tractis  unius  tantum  boni  poaseasio  iocupietet 
bonorum  innumerabilium  venditorem* 
CAPUT  lii. 


sed  eodem  quo  ille  discutiamus  intuitu  :  inlellecium  B  Q^od  atl  vere  bottum  i/uod  ApoU^ius  u  perlieere  non 


quoque  ejus  secundum  dignitatem  pronunliantes  ac 
meritum  perscrutemur.  Tunc  enim  senleniias  Deo 
inspirante  prolatas,  secundum  propositum  ac  volun- 
tatem  efus  comprehendere  polerimus,  cum  eorum  a 
quibus  promulgalac  suut  statum  ac  meriium  perpen- 
dente;»,  non  verbo,  sed  experimeniis  parem  indue- 
rimus  aifectum,  pro  cojus  qualitate  sine  dubio  vel 
conclpiunlur  universi  sensus,  vel  senteniiae  profe- 
runtur.  Quamobrem,  quid  sit  principaliier  bonum, 
quod  Apostolus  non  polueril  perficere  cum  vellei, 
diligentius  indagemus.  •  Multa  eiiim  novimua  bona, 
quae  beatum  Apostolum,  omnesque  illius  meriii  viro.% 
ei  habuisse  per  naturam,  et  acquisisse  per  gratiam, 
negare  non  possumus.  Est  eniin  bona  casiiias,  lau- 


posse  testalur, 
Quid  ergo  est  unum  quod  illis  tantis  tamque  innu- 
meris  bonis  tam  incomparabiliter  pnepoiiatur,  ut 
spretis  abjectisque  omnibus  solum  delieat  poaaideri, 
nimirum  illa  pars  oplima  cujus  magnificentiam  ac 
perpetuitatem  cum  relicto  susceptioDia  atque  buma- 
nitatis  oflicio,  Maria  praeelegisset,  ita  praedicatur  a 
Domino  :  Martha^  Martha^  soUicita  es  et  turbaris 
circa  multa;  ^  paucis  vero  opus  e«l,  aut  etiam  uno. 
Maria  optimam  partem  elegit,  ^iuoe  non  auferetur  ab 
ea  {Luete  x).  ^  iJna  ergo  et  sola  eat  theoria,  id  est, 
contemplatio  Dei,  cui  merito  omnia  jusiificationum 
merita,  univeraa  virtutum  studia  posiponuntur ;  et 
illa  quidem  omnia  quae  in  apostoio  Paolo  fulaisae 


dabilis  continentia,  miranda  prudentia,  larga  liuina-  C  praediximus,  non  solom  booa  et  ulilia,  veriira  etiam 

nitas  [humiliias],  circuinspecia   sobrieias,  modcsia 

temperanila,  pia  misericordia,  sancta  justiiia ;  qaae 

omnia  in  apostolo  Pdulo  ejusque  consoriibus  ita 

plena  atque  perfecta  fuisse  dubium  non  est,  ut  vir- 

tutum  potius  quam  verborum  mngisterio  ab  eis  reli- 

gio  doccretur.  Quid  quod  jugi  Ecclesiarum  omnium 

cura  (II  Cor.  ii)  ac  perYigill  soliicitudine  semper 

exuali  aunt?  Quantum  boc  misericordiae  bonum. 


magna  atque  praeclara  sunt. «  Sed  sicut,  verbi  gra- 
tia,  stanni  metallum,  quod  alicujus  utiliuiis  et  gratiae 
putabatur,  fit  argenti  contemplatione  vilissimum,  et 
rursum  auri  comparatione  meriiiim  evanescit  ar- 
genti :  aurum  quoque  ipsum  gemmarum  collationo 
coniemnitur,  el  ipaarum  nihilominos  quamvis  liisi- 
gnium  multiludo  gemmarum  unius  margnritae  can- 
dore  superatur;  ita  et  illa  omnia  merita  sanctitaiis, 


ALARD!  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


»  Ad  hunc  locum  elucidandum ,  praeter  ea  quae 
Dom.  Cuychius  annoiavit,  juverit  eiiam  iioia$«e 
quod  secundum  Augustiniim  iriplicia  siinl  bona  in 
homine,  quin  vocal  niaxima,  inedia  et  minima  {Lib.  ii 
de  Libero  Arb.  c,  19).  Minima  bona  snnt,  sine  qui- 
bus  rccte  viviiur,  ut  sanita»,  robur,  fornia  corporis, 
eloquenlia,  scientia,  et  bujusinodi;  media,  siiie  qui- 
bus  non  poicst  recte  vivi,  ut  poteniiae,  et  faculiaies 
animaB.  praesenim  voluntas  et  intellectns.  Msigna  et 
maxima,  qnibus  recte  vivilur,  et  nemo  male  utilur, 
ul  sunl  virlules  animi,  dona  Spirilns  sancii ;  his  enim 
nerao  male  uii  potest,  nl  principiis  agendi,  quamvis 
possit  male  uti,  ut  objeclis  velut  si  qnis  de  virtute 
superbial,  ut  superius  ex  D.  Thoma  annoiatum.  Si 
de  primo  et  secundo  genere  bonorum  loiiuatur  hic 
abbas,  cum  dicit  beatum  Apostolum  ct  alios  justos 
mulla  bona  pcr  naluram  habuisse.  nulla  esi  dirficnl- 
tas.  Nain  ejusinodi  bona  naiuralia  sunt,  el  n.itnrae 
vires  non  auperant.  Si  vero  de  tertio  genere,  ut  ap- 
paret  ex  verbis  consequeniibus,  quaienus  id  verum 
aut  fjilsum  censeri  debeat,  explicaiur  a  Cuychio. 

^  Respicit  parabolam  evangelicam  {Matth,  xiii), 
ubi  bonus  negotiaior  omnea  vendere  dicitur  marga- 
ritas,  ut  de  pretio  earum  untm  emat  pretiosissimam 


margaritam.  Diciiur  auiem  margnrita,  et  margaritnm 
in  neutro  penere.  Unde  Terlnllianus  llb.  de  Pallio 
{Cap,  v)  :  Marqarita  vet  ipso  rtomine  pretiosa  dehau- 
sit.  Ei  alibi  {Ad  Manyres  c.  4),  lioc  proYcrbil  loco 
usiirpal  :  Tanti  vittttm?  Quanti  verum  marganlum? 
Qiiod  D.  Hieronynius  imiiaius  (Epist.  ad  Paulinum) : 
D  Si  tanti,  aii,  vitrttm,  quanti  pretiosum  margaritum? 
Qno  diclo  suninn  inni^qnalilas  significatnr  :  margari- 
tarum  enim,  alias  unionuin  suminum  inler  gemmas 
prelium;  vitrum  aniem  vilissiiDum,  quod  inmen 
margarila!;  metttirl  pMiesi,  Pl  iinperilos  fallere. 

e  \ide  hnc  explicala  collal.  1  cap.  8 ;  el  S.  Tho- 
mam  i-2,  quaest.  182,  art.  1. 

*  Suni  liaec  ipsa  verba  D.  Bieronymi  lib.  vni  in 
Lamemationes  Jcremia»  c.  5,  nnde  nic  anctor  esl 
niutnaiiis.  Est  autem  huic  slmilts  locns  colint.  1, 
cap.  8,  ubi  abbas  Moyses  iia  ronclndil  :  Videiit  ergo 
principale  bonum  in  thcoria  soln^  id  cst,  \n  conlcm- 
piatione  divina  Dominum  posuisse  :  nnde  ca:teras  ttr- 
tutesy  licet  utiles  et  necessarias  pronuntiemus^  secundo 
tamen  gradu  eensendas  esse  decernimus ;  quia  universai 
hnjus  unitts  parantur  obtentu,  etc. 

•  lisc  eadem  verba  cum  praecedentibns  lcguntur 
apud  S.  Augustinom  serm.  43  de  Tempore. 


m? 


JOANNIS  CASSIAMI  COLLATIONES. 


qumvit  dm  Mlam  ai  pnescns  booa  ei  utilia  siiit,  a  semetiptnm  subile,  nihil  immutabile,  nibil 

miMam    AIiAma    A^nmmmm^    ^CammSAaAS^     ^^_..f_ a       a _•_•_•       J_*.      ^  ■ 


Ii48 


vemm  etiam  donom  «(ernitatis  ecquirant,  Umen  si 
difioa  coDtemplaiionis  meritii  conferaniur,  Tilia 
atqae,  ut  iu  dixerim,  Tendibiiia  centebuntor.  £t  ot 
baoc  eamdem  comparaticmem  etiam  Scripturarom 
conlirmet  aoctoritas,  nonne  de  oniTersis  qos  a  Deo 
creau  sunt,  generaliler  Scriptora  pronnniiat»  di- 
cens :  Et  ecce  omnia  qua  fecit  Deu$,  eratU  bona  valde 
{Genes.  i)7  £i  iterom  :  Vniversa  qux  fecit  Deut,  bana 
itt  tempore  suo  {EccL  xxxix)?  Haec  igitur  qoae  in 
praesenti  non  solom  bona  simpliciter,  verum  etiam 
cum  addiUmenio  valde  bona  pronunliantor;  sont 
enim  revera  in  hoc  mundo  commoraniibos  nobis  ad 
usum  vitae,  aot  ad  corporis  medicinaro,  aot  ad  ali- 
quam  causam  ignotae  nobis  uiiliutis  accommoda, 


nisi  deius  soia,  omnes  vero  creaturae  ot  beatitodi- 
nem  aetemiuiis  vel  immoubiliuiis  obtineant,  noa 
boc  per  soam  natoram,  sed  per  creatoris  soi  parii- 
cipationem  et  gratiam  conseqoontor,  lenere  boe 
meritom  boniiaiis  creatori  soo  coUaiae  non  possont, 

CAPUT  IV. 

Banitatem  humanam  aique  ju$tiUam  nan  esse  banoM, 
tf  divinag  banitati  ae  jusUlim  canferatur. 

Qiiod  si  eiiam  manifestioribos  adboc  testirooniis 
bojos  sententiae  raiionem  voloerimus  astroere,  nonne 
cum  mulia  pronuntiari  bona  in  Evangelio  legerimus, 
et  arborem  bonam,  et  tbesaunim  bonum,  et  bonom 
hominem  et  bonom  servuro,  quia  non  potest^  inquit. 


vel  cerle  in  eo  eUam  valde  bo»a.  qaod  facmnt  «o.  B  «r6or  iona  malos  fructtu  (acere,  e,  bonus  ko2  de 


invisibilia  Dei  a  creatura  mundi  per  ea  quw  facta  sunt 
intellecta  conspicere^  sempiternam  quoque  virtutem 
ejus,  ac  divinitatem  (Rom.  i),  ex  UnU  umque  ordi- 
naU  molitione  fabricae  mundialis  et  omnium  quae  in 
ca  sunt  subsistentia,  contemplari ;  haec  umen  omnia 
nec  bonl  noroen  tenebunt,  si  futuro  illi  saeculo  com- 
parentur,  ubi  bonorum  nulla  Iromuiatio,  nolla  est  verae 
beatitudinis  formidandacorruptio.Gujus  roundibeati- 
ludo  ita  describitur :  Erit  lux  iuncencut  luxsolis,  et  lux 
soUs  septemplidter,  sicut  lux  septem  dierum  (Isaice  iii). 
Magna  igitur  haec  et  praeclara  intuito  atque  mlrifica, 
si  futurisex  flde  repromissionibus  conferantur,  con- 
llnuo  vaiiiias  apparebuut,  dicente  David  :  Omnia 
sicut  vestimentum  veUrascent,  et  sicut  opertorium  mu 


bono  thesauro  cordis  sui  profert  bona;  et,  Euge^  serve 
bone  et  fidelis  {Matth,  vii,  xii,  xv;  Lucee  xviii);  et 
Qilque  bos  omnes  secundum  se  bonos  esse  non  do- 
biura  sit :  si  respiciamus  ad  boniutem  Dei,  nullus 
eorum  pronuntiabiturbonus,  dicente  Domino,  *  Nemo 
bonus  nisi  solus  Deus  {Marc.  x).  Cujos  Intuito  etiam 
ipsi  apostoli,  qui  electionis  roerito  boniutem  gene- 
ris  liuroani  multis  excesserant  modis,  roali  esse  di- 
cuutur,  Doroino  ila  ad  eos  loqnente  :  Si  ergo  vos  cum 
silis  mali,  nostis  bona  data  dare  fUlis  vestris,  quanto 
magis  Pater  vesler  qui  in  coslis  est^  dabit  bonum  spiri' 
ium  petentibus  se  {Maith.  vii)  I  Denique  sicut  ^  boni- 
Us  nostra  supernae  boniutis  iniuito  in  roalitiaro  ver- 
titor,  ita  etlam  jusiiiia  nostra  divinae,  coUata  justltiae 


...  »^ ""        "»ui,  ita  cuaui  jusiitiiiiiu»(rauiTina^,  coiia»  lusuiiae 

afriieos,e/miito6««(«r;/«flu/emirfemi>ae«,e^  si^ili^  deputatur,  diceiite  Isaia 

/tti  non  defictent  {Ps.  ci).  Ergo  quia  nihil  est  per      propheu :  •  Sicut  pannus  menstruatw,  universo!  juui 

ALARDI  GAZiEI  COMMENTARiUS 


//•  ^v  "f^"**?"^  scihcet,  ut  superius  dicturo  est 
(l^flp.  3).  Nam  ipsius  esseniia  est  ipsissima  bonius. 
Aiia  auiem  oronia  a  Dco  bona  sunt  per  parilclpa- 
uoiiem ,  ut  docel  B.  Dionysius  Areopag.  de  Divin. 
Nom.  cap.  4  ;  Nam  quemadmodum^  Inqiiii,  sol  iste 
non  cogttalione,  aut  eleclione,  sed  eo  ipso  quod  est 
lUumnat  omnia,  qm  pro  modo  suo  participationem 
lucis  admtttunl ;  ita  et  summum  iUud  bonum  solem 
superans  (non  secusac  obtusam  imaginem  primifiva 
excellente  forma)  ipsa  sua  substantia  omnibus  qua 
sunt.pro  captu  cujusque,  totius  bonitaiis  injicit  radios. 
lU  Dionysius.  Yide  ibi  insignem  commentarium  D. 
Thoinae  Aquinatis. 

J»  Dure  id  dictum,  et  grano  salis  coiidlendnm.  Non 
enim  desimt  esse  vera  boiiius,  et  jusiliia  in  liomine 
ju»to,  ei  muito  roinus  in  malidaro  convertiiur,  si 
cum  Deo  conferatur;  sed  quia  Unu  est  purius  et 
subliiniias  boniuijs  et  justitiae  divina,  ui  omnis 


rata      ^ ^ 

stell»  clarissimae  sunt'in  se,'tamen  coram  sole  con- 
tinuo  tenebrescunt.  Et  hoc  est  quod  Psalmlsia  ait 
(Fsalm.  cxLii)  :  Non  justificatur  in  conspectu  tuo 
ommsmens;  et  Job.  cap.  ix  :  Vere  scio  quod  ita  sit, 
et  quod  non  justiflcabitur  homo  compositus  Deo. 

•  Satis  jmproprie  accommodat  suo  proposito  haec 
yerba  Isaiae.  Non  enim  loqoitur  Isaias  in  sua,  sed 
lu  persoua  popuii,  nec  de  operibus  juscorum,  prae- 
seriim  Ghristianorum ;  sed  de  operibus  impiorum 
Juda&orum,  ot  paiet  ex  textu ,  nec  de  qpibusvis  eo- 
rurodem  opertbus,  quasi  omnia  essent  -peccau,  sed 
untmo  de  operibus  iilis  quai.ipsi  justitias  repou- 
banl;  puu  de  sacriQciis,  neomeniis,  aliisque  caere-' 


roonils  Judaicis,  in  quibus  confidebant,  quas  e  con- 
trario  dicit  propheU  siroiles  esse  panno  inulicris 
menstruatae,  quo  nihil  iminundius,  eo  quod  non 
recla  iittentione,  nec  sicut  oporlebal,  ab  illis  ^t- 
rent ;  unde  et  Isaiae  dicil  Dominus  :  Ne  offeratis  uttra 
sacrificium  frustra;  incensuni  abominatio  est  mihi,  Ca- 
lendas  vesiras  et  solemnitates  vestras  odivit  anima  mea, 
Ex  his  patet  quam  non  solum  impie,  sed  et  inepte 
ex  hoc  loco  colligant  Lutherani  omne  opus  liominis 
Chrisiiani,  eiiam  justi,  esse  pe(;ratiim.  Quod  si  ali- 
quando  verba  illa  per  accommodatlonein  de  justiset 
eorum  operibus  diciintur,  non  ita  accipienda  suni, 
quasi  omnia  opera  juRtoruro  sint  immunda,  el  pec- 
caia,  jji  isii  blaterones  volunt,  sed  vel  ex  compara- 
tione  ad  divinam  justitiam,  cui  huiiiana  justitia  col- 
lala,  panno  mensiruatae  siroilis  depuiatur,  ut  hic  ex- 
ponitur;  vei  quia  bonis  operlbus  miscentur  snbinde 
opera  quaedam  mala,  ei  multi  defectus,  et  negligcn- 


honilnum  ei  anieroriim  hCiV:^^^  "'  """"'*      ^f'^^  quasdam  niala,  ei  multi  defectus,  et  negligcn- 

i:?:?.J"J"*^*r   P^""»*  «*  «nahtia  videaiur.  Sicul^diana,  quae  licet  jusiitlae  laudem  et  meriliiw  non 

l/\llAnf  •     .»:>k....^*    ._ ._         ^.      •.^•l  . 


tollani;  minuunt  tamen,  et  nonnihil  commacutant, 
atque  iia  aliquaienus  panno  menstruatae  assiroilant. 
Bellarminiis  ad  argumentum  haereticoruro  ex  eodein 
loco  objeclum,  respondet  in  liunc  modum  (Lt^.  ude 
Monaehis  cap,  13) :  Ad  tenium  dico  cum  Hieronymo 
ibidem.  prophetam  ioqui  in  persona  gravissimorum 
peccatorum,  qui  si  qua  opera  bona  faciebent,  saltem 
moraliter,  ea  inquinabant  admixtione  multorum  aimi- 
num:  nos  autem  non  de  peccatoribus^  sed  de  justis 
loquimur^  cum  didmus  homines  posse  legem  servare 
(«l  sic  esse  jusios)  et  etiamamplius  facere;  nec  tamen 
admsttimus  omnia  opera  peccatoris  neeessario  esse  pec- 
cata,  Nam  Isaias  non  comparat  opera  peceatorm 


Ii49 


COLLATIO  IXni.  —  DE  VELLE  BONUM  ET  AGERE  MAL13M 


im 


110?  HMlrm  (liaia  lxiy).  Ei  lU  aliquid  adhuc  eviden-  A  ^ion^  juslificel,  dicens :  Justtlttata  e$t  Sodoma  ex  te. 


tifls  inferamus,  •  legis  quoqoe  ipsius  priBcepfa  vita- 
lia,  qusB  dicitur  ordimta  per  angelos  in  manu  media- 
torii  (Galat.  iii),  ei  de  qua  idem  Apostolns,  liaque 
iex,  inquit,  tancta^  et  mandatum  sanctum  et  juttum  et 
bonum  (Rom.  vii),  ai  perfectioni  evangelic»  confe- 
rantur,  minime  bona  divino  pronuniianiur  oraculo» 
i  ait  enim  :  Et  ^  dedi  eis  prcBcepta  non  bona^  et  justitias 
in  qmbui  non  vivent  in  ei$  {E%ech.  xx).  Apostolus 
quoque  ita  novi  luinine  Testamenti  gloriam  legis 
afiirmat  obiundi,  ut  eam  evangelici  comparatione 
fulgoris  nec  glorificatam  esse  pronuntiet,  dicens  : 
'  Nam  nec  gloriosum  e$t  id  quod  glorificatum  eet^ 
propler  excellentem  gloriam  (II  Cor,  iii).  ^  Quain  com- 
paraiioiiem  etiam  in  parte  conlraria,  id  est,  in  pec- 


Et  iteruni :  Quid enim  peccavit  ioror  tua  Sodoma?  Et 
juitifieavit  animam  iuam  avenatrix  lirael,  compara^ 
tione  premrieairidi  Judas  {Exech,  xvi).  Ila  igitur  et 
unlfersarum  merita  virtuium,  quae  superius  com- 
preliendi,  cum  per  se  bona  aique  pretiosa  sint, 
tamen  theoricae  claritatis  comparatione  fuscaniur. 
Multos  etenim  sanctos  quamvis  bonorum  operum, 
terrenis  tamen  fitudiia  occupatos,  a  contemplatione 
summi  illius  boni  retrahunt  ac  reiardant. 

CAPUT  y. 
Neminem  iummo  illi  bono  intenlum  eue  jugiter 

po$ie. 
•  Nam  quis  eripiens  inopem  de  manu  fortiorum 
ejus  ,  et  egenum  et  pauperem  a  diripientibiis  eum  ; 


calorum  meritis  coropensandis  Scriptura  conservat,  3  quis  conterens  niolas  iniquoruin ,  et  de  medio  den- 
ui  eos  qui  multo  minus  impii  suni,  pejorura  coUa-      tium  eorum  rapinas  exiorquens,  in  ipso  intercessio- 

ALARDI  GAZi£I  COMMENTARIUS. 

comcientia  delictorum  ocutoi  non  audebat  atiollere , 


iordibui,  ied  panno  iordido,  in  quo  iunt  partee  ni' 
tidm^  et  partei  maculalm.  Hoec  ipse,  qus  ad  inteili- 
geniiain  illins  sententt»  non  parum  lucis  aireruni. 

•  Id  est,  saluiaria  quidem,  et  sancta,  sed  non  per 
se  ad  giiluiem  et  vitam  elficacia,  nisi  mediante  gra- 
tia.  Illustrat  hiinc  locum  D.  Hieronymus  eisdeni  et 
aliis  iiisuper  Scripturae  sententiis  ;  Coniiderandum, 
inquit(tii  li,  c,  Lxiv),  quod  jnnitia  quo!  in  lege  esl,  ad 
comparaiionem  Evangelicm  purilatii,  immunditia  no^ 
minetur.  Etenim  non  eet  glorificatum  quod  priui  glo' 
rificaium  fuit,  propter  excetlentem  gloriam.  Vnde  et 
Apoitol^ui^  aut  iecundum  juititiam  aum  in  tege  eit,  unt- 
verta  compleverat^  dicit  te  othnia  auxitte  pro  damno , 
ut  Chrittumtucrifaceret,  et  propter  enUnentem  tcieniiam 
l>omini  nottri  Jetu  Chritti^  propter  qvem  cuncta  arbi' 
tratur  quati  ttercora^  ut  Chritlum  lucrifaciat,  el  inve- 
niatur  non  habent  iuamjuttiiiam,  qumin  tege  «<l,  ted 
per  Mem  Chritti^  gum  ett  ex  Deo  juttitia  (I  Cor.  iii; 


iuperbietitit  Pharitm  collalione  fit  jutlior.  Et  Thamar 
iub  tpecie  mereiricii  failitJudam^  et  iptiui  ienlentiam 
qui  deceptut  ett,  meretur  audire  :  Justifieaia  ett  Tha- 
mar  magit  quam  ego  (Genet.  xxxvi!i).  Ex  quibut  om- 
nibttt  approbatur  non  totum  ad  comparationem  divincf 
majettatii  hominet  nequaquam  ette  perfectot^  ud  ne 
angelorum  quidem  et  cmterorum  hominum  qui  virtU" 
tnm  cutmina  conteenderuntf  elc. 

•  In  suroma  :  quis  exercens  opera  vltae  activae 
polesi  simul  vacare  contemplationi  ?  Eodem  fere 
niodo  percunctatus  est  Germanuscol.  i,  c.  12:  Quii 
potest  fragili  carne  circumdatut^  ita  etse  huic  theorim 
temp^r  afixut^  ut  numquam  cogitet  de  fratrit  adventu^ 
de  vititatione  infimu^  de  opere  manuum ,  vei  eerte  de 
humanitate  peregrinii  vel  advenientibut  exhibenda  ? 
Poitremo  quit  non  interpelletur  corporis  iptiut  provi- 
iione,  vel  cura?  Gui  abbas  Moses  ita  respondit:  (Cap, 


Philip.  111).  Et  infra  :  Si  quit  igitur  pott  evangelium  (^13,  collat,  i) :  Inhmrere  quidem  Deo  jugiter,  et  con« 


Chriiti,  et  adventum  FHii  £)d,  pmdagogm  legit  'obter- 
vat  cmremoniat^audiat  populum  confitentem  quod  om- 
nit  ilia  juttitia  panno  tordidistimo  comparetur,  cui  et 
Either  diadema  itium,  qvod  erat  regim  potettatii  tn- 
signe,  comparat,  quod  nequaquam  votuntate,  ted  ne- 
eettitate  portabat  dicent  :  Tu  tcit  necettitatem  meam^ 
quoniam  detettor  tignum  tuperbim  mem^  quod  ett  tu- 
per  capnt  meum^  in  diebut  ostemionit  mem  abominor 
illud,  iicut  pannum  menttruum^  nec  pofto  in  diebut 
quielit  memlEttherjXW). 

^  Habes  nanc  senientiam  alibi  nonnihil  explica- 
tam  (Coilat.  21,  cap.  55). 

«  Yerba  Aposloil  in  vulgau  versione  subobscura : 
Nam  nec  gtorifieatum  est ,  quod  claruit  in  hac  parte 
propter  excettentem  gtoriam  (II  Cor,  111).  Sensiis  est : 
quod  ctaruit^  id  est,  lex  qiise  dorincata  est  in  legis- 
laiore  Moyse,  non  vere  glorincaia  est  in  hac  parke, 
id  e»t,  comparatioiie  iegis  evangelicae,  propier  ex- 
cellentem  ejus  gloriam 


templationi  ejut^  quemadmodum  dicititfinseparabiliter 
eopularif  impottibUe  est  homini  istiut  carnis  fragili' 
tate  circumdato.  Verum  oportet  noe  tcire  ubi  no^trm 
mentii  inlentionem  debeamut  habere  defixam  ,  et  ad 
^uam  dettinationem  temper  animm  nottrce  revocemut 
tniuitum,  eic.  Porro  ad  anipliorem  hujus  loci  clariia* 
tem  necessaria  omnino  videiur  D.  Thomx  doctrina 
(2-2,^.182,  arf.  5),  quaquxrit,  el  explicat  utrum 
vita  contemptativa  impedialur  per  vitam  ac/tvam?qnod 
est  hujus  capilis  argunientum.  Dicendum,  inquit, 
quod  vita  activa  potetl  contiderari  quantum  ad  duo. 
Vno  modo  quantum  ad  iptum  ttudium  et  exercitium 
exteriorum  actionum ;  et  tic  manifettum  ett  quod  vda 
activa  impedit  contemolativam,  in  quantum  impottibile 
etl  quod  aliquit  simul  occupetur  eirca  exterioret  actio- 
net  el  divinm  contempiationi  vicet.  Aiio  modo  potest 
considerari  vita  activa  quantum  ad  hoc,  quod  interio' 
ret  anima  pattionet  eomponii  et  ordinat.  Et  quantum 
ad  hoc,  vita  activa  adjuvat  ad  contemptationem,  qum 


^  Similis  plaiie  locus  esl  huic  consentiens  idemque  D  impeditur  per  inordinationem  interiorum  patsionum 


luculeiitus  apud  D.  Hieronymum  1. 1  adversus  Peia 
gianos  (Cap.  6)  :  Quid  nurum ,  inquit ,  in  coUatione 
tanctorum  atios  ette  metioret,  aliot  inferioret,  cum  e 
contrario  in  collatione  peccalorum  hocinielligi  postit  I 
Ad  Hierutatem  diciiur,  qum  multit  peccatorum  erat 
confoita  vulneribut :  Justificata  est  Sodoma  ex  te,  Non 
quod  Sodoma  per  te  justa  iit^lqum  inmternot  coltapta 
cineret  audit  per  Ezechielem  :  Sodoma  rettituetur  in 
antiquum  (Ezech.  xvi ).  Sed  quod  comparatione  icele- 
ratiorit  Hierutatem  hmc  jutta  videaiur.  Illa  enim  DH 
fHium  trucidavit;  hmc  propter  abundantiam  panit  et 
per  tuxurim  magmtudinem  excettit  modum  libidinit. 
PubticaHut  tfi  Evangelio^  qui  percutiebat  pectut  (Lucm 
xviu)«  quoii  thetaurum  cogitationum  panmarum^  et 


Unde  Gregoriut  dicit  in  texlo  Moralium  (Cap.  27)  : 
Cum  contemplationii  arcem  atiqui  lenere  detiderant, 
priut  te  in  campo  per  exercitium  operit  probent,  ut 
iotticite  idant^  ti  nutla  jam  mula  proximit  irroaant^ 
st  irrogata  a  proximit  cequanimiler  portant ,  ti  obtatit 
bonit  temporaUbui  nequaquam  ment  tmtitia  tolvitur,  ti 
iubtractii  non  ninuo  mmrore  tauciatur.  Ac  deinde  per- 
pendant  ti  cum  ad  temetiptot  introrsut  redeunt,  in  eo 
quod  tpiritualia  rimantur,  nequaquam  tecum  rerum 
temporalium  umbrat  trahant,  vet  fcrtatte  tractat  manu 
ditcretionii  abigant,  Ex  hoc  ergo  exercilium  vilm  activm 
eonfert  ad  eontemplativam,  quod  quielat  interioret  pat' 
sionei,  exquibut  phantatmata  proveniunt,  per  qum 
contemplatio  impeditwr,  Ita  S«  Thomas. 


ItM  iOANMS  CASSIAIQ  COLLATIONBSL  If  S9 

Dis  opere»  dlTinae  m^l^iaUs  glorlam  qiiieui  mer.t6  A  ^ttoiriaMi  «<  ta  ^  mtAI  opiu  eroiii  §i  hi$  qid  mecum 


siMpicMl  ^iAjm*  in  mar§.  sttecipiai]  ?  Qaii  alimoniagi 
pattperibaa  admlniairai» ,  aul  adf  enienHum  tinrbaa 
benevola  Immanilate  snMlpieiiSy  iii  eo  lemporia  puii« 
clo  quo  pro  neceaaitaiibus  fratmm  lollieila  meiito 
dialendilHry  Immensitaien  aupem»  bealitudlnis  spo- 
Cttleiiir ;  el  eom  priMeotia  ? iiia  aayoriboa  ourisquo 
coaeutitur»  fulurl  stteull  autum  elef aio  a  lerrema 
coBlatlia  eordo  proapieialt  Unde  bealoa  Ouvld  so* 
lum  hoc  boaum  bomini  esae  definiens »  Deo  jog ilor 
inhaerere  desiderat,  dicena  :  Mihi  autem  adhcerere 
Deo  bcrmm  esl,  poneri  in  Damino  Deo  spem  meam 
{P$aL  Lxiu).  Quod  etiam  Eociesiastes  a  nemine  ju- 
alorum  alne  ^uorela  perikl  poaso  pronumiana  ;  Qnia 
noN  e$l  komo  ;atltit,  ail,  in  lerra  qm  faciat  bonum. 


siml»  minieiraieermu  manueutte  {Aetor.  xi),  Yel  curn 
TheaMlonloenaibus  acribons,  Sn  tabore  et  fatigoHone 
nacte  et  dw  operatum  ae  fuiase  tesuiur  (11  TAeit.  ni). 
Quibus  licei  ma|na  eidem  moriiorttffl  aiipondia  pu- 
rarantnr»  tameii  mena  ejos  quamfia  Mneta  aiqne 
siMmia,  nott  polerai  non  ab  llla  cmlesii  iboorin 
kitenlione  terrenl  oporia  aNquando  divelU*  Denique 
oum  se  untia  ac  ullbua  dltari  frneilbua  eerneroc,  ei 
oconlrario  ibeorlA  bonum  corde  peossref,  ac  tehtl 
fai  una  lanco  Unlorum  laborom  profecium,  in  altera 
delocuiionem  dlfin»  eoniemplaiionia  appenderel, 
diu  examine  peciorls  sui  quodammodo  ^stigaio, 
*  dum  illum  bine  labornm  silpendla  immfnsa  deie- 
eUttt,iHincdesiderfumuniU(is  et  iiiseparabilisCbrisli 


#1  noii  peeeet  (Ece/es.  vii).  Quis  enmi  umquam  quam-  B  soeleus  etiara  ad  resolutionem  eamis  InTitat,  aiixius 


f  is  praecipuus  omniom  juslonun  atque  sanetomm, 
bujus  corporis  finculis  colligatus,  sumimim  boc  bo- 
num  ita  possidere  potulsse  credendus  esl ,  ut  num- 
quam  a  dlvina  contemplatione  discedena ,  ne  parv o 
quidem  tempore  ab  eo  qul  solus  bonus  est,  terrenis 
cogiutionibus  putetur  affeclus ;  qui  numquamuilam 
eibl,  ttllam  Indttmenti,  alianimfo  carnalittm  rerum 
gesserlt  curam  :  numqiiam  de  fratrum  susceptione, 
de  loci  commutatione,  de  cellulx  strucilone  sollici- 
lus,  autopem  aliqoam  bumaniconcupieriiadjumenti, 
aut  Inopls  flteriliute  f  exatus  illam  senlentlam  Do^ 
minicaa  increpationis  inciirrerit :  Ne  $ollieiti  $lti$  oiti- 
mm  vesfria  quid  numducetit^  nequa  eorpori  veilro  quid 
induamini  {Matth.  vi)?  Deniquo  Ipsum  illum  aposto- 


Undeni  proclamal  et  diclt :  ^  Quid  eti§am  ignoro, 

eoarctar  autam  e  duobui ,  desiderium  haben$  diteotvi 

et  cum  Chri$to  eeie,  mutto  enim  uieihu;  permoMere 

autem  in  came  neceesarium  ma§i$  propter  vo$  { Fks- 

tip.i). 

CAPUT  TL 

Qudntopere  Apo$tolu$  fratrum  talutem  sUieeriL 
Cum  igilnrmultis  modis  boni  bujus  excelleotiam, 
cunctls  etiam  praedicalionis  snas  frucilbus  praelulis- 
sel,  Umen  chariUlis,  sine  qua  nemo  DomioHm  pro^ 
meretur ,  contemplatione  submlttitur  :  ac  propier 
lllos  quibus  adhuc  lac«  velut  nutricula ,  uberibus 
Ofangelicis  immulgebai,  «  difulslonem  nCliriatosibi 
quidem  noxiam,  sed  cseteris  necessariam  non  reco> 


lum  Paulum ,  qui  omnium  sanctorum  laborem  pas*  G  sat.  Eienim  ad  eleciionem  huins  potissimum  rei  iila 
sionum  numerosiUto  transcettderat,  oeqnaquam  hoo  nimia  pielalls  f  irtuie  compelliliir,  qtto  pro  A  ailttU 
implere  polulsse  confidenler  astmimus,  ipsoin  Aeli-^  f^atrum  suorum,  si  essel  possibile,  etiam  ultimoiB 
bus  Apostolorum  discipulis  attestanie  :  /pii  scitis     anaihematis  malum  opU&set   incurrere.   Optarem 

ALARDl  GAZ^  COMMENTARIUS. 


*  Pulchre  buic  loco  quadrat  h«c  D.  Augustini 
senienlia  (Lib.  xix,  de  Civit.  c.  19) :  Otium  sanctum 
qwerit  charitas  veritatis^  negoiium  justum  suscipit  ne^ 
cessitas  charitatis,  Quam  sarcinam  si  nuttus  iwponit, 
percipiendo!  atque  intuend(B  vacandum  est  veritati,  Si 
autem  imponitur^  sutcipienda  est  propter  charitalis  ne- 
ceuitatem.  Sed  necsic  omnino  veritatis  delectatio  dese^ 
renda  e<(,  ne  subirahatur  itta  suaviias,  et  opprimat  ista 
necessitas.  Haec  Augusiinus  (VideS.TAo.  2-2,(7. 18!2, 
art.  1).  Eodem  spectat  insignis  textuslnnocenlii  ter- 
tii  in  Jure  Canonico  his  verbis  expressus  ( Extra  de 
Regular.  cap.  Licet) :  lUa  semper  reauta  inviolabititer 
observetur^  ut  nuttus  absque  licenlia  tiomani  pontificis 
prtBSumat  occasione  quacumque  deserere  prcesulatum 
(id  est,  episcopatum);  quoniam  sicut  majus  bonum 
minori  bono  prcBponilurt  ita  communis  utititas  $peciaU 
utHitati  pro^fertur.  Et  In  hoc  casu  recte  piwponitur 
doctrina  stiendo,  soUicitudo  contemptatiom  ,  et  labor 
quieti,  Ad  quod  utique  desianandum  unigenitus  Dei 
jilius  Jeeus  Christm  non  de  Aachele  secundum  carnem 
natus  est,  sed  de  Lia  (Gene$.  xxix) ;  nec  legitur  eum  in 
domum  suam  Maria  recepisu^  sed  Martha  {Matth,  i). 
Haec  ponlilex. 

^  Id  est,  ancipiti  desiderio  utrimque  impellor ;  et 
utrum  de  duobus  malim,  ignoro,  una  ex  parte  cu- 

J^iens  per  mortem  dissolvi  et  esse  cum  Christo,  quod 
sl  mea  Untom  coxnmoda  speciem)  muito  luihi  me« 
ius  est ;  atia  auum  ex  parie»  pennauere  in  carne 
necessarium  propter  v oa,  id  est»  vLiam  et  prxseii- 
tiam  meam  v obia  necessariam  puto,  ad  profectum 


vestriim  et  gaudium  ftdei. 

•  (}nia  mulio  melius^  inquit  (id  est.  jacnndius  ei 
optabilius  mihi)  dissotvi  et  esse  cum  Christo  ;  perma- 
nere  autem  in  carne,  necessarium  propter  vos  {Philip, 
i).  Est  autem  jure  admirandus  divinus  Aposiotus  (  ait 
Theodorelus )  quod  vitam  cum  muttis  taboribus  tt 
pericutis  conjunctam  hominum  satutis  causa  prceiU' 
lerii. 

^  Praoterea  qun»  allbi  in  banc  Aposiotl  sententiam 
scripsimus  (Co//al.9,  cop.  18),  noiandum  ex  D.  Tho- 
ma  {i.'%  q.  182,  art.%)  vitam  contempluivam  secun- 
.  dum  se  et  simpliciier  esse  majoris  meriti  quam  acti- 
D  vam.  Unde  Gregorius  homil.  3  super  Exechielem 
dicit  :  Con»emp/a/tva  eit  niajor  mert^o  quam  activa  : 
quia  hccc  in  usu  prcssentis  operis  laborat^  in  quo  ne- 
cesse  est  proximis  subvenire;  ilia  vero  sapore  intimo 
venturam  iam  reqniem  degustat,  sciUcet  In  coniem- 
platioiie  uei.  Potest  lamen  contingere  quod  aliquis 
in  operibus  vitae  activae  ptus  mereatur  quam  alius  in 
operibuH  viUecoiKemplaiivae :  putasi  propierabund:m- 
tiam  divini  amoris,utejus  voluuUs  inipleaiur,  propter 
ipsius  gloriam  interduin  snsiinet  a  dulcedine  divin% 
conieinplationis  ad  tempiis  separari ;  sicut  Aposto- 
lus  dicebat  ad  Rom.  ix  :  Oplabam  ego  ipse  anathema 
eue  a  Christo  pro  fratribus  meis.  Quod  exponens 
Chrysostomus  in  lib.  de  Compunclione,  dicit  {Lib.\) : 
tta  toiam  mentem  eju$  demerserat  amor  Christif  ut 
eliam  quod  ei  prm  casieris  omnibus  amabilius  erat^  esse 
cum  Ckristo^  rwrtrn  idipsum^  quia  ita  placeret  Christo, 
coutemneret» 


IS53  GOLLATIO  XXm.  -  DB  TKLLe  BONUll  BT  iGBRE  Uh^y^^     /■  ^^^ 

efttm»  Inqult,  tpie  eyo  amihmA  etse  a  Chritto  pro  tta-  A  exercllus  [  Lipe.  %n  fnarg.  ^tlMlib^e  m         st 
tribui  meis^  qui  $unt  cognati  mei  teeundum  camem^     ul  dum  pMlfnum  Deo  canitT^  1  ^  Tignans       • 

sensu  ejus  animuB  abducaturYl!'»'"  *  ,    ?S 
Deo  tamque  conjunctus ,  qui  AposK       ...   .  , 


1 


9ttt  sunt  hraelilee  (Rom.  ix) ;  hoc  est,  irellem  ego  non 

solum  temporalibus ,  venim  ettam  perpetufs  addlci 

poenis,  dummodo  omnes,  si  Reri  posset,  homlnes 

Christi  consortlo  fruerentur.  Cerlus  etenim  sum  uti- 

liorem  Ghristo  et  mihi  omnium  salutein  esse »  quam 

meam* 

CAPUT  VII. 

Qnod  Uppii  limtfet  iim(,  qui  te  ettdunt  ab  onmi  pee* 


Bonum  ergo  hoc  summum  (id  est,  Dei  conspecin 
frui,  et  Chrislo  Jugiter  Inhaerere)  utp&rfecte  Aposto- 
lus  possit  adipisci,  dissolvi  optat  a  corpore  ( Philip. 
i),  quod  caducum  et  niultis  fragilitatis  sua  necessi- 


perium ,,  quo  sine  intermissione  orarlb!^  ... 

(I  Thett.  y),  tel  uno  die  se  gaudeat  «xs^c^-^'»  Oug^ 

licet  omnia  nonnullis  qui  sunt  crassioribus  Vk.   .^ 
1   1    t    .  ..  5  in- 

▼oluti ,  levia  atque  a  peccato  pene  aliena  videan., 

scienlibus  tamen  perfectionls  bonum ,  etiam  minV 

narum  rerum  multitudo  graTissima  cst.  Velut  si  in 

aliquam  magnam  domum  multis  instrumeniis,  ra- 

sculis,  sarcinis  impeditam,  unum  iniegra  visuum 

acie  perspicacem ,  alierum  cui  oculorum  lumen  ob- 

tuderlt  llppitudo,  pariter  ponamus  ingressos,  nonne 

cum  [Lipt.  in  marg.  et]  ille  cui  ad  videnda  omnia 


tatibus  irapeditum  non  potest  aChrisii  consortio  non  B  bebes  erit  obtutus ,  nihi)  illlc  aliud  esse  acsiimet  nisi 


avclli.  *  Impossibile  est  eiilm^eiiam  menti  quae  tam 
crebris  curis  disienditur,  tam  molestis,  tam  variis 
angoribus  praepeditur,  divino  frui  semper  intuitu. 
Quod  enim  tam  pertinax  sanctorum  studium,  quod 
tam  arduum  poiest  esse  propositum,  cui  non  ali- 
quando  ille  Tersutus  insidiator  illudat  t  Quts  ita  soll- 
tudinis  secreta  sectatus ,  universorum  mortalium 
consortia  declinavity  ut  numquam  cogitalioiubas  su* 
pdrfluis  iabmtur,  et  intuiiu  rerum  vel  oeeaiMilioM 
icluum  terrenorun  ab  iila  quas  vere  sola  et  bona 
est  Dei  contemplatione  deciderit  ?  Quis  tantum 
siurittts  «nqQam  potiiU  retiner^  (ervoren ,  »t  mn 
interdm  iubrlcif  cegilitiombvi  li  Ipea  qnoque 
orationis  intentione  transiatus ,  repcnte  de  coeles- 


armaria,  lectos,  scamna,  praesepia,  et  quidquid 
non  tam  oculis  speculantis,  quam  manibus  palpantis 
occurrerit;  econtra  hic  qui  clarissimo  lumlnum  vi- 
gore  etiam  occulta  rimatus  est ,  multa  illic  minutis- 
sima ,  et  quae  vix  possint  etiam  numero  comprehen- 
dl ,  inesse  pronnntiet ,  quae  si  aliquando  in  unum 
cumulum  congregentur,  paucorum  quae  ille  palpa- 
verat  magnitudinem  numerositate  compeaftenl ,  aul 
etiam  foriaese  transeendant  ?  Iti  igitur  ^  sanetl  at« 
que  (ut  ita  dicam)  videntes ,  quibus  perfectionls  est 
&tudium,  etiam  illa  quas  velut  tenehrosus  animi 
M»siri  non  intuetaff  aspeciut ,  io  senetipsia  iigacilir 
deprehendunt ,  acerrimeqae  condemnant ,  usque 
ad«o  ut  qui ,  sicut  nostrae  videtur  incuriae ,  ne  t&- 


tious  ad  terreoa  corruerit?  Quis  Rostrum»  ot  eas*  C  ihHs  quiden  peecaii  nssvo,  putae  cindorem  eoi»- 


iom  pofvagitionB»  temponi  pr«termiltam  ,  noa 
ilto  etiam  momento  quo  Deo  supplicans  ad  subli^ 
mia  erigit  mentem,  quodam  stiipora  coliapius, 
eiiam  per  ii  vel  invitis  offendat,  per  ^pnd  spe- 
rabat  veniam  delictomm?  Quis,   Inquam,   tam 


icientiae  f^scaverunt,  multis  sibi  macufis  yideantur 
aspergl,  si  non  dicam  vanae  cogitationis  impro-i 
titii  in  atria  minlis  irrepserit,  aed  vel  pailml  qui 
dieendtts  est  reeerdatlo  oritlonis  tempore  iifen* 
lionem  supplicantls  averterit:  «  Sl  enim,  inquiunt, 


ALARD!  OAZiEI  COMMENTARIUS. 
A  D.  Rernardus  serm.  5  de  Assumptiooe  B«  Maria  ouupationum,. 
tria  impedimenta  cooteiuplalioois  enumerat  his 
verbis:  Trta  luiK,  iuquit,  qum  oculum  intelligeuUne 
eonfundunt »  alaue  a  conlemptaiione  veri  iJmime 
excludunt »  tenebrm  tcUicet  peccatorum ,  recordaiia 
eorumdem,  tt  cura  terrenorum  actuum.  Primo  illo 
modo  lurbatum  te  ptangebat  propheta  cum  diceret : 
DereUquit  me  virtut  mea »  et  lumen  oculorum  meorum 
et  ipsum  non  etl  mecum  (  Ptatm.  xxxvii).  Cum  enim 
tuce  juttitioB  dettituitnur^  nit  atiud  quam  peccatorum 
nottrorum  tenebrat  in^enimut.  Item  ucundo  te  gror 
vari  tentiebat ,  cum  diceret :  Convertus  tum  in  arummt 


b  Prophetae  olim  Tidentes  appellati.  I  fteg.  ix : 
Otim  in  Itraet  tie  toquebatur  unutquitque  vadent 
contutere  Deum.  Venite ,  et  eamut  ad  Videntem.  Qui 
enim  prophela  dicitur  hodie^  vocabatur  olim  VideM. 
Sic  ibt.  nationem  ejus  nomeiiclaiurae  reddit  S.  Hie* 
ronymus  bis  verbis  (  Bpitt.  105 ,  ad  Fautinum  ]  i 
PropheUB  appettabantur  Videntet ,  ^iiia  videbant  eum 
quem  ceetert  non  videbant.  Abraham  vidit  diem  e^ut , 
ei  tattatut  ett  {Joan.  viii).  J^>eriebanlur  cetli  BMchieti. 
jui  poputo  peccalori  ctauti  eraiu ,  eic.  {E%ech.  i),  Ad 
anc  nomenclaturam  sllusis&e  videtur  Auctor,  duiq 


mea .  dum  configitur  t^ina  (Ptat.  xxxi)^  peccatorum  D  hic  viros  sanclos  et  perfectos  quasi  per  anionoma- 

tcilicet  recordatio.  Tertio  oecupari  te  conqueritur^  cum     ^'' —  '''"^ *    """'"  ^*"" '  ''" '  ''' 

dicit:  Quia  cinerem  tamquam  panem  manducabam 
{Ptat.  ci),  cinerem  tciticet  actiomt  pro  pane  contempU^ 
iionit.  Qmcumque  ergo  mentit  ocutum  divina  conlem" 
ptationi  vult  intendere  ^  profecto  necette  eu  ut  eum 
priut  ab  hoc  triplici  tmpeaimento  ttudeat  purgare, 
Quod  ti  quit  facere  contendat ,  ru^verit  contra  tripli" 
eem  tfuwpiun  triptex  quoi^tie  [ore  remediuM.  Nam  prt- 
oiJM  quidem  per  con(ettionem  ^  tecwidm  ger  oratio' 
nemp  tertiut  euratur  per  quietem.  Ila  Qernardus. 
Aiiud  porro  impedimentum  profert  S.  Thomas  (i  i 
9. 130,  art.  1) ,  vehementiam  passionum  :  Duo  sunt^ 
luqall ,  qu4B  impediuni  acttim  contemptationit :  vehe" 
tneniia  paetionity  per  qttam  abttrahituf  intentio  as^mm 
ub  intettinibiUbut  ad  tentibitia  ;  et  tumuttut  exlerieret 


siam  Videntet  nuucupat,  qiia  minimo^  et  levi^simos 
eiiam  defectus  in  seipsia  observani  et  discuiiuat, 
quoi  rudes  ei  imperfeai  prmtereum  et  nou  anim- 
advertunl.  Ita  0.  Gregorius  ( Greff.  in  I  Reg.  c.  ix  ) : 
Videm^  iomul  ^  etl^qm  interna  etiam  retpicil ,  qum 
ment  eqmafium  non  altendit.  Unde  et  de  tancUt  ant* 
matibut  dicilur :  In  circuitu  et  iniut  plena  erani  ocu^ 
tit  {Exech^  i).  Qut  in  exterioribue  circumtpecU » et  in^ 
trintecue  providi  tunt;  qu4>  contra  earnalium  doctorum 
preewmpiionem  in  Evangetu^  Dominut  arguent  ait :  Si 
cacue  casco  ducatum  freettat,  ambo  in  (oveam  eaduni^ 
«  Similiter  raiiocinaiur  D.  Benedictus  de  reve^» 
rentia  oralionis  agens  (Cap.  20  Regulie) ;  Si  cum  ha* 
nunibus  pa^enUbut  votumw  aiiqua  tuggerae^  rton 
preetunumutf  nitt  cum  humilitate  et  revererMi :  quimta 


ISS5  ' 


JOANNIS  GASSIANI  CmLATIONES. 


liS6 


»  ra ,  Bed  eUaj^^jj^  ^^  meniis  ei  corporis  aciem 
P  nius,  loUifj^  ^j^jg  ij^gpjjia  exspectatione  pcn- 
.  ^^^''^^'•Jiediocriler  formidantes,  ne  quod  forte 
\i8t  incongruum  verbum  misericordiam  au- 


tum  deinde  si  nobis  in  foro  aut 


dieam  pro  viia  ac  Balute  A  cogitationis  improbae  Tanitatem  secutos  [Ltps.  tit 
Itcujus  lucri  commodo  sup-     marg,  cogilaiioniB  improbx  Tanitate  secorus]  ab- 

scesserit.  Ilii  autem  qui  oculos  cordis  soi  contegunt 
crasso  velamine  vitiorum ,  ac »  secundum  senten« 
tiam  Salvaioris ,  videnies  non  vident ,  el  audientei 
non  audiuntfjieque  inteiCtgunt  ( Matth.  xiii ) ,  vix  in 
recessibus  pecioris  sui  etiam  illa  quae  magna  sunt 
et  capitalia  crimina  coDtemplaiitur,  nullas  autem 
cogitationum  subreptiones,  sed  neqne  illos  in  se 
lubricos  occultosque  pruritus  qui  mentem  tenui 
atque  sublili  suggestione  compsngunt,  nec  capii- 
vitates  animae  suae  possunt  purgatis  obtutibus  in- 
tueri »  sed  inverecyndis  semper  cogiutionibus  eva- 
gantes,  nec  dolere  norunt,  cum  ab  illa  contem- 
platione ,  quae  singularis  est ,  distrahuntur,  nec 


meptui' 
^j.^^,  averut; 

j^iim  saecuiarium  tribuualibus  constilutis ,  as- 

^Sienie  etiam  econtra  adversario,  in  media  prose- 

cutione  atque  confliciu,  tussis,  screatus,  risus, 

oscitatio,  somnus  obrepserit,  quanta  in  pernicie 

nostram  vigilaniissimus  inimicus  severiutem  judicis 

commovebit  invidia  ?  Quanio  magis  cum  illi  occul- 

torom  omniuro  cognitori   pro  imminenii  perpeiuae 

mortis  periculo  supplicamus ,  praesertim  cum  e  di- 


verso  callidus  seductor  pariter  et  criuiinator  assis-  b  babent  quod   se    doleant   amisisse  ,    quippe  qui 


Ut ,  intenu  atque  solliciu  oratione  judicaniis  pietas 
imploranda  est?  Nec  injusie  non  solum  levi  peccaio, 
sed  etiam  gravissimo  crimine  impietaiis  asiringitur, 
qui  precem  Domino  fundens,  subito  a  conspectu 
ejus  quasi  ab  oculis  non  videnlis  nec  audieuiis ,  * 


meniem  suam  ingrueniibus ,  ut  libitum  esi ,  cogi- 
Utionibus  expandentes,  nihil  babent  propositum 
quod  principaliter  teneant,  vel  quod  omnimodis 
concupiscani.  Haec  sane  nos  in  hunc  errorem  causa 
praecipiut  quia  ^  &vafMe^T«aMcff,  id  est,  impeccaniiae 


magis  Domino  Deo  universorum  cum  omni  humiliiale 
et  puritalis  devotione  supplicandum  esi!  Et  non  in 
muUiloquio,  sed  puritate  cordis  et  compunctione  la- 
er^marum  nos  esaudiri  seiamus»  Ubi  vide  Turrecre* 
matum. 

«  Evagaiione  scilicet  sponUnea  et  voluntaria ,  de 
qua  Dominus  populum  Isjraeliticum  apnd  Uaiam 
propbetam  acriter  reprehendii  dicens  :  Populus  hie 
labiis  me  honorat ;  cor  autem  eorum  longe  est  a  me 
(/5.XXIX).  Qua  de  re  graviler  nec  minus  congruenter 
huic  ioco  disserit  D.  Cyprianus  lib.  de  Oratione  Do- 
roinica  :  QuandOj  inquit,  stamus  ad  orationem,  fra 


ALARDI  GAZiEl  GOMMENTARIUS. 

mus  in  prooemio  lib.  nr  Comment.  in  Jeremiam , 
eamque  impeccantiam  similiter  interpreuiur.  At 
Giaconins  ^a/uta^niTou  legit :  quod  fere  idem  esi ,  si 
To  «Mcfiajonrroy  substaniive  sumatur,  quemadmoduro 
sumiiur  cap.  21  ei  ultimo  hujus  collation^s ,  ubi 
quaeritur,  vlrttm  possibile  sit  humanw  substantim  to 
ic^liifnvrw  possidere*  Sicuti  apud  Latinos ,  si  rem 
species,  eadem  suni  innocentia  ei  innocentem  esse, 
aut  sine  peccaio,  quod  proprie  diciiur  ^ecpucprvToy. 
Est  enim  ky^w^  vei  kyMfynim  peccatum;  unde 
wafiapmTocy  id  est,  vacuus,  aui  immunis  a  culpa 
et  peccato.  Gacterum  non  mihi  placet,  nec  huic  loco 


res  ditectissimi ,  vigilare  et  incumbere  ad  preces  toto  C  congruii ,  quod  Giaconius  kmfi&pmrov  veriii  impec- 


(orde  debemus.  Coaitatio  omnis  eamalis  et  sofcularis 
abseedat ,  nec  qmaquam  tunc  animus  quam  id  solum 
eogit€t  quod  precatur.  Ideo  et  sacerdos  ante  oratio^ 
nem^  prafatione  preemiua^  parat  fratrum  mentes  </»- 
cendo  :  Sursum  corda ,  ut  dum  respondel  plebs  :  Ha- 
bemus  ad  Dominum ,  admoneatur  nihil  aliud  se  quam 
Dominum  cogitare  debere  :  Claudatur  eontra  adver- 
sarium  pectus ,  et  soli  Deo  pateat ;  nec  ad  se  enim 
hostem  Dei ,  tempore  oratioms  adire  paiiatur ;  obrepii 
frequenter  et  penetrat;  et  subtiliter  fallens  preces  nos- 
tras  a  Deo  avocat ,  ut  aliud  habeamus  in  corde^  et 
aliud  in  voce ,  quando  intentione  sinceira  debeat  non 
vocis  sonus ,  sed  animus  et  sensus  orare,  Quce  autem 
segnitia  est  aUenari  et  rapi  ineptis  eogitationibus  et 
profanis,  cum  Dominum  deprecaris^  quasi  sit  atiud 
quod  maais  debeas  cogilare  quam  quod  cum  Deo  lo- 
queris  1  Quomodo  te  audiri  a  Deo  postulas ,  cum  te 
tpse  non  audias  ?  vis  esse  Deum  memorem  tui ,  cum 


cabiliUiem.  *Avafi«/»TiiTov,  inquit ,  est  impeceabilitas , 
sive  hnpeccantia ,  quasi  vero  idem  sit  impeccabilius 
et  impeccantia ;  hoc  est ,  non  posse  peccare ,  quod 
esi  iropeccabilius ;  ei  non  peccare ,  vel  esse  aine 
peccato,  quod  est  iropeccantia  :  Latinius,  Innocen- 
tla ,  integrius,  autculpae  vacuiUs.  Quae  sane  innl- 
tum  differre  nemo  non  videi ,  sicuii  mulium  dlffe- 
runt,  non  posse  peccare,  seu  impeccabilem  esse, 
ei  posse  non  peccare :  non  posse  mori,  quod  est 
absolute  immortalem  esse ,  et  posse  non  mori ,  uc 
poterat  Adam  in  statu  innoceniiae.  Sed  nequc 
Scriptura ,  neque  Patres  vocem  devafia/^Tirrov  iu  ac- 
cipiuni.  Scriptura  Joannis  viii :  *o  ovoe/AafTirroc  Op^v, 
id  est ,  qui  sine  peccato  est  vestrum ,  uti  habemus ; 
non ,  qui  impeccabilis  esi.  D.  Hieronymus  in  epi- 
stola  adGiesiphontem,  Pelagianos  ei  eorum  fautores 
redarguens  :  Pudeat ,  inquit ,  principum  et  sociorum 
suorum ,  qui  aiunt  posse  homine^n  sine  peccato  es$e ,  si 


rogas^  quando  tu  ipse  memor  tui  non  sis  ?  hoc  est ,  j)  velit ,  quod  Grceci  dieunt  ovafAa^Tirrov.  Et  quia  hoc 


ab  hotte  in  tolum  non  cavere  ;  hoe  est ,  quando  oras 
Deum ,  majestatem  Dei  negligentia  offendere ;  hoc  est^ 
vigilare  ocuUs ,  et  corde  dormire ;  cum  debeat  Chrie- 
tianus  et  eum  dormit  ocutis,  corde  vigilare,  sicut 
scriplum  est  ex  persona  Ecclesice  bquentis  in  Cantico 
canticorum  :  Ego  dormio ,  et  cor  meum  vigitat  ( Cant* 
t ).  Quapropter  solticile  et  caute  Apostolus,  admonet 
dicens :  insiate  oraiioni  vigiiantes  in  ea  (Colttv),  do^ 
eens  scilicet  et  ostendens  eos  impetrare  quod  postulant 
de  Deo  posse ,  quos  Deus  viderit  in  oratione  vigitare, 
lU  S.  typrianus.  In  (]uae  verbii  sancti  doctoris  et 
mariyris,  a  Grailano  cilaU-(OeCofuecra.  dist,  1,  cap. 
Qnando) ,  doctor  Navarrus  satis  amplum  ei  utilem 
odidit  commenurium  ,  qui  de  oraiione  ei  horis  ca- 
nonicis  iuscribiiur. 
^  Iia  Gujchius ;  qua  voce  usus  etiam  D.  Hierony- 


Ecctesiarum  per  Orientem  aures  ferre  non  possunt,  si- 
mulant  se  sine  peecato  quidem  dicere,  $ed  ovaftapTvrov 
dicere  non  audere  :  quasi  aliud  sit  sine  peccato,  atiud 
icvaiMpTnrov  ;  et  non  Grascum  sermonem ,  qui  apud 
itlos  compositus  est  duobus  verbis  sermo  Latinus  ex- 
pretserit.  lU  D.  Hieronymus  ava/Aa/»TviTov ,  non  im- 
peccabilem,  sed  non  peccantem,  seu  peccati  ex- 
pertem  ei  insontem  inierpreuns ,  et ,  ut  ipse  ait , 
duobus  verbis^  nempe,  sine  pcccato.  Similiter  Elias 
Greiensis,  Gregorii  Nazianzeni  scholiastes  Graecus, 
oratione  3  :  Homo,  inquit,  waiiKpTvrog  quidem^  hoe 
est ,  ppccato  vacuus  creatus  est ;  icfafjtaprtiTOc  autem , 
noii  quod  in  eum  peccatum  non  cadat ,  sed  quia  ipsum 
peccare  non  in  uatura  habet^  verum  potius  in  eieeHoue^ 
ut  qui  et  in  bono  manere  ae  profieere  possit^  difriism 
grtuiee  ope  accedente;  et  item ,  permittente  Deo ,  pr«- 


»57  COLUTIO  XVn.  *-  DB  VELLB  BONUM  ET  AGERE  MAV 

ipftias  ▼irtiilem  penitus  igiiorante8,exisliinamiis  nul-  A 


laiii  ninnino  cuipatii  ex  isiis  otiosis  ac  lobricis  cogiia- 
tioniim  excursibus  nos  posKe  coiiiraberey  red  hebeitt- 
dine  idupefacti  et  velut  oculorttin  ca^ciiate  percus^iy 
nihil  in  nobis  niai  criroliia  capiialia  conieniplamur, 
eaqiie  tiiniummodo  credlmus  ef  itanda ,  qu»  lcgum 
quoque  saecularium  «everiiate  damnantur,  a  qui- 
bos  sl  nos  immunes  vel  paulutum  senserimiis,  nibil 
nobis  inesse  peccati  proiinus  arbiiramur.  Proinde 
ab  illo  videniium  numero  segregati ,  qiiia  minulias 
miiliarum  sordium  qus  inira  nos  aggesta:  sunt  non 
Tidemus ,  nequaquam  salubri  Cfiropunctione  morde- 
miir,  bi  sensum  nostrum  inlerpcllaverit  xgritudo 
trtstitittt  nec  dolemus  vanx  gloriae  subiili  suggea- 
tione  pulsati,  nec  de  eniis^a  tardius  vel  tepidios 
oratione  deflemus ,  nec  reputamtts  ad  colpam  cur 
psalienlibtts  toI  orantibua  nobis  aliqnid  aliud  qiiam 
Ipsa  oratio  yel  ps^lmos  occurrerit ;  nee  illnd  bor- 
reniuj ,  qufid  mulia  quae  vel  loqui  vel  agere  coraro 
bominibus  pudei,  non  enibet^cimus  vel  ad  borain 
corde  concifiere,  quod  divino  palere  novimiis  con- 
spectui,  nec  polluiionero  turpium  somniorum  larga 
fletuum  ablutione  purgamus ;  nec  lugemns  quod  in 
ipsa  eleemosyoae  pietate,  cum  vel  fratrom  neccssi- 
tatibiis  subveiiirous,  vel  alinoniam  pauperibus  mi- 
nistnimus ,  sereniiaiero  noatrae  hilarltatis  obnubibt 
irara  cunciatio ;  nec  feriri  nos  ullo  credimus  delri- 
menio,  cum,  derelicu  memoria  Dei,  ea  qufle  sunt 


CAPUT  \V  ^ 

Peccatorum  fwditatem  et^mipiUudinem  pefpauci 

cognoicuut,  i 

Econtra^  bi  qui  summam  totius  voluptaiis  et  gau<-  r 
dii  et  beatitudinis  suae,  in  divinaiutn  ac  spiritalium 
rcrum  tanium  contempliitione  cnnstituunt ,  cum  ab 
ea  Inviti  vel  paululum  violeniis  cogitationibus  ahs-  ' 
trahunlur,  velot  qnodd:im  in  se  sacrilegii  genus 
praesenli  poenitiidinis  puniunt  uUione ;  ac  vilistiiniam 
creaiuram,  ad  qnam  sit  detortus  ineniis  iniui'us« 
Creatfir)  sno  se  praetulisse  lugentes,  pene  ditcrim 
impietaiis  sibt  criinen  ascribuni ;  et  licet  ad  conspi« 
ciendam  dififi:e  gloriae  ciaritatem,  ocu*os  sui  conlis 
summa  alacritaie  convertant,  lamen  etiam  brevissi- 
mas  cnrnAlium  cogitationum  tenebras  non  ferentes, 
B  qiiidiiuid  ab  illo  vero  lumine  mentis  aspectum  retra- 
bil ,  exsecrantar.  Denique  cum  hunc  beaius  apo^to- 
lus  Joannes  aflectum  cunctis  vellei  Inrnndere  :  f7- 
lioU^  iiiquii,  noHie  diiigere  munditm ,  neqtte  ea  qnce  m 
mundo  $unt :  $i  quis  diligU  mundum,  non  est  charita$ 
Dei  in  ipso;  quia  omne  qtiod  in  mundo  e$t^  concupi* 
ecenlia  camit  et  concupiecentia  ocvlornm ,  et  $upeibia 
vitceest ;  qua  non  e$t  ex  Patre^  $ed  ex  mundo  est,  ei  mun" 
du$  perit  el  coneupiscenlia  eju$ ;  qui  aulem  facU  ro/ufi- 
tatem  Dei ,  manet  in  mernum  (I  Joan.  »).  Fas  idiunt 
ergo  sancli  nniversa  in  quibus  mundus  isie  fersafurp 
sed  impossibile  esi  ut  non  ad  ea  fcl  brevi  cogilatio- 
num  rapiantiir  excessu,  nuilu^que  etiam  nunc  liomi- 
oum  •  (excepio  Oomiiio  et  SaWatore  noslro)  nalu* 


ralem  perf  »gaiionem  nientis ,  iia  defixus  seinper  in 
lemporaliaatquecorporeacogiiamus,  ita  ut  nobis  c  Dei  cintemplaiione  continuit ,  iit  niiniqu.m  ab  e^ 
Saionionis  iUud  aptetur  eloquium  :  •  Ferierunl  me,  raptus  mundanae  ciijusquam  rei  deleciaiione  pecca- 
$ed  non  doiui ;  et  deluetrunl  me^  ego  autem  ne$civi  ret,  dicente  Scriptura  :  '  Sidera  ip$a  non  $unt  munda 
{ Prov.  XXIII  )•  iit  con$pectu  eju$  {Job.  xxvU  Et  iieruui  :  «  Si  in  san* 

ALARDI  GAZiCI  COMMeNTARtUS. 


pter  arbilrti  Itbertatema  bono  defleclere,  rtc.  Porro 
manirpmnm  est  cMam  non  hic  agi  de  iis  qiii  f^  im- 
pecc^bites  jactarent,  sed  qui  se  ^ancios  et  perfecios 
puiarenl,  eo  quod  grafiora,  seu  capltalta,  ut  vocat, 
crimin:i  non  adfnilterent,  minnm  interifn  noii  cu- 
rante^ :  qtiog  idcirco  dicit  viriutcm  wafiapmviac^ 
seu  ccy«fAaATi]rou ,  id  est  impecc:int*ae,  iicno  are.  Oe- 
nique  (U  C.issianus  ipse  ro  fty«|u^/»T«Tov  non  aliter 
inierprpt.iiur,  quam  impecc^iiitiam,  non  aulem  im- 
peccab  t  tatein ,  ut  vidpre  esi  c.  20  el  2i  bujus  colL 
Esio  igitiir  ui  «m^pvnxoc  ex  vi  vocis  non  male  for- 


curare  negiigniit,  alterum  nunc  exiremum  opponify 
Quo  qnidaro  nimis  scrupulosi  et  anxii  de  culicc  etft* 
phrinlum  faciunt ,  hoc  Cht ,  de  minimis  et  lcf  i^simis 
defectibus  supra  inodoui  angiiutur  ei  mnerore  conll- 
ciuiilur :  «t  si  vcl  ininimum  a  contcniplaiiouis  ei  hpi- 
riiitalis  dulcedinis  guslu  avoceniur,  auiino  despon* 
dent  et  se  a  De«)  desortos  piiiant. 

^  Excepta  eiiaro  ejus  iiiaire  sanctissima  virgine 
Maria  :  niagmi  lamcn  ulriiisque  discriinine.  N:ii|i 
Clirisius  Dominus  n:ttura  impeccatiiliii,  ut  Deu8,et 
unione  hyposiaiic:i,  ut  honio;   Maria  vero  ex  spe- 


tasse  verii  pos4i  iinpecc.«biiis,  id  est,  qiii  iion  so-  ^  ciaii  gratia  et  singulari    benefi  io  ab  oumi  p«tccaio 
Inin  iion  peccivt,  sed  qui  non  peccare  quidem  po-  '^  sic  Ciunmuniia  et  pr;eserfat:i,  ul  nultiu^  rci  niund.i;ia 

diii^ciione  umquani  peccarit,  ut  superius  prubatum 

{Coiiat.  22  cap,  l5). 
^  Vulgaia  lectio  {Job.  xxf )  :  Ecce  iuna  eliam  non 

epiendetf  et  $teHw  non  $unt  mundee  in  consp  etu  ejnn  ; 

auanto  magi$  tiomo  pntredo.  et  fiiiue  Itonwiis  termi$  t 

In  conspeciu  ejus«  id  e^t,  io  coniparatione  ejiis,  ai| 


te^t,  ut  Chrixliis  Doininus ,  non  tamen  hi.c  loco, 
neque  apud  D.  Hieroiiynoui,  ni  ei  falso  iribttit  Le- 
xicoii  Gtaeeuui.  Scd  de  his  saiit,  in  quibu^  eluci- 
daiidiH  id  iucommnde  accidil,  qiiod  nibil  nohis  ailjd- 
metiti  a  mss.  et  aniiquioribiis  excusis  accesserit , 
quiid  iili  Gr:Fca  fel  peniius  oiniltaut,  ut  et  Dionysius 
Paraphrastes ;  f  1 1  it:i  meiidose  et  corriipie  expri* 
niant,  ut  niliil  certi  bac  iu  parte  inde  hal)eri  queat* 

*  Textu^i  Viilgaiiis  :  Verberaverunl  me,  $ed  non 
doiui  ;  iraxerunl  me ;  el  ego  non  $ensi  {  Prov.  xxiii ). 
Quando  evigilabo^  et  rt*rsu$  vina  reperiam?  Videqu-e 
KUpra  »Mnoi:if  iinus  ex  coiniMeiitari»  D.  Ilieronyini 
sive  fleduF.  Eadcin  fer^^  habet  D.  Gregorius  iu  Pas- 
lorult  iPart,  iii  cap,  33). 

^  *Uim  in  iiioribji<  extrem:i  suut  vifi»,  et  virlus  in 
medi»  coiiS2«.ial ,  prio/i  extreni»,  qu*  d  i»uperiori  ca- 
pile  e%|iosuit,  q'>o  s< ilicei  nonniilli  de  Mia  hanctitite 
et  perlcctione  coulldeiiie<,  leviora  peccata  fitare  et 

PAnoL.  3UJX. 


Augnstinus  {In  annol.  m  Job,). 

«  Iti  Gra!ci  iiiteriireies  -  Ee  xaTa  o^iwv  ov  ircerTCvci. 
ov|»avoc  9i  ou  xaSscj»6c  ^vavTiov  ocutoO.  s^iniiiit«;r  i).  Au- 
gu«t:nu8  :  Si  in  sanctis  kuis  non  esl  fide*,  v»>l,  ul  ahi 
Irguni,  noit  esl  fidens^  et  cmlum  non  cj/  mundum  mie 
eum.  Viiig  tJ  idiiio,  quain  eli.iin  hic  Aucinr  l:i|(»ur 
enieiid  iiiorem  :  Ecce^  inter  $ancto$  n»mo  immutabi" 
ti$:  et  ceeli  non  sunt  mimdi  in  eon\peetu  ejus^  etc.  C<ii 
siiiiilis  8enienti.i  toffiinr  J<  b.  tv  :  Svmquid  homo  IM 
comparatione  justifi  aiilur^  anl  fnctore  «tro  imtittr  ent 
vir?  Ecce  qui  $ervtuni  ei,  non  $unt  $tabiL's,  ei  in  nu' 
geiis  suis  reperit  praviiatem.  Ubi  Grirca  ita  Sunaut ; 

M 


ISS5 


JOANNIS  GASSIANI  CmLATIONES. 


liM 


v%ii  i^  ^^^^™  1^^^  ^^^^  ^^  *^^"^^  ^  cogUalionis  improbae  TaniUtem  secutiis  [Ups.in 
su   *'''^i*^«^]jcuju8  lucri  cominodo  sup- 


ra ,  Kcd  ciia^^^j  ^^  menlis  el  corporis  aciem 

us,  lotejfj^  ^j^g  irepida  exspectatione  pen- 

.    ^^^''^^'^diocriter  formidantes,  ne  quod  forte 

;««  .   >flt  inconffruum  verbum  misericordiam  au- 

ineptuK  ....      .^.    .     i» 

j.  r/^verUt;  lum  demde  si  nobis  m  foro  aut 

m  ssecularium  tribuualibus  constitutis ,  as- 


J' 


tenie  etiam  econtra  adversario,  in  media  prose- 


/cutione  atque  conflictu,  tussis,  screatus,  risus, 
oscitatio,  somnus  obrepserit,  quanu  in  pernicie 
Dostram  vigilantissimus  inimicus  severiutem  judicis 
commovebit  invidia  ?  Quanlo  magis  cum  illi  occul- 
torum  omnium  cognitori  pro  imminenti  perpeluae 
moriis  periculo  supplicamus ,  praesertim  cum  e  di- 


marg,  cogilaiionis  improbx  vanitate  securus]  ab- 
scesserit.  Illi  autem  qui  oculos  cordis  soi  contegunt 
crasso  velamine  vitiorum,  ac,  secundum  senien- 
tiam  Satvatoris ,  videniei  non  vident ,  el  ottdientei 
non  audiunt,jieque  inUtCigunt  {Mallh.  xiii),  vii  in 
recessibus  pecioris  sui  etiam  ilia  quae  magna  sunt 
et  capitalia  crimina  contemplantor,  nullas  autem 
cogitationum  subreptiones,  sed  neque  illos  in  se 
lubricos  occultosque  pruritos  qui  mentem  tenui 
atque  subtili  suggestione  compongunt ,  nec  capii- 
vitates  animae  suae  possunt  purgaiis  obtutibos  in- 
tueri »  sed  inverecyndis  semper  cogiutionibus  eva- 
gantes,  nec  dolere  norunt,  cum  ab  illa  contem- 
platione ,  quae  singularis  est ,  distrabuntur,  nec 


verso  callidus  seducior  pariter  et  criiiiinaior  assis-  b  babent  quod   se    doleant   amisisse  ,    quippe  qui 


Ut ,  intenu  atque  soUiciU  oratione  judicantis  pieus 
imploranda  est?  Nec  injuste  non  solum  levi  peccaio, 
sed  eiiam  gravissimo  crimtne  impietatis  asirlngitur, 
qui  precem  Domino  fundens,  subito  a  conspectu 
ejiis  quasi  ab  oculis  non  videniis  nec  audieniis ,  • 

ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIU& 

magit  Domino  Deo  univertorum  cum  omtti  humilitate     mos  in  prooemio 

et  puritatii  devotione  $upplicandum  e$t!  Et  non  in 

multitoquio,  $ed  puritate  eordi$  et  compunctione  ia- 

crymarum  no$  exaudiri  $ciamu$,  Ubi  vide  Turrecre* 

matum. 

