Patrologiae cursus completus sive biblioteca universalis, integra, uniformis, commoda, oeconomica, omnium SS. Patrum, doctorum scriptorumque eccelesiasticorum qui ab aevo apostolico ad usque Innocentii III tempora floruerunt ..

Google

This is a digital copy of a book that was prcscrvod for gcncrations on library shclvcs bcforc it was carcfully scanncd by Googlc as part of a projcct

to make the world's books discoverablc onlinc.

It has survived long enough for the copyright to cxpirc and thc book to cntcr thc public domain. A public domain book is one that was never subjcct

to copyright or whose legal copyright term has expircd. Whcthcr a book is in thc public domain may vary country to country. Public domain books

are our gateways to the past, representing a wealth of history, cultuie and knowledge that's often difficult to discovcr.

Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this flle - a reminder of this book's long journcy from thc

publishcr to a library and fmally to you.

Usage guidelines

Googlc is proud to partncr with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to thc
public and wc arc mcrcly thcir custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing tliis resource, we liave taken stcps to
prcvcnt abusc by commcrcial partics, including placing lcchnical rcstrictions on automatcd qucrying.
Wc also ask that you:

+ Make non-commercial use ofthefiles Wc dcsigncd Googlc Book Scarch for usc by individuals, and wc rcqucst that you usc thcsc filcs for
personal, non-commercial purposes.

+ Refrainfivm automated querying Do nol send aulomatcd qucrics of any sort to Googlc's systcm: If you arc conducting rcscarch on machinc
translation, optical character recognition or other areas where access to a laige amount of tcxt is hclpful, plcasc contact us. Wc cncouragc thc
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.

+ Maintain attributionTht GoogXt "watermark" you see on each flle is essential for informingpcoplcabout thisprojcct and hclping thcm lind
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.

+ Keep it legal Whatcvcr your usc, rcmember that you are lesponsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
bccausc wc bclicvc a book is in thc public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countrics. Whcthcr a book is still in copyright varies from country to country, and wc can'l offer guidance on whether any speciflc usc of
any speciflc book is allowed. Please do not assume that a book's appearancc in Googlc Book Scarch mcans it can bc uscd in any manncr
anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite severe.

About Google Book Search

Googlc's mission is to organizc thc world's information and to makc it univcrsally acccssiblc and uscful. Googlc Book Scarch hclps rcadcrs
discovcr thc world's books whilc hclping authors and publishcrs rcach ncw audicnccs. You can scarch through thc full icxi of ihis book on thc wcb

at|http://books.qooqle.com/|

Zlkc7 LUJ I c^^^l

PATROLOGI^

CURSUS COMPLETUS,

SEUBIBLIOTHEGA UNIVERSAUS, INTEGRa, UNIFORMIS, GOMMODA. OECONOMICA,

OHNIIM SS. Pmil, DOGTORIM SCRIPTORIMQIJE ECCLESlASTlCORlf ,

SIVB LATIIIORUU, SIVB 6RAC0RUM,

QUl AB MYO APOSTOLICO AD TBMPORA CONCIUI TRIDEHTISI {ANNO 1545) PRO lATINlS
, JSr CONClLll FLORBNTINl {ANN. 1439) FRO GRjEClS FLORUERUNT :

RECUSIO CHRONOLOGICA

OMNIUM QUiE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICjE TRADlTiONIS PER QUINDECIM PRIMA

ECCLESIiE SiECULA ET AMPLIUS,

JOITA IDIT10NB8 ACCURATISSIMiS, IIITER 8B CUMQUB NONNULLIS C0DICIBU8 MANU8CiiirTI6 C0LLATA8, PERQUAM Dll.ICrN-

TBRCASTI6ATA; DISSERTATI0NIBU8» COMMENTARIIS VARIISQUBLECTIONIDUSCONTINENTBR ILLU8TRATA ; OMNIHUS

OPBRlBUS P08T AMPLI8SIMA8 BDITI0NE8 QUiB TRIBUS N0VIS8IMI8 BJECULIS DBBBNTUR ABS0LUTA8 DETECT18,

ADCTA ; INDICIBUS PARTICULARIBU8 ANALYTICI8, S1N6UL08 SIVB TOMOS, 8IVE AUCT0RE8 ALlCUJUS MOMKNTI

80BSBQUENTIBU8, DONATA ; CAPITULIS INTRA IP8UM TRITUM RITB DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS SINGU-

LARUM PA6INARUM MAR6INBM 8UPBRI0REM DISTINGUENTIDUS SUBJECTAMQUE MATERIaM 8I6NIFICAN-

^t TIB08, ADORNATA; OPERIBUS CUM DUBIIS, TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE IN

ORDINB AD TRADITIONEM BCCLBSIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ;

PUCENTI8BT AMPLIUS LOCUPLBTATA INDICIBUS AUCTORUM SICUT ET OPBRUM, ALPHABETtCtS, CHRONOLOGICIS, STA1I-

8TICI8, STNTHBTICIS, ANALTTICIS, ANALOCICIS, IN QUODQUB RELIGIONIS PUNCTUM DOGMATICUM, MORALE, LlTrR-

GICUM, CANONICUM, DISCIPLINARE, H18T0RICUM, ET CUNCTA ALIA SINE ULLA EXCEPTIONK; SED PRiCSKRTtN

DUOBDS INDICIBUS IMMBNSIS BT GENBRALIBUS, ALTERO SCILICET RERUM, QUO CONSULTO, QUIDQUID

MON 80LUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETlAM UNUSQUISQUB PATRUM, NE UNO QUIDEM OMISSO,

INQUODLIBET THEMA 8CRIPSBR1T, UNO INTUITU CONSPICIATUR; ALTERO SCRIPTURifi

SACRiE , BX QUO LECTORI COMPBRIRB SIT OBVIUM QUINAM PATRE8 BT IN QUIBUS

OPBRDM 8U0RUM LOCIS 8INGUL0S SIN6UL0RUM LIBRORUM SCRlPTURiB VERSUS, A

FRIMO 6ENESB0S USQUB AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT.

BOITIO ACCURATISSlMA.CiBTERlSQUE OMNIBUS FACtLB ANTEFONENDa, 81 PERPENDANTUR CIIARaCTERUM NITIDIIAS»

CMART^ QUALITAS, INTB6RITAS TEITUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUM VARIETAS

TUM MUMBRUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAH COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGIJS DECURSU C0N8TANTER

8IMILI8, PRETII BXIGUITAS, PRiBSBRTlMQUE ISTA COLLECTIO UNA, MBTIIODICA BT CUR0N0L061CA ,

8BXCBNT0RUM FRA6MBNT0RUM OPUSCULORUMQUB HACTENUS HIC ILLIC SPARSORUM,

PRIMUM AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTHECA, BX OPBRIBUS BT MSS. AD 0MNE8

MTkJWBf L0C08, LIN60A8 F0RMA8QUB FBRTINENTIBUS , COADUNATORUM.

SERIES LATINA PRIOR.

IN QUA rRODEUNT PATRES. DOCTORES SCRIPTORRSQUE ECCLESIAS LATINA

A TERTULLIANO AD INNOCENTIUH Ul.

ACCURANTE J.-P. MIGNE,

Blbllotliee«e clerl uBlTeime,

SIVB CURSUUH COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTIiE ECCLESIASTICJS RAMOS EDITORE.

rATROLOOIA, AD INSTAR IPSIUS ECCLESIJS, IN DUAS PARTES DIVIDITUR, ALIA NBMPB LATINA, ALIA CRi£CO-LATINA.
LATINA, JAM PBNITUS EXARATA, QUOAD PRIMAM SERIEM VIGINTI-QUINQUB ET DUCENTIS VOLUMINIDUS MOLE SUa
8TAT, MOXVB POST PERACTOS INDICES STABIT, AC QUINQUE-VIGINTI-CENTUM ET MILLB FRANCIS VENIT. CRiECA
DOPLICI EDITIONB TYPIS' MANDATA EST. PRIOR GRiECUM TEXTUM UNA CUM VBRSIONB LATINA LATERALIS AMPLE-
GTITUR, ET AD NOVEM ET CENTUM VOLUMINA PERVENIT, SED SINE INDlCIDUS ; POSTERIOR AUTKM HANC VERSIONEli
TARTUM BXHIBET, IDBOQUE INTRA QUINQUE ET QUINQUAGINTA VOLUMINA RETINETUR. UTRAQUE VIGESIMA QUARTA
DIE DECEMDRIS 4860 OMNINO APPARUERAT. UNUMQUODQUB VOLUMEN GUiBCO-LATINUM OCTO, UNUMQUODQUB MERE
LATINOM QOINQUB FRANCIS 80LUMM0D0 EMITUR : UTROBIQUE VERO, UT PRETll HUJUS BENEFICIO FRUATUR EM-
PTOR, COLLECTIONEM INTBGRAM, 81VB GRJECAM SIVB LATINAM, 526 VOLUMINIBUS PBO AMPLIORl EDITIONE ET 272
FRO MINORl AB6Q0B INDICIBUS CONSTANTEM, COMPARET NECESSB ERIT; SBCUS ENIM CUJUSQUE VOLUMINIS AMPLI-
TUDINCM NECNON ET DIFPICULTATES VARIA PRETIA iBQUABUNT. ATTAMEN, 8l QUIS EMAT INTEGRB ET SEORSIM
COLLBCTIONBM GRiCCO-LATINAM, VEL EAMDEM BX GRiECO LATINB VERSAM, TUM QUODQUE VOLUMEN PRO NOVEM VEL
FRO SEX FRANCI8 OBTINEBIT. ISTiE CONMTiOnES SBRI^BUS PATROLOGIiE NONDON EXCUSIS APPLICANTUR.

.. ♦

» j • #

PATROLOGIM LAimH lOMUStSJOW-
' ' yB^tEftXmLlS BED« . .. .

^ — ^ --• -.. -■,^

EXCDDEBATDR ET VENIT APtlD J.-P. MIGNE EDITOREM,

IN ¥1A DICTA D^AUttOISE, OLIM PROPE PORTAM LUTETIiE PARiSIORUM VULGO D^RNFER

NOMINATAM, SE13 PETIT-MONTROVGE, NUNC VERO INTRA MUENIA PARISINA.

1862

AVIS IMPOBTANT.

D'aprts une deslois providentielles qui r^glssenl le monde» 'oremenl les cravres au-dessus de rordmaire sefont
sans conlradictions plus oa moins roriesel u^mbreuses. Les Atelien Cathotique$ ne poavaienl ga^re ^cliapper i ce
cachetdiviri de ieur ulilit^. Tanldt on a m6 leur exislcnce ou leur importance; lantdt un a dit qu'il8 ^laient remies
ou ^uMls allaient l*6lre. Cependaut lls poursuivent ieur carri^re depuis 2i ans, et les productions qui eu sortent
doviennent de plus en plns graves et soign^es : aussi parait-il certain qu*^ moins d*6v4uemenls qu'aucune prodence
humaine ne saurait pr6voirni empdcher, ces Aleliers ne se fermeront que quand la Bibliothkque du Clerqi sera
termin^e en ses 2,000 volumes in-t°. Le pass6 paralt un siir gar ni de Tavenir, pour ce qu*il y a k esp<^rerou k
craindre. Gependant, purmi les ralomnies auxqueiles ils se soot trouv^ en butte, il en est aeux qui ont ^t^ conti-
nuellemeut rSp6l6es, parce quV^anl pluscapitales, leur efTet entraindit plus de cons^quences. De petits ei ignares
concurreots se sont donc acharnds, par leur correspondance ou leurs voyageurs, 2i r^p^ter partoot que nos Editioos
^laient mal corrlgees eimal imprim^es. Ne pouvant attaquer le fond des Ouvrages, qui, pour )a plupart, ne soot
que les chefs-d^oeuvre du Cathoiicisme reconiius pour tels dans tous les temps et dans tous les pays, il fallaitbien
se rejeler sur la forme dans ce qu'elle a dc plus serieux , la correctton et Timpression ; en effel , les cheb-doeuvre
rodme n*auraient qu'une demi-valeur, si le texte eo etait ioexact ou illisible.

II est tr^s-vrai que, daos le principe, un succ^s inoui dans les fastes de la Typographie aytnl fOrc^ TEditeur de
recourir aux m^caniques, afin oe marcher plus rapidement etde donner les ouvrages k moindre prix, quatre volumes
do double Cour$ d'Ecriture sainte el de Tfidologie furent tir^s avec la correcliou insuffisanle donn^e dans les impri-
meries k presqoe tout ce qui s'6dile; il est vrai aussi qu'un ceriain nombre d*aulres voluroes, appartenant a diverses
]'ubIicalions, rbrent imprlm^s ou trop noir ou trop blanc. Mais , depuis ces temps ^loign^s, ies m4caoiques ont
c6d6 le travaii aux presses k bras, et Timpression qui en sort, sans ^tre du luxe, attendu que le luxe jurerait dans
des ouvrages d*une telle naiure, est parfailemeut convenable sous lous les rapports. Quant k la correction, il est
de fait qu^elle u'a jamais 4te port^e si loin dans aucune ^dition ancienne ou contemporaine. Etcommeot en serait-ll
autrement, apr^s toutes les peines et toutes les d^penses que nous subissous pour arriver k purger nos ^preaves de
loutes fautesT L'habitude, en typographie, m^me dans les meilleures maisons, estde ne corriffer que deux ^preuves
et d'en cooferer uue troisieme avec la secoode, sans avoir pr^parS en rien le manuscrit de I^uleur.

Daos Iesi4fe/ters Catholiques la difTi^rence est presque incommensurable. Anmoyen de correcteurs blanchis sous
le harnais et dont le coup d*(ril typographique est sans piti^ pour les fautes, on commence par preparer la copie d*un
bout k Tautre sans en excepter un seul mot. On lit ensuite en premifere ^preuve avec la copie ainsi pr^par^e. On lit
en seconde de la m^me mani^re, mais en collationnant avec la premi^re. On fait la m^me chose en tierce, en colla-
lionnanl avec la seconde. On agit de m^me eu quarte, eo collaiionnant avec la tierce. On renouvelle la m6me op4-
ration en quiute, eu collatioDiiant avec la quarte. Ces coHationneroents ont pour bat de voir si aucune des fautes
signal^es au bureau par MM. les correcleurs, sur la marge des ^preuves, n a ^chappS k MM. les corngearssur le
roarbre etle m^tal. Apr^s ccs cinq ieciures enti^rss contrdl^es l'une par Tautre, el en dehors de la prt^paration
ci-dessus mentionn^e.vient une r^visiou, ei souvenlil en vient deux ou trois; puis Ton cliche. Le dichage op4r6, par
cons^quent la purel^ du texte se trouvant immobilis^e, on fait, avec la copie. une nouvelle lecture d'un bout de 1*^
preove k Tautre, on se livre k une nouvelle revi&ion , et le tirage n'arrive qu*apr^s ces innombrables pr^cautions.

Aossi y a t il k Montrouge des correcteurs de toutes les nations et en plus grand nombre que dans viogt-cioq
imprimeries de Paris r^uoies 1 Aossi encore, la correction y coAte-t-elle autant que la composiiioo, taodis qu*ai.leurt
elle oe coAte que le dixieme 1 Aus«i enOn, bien que l*assertion puisse paraltre t^m^raire, rexactitude obienue par
tant de frais et de soins, fait-elle que la plupart des Editions des Atetiers CaUtoliques laissent bien loio derri^re ellet
celles m6me des c6l&bres B^n^dictins Mabillon et Motitfaucon et des c61^bres J^suites Petau et Sirmond. Qoe l'on
compare» en effet, n*importe quelles feuilles de leurs ^ditions avec celles des ndtret qui leur correspoodeot, eo grec
comme eo latio, oo se coovaiocra que rinvraisemblable est ane r^alitS.

Il'ailleurs, ces savants ^minentSf plus pr^occup^s du sens des textes que de 1a partie typographique et n'£taot
poiot correcteors de professioo, li^aieot, non ce que portaient les ^preuves» mais ce qui devait s*y trouver, leur
liaute intelligeiice suppl^antaox fauies de l'edition. De plos les BenSdictins, comme les JdsMites, op^raient presque
tOQjours sur des manuscrits, caose perpStoelle de la routtiplicit^ des fautes, pendant que les Atelters Catholiqties,
dool lepriipre est turtout de ressusciter la Tradiliou, n*operent le plus souvent que sur des imprim^s.

Le H. P. Dc Buch, Jesuite Bollandiste de Bruxelles, nous ^crivait. il y a quelqne lcmps, u*avoir pu trouver en
dix-butt mois d*6tade, utie uutefaute daus notre Patrologie latine. M. Denzinger, professeur de Th^logie a rUoi-
versit^ de Wurxbourg, et M. Betssmano, Yicaire G^o^ral de la m^me ville. oous mandaient, k la date du t9Juillet,
n*avoir pu ^galemeot sorprendre une $eule faute, soit dans le latin soit dans le grec de notre double Palrotogie. EnQn,
le savant P. Pitra, Ben^dictin de Solesme, et M. Bonetty, directeur des Aniiale$ de philosophie chritienne, mis au
d^li de nous convaiocre d*uDe seule erreur typographique, oat ^t^ forcds d^avouer que nous n'avions pas trop
pr^sum^ de nolre parfaite correciion. Datis le Clerge. se trouvent de bons latinistes et de bons heildoistes. et, ce qoi
e<t plus rare. deshommes tr^s-posilifs et tr^s-pratiques, eh bien 1 nous leur prometlons une prime de 25 centimes
par chaque faute qu'ils d^couvriront dans n*importe lequel de nos volumes, surtout dnns les grecs.

Malgre ce qui pr^c^de, TEditeur des Cours complets, sentant de plus en plus rimportance et ro^me la o^cessit^

est corrig^ mot poar mot d'ua oout k rautre. Quarante hommes y sonl ou y seront occupes pendant 10 ans, et uoe
ftomme qui oe saarait dtremoiudre d*no demi million de francs est consacr6e k cet important conlrdle. De cette
mani^re, les Publications des Aieiier$ Cathotique$, qui ddj^ se distin^uaieot entre toutes par la sup6riorit6 de leur
rorreclioR, n*aurontde rivales, >oas ce rapport, dans aucun temps ni dans aucun pays; car quel est r^diteui qui
pourrait et voodrait se livrer APRIiS COUP k des travaux si gigantesques et d*un prix si exorbilant? II faut
certes 6ire bien p4n6lre d*une vocation divine k cet eflfet, ptiur ne reculer ni devant la peine ni devant la d^pense,
surtout lortque PEurope savante proclaroe que jamais volumes u'ont ^t^ ^dit^s avec tant d*exactitude que ceux de
la Bibliothdque univei$eU€ du Clergi, Le pr^ent volome est du uombre de ceux r^vis^s, et tous ceux qui le seront
h Tavenir porteront cette note. Eu consequence, pour juger les productions des Atelier$ Calholique$ sous le rapport

par des Cirecs, le I^tin et le Franta^sfiir j&S))reiDief.<i>cOrX^(!^oi»P8*de 1a c^pitale en ces langues.
Nous avoas la consolation de pc£V^»fifflr e^*ivvs par les r^flexious suivantes : EnGn, noire exemple a 6ni pa^

" " - . ^ j^g ^^ ^ Fi^J^nce, par les Canon$ grec$ de Bome

' ' " 3ft idunich, le recueil des diclarations deh

Jusq^a*ici, on n*avait su r^impriroer qoe des
faisaieot peur, et oo D*osalt y toucher, par

craiote de se noyer dans ces*^mes sans fond et sans rives; mais on a fini par se risquer h nous imiter. Bien plos,
sous noire iinpulsion, d*autres Edileurs se pr^parent au BuUaire universel, aux Dici$ion$ de toutes les Congr^ation.^,
k une Biograpfue et k une Ui$toire g^ndrale, etc, etc. Malheureuscment, la plupart des ^ditinns dt^jh faites ou qul se
font, sont sans aatorit^, parce qu*elles sont sans exactitude; la correction semble en avoir M faite par des aveug1e<i,
toit qu*on n'en ait pas senti la gravit^, soit qu*on ait recaI6 devaot les frais; roais patiencel une reproductlon
conecte surgira bieni6t, ne fAt-ce qxfk la lumiere des ^colesqui se sonl faitesou qui se feront eucore.

SMCVI.VM rni. annvs 730.

VENERABILIS BEDJE,

ANGLO-SAXONIS PRESBYTERI,

OPERA OMNIA,

EX TRIBUS PHiGGlPUlS EDITIONIBUS LNTER S£ COLLATIS,

NEIIPB

COLONIENSI, DUABUSQUB IN ANGUA, STUDIO DOCTISSIMORUM VIRORUM

SMITH KT GILES,

NON SINE INGENTI LtTTERATORUH PLAUSU IN LUCEM VULGATIS,

NO\^SSIIfB AD PRJSLUV RBTOCATA, MEUORI ORDINE DIGESTA, TARIIS MONUHENTIS AUCTA, ET»
OtlOD MAXIMUM BST, INMUMBEIS9 QUIBU8 SCATBBANT, MBNDIS DIL1GBIITER EXPDRGATA ;

ACCURANTE ET DENUO RECOGNOSCENTE J.-P. MIGNE»

BiMMbecae Cleri aalTeM»,

sm

CURSUUM COMPLBTORUM Uf SINOULOS SCIBNTIiB BCCLESUSTICJB RANOS BDITORB.

TOMUS QUARTUS.

* '. • » 9 %

• »

* » j »

• 9

TBNEiJf^T.6 TO|.U>|INA &2 FRANaS GALLICIS.

• » # »; ; i

• •"

•- •

* ^ •^*

• "■•- ;.

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITORRM,

IN VI\ DICTA D^AMBOISE. OLIM PROPE PORTAM LUTETIifi PAftlSIORUM VULGO D^ENFER
NOMINHTAM, SEU PETIT-MONTROVGE, NUNG VERO INTRA MQENIA PARISINA.

1862

SMCVLVM rUL ANNVS 190.

ELENCHUS

OFBaUM QUiB m HOO TOMO XGin OOWTUIBIITUa

VENERABIUS BEDA.

OPERA EXE&ETICA GENUINA. {Contmuatio.)

Expositio super Epistolas Catholicas. — Prologus.

— in Epistolam D. Jacobi.

— in Epistolam I S. Petri.

— in Epistolam II ejusdem.

— in Epistolam I S. Joannis.

— in Epistolam II ejusdem.

— in Epistolam III.
^— in Epistolam Juda.

Explanatio Apocalypsis.

Sbctio SBCUHDA. — DUBIA ET SPURIA.

De sex Dierum creatione liber Sententiarum ex Patribos eollectarum.
Quostiones in Genesim.

— in Exodum.

— in Loviticum.

— in Numeros.

«- in Deuteronomium»

— in Libnim Jesu Nare.

— in Librum Judicum.

— in librum Ruth.

— in IV Libros Regum.
Vari» Quostiones.

De Psalmonim libro Exegesis.

Catalogus DiapsaUnatum.

Psalterii arlis cantilena, yel specienim singularumi yel nominum inter

pretatio.
loterpretatio Nominum Hebroorum.

Sermo in Psalmi lu, t. 3, yerba : Dominut de obIo prospexit^ etc.
Expositio yerborum Genesis (xix, 14) : Surgite^ egrediminip etc.

Index Rerum.

col. 9

9

41

67

85

119

121

123

129

207
233
363

387

395
409
417
423
429
429
455
477
1097

1099
1101
1103
1129

1129

. • • •••
»•• • • t

: •:•.:•••.

• •

::•

• •

• •

. ..•••<

• • •

•••
••• •

•"•

•-•

•'• •

• • •
••• •

• • •.•

• ••

• •
••

• • • .

• • '

• ;<

• •»

• • ■

• • •

• • •

• ••

• •

• •

• •

•.:

Ptrbiia. — Es Typit J.-P. iar.NB.

SUPER EPISTOLAS GATHOLICAS

EXPOSITIO.

PROLOGUS SUPER SEPTEM EPISTOLAS CANONICAS.

(Cave,Ui9t.liU.ad 80.700.)

iacobus, Pelras, Joannes, Judas, aeptem Episto- A
Ut ediderunt, quas ecclesiasiica consuetudo Caiho-
lieas, hoc est universalea , cognominat. In quibus
ideo prima Epistola Jacobi ponitur , quia Ipse Jero-
solymorum regendam suscepit Ecclesiam. In Cata-
logo enini apostolorum priores solent nominari Pe-
trus et Joannes. Verum fons et origo ef angelicaB
pnedicationis incipiens [Deeit ab Hierosolym:i] per
orbem dilTu.-a est universum. Cujus cathedrae digiii-
taiem etiam Paulus apostolus in eo nominando vene-
raos aii, Jacobus, Cepbas et Joannef^, qui videban-
tur colomme Ecclesiae ; vel certe quia ipse duodecim
tribnbns Israelis, quas prims crediderunt, suam Epi-
slolani misit, merito prima poni debuit ; nieriio Pe«
iri secuiida , quia ipse elcctis advenis, qui Grxce
dicuntur proselyti, lioc est, eis scripsil qui de Gen- B
lilitate ad Judaismum, de Jndaismo ad electionis
CTangelicae gratiam convcrsi suiit. Merilo Joannis
Epistolae icriio loco sunt positae , quia his scripsit
Ipso qui degentibus credideriint, cum nec iiatura nec
professione eisiiii^sent. Denique multi scriptorum
e€c!esiasticorum , in quibus est sanctus Athanasius
Alexandrmae praesul Ecclesi^, primam ejus Episto-

lam scriplam ad Partbos esse testantur. Morito Jud;e
posiia est ultima, quia quainvis et ipse magnus est,
tribus tanieii prxcedentibus apostuiis minor esl;
vel quia prima [Supple Jacobi) scripta est Epistola,
deinde Petri, post eas, Joannis ; ideo nuiic usque or-
dinem quo scriptae sunt retinent. Constai eniin quia
beatus Jacobus tricesimo post passionem Domini
anno suum consummavit martyrium. Petrus lrice«
sinio octavo, hoc e&t ulttmo aniio Neronis, passus
est , et ipse in secunda sua scripsit Epi^ola : Certui
$um quia velox «/ depoiitum tabeTnaeuli met, $ecun^
dum quod et Dominus noster Jesu$ Chri$tu$ $ignifiea'
tit mihi per revelationem. Unde paiel quia iiumineiite
passione hanc scripsit Epistolam, cum multo anie
Jacobus migravit ad Chrisium. Neque vero conveuie-
bat ejus Epistolas ab invicem separari, quas iisdeni
scripsit Ecclesiis. Porro Joannes mulio posi tetupore
suas Epistolas simul et Evangelium scrfpsit, qui poki
occisionem dominicam reversus de exsilio turbatam
se aiisente per hxreiieos reperit Ecclesiam, quos
in suis Epistolis percutiens saepe cogoominat Anti*
christos.

SUPER DIVI JACOBI EPISTOLAM.

CAPUT PiUMUM. verum etiam illis qui, perccpta flde Christi, nec-

dum operibus perrecii esse curahant, sicut sequenliu

Jacobu$ Dei ei Domini Je$u Christi ifroiu, duude* Episiolae lestaulur, nec non et eis qui etiam (id(;i

cim tribubut quee sunt in diepersione , salutem. Diiit exsorles durabanl, quin et ipsam in credentlbus

de hoc Jacobo apostolus Panlus : Jar.obu$^ et Cephat, C quantum valuere persequi ac perturbare studebanl.

et Joanne$9 ^i videbantur eolumnai esse, dextra$ de-
derunt mihi et Barnobm $oeietati9, ut no$ in gentibu$t
ilii autem in cireumci$ione pr«dicarent (Galat. ii).
Quia ergo in circiimcisione ordinatns erai Apostolus,
curavit eos qui ex circumcisione eraiit, sicut prae-
seules colloqiiendo docere, stc et absenies per Epi-
stolatn consolariy Instruere, increpare , corrigere.
Dnodtcim^ inquit, tribubue quas $unt in di$per$\one^
talutem, Legimus occiso a Juflaiis beaio Stephano,
quia facla est in illa die persecutio mngna in Ec-
clesia qnae erat Jerosolymis, et omnes dispersi sunl
per rfgiones Judaeae ei Samariae, praeter apostolos.
liis ergo dispersis qui persecutionem passi sunl
propter justitiain mittit Epistokim. Nec solum his,
Patbol. XCIU,

Qui lamen omnes in dispersione fuerunt variis casl-
bus patria profugi, et innumcris caedibus mortibus-
que atque aeruinuis, ubicunque erant ab hostibus
pressi, 8>cul Historia ecclesiastica sufflcienter expo-
nit. Sed et in Actibus apostolorum legimus eos tem-
pore dominicae passionis longe lateque jani fuisse
dispersos, dicente Luca : Erant autem in Jerutalem
habitantet Judeeit viri religioeit es omni natione quae
$ub coelo e$t {Act. ii). Quanim etiam nationum plu-
rimae nominatim exprimunlur, cum subinfertur:
Parthi^ et Bledi^ ei Klamita^ et qui habitant Meeopota*
nuam, etc. (Ilnd.), liaque justos hortaiur ne in teo-
tationibus a flde deflciant, peccantes castigat et ad*
monet ut a peccatis se conducani, et viriutibus

1

t&'

H HLO/E VENERABILIS OPP. PARS II.

proliciant, iic iHfrucittOsi, sive ciiam dainnabiles, A
ab iis qui OJei eacrainenta percepissenl rt tldaniur.
Incrednlos admonet, ut poeniteiitiam de nece Salva-
loris cxteri^que quibus impllcabaniur sceleribus
gerant, antequam eos ultio coelesiis vel invisibiliter,
vel etiam visibiliter percellat.

Omm gaudium exi$timatej fratres mei, cum in ten^
tationes variat incideritis, A perfectioribus inchoat
verbum, ut per ordinem perveniat ad eos quos in-
terfectos videbat esse corrigcndos, atqu« ad perfe-
clionis culmen erigendus. Et notandum quod non
ait simpliciler Gaudete , vel Gaudium exittimate, sed
Omfte (inquit) gaudium exiitimate, cum in tentationes
varias incideritis; omni gaudio dignos arbitramini,
8i vos propter (idem Christi tentatiooes sustinere
contiiigat. Hcec est gratia, si propter conscienliam Dei g
sustinet quis patiens injuste, ut Pelrus ait (/ Petr, ii).
El coapostolus ejus Paulus : Non sunt condignm pas-
siones hujus temporis ad superventuram gforiamf quce
revelabitur in nobis. Et ApostoU omnes ibant gaudentes
k eonspectu eoneitii, quoniam digni habiti sunt pro
nomine Jesu eontumeliam pati» Non ergo contristari
debemus si tentaii, sed si a teutationibus superati
laerimus.

Scientes quod probatio fidei vestras palientiam ope-
ratur, Patientia autem opus perfeetum habeat, ut sitis
ferfecti et integri, in nullo deficientes. Ideo (inquit)
adversis tentamini, ut viriutcm patientiae discatis,
et per hanc ostendere possitis ac probare quod flr-
mam fldem futuras retributionis io corde gestetis.
Neque huic loco coutrarium debel putari, sed poiius C
consonum intelligi, quod Paulus apostolus ait:
Sdentts quod tribulatio patientiam operatur, patientia
uutem probationem {Rom, v). Patientia enim proba-
tionem opcratur, quia cujus patientia vinci non po*
test, ille perfectus esse probatur. Quod bic quoque
subsequenter edocetur, cum dicitur : Patientia autem
cpui perfectum habet. Et rursum : Probatio /idei ve-
Urm patientiam operatur. Quia illa ratlo facit fideles
per patientiam exerceri, ut per hanc fides eorum
quam sit perfccta probetur.

Si quis autem vestrum indiget sapientiaf postutet
a Deo^ qui dat omnibus afltuenter^ et non improperat,
et dabitur ct. Omnis quidem sapieutia salularis a
Domino postulanda est, quia sicut vir sapiens ait :
Omnis sapientia a Domino Deo est^ et eum iUo fuii
semper {EccU. i). Neque aliquis per liberum arbi-
trium sine adjutorio gratis divinae, quamvis Pela-
giani multum contendant, intelligere ac sapere
valet. Sed hic speclaliter de illa sapientia dici vi-
detur, qua oos in tentationibus uti necesse est.
Si quls (inquit) vestrum non potest intelligere utili-
tatem leniationum quae fidelibus probandi causa eve-
niunt, postulet a Deo tribui sibi sensum, quo digno-
scere valeat quanta pieute Pjiter castigat filios,
quos aeterna haeredilate dignos efOcere curat. Et
consolte ait : Qui dat omnibus affuenter , ne quis,
videlicet , suae conscius fragilitaiis , accipere se
peientem posse diffideret, sed potius quisque reco-

SECT. I. — EXEGETICA GENIMNA. H

lerct quia dcsidcrium pauperum exaudiv.t Dominus.
Et sicut idem alibi dicit : Benediint omnes timentes
se DominuSt pusiUos cum majoribus {PsaL cxui).
Verum quia mulii multa petunt a Domino, qui ta-
men accipere iion mereniur, addit qual ter pctere
debeant si impetrare desideranu

Postulet autem in fide nihil hmsitans. Id est, talem
se exhibcat bene vivendo, utdignus sit exaudiri dum
postulat. Qui enim memioit se Domini non obtem -
perasse prxcepiis, merito desperat Domiuum suis
inicndere precibus. Scriptum est enim : Qui obturat
aurem suam ne audiat legem^ oratio ejus erit fxucra*
bilis {Prov, xxvin).

Qui enim ha!silat, similis est fluctui maris qui a
vento movetur et drcumferiur. Qui mordente se con-
scieniia peccati haesitat de perceptione praemiorum
ccelestium, facile ad impulsum lentationum statum
fidei deserit, qua io iranquillitate Dco servire vide-
batur, et ad libilum hostis invisibilis, quasi ad fla-
tum venii, pcr diversos viiiorum rapiatur errores.

Vir duplici animo incenstans est in omnibus viit
suis, In omnibus viis, in adversis et prosperfs dicit.
Vir autem duplex esl animo, qui et ad precaudum
Dominum genuflecttt, et voces prccatorias ctuiitit,
et tamen accusante se intus conscieutia impetrare
posse diffidit. Vir est duplex auimo, qui et hic vuit
gaudere cum sxculo , et illic regnare cum Deo.
liem vir duplex est animo , qui iu bouis quae facit
non reiributionem interius, sed favorein exterius
qu;crit. Unde bene per quemdam sapieniem dicitur:
Vee peccatori tcrram ingredienti duabus viis {EccU. ii).
Dtiabus quippe viis peccator terram ingreditur,
quando et Dei est quod opere exhibet, et mundi
quod per cogitationem quaeril. Omnes autem isti
inconstantes sunt in omnibus viis suis, quia facillime
et adversis sxculi deterrentur, et prosperis irreiiun-
tur, ut a veritatis via divertaut.

Glorietur autem frater humilis in exaltatione sul.
IdPO, inquii, omne gaudinm vos existimare oportet
cum in tentailones varias incideriiis, quia omnis qui
adversa humiliter pro Domino sufl^erl, sublimia ab
illo regni pr;emia percipiet.

Dives autem in humUitate sua. Subauditur a sup ^-
riore versu gtorietur. Quod per irrisionein , quae
Graece ironia vocaiur, dictum esse constai. Ita, in-
quit, gloriam suam qua divitiis superbit et pauperes
despicit, aut eliam opprimit , finiendam esse roemi-
neht, ut bumililatus in aeternum pereat euro pur-
purato illo divite qui Lazarum despexit egentero.

Quoniam sicut fies fern transibit. Flos feni et odo-
ratum delectat, el visum, sed velocissime gratiaiu
suas venustatis et suaviiatis auittii. Ideoque buic
rectissime praesens impiorum felicitaa assimilatur,
qu£ diuturna esse nullateuus valet.

Exortus est enim sol cum ardore^ et arefecH fenum^
et fles ejus decidit. Ardorem soiis sententiam dicit
districti judicis, qua reproborum decor tenipora-
lis in fine consuuiiiur. Florent autem et elecii,
non autem ut fenum. Justus enim ut patma floreb.t

^■4

«3

EXrOS. SUP. EPISTOLAS CATIIOL. — D. JACOBI EPISTOLA.

1i

(P*. ici). Floreot injusti temporaliler, qui taiiquam A errorem, qui sicut bonas cogitationes a Deo nobis

feuum Teloclter arescent , et quemadmodum olera
berbarum cito radent. Florent jusii tanquam arbo-
m, quia flos eonim» id est spes certissima eorum,
fnictnin ex&peclat perennem. Rallix quoque, id est,
cbariias, eorum Gxa et immobilis permanet. Hinc
etenim vir sapiens ail : Ego quoii vUi$ fructificavi
iMoviialem odoris {Eccli. xxiv). Denique Nabolh vir
justus niori maluit, quam vio^am palrum suorum in
hortum olerum transferre. Vincam quippe patrum
io borium olerum transmutare est, foriia virtutum
opera, qus ex patrum doctrina percepimus,
fragili vitiorum delectamento immutare. Ju^ti autem
aoimam ponere, quaro terrestria pro coelesiibns
booa eligere, malunt. Unde pene de illis psallitur

coiisiat inspirari, ita eiiam Aialas ipso instigante
putani nostra in mente generari. Nemo ergo, cum
tetitatur, dicat quoniam a Deo teniatur, illa videli-
cet tentatione qua dives incedens m ilineribus $uis
Marcesdt. Id est, nemo, cum rapinam, furtum, fal-
sum tesiimoniuni, bomicidium, stuprum, vel cibtera
hujusmodi commiserit, dical quoniam Deo cogeiite
necesse babuerit bxc patrare, iJcoque iiullatenus
borum effectum decliiiare potuerit.

Deus enim inlentator malorum esl, Subauditur rait-
tamentorum. Ipse enim neminem teniat. Ea videlicet
tentatioue quse decipit niiscricordes ut pecccnt. Du-
plex est enim genus tentationis. Unum qnod decipit,
aliud qiiod probat. Secuiidum boc quod decipit, Deus

quia erunt lanquam Ugnum quod plantatum eil secus ^ neminem lenlavit. Secundum hoc quod probat, Deus

deeursut aquarnm^ quod fructum suum dabit in lem'
pore suo {Psal. i), et cxtera. At qnid injusii? Et de-
cor^ inquil, vultus ejus deperit. Ita el dives in iiineri-
^us suis marcescet. Non oninein divitein dicit, sed
eum qiil confidit in incerto divitiarum. Qui enim
fratrl bumili divitem e conirario opposuit, ostendil
le de illo divite loqui, qui huiuilis non est. Nam et
Abraham cum esset divea in mundo, pauperem ta-
meu posi mortem suo susccpit in sinu, divitem reli*
quit in posnis. Sed non ideo diviteiu reliquii quia
divea erat, quod et ipse fuerat, sed quia mibericors
el homilis, quod ipstt fuerat, esse despexerat. Et e
contra mendicum Laxarum recepii, non quia rebus
pauper erat, quod ipse fucrat, sed quia humilis et in-
nocens, quod ipse fuerai, esse curabat. Talis ergo
dives, hoe esl soperbus et iinpiust terrena gaudia
coelestibus anteponens, in itiMribus suis marcescet^
boc est in aciibus suis peribit iniquis, quia iler Do-
mini rectum ingredi neglexii. Sed cum ille ut feuum
ante ardorem solis decidit, justus e contra, ut arbor
fructifera, et ejusdem solis ardorem, iJ esi, severi-
laiein judicis integre sufl^ert, et iusuper bonorum
operuni frut tus pro quibus in perpetuum remunere-
tur, aflert. Unde recte subjungitur :

Beaius vir qui suffert tentationem, quoniam cum
ffTobatus fueritf accipiet coronam vitas, quam repromi-
$it Deus diligentibus se. Iluic simile est illud in Apo-
cayp^ : Esto fidetis usque ad mortem ^ et dabo tibi

teniavit Abraham» De quo et propheta postulat :
Proba me^ Domine^ el tenla me {Psal, xxv).

Unusquisque tero tentatur a concupiscentia sua abs-
iractus et illectus, etc. Abstractui a recto itinerc,
et illectus in malum. De boc versu Ilieronymus'
contra Jovinianum : c Sicut in bonis (iiiquit) operi-
bus perfector est Deiis , non enim volentisi nequn
currentis, sed Dei misereniis et adjuvantis est, ut
pervenire ad calcem valeamus, sic iii malis atque
peccatis seinina nostra sunt incen.iva, perfectio aii-
tem diaboli. Cuin viderit oos super fuudameotum
Cbristi xdificasse fenum, ligna et stipulam, suppo-
nit incendium. iEdificemus aurum, argentnm, lapi-*

C:

des pretiosos, et tentare non audebit, quanquam et

in boc non sii certa et secura poasessio : seJet
quippe leo io insidiis in occultis, ut interliciat in«
nocentem*. Et vasa figuli probat fornax, bomines
autcm juslos tenlalio tribulationis. >

Deinde coneupiscenlia cum conceperitf paril pecca-
tum, Peccatum vero^ cum consumnwtum fuerii^ generai
mortem, Tribus modis tentatio agitur, suggestlonOt
delectatione, consensu. Suggeilione hostis, delecia-
tione autem, vel etiam coosensu nostrae fragilitatis.
Quod si, hoste suggerenie, delectari aot conaentire
peccato nolumus, tentatio ipsa nobis ad victoriaro
provenity qua coronam vitx mereamur accipere.
Si vero et bostis suggestione paulatim a recta loten*
tione abstrabimur, et vitio iucipimus illici, dele-

eoronam »f7<r, quam repromisit, inquif, Deus diligen' «^ ctando quidem oflendimus , sed oecdum lapsum

tibus u (Apoc. u). Aperte adinoneiis quia tanto ain-
plius gaudere in tentationibus oportet, quanio ccr-
lios clarct Deum bis quos diligit majiis sxpe teula-
lionum pondns imponere, ut scilicet per tentationum
exercitium probeotur io fideperfecti; cmn autem
probati sint veraciter esse fideleSi hoc est perfecti
et iotegri, in nullo deficienies, jure accipiant pro-
loissam vit» sternae coronam.

Nemo, cum tentaturj dicat qucniam a Deo lentatur,
Hacieous de tentationibus quas peruiittente Do-
mino exterius probandi gratia perpetimur, disputa-
Tit ; nuoc iocipit agere de illis quas interius, insti-
gaiite diabolo, vel etiam nulura; nostrae fragiliiate
tuadentOy tolerarous. Ubi primum illorum desiruit

mortis incurrimus. At si deleclaiionem concepti
corde facinoris, etiam partus pravae sequilur actio-
nis, nobiSt jam mortis reis, victor hosiis abscedit.
Quod ut astruamus exemplis, tentatus est Joseph
verbis domina^, sed quia concupisceoiiam libidinis
non babuit, suggestione tantum, non eiiam delerta-
tlooe vel consonsu tentari potuit, ideo vicior evasit.
Tentaius est David visu uxoris alienae, et qult
necdum carnis appetitum vicerat, a concupisceutit
sua abstractus et illecius est. Atque ubi conceptum
scelus perfecii, reatum mortb etiam proprio oro
judicatus incidit , quam tainen poenitendo evasit.
Teutalus est Judas per pbilargyrijin, et quia erat
avarus, ab ipsa sua concupiscentia abstractus et II-

ir» DEDiE VENERADiLIS OPP. PADS II.

lccius, ad interiiuin conseniiendo decidit. Teiilatus A
eii Job multipliciier, sed quia nec possessiones»
nec salutem corporis divino amori prxposiierat,
lentari quidem suggesiione bostili poluit, sed con-
sentlre vel saliem delectari peccato nullatenus va-
luit. Quod ergo dicitur, Peccaium, eum Cifntummatum
fuirit^ generat mortem : respicil e contrario ad hoc
quod supra diclum est de eo ^ut su/ferl teniationem,
qula cum probatus fueril , accipiet coronam vil<e* Sicul
eniro ille qui tcntaius superat praemia viiae meretur,
ita nimirumque qui concupisceniiis suis illectus
a lentatione superatur, merilo ruiuam mortis iii-
currit.

Pioiile itaque etrare^ fratres mci dilectiuimi. Vi-
delicet a^siimaiido quod tentamenla vitiurum a Deo
sumanl origiiiem. Quamvis sciamus noonullos eii- B
gentibus meritis prxcedentium criminum, in alia
rursos icelera Jusio districli judicis corruisse pcr-
missu. Unde est Aposioli : Et sicui non probaverunt
Deum habere in notitia^ tradidit illos Deus in reprobum
semumf ut faciant qute non conveniunt, repletos omni
iniquitate (Rom. i).

Omne datum optimumt et omne donum perfectum
desursum est^ descendens a Patre luminum. Posiqiiam
docuit vitia quibus lentamur, noii a Deo nobis, sed
a nobis ipsis inesse, osiendii e conira quia quidquid
boni agimus, boc Deo donante percipiinus. Unde et
eum Patrem luminum appellat, quem aueiorem no-
vil spiritalium cbarismalum. Cui consoiial illud
aposloli Pauli : Quid enim habes quod non accepitii?
(l Cor. IV.) C

Apud quem non est transmufatio ^ nec vlcissltudinis

obumbratio. Quia in Dei natura mutubililas non est,

neque lumen ejiis sicut lumen bujus niundi ali(|ua

vicissliudinis uiubra intercidit, liquet ulique quia

.sOla nobis dona iucis, el non etiam tenebras immit'-

lit errorum.

yoluntarie enim genuit nos verbo veritatis. Et Do-
fiilmis in Evaiigelio : Non vos me elegittiSf ted ego
ilegi vos {Joan. xv). Et in Osea propliela : Diligam
eos spontanu {Ose. xiv). Quod ergo dixerat : Omne
dotum optimum^ et omne donum perfectum a Deo
descendere, con»equeiiler astruit addendo, quia non
noslris meritis, sed su» beneficio voluntatis, per
aquam regeneralionis, de filiis tenebrarum nos in
fllios lucls mulaverit. ^

Vt simus initium aliquod creaturm ejus, Ne in eo
<|Uod aii ^eniitf, boc nos fieri putaremus, quod Ipse
est, ideo prlncipaium quemdam In creaiura nobis
bac adopiione concessum ostendiu Hos etenim versU
«ulos quldam ita transtulil : Volens genuil nos verbo
oerila(u, til simus primitics ereaturarum ejus. Idesi,
ut Cffileris quas cernimus creaiuris simus meliores.
Primilbs namqoe (rugum vel animantinm Domino
comeerare lex praecepii, primitias auiem auri ei ar-
f enii ad oput labernaculi jusdil conferri, id esi, op-
lima quaeque ia meiaJis. Et de aniiquo Dei populo
diiit Jeremtas propbeia : Sanctus Israel Domino,
vnuiitia; frugum ejus {Jerem. ii).

SECT. I. - EXEGETICA GENULNA. |6

Scilis, fratres mei ditectistimi* Notissiii.uni (inquh)
vobis esl quia a vobis ipsis babuistis ad ima labi, a
Domino autem vos illui>trari« non vesira provisione,
aed superna graiia vos prxvenicnte coniigil.

Sit autem omnis homo velox ad audiendum, tardut
aulem ad loquendum, Hinc auditorem moralibus in*
siruil praeceptis. El recie primo adnionel aureoi
quanio citius fieri polesl accommodare docenti, sero
auiem os ad docendum aperire, quia stulium esC
quemlibel quod ipse non didicerit, aliis \elle prae-
dicare. Qui ergo sapientiam diligit, primo, ul supra
admonuil, banc a Deo postulet. Dehinc magistruin
verilatis humilis auditor inqiiiral. Et inler agendum
suam cautissime linguam non solum ab oliosis ser-
monibus coerceal, verum el ab i^sa quam iiuper di-
dicit veritate prxdicanda coniineat. Hinc Salomon
de distantia lemporum scribens ail : Tempiii taceudi,
et tempusloqueiidi{Eccle. iii). Hinc Pythagorici, naiu-
ralis scientia) magisterio prsditi, audiiores snos per
quinqueiinium jubenl silere» et slc demum perniit-
tunt pncdicare. Nam tulius esl ul verilas audiatur
quam praeJicetur. Quoniam cum auditur, bumilitas
CQSloililur; cum autem prujJicatur, vix esi ui non
subrepal cuilibet honiinum quantulumcunque jactan-
lias* Hinc Jeremias bene insiiiuii adolescentis viiam
describens , modcsiiam Ijciturnitalis iuter prima
viriulum studia computat. Bonum est vero, inquit,
eum porlaverit jugum ab adoUseenlia sua, Scdebil lo-
titariut et tacebit (Thren. iu).

Et tardut ad iram. Quia malurltas sapientiae non
nisi iranqoilla mente perclpitur. Scripium est eniin,
quia ira in tinu sluUi requiescit (Eccle. vii). Non au-
lem ita velocitutem irae vertai, ut bujus lardiiaiem
approbet, sed boc potius admonet, ui et bora per-
lurbatiouis ac liiium, ne nobis ira subrepal, cavea-
mus ; aul si forte subrepseril , intra oris septa ejus
cobibeamus impelum, et exacta hora discriminis
liberius eam ad inlegrum a noslro corde per tempus
eipurgemus. Vel certe tardos ad iram nos esse prx-
cepit, ut non quaslibel ob causas serenitaiem nostri
Tultus iii austeriiaiem veriamus, sed cerla exislenle
raiione. Verbi graiia, si ali!er corrigi proxiiiios,
maiime qui nobis sunl commissl, non posfe cer-
namus, severiialem ergo eos Terbi, vel eiiam judi-
cii districtioris eihibeamus, manente lameu quan*
tum fiaiura bumana patiiur statu meniis noslr»
sereno. Nam (ui credo) Pbinees, Samnel, Elias ei
Petrus, tardi fueruni ad irain, el tamen peccantei,
vel gladio, vel verbo, pereinerunt. Scd et Moyses,
cum essel vir mitissimus, eiivii a Pbaraone quem
Incorrigibilem vidil, iralus nimis, comminatus csi
ei poenam, quam ei opere patravil.

Ira enim viri justitiam Dei non operalwr. Facilis
est sensus, quia qui Iracundi» viiio se incaulus
subjugul, etsi bominibus justus apparet, in divino
lameu eiamiue nondum perrecle jusius esi. Verum
aliius poiesl intelligl, quia de Domino dicium est *.
7tt autem, Domine virlutum, cum tranquiUitale judi-
cat (Sap. sii). Qualiscunque judei homo amissa

17 EXrOS. SUP. EPISTOLAS CATHOL. — D. JACOBI EPISTOLA. fj

mentJs iranqiiiHiUte dclinqnentem judicat, etiam 8i A Vhifare pupiUot ei tiduas in tribHlatione eotHm,

juste jadicat, juhtltiam taroen diYini examinis in
^uam perturbaiio cadere nescit, imitari non potest.

Propter quod abjidentet omnem immundUiam et
mbundantiam malitia^^ in mantuetudine tuteepittit in-
titum verbum, Prius et corpus et mentem a vitiit
jubet expurgare, nt dignl existere postlnt, qui ver-
bum salntis percipiani. Qui enim non declinal prius
a malo, non poiest facere bonoin. Omnem quippe
Immnndiiiam et carnis et anlma; nuncupat. Malitia
autem proprie ad iiiteriorls hoinlnis pravitatem
rvtpkit. Suteipite (inqnit) intitum verbum^ id est,
▼erbnm qnod vestris cordibns prsdicando imponl-
mus, Tos discendo susclpite. Vel certe ita sentlen-
dum est : Terbnra quod vobis in die rederoptlonls in-
situm esi, quando volontarie genuit vos Oeus, jam B iram,
nunc perfectius susceplt, etiam operibus Impleudo,
quod jam in mlnisterio teiietis.

Quod potett talvare animct vettrat, Etiam si in
corpore tentatlones patiamini, vel a perfidis morte
coosomamini.

Ettote autem factoret verbi, et non auditoret Um-
fsm, etc. Sic et Paulus de legis culioribus. fton au-
ditwet (inquil) leg^t jutd tunt apud Deum^ ted facto-
ret legit iutiificabuntur {Rom. ii). Et in Apocaljpsi
Joannes cnm dixisset : Beatut qui tegit^ et qui audit
terba propheiim libri hujus^ protlnus adjunxil : Et
tervai ea qum in ilta scripta tunt (Apoc. i).

Qui auiem pertpexerit in lege perfecta libertatit^ et
ptrmanterit in ea. Legem perfectx liberiatis, graiiam

et immacuiatum te custodire ab hoc taculo. Quia
dixerat factorem operis beatum in facto suo futu*
rum, nunc quae facta maxime Deo placeant dlxiC|
misericordia scilicet ct innoceniia. Namque in eo
quod pupillos et viduas in tribulaiione eorum visl-
Ure jussit, cuncta quae erga proximum misericordi-
ter agere debemus insinuai. Quod quantum valeat,
ipso judicii tempore pandetur, nbi dlcturus est Ju-
dex : Quandiu fecutit uni ex hit fratribut meU mtitt-
mtt, mihi fecittit (Matlh. xxv). Porro iii eo quod
Immaculatos nos ab koc sxculo custodire praecepit,
uiiiversa in quibus nos ipsos castos servare decet
ostendit. In quibus sunt el ea quae supra observaro
monoerat, ut tardi timnt ad loquendum, ei iardi ad

CAPUT IL

Fratret mei^ nolite in pertonarum acceptione habere
fidem Domini nottriJetu Chritti gtorice. Oslendit
quod bi quibus scribebat fide quidem evangelica
Irobuti, ted operibus erant vacui. Et quia mandau
Domlni eleemosynls pauperum docuerat Implenda,
vidit illos e contra, quod pauperlbus erat propter
acterna praemla faciendumy divitibus potlus propter
terrena accommoda fecisse, Ideoque eos prout eraiit
dignl redargoit. Et congrue in bujos exordlo senten-
tlae Dominum nostrum Jesum Cliristum gloriae co-
gnominat, nt meminerimus quiaejusesl poilus jussit
ubediendum, qui cum tit tplendor glorim {Hebr. i),
sempiiema gloria remunerat quidquid pro ejus

didi Evangelii. Niful enim ad perfectum adduxit lex amore pauperibus datur, quam quablll>et bominum.

{Hebr. vii). El alilii : Non enim accepittit tpiritum
tervitutit iterum in timore^ ted accepktit tpiritum
adoptionit filiorum {Rom. viit). Et iterum : Ubi enim
tphitut Domni^ ibi libertat {II Cor. iii). Et Ipse Do-
minot : Si vot, Inquit, Filiut tiberaverit^ vere tiberi
eritit {Joan. viii).

Non auditor oblitiotut factut, ted factor operit^ hic
beatut in facto tuo erit, Non audltu verbl superva-
ctio, seJ operis exsecullone beaiitodo praeparatur.
Sic ei Dominus loquens ad discipulos : Si hac tcitit^
inquit, beatieritit ti feceritit ea {Joan. xiii).

Si quit auiem putat te retigiosum este^ non refre*
nant tinguam tuam^ ted teducent eor tuum^ hujut

dlgnlus honoranda, de qulbus generaliter dictam^
est quia omnis earo fenum^ et omnit gtoria efut
tanquam flot feni, etc. {Itai. xl).

Etenim ti introierit in eonventum vettrum vir, otN^tfiiift
annulum habent, in vette candida^ introierit autem et
pauper in tordido habitu^ et intendatit in tum qui in^
dutut ett vette presclarn^ et dixeritis ei : Tu tede hie
bene^ paupeti autem dicatit : Tu tta itiic^ aut tede tub
tcabeth pedum meorum, In hujot exposltlone tenten-
tiae beati Aoguttinl dlctit uurour. c Si banc, Inquit,
dittaotlam tedendl ei tUndi ad bonoret eeclesiatti*
eot referamus, non ett puUndum leve esse peeca-
tum in pertonamm acceptlone habere fldem Dominl

vana ett religio. Monuerat tupra verbum Del non to- p nottri Jesu Cbristl gloriae. Qult eiilm ferat ellgi di-

lum audire, sed et facere. Nonc addit quia et sl quit
mandau Dominl quae didicit factis exercere videtur,
ti non etiam in linguam a detractionibus, menda-
ciis, blaspbemiit, ttultiloquiis, ab Ipso eliam muU
tiloquio, caeteri^qoe quibus peccare solet, refrenave-
rit, frustra se de operum justitia jaclai. Sicut Paulus
gentilis poetae senientiam comprobans, ait : Corrum-
punt moret bonot cotloquia mala{l Cor. i\).

Religio autem munda et immaeutata apud Deum et
Patrem^ hmc ett, Polchre addidit apud Deum et Pa-
trem, quia sunt qui bominibus rellgiosl videntur,
cum a Deo habeantur prorani. Unde et Salomon ait:
Ett vim quee videtur hondni recta^ novittima autem
ejui deducunt ad mortem {Prov. xiv)«

vitem ad sedem honoris Eccletls, contempto pau-
pere inttroctiore el tanctiore? Si aotem de qiioti-
dlanit contestlbut loqultur , quit hlc peccai ( ti-
tamen peccat ) nlti cnm apud temetlptom Intot ita
judical> ut ei tanto melior quanto ditior ille- videa-
lur ? I Uoc enira videtor tignifieasse tubdeiido.

Nonne judieatit apud votmetiptot , et faeti ettit ju-^
dicet cogitationum iniquarum. Sequilor :

Audite^ fratret mei dUectiteimi. Diligeotltts, in-
qoity anlmadvertiie, quia noo qui ditiores exlstunt
ad ta^colom, 11 In dlvlno exaroine tonl melioret*

Nonne Deut elegit pauperet in hoc mundo^ dMtee^
in ftdCf et hofredet regni quod promitit ditigentibut tef
l>aoperet vocat horoilct, etqui per coutemptum

19 BEDif: TENERAUILIS OPP. PARS II.

tiiin vistbUiam, fide aatem invisibirmm diTiliarum a
miindo bnic despicabiles parenl. Talcs namque e!eo
git Dominus noster Jeaus Cbristus dicendo : Neliie
timerey pusillut grex^ quia complacuit Palri ve$lro
dare vobi$ regnum. Tales elegit cum parcntes sibi
l>aupere«, quorum officio in mundum veniens nulri-
relur, creavit. Sed hos tamen futuri regni exspecta«
tione pr^claros reddidit ac nobiles.

Vos autem exhonorasti$ pauperem, Propler illum
scilicet cui dictum est : Tusta t//tc, cum babenti an-
nulum aureum dictum est : Tu sede hic hene.

Nonne divite$ per potentiam opprimunt vos^ et ipsi
trahunt voi ad judicia ? Nonne ipsi blasphemant bo^
num nomen quod invocatum est super vos ? Hic osten-
dit apertius (|ui sint divites, de quorum humiiiatione
ac perdilione supra disputaret, llli nimirum qtii di B
vitias suas Cbristo praeponunt , prorsusque a fide
ejua alleniy insuper et eos qui credunt per potentiam
opprirount, trabentes ad judicia potenttorum , ac
nomen Cbristi blasphemauies, quod est super omne
i^omen. Quod apostolorum temporibus plures genti-
lium et maxime Judaeorum priiiiores fecisse, et in
Actibus eorumdem apostolorum, et in Epistolis Pauli
apostoli satis patenter ostenditur.

Si tamei^ legem perficitis legalem ucundum Scri'
pturas : DUiges proximum tuum ncut teipsumf bene
facitis. Si autem personam acdpitiSf peccatum opera^
miui^ redarguti a tegequasi transgressores. Vide quein-
admodum transgressores appellat, quia dicitur di"
viti : Sede hic^ et pauperi : Sta illic. Unde ne putn-
rent conteroptibsle esse peccatum in bac una re legem ^
transgredi, secutus adjunxit :

Quicunque autem totam legem servaverit , o/fendat
autem in u»o, factus est omnium reus. Qui enim dixit :
Non mmchaberiSf dixit etiam^ non occides. Quod si non
mtBchaberis, occides autem^ factus es transgressor le-
gis. Propter illud quod dixerat : liedarguti a tege
quasi iransgressores. Qiiae cum ita sint, consequeus
videtur (nisi alio roodo intelligenduni osteiidatur) ut
qui dmril diviti:Sede hic, el pauperi : Sta illic^
buic ampliorem bonorem quain illi deferens, et ido-
lolatra, et blasphemus, et aduher, et bomicida, et
quia longum est cuncta coromemorare, reus omnium
criminum judicandus sit. Offendens quippe in uno,
factus est omoium reus. Qnaerendum est ergo, unde q
sil omnium reus» si in uno offenderit, qui toUm le»
gem servaverit. An forte quia plenitudo legis est
cbaritas, qua Deus proximusque diligitur, in quibus
praeceptis cliariutis tou les pendet et propbet»,
meriio fit omnium reus , qui contra illam faclt in
qua pendent oronia ? Ne mo autem peccat nisi adver-
siis etm factendo. Quia Non adulterabis, Non bomi*
cidium facies, Non furaberis, Noa concupisces, ei si
quod est aliud roandatnm, in hoc serroone recapiiu-
latur : Diliges proximum tuum tanquam teipsum. Di»
lectio proximi matum non operatur. Plenitudo autem
tegis est eharitas ( Rom. xiii ). Reus luque fit om«
iilum« facieodo contra eam in qua pendent omnia.
Cur ergo non dicuntur paria peccau ? An lortc quia

SECT. I. — EXKGETICA GENULNA. 20

magis facit contra cliariutem qui gravius peccat,
roinus qui levius 7 Tamen etiam si in uno olftndeni,
reus est oninium, quia contra eam facit, in qna pen-
dent omnia.

Sie toquimini^ et sie facite^ sicut per tegem libertU'
lit incipientes judicari. Lex liberiaiis lex cbariutis
e»t, de qua dicitur : Si tamen tegem per/icilis regalem
secundum Scripturas : Diliges proximum tuum sicut
teipsum^ bene facitis. Iloc ergo, inquit, loquendo,
boc faciendo curate, ut proximos diligendo a Deo
diligi mereamini, et proximis misericordiam Impeii-
dendo in divino judicio roisericordiam exspectetis.
Aliter : Sicut lex servitutis est quae data est per
Moysen, iia lex libertatis gratia est Evangelii quae
l>er Jesum Cbristum facu est, Apostolo attesunte,
qui ait : Non enim aecepistis spiritum servitutis ite*
rum in timore^ sed accepistis spiritum adoptionis fitio*
rum, in quo etamamus Abba Pater (Hebr. vii). Et
iterum : Vbi autem spiritus Domini , t^t tibertas
{II Cor. iii). Si ergo loquimini, inquit, et sic faciie
sicut per legem libertatis judicandi. Hoc est enim
incipientes judicari. Gravius namque ju>licabitur
qui legein Moysi, quam qui lcgem naturatem con-
temnit. Gravius item qui cognitam Evangelii gra*
tiam, quaro qui Mosaicae legis edicu despicit. Ho-
roini enim ctct muttum datum ei/, multum quwritur
ttb eo. Et cui commendaverunt muttum^ ptus petent ab
eo {Luc. xii). Unde et Apostolus ait : Si enim qui
per angetos dietus esl, fermo factus est /initKs, et otn-
tits prasvaricatio et inobedientia accipit justam m^rce»
dis retributionem, quomodo nos effugiemusy si tanlam
negtexerimus satutem? Qum cum ttttltnm aceepisset
etutrrari per Donunum^ ab ms qw audierunt^ in nc$
confirmata est ( Hebr. n ). Et iterum : Irritam quis
faciens tegem Uoysi, sine utta miuratione duobus vet
tribu$ te$tibu$ mon/tir, ^iianlo mo^li pntoiif deteriora
mereri $uppticia , qui Fitium Dei eoncutcaverit , et
eanguinem te$tamenti pottutum duxerit in quo $ancti'
ficatut e$t 9 et Spiritui graUee eontumetiam fecerit
{Hebr. x) ? Uterque aotem sensus ad unnm finem
respicit , ut videlicet divinae gratias justis operibus
respondentes, simus invicem benigni, misericordes»
donantes iuvicem, sicut et Deus in Christo donavit
nobis.

Judidum enim $ine mi$ericortUa fiet itli qui non feett
misericordiam. Sine roisericordia judicabitur ille qui,
cum facere posset, non fecit roisericordiaro antequam
judicaretur. Quod cum de omnibus irpmisericordibus
rectA sentiatur, constat omnimodis quia quo majorem
quisque a Domino roisericordiam consecutns est, eo
injustius indigenti proxlmo roisericordiam negavii,
eoque justius impieutis suae poenas luet. Unde pro-
vide Dominus admonet : Notite judieare^ ut um ju»
dicemini; notile condemnare^ et non condemnttbimini.
Dimittite^ et dimittetur 9obi$. Date^ et dabitur vobi$
{Luc. vi). Judicium ergo litie misericor<Ua fiet ei qw
non fecit misericordiam.

Superexaltat autem misericordia judiaum. Qula
quemaduiodum damnatus in judicio Dei dolebit, qiii

<i\ EXPOS. SUP. EPISTOLAS CATHOL. — D. JACOBI EPISTOLA. 22

iioa fecll mUericordiani, lu qui fecii remuneraius A Deum esse non creJuni« vel creiiitum non linieni,

eisulubii el gaudebit. Aliter : Superexallal miseri-
cordia judidam. Non dictum est : Vincil misericor-
dia judiciam. Non enim adversa est judicio, sed
tuperexaliat^ quia plures per misericordiam colli-
guutur, sed qui misericordiara prcsruerunt. Beati
etiim mimicordes^ quoniam ipsorum miierebilur Deut
{MaUh. v). llem Superexallal misericordia judicium^
id est, tuperpouitur misericordia judicio. In quo
Inventum fuerit opus misericordiae, el si babuerit
(orle in judicio quo punlatur, tanquam unda mise-
ricordiae, pecc«ti ignis exslinguiiur.

Quid proderii, fralres mei, si fidem quis dical u
habere , opera autem non habeat ? et caeiera. Ilinc de
miaericordise operibus latius dispuui, ul quos vehe-

profecto sunt daemonibus lardiores ac proterviores
aesiimandi. Sed nec I)eum credere et contremiscere
magnum est, si non el in eum credaiur, boc esi si
uon ejus in corde amor teneatur. Aliud est eulii>
credere illi, aliud crcdere illum, aliud credere in
illum. Credere illi, esi credere vera esse quae loqut-
tur. Credere illum, credere qund ipse sit Deus.
Credere in illum , est diligere illum. Credere vera
esse quae loquiiur, mulli ei mali possunt. Credimt
enim esse vera , ei noluni ea facere , quia ad ope •
raudum plgri sunt. CreJere autem ipsum esse Deum,
boc et daemones potueruni. Credere vero in Deum,
soli novere quidiliguiil Deom, quinon solo iiomine
sunt Cbrisliani, sed et factis et viu. Quia slnedi-

menter scieDlla prsecedente terruerat consoletur, ^ lcctione fldes inanis. Cum dileciione, fldes Christianf,

cttm admooet quomodo eliam peccata quotldiana,

sne quibus hic non vivitur, quotiilianis reniediis

expieotur. Ne bomo, qai, cum in uno oCTenderii, fit

ei omuium reus, iii multis offendendo, quia in muUis

o/fendimus omnes (Jac, iii), magnum aggerem reatus

suiminuUlimcollecium ad Iribunal lanti Judicis per-

vehat, ei eam quam non fecit misericordiam non

inveniat, sed potius dimillendoalque dando, mer^a-

lur sibi dimitti debita, reddique promissa.

Si autem frater aut soror nudisint, et indigeant victu
quotidiano , dicat autem atiqnis ex vobis illis : Ite in
pace, catefacimini et saiuramini, non dederitis autem
m qwB necessaria sunt corporit quid proderii ? Sic et

sine dilectione fides dxmonis. Qui ergo non vult
credere Cliristum, adhuc nec daemones iroiiatur. Et
61 jam credii Cbristum, sed odil Christum, babet
confessionem fidel in timore poenae , non in amore
coronse. Nam ei illl puniri timebant. Denique bea«
lus Pelrus cum Dominum confilens dicerei : Tu es
Christus Filiut Dei vivi {Matth, xvi), eadem pene
verba quae ei daemones proferre videtur ex ore, sed
iilorom confessio quiu cum odio prolau est, a Chri-
sio merilo damnaia esi, illius quia ex interna dile-
ctione processii, aetema beaiiiudine remuneraia est.
Vis autem scire, o homo inanis^ quoniam fides sine
operibus otiosa est ? Quoniam Paulus apostolus prae-

fides st non habeat opera^ mortua est in sfmeitpia, elc. ^ dicans justificari bominem per fidem sine operibus

Maoifestiim est quod sicut vrrba sola pleUlis nudum
vel esurieniem non recreant, si non el cibus prae-
beatur, ac vestis, iia fides verbo tenus servata non
salvat. Moriua esl enim in semetipsa sine operibus
cbariutis, quibus reviviscat et animetur. Neque buic
scnteniiae contrarium esl quod Dominus ait : Qui
crediderit et baptizatus (uerit, satvus erit ( Mare, xvi).
SubinieiligeDdum namque ibi esi quod untummodo
vere credat , qui exercet operando quod credit. Et
quia fides et cbarilas ab invicem separari nequeuni,
Paolo attesunte , qui ait : Est fides quw per dileetio»
nem operatur ( Galat, v ), aple Joannes aposiolus ia«
Irra de tbarlute senteniiam, qualem de fide Jacobus
profert dicens : Qui habuerit subttantiam mundi , et

non bene iniellectus est ab eis qui sic dicium acce-
perunt , ut puUrent , cum semel In Christum credi*
disseiil, eliam si male operarentur, ei facinorose
flagitioseque vivereni, salvos se esse per fidem :
locus iste bujus episiolae eumdem sensum Pauli
apostoli quomodo sil Intelligendus exponit. Ideoque
magis Abrahae exemplo utilar, vacuam esse fidem sl
iiou bene operetur, quoniaui Abrabae exemplo etiam
Paulus usus est, ul probarel justificari bominem sine
operibus posse. Cum enim bona opera commemorat
Abrabte, quae ejus fidem comiiaia sunl, satis osten-
dit apostolum Paulum, nen ita per Abrabam docere
)uslificari bominem per fidem sine operibus, ul si
quis credideril, non ad eum periineal bene operari,

viderit fratrem suum necesse habere, et ctauserit vts. |^sed ad boc potius, ui nemo arbilrelur meriils prio-

cera sua ab eo, quomodo charitat Dei manet in eo
(/ Joann, iii)?

7ii credis quoniam unus est Deus^ bene facis , el das-
mones eredunt et contremiscunt, Ne pules quia ma •
gnum aliquld facis credendo unum esse Deum. Hoc
enim etdaemones faciunt, nec solum DeumPairem,
sed et Filium credunl. Unde dicil Lucas : Exibant
autem deemonia a muliis ctamantia et dicentia, quia tu
es Fitius Dei, Et increpans non situbat ea loqui, quia
sciebant ipsum esse Christum (Luc. iv). Nec solum
creduni, verum eiiam contremiscunt. Uiide ad illum
legio quae hominem obsidebat supplici voee procla-
itial : Quid meeum et tibi, Jesu FiliDeisummi? Ad-
JHro teper Deum^ ne me torqueas (Harc. v). Qui ergo

rum bonorum operum se pervenisse ad donum ju*
stificaiionis quae est In fide. In boc se gentibus in
Cbrlstum credentibus, Judxi prxferre cupiebant,
quia dicebant se meriiis bonorum operum, quae in
lege sunt, pervenlsse ad cvangelicani gratiam. Ideo-
que scandalizabantur mulii qui ex eis credidernnt,
quod incircumcisis geniibus Cbristi gralia iradere-
tiir. Unde apostoliis Paulus dicit posse hominem
sine operibuSt scilicet praecedeniibus, justificari per
fidem. Nam justificatus per fidem, quomodo pote&t
nisl juste operari ? Cum ergo dicit Jacobus :

Abraham pater noster nonne operwus jusiipeatus
est, offerens Uaae filium suum super a/fare / Eleganter
exemplam honx operaiionis ab ipso p:itriarrha mo«

23 BED.E VENEUAniLIS OVP. PAUS II.

nitil esse disccndum, provocans vidclicet eos qui de A
Judseis crediderunt, ut qtiasi Lonae soboies primi el
ma:ilnii sui parentis actos scquerentur. Gt quoniam
eos ne in tentaiionibus deUcerent , et ut fldem sunm
per opera probarent, admonebat, elegnnter de pairi-
archa posuitexemplum, pcr quodeos in utraqne vir-
tute posset institnere. Quae eiiim teniatio major,
ekceptis liis quae ad proprii corporis plagas perti-
neiit, accidere potesi, quam si quis flliuin untcum
di!eclissimumque suum senex cogatur occidere?
Quomodo autem tunicas vel escas suas pro divino
aniore pauperibus dare differret, qui filium quero
senex acceperat hsRredem ad jussionem Domini
statlm morii dare non dislulit? Iiaque congruit
buic beaii Jacobi sententix quod Paulus ait : Fide
oblulil Abraham Uaac fHium $uum cum lentaretur, et ^
unigenilum offerebat quem su$ceperat per repromiaio»
nem, ad quem dictum est, quia in Uaac vocabitur tibi
semen , arbitrans qnia et mvrtuot suscitare potens esi
Deus (Jlebr. xi ). Si quidem in uno eodemque facto
beati Abraham Jacobus operum ejus magiiificentiam,
Paulus fidei constamiam laudavit. Nec tamen ditipa-
rem diYcrsainque J.icobo protulit Paulus senten-
tiam. Sciebant nam<|uc ambo quia Abrabam et fide
et operibus erat perrecius, ei ideo quisque eorum
illam magis in eo virtutem praedicavit, qua suos au-
diiores amplius Indigere perspexit. Quia enim Jaco-
bus illis scribebat qui fidem sine operibus oiiosam
lenebant, opportune illud protulit exemplum in quo
illa prscipua fides Abrabae, quae et prius Scriptura p
teste laudata est , appareret , quae non otiosa cjus in
corde torpuissct , sed ad obediendum divinis impe-
riis jam probaia flagrasset. Quia vero Pauliis illos
Instituebat qui sine gratia fldei de suis se extoUe-
banl operibus, ostendit quia sine fide iinpossibile est
placere Deo (Ibid,), atque ad redarguendam corri-
gendamque eorum temeritatem, collectis omnium
patriarcbarum exemplis , manlfeste edocuii qula
omnes testiinouio fidei probail sunt. Unde et spe-
cialiter de Abrabam intulit quia fide offerret Isaac,
arbitrans (inqiiit) ^ita et moriuos suscitare potens $st
Deus (Ibid,). Conjunxit ergo opns fidei, qui ideo fi-
lium mox offerre voluit, quia Deum bunc continuo
resuscitaturum esse credebat. Ideo autem hune post
mortem » Deo resusciiandum esse credebat, quia D
verum esse credebat quod audierat, quia io Isaac
Yocabitur tibi semen. Quam coDjunctionem utrius*
qoe Tirtutis beatos quoque Jacobus subsequeiiter
exponit dicens : Vides quoniam fides cooperabatur
operibus illius^ et ex operibus fides servala est^ et
suppieta est Scriptura dicens : Credidil Abraham Deo^
et reputatum est ilU ad JHStitiam^ et amicus Dei ap-
peilatus est. De hoc tesliroonio Paulus ad Romanos
firmissime disseruit , manifeste doceiis quia tania
est virtiu fidei, ut statim perceptis ejiis mysteriis
justum de impio facere possit hominem. Quia enim
Abrahain tanta et lam ferventi fide credidil Deo, ut
promptug esset animo ad agenda omnia quas Di us
juberei,. meritp fidei ejus a Deo, qui cor noverai

SEGT. I. ». ESEGETICA GENUINA. 24

iilius, reputaia e^^i ad Justitiam. Et ut nos quoque
fidein illius qia jusiificatus est sciremos, teniayic
eiim Deu8 jubens offerre filium, ei ex operibus fides
consummaia est^ id est, quia esset in corde ejus per*
fecti operum exsecutione probatum est. Iloe quoque
tempore si quis nuper ad fidem veniens baptismiiin
Dccepeiii, et proponens se toto corde Dei servire
pneceptis , mox de hac Iiice migraverit, justificatus
utique per fidem sine operibus migravit, quia teni*
pus operandi unde fidem probaret , ipso in queui
credidii Deo disponente non habuit. At qui percepiis
fidei sacrameniis longo sopervivunt tempore, nec
bonls insistere curant operibus, his incalcandum est
quod beatus Jacobus proposito exemplo fidei simiil
et operum Abrahae, mox subdidit dicens :

Videtis quoniam ex operibus juslificetur homo^ ei
non ex fide tantum ? Quod ait ex operibuSf slgnifleal
ex operibus fidei. Quia perfecta opera sine fide
nullus habere polest, fidem vero sine operibos
multi, si illis operandi tempus non adsit. De qiiali*
bus dictum est : liaptus est, ne malitia mntaret tfif^/-
tectum illiuSf aut fictio deciperet animam ejus (Sap. iv)«

Similiter et Daab merelrix nonne ex operibus jusii'
ficata esty suscipiens nnntios ei alia via ejiciens ? Ne se
causarentur opera tanii patris Abrahae iroiiari non
valere, praeserlim cum nullus eos modo cogeret
Deo filiog offerre perimendos, sed hoc poiius ipsa
per Scripturas Deus fieri proiiibeat, addit et mu-
lieris criminosae , mulieris alienigenae, quae lamen
per opera inisericordix , per onicium hospiuliiatls ,
etiam cum periculo viiae suae Dei ramulis exbibitttm,
jiistificari a peccaiis meruit, Israelitici populi civis
ascribi , regalis eoruin prosapise catalogo annume-
rari, ipsius Duroini ac Salvaloris nostri generaiioni-
bus quae a patriarcharum fonte descendunt inserl,
ab excidio patriae pereuniis, cujus perfldiam dese-
ruit, erui. Hs igitur conversae ad meliora mulicris
exemplis suadet auditores suos patriae pereuntis in-
troitum cavere , et a cujus sceleribus credendo re*
cesserant, ab hac etiam fructuoj^is operibus se me-
minlsse seccrnere , quatenus sanciorum coBtibus
copulari, et ad Redempioris sui mereantur pertin-
gere consoriiuro. Ei illos ergo hortatur suscipere
nuntios Jesu , hoe praedicatores verbi Evangelii
gratanter audire. Et cum hos a contribulibus suis
repulsos, vel certe ad mortero quaesitos esse cogno*
verint, ui saepe factum Actus eorum edocent, ipsl
conira, accepto ab eis consilio salutis siiae, ad Do-
minum Jesum eos in pace remittant. Quod honora*
bilem quondaro universae plebi Judaeoruin, et oune
roagis honorandum omni Ecclesiae Christi, per reve*
lationem Teliquiarum protoinartyris Stephani effe*
cium, beati Pauli apostoli magisirum Gainalielem in
Jerosolymis fecisse pracfatus Actuiim apostolorum
liher insinuat, quandOt disponenie senatu Judacorum
apostolos inierflcere, ipse vapientiore consitio eorum
roolimina evacuavit, ereptoique de insidiis eorum
apostolos ad evangelizandum Jesum reroisit inco-
lumes.

«3

EXPOS. SUP. EPISTOLAS CATIIOL. — D. JaCOBI EPISTOLA. 20

CAPUT 111. A non o/fendii, hic perfectu$ c$l vir, illo videlicel verlio

Nolite plurei magistri fieri^ fralree mei, Multum
fulsse studii credemibiis tempore aposlolonim , ul
Terbum lalius propagareiit, Acius eorum edocent,
ita ut Apollo vir in Scripturis doctissimus , sclens
taiituro baptisma Jeannis, flducialiter Christum prae-
dicarei. Qui taroen quia sapiens erat, mox ut doctor
adfnit, facillime quod minus habuerai adimplevii,
atque ad pRedicandi orGcium jam perfeclus rediil.
Alii majore iropcriiia discedentes de Judaea Antio •
chiam, docebant credentes ex gentibus quia, nisi
circumciderentuf secundum legein Moysi, salvi e&se
non possent , ncc parvum casiis praedicaioribus
qnaestionis laborem contulerunl. llos ergo et hujus*
modi doctores beatus Jacobus ab offlcio verbi remo-

cujus offensionem humanu vitare potest fragilitas,
ut est vtrbuffl doli, delractionis , maledictionis ,
superbix, jactantiac, excusationis in peccatis, smu-
lationis, dissensionis, haeresis, mendaci:, perjurii,
sed et otiosse, nec non eiiam superfluae locuiionis
in his quae necessaria videniur. In quo nimirum
verbo quisquis se sine olTensiune custodit, hic per-
fectus est vir. Qui enim custodit oi suum el linguam
iuam, cuitoditab angustiis animamiuam {Prov, xxi).
Potest etiam freno circumducere totum corpus. Pen •
det hic versus a superiuri. Si quii, inquil, in verbo
non offendit^ hie perfectui est vtr, et hic potest eliam
freno circumduccre toluin corpus. Quod est apcrie
dicere : Si quis lapsum lingusB, qui pene inevitabilis

vet, iie impedimenlum liis qui lllud rite Implere po- " esl,cavet, hic consueludine fiia ejusdein conliueiitiae

terant facerent.

Seientes quoniam majui judidum sumitis? Sicut
enim is qui bene ministraveril gradum bonum sibi
acqairit, ila qui ofncium docendi sibi indoclus
usurpare tealaverit, qui Chrisium non sincere an-
nontiat,* majus Judlclum damnaiionis mererelur
qoam si solus iii suo scelere perirel.

In multis enim o/fendimus omnei. Non dixit offen-
ditii^ cum ilios arguerei qaos ei scientia et opera-
tjone minus perfecios videbat, talesque a caihedra
lungisterii deponeret, timens ne vel per errorem
praedicando parvulos laederenl , atque ab auditu
dociorum praeoccupando eorum aures averterent;
vel certe ea quae recte praedicarent non reclae aciionis n
sorde foedarenl, ac per hoc viam evangelicoe perfc-
ctlonis sinistra opinione fnscs^Teni; ied offendinv i,
inqait, cum iumus Christi; sic loquitur Apostolus.
Et praemisit tn iitti//ts, subjunxit omnee, ut tanlo
caaliut se imperfecti quique in agendo vel loquendo
circttmspicerent, quanio ceriius cognoscerent quia
Dec perfecil qDidero boni, et qui Spirltus sancii
gratla duce Inceduni, hujus vilae viam absque olTen-
sione peccaii alictijus transire nullalenus possini,
jiixta quod alibi scriptom est : Cali non iunt mundi
in compectu ejui ( Job» xv ). Et sicut Salomon ait :
Qaia non eU homojuitui in terra qui faciat bonum et
non peccet {Eccle. vii).

Si quii in verbo non offendit^ hic perfectui est vir.

eiiam cxiera corporis niembra , quae facilius casli-
gari possunl , ne a recio itinere divertant, discit
observare.

Si autem equis frenoi in ora mitiimus ad consenlien
dam nobiif et omne corpus illorum ferimus, Subaudis :
Quanto amplius decel ut nobis ipsis frenum contl«
nentiae in ora miitarous ad cousentiendum Creaiori
iiostro, qiiatrniis per liiigu» cusiodiam operum qiio-
que rectiludinem obtinere quaeramiis ? Quod si , ut
quidam Codiccs habent, legerimus : Sieut autem
equii frenoi in ora mittimui, nihil quaestionis erii,
quia coiijuiigitur ad hoc quod in sequeiiiibiis dicilur :
Jta et lingua modieum quidem membrum esl, etc.

Ecce et naves cum magnas iint , et a ventii validii
minentuft chrcumferuntur a modico gubemaculo quo
impetui dirigentii voiuerit, Naves magnae in inari
mentes sunt hominum iii hac vita, sive bonoruro, sive
malorum. Venti validi a quibus minantur ipsi appe-
tiius sont mentium, quibus naiuraliter cogoniur ali-
quid agere, pcr quod vel ad bonum, vel ad maluin
perveniani flneni. Cubernaculum quo hujusmodi
naves circumfcrunlur, ubi iinpelus dirigeniis volue-
rit, ipsa cordis intentio est, qua electl, transgressis
hujus saeculi fluciibus, felicem pttriae coelestis por-
tum attingunt, reprobi autem qnasi Scylla vel Cha-
rybdi necaii fluctuosis viiae hujus erroribus , qoos
deserere iiesciebanl, intereunt. £t quia ex abundan'
tia cordii oi loquitutf recte subjungiiur :

Quomodo dicit perfeclum esse virum qui in verbo D Jta et lingua modicum quidem membrum est^ el

oon offendit, cum praeroiserit : Quia in multis offen-

dimui omnes? An quia et in multis offendere possunt

efecti, et uroen perseverare perfecti? Iroo iia iuiel-

Ilgeodum est. Namquc diversae offensionum sunt

species. Aliier elecii, aliter offendunt reprobi, Salo-

mone tesle, qiii ait: Septies enim cadit juitui, et

reeurgil; impii autem corruent in malum. Et si eniin

Justus per fragiliiaiem camis vel ignorantiam forie

offenderit, jusins lamen esse non desistit. Quia ut

gooiidiana est hujusmodi ct ineviubilis offensio, ila

est etquotidiana oraiionum ac bonorun operuro me-

<iela, quae offendentero jnsturo, ne in terraro pro-

roaf, et noptialem cbarlutis ac fldei vesicm pulvere

Titionim sordidel, ocius eriget. Si quts ergo in verbo

magna exaltat. Magna utique praemia exalut, si eam -
Impetus animi dirigeniis bene gnbernaverit..Juxla
lllud Salomoois : Qui intelligit , gubernacuia poiside^
bit. Sin autem male , maU e contrario sibi suisque
magna perditionis exaliat. (jnde ei Salomon : Mon^
inquit, et vita in manibus tingua (Prov. xviii). Vium
ergo exalut , si bene docet Ecclesiam. Mortem con-
tra , si grave agii. Namque hoc adversus eos dicit
qui, e% viia et scieniia desiituti , docere prssume-
baiil, ideoque roagis Ecclesiam laedebaiil ; quod sl
legaiur ut in quibusdam Codicibus invenitur : £(
magna exiuUat, illa nimirum hic exsuliatio debet
intelligi , de qua in sequeniibus, cum per plura lin>
guae vitia enumerassct, adjunxit : Nunc autem ex

tl BCDiE VCISGRADILIS OPP. PAKS II.

snltatls iit superbiii vesiris, Omnis exsullatio lalis A
maligna est. A qiia et maicr beaii SamueliK nos pia
exhorlaiione coropescit, diceiis : SoUie multiplicare
leqni sublimia gtoriantes (/ Heg, ii). Magna ergo ex-
siiltat lingtia, quae, caeierorum sensus et mba de-
spicicns, singiilariter se esse sapieniem jaciat et
facundam.

Ecce quantus ignts quam magnam silvam incendit,
Quantus dicit quam modicus. Denique et Godices sic
liabent : Ecce modicus ignis. Sicut eniro a modica
scintilla ignis excrescens magnam sxpe silvaro in-
ceiidit, ila incontinentia linguae suis nutrita levilaii-
bus magnam operum bonorum materiam, multos
viiae spiritalis fructus, ubi attaminaverit perdii, sed
et Inuumera plenimque quae opiima videbaotur lo-
cutionis folia consumit. ^

Et lingua ignis est, universitas iniquitatis, Ignis esl
lingua, quia virtutum silvam roale loquendo dcvo-
rat. Unde vir sapiens de Insipiente : Et apertio, in<-
quit, orti t7/jtis inflammatio est. Cui videlicet igni
perdilionis contrarius est ille ignis saliitaris, qui
lingua, fenum, slipulam, viiionim consumens, se*
ireta cordis iliustrat, quo sancti inflammantur do-
ctores, ul et ipsi ardeant aniando, et quasi linguis
ignitis accendant alios prxdicando. De quibus bene
scriptum est : Quia apparuerunt iUis dispartilee tin-
guoB tanquam ignis, seditque supra singulos eorum^ et
repteti sunt omnes Spirilu sancto {Act, ii). Recte au*
tem de lingua indjsciplinata dicitur quod ipsa sit
uolversitas iniquitatis, quia cuncta fere facinora per ^
eim aut concinnantur, ut latrocinia, stupra ; aut pa-
trantur, ut perjuria, falsa testimonia; aut defen-
duntur, cum quilibef impurus excosando scelus quod
admislt, simolat ostentando bouum quod non fecit.

Et inflammat rotam nativifalis nostra^ inflammata
agebenna. A gehenna dicit a diabolo et angelis ejus,
propter quos gebenna facla est, et qoi obicunque
vel in aere voliiant, vel iii lerris aut sob terris va-
gautury sive detinentur, suarum secum ferunt sem-
per tormenta flammarum, instar febriciiantis, qui et
fti iu leciis eburneis, et si in locis pouatur apricis,
fervorem Umen vel frigus insiti sibi languoris evi-
lare nou potest» Sic ergo dacrooiies ei sl in teiuplis
colaotur auratlSt et si per aerea discorrant, igne
semper ardeot gebennali, et ex ipsa sua poena com- r%
luonitt, decepiis quoque homiiiibus fomitem viiio-
riim, unde et ipsi pereant, invidendo suggeruni.
Cui cootra sancta Dei civitas oova Jerusalem de cobIo
a Deo desceodere diciior, qub niroirum quidquid
cosleste io terris agirous, hoo profecio ut agereroos
cceiesti monere accepimos. Uotam auiem dicit nati-
vitaiis DOStr« incessabilero vitas temporalis procur*
sum, quo a die naiivitatis usque ad roortem velot
«emper correnie rota corriculi incessanter agimur,
Unde beue Salomon cum diceret : Memento Creato^
ris tm in diebus juventuds /tur, antequam vtniat dies
offiictionis (Eccte, xii), paulo post addidit : Et con-
fringaiur rota super cisternain, et reverlalur pulvis
iii terraro «uam unde erat. luflammat ergo lingua

SECT. I. - EXEGETICA GCNUINA. i8

rotam naiivitaiis nostne, curo statum onmein no-
stne conversationis prava loqueiido contaroinat.
liem rotam nativitatis nostrae dicit, quia merito
primae prxvaricaiionis ab interna stabilitate proje
cti, huc atque illuc mente vaga raptamur, et incer-
tis per cuncta discursibus, ubi periculum, ubl salus,
ignorainus. Inflamroatur autero haec rota nostrae
nativitatis igne linguae maculautis, cuiti vitiuin nati-
vaB perturbationis ineptis etiam ac uoxiis serrooni-
bus accumulatur.

Omnis enim nalura bestiarum^ et volucrum^ et ser-
pentium, et caierorum, domantur et domita sunt a no-
fura humana. Legirous in Plinio iromanissimaro ser-
pentium aspidero in iEgypto doroiuro a patrefaroi-
lias, et quolidie de caveroa sua egressaro, ad men-
saro ejus annonaro percipere solitam. Legimus itero,
scribf nte Marcellino coroite, mansuefactam ligridem
ab India Anastasio principi missaro. Vult ergo intel-
ligi quia liUoUa pravorum bestiis ferocitate, volucri-
bns leviiate vel exsultatione, serpentibus virulentia,
praecellat. Sunt eniro be»tiales qui exacuerunt ut
gladium linguas suas (Psat. lxiii); sunt volatiles qut
posueruni in coelum os suum (Psal. lyxii), et quo-
rum os loeutum est vanitatem (Psal, cxliii); sunt ser-
pentini, de quibus dictum est : Venenum aspidum
sub tabiis eorum (Psat, xiii).

Linguam auiem nuttus hominum domare potest.
Duobus modis haec sententia recte potesl Intelligi,
qula et nullus bonorum doctorum potest domare lin-
guas eoruro qui seipsos a siulia verbositate cohibere
negligunt, et nullus loquentiuro est qui oon all-
quaudo dclinquat in lingua sua. Denique de viro
perfecto in articulo maxiroae tentationis constituto,
vcracitcr dictoro est : In omnibus his non peecavit
Job tabiis suis (Job, i). Et Uroen ipse se postroodum
aoditis Dei serroonibos, de ineptia stultae locutionis
reprehendit, dicens : Unum tocutus sum , quod uti'
nam non dixissem^ et alterum, quibus uitra non ad-
dam (Job, xxxix).

Inquietum malum ptena veneno morUfero^ etc. In-
qiiieturo addit, ob hoc quod dixeral earo domari non
posse, cum bestiae doroentur ei volucres. Plenam
vero dicit Teneno mortifero, ut exponat indomabl-
lem cur dicerei eam, cum et serpentes constel
posse domari. De cujus atrociute veneni plura
subsequenter adjungit.

Ex ipso ore procedii benediclio et maledietio. Non
oportet^ fraires mei, hae ita fieri. Nunquid fons de
eodem foratmne emanat dutcem et iiiiiaram aquamT
Sieut dulcis el amara aqua non possunt simul ona
de vena foniis ebullire, sed et si misceantur in vase
vel cistema, dulcis quidem rooxaroarescitabaroara,
aroara autem ex admistione dulcis in dulcedinem
iiescii immuuri, iu beneJictio et maledictio in uno
ore nullatenus possunt convenire ; sed quicunque sic
Deum benedicere oraiido, vel Terbum ejus praedi-
cando cousuevii, ul etiam maledicere horoines non
oiniserit, constatquia dulcedinem benedictionU efos
amaritodo malcdictioiiis consotnit. Modicum enitn

29

EXrOS. SIP. EriSTOLAS CATflOL. — D. JACOBl EPISTOLA.

36

fermenimu totam ma$$am corrumpU {! Cor. v). Et A quenter egetta$ {Prov. n?). Unde d hic quoque recie
non e$t puUhra laudath in ore peccatori${Eccli, i?). subjungilur :

Denique sS facias Bslulain bino ore unde aqua inlret,
simplici unde exeat, et in lioc amararo aquam, in
illo dulc(*in iromiitas, absque ulb dubieiaie iibi ad
unum exilus foraroen pervenitur, permisfa utraque
ei amara apparebiL Quia nimiruin multo racilius
dulce iD antarum ubi commisceniury quam amaruro
▼erliiur tn dulce. Quo exemplo colligitiir quia collo-
qnia mala sicut mores bonos, leste Apostolo, sic
eiisro serniones bonos, corrumpuni.

Nunquid potat, fratre$ m«t, /Scim oliva$ facere, aut
tf f M /imi f etc. In promptu csl, quia sicui arbor ne-
quit amisso naturali fructu alterius arburis ex so
ferre fructum, ita maledicus et si quid boni ad lem-

Quod d xelum amarum habetie, et coiiUntione$ sunt
in cordibu$ ve$tri$^ nolite gtoriari, elc. Zelum ama-
ruro dicit, quia est et zelus dulcis, a quo et Simon
apostolus mertio perfecii cordis noroen accepii.
Quero et Elias babuit, cum ait : Zeie ulatu$ $um pro
Domino Deo exercituum, quia dereliquerunt pactum
tuum filii hrael {111 Reg. xii). Ei aposiolus Paulus:
jEmulor enim vo$, inquil, Dei oimulatione {11 Cor,
xi). Est el bona conientio, quaro Doroious nos lia-
bere prxcepit dicens : Contendiu intrare per angu-
$tam portam (Luc. xiii). N olite, \nqm%, gloriari, et
mendace$ e$$e adver$u$ veritatem. Quia Veritas ipsa
probat non esse gloria diguos eos qul sapientix

pus loqui videatur, fructum benediciionis babere B verba promeotes ex ore, zeluro aroarum et conien-

Dullatenus valet. At si quis bxc altius velit discuti,
poiest in ficu, cujus foliis protoparentes nosiri posi
agniiionero praevaricationis sua pudenda lexerunt»
velamentum excusationis inielligi, quo et ipsi tunc in*
crepationero Creatoris a se repellere el In ipsuro
Creaiorero conabantur refundere, et nunc plerique
stultoruro eor suum declinant in verbum maluro, ad
excu$anda$ excu$atione$ in peccaii$ (P$aL cxl). Pdtest
in olivts fructus misericordise, in viie fervor dile*
ciionis accipi. Ego autem (inqoii) ncut oliva fructi'
fera in domo Domini^ $peravi in mi$ericordia Deimei
{P$al, Li), id e&t, sicut is qui rructuro misericordio)
facii, misericordiam ipse a Domlno speravi. Item*
que:£l poculum^ inquit,fttttm inebrian$ quam prtecla

tionis infructuosae siodium gestanl in Qprde.

Non e$t i$ta $apientia de$ur$um de$eenden$, $ed
terrena, animalie^ diabolica. Et Paulus dicit quia ani-
mali$ homo non percipit ea qu(g $unt $piritu$ Dei. No*
landum aulem quod aniroalis bomo, sive aniroalis
sapientia, non ab aniniali, sed ab aniroa derivatur,
tesie Apostolo, quia factu$ e$t primue komo Adam in
animam viventem, noii$$;mu$ AJam in Spiritum vivifi^
cantem (/ Cor, xv). Sed non prius quod spiriule esl,
sed quod animale. Quod ab aniroa derivaturo Grxce
tesiatur auctorius, in qua videlicet lingua ^ux^
anima, ^vxtxov dicitur animale. Porro aDimalla
quamvis Laiine ab anima vocabuluro accepisse vi-
deantur, longe diversam Graece ac dissiroilem lia-

rum e$t (Pial, xxii) ! Quod de cbaritale Dei constai G bent etymologiam. Namque ab eo quod vivanl no«

dictum, qu» diffu$a e$i in cordibu$ no$tri$ per Spiri*
tum eanctum qui datus e$t nobi$ {Rom, v). Non polest
crgo Gcus olivas facere, qiiia qiiicunque se in pecca-
tis excu&are potius quaro accusare nitilur, neqiia*
quaro opera pieialis qiiae pro peccatis llunl in proxi-
iDos perfecio, seU magis superbo corde largitur.
Neque vjtis ficus, quia qui diviua dilectlone se per-
fetie inebrjaty nullum jaro de suis erroribuSy nisi
seipsuro accusat.

Qui$ $apien$ et di$eiplinatu$ inter vo$ o$tendal ex
bona conver$atione operaiionem $uam in man$uetudine
$apientieB. Quia improbis doctoribus silentiuui impo-
suerat, eosque magisterii gradum lenere vetueraly
quos nec vitx perfectiouero nec continentiaro lingtiae

roen sortiunlur. Siquidero apud eos (m4 vita^ (£«
vocaniur animaiia. Curo ergo Apostolua in Episiolis
sois sxpissiroe uomioel carnalero homineiDy nomi-
iiet animalem, numioel spiriialem, spiritalem vel
i|)sum Dominuni dicit, qui, in canie et aniroa appa-
rens, Spiritu sanclo plenus exstiiit, vel oronem ele«
ctum, qui, in carne et anima naturaliter consistens,
gratiam quoque Spirilus sancti secundum mensuram
dunalionis Ctiristl , qua illustrelur, accepil. Carna*
lero vero vel aDimalero appellal horoiiiero, qui, nil
gratiae spiritalis habens, ea lanlumroodo quae naiu-
raliter carnis sive aniroae sensibus insiia sunt cogi-
tare vel facere novit. Merito ergo conteDiiosa et su-
perba sapieoria ease terrena, aniroalis et dtabolica

^- - , — ^ ^_^ ,

babere cernebat, consequenler adroonel ul si quis memoratur , quia duro terrenaro gloriam aniina
inler eos sapiens el disciplinatus, vel sit vel sibi

esse videatur, magis sapienter ipse ac disciplinate
vivendo erudiiionem snam, quaro alios docendo, de-
roonstret. Qui enim roansuelo corde el ore sereno'
bona quae valet operatur* evidens utique dat f bo-
Diiiiis sapieniis indicium. Principium enim $apunti(e
timor Donum (P$al. cx). Qui vero ad praedicandiim
verbum quam ad facieuduro pruclivior est, pleriim-
qae pcr aroorero jactantiae, per studium contenlio-
ois, per eloqueutiae faciliuiero, per iovidentiaiu
ajiorum doeenlium, per ignorauiiaro catbolicae vcri-
laiis, siul|IU;je reatum incurril. Coi bene congroit 11-
luU SalomuDis : Qnia ubi $unt verba plurima^ ibi fre-

quspril, dum,, expiqrC'4|ratkB.^|{irit^is, remaiiens
S(«la,* eal fiua>. 5!bi pa(uealiKr*:tASt.*i^aiuro primaB
praevaricationis suiil insila cogital, jure a maligno
(jclusa Sj^ipisii^a^ Jigentfa sejlia^qui^ ^upuvesana ei

4otji 5<^ta. V ::: '.,. :•: \,} :..; :..

Vbi enim zelut el contentio^ ibi incon$tantia ei
omne opu$ pravum, Omni^ ioquit, cu$todia $erva cor
fttttiR, quoniam ex ip$o vita procedit, Quatis enim
cordis est radix, lalis in conspeciu inierni arbilrii
est omnis fruclus actionis. Ei qui nequitias corde
livoris vel eonlentionis contegit, bujus est pravum
omiie opus, quantunilibel recluro bominibus esse
vldeatur, videliccl propter incouslanliaro meniis

51

Brn^E VENIiRAniLIS UPP. PAUS II. SECT. I. — EXECETICA GENUINA.

52

liuc illucque fluctuantis, quia se nd uuam superni A bns, cuin ad ea qu:e roens improba prave suggerii.

iiiUiilus anclioram Agcre negleiil.

Qua aulem desursu.n e$t $apienlia, prhnum quidem
pudica eif, deinde pacifica, modettat suadibHiSf bonii
consentiens, Haec est mansuetudo sapienti:i% quam
superius habendam esse pra^cepit, zclo utique ama-
ritudinis et contentioiiis, stuliis adversa, qua sancio-
ruro praedicaiorum virtus ei doclrina vicissim sibi in
cbaritatis atque roncordia: pace sociautar. Primum,
inquit, pudica es/, deinde pacifica» Pndica, videlicei,
quia casie inlelligii ; paciOca aulem, quia per elalio-
ncm se miuime a proximorum socieialc disjungii.
Modesta vero, suadibilis, bonis consenticns, quia
nimirum sapientis est bononim suasioni assensum
praebere, quomodo Pelrus rednrgucnti se paufocon-

manus, vel lingua, vel c^etrrorum membrorum con-
seiisus intemperanier obedii. De quo et in primis
bujus Episiolae parlibus ait : Unusquisque 'vero ten-
tutur a concupiscentia sua, abstractut, et illectus, etc.
Possunt autem concupiscenli» et terresirium bono-
rum in boc loco dictae inielligi, regni videlicet ap-
peiitus, dlvitiarum, bonorum, dignitatum. Propter
bxc enim et bujusmodi innumera, lites frequenter
inler malos et bella conimitiuntur.

Lhigatls et beUigeratis, et non habetis propler quod
non poslulatis, Liligatis, inquit, et belligeratis pro
temporali scilicet gloria, neqne banc obtinere vale-
tis, propter boc nimirum, quia Dominum postulare
non curasiis, ui ipse vobis saluiaria quaeque confer-

clius annuit, improboram vero doctrinam toia in- ^ lei. Si enim illum pia intentione poslularetis, et

leniione, vel docendo, vel vivendo repellere.

Plwa mlsericordia et fruciibus bonis. Et b«o esl
bona conversatio, quam supra sapieiilem et discipli-
iiatum ostendere monuit, misericordem, videlicei,
animo esse, ei ejusdem misericordiae fructus exte-
rius per pietatis opera monarare.

Judicans tine simulaiione, Bac virlule quaiilum pu-
dica sapientia proprle otitur, taiilum conlenliosa
prorsus caret ct blaspbema. Nam qui se duciiorem
caeterisque perfeciiorem videri appetit, multum iie-
cesse est laborel, ul et proximum quasi impruden-
liorein docte possit lacerare, et se nunquam etiam a
quibus alienus esi bona fecisse, vel dixisse simu-
Idndo praet«^iidal.

Fruelut autem jusiitlce in pace teminatur facienti-
bat pacem, Oinne quod in hac vila agimus semen cst
fuiurae retributionis, ipsa autem retribulio fructus
cst operum praesenliuui, teste Apostolo, qui ait :
Quweunque emm seminaverit homo, hcec et metet, Lt
qui uminai in carne, de carne metet ccrruptionem,
Qui autem teminat in tpiritu, de spiritu metet vitam
ceternam {Galat. vi). Et ideo recte dicitur quia frti-
f tus juftitiae In pace seminaiur facientibus pacem.
Fructus eniin jui^titiae vita aot^Tua est, quae operibus
justis reiiibuilur, quia qui inquiruni pacem, se«
quuniur eam, tpsa pare cui studenl quasi opiima
semente lerram sui cordis a$pergunt, quo per quo-
tidianum bonae operatioiiis crementum ad fructum

terrena vobis nec/ssaria ad usum temporalem, el
ad fiuendum perpetiio supcrna bona iribuerei.

Petitit et non accipitlt^ eo quod male petatit, etc.
Pra^dixerat eos non postulare, et nunc dlcit eos
male petere, quia qui male petit jam in conspectu
liiierni lesiis nibll petere videiur. Male autem petit,
qiii, jussa Domini contemnens, a Domino beDeflcia
superna desiderat. Male petit et ille qui, amisso
amore supernorum, infima tantum quacrit bona per-
cipcre, et hxc non ad susteniationem bumanae fra-
girualis, sed ad redundantiam liberae volnptatis. IIoc
esl enim quod ait : Vt in concupitceniiit vettrit Iniii-
matis.

Adulteri^ netcitit quia amiciiia hujut mundi inimica
est />ei.' Adtilteros recte nuncupai, quos de amore
sapieniix coelesiis ad amplexum potius amiciii»
nKindialis esse deflexos increpal, quos, Conditore
coniem|>io , mammonae magis servire cernebat.
Dixerat quidem supra de apertis Dei inimicis:
iVonnt divitet opprimuni vos per potentiam, et ipsi
trahunt vos ad judicia ? Nonne tpst blasphemani bo*
num nomen quod invocatum ett super vos {Jac. ii) f
Sed ne illos puUres solos inimicos esse Dei, qui
eum aperie blaspbemant, qui fidem ejus persequun-
lur in sanctis, et eos iniquo judicio condemnant,
ostendit et eos esse Dei inimicos, qui, sub flde el
confesslone nominis Cbristi, mundi illecebris et
amori deserviuui, qui, nomtne tenus fideles, rebus

valeant viiae pervenire coelestis. De quo alibi scri- p lerrenls coelestia proponunt. Quod et sequentl ver-
ptum est : Qiit teminant in laerymis, in gaudio me- gtculo insiantlus inculcat subdens : Quicunque ergo
ient {PtiL CSX7),- ^t ^eii^fcerat nsauerad-.fineODC ps9lm]. volueril amicut este tcecuU hujut, inimicut Dei contti-
Semlnant aureiu aine^^Rlr^Cmropi^bU tuitur. Ergo iniiuici sunt Dei oinnes amaiores

merltis in jiidicio recipient. Non tamen fructum, mundt, omnes inquisitores nugarum, omnes qui
sel corrmiUtKiem ^iejerc. dignos^utitor^2lp]sCbon1^;*jpertinent ad eos de quibus diciiur : Qiiontam eece
nim{Tuu\ifiTjbt?:rtmiFrMi^^ iui, Domine, peribuni {Ptal. xci). Intreut

tur)y seJ pro corrupiione in qua vixerant poeuas ecclesias, non intrent ecclcsias, inimici Dei sunt.

luent seinpiternas.

CAPUT IV.

Vnde beUa ei Utet in vobit? iVoniie hine? Id eti, a
lelo et contentione, quae supra vetuerat baberi.
Unde et bic laiius idem exponendo subjungit dicens :

Et concupiscentiit vettrit qum militani in membrit
veitiis^ etc. Concupiscentix auifm militant in mem-

Ad lempus possiint florere 8iC4it fenum, sed ubi ar-
dor judicii apparuerit, peribunt, et decor vulius

eorum decidet.

An putatis quia inaniter Seripiura dieai ? llla, vi-
delicei, Scriptura qux a malorum societaic fideles
coercens, ita per Moysen loquitur : Non inibit fotdut
cum eit, nec cum diit eorum, Non habitent in terra iua,

55 EXPOS. SUP. EPISTOLAS CATJIOL. — D. MCOBI EPISTOLA. 54

irc farte peecare te fachnl m me, tijervierii dm ejrum, A Appropmquate Deo, et appropinquabU roW«. Appro-

pinquate Domin<> per btMnilitatem ejus vesiigia se*

quodiibi certe erit in $candalum{Exod, xiiii). El rur*
guiD : fion [acies opera eorum, eed destrue$ eos atque
eonfringes statuas eorum (Ibid,).