«  Evagatlone  scilicet  sponUnea  et  voluntaria,  de 
qua  Doniinus  populum  hraeliiicum  apiid  Isaiam 
propheum  acriier  reprehendit  dicens  :  Populu$  hic 
Uibit$  me  honorat ;  cor  autem  eorum  longe  e$l  a  me 
(/5.XXIX).  Qua  de  re  graviler  nec  minus  congnienter 
huic  ioco  disserit  D.  Cypriaiius  lib.  de  Oratlone  Do- 
ninica :  QuandOy  inquil,  $tamM$  ad  orationem^  fra 


mentem  suam  ingrueotibus ,  ut  libitum  est ,  cogi- 
Uiionibus  expandentes,  nihil  habent  propositum 
quod  principaliter  tenetnt,  vei  qood  omnimodis 
concupiscant.  Haec  saoe  nos  in  hunc  errorem  causa 
praecipiut  quia  ^  kmiutpTwrLKg^  id  est,  impeccaniiae 


lib.  IV  Comment.  in  Jeremiam , 
eamque  impeccantiam  similiter  interpreUiur.  At 
Gtaconins  ^a/utapr^ou  legit :  quod  fere  idem  est ,  si 
T^  dhwfueptvTov  subsuntive  somator,  qoemadroodum 
somiiur  cap.  21  et  ultimo  hujus  collation^s ,  ubi 
quaeritur,  utrum  po$$ibile  $il  humawB  $ub$tantia!  ro 
avap^jmrov  poendere.  Sicuti  apud  Lalinos,  si  rem 
spectes,  eadem  sunt  innocentia  et  innooentem  esse, 
aut  sine  peccato,  quod  proprie  dicitur  ^fucprvrov. 
Est  enim  a/AapTta,  vei  kyMprriiia  peccatum ;  unJe 
ovafAapnrroc ,  id  est ,  vacuus ,  aiit  immunis  a  culpa 
et  peccato.  Cacterum  non  mihi  placet,  nec  hoic  loco 


re$  dilecti$$imi ,  vigiiare  et  incumbere  ad  prece$  toto  C  congruil ,  quod  Giaconius  iyafiapmrov  vertit  impec 


(orde  debemu$.  Coaiiatio  omni$  camati$  et  $cecuiari$ 
ab$cedat ,  nec  quiaquam  tunc  animu$  quam  id  $olum 
cogitet  quod  precatur.  tdeo  et  $aeerdo$  ante  orolto- 
nem^  prwfatione  prami$$a^  parat  [ratrum  mentee  dt- 
cendo  :  Sur$um  corda ,  ut  dum  re$pondet  pleb$  :  Ha- 
bemu$  ad  Dominum ,  adinoneatur  nihii  aiiud  $e  quam 
Dominum  cogitare  debere  :  Ciaudatur  contra  a^ver- 
lartiittt  pectu$ ,  et  $oii  Deo  pateat ;  nec  ad  $e  enim 
ho$tem  Dei ,  tempore  orationi$  adire  paiiatur ;  obrepit 
frequenter  et  penetrat;  et  $ttbtiUter  faiien$  prece$  nM- 
tra$  a  Deo  avocat ,  ut  aiiud  habeamu$  in  corde^  et 
aiiud  in  voce ,  quando  intentione  einceira  debeat  non 
toci$  $onu$ ,  $ed  animtt$  et  sen$u$  orare.  Qum  autem 
$egnitia  e$t  atienari  et  rapi  inepti$  eogitationibu$  et 
profani$,  cum  Dominum  deprecari$^  qua$i  sit  aiiud 
quod  magi$  debea$  cogitare  quam  quod  cum  Deo  io" 
queri$  ?  Quomodo  te  audiri  a  Deo  po$tuia$ ,  eum  te 
tp$e  non  audiae  ?  vi$  e$$e  Deum  memorem  tui ,  cum 


cabiliUtem.  ^Avafia/Dmrrov,  inqoil,  e$t  impeceabHitae  ^ 
$ive  impeecantiaf  quasi  vero  idem  slt  impeccabilius 
et  impeccantia ;  hoc  est ,  non  posse  peccare ,  quod 
est  iropeccabililas ;  et  non  peccare ,  vel  esse  sine 
peccato ,  quod  est  impeccantia  :  Latinius,  Innocen- 
tia ,  iniegritas,  autcolpae  vacoiUs.  Quae  sane  inul- 
tomdifferre  nemo  non  videt,  siciiti  multum  diffe- 
runt,  non  posse  peccare,  seo  impeecabiiem  esse, 
et  posse  non  peccare :  non  posse  mori ,  qood  est 
absolute  immortalem  esse ,  et  posse  non  mori ,  uc 
poterat  Adam  in  statu  innocentiaB.  Scd  nequc 
Scriptura ,  neque  Patres  vocem  ova/iAa/snrrov  iU  ac- 
cipiunt.  Scrlptura  Joannis  viii :  'o  ava/Aa/>Tirroc  v/xuv, 
id  est ,  qiii  $ine  peccato  e$t  ve$trwn ,  uti  habemus ; 
non ,  qui  impeccabilis  est.  D.  Hieronymus  in  epi- 
stola  aciGlesiphontem,  Pelagianos  et  eorum  fautores 
redarguens  :  Pudeat ,  inquit ,  principum  et  $ociorum 
$uorum ,  ^Kt  aiunt  po$$e  hominefn  $ine  peccato  e$$e ,  it 


roga$ ,  quando  tu  ip$e  meinor  tui  non  $i$  ?  hoe  e$t ,  j)  veiit ,  quod  Grceci  dieunt  ^afiapTiiTov.  Et  quia  hoc 


ab  ho$te  in  tolum  non  cavere  ;  hoc  e$t ,  quando  ora$ 
Deum ,  maje$tatem  Dei  negiigentia  offendere ;  hof  e$t^ 
vigiiare  ocuii$ ,  et  corde  dormire ;  cum  debeat  Chri$' 
tianu$  et  eum  dormit  ocuii$^  corde  vigiiare,  $icut 
icriplum  e$t  ex  pereona  Eccleeite  toquentie  in  Cantico 
canticorum  :  Ego  dormio ,  et  cor  meum  vigiial  ( Cant, 
t ).  Quapropter  $oiiicite  et  caute  Ap05toiu$,  aamonet 
dicen$ :  ln$late  orationi  vigiiantee  in  ea  (Cortv),  do^ 
een$  $ciiicet  et  o$tenden$  eo$  impetrare  quod  po$tuiant 
de  Deo  po$$e ,  quo$  Deu$  viderit  in  oratione  vigiiare. 
lU  S.  typrianus.  In  quae  verba  sancti  doctoris  et 
martyris,  a  Graiiano  cllM-^DeConeecra.  di$t.  \,  cap. 
Quando) ,  doctor  Navarrus  satis  amplum  et  utilem 
odidit  commenlarium ,  qui  de  oratione  et  horis  ca- 
nonicis  iuscribitur. 
^  Iia  Cujchius ;  qua  voce  osus  etiam  D.  Hierony^ 


Eccie$iarum  per  Orientem  aure$  ferre  non  poesunt^  $i- 
mulant  se  $ine  peecato  quidem  dicere,  $ed  &yafAapTvrov 
dieere  non  audere  :  qua$i  aliud  $it  $ine  peccato,  aiiud 
eofKyMpmxw ;  et  non  Grcecum  eermonem ,  qui  apud 
iiio$  compo$itu$  e$t  duobu$  verbi$  $ermo  tAUinue  ex- 
pre$$erit.  lu  D.  Hieronymus  ovafxa/mTov ,  non  im- 
peccabilem ,  sed  non  peccantem ,  seu  peccati  ex- 
periem  et  insontem  interpretans ,  et ,  ut  ipse  ait , 
duobu$  verbi$f  nempe,  sine  peccato.  Similiter  Elias 
Gretensis,  Gregorii  Nazianzeni  scholiastes  Graecos, 
Oratione  3  :  Homo,  in(|uit,  waiiaprvrof  quidem ,  hoc 
e$t,  pfccato  vacuue  creatu$  e$t;  cotafjtapmroc  autem^ 
non  quod  in  eum  peccatum  non  cadat ,  $ed  quia  ip$«m 
peccare  non  in  natura  habet,  verum  potiue  in  eieetione, 
ut  qui  et  in  bono  manere  ac  proficer,e  po$$it ,  ditinm 
gratiw  ope  accedente;  et  item ,  penmttenu  Deo ,  prO' 


1157  COLUTIO  XX'1I.  *-  DB  VELLE  BONUM  ET  AGERE  MAV 

ipiiias  vlrtiilem  penitus  ignorantes,  eiistimtmns  nul-  A 


lani  ninuino  culpani  ex  islis  otioftis  ac  lubricis  cogiia- 
tionnrn  eicursibus  nos  poftj«e  coHtraliere«  f ed  hebetu- 
dine  Ktupefacti  et  velut  ocnlorum  c^rcitate  percus»iy 
nilnl  in  nobis  nisi  crirolna  capiialia  conieinplamur, 
eaque  Mniummodo  credimus  evitanda ,  qu»  legum 
quoque  saecularium  severiiate  damnantur,  a  qui- 
bus  si  nos  inimunes  vel  paululiim  senserimus,  nibil 
nobis  inesse  peccati  proiinus  arbiiramur.  Proinde 
ab  illd  videniium  numero  segregati ,  quia  minuiias 
miiUarum  sordium  qus  intra  nos  aggesla:  sunt  non 
videmus,  nequaquaui  saliibri  compunciione  morde- 
miir,  6i  sensum  nofitrum  inlerpcllaverit  xgritudo 
tristitias,  nec  dolemus  vauae  gloriae  subiili  sugges- 
tione  pulsati  >  iiec  de  eniissa  tardius  vel  tepidios 


Peecatorum  faditatem  ei^miynitudinem  peirpauci 

eognaeeuht,  i 

Econtra  ^  hi  qui  summam  lotius  voliiptaiis  et  gau«  ^ 

dii  et  beaiitudinls  suae,  in  divinaium  ac  spiritalium 

rerum  tanium  contempl»tione  cnnstituunt ,  cum  ab 

ea  tnviti  vel  paululum  violeniis  cogiiationibus  ahs-  ' 

trahunlur,  velot  qiiodd:im  in  se  s:icrilegii  geniis 

pracsenli  poenitiidinis  puntunt  oliione ;  ac  vilissimam 

creaiuram ,  ad  quam  sit  detortus  inentis  iniui*us« 

Creatur)  sno  se  praetulisse  lugentes,  pene  diicrim 

impietatls  sibi  criinen  ascribunt ;  et  licet  ad  conspi« 

ciendam  divinre  gtoriae  ctaritaiem,  ocuN)S  sni  cordis 

summa  alacriiate  convertant,  lamen  etiain  brevissi- 

roas  cnrnalinm  cogiiationum  tenebras  non  ferentes. 


^.«•:^„^  A^m^ ^^  *  j      I  B  <!"idquid  ab  ilfo  vero  lumine  mentis  aspectum  retra- 

oratione  defleinus ,  nec  repotamus  ad  culpam  cur      7.  .       «v    .  . 

nii,  exsecraiitur.  Denique  cum  hunc  beatus  apo^to- 


psaltentibos  vel  orantibas  nobls  allqiiid  aliud  qnam 
ipsa  oraiio  vel  ps»lmus  occurrerii ;  nee  illud  bnr- 
reiiiuj ,  qu<Kl  mulia  quae  vel  loqui  vel  agere  coram 
boroinibus  piidel,  non  erubet>cinius  vel  ad  horam 
corde  concipere,  quod  divino  patere  novimiis  con- 
spectiiiy  nec  poltuiionero  tiirpium  somniorum  larga 
fleiuum  abluiione  piirgamus ;  nec  lugemus  quod  in 
ipsa  eleeinosyiiae  pieiate,  cuni  vel  fratroro  neccssi- 
tatibiis  subvenimus,  vel  alimoniam  pauperibus  mi- 
Distratnus,  sereniiaiero  nostrae  hilaritatis  obnnbihil 
avara  cunctatio ;  nec  feriri  nos  ullo  eredimus  delri- 
mento,  cnm,  derelicta  memoria  Dei,  ea  qufle  sunt 


lus  Joannes  aflectum  ciinctis  vellet  inrnndere  :  Fi- 
/io(f,  iiiquii,  nolUe  ditigere  mundiim ,  neque  ea  qnee  in, 
mundo  sunl :  $i  quis  ditigit  mundum,  non  est  charitat 
Dci  in  ipso;  quia  omne  qiiod  in  mundo  est^  concupi» 
scentia  carnis  et  concupiscentia  oeulorum ,  et  superbia 
vitceest ;  qua  non  est  ex  Patre,  sed ex  n*undo  est,  ei  mun* 
dus  perii  et  coneupiscentia  ejus ;  qui  autem  [acit  ro/iifi- 
tatem  Dei ,  manet  in  teternum  (I  Joan.  n).  Fas  idiunt 
ergosancli  universa  in  qutbus  rouodus  isie  versafur, 
sed  impossibile  esi  ut  non  ad  ea  vel  brevi  cogilaiio- 
num  rapiantiir  excessu,  nullusque  etiam  nunc  liomi- 
nuro  •  (excepio  Doiniiio  et  Salvatore  nostro)  natu- 


ralem  perv»gaiionem  meniis ,  ita  defixus  semper  in 
lenAporaliaatqiiecorporencogiiamus,  ita  ut  nobls  c  Dei  contemplatione  coiuinuit ,  ut  numqu.m  ab  e^ 
Salonionis  illud  apteiur  eloquium  :  •  Ferierunt  m«,  raptus  round;inaB  ciijusquam  rei  deleciaiione  pecca- 
sed  non  doiui ;  et  delustrunt  me^  eyo  autem  nescivi  ret,  dicenle  Scriptnra  :  '  Sidera  ipsa  non  sunt  munda 
{ Prov.  xiiii).  in  conspectu  ejus  (Jvb,  xxvU  Et  iteruui  :  «  Si  in  san» 

ALARDI  GAZiCI  COMMENTARtUS. 


pf^  arbitrti  iibertatem  a  bono  defiectere ,  rtc.  Porro 
maniffsium  est  e'iam  non  hic  agi  de  iis  qni  «le  im- 
pecc^biles  jactarent,  sed  qui  se  ^ancios  et  perfecios 
piitarent,  eo  qiiod  graviora,  seu  rapitalta,  ut  vocat, 
crimtn:i  non  udinitterent ,  minnra  interiui  noii  cu- 
rante^ :  qiiris  id(irc-o  dicit  \iriuti*m  iotafiapmviac  ^ 
seu  ccy«peATiirov ,  id  est  imi>ecc:int'ae,  iicno  are.  Oe- 
nique  t^t  C.issianus  ipse  to  KmfULpxvrw  non  aliter 
inienirptiilur,  qu:im  impeccantiam,  tion  autem  im- 
peccab  Itateui ,  ut  videre  esi  c.  20  el  2!  hujus  colt. 
Esio  igitiir  ui  «mfuipviixos  ex  vi  vocts  non  male  for- 


cniare  m^giiguut,  alierum  nunc  exiremum  opponif, 
quo  qiiidam  nimis  scrupulo^i  et  anxii  de  ciilicc  el<^* 
ph:inliim  faciunt ,  hoc  eht ,  de  minimis  et  levi^siuiis 
defe<*tibus  siipra  inoduai  angnutur  ei  mcerore  confl- 
ciniilur :  ei  si  vel  niiniinum  a  conlcniplaiionis  ei  hpi* 
ritualis  dulcedinis  gusiu  avoceniur ,  auiino  despoii- 
denl  et  se  a  Deo  des«^rios  puiant. 

«  Excepta  eiiaro  ejus  inatre  sauctissima  virgine 
Maria  :  niagn<i  lamp.n  utrinsque  discriuiine.  Main 
Ciirisiiis  Doiniiius  n:«lura  impeccabiiis ,  iH  Deus^et 
unione  hyposiatit:^,  ut  lionio;    Maria  vero  ex  spe- 


tasse  verti  pos^ii  impeccrfbilis ,  id  est,  qui  non  so-  f|Cia!i  grati;i  et  singulari    benefi  lo  ab  oinni  p«^ccato 
liini  iiou  peccivt,  sed  qui  noii  peccare  quidein  po-  '^  sic  Ciunmuniia  el  pru^servatu,  ot  nulliu^  tp\  niiind.i;ia 


test,  ut  Chri!(tiis  Dominus ,  non  tainen  hi.c  l<ico, 
neque  apud  D.  Hieroiiyuuin,  ui  ei  falso  iribuit  Le- 
xicoii  GtaM^niu.  Sed  de  his  saiis,  iu  qiiibu<  eluci- 
daiid'.^  id  incommode  iiccidft,  qiiod  nibil  noliis  adju- 
menti  a  mss.  et  amiiiuioribus  excosis  accesserit , 
qiKid  iili  Gr:i^ca  vel  penitus  oiniltant,  ut  et  Dionysiiis 
pjraphrastes ;  vil  it:i  mendose  et  corriipte  expri- 
niant.  ut  niidl  certi  hac  iu  parte  inde  halieri  qiieat. 

«  Textus  Viilgatns  :  Verberaverunt  me,  sed  non 
doiui ;  traxeruni  me ;  et  ego  non  sensi  (  Prov.  xxiii  )• 
Quando  evigilabo^  et  rurius  vina reperiam?  Vide que 
sui>ra  Monohiviiniis  ex  CiMiimeiitirio  D.  Ilieroiiyini 
sive  ned:r.  Eadoin  fer«^  habel  D.  Greg'»rius  iu  Pas- 
lorali  iPart,  ui  cap,  33). 

^  Ouui  in  iiioribjK  extremi  sunl  viii»,  et  virliis  in 
medio  ('Oiisi**ial ,  prioji  extrenn»,  qu<  d  i^uperiori  ra- 
pile  evposuit,  q^o  s(  ilicci  nonniilii  de  Mia  i»aiiciit  ite 
et  perlcctione  conlideotes ,  leviora  peccata  vitare  et 

PAnoL.  3UJX. 


diieciione  umquam  peccarit,  ut  superiiis  prob^tum 
{Collat.  11  cap,  13). 

^  Vuigaia  lectio  (Job.  xvv)  :  Ecce  luna  etiam  non 
iplendet^  et  stetlw  non  sunt  mundm  in  consp  ctu  ejns  ; 
auanto  magis  homo  putredo,  et  fitius  hommis  vermis  t 
In  conspeciu  ejus,  id  e^t,  in  comparatione  ejui»,  ai| 
Aiigustinus  (In  annot.  in  Job,), 

•  Iti  Grasci  inieriiretes  -  Ec  xara  ityuav  oO  irterrcucc . 
ev^ovoc  9i  ou  inotByipQC  ^vavnov  auroO.  Mniiliter  l>.  Au- 

?;u-t:niis  :  Si  in  sanciis  suis  non  est  fiden^  vel,  ul  hIiI 
I  gnnt,  non  est  fidens^  et  ccelum  non  e^t  mundum  mie 
eum,  Viiig  ta  idiiio,  quaiu  eii.ini  hic  Ancior  laieinr 
enieiiditiorem  :  Ecce^  inter  sanctos  mmo  imMtutabi^ 
tis:  et  cceli  non  suni  mundi  in  con^peciu  ejifs,  eic.  C^ii 
siuiilis  senientM  loffiinr  J<  b.  iv  :  Mumquid  fwmo  DH 
comparatione  justifi  aiitur^  ant  fnctore  «iro  ftutirpr  erii 
vir?  Ecce  qui  serviunt  ei,  non  suni  stabiles,  et  in  nn" 
gelis  suis  reperit  pravitaiem,  Ubi  Grifca  ila  Sooaut ; 


I^tfj 


iiu  $mwn<m  com 


JOANNIS  CASSIANI  C0LLAT10X£S.  iiCO 

ifiairfM  in  angeti$  $ui$  reperit  pravi-  A  iur  :  Ecc6,inquil,  omne$  to$  accendente^ignem  accmcH 


^atem;  sife,  ui  einejidalior  traiislaiit)  babel ;  Ecce 
inier  $nncto$  eju$  nemo  immulabili$ ,  et  cmli  non  $unt 
mundi  in  con$pectu  eju$  {Jok.  xv). 
CAPUT  l\. 
tUeedere  a  Deo  ,  pernicio$um  et  prm$en$  exitium  e$i. 
Recle  igiiiir  saiictos,  qui  nieiiiori»iH  Dei  slabiiilGr 
relineuies,  quasi  per  eitensas  iu  subiimi  iitieas  sus- 
penso  feruiuar  incessu ,  *  schoeiiobaiis ,  quos  vuigo 
funanibuldS  vocant ,  dizcriin  comparandos,  qui  sum- 
fnam  su»  saluiis  ac  vii;e  in  aiigiislissiino  funiculi 
illius  irainiie  collocames  ,  atrocissimam  se  moitem 
protiiius  incuriiuros  esse  iion  sirobigunl,  si  vel  exigiia 
pes  eorum  titubatiotie  deviaverit,  aut  inodum  illius 
saluiaris  direciionis  excesst^it.  Qui  dum  arle  miri- 


flammi$^  ambulate  in  lumine  igni$  veslri,  et  in  fammU 
qua$  $uccendiitt$  (Isaice  l).  Ei  iierum  :  «  Quiincendit^ 
fnquit,  maliliam ,  peribit  ab  ea  (Prov.  v). 

CAI>DT  X. 
Quod  hi  qui  ad  perfectionem  tendvnt  in  veritate  Atttiai- 

lienlur^  et  D.i  gratia  $emper  u  $enliani  indigere. 

^  Cum  ergo  seineiip^os  qiiotdie  seniiant  ^ancii 
tcrreiix  cogitaiionis  pondere  pra^gravatos «  ab  llla 
mentis  sublimitate  deddere  ,  et  inviios ,  immo  vero 
eii.im  nescientes  in  legem  percati  mortisque  iraduci, 
atque ,  ut  cseiera  prasterniiiiam,  illis  saltem  quae  su- 
periuscomprehendi,  bonis  quidein  ac  jusils,  sed  la- 
men  (errenis,  a  conspectu  Dei  operibas  ayocari,  bai- 
beni  prorerto  pro  quihos  ad  Deum  jugiter  l  gemi- 


fira  aereos  gressus  per  inania  inoiiuntur,  si  illam  B  scant ,  babem  pro  ^nikm  in  Tariiate  humiliati  aiqne 


angustiorcm  vesligio  semitain  ,  non  cauta  aique  soN 
licita  moderaiione  servaverint .  terra  qiiai  oninibua 
Telut  naiuralis  est  basis ,  ei  solidiNsimuin  cunclis  ac 
firniissimum  fundameutum,  fil  illis  pr^sens  ac  ma- 
nifesta  pernicies,  non  quia  illius  naiura  inuielur,  »ed 
qui^i  illi  in  eam  praecipiti  carnis  pomlere  dil.ibuntur. 
Iia  etiain  iudefessa  illa  Dei  bonitas,  Immutabilisque 
substaiitia  ipsa  quidem  neminem  laedit,  tied  nos  de- 
elinaudo  a  summis  atque  ad  ima  lendendo ,  nobis 
ipsis  conNciscimus  inortem ,  immo  ipsa  declinaiio 
mors  efticilur  declinantl.  Vce  enim^  inquil,  di,  quo" 
niam  rece$$erunt  a  me,  Va$tabuntur ,  quoniam  prceva' 
ricati  $unl  in  me  (Oseaf  vii).  El  iterum  :  VcB  ei$  cum 
rece»$ero  ab  ei$  (0$e(B  ix).  Arguet  namque  le  malitia 
tua,  et  a  er$io  tua  increpabil  te.  Scito  et  vlde,  quia 
malum  et  amarum  ett  reliqtti$$e  te  Dominum  Deum 
tuum  {Jerem.  ii).  ^  Fumculi$  namque  $uorum  peeca» 
torum  unusquisque  coiutringitur  {Prov,  v).  Ad  guOS 
saiis  Gompeieiiter  a  Domiuo  iiicrepaiio  ista  dirifi* 


eompuncli  •  *  noii  vtrbis  lafttuimiiodo ,  aed  affectii 
seiuetipsos  pronuuiieot  peccatores,  et  veniam  vera- 
ciliT  pro  omnibus  quae  quotidie  superall  fragiiiiaie 
carnis  incurrunt,  ac  gra  iam  Domini  jngiter  poslu- 
lanies,  vera<i  po^niientix  lacrymas  inde>ineuler  ef- 
fund.tnt.  Quippe  qui  videanl  iisdem  ipsis  se,  pro 
quibiis  coiitinuo  dolore  vexatl  sunt,  etiam  usque  ad 
tiliimum  vitae  snaK  flnim  a*8tibas  invotutus ,  eiiatn 
fp^as  snpp1icat!ones  suas  offerre  ae  stne  cogiiatiOAnni 
anxietate  non  po!«e.  Evpertt  igitor  se  hiimanit  vi* 
ribua  detideratam  inem,  •baittenie  ternia  serdna, 
non  poase  eooiiiigere,  noque  iUi  prscipiio  summo- 
que  bono  secuDdoro  cordissiii  4esiderium  posae  Gon« 
jttHgi ,  sed  ab  ejus  iniiiiiu  captivos  ad  muiKiana  tra** 
duci,  ad  graiiam  Dei  qu.  impios  justificu  convolan- 
tes,  cum  Apostolo  prolestaniur  :  Infetix  ego  homo, 
qui$  me  Uberabit  de  corpore  morti$  hujH$  f  Gratia  Dei^ 
per  Je$um  Chri$tum  Dominum  no$  rum  (fiom.  vii). 
tftentiont  enim  ae  bonuin  istud  quod  volunt «  noii 


ALANDI  GAZiSI  COMMENTAnKJS. 


Si  rontra  pneros  snos  n^n  cre/ni;  contra  aolem  an- 
fffflos  suos  obli  luutn  qnid  •  xcngiiavii.  |*ro  qu'i  D. 
lli»Tony«nu^  legii  :  E'  coutni  angptos  suos  pefversnm 
quid  cogiavit,  Angnsiifhis  vcii»  :  Si  cftutra  $ervot 
$uo$  noii  credil,  et  adven^as  aug^^tns  iifnvum  q'<jd  repC' 
rii.  Vi  iehir  antiMii  bu*  :)Ulias  diio  il1:4  loci  coiifiuiist>e, 
et  e  fnobii^  unain  confi.i^^ie   eiite  itiain. 

■  £;(0(voSam;  I^aliiiP!  fuicimli  lii  ,  qni  per  fun^S 
ex  ei>9titf  (  qiios  liic  exleusiis  in  snbliuii  liueus  vo*  at ) 
luil«'iid  •  «iisciirrit  aul  gr.idi>ur  :  qu:i^i  fnniinihnlo, 
«-X^^-^o^  ^**i"^'  ''^  **^^*  *^"*^'^«  ^atvu,  ainb>ilo.  Piimus 
au  <-iii  Latinorinn  Me^s'.ila  C4)rvinns  fnnainbnlum 
dixii.  qiittin  Graci  axocvoCocrijv  vucanl,  ut  iioial  Cia- 
coinus.  iiiVcnalis  haiira  5  bxc  de  Nerone  ejus jue 
artibu»  : 

Augur,  SchGBUobates,  medleos,  magus,  omaia  novit. 

CWins  epist.  :id  Citeronem  lib.  viii,  $chce*tobatie&m 
farfi^dixit,  mI  »»si,  «ilem  iilam  exerceto.  De  efeiilian- 
tis  funanibulis  P.inins  tib.  vin  N  •nir.  ilisor.  r.  ^,  tle 
qu>bus  Hiam  i^x»tnl  faceia  ndimnluin  epis  olt  Lipsii, 
quam  a  m<ilt!>  annis  ine  If^iss^  meinini. 

^  Iniqnitates  $uce  capiunt  impium^  et  fnnibws  pecca' 
tornm  ^uorttm  con$trmgitur^  liabet  vnlgaia  >er>lo 
(Prov.  v).  I).  Ilicronymus  in  ExHch  elis  c.  iv,  ad 
illud  :  Eece  cirsnmiedi  te  vinculis  :  Alia^  inqofi,  $vnt 
t^ommi  f  inoi/o »  quibue  in  ediutem  Ugamur ;  alia  dia* 


C  bofiy  quibn$  dccem  et  octo  nnnhs  ligaverat  mnnttem  m 
Evaug^io  ;  unde  et  fnmhns  peceator  m  hkorum  wwmj- 
qHin:iue  coftxtriugitnr.  Qu(r  $olcit  Daminns  pe*r  typum 
LttXitri  suncitiUi,  tfui  fa$cioli$  ct  iii$tili$  t*nctu*  jacuerai 
in  $'puicro  {Luc.  XiH  ).  Vide  eumdein  in  ca}!.  v 
Isaia'. 

<  ItJi  ex  Grapco  texlii  LXX.  Vufgatus  antcm  :  Qm 
loquitur  mendacin^  nonelfttgift  {Prav.  xix). 

^  Ouod  Kirtcte  aniioiatiim  aCiaconio.  paulo  ex- 
pressiUH  annntir<'  visum  eM,  i|u:aitor  c:ip>fa  c(  n»e- 
qiienti»  (hoc  riimt)rrbt*ns> )  iisqMp  ad  exireui»ui  o^r- 
lem  capiiis  13, li'iii» m  verbis  «»t  uiio « omipxiu  Ii.ibfri 
nomine  1).  Antfustni  inier  fj' s  sr»rmonrs  d  •  T»Mn- 
pore,  ftrrmdue  17.  .Ant  igitnr  Au^jnsiiniis  a  C  i^siano, 
aut«  qood  verins  piit'> ,  C^ssi:«uUN  ab  AngtisMno  niii- 
ttf:tfns,  .1UI  ex  operbti*.  :il!i'rii>rius  liit*  vt-l  IMcc  ab 
aliqno  iusevtum  ;  v  qnilius  i|iiid  v^  r^stmiHmtuni  stt, 
a*ii^  ju^ltcKfidiim  rerniqtio.  Cenr  Casbianutn  Angu- 
Siino  y  .rhroiifin,  am  :riate  viCinnm  hiis««e  coi.sut, 
tum  t\  I  bro  D.  Prtjspeil  ;iilvrr8iib  Collattimn  ,  ei 

^  aliiK  ejns  scrtjtfs  m\  Augu^iiuum  ,  lum  cx  ralioiHi 
temimum  ei  cbronnlngi.i. 

«  Qtmmodo  viri  saiicti  et  peffectl  non  lantnm 
verbis,  sed  Kiam  affedu,  id  esi;  smcrre  et  ex  ani- 
mo  et  sine  fictione  seipsos  pronuntrent  perc^itoregy 
immt>  et  gravissimos  peccntores ,  ui  $.  Fnmriscas 
de  se  dicere  solebat,  aictum  estad  flb.  xit  lo^titut. 
eap.  15. 


IIM 


COLLATIO  IIIU.  —  DE  VBLLB  BONUM  ET  AGBRE  MALUM. 


1262 


poM  peraetre;  sed  lllad  qood  noionl  qtlodqne  ode-  A  violenu  lege.peecati »  eompellf^nt  sellieet  eum ,  re« 


ruiit  waiufli »  id  eet ,  eo|itnlionttm  motoii  oi  ennm 

corponlMMn  rerm»  seniper  inenrrero* 

GAPOT  ». 

ErftiHo  ilHui  $intfniia  :  CondetMor  enhn  Ugi  DH 
oocundum  intgriorom  konmom^  ele. 

El  •  coHddoctsoUir  qntdem  tegi  Dei  •eeundam  in- 
imorew  hftminem »  qoi  f  ieibil^  ottif ersa  Iranscen- 
dent  •  eonalar  Deo  eoii  oemper  nniri ;  sed  yidenl 
atiom  U§€m  in  wumbriu  $w$  (Aom.  vn) ,  id  est ,  in 
nauini  liumauK  eondttionti  insertim,  qnrn  repugnai 
Ugi  montio  «orum ,  et  captivum  pertrfthit  sensum 


licto  iik)  principaii  bono,  terrena  cogitatione  siibm'«ili. 
Qum  quamf  it  necessaria  atqoe  corpori  utilii  f  IdeOf 
tur,  cum  diapeniatione  reliKiosm  cajnspiam  nreessi-» 
taiis  ifflpofidiiur,  comparaiione  tamen  illius  boni 
qfiod  sancmrum  omniam  oUeeiail  intnitom ,  mala 
ulique  ab  eis  ae  fugiendo  decemilur ,  qni  per  eara 
quoqiiomodo  fel  ad  modicum  teropns  ab  illius  |ier<- 
fects  boatitudinis  gaudio  reirabaaiur.  Vrre  enim 
lcK  peccaii  est ,  qoam  Immano  generi  prae%aricaiio 
sui  iiiduiit  auctnris ,  per  illius  noxam  in  qnem  ftato 
est  xquiasimi  judicis   ilia  seiileiitia  :  ^  MaUdicta 


ALARDI  GAZiCI  COMMENTARIUS. 
•  Eiemplo  et  imiiatione  Apostoli ,  qui  de  se  el  Et  secundum  hoe  ipsainohedientiainfmorumvirium^ 
similibus,  jiiftiis^ei  ^anclis,  iia  pronuntiat  :  Conde-  anee  dicitur  fonu$^  lex  dieitur,  in  quanium  est  per 
tector  enim  Ugi  De'f*$ecundum  interiorem  hominem  ;  legem  divince  juhtitite  introducta,  sicut  justi  Judicie 
video  autem  oiiam  legem  in  membri$  mei$  rfpugnan-  B  sententia,  queelegem  habet^secundum  i  lud  I  Reg.iix  : 
tem  legi  meniis  mece,  et  captivanttm  me  in  tege  pec-      Ei  factum  ett  hoc  exdie  iila,  et  deinceps  coustitutum^ 


eati,  qutt  e$t  in  membris  meis  {Rom.  fii).  Ubi  notan- 
dnm  diMtngfii  ah  Apostoio  ()iiatuor  leges,  nempe  le- 
gem  Dei  ei  leftem  meniit  e\  respond  nteni,  utrani- 
que  ad  bonum  ailicipniein ;  prxtert^a  (egem  peccati 
et  legem  caruis  nosira* ,  sive  menibronim  ,  ex  iIIj 
einan:inlefn,  et  mutuo  collig'<itam  et  pfrlrahcnlem  ad 
malum.  El  du»  quidrm  f^riores  ad  panein  bominis 
su  eriorem  «eu  ad  hodiiiiem  interiorem  npectant ; 
du»  feroposierioroH  ni  pariein  hominis  eitcriorem, 
seii  ad  ^en^um  ei  esrnetn .Lt*t Dei  et l  x  inenlis magnam 
inler  sc  halioni  afHui  atem  et  coosensutu,  uam  \,er 
legem  metti-»  ^uttjxilur  hoino  legi  Dei;  aicuti  ma- 
gna  est  eoticoidia  inler  du»s  posieriores:  uam  per 
legein  carn<8  stve  membrorum  (qu»  aMas  dicliur 
carry,  coiicopisceniia,  sensiiatiias,  fonies  peccaii ) 
subjiciiur  hom«>  legi  peerai  (  Vide  Hierouymum 
quarat  8  ad  Algasiam;  ei  Damasc.  bb.  iv  de  Fide  Or- 


et  prte/intum,  et  quasi  lex  in  Urael  usque  ad  diem 
hanc.  Quamm  antem  reipsa  eadem  sit  lex  earnis  et 
peccati,  et  wraque  in  carne  et  in  membr*$  cousistat ; 
tamen  Apostolus  ita  loquitur.  quasi  de  diversi$,  ob  di" 
vernan  rationes  uiriusque  nomenclaturee^  dum  ait :  Vi- 
deo  aliam  legem  in  menibris  mei$  repugnantem  Ugi 
meutis  meee^  et  captivantem  me  in  lege  peccati,  quce  e$t 
fft  in£rfi6ri«  m<M  {Rom.  vii).  Uiciiur  enm  eoncupi^- 
centia  iex  peccati,  quia  ex  peccato  est^  et  ad  peceatum 
iiiducit,  ut  clias  dictum  cst  {Coilat.  iv);  et  sicut  Ux 
mentit  est  reguta  b-^ne  ageudi,  iia  concupiscen  ia  e$i 
regula  peccan  H.  Eadem  Vero  dicitur  iex  carnU  vet 
membrorum,quia  in  carne  seu  membris  con$i$tit^  id  e$f^ 
in  appetiltt  sensitivo ;  origmaliier  quidem ,  ait  S.  Tho- 
inas,  sed  dijfusiie  in  omnibus  membri$t  et  ideo  dicit : 
In  membris  meis.  Hinc  tdem  Apostolus  Aom.vi  Sicut 
exhibui^ti$  membra  vestra  servire  immunditite  et  tnf- 


ihod.  c.  %3;  n  Au^tt<l.  serm,  5  de  Verbis  Apohtoli).  p  quitati  ad  iniquitatem,  etc.  Haic  auiem  iex  duo$  efe» 
Porro  legi  Dei  «»pponiiar  lexpeccaii.siciii  lejil  meo-  ^  ctus  in  homine  f   ' 


lis  lex  carni>  sif e  menibrorum  :  ei  qu  >mvi8  Ui  Dei 
concurrat  cum  lege  meniis,  sicut  lex  mcmhrorum 
cum  lege  peccati.  est  t^imeu  loter  huec  nnnnihil  dis- 
ertminis;  diffrruni  enim  ut  causa  ei  effeciiis.  Lex 
enim  Dei  esi  ipsa  Dei  orditi;aio  pra^cipiens  bnnum 
et  prohihens  inatum  ;  lex  menlis  impres^io  qiia^dam 
Dei  elet  pirticipiitio  iegis  tViernr  i(uiil;«  nierfii  hu- 
ni:iii:p,  et  feliiti  scnpa  in  lalmlis  cordis  cariialitms, 
ut  ait  Atio^lolns  (II  Cor  iu).i]ur  et  c«n^cientia  iios- 
tra  et  ^yoderesi^  appelUlur.  Ita  suggestin  maligni^ 
ait  Damasceoii^,  Aof  ^st  lex  peccati,  adceuiens  membris 
carnie^  per  $e  hanc  nobis  immittit.  Nam  semel  traiu- 
aretien  es  voluntarie  lege.m  Dei,  et  $Hggestionem  ma» 
tigni  udmittentes^  d  dimus  iiU  mgressum,  niancipdti  a 
nobis  ip*i$  p'Ccato  :  unde  prompie  duciwr  rorpus  nos- 
tntm  ad  itiud,  Dicitur  ergo  inhmrinh  corpori  nostro 
odor  et  $ensu$  peccnti,  id  est^  concupi*eentm  ettoiup^ 
tat  corptris^  tex  in  membris  carnis  nostnc.  Lex  igitnr 
mentis,  id  est  conscieivia,  condeiectatur  iegi  Dei,  id  D 
est,  mandato,  quod  quidem  vutt ;  Ux  vero  peccati,  id 
est ,  euggestio  dmboii ,  per  l  gem  quee  et^t  in  membris^ 
id  est^  ctiruis  concupiscentiam,  et  inctinationem^  ei  mO' 
tnm,  et  per  trrationJem  anitnef  partem  militat  adver" 
iu$  legem  meniie  meng^  hoc  e$'^  consciemiam  meam, 
Sic  t^amasceous.  D  citor  auiem  ciMirupisceiiiia  lex 
itupMei  rA  iooe,secnfiduin  S.  Thoinam  (In  Comment, 
ejtto  taei)  :  Primo,  iii<|uil,  propter  $imiii'$  effectu$ : 
quia  $ieMt  iex  indueii  ad  bonum  ficiendum,  iia  fomeo 
tndueit  ad  peceandum  S  cundo  per  comp  rationem  ad 
cauoom,  tum  auiem  fonie$  $it  qncedam  poena  peecati, 
dupticem  eausam  habei.  Unam  qwdtin  ipsum  pecca» 
tum^  qnod  in  peccante  ditmimum  acc  pit,  et  ei  legem 
impotuii,  sicut  dominu$  $ervo  vtcto  legem  imanhuit, 
Aiia  caksa  fumitie  e$t  Deu$,  qui  hane  pcenam  nomtiri 
poetemU  Midli,  ni  rnlioht  eju$  inferioree  vtre$  non 
Bbtdiront  (Vide  D.  Aug,  i,  xif  de  CivH,  e,  45  et  teq.). 


habet.  Primo  namque  re$istit  rationi, 
et  quantum  ud  Aoc,  dicit  :  Repngnantem  legi  mentis 
m:oe^  id  e$t,  tegi  Moysi$,  quce  didtur  Ux  menlit,  in 
quantum  eonsonat  tnenti,  id  e$t,  rationi;  vei  iegi  natu^ 
raii,  quoi  dicitur  lex  mentie,  quia  naturaiiter  menti 
indiia  est^  juxta  iilud  Rom.  ii  :  Qui  ostendunl  opus 
iegi$  scriptum  in  cordibm  $ui$.  Et  de  hac  rtpugnnniia 
dicitur  ad  Gaiat.  f  :  Caro  concuniscit  adver$u$  ^piri- 
tum.  Secundu$  effectu$  est  quod  kominem  in  servitutem 
redigit.  Dnde  subdit  Apostolus  :  Et  captivantem  (  vel 
captivum  me  ducentem,  setundum  aliam  iitteram)  in 
iege  p-^ccati.  qum  est  in  membris  mei^,  id  est,  in  m^- 
ipso.  Lexa\tem  peccati  captivat  hominem  dupliciter  : 
uno  nioJo  hominem  peccatorem  per  cumensum  et  ope» 
rationem ;  alio  modo  hcminem  sub  gratia  eo*tsti'u4um^ 
qwiHtum  ad  concupiscentite  ntotum.  De  q:  a  captivi* 
tatii  dicitur  in  Psalmo  :  In  convertetido  Domintis  cap» 
tivitatem  Sion,  Ita  S.  Tliumas  iii  Cuinuieittano 
{Psatm.  cxxv). 

^  It.i  I).  Ilieronymns  in  Qiiapstloiiihns  Hehrairis, 
eodeiuMue  otodo  LXX  Iiiierpretes  ferteruiit.  Opera 
auiem  Intt^rpretitur  tl.erunytnns  non  runs  coUndiy 
$ed  peccata^  ui  in  Hebrao,  iuqoii,  hnbetur .  et  A)uiia 
nnn  di$cordatf  dicen$  :  Maledicia  humus  propter  u. 
Vuigaia  ;iutem  versio:  Hai  dicta  terra  m  opcetvo; 
in  iaboribue  comedes  vx  eiu  euncii$  diebu$  \i  cetute; 
$pinit$  et  tribulos  g^rmiuabii  tibi  In  sndore  vultns  tnl 
vesceris  pane  tuo  (Genes,  iii)  Ouam  versionem  el  :iin 
se  luitur  0.  Hieronymns  iii  Zachatup  cap.  in.  E>t 
autein  hic  v  erhnrum  ihtoroin  iropolouica  sioui  el 
allegorica  inierpreiatio.  N  «m  troi<ologia  est  iii  lipi- 
nis  et  tribuii.-^  iHalanini  Ci>gin»timiniii  et  maleit  eta 
tem,  id  est,  naiura  nosira  corrupla,  piilUi  aolnm  : 
iiemque  in  sudure  vulios.  id  est,  labore  ei  Kohi<  ita 
ineiiiis  ioteniioiie,  ut  infra  expooitur.  Allegoria  in 
paiie,  quem  de  paue  coelesti  et  spirllaf!  interpreta- 
tur.  Sfceuim  ratioctnator  eap.  seq.,  quaai  illud  /n 


1263  JOANNIS  GASSIANl 

terra  in  opmbus  lun ;  $pina$  et  tribulo»  germinabit  A 
tibi ,  et  m  tudore  vnUus  tui  edez  panem  tuum  {Gene$, 
ui).  Hsc,  tnqiiam,  est  lex  meniliris  omniam  iiiserta 
morlalniiu ,  qux  repugnal  legi  metitis  iiostr»,  eam- 
qiie  a  diviiio  arcet  iiituitn  ;  quae  maledicia  lerra  in 
operihui  nostris,  po&t  agnllionem  boni  et  mali  cogi* 
taiionum  apiuas  ccepit  ac  tribulos  germinare,  qua- 
rum  aciilei  naialia  Yirtuium  semiita  pra^focant,  ne 
lllttin  «  paiiem  nostruro,  qui  de  coelo  descend-t,  quique 
coiiforut  cor  hominis ,  edere  absque  vultus  nostri 
sudore  possimus. 

CAPOT  XII. 

Expo$itio  illiuii  Scimu$  autem  quoniam  Ux  tpiritalu 
e$tf  et  reltqua, 

Omne  igiiur   humanum   genus  huic  genernliter 


COLLATIONES.  flU 

legi  ^  sine  ulla  eicepiione  snbjicf  tar.  NqFvs  enim  est, 
quamvis  sanetu^,  qni  supra  dictun  panem  non  com 
sudore  vultus  sui  et  sollicita  cordis  inlentione  perci- 
piat.  Caeterum  commiini  tsto  pane  mnlti,  ot  videmos, 
dtvties  sine  ullo  voUus  sui  sodore  Tescuniur.  Qoiai 
etiam  legem  beaius  Aposiolus  spiritilem  asaerit , 
dicens :  Sciintts  autem  quia  tex  ipmiaiie  esi,  ego  auum 
eamali$  SMm,  venumdatu$  eub  peeealo  (Rom.  vii).  S|i- 
rilaUs  enim  est  lex  baec  qoae  jobet  nolils  oi  in  sodo- 
re  voltos  nosiri  comedamus  illum  psnem  venmi  qnl 
de  coelo  descendit ;  sed  nos  camalea  feeit  «  ▼emim* 
daiio  llta  pecciti.  Qitod  ergo  Isiod,  eiijosTe  peccaiom 
est?  Sine  dubio  Ad»,  cojos  pnsvarlcaiione  et  ( nt 
ita  dicam )  negoiiatlone  damnosa  fraodolentoqoe 
commercio  vendiii  sumos.  Ooinem  enim  prolem 


ALARDl  GAZifil  COHMENTARIUS. 

iudwe  vullu$  fui  ve$ceri$  pane  tno,  non  de  comniuni  B  Non  cnim  loquitiir  Apostoliis  de  nenlentia  iUa  divina, 

pane,  sed  ile  pane  ruelesii  dfbeai  iulelligi  :  Qnw.      -    *•    -"--  -"-  '"- ""'     ' " 

iiiquil,  pnii^  ilto  communi  divite$^  ttt  videmu^,  $me 
utio  vu'tu$  $ui  iudore  vescuniur.  Vfruoi  hoc  argu- 
meniuni  plush»heisnbtiliia<is  q<iani  golidilalis.  Niira 
Tcrba  illa  UMn  rcreruoinr  ad  sii.gulos  (|tios  |tie  hoiiii- 
nes,  (>ed  »d  inuUos,  et  prseciptie  ad  ipsum  Adamum» 
Vel  ad  ipftiiin  geun>  liuinahuni  in  coniniiini. 

•  Atnbiguuiii  videtiir  num  de  pann  saiTamPntali 
et  eiichaiisnico.hoc  est,  de  corpore  Chrisii  iii  Sacra- 
miMiU»,  i  •tclligat,  de  quo  ip-e  ail  :  Pani$  enim  Dei 
est,  qni  de  coiio  de$cendit,  et  dat  vitam  mundo{Joan» 
Tit.  De  ciij«i4  eliam  d«giia  ei  rreqiienti  percei>iion«'.  et 
comniuiiione  tam  in  h/ic  q-.iani  in  praicedenli  colla- 
li«»nc  agiUir  {CoUal.  2i,  c.  7,  et  infra  c.  il);  an  vero 
de  p^ine  bptrilHli,  hoc  e  i,d»'  dixirina  sacra,  qu.c 
esl  cibiis  aiiiinje,  de  cuju^  a-sidna  iiieditaiione  ac 
meinor^a,  qu»  e»t  .|u.edatii  spirttalts  nianduciitio  et 
rerectio,  passnn  in  liaC  coitaiione  di^seritur.  Nam  et 
de  uiroqne  isio  paiie  agiiur  tn  illo  !ierioone  Joann.  p 

\i,  secun.liini  Augusrniiseoieniiani(L.^.iii  de  Doct,  ^ 

Chri$tiana  c.  16),  el  de  eodi-m  proprie  iniplligiiur 

illtid  :  Operaniini  noncibnmquiperit^  led  qui  prma- 

nei  in  vitum  aiernam  (Joan.  vi).  Uterque  eiiam  pa- 

nis  coelciitis  et  ulernue  tn  sutlore  vulliis,  h>c  e^it 

$oUicita  euidi$  iaieniione,  itt  Auctor  exponit,  pcici« 

piendtts.  Nam  i.lc  quulem  iu  agno  pa^diali  prj-llgu- 

ralus  (Exod.  xit),  cum  lactucis  agres  ilius  maiidu- 

cari  juheitir.  Lsiciu •«  vtro  Jitfie^ies  \al'Je  am.ine 

sunt,  ail  0.  Gregorius  (llom.  2i  m  Evang.).  Carnes 

ergoagni  cum  laciucis  agiestibuH  sunt  edcnd.e;  ul 

cum  coi  pMs  Redeniptori^i  accipintus,  nos  pro  pecea- 

titf  itost:  is  10  fletibus  ^iffltgainus,  i|uaieiius  ip!»a  ania- 

ritiido  patiiii<:ni)S  absiergatameiitis  sioinachM  per- 

vers.T  hiiioorem  vilae.  Ii:i  Gregorius  de  paue  sacra- 

roent.*ii.  P>nis  vcro  sacrse  docirinp  et  ioe'esiiiim 

n>ysteriorum  intelligentia  noii  ^iue  inagm»  l:«lNire, 

Studio  et  difftculaie  prrcipitur  :  de  qtio  m  nn  D.  Au- 

guatttius  !>enleniiani  illam  Doniini  iiiierprela>ur  in 


ntulto  minus  de  lege  peccali  el  memhMntni,  eom 
dicit  :  Scimu$  enim  quia  lex  $piritali$  e$t  {Rom.  vii) ; 
sed  peruliariter  de  ilia  lege  D(*i  et  pr.i^cepi»  Dpcaio 

Si  :  Non  concupi$ce$,  Vel  de  lege  inentis  qii»  legi 
ivto.T.  congruit  ei  concordat,  ut  d'ctuiu  esi. 
«  Dd  qtia  Ap  isiolus  lii  per&on:i  hoinani  generi<ii% 
Adamo  lapNi  :  Ego  autem  carnali$  snm,  rMniMlaiais 
$ub  peccaio^  id  e^i,  «iili  lyrannide  peccaii  redacta<', 
servus  ^um,  lauiqoam  servu^  eni|ititiiis  p»*cca<i; 
quii  qui  facit  peccatum,urvu$  e$t  peccatiiJoam.  %iii). 
Vel  si  ad  pcrsonao  Ipstus  Apostoli  et  jusiorum  re- 
feraiur.  ut  superius  dicium  est  iKisse  referri  :  Ega 
camaii$  ^um^  id  est,  secuiiduni  natorain  in  Adamo 
corruptam ,  proclivis  ad  concupiscendum  ea  qun 
carni^  sunt.  Venufudatus  $ub  peccato^  id  e^t«  veuditos 
ab  Adaoio dolctMJiiie vi*lu  •iaii<<  ieiiiporali<>,timqu»ra 
pretio,  8ub  serviiuiem  et  jugum  p^^ccaii,  id  esi, 
coiicuptsceniix,  qii;e,  me  liiet  iuvito,  eholire  f<«'ii 
in  me  inotus  loiquo^  et  viiioNOS.  N<»n  enim  se  car- 
naleui  vocat  Apo-iolus,  quod  «erondum  cartit-m 
anibulet.nam  id  paulo  nifra  nperte  negii;  sedqocMi 
n<>n  sit  tntus  spintulis,  quaiin  p4>st  resurreciinii«*iii 
fuuirus  hit,et  (|ualist^s-eopiahau  Quoil  pnbhfrrime 
explicat  l>.  Augiistinus  hia  verbis  {Serm,  5  de  K#rft. 
Apoit,):  Ergo  carnali$  Ai»o&tolu9,  qui  aiii$  duebat  : 
Vo$  qui  siJiritale$  t$'i$y  hujuemodi  in$truite  in  i^piritH 
l€nitati$  (Galai.  vi);  aUo$  tamqunm  $pir,ialr$  ail09ui'- 
fur,  et  ipie  carnali$  e$t  ?  Ct  Utfra  ii:i  reTifmnil^t  :  £lsl 
non  ex  mente,  utique  ex  came.  Spiritalts  entnf,  ^ia 
$ccundum  t^piritum  vivit;  adhurautem  ex  parie  mortU' 
li$  carni$,  idem  $pirimli$^  idemqtie  carnali$.  Ecca 
$piritati$  :  Menie  $ervio  lcai  Dei.  Eece  carnali^ :  Car* 
ne  autem  legi  peccati,  ld*m  erqo  ip$e  et  i ^iriio/if  ei 
earnali$?  Idnn  plane,  quamdiuhic  viiit^  iia  e*f.  iVc*/t 
mirnn,  qui$qui$  e$,  quicumque  carnalibu$  concuf.^^ 
ceniiis  cedis  et  cou-en  is,  qui  eas  vet  bona%  putae  ad 
explendum  nbidinis  $aturi(atem ;  vel  certe  $ic  jam  videa 
mala$^  ut  ei$  ta;nen  ceden.lo  consenti$i$,  ei  quo  dueumt 


psalmum  lixvu  conimenlaiis  :  la,  inquit ,  oblecia  D  $equari$^  et  ea  quce  male  $uggerunt  perpe  re$^  iotua 


ot  claosa  sunt  unmia,  ut  eiiamsi  ad  aiiquid,  ip&o 
adl^vanie,  unde  salubriter  pascamur,  privenire 
pnssiiiius,  iu  sudorc  ttuieo  vultus  nostri  p.inem 
edamiis,  et  |.oen:iin  difliuitionis  antiqu»*,  tion  curpo- 
ris  taotum,  sed  el  cordih  IalM»re  peiidanius. 

b  Quae  sctlji  et  jubet  ut  in  sudore  vuluis  noslri,  id 
esi,  s«>lliciia  coidi»  inieoticne  comeilanius  panuin 
illiim  verutii,  sive  sacr:in)eni:ilem,  &ive  ^piritu:ilent, 
qiii  de  coelo  d^fireiidit.  Loi  legt:in  accipit  pio  seii- 
ientia  illa  inal.d  ctionis  divni-,  qua  dielum  est 
Ailauio  ei  posiei  is  ejus  :  In  sudore  vnltu$  tui  ve^ceris 
pane  fvo,  qu  im  d  cii  ab  A^  oslolo  vucari  spiriialein. 
Qu:i  quideoi  iolerpieiattone  parum  »pt.i  el  probabtli 
confundit  verlia  Aposioli  cum  verbis  Geneseos,  ut 
ad  suuin  seusum  et  scopum  utraque  accoinuiodet. 


earnuli$  e$  tu,  qui$qui$  taii$  e$,  totu*  carnali*  es.  Si 
auiem  eoncupiscie  quidtm  quod  lex  vnat,  eum  dicit : 
Nou  conc»pi$c$.  serra$  tamen  alind  quod  i!fm  lex 
jubet  :  Po$t  cottcupiacen  ia$  tua$  non  ea$  {Eectes. 
iviii),  meute  spirituti$  e$,  carne  earnati$,  Ahud  e$$ 
enim  non  concuiHscere  ^  aliud  po$t  concupi^eeniiaa 
$ua$  non  ire.  iVoii  coneupi$cere  amnino  p  rfeai  e$t ; 
po$t  concupi$ceniia$  $ua$  nen  ire^  pugnautis  est^  /m- 
etauii$  e$t^  lahoramie  eu  Quando  erit  vietoriaf 
Quando  ubsorh^bitur  mor$  in  victoria  { I  Cor*  x«  )• 
tnnc  enim  vox  mt  triumphanii^,  non  $udor  puqnant%$, 
Quando  futura  e$t  vox  iHa  triumpkanti$?  Cum  eor^ 
ruptibite  hoc  induerit  ineorruptiouem^  et  mortaie  Aoc 
induerit  immortatitatem.  Usec  el  oImi  D.  AufQaiinuo 
eodem  spectaniui. 


iWi  GOLLATIO  IXIIL  —  D£  V£LLE  fiONUM  ET  AGERE  IIALUH.  iMt 

io^iii,  sarpentis  penaasloDe  seductnii,  illiciii  cibi  A  ^os  ?  Quid  ergo  ?  Numquid  eniptor  Iste  versutas  et 


perceptioite  dlsiractain,  Jogo  perpeiu»  servltotis 
addiiit.  Hic  nainqoe  moe  solet  inter  feiideDiem 
etiK^ntemqiie  seryari,  iit  is  qui  se  nlieno  cupit  do- 
minio  raiiicipare.aliqotd  pretii  pro  jactura  proprlie 
kil)t^r|aifs  et  Mddfettone  perpetu%  sprvitniis  a  suo 
ron.<*eqiainr  emptore.  Quod  eilam  inter  Adam  af<|ue 
si^rpeniem  manifrstissiine  Ttdemus  itn|»leium.  Ile 
enini  a  serpenie  pretium  libenatis  sn»  esu  iuierdi- 
ciii*  arboris  rapii-ns,  a  naturall  libiTtate  discessit, 
illhtaetnalutt  semKipsom  perpetiia  dedere  serviinte, 
a  i|UO  vetiii  pnui:  lelliaie  pi  eiiuni  fuerat  asspcutu^ :  qua 
derticopseonditione  constiictus,  n'>ii  imnierito  omnem 
po^ieritiiis  sii»  progeniem  perpetno  eidem,  cujtis 
effHeio^  e&t  servos,  sobdidit  famnlatu.  Quid  enim 


callldus  Domino  vero  atque  legilimo  jus  doniina- 
tionis  eripuit?  Non  ita.  Neque  eiiim  sic  ilie  omne 
*  peruliuni  Dei  nnius  fraudis  dolosilaie  pervasil,  ot 
poten<iaiD  doininii  sui  verus  doniinalor  fnnilierety 
qui  ipsum  quoque  einpiorein  ^,  quamvis  refogara 
at(|ue  rebelhMi),  taroou  jugo  reprimit  servilotis ;  sed 
qiii:i  qui  omnibus  nilionabilibus  creatuiis  arbitrii 
libertatem  Creator  indulserat.  eos  qui  se  contra  fas 
edacis  concupiscenlia;  imnsgressione  vendiderant» 
invitos  ad  iugeniiam  libvrtatein  revctcare  non  de- 
buii.  Abliorret  siquidem  ab  illo  ju^tiiiap  et  pietatia 
auciore  qukdquid  boiiiiati  .Tquitatique  conirarium 
est.  Mttlum  enim  fueral  si  concesssc  liberiatis  bene- 
ficium  revocasset;  inju^tum  si   liberutu  huiniuem 


aliod  aeivile  conjogtum  poteat  procieare  quam  ser«  B  potentia  sua  opprimens  atque  caplivans»  « liberiatia 

ALARDI  GAZJSl  COMM^NTARIUS. 


•  Pecnllom  IVi  dlrit  kominem  ad  imaginem  Dei 
conditnm,  et  velut  pernliari  «•jns  Sorti  ei  tbe^auro 
d<'Stiiiatuin  }»c  r-servaiu.u.  Porro  ilhistra.  it  huiic 
loeum  S.  Th  vinas  (iii  part,  q.  4^  art,  4)  argnmento 
a  se  proposito.  eiu.^qnn  solotiono,  ot  inieUigainr 
qiiatenua  Ikmiio  p-  r  i»orfaiuoi  dialmlo  hii  tradiius  et 
qnodamoiodo  venumdatus,  et  pet-  Christi  |tassionem 
a  d  alM>li  Jnre  et  dtiniinio  redenipins  ac  liberJlus. 
NttUu9^  iiiqoil,  emit  vel  redimU  qnod  $uum  ene  non 
de^iii ;  ted  hominee  numQuam  dmeruni  e»ee  Dei^  $€' 
cundim  iilud  Ps.xxm  :  Dommi  eu  terra,  et  plenUudo 
ejui^  orbi»  terrarum,  et  univfni  qui  habitant  in  eo. 
Krgo  videmr  quod  Chrittus  non  redemerit  no»  sua  pas- 
sione.  Res(ioiidet :  Ad  hoc  dieendum  quod  homo  dici' 
tur  esu  Dei  dupticiter  :  uno  modo  in  quantum  subjici- 
tur  potesiati  ejus ;  et  hoc  modo  numquam  dewl  homo 
Dei  tsse^  ucundum  iltud  Dan.  iv  :  DoiiAnaiur  ExceUus 
in  reguo  hominum,  et  cuicumque  volverit^  dabit  Hlud. 
Alio  modo  per  umonem  chanta  is  ad  eum^  secuiidum  p  et  eodem  tib.  iit.  de  Ha:.  etids  cap.  13:  Omnes  igitur  qui 


opere  melalli  in  metalium  damnantur.  RofuRum  tamcn 
hah«*t  sernio  ille  D.  Angiisiioi,  de  qno  sn|»ra.  Porro 
eiuplorem  ngnrale  dixiidiabnlum,  quod  is  \eliili  con- 
iracium  qu<Mndani  eoiptionis  ciiin  hnuiinf!  inierit, 
dum,  obiiiio  cibo  vetiio,  quiisi  pr^tio,  salulom  ejua 
inercatus  e^l,  enmque  iii  snani  |io>e>tateni  ac  doini- 
niiim  redigii ;  uiule  veiinindatus  hoino  d^ciiur,  non 
ab  alio,  s^d  a  teip.so;  1 1  uom  alii  quam  diaboio,  ve* 
Int  ein|ilori,  ^ed  inlidoei  frauduleito. 

'  lu  CiiyrhiUA  ei  mss  quibus  udinodnm  fi^^os  esc. 
Augnstinns  in  serroine  itlo  ita  tmbei  i  Libertaiis  ac* 
cepia  p>ivdegium  exsequi  noii«ii?iwef.CiHConius  vero  : 
Liberiatis  accepim  pontificiuin  exicqui  non  sivisset. 
Qua  occasione  li%c  de  pooiilicio  annolavii  :  Pon/t/l- 
cium  pro  p^^tesiat^  freauens  est  in  Constitutionibus 
principum,  uti  c,  Theodositmo  /.  xv,  tit,  de  Fide  Ca- 
thoiica  c.  5.  Neque  his  peniius  posthae  obt  neudarum 
Ecclemrum  powificium  facultaiemque  permini^  eic» 


Xuoii  dicitur  Roi»,  vni :  Si  quis  spiriium  Christi  non 
abet^  hic  non  est  ejus.  Primo  ergo  mvdo  numqunm 
homo  desUieise  Dei.Secundoveromodo  desiit  etse Dd 
per  peccatum^  et  ideo  in  quawum  fuit  a  peccato  libera-' 
itis,  Chruto  passo  satisfacienie.  dicitur  per  pohsionem 
thristi  ense  vedemptus,  Qiiod  si  ulteiius  objicias  nul  a 
0|>us  riiisse  redttiii|ituiiie ,  quaiidoqutdeoi  diaboius 
hoiilDein  f  aiide  vedoxerat,  ideoqm;  injnsti^  posside- 
b  «t,  a  qu<*  t>roiiide  hoino  iiou  prelio  reiiimendus,  sed 
VI  AripienduH  erat,  cnm  nemiri  siia  fraus  dolus^e 
p.ilrociiiaii  dct)eat,  re^pondet  S.Thiiinasquod^uam* 
vis  diabolui^  quantum  m  ipto  erat ,  injuste  hominem 
sua  f.aude  deceptum  sub  serviiute  teneret^  juhlum  tO" 
n»en  erat  hoc  hominem  pati^  Deo  peimitlente  quantuin 
ad  cnipam^  et  ortiiuante  qumtum  al  pmiiam;  et  tdeo 
ex  parte  Dei  justiliti  exigebat  ut  howo  redimeretur^ 
non  autem  ex  parie  diaboii  In  eaiiidein  senieniiam 
D.  Heinardus  adversiis  Petrum  Abailirdum  dispu- 
taii^  (Epist,  190)  :  Disrant^  inqnii,  dinboinm  non  SO" 


harum  profcssionum  vrl  pont: jiciuin  vel  mini.  terium 
vindicuiunt.  Cdtiut  tib.  i  cup.  15  :  Sunt  entm  non 
paiu  i  qui  cum  sententicm  sttam  una  in  pa<  te  defixS'' 
rint^  et  re  seinel  statnta  deiiberaiai\ue  ab  eo  cnjus  ne- 
go.ium  \d  pontificiumque  esset,  nequaquuni  pbtave- 
rint  conira  dictum  ejus  esse  fnciendum,  Apud  Arno^ 
bium  ttam  lib.  ii  contn  Centn  in  V  C.  sic  tegitur  ;  Vt 
enim  dii  certi  certas  apud  tos  habent  tuteiaSy  ticentxas^ 
potesiales^  neque  eorum  ab  ahquo  id  quod  ejus  non  sit 
polestalis  ae  iicent.ee  postuiuiis,  ita  unius  poniificium 
Chnsti  est  dare  animis  salutem,  et  tplntum  perpetuita 
tis  apponere.  Et  aiter  Arnobius  in  expositione  Psainti 
LX^iii,  ad  illos  qni  sedebant  in  porta  .  In  poitis  ergo^ 
inquitj  hi  accipiunt  pontificiuin  judicandi  et  corri- 
piendi.  Sic  etium  de  S,  Petro  canit  Eccioia  :  Deus 
qui  beato  Petro  apostolo  tuo  cnilatis  clavibus  regni 
calestis  animas  iigandi  atque  soivendi  pontificium 
tradidisti,  eic.  His  Ciacon  I  notis  addere  libeiei  qu» 
seqiiuinu»-  exRaronio(in  Martyrol.9  apn/.)  exccrpia : 


ium  pctestatem^  sedet  juktam  habuitse  in  homines;  nt  D  Pontificium  dictum  est  jus  ae  (acultus  qua*dain  aii 

'   '' — ■-' -' " *^  •'  "• quid  agendi.  Hanc  etenim  proprinm  ense  ejus yocis  «i- 

gnificationem^  cvmpiuribus  untiquaruni  icriptionvfifi 
moiiumeiitis  facile  demonsttatur;  ut  iib.  i  de  Btmis 
mafernis  Cod.  Theodos..  ubi  ieauntur  Itac  verba  : 
Sint  in  pareiituin  potesiate  ac  dominio ,  ut  fruendi 
pontificium  habeant,  aiienandi  ei*  iicenlia  denegetur. 
Sic  et  in  iib.  i,  c.  Quie  res  export,  non  d.^b  ,  jecnwdMin 
antiquam  lectionem  legit  Ca?liiis  niiodig.  lib,  vi  :  Ad 
barbaricum  iransferendi  vini^  oiei  et  iiquaminis  nuliufn 
quisquam  hubeai  pontificmm.  Celasius  papa  ad  e;<f- 
scopos  Uardani(B  :  SatiSj  inquit^  ctmstat  Acutmm  wa/- 
lum  habui»se  pontificium,  senteniium  «edi»  Lpustolicw^ 
sine  ejus  notione,  soivendi,  Comptura  aiia  locu  tum  es 
episiolis  Syinmachi^  tum  etiam  ex  aiiis  diversisque  tm- 
peratorum  rescriptis  colUgit  Juretus  in  not,  ad  epiML 


coneequenter  et  hoc  xtdeant.  veimse  utique  in  earne 
Dei  rilium ,  propter  liberandos  honiines.  Cceterum  e'si 
juuiam  dieimus  diaboli  potesiatem,  non  tamen  et  vo- 
iuntati^m.  Vnde  non  diaboius,  qui  inva  ii;  iion  honio, 
qm  meruit;  stdjustuM  Dominus,  qui  exposuit.  Non  enim 
a  poiestate^  sed  a  voluntate  justus  iniustusve  quis  dici" 
tttr  lioc  ergo  diaboli  quoddam  in  nominem  jus  ,  etsi 
notijure  acquihilum,  sed  neqriter  usurijotum^  juste  tor 
vien  permisstm,  Sic  ilaque  homo  juste  captivus  tene^ 
batuT^  VI  lainen  nec  in  homine  nec  in  d*abolo  illa  esset 
ju^titia^  sed  in  Deo,  H;e€  Berirardiis. 

(>  bciiicet  diabiiium.  Uefugain  disil  pro  transfuga 
seti  npoMata,  ut  ei Tertulliaons  s.ipe  (Jertul,  /. lelu 
fit  Uarcion.  ad  c,  10),  et  Prudeniiu:^  ffcci  £tc^.,  ut 
Uliiiaous  L.  Aui  Dominmu^  de  Poeoia :  Qusque  refuga  ex 


mi 


JOANNIS  CASSIANl  COLLAT10NS$. 


IMS 


acceptic  privilegiam  assequi  non  sivisset »  cujus  A  runt  faciem  iju$  a  vobi$  m  e^audkH  {imm  ui). 


Falutem  iri  ruiura  tunc  saecula  reservavit,  ut  recto 
orJiiiecompleretur  siaiuii  temporis  pieniiudo.  Opor- 
tebat  enim  ejus  sobolem  tamdiu  sub  habita  condi- 
tioiie  durare,  quousque  eamdem  originaJibus  vincu- 
li>  Iil)erai:«m  in  antiquum  liberiaiis  statiim  prioris 
Dimiiii  gratia  pretio  sui  sanguinis reformaret,  quam 
pietatis  iitslinctu  potuit  etiam  tunc  salvar^,  sed  iio- 
luii,  quia  eum  decreti  ■  sui  irrumpere  sanciionem 
aequitas  non  sinebai.  Vis  nosse  causam  vendilioiiis 
tu:e?  Audi  ipsuin  Rfdemptorem  tuiim  per  Is:)i;im 
proplieiam  apertisslme  prochiin:iiitein  :  Quis  eit  ist$ 
liber  repudii  matrit  veitrce  quo  dimisi  eam  ?  Aut  qnii 
eit  ertditor  meus  cui  vendidi  vo*?  Eece  enim  in  tnt- 
quitatibui  vestrii  venditi  estis^  et  in  iceleribus  vettrii 


GAPUT  XIII. 

Expoiitio  iiliui  :  Sdo  autem  qund  non  kahitat  in  me, 
hoc  <«l,  tii  carne  mea  ^otwm. 
Quia  ergo  cari>ale8  nos  feciit  ai  tpinis  ac  iribnlis 
condemiiavii  iIIm  Dei  prima  nialediciio^  nosqiM  ita 
iniquo  P^iter  noaier  venumdedit  coinQiercio,  iit  bo- 
num  quod  volumus  agere  npquearout«  diioi  divuUi  a 
memoria  summi  D«l,  ea  quae  fragiliuiia  humaiie 
Buni,  cogitare  compellinior;  dum  puriuiia  amore 
[naiura]  flagraiites»  incentivis  naturalibnf ,  qum  pe- 
nitus  ignorare  velimus,  eiiain  inviii  plerumqae«<*ni- 
puiigiiiiur,  ^  Scimus  quia  non  habitat  in  carme  uoitra 
bonum  {Rom,  vii),  id  est,  bujiis  quam  diiimiia  llieo- 
riae  at<iue  puritatis  perpetun  jugigque  traoquillitas. 


dimisi  malrem  vestram  (Isaiai  l).  Vis  etiam  evidenter  B  St^d  facium  esl  in  nobis  istud  pessimum  ac  logubre 


agiioscere  cur  leju^o  serviiuiis  addicium  redimere 
potenti»  suae  virtule  noliierit?  Audi  qiiid  ad  aupe^ 
riora,  quibus  eisdeni  ramulis  peccatorum  causam 
voluntari;e  venditionis  exprobral,  adjecerit :  iVmii- 
quid  abbreviata  et  parvula  fitcta  est  manui  mea,  ut 
non  poiiim  redimere^  aut  non  est  in  me  virtus  ad  li- 
berandum^ibid,)!  Sed  quid  buic  potentisaimie  mise- 
ricordias  ejus  semper  obstiierit,  idem  propheta  de- 
monsirat  :  Ecce ,  inquit,  non  est  abbreviata  manui 
Domitti  ut  ialvare  nequeat^  neque  aggravata  est  aurii 
ejus  ut  non  exaudiat,  sed  iniquUaiei  veitrm  divistrunt 
inter  vos  et  Deum  vestrum,  et  peecata  vestra  absconde- 


divortium,  ut  cum  menle  legi  Dci  j«ervire  velimus. 
Dumquam  eeilieet  volenies  a  clahtate  divina  dimo- 
vere  con»pectoro ,  lamen  carnallbiittenebriedicnm- 
fusi,  qaadam  lege  peccati  ab  eo  qiiod  bonum  ets^ 
novimus,  cogamor  avelti,  scilicet  ad  curaa  cogiiatio- 
nesiiue  terrenas,  ab  iila  meoiis  celsiuidiHe  deciden- 
tes,  ad  quaa  nos  lei  peceati,  id  est,  ilfa  sentetttia  Dei 
non  immerito  condemnavit,  quam  priinus  peccator 
excepit,  et  inde  eal  quod  beaius  Apos>olus«  cum 
apertissime  faleatur  inevitabili  se  vel  omnes  san- 
ctos «  peccaii  bujiis  necessiiate  consiringi,  tanien  ne- 
niinein  eorum  ob  boc  esse  damnanduvi  audeoter 


ALARDl  G\1M\  COMMENTARIUS. 

Symmachi  i7,  lib,  vii.  Congrtttl  #ri|fo  his  omnibus,  «I  C  nm  spfnndum  Jiisfitlam,  sed  secundum  mlserlcor* 
.1. ^  , -.  — »zc^:..^.  ^L 1:  /_       ^jjgji^  Neiue  tamen  soliiis  jiisiitiap  raiionem  h  buit 

in  opere  redemptionis  buman.-e;  Ked  uiramqiie  pa- 
riter,  ei  jusiiilam  et  mispricordiam  niirabiliier 
eonciliavit  :  jn^tiiiam  quidem ,  eo  quod  peccatufn 
nofi  reli(|Uitiniponitum;  niiserirortiiam,  ox  eo  qiiod 
judex  i|)se  percaii  poetiam  n  reo  tnmsiulit  in  seip- 
siim,  STcque  ptilcherriino  congressu  mi^erieordia  et 
veritas^  ul  ^cripium  est,  obviavptunt  sibi ;  justitia  et 
fax  0  culata  snnt  {Psalm,  lixxiv).  Poe  <am  eiiim  in- 
flixit  tter  jusiiiiam,  sed  per^onani  inuiavit  uer  inise- 
ricordiam.  Justitia  dixit :  Egn  supplicium  pro  peccato 
requiro;  misericordia  dixit  :  Egu  pcsnam  non  abnuOj 
sed  ')  itfo  pmofiam,  et  ptBnam  tn  me  iuscipio.  I:a  fa- 
ciumest,  ut  in  o]ere  redempiionis  et  reconciiiaiio- 
nis  huinanae  niiserirordia  ot  veiiia^,  sive(qnod  idem 
eH)  jiisiiiia  et  pav,  qn»  contrnri:r  priino  aspecin  vi- 
deri  f>ossnni,  cum  una  igntiscat,  a1  era  puoiai,  inira- 


L 


pontifex  a  p0ss«  facere,  et  pontificium  ab  agendi  fa^' 
cultatejui  tpsum  sit  appellatum.  Transiu  autem  cum 
firoprieiate  sui  sensus  utrumque  uomen  in  usum  Chri'^ 
slianm  religionis,  ul  episcopi  sint  dicti  pontificBs,  jui- 
que  ipsum  divinitus  coucessum  pomiflciumappelletHr. 
A  lilius  neinpe  decreti  quo  Deus  ab  seterno  siatue- 
rat  hoininem  liberare  per  viam  j>i6titi:e  et  satisfa- 
eiionis,nimperviainsoiiu<p<)teniieauimisericordi.i*: 
hoc  eiii'n  decreiti  siuipo^ilo  iinell  «untur  illa)  sen* 
teiitiae  Scripiurx  :  Oportfbat  Christum  pati^  et  ita  iii* 
trare  in  gloriafH  suam  {Luc,  xxiv).  Sisi  granum  fru» 
menti  cadens  in  terram  mortuum  faerit^  ipsnm  solum 
mauet  {Joan,  xii).  Si  non  pjlesl  hic  catix  transire^  nisi 
bibam  illum^  fiat  voluntas  tua  {Matth,  ii).  Kt  f^eirus 
a)»oiitoliis  aii  {Act,  in,  ChriitutH  defimto  consiUo  et 
prcescientia  Dei  tradjum,  eic.  At  secluso  boc  decr  to, 
f|iia  potentia  Deus  liominem  creavii  justum  ei  libe- 
mm,  eade».  vel  solo  mox  uuiu  l^psiim  et  deforma- 
tutn 
boste  , 

fius,  nuUiiisque  supenoris  legibu*i  tenereiur  astri 
ctiis,  iK)terat,  prcierniissa  jusiitiie  severiiaie,  solius 
miserlcnrd  ae  j^uaecon^Hiliiim  amplecii :  in  iis  praeser- 
tlm  |)eccatis  alioiendis,  qu»  in  ipsins  erant  commissa 
niajesiaiein  :  quiope  hoc  quisque  tn  sua  fiot«-stat« 
hahet,  utea  peceata  remiiiat,  qu«  propnein  ipsum 
de>iKnala  sunt;  qua  de  re  vide  S.  Tbomain  (jMrrl.  iii 
q,  46,  ari.  6).  Vtrumfixo  illo  decreio.  quo  ju^liti» 
viilebal  es>e  s:itisiacluin,  allerMm  eral  ne«-e8se,  ut 
vel  honi'»  reuS  damnaretur,  velaequivalenspreiiuiu, 
aut  pfeni  pro  eo  hherando  solvereiuf ;  et  «luemad- 
tnotluui  ait  D.  Ainbrosius  {lib,  iv  in  Luc.  c,  li),  quia 
non  queunt  divina  decrea  sotvi,  persona  magis  quam 
se '(entia  mutaretur,  Uujus  ergo  dxreti  diviui  aan- 
ctionem  irrnmpere  eequitafi  ntm  sincbat^  id  est,  decre- 
lUiU  insuiias  de  pteii'  ob  peccaluiit  ftubennda  solvl 
iion  |K>i«rat;  sed  poiuerat  Deus  decretuip  faeerei 


biliierroncitiatne  ooncurrcrint,  sibi«|uequodainmt)do 
in  iniegrum  resiiiuere  pitttT-it,  diatiolo  ejus  «v  ohviarint ,  et  velul  mutnis  sese  n^nilis  sialuiariiit. 
procul  depulso  et  cuin  suoremus  essetDomi.  ^  Qua  de  re  pui<-herrinie  dissent  D.  Bernardus  serm. 


i  de  Aiiniiniiaiione.  Vide  Incuin 

^  Scio,  ii  qMii  Aposiolus,  quia  non  habitat  in  me, 
hoc  eit,  in  carne  mea  bonum  {Hom,  vii).  Utu  carn*'m 
accepil,  non  pro  aliera  parte  hoinmis,  quam  roriius 
vet  carnem  di  eresolemiis,  qnteqiie  ab  amnia  disiin- 
giiitiir,  sed  acripii  c:<rnem  pro  aniina  carnali.sive 
pro  lot)  boinine,  quaieiiiis  ratnalis  est,  id  esi,  qna- 
teons  ab  Adamti  propagaius  et  pecrati  roiit>gio 
aspersus;  ei  e^t  similis  ^enteftia  rnm  illa  Gene^eo^ : 
Senwi  et  cogitatw  cordis  humam  ad  malum  prona 
sunf{Genes.  viii). 

«  Pecoatum  hic  accipit  pro  fomite  percati,  td  e^t, 
concopistentia,  vtl,  ut  superiiis  dixil.  pro  lege  pec- 
caii  vel  iiKenlivis  naturalihiis,  qniims  a  ront«>nipt9« 
lione  ad  curas  et  cogitationes  terrenas  abstrabiuiur 
Ifiviii. 


1269  COLIATIO  X%\\1  —  DE  VELl£  BOHUM  CT  AGCnE  MA!  UH.  im 

enuntiit,  dicens  :  NikH  ergo  nunc  damruuionh  esl  A  veritatis  a  camalibus  se  Yiiiis  abstiiiere  cupienies, 


M$  qui  $unt  in  Chri$to  Je$u.  Lfx  enxm  vita  in  Chrisio 
Je$u  liberavit  me  o  Uge  peccMi  ei  morli$  (Rom.  vi) : 
fd  est,  quoiidiana  gratia  Cbri  ti  omnes  ^anctos  siios 
ab  hac  tege  p«ccati  et  mortis  (iii  qiiam  jiigiter  vel  no- 
lenies  coguntur  inciirrere),  ciim  remissifmern  de- 
bitoriOT  8"oruma  Domino*  precantur,  ab-oivn.  Yi- 
detis  ^  e>go  non  ei  persona  pocoatoruiii,  sed  ex  ilfti- 
nim  qui  vere  ^ancli  atque  perrecii  sunt,  banc  bea- 
tum  Apostnhim  prom|isisae  senteutlain,  «  pfon  enim 
qutd  voio  bonum  hoe  focio^  $ed  quod  odi  matum  hoe 
ago  (Rom,  vii).  Et,  Yideo  aliam  legem  in  membri$ 
mei$  repngnmtem  legi  menti$  mece ,  et  cuptivum 
me  ducentem  in  tege  peccati ,  quce  est  in  membris  mei$ 
flbid,), 

CAPDT  XIV. 