Ad invidiam eoucupiscit spiritus qui habitai in vobis?
InterrogatiTe per iiicrepaiionem legenduro esi, quasi
diceret : Nunquid Spiritus gratia* quo significaii estis
in die redemptionis lioc concupiscit, ut invideatis
alteralrnro ? Nonuiiquebonus spiritusinvidiaevitiuin
in Tobis, sed malus operatur. Cui similis est modus
locuiionis in psalmo : Frater^ non redimit^ redimet
homo (PsaL xlviii)? Iia entm inielligiiur. Si nos Gbri-
stus Don redemit, qui nobis frater fleri dignaius est
per bamanitatem, nunquid aliquis bomo purus nun
r dimere sufiicii? Quidam lianc senleniiam iia eJis-

ctando, et appropinquabit vobis per inisericordiam,
vos de angustia lil»erando. Non enim regionibus lon-
ge est qutsqiie a Deo, sed affectibus. Namque uno
commorantes lerrs loco, is qui virtutibus studet, et
is qui defluit sordibus viliorum, longe esl a Dco,
alius proximum babet Deum. Unde et Psalmisia dicit:
Prope esl Dominus omnibus invocantibus eum in veri*
tate (Psai. cxliv). Rursumque : Longe est a peceato-
ribus salus {Psal, cx^iii). Illa utique salus cui caui-
mus : Dominus iltuminatio mea et salus mea, quem
timebe {Psal. xxvi)? Ct ipse Dominus, ciim iios stbi
appropiuquare suaderel dicens : Venite ad me^ omnes
qui taboratis et onerati utis, et eyo reficiam iOi{Matth.

serant : Ad invidiamconcupiscitspiritus, qui habitat in B xi), contiiiuo quia iion hoc pedibus, sed actibus es-

vobis, Adversus invidiam concupiscit, iioc est invt-
di» roorbum debellari, atque a vesiris mentibus
exstirpari desiderat. Alii de spiritu hnminis diclum
inielligunt, ut sit sensos : Noliie concupiscere, no-
liie mundi bujus amiciiiis adha.'rere, qnia spiritus
mentis vestrae, dum terrcna concupiscii, ad invidiam
utique eoucupiscii, duin ea (|iiae ipsi acquirere con-
cupiscitis, alios invidetis babere.

Majorem autem dat gratiam. Majorem gratiam Do*
niinus dat quain aiuiciiia muudi, quia bsec terrcna
bjna ad tempus, et ea cuin doloreamittenda tribuit,
ille gaodium largitur xternum. Qiialibus auiem
banc gratiam largintur, subsequenter exponii.

Propter quod dicit : Deus superbi$ resistit, Ihumili'

set implenduin deiiionstravii, cum subdidit : Toltite
jugum meum super vos, et dis:ite a me quia mitis «ttiif,
('( humit s corde {Ibid.),

Einundate manus peccatores, et purificate corda^
duplices animo. Hoc est veraciter Domino nos appro-
pinquare, operis videlicet munditiain, et cordis
siinplicitatem babere. Innocens^ iiiquit, moni^tts et
mundo corde, hic accipiet benedietionem a Domino^ et
misericijrdiam {Psal, xxv). Et hoc est veraciter Do-
minum appropinquare nobis, suae nobis duna pielaiis
simpliciter quxreiitibiis dare. Sanctus enim Spiritus
disciptince effugiet fictum^ et auferet se a cognitionibus
qum sunl sine inteUeetu{Sap. i).

Miseri estote, et lugete, et plorate, Risus vesier in

busautemdai ^roliam. Fures quidcm, pcrjuros, luxu- C luctum convertatur, et gaudium in mmrorem. ifttwi-

tiamini in conspectu Domini^ et eialiabii vos. Noiiie»
inquit, amare locuplelari, et gaudere iii boc sxculo»
sed memores scolerum quae fecist s, boc potius pro-
curaie, ut per breves vitae bujus miserias pauperta-
temque ac lameotationem transitoriam ad gaudia cce-
lesiis regni sempitertia pcningaiis, ui nun pro Lctitia
lemporalium opum quas per iniquum laborein acquisi-
stis, perpetuo mendicetis, lugeatis, lormenla solv.itis.
Nolite detrahere tdterutrum, fratres mei. Et boc
vitium deiractionis ad venenum lingux murtiferom
respicit, de quo ait : Litigatis et biiiUgeratis,

Qui detrahit fratri^ aut qui judicat fratrem suum^
detraliit tegi^ et judicat tegem, Detrahit legi qui de-

riosos, et alios peccaiorcs, quasl contemptores
prxceptorum saorum punil Deus, sed specialiter su-
perbls resistere dicitur, quia iiimirum roajori pcena
plcctuntur qui couflduiit in virtute sua, qui divinx
potentiae sobdi poenitendo negligunt, qui quasl sibi
ipsis ad salvandum suniciant, auxilium supernae g>a-
liae quaercre detrectant. At contra humitibus dat gra»
liam^ quia qui in suoruin |.lagis vitiorum veri se me-
dici manibus suppliciter subduut, merito desideraiae
saniiatis dona recipiuui. Notandum autem quod
banc seiilentiam de superbis et bumilibus bcatus
Jacobus de parabolis Salomonis juxia anilquam Trans ■
latiooem, quemadmodum et Pctriis, in sua Cpistola

posuit. Pro qoo in nostra Cditione quae de HcbMica .... . , . r > j

', • A^ A'. •. j- -. 11/ j # -I . n trabit fratn, quasi ipsa non recle fecerit quae de-

venutedescendit, ita dicitur ; Jllusores tpse deludei^ *^ ^ . .. .^ u w%

'^ tractionem vetuit, diceus per PropbeUm : Deira*

hentem adversus proximum suum occulte, hune perse'

quebar {Psal, c). Et in Levitico : iVoit erit criminator,

nec susurro in populis{Levit. xix). Potest et iia intel-

ligi : Qui detrabil fratri legis jussa facienti, detrabit

legi, et judicat legem quae Ulia jussa dedii. Verbi

graiia, lex praecepit dicens : Ne memor eris injurice

civium tuorum^ Qui ergo detrahit fratri, et qui judi-

cat fratrem quem videt pro Dei amoro libenler

injnrias snscipere, detrahit uiique legi, et judicat

legem quae nos injurias oblivisci praeceptt.

Tu autem quis es qui judicas prodmum tuumt Te-

meritatem arguit ejus qui proximum delecutur judi-

care, nec su» sUtum fragiliutis ac vitae temporalis

et mansuetis dabit gratiam, Deludcl autem Doniinus
illusores, juxu boc quod Pau!us loquitur de eis qui
illum in nomine Patris sui venieolem recipere recii-
santes , Antlcbrlsium in n<in:ine suo venirniem
snscepluri sunt {Joan, v) : Eo quod diiectionem ,
inquiiy verilatis non receperunt ut talvi fiereni^ ideo
miitet ittis Deus operationem erroris^ ut credant men^
dacio{Thess. ii). Delusit illusores^cumdicentibusJu-
daeis : Si rex Jsraet esi^ deseendat de eruce et ctedimus
ei {Matth. xxvii), patienter sostinuit, donec moriuus
ae sepultus, et eorum insulutiones et ipsam monem
ciia resurrectione superaret. Dabii autem mansuetis
gratiam, quia eis qui se humiliter sequuntur, et perfe-
ctiooem bunioperisct beatoDperennitatisdonalargilur.

55 BEDifi VENERABILIS OPP. PARS II. SECT. I. — EXECETICA GEMJIiNA.

incenum perpendere curat. Et quia ooniiiiiiqiiaii) a CAPUT V.

3P

per imnmlationein dexteraeEicelsi hi qiii jndicabant
proxiiDiitti ejus quem judicabant potestaii subdun*
tur, nonnnuquam ipso superstiterapiuntar e muudo,
arguit subseqiienter et eorum temeritatero qui, cer-
titudinem vit» sux nullam babenles, de multorum
temporum lucro aulmum in rutumro distendunt.
Nam sequitur:

Eece nunc qui dieili$ : Hodie aut crasiino ibimut in
illam eivitatem^ et (aciemus quidem ibi avmiim, et
mercabimur^ et lucrum faciemui, qui ignoratiz quid
ertt in erasiinum. Mulllfariam in hujusmodi disposi-
tione stuhitiam inesse notat, quia videlicet et de
lucri augmento consilium agunt,et se miiho tempore
viciuros arbiirantur, et ubi annum faclaDt, sux esse

Agite nunc^ dioiles, plorate utulantes m nuuriis quee
advenient vobis, Nuiic dum tempus est accepiabiie,
dum dies salutis(// Cor. vi), futuras inquit pocna-
ruiii misericordias flendo et eleemosynas faciendo
vitaie. Atifiim et argentum vesirum eeruginavitf et
eerugo eorum in testimonium vobis^ et mandueablt
earnes vestras sicut ignis. Non soloro impios et im-
misericordes divites vtsibilis gehennae ignis in tor-
mentis excruciat, sed et ipsa dl^^iliaruin putrefacU*
rum el inanium memoria, quibus facillime possent
suas redimere nequitias, non minus ei ante judicium
animas eorum, et post resurreclionem eiiam carnes
exuret, dum sibimeiipsis graviier irasci incipiunt,
qtiia sua scelera eleemosynis abluere noluerunt.

potestatis autumant, et in bis omnibus superni Judi- p«n>aue dimitti illi purpurato aerugo pecuniarum

cis examen ad menlem revocare contemnunt.

QucB enim vita vestra? Vapor est ad modicum appa»
rens^ et deineeps exterminabiiur, Non ait quse esi viia
nostra, sed quoe, inquit, vita vesfra ? Quia jiisli lunc
verius vivere incipiunt, cum ad hujus viiae (inem
pervenerunt. Inimici autem Domim mox eum hono-
rifieati et etattati fueriul, defieientes ut fumus defi'
eient (Psat. xxxvi). Non autem putanduin est hanc
camdem senteniiam essequam apud se Impii in libro
Sapientix dixisse perhibcntur : Quia ex niliilo naii
sumuSy et post hosc erimus tanquam non fuerimus
{Sap. ii). Quouiam fumus afflatus est in naribus
nosiris, et sermu sciniilloe ad commovenduro cor

iii tesiimonium nequitiae, ei in aogmentum yersa
erat poenarum, quando per increpationem Abrahae
audivir : Fiti, recordare quia recepisti bona in vita lua^
et Lazarus simititer mata {Lve. xvi). Possunt eliam
no.mlne carnium ipsae carnales deliciae inlelllgi, quas
icrugo pecuniarum sicut ignis manducai, dum ani-
mam luxuriosam et exirinsccns sxviens flamma
crnciat, ct non minus inierius pungens suae leiiaci»
dolor accusat. Quod in hac quoque vila sxpius con-
tingit, ut noni.ulli divitias quibus male utebantur,
aiiiittant, perditisque facuhatibus jam sero incipiaol,
quod eas sine fruclu habuerint dolore, el tunc se
gemanl indigentibus sna non dcdisse» cum Ipsi in-

nostrum. Qua exslincU cinis erit corpus. et spiritus n ^T"*'' ^"^'«^"^'^ ^^^"^"' mendicare.
diffundelur lanquam mollis aer. H*c enlm iUis ralio- ^^^^^^rtzastis vobis iram in novissimis diebus. Quia,

lanquam

cinabaiur, qui nuUam vitam, nisi isum esse crcde-
bant, dicentes cuin Epicuro : c Post mortem nihil
esi, et mors ipsa nihil est. > Ulod aulem beatus
Jacobus intulii, ut doceat quia vita pravorum brevis
est in praesenti, quam Umen in fuiuro mors sequi-
lur xterna, juxta illud beatl Job : Ducunt in bonis
dies iMos, el in puncto ad inferna descendutu
(Job. xxi).

Scienti ergo bonum facere el non faeientt^ pec-
catum est itti. Per totum hujus Epistolae textum
beatus Jacobus ostendit quod hi quibus scripsit
scieniiam boni faciendi habebant, simul et lidem
rectam didicerant, lu ut et aliis se magistros fieri

neglecia pauperum nudilate vel esurie, ihesauros
pecunia: vobis condere gaudebatis, jam vobis ipsis
non praevideutes interni judicis iram cumulasiis.
Quje eisi necdum apparuit, in novlssimis diebus jani
certissiina resut, id esi, ubi lemporalium dierum
fiuis adfuerit.

Eece merces operariorum qui messueruni regiones
vestras^ qute fraudata est a vobis, etamat. Quanta
superborum ioiquilas, qui cum divliias sufficientea
habeant , non solum pauperes passim venienies
suscipere ac reficere spernunt, sed ipsis quoque
mercenariis, vel famulis suis debitam laboris sui
mercedem reddere no!unt. Quod impieuils Tiiium
heatus Job multum se cavere in>inuai, cura ait : Si

' - -- ww ^.... wv ..w. > uQ«tii9 tfvu iiiuiiuiu ov «^avcic iii.^^iiiuab, «:uiu ai» . oi

pos.ve praesumerent. nec Umen operum perfeciio- ^ adversum me terra mea etamat, et eum ipsa sutci ejns

fiem, neque raentis humiliiatem, neque conlinentiam
ndhuc sernionis erant adepti. Unde illos modo inler
alia iiicrepaiionis el exbortaiionis verba non miiii-
inum terrei in eo, quod scientem bona facere, et
non facientein qu» novii, majus dicitur habere
pcccalum, quam illuin qui igiiorauUr delinquit.
Tameui ncc iile prorsus a reatu liber esse possit
qui nesciens erravit, cum ipsa boni ignoraniia non
parvum sit malum. Hinc etenim Dominus ait : Servus
qui cognovil votuntatent dmini sui, et non fecit secun*
dum voiuntatem ejus, vaputabit muttis. Qui autem
non cognovit, et fecit digna plagin, vapulabit paucis
{Luc. xii).

deflent^ si fruetus ejus eomedi absque pecuma^ el
animam agricolarum ejus afftixi^ pro frumento oriattur
mihi IributuSf et pro hordeo spina (Job. xxxi). Et eta"
mor ipsorum in aures Domini Sabaoth inlroivil. Do-
minum Sabaoth, id est, Dominum exercilouro ap-
pellat, ad terrorem eorum qui pauperes puiani nul-
lum habcre tuiorem. Iloic autem loco congruit illud
Psalmistx : Tibi enim derelictus est pauper^ pupitto
tu eris adjutor (Psat. tiebr» x). Et qiiod iii libro
beaii Job scriptum est : i^eque enim frustra audiet
DeuSf €t omnipotens singutorum causas intuebitur
{Job, xxxy). Eputati estis super terram. Neglectis
gaudiis ccelesUbus aJ quae per affiiciiones et j<*juuia

%T EXPOS. SUP. EPISTOLAS CATIIOL. — D. JACOBI RPISTOLA. 'W

venire poiemis, epolas tantum diligitis camales, A cium 9<s(ram tii ianctifiettionem^ finm tmo viiani

quas lanta In futvro fames sitisque sequetur, ut ne
ttna qaidem aquae gutu lunc possil aliunde acquiriy
per quam fobis ardens lingua refrigeretur.

£f tn lusHrUs enutmtii corda ve$tra. Illi in Inxii-
riis enutriuni corda sua, qui, Juxia illuro Ecelesia-
siis sermonem, non probibenl cor, quin omni to-
luptaie frualor, ei obleciet se iii his qnae parave-
rint. Et baoe ducuDt partem suam, si uuntur ipsi
bboribos suis^ Dullam de pauperum nutrimento
▼el oblectameoto curam babentes (Eccl, ii). In die
pcdwmie adduxieiie el ouidistit juitum^ nec restitu
vobis. Jttstom appellat Doniinum SalYalorero, de
quoet beatus protoroartyr Stephanus eisdem Judxis
loquitor : Quem prophelarum non iunt persecuti pa-

mtemam (Rom, fi). Nolite ingemiscere^ fratres^ in
otterutrum^ ut non judicemini, Quasi vos majora ine-
rflis adversa patiamini, el persecutores ▼esiri cum
maiima scelera fecerint, nibil ferre videaiitur ad-
▼ersi. Ut non judicemioi. Judicio videlicet damna-
lionis, eo quod judicem istum quasl inique judican-
lem viiupereiis*

Ecce Judex antejanuam assistii. Qui et vobis prae*
mia patienti», et adversariis vestris pocnam quam
niereutur restituet. Ante januam autem assisiit, quia
vel proiimus est ad noscenda omiiia qwe geritis,
vel cito venlet ad retribnenduui, et vobis» ei per-
secutoribus vestris, qus singuli meruistls. Exem"
pluni accipite^ [raires^ esulus mati^ et longanimitatis, et

tra veiln^ el occiderunt m qui annunUabant de ad- B taboris^ et patientiof^ prophetui qui loculi iunt in no-

MNlii JuHif cujui voi nunc proditorei et homddiB
fuiiiii (Act. vii). Apparet ergo quod bealus Jacobus
illos diviies alloquitur ex eo loco, quo ait : Agite
imnCt drvtlffSy plorate ululantcif qui in necem Domini
conjuravtraot, et necdum fidem nomiois ejus qua
salvarentur acceperant. De quibus et supra loquitur
credentibus : Nonne divitci per poeniteniiam oppri-
munt foi, et ipsi trahunl voi ad judicia f Nonne ipii
bloiphemant bonum Roitien, quod invocatum est iuper
toi (Jac. n) 7 Et quia duodecim Iribubiis quc sunt
io dispersiooe scribit, iu Qdeles mooet opera fidei
facere, oi eos eiiam qui oecdum crediderant ad fi-
dem domloicam simul et fidel opera suadeai con-
▼erti» revocans illis ad memoriam quia Dei Filium

wuno Domini. Videle, inquil, quia prophetss qui t;im
sancti crant, Um immunes a deliclis, ut Dei spiritus
per eos sua inysteria loquereiur bominibus , exitum
lualum liabuerunt niortem patiendo ab iofidelibus, ul
Zacharias, (Ji ias, et Macbabxi niartyres, Et in novo
Tesumento Joanoes, StepbanuSy Jacobus Zebedai«
et alii quain plurinii. Nec tam<;u bujusmoJi exitu
ingemi^cere, sed eum potius loiiganimiier ferre vo-
lcbani. Alii loiigos susiinuere labores, sed bos pa-
tietiter et sloe murmuratione tulere, ut Noe in aeJi-
ficatioue arcseperceiitum anoos, Moyses Inereptiono
et doca:u popuii per annos xl, David in exsilio sine
culpa perpesso,Josepb in servitio Cratrum fraudesu-
scepto.Ad ulraqiie auiemfirmum et immutabiie sub-

occiderint, et iosoper quasi nibii mall perfecisseot, ^ juiixii exemplum diccus : Sufferentiam Job audiniif ei

iuxuris sese et avariiis maociparioly oec Uotuui
scelos pceoiteotia et eleemosynis emendare curarint.
Quibus proprie conveoit quod ait : Avaritiom carnei
eorum initar ignii manducaturam^ et quia theiourita'
verunt nbi iram in noiiiiinni diebui. Hoc namque in
eis post occisiooem ipsius Jacoiii completum esse
claruii, cum Jerosolymorom civitas, imo omois Ju-
dxsc proviocia expugoareturacdedararetur a itoma-
nis, el ccterorum qu» patrarant scelerum. Paliente$
ergo eitote^ fratrei^ uiquo ad adventum Domini. Post-
qnam superbos et incredulos increpaverat, rursus
coovertitur ad eos qui lalium improbiUU fueraot
oppressi, coboruos eos ad patieotiam, et insiooaos

/iiiem Domni vidiitii. Laborem, iiiquit» et palientiani
Job lectione cogtiovistis, et quia duplicia cuucta, quo
bosiis fraude perdidii, Domioo miserante , recepii.
Exiium quoque Domioi io cruce quem longanimiter
suscepit, astantes ipsi vidistiSy sed et gloriam resur-
rectionis et ascensionis ejus ad coelos, evangelica
pnedicalione didicistis. Quia miiericon eet Dominm
et miserator, Ut vel io pnesenti suos a tentaiionibus
liberet , et pro constantia fidei etiam coram bomi-
oibos viventes glorificet, vel post m<«rtem in occuho
coronet, et ne sic quidem ab hominibus memoriam
quam meruere laudls auferat. Ante omnia auiemf fra-
tres mei^ nolile jurare^ neque per ccelumf neque per

quia talium pressurarum fiuls proximus iostet, aut ^ terram^ neque aliud quodcunque juramentum. Sit aii-

ipsis videlicet rapiis ad Domioum, fructumque su»
t>aiientiae recipientibus , aut persecutoribus eorum
potesUte persequendi privatis. Ecce agricoia exspe»
ctat pretioium fructum terrce^ patienier ferem donee
accipiat temporaneum et ieroiinumf eic. Si ille pro
terrs fnictu quem exspectai, el teuiptiraleui sperat
proveoire, Um patienter lalmrat, quauto magis vos
pro ccelesiis froctu mercedis, quem perpetuo pos-
aidere valetis, omoia ounc adversa sustioere debctis?
Accipietis eteiiim vos temporalem frucium, vium
▼idelicei toimx post mortcm. Accipietis et seroli-
nom , carois iiicorruptionem io judicio. Vel certe
temporaneum io operibus justiiiae^seroiinnm in reiri-
buiiooe laborom, jusia illud Apostoti : Uabetii fru"

tem iermo veHer eH^ Est^ Non, non. Quia lethifcriim
linguae virus ad iutegrum in suis audiioribus exhaii-
rire desiderat, qui detrahere alterutruin vetult, qur
judicare proximum loterdixlt, qui in adversitaiibuf»
alterutrum ingemiscere probibuit, qoai sunt aperta
peccau, addit et hoc quod quibusdam leve videtur,
ut juris quoque jnraodi consuetudinem tollai. Nam
hoc quoque illis nequaquam parvipe idendum paten-
ter apparel, qui illam Domini sentcntiam sollicite
considerant, qui dicit : Omne verbum otiosum quod
locuii fueriiit hominei^ reddent rationem de eo in die
judicii (Malth, xii)« ut non iubjudicio decidatii.ldto^
inquit, vos a juraiiouis culpa compesco, ne fro-
queiiier vera jurando aliquando etiam in perjurium

SO BEDiC VENERABILIS OPP. PARS II. SEOT. I. - EXEGEIIJA GENUINA. 40

deciOalis, sed eo longius a pejerandi Tiiio sielis, quo A hac aulem seiiieniia, illa debei csse diacrello, ul

iiec Terom dejerare uisi proxima necessiiale velilis.
Sed el ille sub jiidicio realus decidii, qui etsi nuu-
quam pejerat, crebrius lamen quam opus veruin esl
dejeral. Quia niinirum ipsa superflua locuiionis olio-
siute delinquit, offenditque Judicem, qui et inutile
verbum ei juramenlum omne vetuit.

Triitiaur aliquU veslrum f etc. Qui sapra in pres-
furis ad iiivicem fratres ingemiscere prohibuil,
nunc quid e conlrario gerendum sit ipse deroon-
fttral. Si quid, inqoii, alicui vesirum Iristiilaj depri-
meniis , vel ab aliis bomiiiibus illata forie Injiiria
ingruerit , vel culpa accidente, vel d«»mesiico dam-
no prapoccupanle , vel alia qualibel ralionc vos
conlrlsiari contigerit , iiequaquam illa hora ad in-

quolidiana leviaqoe peccata alterulrum coxqualibus
confiieamur , eorumque quotidiana credamus ora-
tioae salvari. Purro gravioris leprae immunditiaro
juxta legero sacerdotii pandamus , atque ad ejus
arbitrium qualiler et quanto tempore jusseril puri«
ficare curemus.

Multum enim valet deprecatio ju$ti a$sidua , ctc.
Decenli astruit exemplo quantum deprecatio Justi
valet assidua, cum Elias una tanium oraiioiie eran-
do tam longo lempore cmlos conUnuerit, terris
imbres averterit, frucius mortalibus negnveril, ei
rursus ubi voluit, ubi lempus esse perspexit, ubi
longa inediae tabe cor regis superbi cl geniis idalo*
latrae ad poenitentiam vidil inflexum , uiia solum-

Tlcen. munnu.ai«r. . et de De. jud.c... q«erelas ^^^^ ^^^^^^^^^ ^^^^^ ,e,tu„^yiu Sic enio. .equi-

tur :

deposituri conveniaiis , sed poiius ad ecclesiaro
concurrenies flexis genibus Dominum oraie, ut
consolaiionis suae gratiara mitlal,iievos trislitia
sffculi, quae moriem operatur, absorbeal (// Cor.
vii). Ipsi quoque crebra psalmodiae dulcedine, no-
civam moeslitiaB pesiem vestro de corde repel-

liie.
Infirmatur quis in vobls 7 elc. Sicul dederat con-

trislaio , sic dal consllium el infirmanti , qna-

liter se a murmurationis stultiiia tuealur, juxU-

que modum vulneris, modum ponii ei roedelae,

Irislalo praecipiens ut ipse pro se orel ei psallat,

Infirroanti aniem vel corpore vel fide mandans ul

El rursum oravit, et cce/ttm dedit pluviam, elc.
Semel ergo el prius el posimodum oravit , ei hoc
unus Elias ulia ac tanta impelravit, quantum igiiur
valet frequens plurimorum oratio juslorum T Sed no
trepidaret nosira fragililas, reputans se Unto pro-
plieiae, qui curru igneo rapi nieruit ad coelos, sl-
niilia facere non posse, consulte beatus Jacobus de
ejus oralione locuturus, iia inchoavil : £/tas homo
erat smilis nobis^ passibilis. Uomo namque erat u-
metsi nuUi bomlnum virtuie secundus, simiJis no-
bis origine carnis, passibilis ul nos el menlis fragi-
liiaie el carnis. Nam quia carne fragilis esset, apud

V . .• :. u^^^ »inrimAiMim fiA ddiii. Iiiaie el carnis. «am quia cariie iragiiis essei, apua

flui maiorero susiinuil plagaro, plurimorum se aaju- ^ ^ ^ ...

qii iiiaj ircii v 9 jr C Sareptanam viduam victum quaerendo monstravit.

lorio, ei hoc seniorum , curare meminerii , neque ^ ^

ad Juniores ininosqne doctos causam suae imbecilli-

tatis referai, ne forte quid per eos allocutionis aul
consilii nocentis accipiai.

Et orent super eum , ungeutes eiifti, elc. Woc el
aposiolos fecisse, in Evangdio legimus, el nnnc
Ccclesiae consueludo Imet, ut infirmi oleo conse-
craio unganiur a presbyteris, et oratione comitante
sanenlurl Nec solum presbyteris, sed, ul Innocen-
lius papa scribit, etiani omnibus Christiaiiis uti licel
eodem oleo In sua aut suorum necessiiate ungendo,
quod Uinen oieum, non nisi ab episcopis l.cel coii-
fici. Nam quod ait, Oleo in nomine Domini^ signifi-

nomine Domini. Vcl

Quia mente quoque passibilis fuerit, oslendit cum
posi reddius terris a {uas exstinciosque propheias,
et sacerdotes idoloruro , uniu^ mulierculae minis
exterritus per deserta fugit. Quanti autero sil me-
riti apud Dominum pro infirmanlibus orare , eos-
qiie sua peccata coofilentes ad amissam revocare
sospiutem, subdendo manifesutur :

Fratres mei , si quis ex vobis erraverit a veritate^
elc. Quia enim in superioribus bujus Epislolae
partibus lingua noslra a maligna vcl otiosa locu-
lione restringltur » opportune iii fine quid maxinio
loqui debeamus osienditur. Jubcmur iiaque orare
et psallere Domino , quoties aliquibus pulsamrr

eat oleura consecratura in nomine uorami. vci gji^g^gig^ ^^^ confiurl alterutrum peccau noslra

certe quia eiiara cum ungunt infirmum , nomen Do- W ^^ ^^^^^ ^^^ invicem, ui salvemur , pro saniutc

. ^ ^.««. proximorum, non soluin lemporali sed putius aeier-

miiii super eum invocare debent.

£1 si in peccatis stl, dimttentur oi. Mulli propter
peccau in anima faeu, infirmiuie aut etiam morte
pleciunlur corporis. Unde apostolus Corinlbiis, qui
corpus Doinini percipere indlgne soliti erant, ail :
Jdto iuter vos mutti et in/irmt et imbecilles stinl, et
dormiuttt multi (I Cor. xi). Si ergo infirmi in pec-
caiis siiil, et ha5C presbyieris Ecclesiae confessi fuc-
rint, ac perfecto corde ea relinquere atque enien-
dare satageriol » dimiltenlur eis. Neque eniro sine
Gonfessione eroendationis peccau queuni diroiiii.
Unde recie subjungitnr :

Cofi/l/eimnt ergo alterutrum pncata vcsira, clc. In

na, qoanUro possumus impendere curam. Sic enim
magnae mercedis esl a morie erlpere carnem quando-
que roorilurani, quanii esi meriti a morte aniinam
liberare in coelesti patria sine fine victuram ? No
landum sane quod quidam Codices habenl : Saha^
bit ammam suam a morte. El ex anibiguo Graeco,
iu etiam recte Inlerpretari potest. El revera qui
errantem corrigil, sibimetipsi per hoc vitae cQsleslls
gaudia ampliora conquirit. SatvabU, inquii, animam
ftiam a mortCt et cooperiet multitudinem peceatorum.
Qui peccalorem ab errore convertit, et ejvs peccaia
pcr hanc CQnversionem ab aspectu iuleriii Judicis

41 l.N PUIMAM EPISTOLAM PETRS. 4i

8uperpo6itione viise melioi-is abacoiiiiii ; ct sua quo- A docior facere perhibetur, hoc alioloco ckarius facero

qoe in quibuscunqiie offenilit errata , ab iiUuitu ejiis
qui oronia videl proximuin curando contegit. juxta
iilud Psalinistae : Beati qucrum nmmee $unt iniqui'
iaiei^ et quorum tecia $vnt peccata (P$al. %\\i). Nec
obliviscitur hxc bortans beatus Jacobus, quod su*
perius ail : yoUte plure$ ma§i$iri fieri « [ratre$ mei
(Jae. iii). Ibi namque imperfectos in propria actio-
ne a magisterii ofiicio quod per jaetantiain qux-
rebant, submovei. Hic vero instructos ex oiuni
parie quid erga falulem proximorum pro amore
frateniitaiis a.ert; debeani edocet. Quod euini bie

memoratur , Uicenie beato Petro aposiolo : Quia
ehariias operlt multiiudinem peccaterum (I Petr. iv).
Nec prxtereundum , quod baeo erraniis conversio
Bon solura loquendo , sed plerumque ciiam boue
agendo perflcitur. Nam si quis, ctiain lingua ta-
cenie , proximis exempla bon% aciionis osiendit ,
eosque ad imitanda quse neglexerant eleemosyns
vel hospitaliiatis , vel aliarum opera viriutum con*
vertii, officiom profecto doci(»ris exsequitur, acpro
ejus quem Gorr<>xtt salvaiione fratris, ccrtam a pio
Judice meicedem consequetur.

IN PRIMAM EPISTOLAMPETRL

CAFIJT rUIMUM.
Petrus^ apo$lolu$ Je$u Chri$ii, etc. Advena Laiine,
Graece dicuntur pro$elyti. Qiio nomine appellabaut
Judxi eos qui, de genlibufi nali, in Deum credere
ei, circumcisioue accepta , Judaico more, juita Dei
legeni vitam ducere malueruni. De quorum numero
fuere quidain eorum qui in die sancio Pentecosies,
qiio aposloli Spirilum sanctum iu ignis visione per-
eeperunt, ad prxdicaiionem eorum Cbrislo credide^
ronl , dictnle Scripiuia quod Judu.'i quoque et pro«»
se yli adessent. Eiccios ergo advrnas dlctt, qui de
gentilitaie ad agniiimem ac ^susceptionein diviiia
le«;is, ac percepiis 2>arrameolis legalibus, ad accc-
piionero gratix fidei pervenire meruerunt. Unde 8an«
c us presbytcr llieronyinus de bis loquens ait :

B bi verslculi ad hoc quod prxdixcral, Etect}$ advem$^
Electi namque erant secuudum praescientiacn Doi
Patris. Unde el apostolus ait : Quo$ pra:$civit et prtB-
deetinavit conformes fieri imaginie Fiiii $ui, Et alibi :
Sicut elegit no$ t/t ip$o ante mundi con$tilulionem^
Eiecti auteni erant ad boc, ut per donationem Spi-
ritus saucli sanctificarentur, emundali ab omnibus
peccatis, ut obedire inciperent Domino Jesu Christo,
qui per inobedientiam protoplasii prrierant, ut as-
persi sanguine ejus potestatem Satainu vitarent,
sicut Israel per agni snnguinero iEgypiorum domi»
uainm deciinavit. Aspersionem nuiem dicit more
Scyiptura veteris, ubi qu» sanctificanda erani, sau-
guine hosiSarum solebant aspergi. Cieterum ipse
Dominus dicil manireste de eo : Ni$i mandttcaveriti$
€ Qiiia Petrus post episcopaluin Anliocbensis Eccle* G carnem Fitii homini$, et tnberiii$ ejus eanguinem, non
si£, et prxdicalionem dispersionis eorum qui de habebi:i$ vitam in vobi$ (Joan. vi).

Gratia ei pax multiplicetur. Ut quod benc coepl-
stis, perfecte conipleaiis. Bene primo gratiam, post-
ea noroinat pacem, quia sine gratia Chrisii ad p.i-
cem reconciliationis pervenire non (Kissumus, itno
nihil paeificum , niA per gratiam ejus habere va-
lemus.

Benedictu$ Deue, et Pater D-ymmt no$tri Jesu Cliri^ti.
Ita Deo Patri budes be<iedictionis refert, ut Doini-
Dum Salvatorero noslmm, et Deum demonstret esi>o
•t boniinem. Cum enim dicit, Di^iit et Paler Domini
no$tri Je$u Chri$tii Deum quidem Domini Jeso Chri •
sii appelkt, quia ipsum Dotninum Cbristum , ho-
minem facium fuisse memiiiit ; Patrem auiem Do-
miui nosiri noiuinai, quia eumdem Dominuai no«-
strum Dei Filium semper exslitisse non dubitat.

Qui eecundum magnam mi$ericordiam $uam rege^
neravit no$, etc. Jure benedicitur a nobis DeuA, qui,
cum nostris merltis generati fuissemus ad moriem,
sua nos misericordia regeneravit ad vitam. Et boc
per resurreciionem Filii sui, oiim in taiKum nostrara
dilexerit vitamt ut illum pro faac inori disponeret,
atque eadem morte per resurreetionem desiructa,
spem nobis exemplumque resurgendi mofistriiei.
Mortuus uamque est, ne nos mori timererous. Re*
surrexii ex mortuis, ut et nos per euro resurrectu*
ros esse speruremus.

2

circumcisione crediderunt in Ponto, Galatia, Cap-
padocia, Asia et Bitbynia , secundo Claudii auno,
ad expugnandum Simonem magum Romam pergit. $
Sed et nos si veraciter cum propbeta, Deo dicere
possomus : Quoniam incotw no$ $umu$ apud te in
ierra, et peregrini $icut omne$ paire$ no$tri (P$al.
xxxviii), ad no3 qiioque Epistolas beati Petri scri-
ptas credere et ut nobis missas legere debemus. De-*
nique in ipsis Epistolis, quasi alibi patriani babeiw
tes, nos admonet, dicens : CViamiimt, obeecro vo$
tanquam advenae et peregrinoe ab$linere a cttrnalibu$
de$id€rii$ (! Petr. ii). Quod vero adjuiigitur, di^per-
iteitis, significat qiiia dispersi sint a Jerosolymis in
persecutioiie quas facta fuerat sub Stepbano, vel
certe aliis multifariis persecuiioiiibus sint pro flde
▼el a Jud«is vel a gentibus afHictl, a propriis sxpe
sedibus puUi, ut in Aciibus apostolorum legimiis.
Sed el Paulus ad Galalas : Tanta^ inquit, piiift e$ti$
gitte cau$a, $i lamen $ine causa,

I>i$per$ioni$ Ponti, Gatatias^ e!c. Otnncs b» pro-
vinci» siint Grxcorum in Asia. Sed et aJia Bithynia
est iD Europa, de qua illi qui in Asia sunt Bithyni
origifiem ducere perbibentiir. illa autem quae in
Asia est Bithynia, vocaiur et luajor Phrygia» qu»
lliera fluroiiie est a Galatia disterminata.

Seeuudum praseientiam Dei Palris^ etc. Adliaereut

PlTBOL. XCIIL

D

/

45 DCDif; VCiNEUABILIS OI>P. PARS II.

/r hweditaiem ineorruptiyUem, eic. iHearrttptibi' A
K/tiy inquit, propter ▼iiam coelestcm, qux nec senio,
nec morbo, nec uiorle, nec aliqtia moBStUia tangi-
tur. Incontaminatam^ quia nulltis in eam potett im-
inundus intrare. Immarceuibilem , quia nec ipsis
beatorum hominum nieniibus ex loiigo usu coele-
slis illa couvcrsalio valel aliquamto vilescere, quo-
jnodo pro^tiiitis sxcuii luxus et deiiciai solenl non*
nunquam diuiina consuetudine ct usu in fasiidium verli.

Comervatam in cmtii in vobi$. Con^ervalam in vo-
iiis dicit, pro eo ut dicerel, conservaiam vobis, id
ebt nd boc coubervatani iiunc, ut vobis teropore prx-
slitulo reddatur in CQclis. Vel certe conservatani in
coelis in vobis, quia qui dedit credentibus poiesta-
tem fllios Dei fieri (Joan. i), ipse dedil ejusdem
potestatem hxreditaicm in coeiis accipere, perseve--6
rando usque in Gnem ui salvi siiit. Et ideo conser-
vatam dicit in iilis liaerediiaiem, quorum merilis,
juvanie Domino, pcrveniendum novil ad illani, quia
qui non servaverini dibcipiinam Patris, baeredila-
tem ab eo non meieniur accipere.

Qui in virlute Dei custodimiru per fidem^ etc. El
Dominus ait in Evangelio : In domo Patris mei man»
aiuitei MuUai sunl (Joan, xiv). £t iterum : Non est
meum dare vobis^ $ed quibus paraium est a Patre meo
(Marc. x). Paratae eigo sunl sedes in regno Dei,
parat« mansiones in domo Patris, parata salus iu
coelis, iauluin faciat se dignum qui accipere desi«
derat. Sed quia nemo t>uo lantum conamine dignus
lieri , suisque viribus ad aeiernam poiobt venire sa-
luiein, recle pra;niittiiur : Qui in virtute Dei custodi- C
mini per fidem. Neque eiiiin quisquam sua: libertatis
poteatia custodiri valet in boui«, sed illius per omnia
qua^reiidum esi auxilium, ,ul perficiamur, a qiio iui-
liuiu bonae actionis accepinius.

In quo exsultabitis, elc. Quod dicil In quo^ sigiiifl-
cat iu eo quod lempore novissimo saliis paraia re-
velabitur, ac diguis dabitur. De quo ei Dominus
aii : Iterum autem videbo vos^ et gaudebit eor vchtrum^
et gaudium ves rum nemo lollet a vobis (Joan. xvi).

Modicum miiic, si oportet^ contristari» Oportel, in-
quit, contrisiari, quia non nibi per Irisliliam saecoli
labentis et alfliCiioues potesi ad gaudia asierna
perveniri. Modicum auiein dicit, quia ubi nierces
u:.criia reiribueiur, breve videbitur ac leve lotum
fuisse quod in S9CuU tribulalionibus grave videba- ^
tur ei acerbuin.

(]t probatio fidei vestrce mutto pretiosior sit auro^
eic. £l Saplentiae liber passioncs sauciorum auro
qiiod per ignem examinatiir comparat, dicens de
Doiuiiio; raii^u/im oiiriim in [ornace probavit t/itf,
et quasi kotocamsti hostiam accepit iltos (Sap. iii).
Quia oiniiruiD quos iu caniiiio iribulatiouis fideles
probaverit* hos in gaudio retributionis quasi placa-
bilem sibi bostiam assumet. Et bene patientia san-
ctorom auro assimilaiur, quia sicut in inetallis pre«
liosius auro aliquid non est, ita haec-apud Deum
oroni esl laude dignissima. Hinc eteniin scriptuin
est : Prettosa in conspectu Domini mors sanctorum

SECT. 1. — EXE^blTiCA GEMJINA. 4t

ejus (PseU. ctv). Sicut enim aurum in foriiace clau-
sum igiiibiis examinatur, prolatuiu vero foras eujus
sil fuigoris apparebil, ila fideliuni coiislantia iiiter
infidelium quideni pressuras coniemptibitis videtur
ac stulta ; sed ubi leinpus retribuiioiiis, linito certa-
mine tribulaiionuiu, adruiTit , tuuc quautas fueril
gloriui quautum flammis passioiium profecerit, eo-
riim virtus ostenditur. Unde apte subjungitur :

Invenilur in taudem et gtoriam^ etc. Invenitur
auiem in laudero probaiio fidei, cuiu laudans eam
Judex dicel : Esurivif et dedistis mihi manducare,
eic. (Matt. xxv). invenitur iu gloriam, cum prae-
miliit eanidero glorificans : Veniie^ benedicii Paltis
meiy possidete paratum vobis regnum a constitutione
mundi (Ibid.). Invenitur in boiiorem, cum, caden-
libus impiis in supplicium x^lernum , justi ibnnl iii
vitam jcieriiam (Ibid.). De quo Ipse ait : Si quis
mihi ministraveril t honorificabit eum Paler meus
(Joan. xii).

Quem cum non viderilis, diligllis, elc. Et I^aulus
ait : Quod ocutus non vtdit^ nec auris audivit, nec in
cor hominis ascendit^ quas prteparawit Deus diiigen'
tibus se (I Cor. ii).

De qua salute exquisierunt atque scrutall sunt prO'
pheKe^ etc. Exquisierunl ei scrutati sunt in occulto
a Domino, vel ab angelis, de futura Eyangelii gra-
lia, quando vel quo ordiiie satus aeiema muudo
adveniret» quod in eorum libris invenitur. Uade el
unus ex eis pro magno scienti e fealuiaris amorc vir
de^ideriorum appellari ab angelo nieruil. Proplte-
labant auiem loqqendo palaiu liomintbus, et expo-
nendo qiiae io occullo internae coiitcuiplaiioiiis ipsl
cognoverant.

Scrutantes tit quod vel m quale tempus ttgnificaret
in eis Spiritus Christi^ elc. Ilas glorivs significavil
evangelidla , cum ail : Sptrtftti enim nondum etat
datuSf quia Jesus nondum fueral glorificalus (Joun*
VII). Duae auiein sunt Doinini giorificationes, secun-
duin suscepli hominis formam : una, qua resurrexll
a morluis; et alia, qua ascendil in CQsluin anl#
ocuios discipulorum suorum. flestal lertia, ct ipta
in conspectu bominuiu, cum venerit in majestaie
sua et Patri) ei sanctorum angelorum ul reddat uni-
cuique secundum opera sua.

Quibus revetatum est qu:a non sibimetipsist etc.
Iiiter mutta arcana quae reveliita sunt propbetis,
cum diligeuier de futura salute scruiarentur et ex-
quirerenl , etiam hoc iliis revelatum est, quia non fn
dicbus eorum eadem salus , sed in vestris potius,
q li in fiiie suculorum nasciniini, essel adveiiturt
leuiporibus. Haec ideo dicit, ul adinoneal eos curain
gerere saluiis oblalae, quam Xantisper amabant pro-
phetae et justi piiores* desideranies illo tempore
vivere iu mundo, quo ablatis e mundo stalim licerel
coeieslia regna coiiscendere.

Per eos qui evangelizaverunt iii vos^ eic. Supra
dixerat propbetas Splritu Cbristi praenuntiasse paa-
sioiies ejus et po^teriores glorias, el iiuoc eadem
dicit apostolos eis nunliare Spiritu sancto misso de

IN PRIMAM EPISTOLAM PETRT.

48

coelo. UnJe pailet qula idem Spirilas Ghrisii emt in A qui Domino se placcrc non novii, merito spe bono-^

prophetis prius, qui postmodum in apostolis ; ideoque
eamdero Odem passionis Clirisii et posteriores glo-
rias« ulrique populis prxdicabant, illic adimc ven-
iHraiD, isti jam venisse; ac per hoc unam esse Ec-
clesiam, cujus pars carnaleni Domini adventum-
pr«cesserll, pars sii altera secula.

/n quem deslderdnt augeli prospicere^ Constat pro-
feclo quia (anta ejus qui passus est pro nobis ho-
roinis Jesn Chrisii poslerior gloria successlt, ut
eiiain angelic» in coelo virtutes, cum sint setema
feliciiaie perfectafy non solum immortalem Deiiatis
Riagnificenliam, sed et assumpiae humanitatis ejus
clarjlalem semper aspicere gaudebant. Verum dili-
geoiius inluendum quomodo dicat quod in eum de-

rum, carnes ne citius adveniat, meluit.

Quasi filii obedienti(e^ etc. Recle filios obedlentla»
vult illos exislere, quos in pr.TrRtione in obedieu-
tiam et aspersionem sanguinis Jesu Cbrisii dixerat
electos.

Sed ucundum eum qui vocavii vos sanctum^ etc.
Iluic simiie est illud in Evangelio : Ettote igitur vo$
perfecli^ sicui et Paier vester axlestis perfectus est
{Maith, v).

Et si Patrem tnvocatis eum. D*cendo in oratione :
Pater noster^ qui es in c<Biis (Matth, vi).

Qui sinc aeceptione personarum judicat^ etc. Non ut
pater carnalis qui filiis peccantibus indulgeniius par*
eere quam famulis consuevii. Paier autem Deus

stderent angeli prospicere, cum desiderium dici non B tantae justiiiae el pietatis est, ut ei servos humilcs

soleat ejus rei quain babemus, scd quam volumus
babere, nam neroo desiderat quod babet. Quoroodo
erg 0 in Chrislam prospicere desiderant. cujus raciem
cernere uunqiiam cessantf nisi contemplatio divinas
prarsenti» ita saperuae patriae cives beatificat, at
iiieffabili nobis ordiue et sempor ejus visa glorla
satientur, et semper ejas dulcedinero quasi novam
insaiiabiliter eaurianl ? Nam , sicut bealus papi
Gregorius, delicias cordis et corporis mirifice dis-
lingoens, ait corporales deliciae, cum non habentur,
grave in se desiderium accendunt, cum vero babitae
eduniur , comedenlem protinus in fastidium pcr
saitietttem vertunt. At contra spiritaales deliciae,
curo non babenlur, in fastidio sant ; coro vero ba-

aique obedienies, irao et hoslcs sibi manam dantes
mutet in adoptionem filiorum, et rursiiin eos qui
filiorum nomine videntur honorabiliores, pro culpa
inobedientiai prorsus haereditatis perpetuae reddat
exsortes.

In timore incolatus vestri tempore comenamini. No
videlicet perdesidiam et negligentiam lanio Paire
existatis indigni, et dum tempore praeseiitis incolatiis
securi siiis, ad promissam pairiae t)eaiitudineiii per*
venire non possiiis.

Sdentes quod non corruplibilibus, auro vel argento^
etc. Quaiito majus est preiium quo redempti esiis
a corruptione vitse carnalis, tanto amplius timere
debetis, ne forte ad corruptelam viiioram rever-

lientur, in desiderio sunt; lantoque a comedente C leiido animum vestri Reddtnptoris oO^ndatis.

amplius esuriuntur, quanio et ab esuriente amplius
cmneduniur. In illis appetitus saturitatem, saiuritas
lasiidium generat; in istis autem appetitas saturi-
laiem, saiuriias appeiitum parit. Augent enim spi-
riiuales deliciae desiderium in mente dum satiaiit,
quia qyaiito magis earum sapor percipitur, eo am-
plius eognoscitur quod amplius ametur. Potest auiem
quod ait : In quem desiderant angeli prospicere,
eiiam de Spiriiu sancto recte inlelligi, de quo pro-
roiserat : Qiii evangelizaverunt in vos Spiritu san^
cio misso de eeolo. Naroque lioc beatus Peirus ad
gratiam referre divin» pietatis voluil, quod cum
r|iii tantx majestatis est et gloriae, ui semper ejiis
▼isio sicut et ipsius Pairis et Filii (qiiia nimirum

Henati non ex semine corruptibili, etc. Tale est in
Evangelio Joannis : His qui credunt in nomine ejus^
qui non ex sanguinibus, neque ex voluntate carnis,
neque ex voluntate viri^ sed cx Deo nali sunt (Joan, i).
Sicui ergo incorruplibile est pretium dominicx pas-
sionis quo redempti sumus, ita etiam iiicorruptibile
est sacramenlutn fontis sacri quo renascirnur. Qu»
ita sibi invicero connectuntur, ut uiium nobis sino
altero salulem conferre nequeat. Qitia nimirum Do-
iniuus iia nos lempore Incarnatiouis suae suo sacro
sanguine simul omnes redeinit, ut iios quoque no<
stro lempore viritim per regenerationem baptismi,
ad consoriium ejusdem regenerationis pervenire
debeamus. De qua regeneratione bene dicitur quia

mia eademqoe est) desidcretor ab angelis in coelis, ^ non ex seinine corruplibili, sed per verbuui Dei

caosa salutis hunianae ad terras Spiriium miserit,
alqae illustrandis lidelium roentibus infiiderit.

Propter quod succincti tumbos mentis vestrce^ elc.
Qoia Tobis, inquit, hoc promissum est, ut revela-
lionero Jesu Christi videatis post hanc vitam, quain
nuDC angeli Tidenl, quanio major esi gratia vobis
profiiissa, lanio amplius digni esse curale ut eam
percipere valealis. Succingit lumbos menlis , qui
banc et a cogitatione restringit. El recte dicit : Spe-
raie in eam quai offertur vobis gratiam in revetatione
Jesu CArtili, quia qui succioclis lurobis menlis, id
esC» menle el corpore caslus, Doroini :idventuro
exspeeiai, merito, quaiido revelalur, sperat. Nam

vlvi et permaiienlis in aeiernum agaiur, ui hiuc col-
ligatur quia sicut ei seuiiue corruptiblti caro quaa
corrumpitur nascitur, sic pcr aqiiam verbi Dei
consecratiim vita nobis quae fidem iiesciat tribuiiur.
Quod et apte proplietico «nslruit lestimonio, subji-
ciens :

Qttta omnts caro ut fenum^ elc. Siciil ergo corru-
ptibilis corruptibileio caro generat carnem , ita
verbum Domini, quod manet in acternum, aetertiani
his quos ex aqua recreat iu carne simul et aniina
vitam dat. liujus tesiimonii sanciiis Cyprianus, in

libro de Habitu Virginum , ita meminil : f Clamat,
iuquil , Ixaia; Deus : Omnis caro fenum » et omnis

47 BHBiC VRNERABILIS OPP. PABS II. SKCT. I. — lXECETICA CENUINA. 4B

claritai ejus ut (los fenL Aruii renuin , el flos deci- A ^^ 9^^ accedenUs lapidetn vwum^ clc. El lioc de

tiii, sernio Autein Domini inanet in aclernum. > Ne«
minem Cliristianum decel, et roaiime virginem non
(lecat, claiitatcin ullam compnlare c»rnis el bono-
rem , §ed solum appetere sermonem Dei, bona in
aeternum mansura complecii. Aut si in carne sil
gloriandum, tunc plane quando in nominis confes-
bione cruciJiur, quando fortior remina viria tor-
quentibus inveniiar : quando ignes , aut cruces, aul
ierrum, aut lieslias patiiur, ui coronetur. llla sunl
curnis preliosa iBonilia, itla corporis oniamenta me-
liora. Non auiem lurbet lectorem qood in bac pro*
phclie {^entenlia, ille elarUatemt nostra Trai:8*atio
ijlrifiam posnit , iiamque ex uim Cru^io, quod esi
lo^af ulruinque solcl Laiine tr:>nsrem.

CAPUT II.
Deponentes igitur omnem malitiam et omnem do-

lumt elc. Quia renaii esiis, iiiquir, nuper, ei filii Dei

per baptismuin facti, tales modo eslote per studiuin

bonas conversaiionis, quales recenter ediii inrantes

per naturam innoxiae aetatis, ignari vldelicet mali-

tix et doii, simulare, inTidere, delrahere, aliisque

liujiismodi Tiliis mancipari omnimodU ignorante^.

Qui sicut lac maternuro naturaliter desiderant, ut

ad saluiem crcscere atque ad panem oomedendum

pervenire valeant, iia et vos simpiicia fldei rudi*

nienlay priino de Gcclesia! matris uberibus quaerite,

lioc esl de utriusque Teslamenti doetoribus, qui di-

vina eloquia vel scripsere, vel eliam viva vobis voce

prxdicant, ut bene discendo perveniatis ad refectio-

nein Panis vivi qui de coelo desceidit, hoc est per

sacramenta doininic;e incarnaiiouis, quibus renait

cstis et quiltus uuiriti, |)erveuiati& ad contemplatio-

nein diviii» majestatis.

Itationabile et tine dolo lac ronciipfsc/l^, etc. Pr£-
cepto concupiscendi lac verbi langii eos qiil ad au-
diendus lectioiies sacras inviii et fastidiosi adve-
uiuni, Ignari illius sitis ei esuriei de qua Dominus
ail : Beati qui esuriunt et iiiiuni jtistitiam {Matth, v).
Ideoque tardius ad perfectum salutis cremeulum
perveDienles, quo possiiil solido verbi cibo reflci , id
ebt, arcaiia cognoscere divina, vel niajora facerebona.

Si tamcn gns/aiu, ^tiontam duteii est Dominut,
lloc (inquit) pacto dimissa atque cmendaia eordis

lapide testimonium suinii ex psaluio, ubi scriptuni
CAt : Lapidem quem reprobaverunt aidificanies^ hie fa'
ctus eit in caput anguli {Pial. cxvii). Qnod ne quis
Judaico sensu putaret de maleriali tapidea propht^ta
cantaium, qui in aedificaiione terrenae cujuslibet do-
mus contra hominum dispositionem divino judiciu
iinponereiur, consulte addidit vivum : Ad quem ac-
cedentes, inquiens, lapidem vivum^ ut de Christo dt-
ctum significet. Qui recie lapis appellaios Cbt, qui in
carne venien.^, ad aedilicationem sanotae Ecclesiae,
quo hanc confirmarei, sese inserere dignaius est.
Yivu» autem qui dicere poiuit : Ego sum vt/i, veritas
ei vita (Joan. xiv). Qui ab bominibus reprobalus est,
ciiin dicereiit : iYon habemus regem nisi Ctesarem
B (Joan, xix). A Deo autem electus, cum ait ipse :
Ego autem constiiulus sum rex ab eo {Ftoi. ii), el
caetera. Et honorificalus, quando poat rourtetn crucis
Deus illum exaltavitf et donavit Hli nomen quod est
super oiime nomen (Philip, ii), el caetera.

Et ipsi tanquam tapides vivi^ etc. Superaedificari
illos dicit, quia sine Domino nustro Jesu Chrisio,
lapide sciiicet vivo, nulla spiritualis aedificatio stare
poiest. Fundamentum enim aliud nemo polest po«
nere prxter ipsum (/ Cor. iii), cujus participalioiie
fideles lapides vlvi erficiunlur , qui per infideliiaiem
lapides inortiii fuerant , duri &cilicei et insensibiles,
quibusmerito dicitur : Auferam a vobis cor lapideum^
et dabo vobis cor cameum (Ezech. xxxvi). Sed tanquaia
lapides vivi ad spirituale aedificium aptantur, qui,iier
discreiiouem eruditi docioris atnputatis aciibus et
cogitaiionibus supeifluis, velul iclu quaJrautur se-^
ciiris. Et sicut ordines lapidum in pariele poriatilur
alii ab aliis, ila portanlur fideles quique a praecedeu-
tit.us iii Eccksia justis, porlant et ipsi sequentes justot
perdocirinamettoleraniiamu«queadultimumjusium.
Qui cuin a prioribus porteiur, qiiem portare debeal
ipae sequentem non habebil. Qui auiem omne sdifi-
iium portai, ei ipse a nemioe portatur, Domiuus
est Christus, unde et lapis pretiosus a propbeta vo-
catur in fundamento fuudatus. Item vivos lapides
appellat electns, ut conatum inbinuet bonae Inlen-
tiunis sive aclionis eorum, qoo praeveniente se ac
comitante Dei gratia seniper exerceri debeant. Ilor-

\

vcslii inaliliaelspurcitia, vitalem Christi alimoniam q tui nanique, id esl, maleriales lapides, cum praepa-

roiicupisciie, si divinae duleedinis quanta sit muMtu-
do sapitis. Nam qui nihil de superna suavitaie animo
gustat, non est miruro sl bunc terrestribus illecebris
sordidare non evitai. Bene autem Psalmista gustare
admonei quam dukis sil Doininus, quia sunt non-
nulli qui de Deo senttunt, non quod dulce inleriui
sapiat, sed qiiod excussum exierius soiiet. Qui etsi
secreta qoaedam intetligendo percipiunt, eorum
dulcedinem eiperiri non possunt. Et si novernnt
qiiomodo simty igiiorant, ot dixi, quomodo sapiunt.
Kt quoniam in ipso psalmo de quo bunc versiculum
assampsil, pra'missum est : Aceedite ad ittum et tl/u-
mtnanttftt {PsaL xxxiii), recte beatus Peirns sub-
didiu diceiis :

rantur aul ponuntur in xdiUcio, nil ipsi iaborem
operautts juvare, nil eiiam per se nisi caderepossunt,
sed quocunque et ubicunque a structore positl fue-
rint, ita ibidein insensibiliier perduranl, aui elapsi
decidunt. Non autem nos beaius Petrus talium la-
pidum duritiam atque insensibilitatem vult imitari,
sed tanquain lapides vivos fundamento Christi super-
aedificari , ut videlicet juvante nos graiia, sobiie
ei juste et pie vivendo coopcremur, juxta exemplnm
ejus qui dicebat : Et gratia ejus in me vacua non fuit^
sed pius omnibus iUis Utboravi(i Cor, xv). Vivus nain-^
que lapis in aedificatione sanclae Ecclesiae exstitit,
qui ne gratiam Dei frustrt videretmr accepisse, se-
doius lalH)rare contendii. Gt ne alii|uid ejusdeoi pii

«9 IN PRIMAH EPISTOLAM PETRI. TO

):ibom sibimet iribuisse viderelur, vigilaiUcr ad- A mi wpertedifieamm, Pulcbre autr^m convenit buic

jmixil : Non antem ego^ sed gralia Dei mecum (Ihid.)*
Tanquam ergo lapis vivus acdiflcaiur a Cbristo in
doino ejus, quicunque, donante ac juvanle ipso, bo-
nis indefesBus insii>lere curat operibus. At qiii per
gratiam regeneraiionis sanctae Ecclesix incorporatus
nihil amplus pro sua salute operari studuerit, bic
quasi lapis roortuus coelesti prorsus est aedificaiione
iiidignus, ideoqne abjicieiidus divino examine, aiqiie
alios qui dignus est loco ejus subsiiluendus, jiixia
precepturo Levilici, in quo leprosi domorum lapi-
des a sacerdote iiisi^i, et, si purificari nequivcrinl,
jain inler immundos compulari, ac de ordine inun-
dorom lapidum praecipiunlurerui. Sup«r(r(/t/7camint,

proplieti:e et apostoli sermo quo dicitur : acceden-
tes ad lapidera vivum toI credenles in eo, nou coih
funden^int ; iliiusquo psalini versicuio» in qno cuni
dicinin esset : Accedile ad eum et iHuminamini
(Pm/. xxxiii), continuo subjunctnm est, Et vultui
vestri non erubeteent (/M.). Cui simile esl quod
Joannes ait : El nunc, filioli^ manele in eo , ut eum
apparuerit^ habeamus fiduciam, et non confundamur
ob eo in advenlu ejus (/ Joan. ii).

Vubis igitur honor credentibus, llle niniiruni hon«T,
ul noo coofundainiiii ab eo in adventu ejus, sed, sic-
ut ipse ait : Si quis mihi ministraveritf honorificabit
eum Pater meus (Joan. xii).

loqoii, domos spirituales. Ita iilas domos spiriiuales js^^n credeniibus autem, lapis quem reprobaverunt

dicit fieri debere, cum sit una domus Cliristi ex » ^dificantes. Ul sicut illum reprobaveruut cum asillfl.

» •• ■ »» «• • l. • •• !•.

electis omnibus aiigelis et hominibus condita, quo-
modo cum sit una Ecclesia Gaibolica toto orbe dif-
fusa, saepe ploraliier appellantur ecclesiae propter
roultifaria scilicet fidelium convenlicula , variis tri-
bubus, linguis et populis discreta. (Jnde dicit ipse :
Ego Jesus misi angetum meum teslificari vobis in ec*
ctesiis, Dec prxiereunduiu quod quidam codices
babent in uumerosinisulnri, Supercedificamini, domus
spiritualis ; alii : Sursum adificamini in domum spi^
rituolem, In quo nimiruin unitas ipsa toiius sanclae
Ecclesiaeapertiuscomnicndatur. Cum autem dixissel :
Supereedificamini domos spiritualeSf sive domus spiri-
tualis^ addidii :
Sacerdotium sanclum, Quo manifestissime nos hor

carent actiis suos, nolentes eutn ponere in funda-
mento cordis sui, iia et ipsi reprobentur ab eo io
adveotu ejus, nolente illo tunc eos qui se reprobave-
runt in aedTicationem accipere domUs suae, quae est
in coelis. Ei haec distinctio bonoris credcntiiiro, nou
credentium auiem reprobatio bucusque perlingit.
Ilinc iiem decredeniibus inferl :

ttie faclus est in eaput anguli. Quia videlictH siciit
lapis angularis duos parietes conjurigit, ita Domiuus
Judaeorum plebein el genlium in una sibl fidei socie-
tate copulavit. Ac niox de infidelibus addit :

Et lapts olfendonis, et petra scandali. llinc et Paii-
lus : NoSf inquit, prwdieamus Christum crucipxum.

laiur ut sacerdotium sanclum ipsi existenles super- ^ ^^^* ^«'^ seandalum, gentibus autem siutiiiinm
aedllicemur super fundamentum Chrisii. Oninem ^* ^^^* ')■

ergo Ecclesiam sacerdotium sancium appellat, quod
sola donius Aaron In lege nomen et officium babuil.
Quia nimirum omnes summi sacerdotis meinbra su-
mva^ cuncii oleo laetiti» signamur, uiiiversis auleni
congruit quod subdidit :

Offerre spirituales hoslias, acceptabiles Deo per Je-
sum Chrisium, Spirituales autem hostiaii opera nostra^
eleemosynas et preces dicit, ad distinctionem carna-
lium in lege victimaruin. Quod autem in conclusione
dicil, per Jesum Christum^ ad cuncta quae praeiniserat
pertinet, quia per ipsius gratiam el snperaedificamur
in illo per architectos sapientes, boc esl minislros

His qui offendunt verbo, etc. Offendmit verbo eo
ipso quod verbum Dei audire eos coniigit. OffV*n'Iiini
aniino, dum nolunt credere quod iiudiunt. Q<ioruni
stnllitiam exaggerando suVijecit : Nec credunt in quod
et positi sunt. Qiiia in boc positi, Id est, in hoc pcr
naturam facti sunt homines, ut cri'dant Deo, ct ejus
voluntaii obtemr.t^nt. Salomone attestante cum ait :
Deum time, et mandata ejv9 serva^ hoc est omnis
honio {Eccte. xii). Id est, iii hoc naluraliler factus
est omnis bomo, ut Deuin timeat, ejusque maiidatis
ohsccundet. Quidam Codices habent : In quo et po-
siii sunt, quod InteUigitur juxta hoc quod Paulus da

Novi Tesumenii, et domus spirituales efficimur per d Oeo loquens ait : In ipso enim vivimus, et morewmr,
Spiritum ejus, contra pluvias , ventos, fulmina tcii- ^' «Mrnii* {Act. xvii).

tationum muniti. Ei sacerdotio sancto parlicipare, ei
boni aliquid acceptabile Deo gerere, iioii uisi pcr ip-
som valemus. Sicut enim palmites non possunt ferre
fnictum a seroetipss, nisi permanserint in vite ; sic
nec vos (inquit) nlsi in me manseriiis.

Propter quod continet Scriptura : Ecce pono in Sion
Utpidem^ eic. Uuc lesiimoniura de Isaia ponit, ad
coiifirmandum hocquod praemiserat : Ad quem acce-
dentes tapidem vivum, astruens et affirmans Dominuiii
SaUaloreiD propter firmilaiem suani lapideiu a pro-
pbetis vocari. £t quod addidit :

Et omnis qui credit in iHum non confundelur, Pro-
pter hoc ponii quod dixerat : Et vos tanfuam topides

Vvs aulem genus eteetum, regnte sacerdotium, etc.
Iloc laudis lestimoniuin quondam anliqtio Dei populo
per Moysen datum est, quod nuncrecte gentibus dat
aposiolus Peirus, quia videlicet in Christum credi-
deruni, qui velut lapis angularis in eam quain in sc
Israel habuerat saliitem genies adunavit. Quas genus
electum vocat propter fldem, ut dislinguat ab eis qui
lapidem vivum reprobando facti snnt ipsi reprobi.
Regale auiem sacerdutiiiin, quia iHiiis corpori sunt
uniti, qui rex summus et sacerdos esl verus, regnuiii
suis tribuens ut rex , et ut pontifex eorum peccata
sui sanguinis lioslia mundans. Regale sacerdotium
eos nominat, ut et regnum sperare perpeiuum, et

61 BED^ VENCRABILIS OPP. PARS IL SCCT. I. — EHEGGTIGA GENUINA. tt

hoslias linmacul&tae convenationis Ueo semper of- A lendU. Apte autem liberos docei a carnaliliuft abstl-

fme, meniinerint. Gcns quoque sancta et populus
ncquisitionis yocantur, juxia id quod apostolus P.iu-
lus prophetae seutentiaiu exponens dicil : Justus aU'
tem meui ex fiie vivh ; quod $i subtraxerit $e, non pla'
cebit animcB mem; no$ autem^ inquity non $umu$ sub'
tractioni$ in perditionem^ $ed fidei in acqui$itionem
animte {Hebr» x). Et in Aciibus apostolorum, Vo$
Spiritu$ $anctu$ po$u'U et^iseopos regere Eccle$iam Do'
minif ^ttam acqui$ivit $anguine $uo (Act. xx). Populus
ergo acquisiiionis facti sumus in sanguine iiostri Re-
demptoris, quod erai quondam populus Israel re-
demptus sniiguine agni de ^gypto. Unde et in se-
quenti qiioque versiciilo mysttce veteris rccordatus
bistorio', et lianc eiiain novo Dci populo spiritualiler
docet implendam, dicens :

Ut virtutes annuntietie eju$^ etc. Slcut eniin hi qui
ile iEgyptia servliute liberati sunt per Hoyseu car-
iiieu triumpliale post transitum maris Rubri et de-
mi rsum Pbaraonis ecercitum Domiuo decanlarnnt,
iia et nos oportct post accepiam in baptismo remis-
slonem peccatorum dignas beneficiis coeiestibus re-
pendere gralias. Namqiie iEgyplii, qui populum Dei
afnigebaiit» qul etiain tenebrae vel tribulationes Inter-
pretanlur, apte per sequenlla nos peccat^i, sed in
biptisinate deleta, signillcant. Liberaiio quoque filio-
rum Isrnel, et ad promissam oliin pairlam perductio,
congruit myslerio nostrac redemptionis, per quam ad
luctm superoae mansioiiis, illuslrante nos ac ducente,
Chiisii gratia, teudirous : cujus lucem graiiae etiam

nere de^ideriis , quia solct lihertas vitie remissioris
majora ilieccbrarum titilianlium tiderare pericula,
quae inilitant adversus animam. Quia du» concupi-
acentiis blandientibiis caro enerviter subjugatur, jam
yilionim exercilus firmiler adverstis aniniam anna*
tur. Quos competenter advenas vocat et peregriiios,
ut eo minus terrenis rebos aniinam supponant, quo
80 patriam in coelis habere meminerint. Namque boc
distare in hac vita inter electos et reprobos solet»
quod elecii peregrinl nunc ei exsules palriain exspe-
ctanl in futuro, lantoque minus in praesenti gaudiis
delectantur caducis, quanto futura sine fine gaudia
se sperant accipere , et in xternum regnare cum
Christo. At vero reprobi bic liahent patriam , ciijus
^ solum vitfi desideriis norunt inhiare , ideoque post
banc vitam in exsilium rrlcgabuntur perpetuum, ul i
cunctis carenles voluptatibus sola in tormentis pn-
liantur adversa.

Vt in eo quod detractant de vobt$ , etc. Plerumque
contigit ut pagani qui fidem Chrisiianorum vitupera-
bant, quia deos suos dereliquissent, posimodum
considerantes castam eorum conversationem et in-
victum in Christo animum, cessarent eis detrahere,
magisque Deum glorificare ac laudare incipereni,
qui bonitate ac justitia cuhorum suorum honiis esse
probareiur et juslus. Glorificent (inquii) Deum in die
vi$itationi$, hoc est in tempore retributionis, quanta
sit vobis gloria per Deum donanda, jam nunc agno-
ecanl increduli, cum vos instanter inter obstanti^

iila nubis ct ignis cuioinna monstravit ; quae eo6 et pericula illum sequi perspexerint.

iii loto itiiiere illo a lenebris defendit nociium, et ad
proinissas latriae sedes itienarrabili calle perduxit.

Qui aliquando non populu$ Dei , ntiiic autem popu^
lu$ Dei, ctc. Indicat aperie per bos versiculos quia
his qui de geiilibus ad fidem veneranl haiic scripsit
Epistolam, qui quondam alienati a conversatione po-
puli Dei, nunc per graliam fidei p^ulo sunt eju$ adu-
nati , el mi$ericoTdiam quam $perare non noverant
adepti (Ephe$. ii). Assumit auiem eos de propheta
Osee, qui de vocat.ouc genlium praecinens : VocabOt
iiiqui!, rtoii plebem meam plebem meam^ et non mum-
cordiam consecutam ntisericordiam consecutam, Et
erit , tit lcco ubi dictum est ei$ : Non plebs mea vof ,
ibi vocnbuntur fiiii Dei vivi (Ose. i, n).

Chari$simif obsecro vo$ tanquam advena$ et peregri»
no$ , cic. Ilucusquc Leatus Feirus generaliier Eccle-
siam insiiluil, explicans vel beneficia quibus i os
diviiia pietas ad salutem vocarc, vel dona quibus ati-
quando JuJxos, nunc autem nos hooorare dignatus
esl. Ilinc diversas fidelium personas solerler Iiortu-
tur, ue se lauta saiicli Spirilus gratia carnaliter vi-
vendo reddaiii iiidignos. Ne qui regali ac saccrdotali
vocabulo sunl insiguiti, viiiorum malitia subacli, a
condoiialae vel proinissx olim sibi nobiliiaiis gloria
degciierent. Itaqiic primo liberos et servos , deinde
anulieres et viros specialiler alloquilur, ac post Iii-
lerloculioueni generalis exhortationis scniores quo-
que et adolesceiites qualiter sese agere dcbcaiit os-

Subjecti igitur e$tote omni humance creaturm propter
Deum, Omnt humanae creaiurae dfcit, omni digniiaii
hominum, omni personac, omni principatui, cui nos
diviiia dispositio subdi voluerit. IIoc esi ciiim quod
ait : Propter Deum^ qwa non e$t pott$ta$ nisi a Deo,
Et qui potestati re$i$titf Dei ordmationi re$i$tit (Aom.
xiii). Quam creaturam siibsequenter exponil, adjuih
geiis :

Sive regi quasi prcecellenti^ etc. Ideo rogi tnntiuii
ac ducibiis, non autem et dominis dicii, quia in lioc
loco illos speci:iliter, ut pra^rati f^unius, instriiit qiii
sunt doniiiii servorum. Stibsequenier vero rtservos
qiiomodo dominis famuUnlur admonel. Dotet ergo
fideles famulos vtdelicet acterni Regts, eiiani inuiidi
poteslatibos subdi, ne vel iii hoc fidei et religioui
Christianae possit detrahi, quod per eain humamc
conditionis jura turheniur. Nnm ei iia potest recte
inlelligi quod dictum est, Oiiiiit hamanw creatnrce^ ut
sigoificelur et fidelibiis et iticrediilis rerum duiiiinis.

Ad vindictam malefactorum^ taudem vero bonorunK
Noii quod oniues quidem regcs aul diices vel male-
fact^res |iuniie vel laudare bonos noverint, sed qox
esse dcbeat actio boni judicis simpliciier narrat,
hoc esL ut inalefacientes coerceat, lione :igentes re-
niunerci. Qui elsi injuste :tgit si bonos damnat, ni-
hilomiuiis ad laudeni eoriiin periincnt, quae facit, si
patienlerejus iniprobitalem lolercut» et palienler
ejus stultilix resistanL Vis (inquii) non timere po-

53 IN PRIMAM LPISTOLAM PETRr. ?U

ie$iaUm? nonum fac, ethabebis laudemexiUa {Ibid ). A indocli el agreslc». Sed ulrisque vuU obedire subdi-

Non ilicil ah illa, sed ex illa, qtm etsi poiestas liu-
maiia non laudat, imo si eliam perscquilur, si occi-
dit gladio ut Paulum, si cruciflgil ut Pelruni, hnbcbis
tx illa laudem, dum ex eo quod illa nialefacit iu le
jusHim et innoxium, tune virtuiis palientia coronam
laudis meretiir. Nam el boc intendisse beatum Pe-
irum in hac ^enteatia, verba sequenlia doceui, qtii-
bus dicitur :

Quia $ic esl volunta$ Dei, ut benefacientes, etc.
Ilaec est ergo laus bonorum, ad quam duces a rcge
dicit missos, dum ignorantia duruiu imprudentium,
boni ad laudem suam perpetuam bene se agendo
muntur.

Quad liberi^ et non quasi velamen habentcs malilia:

los, explicans apcrtius quomodo nos supra omni
hiimaiia) creaturoi jusserit esse sul»ji*cios. Alia
Translatio, pro i/ysco/ti , difficiles habet. Et sauctus
antistes Fulgcniius In opusculis suis sic ponit :
( Servieiitos cum limore non tantum bonis et mode*
stis, sed etiam difHcitioribus. i

Sed si benefacientes, paienter suttinelis, etc. No-
tindum attentius qu»m summe conditionom servo-
rum gloriCcet, quos beRcracienles et absque ctilpa,
vapulanles a dominis crodelibus cl improhis, imita-
tores esse doiitinicae passionis affirmat. Audis autem
q ;i:i passus cst pro nobis, et gaudes quia pro te
moriuus esl,atteiide qiiod seqaiiur :

HeUnquens vobis exemplum ut sequamini vest'gin

libertatem. Quasi liberi bona faciunt, qui quo majore ^ </»«• Rxemplum iribulitionum non deiiciarum, con

apud homncs iil>ertate utuntur, eo arctius, imo li-
berius diviiio famulatui subjungantur. ' Sed et illi
quasi liberi benefaciunt, qui exemplo Joseph pa-
triarcbae, tamctsi servitio deprimunlur bominum,
servi esse viiionim nuUa arie compelluntur. At vero
libertaicm suam in velamen malitiae vertunt, qui
<|uo roinus humani famulatus jugo cuhibentur, eo
latius peccatorum dominio mancipanlur, ei cuin vitiis
impoiie servinnt, liberutem vocant, nomiue hoc
suam tegentes culpam. Poiest »utein juxta illud apo-
stoli Pauli generaliier accipi : Yosin tiberlatem voeati
fsfw, fratres^ tantum ne Itbertatem in occasiouem carnis
deiis {Catat. v). Liberi eniin recte vocamur, qiii per

tumeliaium, flagellorum, doloruin, opprobriorum,
S|»inarum , crucis, vulnerum, morlis. In psalmo
scriptum e^i : Propter verba tabiorum tnorum ego
eustodivi vias duras {P$al. xvi). Propter quas verba
labiorum Dei, nisi quihiis promittit vitam aeternain ?
Qui peecata nostra ipse pertulit^ etc. Cuin supra
ad scrvos spCLialiter fecerit sermonem, nunc gene-
raliier admonet ut eiiam dominis in memoriaro revo-
centquid praiUis.Deus et Dominussustiniierit. Imo
lotaro Ecclesiam iiistruit quid pro ejos libcratione
suus auctor pertulerit. Non euiro ait peccau vestra,
sed eiiam se addito : Qui peccata^ inquit, nostra ipse
pertulit in corpore suo super ligmim.

baptisma a peccatorum sumus nexibus absoluti ; qui p Eratis enim sicut oves errantes. Quomodo et oves
a dxmoniaca servitute redempti, quia filii Dei ef* dicit et errautes, cum hi qui in errore vitam ducunt,

fceli,nou tanlo dono lihertaiii poiiorem peccandi
facoltatem vel licentiain accepimus ; quinimo si
peccamus, mox , liherute perdila, servi efficimur
peccaii. Et quisquis se ad li(»c libcratum a Domino
putat, ut licentius peccel, lalis suam libertatem iii
refamcn roaliiiae routat. Vult auicm nos beatus
Petrus liberos esse a scrvilio culparum, ut servi
Creatoris nostri boni et fideies perniancre possimus;
unde subsequenter adjungit :

Sed sicut servi Dci, Omnes honorate^ etc. Monet
ergocongruum cunctis impendere bonorem, ei, juxia
Imperium Domini, Caesari quae Caesaris sunt, et Deo
reddere quae Del sunt {Luc. xx). £t hene inter alia

hacdoruro potiiis quam ovium nomine censeantur*
nisi qiiia novit Dominus qui sunt ejus, qui et multos
diu male conversantes sastinet, qiios tamen in ovium
suaruro numero salvandos esse praevidet ?

Sed conversi estis nune ad pastorem et visitatareni
animarum vestrarum. Taiigit evangelicam parabolam,
ubi pius Pastor, relictis nonaginla novem ovihus in
deserto, veuit visitare unam qu» erraverat. Nam
qiiod ibi dictum esi, quia banc inventaro imposuerit
in humeros suos gaudens, hoc istic beatus Petrus
prapmisit, dicens : Quia peceata nostra ipse portavit
in corpore suo super lignum. Quia nimirum ita nos
redimere voluit, ut lignum in quo peccata nostra

fraterniutem diligere juhet liberos, ut eos qiioque n tollerei pendens in humeris haberet. Ad pastorem

quisibi lemporali conditione subjecti sunt, fralres
sibi esse io Cbrisito factos recolanl, una cum ipsis
Patreiu invocantes eum qui sitie accepiione perso-
Darum judicat.

Servi^ iubditi estote in omni timore dominis vestriSf
wn tantum bonis el modestis, $ed etiam dyscolis^ eic.
Byscolis, indisciplinatis dicit, oomiiie duclo a Grajco
eloi|aio. Quia Graece schoia vocalur locus In quo
adoleseentes liueralibus studiis operain darc, et au-
diendis magistris vacare solent ; unde schola vacalio
iiilerpretatur. Deoique in psalmo ubi canimus : Va-
r«ie, el videU quomam ego sum Deu$ {P$ai. xlv),
Vro co quod nus dicimus vacale, iii Graico habotur
^^•^«?«Ti. Scholastici Graece sunt erudili, dyscoli

ergo^ inquit, et vi$itatorem animarum veslrarum. Pi«
storem, videlicet , quia pascua nobis vitae donat
actcnup, pascua in prxsenti temporalium praestat
gratiariiin. Visiialorem vero aiiimarttm ve$trarum ,
quia viit/avt( nos Oriens ex atte, ut illuminaret hi$ qui
intenebris etin umbra mertis $edent {Lue. i). VisiUt
quotidie ipsam in nobis quam donavit luceni, ne
deficiat servando, iroo ut crescat juvando. Quidani
Codices ipsum Graecum habent : Ad pastorem et
episcopum animarum vestrarum. Episcopus autem
Ijiiine superintendens dicilur. Quia niinirum ocuti
Domini super justos^ et aure$ eju$ ad prece$ eorum .
ut ex omnibus iribulationibus eorum libern eos. (Pial,
xxxui).

«5

CEDiE YtNEUABILIS OPP. PiVRS 11. SECT. I. — EXEGETICA GENULXA. 5«

CAPHT 111. A Ecclesia iii riKura viia perpeluo beneJiciiur. UiiJe

Sitmiitfr ei muberes subdito! sint suis virit, etc. No-
lattdum quod b^aUis Pclrus oa conditiot»c desiderat
eiitiliercs boiiai ei bonestas viris incredulis subdl,
n; non solum nitiil niali »d imperiuro eoram faciant,
verum eliam in tani casla conversatioiie persistant
in^uperabilcs, iit ipsis etiam viris exemplo possint
cssc castilatis ci fidci.

Quarum sit non exlrinsecus capillatura, elc. Quia,
Mcut Cyprianus aii, c sericum ci purpurain induux
Christum ioducre non possuni. Auro et margarilis
<. t uiouiltbus adornatae oniamenta cordis ac pecioris
perdideruHt. Quod si Pelrus inuiiercs quoque ad-
monet coercendas, et ad ecclesiasiicam discipiinam
religiosa observaiione nioderandas, qu£ cxcusare

et nunc spe ruiurorum gratulabtinda dicii ; Exaltaba
te, DeuSf mens rex^ tl benedicam nomini tuo in sxcu-
ium et in larcu/um i«rrii/t {PsfiL cxliv). Quod ergo
quisque in fuluro inveiiire desiderat , hoc iu prae*
senii inediiari et agere salagat, et Condiioreni vide-
licei et proximum sincera voce benedicere, et se-
ipsum etiam divina pariter ac rraterna benedictione
dignum rcddere.

Quia oculi Domini super ju$los , eic, Quia bcatu»
Petrus malum nos pro ntalo re tdere vetuerat , imo
malediceniibus benclicerc jusserat, recte prophetico
testimonio astruit superna inspcctione et bonossein-
per vidcii et malos, qualenus meminerimus et no-
stram patieniiam qua toleramus malos, ei nostram

cultus suos solcanl per maritos, quanto id magis B i^enevolenliam qua persequentibus bona optamu<.

observarc virginem fas esi, cui iiulla ortiatus com-
pelat vcnia, necderivaii in allerum ptssit menda-
cium ciilpae, sed sola ipsa in crimine remaneat ? i

Sed qui abteonditus est cordit homo in incor'
ruptibHitale quieti et modcsii spiritus^ ctc. Cislitaicm
pracdicat, et ornntum inlcrioris liominis in incor'
ruplione quieti ei modesti spiriius , qiiodammodo
dicens : Quoniam eklerior vestcr bomo corruplus
cst| ei beatiludinem iiuegrilatis, quae proprie virgi-
Aumesl, haberc destiiistis, imiiamini iiicorruptionem
spirilus per severam abstincntiam, et quod corpore
iion poiesiis, mcntc proistate. Ilas enim Christus
divitias, el vos \F, bos] vesirae conjunclionis qiixrii

aBierno prjeinio reniuneraudam , el persecuiorcs
nostros , si pnc^niiere noluerint , digiio plectendos
esse supplicio : si vero poeniiuerint, nos quoque
pro ipsorum salute , quam deprccabainur a Domiuo
coronam juslae congratulaiionis accepturos.

Et quis est qui vobis noceat , eic. I)e his dicit quffi
nobis ab adversariis per verba coiitumcliosa , per
damna lerum teuiporalium , pcr tormeutn corporis
accidunt. llsecenim ei hujusiuodi omnia cuin fideli-
bus irrogantur, his duiitaxat qui boni semul.itores
sunt, et hoc secMndum scieniiain , nequaquam cis
nocere possunl, scd palmam magis paiieniiae xqua-
iiimiler toleranlibus afTtrunt, el contra illis qui ir-

ornatus. Ilirum ct apud Pythagoram uaturalis scieii- ^ . _ ■ i . i • » ^

. , ^ ' ^ 7 . . . C rogani poenam accumulando fleiernani plurimum no-

ti.-c lege diclanle hanc scntentiani luveniri, vera or- ^^ , «; «..•- ^..1«... i...:..<....^.i: «..i..^....:. •,;«i..b a^h
^ * ceiit. Si qu:s autciu htijusuiodi adversis victus aeli-

cit, non huic ille qiii malum intulit, scd ipse sibi qui

lioc patienter fcrre recusavii nocuil. Neque enim

domus qMam vir sapiens aediflcavif, ideo uon ceci-

dil quiu violeuiias tempestatum non pertulit, sed

quia fuiidata crat super pelram. Nec rursum ca

quam hiultus stulie fabricavit, ideo ceciditquia pul-

sata tcmpestaiibus fuit, sed quia super arenam 4>o-

sila erat. Utramque ctenim aequaliier adversiias

fcriens lenlavit, Bfd uni firmitas rundamenti coro-

iiam perseveranli» tribuii, alleram fragilis structu-

rx stultitia stravii. Non enim perrecium boni «-cmu-

laiorem casus aliquis, vel a diabolo, vel ab homine

ii:inieuta malronarum pudiciliam , non vestcs, esse.

Viii, timiliier cohabitanies secundum scieutiam^ ctc
Similiter dicii, viros ad imitationem provocaiis ,
quia ]am supra uxoribus prxceperal, dicens : Con-
iderent viri in timore Dei castam vestram conversa^
ionem. Secundutn seientiam autem, ut novcriul quid
ie&iderct Deu«, ei iribu.int IiORorem vasculo mutie-
bri. Si alisiiiieamus nos a coitu, honorem iribuimus.
Si non abstineamus , pcrspicuum csi honori contra-
rium esse concubiiuro.

Dt ne impediantur orationes vestrw. Ei Puulus ait :
Piotite fraudare invicem^ nisi forte ex consensu ad
^mpus ut vacetis orationi (/ Cor, vii). Impediri ergo

.„ .... . improbo, vel generali reriim labentium turbiue illa-

orationcs ofucio coniugali commeuiorat, quia quo- f% , . ., i • « ^ . •«. i.„«;

- ' ^ ' ^ ^ U lus, lajdcre potest. Caeierum plunmos coustai boni

acmulatores lacsos esse ab aliis, dum iu veriialis

liescunque uxori dcbitum reddo, orare iiou possum.
Quod si juxta alium aposioli serinonem sinc inler-
roissione orandum est, iiunquam ergo mihi coijiigio
serviendum est, ne ab oratiooe cui seinper iiisisiee
jubeor, ulla hora pra^pediar.

/ft fide autem omnes unanimes^ conipatientes, Qtiia
superius diver.-as persoiias, coiidiiiones, et sexus
congrua sibi discreiione docelial, jam nuuc omnes
communiler adniouei iu fiJei domiuicas causa, unum
cor 01 unam liabere animam.

Qiita rn hoc vocati ettit, ul b.nedictionem hwreditate
possitieatis. Bcenie, viJelicei, Judice : Venite, ie-
Kedicti Pairit mi« , percipite regnum {Matth, xxv).
Poiest bcnediclio h.rrcdiiaiis ei illa inlclMgi, qiia

quam diliguni scientiani male iiisliiuuniur. Quaolos
cniin caiholice in Deum credere, ei recte iu Eccle-
sia vivere cupienies, Ani vesauia, quanlos Subel-
lii, aliorumve hxrelicorum nequitia nescientes se-
duxit? Lege libruni Joauiiis Chrysostoiiii , quem
seripsit de co : Neniinem posse iu^di ab alio iiisi a
semetipso.

Sed et u quid paliamini proptcr justitiam. beati m-
tis, Non solum (inquii) iiihil vobis itocei, qui botium
racieiitibus inala irrogat, snd ct cuni vos |>ropter
bona quae cxsecraiur hostis insequitur, causam vobis
majoris beaiiludinis |»ra:8tat cuin patcnliac vcsira;

57

IN PUIMAM EPISTOLAM PETRI.

r.3

tires cxercel, jnxia illiiil evangolicnm : Beati qui A «o intravit; qni nec inler fligella deMstit & ctilpis.

penecuticnem patiunfur propler jusHtiam,

Dominum autem Chri$tum sanctificate m corMus
9e*tri$. Qtiid est Domimiin sancliKcare in cordibus
nostris, nisi sanctiiatem ejus quam incomprelicnsibi-
lis glorix sii, intiino cordls afTeclu iniucri ? Qnaniam
in se speranttbas fortittidinem vincendi dare vakt,
cujtis iiineslimabklis sanrtit»8 fub^et?

Parati semper ad salisfactionem omni poscenti vo$
mltonern, etc. Duobus modis de spe et flde nobtia
rationero poscentibus reddcre debemu<, ui et justaii
spei ac fidei nostrae causas oninibus iniimemus sive
fideliler sive infideliter quaerentibus , et ipsaro fidei
ac spei nostnc professionem illibatam semper te-
neamus, etiani inter pressuras adversantium, osten-

sini&trum imitatur latronem, qiii propler peecau
ascendit in cruccm, et post enicem ruit In Tarta-
rum. Ideo autem Christum semel esse tnorttiunn
commemorat , ut nobis qiioque in meinonam revo-
cet, quia temporaneis nostris pnssionibus inercft
rcdditur aeterna.

Ut no$ offerret Deo mortificatos quidem cnme, elc. !)«
bac morliOcatinne carnis el vivificatione spirifus ,
qtiam halient hl qui pro Domino per paiientinm la-
borant, dicit ei aposloliis Pnnliis : Etsi exterior homo
noster corrumpttur^ sed tamen i$ qui intut est renova-
tur de die in diem (J/ Cor. iv). Offert crgo nos Deo
Pairi Gbristus, cuin per mortiflcaiionein caritis pro
illo iinmolari gaudemus, id est, vitam nnstnun l:»u-

dentes per patientiam qnam rationabiiiter eam ser- B dabilem in conspectu Patris oslendit. Tel certe offert

vandam didicerimus, pro cujus amore nec adversa
pati nec mortem subire formidemus.

€um mode$'ia et timore cop$cieniiam haheiite$ bo^
tiam. In ipsa doctrin k scientia qualitatem docendi
monetobservarc, ut videlicet humi1iias,quae magistra
est omnium maierque virtutum^ el loquendo dicalur,
cl videndo monstretur.

Vt in eo quod detrahunt de vobi$ tanquam de male-
factoribus, ctc. Ut qui fldem ac spem ccBlestium qux
Tidcre nequeunt in vobis irrident, videaiit opcra
vesira bona,et per hxc confundantur qune apeite
esse bona negare non valent. Vel certe itn sen-
itendum : Curate, beiiefacientes, ui qui vestrae bon.-c
conversationi delrahuiit, adveniente tempore re-
iribulionis fiilura!, coiirtindantur, videntes vos cum
Christo coronari, seso autem cum dinbolo damnari.

i/e/itis est enlm benefacienteSy si velil voluntas Dei^
pati^ quam malefacientes, llxc sententia illorum stul-
tiliam eleganer aiguit, qui cum pro culpis arguuntur
a fratribus, vel eiiam poenis cocrcentur, patienier
omiiino toleranl ; at cuin absque cnlpa,^ \cl verboruin
contumelias, vel dntnna rerum, vel adversa qtiaeque
patiuntura prosiinis, inox ad ir£icuiidi.iin pronnn-
pnnt, et qui bactenus videbantur iniiuxti, per impa*
tientiam se et mnrniurationem noxios rcddtint. Ut
autein fl»geIlorum dislanlia in disparibus meritis
longe dispar appareat, videamus una cadetnque <»:-
Cilatis molestij Tobiain, Saulum, Elymam fuisse

nos Dco, cum absolutos carne in leterDuni nos re-
gnum ititrodudt. Sane bnc quod drcilitr : Vivifica-
tos autem Spiritu : sancius Athanasius Alexandria^
pontifex, noii ad homints <:p'ritum, qiii inortifloaia
came melios vi\ificaiur, diccule prophcta de D».
mino : Dt vivificet spiriiuni humilium , et vivificei
cor contritoruni {hai. lvii), sed ad graliam po-
lius rcfert Spirilus san< ti, qiii mortincaiitibus cnr-
ncm sunm vitnm tribuit xtcrnam. tjiitur eiiiin
el boc lestimonio conira Arianos, qui ^equalitali
snncUe Trinitalis coninidicuiit , astrueiis qnia in-
divi 'un divinn^ optnlionis unilnte qua vivificat
Pater, vividcet Filius , viviflcct Spiritus sanclus.
Patcr videlicet et Filius, quia scri|)tum est : Sicul
eiiimPater stisciial mortuoset vivificat, sic el Filius
quos vult vivificat. Spiritus vero sancius, ut hoc
testimonio declaralur , quo dicilur de Filio, ut no$
offerret Deo^ mortificato$ quidem carney vivificato$ aU'
tem Spirilu ; ideoqne quoruin uiia 0| eralio est, bo-
ruai disp.ir essc substautia vel essentia non possit.
In quo et %i$ qui in carne conclusi erant , ctc. Qui
nostris teniporihus ia caine veniens iter vit» mundo
pr.iriii a\il, ipse cli;im ante dlluviuin cis qui tnnc
increduii erant et caniai:ter vivebanl, Spiritu ve-
niens prxdicavit. Ipse enim per Spiriluin saiictum
crat In Noe c.Tierisque qui turic fiiere sanclis, et per
corum bonam conversaiioiieni pravis illius avi
honiinibus, nt ad ineliora convertoreniur piaedi-

percussos. Sed Tobiain ob hoc , ut virtus paiientix |. cnvit. Conclusos namqtie in cante dicit carnalibus

ejus latius in exempluin cunciis claresceret ; Satt-

lum ob boc, ut de Saulo pcrsecuiore in Paulum

niutaretur apostolntn ; Elymam vero , ut, dignas su»

perfidiae pisnas lueiis, ab eoruui quoque qui credi-

liiri erant dementationc cessaret* Et mihi si detur

opUo, maJim cum tanio Patre sive divinis seu hu-

inauis subjacere juslis verberibus quam ob injitsti-

liam verberuiN vi »d jusliii» studia Irabi. Rursuin-

qiie maiim a culpis fl.igeilo relrahi, quam pro insa-

nabili pondcre peccatoruiu aeieriiie ultioni subjici.

Quia et Christm semel pro peccali$ no$tri$ mortuus
ett^ eic. Qui ergo }ostns patitur, Christum iuiitatur ;
qoi in flagellis corrigitur, latronem, qui in eruce
Chiittum cognovit, ct a cruce paradisum cum Chri-

de>ideriis veheineiiter aggravatos. Undc de illis
Scriptura ait : Quia omnis caro corruperat viam suam
{Gen, vi). Qtiod autein dtcit, in quo, significnt in eo
quod prxuiiserat, tt( no$ efferrei Deo. Quia et tuiic si
qui ad praedicniionem Domini, qtiam per viiam lide-
lium praetendebat, credere vtiluissent, et ipsos offerro
Deo Patri gaudebat. Si qui autem detrahebant de
bonis taHquamdemalefaciorlhus, bi venienie diluvio
confundebantur. Nam et dc utroqne potcst intelligi
qtiod ait , iii quo^ id est, el in eis qui in cariie con-
clusi erant, Spiritu veniens prasdicavit, ui per eam-
dem suatn praedicationem , et credentibus corona
laudis, et iis qui in incredtiliinte perstilisseut , c<>n-
fusio nasceretur. Quidain Codices habeut : iw quo et

50 BLDiE VENERADILIS OPP. PARS IL SECT. L — EXGGCTICA GEiNUINA. 60

tk qtu ift earcere erant^ Spiritu feniem prcedicavit, A rical qood ad comparationem pereuntiiim genUlium,

Quod ad eamdero praToroin atque incredulorum
intenlionein ref^pieii, qui quoniam lenebris ob-
scuratum babeni sensu.n , merito etlam in bac
Tiia in carcere concliisi essc dicuntur. In quo vide-
licet carcere, interioribiis adbuc tenebris, boc esi,
cxciiaie mentis ei operibus injustis gravaniur,donec,
carne soloti, in leuebras exteriores et in carcerem
projiciantur acternx damiiationis ; de quo Dominus
in Evangelio : Eijudex (inquii) tradat te nnnistro^ et
in carcerein mittaris {Matth, v). Quamvis etiam san-
cti iii bac vita se in carcere positos, cum gaudium
&iipernae palrix sitiunt , inerito proclameiil, juxla
illud Psalinistae : Educ de carcere animam meam ad
eonfitendum nomini tuo {PsaL cxu). Distat namque

Judaeoruro, lixreiicorutn et ralsorum fideiiuni,multA
brevior esl numerus electorum. Unde de angusta
porta et arcla via , quae ducit ad vilam, dicitur : Et
pauci sunt qui iuveniunt eam {Mattti, vii). Et iteritni :
Nolite tinure, pusillus grex , ^iifa comptacuit Patri
vestro dare vobis regnum {Luc. xii). De quo pusillo
grege et bic aple subjungitur :

iVoit carnis deposiiio sordium^ elc. Ubi enim esi
conscienlia bona , iiisi ubi est et lidcs non ficla ?
Ddcet namque aposlolus Paulus quia fmii praicepti
est charitas de corie puro^ et conscientia hona, et fide
non ficta (/ rtnt. i). Quod ergo aqua diluvii iion sal-
vavit eiira arcaiu positos, sed occidit, sinedublo
pracfigurabat omnem httrelicum , licet habeiiteni

niultum iuter utrumqae carcerem, siquidem reprobi ^ baptisroatis sacramentom, non alils» sed ipsis aquis

in carceresunt peccatorum et ignorantiap, justi vero
in carcere licet tribulationum positi, liice semper
justitiac dilatalo in Deum corde perfrountur ; quos
designavcrunt apostoli Paulus et Silas« cum media
nocie in iiitiino carceris borrore, vincti licet et fla-
gellati,liymnum Deo laudis laetissima voce canebanl.
Quidam hunc locum iia inlerpretatus est, qiiod con -
solntionem illam dc qiia dicil apostolis Dotninus :
Blulii prophetce et justi cupierunt videre quas vos vide-
tii, et nott viderunt^ et audire quw auditis^ et non an*
dierunt (Matth, xiii); de qua et Psalmisia : Defecerunt
oculi mei in eloquium tuum, diceiUes : Quando eonso-
taberis me {PsaL CYviii) ? saiicii quiescentes in in-
feriio desideraveruni.quod haec, descendtnte Domino

ad inferiia mergendum , quibus arca sublevaiur ad
ccelum. Ipse quoque octonarius uunierus animaruiii
quae salvae factae sunt per aquam sigiiificat quia san-
cta Ecclesia in sacramentum duuiinicae resurrectio-
nis baptismi lavacrum percepit, ut sicut ipse resur-
rexit a mortuis per gloriam Pairis, ita et iios, expur-
gati a peccatis pcr aquain rcgenerationis, in novitaie
vitae ambulemus {Rom, vi). Octava naroque die, boc
est post seplimaro Sabbaii, Dominus, a mortuis re-
surgeiis, el exempium nobis fuiurae resurrectionis,
et mysteriuro novae conversaiionis , qtia in lerris
positi coelestem vilam agererous, ostendit. Qiiod
etiam Ipse Petrus exponcndo subjungit, dicens :
Per resurrectionem Jesu Christi, etc. Sicut euiin

in inferna , etiam liis qui iu carcere erant et incre- ^ ipse resurgensa roortuis ascendit in coelum, ei sedet

duli quondam fuerant in diebus Noe, consolalio vel
exhortatio praedicaia fuerit. El baec ille dixcrit, sed
catliolica lides habei, quia descendens ad inferna
Dominus non incredulos inde,sed fideles solummodo
suas educens, ad ccelestia secum regna perduxerit,
iieque exuiis corpore animabus, et infcrorum carcere
scelerum inclusis« sed in hac vita vel per seipsum
vel per suorum exempla sive verba fidelium, qiioii-
die vitam vit» demonslret. De quibus bene dicitur :
Qui increduU \uerant aliquaudo, elc. Nam et ipsa
Dei patientia praedicatio erai ejus, ciim Noe, centum
annis arcae operibus insistens , quid mundo futurum
cssel quotidiana operis exsecutione monstrabai. Uude

Paulus ait : An ignoras quoniam patientia Dei ad ^. cum et nos vitae aeternae pariicipes fueri
poenitentiam te adducit {Rom, ii) ? etc. Alia Transiatio jia niinirum virtui corporis immortalis (

liunc locum ita liabei : Christus semel pro peccatis
nosiris mortuus est, justus pro injustis, ut nos addueat
ud Deum , mortificatus corpore , sed vivus faetus in
spiritu, In quo spiritu et eis qui in carcere erant prat'
dicttvitf qui quondam non crediderant in diebus iUs^
eum exspectarent Dei patientiam in diebus Noe^ elc.

/n qua pauei, id ett^ octo aninue salvoe factas sunt^ elc.
Formam bapiismi assimilatam dicit arcae etaquis
diluvii. Et recte omniiio, quia et ip^a fabricatio arcae
de lignis Ixvigaiisconstruciionem significal Ecclesi.T9
qii:i* fit de collectione animaruin fidelium per arcbi-
tecios verbi. Et quod pcreunte orbe tolo, pauci, id
cst, octo animx, salvap factac sunt per aquain, signi-

a dextris Dei , sic eiiain et iiobis per baptisma viain

saliitis ac regni ccelestis introitum paiere signavii.

Bene autem ait : Deglutiens mortem; quod eniin de-

gluUmus, agirous ut viriuie nostri corporis assuni-

pturo nunquaro pareat. Et deglutivit mortem Donii-

nus, quam resurgens a mortuis ita fundittis cousuui-

psit, ut uihil contra se ulira per atiactum alicujiis

corruptionis valeret, ac, maiieiiie specie veri corpo-

ris, abesset prorsus labes omni^ prisc;e fragilitaiis.

Quod ipsum et nobis in fine promitlitur futuruni «

dicente Apostolo, cum de nostra rcsiirrecliotie lo-

queretur : Tune fiet sermo qui scriptus est : Absorpta

est mifrs in victoria (/ Cor. xv). Bene absorpia^ qiiia

fuerimus efiecti,

corporis immortalis omne praete*

riue corruptionis vitium lollet. quomodo solet flamma

ignis iininissain sibi aauae guttam ardoris sui consu-

mere virluie.
Profectus (inquit) iii ccelum, etc. Nulll dubium est

quin Filio Dei semper fuerint angeii et omnes pa-

triae coelestis virtutes ac potestates subjeclae , quem

cum Patre et Spiritu snnctn unum sine initio Deum

laudant, tremunt, adorant. Sed necessario admonen-

dum beaius Petrus aestimavit quod assumpta huma-

nilas in tantam sit gloriam resurgendo sublimata, ut

incomparabili culmine omni angelicae dignilalis po-

tcntiae praeferelur. Juxia quod et Psalmista , cum

diceret dc ipso Pairi : Minuisti eum paulo minus ol

61

IN PmMAM EnSTOLAM PETHI.

n

m^^ (Pm/. viii) ; continiio siilijecit : Gloria et ho- A mo% nc mortuos. Ideo (inquit) minns cnrate, nnintis

nore eoronasti rtim, et conttituiili eum tuper opera
nttmuum tuorum ; omnia $ubjeci$li sub pedibus ejus
(ibid.).

CAPUT IV.
ChrUto igittar passo in came^ etc. Postquam exem-
plnm resnrrectionts dominicx et abfutionis Dostm
qmt fit in baptismo , de arcae ac diiuvii sacramento
astnixerai, revertitiir ad hoc quod dicere coBperat,
iit, imitantes opiis Redemptoris nostri , inier l)oiia
qii» faciinus, patienter malornm nequiiiam tolere-
mos. Nolanduro antem, quod d.stincte loquens ait :
Chrislo itjitur passo in came. Quia sicut beatus Am-
brosius ait : t caro ejus esi passa, Diviniias autem
mortis libera , passioni corpus natune humaax lege

dolete, si beneracienlcs bla&phcmaniini a reprobis .
quia eisi vos laciieriiis, iion tameii lareSit, neque
compesceiur Deiis judex uliqiie jusliis , qiii et illis
blasphemiae sux, et paticntiu! vcslras vobis pr.Taiia
digna resiitiiel.

Propler hoe enim et moriuis evangelizatum at^ etc.
Taiita Deo cura, tanlus amor, tantiim est desi^lci iiiiii
nos mortincari carne, viviflcari autem spiritu, ut lit^
qunqiie qui majoribus criminilms involuti sunt, ct
inter mortuos |ure nominandi, luxuriis videli< ei, de-
sideriis, vinolentiis, comessaiioiiibus , po^ationibiis,
et illiciiis idnlorum cuUibus, verbum (Idci evangeli*
zare prseceperit, qnatenus ei illi jiidicatis, id esi,
spreiis et abjeciis carnalibns desideriis spiritualiier

concessil. i Aii vero mori Divinitas potesi , cum <> vivant , nnaque cuin eis quos innocenier viventes
anima non possil? Nolite, inqnil, timere eos qui o^xi'
dunt corpus, animam aulem non possunt occidere
( Matth. x). Si ergo anima occidi non potest, qno-
inodo Divinitas potest?

Quia qui passus est in carne desHt a peccatis, ctc.
Quisqiiis sanctorum corpus suum ad innrtyrinro per-
secutoruro violenti:e subdidit, nulli dubium quiu
ns«tii« ad vitae suae terminum, quaniiim humanae na-
tune possibile est , sese a peccatis absliuuerit. Quid
eiiiin de peccaii perpetratione , qiiid de cnrnalibiis
deslderiii cogiiare, quid nisi voluntatem Dei potuil
aoimo Tersare. qiii vel ligno afiixus , vel Japidum
ictibas circumdatiiB , vel besiiarum morsibus sub-

Evangelii gratia invenit, vitam exspectent aeier-
nam.

Omnium autem finis appropinquabit. Ne sibi quis-
que blandiretur de longinquitaie futuri JMdicii, iii
quo vivos et mortiios dixerat esse jndicandus, con-
sulte admonet, quia eisi incertus est exlremi discri-
minis adventus, cerium tamen consiat onmibiis qiiod
in hac moriali viia diu snbsisiere neqiiennt.

Estoteitaque prudenles , eic. Ei Domiiius in Evan-
gelio , nos incertl linis intuitu semper orare et vigi-
lare praecepii. Ait namque, loquens de die jndicii :
Vigitale itaque , omni tempore oran'.es , tt( digni ha-
beamini fugere omnia qua: ventura sunt , et sfare ante

aeius« vel ignium flammis superposilus, vel scorpio- FiUum hominis ( Luc. xxi ). Benc auiein iii oratiotii-

iium flagris perfossus, vel alio quolibet poeiiaruin
genere alTectus, hoc laniummodo desiderare coge-
batur, itt fiiiito certamine coronam vite perciperet ?
Taliuni ergo roentem iios beaius Petrus ciipil semper
iroitari, cum, proposiio doroinic-e passionis exeroplo,
nos eadem cogitatione conlra nequiiiam pravorum
contraqne vitionitn oblectamenta prxcipit armaii,
volens inielligi qnod etiam nos in pace Ecclesia)
qiiiesceiiies, si habituin p-iiieniis induimiis, facile ,
adjuvante Domino, lapsus vitamus peccatcrnm om-
nium cunctaqiie desideria divinae voluniatis suljuga-
roiis imperiis. Denique et Psalmisia Doininum pre-
calur dicens : Infige timore tuo carnes meas^ a judiciis
enim tuis tlmui (Psal. cxvin). Et Aposlolus : Qui ergo

bus vi(;ilare jiibeuiur , ut cum stamiis ad orationeiu,
cogitatio omnis carnalis et saecularis aliscedat, iicc
tuncquidquani animus praeter id solum cogitet qiio.I
precatur. Subripit enim frequenler hostis , el subli -
liter fallens preces nostras adeo avocat , utaliud ha-
beamus In corde et alind proferamns in voce , cuin
intentione sincera Deiim debeat non sonus vocis ,
sed animae sensus orare.

Ante omnia aulem mutuam in vobtsmettpsis charita-
tem coruinuam habentes. Dene addidit continuam ,
quia semper diligere valemus , semper autem vigi-
lare in oratronibus fragiliiale carnis obslante nequi-
rous ; semper his quae snbjungit virtuiibus insislerc
roiniroe valeamus, id est, hospitalitati , duclriiiae ,

Christi sunt (inquii) carnem suam crudfixerunt cum j^ administrationi gratiarum , vel coinniunium , vel

rilfti et eoncupiscentiis (Galat. v). Qiii ergo timnre
jndiciomm coelestiuin carnalesin mente concupiscen-
lias exsliiiguit, Jam lalis cruciflxo ac patienli pro
Christo similis, qiiasi niortuus exisiens peccatis, Dei
laniuro servitio vivil.

In guo admirantur^ non concurrenlibns vobis^ elc.
Qui.i carnem (inquit) vestram crucifixistis cum vitiis
et concupiscentiis, evenit profecto ul elsi propier
suam perfidiaro vos blasphemenl, ut poie segregatos
ab eorom consortio, in veslra tamen conversalione
seroper opera juslitiae et pieialis videant, quae roe-
rito admirentur , et pro quihiis fideni jnre laudent
ac veaerentur Christiaiiaui.