Objertio  quod  neaue  infidelibu$,  neque  $ancti$^  compe» 
tere  vrdeatur  iUud  Apo$ioli  :  Non  enim  qnod  voto , 
facio  bonum. 

G^rmanus :  Neqiie  eorum  qui  capitaiibiis  crimini- 
bus  implicantur,  neqiie  Apostoli  vel  illorum  qui  ad 
ejus  profecere  mensuram,  hoc  dicimus  congtuere 
posse  personis,  sed  de  bis  proprie  hoc  int«?lligi  de- 
bere  censemuf  qui  post  Dei  gratiam  agnitionemque 


an'i(|ua  aitbuc  consuetndine  veliii  iiatnrali  lege  io 
membris  siiis  viofentissime  dominanie ,  ad  inoliiaoi 
passioiiiim  cfmciipisceiitiaiu  p<'rtrabiiiitur.  Usus  eiiim 
acfrequenlia  delin  luendi,  velutlex  •  fricitur  uaiuralis, 
qus  menil)ris  huroanne  infiriniiatis  in^ena  ,  afff^ciii 
aniinae  necdum  pleiii>  virtutum  studiis  erudiia^,  ^ed 
adhuc  rudis  ac  lenerae  (ut  ita  dixeriui )  castitalis, 
captivu5i  rapit  ad  viiia,  ac  inorli  eoH  aiiiiqua  lege 
suhjicieiis,  jiigo  p<xc  li  domiuaiirb  adJicit,  uan  si- 
neu^  eos  bonum  quod  dili{!uiit  puriiaiis  adipisci,  sed 
polius  maluiii  quod  cx^ecraiiturexercere  cuinpelleus. 
CAPUT  XV. 
Respon$io  ad  objectionem  propo$itam. 
Theonas  :  Non  paruui  vestra  profirit  opiuio.  Si- 
j  quidem  eiiam  vos  ipsi  asiruere  jam  coejiistis  in  illo- 
runi  persona  qui  nmnino  p'*cratore>  sunl  hoc  peni^ 
tus  stare  non  posse,  illis  aulem  qui  se  a  vitiis  car- 
nalibus  abstiiiere  contendunt  proprie  convenire. 
Qiiosquoniam  a  peccatoruro  j^ronumerosegregastis, 
consequens  est  ut  etiam  fidelium  atque  saiictoruni 
paulatim  coeiibus  inseratis.  Quae  enim  genera  pec- 
catorum  istos  dicitis  posse  committere,  quibus  il 
fuerint  post  gratiam  baptismatis  inYoluti,rursum  per 


ALARDI  GAZJIl  COMMENTARIUS. 


«  Ila  emendatnm  a  Ciaconio,  cum  aniea  Ipgereiur : 
Cum  remi$§i(mejn  debiiorvm  $uorum  a  Domino  preca- 
tur  ab$olvt  {Vide  eap.  iO  $ub  finem  notat.).  (*orre 
hurusquesermo  illeD.  Aiigusiino  ascriptiis  extendi- 
tur,  4|itatuor  capit'1  jani  dectirga  couiplexus. 

^  Inud«ri]rosupponit  syliogismum,  qui  sic  fnrmari 
pot<>s4  :  Hacicnus  probatiuu  est  Apo^olum  loqiii  in  C 
persona  8ua  ei  sui  simllium;  atqui  iale<i  non  suut 
peicatores  seu  honiines  injusii  ei  iinpli;  erito  non 
ex  persoua  peccatorum  (ut  volebat  Gormanus),  <^ed 
ex  persona  jusiorum  \H»  locuiM  est  Apostolus. 
Ou<ifn  sententiam  sibi  magis  pUruis^e  docet  H.  Au- 
gUNtinus  lih.  adversiis  Julianuin  cap.  1  i ,  qiianivis 
prius  aliter  sen»i>set,  ui  superius  diciuui  est :  Qnod 
autftn^  tuquil,  verba  apo$tolica,  ubi  dicit :  ^cio  qnod 
non  h^tbitat  tn  me,  hoc  e$ty  in  carne  mea  bonum;  et 
ctetera  u$que  ad  illud,  ubi  aii  :  Mi$er  ego  hotno,  qui$ 
tne  Uberabii  de  corpore  mortis  huju$?  me  affirma*  alt' 
ter  ifitelligere  quam  totum  tptum  caput  debet  intelligit 
neteiem  mihi  plnri  hum  irilfuiM.  Non  enim  ego  $oin$ 
aut  prinu$  $ic  i$tum  locum  iutetlejci^  quoevertitur  hce^ 
re$t$  ve^tra  ,  quemadmodi  m  vere  intellig  ndu$  e$t : 
iminoreroeyopriu^  atiteriiiteUcxeram;  quod  mi'a  quoe- 
dam  iliiu$  fempone  etium  $cr!pta  te$ianiur.  Non  m^ki 
enim  videbatur  Ano$tolu$  de  $eipw  dicere  poiui$$e  : 
Ego  autem  carnalis  t^um,  cum  emei  spiritalis,  <^  quod  ff 
cnptivu$  duceretur  sub  i*gep'Ccati,  quce  in  mtmbri$ 
ejue  erat.  8<'d  pQ$f$a  meiioribn$  ei  inteHigi*ntiortbu$ 
ce$sit  vei  ppiiue  ipsi,  quod  fatendum  e$t.  vetvaii,  ut  vi- 
derem  in  iiti$  Apottol  vocbtu  gemitum  e$$e  Ranctorum 
contra  carnales  conc  p'$Ciniia$  dimicanium.  Qui  cun$ 
mente  rint  $p>riiaie$,  adliue  tamen  i$io  corrnptibih 
corpore,  quod  aggrarat  awmam  ,  recte  intemauntur 
e>ne  earnalet :  qut  erunt  et  corpore  fpiriialet^  quando 
$e  niiiaium  fnerit  corpu$  animale,  ei  re$uiget  corpUM 
npriiale  (I  Cor  xv);  ei  lecte  adhuc  inteHiguntur  iliit^ 
purte  captiii$ub  l>gepeccati,  qu(e  desideriorum  quibut 
tion  con$eniiunt  mo  ibu$  svhjaceret.  llic  fnctum  est 
Ht  $ic  i>ta  iniellig*'rem,  quemudmodum  intetlescit  Hila*' 
rhtt.  Gregoriu$^  Ambrositu  et  c(eteri  Ecclesice  sancti 
notitfite  doeiore$.qf'i  tt  ip$nm  Apottolum  adrer$u$  cttr- 
ff'Nv  eoncupi$ceniian^  i]un$  liabere  nolebat^  et  tamen 
kuOiHttu^  ttrtnut  ^on(liXi$$e;  eum  4enique  conllictun^ 


$uum  ilH$  $ui3  verbis  conte$tatum  fui$$e  $en$erunt. 
Hs^c  Aiigustiiius;  qiiibus  uihil  ad  hnjus  loci  ei  t<>t  iis 
collat.  et  disputiiti' nis  elucidatioiiein  aptiub  et  con- 
grueiitius  afTerri  potiiii. 

<:  Audieudiis  liic  rursum  D-  Augustinus  (De  Verb. 
Apo$t.  serm.  5),  cum  fn  hac  Aposioii  »eiiient  a  ht:i 
hujus  coltaiiohii  di^cepiaiio  versetur.  Sic  ip^e  in 
persona  Aiosioli:  Modoquando  fervet  worii$  roti-* 
teiitio,  non  quod  ro/o,  ago,  ix  partesp^ritalis,  ex  partt 
earnalis.  Ex  parie  meliori  ^piri  alis,  ex  parte  inferiorl 
earnatis.  Adhuc  cnnfiigo^  nondum  vici;  m*gnum  miM 
e$i,  non  vinci,  Non  quod  voio,  ago;  $ed  quod  odt,  ti^ 
lud  facio.  Quid  (aci$?  Concupisco :  ctsi  concupi^cen" 
tice  non  con$eutio^  etsi  post  concupisceutias  meas  uon 
eo  .  iamm  adhue  concupinco,  et  utique  eticim  in  ipsa 
partt  ego  %um.  Son  euim  ego  atiu$  in  mente^  et  aliut 
in  carne.  Sed  auid  igitur  ip,^eego?  Qu^aego  in  weuten 
ego  in  carne  fion  enim  duce  naihrceconirariop,  $tdex 
utraque  unns  homo^  quia  unu$  Deu$  a  quo  faeiu$  c$t 
homo.Jgiinr  ip^e  egomente  $ervioiegi  Dei, earne  autem 
leg>  peccati .  mcntenon  con$entio  tegi  peceaii ,  sed  toiuen 
noltcm  est^et  in  luembris  nieis  lex  ulla  peccad  Quia  ergo 
nuUrm.et  tt.nien  est^nonquod  volo  ago, quiacoucupikco 
et  nolo;  non  quod  rolo  ago,  sed  quod  odi ,  iHud  \acio, 
Qwd  odi?  Concnpiscere .  Odi  concupiicere^et  lamtn ngo 
itlud  carue,  non  meute.  Quod  odi.illud  facio.  Si  ou  em 
duod  nolo  ,  illud  facio,  consenlio  legi^  q"ia  bona  e»t. 
Coii$enttre$  iegr^  $i  quod  velles  facere$  :  $i  f  ci$  quod 
lex  odit,  quonwdo  ci  n$tnii$  legi?  Pror$u$  $i  qu»d  noto^ 
lioc  facio.  consentio  legi^  qnoniani  tonaest.  Quomod.  t 
Quid  jubei  tex?  Non  coucupi»cr$.  Qind  vo(o  tgo?  Son 
concupiscere.  Volendo  quod  vuH  I  x,  conseuiio  legi^ 
(fuoniam  bona  e$t.  Si  diceret  l  x:  Nm  coneupi$ce$^  ei 
fgo  veilem  concupi$cere^  non  con$entirem  legu  *'  «'W^ 
nino  ab  illn  voluntntis  perveniiate  dtvert^us  exi»terem, 
Quid  modof  Quid  dicis^  oleif  Son  cimrupihces.  Et 
ego  nolo  eoncuptscere;  ei  ita  nolo  q  od  non  xis  :  ideo 
fonseniio^  quia  quod  non  vi$  nolo.  Non  iniple^  legein 
in/irmias  mea^sed tegtmlandat  voluntns  nK^a.llixos- 
qne  elei^anier  v\  acuie  D.  Autfu^tiiiu^,  iu  (M'r>o'i:i 
Aposioli,  ejiisq<ie  siiiiiliiiin  ju^ioruui  <-i>nira  raiuii 
motus  in  bac  viia  confl.geiitiuui,  uidi^tuiu  Cdl, 


isn  JOANNIS  CASSIANl  GOLLATIOfWS.  IfTl 

qQoiidiinam  Christi  graliam  liberentiirf  Aut  de  quo  A  tiam,  pieiaiem  ;  sed  haecomnia  et  tammo  illi  boii# 


tni>rtis  corpore  Aposiolus  dixi^se  credenilus  eftt» 
Qnii  me  tiberQbii  de  eorpore  mortit  hujui?  Gratia  Dei 
per  Jeium  Chrittnm  Dominm  nostrum  {Rom.  ▼!!)? 
Noiiiieiiiatiife^tuniest.  siciit  vos  quo.)iie  ipsasveritas 
i'oni(Ulitconfileri,  non  de  illis  capiialium  criniiiium 
inembris,  pttr  qum  slipendinm  aeteriiae  mortis  acqui- 
rittir,  id  est,  homicldii,  foniicaiiorils,  adulteriorum, 
ebrietaiiSf  furiunnii  aif|ue  rapinarum ;  sed  de  lllo 
prxdicto,  cui  gr.itia  Chrisii  qiiotidiana  succurrit , 
Corpore  meinorari  ?  Quisqnis  euim  post  baptismuin 
etscieiKiain  Dei,  in  iliiid  niortis  ■  corpus  iriuerit, 
aciatbC  nonq'intidiana  graiiaDei,  idest,  facilireinis- 
aione,  qiiam  momeiiiis  singulise&oratiis  Duminiisno- 
Bter  crroribus  nosiris  donareconsuevit,  sed  autdiu- 


paria  esse  non  iiossunt,  et  pei  fici  iion  dicam  ab  apc^ 
stolis,  sed  etiam  a  mediocribus  possunt ;  a  quibua 
impleta  non  fuerint, aut aeterno  suppicio  puniuntur, 
aut  grandi,  ut  supra  dictuni  esi,  l.»bore  poeniteniiae. 
non  quoiidiana  Chrisii  graiia  liberanlnr.  Snpereat 
igitur  ut  lianc  Ap'*8ioli  sententiam  soli  sanctoruni 
persoo»  recte  faieamur  aptari,  qni  in  h:iuc  qu^m 
prxdixinius  incurrenies  quotidie  peccati,  non  cri- 
Diiiium,  legem,  de  statu  saluiis  suae  cerii,  non  pras- 
cipitantnr  in  facinn^,  &ed,  ut  aaepe  dicinm  eai,  de 
contemplatione  divina  ad  miseriam  cogiiaiionvm  de- 
voluti  corporalinm,  verae  illius  beatitudinis  l)Ono 
plerumque  fraudanlnr.  Si  enim  se  in  hanc  membro- 
runi  suorum  legem  quotidianis  sentirent  sceleribus 


turiia  i^faic.lionepGPiiiliidinisncpoenaiidolorepurgsin-  B  iliigari,  non  utiifue  de  fclicilatis  amissione,  sed  de 


dum,  aut  certe  pro  b:siii  futuruin  aeterni  igni:»  suppli- 
ciis  aiidicendnm,  ita  eodciii  Apostolo  pronuniiante : 
P^olite  fulli,  neque  fornfcarii^  neque  idois  sertientes, 
neque  adulteri,  neque  n.oUes^  neque  maseulornm  con- 
cubitores,  neque  ftires,  neque  avari^  neque  ebriosi^  ne- 
qne  niaUdici,  neqne  rapaces,  regnum  Dei  possidebunt 
(1  Cor.  \i).  Aui  qufle  est  isia  lex  niilitans  in  meinbria 
nostris  qiiae  repugnat  legi  mentis  nostr».  cumquen«)S 
resistentes  atqne  capiivos  in  legein  peccati  ac  luortis 
abduxerit,  eique  nos  fecerilcarne  servlre,  nibilo- 
minus  roente  legi  Del  servire  permittit  ?  Nec  enim 
bic  puto  iegein  peccati  flagitia  de.^ignare,  aut  hoc  de 
his  supra  dictis  Inielligi  posse  criminibus,  quae  si 
quis  facit,  legi  Dei  mfnte  non  servit,  a  qua  necesse 


innocentia  cau»aren<ur ;  nec  diceret  ApfiKtolus 
Panlus,  Infelix  ego  /lomo,  sed  impurus  aut  acelestus 
ego  homo ;  nec  de  corpore  mortis  liujus,  hoc  esi  de 
condttione  mortali,  sed  a  flagili  s  atque  criroiiilbus 
carnis  liujus  vellet  absolvi.  Sed  quia  se  pro  condi- 
lioiie  fragilitaiis  huinanaesenseratcaptivaiuin,  ide^t, 
abductum  ad  sollicitndinescurasqnecarnalesqtiaeL&i 
peccaii  et  moriia  operator,  ingeiniscAis  »uper  liac, 
quain  invitus  incurrerat,  lege  peccati,  coufesUiU  re- 
currit  ad  Chrisium,  et  praesentissima  gratiae  e|U8 
redeinptione  salvaiur.  Quod  ergo  lex  iila  peccaii,  qu^ 
apinas  ac  tribulos  cogitailonum  curaruroqtte  moria- 
lium  naturaliter  gignii,  etiam  in  Apostolici  pecioris 
terra  solliciiudinis  germinarlt,  ist;i  lex  graiia*  mox 


est  eum  animo  ante  discedere,  quaro  ali juid  eorom  G  avellit.  Lex  ejiini,  lnquit,  spiritus  vita  in  ChristoJesu 


carne  committat.  Qnid  est  eniro  servire  legi  peccati, 
niii  ea  quae  a  peccato  imperantur,  imptere?  Quod 
ergo  peccati  genus  esi,  qiio  cum  se  laiita  sanctiias 
aiqiie  perfectio  sentiat  captivari,  gratia  tamen  Chri- 
ati  iion  iimbigat  liberandnm,  dicens  :  Infelix  ego 
homo^  quis  me  liberabit  de  corpore  mortis  hujus  ?  gra^ 
tia  Dei  per  Jesum  Christum  Dominum  nostrum  {liom, 
%ii)?Quaiii,inquam.  legemmenibria  nostris  inease  fir- 
mabiiis  qoip  abntrabal  nos  a  lege  Dei,  et  caiitivans 
lege  (.eccaij,  infelices  iios  potius  faciat  quam  noceii- 
les,  iit  non  aeiernis  suppliciis  addicamnr,  sed  quasl 
de  inierrupio  beaiiiudinls  gaudio  suspiremus ,  et 
auxiliatorem  qui  nos  ad  id  relraliat  inquirentes,  cum 
Apostolo  proclameimH,  Infelix  ego  homo^  qtds  me 


libermit  me  a  tege  peeeati  et  mortis  (Rom.  viii). 

CAPUT  XVI. 

Quid  ffl  corpus  peccati  et  mortii, 

Hoe  ergo  inevilabile  corpus  est  mortis,   in  qnnd 

perfc*cti  quique,  qiii  gusiaverunt  quam  suavis  est 

Domiuus,  quoiidie  revoluli,  i^eniiunt  cum  propheta 

quam  malum  sibi  et  amarum  sit  dncedere  a  Domino 

Deo  suo  {Jerem.  ii).  Iloc  est  corpiis  mortis  quod  a 

coelesti  eos  intiiitu  retraliens  ad  terreiia  deducil ; 

qiiod  psallenies  ei>s  aiqne  in  oraiione  prostratoa, 

vei  bumanas  effigies,  vel  sermones,  vel  negoti.i,  vt\ 

actiis  facit  snpetfluos  retract;ire.  Hoc   est   corpus 

mortis,  quod  a^mulantes  angelicam  sanciiiatein,  et 

volentes  Domlno  jugiter   inhn>rere ,  perfectionem 


tiberabit  de  corpore  mortis  /itt/«s?  Abduci  namqiie  ca-  D  lainen  huju^  boni,  qnia  mortis  corpus  obsihtit,  iiive- 


ptivuin  in  legeni  peccall,  quid  est  aliud  qnam  In  ef- 
feciu  peccati  atqueopere  perm:»nere?Autquod  aliud 
principale  dabiiur  bonum,  qiiod  saiicti  explere  non 
pos:>irii,  nisi  id  ad  cujns  comparaiioncm,  ut  supra 
diximns,  universa  nec  boiia  snnt  ?  b  Et  quidem  novi  - 
mnft  multa  esse  in  hoc  miindo  bona,  prdecipueque 
pudiciiiaiu,  contineutiam,  misericordlam,  temperan- 


nire  non  possunl,  scd  faciunt  malum  qund  nolunt, 
id  e«t,  iraducuiitur  menle  eiiam  ad  illa  quas  ad  pro- 
fectum  virtuium  perfectionemque  non  pertinenl  De- 
niqiie,  ut  hoc  de  saiictis  aique  perfeclis  hibi^iue  simi- 
libus  »0  diiisse  beatns  Apostolus  evidenier  exi»ri- 
merei,  digito  quodanimodo  semetipsnm  tsctnfue 
designans,  conlinuo  infert:  Itaque  ego  ipse  {Hom. 


ALARDl  GAZifil  COMMENTAiaUS. 


•Corous  mortis  hic  int**nigit  staium  peccati.  qui 
inulli>  capitaliiini  criminiiin  Vi*luii  nieinbris  consiai, 
ut  ex  j^ntfCfdentibus  l>qiit;t.  De  quo  corpore  tnoriis 
d(«cet  Apostolurn  n<>n  essclociiliini,  cnm  ait :  hifelix 
€go  hono  ;  quis  me  bberubit  de  corpore  mortis  hujus 
(Uom.  vii)  ?  ^ed  de  lege  pt:ccati  et  inortis,  id  e^t, 


pronitate  p«*ccandi  seu  fomite  peccati,  ut  ssepins 
dictum  esi  (VidecoHat.  lirap.  I),  qui  etiam  iustrs 
inesi,  <>isi)ue  negotium  facessit ;  unde  ab  eo  liherari 
e&peiuni.  Ila<|ii**  dnplex  cor(>us,  moriia  et  peccni» 
in  hoc  et  seqnenll  cap.  disliuguit. 
^  IJem  supra  cap.  2. 


im  COLUTIO  XXIIl.  -  DE  YCLLE  BONUM,  £T  AGERE  MALUM.  itU 

fii),  Id  esi,  qni  haec  pronQntio,  me»,  non  alierius,  f^  inires  in  judicium  eum  tervo  tuo,  quia  non  jnttificaH* 
eonsctentijn  latebrat  pando.  iloc  sane  locutiunis  go- 
nere  familiariler  uii  Apotiolos  solei,  ti  quando  vu!t 


se  specialiter  designare,  sicnt  ibi :  Ego  ipte  Pauint 
obtecro  vos  per  mantnetudinem  et  modettiam  Chri$ti 
(II  Cor.  x) ;  et  rursum  :  iVifi  quodegoip$enon  gravavi 
vu$  {Ibid,  XII) ;  et  iterivm,  Sed  e$to,  ego  ipu  non 
gravavivos  Ubid,);  ei  alibi  :  Ego  ip»e  Paulus  dieo 
vob'$,  n  circumcidamifii^  Chri$tu$  vobi$  nihil  proderit 
{Galat.  v).  bl  atl  Rumaiioft,  Optabam  enim  ego  ip$e 
ttn'thema  e$$e  a  Chri$to  pro  fratribu$  mei$(Rom.  ix). 
Potest  autein  non  absunlu  etlim  sic  accipi,  ui  ex- 
pre-s*us  cum  emphasi  pronuntiet  :  liaque  ego  ip$e 
(  fforii.  VII ),  id  est,  quem  nostis  fsse  apostolum 
Chri^ti,  quein  tota  snsplcientla  ■  veneraniini,  quem 


tur  in  conspeetu  tuo  omnis  vi9en$  {P$al.  c\Lit).  Et 
illud :  ^  Qui$  ghriabitur  ca$tum  habere  cor^  aul  quii 
fiduciam  habebit  $e  mundume$$e  a  p:ccato{Prov.  ii)f 
Ei  iterurn  :  Son  e$t  ju$tu$  «  homo  in  terra  qm  faciat 
bonum  et  non  peecet  {Eccte$.  vii).  Et  iia  iiiliimam 
hoiniiinm  impertectiimqiie  jusiiliain  ac  miserinordia 
Dei  «eiuper  indignam  esse  senseruni,  ui  unu^  cx  his, 
cujns  iiiiquiiaies  et  peccata  DeiiM  inisso  de  altarl 
iguilo  verbi  i»ai  carbon»  purgavit,  pfist  ilt nm  tniri- 
flcain  contemplatioiiemDei,  poitt  iniuiiuin  subliniiiim 
serapbini  et  revelationein  sacrameiitoruin  coele- 
stium,  dicat  :  '  Yce  mihi,  quia  vir  poUuiu$  tabiu  ego 
$um^  et  in  medio  populi  polluia  iabia  habenti$  ego 
habito  {haice  vi).  Qui,  sicul  arbitror,  labioriiui  suo- 


ciediiis  suminuin  alq<ie  p^Tfecium  esse,  et  in  quo  lo-  B  rum  imniundit  am  nec  tunc  quidem  fnrtiisi-e  seusis- 


quitur  Chrisius,  cum  mente  serviam  legi  Dei,  carne 
tamen  legi  p<ccati servire  me  fiteor,  hoc  est,  disien- 
tioiie  conditioiiis  humanje  interdum  de  coelesiibus 
ad  lerrena  devolvor  et  ad  curas  humilium  reruni 
meuiis  nieae  ahitndo  prolabitur,  per  quam  peccati 
leg^m  ita  momentis  singulis  uie  seiiiio  captivari, 
ut  qoainvis  iinniobili  circa  legem  Dei  desiderio  per- 
severem,  iiullo  lamen  iuodo  vim  hujus  captiviiatis 
evadere  me  posse  sentio,  nisi  conrugcro  semper  ad 
gratiani  Salvatoris. 

CAPUT  XYU. 

Quod  iancti  omne$  veraciter  immundo$  u  et  peccatore$ 

e$$e  eonfe$$i  $unt, 

Et  idcirco  quotidianis  suspiriis  sancti  omnes  pro 


set,  nisi  rerain  perfectionis  ei  inK^gMin  piirit.>iem 
coiitemplatioiie  Dei  mcruisset  agnoscere,  cnjus  in- 
luitu  polluiionem  &iiam  sibi  aute  iucognilaiu  repente 
cognovit.  Cuni  enim  ail,  Va  mihi  quia  vir  poUutu$ 
labii$  ego  $um,  de  suoruin  hoc  labioruoi ,  non  de 
popiili  pollutione,  confessum,  idqiiod  sequiiur  maui« 
festai :  Et  in  medio  populi  poltuta  tabia  habenti$  ego 
habito.  Sed  etiamcum  or;>nsp»*rcatoruniquabiuniver- 
suliuin  imniuuditiam  coiiOielur,  nou  iniquoriim  tan- 
tuin,  sed  etiiim  justorum  plel>em  gener^li  supplica* 
tione  compleciiiur  diceiis,  Ecce  tu  iratus  e$  et  no$ 
peecavimu$^  in  ip$i$  fuimu$  semper^et  satvabimur^ 
*facti$umus  ut  immundu$  omnes  nos;tamquam  pannus 
menstruatte,  univer$a  ju$titia  nostree  {Isaice  lxiy). 


hac  snbstanti»  su»  fragilitaie  compuncii,  dum  cogl-  C  Kogo  quid  evidentius  hac  poiest  este  sentenlis,  qua 
tationuin  varieiates  et  conscientise  su»  latebras  ac  non  unam  taiitum  ,  scd  universas  justiiias  nosiras 
peiietralia  perscrutantur,  suppiiciter  clamant:  ZVon      prophcta  complexus,  et  circumspiciens  oninia  quae 

ALARDI  GAZiDI  COMMENTARIUS. 

■  Siis|m;t>iilia,  id  esl,  reverenlia  et  adinirtfiione; 
a  verlM)  Siispicto,  quod  est  sur!iuni  aspicio.  Illum 
eniiii  siispiciiniis,  qiiem  qnasi  supra  iios  posiium 
aspieieines  adniiramor. 

^  V>dg.*ta  editio  :  Qui$  pote$t  dicere  :  Mundnm 
e$(  cor  meum^  purus  sum  a  peceato  {Prov,  xx)?  Ubi 
notandum,  iiiquit  D.  Uicronynius,  quod  non  ait  : 
Quii  potest  mundum  h.bere  cor,  et  purus  e$$e  a  pec- 
catof  sed^Quis  potest  dicere,  inquit  :  Mundum  est 
cor  meum,  purus  $uma  peceatof  Qttia$unt  ^ut,  tar^ 
gienie  divina  gratia,  poxsaitl,  juxta  humanum  modum, 
et  cordi$  et  operi$  habere  munditiam.  Unde  e$t  illnd 
Domitticum  :  Beati  mundo  corde^  quoniam  ip$i  Deum 
vidtbunt  (Matth.  v).  Et  in  psalmo  :  Quis  a$eendet  in 
montem  Domini^  aut  qHi$  stabit  in  loco  $ancto  eju$  f 
Innoeens  ntanibu$  et  mundo  corde  {Ptatni.  xxiii).  Si 
enim  nemo  mundum  habet  eor,  neqtte  utlu$  puru$  e$t 
a  pfccato ,  con$equen$  e$t  profeeto,  ul  nullus  ascendat 


ab  eo  di$tractum  u  $entiat  deliqui$$e. 

^  Integra  i^nienlia  proplieta; :  Vm  nnhi,  quia  taeui; 
quia  vir  puUuiu$  tubii$  eqo  »iim,  eic.  Que  verba  D. 
Hieronyoius  dutiliosiiiodis  exposiit :  I$aia$,  inquit, 
juxta  LXX  InterpreteSy  eompunetum  se  esse  testatur 
dicens :  0  mi»er  ego,  quoniam  eompunctu$  $uni ;  non 
oh  aiia  eriminUy  $e<i  quia  tabia  huberet  immunda.  fe- 
tix  coMcieniia  qvm  tantum  in  sermone  peccavit,  non 
suo  vilfo,  f^d  soeietate  poputi  habentis  polluta  tabia^ 
eum  quo  toqui  $€Bpi$smuf  cogebatur.  Ex  quo  o$tenditur 
noxium  e$se  viserecum  peccatoiibu$.  Qui  enim  tangit 
picem,  inquinabitur  ab  ea  (Eccte$.  xni).  Sed  qvia  in 
ffebroBO  legimu$ :  Vte  mifii  quia  taeui,  ptangit  $e  pro» 
p/teia,  quia  non  fuerit  dignu$  iaudare  Dominum  Sa» 
buoth  cum  seraphim,  quo$  angelica$  forntudme$  intei^ 
iigimus.  Non  fuit  autem  au$u$  taudare  Dcminum, 
quia  tabia  habebal  immunda ,  quia  cum  peecatorf.  po- 
pulo  ver$abatur.  Vei  eerte  ita  inteitigendum  :  Quia  la- 
inmontem  Domini,  nuttu$  hominwn  itet  in  toco  $ancto  r|  ^"ii  etnon  audacter  Oxiam  impium  regem  corripui^ 


ejue.  Qwa  vero  comtat  multo^  a$cen$uro$  in  montem 
Doniini^  $taturo$que  in  taeo  $aneto  ejus ;  restat  utique 
ut  $iat  mutti  mundo  corde  el,  juxta  humana:  po$*ibiti' 
tati$  modunu  pnri  a  peecuto  ;  nec  tamen  $eip&um  qui$' 
quain  mundum  corde  et  immunem  e$$e  a  peccato  ab$' 
que  temeritate  pronuntiatm  Stutta  est  namque  proprice 
taudm  ja  tantia,  t.merarium  de  $ua  queinque  innoeen' 
tia  vel  jw^tittn  qtoriari. 

^  Id  est,  qui  sic  seinper  faciat  hoiium,  ut  num- 
qtiain  peccet,  vel.  ul  itifia  exj  ou  t,  Nemo  in  tiacter- 
ta  tam  ^aneius^  tam  ditigei.e^  tam  intentus^  vci  poiuit 
un.quain,  vel  poterit  inveniri ;  qui  vero  itti  ac  kinqu» 
lari  bono  itajugiter  vateat  inharere^  ut  non  auotidie 


idco  tabia  mea  immunda  tiiiil,  et  taudr$  Domini  cum 
angeli$  cantare  non  audeo,  ne  milii  dicatur  :  Quure  tu 
enarra$  ju$titia$  mea$,  et  a$$unm  te$tamentum  iheum 
per  0$  tuum  {P$atm.  xlix)?  non  e$t  enim  putrhra  tau- 
datio  in  ore  peccatoris  {Ecclee.  xvj.  Hoeantem  dici- 
niu$  non  quod  huiam  tatem  tui$$e  doceamue^  sed  quod 
ip$e  pro  ttumittttite  et  immundi$  tanlum  tabiis  tndi- 
gnum  $e  Dei  laude  futeatur. 

« In  hanc  sententiaui  vid^)  quae  supra  noiiivlmus, 
qu;<iii  hic  Aii<:tor  ad  snuinseuNuiu  irabit,  cum  juxtn 
nientcin  pro|>bet.-c  ad  solos  iinpius  ct  sceleraios  Ju« 
daios  rcferenda  sit,  ul  dictum  cst  (Cap.  4). 


W—    '^i^^su  «^«t^vo^v  V- 
«ewoT*"'      -vv.xA  »«*^?  vAesV.^" 

e„d«Uer.,     '^r^.,.,  t.eM«e  "^      ,n  1 
,naUdici,   «^*»"*^  e*v*^»^'*    «-• 

^^«'-rji^v.rSveuv.v^^:. 

r.rueco«..-*-*-^eaio  »«>;;. 


„Ui  ea    *%*»=f    *  r«u»  ^''  **  1' 
ergoV»e<^*^»^\^S«  eeut^»^'^!  ■ 

V     -     #1««»    *»»*       _  fhris"" 

kom*.  ^I"  ^^»i«"'V'        ,, 

^atoUi*  •^**'^.  iofeUccs" 
Je«e^««*=^;^'Wem«.^'' 
les.  «*  ^^l,«vo    be»»" 


1-    *    « 


^         * 


COLLATIO  XXin.  ^  DE  VELLE  BONUH  ET  AGtRE  MAL1JM.  ttVg 

Mione  se  deprehenderit  celebrasse ,  A  test  esse  coDtenius;  e(  r^uffikio  quU   fuerU  meDt^ 
rse  e>&e  pronuntiet.  Proinde  quia  bU      purgaiior,  tanlo,  se  sordidiorem  videns,  magis  huiMi- 


'  nc  superfluis  rebus  •  volucrem  bu 

rnrsuni  faleniur  carere  non  |K>s^e, 

^rnrisequenter  sine  pecc;ilu  nos  non 

Itinliiemur,  Nain  qiianlavis  ciicum- 

iisquc  ( or  suuin  servare  coiiteiidat, 

uiMlum  desiderium  spiritus  sui,  re- 

conduiuue,  custodiet.  Quamo  enim 

.t  roens  buroana,  et  ad   siiiceriorem 

■«  pervenerit  purltatein,  tanio  se  im- 

lasi  ler  speculuiu  sux  puriiaiis  inspi- 

^  s^e  esLul  dum  auimus  ad  subiimio- 

'fil  intuiium,  et  niajoia  quam  agit  pro- 

^'^ipiscit,  iHa  iu  qjibus  est  ut  inferiora 

^Miora  despiciai. 

CAPUT  XXI. 

'•ffnoicamui  no$  nne  p^ccato  non  estBy   non 
I  iumen  no$  a  JJommka  commumone  $u$' 

siquideiii  deftotit  BlTicerior  obtnius,  pa- 

tui   uiajorem  reprehensioois  dolorem  irre- 

ibs    vita,    et  oiuiiiplicai  gemitus  atque 

^cuiendatio  morum  ei  «mulaiio  attema  vir- 

•.ciiio  eiilm  illo  Ih  quo  profecerit  gradu  po- 


litaiis  quam  elationis  invenit  causas ;  qiiantoqiM 
periiicius  ad  subiimiora  coutenderit,  tauto  amplius 
praexiJet  sibi  superesse  quc»  tendat.  Deuique  ille  apu- 
stolorum  ekiniiiis,  queiu  diligebai  Jesus,  recumbens 
Siipra  pectus  ejus,  banc  quasi  ex  Dominico  protu>il 
conle  seuientiam  :  Si  dixerimu$  quia  peccaiun  non 
habemu$,  ip$i  no$  $educimu$,  ei  verita$  in  nobi$  non 
€ht  (I  Joan,  i).  Itaqiie  dicentes  oos  noii  habere  pec- 
caium,  veriiaiein,  id  esi,  Cbri^tum  noo  babentea  in 
nobis,  quid  aliud  proricimus,  uisi  ut  nos  bac  ipsa  pro- 
feiisione  ei  peccaioiibus  sceleraios  atque  lnipiot&  ap- 
probemus?  Po^iremo  si  cordi  est  vfiius  explorare 
uirum  possibile  sit  bumanae  substanliae  to  k^iukpxtf 
3  Tov,  id  est,  impeccaiiliam  possidere,  a  quibus  maiiire- 
stiuKdiscere  pnterimu8,qu:im  ab  bis  qui  carnem  ^uam 
cruciftxerunl  cuin  vitiiset  concupiscentiis,  et  quibus^ 
vere  crucifixus  est  mundus  (Qalai,  v,  vi)7  Qiii  cum  de 
eordibas  suis  noD  soluro  radiciios  viiia  universa 
convulserint,  verum  etlani  peccaiorum  memoriam 
ac  cogitaliones  conentur  excludere,  Dibilooiiiiiis  ta- 
men  quoiidie  fideliier  profiieoiur,  ne  vne  qnidern 
hora  macula  se  carere  peccati.  *  Nec  tamen  ex  eo 
debemus  nos  a  Dominica  communione  suspendere. 


ALARDI  GAZiGI  COMMENTARlUS. 


rollationeNi  seplim^iB  (Wltp:  e%\  de  mobHltate 

•  >nm  hic  vorat  volucrem  humfina  mentis  ex- 

>  Alibi{CoUat.  i4  cap.  tA)muUivolamam  ni  ta- 

i  lubrieoe  di9enr$u$  ;  de  quibus  I).  Bertiar- 

'  icriori  domo  cap.  64  et  seq. 

<   hoc  loco  et  iis  qMX  sequumur  ftpmc  disci- 

UM  les  iMonachos  etiam  in  deserlis  agpnies,  et  C 

<1  e^t,  sacrss  ordinibus  miniine  initiatos,  ul 

itlenque  ejue  temporis,  ui  faepedirtum  e>t, 

•s,  ui  iiiiniroHro ,  dominicis  eotonmnici»re  soll- 

ii"d  ex  nMiitis  aliis  Casslani  locis  coliig  lur 

III  ln$tit.  e.  i,  ooUat,  7  cap.  nli.,  eotiat.  18 

io,  coUat.  at  cap,  16  ),  quibus  illi  diebus  sab- 

>  et  domiiiieis  more  Orieiitatioin  ad  ecclehiam 

"itisse,  et  sacra  roystena  pere^^isse  et  consum- 

^o,  uno  ex  illis  sacerdoti^  celebr.inte,  et  aiiis  mi- 

iiite.  lei^uiitiir.  Sed  et  Paliadius  iii  Pachoroio 

m.  38),  inter  alia  TabennensiUMi  mona«  boniro 

ituta,  ab  angelo  dict^it»,  etiain  hoc  prM^sciititnm 

rt :  higredientee  ad  Chr\$ti  communiotiem  sabbato 

imimea  %ona$  so/vertf,  et  pellem  otilUm  deponant, 

mm  $ola  cneulta  inarediantur.  Quod  et  Sozonienus 

.ib.  in  cap,  il )  et  Nicepliorus  {Lib.  n  e.  U )  atte- 

loiar.  Kenufa  ejiisdein  Pnchomii  a  D.  Hiero:  yroo 

■liniiate  donaUi  ;«ri.  5  sie  hnbet  :  /n  die  dommica 

:  cotiecta,  i»  qua  ofifenda  e$i  obtatio.  Ubl  collect;i  [) 

icitnr  conveMius  ad  oramlum  et  saerific»iidum  in 

i<-l<fk4a,  ;*lias synaxis.  item  apiid  PalladtUin  {Lautia. 

9  ) :  Aetessil  dtiquando  abba$  lleliee,  rel  Hetlen,  ad 

juoedam  monachoi,  cum  e$$et  die$  dominicu»,  et  dixit 

ets  :  Cur  hodie  non  egi$ii$  tiyuaximf  li  autem  rewon- 

defunt :  Eo  quod  non  venerit  pre$hyter .  eic.  Unde 

colligitur  f>ra'ter  roerenicnusnetuiii  id  eti  coniigit^e  i 

adeo  quidein,  ui  en  re  off<nsns  Helles  niaKUiim  flu- 

nien  a  rrooodilo  veciiis  niagnoroiraiototran-mearit» 

ut  ex  alia  rouinric  sacerdoiem  accerserei  {SoMmti* 

VI  cap.  28,  Ca$$iodor.  Hiitor.  Trip.  lib.  \iii  cap,,  \^ 

fiicephor,  lib.   xi  cap,  54).  Soli:re  t^iu^.u  >iibiiide 

anactioreias  seu  inonachiis  iu  solitudiiie  ei  seorsiin 

uhj$AiU  AgHOies,  etnil  a«f  eectesfaro  cortvenlre  non 

poftsent,  abNente  sacerdote  n\n  miiiislrn,  in  priVMtia- 

«etlulie  sacram  eucbarr^tiMm  certi»  diebus  propria 


manu  suroend  tm  apud  se  s^^rvare  (quod  et  aliis  Chri' 
stiaiiis  etianilaicis  perroissiim  fuisse,  teropore  perse- 
cuti<<num  inaxhne,  quod  non  essei  liberuro,  cum 
velipni,  ad  E<  clesiain  convenire ,  ac  synaMn  rele- 
hrare,  ex  Trriuliiano  ( Lib.  i  ad  Vxoremh  Cypriano 
{(Jbi  de  lapnis)  aiii^que,  constat  [Grea.  Na%  orat.  in 
laude  Go.qouiee;  Hieronym.  in  Apologin  pro  librie 
adver$u$  Jovinian.)  :  inimo  eiiani  reddita  Ecclesiae 
pacesubCbristlanis  eicatholicis  im|ieraioribus  enro* 
d<*m  usnin  aliqunmdiu  perm.insisse  a  SS.  Pairilius 
Ir.^ditiim  est)  t(*8ta1ur  D.  BastbuH  ad  hnjus  rei  fldero 
f}iciend:iin  a  Raronio  cltatus  {lu  Martyrol.  15  Avgu- 
i/l),  in  epist.  ad  CrPsarearoPtiriciam  de  percepiioiie 
Sacramentoruin,  hls  verbis :  Omne^quipr  eotifudi" 
ne$  monoeiicam  vilam  agunt.  cum  non  adest  tacerdo$^ 
cum  domi  eommunionem  habeant^  per  $eipsoi  acci- 
ptunf,  eic.  Ei  snp(ietiiiil  de  eadf*m  re  comirlura 
exrmpla  turo  in  Viils  Patnim,  tiim  in  Pralo  Spiri- 
tuali  Sophronii.  Sed  qnod  »d  monachos  ccpnobiias 
aitinet,  D.  eiiatn  Benedictue  In  Regula  (Cop.  38) 
h»ud  obscure  siiintlicat  eos  Klngulis  dirhus  doniiniois 
sacram  commnnionero  pereipt^re  consuetiAse,  dum 
de  If^ctore  hebdoiitad:irio:igen9  :  Leciurtii,  inquii,  fofa 
hebdomada  ingrediaiur  (seilieet  ad  legendum).  Qni  in" 
gredien$  po$t  Mi$$a$  ei  communionem^  petai  ab  omni' 
bn$  pro  »e  ornri^  elc.  Po$t  eommnnionem  $ciiiret  fra" 
trum,  alt  Ttiriecreniat»is  (Ibid.),  qwje  communiier 
fiebat  poit  Misiam^  tfttf  ad  Mi$$am  mejurem  {  Vtde 
etiam  dectarationem  Ca$$inen.).  M  inrra  addtl  D.  Be» 
nedictiis  :  Frater  autem  hebdomadariue  accipiat  mix- 
tum  (id  eiil,  paiiein  ciim  fKiiu,  m  hlcm  Turiecteni;ttiia 
exponit )  priufqnam  incipiat  l  gere.  propter  comniu^ 
nio^iim  ianctam.  Ubi  Smanig^uff  liitprpris :  Propter 
communienein  sanctam  dieit.  ne  aUquid  inde  sumpium 
exicream  prvjiciai  in  i^puo.  Sic  ipse.  IJIii  ro;«gii5i  t^lii- 
cetcaulela  el  providei  tia  pii  Patris  Benedicli,  ob 
reverentiam  niinirum  sanctissiini  Sdciameuli  eo  die, 
nempe  doininico,  penepti;  ne  quid  ione  ex  eo,  ut 
aii  Sinaragdus,peresiicreaiionemet  spuitioot  m,  qu» 
Jejuoo  stomacho  crebiior  e<»e  Solet,  mier  legeHdum 
exspuBlur.  Stedj'im  ulterius  videmlum  qmd  |>o»teriu« 
ribus  b«sculis  de  bae  Mi^aarum  celebratiooe  et  com 


l%n 


KUNNIS  GAftSUNi  GUULATIONCS. 


tt7€ 


rel  iromaBda  vd  borrenda  judicaniur,  quia  iiiUil  in  A 
bjmiDum  ctmvergMiioiie  sordidiu«  nequc    inipuriuft 
poiiiii  roperire,  ptnno  roeiiKirualae  eas  coroparare 
maluitt 

CAPUT  XVIII. 

Etiam  juttoi  et  tanao$  tine  pereato  non  etu* 

Frustra  ergo  mauireslissiniap  veriiati  spinosae  ob- 
jertionis  ;»cunien  oppoiiiiur,  sicut  paulo  ante  diii- 
stis  :  Si  nenio  sine  pecoaio,  nullus  est  sanctus;  et  ti 
nemo  sancius,  nulliis  ergo  salvahi'ur.  Hoc  enim 
prophetiB  lestimonio  poiest  nodus  hujus  quiestionis 
absolvi.  Ecce,  in<|uit,  lu  iraut  es,  et  not  peccavimut 
IhaiiB  Liiv),  id  est,  cuin  e^atione  nostri  cotdis  vel 
negligeiiiia  adversatiis   luo  nos  auxitio  denudasti, 


CAPUT  XIX. 


ExDomhitw  preeatwmt  fitrmula  attefidU  nemmem 
mne  peccata  maera^ 

Neminem  <  vero  in  bac  viti,  quamvis  sanclnm,  im- 
munem  esse  a  debitis  peccaiorum,  etiaro  ntagisteniim 
nos  docet  Salvattiris,  qiii  discipulis  »ui%  perrectae 
orationts  formutam  iradens,  inier  refiqua  WU  subli- 
mia  sacratissimaque  mand:ita  qu»,  quoiiiaro  non  nisi 
saiictis  perfecti:ique  snnt  tradita,  matis  ei  iofiJe- 
libus  convenire  nou  possuniy  boc  jussit  iiiierseri : 
Et  dimitte  nobit  debita  notira,  $icut  et  noi  dimittimus 
dtbitoribut  nostrit  {Matth.  vi).  ^  Si  er^o  vera  h:pc  et 
a  saticti^  proFeruir  oralio,  slrut  indubiiantercretlere 
iios  oporlet,  quls  lam  coniumax  el  pr;esunipior,  lam 


confetttim  iios  vorago  absorbiill   peccaiorum  ;  velut  d  superbla  diabolici  furoris  elatiis  poterit  inventri,  qul 


81  quis  spiendidissimo  Solisdiceret  elemento,  Ecce  tu 
occubuisti,et  Qos  illico  tenebrosa  contcxU  obscoH- 
las.  £t  tanien  bic  cum  sanctua  peccasse  f^t  dical,  et 
iton  solum  peccasse,  sed  etiam  in  ipsls  srmper  per- 
inansisse  peccatls,  non  desperat  peiiitus  de  saluie, 
aed  sulijicil  :  In  iptit  fuimut  temper  et  eatvabimur. 
Hanc  ego  seiitentiam,  Ecee  tu  iratut  et  et  not  pecca^ 
Dimut^  illi  Apostolicaecomparabo  :  Injelix  ego  homo, 
quit  me  liberabit  de  corpore  mortit  hujut  {Rom.  vii)? 
Riirsum  id  quod  proplieta  suhjungit,  In  iptit  fuimut 
temper  et  talvabimur ,  consequeiitibus  Apnstoll  coti- 
gruit  verbis,  Gratia  Dei  per  Jetum  Chrittum  Domi- 
num  notirunu  Simililer  etiani  illud  ejusdem  proptic'» 
!£  :  Vcemihij  quia  vir  potlutut  tabiit  ego  tum,  et  m 


sine  peccato  le  esae  pronunlians,  non  sohim  majo- 
rem  se  aposiotls  credat,  verum  etiam  ipsum  qtiasi 
Ignt.rami»  aul  vanltaiis  arguat  Satvatorem,  ut  sci- 
Ilcet  aut  nesclerlt  esse  posse  aliqnos  immunes  a  de- 
bitis,  aut  frusira  dOcuerlf  eos  quos  scieril  oraiionis 
istitrs  remedlo  non  egere?  Sed  ciiin  regis  sui  prx- 
cepta  servaiites,  omnes  omnitio  sancti  quoiidie  dl- 
catit  :  Dimitte  nobit  debita  nottra  ;  ii  verum  dicnnt, 
vere  nemo  cbt  immonis  a  culpa ;  si  autem  fannnt, 
aBqiie  veruin  est  cos  mendacii  non  carere  peccato. 
Unde  etiam  ille  sapientissinius  Ecctesiastes  univer* 
sosactuset  liumaira  studla  mente  percurreiis.-sine 
ulta  excepliooe  pronuntrat,  Quia  non  est  juttus  hotuo 
in  terra  qui  faciat  bonum  et  non  peccet  (Eccle,  vd)  ; 


medio  popuii  potiuta  tabia  habentis  ego  habito  {Isaid  r  '^  ^'^^*  ^^^^  ^ti  bac  terra  tam  sanclus,  tam   diligens, 


vi),  videtur  supra  dictos  sapere  sermones,  Infeiix 
ego  homo,  quit  me  liberabit  de  eorpore  mortis  hjus? 
Itemquequod  sequitur  in  propheta,  Et  ecce  voiavit  ad 
me  unut  de  teraphim,  et  in  manu.  ejut  earbuucutut 
sive  catculus^  quem  fordpe  tulerat  de  altari^  et  tetigit 
ot  meum,  et  dixit :  Eeee  hoe  teiigi  tabia  tua,  et  aufe- 
Tttur  iniquitat  ittA ,  et  peecatum  tuum  mundubitur 
{Ibid,) ;  lalc  est  ut  Pauli  videatur  ore  proiatum,  qui 
ait,  Gratia  Dei  per  ietum  Chrittum  Dominum  ne- 
ttrum,  Videiis  ergo  quemadmodum  omm^s  sancli 
non  tam  ev  persona  populi  quam  eisua,  et  iieccatoreg 
se  veraeiter  faieantur,  et  tamen  neqnaquam  de  aui 
SHlute  dcsperetit,  ted  Justilicaiionis  pb^nitudinem, 
quam  pro  coudilioue  fragiliiatis  hnman^e   consequi 


tam  intenius,  vel  poiuit  umquiim  vcl  poterit  inve- 
niri,  qiil  vero  illi  ac  singutari  bono  iia  jugifer  valeai 
Inhaerere.Qtnonquotrdieabeodistractussesentiatde^ 
linqiiere.  Qui  taroen  curo  pronuntietur  immunia  a  noxa 
csse  Don  posae«  juuus  esae  nihilomimisnoA  negatiir. 

CAPOT  XX. 
Quod  in  ipto  quoqne  orationit  tempore  peccatum  decii' 

nari  vix  posiit, 

Quisquis  iiaque  «  to  ayafjL^prviw,  id  esl,  impec- 
cantiam  naturae  a>cribiib(imauu',  non  inaiiibiis  ver- 
bis,  sed  coi)f:cientix  siiae  leslimonio  nobiscuin  ac  pro- 
batiooe  conlligai,  et  lune  demum  se  absqiie  petcato 
esse  pronutitiet,  cum  se  ab  hoc  sumino  bono  fen^e- 
ril  non  avuUum  :  iuimo  vero  quisquis  coii»iderans 


s«  (lOMe  diffldunt,  de  gratia  Uomlni  ei  miseraiione  D  conacientiam  suam,  ut  iion  dicam  aroplius,  ^  anam 
prasumuut.  saliem  synaiim  sine  ulla  verbi,  vel  fkctl,  vel  cogita- 

ALAHDl  G\Z^I  GOHMENTARtUS. 


'  Inteliige  cnm  «^Tceptlone  supradicta,  videlicet 
Chnsli  &«ilvatoris  et  Dcipare  Virj^inis,  qiiam  ^iciiti 
PatiKS  cscipiiint  a  geneiatibiis  scutfiitiis  Scripiura^, 
qu:K  negiuit  liominein  vivere  slne  peccalo,  it:i  et  am 
exrepiaiii  fuis«e  dicendum  est  abobligaiione  recitaii- 
di  illa  noniinl<':eor.itio.iis  verlia  iti  p'Opria  persoiia  ; 
sed  ea  recitasse  pro  tolo  fidHiuin  coeiu,  in  qiio 
mulii,  imnio,  prxter  itlam,  Oiiine<(  erani  pecCJiores, 
ataiie  huc  ruis^^e  sitigiilare  ej  ig   prlvilegium. 

^  bx  illa  peiitione  orationiii  Dominicae  duo  a  Pa- 
Iribns  colli.untur  dogmata  eccie.>iasiica  huic  loco 
coiiheitlanea.  Piinium  est  oninea  h<>miiies,  quao- 
lunvia  Juatoi  tt  lauetos,  la  bat  viu  uon  eftrere  pec- 


calis;cum  omnes  quotidie  dlcere  ha1>eant  Deo: 
Dimitte  nobit  debita  hosira,  Ita  prarter  caeteros  'I  er- 
tnltianUs  ei  Cyprianus  lib.  de  Oralione.  Secunduiu, 
quod  ex  priure  ^equitur,  esse  qua>d:im  peccaia  ve- 
iiiatia,  qu:e  naiur.i  sna  imn  raclant  hoirliiem  iniiiii- 
cutn  Dei,  eicum  gratia,  cbariiaie  ei  jiisiiiia  con-istere 
possint  :  a  quibus  proinde  justi,  licet  nou  sint  iniuiii- 
nes,  justi  esse  nihiloniinUs  nou  negantur,  ut  iu  fiiie 
biijus  capiiis  dicitur. 

^  Impeciaiiiiam  dixit,  non  impeccabititatem,  ul 
Ciaconiiis  Supra  expo^uit  (Cap.  7). 

^  Id  est,  cunvenium,  or^iii',inero,  cdromuoioiieiiif 
ut  aliai  notaium. 


(^77  COLLATIO  XXIIL  ^  DE  VELLE  BONUH  ET  AGtRE  MAL17M.  Mf ft 

tionis  interpellatione  8e  deprehenderit  celebrasse »  A  test  esse  contentus;  et  r^ujfAio  quis   rueril  meot^ 


aliftifiie  peccaio  se  e.s6e  pronuntiet.  Proinde  quia  bis 
ouinlliug  otiosis  ac  superfluis  rehus  •  volucrein  hu- 
manu!  nientis  escursuni  fateniur  carere  ihmi  pos^e, 
per  lioc  uiiqiie  consequenier  sine  peccatu  nos  non 
esse  veraeiicr  cnnliieniur,  Niuu  qiianiavis  circuin- 
spectione  unufquisque  ror  suuin  nervare  coutendat, 
nuniquara  id  secundum  desiderium  spiritus  sui,  re- 
ptign;inte  carnis  condiiiune,  custodiet.  Quamo  rnim 
magis  proreceht  roens  humana,  et  ad  sinceriorem 
couieinplationis  pervenerit  purltatem»  tanto  se  im- 
muiidiorem  quaai  per  speculum  sux  puritaiis  inspi- 
ciet,  quia  necegse  estut  duro  auinius  ad  subliiuio- 
rein  >e  exteudit  intuiium,  et  luajora  quam  agit  pro* 
spiciens  coucupiscit,  lUa  iu  q  iibus  est  ut  inreriora 
semper  ac  viliora  despiciai. 

CAPUT  XXL 

Quod  Veel  agnoseamui  no$  $ine  peccato  non  eite,  non 
debramus  iamen  no$  a  Vommica  commumone  tui- 
petidere, 

Pturimt  slquidem  deBotit  slucerior  obtntus,  pa- 
ritque  sibi  majorem  reprebeiisioDis  doiorem  irre- 
preheu^ibilis  vita»  el  muUiplicat  gemttiis  atque 
su^pirit  emendaiio  moriim  et  «mulaiio  attema  vir- 
tuturo.  Nemo  eoim  itlo  Ih  quo  profecerit  gradu  po- 


purgaiior,  tanlo,  se  surdidiorem  videiis,  magis  huiui- 
litatis  quam  elatiuuis  Iiivenit  causas ;  quantoqiM 
pernicius  ad  snbiimiora  contenderit,  tanto  amplius 
praividet  sibi  superesse  quu  tendat.  Deuiqiie  ille  apu- 
stolorum  eximius,  queiu  diligebat  Jesus,  recumbens 
Siipra  pectus  ejus,  lianc  quasi  ex  Doininicu  protu>it 
corde  beuientiam  :  Si  dixerimus  quia  peceaiun  non 
habemus,  ipsi  nos  seducimus,  ei  veritas  in  nobis  npn 
$tt  (I  Joan.  i).  Itaqiie  dicenles  oos  nou  babere  pec- 
caium,  veriiateiii,  id  esi,  Cbri^tuni  iion  babentes  in 
nubis,quid  aliudproticimus,  uisi  ui  nos  bac  ipsa  pro^ 
fessione  ei  peccaioribus  sceler^ios  atqne  impioii  ap- 
probeiuus?  Po^iremo  si  curdi  est  veiius  explorare 
uirum  pussibile  sit  bumanae  bubstaiiti»  to  iwy^pmt' 
3  Tov,  id  est,  impcccaiitiam  pussidere,  a  quibus  mauile- 
stius  discere  po(erimus,quam  ab  bis  qui  carnem  ^uam 
cruciftxeruul  cuin  vitiisei  concupiscentiis,  et  quibiis^ 
vere  crucifixuii  est  mundus  (Galai.  v,  vi)7  Qui  cum  de 
eordibus  suis  non  solum  radiciius  viiia  universa 
convulserint,  veruin  etlam  peccatorum  meinoriam 
ac  cogiiationes  conentur  excludere,  Dibiiomiuus  ta- 
men  qootidie  (ideliior  proflteniur,  ne  una  qnldern 
hora  macula  se  carere  peccatl.  *  Nec  tamen  ci  co 
debemus  nos  a  Dominica  communiuue  suspendere, 


ALARDI  GAZi£I  COMMENTARIUS. 


•  \ido  follslioReNi  sepdmniB  nn.i^  b$i  de  moMitate 
anima  quam  hic  vo^^at  vctucrem  humnna  mentis  ex- 
eursum.  Altbi{iA>tlat.  i4  cap.  lA^muUivolamatiini  va- 
nitalem  sf  Mriocs  diseursus  ;  de  quibiis  D.  Beriiar- 
4116  cle  iHteriori  doaio  cap.  54  et  seq. 

t»  Kx  koc  loco  ei  iis  qnx  sequumur  Ap^ric  disci- 
moii  woteres  monachos  etism  i«  (tesertis  agenies,  et  C 
);4ico8,  id  e>t,  sarns  ordfuibus  miniine  initiatos,  ut 
er»fit  pierique  efus  lempuris,  ui  fa^pedirtum  e>t, 
singnlis,  nt  minimum ,  doiiiinicis  eoiuurunicdre  soll- 
los.  Ouod  ex  miiltis  aliiS  Cassiani  locis  coliig  lur 
{Lib^  111  Imtit,  e.  i,  oollat.  7  cap.  f«^.,  eoUat,  18 
cap,  15,  coUai.  i,%  cap.  15),  quibus  IMi  diebiis  sab- 
batinis  et  domiuicis  more  OrieiilaHom  ad  ecclesiam 
convonisse,  et  sacra  mys(4^ri:i  pere^MSse  ei  consum- 
masse,  uno  ex  illis  sacerdote  celebraiite,  ei  alits  mi- 
iiihtrante,  leKUiitur.  Sed  et  Paliadius  iu  Pachomio 

ILausia.  38),  inler  alia  Tabeiinensimii  monaihotum 
nstituta,  ab  angel»  dictat»,  etiaiii  hoc  pr;ff<sciiptiun 
refen  :  higredienies  ad  Christi  communioiifm  sabbato 
et  domimca  Monas  sotvant,  et  peltem  omlUm  deponant^ 
et  eum  sola  cuculta  inarediantur,  QihhI  et  Soxumenus 
{Lib.  in  cap.  \l)  ei  Nicepliorus {Lib,  ix  c.  U)  atie- 
aianiur.  Keitttla  ejiisdem  PHchomti  a  D.  Hieroi  ymo 
Latiiiliate  donata  ;>ri.  5  sie  hnbet  :  /n  die  dommica 
in  coilecta,  im  qua  of^renda  esi  obiaiio.  Ubi  collecta  D 
dicilur  conveoiiis  ad  orandiim  et  saenllcniidum  in 
ecrloMa,  ;>iias  svnaxis.  iteui  apmi  PaHadium  { Lautia. 
59  ) :  Accesiit  aiiquaudo  abbas  Uelies,  vel  Heilen,  ad 
quosdmn  monachos,  cum  estel  dies  dominicut^  et  dixit 
eis  :  Cur  hodie  non  egistis  synaxim  f  /i  uutem  reivon- 
I  derHnt :  Eo  quod  non  venerit  presbyter.  eic.  Unde 
I  coltigitur  firater  mereeicuusweium  iU eli  coniigisse : 
adeo  quidein,  ut  e«  re  eff.iisu^  Helles  uiaxuiini  flu- 
nien  a  rrorudilo  veciiis  iiiaguomira<iilutran*mcarit» 
ut  ex  alia  roKioue  sacerdoiem  arcerherci  {Soa^m/L 
VI  rap.  28,  Cassiodor.  Hiitor.  Trip.  iib.  \\n  caji.  \^ 
Pficephor.  lib,  xi  cap.  M).  Sokre  i/»iOpu  i^iibiude 
anactioretas  st*u  monachus  lu  solitudiiie  ei  8eor.siin 
ftli  alii»»  Dgpfiies,  etmi  a«f  eedt»«iam  cortveuire  non 
posseiit,  ab^eiite  sacerdoie  awx  minisirn,  in  priimtia 
ceiiuli*  sacrom  eucliari»ti|im  eertiii  diebus  propria 


manu  sumend<m  apiid  se  s^rvare  (quod  et  alilsGhn- 
stiaiiis  etianijaicis  permissiim  fuisse,  tempore  persc- 
cuiitnum  maxiine,  quod  non  esset  liberuin,  cum 
vetlpui,  ad  Erctesiam  convenire,  ac  synaxin  cele- 
brare,  ex  TfrMiliianu  ( Lib.  i  ad  IJxorem).  Cypriauo 
iVbi  de  iapsis)  aiiisque,  consiai  {Grea.  iVflS  orat.  hi 
taude  Goigoniee;  Hieronym.  in  Apotogia  pro  iibris 
advertus  Jovinian.)  :  immo  etiani  rcddita  Ecdesiae 
paresubChTisiiauis  ei  cathoiicis  im|ieratorihu!«  enm* 
df*ni  usnin  aliquamdiu  perm.insisse  a  SS.  Pairihus 
Irtditnm  esi)  testa^tur  D.  Basilm^  ad  hnjus  rei  fldem 
fHcieiidum  a  Raronio  eliatus  {lu  Martyrol,  15  Ati^ii- 
s/t),  in  epist.  ad  CiPsareamPtiriciam  de  percetrfione 
Sacraiiieiilorum,  hls  verbis  :  Omim«  qfii  p  r  solitudi" 
nes  monasticam  vilam  agunt,  cum  non  adest  tacerdos^ 
cum  domi  communionem  habeant^  per  seipsos  acd- 
piunt^  eic.  Ei  siippetuni  de  eadem  re  compinra 
CK-mpla  tiim  in  Vitls  Patnim,  tum  in  Pralo  Spiri- 
tiiali  Sophronil.  Sed  quod  ud  monachOH  cQPuoliiias 
attinel,  D.  etiain  Bi^iiedictus  In  Reguta  (Cop.  38) 
h»ud  obscure  siijniticat  eos  fingulis  dicbus  dominicis 
sarram  commnntoitem  pereip«^re  consuevisse,  dum 
de  if^ctore  hebdoiiiudario»gens  :  Leclurtis,  inquit,  roto 
hebdomada  ingrediaiur  (seilicet  ad  legeoduni).  Qni  in" 
grediens  post  Missas  ei  communionem,  petai  ab  omni- 
bus  pro  *e  orari^  elc.  Post  eommunionem  sciiicei  fra^ 
trum,  ait  THiiecreuiatns  tjbid.),  qwe  communiier 
fiebat  post  Mhsam^  vive  ad  Missam  maforem  { Vtde 
etiam  dectarationem  Cassinen.).  Kl  infra  addtl  D.  Be- 
nedictns  :  Frater  auiem  ht^bdotuadarius  accipiat  mix- 
tum  (id  est,  paiiem cum  |m.iu,  ui  idtiu Turiecteuisiius 
expouit)  priu^quam  incipiat  i  gere,  propter  comwu* 
nioiiem  eanctam.  Ubi  Sn.anigduf  iiitprpr.s :  l^roptfr 
communiBnenl  tanctam  dieH.  ne  aHquid  indt'  tumptum 
exscreatt$  prvjiciai  in  hpuo.  Sic  ipse.  lJI'i  mj«gua  »^lii- 
ceicaulela  ei  providei  tiu  pii  Patris  Beiiedicti,  <>b 
revereutiam  uiminnn  sauctissimi  Saciauienli  eo  die, 
nempe  doiniiiico,  penepli;  ne  quid  lone  ex  eo,  ut 
ail  Sinaragdi|s,perexscreaiioneinel  spuitiomm,  (|ii» 
Jejufto  stomacho  crebi  lof  e^se  s*»lel,  Hitet  iegeiidiiin 
ex^puaturt  Stedj:im  ulierius  videndum  qiiid  po»teriu- 
ribus  sasculis  de  bac  Mi^sarum  celebraiioue  et  cqiu 


I«» 


JOANNIS  CASSKANl  COLLATIONES. 


1280 


qui«  aof  «gnoieimtts  peecitores;  ted  ad  eam  magis  A  est  ot  com  hae  cordb  humiliute,  qua  eredimus  el 


aemagit  e»i,  ct  prupier  aaitna  roedicinam  el  puri- 
ficaiitinem  ftpiritu^t  ariile  festinanduiu  :  venimta- 
roen  ea  bumilitate  meniis  ac  lide»  ui  indignos  nos 
perceplione  tatilas  graiis  judirani  s,  remedia  p«'iiu8 
iiostii^  ▼iilnerihti4  «*i|»4»uniU9.  Al.o«|uiii  nec  nnniver- 
STia  ({UiJiMu  digiiL^  e«l  praesuineiid:!  (oiimiunio  ut 
quid  im faciuni  qui  iu  uioiiaftieriis  consislentes,  iia 
Mcrafnenioiuiii  cmlediiuin  digniiatem  et  hanciinca- 
ti<iiem  acmeiitum  meriuiitMr,  ui  Xrliment  ea  non 
»i  i  saiicioH  alquo  iinmaculAtos  del^ere  prsesuniere» 
et nou poiuri iit  sai.ctos  niiiKdo^que  nus  siia  pariici- 
patione  perfif^iant.  Qiii  prof^^cto  m^jorem  arrogan- 
ti;i*  pias!fumpi'oiicm,  qiiam  declinare  sibi  vMenlurt 
ifunjmiiil ;  quia  vel  lunc  cum  ea  percitiiunt^  dignos 


faiemurilla  aacro  sancta  mysleria^nomqoam  pro 
meriio  nos  pos^e  coutingere,  singulis  ea  dominicis 
diebos  ob  remedium  nosirarum  a*grittidinum  pr«BU« 
niamus,  quam  ui  vana  persuasione  cordis  elnli ,  vel 
post  annnm  digiios  eorum  *  |Mrlicipio  nos  ei»e  crcda- 
mus.  Qoapropfer  ui  haec  inielligerc  ei  fructuose  le- 
nere  possintus,  inist^ricordiani  Domini ,  ui  nos  ad 
pcrficieuda  h:i*c  adjuvnl,  attentius  iniploieiuus,  quaa 
neqnaqiiam  tta  ui  caricra»  buiitan.-e  aries,  praece- 
denie  qu^dain  raiione  verboruin,  sed  actu  poiius  tt 
experient.a  prsennte  discuniur ;  qo»que  rursum» 
nisi  lam  cotlatioiiilios  spiriiualiom  viroruiu  frequeo- 
ter  examinaia  iuerini  ei  poliia;  quain  docuinentis  et 
quotidiaoaexperientia  suUicite  ventibia,  aut  obso- 


se  ejus  percepiiono  dijudicant.  Huho  euim  jnatius  B  lescunt  ibcuria,  aut  oliosa  oblivione  depereunu 

LARDl  GAZiEl  COMMENTaRIUS. 


munlone  monachorum  a  summis  pontifiribn-^  decre- 
tuui  »11«  Iti  wrimts  Clfiuens  V ,  in  coticilio  V  eniiensi, 
soiemni  Uecreio  sanxit  {ClemenL  Se  in  agro,  de  statu 
Monach,)^  ut  $ingulu  meunbus^  tam  in  motia$ierii$ 
qnam  extra^  $vblata  occa$Wtte  quacimque^  ad  eonfe$' 
ftofitin  temei  uaiiem  aceedant  ouine$  ei  $inguti  monachu 
et  m  prima  domin'ea  menM  cuju$Ubei  in  monasteri  $ 
$emper  communicen* ;  r.iii  ex  enu$a  forte^  qHain  abbuti^ 
priori  aut  poenitt  ntiarit$  mona$ieriorum  non  differaut 
intimare;  eorumque  judido  vel  ab$'ineantt  vel  uccedant, 
flaec  C  einens  poittirex,  ciijus  vestiyiis  iiisisiens  suc- 
ee^s»r  Benedictiis  111,  eauidem  cuustitutioneni  qu^td 
B«*ni'dii-tinos,  tam  hacerdote»  qiiani  noo  sacerdo^eSf 
rolioravii  et  amp>iavil  liis  verbis  ( Con$titatio  Bene- 
dicVnacap,  VI)  :  Monemu$  in$ttper  univer$o$  priore$^ 
admini$tratore$  et  monacho$  ip$iu$  ordinifi^  $eu  reti' 
ffioni$^  m  $aeerdotio  eon$tituto$,  intra  eccle$io$.  mona- 
$feria  et  aiia  ioca  eorum  conventualia  re$idenie$ ,  ui 
eorum  quiiibet  bi$  tel  ter:  qui  vero  in  prioraiibue^  vel 
aiii$  ioci»  non  conveniuaiibu$f  aut  in  $clioit$,  $ive  aiiA 
fuerint^  $i  non  frequeutiue ,  $aiteni  $emei  in  $eptimaua 
( $aiva  honetta  e  et  debita  devotione )  Mi$$a$  $tudeant 
ceitbrare:  et  nihiiominm,  qui  ioci$  conventual  bu$  pt«r- 
$idebunt,  in  fesii$  $oiemmbu$  Mi$$a$  majore$  conven^ 
tLaie$  cetebrent  in  ei$dem.  Alii  vero  non  $acerdoie$,  et 
$inon  s(Bpiu$,  $aiem  8inguii$  $ep'imani$  confiteantur^ 
et  hinguii$  meiuibu$,  jnxta  con$titunoiem  $eepe  dicti 
Lleineitti$  pr(rdece$$ori$  editam  in  prcefato  conciiio 
Vieuntmi^  ad  communionem  accedant  :  ilii  viddicet^ 
quiin\ra  eciie$ia$^  niotmteria,  seu  aiia  ioca  conven' 
tuajia  eruut  in  atiari  majori ;  qui  vero  extra  lila  fuerint^ 
voi  magi$  vitum  luerii  hone$tum  ei$dem ;  niti  ab$tineant 
ex  cau$a  rat  onabiii  ei  de  iicentia  hUperiori$  uut  con- 
fe$sorum  $uorum,  Quod  $i  negiigenler  omiserint^  per 
eosde,H  $up''riore$  $uo$  graviter  urguantur,  et  nihttO' 
niinu$  debiti  puniamur,  Per  hoc  autem  $tatuti$  vei 
con$uetudintbu$  Eecie$iarum^  motta^teriorum,  $eu  lo- 
corum  propdictorum,  in  quibu$  ob$ervaretur ,  ut  confi- 
teri^  vei  cei  brare,  $eu  communicare  frequentiu$  habeant^ 
non  intendimuein  uiiquo  derogare  ( Vide  conc.  Trident, 
$c'xs,  25,  f.  lOy  de  Begulttribtt$),  llarc  puotifex.  Quibiis 
e!si  iion  nisl  nienstruam  coinuiuuionem ,  uenipe  in 


primfi  dominlca  ciijnslibet  menftis,  monachis  non 
sa<'erdoiilMis  pr»*scrtl»at ;  tameu  satisaperie  in^inaat 
optire  '^eei  tioriari  ad  ffequentiorem  c^immuntonem, 
sicui  ad  contessioneiii ,  uip<»ie  hebdomadariam  in 
plerisquf?  inoiia»t<'f  iis  l>ene  institmis  ctmsuetam ,  et 
ordtn:>riain;  lum  illi*  verbiSftiton  $eep$u$^autfrt» 
qtuntiu$^  tum  illa  pr^mibSai  constiiuiionis  i*lau$ula« 
qiia  deriarai  »e  staiiitis  el  consueludinibua  monaaie- 
rioriiiu,  in  quibus  acilicet  holent  monachi  iio»  aacer- 
dotes  singulis  liominicis  conimunieare,  nolle  in  ali- 
quo  derogare.  Uude  cousetjueiiier  intelligitur  ea 
oiiinino  appmbare,  et  in  soo  roh«»re  ac  firinitate  re- 
liiiqiiere.  His  deiiium  accedit  sacri  conctlii  Trlden- 
lini  aiicioriuis  ( Se$$.  t\  e.  K^deHeform.)  qaa  snb- 
diaconos  et  diacoiios  admonet  «I  $«dtem  diekua  doml' 
nict$  et  tolttnnibus^  cum  aitari  minielraverint ,  sncrffm 
communionein  percipiant.  Q<iod  sl  a  clericis  ta>cuia- 
rit>u<,  mulio  magis  a  rcguiaribns  et  religiottis  obsef- 

r%  vandiiin. 

•  *  Participio^  id  est,  pariioipalione,  ut  supra.  Porro 
tiiles,  qui  se  digoius  el  devotius  communicatunis 
pulabaiit  si  in  anunm  differreni ,  noiasse  videtnr  D. 
Aiubrosiuft  illis  vrrbis  (Lio.hi  de  Sacrament.  cap,  A): 
Si  quotidiuuu$  e$t  pani$^  cur  po$t  annum  Uium  9umi$f 
quemadmodum  Grasci  in  Oriente  faeere  con$u€verunt. 
Acape  quoiidie^  quod  quotidie  tibi  pro$it.  Sie  trive,  ut 
quotidie  mereari$  uccipere  Qu:k  vet  b;»  si  ad  alios  lide- 
les,  luultu  maxiiiie  ad  n-ligiosos»  s;icerdoies  ant  prae- 
laios  speciaiit;  quibus  nihildeceiitiusei  coniirueiitius 
esse  pfHest,  «luaiu  quolidianuui  Oeo  offerre  sacr^fi* 
ciiini.  Quoiex  D.  Gregorio  ilifecere  licei,  qui  hoinil. 
37,  ei  tib  KDialog.rapite  56,  inter  laudes  episcopi 
ciijiisdani,  Cassii  i  oniine,  hoc  prsBCipue  coiiiiiiend.«ty 
quod  quotidiana$  Deo  /itititos  oferret ;  ita  «1  peiie  mci- 
iu$  die$  vita  eju$  ab$cederet^  quo  non  omnipotenti  Deo 
ho$tiam  ptacaiioni$  immotaret.  Ubi  deinde  subdit 
quaiiia  aniiui  praeparalione  et  devotione  id  abeo  ia- 
rtuui  fiieiit.  Ft-rtur  eti:im  S.  Thoinas  Aquiiias«  nie- 

D  morando  p<isteri>  exeinplo.  q«oiidie  missiiai  cele- 
brasse,  et  celebranti  asliii^^se  (Garsvu.  in  ejtu  Vitm). 
Alia  ekempla  vide  apud  Autou.  Demoebarem  in  lib. 
de  SacnQcio  iu.ssjp. 


COLLATIO  VIGESIMA  QITARTA, 

Qum  eat  tertia  abbatis  Abrabm. 
DE  HORTIFICATIONE. 


CAPUT  rRlMUM  raliae,  Ghristo  favente ,  producitur,  omuiom  seoiorom 

Qoaria  aique  Ticesima  ista  culialio  *  abbatis  Ah-     traditiones  concludens*,  qoa  vestrla  orationihua  €on« 

ALARDl  GAZi£I  COMM£NTARIUS. 
^  Hilne  illuffl  abbatero  Abrabam  esso  existimo»     cujus  iosigne  encoroiom  babetmr  coiiaiione  IB  cap. 


iiSl  CMXATIO  tXIt. 

tummald,  illomm  Tiginri  qiiatnor  seniorum,  qui  in 
sanca  Apoiralypsi  (Ap&c.  tii)  coronas  «uas  Agiio  of- 
fene  dfuniur,  nuniero  fny»iice  congruente,  cnncta- 
rum  promis^ionuiii  nosiraruro  deliiiia  nos  crediinus 

•  liberandos.  Si  qua  proinde  gloria^hi  viginli  qdaiiior 
seiiiores  nostri  ob  instiiulionis  suse  roerltuin  fuerint 
coronati,  illi  qui  pro  saliite  moiidi  inimolatns  est 
Agno  subjectis  sunt  capiitbus  oblaiuri;  ipse  enim  et 

*  iilis  tam  eiimioro  seiisum,  et  nubis  qualemcumque 

t 

ALARDl  GlJEt 

4  et  5,  ubt  dno  miracula  rurationntn  ab  eo  patrata 
nsrranlttr;  qui  et  ir«if,  id  est,  puer,  pru  biinilici- 
tale  el  innocentia  cugnuminaiu*^  ibideni  dicilur; 
qiiem  quidein  aiiuin  e^^e  ab  ilto  S.  Abiabam,  sive 
Abramio  Syro,  cujus  vilain  et  re«  ges^as  B.  Epbrem 
coiiscripsit,  niuhis  iiidiciis  et  argiimemis  ibideia 
o>tendi.Porroancepsetami>i|{ua  nnbicoiijeciura  est 
nuin  ilie  sil  Abrahain.  vel  Ahramiu»  eiiain  ifigyptius, 
de  qiio  Pallailtus  ha^c  laiituiii  rererl  (  Lauaa.  i\)b ) : 
PmH  fiitd.in  Abraming  genere  J£gypiiu$,  qw  mam 
ttiperrimam  el  maxiihe  agresiem  egti  in  eoliiudine.  1$ 
animo  Mauciaiue  ob  inwmpemta  penuaihue^  venieiis  m 
eccleaiam  contendit  fum  preibyirris  dicen*  :  Noclu  a 
Chriito  Oidmaittiiiim  pre$byter,  nu*cipHe  me  uteacer' 
doUm,  Pttirei  enm  Hbdvxisi^ent  evm  a  ioliiudinCi  et  ad 
vitam  deduxiiienl  craaiurem  et  magii  indiffereniem^ 
curarunt  euin  a  mverbta  deduccntei  eum  ad  cognitio- 
nem  ium  imbeeittttati»^  ittuium  a  dofmoitibui,  H»c 
Pailadius.  Fuit  alius  •|uid.>in  S.  Abr;ih»in  Arveriias, 
de  quo  Sidonius  Apollii  aris  insigne  canueii  edutii 
(Lt>.  VII  eap.  17);  el  nieininit  G'eg«»rius  Turnufnsis 
l.ii  Hislur.  c.  ^l,  ei  Mariyto<giuiu  Roui.  17  iLaltMid. 
Joiii.  D^nique  Tboudoriftud  duos  alios  aiiacii  retas 
Abrahatuo^  tlicUis  coinmeuto^at  {Untor,  tib.  \Ycap. 
SJ,  et  inUiit.  Reg.  cap.  17;.  At  tle  liis  hic  non 
agitur. 