Qifi reddent rationem ei qui paralus est judicare

specialium in proximos, caeierisqiie hnjusuiodi.Qnia
ha;c nimirum et per ornciuni corporis , et per leni -
pora opporluna fieii necessc esl. Ipsa aiilein cliari-
las cujus inslinciu ha!C foris agUnlur , quia inte-
riori homini prxsidel , semper ibidem baberi |>otesi,
quamvis in publico non semper ustendi possit

Quia charitas cooperit muUitndinem peccatorum. \n
eo niaxime , cura veraciier Deo diciiur : Et dimiite
nobis debita noslra , sicut et nes dimitlimus debitoribus
nostris (Matth. vi). IlI quidem cuncta opera boiia quae
facimus culpas quas fecimns diluere et cooperiro
certuni est , sed hoc ideo specialiter de chariiate
dicitur per quaro proximis iiostris ea quae nobis
debeut donamus , quia justissimum cst apud Dcum

65 BED^ VENEr.ABILIS Orp. PARS II. SFXT. I. - &XEGETfCA GENUINA. C\

ul jnxia niciisuiam pielaiis qiia f»cii6i luerimiis re- A DeL Duo suol judicia Dei per Scripl.ira8 insinuala •
mciiatur iioliis. Sicui e conlra lerribiliter duricordcs •it%».« -*>r.-»«ii. ^i. .... . ^

vir Pap:ens arguii , dlccns : Jlomo howni tervat
iram^el a Deo qumil medelam (Ecc/i. xxviii) ? Nec
dubimnduin qiiod iu co quoque qui per cljariliii^n
quidqiiid v;*lci erga correplionem proximi , adino-
nendts increpando, rastigandooperalur,cbari(a6ipsa
cooperial mnhitudiiiem peccaiorum , Jacobo aiie-
siaiile, qui ail : Quoniam qui eouverli fecerit peccclo^
rem ab errore vi(e sua: salvabit animam ejui a morte ,
el operit multitndmem peccaiorum (Jac, v),

Si quis loquitur quasi sermotm Dei. Timens videli-
cei . i.e prrcier voliinlaiem Dei , vei prjcler quiid
iii Scripiui is sanciis evi Jeiiler praccipilur , vel dical
aliquid vel iii»perei,et inveniaiur lanqiiam falsiis les-

. r--,- w tu. ^o.,,,u<isu K11MI9 les- uea II j 01) : lyucunt

l.s D.I . a..i sacrileg..s , vel iuiroducens i.liquiJ alie- B i„f„„a de*eendunt.

uniim occolnim, alterura manifeslum. Occuiluraju-
dicium est poena, qua nuiic niiusquisque bouiiuum
ani exerceiur ad purgaiiduem, aut adinoiietur ad
conversionem, aul, si contempseril vocationeni et
discipliiiam Dei, excffcaliir ad daninationem. Judi-
ciuni auteui manifestum est, quo v^iilurus est Diuni-
nus judicaie vivosel moriuos. Nuuc auiera diciiur
csse lerapiis in quo incipiat judicium de dorao Do«
raini,id esl,de Ecciesia, quae pcr exercilium pr.Tfien-
lium afflictionum ad foiura gaudia praeparaiur.
Namque reprobi tanio secnriores nuoc et «ine uilo
viiidiclae verbere vitara Iraiisitoriam ducunt, quanto
eis iH fuiuro nibil oisi vindicia restai, juxla illud
beaii Jol): Ducunt in bonis dies $uoi, et in puncto ad

iium a docirina Domini , vel cerie subreliuqueiis et
I>-aMerions aliquid eoriiin qua Deo Flacila suut,
cum ip^e manifeslissirae prajdicatoribus verii.iis
de bis quos ad viiam Imbncrlnl praecipiat, dicens :
Docentes eos servare omnia qua!cunqiie mandavi vobis
(Matlh. xxviii). El ea pni.ii quac ipse nandavii , nog
al.a . el b:ec non cx parie , sed omiiia suis audito-
riliiis obsirvanda iradere jubeU

Si quis ministrat, etc. Tanto biimiljis impendat
quisquc proxinio omne boi.um qiiod potest, quanlo
certissiiiic iiovit quod a semelipso non potest babere
quod iiiipe idat.

Vt in omnibus honorifxcetur Deus per Jesum Chri^

• •IM M)^ I .. • • •

Siautem primum a nobts, qun finti iUorum, cic?
Uiuc colligiiur disirlclus Judex qiiaota illic feriat
districtione quos reprobai, si liic sic crueiai qiios
amai. Si enim flagellantur niii, quid debenl sperare
servl nequissimi ?

Et $i jMstus quidem vix $alvabitur , etc. Noliint
credere Pelagiaui quod in uiio bomine lota estgene-
ris bumani massa viiiala, el lota damnaia. A quo
vilio unius bomiois et damnalionesola sanat et libe-
rat graiia Cbristi. Quare cuim justus vix salvabiiur?
Nunquid liberare jiistura labor est Deo? Absit. Scd
ut oslendalur quod merilo fiierii daranata «atura,
non vuli facilc de lanto malo nec ipse Omnipotens

-,.,,„ ns,. I . • • , ^ •r.^.Mm i^,iM- iiuiivuuiacuc uc lauio luaio nec ipse Omnipotens
I'r nw Jri,""'? '^'"■'"' ''"•••'I'""" n«.. p «;i»er»re. Propler n..od e.pecc«ia proclivia sa,... e.
venrum qut in emltt etl (Uaiih. v» ii..»».:i! _ .. „ c-. .. ... ^

ve.,rum qni in ea^lit «, (Maiih. v). Hon„,ili«,„r
•■igo Deus in acl b..s nosiris. c...n oinne quidquid
l«..e ac seciind..m vol..niaiem ejus rieimus , non
l>oc nosiris n.eriiis , sed ejus grati» iriboimus,
ecoMira aulem n.aia qu.r g«,i,„„g „osira! solum
nialiiiae vel ignor.nniix depuianius.

amUmm . noliie mirari in fervore, e.c. Quidam
(-odices l.al)enl : N olite peregrmari in (ervcre. Ulrius-
q..e autPin verl.i sensus in , romptu esi . quia neqne
n.iran fi.lelis qui»que del«i quaru in F.ac viia fer-
wrcro paiiaiur Iribi.lalionum . qui ceri=. ratioi.e idoo
ionc .ribulaiionibus leniaiur. ut, cnn. pvobalus fue-
ni, ad fuiura viix coroi.am percipiendam digi.us l.a-

" — — -— w-*H« w«wv ^^«WU

bos amanles facil, ex Deo etJt. Noiandura auieni
qiiod banc senteniiam beatus Petrus de Proverbiis
Saloraonisjuxia vclerem duniaxal Editionem assum-
psii, pro qua in nostra qu;e de Uebraicx veriutis
fonte descendil, scriptum est: $^ juuus i« terra re-
cipit, quanto magis impius et peccator (Proverb. xij?
Quod est aperle diccre: Si tanta esl vilaj roorlalis
fragilitas, ul ne jusii quideni qui in coelo coroiiandi
sunt, baiic sine tribulaiione propter innumeram vi-
tiatae naturae labera transeant, quanto raagis bi qui
coelestis sunt gratiae extorres certuro sux perpetuae
damnalionis exituui exspectaut ?

CAI»UT V.

I)eaiur ; neqne se aliquis idco pereffrinum pi Att... c. • • • . .

"eum . Christi membri. exisSe dl."'" »./^1""^ '."'•" ^*^^

neum a Cbristi raembris exisiimare debct, quia
pr.T8eMilH s^culi feriatnr adversis , cum et Doiul.ii
exitus morlis (P,aL lxvii), et in ejus Ecclesia nuii-
quam, a protomariyre Abel usque ad ultimuni elec-
niraqui iu flne sa^culi nasciliiriis est, infidelium
persecutl) cessaverlt. Undc b.*nc cum dixisset
Notite mirari in fervore , addidit : '

Quasi novi aliquU vobis conHngnt. Quia valde csl
anliq.iiira ct frequens. elmos Dei vii v nrassentis ad-
verta pio aelcrna salute lolerare.

Nemo autem vesfrum patiaiur tanquam i\omicida, etc.
Tanquam malcdiciis enim patihir qui passionis suu;
tenipore in sui injiiriam persccut.>ris eneenaliir.

Quoniam tcwpus est ut incpial judicinm a domo

videlicet testig, quad pr^seiis i lo patieute asiitit, ei
ciincta ut ge.ebantur aspexit. Vel cerie quia ct
it»?e propler iiomeii Cbrlsti , carcerem , vincula ac
verbera passus ea, ut in aposiulurura Actibus lc-
gimus.

Qm/ et ejus qvte in futuro revelanda est gtoriw rom-
wiiiii/cflXor. Tuiic nimiruiu cum in monte sancio glo-
riam vultus ejus CGDlestem cuin Jacobo et Joaiine
foospexit, sive cum resurrcciinnis ct asceiisio^tis
ejus poteniiam cum capier« qui afliiere discipulis
vidit.

Pascite qui in vobis est gregem Dei. Sicut Domliius
beaio Pelro totius gregis cius, hoc est Ecflcsiae tii-
ram babere juisit , ita ipse Peirus sequeniib^Js

ei iN pmaiAM ErisTOi.AM ieiri. w

liceleti» pMtoribus jure mandai ut eum quhque A inirante eo Ca^saream, Cornelius oceurrens pedibus

qui setum est, gregf m Dei sollicita gubernaiione
luteinr.

Pfotidemtn non coacle^ ud ipon'anee^ eic. Coacte
pascit gregeni Dei ei providci ille qui propler reriim
temponilittin penuriara non babens unda vivai, id-
circo praedicat Evangelium, iit de Evaiigeiio vivere
possit. Sponlanee vero el secundum Djuin, qui nul-
lius lerrenae rei, scd tantuiu suptrnae mercedis in-
loilu verbum Dei praedicat. Quod utruroque dl«tin-
guens ab invicem aposlolus i^aulus : Si enim volem
(inqoil) hoc ago, mercedem kiibeo; $i autem iMiiut^
disifetteatio mihi crediia eH. Dispensalio quippe ei
credila diciiur, qui rei exlern» curam ad leinpus
babere praecipitur. Yerbi gratia , qui irilicum domiiti

seejus humiiiterstravii,el ille humilius levaviieuiUy
dicens: SuiQe^ ct ego homo tum, sicul et tu {Act, i),
El qiiidem Coriielius necdum renatus in Chri&to,
necdum Eoc^e^iae erai meiubris incorporaius. Om-
nes ergo humiliuiem habere ad aUcrutnmi vel
exemplo docel, vel etiam verbo insinuat, quia nimi-
rum omnibus superbise vitium quod angelos de
coelo dejecil, nuverai esse cavendum, omnes ad-
juncla Saltimonis senlentia terret salubriter ac rcfo-
vct, dicens:

Quia DeM superbis restiU, etc. Rt qune bU c^idem
gratia quam conferl humilibus Dens, consequenter
cxponii, cuin admonendo subjungii:

llumiliamini igitur $ub potenti manu Deiy clc. Ilanc

»ui eoiis^rvis iu leuipore disperiiri jubetor, haic ^ ergo gratiaiti bumilibus Iribuit, ui quo magis humi-

assiuiilaiur qui non bpontanee, sed iiiviius evange*
lizai.

Neque turpis lacn graha^ $ed voluntarie. Turpis lu-
cri graiia prov.det gregi Dei, qoi propler quacsium
et lerrcita conimoda praedical, cum religionis opera
cuncu spontanee fieri debeaiii. Juxta illiul e&em-
pluiu coD&lruciionis laberniiculi, quod praeseuiem
Ecclesiae consiruciionem praslendebal, ubi el oniuis
muliiiudo filiorum l^mei obtulil mente proroptissima
atque devoia priuiilias Dumino ad faciendum opus
laberiiacuii, sponte propria cuncta tribuens, el ipsi
ariifices spoole sua oblulerunt se ad laciendum
opu8«

Neque ut dominantes tn cteris, elc. Ut videlicel
bumiiiiatem, quam subditos et ad vos ei ad iuvicem
habere desideralui, Ipsl prius ei actu monsireiiSy el
in animo serveiis iniegro, juxta iltud dominicum :
Scitis quia hi qui videnlur principari gentibuSt domi'
nanlur ei«, et principes eorum poiestatem habent iptO'
mm. Non auiem ita erit in vobis, sed quicunque volue-
rit fieri major, erit vesler minitter; et quicunque vo*
luerit in vobis primus esse, erit omnium servus (Maith.
ixiii). Quod Paulus imperium diligenter observaiis
ail : Non emm nosmetipsos prccdicamus, sed Jesum
LhrMum Dominum noslrum, no$ autem $ervos ve^tros
per Jeium.

Similiter , adoletcentiS^ subditi ettote tenioribus.
Po5iquaiii seiiiores quomodo praeesseul docuil,opor-

liati fueriut propter ipsum, lempore certaminis, eo
gloriosius exallenlur ab ipso lempore relributiouis.
Poteslautem humil.aiio hoc in loco muliifaric accipi,
hoc esl, ei ea qua incipiens quisque viam viriutuni
pro ablnend;s qu:e commiserai peccaiis salubriier
atlerilur, el Hla quae sponianea mentis devoiione a
perfectioribus Deo vel proxiinis in pace exhibelur re-
rum eircumstantium, necnon el ea qiia, incursnnli-
bus perscuHonum turbinibus, inviclus perpaiientiaa
virlutem auimus armatur. Omiii autero generi Deo
devorae humilitaiis nicrces succidil illa, ul qui se
teuipnre percgriiiatioiiis suas humiliaut, temporefi-
silaiionis ejiis exalienlur.

Sobrii estoce et vigilate, etc. In htijus exposilione
scnteniiae, non nosira, veium bcaii Cypriani dicla
ponamus. t Circumit (inquii) ille nos siugulos, ei
lanquamhnstisclausos obsidcns muros exploral el
lental, an sil pars aliqun menibroruni miuus siabilis
el luiftus iida , ccjiis adilu ad iiiUTiora pmetrelur.
OfTerl orulis foimas illices el faciles volupiates, ul
visu deslrual casiilatcm. Aures per canora miisica
lenlat, ut soni dulcioris audiiu solvat ct molliat
Chrislianum vigorcm. Linguam convicio provocal,
niaiium iiijuriis lacessenlibus ad petulanliam ca»dis
iiistigai; ui fraudatorem faciat, lucra oppoiiii iiijusia;
ul animani ()ecuitla capiai, ingeril pernicio^a coiii-
pendia. Ilouores lerrenos promiiiit, ul ccelestes aJi-
mal. Oblendit falsa, ut vera subripial. Va cum lalen-

tebai ut eliain juniores ad obedieudum paternae ee- 0 ler non pctesl fallere , npcrte minaiur, terroreni

rum provisioui insirueret. Mou autem opus erat eis
plura ioquifSed tantum subjectionisdarepnecepium.
Quia nimiruin senioiibus praeceperat ul forsia facli
essenl iobdilis, ei sufliciebat juniores ad roajonim
bene agemium exempia respicere, et baec devote
imiiari. Sed ne hxc ^udieiites praelali pulareut so-
luromodo subuiiis i^uis, el nou etiam sibi debilae bu-
miliiaiis jura esse servanda, coniinuo geueraiiter
admonendo subjecil :

Omnes autem invicem humtitatem msinuate. Omnes
etenim dicii, etseniores ei adolesceatesy qui invicem
jc^bcnlur humilitatis insiniiare virluiem, et hi vide-
licei regendo, et illi obsequendo humiliier. Qiiod
apud ipsum Pelrum, el in ipso far<um bgirous, curo.

lerbidae pcrsecuUouis intenlans, ad debellandos
servos Dei inquielus seni|ier el semper infeslus. In
p ce subdoliLS , iii persecutioue violenlus. Quam-
obrem conlra omnes diaboli vel fallaces insi-
dias vel aperus minas siare debei inslrucius ani-
mus et annalus, tani paratus semper ad repuguan-
dum, qoam esi ad impugnandum semper paraius
inimicus. >

Cui retittitc foriet in fide, elc. Tunio (inqiiit) for-
liores eatole in fide, lauto niajorem babetote iidu*
ciam ad supcrandas diaboli versulias, quanio coiisiat
quia non vos soli leniamini, sed ipsa pass 0 quai vos
faligai ei quoqoe qoae per tolum mundutn esl Eccle^
six Chrisii, vesirae videlicet fraieruiiati, commuuis

67 BCDiE VCNRRABILIS OPP. PABS

^l. Cl qtiod a constitiitione miindi semp^r passi siint
ju»li , piideat vos solos pr» oninilius siistiiiere non
posse.

Per Sytvanum vobi$ litleleni fratrem, etc. Qiiod atl
obsecrans poiest ad siipcriora rcferri, quia Tid^licct
breviicr scripserit, nou iniperans, scd obsecranb eos
fories iii fide persisiere. Poiest et ad sequentia
recte copulari, ut intelligatur non solum contestari
liaiic esse verain coruin gratiam quam scribendo
prxdicat, quia niiniruiu non est in alio aliquo salus,
iu quo oporteat nos salvos fleri (Aci. iv), sed etiam
obsecrare eos, ul banc esse veram suam gratiam fa-
ciant, qua imbuti sunt in Cbristo. GraliaenimCbristi
corum fit gratia, qui banc mundo cordc suscipiunt.
Nam qui gratiam Dei spernii, non ipsam graiiam
iiiiuuit, sed banc suam non esse, id e^t, sibi facitnon
prodesse.

Saluiat vo$ Ecclesia qnm esl in Babylone coUecla^
ctc. Babylonem typice Rom:im dicit, videlicet pro-
pter confusionem muliiplicis idololatriae. In cujus
inedio sancta Ccclesia jain rudis et perparva fulge-
)>ai, juiia ciemplum plebis Israeliticae, qux quon-
dam, parva numero et captivata super flumlna Baby-
lonis sedens , absentiam sanciae terrae deflcbat» nec
canticum Domini in terra alieiia cantare valebat
{P$at, cxixvi). Ctbene beaius Pelriisdum suos audi-
tores ad tolerantiam bortatur adversiiatum prssen-
tium, dicit et Ccclcsiam qiiae secum est in Babylone
constitotam, Id esi, in confiisione tribulationuro. Et
taroen collectam eam es<e coniirmai, ut osteiidat
sanctjun Dei civitatcro iii hac vita a perroistlone et
pressura civilatis diaboli , qaam Babylonia sigiiat,
Imrouneni esse non posse. Ilarcuin autem filium
suuin evaiigelistam dicit , qui ejus in baptisroate
dicitiir filtus eflectus. Unde patet quod prlusquaro

11. SGCT. I. — CXCGCTICA GCNULNA. CH

A Nurciim Alciandritim de Roma ad evangelizaiiduui
niiiierci, Cpistolam banc scrip^it. Tempore autem
Claudii principis et Peirus et Marcas Romam ve-
nerunt, et ipse Marcas, descripto Romas Evan-
gelio suo, Alexandriam missus est. Unde rolligi-
tur quia Cpistolam banc Petrus dum qiia^ritur ubi
vel qtiando scripserit, lociis erat Ronia, tempos
Claudii Cxsaris.

Salulaie invieem in o-iculo $anr.io. Oscu^o sancto,
oscnlo vero, osculo pacifico, oscolo colurobiiio, ncA
Bubdolo, non polluto, quali usus est Joab ad occi-
dendum Aroasam, quali Judas ad tradendum Sal-
vatorem , quali utuniur bi qul loquuntur paceni
curo proiimo suo, roala autem sunt in cordibui eo-
ruro {l'$aL ixvii). Uli ergoosculo sanclo salutant iuvi-

B cem, qui iion diligunt verbo neaue lingnay sed opere
et veritate.

Graiia vobi$ omnibu$ qui esti$ in Chri$to Je$u. A
gniia coepit Epistolam, in gratia coniuromavit, me*
diani gratii respersit, ut errorero Peltgianum omni
locutionissuae parte dumnaret, Eccleslam vero Chrisii
non nisi per gratiaro ejus salvari posse doccret. Et
consulte com diceret : Gratia 9obi$^ addidit : (hnni-'
bu$ qui e$li$ in Christo Je$Uf ut ea qu» paacis Cccte-
siis, id est, Punli, Galatiae, Cappadoci», Asi«« et
Biihyniae scripsit, cunctis per orbem Christi Cccle-
siis se fcribere designet. Sicut et Joannes in Apoca-
lypsi, curo feptem Asiae Ecclesias singalaiiro prout
competebai admonerei, adjunxitpersingula, ita con-
cludcDS : Qui habet aure$ audiandi , aifd«i( quid Spiri'

^ tu$ dictti Eccleiii$ {Apoc. ii), aperte ins'nuans quia
cuDCla qa;e uulcuilibet Ccclesie scripsit omnibos qui
audituro salubrem haberent et uiilversis fideliuro scri-
beret Cccleaits.

IN SECUNDAM EPISTOLAM PETRI.

CAPUT PRIMUM.
Simon Petru^^ servus et apo$lotu$ Je$u Chri$ti, etc.
Sciptum e&t in scqiienlibus bujus Cpislolse : Ecce
hanctobi$f chari$$imi, $ecundam $cribo Epi$tolam.
Unde coustat quia banc eisdero quibus et priorem
Cpistilaro roiserat , electis proselytis, dispersionis
Ponti, Galatix, Cappadociae, Asiae et Bithyniae,
scripsit Cpislolaro. Quos coa;quaies sibi cognos-
cit, iion qiiia circumcisionem ei lege acceperant,
quam ipse ut natura Judaeus habebat, sed quia
eamdem quam ipse illiistrante C^iristi graiia ac-
ceperat sortiti suiit fideiu. Non enim cirvurocislo
lcgalis, sed sola est fides evangelica, quae geniiuro
populos anliquse Dei plebi consociel. Verum quia
lides eadem siiic opeiibus salvare non polest, recle
subditur :

Jn justitia Oei no$iri et Satvatofi$ Je$u Chri$ti, lilis
ergo scribii Cpistolam, illos salulat apostolus Petrus,
qui coxqualcro sibi aortiti sunt fidem, et liaiic per

opera justitiae exercent. Cjas videlicet justiti» quaro
non humana prudeiitia reperit, nee legalis institutio
docet , sed per Cvangeliiim loqaens Doroinus et Sal-
vator noster ostendii, ciiro ait : Ni$i abundaverit ju^
$titia ve$tra ptu$ quam Scribarum et Phari$morum^ non
D intrabitis in regnum calorum {Matth. v). Et iteruin :
Audi$ti$ quia dictum e$t antiquii^ Non occidet. Ego
autem dieo vo^ti, etc. {Ibid,).

Cratia vobi$ et pax adimpteatur^ etc. in prima Cpi-
Btola scripslt : Gmlfa vobi$ et pax multipiicetur
(/ Peir, i). In hac autem : Gralia vobi$ ei pax adim"
pteitur^ quia nimirum illam incipientibus, lianc per
fectioribiis scriptit Epistolam. Multiplicatur enim pai
et gratia beiie proficientibns in hac viia per fidem,
adimplebiiur autem pervenientibus iii alia vita per
speciero. Unde beiie curo dicerei : Gralia vobi$ et pax
adimpteatur^ addidit : In cognitione Domini no$tri
Je$uChri$ii. Quia hmc e$l vita attrna (inquit), «i
ecgno$cant te unum et verum Deum, et quem mi$ittt
Je$um Chri$tum {Joan. ivii). Et iteruiu ; ^t po, Filiui

€9 IN SECUNDAM EPISTOLAM PETnf. 70

l»beM»erii^ tere likeri eritis^ el cognoscetii veritaUm^ et A Gratia vobis et pax in eo adimplealur , ut sic cogdo-

vehioi Uberabit voi {Joan» viii).

Quomodo omnia nobi$ divinm vlrlutls stf(r, elc.
PeiHlet bacc senientia a superioribus. Csi enim sen-
SII8 : Gratia vobi$ et pax adimpleatur in eo , ut Domi-
nuro nostrum Jesum Gbristuin perfecie cogiioscatif.
Et hoc quoque per euro cognoscatis, quomodoomnia
nobi8 divinas vlruiiis sus donata sunt per ejus gra-
liain, qu;e ad viiam obtinendam et pieiatem conscr-
vaiid«m sufficiunt. Unde ail : Quia ownia qucecunque
audivia Palre meo nota (eci vobi$ {Joan, xv). Et alibi :
Et ego elaritatem quam dedisti mi/it, dedi ei$ {Joan.
xvii). Qttod 8i legatur ut quidam Godices babent :
Qum ad vitam et pietaiem donata e$t, bic erit sensus :
Ut cognoscaiis quomodo Dominus iioster omnia

scaiis Dominum nostruin Jesum Cbrisium, eiiam vos,
sicut nobis per illum oniiiia diviiix virlutis sux pro-
missa vel munera, qiis ad viiam et pielalem ducunl,
donaia sudI. Ut sicut iios proinissa ab illo dona vel
accepimus , vel acrepluros nos esse sine ulla dubie-
tale conOdimus , iin eiiaiu vos ciedeutes do doiiis
cjus nou exislalis diibii.

Fugiei te$ ejus , qua: in mundo e$l, concupiscentia
eorruptionem. Beiie dicit coiicupiscoiiliam niundi b:i-
bere curruplionem , idcoquc fugiendain essc , juxU
euin qiii dixit : Qua$i a [ade cohtbri fuge peccata
{Eccli. xxi), qiiia est ci iiicorru(>lil)ilis coiicupisceii-
tia, de qiia c.iniiur : Concupivit et drfecit anima mea
in alria Domini {P$al, Lxxxiii). De qua etiaui iu libro

nobis divinae virtulis sutt dona joxla inodum capaci- B Sapientix per figurain locutioiiis qux Crxce x)itfia;.

I8ti8 nostrae praestiterit , qux videlicet vi; tus ad
vitaro nobi8 et pietatero consequendam donaia est.
Hic etenim modus locutionis Scripturis est usi-
tatis8imiis; et appellatur a grammaiicis ellipsis,
id est , derectas necessaria dictionis, qiiale est
in psalmo : Qiifa neque ab oriente , neque ab OC"
ddenie^ neque a de$erli$ montibu$, Stibaiidriur enlro
pairt via rug;eiidi , quoniam Deu$ ubique judex est
(P$aL Lxxiv).

Per cognitionem ejus, qut vocavit no$ propria gloria
et virtute. Ct boc a supertoribns pendet , quia per
cognitionem Domini et Salvaloris nostri omnia divi-
iiilatis ejns mysleria , quibas salvaremur , agnovi-
roo8. Qoi nos propria gloria et virtuie vocavii , quia

Laline gradatio vocaiur , pulcbcrrime rererlur : itif-
tium (inquii) $apienticB , veri$$ima e$t d\$ciplincB con-
cnpncenlia ( Sap, vi ). Cura ergo discipllnae dilcclio
esl , et dileciio custodia legum illius esl. Custodiiio
auteni leguin cousumniaiio iiicorrupii nis est. Iiicor-
roplio auieiii facii esse proxiinum Deo. Coiicupiscen-
lia ilaqiie sapieniiae deducit aJ regnutn perpeluum.
\o$ auiem curam omnem inferenle$ , mini$irate in
fide ve$ira viriulem. Virluiem boc loco non pro for-
tiiudine ac niiraculis, sed pro conver^alioiie boiia
posuit ; quae fidei recte jungeuda esi, ne sine ope-
ribus otio^^a sit ct niortua : in qiio recte oiunnn
curam subinferri praecepit , quia qui mollis et dis-
soliitus cst in opere suo , fratcr est sua opcra de-

non angeiuin ad salvationem nostram , non arcban- ^ struenlis.

geluro misit , non In nobis ailqiiid meriti boni pro
quo salvaremur invenit, quin potius infinnos et in-*
glorios cemens, sua nos virtute recuperavit et gloria.
Ilinc etenim dicit : ^on vos me etegisiis , $ed ego
cUgi vo$ (Joan, xv).

Per quam ma^ama et pretio$a nobi$ promi$$a do-
namt. Per quaro , per cognitionem ejus dicit , quia
qoanto quis perrectius Dearo cognoscii, lanio aliius
promissorum ejus roagnitudinem sentit.

Vt per hasc egiciamni divince con$orlcs naturie.
Muiat repenie personaro, et qui prius de se suisqiie
dixerat : Pretiosa nobis promi$$a donavit » conversus
extemplo ad eos quibus loquebatur : Vt per hcce ,

in rirlute autem $cientia. Juxla illud Isaio* : Di$cite
bene fucere^ qucerite judicium.

In $cientia aulem ab$tineiitiam. Ui curo booa racere
didicerlnt , mox a malis abstiiicaol , ne in vacuuui
scientia coelestium cadat , si se ab illecebris terre-
stribus quis conlinere neglexcrit.

Jn ab$tinentia aulem paiientiam. Abslinentiam ne-
cesse est semper , ut patieutia cotniietur , ui qui-
cunque a volupiatlbus niundi se contineie didicii ,
ejiis quoque adversa corde firmo sustineai, a dexiris
videiicet el a sinisiris per arma justitise munilus
(// Cor. vi).

In patientia aulem pietalem. Ul erga eos quos pa-

inqnit, efidamini dnince consortes naturce. Quod non ^ lienler tolerat , etiam pius existal , juxta illud apo-

ronaito, sed providenter agit. Ideo (inquit) Dominus
Dobia, qoi naiora Judaci , qui sub lege somus iiati,
qoi magisterio ipsius etiaro corporaliter Imbuii ,
oronia divinae virtutls suae secreia reseravit , Ideo
Dobia» 8uis videlicet discipulis, maxiroa et preiiosa
Spiritus sui proroissa donavit, ot per haec etiam vos
qoi ex geiitibos esiis , qui eum corporaliter videre
Beqoifiaiis , divins soae naiorae donaret esst parli*
cipes, nobis scilicet vo8 quae ab ipso audivirous do-
ceotibua, vos per ejus mysteria consecrantibus. Unde
rectiasiroe qood suora ait : Gratia vobi$ et pax adim-
pteaiur in agniiione Domini no$tri Je$u Chri$ti , quo-
nodo omni» uobis divinae virtotis soae qoae ad vitaro
et pietatem doiiata sunt , pote8t ita dicturo accipl :

sloli Pauli : Charitas patiens e$i, benigna e$t (l Cor. xiii).

/'1 pietate autem amorem fralernitali$. Ut non alle-
rius rei inluitu pioiatis opera suis quisque adversari s
impeiidat, nisi rnUernae taulum dilectionis. lloc, vi-
delicet, tota in leutaiione procurans, ut quos docendo
solum vel redarguendo nequit , ad afreclum pieiaiis
orando vel bene raciendo converiai.

In amore autem fratermtati$^ charilaiem. Cliarilatero
boc loco appellal specialiier eam qua Ccnditorem di-
ligimus, qu», proficienlibus virtuium gradibus, mc-
rito amori rratemitalis adjuugilur , quia iicc Deiis
sine proximo, nec sine Deo proximus perfecte valet
amari. Et quidero Dei amor excelleniior est amorc
proxirooruni, quia illos sicut nos, Deuro vero ex toto

71 BKDvE VENERABILIS OPP. PARS H. SECT. I. — EXEGETICA GENUINA. n

corde , tola anima , lola virluie diligere jubemiir A Propter quod incifnam vo« temper eommonere de

{Marc, xii), sed lamen consueludine amoris fralerni
oportet nos ad smorem Condiioris ascendere. Qui
enim non diligii fratrem tuum quem videl^ Deum quem
nou videt quomodo potctt diligere{I Joan* iv)?

Hwe enim omnia ti vobitcvm adiint et tuperent^ non
vacuot y elc. Si tuperent dixit , si adversum boll i vi-
lioruin poliori viruile pnfvaluerint.

Cui enim non prastto tunt hose^ ccecut ett, etc. Ocn-
lus scientiam , manus operalionem designal. Csecus
est autem et manu tentans, qui, scienliam rectae ope-
rationis non liabens , quidquid sibi rectum videlur
operatur , el lumen veritatis ignorans quasi manum
ad opus quud non videl exlendit , gressus in iler

hit, eic. Quare vult illos semper commonere de iMi-
nis operibus, quos habere scieniiam dioit , at de
praesenlia veriiatis esse conGrmaios ? nisl forte ob
boc, ut scieniiam quam norunt operibus exerceant ,
et veritatem cujus praesentla conQriiiati sunl Qxa
mente custodi^nt, ne quando per magistros erroris
exridanl a simplicitate et castiiate fidei , de quibus
videliret magistris in processu Epistol^ plura loqui-
(ur. Concinit auiein buic sententia beali Joanuis,
qua diclt : Non tcriptimut vobit quati ignorantikmt
veritatem » ted quati tcieniibut eam ( / Joan. ii )• Ideo
autem seientibus veritatem scribunt, et commo-
nent eos apostoli , ut quod sciunt observent. Unde
et Joannes lo(|ueiis, post pauca subjungit: Vot quod

quod non prxvidel allollil , ideoque repente miser B ^^aUtu ab inUh, m vobh ptrmaneat (Ibid.).

In ruinani perditionis, quain pr.Tscire nequibat , iii-
cidit. Talis aulem esl omnis cui non praesto sunt
hocc quac Petrus loqniiur, quia per incrementa virtii-
tum spirilnalium ad corisortium divinilatis pervenire
nos conveniat. At contra Salomon sapientcm nionens
.nudilorcm : F.t palpebrce (itiquit) tuas prcecedant qret^
f^ut tuot {Prov, iv). Quod est patenler suggerere , ut
in runctis actibus nostris qni nos fin's scqualurf
sedula inteniione prdcvidere curemus, quid secun-
dum Doi voluntalcin, quid aliter agaliir solerier ci-
plorennis.

Qnapropti r , fratrft , magit tatagite ui per bona
opera certam vettram vvcaiioaem et electionvm faciatit.

Juttum autem arbitror quandiu tum in hoc tabef'
naculo , etc. Taiiernaculo solemus in itinere vel in
bello uti , et ideo se reete fideles , quandiu sunt ia
corpore, et peregrinantur a Domino, in tabernaculis
esse testantur, in qulbus iter bnjus viise peraganl»
et conlra adversarios veritalis certamen agant.

Ceitut quod velox ett depotitio tabernaeuli mei, Pul-
cherrime beatus Peirus obiium suuui non morlem ,
sed depositionem tabernaculi sul dicit , quia uimi-
rutn sic cst pcrfectis Dei famulis carnis retinacula
exuere, scut viaioribus confecto itinere douium
propriam pro habilaiione tabernaculi adire, sicut
positis iu expeditione fugato boste vel prostrato ad

3!uUi tuntvocati, pauci vero electi (Matth, xx, xxii). p patriam redire. Solam nainque sibi domiim pro*

r*yv..(> ««« »^^<..:^ -. ^«^_.. : „j nj- _ .• .. Vi . , ^- « __i __-.• .

Ccrla esl vocatio cunctorum qui ad fldein veniunt;
qui vero fidei sacramentis qunc perceperunt bona
quoquc opcra perscveranter adjujigiint , isti suam
vocaiionem ei electionein ccriam intuentibus faciunl.
Sicutf e conlra , qui post vocatiouem ad crimina re-
vertuntur, cum iii his cx bac vita niigraverinl , cer-
lum jam omnibus qiiia reprobi sunt rfddunt.

ttmc enim fAcienUt ^ non peccabitit aliqunndo De
iiiajoribus peccatis dicit, qua; quicunque egerit , non
habet hsreditaiem in regno Christi et Dei, el a quibus
omnia qui supradictis virtuiibus se manciparil , im-
munis Domino permanel. Alioquin sunt peccatn mi-
nora, de quibus scriptuni est : Quia non eti homo ;m-
ttut in terra^ qui faciat bonum (Eccle, vii) ; et nonjU'

priaro, solum munlcipatum, soiam patriaro norunt
in cvelis. De qua et apostoliis Paulus : Scimut^ in-
quit , ti terrettrit domut notlra hujut habitation't dit^
tolvatur^ quod' eedificatioHem ex Deo habemut^ domum
non manufactam , cetemam in caelit (II Cor. v).

Non enim indoctat fabulat tecuti , etc. Uic pagaoos
simul el hafreilcos tangil , quorum t^rimi quidquid
eos delectabat , deos appellare non tirouerunt ; te*
cuiidi , accepiis Dei veri mysteriis , de ctetero non
divinis Scripluris attendere, sed ad suum potiiM
si^nsiim erroneum has male iolerpretando trausfene
studuerunt.

Ei hanc vocem not audtmmut de coslo allatam , etc.
Quidam hanc Episiolam negant a beato Petro apo*

iii/icabimr in contpectu iuo omnit vivent (Ptat, cxlii). j) siolo «ss« conscriptam ; qui si hunc versiculum so-

Sic enim abundanler minittrabitur vobit introitut in
CEternum rcgnum^ etc. Huic loco convtiiit illud Eze-
cliielis propheta;, ubi de apdificio in monte constiiuto
loqucns ait; Et in octo gradibtu ateentut ejus (Ezech,
xl). Et liic enini beatus Pelriis octo viriulum gradus
cnumerat, quibus fugientes mundialis concupiscentias
corruptionem ad habitationeui regni coelestis ascen
dere debemus , fidem scilicet, virtutero , sciemiam ,
abstinentiam, paiieniiam, pietaiem , amorfm frater-
iiitatis, et cbaritatem. De quibus nlmirum gradibus
Psalmista dicit : Auentujt in eorde ejut ditpotuit
(Psal. Lxxxiii) ; ei c«iera, us(|ue dum aii : Am^ula-'
bunt de v'trtut€ in virtutem , videbilur Deut eorum in
Sion (Ibid.).

lertius attendereut , et hoc quod sequiiur : Citm et-
temut cum Uto in monto tancto , n«qu»quam de Epi-
stolae hujus auctore dubiiarent. Constat enim , juxia
fidera Evangeliorum , quia praefatam vocem sursum
Domino in monte clarificato idem Peirus cuin Ja-
Gobo et Joanne coapostolis suis audivit.

Et habemut firmiorem propheticum termonem. 11*
lum , videlicet , quo ex persouA Medialoris Dei et
hominuro dicitur : Dontinut dixit ad me^ Filiut meut
et tUf ego hodie genui te (PtaL ii). Si enim quispiain
( inquil) nostro lestimonio diseredendum putaverit ,
qnod in seereto gleriam Redemptoris tiostrt eonspe-
ximus divinam , quod v»iccni Patris ad eum factaro
audierimus, certe lermoni proflietico nemo eontra-

■»5 IN II EnSTOLAIl S. PETJII. 74

dicerc, nullufi de boc ambigcre audebii , qiiem di- A riius veHei ore proferrent, nec umen ea quse dice.
vinis Scriptum jam otlm iuserlum omnes verum
esse lesiantur.

Cui bene facitis^ attendentei^ quasi lucerntt lucenti
m ealiginoso toco , eic. Ordo seosus est : Cui alten-
deiiles quisi lucernae liicenti in caliginoso loco, bcne
raciib. In hnjus cteiiim sxculi nocte tenebrosis len-
lalionibus plena, ubi diGcile quisqtiam inveiiitiir qui
non offcndat , quid essemus si luccrnam propbetici
sermonis non haberf.mus ? Sed nunquid lucerna sein-
pcr eril iiecessaria ? Non uiique. Donec (inquil) dies
iuceseat. Mane enim astabo et conemplabor {Psal, v).
Ad lucernam interim nocturnam periinet quod filii
Dei sumuSf ei nondum apparuit quid erimus (/ Joan,

lu ). £t in comparatione quidem impiorum , dies su- ^ , ^ •..

iBus, Paulo dicenle : Fuiitis aliquando tenebrw, nune ^^"^^ obslliialione errorum quem semel coepii seiu-

reni ipsi mente lenerenl , juxta illud MaronU : Dai
sine mente sonum ; quod imputlentissimi erroris c8«o
palam claret. Quomodo enim audieniibus lam sana
vivendi consilia darent, si insanis similes ipsl qu;c
loquereniur nescirent? Qiiare Mdenies appellaniu^
prophcla ? Qua ratione scriptum esi : Yerbum quoc
tidit Isaias (Isai. 11), aut aliquis prophela, nisi quis
In occulto visionum coeleslium lucidihsimo mentus In
tiillu cognoscebant arcaua, qiiaB foras suis andiloribus
palam verbis quibuscunque vellent cfferrent ?

CAPUT II.

Fuerunt vero et pseudoprophetce m popn/o , elc.
Quae seeia Latine, GraBce dicitur hmesis^ cura quis

autem lux in Domino {Ephes. ?). Sed si coniparemur
iiH viix in qua futuri suinusy adhuc nox suinus, et
iticcrna indigerous.

Et lucifer orialur in eordibus vestris. Quis est liici-
fer iste ? Si Doiuinufii dicas, paritm est. Liicifcr ipse,
clarus noster intellecius est. Ipse ciiim oritur in cor-
dibus oostris, ipse illnstrabitur, ipse manires^abitar.
Ditectio erit qualem nunc oplamus, tt quoiiiam uon
esl suspiranius, et qoalis cril, siuguli iii siu;:uli8
videbimos, quomodo nunc facies noslras alterutnini
videinos.

Boc primum inteUigentes ^ quod omrns rophetia

per sectari nullateous cessat. Quod bspreiicoruiK
proprlum esse quis nesciat ?

Kt eum qui emit eos Dominum negant , elc. De ht»e
emplore ei Paulus ait : Empti enim esiis pretio ma^
gno, glorificate et portate Deum in corport testrt
{ 1 Cor. 6 ). Merito auiem sibi celerem perditionein
soperducunt, qoi Redempiorem soum negantes;
hunc recie confitendo glorilicare , et bene faciendc
8110 in corpore ferre detrectnnl : quod omnes faciuni
haerctici ; nam ei Arlus , qui Redemptorem nostrum
in divinitate Patre minorem dicii, et Photinus, qol
dlcli : € Chrlstus homo est , Deus non est , 1 ct Mani-
chaeus , qui diclt : f Christus Deiis tantum est , bo»

Seriptmrm, etc. Pendet hic versiculus ex eo qiiod ^^ ^erus i.on esi , 1 et Ebion , qui diclt : « Christi»

!"*^['"'_*^'V^^."i_*^^^^ ^""^ ^^"'"" "^n ^^«^» «* «P»* 0"g'n«m surapsit . »

et Apollinaris , qui dicit : c Christus tanium Deos e(

caro esl, aniiuam rationalem nunquam soscepit, 1

et Pelagius, qui dicil : c Christus Uetlemplor parvu-

loroin in bapiismo non esl, quia sine iniquitalibus

concepii, el sine deliciis a maire siia geniti, nullom

prorsus habent peccaium quod sibi dcbeat dimllti,

ideoque Christus non est Stlvator oinnium elccto-

riim ; > et caeteri cum his hasretici Doininum prore-

cio, qui emit eos pretio sanguinis sui , negant, quia

illum non qualeiu veriias osiendit, sed qualem ipsl

sibi fingunt pra:dlcant. Et propterea a Redemptor«

alteni facti , nihil certius quam foveam perditionif

eispectant.

prophetaroiii verba attendeiiies bene utique faciunt,
01 per h I c lucem habere possint scientiae , lioc pri-
mom inielligere debeut, qua nollus prophetarum
aanetorum propria sua interpretaiione poi>ulis do-
gmata viie prxdicarii, sed qux a Domino didice-
rant, ha:c suts auditoribus agenda commendabaut,
quaeqoe in secreto coelestia arcana perceperat , ha:c
8impliciter vel loqueiidu vel scribendo Dei plebi tra-
debant , el non sicot gentium divlni , qui quas ipsi
de corde suo finxeraniy haec turbs decepioruin,
quasi divini oraculi consulta, proferebanl. Sicut
ergo prophetx non sua propria, sed Dei verba scr^
bebant» ita et lector eorum iion sua propria inter-

preutione pole.t uU . i.e a seasu veriiaUs exorbiiet, tv «^,- ,^„,„, ,„,„,, ^^ ^^ yj, ^^^^

«aH ngu* Afnntnitfulia jlttKAt ikllAn/lArA /■■i/\.>ia>Ia ^..a I' . . .

sed hoc omnimodis debet attendere , quomodo sua
verba voluerit inlelligi ipse qui scripsit.

iVoit enim voluntate humana allata est aliqufmdo
fropheUa^ etc. Sempcr futurai posse praidicere (sic) ;
sed ipse Spiritus eorum corda qoando voluii implevil ;
ita etiam poteslatis eorom noo erat, ot quoecunque
vellcnt docereni, sed qoae Spirito illostrati didice*
rant , ea soa dicebant. Haec ideo dicimus , iie quis
ad libituHi suum Scripturas exponere audeat. Ridi-
cule quidam hacc beati Peiri verba inierpretatus est,
ciicens qood sicut fisliila flatum oris humaoi , ot re-
sonet, accipit, nec sonum tamen ipsa qoem mini-
sirat, qnia insensibilis natnrae est, inlelligere valet ;
iia propbctae Dei Spiritu inspirati , ea quae idem Spi-

Pathol. XCIII.

lis blaspliemabitur per hareticos noo solom in eis
quus suas hasresi eductos associant, sed in eis quo-
que quos per impurlssima sua facia ei sacriflcia, vel
mystoria exsecranda qtiae faciunt, in odiiim Cbnstiaui
Domiiiis concilaui, cxisiiiuaiitibus imperiiis onines
Cbrisiianos hujusinodi flagiiiisesse uiaucipalos. Qua-
libus dicit Scriptura : Per vos nomen tneum blasphe^
matur in gentibus {Isai. lii).

Quibus judicium Jam olim non cessat. Cum jam
olim praeierilum tempiis significet, noii cessat aulem
verbum prx>sentis teinporis sit (str), non alind iniel-
ligendum videtur, nisi qnia jam olim coepit jiidiciuin
perditionis Impiorum, quod eos praBsentbliter seoi*
per exeruciat, nullo unquam fine cessabit.

3

l^ BEDiE VENERAIULIS OP?. PARSll. SECT. I. — EXEGETICA CEKUINA. 76

Si enim Veus angelU peccantibus non peperdt. Mulli A ac diuttirnior aquanim impeius terram obsiileiti
enim tiic versiculi imo fiiie clauduntur : NovH Domi' alluet>at.

nv$ piot de tenlatione eripere, Si emm^ inquit, Deui
angelis peccaniibus rron peper^it^ sed eos iiiferni tra-
dhos p4Biiis ad mnjores in die judicil servai crucia-
lus ; si originalem mundum propler scelera diluvio
perdens, Noe justum servavit ; si Sodomorum fljigitia
puniens, Loth justiliae cultorem ab in]ustis eruit;
conslat pro certo qiija novit Dominus pios de tentU"
ticne eripere, iniquos vero in diem judicii cruciandos
reservare. Et notandum in eo quod ait, Deum ange-
iis peccaniibus non pepercisse, quia ipsi mali an-
geli non a Deo conditi maliy sed peccando facti sunt
inali.
Sed rudentibus inferni detractos in lartarum tfadi"

Sed octavum Noejuslitite prmeonem custodivit, eic.
Constat omnibus quia Noe deciina ab Adam genera*
tione naius est, sed octavum euni oominat, quia ocio
homines diluTiura evaserunt, e quibus ille anus
erat. Idcirco autein ociavi numeri facil menlioneni,
ut occulte iiisinueC quia tempus diluvii disrrinicn
significetexamiuis ultimi, quando, damnatis nmni-
bus reprobis, omnes justi gloriam vitae perpeiis acci-
pient. Sex etenim sunt prxseniis ssrculi aetates,
septima etiam nunc agitur aetas, in illa vila ubi ani-
mae sanetorura Sabbaio folicl, id est, requie per«
fruunuir aciema, octava est ventura lempore resur-
rectionis omnium et universalis judicii. Justitia: au-

dk^ eie. Uuf»c versiculum alia Translaiio sic habet : ^ lein praeconem Noe coguominai, quia jusiitiae opera

Sed carceribtts caliginis infdri relrudens, tradidit tn
judicio puwendos reservari. Ostendit ergo adbuc an-
gelis apostatis ultimi judicii poenam deberi, dequa
Duininus dicit : Ite in ignem wiernum qui paratus
est diabolo ei angetls ejus {Maith, nxv), (luniiivib jam
pmnaliter bunc iiifernum, boc esl inferioreni cali-
gittosum aerem, tanquam carcerem acceperint.
Quantum eniffl ad sublimitatem ecell, jam bujus
aeris spatiuro dici infernus potest, sic el quantum
ad ejiisdem aeris altiiudinem, terra 4|uae inferius
jacei, infernus intelligi potest et profundus. Rudeo-
ies autem inferni appellal ipsam superbiae jacian-
tiam, qua angeli efus spiriius contra Conditorem
iiilumuil. Rudentes quippe dicuntur fune-, quibus

faciens cunctis intuentibus, qualiter coram Douiiuo
vivendum essel ostendit. Neque enim verbo quem-
piam docere reperitur, quippe cujas nec anas sermo
reperiiur ad Deum prolatus vel hominem, sed quod
maximae virtutis est, in tota arcae fabrica, in advenlu
diluvii, in sequenlis aevi priroordiis, ore quidem
silente, sed cordis devotione proroplissima jussia
obtemperare coelestibus.

Et civitates Sodomorum et Gomorrheeorum, etc.
Quia civiiates impiorum in cinerero redacias asseril,
dupliciter inielligi debel. Quia et primo per ineen-
dium eas cum adjacentibug lerris in cinerem rede-
git, et cum loca incendii posimodum moriul uiaris
uudis eoiitexerit, seryare adliuc voluit circuroposi-

iiauiae veia suspenduni, ut flanle aura porlos iran- ^ tam regionem priscae speciem poenae. Nascuniur

4|uiliitatem relinquant , seseque ambiguis semper
ponliiiuctibus eredant. Quibus coiivenienter ruden-
4ibus immundorum spirituum conamina eomparan*
tur, qui moxot, flalo superbifle impulsi, se adversus
Cooditorem erexerunt, ipsis elationis suae conatibus
in abjssi profunda sunl rapli. Quldam Codices ha-
beul : Sid rugientibus inferni delractos in tartarum
iradidit , quod vocem vel supernoB elatiouis, vel ^u-
Uius in pcenis «ignilicat. Rugiunt namque fere, cuiii
vei fainem vel qoid aliud patiunlur, propler uimie-
uiem elatiooia ferre non valentes, si^ioid eis adver-
•ilatis occurrerit.

Ei cfigitudi mundo non pepercit, Idem ipse niundus

enim poma pulcberrima, quae et edeiidi copidilaiem
spectantibiis generant. Si carpas, fatiscont, ac resul-
voniur in cioerem, fomumqiie excilant, quasi adhuc
ardeanl. Unde in libro Sapientiae diciiur : Uasc
justum a pereuntibus impiis tiberavit fugientem desceu"
dente igne in Pentapoiim, Cujus in teitimonium nequi-
to ptnUgabunda constat deurta terra, H in certo
tempore (rucius habentes ttrboris{Sap. x). Subauditur :
El ipsae fumigabuudae eonsunl deserlae. Et lioc esi
qood hie qooqoe sobjongilur :

Exemptim eorumqui impieacturi eunt ponens, Nai»
ei ignis qui Sodomiias semel puniil, osiendit pateo-
ter qood impii stol aiiie flne passuri. Et quod itTra

eal, in qoo nonc homaoum genus habitat, quein ^ eorura fumigabunda constat, quod rructos ejiis pol-

inhabitaveruui hi qui ante diluviom fuerunt. S^
lamcn recte originaiis mundus ille, quaai alius diii-
Uir, quia sicul in consequentibus biyus EpistoI«
scripium contiiietur, ille tuiie mundus aqua inun-
daius iieriil, et coslis videlicet qtii br&nl prius, id est,
cimciis aei is bnjus turbulenti spaiiis aquarum ac-
cresceniiiim altiiudiue consuniptis» lerra quoque in
alteraiu faciem excedentibos aquis immuiaia. Nam
eisi montes aliqni aOqoe convalles ab initio facii cre-
dunior, nou lamen lanti quaiiti nunc in orbe cer-
nuniur ooiverso. Quod negari forte poiulsset, si non
etiam ounc omnibus annis terrarum faciein cerne-
retous aquaruin sobversioiie muiatam. Quod lanlo
mjigis loiic fuisse facium creditor, quanto major

cberrimi cinerem habent intos «t fetorem, aperie
omnibos saecolis ionoit qoia delectatio camalis, etsi
stoUorom meniibosad praesens arrkleat, niliii tamen
in invisibilibus nisi incendium sibi reservat, nisl
01 fumus tonnentorum ejus io saocula saecuhirum
ascendaL

Et justum Loth oppressumf etc Crticiabant quideni
sanctum virum iniqua proximorum facta parlter et
verba ; quae quotidie cernens nollateooa corrigere
f alebat; sed laraen ipse tani circomspecte se gere-
bat, utnee visis eorum flagitiis,necauditi8, in aliqiio
castae suie mentis fuscaret intuitura, sed lndcfessa
intentione cceptls suae jiistiliae insistebat actibus. Yel
ctrte asprctu ei audilu justus eiat, qnia nihil in eo

^» IN II EPISTOLAM S. PETm. 78

praMftles nbl jusiitis opera cernebtnt el audiebant A M ircioniia» , et Ct.rilof»ian..8, pture« lue nnos bi$to.

eloqula, nihil faina de illo per absentes, nisl quod ad
jaslifiam pertlnerel vulgabai, ad exemplom beatl
Jo6v qui ait : Attrfs audiens beaiificQbat me^ ei ocuhu
Ment te$tim^um reddebat mihi (Job. xxix). Et iio-
Undum quod beatua Pelrus in boc loco Dominicl
nigisierii sequltor exeraplura. Et ipse enim Doiuiiius
in Evangelio de die judicil loqoens, subiianeum vel
dlluvii vel ignis Sodomitici adventuin ad meinoriam
deducit, obl jusU liberati, reprobi autem siut iiiopl-
uaiae perditionis laqoco comprebensi. Sed et alio
loGocuro ditcipulorum animos a fasto elatlonis com*
pescere curarei« angelici casus illis proponit exem-
pkim. Yidebam^ iuquiens, Satanam quai fulfur de
emio cadentem {Iaic, x).

rl.i eccb^aiastiea refcrl. De quibti.s rccle cum dixisscl :
BUuphemantet in corruptione sua ptribuni^ adjnnxit :

Perdpientes mercedem injustitias. Merce<lem naniqiie
iiijiistiti» poenam dicit, quam op^ra injusiiti» m reu.
tur, maxime in eis qui cum ipsi corruptioni cariii*
serviant, niliilominusconversatioiiein orum qui casta
vivuni blasphemani, cumipsi vesanis teneaiitiir erro-
ribus , eis qui sanum sapiunt detra'iere oou cef-
sant.

Voiuptatem existimnntes diei deticias eoinquiHationis
et macuUe. Voluplis et iii boiio accipitur et iti malo.
In bono quidem, sicut paradisus voluptaiis dlcitur, et
sicut iu psalmo canilur : El torrente voluptatis ttuB po-

Homl DomnuM pio$ de temaHone eripere, etc. Ini- B '^^'* *^ t'^*^- »"^)- *« «nalo autem, ut Salomon ait :

in«iii«»si :» /ii4km i^Ai^ti -.-..^s^^.i Adolescentia enim et voluptoi mina snnt (Eccte. xi).

Sed et indiffcrenier accipiiur, juxta boc qiiod Sara
dicebat : Postquam setiui et dominus meus vetulas eet,
voluptalioperamdabo {Gen, xviii)? Yoluptasergoboiia
recte did vocatur, qua sancti quique delecuniur in
Domino. Voluplaf autem mala noctisesi, cum reprobiad
perficienda opera leoebrarum perverse deleciautur.
Bene ergo dicildeinjusUsquod voluptalem exisUment
diei, delicias coiuquinationis el maeulj», quia malti
in tantumsocordes, perversiet inverecundi, existuni,
ul curo deliciis inpurissimis vaceni et exsecrandis-
simis , has Umeo ipsl opUmas et quasi lucifluas ju-
dioeol. Quidam primum hujus versiculi verbum pr;i..

cedeoti versui juoguot, ita l^entes : Percipen:es

~^ ^^ j »•-... . ■

qiios dicit in diem judicii cruciandos reservari, noo
qob etiam aote diem Jiidicii soluii corpore pcenas
luant pro meriUs, sed qola graviora eos in Judi* io
lormenu exspectent quando et in corpore recepto
paiiientur, qui nunc in anima sola cruciantur. Dnde
ei Domiiius his quae verbum Evangelii reeipere no-
lurrunl , civitaiibus exprobrans, ita conclasit: fie-
Mttttiis eit teme Sodomorum in die judicii quam
vcbis.

Magis autem eo$ qui post earnem m coneupueintia
immunditi(g aii(6tt/aMi. Fornicatores dicii,qui pro rea-
lu su» corruptionis roajora in Judicio qtiam gene-
roles iniqui tormenU paiientur.

Dominationemque contmnunt, audaces, sibi placen- ^ " ^^?"' ^""^""^' '*^ '^^"^ ' Percipen:es

I. Superbos dicit et arrogantes, ooi ei iusi «ra- ^ !"f ^^*" tii;w/t/ia? voiuptatem, et ex|K>nunt juxu

fei. Superbos dicit el arrogantes, qui ei ipsi gra-
viora generalibus sint siippiicia luiluri.

Sectas non metuunt introducere, blasphemante$. H».
rcticos dicit, qui blaspbemantes fidem vel viuin or-
Ihodoxorum. sectas sui noininis, id esf, hjBreses, in-
docont, (|ui el ipsi cum prioribus audiant, quia for-
tioriba» foriior inslat cruciatio.

Ubi angeli forlitudine et vlrtute cum $int majores,
non portant adversum $e exsecrabile judicium. Quod
all: Ubi, siguificat in eo qiiod domiuationem contem-
Dunt, quod audaces, quod sibi placentes suiil, quod
hasreses, id esf, secus faciunt, quod blaspbemanl.
Ilaecoamque faciendo, angeli dserooiiia fieri, ac poeiias
60« superbix solvere. merueriinL Neque euiin spi-
riiualis eorum natura patiebatiir concupiscenU.e car- D
nalis obsceniuie pollui. Nisi forte cum ad banc bo-
miiies illiciuut, pro ea quoque illos, sicut et pro cse-
leris quae horoiiiibus roala agenda persuadenl, judi-
caudos es^e sigiiiUc:it.

£lt vero velut hrrationabitia pecora naturaliter, etc.
Sicut irrationabilibus animanUbus naturale est causa
p:ibuli saepins in captionem et perniciem ignoranter
iiicidere, iu baereUci, comparati jumenUs insipien-
tibus , ob appeUlum suae corruptionis explendum ,
incomipum sanaroque caiholicae Ecclesia! docirinam
blasphemantes ac vium, sempiternx sibi perditionis
laqtieot Impia lemeriute neciunt. Quales exstiiisse
haereticos ipsis apostolorum leroporibos, Simonianos,
Sltnaodriaiios, Basilidianus, Nicolaitas , Ebionitas,

illud .npostofi Pauli : Tradidit illos Deus in detideria
eordii eorum in immunduiam, ut contumelHs affidmt
corpora sua in semeHpeis {Rom. i). Ei paulo posl : Tur-
pitudiitem operantes^ meteedem quam oportuit errorti
$ui in semetipsis recipientes. Et sicut non probuverunt
Deum habere in notiiiam , tradidit eos Deus in repro-
bum sensum^ ut faeiant quw non conveniunt (Ibid.).
Sed iios distincUoneni quam in beaU paps Gregoiii
opusculis iiiveiiimut, sequendam esse puUvimus.

Petlidentes animas instabiles Pellices appellarl so-
lent meretrices, suinpto vocabulo a pollu;ione, vel a
pcllis suae formositate qua incautus ifiiciuut. Pelli-
ciuiit ergo auiinas insubiles , qui eas male docendo
erroneis variorum dogmaiuni sectis (juasi con»tu-
pranUuin iuxibiis subduiii.

Secud viam Balaam ex Bosor, etc. Plerumque b«-
roiici Uiu siiiha doginau, utn exsecranJa proferuni
sacraiuenta, ui eUain hebetuni seiisus, et paganoruiu,
el qui rat.oiiediviiiaj coguitioiiisouiiiiiiiodiscaien',
illorum detestentur insaiiiam, illorum distoru et Deo
contraria itinera sanius sapiendo redarguat. Et quo.i
pejus, quia frequenUus est, nonnunquaui roulii ci-
Ibolici in Unluin roercedero amant iniquitatis, ut
eiiain docU ab iudoctis, a iaicis clerici merito Uie-
reutur : qui jure coroparantur proplielaj, qui verbis
asinae cootra naluram loquenUs corripitur, nec la-
raen a proposito pravl iUneris reiardatur. Quihui
eUuro aptissuoe uomen congruit civiialis de qua

79

BEbJE VLNKUABILIS OPP. PARS II. SECT. I. — EXCGETIGA GENUINA.

80

Iblaaiii venisse peiiiibolur ; Bosor namque carneuSi A Veuient tit immimU dUbui, in decepdone^UluioreM^

sive in iribulalione dicitur. Ncque alia mngis rausa
luxuriosis exislil verbum veritaiis aniore pecuuiae
ye\ desidcnorum lemporalium aduUcrare, qu.im
quod carnis se cuucupisccntix mancipaverunl , in-
iligni himirum aposiolica laude, qua veros fidelcfi
glorificans ait : V-os autem, fratret^ non e»ii$ in
carnet nd in spiritu (/ Thess. v). Uude et In Iribula-
iione stuit po^iti, non quidem ea qua pro Dumiuo
ipsi paliuntur, sed in illa potius qua auimos infir-
morum perversis operum suorum exemplis, nc ad
8»lutem eisurgere vel resipiscere possint, oppri-
inuni. Sed et uomen ipsiiis Bala.nra, qui vaniis p >-
pulus sive pr«'ecipitans eos interpretatnr , talibus
convenit. Qui eniin agnitam veriiatis viam spnnle

llludentes, videlicet fidei, et spei Christianorum ,
qiiod (••mpus sibi resurrectioiiis futurum frustni pro-
mitlant.

Juxta proprias concupiicentias ambulanles^ elc. Apo-
stolus Piuluf scribens ad Tliessalonicennes, RogOt in-
quil, vos per adventum Domini nostri Jesu Christi^ et no»
strec congregationis in ipsum^ ut non dto moteamini a
vestro sensUf neque terreamini, neque per sphritum, ne-
que per sermonemt neque per epistolam tanquam per nos
mi$sam^quasiinstetdiesDomini{IJThess* ii). Reprehen-
dit ergo beatos Peirus, et illosores nuncupat eos qui
adventum Dominl et promi^^sa tardare asseverant ;
coercet Paulus eos qui diem Domini instare autn*

, ^ . , mant. Uiide constat omnibiis qui diligunt adventum
i,.si de^erunt, quid n>si vaniis sunt pcpulus? qiiid B ejus mentem in hac oplnatione temperanUus cohi-
fiisi in prajcipiiium suos mlttuut auditores, qii bns ^e^^^^^ ^^ „^„^ ^.^.„^,^^ ^^.^^q^ adventurum

fioii salutaria quae corrigant, sed quae illos dele-
€tent, erronea pnedicant? Dequibus bene subdiiur:
iJi suttt [onies sine aqua, ete. Hos versiculos san-
€tu8 llieronymus in libro contra Jofioianum poncns
ita eiplatiat : c Nonne tibi videtur pinxisse aposto-
lus novam imperitiae factionem? i Aperiunt cnim
quasl fontes scientiam , quia quem non habtMit du-
ctrinarum promittunt imbrem , velut nuhes proplio-
iia ad quas perveniat veritas Dei, et turbitiibus
exagiiautur daeuiouum atque fitiorum. Loquiiutur
graiidia, oi totus corum aermo superbia est. ImnHiii-
diis est autem omns qui exaltat cor suum , ut qui
paululum rffugt^rint a peccatis, ad suum revertaituir

eumdem diem Domini , neque rursus lardius adven-
tare suspicemur, sed hoc soium seduli procurerous,
ut slve ocius sive sero feniens, paratos nos possit
invenire dum venerit.

Latet enim eos hoc volentes, quod c(eli erant prius ei
lerra, de aqua, etc. Terra de aqua consistit, qua in
principio creaturarum dixit Deus : Congregentur aqwe
in eongregatione una^ et appareat arida; et factum e$t
$ie {Gen. i). Eadem per aquara consistlt Dei verho,
quia diviiia dispensatione venis aquarum toia intrin-
secus pleua est, sicut corpus animantium venis san-
gninis redundare coiispicimus, ne videlicet ariditate

«rrorcm, et Btudeanl luxuriae ciborum carnisquc de- C deflcerel, si aquarum irrigaiio cessarct. Denique vi-

liciis. Quis eiiini non libeDier audiat : Mandut «^iuus
€t bibamus, et in asternum regnabimus {Sap. ii ;
Jsai. xxii; i Cor, xv)? Sapientes et prudentes pra>
vos vocant eos qui dulces suot in aermoue.

Contigil enim ei$ illud veri proverbii : Canis reur$u$
ad vomituM $uumf etc Verum hoc esse proverbium
dicit , quia de Proverbiis Salomoiiis testimouiuin
assumit, quod ibi cum expt^sRione posituni est :
Sicut canis, inquit, qui revertitur ad vomitum suum,
ita $tuliu$ qui iterat $iultititim $uam (Prov. xxvi). Et
addidit de suo : El $u$ lola in volutabro luti, Canis
crgo com vomii, profecto cibum qui pectus deprime-
bat projicit. Sed cum ad vouiituui revertitur, iiude
levigatus fuerat , eo rursus oneratur. Et qui ad-
missa piangunt, protecto nequiliamy de qua inale
saliaii fueraul, et quae meiitis iniiina depriiiiebal,
confiieiido projiciuni ; quam dum post confcssionem
repetiint , resuinunt. Sus vero in volulabru luti dum
lavatur^ sordidior redditur. Et qui admissum plangit,
iiec tamen deserit , poenae graviori se subjicit , quia
et ipsam quam §cndo impetrare potuit, veuiam con-
tcmnit, et quasi in lutosa aqua semeiipsum voluii»
quia dum fletibus suis viue muiiditiani subtrahit,
ante Dei oculos sordidas ipsas eiiam lacrynias facii.

CAPUT IH.

llanc ecce vo6ff , charissimi^ secundam $cribo Epi»
stohm^ in qmbus, eic. Jn quibu$, in Epistolis dicit,
sive in eis nd quos epistolas scribit.

demus aestatis fervord terras absumpio humore flac-
cescentes, et mox iu pulverem quem projicit ven^us
esse conversas. Alia Ediiio habet : CiBti erant olim
de aqua ei pcr aquam con$tituti. Slguificat auteiu
aerem isluin bumidum et turbidum. Hunc eter>iin
Scriptura coelum, et aliquando coelos appcllare con-
suevii. Unde scriptum est : Jf/(t;ia in cmlo cognovit
tempu$ $uum {Jerem. viii).

Per qu(B iUe lunc mundu$ aqua inundatu$ periit.
Per quw ille tunc, per coelos et lerram dicit, quae
prius nomiiiaverat. Per haec enim perdita roundus
qui In his constiterat periit. Nam superiores mundi
partes diluvium minime tangebat. Periil ergo terra,
quia submersa et cooperia aquls non soium tanto
tenipore insitum sibi fructificandi statum perdidit,
scd etiam, sicut supra docuimus, dissimilem pleris-
que in locis ab ea quam primo acceperat faciem re-
cepit. Perieriint et ceeli secundum quaiititatem et
Sfiatia aeris hujus* c Excrevit eniin aqua, ut sanctus
Augustinus ait , et toiam istam capacUaiem ubi aves
volilant occopavil. i Ac sic uiique cocli perierunt
propiiiqui lerris, secuiiduin quod dicunlur aves coeli.
Sunt auiein (inquit) et coeli coelorum superiores In
flrmamento, sed utruin el ipsi perituri sint igni , an
hi soli qui etiam diluvio perierunt, disceptatio est
aliquanto scrupolosior inter docios.

Coeti auteni qui nunc $unt et. terra, etc. Palet ergo
sententia beail Peiri , quia illam terram ei illos coe-

81 liN II EPISTOLAM S. PIlTRI. tl

los qul diluvio periernnt» et post dikivium reposUi A quaiitie mitle suni anti., Iioe ad eausam refvnioi.

f uni, ^ni ultimo perdendos asseyerat.

Ifiiicm rero koc non lateat vo$^ chariuimi^ qma unu$
die$ apud Dominum^ etc. Quidam banc aententiam
ita intelligendam puunt , quasi dies jndicii tantam
babeat longitudinem , quantam mille annorum spa-
ttnm y non consideranies quia non ait simpliciier erU
»nu$ dies neui miUe oftm, sed : t/fiiii» inquit » die$
apud Dominum ncut mille anni. Quia nimirum in oo«
gniiiooe divine viriuiis, ei pr;eteriia , et futura , et
pra>entia squa^i^er consiant. Et qiiae longa nobis et
qux brevia videiitur teniporum curricula, SDqualis
ullqne sunt spatii apud Conditorem teuip4)ruin ,
juxta illud Psalmiaiae : Quoniam miUe anni ante oeu-
lo$ /ifof, fjtfiil cftVf he$tema^ qute prieieriit, et $icut

quoil necessc sit eos qui cum peccalis aliquibus de
corporo exeuiit, et tamen ad cleclorum «oriem prae-
destinati suiit, laiito tempore per ignem purgari, et
sic demum remissis omnibus peeeaiis ad vltam ve-
nire. Sed bi noti vident quaniae sil impudenti» cre-
dere quod tantus perfectorum et justorum coetus^
recepiis in ictu oculi eorporibus beaiis ei immoria*
iibus, per mille annorum spntta debcat io aere vel
in terra fineHi exspeciare |iidicii, et tunc de.nnBm,
pra^paraiis ad integrum sociis, diu exoptatam audiro
senteiiliaiii : YenUe, benedkti Palri$ tiia^ percipiie
regnum (Mallh. xxv).

Adveniet autem die$ Domini ut (ur^ elc. Illos proeut
dubio cqbIos dicil qui in diluvio transierunt, boc est

cu$todia in nocie {P$aL lxxxix), quie pro nihilo ha^ B aerem bunc lerr» proximum, qui igni perdendiis

bentur^ anni eorum erunt* Sicut enim cunstat quia
Psalmista roille annos non diei futuro judicii, sed
diei besterno qoi pneteriit , ante oculos Conditoris
adjequat, imo omnes annos nostros, id est sxculi
bujus omoe tempus eustodi» noctis unius, qnx e.t
quarta pars iioctis, assimilat, ita beatns Peirus quasl
unumquemque diem sxculi pr«senUs mille annis et
mille annos unicuique diei apud Domioum aequipa-
rai , id est , ejiisdem meosuras asseverat. Quia vide-
licei omnia, et parva et magna, xqualiier Ipse ox>n-
spicit. Et quidem Peirtis si boc de die jodicil vellet
taninm intelligi, quod vere lant» e&set longiludiiiis
quanl» sunt mille anni nostri, poterat ulique aper-
tius suam indicare sententiam, neque opus esset ad-

est, tantum (ui recte creditur) spatii tenentem,
qtianium aqua diluvii tenebal. Alioquin si i|uis coelos
siiperiores, ubi sol et luna et astra sunt posita,
tran>iiuros asseverai, quomodo vult illam Domini
senientiam iiitelligere qua dicitur : Tune $ol ob$cu'
rabi(ur, ct luna non dabii lumen $uum, el $lell(B cadent
decalo (Matih. xxiv)? Si enim locus siderum trans-
ierit, id est, coelum, qua ra:ione potestdici in eadem
die Domini, et sidera vel obscurari vel cadere, et
ipsorum siderum locum in quo fixa teneatur, igne
absumenie, transissef

Efementa vero ealore $olventur, Quatuor sunt ete-
mena, quibus mundus iste consistit : ignis, aer,
aqua, et terra, quae cuncta Igiiis ille maximus absu-

dere, apud Dominum, quia ille dies ultimiis si tantae ^ mei. Nec tamen cuncta iti tantum consumet, ut fun-

easet longiiudinis, eliam bominibus ciincUs ubi adve*
nisset appareret. Ideo auiem haec Apostolus comme-
morat, ut convincat eos quos dicere pr^emiserat : Ubi
e$i promi$$io aut adventu$ eju$ ? osteudens Dominum
nequaqnam oblilum suas promissionis aut adventus,
ad judiraudum vivos et mortuos. Sed cum ita uniim-
quemque diem saeculi nostri aeterna sua memotia
compleci^lor, ut annorum mille circuitus, ita mille
annos ut unius diei spatium sine labore circumspi-
ciat, manifeste iutelligendum quod ipsorum quoque
dierum et annorum omnium llnem certissime nove-
rit, el absque ulla dubietate boc quoqiie praenovcrit,
quando adventus ipsius clariias revelanda, quando

ditus non sint, sed duo in taniura consumet, duo^
vero iii merorem restiluet faciem. Uiide iu sequen-
tibus dicitur ;

Novo$ vero c(bIo$ et novam terram. Non dixit alios
coelos et aliam terram, sed veteres et anUquos in^
mellus commutandos, juxu boc quod Davidaitr/ittlto
terram tu funda^ti^ Domine^ et opera maituttm tuarum
$unl coeli. Ipn peribunt^ tu autem permane^^ et omma
$icut ve$limentum vetera$cent, et ^cut opertorium mu-
tabi$ ea, et mutabuntur {P$aL €i). Quae ergo peri-
bunt, veterasoent» et mutabuntur, constat pro certo
quia consiimpta per ignem, mox, abeuiite igne» gra-
Uorem resument speciem. Praeteriit enim figura^

promissa sint sanctis praemia reddeuda. Uudeetrecie n bujiismnndl, non substantia, sicut etcarnis nostne

subjnngitur :

Non tardat Dominu$ pronu$$ionem fuam, ete. Qui
ergo omnia novit tempora, novissima et anUqua, non
tardat promissionem suam, sed baiic uUque in
lempore quod ante omnia tempora futura prsdesii-
oavit ostendiL Ideoque adbuc differt, ut electorum
prius summay quam cum Paire aute sxciila decre-
vit, adimpleatur. Unde et iu Apoealypsi animae
niartyrura qui diem Judicii et resurrecUonis ejus
adventare sitiebant, audlerunl, ut requiescerent
tempusadbuc modicum, donec implerelur coiiser-
itomm et fratmm eorura iiumerus. Qui autem prs-
CiUm beail Petri sententiam ita iutelligunt, quasi
diceret diem iudicii unta: lougiiudinis futuram^

non siibslantia perlt, sed flgura immuiabitur, quando-
quod seminatur corpus animale, surget corpus spi-
rituale (/ Cor. xv). De igno aulem et aqua nil lale
legimus, quin poUus babemus ia Apocalypsf: Et
marejam non e$t {Apoc. xxi). Habemus in propbe*
Us : Et Utx lucerna non lucebit tibi ampUu$ {Apoc.
xvni).

Et promi$$a ipfttif ex$pectamu$^ in quibtt$ ju$tilia
habitat. JusUtia babitat in futuro saeculo, quia tunc
ciiique fldelium pro roodo sul eertaminis reddetur
corona jusUliae, quod in liac viia nequaqoam herf
potest, juxta illud Salomonis : Vidi $ub $ole in toco^
judidi impietatemf et in loco ju$tituB iniquUatem, Et
dixi in corde meo : iustum et impium judieabil Diu$^

a BEDi£ VE ERABILIS OPP. PAIIS II. SCGT. I. ^ EIEGETIGA GCNUINA. 81

et uwpvi 6mni rH tnn^ erit (EccU, m). Cl iieniin : A ipi^e Pelrns, ea«dein episiolas relcgens, bade eas

Vidi^ inqiiit, ealumnm qum ntb sole geruntur^ et la-
crynM innoecntium^ et centolatorem nemmim, nee
poiu remtere eomm molentlce eunctomm auxitio de^
etitutot y et hudaei magie mortuoi quam vivenlei
(Eeclee, it). Ideo namqiie magis iiiortaos innocenies
qiiam TiTentes laudayil, quia illi adhiie in certamine
poiiii, isii auiero perpetu» beatiiudiiiis sunt mer-
cede donaii. Meo autem sub sole caluninias se ti-
disse querebatur, quia snpra solem noTerat Judi-
eem esse jiistum, «/trl m attis habitat^ et humilia re*
spicii {Ptal. €xii), supra solem mansiones in qiiibus
justi debiia justiiiae suae pra^mia percipiant. Potest
hoe quod ait : In quitms juiHtia habitat^ etiam jiixta
illud Psalmistae inielligi : Htee porta Domini, jmti

dignas jiidicat. Quia uimimm hoe ipsum quod se in
illls merito rcprebensuro hiTenit, non quasi injuriam
aspemanter, sed gralulanter qnasi offlcium deTotlo-
nis aerepit. Tales esse ad InTicem non qullibet mor-
talium, sed illi soli norunt, qui didicerunt a Do-
mino mites esse et bumiles corde, qui sciunt bonore
invicem praevenire.

In qmbut iunt quadam diffidiia inteliectu, etc.
Omnes Scripturas li-jpretici deprsTant. Nullus est
enim tcI MotI tcI Veteris TesUmenti lilier in qtio
non niulta penrerse intellexerint. Sed et ipsas ftepe
Scripturas a suo siatu perTerterunt, tcI demeiido,
Tcl addendo, tcI mutando quxcunque illoruro pcrfl-
dia dictasset. Sicut constat Arianos de ETangelio

imifabunt per eam {Ptai. cxtii). Ei in Apocalypsi, de B erasisse quod Salvator ait : Quia Deut tpiritut ett

ciTltate supema Joannes : Nec intrabit in eam^ in
4yiiit, atiquid coinquinatum et facient abominationem et
tnei^acium^ nitl qw tcripti tunt in libro tiiiB Agm
{Apoe. XXI).

Propter quod^ charittimiy hcse extputanlet^ taia"
gite immaculati^ etc. llae sunt Tigiliae sanctae, de
i|iiibas Domiiiiis aii : Beati tervi illi quot, cum vmerit
dominut , invenerit vigilantet (Luc, xii). Vigilat naro-
que qui se a aordibus Tiiiorum immunero custodity
qiiiy quantum in se est, curo omnibus hominibus
p:>cero babety qui, in aeipso pace felicissiroa utens,
onines camis illecebras spiritus rcgiroini subdit. Ei
bene cum diceret : Satagite immacutati et inviolati

(II Cvr, iii)y quia nolebant credere quod Splritus
s:inctU8 Deus esset omnipoteiis. Quos recte iiido-
cios Tocat et iu!>tabiles, quia nec lunien scieniLp,
nec stabititatem liabent uientis, qna inter doctos
donec eradiantur permaneant. Unicum iiamque in-
doctis rerocdiom est, bumili siabiliiate doctoraro
Tcrbis auditum praebere. Quam stabilitaiis gratiam,
quia baeretici non habent, vento soperbiae quasl
palea lcTis, etiam de Ecclesia tollontur. De quibus
bene sobditor :

Ad tuam iptorum perditionem. Quia qoi Scripturas
sanctas depraTare, qui fldero catholicam torbare ac
perTerlere conanlor, non aliud in hoc qoaro seipsoa

inveniriy addidit «i, id est, Domino, qoia ille solom ^ condemnant. Ecclesia aotem Christi, discussis er

__ _ Jl « J -. ^ • • J* • • 1* • M ^ M. ^^ •^— — ,a_-.*:^ ^ ^ _ I ^ Jl •* BT J -^ L ^-.. .» •

lierfecte miindus est, qui divino judicio mundus est.
Unde iii iaude bonoraro conjuguro dicltur : Erant
autem jutti ambo ante Deum (Lue. i)« Dene ante
Deum^ qiiia huroana sacpe judicia fallont*

Et Domini nottri tonganimitalem tatutem arbitra*
mini. Nulite putam quod tardet promissionem Do-
minns, sed intellgile qiiod ideo longanimiier exspe-
ctai, ut plures salventur.

Sicut et charitsimut fraler notter Pautut teeundum
datam sibi tapientiam tcriptit vobit. Paulom illis scri-
psisse cominemorat, qoia etsi Paolus ad quasdaro
specialiier scripsit Ecclesias, omnibus tamen gene-
ralitcr, quT. per orbem sont, quaeqiie unam catboli-
cam faciunty scripsisse probatur Ecclesiis. Et no«

rororo tenebris, Tera sua luce fruiiur. Unde bene rn
flne Apocalypsis, quae claosola et quasi signaculuin
est totios divinae Scriptorae, dicitor : Si quit appo*
tuerit ad hae^ apponet Deut tuper iltum piagat tcri"
ptat in tibro itto ; et ti quit diminuerit de verbit tibri
hujut prophetliB, auferet Dcut partem ejnt de tibro
vitos et de civitate tancta^ et de hit quee tcripta sunt tn
tiifro itto (Apoe. xxii). Difflcilia autero intellectu in
Epistolis Pauli, quae ab iiidoctis et inslabilibus dicit
esse deprsTata, illa sunt m.ixime in quibos de graiia
Dei loquitiir, quce jutli/icet impiot (Rom. iv), lioc est
ex impiis facial justos. Dicit enim ipse : Ubi abun'
davit peceatum^ tuperabundavit et graiia (Rom t).
Quod ilti non intelligenles puUbant euin dxcre :

iniiduin quod bic Petrus Pauli sapientiaro laudat, D ^n^omut mala ul veniant bona (Ilom. iii). Absit ati-

ipse autem Paulus de se dicit : Ego enim tum mim-
mifi apottotorum^ qui non tum dignut voeari apotto-
lus^ quoniam pertecutut rtm Eceletiam Dei (I Cor. xv).
Ecce se Paulus prisca* snae infldeliiatis memor hu •
iuiliat, et aliorum apostolorum innocentiam prae*
fcri. Kcce primus apostolorom, qoasi oblitiis soi
prioratus, et dauram sibi claTsom regni, datam
Paulo sapienUaro roiratur. Quia nimiram moris esi
electorom ot aiioruro roagis qoain suas inireoiur
TirtuteSt per quas se ad profectum excitent. Iiein-
que notandum qood Paolus in Cpistolis suis dicit :
Cum atstem venittet Cephtu Anliochiamf in fadem ei
resiiti^ quia reprebentibitit erat (Gatat. ii). Reprehen-
dit ergo Paulus iu Cpistolis suis Petroin, et tamcn

teni ut Paulus suos aiiditores ad promerenda t>ona
doceat facere inalay cujiis omnis iiiientio esta ni»lis
coerrere» et ad bona agenda quoscunque potest ad-
Toc^ire. Sed cum dicit, Vbi abundavil peccatum, tu-
perabundavit et graiia (Rom. t), donum gratlae pi r
boc Tebementios commendat, qiiae et magna solft
couTertis, et ininora diniittere peccata. Kt quanto
qtiis mnjiira aiiie conTcrsionem peccaU commisit,
lanto majorem graiiae dunantis imlulgentiaro con-
versus accepit. Loquitur ergo boc Apostolus de bis
quae jani commisimus peccalis, ne quii desper.i-
tione veniae pro magiiitudine faciiiorum pereat; non
autcm» ut iuimici inlcrpreUbantor, suadebat plura
facere pi^ccata , ut poiiora per liacc rcciperetit

85 IN I EPISTOLAM S. JOANNIS. SU

boQi. Uade et bealus Pelriis recle admonendo sub- A AiHbuUbutH de vIhhU in viriutem, tidebttur Ihus deo'

jungit :

Yoi igitur^ (ratrm^ prwuientci euttodite^ etc. Prae-
scieatet, quia inaipientes fnultifariot iotroducent
erroreSy quidam judicium futurum nej^antei, qui-
dam eloquia divina fulsanleSy quidam male inter-
preuntes, quidam frena luxuriaB laxantes» alii
aliis atqoe aliis decepiionom fraudibus rolserorom
corda dementantes, cu$iodite, ne qoa seducentium
astoiia a fidei Testr» ftrmitate decidaiis.

Creseke tere in gratiOf etc. Juxta illud Psalmistae :

rum in Sion (Psat. lxxxiii).

Ipsi gloria et nunc et in diem ofterniiatis. Gloria
semper Salvatori Deo et Domino nostro, et niiiie
cum iuter quotidianas adversiiatom pressiiras adtiue
in came posill peregrinamur ab illo, ei inaxrroe tune
eom diu desideratus cunctis genlibus advenieus,
praeseniia nos suai visionis fuerit illustrare dignatus.
Qiiam quia inleriro suspirantes, meriio seduli can-
tamus : Quia melior est dies una in atriis tuis super
nUllia (PsaL lxxxiii).

IN PRIMAM EPISTOLAM S. JOANNIS.

CAPUT PRIMUM.

Quod fuii ab iniUa , elc. Hanc Epistolaro beatns
Apostolus Joannes de IkJei et charitatis perfectione
conscrlpsit, laudans devottonem eoruro qui in uni-
tate Eoclesiae perseverabant ; porro illorum impie-
tatem coarguens, qoi Ecclesia pacem vesano do«
gnaate turbabant, Cerintbi maxime et Marcionis, qui
Christum ante Mariam w»n fuisse contendebaiit.
Propter quos etiam Evangelium siium seripsit , ibi
quidem et suis ei ipsius Domini verbis coiisiibstan-
tialem Patri Filium afnrroanSy bic autero quae a Domi-
Do didicit propriis sermonlbus depromeiis, et h»reti-
corom siultitiamapostolica auctoritate refeliens. Unde
niox in capite Epistolae divinitatem simul el humani-
ta em veramejusdemDei et Domini nostri Jesu Christi
desigoat dicens : Quod (uit ab initio^ quod audivimus,
Fttit enim ab initioFilius Dei, sed eumdem Filium Dei
in homine apparentem aodierunt, et oculis viderunt
discipoli, quod ipsuro in Evangelio latius explica-
vii. Nam quod hic ait : Quod fuit ab initiop hoc est
quod In Evangelio dicil ; In principio erat Yerbum^ et
Y^rbum eratapud Deum^ et Deus eratYerbum. Hoc erat
in principia apud Deum (Joan, i). Et qu(»d bic subdidit :
Quod oMdmmus, ^uod tndimus oeulis nostris^ hoc est
qood ibi latlus subdit : Et Yerbum caro faetum est^
ei habitaoit m nobis, et vidimus gloriam ejus^ gloriam
qua» Unigeniti a Paire (Jooii. i). El ne panim di-
cere videreuir in eo quod ait : Quod vidimut oculii
moitrii, adjunxit :

Quod peripe^mui , et manui noitrm conlreetave'
runi de Yerbe vitce, Non solom qoippe corporalibus
oculis sicut casieri Ddminuro viderunt , sed et per-
opexerunt, cujus divinam qooque virtutem spiritua-
libos ocolis cernebant. Maxime illi qui eum in
moDte clariflcatum videronty e quibus unus erat ipse
Joannes. Qood aotem ait : Et manui noitrm contre*
ctaveruni de Yerbo vitce ^ Hanicbaeururo vincit in-
saniaro , qui Dominum veram assuropkibse car-
Dem Begant ; quam apostoli veraro esse dubilare
Don poterant, ut pote cujus veritaiem non soluin
videndo, sed et tangendo probarent ; roaxiroe Joao-
■es ipse, qoi, in sinu ejus in cosna cecumbero ao-
lilus, tanlo licentius ejus membra , quanto viciniiis
UiKgebat. Sed ci post resurrectioueui ejiis a mortuis,

B manus eoruin traciaverunt de Verbo vitae , cum^
verain euiii recepisse carnem , qnamvis jatn iiicor-
rupiibiiem, absque ulla dubietaie cognoverunt , aii-
dienies ab illo ipso : Paipate et videte^ quia ipiritus.
carnem et ossa non habet , sieui me videiis habere
(Liic.xxiv). Bene autein dicitur : Et manus nosira: con-
trectaverunt de Yerbo vitw^ qiiia curo veriialein re^ii-
scitaiu: carnis ejus a mortuis etiam roanibus con-
Irectaiido probarent, ceitius euni Verbuin viia*, boe
est Deuni verum., ease cognoverunu Unile ei Tbo-
mas , qui specialius eum palpare ju^sua est \ mox
ubi pal|>avit carnem , Deiim coitle«sus est » diceiis^
Dvminus meus et Deut meus (Joan, xx).

Et vita manifestata est , eic. Illain viiatn dicit qii<B
in Evangetio loquitur : Ego sum resurrectio et vita-

C {Joan. xi) ; quae roanifesiaia est divinis in carna
dcelarata miraculis, videruntqjie disci^iuli j^raeseuio!»
quod posteris iiidubia ve.itale tcsiarcntur, quambi
sigiia raciens» sicut idero Joannes scribtt, manifesta-
vil gloriam suam, et crediderunt in eum disciputi ejus
{Joan. u), Et quia Joannes aposiolus vilaro se mani-
fesiaiaro vidisse cum suis coaposiolis testatur, cou-
fuiidatur cum suis sequacibus Apelles baireticus »
qui eaindein vitam, id est » Dominum Salvaiorem ,
non Dcum in verilate , sed bominem in phaniasia
niundo apparuisse coiueudit.

El annuntiamus vobis vitam mternam , etc. Erat^
apud Pairero iii diviiiiiale aeterna, apparuit ex tein-
pore niuudo in huiuanitaie.
Quod vidimui et autUvimui, onnuntiamui vobii, ctc.

D Miinifeste osl:ndit beatus Joannes quia quiconque
societatem cum Deo habere desiderant, primo Ec-
clesiae societati debent aduiiari, illaroque iidem addi-
scere, ejusque sacraroeutis imbui, quain discipuii ab
Ipsa in carne degente veritate perceperunt. Nec iii
aliquo roiiius ad Deum peitineut, qui per apostolo-
rum doclrinam credunt, quam illi qui per ipsum prae-
dicantero in mundo Dominuui CBedebant , nisi iii
qiianium eos vel fidei operoro qualitas discernit»
Uiide eiiaro.de liac socLeiate sanciorjuro quaro habent
in Patre et Filio» ipse Filius Patri suppUcans ait :
Pater ioncte^ icrva eas in nomine tuo quoi dediiti nahi^
ut iini unum iicui ct noi ( Joan, xvii ). Et paulo post r
Non pro hii autem rogo tantumf ied pro hii qui ae^

m BRDiE VENEnABILIS OPP. PARS II. SECT. I. — EXECETICA Gl.NULNA. 88

itituri sunt per verbvm eorvm in me, ut omues unum A bis debita dimiui precainiir, cnm memores passlonis

«mf, sfCMl fu, Pater^ in me, et ege in fe, nt et ipsi in no-
kniunum sint {Joan. xvti).

Et hcee scribimus vobis^ ut gaudium vestrum sit ple-
unm, Gaudiuin doetoriiin fii plenum , cum miilt s
|T9dic:iiHlo ad sancta* Ecclesiac 8ocie(atern, :itqne ad
fjiift per qiiem Ecclesia roboratur et crescit, Di i Pa-
iris et Filii ejus Jcsu Chrisii societatem perducunt.
fode eliam Paulus his qufis ad (idem instituebat,
ait : Implete gaudium meuni, ut idem sapiaiis, camdem
cffafitatem hetbentgs » unanimes , id ipsum sapientes
{Pktlipp. ii).

ICf hwc est annuniialio quam audiv^mvs ab eo^ etc.
Ilar senientia beatos Joannes el divinae puritatis ex-
cullentiain Dionstrai, qiiain nos quoque imilari jube-

illins iibenter adversa qti.Tqno tol<Tainus. Mire autein
ciim de Domin') loquereiur, all : Et sanguis Jesu Fi/tt
ejus ; Filius quippe Dei in divinilatis natnra sangui-
iieiu haliere non potuit ; sed quia idero Filius Dei,
etiam Filius liominis factus esl, recle propter unita-
tein I ersonae ejiis, Filii Del fanguinem appellat, ut
veiuin eum corpiis assumpsisse, Terum pro nobis
sanguiiiem fudisse demonsirart*! ; refellalque bxre-
ticos, qui vel verain carnem a Filio Dei assumptam
riiisse, vel Dominum Jesum in carne, qiiam assura-
psit, v(T:'ciier esse passum denegant. Cui simile est
qnod Paiilus ait : Vos Spiritus sanctui poMuit episco^
pos reqere Ecclesiam Dei, quam acquisivit sanguine sua
(Act. i\).

ii;ttr, dieeiile ipso : Sancti estote, quoniam ego san- ^ Si dxerimus quoniam peccatum non habemus^ clc.

etns sum Dominus Deus vester {Levit, xii); et Mant-
rhsporum dogma convinclt insanum, qui Dei naturam
a priucipe lciiebraruui bcllo victain, el csse Titiatam
diceban*.

Si diserin.ns quoniam societatem kabemus eum eo^
etc. Tenebrag, peccaia, liareFes, et odta nominat.
Nequaquam ergo sota fidei confessio sufQcit ad salu-
ifs, eui boiiorum ope^um anestatio deesl. Sed nec
ftfierum reciilodo sine ridci et dileclionis siuiplicl-
lale prodesi. Quicunquc enim ulla ex parte tenebris
i^bsidetur, socieiatein ad cuni in quo nihil iniquita-
min Incurrit bahere non valet. Quce en:m societas luii
adtenebras {11 Cor. vi)?

Contra baeresiin Pelagii bxc senlentia valel, quae et
parvulos omncs sine peccato nasci, el e-ectos In hyc
vita tantum proficere posse dicebat, iit siiie pecrato
existant. Nam el cum propbela dicat : Ecce enim in
iniquitatibus conceptus sum , et in d l.ctis peperit me
mater mea {PsaL l) , siiie culpa iii mundo esse nan
possiimus, qui In mundum cuni ciilpa venimus. Sed
sanguis jesu Cliristi Filii Dei mundat nos ab omai
peccato, ul nos ideo sub jure hostis nostri debiia
nostia non teneaiit , quia pro nobis Mediaior Dei et
homiiium, bomoChristus Jesus gratuito reddiditquod
noti debebat. Qul eniin pro nobis mortero carnis iode-
bitam reddidit, nos a debila anims inorte liberavii.

Si autem in luce ambulamus, etc. Nolanda distiii- p Si con/iteamur peccata nostra, fidelis est, etc. Quia

rik) ▼erboruni, quia Deuni esse in luce dicit, nos au-
loni iu bice ambulare deliere. Ambulant enim ju^ti
In Ittee, cum viituium operibus servlentes ad ineliora
^oOciunt. Divina autem sanctitas cui dlcitur : Tu
autm idem ipse es {Psal. ci), recie in luce esse me-
inoratur, quia plena boniias semper exisiens, ubi
profleere valeat, non invenit. Diciiur quippe fideli-
bits : Vt filii lucis ambulate {Ephes.yt). Fructus
enioi lucis est in omni bonitate et justltia el veriuie.
Deu8 autem sine aliquo profeciu semper bonus, ]u-
siua, Terusque existit. Si ergo in luce ambulamus,
ucut et ipse est in tuce, societatem habemus adinvicem,
Quia Tidelicet manifeslutn dat indi< iuin quod in via
Ittcis ambulando profii imus, si fraierns societatis.

sine peccato in hac vita e^se non possumus, prima
saluiis spes est confessio, neque quisqoam se justum
putet, ei aiite ociilos Dei erigit cervicem. Deinde
ddectio, quia chaHtas operit multitudinem pecca-
t<*rum (I Petr. iv) , qoam propterea in sequeQlibus
hiijus Epistolc multiplici nobis laudo commendat.
Pulcbre auteni utnimque simul insinuat, quod et ro-
gare pro pcccatis debeamus , et linpetremus Dei iii-
dulgeniiam cum rngamus. Ideo et fidelero dicit Deura
ad remittenda peccata , fidem pollicitationis sux re-
servantem, quia qui orare nos pro peccatis nostrls
et debitis docuit, pateriiam misericordlam promisil,
et veniam secuturam. Justum quoquo euni asseveral,
quia verae confessioni jutte dimittit. Vi remittat no^

cum qiia pariler ad lucem veram perveniamus, co- D bis, Inqult, peccata noslra, et emundetnosab omniinh'

puta gaudemiis. Sed etsl lucis operafacerecumproba-
mur, si invlolata mutuae dilectionis jiira tenere vi-
demur, nec sic tamen putare debemus nostro not profe*
ciu aut industria a peccatis ad iutegrum posse mun-
darl. Nam sequitur :

El umguis Jesu Christi Filii eju$ emundat nos ab
$mm peccato. Sacrame tuin namque dominicae pas-
sionis, et praeterita nobis oninia in baptismo pariter
peceata laxavit, etqiiidquid quotldiana fragilltaie post
baptisma commisimus, ejusdem nosiri Rcdemptoris
Dobis gratia dimiitlt. Maxline cum inter opera lucis
qu« facimus, humlllter qiioiidie nostros illl errores
confttemur, cum sanguinls illius sacramcnta percipi«
IUU&, curo diiuittentes debliorlbus nostris, iiosira no*>

quitate. Remittlt in hac Tita eleciis peccaia quoti-
diana et levia, sine qulbus in terris vivere nequeunt,
emundat post soluiionem carnls ab omni iniquitate,
iniroducens illos in eam vitani, In qiia nec velint uU
tra peccare, nec valeant. Remitlit nunc majora ten-
tamenta orantibus, ne vlncantur; remlttit roinima,
ne laidantur : mundat lunc ab oninibu^, ne aliqua
prorsus beatis in regno perpetuo iniquiias adsit.

Si dixerimui quoniam non peccavimus, etc. Ipse
namque per bominem suo Spiriiu plenuin diccb.a :
Non est justus in terra qui fadat tonum^ et non peccel
(Ecele. vii). Sed et per semetipsum nos iminunes a
delictis esse non posse docuil, quos ila orare prjcce-
plt : Dimiue nobis dcbita nostra sicut et nos dimttimut

89 IN I EPISTOLIVM S. JOANNIS. 90

d*bltor:bus noUns{M(Utk. vi). Nemo ergo, docente A iciuius, el accusamtts injnstos. Cur enim Justtis nun

Pelagio» lit>enim se a peccaiis ac debiiis viTere posse
credat, eom yiderit apostolos« docente DoroiDO, pro
siiii orare deliciis. Sed et alibi scriptom est : SqHies
in die cadii justuSf el reswr§it {Prm>. xxiv). Impossi-
bi'e namque esl quemlibet sanctorum non aliquando
iii miuimis peccaiis, qu« per serinonem, per cogita-
tionem, per ignorantiam» per oblivionem, per neces-
siiatem, per voluntalem, per subreptionem commit-
tontur, lapsum incurrere , nec tamen justi esse de i-
sinnty qoia citius a reatu, Duroiuo opitulante, resur-

g«<Dt.

CAP13T 11.

FUioU met , hcec scribo vobis^ ut non peccetis. Non
e»t sibi ipse contrarius, qui supra iios sine peccato

sii, qui contra suam injustitiaro jam per lacryinas
saevit7

Et ipse fst propUiatio pro peecatis nostris. Qui
per humanilatero interpellat pro nobis apucT Pa-
trem, Idem per divinitatem propitiatur nobls cuin
Paire.

yan pro nostris autem lanftim, elc. Non pro illis
ftolam propit.atio est Dominus, quibus lunc in carne
vivenubus scribebat Joannes, sed eiiam pro onini
Ecctesia qu« pi^r toiam roundi tatiiiidinem diffusa
est, prinio nimirum electo usque ad ultitnum qni
in fine niundi nasciturus est porrecla. Qnibus vTbis
Duntiislarum scbisma reprobat, qui in Africx so-
lum (inibus Eccle^iam Christi esse diccbant inclu-

vivere non posse perhibebat, nune autem ideo scrl- B sani. Pro totius ergo inundi peccatis interpellai Oo-

bere se iiobis dicit, ne peccemus. Sed ibi nos neces-
sarie, providenter atquesalubriternostrsfragilitatis
admonuit, ne quis sibi quani innocens ptaceat, et se
de roeritis extollendo plus pereai, hic consequenter
liortatur, ot si oroni culpa carere iie |uimus, demus
lameD operam quantum valemus, ne nos ipsi fragili-
latem nostrae conditioois negligenler agendo viva-
mos, sed contra omnia viiia strenue vigilanterque di-
micemu.s, maxime majora et apertiora, quae, Doroino
juvanie, facilius superare vel cavere valemus, ut
jiixta quod Pauius ait : Tentatio nos non apprehendat
N/sf humana (/ Cor, x), hoc est ea sola quam humana
inflrmitas ad iniegrum decliuare iion potest.
Sidetsi^qnis peccaverit^ advocatum habemus^etc.

roinus, qnia pcr totum mundum est Ecclesia, quain
suo sanguine comparavit. Neque huic verbo repu-
gnat, qiiod in seqiientibus dicit, Et mundus toiu$ in
mali^no pe^tus est^ quia et per toium mundum
sunt qui inaligno, id est, antiquo hosti fainu-
leniur.

Et in hoc scmus quoniam eognovimus etcm, li nian'
daia ejus observamus, Quae raandata dicat , iii sequeu-
tibus aperit, id est, charitatem.

Qiit dicH se noste fum, el mandala ejus non cutto-
ditf etc. Ghristus voritas appcllatur : Ego sum (iii-
quil) »10, verittiSj et vita {Joan. xiv). f rustra ergo iio-
bis ifl eo applaiidimus, cujus mandata non facinius.
Nec grande putemus unum Deum nosse, cum et dx-

Vide ipse Joannesquantumservet bumilitatemquam ^ roones credant, et contremiscant. Quid sit autem

docei, cerie vir justus erat et magnus, qui de pe- veradtcr nosse Deum , sub&equenter ostendit, di-

ciore Domini mysteriorum secreta bibebau Non ta-

men dixii, Advocatum me habetis apud Patrem, sed

advocatum^ inquit, habemus. Ei habemm dixil, non

llabetis. lialuii se ponere in numero peccaiorum, ut

baberei advocatum Ghristum, quam ponere se pro

Cbristo advocatum, et inveniri inter damnandos su-

perbos. Nec tameu dicendum quia episcopi vel pnc-

positi non petant pro populo. Orai enim Apostolos

pro plebe» orat plebs pro Apostolo, qni dicit : Oran-

les simut et pro nobis et pro vobis^ ul Deus aperiat ?io-

bis ostium verbi {Coloss. iv). Et pro Petro orahat

Ecclesia cum esset in vinculis Petriis, et exandiia

cens :

Q*ii aufem servat verbum^ eic. Ille itaque vere
Deii.n novit, qui ejiis roandata servando charitatem
se ejus babere couiprobat. Hoc est eniro Deuin nosse,
qui>d amare. Nam quisquis euni non ainat, profecto
ostcodit quia quaro sit aroabilis non novit. Et qnam
sit suavis Dominus et dulcis, gustare ac videre non
didicit, qui ejus conspectibus placere continua inteii-
tione 3on satagit.

In hoc scimus quomam in ipso sumus, etc. Id esf,
per iVilectionem nimiam etiam pro luimicis orare,
sicul el ipse egit, dicens, Pater^ ignosce ilUs {Lue,

C3t, quomodo et Petrus pro Ecclesia, quia omiiij ^ xxiii). Sed et prospera inundi cuncta forti aninio

pro inTicem membra orant. Caput pro omnibus in-
terpcllat, de quo scripturo est : Qtft' est ad dexleram
Dei, qui etiam interpetlal pro nobis {Rom, viii). Uni-
genito enim Filio pro homine interpellare est, apud
coxternum Patrem seipsum hominem demonstrare.
Eique pro huinana natiira rogasse est, eamdem
naturani in divinitaiis su£ celsiiudine suscepisse.
Interpellat ergo pro nohis Doroinus, non voce, sed
roiseratione, quia quad daninare in eleciis noloit,
soscipiendo servavit. Et liene curo diceret, ad-
vocaiQm Dos apnd Patrem babere Jesum Chri-
ttom, addidit justum; justus namque advocatus In-
jostas caosas non suscipit : qui tunc justus nos de-
fendet io jiidicio, si nunc nosmetipsos et cogoo-

c nieinnere, libenter irrisiones et opprobria lole-
rare, sicut et ipse dixit : Si quis vutt post me venire^
abneget $emetipsum^ et tollat crucem suam, et sequatur

me {iMC, ix).

C/iortsiimf, non mandatum novum scribo vobis^ ete.
Eaitera charius et mandatuin vetus est, quia ab ini-
tio commendata, et mandatum novum, quia tenebris
ejeciis desiderium novae lucis infundit. Unde recte

subilifur :

Quod est verum et in ipso, et in vobis^ etc. Ecce
inde novum, quia tenebr» ad veterem bominetn,
lux vero ad novnm bominem pertinet. Denique dicit
Apostolus Paulus : Er^dte vos veterem hominem^ et
indmle novum (Ephes. iv); et iterum : Fuistis a/t-

91

BEDiE VENERABILIS OPP. PABS 11. SECT. I. — EXEGETICA GENUINA.

92

quando tenibm^ nune tmUm lux in DominoiEphei, t). A nis lubriciiai est, sed propier robur aBlatit certainiiii

Qm dicH le m luce e»te, et fratrem suum odit^ eic.
I><iiiiiniis praecepil diligcre iniinicos ; qui crgo dicit
se esse CtirisiiaNum, et frairem odil, in peccatit est
usque ailliuc. El bene adiidit us^iie adhuc^ qiiia ni«
miruin omnes boniiiies in tenebris nasconlur vitio-
rum, iii leiiebris manent omnes, donec gratia ba-
ptisini per Cbristum illuroinentur. Sed et isqui cum
odio fratris nccedii ad foiitem Titab quo renascalur,
et ad polum saiiguinis pretiosi quo redimatur, etsi
se illuininaium a Domino xstimat, in tenebris est
usqiie adbnc, nequc ulla ratione peccatoruni urobrat
exuere poiuil, qui viscera cliaritatis iiiduere non cu-
ravii. Hinc esi enim quod Simon nuper baptismatis
nnda perrusus, ab eo qui claves ccbH babuit, audi

babile. Uiide adolescentibus Joannet illis scribit, qui
teutamenta volupiatum carnalium verbi Dei amore
\iceruni. Scribit et eis qui majore perrectione,
illatis propter verbum Dei perseeutionibus, cnn-
cias maligni bottls macbinas forilter contempse-
ront.

Scribo vobitf infanteif quoniam cognovistis Patrem,
Infaniet dicit bumilet spiritu, qui quo magis bumi-
liari sub potenti manu Dei eonsentiunt, eo tubli-
mius aelernitalis ejus arcana cognoscunl, stcul de
Ulibiis dicit eidem Patri Filius : Ab$eondi$ti luee a
tdpientibus ei prudentibu» ^ et revelagti ea parvuiis
{Lue. x).

Seribovobii, patree, quomam eognovi»ti$ eum qm ab

vit; Nonestiibi par» neque »or» in »ermone i»to; in^initio e»t. Commendat boc et repetit : Memeutote

vos patres esse. Si obliviscimini euro qui ab initio
est, perdiiit paieruliaiem.

Scribo vobi», jitvene»^ quia forte» es/ts, eic. Etiam
atque eibni coiisiderate quia juveiies esiiSy pugnate
ut vincatis, vinciie ut coroncminl. Ilumllet esiolCt
ne in pugna cadaiis.

Nolite diligere mundum^ etc. Omnibus hxc gene-
raliier Eccleslae iiiiis scribit, et bis videticet qui pa-
Iret tunt per maturitatem prudeutis ac docirina, et
illit qui iiifanies pcr devotioneni humiliuiisy et eis
qui adolescenies vel juvenes propter devicu lenU-
tionum cerumina. Omnlbus bis paiiier mandat ut
ulanlur quidem hoc mundo ad necessiuiem, sed non

felle enim amaritudini» et obligatiotie iniquitati» video
ie e»se (Act. viii). Quia videlicet collegio fralemiu-
lit negleciOy donum Spiriius, quo uniias Ecclesia
conservatur, pecunia eniere ac privatim cupiebat
babere.

Qiit diligit e' ecandalum in eo non e»t. IJ esi,

offensio; qui euim diligit fratiero suum, lolerat
omnia proptcr uniialem unitatis. Pax enim multa di"
ligentibu» nomen tuum (P»aL cxviii), id est, cliariu-
tero, ei non e»t illi» »eandalum (Ibid.). Et Paulus di-
cit : Sufferente» invicem in charitate, »tudente» eervare
udtatem Spiritu» in vineulo paci» (Ephe». iv).

Qift auiem odit fratrem ^uum^ in tenebri» eir, ele.

Ii eiiiro nesciut in gebennam, ignanis et caecus prx- p diligant ad desideria supeiflua, sicut et Paulus ait :

cipiiaiur In pcanam, recedens tcilicet a Christi lu-
mine mooenlis et diceniis : Ego »um lumen mundi.
Qui me »ecutu» fuerit, non ambulabit in tenebri»^ »ed
habebit lumen viirn (Joan. viii).