«  lliirutn  scilicet  i4  collalionum  atictores  sive  col- 
]atores,aiUcoIlo<Mrotes.  Diruniiir  auieui  vi^inti  qua 
tuor  tieue^  ( ailuaiune  quad  m  ad  illus  %i  seiiiores 
qtios  vidii  Jo:iiiiies  iu  Api>ca*ypsi),  non  ouuieru  ).er- 
soitanim,  -ed  collatiouuui.  Noncnim  siugul.s  singu- 
liie,  sed  atiquihus  duip,  aliis  etunt  tresculla  luncit  at- 
irihuuniur.  Uiide  quoii  ad  nuuieruui  persuuariiui  at- 
titiet,  non  nisi  qulutieciiu  uudieru  auachuretjc  iii  his 
cullaliouibus  numiuauliir  :  Priiuim  ahhas  Muyses, 
cui  primi  collati'^,  de  monaclii  deitinativne  vet  fine, 
et  spcunda,  de  diicretione.  Se<'uu(lus  Paphuufius,  cui 
teriia,  de  tribui  abienuutiaiionibut.  'I>riius  Dan«el, 
ctti  qiiarta,  de  concupneentia  ccrnii ei  */  irituj.  Quarius 
Serapioii, *ui quiuta, </«  vcto piincipatlbui viitii  yuiii- 
lus  Theodnnis,  cui  sexia,  de  nece  nmctorum,  Sekius 
Spreuui»,  cui  septima,  de  aniiuce  niob^littite,  et  «pirt- 
talibui  nequuiif.,  et  <  ctava,  de  principaiibui,  uu  potc 
itatibui.  Seiainiiis  Isaac,  cui  n<nw,  rfe  ora/tonf , et  de- 
ciina,  de  orfllionts  juj^liiie.  Ociavns  Cha^ieniun,  cui 
undecitna,  dtptrfrciioue^  ei  liuodfMiua,  de  (Uitttate^ 
et  deeiina  lerlia,  de  protectione  Dei.  Muiiiis  Ne<»iei  os, 
eni  deciina  nuaria,  de  tpiiitati  «ctVmia ,  et  drciina 
quinia,  de  ctiarimaiibui  aivinit.  Deciniu^  Joseph,  cui 
(le«'iina  sexia,  de  amicUia,  ei  deciiua  septiuia,  dedefi- 
niendo.  UuiliCiiuus  Phiii<mou,  ciii  dcciiua  ociava,  de 
iribui  generibui  monat-liorum.  Duode<'inius  Jo')iine.s, 
cui  decnua  ii(»iia, de  fine cxnobvm et ereiuitce.  Diciuius 
leruus  Plnufiiis,  cui  vlKe^iui:»,  de  pueniteiitiOf  (ine  et 
iatiifactionii  indiao.  Dec imiis  quartiis  Throna^,  cui 
Ttgosiuia  prima,  de  reniiaione  Qumquageiimce ^  et 
vigesima  secuiida,  de  nocturnii  iHHnombUi,  et  vtge- 
siiira  tenia,  de  eo  quod  dicit  ApoUotui  :  yon  enim 
tfuod  vulo,  facio  bonuin,  etc.  Deciinus  riiiinui  abhas 
Ahrahani.  cui  vigesitua  quartii  et  po^treuia  c<illalio, 
de  mortificatiotie  atcnbiiur.  Unde  paiet  uiuito  plurea 
•»8e  colliiiiones  quam  coilaiores. 

^  Pareotam  uomine*  qoamTif  proprie  pattr  et  ma- 


^  DE  MORTIFiCATIONE.  f Mt 

A  sermonem,  quo  lanta  proTirodiias  promeretar,  pro* 
pter  hom^rem  nominis  sai  donare  digna<us  est.  Ct 
necesseestut  ad  ^uctorem  btmoram  omniom  mnue- 
ris  sui  mcriia  referantur,  cni  boc  ipso  debeiur  am« 
plius,  quo  magis  solviiur.  Igttur  ad  huuc  Abrahsro 
cogitaiionum  nosiiaruni  inipngna  ionem  auxia  con* 
fessione  dt^tulintus,  qnia  ad  repetendam  pr<»yiuriam 
no8tram,  aU|ue  ^  ad  revise*  dua  parf  ntes  qnoiidian'f 
aninii  xsiibos  urgebaiuar.  ilincetenim  nobis  ii.axiina 

CX)MMCNTARIUS. 

ler  siguificentur,  apud  Jnrisconsultos  tamen,  lesfe 
Festo,  eiiam  avns  el  pn*avu$,  aliique  su|ieriores 
utriuNquC  sexus  iuielligiiniur.  Imnio  eilam  ad  quos- 
libei  con^^aiiguineos  h^c  v«icabulutu  cxieusuni  iiive- 
nimus;  «ed  hoc  npud  cnis  dumlaxat  qui  jau  tabe« 
scenie  lingu»  Latinse  puritate  miuuA  icr^i?  lOLUii 

B  sunt,  qiiod  el  Galli  in  sua  vcrnacuia  ubst^rvaut»  ijiio 
etiain  modo  nihil  veut  hicaccipi.  Porro  qiiain  |)eri- 
culostiiii  sit  monacbis  ad  parenteA  atil  amic«>6  carna- 
les  invisendos  ti^inere  aui  ciira  neceHaiuiteui  exiut* 
rere«  suo  damno  et  exiierimenio  diduit  M'iichii&  ille 
numarhiis,  cujus  viiani  D.  HierouyiuuH  scriplis  cuii- 
siguavii,  qui  de  roonasteriu,  disstiaiienie  itcet  ab- 
baie,  e|{r«ssus,  ut  pairi »in  <*t  )iareni<*s  inviseret»  in 
barbaruruin  luatius  incidil^  a  qiiibu^  rapius  et  abdu- 
cius  inultis  deiiide  ^TUuiuas  et  difflcuhaiea  iierpes* 
Fus  esl.  Trila  esi  el  leciu  dtgna  historia  (Totho  I 
Operum  U.  Uier.).  C<*nirarinm  voro  ac  iireiiior:ihil6 
ezenip'uin  Mbiiaiis  Piurin  refert  S«>z^nienus  bts  ver- 
bis  {Lib.  VI  cap.  i9) :  Pior  cum  naiKiuet  ab  ineunte 
adotesrentia  vitce  monastica  fe  comecfare^  eo  ipto 
tempora  leitigto  quo  ea  de  cauia  paiernii  eedibua 
egreuui  itf,  ipopondit  DfO  ie  de  ceetero  nemmeni  ax 
iuii  atiquando  ocniii  aipecturum,  Poit  annos  ^»14- 
quaginta  iororac  epit  eum  iidlinc  vivere,  Quof  eum  prm 

Q  immen^o  gauiio  nuntii  lamimperati  eaet  pene  ohnu 
pefacta.  quieiceie  non  pouit  niii  fratrcin  ocutii  iit/iie- 
r«(ttr.  Quam  tetate  ptovectam,  tamentanlem,  ei  im^ 
plorantem  in  liac  re  auxitiuin  epitcopui  itliui  loei 
comnuKeratuit  icripiii  ad  prteudei  monachorum  in  eo* 
litudine  degentium  ui  Piorem  ad  ee  mitterent.  Qui 
jutius  to  prof^cui  e^i^  quippe  cum  non  po^iot  iltii 
contadicere.  ille  igitur,  uno  iecuin  auumiitOf  venii 
irt  patriam.  atque  itam  pro  foribui  domuB  paternne^ 
iignuin  dedit  ic  veni%ie.  iJbi  vero  foree  crepare  s«ntfl, 
ociitis  rcetuiii  iororeni  uomine  competlavii^  aixiique  : 
Eyo  Pior  fratffr  tum;  age.  me  eontuere^  quantum 
tubet.  lUa  igitur  mire  hac  de  re  obteela.a  graiw  Deo 
egit.  Jtle  autew  cum  prope  forei  precatui  e$iei^  rever^ 
iiiur  ad  torum  tn  quo  habiiabat.  Hsec  lile,  in  quibiii 
mulia  suppetuiit  aniiquitati^  ei  iiiot>as|ic;e  discipiime 
doiunieuia.  Primuin,  m  jiuchi  et anaciiort^ttt m  soli« 
ludiiie  agenie!),  rtiniindeiii«iue  patres  et  abhates,  sea 
pr«si(les,  epi<>co|io  lnci  illiiis  praicipienii  nhediunt 
et  hUbdiUjs  se  osicndunt;  qii«Hi  miitlis  canonibiis  tt 

I)  deceiis  a  Graiiauo  coHeciis  sanciiuin  lt*gitiir  (16» 
q.  1;  et  18,  q.  2^  io|idem  atia«borPt»,  qiiauivisso- 
liiarii  ei  s«f|»aratiui  in  i-emotisc«*l!ulis  et  lucis  viven* 
te.<<,  suos  tanien  haheliart  p<a.^«i<leH  et  pr.vfccios, 
certs  limiiihiis  et  hicoruin  spaiii<i  dtstincios  (sicul 
mudo  habeot  rel^giosi  siios  provinciales  ei  vi!iitatii<- 
res),  quibus  ^dKdieiiiiam  pr.TSiahaiit,  ad  qiios  sie|)e 
couvetilebant,  et  de  rebns  dubiis  consulebMiit,  cun« 
cioiiaiiles,  aut  diHputautes  :Hidteb''ni.  ei  ab  eis,  si 
sacerd<>tes  eraiit,  sarrautenta  staiis  teuipoiibisper- 
cipiel>aui.  Id  quo<i  ex  mullih  h»cis  Ca>siani  et  cx  Vi« 
tis  Paiiutn  uo  iHsimum  est.  5*  Pi<»r  sol  lurius»  ei  vi- 
lam  ageiH  ni:«xitne  ausferHm,  posi  annus  qniuqua' 
ginta  ju!<4us  iu  p»triam  ire,  et  8«ir<Tis  desidifriu 
satiftrarere,  ^uis  »uperioribu4  obtemper.«iis,  eo  pro- 
ficiscit<ir.  Nec  tamen  solu^  iiei  arripitt  i^ed  uro  so* 
rio  a^suniplo,  qutvd  monachis  Tiibennciisibus  seu 
Pacbomianis  soiomno  fuit|  at  nou  aiai  bioi  foraa 


1835 


JOANNIS  CASSlANl  COLLATIONES. 


im 


desiderionim  nascebatar  occasio,  qnod  tanta  reli-  A  impugnaUonum  vim  tolerare  nos  potse,  «isi  nobis 


giuiie  aique  pietaie  |»at  enies  nostros  pnediios  recor- 
dabamur,  ul  eis  nequaquam  nostrum  proposiium 
praeponeremus,  lioc  jugiter  mente  volvenles,  quod 
profec>um  magis  ex  illorum  essemus  assiduitaie  ra- 
pturi,  nullaque  nos  corporaiium  rerum  solliciiudine 
nullisque  prospiciendi  victus  distentionibus  occupan* 
dos,  ■  illis  alTalim  omnem  cum  gaudio  pr;ebiiionem 
nostrx  necessiiatis  expleiilibiis.  Insuper  etiam  i^pe 
Inanium  gaudiorum  animum  pasceb»nins,  credenies 
frucuim  nos  maiimum  percepluros  de  conversione 
multorum;  qui  velut  nostro  eftsent  ad  viam  saluiis 
eiemplo  ac  uionitisdirigefidi;  lum  prseterea  ipsorum 
locorura  situs,  in  quibus  erat  majoribus  nnslris  ba- 
bita  [Lipf.  in  marg.  avita  ]  possessio  ,  ipsarumque 


per  illius  iiiedicinam  Dei  gratia  subvenisset,  profiisis 
lacrymis  leslaremnr,  lacitus  ille  diuque  cunctaius» 
at(|ue  ad  eztremum  graviter  ingemiscens ,  iia  re* 
spondil. 

CAPUT  U 

[luomedo  nnirdt  «eaex  pmlefeeerii  efr^ee. 

Necdum  vos  desideriis  reuuntiasse  mundaniSi 
^  nec  inortiicaacfii;  C(mcupiscen'ias  prisiinas,  G4>gita- 
tionum  vesirarum  prodit  inlirmitas.  Nam  sicut  desh 
diam  cordis  vestri  desideriomra  vettrorum  perva- 
gaiio  protestatnr,  banc  peregrtnatiouem  ac  paren- 
tum  absentiam,  quam  niente  poiius  6usci|iere  de* 
boistis,  carne  iantummodo  sutiinetis.  Sei  ulla  enim 


amoenitas  regionum  jucunda  anie  oculos  pingebaiur,  B  ^^^  omnia  ac  de  rordibus  vestrU  eviitst  peniius 


quam  gratac  et  congruaesoliiudiiiisspatii>  tenderetur, 
ita  ut  non  soluni  delectare  roonadiiiiii  poHsint  seereia 
silvarum,  sed  etiam  magna  victus  praebere  compen- 
dia.  Quae  omnia  praBdicio  seiii  cum  secunduro  Gdem 
conscientt»  nostr»  •impliciter  panderemus,  nec  jam 


jaui  fuissent,  sl  vel  rationem  ipsius  abreiiuntiatio- 
nis,  vel  principalem  aolitudinis  causam,  in  qna  con- 
8i«^timus,  CQ&pi^setiB.  Ideoque  vos  ilU  otii  aegrita- 
dine  seniio  Uborare  quae  in  Proverbiis  ita  nntatur, 
«  /n  detideriU  est  omni$  otiotu$,  el  iterum  :  Deside' 


ALARni  Gkim  COMMENTARIUS. 


procedereiiti  Regula  sic  pr»cipiente :  iVii//tt5  iolu$ 
miiiaiwr  forat  ad  aliquod  negoUum,  nist  juucto  ei  a/-> 
tero.  IJeniqiie  suis  clvricis  r<'gu'ai'ibii.s  prK^ciipsit  D. 
AiiKUftiinU!»  in  sna  Uegula  bi^  verbis  (C^p.  ^8  et  20 
lieguliB)  :  Nee  eani  quocumque  ire  neeetse  (ueril,  mi' 
nu§  quam  duo  vei  irei,  Et  Ule  qni  b  iket  aUquo  eundi 
neceiiitatem^  cum  quibus  prwpoMlm  ju$serii  in  Utbe" 
bit,  A^  Pior  so«orl  ita  se  visenduiii  prspbt^t,  iit  ta- 
nien  eam  nou  aspicial,  alienum  a  mon^tcho  judicaiis 
vel  parentiim  asiieciu  obiei't»ri;  et  oraiione  facta 
staiini  inde  discedit:  lantum  abegt  ut  paterniim  do- 
rouin  ingreasui^  paululum  coiiqiiiesceret  «l  vel  cor- 
pU8  saliem  reficillareu  Porro  his  addere  etiam  Ibet 
llliid  D.  Hieronymi  sciie  dicium,  t'i  bis  conseoia- 
neuiii  {Epi$t,  4,  ad  Heliodo^um) :  In  pairia  $ua  nemi« 
nem  prophetam  acceptum  {Luc.  iv),  nec  moKachum 
po$Be  e$$e  perfectmn ;  per^ectum  autem  e$$e  nolie,  de- 
linquere  e$l. 

*  M  e>i,  omiiia  nobis  necessaria  suppediiaiitibus. 
Vide  infra  cap.  H  ei  seq. 

t»  FiK  liiv  verbis  e  iciiur  ratif»  cur  hanc  rollaiionem 
de  Hioriilioiltone  Cassiaiius  inscrtps^Tn,  q^iod  nioii- 
rnni de  nioi tiftcaiidis  afr^Miibus  et  desideriis,  qiiibtis 
adbiic  se  leneri  ei  vehenifnler  laborare  ^uperius 
pAi«-f(*ceraiK,  arrepia  hac  ocrasi«Mie  sermoiieiii  iiis'i- 
titerit  abb»8  Abrab:iui,  ei  lianc  eis  moriificai  oiiem 
pahSioiiijin,  seu  affV^^  tnnm,  pracseriim  erga  pareiites, 
61  propiiii|uo<f  cariiales,  et  iuundanos,  giavi  oniione 
Goiitnifndaiit.  De  qua  niortiiicaiione  egregie  iiiter 
alb)*»  ira4!i'4t  J<iann.  Buz:»U8  aocieiatis  Je-u  tbeolo- 


qu<F  lege  divina  vel  humana  $uut  vetita^  $ed  etiam  in 
licitit;  ut  n  alicitis  ci6m,  potu^  «ornno,  /ec/o,  rerrea' 
tione,  aln$que  eorpori$  commodi$,  qiiod  e$t  omniHm 
rel  gio$orum  aliorumque  Dei  $ervorum  proprium,  ali- 
qnid  tibi  $itt'raseri$,  Dequibu$  B.  Auqu$tinus  in  iibro 
de  Fide  ttd  Vetrum  ita  $crip$it  {Cap,  ^,  li,  4ii :  £^11- 
mt/f  j  $ervi  Chri$ti^  qui  cuptunl  Damino  *uo  wie  impe- 
dimento  abscfUe  animi  noxia  cogitatione  servire^  conju- 
gia  omnino  non  appetuni,  et  a  carntbus  et  vino  obsU- 
nent^  in  quantum  corpori$  ralftudo  permittit ;  non  quia 
peecaium  e$i  aut  conjug^m  habere  aut  vinnm  carn  $vt 
p  percipere^  $e(i  quiu  tnundiori$  vitce  imtituta  sectanur^ 
^  et  corpora  ca$tiaare  vclunt,  El  S,  Gregoriusin  quarto 
Dialog.  (Cap,  \i)  agen$  d  $ancto  quodam  pre$bgtero^ 
qui  ad  tuendam  ca$litatem  etiam  vns  et  religiv$i$  fe- 
tuinis  adiium  ad  $e  neqnbat  :  Habent  quivpe^  iiiqiiil, 
$ancti  viri  hoc  /  roprlum^  quo  semptr  ab  iUicitis  ionge 
$int,  a  $e  pierumqne  etiam  licita  ab$cindant,  lumor' 
tificationi$  itaqie  morbo  laborat  qui  $ui»  paf>$  ombus 
animi  cnpiditatihu$que  carni$^  sve  in  illicvis^  $he  li- 
citisy  facile  ob$^quitur  et  indulget.  Hvc  iltr'.  (.a^itra, 
si  mihi  creilii  pins  lecior,  apud  ip<um  viderit,  et 
vidisse  non  pig<  bit.  Porro  de  moriifiratione  :»fr<'- 
ctiiuni  carnaiiuui  erga  pareutes  et  oon^atiguinens, 
de  qua  pr««prie  ac  pecuiiariier  iigilur  in  Irac  col  a- 
tioiie,  h:ibeii  insigiie  exemplum  apiid  Cas  lai.um 
Lb.  V  Insiilut.  ctp.  S9,  in  Macliete  sene  nionarlio, 
cui  cum  ultquando  epistol(e  patris  eju$  ac  tnatri$^aniicO' 
runufue  tntdtor'  m  de  provmciu  Pouti  iransmissce  fuis' 
sent^  accipiens  granUem  fascicvlum  litlerarutn^  ttiuque 
apud  »emetip$umvotvens  dixil :  QuatUarum  eogitoiio^ 

qucB  me  vel  ad 


inane  gatuiium .  vel  ad  trisiitias  infructno$a$  impel- 
!  Qua 


ftts  iii  Mio  P.tftKio»  ft  Vtiinrum  Antidao  lecti^smio 

e^  ui'lisiinio ;  «'X  <ino  bfC  paiica  depromere  vij^uin  D  uttm  causa  erit  mihi  i^larum  lectio 

est  leCn»ri  r«iiiiinoduni,  ei  hmc  loco  nece^-s^irium  :       * 

Primo^  inquit  {Verbo  Immortificnno),  con$idera  qnid 

$it  proprie  nn»rtifUar*'  pasitoim  animi,  et  fudle  intelli' 

§es  qutd  eit  immortificaiio  (arum,  Hortificat  siquid^m 

iUa$.  cum  perturbaitotie$  nnimi^  v,  g.  hcB^  vei  odj*,  <i« 

mnt  atqne  euortOR  fuerint  dmna$;  cum  carni$  cupiJitik' 

temad  cibum  vel  petum  immoderatum  pronai  coercei ; 

cum  judtctum  volftniatemque  propriam  $ponte  eubjicis 

aliente.  Nam  -MCtt/  /i«mo  orei$u$,  vel  morluu$,  eiiam$i 

contumeli  $  taudibu$ve  u/kintur,  iiu//«i?i  mffrortc  vel 

guudit  ^ttdidNm  prrnbet;  ita  homo  vcre  mortificatus^ 

eliam$i  muiti$  ittcommodi$  injurii$ve  i  fpciatur^  nulluin 

etgnum.irm  vel  impaiientias  prodit,  tmmo  magnam  a/t- 

quando  «c  iUi$  eapii  volt$pnUem,  Perlecti$$ime  awem 

$norttfiieabi$  pm$9iona$  Utae^  ei  non  modo  cupidiiaiei 

earnis  et  $en$tmm  eoercea$  in  iUicitis,  hoc  est,  ih  iis 


lent !  Qnantis  diebu$  horum  recordatione^  qni  ieripge^ 
runi^  inteHlionem  pectoris  mei  a  propesita  conieiipia' 
tioite  retfocaiiunt !  et  kirc  volvens  in  suo  pectore^  non 
solum  nuUain  re$olve;e  episiolam  d^finivit,  $ed  tie 
ipsnm  quidem  fa$ciculum  re^ignor" :  ne  $cilicet  eorum 
q^  i  scrip$erant^  vel  nomina  receiuendo,  Vtl  vultue  re» 
eordando^  a  spirttus  sui  inttntione  ce$^aret.  Itaque  ut 
eum  conntrictum  acceperat,  igni  t  adidii  crcmundum  : 
Ite,  inquieiis,  cogiiationes  pairicB,  pariler  coneretma' 
mini^  nec  me  ulteriu$  ad  ea  qute  fugi  revocare  'entetie. 
Ilar  ilii. 

^  Ciiatur  eulein  senteniia  ex  verfione  LXX  lib.  x 
Inriit.  cap.  Sli.  Pro  qua  lul^ulg^iia  e<)itioiie  habemus: 
Vtt/l,  et  non  vult  piger  (Prov,  iiia).  Ubi  D.  HieroujT* 
mu<«,  vel  Beda,  jipposite  ad  hunc  locum  :  ItecU  pigri 


Ii85 


GOLLAtlO  XIKT«  -» DE  HORHnCATIONE. 


H»9 


ria  oecidimi  pigrum  (Pmcrl^.  xxi).  Nam  et  nobis  po-  A  porut  tpem  9uam  in  homine  {ierBm*  xvit) ;  et,  t9otUe 


lerant  liasrquj:  conifneiidaslis  Garnalittnt  et»niinoda* 
ruw  non  deesse  oompendis,  si  credidisseaifis  ea 
mn^ito  eonveinre  profiosilo,  siit  talen  «x  iltis  ama  • 
nitaittfls  volnptaiibus  froctvm  nebis  jndieassemifS 
prisse  conferri^  qnaiis  ista  ett  (|oi  de  bec  loconim 
Mlialore  ei  corporls  coiilriiione  coat|uiritiir.  Nee 
somiis  ila  pareuium  snlatio  destitoii,  nl  deaint  <|ui 
de  siiis  substaniiis  susieniare  nos  gaudeant,  nisi  HO* 
bis  illa  senlenlia  Sahatoris  orcurrens,  quidquid  ad 
foinm  hujus  pertinet  carnis  excliideret,  qaa  dicitur, 
Qnt  noN  rei^raerll  >iv«  <»^il  pair«m,  H  moirem^  et 
fkhos^  ei  fflrm^  non  pneet  meM  esm  litfdpiiliu  {Lu- 
cof  x\\),  Qaod  si  parentuin  qo^ae  esaemns  prieat^ 
dio  destituti,  cerie  rel  polMum  muiidi  iati«s  ob«> 


confidere  in  prlncip<hu§  {Ptal.  cxlv).  Poiuimus  eiiam 
oeltalsa  saltem  Dostris  super  Nill  flominis  aWeum 
coilocaniesi  aqoam  habero  pro  foribus,  •  ne  eam  a 
quataor  miliibus  pa^^uum  nostris  c^geremur  de- 
Ibrre  earvicibu<i,  nisl  nos  ad  tolerantinm  labnHs 
iaiiaa  Indefessos  beatus  Aposlolua  reildens,  boc  Ju- 
glier  animaret  eliK|oio :  f^nas^ls^ike,  inqulens.  prth' 
pHam  mercedem  eiecipiet  tecundum  $uum  laborem 
(I  €ar«  III).  Nec  Ignoranius  esse  nonnulta  in  regio- 
n  bus  Hostris  ainoena  aecreia,  in  qnibus  pomonim 
copia,  ei  burtoruin  graliai  vel  ubertas,  necessiiatem 
victus  nostri  mtninio  lahore  corpoiis  expedireiit ; 
nisi  iinpingendam  nobis  illam  exprohiaiiunem  qaas 
ad  illum  in  £vaitgelio  directa  est  divitein,  verere- 


aeqoia  deesHe  fton  posstui,  qui  prumpttsaima  largK*  M  mur  :  Oiim  tHepisii  cone&iationem  tttom  M  vita  lua 


late  neceasiiaiibus  nasiris  cum  ombi  fraiianim 
aciioiie  aubminislrare  gaudiareiii,  qoorum  mimifi* 
centia  siMtentaSi,  parandi  victus  •#ll»cilodiiie  care« 
remus,  nisi  uos  vehemefHer  ill^  propb«li«a  maledt- 
ctio  deterrerel ;  nam  MeUediciut,  inqiiiii  Aoalo  qui 


{UbevB  xvi).  i>  ded  dos{)ecll8  lllis  omnibas  et  cum  uni* 
versa  muiidi  bujus  voluptate  coAteinpiis,  his  tantnm 
sqttaloribus  deleetamur,  universisqite  delidis  hor- 
rendam  solitmMiils  Isttua  prKferimus  vasiitatem, 
neqfue  bolc  arenamm  amaritudini  <)uaTitasvis  uberis 


ALARDi  GAZiBI  GOMMENXARIUS. 


vocafmlo  denotaiur  ^ui  ea/l  reguare  eum  domiao^  et  non 
pati  cum  eo :  dele.tant  pntmta,  cum  poUicentur,  de» 
terrent  certnmina  cum  jubentur,  De  quo  Jacobus  ait  : 
Vir  duptex  ammo  inconttant  ett  in  ommbut  f^h  tuit 
(Jac,  i).  Ei  fitiut  Siracti :  Va  peccaior'  lerram  ingre' 
dienti  duabut  vitt  {Ecctes  ii). 

•  lia  illi  sancti  ereiuitae  et  miuiaclii  ifigyptii,  ciim 
possent  vel  ad  Nili  ripas,  vel  alils  iu  lociiicommo- 
diuribus  sedes  ligere,  ubi  e  proxiino  aquarn  suis  asi- 
bus  nece^suriani  haiirireut;  taiuea  macerandi  el 
cas  igaiidi  corporis  btiidio,  ioci  poiius  arida^  in- 
aquosa  eta  fluminibns  renioiiora  sibi  ad  habitanduin  p 
deltgebant,  unde  aquaiii  longius  peiere  el  suis  hu-  ^ 
meris  ad  suas  cellulas  aut  inooasteria  delerre  cog^ 
reiiiur.  Sic  l\illadius  inter  alas  abiaiii»  Moy«is  au- 
s!eriiaie> :  Pott  lieec,  inq»ii,  atium  sibi  tug§£*tit  ro- 
tionrm  atperce  vitce  agndiv  Egredient  hic  pugtl  Sa^ 
tanop  (tarie  cmm  cum  er  deceriwU)  noctibut  abibat  ad 
celtat  monachorum  qjt  te  exercend  >  conseuu^^ra^U  in 
tabortbus^  et  per  se  aquam  non  polerant  ampliut  im^ 
poriare;  ei  acci,piens  hydriat,  eis  nescieniiiutf  ito 
aqua  impltbat.  Habenl  4mim  in  Hlit  /ocs  aqua.n  certa 
distaniem  tongiludiue;  alH  quidem  ad  duot  lapidet^ 
atti  vero  ad  qniuqut',  atii  vero  ud  di  nidimn,  Stizouie- 
niis  Meoi  riarraiis  li:fc  po.strema  veiba  i»ic  expoiiit 
(Lih.  VI  cap,  i9) '  tiet  erat  vulde  laboriota;  nam  tocut 
nnde  aquam  huuritbaut  ab  atUs  decem  ttadia.  viginti 
ab  aiiit.  ub  atiin  amptiut  triginia  abfuit»  Casstanus 
denique  lih.  v  In  liiut.  cap.  ZH:  Tanta,  inqnt.  tpsiut 
aqufT  pmuritt  constrmguntur^  ut  taii  eam  diligcntia 
scrupuloqne  dispentent,  quali  nenio  frugaiittiihorum 
speciem  pretiosiSiiimi  vmi  conservat  ct  parcit.  Trihut  D 
'  nanique  wiltibus,  vel  eo  ampliut^  eam  de  priBdicii  fiu- 
minis  atveo  necessariis  ustbus  advetiunt;  quod  'anium 
intervaUum  nrenosis  dirisum  moniibus,  tuborii  dfftcui" 
tate  §ravittima  dupticalur  Sic  ipse.  Quaiituiu  vero 
meriii  ac  mereedis  iipud  Deuui  hoc  lahore^p  'nianeo 
sihi  couipar  iriut,  in  Vitis  I^Htruui  hoc  eveiuplu  de- 
cl  raiar  (Lib.  v  lib  tlo  7)  :  Senex  quidam  stdb,t  in 
ere^no,  qui  tonge  hubebal  afua  n  a  cetla  tua  per  duo^ 
decim  wittia  ;  ubi  dum  temet  iret  haurire  aqnam^  do- 
fecit^  ei  dixit :  Quid  necette  est  ut  hunc  tuboxem  pa* 
tiarf  Venio,  et  habilo  circa  aquam  hanc.  Et  cum  hoc 
dixittet^  conversus  vidit  quemdum  mjueniem  te  el  nu^ 
fn^raniem  veitigia  tua,  Interrogavil  autem  eum^  di- 
eens  :  Quit  et  tu  ?  Et  itle  dixit :  Angetut  Dommi  tum^ 
0  miuut  tum  numerare  vettigia  tuUt  et  dare  tibi  mar^ 


eedem,  Quod  cum  andiitet  eenex,  fo¥ti  animo  factut 
promptior^  tt  adhuc  lonffiue  patitk  ceUam  tatm  a# 
aqua  itla,  ll.ec  ibi. 

*  S^cD.  Hieronymus  llb.  ii  In  Jnvlnianum  (Cflp.7), 
post4|uani  iiiuliis  ostendil  solitudiuem  conieiupla- 
ilonl  miigis  consenlaiieam  et  nccess^iriam  :  His^  in- 
qiiil,  r««'ioitr>iis  ifcwloii  m»lti  phii&topHorum  retique' 
ruut  frequentiat  mrbmm,  et  kortutot  tuburbanot,  vH 
ager  irriguut  ei  arborum  eoma,  ei  tuturrus  arium^ 
fontit  tpecuium^  rivnt  immurmurant,  et  muttcp  oento^ 
rum  auriumqnt  lilecebne;  ne  per  tuxum  et  abunduti' 
tiam  eopiatum  animee  (ortiludo  moHe*iCeret^  ot  ejut 
pudioitia  conttupraretur.  Inuiile  qnippe  est  crebro  vi- 
dert  per  qute  oiiquando  eavtut  sii,  et  eorum  ie  expe* 
rimchlo  commiitere  quibnt  dtffi  mtter  carens^  Nam  et 
Pyhagyrmi  hufuscemodi  freqmuntiam  dtciiuanfts^  ih 
toiitudine  ei  detertis  tocis  kabitart  consuei^eram.  Pta* 
towci  quoque  ei  Stoici  in  temptorum  focit  tt  porticibut 
vtrtubaiUur.  ui  admoniti  attguttiorit  habitw.uli  tancti' 
tate^  nitiil  afud  quam  de  virtuiibt  rogitarent  Sed  et 
ipte  Ptaio  cum  esset  dtvesj  tt  thoron  ejut  ihogenet  lu^ 
tati*  pedtbit^  coitcHlcartt,  ut  pot  et  racare  pHttasophim^ 
eiegii  Academittm  vUtam  ab  urbe  proeui  non  tvtum 
debtnam,  ted  tt  peMeuUm ;  ut  xuru  et  attiduiitit 
morbarum  tibidiuis  impttm  frangeretur^  dincip*tique 
tui  nuilum  tUiam  tentirefU  ooiui/taiem^  ni,n  ^rMU  re>> 
rtim  quas  dtscerent.  Quotdam  tegtmv.t  effaditne  bM 
oculot^  ne  per  torum  utum  a  coneitiptutmne  phituto^^ 
phHf.  avocareniur.  Vnde  ei  €ratesiiie  Thebanut  proje» 
cio  in  mart  non  pai-vu  auri  pondere  :  Ahiie^  iiii|Uti, 
petsum^  maUe  cupiditalts  :  tgo  vot  mtrgam,  ne  ipse 
mergar  a  vobis.  Quod  ti  qms  exittimnt  et  abfnduniia 
cibofum.  potionumque  se  perfrui,  et  vacure  potse  ta» 
pitutia^  hoc  fir,  et  ver^ari  in  detidis,  tt  del  cmrum 
vi.iit  n(fn  teneri^  teipsum  decipit ;  cum  enim  ob  hit  rt* 
moH  sa^  capiamur  naiurw  illectbrit,  el  cogamur  ea 
cwpert  oii#rttnr  copiam  nou  habe  ns,  qnanfO  magis  ti 
circHmasui  rettVua  toiuptatUm  e»te  noi  tiberos  arbnrt^ 
murl  iU^us  noster  \iiud  cogitat  quod  videt.  audit^ 
o  oratur,  gffstal^  niirectat;  et  od  ejut  rei  irahiiur  ap. 
pttUum^  cufiit  capiiur  ttoiuptait :  quod  ment  videat^ 
et  ment  au4>ai^  tt  ^uoM  nec  auMirt  t^ilMlf^im,  uec  ti« 
dere  pottimuAf  nini  sentus  in  eu  quce  cernimttt  el  audh' 
mus  futrit  incemwi,  licc  degentir  et  iiplissime  D. 
Ilieronymus,  rel^ioeis  oftuubna  el  coniemptativis 
apitftiiia  oonsidoraBdak 


|t8T  WANNIS  CASSIANl  COLLATtONBS.  I2tt 

gleb»  divitias  eomparamnt,  non  lemporalia  liujiis  A  pua  jtigiier  ititra  parietum  septa  eoneluserit;  ut  iia 


corp»riB  luer:),  seti  aterna  spirituii  emolumenta  se- 
cuiiKH.  Parum  est  eniin  renuniiasse  iDonachum 
seniel,  id  eat,  in  pninordio  ciMiverBi»nis  suse  con- 
tempsisHe  prs^eniia ,  ni^i  eis  qiioiidie  renuntiare 
perAtiK^rit  Ua<|ue  in  finem  nainque  liujus  vitae  illud 
Dobi»  dicendum  est  ciini  propheta,  Et  diem  homnis 
non  dedderavi^  tu  $cii  {Jerem.  ivii).  Unde  et  Doini- 
Dus  in  lilvangelio  :  Si  quit  vuli^  int|uit»  post  me  v«- 
iitre,  abneget  sem^iip$Hm,  ei  toUat  erueem  $uam  quo* 
Hdie^  et  sequatur  me  (Lucas  ii). 

CAPUT  III. 

De  qualilate  locorum  quo!  ab  anachoretii 
expeli  debeant. 


quis*  velui  piM^aior  egregius,  vicinm  siiii  apo^totica 
arte  prosplciens  in  tranquiiiissimi  cordls  sui  pro- 
fundo,  aguiioa  cogiiailonum  naUntia  intentos  atque 
immobilis  ca|»tet;  et  tamquam  de  promimmti  scopulo 
curiose  profunda  prospectans»  quas  ad  se  booio  at- 
trahere  delieat,  saluiarif  quas  vero  tamqnam  nialos 
ac  noiios  pisces  negligat  ac  refutet,  sagaci  discre- 
tione  dijudicei. 

CAPUT  IV. 
QuiB  a  ioUlariii  operationum  genera  deheant  eligi. 

In  bac  ergo  unusquisque  custodia  jugiter  perse- 
verans,  erficaciter  illud  impiebit,  qiiod  per  Habacuc 
proplH>tam  saiis  evidenter  eipritniiur :  «  Super  cu" 


itodiam  meam^  liiquit,  $iabOf  et  a$cendam  super  peiram 
Et  idr/.rco  ei  qui  de  interioris  bominis  puritate  b  ^t  $pecutabor  «1  tideam  quid  toquatur  inme^et  quid 


pervi)(il«^m  sollicitudinera  gerit ,  ■  oipt-tenda  sunt 
loca  qiiie  ruentem  ejiis  nulla  ad  culiurae  disieniioiiefn 
ubertitis  sii£  fecunditate  sollicitenl»  nec  de  cellnKi* 
fiia  aique  iinuiobili  stat  one  periurl»ent ,  atque  ad 
aliquod  ^  sulidivale  opiis  prodire  caiiipclant.  ei  ita^ 
velui  in  ap«*rtam  effusis  cogitationiliiis,  otnnem  men- 
tisdiriciionem  ac  subtilissimutn  certe  illius  de-itina- 
tionis  iutuitum  per  diversa  disiiergai,  qune  a  ncmine 
prorsus,  quanivissollicito  ac  vigilantl,  vel  cnveri  po- 
teruiity  vel  videri,  nisi  qul  aniinum  suum  atque  cor- 


re$pondeam  adarguentem  me  (Habaiue  ii).  Quod  quanti 
laboris  ac  difficultatis  sit,  eiprriinentis  illorum  qui 
^  in  illa  Calami  slve  Porphyrionis  erem«»  coramonii- 
tur  roanirestissi.ne  eomproliatiir.  Nam  cum  longiore 
solitudiiiis  intervallo  ab  universis  urlubus  et  babiia- 
•cnlis  hominum,  quam  eremus  Scythi ,  dividantur 
{ septein  '  siquidem  vel  octo  mansionibns  vasiissini» 
solltudinis  d^serta  penetrantes  vii  ad  celln*arum 
suarum  secreta  perveniunt),  tamen  quia  iili  agrioul- 
lurae  dediti»  t  elaustris  miuime  cohibentur,  com  ad 


ALARDI  GxZ2£l  COMMENTAIUUS. 


•  Docet  rnjiismodi  loca  solitariis  ct  coittemplntivis 
aint  deligeuda,  nempe  M»liiaria  ei  aii  bmninum  fre- 
qiieiiiati«»ne  remota  <  Vide  Bell  /.  ii  de  AlouachU  cap. 
W),  Cutii  enim  flnts  suliiariae  vii»  sit  coniemi.latio 
Dei  roriimque  caeir-snum ,  iit  paiet  cotlat.  19,  qu« 
est  de  line  viiae  anachoreiic;»  «t  ooenobitic%;  me- 


«  Id  e«t,  itinere  sep^em  vel  octo  dienim,  ut  alibi 
eiplicatiim  (Ad  lib,  x  lnstii,  e.  24).  Sic  Athan.isiiis 
in  Vita  S.  Aninn  i  ( C/ip.  5i)  :  Ad  primflm,  iiiquit, 
mansionem  AlexandrioB,  qucs  appeUatur  Chwreum, 

f  Quo  m.igis  agnoscant  religioi  clausiralet,  soi 
claustri  ei  <-latisiirah  mcnasiicae  antiqiiiiatem  et  san- 


diuin  anU'm  nd  cnnteni^lattonem  omnium  opUnnim  C  ctiiaiem,  visiini  e^t  oper»  preiinm  et  uosiro  instiiuto 

perqnam  consentineiim  ei  hiijus  loci  occasione 
nonniitla  scitu  dlgna  de  h'S  annoiare.  Prlinum  :  ulun- 
tiir  l^atres  Lat ini  |pra*ier  Ci^ssianum  hoc  loco)  iiecnoii 
conciiia  fretiuenus^ime  bis  vi>cibu9  cbustri  et  cl^iu- 
siin»'  in  cadein  signifit!ati(»neei  usn  qui  nune  est  mo- 
nai-horuni,  e  quihus  selectiora  qusdam  etad  inoriim 
insiniciionein  spectantia  breviter  attingam.  £iige« 
nins,  puto,  spcufidns  bujus  i.oininis  poniirei  a  Cra- 
tiano  citnius  (16,  q,  t,  cap,  Placuit,  t)  :  Ptacmt  no- 
j<ro  commnm  concilio  ut  nuttM  monachorum  pro  tvcro 
terreno  de  monasterio  exire  au$u  nefnndis^imo  prarsu' 
mat.  Sit  monachu$  ciav$tro  $ho  contentus ,  et  ca-tera 
inf«>riu8  cil:inda.  Aleiander  secuiidiis  itidem  .  piid 
Gratianuin  (/6td,,  c.  Juxta):  Justa  ChaUedovenm 
tenorem  optinii  concilii,  monachi$  ad  normam  S.  Eene- 
dicti  (Cap,  8)  tnfra  c^JUifrtim  morari  preecip'mu$; 
vicos  .  cattella ,  civitaies  peragrare  proh'bemu$^  et  a 
populorum  pradicalione  omnino  cessare  dccernimus ; 
|v  ni$i  forte  quis  de  $Hlute  aninuB  •ua^  $otUcilu$.  ut  ecuM 
hubiium  ass>>mat,  eos  intra  cfauslrum  con»u!ere  votue-' 
rit  (Vide  noiala  ad  coHal  24,  cap,  14).  Iiinoi-efnius 
lii,  in  solirinni  ilio  decre^o  (Lib,  iii  Decretat,  til,  10), 
Ctrm  ad  monasteriunu  de  siaiu  inoiiai  horum  :  /n  ora» 
torio,  inqnii,  rcfeciorio  et  dormitorio  coptinuum  eem- 
per  $itentium  observeiur.  In  ciaustro  quoque  cerU$  hori$ 
et  toci$,  secundum  antiquam  cotuuetudinem  mon^t^terii 
laudahlter  ofrscrrainm.  Meiiiiiiit  et  Clenien<i  quio  ns 
in  sna  Clementina  :  i\e  in  ngro,  Coiicilioin  Mtigun- 
liacum  rap.  StO  :  Monatterium  ita  dtbet  constiiui^  h» 
omnia  necessaria  intra  monasferium  exereennfur ,  nt 
non  sH  neces$ilas  mouachis,  vel  clericis^  vei  pHellis^  ro- 
aondi  foras,  quia  omn.no  non  expedii  anmvlmseotum, 
Similiter  quoque  cedificw  monasteriorum  $i*pradicti  mi^i 
(idesl,  delegati  td  visitatores) »  et  cum  ei$  episcvpi 


sit  hal»ere  animuin  codeclnm  et  qnieinni ;  certe 
buic  ('Ot  sslfitum  deservit  so  itiido  ,  qn»  Hrepirum 
omtiero  rernni  ,  quibns  animos  distrahi  possii , 
procu:  airet.  Hinc  Dumions  «n  Sulvalor  noster  ora- 
turus  in  niontes  et  desertum  secedcre  so)<*bat,  lesie 
evan]{el«Ma  (Li«<;.  v).  Moyst  qnoqae  cuiii  Deus  loqui 
Vellel,  jii:«iiit  ot  soluH  asfenderel  in  moiitis  vcnirem 
et  c:iligii«;m  intruret  (£xod.  ixiv),  niintrnin  iit  nilKi 
videre  posset  quod  animum  ejns  a  Deo  avocaret. 
Iinmo  hrc  adeo  verum  essi^  s<'ribii  D,  llieronynHis 
ubi  anpra,  ui  ea  de  csiiisa  niulii  pliilosophi  naturae 
duetn  ioca  deseria,  inculi»,  iinmoetcorporibiis  noxii 
et  iiif^alnoria  sibi  »d  philosophanduni  et  conteni- 
plandnni  Ueiegerint,  et  nimniilli  eiiain  ucul<»s  sii)i 
effodoriiit.  Et  alibi  scribit  (In  lori$  Hrbr,)  cellnlas 
ereintiarom  in  iilanis  vsiHium  anluis  ei  praeru)>t'S 
mouiilMis  vailalarom  coliucari  solil^s;  utquocorpora 
deprimerentuf  humiiiu$^  eo  altius  antirit  attotierentur, 
Duc  eiiam  spectat  illud  PoeUe : 

Carniina  secessum  scribeolis  rt  oU«  querunt. 

Qiiod  de  omni  Hiudio  ei  tlieoria  dici  poiest. 

^  M  tfhi,  quod  Kub  dio,  ve>,  nt  tnfra  eiponit ,  $ub 
€erm  inanitaie  fieri  del»eat.  Sic  coilai.  iO  (Cap  \) 
atrinn»  iliiit  subdivale,  id  est,  sine  tccio,  nodoque 
sub  aert*. 

*'  Vulp^ala  verslo  :  Super  euslodiam  meam  stabo,  et 
fipam  yradam  snper  muniltonem ,  et  contemptabor ,  ti r 
mdeam  qivd  dicatur  mihi,  et  quid  re$pondeam  ad  ar^ 
guenlem  me» 

^  C:ti  iinuss  sive  Porphyrio  locus  fiiit  solitndinis 
in  iEKyoto,  tn  quo  Punlii»  Ereniifa  b:ihiiavit,  Meiiii- 
nit  ejuMfnn  Ca^sianiis  llb.  i  ln«titui.  cap.  24.  Itursus 
^Uat.  i  cap.  5»  ei  coltat.  7  cap.  S6. 


lisd 


COLLATlO  tilV,  —  D^  HORTIPIGATIONE. 
ALARDI  GAZi£l  COMMENTARIOS. 


f»0 


per  dheruL  loea  pritvideantt  $i  apta  sint  et  congruen^  A  refectorlo  reficiantur,  quo  facitius  posiint  ad  hora$  cano^ 


ter  sanctoe  professioni  compo$ita;  vel  $i  clau$trwn  (ir- 
mum  habeant,  in  quo  $alvari  po$$int  animas  in  ei$  com" 
morantium  $ub  disciplina  canonica  vel  regulari»  Regiila 
monacharum  apiid  S.  Hieronymiim  (Cap.  2i) :  In 
chofo  eccle$im  ad  didna$  laude$  parato «  dormitorio , 
ccsnacuto^  claustro.ac  capituto,  omni  tempore  toqui 
non  deceat^  ni$i  ea  ad  quce  ordinata  $unt  loca  in  ian" 
dibu$  Deij  ut  et  tempn$  et  toeH$  religioni$  ve$tras  prm^ 
dicent  sanctitatem,  S.  Eucberius  Lugdiinensis  iii  qun- 
dam  hoiiiiiia  ad  monachos :  Id  profe$sio  nostra  in 
clau$tri$  a  nobi$  requirit ,  ut  eontra  propria$  concupi- 
$centia$  ct  reproba$  voluntate$  ,  $ed  ei  contra  omnem 
animo$itatem  carnatitati$  atque  acediam  jugiter  repu- 
anemu$;  certumque  €«/,  quod  ni$i  quotidie  ha?c  implere^ 
universasqne  passiones  et  inobedientias  quotidie  viriliter 
eradicare  conemury  multo  pejoree  in  ciaustro  efficimur, 
quam  eramus  in  $(eculo,  et  fiunt  novissima  nostra  pe- 
fora  prioribus.  S.  ^rnardus  in  sermone  quodara  (In 


njca$  celebranda$  oecurrere ,  ac  de  vita  et  conver$a* 
tione  $ua  admoneri  et  doceri.  Synodus  itein  Aquisgra» 
nensis  {Cap.  il7)  exigil  a  praeposilo  cleri  ut  clausira 
in  quibus  canonire  vivendum  est  firmis  undique  cir- 
cumdei  munitioiiibus,  ut  nulli  omniiio  intrandi  aul 
exeundi,  nisi  per  poriam,  pateat  adiius;  sint  etiam 
interius  dormitoria,  rerectoria,  cellaria  ,  ei  caeterae 
babiiationes  usibns  Trairum  in  una  sncietate  neces- 
sariae.  Postremo  bis  adjiingitur  apiid  Gratianum  Leo- 
nis  Doni  decretum  in  haec  verba  {Cau$a  i2,  q,  i) : 
Nece$saria  res  existit,  ut  juxta  eectesiam  claustra  con« 
stituantur,  in  quibu$  cterici  eccleslasticis  disciplinii 
vacent,  Itaque  omnibus  unum  $it  refectorium ,  ac  dor» 
mitorium^  $eu  ccetercs  officince  ad  u$u$  ctericorum  ne» 
cessaria,  Huctenus  SS.  Patres  et  concilia  aiUiquion 
in  commendationem  clausiri  et  clausurae  monasiic» 
in  mcdium  prodncti,  praeter  quos  plura  alia  tesiimo- 
nia  ex  concUio  Tridentino  et  aliunde  afTerri  possent. 


festo  S,  Nicotai^  tomol) :  Vere  c/aus/rttm,  inquit,  pa-      Ex  quibus  omnibus  manifeste  liquet  clanstruui  de 
radisus  e$t.  Hic  prata  virentia  Scripturarum ,  pratter-  B  quo  agimus  duobus 


/luen$  lacrymarum  undositas,  quas  ex  puri$$imi$  affe- 
ctibue  amor  itte  ccelestie  eliquat;  hic  $unt  arbore$  ere- 
crtsstm«,  chori  sanctorum^  nutlaque  est  qucs  non  multa 
gaudeat  frnctus  ubertate,  etc.  Apud  Petrum  Venera- 
bilem  (Lib,  i  Mirac.  cap,  i5),  monachus  qiiidam  dia- 
bolo  ad  fugam  sub  specie  cujusdam  abbatis  sollici- 
tanli  ita  respondit :  Ego  hinc  exire  nuUo  modo  pos- 
stim,  i^tita  ct  claustri  prcerogativa  et  clausura  mona- 
gferii  prohibet ,  et  fratrum  me  muttitudo  circumdat. 
Tunc  diabolns,  Nec  ego,  inquit,  quamdiu  hie  fueris,  te 
f R  a//^iio  juvare  potero.  Sed  fac  qualibet  arle  ut  septa 
fnona$terii  tran$grediari$ ;  quod  postquam  feceris,  ego 
'  atatim  adero,  eic.  Item  aiibi  (Cap.  il)  duplex  clau- 
Btrum  in  monasierio  Cluniaccnsi  fiiisse  commeniorat, 
majus  et  minus.  Et  nirsns  alio  capite  [Cap.  i5),  in- 
ter  officidas  monasterii,  quas  diabolus  ingredi  non 
poluit,  sua  grossitudine ,  uti  videbatur,  praepeditus, 
noroinat  capituium  (quod  in  claustro  esse  solet). 


modis  accipi,  uno  modo  pro  toto 
monaslerio,  ex  eo  nimirum  tempore  quo  monasteria 
miiris  aut  maceria  cingi  et  circumcludi  coepere,  et 
clausura  monachis  indicta ;  qua  de  re  infra.  Sttnf 
enim  claustra  ab  eo  quod  claudantur  dieta^  alt  Istdorui 
(Lib.  XV  Etymoi.  c.  6).  Alque  eadem  ratlone  septa 
monaslerii  dicuntur,  quibus  monasterium  circumse- 
piiur  ei  vallaiur.  Altero  modo  pro  parte  monasteriiy 
qu;idrangulari  (ut  solet)  ambitu  murorum  drcumcin- 
cia,  etiam  feminarum  accessu  prohibila,  et  penuliari 
ctansurae  ac  silentio  subjecta,  necnon  quieii  et  con- 
templaiioni  fratriimdicata,  quae  ab  oratorio,  siva 
templo,  et  a  refectorio  et  dormitorio  distinguitur,  ut 
notum  est.  Secundo  loco  non  praelereunda  videtur 
Guilielmi  Durandi  Mimatensis  episcopi  de  clausiro 
ejusque  ratione  et  insiitutiotie  egregia  notatio  bis 
irerbis  concepta  :  Claustrum  {$icut  ait  Richardu$  Cra^ 
monensis  episcopus  in  Mitrali)  ab  excubiis  et  custodiit 
Levitarum  circa  tabernaculum,  vel  ab  atrio  $acerdotum.. 


deinde  refectorium  et  dormitorium.  His  accedit  Hugo  q  vet  a  porticu  Salomonis  ad  temptum  sumpsit  exordium. 


Victorinus  (Tomo  II),  cujus  est  insignis  tractatus  de 
claustro  animae,  ubi  ex  occasione  refert  duodecim 
abusiones  claustri  monachalis ,  quas  hic  ascribere 
non  alienQm  ab  instituto  visum  est :  Duodecim ,  in- 
qiilt,  sunt  abusiones  claustri  ^  quibus  tota  retigionie 
massa  corrumpitur,  prcBlatus  negtigens,  diseipulus  in^ 
obediens,  juveni$  otio8u$j  senex  oli$tinatu$ ,  monachns 
euriati$y  monacku$  causidicu$,  habitu$  pretio$u$^  cibu$ 
exquisilus^  rumor  in  ctaustro^  tis  in  capitulo,  dissolutio 
in  choro,  et  irrevereniia  circa  aitare.  Iia  Hugo  ad  iini- 
tationem  D.  Cypriani  martyris,  seu  cujiisvis  auctoris, 
cui  ascribitur  liber  de  Duodecim  Abusionibus  hiijus 
sseculi .  ut  notat  Glossa  diclae  Clementinae  :  Ne  in 
agro.  Porro  non  tantuin  monachorum ,  sed  et  cano- 
nicorum  seu  clericorum  regiilarium  cl:iustra  in  sacris 
canonibus  memorantur,  quippe  qui  instar  monacho- 
rum  communi  clausiro,  commuiii  refectorio  et  dor- 
mltorio  titereniur,  et  tam  regulariter  viverent ,  ut 
eoriim  viiae  raiio  monachali  non  videretur  inferior 


Prcecepit  enim  Dominus  Moyst  ne  Levitas  cum  ptebeia 
muttitudine  numeraret,  $ed  con$titueret  eo$  super  taber^ 
naculum  te$timonii  ad  portandum  et  custodiendum  (Du- 
rand.  in  Ration.  lib.  i  cap.  i).  Propter  qued  Domini 
prasceplum,  dum  divina  peraguntur  mysteria ,  cterici 
debent  in  ecclesia  $tare  a  taici$  $egregati.  Unde  $tatuit 
concilium  Moauntinum,  extra  de  vit.  et  honestat.  C/f- 
rtc.  e.  i ,  quodpars  illa  quce  cancellis  dividitur  ab  attari 
psatlentibus  tantum  pateat  clericis.  Porro  sicut  tenh' 
pium  triumphantem  designat  Ecclesiam,  $ic  elaustrum 
casiestem  significat  paradisum,  ubierit  eor  unum  et  idem 
in  Dei  dilectione  et  votuntate ,  ubi  omnia  communiter 
pos$idebuntur ;  quia  quce  quis  minus  habebit  in  sf,  in 
alio  $e  aaudebit  habere,  quia  Deus  erit  omnia  in  omnt- 
bus  { I  Cor.  vi).  Ideoque  regulare$  unanimiler  in  Watfr» 
$tro  degente$  ad  servitium  Dei  surgunt ,  et  $aseuUma 
relinquente$,  in  omnibu$  vitam  communem  ducunt.  Dim 
ver$ita$  autem  efficiharum  et  officiorum  in  clau$tro, 
diver$ita$  e$t  man$ionum  cum  diver$itate  prcemiorum 


_ -.„...       ...v.^.  w**w«v     |r*  wviMVf  WfM 

-  r  ....  .  «...  -^^ r "/• — ■       "*  ^**^"^  •  O«0"»flw*  »«  regno  Patri$  mei  mansionea 


cilio  Mogunlino  (Cap.  9,  t.  III  Concil.,  et  apud  Gratian. 
disi.  Z±)j  quod  sub  Carolo  Magno  habitum  est,  sta- 
tutiim  legitur :  In  omnibu$,  quantum  humana  permittit 
fragHita$,  decrevimu$^  ut  canonici  clerici  canonice  vi- 
vani,  ob$ervante$  Scripturcs  divince  doctrinam,  et  docu- 
menta  SS.  Patrumy  et  nihil  $ine  ticentia  episcopi  sui, 
vel  magistri  eorum  ^  incomposite  agere  prossumant.  In 
unoquoque  episcopatu  simut  manducent  et  dormiant,  in 
suo  claustro  maneant :  et  $inguti$  diebu$,  mane,  prima 
hora  ad  lectionem  veniantj  et  audiant  quid  ei$  imperetur 
(  Vide  Joan.  Motanum  l.ide  Canon.  c.  i3),etc.  Eodem 
periiiiet  decretum  syiiodi  Turoiiensis  ( Cap.  iZ )  : 
iOanonici  et  cterici  civitatum  qui  in  episcopiis  conyer- 
saniWy  eonsideravimu$  ut  in  ctau$tri$  habitante$,  simut 
cmnes  in  uno  do/mitorio  dormiant^  $imutque  in  una 

Fatrol.  XLIX^ 


muttcB  stffi/,  dicit  Dominu$  (Joan^  iv).  Moratiter  vero 
ctau$trum  est  animce  contemplatio,  ubi  se  reeipit,  a 
turba  cogitationum  carnatium  separatur,  et  $oia  ccek' 
$tia  meditatur.  In  hoc  clau$tro  $unt  quatuor  laterfl  , 
sciticet  contemptus  sui,  contemptusmundi,amor  Dei\  et 
amor  proximi.  Unumquodque  autem  latus  $uum  habet , 
ordinem  columnarum.  Contemptus  $ui  habet  mentis  hu* 
miliationem,  carni$  affticlionem,  humilem  sermonem,  ei 
$imilia.  Ba$i$  omnium  eolumnarum  e$t  patientia.  In 
hoc  ctaustro  diver$ita$  officinarum  e$t  diver$ita$  virtu^ 
tum ;  capitutum  e$t  cordi$  $ecretum,  refectorium  dile^ 
etio  $anctm  meditationi$,  cettarium  $acra  Scriptura^ 
dormitorium  munda  con$cientia,  oratorium  vita  tmma- 
culata.  Hortu$  arborum  et  herbarum,  congerie$  tnVtiii- 
liim.  Puteus  aquarum  viventium ,  irrtgaito  donorw% 


Ii9l 


JOANNIS  GASSfANI  COLLATIONES. 
ALARDI  GAZiEl  COMMENTARIUS. 


vm 


jws  hie  siiim  tnitigant,  et  in  futuro  penitus  exsiinguent :  A  putei  plures^  horti  irrigui,  omnium  ^fuoque  pomorum 


H:vc  ille  vir  pius  et  doclus,  et  de  olausiralihus  opuiiie 
meriiua,  qiiihus  tnm  <pr%(  lara  de  clausiro  ejusque 
parlibus  iradidit  documenia ;  qua^  uiiiiam,  Deo  danie, 
sectentur.  Postremo  circa  huuc  locum  aiinoianda  et 
paucis  explicaiida  occurrunt  quac  de  claui^ura  regula- 
rium  Docior  Navarrus  blius  tradit  in  praeclaro  illo 
Cummentario  do  Regularibus,  id  est,  religiosis  in- 
scripto,  qimrum  primum  est,  clausuram  religionum 
non  naturali  aut  divino,  ut  quidam  exislimatit,  sed  Au- 
mano  el  posltivo  tantumjure  esse  induclam  et  indictam. 
Non  naiurali  jure,  quia  nuilo  prxcopto  pcr  se  noto 
vel  ex  notis  illaio  ad  id  obligantur.  Non  diviiio,  quia 
nulluin  inlotaScripturaexMat  praeceplum  declausiura 
moiiasterii ;  iion  eliam  utroque  mixio,  luin  quia  sic< 
nulla  umqoam  essei  fACuliasexeundi.tuniquodomnes 
r^gularessicessent  paresCarihusiaiiis,  etad  xquaieiii 
omnes  tenereniur  clausuram,  qu(}d  conslai  e^ise  ful- 
suro.Neque  obslai  quod  omnis  regularis  e.vpresse  aut 
implicite  vovei  stabilitJlein  loci,  ut  expres^e  h^ihetur 
iri  Rogula  S.  Benedicli  (Cap.  58).  Nain  -^liud  e&t  vovere 
si3ibUiialem,aliud  vovoreclau^uram  sive  inclusioneni. 
Stabilitaseniin  nihii  aliud  significal  quam  perseveraii* 
tiam  in  saa  professioite  et  siatu  religionis  $>ub  obe- 
dientia  superioribus  dehiti  secunduin  Regulam ;  non 
autem  necessario  includit  clflusuram  perpetuarn,  aiit 
promissionem  de  non  exeundo  S(*pia  monasterii,  nisi 
ex  speciali  instituto  ulicuju^  reitgionis.  Secundum 
Navarri  dociiinentum,  clausuram  monasticam,  sive  re- 
iigiosam^  hahuisse  originem  ab  ipsis  priinis  monachis^ 
sivc  amihmlis^  anU  mlimio:'t&  quftimr  prinapaiium 
Hegularum  ^  quce  vulgo  dicuntur  Basiiii,  Auguslini^ 
Benedicti,  Francisci;  poslea  vero  fuisse  ptenius  ct  ex- 
pressius  prascriptam  et  roboratam  a  Niccena  synodo 
generati,  de  qua  Eugenius  poniifex.  c.  Placuii  su|)e- 
rius  allegato,  eta  Chalcedonensi,  de  qua  Aiexnnder 
Sacttiidos  in  cap.  Juxia,  eadem  causa  et  ttua^st.  aptid 
Gratianum,  et  a  Tarraconensi  in  cap.  Monachi,  ibi- 


arborumque  paradisi^  et  qucecumque  necessaria  v^bus 
erant,  sufficienter  immo  et  abundanter  provisa^  ob  hoc 
ut  nulli  monachorum  habitantium  intrinsecus  necessifat 
utla  fierel  exeundi  foras  ad  aliquid  requirendum,  Se^ 
nior  quidam  itr  gravis,  et  deprimis  etectus,  ad  januam 
sedens,  hoc  habebat  oMcii^  ut  adventantes  ea  tege  sus- 
cipiat,  qua  ingressi  ultra  non  exeant,  Si  ergo  semet 
ingredi  placuerit,  stat  immobitis  lex;  sed,  quod  est  ad- 
mirabitius^  ingressos  non  jam  legis  necessiias,  sed  vitte 
bealitudo  retinet  ac  pirfectio.  Hxc  ille  copiosius,  et 
accuraiius,  quam  alii  idem  rcferenies  {Sozom,  t.  vi 
cap.  21,  Nicephor.  l.  ii  c.  34,  Cassiodor.  Hist,  Tri- 
part.  t.  VIII  cap.  i  seq. ).  •4''  Denique,  ut  alia  exeiupla 
pricieream,  sails  ex  iioc  Cassiani  ioco  coliigiiur  etiam 
apud  an.ichoreia8  ei  inonachas  iEgyptios  ex  antiquo 
u^u  et  majorum  iiisiiluio  aiiquod  genus  claustri  et 
clausurx  observaium  futsse,  dum  ex  iJIis  quosdaoi 
asserit  iiitra  ceilulas  perpetuo  laiuisse ;  alios  claustris 
hujiisinodi  miiiime  cohibitos  et  conclusos  fuisse,  lU 
infra  magis  patt^bit.  Tcrtium  documentoin  :  hanc 
ctausuram  communem,  etjurc  communi  statutam^  ei 
con/irmatam^  etiam  a  Palribus  iltis  quatuor  Regutarum 
principalium,  aliarumque  institutoribut  deinceps  rect" 
ptam,  approbatam,  et  propriis  sanctionibus  et  institutig 
slabitilaiem  in  omnibus  retigionum  ordinibus  perman- 
sisse,  non  tamen  apud  omnes  asqualem ,  sed  in  quibus» 
dam  arctiorem^  nlapud  Carthusianos,  quorum  clau- 
sura  videiur  quidam  carcer  perpetuus,  ut  iion  imme^ 
rito  conferri  possil  cum  monasterio  il!o  poeniientium 
qui  carcer  appellahaiur,  de  quo  Jounues  Climaciif 
gradu  5  su£  Scalae.  Unde  iliud  Bapiista;  Mantuani : 

Hlnc  Carihusiacis  seterna  sileolia  claostris; 
Id  aliis  vero  minus  arcia. 

Nam  prseter  iila  qiix  superius  do  claustro  ejusque  an- 
tiquitate  protuliuius  lehtimonia ,  ut  e  singulis  etiam 
Regulis  id  coinprobemiis,  stabilitaiem  et  clausuram 
monasiicam  frequeuier  iaculcat  et  couimeudat  D.  Ba- 


dem  relato,  quo  prohibentttr  monachi  egredi  monaste"  .  

fto,  oliam  pro  utililate  ipsius ,  absque  facullaie  aut  G  silius  Crxcorum  monacliorum  Pater,  priinum  in  Re- 
jussione  abbatis,  Quod  autein  a  priniis  mouaciiis  et  gulis  fusius  disputatis  cap.  56,  ubi  de  iit  quiareliquo* 
anacboretis  hiijusmodi  clausnra  iuitium  el  origneui      rum  fratrum  societate  secedunt.  luni  cap.  44«  ubi  ^ttt^i» 


habuerit,  eiiam  anie  Reguhis  SS.  Pairuin  jam  dicias, 
probari  potest,  1*  e«  Phdone  Judaeo  (Lib.  de  Vita 
Contempt.),  el  Eusehio  Csesariensi  {Lib.  ii  Hia.  c. 
il(>),  qui  de  Tlierapeutis  Alexandriiiis,  sive  primis 
monachis  a  S.  Maroo  evaiigelisti  apud  Aiexauiiriam 
insiitutis,  ititer  alia  comuiemorani,  singutos^  in  suis 
cettulis,  sive  adicutiSt  quas  (rtfivsM  sive  fio^arnptit; 
nuneupabant^  per  dies  sex  hebdomada  tectioni  ei  con- 
temptationi  assidue  vacare  sotitos^  non  progredienies 
foras ,  immo  ne  prospicienies  quidem ;  septima  autem 
die  ( hoe  «sl,  dominica )  eonvenire  in  coetum  commu- 
nem,  et  juxta  wtatis  ordinem  considere  decenti  habilu^ 
eio.  £0  Kx  Regula  S.  Pacbomii  (Art.  3,  50,  31,  52, 
53,  54,  56,  8ii),  quem  constat  eiiam  Basilio  anti- 
quiorem  iuisse,  in  «lua  complures  de  bac  monacho- 
runi  et  mouialium  Taiiennciisium  ckausura  continen- 


permilli  debeat  ut  domo  peregre  proficiscanlur,  In  Re- 
gulis  Brcvtoril>us,  ini».rrog.  1:20  :  yumquidaliauo  dis^ 
cedendum  sii,  non  petita  ab  antistile  venia?  R.  Negati- 
ve,  et  hoc  esse  magnce  elationis,  et  pra*sumptionis  indh' 
cium.  lu  C<)n>iiiut  onibus  Mtuiasiicis,  cap.  8,  cui  tila- 
lus  :  Quod  neque  [requenter,  neque  temere  extra  mona* 
sterium  exire  monachus  debet,  El  cap.  sequenti,  ubi  do^ 
cet  devitandos  esse  inouachos  illos  gyrovagos  et  va- 
gabuiidos,  qui  iiistaldies  ideiitidein  locum  demutant» 
et  modo  ad  hos,  niodo  ad  illos  fratres  se  conferunt^ 
etc.  Eaindein  clausuraiii  eliam  clericis  seu  canonicis 
regularihus  a  D.  Augusiino  impositaiu  probat  Navar- 
rus,  quia,  iuquiif  id  apeile  signihcai  Regula  ejusdem 
AugusLini,  iicct  omnium  laxissima  sii,  juxta  cap. 
Quod  Dei  timorem,  de  siai.  niouach.  tam  in  principia, 
duin  pra2»uppouit  suos  canonicos  debere  consiilui  ia 


Uir  ariioiili  (quara  tamen  Res;ulam  non  videtur  Na- j)  mouasterio,  cougregari  iu  uuura,  et  esse  in   tina 
varrus  inter  quatuor  principales  censuisse,  uii  nec     domo;  guain  appellaiido  octies  eorum  habitaliont^ 


apud  alios  canonisias  nominatur ),  praecipue  ari.  47, 
uhi  dicitur  ;  Nutluf  neque  ambutandi  in  monasteriOy 
neque  extra  murum  monasterii  procedendi  habeat  facul" 
tatem^  nisi  interrogaverit  prceposituw ,  et  ilte  concesse- 
rit.  Ei  art.  72 :  Nemo  exeat  foras,  nemo  toqualur  ( sup- 
ple  foris),  nemo  r^manfaM  toris),  exceplo  majorig 
tmpeno.  Quibus  verbisexprimiiur  verissima  clau^ur» 
monastica!  deiiuiiio,  et  descripiio,  etiam  secnndum 
Navarruro.  5°  Ab  exemplo  Isidori  abbatis,  et  aliorum 
»nii<^orum  Patrum  (Soxom.  tib,  vi c.  ^8;  Patt.  cap^ 
7.1  ).  De  Isidoro  Ruliiius  (Ltb,  ii  de  Vitis  Patrum  c. 
47 ) :  VidimuSf  inquit,  et  apud  Thebaidam  etiam  Issr- 
dori  nominatissimum  monasterium,  ampiiuimis  spatiie 
circumseptum ,  muroque  circumdatum »  ift  quo  /ia6f- 
tm^tibus  viris  larga  prmbeiantur  habiiacuia,  In^rinseem 


nionasterium,  quam  etiam  pruecip.endo  in  haec  verha 
cup.  10  :  Nec  eant  ad  batnea,  tive  quocumque  ire  ne- 
cesse  fueritf  minus  quam  duo^  vel  tres :  el  ilte  qui  habet 
aliquo  eundi  necetsitatem^cumquibus  praspositut  jusse' 
rit  ire  debebit,  Tum  per  iiliid  ejusdein  cap.  8  :  Quundo 
proceditis^  simul  ambulate ;  cum  veneritis^  quo  itis^ri- 
mulstate;  lum  per  illud  Hugouis  in  prxdiniuin  cap. 
10  beiie  ait,  ciimi  quibus  prcepositus  ire  jusserit  ire  de» 
bebit^  sciticei  ut  a  prmlato  provideatur  secuntas  perso^ 
ncBt  et  subdito  seneiur  virius  obedientice,  Ila  Navarrus 
de  Regula  sancii  Augusiiui.  I^orro  non  niiuora  suoC 
nec  pauciora  in  Regula  «anctissimi  Palris  nustri  Be- 
nedicti  clausur»  mouachalis  auctoramenta.  Primo 
quidein,  dura  stabiliiatem  in  ipsa  professione  ex- 
presse  profiiendam  praescrU^it  (Co^.  ^8) ;  Sued^ 


1198  COLLATIO  XXIV.  - 

bttc  s^lida  ki  (foibos  de^nrag,  vel  ad  illa  Scythio- 
tica  ■««fanerint  loca,tan(is  cogitBtionttm  a^tibus,  tantft 
animi  anxieiaie  vexaiitur,  ul  ifuafli  mdids  ei  qtii  seli- 
tudinis  exercitia  ne  ieviter  ifuidein  aliquando  conii*- 
geriiii,  comniovaiionem  c«HaK  eit  qnieti^  «ilentia  tote- 
rarc  non  fiosMnt;  otqve  ex  om  siatlin  «xeoasi,  tom- 
qoam  ooperiea  et  novitii  pertQrbentnr.  Non  enim 
sodare  iMenoris  homintemotiB  et  cogiiatiodum  sua- 
rum  lemfieBtatilNis  obriare,  jugi  sotiicUiidine  ac  per- 
severantiiotentionedidicerunt,  qiii  sobdtTalibtfs  quo- 
tidie  operibtit  desodantes,  loia  die  sub  aef^ea  liianl» 
late,  non  aotum  corpore,  rerum  etiam  mente  pBrvo- 
litant,  et  cogitationes  suas  com  mobiiKate  corporea 
passim  in  aperta  diffundont.  £t  idcireo  fnnifivohim 
nnimi  sni  sentiunt  vanitatem,  nec  ajiis  Inbricos  pos- 
sunt  coercere  discarsus ;  nec  contriiionem  spirittts 
ferentes ,  intolofabilem  sltii  Ipsom  silemii  sui  aesti- 
mantjugiiatem,  ac  Hiboriosls  ruris  operlbus  inde- 
lessi,  vincDntur  otio,  et  quieih  suae  diutumitate  lai- 
santur. 

€APUT  V 

Qttod  49agMiwne  eorporU  ^raveiur  mapt  tfuam  i^/rve- 

(ur  coriits  anxielae» 

Nec  minrai  si  in  cella  qnis  resldens  quasl  intra 
arctisslmam  clanstnim ,  cogltationibus  congregaiis, 
anxietatum  multiludine  suflbcetur,  quae  de  carcerl- 
bns  habiiacoii  eim  bomine  prorumpentes,  continuo 

ALARDI  GAZi£I 

pifnidm,  inqiiit,  in  oratorio  coram  omnibus  promiltat 

de  stalntitate  $ua,  sciem  lege  consiiiutum,  quod  ei  ex 

iila  die  non  liceat  de  monasierio  egredi,  nec  collum  ex- 

cutere  de  sub  jugo  ReguUg^  etc.  Quanivis  enim  clau- 

sura  iii  rilione  stahitiiatts  non  nccessario  iucludatur, 

ut  dictum  est,  tamcii  ad  carn  rediicilur,  quaieiius 

sub  obedieniia  religiosa  cominetur,  sive  qu^iienos 

legitime  ei  sectindum  Reguiam  imi>oniiur  ac  pra:- 

scribitur.  Unde  D.  Bernardiis  eplst.  7  :  Sic  te  stabi- 

lem^  inquit,  in  loco  exhibeas,  ut  abbali  subiici  non 

contemnas ;  sic  obedias  subdilus  abbati,  ut  stahitilatem 

loci  non  wnUtas,  El  Turrecrematus  in  eum  locum 

ReguliC  :  Per  stabilitatem,  Inquit,  astringi  inteUiyilur 

monachus,  quod  nullo  modo  deserat  monachatum,  nee 

sine  necessiiate  et  superioris  aucloriiate  exeat  monastC' 

rium,  Secundo,  dum  de  ostiario  sive  portario  mona- 

sterii  ita  sollicile  disponit  cap.  67  :  Ad  portam  mona- 

tterii  ponafur  senex  sapiens,  qui  sciat  accipere  respon^ 

sum  et  reddere,  Quicellam  debet  habere  juxta  portam, 

ui  venientes  semper  prcesentem  inveniant^  etc.  Teriio , 

dam  Ibidem  subdii,  imiiatus  h  uid  dubie  Isidorum 

illuni,  de  quo  supra :  Monasterium  autem,  si  fieri  pos- 

sitf  ita  debet  construi,  ut  omnia  necessaria,  id  est, 

aqua^  molendinum,  hurtus,  piatrinum,  vel  artes  divers<B 

intra  monasterium  exerceantur^  ut  non  sit  necessilas 

monachis  vagandi  foras,  quia  omnino  non  expedil  ani^ 

mabus  eorum,  Qtiarto,  dum  capiie  sequenti  de  fratri- 

1  biis  aliquo  proteeturis  .-igens :  Dirigendi,  iiiquii,  fra- 

1  tree  in  viam,  omnium  fratrum  vel  abbatis  se  orationi 

\commendent,  El  iiifra  :  Nec  prcesnmat  qnisquam  aliis 

•  ^referte  quacumqne  foris  monasteriwn  viderit  vei  au- 

*dierit,  quia  plurima  destructio  est.  Quod  si  quisprce- 

sumpserit,  vtndictO!  regutari  subjacetit.  Similiter  el  qui 

pnesumpseril  claustra  monasterii  egredi,  vel  quocum" 

qne  ire,  vet  quidpiam  ( quamvis  parum )  sine  jussione 

abbatis  facere.  Rodem  spectat  et  illnd,  quod  c.  ol 

Regnls  slaluitur  de  fratritms  qui  non  sa(lis  longc  pro- 

fici7*ouiitur  :  Fratres^  qui  pro  quovis  respottso  profici' 

scuniur,  et  ea  die  se  sperant  reverti  ad  mouasierium^ 

nen  prasumant  foris  manducure,  etiami  omnino  « 


DE  MaRTlFIGATIQNe.  iiM 

A  velut  eqni  effrenes  in  diversa  penrolltant.  Sed  cm» 
ad  praesens  de  suis  veloi  stabulis  evsgentiir,  capiiitr 
staiiro  aliqood  vel  breve  vel  tri&to  soiatium.  Gum 
vero,  corpore  ad  oetlam  propriam  remeante,  mrsos 
quasi  ad  sedem  snam  concta  cogitationum  caterva 
recorrerit,  graviores  «icitai  stimntos  ipsa  iiivettTa- 
Ut  iioontittconsuetodo.  iiieifoqoi  needuro  possitnt 
vel  iiolunt  voluntatom  suarnm  insiigiitionibiis  reln- 
ctari,  cum,  acedia  peetns  insotitom  veiietnemtus  im* 
pugnante,  inlra  cellam  fuerint  anxiati,  sipregre* 
diendi  sapius  iibertalem  sibi  remisaa  ^trictionln 
lege  concesserint,  acriorem  advemim  seiposlem  hoc 
ot  pulanl,  remedio  soscitabant ,  sficot  gelidissima 
aquae  hausto  vim  inteffnanim  febvium  qmdam  restin< 
guere  posse  se  credunt,  cum  nttque  accindi  «x  hoe, 
B  ignem  illum  censtet  polius  qoaro  sedari,  siquidem 
niMaentaneam  illam  relevalionem  moito  graTior 
conseqoetor  afltictio. 