Seribo vobis, filioli, quoniam remiuunlur vobi» peC"
Min propter nomen eju». Omnet snos auditores, quos
ipse in Cbritto praecetserat, filiorom nomine glori-
ficat, quia videlicet renati ex aqua et Spiriiu remis-
sionem aeceperant peccatorum. Et ne dubiies flJe-
les quotque patrum praecedenlium filios recte posse
nominari, audi propbeum de Ecclesia caiientem,
Onifiii ^foria ejus fUim regis ab intus (Psal. xliv);
Itemque ad eamdem, Pro patribtu tuis nati sunt tibi
plii (Ibid.).

Et carnis curam fie feceriti» in desiderii» (Rom. xiii),
Si qm» diligit mundum, eic. Nemo sibi mentiatur.
Uiium cor duos tani sibl adversarios amores non
capit. Unde et Douiiinis ati ; Nemo poie»t duobu»
dominis servire (Malth. vi) ; et iterum : Non pote»ti»
Deo urvire et fnammonas (Ibid.). Sicut enim cbsrius
Patris font est otnnium et origo viriulum, iia dile-
ctio roundi cunctorum ctt radix ac fomet vitiorom.
Unde tequiiur :

Quomam omne quod e»t in mundOf etc. Omne quod
est in roundo, dicit omnet qui mente inhabiUnt
niuiidum, qui amore incoluiit mundum ; aicut eee-
lum inbabitanl, qui convertionom babent in coelis,
quorum cor sursuin ett, quamvit came ambuleut in

Seribo vobi», palre»^ quoniam eognovi»ti» eum qui 0 ^^^^^» Omne ergo quod in mundo e»tf id est, omnet

ab initio e»l. Patret non aeiaie, ted tapientia inajo-
res ac maturot appellat. Senectut enim venerabilis
ett, non diutuma neque annoruro numero compu-
UU. Coiil iNiii attlem leniiii homim»^ et atas ^enectU"
ti» vita immaeulata (Sap. iv). Patrum naroque est an*
tiqna roemlnisse, ac nosse, et haHS roinoribus pan-
dere. Unde tcripluro est : Interroga patre» licoi, el
ainiimifa^iuil It6i (Oeiir. xxxu). Et ideo recte patres
appeltat eos qui euro qui ab inillo est, id ett Do-
miiium Jetum Christom, una cum Patre et Spirilu
tancto notte , et tuit auditoribut fideliter praedicare
didicerunt.

Scribovobi»^ adole»eenle» ^ quoniam vici»ti» mali-
^nififi. Adoletcentlx tempus propter inceutiva car-

mundl dilectores non babent, nisi concnpiscentiam
carniSy et concupiscentiam oculoram , et superbiam
vitae. His quippe vitiorum vocabulis omnia viiioram
genera comprehendit. Cenctipiicencta namque eamii
est omne quod ad voluputem et delicias corporis
pertinet : in quibus maxiroa sontt cibiity potus, et
eoncubitus : dequibus Salomon ait : Sanguuugee dum
»unt filitB dicente» Affer^ affer (Prov. xxxj. Coiietcpi-
leenita oculorum est omnis curiosius quae fil in di-
scendis ariibus nefariit, in coniempiandit tpeciacu-
lis turpibus vei supervacuis, In aequireiidis rebus
temporalibus, in dignoscendit eiiam carpendisqiie
vitiis proximorum. Superbia vitte e»t, cum se quis-^
que j:)ctat in honorlbus. Pcr baec iria tantum cupi-

113 IN I EPISTOLAM S. JOANNIS. 91

fliias bimiana tentatar. Per baec Adam tenutos e»l A in canie SaWatorifi rutorua, et secutiira pesiis Anti-

ei Tictiis. Per concopiscenliain, scilicel, eamia, cuni
bosiii eibuin ligni vetitum osiendil, eumqoe ad co-
luedeodum soasit. Per coocuplscentiam oculorom,
curo diceret : Scieniei bonum et ma/Niii, et a, erientwr
oeuti tesfrt (Gen. iii). Per superbiam Titae, cum di-
cerel : Eritie ncut dii (Ibid.). Per bsec leiitatua est
Cbristos» et f icit. Per coiicopisceotiam carnis, id
est^ clbom» obl suggeriiur : Bic ut tapides tifi panet
flani (MoirA. nr). Per conciipiscentiam oculornin, id
e»i, curiositaiem, ubi de ptnua tenipli admonetur ut
se deorsom mliut, tentandi gratia, utrum ab ange-
lit soadpiaiur. Per superbiam vit», id est, inanem
jacuntiam , obl in monle constituto oslendunlur
omnia regna terrae bojus , et promittuiitur, si ado-
raverit*

QwB non eetex Patre^ %ed ex mundo e$t. Non est
pngna viliorom nobis ex Deo Palre et Conditore na-
loraliter inseria, sed ei mnndi bujus amore, qncm
Creaiori praeiulimus, oobis accidisse probatur. Fe-
cit enim Deus bomines rectos, et ipsi se mi^cue-
ront infinitis qiuestionibus, ut Salomon tesiatur.
Uiide et Jacobus ait : Nemo^ cum tentatur^ dicat quo'
mam a Deo tentatur. Deut enim intentator mdorum
e$t ; ip$e enim neminem tentat (Jae. i). Uiiusquisqiie
vero ienUtor a concupiscentia sna abstractos et il-
leeio^

Ei mundue traneibit^ et coneupiscentia ejus , etc.
Mondas Iransibit, cum in die judicii per ignem In
neliorem initubitur figuram, ot sit coelum novum ei
lerra nova. Transibit et concupiscentia ejtis, quia
leoipos pairandae luxuriae, vel alicujus peccati, ultra
DOD eril. /n iUa enim die peribunt omnes cogitationee
eofum (Psal. cxlv), iile utiqoe qiiibus erga niundi
bojus desideria iotendebant ; qoi aotem fecerit vo«
louutem Dominiy neqoaqoam ejus cogiuiiones
niondo transeonte pereoot, sed qoia coelesiia et
aeleroa desiderabaly immoUbiles in perpeloo ma-
nenty qoia praemia sopema qoae coocopiierat conse-
qoeiar. Unde ei Dominos de femina devou» imo de
onaquaqoe aoima qoa volontalem soam peifecte
aecoU foerity ait: Maria optimam partem ele§it^
qucB non auferetur ab ea (Luc. x). Qui ergo in aeier*
Dum maBere inconcossas qoietosque concupiscit, ea

cliristi, qui praecouia salutis impiignaret^ propbe-
Urum praesagio siguau est. Unde sequitur :

Et ticut audistis^ quia Antiehristus venitf etc. Anti-
cbristos diclt habreiicos ; sed et illi qui fidem caibo-
licam quam confitenlur, perversis actibus destruunl»
Anticbristi, id est, Cbristo contrarii, jnre vocantur ;
qui omnes maxlmo illi Anticbristo in finem sacculi
venloro , qoasl suo capiii tesiinioniiim redduiil.
Unde et Paulus de illo ait qoia mysterium jam opc"
tatur iniquitatis (11 Thets. ii).

Vnde scimus quia novissima hora est, Uode ? Quia
Aniichristi roulii facti sont. Poiest auteni et sic in«
telligiy quod ait, jam tunc novissimam fuisse horam»
quia persecutio illius temporls, quae ab baereticis
^ ingerebatur, magiiam similitudinem habuerit ultiinae
iilius pers>'Culionis, quae immlnenle die judicii vcn*
tura esty quamvis haec linguis Untuin vesanis Ec-
clesiam vexaverit, illa etiain gladiis sit vexatura fe-
rocilius.

Ex nobis exierunt^ sed non erant ex nobis. Plangen-
duro videbator ui damnum, cum audireinus : Ex no-
bis exierunl; sed mox consolalio siibinfertur, cnm
subdilur : Sed non erant ex nobis. Constat eiiim iion
posse exire foras iiisi Antichristos, eos anteni itni
non suni Chrislo conlrarii, foras exire nullo inodo
posse ; qui enim iion est Christo contrarius, in cor-
pore ips^ius liaerel. Sed sunl qui intus sic sunt in cor-
pore Doniini, quandoquidein adhuc curaior corpus
p ipsiiis, et sanitas perfecla iion erlt nisi in resurre-
ctione moi tuorum. Sic suni in cor|>ore Christi, qiio-
modo buinores niall ; quando evorountur, tuiic re-
levatur corpus. Sic et mali quando exeunt, tunc
Rcclesia retevatur. Ex nobis exierunt^ inquit, sed^
nultte tristes esse, non erant ex nobis. Unde pro-
bas?

Nam it fuitsent ex nobis^ permantissent uiique nO'
biscum. llinc ergo videndum quia multi qui non
sunt ex iiobis accipiunt nobiscom sacramenu Chrii^ti.
Sed tenUtio probat quia non sunt ex nobis, quia
cum itlis tenutio venerit» velot occasione venti vo-
lant foras, quia grana non erant. Oinnes autein tonc
volahunt, cum area Dominica coeperit ventilari in
die judicii. Si qui sane exierunl peccando, sed poe-

qoae iransire nesciunt aroplectatory ejos qui aeter^ ^ niteodo redeunt, hi non Anticbrisii, sed in Chrisio

Dos esiy Dei volunutem seqoator

FiUoli met, norfsstma hora est. Novissimam horam,
Doviisimoro saecoli teropos, qood nonc agiiur, dicii,
joxu illaro Doroinl parabolaro» obi operarios in vi-
iieam a prima liora, a lertia, a sexu, a nona et ab
iiudecima, narrai esse condoctos. A prima namqne
biira vloeam Doroini excolebant, qoi a priroordio
saecoli vel docendoy vel recte vivendo, sui Creaioris
rolunUti s^iebanL Ab bora tertia, qoi a tempori-
bus Noe« Ab bora sexta, qoi a teinporibos Abra-
ham. Ab hora nona, qoi a teroporibos legis dalae.
Ab bora ondecimay qui a teroporibos doroinic» In-
camailonis usque ad finero SJTculi, ccelestibos famu*
lautor iniprriis : in qua videlicet hora, et advcntus

esse probantur, si ilios finis vitae praeseutis in Ec-
clesia manentes inveneriu

Sed ut manifesti sint , quoniam non sunt omnes ex
nobis. IdeOy permitiente Doroino, quidam et ant*
oliimaro excussionero exeunt de Ecclesia, osteuden-
tes se non fuisse Ecclesiae roerobra, nec perliniiisse
ad corpus Chridtiy ut per boc manifesie clarescai,
quia non sonl omnes ex nobisy qui nobiscom intus
positi siicramenu Christi percipiunt, sedsoliqui
digna eisdem sacranientis opera in oniute EccIesiaB
Christi facionl.

Sed et vos unetionemhabetis a Sancto^ et nostu om^
nia. Unctio spirtloalis, ipse Spiritos sanctus est,
cujus sacramentom est io unctione vibibili. Ilanc

95 BEbJE VENERABILIS OPP. PARS 11. SECT. I. — EXEGETIGA GENUINA. 96

uiictionein Chri.4li dirii liabere omnes, q^ii habcni A Omni$ qui ne§Qt Filium , nec Pulrem habet^ ctc

cognoscere bonos et matos, nec opus esse ul do-
ceantur quos ipsa unclio docet. Ei bene cum de hae-
reticis loquerelur, repente ad suos auditores con-
versus, dicit unctionem eos habere a Sancto, ut os-
tendat else contrario quod hxretici et omiies Anii-
chrisli gMtias spiriinalis munere sint privati, nec
pertineat ad Dominum, qui Sanctus vocari a proplio-
tis consuevit, quin potius inter ministros Saianas,
qui sanctitatis nihil habeut, perdiiionis locuni te-
neanl.

Non scripsi volfii quasi ignorantibus veruatem^ etc.
Nostis enim veritatem fidei et viiae docti per uuctio-
neiu Spiritus, nec opus babeiis doceriy nisi ut per-
8i>latis iu eo quod coepistis.

Coufessionem hic cordis, vocis et operis inquirit,
qualein quacre!)at Paiilus, cum ait : Et nemo poiest
dicere Dominus Jesus^ nisi m Sfnritu saiicto ; qiiod
est aperle dicere : Ncino potest , nisi donante gru-
tia Spiritus sancii, perfecta profcssione et aciioue
Cbrisio Domino fuinulari.

Voi quod audistis ab imtio^ in vobis permaneat, ete.
Iliaro, inquil, fidem, illa dogmata toto eorde secta-
niini, quae a priinis Ecclesiae iiascentis temporibus
aposiolorum voce percepistis. Ipsa siint enira sola
quae vos divinae gratiae pariicipes reddat. El si quis
vobis dixerit : Ecce hic est Christus, ecce illic, ne
eredideritis, Exsurgent enim pseudoprophetce, ut Do-
minus praedixit {Marc. xiii). Et vos^ inquit, in Filio

Et quoniam omne mendacium ex veritate non est. ^ et Patre manebltii, Filium primo p>inens, quia sicut

ipse Filiiis dicit : Nemo veiiit ad Patrem nisi per Ft-
tium (Joan. xiv); nullus divinae celsitudinis gloriam
videbit, nisi qui per sacranienta biimauitatis, quam
Filius suscepit, renaius est. Vcl certe ideo primo
F liuin, et sic Patrem nominavit, ne dicant Ariani,
Filiiim minorem Palie propterea credendum, quia
nunquain ante Patrem nominalus iuveniaiur.

Et hcec est repromitsio quam ipse potticitus est m*
6is, vilam ceternam. Quasi quaereres mercedeni, el
diceres : Ecce me, quod ab initio audivi, custodio,
obtempero : pericula, labores, teurationes, pro ista
permatisione sustinen. Quo fructu, qua mercede?
Quid mihi poslea dabitur? Et hacc esl, inquit, re-
proniissio quam poliiciius est nobis, vitam seieriiam.

Ilic versus pendel a superiori, et est sensus : Non
scripsimus vobis qiiasi iguonmtbus veritatem, sed
quasi scientihus eain : et hoc quoque scieniibus,
quoniam omne mendacium ex veritate non cst. Ecce
aulem nioniti sumus, quoinodo cognoscamus Ai»ti-
chrisluro. Chrisius dicli : Ego sum verilae ( Joan,
xiv). Omne autem mendacium non esl ex veriiate.
Omnes ergo qui mentiuntur, non sunt ex Christo.
Non dicii, quoddam mendacium ex veritate. Nemo se
decipiat, neino se illudat : omue mendacium non
est ex veritate.

Qtiii est mendaXf nisi hic qui negat quoniam Jesui
non est Christus ? Prxdixeral omne mendaciiiro ex
vrriiaie non esse, sed quia multa sunt genera men-

daciorum non parum inter se disparia, nunc quasi Memoria proroissae mercedis perseverantein le fa-

singulare ponit mendncium negationis Christi, quia ciat in opcre.

0(BC scripsi vobis de his qui seducunt vos, Sfdiicro-
res quos nominat, non soliim baereiici suni intelli-
geiidi, qui perversa docirina quaeruni avertere a
&det sed et hi qui per illecebras vel adversa sa^culi
a promissione vitae aeternae mentes iuririnorum male
uiiilcendo, sive lerrendo, delrahunt.

Et vos unetionem quam aecepistis ab eo, elc. Iloc,
inquit, Domino adjiivante procurate, ut Spirilus
sancli gratiam, quam iii baplismo consecuti estis,
integram vestro in corde et corpore servetis, juxia
iilud apostoli Pauli : Spiritum nolite exstinguere
( / Thesi. v). Sicque fit ut docente interius vos Spi-

niniiruro hoc tam nefandum et exsecrabile menda-
cium est, ui in ejus comparatione caetera aut parva
videantur, aut nulla. Juxta quod peccanti Jerusalem
dictum est : Jusiipcata est Sodoma ex te {Ezech. xvi).
Propria autem Judaionim esi haec negatio, ut di-
cant quoniam Jesus non est Christus. Sed el haere-
tici qui male credunl de Chrislo, neganl Jesum esse
Christuni, quia de Christo non recie sentiunt ; ne-
que eum talem couflientur qualem divina veritas
docet, sed qualem ipsorum vanitas fingit. Hali quo-
quc catbolici qui Christi mamlaiis obtemperare con-
teinnunl Jesum esse Chrisiuin denegant, cui non ut

Chiisto Dei Filio debitum timoris vel dilectionis «v ritu, minus Indigeatis extrinsecus homioom institu-

:.: r ^^. j . i — ^i... i t. • ii»--_ _. tt^^.^ A^^^^t n>.i^.« .._^.:^ a ■ • • ■> .

serviiiuin impendunt, sed velut homini nullius po-
t ntiae ad libilum contradicere non timent. Ideoque
oniiies hi mendaces el Anticbristi, id est, Christo
contrarii, probaniur exisiere, attestanie Apostolo,
qui dicit : Confitentur se nosse Deum, factis autem
negant (Tit, i).

Hic est Antichriilus, qui negat Patrem et Fitium,
llac scntentia cum hasreticos , tum maiime percu-
lit Judaeos, qui neganies Jesuni esse Christum Fi«
lium Dei, niliilominus Deum Patrem se habere di-
cebani, ostendens eos frustra Deum Patrem confi-
teri, qui Filium negant. Hinc et ipse Dominus eos
exsecraiis ait : Si Deus Pater vester esset^ diligeretis
utique me :egoemmaDeo processi^ et veni{Joan, viii).

tione doceri. Poiest unctio de qua loquitur, ipsa Dei
charitas inlelligi, quae diffunditur in cordibus nostris
per Splritum ianctum , qui datui est nobis {Rom, v),
quac ciiissime ad observanda Doi mandaia cor quod
linplet inflammal.

Sed ticut unctio ejut doeet voi de omnibui. Merito
addidit de omnibui, quomodo in Evangelio Domiinis
deeodem Spiritu loquens discipuiis ail : Ipse vos do*
cebit omnia (Joan. xiv). Quia ni>i idem Spiritus cordi
adsil audientis, otiosus esl sermo doctoris. Nemo
ergo docenti homini tribuai quod ex ore docentis
Intelligit, quia nisi Inlus sit qui doceai, doctoris
lingua exterius in vacuum laborat. Nec tamen doc-
tor cessare debet, quin quod valel faclat, juxta id

07

liN I BPISTOLAM S. JOANNIS.

M

qood PiqIqs ail : Ego pUmtm^ ApoUo ripovfV, Deni A jiisiitia. Ergo li seith, quoniam juthu e$t, ait, i itote

ttmUM mcremintutn dedit (/ Cor. iii).

El verum mc, et non eit niendacium. Solerltiis ere"
bra iieratione tiiculcat vcra esse qu» prxdicat, el
»b omni falsitaiis sorde mundissiiua, ut eos qui ali-
ler praedieare prssumpserini coerceat, et nos quo-
qoe sednlus admoneat nnn aliter vitam invenlri
posse perpeluam, nisi illam sequarour fidei et operis
cattitateiB , qu« per aposiolos priroitivse EccK^siae
data est, atque in eadero sequcnda et cusiodienda
Ufiqm ad finem vit» linjiis permaneamns. Ciii si-
mile est illud apostoli Pauli : Nemo vos sedneat ina"
nibut terhii ; propter hcee eftim v,nit ira Dei in filiot
diffidentite (Ephes. v). Quod vero in alia Transla-
fione diciiur : Et verax e$t^ el non est mendax, ad

quomam omnis qui (aeit justiliam^ ex ipeo naius est ;
Id est, ex Clirislo. Rl qoia dixit ex ipso natus eif»
horlaturnos jam ergo qiiod ez illo nati Bumus, ul
perfecti sinius. Audi deni'iue sequentla.

CAPUT III.
Videte qualem eharilatem dedil nobii Pater^ etc.
Magna est gratia Condiloris nosiri, qua^ nobis dona-
vii iH euiii amare 1 1 noverimus et possimiis : et ita
amare, ut patrem (llii, cum et boc magnum esset, ti
sic illum am:ire possemus quomodo fideles serfi
doroinos, quomodo dominos devoti amant mercena-
rii. Qualiier auiein Ulii Dei effici debeamus, ideiii
Joannes in Evangelio testalur : In propria (inquien«)
vetdt, et iui enm non receperuut, Quotquot auteji r«-

priorem versum respicii, quo dicitur : Sed sicut B cepetunt eum, dedit eis potesiatem filioi Dei fien, iii

nnctio ^us docet nos de omuibus, significans i|iiia ve-
rax esl eadem unctio, id esl, Ip^e Spirilns qui do-
cet booiiiies, meb^iri non poiest.

Et iiad docuit roi, maneie in eo, Doetrinis variis et
peregrinis nolite abduci. Ea flde, eo ritu qno ipse
docnit, in illo manete. Qui enim perseoeraverii usfiue
m finem^ hic salvus erit {Maith. xxiv).

Ei munc^ filioU, manete in eo, ut cum fippnrneyii^
ete. Qui Inter persecutiones infideliuin, inicr ini-
siones carnalium proximnrum permanet in Doinino,
fidaciain babel in advenluejus, sciens quia paiieniia
pauperum non peribit in (inem. At quicunque eru-
bescit vel percntienti se maxillam, praebore et alte-
ram, vel eonvicium a proximo ilUtum patienter

^ttt credunt in nomine ejus (Joan, i). Conjunctti ergo
utroque testimonio, constat qiiia per fideiii el dilc-
clionem lilii Dei efiiciinur. Sed ct Pelagii et Arii
dogma pcr b;rc condemnaiur. Pelagii (|nidfni (qui
dicere ausus cst boiuiiies sine gratia Dei posse 8:tl-
vari) condemnaiur bjeresi^ in eo qood dicitur a Deo
nobis cbariiatem vd potesiatem dari, qiia adopiio-
nem Oliorum accipianius. Porro Arins, qui diccbal
niinorem Paire ac dis6inii:em esse Filium, rervlli-
lur in eo quod idem Joinnes et bic dicit, Palrein no-
Ins dare cbariiatem qua fllii Dei nominetnur et si-
mus, ei in Evangelio, per Daminum S:ilvatorem ait
poiestatem dari cr. dentibus filios Dei fieri. Const.-il
oniin unius subsianlias et cjiisdem eos csse poten*

siifferre. vel alia bnjuscemodi quae Dorainus jussit C li», qni «qualiter bomiiiibus alque indlflferenier coi
observare, vel certe in teropore persecutionis pu- ic«*I« ^^^^ Iribuuut.

I))ice CliriMianum se profiieri metuit, i$te nimirum
fiduciaro iii adventu Domini habere iion polest, quia
fidueiam professionis cjus in bac viia servare ne-
glexil. Quin potius confundetur ab eo in adventu
rjus. Uinc namque dicit : Qui me erubuerit et meo$
sermoneif bunc FUius hominii erubescel , eum venerit
in majeiiate iua et Patris et sanctorum angelorum
[Luc. ix).

Si sciiis quoniam jiiuus et/, sdtolef etc. Justitia
nostra modo ex bde est. J^isiitiu perfecta non est nisi
in aiigelis, et vix in angelis, si Deo comparentur.
Taroen si qua perfecta justitia est animarum et spi-
rituoffl quos Deus creavit iu aui^elis et sanctis, ju-

Propter hoe mundus non novit noi, quia non novit
cam. Mundum boc loe<% niundi amatores appellal.
£t hocestquod iidem in jii«licio visa SMictoruin glo-
ria quorum fidem dcspexeruni, dittenl intra se ge-
mentes el poenileniiam ageiiies : //t suiii quoi ali"
quando habuimui in deriium^ et in iimititudinem fiif-
properii, Nos iniemati vitam illorum astimabamus
imaniam, et finem itlorum iine honore. Quomodo
tomputati iunt inler fitioi Dei, et inta iancioi iort
ilhrum est (Sap. v)?

Chariisimi^ nunc filu Dei iumui^ et nondum appa-
rttit quid erimus, Et Paulus ait : Mortui enim esti», et
vita vestra abicondita eit cum Chriito in Deo (Coloss.

stis, el bonis, nuilo lapsu aversi^ nulla superbia ^ m)- Mortuus fideiis est exsliiictione veteris viUe qn»

cadeulibus, sed manentibus semper lii contempla^
lione verbi Di i, ei nibil aliud dulce habentibus nisi a
quo creati sunt, in ipsis perfecta justitia e^t. In iio-
bis auiem ex fide cospit esse secondum Spiritum.
Uode dicit Psalmista : Incipite Domino in cenfessione
(Psal. cxLVi). lucipite, inqnil. Iiiitium justitiiB no-
strx est confessio peccatorum. Coipisli non defen-
dcre peecalum tuuro, jaro iucboasti justitiam. Perfi-
eielur antero in le, quando le nihil aliad facere de-
lecubit. Quando absorbebitur inors in victoria ,
quando uulla concupiscenlia titillabii, quaiido non
erit lucia com carno el sanguine, quando erit corona
viciori«, ei triumpbns de iniroico, tunc crit perfecta

eratin peccatis, et vitaro liabens novam in Cbii4o
per fidemy cujus altiludo necdum visibiliter nubis
apparuit.

Scimui quoniam cum apparuerit^ simiiei et erimui.
El boc quoque Paulus aliis explicat verbis : CufM
Chriitui (inquiens) apparuerit vita veilra^ tunc et vos
apparebitii cum ip$o in gloria (Co/oii. iii). Similes
(Inquii) ei erimui^ quia cum iromuiabiles et xternae
divinitatis contemplaiione perfruemur, nos qunqne
immortales erirous. Et siiniles quidero erirous, qaia
beati; et tamen Creatori similes non erimus, quia
crealura sumus ; quis enim similis eril Deo inter d»
lios Dei? Quanquam possil lioc etiam delmroortali-

^9 BEDiE VENEUAniLIS OPP. PARS II. SECT. I. - EXEGETICA GENUlNV. 100

Uie corporis «iictuin videri. Ei in hoc quippe similes A q»e autem Pelagianam dogina juvare credenduin

erimus Deo» sed lantummodo Filio, qui solus in
Tiinitalecorpus suscepit» in quo mortuns resurreiit,
atque id ad superna proveiit.

Quontam videbimu» eum sieuU eif . Esse Dei eal
spieinum huiic alque incommulabilem permanere.
Uiide ad Moysen dicit : Ego $um qui ium {Exod. iii);
el : D.ces liliis Israd: Qui esl, misH me ad vos (Ibid.).
Videbinios ergo eum sicuti est, qiiando huiic in ipsa
deitatis suae subsianlia couteniplabimur, quod in
bac vita nulli prorsus electorum conceditur, cuin
etiam ipse legislalor Doininum qiiein in angelica spe*
cie coiitemplari solebat obsecrans, dicens : Domine,
ostende mihi teipsum^ ut vtdeam te (Exod, xxxiii), ab
eodem Domino audierit : Nemo videbit (aciem meam

est, quod dicilur de bomine Saneti/icat se^ quasi ali-
qnis sine divino auxillo per liberum arbitrium possii
se saiiciiGcare. Sed qoi habet spem in DomiDO san-
ctittcat se quantum polest Ipse niiendo, el ejua per
omnia gratiam flagiUndo, qui ail : Sine me ttihil po-
testis facere (Joan. xi); eiqoe dicendo: Adjutar
meus esto^ ne derelinquas me (PsaL xxvi).

Omnis qtd fadt peceatum^ et imquitatem facit. Nemo
dicat : aliud esl peccatum, aliud inlquiias. Nemo di-
cat : Ego peccator sum, scd iniquus uon suni. Omnis
enim qui facit peccatum, et miquitatem fadl, quia |Hrc-
catuin esl Iniquitas. Virius hiijus sententiae facilius
in liiigiia Grxcoruro, qua edita est Epistola, compre*
hendiiur, siquidem apud eos iniquitas icvofdBi^fWi^iiirf

et vivet (Ibid.), Cui tamen pro merito magn» saii- B quod significaiquusicontralegem velsinelegefactuin.

ctitatis ait : Ostendam omne bonum tibi (Ibid,). llinc
el Paulus att : Nunc videmus per speculum in (Bnig'
mate, tunc autem facie ud faciem (I Cor. xiii). Uude
quod responsum est Muysi verum e.>t, quud nemo po-
iest faeiem Dei wdere etvivere (Exod. xxxiii), id csl,
iieiuo potesl eum in hac vila vivens, videre sicutl
est. Nam multi videiuut, sed qo d volunlas Dei cle-
git, iion quod natura formavit. Et illud qiiod Joan*
iies ait sic recie iiiielligitur ; Ditectissimi^ filii Dd
sumus, et nondum apparuit quid erimus. Sdmus quia
eum apparuerit, similes ei erimus^ quoniam videbimus
eum sicuti est. Non sicut eum homines Tideruiii»
quando vuluil, in specie qua voluit, noo in natura

aiqoidein lex Graece vouoc appellaiur. Com ergo dicil
Joannes, quia omnis qui fadi peccatum, et imquiuaem
fadt^ lioc est avo/uav, el peccatuni esi iniqullas, ma-
nifeste insinuat quia omne quidquid peccamiis, coii-
tra legem Dei facimus, juxta illa Psalmisiae : Pr^rM-
ricantes reputavi omnespeccatores terrce (Psal. cxvui).
Omnesenim qui petcant prxvaricationis rei sonl,
hoc est, iion sulum illi qui datim sibi scripl» legis
scientiamcoiileniiiuiil, sed et illi qui iiinocentiam
legis naturalis quam in protoplastoomties accepimus,
sive ioftrmitaie, sive uegligeutia, sive eliaro igiio-
rautia, corrumpaut. Sed et Latinuro nomen eidcm
rationi congruit, qiiod iiiiquitaa quasi aequitati ad-

quae in semetipso eliam cum videretur latuil; sed versa ouncupaiur, quique facit peccatam, el iniqiii-
sicui eat quod ab eo a Moyse petebatur, cuin ei dice- uiem facit, et peccaium est iniquiias. Quia quicuii-

relur : Ostende mihi temetipsum (Exod, xxxiii)» ab
eo qui cum eo facie ad faciem loquebatur. Non quia
Dei pleniiodinem quisquam oon solumoculis corpo-
ris, sed vel Ipsa mente aliquando comprehendii.
Aliiid est enim videre, aliud esl totum videiido
coniprehendere. Quandoquidem id vldelur quod
pr.chcns ulcunque sentiiur, lotum autem compre-
henditur videndo quod iu videlur, ut nihil ejus la-
tcat videntein, aut cujus iines circumspici possuiit,
sicui te nihil Utet praesentis voluniatis tu». Circuin-
spicere autcm potes fines aiinuli tui. Exempli gra«
lia, duo pocui, quorum alierum ad mentis obtutum,
alterum ad corporales oculos pertiiiet. Vlsus eiiiin

que peccal coiilrarius i.imirum aiquitatl divinae legis
peccando exisiil. Verum, ne iios, qui peccatis et ini-
quitatibus ad purum carere nequiniust piorsus de
aaiute desperemus, videamus quod aequitur de Do-
mino:

Ei teilis quoniam ille apparuit, ut peccata telieret^
etc. Hoc ct Joannes DapiihU testimonium perhibeiis
de Domiiio ait : Ecce Agnus Dd, ecu qui taUit pec'
cata mundi. Ideo aiiiem peccaia tullere potuil Dotnt-
nus, quia peccatum in eo iion est. Totel unii bomi-
nea in roundum venere |>errecii, aed eorom nullua
peccau tollere potuit muiidi, quia nullus sine pec-
caio esse poioil iu mundo. Noii ergo glorieiur Pela-

ad utruinque referendus esl, id esl, et ad oculos et ^. gius, noii se Julianus ejiis secutor exioUal, audiena

ad roenlem.

Et omnis qui habet spem hane in eo, sanctificat se,
elc. Mulii se dicuut spem habere vit^: rcele^lis in
Christo, sed baiic coiifessioiiem iiegligenier vivendo
evacuant. Manifestuin aulem de se indicium spei
supernae exhibel, qui bouis operam dare actibiis
studet, certus quia non eliter ad similiiudinem Dei
quis in fuluro perveuiet, nisi Dei sanctitatem in pnS'
senti u sanetificando, id esi, abnegando impieUtem
et saecularia desideria, sobrie autem et juste el pie
vivendo imitetur. Sic autem diviuas saiiciiutis mun-
ditiam pro nostras capacitatis menaura jubemur imi-
Uri, sicut divinae similitudiiiis gloriaui pro noslra,
id est| creaiurae mensara sperare prxcipimor. Ne-

quia omnii qui habet spem in Domisto sanctifical se.
Neuio euiiu tullit peccata, qu» nec lex quamvis san-
cta et jiista et bona potuit auferre» nisi llle in quo
peccatum non est. Tollit autem, ei dimitteudo qmu
[acia sunt, et adjuvando iie fiani, et perducendo ad
viuni ubi fieri omniiio noii |.ossiiil.

Onmis qui la eo manet, uon peccat. In quantum iii
eo manel, in Untum non peccat.

Et omnis qui peccat non vidit eum^neccognovit eum.
Visioiiem dicit et coguitionem fidei, qua justi etiaai
in hac vita Deum videre delecuntur, donec ad ipsam
speciem apertse visioo s ejus in futuro perveniant, de
qua supra diciiur : Quoniam videbimus eum sicuti est.
Omnis crgo ^tii peccatf non ddit eum, neecogmvit eum. Si

101 IN I EPISTOLAM S. JOANNIS. 102

enim gusUMel el f idiBsel quam luavis etl Dominus A Non au«em h;pc de omiil peccato dicil : n eHtm dixe •

rimus quoniam peceatum non habemui^ no$ ifnoe m-

(Pm/. xxxni) , nequaquam se peccando a Tidenda
ejiitgleria segregareL EMn quanlum jusii memo-
riam aliundanti» tuavitalis ejut eruciant, et iii justitia
ejus exfiultani [PsaL cxuv), iu lanlum se a peccatit
abslioendo justili» ejiis incommutabiii el incompara-
bili concordare satagiint.

FUiolL, nemo vo$ tedueat, Qui fadt justitiam^ jui»
tM$ efl, etc. Et supra : Sanctifieat te^ inquit, $icHt et ille
$anetu$ e$t. Non quod oottra justitla Tel tanctitas di-
Tinae par este Taleat, cum scriptum tit : Non e$t
eanetue ut fst Dominu$ (I Reg. ii) , ted sicul multum
inierett mter £iciem bominit ei imaginem de speculo,
quia imago e^i in imitatione, corput in feriiate, el
lamen sicul bic ocnli, sic ei ibi : dispar lamen est

dMctnnu (/ Joan. i) , sed de fiolaiione cbariutis ,
quam qui temen Dei» id esl, verbum Deit quo rena-
tus esl, in te babel, committere non poietl. Hoc
enim tequendo maniresiaty dicens :

In hoe manifeeti $unt /l(tt Dd et /i/tt diaboli^ etc«
Dilectio ergo tola ditcernil inier Blios Dei el fllios
diaboli. Qui babeni charitaiem, naii tuni ex Dco.
Qui non babent, non sunl nali ex Deo. Quidquid
f is babe, boc solum si non babeas, iiihil tibi prodesi.
Alia si non babeas, hoc babe, el implesti legem.
Qui enlm diligil proximuin, legem iinplevil. El ple-
niiodo legit esl chariiat.

Quoniam htre e$t annuntiatio quam audi$ti$ ab hntio^

ret, ted »icui ad similitndinero refertur , ita el not ^ nl ditigati$ alteruirum, Dicente Buinino : Hoe e$t

babenius quidem imagineui Dei, ted non illam quam
babel Filius »(|nalis Patri. Nam el nos pro modo
nostro, sl non sicul ille essemus, ex nulla parle ti-
milet diceremur. Ergo tanctiflcai nos, ticul el ipte
taocius etl. Sed ille tanclut aelemiiate, nos taneii
iide. Jutii tumut, ticui ei ille justus eti. Sed ille
in ipsa incommutabili perpetuilaley nosjusticredendo
iD eum quem non videmus, ul aliquando Tideamut.
Qui facit peceatum^ ex diabolo e$t, Non carnit ohgi«
neni dncendo ex diabolo, ticut Manichsut impiissime
de cnoctit credil bominibus, ted imitalionem vel
suggetiioneffl peccandi ab illo sumendo, quoiiiodo el
nos filii Abrabae sumut facli imhando fidem Alirahae.
Eiecontra Judaei, tilil Abrahae, deserendo hdem

prceceptum meum^ ut diligatie invicem (Joan, xt).

iVoft eicut Cain^ qui ex matigno erai^ eic. Exponil
quomodo ex mallgno crai €ain, quia Yidelieei et ipte
inaligna habebal opera. Ergo ubi ett iuTidia, anior
rraternus esse non poiest; sed peccainm maligni, id
esl, diaboli, esl in pectore tali, quia et diabolus bo« -
Miiiem iiivitteiido ejecil. Opera ergo jusla Ahel, non
dicii nisi cbarilatem. Opera mala (^in, non dicil niti
odiuni fralernum. Paruin etl quia odil fralrera suum,
et inTidet operibus bonit ($ie\ llinc llaqne diseer-
nuntur boinines. Nt-mo aitendai liiiguas, ted facia*
Cur si non benef. c.iai pro rratr.but tuis, oslendil quid
in se habeat? Tenationibus probanlur homines.

Notite mirarif frairee^ st odlt vo$ mundut* Mundum

Abrabae, facti sunl filii diabuli, dicente ad eos Do- ^ dileciores niuiidt Uicit. Nc*c miraiidum qood qui

nino : Yo$ ex patre diaboto e$ti$ (Joan. Tiii).

Quoniam ab initio diabotu$ peecat. Cum prarmitie-
rel ab tn/iio, subjunxil Torbum praesentis iein|»oriSy
feccai. Quia ex quo ab Inilio ccepil diabolus peccarOy
aiuiqttam desiii» nec praeseniium scilicei poenarum
enormiiale nec fuiurarum meiu coercilut. Unde ex
Ulo jure eu» dlcilur» quitquis a peccando te ref ocare
negliglt. Ab initio autem diabolut peccat, illo uiique
^uo ipte facius etty quo etiam creaiurarum coepll
origo cunclarum. Neque enim dubitandom ett inter
yrimas creaiuras angelos esse condiios, sed csteris
ad laudem Creatoris gloriam suae condiiionis rcfe-
rentibtts , ille qui primus esl conditus, mox ul aliitu-

amant inunduni frairem a ninndi aiiiore separaiumy
et coelestibus lantum desideriis iuienium, amare non
possunl. Abominaiio esl enim peccaiori religio, ul
Scripiura lesiatur.

No$ $eimu$ quia tran$tali $umu$ de morte tut vitam^
quoniam ditigimu$ fratree. Nemose de Tirliitibus fal^o
extollal, nemo suarum Tirium pauperlatem ulira
modam metiaiiir : aperium dat jadicium, qaicuiique
fraierna dilectione pleiius est, qiiod ad sortem elec-
lorum periinei,quia porlionem babere lii lerra Tiven-
liiim ineruit.

Qui non diligit, manet in morte. Mortem aniinae dicit.
Anima enim qiiae peccaTerii, ipsa tuorieior. Yiia

dinem toaB claritatit atpexil, contra Conditorein «x quippe carnit aniina, Tiia animae Deut ett. Mort cor-

com tuis teqoaclbtts tuperbut intumuit, perque eam-
dem tuperbiam ab iuiiio peccant, de arcbangelo io
4liaboluni etl Tcrtut.

In hoe apparuit Ft/iui Dei^ ut di$$otvat opera dia^
Mi. Omnet peccaioret ex diabolo nati tunl in quan-
tom peceaiores. Adain a Deo factut est ; sed quando
consensii diabolo, ex diabolo natus est, et talet om-
Mes gcBuit qualis eral. NatiTitas illa dejecil ad mor-
lem ; naliTitat secunda, id est, baptismi, erexil ad
Tium. PbtlTilat illa irahit secum peccalum ; naiiTi-
tas secunda liberai a pecctlo. Ideo entin venii Chri-
siut bomo, ul soWerel peccala boniinum ; de qua
soloiione reeie subditur :

Omni$ qui natu$ e$t ex Deo peccatum non fadt^ etc«

poris amtltere spirilum, mors esi «nimae amiilere
Deum. Uiide constat, quod in anima mortui omnes iii
hanc lucem nascimur, trabeiilcs ex Adam originalu
peccatuin, sed Christt gratia fidelibns regenerando
agilur, ut in auiina TiTore possint. Verum baplismatis
el fidei mysterium illis solummodo prodetl, illos de
morle aiurahii ad Titam qoi sincera mente diligunt
fialret. Alque lde<j notanduin quod ooo ali ; Qui non
diligit Tenlurut esl in mortem, quasl de poena per-
petttaIoqueretur,qttaere8lat peccatoribns in futurumy
sed ^tti non ditlgit^ Inqutl, manet tn morte, In illa uti*
qne morte, de qua etlam in hac Tita, sl fralres per-
fecte amaret, exsurgere posteu flinc elenim dicitUr
in Apocalypsi : Beatue et eanctue quH habet partem in

105 BCDi£ VENCHABILIS UPP. PARS 1\. SCCT. 1. — CXCGCTICA GCNUINA. 104

resurreciione prima {Apoc. xi) ; in his secuiida incrs A non valet, eiiamsi opus dilectioDis proximis impen-
non habet pMiestatem.

OmnU qui otUt fratrem tuum^ homicida est. Si
conieinnebal quisqaam odium rraiernum» nunquid
et homicidium in eorde suo conteinpturus est? N'i:i
niovet manusad occldeiidum hominem,bomicidaJKro
te»eturaBeo.Vivitille,eti9tejamintcrreciorjudicautr«

Et idtis quia (/mnif komicida non habel vitam wttr^
nam inse manentem, Ctsi hic per fldem inter sanctos
vivere cernilur, non habet in se perpeiuo vii^im
manentem. Nam ubi retrihutionis teinpiis adveuertt,
cum Cain, qui eiroaligno erai, damiiabitiir etiam i^ui
hochomicidit genere tenetur,ut discordetel dissitte^l,
et i>acein cum fratribus non habeat. Notaiidum enfro
qiiod non ail absolute : Hoinicida non b ibct vitam in

dere videtur.

In hoc eognommui quoniam ex verhale sumus, Id
est, cum opera pietaiis in veritate facimus, paiel
quod ex veriLite sumiis, quae Deus est, ut poce
qui ejus perfectionem pro modo nosiro imitemur.

Et in conspcetu ejus suadebimus corda nosira. Hatc
sententia i endet a superioribiis. Quia cum opere et
veriiale proximosdiligimu*!, manifeste cognoscin«us,
quoniam in conspectu siimm;e veritatis siiadeinus
corda nostra. Oinnes enim homines cum aliquid fa-
cere disponunt, ad idein factum ineditaiutum corda
sua se couvertere suadent. Sed qiii inala cogiiant,
haec a Deo, si v»terent, occultare vellenl ; ipso atte-
staiile qiii ait : Omnls enim qui male agil^ odit /n-

se maiientem, sed : Oinnis, inquit, homicida. Scilicct ^ eem; ei non venil ad lucem^ ut non arguaiiur opera

noii solum ille qui ferro, verum et ille qui o<lio fr»-
irem insequitur.

In koe coguovimus charitatem Dd^ etc. Qualis pcr-
/ec4a chantas esse debeat in nobis, Doiniiiicx p^f-
sionis exeinplo didicimus. Mujorem namque hac lii^
Uctionem nemo habet , quam ut animam suam potvU
quis pro amicis tuis {Joan xv). Unde el Paulus ait :
Commendal autem Deus charitutem iuam in nobis,
quomam cum adhuc peccalores essemus^ Christus pro
impiis morluus est {Rom. v). Ilanc beatus Pelrus ha-
bere nionebitur, cum Dtuuino diceiite : Petre^ amas
tnefpasce oves meas {Joan, ixi) ; respondii se aniare,
statiinque audivil : Cum aulem senums^ extendes

e;ti« (ioaii. iii); qui vero bona operari mediiantur,
hi faciltiine suis cordibus persuadenr, ut in con-
spectu diviiiitaiis se paielieri desiderent, qitod sum-
inae | erfeciionis iiidicium esse solet, cum sua opera
quisquc vel cogitata a Deo gaudet videri. Unde ipse
subscquenter dicit : Qui autem facit veritatem, venit
ad lucem ut manifesteniur ejus opera , quia in Deo
sunt facta {IbidJ), Per veram ergo ditectionem eo-
gnosciiniis, quoniam ex veritate suuius, et qitouiam
in conspi ctu cj tsdem vcritulis suademtis corda
nosira, hoc e^t tales cogiiationes corda nostra ha-
bere suadomus qux divinis sint dignae conspectlbus.
Quoniam si reprehenderit nos cor nostrvm, eic. Si

manitj tuas^ ei aUus te cinget^ et ducet quo tu non vis {psa conscientia accusaverit nos intus, quia noii «'o

{Ibid,). Iloc auiem disit (aii evangelisia) signllicans
qua morte clariAcaturus essct Deum. Cui enim amo*
rem confiienti suas oves commendaret, eum in lo-
stiinonitttii perfecti amoris animam suam pro eisdcm
ovibus poiiere docebat. ///e, inquit, pro nobis a.ii-
nutm suam posuit^ et nos debemus pro [ratribus animas
ponere, Sed dicit forte aliquis : Ct quuuiodo possiim
habere btam cbaritatcm? Noli ciio de te desperarc,
forte nata est, sed nonduni perf« cta est. Nutri eani,
ne cffoceiur. Ct unde, inquis, novt natam in
me chariiaiem easequam nutriam? Audi sequcntia :
Qui habuerit subsiantiam mundi hujus, et vidMt
fratrem suum necessitatem habere^ eic. Ccce uiide in-
cipit charitas. Si oondum es idoneus niori pro fraire.

animo bona nostra facimus quo facieiida suni, quo-
modo ejus scientiam latere possumus, cui canitur :
Ecce /tt, Domine, cognovisti omnia, et, Quia tenebrm
non obscurabuntur abs te^ et nox sicui dies iltumina^
bitur {Psal. cxxxviii)?

Chyissimi^ si cor nostrum non reprehenderit nos^
eic. Si veruin nobis responderil qnia dilig mus, el
gerinana in nobis dilectio eat, et non licia, sed ^in-
cera, salu etn fraternam quaerens, nullum emoln-
metiium exspectans a fratre nisi salutem ipsius;
item si cor noslrum non reprehenderit nos , vide-
licet cum iii oratiune dic.mus : Dimitle nobis debila
nostra^ sicut et nos dimittimus debitoribus noslris
{Matih, vi),fiduciain habcmus ad Deuin non in cou-

jam idoneys esto dare de tuis facultaiibus fraiii. Si 0 spectu bominum , sed ubi ipse Deus vidct in corde.

eiiim fralri motei«tiaro patienti iion compateris, non
uiique Pairis, ex quo ambo regeueraii estis, cliaH-
l;ift inaiiet in te,

FiUoli met, R9it diligamus verbo^ neque /ifi^ita, et?.
Opere videlicet, ut cuoi fraier aut soror nudi sunt,
et indigeai viau quotidiano, demus eis quic neces»
saria sunl corpori. Similiter cum splritualibus doais
eos egere conspicimus, praestemus eorum necessi*
tati quae possumus'. Veritaie auiem, ut eadem beiio-
ficU eis siroplici inteatione largiamur, el non pio-
pier laudem humanam, non per jactantiam, non in
itijuriam aliorum qui majoribus prxditi sobstantris
tiil lale fecerunl. Quxcunque enim mens hujusmodi
neqiiiiiis inficitur, io hac puritas veriiatis hahiiare

Et quidquid pelierimus acdpiemus ab eo, etc. Mag.ia
ba;c et desiderabilts lidelibus dala est promissio. Si
quis vero lam vecors ei absurdus est, ut proniissii
non detectetur coplestibiis, saltem pertunescai bue
quod e contrario sapientia terribitiier inlonat» di*
ceiis : Qui avertit aurem suam ne audiat legem^ oraiio
ejus eril exsecrabilis {Prov, xxviii). Neque huic beali
ioannis sentenii^e conirarium videri oporlet, qiiud
Pautus ler Duminum rogavit, iit discederel ab eo
angetus Satanae, nec impetrare potuit (// Cor, xii),
sed dictum est itli : Suficil libi gratia mea^ nam vtr-
tus in infimiifate perficitur {Ibid.)^ Ctsi enim non
seinper ad voluntatem accipimus orantes, tamen
iiiercedem devotiunis ad salutem &ccipimui, sicul

105 IN 1 EP1ST0I.AM S. JOANNIS. m

idem Patilos Dofninum rogans, non quoJ qucrebal, A Sumqwd eoUiguni de ijrinh was, au( de IriMU fieu»

sed qnod ulile habebat aceeptt. At contra saepe re-
probi eiaudittnior ad voluntaleni, si noo audiuntur
ad salotem. Unde et eorum c^put diabolos, ol bea-
tdm Job tentarety exaudiius est ad ▼oluniatem, sed
ad soam damnationem. Ideo enim concessus est
isie tentandus, ut eo probaio iile esset cruciandus.
Cam ergo dixisset Joaimes, quia quedcunque peUe-
rimf accipiemui ab eo^ n nutndata ^ui eu$iodimu$^
qna!«i quaereres quae mandata , continuo sobdidit :
Ei hoe e$t mandatum eju$, ut credamue in nomine
yHii eju$ Jem Ckmti^ etc. Singulari numero man-
datum praemisit, et Deo subsequenier adjungit man-
data, fidem sciiicet et dileelionem, quia nimirum
baee ab invlcem separari nequeunt. Neque enim sine

(Mafc, Tii) ? Hi sunt ergo fruaus a quibus spiritus
roaligni, qui in psendopropheiis loquuntur, valeni
dignosci, spinae videlicet scbismatum, et borrtdi liae-
resium tribnli, quibiis eos qui srbt incaute appro*
pianl, fidera lacerando, conlaminant. Sicut e con-
trario fructus bonorum, charilas, acilicet, gaudium,
pax in Spiriiu sancto, per fragrantiam uvarum,
floorumque dulcedinem, apte flgurantur.

/n hoe cognoicitur Spiritu$ Dei^ etc. Confessio hoc
loco non solum caiholic» fldei, sed et operationis
bonae qiiac fit per cbariiatem, intelligitur. Alioqnin
nonnulii baeretici confitentur, multi scliismaiici,
mulli falsi catholici« Jesum Cbrisium in came ve-
nisse, sed eonfessiouem suam factis ii^nt, non

fide Cbristi recte nos allerutrum diligere, neque B babendo cbaritatem. Charitas qtiippe Det Filium

¥ere in nomine Jesu Cbristi sine fralerna dilectione
posaunius credere. Et diligamue^ inquit, e/feriilnuii,
ucul dedit mandatum nobi$, Id est, pnro amore, non
sicot lairones, vel quoriimliltet aliorum patratores
scelemm, qui se uiique alterutrum sed non casie
diligont. Sed enim dedit mandatum nobis, cum ait :
Hoc €$i preeeeptum meum^ ui diligati$ tifvtcem, $ieut
dileja vo$ [Joan. xv). Quid est enim, Sicut diiesd ooi,
nisi : Ad boc amaie ad quod amavi vos, videlicety
II t ad coelestia regna pertingatis? Elquamercedehxc
maiidata fidei et dilectionis servantur ? Sequitur :
Et qui $ereat mandata eju$^ m i7/o manel^ et ipte in
eo. Sit ergo tibi domus Deus, et esto dorous Dei ;
nane in Deo, et nuineat iu te Deus. Mjinet in te Deas

adduxit ad cameni. Et ideo quisquis non babet cha*
ritatem, negat illum in carne venisse, lalisque spiri-
tum ex Deo non babere convincitur. Ipse auiem est
Spiritus Dei» qui dicit Jesum Cbrisium iii came
venisse, qui dicit non lingua, aedfacits, non sonando,
sed aniando.

Et omni$ $piritu$ qui $oMt Ji$um ex Deo non rsf •
llle solvit Jesom qui vel divinilatem ejus, vel ani-
mam, vel earnem negat, quae eum veraciier babere
fides catholica docei* Solvit ei ille Jesum, qoi
mandata et verba Jesu vel perverse videndo, vei
perversus interpretando corrumpit. Sed et ille qui
uniiatem sanctae Ecclesiae, quam Jesus venH coUi-
gere, turbat, Jesum quanium in se est solvere

ww .. .w ...^» p 0 , , ^ — ^ ,w.^

at te coutineaty manes in Deo ne cadas. Serva man- nititur. Nec mirum si tales ex Deo non sunt, qui Dei

dau ejus, tene charitatem. Noli te divellere a fide
illius, ut glorieris in praesentia ipsius, et securus
manebis in eo, modo iier fidem, tunc per speciem.
Manebii et ipee perennis iii le» juxia quod ei l^sal-
miau decantai : In ttternum exeultobunt^ el habitabie
ineis {P$al. v).

Et in koc $cimu$ quoniam manet in nobi$^ de Spirilu
quem dedit nobi$. Priniis teinporibiis cadebat Spiri-
tus aanciHS super credentes, et loquebantur lingiiis
quas non didicerani. Nunc autem quia exterioribus
sigois sancia Ecdesia non indigei, quicunque cre-
detis iu nomiiie Jesu Chrisii fraternam habueril
clmritatem, Spiritui sancto in f^e roanenli testimo-

opera vel verba vel sacramenta rescindiint. In taiH
tum namqoe ez Deo non sunl, ot quldam eenmi
qui pravo dogmate separare volebant ab bominia
disiieiisatione diviuitatem Christi, bone quoqiie
versiculura quo dicitur : Ei omnii ijnriiui qui lo/-
vii Je$umf ex Deo non eif» ex hac Epistoia erase*
rint, ne scilicet per auctoritaiem beati Joannis eon-
vinceretmr error eorum. Denique Nestorios nescire
se prodidii banc autbeotieis exemplaribus indiiam
fuisse sententiamy atque ideo solvere non timuit
Jesum, acse perhoc DeoreJdereextraneemt diceM
i>eatafn Mariam virginem non Dei, sed liominis lan-
tum exstitisse genitricem, ut aliam personam bomi-

nium perbilwt. Iloc eniui agit ^piritus sanetus in |\ois» aliam (acorel Deiuitis ; neque unum Cbristum in
horouie, ut sit in iilo cbariias. Quia ckarita$ (inquii Verbo Bei elcame atque anima eredens, sed separa-

Paohis) diffu$a e$i in eordibu$ no$tri$ per Spiritum
iuncium, qui daiui cit nobi$ (l\om. v). Vcruni quia
ronlii, cbaritat^m non babenles» et unitatem Eccle-
sbe perverso dogmate scindenies, uibilominus Spi-
ritoffi sanctom in se esse coiiteiidunt, recieaubditur :

CAPUT IV.
Ckttri$»mi^ noliie omni $piriiui credere^ ete. Et
qnis est qnt probat spiritns, vel unde possuiit pro-
bari, docet in Evangelio Doroinos» ubi talia ventura
praedicebat, qoalia Joannes jam suo tempore venisse
probau AlUndite, inquit, a fal$i$ pfeplieti$ qui ve-
muui ad vo$ in ve$tim€uti$ ovium, intrin$ecu$ autem
mmt lupi rapaeei, A [ructibui eerum cagnoieetii eoi,

Patrol XGIII.

ti» alienmi Filium Dei, alterum hominis praediean;!.

Ei hie eit Antiehritiui de quo audinii quomam
venii^ etc. Venit imminenie die judieii, nato in
RHUMio lioffliiie iilo caeteris ampiius nefando, filio
iniquitatis. Et mioc jam in niundo est, bahilaus in
mentibus eorum, qui Cbrisio vel professione, vel
opere, siue remedio posniiendi repugiianl.

Yoi ex Deo «titi, /Slto//, et viciitii swn» Vioistis
Antiebrisiuin confitendo Jesum Christom in carne
venisse, id est, charilatem habendo, quam docuit
Jesus Cbristos veniens In earae, quam et \pte in
Evangelio commeiidat dicaR : Majorem kne dileetio^
nem nemo habei^ quam u$ anKHom siram poiMl ^iut

4

)t^7 UEDM VENEUABILIS OPP. PAHS 11. SECT. I. — EYEGETiCA CENDINA. 168

ffro nmich mii (ioan. xv). Quoniodo eniiii pocerat A Et cmitis qui dHigil, ex Deo nalus itl, etc. Quid

amplius dicl |>otuil? Deus charHai e$L Facere ergo

rilius Dei aniroam suHn ponere pro nobis, nisl
carne induereiur, ubi fnoii pos»et ? Quisquis ergo
' violal charttatem, quodliliet dicat lingna, vita ipsius
iiegat Chrisium in canie venissCy et ipse est Anti«
christus« Et viei$ti$ eum, inquit. Sed unde vicerunl?
Numquld liberi virlute arbiirii ? Noii utiiue. Taceat
PelagiuSy dicat ipse Joannes :

' Qaeniam major e$t qui iu voifi$ ett, etc. Docet ila-
que eos servare humiliiaiem, ne vicloriam suis viri-
bus tribuant, ei arrogamia superbise vincantur. Do-
cel inter adversa fiduciam spemque seinper babere
vinceiidi, memoria retinentes, quia majorest Dominus
ad protegendum, quam diabolus ad impugnandam.

Ip$i de mundo $unt^ etc. Anlichristl, Id est, haere-

coiitra charitatero, facere conira Deum esu Nemo
dical : In hominein pecco quaudo non diligo fratrem
ineum, ct facile est peccatum in bominem. ai iu
Deum solum non peccem. Quomodo non p« ccas in
Dcum,quando in cbaritatem peccas? Deu$ charitas e$t.
In hoe apparuU charita$ Dei in nobi$^ etc. Quo-
modo ipse Dominus ait: Hajorem hae diUctionem
nemo hubet, quam ut animam $uam ponat qm$ prc
amicis $ui$ (Joan, xv); et ita probata est dilectio
Cbristi in iios, quia moriuus est pro nobis. Dilectio
Pairis inde probata est in nobis, quia Filium suum
unicuin misit mori pro nobis. Sic et Paulus aposto-
lus ait : Qui proprio Filio suo non pepercit, $ed pro

lici, etsi nomen Cbristi invocanl» si signo Christi se B nobi$ omnibus tradidit iUum^ quomodo non etiam cum

iioiant, ip<)i tamen de mundo suni, id est, de illorum
iiumero qui mundana saplunt , qui inUrma [F, in-
linia] quaeruni, qul coelestia ignorant. Et ideo ipsi
de mundo loquunlur, mundanae videlicet sapleitix
raiione Chrisiianae fidei adversantes, dicendo non
posse (ieri ut Filius Dei sit Patri coaeternus, ut
virgo iniacla pariat, ut caro de pulvere resurgal,
immor^Hs, ut homo de terra ediius mansionem
percipiat in coelis, ut recens naius parvulus realu
priuii hominis leneaiur astrictus, nisi aqua baptismi
renaius in Cbristo salvetur.

«El mundus eo$ audit, Quia spiiilualiuni corda ad
mundanos earnalesque sensus revocare a fidei
simplicitate nen valent. Sed et cntholici quicunque

illo n< bi$ omnia donavit (Rem. viii) ?

In hoc e$t charilas^ elc. Non iilum dileximus prlus.
Nain ad hoc dilexil nos, ut diligamus eum. Gratia
quippe bomlnem pnevenit,ut diligat Deum,qoa dile*
ctione operetur bona. Unde psalmista : Deus meu$ ,
iiiquit, mi$erificrdia ejus prteveniet me (Psal. lviii).

Et niisit FHinm suum propitialionem^ etc. Et lioc
est maximtiin in nos divinu: charilatU Indlcium, qiiia
cum nccdiim ipsi pro peccatis nostrls eum pelere
nossenius, misit iile Fiiium suum ad iios, qui nobis
iii se credenlibus uHro veniam darct, nosque ad pa-
ternae glorios societaiem vocaret. In quibusdam
Codicibus hic versiculus iia legiiur : Et niiiii Filium
suum litatorem pro peccatis no$tri$, Litator autem

audienies illam Domini seiitentiam : Diligite inimi' sacrillcjtorest. Saciificavii enim Filius Dei propec-

eo$ vestfosj benefadie his qui oderunt vo$, et orate pro
per$equeniibu$ el calumnianiibu$ vo$ (Matth, v); et
ileruro : Si dimi$eritis hominibu$ peecata eorum^ di-
mtlet et vobis Pater veeter etBlestie delicta. vestra ; si
autem non dimiserili$ hominibu$, nec Pater vester di"
mittet vobis peecala vestra (Uatth. vi), dicunt se duI-
latenus suas injurias posse dimittere inultas : bi
nimirum~de muiido esse, et ideo de mundo loqui
<ionvincuniur. Et quia charitatis viscera non habent,
frustra fidei intemerata mvsteria servant. Sed nec
ADticbrisu nomine possuiit carere, qui Christi man-
datis probaniur adversari.
Nos ex Deo sumtt$. Qui novit Deum , etc. Carnalis

catis iiostris non hoslias | ecudum , sed seipsum
offerendo. Unde bene Paulus adinonens ait : E$toie
ergo imitatoree Dei $icul /ilii charissimi'^ el ambulate in
diiectioney hicul et Chri$tu$ dilexil no$, et tradidit
$emetip$um pro nobi$ obiatiouem et ho$tlom Deo m odo^
rem suavitati$ (Ephes. v). Cul senlcnuae convenit boc
quod bic quoqne ioaunes exhorUndo subjunxit ,
diceiis:
Chorissimi^ si Deus dilexii nos ^ etc. Quod antem

sequilur :

Deum nemo vidit wiquam. Ilajori disputatione iii-
diget, cum Dominus ei homialbus niundo corde
Deum videnJum proinittal, et de sanctis dieat quod

enim 4iomo non percipit ea quac sunt Spiritus Dei, q angeli eorum semper in coelis videant faciem Patris.
...... , ,... ^r . — jf ji^^^ auiem aenieniiam et in Evangelio suo ponli

idem Joannes, ubi etiam quomodo Deus viderl possit

stultitia enim est illi. Qui ergo non vull audlre prae-
dicatores cbaritatis, profecio Isle Deum non nosse,
iieque ex Deo esse eognoscitur , quia charitatem
quam erga homiiies Deus exercuil imitari neglexil.

/ft hoe cognoscimus Spirilum veritatis^ et spiriium
errwris. lu hoc niinirum, quia qui aadit nos, Spiri-
iHiu veritatis habet; qui nos non audit, fpiritum
liabet erroris. Et baec est discreiio spirilHuin, de
qoa tupra monuit, dieens : Probale tpiritus si ex Deo
sint. Sed videamua qutd moniturus est, in quo illum
audire debeainus :

Charisumi, ditigamu$ invicemt etc. Multttro coin-
mendavit cbaritaicm, qnain dixit ex Deo csse ; plus
dicturus est, Intenleaudlamas:

consequenter adjungit, dicens: Vnigenitus Filius.qui
esl in sinu PatrU^ ipse enarravit {Joan. i). Quod
bealus pater Ainbrosius iiaexposuit : « Et ideo Deuin
nemo vidlt unquam, quia eam quae in Deo habitat
plcnitudinem divinitatis nemoconspexit, nemomenic
aut oculis comprebendil. Vidil enini ad utrumque
rerereiidum esl. Deiiique cum additur : Unigenilus
FiliuSf qui est in sinu Patris, ipse enarravit^ menlium
magis quani oculorutn visio declaralur. Speciesenim
videtur, virtus vero narratur. llla oeuliSt haec mente
comprebenditur. i Item beatus Augustlnus iu libro
de videndo Deo , de eadcm dispotiins quaestione :

rr9 IN 1 EPISTOLAIl S. JOANNIS. 110

i Proinde (iDquit) narranle Uuigenilo, qui eitin sinu A Ei eharitai ejui in nebi$ perfecta e$K Qusrentluni

Patrie narrailone ineflTabili, creatura rationabilis,
munda et aancta,^ impletur Dei visione InefrabUi.
Quam tum consequediur, cum aequales angelis facti
fi]erinius,quia facie ad faeiem videbimus (/ Cer. xiii).
Sicut videnttir isia visibilia corporis sensibus noia,
Deum neme vidit unquam : quoniam si aliquando
quoquo modo visus est, non slcut ista natura Tidetur,
sed volunute visus est specie qua voluit apparens»
latente natura, aique in se incommulabillter perma-
nente. Eo autem modo quo videtur iieuti eti (/ Cor. xni) ;
nunc foriasse videtur a quibusdam angelis suis aan«
ctis. A uobis autem tunc ita videbitur, cum eis facll
fuerirous aequales. > Et post aliquanta exponens
sententiam sancti Ambrosii, Deum^ inquit, nemo

auiem quomodo dicat perfectionem divinae chariuiig
in mutua dilectione consislere » cnra Dominns in
Evangelio pronuntiet non esse magnum si diligamns
eos qui nos diligunt, nisi ad inimicos etiam» de qui-
bus bic penilustaccrevidetur, eadem dllectio pertin-
gat ? Nisi forte ipsos quoque inimicos fraterni amoris
. inluitu diligere debeamus, videlicet, ut non semper
inlmici remaneant, aed resipiscant a diaboli laqueiir,
nobisque germano fcRdere socienlur. Si dUigamut ,
inquit, invicem^ Deut in nobis manet^ et charitat ejus in
nobis perfecta est. Incipe diligere, perficieris. Ccepisti
diligere, coepit Deus in le babitare, ut perfectius ha-
biiando faciat le perfeciuro.
In hoc cognoscimus quoniam in eo manemuSf etc.

vidil unquam, vel in bac vita sicut Ipse est, vel etiam ^ Hoc Ipsum, quia de Spiritii suo dedit libi, unde co»

iD angeloruro vita, sicut visibilia isia quae corporali
visione cernuiitur, quia umgeniius Filius qui est in
sinM Patris ipse enarravit, Unde non ad oculorum
corporalium, sed ad inentium visionem di( turn est
periinere quod nai rat. Iiem post mulia : Ad eain
vero visioiiem (inquii) qua videbimus Dcum sicuii
est (/ Cor. iiii), niundana corda coinmonuit.. Quia
eaim corpora, consuetudine loquendi, visibilia no-
iiiinantur, propterea Deus invisibilis dicitur, ne cor-
pus esse credatur. Non quia munda corda suae sub-
staniiaa contemplatione fraudabit, cum baec magna
et summa merces Deum colentibus et diligentibus
proinittatur, dicente ipso Domino quando corporali-

gnoscis ? Interrogii viscftra lua. Si plena sunt chari-
Ute, babes Spiritum Dei, Paulo aitesianle qui ait:
Quia charitas Dei diffusa est in cordibus nostris per
Spiritum sancium qui datus est nobis {Rom. v).

Et nos vidimus et testifieamur ^ etc. Nemo de salote
desperet, quia etsi niagni sunt morbi scelerum qui
deprimunt, omnipotena medicus venil qul salvet.
Tamen meminerit quisque quia idem Filius Dei qui
venit mitis ut salvaret, veniurus est disirictus ut
Judicet.

Quisquis confessus fuerit quoniam Jesus est Fiiius
Dei, etc. Perfectam cordis confessionem dicit, qu.i*
nec male suadentium baereticorum possit fraudecor*

biis ocnlis visibiliter apparebal, et iiivisibilem se ^ rumpi « nec persequentlum paganoruro lormentis
contoendnm mundis cordibus promittebat : Qui dili' conquassari, nec carnalium fratrum exemplis, nec

propriai fraglllutis segnitia titubare. Sunt etenim
qui etiam verbis negant Jesnni esse Filium Dei,
qiiales niultl fuisse produntur eo ipso temporequo
hxc scribebat Joaones. Sunt item qui confitentur

gil me, diligetur a Patre meo^ et ego diligam eum^ et
ostendam meipsum illi {Joan. xiv). Haec quippe na-
lara ejus aequaliter cum Palreinvisibilis,sicutaequa-
liler iiicormpiibilis est. Quae continuatim apostolns
posult , dicens : Regi autem scsculorum invisibili^ in^
cortupMtif divinam substantiam qua potuit homi-
nibus praedicatione commendans. Deus ergo res est
invisibilis, neque oculo sed mente quaerendus est.
Sed quemadmodum si solem istum videre vellemus,
ocularo corporis purgaremus, unde lux videri potesl;
iia volentes videre Deum, oculum cordis quo Deiis
videri potest, purgemus : Beati enim mundo corde^
quomam rpst Deum videbunt {Matth. v). Verum quia

verbis, el factls negant. Unde bene quod nunc ait :
Quicuii^tie confessus fuerit quoniam Jesus est Fiiius
Deif Deus in eo manet^ ct ipse in Deo, ipse paulo su-
perius dixit : Si diiigamus invicem, Deus in nobis ma-
net^ insinuans profecio quia quisquis dileclionem In
fratres habet, ille vere Jesuin Del Filiom esso
tcatatur.

El nos eoynommus et credidimus eharilati quam
habel Deus in nobis, Cognovimus quoniam Jesus csl

haecvisioin fuiarosperatur,quid agendumnobisest, pFiiius Dei , et qula Pater mislt eum Salvatorem

dvm, adbnc constituti in corpore, peregrinamur a
Domino? quo snlatlo uienduin ubi divina visione
needum licet perfrui?

Si ditigamus t/tvirem, Deus in nobis manet, Scd
neiDo putei banc dilectionem, in qua Deus manet,
al»jecta et desidlosa quadam mansueludine, imo non
niaiisoetodine, sed remissioneet negligentia servari.
Mon est ista cbarilas, sed languor ; ferveat charitas
ad emeodaiidum, ad corrigendum. Sed sl sunt boni
iiiores, delecteni; si mali, emendeniur, corrigantur.
Si ergo djligamus invicein slncera et disciplinabili
charitate, Deus in nobis manet, operibus quidcm
ipsins cbariiatis manifesiatu<, qnnmvis nonduin visi-
bililf r appareai.

mundi. Et credimus charitati quam habet Deus in
oobis , quia videiicet cum baberet Filium unicum ,
noluit illum esse unum, sed ut fratres haberet, ado-
plavit illi qui cum illo possidcrent viiam aeternam.

Deus charitas est. Jam dixil illud supcrius , ecce
iterum dicit. Araplius tibi non potuit charilas com^
mcndari, quam ut dicerelur Deus. Forte munus Dci
contempiurus eras : nunquid et Deum conteronis ?

Et qui manet in charitate^ in Deo manet, et Deus m
eo, Vicissim in se liabitQnt qui continet et qui con-
linetur. Habitas in Deo, sed ut continearis ; babitai
In le Deus, sed ut cootineat ne cadas, quia sic de
ipsa charitate Apostolus alt : Charitas nunqtmm cad':U
Qiioinodo cadii qnem contlnec Deus ?

-ni MVim VENERABILIS OPP. PARS II. SECT. I. — RXEGETICA CENUINA. IH

lu h§c perfectm $H cknritm nobiicum , ate. Dicil A poratm babet ; qoamTii ticnt Mctioaem medici saliis

quomo^ 16 probet imus<|iii8(|iie qtuintiim in illo pro-
^ecerii. Quisquis fiduciam liabet in die judiciiy per*
feda asi in illo rhariias. Qaid est babere flduciam
iii die Judicii ? Non tiitiere , ne veniat dies judicii.
Cum enim quie primo pOBnitendo se de male actit
cooYcrterit, inciptt timere diem jiidicil, ne, videiicei»

opiata, lia timorem charltai desiderata subsequatiir.
Nec pularl debel his beati Joannis sernionibiis esse
contrariom qnod Psalmi&ta dicit : Tim&r Domini mh-
ctui permanel in scBeutum $aadi ( Psal, xviii ). bno
namque sunt liinores : unus quo timent homines
Deuffl, ne mittantur in gehennam ; ipse est timor ille

apparente justo iudicOt ipse damnetur injustus. Pro* . qui inirodncii charitaiem, sed sic venit ot exeat. Si

cessu vero bonae conYersatiunis animatus, discet non
timere qood timebat» scd polius oplare ui Tcniat ille
desideratus cuociis geQiibus, sperans se cnm sanctfs
merito bonae actionis esso coronandum. Unde autem
flduclam in die judicii habere possumus , plenius
subdendo manifestat :

Qiiia ucut itle est , ei nos eumus in koe mundo.

Nunquid vero poiest esse bomo sicut DeusTSed me- B «ternom frul desideras.

enim adhuc propier pcenas times Deum , nondum
amM quem sic times; non bona desideras, sed mala
caves ; sed ex eo quod mala eaves, corrifis te, el in-
cipis bona desiderare. Com bona desiderare eoeperis,
erii in le sanctus ille timor , scilicet ne ipsa bona
amittas, non ut non mittaris in gebeniiam, sed ne le
deserat praesentia DoRiini queni amplecteriS , quo in

minisse oportet quod ei supra dictuin est , quia non
semper ad aequatitatem dicltur Sicui , sed dicilur ad
quamdam simllitudinem. Quando enim dicis : Slcoi
aures habeo, ita babet et imago, Bunquid omnino
sic? Sed tamen dicis sicut, Si ergo facti sumos ad
imaginem Dei, quare non sicul Deus sumus? non ad
tequaliiaiem, se«l pro modo nosiro. Inde ergo nobls
daiur fiducia in die judicii, quia slcol llle est, ei nos
^umusin boc roundOy inHtandoTidelicet perfectionem
tlilectionis in mundo, cujus ille exemplum nobls
«quotidie prasbet de ccelo, De qua Salvator in EYan-
f eiio, Diligitef inquil » inimieoi vettros , et orate pro
peruquentibus tt ciUummtmtibus vot^ «I silis fitii Patrie
vestri tpii in ccelie est^ qui iolem wuim efiri fucit super

tios ergo diiigamus Deum , etc. Diligamus , qiiia
prior dilexit nos. Nam oiide diligeremus , niai ipse
prlos dilexisset nos ? Hinc enim ipse in Evangelio
dicit : A*oii vos me elegistis , sed ego etegi vo§ {Jooh,
xv). Ita auicm perfecli erimus in cbaritate, si qiieiii-
admodom nollius alierios nisi salutis noslrae gratia
prior nos iHe dilexil, iia eum nos qnoque nulliiis rei
nlsi amoris dllexerimos obtenio. Verum quia suni
qui verbo tenus Deum diMgunl, consulte subjongitor :

Si quis dixerit , Qiioiiiam diHgo Deum^ etc. Unde
probas qula mendax est? Audi :

Qui enim non diligit fratrem suum , etc. Qui diligll
fratrem suum , diligii Deum. Neeesse est ut diligal
Deum, «tdiligai ipsam dileciieoem. Deusenimdilectlo

bonos eimalos^etpluittuperjustos^iniu$toe{Matth.^). ^ est. El no qoisdicere auderet:Et quiilobsiatdUigere

Timor uon est in cbaritate, lu tali t idelicei diari*
late quae ad imitaiionem diviuu^ boiiitatis etiam ini-
micis benefacere el hos diligere nuvii.

Sed perfecta charitas faras mittit timoreuu Ulum
scilicet limorem , de quo dicitur : Imtium eapientiee
timer Domini {Psat» cx). Quo limelquisque incipiens
opera jusUtiae^ne veniat districtiia Judex, ei se minug
<:astigaium inveniens damneu Ihinc limorem aia
•cbaritas pellil foras , qu« pro roerito justilix fldo-
^iam babei in die judicii. Sed ei pr«sentium adver-
«iiatum timorem, perfecta charitas ejicil ex aniroo.
Quam babere qujciebat , qni Domino supplicans aie-
bai : A timore immici eripe animam meam (Psal. lxih).

Deum « etiamsi non dlligo fralrein ? recte subditur :

Et koc mandatum habemus a Deo , etc. Quoroodo

enim diligis eum, cujus odisti mandalum ? Quis est

qui dicat : Diligo imperainrero , sed odi leges ejus ?

Non ila verus Del amator , sed : Yide Onqtiit) qmu

numdala tua diiexi ^ Bonune { PsaL Gxvni )« Et ideo

confldeuter adjungil : /n tua miuricordia virifica me

UbidX

CAP13T V.

Onuus qui eredit quauiam Jeeus est Christue , ete*
Quis est qui credit quoaiara Jesos esl Chrislus ? Qui
sic vivit quoroodo praecepit Cbrisius. Nemo bacreii-
corum» neno scbismaticoruro dicat : Et nos credimus

Quam babebat qui dixii : Qui$ nos teparabit a chari- j^ quia Jesus est Chrlstus* Nam el dsmones credoot ei
tate Chrittif Tribulalio ^ oii angutiia^ am perseeutio^
an fames, an nutUtut. an peticutum^ an gtadius ? etc.
(Rom. vni).

Quia timor pcenam habet. Torqucl cor consdenlia
peccaloruni, qiiod nondum facla est justificatio. Ideo
in Psalmo de ipsa perfectione justitlae, Convertisti (in-
quit) p/aiic(ttm itteiim in gaudium mihi; contcidisti sac"
cum meum^ et frasanxisti me tesdtta , ut cantet tibi
gloria mettf et non compungar {Psat. xxix), id esl, non
sH qood stlmirlet conscientiam meam. Stimulai li-
moT^ sed noli timere : intral cbaritas, quae sanat quod
vuliierat timor.

Qui autem timet^ non est perfectus in charitale. Quia
ntminim timor pcenam habct, quomodo seciio inedici

comremlscunly et eonfitebanlur , slcul in Evangelio
legtmus, el sciebanl ipsum esse Christom. Sed quia
dileelionem el opera ▼eritatls non babeni, ex Deo
non sunt.

Et ommt qjui ditigit eum qm genuit^ lUligit et enm,
etc Mira arte praedicationis bealos Joannes ad dile-
clionero proximi nos accendere curavit, primo cora-
memorans quia omnis qui perfecte eredit ex Deo sii
natua, deinde iosiouans quam justom sit ul qoi Deum
diiigit diligal et eum qui ex Deo natos esu Si quis
enim tantae tardiiatis esi, ui hominem qula boroo est,
quia secum eamdem in terra peregrinatiooem tole-
raty amare neglexerii, admoneDdtw est, ui saltem
ob id illum amet, quia ex Deo natus (est,quia par-

115 IN I EPISTOLAM S. JOANNIS. iU

ticcpi lecam divio» graliae faciut est, quia eaileoi A poienUam creaferau per liumauiUHM suae inflriiii-

ftecum viix ccelestis praemia exspeci&t. Qus quidem
exhorialio specialiter ad illos pertinei, qui non
solom humanae consoriio naiurae, sed el (idei pro-
fessione fralres snnt.nobis effecti. Vcrum quia non-
nulli sont qui proximos diligunt, sed propter con-
sanguinitaiem , Tel propter aliquod commodum
temporale, recte sanctus evangelista, qui sii Torus
proximi amor subdendo manifestal :

lii hoe cognBicimus quoniam diligimut natoi Dei ,
elc. Ille ergo solus recle proximum diligere proba-
lur, qui etCondiloris amore flagrare cogiioscitur. Et
ne quU seipsum de Conditoris amore falleret, verbo
lenos se amare profitendo, bene cum dixisset : In
koc coynofdmuif quoniam diligimm natos Dei , cum

\i

latem recrearet. Qui vtmt per aquam et sanguinem ,
aquani videlicet lavacri* et sanguinem suae pastionis,
non solum baptixari propter nostram ablulioiiem
dignatus est, ut nobis bapiismi sacramenium eonse-
crarel ac traderety Ycrum etiam sanguinem suun»
dedit pro nobis, sua nos passione redimens , cujiis
sacramenlis semper refectl nutriremur ad salutem.
Et Spiritus est qui testificatur quoniam Chrislus est
teritas. Baptizaio in Jordane 0omino descendii Spi-
riltts sanctus In specie columbae super eum , testi—
monium iili perhibens qula verius est, boc esi verus
Dei Filius, verus mediator Dei et hominum • verus
humaoi generis Redemptor ac reconciliator , vere
ipse muiidus ab- omol contagione peccati . Tere

Deum dHigamus , addidit, et mandata ejus faciamus. B sufUciens lollere peccau niundi. Quod etiam Ipse

Bcfc enim est charitas Dei^ ut mandata ejus cu-
stodiamus. Hoc et Ipse Dominus dicll : Si quis diligit
me, termonem meum servabit {Joan. xit). Probatio
ergo dileclionis, exbibitio est operis. Yere enim di-
ligimos, si ad mandata ejus a noslris nos Tolunta-
libiis coarciamus. Nam qui adbuc pe r illiciia deii-
deria defluit, profecto Deuro noii aniai, quia ei in
soa Toluntate contradicii.

Et mandata ejus gravia non sunt. El ipse Dominus
dicit : Jugum meum suave est^ et onus meum leve
{Matth, xi). Neque bis Tel Domini tcI beuti Joannis

Bapiista, tIso ejosdem Spiritus adTcntu inlelligens,
ait : Qui me nusit baptixare in aqua , ille mihi dixit :
Super quem videris Spiritum descendentem et ma-
nentem super eum , hic ett qui bapti%at in Spiritu
sancto. Et ego vidi^ et testimonium perhibw, quia hic
est Filius Dei {Joan. i). Quia ergo Spiritus Jcsum
Cbristum esse Terilatem tesutur» ipse se Teriiatem
cognominat . BaptisU illum Teriialem prxdicat ,
Filius toniiriii Teritaiem CTangelizal , uceaiit bla-
sphemi, qui hunc pbaniasma esse dogmatizant ; pe-
reai de terra memorla eorum qui eum tcI Deum tel
honiinem esse Terum deneganl.
Quoniam tres sunt qui tettimonium dant in terra,

Terbls debet Tideri adTcrsum, qiiod ct ipse Domiiius

alibi dicit, quia angusta porta et arcta via est qutje

dudt ad vitam {Matth. tii) ; et propheta ad eum : ^ eie. Spirilus dedit lestimonium quoniam Jesus cst

Propter verba, inquit . labiorum tuorum ego cuttodivi TcriUs, quando super bapiliatum descendil. Si emm

ego

vias duras {Psal. xvi); etapostolus : Quia per multas
tribulatioues oportet nos introire in regnum Dei {Act,
xit). Quae eniin natura sua dura suiii et aspera, spcs
coelestium praemiororo et amor Cbristi facii esse
levia. Dnrum namque est persecutiones pati propier
jostltlam, sed et liOcfacltsuaTc,quod ipsorum qui sic
paiioatur est regnum coelorum. Uiide bene subdiiur :
Quornam omne quod natum est ex Deo^ vincit mun^
dum, Ideo oamque mandaia dlTlna non sunt graTia,
quia omnes qui Tera deTOiione his maiicipantnr, et
adTersa mundi ejus ei blandlmenu pari mente con-
temiiont, tpsam quoqoe mortem Tclut ingressum
pairiae coelestis amanles. Et ne quis sua Tirtuie

Tcrus Dei Filius non essei, nequaquam in eum unta
manifesiatione Spiriius sanctus Tcniret. Aqua etiam
ei sanguis dedere testimonium , quooiam Jesus est
Teriias, quando de laiere ejus iii cruce moriui ma-
narunl : quod nullatenos fleri pussel» si Tcram carnis
oaturam non haberei. Sed et hoc quod ante passio-
nem, cum orarei, f«cliii est tudor ejus stcut guttes
sanguinis decurrentis in terram {Luc. xxii), TcriUtl
carnis assumptae testimooium dat. Nec reiicendum
quod in lu>c qooque sanguis et aqua lestimooium
illi dederuoi.quod de laiere morlui vlvaciter effluxe*
ruoi, quod erat conira naturam corporum moriuo-
rum , alque ob id mysteriis apium » et testiinonia

mundi Tel luxus Td labores se posse superare con- p ^criutls fuit congruum . Tidelicei iosiiiuans quia el
MtA • ^^ 1. k: !. . ■nAiim nnfniiii Aiirnns meliiis oost mortem esse Tic«.

fideret , coosulte subjuogit :

Et heec ett victoria quce vincit mundum, fides ttottra»
lUa oimirum fldes, qnae per dileciiooem operatur ;
illa fides qua ejus huroiliter auxllium flagitamus
qui ait : Jn mundo pretsuras habebitis^ sed confidite,
ego vici mundutn iJoan. xti).

Quis est qui vincit mundum , elc. Viocit moDdom,
qoi Jesoro Filium Dei esse credeos, digoa eidem
fldei opera juogit. Sed ouoquid sola dlTiniUtis ejiis
fldes et confessio valet ad saluiem surflcere T Vide
•eqoeatia.

Hie est qui renit per aquam et sanguinem 9 Jesus
Christus. Qul ergo erat aeteroos Dei Filius, facius
est hofflo lo tempore, ut qui nos per diTiniutis %m

ipsum Domiui corpos melios post mortem esse Tic^
lurum resusciutum io gloria, et Ipsa mors illius
nobis Tiiam donarei. lloc qiioque quod sudor ejus
losUr guttae sanguinis decurrebat in terram , lesii-
monium perbibebat lili sacro mysterio quod Eccle-
siam toium per orbem suo sanguine laTaret. Tres
sunt ergo qui lesiimonium perhibent TeriUti.

Et tret (inquit) unum tunt. IndiTidua namque hstc
roaneol , oihilque eorum a sui coooexione sejun^
gitur,.qiiia oec sioe Tera credeoda esl humaniute
diTinius , nee sioe Tcra diTiniute humanius. Sed
et in oobis baec onum suot 9 non natura ejusdem
subsuniiae » sed ejusdem operatiooe mysteriL Nam ,
sicut beatus Ambroiius ait : < SpirUue maoeotem

'

/

\

115 BEDi£ V£NERAmLIS OPP. PARS II. SECT. I. — EXEGETICA OENUkNA. 116

reiioval, aqua proficil ad lavacrum , sanfiiis spe- A ficans iii c(Blis illius qui ut verus liomo morlem pas-
ctat ad pretiom.» Spiritus enim nos per adoptiouem

Dei fiiios fecit, sacri rontis unda uos abluit, sanguis
Domlni nos redemit. Alterumergoinvisibile,alterum
visibiletesiimoniumsacramenioconsequiturspiriiuall.
Si tesiimonium hominis aceipimtts , teilimonium
Dei majus est , etc. Magnum est teslimonium homi-
fiis quod perhibet de Filio Dei , dicens : Dixii Oomt*
nus Donuno meo : Sede a dextris meit {PsaL cix).
Et ex persona ipsius Filli : Dominus dixil ad me : Fi*
lius meus es tu {Psal.u), Itcmque ex persona Patris
loquentis de Filio : Ipse invocabit me^ Pater meus es
lif, Deus meus et suseeptor salutis meiP{Psal, lxxxviii).
Pater meuSf quia ego Filius Dei. Deus meus , quia ego

surus erat in terra.

Et hoe est testimonium , quoniam titam mternam
dedit nobis Deus. Dedt, inquil» vit:>m xlernam nobis.
Et ipse qui loquitur , adhnc' vitam temporalem et
morli obnoxiam agebat in came. Sed ita dedit nobis
vitam aeternnm, sicut dedit nobis potestalem filios
Dei fieri credeniibus in nomiiie ejus. Ut enim scias
datam esse a Deo potestalem habere vitam aeteriiani»
audi prophetam : Quis est homo qui 9uU tfitam , et
eupit videre dies bones ? Cohibe linguam tuam a malo^
et labia tua ne loquantur dolum , et ca^tera usque ad
finem psaliiJ ( Psal. xxxiii ). Dedit ergo nobis vitam
aeternam, sed adhuc in terra peregrinanilbus in spe»

homo. Sttsceptor salutis mea , quia ego passurus et ^„3^ ^^^^^^^^ ^^ }„ cflelis ad se pervenieniibus in re.
a morle salvandus sum. Et ego (inquii) primog.ni^ ^ Et hmc tita in Filio ejus est. In fide scilicet et con-

tum ponam Hlum excetsum prte regibus terree {Ibid.).
Magnum hoc tesiimonium verum , et omni acce-
ptione dignum hoc testimonium huminis de Filio
Dei , sed multo majus est testimonium Dei , qui te-
stiflcatus est ipse de Filio suo , cum de coelo illum
alloquens ait : Tu es Filius meus dilectus , in %e com»
plaeuit mihi (Luc. 111). Magnumest testimonium prae*
cursoris» quod deDei Filio perhibens ait : Ego bapti-
%avi vos aqua, ille vero baptixabit vos Spiritu sancto
{Matth. 111). M ijus est testimonium Patris , quo Spi«
riium sancium iii eum qao semper eratplenus eiiam
visibiliter misit.
Qui credit in Fitiuni Dei , habet testimonium Dei in

fesiione nominis ejus, in percepiione sacramentorum
ejus, in observaiione mandatorum ejtis. Ilinc et ipse
alt : Nemo venit ad Patrem nisi per me { Joan. xiv ).
Et Petrus de illo : Neque enim nomen esl atiud sub
eeelo dafum hominibust in quo oporteat nos saivos fieri
{Act. iv).

Qui habet Fitium , habet vitam , etc. Ne parum
dicere videretur vitam esse in Filio « addidit
ipsuin Filium esse viiam. Quod idem qiioque Fi-
lius Patrem glorificans ostendit ubi aii : Sicut enim
habet Pater vitam in semetipso , sic dedit et Filio
vitam habere in semdipso { Joan. y ). Qualiter au-

^ . , ... ^.., ^ . , tem eadem viia quae Filo est el Pain communis ,

se. QuiiiacreditinFiliomDei.utexerceatoperando r> .. a . n . . -a i.^-r . 11 • a r^

^ .. , . . w^ . . ... ^ . G eliam credentes iliustret , idem r ilius alibi ad Pa-

quod credit , habet te^iinoniiim Dei in se. lllud uii-

que qiiia ipse quoque in filioriim Dei numero jure
compatetur , ipso unico Filio Dei sic suis fidelibus
poUicente : Si quis mihi ministraverit , honorificabit
eum Pater meus {Joan. xii). Quod si testimonium
Dei babere merueris , si Deum testem tuae fidei in-
temeratae possederis, quid te hominum infamia,
quid etiain persecutio hiedit ? Si enim Deus pro nobis,
qais contra nos ?

Qmnon credit Ft7to, mendaeem (aeit eum , etc. Fru-
•tra Judaeiyfrustra baeretici Patrem secredere et ve-
iicrari paunt , quandiu Christum contemnant , et ei
credere renuunt. Qui enim non honorificat Filium ,
non bonorificat Patrein, qui roisit illum. Qui

trem orans insinuat : Sicut dedisti ei potestatem ,
in((uit, omnis carnis , ut omne quod dedisti ei det eis
titam eeternam. Hcec ett autem vita ceterna , ut cogno'
scant te solum verum Deum , et quem misisti Jesum
Christum {Joan. xvii).

Hae scripsi vobis , ut sciatis quoniam vitam habetis
eeternam^tic. Uticiatis, inqult, utcerti sitis futur;e
Testrae beaiitudinis , qui creditis in Christo , ut non
seducaiiiini per fraiidem eorum qui Jesum esse Dei
Filium negant , et ideo nihil eis profoturam asseve-
rant qui in nomine ejus crediderunt. Et mira hxre-
ticorum vesania , qai totiens per totam hanc Epislo-
lam appellaio Dei Filio , ipsi conlra , non Filium ,

non credunt Filio , qui ait Ego et Pater unum sumus D ^ «^^"ra'» ">««• Christum esse confirmant. Quod

{Joan. 1); et interrogante Caipha, ac dicente , Tu
Christus FHius Dd benedictif {Marc. xiv) respondit:
Ego sum {Ibid.); sed eum vel non esse Cbristum, vel
non esse Filium Dei , vel non esse similem Patris
contendunt , mendacem profecto faciuni Patrem ,
quia non credunt in testimonio quod testificatus est
de Fiiio suo : in illo yidelicet quod et supra memini :
7» es Fitius meus dileetus^ in te comptacuit mihi {Lue.
iii) ; sed et in lllo quod ei imminente bora passionis
perhibuit, dum oranie illo ac dicente : Pater , satvi-
fica me ex hac hora^ ud propterea vem in hanc horam.
Pater, ctarifica nomen tuum { Joan. xii ) , respondit ,
etiam lurba audiente de coelo, Et ctarificavi, et iierum
€tarificabo{Ibid,), verum se Dcum Patrem esse signi*

nusquam prorsus legunt « nisi dum humanitatis ejus
mentiocelebratur.

Et hasc ett fiducia quam habemus ad enm, etc. Ma-
gnaro nobis fiduciam praebet sperandi a Domiiin
bona coelestia, quod et in hac viia quidquid salubri-
ler eum petierimus impetramus, juxta quod etiam
ipse in Evangelio credeiitibus promittit : Dico vobis^
inquieiis, omrata qucecunque orantes petitis^ credite
quia accipietis^ et evenient vobis {Marc. xi). Notandiim
antein quod ita orantes eiaudimur a Domino, si ea
quae ipse jussli patimns. Dicit aiitem ipse : Prtmtmt
queerite regnum Dei, et justiiiam ejus {Matth. vi).
Uiide bene et Joanues cuin dixisset : Quodcttnqtts
pefierimut, exuudii not ; iiiterposuit^ : Secundum v>

f 17 IN 1 EPISTOLAM S. JOANNIS. m

iuntatim efui. Erge super bis Unlum plenam nos A cttml {Luc. xxv). Naodum enim, grati;e Spiritus

ei iiidubiiabilem jussic exaudiiionis habere fiduciam,
qnx non nesiris commodis, nec solaliis temporali-
bus, sed Domini congruant volunlati. Quod etiam in
onllone Dominica inserere pfxcipimur : Fial «o/icn-
loi tua (Ibid.)f scilieei, non nostra. Si enim et illud
Aposieli recordemur : Quoniam qmd itremui Hcundum
quod oporiet neuimus {Rom, viii), intelligimus iios
Donnunquam saJuii oosir» conlraria poslulare, et
commodissime nobis ab eo qui utilitatem nostram
rectius quam iios intuetur ea quae poscimus dene-
gari. Quod ipsi quoque magistro geiitium accidisse
noo dubium est.

Et »eimu$ quoniam audit no» qmdquid petkrimuSf
etc. Multiplidier eadem quae pnemiserat inculcat.

sancti participes effccti, societatem smct.ni rraterni-
tatis inieraiit. Ct lieatus Stepbanus orat pro eis a
quibiis lapidabatur, quia nondum Christo crediJe-
rant, iieque adversus illam commiinem graiiam di-
micaliani. Ct aposiolus Paulus propterea, credo, noii
orat pro Alexandro, quia jam fmter erat ; et a<l
mortem, id est, invideniia rraternitatem oppugnando
peccaverat. Pro his auiem qui iion abniperant aim»«
rem» sed tiinore succubueraiil, orat ut eis ignosca-
tur. Sic eiiiin dicit : Alexander wrariu» multa mala
mihi ottendit, reddet illi Dominu» »ecunduni opera
eju»; quem et tu devita^ valde enim retiiu no»tris
eermonibu» (// Tim. iv). Deinde subjungit pro qui-
bus oral, iia diceiis : In prima mea defeneione nemo

ut Dos ad orandum Tivacius exciiel. Sed manet B mMi adfuit, »ed omne» me dereiiquerunt ; non iiiis

objeetio quam posuii, ut secundum voluntalem pe-
umus Dostri Gondiloris. Quod bifuriam polest ac-
cipi» ut scilicet et ea quae ipse vult rogemus, et
talet ipsi quales esse nos desiderat ad rogandum
veDiamus. Quod est habere fidem quae per dilectio-
Deoi operainr {Calai. v), et ante omnia roeminisse
illius evangelici mandati : Et cum »tabiii» ad oran-
dum^ dimittite ti quid habeti» adver»u» aliquemt ut et
Paier ve»ter qui in coeU» e»t dimittat vobi» peccata ve»
»tra {Mare, xi).

0111 »cit fratrem »uum peccare peccatum non ad
mortem^ etc. llaec et hujiismodi secunduni volunti-
tem Domini petuntur, quas ad fraiernjc dileciionis
offlcium exspectant. Loqniiur aulem de quotidianis

impuieiur (Ibid,). Pole^t auiem peccatum usque ad
inortem accipi, pro quo rogare quempiain veut,
quia scilicet peccatum quod in bac viia non eorrigi-
tur, ejus venia fruiira post mortem posiulatur.
Verum si seqtieutia diligenter inspicimus, magis
superltir sensus bujiis leciionis tenori eoiigruerc
videtur. Naro subditur :

Omm'f ituquita» peceatum e»t^ eic. TanU esi, inquif ,
diversitas peccatorum, ut omne quod ab aequiutis
ratione discrepat, Inter peccau numeretur, quamvis
miiiima peccata jostis su» jusiiiias meritum iiequa-
quaro auferre, vel minuere possini, illa dunUxat
siiie quibus hanc vitam nullateuus transigere valont«
et item quaedam peccau Untum abonini justiiiae

levibusque peccatis, qu» sicut dirficile viuniur, sic ^ sorte discordenl, taiita iniquitate pairemur, ut abs-

etiam facile curantur. Sed quo ordine hcec alter-
uirum petitio sit celebranda pro peccaiis,^ Jacobiis
insinuat apertius, diceiis : Confiiemini allerulrum
peccala vettrat et orate pro invicem ut »alvemini (Jac.
v). Si ergo diciu, vei cogiutu, vel oblivioiie, vei
igaorantia furle deliquisti, vade ad frairein, confi-
tere iili, poslula intervenliouem. Si ipse te fragiliia-
tis suac conscium pure conUtendo fccerit, et tu ejus
erraia pie iDtercedendo dilue. Sed baec de levioribus
dicu sint peccaiis. Porro si gravius quid admisisii,
iiiduc presbyteros Ccclesiae, et ad illorum exanioa
castiga te.

E»t peccalum ad mortem , etc. Magna hic quaeslio

que ulla conlradiclione factorem suuin, nisi corri-
gantur, aeternam mergant in poenain. De quibus
scriptum est : Antma qute peccaverit, ipta morietur
(Euch. xviii). Qua beati Joannis sententia manifeste
repudiatur inepia Sioicornm dispuiatio, qui dicero
ausl sunt contra omnem generis hnroani seiisum, et
affirmare, quod omnia peccaia sint paria, dicentes
nihil disUre utrum hominein quis furaius sit, an
bovein, aii gallinam, quia non animal crimen, sed
animus fecerii. Qiios Jovinianus secutus est haereti-
cus, astruens nuUam nuptiarum et virginiuiis esse
disuntiam» non abstiuentes in aliquo reiributionis
privilegio simpliciter epulantibus esse prxferendos.

iiasciiur, quia aperie osleiidit beatys Juanues e»se ^ ^™"® W^qnt quod inique commiltitur vel cogiiatur
quosdam fratres pro quibus orare nobis non praeci- *<* peccatum referenduro est. Sed suDt peccata

qnaedam ad morlem, de qualibus dlcit Aposiolus :
Quonlam qm talia agunt^ regnum Siei non contequen-
tur(CalaU v).

pitur, cum Doininus eliam pro persecutoribus no-
stris orare nos jubeat, Quae iiou aliter solvi poiest,
nisi fateamur esse aliqua peccaU in fratribus, quae
iiiimicorum perseculione graviora sint. Peccatum
ergo fratris ad morteui est, cum post agnitionem
Dei, qaai per gratiam Domini nostri Jesu Christi
dau est, quis oppugnat fraterniuteni, et adversus
ipsam gratiam, qua reconciliaius est Deo, invidentia
lacibus agiutur. Peccatum autem noa ad morum
esl» si qulsquam dod amorero a fratre alieaaverit;
sed officia fraterniutl debiu per aliquam infirmiu-
tem animi non exbibuerit. Quapropter et Domiiius in
cruce ait : Paler^ ignotce illis, quia nesciunt quid fa^

Scimu» quomam omni» qui nalu». e»t ex Iko, noit
peceat. Peccatum videricct ad mortem. Quod et de
omni crimine capiialiyCt deJUo speeialiter pote&c
inielligi quo violatur fraternttas, sicut et supra ex-
posuimus. Sed et peccaium ad mortem peccatom
usque ad tempora moctis protfactom diximos recte
posse intelligiy quod omnis qui oatos est ex Deo oon
peccat. Deniqiie David rex morule crimeo admisiu
Quis eniro nesciat adulterium et homicidium mor*
tem inrreti perpetuain? Sed Umeo David, quia ex

i\d

BEDifi VENERABILIS OPP. PARS II. SCCT. I. — eXEGETICA GENUINA.

420

Deo nalas M, qula ad mioram Dei periinebat socle- A dtmnai et de Ecclf^ia expcliii, audiamtts in clausnla
laiem, non peecaYit asqoe ad mortem, quia soi rea-
tu8 ▼eniam mox pcenilendo promeruit.

Sed gen$ratie Bei ewurval eum, etc. Gratla Cliri-
ati qua renati aant (ideles conservat eos qui secnn-
diim propositum Tocaii sunt sancti, ne peccaium ad
mortem conimiitant ; et si in quibuslibet pro bu-
roanaB oonditionis fragililate deliquerint, ne ab boste
maligno possint tangi , defendit. Item dicendum,
tandiu nos in generatione Dei permanere, quandiu
non peccaverimus ; imo qui in generaiione Dei perse-
verant peccare non possunt, neqne a maiigno con-
tiogi* Qum enim eommunicatio lucii ad tenebras^ Chri'

verbum bonum salutis quod nobis eructat. Attenda-
mus opera summi Kegis quae dicit. Sequitur :

Et icimus quoniam Filius Dei wnit^ etc. Quid enim
aperiius bis verbist qiild dulciua? quid adveraus
omnea baereses fortius poiuit dici ? Cbristus est ve-
rus Dei Filius. Pater Cbrisii Jesu Domini noatri
verus est Deus. Veiiil Filius Dei sempiiernus tem-
poraliter in mundum, qui erat in mundo, et per
qnem faclus est mundiis. Neque aliam ob causaro
venit nisi nostrae aaluiis , boc est. ut daret nobia
sensum cognoscere verum Deum. Nemo enim aino
divina cognilione ad viiam venire, nemo Deum co-

sti ad Delial (II Cor. vi) 1 Quomodo (inquit) dies et B gnoecere nisi ipso docente poierat : sicut ei ipse

nox misceri nequeuni, sic jusiitia et iiiiquitas, pec-
catun et bona opera, Cbrisius ei Antichristus, ma-
lignus et generatio Dei.

^'uiMi quomam e» Deo nati mmvf , etc. Nos ex
Deo sumut eju9 gratia et baptismo regenerati per
ildem, ei ut in fide perduremus servati. Mundi vero
amatores sont liosii subjecii, vel nunquam regene-
liiionls unda abejus soluti dominio, vel posi gra-
tiam regenerationts denuo peccando ad ejus dominium
redacii. Ncc solum mundi amatores, sed et illi qui
reoeiia edlii necdum dignoscentiam boni habent ac
maii, propier reaiuro praevaricationis primae, ad re-
guum mallgni pertinent hoslis , nisi per graiiam
lienigni Conditorta eruaniar de potestaie tenebra-
rum, et transferantiir in regnum Filii cbariialls G
ipsius (Colou. i). Unde non ait aimpliciter, mun-
dum in maligno positum, sed cum additamenlo, Et
mundui (iiu|uii) totus in tnaligno positus est. Nam
sicoi beaius Arobrosius ait : c Omnes iiomines sub
peocaio naacinrar, quorum ipse orius in vitio est. i
fii fruitra nitiiur Pelagius aflirmare quod parvuli
rocena editi non opus babeani graiia baptismatis
renaaei, quia tam roundi nascantur ab omni sorde
peceaii, quam fuit maudns in paradiso conditus
Adam, nullam scilicei ex lllo irabentes originalis
culpaa maculam, in nullo existentes rei doiiec pro-
pria sponie poccare incipiani. Sed nos, omissis An-
iicbriaiorum veneuis, quae per toum banc Epistolam
Ule qui do pectoro Domini fonte vitae poiatus esi,

dicit : £l nemo novit FiUum nisi Pater^ neque Pa-
trem quii noHt msi Filius^ et cui voluerit FUius re»
velare (Ltic.-x). Subauditur : Et Patrem ei Filium.
Utrumque eiilro Filius revelat, qui, in carne vlsibllis
apparens, diviniiatis areana per Evangeliiim aiium
modo paiefacere dignatus e^.

Uic eit verus Deus^ et vita wterna. Veruro Deum
dixerat esse Filium, veruro Deuro hunc esse roulto-
lies repetit. Hunc dicit esse viiam aeiernaro. Non
utiqiie ita sicui nobis vita proroiltitur aeiema, quas
sic ex tenipore noa auscipiat, nt nuiiquaro nobis
finero bene vivendi reponai ; sed Filius vita sine ini-
tio temporis semper mauens, sine lermino semper
mansura.

FiHoiit cuitodite vos a iimulaeris, Qul verum Deum
cognovisiis, in quo vitam habeiis a»iernam, custodito
vos a doctrinis baereticorum, quae perpetuaro ducunt
ad roortero , quia , more illorain qui siniulacra pro
Deo faciunt, gloriam incorruptibilis Dei pravis do-
gmatibus in similitudinem corruplibilium rernm im-
mutant (Rom. i). Custodito vos a philargyria , quae
est simulacrorom servilus. Observate, ne quas mundi
illecebras Conditoris amori pracponaiis. Nam et boc
inter simulacra repulabiiur, quaienus solius veritatis
curaro siudiuroque habenies, in hujus visione me-
reamini aine fine laetari. Mundusenim transit,et concu»
piscentia ejus, Qui autem fecerit voluntatem Dominip
manet in mlernum (/ Joan, ii).

IN II EPISTOLAM JOANNIS.

SemorElectm donnnm et natisejui^ etc. Quidam
puiant banc ei sequentem episiolam non esse Joan-
nls apostoli, sed cujusdam presbyterl Joannis, cujus
sepalcroro usque hodie monstraiur in Epbeso.
Cojoa etiam Papias auditor apostolorum, et in llie-
rapoli episeopus, In opusculis suis s&epe meminit.
Sed nunc generalis Ecclesiae consensus habet quod
bas qooqoe Epistolaa Joannes apostolus srripserii,
qola revera multam verborum et fldei similitudinem
cum prima ejus Episiola ostendunt, et simiii zelo
deteaiantur haereticos. Seniorem aulem se dicit
Joannes, vel qula Jam provectos erat aeiate quando

D has scrlpsii Eptstolas , vel qnia nomen senioris, id
est, presbyieri, etiam pontiflci propier roaturitatem
sapienti» et gravitatis congruit. Unde el Petrus ait :
Setttora ergo qui vobis sunt obsecro consenior et testis
Passionum Christi (/ Petr, v). Senior^ inquit, Etectm
dominrn et natis ejui^ quos ego ditigo in veritate^ id
est, vero amore diligo , lllo viUelicei qui secundum
Deum est. Vel certe quos ideo diligo, quia pcrseve-
rantea in veritate considero.

Et non ego sotus^ sed et omnes^ etc. Quia contra
haeraieos scribere inci|»ii, quia a fldei veriute exci-
derunti recte omnium qui veritaiem cognoveruni

•?*

i2l IN 111 EPISTOLAIl S. JOANNIS. m

Bnam dileciitinero in Spiritii sancto esse commemo* A ritum sanctiim Dcnm omnipoieiilem» aut nVwd ali-

qtiid quod recia Ades confitelur negantcs. Polest et

rat , ut onnnimitate simiil et mulliludine caiholioo-
rum terreat eos qui ab eorum sndetate ae, cum
pauci esseiii, segregarunl. Revera coim orones per
orliem eatliolici unam veriiaiis regulam sequnnlur ;
non aatem orones haeretici et infideles nnaniroo er-
rori conseotiuni « verum iion roiiMis semei alter*
ntnim quam ipsam veritatis viain impugnant.

PropUr verilatm qua permmei fn vo67s, etc. Non
»1lam, iuquit, ob causam te tuosque diligimus , nisi
propter verilatem fidei, quae In nobis semper inex-
pugnabilis perdurai » quia videlicet eamdem etiam
▼08 invincibiliter custodire coniperimus.

de Judjeis accipi, qni omnioo Jesum Cbristuin ne-
gant, qui Gbristnm in carne necdum venisse ad sa-
lulem mundi dejeranl, sed ad interilum suum vcn-
turum exspectant Anticbrislum.

Omnis tfuireeidit^ ei mn permanet in doetrina^
eic. Nota verborum distantiam, et fidei complectere
veritatem. Non permanentom indoclrina Cbristi,
Deum non babere, permanentem aulem in doctrina
^HS, Filium et Pairem dicit foabere, ot ostendat
Patrem et Filium unum esse Deum verum, et coar-
gual eos mendacii qui Filium vel non esse Deom,

Stf vobiecum gralia^ misericordia^ pas a Deo Patre^ B vel posleriorem aut minorem Patre, asseveranu

etc. Quoniam negnbant illius lemporis hnretici ,
Marcion scilicet etCerintbus, vermn esse Filium Dei
Domimifli nostrum Jesum Cbrisium, et ei a nativi-
Ute hamana principium dabani, recie Joannes euni
ad confutaBdos blaspbemos, Fillum Dei Patris esse
commemorat. Gratiam quoque et misericordiam et
pocem ab illo sicut et a Deo Paire fidclibus esse
damkm festaiHr, nt eum «qualem et coactenium
Fatri demonstret, cjus dona eadem qu2D Palris esse
designat , sicut et ipse Dominus de sua el Patris
ronsQbstantialitale loquens, ait : Qnmeunque enim
Pater feeerit^ hme et Filius (aelt simiUter (Joan. v).

Et nunc rogo te^ domina, non tanquam mandatum
ttovum scribens tibi^ ctc. Arguit lioc verbo haereiicos.

Si quis venit ad ws, et kane doetrinam non alfert^
eic. Ilaec Joannes de schiKmaiicis sive baereiicis de-
lestandis, qux verbis docnit, etiam factis exercuit.
Narrat enim de illo audiior rjus satictissimus et
martyr fonissimus Polycarpas, Smyrnaeorum an-
tistes, quod lempore quodam ciiin apud Cpbesum
balneas lavaiidi gratia fuisset ingre^sus, et vidisset
ibi Cerinlliuni, exsiliret continuo, et discifderet noii
lolus, dicens : c Fugiamus binc, ne et balnex ipsae
corriianly in quibiis Cerinthus lavat se, veriiatis
inimicus. i Idem etiam Polycarpus Marcioni ali-
quaudo cuni oc^urrisset, dicenti sihi : i Ap[nosce
nos, » respondit : 4 Agnosco, agnosco priinogeniinm
Satanae. > Tanta tunc ai>o<itoll atque eoruni discipuli

qui nova dogmata, reliclis bis qu£ ab apostolis au- ^ in religione cautela utebanlur, ut ne verbi quidem

dierant, inducere tentabant, ae per hoc frateriiae
eharitatis fcedera dissipabant. Dicit ergo se neqna-
qaam novimi mandaium scribere, sed faoc solum
bortari, ut aniiqua fides in omnibus et eharitas illi-
bata permaoeat.

0iieiitam muUi seduetores exierunt in mundum^
etc. Et de bxreticis potesl intelligi qui eonfitentur
qoidem Jesum Christuin incarnalum, sed in aliqua
parte fidei ejus non recie senliunt, aul veram ejus
camem, aut veram animam, aut veram divinitatem,
aui verum ejus Pairem Deum, aut verum ejus Spi-

communionem cnm aliquo eorum qui a veritale de*
viaverant habere paierentur ; sicut ei Paulus dicit :
Hmretieum hominem^ post primam et secundam cof'
reptionem^ demta^ sdens quia perversus est hujusmodi
ei peecatf cum sit a semetipio damnalui {Til. 111).

Salutant te filH sororis tuog Eleclte, Sicnt adver«
sariis verilaiis ave dicere probibet, iia e conirario,
elecios ex persona electorum saiutat, ut et infideles
deteitenlur ab omnibus bonis, si forte vel sic corrigi
velint, et fidelium semper ad invicem pax augeseat
et cbarilas.

IN III EPISTOLAM JOANNIS.

Senior Caio eharissimo, etc. Qui vel qnalis fuerit
iste Gaius, in processu Epistolae monslralur. Qiiia
vulelicet el fidem Cbrlsti quam perceperat bonis
accumulabat aclibus; et si ipse ad prxdicandum ver-
biim minime sufficiebat, eos lainen qui prxdicarent
de faculialibns suis suslentare gaudebat. Hunc autem
esse Gaium arbitramur, cujus in Epistola ad Roma-
nos Paulus meminii, dicens : Salutaivos Gaius hospcs
meus et Ecelesug totius (Rom, xvi). Quia enim hospes
et qni suscipit et suscipitur appellari consuevii, erai
ho.^pes universae Ecclesiap, quia omnes qui ad se
veniebant, et pra^dicatores videlicet et audilores
verbi, l>enigne suscipiebat, sicut et biijus Fpislolae
sequenlia manifeste declnrant. Unde et Joannes
cuiu ia veriute diligit, boc cst, non temporalium

J) gratia commodorum, sed solo perennium bonorum
eum diligere videtur inluilu. Fuisse aulem Gaios
Corintbi videtur, ex eo quod Paulus in illa moraius
civitate» Epislolam scripsit ad Romanos, quos el ex
ejus nominesalutal.Sed et in l^^pislola ad Corintbios,
Gaii quasi civis Corinlbii meminit, dicens : Cralias
ago Deo meo, quod neminem veslrum baplizaviy nisi
Crispum et Gaium^ ne quis dieat quod in nomine meo
baplizati edis (I Cer, 1).

Charissime^ de omnibus oralionem faciOf etc. noc
(inquit) a Domino crebris exopto precibus, ut quod
bene agis bene perficias. Gt sicut nunc anima tua,
iJ est, intema meniis inientio, prospere agit, id est,
proficit iu eleemosynariiin operibus abundantibus, et
beiiigiiildte animi dapsilis, et pecuuiarum facultate

m BEDiG VENERABILIS OPP. PARS

quas indigentibufl largiris, ila semper vinutibut ple-
nam Domino adjiivante viiaro ducere possis.

Majorem horum uon habeo gratiam^ etc. Id est, ut
eos quos prxdicando vel baptiiando filios Deo genui,
cognoscain, veriiatein et recte (idei et boon opera*
lionis observanlcs.

Chariuime, fideliter facis quidquid operarii in fra^
tre$^ etc. Fideliter facis, dicit pro eo utdiceret : Siciit
vere es fidelis, iia facis» ostendens ex operibus fidem
tuam.

Pro nomine enim profecli stenl, nihil accipientes a
genlibut. Cum dicit pro nomine, subaudiendum est
Domini Jesu Ghristi. Sic enim ioquebantur antiqui.
Duabus aulem ex causis pro nomine Doroini sunt
profecii, aut ad prsdicandum videlicet nomen ejus
propria sponte venientes, aut propter nominis sancti
fidero et confessionem a civibus sive a contribulibus
auis pairia expulsi.

Pfoi ergo debemuM suicipere hujusmodi^ elc. Jungit
ae beatus Joannes , qui oronia dimiserat propter
Christum, personsB fidelium divituro, quaienus eoa
ita alacriores reddat ad miserenduro pauperibus et
peregrinis : nec discredenduro est illuro veraciter
dicere potuisse quod Paulom dixisse legimus : Ipni
scidt quoniam ad ea quce mihi opus erant et his qui
mecum tunt ministraverunt manus ist<e, Omnia ottendi
vo6fS, quia sic laborantes oportet suscipere infirmos^
ac memihisse verbi Dominif sicut dixit : Beatius est
magis dare quam accipere {Act. xx). Cooperatores
autem eos dieit veritaiis, quia qui spiritualia dona
liabentibus , temporalia lubsidia iribuii, in ipsis
donis spiritualibus cooperator existit. Nam cuin
panci dini qui spiritualia dona perceperunt, et multi
qui rebus temporalibus abundant, per hoc se divites
virtutibus pauperum inserunt, duro eisJem sanctis
pauperibus de suis divitiis impariiuuiur. Ilinc ete-
iiim Dominus ait : Qui recipit prophetam in nomine
prophetm^ mercedem prophetw accipiet ; et qui recipit

II. SECT. 1. •- EXEGETICA GENUINA. \U

A jnslum in nomine justi , mercedem jmsti aceipiet
{Matih, x).

Scripsisum forsitan Ecclesiagf sed is qtd amat pri-
matum gerere in eis, etc. Diotrephes, ut Tidetur, erat
hsresiarcba teroporis illius aliquis superbos et inso-
lens, malens nova docendo primaiuro sibi usurpare
scieniix, quam anliquis aanctae Ecclesiae, qux Joaii-
nes prsedicabat, huroiliier auscultare mandatis. Unde
bene Diotrephes speciose insutsus^ sive decor in^U''
mens interpretaiur, ut perfidiaro cordis eiiam nomine
tignet.

Propter hoc^ si venero^ commonebo ffm opera, \4
est, in omnium notiiiam manifestius arguendo pro-
ducain. Juxta illud aposloli Pauli : Quid vultis^ in
virgaveniam ad vosT
B Qute facit^ verbis malignis garriens m iros. Noian-
dum quod linguas detrahentium, sicut nosiro vitio
non debemus excitare, iie Ipsi pereani, ita persoani
malitiam exriiatas debemus aeqmnimiter tolerarot
ut nobis meriluro crescat ; aliquando autem etiam
compescere, ne dum de nobit mala disteininant,
eoriim qui audire bona polerant, corda innocentium
corruropant. Ilinc est qaod Joannes detraetoris sai
linguam redarguit, ne siiam pnedicationero non audi»
rent qui aiidire poterant, et In pravis moribo« re-
nianerenl.

Charissime , noli imitari malum , sed quod bonum
est. Quod bonum illuro imitari velit, subdendo aperit,
dicens :

Demetrio testimomum redditur ab omnibus._ Quia

^ videlicet ipse siisciperet infirmos, et egentes pro ve-

ritate sustentaret. Hunc ergo Gaio iiniiandum pro-

ponii, ut similiter omnluro laude possit et ipse dignus

existere.

Pax tibi. Salutant te amici , etc. Aroicis gratiam
pacis roandat, et salutis, ut per haec Diotrephen cae-
terosqoe Tcriiatis iniinlcot , a saluie et pace vestra
monstret exiraneos.

IN EPISTOLAM JUD^.

Judas , Jesu Christi servus , elc. Jiidas apostolus ,
qiiem in Evangelio Mallhxus et Marcus ThaddaBum
appellani , scribit conira eosdem fidei corruptores ,
quos et Petrus ei Joaniies in siiis damnant Epistolis.

Charissimi , omnem sollicitudinem faciens scribendi
vobiSf elc. De communi eoruro salute dicil , de illa
salute quse ipsi et illis erat communis. Omniuro
nauique eleciorum una et communis est salos, fides,
et dilectio Christi.

Deprecans supercertari semel traditce sanctts fidei.
Deprecans non aliam fidem discere qiiain eain qnsB
semel iradita est vobis ab aposlolis, sed pro hac cer*
tari semper usque ad roortem.

Subintroierunt enim quidam hamines , eic. In boc
judicium dicit , in hanc daronaiionem , qiiaro iropii
riciendo merentur. Unde Dominus dicit : Et proce^
dent qui bona fecerunt in resurrectionem tita; qui
vero mala egerunt, in resurrectionem judicli fJoan, v),
id e!>t, damnalioiiis.

Domini nostri gratiam transferentes in luMuriam.
Doinini nostri gratia moliivit duritiam legis, quia cuoi
illa diceret , Si quis h«c vel illa feceril, lapidibus
obruatur ; si quis haec vel illa fecerit , flammis coni-
buratur ; Dominus , laxaia districiione legis , dedii
D |>er Evangelii gratiam licentiain purgandi scelera
comroissa per poBniieniiam el eleeinosynje rructus.
Scd hanc ejus gratiaro iransferunt in luxuriam , qui
nunc Unto liccnlius ac liberiu» peccant, quanto ml-
nus se vident statiro asperiute legis de adinissis fa-
cinoribus exaroiuari.

Et solum Donunatorem et Dominum nostrum Jesum
Christum negantes. Solus Dominalor est Dominus no-
ster Jesus Chrittus cum Patre et Spiritu sancto, siciii
solus Dominator est Paier cum Filio et Spiriiu san-
cto; sicut et solus Dominator est Spiritus sancius
curo Patre et Filio. Sola Domiuatrix est lota ips^a
Triniias, Pater et Filius et Spiritus saiictus. Quaiii*

iS5 IN EP.STOLAM JUDiC. 12$

canqoe eDim in eadem titncta et individua Triniiate A reliquerint suum domicilium , i*l est Ecclesi» uniia-

lem, in qua Deo renali sunt, vel cerle sedes regiii

personam nomioes , soliis Deug est. Ei cum lotam
simul Trinitatem nominas , solum ferum Deum no-
minas. Unde recie intelligendum quia qiiicuiique
ha^retiei Patrem Christi Terum Deuui bonum et ju-
sium esse denegant « solum Dominalorem et Donii-
nam nostrum negant. Quicunque Jcsnm Chrisium
verum tase Filium Dei negant, et bi utique solnni
Dominalorem et Dominom nostrum npgant. Qui-
cunque Spiritus sanrti poieniiae derogant , eiiam hi
snllns Dominatoris et Domini nosiri majesiati con-
tradicunt : quia nimirom idem Paler et Filius ei
Spiritus saucius , solus Dominator et Dominus no-
stcr esi.
Commonere auUm vo$ volo , scientet $em$t omnia.

coelestis, qiias accepturi erant, si fidera servarent, et
anle judiciuin grayiter, et gravius iu judicio univer-
sali damnabit.

Sicut Sodoma et Conorrha, et finUmm civitate$, etc.
Quia dederat exemplum damnniionis in eos.qui solum
Doininatorem et Domiuum noslrum Jesum Christum
negant, commemoraio inieriiu vel populi murmu-
raiitis et infidelis in deserto, vel erigeniium se con-
tra auctorem neqiiam angelorum , i(a dat exemp!uni
poenae illoruin qui Doniini nostri Jesu Chrisli gratiaui
transreriint in luxuriam , commemorans incendium
Sodomorum.

Similiter et tt carnem quidem maeulant , etc. Sub-

Ouinia videlicet arcana fidei scientes , et non opus audiendum est, et hi dainnandi sunt sicut Sodomitac,

babenies receiiiia qiiasi sanciiora a novis audire
magistris.

Quoniam Jetu$ populum de terra JSgypti $alvan$ ,
ete. Jesum non filiuui Nave , sed Dominum nosirara
dicit, osiendens primoni quia non ipse a partu san-
€l2 Yirginis, ul bairetici arfirmant, principium ba-
buii, sed juxia mysteriam sui nominis ad salvaiionem
credentiuro Deus aeternus exstiiit ; deinde insinuans
qaodita credentes salvat propiiias, ut etiain juslus
damnet incredulos. Ita enim clamantes ad se de aflli-
clione iEgypiia priroo salvavit humiles , ut secundo
marmoranles contra se in ercmo prosiernerct su«
perbos. Qood ideo inculcat, ui eiiam nunc memine*

qui carnem maculaverunt , sicut populus non cre*
dens qui mnjeslaiem divinx poientise bljspliemabat,
sicut angeli qui dominationero sui Creatoris sper-
nebant.

Cunt Michael archangelu$ cum diabolo di$putaH$ ,
etc. De quibus Scripturis Judas lesiimonium boc
assumpserit, non facile patel. Sed lamen sciendam
quia simile his aliquid in Zacharia propheta reperi-
mus. Ipse enim dicit : Qiiia o$tendU mihi Doniinu$
Je$um tacerdotem magnum $tantem coram angelo Do*
mini^ et Satan $labat a dextrie eju$ ut adver$aretur ei.
Et dixit Dominu$ ad Satan : Increpet Dominue in te^
Satan, et increpet Dominut m fe, ^ui elegit Jeru$alem

rimos illum sic per aquas baptismi , qnod Rubruin r {Zach. iii). Sed boc in loco facillime inielligitur quod

nare aignabat, aalvare credentes , ui etiam post ba-
ptisma bumilero in nobis requirat vliain, a4que a vi-
tiornm sorde secretam, qualem meriio eremi secreia
conversio designabal. Quam profecto vitam , si quis
vel a fide deviando vel male ngendo violaverit, qiiasi
revertus corde in ^gyptum, non ad promissaot regni
patriaro perveoire, sed inter impios merebitur inter-
ire. Aliter : Secundo eos qui non credlderunt per-
didit, quia justus judex nonnullos culpis exigentibuSy
et nanc et postmodum percutit. Solos quippe poena
a supplicio liberat , quos immutat. Nam quos prae-
seoila mala noo corrigunl, ad sequentia perducunt.

Angelot vero qui non servaverunt suum principatum,
elc Ct iu bac sententia, |sicut in praecedente , primo

Jesiis sacerdos desiderabat populum Israel de capii-
vitate Babyloniae liberari, alque ad patriam lerraHi
redire. Resistebat autem illi Satanas, nolens Dei
populum liberari, sed magis bosiibus et gentibus
mancipari ; ideoque illum angelus qui populi adjutor
erat , increpabat , atqoe ab iiijuria ejusdem popiili
removebat. Sed quaodo de Moysi corpitre cootentio-
nem curo diabolo Micbael babuerit ^ incerium balie-
mus. Attamen non desunt qni dicant eumdem Dei
populum Moysi corpus appellatum , eo quod ipse
Moyses illius populi portio fuerit ; ideoque Judas«
quod de pupulo factum legerai, recte de Moysi cor-
pore factum dicere possit. Sed ubicunque et quando-
cunque baec aliercatio facta angeli cum diabolo fue-

reminiscendum, quod Jesus Doroinns noster praeva- D ^K diligenter ioiuenduro , quia si Micbael archan*

ricatoref angelns punivit. Qui enim homo in fine sae-
colorum de Virgine natus , Jesa nomeo angelo di-
ctante, accepit, ipse ante omnia saecula nalus ex Pa-
ire Deus , omnem creaturam cum Patre , ut voluit ,
disposuit, et a principio superbientes angelos iia sub
eaiigine aeris bujas damnavit, ut eosdem in die ju-
dkni graviores reservaret ad poenas. Et ideo jure
sant damnandi qui Cbristum Jesum non Deum ve-
roiB, sed bomiiiero fuisse lantum, ei de utroque sexu
progeiiitom cootenduni. Deinde ioferendum quod qui
angelis peccamibus non pepercii, nec bominibus
ptrcct superbieolibos ; sed ei hos quoque, cum suum
princjpaiom nen servaverinl , illuni videlicet quo
per fratlam adoplionis filii Dei elTccli sunt , sed de-

gelus diabolo sibi adversanti blasphemiain dicere
Duluit, sed modesto illum sermooe coercuii, quauio
magis bomioibos omois Llaspbemia caveuda est , et
maxime oe majestaiem Creatoris verbo indisciplioaio
oflTeodant.

Vte iUi$ qui in via Cain abierunt, etc. Via Caio ab-
euot, qui propier iovidiam meliorum nomen sibi doc-
torum quo honoriflcenlur assumunt. Et errore
Balaam eflusi sunt , qui pro ainore terrestrium com-
modorom, veritaiem qoam ipsi oorunt impuguant.
Contradictione Core, qul vivus ad inferua descendit,
intereunt , quicunque appeiitu indebiti primaius sese
ab unitaie sancte Ecclesiae secernunt, seientesque
et praevidentes quantum inali gcrant, ad scelerum

IJ7 BEDiE VENERAniLlS OPP. PARS II. SECT. I. — EXEGETIGA GENUINA. 128

lamen UrUra descendunl. Et qaidem Cain de fralri- A qutsi in spumiis levisiimas dissoivinHiir et pereuni.

cidio cogiunlein Homiiius corripuii, sed eum inyidia
satvaii non sinit. Balaam aulem adversus Dei popu-
lum iier agciitem Dominus vetuit, sed ainor pecunix,
ne obtemperaret, obslilit. CoresuperbientemMoyses
Domino iii se loquenle lenire curavit; sed euin ela-
tio, qua fervebat, insanabilem reddidil. Sic profecto,
sic faciuut lixretici, qui ad increpationem sanctas
EcclesiaD emendari despiciunt ; qiiin poiius fraires
gladio malae doclrina!, sicut Gain » iniertlcere, malo
consllio decipere sicut Balaam , C(inira doctores
calholicos erigere sicut Gore, ad suam ipsoruin per-
dilionem, contendunl.

Hi sunt in epuUs iuii macula^ etc. Maculatiis est,
qui peccai : macula est ipsuni scelus quod operaio-

Sidera erranfm^ quibut proeelia tiaebrarum in (eter-
num servala e$t, Sidcra errantia , quae suiit sepleni,
nunquam in eodem loco ubi pridie fecerant, ortuui
vel occasuro faciunt; sed roodo adiiiftma con» bru-
inalis descendunt, modo ad alia sonae solstilialit as-
ceodnnt, roodo roediam zonae Kquinoctialls lineani
repetunt. Sic nimirnro, sic suut baBrelici« qui lucem
veritatis proroittentes nunquaro in eodem suiu do-
cendi perdurant ; sed modo sic, roodo sk, doctrinam
suam informanles, ipsi utique quam sit conietnnenda
lucis ostenUtio quam pollicenlur insinoanu Et qui*
dem inier planetas, id est erraniia sidera,. notissim»
sunt, luna, lucifer, qui et vesper. Quae nonounquam
in bono accipiuntur, cum sol Doniinus, liina Ecdesia^

rem suumcontaminat. Et ideo baereticos quos arguit, ^ esl, lucifer Joannes Baptista, qui Dominuro iti carne

nasciiurum nascendo, et testimonium lucis ei prae-
bendo , praecessit. Sed et In malo logimus soiem,
dicente Domioo de seniinibus jaciis in peirosa :
Sote autem orto^ statim aruerunt (Mauh, xiii). Quod
eiponens ipse subjungit : Peneculione autem orta
propter verbum continuo ieandalitantur (Ibid,). Solis
ergo ardor, fervorem persecutionls iiidicat. Lunam
in roalo legimus : Stultui ut luna mutatur (Ecc/t.
iivii). Lociferum in malo : Quomodoeecidi$ti de ccelo^
Lucifer{hai. xiv)? Quod nonsolum de primo diaboli
casu, sed de membris quoque ejus quae per haeresim
de Ecclesia ruunt, intelligi potest.Vesperuin in roalo :
Et vetperum tuper fiUos terras con$urgere facU {Job»
xxxviii). Quia ei Aniichrisliis ctministri ejus, quam*

maculas appellat; quia non solum in commessatio-
nibus et ebrietatibus suis sive carnalibus seii spiri-
loalibus pereont ipsi, sed ei alios perdunt et inqui-
iiant.

iVtt6et itne a^ua , eic. Nut>es simt sanrti pradica-
tores, qui, conversaiionem habentes in coelis , inira-
ciilis coniscant , et pluunt sermonibus. De quibiis
Deo dicitur : Et veriias tua usqtte ad nubee, Sed
nubes sunt siiie aqua haereiici , qui posuerunt in
coelum 08 sunm per Ycrba superbia*; sed aqtia
sapientiae audieutium corda iion irrigriiil , qui a
veniis circumferuntur , quasi ad suggesiionem spl-
riluum invisibilium, iii diversos viiiorum rnptantur
errores.

,. ^ ^,— , -,

Arboret autumnakt^ infrnctuotcef bit mortux^ era» y\s se transflgiirent velulangelos lucis, non lamen

dicatcs. Mortua est arbor, quae noii facit fructum
bonom; quae vero etiam inali operis frucium protu*
Itt , bis mortua arbor appellatur. Et si ille qoi boni
operis frucium ferre noluil, pro sua sierililate dici-
lur ezcidendus , et in ignem miitendus ; quid putas
illum roereri pcenarum, qui vel perverse agendo , vel
alios perveriendo pessimos fructus atiulit? Nec nii-
rom, si infroctoosaR el bis mortusc dicantur esse ar-
bores, qoao eradicaiae esse probantur. De sanctis
enim dicitur : /n ekaritate radicati, et fundaii (Ephet.
Jii). Qui vero a charitatis boliditate se eradicare non
timenl, merito si quid boni friictus haberc videnlur,
•dmitlunt. Merito lales aulumnalibus arboribus

divinae luci lestimonium perhibent, sicot lucifer
soli ; sed magls opera lenebrarum suis seqoacibus
ostenduni ; instar stellac qoae Yesper diciior, qoae in
Occidente vesperiina apparens secoiorae noctis prae-
cursor existit. Sidera^ inquil, errantia, quibus pro-
ceUa lenebrarum in cetemum tervata esl, Recte enim
In tenebras tormentorum millentur aetern«s, qui in
Ecclesiam Dei sub nomine locis tenebras indocebant
errorum. Meiiio procella percelleutor soppliciorom»
qui in similiiudiiiem tempesUtum roarinarum , pa-
cem fidelium turbabant.

Prophetavit autem et de his septimus ab Adam ,
Enoch , etc. Non conlra omnes eos homines diciCy

coinparantor , ot desperau eorum salus ostenda- p sed contra omnes iropios, neminem iliorom relin-

>■■■• AiiffisMMS AMtMK •A^.^tLs^ ^^^ .^1 . . • . *. rv _ !■ ^..l.J:a.-_ .

lor. Automni enim tempore non soloro poina
nulla nasci ; sed eiiam ea quae naU eranl ma-
lura solent decidere. Goi Tidelicet teropori assi-
milaniur lii qoi ei fructus fidei ferre ipsi negligunt,
et ea quae fideles quoslibet facere bona conspieiunt
exsiirpareaique in caduca siudentnegotiaconvertere.
Fluctus feri maris despumantes suas confudones.
Fluclus feri maris sunt pcrversi doctores, qui et in
semeiipsis inquieti semper, lomidi , tenebrosi et
amarl sont, et pacem Ecclesiae qoasi subiliuiem fir-
miuiemqoe obicum semper impugnare non cessant.
Scd ules rccie dicuntur despumantes suas confusio-
iies, quia, insUr lumentium undarum, quanto akius
se soperbientes auollont , unto amplius confusi.

qiiens impunitum. De quibus subditur :

Et arguere omnes impios. Septimum sane ab Adam
dicil esse Enocli, qui basc propheiavit, ot confirmet
exeroplo quod superius ait : Quiajam otim proe-
scripii fuerant in tale judicium impii homines^ qui suo
tempore subintroierunt adsubvertendam fidempiorum.
Et arguere (inquil) omites impios de omnibus ope^
ribus impietatis eorum , elc. Vera quidem est Iiacc
sentenlia, quia Dominus in Judicio veniens impios,
non solum de operibus , Tcrum etiam de verbis ar-
guet, et judicabit iniquos ; aiUmen sciendum qoiai
liber Enoch, de quo illam assumpsit , ioter apocry-
plias Scripturas ab Ecclesia deputaiur, non qiiia
dicta laDli patriarcbae abjici ullatenus possint, aul

m

EXPLANATIO APOGALYPSIS. — BPIST. AD EUSEBIDH.

450

folsa debetiK aesUm»ri, sed quia liber ille qal sab A * Beipto saWari posse pronuntiety sed omneft Spiritus

nofnine ejus offerlur, non vere ab illo scriplos, sed
sub tilulo noniinis ejus ab alto qiiodain editus fide»
tur. Si euim vere ejus essei, non esset ftdei san»
contrarius. Nune autem qula mnlta ineredibllb con«
ilnet, in quibus illud esl de gigantibiis, qnod non
haboerint homines patres, sed angelos» meriio doeiis
claret non esse Tiri veracis scripta qua meBdacio
sordeni. Unde et baec eadem Judae ICpistola , quta
de apocryplio libro lestimonium babet, primis tem-
poribos a plerisque rejiciebatnr. Tamen aucioriute
Jam et vetustate et usu meruit ut inter sancias Scriptu*
ras compnietur, maxime quia tale tesiimonium de apo-
crj|>bo Judasassumpsil, quod non apoeryphum ac du-
bium, sedyeraelocislucidaeseei veritaieconspicuum.

sancii in iios petamus adventum , quo inspirali ar*
dentius orare valeamus, ne forte cum bis qui Spiri-
lum non babcnt, ideoque animales perseveranl, a
sanciae Ecclesiae socieiate segregemur.

Et hoi quidem ar§uUe JHdicalos^ Ulos vero ealvale
de iffne rapientei, etc. Quod ait m timore ad cuncta
Iria quae proposuerat jungeiidum esU Quia et apo«
siatas quisquis arguit ac damnabiles ostendii, in
timore debel agere , ne forte sibi suisve quos diligit
aliquid tale coniiugat. Et qui de incendio vitiorum
allerum castigans eripuii, eonsiderare se debet, ne
etipse tentetur. Eiqui poBnitenii inisereiur proximo,
etiam illum necesse est hoc circumspecte agere, ne
forte plus justo vel severus exisiai vel pius.

Mi sunt nmrmnratores , querulosi , elc. Tanto B Odientes et eam qua camaiis esl maeulatum Ittni-

amplius quisque murmurat , et queritor de prae-
sentibus Ecclesiae laboribus, quanlo minus in se
desideria camis exsiinxit. At contra saiictua Da«
niel et caeteri coelestium deslderiorum viri, quanturo
obnixe snpernasola desiderani, tanlum conieuipiius
transitoria cuncta qnae videntur adversa despiciunt.

Hi sunt qui segregant semetipsos^ eic. Ideo semei-
Ipsos reprobi segregant a sorte justorum , ideo sunt
animalesi id esi, proprias animae suae concupiscen-
tias sequenies, quooiam Spiritum unilatis quo Ee-
eletia congregatur, quo spiritualis efflciiur, babere
non memerunu Ideo difOuuni, quia coagulum non
habent charlutis.

eam, Carnalem lunlcam corpus nostrum dicit. Non
antem corpus nosirum odisse debemus, sed macula-
tum boc omtiimodis debeinus odisse, et quantum
valemos agere, ut hoc immaculaium reddamusy nt
de carnali spirituale mereatur erflci. Quod quia non
nostri arbitrii potestate , sed Dei gratla perficlendum
est, recte subjungilur :

Ei autem qui potens est conservare vos sine pee^
eato^ eic. Bene bic dicit in exsultationo nos consti-
luendos ante conspeciuin gloriae Dei, quos superius
admonebal in limore Deo servire. Quia quanto magis
Irepidi de actibns nostris in praeseiiti fuerimus, tanto
amplius in foiuro de percepia mercede laeubimor.

Soli Deo Salvatori nostro per Jesum Christum Do-

Yo$ autem , charisdmi , Bupereedificanles vosmet' ^oit
ipsos sanctissimtB vestrce fid^, etc. In Spiritu sancto ^ mbtum nostrum gioria et magnificentia. Haec clausula

et Pairi et Filio coaequalem ei coaeteroam per omnia
et ante oinnla saecula, gloriam refert, ac regnum.
Et eomm qnoque qui minorem aut posteriorem Pa-

oramii8,quandoinspirationedivina compuncii super-
nom petlmusaoxillum, ad percipienda bona quae ex
nobb ipeis habere nequimus. Ila ergo nos admonet
beatos Jodas superaediflcare nosmellpsos super fun-
dameotom sanctae fidei, ita nos ad domus Del, quae
est Ecclcfia» lapides vivos adjungere, ita nos in di-
lectiooe Dei servare praecepit, ut nunquam de do-
atris viritNis praesomamus, sed in difinae luitionis
adjuloriom speremos , ne quis Juxta dogma Pelagii

tre Filium credunt coarguit errorem, cnm dicil
Deo Pairi gloriam, magnificeniiam, imperiom et
potestaiem, esse per Jesum Gbristom Dominum no-
irum. El boc non ab Initio temporis aliciijus, sed
ante omne saecukim, et Donc ei in omnia saecula
saeculomm. Amen.

EXPLANATIO APOCALYPSIS.

EPISTOLA AD EUSEBIUM.

0ILECTIS8III0 FRATai EUSBBIO, BEDA tALDTEII.

Apoealypsls sancti Joannis, in qua bella et in-
cendia Iniestina Ecdesiae suae Deus verbis figorisque
revelare dignatus est , sepiem mibi (fraler Eosebi)
videtor esse divisa periochis.

In qoarum prima, post praefalionem copiosam, ad
roborandam fldem fragilium, ac Domini passio-
nes» et posteriores glorias enameralas, simiiem
Fillo bominifl Ecclesia ceroii indotum ; qui, eomme-
Boraiis hts qus speclaliter in septem Asiae gesta
vel gerenda sint Ecclesiis, generales totius Ecclesiae
liKtas dCKribit ei palmas. Ubi flexio loco consuUe

D 8ttb|icieiidos Ecclesia Judaeos, et leniationem orbis
universi futuram» seque promisit cito esse ventu*
rum; septimo aotem, lepidam ponit Laodiceam. Jfi'
iius enim hominis ventens^ putas inveniet fidem ln
terra(Lue. xtiii)?

In secunda aulem periocba, descriptis in sedo
Dei quatuor animalibus et viginti quaiuor seniori-
btts, Agnum videt apertis septem libri slgBati ai-
giills, conflictus et triumphos Ecclesiae reserare fn-
toros. Ubi juxta consuelodinem librl isiiaSy osque
ad sextum numerum ordinem^costodit, et prttier«
misso sepiimo, recapitolal, ac duas narraiiones«

151 BEDilS VENERABILIS OPP. PAKS II. SECT. I. — EIEGETIGA GENUINA. fS2

qiiasi ordinem secutus, sepitmo concludit. Sed et A diconlur excedunt ejus moduiti, et potius ad Cbri«

ipsa recapitulatio , pro locis intelligeuda est : ali-
quande enim ab origine passiouis, aliquando a medio
tempore, aliquando de sola ipsa novissima pressura,
aut tion rnullo ante dicturus recapitulat. lllud lameii
flxum servat, ut a sexto recapitulet.

Tertiaveroperio€h.i,sub specie sepiem angelorum
tuba canentium, rarios Ecclesiae des4!ribit evenlus.

Qiiaria , sub flgura uiulieris parlurienlis , et dra-
conis eaui persequentis, ejusdem Ecclesix labores
et Yiciorias aperit ; et ulrique mililiae praemia digna
rependil. Ubi septem quoque aogelorum dicta com-
memoranliir, et facta, eisi dou pariter, ut supra.
Ilunc enim mystica solertia nomeram pene obique
serval, cum et moris sit ejusdem Joaniiis, in Evange-

sium et Eoclesiamy cujus iite pars est, relaia clare*
scani. Nec speeies semper exceditur. S«pe enim
talia dicuntur» quae vei ci quoque, Yel el fortasse
taniummodo apertissime congruani. Sed cum a
specie transitur ad genus, quasi adliuc de specie lo-
qiiente Scriptiira, ibi vigilare debet lecloris inientio.
Quintam ponit regulam, quam de temporibus nuii-
cupai. Potesl autem (ut mibi videtur) eliam de nu-
meris appellari. Hanc tropo synecdocbe vel legitimis
Dumeris Yigere dicii. Tropos synecdocbe esl aut a
parie totuin, aui a toto pariem. Quo locutionis modo
etiam illa de resiirrectione Cbrisii sol?iiur quaestio ;
pars eniro novissima diei qoo passus esi, nisl pro
toia die accipiatur, id est, adjuncta etiam nocte pra:-

liis quoque el Episiolis» iiibil tepide et breyiter B terita ; et nox in cujus parie ultima resurrexit, niii

dicere.

Quinia auiem perioclia per septero angelos, sep-
tem plagis novissimis terrain perfudii.

Sexta, damnationem oieretricis magn», id esl,
impiae dTiHlM.

Septima, ornatum uxor» Agni, saoctae videlicet
Jerusalem de cwlo a Deo descendenlis osteodlt.

Septeiu quoque regulas Tycbouii , viri inter suos
eruditissimi , quibus ad intelligendas Scripturas
studiosi plurimum adjuvantur, breviler commemo-
randas putavi. Uarum prima de Domino et ejus cor-
pore est , quando a capite ad corpus, vel a corpore
transitur ad caput , et tamen ab una eademque per-
sona non recedilur. Una enim persooa loquiiur dl-

totos dies accipiatur, adjuocto scilicet illucesccnte
die Dominico, non possunt esse tres diesettres no-
ctes, quibus se In corde lerrae praedixit futurui».
Legiiimos autem numeros didt, quos emiuentius
divina Scripiura commeodat, sicut septenarium, vel
denarium, vel diiodeoariom, quibus plerumque vel
uoiversitas temporis, vel rei alicnjus perfcctio desl-
gnatar. Sicut : Sepliet in die iaudem dixi ttbi {Pial.
civiii), nibit est aliod, quain umper laui ejm tn ore
meo (Psal. xxxiii). Taniomdeni aoiem vatent, et
cum multiplicanlur sive per denarium, sicut septna*
ginta et septingenii; unde possunt 6i septaaginta
anni Jeremi» pro oniverso tempore, spirlioaliter
accipi, quo est apud alienos Ecclesia , sivc per sei-

cens : Sicut $pon$o impoiuit mihi mitram , el iicut ^ psos, sicut decem per decem centum , sicut duode-

ipomam ornavit me omamento ; et tamen quid borum
capiti, quid corpori, id est , quid Cbristo, quid £c-
clesiae conveniat, otique intelligendum est.

Secunda est de corpore Domini bipertito, vel po-
tius de Domini corpore vero atque simulato, ut
srincto Augustino magis appellarl placuit. Dicit enim
Ecdesia : Fuica ium et ipecioia^ ut tabemacula Ce-
dar, et ut petlii Satomonii {Cant, i). Non eniin ait :
Ftisca fui et spedosa sum ; sed utrumque se esse
dixit, propter communionem sacrameniorum , et
propter leroporaneam commistionem Intra una retia
piscium booorum et malorum. Tabemacula quippe
Cedar ad Ismaelem pertioent, quia non erit haeres
^um fllio liberjp.

Teriia de promissis et lege, quae alio modo de
spiriiu et liitera, vel de gratia et mandalo potest ap-
pellari. liaec sancio Augustino magna quxstio magis
quaro regula quae solvendis estquaestionlbus adbiben*
da videtur. Ipsa est eniin quam oon Inielligentes Pe-
lagiani,vel condiderunt suam baeresim, vel auxerunl»

Quarta est de specie et genere. Species enim pars
est. Genus autero totum, ciijus ea pars est. Sicot
unaquaeque civiias pars est toiius provinciae , et
onaquttque provincia pars est totius orbis. Unde et
iu notitiam vulgi verba ista venerunt, ut eiiain idio-
tae intdligaot quid specialiter quid generaliler iu
qnocunque praecepto imperiali sil constitutum. Fii
lioc etiam de liouiinibus, sicut ea qua* dcSalonione

cim per duodecim centuui quadraginia quatuor, quo
numero significatur universitas sanctorum lii Apoca-
lypsi.

Sextaro regularo Tycbonius recapiiulationem vo-
cat. Sic enim dicuntur in Scripluris quxdam, quasi
sequantur in ordine temporis, vel rerum coiitinua-
tioue narrenti|r,cum ad priora quae praetirmissa sunt la*
tenier narratio revocetur. Sicut in Genesi «luod dicilur :
Itti /iiii Noe in tribubui et Hnguii tuii. Ab his divitcc
iunt intulcB gentium iuper terram {Gen. x). Et statim :
Erat autem omnii terra tabii uniui et termonum eo-
rumdem (Gen. xi). Iia dlclum videlur, Uiiquam eo
j:im tenipore quo dispersi fuerunt ona fuerii oinnibus
-. lingua, cum potius recapitulando latenter adjungeret :
Qualiter sint linguae divisae.

Septima ejusdcm regula est de diabolo et ejus
corpore. Aliguando enim in diabulum dicilur quod
non in ipso, sed in ejus corpore possit ngnosci, sicut
Domiiius beaio Job, ejusdem bostis fraudes et vires
exponens, inter alia dicit : Nunquid ad te precet mul^
tiplicabit, aut toquetur tibi mottia? Non enim ipse
diabolus legitur uspiam poeniientiam acturus, sed
corpus ipsius quod damnalum in line diciurum sii :
Domine, Domine, aperi nobit {Luc, xiii). Ilas ergo
regulas non iu Apocalypsi tantum, id est, in Itevela-
tioiie saiicli Joannis apostoli, quam ideui Tychoniua
et vivaciter intcllexit« et veridice satisque caibnlce
disseioit, prxter ea duulaxat loca in quiUis, suoi

135

EXPLANATIO APOGALYPSIS. — LIB. I.

154

prlis.id esl, Bonatislarum, scliisma defendere nisus, A ut percepia talenti cum usuris rereramiis ad Domt-

perseculiones quas ipsi a religioso Yalentiiiiano prin-
rjpe, Tideltcei, ut h.Tretici pertulerunl, Ecclesiis
«:oniro et plebitnis, dumibusque et possessionibus sub
cathoticorum manum contraditis , et sacerdotibns
cssilio retrusis, deflet , et martyria vocans, has in
eadem gloriaiur Apocalypsi fuisse prsedi tas ; verum
in omni quoque Scriptura canonica, et praecipue
prophetica, easdem Yigere regulas, quisquis Yigilan-
ler Intenderily inveiiiet. Cujus quidem auctoris et
1108 111 hoc opere sensum secuti, nonnulla quae ex'
trinsecns posuit, breviandi causa omisimus: plura
Yero quae illi ntpote viro ingenioso, etqui, aicut de
€0 diclum est, vehiti rosa in spinis erfloruit, aperta,
nec qtuesitu digna, videbanlur, quanium vel magi-

num. Cumque opus memoratum in tres libellos re-
levandx roentis graiia fiiidi placuisset, nescio quo
enim modo, ut beatus Augustinus ail, i ita libri ter«
mino reficilur lectoris intenlio, sicut labor viatoris
bospitio, > nihilominus tamen ut racilior quaerenti-
bu8 inventio redderetur, cadero capiiulorum inte-
merata series, juxia quod in ipso libello quondam
praepositis brevibus disiinxeram, peromnia videba-
lur esse servanda. Nostras siquidero, id est, Anglo-
rum, gentis inertiae consulendum ratus, quae et non
dudum, id est, temporibus beati Cregorii papx, se-
roen accepit fidei, et idero quantum ad lectionem
tepide satis excoluit, non solum dilucidarc sensus,
verum sententias quoque stringere, disposui. Nam

slromm traditione, vel merooria lectionis, vel eliam B ei aperu roagis brevitas quam disputatio prolixa me-
captv nostri sensus, atlingere potuimns, superadji- moriae solet infigi. Oplo in Cbristo valeas, diiectis-
cere cnravimiis. Nam et hoc in pneceptis babemus, siroe fratcr, Bedaequetuisemperroemoresse digneri».

EPIGRAMMA

DS BBATO JOANIIE ET EJUS APOCALVMi.

Exsul ab bumano dnro pellitur orbe Joannes

Bt vetitus Coici est cernere regna soli,
Intrat ovans caeli Doroino dilectus in aulam

Regis et attitbroni gaudei adesse cboris.
Uic ubi subjeciuro sacra lumina vertit in orbein,

Correre fluctivagas cernit ubique rates»
Et Babel ac Solyroam mistis confligere castris,

Hiiic atque hinc vicibus tela fugaroque capi.
Sed roitero sequitur iniles qui candidus agnuro,

Com duce percipiat regna beata poU.
Sqoameiis est anguis, per Tartara ca^ca maniplos

Subroergit flammis, pcsie fameque suos.
Ilujus quae facies studiumve ordove diielli,

Ars quae, quaeve plialanx, palma vel arma foreot,
Pandere dum cuperem, veterum sala laia peragrans

Excerpsi campis germina pauca sacris,
Copia ne potior generet fastidia roensis,

Convivaro aut tenuem tanta parare velet.
Nostra tuis ergo sapiant si fercula labris,

Regnanti laudes da super astra Deo.
Sin alias» aniroos taroen aroplexatus aroicos,

Quae cano corripiens, puroice frange, rogo.

LIBER PRIMUS.

CAPUT PRIMUM. C

Apocaiyptii Jeiu CAriKr, quam dedil iUi, etc. Fun-
data per apostolos Ecclesia, quali vel carsu dilatan-
6\f vel fine perficienda esset, ad roborandos contra
mundi adversa fidei praedicatores oportuit revelari.
Cojus revekitionero royaterii Joannes , roore suo ,
Filii gloriaro ad Patrem referens, Jesum Christuro a
Deo percepisse testatnr.

Qum oportei fieri cito. Id esl, quae in praesenti tero-
pore sunt Ecdesiae venlura.

El signifieavit. Myslicis earodero Apocalypsiro di-
ctis innexuit, ne cunctiR roanifesta vilescerei.

Nittens per angelum iuum, Angelus enim Joanni in
Sgura Cbrisli usus est, sicut in sequentibus roani-
festius apparebiL

Servo iuo Joauni. Ut per Joannem, qui, slngularis d
privilegio castitatis, baec prae caeteris cernere pro-
meruit eadem omnibus suis palam faceret servis.

Qui tei^monium perhibuit Verbo Dei^ ei teitimo*
nium Jetu^ etc. Ne de persona Joannis dubites, ipse
est qui Verbo Dei aeterno et eidem incarnato, sicui
vidii, teslirooniuro perhibuit, dicens : Cujm gtoriam
tidhu^ii^ glorium quaii Vmget^li a PatrM (Joan. i).

Beatui qui legk^ etc. Ideo doctores et auditores
beaii sunt, quia veiburo Dei servantibus tempus
breve laboris gaudia seqnuntur aererna.

Joannei ieptem^ eic. Per has sepiem Ecclesias
oroni Ecclesiae scribit. Solet enim universitas septe-
nario numerodesignari, quod septero diebus cunctum
hoc saeculi teropus evolvatur.

Cratia vobit, ctc. Graiiaro nobis optat et pacero a
Deo Patre %terno, et a Spiritu septiformi, et a Jesii
Cbristo, qui in homine suscepto testlmoniuro perhi-
buit Patri. Filiuro tertio loco nominai, de quo erat
plura locuiurus. Nominat et novissime, quod ipse
primus et novissimus, quia jam noroinaverat illum in
Patre dicendo, qui venturut eit.

Primogenitui mortuorum, etc. IIoc est qiiod Apo-
stolus ait : Vidimui Jeium Ckriitum propter panio-
nem mortii gloria et honore eoronatum, Et alibi, con-
tumeliain crucis exponens, adjecit : Propter quod et
DeuiiUum exaltaoit, et donavit illi nomen quod est
iuperomne nomen.

Et fecit noireguum, etc. Quia Rex reguro el Sa-
cerdos coelestis se oflerendo pro nobi;) nos sno cor-
pori adunavii, nemo sancloruro esi qui spiriiualiter

m BEDiE YCNERABILIS OPP. PiUlS II. SEGT. I. — EXEGCTICA GENUINA. 136

Bsicerdoln ofQclo careai» cum sil menibruin aeterni A de?icia aicendiiset in coeium. Etsi euim noveramus

sacerdoti^.

Ecce venii cum nubibus, etc Qui judicandus primo
venit occullus, lunc judicalurus veniel manifestus.
Ilaec ideo commemoral, ut ad loleranliam passio-
num coniirmel Ecclesiam, nunc ab hostibus oppres-
sam, lunc cum Ghrisio reguaiuram.

El qm eum pugntmerunit etc. In eadem illum for-
ma videntes judicem poteulem, in qua velut mini-
mum judicaverunty sera semetipsos posniientia la-
mentabunl.

Eiiam Amen. Quod novil certissime Deo revelante
futiirum, iuierponens Ameity Ormat sine dubitatiooe
venturum.

Ego tum a el w, iniiium et /fnii» etc. Initium, quem

Gbristum secundum carnem, sed jam nunc non no*
vimus. Bene aute^» iii iic»io. Omnes eniiit, iiiqnil,
qui in circuilu ejut smif, offerent munera,

Vestitum podere. Poderis, qus Latine lunica tala-
ris dicitur, et est vesiit sacerdoialis, Ghristi sacer-
dotium ostendit, quo se pro nobis in altari erucis
oblulil hostiam Patri.

£l prtecinctum ad mamiUae zona aurea. Mamillas.
duo testameiita hic dicit, quibiis sibi counexum
sanctorum corpus iinbuit. Zona enim aurea, chorus
sanctorum est, concordi charitateDominoadhaBreiis»
et lestamenta compleclens, $ervante$ (ui inquiiApo-
slolus ) iinaiiimt<alem Spiriiui in vinculo paeii
{Ephei. iv).

niillus praecedit ; Gnis, cui nullus in regno succe- ^ Caput autem e^ue et capiHi erant eandidi^ etc.

Antiquitas el immortalitas majestatis lu capile caiidor
osteiiditur, cui prscipui quique velul capilli adliae-
renies, propter oves ad deiteram futuras, iustar
lauae, et propter dealbatorum innumerabilem lur-
bam, et electorum a coelo daiorum, insiar nivis
effttlgeni.

Et oeuii ejus velut flamma ignis. Oculi Domini
praedicatores suni, ignespirituali,et fidelibus lumen,
incredulis praebentes iucendium.

Et pedes ejus simiies orichatco sicut in camino ar»
denti. Pedes igniios, novlsslmi teniporis Ecclesiam
dicit, quae Tehementibus est examinanda et pro*
banda pressuris. Oricbalcum quippe est aes multo

dit.

Qui est^ et qui erat^ etc. Iloc ideui dixerat de Patre.
Deus eniiu Pater et veiiii et veniurus cst in Filio.

Eyo ioannes^ elc. Persouam, locum, lempus, cau-
sanique visioiiis insinuat. Quam se etiam in Spiritu
vidisse lestatur, ne a caniali phaniasmate putaretur
illusus.

Fuit in insuia, etc. Illsloria nota est, Joannem a
Doniitiano Gaesare propier evangelinm in hanc in^u-
lam relegainm, coi tune congrue secreia datum est
coBli penetrare, cum cerlu lerrarum spatla nega-
batur excedere.

Ftti ffi iptnM in Dominica die, Gongruum quoque

spiriiiiali visioni tcmpus iudieat. Sulet enim Scri- igne et medicamine perductiim ad aureum colorem

piura terminos eausarum, sicHt saepe loci, vel cor
poris vel aeris, stc eliam temporis exprimere siatu-
tos. Abraham quippe angcli merldie, Sodomam
vespere visitairt. Adam post meridtem ad vocem
Domini deambulantis expavit. Et Salomon noctesa-
pientiam , non servaturus, accepit.

Et audim poit tne, etc. Voce prius admonetur, «t
ad Tisionem converiat iotuiium.

J^i mitte uptem Ecclesiii^ elc« Non his tantum locis
fult tunc Ghristi Ecclesia, sed io septenario numero
omnis plenitudo consistiu Asia quae interpretaiur
elevatio, superbam mundi altiludinem, iii quo pere-
grinatur Ecclcsia, designat; ei, ut divini mysterii
mos est, iu specie genus convenii. Nam et Apostu*

Alia translatio, quae dicit similes orichalco Libani,
significat in Judaea, cujus Libanus mons est, Cccie-
siam esse per&equendam, praecipue novissime. Nam
et icmplum ssepe Libani nomen accepit, cui dicitur :
Aperif iAbane^ portas tuai, et comedal ignis cedros
tuas (Zach. xi).

Et vox iilius tanquam aquarum muttarum, Yox con-
fessionis et praedicationis el laudis, iioii in Judxa
lanlum sed in mullis populis resonat,

Et habebat in dextera iua steiias septem. lu dextera
Gbristi« est spiritualis Ecclesia. Aslt(ii, inquil, regina
a dextrii tuis in vestiiu deaurato (l^sal, xliv). Gui
astanti ad dexteram dicit : Venite, benetUcti Patns

lus Paulus septeiu scribit Ecclesiis; non umen iisdein n "'**• ^^''^'^^ ^^*^""'" t^^"*' **^J-
quibus et Joannes. Kt licet isia septem loca ftgura
siiit totius Eccleshc septironnis, tamen gesta sunt in
bis specialiter quae increpai aul laudat.

Et conversus^ etc. Pulcbre hic forma describilur
Ccclesiae, lumen anioris diviui in pectoris casii ful-
gore praeferentis, Juxia hoc quod Dominus ail : Sinl
iumbi vestri preecuuti^ et iueerum ardentes (Luc xii).
Cujus interiiis exteriusque perfeetionem per doas
septeoarii numeri partes designai, dum in ea sioguli
quatuor corporis qualiuiibus consisteoUs Dominum
Deum suum ex toto corde, tou anima, toUque vir*
lute, dilignni.

Et In medio septem candeiabrorum iimilmn FiHo
hominis. Similem F.lio Immiois dicit, cum morte

Et de ore ejus gladins ex utraque parte ucntui
exibat* Qui de visibilibiis et inviaibilibos judicans,
postquam occideril liabel potesutem mitlere in
gebennam ignis.

Et fades ejus, sieut soi iucet in virtute sua. Qualis
in moute discipuli^, lalis post jiidicium Dominiis
omnibus sanctis apparebit. Impii enim in judicio vide-
bunl in quem pupugerunt (Joan, %n). Toius autcm
hic Filii homiiiis hubiius etiam Eeclesi» convenil,
cum qiia ona naiura ipsc faelus est Chrfstus, liono-
rem illi sacerdoiafem , ei Judiciariam Irihoens po-
let^utem, ei ut f^geat, sicul sol, in regno Patris
sui (IfafrA. xHi).

Ei eum vidiaem mm, eeddi ad pedoi ejui. Tan-

!37 EXPLANATIO APOCALYPSIS. — LIB. l. !3t

quam bomo ad spirilualem trepidat ▼isioiiem, st^d A vW/. Qni et oinnia creavit, et omnia roorieiiiio

Domini clementia timor pelliiiir humaiiiis.

NcHte timere^ ego $um primui ei novisiimut. Pri-
rous, quia omnb per ipsum facta sunt. Novissiiutifiy
qiiia in ipso restauranlur omnia.

Et habee clavei mortis et inferni» Non solum, in-
quit, mortem resurrectione devici ; sed et ejtisdi*m
mortis habeo dominium. Quod etiain Ecclesius Spi-
ritom sanctum insufRando tribuit. Qicortim , iii-
qniens, tHmiseriiii peccuta , dimittuntur ei$ , et coi-
tcra.

Scribe ergo tpue wdini^ etc. Qu» solus vidisii cun-
ctis roanlfestn, YariOit scilicet Ccdesiae labores, et
Bialos in ea cum bonis, usqne in finem seculi coni-
n»seendos«

Septem ttelia angeli iunt uplem Eccietiarum, U ^ iiiicitias exerceC.

resuuravil. Apia prxfaiio patientiaro suasuro.

Sdo tribulationem tuam et paupertatem^ud dives es,
Deati enim pauperee iplrilu^ quoniam ipiorum at
regnum ccelorum, Qiiod pulclire Fortunatus brcvi
versu expo&uit diceiis :

Paoper in aogusto regoat baDeodo Deum.

Qui ie dicunt Judwoi eae, et non $unt. Coiifiten-
tur se nosse Deum , factis autem negant. Judu»us
enim religiouis est noineu. Unde et apt»siolus : Qui
in abicondito (inquit) Judmue eit, et drcumciM cor-
dii in ipirltu^ non littera.

Eece mitiurua ett ex vobii diabolui in carcerem, ut
tentenuni. Uiiiversali Ecclesias lixc dicta coiiveuiuiit»
adversus quam diabolus inextricabiles semper ini-

est , reetores Ecclesiarnro. Sacerdos entm, ut Ma-
larhias ait , ang lui Domini esereituum ett ( Ma-
lach. II).

CAPUT II.

Et angelo Epheti Eccletim icribe. Hujus Ecclesi;e
juxta nominis qualiiatem, partem increpat , et par-
tem laudat. Ephesus enim et lapsus magnus ct vo-
luotas mea iu ea, interpretari dicitur.

Hcee dicit qm fenet teptem itetlat in dextera tua. Id
est, vos in manu sua habet, suaque poie&tate regit
ei continet.

Qui ambulal tn medio septetn candelabrorum aureo-
rum. Qui In medio vestri digrediens corda singulo-
raro, et renes investigat. G

Sdo opera tua^ et laborem tuum, e(c. Video te (in-
qnii) opera bonu solerter agentero, et injurias malo-
rum intolerabiles aequaniroiter lolerantero; qui
pseudoapostolorum verba factaque diligenter exa-
iiiiiians, nultatenus eis cedere voluisti.

Sed habeo advertum le^ quod charilalem tuam prt-
mom reliquiili^ etc In quibusdam quidem coeptum
deseruisti aoiorem; qtiem nist rccuperaverint, lucis
eos prorolssae munere privabo. lu quibusdam vero
pravonim eiempla^ idololatriain scilicet et fornica-
tionero, odisti. Ilaec eiiim sunt facta Nicolaitarum »
sicot in sequeiitibus aperitur.

Qnt habet aurem audiendi, audiat, etc. Quse sin*
guiis scribii , uiiiversis se dicere demoiisirat Ec- j. doctores.

Et habebitii tribulationem diebut deum. Totnro
tempus significat, in quo Decalogi sunt necessaria
mandata. Quandiu enim luccm verbi divini seque-
lis, carcerem necesse est adversantis inimici paiia-
ris. Quidain decem gentium persecutiones a Nerone
Ca&are usque ad Diocletiauum signilicatas iiitelii-
gmit.

£ifo fidelii utque ad mortem^ etc. Quo decem dies
pertingant, ostendit,qui usqiie admortem fldem ser-
vare suatJet.

Qui vieerit, non Iwdetura morte tecunda. Qut fidelis
permanserit usque ad mortem carnis, mortem ani-
mae non timebit siernam.

i^f angelo Pergami Eccietia scribe. Pergarous int r-
pretatur dividens cornua eorum , qui judicando
distinxit inter virtutem fidelium, et Nicolaiiaruni
perfidiam, iit cornua peccaiorum conrriiigerentur, et
exaltarentur cornua justi.

Ha:c didtf qm habet romphasant utraque parle acu-
tam. iudiciariam poiestatem congrue pnemisit, qul
erat victuribus prxmia, et pcenam reddilurus erran-
libus.

Scio ubi liabitas, ubi tedet ett Satante^ etc. Approbo
quidero paiieniiaro tuam , quae inter reprobos , qui
thronus sunt diaboli, coinmorata , me non no-
mine tantum, quo Chrisiiana diceris, sed fide co-
lis iniegra eiiam in lempore persecutionis cruentae,
sed improbo quod seductores etiam in te cerno

clesiis. Non enim Ephesiorum Ecclesia sola , si
eam non pceniterei, de loco siio movenda erat, aut
Pergamis tautum sedes est Satans, ct non ubique.
Sic et caetera singularum , oinni communia sunt
Ecclesiae.

Ftiir€iift dabo edere de ligno viUe quod ett in para-
diso. Lignum vitae Clirislos est, cujus in coelesti pa-
radiso visione, et iu praesenti Ecclesiae corpore,
saneiae reficiuntur animae.

Et angelo Smgrnm Ecctesies seribe. Huic Ecclesias
de toleranda persecutione suggerit , cui et nomen
congniit. Smyma enim myrrba dicitur, qu» moriifi-
cationem carnis designai.

itac dieit primus et novitsimus^ qui fuit mortuus et

Patrol. XCIIl.

Et in diebuiUlit Antipat teitit meut (idetiit eic. Qui-
dam inartyrem Pergamo passum , alii Dominura
Christum intelliguni, qui ab iucredulis eiiam nunc,
quantum iii ipsis esl, occiditur.

Edere et fornicari. Haec duo sant principalia ,
quibus carnales quique militaul , quorum deut v«n-
ter ettf et gloria in confutione ipiorum. Sed et omue
opus malum idolulairia est, et fornicatio spiritualis.

Tenentet doclrinam NicoUntarum, Nicolaitae sunl
dicti a Nicolao diacoiio, quem refert Cleiuens de
zelo puIcherrimaB coiijugis iticrepaium respondisse
ut quicunque vellet eam acciperet uxorem, et ob
hoc iiifideles docuisse quod apostoll cunctis pro-
miscua communiaque feroinarun . consortia perinit*

5

m BEDiE VENERABILIS OPP. PARS U.

terenl. DicunlQr autem NicolaitB quaedam eliam A
fabiilosa et pene gentilia de mundi praedicasse priu-
cipio, nec ab eis quae immolanlur cibos suos sepa-
rasse.

Vineenti dabo manna abieondilum. Qui carnis ille-
cebram, bypocrilis licet suadeniibus, coniempserit,
jure dulcedine panis invisibilis, qul de C(£lo descen-
dii, saiurabilur.

Et dabo Hli ealculum candidum, Id est, corpus uunc
baptismo candidaium, tunc incorruplionis gloria rc-
fnlgens.

El in calculo nomen novum scriptum. Ul fil i Dci
nominemur el sinius.

Quod nemo scif , nisi qui aceipit, Quia qui dicit se
nosse Deum, et mandata ejus non cusiodil , mendas
cit, Non enim gustat bypocrita quam suaris est Do- °
minus.

Et angeto Thyatine Eccleiioi scribe. Thyntira
iraiisrerlur in hosiiam. Sanctiautein exhibent cor-
pora sua hustiam viveniem.

IliBc dicit Fiiius Dei^ qui habet oculos ianqum flam'
mam ignis, Qui tunt oculi flammel, iuferius aperit,
dicens : Ego sum scrutans renes et corda : et dabo
vnicuique vestrum secundum cpera vestra,

Et ptdes ejus miiles aurichalco, Ei hoc exponit
quod hujus Ecelesiae nuvissima sint opera plura
prioribus.

Sed habeo adversus te^ quia permitiis mulierem
Jezabei » elc. In tuo quidem opere el fide laudabilis
c?, sed in hoc vitoperabilis, quia pseudoaposiolorum
synagogam, quas se Ghristianam fingii, non digna
invcciione redarguis. Nomen Jezabel, quod fluxum
sanguinit sonat, convenit hxreticis. Et speci;iliter
fuisse conjiclturmulierinsupradicta Ecclesia docens
memorata facinora, qu» flgura esset totius Jezabel
per orbem , cui eiiam manifeslam comminatur ul-
tionem.

Et siducere servos meos, fomicarif etc. Ulique siib
Clirisli iiomine fornicalionem et idololairiam spiri-
lualem docebat. Nam quomodo aperle idolorum
rulturam doceret, quae in Ecdesia propbetam se
dicebat.

Ecce ndtto eam in tectum, Jusio Dei judicio agitur,
iii in lecio poenae Jaceai aeternie , quse miseros in
lccto llbidinis siravil. . H

Et fiUos ejus in mortem. Filios hic posterioriutem et
opera mulieris nomiiial, quibus mortem non momen*
t.;neam corporii, sed anim», roinatur aeternam.

Et uient omnes Ecclesio! quia ego sum scrutans re-
nes et corda, In renibus, delectaiiones ; in cordo,
cogiiationes significat, *

Et dabo umcutque vestrum opera vestra, Opera ergo
iiostra, et dicia, possnnt esse nota homiuibus i sed
quo animat fiant ei quo per illa pervenire cupiamus,
solus ille novil qui persplcit quid qulsque cogitet,
quid quemque delectel. Qua autem consequeniia
rornicationem et idelolatriam, quae crimina sunt ma*
nifesta, pytiiens occuttorum dicitur cognitor , nisl
quia bKc in minimis etiam posiunt appellari de-

SECT. I. — EXEGETICA GENUiNA. iiO

liciis ! Per</£i, iiiquit, omnei ^ut fornicantur abs H
(Psal, Lxii). Et idem qul haec audil apostolus Joan*
iies, com de falsis fratribus dispuiaret, Ita conclu-
sit : FHioli, inquiens, cusiodite vos a simulacris (/
Joan. v).

Vobis autem dico et cmteris qui Thyaliree eslis,
Sicut impiis poeniteniiam suadel, et poenam mina-
lur, sicad paUeotiam pios praemiis horlatur aternis.

Qui non cognoverunt altitudines Satancef elc. Sie
el qui operantur iniquitalem , non cognoscuat
Deuui, licet ipsum prxdicent. Iloc modo et Deus,
licet omnes noverit, noa cognovit operarios iniqui-
tatis.

Ifon miltam super vos aliud pondus, eic. Non pa-
tiar vos tentari supra id quod polestis susliiiere.
Aliter. Altendite ^ inquit, a falM prophetis {Maith.
vii). Nou eniin ego vobis novam miito doctriiiam,
sed quam accepistis, servate in finem.

Qui enitn vicerit falsa, et mea jussa custodieiit, etc.
In i hristo liabet Ecclesia baiic potcslatem lanquaui
corpusiucapiie. In que, secundum Apostolum, nobis
Deus omnia donavit (Itom. viii).

Et regct iilas in virga ferrea, Inflesibili justitia rcgil
miies, ut fructuin plus afferant ; destruit vero cuit-
tumaces, ut vel iii xiernum pereant, vel conteran-
tur ineiscupidilates terrenae, el veteris hominislutu-
leiila negoiia, quidquid de peccatorum limo conlra-
cium atque Inolitum est.

. Et dabo ilii steltam matulmam. Christus est slella
matuiina, qui, nocte saeculi iransacta, lucem vil»
saiiclis promiilit et pandit xternam.

CAPUT III.
Et tmgeio Ecclesia Sardis scribe. Uunc angeliim ,

id est sacerdotem minus solertem in malis corri-

gendis arguii. Quosdam lamen in aibis ambulaoles

iiabere collaudal, quibus nomcn Sardis lapldis uli-

que preiiosi congruii.

Scio opera tuOf quia nomen liabes quod vivas, et mor-
tuus es. Tibi quidem vivus esse videris, sed si non iii
pravoruni correciioue vigilaveris, jam iuter mortuos
compuiaberis.

Non enim invenio opera tua piena eoram Deo
meo. Pletia coraiu Dco noo sunt opera recioris, si noii
ei caeteros exciiare conlenderit, qoamvis bominibus
innoxius esse videatur.

Veniam ad te tanquam fur, Sicut in evangellca pa-
rabola , sic et hic exemplo furis cavendi , vigibre
praemonet.

Sed habes pauca nomina in Sardis quinon inqui-
naverunt vestimenta sua, Non dixii paucos, sed pauca
nomlna. Proprias enim oves vocat noininaiim; qiii
lloyseu novii ex nomiiie , et snorom nomiiia scribii
in coelo sanctorum

Qut ricertf , sic vestietur vestimentis Mis. Ouiiies
ad illorom provocat habiium qui holusericani
baptlsml ioviolaiam servaveruut.

Et angeio PlUiadelphiw Eccleeim scribe. Philadcl-
phia, dileciio fratema interpreuiur, qul janua regni
a)»erilur, et a Domino diligi promittltur.

i

i4| EXPLANATIO APOCALYPSIS. — LIB. I. 112

Uac dicit ianeUu et verui^ qui habet elavem David. A (ribus amabilis Domiiu, sive fuenint iii vomilu. Erant

1(1 est regiam potestatcm, qula sive ei David stirpe
natiis, sive quia propbetia Davld» Obristi est dispen-
saiione patefacta.

> Qui aperU, et nemo claudii^ ctc. Legis divin» se-
creia solius Cbrisii potesute panduntur fldelibus ,
claiidanlur infidelibus.

Ecce dedi earam ie onium apertum^M. Janua
scienti» coelestis, quam Ccclesi» suae Cbristus ape-
ruii, nullius unqiiam vi aut nisu prscluditur.

Qiita modicam haba virtulemt etc. Causam ostendil,
quod ideo baec dona promereaiur Eeclesia, quia non
in suis viribus, sed in regis Cbristi gratia confidit ,
lausque est protegentls Dei et devotionis Ccclesi»
quod modicae fldei aperiatur ostium viiicendi , et
quod inodica virtus fide roboretur.

Eece dabo de iynagogaSatatUByquidicuntuJU'
deeoi eae, et non iunt. Hoc omni Ccclesix tunc pro*
misii, quia noii PbiUdelphiae tanium crediderunt ex
Sjnagoga Judxorum, sicut in Aciibus apostolorum
inveninius.

Quoniam arvasti verbum palfentice mece , eic. Quo-
niani eiemplum meum servasti in adversis loleran-
dis , ei ego te vicissim ab imminentibus servabo
pressuris; non quidem ut non tenteris» sed ut non
vincaris adversis. Ct licet Ccclesia semper exerce.itur
adversis, poiest taroen hic bora tenlationis et liuroi*
liatio Jud^orum sitb tempore Anticbrisii significari,
ut stcui iii sequeiiilbus in sexto saepius ordine, sic
et bic in sexto angelo novissima persecutio designe-
tur. In qiia quidem Judaeorum mali decipiendi et
decepturiy alii autem Elis magni propbetx inonills
legem spiriiualiter intellecturi» et Ccclesiae membris
iu€orpi«rati , creduntur hosiein foriiter esse victuri.

Ecce venio cito. Tene^ quod liabes^ etc. Me toleraiido
Ussescas. Cito enim auxiliabor, iie forte, le defi-
ctenie» alius tibi decretam accipiat mercedem. Sic
sanctorum numeriim, qui apud Deum flxus est, im-
poftsibileest zixaniorumcrescentium perfldia breviari.
Si enim coroiia alteri iradatur amissa, iion vacat
locos ejtts qui quod tenebat amisii.

Qm weeritf faciam illum eolumnam in templo Dei
wui^ etc Qui adversa propter roe deviceril» gloriosus
in templo Ccclesiae nullam adversiiatis timebit ultra

enim ibi et quibus diceret : Incipiam te evomere ex
ore meo, Cl quibus item : Ego quoi amo^ ar/fuo ei
eaiiigo. Cx Craeco autem populus Justus interpreia-
tur.

Ueee dicit Amen^ teitii fidetii et verui^ etc. Amen
vere sive fldeliter Interpretaiur. Cbrislus ergo, qui
est in diviniUitis essentia veriias, per Incarnaiionis
mysierium principium creatur^e Dei faclum se esse
commemorai, ut per lisec ad tolerantiain passionum
conformet Ccclesiam.

Scio opera tuOyquia neque frigidui «s, neque cali-
dui^eie. Nec in flJe fervidiis es, nec in totum infl-
delis. Quod si adhuc infldelis esscs, adbuc tibi spes
converiendi manerei; nunc vero qiiia voluutaieiii
^ Domini, quam cogiioTisti, non facis, de yiseeribtis
Cccleslae meae projlcieris.

Quia dicii quod divei fum, et toeupletatuif etc. Sola
fide contentus, justitiae tibi frustra diviiias iisurpaf;,
sed si vere dives esse desideras, fervorem cbaritaiis
pressurarum flamma probntiim , derelictis omnibus,
cme, afque oculos mentis iion stibio fallacis jactan^
tiae, sed divins scientias perunge collyrio. Collyrio
oculos inungere, est exsecuiione boni operis iiitelli-
gentiani Scriptnrae sanctae promcreri.

Ego quoi amo^ arguo et caitigo. Ne refugias pati
adversa, cum boc speciale slt indicium amari a
Domino.

jEmulare ergo et pceniteutiam age, Osiendlt fulsse
illic qui aemulandi sequendiqiie fuisseut.

Ecce ito ad ostium et pulio, etc. Ostlum quidem
cordis tul exhortationis dextera pulso , quam si li-
benter receperis, me liibabitat(»re et cobaerede dignus
babeberis.

Qui vicerit , dabo ei eedere meeum in throno meo.
Coufessorem participem dicit poiestatis et judicii.
Qui comedere, inquil, nos fecit in coeleittbui in Chri-
ito.

Sicut et ego vici, et eedi cum Patre meo in thrcno
ejui. Vincens Dominus In ihrono cum Patre sedit,
quia post passionis certamina , post palm:im resiir-
rectlonis, clarius se omnibus quod poiesiati Piitris
esset aequalift Indicavlt. Nota in singulis Ccclesii'(
priino Doiniiium suam indicare poientiam, dehinc

jactorain. llae columnae , id est , saiicti vlri, nunc ^ opera Ecclesiae vel laudanda vel vituperanda, inter-

suktiiiendo Ccclesiam munlunt, lunc eminendo de-
coraut, stcut illae duae lo foribus teinpli Salomo-
nis.

Et icribam iuper eumnomen Dei mei, Quia \idelicet
pcr adu|nlonem filii Dei dicimur.

Et nomm eivitatii Dei mei^ Novm Jeruialem. Uni-
tati Ecclesiae soclabltur, quae gratia ccBlesti in iiovaio
yitam generata est.

Et nomen nuum novum. IIoc est nomen Cbrlstia-
num, nou quod novum sit istud Filio Dei, qui banc
Iriboit claritatem antequam mundus fieret, sed no-
▼uui Filiu bominis qui fuit inortuus et resurrexit, et
seilet ad dcxteram Dei.

/C( ungelo Laodtcice Ecclciice icribe. Laodicia dioilur

mista seniper admoniiione , reiexere. Postremo ,
inercedcin quae et in praesenii et iii futuro potest iii •
lelligi, utrique partl rependere debitara. Cum vero ad-
jiingit : Qui habet aurei^audiat, aures procul dublo cor-
dis ad maudatorum ubedienliain intelligere conveuit.

CAPUT IV.
PoU htec vidi^ et ecce oitium apertum in ceelo. De-
scriptis Ccclesioi operibus, quae et qualis fuipra
essei, recapilulal a Cbrisli nativitate, eadem aliler
diclurus. Totum enin tempus Ecclesi» variis In ho<'.
libro figuris repetii. Ecce^ inquit, osftKin apertum
in caio. Convenienier ostlum cceleste abcensuru>
aspicii, cui celsa mysteria pandi promitiuntur. Vel
quia ostium Cbristus est, qui illum crediderit natuui

113

BCDiE VENEUABILIS OPP. PARS II. SECT. I.— EIEGETICA CENLINA.

1U

ct passuin, conscendit coelum, id est, Ecclesiuc alti- A nialia ptem oculii anteel retro. Cunctis Itironi Dei,

tudinem, et Tidet futura spiritualis cfrectus sicut
dicil.

El statim lui in Spiritu, Et vox prima quam audivi.
Slinilis utique priori voci , qu» diierat : Quod viVei,
icribe in libro{Apoe. i).

El ecee sedes po^ta erat in coelo, et snpra sedem te-
dens. Ecclesiam in coelesti conversatione positam
Doininus iiiliabilat. Gregorius papa solium Dei in
visionc Micltea: angelicas potesiates interpretaiur.
Quarum mentibus altiiis prxaideus, Inferius cuucta
disponit.

Et qui sedebatf similis erat aspeetui lapidis jaspidis
el sardinis. Jaspidus color aquam, sardis ignem si-
gnificat. Quibus duobus judicium novimus celebiari.

id esl, Eeclesiae partes, iumeii Evangelii de praete-
ritorum futurorumqiie scientia replet.

Et animal primum simile leoni , etc. llaec animalia
multirarie, inierpreiantor. Beatus autem Augustinus
juxla ordinem libri isiius Matthaeum in leone dicil
intelligi, qui regiae dignitatis in Cbristo prosapiain
narrat, qui et vicit Leo de tribu Juda, Catulus eniro
leonis Juda {Gen. xxxxiv). Et in quo ut rex a rege
limeiur, a roagis adoratur. Ubi etiam rex curo ser-
vis ratioiiem ponit, rex nuptias fllio facit, et ad ulti-
mum rex segregat oves ab hasdis. Lacam in vitulo,
qui hosiia magna fuit in lege. Ejus enim non solum
principia circa templuro et sacriflcia diversantur, sed
et ita coiicluditur : Et erant semper in templo lau»

Sicut enim, inquit, tit diebus Noe^ ita erU et adventus ^ dantes et benedicenles Deum {Luc. xxiv). Facies vero

Fitiihominis {hlatth. xxiv).

Et iris in eircuitu udis^ nmitis visioni smaragdiniB.
Iris, qui fit sole nubes irradiante , et post diluvium
primo propitiationis iDdicio factus esl , intercessu
sanctoruro qiios Dmiinus illustrat Ecclesiam muniri
designat. Qui bene smaragdo lapidi nimiae viridi-
tatis comparantur; quo enim hxrediiatem immar-
cessibllem fide pcrfectiorl exspectant , eo potenlius
etiam cxteros orando proteguiii.

Et in eircuitu sedis seditia viginti quatuor^ elc. Ec
clesiam quam propter societatem fidei in una sede
viderat, eamdem per geminum testamenturo de pa-
triarchis et apostolis generatain, in viginti quatuur
sedilibus ceriiit.sedentemauiem propter judiciariam

hominis Marcuin significal, qui, nihil de regali vel
de sacerdotali Domini potentia locutiis» lanlum ho-
miiiis Cbristi gesta siinpliciter narrat. Aquila aulem
Joannes est, qui nativitalem Verbi velut ortum so!em
perspicaciter a^pectat. Aniraalia auiein, nunc evau-
gelisias, nunc tolam significant Ecclesiam.Ciijus for*
titudo in leone, viciimatio in viluloy humilitas in
hoiiiine, sublimilas in aquilu volanie nionsiratur.

Singuta eorum habelant atas senas, Perfectiono
suae doctrinae Ecclesiam ad alta sublevant. Sena-
riiiseuim numerus ideo perfectus diciiur, qiiia pri-
mus suis partibus impletur. Unum quippe, quod est
sexla senarii pars, et duo, qiiod est teriia, et tria,
quod est dimidium , eurodem senarium faciunt. Ali-

ejus in Christo dignitatenu Sedebunt enim et judica- ^ ter. AIjc senae quatuor animalium, quae sunt viginti

bunt iiniversa meinbra , sed in uno et per ununi ca-
put. Naro quoinodo polerunt sancti iii judicio sedero,
stantes ad dexteram Jiidicis? Possunt eiiam viginii
quatucr seniores in illis inieliigi, qui perfectionem
operis , quae senario numero coiiiinendatur , clara
Evangelii prardicaiione consummant. Nani qualer
seni viginti quaiuor (aciunU

Circumamictos vestimentis atbis, et in capitibus eorum
eoronas aureas. Id e&t, bonis operibus indutos, pe-
renni mcniis memoria gaudia superna quaereuies.
Saepe enim capitis nomine mens solet intelligi.

Ei de throno procedunt futgura et voces et tonitrua.
11 oc est qiiod Marcus ait : Itti autem profectif pree-

quatuor, totidem veleris inslruinenli libros bisi-
nuani, quibus evaiigelistarum el rulcilur auct<friias^
et veritas comprobaiur.

Et in circuitu et inlus ptena sunt ocutis^ etc. Sanc!:i
Ecclesia et corain Deo et coram hominibus se vigi-
lanter attendii. Ciijus interiores oculos aspcxcrai
Psalinista, ciim dicit : Omnis gtoria ejus fiiiai regum
ab intus (Psat. xliv). Exieriores vero, cum conii-
nuo subdit : In fimbriis aureis circumamicta varie-
tate (Ibid.). Aliter. Sive liiteram aitendas, sive alle-
goriam quaeras, lucem semper ex Evaiigelio reperies.
Alia trauslatio sic habet : Plena ocutis ante se et re»
tro, Quia lux Evangelii in Tnigmata legis irradiat, ei

dicaverunt ubiqu\ Domino cooperante^ et sermonem «v novje graiix mundo fulgorem iurundit

conftrmante^ sequentibus siguis {Uurc. xvi).

Et septem tampades ardentes, ante tlironum , etc.
Unum Spiiilum dicit sepiironnem, unus enim e t
Spiritus. Septiroriiiitas auiein perfsciio est et pleni-
tudo. Conimeinorato vero Spiriiu sanclo, conve-
nienter unda baptismi sequitur , in qua Idem Spiri-
tiis percipi credilur.

Et in compectu sediSt tanquam mare vitreum^ simile
ctystatto. Propter fidem verl bapiismi refertur ad
vitrum, in q*io non aliud videtur exterius qiiam quod
gf^stat inlerius. Crystalio quoque, quod de «qua in
glaciem ei lapidein pretiosum efiicitur, baptisml gra-
tia liguratur.

Et in medio sedis et in circuitu scdis^ qualuor uii/-

El requiem non habebanl die ac nocie^ elc. Saiicta
animalia cuncto tempore sxculi unam dominationeui
Deit;<tis, oniiiipotentiam et aeiernitateni sanciae Tri-
nitatis arfirinant , manente intellectualis creaiurae
perpeiua in coelestibus laude.

Procidebant viginti quatuor seniores ante sedentem
in throno, et adorabant. Animalibus personanlibus
laudem, id est, Evangelistis pr<edicantibu8 Chri»ti
dispensationem, oinnis Ecclesia, quae in pro^pusiiis
constal et populis (hoc enim gcminatus duodenarius
numerus significai), statim cadeus in faciemy adorai
viventem in saecula safculorum.

Et mittebant coronas suas ante thronum. Duo vide-
licet assignaiites quidquid virlutis» quidquid halie-

ns

MPLANATIO APOCALYPSIS. — LIB. I.

IIS

bant dignluiis. Quippe qui ex iiibiio euncta crea* A bitai. Christus eiiini qui in humanitate Agnus, ipse

in Deitate dexiera Patris eat.

Et cwn aperumei librum, etc. Cum passione sua
Doiiiinus utriusque Testamenli praeconia iu se eom-
probaret impleri, Ecclesia, gratias rererens, ipsa
quoque se pa^^sionibus offert, ut , Juxta Apostolum,
impleat ea quos desunt pauionum Christi in eame $ua
{Coloss. i). Ciibaris enim ubi llgno cliordae tendun-
tur, corpora mori parata ; phialis vero , corda lati-
tihiine charitatis paiula designantur.

Ei cantabant eanticum fioviim,etc. Sacranieiiia Novi
Tesiameriti, quae in Christo sunt completa, cele-
brant, illam ipsam ejiis di$:pensationem laudibus
prosequenies, quani soli fatentur Christo compe-
tere.

verit.

CAPUT V.

Et Hdi in dextera $edenti$ $uper thronumt librum
scriptum intus et fori$. Haec visio mysteria nobis san-
cis Scriptur» per Incamationem Domini patefaeta
demonstrat. Cujiis unitas concors Vetus Testamen-
tum quasi exterius , et Novum continet inierius.

Signatum $igHtis $eptem, Id est, vel omni laten-
tium mysteriorum plenitiidine lectum, vel Spiritus
sepiiformis dispositione coiiscri|itiini.

El audivi angetum fortem prtedicantem voce magna :
Quis est dignue aperire librum ? Prsedicationem legis
insInuaL Multi enim proplieiae et jusli cupierunt vi-
dere qux apostoli viderunt {Matth, xiii). Ei de hac

eatute, ut Pelrus ail, exquisierunt atque scrutati sunt ^ ^< redemisli nos Deo in sanguine tuo, etc. Hic am-

prophet(B (/ Petr. i). Hic est liber qui in Isaia et
scieiiii Jitieras et nescienti irreserabilis est. Cujus
lamen etiam iliic ita praedicatur aperiio : /it die illa
audient surdi^ veiba tibri {Isai, xxix). De quo et Eze-
chiel : Et vidi, inquit, et ecce manus missa ad me, m
qua erat tiber involutuSf el expandit iltum eoram me,
quierat scriptus intus et foris (Ezech. ii). Ubi et hoc
qiiod Joannes tacuit, quid videlicet iu libro scriptum
esset, adjun\it, dicens : Et scriptce in eo erant lamen-
tationes et carmen et vm {Ibid.), Cuncta enim series
Yeteris et Novi Testamenti, poeniientiam propec-
catis agendam, regnum coelesie quaerendum, et fle-
ttts infernales prxmonet esse fugiendos.

Et nemo poterat in coeto^ neque in terra , etc. Ne-
que angelus, neque ullus justorum etiam carnis vin-
culo absolutus, mysteria divinje legis revelare vel
invesiigare potuerunt, neque respicero illuin, id est,
coniemplari splendorem gratiae Novi Testameuli.
Sicut filii Israei in faciem latoris Yeteris Tesla-
menti, Novum contineniis, non polerant »ipicere.

Et ego ftebam multum, Commiincm humani gene-
ris miseriam agnoscens doluit.

Ei unu$ de eenioribus dixit mrVii ; Ne fteveris, etc.
Flere prohibeiur, quia jam tonc impletum erat in
Christi passiono quod diu latebat niysterium, cum
itlo tradente Spiritum, vetum tempti edsium est {Marc.
xv). Cni dicitur : Catidus leonis Jwla^ ad prwdam.fiti
mt, ascendisti (Gen, xLix) etc. Sequitur, et descri-
bit quouiodo et ubi vicerit Leo de tribu Juda.

Et vidi in medio throni et Agnum stantem tan-

quam occiiunu Idem Dominus qui Agnus est tnno-
center moriendo, leo quoqiie factus est inortem for-
titer eviocendo. Tychonius agiiuui Cccletiam dicit,
qn;e in Clirieto accepit oiniiem potestaiero.

tiabmum comua septem ei ocutoe septem, Spirilus
in Christo septiformis, propler eminentiam poCe-
siaiis : cornibus, propter iiluminationem gratise eom-
paratur ocnlis.

Et venit et aecepit de dextera sedentis in thrano /i-
brmm. Lihrvm de dfxtera Dei, dispensationem ipsam
Incarnationis a Patre et a teipso, secundum id quod
Deus est, dispositara accepisse Filius homiiiis dici-
tur, quia uterqoe euin Spiritii sanclo in ttirono ha-

plius declaraiur animalia et seniores Ccclesiam esse,
qus Chrisii est sanguine redempta, et congregata de
geniibus. Ostendit etiam in quo coelo sint, dicendo :
Et regnabunt super terram. Ct vidi et audivl vocem
angelorum multorum in circuita throni, et auimalium
et seuiorum.

Et erat mmerus eorum mitlia millium, Innumera
niillia populorum ad Ecclesiam confluentium Dcum
laudaiit.

Cut data est omnis petesias in cotlo et in terra. Si
enim filii Dei dicii sunt justi, cur non ei aiigeli? Li-
cet et ccelestis quoque mititia redemptioui nostr»
congratulando possit isla concinere. Slcut et saii-
ctns papa Greatorius exposuit, siibjungens : c Vox
^ namquu angeloniin est in laude Conditoris, ipsa ad-
niiralio inlimx cuntemplatioiiis. >

Et quatuor animatia dicebant Amen, etc. Populls in
Ecctesia Domini laudes resonanlibus, doctores idem
confirmant, et, exempli gratia, Dominum simul
adoranL

CAPUT VL

Et vidi quod aperuisset Agnus unum de $igiUis.
Cum signa primo solvantur, deinde liber aperiaiur,
certa ratione praeposteravit usitatum ordinem. Do-
minus enim patiens et resurgens finem se esse legis
edocuiL Ascendens autem iii eoelum, Spiritu saneto
misso, secretioris arcani munere firmavit Ecclesiam.
Tiinc ergo libruni aperuit, et nunc ejus signacula
l^ soivit. In primo igitiir sigillo, decus Ecclesiae primi-
tivae; in sequentibus tribus, triforme contra eain
bellum ; in qiiinte , gloriam sub boc bello triumpha-
torum ; in sexto, tlla quae ventura sunt tempore An-
tichristi, et paululum superioribiis recapitulatis; in
septimo, cernit Initium quletis asternje.

Et audivi unum de quatuor ammalibu$ dicens : Vem
et vide. Nos quoque gloriam Ecclesiae cernere magnis
Cvangelii vocibus admonemur.

Et ecee equui atbus, etc. Ccelesiae^ quao super ni-
vem gratia deulbata est, Dominus praesidet» et spiri«
tuallt doctrinae conlra impios arma ferens , victor in
siiis coronam perciptL De qiio dicitur : Accepit dona
in hominibu$ (P$at, Livii). In quibus ctiam coeki
praesidens, a S.iulo persequebatur.

147 hEDM VENCRABILIS OFP. PARS II. SGCT. I. — CXEGfiTICA GCNUiNA. liS

Et cum aperuUiii ligiUum ieeundum^ audivi secuit- A ei per hyperbaton esse» ut iion sub ara Tiderjt, ted

dum animalf etc. Contrarium quoque equitutum
solerter atiendere jubetur, ut sicut de prosperis
Ccclesiae gaudium , sic de adversis cautclam ex
praescientia suinat*

El eaavit alius equus rufus. Contra Yictrlcem vin-
ccnteroque Ecclcsiam exiit equus rufus, id est, po-
pulus sinisier, ex sessore suo diabolo sanguinoientus.
Quamfis legerimus apud Zachariam equum Domini
rufum ; sed ille auo sauguine rurus, hic alieno.

Et qui sedebat super euni, datum est ei ut sumeret
pacem de terra. Scilicet , suani. Ecclesia vero aeler-
iiam pacem, quam sibi Christus reliquit, accepil.

Et datus eit ilU gladius magnus. Sive in eos quos
prxvaricatores fidei, sive quos roartyre^ racii. De

sub ara occisos, !d esl , suh testificatione nominis
Christi , sicut de Machabxis dicium est. Sub tesiU'
mento Dei ceciderunl {II Maehab, vii).

Ei clamabani voce magna, dieentes. Magnus animn-
rum clamor, magnum est desiderium eorum qu»
Dominum facere velle noverunt. Nec enim fas esi
eas credere contfa Dei nutum quidquam cupere,
curo earum desideria ex ejus pendeanl volunlaie.

Usguequo, Domine sanctus et verus, non judicas et
vindicas, etc? Non haec odio inimicorum, pro quibus
in hoc sa^culo rogaverunt, orant, sed aroore asquita-
tis, qiia ipsi judici ut prope positi eoncordanl , diem
judicii , quo peccati regnuro destruatur, et resarre-
ctionem exstinctorum corporuro advenire, precan-

quo ad beaium Job dicitur : Qui fecit eicm, appticdmt B tur. Nam ei iios in prxsenti, cum pro inimicis orare

gladium ejus {Job. xl), id est, vel ne lantum sanctos
teotel qoanium impius velil , vel quod suae rabiei in
seipsuro vindicta redeat.

El ecce equus niger^ etc. Equus niger, falsorum
caterva est rratrom , qui stateraro reciae proressionis
liabent, sed socios laedunt per opera tenebrarum.
Diim eiiim in medio animaliuro diciiur Ne laeseris,
ostendiiur illic esse qui laidii. De hoc praecurrente
cquo dicit Apostolus : Voris pugnas^ intus timores.

Bitibris tritiei denario ifno, eic. Cave , iiiquit , ne
eteinplo pesslmo frairem tuum scandalizes pra^
ptcr quero Cliristus roortuus est , el sacri sanguiiiis
cbrisroalisque poriat insignia. Quia sive perrecti me-
ritis, sive eiiam roinimi, quique in Ecclesla flde ta-

jubemur, dicimus tamen Doroino orantes : Adoeniat
regnum tuum {Matth. vi).

Et dattt sunt iUis singulm stotw alha. Singulas
modo stolas habent aniroae sanctoruro de sua beata
imroortalitate gaudenies. Resargentilms autero cor-
poribus juxla Isaiaro, in lerra sua duplicia posside-
buni.

Et dictum est iUis ut requiescerent tempus adhue
modicum , etc. Non desideriuro resurreciionis abnui-
tur, sed ex coHigendorum rratrum angmento differ-
tur. Nam el ipsa animaruro iaetiiia poiest stolis albis
(Igurari, curo Doroino revelante didicerint, et iropios
in fine damnandos, et usque ad finem isacculi rouUos
8U0 numero per niariyrium esse sociandos, atque.

inen sanciaD Trinitaiis imbuti, orones eodem per- ^ inierna charitate perrosi, maluerint hac consolalione

recto pretio sanguinis dominici sunl redempti. Nec
imroerito bilibri et non siroplici libra fidei vel operis
perreciio exprimitur, quae iitraque In radice geroinae
consisiit charitatis.

Et ecce equus paUidus, eie. Ilaeretici qui se catlio-
licos palliant , morie inhabiialrice digni, perdilorum
post se rapiunt exercitum. Diabolus enim et ministri
ejus, melonymicus mors et inrernus dicti suut, eo
quod multis causa morlis et inrernorum sini. Polest
et simpliciler accipi, quod hic spiritualiier mortuos,
ibt poena sequatur acterna.

Et data est UU potestas super quatuor parles terrm.
Ecce Arii vesania de Alexandria nascens ad Galli-

conienli pro supplendo fratrum numero bactenut
sua gaudia differri.

Et fridi eum aperuisset sigUlum sextum , etc. Sexl(i
sigillo patcracto novissiina persecuiio nuntiatur, et
sicul Domino sexta reria crucifixo, mundum tenebris
et pavore concuti.

Et soi factus est niger tanquam iaccui, Tanquaro
Christi vel operia poientia, vel doctrina temporaliter
obscurata, vel a derensione sit velata, cum minislri
Antichristi in servos Christi grassari sumuntur.

Et luna tota facta eit iicut sanguis. Ecclesia solito
aniplius pro Christo sanguinem rundei. Tota auicro
dixil, quia in loio orbe eril iiovissimus terrx rootus.

cum usque pervenit oceanum , non fame lantum i^ aniea vero sicui scriptum est, per loca.

verbi Dei, sed et gladio corporali bestialiler pios in-
sequens. Alia Editio quariam partem iranstulit, quia
ires equi mali diabolo reciore fideutes, coiilra quar-
tum Ecclesiac calcitranl equitatum.

Et cum aperuiaet quinium iigiUum , eic. Quia Ec-
clesiaro dixerat in praesenti roultipliciter afDictam,
dicit et gloriani aiiimarum post corponim poenam.
Vidi, inquit, eas sub altare, id esl, in secretario
laudis aeternac. Ara enim aurea el interius posita, et
prope dominici corporis arcam, non ul exieriur car-
nem et sanguinem, sed sola offert Domino thymia-
niata laudis. Et qui nunc exbibeni corpora sua
hostiam viventem, tunc, diruplis carnis vinculis, iili
ftai-rificant hosiiain laudis (PiaL cxv). Potesl autcro

Et ittUo! ceciderunt iuper terram^ etc. Qui coelestes
in Ecclesia specie tenus rulgent, vento novissiroa:
persecutionis iropulsi, terreui ruisse probabuntur.
Quoruro bene opera grossis, immaliiris videticet ei
inulilibus el caducis fici rruciibus, comparaniur.

Et coslum receait ncut liber inuolutui. Sicut liber
involutus mysteria quidem iiitus» sed roris non ap-
parentia continci , sic el tunc Ecclesia, suis lanlum
cognita, persecutioiiem discretc vitans recedet, ut
ab extraneis abdita iion videatur.

Et onmii mom et iniuUe de iocii iuii notes iunt.
Diversa pro qualitaie orficiorum vel viriuro roeroo-
rans Ccclesiac iiiembra, nullum ab hoc turbine prae-
dicit alienum, sed molus dissimilis, iu bonis scilicet

'4) EXPLAN\TIO APOCALYPSIS. — LIB. L f5«j

rugiendo praccavens, in niaiis vero codens scqucntlo« A liliere nofareiur. Nnm el ipsa crucis flgnra dilalaium

El regt$ terrm et prineipes et iribunu Reges poten-
les bomlnes accipimus. Ex omni enlm gradu et con-
diUone vull intelligi. Caeterum, qui tunc reges praeter
unum persecutorem ?

Absconderunt $e in speluncis et in pelris montium,
etc. Cum infirroiores quique tunc praecelsorum in
Ecclesia rol>orarl exemplis, consiliis muniri, protegi
monltis et precibus quserunt obunibrari , quasi ipsos
snper se montes per aiTectum compnssionis cadere
deprecaniur. Montei enim exeelti eervi$ , petra refu-
^uin hmnaeiii (Pia/. cxiii).

Et abscandite no$ a facie sedentit $uper thronum et
ab ira Agni, \}i nos scilicet non reprobos, $ed in fide
stabiles, Tcntarus invenlat, peccatis nostrls sancto-
ram intercessu et Dei miseratione conteciis.

Et (fuii poterit $tare?\\\e utique qiii nunc vigilare,
iti fiJe stare, viriliter agere, procuraverit. Quod si
linue terr» motum juxta Utteram ad ipsum diem ju-
dieii referas, non est miruro si reges terreni et prin-
cipes, sanctorum tunc montium pavidi refugia qux-
rani, sicut in divite pnrpurato et paupere Ltizaro
jani factum legimus.

CAPUT Vil.

Poit hm vidi quatuor angeloi itare iuper quatuor
angnloi terree, Id est, quatuor regna principalia, As-
syriorum scilicet et Persarum, Gr.ecorumque , et
iiomanorum. Sicut enim In superioribus sigiUis post
inultiformes Eccleslae conOictus , triumphantium

gaudia vidit animarum ; sie eiiani nunc regnum An-

tichristi qiix victoria sequatur praecedentiuro mundi
regnorom, qusBCbrlsti Ecclesise juri jain cesserunt,
probaturus e^t exempUs. Grandes enim causac, gran-
dioribus necesse est confirmentur argnmentis.

Tenenles quatuor ventoi lerrm , etc. Suo quodam-
modo poientatu omnia prxfocantes, nullum pro libitu
sui juris respirare sinebani. In terris diversitas pro-
Yiiiciarum , in mari insularum , \\\ arboribus diversa
hoinmum qualitas et condiiio , dcsignatur. Aliter.
Qui sunt angeU qualuor, iidem quatuor intelligendi
sunt venti, juxta Danielis prophetiam dicemis : Ecce
quutuor venti coeli pugnabantin mari magno^ et quatuor
beuiee aicendebant de mari {Dan, vii),

Et vidi allerum angelum aicendcntem ab ortu iolii ,

ubiqiie Doinlni significat rfgnum, sicut vetus dictum
comprobat :

Kespice distinctis quadralum psrlibus orbem,
Ui regnuin fidei cuDcta teuere probes.

Neque eiiim frustra in fronte pontificis nomen Do-
mini tetragrainmaton scribebatur, nissi quia lioc est
signum in fronte fideliuin, de quo in Psalmo pro tor-
cularibus canitur : Domine Dominui noiter^ quam ad'
mirabde at nomen luum in univena terra (Pm/. viii),
et caeiera , usqueduin ait : Ut destruae inimicum et
defeniorem (/6id.).

Et audivi nmnerum iignatorum , etc. lloc numera
flnito, innumerabilis significatur totius Ecclesiae mul-
litodo» qaa de patriarcbis , vel prosapia carnis, vi I
B fidei, est imitatione progenita. Si emm^ inquit , voi
Chriiti^ ergo Abrahm iemcn ettii (Gatat» iii). Ad aug-
mentum autem perfectionis pertinet et ipsa duode-
cim duodecies multiplicari , et ad sunimam milleiia-
rium perfici , qui est denarins nuroerus quadratus
soliduSy significans Ecclesiae stabilem vitam. Propter-
ea quippe duodenarlo numero svpe flguratur, quia
per orbem quadratum iu flde consiftit sanctae Trini'
tatis. Ter enim quaterni decus dipondius. Denlque et
apostoli eamdem mundo fidem praedicaturi duodecim
sunt electi , numero scilicet niysieriuro operis sui
flgurantes.

Ex tribu Juda duodeeim miilia iignali^ etc. Convc-
nienter et a Juda iiichoat, ex qua trlbu ortus est
Dominus noster; et Dan praeterroisit , ex quodicitur
Anticliristus esse nasciturus , sicut scripiuro cst :
Fiat Dan eoluber in via, cerastei in iemita , mordem
ungulai equi, ut cadat aicenior ejui (Gen. xlix). Quia
non ordinero terrenae gencraiionis, sed juxia inter-
pretatiooem noroinum virtutes Ecclesiae decrcvit
expoiiero, qux a confessione et laude praesenti , ad
dexteraro vitae fesiinet aeternae. IIoc eniro nomeii
Judae, qui primus, et Benjaroin, qui ultimus ponitur,
sonai. Primus ergo Judas, qui confessio sive lauda-
tio inierpretatur, ponitor» quia ante initia confcssio-
nis culmen bonorum openiro nullus apprehendit. Et
nisi per confessionero renuntieroos actibus roalis ,
non inforroamur rectis* Secundus Ruben , qui inier-
preutur videm filium. !n fllils opera designari, PsaN

:C

eic. Doroinus in carne natus, qui roagni consilii an- ^ mista lestatur, qui in beati viri benedictionibus inier

gelus est, paternae scUicet voluntatis nuntius, viiita^
vit noi Oriem ex alto (Luc, i), vexillum crucis, quo
snoniro frontes signaret, afferens.

Et clamavit voce magna quatuor angelis, Magna Do-
mini vox est, praedicatio sublimis : Poenitenliam
agite^ appropinquavit enim regnum eoelorum,

fiolite nocere terrm et mari , neque arboribui, Ex
quo Doroinus pas&us est, nou hostis soluro adversa-
rii, sed et muudani principatus contritum est impe-
rium, sicot et oculis cernimus , et in statua , quaro
lapis de raonte cororoinuit legirous.

Quoaduique iignemui iervoi Dei noitri in frontibui
eorumf Ad hoc eniro gentium confractum est impe-
rium, ut signo fidei, cui restitennt, facies sanctorum

coilcra dicit : Fi7ii f ui, iicut novellm oiivarum (Pial.
cxxvii). Et infra : Vt videai fitioi filiorum tuorum
(Ibid,). Non enim qui timet Dominuro, oisi genuerit
filios, nepoiesque susceperit, beatus esse non potest,
cum virgines fldeles potior merces exspectet, sed in
filiis opera» in flliis vero filiorum fructus operum, id
est , mercedem designat ;( ternam. Post Judam ergo
Ruben » id est , post exordia divinffi coufessionis et
laudis, pcrfectio sequitur actionrs. Sed quia per mut-
tas tribulationes oporlet nos intrare in regnumDei{Act.
xiv), post Kuben.sequitur 6ad , qui tentatio vel ae-
einetus interprctaiur. Post inchoationem eiiim boni
operis, majoribiis neccsse est horoinero tcnlationilHis
probari, aiqiie ad bclla graviora succingii ul fidfi

m BGDiC: VENEaABILIS OPP. PARS II. 8ECT. I. - EXEGETICA GENUINA. m

illius f«>rtitudo Gomprobelur. Dicenie Saloroone : Ft/t, A ordo et interpreiatio nomiiiuin bh sigoiOcative po6i-

accedwi ad temiytem Dei^ stainjustUia et timore^
et prapara animam tuam ad tentaliouem (EccU, ii)«
liemque Psalmisia : Frcecinxisli me, inquit, rirtute ad
hellum (Psal. xvii). Et quoniam bealificamiis eos qui
sustinueruni sufferenliam , ideo post Gad Aser, id
esl, Beatus ponitur, coiigruo satis ordine. Beatus
enim qui su/fert tentationem , qui eum probatui fuerit^
aeeipiet coronam vius {Jae, i). Quia vero bujus beati-
tudinis fida promissione securi non anguslantur, sed
Fpe gaudentes in tribulatione palientes, cum Psalmo-
grapbo decantanl : /n tribulatione dilatasti nte; el
ilem : Viam mandatorum tuorum cucurri^ dum dilata-
res cor meum (Psal, civiii); el cum matre bcati Sa-
muelis exsultantes aiunt : Dilatatum esi os meum «u-

tos indieat in futuro Judicio ad dexieram Cbritii regif
aeterni fuiuros intelligas, Benjamin, ut pr^iil, po-
stremo loco sopponltur, id esl , fiUus dextere ; ud-
qiiam ipse 8it finis ordinis, cum novissima inimica
morte deslructa (I Cor. xv) , feliciias haerediutis
aeteruae donabitur eleciis , sive unusquisque fidelium
filiue dextrac Jure dicatur, seu omnis Ecclesiae coetus,
de qua canitur : Astitit regina a dextris tuis in vatitu
deaurato^ drcumdata varietate (Psal. xijv). Ex siiigu-
lis ergo tribubus duodecim sunt millia signaii, quia
in quibuscunque singuli fidelium virtutlbus profece-
rint, antiquorum necesse est patrum semper fide ro-
boreniur, atque informeDtur eieroplis. Diiodenario
enim numero propler apostoloruro vel patriarcJiarnm

per ininucos meos , quia lcetata sum in salutari tuo ^ summam, saepe doctorum, 8a*pe lolius Ecclesix for-

(/ Reg. ii). Propterea Pfephtlialim succedit, quod est
tatitudo. Sed et ipsum Manasses sequitur, qui inter-
pretator obUtus, vel necessitas. Cujus nominis myste-
rio monemur ut lenUtionam praesentium angoribus
edocii, ea vero qoae relro sunt obliviscentes , sic io
ea qux ante sunt, secundum Apostoluin, extendamory
ut carnis curam non in desideriis , sed sola necessi-
tate humanae conditionis astricti faciamus (PhiUpp.
iii). De qua Psalmisia , meliora suspirans , orabat :
De necessitatibus meis eripe me (Psal. xxiv). Huic sup-
ponitur Simeon, id est, auditit tristitiam^ vel nomen
habitacuU^ ut bujus eiiam qualiuie vocabuli evidep-
tius inculcaret, et quid bic liabendum , et quid sit

mam, designari certissimum est. Sive eiiim oonfes-
sione quique tanqiiam in Juda laudabiles , sive in
Ruben operum prole praeclari, sive iu Gad leniaiio-
nuin exerciiio fortes, sive in Aser cerUmiiiuni
victoria felices, tive in Nepbthalim largis misericor-
dia! operibus dilaiati , sive in Manasse posieriorum
obliti, sive in Simeon quasi tristes adbuc in convalle
lacrymarum, semper autem gaudenles nomine habi-
uculi in coelestem suspirantes Jerusalem , sive in
Levi, qui in promissionibus viioD praesentis et futurae
congaiideant, additis bonis temporalibus aeierno bono
fundnti, sive in Issachar fuloraR mercedis contempla-
lioiie firmali, sive in Zabulon, qui pro Christo suas

salubriter exspecundum. Illis enim habiuculi ccele- p animas ponani, sive in Joseph, qui et aiigmenlo spi-
..:- j: j^w!...- I.: • i riiualis subsuntiae studeani , et super Dei praecepu

aliquid amplius vel in virginiute vel ex faculiatum
suarum offerantquantiuie, sive in Benjamin, qui
felicitatis seternae dexteram indefessis votis exspe-
ctent , in sua quemqoe professione congruit patrum
praecedentium regula quasi duodenario numero si-
gnari, atque ex singularum merilis personarum per-
fectissimam Ecclesiae pulchritudinem , quasi ceiituro
quadraginta quaiuor milllum suromam colligi.

Pest hffc tidi lurbam magnam^ quam dinumerare
nemo poterat. Finiu recapituiaiioiie , quam exeroplt
causa Interposuerat, regreditur ad ordinem, gloriam
praedicaiis eorum qui nequitiam victuri sunt ultimae
persecuiionis. Et quod sequitur :

siis gaudium dabitur, quorum hic aniinus Iructuosa
lioenitentia contrisutur. Quibus et dicitur : Trisfitia
vestra verteiur in gaudium (Joan. xvi). Proinde Levi
subnectitur, id est, additus. In quo intelligimus sive
Gos qui lemporalibus acierna mercantur, sicut Salo-
iiion dicit : Redemptio animo! viri proprice diviiim
(Proverb. xiii), seu illos qui, Dei sequendo consilium,
percipiunt in hoc saeculo centuplicia cum iribulaiio-
uibiis, in futuro autem saeculo viuro aeternaro (Marc,
x). Uis et quod scriplum est convenit : Qui addit
scientiam^ addit dolorem (Eccle. i). Nam et beato Job
ad hoc tribulationuro acerbitas addebatury ut probato
praemiorum merces amplior redderetur. Unde non
immerito Issacbar ei ordine recto succedit , qui in-

terpreutur merces. Quia , slcot docet Aposioliis, fton p Ex omnibus gentibus, et tribubus, et populis . et /m-

«ttftl eondignee passiones hujus temporis ad futuram gio»
riam quce revelabitur in nobis (Rom. viu). Fructuosius
qulppe pugnatur, ubi merces certa speratur. Hoc au-
tero \n habiuculo fortitudinis Deus operatur et per-
licil, quod diciiur Zabulon, quando virtus in iufirmi-
ute perficitur (// Cor. xii) , ut corpus quod ab ini-
micis puutur infirmum, et per cujus materiaro animae
quoque inferre nituntur interitum, Deo conforunte,
experiatur invicluroy augmento succedeote felici.
Quod vocabulpm Joseph indicat, gratiarum videlicet
addenda dona designans. Sive de Uleniorum dupla
redhibitione usuras commodi spiriiualis intelligasy
sive in his quae votiva fideliaro religione Redemptori
neo redduntur accipias. Atque ut hos omnes quos et

guts, eic, polest et sic intelligi, quod» enumeraiis
tribubus Israel, quibus Evangelium primo praedica-
tum esi, salvationem quoque velit coromeroorare
gentium.

Amicti stolis albis, et palnue in manibus eorum»
Stolis baptismum, palmis triumphum cnicis, iusi-
nuat, et quod saeculum in Chrisio vicerinl. Licet cla-
riutem quoque, quie per Spiritum sanctum datur,
stolae significent.

Et clamabant voce magna^ dicentes : Salus Deo no-
etro, qui sedet super thronum, et Agno. Magna voce,
boc est, graudi devotione et indetinenti laude, pro-
fitenlur in ibrooo, id est^ in Ecelesia , Patrem Fi-
liumque regnare, Spirilu sancio nibilominus cou-

«53 EXPLA^AtlO APOGALYPSIS. — LIB. IL f5l

re}»'iiaiile. Sic enlin dictum est : Sedenti super tliro- A riunt el ntiuni juHiiiatn, quoniam ipri iaturabuntur
nuiD, el Agiio {Apoc. v)» sicut in Evangelio diciiur : (Matih. v).

Ei cif^HOicant te verum et unum Deum^ ei quem mi»i-
ilt Jisum Christum {Joan. xvii). Subandilur : Uiiuni
el verum Deum cognoscant.

Et omne» angeli stabani in circuHu tkroni et senio-
rum €t animalium. In omnibus angelis turbtt mullae
personas exposuii Dominum adorantes. Omnes, iu-
quit, qui in drcuiiu ejus suni^ offerent munera (Psal.

LXXV).