CAPUT  \l 

Quo  pacto  monachus  cogitationes  cuslodire  debeat, 
similitudine  demonstrat, 

Qnaraobrem  ila  monacbi  omnis  inteaiio  fn  onuii 
gemper  est  deflgenda,  cnnctaramqne  eo^itationum 
ejos  orltis  ac  circnmitns  in  idipsum,  id  est,  ad  me- 
moriam  Dei  strenue  revocandi;  velm  si  qiiis  >>  absi- 
dis  cameram  volens  in  sublime  conclodere,  «ublilis- 

G0MMENTARIU6. 

quovis  rogentur,  nisi  forte  ab  abbaie  suo  eis  prceeipiatur 
etc.  Hisaccedit  I).  Bernardus  D.  Benedicli  aemulator 
egregiufi,  cujus  est  iltud  pnroiarHm  eJogiom  :  Merito 
comparantur  stagnis  monasteria^  ubi  quodammoflo  tit- 
carcerati  pisces  evagandi  non  habeant  libenatem  (Serm, 
deS.  Andrea),  Postrema  denique  Hegula  S.  Fnn- 
G  cisci  ab  llonorio  iil  conHrmata,  et  Inter  approbdtas 
annumerata  banc  clausur»  legera  et  praesoripium 
jion  prxlerinisit,  dum  eiiam  pri^dicandi  etadinOde- 
les  convertendos  exeundi  liceniiam  a  minislris  et 
superioribns  petendam  decernil  ( Cop.  9,  i^),  Sed 
bactenus  de  claosiro  et  claiisitra  roonacborum  saiig 
dictum  videtur.  De  clausura  autem  monialium  vide 
Navarrum  ubi  supra. 

^  Designantur  hic  tres  celebriores  eremi  sive  so- 
litudines  ab  ;inaclioretis  illis  rrequental«,  Galamus, 
alio  nomine  Porpbyrio;  Thebais,  sive  Thebaida;  et 
Sceli,  sive  Scetica,  vel  Scythiotica,  ut  hic  vocatur, 
et  in  bis  varia  anachoretarum  et  roonachnrum  insti- 
tnta  ei  vivendi  rationes  diversne.  Nam  alfi  intra  cal- 
Iiitas  suas  ferc  assidni  et  inclusi,  excepiis  diebus 
quibiis  ad  synaxiin  vel  ad  Ecciesiam  procedendum 
erai,  perpetuuin  silentium  servabant,  orationi,  me- 
ditationi,  lectioni  et  operi  roanuum  statis  horis  et 
temporibus  privatim  vacantes.  Alii  licet  in  desertis 
l^  et  nbdiiis  locis  dt*genies,  tamen  non  ita  stricte  et 
^  assidue  suis  claustris  et  cellulis  cohibebantur,  ut  hic 
dicitiir,  quin  sirpius  etiam  ad  urbcs  ei  alia  loca  ex- 
currereni,  immo  et  aericiiliura,  et  colligendis  fru- 
ctibus,  ac  meiendis  frupjhiis  suo  tempore  operam 
dabaiit,  quo  tum  sibi,  lum  aliis,  vicium  pararent  , 
utpote  laici  plerir|ue,  et  noti  aliis  functionibiis  occu  - 
pati,  ut  alias  dictum  est,  et  patet  tum  ex  hoc  loco  , 
lum  ex  aliis  sicpe  notatis. 

^  De  aiiside  sen  apMdpmihi  placel  Giaconli  anno- 
tatio,  quam  nec  siio  honore  fiaiidare  Vflim ,  nec  le- 
ctori  invidere,  addituru>  lauien  si  quid  praeterea 
aliunde  occurrerit.  Absis,  inquit,  ^ig  Grcece  forni'^ 
eem^  sive  arcum  siqnificat.  Dio.:  «jti(T-ct  Tpononofopo^ 
^xo3o^G«,  id  estf  forniXj  sive  arcus  triumphalis  ereciU4 


1298  lOANNlS  GASSIANl  COLLATIONES.  129« 

timi  ilUos  eentri  lineam  jagiter  circnmdacat,  ac  se-  j^  sibiliter  incedent^s,  non  soluro  propriis  residere 


eandum  certissimam  normam  omnem  roiundiiaiis 
parilitatem  et  structurae  coiligat  disciplinam.  Qui 
Tcro  eam  alisque  iiiius  medietatis  examine  con- 
summare»  quamTis  summa  artls  aut  ingenii  praesum« 
ptione,  tentaYcrit»  impossibiie  est  ut  a^qualiiaiem 
circumiius  illius  sine  errore  custodiat;  aut  quautam 
Ter»  rotunditatis  pulcbritudini  errando  subtraxerit, 
solo  deprehendat  aspectu,  nisi  ad  iiium  indicem 
Yeritatis  semper  recurrens,  atque  ejus  arbitrio  inte- 
riorem  operis  sui  ambitum  exterioremque  castigans, 
lam  eicelsae  magnitudinis  molem  unius  puncii  lege 
concludat.  Ita  etiam  mens  nostra  nisi  solam  Domini 
cbaritatem»  veiut  centrum  iromobiiiier  fixum ,  per 
nniversa  operum  moliiionuroque  nostrarum  momenia 


regionibus*  sed  nec  longe  a  victilis  suis  qvosdam 
recessisse  cernamus ;  cur  id  qaod  vobis  noxiom  non 
esty  nobis  putetur  adversum? 

CAPUT  vni. 

Reipontio  quomodo  non  omnibut  convemant  omma. 
Abrabam :  Nonnumquam  mala  ex  bonis  rebussomi 
videmus  exempia.  Nam  si  eadem  qais  agere  non 
eodem  affeciu  atque  proposiio  aat  dissimiii  virtote 
praesumpserit,  profecto  exinde  laqueum  deceptionis 
et  mortis  incurrit,  unde  aliis  £tern»  vit»  frucios 
acqairitur.  Quod  iile  quoque  roanu  fortis  puer,  bel- 
licosissimo  iiii  giganii  in  certamine  coroparatos, 
haud  dubie  pertalisset»  si  virilibus  [Lip$.  in  marg.vi- 
ribus]  atque  fortissimls  Sauiis  armis  fuissel  indoias: 


circumagens,   probabili  (ut  iu  dixerim  )  circino  B  ^^  quibus  aeus  robustior  innumerabiles  caiervas 


chariiatis  omnium  cogitationum  vel  apiaverit  vel 
repulerit  quaiiiatem,  nequaquam  structuram  illius 
artiiicii  spiritalis,  «  cujus  Paulus  est  architecius  (l 
Cor.  111 ),  probabili  arle  molietur,  nee  puichritudi- 
nem  domus  illius  possidebit ,  quam  bealus  David  in 
corde  suo  Domino  cupiens  exbibere,  Domine,  inqiiit, 
dilexi  deeorem  domu$  tucs,  el  locum  habilationis  glori<B 
tu{s  ( Pia/m.  XXV ) ;  sed  indecoram  in  corde  suo  at- 
que  indignam  Spiritu  sancto  domum,  continuoque 
lapsuram,  imprudenter  attollet,  non  glorificandus 
beati  cobabiutoris  hospitio,  sed  ruina  constructionio 
suas  lugubriter  opprimendus. 

CAPUT  YIL 
JnterrogaUo  eur  obesse  nobis  parentum  vicina  habilatio 


bosiium  prostravisset,  haec  indubitaum  primaevo 
potueruni  inrerre  perniciem,  nist  prudentidiscretione 
congrua  adolescentiaB  suae  armorum  genera  delegis- 
set,  et^  adversus  hostem  teterrimum  non  lorica  et 
clypeo,  quibus  caeteros  videbat  instructos,  sed  iilis 
quibos  ipse  dimicare  poterat,  telis  fuisset  armatos 
( I  Reg.  xvii).  Qoamobrem  mensuram  virium  suarum 
convenit  unumquemque  nostrum  diiigentius  anle 
pensare,  atque  ad  ejus  modulum  arripere  quam 
libuerit  disciplinaro ;  quia  quamvis  omnes  utiles  sint, 
tamen  aptx  cunctis  cunctae  esse  non  possunt.  Noa 
enim  quia  bona  est  k^KxiipnviCf  universis  earo  oon- 
gruaro  comprobamus.  A  multis  enim  non  solum 
infructuosa,  sed  eliam  perniciosa  sentitur.  Nec  quia 


puiwretur.qwBin^gyptoconsUteniibusnonobesset?  ^,  institulionem  coenobiorum  vel  curam  fratrum  san 


Germanus  :  Satis  utili  ac  necessario  praecipitur 
instituto  hoc  operum  genus  quod  intra  cellam  exer- 
ceri  potest.  Etenim  non  solum  exemplo  beatitudinis 
vesirae  apostolicarum  viriutum  imitatione  fundata, 
Tcruro  etiam  experientiae  nostrae  testimoniis  commo- 
ditas  hujus  rei  nobis  saepe  comperta  est.  Sed  paren- 
tum  vicinia  quam  nec  vos  nimium  respuistis,  cur 
tantopere  a  nobis  debeat  viuri,  non  satis  cLiret. 
Cum  enim  vos  in  omni  perfeciionis  via  irreprehen- 


ciam  atque  laudabilem  merilo  profitemur,  idcirco  ab 
nniversis  eam  expetendam  esse  censemus.  Ita  eiiam 
xenodochii  uberrimus  fructus  est,  sed  ab  omnibus 
eipeti  sine  paiientiac  non  potest  detrimento.  Proinde 
primum  regionis  vestrae  atque  hujus  inter  se  pen- 
sanda  sunt  instiluU;  deinde  vires  hominum  jugi  vel 
virtutum  vel  vitiorum  assiduiute  coliectae,  diversa 
invicem  lance  irutinandae.  Fieri  etenim  poiest  ut 
quod  alterius  gentis  homini  arduum  atque  impossi- 


fuit.  D.  Hieronymus  in  epist.  adEphes.  lib.  ii:  iVum- 
quid  cxlorum  ctrculos,  quos  philosophi  sphceras  vocant, 
trantient  atque  transcendens  sletit  in  summo  cceli  for' 
nice,  et  ut  ipso  verbo  utar^  apside?  Significat  eiiam 
testudinem^  aut  cameram  in  henuspherii  formam  con- 
structam,   Hesichius  namque  et  Suidas  «jfiBac  esse 


ALARDI  GAZiEi  C0MMENTAR1US. 

primam  aspirant,  sic,  hapsh  ab  airrciv,  id  est,  a  tau' 
gendot  quod  ea  pars,  cum  rota  voltitur,  terram  con- 
tingat.  Hocetiamnominesignificatur  forniciscurvatura^ 
et  aliquando  integra  fornix,  Hinc  ecclesia$tiei  scriplo- 
res,  quam  nos  ecclesiarum  tribunam  vocamuSf  /inip<t- 
dem  vocant,  Iia  Onuphrius. 


TiQL^apoLc  tradunt,  Plinius  pro  planetarum  orbibus  ali-  D     «  Secundvm  graiiam  Dei^  quce  data  est  mihi^  ut 


quoties  usurpat  lib,  ii.  Porro  ita  Cassianus  hoc  loco 
,  absidis  cameram  dixit^  ut  atibi  (Lib,  v  Inst.  cap,  24, 
et  cottat.  21  cap,  29)  stationem  jejunii,  cum  statio 
idem  sit  quod  jejunium,  ut  absis  et  camera,  Haec  Cia- 
conius.  Isidorus  absidam  vocat  (Etym,  tib,  xv  cap, 
8)  :  Absida ,  inquit ,  Grceco  sermone,  Latine  interpre- 
tatur  lucida,  eo  quod  lumine  accepto  per  arcum  re- 
splendeat,  Sed  ulrum  absidam  an  absidem  dicere  de» 
beamus,  hoc  verbi  aenus  ambiguum  quidam  doctorum 
cxistimant,  Caelius  Khodig.  lib.  xxviii :  Absidas  Grceci 
dicunt,  quos  Latini  arcus  surrigi  imperaloribus  solitos. 
Sed  ei  poniium  fornices  eodem  censentur  nomine,  Onu- 
plirius  (Antiq.  Lect,  cap.  10 )  in  interpreiatione  vocum 
eccles.:  A6si«,  inquit,  sive  apsis  est  curvatura  rotas^  id 
«if,  tignum  super  rotas  tenens  scalas,  vel  in  quo  figun- 
\vr  radii,  v$l  ligneus  rotos  dreulus;  quo  significatu  aHi 


sapiens  architecius  fundamentum  posui^  ait  Apostolus. 
Vide  S.  Thomam  in  Cominenurio. 

^  Yerba  historiae  sacr9B(I  Reg,  xvii) :  Induit  Saul 
Davidvestimentis  suis,  etimposuit  gaieam  «steamsuptr 
caput  ejus,  et  veslivit  eum  lorica,  Accinctus  ergo  Damd 
gtadio  ejus  super  vestem  suam,  cceplt  tentare  si  ai*ma- 
tvs  posset  incedere,  non  enim  habebat  consuetudinem. 
Dixitque  David  ad  Saul  :  Non  possum  sic  incedere^ 
quia  non  usum  habeo,  Et  deposuii  ea,  et  tulii  baculum 
suum,  quem  semper  habebai  in  manibus^  lc.  Hoc 
exemplo,  aliisque  raiionibus  et  comparationibus 
pulcherrimis  docet  hic  Auctor  non  omnia  omnibus 
convenire,  et  uniciiique  meiiendas  suas  vlres,  ne 
quid  teniere  et  inconsulioaggrediaturquodpne^tara 
non  valeat. 


i;i97 


GOLLATIO  XXIY.  —  DE  MORTIFIGATIONB. 


1198 


bileest,  hoe  aliis  insita  eonsaatudo  qQodammodo  AGur,  alt,  junioremfratrem  Boatram^quem  praeter- 


▼erteril  in  naturam  :  sicut  nationes  qaaedam  ingenti 
plagarum  diversitate  disjunclae  magnam  vim  rrigoris 
vel  ardorem  solis  absque  corporis  perferunt  tegu- 
roento,  quae  utique  alii  illam  coeii  inclementiam  non 
experti,  quantivis  roboris  fuerint,  sustentare  non 
possunt.  Ita  etiam  vos  qui  summo  animi  et  corporis 
nisu,  in  bac  regione  dumtaiat,  quasi  naiuram  patriai 
vestrae  in  multis  impugnare  conamini,  diligenter 
expendite,  utruro  in  illis  torpidis  [Lips.  in  marg. 
turbidis]  (utfamaest)  regionibuSy  et  veiut  Trigore 
nimiae  infldelitatis  obstrictis,  hanc  (utiiadixerim) 
nuditatem  sustentare  possltis.  Nostris  enim  istam 
proposiii  fortitudinem  naturaliter  quodammodo  in- 
didit  sanctae  conversationis  antiquitas,  quorum  si 


iens  propiorem  quam  me  habueras,  non  rogastil 
Gumque  ille,  eum  mortem  olim  sepuili  fratris  obli- 
tum  et  ex  nimia  eontineniiae  ac  solitudinis  jugitate 
velut  impotem  mentis  existimans ,  respondisset : 
Quemadmodum  poteram  de  sepulcro  eum  qui  anie 
annos  quindecim  obiit,  invocare  ?  Abl>a8  Apollo : 
>>  Ignoras  ergo»  ait,  me  quoque  ante  annos  viginti 
huic  mundo  fuisse  defunctum.nullaque  jam  posse  de 
hujus  cellae  sepulcro,  qu»  ad  praesentis  vitse  perti- 
neant  statum,  tibi  conferre  solatia?  quem  in  tantum 
Ghristus  ab  inteniione  rooriiflcationis  arreptae  vel 
modicum  ad  exirahendum  bovem  tuum  non  patitur 
relaxari,  ut  ne  brevissimi  quidem  momenti  inducias 
pro  patris  indulserit  sepultura  {Luc.  vii),  quae  multo 


constantias  atque  viriuti  pares  esse  vos  cernitis,  vi-  B  utique  celerius,  honesiius  et  religiosius  fuerat  exhi* 


ciniam  parentum  frairumque  vestrorum  similiter 
fugere  non  debetis. 

CAPUT  IX. 
Abbalii  ApoUo  morlificatiOm 
Ut  vero  ad  certum  districtionis  examen  vestrarum 
virium  quantitatem  metiri  congrua  xstimatione  pos- 
sitis,  cujusdam  vobis  senis,  id  est,  '^  abbatis  Apollo 
factum  breviter  indicabo,  ut  si  vos  intimum  vestri 
cordis  examen  bujus  proposilo  alque  virtuii  haud 
inferiores  esse  censuerit,  absque  jactura  profectus 
vestri  professionisque  periculo,  patrise  inhabitatio- 
nem  ac  parentum  viciniam  prassumatis  :  certi  quod 
districiionem  humilitatis  bujus,  quam  vobis  In  hao 
provincia  non  solum  voluntas,  sed  etiam  necessitas 


benda.  Rimamini  itaque  nuuc  arcana  pectoris  vestri» 
prudenterque  conjicite  an  talem  etiam  vos  juxia  pa« 
rentes  vestros  districtionem  mentis  jugiter  retentare 
possitis.  Gumque  vos  in  bac  animi  mortificalione 
consimiles  eidem  senseritis,  tum  demum  scitote  pa- 
rentum  fratrumque  viciniam  vobis  quoque  similiter 
noxiam  non  ruturam;  ut  scilicet  eis,  quamvis  in  pro* 
ximo  constitutis,  velut  mortuos  vos  esse  credatis» 
ita  ut  nec  illos  vestris  foveri  solatiia  nec.vos  illorum 
sinatis  obsequiis  relaxari. 

GAPUT  X. 

Interrogaiio,  an  obtit  monacho  ti  a  parentibw  necei^ 
$aria  ipsi  iuggerantur? 

Germanus  :  Super  hoc  plane  jam  nullum  ambigni- 


peregrinationis,  extorquet,  propinquitatis  afTecius  G  latis  locum  ulterius  reliquisti.  Gerti  ctenim  sumus 


aut  locorum  oblectatio  non  possit  evincere.  Ad  bunc 
igitur  quem  praediximus  senem,  cum  germanus  suus 
intempesia  nocte  venisset,  implorans  ut,  de  mona- 
sterio  suo  paulisper  egressus,  ad  eveilendum  bovem, 
quem  cceno  palostri  eminus  inhserere  flebiliter  que- 
rebatnr,  ei  esset  auxilio,  quia  eum  solus  nequaquam 
posset  eruere,  nbbas  Apollo  pertinaciter  obsecranti : 


tam  praesentis  hujus  habitus  vilitatem  quam  quoti- 
diana  haec  •  nudipedalia  in  illorum  vicinia  nullatenus 
exercere  nos  posse ;  sed  ne  labore  quidem  illic  simill 
ea  quae  sunt  ad  victum  necessaria,  provisuros,  sicut 
hic  etiam  aquam  cervieibusnostrisextribus  miliibus 
exbibere  compellimur :  nec  nostra  enim,  nee  illorum 
verecundia,  haec  nos  coram  illis  agere  omnino  pa- 


ALARDI  GAZifi;i  GOMMENTAKIUS. 


«  De  hoc  alias  dictnm  (CoUat.  1  cap,  15 ).  Palladius 
eodem  vocabulo  utitur,  ut  indeclinabili :  Vidimui^ 
inquit,  in  $olitudine  virum,  Apollo  nomine,  qui  mona' 
steria  habebat  super  momem ;  erat  enim  Pater  mona' 
chorum  drciter  quingentorum ,  qui  erat  vaide  clarus  et 
cetebratus  in  Thebaide,  erantque  ^us  magna  opera,  et 


quia  sicut  piscis  sine  aqua  caret  vim,  ila  monachus  si^a 
monasterio.  Sedeai  ilaque  sotitarius,  el  taceat,  quia 
mundo  mortuus  est,  Deo  autem  mvit,  Sed  et  Cassia- 
nus  idipsum  sub  hominis  crucifixi  similitudine  con- 
firmans  lib.  iv  Institut.  cap.  54:Afrrenttnltatto,  inquit, 
nihil  est  aliud  quam  crucis  ac  moitificationis  indicium. 


magnas  virtutes  per  eum  faciebat  Dominus ;  et  plurima  j\  Ideoque  noveris  ( professum  monacbum  alloquilur  ) 
„-_^_   ..  ^-1-. :—!.-•  i: ^..:,L— ,.._  ^.^  o___        hodiemo  dic  le  huicmundo,  st  uctibus  cjus  uc  desideriis 

esse  defunctum;  teque^  seeundum  Apostolum,  mundo 
huic  esse  crucifixum^  tibique  hunc  mundum.  Considera 
ergo  condiiiones  crucis,  sub  cujus  te  deinceps  sacra- 
mento  oportet  in  hac  luce  versari;  quia  jam  tu  non 
vivis^  sed  ilte  vivit  in  te  qtu  est  crucifixus  pro  le,  etc. 
Et  c.  seq.:  Ita  nos,  inquit,  timore  Domini  crucifixos 
oportet  his  omnibus,  id  est,  non  sotum  carnalibus  vitiis, 
verum  etiam  ipsis  elementis  mortuos  esse.  Vide  Paila- 
dium  Lausiaca  83,  ubi  abbas  Serapion  probavit  mo- 
nialem  quamdam  non  esse  vere  mortuam  roundo,  ut 
ipsa  jactabat;  sed  roirabili,  nescio  an  imiiabili 
exemplo. 

^  Nudipedalia  quid  sint  vide  collat.  47  cap.  20 
{Vide  Molanum  l.  de  Picturis  c.  82).  Colligitur  item 
ex  lioc  loco  monachos  illos  nudipedes  fuisse,  et  nu- 
dipedalia  excrcuisse;  qua  de  re  etiam  alibi  egirous 
(  Lib.  1  Instit.  c.  10 ). 


signa,  et  admirabitia  ^er  eum  efficiebantur,  etc.  Sozo< 
nienus  de  roonachis  in  Thebaide  degentibus  agens : 
In  tiforutn,  inquit,  numero  Apollo  quoque  fuit,  qui 
vixit  in  Thebaide.  Eic  cum  pubescere  inciperet,  vttm 
monasticfB  se  dicavii.  Qui  cum  in  solitudine  ad  quadra- 
giniaannosvixisset,  divino  oraculo  jussus,  spetuncam 
ad  radices  montis  cujusdam  iods  ab  hominibus  habiiatis 
vicini  occupavit.  Qui  etiam  pree  miracutorum  muttitU' 
dine,brevimagnam  nominiscelebrilatem  est  consecutus, 
el  quampiurimis  preefuit  monachis.  Nam  tam  utiiibus 
ad  viiam  discipiinis  utebatur,  ui  multos  atticeret,  etc. 
(So^om.  l.  VI  cap.  29,  Nieeph.  iib.  xi  cap.  54,  Paltad. 
in  Lausiac.  c.  2d). 

i>  Celebre  dictum  eliam  in  jure  canonico  :  Jfona- 
chot  mundo  mortuos  esse;  praesertim  in  decreto  Eu- 
genii  papae  apud  Gratianuni  (2,  q,  7,  cap,  P/acut(,  et 
e,  Nuttus^  et  26,  q.  i,  c.  Placuit,  et  cap.  Sunt  non- 
nulli)f  ubi  ait  :  Monachus  sit  claustro  swo  contentuSf 


im  mmi9  CASsiAia  collationes.  im 

tietur.  Smmt  qnkl'  pmrpM^  nostto  oberit,  si-,  itUs  A  meniem  luam  pro  casuum  yariQtate  mutantes^  iode- 


tttbHuoislnintilMii  «iiifersa,  nos,  aollititadine  i>arandl 
vicuis  j^nkui.  alitoliiti,  leetioni  untom  et  oratfoAi 
operam  dadorimus,  ut,  isto  qoo  nunc  dittraliimar 
labore  subltto,  8|Nri4a4ibiis  ttnttrm  stndiis  inientius 
excubeiDUft?' 

GAPUT  II. 
ResponM  e»  D.  Antonii  senlenHa  dmtmpta, 
Abraham :  Non  meam  contra  iioc  vobis ,  sed  beati 
Anionii  sententiam  prof^rara ,  qua  ilte  iia  cujusdam 
fratris ,  boc  quo  diciiis  tepore  torpentis  segniiiem 
tonfutavit,  utetiam  nodum  vestrae  propositionis  at)- 
Bcinderet :  nam  cum  ad  praedictom  virum  quidam 
«t  dixi,  veniens,  anacboreticam  disciplinam  niinime 
iiceret   admirandam  ;   majoris    pronuntians    esse 


sinenter  ad  terrena  demergunt ;  verum  ttiam  qiiod 
fi^octum  manuum  tuarum ,  et  justa  laborig  proprii 
mercede  defraudenl,  non  permittentes  te  honun 
pr^bitione  suffullum  ,  secundum  beati  Apostoli  ro- 
(futam,  quotidi'<inuin  tibi  vjctum  tuis  manibus  pcaspa- 
rare,  quem  ilfe  ultima  Epbesiorum  Ecclesix  prinei- 
pibus  prxcepta  promulgans,  se  eiiam  sanciis  Evad- 
gelicse  praedicaiionis  siudiis  occupatum ,  non  solum 
sibi ,  verura  eiiam  his  qui  erant  erga  ministeriiim 
suum  necessariis  obsequiis  praepediti,  prflebuisso  so 
memorat ,  dlcens  :  Ipsi  seitii  quoniam  ea  qua  miln 
oput  erant^  ei  hi$  qui  mecum  sunt,  mini$traverunt  ma- 
nu$  i$t<B  {Actor,  xx).  Quod  tamen  ut  se  fecisse  pro 
(brma  noslrse  uiilitatis  ostenderet,  alibi  ait :  Non 


Yirtutis,  si  ea  quae  perfectiouis  sunt ,  inter  homines  B  otiosi  fuimu$  inler  voi,  neque  gratis  panem  ab  aliquo 


quispiam,  quam  in  eremo  positus,  exerceret;  beaius 
Antonius  ubinam  ipse  consisteret,  percunctatur. 
Cumque  illese  jnxia  parentes  suos  habitare  dixisset, 
et  eonim  prasbitione  ab  omni  cora  et  sollicitudine 
diurni  [Lips.  in  marg.  dintumi]  operis  absolutuni , 
kctioni  untum  ei  orationi ,  absqoe  illa  dislenliono 
opiritus  indesinenler  gturiaretur  insistere.  Bursum 
keatus  Antonius  :  Dic,  inqnit,  fili,  uirum  iti  eorum 
damnis  vei  adversis  casibus  coniristeris ,  parique 
etiam  modo  super  eorum  prosperitate  eongaudeas. 
Ille  utriusquls  rei  se  participem  esse  confessus  est. 
Cui  senex  :  Noveris  te,  inquit,  etiam  in  fuluro  saecu- 
lo  eorum  sorte  censendum  ,  cum  quibus  in  liac  vita 
in  lucri  detrimentive  consortio,  vel  gaudio  vel  moe- 


manducavimus,  $ed in labore  et  fatigatione  noets eldk 

operanteSf  ne  quem  vestrum  gravaremus :  non  quia  non 

habuerimus  pote$tatemt  $ed  ut  nosmeiipeos   formam 

daremus  vobis  ad  imitandum  nos  (U  Thess,  lu). 

CAPUT  XII. 

De  utiUtate  operationis^  et  oiii  detrimento, 

Et  ideo  cum  etiam  nobis  parenlum  pra^sidia  non 

deessent,  tamen  lianc  cunctis  opibus  prxtulimus  nu- 

dltaiem,  et  quoiidiana  corporis  alimenU  no&tri&  ma- 

luimus  sudoribus  praeparare  quam  secura  parenUim 

praebitione   fulciri ,  laboriosissimaa  buic    poouriae 

iltam  quam  praedicas  otiosam  Scripturarum  mediia* 

tionem  atque  infruciuosara  lectionis  iustanliam  post- 

pbnentes  ;  quam  procul  dubio  libentissime  secure- 


rore  cenculeris.  Nee  hac  contentus  sententia  bealus  G  mur,  si  boc  esse  utilius  vel  exeroplis  suis  Apo&tolica 


AntoniuSy  majorem  insuper  campum  disputaiionis 
ingressus  est:  Hsec,  inquiens,  conversatio  aique  hio 
tepidissimus  sutos,  non  hoc  solo,  qoo  dixi,  te  fe- 
riont  detrimento  (licet  Id  tu  ipse  non  sentias,  diccns 
quodammodo  secundum  illam  Proverbiorum  parabo- 
lam  [Prov.  xxni] ,  ^Ferierunt  me ,  sed  non  dolui^  ei 
deiu$erunt  me  ^  ego  autem  ne$civi ;  vel  illud  quod 
dicitur  in  propheU  {0$e(B  vii),  Comederunt  aiieni  ro* 
bur  eju$,  et  ip$e  ne$civit)^  quod  scilicet  diebus  singulis 


«  Yide  supra  collat.  25,  cap.  7. 

^  Agape  a  charitate  nomen  habet.  '^701^7  enim 
Grsecis  dileciio  sive  charitas  dicitur,  a  verbo  ayaTtaoi^ 
quod  est  amo,  diligo.  Sumitur  aulem  hoc  vocabu- 
lum  apud  veteres  et  Ghristianos  scriptores  duplici 
modo,  generaltm  et  speciaiim  :  generalim  pro  chari  • 


tradidisset  aucioritas,  vel  insiituta  seniorum  salubri* 
^er  praeGnissent.  Noveris  autem  le  etiam  ex  hoc  uoii 

(evius  quam  illoquo  supra  diximus  adicidetrimento: 
[Qia  cum  sis  sani  corporis  ac  robusli,  stipe  sosUn- 
Uris  aliena  ,  quae  juste  solis  est  debilibus  attribuU* 
Nam  ulique  omne  hoininutn  geuus  absque  illo  tan- 
tum  genere  monachorum ,  quod  secundum  prxce- 
ptum  Apostoli  quotidianis  manuum  suaruro  laboribus 
vivit ,  ^  agapen  aliemn  operatioms  exspecui.  ^nde 
ALARDI  GAZiEI  COMMENTARtUS. 

dicereni  sinuil  cbariUlem  facere ,  pro  eo,  qood  est 
siroul  cibum  capere :  qui  loqnendi  modus  etiam  llalis 
aliisqne  nalionibus  et  linguis  usurpetnr.  Aiquo  boe 
niodo  sumiiur  »gape  tioc  looo ,  eum  dfeitur  afoftn 
atienm  opisy  seu  operationis  exspectare,  quisqiiis  iionv 

. secundum  Apostoli  praeceptum  (de  quo  aiias  [Ub.  t 

Utisofficio  seu  eleemosynaaut  subveniione  Ln jproxi-  D  ifu/2l.]dictuiiiest),quotidiaiii»manuum  suarum  iabo* 


mos,  praesertim  pauperes,  impensa,  ulapud  fertul- 
lianum  in  lib.  ad  Marlyres  :  Ipsam  conversaiionem 
tcBcuii  €t  carceris  eomparemus :  si  non  plus  in  carcere. 
spiritus  acquirit  quam  caro  amittit^  immo^  et  quoe  justa 
snnt,  caro  non  amittii  per  euram  Ecclesice  et  agapen 
fratrum,  id  est,  non  desunt  etiam  mariyribus  incar- 
rere  constiiutis  quae  neccssaria  sunt  ad  susicntalio- 
iicin  rorporis  per  curam  et  solliciiudinem  EcclesisD 
ei  aga|>en  rratrnni,  id  est,  eleemosynas  /iiltjliuni.  Iia 
1).  I^yprianiis  lib.  iii  Tesiimon.  cap.  5:  Agipen,  in- 
qnit,  ct  dilectionem  fraternam  religiose  et  firmiter  exer- 
:  cendam.  El  abbas  Joseph  collal.  16,  c.  U:  Haue 
^  eharitalem  ,  quce  ocyonrn  dicitur  ,  possibile  est  omnibus 
**  exiiibere.  Hinc  apud  S.  fclpbrem  frequens  illa  locutio 
Aytnrac  frocccv.  Eral  enim  phrasis  priscorum  Chri- 
ftiianorum »  cum  alii  aiios  convivio  excipiebanl.  ut 


ribus  vivit.  Nani  idem  esl,  agapeii  alientt  eperationfs 
ex^pecure,  ac  siipe  aliena  susleniarl,  ut  snperius 
dixil:  9U0  quidero  modo  dicit  i(isoa  eiiam  reges 
agape,  ulest,  ope  et  sulisidio  altorum  sostentarl. 
Alias  vero  strictius  sumitur  agape  pro  ecBmila  ,  seu 
conviviolo  sancio,  quod  Cbrisiiaiii  divltes  in  primi- 
tiva  Ecclesia ,  diebus  pnesertim  solemnierilNis  ,  ex 
charitaie  pauperibua  eihiiiebani :  qood  el  aposiolo- 
rum  CQepi>se  icmpore  t(*.su4ur  D.  Clejiiens  in  ^pistola 
ad  Jacobum  frairern  Doinini.  Unde  et  Jiidas  aposto- 
ius  in  sua  Canonica ,  ead»'m  vuce  usus  est :  pro  qua 
Latinus  interpres  reddidit  epulas  Iv  ralc  ie/«Kcetc 
Ouuv,  incharitatibus  ve$iris  (Tertnl,  in  Apol.  e.  59), 
ia  est ,  111  conviviis  quie  pauperibus  rel>»cillandis 
exbibelis.  Hoc  vero  coBuse  seu  convivii  genus  lalius 
describit  Tertuliianus  his  verbis :  De  solo  CAriilieiie'* 


1301  COLtiATIO  ^m.  --  DB  MORTflH£A.Tj[ONfi.  UOI 

noA  solanptots  qm  seMtipios,  tbI  pa«eo4iMi.fafiid-  Aiin  q)udai9  lo^ge  poaUat  civUnte»  Biu^ffUQpm  splido- 


Utibus,  Yel.fim«k>runi  laboribiii»  ?el  iiiMKi«tuift  8uo- 
ram  fmctibus  gloriantur,  sed  ipsoa  elivft  regas 
mundi  bujus,  agape  certum  cst  sustenlari.  Hoc  de- 
nique  majorum  noslroruro  definitio  Iiabet :  Quidquid 
ad  necessiiatem  quoiidiani  victus  insumilur ,  quod 
opere  manuam  nostrarum  effecium  parluaqne  non 
fuerit,  ad  agapen  referri  debere  sanxerant ,  secuiH 
dum  Apostolum,  qui  oiiosis  peniius  imerdicensopem 
largilaiis  alien»,  Qui,  inquit,  non  ofktraiWF  nec  moa- 
ducet  (II  The$8,  iii).  His  beatus  Antonius  adversus 
quemdam  usus  verbis ,  etiam  nos  magisierii  sui  in- 
formavit  eiemplo,  ul  parenium  perniciosissima  blan- 
dimeiita ,  et  omnium  qui  victui  necessariam  submi- 
nistrant  agapen  ,  insuper  etiam  omnem  amoen»  ha- 
bitationis  gratiam  devitemus  ;  squaleniesque  naiurali  B  solidorum  preilo  comparare ,  expensis  in  perexiguo 


mw,  si^gulos  boiDiaes  tonsori  pradtere^  mercedem. 
Qtto  iile  comperto»  Quamdio  ero,  inquit,  bac  me^idi- 
citiite  conteulus ,  ut  trium  denariorum  stipem  cum 
labore  conqoiram,  eum  possim  iilo  pes-gens  ingenti 
solidorum  quaestu  divitias  congregare?  itaque,  su- 
mens  artis  suaft  protinus  instrumenta,  expensis  in 
sumptu  omnibiis  quae  Iiic  muUo  tenpore  coliecta 
servarat,  ad  urbem  iilam  quaestuosisslmam  cum  sum- 
mo  labore  pervenit.  Ubi  cum,  ea  qua  ingressus  est 
die,  secundum  id  quod  compererat,  ab  uooquoque 
mercedem  sui  operis  recepisset ,  ad  vespdraau  se 
vldeus  grandem  solidorum  nuineruro  conquisisse,  ad 
macelium  laetus  intendit,  escas  refectioai  suae  ue« 
cessarias  coemptiirus.  Qitas  ciim  coBpisael  magno 


amaritudine  areoas  ,  et  peruslas  salsa  inuj>daiione 
regtones,  nulliqoe  ob  idi{)!>um  bominum  juri  domi- 
nioque  subjectas,  cunctis  mundi  hujus  opibus  prae- 
ponamus  ,  ut  non  soiuro  frequeniias  hominum  ob- 
tentu  inviae  solitudinis  declinemus,  sed  etiam  nequa- 
quam  nos  ad  qualiscuroque  cuiturae  dibtentionem 
«beris  soli  nalura  soiiicitet ,  per  quam  meos  ab  illa 
principali  observatione  cordls  distraeta,  spiritualibus 
studiis  redderetur  effeta. 

CAFUT  xra. 

Abbaiu  Maearii  faMa  de  (onMrts  mercedg  rompotrla, 
ad  illuiiaHet  diaboli  cognoscendat. 

Namquodalioa  quoquesalvare  vos  posseconfiditis, 


victu  universis  quos  acquisierat  solidis ,  ne  unius 
quidero  deiiarii  intuiit  iucrum.  Cumque  ita  sjngulis 
diebus  acquisitionem  siiam  vidisset  insumi ,  ut  non 
solum  uibil  redigeret,  sed  vix  ipsam  quotidianae 
substantiae  necessitalem  possetexplere,  apud  semet- 
ipsum  recogitans,  Revertar,  inquit,  ad  civiiatem 
rocam,  illuinque  repetam  tenuissimum  quxstum ,  ex 
quo  mihi  expieta  omni  coiporis  cura ,  quod  ad  sus- 
teniationemsenectutis  accresceret,  qnotidiana  exiibe- 
rantia  conferebat.  Quod  quamvis  parvum  videretur 
et  teDue,  ooa  mediocrem  lamen  summam  jugi  pa- 
riebat  augmenlo.  Qoaestuosior  quippe  mibi  fuit  iilo 
nummorum  quam  iste  solidorum  imaginarius  quae- 
stus,  ex  quo  noo  solum  niliii  exuberat  qiiod  recon- 


et  spemitjoris  lucri  ad  revisendampattiam  fesiinatis,  G  ^^^^  ^^  eiiam  vix  ipsa  quotidiaoi  vicius  necessitas 


audile eliamsuper  hoc  quamdam* abbatis  Micariifa- 
bulam,  jucundissimeatque  aptissime  6guraum,qu»ii) 
et  ille  cuidam  simtlibus  desideriis  aestuanli,  medicir 
nam  opporiunissimse  narrationis  ingessit.  Erat ,  in-r 
quit,  io  civiiate  quadam  peritissimus  tonsojr  qui, 
^  denariis  ternis  unumquemque  detondens,  lenuem 
vilemque  mercedem  sui  operis  acquirendo ,  ex  hac 
eadem  quantitate  necessaria  suo  vic4ui  quotidie  coia- 
paraiiat;  centumquedenarios,  expleiaomni  corporis 
cura ,  marsupio  suo  diebus  stngulis  inPerebat.  Sed 
Gum  indesinenier  hunc  conderet  quxstum,  audivit 


sustineiur.  Ei  idcirco  reciius  iiobis  est,  hunc  solita- 
dinis  bujus  tenuissimum  fructum  indirupia  jugitate 
sectari,  quem  nuliae  saecularefi  oura%  nullae  mundanae 
distentiones  ,  nulla  cenodoxiae  ac  vanitatis  arrodat 
elatiOy  nullae  soUiciiudines  diiirnx  necessitatis  im- 
minuant.  Meliui  eH  enim  modieum  jutlo,  sufker  </ti>t- 
tias  peecatorum  multas  {P$al,  xxxvi),  quam  affectare 
lucra  illa  majora,  quae  etiamsi  parau  fuerint  quaestuo- 
sissiina  couversione  multorum,  neeessitate  Umen 
mundanse  conversationis  et  quolidianis  disteniionum 
diminulionibus  ab^^umenlur.  «  Melior  namque  e$t , 


ALARDI  GAZiC:i  C0MMENTARIU3. 


ram  triclinio  retractatur;  cmna  no$trade  namine  ratio- 
nem  $uam  ostendit :  vocaiur  uyiam  id  quod  pene$  GrcB' 
eo$  dilectio  e$t ;  quanti$cumque  $umptibtt$  con$tet , 
lucrum  e$t  pieiati$  nomine  facere  $umptum:  uquidem 
hu>pe$  quoque  refrigerio  i$to  fuvamu$.  Si  hone$ta 
eau$a  e$t  convim ,  reliquum  ordinem  ditciplincB  de 


$ive  carnibu$,  Porro  cum  teropore  D.  Bieronymi  non- 
nutl;e  viduae  divites  jactautift  potius  el  o^ienuiionis 
quam  cbariialis  et  pieiatis  caiisa  tia^c  facereut,  id- 
circo  eas  reprehendens  Hierouyinus  in  episiola  ad 
Eustnchium  scribit :  Lum  manum  egcnii  porrexerint^ 
bucciuant ;  cum  ad  agapen  vocaverint^  prceco  conduei- 


eau$aa$timate,quid$itderetigioni$officio,f^ihilvili^Dtwr.lU  I).  iiieronynius ,  nimiruni  liiludens  ad  illud 


tatis ,  ntAf/  immode$tice  admittit.  Non  prius  diteumbi 
tur  quam  oratio  pra*gu$tetur,  Editur  quantum  eeurienies 
capiunt ;  bibitur  quantum  pudici$  eU  utile ;  ita  $atU' 
rantur^  ut  qui  meminerint  etiam  per  noctem  adorandum 
Deum  $ibi  es$e ;  ita  fabuiahtur ,  ut  qui  $ciant  Deum 
audire^  etc.  In  concilio  Gangrensi  temporibus  Con- 
stantini  babiio  adversus  biijusmodi  agaparnm  con- 
tempiorcs  legitur  boc  decri*ium  :  St  qui$  despiciteos^ 
aui  fideiiier  ogape$,  id  cst,  convivia  pauperibus  exlti' 
benl  et  propter  tionorem  Dei  convocant  fiatres.et  nolue- 
rit  commuuicare  hujmmodi  vocationibus,  anathema  tit, 
D.  Augusiinus  lib.  xx  contra  Fausium  cap.  20 :  Aga- 
pe$,  iuquit,  no$trce  paupere$  pascunt^  sive  frugibue^ 


Mitltbaei  vi :  Cum  faci$  eleemosynam,  noli  tuba  canere 
ante  te  ,  sicut  hypocritw  faciuHt  in  syiiagogi$.  Verum 
de  liis  plura  apud  Baroiuum  videre  est  tomo  primo 
Aniialiiim  (Anno  57).  ubi  docet  triplici  cx  ( ausa  so- 
lere  hujubinodi  agapas  celebrari :  in  quarum  locuiii 
successit,  quam  bodie  mensam  paupeium  diciiiMis  : 
quam  el  alio  nomine  diaconiam  olim  nuncupaiaiu 
fuissr  suf>eriu<iaiinoiaviin  's  {Collat,  21,  cap,  1  ei  8;. 

A  De  Marariis  dictuin  liactenus* 

^  l)c  denario  ct  solido,  quorum  liic  menlio,  viiio 
i.  IV  liistit.  c.  \b,  ei  1.  V  c.  58. 

c  Te&tus  vulgatx  cdit  iMelior  est  pugiUus  cum  re- 
quiCj  quam  plena  utraque  manu$  cum  labore  ei  a0L 


im 


iOANNIS  GASSIANI  GOLLATIONCS 


1504 


I     Mctindutn  sententiam  Salomonis  ,  pugiUu$  unuB  cum  A  diis  omnes  admodllifi^flflinflllii  neoesse  est  implicari 

requie,  quam  duo  pugiUi  cum  labore  et  prmumptione      qni  cum  etiam  de  sua  salute  sint  dubii ,  ipsique  ad- 

^  spiritus  {Eccles.  iy).  Quibus  iliusionibus  atque  dispen-     huc  magisterio  atque  institulione  egeant  aliena,  «  ad 


ALAHDI  GAZiGI 

etione  antmt.  Guisimileillud  Proverb.  xvi :  MeUus  est 
parumcumjustitia,  quammuUi  [ructus  cuminiquitate. 
«Respicil  iliud ,  quod  superius  {Cap.  i)  dixerat 
Germanujs  :  Insuper  etiam  spe  inanium  gaudiorum 
animum  pascebamuSy  credenles  frucium  nos  maximum 
percepluros  de  conversione  muUorum,  qui  velut  nostro 
essent  ad  viam  salutis  exemplo ,  ac  monitis  dirigendi, 
Quam  bic  abbas  vocat  iliusionem  diabolinain ,  et 
merito.  Nam  et  D.  Bernardus  serm.  64  in  Gantica  ad 
illa  verba ,  Capiie  nobis  vulpes  parvulas ,  quce  demO' 
liuntur  vineani  (Caniic,  ii),  docel  hanc  periculosissi- 
mam  esse  tentationcm,  (|U£  insiar  vulpeculae  mona- 
cbos,  alioqiii  proficientes ,  subinde  decipii  etspiri- 
tualem  eorum  profeciuin  demoliiur  eleverlit,quain  bis 
,  verbis  egregie  depingit :  Jam  vero  proficientium  san- 
'  ctioribus  studiis  minime  quidem  se  opponere  contrarics 
virlutes  (id  est,  daemones)  aperte  audentt  sed  solent  ex 
cccuUo  insidiari ,  quasi  qumdam  fraudulentoi  vulpe- 
culce ;  specie  quidem  virtutes,  re  autem  vilia,  Quantos, 
verbi  gratia,  ingressos  vias  vitoi,  progressos  ad  meUora, 
super  semitas  jutlitice  bene  secureque  proficiscentes  et 
proficientes,  fraude  (proh  dolor!)  vulpium  harum  tur' 
piier  supplantatos  expertus  sum,  et  sero  in  se  virtutum 
suffocatos  plangere  fructus !  Vidi  ego  hominem  cur^ 
rentem  bene  :  ecce  cogitatio  :  (quidni  vulpecula  fuU?) 
Quanium,  inquit,  bonumt  quo  solus  fruor !  Si  essem 
in  patria,  possem  utique  impartiri  fratribus,  et  cognatis, 
notis  et  amicis.  Amant  me,  et  facile  acquiescerent  sua- 
denti,  Utquid  perditio  ficec?  Vado  Hluc,  et  salvo  muUos 
ex  iUis,  et  me  pariter.  Nec  verendum  in  loci  mutatione, 
Etenim  dum  bene  faciam,  quid  interest  ubi?  nisi  auod 
iUic  procnl  dubio  satius,  ubi  fructuosius  degam  ?  Quid 
plura?  It,  et  perit  miser,  non  tam  exsul  ad  patriam^ 
quam  eanis  reversus  ad  vomitum,  Et  se  perdidtt  infeUXy 
et  suorum  acquisivit  neminem.  En  una  vulpeeula ,  ista 
videlicet  frustratoria  spes ,  quam  habuit  in  acquisitione 
suorum.  Potes  tu  quoque  per  teipsum  in  teipso  alias 
atque  alias  similes  huic  invenire  seu  advertere,  si  non 
negligas ;  vit  tamen  ut  unam  adhuc  ostendam  tibi  ?  Jn^ 
terdum  bene  proficientis  cujuspiam  cum  sibi  profusius 
aliquid  supernae  gratice  senserit  irrorari,  subit  animum 
dcsiderium  praaicandi ,  non  quidem  ad  parentes  et 
propinquos,  juxta  itlud  :  Continuo  non  acquievi  carni 
et  sanguini  (Galat.  i).  Sed  quasi  purius,  fructuosius , 
fortiusque ,  passim  ad  extraneos  et  ad  omnes.  Caute 
omnino.  Sanetimetpropheticumincurreremaledictum : 
Si  quce  abscondito  accepit  frumenta,  abscondat  in  po- 
puUs  (Proverb.  xi);  et  contra  Evangetium  facere :  Nisi 
qumin  aureaudivit,  preedicaverit  super  tecta  (Matth.  x). 
Vulpes  est,  atque  itlapriore  eo  nocivior,  quo  occultior 
veniens.  Sed  capio  tibi  eam.  Primus  Jioyses  dicit  : 
Non  arabis  in  primogenito  bovis  (Deuler.  xv).  Hoc 
Paultts  interpretans  :  Non  Neophytum^  inquit^  ne  in 
superbiam  elatus  incidatin  judictum  diaboU  (17tm.  iii). 
Et  rursum  :  Nec  quisquam ,  inquit,  sumit  sibi  hono- 
rem,  sed  qui  vocatur  a  Deo,  tamquam  Aaron  (Hebr.  v). 
Jtem  ipse  :  Quomodo  prcedicabunt,  inquit,  nisi  mit- 
tantur  (liom.  x)?  Ef  scimus  monachi  ofjicium  esse  ncn 
doccre,  sed  lugere.  Ex  his  similibusque  coUectis  mihi 
texo  rete,  et  capio  vulpem,  ne  demoliatur  vineam.  Ex 
his  nempe  ctaret  et  certum  est,  quod  pubUce  prmdicare, 
nec  monacho  convenit,  nec  novitio  expedit,  nec  non 
misso  ticet.  Porro  contra  hcec  tria  venire,  quanta  con" 
scientice  demoUlio  est !  Ergo  quidquid  tale  animo  sug- 
geratur^  sive  tit  iltud  tua  cogitatio  ,  sive  immissio  per 
AngeUm  malum,  duiosani  agnosce  vulpeculam,  id  est^ 
matum  sub  specie  boni,  H:i;c  D.  Bernartiiis.  Quibus 
con^entanea  videre  esl  apud  Gassianum  lib.  xi  liistit. 
C.  14  ei  15,  ubi  de  vitio  cenodoxirc  agitur,  qiio  mo- 
nachi  siibinde  ad  prasdicanduin  inbiiganiur.  Quibus 
«cceditillaD.  Hieronyini  vulgata  seiiteptia  quam  «t 


GOMMENTARIUS. 

D.  Bernardus  spectavit :  Monachus  non  doctoris^  sed 
ptangentis  habet  oficium,  ut  vel  se^  velmundum  /u* 
qeat,  et  Domini  pavidus  prcestotetur  adrentum  {Apud 
tiratian.  16,  q.  1).  Gxterum  haec  omnia  non  eo  dicta 
sunt,  neque  sic  accipienda,  quasi  monacbis  vcl  illi' 
ciiuin  sit,  vel  ab  eorum  insiiiuio  alienum  (modo  riie 
ac  iegitime  suscipiatur  et  exerceatiir),  sanct»  pr«di- 
caiioiiis  nfficium.  Nam  at  recte  Gratianus  ad  baec  et 
simiiia  SS.  Patrum  tesiiinonia  respondet,  vel  loquun- 
tur  Patres  de  monachis  qui  non  erant  clerici,  sed 
laici,  ut  saepe  dictum  est,  qiiibus  jure  interdicitur 
praedicare;  vei  disiiiiguunt  inier  clericos  et  mona- 
cbos  raiione  proprii  ofAcii ,  et  slatus  cujusque «  et 
osiendunt  quid  cuique  ex  proprio  oficio  conveniat. 
Atiud  enim  convenit  monacho  ex  eo  quod  monachus  est^ 
aiiud  ex  eo  quod  clerieus  est  :  ex  eo  quod  monachus 
est,  sua  et  aliorum  peccata  deflendi  habet  offieium;  es 
eo  quod  clericus  esty  docendi  etpascendi  poputum.  Ita 

]g  Gritianus  (Difit.  25,  cap.  Mutier ;  ei  16,  ^.  1,  cap. 
Adjicimus).  Vel  secunduin  alios  prohibent  monachos 
propria  aucioritate  vel  p(»tius  temeritate,  extra  mo- 
nasteria  vagari ,  prsetextu  pr»dicationis  aut  alterius 
officii,  aut  sine  auctoriute  episcoporum  et  legiiiina 
iiistttuiione ,  vel  conimissione  ecciesiasiica ,  vel  alia 
jurisconcessionepraedicandiinuniisautaliaministeria 
ad  curam  animaruin  pertiiientia  affectare  vel  usurpare; 
vel  denique  eo  spectant,  ut  doceant  prsedicandi  ofli- 
cium  inonacho  non  esse  appetenduin  aut  ambiendum, 
et  non  nisi  superioris  jussione  et  legitima  vocaiiona 
seu  missione  su&cipiendum,et  tam  ia  ejus  suscepiione 
quam  exerciiio,  vulpeculaiu  illara  ceiiodoxiae  sum- 
mopere  cavendam ;  cujus  proprium  est,  teste  D.  Au- 
guslino  (Reg.  cap.  4),  bonis  qiiibosque  operibos , 
praesenim  honorariis  et  in  publico  exiiibilis.  insi« 
diari,  ut  pereant;  cum  alia  quaecumque  iniquius  ia 
malis  operibus exerceatur,  ut  fiant  (Vide  D.  Gregor. 
in  Pastor.  part.  i,  cao.  7,  et  part,  iii,  cap.  26,  et  Aom« 
^in  Exech.).  Ita  D.  Bernardus  seipsum  exponit,  cum 

^  ait  :  Pubtice  prcedicare  monucho  non  convenii  (scilicet 
ratione  sui  siatus  et  monachatus);  novitio  sive  neO' 
phyto  (nimirum  aeiate,  docirina,  perfectione)  nim 
expedit  (ob  periculum  vanae  praesumplionis  et  ceuo- 
doxiae);  nec  ticet  nonmisso^  idest,  non  legiiime  vo^ 
caio,  et  ad  id  muneris  instituto  {Bernard.  ubi  supra), 
In  quam  sententiam  »mlta  congerit  Gralianus  SS. 
Patrum  elogia  ac  summorum  pooiiAcum  et  concilio- 
rum  decreta.  C  quibus  est  illud  Bonifacii  papae 
{Causa  16,  q.  iyC  Sunt  nonnulti),  quod  Benediclinos 
praecipuespectat  :  Sunt  nonnutU  nutlo  dogmate  futti^ 
audacissimo  quidem  zelo  magis  amariludinis ,  quam 
ditectionis  in/!ammati ,  as%erentes  monachos ,  ^iita 
mtmdo  mortui  sunt^  et  Deo  vivunt,  sacerdotaiis  ogicH 
potestate  indignos ;  sed  otnnino  labuntur.  Neque  enisn 
B.  Benedictus,  moncuhorum  prceeeptor  atmi/ieusy  hujus 
rei  aliquo  modo  fuit  interdictor;  sed  eos  smcularium 
negotiorum  edixit  expertes  fore  tantunmodo,  Quoi 
quidem  apostolicis  documentis  et  SS.  Patrum  institutit 

j)  non  solum  monachis^  sed  etiam  canonicis  maximopere 
imperatur,  Nos  vero  tantorum  Patrum  exemplis  edocti 
credimus  a  sacerdotibus  monachis  liaandi  sotvendique 
ofjieium,  Deo  operante,  digne  admimstrari,  si  eos  digne 
eantigerit  hoc  ministerio  sublimari.  Ha;c  Pontifex.  E\ 
quibus  concludit  D.  Thomas  (2-2,  q.  187,  art.  1)  nou 
licere  monachis  et  aliis  religiosis,  ratione  sui  siatus, 
praedicare,  docere,  baptizare,  absolvere  et  alia  hu- 
jusmodi  facere  :  quia^  inquit,  status  retigionis  non  dat 
eis  potestatem  ista  faciendi :  posse  tamen  isia  facere , 
si  ordinem  recipiant  et  jurisdictionem  ordinariam,  vet 
ex  commissione  aut  privitegio  ,  quale  concessum  est 
ordinibus  mendicantium,  quoad  confe«siooesetpr8- 
dicatiooemt 


^30»  COLLATIO  MIV.  -  DE  MORTIFICATIONE.  1306 

coiiTiBmudus  aiiosei  regendos,  diabolicis  illusioni-  A  tudinibus  adbibere,  nisi  eum  aai  ipsas  morboniiii 


biis  instigantur;quique  eiiamsi  potuerint  lucri  ali- 
quid  ex  quorumdam  conversione  conquirere,  impa- 
(icniia  sua  alque  incondilis  moribus  quidquid 
ac(|uisieriiit  perdunl.  Illud  namqueeis  quod  Aggxus 
propbeta  describit,  evenlet :  Et  qui  mercedet  congre- 
gat^  miliet  ea$  in  $acculum  pertu$um  (Aggcei  i).  Vere 
enim  lucra  sua  in  pertusum  sacculum  condit,qui 
quidquid  per  alioruni  conversionem  videtur  acqpi- 
rere,  intcmperaniia  cordis  sui ,  ei  quoddiana  animi 
dibteniione  disperdil.  Itaque  flet ,  ut  dum  uberiora 
lucra*  per  alioruni  credunt  instilutionem  parare  se 
posse,  eiiam  sua  correctione  priventur.  *  Suut  enim 
qui  se  diviies  rerunt,  nibil  babentes,  et  sunt  qui  se 
bumiliant  in  multis  divitiis  {Prov.  xin),  et  ^  Melior 


origines  ante  praedixerit. 

CAPUT  XV. 
Re$poH$io  de  tripartiio  animce  motu, 
Abrabani  :  Oinnium  vitioruro  unus  fons  aique 
principium  est;  secundum  qualitatem  vero  partis  il- 
lius,  et  (ut  ita  dixerim)  membri  quod  in  animo  fuerit 
vitialum,  diversa  vocabula  passionum  corruptio- 
Dumque  sorliiur.  Quod  nonnumquam  etiam  morbo- 
runi  corporalium  probaiur  exempio,  quorum  cum 
una  sit  causa,  in  diversa  (amcn  aegriiudinum  genera 
pro  qualitatc  membrorum  quas  fuerinl  occupata, 
dlsiinguitur.  Elenim  cum  arcem  corporis,  idest, 
caput ,  vis  noxii  humoris  obsederit ,  «  cepbalalgis 
procreat  passionem ;  cum  vero  aures  oculosve  per- 


est  vir  in  ignobililate  serviens  sibi ,  quam  qui  digni-  B  vaserit,  *  in  otalgicum ,  sive  in  ophthalmicum  ver 

titur  morbum.:  cuni  se  in  ariiculos  quusque  ad 
manuum    summa    transfuderit ,  arlicularis  atque 


tatem  sibi  acquirit,  et  indiget  pane  (Prov.  xii). 

CAPUT  XIV. 

InterrogatiOf  unde  nobi$  talium  cogitalionum  error 
irrep$erU  ? 

Germanus  :  Satis  congrue  nobis  comparationibus 
dispuiatio  tua  cogitationum  nosirarum  manifestavit 
errores,  quorum  causas  et  curaiiones  similiter  op- 
tamus  agnoscere;  et  unde  acciderit  nobis  isia  de- 
ceptio,  paritercupimus  edoceri.  Nulli  etenim  dubium 
est  neminem  admodum  posse  remedia  malls  vale- 

ALARDl  GAZi£l  COMMENTARIUS 

«  Vulgataeditio  :  E$t  qua$idwa,  eum  nihU  habeal; 
et  e$t  qua$i  pauper^  cum  in  multi$  dmtii$  $it. 

^  Textus  vulg.:  Melior  e$t  pauper  et  $uficien$  $ibi, 
quam  gloriQ$tt$  et  indigen$  pane,  Quod  sic  exponit 
Beda  :  Melior  e$t  idiota,  et  $implex  idiota^  qui,  bomt 
qum  nwit  operam^  vitam  meretur  in  C€eli$,  quam  qui^ 


•  chiragrica  dicitur  valeludo  :  cum  auiero  ad  pedum 
ima  defluxerit ,  '  podagra  mutaio  nomine  nuncupa- 
tur  :  totque  vocabulis  una  atque  eadem  noxii  huuio- 
ris  origo  distinguilur ,  quot  membrorum  ceperit 
portiones.  Eodem  modo  de  visibilibus  ad  Invisibilia 
transeuntes,  animae  nostrae  partibus,  aique  (ut  ita 
dixerim)  merobris  vim  cujusque  viiii  inesse  cred»- 
mus.  Quam  cum  sapientissimi  quique  s  triparlitae 
definiantesse  virlutis,  necesse  est  ut  aut  ^loyatWf 


•st,  iram  et  cupidiiaiem  bigae  comparabat ;  ratlonem 
autem  aurigae.  Arislolelein  seculi  veteres  Iheoiogi 
Gregorius  Nysseniis,  el  Joannes  Damascenus,  et  se- 
cundum  eos  S.  Thomas,  praeter  rationalem  et  sup«« 
riorem  animae  partem,  quae  ratioiie  et  voluniaie 
constat,   duplicein  in  bomine  poiiunt  appeiilum 


clarue  eruditione  Scripturarum  vet  etiam  doctori$  funC'  C  alterum  quem  vocant  concupiscibtleni,  .ilierum  iras 


tu$  officio,  indiget  pane  dileclioni$f  id  e$t  charitate, 

•  Ceplialalgia  dolor  capitis  est :  xivo^v  enim  caput 
diGiiur;  ffXycu,  doleo.  Arisiotelet  in  Probiematibus  : 
xe^Xa>7ia,  to  xf^aX^q;  0X713/4«. 

^  fnotalgicum^  cx  Vaiicanis  restitnil  Ciaconius, 
iii  editione  eliam  Plantiniaiiaomissum,  quod  et  ra- 
tio  et  texius  exigebanC,  et  Dionysius  etiain  non  omi- 
sit,  cum  de  auribus  oculisque  facta  esset  meniio. 
Nam  otalgicus  morbus  ad  aiires,  ophtbatmicus  ad 
oculos  spectat.  Estenim  otalgicus  morbus,  qui  auri- 
bus  dolorem  affert.  Nain  fra  aures  sunt;  AXyia 
doleo  :  inde  ^akytxiic.  Ophthalmicus  vero,  morbus, 
seu  dolor  oculorum. 

«  Cliiragra  dolor  manuum ,  qui  et  morbus  ariicu- 
laris  diciiur,  qiiod  manuum  ariiculos  iiifesiet.  Unde 
cbirager  vel  chiragrlcus,  qui  chiragram  palitur. 

'  Norbus  pedum  saiis  noias ,  senes  aut  diviiea  et 
otiosos  praecipue  infesians,  ei  curatione  admodum 
difficilis.  Unde  Ovidius  11  de  Ponio  : 

Solvere  nodosam  nescit  medicina  podagram. 

Podagra^  inquil  Plinius  (Lib.  xxvi  c.  10),  mor^iis 
peregrinu$  e$t.  Nam  $i  Italice  fui$$et  antiquilu$,  Lati- 
uum  nomeninveni$$et,  Non  enim  Roma^  cum  $udando^ 
el  laborando,  et  vire$  exercendo^  hominee  vivebant,  hoc 
malum  cognovit  (Vide  Ca$$iodor.  Var,  l.  x  epi$t.  29; 
ct  Sidon.  /.  III  epi$t,  13,  et  l.  x  epi$t,  29).  D.  etiam 
liieronymus  in  morbis  et  incommodis  senectutis 
poihigram  recenset  (Proeem,  lib,  11  Com,  in  ilmos), 
ut  Aristoi.  lib.  viii  Aiiimal.  cap.  22. 

s  Pythagoras^  teste  Suida ,  homini$  animam  in  tre$ 
P^f^c^  dividi  dixity  voOv,  ^^iva^ ,  x«l  6vfiov.  Plaio  in 
Timaeo  duas  animse  facultates  raiionis  espcrtcs,  hoc 


cibilem  (Ari$t,  1  Po/il.,  Greg,  Ny$s.  lib.  iv  Philo$.  e. 
81,  Dama$c,  Ub,  11  Fide  orthod,  c.  12,  S.  Thom.  i 
vart.  q.  81  art.  2  et  5).  Qui  quidem  elsi  homini  cum 
brulis  coromuiies  sint ,  roultum  tamen  diOerunt  in 
bomine  et  inbruiis.  Siquidem  in  homine  eisi  per  se 
rationales  non  sint,  railoni  tamen  obiemperant,  et 
ab  ea  regi  possuntet  debenf,  non  quidein  despotico, 
ut  ilii  loqountur,  et  absoluto  dominatu,  sed  poliiico 
et  clvili.  Quare  vitia  quae  hic  Auctor  eisdem  tribuit , 
non  tam  vitiadicendasuni,  quam  naiurales  quaedam 
passiones  aut  iiiclinationes,  quibus  bene  vel  inale 
uti  possumus,  nisi  quatenus  vel  ratioiii  recalciirant, 
aut  eam  ad  sua  objecia  oblique  trahunt.  Sed  de  his 
vide  S.  Thoroam  1-2  q.  22  et  seq. 

^  Tripartitam  animae  rationalis  virtulem  seu  fa- 
cullalem  Giaconius  Grxce  in  Vaticanis  cod.  ila  in- 
ventam  reposuii.  Quein  libenter  secuii  surous,  atque 
eo  libentius  quod  D.  liieronymus  easdein  faculutes 
j^  sea  poteuiias  (addita  lamen  quarta)  iisdem  vocabulis 
Grsecis  expressag  reliquerit,  dum  inter  alias  expost- 
tiones  quaiuor  animalium  apud  Ezechieleiii  (Cap,  1) 
a  diversis  auctoribus  tradiias  ,  h;inc  etiam  refert  : 
Plerique  juxta  Platonem  rationale  animce  et  irascitivum 
ei  concupi$citivum,  quod  ille  Xoyexov  elOu/uKOv  et  intBv- 
fiuTfxQvvocat,  ad  hominemetleonem  acvitulumreferunt; 
rationem,  et  cognitionem,  et  mentem^  et  con$Uium,  eam- 
demque  virtutem  atque  $apientiam  in  cerebii  arce  ponen- 
te$  :  feritaiem  vero^  et  iracundiam  atque  violentiam  in 
leone^  quce  con$i$tat  in  felle;  porro  libidinem^  luxu- 
riam  et  omnium  voluptatum  cupidinem  in  jecore ,  id 
e$t,  in  vitulo^  qui  lerrce  operibu$  inhoireat.Quartamp 
aue  ponuutj  qute  $ttper  hcec^  et  extra  hcec  tria  #«(,  ^uam 
tirijeci  vocant  «vvT)ip«9iv,  quaf  tmtiUa  coniciinttce  in 


«07  JOANNIS  CASSIANI  COLLATIONES.  1308 

id  est,  raiionabile,  aotOu/Mxov,  id  est,  irascibile,  aut  Aslr»,  quam  specialiter  oiximos  vumeratam,  Yer» 

humilitatis  roedelam ;  quae  qooniam  cxteris  animae 


J7r(6vfji)3T£xdv,  id  est,  coiicupiscibile  ejus,  aliquo  cor- 
rumpaiur  incursu.  Cum  ergo  aliquem  ex  his  affecli- 
bus  vis  noxiae  obsederil  passionis,  pro  illins  causis 
eiiam  vitio  nomen  imponiiur.  Nam  si  rationiibilem 
ejus  partcm  vitiorum  pesiis  infecerit,  cenodoxiae, 
elalionis,  iiividiae,  superbi»,  praesumptionis ,  con- 
lentionis ,  haereseos  vilia  procreabit.  Si  irascibilem 
vulneravcrit  sensum,  fiirorem,  impatieniiam,  Irisii- 
tiam,  acediam,  pusillanimiiaiem ,  crudelilatem  par- 
luriet.  Si  concupiscibiiem  corriiperii  porlionem , 
gaslrimargiam,  fornicalionem,  phylargyriam,avari- 
tiam  et  desideria  noxia  terrenaque  germinabit. 
CAPUT  XVI. 

Corruptam  rationalem  anin.w  partem  principio  curath 
dam  es$e. 

Et  idcirco  si  fontem  vitii  hujus  et  originem  vultis 

agnoscere,  raiionabilem  mentis  vestrae  aique  animae 

portionem  noveritis  esse  corraptam,   ex  qua  vel 

prxsumptionum,  vel  cenodoxise  solent  viiia  pullu- 

lare.  Proinde  hoc  primum  animae  vobis  (ut  ita  dixe- 

rim)  membrum  rectae  discrelionis  judicio  et  huuiili- 

tatis  virlute  curandum  est,  quo  viiiaio  dum  non 

solum  ad  perfectionis  jam  pervenisse  fasiigia,  sed 

etiam  docerealios  posse  voscredilis,  et  ad  eruditio- 

nem  capterorum  sufficientes  atque  idoneos  judicaiis, 

per  elationem  cenodoxiae  quam  paiefecit  vesira  con- 

fessio    pervagationem  vaniiati  [Lip$,  in  marg,  vani- 

tate]  rapiamini;   quas  amputare  deinceps  absque 

difQculuie  poteritis,  si  verae  discreiionis,  ut  dixi» 


virtulibus  in  voLis,  quanium  apparet,  infirroior  est, 
necesse  esi  ut  diabolicae  infestationi  prima  soccom- 
bat.    Qiiemadmodum  ingruentibus  quibusdam   in- 
juriis,  quae  vcl  ex  accidenti  labore,  vel  de  acris  cor- 
ruptione  gignuntur,  fieri  eiiam  in  corporibus  huroa- 
nis  solet,  ut  illa  quae  fuerini  infirma,  casibus  isiis 
prima  consentiant  aique  succumbant ;  coroque  pe« 
culiarius  in  eis  morbus  insederit,  reliquas  quoque 
paries  corporis  eadem  pcste  tabefaciat  :  ita  et  ani- 
mam  uniuscujusque  nostrum,  flanie  quodamroodo 
pesiilenti  halitu  vitiorum,  illa  maxime  passionc  ne- 
cesse  est  attentari,  in  qua  tenerior  atqoe  inOrmior 
ejus  ponio,  validis  inimici  non  tam  fortiter  resistit 
B  impulsibus,  et  ex  illis  periculum  captivitatis  Incur- 
rere,  in  quibus  faciliori  proditioni  aditum  reserat 
incaula  cusiodia.   Sic  naroque  ^  Balaam  popolom 
Dei  posse  decipi,  certa  ratione  coUegit,  dans  consi- 
lium  ut  ex  illa  parte  qua  infirmari  noverat  filios 
Israel,  perniciosi  eis  laquei  leuderentur,  non  dubi- 
lans  eos  oblata  copia  feminarum,  fornicationis  raina 
protinus  coUapsuros,  qnia  concupiscibiles  animae 
eorum  partes  sciebat  esse  corruptas  (iVifw.  xxiv 
et  xxxi).  Ita  ergo  unumquemqoe  nostrum  neqQilise 
spiriiales  versuta  malignitale  pertentani,  illis  prae- 
cipue  afTectibus  animae  insidiosos  laqueos  perslrueB- 
tes,  quibus  earo  senserint  aegrotare  :ut,verbi  gratia, 
coro  viderint  rationabiles  aniroae  nostrs  pMTies  esse 
viiiatas,  illo  nos  ordine  decipere  rooliufitur,  que 


humilitate  fondati,  quam  laboriosom,  quamque  diffl-  G  Acliabregero  ab  illis  Syris  deceptum  Scriptura  com- 


cUe  sit  unicuique  nostruro  salvare  animam  suaro, 
roentis  vestrae  contriiione  discaiis  ;  et  iniimo  cordis 
affectu,  non  modo  longe  vos  ab  illa  docendi  prae- 
sumptione  submotos,  venira  etiam  adhuc  egere  do- 
cloris  agnoscatis  auxilio. 

CAPUT  XVII. 

Quod  ittfirmior  pars  animof  diabolicis  tentatiomous 
prima  nuccumbat. 
4dhibete  ergo  *  buic  roembro  vel  parti  animae  ve- 


inemorat,  qui  dixeroDt :  Seimuiquomam  rege$  I$rael 
mi$ericorde$  $unt ;  ponamus  itaque  saecot  m  lumbis 
no$tri$  et  funiculo$  in  capitibus  nostris^  et  egrediamur 
ad,  regem  I$raeij  et  dieemu» :  Semm  tuut  Beuadab 
dicit :  Vivifieetur  anima  mea,  Quibus  iUe  Don  vera 
pieiate,  sed  vana  misericordiae  laude  permotos ,  Si 
adhuc,  inquil,  vivit,  frater  meu$  e$t  (lll  Reg.  xx).  Et 
hoc  exemplo,  etiam  nos  rationahilts  Ulins  partis  er- 
rore  deceptoc»  inde  incurrere  offcnsam  Dei  fi&ciunt, 


ALAUDI  GAZifil  COMMENTARIUS. 


Cain  quoque  peetore,  po$tquam  ejectu$  esl  de  paradi$o^ 
non  exstinguiturf  eic.  Ita  IlieronynuH  ex  Pluionico- 
runi  doclrin;! ;  unde  iUa  vocabnla  prodiere. 

A  Parli  nimirum  supcriori  et  ratioiiali,  de  qua  su- 
perius  {C.prmced.)  dixii:  Hationabilem  mentit  vesirie^ 
aique  anivMe  porlionem  noveritis  esse  corruptam;  viiio 


Israelitae  devictis  Madfanitis  feminas  servassenl  ro- 
columes  :  Cur,  ait,  feminas  restrvastit  ?  Nonne  i$tm 
sunt  qucB  deceperunt  filios  Israel  ad  suggeslionem 
Balaam :  et  prwvaricari  eo$  fecerunt  in  Domino  super 
peccato  Phogor^  et  percttssns  est  populus?  El  ApAcal. 
I»  angelo,  id  esl,  episcopo  Pergami  inter  aUa  ohjici- 


sciiicet  cei»odi»xiae  et  inanis  gloriae,  ijuo  ad  docen-  D  lur  :  Habes  illic  tenentes  doctrinam  Balaam,  quidoce- 


dum  alios  aspirabant. 

^  Balaani  prophelaavarus,dequoD.Hieronymusin 
Q.  Ilebr.  (Super  Gen,  c.  ti):  Balaam  ille  divinus\  ui  ne- 
brmi  tradunt,  qui  in  libro  Job  dicitur  Eliu,  primum  vir 
sanetus  et  propheles  Dei^  po$tea  per  inobedienliam  et 
desiderium  munerum,  dum  I$rael  maledicere  cupit, 
Mivini  vocabuto  nuucupatur,  Hic  nempe  Bataam  a  Ba- 
iaac  rege  Moab  mercede  conductus  ut  Israelitis  male- 
(dcena,  cum  eontra  voluntatem  suam,  tpiritu  Dei  im- 
pellcnte^  eis  benedixis$et,  avaritia  nihitominus  t/is/t- 
ijnnte,  hoc  regi  Ilalaac  consilium  dedii^  ul  putcherri- 
vuts  feminas  Moabitidas  in  Israelis  castraimmUteret; 
qna*  ad  lasciviam  et  idolotairiam  populum  Dei  provo^ 
carent,  Sic  enim  fore  dicebat  at  Deus,  populo  suo 
iiiius,  regi  Balaac  faverct,  ei  Israeliias  perderet. 
UiideMoyses  Num.  xxxi  veheroenler  iratus,  quod 


bat  Balaac  mittere  scandalum  coram  filiis  hraei, 
edere,  et  fornicart,  Cc^terum  hoe  malignum  eontilium 
ait  Aus;usiinus  (Qum$t.  63  super  /Vtcm.),  %U  ad  iHece- 
bram  femince  supponerentur,  per  quas  non  solum  cor- 
poraliterj  sed  etiam  spiritaliter,  in  adorando  id^to  for- 
nicarentur,  quando  dederit  Bataam,  Striptura  non 
dixit :  et  tamen  apparet  factum  esse^  cnm  hic  comme- 
moratur,  Ita  Augustinus  perquam  probabillter.  Cuni 
eniuj  videret  Balaain  quod  Israeiilis  maledicere  non 
posset,  ul  saliem  afiqua  raitoue  regi  Balaac  graiifi- 
careiur,  ci  valedicens  ait :  Verum!amen  perqens  ad 
populum  meum,  dabo  consilium,  quod  popnlus  luus 
populo  huic  faciat  extremo  tempore  (Sum,  \xiv),  Al- 
qui  hoc  oonsilium  Moyses  ibidem  lacuit,  qmid  po- 
sica  expressit,  simili  occasiooe  et  pericato  occur- 
rente. 


COLLATO  XXi¥. -^  MSr  MORTIFlCATroNE.  ISiflT    ^ 

Qnd>e  ooimciitttm  inem<Jtein^ereee|ytaro8-nt)s  pie-  A  Fer  quod  necesse  esi  ciilr.snm  atque  mensuram  quo*  r 

tidian»  continenlix,  quam  pro  castigatione  corporis  t 
indlrupiam  perpetuo  cupimus  reienture,  nonnullis  l 
frairibus  supervenientibus ,  iniercidi.  Quod  sine  du« 
blo  nuUatenus  in  nosira  provincia  credimus  eveniu- 
rum,  in  qua  aui  nuUiim ,  aut  certe  rarissimum  pro- 
fessionis  hujus  virum  inveniri  possibile  esi. 

CAJDDT  XIX. 

Retponsio,  quod  perfectos  viros  etiam  in  remotii^mi 
solitudinibus  lalentes  ab  hominibus  Deu»  velit  />'e« 
tfuentari. 

Abraham  :  Irrationabilis  atque  inconsideratae  di- 
fitrictionisi  imnio  potius  summi  teporis  indicinm  est, 
nequaquam  ab  hominibus  ^  velle  frequentari.  ^  Qui 
enim  in  hac  quam  arripuit  via  nimium  tardis  passi- 
ctibus  tenlasset,  in  quibns  omne  bominum  genus  B  bus  graditur,  ac  secundum  anteriorem  hominem 


lati»  proma  ered^ebamns,  simil^que  nobis  etiam  iti- 
crepatione  dicfttur  :  Quh  dhnittsH  virum  digttum 
mort^  ie  manu  tWy  erit  anima  tna  pro  anima  ejus^  et 
popuhts  Hmg  pro  poputo  ejusffbid.),  Sire  cum  im- 
mundus  spiritus  dldt ,  Egrediar,  et  ero  splrittts  men- 
dat  tn  ore  wlmium  prophetarttm  e/tn  (Tll  Iteg,  xxili) ; 
per  rationabilem  procul  dubio  aflfectnm,  quem  le- 
tlialibus  aperium  norat  insid1i%,  laqueum  d^ceplio- 
nis  ac  mortis  intendit.  Sic  eti^m  Ilerodem  per  ira- 
scibllero  anima;  portlonem ,  ad  illam  tantorum 
infantium  necem  callidissimus  hosiis  impegit,  eo 
quod  istam  propensius  in  eo  iiorat  esse  viliatam 
(Matth.  ii).  Quod  etiam  de  Domino  nosiro  idem  spi- 
ritus  opinatus,  '^  cum  in  his  eum  tribus  animoi  affe- 


noverat  captivari,  nihil  lamen  versutis  pronecit  insi- 
diis.  Naiu  concupiscibilem  mentis  ejus  aggressus  est 
partem,  dicens  :  Dic  ut  tapides  isti  panes  fiant 
{Uatih.  iv).  Irascibilem,  cnm  eum  ad  eipetendam 
prxsentis  sxculi  potestatem,  ei  regna  mundi  bujus 
insiigare  conatus  est.  Rationabilem,  cum  ait  :  Si 
Fitin»  Dei  es,  mitte  te  deorsum  {Ibid.),  In  quibus  id- 
circo  nihil  ejus  profecit  illusio,  quia  nihil  secundura 
conjecturam  suam,  quam  falsa  oplnalione  concepe- 
rat»  reperli  in  eo  esse  viiiaium.  Unde  etiam  nnlia. 
pars  anima;  ejus,  inimici  insidiis  attentata  consensit. 
Ecceenim^  inqiiit»  venit  prineeps  mundi  hujus^  ei  in 
me  inveniet  nihil  {Joan.  xiy). 