Et eecideruni in eonspeetu throni in facies suas^
etc. Neque lurbam , neque aiiimalia, vel seniores
hoc loco commemorat adorasse, sed solos angelos.
Ipsi euim sunt turba, ipsi animalia et seniores.
Quamvis et de ipsis angelicis spiritibus intelligi pof(-

Neque cadel super itlos sol , neque uttus eestus.
Transivimus, iiiquil, per ignem et aquam, et induxi"
sti nos in relrigerium {l*sat. lxv).

Qtfoiitain Agnus, quiin medio throni eti, reget itlos.
Agnuni in medio dicit esse ibroni, qui superius
Agnum a sedenie in tbrono libruro dixerat accepisse,
docens Ecclesiam ununi esse Patri ei Filio thronum,
in qua per fidem iiibabitat unus , tota Triniias,

Deus.

Et deducet eos ad mtm fontes aquarum. Ad consor-
tiuni utique sanctorum, qui fontes sunl doetrHiaB
coeleslis. Potesl el ipsa Dei visio signincari, in quo
sunt tiiesauri sapientiae et scieniiae absconditi. Justa

sit, dequibus ingentium salule CDDgaudeutibus dici B quod Davidait : Sicut cervus desiderat ad fontesaqua-

lur : Lmiamim^ genles^ simut eum populo ejus^ et
adorent eum owmes angeti Dei {Rom. xv).

Benedictio et ctaritas et sapientia, etc Seplenariam
Ecclesia virtutum laudem offert Domino, quara sc
in singulis membris ab eo percepisse Taietur.

Et uHus de senioribus dixU mihi : Hi qui amicti
suni stolis albis^ qui suni ? etc. Ad hoc iuierrogat, ut
doceai.

Etdixit nnhi: Hisunt qui veneruni ex magna iribu"
iatione. Per multas irlbulationes oportet nos introire
in regnum Dei (Act. xiv). Quis aulem nesciat Iri-
bulationem Antichristi caBteris fuiuram esse majo-
rero?

Et laverunt stolas suas in sanguine Agni. Non de

nmt ita dedderat anima mea ad te Deus {Psal. xli).
Et abstergei Deus omnem taerymam ah ocutis eorum.
Immorlaliiim adepla pleniludine gaudiornm, omnis
inoeror penitus oblivioni mandabitur. Beati eiiini
^i lugeiUf quoniam ipsi consotabuntur. Potesl autem
visio hiijus lurbse stolaiae de praesenti eiiam tem-
pore intelligi, ubi spe salvi racii sumus, el quod
non videmus speranies , per paiieniiam exspecta-

mus.

CAPUT VIII.

Et cum aperuisset sigillum septimum^ etc. Post \n^

teritum Anlicliristi requies aliquanlula fulura credi-

Itir in Ecclesia, de qiia Daiiiel ila praedixit : Beaius

qui exspcctai ei pervenit ad diea mitle trecentos triginta

solis martyribus dicit. Ilil enim sanguine proprio la- ^ qutnque (Dan. xii). Quod beatus Uieronymas sic ex-
▼antur. Erclesiam autem toiam sanguis Jesu Filii ponit : c UealUH, inquit, qui, inierfecto Antichri^to^

Dei mundat ab omni delicto (// Cor. vii), ideo sunt
ante thronum Dei. Illi enim digui habenlur illic in
Dei consisiere minisierio, qui hic iuler adversa flde-
les noiiiinis ejus confessores exislunt.

Et serviuni et die ac nocte in tempto ejus. More
Doslro loquens, «lernitaiem significat.

Et qui sedei in ihrono habitabit super itlos. Thronus
Dei, sancii sunt, super quos el in quibus iu sxcula
faabilat Deus.

I9on esurient neque siticnt amplius. Hoc esl quod
Duminus ipse promisit : Ego iuifi, inquiens, piiiits
ritte : qui venit ad me, non esuriet^ et qui credit in me^

non sitiei unifuam {Joan. vi). Deati enim qui esu- ^ eadeiii aliter dicturus.

supra inille ducentos nonaginta dies, Id est, ires se-
mis annos, dies qnadraginta quinque praesiolalur,
quibus est Dominus atque Salvator in sua majestaie
venlurus. » Quare aulem post interfectionem Anti-
chiisti quadragesimuin quintum dierum silentinm sit,
divinae scienliae est. Nisl forte dicamos : dilatio re-
gni sanrlorum, patientiae probatio est. Noia quod in
sexto sigillo masimas Ecclesiae pressuras, in se-
ptimo requieni, cerniiy quia Dominus, sexta feria
crucifixiis, iu Sabbalo quievit, teropus resurrectionis
exspecians. Hucusque de apertione libri clausi el
sex sigillorum. Nunc vero recapiuilat ab origine,

LIBER SECUNDUS.

Et vidi septem angeios siantes in ronspectu Dei, etc.
Ecclesia septenario sxpe numero commendata prae-
dicaiionis ofllcio mancipalur, cujus prima tuba com-
munem Impiorum in igne et grandine designat in-
Ceriluro ; secunda propulsum de Ecclesia diabolum,
mare saecoli ardeniius Incendenlem ; lertla baereti-
cos Ecclesia decidentes, sanctae Scripturae flumina
romiropentes ; quarta falsorum fratrum in siderum
obscuraiiooe defecium ; quihla roajorem hacrelico-

ruiu iiifeiilalionem tempus Auticlirlsli praecurren-
lium ; sexla apertum AiitirhristJ et suoruin contra
Ecciesiam bellum, et recapitulaiione ab advenlu Do-
niiniy interseriaro ejnsdein adversarii destructionein ;
septiina, diein jud.cii, qiio incrcedem Dominus sui»
reddiiurus» et exterminaturus est eos qui corrupe-
runt terram*

Et ulius angelus venit. Non dixil, Poslea veiiit, sed
aiigelos tubas accrpi^ pro|>oiieiis, redit exponcre

153 BED.E VENERAOILIS OPP. PAU8 II. SECT. I. - EXEGtTICA GENUINA. I^

qnaliier acceperint. Quoniam eisi ante adveniuni A {Apoc, i). Tcnia verd p:)rs malonini hoc utroquc

earel. Terra enim bona, fruclum proferens in pa-
lientia ( Lue, ?iii ), benedictionem accipit a Domino
(PiaL xxiii). Mala autem spinas et inbiilos generat,

Dominl prxdicabat Ecclejsia, sed noii ubique, donec
ejus esset conOrmata Sfiiritu.

Et itetil aiUe altare kabem thurihMlum aureum. Iii
conspectu scilicet appaniit Ecclesiae, factus ipse tlm-
ribuliim, ex quo Deus odorem sunvitatis accepit, et
propitius Tacius esi mundo. Alia Editio babet Super
aram, quod snper allare crucis tbuributum snum
aureum, id est, corpus suum immaciilatum et Spi-
ritu sancto conceptum, obtulerit Pairi pro nobis.

Et data $unt Uti incensa mutta^ ctc. De orationibiis
sanciorum obtnlit incensa. Ipsi enim delegavit Ec-
clesia preces suas dicens : Dirigatur oratio mea eicut
tnceniMm in compectu tuo (P$at, cil). Accepisse de
orationibus sanctorum idem dicitur et obtulisse, quia

per ipsum omnium possunt preces ad Deum suafi- » mahim pugnet.

ciijus consummatio in combusiionem. Sic et arborcm
rructiferam agricola Pater excolit, sterilem vero
excidens, ignl pabulum prxhel {Matttu vii).

Et omne fenum viride eombustum est, Omuis caro
fenum^liai. xl), qiiae niinc luxus mollitie saginnta,
sole judicii fervente, florem decoris amitiii, et, ut
Dominui ait, Aodie in agro est , et cras in cliifanum
miititur {Matih, vi). Tycbonius de tertia parte sic iii
boeloco inquii. Tertiam hostes intestinos dicit. Cx-
terum quidquid prxler Ecclesiam est, leriia pais
dicta est , et Ecclesia tertla , quae contra geminum

ter pervenire.

Et ascendit fumui incensorum de orationbus saiKlo»
rum, etc. Chrislo Domino se hostiam suaviiaiis offe-
rente compunciio curiiis sanctorum acceplabilis fa-
cta cst, quae ab igne nascens intimo, sicut fumus
solet exciiare lacrymns.

Et accepit angelHs ihuribulum, clc. Rene thuribu-
Inm igne impletuiii inducit. ^on enim ad mensuram
dat Deus Spiritum {Joan, iii). Quod proprie deChri-
sli humaniiale novimus adiinpleiuin, in quo habitat
omnis ptemtudo Divinilatis corporaliter {Cotoss, ii).

Etmisit in terram, Sic et Dominus in Evangelio :
Jguem, iiiquii, veni mittere in lerram {Luc, xii).

Et fucta sunt fonffrtia, el voces, et fulgura^ et terrcB- p
motus, Tonitruo comminationis supern», et voce
exhortationis, el fulgure miraculorum terram movit,
quibusdam insequentilius, quibusdam vero sequen-
tibus, his dicentibus : Bonus est, illis auiem : Non,
$ed seducit turbas {Joan, vii).

Et septem angeli, qui habebant septem tubas^ para-
verunt se ut tuba canerent, Ecclesia, sepliformi spi*
riiu inflammata , se ad pra^dieandum (iducialiier
pracparavit , gloriam sxculi tubis coelestibus qoasi
muros Jericho dejectura. Naiii et illa septem dierum
circumitio, toium Ecclesiae tempus insiniiat.

Et primus angelus tuba C£cmU. Recie praedicatio
plngarum tuhx, quae sigiiuro belli est, coniparalur.
Exalia efitm, inquit, sicut tuba vocem tunm et annun-

Et tanquam mon$ magnus igni ardene, missus est in
mare, etc. Crescente religione Christiana, diabolus
superbia tumidus, et igne sui furoris ardens, in
mare saeculi missus est, dicente Domino : Si monii
huic dixeritis : Tottere, etjacta te in mare, fiet {Marc,
xi). Non quod ante ibi non fuerit , sed quod de Ec-
clesia projectus, amplius in suos insanirecoeperit,
fastu prudentiae carnalis mortem illis infligens spi-
rilualem. Sapere enim secundum carnem, mors e$t
{Rom, viii). Non auiem apostolos caro et sauguis
docuit, sed Pater qui est in coelis ( Maith, xvi). In
illo enim inari navem (idei regebant quod plantis
Domiiii secalcabilem praebuii.

Et mortua est tertia pars eorum , qute habebant ani-
ma$ in mari, Qiiae habent aniuias dixit, ut osten-
deret vivos spiritualtter moriuos. Sicut Apostolns
de vidua deliciosa : Yivens , inquit , mortua est { I
Tim, v).

Et tertia pars navium interiit, Alia Editio diceiido :
c Ei tertinm pariem naviuni corruperuut, i significat
quod terlia, quae mortua est, aliam teriiam , id est,
succedeniem sibi, occiderit noxia iraditione , ei inu-
tilis imitaiione doctrinse.

Et cecidit de c(bIo stella tna^na, ardens tanquam
facuta, etc. Haeretlci, quos Judas aposiolus sidera
seductionis appellai, de culmine cadentes Ecclesiu:
flamma suae nequiiiae fonies divinarum conanlur
inficere Scripturarum. Quarum non sensus taiitum,

tia poputo meo scetera eorum {Isai. i.vin). Et alibi, p sed et verba sxpius infalsare non timent. Absinlhii

tuba sit in guiture tuo, quasi aquita super domum Do-
mini { 0$e. viii ), id est grandi voce praedica Nabu-
chodonosor ad destruciionem templi venturum.

Et facta est grando ei ignis, miita sanguine, etc.
Poenain gehennae sanguinolentis operibus deberi,
praedicatorum voce refertur dicentium : Ad calorem
ftiniium, lranii6Kn< ab aquis nivium {Job, xxiv). Po-
iest etiaro nomine sanguinis , ipsa murs animae spi-
ritualis intelligi. Ilunc versum Tychonius sic expo-
nlt : c facta esl ira Dei, quae haberel in se multorum
necero. i

Et tertia pare terrm combusta est , elc. Vita I)onO"
riim in doctoribus consisiit et auditoribui. Beatus
enim qui tegit (inquit) et qui audit verba prophetioe

iiomine digni, ciijus immistio modica, magnam so-
let amaricare dulcedinem.

Et mutti /idmines mortui sunt de aquit. Mutti enim
(ut ait Apostolus) sequuntur eorum tuxurias, per quos
via veritatis btasphematur {II Petr, ii), tamen populo
Dei, Hoyse docente, omnis aquarum unda potabilis
esi.

Et pereussa est tertia part solit^ et tertia pars
tunoR , etc. Ecclesiae decus, instar sideria relaceniis,
per falsos fratres saepe obscuratur, qui ?el in pros-
peris, vel in adversis saeculi, minus eaiii fulgere suu
defeclione faciunt.

Et diei non tuceret pars tertia , et noci[t timititer»
Alia EJilio sic habct : Et diei tertia part opparertt,

157

EXPLANATIO APOGALTPSIS.— Lin. IL

ir>8

ft noctii iimiUur. Id est» ad hoi: perciifta est ut ap- A tnr : Nemo dicU Dotmnum Jesum itut m Spirttu mh-

pareret lertia pars diei et tertia noetis » quse Christi
et qox diaboli» Ad boc» inquam, percatsa est, id est
suis f oluntaiibus iradlta, ut, redundantibus et iiiso-
lescentibus peccatis, in suo tempore reveiareiur.

Ei vidi ei audioi woeem uwus aquitm vilantie per
medium cM^ etc. Hujus aqiiilas fox per eiimiorum
in Ecdesta quotidie pervolat ora doctorum, cum ne-
quitiam bsreiicorum, Antichrisii saeviliamy diemque
judicii , amatoribus terr» praedlcant graviter adfulu-
rum, dicentes : In noviainui diebui initabunt ten-
pora periculoia^ et erunt hondnei ieipiOi amantei
( II 7tm. iii) ; el infra : Homina corrupti mente^
reprobi ctrca fidem ( Ibid, ), et alibi : Tunc revelabi-
twr ille iniquui qw advenatur et extoilitur iupra omne

cto (/ Cer. xii), Id esi, perrecte et tere.

Et dictum eel iUis ne occiderent eoi, etc. Quamlibet
hxretici sxculari potesiaie ruiti temporaliier 'u\ bo-
nos grassari permiiuutur, animam tamen, ut Domi-
nus ait, occidere non possuni. Tempus quippe sae-
culi quinque mensibus, propler quinriue partiluin
sensum quo in hac vita utimur, signiflcat. Quod vero
alia iranslaiio sex menses contiuet, eidem sensui
propier sex ailates s^eculi congruit.

Et cruciatut eorum ut cruciatui uorpH cum percutit
hominem. Sicut scorpius a posterioribus venena dir-
fuiidit , sic impietas malorum a posterioribus nocet,
cum anieriorihus, id est, xiernis bonis lemporalia,
qu» reiro sunt , praeferri minis blaudimeutisve com-

quod didtur Deui^ aut quod colitur (II Thea. ii ). B pellit. Hunc scorpionem conira Evangelii parabo-

Et iiem : Dia Donuni iieut fur in nocte , ita veniet,
Cmm enim dixerini : Pax et iecurilaif tune repentinui
eii inperveniet inleritui (/ Thea, v).

De eceterii vocibui trium aiigeiorum. Non quod an-
gelomm tubae plagas inferant mundo, sed venienies
vel venturas suo qiiique lempore praedicent.

CAPUT IX.

Et vidi iUUam de agio cecidiae in terram^ elc.

Flamma hsre^icorum , de qua paucis memoraverat,
quo fumile adoleverit eiponit : anliquus quipp&
boslis, quem Doniinus vidit qitasi fulgur de corIo
cadentem (Luc. x ), hlasphemo dogmaie corda suo-
rum aperuit, eosque quasi fumum alta pelere, ini-
quitatem in excelsum loqui, perJocuit.

El oicendit fumui putd , iioil fumui farnacis ma-
gnm^ etc. Prxnuntia roagnae fornaciSy idest, novis-
siina persecuiionis , haereiica fervet insanla, non
Inbecilliores tantum, qui, aeris instar, terrae quo-
dammodo coelique confinia tangunt , sed excelsorum
quoque lumen obscurare laborans, non tamen ex-
stinguere valens. In errorem enim indiicentur, si
Heri poiest, eliam elecii (Matih. xxiv).

Et de fumo exieruiit ioeuttce in terram. Sicut sancli
corpus sunt Chrisil , et membra de membro , sic et
membra camium draconis coherentia sibi alia nas-
cuniur ex aliis, fuinusque haereticae cxcilatis ore
laedentem pravomin geuerat superbiam. Qui vero
elationis excussi, terrena lamen non deserunt. Nam

lam generaiio viperamm suae soboli tradit.

Et in diebui iUis queerent homina moriem^ et non
invenient eam, Miseram vitam cita morte finirl ma-
lentes. Sicut beaius Cyprianus sub Deciana conii-
gisse tempestate conquesius : c Yolentibus, inquit,
roori, non permitiebalur occtdi. i

Et iimiiiludina ioeustarum iimiiei eqwi paratii in
prwiium. Id est, similes novissimis persecutoribus.
Iii novissimo enim bello, quod descripturus est in
sequente angeto, equos dicit pugnare. Yel simplici-
ter sicut equi non propria ratione, sed impetu pr£-
sidentis, aguntur in praelium, ita mali doctores da:-
moiiico acti Spiriiu Eccleslam iinpngnanl.

Et iuper capita earum tanquam coronce mmiles auro.
Seniores viginti quaiuor, qui sunt Ecclesia, coronas
aureas habent. Isii autem similes auro falsos sibl
fingentes de^ victoria stulla triumphos.

Et faciei earum iicut facia hominum^ elc. In facie
humana simulationem ralionis; in capillis mulierum,
fluxos et elTeminaios mores ; in deniibus leonum, qui
et laniare, et naturalem solent alTerre puiorem, mcn-
tis ferociiaiem famamque doclrinae malae ; In ferreis
vero loricis obduraia contra veritatem praecordla,
notal. Qui habentes formam pieutis, virtutem auiem
ejus abnegantes (// Tim. iii), veniunt in vesiimentis
ovium, inirinsecus autero sunt lupi rapaces (Matih.

VII ).
Et vox alarum earum iieut vox curruum etfuorum

et fumus de quo gignuniur, alta licet appetens, in «^ multorum currentium in beilum. Expavescendum ma-
seipso semper deficii.

Ei data eH iliii potalai^ elc. Adversariis potesia-
libus haeretici cotnparantur, iy facie velut innocul,
sed in poslerioribus vencna servaiites.

Et prmceplum est iilii ne lesderent feiium terrae
ueque omne viride. Ostendit locustas homines esse,
qux nou ad fenum, sed ad homines mittunlur. Fe-
num enim boc loco simpliciier accipimus.

iViii miiliim homines qui non habent iignum Dei in
froniibui «uti. Signum Dei in frontibus suis illl ba-
bere dicantur, a qulbus ut oporiet habetnr* Quorum
sopra numerani angelus qui ab ortu solis slgnum
Dei vivi attulii, inviolahilem fixumque recensuit.
|l|o enim bic locuiionis gcnere uti voluil , qiio dici-

gis quam exponendum est, quod tantum huic exer-
citui vlres accrescunt. Primo fumus aseeodil. Deinde
locustas efferi, qua et prius scorpionibus, et inox
equis leonibusque comparaniur. Quarum et virtus
sufficeret, si non etiam loricatie venireiit. Nunc vero
volatiles, et curribus dicuntur similes esst bellan-
tibus.

Et habebant caudui iimila icorpionum^ etc. Sicut
scorpius palpando incedit, sed cauda ferit, ita frau-
dulenta pernicies roalorum blanda et innoxia in fucic
videtur, sed dum occulte perimit, quasi latenier
mortem trahil.

Potest earum nocere hominibus menslbns sex. Ilanc
viiam rursus iiisinuati ubi polest valere inendacium

fu9 m\)/E VCNERABILIS OPP. PAHS

tel ad capieodiiin inuliie8,vel ad cruciandam leinpo-
ratiler ^pirituales.

Et habtbanl iuper u regem aiigetttm abtf$$i, Deus
snmme bonus licet occulUs, justis tamen ju-
diciis congruum lalibus angelum prresse per-
misit.

Vm unum abiit, et ecce veniunl adhuc duo vce, Quo*
niam tria vae ventura prxdixerat, horuin iiunc unum
in haeretica fraiide jam venisse, duo antcm restnre,
memorat, qu» in tempore Anlichristi cl iii die jndi-
cii sunt futura perversis.

Etsexlui anyelui tnba eecinit^ clc. Sexliis angelus
praedicatorcs novissimi certaminiscfxprimit, qui mo-
nente Evangelio, fraudcs detegunt Antichristi. Cor-
niia quippe altaris aurei Evaiigelia sunt Ccclesiae
praceminentia.

Solve quatuor angelos, eic, Quantum hostis anli-
quus cum sateliitibus suis in line mundi sit Cccle-
siam persecuiurus, indicat, qui a tempore domiiiic»
passionis in corde reclusus impiorum, ne hanc quan-
tiim velit noceat, divina potentia refrenatur. Euplira-
tes enim, qui fluvius cst Bitbylunise, mundaiii regni
potentiam et persecutorum indicai uiidas. hie est
mons magnus, quem igne ardenie in mare missum
prscdixerat.

Et soluii sunt qualuor angeli. More proplietis, qos
nobis vcntura dcsignat, ipse facla videt in spiriiu.
Qiiaiuur vero dixit aogeios, eo quodin quatuormundi
partibus ii.^ persecutio sit sacvitura. Ili sunt enim
quos superius vidit in quatuor anguiis terrae slantes,
et propter consignandos Dei servos a terrs marisque
Isesione prohibiios.

Qui parati erant in horam, et diim^ el memem^ eic.
Maligiii spiritus, qui siiigulis iiorarum et lemporum
momentis bumanam esuriiint mortem, tunc ad cxer-
cendam Ecclesiam opporlune perdendi liberius sx-
vire pcrmitiuntur. Quid aulem puUs soiuti facient,
qui tanlum nuiic nocent ligali?

Et iiumerus equestris exercitus vicies millies dena
millia, Hic numerus dupliciiatem dolosam perversi
designat eierciius. Quod alia translaiiune, qua; di-
cit*i« myriades myriadum, facilius sentiri polest;
hunc aulem numerum evangelica qujque parabola
opponit regi habenti decem iniliia {Maith, iv), un-
qiiam maiorum duplicitas simplici fldci Christi resi-
siat, cui millia millium miuisirant, et decies roillies
ceiiiena millia assistunt (Dan, vii).

Et ita vidi equos in visione, et qui sedebant super eos^
etc. Spiriius maligni quorum cordibus prj^sident»
eorum sunt poenis amicti. Legimus eniin adorantes
bestiam igue et sulphure torquendos, et fuinuin tor-
nieniorum eorom in saecula fatculorum ascendere.
Nota quod in plaga iucustarura iion se dixit equites,
sed eqiios tantum vidisse. Hic enim magiiitudo per-
secutionuin apertam conlraria: viriuiis osiendii prae-
sentiam. Denique hic capita leonum, iilic vero facies
quidem iiumana, sed denles tautum sunl besliaies.
Quia sxpe haeretici aliquid huinanitalis ostenlaiii,

II. SECT. I. — EXEGETiCA GENUINA. 160

A ministri vero novissim;e leiupeslalis, qiiod d*^tis et
signis suadenl, hoc eiiam poenis exiorquent.

Et de ore ipswum proeedit ignis et fumus et sulpkur»
Ostendit quodpro funio hyacinthum dixerat. Non
antem perspicue isia exeunt de ore ipsoriim, sed
noxia praedicatlone poenam sibi suisque gotieriint
aiiditoribus. Produeam eiiim, inquit, t^iieni de medio
tui^ qui comedat te, (Ezech xiviii).

Potestas enim equorum in ore^ et in caudis eorum»
Id esi, iii sermoneetofflcio; propheia enini doceiis
mendacium, ipse est cauda. Qui partem quodam-
Hiodo ctf>cam et Iromundam linguae bl mdientis volu-
bilitate contegit, dicens iinpio : Honus es.

Nam et caudm eorum similes serpentibuSf etc. Falsi

doctores antiqai fecrpeniis , qui iiominem decepit,

^ similes, principum patrociuio fulli, amplius nocent

quam si solo serinonc suaderent. Sedet^ inquit, tii

insidiis eum divitlbus (Psat, x).

Et cwieri homines qui non sunl occisi in his plagis^
etc. Quia (alsos Christianos ei haereticos descripserat,
nunc, uteorpus omne diaboJ circamscribat,genti-
lium quoque coiiimemorat errorem, quibus nihil pro-
dcst his plagis non occidi, cumconstet eos in gentili
tunc quoque perdurare malitia. Neque eiiiui in illa
persecutione cogeniur geniiles supradictis conseiitire
sed in siia incredulitaie niorientur.

Et non egerunt poenitentiani ab homicidiis suis^ etc.

Impiae rcligioni improbos eliam roores adjungunt.

Descripla Antichristi sxvilia, ad ostendendam ejus-

dein riiinam more suo exordium nativitalis Cbristi ct

^ gAuriam recapitulat Ccclesij:.

CAPOT X.

Et vidi alium angelum fortem, descendentem de cee-
lo,amictum nube, Dominus niagiii consilii angelus
descendii de coelo, iiube carnis ainiclu;. Sicut et
Isaias ait : Ecce Dominus atcendit iuper nubem tevem^
et ingredielur ^gyptum (Isui. xix), et iris in capie
ejus, Circa bonos piopiiiatiunis promissio perseve-
rans.

Et fucies ejus erat ut sol, eic. Facie Domiiii clare-
sceiitc, id est, ejus nolitia per resurrectionis gloriaiii
manirestaia, pedes illius super iiioiites cvaiigetiz itori
et aniiuniiaturi pacein (Rom, x), igue sunt Spiritus
saiicii illustrali, et instar columnae (irinaii. Jacubus
^ enim et Ceplias et Joanues columnae videbantur Ec-
clesiae es>e.

Ethabebatinmanusualibellumapertum, llicest liber

supra memoratus, quem, diutino tegminc clausuin,
Domini tandem gratia reseravit, ut, juxta prophetam
surdi etiain verba libri audirent {Isai, xxix). Ct me-
rito facies ejus ut sol, quia librum jam gesiat aper-
tum.

Et posmt pedem iuum dezterum iuper nuzre, siiii"
strum autemsuper terram, Prsedicatio fidei Christianae
terra mariqae propagaiur. Sed, allegorice, furtiora
menibra in majoribas periculis, aliera in competen-
tibus sistunlur. Non enim patitur nos Deus tcuuri
super id quod po^sumas (/ Cor, x).

101 EXPLAiNATlU APOGALYPSIS. — LIB. II. 16i

Et cum etaiiuatH^ loculatunt septem toHUrua vocei H sta dulcedo 8igni(icaret, exprioiil» qiiod, fidelinei,

ttiM. Domino fortiler praedieanle, Ecclesia qaoquey
Beptifiirmi gratia plena, suas ad prjedicandiim voces
elevat. Leo eniin rygietf quis tMii timebit? Dominui
Deu* locutus ei/y quis non prophetabit {Amos, iii)?
Seplem quippe lunitrua ideoi sunl quod sepiem
iu\m de qulbns sermo esl.

El cum loeuta sunl stptem tonitruaf ego scripturus
eranu Superius enim audivil : Quod vides^ scribe in
tibro {Apoc, i).

Signa quee locuta sunt sepiem ionitruat noli ea scri"
bere, Mysieria fidei CfarisiiaMe nec passim cunciis
ostenta» ne Tilescaot, nec probis claudte, ne in lotum
lateaot. Propter qood iiiferius audivil : iVe signaveris
terba prophetiw hujus {Apoc. xxii). Quod utrumque

apud Danielem uno fcrsiculo coroprehendilur, cui ^ concordent, inveiiiunl.

ereptiis exsilio, gentibus esset Evangelium prxdica-
turus, amore quidem dulce, sed toleraudis persecu-
tionibus amarum.

CAPUT XI.

El datus cst mihi calamus similit virgm, In calamo,
miuisterium scribendi Evangelii percepit, qui nuu
inani nilore supervacuus, sed similis est virg»
«quitatls, virgae regiii Dei {Hebr. i). Uegnuui euiiii
Cbrisii desciibil aeternunu

Surge et meiire templum Dei et altare. Surge dixit,
non quia hjec Joannes sedibundus audieb.it, sed
quia boc verbo excitantur corda singuloiuin evaii-
gelicam Scriptiiram aclusque meiirl. Ibi eniin quan-
tum singuii proOcianly quautuinque regulae diviuje

per angelum dicitur : Signa librum et ciaude sermo^
nem usque ad tempus statulum {Dan, xii).

Et angeius quem vidi slantem supra mare et svpra
terram, tevavit manum suam ad ccetum^ etjuravit^ elc.
Angelus per viven(em iu saecula jiiral, duin Cbri-
siujt, in nomitie Pairis venifus, incorotnutabili sua
dicta veriiale conflrmal : Ctelum^ inquiens, el terra
trannbunt^ verba aut.m mea non transibunt {Maltti,

XXIV).

Qui creavit cutum et ea quce in itlo sunt^ eic. Qui,
mari lerraque consisleus, coel) palmam leiidit, con-
grue per ccBli, terras marisque, Creaiorem jurat.

Qtiia lempus amptius non erit. Eril uiique, ut psal-
mos ail, lempus implorum in OBlernum{Psat. lxx
muiabilis sccuiarium temporum varieias in novissima
tuba cessabit. Ganel enim luba, ei roortui resurgent
incorrupii , el hacreditas eorum in aiiernum eril (/
Cor. xv).

CoiiiifmmaHltir mgsterinm Dei, etc. ftlysleriom
quod nunc evangelizalur , tnnc consuminabitiir,
quando ibont impii in sopplicium xiernum, justi
antem in viiam xlemam {Matth. xxv).

Et vox quam audivi de calo iterum toquentem me*
cum, etc* Domino futuri temporis mysteria paadentey
ae dicente : Appropiuquavit enim regnum coslorum
{Matth. x), Ecclesia quoque moneiur eumdem praedi-
candi percipere librum. Quamvis ei eidem Joanni
possini baec dicta coiigruere post exsilium ad prxdi-
candum reversuro.

Et abii ad angelum, dicens ei ut daret mild tibrum»
Accedai ad Dominum qui velil docendi percipere
sacrameuta.

Et diaut mihi : Aceipe librum^ et devora iilum. Id
esi, losere luis visceribus, el describe in lalitudine
eordis lui.

Et faciet amarieari venlrem tuumt eic. Cum perce-
peris, oblectaberls divini eloqoii dolcedinc, sed atna-
rilttdiDism senlies» cum praedicare el operari coepe-
rii quod iniellexeris. Vel certe juxta Ezecbielem iii-
telligendomy qui cum librum se devorasse dicerel,
adjecil, Et abii amarus iii indignatione spiritus mei.

Et dt2f/ mihi : Oportet te iterum prophetare poputis
et gentibus, Quid liber coinestus, cl amariludini mi-

Et adorantes in eo. Quia non omnes qui videnlur,
in eo adorant, sicut qui confessus fuerit in me.
Partem deniqiie jubet non rccenseri, dicens :

Atniint autem quod est extra temptum^ ejice [orat^
eic. lli qui iiomine tcnus Ecclesiae junguntur, el
nec altari nec saiictis sanctorum appMpianiy a re-
gubi Evangelii projecli gentibus socianiur. Omnis
enim gtoria ejus ^lite regum ab intus {Psat. xuv).

Et civitatem tanctam catcabunt mensibus quadraginia
duobus» Noii solum de Ecclesia peiluulur, sed el
eamdem Ecclesiam sociis gentilibus Iribus seuiis
annis impugnanU Non quod iliu tanlum banc, id
esi, Anticbristi lempore conculcenl, sed quod omiie
x),sed ^ nialorum corpus illo ^uasi ad proprium caput perf-
issima neat, iti quibus jam nunc mioislerium operatur ini*
quilatig. ^

Ei dabo duobus tettibus meiSf etc, Ne seviiia pravo«
rum terreret audieniero, Ecclesiaro quoque duobiis
ex populis uuilatn, gratia comroemorat illusiraiidam
esse virtuium. Quae el ipsa capul suum , Cbristura
videlicet in carne doceniem, seinper iutuens, irlbus
semis annis pruphelatura narratur. Menses eniin
trium semis aiiiioruin , id est, iricies quadrageni ei
bini, roille ducenios sexagtnla dies efficiunt. Dauiel
aiiieiii scribit dies inille ducentos nonaginta teropo*
ris ejusdem, qiio ponenda sil aboroinaiio in desola-
lioatni.

Saccis amicii. Id est, In exomologesi consiiiuli.
p Sicut propheta : Ego autemf ail, dum mihi mulesti

essent^ induebam me citicio {Psat. xxxiv).

Hi sunt dum otivee, eic. Ecclesia duorum Tesia*
mentorum luinine radiata, Domini semper jus^is
assistil. Nam et pnipbeta Zacharias unum candda-
braffl Tidii septiforme, el has duas olivas, id est»
lestamenta, infundere oleuro candelabro. H^c esl
i:cclesia cuin uleo suo iudeficienle, qned eam facil
lu lumiiie orbis ardere.

Et n quis eos votuerii nocere^ ignis emel de ore ittO'
mm, etc. Si quis Ecclesiaro Isedil, ejusdero Isesionis
reciprocanle jiidicio igne consamitur coudennalos.
Otiiiies«ntm qui acceperinl gladium^ gtadio peribunt
{Matth.ii^i). UiideelCbaldaica Oamma, qu» pueris
Dei ingerebatur, ipsos miniiilros impietatis absiuu-

165 BEDiE YENERABILIS OPP. PARS H.

psit. SWe in bono precibus orls Ecclesiae igne spi- A
ritualiier consuiDltur in melius cummutandus. CmT'
bonei, inquii, ignii eongerei iuper caput ejui (Rom,

Xll).

Ui habent poieilatem claudendi emlum, ne pluai^
elc. Data est Ecclesiae in Clirisio omnis potestas in
coelo et in terra, claTibus ei ligandi atque solvendi
diniissis {Matih. xiYiii). Sed et spiritualiter ccelum
claudiiur, ne imbrem pluat, ne super terram ifterl-
lem de Ecclesia benedictio descendat. Sicut Domi-
nu5 de Patre vineae suae : Nubibui, lAquit, mandabo^
ne piuatii tuper eam imbrem (isat. t).

Et poiatatem habent iuper aquai^ etc. Nou solom
aquas suspeodunt, sed eiiam quas desceiiderant iii-
uliles faciunt, quod est Tertere aquas in sangulnem.
Bouus enim Cbristi odor de Ecclesia fragrans, aliis B
odor mortis in morlem, aliis odor est vitae in vium
(// Cor. XVI),

Et eum finiermt ieitimonium iuum , benia , etc.
Aperte ostendit omnia hxc ante novissimam per-
secutionem fieri dicendo Cum finierini ieitimonium
iuum^ utique iilud quod perbibent usque ad revela*
tionem bestise, quae cordibus emersiira est impio-
ruin. Non quod tune eodem lestimonio non nitantor
bosti fortiler resistendo, sed quod tunc Ecclesia vir-
tutum gratia destiiuenda credatur, adversario palam
signis meiidacii coruscanie. Nam faciem ejm prmce*
det egeitai, ut Dominus ait {Job* xli).

Et vincet eos, ei occidet illoi. Vincet in eis qui
succubuerint, occidet in eis qui pro Cbristi nomine
laiidabili patientia fuerint intereuipti. Aut si spiri*
tiiuliier vincet et occidet, partem testium accipie-
rius. Sicut in Evangelio Doiuinus dicit : Tradent vo$
in presiuram, ei occident voi {Matth. xxiv). Qaod
Lucas evaugelista pro parte diclum insinuat dicens :
Occideni ex vobii {Luc. xi).

Et jacebutU ccrpora eorum in plateii civitaiii ma»
gwB. Si mOf inquit, persecati suni , et Toa perse-
quentor. Noo est ergo mirum si civius impionini,
qasB Dominuni crucifigere non timuity servos quoque
ipsius ludibrio babeat etlam occisos. (^ualia sxpe
facia historia eeclesiastica refert.

Qua toeatur ipiritualiter Sodoma^ etc. Id est, niuia
et tenebrosa, nec lumen utique fidei, nec confessio-
nis babens vocem. Corde enim creditur ad juifitiam, |v
ore autem eonfenio fit ad iatutem {Rom. x). 11»
provinciaR in signnm pocnae spiritualis visibiliier his
plagis, id esty igne dcvorante, et aqua in sanguinem
veisa, percuuae sunt.

Et videbunt de populii et tribubui, etc. Non dixit:
^ldebunt populi el tribos, sed multi de populis,
qui aliis eredentibus, sanctos palam irrideut.

Ei eorpora eorum non iineni poni in monumentit.
Votum eorom dlxit et iinpugoationem. Non quod
valeani facere ne sit Eeclesia in memoriam. Sicut:
Nec voi Mlraltf 9 nee alioi iiniiii intrare {Maith.
xxni), eum intreni, illis impugnantibus. Facient
autem perspicue de vivorum occisorumque corpori*
bus» quia ucc vivos sinent sacra ceiebrando io me-

.:.: C

SECT. L— EXEGETiCA GENUINA. m

nioriam colligi, nec occlsos in memorlam recitari,
nec eorum corpora in memoriam Dei testium se-
peliri.

Et habttantei ierram, gaudebuni iuper e9i. Quolies
affliguntur justi, exsultant iiijustl, et epulantur, si-
cut, dum superbit Impius, incenditur pauper.

Quoniam hi duo prophetw crudaoeruni eoi. Propier
pbgas quibus propier leslamenta Oei bumanum ge*
nus urgelur» etiam visus ipse jusionim gravat injii-
stos. Sictit ipsi dicoiit : Cravii ea nobii eiiam ad d-
dendum {Sap. ii)»

Ei poii trci diei ei dimidium, Spiritui vitm a Deo^
etc. llucusque angelus fuiurum narravit, et nunc
Inducit factum quod futurum audit, regno Antichri-
sti perditOy sanctos resiirrexisse in gloriam.

Ei timor magnui cecidit iuper eoi qui viderunt eoi.
De omnibus Tivis dixit, quia et justi superstites per-
timescent in rcsurrectione dormientium.

Et aicenderunt in emlum in nube» Hoc est quod
Apostolus dixit : Rapiemur in nubibui obviam Domino
in aera {! Theu. iv).

Ei viderunt Uloi inimici eorum. Hic separavit inju*
stos ab his quos in commune dixerat timuisse.

Ei itla hora factui ea terrm motui magnuiy etc.
Incumbente terrore judicii, oninis diaboli civitas
super arenam condita cum omnibus aediflcatofibus
suis comieU Et denarius euim et septenarius nume-
rus est perfecius. (}uod si non esset, a parie totom
intelligendum eral.

Et emteri in iimore iunt nutd. Quis bominum
gloriabitur castum se babere cor, eum Tirlutes
ccelorum commovebuntur ?

Et dederunt gloriam Deo emli. Uil sunt soper pe
tram aedificati, qiii, aliis terr» motu ruentibus, de
stabilitate sua, recia Dominum confessione elarifi-
cant. LeBiabitur enim jiuriis, eum tiderii vindictam
impiorum. Quidam duos propbeias Eiioeb et Eliani
interpretantur, qui » tribus semis annis praedicanies,
contra mox secuturam Anticbristi perfidiam fideliuui
corda confirment, illisqueocclsis, tantumdem temporis
saevitiam ejusdem grassaturam , et , reinsiauraio
demii(ni certamine, a sanetis, qui latebrarum prvsi-
dio velut mortul credebantur, esse superandam;
qui pro unius compage corporis idem propfaet» re-
surgere dicantur, acriusque illis visis qui jam mor-
tui putabaniur, exaggerala persecutione multos eo-
rum qui vel septenario vel denario numero digni
credebantur esse casuros, dicente Daniele : Con/lr-
mabii pactum multii hebdomada una et in dimidio
hebdomadii deficiei hoitia^ ei lairt/frttun, ei in iemph
erit abonunatio daolationii {Dan. ix). Et In subae-
qiientibus : Et eum podta fuerit abomimatia in deio*
tationem, diee miUe ducenti nonaginim (Don. xii).
Qal numerus circa trium annorum et sex mensiuni
curricula diversatuf. Denique Elias igue quondani
perdidit adversarios» et tres semis annos latitans
iinbres continuit, tandemque pseudopropbeiis inter-
lectis, per sacrificium quod ablatum fuerat couvertil
Israel ad Dominum.

165 EXPLANATIO APOCALYPSIS. — LIB. 11. m

Vte mnndum abiiif et eeee vee tertium veniet cito. A (um crescet» donec omnem mutabiliiatem imiriali-

lloc Tse secundum non ad recapiiulalionem , sed ad
praelium equorum , quod Cuba aexii angeli commo-
lom est» periinet. Prxdixerai eoim aquila iria v«
de trium foce venlura tubarum. Sed ibi non dixit ,
iie atatim lertium sequi putareiur quod ad septimum
angelum et ad flnem pertinet.

Et $eptimu$ augelus tuba eecinit^ etc. Sck lubae
priores saxuH proB^entis aeiatibus coroparatac varios
bellorum Ecilesis denuntiaverc concursus. Septima
verOy Sabbati aeterni nuntia, victoriam tantum et
imperiiim veri regis indicat,

Et viginii quatuor $eniore$ adotaverunt DeMm , etc.
Ecce, inquit, vae tertium veniet in voce septimi
aiigeli. Et cum eecinisset, non nisi Ecciesiam dliit

tatis absumei, cum novi$sima inimiea de$truetur mor$
( / Cor. XV ). Sive quia eadein Ecclesia partiin in
coelo , sole Chrislo fruiiur, pariim in corpore perc-
grinalur a Domino. Potest bic intelligi quod uil :
LcBva eju$ $ub capite meo , et dextera eju$ amptexa-
bitur me ( Cant. viii ).

In capite eju$ corona $tellarumduodeciin. Duodena-
rio apostolorum numero caput ornaiur Ecclesiu,
sive Christum intelligas, sive ipsum primordium
ejusdem Ecclesiae nasceniis , capitis nomine desi-
gnatum. Po$ui$tit inquit, in capite eju$ coronam de
tapide pretioeo {P$al. xx).

Et in utero haben$, et clamaiit parturien$. Ecclesia
spiritualiier et quos parturit parit , et jain genitos

laudantem Deum et gratias agentem. Unde intelli- ^ parturirc non destnit. Sicut Ipsa dicit : Fltioli mei ,

gimus bonorum retributionem nou esse, nisi vui nia-
loium.

Qui e$t et qui era$, elc. Tu quidem , rebeliantibus
licet irapiis , a sxxulo regnasti , sed eorum nunc
furor te judice pressus peribit. Dofiitnics enim regna'
mt , iraecantur poputi ( Psat. xcviii ).

Et tempue mortuorum judieari , el reddere merce"
dem^ eic. Ordini congruit evange^cae lectionis, pri-
iiio quidem omnes gentes ante Judicem congregaii-
das, deinde dexteros in regno Patris per multas
inansionfs collocandos , impios vero extra lerininos
regni pulsos, llaminis malediciionis esse torrendos.

Et esterminandi eo$ qui Corruperunt terram. Hoc
est vae novissimum. Ilactenus de septem angelis
luba cancntibus , nunc recapitulat a naiivitate Do-
mini , eadem aliter ac latius diciurus.

Et aperlum est templum Dei in cceto, clc. Teinplum
. Doinini quondiim in terra posilum, arcam testa-
roenii sub velamine roystico clausam tegebat ; nunc
autem in Ecclesia , quae est templum Dei vivi , cu-
jus cooTcrsatio in coelis est (Philipp. ui), velo tem-
pli veieris et medio pariete maceriae Domini san-
guine discisso, arca Incarnationis ejus tolo jam
panditur orbi. Quasi enim manna coeleslis in auio
roondo, divinitas est in corpore sancto.

Et facta $unt [ulgura et voee$ , etc. Il;ec oronia
virtoles sunt coruscationis, et pracdicationis , ct
Ijellorum Ecclesiae. Haec dixerat facta et in descri-

quo$ xlerum parlurio donec formeiur Christu$ in vobi$
{Ga'al, iv).

El cruciabatur ul pariat. Sic Domiiius iii Evangeli» :
Mulier^ inquit, cum parit^ tristitiam habet^ quiavenit
hora eju$ ; cum autem peperit puerum^ jam non m«-
minit pres$ura! propter gaudium {Joan. xvi). Quod
ipse discipulis cxponens adjunxil : Et vos igiiur
nuitc quidem tri$litiam habetis ; iterum autem videbo
vo$f et gaudebu cor vestrum (Ibid.).

Et ecee draco magnus Tufu$^ etc. Diabolus saeviiia
cruentus contra Ecclesiam poientia lerreni regni
annalur. In septein enim capitibus omnes reges
suos, el iii decem cornibus omne regnum dicit.

Et cauda eju$ trahebat tertiam partem etellarum
cce/i, etc. Vires et maliiiam Iiostis indicat, queni
Ecclesia Domino juvante devincit, qui innunierain
paitem angclorum , vel hominum , dolo fallente
quasi cauda dejecerit. Cauda eniin est pars caeca ,
pars immunda, suique velamine contegens immunda
ne appareant. Tyclionius inore suo tertiam partem
stcllarum quae cecidit falsoi fratres intorpretaiur,
quod altera tertia Ecclesia sil, et hosies forinseci
lcrtia.

Et draco etetit ante mulierem^ ut cum peperieset ^
filium eju$ devoraret. Insidiatur Ecclesiae diabolus ,
lidem Christi contendens in cordibus exstinguere
credentium , ut quem illa docendo genuit ipse quasi
occidat doctuffl. Cujus in llerode doli figura ostensa

piione praedicaUonis septem angelorum ab advenlu D ^^ ' ^"* » *'*^"* *'^^*®* inlCbtini , Dominum ut peri-
Domini, cum steiisset super aram, sed generaliter """^ adorare se velle simulai.

ab origine usque in finem. Deinde descripsit per
partes , queinadmodum facia siut : ita et nunc , ul
templum Dei in coelo apertum sit , et pngnae secii-
tx, dicens :

CAPUT xn.

Et eignum magnum appamit in emto. Quod nunc
quoqpe apparet iu Ecclesia , Deum ex homine fieri.

Jftcifer amieta $oie , et tuna $ub pedibue eju$. Ec-
clesia Cbristi lumine cincta , gloriam calcat tempo-
ralem : Onelnr, inquit, in diebue eju$ ju$titia , et
abundantia pacis donee extottatur vel interficiatur
luna ( Pm/. lxxi ). Id est » al undaniia pacis ia taii-

Et peperit puerum ma$culum. Semper Ecclesia,
dracone licel adversante, Chrisium parit. Masculuni
autem dixit victorem diaboli qui feminam vicerat.
Nam quis filius nisi niasculus? Qui recturue e$t
omne$ genu$ in virga /errM ( Pfo/. ii ) , inflexibili
justitia regit bono^ » confringit malos. Quod in bu-
perioribus etiam Ecdesiae promittitur : Dabo ei
poteetalem $uper gente$ , et reget ea$ in virga ferrea
( Apoc. II ). Nam el Ecclesia quotidie gignit Eccle-
siam , muudom in Cbristo regenteni.

Et raptue est filiue eju$ ad Deum , eic. Ideo Cliri-
stuin spiritualiter in auditorum menic nasceulem
apprcbendere non poiest impicias, quia idem cum

ir,7 BEDiE YENERABILIS OPP. PARS IL SECT. L — EXEGETICA GCNUINA. IGS

Putre regnat iii ccelis, qui nos f|iioqiie resusciiavit , A ^< ''^t dileserunl animai iua$ u$que ad mortim.

ei consedm fecit in cGelestibus in Ohrislo.

Et mulier fugit in ielitudinem, Ecclei>ia sub spe
viveiis aeteriiorum peregrinat.one pra-sentis eremi
gauiiet, aecepta poiesiaie calcandi super serpenles
et scorpiones , et super omnem virtutem draconis
rufi insiar Israeliticae plebis, qux pane coelesti
pasta in eremo, visu aenei serpeutis, serpentes vi-

dt igiiitos.

Vbi habet tocum paratum a Deo, Esto mihi , in-
quit, in Deum protectorem , et in locum refugii, ut
salvum me facias.

Ut ibi pascant illam diebui mitle ducentii iexaginta.
Isto dieruni numero, qui tres semis annos facit,
oninia Chribtianitatis tempora complectitur , quia

Merito animas pro Christo contemnunt, qui pcr
sanguinem Christi tantum vicerunt adversarium.

Propterea tmtamim^ emti^ et qui habitatii tii <ti.
Hic habitatorea coeli , et angelos , et honiiues san-
cios oportet intelligi, et utriusque conveuit in Do-
roino graiulari , cum et homines angelis sociantur,
et angeli bumanae in Chiisto subatantia famulantur.

VcB terrce et mari , quia deicendit diabotui , etc.
Sicutgaudium redemptis, sic pereumibus planctiim
docuit exspectandum. Hagnumque v» iliis imminet ,
quos nequissimus hostis possidet iratus.

Et poitquam vidii drace quod projectui eit tn ter-
ramf etc. Inextricabili astu diabolus Ecclesiam im-
pugnans, qaanto plus dejicitur, tanto magis perae-

Cbrisius , cujus hacc corpus est, tantum in carne B quitur.

temporis praedicaverit.

Et factum eit prcelium magnum in coilo. Michael el
angeli ejui, etc. C(Blum Ecclesiam siguificat , in qua
Michaelem cum angelis suis contra diabolam dicit
pugnare , quia secundum Dei voluniateni pro pere-
grinante Ecciesia orando, et adjutoria miuisirando,
conQigit. Quein et Daniel in novissima gravissima*
que pressura in auxilium dixit Ecclesiae venturuin ,
unde ab eo putani Antichristum esse perlmendum.
Ita vero angeli ejus esse dicunlur, queinadmodum
ei angeli nostri. Dominiis ait : Angeli eorum eemper
vident faciem Palrii mei { Matlh. xviii ) , eorum sci-
licet qnorum cives sunt.

Et draco pugnabat , et angeti ejui. Angeli Salan»

Et datcB iunt mulieri dum atas aquilm magnmf etc.
Ecclesia duobus fulia testamentis , tumultuosa sae-
culi venena cavens, meiitis affectu quotidie soli-
tudinem quieti et roodesti spiritus petit, ita gao-
dendo canens : Ecee elongani fugiene , et manss iu
eotiiudine ( Psat. liv ). Nec dissonat quod ibi co-
lumbae quaerit , bic vero aquilae percipit alas. Sicut
eoim illa propler donum Spiritus sancii , sic et bapc
propter celsum volatum, acieinque sublimem, qua
mundo corde Deum cernit, Ecclcsia figurataest,
ciijiis renovabitur sicut aquilae juvenlus.

Vbi alitur per tempus » et tempora , et dimidium
temporii. Totum lempus Ecclesiae designatur, die-
rum numero superius comprehensum. Teinpus enim

non illi lantum qui ei nalura sunt et voluntate si- annum significat, temoora duos, dimidium teroporis

uiiles , sed et homines eorum iaqueis irretiti , suiit

iiileltigendi.

Et non valuerunt, Silicet, toto tempore.

Neque locui inventui eet eorum amptiui in ccelo. Id
est , iu hoininibus sanctls , per ejeciionem ejus coe-
lum jani faciis, qui credentes semel expulsum eum
aniplius non recipiuiil.

Et projectui est draco ilte magnui in terram. Anti-
quus hostis de spiritualibus expulsus, arclius in
lerrenis includitur. Iloc est de coelo praccipiuri,
ct in terram milti. Cui dicitur : Terram comedee
cunctii diebui {Gen, iii ). In qua terra sanclorum pe-
(libiis conieritur, sicut scriptum esi : Super aspidem

sex inenses.

Et misit serpem ex ore suo aquam tanquam flumen
post mutierein^ etc. Impeium persecutorum aqiia
slgniUcal. Uiide dicilur : Forsitan vetut aqua absor^
buissent nos { Psal, cxxiii ). Ecclesia ergo non soluni
verbo Dei sublevata , sed et ?i persecuiionuin pro*
pulsa , festinat evolare de mundo.

Et aperuit terra oi suum , et absorbuit ftumen. Terra
haec sancia Domini caro est, quae suscepiam deglu-
tiens morttfm temporaliler sibi praevalentem , nos
quoque deglutire docuit. Poiesl et Ecclesia inlelligi ,
cujns monitis et precibus oris iniaiici caveutur in-
sidia*.

et baiitiicum ambutabii» |v

Piune facta eit ialui et virtui et regnum Dei nostn, ^' •'^^'"/ ^\ ''''^^ inmutierem, etc. Yideiis non

etc. Evidenier ostenditur in qito coelo ista Aani. In
Ecclesia uamque factam novimus victoria Chrisii
s:ilutein. Pro qna dieit : Data est mihi omnii pote^
sias in cmlo et in terra ( Matth, xxviii). Non quain
bcmper ipse habuit , sed quam in Ecclesia ex tein-
pore qiio ipse voluit, tanquam capui iu membrls
habere coepil.

Qiita projectus est aecuiater fratrum noitrorum.
Congratulantur angeli saluti Iratrum suorum , id est,
civiuin fuiurorum , nunc autem peregrinorum.

Qui aceuiobat iltoi ante conspectum Dei noitri die
ac noete, Quos et prosperis male uti, et in adversis
iion babere patieutiam suggillat.

posse conliiiiiari persecutiones quod ore sancla: lerrac
averlanlur, magi.n se arinavii mysterio facinoris in-
sistcre , quo possil jiigiier insidiari.

Qui cuitodiunt mandaia Dei^ etc. Mandata Dci in
fide Jesu Christi custodire , boc est pugnare cuin
dracone , et ipsum provocare in praelium. Et graiias
Deo , qui saevi dracoais evacuavit incoeptus. Ecce
enim, Dominum in carne natumexstinguere inoiitu:»,
ejus resurreciione frustratur. Post apostolis fiduciain
docendi refringere laborans, quasi mulierem , id est,
lotam Ecclesiam de rebus humanis auferre satai^e-
bat. Sed et hoc frustra iiisus passim nunc singulas
fidelium impugnat artates. (Jude et sequitur :

^

169 CXPLANATIO Af^OGALYPSIS. - LIB. 11. 170

£t tf^Jl $up4r arenam maris. Id est, supcr mulii- A orc blaspheiuat, sed iu mysicrio facinorts, quod facia

tudinem popuii, qucm projicii venius a facie lerrae
lllins, sine dub'n, qui hoslis machinns absorbere
solet, iJem hostis insidias ei bella eicilaiurus iff
sistii.

CAPUT Xlil.

El vidi de mari bettiam ascendentem, Yarias habet
bestia pro ratione locorum inleiligentins. Ilic ergo
t!<Trpus diaboli de populo nascens imptorunv signiA-
tat. Roc etenim mare qiiod supra abyssus intclligi-
lor. Unde et draco rex dicitur omnium qii» in aquis
vuni, eicujus iu mari secundum Davidconriingun-
tur capita.

dissensione, et rcvolato homine peccatl, nudaWiur.
Tunc enim dicet : Ego sum Chrislus (Matlh. xxiv) ;
nunc vero : Ecce hic C*iriitut, et ecce iUic (Ibid,).
Ad Deum aulem si^nificai, advcr^us Deum.

Dlasphemare nomen ejus, el tabernacutim efus.
D giiitatera sibi nominis Dei inipius itsur^) ms, occle-
siam qiio |ue siiam nominarc prrsunicl.

Et daium est iili beilum farerc 4:um sanctis, ele.
A toto partem. Quae vinri pojcsi, cum vioientia leiii-
poris, si fieri polest, etiam electi quaticniur. Ui
condtfninenlur Judyci, qul, non credentes ^oriiati,
su^ceperunt rociidaciuin

u L , •...-. j . ^^ adoravwunl eam omnes qui habitanl ierram.

Haben'em cainta septcm et cernua dccem, e?c. ^ ... . . ' ""«'" wrrowi.

. I-. j . •. A A u ^»n"«s dix*.l , scd hahitautcs terram. Recedentes

teiidii id esse septem capita quod decem C(Friiua. i> .... » wjnaui. msLcueme»

A . j- I -- cnim, mquit, a te^ m terra scnbentur (Jerem irii)

Ostendil

Dixerat enini draconem scptem diademnia super
sepiein capita gcsiare ; nunc dicit bestiam decem
diademata super deceni liabere comua. Srpiom
namque et decem, idem est sicuii septupla accip'et in
isto stEculo, \Li aKus evangelisia, centupla (Matth. \\\),

Et super cajiita ejns nomina blasphemice, Hegcs
eniui SU08 deos appellaiii, tani morttios, ct velul in
coelum alque intcr deos translaios, quam ctlam in
lerris Aiignsios, qiiod est nomcn(ut voluni) deilatis.
Alio autem loco totam ipsam liesliam plcnam dicit
Romiuibus bIasphemi;B.

El bestia quam vidi^ simitis erdl pardo^ etc. Pardo*
propler vaiielatcm gentium; urso, propier malitiam
et vesaniam; leoni, propier virtulem corporis et

Quorum non snnt scripta nomina in tibro vitcB
Ayni, Justum est eos qiii mortis aiiciori serviunt iii
libro vilac non scribi, el qiii simulatoria ncce besliaj
d.?luduntur Agui qui absttilti peccala niuiKli carere
coiisorlio. Agni, inquir,

Qui ouisus est ab origing mundi, Agni , ut Petrits
ail, inwmcutati^ prcecogniii quidem ante constitutio^
nemmundi^ manifestati autem novissimis temporibus
(I Petr, i). Alia enim Editio Agnum signatum ab ori^
gine mundi iranslulil. Potcst et per hyperbaion iuteU
ligi, quod sanctorum ab iniiio ^iomiiia shit in libro
viiai coDscripia*

Si 9««« Imbei aurem audicndi^ audiat, Quoties

linguas superbiani similatur. Legimus in Daulele ^ Scripiura hoc dicium inicrpoult . inientum pnc ob-

regnnm Cbaldxorum Ifaenae, Persaroai urso, Mace^
donum pardo comrparatum.

Et dedit itti draco virtulem suam, Sic ApostolQs,
de diaboli corpore loquens : Cujus est, inquit, ad-
ventus secundum operaiionem Satance in onmi vir-
tute^ signis^ et prodigiis mendacii Ids qtti pereimt
[11 Thess. H).

Et vidi unum de capitibut ejus quasi occisttm in
morlem, etc. Aiitichdslus, ad capiti regni lerreui
pcriinens, inutatione veri cnpiiis no^lri se qnasi oc-
eisum resurrexisse, el pro Chrisio qui hoc verc per-
fecit, se suscipie/idum audet exhiberc. Cujus com-
menti dicitur in Simonc Mngo pr.ecessisse fallacin.

Et admirata esi universa terra post eam, Genus
ponit pro specie, dicens adornri bestiam, cutn ipsum
capiit sinmliititium subnominecapilis vere occiai et
viventis, terreni sinl homiiies adoratiiri.

Et adoraverunt draconem qui dedit potetlatem bestice,
IWi dicunl adorare se Dcum, qui dedit poiestaiem
Cbrislo.

Et adoraverunt bestiam dicentes : Quis simHis be-
siice ? Ipsi dicunt : Qiiis similis Christo ? Aut quis
itliim potesl vincere ?

Et dalum esl ei os, toquens magna et blapliemias,
Qtti extotliiur^ inquit, super omne quod dicilur Deus^
oat quod eolitfir {I I Thci. ii).

Ei dnta est illi potes*as facere menaes quadraginta
duos, ctc. Aiite eniin tres semis aniios nou aperto
P^TRot. XCHL

acuritate rei quarit audilorem. Ne eiiiin momenU-
neum diaboll regnum magni penderetur, cogiiatioui*
bus humanis occurrit dicens : Qui iu captivitatem
duxerit^ in captivitatem vaet, id est, diabulus et
licbiia, qui suis nunc rciibus geiilcs caplivaie vide*
tur, ipse eril cum suis cilo caplivus.

Qui gtadio occiderit, oportet £um gladio ocddi, Qiil
Ecclcsiam nuiic vcl carnali \*eletiam spirituali morte
perscquitur, hunc DomiiNis Jesus inter/iciet spiriiu
oris sui, el dcstriiet illustraiione adventus sui

Uic est patientia et fides sanctorum, Promiscrat oc-
cidi houiicidaui, sed quia nemo coronaiur nisi qui
iegitime cerUverii, nunc animis opus esse dicit,
nunc pectore llrmo. DLseripta gcneraiiter beslia
priino iii hypocrlsl, deinde aperlo ore blasphemante,
descrilMteniudem in ^olis praeposilis, similiter In
hypocrisi, deiiide revclalain.

Et vidi nliam bes:iam ascendentem de terra, Aliam
dixit deofacio. Alias una esi. Quod est autem roare,
hoc, tes e Dauiele, est terra. Ciii quatuor besii:is
ascendere de uiarl ccrnenti per angelum dicilur : /Jo?
quatuor beslioe magna, qualuor regna eonsurgent de
terra (Dan, vii).

Et habebat cornua duo simitia agni, et toquebatur
nl draco, Agni cornua praifcrt, quo draconis venena
latenler inscrat. Quii, per hypocrisin sanciltatis,
eam quam in scveraciter liabut Domiiius, singula-
rcm ^ibi inesse et sapieniiam mcntiiur el vilam. De

6

!7I BEDiC VENERABILIS OPP. PARS H.

hac Lcsiia Domiaiis : Attendite, inquic, a pseudopro-
phetii^ qui veniunl ad vos in vestimenlis ovium, in-
trinsecus aulem snnt iupi rapaces {Matth. vii).

Et omnem polestalem prioris bestias faciebat. Disci*
puli miseri roaglstruin seqiiuntur in omnibus.

Et fecit terram , et inhabitantes tit ea , adorare
besUam primam. Vim setluclionis ostendii, et corpus
sibi niaucipasse, ei animam qus babilat iu ipso.

Cujus curata estptagamortis. Id esi, quas &e siniu-
lavit mortem resurgendo vicisse. Hunc enim Scri-
piura non occisum» sed velut occisum, dixerat, sicut
de Jiidxis dic(um esi : Ipsi auiem non intraverunt
ia praelorium, ne coniaminarenlur. Non enim arfir-
mavit evangelista potuisse inquinatissimos inqninari,
si prsciorium intrassent ; aut Judxi (anlorum scele-
rum conscii vere inquinaii timuerunt, &ed quid si-
liinlassent qiiasl afflrmans retulit.

Et fecit signa maiiua , ita ul etiam ignem faceret
de coslo descendere in terram, Mirjculum ignis, quasi
maximum CTteris praetulit, ut quia DominusChristiis
discipulis Spirilu sancto in igne veniente virtniain
dedil gratiam, ipec quoque suos, qu^si simili ch.i-
rismate, asiu fallenledecipiat.

Et seducit habiiantes terram, etc. Adventus enim
ejus erity sicut dictum esi, secundum operationem
Sa(aii;e in omni viriuie, et signis, et prodigiis men-
dacii (// 7/jesi. ii). Qux solet ambigi uirum propter-
ea dicia sint sigtia ei prodigia mendacii, quoniam
mortales seiisus per phanlasmata deceplurus est, ut
quod nQii facil, racere videalur; an quia illa ipsa
eiiam, si erunt fera prodigla, ad mendacium per*
trahenl crediiuros noa ea potuisse nisi divinitus
lieri, virtutem diaboli nescientes, qui non phan-
tasiico, sed vero igni et tui blne tantam familiaro
sancti Job cum (aniis gregibas absumpsit. Sive au-
tem hoc, sive illo niodo signa mendacii dicantiir,
hoc est, sine dubio, in qno ilia tentatio cunctis ma-
jor apparebit, quando pius martyr et corpus lor-
mciiiis subjicii, et tamen an(e ejus oculos miracula
loi facit.

Dicens habkantibus in terra^ ut faiianl imaginem
bestite^ e(c. Id cst, esse ejus similes, et sic ei facere
iniagiitein, ut aiia Editiodicit: Sicut habet plagam de
gladio et tixit» Id est, ea falsitate se dicant com-
mortuos, et consurrexisse Antichristo, quasi ille et
Denro niediaiorem inier se suosqiie conslituat, non
euim sicut Dominus noster Jesiia Christus habet
alteruro, inier quem suosque mediator sit.

Et datum est iUi ut daret spiritum imagini besttce.
Id est, ipsi popuio qui hanc falsitatem iinpleverit
hestix se coustituendo imaginem, spiriium veritatis
se darc simulavit.

Et ut loqtiatur imago bestiee, Non lantum vulgus
niiseruin simulato per ignero spirilu delude(, verum
etiain docendis aliis efllciet idoneum.

Et faciet ut qmcunque non adoraveriut imaginem
bestias^ eccidantur. Non illam iinnginem quain se
dicnnt rieri, scd illam cui similcm populum fa-
ciuni. Facit ergo ut iniago bestiae adoret ima^inein

SECT. I. — EXEGETICA GENUINA. ilt

A bostine, idest, ul popnkis adoret diaboli inventioneni.

Et faciet omnes pusiUos et mngnos, eic. N(in oinnps
sine exccptione qiiasi et gentiles , sed qui ad hoc
niystcriuin pertineot.

Ilabere characterem in dexiera manu aut in fronti»
bus, Character est niysieriuin iniqui(ali<, quod hy-
poctitie sub noiisiue Christi in opcre ct professionc
accipiuiit.

Ei tte quis possit emere aut vendere, In hac ven-
dendi et mercandi nieiiiiDne docuit, quod sicul in
bono hymbolum Ecclcsi.i Iradidit proriiluruin nostrx
saluti, ita il)i in nialo lali se definitiotie coarctent,
tit nec mercandi aut veiidcndi licenlia detur, sicni
mercatores qui una navi porlantur, uniforini signo
tcnciitur.
■* xVi«i qui habet characttrem nominis besti(e^ eto. Id
esi, qui rcnimuDical fraudi illiiis. Characier enim,
id csi, uotn, ei nomen bcstiae, ct nunicrus nominis
ejus unuin esi. Nuinenis enim hominis est , ne
cum pu:enius, juxia quorumdam opinionem , vei
diaboliim < sse v^l dscmonem, sed uiium de homi-
nibtis, iii qiio lonis Sat.itias habilaiurus est cor-
poraliter. E>t eniiii homo peccati , lilius perdi-
tionis.

Hic sapientia est. Qui habet inteUectum , etc. Ilic
nnmerns apud Graxos in nomine Titaiiis, id est,
gigantis, dicitnr inveniri , hoc modo. T enitn ccc,
E V, 1 X, T ccc, A 1, N L. Et boc sibi nomen Anii-
christus, qiiasi omnibus potentia antecellnt, iisurpa-
l^ tum Ire putniur, et ipsum se esse jactans de quo
scriptum est : ExsuUavit ut gigas ad currenHam
vtam, a summo ealo egressio ejus^ etc. {Psal, xviii),
Ponit antem Primasius et aliud nomen, eumdem
numerum complectens, A i, N l, T ccc, E v, M xl,
0 LXXy £ cc, quod significat honori contrarium. Sed
et verbum A i, P c, N l, 0 lxx, r cccc, M xl, E v,
id cst, nego, Pcr qu:e et personre qualiias et operis
Antichristi insinuetur nsperitas. Sed opcrosa cxpos*-
tione indigct, qunmodo se innius appetitor laudis,
tali velit charactcre nolTi. Aiiter scnaiium nuine-
rum, qiio niundus factns es(, pcrfecdonem opers
significare quis nesciai ? Qui s ve siinplex, sive per
decem centumve inultiplicalus , ejusdem perfecti:»-
ni^, sexngesimum centes munique fructum demoii-
D strat. Erat autem pondos auri qiiod aflerebatur Sa-
lomoni per singulos annos sexcentorum sexaginta se):
millia talentorum. Quod crgo vero regi jure mun»s
et debetur et solviiur, hoc eiiam sibi seductor ilie
(yrannus exigcre prasiiniet.

CAPIT XIV.

Et vidi, et ecce Aynus stabai super montem Siou,
Id est , Doininus Jcsus Christus, Ecclesia; suae cer-
laniinum fasce desudanii exeiiiplo virtutis et pro-
tectionis ninniinine praestabat. Ostenso enim cor-
pore, qiiod dracoiiis et virluie coiifu5um, et noia-
(um est cauterio, ne corpns Agni be8(i;e tiroere^
sitci ubuisse ftirori, ostendit Ecclesiam solito fulgore
iiuiucroque gaudenlem. Nitaqiie bestiain in arena
roaris Agnum in monte Sion coasistere.

\

Vd EXPLANATIO APOCALYPSIS. — LIB. fl, 174

Et eum iUo eentMm quadraglnia quaiu&r miUia. A ciiharis veslris , iilique iale , qoa?e Bemo poiorii

dicere nisi vos. Sic tioiin vos vidii in Apocalypsi qui-

Numerus hic Anilus pro iunnilo debel ialelligi, el
secreil signVficatione niysterii, virgiu:di aptus exa-
iniui, quod Deum ei loto corde, tota aniiiia, tola-
qtte mente diligciH {^faiih. xxii), corpori quoqtie
qood cx qualiior quarilatilm^ subsistii, illi esi inte-
^iiate sacratum. Ter enioi teini novcm, cl qu:iier
qaaierni »edecim. Sedecies auiem noveiii ccniuui
qnadraginta quatiior adiii»pieni. i)i cum de Uis qni
ln canialit viUe consliluii merilo in monie Sion cuin
Agno videntnr, tani perfecta multiiudo cernaiur, de
cseteris Ecclesise meinbris non dubiteiur.

Uabentia ttomen ejui el nomen Patrh ejus $cri-
ptum in froiitHnti tuis. Osiendit qoae sii iinitatio
iioiae in fnmto curporis bestix» dum Deiiin el Cliri-
fihiin dicit scriplos iu froutibus Ccclesia;.

Et audivi vocem de ceelo^ tanquam vocem -aquarum
fnuUarum. Ili>giia vox ^anciurum, magua est devotto
thantaii!», quam se de ccelo audisse relert, cuiu eos
qm vocein cdideruni iu Sioii nionte stare pr.xJice-
rci. Ui «stemiat sc montetn Sion non aliird dixisse
^ii»m Ccclc!fiain , qur, ad de\iiicenila gravainina
pressurarum, bubiiuii coiiteinplalionis erecia gau-
dio, Regis sui certaiuiiia laiide simu! et iiuiialione
troiicclebrat. Iloc est enitn veraciler Agito slami
l«sail re.

Ei vox quam andim ircul citharcedorum cHharixan»
4\Km in ciiharii. Cuui cilbaristx Dei omnes sancli
^int , qui carnem $uam crucifiyente$ cwn viliis el
ccnchp.gcentiib (Gilal, v), i.iudaiil euin in p^alierio

dam prx c«teris dilectus Agno, qui discunibei^o
super pectus ejtis soliius erat, ipse vos vidii duodc-
cic<( duodeiin millia saiicioriim citbaroedorum illi-
bais virginilntis iu corpoic, inviolat» vcritaiis hi
corde. Sequiuiiui Agnuin, quia ct Agni cnro utiqiie
virgo. Sequimiui cuin virginilale cordis et c:iriiis
qoociinque iciii. Quid est enim sequi, nisi imilan?
qu a Christus pro nobi$ pas$u$ est, vobis nlinquens
exemplum, ut $equt,mitti vestigia ejus > (/ Petr. ii).

^t cmpti $unt ex omnibus primitios Deo ei Aguo.
De ilio saucto et iiumaculato Ccclesiae grege quasi
Sfuctiores pin*ioresque liosiiae pro voluniaiis su.-c
meriiis a Spiritu suiiclo cligunlur : quod Apo>lolus
D de eis prx*ceptum Domiiii non liabens (/ Cor. viij,
obsecrat nt exbibeaiil corpora sua Ito^tiam vivam ,
sanctam, Deo placentam (llom, zii).

Et in ore ipsorum non est inventum mendaciinn,
Non sollus pud.cilioi nicrito, divino coinitatui virgi-
nes copulaiitur, uisi et ab oiniii coniagioiie peccati
immaculalaui ges^eiiiit v tain. Ilaiic visioiiein Ty-
cbonius non de virgiuibus bpccialiier , scd dc tola
geiteraliter iiKerprclatur Ecclesin, qunin dospoudii
apogioliis tini viro virginem castam exhibere Christo
(i/Cor. xi), ita concludens : Non dixit, N< n fuii
In ore eorum niendacium, sed nan est inventum.
Sicut Aposiolus dicii : Et harc quidem fu':$:is^ $ed
abluti esti$ (/ Cor, vi). Et iniquita$ injusti non no-
cebit ei , qua die conversus fucrit ab iniqir.t ue $ua

et cithara ( Pto/. ci.), qiianto auiplius illi qui cvan- ^ (Euch, xxxni), ct poterit essc vrgo, ei dolus iii

gcrica* piivilegio cas.ilaiis loiis se Doinino faciuiii
bolocanslHin, singulariier abneganies seiirctipsos, ei
tollentes cniceni suaiu {Luc. ix) sequuntur Agnuin
4|uocunquc vndii (Apoc. xiv)1

Et cantabani qna$i cauticum novum ante $cdem.
Yeius erai caiiticum : Beatus qiii scdem lii Sion ei
dfimesiicos in Jerusalem habei. Movum vero esi :
Leetare^ $teriU$ qune non pari$ (Gulat. iv). Ei item,
Dabo, iiiquit, ettnuchi$, dicit Donunus, in domo mea
et in muri$ mei$ hcum el nomen meUus a fiUi$ el
filiabu$ {isai, lvi).

Ei nemo poterai dicere canticum^ ni«i, elr. Singo-
iariier caoticum Aguo caniare est, ciiui eo lii per-

ore ejus n<H[i inveniii. Vifgiiics coiin casios dicil ei
pudicos.

Et vidi aUerum angelum volantem per mcaium ca^
ium, habentem evangeUum a.ernum. i,)uoiiiaiu cccle-
siae peregrinanlis iii sapculo ancipiteiu varianKiuc
cuin dracone pugiiam descripserat , re^iat uirique
niiijtix dignam rependerc uicrcedcin,et qnxV' 1 lua-
los poenae, vel pr.x*mia bonos scquantur, ostoiidere.
Praedicaior crgo, per nicdiani discurrens Ecciesiaiu,
Evangelium regni portat a^ierui.

iJt evangeliiaret $edentibu$ $uper terram, Cotivcnlt
cos qui coeiesli atiolluutur v ilaiu , terreuas quoque
menies de sede sui lorporis tir.Tdicaod(» levare.

peluuni prs cuiicts fidelilNis etiam de carnis in- ^ Et super omnem gentem, etc. Pr.edicabiiur, iuquit

corruptione gauJere. Quod tainen elecii caiieri cnn-
ticum audire possnnt, licei dicere nequeunt, quia
per ch^ritaiem quidem de illoruin celsiiudine lutti
sunt, qiianivis ad eorum prji;mia nou assurgunU

Fir^tN^s enim suit/, elc. lia:c puKbre beaius Au-
gusiiiius virgines adinoneudo expo«uii. i Pergite,
inquieiis, sancti Dei puori ei puellu!, mares ac leini-
na!, Otflibes ct iiiiiupta^, pergiie perseviTanicr iii
linem. Laudate Dominum dulcius, queiu cogitaiis
uberitts. Sperate felicius , cui servitis iHSianliits.
Auiate »rdeulitfs , cui placetis atleutius. t.uiulHS
Bccinctis et luceruis aideniibus exspectate Doini-
nmn, quaiido veuiai a nupiiis. Vos aflerelis ad
flupiias Agni caiUicum novum, quod caiitabitis iu

lioc Evaiigeliuin in toio orbe, et tuuc veulei coii-
siiniinntio.

Timete Deum^ et date ilU lionorem, etc. Tanio mn-
gls, inquit, subiti vestrae prospiciie, quanio vos
r.iiior exspeclat retribiillo, quae in seiernum mutari
nou poiesi, Doiniuuin miindi factorcm , el non teni*
poralcm besti:c tyrannidem forniidantes.

Et nliue angelu$ $ecutus esf, dicen$ : Ceciditf cecidit
Babjlcn itla magna, Civiiatem diaboli ruinosam jam
cecidisse dicii. Sive more Scriptur», qu« solet
praBieritiim poiiere, quod iiovii lueviiabiliter adim-
plendum. Sive qiiod su|>erbi hiuc a Doniino dejecti,
quaiido a dialiolo suni iiiflaii , sieut Psnlmisia in-
quli : DejecisU eo$ dum alUvarentur ( Pw/, lxxiO^

L

175 BEDiE \ENEIIADH.IS OPP. PABS II. SECT. 1. - EXEGETICA GENUINA. 176

Quce a vhio na fornicatienii suce potavil omne$ A «riorliR, nqiiiescerc docci. Cum eiiim dederit dilectit

grntes. CiviUs imj.ioriim ex omnibus congregaU
gciitibus, ipsa genles, id csi, sua membra viiio dc-
briat crroris. Douriiii vero civUas viiieam Sorec
oxcrcens iion vull inebriari vino in quo est luxaria
{Kphe$. v), nepromisso vitic privelur denario.

Ei angelu$ tertiu$ : Si qui$ adoraverit be$tiam et
imaginetn ejui. Id esl, diabulum, et caput viiuli

occisum.

Eiacceperit characterem in fronte $ua, elc. !n fronle
aut in manu dicens, signiQcat diabolum quosdam
professione ntfanda, quosdani vero tantum opera-

lione noiarc.

Et Uic bibet de vino irw Deiy etc. Dum dicil : Et hic
bibct, ostendit esse et aliuin qui biberit , nc scparet

$uis tomnum, hcec e$t h<eredita$ Domini {P$aL cxxv^).
Proptcr frigus aiiicm pigcr ararc noluii, oiendicabit
crgo a^suic , et non dabitur ci.

Et vidi, et ecce nubem candidam , ctc. Ilactcnus
praecoiiuin vocc pra>missa , nuiic personam resiat
ipsius desnonstrarc judicis. Qui ad judicium ve-
nicns, gloriam diviuit.itis nubc carnis obumbrat, ut
videaiil rmpii quem compunseruiil (Joan. xii).

Habentem in capite $uo coronam auream, Qualis sit
baec coroiia, superius in miilieris babitu descripsit :
Et in eapite rju$ carona $teliarum duodecim {Apoc.
XII ). Quamvis «t victoriam possit signiflcare rc-
guanlis.

Et in manu $ua fatcem acutam. Judicialem scillcct

eum qui licet gentibus visibililer iion miscettir, » dirimendi seittentiam , qua nullaienus eviiatur.

eamdem tainen sub Cbristi noniine adorat bestiam.
Juste auiem qui caiicem ira foriiicationis propi-
naiit ca4ice Domiui stcrnuntur, iioo ut , juxu Jei e-
niiam, malitiam cordis cvomanl muudaudi, sed ut
damnaii pcrcant setcrna morte sopotandi.

Et cructabitur igni et $ulpnure^ etc. Pucnam ma-
lorum sancti cum Doiiiino reguantes semper vidcre
pivsuut, ul binc major«*s creptori suo gratas agen*
tcs, niisericordias Domini in acternum canteni. Non
eiiiiu e(»8 justo judici coucoritantcs visa pravorum
toriikeiiU contristitiit, sicut ncc divitcm iii flammis
scpulluiii visa Lazari rcquies refrigerare valcbat.

Hec habent requiem die ac nocte, ctc. Leonem di-

Inira ipsam quippe sumus, qiiolibet fugcre conemur.
!n falce cnini quidquid includitur, inlus caiiit.

Ei aiiter angelu$ exivU de templo, c/amaits, ^c.
Aiigeli, quos terrae iiiessores iii Evangclio legimiis,
cl qui oiiines sunl in ministerium mii$i propter ees
qui hcsreditatem capiunl $aluli$ {Hebr. i), siiigiila
peiisantes Ecclesias merita, quolidie Domino rcnar-

ranl.

Hilte falem tuam^ et mete^ ctc. Eccc , iiiquit ,
abundante iniquiiate , refrixil cliarius mulloruni
(Jlal//i. xxiv) , ct aeslu inaloi um ii:cuuibenie, inessis
inundi i enc jain virere cessavit. Nc ergo grana jaui
matiira decidant, proptcr electos breviautur dies

cunt tiomint prostiaio parccre, sed bxH: beslia lcone {Jbid. ) , et xizania quidem palcasque flammis , fru-

ft%mn\r\r nitn tnnotQ. arlnputiir Afi nini)ir**fi trrnffAl a«..«« waha. A/^tlAciAiii liAi>i>ASe rA/ini>HA fal!tf»il\tia

ferocior, quo magis adoratur, co niajsires irrogat
poeiias.

Et $i quis acceperit characterem nomin'$ eju$. Bc-
siiain sanctus Augustiiius impiaui civiiatcin, imngi-
iieui vcro ejus simulalionem avis , id cst , fallaci
iiMiigiue Cbristianos, cbaractercm autcm nolam cri-
niiuis inierprctatur , qu.iui adorari, ct subjici cl,
Ci conscntiri, dicit.

Hic patientia sanetorum est. Licct bestia sxvicril,
fioii taiiicn sanctos passio coniristel tcmporalis, qux
aeleriia bcatitudiiie reuiuneranda est, cuni e coiilrario
poisecutorcs su«s (cu poraliier supcrbientesaetcinas
tuiii bcstia viderinl liierc poeiias.

Et audivi vocem de coeh dicentem : Scribe. Pulcbra

ctum vero cculestcui borreis recoiide felicibus
{Matth. xiii).

Et aliu$ angetus, ctc, habens et ip$e falcem acu'
tam. Si Cbristus visus cst in uubc randida messor,
quis est vindemialor, nisi idem propter gcminuin
Ecclesi.e fructum cleganter repclitu s ? Qiiia qiii se-
minavit bonum seincu iu agro suo ( Maith. xiii ) ,
ipsc quoqiie vineam in loco uberi plaiitavii, sed
utraque cultura cuslodoro incuria degencravit.

Et aliu$ angelu$ exivit de aitari^ qui habet pote^ta-
tem$upra tpnem, ctc. Duplex cst, ut llieronymus aii,
angeluruiD ofncium. Aliorum qui pia*mia justis (ri-
btiaiit, aliorum qui singulis pra^sunt cruciaiibus.
Sicut dicitur : Qui faeit angelo$ $uo$ $pirituif elc.

j;ini prasdicaloruiii coucordia. Ecce ciiim Domini bic t% Possunt duoaiigeli, qui aridain mcssein ctmaturam

• III.. ^1«. 2l<.<^. ^l^l.a^l' ^^^*l'o • .^ ^^ •• •• ■^l* •«II»»

regiiuui veiiire, illc civiutein diaboli cecidisse; isic
flainni.iS iinpiorum , aiius beatorum praedicat re-
quiem, qui suam vocem et de ccelo emittit, et di-
gnani meiiiori.i seteroa litteris maiidari |iraccipit.
Gaudent euiin jusli, quia noniina eorum scripta snnt
1n coelo ; delentur vcro impii dc libro viveiilium.

Beati mortui qui in Domino moriuntur. Gralias libi
ngn, Jesii, qui heatificas eos in coelo, qui in le ino-
riiintur in terra. Quauto in.igis illos qui ei in tua et
pro tiia fldc fclices ponunl aiiimas I

Amodo jam^ dicit Spiritu$, ut requiescanl a labort»
bu$ suis, etc. Sicut impios dixerat perpctuo rc-
quiciii lion baberc , sic e conlrario fldeles priscis
tdjutos opeiibu^i amodo jam , td cst, a tempore

pr:rdicaut Vincaiii, Ecciei>i» prcces inlelligi, qii;c
iiiagiia voce, iJ est, niagno quoiidie desidcrio re*
gnuin Domini advenire precatur, dicens

Hitte fuUem tuam acutam^ etc. Sicut messis, sic ci
vindcmia partim terrena , partim coelcstis esi.
Uiriusqiie autein maturiias flncm indicat saiculi.

Queniam maturw suni uvm eju$. Id esi, consum-
mata suiii |ieccata. Quamvis et bonorum quoqne
pcrfectio maturitas dici possit. Nam, nt sancliis papa
Grcgorius ait, c quamlibct mundi finis cx ipso soo
ordiiic pendeat, pcrversiorcs lamcn qiiosqne invc'
niens, quia digiic ruinis illius opprimantur» iaiio-
tescil. I

Et misit angelu$ falcem $uam in terram^ etc. Qui

i77 EXPLANATIO APOCALYPSIS. — LIB. Ilf. 178

babel fsilcein messoriam, Ipse lulbel el Tindemiato- A peccakti, et sangm te pertquUur, Diclum est supra

(le eqiiis :

Tiaro. Uouro esl enim judicium el nno tempore net.
Sed in messe et vindemia, initium ostendii, et flnem
ejusdem presstirsB.

Et mmt in lacum ine Dei magnum^ etc. Si ad ma-
los tanium messis baec, et de vindemia pcninet, lor-
cular pcen.im signincat. Si anlem et ad bonos, cal-
catie torcularjs el tribula areas inutilin eonierit, uti-
lia probat. Sicut ait Apostolus^ pretiosa melalla igi:e
probari, lignunL fero, fenum stipulamquo cousumi
(i Cor. iii). Quod utrumque eitra coelestem Jerusa-
lem agitur. Lacus autem irse eo loquendi genere no-
DBinatur quo dicilur : In die mala liberavil eum th-
minus { Psal. xl).

Et exiit tanguit de lacu, etc. Exiit ultio usque ad

Per ttadia milU texcenta. Id est, per omnes qiia-
liior mundi partes. Quaternitas enim est conqtinter-
nala, sicut in quatuor faciebus quadriformibuset rotis.
Qiiaier enim quadringenteni , mille sexrenii. Tyclio-
nius me$8orcm et Tindemiaiercm Ecclcsiam inier-
pretalur, post persecutionum Qammas clarescentem,
et potesintem ligandi soWendique tencntem. Ange-
lus de leinplo vel altari rubentis imperiutn dicens
Doinini, non perspicua voce, sed suggestione Spiri-
tus saiieii, qui operatur in suo corpore, docens jam
tempus esse maloruin anatliematizandorum, babens
poteslaiem super ignem, utique illum qui exii' cx
ore tes!ium, et comedit inimicos eorum^ llucusque

rectores populorum. Usqueenim ad diabolum el ejus B de conflictu Ecclesia et ulriusque maturo fine certa-
angelos novissimo cenamine exiit ullio sangninis niiuis.
sanctorum effusi. Sicul scriptum est : In tanguine

LIBER TERTIUS.

CAPUT XV.

Et vidi aliud tignum in coelo magnum et mirabile,
lusiaurato rursiis ordine, easdem^ plagas perse-
euiionis Dovissim» narratiirus, inientum fleri vo-
luil audiiorem dicendo : Signum magnum et mira"
bile.

cunctis posset gentibus adorari^ templum illud se-
cretorum Dei , unius quondam urbis moeiiibus
iiicluftum, toto jam spiriluaiiier coepit orbi rese-
rari.

Et exieruni teptem angelif habentet teptem plagat
de tetnplo, lloc est, quod Marctis ail : IUi auiem pro-

Angelos teptm. Id esi, Ecclesiam septiformi gra- G fecii pra^dicaveruiit tibique.

tiam plenam.

nabentet plagat teptem fiovlfifmcu. Quoniam inillis
consummata est ira Dei, novissinias dixit : quia sein-
per ira Dei populum percuiit contumacem septem
plagis, id est perfeciis, sicut freqiienter in Leviiico:
Et percutiam. inqntt, ro« uptem plagit (Levit, xxvi).
Qtiae novissimae fulurx sunl, ciim Ecclesia de medio
ejus exierii.

Et vidi tanquam mare vitreum mittum igni, Fontem
videlicel baptismi perlucidum, igne sancii Spiritus
consecratum. Vel eiiam quod ad igiiis periinel qna-
Ctatem, mariyrio rubricatum.

El eot qui vicerunt bettiam et imaginem ejut, etc.
Qui fraudes vincunt besti», conse^iuenter igneo

Vettiti lapide mundo caidido, Quotquot (ait Apo*
stolus) in Chriito baptixati estit^ Chrittum induittit
(Galat.m), lisecst enim sumiiius lapis angularis
elccius. Vel si nurnerum singularein pru pluruli po-
&iium intelligas, varia virtutum ornaincnta siguiflcai.
Alia translalio rmieamen candidnm bubet, mortifi-
cationem cordis doctoribu& indicens,. juxln iliud :
Casiigo corput meum et tervituti tubjicio^ tte forie aiiis
pnedicant, ipse reprobut inneniar (/ Cor. u).

Kt prmcincti circa pectora zonit aureit, Qui pra^di*
care fortia velit, non soluiu mortiflcel corpus, sed
el peclus auro sapientiae stringat. Vcl ci*rte zoiiis
aureis pectora stringere est cunctos mutabilium co«
gilaiionuro motus per solius Dei amoris vincu.'a re-

baptismo supersiare videntur, studentes, juxta Apo- D stringere.

siolum , supercertari semei traditae sanctis fldei
(Jud. iii).

Uabeniet cltharas Dei^ et cantantet^ etc. Id est^
corda laudantium Deo dicata gerentes, et ulriubque
Testamenii veritate caiiora. Vel carnem ligno pas-
sionis extentam. Ubi nnn tantum sonus vocis, sed
etiaio boni operis signiflcatur tlTectus.

Magna et miratfitia opera tua , Domine Deut omftt-
potens^ etc. Hoc carmen in ulroqne repcri Testamen-
lo, ubi Doniinus et verax ct utiiBericors, a cunctis
canitur saeculis judex adoraiidus. Repetit quod pro-
potuerat, dicens :

Et ecee apertum ett templum tabernacuii testimonii
in coHo. Concinil carmini visio. Ul enim Domiiius a

Et unum e% quatuor anunuiibut dedit tepSem oa-
gfilit, etc. Istx sunt pbialx quas cum odoribus fc-
runt animalia et seniores, qui sunt Ecclesia, qui et
septem aiigeli. Eaedem quippe pbiulie, et suavitalem
supplicaiionnm et iram suppllciorum coniinere di-
cnniur, cum a sanctis pro regni Dei adveiitu fun-
duntur, quaiido judicia Dei uon jain occulta sicnt
abyssus, sed aperta ul pliialse , jtislis latura salu-
teni, impiis voro ptxdicuntur inferre iHirnicieui ,
sicut Apostoliis ait : Quia C/lirtsft bonut odor tumut
Deo in hit qui talvi fiunt^ et in hit qui pereunt
(11 Cor. II).

Et impletum est templum fdmo, etc. Prx dicatura
gcniibus Eccleiia, prius ip a cliaritatis ig >e calc-

JTD DKHiE YENKUABILIS OVV. RAUS H.

Rcen«, fumHm piap coiire^sionis emUtit , gralias Deo A
Btiper inenarr.ibiii doiio eju- ageiis.

£t nemo poterai inlroire in renip/um, etc. Nemo
potest Ecclesi» membiis iiicorporari, nisi qui my-
sieria fidei audicns discit a prj«dicatoiibu8, quia Je-
Biis constilDtus est n Deo judex vivonim et moKiio-
rum. Quod si fumuin abditu jttdicioruui Dei inler-
pretaris arcana, morlalibiis h rc impenetrabilia ma-
nent et clausa, donec^ finilis praesenlis sa^culi pla-
gis, adveniat Domimis, qui et illimiinet el abscon-
dita lenebrarum (/ Cor. iv), et manifestet quantum
vel utiUiatis ad probandam Ecclesiae Gdem» vel ju-
stilios ad excxcandos ludaros qui cbaritatem veritatis
non receperunt , ut saJvl fiereiit» adveDtus conferat
Auticbrisil.

CAPUT XVI. fi

Et audivi vocem magnam : Ile et effundite tepttm
phialas^ etc. Data est poieslas Ecdesiu judicium
irrogare damnnndis, ct absoluiionem misericorditer
(.^are conversis. Et omnibus quidemangelis in terram
fuiidere mandaium esi; scd iidem terreni bomtnrs
pro varieiate peccaiorum varia quoque vocabula
sortiuntur» ut siciit prsedicalionis et vindictap, sic
etiain noxx plenitudo septenario numero ccihc^
retur.

El abiit ptimui, et effudlt phiaiam tumi m ttrranu
Duplici modo praedicatores pbialas irne Del effun-
dimt, duni poonas impiorum vel eisdem impirs irro-
gant spiritunliter jndicando, m Petrus Simoni : Pe-
cunia^ inquit, tua tecum til in perditionem {Act* viii);
vcl sanciae Ecclesias manirestant prasdicando, ut
fdem dixit: Quibns judkiurA jam otim non eessat, et
perditio eorum non dormitat (II Petr, ii). Polest el
tertius modufe inielligi , quo quisqne peccator, ati-
dita prttdtcatione verilatis, gravlori contradiciionis
vuhiere corrumpitur. De qu > Dominus ; Si non ve-
iiisiem, inquit, el locutus eis fnistem^ peccntmt non
haberent (Joan» xv).

Et (actwm e$t vulnus savum, etc. Qui, Domino de-
reiicto, diabolum venerantur, ejustdein Impieiaiis
vutnere pessimo spiritualiter intcribuni.

Et Hcundus ejfudit phwlam sunm in mare, eto.
Qui non solum cbnractcre notantur Amicbristi, sed
et ^ervornm Christi, stabilitaiem undis ainarae
persecutionis insectantur, spirituali jam uttioue, r\
qiiam sanguinem vocai , punieniur ; et qiii se
vivcre jaclabai?l, nioriis probabuntur auctori ser-
viisse.

Et tertius effudit phialam suam stper ftumina^ eic.
£t bi quoque qui, nt f uniii virus iuc.nuhs inrundaiil ,
dulcia se propinure fiuguul, digna plagx* pereuuis
ultione plectentur.

Et audivi an§etum aquarum dicentem^ Justus es, etc.
In angeio aquarum, ontnes angelos popiilorumdicil,
inleriort affectu diviiiis Uudibus conciepantes, qiiod
vindicaiis sanguinem servorum suorum bomicid^s
morte potaverit.

Et audivi alterum ab altari dicenlem i Etiam^ Oo^
mine heus omnipotenf^ vera et jusla jndicia tua. Qtiod

SECT. I. — EXECETICA CENUINA. m

suiii angeli, hoe est et aliare Deo grailas agens , id
est, interior aifectus sanciorum, vel angclormn , vel
buuiinum, qui doeendo populis prssunt.

Et quartus effudit phialam suam in soiem, etc. Per*
secuiorcs Ecclesiae, qui, solis insiar ardenits, semen
verbi Dei arefacere moliuntur, futnro cremandi suut
ardore gelienn.'». Vel si solem, splendorum sapien-
tium interpretarift , non anKCIo solem perfundenti ,
sed eidem soli datura est aesia aflicere homiiics et
igni» qiiia di»n sapientes viri, cruciatibus vicil, male
agendl errore tanguntur , illorum exemplo persuasi,
innniii qutqiie lemporalibus desideriis inardescunt.
Quamvis et sstus, ut diximus, possit inlelligi, quod
diaboli corpus de slabilitate sanctorom irremediabi^
liter cruciatur, et ad blasphemandum incitatur. De
quo prophesa : Zeltts , inquit , apprehendit populum
ineruditum; et nanc ignis adversarios comedit. Ei nunc
utiqne excepto, scilicet ultimi iltius igtie judicii.

Et eostuaKerunt homir.es ceUu magno. Iiipr«seAtia«
rum qiiidem , quanium periniititur , clarificai stios
diabolus. Qiiam clarilaiein ct Iselitiam Spiritus san-
ctus plogas deflnivit el dolores. Nain et siipra legimus
cxerciium diaboli occidisse homiiies igne , fumo et
siilpiiure. Non quod per^picue occiderii « sed bis
pocnis consenticntfS deslinavfrit.

Et quintus e/fudit phialam suam elc. Sedes besti»,
id esi , regnum ejus , tnnquam judiciaria potestns ,
liujustnodi pl.^gis , id est , lcrrcnje felicitatis falsa
coiitencbralur laeiitia , et liicis effl«'itur aliena , ut
Psa'mus : dejeeisti , inqnit , eos dum allevarenlur
{Psal. Lxxii). Non enim dixit, postquam elevati suni*

Et commanducaverunt linguas suas prce dolore, Sicul
jii5^tus labores fructuum suorum manducabil, ita im-
pius qnoque dignis blasphemisc sux poenis expositus
quisi lingua sua saturatur, Sibi ergo nocebant bla-
spbemantes ex ira Dei , qua transpuncll gaudia eii*
stiniabaut.

Et blasphemaverunt Deum coeli, eic. Non ad ipsonim
diiriiiam relulit « sed ad juNiam indignationem Dei,
qiii tale genus plagx dedii, iii quo non recordentur.
Nam quis corporalitcr afnictiis , non sentiat manuro
Dei sicul Anliochus? Blaspbeinavorunt enim» dixit»
noii aperie, sed in peccntis liixurianles.

El sexius angelus ejfudit phialam suam in (lumeti
illud magnum Euphratent etc. Pereunte populo , Ba-
bylonis affluenlia , in quo nibil vivum , nibil viridc ,
quud igui aplum non sit, reinanebii. lloc est quod
siipra dixit : Aruit mesais terrce (Apoc. xiv) , sancti
ri'gis obviam Soli jusiiii.c properaut. Aiiier. Sicul
duui superbit iuipius , incenditur paupcr, ita t^esu*
Icnte fliigellato sapiens astutior fiet. Soliio autem
more pr.ctei niisso , sepiimo angelo recapilulat ab
origiue hreviler.

El vidi de ore draconis et de ore bestce , clc- Spi»
rilus diaboli, et Aitiicbrisii, ei praeposilorum corporif
ejiis, qui pro iiumero pariium unius corporis triririus
dicitur , ranis similatur , animaiuibus sciliret loco ,
visu , niolestoque strepilu borreiitibus. Quae cuin
aquarum inco'x vidcantur , iii surd:bus tauien ct

t8t

EXPLANATIO APOCALTPSIS. - Llb. IIL

iSt

coeno voliilaiiciir. Hypocriiae quippe aquam fila 8UI8 A pescL Recapiuilat ab eadem persecmione , ruinam
promilienles» in soidibus quas credenles in aqua describeus impise civitalis.

deponunl morlui deUtescunt. Sic Pharao, qui ut
populum perderet in bapiismo , po:t eum introife
aiisus, ibidcm necatus est.

Sunt $nim spiritui dcemoniorum facienlei signa. Ila
namque sicut etiam per magos Pbaraonis credendl
sunt signa faciuri. Nec immeriio eorum meminit
facla menliune ranarum » nisi ut roinistros Satanu;
lunc quoque similia prsdicaret signa facluros. U.sqne
ad signum enim ranarum suis magi incamationibus
valere permissi sunt.

Et proeedent ad reges toiins terrce » eongregare illos
in prwlium^ etc. Sicul sancti reges sunt, quibus, £u-
phraie siccato, via panditur Oricntis, ita etiam pravi

Et fccta sunt fulguraet voces, elc. Cum in Hfie s.t-
culi talii fuerit tributalio, quali» non fuit ab initio
(Maith. xxiv), signa pariler maxima darcbunt. Sed
utrum a parle bonorum, au a parte malorum, an ex
uiraque parle sibi allriosecus coeani, oon liic satts
«lucet. Sicut Bloysi et magis facium est Pbara nis.

Et f.eia est civilas magna in tres partes. Trifoni»e
bellum impia civitas infert EccloKiaj Clirisii. (juani
genliles ei Judxi aperio cerlamine. bxretici subdoia
defectione , falsi Tratres pravis iiifesiant exeniplis.
Quod et supra in iribus equis lualis, roseo, nigro et
pallido, (iguratum est.

Et civitates gentium cecideruni, Wrsl, omne rolmr

rcgcs lerra dicuniur , qui noii ex loto orbe ad uniim B fiduciaque gentium. Jucundius eniin iwpiorum ruiiia

loaim congregati, sed suo quaeque gens in loco san-
clos iuipugnent. Diem autein Domini magnum» totum
tempus dicit a Domini passioue. Polesl el dies accipi
judicii; cum exerciius diaboli per toiuni tcmpusvite
pxseoiis congregalus Domioo regi prosternendus
occurreL

Ecee tenio sicut fur, Alia editio consequenlius ba-
bet : Ad diem magnum Dei omnipotentls* Ecce venit
ui fur,

Beatus qui vigilat et custodit vestimenla sua , etc.
Deati quorum tecta sunt peccata [Psal, xxxi), qui tur-
pitudinem vilx repreliensibilis aiite justorum oculos
in judicio subsequentis boni operis teginine velant.
Ei in Evangelio, D«uniniis, io exeroplo furis caveodi,
servos vigilare prafcipiu

Et congregabit illos in locum qui voeatur Hebraice
Uermagedon, llunclocum alibi exponit, dicens : Con^
greyavit Ulos in preelium , et circumierunt castra son-
ciorum^ el cintatem eleetam {Apoc. xx), id est, Eccle-'
siam. Potest et e contrario locus impiortim diabolus
iuielligi, qui in bomine pcrdito , tumore usurptta
Deitatis inflaio, priores , id est, quondaro a Domino
imerdicus. recufienire se gaudebit Insidias. Herma-
geden eniin conresurrectio in priora , sive moits 0o^
bosus interpretatur.

Et uptimus effudit phialam snam in aepem , ele.
Sicut supra sanguis ultionis usque ad frenos equo-
rum, ioHitundos videlicei spiritus exivit , sic et hic

e>t inagna^ et gaudiuro iniqui penlitio.

Et Babgton magna in memoriam vcnit ante Deum ,
etc. Tunc Babylon cadit, aul iraiu Dei bibit, cuin
potestatem aceipit adversus Jerusaleni , pnrcipiie
novi&blmam. Proplerea ipsjin dixit cccidisse lerr»
motu quem facit Ecclesi». Quod si ad diem judicii
referas, ibi impius in mcmoriain Deo veiiiet, qui duiic
dicit in corde suo : Obliius est Deus.

Et omnis insuta fngil^ et montes non sunt inventi,
Ecclesia, qtiae, propter st.ibilttatis eminentiain, in-
sulis comparatur ac moniibus, a per^ecolorum bC
cauia fluctibus abscoodit.

Et grando magna sicut talentum descendit de ceeio in

C homines* Crando iroc Dei lalento siniialur, qu» ei

pondcre gravis et aequa judicio, prodiversiiaieculpa''

rum, singulis infligatur. Et omnes plag^e ^ypti li-

gurae fueruntplagaruin spiritualium.

Et blasphemaverunt honiines Deum, etc. Quia alia
peccata causa suut peccati, alia pocoa peccati, alia
uirumqiie. Sicut Isaias : Ecce tu (iiiquii) iratus ei, et
peccavimus [Isai. Lxiv). Uic blaspbemare Deum
propter grandinem, et peccatum agnoscitur, et po&ua
pcccatit.

CAPUT XVIL

Veni, ostcndam tibi damnationem meretrms mngno!.
etc. Perdilorum muliiiudo, qiiae, relicto Creatorc«
dopmonibus se prostravit consiuprandaiu, in flucti-

CDni easdcm potestales aerias novi8sima perfunderet 0 bus, id esl, in discordia populorum sedere memO"

uliio , faeinm esse, id est , flnis adesse narraiur ,
quando (ut Aposiolus ait) navis$ima inimica destrueiur
mors (I Cor. xv). Ilacteniis siib plagarum nomine
persecutio novissiina describitur , quas Tychonius
oroues a contrario vult imelligi. Haga est, inquiens^
iHsanabitis, et ira magnaaccipere potestaiem peccaiidi
loaxiuie in sanetos , nec corripi adtiuc majiire ira
Dei. Proventus enini beatitudinis inalortim inors est»
Sicut e conirario tormcnta et bumiliatio Ecclesije
daritas eai. Nam ipso tempore ilia*8us erit omnis
popukis impius a^ omni plaga corporis , quasi qui
areeperit loiam saevieiidi polestalem. Nec opiis erii
*iinc adiuipletione pccc;itorum , et ir.o consumma-
tionc aliqiiein malorum flagellari , et a furore com-

ratur. E coiitrario autem muliiiiidiiiis creden-
tium erat cor unum et aninia unn. Quos despoiidit
Apostoius uiii viro virginem ea^Uni exhibere
Christo.

Cum qua fornieatiswa regesterreB^ etc. Universitas
pariibus priBeminet. Reges enin et inbabitatorea
terraeunt singuli lerrena superbe petentes, quos'il-
locebra saeculi, vitiorum Ubidine eoiisiuprat, et in-
sania mentis debriat.

Et abstulit me in desertum m spiriiu. Desertum
peiiit divinitsitis abseniiam, cujus prae^entia paradi-
sus est.

El vidi muUersm sedentem super brstiam coccineam,
etc. Biabolus itnp:et;ue cruentus, blaspiiemus, in-

185

DEDifi VENERABiLlS OPP. PAUS II. SBCT. I. — tXEGETICA GENUINA.

m

flaiiis, corrupielai» imavoiuiii fasiu pncsumptionis A adversiute temporis, el inarmilateni refoveat, de

e\tollil.

Habentem capka tepiem et eornua decem, Id est,
liaUciilcin reges niiiiidi et rrgna, quorum cl Domino
gloiiani in moiite nionsiravil. £t septenario enim
sxpe et denario numero^ ut supra diximu9> unlver-
silas iiidicatur.

El mulier erat circumdota pttrpura el cdccino. In
I urpura fucus simulat^ regtininis, in coccino crueo-
lus liabilus impielatis deinonstratur.

Et inawata auro et tapide pretioso et margaritii.
Id cst oninibuB illecebris siinutat.T veriuiis. Quid sit
dcniqiie inLra banc iiulcbnuidinem, exponit , di-
cens :

Uabent pocutum aureum , etc. Aureuro poculum

brcvitnte.

Et bestia quct erat, et non est, et ip$a octava est^ etc.
Anticbristus qui in fine saecuri regnaturus esl, propter
ejusdem quidcm corporis imptorum , cui caput esi,.
uiiitatem , ad regnorum muiidi pertinet numerum ;
sed propter singularem nequitis potentiam,8uietian^
loci proprii coniinetur ordine.

Etdecem cornua quee vidistif deeemreget $unt, etc
Nouduin regna roundi in periequendo Ecclesiam,.
8uam pleno potcntiam demoiistrarunt : qtiae licet
nuiic quoque plurimis dominentur, acrior lamen eral
gloriationis insanae poteutia, ctim etiam stgnis dece-
perint plurimos. Quidam, persecudone novissima
propinquante, decem reges Aituros, qui orbeiii iiitt-r

pleniim immundiiiarum bypocrisis est, quia bypo- ^ se dividant, juxtaDanielisquoquepropbc iam, inior-

crit» foris quidem parent bomlnibus quasi justi,
intus autem pleni sunt omni spurcitia. Quod enim
virus iii auro, hoc esl»bc8tia.sub babitu meretricie
laleos.

Et in fronte eju$ nonwi $criptum mysteriumt etc.
ll«c quidem corruptela statim in ipsa facie niitrix
ostenditur esse Titioru ity sed quia prudenti tantum
raiione discernitur, maxime pretioseornata, mysti-
cuin^ boc esse nomen tndicatur.

Ei tidi muiierem ebriam de $anguine$anctorumy etc.
llnuro est corpus adversum intus ac foris: quod
licet videalur loco separatum, in commune tamen
unitate spiritus opcratur. Sic pronepoies praYoriim

pr€lantur,qui de bcstia quarla dixit: Ei hubebat cor-
nua decem; et ecce cornu aliud parvulum ortuw e$t de
medio eorum ; et tria de cornibut primi$ evul$a $unt a
fade eju$ (Dan, ^11^; et Anticbristum, de Babyhine
nalum, ^gypti regem et Africa: et ifiibiopix supe-
raturum, quibus inlerfectis, eiiain septeui alii reges
victori colla submittant. Alrt auiem ad prxvaricalio-
nem significandam in oiidenario nuiuero p >sitiim di-
cunt Anticbristum.Undecim enim denuriae perfectio-
nis transgressionem designant.

Sed pote$tatem tanquam rege$ una hora accipient
po$t be$tiam. Tan<|uam reges dixit , qiiia velut in
soraiiis regnant, qui Cbristi regno advt*rsantur.

Hi unum condlium habent^ etc. Id est pari consensu

seiisu Zacbariam lapldassc accusantur, cum ipsi non G i^ia inteniione diabolo militaiit, hoc est eiiim posi

bestiam accipere regniMU,diaboIuHviinltaiidi>,Cbristo

fecerint.