CAPUT  XVIII, 


conversatar,  aequum  est  ut  ad  eum,  non  dicam  san^ 
ctorum,  sed  ne  hominum  quidcm  ullus  adveni.at. 
Vos  autem  st  vera  aique  perfecia  Domini  nosiri  di- 
lectionc  flagratis ,  et  Deum  qui  uiiquechariias  est 
(I  Joan.  iv),  pleiio  spiritus  fervore  seclamini,  ad 
quaelibet  loca  inaccessibilia  fugeritis,  necesseestea 
ab  liominibus  frequentari :  quanloque  vos  propiores 
Deo  amorls  divini  ardor  effecerit,  tanto  ad  vos  ma- 
jor  sanctorum  fratrum  confluet  multiiudo»  Non  eiiim 
potest,  secondtim  sententi^m  Domini,  civitas  abs- 
condi  supra  montem  poaita :  ^  Quia  diligentes  mOt 
inqiiit  DomiAas,  glorificabo;  qui-  aul«m  me  coniem- 
nunt,  erunt  fgnobiles  (I  Reg.  n;  Matih.y),  Vcrom- 
tamen  nosse  debeiis  banc  esse  sublilissimam  dia- 


Interrogatio,mu$Ui  demderio  secreiioris  fo/rtnrftnfs  ^  bol»  callidiiatem,  banc  occuWssimam  foveam,  in 


[Al,  desiderio  majoris  silenlii]  retraheremur  ad 
patriam  ? 

Gerroanus :  Inter  caetera  illusionum  errorumque 


nostrorom  genera »  qu»  nos  ad  desiderium  patriae 
nostrae,  sicut  beatitodo  lua  solertl  mentis  perspicit 
intuitu,  vana  spiritalium  coromodorum  pollicitaiione 
flaromaverant,  eiiam  haec  tcI  maxima  exsiitit  causa, 
quod  [Lips,  in  marg.  ut]  interdum  a  frairibus  fre- 
quentaii,  jugi  secreto,ac  diuturno  silentio,  secundum 
desiderium  nostrum  nequaquam  possimos  inhserere. 

ALARDI  GAZiEI  COMMENTARIUS. 


quam  miserahiies  et  incaoios  quosque  praecipitat, 
ut  dum  eis  majora  promittit,  necessarla  quoiidiani 
fructus  emolumenta  subripiat,  abstrusiores  scilicet 
el  vftstlores  solitodines  expeti  debero  persoadeus, 
easque  velut  mirls  arooenitatibus  consKas  in  eorum 
corde  depingens ;  ignou  etiam  quaedam,  et  qus  pe- 
nitos  nusquam  sunt  loca,  velut  cognita  ac  praepa- 
rala,  nostraeque  poiestati  jam  debita,  ct  absque  ulla 
difficullate  possidenda  conflngit.  Homines  quoqua 
regionis  illios  tra6tabiiei|et  ad  viaoi  saiutis  sequa- 


«  De  his  collat.  5  cap.  A  et  6,  et  rorsos  collat.  22 
cap.  iO.  Agit  de  eisdem  D.  Bernardus  serm.  6  in 
psalmuin  Qui  habitat. 

^  Velte  omnino  reponendum  duximus  ex  Dionysii 
|[)arapbrasi :  quo  sensus  facilior  et  inlellectu  proin 
ptior  redditur.  Haec  enim  est  irrationabilis  et  indl 


tecundum  pristinum  seu  veterem  hominem,  Sensus 
aniem  est :  Qui  in  h:ic  vita  religiosa  et  austera  quam 
elegit  et  suscepit,  nimis  tardis  passibus  gradilnr,  id 
est,  negiigeiUer  et  tepide  se  gerit ,  paruni  aui  nibil 
proficit  :  et  secunduin  anteriorem  homiiicm  conver- 
saUir,   id  est,  secundum  ihorem  prisiinae  el  mun- 


screta  districtio,  et  magni  teporis,  sive  icpiditaiis  D  danae  conversaiionis  vivit,  ut  iUi  de  quibus  D^  Hie 


poiius  quam  fervoris  el  perfectionis  indiciuin,  com 
quis  ita  suae  quieti  etsolitudini  estaddictus,  uinerai- 
nein  videre,  a  nemine  videri  velit  aui  visitari,  chari- 
tate  licet  pohtulante  aol  soadente,  et  ne  qutdem  san- 
ctorum  frairum  aut  religiosorum  virorum  aceessum 
aut  colloquium  admittat,  ut  sunt  nonnulli  morosi 
aut  nimium  scrupulosi. 

c  Lcicns  per  se  subobscnrus,  et  varia  lectione  ma- 
gis  obscuratus.  Nani  alii :  seewidum  iuteriorem  ho^ 
minem^  le^^unt,  ubi  nullus  est  sensus  {ha  Ciaconius), 
Qiiomodo  enim  qtii  tardis  passibus  in  via  salulis  gra- 
diiur,  secundum  intcriorem  bominem  conversauir? 
Mclius  ilaqne  Cuycbius  ex  mss.  legendum  ccnsuit, 
tecundum  antivioram  hominim,  pro  qiia  Dianysius, 


ronymus  ail  {Epist.  !4)  :  Vidi  e^o  quosdam  qui  post- 
quam  renuntiavere  scsculo^  vettinientis  dnmtaxat,  el 
voeis  professione,  non  rebus,  nihit  de  prisiina  conver- 
satione  mutarunt,  Talis,  inquam ,  non  merelur  non 
soluni  a  sonciis,  sed  nec  ab  aliis  hominibus  rp  qneu- 
tari ,  quia  nemini  suo  exemplo  et  coilbquio  uilli^' 
esse  polesi.  Qui  autem  vera  charitate  fervei,  is  om- 
nibus  prodes^e,  ornnium  siiluli  cousulere,  eanviuo 
promovere,  quantum  in  se  esi,  d»^sideral.  ei  ubicum- 
que  daia  occasione  procurat :  ideoque  ab  omnibus 
adiil  et  frequeniari  meretur. 

^  Vutgaius  textus  :  Quicuvique  glorificabit  me, 
giorificabo  eum,  Qui  autm  ^Umnunt  me,  erunt 
ignobites. 


15!«  lOANNIS  CASSIANl  GOLLATIONES.  IS12 

ces  esse  meDtilur,  ut  dum  illic  uberiores  fructus  A  Md  etiam  experientissimis  atqoe  perfectis,  ut  msi 


anim»  pollicetur,  praesentia  lucra  fraudulenter  aTer« 
tat.  Nam  cum  unusquisqae  liac  yana  spe  a  seniorum 
saluuri  contul>emio  separatus,  atque  omnibus  qu» 
sibiroet  frustra  in  suo  corde  depinxerat,  fueritdesii* 
tuius,  veiut  de  profundissimo  sopore  consurgens,  ni- 
iiil  ex  bis  quae  somniaverat  expergefactus  inveniet. 
Iiaque  eum  diabolus  majoribos  vilae  hujus  necessita- 
tibus  et  inextricabilibus  laqueis  irretitum  ne  respi- 
rare  quidem  ad  h«c  qus  sibi  ipse  promiserat,  aii- 
quaddo  permittit,  eumque  non  jam  illis»  quas  aute 
vitaverat,  raris  ac  spirilalibus  fratrum  visitaiionibus, 
sed  quotidianis  saftcularium  incursionibus  obiigatum, 
ne  ad  roediocrem  quidem  anacboreseos  quietem  ac 
disciplinam  umquam  redire  palietur. 
CAPUT  XX 
Quod  utilis  $it  remi$tio  in  advenlu  /ralrtim. 
llla  quoque  remissionis  atque  bumanitatis  inierca- 
pedo  graiissima,  quae  nonnumquam  pro  adventu  fra- 
trum  intervenire  consuevit,  licet  molesta  vobis  ae 
fugienda  videaiur,  tamen  quam  sit  utilis  ac  salubris 
tam  corpori  quam  spiritui  vestro  paucis  patienterat- 
tendite.  «  SaepeacciditynondicamDOvitiisetinlirmis, 

ALARDI  GAZiEI 
*  Ita  Cassianus  1.  iii  Instit.  c.  11  :  Semper  enim 
wquanimiu$  quigUbet  fatigatio  su$tinetur^  ei  $ine  fdstidio 
lahor  impenditur,  $i  interiecta  ei  viei$$itudo  qumdam^ 
vel  operi$  immutaUo  quaii$cttmque  euccedat.  fclt  infra 
cap.  21 :  ParvA  bre9i$que  laxatio,  ni$i  remi$$ione  qua- 
dam  rigorem  intentioni$$WBinterdumrelevet  ac  relaxet^ 
vrtemi$$o  rigori  tente$cen$y  virtuti  $piritus,  cum  nece$' 
siia$  po$citt  ob$eeundare  non  poterit,  II is  plane  con- 
Bonaiit  et  alii  Paires.  D.  Amorosius,  severus  alioqui 
morum  censor,  1.  lu  de  Virginiute:  Quoi/  prolixe,  in- 
Quii,  facere  vi$,  aliquando  ne  fecerie,  Adaitque  imi- 
tandos  agricolas,  qui  nec  uno  semine  agrum  suum 
semper  conselrunt ;  et  aliquando  etiam,  ui  feracior 
evadat,  slnunt  quiescere.  Aiigustinus  L  ii  de  Musica 
{Cap  4)  :  Volo,  ait,  tandem  ttbi  parcas,  et  apertum  ire 
per  auras  animum  permiltat;  nam  sapientem  decet  tn- 
terdum  remittere  aeiem  rebus  agendis  intentam,  Gre- 
gorius  xxvni  Moralium  {Cap.  10)  :  Plerumque  virtus 
cumindiscrele  tenelur^  amittitur;  eumque  di$crete  in' 
termittitur^  ptus  teneiur.  Nec  mirum  $i  in  iticorporeis 
id  intelligimus,  quod  agi  et  in  corporeis  videmus.  Ex 
studionamque  arcus  distenditurf  ut  in  suo  tempore  cum 
utilitate  tendatur,  Qui  $ioliumrelaxationi$  non  accipit^ 
(eriendi  virtutem  ip$o  u$u  ten$ioni$  perdit.  Sie  aliquan" 
do  in  exereitalione  virtu$  cum  per  di$cretionem  prmier- 
niittitur^  re$ervatur^  ut  tanto  po$t  vitia  valenter  feriat^ 
quanto  a  percu$$ione  interim  prudenter  ce$$ai. 

^  Mirum  quod  de  bac  hisloria  seu  apopbihegmate 
BAronius  et  alii  anliquiores  hislorici  (Metaphra$te$  , 
Abdias,  Prochorus^  Bar.  1. 1  et  11  Ann.  Euseb.  lib.  iii 
cap.  13),cumdeJoanneevangelisia  scribunt,  never- 
bum  quidem  faciunt.  Sed  quod  magis  mireris,  lector, 
cum  idem  Baroiuuslii8toriamillamsivefabulam,non 
fabulani,id  est,  non  inanem  aul  falsainfabulam,  sed 
veramdejuveneperditoper  Joannem  »d  poeniientiam 
revocato  historiam  referat  sulT  anno  Christi  98,  post 
Joan.  item  Chrysostomi  tesiimonium  de  eadem  hi- 
storia  producium,  continuo  subjicii :  Citat  eamdem 
historiam  Cas$ianu$,  et  atii  plure$,  ubi  in  malf  ine  an- 
notatur  hic  locus  Cassiani  collat.  24cap.  21,  quasi 
eadem  stt  hisioria  in  hoc  cap.  a  Cassiano  relniSi  cum 
illa  quaB  nihil  habet  simile,  nec  hujus  loci  argum^nio 
ullateiius  convenii.  Ila  hic  bonus  dormitavit  llome- 
riis,  alieram  pro  altera  historiam  usurpans ;  'ot  mi* 
rum  non  sittantoscriptorelonge  inferioresaUqttando 


mentis  eorum  directio  atque  oeosnra  qoibasdan» 
mollita  fiieritviciasitadiiiomlaxameiicisy  aut  io  lepo- 
rem  spiritus,  aut  certe  in  perniciosam  eorporis  vale- 
tudinem  coUabatnr.  £t  idciroo  a  pradentibaft  aiqoe 
perfectist  cum  intercesserit  etiam  fratram  crebra 
visitatio,  non  solum  toleranda  patienter,  sed  etiam 
gratanter  est  amplectenda.  Primom  quod  provocai 
Dos  avidius  semper  solitudinis  desiderare  secreu; 
nam  quodammodo  carsum  nostrum  dum  interpoUre 
creditur»  infatigabilem  jugemque  conservat :  qui  si 
nullo  interdum  obice  tardaretur,  usqae  ad  finem 
contendere  indefessa  pernicitate  non  posset.  Deinde 
quod  necessitatefti  reficiendi  corpusculi  cum  fractu 
bumanitaiis  indulgel,  majora  nobis  conferens  lucra 
Bcum  jucondissimo  corporis  laxamenlo,  quam  illa 
sunt  quasper  abstinentiae  fatigationemfuerani  acqui- 
renda.  Superqua  re  aptissimam  comparationem  an- 
tiqua  narratione  vulgatam  breviter  indicalio. 

CAPUT  XXI. 

Idem  demon$trat  D.  Joannis  evangelistm  auetoritaie. 

Fertur  ^  beatissimus  evangelisu  Joannes  cum  per- 

COMMENTARIUS. 
dormiure.  At  ecce  tibi,  lector  benevole,  hanc  ipsan 
historiam  a  fratre  meo  chariss.  P.  AngelinoGazdeoso* 
*ciei.  Jesu  presbytero,  inter  alia  sua  vere  pia,  vere 
hilarla,  eleganti  carmine  nuper  expressam  et  edium» 
qnam  et  ipsius  dignae  memorix,  et  tus  pariter  volu- 
ptatis  et  exhilaraiionis  a  rebus  adeo  seriis  et  gravi- 

C  bus  hactenus  decursis  percommodx  grati»  bic  atte- 
xere  visum  est  operae  pretium.  Sic  igitur  Ipse,  non 
alium  quam  Cassianum  secutus  auctorem 

Quod  agere  diu  vis,  id  aliquando  non  agas. 

Eoervis  animus  reput  in  negolia, 

Nisi  a  sodale  fulciatur  otio. 

lulerque  danda  suut  jocosa  seriis, 

Sed  honesu,  sed  decora.  Multo  est  optima 

Intercapedo,  qua  laborem  post  quies 

Et  post  quietem  fil  reciprocus  labos. 

id  ore  claroro,  id  opere  festlvum  dedlt 
Evangelisia,  pectoris  prorous  sacri, 
Cui  loius  innaiarat,  accubuus  Deo. 

Dum  regerct  Ephesun  prssol,  aliU  huic  domi, 
Qcur  a  tenellis  onguibus  perdix  fuit; 
Ubi  se  neffoiiis  explicarat  grandibos, 
Leniter  auulansevocatc,  nuncclbo<, 
Nuuc  Ule  poturo  porrigebat  aliti, 
Tergique  leniebai  aequor  plumeum. 
Si  somnus  olli  adreperet,  caldo  in  sinu 
Sinebat  tadormire  pacalissimam. 

^  Et  nonnullis  interpositis,  quae  ad  leporem  et  veno- 
sutem  poeticam  niagis  quam  ad  historiam  spe- 
ciant : 

Fors  ergo  de  volucre  Joannes  bona 

Meridianas  exigebat  ferias, 

Quando  ievlculus  quispiam  e  silva  recens 

veuator  astat,  fcedus  eiiam  turo  luto; 

Spinosus  illi  ramus  ora  pinxerat 

Vibice  roulta ;  pendulus  tergo  lepus, 

£t  pharetra  lateri  est^  gesut  arcuro  dextera, 

Ciii  jaro  reroissis  cornibus,  nervus  velut 

Dorroire  jussus.  liber  a  crenis  fuit. 

Krat  iUe  duduiii  Zebedsidero  PaUrem 

Avidus  tueri,  et,  si  liceret,  aUoqui. 

Videt  ergo,  quod  videre  non  adeo  Jovat, 
Et  turpe  ringens,  insur  iratae  suis, 
Quid  video?  mox  inclaroat :  Id  faro»  viramt 
Id  sanctiuiisl  cum  volucrjsl  veiiimus 
Illius  ergo?  Uro  facile  peiit  seni 
Senique  lanto  non  reversurus  dies? 
Ifeqoe  plurii4ttc  teropus  aureum  faclt? 


1515  COLLATIO  XXIV.  -^  D 

dicem  maraibus  imylliior  demulceret,  quemdam  adse  a 
liabiitt  venatorio  venientem  subilo  coujipexisse.  Qui 
miratus  quod  vir  tant»  opinionis  ac  fama  ad  tam 
parva  ei  humilia  se  obiectamenta  subroiiteret :  Tu- 
ne  es,  inquit,  ilie  Joannes,  cujua  fama  insignis  atque 
ceieberrima,  me  quoque  summo  desiderio  tuae  agui- 
tionis  illexit?  Cur  ergo  oblectamentis  tam  vilibns 
occuparis?  Cui  beatus  Joannes  :  Quid  est  quod  ma- 
nus  lua  gestat?  At  ille  :  Arcua»  inquit.  Et  cur»  ail, 


&  IfORTlFIGATIONE.  ^iu 

non  eum  tensum  nbique  semper  circumrersfCui  ille 
respondit :  »  Moa  oportet,  ne  jugi  curvamine  rigoris 
foriitudo  laxata  mollescat  atque  depereat;  et  cum 
oportuerit  ut  fortiora  in  aliquam  feram  spicula  diri- 
ganiur,  rigore  per  nimietalem  continus  tensionis 
amisso,  violentior  ictus  non  possit  emitti.  Nec  no- 
stri,  inquit  beatus  Joannes,  animi  te  offendai,  o  ju- 
venis,  tam  parva  bttc  brevisque  laxatio;  quae  nisi 
remissione  quadam  rigorem  intentionissuai  interdum 


ALARDI  GaZ^I 

Compesce,  fili,  verba  (Joannes  ait), 
Dic.  age,  solulum  dexlra  cur  arcum  geril? 
Cur?  iiiquU  ille  :  Luaa  si  jugis  forel 
Minacis  arcus,  perbrevi  nervus  suo 
Norvo  careret,  ei  vigoris  impetu 
Egenus  frei;  nec  sagiium  miltere^ 
Nec.  quo  libido  est,  destinare  fas  foret. 

Hic  divus  iHam  cassibus  stringit  suis. 
Jb.t  unde  lanta  nunc  lii>i  miralio  ost, 
Quod  rerianiem  videris  seneni,  cui 
Post  alta  rerum,  et  gravia  curarum  domi 
Forisque  gesta,  mens  habet  torpeacere, 
Nisi  requietis  in  sinu  vires  novas 
Haurire  liceat,  utque  cernis,  baurio. 
Si  te  volenle  detur  aliqiiaudo  oiium, 
Quiesqne  fessis  arcubus,  quidni  otium 
Qufesque  fessis  artubus  detur  sua? 

Uaec  sf^nior  :  arcu  rile  dociuse  suc 
Venalor  abiit.  Usus  et  res  id  volunt, 
Nervorigoris  irremissi  torpidus 
Lentescitanimus;  liinc  per  aurasludere 
Kt  apertus  ire  gestit,  ut  catuli  solent, 
Yerligiaosum  qui  voluiarunt  veru 
Seu  carnis  asse,  seu  volucrium  ferax, 
Diu  rotantes,  et  rotaii  :  liberas 
Jam  nacii  babenas  et  paiens  pomarium, 
Lsta  per  herbam  saltitatiuncula 
Novos  resorbent  spiritas,  menipm  novam. 

Quod  semper  audes  agere,  semper  noaages. 

Hucusque  fraier  meus ,  suis  iarobis  Cassianum  ap- 
tissime  imiialus.  Porro  S.  Thomas  hoc  exempTo 
suaro  conclusionem  confirmat  (2-2  q.  i68  art,  2),  qua 
docet  etiam  viris  gravibus  actiones  ludicras  inter- 
dum  convenire.  Esi  enim  species  quaedam  modesti», 
quam  Pbilosophus  txnpairtXicc»  vocat  (Latine  jucun- 
ditatem  dicere  possumus),  quae  ludis  et  jocis  ratio- 
nis  modum  itnponit;  sive  quas  in  ludicris  decorum 
servat.  Uiule  txtrpof.ntkoc  diciiur  qui  dicta  et  facta 
quaedam  opportuno  tempore  et  cum  debita  modera- 
tioiie  ad  aiiimi  recreationem  converiere  novit  (Leo- 
nar,  Less,  de  Just.  lib,  iv  cap.  4 ;  Arht,  iv  Elhic» 
cap.  8).  Quod  autem  etiani  viris  gravibus  et  religio- 
sis  hiijusinodi  actiones  inlerdum  licitae  sint,  probat 
S.  TbOHias ,  quia  sicut  homo  indiget  eorporali 
quiete  ad  corporis  refociUationem  ,  quia  non  potest 
eoniinue  laborare ,  propterea  quod  habeat  finitam 
virtutem ,  qute  determinetis  laboribus  proportiona- 
tur  ;  ita  etiam  est  ex  parte  ammce ,  cujus  etiam  est 
virtiis  finHa  ,  ad  determinatas  operationes  propor- 
tionata.  Sicut  autem  fatigatio  corporis  solvitur  per 
corporis  quietem,  ila  etiam  oportel  quod  fatigatio  ani" 
nialis  solvatur  per  aninue  qutetem.  Quies  autem  animte 
est  delectatio  :  ei  ideo  remedium  contra  fatigatiortem 
animalem  adhibetur  per  aliquam  delectationein  inler^ 
missa  intentione  ad  insistendum  studio  rattonis.  Sicut 
in  collatiombus  Patrum  legitur,  quod  B.  Joannes  etan- 
(leiista,  cum  quidam  scandalizarentur  quod  eum  cum 
discipulis  suis  ludentem  invenerant^  dicitur  mandasse 
uni  eorumquiarcumgerebatut  sagittam  iraheret.  Quod 
cum  pluries  fecisset^  queesivit  utrum  hoc  conlinue  facere 
potsetfqui  respondit  quod  $i  hoc  contifiue  faeeret,  ar» 
cus  frangeretur.  Unde  B  Joannes  subintulit  quod  si- 
militer  animus  hominis  frangeretur^  si  numquatn  a  sua 
intentione  relaxaretur.  Uujusmodi  autem  dicta^  vel  fa^ 
f  («I  m  piibm  mn  tfumUur  nfii  d^lectatio  (Mimar,  V9* 


COMMENTARIUS. 

eantur  ludicra,  veljocosa.  Etideo  necesse  est  taUbus 
interdum  uti,  quast  ad  quamdam  ammos  quietem.  Et 
hocesi  quad  Philosophus  dieit  in  quarto  Ethicorum, 
auod  tn  hujus  viiw  conversatione  quofdam  requies  cum 
ludo  habetur.  Sic  S.  Tbomas  liunc  Gassiaui  locum 
minfice  illusirans,  licet  paulo  aliter  iliud  B.  Joan- 

B  nis  documentum  referat;  sed  res  est  eadem.  Subdit 
tamen  ires  coiidiliones  in  bujusmodi  jocis  et  ludis 
observandas,  quae  eiiam  ad  hunc  locum  elucidan- 
dum  pertinent.  Prima  est  ut  praidicta  detectalio  non 
quceratur  tn  aliquibus  actibus  aut  verbis  turpibus  vel  wo- 
ctvts.  Unde  Cicero  l.  i  Offtdorum  :  Ut  pueris,  inqiiit. 
non  omnem  hcentiam  iudendi  damus,  sed  eamqueeab 
honestis  actionibus  non  sitaliena;  sic  in  ipso  joco  ali- 
quod  probi  ingenii  lumen  eluceat.  Deinde  expiicans 
qiiales  joci  vitandi,  addit :  Duptex  omnino  esi  jocandi 
genus,  atterum  Hliberale,  petntans,  flagiliosum,  obtce- 
num;  alterum  etegans,  urbanum,  ingeniosum,  facetum. 
Secunda  eonditio  :  ne  nimium  in  tudicra  simusprofusi, 
ne  totaliter,  inquil,  gravitas  animas  resotvatur.  Unde 
Ambrostus  tib.  i  Ojjic.  cap.  40  :  Caveamus  tie  dum  re- 
iaxare  animum  volumus^  sotvamus  omnem  harmaniam 
et  omnem  concentum  bonorum  operum.  El  Cicero  :  Ip» 
sum  getius  jocandi  non  profusum  nec  immodestum,  sed 
tngenuum  et  facetum  esse  debet.  Et  rursus  :  Ludo  et 

^  joco  uti  quidem  licet^  sed  eicut  somno  et  quiete,  tum 

^  cumgravtbus  seriisque  rebus  satitfecenmus.  Tertia,  til, 
sicut  in  omnibus  actibus  humanis,  habealur  ratio  dr- 
ciiiiiiMMliarttm,  ut  ludus  congruai  persanas,  tempori, 
et  loco,  et  seeundum  aliae  circumstantiae  debite  ordi^ 
netWfUt  saticetsit  tempore  et  homine  dignus.  ul  Tut- 
litu  dicit  ibidem.  Hactenus  ex  S.  Thoma.  Porro 
ejusdem  apophtbegmaiij»  B.  Jfoannis  evangelistae  me- 
minit  Hincmarus  in  Yita  S.  Remigii  apud  Surium; 
eodemque  usus  esi  S.  Antonius  in  simili  occasione. 
ui  in  Vilis  Patrum  {Lib.  v  /.  10)  referiur :  Cum  enim 
ventssent  ad  eum  fratres  quidam,  ut  de  suis  phantasiie 
et  vtstonibus  consuterent^  supervenit  quidam  venator,  et 
vtditabbatem  gaudentem  cum  fratribus.et  displicuit  ei. 
Votens  autem  senex  ei  osten<fere  quia  oportet  aliquando 
condescendere  fratribus,  didt  ei:  Pone  sagiUam  in  arcu 
tuo,et  trahe.  Et  fecit  sic.  Et  dixit:  Iterum  trahe,  et 
traxtt.  Etrursus  dixitei :  Traheadhuc,  et  traxit.  Dicit 
ei  vetiator :  Si  supra  mensuram  traxero,  frangetur  ar^ 
cus.  Dicit  ei  abbas  Antonius:  Ila  est  el  in  opere  Dei ;  ri 

1)  plui  a  mensura  tendimus,  fratres  cito  deficiunt.  Expe- 
dil  ergo  una  et  una  relaxare  rigorem  eorum.  Hcec  au- 
diens  venator  eompunctus  est,  et  muttum  profidens  iu 
sermone  senis  discetsii,  et  fratres  confirmati  reversi  sunt 
in  tocum  suum.  Hac  ibi.  Huc  pertinet  quod  de  Mac^- 
rio  Alexandrino  scribit  Nicephorus  (Lib.  ix  c.  14) 
post  alios  bisloricos  {Suidasin  ifacario), hisverbis': 
Macarius  Atexandrinus,  cum  in  atiis  omnibus  par  jEgtf- 
ptio  esset,  in  hoc  tantum  ab  ilto  variavity  quod  in  cot* 
toquiis  hilaris  et  jucundus,  urbanus,  salibus  utens, 
juvenes  ad  studium  et  exercitationem  pietatis  addu- 
ceret. 
•  Hinc  illud  Horatii  (Carm.  /.  ii) : 


Neque  semper  arcum 

TendiiApoilo. 

Vide  superius  sententiam  D.  Gregorli  bue  maximtt 

ap«cuot«tt  (in  m^u  iM(  wjf.  so),  ^ 


IM 


J0ANNI5  CASSlANf  COLLATIONES. 


lSf6 


releyet  ac  feUxet,  irremisio  vigore  ientescens,  Tir-  A  durum  ei  qui  jugum  Chrisii  tota  mente  susceperit ; 

qui  Tera  hiimililate  fundalus,  semper  ad  DomiBum 
respiciens,  in  omnibus  quae  sibi  fuerint  irrogaue  ifle- 
lalur  injuriis»  diccns  :  Propter  quod  complaceo  mihi 
m  infirmtatibui,  in  passionibui,  in  anyustiis  pro  Chri^ 
ito;  cum  enim  infirmor,  tunc  potens  sum  (il  Cor.  xn)  ? 
^o»  inqaam,  familiaris  rei  cruciabitur  damno,  qui» 
perfecta  nuditate  gloriosus,  voluntarie  pro  Clirislo 
uniTersas  hujus  mundi  rcspuii  facultates,  omnesque 
ejus  concttpisccntias  gcneraliter  arbttratur  ut  ster- 
cora,  ut  Chiisium  lucrifaciat  {Phitip,  m),  enmgelici 
illius  praecepti  meditaiione  cunciorum  dispendiorum 
sestus  despiciens  et  excludens  :  Quid  enim  prodest 
homini  si  universum  mundum  fucretur,  anima  vero 
suce  detrimentuM  patialur?  Aut  quam  dabit  homo 


tuti  spiriuis,  oum  neceBsitas  poecit,  obsecundare  non 
poterit. 

ckpm  ixH. 

IiUerrggafio  tfuatiXer  bifeltigendum  sit  qnod  in  Evan- 
gelio  duiitur^  iugum  mcaim  suave^  et  onus  meum  teve 
est, 

Germanus :  Quooiam  nobis  illusionnm  cunetamtn 
remedia  contuli»ti,  et  diabolic»  ^lbus  quutiebamiir 
insidiae  per  doctrinam  tuam,  Domino  donante,  dele- 
ctse  sunt,  *  hoc  quoque  nobis  similiter  precamur 
edisseri  quod  in  Evangetio  dicitur,  iugum  mMa 
suave,  et  onus  meum  Uve  eU  {Matth,  si).  Satis  enim 
(jropboiicae  iili  senientiee  vtdetur  adversum  qua  dici- 
tur  :  Propier  verba  tabiorum  tuorum  ego  custodivi  vias 


duras  (Psat.  xvi).QuippecuiQ  etiam  Apostolus  dieat,  B  commutationem  pro  anima  sna  {Matth.  xvi)?  Super 


Omnei  qui  vohmt  pie  vivere  m  CArivfo,  persecutionem 

patientur  (II  Tim.  iii).  Quidquid  aniem   durura  et 

per^eculionibus  est  refertum,  nec  leve  potest  este 

nec  ftuave. 

CAPUT  XXIIL 

Responsio  cum  expositione  sententi<B. 

Abraham:  Verissimam  Domini  ac  SalvatoriKnostri 
esse  senientiam  experieniise  ipsius  facili  prubabi- 
mus  documento,  si  perreciionis  viam  legitime  et  sd- 
cunduni  voluntatem  Christi  fuerimus  aggressi ,  en 
mortificantes  omnia  desideria  nostra  ac  voluntates 
noxtas  abscindenies,  non  soluin  niliil  residere  nobis 
de  mundi  hujus  subsianlia  &iverinius  [Lips.  in  mmg. 
noveriinus],  .per  quainutique  cum  libitum  fuerlt  va- 


cujus  rei  privatione  irisiabitur,  qui  omnia  quae  ab 
aliis  anferri  possunt,  sua  non  esse  co<;noscit,  illud 
invicla  virtute  proclamans :  Nihil  intulimus  in  hunc 
mundum^  haud  dubium  quia  nec  auferre  quid  possu- 
mus  (\  Tim.  vi)?  Cujiis  autem  inopiae  necessitate  ejus 
Buperabiiur  foriiiudo,  qui  peram  in  via,  aes  in  xona, 
vestem  in  tempora  haberenon  novii  (Matth.  x),  sed 
cum  Apostolo  gloriatiir  in  jejuniis  muttis,  in  fame  et 
sitij  in  frigore  et  nuditate  (II  Cor.  xu)  ?  Quis  lobor, 
quodve  lamardnum  senioris  prnpceptum,  tranquilli- 
tatem  pectoris  ejus  polerit  perlurbare,  qui  nullam 
habens  propriam  voluntatem ,  omnibus  qux  sibi 
fuerint  imperata,  non  soium  paiienter,  eed  etiam 
gratanier  «ccurrit,  nostriqne  Salvatoris  exemplo 


standi  nosac  dilacerandi  potesratem  inimicus  inve-C  non  quaerit  suam,  sed  Patris  facere  volunlatem,  di- 
niet,  sed  eliam  nostri  ipsius  non  esse  nos  dominos  cens  et  ipse  ad  Patrem  suum  :  Verumtamen  non  sicut 
senserimu«,  illud  Apostolicum  in  veritate  complen-  ego  volo,  sed  sicut  tu  (Matth.  xvi)?  Quibus  eiiam 
tes  :  Vivo  autem  jam  non  ego^  vivit  vero  in  me  Chri-  injuriis,  qua  persecutione  terrebitur,  iinmo  quod  ei 
stus  {Galttt,u).  Quid  enim  grave  poterit  esse,  quid     noii  etiam  jucundum  potest  esse  supplicium,  qui  in 

ALARDI  GAZifil  COMMENTARIUS. 


«  Eamdem  qusesiionem  et  difflcultatero  moveni, 
aut  certe  insiniinnt.  eamqiie  varie  solvunt  ei  expli- 
cant  Patres.  D.  Hieronymus  ad  illuin  locutn  Maithici 
11  :  Jugum  enim  meum  suave  eat,  etc.  D.  Augustinus 
serm.  9  de  Verbis  Domini:  Mirum,  aii,  quibusdam 
videtur,  fratres  charissimi,  cum  audiunt  Dominum  di- 
eentem  :  Venite  ad  me,  omnes  qui  taboratis  et  onerati 
estisy  €t  ego  reficiam  vos  (Statth,  iv) ;  Tollitc  jugum 
meum  super  vos,  etc;  et  considerant  eos  quijugnm 
ipsum  intrepida  eervice  subierunt ,  el  illam  sarcinam 
mansuetissimis  humeris  aceepernnt^  taniis  agitari  el 


stalibus  vel  pcenis  importuni  sunt  nurcatores^  ut  divi' 
tias  venturas  acquirant?  Sedqui  hasnon  amant^  eadem 
gravid  patiuntur ;  qui  vero  amant^  eadem  quidem^  sed 
non  gravia  paliuntur,  Omnia  enim  smva  et  immaiite 
prorsus  facilia  et  prope  nulla  eficit  omor,  Quanto  e>^ 
facitius  ad  veram  beaiitudinem  chnritas  facit,  quod  ad 
miseriam,  quantum  potuit,  cupiditas  fecit!  Gregorm 
hoiuil.  17  supcr  Ezecliielem  :  Si  per  chantatem  per- 
tingitur  ad  Deum^  ei  per  semetipsam  Veritas  dtcit : 
Intrate  per  anguslam  portam  (Matth,  xi) ;  et  rurMum 
PsalmisUim  audio  dicentem  :  Prapter  verba  labiorum 


exerceri  d*ficuitatibu$  hHjtts seecuH^  ui  non  a  taboribus  ^  tuorum  ego  cuslodivi  vias  duras  (Pml.  xvi) ;  atque  iu 
ad  quietem,  sed  a  quiete  ad  taborem  vocati  videantur;  ^  Evangetio  Dominusdicit :  Jugnmenim  meum  suave  est^ 


cum  et  Apostotus  dicat :  Omrtes  qui  votunt  in  ChriHo 
pie  vivere^  persecutionem  patienlur  ( 11  Tim.  iii).  Att 
ergo  aliquis:  Quomodo  juqum  leve  est^  et  sarcina  lem^ 
quandoquidem  itlud  jugum  et  sarcinam  ferre  nihil  est 
aliud  quam  pie  vivere  in  Christo?  Et  quomodo  dicitur: 
Venite  ad  mCy  qui  laboratis  et  onerati  estis,  et  ego  re- 
ficiam  vos  ?  Ac  non  poiius  dieitur:  Venite,  qui  vacatis^ 
ut  laboretis  ?  Nam  et  vacantet  invenit,  qnos  conduxit 
in  vineam^  ut  ferrent  esstum  diei.  El  infra  rcspondet  : 
Sed  profecto  adest  Spiritus  sanctus,  qui  in  exierioris 
hominis  corruptione  renovai  de  die  in  diem,  et  gnstata 
requie  spirituali  in  affluentia  deliciarum  Dei ,  in  $pe 
futurce  beatitudinis,  omnia  preesentia  detinit ,  aspera  et 
omnia  gravia  relevat,  Secari  ei  uri  se  hominespaiiuntur^ 
ut  doiores  non  wterni^sed  aliquando  diuinjrnioresulceris 
acriorum  dolorum  pretio  feJimantur,  "^Uibui  tempC' 


et  onus  meum  teve  (Matth,  i);  quomodo  ergo  autlata 
chariiaa,  si  angusta  porta?  aut  quomodo  jugum  sume 
est  et  onus  leve^  ^  in  prasceptis  Dei  vitB  duree  sunt^ 
quce  custodiuniur  ?  Sed  hanc  nobis  queuiionem  dtius 
tpsa  Veritassolvii,  quia  via  Dei  et  inchoantibus  angusia 
est,  et  perfecle  jam  viveniibu»  lata.  Et  dura  sunt  qutV 
contra  usum  spiriialiter  aninio  proponimus;  et  tnmen 
onus  Dei  teve  est^  postquam  hoc  ftrre  ccsperimus^  ita  ui 
pro  amore  ejus  eiiam  perseculio  placeal,  et  oauiis  pro 
eo  nffectio  \\\.  afflinw]  in  mentis  dulcedine  veniat : 
sicut  suncti  qnoque  upoHoli  gaudebant,  cum  pfo  Do* 
mino  flagella  tolerabant.  Ipsa  ergo  angusta  porta 
amantibus  lata  fit ;  \ps(B  vim  duree  spiritatiter  curren" 
tibus  molles  ei  plance  fiunt,  dum  scit  animus  se  pro 
temporatibus  doloribm  gaudia  osterna  recipere:  at  koc 
incipitf  quod  afftigitur^  amare. 


*5«  COLLATIO  XXIV.  -  DE  MORTIFICATIONE.  I51ft 

^^l^l^^^^.^^^^^^^^  ?*".  aposloli*  seinpcr  exsulUing,  A  sima  cootumelia  rooriiferis  impatientMB  ictibus  vul- 

ueremur,  dicaiurque  nobis  per  Jeremiafli  propheiam ; 


opial  ul  dignus  babeatur  pro  nomine  Christi  conlu 
mcliam  pati  {Aelor.  v)? 

CAPUT  XXIY. 
Cwr  amarwnjuffum  et  grau  onu$  Domm  unliatwt 
Ut  au«em  aobis  econtnrio  jugum  Cbritti  non  iew% 
ntc  suave  videaivr,  eontumacitt  noatrtt  est  }iisti«s 
ascrihendHm,  qoi  diffidentia  atque  incredul»tat«  de^ 
jecti,  contra  illius  imperium,  immo  consillum,  qui 
ait :  Si  vi»  perfecm  me,  vade,  vetide,  sive  dknitle, 
omnia  tm^  H  veni^  $eqnere  me  {Malih.  m),  inepta  per- 
versitftle  pug namus,  terrenarum  scilicet  facuttatun 
materias  retenuntes;  quarom  cum  neiibus  antmum 
nostrum  dtabolus  teaeat  inigainm,  quid  sapereM 
nlsi  at  cum  voluertt  nos  a  spirilalibus  giodiis  sef»ft« 


Et  nune  quid  tibi  m  eum  via  ^gypti,  ul  bitas  aquam 
turbidam  ?  Et  nune  quid  tibi  vii  eum  via  Aisyriorum, 
ut  bibas  aquam  fluminis  f  Arguet  te  malitia  tua,  et 
aversio  tua  increpabit  le.  ScUo  et  vide  quam  matum  et 
amarum  est  u  dereliquisse  Dominum  Deum  tuum,  et 
non  estetimorem  meum  apud  te,  dicit  Domittus{Jerem. 
u).  Quod  ergo  jugi  Dominici  mirifica  suavitas  amara 
sentiatur.  quid  est,  nisi  quia  eum  aversionis  nostrs 
amaritudo  corrnmpit  ?  Quod  diviui  oaeris  tam  Ju* 
cunda  levilas  ingravescit,  quid  e&t  nisi  quia  eum  a 
quo  sustinebamur  contumaci  praesumptiooe  contem* 
nimus,  quippe   cum  evidenter  idipsum  Scriplura 

^ ^  testclur,  dicens  :  ^  iVaiu  it  ambulareut  semiias  rectas^ 

rare,  earumdem  imminutione  ac  privatione  mcesti-  ^  invenissent  utique  semiias  justitiw  leves  (Prov.  u,  see* 


ficet?  Id  versutis  fraudibus  elaborans,  ut  cum  ju(i 
iiiius  siuvitas  et  eneris  levitas  vitieen  concupiseen* 
ti«  pravilate  nobis  fiierit  aggravata,  Ipsius  faculialis 
atqoe  subetantiae,  quam  nobis  pro  requie  ac  solatie 
reservamus,  vinculis  irretiios,  saecQlariom  eurarMii 
flagris  semper  excrueiet,  ex  nobismetipsrs  quo  dila<- 
ceremur  exsculpens.  «  Fitfit^fo  namque  peeeet- 
torum  $wirum  unusquisque  constringitur  {Proverb.  v), 
audiens  per  prophetam,  Ecce  omnes  vos  aeeendentes 
jjfnem,  oceincti  (tammis,  ambulate  in  lumine  ignis  ve^ 
s/rt,  et  in  flammis  quas  iuccendisiis  {Ismm  l).  Per  keee 
siquidem,  ut  Salomon  testis  est,  unusqu^e  per  quee 
peccaverit  et  punietur  (Sapiemt.  %i).  Ipsae  enim  nobis 
torinento  sunt  quibus  uiimur  volupiates:  et  oblecta 


LXI).  Nos,  inquam,  nos  esse  manifestum  esi,  qui 
semitas  Domini  rectas  ac  leves  pravis  durisque  de^i- 
defiorum  cautibus  asperamus,  qui  viam  f^^iaak 
apostolicis  ac  propheiicis  silicibus  communiiam, 
sanctorumqueomnium  aique  ipsius  Domini  ve&tigiis 
complanatam,  amentissime  deserentes,  devia  qu«- 
que  ac  dumosa  seciamur,  et  praesentium  oblectaiio- 
num  illecebris  obcaecati,  per  obscuros  impedUosque 
viiiorum  seniibus  cailes,  laceratis  cruribus,  et  di- 
rupta  illa  nuptiali  vesie,  reptamus,  non  modo  acu- 
tissimis  veprium  aculeis  configendi,  sed  eiiam  viru- 
lentorum  serpentum  vei  scorpionum  illic  lateiitium 
ictibus  vulneraiidi.  ^  Tributi  enim  et  laqud  invii» 
pravis;  qui  autem  timet  Dominum,  abstinebit  se  ab  m 


menia  hujus  carnis  atqne  delici» ,  eamificum  vice  ^  {Prov»  xsii).  Ue  lalibus  et  alibi  Dominus  per  pro^ 

phetani  :  Obliius  est  nui,  inquit,  papulus  meus^  frw 
slra  libantes  et  impinjgentes  in  viis  suis,  in  semiiis  sm^ 
cuti,  ut  ambularent  per  eas  in  itinere  non  trito  ( J^rtm. 
xviii).  d  Vias  enim,  secunduin  senteniiam  Salomonis, 
nihii  operantium ,  strate  sunt  spinis^  fortium  vero 
iriioB  9unt  (Prov.  xv) ;  et  ita  ab  itinere  regio  devian- 
tes,  ad  illam  metropoiim  civiiatem,  ubi  noster  cur- 
sus  indeclinsbiliter  semper  debei  esse  directus,  non 
poterunt  pervenire.  Quod  eliam  Ccclesiastes  satis 
significanier  expressit,  «  Labor ,  inquiens,  stuUorum 


in  suum  retorqueniur  auctorem  :  quia  necesse  eot 
eum  qui  facultatibus  pri^tinis  opibusquesuffulius  est, 
nec  integram  humilitaiem  cordis,  nec  mortificatiiv- 
nem  plenam  noxiarum  suscipere  vuluntaiuni  [Lips. 
in  marg.  voluptatum].  Uis  aulera  virtutum  pairoci- 
nantibus  insirumentis,  omnes  vitae  prxsenlis  angu- 
stiae  et  cuncta  quae  inimicus  potest  inferre  dispea- 
dia,  nou  modo  patientissime,  verum  etiain  jucun- 
dissime  sustineiitur,  quibus  mrsum  exsultantibus 
elatio  tam  peroieiosa  succrescit,  ut  etiam  pro  levis- 


ALAHDI  GAZiEI  COMMLNTARIUS. 

'    «  Nosler  Interpres  :  Imquitates  suce  capiunt  tm-      que  suam  a  proximorum  tmsione  reirenat^  et  ne  ani' 
pium^  et  funibus  peccatorum  suorum  conttringiiur.  madvertione  districti  judicis  feriatur  ,  intenta  mente 

b  Sic  resruiitiis  a  Cinconio  locus  iste,  qiii  viiiosa      prKcavet. 
di9iiiiCti(>nean(ea  Ipgebatiir:  Nam  si  ambnlnrentse'  D     **  ^"'(?-  texlus  :  Vice  pigrorum,  quasi  seoes  spina- 
mitasrectas,  invenisieni  utiquesemitasjustiticB.  Leves      rnm ;  lia  jnstorum  absqve  o/fendieulo  {Prov.  tv). 


nos  etc.  Nain  Gneoa  ita  son.mt  :  Si  enim  ambula- 
rent  vias  bonas,  invenissent  utique  vias  justitice  teves. 
Si'd  («as^ianiis  pro  rpi^o-j^  «yaOaf ,  vuietiir  legiSNC 
rpiStnt^  opBui^  vel  t\^iia(.  Iia  l.iaconiiis.  Cui  sulTra- 
p.tiiif  S.  liii*ronynius  in  episiola  ad  (iX'l.inliani,  ubi 
hiitic  locoin  ila  re^^picit  et  citat  :  Invenitur^  sicut 
Scrifftura  dieit,  semita  jusiiiice  levis  {Prov.  n).  Porro 
ni  Yiilgata  ediiione  nihil  tale  hahelur. 

«  Yul{jala  eilliio  :  Arma  et  gladii  in  via  perversi; 
cnstos  autem  miimof  sum  longe  recedit  ab  eit  {Prov. 
xxii).  Ubi  Vcncrah.  Boda  :  Dupliciter,  inquii,  hoc 
imellige^dum  :  quia  perversi,  armati  semper  ad  nocen- 
dum  proximis  verbo,  vel  opere  scetesio,  et  ipsos  parata 
semper  exspeetal  uilio  divini  examinis.  Qui  vero  ant- 
mam  suam  in  ceternum  salvari  procurat,  tonge  refugit 
ubhujusmodiarmis  etgladiiSj  quia  et  mentem  manum- 


Pigros  dicit  eos  quos  piget  operari  justitiam  ;  qui  cnm 
viam  Domini  appetunt^  eos  veiut  obsistenlium  tepium, 
sic  formidinum  suarum  oppositce  suspieiones  punguut. 
Bedn. 

•  Yiilg.  Labor  stultorum  afpiget  eos  qw  nesciunt  ire 
in  civilatem  (Eccles.  xv).  Lege  Piatonem,  ait  lliero- 
nymus,  Aristoielis  revolve  rersulias,  Zenonem  et  Car- 
Jieadem  diUgentius  intuere^  et  probabisverum  este  quod 
dicitur :  Ldbor  stuttorum  afftiget\eos.  'Veritaem  illi 
quidein  omni  studio  qutesierunt ;  sed  quia  non  habuerunt 
ducem  et  pra*v\um  itineris,  et  humanis  sensibus  rati 
sunt  se  comprefiendere  potse  sapientiam,  ad  civitatem 
minime  pervenerunt^  de  qua  in  p  almo  dicitur  :  Do- 
mine,  in  civitaie  tua  imaginem  ipsorum  dittipabie 
{Psalm.  Lxxii). 


ISiA  iOANNlS  GASSIANl  COLLATIONlte.  1390 

aHliget  eo$  qm  non  e6gnoverunt  ire  in  civitatem  (Eecle.  A  et  invefdeiis  refrigerium  amnialm  veitnt  (Jerem.  xi) ; 
XV),  illam  scilicel  Jeru$alem  OBlestem,  qute  e$t  mater     *  ''  '"  ^' 


omnium  noitrum  (Galat.  iv). 

CAPUT  XXV. 

Quid  nobii  utilitatis  conferant  tentationes. 
Qoisquis  autero  in  yeritate  hoic  mundo  renuntians 
fioper  se  tulerii  iugum  Christi,  et  didicerit  ab  eo, 
quoiidianis  injuriarum  exercitiis  erudilus,  quia  mitis 
est  et  humHis  corde  {Matih.  xi),  in  cunctis  tentalio- 
nibus  roanebit  semper  immobilis,  omnia  que  illi  co- 
operabuntur  in  bonum  {Rom.  viii).  Verba  enim  Dei, 
fiecundum  Abdiam  prophetam,  bona  sunt  cum  eo  qui 
recte  graditur  {Mich,  ii).  Et  ilerum  :  Quia  reclce  vim 
Donuni,  etjusti  incedunt  in  «w,  prcevaricatores  verocor- 
ruentineis{Ose.\is).  Majoraigilur  nobisper  collucla- 


fient  namque  eis  continuo  prava  in  directa,  et  aspera  , 
in  Tias  planas  {Isaia  xl);  et  gustautes  videbunt  quam 
suayis  est  Doroinus  (PsaL  xxiiii);  audientesque 
Gbristum  in  Evangelio  proclamantem :  Venite  ad  me^ 
omnes  qui  taboratis  et  onerati  estis^  et  ego  refieiam  vos 
{Matth.  XI );  depositis  ponderibus  vitiorum,  quae 
sequuntur  intelligent,  Quia  jugum  meum  suave  est,  et 
onus  meum  leve  {Ibid.).  «  Habet  ergo  refrigerium  via 
Domini,  si  secundum  legem  ipsius  teneaiur.  Sed  nos 
siinios  qui  doiores  nobis  atque  tormenta  lurbulentis 
distentionibus  procuramus,  dum  malumos  vias  s«- 
culi  hujus  pravas  atque  perversas  eiiam  cum  summo 
discrimine  ac  difflcoltate  sectari.  Cum  vero  boc 
modo  grave  nobis  ac  durom  jugum  Domini  feceri* 


tionem  tenUiionum,  laudis  coiitulii  praeniia,  benigna  B  mus  blaspbemo  jam  spiritu,  vel  de  ipsios  jogi,  vel 


erga  nos  gratia  Salvatoris ,  quam  si  omnem  a  nobis 
necessitaiem  certaminis  abstniisset.  Etenim  sobli- 
mioris  praestantiorisqoe  virtotis  est,  passionibos 
«romnisqoe  vallatum,  manere  semper  immobilem, 
et,  adversom  se  saevientibos  conctis,  certom  de 
praesidio  Dei  atque  intrepidom  perdorare;  bomanis- 
que  incorsibos  velut  armis  invictae  virtutis  accinctom 
gloriosissime  de  impatienlia  triomphare,  et  acqoi- 
rere  qoodammodo  de  infirmitate  virtotum,  qoia  virtus 
in  infirmitate  p^rficitur  (II  Cor.  xii).  Ecce  enim  dedi 
tCy  inquit  Dominus,  in  columnam  ferream^  et  in  m«- 
rum  cereum  super  omnem  terram^  regibus  Juda ,  et 
principibuSf  et  omni  poputo  terrce^  et  belligerabunt 
adversum  le,  et  non  prasvalebunt,  quia  ego  tecum  sum^ 


de  Cbristi  qui  illud  imponit,  duritia  atque  asperitate 
causamur,  secundum  illud,  ^  Insipientia  viri  eomnt- 
pit  vias  ejus.  Deum  autem  causatur  corde  suo.  Et  se- 
cundom  Aggaeom  prophetam,  com  dixerimos,  Quia 
via  Domini  non  dirigit ,  congroe  respondetor  nobis  a 
Domino  :  Numquid  via  mea  non  dirigit?  Noniu  magit 
viee  vestrw  sunt  pravee  {Ezech.  xviii)?  Ei  revera  si 
comparare  voloeris  splendentem  virginitatis  florem 
et  soave  olentem  castimoniae  poritatem  tetris  ac  fe- 
tidis  libidinum  volutabris,  quietem  secoritatenique 
roonachorom  pericolis  et  aeromnis  quibus  mondi  ho* 
jos  homines  implicantur,  pauperlalis  nostrae  requiem 
edacibus  divilum  tristitiis  ac  pervigilibus  curis,  in 
quibus  non  absque  sommo  vitae  pericolo  diebos  ac 


«I  eruam  te^  dicit  Dominus  {Jerem.  i).  Ergo  secundom  G  noctibos  consomontor,  soavissiinom  jogom  Christi 


veram  Domiiii  traditionero,  via  regia  soavis  ac  levis 
est,  licet  dora  et  aspera  seniiator.  Pie  enim  ac  fide- 
liter  servientes,  com  tolerint  jugom  Domini  soper 
se,  etdidicerint  ab  eo  qoia  mitis  est  et  bomilis 
corde  {Matih.  xi),  jam  qoodammodo  terrenarom 
passionom  deponentes  sarcinam ,  non  laborcm,  sed 
reqoiem  animabus  suis  Domino  praestantc  reperient, 
sicut  per  Jeremiam  prophetam  ipse  tesiatus  est, 
dicens  :  State  super  vias  et  videte^  et  interrogate  de 
semitis  antiquist  quee  sit  via  bona,  et  ambulate  in  ea, 


onusque  levissimum  facillime  comprobabis. 
CAPUT  XXVI. 

Quomodo  perfeete  abrenuntianUbus  centuptum  in  hoc 
mundo  repromittatur. 

Proinde  etiam  illa  retribuiio  praemioruro,  qua 

perrecte  renuntiantibus  in  bac  vita  centuplum  Do- 

minus  repromisit,  dicens  :  «  Et  omnis  qui  reliquerit 

domum^  vet  fratres^  aut  sorores,  aut  patrem^  aut  ma- 

trem^  aut  uxorem^  aut  /i/ios,  aut  agros  propternomen 

meum,  ^  centuptum  accipiet  in  pnjesenti,  et  viiam  eeter- 


ALARDI  GAZi£I  COHMENTARIUS 


«  Facllis  et  brevis  solulio  illius  difQcultaiis  :  Quo- 
modo  jiigum  Domini  suavc  el  onus  leve?  nimirum  si 
secuuduin  ejus  legem  teneaiur  et  porteiur;  grave 
vero  ac  diificile,  si  secus  :  quod  non  ex  ipsius  na- 
tura  et  condltione,  sed  nostro  viiio  aecidit,  ut  hic 
explicaiur. 

1»  Be  hac  ^ntentia  vide  collat.  12  cap.  8. 

«  Praeclare  D.  Bernardus  de  hac  Christi  promis* 
sione  :  Hcec  sunt  verba,  inquit  (in  declamat.  super  : 
Ecce,  nes  reliquimus  omnia) ,  quce  contemptum  mundi 
universo  mundo ,  et  votuntariam  pertuasere  hominibus 
paupertatem.  Hwc  sunt  quas  manachis  claustra  replent^ 
Jeserta  anachoretis.  Hcec ,  tf^ftuim  ,  sunt  verba  ,  awB 
jEgyptum  spotiant ,  et  opiima  quceque  ejus  vasa  airi'- 
piunt ;  hic  sermo  vivus  et  efficax ,  converiens  animas 
felici  annulatione  sanctilatis  et  veritaiis  promissione 
fideli. 

^  Duo  promisit  Chrjstus  relinquentibus  sua  vel 
8uo<«  propter  regnuni  Dei,  centuplum  videlicet,  ei  vi- 
lam  aeternam.  Haec  enim  esse  diTcr&a  ,  el  ad  idem 
|lon  posse  referri,  ot  posterior  pars  prioris  sit  expo^ 


sitio  et  declaraiio,  patet  ex  Marco  et  Luca  {Marc.  x, 
Luc.  xviii),  qui  priorem  partem  signiOcant  periinere 
ad  pr;£sens  saeculuin,  posterlorem  vero  ad  futurum, 
qiiemadmodtim  et  bic  abbas  exponit,  quae  tamen  di- 
stinctio  apud  Matthseum  non  Iiabetur.  Sic  enim  Mar- 
cus  sub  duplici  negatione  eamdem  sentemiani  ple- 
D  nius  expressit :  Nemo  est  qui  retiquerit  domum ,  atif 
fratres ,  aut  sorores ,  aui  pairem ,  aut  matrem^  aut  fi- 
Uos,  aut  agros  propter  me,  et  propter  Evangelium^  qui 
non  accipiat  centies  tantum  nunc ,  in  tempore  hoc ;  et 
in  scecuio  (uiuro  vitam  wternam,  Similiter  et  Lucas, 
nisi  quod  pro  centies  tantum,  aut  centuptumt  baboi 
multoptura;  ut  significarei  centenarium  numerum 
pro  innnito  positum  esse ,  quemadmoJum  numerus 
finitus  saepe  in  Scriptura  pro  indelinito  poniuir. 
Porro  centuplum  istud  duobus  modis  poiest  intelligi : 
i*  in  quaniitate  et  numero,  2*  in  aestimatione  ei  va- 
lore;  et  utramque  expositionem  probat  et  aroplecii- 
tur  hic  abbas,  et  ulroque  modo  ceiituplum  retribucu- 
dum  iis  asserit  qui  pro  Cliristo  suos  vel  sua  relique^ 
rint ;  quia..  non  solum  meliora,  preUosiora,  soU^ 


1521 


COLLATIO  XXIV.  —  DE  MORTIFICATIONE. 


15^ 


nam  pouidebH  {Mtuth.  xix).  Recte  aique  YeriBsiine  A  pitur.  Multi  enim  occasioncm  [Lipt.  in  mary.  ocea- 
eddem  sensu  absque  ulla  fldei  perturbatione  suscl-      aioDe]  bujus  aententift  nacti  crasso  intellectu,  •  ho^c 

ALARDI  GkZJEl  COMMENTARIDS. 

iniora  ,  sed  et  cenlies  tantum ,  ut  babet  Marcus,  id 
esi^  iiifinitis  parilbos  plura  et  numero  multiplicata» 


et  usque  ad  centpnarium  et  amptius  aucta,  et  iisdem 
iii  rebiis,  sint  accepturi.  Prtorero  umen  expositinnem 
eicliidere  videttir  D.  Ilieronymus  dum  iii  illum  Mai- 
ihaei  locum  ila  scrib  t  :  Ex  ocea$i<nie  liujus  senientice 
quidam  introdueunt  mille  annoe  poet  resurrectionem, 
dicentee  tnne  nobit  centuplwn  omnium  rerum ,  quas 
dimiaimut^  ei  mtom  aternam  etse  reddendam;  non 
inteWgentet  iinod  ti  in  cateris  digna  sit  retributlo ,  in 
uxoribut  appareat  turpitudo,  ut  qui  unam  pro  Domino 
dimiterit^  centum  recipial  in  futuro,  Sentut  ergo  itia 
est  :  Qtu  carnaiia  pro  Sahatore  dimiterit ,  tpiritualia 
recipiet;  qua:  comparatione  et  meriio  tui  ita  erunt, 
quati  ti  parvo  numero  centeuariut  numerut  comparetur. 
iJnde  dicit  Apottolut ,  9111  unam  tantum  domum  et 
uniut  provinrue  parvos  agros  dimiserat  :  Quasi  nihil 
habentes  ^  et  omnia  possidentes  (UCor.  vi).  Ita  D. 


Isaia  et  Sibylla  praedicium ;  a  quo  mille  annorum 
commento  yc^iaarat,  Latine  Milliarii »  sive  Millennrii, 
sunt  appellati.  Cujus  npinionis  atictor  feriur  Paptas 
Hieropolitanus  episcopos ,  qiti  vixit  lentiiorlbos  i»po- 
stolorum.  De  qiio  D.  Hieronyinus  in  Cuialogn  {Catal» 
Script.  Eeelet.)  :  Papiat,  iiM|Uit,  dicitur  mille  annO' 
rum  Jttdaicam  ediditte  ^tmipavtv  :  ft»em  tecuti  smi 
Ireneeut^  et  Apoilinariut^  et  cceteri  qui  pott  returrecti^ 
nem  aiunt  in  carne  m  tanctit  Dominum  regnaturumm 
Tertullianut  quoque  in  lib.  de  Spe  fideliuM^  et  Victo^ 
rinui  Pietabronensit  ^  et  Lactantiut  hae  opinione  du" 
cuntur,  Addit  idem  Hieronynius  iustinum  mariyrcm 
et  Sulpitinm  Severum  in  Dialogo,  cui  Gallo  nomea 
imposuit.  Porro  Tertiilliani  verba,  quibus  hanc  sen- 
teiiiiam  plenius  explicii ,  haec  sunt :  Confitemur  tit 
terra  noUtregnmn  repromitwm;  ted  anu  coelum^  ted 
alio  ttatu^  uffote  pott  raturrectionem  in  mille  annot. 
et  eivitate  dittni  operit  Jerutaleni  coeio  delata^  quam  et 


Hieionytnns;  ciijua  exposilio  ^lc  vera  esi,  ui  tamen  3  Apostolus  matrem  nostram  turtum  designat  (Ca/ar.  iv). 


aUeraiii  n«)ii  excliidat.  Nam  Marcon  evangclista  dicit 
non  soluin  ceniiiplum  in  lioc  lempoie  accepturum 
qui  siia  dimiseril,  ^ed  eli.im  explicat  q*iihiis  in  rebus 
accepturus  slt :  Domot ,  Inquit,  el  frairet^  et  tororet^ 
ei  matret^  et  filiot^  et  agrot  {Marc,  x).  Quare  non 
male  iiic  abbas  Origenem  et  alios  interpretes  veteres 
secuius ,  interpreiaiur  ceniuplum  in  iioc  sxculo  ac- 
cepiiirum,  hoc  est,  pro  uno  paire,  maire,  frMtre,  ceu- 
tiim,  et  aic  de  ca^ieris :  sive  quia  cbaritas  inter  Chri- 
siianog  ouiiiia  quodammodo  communia  facit,  ut  hic 
decliraiur;  sive  qoia  Cbrislus  Insiar  omniuin  nobis 
esse  debei ,  idemqiie  pater,  niaier,  fraier,  et  soror, 
et  roiiiux,  et  domus,  et  possessio,  ui  et  nos  ipsi,  8i« 
cut  ip!»em»*t  docuil,  dum  extenden»  manu»  in  ditcip»' 
los  suot  di:nt :  Ecce  mater  mea^  et  fratret  mei;  qui- 
eumque  enim  fecerit  voluntatem  Pntrit  mei ,  qui  in 
eoelit  ett^  iiite  meutfrater^  et  toror^  et  mater  ett  (Matth. 
xii).  Porro  aliam  expositioneni  paulo  diversam  affert 
D.  Gregohnii  hoiiiili»  18  super  Ezechielem  iii  haec 


ei  fro>tTtVf<«  nos/mm,  id  ett,  municipatum  in  cmio  esu 
pronuntiant  {Philip,  iii)  alieui  utique  cmlesii  chntati 
eum  depulat.  Hanc  et  Ezechiel  novit  {Exech.  Lxviii), 
et  Apostotus  Joannet  vidit  {Apoc.  xxi).  Ilncc  ille.  Fuifc 
auiem  hxc  senientla  aliquamdiu  ab  Ecclesia  toleraia 
ob  reverentiam  et  auctoritatem  tantonim  virorum, 
qui  et  saiictissiml  etdoctissimi  eam  te.nueranl.  Unde 
D.  Bieronymus  ( /n  Isa,  e.  ux,  et  in  proamio  iib. 
xviii  in  Isa^f  et  in  E%eek.  cap.  xxxvi)  quamvis  eam 
ut  iiianem  et  fabuloaam  sxpenumero  siiggillet  et  ir- 
rideat,  immo  acriter  subinde  insecietur;  lameu  non 
audere  se  damnare  ait :  Qnia  mulii,  inquit,  eccletia' 
ttieorum  virorum  et  martyrum  ista  dixerunt ;  et  unut» 
quitque  in  tuo  tentu  abundet ;  et  Domini  cuncla  judi- 
do  reserventur*  Haec  D.  Hieronymiis ,  quo  tempore 
nihil  adhuc  ab  Ecclesia  ea  de  re  fui&se  definiium 
apparet.  At  paulo  post  eum  Apollinaris  bxresiarcha 
hanc  de  millenario  opinionem  astruere  loiisqiie  virl« 
biis  propugnare  oonaretnr ,  atque  ut  dogma  calholi- 


verba  :  Per  centenarium  magna  perfectio  designatur^  C  cnmstabilire;  mox  ineutn  atque  in  nlius  Millenariof 


tieut  de  eleciit  dicitur  :  Omnis  qui  relinquit  donium^ 
vel  fratret ,  aut  tororet ,  aai^  patrem ,  aut  matrem^  aut 
uxorem^  aut  fiiiot^  aut  agrot  propter  ncmen  metcm, 
centnplum  accipiet^  et  vitam  eetemam  possidebit»  Neque 
enim  sanctus  quisque  ideo  terrena  deserit^  ut  hac  pos^ 
sidere  in  hoc  mundo  muUiplicius  posnt;  quia  quitquit 
terreno  studio  terram  relinquit ,  terram  nan  reimquit^ 
ted  appeti: ;  nec  qui  unani  uxorem  deterit,  centum  rC" 
cepturus  est ;  sed  per  centenarium  numerum  perfectio 
designatur  :  quia  quisquis  pro  Dei  nomine  temparalia 
atque  terrena  contemnii ,  et  hic  perfectionem  mentit 
reeipit,  ut  jam  ea  non  appetat  quas  eontemnit^  etinse' 
quenti  twculo  ad  asternm  vxUb  gloriam  pervenit.  Centies 
itaque  recipit  quod  dedity  qui  perfectionit  tpiritum  acct- 
pienty  terrenit  non  indigelf  eiiam  si  hac  non  habet.  Ille 
autem  qui  pauper  estt  eget  eo  quod  non  habet.  Nam  et 
qui  non  habens^  habere  non  appetit^  dives  est.  Pau^ 
pertat  quifpe  in  inopia  mentis  est ,  non  in  qwmtitate 


zelus  Ecclesis  et  SS  Patrum  exarsit,  ut  in  haeresim 
et  |iatroiiuin  ejus  acriiia  inveberentur  :  cum  praeser- 
tim  ille  ad  eam  opinlonem  alias  impieiaies  adjiceret* 
dicereique  bomines  resnrrecturos  ad  circuiucisio- 
nem,  et  sabbata  servanda,  ut  olim,  et  templum  ma- 
leriale  constriictoros,  et  sacriflcia  Judaica  oblaluros ; 
luiino  et  foedis  voluptatibus  operam  daturos.  Unde 
aub  id  tempus,  aieut  caeterae  prav»  opiniones  Apol- 
linaris ,  iia  baec  quoque  de  niillenario  a  Damaso 
Papa,  leste  Raronio  (/n  MartyroL  ad  2i  Fe6riuirtt), 
creditur  fuisse  damnata.  Porro  quod  ad  locum  illum 
Ap«»calypsi8  aitinei,  unde  bujus  erroris  snborta  oc- 
casio  est,  S.  Auguslinus  (ix  de  Civit.  cap,  7)  primam 
illam  resurrectionem  interpretaiur  animarum  resur- 
rectionem»  etiam  in  Scripturis  agniiam ,  secundam 
corporum  :  Milteautem  anni^  inquit,  duobut  modis 
pottunt^  i^tmnliim  miAt  occurrit,  intelligi :  aut  quia  in 
ultimis  annit  mille,  itta  ret  agitur,  id  est,  sexto  anno^ 


poetettiomt.  Nam  cui  in  paupertate  bene  convemt^  non  D  rum  milliario ,  tamquam  texto  die^  cujus  nune  spatia 


eet  pauper.  Iia  D.  Gregorius. 

«  Jam  paulo  superius  aiidivimus  ex  Hieronymo 
olim  ex  occasione  iltiiis  senienti»  evangelicae  (ut  bic 
etiam  habetur)  quosdam  iniroduxisse  miile  annos 
poat  resurrectionem  ,  diceiites ,  centuplum  omniom 
remm  quas  dimiserinms  essd  rpddendum.  Yerum 
iKam  ejua  erroris  occaslonem  lndlcai  D.  Augustinns 
{Lib.  X  de  Civii.  c,  7)  eis  &ubort:im  fuisse  ex  verbis 
Apocalypsis  male  iiitellectis,  iibt  dicumur  suncii  reg- 
naturi  cuin  Christo  mille  annis  poat  priinam  resur- 
rectionem  {Apoc.  xx).  Ex  quibus  colllgebani  illi  Chrl- 
stiiin  posi  resurrectioiieiu  corporuin  rediiurnm  In 
hiHic  mundum,  et  cum  sanciis  regnaiurum  hic  annoa 
niiile,  in  somina  pace  ei  feliciiaic»  ei  tamquain  ao- 
reo  s:kcoIo,  qnale  a  \HHiUb  licscriptutn ,  aut  eiiam  ab 

PlTROL.    XHX. 


paeteriora  volvuntur;  ^eeuturo  ddnde  sabbato  quod  non 
kabet  vesperam,  requie  sdlieet  sanctorum,  quas  non  ha- 
bet  finem;  ut  kujut  milliarii  tamquam  did  nodttimam 
partem ,  quce  remanebit  utque  ad  lerminum  tarculi, 
miile  annot  appetlaverit ;  eo  loquetuli  modo^  quo  pars 
tignifieatur  a  toto.  Aut  certe  mille  annot  pro  annis 
omnibut  hujut  tmculi  posuit,  ut  perfecto  numero  tsota- 
retur  ipte  temporit  plenitudo.  Millenariut  enim  nume- 
rut  denarii  numeri  quadratum  numerum  reddit.  Decem 
quippe  deciet  dueta  fiunt  centum;  qum  jam  figura  qua- 
drata,  ted  plana  ett.  Vt  autem  iu  altitudinem  turgat  et 
toUda  /ial,  nu-sic^  deeem  dedet  multiplicantur^  et  miUe 
fiunt.  Porro  ti  eentum  ipta  ali^uo  modo  pro  amverst* 
tate  aliqttando  ponantur,  quale  illud  ett  quod  Dominut 
onmia  tua  dindttenti  et  enm  tequenti  promitit  dicent  i 


ISiS  JOANNIS  CASSlANi  GOLLATIONCS.  Hu 

«^  in  illo  milie  tnnofum  tempore  carnaliter  sanctis  A(<^<Min.  xv) :  necjam  cam  illa  poenali  distentioniB  ac 


resliiacnda  confirroa«4,  cum  utique  illud  sxculum, 
quod  post  resurrectionem  fulurum  dicant,  praesens 
intelligi  non  posse  rateantur.  Multo  ergo  credibilius 
mulloque  manifestius  est  cum  qui  aiiquid  sxcula- 
rium  vel  affeciuum  vel  bouorum  Christo  suadenle 
coiitempserit,  a  fratribus  atque  consoriibns  propositl 
sui,  qui  ei  spiritali  gluliiio  colligantur,  ceiituplo 
gratiorem  etiain  iu  hac,  vita  revipere  cliaritatem. 
HaiiG  siquidem  quim  iiiter  p:irc>nies  ac  fltios  aique 
gennan"S,  conjuges  vel  propiiiqiios,  sive  .socieias 
copiilse  seu  con&aiiguiiiituiis  neceiSHitudo  coiijungity 
satia  brevein  esse  constat  ac  frai(ileni.  Dimique  etiam 
boni  acpii  cum  adol(\erint  illii,  a  itareiituui  doiiii- 
bns  nonnumquam  ac  sub&taniiis  exeiudtmiur»  < 


soUicitudinis  cura,  sed  securus  ac  lae^us  #relal  in 
propriis  ubiqae  succedet,  audiens  quotidie  sibimet 
ab  Apostolo  praedicarl»  Omnia  ve$lra  stinf,  site  mutt" 
dui^  sivtf  prtBtemiaf  ^ve  futwra  (II  Cor.  ui).  Et  a 
Salomone  :  ^  Fidelis  viri  totut  mundue  diviliarum 
{Prov.  I  sec.  LXX).  Habes  ergo  Isiam  centupll  reiri- 
butioiiem,  in  magnitudine  meriti  et  in  discreiione 
tam  ineomi  arabilis  qualitatis  espressam.  Neqiie 
enlm  A  pro  acris,  aui  ferri,  aal  viliorls  cajusquam 
melalli  ccrto  puiidere,  tantumdem  ponderiii,  sed  auri 
qui^piam  reddidisset,  non  etiaio  ampliui  qaam  cen- 
tuplum  restituisse  videretur ;  ita  cam  pro  contempia 
voluptatum  aique  affecluum  lerrcnorum,  sptritale 
gaudium  et  pretiosissimse  cbariiatis  jueundiut  repen- 
munio  quoque  consortii  cenjiigalis  inierdnm  etiam  B  satur,  etiamsi  ipse  sit  numerus,  centuplo  lamen  lia^ 


honestacausa  intervcnienle  divellltiir,  fratrum  diri- 
niil  cbaritatem  contentiosa  divisio*  Moiiaebi  s<di  per- 
petiMs  conjuiicitonis  reiinent  uniialem,  atqne  tndl- 
screte  possident  unlversa,  qui  omnin  sua  es^e  quae 
fratruin,  omnia  fratruin  creduut  esse  quae  sua  aunt. 
Si  ergo  istis  qulbus  carnalis  cbarttas<opulatar  alfec* 
tibus,  dilectionis  nostrse  graiia  conferalur,  profeclo 
cenluplo  ba:c  dulcior  :Uque  subliroior  est.  *  Heci» 
pletur  sane  eiiam  de  continentia  eonjiigali  major 
ceniuplo  suavitas  ab  illa  quc  eis  invlcem  per  coiu- 
mixiionem  sexuum  prxbcbatur.  Pro  l«titia  quoque 
llla  quaro  in  unlus  agrt  ac  domus  possessione  quls 
habuit,  centuplo  majore  divltiarum  gnudio  perfruc- 
tur,  qui  iu  adopliouem  traosiens  filiorum  Dei,  uni- 


roajor  atque  pnBclarior  esl.  £t  ut  boc  evidentios 
crebra  repeiitione  reddatur,  uxorem  aoiea  m  pAssione 
fragilis  desiderii  possidebam ;  hanc  eamdem  iu  bo- 
nore  sanctificationis  et  vera  Cbristl  dileciione  possi- 
deo.  Una  est  mulier»  sed  oeniaplaHi  crevit  meritum 
charitatls.  Si  aiitem  et  pro  Irae  et  furoris  pertorba- 
tione  jugem  lenitatem  patientiae,  pro  solllcitudinls 
ac  distentionis  aagore  seciiriutls  quieiem,  pro  in- 
fractuosa  hujos  8«call  pcnialiqae  tristiila  nluiaris 
tristiiiae  fructum,  pro  vanitaie  laetliiae  temporalis 
gaudii  spiriulis  appenderis  uberutein;  retribuiio- 
nem  in  horum  aAseiaum  commnUtioBe  [Upt.  m 
niar^.  ad  horum  affectuum  comparaiionem]  cento- 
plam  pervidebis.  £t  si  uuiuscujusque  viili  brevi  ac 


?ersa  quae  aeterni  sunt  Patris ,  ut  propr ia  poasidelNt,  ^  liibricae  Toiaptati  oontrarianin  virtutum  meriu  eoo- 
et  affecta  atque  virtute  ad  imiiationem  veri  iHios  ferantur,  centuplo  bsec  esse  meliora  moHiplicaia 
Filii  proclamabit :  Omnlaqum  habet  Paier^  mea  tuni     jucuaditas  approbabiu  «  Ceotenarias  enim  Domeros 

ALARDI  QMJEi  COM&IENTARIUS. 


AeMpiel  in  hoe  taculo  cenluplum ;  ^od  exponent  qua^ 
dammado  Apottolut  ait :  Qua>^i  mhii  haUeutet^  et  omnia 
pottifleniet  (II  Cor.  vi) ;  quia  et  aniejam  dietnm  erat : 
Fidelit  homimt  totnt  mundut  divitiarum  ett;  ifuamo 
maft  miile  pro  unim^tilate  ponuntur,  ubi  eei  toiifiitae 
ipstut  denarim  quadraturct  ?  Vnde  nec  iltud  nteliut  iit- 
ieiligitur,  quod  in  ptaima  legitur:  Memor  fnitintm* 
euluni  tettamenti  tui ,  verbi ,  qnod  mandavit  in  miUa 
generationet  {Ptaim.  civ),  id  ett,  m  omnet.  Hacieuas 
Augostinas. 

*  Cooiinentia  conjufralts  non  hic  aecfpiinr  pro  ea« 
Stitate  conjiigali,  proui  distin^uiiur  a  casiiuie  virgi* 
nali  ct  vidiiali,  qua  iiiiniruin  se  coniiiiiMit  onnj«g^s 


riim  vero  avide  ednfimr,  eamadentm  pratinm  in  fatii' 
dium  per  tatietatem  vertnnt.  At  eantra  tpiriiaiee  deiieiet 
€um  non  hubentur,  in  fattidia  eunt;  cnm  tera  haben- 
mr,  in  detiderio;  tantoque  a  comedenle  amplins  etn- 
rinntnr.  quanto  et  ah  etnrienie  ampliut  comednniur. 

k  ila  G « «ci :  ToO  iftrt w  o>«c  o  iiov.uor  t*>»  x/nB/uer*». 
D.  Hieronymiiaad  Paulinuni  (Cptai.  405)  iCredenti 
toiut  mundut  divitiamm  ott.  CiUiur  eadoin  seiiieiitia 
freqoenier  a  Palribns,  ex  e.  xvii  Proverbionim,  ubi 
Umen  in  Vulgata  ediiione  niodo  non  babeiar. 

«  Verba  siint  D.  iiieronynil  lib.  i  hi  JoTiniaram 
(Cap,  I),  ttbl  vifginiutem  cum  naptiio  el  vlduiuie 
eonipoiiefls ,  simutqtie  evaiigelicam  tiiem  sementiam 


inira  limiles  et  leges  mairiinonii ;  sed  r*ro  al«tinen  Dde  triplicl  frnclu  explanans  :  C^fotimut,  iiiqiiit,  #1 


tia  coiijtigum  ab  ac  u  coiijiigii,  quod  ex  vrrbin  seqnen- 
tibus  paiei  (opponUur  eniiri  hghc  couiinentia  com« 
miiiioui  sexiiuni)  q(i.tles  muiti  conjageA  sive  »nte, 
sive  post  coiisiiniiiiationfm  niairinionii.  Prioriim 
exenipla  (qui  scilieet  contincBtiam  vov«rini  ei  Sfr* 
vaveriiit  post  coniracium  Niairimoiiioni )  vide  apad 
Bellarniiiium  lib.  u  de  Ifonacbit  cap.  38.  Posteri<H 
rum  (qui  post  consiiiiMnatioiiein  matrimooli  eonti- 
nentiani  ex  consensu  vovfrini)  nptid  enmdem  cap. 
37,  ttt  iliud  omitum  qiiod  ApiistolHS  m^met  con}a- 
g;itos  (t  Cor.  vii),  ut  ad  tempits  s;»lieiii  abslinearit  ex 
consensu,  ul  ractfnl  oreltOMi  et  jfjHnio.  Seiisus  ifriiar 
istorum  ▼eibornm  esi,  nMio^em  :iHii»i  Roaviniteni  ei 
▼o<upt:item  percepmro^  foi.juges  »l>^ti«rnies  abnctii 
ooiijiigii ,  qnam  eodeni  frueities.  Hoc  enim  dutt&Op 
inquit  D.  Gregorius  {Homit,  30  in  Emng.) ,  inter  de» 
lieias  eorporis  et  cordis  tolot ,  quod  evrporaies  deiiciee 
tum  non  habentnr^  grave  in  se  detiderium  accendunt ; 


sexageeimtts ,  el  frtrestmuf  fmctus  qnamdam  de  «na 
terra  et  de  nnn  semente  naseatnr,  tamen  mnJiiim  difert 
in  ttumero.  Triginta  refemntur  ad  nnptias^  nam  et  ipoa 
digitorum  conjunetio^  quasi  moltl  se  eomplenms  eon- 
sortio  et  leederans,  maritum  pjngit  H  eonjugom;  sexa- 
gmta  vero  ad  viduas,  oo  qnoi  m  ongustia  ot  trihulmiiorte 
tint  posiiee;  unde  et  superiori  dfgiio  deprinsMHtnr. 
Porro  centesimus  numerus  {diligenMr,  qnoiso,  iaetvr, 
atfende)  de  sinistm  transfortnr  ad  dextram^  m  eisdem 
quidem  digitis,  ted  non  eadem  mann^  qnibus  tn  teeva 
nupia  significttntur  ei  vidum,  circutum  faaens  oxprimit 
virginitatis  coronam.  Ii,rc  Hieronymns  alhideit*  ad 
conMi«uit1inem  veiernm,  qni  vaiio  digiiorum  flexa 
niimerabaitt  et  mim^^ros  exprfmeb-tnt,  qtiod  eli.am  ex 
Plotarcho  in  Problematibus  couststt.  Lnde  Mipiml»- 
torios  digitonim  gesticulos  appellat  Teriallianus. 
Porro  huic  expositioni  apie  respondei  quod  in  lijmno 
ecclesiastico  de  S.  Joanne  Baptisu  canitor,  obi  troa 


13tt  COLLATIO  mV.  ^  \>E  MORTIFiaTIOItS.  1228 

de  Blni8lni  tranftferfnr  In  deiteram;  et  IScet  eamdem  A  domorum  aiqiie  agrorum  posseasione  ditabUor,  quit^ 


in  suppuiatione  digtiorum  figuram  tenere  videatur, 
nimiuin  tamen  quaniiuttt  magnitudine  supercrescit. 
Fiec  enim  ut  qui  b«di  formam  gerere  Tiilebamur  in 
Isptva,  ovis  meritum  translaii  con^^equamur  ad  deite- 
ram.  Nune  ad  quautiialem  earum  rernm  quas  pro 
eoiitemptu  mundi  ei  aliorum  commodornm  nobis  in 
boe  saecnlo  Christus  restituit,  transeamus,  praccipue 
secundum  Evangeiium  Marci  ita  dicentis  :  Nitno  e$t 
qui  reliquit  domum^  ant  fratrei^  ant  iorore$,  aut  ma" 
Irem,  aut  filioi^  aut  agro$  propter  me^  et  propter  Evan- 
geHmn^  qm  non  acdpiet  centie$  tantum  nunc  in  tempore 
hoCf  domo$y  fratre$  et  $orore$,  et  matre$,  et  filio$,  et 
ogro$  *  cum  per$eeutiombus^  et  in  $a!culo  futuro  vitam 
cternam  (Marc,  i).  Centupiam  namque  rrairum  pa- 


quis  una  domo  pro  Chrisii  dilectioiie  rejeeta,  innu- 
mera  monacborum  babitacula  tamqitam  propria  poe- 
Sidebii,  in  quacumque  orbia  parte  velut  in  sua  do- 
mus  jure  succedens.  Quomodo  enim  non  cenluplum, 
et,  si  Domini  noslri  sententiae  superadjici  aliquid  fat 
est,  plus  qnam  centnplum  recipii,  qui  decem  vel 
viginti  servorum  mlBisteria  infida  et  coaclicia  dere- 
liiiffneiis,  tot  ingenuorom  ac  noUIium  sponianeo 
fulcitur  obsequio?  Quod  iia  esse  etiam  vestris  eipe- 
rimentis  probare  poiui^tit»  qai  tiiifittlit  patrib«ie 
mairibusqne  ac  doniibus  derellctis,  qiiamlibet  mundi 
partem  fueriti;»  ingretsi,  patres,  matres,  fratrcKque 
innumerot,  domot  quoqiie  et  agros,  tervosque  flda* 
litsimos,  abtqiie  ullo  soHfcitudinis  labore  conquiri* 


renlumve  recipiet  qiianiitatem  qnisquis  patris  unius,  Q  tls,  qni  vos  ut  proprios  dominos  submisse  suscipiunt. 


vel  matris,  seu  fllii,  pro  Christi  nomiiie,  ch.)ritate 
conieinpia,  iii  omnium  qui  Christo  deserviunt  dilec^ 
tionem  tincerissimam  transit ,  pro  uno  scilicet  tot 
invenient  patres,  frairesqne,  ferventiore  ac  prx^tan- 
tiore  sibi  aflecUone  devinctot.  Multiplicata  etiam 


amplectuntur,  fovenl,  veneranmr  officiis.  Sed  hoc« 
Inquam,  sancti  minitierio  meritoae  flduciallterper* 
fruentur,  qui  prius  in  servitutem  frateruitaiis  semet- 
ipsos  siiaque  omnia  voluniaria  devotione  subdiderint. 
Recipient  enlm  secundum  sententlam  Domhii  libere 


ALARDI  GAZifil  COMMENTARIUS. 


dexieram  manum  eomputu$  pervenU,  f  ta  D.  Cregoriut. 
Porro  toiaiii  hanc  artcni  suppuiaiidi  per  dijtiios  in- 
C<>r  VcnerahilisBedaeopera  compleciiiurlibellusqui 
De  compulo  vel  loquda  per  ge$tum  digilorum  inscri- 
bitiir  :  ei  quo  ha^c  laniuin  notasse  suff<'C(;rit,  ^iiat 
ad  hujusldciet  eoruin  qnae  dirta  sunt  iiilelligentisim 
proprie  speciant  :  sic  igiiiir  Beda  suum  rnniputum 
a  sini^tra  oxorsug  iitque  ad  decem.  Kubdii  :  CMm 
dicis  dccem^  unguem  indicU  in  medio  fige$  a  tu  potU^ 
ei$ ;  cum  dici$  trigwta,  ungues  indicis  et  polUcit  blan" 
do  cohjunge$  aniplexu;  cum  sexaginta^  poUicem  cur» 
mfum  \ndice  circum/lexo  dUigenler  a  froute  preecingeg. 


coron.v,  et  tres  fructut  evangelici  trilyus  hominnm 
generihus,  tive  gradibus,  jam  eipositit  aptantur  his 
versibut  : 

Serta  ler  denls  sllot  corooant 
Aucta  creineiitb. 

Alio$^  nempe  conjngntos,  casie  vfventes.  Nam  prima 
corona,  ei  primu:)  frucias  evangeliciis ,  nempe  iri- 
gesimus,  esi  castitatis  conjugalis.  Set|uitur  eodem 
verta  : 

Dopllcata  qnoadam : 

Serta  nempe  dupticiita,  qiio(:dam ,  sciticet  viiluon,  et 

vidiias  continenles  coronant :  quia  tecunda  coroiia,  p  '^^1^^.^^?^^!!^^^^^^ 

ct  secnndii^  frucliis    neuine  fierme&iinu^    ex  ih  el  ^  ?«"»''«  ponqiiam  Cffleros  nunieros  cardinaies  qui 

ei  secnnoii;  irucius,  nempe  8ex.ij5esiinu* ,  ei  iri.e-      j„  gj.Hsira  vaneexprimebaniur,  usi|ue  ad  iionaizinie 

etposiiit;  deinceps  couversuH  ad  deiteram  subjicit : 
Cum  centum  tignificas,  eodemuiari$  gestu^quo  in  lceva 
decem  mon$traba$,  Ei  quibus  verbis  cotligi  det>ety 
qua  raiione  cenien.irius  nutfieriis  sive  cenie.<«iinut 
de  tinistra  a»l  I.Tva  tmnsferretur  in  dexteram  : 
quia  niiniruin  Iwae  digilis  u.Hquti  ad  cenliim  nuine- 
rnbaiii :  in  cciite&imo  ad  deiiram  transibanl  *  qiia 
ileiii  ratioiie,  triginta^  iit  ait  Hieronyinut,  referuntwr 
ad  nuptia$;  $exaginta  ad  vidua$;  ceHtum  (qni  nunie* 
rus  priiiius  esi  in  deitra)  ad  virgiiiiiaiem.  Nam 
malrimonium  ideo  per  triginla  siguificari  diciuir, 
qiiod  oo  nuinero,  leiii,  inoliique  conlaclu  poliicis, 
IndM  isque,  ooiijii$;es  velui  eidscuiaiites  se  C4>n;uii* 
gaiitur  :  sicui  viiiuitas  vidiiarumque  afflictio  eipri* 
niitur  ex  indicis  supra  p'i|licem  dcfleiione  :  virgi* 
num  auieni  corona,  quae  cenienario  numero  tignitt- 
catur,  ex  circulOf  qui  indicis  iingiie  in  inedio  polli- 


simo  diiplicato,  castitaii  viduali  atslgnatut.  Moi 
safojicitiir  : 

Trina  renleno  cumulata  fructo 
Te,  sacpr,  ornant. 

Te.  0  Joannes  Baptista,  et  virgo,  luique  similes  vir- 
gines,  ornant  :  quia  teitia  et  i^uprfma  cornna,  et 
iriicius  centesiinus,  casiiiaii  viritinali  retribuiiur. 
Sed  ni^qne  pr»*iereund»  hic  0.  Greg«»rii  coinnieniatio 
{Apotoget  cap,  i9)y  qui  parab4ilani  illam  ^eminantit 
aliicr  iiiterpn!lau<,  eadeni  lamen  alliisioneet  Minili- 
ludiiie  qna  D.  llieronymus  (Hom,  47  $uper  Ezecn,) 
usus  esl  iii  hunc  iiioduin  :  Quowam  Deu»  komiw  pec^ 
caturi  legein  dedit «  ^tiie  in  decem  prwceptii  icripta 
est  ^  et  $exdecie$  ducta  in  sexagpnminm  surquni^ 
recte  per  $exaginta  cubito$  bonorum  operum  perfo* 
ctio  deaignatur*  Quod  aperte  etiam  Dominu$  in  Kvcifi- 
gelw  designat ,  qui  cum  paraiolam  $i'minanti$  expO' 
neret^   dixit   :  AUud  cecidil  in  terram  bonam,  H 


/7^1.  V  tr7.L:.  Tr. /.«,;.«   "*/™  '^r    '    ,n^'»8  <^«fi-^o  i»    denra  eiprimiiur,  insiar  coronae. 
dabut^  fructum    aumdentem  ,    et  excrescentem ;    «/ D  .^^„.,.,„  vi.ro  ei  mii  deincens  sennuniur  nmneri  ii 


afferebat  unum  Iriginta ,  et  unum  sexaginla ,  et 
nnum  centnm  {Marci  iv).  Fructu$  enim  terras  bonte 
triginta  affert,  cum  men$  perfecttonem  fidei  quce  e$t 
in  Triniiate  conceperit,  Sexaginta  affert^  rum  bonat 
vit(B  opera  perfecte  protulerit.  Centum  vero  offert,  cum 
ad  ceternce  vilm  coniemplaiionem  p'ofecerit.  Sinistw 
enim  no$tra  est  vita  pr(Bhen$  :  dextera  vero  esi  vita 
ventura,  Et  recte  per  centenarium  numerum  ceternce 
vitw  contemplaito  destgnatur,  quia  cum  post  triginta 
ac  sexaginta  ad  centeiiinum  numerum  computandtim 
pervenimn$j  idem.  centenariu$  nutneru$  in  dexteram 
tran$it.  F\de$  atque  operatio  adhuc  in  sinistra  est : 
qnia  hic  adhuc  positi  ct  K-rcdimus  quud  non  videmti$ 
et  overamur  ui  vtdcanms.  Cum  vero  jam  $e  aniinu$  in 
contenrjfotioncni  ivirnuv  vlia^  suspenderit,  qt(a$i  ad 


Ceiituin  vero  et  qui  deinceps  sequuniur  nnnieri  in 
dextra  nuinerari  .«olitos  doccnt  etiam  illa  poeix 
tatirici  cannina  (Juvenai,  Satir,  iO),  ubt  de  Net- 
tote,  qtiem  trecenios  anuos,  hoc  est,  tria  houiiuum 
ssecuta  vixis>e  liomerus  prodit,  ita  canit : 

feVm  nimirum,  qui  por  tot  sttcula  mortom 
Disiulit,  atque  suos  jauidextracoropuiai  annos. 

Qncm  iinitatus  Sidoiiius  Fausto  appiaudens,  el  gran- 
da*vuni  s^igiiiflcans,  velut  cenienariutn  :  Quandoqui' 
denU  ail,  (uoi  annot  jam  dextera  numeraverit  (Libr. 
fx,  epist,  9). 

« lia  apud  Mnrcum  in  vcrbis  supra  cilatis.  Ex 
quil)us  etiam  inleliigitur  illam  ccMitupli  rctributio^ 
nein  ad  prxsciis  sa;culnin  cssc  refcreiidnni;  ticn  ad 
ruiurum,  in  quo  nullii  erii  p«iscc«lio. 


15S7 


COUATIO  XXIV.  --  DE  MOIITIFICATIONE. 


iSfS 


id  quod  ipsi  aiiisdepeiidoiunl.  Qui  eniiu  tiaec  liumi- 
litaie  sincera  consorlibus  suis  anle  iion  deUilertt, 
i|Uomodo  deferri  sibi  ab  aliis  palieiiler  adniitiet, 
cuni  gravari  se  eoruin  obsequiis  intelligat  pniius 
quam  foveri,  qui  accipere  mavult  frainim  qiiam  de- 
rerre  lamulalum?  Il«c  laiiien  omuia  iion  cum  reinisba 
securitaie  nec  cnm  inerii  obleclalioiie  percipiei,  sed, 
secundum  verbum  Domini,  cum  perrccuiionibus,  id 
est,  cum  pressurit  sxculi  hujus  ac  summis  angori- 
bus  passioimm,  quia  sicul  ille  .sapieuiissimus  conte- 
siatur  :  "^  Qui  suaiis  ,  ei  sine  dolore  esi ,  in  egesiaie 
eril  (Prov.  xiv  see,  LXX).  Regnum  eleaini  coeiorum 
iion  desides,  non  remissi,  non  delicati,  iion  (eneri, 
sed  violenii  diripiunt.  Uui  ergo  bi  violeiili  sunt? 
Nerope  illi  qui  iioii  aliis,  sed  volunlatibus  [Lips,  in 
niarg.  voluputibusj  suis  prarclarani  inleruni  violeii- 
liain  ,  qui  direpiione  laudubili  omiii  se  praesentium 
rerum  volupUie  fraudanics  ,  voce  Doiuiiiica  egregii 
«Jirepiures  pronunlianlur,  et  per  bujuscemodi  rapt- 
tiani  regnuin  coelorum  vioienter  invadunt.  Hegnum 
enim  ccelorum ,  secundiiin  sententiam  Domini ,  vim 
paiitur  y  (I  violenii  diripiuut  tllud  (Matih.  ii).  Isti 
profecto  suni  laudabiles  violenii ,  qui  vim  faciunt 
perdiiioni  suae.  ^  Homo  eiiiin  ,  itt  scriplum  est,  m 
doloribus  laborat  sibi  ,  et  vim  facit  perditioni  vmb 
(Prov.  xvi).  Perditio  nostra  est  oblecutio  vii»  pras- 
sentis,  et  (ul  expressius  dieam)  exsecutio  desiderio- 
runi  volunlalumque  nostiarum  :  qiias  si  quis  ab 
aniroa  sua  subiraxerit  ac  mortiflcaverit,  gloriosam 
profecto  et  iLtilem  perdiiioni  t>uae  vim  facit,  abnegans 
dumuxat  ei  jucundissimas  voluniates,  qiias  per  pro*' 
plietam  sermo  divinus  frequeiiter  iucusat,  dicens  : 
Quia  in  diebus  jejunii  vestri  invenitur  volwUas  vestra 
{Isaio!  Lviii).  Ei  iterum:  Si  averieris  a  sabbato  pedem 
luum^  facere  voluntatem  tuam  in  die  sancto  meo ,  4t 
glorificaveris  eum  dum  non  facis  vias  tuas^  et  non  ui* 
venilur  voluntas  tua  ul  loquaris  sermonem  (Ibid.).  Cui 
etiam  quiiiiia  beatitudo  promiitaiur,  confesiim  Pro- 
phet.i  kubjuiigit :  Ttinc,  iuquiens,  deleciaberis  super 
Dominum^  et  sustollam  te  super  aUiludinem  terree^  et 
cibabo  te  hasreditate  Jacob  patris  tui:  os  enim  Uomini 
locutum  est  (Ibid.).  Ei  iilcirco  Dominus  uosier  attiue 
Sutvator,  ut  nobis  ampuirndarum  voluntatum  nosira- 
rum  J'orin»ni  traderet,  yon  tem,  inquit,  facerevolun' 
latem  meam,  sed  votuntalem  ejus  qni  mut(  me  (Joan. 
vi).  fiil  iieruin  :  Son  sicut  ego  volo,  sed  sicut  tu 
(Matlh.  xvi).  Quam  virtulem  illi  spe^-ialiier  cxercent, 
qui  iii  coinobiis  cominornntes,  seniuris  rogiiutur  im- 
l^erio,  i]ui  nibil  omnino  arbitrio  suo  ugunt,  ^ed  vo- 
iuntas  eorum  ex  volunial'?  peiidct  abbatis.  Posiremo 


A  ut  jaii)  dispuutionis  hujiis  sermo  clandatur,  nonne,  ? 
obsecro,  etiam  in  hoc  cenluplum  gratiam  evidentis 
siiiie  qui  fideliler  Christo  deserviunt  consei|Uunlur  i 
dum  pro  nomineejus  a  snnimis  priucipibus  bonoran- 
tur  ;  ac  iicet  ipsi  hunianani  gloiiam  non  requirant, 
venerabiles  lamen  etiam  in  persecniiottiiin  aiiguKiiis 
judicibus  cunciis  ac  potcstatibus  flunt,  quorum  viliias 
ellammediocribnsforsilandespicabilis  esse  |iotuissel, 
vei  pto  obsciiriiate  nataliuni,  vel  pro  condiiione  ser- 
vili,  sl  insxculari  conversaiionemansissent  ?PerChrl< 
sii  autem  militiam  nobiliUitis,  nenio  statuft  Cdnittoie- 
liam  commovere,  nemo  obscuritatem  geiieris  audebit 
opponei'e:qui'i  poiins  iliis  ipsis  vilissimae  Goiidiiioiiis 
opprobriis  quibus  confundi  et  deUonestari  ca*teri 
solent  Christi  lamuli  gloriosius  nobiliiantur.  «  Quod 
cvidentius  in  abbaie  J<>nnne,  qui  in  illa  eremo  quas 
Lyco  oppido  adjacet,  coinmoiatur,  pos^unius  9i*pro- 
bare.  Qui  perobscuris  majoribiis  iiaius  ita  pro  Christi 
nomine  univer&o  pene  liutnan>i  generi  admir;>bilt8 

^  facliis  est ,    ui  euin  ip^i  qiioque  rerum  pi-a^iitiuni 

''  domiiii,  qui  mundi  bujns  atque  iin|>erii  guheri  acula 
retinentes,  etiaro  poientibus  ('unclts  rcgilmsque  tt^r- 
rori  sunt ,  veliit  doiitinuiii  veiierarentiir,  et  oracula 
ejiis  de  tam  longinquis  regionibus  expeteiite.s,  irope- 
rii  sui  apicem  ei  ^^latum  salutis,  belloiutiii|ue  pro- 
ventus  .  illiiis  omtionibus  meriti^que  coiiimitterent. 
Talia  beatus  Abrahiiin  de  illusionis  nostrx*  vet  ori- 
giiie,  vel  iiiedela,  di^putaiiune  disseruit ;  aique  oeulis 
quodammo<lo  nostris  c*>giliitiouum  qua^  diabolus 
auctor  iugesserat  propahivil  iiisidias,  nosque  ad  de- 
siderium  verx  mortilicatiouis  accendit ,  quo  etiam 
multos,  licet  incompio  barc  oinma  sermone  digesta 
Bint,  credimus  inflammandos.  Mam  lieei  sumiiionitti 
patrum  flagranlissimos  sensus  tepida  eloquii  noslri 
favilla  coutexerit,  plurimorum  tamen  algurem,  qui 
reinotis  verborum  cinerilNu  vivacitate  lalentinni  aen- 
suiim  suscitare  voiuerint ,  calefacteudum  putamu^. 
Sed  ad  vos,  o  sancii  fratres,  nonutique  huiic  ignem 
quem  Dominus  venit  uiiitere  in  terram,  et  quem  ni- 

C  iniuui  ardere  desideral  (Loc.  xii),  ita  spiritu  pr£* 
sutnpiioiiifi  elatus  emisi ,  ut  qiia>i  ferveniissimura 
proposiiuui  vesirum  caloris  bujus  adjectioiie  succen- 
dercm,  sedulvobis  rowjor  apud  iibos  esset  auctori-. 
tas,  si  id,  quod  ipsi  non  mortuo  verborum  soiioi^ 
vivo  docetis  exemplo,  eliam  suinmoruiu  aiqiie  anti- 
quissimorum  patriiiii  pra^cepia  conlirmcnt  buperest 
ut  me  periculosissinin  hacienus  tempesuie  jactatum, 
«>  nunc  ad  tutissimom  silentii  portuiu  bpiritalis  on- 
tionuni  veitrarum  aura  comiietiir. 


'^  Integra  sententia  apud  LXX  iia  Laiine  redditur  : 
//1  omni  soUicito  inest  abundantia :  ai  dulcis  et  carens 
dolore  in  egtstate  erit.  Pro  (jua  vulgnta  vcrsio  liabet : 
/n  omni  opere  erit  abundantia  :  ubi  autem  sunt  vcrba 
p/iiWma,  ibi  freqnenter  egestas  (Proierb.  xiv). 

^  Vide  Collat.  7  cap.  (5,  et  Collat.  H  cap.  5 


ALARDI  GAZil!:!  COMMli^iNTARlUS. 

quique  propter  obedientiai  virtuUm  ad  prophethegratiam 
sublimatus  sic  universo  orbi  claruit,  ut  etiam  rtgibut 
mundihujusmeritosuo  reddereiur  itluslns.  A'/;m  cumiu 
extremis.utdiximHsJhebaidi*  partibuscommaneret,  non 
ante  prassumebatimperator  ad  prtrpotentium  lyrannorum 
belta  procederCy  quam  oraculis  Hiius  animareiur^  atque 


«  Coiiferenda  suntha^c  Ciiin  iis  quae  de  huc  Joaune  B  responsis.  Quibus  confidens  velut  coelitussibi  detatis,  tro^  ^ 
consentauce  bcribit  Cassianus  libr.  iv  Institution.  pa!a  de  bellis  desperaiis  atque  hostibus  reuortabat.  Uxc  j 
i.ap.  25 ,  ubi  inter  alio-^  anachoretas  el  seuiores,      ibi. 


qiiorum  viriiiies  commemorat  et  commendat ,  pri 
luum  hunc  ponit  abbateni  Joannem,  qui,  ut  ait,  coni' 
moratus  est  juxia  Lycon  (quod  esi  oppidum  Thebmdis), 


pma  de  bellis  desperatis  atque  hosiibus  reportabat.  Uxc  j- 
il>i.  "; 

^  Alii  codices  habeiit :  Nuue  in  tutissimo  ulcntii  ' 
porlii  oralioiittm  vestrarum  tutela  conscrvet.  Quod  uii- 
fiai»  ei  miki  contingnt.  Amen. 


B.  N.  Huc  afferuntur  in  editione  Lipsiensi  opuscula  quasdam  ad  Coliatioms  Cassiani  pertinentia :  liber  Ki/t- 
(v/.  I*rosperi  conira  Collatorem,  ejusdem  epi&tola  ad  Augustinum,  Coelcstiiii  pap;e  episli:ia  pro  Prospero, 
(  .iiionessecundi  concilii  Arausicaui  circa  lenipora  Leouis  Magiii.  Cum  autem  in  ncstra  uniccrsaii  Hibtioiheca 
luudatornm  scriptorum  auodriue  propriori  loco  produeendum  sii,  saiis  erit  te^  benevole  teclor,  admonere^  ui 
i'to$ttcri  Aquitanicif  CoBirsiini  et  Leouis  Magni  opera  jnfj^a  cudenda,  ti  libuerit^  adcas,  Edd. 


(roy.roi,m.)        i^CALA  HUMILITATIS,  OUA   IN  COELUM  ASCENDITUR. 


Duod§eim  gradns  Aimrf- 
deicripii  m 


■A 


^t:^. 


yii- 


liUAii  a  P.  Benediclo 
diipoiiti. 


II.  Ineiirvalut  el  humiliauis  .suiu  ufi|ti^rti)aqiie. 
Pi»  civui. 


It.BapleDSTeFbisinuoieHeiipauds  EccUi,  \x* 


10.   Sliiltas  U\  risii    exalut    sn:Qm   mjm     Be^   t 
eles.  xxi. 


9.  Si  qnis  piual  se  rellRicscini  i*no*  iion  rprru- 
ii;iDK  iiugtiain  suam  ^  bLi^ns  vaoa  esi  re- 
llgio.  ./flc.  I. 


B.  fiiein  s.ipiaiDiis ,  iii  eadcni  pt^mitueaiiias  re- 
gula.  Philip.  III. 


7.  Ego  niiicin  wim  verinli,  at  mn  himo,  op- 
pruiiriiiM  hofoiriiim,  vi  ^bjfietio  f^ebit. 
Psatm,  xsi. 


6.  Cnm  r.*cpritis  omnia  quae  prvcppu  suni  vobi^ 
dicile  :  .Servi  inutiles  suiiius  Luc  ivn 


5.  Gonliiebor  adversum   me  injEHstliiarn  me>m 
Domiiio.  Psil.  XXXI. 


A.  Ego  autem  ciim  mihi  moiesli  etii^nt  inttut;' 
IxircUicio  rliiiiiiiliabam  iii  pjumo  .mijiiaiu 
meaui.  PuU.  xxxiv. 


ft.  Clvisiiis  fucluff  i^t  obfdieMi  Pmi  ^sqm  itj 
Bimem.  Phitip.  ui. 


1  Noo  vciii  facere  volnntaretji  nieini,  «ed  vo* 
luiitatem  ejusqui  misit  ui^^.  Jtmn  vl 


i.  loitium  sapieniia  limor  Douiini.   F^Ihl  c\ 


Memineris,  leetor,  boeee  frr^dui  huTnili- 
tatis  proprie  et  potisFimQm   -nJ  mon^sdios 
et  religio.4os  pertinero,  quibu^  mi^im  S  Re-     Jj 
Dedictiis  eos  ooroineudai  ei  ]irfi|»oiiU  jigcen-     ^ 
dendos,  iit  ad  culmen  charitaiU,  io  qua 
perfectio  religionls  consisiit,  ppfveniam. 


.^S\  nm  Kc^lum  cnrde  Dionaehiis.  sed  eii.im  ipso  roriH  :  • 
hiimiliitilLnri  videDtibus  se  semperindlcet.  S.  Ben.  eap.  7 
Oi'(U-  H  cfirpore  semppr  humilitaiem  ostendere  drlixis  ia 

h^rr^mi  usirrithus.  5   Thom.  1-2,  q.  161,  a.G. 
Sprf(;it  hiimniri  Si^mptr  duodenus  vertice  flexo.  Tnthet}! 
Xi.  —  Si  cuiji  lo^uituf  moiiachos  leDiter  et  sine  risn .  Iiui  :• 
liler  f:um  gmiLat*^,  v<^1  pauca  verba,  et  rationabiiia  ii« 
fiuaiur,  et  non  sit  cliimosiis  in  voce.  S.  Bened. 
Ur  rsitint  vtiba  «I  raiiou^ibilia  loquatur  Dooclamosa  vocu. 

S  Thotn. 
ViuUcm^u-i  1c<i*iiLuf  rath>ms  paacula  verba.  Triihem. 
X  —  ^i  noii  s\l  r^eilis  H  promplus  in  risu.  S.  Bened. 
1. 1  ron  hi\  UfWi^  3ut  firomptus  Id  risuui.  S.  Thom. 
Vto^cnhn  nsiim  decimus,  damnatque  cachiunum.  Trith. 

fX  — Si  lirtguam  ^d  lcquendum  probibeat  monachu^,  oi  a- 
citunjitaiein  h;tbens  iii<iue  ad  interrogationem.  S.  Biu., 
'1^Eitiiin&h)&u<;^ue  ad  inierrogalionem.  S.  Thoin. 
NoL)  1(ii|tLilur  iionv^s,  dum  noD  ioterrogat  alier.  TriUiem. 
\[H.  —  Si  nihil  agai  nionachusnisi  quod  communis  nio« 
i.^kHipTji  Eegula ,  vel  majoruni  cohorlaniur  exempla. 
S-  Uetico. 
Ti  ii'  re  tiuod  h»bct  communis  niODasterii  l^egul.i.  S.  Th, 
Siiw  \r\\\\  ncUvus  nlsi  qucd  fert  Regula  ccll».  Trilhem 
VII.  —  Si  oMjidbus  se  iuferiorem  ei  viliorem,  non  so- 
Imiii  lingna ,  st^d  t^tiam  intimo  cordis  credat  aCTeciu. 
S  Bened. 
Creii^rt^  H  ijronuniiare  se  omnibus  viliorem.  S.  Thom. 
t^inkclii^  %^  cfi^di(  f^re  septimus  inferiorem.  Truhem. 
\f  ^  Si  fiumi    viViUiie  vel  extremitate  coutentus  sit 
piuiiai  Ims,  et  ad  oninia  qu»  sibi  iojungunlur  vci  ope* 
r:iritini  inatnni  se  Judicetei  iudignum.  S.  Bened» 
A(Hiiini:i   iiLrigniim   ei  iDUiUem  se  confiteri  et  cre* 

dere.  S    Thujn 
\m»  et  i;  di^misconfiiatseJQdlce  sexius.  Trithem. 

V . Si  otiiiK^s  cQgiLatioDes  malas  cordi  suo  advenien- 

itit,  vt^l  nijla  ti  !ie  abscoose  comuiissa  per  humileui 
conres^^ioTieni  MrAi  ooD  celaverii  suo.  S.  Bened 
CimleMflo  pecc;iloruni.  S.  Thom. 
;V  L »b a i  i  t  <" !^ e ru t  qui ulus  penetralia  cordis.  Trilhem. 
l\  ,^Si  in  ipsa  ^betlicntia  duris  et  contrariis  relnis 
vi'1  eti;un  quiLinc^iibet  irrogatis  injuriis  Ucila  ccm- 
gci^ntia  paiicniinm  amplectatur ,  et  sustinens  doii 
lub«c*^cai  \i.\  iiiscedai. S.  Bened, 
Pro  olK^di^iitia  m  duris  etasperib  paiieniiam  amplecti. 

S.  7hom. 
rniivicilsspreiif,  quartus  paiieuler  obedit.  Trilhem. 
m  _-tt  quH  pro  Dei  amore  omui  obedieutia  se 

^uLhJiiI  m^JoriH  S^  Bened. 
Ki  ci;m  oliediciitia  se  subd:it  majori.  S.  Thom. 
TerUus  a1>t;^Li  iiip[)ODit  se  revereulcr.  Triiliem. 
il.  —  Fi  I  rofirijm  noD  aoians  voluiuaiem,  desideria 

hua  noi)  dekctelur  implere.  S.  Bened. 
\  L  u.luiiiaLem  propriam  dod  deleclelur  implere 

S.  'itwttu 
lllei^  bris  carnb  Kubmlttit  frena  secundus.  Trilhcm. 
l.^Si  limorem  Dei slbi  anle  oculos  suos  semuer  i  o- 

iLiufi,  ubU^ionemomniuofuKiat.  S.  Benca. 
It  Ih  nm  LinicJJt  et  memor  sit  omuium  qna:  prspce- 

pit  S   Tfmm. 
htcrttm  graduum  primaslimet  OioDipoteDiem.  Tr 


\^^^ 


[f 


S.  Ctjfpr.  m  ierm.  de  Nativ.  Chriui : 
Mic  est  primus  rcliKiODis  iDtroitus,  siciit 
io  miiiKium  prlmus  Chrisli  ingressus,  ut 
qult  uuHiue  pie  vult  vivere  huroiliter  (ii* 
se  !;eLUiat,  neque  stipra  se  In  mirabilibns 
.inilailire  prssumat.  Kundamentum  srn. 
r>iiriELKsemperfuit  humihtas:  nec  in  c(i''.i 
^<^tt)i  I  I  nimt  superba  subiimiias. 


Pundanmtum  Uumititatii  et  proiotijpu 


SGAr.A  BUPBRBUEt  QUA  IN  INFERNUII  DESCENDITUR. 


Vuodicim  gradu$  tuperbiiB 
H  gradilms  huniili' 


Prfmut  graOMi  iupif  N«. 
Huic  opiwnitur  duodecinias,  et  supremus 
bumUUalis  gradus,  auclore  D.  Ber- 
nardo. 

Secmdus  gradus. 
Hnic  opponitur  uudoclams  gndu^  hiinii<  j 
UtaUs. 

Terliut 
Cui  opponiiar  declmus  humilit^tlt. 

QuarHu, 
Gai  opponitur  nonus  humilitalis 


QUVltUS. 

Cui  opponltur  octavus  hamiUtaUs 


SexUtM. 
Coi  opponitar  septUnns  humilUaLii 

Sifitinm. 
Gul  opponitor  textos  hnmilitaUi^ 


Octam. 
Cui  opponitur  qaiotus  honkiliUUs, 

Honus 
Cui  opponitur  qnartus  bOimlUatri 

Deeimus. 
Cul  opponitor  tertius  humilltitls 


Undeeimus, 
Eui  opponitur  secuodus  humUi- 
Ulis. 

Vuodecimus* 
Cui  opponiiur  prlmu^  gradns  bu- 
miliuii:i,  qui  esl  limor  Dej  pi^r 
petuus. 


Fim$  ecrnm  iti' 


a  Divo  Bemardo  expositi , 
lofis  oppost/t. 


iut  splrltus.  Frcv.  16 


1.  Curiositas. 
FfoQ  %t[^  curlosos.  EcdL  m 

%  Levitasanimu 
NfCfue  ctiTD  hls  qui  in  levKate  ambalanl 
parUciitt^m  me  pnebui.  Job.  m 


S.  Inepta  tatiiia. 
^imm  r^i^iiiavi  errorem;  et  gatidio  dixl: 
Qmd  rrusUra  deciperh.  Eccle,  u. 

i.  Jactmitia. 
«s^ciaDtia  iiuid  eootoiit  oobis.  Sap.  t. 


8.  Stngularitas. 
Noiitc  prudentes  essa  apod  Tosmetlpao*. 


6.  Arrogantia. 
Arrogantia  lua  decepit  te.  Jerem.  xux. 


7.  PfiPsiimptfo. 
NuniiR  nmbulaTi  io  magnls,  neqne  iomira- 
Lililjus  super  me.  Psalm.  cxxx. 

8.  Defensiopeccatorum. 
T(on  ilpclnies  cor  meimi  in  terba  mallti»  ad 
rvctibiiHjsis  excusaiiones  io  peocaUs. 

9.  Simulata  confessio. 
Eist  f|tkt  n^^quiler  humiliatse;  etioteriora, 
eju9  |iiciia  sunt  dolo.  EccU.  xix. 

10.  nebeilio. 
Qmv.  pprrtlum  ariolaiidi  est,  repugpare,  el 
qwt^M  &n'lus  idololalris  nolle  acquiescere. 
1  Reg^  Xf. 


II.  Libertas  peuandi, 
Impius  cnm  io  profundam  malo- 
ruu)  venerii,  cuiuiemnit.  PrO' 
verb.  xvin. 

12  Consuetudo  peccandi. 

Jam  fctet  :  qnatnduaoiis  enun 
est.  ^ooii.  XI. 


icritus.  Fhiiipp.  S 


PuUuiAbyssi  kpoc.  ^x. 


«S3S 


ORDO  RERUH  QUiE  Di  HOC  TOMO  CONTINENTUR. 


138* 


ORDO  RERUM 

QUJB  IN  HOC  TOMO  CONTINENTUR. 


miTU  HISTORICO-LITTERARU  IN  CASSU- 

NUM.  9 

Cakjt  pmvi»  — Viu  Ca&siani.  Ibid. 

Cap.  H.— ScripU  Cassiaoi.  40 

Cap.  lll.^Ediliours  oji«;rttlli  CMiaoi.  11 

Prttfaiio  Heurici  Cuyi  iiii.                          '  25 

Prdffalio  Abrdi  Gjz»i.  29 

Iliu«iriuiM  viroruiD  de  Cassiino  tpstimonta.  45 
£pisloia  S.  r.aslo  is  Aiilensis  ppisr.ni)iad  Cas.slannm.   53 

m  comohmua  iNSTriiiis  ubai  Duoui-ciM. 

Ibid. 

PrmffUio  ad  CaUoi  m  pmiRcenu  Ibid. 

LiUEB  FiUMUS,  59 

Capct  paiMUM.— De  habilu  monachl.  Ihid. 

<Ur  II.— De  ciuffoio  inonachi.  tiO 

Cap.  IJi.— Do  vesto  monacbi.  64 

Cap  lV.<-Dr  eucullis  i£gyi  lioran.  68 

Cap.  V.— I)e  coioblisili:;;:yi>iioruin.  [b\d, 

Ca».  VI  — De  reiirachiaiuriia.  71 

Cap.  VII.— De  roaforliiius  eorum.  72 

Ca».  V  IH.-^Do  nMiole  al  fieile  caprina.  75 

Cap.  IX.— De  t>aculo.  75 

Cap.  X.-— Dh  ciilc<*ain6nU$  eornm.  76 
LiBEli  SECIUNDIJS.— Db  Cakojiico  hoctuanahum  ora- 

HOIIUM   ET  PSALMORCTM  MODO.  77 

CAnrr  fWMCii.— ProoBmium .  Ibid. 

Cap.  ll.«->D<'  diveraiiaie  nuineri,  qul  ad  decantaiuios 
psalmos  per  universas  proviucias  sit  alatulus.  Ibid, 

Ca».  lll.«»De  uiiitormis  rPKui«  per  totum  ^fypumi 
cuModla.  ei  eieolione  prvpositorum.  79 

Cap.  IV.— Ouod  per  univprsatu  yfigyptum  et  Thebaidriu 
duodenarlut  iiMlmorttm  puiuerua  obaervetur.  83 

Ca»  V.— De  duudenario  paaimoruio  nuinero  angell  lra> 
diiioiie  »oMsepio.  84 

Cap.  \I.— De  consuptudine  duodecim  oralionum.       88 

Cap.  V  II.^De  dtscipUua  oraodi.  91 

Cap.  Vlil.— De  sul)sequente  oralione  posl  psalmum.  04 

Cap.  I X.  -rDe  quaiilate  onitionuro.  95 

Cap.  X.— Quanio  aUeuUo  ei  brevitaie  orationes  2l\M 
iBgyptioe  eoltiganlup.  ^  97 

tAP.Xl.— QuadisciplinaapudiVgypUos  psalmi  dicantur. 

99 

Cap.  XII.— Cur  uno  peallente  cateri  in  synaii  sedeani, 
vei  quall  poal  hoe  atiidio  per  ceiiuiaa  suas  usque  ad  iucem 
\4^iliasexteiidant.  lOi 

Cap.  XIH.^Quare  poelmiifaoi  noclurnam  dormirenon 
oi^orluat.  103 

Cap.  XIV.M)ootnadmodum  iacellttlis  sois  opus  manuuui 
et  oraUones  pariter  exerceanl.  104 

Cap.  XV.  —  Qna  lege  modesU»  post  oralionum  missam 
unusqui<k|oc  ad  suam  cellulam  redeat,  et  cui  subdatur  in- 
crepalioni  Is  qui  aliter  fecerit.  105 

Cap.  XVI.  —  Quod  uuiii  orare  cum  llioqui  fuerit  ab  ora- 
tione  susppusus  liceat.  106 

Cap.  XVli.— Qund  is  qut  sd  orationem  axsuscitat ,  hora 
soiita  deb^^at  eos  comiiionere.  108 

Cap.  XVUi.  -»  Quod  a  veafiera  Sai)baU  usque  ad  vesne- 
ram  diei  D<>uiiiiic»  genua  non  flpctantiir.  110 

LIHKH  TEHTIUS.-^Dbcaiiouco  PiuaHAacM  ooationum 

BT  P<) ALMORCM  M(  DO  .  111 

Capot  paiMUM.— ProcBminm.  Ibid, 

Cap.  li.— Quod  apud  /CgvpUos  sine  borarum  dlscrpiioua 
per  loiam  diein ,  eum  operia  adjectione  ,  et  orationibua 
jugitpr  iusistatur  et  |»saliuis.  1 1 

Cap.  III.-H>uod  per  omnem  Oriantem  solemnitas  Ter- 
tis  ,  Sext»  ,  Noiic,  trinis  tanium  psalir.is  et  or;itionibus 
finiatur:  et  nir  specialioaislu  horis  hieo  S|»iriluaiia  siiit 
officU  dppulata-  1 16 

Cap.  IV.  —  Maintlnam,  quam  nos'  prim»  hor»  so- 
Ipiiinitalem  appellamus  ,  non  aniiqua  traditione  statutam  , 
sctl  nosiro  tenqiore  adinTenuni  pssa.  126 

Cap.  V.— Quod  posi  matuUnas  oraUones  ad  somniun 
revertinonoporieal.  152 

Cap.  VI.— QihhI  nihil  slt  a seniorilius  immutatum  de  aii* 
tiquo  ordine  psaluiorum,  cum  matuUna  statueretur  soleni- 
nltas.  155 

Cap.  VII.— Qood  ei  qoi  ad  diomam  oraUonem^  antequam 


primiis  flniatur  psalmn8,non  oceurrerit,  oratorlom  lntr«if« 
noii  liceat:  lii  nociuriiia  autem  usquead  finem  seeundi 
psalmi  voiii»i)itis  mora  sit.  |5$ 

Cap  VIIL— Vigihaquae  a  vespara  illucpscenia  Sahbato 
celebranttir ,  qiif  m  itiiiporis  moduin  teueaut  vei  quo  or« 
dltip  lelfbrfntiir.  tio 

Cap.  IX.— Qiiare  illucescente  die  SabbaU  Vigili»  atatui» 
sini ,  Pt  quare  per  omuem  Orieulem  absoluUo  jejuuii  ia 
die  S:ibiiaU  pnesumatur.  t44 

Cap.  X.  —  Unde  fjoium  sit  ut  in  Urbedie  SabbaU  Jpju- 
npiiif.  U7 

Cap  XI.  —  In  quo  Domlnicc  diel  solemnitas  ab  alionim 
dierurn  roiisuetiKlino  dlversa  teoeatur.  149 

Cap.  XII.— Quihusdielms ,  cum  ccena  fratrlbns  exhibc- 
tur  ,  acciHieni.bus  ad  refectionem  pealmus  non  diialur  , 
sicut  licri  iu  praudiis  solet.  !■!({ 

LIBKR  QrAKTUS.— Di  Institutis  bbruktiaktium.  151 

Caput  primcm  — ProQimiuui.  Ibid» 

Cap.  II  —  Quod  ad  u>Uniain  usqoe  senectotem  apud  eos 
in  cnMiol)iis  persevert*nt.  152 

Cap.  III— Qiio  exauiiiia  probalur  qui in ceenobio  susci- 
piendiis  est.  15| 

Cap  IV  — Ctir  facuhat^s  eiu^,  qul  collegio  monaehorom 
a.srril)inir,  noii  ii  uionasterit  iisibus  applicari.  I55 

Cap  V.— Cnr  lii  qui  rpuiiutiani ,  suscepU  in  monasteriis 
propria  vcslimeiiia  depouaiii,eiab  atbate  aliis  Induaotiir. 

158 

Cap.  VI.— Qu.i  de  caiisa  veslimenta  renunfiantlum,  c um 
qulWus  ingressl  &unl  luouasterium,  a  dispeusatore  serven- 
lur.  189 

Cap.  Vir.— Cur  iii  monasterio  suscepti  non  pfrmlitantur 
stattiii  c(»iigregaUoui  fratrum  coimniscerl ,  sea  Xenodochio 
anie  ir;id;iitiur.  160 

Cap.  Viii.  —  Qiiibus  primom  instiluiis  juiilorea  exer^ 
cpaiiiur,  ul  ad  buiieratidas  oinnes  concupiscentlaa  proA- 
ciaut.  Ibid. 

Cap.  IX.  -  Qiiare  junioribiis  imperetur  ut  seniorl  suo 
uihil  d.-  cogliaiioiiiiHLs  sois  siibtrahant  161 

Cap.  X  —  Qu-itiia  Juiiioruu)  obedieutia  etiam  in  bls  qiia 
natiirali  ueces.*>itnli  sul)j<'eia  suiit.  162 

Cap.  XI.  —  Ciijusiiioai  cibus  apad  eos  delicatissimus  ha- 
i)e.ilur.  163 

C.AP.  Xir.  —  Quod  ad  sonltum  pulsanils  ostium  nihil  ope- 
ris  rion oiuiiiaul  6tudio cileriter  occnrrpndi.  164 

Cap.  XIII.  —  Quaiii  criminosiim  babeatur,  sl  aUqoid  vel 
vilissiuiiiiu  quispiamsnum  dixerit.  166 

Cap.  XIV.— Quod,  lic  t  mulia  pecunla  de  unluscujusque 
opere  colligniur,  nulliis  tameu  priesumat  ;excedere  sta- 
tul:c  sunidpniise  parcitalem.  169 

Cap.  XV.— DP'  iiiimodico  apud  nos  studio  habendi.    170 

Cap.  XVI.— Dt^  n'gulis  diveisarum  correptiounm.     172 

Cap.  XVII.  —  Quii)us  auctoribns  sit  iuventuro  ut  reO- 
cieuiitins  fratribus,  saciae  lecliones  in  ctienol)iis  recileotur, 
etqianttiui  aptid  yEgypiios  praBi)patur  silenUum.  174 

Cap  XV III.  —  Quiini  iilicitutn  sii  extra  mensam  commu- 
nein  quid<]uam  cibi  |M)tiisve  gUKtare.  177 

Cap.  XiX.  —  Quemadmoduui  per  PalaesUnam  vel  Meso- 
potaniiain  quotidiaua  fnitribus  extiiboaiitur  obseqnia.    178 

Cap.  XX.  —  De  tribus  lenticuias  granls  ab  oecouomo  re- 
pertii.  180 

Cap,  XXI.  —  De  spontatieo  quorumdam  fratrnm  roinlste-* 
rio.  181 

Cap.  XXII.  —  De  iGg}'ptiorum  typo,  qui  est  super  quo« 
Udianis  frHinim Niaiulus  obstquiis.  181 

r«AP.  XXII i  —  De  obHdion.ia  abbatis  Joannis,  per  qnaia 
usqiiead  («ropiieti»  provecliis  est  gratiain.  185 

Cap.  XXIV.  —  Dp  ligno  arido  quod  idcm  abbas  Joannea 
adariiiiriumsenioris  sui  qua^t  ad  adolenduiu  rlgare  non 
dcstiiit.  183 

Cap.  XXV.  —  De  projecto  ab  abbate  Joanoe  vase  unico 
olei  ad  .seiii'iris  im|)enuin.  185 

Cap  XXVI.  — Qupit.admodum  abbas  Joanups  suo  obti 
dieni  senioii,  cuui  niiprelur  volvere  prsgraude  saxuin, 
quod  up  a  inullis  qiiidpui  pos>il)ile  eratmoveri.         Ibid. 

Cap.  XXVll.  —  De  humilitate  et  obedienUa  abbatis 
Mucii. 

Ca».  ZXVIII.  ->  Quamadmodnm  reTalttom  ilt  abba(f« 


I8S5 


ORDO  RBftUll 


«ie  patrc  Mucio.  opiis  euoi  Abrahae  fecine,  et  qood  defun- 
ftio  eidem  obbaii  itkiin  paler  Mucius  in  moiit»ierii  adinl- 
iii.4traiioiie  succcsserii.  188 

Cap.  XXIX. ^  De  obpdlentia  fr»tri8,qui,  deceoi  sportaK 
cirnimforens,  piiblice  (iixtraxil  »1  atibvlis  iai|>eriuai.  189 
Qp.  XXX.  --Do  abbatis  Pydupbli  buuiililaie,  qui,  re- 
li^ln  iiionasierio  culeberrimo.  cui  presbvter  praeenit,loa- 
Kinqiiiiin  niotiasicrium ,  in  qiio  vehil  indpieDS  suscipere- 
tur,  desid^rio  siibjcclionisexpeliit.  190 

Cap.  XXXI  —  O"^(nadmoduiu  abbe^  Pjnophius.  re- 
ductus  in  nioiinstcriuin  siium  et  modico  tempore  ibidem 
commoratiis,  iipruin  rugeri;  in  purtcsSyriae.  192 

Cap.  XXXII.  —  Qu»  pr;ecepu  dedit  Pynuphius  frairi 
quem  rccipicltal.  193 

Cap.  XXXIII.  —  Qiiod  siciit  niagiia  remuneratio  moiia- 
cbo  debetur  secuii'iuui  insiiluiionem  pstrum  laboranti, 
ila  et  pobna  skinllitur  tril>uaiur,  et  Idcirco  iioo  deheat  qiiis 
fadle  adniliti  in  monasterlo.  IM, 

Cap.  XXXIV.  -^  Quod  alirenunliatio  nostra  nihil  sit 
aliud  qoam  monilicalio  Pt  imagocrucilixi.  191' 

Cap.  XXXV.  —  Onudcrux  nnsira  tiuior  Domini  sii.  .195 
Cap.  XXXVI.  —  Quod  reiiiiiiliatio  nosira  nihil  prosii  si 
eisdem  quiiius  retiuiUiavtnius  imiiiiceiiiur.  196 

Cap.  XXXVII.  —  Quod  dialM»lus  iiostro  fiiii  semper  iusi- 
dletur,  el  nns  eius  ca}iul  Jugller  observare  debeamiis.  197 
Cap.  XXXVI iI.  —De  rentaiiiauiis  prseparatioue  adv^r- 
mim  ienia'  itmps  et  de  paucis  iinitaiidis.  198 

Cap.  XXXIX.  —  Quo  ordiue  ad  perfecUonem  ascendere 
oporieat.  ibid, 

Cap.  XL.  —  Quod  non  deboat  monachus  exeinpla  per* 
feciiOQis  a  niultis  expetere,  sed  ab  uno  vel  paucis.        199 
Cap.  XLl.  — In  con^regatione  coBuoliillca  conslitutl  quid 
tolerarc  ac  susiinrre  debpant.  200 

Cap.  XLII.  —  Quod  bonum  patienii»  sna  non  debeat 
monachus  de  aliorum  sperare  virtule  sed  de  sua  loiignni- 
niltaie.  SUi 

Cap.  XLIII.  —  Kecapitolatio  expositionis  per  quam  mo- 
nachus  ad  perfeclioiiem  pos&it  ascendere.  ibid, 

LIRER  QUINTUS.  —  Db  Spimto  GASimisiAMUi.     ibid, 
Capct  paiiiUM.  —  Prooeiniuin.  Ibid, 

Cap.  II.  —  Quod  ciiusae  vHiorum  slcut  in  omolbos  iuimo- 
rantur,  ita  ab  omnlbus  Ignoranlur,  ei  quod  ad  mauiCcstin- 
lias  eas  Domini  egeamus  aoxillo  205 

Cap.  Ili.  — Qiiod  pnma  nobis  coHuctatlo  iit  adversus 
8piriiumgastrim:ir^i».  205 

Cap  IV.  —  Tesiiroonlum  abl>alis  Anionii  quo  docel 
unamquanique  viriuleiii  ab  iilo  qul  eam  peculianus  possi- 
del  exp  ii;iid:iin.  206 

Cap.  V.  —  Qiioii  iion  possitjabomnibosoiiifiormis  jejunio- 
runir»*gulacuslOxliri.  209 

Cap.  VI.  —  Qtxtd  ron  solo  vino  mcns  inebriator.       217 
Cap.  VII.  —  Qtiod  iiiliruiiias  caruis  puriiatem  oordis 
rr*uuea»  iinpediru.  221 

Up.  VIJI.  —  Quomodo  dbum  appelere  ac  suniere  li- 
reat.  225 

Cap.  IX.  —  De  metisiira  castlgalionum  assomeodarum 
reiiiedioque  jfjunii.  224 

(ap.  X.  —  Ad  iu>iiserYaiidatn  ineotls  et  oorporis  puriia- 
tem  aiisi  iiientiain  cib.a'um  non  po<se  sonicere.  225 

Cap.  XI.  —  Coiicupisceulias  cordis  non  extiogui  nisi  cum 
oniiii  exiiri>atione  vitiorum.  ibid. 

Oii».  XII.  —  De  agoiie  carnali  cilam  spiritalis  aironis 
in.iluiioncm  essp  siiniendam.  227 

Cap.  XIII.  —  Quod  nisi  gula  fuerimusTitioliberail,  ne- 
iiua4|iiam  pos.iiiiius  ad  pugiias  inierioris  homlnls  perve- 
i.i:3.  228 

Cap.  XIV.  ^  Quomodo  possitgula  coocupisceotla  sope- 
rari.  j^ 

Cap.  XV.  —  Quod  ad  custodiendam  cordis  soi  poritatem 
minachiis  semper  itiieuius  esse  debeaL  250 

Cap.  XVI.  —  Quod  inoiiacbus  secundum  Olymplaci  cer- 
taniinis  morem  uon  possit  spirituales  couflcere  pugnas  nlsi 
obtiniierit  bflla  carnalia.  itfid. 

\     Cap.  XVII.  ^  Qtiod  riindamenium  ac  basis  spintualis 
,  agoiiis  in  gasiriniargise  sit  ceriamiiie  collocau.  252 

t  Cap.  XVIII.  —  Per  quot  genera  certaniinum  st(|ue  pal- 
marum  beatus  Ai>ostuIus  ad  coroiiam  subliiuissimi  agoiiis 
«scenderit.  255 

Cap.  XIX.  —  Quod  aihli^tx  Christi ,  dooec  lo  oor^iore 
cOnimoralor,  pugna  nou  dcsli.  235 

Cap.  XX  —  Quod  non  det)eat  monachus  soinendi  c ibi 
lempos  e.\cedere,  si  velit  ad  pugnas  iuteriorum  oertaini- 
uoni  pervenlre.  256 

Cap  XXI.— De  ioteriori  monacln  pace,  ei  abstioentia 
•piriull.  257 

Gap.  XXn.  —  Quod  idclrco  nos  oporteat  exercere  con- 
tlneoiiam  corporaiemy  ot  per  ipsam  perveoiamoa  ad  spiri- 
tuale  Jejonloiii.  S39 


Cap.  XXm.  —  Qualis  esse  mooachi  dboa  deheai.     ^ 

Cap.  XXIV.  —  Qood  io  ^gvpto  indiirerenter  TldioMs  aiib 

adventu  ii<M»tro  soK  i  quotidiaiia  jpjunia.  242 

Cap   XXV.  —  De  cootioe  tia  s«-nis  cvdiisrlam,  qoi  aexies 

ita  frugaliier  cibom  sumi^it  ui  servarei  esuriem.  244 

Cap.  XXVI.  —  De  alio  sene  qui  iu  ct*lla  sua  escam  nuin- 

qoani  solns  accepit.  245 

Cap.  XXVII.  —  Encomiom  Poesii  et  Joonois  abbainm. 

JM. 
Cap.  XXVTIL— EjosdemabbaiisJoannisJamnioribimdi 
insigne  dm-uiuentum.  ibkL 

Cap.  XXIX.  —  De  abbate  Marhete  inier  coHatinnes  spi* 
riiales  Duiii<|iiain  dormiUnie,  el  semper  iisier  ierrenat 
tabulas  obJ  irmteiiie.  2IC 

Cap.  XXX.  —  EjusJem  seois  de  nemioe  JudicaQdo  aeo- 
ieniia.  IM. 

Cap.  XXXI .  —  Increpatlo  ejosdem  seois ,  cum  fraires 
inier  id>i(iules  collatloiies  dorniltiuites,  ad  narrailoHem 
oil  i««  rabiilie  vidi^si>t  stup''factos.  247 

Cap.  XXXII.  — De  epistolis  prinsquam  legerenUar  in* 
ceusis.  249 

Cap  XXX 1 1 1 .  —  De  absoluliooe  quesiloois,  quam  abbaa 
The(>dorii.s,  iTandn  proineriill.  219 

Cap.  XXXIV.  —De  sentfoiia  ejiisdem  seois  oua  docoii 
qiio  studiu  monacbus  possit  assequi  scieoiiam  Scaipiura- 
luoi.  250 

Cap.  XXXV.  —  Increpaiio  ejiisdem  seois,  cam  ad  meam 
cellulam  m»Hiia  oo<te  Teoissei.  254 

Cap.  XXXVI.  —  Descriptio  Erenil  qmm  esl  in  Dialeo,  io 
qoa  auachnri'l«  coiniiiurMUiur.  255 

Cap.  XXXVII.  — Abbaus  Archebii  hiimaolias  commi  o- 
daior.  2SS 

Cap.  XXXVIII.  — Idem  Archebiu^  maooom  sonromU- 
l>ore  mairis  debitum  solvii.  2.^ 

Cap.  XXXIX.  —  Qua  sltiiulatione  scois  rojosdam,  al4KKi 
Simeooi»  cum  otiosus  essei,  opus  uiaouum  stt  pn\\» 
som.  260 

Cap.  XL.  — De  poeris  qtii,  deferentes  ad  mgroiaMttm 
flcos,  000  dcgiistatis  eisdem,  fauie  in  eremo  defece- 
ruiii.  285 

Cap.  XU.  — Sententia  abluitis  Macarli.de  obserTantia 
raouachi,  vel  umquam  dlutisaime  Ticturi,  vel  tamquamqiio* 
iidie  moriluri  285 

LIBEK  SE.nUS.  —  Da  spmiTU  vorkicatioiiis.        Md, 
Caput  pRiiiUii.  —  Prooeniium.  /M. 

Cap.  II.  —De  principali  remedio  adversos  spiriUrai  ibr- 
nicaiionis.  M 

Cap.  lil.  —  Quantnm  ad  superandum  fbrnicatiMiia  Tiilum 
conferat  soiiiodo.  270 

Cap.  IV.  —  Quid  loiersit  Inter  castiUiem  et  coBiineo- 
tlam,  et  an  utraque  simul  semper  babeaior.  270 

Cap.  V.  —  Quod  linpugoaiio  fomicatlottis  aolo  luwaao 
stndlo  oon  ixibsit  eTiiid.  271 

Cap.  VI.  —  Dft  peculiarl  gratia  Dei  ad  castitaila  eonse- 
coiioneiii  necessarla.  JM. 

Cap.  VII.  —  Exemplooi  de  agooe  moodinli  aeenodom 
sermonem  Apoatoli.  275 

Cap.  VIII.  — De  comparatione  puriflcationis  eorom  qni 
in  ierreno  agone  certanien  babiiuri  siint.  277 

Cap.  IX.  —  Quantam  semper  oordis  poriutem  pararo 
corain  Dei  oculis  debeamus.  278 

Cap.  X.  —  Qtiod  sit  indlclum  perfecia  el  ioiegr»  piiri- 
iaUs.  IM. 

Cap.  XI.  —  Qoo  vltlo  inusio  ooctoroa  procedai.        280 
Cap.  XII.  —  Quod  carnis  puriias  sine  mundiiia  oordis 
nequeat  olAineri.  281 

Cap.  XIII.  —  Exsorgenies  primum  ooglUtionos  camales 
lllico  repelleudas  esse.  285 

Cap.  XIV.  ^  Quod  noo  laiidem  studeamus  ieiere  casti* 
taliSf  sed  offecium  ejus  exponere.  285 

Cap.  XV.  —  Quod  specialiter  castitatis  Tlrius  ab  Ai<o- 
stolo  sanctimonia  nuncupetur.  ibkl, 

Cap.  XVI. —De  alio  Aposloli  iestimonio  super  eadem 
sanctiiitimia.  1M7 

Cap.  XVII.— Qood  spes soblimioris  prsmli debeai eoiao- 
diam  castiiatis  aitgere.  ibid, 

Cap.  XVIII.  —  CastlUtem  oiii  homiliUie,  eiacieniiam 
casiiute.  288 

Cap.  XIX.  —  Senieniia  sancti  Basilii  episoopi  de  qoall- 
Uie  virffiuitatis  suas.  2S9 

Cap.  XX.  —  Unde  perfecU  integrius  animi  dignooea- 
ior,  itHd. 

Cap.  XXI.  —  Quemadmodom  perfect»  poriutis  sutuni 
relinere  possimus.  2fM) 

Cap.  XXil.— Ad  auem  usqqe  modum  Inlegrilas  oorpo> 
ris  possit  |)erdocip  vei  quod  iodlcium  sit  ad  purum  loeoiis 
eiooctft.  291 

Cap.  XXUI.  —  Remedia  corationis  qoibus  perfecu  pos« 


isn 


QUifi  IM  UOG  TOMO  CONTINENTUR. 


1558 


lit  cordit  el  corporU  jiostri  i>urit»s  pertmnere.  291 

LIBER  SKPTIMUS  -  Db  s»:ritu  philamtma.    Md. 

CAnrr  PRiMVii.  —  Procpinium.  Ibid, 

Cap.  II.— Quoti  pt;niici09tissit  morbnsphilargyriae.    995 

Cap.  111.  — Quae  Dobis  in  vitiis  naturaiibus  sil  utiliuis. 

IbUi. 

Cap.  IV.  —  Qnod  infsse  nobis  quKdam  Daturalla  vitia 
siup  CrpatoriK  dicamut  iniuria.  29i 

Cap.  Y.  —  Dc  viiiis  quae  extra  Daturalem  molum  nostro 
vitio  amirahuiitur.  293 

Cap-  VI.  —  Receplus  semel  phibrgyria  morbus  quani 
dinicilc  pfliatur.  Ibid. 

Cap  VII. —  Quibus  vitiM  pbilargyria  generetur;  vel 
qoa  iioi  iini  nialdnini  sit  «>:id43iu  nrocrejitrix  296 

Cap.  VIII.'  Quod  I  bilargyria  ouiues  Tiriutes  impedlM. 

29H 

Cap.  IX.  —  Qood  monachus  habens  pecuoias  ia  ccenobio 
periiiaiiire  non  po&^it.  Ibid. 

Cap.  X.  —  Quem  phiiargyri»  l.it)orem  sobeat  dcsnrior 

mOuasterti.  uui  auie  uro  leVissimis  operibus  munnurdbat. 

'  299 

Cjlp.  XI.—  Qnnd  ocraslone  custodiend»  peconi»  r«Miii- 
uaniin  conUibiTiiia  reqnirantur.  .^00 

Cap.  XII.— B^pni|:iu!n  cujtisdam  tepidi  monschi  phiiar- 

gvrisp  Uquois  obliKati.  Ibid. 

'Cap.  XIII  — Ouid  coiiferant  senioresjuniorlbosin  deou- 

datitMie  vitiorum.  501 

fjip  XIV.  —  i.hilargvri»  morbus  triparliius.  502 

Cap.  XV.— Maie  reouutians  a  non  reuutttlante  quo  diffi*- 
rai.  504 

Cap  XVI.^Ciijns  testiroonii  se  colore  toeantur,  qui  exui 
fiictihalihtis  RUis  iiolunl.  506 

Cap.  XVII.  — De  renuiitiatione  •posloloraiii  ei  Ecclesi» 
priniitiv«.  309 

Cap.  XVIir— Quod  sl  apo!itolo8  imitari  velimos,  non  de- 
beauius  nosiris  deflniUoiiibos  vivere,  sed  illorum  exeitij>la 
sectari.  51 1 

Cap.  XlX.-^Seoteotia  S.  Baailil  adversua  STodetlcam 
prolata.  512 

Cap.  XX.— Quam  ignominiosum  sit  a  PhllargyrU  snpe- 
rari.  Ibid. 

Cap.  XXI.  —  Quemadmodum  soperaoda  slt  Phliarg|ria. 

515 

CiAP.  XXII.— Qood  pnssii  qols»  etlam  bob  habens  pAcu- 
Dlas,  pliilai  gvrus  ]ndicari.  ibid. 

fjtp.  X X i  1 1.— Ex(»nipiiiro  de  Jndt.  514 

Cap.  XXIV.— Quod  pbilargyrio  nlsl  nodiute  Tlnci  non 
posiiit.  518 

Cap.  XXV.— De  exltti  Ananl»,  Saphlre  et  Jiid».     516 

Cap.  XXVL— Qood  pbilargyria  lepram  aniouB  Inferat  siJ- 
ritaleni.  518 

Cap  XXVII  — Testimonia  de  Scriptoris ,  qoibos  perfe- 
cllooein  desiderans  edocetor  ood  resomere  qoae  renon- 
lians  abdicavit.  Ibid, 

Cap.  XXVllI.— Quod  adversos  philargyriam  ricUMla  noa 
alHer  pii«i^it  qoam  nodiiate  conqutrl.  519 

Cap.  XXIX  —In  qtio  inonaftlica  nndius  ODosisUt.       820 

Cap.  XXX  — Remedia  contra  morbom  pbilargyriae.  Ibid. 

Cap.  XXXI.— Quod  non  possit  qols  phiUrgyriam  vlocere 
nisi  in  c(i*nobio  perseverans.  522 

MBER  OCTAVUS.-Db  spmmj  ms.  525 

Caput  pMMni.— Proannium.  Ibid. 

Cap.  II.— De  his  qui  dicunt  iram  non  esse  noxiam  ,  si 
deUnquentibosiraacamur^quia  et  ipae  Deus  irasci  dicatur. 

528 

Cap.  III.— De  liis  qua  in  Deo  ex  nostr»  natur»  oonsiie- 
todine  nominantnr.  3% 

Cap.  IV.— Qiialiter  de  alTeftibns  memhrlsque  humanis 
qoa  Deo  ascribi  le gimns  sentiendum  sit.  527 

Cap.  V.  —  Cojus  plaoiditatis  monacbum  esse  oonveniat. 

530 

Cap.  VI.— De  iniusU  iracundla  eoinmotlone ,  vel  Jnsta. 

535 

Cap.  VII.— In  qno  tantuntinodo  nobis  ira  sit  necessaria, 
vel  quibus  beatl  David  exempiia  hra  nlubriter  assumatitr. 

534 

Cap.  VIII.— -DeiraadTersos  noametipm  suscipienda. 

556 

Cap.  I X.— De  quo  sole  dlcatur.  Ut  non  oeddat  soper  ira- 
cutidiam  vestraro.  559 

Cap.  X.— Di5  his  quomm  iracundia ,  ne  oocasus  quidem 
solts  istius  modum  ponit.  540 

Cjup.  XI  — Qul  iram  suam  dissimuhint  non  secus  peccant 
quani  si  eain  prodereiit.  541 

Cap.  XII.  —  Quod  ne  momentancam  qoidem  iram  liceat 
retiuer«.  Ibtd, 

Cap  XIII.— Derecouciliatione  fraterna.  542 

Cap.  XIV.— Qitod  vetiis  quoque  lex  iram  noo  iantum  de 


effpcto»  «ed  etiam  de  eogiutiooe  convellau  5^1 

Cap.  XV.— Nout  eos  qoi  ImpaUentim  sua  cinnMi  in  alioa 
coojictuiit. 

Cap.  XVI.— Quod  tranquillilas  cordls  nostrl  non  in  alre- 
rius  «rbiirio,  scd  in  nustra  dcbeat  dllione  conatsiere.  548 

Cap.  XVII.  —  Quo  studlo  eremum  debeamus  expeterc, 

Ibid. 

Cap.  XVIII.  —  Impiilii^ntes  alque  iracundos  esse  fre- 
qoenter  ctiam  illos  qui  ab  komitiiims  iion  |)rovocaiitiir.346 

Cap.  XIX.  —  De  ampuUnda  ira  aecundum  Evaugeiiiim. 

347 

Cap.  XX.  —  In  eo  quod  in  Evangrllo  scriptum  est ,  Qtii 
trasc-tlrir  fioiri  wo  •  etc ,  utrum  recii>iecidum  esi ,  quod 
adjf  clum  est,  sma  causa.  350 

Cap.  XXJ.— Remedia  qulbuslram  de  cordibus  nosiris 
eradicare  hossimns.  551 

LIBER  NONUS  — Do  spipm  raiSTiTiJi.  Ibid. 

Capot  paiMuii. — Proanniuui.  Ibid. 

Cap.  II.— QuHCautione  morbns  trisiitijp  &ltrurandiis.3.'(S 

Cap.  III  — Quam  comp^irationem  habeat  atiima  qua;  iri- 
stitle  iiKirstbiis  dHvoraltir.  384 

Cap.  IV.— Uiide  \el(iuibusmodtstrlstilia  gignatur.  558 

Cap.  V.— Qnod  non  aliorum  sed  nostro  viiiu  commotlo- 
nea  evcitenlur  in  iiubis.  Ibid. 

Cap,  VI.— Qood  utillus  repentlno  la|>su  oorraat,  sed  pau- 
latim,  per  loiigam  iiijiiriam  recldens,  pereat.  586 

Cap.  VII.  —  Qitod  iton  sint  fralrum  deiterenda  consortia 
nt  perfectto  con(|uiralur ,  sed  patienlia  Jugiter  excoieoda. 

Ibid. 

Cap.  VIII.— Quod  si  mores  nostros  emendatos  habueri- 
mos,  pos^ii  iiobb  cuni  omnibos  coiiveiiire.  556 

Cap  IX.— De  aiio  gencre  irisiiti»,  quod  desperationetn 
salittis  im|ioriat.  387 

Cap.  X.— Iii  qoo  Uotomroodo  sit  nobis  tristitia  utilis  358 

Cap.  XI  — Qnetiiadmoduni  discernatur  qusr  sit  utilt^  ac 
secondom  Deum  tritititia ,  et  quae  dlabolica  atqoe  morti- 
fera.  588 

Cap.  XII.  —  Quod  absque  illa  salutari  tristltia,  qu«  iri- 
bus  modis  generatur,  oiunis  tristitia  taiuquamnoxia  repel- 
lenda  sit.  389 

Cap  XIII.  —  Remedia  quibus  trlstitiam  de  oordibus  no> 
•tris  exli^rminare  iKissirons.  560 

LIBER  DlrXIMUS  — Db  spianv  aciolb.  Ibid. 

Caput  piiiMUM.—  Prooeiuiuni.  Ibid. 

Cap.  II.  —  Qiioniodo  vcedia  aerpat  in  corde  monafhi 
qn»ve  inferat  nienii  dlKpendia.  568 

Cap.  III.— Quibus  geueribus  monachum  superet  aeedia. 

368 

Cap.  rv.  —  Quod  acedia  excmcet  meniem  ab  omni  con- 
iemplaiione  viriutum.  309 

Gap.  V.— Quod  duplex  acedia  sit  in  piigna.  IM. 

Cap.  VI.— Quaro  pestilenles  slnt  acedie  effiectus.      970 

Cap.  VII.  —  Testuuonia  Apostoli  circa  spiritum  ae o- 
<te.  Ibid. 

Cap.  Vin.  —  Quod  necesse  sit  inquietum  esse  eum  (}ui 
opere  manuuro  suaruro  non  volt  esse  cont(  ntus.  578 

Cap.  IX.— Quod  non  solum  Aposiolits ,  sed  etiam  hl  qul 
oom  illo  erant  manibus  suis  operati  sunt.  577 

Cap.  X.— Qiiod  ub  hoc  manibus  suis  Apostolos  operattii 
•It.  lii  nobis  operandi  pr«beret  exemplum.  Ibid. 

Cap.  XI.— Quod  non  solum  exemplo ,  sed  etbm  verl)is 
predican^,  mrniuerit  operari.  578 

Cap.  XII.— Quod  nou  contentus  sola  monitlone ,  auctori- 
Ulem  ouoque  et  pneceptum  adjunxerit  Apostolus.      379 

Cap.  aIII.  —De  eo  qiiod  dicit :  Audivimu»  enim  inter  vot 
guogdam  ambulare  inquiete.  380 

Cap.  XI V.— Quod  muita  viiia  amputet  oraiio.  381 

Cap.  XV.— De  bumaniiaic  etiam  otiosis  etnegligentibus 
impertlenda.  Ibid. 

Cap.  XVL— Quod  non  odii,  sed  dilectionis  cauu  eosqui 
delinquunt  corrifiere  dcbemus.  5^ 

Cap.  XVII.  —  Diversa  testimonia  quibos  Aposlolus  pr«- 
clpit  operari  debere,  vel  qoibus  ipse  operari  nioustra- 
tur.  583 

Cap.  XVIII.— Quod  Untnm  operaius  sit  Aposto1us,qiian- 
tum  et  sibi  et  aliis  qui  cum  eo  erani  sulBcere  poise  arbl- 
irabatur,  384 

Cap.  XIX.— Quemadmodum  iotelligl  debeai:  Beoliics  esi 
moafs  dare  quam  acdpere.  388 

Cap.  XX.— De  fratre  desidioso ,  qui  alios  egredi  de  ccb* 
nobio  solliciubat.  Ibid. 

Cap.  XXL— Diversa  ex  Salomone  contra  acediam  testi- 
monia.  586 

Cap.  XXII— Quod periegyptum fratres  ita  suis manlbuf 
operanttir  ut  non  soium  propriisnecessitatibus  satiabciant, 
sed  etiam  liis  qui  in  carcerlbus  sunt  siibmiulstrenL       88tt 

Cap.  XXIIL- Quod  otii  causa  faciat  iii  parlibMs  Occlden- 
tis  non  nsse  coenobia  mouaclioniiii.  595 


I»9 


ORDO  RERI3M 


lUO 


Cap.  XXrV.— De  ibbate  Pdo)o ,  qol  singolU  anois  omne 
opos  maiKiom  lititrQm  if^ne  8U()posfto  coniTemabal.       894 

Cap  XXV.— Verba  abL)dlis  Moysis  quse  dixerat  mlhi  de 
rcfiKHlio  acedi».  -^96 

LiBI£R  UNDECIMUS.-nBSPiBtTUGENODOXiA.  597 

Capctt  pRiitJM.— Prooemluin.  Ibid, 

Cap.  li.  —  O^iod  eenodoxia  non  solum  io  parte  caniali, 
sed  eiiam  in  splriiali  muntclitim  pulset.  400 

Cap.  lli.-Hiuam  cenodoxia  muUiplex  sit  ac  |mullifor< 
mis.  m 

Cap  IV.— Qnomodo  cenodoxia  monacbiim  a  dextris  eta 
sinistrii  iinpngnei.  403 

Cap.  V.— Oua  comparatione  roonstretur  natura  ceno- 
doxiae.  404 

Cap.  VI.— Cenodoxiam  soliludlnls  beneflcio  oon  penltus 
exsiiugui.  Ibid. 

Cap.  VII.— Quod  ceoodoxia  com  dejccta  fuerii,acriusrH- 
surgat  ad  pugnaiu.  405 

Cap.  VIII.— Quod  cenodosla  nec  eremo  nec  aetate  de- 
ferveai.  406 

Cap.  IX.  —  Qued  cenodoxia  perlculosior  sit  virtutfbus 
mixia.  Jbid. 

Cap.  X.— RxeropUim  re^is  Ezecblse,  quemadmadum  zpIq 
cenodoxiae  dtjeciu^fuerit.  lOiH, 

Cap  XI.— Gxemitlum  regis  Osiae  ejusdem  morbi  iabe 
supprali.  410 

Cap.  XII  — Dlversa  testimonla  cootra  cenodoxiam.  Ihid. 