Et miratut tum , cuni viderem itfam , admiratione
magna, Et dixit mihi angelut : Quare miraris ? etc. lU
esl, diabolus quondain in mundo principabatir, qtii,
Domino crucifixo , ejcctus est foras ; in fine autem
mundi, de carceris sui laxatur ergnstulo, spiritu oris
Domini peribit in xternum (// Thes$. ii). Tycbonius
bestiam ad omnc corpns diaboli referl, quod dece-
dcntium et succcdontium sibi generaliotium pro
rursu suppleaiur. Maxime , quia mulierem , quain
super aquas mulias , id est , populos sedcntein
ostendcre proiniscrat , super bcsiiam osieiidit se-
dentom.

adversari*

Hi cum Agno pugna^nt^ etc. No ssvitiam hosti^
antiqui buniana timeret infirmitas , septicipiteni
describit bcstiam 89ncul»ris regni cornibus arnratam»
Cbristo trittuipbanie dt^viNci, quem in suis Irluro*
pbare designans adjecit :

Rt qui eum itlo $uni^ voeati, electi, et fdete$. Prc»
misit l>ene electi» multi enim 8unt vocati, pauci vera>
elrcti.

El decem cornua quce vidi$ti^ etc. Gloriam niundi,
qiiam nuiio lascivo complectuntur ainore» maximc^
Itinc iiicipient odio detest.irt, cum se Agno vinceiite

Septem capita, $eplem monte$ $unt^ etc. Capita. -. vidiTlnt in fioe damnandos. Ptitest el aliier iniclligi,
ioquit, bestiaj, reges muiidi sunt, ob tumorem su- sive qiiod iiiter superbos semper jnrijia sint, sive

perbix montibus adxquati praecelsis. In quibus la-
sciva rcquiescit iinpietas, ut et vi preinanl et fraude
dectpiant.

Quinque ceciderunl^ unu$ e$t, et alim nondum re-
nit. Ciini in septenaiio iMniicro plcnitiidinem nniii-
dani descripsissct imperii, cuju^ uliima pars, id est,
Auticbristi nondum venerai regnum, ccnseqiienter
qiiinque reges praiieriisse, sextuin adesse, septiraum
veittiiriiui esse ipstatur.

lCi cum venerilf oportet eum brevi tempore manere*
Qiiia et superbos no8 cl itifirmos Dominus conspicil,
dies qiios singulariter malos intulii, misericorditpr
bieviatos dicit. Profccto ut et siiperbiam terreat, de

qiiod omw$ qui ditigit iniquitatem odit^animam tuam.
{P$at. x).

Et desotatam ficieni iltam et nudam. Ipsi enim per
iram Dei deseriuiii faciuut inundum, duin ei dediti
aiint, et inj^iste uluntur.

Et carnet eiu$ mandiicabunt^ elr. Luxibus eam 60*
litis destiiuiam gt^liennae ignibus combureiit.

Deu$ enim dedit in corda eorum^ eic. Deus, in-
quit, jiidex justus Trtis, ei cui jostitia semper placita
est, talia permisit iinpiis pro poeiia peccati ppiorls^
operari : pro quibus inerito finem lotius imponerel
orbis, sicui iu Sodomis et diluvio faclum Evangelia
testantur.

m EXPLVN.1tTI0 AI»OCALTPSIS. — LfB. IIL 186

Ut deni regifim suum be$tia, eic. Iit esi, diabolo A leritae ?ilx prxsentia remanserit, diccntibiis : Qnid

pareani, doiiec consiiniineiitur Scripturse, (|uibii8
Peiis dixti qiinrio regno terram consummare, sicut
in Daiiiete te(;:inus : Quarlum erit regnum tuper ter*
nwi, quoit iitit omnibus regnis prttvalebit, Et univer"
smm terram devorabit^ et evertet, et delebit {Dan, vii).
Et muiier quam riditti ett civita» magna^ eie. Sic et
iiifra sponsnm Agni contemplari jussus, vidii crvita-
leni saiictain desccndeniem de coelo. Qa;im cutn de-
84'riberet: Et reget (iiiquit) terr<e afferent gtoriam
tuam in illam {Apoc. \xi)* Diix sunl enini in mundo
eiviiiies: iiiia de ahysso, alierade coelestib is orieiis.
Unde el eatiidein iinpietatem, qiiam sub liabiiu mcre-
Hlcis nudatsc atque conibustffi descripse.at, nune
desertx civiiaiis co i^parnt ruinis.

CAPUT XVIII.

Et pott hmc vidi alium angelum detcendentem de
iteto, habentem pifletlaieiu macinam, ctc. Angeliis hic
fortis el illuminans terrain, el ipse Doiniiius incar-
i»aliis, ct fclcclcsi;e doeiores possunt inielligi ; qiii
rcile^tiliimitie prxditi, casiim mundi pr.fdicant, di-
ci*iiti*s : Apf.ropmqMavit regnum ctttorum {Matih, iii.iv).

Cecidit^ cecidhi Babylon mugna, etc. Ne tiineas (in-
<;uit), o Jerusaleio, lerrenae potei.tiam civiintis, qiiae
eo ipsospiritualiler cadit, qiiotibi iieraiidoruni prae-
valei iuresiatione civiuoi. Is:tiis quoque describit
Babylonein monstris 'mbabiianikiin inimuiidis. Nulla
est eniin nisi diaboli civilas , quae omnem antmaro
capiat iminundam , in (|ua omiiis immundilia per
orbem coinmor»tur.

Et mercatoret terra de virlute deliciarnm ejus di-
witet facti sunt, Divitcspeccatis dici eosipii pro abmi-
danlia temporali suas iid^elici inercatu aniinas coni-
muiani. Nam niiuietas luxuria: paupcres potius quaiii
divit(*§ racit.

Extie de iila^ populut meut , etc. Sic et Isaias :
Exite de medio eorum , et immundum ne letigeritit»
yundamini qui ferl t vata Dumini (Itai, Lii). Prasauii-
l»aia liabyloiiis ruiiia, iiiducit discessionem , qu;e est
Babylunis ruina. Cum enim discesseril Lot a Sodo-
iuis, funditus lolleBtur.

Heddite Uii sicul ipsa reddidit vobis, De Gcclesia
cniin exeuot iii mundum plag» vi^ibiles ei invisi-
biles.

nobis profuit tuperbia ? aut quid diviliarum jaclantia
contutit nobit ? Trnntierunt titee omuia, tanquam um»
bra {Sap. v). Vel cuni in prxsenti, rcrum affl(ienti.i
cessQDte, ei cnntritione gentium diversarum insianie ,
pravorutn voluntniihus ndini; lcndis circuinnueus ,
carnaliuro deliciarum abkita fjierit occasio.

Cnm viderint fumum incendii ejus 1.1 est,. iiidiciiiin
perditionis, quoniam fumiis igiiem pr:i*ii. Qiiid eniiu
est aiiiid grdssaito isia niundi eicoiiiritio, quaiti f>i-
mus iiistaiiiii gelieun;e T

Longe ttantet propter limorem lormentornm ejut,
Loiige stantes non corpore, sed nnimo, dunf unus-
quisque silii timet, quod alierum |)er calumnias ci
poieiiti >m pa'i videi.
^ Dicentet : V^v^ r(r, civiiat itla magna Babyton^ etc.
Spirilus dicit mmien civiialis , verum illi inundiiui
plaiii^unt exiguo adiuoduni temporc poena inttTcei»^
tnin, omneiiiqiie iiidusiriain labefaciaiam ccssare.

Et negotiatoret terrmflebunt el iugebunt super ittans^
e(c. Cuncias inuiidi pompas, et ea quas vel sensibiis
corporis siiavia, vel externis sunt usibus accummoda^
defic/^re lugent. Species enim metalloruoi ad visun»,
odorainenta ad oifactum ungueuta ad lactum, vinum,
triiicum et oleum ad gustum, pertinent. Jumento-
rum porro et maiicipiorum vocabulo cictera bumaiii-
tatis auxilia perire quxruntur; duplici genere, ut
dixi , qtiod deflciant isia mundo moriente, vel qiiod
niiseri supcrsiiles eorum inleritum qui niundi gau-
^ dia morle rdiqiierunt quasi suae civiutis ruinas de-
piorent. qui et ideOv nietu poenae siniilis, longe stare
dicunlur.

Qui divilet facti tunt^ ab ea longe ttabunL Ubicun-
que dicit Spirilus ditatos ab ea, delictoruni divitias
significal. Inferius enim n)>i injusiorum vox est di-
centium : Vee^ v<e, civitat illa mayna^ in qia diiati
sunt omnes qui habe.U naves in mari^ rcruiii difilia:
iiitelligiiiitur. Putant enim suse faciioius soleriia se
esse ditatos.

Qum amicta erat byssino et purpura et cocco. Niiii-
quid civitas amicitur byFso aut purpnr.i, ei non bo-
mines? Ipsi itaque se plangunt, dum supradiclis ex-
spoliantur.

Et omnis gubernator, et nautw tonge sleteruni, elc.

Et duplicate dupiida ucundum opera ejus, Ut quae ^ Nunquid oiniies mare navigantes ades e poteruiil

temporalibus fruebntur deliciis lormentis crucietur
Mernis.

011111 tfi corde suo dieit : Sedeo regina^ et vidua non
smti, eic. Quia pneseutibus delcctata luxnriis ultio-
nem noluit praecaNcre futuram, ideo in brevi tenipore
etspirituaK etcarnaliclade punietur. E contrario au-
lem cifes coelestis patriae, qui proponunt Jernsalem
in prinripio Ixtitix suae, notunt in terra aHeiia caii-
ticum Domini resonare (Psaf.cxxxv»), Id est, tn prae-
•enti percipere gaudfum ftituro saeculo debituin.

Et ftebuM et plangent se snper itlam reget terrct^
etc. Hic fletus regum, et mercatorum et iiauiariun
Babylonis, dupliciler intelligi potost, vel cuin in die
iudicii, tota mundi gtoria pcrcuiac, iropii? sola prx-

ut videant incendiuni civitatis? Sed oinnes saiculi
cultores et operarios dicit timere sibi, videiiies spei
suae ruinaro.

Dicentet : Quce est simitis civitaii huie m^tgnce ? Id
est, non posse muiidum in integruin resiiiui

Et ndserunt putoerem tuper capita sua, Id est prin-
cipum suorum faciem exprobrantes; a quibiis sediicti
periliant; vel cordis sui, quod est principale boiui*
nis, sera poeniientia vesaniam acciisanie:$.

Quoniam una hora desotata esl, Nota singiilas lu-
gentium personas non soium jacturain divitiarum,
sed et repentinam iniprovisamque dcflere ruiiiam
sxculi fallentis.

Exsulta tvper cam^ catum, et tancti aposloU ei pro^

187 HEbJE VENEaABILIS OPP. PARS II.

pheto!. Sic et Doroiinis iii Evangelio niinam miindi A
praedicens adJidil : Cum viderUU hae fieri^ re^picUe el
levaU capila vetlra (Luc. xxi), id cst^ exliilarate
corda.

Quoniam judieavii Deus judicium veslrum de itta.
lloc est illud qtiod judicium animae sanctonim ma-
gno clamore quajrehanl : Usqueqno, Domine DeuSt
sanelut et verns^ non judicas et vindicas sanguinem
nostrum {Apoc» vi)?

Et sustulit unus angelns fortis lapidem quasi mo*
larem magnum; et mitil in mare^ dicens : Roc impetn
mittetur Babyton, Sive (ut alia dicit Editio) : Sic im»
petu dejicielur Babyhn magna civitat. Civitas sxculi
pro pecratorum pondere et errore, instabili mol»
comparatur. Iii circuilu enim impii ambulant. Qute ^
jure fluciibus uUionis ahsorbetur, quia cives Jerusa-
Jem fluctibus oppressit iiiiidelilatis, com super flu-
mioa Babylonls sedentes, coelestis Sion absentiam
flereni. Ait enim Doroinus auctores scandali tali
poena plectendos. Et Ecclesia quidem lapidi simila-
lur, sed stabili el firmo, qui tempeslatum spernat
iticursua. Potest roolaeliam proconiritione poenarum
iDteiligi. Nam et beatus Ignaiius fertur dixisse pas-
surus : c Frumeninm Dei sum, besiiarum dentibus
molar, ut pnnis mund is etnciar. »

Yoxeithara^orum et mmicorum^ eic. De illis qnin^
qiie sensibus sontim disliilcrat, quem nunc intcr
alta dc mundo dieit auferii. Ac si diccret : Quod visu
pulcbruni, auditu canorum, tnctu [danum, odoratu
fiUMve, gusiu delee:aliiie, <!e sa^culo iranBiluntm esi. (^

Et omnis artifex omnis ariis non invenietur in te
ampliuhy etr. Uninia, inquii, qua* ad usuin ▼c! ju-
cuiiditntem buman;e viio: prrtinent, tolluntur ab
impiis. Et Pdjccil coisaui, dicens :

Quoniam mercatores tui erant princtpct terroe, !d
esl, ^,tfoitiV/m in vita tua percepisti bona {Luc, xvi).

Et in ea tnnguis pr^^heiarum et sanctonm inventut
ett^ elc. Nunquid i*adem civlia« occidil aposiolos,
qux' et propUetas, aui omnes sanctos? Sed lixc esl
civitas quam Cain rratris §ui smguine rundavit, et
vocavit nomine 011 sui Enoch, id est, posteritaiis
suffi oinnis. Nam sept^m generationes descri|itac su:it
Cain. lii cjus civitatis xdidciuin funditur omnis san^
guis justut a tanguine Abel jusli usque ad tanguinem
Zacharia (Matth, xxiii), id est, populi et sacer- D
diiti^.

CAPUT XIX.

Pott hacaudivi quaii vocem magnam tubarum mul-
t.rum in calo dicentium : AtUluia^ etc. H»c auhc ei
p:irte dicit Ecclebia; tunc autem perfecte cum dis-
ccssio facia fuerit, et cum aperiius vindicaia.

Quce corrupii terram in prouitutione tua^ etc. Duo
nieretricis facta commemorat, qux se videlicei ma-
is corriiperit, ei bonos persecula sit, quibus duobus
cuiicta rcor pravorum crimina comprehendit.

Et iterum dixerunt : Alleluia, Ecclesia Dominiim
fiupcr judiciis ejus indesinenti aO^ectu collaudat. AI-
leliiia enim dicilur Laudate Dominum, Denique

SECT. I. - EXEGETICA GENUlNA. 188

psalmi qui principium habent Laudate Dominum^
apud llebraeos ab nlleluia incipiuut.

Et fumut ejus atcendit in twcufa tfpcnlonint,
A<c#iu/tf dixit, non ateendet, Semper auiem in per-
ditionem vadit Uahylon, el jam cremaiur in p.'irte«
sicut jcnisalem trausit in paradisum, DominomiDi-
fotante iu paupere el diviio.

Et viyinti quatuor seniores ecciderunt, et quatnot
animatia adoraverunl Deum. Non I. bioruin taoium
cfficio, 9ed summe dulredine devolioiiis Eccl> t>ia
Deum veiieraiur.

Dicentes : Amen^ atleluia, llxc verba cum inter-
pretari queant (uam in Udem sive veritaiem et lait-
dem Domini, ul dixi, transferuntur), propter reve-
reniiam laoien sanclilaiis primae ilKs lingu.ne serva-
tur auctoritas. N;im el aHeluia Dominicis diebus
ioloqoe Quinquagesimo tempore propler spem resur-
rcctionis, qux in Domint e>t laude futura, conliooc
canit Ecciesia.

Et vox de throno emvit^ dicent : Laudem dieite
Deo nostro, eic. Cum hoc imperat facietidom, el
memorat fjctum, approbatam servorum laudem in*
dlcat electorum. PKsi//f, Jnqult, el ino^fii, quia par-
vitas non nocet ingenii, cujus cor el lingiia Domiiii
laude repleta esi.

Et audivi quasi vocem tnbce magnte, et quasi vt^cem
aquarum muUarum^ etc. Magiia vox caneutiuni, ma-
gna cordis est devotio; qu.e multiprui repetitu lau-
dis et ruiiiam impioruui, ei glo iam Domiiii suo-
rumque concelcbrat aDtcniam.

Et demut gloriam ei, ^iiio venerunt nuptiw Agni,
Nuplix suut Agni, cum Ecclesia Dumiuo in tha-
lamo regiii coBlestis sociabitur.

Et uxor ejut pra^paravil te, Operibus justiii^seiti-
per insisie:ido spirituali se convivio et percuni r^uo
digaam exliibuit. Poiesl et jiixia Evaiigelii parabo-
laiu accipi, quo; virgiiies iiarrai venienie spoiiso sur-
gcnles, suas ornare lampadas, id est, sua secuiii
ojiera nuuicrare, pro quihus aetcrnam pcrcipere
bi::iiiiudiuem exspectant.

El datum est illi, ut cooperiat te bystiao tplendenka
candido, Datum est illi factis suis indui. Quo couira,
impii, qui, juxta Isaiam, telas araneae lexuiu, non
operientur operibus suis. Opera euiin eorum opera
inutilia.

Et dicit mihi : Scribe : BeaHqui ad emnam nuplia^
rum Agni vocati tunt, Non ad prandium, sed ad go&-
nam vocatos oarrat, qnia nimtrum in flHC diei con-
vivium coena est. Qui ergo, fliiito praeseutis viii»
lenipore, ad rerectioneffl supernae coutempbtioiiie
veiiuinl, profeclo ad coenain Agni vocautur.

Ueee verba vera Dei tunt, Id est, veracitcr eTauieni
qua: futura praedixi.

Vide ne fecerit, Contervut Utut Mim, et frairum
tuorum, Supra dixerat : Ego tum primut ei aowui-
mus (Apoe, i). Osteodit ergo angelum missum esse
in flguram Demhii et Eccle&iae. Nam ei iii (ine dicit :
Ego Jetut mi.i angelum meum lettificari vobit ktec w
ealesiit (•Apoc, xxii).

189 EXPLVNATIO APOl.ALYPSIS. — LIB. III. 190

HMbeniium UUmonium Jetu, Po&tqiinm Doiniiius A exposoil jusiiflcationes esse •anetormny Jaila qaod

Psalniffi^ ait : Saeer(Utes iui induaniur juHiiia

Jesus borainem assuiiipium super cu;los elevavit,
ai>getu8 ab homine timiiit adorari, snjier se vitlelicct
•clorans hominem Beum, quod ante liicarnalionem
Domini ab hoininibus faclum, et iiequaquaro ab an*
gelis probibitum esse l^imus.

Te$Hm9nmm Je$u e$i $piritu$ prophelioe. Quidquid
enim spiritiis propheliae dixii, lestimonium est Jesn,
qui babet lesttmonium a lege el prophelis. Ne me
ergo, inquit, pro Dco adores, cum illius ego virtuti-
Ims testimonium pt^rhibere veneriin. Ilxclenus de
niina Babylons, abhinc de gloria Jerusalcm fuiara.

Ei Mi tttlum apertum^ et eeee equns albu$^ etc.
Dominus qiii est via, veritas et vita (Joan. xiV, et
tui per propbctam dicilur : Qttoniam feceti mirubilia^

{P$aL cxxxi).

Et de ore ipuue proeedit gladiue aeuiu$* Sic ei
Isaias : Ei posuit^ iuquit, o$ meum qua$i gtadium
acutum (/mi. xlis). Ki Apostolus : Et gladium Spi-
r'itu$ ifuod e$t verbum Dei {Ephes. vi).

Et ipse calcat torcular mni furorie et irte Dei omni'
poieniis. Calcai eiiira uuuc quoque, douec extra ci-
vilaiem calcot.

Et habet in ttestimento et in femore $uo seriplum :
iiex refjum et Dominus dominanlium, lloc esl nomeu
qiiod neiiio superborum cognoscit. Eccle>iui auteia
nou atMioento, sed spiritu Dei vivi, iu labulis scili*
cet cordis inscribilur (// Cor, iii). Femore enim

eogitationee antiquae fidele$^ amen {Itai, xxv) : ad B pnsierilas semiuis designalur. Unde et Abrahain,

debellandas aereas potesiates candidi corporis, id
est, immaculati conscendit sedem.

Ei in justitia judicat et pugnat, Judtcnt ui rex sx*
culorum. Pugnat, quia iu suis inembris semper com-
passos diinlcal^

Ocuti ttutem eju$ $icttt flamma igni$, Oculos Dei
aliqiiando praecepl» diclt, aliquando spiriium. Ljk^
cema (inquil) pedibu$ mei$ tferbum tuum, Domine
{P$tU, cxviii). Ct de Spiritu : Ignem veni mittere in
terram {Luc, xii).

Et in capii^ ejn$ diademata mutta, In qno faciemus
v':riu*em, iu ipso muhitndo sanctoram coronnlun
dicitnr hahere dccoreni.

Habens nomen smpium quod nemo novil nisi ipsr»

ne po^lerilas ejus alienigeuis miscerctur, inter se
servumqiie suuiii tertium teflimoniuin feuntr adlii-
buit. De quo Aposioliis tanquam mortuo fntri seineu
susciiatis, ait : In Chri$to enim Je$u per Evangelium
ego vos gcnui {1 Cor, iv). Poiesl el eic inleiligi, qnod
bcclesia serviendo iii Ghristo rfgiiel, el duiuinetnr
doniinauiium. lu vcstimento etiam idem nomen de-
scribitur, quia mysterio natlvitatis et opere pa^sio-
nis illiiis nobts majeslas regnumquc aperitur. Cxpo-
iiil in seqiieniihusquid hic habitus regisele\orciins
si^uilicci, laborem videlicet nuvissiaii certamiuis cl
g'i>riain regni sequoniis.

Et vidi unum angelum stantem in sole^ ctc. M esi,
pmidicaiionem in Ccclesia, qux qii.iuto inagis pre-

Nisi ips^, ait, quin iu illo est oiiiiiis ficclestn. Verbi ^ milur, taiiio locelclarius, et llbcrius intoiiat.

enim Dei perfect:! ro{;nitio illis manirestatnr, qui
corpns Christi et metohra Cbse meriiernnt. Codcm
moilo et Dominiis ail : Semo ascendit ii coslum, niit
47111 de cotto desccndit, filiu$ homini$ qui e$i in coeto
{Joan. 111).

Ei 9e$titus eral veste asperta sanguine, Veslis Giiri*
sti pro locis intelligi debel. Ilic ergo videtiir ipsum
t>p!is iiidicare passiovtis, ul inequo albo naliviias in-
corrupta, in veste sanginoolenta mors innoxia, desi-
gnelof.

Et vocabatur nomen eju$ Yerbum Dei, Quia idem qui
hotno passtirus ad tempus appnruit, in prineipio Dcu$
apnd Deum eroi (JoaH.i).Verbumeuimdicitur, quia ni-
h.\ in stibstantia natur» ejns visibile vel corporeum est,
yH-l ffitia per enm omnia condidit Pater. Gujus ad inle-
gruni noiiiia naiarx sibi tantum, ut superiusaK, et Fatri
0(iv'niia esl. Pax enim Dei exeuperai omnem $en»ttm
(Philipp, iv), id esi, ea paz qiia Deus ipse sibi paca-
las esi oainem creatur», sive humiinac, sive etiam
aDgeliCiB, iraiisccfidil inielleeiuiH. Sapiemiae enim
cj«8 non esl nunierus. Nam quod dicilur : El cui
r^HtriiEitiu$revelare{Matik, xi),\d esi, Filiuro et
J*airi*m novit, ad moduro creaturse respicil.

Ei exercitue qui swsi in eotto, sequebantur eum in
equis albi$, Id est, CcclestH in corporibus candidif
iBiHUNitar eum, quie propier agonein eerumiiiis
w jure tmnen aocipil ex«rcitut.

V^«li(i' byssino atbo mundo, Qiiod ipte tuperius

Dicens omnibu$ avibus^ ctc. Aves appellat sanclos,
in C(£li vita degentes : Vbicunque enim fuerii cirpus^
iilttc congregabuntur aquita; (l/a/(/j. xxiv). Quos iu
unum corpus redigens, dixerat aquihim ▼olanleiu
iu inedio coeti.

Venitet eongregamini ad ccenam magnam Dei, elc.
Venite , Inqnil , qui esuritis et sititis justiliatu
{Matth, v), ad efuilas regni veuturi, ubi, superboruui
furore represgo, divius jusiili;e luce satieiuiui.

Et carnes equorum et $edeniium in ip$i$. llos reor
equiies iilos esse quos in apertione sigillorum cooira
equiim Domiiii album veuisse descrip.serat.

Ei vidi beeliam, et reye$ terrce,,, ad faciendHm prce^
lium^ ctc. Gocna illa Dei quomodo parata s 1 expo-
nit , diabolo scilicet Ccclesiam impugiiame , scd
victo.

Vivi mit$i $unt hi duo in ttagnum ignit ardentit ei
$ulphuri$^ etc. Yidelur signilliare diaboliini et Aii-
lichristura laulo inajore quam cx'tcios houiines vcl
dimones pocna pleciendos, quanto gravius est vi-
veiitem flamniis concreinari sulphureis, quam cito
morituruin lctu gladii trucidari. Nisi loiie pra^occu-
palom in cos divinam signilical adversiuuem. Qui
enim non erediderit^ jam judicaiut e$t {Joan, 111). Siva
Antichrisium p eudoproplieiain dictum, sive bsereti-
cos inlelligas. Nullus enim morialiaio durius peccat
huere.icis, qui Gbrisiaro postquaro coguoveriul, ne-
ganl

m BEDiE VENKRAWLIS OPP. PARS II. SEGT. K — EIEGKTICA GENDINA. m

Et omms ave$ saiurala sunt dt carnibui $onm, A tigaveru iuper rmoifi, erunt ligata et in ceclo

Si iiuiic lacubiiur jtisuis cuni vidertl vindiclam iin-
pioruin,qunnto luncampliiis,cum ipsi jtidici praesens,
unus cuin eo spirittis elTicieiur. Possunt autem aves
etiam imniundi spirittis intelligi, qui de suorum intcr*
iiii saticiitur. Nanc coRn.tm Tycbomus sic exponll :
c Omni tempore comedit Ecclesia carnes iiiimicorum
snfrum» duin comeditur ah cis, satiabilur aolein
h\ rcsurrectionc de coruin camali opere vindicata. i

CAPUT XX.

Et vldi angeium..., habenlem ctavem abysii ^ elc,
necapitiil;«ns ab origine, plenius expoiiii quomodo
supra dixerit : Beitia qvam vidisti^ [uit, et non est, et

{Maith, xvi).

Et amma$ decoHalorum propier teslimonium ie-
Mi, eic. Subauditur qtiod post hie dicturtis esl : He*
gnaverunl cum Chrisio mille annis. Uegnat itaque
Ecclesia cuni Cbristo in vivis et mortuis. Propierea
etiim, sicut dicit Aposlolits, morluus esl Christut ut
et tivorum et mortuorum dominelur {Bom, xiv). Sed
ideo martyruin tantum aninias commemotavii, qui:i
ipsi prscipue regnanl post morteiu qui usque ad
mortem pro veritate certaverunt» Qnod vero se-
quitur :

Et qui uon adoraverunt b^stiam^ etc. Siintil de vi-
vis ei roortiiis dcbcmus accipere, i|ui 8i\e adhuc iu
ibta mortail carne viventes , tiive deruncli regnant

ascensura est de abyno, et in interitum ibit {Apoe. ^ ""* '""''•"' ''""'' ^'^^"'^^^ «^»*'' ac.uiicu regnaoi

xvn). Donil.itis rrKO Daler.ia nra^diius noti..t«ifi ^ ^""^ ^^'''^^^ J'»'» """^ "•^*'^ ^'»<^*^^»'« '«'"P"'' »"•»«

congruo, per lotuni litic iutervallum quod numero

i). Doniiiitis rrgo paleriia praediius potestate
descendlt in carnem cuin principe mundi bella ge-
sturus, aiquc illo iigato, vas:i ejus erepturus.

Et appretiendil diaconem serpentem anliqunm^ eic.
Diabiilus deorsum ftuens interpretatur. Grxce autem
dicitur criminator. Salan, adversarius sive prcevarica'-
tor. Draco ergo, propter nocendi maliilam; ser-
pens, propter falcndi astuiiam; Diabolos, propier
siaius sui casuiii ; Saian , propter obstinntionem
Dumino adversandi nominatur.

Et ligavit eum per annot mille. Id esl, ejiis pote-
staiem a seducendis bouiinibus qui liberandi fuerant
cobibens rerrenavit. Quam si lolam vi vd fraiide

nville significatur annorum.

Cateri mortuorum non vixerunt donec consummeHtur
mitte anni. Quicunque loto ista teinpore quo agilur
prima resurrectio, id est aiiimarum, non audieruiit
vocem Filli Dei, el ad viiam de morle transierunl,
profecio in secunda resurreciione, qune carnis esl,
in secundaiii mortem,. id est, aeterna tormenta» cum
ipsa carne transibunt.

Hac est (iaquil) resurrectio prima. IJtiqtie qua re-
surgimtis per baptismum, sicut Aposiolus dicit : Si
consurrexittit cum Christo^ qna: tunum tunt quocrite
(Cotott. III). Sicut enim prima mors in liac vita est

permittereiur cxercere, in lam longo tempore p!u-
rinios innrmorum deciperet. Mille annos dixit par- r ^'"* '^''^^*''' ^"'" *"*"*" '^"''' peccaveril ipsa moric
tcm, id csl, rellquias niilte annorum sexii diei in '"T' .'^ ""^ P'""' ^««"'•f«^^'« '" ''*c ^»»* «*^ 1'«^ '^'
quo natus est Dominus el passus. mi.sionem pcccatarum.

Et mitit eum in abyssum, fff corrfa ulique | opuli ^*''""* '^ ''"''^'"*' ^^^' '^ ^'*' *^"* servaverii q.md

prrsecutoris. Non quia ibi diabolus nnte non erat,
sed quia exclusus a credentibns nmplitis ccepit im-
pios possidere, qut non solum alieiianiur a Deo,
verum etlam graiius odiunl servientes Deo. Qtiod
ct Dominus visibiliter osienditur, cum eura de homi-
nibus in porcos excluderel.

Et clausitf et signavit super ittum ne seducat ciifi-
ptittt gentes. Interdixit , et velut signaculo regali
pracluslt, ne seducai genles,. sed qtia in vitain de-
stinatx sunt, quas aniea seducebat, ne Deo rccouci-
liarehlur.

renatus est.

Sed erunt tancti Dei et Christi. Alb Editio liahet,
Sacerdotes Dei et Chritii. Non autem de &olis episco-
pis et pre^hyieiis dictum esi, qui proprie vocantur
in Ecclesia saccrdoies, sed sicut omnes Cbristi dici^
mur propter mysticum chrisma , sic omiies sacer-
doles, quouiam menibra suinus unius saccrdotis.
De quibus aposlolus Petrus : Plebt, inquit, tancta^
regale saeerdotium (l Petr, ii).

Ei regnabunt cum Ctiristo milte annis. Retulii Spi-
ritus» cum haec scriheret, pegnaiiiRam Ecciesiaiu

Pou titpc oportet enm solvi modico tempore. Tanc D "'**'® ^""^*» '^ ®^^» "*''"* *^ **"•*" """"^** ^*^*

solvetur, ut sancttis Augustlnus ait, quando et breve
lempus erit (iiam tribus se nis annis legitur totis
suis suorumque viribus sxviitirus), et Ules erunt
ciiin quibus belligcrjindum esi, ut vinci tanlo ejus
inipetu insidiisque nou pessinl. Si autem nunquam
solvcreiur, minus apparercl ejtis maligna potentia,
ininus sanci.-c civitatis (idelissima patientia probare-
itir, niinus denique prospiceretur quam magno malo
ejtis tani hene usus fuerit omnipoiens Deus.

Et vidi sedet, et tederunt super eas^ etc. Quid in
istis niille annis quibns diabolus ligatus est agaiur
indiciit. Ecclesia eiiim, quae scdebit in Cbristo su-
per dutideciiu thronos ad jtidicandum, jam scdet,
judicansi quaD a suo r^^ge ineruit audire : Qaa:cunf]ue

posset dubitari. Dc perpeluo enim regno nianife-
siuin est.

Et cum consummati fuerint mitle anni, etc. Con-
siiinmatos dixit a toto partem, ntni sic solvetur ut
supersint anni tres et nienses sex novtssimi certa*
miiirs. Sed prxter htinc tropum recte dicitur lini-
tuni tempus. Non enim computand» stini tam exi-
gu:e reliqui;!', cum septingcnti et quot Deus voluerit
anni hora ab aposiobi appellaii siiil.

Et exibit et seducet gentet, etc. A^i hoc tunc sedti-
eet, ut in hoc praelium congregei. Naiu et antea mo-
dis quibus poierat per mala inuHa et varia seduce-
hat. Exibit enim dlcium est : in aportam persecotio*
nem dc lalebris crumpct odiomm. Porro Gog ci

195 EXPLANATIO APOCALYPSIS. — LIB. IIL 104

SMagos* vel 1 pirle toluoi significanl, vel, juxla in- A prius faclum est quam essent morlai juiHcaii. liie»

tcrprelaiionein nominum, qux leclum el de lecio di*
cuiihir, occultos ei aperios iiidicani liosies. Ci lc-
ctum eniiii ipsi sunl, quia in eis nunc clauditur el
regilur iiiiiiiicus : ei de lecto ipsi eruul, quando in
aperiuni erupluri snnt odium.

Ei ascenderunt $nper tatiludmem terrm , etc. Nun
iilique ad unuiii locuin venissc, vel veniuri esse si-
giiillcati suiil, qtiasi uno aliquo luco coarctanda sil
«iitecia civiras, id est, Ecclesia. Quam polius no-
mine latitudiuis leiTX in omnihus lunc gcniibus
pesequendam, ei nec miliiiam snam deseriuram,
vo« aliulo nialuil intimare casirorum.

Ht deuendit ignis a Deo de eceh^ tt devoravit eo%,
Non extremum |»ulandum est id esse supplicium.

recapiiulavit qiiod iiiteiiniseral, ei exsequitur ordi*
nem, dicens :

Et judicaium e$t de smguiis, elc. Signiflcat auiem
corpora de lerra, et aniinas de suts locis esse coii-
gregandaft. Itoi.as eniin monis nomine, quac taniuin-
modo soliilioiiKm carnis, noti auiem el poenam per-
|>essx suiii. Malas auieiii iuferni vocabulo desigtiau
Poiesl et ad lilieram accipi, corpora omni.t etiam
qiiae fliicius absorbu t, vel berua devoravii, esse re-
siirnciura. Quod Tychoniiis sic exfionii : i Gentos
qu;is iiic inveniei vivas, ipst ^unt iuorlui maris. Li
mors et infernus dedcrunl moriitos suos, ipsac suiit
genics scpiiltae. » Cum auiein dixisset : El judicati
sunt tinguli secuudum opera^ breviter subjecli quo-

9ed ignis poiius invidenli» qiio cruciabitur, adversi- B modo ct mors infernus miSNi sumI in stagnutn ignis.

Diaboliiin dicil et suos, quem supra in equo pallido
sedentcm iiifcrnus seqiic:ur. Rt*pelii eiiim quod
evideniius prxoccupando jani dixerat. Ei diabolus,
qui scducebai eos, missus est iu si-ignum ignis et
sulpburls. Quod vero ibi obsciirius adjiiiixeral, quod
ei bcsiia ct pseudoproplieta, bic apenius edisserit.
Et qui non ett inventus in Lb.o vitas scripius, Id esf,
qui non esi j >dicaiiis a Dco vivus. Unde mihi reciiiis
dicere videntur, qui supra libi os apcrios conscien-
tias singulornm et opcra paiofacia interpreuniur.
Ubrum auiem vitae praescientiam Dei (qu» falli noii
poiesl) de illis quibus a:icrua dabilur vita, iu qnu
sunt scripti, id est an(e praecogniii. Finiio judicio
quo malos vidii damDandu«, resiat ut ctiaiu de bonif

tas de nrmiiate s^iocioruro. Flrmamenium esl eniro
cceluni. ilic esi ignis qui exiil ex ore iesiium Dei, et
devorabii inimicos eoi uin. Naro in novissimo die non
anper eos pliiet iguem, sed congregalos anie se et
jfidicatos mitiei iu igncm xiernum, de quo ci hic
sulMlilor :

Et diaboluSf qui seducebat eas, missus est in sUh
§num ignis el tutphuris^ etc. Id est, diabolus ultimo
jiidic o in ignem mittetur leiernum, ubi et onines
quos pr^emisit, id est, maxima pars impiae civitaiis.
Bestia quippe pro locis accipienda est, nunc diaho-
InSy nunc Auticbrisius , nunc ipsa civitas impii.
Poti*st atiiero ignis nomine de coelo descendeniis
etiaro repeiiiinus impiorum intcritus designari, cum

Domious adveniens interflciei Auiicbrisluin spiriiu ^* dicai.
oris sui {U Tkess. ii). Exponil lalius quomodo judi-
cante CbriMo diaholus cum suis sil missus in igncm.

Et vidi 4tironum magnum candidum^ eic. Eum f e
dixit in ihn iio vidisse sedeiiiem, a ciijus aspeciu fu-
gil lerra ei coeluin. Peraclo quippe jiidicio csse de*
signaui eoekim et icri';i, csm iiicipii esse coe lum no-
viiro ei lerra nova, mutaiione siilicet rerum non
omnimodo interilu earuni. Preeterit enim figura hti*
jus mundi (/ Cor. vii); non dixit et subtlantia, Ea-
ilem namq4ie in nieliiis commnianda csse crfdiiiir.

Et vidi morluos magnos et pusitlos stantes in con-
speciu tlircni. Cum cnim sederit Filius hominis in
scde majeslaiis S4ia^ iuiic congregabuniur anle eum

CAPUT XXI.

Et vidi ccttum novum et terram novam, elc. Isto flet
ordinc , quod superius prxoccnpando jam dixii, vi*
disse sc super ibronnm sedenirm, ciijiis a facle fugii
coelom ei terra , jndicatis vi>ielicei impiis. Tunc fi-
gura hiijus mundi superitorum ignium coiiflagraliono
praeleribit, ui, coqIo ei iiTra iu melius cominulaiiSy
incorrupiioni et iinmorialitati saiictorum corporuiu
congrua utriusque coinniu ationis qualiias conveniai.
Quod auleni aii :

Et mare jam non cht, Uiruin maiimo illo ardore
sicceiur, an ct ipsuni in nielins vcrtaiury non facile
dixerini. Coeluin qnippe iioviim ei lerrain novam ,

4iHines genies. ntni auiem ei mare novuui fiiiuruin legimus. Nisi

Et fibri aperli snnl, «lc. Alia Ediiio Jiabet : Qiii forie ut assolei propbeiica lociiiio propriis verbis

est vllx uniuscujusque. Libros crgo apertos Testa-
nienta Dei dicii. Secundum enim utrumque Tesia-
fneiiloin jndicahiiur mundus. Librum vil.ie nniuscn-
jiisque ineinofiam dicit gesiorum nosirorum, non
quod librum habeal commemoraiorium, occuliorum
cngiiilor.

Et judicati sunt mortui ex Am, etc Id est, ex Te-
siamentis judicali sunt secundum qiiod ex eis fece-
ruui, aul noii rccerunl. Possmii eiiam libri, lacia
jusiorum inlel igi quorum du:ii cx comparaiionc re-
probi damnaninr, qiiasi iu expaiisione librorum le-
guni bonum quod agerc ipsi nolueruni

Ei dedit mare moriuos suoSf cic. Iloc procul dubio

(ranslaia misccre, turbuleniam htijus saeculi viiam «
quae innc cessubit, maris nomine fl,sur.ivii.

Et civitalem sanciam Jerusatem novam, etc. De
coelo descendere ista civiias dicilur, qiioniam ccelc-
stis esi gratia, qua Deuseam fecir. Composiiain sicui
sponsam ct ornaiam viro suo ; esl cniin allera Jeiu-
saleiu, qu:c noii viro suo ornaiur, sed ndullero.

Ecce tabernacuttm Dei cum hominibHs , eic. Ipse
Ddus erit eleciis aDtern:c beatitudinis pr.i:iuium, qii»d
ab eo possessi possidebunt in aeternnm.

Ei absierget Deus omnem tacrgmam ab oculis eoriim.
Tanta illius (ivilaiis et lain celsa de Dei miinero cb-
ritas apparebii , ut nulla rcmaucant vesiigia veiu-

m BEDiE VEiNER.^BILlS OPP. PARS II. SECT. I. — EXEGETICA GENUINA. !f^6

glalis. Quaiiil«Miuiilein el corpora coslcsiis liicorniplio A Cliri«lMS esl, qui ail : CUurUaUm ^uam dedUti mlki,
8ubliiirabil, cl incnles aeleriii Regis pascet inlHilus. dedi eit {Joan. xvii). •

El mer$ uUra non erii, clc. I'nediienit enim mor-
tem in stiigtmin ignis missaui. Nnm eiiam sic eailem
potesl seuiciiiia iiitell gi , iit » sancia civitatc novis-
simo jutlicio glorincala, doior, luctus, et morlalitas
i:iiiium in gebcnua reiMaiieaut.

El diiit mihi : Scribe^ eic. Et dixil miUi : Foetum
eit. llsRC credi oporiel, non exponi, pr«sertim quia
sic dicit fairlum ci^e dc prasterito, ut dubilare quem-
qunin iion s nat de futuro.

Ego fcim AtpUn , eir. Siciit in ioitio lihri lioc se
cssctestaiusest, ita iioc icrtio oporiuii repeii , ut
neque ante eum Deus, sicut Isaias dicii, nec posteum
credaiur alius {Itai. xuii). £t quia de fine ninndi

Tanquam lafridi jatfidi , $icut crystaUum. Jaspidi ,
pro candore virtutiim ; cry»tallo, pro intcrna ineuiis
puritue et fide non ficta (/ Tim. i).

Et habebat murum magnum et aUim. Id est inexpii-
gnabilein Hdei, spei, cliarilatisque firmitatein. To-
lesi et ipi^e Dominiis Ecclesiam undique protegens ,
niurus iiiasiius intelligi , de quo et Isaias ait : Pbne^
lur in ea murut et antemuraie (Itai, xxvi) , id est «
Doiuiui proieclio et iutercessio sancioruui , qui iier
faciint ei duceudo ad corda credeniium.

llabent portat duodecim, llae porlae apostoll suiit,
qui suo vel scripto vel opere cunclis priroordialiter
gentibus Ecclesiae pandebant iniruiuini.

Rernio est , poiest ipse saeculi Gousuinmaior qui B Et in portis angulot duodecim. Doctores scilicct

Crcaior diclus inielligi

Ego titienti dabo^ eic. De hoc fonte irroiat niinc
credentes in via, quem viticeniibus ubenim liaurien-
duni prasbetin palria. Uirumque auiem gratis. Gratia
cnim Dei vita a^terna Cliristo Jesu Domino iiostro.
Et de plenitudint ejut omnet accepimut^ gratiam p»o
gratia (Joan. i).

7imt fs auiem, et incredutit, et exeeratit^ etc. Blan-
dis semper, ad cauielam insinuanda:ii, austera per-
niiscct. Sic et psalmus cenlesimus quadragesimua
quartos cum graiiam miserationum Dumiiil abun-
dynlcr intiuiaret , repenle disirictum ejus judiciuin
ii^rerl, diceiis : Cutlodit Dowinut omnet diliyentet te^
et omnet peccatoret disperdet (Psat. cxliv). Timidus

apostoloriim vestigia fiJci et verbi mysierio se-
qnentes.

Et nomina scripta^ etc. Meinori ^m veieroin palriim
sigiiificat prxdioalorum cordibiis insiiam. Unde el
pontifeY labcrnaculiiiii ingressurus mcmoriale patrom
iu rationalt pi>ctori<> fcrre jubcltir.

Ab orien e porice tres , eic. Ilac tam solerti rcor
descriptione poriarum, duodenarii numeri voluil in-
dicare niysicriuni, quo idc rco vel summa apofiolo-
rum , vcl Ecclesias sit figurata pcrffcrio , quia per
eam orbi quadrato sancli^ Trinitalis erat fides inti-
niaiida.

Et murut civitatit Itabens fundamenta duodecim^ etc.
Quod sunt porta*, boc fundamenta; quod civitas, lioc

autein coi jungii incredulis , quia illc timet exieriii ^ uiurus. Possunt aulem et patriarcbae fundainenio-

peiiculum CiTtaminis, qui dubitat dc prxmio \in-
centis.

Et omnibut mendacibut part eiit in ttagno ardenti,
Oslciidit muUa esse gonera inendacii , sed periculo-
sissiinum et inaxime detestandum est quo in reli-
gionein peccaiur, de quo supra. Dicunt, inquit , se
Judofosesse, et non suiit; scd ineiiliuntur, suntenim
syuagoga Sataux.

Et venii unut de teptem angelit , etc. Prxdicatoros
iideui qui plagam scplenar iam , id esl, universalem
irrogant iii piis, Ecclesiae quoque futura gaudia pun-
dunt.

^eni , ostendam tibi sponsam uxorem Agni, Spon-

rum vocabuio designari , qui nomtna in se apostolo-
rum, id e«l» nguram, tenuerunt. Per illos enim fun-
damenta bxc c:vita8 , qiiainvis per apostolos , quasi
per portas, latius sit crediluris aperta nationibus. Et
notanduni fundamenta , cum pluraliter dicantur,
doetores vel virtutcs Ecclesiae, cuin vcro singularitert
ipsum siguifirare Dominum, qui est fundauieutuiu
fundameutoruin.

Ei qui loquebaiur mecum , etc. Cbristus qul est
sapientia Dei (/ Cor, i), aitingens a fine usque ad
finem [nrtiter, et disponens om)n'a suatitcr (Sap. viii),
liaiictaHi meiitiir civitatem. Quia omniii iu nunieio ,
et roenura, et pondere constituens, unicuique lide»

saro et uxorem dicit Ecclesiam, quae, immaculata l. [\nm spitiiualium distribuit dona gratiarum. Pos-

permaitens , spirituales semper Deo Olios geuerat.
Vei quod nunc Deo desponsata » lunc ad iiiinidrtales
est perdiiceuda nupiias.

El tmtulit me in tpiritu in montem magnum et al»
tum^ etc. Post ruinain Babylonis civiias saiicia, quae
spon*a est Agui, supra montem posita videur. Ltpis
enim pra*cisus de nionte sine manibus comminuit
simulacrum gIori;e mundan» , et crovil in inonteui
inagnum, orbeinquc iiitplevlt universum (Oaii. ii).

Detcenden.em de cotlo a DiO, hubeniem ctarittiUm
Dei. Tuiic etiim amplius decura videbitur, quaudo
pcr Spiriiuui quo ejus sponsus creditur conceptus et
gcniius, imaginetii plene ineruit portare coeleitem.

Lumen ejut timite tapidi pretioso. Lnpis prctiosus

sunt et Ecclesia! doctores corpore fragiles » meule
ccelestes intelligi, qui meiita sulerter examinent sin*
guloruin.

Et eivitat in quadro potita ett. Idcirco civitas in
quadro posita et ex omni parte aH|uali diciiur di-
inensione locata , quia nulla sinitiir inaeqiialilate no-
tari. rerfeclum eniin sectindum apostolum essfs ^(^
cst , ^apere , pacein babere , vere est in soliditaie
quadra subsistere.

Et mentut eu civitatem perstadia duodedm. Id esi,
Ecclesiam fide factisqne conspcxit , vol donavit ess^
pcrfcciain. Quatuor eniui principaliuin perfcctio vir-
tulum fide saiict£ Trinilntis stublimata, quasi numero
deiiario dignitatem componit Ecclesia;.

497

EXPLANATIO APOCALYPSIS. — L?n. III.

m

Louguvdo ei latiiudo el altitudo ejut wqualia sunt, A pidis sapphri , et quasi coelum cum serenum esl

Hxc esi illi soliUiias Terilalis iiivicix , qiia Ecclesia
lougiludine lidei, latiiudine charilatis, aititudine spel,
iaboica, circumferri noii sinilur omui ven:o doctrins
(Epket. it), quarum si unain miiius habuerit, per-
fecu Ecctcsiae slabilltas non erit.

Et memus ett mwrot ejut centum quadraginta qua-
tuor cubitorum, Haec summa qiiadraluram duodenarii
numcri continet (duodecies eniin duodeiii , cemum
quadraginta quatuor fiunt), significans et ipsa siabi-
lem civitatis sanct» perfectionem.

Mensura hominis qutB est angeli, Ex hominibiis
enim coiiqui^iu constet Ecclesia, etChristi proniis-
sioiiibus sublimnta, sequalitatem sperat aiigelorum.
Quantum autem ad litieram , significavil sibi ange-
lum in hominis apparuisse figura.

Et erat tlructura muri ex lapide jaspide. Hoccst
quod Petrus apostolus hortatur : Et vos tanquam
lapidtk vivi superadificamini domot spirituales (/
Petr. ii).

Ipia vero civitas aurum mnndvm simileviiro mundo.
Ecclesia auro figuralur , qux in candelabris aureis
ei phialis propier sapieniis cultum saepe compta de-
tcritiitur. Vilrum autem ad fidem veri retulit , qiiia
quod foris videtur, hoc est et intns, et nihil siinula-
tuin est et non per^picuum in sanclis Ecclesi.T. Po-
lest et ad illud lempus referri , quo sibi invicem co-
gitationes in alteruirum perspicaciter declaraniur.

Fundamenta muri civilatis omni taplde prelioso or-

(Exoif. xxiv). Ezcchiel qutiquedicit quod lociis in
quo thronus Dei sii sapphiri habe;it simHitudincin ;
ct gioria Doinini in hoc culurc consistat, qui portat
iniaginem supercoilestis , ut qui lalis est , cuni
Apostolo possit dicere : Nostra autem conversatio in
CQiltt est {Philipp. iii). Qui radiis percussus solis, ar-
dentetn ex se emittit fulgorem. Quia coDlestibui
semper intentus sanclorum animus , diviiii luininis
qnotidie radiis innovatus, coinpunctior quodammodo
atque ardenlior sicriia perquirit, aliisque inquirenda
suadel. Nam quod in mari Uubro repeiiri dicitur,
significat per Domiui passionem et sacri baptismais
lavacrum roeiites morialium ad prjesumcnda coeles-
tia sublimiter erigi.
D Teriium chalcedonius. Ciialcedonius quasi igiiis lu-
cernae pallenti specie reniict, et habet fulgorem
sub diOy non in domo. Quo demonsiraniur hi qui coe-
lesti desiderio subiiixi , homin.hus tamcn latenl, et
quasi in abscondilo , jejunium , cleeuiosynas preees-
quc suas, agunt. Se^i cum , vcl doctriiiac , vel ali.s
sanctorum usibus in servitute , ad publicum procc-
derc jubentur, mox quid ftilgoris intus gesseriiit
ostendunt. Naro quod scul^ turis resistere, radiis au-
tem solis ictu, vel digiiorum atiritu sl excandeai, pa*
leas ad se rapere dicitur, lalibus m«rilo congruit qui,
a nul-o suam roriituilincm vinci permitleutes , ipsi
potius fragiliores quousqiie iu sui luminis ardoriaque
jura coiijungunt. De quorum uno dicitur : Itle erat

tiato. Variorum noniinibus lapidum , vel species vir- ^ lucerna ardens et lucens {Joan. v). Ardens videlicel

tutum » vei ordo , vel diversius , indicatur , quibus
lota Jemsaiem ccelestis exstruitur. Difficile enim est
siiigulos cunctis florere virtutibus. Denlquu Isaias,
eum ejiisdem civitatis ornalum describeret , dicens :
Ecct ego sternam per ordinem laptdestuos , el (undubo
uitt sapphiris {Isai. i.iv), et reliqua, siatim quasi ex*
ponens subjecil : Universos /ilios luos doctos a Do»
mino (Ibldm).

Fundamentum primum jaspis, Jaspidum mulu sunt
genera. Alius cnim viridis coloris , et linctiis quasi
aorihus apparet. Alius sinaragdi habens simili udi-
nero , sed crassi ccloris , quo omnia pbanusmata
ftgnri autumani. Alius nive et spnma mari orum
flui-tuuin qiiasi niislo colore ohi utilans. Pcr jaspidcm

aroore, luceus sermone. Lumen eniin virtutum sua-
rum internae charitatis oleo , ne dcficlat , semper
refovent. Et quod apud Nasamonas , quae est i£lhio-
piae proviiicia , nnscitiir , indicat eos sub ardenti
fervore dileciionis , fama lamen obscura quasi ni-
granti cuie sordere.

Quartum smaragdus. Smaragdus nimitc virlditaits
est , adeo ut herbas virenies , frondcsque et gem-
mas superet omnes, inficiens circa se viridiUle re-
percussum aerem, qui merito et viridi proficil oleo,
qiiamvis nalura inibuatur. Cujus genera pluriiiia ,
sed nobiliores Scythici. Secunduin locum tencnt
Bactriani. Tertium iEgypiii. Significat autero animas
fide semper vireiites , qu e qiio magis advertilaic

ergo fidei viror iinmarcescibilis indicatur , quxdo- QSjeculi, quaro frigira Scythije designant, tentantur.

iiiiuicae passiouis sacramento per undam bapiisma-
tis inihuitur , atque ad omnes spirilualiuin graiia-
rttm flores pioficientibus meritis instruitur. Ilauc
eiHin qui babiierit , vanos timores fugat , moiiente
lieato Petro apostolo : Adversarius vester diabolus
tanquam leo rugiens circuit^ quasrens quem devoret^
nu resistite [ortes in fide(l Peir. v). Ei poiest cum
sponsa dicere : Dilectus ment candidus et rubicundus
(C.ant.y). Unde merito ex hoc lapide et hic sl^uctura
niuri , et apud Isaiain propugnacula cjusdeni civita-
lli muniuniur paritcr eturnanlur.

Secundum sapphirus, Hujuslapidis colorem pariter
et sacramentum Moyses exposuit , cum Dei habitum
ilescribeiis diceret : Sub pedibus ejus quasi opus la^

eo amplius hxrediuiem iromarcescibilem et aeter-
nam conservatam in coelis et inente concipere spe-
raiido, et in proximos satagunt spargere praedicaudo.
Quse eiiain calice Doniinics passionis, et interiMe
pinguedinecharitatis, quae per Spiritum saiictum da-
tur , ad contcmpiuin niundi proOciunt. ilis quoqiie
ejusdem lapidis patria tellus pulchorrima rationc con-
gruit. Tellus locuples , sed inhabitabilis. Nam cuui
.iiuro et gemmis affluai, giyplies tenent universa ,
aliies ferocissimi , vel 'potius ferae volantes. Sunt
enim quadrupedes , ei corpore quidem leonibus ,
capiie vero et alis aquilis siiniles. Aritiiafipi cum his
diinicant , qui uno oculo in fronte roedia foruntur
insignes, ut accipiaut hos la^^ides , mira cupidiiate

m BED;*: VRNERABIUS OPP. PARS 11. SECT. I, - EXEGETICA GENUINA. ^00

ei ft ris rapi«iiULns , el Ariiiiaspis ruslodienlibus. A cic riguraiiuir hi qui, inlelloelu supernnft veraeque

Ibtic enitn lerratii viriiiluin lliesauris abtmdantem ,
aiiicrai P&aliniKla, cum dicebat : Ecec elongavi /u-
glens, el matm in soiiludine (Ptal, Lt?)>, id e.^l, a
niuiidi illecebris animos eiongando subtraii, In hac
couiiarias sihi bcstias offcnderat, ctiin iniprccans
ail : Muia cfficiantur labia Mosa , quai loquuntur ad-
V€r$u$ juilum imquit4item in superbia ei contemptu
(Psal. ix%). In hac qiioquc gazas desiderabiles iiive-
nire se manifesiat , cum admiratione delectabili secu-
lus adjiiiigcret , diccns : Quam magna muliitudo d\d'
cedim$ tuos , Dumine , quam ab$condisti timentibu$ te
(Ibid.), et ca^tera usque ad rmein psalmi. Contra
hiijusmodi aliiessemen divini verbi nobis praeripere
anhelanlcs , qiiiquc sanciorum invigilanl simplici

sapientiae fulgentes, verba exhortatiunis in proxi-
mos, vcl etiam virtulum sigua, quasi scintillas ii^ni^i,
eflfundunt. Qtiorum, ut Arnt<*rait :

MeDtibus iustalanior, sermonibus xstual ardor,
quod quia solo spiriiualis grati:p muoere geritur,
dccentissime seplimo fundamento chrysolithus inesi.
Scptiformi enim saepe numcro sulel Spirilus sancti
gratia figurari, de qtio supra diciliir : Et a $eptem
$piritibus qui in con$peclu throni ejus $uht (Ajfoc. i).
Cui sensui consonal etiam hoc quod ejusdem lapidis
genus quoddam csriilei viridisqiie coloris invenitur.
Unde el apud llebrapos, a mnrini coloris similiiudiiie
tharsis appellatur. Viror qiiippc ad integritatcm fidei,
qii» initium sapieniiae dicilur, aqua vero tropice ad

per cocle^te desiderium iiitentione , quasi uno oculo ^ Spiriium sancluro pertiuet, Domino attesianie qui

adniirandi, ut gen.mnin Odci caeterarumfiuevirluium

iiivestigarc et elTodere qiieanl. Quo enim quxqtie

virtiis celsior esi , eo pauciores habet cultores , gra-

vioreniqtie ab immundis spiritibus persecutionera

tulerat , qui velut gryphes horrendi meritorum de-

jeciione lerresires , scd superbae meniis altitudine

volucres, diviiias spirituales non sibi ad usum pos^

sidere , sed honiinibus auferre indefesso labore de-

ccrtaut. Et quia tauia ridei subliinitas per Evange-

lium niuddo innotuit^ apte, piopter quatuor Evan-

gclii libros , quarto loco smaragdas ponltur*

Quintum $ardonyx, llic ex onyclie candorem , ex
sordio ruboiein trahens , ab uiroque noroen sardo-
nychis accepit. Sunt autem genera ejus plurima.

ait : Qui credit in tiie, $icul dicii Scriptura^ flumina
de rentre eju$ fluent aqua vivw* Hoc aulem dicebat
de Spiritu^ quem accepturi erant credente$ in eum
(Joan. vii).

Octavum berillu$» Derillus est quasi consideres
aquam solis fulgore percussam, rubicuiidum ac dc-
corum reddere colorem. Sed non fulget, nisi in sex-
angidam formam poliendo figureiur. Repcrcussus
enim angulorum splcndor illius acuitur. Signifitat
autem homines ingenio quidcm sagaces, sed ampliits
supernx gratlae luminc refulgentes. Nam quod aqua,
sensus ahitudinem designet, Salomon tesiis esl, qui
ait : Aqua profunda verba ex oreviri (Proverb. xviii).
Sed non est perfecti fulgoris vel humana vel etiam

Alius eniin terrx rubrae simllitudinero tenet. Alius , ^ divina sapientia, nisi operum quoque et consumma*

qiiasi per humanum unguem sanguis eniteat , bico-
lor apparet. Alias tribus coloribus, subterius nigro ,
inedio candido, superius minio, consistit. Cui com-
parautur homines , corporis passione rubicundi ,
spirilus puritate caiididi , scd mentis sibimet hu-
niilitate despecti , cum apostolo proiestantes : Etsi
cxterior homo noster corriimpitur , $ed tamen inte-
rior renovntur de die in diem (11 Cor, iv). Et iterum:
Nihil milii con$ciu$ $um , $ed non in hoc justificatue
$um (/ Cor, iv). Iteinque Psalmisla : Quanquam in
imagine Dei ambulet homo (P$al, xxxviii), id est,
de virtute mentis, tamen vane eonturbabitur (Ibid,)^
id est , de innrinitate carnis. Quae quoniam et pas-

tio subneciatur. Nam senarlo saepenumero perfeciio
designatur actionis, maxiine cum in lioc numero
mundi hnjus sit opus consummaiuni. Quodque le-
ncntis manuro adurere dicitur, procul dubio paiet
quia qiiisquis sancto viro conjungitur, ejus nimiruin
bonae conversationis igne recreatur.

Nonum topauu$. Topazius lapis quantum inven-
tioiie rarus, tantum merciuro quantitate pretiosus
est. Qui duos habere fertur colores : unum auri
piirissimi, et alterum aethcrea claritate reluceniem.
Pingiiedo rosea, verecundaque puritas, vicinus lapidt
chrysopraso magnitudine vel colore, quia maxime
lampas cum solis splendore percotitur, omnium

sio iu corporis infirmitate versatur : Qui enim occi- «v gemmarum superans pretiostssimas clariiates, in

dunt corpu$^ animam nonpotsunt occidere (Luc. xii);
et buniilitas de ejusdem corporis fragililate descrn-
dit , cum dicitur : Infelix ego homo , quis me liberabit
dc corpore morti$ hiiju$ (Itom, vii). Reete sardonyx
quiiito fundamento inseritur, nam corpus nostrum
qttinquc sensibus stibsistere cerlum est.

Sextum $ardiu$, Sardius, quiex integro sanguinci
coloris est, mariyruin gloriam significat, de qua
dicitur : Pr(?f/osa in eon$peetu Domini mors $anc'0'
rum ejus (P$aL cxv). Merito sexto loco positus, cum*
l^oiniiius lioster et sexto aetate saeculi incarnatus, et
sesta ferja sil |)ro totius mundi salutc crucifixus.

5 ptimum chrytoliihus, Chrysotithus lapis quasl
aurum fulget, scintillas habens ardentes. Ciijus spe-

as|iectum suum singulaiiler provocan^ oculoruin
cupidissiinam voluptatem*. Qiiem si polire vel>s,
obscuras ; si naturae propriae relinquas , iiradiat.
Hic regibus ipsis fertur esse mirabilis, ut inter di-
vitias suas nihil s'! simile possidere cognoscanl.
Cujus pulcherrima naiurae qualitas contemplaliv»
vitse decori dignissiuie comp.iratur. Ilanc enim reges
sancti, quorum cor cst in manu Dei, cunctis bono-
ruai operum divitiis, universisqne virtutum gemmis^
inerito'pi«ferunt, in eam maxime purae sux nieniis
iniuiium aciemque dirignntes, tanio ardenlius coe-
Icstis vitae dulcedinem animocomplcctenles, quanto
frequentius supernae gratiae fucrint splendore rcper-
cussi. Ilabcnt ergo sancti viri aureum coloreui ex

201 EXPLANATIO APOCALTPSIS. - LIB. III. SC2

intenue Oamma cbariialis, habent ei «ihereilm ez A Quibus oroni cnstodli (liscrelionis cor servare pr.ts'»

Bupern» coniemplatione diilcediniSk Qisii saepe pra^-

seotis sxcoli turbine, Telut ailrita limss» vilescit.

Non eniin facile poiest animus uno eodemque roo-

mento terrenis laboribus, aerumnis, curisque et do-

loribos^ angi, et illa coelestis vit» gaudia, iranqmlliB

nientis statu delectatus intueri ; quin potius ingemi«

scendo proclamat : Turbaiu$ est^ inquiens, priB ira

9cmim$ Meiis, inveUrani inUr 0mne$ immico$ mto$

(Pm/. Vi). Qood vero in insula Thebaide, qu» To-

pazioa appellatur, unde et ipse nomen accepii, Inve-

niri dicitur, dupliciler intei!igendura est, quia et ille

pnccipiie, id est, iEgyptiorum regiones, montcho-

rum gregibos abundent, et quicunque Soli justiti»

Ticiiius babitaverity aetlierei niniirum luminis Tulgore . ueribu$ve$tri8 {II Cor. vi). Et iterom : NihH emm

ooloretur. Et pulchre sicut in oclavo ordine activae ^ judieavime $cireinter vo$^ nizii^ri$tumie$um,eihune

cipitur^ ne vei nimia sensus subiililate calleDtoi,
eltiora se qu.Trere et fortiora se scruiari audeant
{Eccli, iii). Gloria enim Hnmini celare verbum, id
est, caute de Deo vel homine Cbristo philosophari;
vel rursum desidia lorpente ad intlrma fidei initia
atque elementa eiordii sermohum Dei relabantur.
Quin potius via r^ia gradieiites, a dexieris et a si-
nistris per arma justitias tutaii procedant (f / Cor»
vi), aptaque temporis observantia com cobIo faciem
mutantes, suis inspccutoribus dicant : Site enim
mente exeedimu$ Beo, $ive $obrii $umn$ vobit (/1 Cor.
v). (}aasi hyacinthus nubilo circumdatus, biquiiur :
Hon angu$iiamini in fio#is, an^tistioimiif autem in

vitae perfeclio, sic in nono speculaiiv:e siiaviiatis
gemma ponitur. Sive quia n'«vero ordines angelo-
nim, qnorum vitam imitalitr, in Scriptura sancta
reperiantur, slve qiiia a perfecUebeaiiiudinls denario
ooo taniom, ot ita dicam, gradu mortis abest. Cui
sommo desiJerio propheta suspirans aiebat : Ideo
^Uxi mandata tua $uper aurum et topazion {P$al.
cxviii), id est, siiper omnein probatae actionis clari«
tatem, superque omnem, quae in hoc saeculo fieri
potest, contemplativi gauJii subliroiiatem, dulcissi-
mo mandatornm tuorum deiectabat amoie. Quoruro
primum et maximum est : DiUges Dominum Deum
4uum es toto corde^ tota anima^ tota vlrtute {Malth.

crucifixum (/ Cor. ii). Et qoasi in serena Ince visos
ait : Sapientiam auteiii loquimur inter perfectos {Ibid,}.
Duodecimum amethistw, Ameihistus purpureos est
permislo violaceo colore, et quasi rosas nitore, quas»
damque leniter flammulas fundenit, sed et quiddam
lii piirpura illius oon es toio igneum« led qiiasi vi*
iiuiii riibcns, apparet. Purporeos ergo decor coelestis
regni habitum, roseus vero aique violacea<(, homi-
lem sanctorom verecundiam pretiosainqite mortem
designatk Quorom videlicet roens principalitcr iit
siimmis erigiiur, etiain cumexierius perpeii abjfcta
cernuniur, Dominici semper inter adversa memores
promissi : Nolite timere^ pu$Hiu$ grex, quia compiu'^

xxii), qucid non nisi in ilio CQeleslis regoi culuiinead ^ cuil Patri vestro darevobie regnum {Lue^ xii). Quique

iDiegnira perfici posse ceriissimum est

Decimum chry8opra$u$. Cbrysoprasus esl, viridis
aureaeque commistur», qunddam eiiam purpureum
Jabor trahenS) aureis inlervenientibus gottis. Nasci-
lur aotem In Inilia. Qui significat eos qul viriditatem
aftemae patria>, perfectae charitatis fulgore prome-
reotes, eam etiam catcris purporea martyrii sui liice
pateCacioni. Qul, quandoin eoqiiod praesentem vitam
despiciunt, aeiernaro gloriam praeferum, Duniiiii in
came appareniis eiempla sequontor, jam vclut in
India, id esi, prope solis ortum, meritorom suorum
folgorem osiendunt. Et quia velut Sol in regno
Patris fulgere, regique suo, cui nunc compatiuntur,
uanc conregoare desiderantes exspectant, Jure in

flammam charilatis non ad se tantum inviceni, sed
ad Ipsos eliam persecolores spargentes, posilis ge«
nibos implorant : Domine^ ne 8tatua$ iUi$ hoc pecca*
lum. Aique inier calicero passionis biben !um, illius
potius vini quod Ixliflcat cor hominis jugi recorda-
tione debriantur (Pso/. ciii), quod Dominus se novum
cum discipulis suis in regno Pairis blbitnrum esse
proiniitil (<tfa/iA. xivi). In jaspide ergo fidei viridi*
tas. In sapphiro, spei coelcsiis aliiiuilo. Iii chalcedo-
nio flamina charitatis internx» figuraior. In smaragdo
autem ejtisdcm fidei foriis inter adversa confessio.
In sardonycbe, sanctorom inlcr vlrtoies hurailitas.
In sardio reverendus martyrum croor expriinitor^ In
chrysolitho vero spiriloalis inier miracola prcdica-

dcctaio loco sont positi. Per denarium enim qoo p lio. In berillo, prsdicantlum perfecu operatio. In

Dominicae vioea; cultoresremunerantur, aeterni Regis
pereipienda imago figuratur, ubi quod In noiio gradn
BOfi poterot, perfecta dilectione Dei et proximi per
omiiui Decalogos implebilur.

Gndedmum hffaeinthue, llyacinthus In iEthiopia
reperiior, caBruleum colorero habeiis ; optimos qui
nec raros est, nec deositate obtusus, sed ex utroque
lefnperamento locet, et purificatum suaviier florem
sraMi. Ilic aoiein non rutilat aequaliter, seil cum
Cacie cubli niuutur. Sereno enim perspicous atque
^ra&us est, nubilo coram oculis evanescit atque mar*^
cescit. Indicat aoiem animas ccelesti semper Inlefi*
tiooi deditas. atqiie angelica! quodammodo, quautum
xnortalibos Us est» cooversationi propinquantcs.

•

Patbol. XCIIL

topazio, eorumdem ardens contemplatio moostratur.
Purro in chrysopraso, be»torum martyrom opos
pariter et praeiniunn In hyacintlio, doctorom coelestis
ad atta sublevatio, et, propter iufirmos, huoiilis ad
bomaia desceosio» ln ainethy»to, coelestis semper
regni in humilium aiiinio meiuoria designator. Sin-
gutique lapides pretlosi, singulis S'int fundamentia
depiit:»ti. Quia licet timnes perfecti, quibos civitas
Dei nostri in monte sanclo ejiis ornatur atqoe fon-
dator, spiritoalis graihe sinl luce rulgenies, alii twten
per Spiritum datur termo $apientite^ aiii $ermo ^cien"
tiiBt alii gratia eamtatum, alii genera litiguarum^ altm
fide$ in eodem SpiritUt etc. (/ Cor. xii). Ctijus artifex
et conditor Deus, qui est fuodamentutn fundamen-

7

207, BEDi£ VIONEKABII.IS OPP. PAUS V. SKCT. f. — EXEGETICA GKNCLNA. 2(4

loriim, et pro nobis etiam ponlifex fiori dignatns es(, A Et a/ferenl gloriam el honorem gentium in eanu Eo

4Jl pro)<rii saiiguinis hostia ejusdein nioenia civilatis
abhierel parilcr atque dedicaret, omnia queecunque
liabet Pftter, propria possidct. Ifndo in perlore summi
ponlifiris iidein la)»ides et ipsi patriarchanim nomi-
nibus inscripli jubebanlur imponi, ul pulcherrimo
mysterio pandatur, omnia spiritualia chrismata qose
singuli quique sanctorum Tiritim et ex parie perci-
piebanl, in mediatore Dei et honiinum homine Jesn
(.hristo pariier et perfecte fuisse completn. Ilacc de
hpidibus pre(i< sis copiosius foriassis quam comma-
(icum interpreiandi geuusdecebatvideor cx{)0sui8se.
Nccesse enim erai eorum na(uras pa(riamque dili*
gf^nter c^tpoiiere, 'fleinde sacramentuin iuvcsligarc
fiolertius, sed -el ordincm ntimerosqtie prosequi.
Quantumvero ad ipsam rei profuiiditatem periinct,
videor mibi pcrpauca, et hnpc breviter stric(im«|ue
dixissc. Lcctorcmque supplex dbsecro ut si recio me
trainiie viderit incessisse, agat Deo gratias. Sin vero
secus qu m volebam cvcnisse deprehetiderit, errori
nieo veiiiam mecum a Domino deprecetur. Sed hxc
hactenus, videamus ct reliqua.

Fst dttOdechn poruc duodeam margarita: $unt per
tinguias. Omnis gloria capitis refertur ad corpus.
Et sicttt lux vera qwe iliuminal omnem liominem{Joan,
i), sanctis douavit lumcn «sse mundi, sic et ipse,
ruin sit margarita singularis, quain negotiator sa-
pieus vcndiiis onmibus cmnt (J/aff/i. xin), stios ni-
h^omiiius niargaritarum lul^ori io:nparat.

quod ex omnibus gentibus sit congregaiida.

Kee intrabil in eam aiiquid coinquinalum, etc. Illhift
lemporis describit Ecdcsiain, quaiido , jam malis de
medio segrcgaiis, soii cum Christo boni reguabunt.
Sed et nunc omnis immundus et meiidax non esi \n
Ecclesia, nec vidct lunien ctvilads Dei qtii eam odit,
4|uia tenebrae exCi-ecaverunt octdos ejus.

CAPUT XXII.

Et ottenJit miiii fludum aqwe vitoe , ctc. Iii fliivio
viiae civiiatis medio meaiKe non adhtic celebratio
indidtiir baptismi, sed rruciiis jain illhis rcvelaiar
sacramenti. Modo cnim Ecclesia seminat in Spiritii,
ut tunc de Spirilu metat vilam xlernam (Gaiat. vi).

Et ex utraque parle fluminit lignum vita, Ligiiuin
^ vils ciica rontein vitx cerniiur. Quod sive gloriam
sanctx crncis, siveDomiuum Christuin interpretaii;,
jam et ante baptisma revelatum in Veteri Testamento»
et nuuc, baptismalis clarescente mysterio, ccelcsti
fructu sanctos iinbuit. Non enim aliud nomen est tub
ceslo datum hominibutt in quo oporteat not taleot fieri
{Aci. iv). Idemquippe lignnm, quoJ Joannes inaurea
Jerusalem» Moyses in paradiso florere descripserunf,
Snlomon dixit lignum vitae esse auiplecieutibus eam.
Ilunc Huvium pulo Jordanem figurasse, ultra quem
Moyses populis inonlia saiuiis, et iutra qnem terram
reproniiisionis Jesus aperuit.

Afferent fructut duodecim^ per mentes t:ngutot red^
dent fruetum sunm. \t\ duodecim mensibut omne

Et tpi.itea civilatit aurum mundum^ etc. lisdem me- ^ tempus iiisiiiuat vitae, ftciiicet iilius ubi dicitur : Ei

laUis pl;iteas componii» quibus civitatem jam dixe-
rat adopnatam ; iiiulii enim suut eliam vitae latioris
et iiirerioris, summis iii Ecclesia cincli virtutibus,
et puriute mentis et radio rulgent opcris.

Et lempium non vidit in ea^ etc. Quninvis, inquit, la-
pidibuscivitaiem dixerim exstructaui, iiou iniL*dinrJo
lauten mtteriali tigiiificavi requiem essc sanctorum,
quoruin ipse Detts unica domus ct lux elrequiesest.

Et civitat non eget toie neque luna ul iuceant in ea.
UuianonltimitieautelemenlismunJi regitur Ecclesia,
sed Ciiribloxlcrno soledcducitur pcr luundi tenebras.

Nam ciaritat Dei iUuminabil eam, Ipso cuini lumine
fniemur in patria , quo nunc regiinur gi adientes in
vi«. Bodem informatl inier bona malaque disceruimus,

anni tui non defieient {PtaL ci). Et ilerum : Erit men-
tit ex mente^ el tabbalum ex sabbaio {Itai, Lxvt). tJbi
pra^sens Domini vultus, .Tienia saniias, «lernus Tit»
cibus esl. Polest et sinipHciler iiitelligi quod per do-
ctrinaniduodecimapostolnroin crux Chrislifrucliftcet.

Et folia iigni ad sanitatem geniium. Si fnictus mer-
ces bea(» iinnioi talitatis accipitur, recie folia per-
petuu» intclligilur cantus, quod in tanitatem cadai
felici jain sorte canentibus. Ibi enim geniium curaiio
vera, redcmpti.t pleua, felicitas sempiterna.

El videbunt faciem e^ut. Prxiiiium fidei iiobiB visio
Dei servaiur, quod suramum esse bonum Philippu^
iiilolligeiis ait : Domine^ ottende nobit Palrem , et tuf-
ficit nobit {Joan. xiv). Sollicile euiiii fuerat commeii-

qiio lonc beatrficali, Sulu qu» lioiia suiit ceriiemus. |^ daiiduin hoc sancios visuros et habituros specie,
Et ambuiabunt gentet per iumen ejut. Signifieat qiiod credutii viveiites ex fiJc*

quod idem ipse Agnus nunc sit pert>grinautibus via,
qui tuiic civihus vita.

Et reget terra afferent glortam tuam et konorem in
iliam, fteges bic spiritualct dicil, qui cunclas virtu-
iiim suarum diviiias Eccleti:e conreraiit laudibus.

Et poftm ejut no» ciaudentur per diem, nox eium
noH erit iUic. Lumen Agni ptrpetuum, imo ipsum
pro luinine tempilerno in illa ctviute, sublato no-
ctis tempore, memorat futurum. Quod tutcm porl»
non claudentnr, plenissimsB securilatis iiidicium est.
Non enim ibi jain dicilur : Vigilate et orale ne tit/rc-
lij in tenlaiionem {Maith, xxvi) , se.l potius : Vacale
M ddcte^ quoniam ego tum Deus (Psnl. XLv).

Et nomm eju% in froutibus eorum. Confetsio noini*
nis sancii uuiic inter hosles servata, tunc vicl<*res
in patria glnrilicat.

Et nox ulira non erit^ etc. Non ibi fragilitas cor-
porum, vel quicte nocd^, vel iguls eget lumioft,
quaiido eril Deus omnia t/i oiiiNt^ifS (/ Cor. Ti) , qnl
«st Ihx vera (yoait. i), ot requies ftterna taiicioram.
Qua; si td allegoriam verba rcferat, non ibi prophe-
tarom exboriatio, non logis est praedica^io necesta-
ria, qux nunc lucerna dicitur esse in obtcuro Inco.
quoiiiam iu Dei conieniplalione rcbus cxpletis tenctiir
perfecta promissio.

Et dixit miki : ttuec v:rba fidelitsmn et vera $HHt.

505 EXPLAiNATIO APOCALTPSIS. — LIB. IIL m

Non de Joannis diriidentia dnbitabat, sed veram ti* A Ific promitliinlitr, id est, Tgni vita^, hi proctil diihhi

sinirem omni Ecclesisc, in qua et parvulos futiiros
DOirenily commeiidabat.

Ei Dominu§ Deusipmtuumprophetarum misUangelnm
swtm. Ne dubilcs, iuquit, de personn moneniis. Deus
enim ipse qui spiritus prophelarum cociesti solet im»
buere visione, h»c me tibi misltprvmonslrare rmura.
Osiendere servis tuis quce opertet fieri cito. Dociiit
se, uldiii, oniniuro generaliier uiilia prospesissc.

Beatus qui servat verba ptophetix libri hujus , ctc.
Subiuditur, bentus sum. Sic enim bcatus Dioi>yNins
A!exandrin«s antistes hos versiculos conneciii, dnm
quibusdam bxre^ibus ex bnjus libelli occasionc sur*
geniibus ct errorem redargnerel, ct ejnsdem prophe-
liae scnsnm ab omni nubllo carnalis intclligeniis

per portas inirant iii Ecclesiam. Porlas scilicet justi-
11»!, qiins sibi Pfidlmista posiulat aperiri {Psal, cxvii).
Qni awem ailunde tentat atcendere^ ilte fur est et
latro (Joan. x) ; de quibus el hic subJiiur :

Foris anlem cancs, ct venefici, et impudici^ elc. Cun<
cta eiiini rabics improboruin et iiunc intrinsccus
Ccclesiain tcntat, sed cum inlraveril pater ramilias, et,
snnctis secnmnd nuplias intraniibus, clnuscrii ostium,
tnnc incipient Toris slnre et pulsare ostinin (Luc, xiii.)

Ego sum radix et gcnus David, Gentinaai hic pcr-
Simm »uae naiuram expressii, quod idem Tacior sit
David secuiidum divinitatcm, qui fncius e4 ex semine
David secundum carni^m. Qiiain Donunus quxstio-
nein Judoais in Cvangelio proponit, quoniodo vide-

pnrgaium ad xterna etcocleslia promissa transferrei. ^ licei Christus filius sii David , cum eum David in

Cecidi ut adorarem ante pedes angeli, eic. Aiit seiitel
factnra iieravit, qnod cobib'4us non est ausus re|)e-
fcre, aul magno vibionttin stuporc perculsus, adurare
se voiuisse itiTum confiielur,

Conservus tuus snift, eic. Nota quoties ct Joannem
prnphctain et bunc librum prophetiam nominet; nani
muha butc cum prophetis concordia, iiec in sensibus
lantum, sed ct in verbis. Qiiot enim hic haix, quol
S^chariae, aliorumque propheiarum versus invfniesl

iVe signaveris verba proyhtiiice libri hujus, etc. Fu-
turo propinquante judicio manirestari oportuit divina
praecep^a, judiiia, atque promissa, quorum observa-
tione przniium miles acquirant, neglectis pieuam
contumaces incurrant.

Qtif nocet, noceut adhuc^ et qui in sordibus cst , sor-
de4cai adhnc. Ucculta hic Dei judlcia, sed justa de-
moDsirat, quibus mali homines in pejus proficere
pcnniituntur , id est , pervenire ad summam nequi-
iiatn, ot possit jiistum invenire judicium. lluic illud
iimtlt*. ett : Aut (acite arborem bcnam et fructum ejns
bonum^ ant facite arborem malam et fructnm ejus ma'
tum {5latUi. xii).

Ego sum A et n, etc. In A Verbi divinitalem , ct in
a saseepiain humanitatem designtt. Priiicipium sine
icrinino, quod crebra in hoc libro repctitione firma-
Uir, sive propter unius Christi divinitatem et huma-
nitatem saipe insinuandam, sive ut unius naturx toia
Triuitas iniimetur, qux per pruphetam dicit : Ante me

Spiriiu suum Doniinum vocet? (Matth. xxii).

Stella 'Splendida et matutina. Qui post noctein pas«
sionis uiiius appnrendo Inmen resurreciionis et vitnR
vcrbis et exemplo sxculis osiendir. D.! qao ad be.ituin
Job dicitur : Nunquid producis lunfrum in tempor*
suo? (Job. xx.xviii.)

Et spon$us el sponsa dicunt : Veni. Caput et corpus
Ecclesiae, singula meuibra cohorian:ur ad fiJcm.

Ei q li audity dicat : Veni» Qnisquis interiiuin in
mente fidei vel charitaiis lumen pcrcepit, ad hoc et
alios convocet.

Qni vult^ accipiat aquam vitiv gra is. Sic libcrum
coiiveuitur arbilrium dicendo : Qui vu!t accipiat^ ut
confeslim gratia prxJicctur iii eo quoil sequitur :
Aquam vitcegratis. Nullis utiqiic mcritis prxcedenii-
bus. Et ipsum enitn velle, Dai donum esu

Si quis apposutnrit ad haic^ apponet Deus super
illum plagas scriptas in tibro isto, Uxc propter
falsatorcs dixii, non proptcr eos qui simpliciter qiiod
sentiunt, dicunt, in nullo propliriia mutilala.

Dicit qui testimonium perhibet istorum : Etiam, ve-
nto cito. Idem Chrisius tesiim •niuin perhibet, qiii sa
Ecclesl:e yenturum annuniini. Cui inore Cantici can-
ticorum Ecclesia devote respomlet :

Amen, veni, Domine Jesu Christe. Quoe quotidia
clamat orans : Adveniat regnum tuum (Matth. vi). Ec
10 psalmo : Psaltam et inteUigam in via immacutataf
quando venies ad me (PsaL c).

ssom esf formatus Deus, et post me non erit (Isai. xliii). J) Gratia Domini nostri Jesu Ctiristi cum omnibus vo*

Vt sit potestas eorum in tigno vitce. Dignuin prs-
niium stolis candiJis, id est , vitx immaculatx pro-
miiiil, videlicet ul Domini aspectu, qui est vita acter-
iia, potiatnr. Deaii enim mundo cordCf quoniam ipsi
Deum videbunt (Matth. v).

Et per portas intrent in civitatem. Qui Doinini servant
Diancl^la dicenlis : Eyo sum osiium^ per me si quis
SMiroieritt salvabitur, et ingredietur et egredieiurj et
paseua inveniet (Joan. x); ilia utiqiie pascua quae et

bis^ Amen. Eant Pelagiani, et sua virtute lidentes,
Domini se graiia privent. Aposiolo auiem Paulo
prssiJium quacrcnie ac diceute : Qnis me liberabit
de corpore mortis hujus?(Rom. vii.) Uespondeat Joan-
nes noininis sui memor, et d icat : Graiia Oei p<r
Jesum Cliristum Dominum nestrum (Ibid.)» Et ne sibi
Donatislx de singulari Dei inuucre blaniiianiur, au-
diant quod cum gratiam Dei quasi vale nliimuin
commendaret, adjecit, Cum omnibus vobis.. Amen.

JUinime obstupent lcctor non videm a nobis hic dari Expotitiontm in 5. PaMtli Epislolas

?stam vetereB Venerabiiis Pafris editiones habent. H uic exegesim , Bedoi minm rectc attri-
ssendnm qmm Floro diacono^ sub isto nominej intor sequentis Sciptores $<SiU'i^ ad annum
800, edcdiu^. Edit.

m

BED JQ VENEB A BTf iIS ,

A\GLO-SAXOMS TOESBYTERI,

OPERA EXEGETICA,

8IVB

OMNIUM EJUS OPERUM PAHS IL

SECTIO SECCNDA. — DUUIA F.T SPURIA.

DE SEX DIERUM GREATIONE

LIBER SENTENTIARUM EX PATRIBUS

CaiXBCTAIICM.

BL PRIMA DIC.

Itt principio creavit Deus cmtum $t tfrram. Istiid
rapiiulum oniniuni librorum caput est. Oiniiis eniin
^cripiura diviiia bipartila est , Vetus Tesiamentum»
et Novum. Alia quippe sunt , iibi interna intiman-
tiir, «t est : In principio erai Verbum {Joan. i). Alia
lacla narraiilur , iit est : /n principh fecii Deus r««
tum ei laram. Alia futiira pronuniiaiitur, sicut dici-
tur : Ciim tenerit FHius hominis in majestate sua
(Matth, ▼). Alla vero sunt, quae agenda priccipiuntur,
ut est : IHliges proximum tuum (Ifa/l/i. v). Quomodo
ergo bipariiia cst ? Quia sunt alia quae secundum llgii-
raui dictii sun!, ut esi (^aniicura canticorum ; et est :
Audinit Adam toi cm Domini Dd deambulantis tn para»
di$a (Gen. iii). Et alia sunt secundum reruin gestarum
fidem, ul esty sccunduin quod populus de iEgypto
transierit et quod mare pedibusambulavii. Aliavero
sunt , qu» uiroqiie inodo dicia sunt, ui est traiisitus
roaris liubri. Et miracula illa qu» Dominug iii Evan*
geliofecit. Dicil vrro : In principio creavii Deus ceetum
tt terram. liiquirendum est in quo principio creavit
Deiif ecrlum ei terram, utrum in principio teinporis,
•n in pKincipio ut esset boc initium creaturflB ejus, ei
quo alia esse ccBperunt. Non enim Deo seiuper coae-
lerna fuerunt. Dicainusque : In principio sibi coee^
terno fvcit Deus cotlum et terram^ boc est in uiiigeiiito
yitio^ qui est Sapientia Patris, de quo dicit Apoatolus :
CUristum Dei viriutem et Dei sapieniiam {I Cor.i); et
in psaliiio dicit : Omnia in sapientiu fedsit {P$al. ciii).
Et iterum dicit Apostoliis : Quia in ipao eondita sunt
OMnky ^MP lii cesh sunt at in ttrra^ visikUia et inmibi'
tia {Colou, !)• uam et evangelisiade Cbrisio dicit : In
kac munde erat^ et mundus per eum faetus est (Joan. i).
Tameii q«»reiHiiim est« qiiod in prliiGi|»io priiuuiii
Deus fecil ceelum et terram , an lucem. Ct si prima
lux creata fuit, qiiare noii dixil : /n principio creavit
OeuM lurem f lntelii)teiidum esi , quod simul creavii
^«Mttm, et terrain ei tucem. Uuia niliil interest, nisi
origo taiitum, sicut bouiodiias parabolaa cognilas sl*

A mul non poiest enarrare, ita et Domiuus fecil. Qnla
lioc prius enarravit, ouod originem babuit, ei posiet
quod exinde factum luit, quamvia utrumque simul
fecisset. (jt qu<»d sola origine prior est in faciendo,
prior sit ex tempore enarrando. Crgo dum oporte-
bat ut Scriptura sancia utrumque enarrasset, et res
gestas quain res narraias, quod exinde facturo esi»
ratio erat ui priiis enarrasset unde aliquid fa-
ctum erat, quani illud, quod exinde faictum esi,
propter tardiores intellectu, ut capere potuis^ioni,
quia res cnrporeae ex aliquo liebani. Ouia nibil iiileresl
inter creationem cceli et ternc, et lucem, nisi iioc
tantum, quod est inier verbum ei vocem. Quara
non dixit : In prindpio fecit Deus eoslum et terrans ,
sed dixit : CreavU^ propter inlbrmitatem materiae«
et iterum sen»uiu spiritalem.

Item Recapitutatio,

In principio creavit Deus ceelum el terram. Princi-
pium Ciiristus est , sicut ipse in Cvanselio aii :
Ego prjncipium^ qui et loquor eobis. Iii hoc igitor
B I rincipio (ecit Deus ccslum, id eai, spiritales, qui
Cflelestia meditantiir et quxrunt. In ipso fecit et car-
nalcs, qui terrenum necdum depoiueruut. Terra av-
tem erat inanis et vaeua^ id est, Qiiia nondum erai •
mari distiucti. Ei vaeua^ i>i esi, quia littoribas ikni
erat circunidati, vel vitibus oriiata ; id esl, arbori-
Ihis vel auiniaiibus.

Iiem Recnpitulatio.

Terra autem erat inanis et vacua, Terra sri!ie^
carnis no^tra! inanis erat et vaciia, priusqiiaro do-
ciriiue acdperet forniam. Et tenebras erant super fa^
ciem abffsti^ quia non erat lux qus 8uperfunderei«r«
quod 81 esset, utique superes^et. Sed quomodo eraiT
Id est aer spiasatus luce carens diurua.

Jtem Recapitulatio,

Et tenebrte eraut super fadtm abifssi. Quia d« lido*
rum cvcitas, et isnorautia! pntfuiida obscuritas corda
Mostra tegebat. tt sp ritus Uei ferebatur super aqmaa.

S09

DE SEX DieflUM ClifiATK)NG LIDER.

211

\}nd% lil baatns Apostolus : Super eminenUm^ inquit, A sicut io oetenis creaturas repetit, quas creavit, uC

Hkntiam ekariMlis Christi {Epket, iii). Et alibl ait :
SuperexMiiai autem amnem inietUctwn (Pkilipp* iv).
Ergo aliquid inchoatuoi ostondil, super quod spiri-
los Dei ferri diceretur, oon loco, sed omnia super-
ante atque praecellente potentia. Duo quippe suiit,
propter qood amat Deus creaturam suam, ut sit el
maiieat. Ut sit formata, et maneat in praecepto Crea-
toris. Ergo SptnViis Dei ferebatur super atfuaSf ui es-
set qood maneret ; quamobrem prius res informatas,
ei postea Spiritum sancium nominavit, quia oinuis
eilguos amor rebus quas diligii subterponitur.

ReeapUuiatie.

Ei Spfritus Dei ferebatur super aquas, Id est, Spi*
ritos Dei Piiiris. Et de ipso Spiritu snncto ;«it Apo-
acoliis : Qui nen habet Spiritum Christi^ hic non est
ejus {Rom. ¥111). Si ergo nihil interest inter perso-
Patris, el Filii, etSpiritus sancti» quare non

III flrmamento dicit : Fiat firmamentum^ et iteriim :
Fecit Deus (iriuanuntum. Ideo quia non erat necesso
ut dixisset : Fecii Deus lueem « quia intelleetualis
ereatura erat, id sout angell. Qu;indo aniem dicil
Fiat firmamentum^ vel cu^tera in aliis creaturis iioe in
cognitione angelica dlcit, quia nec mirum est si Deas
MDCtis angelis suis, in prima lucis condiiione ad se
conyersis, prius voluit ostendere quid erat deinceps
facturus. Quando vero dicit : El feeit Deus, id est iti
propria natura rerum. Jam non erat opns lioc de aii-
gelis iterum repeiere, quia illi tunc, sicut diximus*
conversi fueriini ail agnoscendum Creatorem suum.
Cum enim sierna illa et immutabilis , quae non esl
facta, sed genita, Sapientia in spiritalem atque ra-
tionalem creaturam se iransfert (sicut in animas
aaocias, ut illuminaii lueere possent), fit in eU quoe-^
dam lucuienia rationis affcciio, quae potest accipi
facta lux, cum dixerit Deus Fiat tux. iam enim erat

diai:QoinwbabeiSpiritumSriHlas,vel:Sicutd^^ creaiio, qii.^e coeli nomine siRnificata est.

al Spiriius Patris, 76! Spirilus Filii ? Quare non diclt *» cum scriptum sit : In principio creant Deus calum es
Pater Spirltos , vel Filius Spintus ? Quia non babcl i^^^ . „on coeli coi porei. sed cobII incorporei, in

relatlvom modum onde reddere posset, sicut dicit
ServM Domini, aul Domini servus, vel Filius Patris,
€1 Pater Filii. Qula si dixisset Pater Spirilus, osien*
ditsei Deum esse Palrem Spiriius. Yei si dixissel
FIII08 Splriius, demonstrasset Spiritum sanctum Pa*
trem esie Filii, quia non esl nrc Pater nec Filius,
•ed de divina substaniia processit. Quamohrem uon
dieil Spiritus sanctns nntus a Patre vel Filio, quia
BOfl esl naius slcui Unigf*nitus, nec factus sicut nos,
mi per adopiiooem graiise fitius vocaretur. Et qno*
modo Spiriius sancius cosiernus diciiur Palri et Fi-
iio? Quia dixil Spiritum sanctuin ex Patrc et Filio
procedentem, et coaetemum esse. Semper enim pro-
cessit, nam non semper datus esi, quia semper po-
tesi deri donum non per daium. Semper enim Spiri-
saiietus processit, et a Patre paraium fuit dari

quo inielliguntur omnes sancii angeli.

Et vidit Deus tucem quod esset bona. Quare lucem
tanium laudavit, ei noo noctem. Id est, qula nox ad-
buc, nec dies fact» eranl, sed tantum lux angelica,.
quia indignum erat Deo rem iuformem laudare, quai
adhuc formata non erat, sed rem illam quae formata
erat laudavit, id est, liicem anj^elicam.

El divisil luceni a ttnebris. Quid est divlsio lucis a
tenebris, nisi disiinctio format» ab informi.

Appellavitque lucem diem. Quainobrem appellavil
lucem diem, quia dies adhuc non eral formata. Idem*»
que dies circa specieni facta rei appellatus esU

Et lenebras noctem. Quare similiter noctem appal*
lavit, qas adbuc uiinime forinaia erat, quia nox ista«
quae nobis notissima est, facileam esse absenilam solis
^ .. super terram. Qula , decidente sole, vocamus vespe-

Hum lonc non erat qui eum accepisset, neque angeli, „,„ . inchoanie mane, appelbmus dieuh Nox auteni
neqoe bomines, nisi solus creator omnium. Et 81 ^i hic privaUo operis est, aut uox ipsa possibillus esi
fTtfi iMiiiii ficii^ Pater. et Ftltus, et Spmtus saneius appellata, qnse in rebus est faciis, unde fieri potest^

( / Joan. V ), qusre ergo iion dicitur Pater niissua a
Filio, vel a Spiritu saucio? Ordo paternae reverentise
servatur,

Heeapitulatio.

Splriyu aulem Dei super cor nostrum lenebrosum
cl fluiduni, quasi super aqoas ]am soperferebatur. lo
quo subiisienies requiescerenius , cujusque vivifica-
reoior flaiUy ei cojus unda ablueremur.

OE CIIEATIORB LUCIS.

Durif quoque Deus : Fiat lux, Lux autem ista esl
irlsibir», an invlsibilis ? Invisibilis vero dicitur, quia
creatio aogelica est, quam ocull noatri non valenl
protpicere. Ratio enim erat ut die quarla sidera io
ettio fabricasset, qua: oculi nostri poiuissent prospi-
cere. Ista creatio angelica, esi temporalis , an iu-

etiainsi non muteniur. El iterum secundum sensunr;
spiritalem.

Reeapitutatio.

Dixit queque Deus : Fiat lux. Id est» llluminaliO'
credulitatis appareat. Prima enlm die lucem fldei
dedit, quia prima est in conversione fides*. Unde et

Kom primum in prscepti» mandalum est : Dominms
us tuus^ Deus unue est. Propter quam fldein ipse
Dominus etiam Invislbillter In mundoapparere volnit.
iam tuiic Deus jnxta praesenlia sua gnuiani divisii
jttstos, Id est, fliios Del el lucis, a peccaioribus, tan^
quam a lenebrls ; tsloi voeane diem^ illos noctem. Nani>
qula in Ecelesia lucis nomlne justi appellantor, aodi
Apostolum : FuisHs^ inquit, aUquando tenebra^
nune autem lux in Domine ^phes. v).
Factumque vespere el mane dies unus. Quid esl ve*

ieroporalU?TeM^^ IpMperfectio singulonim operum? ek

n± " P.L^:i"^^^^^ &.'»1± ^ "««•: id est.«tio sequenlum.

f

iigimos expressum ab «terno Deo per Verbum co»-
lemom io Creatura spiriuli, quam jam tuoc fecerat,
cum dictooi est : In principio creavil Deus catum et
terram^sed isia locutio non taotum sine aliquo souo»
•ed etiam slneutlo corporali motu,creatura spiritalis
eiiis meDte atque ralione quodam modo Infixa per
Verbum Pairis costemum ; sed multum ae dinicilli-
muB esi capere quomodo didtur, Deo non tempora-
liier Jttbente,Beque id lemporaliter audiente creatu-
ra» qui cootemplatione veritatis omnia tempora ex-
cedily sed iotelle^ioaliter sibimet expresiias, cum
Patri costema Sapientia tanquam hiteiligentibus lo-
coiiouis ad ea qua: infra sunt transmittentes, ul fie-
rei lemporabs otoius in rebus temporalibus, sive
fiM-inaodis sive admiuistrandis.

Ei facta ett tux. Id est, crealio angelica, quia iili
timc eugnoverunt agnoscere vel iotelligere Creatorem
•auoi. Qitarc iterum oon repetit ; Ei fecU Deus lucem^

DE SECUNDA DIE.

Dixit quoqwe Deus : Fiat firmamentum. Idem pro-
ptcr flrmamenium slabilitaiis, slve propier IntranS'
gressibilitatein superiorum atque inieriorum aqiia^
riNn. Naluram lamcn aquarum illic jam non vapnrali-
leDuliate, sed g'aciali solidltate peodere aestimamus,

Sropter siderum naturas mitigandas, iie creaturas
iA subterposiias nimio ardore concrement. Quo^
iiiodo autem quaelibel aqu« Ibi siut, ubi eas miiiioie
dubitemus? Quia major esi Scriptune buius auctori-
tas, quam omnis humani ingenii capacitas* Be cqbIo-
rum autem cousisteotia qu^renda est raiio* Dooiioaa
hic unum flrmameiitum factum commemorat, Apo-
stoius autem se in terliiim coalum rapiuin fuisae
testatur. Quid ergo dicamus,^ nisi quia conglobat»
miuiuMe gutus iu unum faciuut colleciionem uiiaHi,
etpropter gravitatem ponderis uoneas sulTert aer

fll

Bli:D.£ VENERABILB OPP. PAUS II. SECT. II - DUBIA ET SPURIA.

:r2

siiciinere, seil ej(K pnndiTis ad imiitii itRriindt^ndo A Deum, eonliirbenl, licoat([iie ei germitiare bonorum

ibl tocnin. H:pc esl iilnvia. Krgo aer inler vnjwircs
htimiilos, und« d(*snper nnbili globenlnr, ei maria
suliierrits» voluiil intet i$;^re coeluin esse inter .iqiiam
eluqiiaii:. Secnmlom vero roelum, quoil spiritu cer
nlmiis, unde animalihus plcnus disciis ille ad Petrnin
in exsiaHim meniis descendil. Tertium vcro coelum ,
qtiod mento cngnoscimus, ita secretnm alque remo-
tiiiH vel omiiiiio mundaium. vei a carnis sensibus
abreptiim, ut ea quae in illo C(pI<> siint ipsam Dei
substantiaro Verbiim. per quod facia siint omnia , ia
charilaie Stiiritus «-anrti inefribiliti^r viilere val' ant.
Kt dixit i)eHs ^ Fial finnamenlunt iitter medium
aquQruiiff et dividat aquug ab aqnis. Spiriiiis erj;o Dei
Bcribendus ader.it, quasi quis :ib eo reqnirerei, qiio*
modo niclum sil recte resrouderit. Dixit Deus : Fiat,
id est, qiiod in Verbo Dei aeliTiio erai ut fieret.
Deinde incipit narrare uiiumqundque factum. Cum
audivimiis,El $ic faciumeii, inlelligimus facl-tiii crea-

operum fnictiim secundnm genu«i. D liges proximuin
in subsidii^ necessiiatnm carnalium, liabenA in sese*
men senundum similitudinem , ui cx siia infirrailale
compaiinnlur ad subveuiendum indig<>ntibus, produ-
cens ei lignum forti robore. Et friiriiferurn, td est.
benencltim ad eripiendum eum qui iniuriam p^titiif
de manu potentis, et praebendo proiectionis umbra*
cnlum valido robore justi jiidicii.

Et vidit Deus quod esset bonum^ et att : Cermimt
terra herbam vJrentem^ et facientem semen, ct fignum
pomiferumj faciens fructum juxta genus snum^ euiui
semen in scmetips) silsuper terram. Et fnctum est tta,
Et protulit lerra herbam virentem et a/f.rentem semen^
juxla genus suum, Ugnumque faciens fructum, et ha-
bcns unumquodque^ semeniem secundum speciem $uam,
Et vidit beus quod esset itonum « factumque est vespeM
et mane dies tertiM. Quiil esl eoim, quod ista omnia
in uuum dicil imperahvii fieri, el terram germinare.

ttiram non excetluisse perscripiuiii in Vcrbo Dei ter- B et aquas congregare, iiisi quod isia omiiia in lerrQ

minos generis sui ; cum vero audivimus : Vidit Deus
quia bonum esl, inteMigimus in beuigno Spiriiu ejus,
iinn quasi inrognituiii post faclum plaruisse, sed po-
tiiis in ea bonitaie placuisse, ut manerei factum, uhi
placebai ul ncrei. De ri^cura aulem cceli breviier di-
cenduin esi, lioe scisse aiictores iio<lrus, quod veri-
tas babet ; sed Spiri:um Dei qui supcr eos loqiiebatur
iioluisse oslendere nullo salule proftituro utilia. De
ra autem conlentione, qnx inter pliires de flgura
cceii freri solei. ulruin io moduni extenfx peilis, an
spb:rrse vel cauier;e cotKHisial, nou videmus gund
piohibeal peHem exiei:saiii iu inudum camer.^e cur-
vari, vei quasi sphaer.u iu rotuudum siniun ex-
lend',

Item Recapitulatio.

Deinde secunda die disposuii Deus fi\mamenluni^ id
est, sulidanientum saiiciarum Scripturarum ; flruia-
mentum eiiim iu Ecclesia Scriptune divinx iuielli-
guntiir, qiiia (0)luin plicnbilur sicut liber.

bucremtque super hoc fiimamentum aquas. Id est,
coelesies popuU)& aiigeluruui, qui non opiis babent
lioc suscipere nrmaiuentiiin, ut legentes audianl ver*
iHim Dei (Matih. xxiv). Videul enim semper eum, ct
diligunt. Sed superposuit ip&uin flrmainenium legis
auas super inriniiitalcm iiiferiorum populoruin, ul ibi
spiritates suscipientes coguoscanl qualiler disceruani
iuter camalia el spiritalia, quasi ititer aquas supo-
riores ci iuferiores.

DE DIE TERTIA.

Dixit vero Deus : Congregentur aquos qua^ sub ccelo
sunt in locum tiiitcrtt, et appareat arida. Quid e^l ergo
qm:d non ait : Fiai arida visibilis, vel aqua congre-
gnia, nisi quia propiiiquiora sunt eidem infurniHati,
«|uam coelesiia corpora, ut de bis per innumeratio-
iiem dierum infirma rerum condiuniiir. Ideo notuit

radice figuntur? Ideo ad eamdem diem perlinere dt-
cunlur quia quamvis longe late<|tie per incrementa
sua diffunduntur, lauien de locis propriis nexibus siiis
iion moventur. Quii arliOFes vivunt, viviint tamea
niui per animam, sed per viriditatem, quia ille sue-
cus infuiidiiur iu radice, deiiide in qualitaiem arboris
efficittir, et postca iii efTusione ramorum, el exinde
in viridiiale ioliorum. Uude dicil : Et lignum pomife-
rtim, quia omnia ligna fructum non raciuiit, quia bic
fruclus intelligiiur , quia unaqiiaeque arbor liabec
usum suum, et unaqiiseque lierba simililer uiilitateiB
suam laui in manifesto, quam iu occiiUo.

DE DIE QUARTA.

Dixit aulem Deus : Fiant Ittminaria in firmament&
ceelit ut dividant diem ac noctem . et sint in signa et
tempora et dies et anuos, et luceant in firmamento cetli^
et illuminent terram. Ei factum esl ita. Fecitque Deme
r duo magna iuminaria : luminare majus, ut prasesset dieif
et luminare minus^ ut praesset nocti^ ei steUat^ et po^
suit eas in firmamenio coeti, tU luceant super terram^ e$
prceessent diei ac noci, et dividerenl lucem ac tenebrai»
Et vidit Deus quod etset boiium, et factum ett vetpere
et mane dies quarlus. Ut quod ihi erat iti Verbo Dei
secutidum genitam Sapienliam. Deiude factum esi in
creaiura spiriuli, boc est in angelis. Deiode facta
auut ipsa luminaria, ut essent in genere proprio, ut
sint In sigua ei lempora. Quis non videal quam ob-
scure posiluin sit quarla die coepisse teropora, quasi
siiperius illud triduum sine tempore praeierire po«
tuisset, qtix sux lamen crealionis tempits babuerunt,
({uia miiiuo crcatura nomen accepil, siderum lainen
disiinciione illud tridtium non habnerunt.

Lundnare majust ut pr^eesset diei^ quia diem clare-
scere non posse cognoscimus^ i\W\ solis luiiiine ad-
juvciur, nec iioctem siellis appareiilihus , si luna

infcrri, ul similiier com superioribus fieri imperarct, ?es«« » quemadmodum llliiis praesenlia jyuslratur.
i^ed congregatie aq.ia apparere per se iiiarma rertim n Uu«'»ni tameu otrum isla praicipua cobIi lumiiiaria
jussii. Ubrergo congregaiai suni aqu« si toiam ter- ^ «^qHal-ter yaleanl, sed diversa intervalli d^tauiia
ram ptius occupavcrum, illic. scilicelquo relr.nciaB lt.rr;e oculis nosiris majora miiioraque appareani.

piius occupavcruui
sunt ul terra nudarelur. El si atiqua parsantea arida
apparebai, ubi congregari poinissei, non ergo tolum
abysbus occupavit, sed magis iutelligendnm e^t, aut
in modum ntbulu; prius aqua lerram occnpasset, aut
lerraui luiig*; lateque ob^idens, qua cavnm locuin
luxhuissei, ubi percuireules aquas capeie potuisseut
ul apparcrct atida.

Item Recapituhtio,

Post hecc d'e tertia coliegil hi unum aquas inferiores
salsas. Hoc esl, bomtties inAdele^, qui cupidiiaiura
lempestate et lenlalioniiiii cartialium fluctibus qua-
liuniur, el in se ipsis quasi amiiriiiido includuntur.
Sf^gregavitque ab eis aridanit popiilorum seilicel fun-
tetit fldei siiieutem ; obflxitque dehiiic superborum
limilcs, ei coercnii eos , ne turbuleniis iuiquiialum
suurum fluciitus aridami id esl, auimaui silicntem

quia sicut prius coelum factum esl, ita pnus oroan-
dum erat. Qiiarta die Uunt sidera, quibus lucescen*
libus super terram babitalio illustratur inferior, ua
babitatores ejus in tenebrusam babitationem indii-
cerenlur, Ideo succedentibus moilbus, infirma infe-
riorum corpora quieii reparantur, (actum est cir-
cumeunle suie dici iiociisque vicissitudo propier
vicissiludinem dormiendi vel vigilandL Noi autein
i!la ne indecora remanerct, luna vel siderum lucQ
decoraia est, ut ipsos bomines consolaretur, quibus
iter carpeiitihus etiam operanlibus noclurna neces*-
siias compeliit, vel auimalia, quae solis lucem ferre
non possunt, acquaniuiil«T cousoleniur. Qnandovero
dicit : Dixit Deiis Fiat , inteliigimus Scripturas
iiitentionem ad icternitaiem Verbi Dei recui renieinv
non etiim iiiveiiil aliqua recreanda quam iu Verbo
Dci nou iuvcuisbct creaia; non crgo totiea di&ii

213

DE SKX DUlRUM CnmiONG LlBEfl.