Cap.  XIII.— Qoibus  modis  cenodoxia  roonacbum  pul- 
set.  411 

Cap-  XIV.— Quemadmodum  clerlcalos  gradum  suggerat 
amhiendum.  41  i 

Cap.  XV.— Quomodo  cenodoxia  mentem  inebrlet.     416 

Cap  XVI{«~Quod  aliirr  vitia  curari  non  possint  nisi 
eoruin  radices  eicausc^e  innotiieriiit.  417 

Cap.  XVil.— Quod  mouaclius  muUures  et  epiacopos  vi. 
Ure  det>e:<t.  418 

Cap.  XVIII.— Remedia  adversQs  cenodoxie  malom.ZM. 

l.mKR  DUODECIMUS  — DespmiTU  supbrbub.         419 

Caputprmoii.— Proa>miuin.  Ibid* 

Cap.  11— Quod  supernisB  duo  sint  genera.  423 

Cap.  lil  — Quod  superbia  omues  parilcr  virtutes  aufc- 
ral.  424 

Cap.  IV.— Quod  ob  superbiamLuclferille  de  arcbaogcio 
fartiis  sil  dl;ibolu8.  426 

Cj^.  V.— Quod  fomites  vitiorum  omoium  e  superbia  pul« 
Itilcnl.  430 

Cap.  VI.— Quod  superbi»  vilinm  sil  in  ordlnn  collucia- 
tionif  exlreni4im,  tpmpore  tameu  et  origine  primitm.  432 

Cap.  VII.— Quod  Utniuui  sii  malum  auperbim  ut  ipsum 
])eiim  aiiversariom  l).-*b4*re  merealiir.  434 

f  Cap.  Vill  — Quemadiuoduui  Deussoperbiam  diaboli  vir- 
tute  bumiliiatisexstinxeril.  439 

Cap.  iX.— Quomadmodumnos  quoqoe  soperbiam  supp- 
raro  itossimus.  437 

Cap  X.— Quod  nemo  possit  f)erfeclionem  virtutum  ve| 
protnissam  ueatiiudiuem  suis  tanlum  virtuiibuv  obli- 
nere.  458 

Cap.  XI.— DaviAit  et  beali  lalronis  exemplo  hoc  ipsum 
co»nrm.ti.  439 

Cap.  XII.— Qood  nullus  sit  labor  qui  possit  repronussa 
beantiidiiii  comMarari.  441 

Cap.  XIII.— Traditio  seniorum  de  consequends  puri* 
talls  inodo.  44) 

Cap.  XiV.  *-  Quod  adjutoriom  Ilei  laborantibus  tribua* 
iur.  444 

Cap.  XV.— A  qoibog  perfectionis  viam  discere  debea« 
n:bs.  449 

Cap,  XVT.— Non  pos<«e  nossine  misericordia  et  inspira- 
tioiie  Dci  ad  ipsum  laborem  aci|ulreuda:  periectionia  aoce* 
dere.  451 

Cap.  XVII  — Tostimonia  divfrsaqoiims  eTidenter  osten- 
dinn,  n^liil  possc  iins,  quod  ad  saiutem  nostram  pertinet 
sliie  ailjninrio  Dei  perlirpre.  453 

Cap.  .VVIII.— Quod  non  solnm  in  uatiirali  conditione,4ed 
eiiani  in  quolidiana  dispeitsatioae ,  Dei  gratia  mnnia- 
mur.  454 

r.AP.  XIX.— Quod  hscfides  ab  amiqois  Patribua  slt  tra« 
dltMUOgr»iiaD(^i.  455 

Cap.  XX.— De  eoquipropter  blaspbemiam  immunais- 
amio  spiriiui  tradiliis  e.si.  457 

Cap  XXI  -  Exemplnm  Joasregis  Jods  «pM  ostend^ur 
quid  proi  tcr  stiperhiam  meriieri  .  4.S8 

Cap.  XXII.— Oinnem  auiinam  ftuperbarosubdi  splrituaii 
tas  neoiiiiiis  ilindcudMm.  460 

Cap.  XXIII.— Quod  perfeclioattingi,  nisi  bun^ilitalis  \ ir- 
tote  non  possit.  Ibid, 

Cap.  XXIV.— Qoos  spiriialis  buperbia  puiMt ,  quosve 
carnalit.  461 


Cip.  XXV.— Descriptlo  camatts  snperbi»,  462 

Cap.  XXVI.— Quod  male  fundatus  ad  deterlorem  staium 
quotidie  iirolabaiur.  467 

Cap.  XXVH— Expositlo  vltiorom,  qua  per morbumso- 
perliise  generantur.  |468 

Cap.  X  XV 1  il.— De  fratris  cujusdam  soperbia.  470 

Cap.  XXIX.— Indicia  qoibus  superbia  carualis  anim» 
inesse  coffooacitor.  Ibid. 

Cap.  XXX.  —  Tepefaclos  qoU  per  siiperblam  aliis  quo- 
que  prxt^sse  desiderai.  471 

Cap.  XXXI.— Quomodo  superbiam  vincare,  vel  ad  per- 
feciionem  porvenirtf  possiinus.  472 

Cap.  XXXII.— Quomodu  de^toptiUtrix  omniom  virtutum 
superbi')  (>er  vera<tt  huniilitateui  (tossii  exstiugui.        474 

Cap.  XXXIII.— Remedia  adversusiEorbiiuisiiperbia).  475 

COLIA  TWHH3.  —  PARS  PRIMA. 

VntUUo  ad  Leonlitun  episoopum,  et  llelladium.  477 
COLLATIO  rRiM.\,  ABBATIS  MOYSIS.-Ds  NOiiAcai 

irmuvTioifB  Ac  pms.  4Hi 

Capvt  pRmoii.  — -  De  babitatione  Ssythi,  et  proposito 

abb.itis  Moysis.  Ibid, 

Cap.  11.  —  De  inlerroffatione  aivbatis  Moysis  quoreuris 

qois  monacho  scopus ,  veT  qois  sit  fiuis.  483 

Cap.  iil.^De  resiKNisione  uosira.  4H5 

Cap.  IV.— Interrogatio  Moysis  soper  pro^ilione  pr«- 

dicta.  ibid, 

Cap.  V.-- Quod  ad  scopom  tliquero  cx)Uinare  aporieat 

alio  proitat  exemplo.  486 

Cap.  VI.— De  bia  qui  abrenuotiaates  mnndo ,  ad  perfe- 

Clioiiem  sine  cliarttate  coniendont.  488 

Cap.  Vil.-^De  apppieuda  tranquiliiute  oordis.  489 
Cap.  VIII— De  principali  couato  crga  diviiiarnm rerum 

conteinpiationem »  ut  siiutiitadiue  Mari»  et  Martb».  490 
Cap.  IX.— fiiterrogatio  quomodo  virtutom  fuuctiones  cum 

boiniiiibiis  non  pf  rsovereni.  49-5 

Cap.  X-— Respousio^  quod  doq  sit  eamm  merces ,  sed 

actio  ce^saiura.  494 

Cap.  XI.— De  ebarilatis  perpetuitata.  496 

Cap.  XII.— Interrogatiodeperseverantia  spiritalis  iheo* 

riiB,  497 

Cap.  XIII.— RosponAio  de  direclione  cordis  in  Deum ,  et 

de  regoo  Dei  et  dialM)li.  497 

Cap.  XIV.— De  animffiperpetoit!)te«  499 

Cap.  XV.— De  coulempliitioos  Dei.  (»5 

Cap.  XVl.^lolerrogatio de oogitaiiooum  mobiliiate.  o06 
Cap.  XVfl.— Responsio:  quid  posslt  meus  super  oogila- 

tionnm  siatu,  quidve  non  possit.  506 

Cap.  XViil.— Couiparatiu  aquariae  rooi»  et  anim«.  507 
Cap.  XIX.— De  tribus  cogitatiouum  uostrarum  prioci* 

piis.  508 

Cap.  XX.— Docet  ex  simililodioe  prol)ati  trapesit»  quo- 

moiio  coKitatlones  nostrse  discemend»  siut.  510 

Cap.  XXL'-De  illusiooe  abbatis  Joannis.  518 

Cap  XXII.— Deqoadrlpartiiadiwetiunisratione.  519 
Cap.  XXUI.-^Desennuue  doctorissecundum  audientium 

meritiim.  5iO 

.COLLATIO  SECUNDA,  ABBATIS  MOYSIS.  ^Dbdi* 

SCRBTIOIIE.  525 

Capct  pniMUM.— ProcMOittro.  Ibid. 

Cap.  II.— Discretiouis  uiiiitas  «x  diapotatioiic  abbatis 
Aoionii  dt^moiistralur.  5i5 

Cap.  III.— De  errore  Saulis  et  Aehabi  quo  per  discre- 
tioiits  iniperitiam  siint  deceplL  527 

Cap.  IV  .•Hi)aDB  de  bouo  dissretionis  in  Seripturia  sauctis 
referaiitnr.  5S7 

Cap.  V.<^Do  morte  Heronis  seois»  529 

Cap.  VI.— De  ruioa  duorum  fratruro  ob  diseretionis  iiii» 
periiiam.  551 

Cap.  VII.— De  alterias  illusiooe  quaro  per  imperiUani 
discrellnnis  iomirrit.  534 

Cap.  YHI  — De  iajtso  et  decepliooe  roooachi  Mesopota- 
meni.  535 

Cap.  IX.<— Interrogatio  de  acquirenda  vera  discretlone. 

5.56 

Cap.  X,— Responsio,qaomadnodwn  potaideatur  vera  di« 
scrello.  537 

Cap.  XI.  —  Verba  ahbstis  Serapionts .  et  de  mareore 
patetaciarom  cogtiationuni ,  et  de  periculo  prO|.rlae  cooG-* 
denits.  538 

Cap.  XII.— Confessio  vereciindije ,  ob  onam  ooafundere-i 
mur  oogilAiioiir  s  nnstras  seoioribos  revelare.  .'S42 

Cap.  XIII.— Ues|)oii2>iodeoonrusioue  caicanda  ei  p<Ti* 
cuio  iion  condolentifl.  Ibid. 

Cap.  XIV.— De  vocalione  Samuelis.  548 

(jLP.  XV —De  vocatione  Pauii  apostoli.  Ibid, 

Cap.  XVI.-^e  appetenda  diacretiooe.  549 

Cap.  XVII.--De  ioirooderatis  jejoniis  et  vfgiliis.       550 


iut 


QVM  W  HOC  TOMO  CONTINBNTDR. 


ISM 


Cip.  XyiII,«-IiUf  ro^Uo  da  conUoemyB  Telrefectiools 
menMira.  »51 

Cap.  XTX.— De  optitno  cibi  quoUdiaDi  modo.  Ibid, 

Cap.  XX  —Oblecrio  de  faciiiuie  conUueniie  qu»  duoims 
paximaciMMisUaelur.  552 

C*p.  XXr— Re^ponsio,  quoniocio  prsedlcta  ooaUnemiae 
lcx  servari  iiei)»'aL  555 

Cap.  XXfl.— QuinamgeneralfsconUnenUa  acrefecUonis 
mniltis  sii  Jtid. 

Cap.  XXIII  ~-  Or:eniadmoduni  abundanU»  humorum  k**- 
iut»iiii!n  rastigentitr.  551 

Cap.  XXIV  — Delabore  «qnalis  refeetlonis,  ei  de  fratris 
Beiijaniin  (>d.i(iiaie.  555 

Cap.  XXV.-^iiiierrogatk),  quomodo  una  semper  eadein- 
qii»  iiieii«ira  sTv^Mur.  5f)6 

Cap.  XXVI.  —  Re^poo&io,  de  non  excedendo  refeciionis 
motio  Hfid. 

COLLATIO  TERTU ,  ABBATIS  PAPHNUTII.  — •« 
Vft  aus  AtRi^UNTiATioiitain.  557 

Caput  pBiuuM.-^ProoBfflium.  Ibid» 

Cap-  IL—iki  semiuue  PapbnoUi  et  responsione  nn- 
stra.  560 

Cap.  ITI.— Proi^ositioefiisdem  shhaUs  de  trilms  vocaiio- 
BUiii  freiierilMis,  et  de  trihus  »Ur  nuniiatiouibus.        Ibid, 

Cap  IV.— Expositio  Irinm  vocaUouuiu.  561 

r.Ap.  V.— (^uod  el  deiUdioso  vocaUo  pruna  non  prosit,  et 
strciiiin  poslrema  noii  olisii.  563 

Cap.  VI.— Expuiiiiio  irinm  abrenuntiationum.  561 

Cap.  VII.«-Oa<'m.idniodum  sioguiarum  renuntiaUonum 
sii  afipeletida  perfectio.  566 

Cap.  VIII.— De  |.ro|triis  divlUis ,  in  quibus  constat  an|.- 
ma>  |iiiHiritudo  vel  fioBditas.  570 

Cap.  iX.— De  trifNiniio  genere  divitiarum.  571 

Cap.  X.-^Non  |ioase  (|iieniquao)  primo  tanium  renunUa- 
Uoiiis  grado  esse  perfeclum.  57S 

Cap.  Xl.^Iiiterrogatiodeliberoarbitrioboroinis  etgra- 
tia  D.'i.  574 

Cap.  XII.  —  Responsio  de  dispensatlone  divins  gralia , 
manente  liberi  atbitrii  1il>erlaie.  575 

Cap.  XIII.— Ouoft  direciio  vila  oostras  ex  Deosit.     576 

Cap.  XIV.«-Ouod  scieniia  legli  magbterio  et  Uiumina- 
Uone  Domiiii  coiireraiur.  Ibid, 

■  Cap.  XV.— Qiiod  inteiiectus  quo  mandata  Dei  possiiniis 
agiioscere,  et  bon»  voiuulaUs  afTecius  a  Domiiio  dnop« 
tur.  Ibid. 

Cap.  XVT.— Quod  ipsa  fides  a  Domino  concedaUir.     578 

Cap.  XVII.  -.  Qiind  moderaUo  et  toleraniia  teotaUonnm 
BOliis  a  Doiiiiiio  tribualur.  580 

Cap.  XVIll.  ~*  Quod  perpetaUaatiinoriaDomini  nobis  a 
Doiiiino  (»!iferalur.  Ibid, 

Cap.  XIX.— Qtiod  iniiium  volantalis  bon«  etceosumma- 
tlo  <  jus  a  Dombio  sit  '  581 

Cjip.  XX.— Quod  uihii  in  hoo  muodo  aine  Deo  gera- 
lur.  5Ka 

Cap  XXT.— ObJecUo  snper  liheri  arbitrii  potesUte.  583 

Cap  XXII.— Resi  Oiisio,qiiod  liiMsrum  arbitrium  nokiruin 
adjuiorio  Doinjnl  senmer  indige^t.  Ibid, 

COLLATIO  QIJARTA,   aRbATIS  DANIELIS.  —  De 

eOKCUP|SCE3mA  CARNIS  ET  SPUHTUS.  Ibid. 

Caput  pRiMOM.— Proipiiiium.  Ibid. 

Cap.  II.  — Qiiatrit  unde  orialiir  repentina  commutitio 
meniiuin  ab  iueflai>iii  InUUa  in  moestissimam  aoimi  deje* 
Clionfm.  585 

Cap.  ITI.— ReAponsio  super  proposita  qiiaestione.      586 

Cap  IY. — Quod  dispensaUonis  ac  t>robationis  Dei  duplex 
caiisa  sit.  587 

Cap.  V.— Qiuid  studium  et  industria  nostra  nihil  siue 
adiutoriu  Dei  trxvaleal.  568 

Cap  VI.— Quod  uiile  nobis  tit  interdum  a  Domino  dere- 
linMiii.  589 

fjit  YIT  — De  utilitate  ejuspogna  quam  Apo6tolu8  ponit 
in  (-oltiidaUone  CMniis  etspiritiis.  591 

Cap.  Vllf  — InterrogaUo,  quid  sit  qiiod  In  capitolo  Apo- 
stoli  post  advcrsantes  silii  concu|»iscentias  caruis  et  spi- 
riliis,  teriia  adjiciatur  voiuuias.  593 

Cap.  iX.  —  Resijonsio  de  iutelleclu  recte  interrogan* 
tls.  Ibid. 

Cap.  X.— Quod  voeabolum  camia  non  in  una  sigiiifica* 
tlone  ponaiur.  594 

Cap.  XI.— Quid  in  lioc loco  caro  ab  Apostolo nominetor, 
et  qiiiil  sit  cofioiipiscentia  carnla.  59G 

Cap.  XII.— Qti»  sii  voluntas  nostra  quae  inter  coocupis* 
eeiiiiiim  carnis  et  spiritus  pnmiur.  597 

Cj^p.  Xlil.— De  uiiliiale  cuuctalionis  quae  ex  collucta- 
tione  oriinr  carnis  el  spiritiis.  600 

Cap.  XIV.— De  inemendabiU  maUUa  spiritualium  nequi- 
liarum.  602 

Cap.  XV.— Quid  nobls  prosit  carnis  advenua  apiritum 


conciipimntia.  605 

Cap.  XVI.— De  incenUTisamiSy  qnlbiu,  nid  hnmiliareo 

mur,  graviits  rueremus.  604 

Cap.  XVI I  — De  eunuctiorum  tcpore.  Ibid* 

Cap.  XVIII— loterrogatio quid  iotersit  inter eamalem 

et  animalPin.  605 

Cap.  XIX  — De  b-iplici  animarum  statu.  Itid. 

Cap.  XX  — De  inale  abrcnuuUaiiiibiis.  608 

r«Ap.  XXI.— De  his  qui  contcuipUs  magoi8,occupantur  in 

parvis.  609 

COLLATIO  QUINTA,  ABBATIS  SERAPIONIS.  -  D« 

OCTO  PRINGIPALJBDS  VlTllS.  609 

Capot  PRiMi^M.  -Prooerolum.  Ibid, 

Cap.  II.  —  Narratio  Serapionls  de  oclo  prlnclpalibus 
viUis.  611 

Cap  III.— De  dnobus  viUorum  gencribus,  et  efficientia 
eorum  quadripartiia.  Ibid, 

Cap  IV.— Recapitulaiio  de  gastrimargiae  et  fomicatiotiis 
pasblone.  Ibid. 

Cap.  V.— Quomodo  Dominus  noster  solos  absque  peccalo 
teiitatiui  sit.  6U 

Cap.  VI.— De  ralione  teuUUonis  qoa  a  diabolo^  leotatus 
est  Dominus.  615 

Cap.  VI'. — De  consummalione  cenodoxtae  et  superbia 
siue  miui<teriocorp(irali.  619 

Cap.  VIII.— De  ihilargyria,  quod  extra  naturam  slt ,  et 
quiditttersitinierif^am  et  naiuralia  viiia.  Ibid. 

Cap.  IX.— Quud  trisiitia  et  acedia  nulia  provocattnno 
extriuseciisgenereiitur,  situtalia  villa.  620 

Cap.  X.  — De  sex  utioruiu  concordia ,  et  duorum  ab  eia 
dissideoiiurocogoaUuoe.  621 

Cap.  XI.  —  De  origine  et  qualliate  nnluscoJuKuue 

Cap.  XIT.— Tn  ouo  sit  utilis  cenodoxia.  ifj 

Cap.  XIIJ,  —  IJe  varia  oppuguaUono  omniom  vitio- 
rum.  629 

Cap.  XIV.— De  insUtuendo  adversum  viUa  eertamtne. 

Ibid. 

Cap.  XV.— KibU  nos  posse  adTersnm  vitla  sine  auxilio 
Dei.  631 

Cap.  XYI.— De  signiflcationo  seplem  geniiom  quarum 
Israei  accepii  lerras  ,  et  quare  aUbi  siptem  et  aiibt  muUm 
geiites  esse  dicautur.  632 

Cup.  XVIi..^iuterrogatio  de  comparaUone  septem  gen* 
Uuui  et  oclo  vitiorum.  635 

Cap.  XVUI  — Rcsfionsio «  qnomodo  secaodomocto  vitia 
octo  geutiuui  numerus  iinpleatur.  Ibid. 

Cap.  XiX— Cur  uuica ifigypU  gens deseri,  septem  vero 
Jubr^ulur  eislingui.  Ibid, 

Cap.  XX.— De  uatura  gastrimargiae  »  ad  simiUludinein 
aqiiilae  cdmparatse.  636 

Cap.  XXI.  —  De  'perseverantia  gastrimargi»  adversiis 
pbilosophos  dispiitata.  637 

Cap  XXII.— Cur  Abrabaeprttdiierit  Deusdocem  geotea 
expognandtfs  a  populo  Israel.  658 

Cap.  XXIIJ.  —  Quomodo  otile  oobis  sit  viiiorum  terras 
possidere.  639 

Cap.  XXIV.— Quod  terrae  de  qnibus  expolsi  suot  Ciia- 
nauaBi,  SMmini  Sem  fuerint deiuUisB.  640 

Cap.  XXY.— TesUmooia  diversa  super  significaUone  ocio 
viliorum.  Ibid, 

Cap.  XXVI.— Quod  devicta  passione  gulae,impendttn<ius 
Sit  labor  ad  virtutes  caeteras  oliUnendas.  641 

Cap.  XXVII.— Quod  nou  ideui  ordo  praeliorom  sit ,  (|iii 
viiioiuui  6iit 

COLLATIO  SEXTA,  THEODORI  ABBATIS.  -  Db 

HBCB  SANCTORUM.  6i3 

Capdt  pBiMDN.— Proitmium,  Ibid. 

Cap.  il  — Responsio  aidjatia  Theodori  ad  proposiiam 
quaesUouem,  cur  Deus  eximije  saucUUtis  viros  iu  manus 
latronuni  incidere  it4*.riuisent.  6i8 

Cap.  IIL— De  tribusquio  in  boe  mondo  sunl,  id  esi, 
boni!«,  malis  ei  mediis.  6i9 

Cap.  IV.— Quod  maium  nuIU  iovito  ab  aliu  possit  in- 
ferri.  65t 

Cap.  V.  —  Objectio  qoemadmodum  ipse  Deos  dici  pos- 
8it  creare  luala.  652 

ap.  VI  — Responsio.  Ibid. 

Cap.  VII— Aoreussit  ipdjusto  intuiit  mortem,  cum 
Jostus  hiilieat  de  morie  merceiJem  ?  654 

Cap.  VIII.— Solvitur  qua;stio.  Jbid. 

Cap.  IX.— Exemplum  beaU  Joba  diabolo  teutati,  vl  Do* 
roini  a  Juda  IrauiU ;  et  quod  Justo  taio  proapera  quam  ad- 
Tersa  proflciant  ad  salutem.  655 

Cap.  X.— De  vlrtute  viri  perfeai  qui  ambideiter  flgura. 
Uve  uunciipaiur.  657 

Cap.  XI.— De  duplici  gODore  tenUUonaosi,  qvm  irlpJici 
DK)do  ittferantor.  660 


im 


OHDO  RRRUM 


tsu 


Cap.  XII.---Quoiiiodo  virjasuis  non  cer»  ,  s«d  adamsn- 
liitn  sigtKif orio  debeai  esse  oon^imiUs.  661^ 

Cap  \II[.— Iuu*rrngaiio,  si  possit  oiensin  uns  atque 
esUiMii  (|ii:ilii.iie  jiigiier  durare.  664 

Cap.  XIV— ttespnnsio.  ibid. 

Cap.  W.-..  Quod  deirimentam  sit  divedere  a  cella.  665 
Cap.  XVI.— l)e  muiabnitale  supeniarum  virtiitnm.  666 
Cap.  XVII  — Qiiod  iieiiio  ruina  subiianea  aillabaiur.  667 
COLLATIO  SEPTIMA,  SERKNI  ABBATIS.— Db  AHiiiiB 

MOBtLlTATR  BT  SPIRITUALIBCS  KBQaiTllS.  Ibtd. 

Caput  pr  uux.— Proaemium.  667 

'  Cap.  II.  —  Trsdarum  miraculum  de  puritate  corporis 
adi-pia;  iuterrogaiio  soper  statu  cogitationum  nostra- 
rom.  tt69 

Cap  IH.—Rcsponsio  siiper  animaemobiliiate.  670 

Cap.  IV.~.Dispiiutio  de  statu  animsac  virtiite  eius.  671 

Cap.  V.— De  perfpciione  aniiu»  ad  similitudinem  evan* 
gelici  cf^niunofiis  assumpl».  673 

Cap.  VI.  —  De  perscverantia  erga  oogitatiooam  ciisto- 
diam.  676 

Cap.  VII.— Tnterrogalio  de  mobiliiate  anim» ,  et  inipti- 
gnaiion»  neqiii  ianim  coelcstiiim.  677 

Cap.  VIIL— RespoDsio  superadJutorioDei  etliberi  arbi- 
trii  [K)le<(ate.  Ibid, 

Cap.  IX.—  Inierrogatio  super  animae  ac  d«Donum  con- 
iunclioue.  678 

Cap.  X.  —  Responsio,  in  quem  modum  ipirltns  immandi 
huiiiaiiis  mentibiis  co|.ulentur.  679 

Cap.  XI.  —  ObJHCtio,  utrnm  possiot  spiritus  Immandi 
aninialMis  inseri  Vfi  uniri .  681 

Cip.  Xli.  —  Res|)00sio,  quemadmodum  energaroenis, 
Immiindi  siiiritiisdomineniur.  Ibid. 

Cap.  XIII.  —  Quod  spiritus  spiritai  penetrabilis  esse 
non  possit,  sed  Incorporeo  soii  Dt*o.  683 

Cap.  XIV.  —  Objpctio  qua  dsemones  credi  debentcogi- 

tationes  Iiomimiro  pervidere.  686 

.  Cap.  XV.  ^  Responsio,  quid  poasiat  dsemones  in  cogiia- 

tionibiis  lioininiun.  687 

Cap.  XVI.  —  Slmilitudo  qaa  splrltDi  Imroandl  cogitatio- 
nes  bominum  doceanlur  aguoscere.  69t 

Cap.  XVII.— Quod  non  singuli  qulque  dasmoaes  uoiver- 
sas  honiinibns  ingerant  passiones.  Ibid. 

Cap.  XVIII. —Intorrogaiio,  an  i'iter  daemooes  impu- 
gnationis  ordo  ac  vicissiiudinis  dlsciplliia  servetur.       692 

Cap.  XIX.  —  Respoiisio,  in  qaein  modiim  concio  d«mo- 
num  huppr  vicissiiiidinis  im))agnailone  subsisiat.  693 

Cap.  XX.  —  Qund  non  sint  uuius  fortitudinis  oontrarie 
iioicstates,  nec  teniandi  tacultas  in  eornm  slt  arbitrio  col- 
locaia.  Ibid. 

Cap.  XXI  —  Quod  dsBmones  com  hominibus  non  siue 
Run  labore  confligant  .  693 

Cap.  XXII.  —  Quod  non  sit  potestas  nocendi  in  arbitrio 
Uff^monuni  cnilocata.  696 

Cap.  XXIII.  — De  irominnta  dsmonum  potestate.     700 

Cap.  XXIV.  —  Qna  ratione  dsemunps  sibi  in  eororo  cor- 
M>ra  qiios  arrepturi  sunt  aditiim  fiarent.  701 

<!ap.  XXV.— Qtind  roi»erabiliorps  sunt  hi  qui  viliisqnam 
qoi  al)  i|isis  daBmonibus  possideotur.  702 

t^.Ap.  XXVI.  —  De  nece  prophet»  sednrtl,  et  inflrmi- 
taie  at)l)al)s  Pauli,  qaam  pro  sua  emendatione  prome- 
ruit.  70."^ 

Cap.  XXVTI.  -^  De  tenlalicne  abbatis  Moysls.  706 

Cap.  XXVIII.  —  Quod  sperui  noo  debeant  hi  qni  spiri- 
tihfis  tradimtur  imrooiidis.  707 

Cap  X\1X.  —  Oiijpciio,  curhiqui  spiritibus  vexantiir 
imiiMiridi.s  n  communlone  Domiuica  separantur.  708 

Cap.  X X X.  —  Resf fOnsio.  709 

Cap.  XXXI.  —  Quod  iiijseri  sint  hi  qui  subdi  temporali- 
bn^  i<ll^  li^ntaiionibus  non  roerpiilur.  710 

Cap.  XXXII.  —  De  diversilate  studioruro  ac  voluntatuin 
qi:»  in  aprris  |)Otestalibus  exprcentiir.  712 

Cap.  XXXIII  —  luterrogatin,  nnde  differentia  neqiit- 
\iAr\m  ca>li*Miuro  tanta  procpsscrit.  719 

Cap.  XXXIV.  —  Dilatio  super  absoluUone  proposii« 
qii.i»siionij(.  Ibid, 

COI  LATIO  OCTAVA,  ABBATIS  S£R£NI.-Di  prin- 
cipat:bos  sMr  POTBSTATIBUS.  Ibid. 

Capct  primum  —  ProQemiiim.  Ibid. 

Cap.  II.  —  Secuoda  proposliio,  de  dlversitate  nequitia- 
rum  Cflplestium.  721 

Cap.  111.  —  Responsio,  de  niuUipIiti  esca  Scripturarum 
banciariim.  ?23 

Cap.  TV.  ^De  gemloa  seotentia  super  iotellectu  Scri- 
ptiirariiro.  728 

Caf.  Y.  —  Quod  propostu  quaealio  ioter  illa  qu«  mpdie 
leneiida  sunt  debeat  accipi.  720 

Cap.  VI.  —  Quod  nihil  a  Deo  malum  creatnm  sit.     730 

Cap.  VII. — De  initioprincipatuum  seu  potesUlum.  Ibid, 


Cap.  VIII.  ^  De  lafisu  dlaboli  ei  aagelormn.  ISS 

Cap.  IX.  —  Objectio  quod  ruina  diabolt  a  deeeptlooe 

Kvae  princtpium  sumpscrit.  730 

Cap.  X.  —  Responsio  de  iniiio  lapsns  diaboll.         Ibid^ 
Cap.  XI.  —  De  ejus  qui  decipit»  sive  decipitur,  pa»a. 

738 

Cap.  XII.— De  coosiipatioiie  dsmooum,  et  hiquieUidiiie 
quam  io  lioc  aere  semper  eicrceiiL  740 

Cap.  XIII.  —  Qood  impugnatioiiero  qoam  erga  homines 
impenduui  angeli  etiatn  adversuin  se  coinmoveaut.      741 

Cap.  XIV.  —  Unde  factum  sit  ut  potesiatiim  aen  priocK 
patuuiu  noiuiua  spiritales  nequiti»  soriirenlur.  745 

Cap.  XV.  —  Qiiod  noo  siite  causa  saiictis  coelefltibusqoe 
virluiibus  angelorum  sive  archaiigeloruin  nomlna  sint  io- 
diu.  746 

Cap.  XVI.  —  De  subjectione  dcmonum  quaro  suis  prin- 
clpatibus  prapbeut.  747 

Cap.  XVII.  —  Quod  siiigulis  hominilHis duo  aemper  ao- 
geli  adha?rpaiit.  730 

Cap.  XVIII.  —  Dtfferentiam  nequitlae  qnse  malis  spt* 
ritibus  inest  duorum  pbilosophorum  testiiuonio  ooofirmat. 

751 

Cap.  XIX.  —  Qnod  daemones  nihil  advenns  hominps 
pnevaleant,  nisi  obsederint  poroni  |  rius  mentes.  752 

Cap.  XX.  —  loterrogatio  de  afiostatis  angelii*  qui  in 
Genpsi  eiim  flliabus  lioiiiinum  concubuisse  dioontar.     754 

Cap.  XXI.  —  Solutio  proposil»  quaesiionis.  755 

Cap.  XXII.  —  Objectio  quemadmodum  geoeri  Selb  com 
filial)iis  r^aiii  profoiia  comroixtio  ante  inierdictttffl  legis  po- 
tuerititnpntari.  »W 

Cap.  XXIil.  —  Responsio,  qiiod  oatiirali  lege  ab  iniiio 
honiines  juijicio  seu  ftcena;  fuerint  obnoxii.  761 

Cap.  XXIV.  —  Quod  justo  puniti  sint  il  qoi  ante  diln- 
vium  peccaverunt.  764 

Cap.  XXV.  —  Qiiomodo  intelligendum  sit  quod  in  Evao- 
gelin  dlcJtur  de  diabolo,  quia  niendax  est,  ete.  707 

COLLATIO  NONA,  ABBATIS  ISAAC  —  Db  Oba- 
TionB  709 

Caput  pBf  MUif .  —  Procem  ium .  IM. 

Cap.  IL  —  Verl)a  abbaUs  Isaac  soper  eratloola  quaii- 
Ute.  771 

Cap.  III.  —  Quemadroodiim  paretur  pura  ei  aincpra 
oralio.  775 

Cap.  IV.  —  De  mobillute  aoiouB,  plom»  vel  peooulm 
comparaia.  774 

Cap.  Y.  —  De  causla  quibvs  mena  nostra  aggra\-a- 
tur.  775 

Cap.  YI.  —  De  vislone  coiosdam  senla  qnam  soper  fra- 
tris  inquieta  o|)eratioiie  prospexlt.  777 

Cap.  VII.  -  Utmm  majoris  diflicnlutis  ait  eoatodire  oo- 
giUtiouKS  lionas  qiiam  parare.  779 

Cap.  VIII .  —  Responsio  de  diversis  orationom  qnaiitati- 
bns.  ibid. 

Cap.  IX.  —  De  quadripartiU  orationum  specie.        780 

Cap.  X.  —  De  ordiup  specieruro  orationis.  782 

Cap.  XI.  —  De  obsecratione.  785 

Cap.  XII.  —  De  oraiione.  /M. 

Cap.  XIII.  —  Dp  poslulatione.  7H5 

Cap.  XIV.  —  Dx\  grntianim  actione.  /M. 

Cap.  XV.  —  Utrum  quatitor  oraiionum  apecieaslmttl  et 
oiunil)US,  an  sigillatim  et  vicissim  uuicuiqne  sint  necem- 
riae.  ibit$, 

Cap.  XVI.  —  Gradatim  ad  has  orat&onnm  spedes  coo- 
lcridendum  psse.  787 

Cap.  XVII.  —  Christum  hlsce  quatuor  snppUcaUooiira 
gcneribus  usiim  fuisse.  IM. 

Cap.  XVI U.  —  De  oratioiie  Dominlca.  788 

Cap  X'X.  —  De  eo  qnod  dlclt,  Advemai  regmtm  tmmL 

Cap.  XX.  —  De  po  quod  dicit :  Piat  voiuHittt  Inn.        793 

Cap.  XXI.  —  De  pane  supersubstantiali ,  sive  quoU- 
diaiio.  794 

ap.  XXII.  —  De  eo  quod  dicit :  DimUU  nM$  dehiia 
m$tra.  796 

Cap.  XXIII.  —  De  eo  qood  dicit  lEine  no9  indnCBs  m 
lenlationem.  798 

Cap.  XXIV.  —  Qund  non  dcl>pant  alia  postnlari  qoana 
ha-c  tantum  quse  oraiiooia  Domioicae  modalo  couUot^n- 
tur.  800 

Cap.  XXV.  —  De  qualitate  sublimioris  oratioois.       801 

Cap.  XXVI.  -^  Orationis  spiritum  variis  modis  ad  fervo- 
rem  excitari.  802 

Caf.  XXVII.  —  Diversos  esse  aiiectua  fenreoter  orao- 
tium.  805 

Cap.  XXVIII.  —  Tnterrogatio  de  eo  qood  noo  sit  ia 
nuslra  |)Otcstate  profusio  lacryroarum.  804 

Cap.  XXIX.  —  Responsio,  de  diversiute  qplrltaalium 
lacrymarom.  "^^ 


1515 


QUi£  IN  IIOG  TOMO  CONTINENTUR.  . 


mv 


Cap.  XXX.  —  Qtiod  clici  nou  di-bcanl  lucryma}  qiiando 
uon  &pont'>nes  proreruniur,  ^  806 

Cap.  XXXi.  —  Senleaiia  abbaUs  Anionii  super  oralionis 
sUlti.  807 

Cap.  XXTTI.  -.  De  eiaiiditionis  inrlicio.  808 

Cap.  XXXIII.  —  Objectio  quod  pr«diciae  exandiUonis 
(Idn  i.t  laiitiiiii  staactift  convenire  videatur.  809 

Cap.  XXXIV.  —  Responsio,  de  diversis  exauditionum 
cauMs.  /M. 

Cap  XXXT  —  De  ontione  Intni  cubiculum  el  cianso 
osiiofacieiida.  816 

Cap  XXXVI.  —  De  atilitate  breris  et  tacit»  oratio* 
nb.  817 

COLLATIO  DECIliA,  ABBATIS  ISAAC.  IM. 

CAwm  n  MUM.  —  Prooemium.  Ibid, 

Cap.  II.  —  De  consuetudine  celebrandi  Paschaiis  io 
ifigyrito.  8J0 

Cap.  III.  —  Serapion  ln  Anlhropoaiorphitamm  bsBreaini 
lapsus.  8^ 

Cap.  IV.  —  De  reditu  ad  abbatem  Isaac,  el  disoussione 
errorisquem  seiiex  liraedictus  incurriL  SU 

Cap.  V.  —  BespooBio,  d«  origine  bsreseos  soperius 
compruhpnsaB.  itfid» 

Cap.  VL  —  Oiiibus  ex  cau^^is  unicuique  noetroro  aul 
bumilis  Chrisius  Jesus  aut  gloriticatus  appareat.  826 

Cap.  VIL—  Iii  quo  fiiiis  ei  cousumniaiio  nostrarum  ora- 
tiomim  conslsUL  8i7 

Cap.  VI  1L  —  Interroiplio  super  leruditione  perfectionis 
per  quaui  poasiums  ad  perpeluam  Dei  nieiuoriaui  perve- 
uire.  838 

Cap.  IX.  —  Responsio  de  efficacia  inleliecluSy  qui  per 
experieutiam  colligii  ur.  ,830 

Cap.  X.—  De  iustitutiooe  orationis  perpetuc  851 

Cap.  XL  —  De  |>errectiuoe  oraiionis,  td  quam  praedicu 
tradmone  couacendiiur.  |836 

Cap.  XII.  —  Inii  rnigatio  queinadmoduni  S^»irilalesco- 
gita  I  ionf*s  iiuroobiliter  teueantur.  839 

Cap.  XIII.  —  Dp  muiabiiiiaie  cogiiationum.  840 

Cap.  XIV.  —  Responbio.  quemadmotJum  ctabiliUs  cor- 
dls  seu  coKiUlionuni  pussit  acquiri.  843 

COUATIONUMSBCUNDA  PARS. 

PraefaUo.  813 

COLLA TIO  UNDEaHA,  ABBATIS  CUieREMONIS.— 

Db  PERFBCTIOlll.  847 

CAPmr  ptiMijM.  —  ProoemiQm.  Ibid. 

Cap.  IL  —  De  episooiK)  Arcbebio.  818 

Cap.  II I.  —  Descrlpiio  eremi  io  qua  commorajaniur 
Cbaeremon,  Nesleros  et  Joseph.  SHO 

Cap  iV.  —  DeabiiateCiisreroooe»  et  excusaiiooe  ejus 
ioper  postulaia  docirina.  lifid, 

Cap.  V.  —  Do  responsloac  noiira  contra  excusatioopm 
4ii8.  851 

Ca».  VI.  — propositio  abbatis  Cbaremoois,  quod  iribiis 
modis  fitia  viucanlur.  89i 

Cap.  VIL  —  Ombiis  gradibus  ad  snblimilatem  cbariutis 
possit  ascendi,  et  qoae  sit  io  ea  sUbilius.  853 

Cap.  Vill.  — -  Oiiantnm  excellanl  qui  percbariutis  af- 
recliini  deciiuant  a  viiils.  851 

Cap.  IX.  —  Quod  cbarius  ooo  soluui  de  servis  filios  la- 
ciat,  s«d  eiiam  imaginem  Dei  ac  similiiudlueui  rerat.    855 

Cap.  X. — Qiiod  p«Trecllo  chariutis  sit  pro  iuiuiicls 
orare,  el  auo  iiidii.io  anima  uecduiii  purgau  noscatur.  857 

Cap.  XL  —  inierrogatio,  cur  aifectuiu  liujoris  et  sppi 
di  \  ertt  imuerrecluin.  861 

Cap.  XiL  —  RusponsiOy  de  diversiiate  perrectionum. 

862 

Cap.  XIII.  —  De  timore  qui  de  chariUlis  magnitudiue 
jTHneratur.  865 

Cap.  XIV.  — Ihierrogatio  de  cunsuromaUone  castiUlis. 

868 

Cap.  XV.  —  Dilaiio  expositionispostnlatae.  Ibid, 

COLLAIIO  DLODECIMA,  ABBATIS  CHiERGMONIS. 

—  I)E  CA^TITATB.  869 

(^puT  pRiMOM  -^  Prooemiutn.  Ibid. 

Cap.  II  — De  curporo  peccati  et  meiiibris  ejus.         870 

Cap.  III  —  De  mortittcaiiooe  iornicatiouis  et  liiunundl- 
I  i;e.  873 

Cap.  IV.^uod  ad  oblineudum  caslimooia  puriutem 
iion  sufflcit  buinaui  laboris  intentio.  874 

Cap.  V.^De  utiiiute  impugoaliouisqu^  nobis  de  iocpn- 
livorum  aeslibus  geueratur.  875 

Cap.  VL— Quud  palieutia  ardorem  frnicatioitisexstin- 
gnau  877 

Cap.  VIL— l)edillcr('ntiisetgiadibusea.stit:itis.      880 

Cap,  VIII..>-Quod  dc  naiura  miiialisetpfTeciibus  ejiis 
in(*\perti  Iracl^are  uou  possiiit.  .  884 

Iap.  IX.— luterrogsUoi  ao  corpons  inolnai  ctiam  dor- 
iit;<  4ite5t  ('OKiimis  evad«ra«  887 


Cap.  X.— Respoiihio  quod  per  aomnum  accidn  s  carnis 
commoiio  nou  omciat  castiuti  8^ 

Cap.  XL— Uuod  multaro  iotersit  ioter  eaatiUlem  et  coo- 
tloeuti.inf).  880 

Cap.  XIL— De  mirabilibus  qu»  pecoliariter  in  sanctis 
suis  Doiis  op«*ralur.  891 

Cap.  XIIL--Ouod  soliqui  experiuntur  agnoscant  dulce- 
dinem  c^siitatis.  894 

Cap.  XiV.— Interrogatio  de  observaotim  qualiuie  ei 
temfioris  modo  in  quo  castitas  perlict  possil.  895 

Cap.  XV.— Respoosio,  iotra  quod  tempus  castilas  po.ssit 
acifuiri.  896 

(.AP  XVI.  —  De  flae  ae  remedio  acquireodas  etcusio- 
diendae  c^stii  lis.  8^7 

COLLA 1 10  DECIMA  TERTIA,  ABBATIS  CHifiR£MO< 
NIS.  —  Db  pROTECTtORB  Dbi.  897 

Caputprimiim.  Ilfid. 

Cap.  11  —  Ii)terrogalio,quare  merila  virtutum  lalKvm- 
tis  indii^triae  nou  depuleniur?  $99 

Cap.  IIL  —  Respoiisio,  quod  sine  adjutorio  Dei  noii  so- 
lum  iKrrectio  castiUtis,  sed  omniuo  nihil  boui  perfici 
possiL.  0(10 

Cap.  IV.  —  Objectio ,  quemadmoiluin  Geniiles  absqiie 
grstia  Dei  cistimoniam  habuisse  dicuiitur.  905 

Cap.  V.— •RespoosiOy  de  phiiosofhoruui  linagiaaria  cani- 
Ule.  904 

Cap.  VI.  —  Qiiod  sioe  gratia  Dei  oullos  induslrios  cona- 
tus  exseqiii  valfamus.  006 

Cap.  \  IL  —  De  principali  proposito  Dei,  et  pro\1deutia 
quoiuiiaiia.  908 

Cap.  Vlll.  —  De  gratia  Dei  et  arbitrii  ItberUle.       910 

Cap.  IX.  —  De  viriute  bona  voluntaiis  uostrae  et  gratia 
Dei.  914 

r^.  X.  —  De  liheri  arbitrii  infirmitate.  990 

iUv.  XI.  —  Uirum  lx>oam  voluolatem  oostram  seqnaHir, 
ao  praecedat  gratia  Dei.  9ii 

Cap.  XI i  —  Ouod  \oluous  hooa  nec  semper  gratiae  nec 
seniper  sil  hoiiiini  tribuenda.  921 

CjkP.  XilL  —  Quod  graiiam  Del  humaoi  oonatos  ooiii- 
pcnsare  ihui  |)OMiiit.  932 

Cap.  XiV.  —  Qiiod  tentationibus  suis  Deus  virtatem  hu- 
muniexpHriatiirarbiirit  954 

Cap.  XV.  —  De  multi|)Iici  tentaliontim  gratia.  939 

Cap.  XVI.  —  De  gratia  Dci,  eo  quoil  huiiiaiiae  Qdei  tra:t- 
sc  ndat  angtistias.  913 

(  AP.  XVII.  —  De  inscrotabili  dispensallone  DeL       944 

Cap.  XVilL  —  DpBuitio  Pairuiu,  eo  qiiod  liberum  arM- 
irii.iu  ad  s.ilvandmu  noii  sil  idoneum.  945 

Cap  XIX.  —  Doclriia  catbolica  beali  Dionysii  Richt  iit 
Carlhusiuui  praecedeuti  uoilationi  ab  ipso  sub.stiLut.i.      946 

(OLLATIO  DKCIMA  QUARTA,  ABBATIS  NESTE- 
RO  riS.  —  Db  spiaiTALi  saEirnA.  953 

tUpin'  PMMUM.  —  1^'ooeuiium.  itid. 

Ca».  IL  —  Quae  via  sit  ad  Tlieorcti(  en.  955 

Cap.  III.  —  Quod  aciualis  perfeciio  duplici  rationc  sulisi- 

(!ap.  IV.  —  Quodactualis  viia  erga  miiiias  proressiones 
ac  .studia  derivitur.  955 

(^AP.  V.  —  Dii  prore.ssionis  arreptae  perseveraulia.    959 

( Iap.  VI.  —  De  inQnuorom  roobiliUite.  960 

Cap.  VIL  —  Excmplum  castitaiis  quu  docelur  nou  omnia 
::!>  oinnilms  aemulanda  Ilnd. 

Cap.  VIIL  —  De  spiritali  scienlla.  963 

Cap.  IX.  —  Quod  de  actuali  scieulia  |  roliciatur  ad  spiri- 
l.fltfui.  9u5 

Cap.  X.  —  De  apprehendenda  verae  sciculia)  disciplina. 

970 

Cap.  XI.  —  De  mulliplici  Scripturarum  inteiiociu.      972 

Cap.  XII.  —  lutprrogatio,  quomodo  possit  ad  obliviuueui 
su^cularium  carniinuin  pervenih.  974 

Cap.  XIII.  —  Respon.sio,  quo  paclo  memoriain  eoruni 
possimus  abolere.  979 

Cap.  XIV.  —  Quod  immunda  anima  uequc  tradere  ocque 
percipere  possil scientt:t!n  spiriLilim.  U8f 

Cap.  XV,  — Objcclio  de  eu  qiiojj  uiulti  itnmundi  scifu 
liam  habcanty  el  suticti  iir>n  liabeaut  98i 

Cap.  XVI.  —  Resi  onsio  qiiod  niuli  scieutiara  veram  liu- 
bere  non  possuiiL  Ihid. 

Cap.  XVII.  —  Qui.us  latio  pcrfcciit  iiis  del)eat  apcriri 

08i> 

Cap.  XVUL  —  Quibus  de  cau^iib  spiiiluaii:i  doctrioa  io- 
iructuosa  sit.  937 

Cap.  XIX.  —  Quod  |tlt>rum(|uc  ei.ain  iodigui  gratiam  «a- 
lulitVri  scrniouis  acciiiiu.A.  98H 

COLLATIO  DE^IMA  QLLNTA  ,  •AnHATlS  NESTK. 
ROTIS.  —  De  cbarismatibus  nivi?(i^.  !)8it 

Capitt  primcm.  —  IVoiLMiiidiii.  IbfU, 

(!ap.  IL — I»  qiHKjui^j^ir.t-i.osvirosfU-brv.l  :Jii.jii«ri.    ^I9r»  . 


IS47 


ordo  neRUM 


fSlS 


Cap.  T(I.'Dd  SDSciUto  inorioo  ab  8blMt«  Macario.    995 

Ca9-  IV.  —  r>e  tiiiracuto  quoil  abbaa  Abrabaoi  io  roulii*- 
ri^  fecit  uberibus.  1000 

Cap.  y.-^Dfi  claudi  oujusdani  ouratioae  quam  idein  psi 
opcratus.  lOOi 

Cap.  VI.  '-Qood  merilum  uniuaei^usque  noo  ox  UKnis 
drbeai  apsliinari.  lUOS 

Cir.  VM.^QmKl  charr^Mtnm  virtiw  oou  In  mirHbiti> 
bu»,  stiii  in  liutiiiliute  cnu^Aiat.  1004 

Ca».  Vill.  — <^uod  mir»lNlius  sitde  semetlpso  vitia  quam 
di>  uliero  d«muiies  cxlru^isse.  1007 

Cap.  IX.  — >  guaiAum  |>rmceiiat  viltt  probitas  opera  si- 
giioium.  1008 

Cap.  X  •«-  lievelatio  de  perfecttt  charitAiis  expprimpnto. 

1009 

COLLATIO  DhXIMA  SEXTA,  ABIIATIS  JOSKPU.  — 

Db  AMtCITlA  101 1 

Caput  phimcm.  -^  Procemium.  Ibid^ 

Cap.  11.  ->  Dis|>uiauo  abbaiis  Joseph  de  lafido  amiciiia- 
runi  gen(*re.  10 li 

Cap.  III.  —  Unde  indissoliibitis  amicitia  sit.  1014 

Cap  IV.  —  liitenrogatlo,  uirum  utile  aliquid  ellam  crm- 
tra  voiu.it  frairis  efilri  debe^it.  1019 

Cap.  V  -^  RpsiwiKiio,  qoud  perpettta  amldlip  lisi  inter 
pertectos  slare  iiou  possit.  1020 

Cap.  VI.  --  Quibus  modia  inflolaMlis  possit  soiiielas  re- 
leniari.  1021 

Cap.  V((.--(^aod  nihll  charliati  prspoaendum  sii,  urc 
tratMiadiae  posiponendum.  lOiS 

Cap.  Vlll.  -^Qulbus  de  caosls  inter  •plriules  naacaiur 
dissHiisio.  Ibid. 

Cap.  IX.— De  ampuUQdiseLlamcausisspiritalibus  discof* 
dlaruiu.  1024 

Cap.  X.  ->-  De  optlmo  examloe  ▼eriiatis.  loid. 

r«Ap.  XI.  — Ouou  Tnipossibtie  sii  qnem<|*i8m  qul  proprio 
fldit  }iidicia,  dijboli  liiusione  tion  dPci^4.  1025 

Cap.  XII.  —  Quuni  ob  causani  iion  debeant  Inferiorps  in 
coll.iiiono  conipmui.  1036 

Cap.  XUI.^Quod  chariUs  non  solum  ret  Del«  sed  etijm 
Deussit.  1027 

Cap.  XIV.  —  Dp  grad  bus  cbarilatls.  1028 

Cap.  XV^Dm  his  qui  vel  suam,  vei  fratrom  oommotio- 
nem  dlssimulatioue  corroboraot.  1030 

Cap.  XVi.  —  Qiio<1  fr:i(re  adversum  noa  sllquid  habcn.e 
almuiutis.iiwnera  oraiiouum  nostrarumaDoiumo  respnuii- 
tur.  ibid. 

Cap.  XVII.  — Debis  qnl  patlenilam  secolarlbus  ro.igis 
potant  im'>piidendam  psse  qn  <m  frainbus.  10.31 

Cap.  XVIll.  -^  De  liis  qui  patlenUam  meMlenlea  ad  ira- 
cuiidlam  fratres  silenlio  accenrhint .  1 0.32 

Cap.  XIX.  —  De  hb  qui  ex  iiMHgnalione  Jf^jonant.    1U34 

Cap.  XX  — De  qiioruiiidain  simnlau  patientia  qua  maxil- 
lam  verlMTandaiti  alieram  ingerunL  1035 

Cap.  XXI  —  tulenogatio,  quemadmodum  Cliristl  man- 
daiis  ol)ieinperanics  evangelica  perfcclionc  fraudcotur. 

Ibid. 

Cap.  XXII.  —  Rpsponsio,  qood  Cbristus  non  solum  fiuii, 
sed  pti»m  rniiini:itls  insuf  ctor  sit.  Ibid. 

Cap.  XXllI.->Qiiod  ille  slt  rortis  etsanus  qoi  suGcumtiit 
alleriusvoluiiUitl.  1037 

Cap.  XXIV.— Qiiod  inUrmi  injuriosi  slntet  Injorlas  ferre 
non  |>o.ssini.  1038 

Cap.  XXV..— Tnterrogallo,  quomodo  fortls  sit  qui  non 
semper  stisientai  iulirnium.  Ihid, 

Cap-  XXVI.-rResiiOuslOy  qnod  inflrmos  se  non  sinst  sn- 
stpnturi.  Ibid, 

Cap.  XXVH.  -*  Qoemadmodum  sit  iracundla  compi  i- 
menda.  10  iO 

Cap.  XXVIII.— Amicillas  conjoratione  lolUs  flrmas  e^se 
non ;  o^se.  1012 

COLLATIO  DECIMASEPlTMA,  ABBATIS  JOSKPH  - 

DX  DEP  If  EMDO.  lOid 

Caput  primom.  Ibid. 

Cap.  II.  --  Germani  abbatis  plum  proflciendt  desiderfum 
exiMMiii.  lOiO 

Cap.  Ifl.  -^  CHSsiani  consllium,  et  responsioad  Inierro- 
gaiioiiiMn  abbatls  Gcrmani.  1017 

Cap.  IV.  —  loterrogaiio  abbalts  Josepb,  Dostraqur  rp- 
apnn.sio.  1048 

Cap  V.— EjifKKllio  ablKitis  Germanl ,  cur  vrl  In  iE^v|»io 
rpKl<it»re  niallemiis,  vel  rplrahercinur  ad  Syriam.      tbid. 

Cap.  VI.  —  Intorro^uiio  abbalis  Joseph  ,  an  In  iCli<yp(o 
roajjor  profect»i.s  iiobis,  quim in  Syria  coiiferrelur.       1049 

Cap.  VIL— RcsiJOusiode  diffcreniia  insliluliouumoirius- 
qoe  provincije.  /i  id, 

Cap.  VIIL— Quod  perfecti  vlri  nihtl  absolote  debeani  de- 
6nire,  vel  utrum  slne  peccato  t>os.Mi)t  deflniia  rescln- 
^ere.  1030 


Cap.  IX.— Qood  pterumqoe  oUliua  sii  staiuU  dissulvprp  . 
qu;uu  iniplere.  10-33 

Cap.  X.— Inlerrogalionoslra  de  metu  prspbit»  in  rviwi- 
blo  spoiisionis.  1i)-3(; 

Cap.  XI.— liespoosio  ,  qund  proposiium  gereiiUs,  tton 
negoiii  sii  considerauduseflVcius.  IU.;6 

Cap.  XII. — Qiiod  boui  provcntus  malicchi^  auctoniMis 
nou  iirofiiprint  ii»*c  bouis  inala  ;;esia  n  cufrini.  lu.'>7 

Cap.  Xtll. — Rest«onsto  iioiitra ,  quu:  causa  a  nobis  etr'- 
gerii  saT.uiieiihim  si>oiiMOtiis.  10-38 

Cap  XtV.— Dispuiaiio  seois  quod  sine  culiia  aciimii^i 
Ordo  uiuietur.diimmodo  boiii  sludii  capiuiur  tflecius.  10.39 

<'.Ap  XV.— liiierrog»tio,au  akisqiip  ppccalo  mI  qiiuJ  iu- 
flimis  nostra  lOUScieuUa  occasioueui  iugeril meoiiPndi. 

1061 

Cap.  XVI.— Rpsponsio,  qiiod  nnn  propter  InfirnKinim 
acamliiluni  Srriptniarum  voi  iias  sii  miitauda.  Ibid, 

Cap.  XViL—  Qiiod  veiiialiier  lueudjco  sancU  Umqu^un 
ellrboro  iiHi  stnt.  1062 

Cap  XVlil.  —  Ob]pcUo,  quod  itli  tantuiu  impuue  ififii- 
dacio  tiM  siiii,  qui  sub  Ipge  viserunt.  1065 

Cap.  XIX.— RH.s(ionsto,  •*o  quod  iirenlia  lupndacil,  quiB 
ne  in  veteri  qiiideui  iudulU  est  TestameUo,  veiiiabitiK^r  a 
mullis  fiierii  usurpaU.  I0<;6 

Cap.  XX.*--Quod  veniabile  pleruroquo  mendacium  et 
noxi.im  veritaiem  eliani  apostoti  censucrint.  1070 

Cap.  XXL — .4n  iutprruganiibus  otTulum  cooiinenti4in 
siiie  lueudario  nportp;tt  |'roprftari,  et  au  recipiemia  siut 
qiue  seufi  fu^rint  recusata.  1073 

Cap.  XXIL— Objpciio,  qood  oporteat  quidem  absmiitli 
Ooittineniiam,  s^^d  suscipi  rfcusata  oou  delieaiit*        Ibid. 

Cap  XXIII.— RespoDsiOi  quod  irratiouabilis  slt  bujus 
deflniiiuniii  iieniuaria.  1076 

Cap  XYlV.— Qiiomodo  abbas  Piammoo suam  cootin  o- 
liani  cplare  malupriu  Ibtd, 

^AP.  XXV.— Tesiimooia  Scripturarum  de  commutUs 
defliiiitoiiibiis.  1077 

Cap.  XXVL— Qnnd  non  spcundum  immeosiiatPm  priie- 
lclentix  divlna  clememia,  sed  secuudiuu  prmseaiesariua 
vei  remtinerct  uniiuiqupnu|ue  va|  puiiiat.  1081 

Cap.  XXVIL— Qiiod  saucU  viri  pertiiiaces  acduri<9se 
non  pnsstmt.  1084 

Cap.  XXVIII —Tnlerrogatio,  au  sit  coiilrarium  prcdt* 
cUe  seiiieiiiift;  ilitid  quod  diciior,  JMrmt  el  $Uiiui,  elctUSo 

Cap  XXtX.— In  quibus  inmiobilia  aeftuitio  sit  leoeuda, 
et  iu  quibii.s,  si  oporUietit,  resciifipmia.  /Md. 

Cap.  XXX.— Quemadinodum  eelauda  aliia  commllli  de- 
be^nt.  10H6 

Cap.  XXXL— Nihi!  super  his  quas  ad  osom  oomnHinia 
vit9  aiUnent  di  flnit^ndtiin.  /M. 

COLLATIOSUM  PARS  TERTIA. 

Prsefatio  ad  Jovinianom,  Muiervium,  Leoouum  et  Tbeo- 
dornm.  1087 

COLLATIO  DECIMA  OCTAVA,  PTAMHONLS  AHBA- 

TIS.  -•  De    TRDU'1    AHTfQOlS    OBHKAIBI»    MOZfACMOaOM,    ET 
QUARTO  miPBR  B\ONT0.  Ibid. 

Caput  pr  MUM.— Qu'  madiuodum  DiolcoD  veoieote^  ab 

abbate  Piammone  rocPpU  fnerimoa.  Ibid, 

Cap.  II  — Quomodo  rudea  monaehl  esemplo  senlf>nitQ 

debpaiit  enidiri.  lOOl 

Cap  III— Quodjanloresseniontffi  prsecepu  dlscuipre 

non  debi^aot.  1092 

Cap  IV.— De  tribus  generibns  monaehorom  qus  inira 

Mny\\Um  sunl.  1093 

Cap  V.  —  Quibus  aucioribus  coenobitarmn  sitinstiniLa 

profsslo.  1094 

Cap.  VI.— De  annchoreurum  ordiup  el  principlo.  HoO 
Cap.  VIL— De  Sarabaiuruni  prinelplo  et  coufcrsaUoiie. 

1102 
Cap.  VIIL— De  qoarto  genere  monschonim.  1 109 

Dp  IX.— Imerrogatlo,  quid  intersit  iuter  coeaobium  et 

mona.>t('rinm.  1110 

Cap.  X.— Rpsponsio.  1111 

Cap.  XL— De  vera  humltitate,  et  qoomodo  Ihlam  cu- 

jusdam  hiimitiiatem  prodiderlt  abbas  Serapion.  IM. 
Cap.  XtL— luierrogaUo,  quemadiuodum  vera  patieuUa 

posbit  acqnirl  1112 

.Cap.  XIIL— Responslo.  1113 

Cap.  XIV.— De  exempfo  paUenU»  coiosdafla^religVKie 

feroiiiae.  1 1 1 1 

Cap.  XV.— Dpexeroplo  pailcmix  ahballsPaphoutiLf  116 
Cap.  XVL— De  perf  ciionp  laUeoii».  1118 

Cap  XVII.-Dp  iiividiae  ninlo.  1122 

COLL.VHO  DECIMA  NO.NA,  ABBATI8  JOANKlS.— 

De  F.TIE  CCBNnB  T.C  ET  BREM  TJS.  I H5 

Capctphimum.— Dc  cccnobio  al)baUs  Pault.  et  patteniia 

cujiisdain  fratris  /^1*^. 

Cap.  II.— Dp  bumilitaicabbatis  JoanDis.  lliS 


1349 


QUiB  IN  HOC  TOkO  CONTINENTUR. 


isKO 


Cap.  ni.— RespoDsio  abbatis  Joaimls,  eur  ercnum  rell- 

qui«set.  1129 

Cap.  1 V.— De  virtute  prsdictl  seois.  1 150 

Cap.  V.-— De  coinmodis  ereml.  1131 

( AP.  VI.— De  uliliiate  coenobil.  1 1 32 

Cap.  Vll.—Ialerrogatio  de  ctcnobil  vel  soUludiais  Trii- 

clu.  1157 

Cap.  VIII.—Rcsponsio.  1 138 

Cap  IX.— Dti  vrra  perfccllonc.  1139 

Cap  X  — De  hii  qui  inipcriecii  rremoro  pelunt.  1 1 10 
Cap  XI.— IiiiurrogaiioUe  reiuediu  curum  qui  cilo  de 

cuMi<  biiMlis  tHluiil.  nil 

Cap.  .\1I.— Kespnnsio.  Ibid, 

Cap.  Xlli.— luierit)<;:iiio,  quomodo  sanari  possit  qui  non 

exi  U'g.iiis  viiiis,  soiiimliueni  ingresbus  sll.  1142 

Cap  XIV— K»sponi>io.  1143 

Cap  XV.— Iiiitrrngaiio  ,  an  ita  castUas  sicut  et  caeier» 

passifiues  debeat  eiplorari.  1 145 

Cap.  XVI  — Ri'S|K»nsio.  IbiU. 

Ct^l.l.ATIOV!<;fc:si.VIA,  ABBATIS  PINUFII.-Db  pcb- 

MTCNTI.e  P  IIE  ET  SAT^&FACTli  IVE.  1 1 49 

Caput  primuii  — De  abb^lis  PinuGi  liumililate.        Ibift. 

Cap.  II  — De  adsetitu  uosiro  ad  abitaitm  PiuuHum.  1151 

Cap.  III.— Iiiterrogalio  de  pceuiiouiio!  lioe  el  iatisra- 
ettoiiis  iiKiicio.  1 15i 

Cap.  IV.— Besponsio  abbalis  Pinufii.  Ibid. 

Cap.  V.— Deuiodo  pwuitenti»,  el  indulgenlfae  percc- 
ple  ar^unienlo.  Ii54 

Cap.  VI  — liiterroealio ,  an  reminiscenda  sint  proconJjs 
coiiHiuiictione  pt*ccala.  1155 

Cap.  Vlf .— Res|'Onsio,  quousque  anleriorum  actuuni  re- 
cordutio  sii  habeiida.  1 1  o6 

Cap.  Vtll.— Muitis  modis  ad  peccalorum  expialioiifm 
perv*^niri  pu!»se.  1 159 

Cap.  IX.— Quod  utilis  sit  perreclis  oblivio  peccati,  et 
quod  aagitioruui  record.il  io  sii  vilaiida.  i  I G5 

Cap.  A.— De  salbfaclionis  iudicio,  et  obiivione  pneieri- 
toruin  criuiinum.  1168 

Cap.  XI.— VtMiialium  peccatorum  nondcbet  uos  captTO 
Oblivin,  spd  moi  t  liuin  duiitaxat.  Ibid. 

COLLATIO  VIGHISIMA  PRIMA,  ABBATIS  THEO.N^. 

— De  RKll  SSKiKB  QUi NQUAGBSIM Jl .  1  1 09 

Caput  pniMUM. — Prooeiuiiini.  Ibid. 

Cap.  II  — bxliorlaiio  abbatis  Joannis.  1171 

Cap  III.— De  detnmarum  fi  priiniiiamm  oblation«.n79 

Cap  IV. — Quod  Abrabaro,  David  ei  caeieri  saiicti  man- 
data  iegis  fuerint  supergressi-  1 173 

Cap.  V.— Quod  sub  Evangelii  graiia  degenles  superare 
debf  ant  mantiaia  legalia.  1 1 73 

Cap.  VI.— Quod  Evangetii  gratia  sicut  perfeciis  tribiiit 
regiia  coeltjruui,  ita  veniab  liur  sustentet  iniirnios.    1 178 

Cap.  VII.— Quod  in  uostra  siiuiu  sil  poiesiaie  uirum 
sub  Evangelti  gratia  ,  an  sob  legis  veiimus  tirrore  con^i- 
sure.  1179 

Cap.  VIII.— Quemadroodum  Thconus  oonjugein  suani 
ut  el  ipsa  reuuniiaret  evhorlalus  sil.  iLid. 

Cap.  iX  —  Quemadmoduiu  uon  acquiesccnte  uxore  sua 
ad  mou:iNteriutn  pi^r-olarit.  1180 

Cap.  X.— Ex{>ouit<.lassianusquorsum  exemplum  isiud  in 
mediuni  prodaxeril.  1182 

Cap.  XI.— Quipslio  enr  io  iEgypio  lotis  diebus  quiiiqua- 
gosims  uou  jejunetur,  nec  gouua  iu  oraiioue  ourven- 
tur.  1184 

Cap.  XII.— Responsio  de  natura  eorum  qu»  bona,  vel 
mala,  vrl  mettia  ^unt.  1 185 

Up.  XIII.— Quale  bouiim  sitjejunium.  i  I87 

Cap.  XIV.  —  Quod  uon  sit  priucipale  bonum  jeju- 
Dium.  1188 

Cap.  XV.— Quod  ea  qua  sua  natura  bona  sunt  non  de- 
beaiit  I  rn|it(*r  eii  qua*  niedia  suut  e^erceri.  1 190 

Cap.  X\L— Quomodo  a  csierisbonis  priocipale  disoer^ 
naiur  \)onuui.  1191 

Cap.  XV II  — De  ralione  et  ulilitate  jVjunii.  1 192 

Cap.  XV III.  —  Non  sempcr  coiigruum  esse  jejuniuin. 

Ibid, 

Cap.  XIX.— Tnterrogalio,  cur  totls  quinquagiota  diehus 
iejiiiiiuui  rel.ixelur.  1195 

Cap.  XX.— Rfsptinsio.  Ibid, 

(.Ap.  XXl— luterrogalio  utrum  abslinenlia  jejuuii  re- 
laxaia  non ol)>ii  tor|ioris casiitall.  1 194 

Cap  XXII.  —  Respousio,  de  reservando  contiueniias 
teniperaiuiMito.  1195 

Cap.  XXIII. —  De  refeetlonis  tempore  atque  mensura. 

1198 

Cap.  XXIV.  —  Interrogatio  de  diversa  observatione  (|ua- 
dra^i>8fan».  1^00 

Cap.  XXV.  — Respooslo  ad  proposilam  interrngaiionemy 
4u«  etlan  ducet  Qttadragesioue  jejuuium  viccro  decima- 


ram  totiu.^  anni  complecti.  JM. 

Cap.  XXVI.  —  Quoniodo  eiiam  primlUas  nostris I>omlno 
debeamustiffrrre.  liOt 

Cjip.  XXV II.  —  Cur  diverso  dieram  Duroero  Quadraire- 
siiua  a  plf*ris«iue  obsfrveiur.  Ii03 

Cap.  XXVIM.  —  Quare  voceiur  Quadrageslma,  cum  iri- 
giiila  et  .s*  X  tautuinniodo  ilii'bu.<;  jfjiiueiur.  1204 

CiP.  XXIX.  —  Quod  perfecti  supergrcdiaolur  leM''m 
Quadragfsiniae  1307 

Cap.  XXX  —De  causa  et  inilio  Quatiragesini».      1i08 

Cap.  X^XI —  lni>  rn»g:iiiOy  qiieuiadiiiotlniu  iutt:ll  gi  de* 
beat  quod  ait  Apo^iolus,  Peccalum  in  nobi*  non  donwta^ 
bitur.  \m 

Cap.  XXXII.— ;Re8|>onsIo,  de  diaerentia  gralia  et  lega- 
Iluu)  |>riPce|)i<)rum  I  ilO 

Cap.  XXXIII.  —  Quod  leviora  siut  Evangeiii  pr«f epla 
quam  lesis.  1211 

Cap.  XlXlV.  —  Quemadmoduiii  quis  probeUir  eaae  sub 
gratia.  1214 

Cap.  XXXV.  —  Iiilerrogalio,  cur  iuterdum  Jejuoaoies 
Garu.tlibus  i»cetili\is  acrius  urgeamiir.  12I.*S 

Cap.  XXXVI.  -«Resionsiu,  quwl  hiec  quMio  futiir» 
colialioni  dt*l)eal  r<<8Hr\ari.  1216 

( OLLATIO  VliiESIMA  SECUNDA»  ABAATI3  TBEOiNyfi. 

—  »R  Nficrun.>ll.<)  ILLU^ION  BUS.  1217 

iZjiPVT  PRiMUH  —  PrtNrmiiim.  Ibid, 

Cap.  1 1.  —  Ke(>et  ii  io  |iro|M>ait«  imerrogailonls  eor  majo- 
reni  aiistineuiiaiii  major  carnis  iiwpMgoatio  iutenkim  Mib^- 
quaiur.  1218 

tlAP.  III.  —  £x  iribus  causis  provenire  corporalem  i*ol- 
lu  1)0(1  em.  Ibid. 

Cap.  IV.  —  Interrogalio,  an  ad  sacrosanriam  comiun- 
uioneiii  accedere  liceat  nociiirn:i  illusif>ne  pollulum     1 J22 

Cap.  V.  —  Hesponsio,  quando  reatum  coulrahat  luec 
passiu  diirmieiiti  liiS 

Cjip.  VI  —  Quod  nonnumquam  pollulio  corporis  culna 
vacit  ei  ininiici  faclione  coullngat,  exeuiplo  osteiKll- 
tur.  1223 

Cap.  VII.  —  Quod  numqunm  dignum  se  communto  le 
Doniinir:i  (|iii$|>iniu  dcbeal  ji>(iit!»r6.  1*^.30 

Cap  Vtll.  —  OiiJi  tiio  (iFrniani  abbalis  ex  his  qus  de 
sacra  percepiiono  dicia  sunl.  1231 

Cap.  IX.' —  Hi-sf)onsio  qiiotl  mulli  sancii  etse  po^siut, 
nenio  tuiueu  alisque  peccaio,  ni.si  (.hristus.  Ibid, 

Cap.  X.  —  Quod  solus  Films  Dei  absque  ullo  peccati 
vuluere  \irerit  tentatorem.  12.52 

Cap.  XI.  —  QuoJ  iu  similitudiQQ  carnis  peccaii  sidus 
venerit  Christus.  1254 

Cap.  XII.  —  Quod  jiisti  et  sancli  omnes  non  fuerunt  in 
similitudine,  sed  in  verital«*  pt^crati  1235 

Cap.  XIII.  —  Qiiod  iion  sim  laiu  gravia  peccata  saneto- 
rum  iit  eis  aureraut  meritum  aut  noiiien  sanctitaiis.     1236 

Cap.  XIV. .—  Qunmodo  iiitt^Higeodum  sit  iiiud  Aposioli : 
Non  eiwn  quod  volo  bonuin  fncio.  1240 

Cap.  XV.  —  Olijitit  Geriuanus  ex  peccatorum  persona 
Aposioliim  haBc  ditisse.  1241 

Cap.  XVI.  —  Dilutio  nrorositae  quapsiioni9.  1242 

COLLATIO  VIGESIMA  TEKIIA,  ABBATIS  THE0\.<2. 

—  |)R  VELLB  DOltCM  ET  AGERE  MALUM.  Ibld. 

C\i'L'T  PHIMCM.  —    PnMrii.|..m.  Ibld. 

Cap.  II.  —  Docet  iu  Aposiolis  inulla  quidem  fuisse  iioua, 
scd  l)oui  ipsius  coiiipiemuutuin  solo  volo  ac  desiderio, 
ipM>s  haliuidse.  1245 

Cap.  III.  —  Quod  sil  vere  bonum  quod  Auostolus  se 
pei  licere  non  posse  faletur.  Ii46 

Cap.  IV  —  lk)uii:iieiu  humanam  stique  jnsliliam  non 
es.SM  t)onani, si  tlivins  iK)nitati  au jusliiis  conferatnr.    1248 

Cap.  V.  — Nemiueinsuiumo  ilii  bouo  iateiituni  JukIut 
esst»  posse.  lioO 

Cap.  VI.  —  Quaniopere  Apobtolus  fratrum  salutem  Mii- 
verit.  1232 

fjkp.  VII  —  Quod  lippis  similes  sint  qui  se  crcduni  ab 
omiii  perr.ito  imumues.  1233 

Cap.  Vlll.  — Peccatorum  foeditatem  paucl  cogQOSciiut. 

1258 

Cap.  IX.  —  Recedere  a  Deo  pcrniclosum  et  prapscns 
exitium  est.  1io9 

Cap.  X.  — Qnod  hlqul  ad  perfectionem  tendunt,  iu  v(>- 
rilaie  huniilientur,  el  Dei  graiia  semper  sc  seutiaut  indi- 
gere.  1i60 

Cap  XI.  —  Exposiiio  illius  scnientl»  :  Condeleclor  enim 
4^gi  Dei.  Mc.  1261 

Cap.  XII.  —  Exposiiio  iliius :  Sciinus  autem  qiiojuam  lex 
$pi}  ilalis,  eic.  1 563 

Cap.  XIII.  —  Expositio  illius :  Scio  ttidem  quod  non  ha» 
b  tel  in  carne  tnea  bonum.  1268 

Cap.  XIV.— Objeciio.  1269 

Cap.  XV.— Resjioiisla  1270 


m\ 


ORDO  RERUM  QUifi  IN  HUC  ToMO  CONTINENTUH. 


1352 


Cav.  XV(.  »  Qoid  sit  cof  (ms  percali  H  inortis.       1S7S 

Cap.  .XVII.  —  Qiiod  sancii  umiiea  \eraciier  imiDundos  se 
•Ipeecaiore^  esse  conlVssi  snni.  IS73 

Cat.  XVIII.  —  Eliain  Junios  ei  sanctos  rtne  peccato  nnn 
cfise.  1275 

Cav.  XrX.  —  F.1  Doininim  precationis  rormnia  oslendi- 
tar  iieminem  siiie  i*«'C.ato  vivere.  I!f76 

Caf.  XX.-^Ou^h]  vix  in  ipei^j  oralionis  leinpore  pecca- 
tum  evitari  roA^t.  Ibid. 

COLLATIO  VIGKSIilA  UUARTA,  ABBATIS  ABRAH/fi. 
—  Db  mobt  p  cat«oi«b.  1 279 

CAruT  1*11111011  —  Prooemium.  IM, 

Cat.  II.  — Quooiodo  uostros  Abraham  pat«lecerit  erro- 
res.  1284 

Cap.  Iir.  — Dequalii^te  locorum  qu»  ab  anachoreiis 
expeli  debi  anu  1187 

Cap.  IV.— -Qu»  a  solilariis  operationum  genera debesQl 
eliKi.  1388 

Cap.  V.  —  Quod  eTasatlooe  oorporis  gravetur  magia 
qo9iu  levetiir  cordis  anx  iei  as.  1295 

Ca».  VI.  —  Quo  pacto  monacbus  cogiutiooes  costodire 
debeat.  1294 

Cap.  Vn.  —  Interrogatio,  cur  obesse  nobis  parenium 
▼iciiia  habitatio  puuretur,  quc  in  ^ypio  coosiateutilHis 
oon  obeMi^L  1295 

Cap.  VIII.  —  Retpoosio,  qoomodo  non  omolbos  oouve- 
Biaut  oninia.  1296 

Cap.  IX.  —  AbbaUs  Apollo  moriificstio.  1297 

Cap.  X  —  IniBrrogatio,  an  obsit  monacho  si  a  parenii- 
bos  neceaaaria  ipsi  suggeranuir.  1298 


Cap.  XI.— Responsio  ex  D.  Antofiii  sententia 
pu.  199 

Cap.  XII.— De  otiliute  operalionis,  etolii  detrlmenio 

l.m 

Cap.  XHI.— Abbatis  Macarii  fabiib  de  tonsorls  mercede 
comiiosiin,  ad  illusioiies  diatioil  cogiioscendas.  1301 

Cap.  XIV.  —  liiterrogatio,  unde  nobls  talinm  cogiutio- 
num  error  irrepscrit.  1505 

Cap.  XV  —  Responsio  de  tripartilo  animc  moto.    1306 

Cap.  XVI.  —  Corruptam  rationalem  anim»  partem  prin< 
cipio  curaiidaro  esso.  1507 

Cap.  XVII.  —  Quod  infirmior  pars  animc  diabolicis  ten- 
Utioiiibus  |irlma  soccumliat.  1307 

Cap.  XVIII.  —  interrogatioan  iitlli  desideriosecretiorls 
aolitiidinis  ri  trahereroiir  ad  patriam.  1309 

Cap.  XX.  —  Quod  utilis  sil  remissio  in  ndveoto  fratriim. 

1311 

Cap.  XXi.  —  Idem  demonstrat  D.  Joanuis  aoctoriute. 

1519 

Cap.  X.XII.  — •  Interrogatio  qnaliter  iiit<^lligenduni  «ii 
qood  in  Evaogelio  didtur :  Jugmn  mmn  imme  el  cnu» 
meum  leve  en,  1515 

CjkP.  XXIII.  —  Responslo  cum  exi.ositione  sententic 

1315 

Cap.  XXrV.  —  Cor  amarum  jugum  et  grave  onos  Doinini 
sentiatur  1517 

Cap.  XXV.  —  Quid  nobis  uliliutis  oooferaot  tcnutionea. 

1519 

Cap.  XXVI.  —  Qoomodo  perfecte  abrenontiantibas  ceo- 
toplum  io  boc  mundo  repromitutur.  1390 


«miS  TOMI  QUADRAGESIMI  NOHL 


?o. 


This  book  Bhoiild  be  retumed  to 
the  Library  on  or  before  the  last  date 
Btamped  below. 

A  flne  of  flve  cents  a  day  is  inonrred 
by  retaining  it  beyond  the  speoified 
time. 

Flease  retum  prcfiptlyw 


DUtStPKV^ 


%Zk-l^  H 


--      X 


r 


r  %• » 


I 


\ 


• 


• 


t 


.w 


^■H 


1t 


iftltk 


\f  li  ^ 


•l  ^ 


fl