2(4

Deus Fiai t//ii«vel iUa, quoiiei» w lioc Ubro reperitur A vel fluiduin esi, lioc pUcMius dtHidKesl. Quidquid

scripluin. Unum enini Yeibum ille genuil« in quo
«iixil omnis» priusquam focia sunl singula. Ei smt in
9t§na ei fempora : iion secundum hxreiicos vcl
philiisopbos, qui vana signasectaiiiur, sedsecundum
veritalem signoriMn. Signa aulem el lempora ad
lunaoi vel ad sidera cqdIi pertiueie dicunlur. Inqui-
rendnm csi si coelum in gyro versatur« an sidera
circumeunt. Id inlelligenduin esl. quod sidera cir-
cumeuni, ciblum auiem lirniiter stat.

Et factnm est vespere et mane dies qnai tus. Ciir
vespere Tel mane nominavit, de nocle auiem nihil
iadicavilt Quid ergo aliud noctem dicamus, nisi ab-
semiani lucis, qux inter vesperam el mane re^iare
videbaiur; an quia prima lux angelicam higniflcavit
creaiionem, qui conlemplando crcalorem suuin, cum
coDcordissiraa chariiaie Mue caeciiaiis ignoraniia
Creaiorem in perpetuum laudare uon cessanl ? Sed
Umen iniiio operis el fine lucide cognoveruul quod

autem humidum vel vaporaliler suspensum e<t, hoc
volatilibus traditum esse maniCesie cognoscilur, quia
sicul pisces maris pinnulis suis in aquis nalanl, ita
voliiiilia cosli in aere quasi in aquis in pinuulis suis
voiilare videanlur. El iden sub firmamento coeli vo-
litare dicunlur, iion in firmamenlo coeli, quia lliic
spalium contiguum csl, ubi voliiare aves non pos-
sunt. Aer iste a confinio luminoso coeli tisque ad
fluidam aquarum cl nudam terram fluxuui est; non
omnis lamen ad terram perliiiet, sed de quo incipil
a sursum versum iguis, graiido, nix, glacies, spfrilits
leinpestaiis. Qutdquid aulem superius esl, propter
iranquilliiateui ad coBlum pertiiiere dicilur. Etdi!-
mones habliire in aere dicunlur ; el proptorea e^is
sufl^ert aer suslinere, qnia aerea imagiiie uUiniur, ci
cxinde inipugnanl bumanum genus , qui slaliui
quando creali fuerunl de conspectu Dei projecti kuuU
Ciide Salvator in Evangelio ad discipulos suos loqui-

vespere cl mane vocaiur. Et iterum secundum seii- £ lur, dicens : Vidi Satamm tieut fulgur cadentem de

sum spirilalem.

!tem Reeapitulatio.

Deinde quarto die emicueri'nl luminaria , firmv-
roenio legis infixa, id est, evangelisi», doctores, et
Scriplur.T sanclae disputando cohserentes» el omnihus
inferior.bus lumen sapieniis demonslrantes. Prodiit
etiam simul ei caeieia micaniium siderura lurba, id
€st, diversarum viiiutum in Ecclesit numerositas»
qa«, in hujus vita; obscuritaie , lanquaro^ in nocle,
refuJgentes, divllani In hoc firmamenlo Scripiurae
sensibilia ei intelligibilia, quasl iiiler lucem perfe*
ctorum et lenebras parvulorum, el sint fn signis
iririulom et miraculoium. Suni etiam in lempora et
annos, quia praedicaiores propriis temporibus vivunt
et iranscuoL Vetbum autem Domini manet in mter"

fuitii. Quare aulem priino lerra germinaverii, deinde

facia sii.nt luininaria, nisi qnia post opera bona venit

illumiiiatio lucis ad contemplandain speciem super- r inorialiiaie factus e^t mortalis, eLposie-j huiiianum

BS virlutis? ^ geuus usque ad advcniu.u Salvaiori» jugulayU.

calo (Luc. X). Quomodo cuim C2dere4icitur si iiou
steiil; ideniqiie noa iierseveravil in consorlio^san-
ciorum angelorum,. sed sliliui quam cito se ipsuin
aspexit in clariiate Dei, erexii se iii superbiain con-
ira Creaioreni suum. Et dixii : Ascendam super alii-
tudinem nubium, et ero similis AUissimo. £l statim
proj,ectus est dc allitudine coeli in aerem cum otnni-
iMis satellitibus suis, qui euro secutl sunl, qui noa
persliterunt in divino amore, sicul illi qui firmaii
sunt, ul si velini pcccare nou possinl, quia ipsi iu
principio proprium arbilrium liabuerunt, sicut nunc
iiumanum genus videiur habere. Illi autem de pro^
prio arbilrio lapsi fuerunl, el seiitenliam Dei acce-
perunl, ut, si velmt, reparare non possiiitf Ei llerum
dixit Doininus : lile ab initio honucida fuit^ et in ve*
ritate non stetii Uoan, viii). Quomodo v<!ro ab inilio
homicida fuii ? Idemque priuium Adam jugulavii in
paradiso, quaiido poma comedere suasii, et de im-

DE QULNTA DIE.

Dixit etiam Deus : Producant aqum reptile animm
viven(if, §t tolatile super terram sub firmamtnto coeU.
Creavitque Deus cete grandia, et omnem animam vi-
ventem atque motabilem^ quam produxerant aquee %n
^pecie sua^ et omne volatile secundum genus suum. Et
vidit Deus quod essel bonum^ benedixitque eis dieens :
Crescite^ et multiplicamini^ el replete aquas maris^
avesque multipliceiUur super terram, Kt factum est ve-
tpere et mane dies quintus,

Quid e^t ergo quod prius ornavil aquasde reptilie
bus, aiilequaiii terram de animalibus ? Hatio erat
quia prius visibili^ apparuit, ul priiis ornalum suum
accepisset, aul quia lu principio coeluin recepit,or-
oamenlum suum, id est, de angelis, qiiando creati
fueruni. Similiier aulem et terra, qu:sm de herbis

Quomodo in veriiaie noii stelit ? Quia non incruii
accipere quod ei promissum fuerat, ui ciiin Crcaiore
suo in perpeiuum eum reliquis angelis permansisset;
sed projectus est in terrain cum suis, ubi sine dubio
poDiiam paliunlur, quia in aere ignis sidereus eis
douiinalur, et sibl pro^enere euo quasi quklam oar-
cer depuialas est, quousque veniat lempus diei ju-
dicii, el iu ignem aeiernum milientur» Vbi esi (letus
elstridor dentium (Lue. xiii),aerveros»pesusciialur
ei furiiier congelatur, et facit nivem, aliquando au-
tem magis consiringiiur, etprocella efficiiur, ali-
quando vero coruscationes el lonilrua ; el ad imum
de fundendo dat locuin, quia aer isia non bufl^ert
sustinere, lamen omnia isia per providentiam divi-'
nam ei occulto judicio Dei fiuni. Sed lamen alii i^u
qualuor elemenia mundi ad quinque corporis sensus
referuui :ignem ad oculos, aeremadaudiium, humo<

vel de arboribus vcslivii; ratio enim crai ul aquae rern ad odorem ei^uslum, lactus ad lerram perlinere
recepTssenl ornamentum suum dc reptilibus, Vvl aer D dicunl. Dicunt eliam nec videri sine igne posso

de vulaiilibus. Quid esl enim, quod sa^pe legimus de
creaiura coeli et lerrae el matis similiter, quoniodo
creaii fuerunt, de aere auiein nihii indicavil? Non
eDiro nrbitrandum est ul illud elementum in liac
Scriptura prxlermisisset , nisi quia consiieludo esl
dtvinx Scriplur:c coelum ct lerram totum mundum
appellare. El ideoxstimandumcst, aerem adcoelum
fi icrram perliuere. El quidquid esi humiduin, ycI
vaporaliter expan&um , hoc ad lcrram periinel;
qu dquid enim tranquillum el quielum esl, ad coelum
perliuere dicilur ; ei quod ila slt aer aqux siinilis,
ut «X ejug haJalionibus pinguescere probatur; spiri-
tum proccH^ faciai, id esl, venlum et nnbilum con-
tra, et ui possel volalusavium susiinere; non cniin
dixii : Pro(iuc:tnl aquae rcplile animae vivenlis, el
liriulucai aer volatilia super tcrrani ; sed dixijl : Pro-
^eant aquw rcptite animoe vmniis^ et volatile super
ieTtam^ qitia acr cx aqua fit. Et quidquid uodobum

aliquid, nec langi sine lerra, ac per huc elcmenU
oinuia in hominibus Lnesse;sed unumquodque eo*
rum ex eo quod ampliu& babet, accepissevocabuluro.
Ideo aulem caloris privatione cum corpus nimie Iri*
gescil obtundil seusum, quia moius frigeicii, qui ex
calore ine>l corpori, dum ignis aereni, ei aer hu-
mida, et humor terreiia, afficil, sublilioribus scilnet
crassiora pene:raniibus. Quanto auiem quidquid
sublliius esl in nalura corporali, tanlo esi vicinius
naVurae spirilali, quamvis longc disianle genere ,
quandoquidem illud corpus est, illud non est. Ac
per hoc quoniam sentire non eslcorporis, sed animas
per corpus, licct acuic disseralur secundum diver-
silatem corporeorum elcmenlurum scnsus esise cor-
poris disiribulos ; anima tamen cul senlieudi vU
iiicst, cum corporea non sil, pec subUlius corpus
agiui vigorcm sentiendi. Inchoai ilaiue inoium in
omiiibus scusibus ad subliliialeui ignis> sed iioii in

m

BEDiK VENER\BILISOPP. PARS IK SECT. II. - DOWA ET SPURIA.

m

omirtbus td idein periint^i , in visu «nira pcrTenit A baalur, ut befttos Augnsllnos dicit qfiod i besthE in

represso calore, usque ad eius lucem; in audiio, — '-— - --:—-..«. . !?• « ^^ •i.i^..i i.^ait^.»

usque ad ejus liqnidiorem aenim cilor ignis pene-

iral; in olfaciu aitteni transil aer purus, et peryenit

»d humidani esbalaiionem, oude crassior haec aora

subsisiit ; ui gustulu ei hane iransit, et penreiiit us-

que ad bumorem corpulenliorem, qiio etiam pene-

Irato atfiue traiisjecKt cum ad lerrenam graviiaiem

pertenil, langendi ultiinum sensum agit. Iiiquiren-

(hini esl aulein quando m'nimi pisces, vcl aaimaiia,

sive verniiculi, quod Scriplura non meminit, creati

fuissenl , dum ratio inquirenda esi, ab elephaiito

maximo usque ad yermicubim miuimum, quomodo

ereali fueruotc Ergo ratione debemus inteliigere

unde veniat isla minima creatura, dum Scriptura hic

nibil indicavit ; intelligendum est eniin, quando

Deus separavit aquas ab aquis , tuiic rainima ani*

malia, qux de aquis enieiunlur, in ipsis aquis na« ,,, . - ,. . • ^ •. ■ • . ■

lura illorum consistebat. Kl illi vermes. qui de corpo- *»« »«^«» «?." liiieameMHs corpora induit, sed micl-

ribus «orluorum 6uut,unde veniunl? Iiiielligendum B '^^"'" "^"^*' "* l«»ielligerei Creatorem suum ifi

geueresoo concives sunt.i Eiqoando vMent bestiain
de cive aliorom, siatiin iiiter se litiganty qub ani-
malia vivunt el sentiunt ; arbores auieni, sictU dixi-
rous, vlvunt, et noii sentiiHit. Ilomo vero vivii, et
seniii, et intelligit, quia h ibet discemeudi disere*
lionem inter boiium el malom.

De €fetui4me hominum,

El vidit Detu^ quodeuet konum^ etait: Fadamug
homiuem ad imaginem et Mimilitudinem nostram.

Propier insiouandam iiliiralitatera personarom
dicil Palrki, et Ftlii, et Spirtius saticli. Illicoslaliin
sobjungll dicens : Et ereavit Deu$ /iomtiiem,utoslen«
derei roajeslatis unilatem, ejus ad tmaginem, iden¥
ul immorlans permanerel. Gl similitudinem, idem
01 iniellectum mentis habuisset, non ul animalb
habcDt, qui nesciuiit discernere bimum et malum.

est» qiiod in corpora habeiit eorum vigorem nascen-
di. Si aqua legcbat lerram, an lerra aqQ:im, id (iic)
nqoa legebal terram, quasi altqua pars terrae elapsa
fueiii soper aquam, siaiim erupta est aqua in locum
suum lcrra revertiiur. Quomodo autem dicit in alio
loco : quia ipse super maria fundavit eam^ et super
ftununa prarparavU tllam [Pial. xiiii). Si hic uqiia
tegebat terram, id aut de aftiori terra hoc dicit, ubi
inoN^lfS esse viJeotur; aut de iiibulis illird dicium
6&t, iibi terra allior est qiiara aqua. ^sed iiiagis hoc
secundom sensom Inteliigendiim esi, qoia sitnplices
in Ecclesia super prodentes fundati suut ; et iia aqoae
vivas dicitntor, qoia sostentant eos quos luOrmiores
csse conspiciunt. Quia quantum est iuter litnain el
sidera CGeli^ taniura est inter saiictam rusticilatem el
banctam sinipliciiatem. Pisees autem unde procrean-

perpeiouin sine mortalitate laodiire. Ille vero eum in
honore esset^ non intetlexit^ comparatus estjumentii
insipientlbust et simitis factus est itlis {Psal. xi.vui).
Dom enim ille noloit praecepta Creatoris soi obser-
vare, quod ei |iraeceptum erat, faclus est mortalis
01 jumentum ia corpore, ii\hi in anima, quia iinmor*
talis perroanserat. Quare itenim iioii repetit : £f
fecit hominem^ sicut iii exiei is creaturis qu.is crea«
vitt Idque non necesse CMl, quia intellectualis
creatura erat sicut angeli, ita et homo. Quia hoc esi
ei fieri, quod esi iiitelligere Verbutn Dei Patris, pei
qoein faeta sunt omnia {Joan. i). Quare non dicit
Secuiidom genus, dum propago hominis manifestis-
Bima sit? idque non erat opus, dum Adam lalia
creaiiis fuii, ut immorialis permnneret, et tempora
Iraiisirent, et illa immortalis permaiierei ; aut quia
de illo bumauum genus iirucessurnin erat, nou de

tur. de aaua, aut de seraetipsis 7 Id ititeliigendum ... -x . . ^-

est qitia de aquis procreanlur. dum dicil : Frodn- f '^^«'» cre:»lur.s, s c«t siml diversa geiiera anima.

ca^h aqum repiile animw viventis. Benedixitque eis q »""«' ^«» pisciom vcl volucrutn.

diceiu : €resdte et multiplieumini, quare isu aniraa- ^ , «on enim lU fuil de homine, "I *l«^ersa genera

lia bencdiclionem accipere iiieruerunlsicui homo? W bominum fuissent super terram ; HJd de uno lioiiiino

ttl iotelligumus, Istam benediciionem in cxteris ani-

maiibus permanere«

Item ftecapitulatie^

El iierom inler baec die qointa facta sonl in aqois
reptUia anlmarom vivantin, bomines scilicet renovaii
in viiam per baptismi sacramentttm ; facta sont et
volatili^ id est, sanclie anima ad sapiBma volantes^

DE DIE SEXTA.

Dixit quoque Deus : Produeat terra animam viven-^
tem in genere suo jumenta et reptiHa et bestias teirm-
seeundum species suas^ et jumenta^ ei omnereptite
terretin genere suo anima viventis^

El simplicia animalia, quae data sunl in usum hu-
mano generi ; reptilia vero*, qui repiaut sufier terram,
serpentes vel caetera sunt. Ei bestia) terrae sunl,
ursi, leoiies, pardi, vel caetera ; bestiae vero dicuntur, D quia de cosia Ad» fabncata fuil.

bumanum genus processil, quia bomo pr<ecellit
animalibus, quia mens ejus erecta est ad coelum, ei
inieltigit Creatorein sooai in coetom quxrere, qi»i
eutn creavit.

Et prmsit piseibus maris^ et votatilibus cmlij et bo*
ffiif umvermque creaturm. Id esi, ut seroetipsimi
intelligeret ad imaginem Dei faclitm ,. dum lantis
animaiibus intellectu mentis praBcelht.

Et ereavit Deus hominem ad imag nem suam^ ad
imaginem Dei creavit illum^ mascutum et ftnimam
ereavit eos. Qnid est enim quod feminara dicit cre^
asse cum mabculo, quae adhuc non erat formata,
idque de Adam processura erat, qiiia sicut in semeno
tem arboris multa occuliantur. Primo cnim in radice
fitfitur, deinde in quarnatem arboris, et postea iu
eirusione ramoruin. Et exinde in viridilaie folioruai«
et castera ; ita ei femina in corpore Adam latebalt

quidquid deniibus aui oiigo!is pognal. Qoacrendaesi
eiiim ratio, si ista aniuialia veneuosa iu principio,
quando creaia foerunt, habueronl veneoom sicoi
noiic. lutelligeiidom esi quod siciit tunc creata fue-
runt, iia periiianetit. Sea lamen in principio no-
cendi poiestaiein nou habueruiit , sicui probare
possumus de serpentibos , qoando vipera invasil
manom PauU, et nihil ei nocuit, quia poleslatein
habuit invadeiitli, nocendi aulem non habuit potesiao
tem. Siiuiliter de bestiis, quando Daniel missua in
laciim leonum fuit. Non ei nocuerunt, sed lingebant
pedes ejus. Aut propterea ista animatia venenosa
creata fuerunt ad lerrendum bominem, quia Deus
praevidebat eutn peccantem, ot intelligeret pcsiias
iiirernales, quia alibi dicil : Yermes eorum non nio-
riuntur, et ignis eorum non exstinguitur (Isau lxm)*
Qiiamobrem bestie iuier semetipsos nocent, dum de
uijgiuali peccato oou habeol uode eis vindicta tri-

Benedixitque eis dicens : Crescite et muttiplicamini
et repteu terram^ ct subjidte eam^ et dominamini pt-
scibusmaris et tolatilibus cosli et universis animanlibui
qum moventur super terram. Quare hoino istam bene-
dictionem acctpere meruit? Id oe inculpare videretur
in procreandis liliis, qu<Mi dixissent t>eccatum esse
filios procreare. Ita et Dominus benedixit bomioem
in procreaiidis flliis, ul declararei uullum exiude
peccatum habere, si legitiroo nuberentur, Si ergo
Adam taJis creaius fuil , ut immortalis permanerei,
qiiid est quo4l dicit : Crescite et muitiplicanmit tioc
vero Lntelligendum est, quia non s<cuiidum concu-
piscentiain carnis, neque ullain voluntatem inalam
debueroiil OUos procreare, vel s.cut nunc in dolore
pariuiit filios, sed sLcut quisque imperal membra
sua aliquid exercerc , vel maiium io operando i
vel pedem iu ambolando , ita ei iUi debueruut
iu p^radiso letus procreare. Si auteui sic debueruiit

«!7

DE SEX DIERUM CREATIONE LIBER.

m

9fiM procrear«, qaid e»t qnod in paradifto, anttv A
qiiaiii prt»j6Cii fiiissenl, non coierunt simul ut lilios
l>rocrearent7 Qni» niox croata mnller iransgressa
fst, et de alta immorlalitate in imo profundo pro-
jecla est. Qiiomodo igitnr corpora illorum dehueriint
muiare, si illl immortales permanerent. Id ititelli-
gendam esi, quia si ntm peccassenl, mori oinniiin no«i
potnissent , sed corpnra illorum sine mortiliiale»
postquam n«mierns illft impleliis rutsset, juxta iiume-
mm angelorum in melius mutari dehueriinl.

blxiUime Deui : Eeee dedi vobis omnem her-
bam ajferentem temen ^ et fignum pomiferum ^
w kabeatis ad te*cendum. Si Adam immorialis
aiil mortalis fuii ; et si mortalis, quommio im-
morlalis? El si 9nimali<;, qaomodo spiriialis ? Et
si S|»irit:ilis, qiiid est ergo quod cum cxteris aiiiina-
libns in commuiie clbum sumpsit? Monalis eral et
immorlalis. quia potuit mori ; immorialis, quia potuit
non mori. Quia si non peccasset, niori omnino iion

DE DIE SEPTIIIA.

Liiiur perfecti iuvi cmli^ et terra, et omnet omalus
eorum, Compffviique Dens die *eptimo opus suum ^od
fecerut. Et benettixii diei neptimo^ et sanctifieavit illum^
quia in ipso cessnv rat ab omni opere suo^ quod ereavit
beus ut faeeret, Id e t, nerfecit cri^^itioiiem cobH et
terrne. Coeiuin cum oauii ornainetilo stio , lerrain au-
tem ciim omni opere suo.

Et complevit die septimo opus suum. Oie sexto,
quaiido dixii : Consummatum est^ et inctinato capile
tradidit spiritum (Joan. xix). Et dte septimo requie-
Tit iii sepuicro , et tunc omnia consiimmat:i snnt
qu» de ipso scripta erant. JiidAei aiitem istiim dieni
iii umbra observabant, quod eis a Deo per Moysen
prsRceptiiin erat ; nobis aiiiem ipsa dies requiem si-
gnilicavit,quia si opera nostra in boiiis operibuscon-
suminamus, cura Cbristo in selernum requi^scimus.
Quia sabbatus requies interpretaiiir, qnia Cliristiis
est requies nosira, iii qao requie8ctmus,quia ipse per

potuissel ; postnuam autem peccavjt, morlalis faclus g nionetn snatn irauiitulit nos de morte ad vitam.
est. Mortals enim erat, et iinmortatis. Mortalis erat Et benedisat diei

sua conditione, immortalis Dei beneflc o , quod ei
praBSUbat a ligno vitae, a quo ligno, cnm peccassel,
priijectus esl, ut potuisset mori. Si ista vox fuii
aerem percuticns« aut quomodo iste sermo intelligeu-
dusest? l|»8esermo ejusanie omnem aeris sonum,
etante omnem carnem, et nubis vocem, in illa suin-
roa Sapientia |ier quam facta sunt omnia, non ouasi
buu anis auribus Instrepebat. Quid est ergo quod noi
per Ghristiim renati -sumus, ipsam iminortalitatem
iHin accipimus, quam Adam baliuit ante peccaium ?
Noo enim accepinius quod in Adam perdidimus, id
est« corpus animale; sed tanto accipimus melius,
quanto spiritale corporali praeponilur. Unde ait Apo-
Itolui : Seminatur corpus animale, surgit spiritale
{! Cor. xv). Non enim recepimus iiniiiortalitateui
eorporis spiriuilis, sed recepimus justiiiani, de qiia
per peccatum lapsusest Adam, de quo dicit lieaius

septimo, et sanctificavil illum, Quare
benedixii diei sepliino, in qiio nibii creavit? Ne forte
indiKensapparere vidcretur, siciit liomo post laboreni
fessus est, et dicit: Gratias ago De<» meo,qiiia perfeci
opusmeum. Non enim Doiniinis ita fccit, se<l diem ia
quo nibilcreavit, utdemonstraretquod Deo iinstro niil-
liisfiiit labor cuncta crcare, i|uia tantuin dixit Fiat, et
facia siint. Ideo ipse in die septiino requievit, ut nos
in ipso fecissei re|uie>ceie. iii quo benedixit dieui
septiinum? In nullo, nisi a semetipso, quia a niilitf
beatus, nisi a senietipso ; a nullo sanctificatus, nisi a
semettpio. Quia quainvis omnia non fecissel, nou
exinde fuit dcierior, quia apud Deuin nihil muiabile
cernitur , nec in xtcrnitaie , uec iii veritaie ,
iiec in voluiitate, sed fixum ac iinmutabile cum
ipso omnia permanent. Quid enim estistedies?
Ipse esl priinus, ipse est secundus, ip^e novissimus,
qula repeiitio est diei scpiimi. Et isii tres dies qui

Apostolus : Renovamim autem spmtu mentti vestrw, q pra!ces>eruol, aiitt>qiiaui sidera in coelo posuisset

et reliqua {Ephes. iv). Quomodo enim debeinus rcno-
vari?ldesl,renovabiniurigitura vetuslate peccati, non
in priAtinum corpus animale, in quo fuit Adam, sed
In mdius, id est, in corpiis spiritale, cum efliciinur
«quales angelis Dei ca lesti babilaiione. Renoyabi-
mur eiiim spiritu mentis nosirae secunduro iinaginem
eiosqui creavilnos, quam peccando perdidit Adain.
Renovabimurautemetiam carne,cumhoc corruptibile
iodiiet incorruptionem, et inortale boc iminorialiia-
teni, ut sit spiritale corpus, in quo nouduin muUtus
est Adam, s^ mutandus erat, quia in corpore por«
tamus imagioem terreni homiuis, inmenieautein ima-

Sinem coelestis bominis. Ijndeilerum ait Apostolus :
ieslcorpusanimale^ est et spirituate^ Mut scriptumest :
Factui esi primui homo Adam in animam viventem,
fiootssniiicf Adam in animam vivificantem; sed non
primum qucd spiritale e3<, ied quod animale^ postea
oMiale. Primus homo de ierra terrenus^ secundus

per.inenl ad (lics, an non ? Id iiiielligenduui esl,qui:t
ad dies periineut, quia ante lux noii erat,quam oculi
nostri poiuissent prospicere, quia inajor est Seriplu-
rae hujus auctoritas quain oiniiis humani ingenii
capacitas. Quia sicut Christus aliter est lux, aliter
lapis, lux proprie, lapis tiguraie, iia etiam alia
fuit lux angelica, altcra luz siderum. Quare noti
benedixit diem primunt, in quo lucem angclieam
creavit, vel illum dieiu in quo oinnia pcrfecit?
Non enbu sanclilicans diem , iii qiio boc fa-
cere incboavit, neque euin in qtio hoc perfecit, ne
lliij vel faciendis vel factis actio ejus gtiudium fuisse
videretur, sed eum in quo ab ipsis iu semetipso re-
quievit. Ipse tamen illa requie iiunquam caruit, sed
nobis euiii per diem sepiiinum osieiidit, signiflcans
iion percipere requiein suam, iiisi post perfeclioneni
operis. Et ideo in hac die vespera noii successisse
cognuscitur, quia requies uoslra post perreclioneni

iomo de emlo cmlesiis. Qualis terrenus^ tales et terreni ^ operis sine flne in gaudium erit, quia in ipso cessa-

(i Cor. xv). Iiiduamus et imaginem ejus qui de ccelo
est. Imaginem autem terreni hoininis ab ipso exordio
bumani generis induimus. Imaginem ergo coelesiis
lioniinisiiuncex flde portamus, quod babitare in re-
•urrectione credimus.

Viditque Deui cnnctaqum fecit^et erant valde bona.
Eiftictum est vetpere el mane diessejitus. Si oninia valde
liOBa Deuscreavit; unde ergo malum incrementavil?
Ifalum non fuisset, si non ^cissemus. Ncque enim
ultra tiaturx male esset, sed amissio boni hoc nomen
accepiL Quare non beiiedixit ai bores vel berbas, scd
booiinem vel animalia? ideo ista benedixit propier
propagandi proleoi, aui propler sexuin roasculini et
femini, aut quia artiores seusuiu non babciit sentiendi
vel intelligendi ; animalia vero vivunt , sentiuut et
non inteliigunt. Uoino quidem sentit et inteligit. Ideo
ariioribus non dixit : Cresate et multiplicamini.

verat ab oinui opere suo, id esi, nuva mundi itico-
guita fabricari, quod cieavit Deus ut faceret, quia
itsque iii fine mundi gul>ernat, unde ipse dixit iii
Evangelio : Paier meus usque modo operatur, et
ego operor {Joan. v). Quare non posuit maiie in
priino die, neque vespere iii iiovissiino? Ideo mane
iion posuit, quia iiiitium non babei ; et vespere id,
quia flnein noii babet, neqiie ullo lenuino clauditur»
Ki iierum secundum seusuin spiriialein.

Item Uecapiiuiatio sex dierum,

Posl ha*c sexta die producit terra animam vi-
vani, qtiando caro iiostra abstinens ab operibiis mor-
tui^, viva virtutuiii gerntina parturit : secundum genus
scilicet suuin, id est, vitani iniilauUo saiictorum, sicui
ailAposiolus :' Imitatorei mei eitote (/ Cor. iv). Se-
cunduin nostruin quippe geuus vivitnus, quaiido iu
opere i)ono sanctos viros, quasi proxiinos imitamur.
Deinde produxit terru bestias, bomiues iu poteoti^.

119

UEDi£ VENERABILIS OPP. PAKS II. SECT. II. — BUUIA ET SPURIA.

22^

rertim, slve ferocilale suporbiaD ; siinililer el pecora,
homines fldeles in simpliciuic vtvcnles ; serpeules
quoque« innoxtos sa^icios scilicd viros, astiKia; vi-
vaciiate bonnm a malo disceriientcs, et, in qnanlum
fas esl, repiando scrulantes terrena, per qua: in-
lelliganl sempiienn, non illos venenosos qiii se in
liujus mundi terrciiis cupiditalilms collocanl. Post
hapc fecll Deus liominem ad itnaginein suam, perfe-
cium scilicet virum, qui non qitemlibct sanctorum
virorum imilando, sed ipsam veritatem contempla«
biliier intuendo openuur justiiiam, ut ipsam intclli-
gat et seqiiatur, ad cujus imaginein factus cst verita-
lis. Iste etfam accepit potestaiem piscinin maris , ct
volatillum coeli pecorumque, fi-rarum qunqiieet re-
peiitium. quia spirilalis quisquis eflectus, et Deo
similiter factus, secundum Aposiolum, judicat omniat
ip$e autem a nemine judicantr (1 Cor. xv).Qiiod vero
seqnitur : Ma$culum et feminam fecit eo$^ spirilales ia
Eccleiia et obedientes ostendit. Quia sicui xiio s;:b-
diia esl mulier, sic spiritali et perfecto viro obe-
dionsest isqui minus perfectus esi, sicut Aposiolus
ait : Rogamu$ vo$t fratres^ ut cogno$cali$ eos tfui in
vobi$ laborant et prwsunt vobi$ in Domino (/ Thess, v).
Dlciliir enim eis : Cre$cite et muUiplicamini^ sive in
lingiiis, sive in spirltalibus intolligcntiae gradibus, ut
dominenlur lationis intellectu omninm carualiuin
perturbationum y niiasi InsensiUirtum animantlum.
Omnem autem berbam scntinaloin, et omne lignum
frnctuo>um, quod lioinin biis datum est in escain,
fidelessunt, eldeoblaiionibus suis sanctorum commu-
nicantes. Umlc Apostuli s ait : iVam $i in $piritalibu$
participes facti %unt gentHe$, debent et in carnalibus
m'mi$trarc eis iUom, xv). Il:rc suni fruclifcra Igna. In
his ergo gradibus tunqtiam iii quibus dlebus vespera
e^l. ipsa perfecsio singitl Tum operuin, et roiiie iii-
choaiio sequentium beptinto; post istorum itaqiie
quasi sex dierum oficra bona valde, sperat boino
quietim mentis constilutus in spirrtali paradiso, quo
^igniriratur viti beata, ubi roits est sapieniia; divisus
iii quatiior partcs virti^um, ubi edat lignl vitx gra-
tiaiu, ubi utiles disciplinas morum, quasi frueius
lignorum carpat. Est namque paradisus vita beato-
ruin ; quaiuor flumina, quatucr viriutes; ligna ejusy
omnes utiles disci^linx; lignorum fructus , mores
piorum ; lignum viiae, ipsa bonoruni cmnium nialer
6.ipieniia esi, de<)na scriptum est Salonione diceuie :
Lignum vitff e$t hi$ qui apprehendvnt illam, et qui
tenuerit eam, beatu$ (Proverb, iii). Lignuin scieniise
boni etiiiaji, transgresslo est mandaii. Experimen-
lum liacienns ^ex dieruin opera, qiialiter in Ecclesia
spiritaliier iutcHigantur, explicata sunt, deinde qucd
in ngurain sa:culi significeui, subjicleuduni cst.

Sex diebus con$ummavii Deu$ omnia opera tua, $t
ieptimo requievit.

Sex a*tailbus bumanum genus In boc sxculo, per
fiuccessioues teniporutu Dcl opera insiniiant : qua-
ruin piiutaestab Adam nsque ad Noe; secundii, a
^oe usqiie ad Abrabam ; tertia, ab Abtaliam usque
ad David; qi;aria,a David usque ad tranvmigratiO'
iiem tiabyionis ; quinta,a transmigrati ne Babyloiiiae
|j>qiie ad bumilem udventum Doinini nostri Jc^u
Cbiisti; sexta, quai nunc agitur, usqite quo mundus
llniaiur, donec Cxcelsus veniai ad judicium.Sepiima
veru inieiligilur in requie sauctorum, quoi scilicel
ve.peram non baLet, quia eam jain nullus terniinus
claiidil. Perganius ergo bie^iter per bas mundi xia-
les, cl replicanies ordinem leniporum eoium qii.-c
mystice ditrereinias disiinguamus. Primo enim saiculo
faciuni est lanqiiain lux, hoinoin paradiso; in qiia
actaie lilios Dei lucis noniine dividtt Dciis a liliis ho-
ininum, qua^i a tiuebris ; fitque bu^us d.ei vespera
diiuvium. Secundum sa^culum factum csi, quasi llr-
iiiauientum iiiier aquaiii et aqiiam : arca uiiqiie illa
i\uv. naiavit intcr pluviain et inaria. Iliijus vespera Ut
courusio linguurum. 'icniutn 8.1'culum facium esl,
qiiando £e|tiiravii pcvpnluni suum a geniibus pcr
Abriili^iui, discerncns cum quabi aridam ab aquis, ut

A proferret germen berbaruro atque ligiiurum, id eil,
spirilales sancios el fructum sauclarum Scripiurarnm.
Hiijus vespera foit peccatum et malitia pcssimi regis
Saul. Inde qu.irium saeculum ccepit a David, quaodo
constituit D.'usluminaria in ftrmameulo cceli,.id est,
splendorero regiii tanquam solis eicellentiam , et ia
lunae speciem rumen obtemperantem lanquam syiia-
gogam, et stellas priiicipes ejus : cujus aetas fit ves-
pera in peccatis regiim,. quibus gens illa meruit ct-
ptivari in Babjrloniam. Porro quinto sseculo, id est,
in transmigratione Babylonise, facta sunt qiiasl ani-
maiia in aquis, et volatilia coeli,quia lunc Judaei inter
gentes lanquam in mari vivere coeperunt. Nec liabe-
bant slabilem locum tanquam volantes aves. Hujus diei
quasl vespera est muliiprtcatio peccalorum In popuU
Judxorum, quando sic excxcati sunt, ut eliam Do-
mlniim suuro non possent a|;noicere. Jam sextiim
8X'CuIum fit in advenlu Domini nostri Jesu Cbristi.
Nam siculinilladiesexta primus bomo Adam de llmo

B terrxaJ iinaginem Dei formatus est, sic in ista sexla
so^culi a*tate secundui Adam, id est, Cliristus, de
Maria vlrgine nalus esu llle in anima vivenle, bic in
8pirilu vivilicante; et sicut in illo die Qtauima viva,
8ic et in isio sasculo vitam de8ider.intes nternam ;
et sicut in tlla sexta die serpentum etferarum genera
terra produxit, ila et in bac scxta a^late s.ncculi gen-
te8 viiam appeteiites aeicrnam Ecclesiam gcneravit.
Quem eiiamsensum vas Petro osiensum manifeslavit,
et quemadmodum in illa die crcaiur masciilus et fe-
mina, sic iti ista sexta s.vculi aetate inanifestatur
Cbristus et Ecclesia. Et sicut prxponiiur bomo In
die IUa pecoribus, serpeniibus et coeli volatiiibu^,
ila Cbrislus in bac setate gentibus, populis ei n:itio-
nlbus, ut ab eo reganlur, vel carnali concupiscentia
dediti sicut pecoia , vel lerrena cutiositate ob-
8curati quasi serpentes, vcl elati superbia qnasi aves.
£t sicut in illo die pascttur homo et animalia, qnx
cum illosunt, berbis seminjlibus el lignis frucliferis,

Q et bcrbis viridibus; sic in ista a^ttite spiritalis bomo,
qui bonus miuis.er est Jesu Cbristi, cum populo spi-
ritaliter pascilur sanctaruin Scriplurarum eleinentis
et lege divina ad concipiendam recuiidiiaiem ratlo-
iium atque sermoiiura lanqiiain berhis scminalibus»
partim ad uiililatem morum conversaiiouisbumanSy
tanquam lignis fructiferis, pnrtlm ad vigorem fldei,
et spei, et cbaritatis In viiatn .Tier!>am, tanquam lier-
bis viridibus,qiix nullo.estu triliul.it onutn arescunl,
sed spiritalibus cibis, sic istisaliiuintis pascitur ul
mnlta iniclligal. Carnalis auteni, id est, parvulus In
Cbristo lanquam pccus Dei, ut nnlta credat quue In-
lelligere nccdiiin |K)test , lamen eosdem cibos otunes
Itabent. Hujus aiitem aetalis quasi vopera utiiiam nos
non iuveuiat, illa est eniin de qua Doiniiius dieit :
Puta$ venieit$ FHiu$ homini$ inveniet fidem super ter^
ram (Lttc, xviii)? Post isiatn vesper.im fiet mane,
cuin ipse Dominus in clariiate veuturus erit. Tuno
requiescent cum Cbristo ab omiiibus openbus suis,
bi quibus dicluin e^t : E$tote pcrlecti, gicut Pattr

^ ve$ter qui in cceli$ e$t (Matth, v). Tales eiiim faciunt
optra bona valde. Post Ldia eiiltn opera sper.ioda est
lequiesiu die scpliiiio,qui vesperam iioii babel. Istds
generaiiones cceli et terrae, quando creaiae sunt in die
quo fecit Dominus Deus < oeluui et terrain, el omiie
virgultutn agri, ante(|uam orirelur in lerra, o i nein-
que herbam regionis priiisqu nn germinaret ; in*
quirenda e>t ratio si i^ta oiunia in u.o die facia
fnerunt » aul per sex dies , sicut Scriptura bic
comniemorat; et si per sex dies facia fu«*runi,
qiiumodo ergo sancla Scripiura dicit : Qui vivit itt
cetemum, creavit omnia $imui (Eccii, xvitt)« quia illo
stcundutn substantiam rerura simul omnia creavit.
Natn secundum speciem formje non siniHi creavit
omnia. Naiii sicut inaier nntriens infanicm in gre-
inio feuo exspcciat ut convalescat, ita ei Dominus
tarditatem huinaui ingcnii oxspi*ciavit. Nani in prin-
cipio apud eiitn omnia crea a fuerunt, sed non staiiiri
iu ^pccic veucruiily quaudo dixit: Inprincipio crea^

211

DE SEl DtERUM CREATIONE UBER.

m

vit Deus emlum et Utram [Gen, i). Tunc omnia, sicul
dUinius, apud ipsum faeta suni, quaecunquB decoelo
et de lerra orlafuerunl, quamvis per sex ilies secun-
dum spec ero dlvidere voluisset. Sicut dicit quarlo
die in coelo sidera posuisse, tamen primo die apud
^ ip«ium in cqbIo facla sunt, quod «iie quarlo in specicm
venit ; quia sicut in grana seminis mulia occuUanlur,
radii, cortex, folia, fniclus, vel mulla alia qu» de
Ipsa arbore veniunl, ita apud Deum isia omnia prius
occultal)aiitur, quse poslea iii specie venerunl. Ergo
sicsimul oninia« quomodo dixit Dominus : Pater meui
utque modo operatus eff , et e(jo operor {Joan. t). Quia
qiiamvis tunc ouinia creasset siinul, qootidie taiuen
gubernat, in rigando, in plautando, in xdiHcando,
T6l in csieris rebus. Nam sicut liomo qui agruni
exercet, si iliom diiniltil, incultus remanet, iia el
moodus creatus a Deo sine Dei gobernaiione esse
non potest, secuudum apostolum Pauhini : iy«?7«e
^Mt plantQt, neque qui rigat, est aliquid^ sed qm incre-
mentum dal Deus (I Cor, in). Sunt autem et alii qui
hic istos septem dies , seplem dona grati» Spiriius
tancti intelligere volunl, id esl, ipinm* sap'enti(B et
interectus , spiriius consilii et fortitudinis . spiritus
mentim et pietatis, spiritus timoris Domini {Isai. xi).
Dioil Yero por spiriluro sapientiae fecisse Deuin
coelum et terram, et per Rpiritu«n inielligeuiiae fe-
cisse flmiameiitum, et separasse aquas ab aquia, pcr
ipiritum cousilii separasse aquas ab ari la, cl germi-
Dare tcrram fecisse; per spiriium fortiludiiiis po-
suisse luminaria iu firinanienlo coeli, ntdividerenl
inter diem el nor tein ; per spiriiuin si ientiaj ornare
aquasde replilibus, etaeremde volatilibus; |ier spi-
ritiim pielatis vestire terrain de aniraalibus, et hoini-
nem creare, vel cajiera quae tiequunliir ; per spiritum
iimorisDomiiii,dieseptimo,opus suuin sanctiiicasse.
Ita et iins debenius isia septein dona graiiae Spirilus
sancti iii nos iiniiari, et per spiritum sapientiai coeiiim
et terram facere, id estjcceleslia mediiari, etterrcna
dereiifiqiiere, vcl lucem a teiicbris separare, id est,
opera iioslra perfectt a lenebris pravorum; ei per
spiritum intelligeniiae debemus facere firmameniuin
inler aquas superiores et inferiores, id esl, discipfiiia
sancta inter vitia et virtutes, ut non declinemus ad
vitia ; per spiriium consilii debeinus aquas separare
ab arlda, id est, homines reprobos ab anima scienti
verba Dei ; per spiritum fortitudinis dcbemus po-
nere lumiuaria in lirmamenlo coeli, id esl, dileciio-
nem Dei et proximi, qnia dixit sancms Joiniies:
Qui odit fratrem suum, homicida est (/ Joan. iii); per
spiritum scieniiae debemus aquas ornare de reptili-
bus, el catera de arcana cordis nostri vocem ad
coelum mittere, sicut pisces de piiinulis suis in altum
saltuin tribuunt, et volucres cceli in aere volilant;
ita el nos sensum nostrum ad superiora semper le-
vare opontet; per spirilum pieiaiis debeinus facere
pecora, serpentes, vel caBiera, id.est, ui siuiplicitatera
ac prudeiitiam babeamus discerueudi bonum ei ina-
lum, ct friiclum bonoruui operuin agamus, qualitcr
valeamus imitari sanclorum exeinpla, vel ipsam ve-
ritaiem, ad cujus imagiiiem facli siiinus; per spiri-
tum timoris Domini debeiiius requiescere iii reqiiie
Vila SBlernae, quia scriplum esl : Inilinm sapienlia (i-
mor Domini {P»aL cx). Quare iu priino die iiou po-
Siiit mane, vel in sepiimo die vcspcram ? Ideo maue
non posuit, qnia praevidit hoiiiinem pecoaiitem in pa-
radiso, ei nox ignoranliie eum secuia fuit;et in
septimo ideo iion posuit vesperam, quia praesciebai
eum ad veniam reversum faisse per adveiitutii Sal-
▼atoris. Ei in principio, si nox sequebalur diem,aut
dies noctem ? id est, nox diein sequebaiur. Gt mudo
posl advenlum Salvaioris dies scqaiiur noclem,quod
de>igiiavil bomineni lapsuui, quando iransgressus
fuil, et nox eum sccuta fuli, id est, peccatum. Post
advetitum vero Salvatoris dies sequiiur noctein^quia
ille reparavit no.s ad veniam, ei per suam inorieui
trisUKtulit nos de morte ad viiam, quod perdidimus
per prinii culpam parcutis no^lri Adaiu.lUuro ^etiue-

A batur noi, qiiia homines SMicti elau^tra inferni oe-
nerrabant, nsque ad adventum Domini ; et nos modo
soquiiur ilies, quia post resurreciionem ejus otnues
sancti de corpore exeuntes ad Chrisium perguut ,
quia quod in Adani perdidimus, per Jesum Chrisluiii
recepinius.

Item reeapitutatio,

Ist» generationes cu^li et lerrae, quando creata
sunt iu die quo fecit Dominiis Oetis coeluin et terrain ;
et cum superius septem dies numerati sunt, nune
unus dies dicilur, quo fecit Dcus ccelum et terr»tn,
et omne virgultum agri,et omnem herbam regionis.
Hujusdiei nnmine secundum prophelam, oninetem-
pus hujus vitse s'gnilicatur, In quo coetum et terrai
faciuin est, id est, in quo creatur» visibiles dispo-
nuntur, adiuiuistrantur atque existunt. Sed ^uid sibi
vuli quod nunc, nfmiinato coelo et lerra, adjecit v\r«
gultum agri et herbara regionis, et tacuit caetera qiKe
|. sunt in coelo ei in terra, vel etiaro iu luari, um quia
" per virgultum agri invisibilera creatiiram dcmonstrat
intelligi, sicut est aniuia. Dictuni autem virgultum»
propter vigorem vitay; herba, propter eamdem vitaMi,
nunquam marcescentem. Deinde quod addidit : An*
tequam eiset super terrnm , inielligitur aniequaro
anima peccaret. Terrenis eiiiin cupiditatibus sordl-
daia, tanqiiam super terrain naia» vel super teFram
esse recie dicitur. Non enim pluerat Dominus Deus
super terram^ ei homo non erat qui operaretur terram :
ideo non germinaveral terra, quia non pluerat Dcmi'
nus super lerram ; et homo non erat qui operareiur ter-
ram^ quia inaxime propter pluviam et hominem, i^ui
operatus est eam, germinal terra, et frucium produ-
cit. Unde et adjecit: Nondum enim plueral Dominus
Deussuper terram, quasi aperte dicereiur: Anlequaiu
peccaret anima, nonduin nubibus Scripturaraui plu-
viam doctrin.-B Dominus ad inigandam aniraam coti-
cesserat. Nondum propler honiinem, qui est terra,
Dominn> noster nebulam carnis nostrae assurapseral,
G per quod iinbrem sancti Ev:ingelii largissimura intu-
dit. (tuod vero subjiins;it: Et homo non erat qui ope-
raretur terramt qiiia nullus horaooperatus est in Vir-
gine, unde natus est Christus. Ipse enira est lapis de
inonte abscissns sine manibus, id est, absque coilu
et humano semine de virginali utero , (]uasi de
monie bumaiiae naturae et substanliae cariiis abscis-
sus (Dan. ii).

DE ASCENSlOiNE FONTIS, ET IRRIGATIONE

TERRifi.

Sed et fons ascendpbal a terra^ irrigans universam
superficiem terrce. Qtiis est isie fons qui irrigabai uni-
versaro faciem lerrae? Non sicut Nilus, qui solam
iEgyptum irrigai, sed I^ie fons totuni mundum irri-
gare dicitur. Aut foiis unus appellatus est, anlequam
paradisusplaniatus esset, et, accepto humorisadjuto-
rio, irrigabal universam superliciem terrae. Aut post-
quamparadisus [plantatusjest,etrcstagnataaquarum
*^ abruplio est, et ille fons divisusesl per rivulos suos
ad irrigandam universam faciem terrae. Sicut nuiic
videmus ire aquas per alveos duminum fliixusque ri-
▼oruro, el eorum excessu vicinia perfundere, tic ei
tunc quasi de uno foute inulti processerunt. Aut fons
unus appellaius est, el in quodnm sinu terrac occul-
latus, et inde ouines fontes m:igni et parvi progre-
diunlur. Et quid est, quod iste fons inaiiifeste non
invenitur , qui Irrigare videtur universam facieni
terne? Forsilan propter peccatum priini homiiiispa-
rentis nostri Adaro abstractus est iste fons, ut aufer-
ret ubertatem a tcrra, ei maiorero laborem exereeret
bumanum geuus. Et qnomodo potesi Qeri qiiod unus
fons omneui lerram irrigaret?et si lerraui irrigabat,
montes quomodo, quia aliqui ex illis inagnaro aliiui-
diiiem habent, irrigare dicuniur ? Iloc est sciendutn,
quia Uinc iii novitaie terraruiii, et non omnia, piura
tamen plena fuisse credibile est. Aut sicut Nilus irri-
gat uuiversaro tcrraui ilvgypti, ita ct tunc potuit ill««

«23

BED^ VENCRADILIS OPP. PAUS IK SECT. II. — DUBIA ET SPURIA.

VA

flttTlut irrigare umverfim faciem lerrae, per impe-
rium Dei et poientiam ejus. Aut singularem nnme-
ram posuit pro plurali, qiiii non dicit unus fons, sed
tantum: Et fons auendebat, et: Irrigam umenam
fackm terrm^ sicut dicit: Rana et locnsu ascende-
runi siiper lerram iEgypti {Exod, viii), et muha
iiiteltiguntur ranae et lociisix, ita forsitan tiinc
uniis foDS appellaiiis est , et niulli inteUtguntur
/ootes.

Item recapiliilatio,

Ki fons aseendebat a tena, irrigam universam super^
fieiem terrte. Terra mater virgo Doinini Maria reciis-
sime ascipiiur, de qua scripiumest: Aperiatur terra^
et germinet Salvatorem {Isai. xlv). Qiiam terram
irrig»vitSpirltus sanctns, qui fontis et aquae iiomine
In Cvangelio signincatur.

Formootl t^t^iir Deics Aomiitem de limo lerrce. M esl,
Adam de pulvere terrae. Alii volunt dicere quod ideo
homo ad imaginem Dei creatus sit, quod tpse Domi-
nus eum propriis manibus creassei ; sed lioc om-
nino non est recipiendum, ui ullatn rein corporalem
Doinitius corporaliter creasset, sicut dicit : Initio tu^
Domine^ terram fundasti, et opera manuum tuarum
sunt coeli (Pta<. ci).Qoia Deus ista non per operama-
nnum corporaliter fabricavit, sed per imperium et
poieniiam suam jussii fleri omnia quomodo voluii.
Quare eum ferit de limo terrc, et quare non de limo
paradisi? Ralio erat ut de terra hominem creasaet»

?ui in lerram reversurus erat, sicut scriptum est :
^ulvis es, ef tit p«/r<rem reoerieris (6'eti. iii). Hincre*
quirendum est, si statim iinperfecia xtate Adam fa-
etus^esi, an in puerili aetate. ldarbitrandumest,quod
statim imperfecta aetate formaius fuisset propter mt*
raculum, sicut fecit de aqua vinum, et caetera alia,
quod enarrare longura est. Ct iterum :

Recapitulatio»

Formavit igitur Dominus Deus hominem de limo
trrrcB. Iilein factus est Chri.stus , juxia quod ait
Apostolus : Ez umine David recundum carnem
(Aem. i), taiiquam de limo lerrae de inspiratione ho-
minis, et insfnravit in faciem ejus spiraculum viite.
Qoid est spiraculum fiixl Id est, spiraculum facere,
id est,antmam facere. Sicut Dominus per Isaiampro-
phetam ail : Spiriius ex me procedit^ el omnem flatum
ego feci (Isai. lvii). Ct item : Spiravit in faciem e/us,
et caetera, utique infusionem Sp':ritus sancii, quod
operatos est hominem Christum. Ct factus est hoino
inanimam viventem, id est, coepit seniire incorpore»
id est, animaniis.

Ilic modo recapitulatio.

Et orania ex ordiue narrat, quoinodo creata fue-
rini, quiKl superius tacuit. Alit aulem dicunt, quod
•iiiuia ei Diviniiaie processil, dum dicit : Et insuf*
fiamt in faciem ejus flatum vitas» Sed lioc omnino non
eet recipiendum, ut auima de divinitate procedat;.
ied illi qui hoc dicunt contra fidem catholicam lo-
quuntor, quia diviniias nunqiiam inutator, quia illi
qnando benefaciendo meliorem reddunt. Nam ideo
qui hoc dicunt, quia sicut Dominus in Cvangelio,

Soindo venit ad discipuios suos, et insufflavit et
izit : Accipite Spiritum sanctum^ sicut Spiriius sancius
tunc de Diviniuie sanctis apostolis daius est, ita et
•nima de Diviiutaie dala sit; s«!d omnino huc noti est
recipiendum, qu:a iiisufflaiiu Qatus esi corporis. Nam
saocti apostoli de Divinitaie Spiritum saiiciuin acce-
peruni, anima vero non est de Divioitatcsedes Deo
nata esl,ei nihilo facia. luquirenda est ratio quando
anima creaia fuit, si senta die, quando hodiiuem de
limo Lerr» foru^avii, fuisset creala. An non ergo
conirariuiu est divinae Scripiura}, qu.e diiit : Qui vi-
ttl tn asternumt creavit omnia simul (Eccli. iviii). Si
lunc aniiua creaia (uit, ubi ergo laiebat, usque dum
homo eain accepii ? Forsitan iiiter creaturas Dei oc-
ciiltahat, donec iii hoininem inlroiret ; et quid est
quud auiiiia, qux' iunoceiis creaia (uit, io coi pus iu«-

A troivii, qiiod Deus praesciebat pef*caiurum. Sed absit
ut hoc rfcipiendnm sit, ut propterea anima ereata
fuisset, etreservats, otfinirarei| in eorpusqiiod Deus
praevidebatpeccans, et si sic esset,qiiasi Deus auctor
peccaii fuissei. Sed ahsit hoc, quia non est iia, sed
magis intf-rigendiim est atque rfcipienditm quod ipsa
voluntaria introisset in corpus ailniinistmndam cor-
pus, quia peranimam sentitur corpns,quia si anima
deesl, corpus mortuum est. Ct quid est quod In alio
meinbro aut in vertice, aut in fronte, vel in pectore
non insufflavit spiritum vite, nisi in faciem lantum?
Quia ignis cujus principalis locus in jecore esl,
ascendit iii cerebro,quasiin coelum corporis nosiri,
et exinde efflciuntur tres partes; anterior vero pars,
per quam sensus omnis a«cendlt de cerebro in fron-
tem, de fronte in fai iem, de facie autem diffundit per
flslutas miiiutas, quasi per organa in quatuor corpo»
ris seiisu5, id est, iii visum, in audilum, in odora-
tum, in gusiiim. rosterior autem pars, per quam mo*

g tus omnis habei, tanium de eadem anteriore parie
viam suam ascendit in verticein ; de vertice auiem ad
nieduUam spinae, inde omnem motum diflfundit in
membris. Merito anterior pars posieriori praeponi-
nitur, quia consilium sequitur motus. Tertia vero
pars, iii qua meinoria flgitur, quia quidquid vis fa*
cere, aut aniea fecisti,in memoria constat. Ubl antem
meinoi ia non est, non est spontaneus motus. Ct inde
capilli'et ungues procreantur de spontaneo molu, id
est, de anteriore parie, per sensus intellijjituromnis,
quia homo liabet sensum, quem animalia non ha-
bent, et iiide efflcitur spontaiieus motus, per qiiod
adniioistratur animus. Id intelligitur per aerem et
lucem, quia aer inirat iu pulmones quasi in organa,
deinde iii veiias, ei pervenlt usque ad cor, quod nos
arterias vocamiis. Ct ouomodo est anima,vel corpns
scntit, an non ? Inteliigendum est quia per sensus
corporls administratur, per oculos videi, per aiires
audit, per guslum et odorem sentit. Quid est dulce

n vel ainarum, et si est anima de quinque sensibus

^ corporisT Intelligendum est quod non est unde hoc
probare possimus, quia quando homlois aniina vult
aliquid secreuim considerare,clauditoculos velaures
Buas, et considerat quid fecii, aut quid factura erit,
sive de Creatore suo qui eam creavit. Qu d er^o est
aniuia? et si est aliqua res unde animae fiant, qutd est
ipsa? Quod nomen ejusT Qnx species, quem usum
iti rebus conditis tenet, vivit an nonT Si vivit, quid
coufert universitatis afl^ectibus? Beatamne vitam dii-
cii, an roiserain? Quid est ergo anima? Coeluni noii
est, neque lerra, neque aer, neque ignis, non aqiia,
noii Deus, non sidera, non visus, noii auditus, noii
odoratos, iion gusius, vel caetera alia, quod memo«
rare longuni esi, quje sunt in coelo sive iii terra, quod
anima non f-st. Unde ergo est anima?Si ex Deo data
est, et ex nihilo facia, quia bomo qui de terra factus
est, iii terrain reversurus erii. Similiter nix, vel pro-
cella, quia ex aqua fii, ei aer est, sumit deterra, io
aquam revertiiur, etin terram, de aqua sumptus est

D aer ; aniina vero mm habei uilum elemenium, ad
quod revertatur, nisi ad creatorem suum qui eaiu
creavii, postquam de corpore exierit, fi recte egerit.
Ct illi caeci qui visum non habe>ii, auoniodo vident
somnia sicut illi qui visum habent 7 Id iutelligen-
duin esi, quia illi insopiuniur in cerebro,et non pos-
sunt foris erumpere, lunc in semetipsis videtit Ipsas
imagines, illis animus nunquam dormit. Iuquirenda
est ratio uiide anima veniat, quando homo nascitur.
Alii dicunt quod sicut caro de caroe nascitur, Ita
aniina de aiiima nascatur. Sed hoc Scriptura nou
narrat ullo iu loco, uude anima in homiuem veniat,
qiiando natus esi ; neque dc ipsa anima mulieris,
quomodo ei nata fuisset, sicut narrat de came, quo-
modo facta sit. Ct alii dicunt quod uiiicuique homini
auima ex Dco data sit, quando natus est. Sicut iu
Isaia dictum est: Omnem flatum ego feci (Uai, lvii).
Id esi , omneiii aninMm , ct in psalmo similiier
scripium e»t : Q\ii finxit singiUatim corda eorum

m

DC SEX DICRUM CREATIONC L1BER.

22G

{PiaL x«iii). Arti jiut<^m dtciint qnod ex parenllbus
animA daia sil, sicut caro ex carne. SrrtpturaB repii-
gimre videntur, ilum dixii : Qui vmt in (Ptirnum,
rreatil omnia simul {Eccli. xvtii), qnasi semper no-
vas animas creare videatur. Et alii dicunt qund lunc
auiina omnium creala fuisseu quaiido simul omnia
fMl, et in quodam loco orculttntur, donec hoino
naius sit, ct innc ei anima data sitex Deo. Sed hoc
non est in rebus noslris conslderandum, qutd vel
sinat vel non sinat, quomodoanima data sit homini,
quod Scriptura non narrat ullo loco. Nos non tiossii-
iiius discernere quod Veritas tacuit, et iion ilicit
neque de ipsa anima mulieris, qiiomodo facta sii,
nisl laiitum narrat quomodo Adaro data fuit anima.
Krgo Salvalor noster Jesus Christus unde habuit ani-
mam, non de Adaui, sed unde Adam, id esi, ex Deo,
qiiia qnamfis de propagine peccati descendit, lamen
de propagine peccnti nou concepit, quia nec ipsa erat
raro pcccaii, scd similitiido carnis peccati. Non cuiin
inde accefHi rcatnm moriendi, et aninia, qnando de
lioc corpDfc niii;ravcrit, est corporalis au incorpora-
lisT Quoinodo ergo prxdicatur, si incorporalis est, id
iocorporea est siiniil corporibiis, ct ubi poriaiur, ad
locttm corporeuin an incorporeum? Id ad incorporcum
k)cnm, sinttlia corporibiis. QiiaTiiur crgoratiosi po-
test anima absqiie cor^iorc inter angelos in perpetua
bentitiiditie siiie dcrectuconstitere?Quid ci^oopus
cst ut itcruin surgat corpus, ut illt:d tunc immottaie
inditat, qiiod nunc moitilc deposttit, nisi quia inesl
quiiieni corporis adininistraiio, qiio dftaniatur aiii-
iiius, i!t noa in illum sununum pergal, doticc consur-
g&t ciirpus, ut quod ei niinc sarcinuui esl, sit tunc in
g!oha. Et quid opus cst ut parvuli, qul pareutcs ha-
bcnt Christianos, patrein et matrein, iterum rena-
scaiiiur pcr aqunni bapiismatis, nW\ qtiia unusqtiis-
qtie in originali peccato nascitiir, et nisi reuaius sit
per aquain baptismatis, non poiest Introire in le-
gnain Dei , sicut Salvator in Cvangeiio o^tendit »
dicens: ^isi quis renatus [ueril ex aqua el Spi'
rif II scnclOf non potest videre regnum Dei {Joan. iii).

Et ilerum secundum senium spiritalem.

Et factus est homo in animam viventem , scilicet
II t qtil perfectus erat . Deus perfectus crederetur el
bonio.

DC I LANTATIONE PARADISI.

Plantaveral autem Dominus Deus paradisum volup*
laUs a pr.firipjo, in quo posuit hominem quem forma"
verat. Paradisus locus dcliciaruin dicitur, aut poUens
alfluenlia gratiaruui. Hoc dixit sancttis Augusiinus,
qood in quodam loco iste paradisus pianiatus fiiit,
ubi homo lerrenus liabitare potuil. Nain paradisus
spiritaliter inteHigitur, ubi niinc animae i^anctoruin
de corpoie exeuntes perguni. ln cujus figura iste
paradisus plaiitatus fuit, secundum rerura gestarum
idem.

Produxitque Dominus Deus de humo omne Ugnum
pulckrum ruM, el ad vescendum suave, lignum etiam
vitw in medio paradisi. Non aila ligna pruduxit, nisi
illa qu» superias dixit die teil-a creasse, el modo
narrat quomodo iii speciem produxit in paradiso ; et
istud llgnum vita", (,uod idem est qui de illo gustas-
set, ei immorlahs pennanslsset. Tamen lunc in pa-
radiso quasi cibus lerreslrls Hcri videbalur, noii
slcul alius cibus facil, qui solet habere fastidium,
sed unde omni saniiale stabilis firmaretur. Tanicn
quld in isto li;;no contlnebat? iu aiia euiin ligua
erant allmenia, iii istiid autem sacraineniuin coult-
nalMtiir. Quamvis lunc hlstorialiter facium fuisset ,
sicttt de paradiso diciuin esi, quod Ccclesiaro iirs-
Agurabat; vel sicat lacturo fuil de Agar, velde Sara,
et multa alia quas historialiter facta fueruiit, tamen
aliier praeligunibat, Ita et lignuro Utud pracllgurabal
figuiiro cmcis.

Et iterum llecapitulatio.
Plantav^rat autem Dominus Deus paradisum oo-

A luptatis a principio^ etc Parailisu* Ccclnsia fsl. Sic
enim de illa legitur in Canticis canticonim : Hortus
eonelusus esl soror mea {Canl. iv). A principinau-
tem paradisiis plantatur, qiiia Ecolesia cntholica a
Chrislo, qtii e«t prlncipiuro omninm, c«ndiia esse
cognoscitur. Fluvius de paradi^o exiens iroaglnem
poiiat Chrisii de paterno fonte Ouentis, qui irrigal
Erclesiam suaui verbo pncdicationis. el dono bapii-
sniaii^. Do qtio bene per proplietam dicitur : Domi'"
nus Deus noster (tuvius gloriosus^ ex^liens in terram
sitientem, Qiiaiuor auiein paradisi flumina qtiatuor
sunt Cvangeiia, ad pnrdicalionein in cunclis gen-
tibus missa. Ligna fructifcra omnes sancti sunt, fru-
cius eoruin opera enrum, lignuro vitac sanctas san-
cnrnni ctliiue Christu^, ad quem qidsque si por-
rexerit manntn, vivet in setornuro.

DC LIGNO SClCNTI/fi BONI ET MALI.

Lignum scientia: boni et mali. Quare isiud nomen
paccepii? Qiiia Deus omnia valde hona creavit. Id
" affnoscendo boni ei roali , qu:)n!uro fuisset iiiter
obedientinm boni , et inobedienliam mali, quia si
cxinde transgressus fuisset, malum illi essct; si bo-
num illi fuissei, quia si transgressus non fulssei,
experlmcnturo pene non didicissei.

DC EGRCSSiONC FLUVil.

Et fluvius egrediebatur de loco voluptatis ad trri-
gandum paradisum, qui inde dividVur in quatuor ea»
jrita. Nomen nni Phison ; ipse est qui cireuit omnem
terram EvHath^ ubi nascitur aurum. Et aurum lerrm
illius optimum est^ ibique invenitur bdelliuntf et lapis
onychinus. Et nomen (luvii secundi Gehon ; ipse est
qui circuit onmem tcrram jCtltiopite. Nomen vero fln»
minis tertii^ Tigris ; ipse vadit eontra Assyrios. Fluvius
autem quartus inse est Euphrates» Idem ut snperius
iiidicaium est ae ipso fluvio, et de ipsis quatuor flu-
minibus paradisi egrediuniur, quoruin duo propria
nomina liabent. Tigris autero ipse est Nilos, qni
Q circuit oronem terraiu iEgypti. Pliison vero ipse est
Ganges.

Recapituiatio.

Et iterum secunduin sensum spirilalem, lignum
scieatiae boni et maii proprium est voluuiaiis arbi-
tritim, quod in inedio uostri est positum, ad agno-
scendum bonuni vel nialum. De quo qui, relicta Dei
gratia, gusiaveril, morte roorieiur. Tulit crgo Domi-
ntis Deus hnininein, et posuii euro iu paradiso vo-
luplaiis, ul operarctur et cii!»lodiret illum, quia qiio-
liescunqiie de persona hominis loi|uittir, utrumque
noiuinat, et Deuni et Dominuin, ut ostenderit quau-
luro ei expediat habcre Danrtnum Deum suum, id
csi, sub ejus dominatione obedienter vivere ut ope-
raretur. Quomodo autein debuit operari non labore
servili, sed honest;e animae voluutale, et ciisiudiret
illum, id ne aliquid commitleret quare iiide merere-
tur expellere. Recle ergo quisque dicitur non cuslo-
disse reiu suain, qui sic agit ul eain amittat, quia
D iion erat necesse propter bfsiiasparadlsuin custodi-
re, aut propier aliaui rem sive servill labore operari,
quia dixit : Ecce dedi vobis omnem kerbam^ ei reliqua,
sed ul Doiuiiius operatus fiiissel In eis juslitiaro,
picialem, el caeiera boiia ; quod Deus bomini tribuet,
quia nihit poiest horoo facere slne adjuiorio Dei. Ct
0|»eraretur ilium at jnstus esset, et custodirel, ut
tutits essei, quia si illaiii Deus derellquerii, et s«la-
t'Hro ejiis ab^iraxerit, iile inanis reioaneret, quia
Deus nlhil bonuro ei necesse sit. Sed iios oiniies
indigeinus doininaiione ejus. Quia scriptum est :
Dixit DominOt Deus meus es («, quoniam bontfrum
meorum non eges (Psal. xv) ; et in allo loco scriptuni
est : Mihi autem adhosrere Deo bonum est (Psa'\ Lxxii).

DC PRi£GCPTIONC LIGNL

Preeeepitque ei dicens : Ex omni Ugno paradisi eo -
mede, de ligno autem ^cientias boni et mali ne comedas.
In quocunque enim die conuderis ex eo^ morie morie*

227

BED.E VENERABILIS OPP. PARS 11. SECT. II. — DUBIA ET SPURfA.

228

ris, Quare ei Dominus probibuit nt non comedisset
de ipso ligno? Quia scielmi damnaiurum, si irans-
gressus fuissel. Oporiebal enim ut liomo sub Do-
mino Deo pogiius aliimde proliibeeiur, ut ei prome-
renilo Domiiium suiim virlus esset ipsa obcdientia ;
si vero servasset prvcepu» Creatoris siii, virius ei
fiiisset, ei ipsa obedieniia, quam post transgressio-
ncm perdidit.

Recapuulaiio,

Tulil ergo Domima Deus hommem^ et posuH eum
in paradiiO voluptalis. Assiirapsit Deus cnrneiii, et
faclus est caput Ecclesi;F. Ut operareiur et custodiret
illum ; id est, iit voluntatein Pairis ex ouniibus geii-
tibus Ecclesiam adiuipleret, at<|ue ui impIiTetur
serroo quem Domiiius dixit : Ego servabam eos in
nomine tuo ; quos dedisti mihi, custodivi {Joan, xvii).

Dixit quoque Deus : Non est bonum esse hominem
soium, faciamus ei adjUiorium simile sui. II ic maui-
feste osteiiditquod semen debueruut procreare,dum
Adam adjutoriuin simile sui datum fuil, id est, Eva
fabricaia de latere suo. Nou sic debuerunt seiiien
procreare, sicul nunc faciunt, ut mortuis pareutibus
filii succedaiit in locum, sed ut immortales perma-
nercni, et post consuinmaium numerum in meliora
coinmutassent.

Fotmatis igitur Dominus Deus de humo cunctis

nnimaulibus terras^ et univenis volatUibuscoeli^ adduxit

ea ad Adam, ut videret quid vocaret ea. Omne enim

quod vocavit Adam aninm viventiSf ip$um est nomen

ejus, Qiiomodo ea adduxit, quia Deus incomuiu-

labilis est? Si per aiigelum, aiit per semetipsum ?

II oc oroiiino noii est recipiendum, ut Deus corpora-

liler isia cgisset; sed ut ostenderet quia omnia ei

vivuiit et seniiuiit, sicut astiia locuta luit cum Ba-

laam, vel cxiera multa, quia boino ihtam potestatem

accepit a Domino, ut baberei domiuauonein supor

t>e»tias usque in bodiernuui diem.

Reeapitulatio,

Dixit qnoqus Deu^ : Non est bouum hominem esse
soium, Arguaiitur lioireiici, qui Cbristum suluin
bomiiiem putaut, el non eiiam Deum.

Faciamus ei adjutorium simi{e sui, Quia in ipso
homine suscepto, Ecclesia Deo copulat» esl.

Appetiavitque Adam nomhiibtis suis cuncta^animant''a
et universa volatilia oBli, et omnes bestias terroc ; Adam
tero non inveniebatur adjutorium simile sibi, Qujiido
ergo pisces nomina acceperuiit, duin bic non me-
niorai, sed lanium de auimalibus? Id paulatim co*
guiiis geiieiibus pisciuin imposilum esi, liocest,
quando creali fueruut.

Iterum Recapitulaiio,

Appeliavit autem Adam nominibus suis, elc. Sigiii-
ficau.s gentes, quac saivas fiereiit in 'Ecciesia, et per
Cbrisium noinina erant acceptura*, quod prius non
babuerunt. Sicut scriptum est : Et vocabo servus
meos nomine alio (Isai, lxv).

Adam vero non inveniebatur adjutorium simiie sui.
Vtiquequouiamquamvisfidelis aui justus sitquisque,
Cbristo tamen aequari non potest. Quis eiiim, inquit
Moyses, siiiiiiis tibi iii diis, Doiuioe? Nam et David
ait : Speciotus forma pr<e filiis iiominum (Psal. xliv).
Nemo eiiim potuerat a morte buuiaiium geuus libe-
rare, et ipsam inortem ^uperare, nisi Christus, siiut
Apocaly|»sis ait : Nemo inventus ett dignus neque in
cceio neque in terra^ neque infra terram aperire librum
{Apoc, v).

DE mMlSSIONE SOPORIS, ET CREATIONE

MULIEIilS.

/fitmttt( ergo Dominus Deus soporcm in Adam,
Cumque obdormisset^ tutit unam de costis ejus, et re-
plevit carnem pro ea, Q.iomudo erj^o uiisit Dominus
Vvu^ soporem in Adati*, ut tauium soporem babuis-
set» iit cosiain de se nbsiraciam luiuime seusisset?
Id iutclHgenduui esi, ut particeps esbei curx angclo-

A rum intrans in sauctnariom, et iBtelligens In novissi-
miseorum. Illic statim evigilans eructavit, dicens :

lloc nunc os ex ossibus meis^ etc. Et adificavit
Dominus Deus costam quam tuierat de Adam in mu"
iierem^ et addaxit eam ad Adam» Dixifque Adam :
Hoc nune os ex ossibus, et caro de carne mea, Qiiare
de cosia mulicrem fecit? Id ut osteuderet Chrisiuui
de rauliere nasciiurum. Sicut luiic de viro facta est
niulier, ita et de muliere natus esl Cbristus, quia
virius de muliere processit in inundo. Qiuimvis lunc
mors iulroisset in munduin per mulierem, sive ut
denionstraret caita iiiembra a Deo non esse repu-
giianda, aut propter vim commendationis dicit mu-
iierem de costa fabricatam fuisse.

Recapitulatio,

Immisit ergo Deus soporem in Adam^ etc. Dor^
mivit Adam, el lit illi mulier de l^tere; patitur
Cbrislus, dormivit in cruce, pungilur lalus lancea, el
n profluuni sacramenla, ex quibus formarelur Ecclesia.
Hauc dormiiionem cantat propbeta, diceiis: Ego dor-
mivi^ et quievi, et surrexi, quoniam Dominus suscita-'
vit me (Psai, v). Sequitur :

Et posuit camem pro ea, Sicut et Christus cnrnem
suain moricndo posuit in palibulo crucis pro Eccle-
sia.

Dixitque Adam : Hoc nunc os ex ossibus meis, et care
de carnetiien.Quiasive saiicii spiritalesct forlissimi in
tentationibus, sive miuus perfecti, utriqne in unum
corpus Cbrisii sunt, et in una Ecclesla. Hcec vocahi'
tur virago, quoniam de viro sumpta est; ideo Eva»
quia maier est cuiictorum viveniium.

Quamobrem reiinquet homo patrem iutim, et matrem^
et adha^ebit uxori sute, et erunt duo in carne una,
Erant autem uterque nudi^ Adam sciiicel et ujor ejus^
et noH erubescebant, Ideo iion eriibescebant, quia noii
seiiliebant ultra legem iu membris suis repngnanlem
lcgi meutis susd, et violentas illecebras caruis ille-
cebra in corporemortis(/<ot}i. vii). Unde el Aposto«
C Ins uou aii : Non sit peccatum in membii. vestris, sed
ait : Non regnet (ftoni. vi). Non euiiu regnat, cum
desidcriis ejus nou obedimus.

Et iterum secundum sensum spiritaiem recapiluiatio,

Ban' vocabilur virago, quoniam de viro sunipta eu,
Sic et a CUrisio nouieu Ecclesix datum est Clirisiia-
num, quui de latere ejns sumpta e>t. ]la*c igitur
oniniu iu Agura lacia suot, quac erant i» Ecclesia
profuiura.

Quamobrem reiinquet homo patrem suum e( ma-
trem, etc. Hoc iuterpretans Apostolus, ait : Hoc au»
tem dico in Chrislo et in Ecclesia (Eplies, v). Ergo
quod per blstoriam completum est in Adam, por
propbetiam significatur in Cbrisio. Qui reliiiquit Pa«
treui, cum dicit : Ego a Patre exivi^ et veni in hune
mundum (Joan, xvi). Reliquit et niatrem, id est,
synagogam veieri testamento camaliter inbxrentem,
quffi illi erat maier ex seiutne David secnndum car»
I) iiem. Et adhasil uxori S'te, id esi, Ecclesi:», ut pace
iiovi te^tameuii essent diio iu carne una. Qub cum
sii Deus apud Patrein, per quem facii sumus, faclus
est per carnem particeps nosiri, ut illius capitiscor*
pus esse possiinus. Post baec vocaiur Eva, vita et
mater vivoruin, quia de viri sui latere facia esl, et
Dotiiinus dic.t iu Evaugeiio : Si quit non manducavc'
rit carnem meam^ et btbertt sunguinem meum^ uon ha"
bet in se vitam (Joan, vi). Jaiu debiiic praecepluui qiiod
accepit llguialiier Cbrisius» nos accepiuius in illo,
qiiia uuusquisque Cbristiauus non iiicongrue gestat
personam Cbristi, diceuie ipso Domino : Qiiod unt
ex minimis is!is fecislis^ mihi fecistis [Matlh, x). Di-
citur crgo illi : Ex omni ligno paradisi comede, Quo
signincanlur spirilales deliciir. Fructus autem Spiri'
tus est, charitaa, gaudiiimf pax, ionginiintla», bentjni*
tus, bonitas, mansuctudOf coniinentia^ sicut dicit Apo«
stoliis (Guiat. V.).

Et non tangamus iignum in medio paradisi ptanta-

5i!9

DE SEX DieHUM CREATIONE LIBER.

250

inm uientia bom ei ma/i. Id est, non velimu» soper- A {Tim. vi), id esl« amor pecunio!. Non enim ille tunc

liire (le iiatura orbitrii nostri« quoe media est, ut de-
rcpti post scienliani exp<Tinuuir et maluni.

DE ASTUTIA SRRPENTIS.

Sed tt serpens eral eaWdior cunctis animantibus ter-
ro!. qnce [eceiat Dominus Deus, Serpens isle non uaiura
suacaltidiorerat, idest,prudeutior,Telsnpi6niior,sed
ei dinliolo, qui i*er setpeuiem loquebaiur. Undc Chri-
fttiis Dominus dizit in EvanKelio : Ft/it kujns sceculi
ffrudentiores sunt quam filii lucis {Luc, xvi). Qiio-
niodo serpeits ad uiulierrni tacutus fuil, pcr semet-
ipsuiu an per diabolum? Id iiilelligendum est , qub
diab(dtis iuiroivit in serpenti*m, et sic loquei>aiur ad
muUercm. Kt quomodo nunc solet iutroirc in vas
suum , et U)qu't pcr iliuui , tia cl tunc pnr serpeutem
loquebatur. Quta siciit solet organa homo calcare,
et uibil exiude seut>t orpnum, ita ct tunc scrpens
uihil sensit quid locula fuil. Quare pcr isiiid nuiinal

pecuniam concupivit, sed hominem voluit decipere;
ei quoniam iii alio loco scriptum est : Iniiium omnis
peccati superbia {Eccl, x ). Hoc iiite'ligeiidum est,
qnod dtabkdo, iion ex itividia processit superbia, sed
magis ex superbia processit iuvidia , et ulraque si-
mul iuitium invenium est, qitia per superbiam de-
jeciiis ruit de coblo, et per invidiain hominein de«
cepit.

DE SUGGESTIONE SEUPENTIS AD MULIEREM.

Dixit autem serpens ad muUerem : Cur pracepit
vobis Ueus ut non comederetis de omni ligno paraditi.
Cui respotuiit mulier : De [ructu liqnorum qna sunt in
paradiso vescimur^ de [ructu vero ligniquod est in
medio paradisi prcecepii nobis Deus ne eomederemus^
et non tan^eremus i lud, ne [orte moriamur, Quaro
serpens prius inulierem Interrogavil, et ipsa ei in<
dicavil ex quo liguo praeceptum habuerunt, ue de

permisit teutari?Non miiuin est si per seipenletn g ipso comederent , ut praevaricatio inexcusabilis lie-

peruiisit tentare, per qt.ol diabolus permi^siim ba- ret? Quia non babuit

DUlt, quia ipse antiquus lio^tis Iniquissiinam voluu-

taiera babet, et nequissimam poicstatein, qiiia sem-

per habet voluulatem malc raciciidi, et uullam liabet

potestatem nocendt sine Dei permissu. Qunre per-

mis t leniare, quem conseusurum pra^sciebat? Quid

miriim est si lioc racero permisit, qiiia pioprium

arbiiriiim babuerunl malc facieiidi vel beue fiiciendi?

Nou mihi videtur ningua laus fuisse bomineiu futu-

luui, si propterea poiuissei bene viverc, qiiin neino

nuile v!vere suaderet. Id est , quia nulla laiis fuisscl,

si propierca bene vixisset, eo quod nullam tentatio-

ncui babuisset Adaiu in iiiembris suis. Quare erjfo

perroisit tentare, quem prxsciebat conseiisnruui ?

Cum id facturus esset propria vniuutale per culpaTii,

et ord.natiis esset illius a»quilate per poeuam, Quid

auiem culpabdis esset , si uou leuiare purmisiiisei ,

dum propriitin arbitrium habuii, ei, Deo adjuv.iiite.

poiuii
Utlil

ii resislere ipsaiu teiitaiiiuiem, qui superbis re^ p Hoc enim m uiio<|uc
, et humiUbus dat graliam (Jac. iv), ei resi^it re ^ quodam sccretoque

roagna laiis futsset, sicut nuuc sancii Dei iiiulins

lentationes sustiuent, et Deo opiiu*aiiie viiicuni : et

propterea maius pruuuiuui accipiuut cum Cbristo.

Et li tenlalio isia poluit (os projiocrc de paradiso?

iiiielligendum csi qiiod non poiuissct, si non se etevas-

SP.ut iu vauaui gloiiatu« quod eis conirariiis hoslis

|>roroisit, diceiis : Si comederitis ex eo, aperieniur

ocuii vestri^ ei trins sicut di , \n h' c nuteui se ele-

vabant, uiidc bcriptutu eiit ; Ante ruinam exaltatur

cor, et c*a*tera ( Proverb, xvi ). Qiiid e^t quod Di'us

l^ra-sciebat boiuines peccalores et daiiiuaudos per-

uiisii nasci? et qunre tion diuiitteret, duiii propriuui

arbilriuiu pos iderel, ei si iiolueriiit couservarc quod

f'icii suDt, d'iuiuaiioueui acci^:iuiii, ei exemplo ^unt

aiiorum qui vindictaui eoruio aspiiiunt, et de malis

fiu.ii boui ? Quia cottsideraut quod cis eveiiit propter

peccaia eorum, quia est naiura boua qu;e peccare

nou potest ; et est ualura , qua; potest peccarc. Uun ^

e^t in augelis, alia iu honiinibus. UatKi crat ui dc D iiem atque scieniiaiD boui el mali, et iu ipso ho-

uude semelip^iam exciisasset,
dum manifeste intellexit de quo ligno prohibiii erant
ne comedissenl.

pixit quoque serpens : Nequaquam morle morie»
mini^ scit enim Deus quod in quocunque die comede*
riiis ex «o, aperientur ocuU vestri, et eritis sicut dii
scientes bonum et malum, Quia usque in hodiernum
diem sic operatus est diabolus. Semper euim suadet
ut prx( epta Dei conlemtianlur ; et quod Deus mina*
lur, ille dat mollitiem el leviiatem atque securitatem,
et propterea multi decipiuutur in seduclione ejus.
Serpens aulein ille sapleulior omuiuiu bestiaruin in-
dicai d abolum, qui iude serpeiis diciiur, quod volu-
bili verseiur astutia. Sed quid est quod ipse per
mulicrem decepit, et nou per virum? Qnia iion potesi
ratio noslra sediici ao peccaiidum , nisi priecedeute
deleciatione caruali innrmitatis afiTci tu , qui niagis
debet obtemperare rationi laiiquatu viro dominanie.
Iloc enim in uiio<|uo |ue bomiue geriiur in occulto
quodam sccreioque conjiigio. Siig^esiioneui quippe
per muiierem accipimus, niuiierem vero animalem
corporis scusum, ratiouetu autein virum. Ergo quan-
do occurrit niala suggcsiio , quasi serpeus loquitur ;
ted si sola cogiialio oblecteiur, iil.us suggestiouis el
rcrrcnaulur raiione, consensus explendi opcris non
succedal. Sola mulier videiur comedisse illicitum;

3uod si ipsuiii pcccatum , etiam et lucns perpetran-
iiin deccriiai , jam vir decepius est , jam mulier ci-
bum dedisse viro videiur. Ulecebra eiiiui consentira
dc ligno probibito, manducare esi. Tuiic quippe juro
a vita beala lanquam a paradlso expellitur homo,
pcrcatumque ei impuiaiur, etiam si non subsequa-
tur etTcctus, quia ct si noti e^t iu ractis culpa, in
consensioue tameu rca leuctur conscieutia. 1I;bc se-
cuiiduin anagogeu ; caiterum juxta meiaphoram po-
terat callidus serpcns iste bsreticorum versutiam
de^ii^nare. Nouiiulli eiiim loquacius atque subtilius
prouiit.unt illicila curiositite secretorum adapertio-

utraqtie natiira D. uui laudasseut, taoieu iu iiiraque
naiura iuiquiius iuventa est, quia bonaui iiatuniui
voluotaa mala depra^avit, quia nalura boua a Deo
esl creala. Nain voluutas prava facit eaiii ose tna-
)aiD ; et si aliquis diceret : Quare Dciii lualoj homi-
nes creavit? recte respoiideret : Melius iiou e*sel,
quia alterius malo bcne uieudo misericordiier coro-
iiarelur, qiiaui esset eiiain malus, qui pro su-^ merilo
juste punirelur. Qiiare diabolus noii poiesi reparari,
et liomo potest? Idem ul deaionsirant potciiliaiu et
roisericordiaiu.et halicreut quid liuiere, el quid spe-
rare. £l quid nrtruui, si d.ab iltis iu scrpcuicui in-
troivii, cuin Douiinus iu porcos euai pcniii^il in-
iroirc? Et alii voluul dicere quod diabolu!» invidiaiu
liabuit contra hoiuinem^ quare ad iinag.nein Dei
creaius tuil, et ii!eo suasit coiticdr.'re pouia in p tra-
diso, quod proliibiltiiu fuii ul nuu cumedi:>set. Uude
sit AiHisiolus : HadU omnlum malo um e$t cupi litas

inine tauqiiam in arbore, quae planiaia est iu inedio
paradtsi , etiaiu di};iiosccuiiam demonstrare. Cunira
hiiiic serpenieui clama Ap isloliis, cum dicit : il<;lifO
ne sicut serpens Evam seduxit attuiia sua , ita sensus
vestri corrnmpantur (U Cor, xi ). Seduciiur autem
verbi:* hiijus serpciitis carnalis uosira concupiscen-
tia, ei per iliani decipitur Adaui , non Christus, sed
Christiauui. Dicit crgo iste ad muliercm : Cicr pr<v-
cepit vobis Ueus ut non vomederitis ex omni ligno pa^
radisi? Sic et laereticoruiu curiosa cupidita<i, sic
pravi prxdicalorcs, ad diligeiidam errorij railaciaiiit
auditorum carualiuui cor%ia succeoduut , diceoie^ :
Quare fugiiis scieoiiam habere laieiiiem ? nova seui-
per exquirile, boui inaliqiie scieotiaui peuetrate.
Uude apiid Salom 'iioui iiiulter il.a bjcreticoruui sen*
t**ntiam tcucns, dicit : Af/Ma; [uriivas dutciores stiitl,
et panis ubscondtlus suavior {Proverb. ix). Sobjecit
deiiido idom scrpcits : Quacunqne die comedaittif stw

liEDi*: VENERABILIS OPP. PARS II. SECT. 11. — DIBIA ET SPURU.

S5I

lim aperientur oeuli vestri, ei eritis teientee ticHt dii
bonum et maium, Sic ei omnes hxreiici generationcs
diviiiilatis merilum profltenlur, atqiie ficienliae pol-
lit iiaiione decipiuni , el reprehendunt eos quos
siwpliciter credenies invenerint ; el qnia omnino
carnalia persuadenl, qtiasi carnaliuni oculoniro ad«
apertionem couanlur adducere , ut interior oculut
oosciiretur.

DE CONSENSU MULIEBIS.

Vidil igitur mulier qnod bonum esset li§num ad
titeendumt et pulchrum oculis aipectuque deieetafrite^
tt tuiit de fructu illiust et comedit, deditque viro tuo^ qui
comedit. In hoc unusquisque nostrum discat exem-
pluiu. Nunqnain debet aspicere quod coniingere non
liceiy ne forte per concupisceiitiam et delectationem
decipialur sicui Eva, quod prius aspexit ligiium, et
postea deleciaia fuit ei coniedii. Qiiare niulieri sug*
gessit, el non viro? id propter mollitiem vel inflr-
mitatem mulieris. Sicut dixil aposinlus Pauius :
Adam non e$t seductue^ sed muiier decepta est (/
Tim. ii). Quomoito hoc dictum est, dum in alio l<>co
dirit beaiiis P.iu^uB : /n simlliiudine prmaricationis
Adm, qui est [orma ftituri (Rom. \)?ldeo hoc dixil,
quia Adam nmi fiiii per serpentem seducius, sed per
inulierem, quia niuiier prius coinedii per suggestio*
iieni serpeniis, et posiea iribuii viro suo, quia vfr
imaao ett et gioria Dei^ mulier autem gloria est vir!
</ 6or. zi), et ideo non sua^ii viro priiis, scd mu-
lieri, in qua mulliiies coiiiineliatnr. Et quare Adam
comederit de liguo vetiio, de quo illi praeceplum
erat ne comedcrct, et sciebat si fecisset. senienliam
Dei adimplendam esse, quod prius ei locutiis fuit,
liicens : Si comederitis et eo, morte morieminif h pro^
pier dileciionem niulieris comedit, quia noluii eam
offendere atque contristari, sicui legiinus qiiod fecii
Saioinon, quia propter diieciiouein iiiulierum Deuin
suum conlra se irritavii. Ila Ad:»m operatus esl,
duin miilierem diiexit, prxcepia sui Condiioris con-
tempsii , ei de alia immortalitate i:i inio terr» pro-
smtus est.

Et aperti $unt oculi amborum, Non ad aliud aporti
suni, nist ad invicem concupiscendum nd poenam
peccati. Cum autem dejecli suni a ligmt vita;, siaiim
eorum corpora morbidam atque morliferam duxe-
runt qualitatein, quia antequnm peccassent, niillam
legein senliebani in membris eoruin repugnantem
legi meniis S(«. Posiea vero slaiiin senseruni in
niembris suis aliain legem repugnantem legi meniis
su«, et capiivantem eos in lege peccati ( llom, vii)*

Et iterum tecundum sensum spiritatem.

Vidit ergo muiler quod bonnm esset iignum^ eic.
Mulier comedii aniea, non vir ; ideo, quia facilius
carnales persuadeniur in peccaiuni , nec iam velo-
ciier spiritales decipiuiitur.

DE CONSENSU Vllil.

Et dedil viro suo, el comedit, Uiiqne, quia post de«
leciaiionem canialis concupiscentiae nostrae , ctiam
ratio nostra subjicitur ad peccandum.

Cumque eognovisunt te este nNdoi , consii^ttni foiia
/ki. Folio flci se conteguni , qui sseculiim asperum
anip1ectuntur,qui prurigine voliiptatis carnalis urun*
lur ; quique et decepli bxretica praviute, ei gratia
Dei nadatl , iegumenia mendacioruin lanqiiain folia
fici colligunt, tacienies sihi succiiictoria pravitatis,
cum de Domiiio vel Ecclesia nieiiiiuntur.

. Et cum audittent vocem Domini Dei deambulantii
in paradito ad auram pott nteridiem, Deatnbulat Deus
iii illis, ei non stat, qnia stabiles in ejus praecepto
non perseveranl, et bene ad aoram posi ineri >iem,
quia jam aiiferiur ab eis lui illa ferveniior charita*
lis, appropinquuntibus errorum tenebris. Unde scri-
piuiu esi : Sequuntur umbram, et non tucem» Abtcon»
dit se Adam et vsorejusa face Domini Dei^ in medio
tigni paradisi, Uiioinodo autein scnietipsos a facie

252

A Dei abtcondere polueruni ? Nunquid Deo potesi esse
occolium aliquid? Hoc inieiligvndnm est, quia uniis-
qiiisque qui peccalum comniiiiii , aui pra^cetaum
Uomini conteninit, semetipsum abscondit de De«>,
quia Deus euin ignorai propier peccaium suum. Sic^
oi dixil in Evangelio : Nescio vos (Luc. xiii^. Nara
non potest llcri ut Deo aiiquid abjiconditura sis quia
scripiiim esl : Oeuii Domini contemplantur bona ei
maia (Proverb. x\), Sed unusquisqiie semeiipsum
abscondit in medio ligiii paradisi, quia aversns a

firxcepto Creatoris in errore, atque arbiirii sui vo»
uptalibus vivii.

VOX INCREPANTIS VEL RETOCANTIS.

Vocavitque Dominvs Deus Adam, et dixit ei : Dbi
es ? Qui ait : Vocem tuam audivi in paradito, el timui
eo quod nudus essem, et abscondi me, Qui dixit : Quit
enim indicavil tibi quod nudut etset^ niti quod ex
iinno de quo tibi preeceperam^ ne comederet^ come»

H i^tslt. Non vox ignoraniis esi hoc, sed objurgantis.

*' In hoc autem quod vitcal, ad poeniieniiara euni re-
vocat ; in hoc vtTo quod requirit, ostendit qui>d pec*
caiores jtire damnaiidos Deus ignorat. Et si Adam
talis fuii, qiiod potiiisset locuiioiiem Dei intelligere,
sicot aiigeli, an adhiic ei necesse erat perfeciionem
iniellectus itabere, qiinmolo capcre valuissel locu-
iionem Dei ? Inde inieliigendum est qood per ange-
luin ad eum locutus fait, sicut ad paires locutus est,
quia non per iniellecium cogiiovii quod Deus loqui
voluii , sicut faciuni angeli. De eo autem quod nu-
dus essei, id inieliigiiur, quia jam sentiebani in
corpore eorum legem peccaii, qiiod prins non ha-
bueruni antequain peccassent ; ci si de ligno scieii*
liae boni ei roali^ \\m comedisseni, mori omuino
iion potuissenty sicul superius indicatum esi.

Et iterum,

VocaviiqueDeut Adam^ et dixitei : Ubies? Ilicoslen*
dil, quia si qui a flde vel bonis operibus, ad menda-
Q cia suaque deiideria labuniur, non despicit illos
Deus, scd adhuc ut redeani per poeniteuiiam vocat,
quia non vult mortem peccatoritf donec convertatur ei
vivat. Ergo non est desperandum quibuslibei pecc^-
toribus, dum et ipsi impii ad spem indulgeutiae pro-
vocantur.

DE EXCUSATIONE VIRL

Dixttque Adam : Muiier quam deditti mihi todam^
dedit mihi de Hgno, et comedi. Et dixit Dominut Deut
ad mulierem : Quare hoc fecitiif Quas respondit : Ser*
fens decepit me, Ubi ergo debuit venire humilitis,
ibi superbia praecessit. Ad hoc eiiim requisiti fue*
rant, ut peccaiiim confessi esseni ; illi vero uterque
excusationem protnlerunt , et colpas suas alias per
alium ezcusavit. Adam per mulierem, mulier aulem
per serpenieiii, et auxeront culpas suas quas confl-
ieri debuerant, ci quasi Deum inculpare videntur.
Qtiare niuliereui sociam ei dedisset, siuiiliter autem
ei mulier locuta est, q lare serpeoiem in paradiso
•^ posuisset, ct vindiciam acceperuiit, ubi misericor*
diain invenire dcbneriint, et de alla immorulilaio
prostraii suni in imo lerrae.

DE MALEDICTIONB SERPBNTIS.

Dicit autem pott heee terpenti : Quia fecitti hoc^
maledietut es inter omnia animantia et bestiat terrtB^
tupra pectut tuum gradierit. Nomine pecioris sigiiifl-
catur superbia meniis ; nomiiie autem ventris signi-
flcantur desideria carnis. His enim duabus rebus
serpil diabolus iii eos qtios vult decipere, td est. aut
terrena cupiditate el luxuria, aut superbia et insaua
ruina. Et terram comedet^ id efti, ad te pertinebtini,
quos terrciia cupidiute deceperis. Cuuciit diebue
viiee tumt id esi, omni teinpore qno agi> hanc po-
lesuitem anie illani uhimam pflenain judicii.

Inimicitiat ponam inter te el muiierem , et temen
tuum^ et temen iiiiut. Seincn diaboii perversa sug-
gestio; semen autera mulieris, fructus est boai

;w

QtJiCSTIONCS 3Ur£R GENGSIM.

r.i

opt!ri$, quo pcrvors v suggesiioni resisliliir. Ipsa A iunica» peUicent, et indnit eot^ et ail : Eeee Adaiu

capul iliius conterel, s»i eimi inens iu ipM» iniiio malae
^uggesiionis cxcluilii; ille iiisiiliatur calcaneo ej.is,
qnia nientem quam prima siiggesiioiie iioii decipii,
d«ci|iere in line lendit. <iuiiluiii autem hoe quod di-
ciim est : Inimicitiai ponam inter teet mulierem^ dd
virgne desponsaia, in qua Dominus iiaiiis est, iniel-
lexeruiit , ro qnod illo tempore ex ea Domiaus ims-
ciiurus ad iiiimicum devincenduiu , ei ad nioriem
ciijus ille auetor eral, destrueiidam promiiiebaiur,
fticut io David tcriptuui esi : De fruciu ventris tui
ponam super $edem tuam {Psal, cxxxi). Nam et illud
quod sulijuocium esi : ipta conteret capvU tuum^ et
tu in$idiaberi$ calcaneo ejui, linc Ue fructii veiiiris
Maris, qoi est Ghrisiiis , iiitelligunt, id est : Tu eum
ftupplaniabis ut moriaiur : illo autem ie victo resur-
get, et capat tuum coaterei , quod est mors. Sicui
et David dixerai ex persona i^airis ad Filium : Super
oipidem et ba$ili$eum ambulabi$t et coneulcabi$ Uonem
et dracouem (P$al*ic). AHpidem dixit mortom, basi- g
liseum peccataiiii leouem Anticbrisiam, dracooem
diabolam.

DB MALEDICTIONE MULIERIS.

Mulieri quoque dixit Deu$ : Muttiplicabo arumnat
/tros, et conceptu$ tuo$ ; in dolore patie$ filios^ et $ub
ttrt pote$tate mf, ip$e dominabitur tui, De poena aii-
tcm niulieris quid significai quod ei diciiur : In do^
lore pariet pUos^ nisi quia voluplas canialis cuoi
aliqua inala consueiudine vult vincere? Patiiur iii
exordio dcilores, aique per meliorem consuetudinem
parii bonum opus quasi fiUos. Quod vero adjeeii:
Ei conversio tua ad virum luum , ip$e domlnabitur
Ittl, hoc significat quod illa voluiitas carnali&,
qu» com dolore reluctaverat, iit faceret consuetu-
dioem bonam, jam ipsis erudita doloribus cauiior
fii, et, ne corruat, obiemperai raiioni» et Ubeoter
servii quasi viro jubenii.

D£ MALEDlGTiOiNE VKIL

faetus e$t qwui unu$ ex Rofrii, $cien$ bonum et matam,
Nune ergo ne forte nuttat matium suam^ ei itimat
etiam de ligno ftita, et comednl^ et vieat in ectemnm.
Vox Trinitatis est Patris, et Pilii, 01 Spiriius saiicli,
ac ai dixiBset : Sieut nos scimus inter booum otie-
dieniiae, et maiuiu inobedienti», iia iiune Adain
ioielligit, quia illo iion solum non fuerat f^ctus
qualis fieri voluit, sed oec illud quod factus f^erat
conservavit. Acceiiit etiam tttnieam pelliceam (Kvino
judicio, quo nomine eorpori^ niortaliias sigaifieatur
iii hisioria. lii allegoria autem a carualibiis sensibus
absiraciis, voluptaiesquo carnaliier viventes, divina
lege consequuiitur et coute;{Uui, quia si aliquaiido
ad Deuin converterit, possiique aliquando mauuiu
porrigere ad arborein viiap, et vivere in spteruuui.
Maiiui aulem porreciio bene sigaificat crucem vol
crnciatum ptcuiteniiai, per quam vitt «leraa fecu-
peratur.

DE EJEGTiOiNE EORUM DE PARADISO, ET
FLAMMEA FllAMEA VEaSATiLI.

Adam vero dixit : Quia audi$ti vocem muiieru fifa?,
et comedieii d€ ligno, em quo prweeperam tibi ne co^
medereif maledicta terra in opere tuo, In laboribu$
comede$ ex ea euncti$ diebu$ vitoe tute : $pina$ et irt-
biilo$ germinabit tibi, et comedee herba$ lerrcs. in ftt«
dore vuitu$ tui ve$ceri$ pane tuo^ donec revertarie in
terram^ de qna $umptu$ es, qnia pulvi$ ei , et in pul-
rerem reverterie. Et vocavit Adani nomen uxorie $wb
Evam^ eo quod mater es$et ommum vitentium, Vocalur-
que debinc mater vivorum, id est, recte factorum,
quibus coiiiraria suat peccaia, qua» per nomeii mor-
luorum sigiiittcanlur; jam vero per seiiteniiain quae
iii viro iafertur, raiio nostra arguiiur, quae et supra
peccati concupisceatia seducia, habet nuledictiunes
terrenae operationis, habet oi doiores temporalium
curarum, quasi spina» et iribulos ; si tamcn dimit-
liiur a paradiso beaiitudiuis, ui operetur terram, id
est, ot in corpore isto laboret, et collocet sibi me-
riium redeuodi ad vitam aeteruam, qoa paradisi ao*
mioe siguificaiur.

DE VESTB MORTALI.
Feeit quoque Dominue Dmu Adam et uxori eju$

Emi$it eum Dominui Deu$ de paradiia voiuptatie^
ut operaretur lerram de qua eumptus erot» Ejeeitqut
Adam^ et coUocamt ante paradieum voluptaHe Chern^
bin^ et fiammeum giadium aique vertatilim^ ad custO'^
diendam viam iigni vitce. IstO autem gladius ideo
pO}>itus esi, ut booio oon introiret io paradieiim, ne
comederet de ligno vitae, ne forte immorialie per-
mansisset, ei esset irreparabilis, sicut d^mones qui
iion possuni reparari ; et propterea versaiilis Ir.i-
mea posiia fuii, ut cnm ienipus misericordio! por
adventum Salvatoris nohtri advenerit, potuisset iie-
rum removeri. Quia ouiues justi et elecii ante ad-
venium ipsius, clausira inferai peueiraveruat; aonc
autem oiiiues sancii, de corpore exeuatos, ad Cbri-
stum pergunl, sicul Salvaior io Evaiigeiio ait : Si
quis miiii mini$tratf me $cquatur;et ubi ego liHN, iltit:
Cj mini$ier meu$ er/f.

Et iternm hcec umita est redeuntibut.

Per flammeam frameam. Id ft»t, per temporalet
tribulatioiies peccata §ua agooicendo et gemeiido ;
et per cherubiu, id est, per pleuiiudiaem scientia*,
quod esi cbaritas, perveniet ad arborem viia Gbri-
stum, et vivet in aeternum. Gherubiq uumque pleni-
iudo scleiitia iaterpreiatur; llammea vero lrame;i
vcrsaiilis, posiia ad cusiodieiidam viam ligui vii;e,
temporales poDO» inielliguutur. Neme eiiim potest
perveaire ad arberem viftae, oist per bat dtns res,
tolerauiiam videlicet molestiarum, et plenltadiiiem
scieoiiae, id est, |>er cbariiatem Dei et proximi :
Pleniludo emm iegitg ekaritae e$t {Hom. xiii), quae
esi maier virtutum, quam saiicii, Dei vesiigia imi-
taiiies, ioia virtuie et ia aliis adimplere cooaotiir.
Ilauc seclemur charitatem , et operibus exercere
siudeamus, ui ad arborem vitc pertingero valeamus«
D quod esi Christus, et de fruciu ejus dulci et auavi
refecti ac saliati iii aeiernum citm ipio et saaciis auia
sine defeciu gaudere mereamur. Ameo.

QUJISTIONUM SUPER GEIVESIM

EX DiaiS PATRUM

DIALOGUS.

HISCiroLUS*

rrlmo omnium, praeceptor mi, inquiri roihi ne-
Patrol. XCllI.

cesse ett quis bujos libri qul
lur scriplor babcalur?

apod aos did*

935

UEDi£ VENERABILIS OPP. PARS II. SECT. II. — DUDIA ET SPURIA.

2V>

MAGI TBR. A

Sicut a Diajoribus nostris iiisinuatum alque ira-
diliiin est, Moysen liujiis opcris scripiorem fuisse
asserunt, id esl, quinque liliroriiiu, qui juxla Gr.v-
i!08 Peniaieuclniin nomiiiaiiiur ; cum iion dicat lioc
lituliis, sed qiiasi de alio i|iNe referl : Dlxil Domiiins
ad ileysen, Cujus excuiplum iu novo Testaiiieiito
JoanNCs sequeiis apnsiolus, nbicuniiue de se allquid
r«ferre voluii, noineii f^uuiii studiose siluil, aieiido :
C.ontenuM Petru» vidit illum discipulum quem diilgebat
Je»u$ uquentem^ etc. (Joati. xxi.)

pisciruLUS.

Genesis, unde boc nonien acccpit?

HAGISTER.

^ptnagtnta etenim interpreies , Symniaobus et
q^lieodotion, m principio traiistulcrunt, et iii Hebnro
ftcripiuin est , Uresitb : quod Aquila interpreUtur in

DISCirULCS.

Dj ordinem per sex dies raclaruni rcrmii?

NAGISTER.

Iii ipso quidein principio condiiionis facta sunt
cocluin, lerra, angeli, aer, et aqua.

BISCIPULUS.

Proba angeloSy et aquas, ei aerem factum 7

MAGISTER.

Fucta quidem ex aliis Scripturs locis ostendun-
tur, ut est : Qui facil augeloi tuos spiriiue (Uebr. i).
Et : Laudate eum, omnes angeli ejus (Psal, csLviii).
El : Aquce qucB super ccelos sunt^ laudent nomen Do-
tiiiiti, quoniatn ipse dixit^ et facta sunt (Ibid.), Ei :
Quoniam ipsius e.\t mare, et ipse fecit illud (Psal.
xciv). Et aer in Scri|»iuris sanclis coeli noinine solet
oslendi, ut est : Volucres ceeli (Luc. viii), cuin cer-
iiiin sit aves iu aercm devoiare, ccsluin autcm osteii-

csteras

camtulo. Et ideo serundum sensum magis quam s<- ^ V."" »•»-''«•" -^•-""^'--•^. ^«.«u. -u ^
Sm terbi ^anslationem de a^ vero prxcesserinl isia

cuiiuuiii Tciui n- '•''""^ -.inMi lihrii crcaturas in angelis, ut Scnpiura demon>trat, duni

rum omniiim est, quam in principio Joannis evan
gellst;p, cceli et lerra: conditor approbatur. Uiide
et iii P^alterio dc se ipse ait : In capiiulo libri scri-
p'.um etl de me{PsaL xxxix), id est, in piiiicipio
Geneseos* Et iu Evangetio : Omnia per ipsum facta
sunit et nne tpso faeium est nihil (Joan. i). Ideo
icienduin quod litier liic apud llebraeos Bresiib vo-
retur, hanc babentes eoiisuetudinem, ut voluinini-
bus ex priitcipiis corum noinina iuipunant.

DISGIPULUS.

In libro Prooemioruro Geoesis, juxta fidem bisto-
riasi qu£ describitur?

MAGISTER.

Pabrieam dcscribit niundi, et bominis conditio-
neiu, cataclysinuui, et divisionem lerra, conlusio-
nem quoque linguarum, gestaque omnium patriar-
cbaruin, usque ad iugressionem l:»rael iii ^gyptum. G

DISCIPULUS.

Ilarc Scriptura qnx de prxsenti sxcido lo.juens
•ignUlcetyiiosse cupio.

■AGISTER.

Quinque : aut generationem eios« id ^t x:reatio-
nein, aui gubernationeni» aut accidentia naturis, ant
evenientui votuiilatibus, aut subsequentia voluiUatis
eveiitus.

nisciPOLUS.

Qnibus modis generationein saDcaii bttc ScTiptura
•iguavit?

■AGISTBR.

Tribos. Aut entin sola Dei voiiinute factum ali-
fluld acrlbliur, ut est : in principio ereavit Deus coe-
lum et terram (Gen. i). Ant voluniate simul et voce.

ponuntur, est ratio : oportuit eii m ut terrenas cas
leslis creatura praicesserit. De aquis vero ipsa
Scriptura dicit, quod Spiriius Dei terebalur super
aquas.

DISCIPULUS.

Sequeie ordinetn generailonis?

NAGISTER.

lu principio diei primx lux facia est; secunda
vero factuni firmameutum ; terlia iiiare, et terrae
nascentia ; quartn, luiniuaria coeli ; quinla, natantia
et volatitia; sexia, reliqua auiinalia, et liouio.

DISCIPULUS.

Qn» est In ipsaruin creaturarum operatione di-
stantia ?

«AGISTER.

Quod quxdam ex nibilo facta suni, ut coelum^
terra, et casiera qiiae usque ad coropletuui priuium
dieui, ut diximusy facta ; quaedain vero ex jani faclis
priuio die.

DISCIPULUS.

Da boriiin probationes?

MAGI9TER.

Quoties Scriptura ex aliquo facias res cnpitoslen-
dere, aut palain significai, ut cst : Producat terra^
et, Producant a<jU(B (Gen. 1), et siinilia; aut cerle ex
siibiili sigoificatione verboruin, ut cum dicit : Fiat
firmameatum (ibid.), utique significat luisse aliquifl
fluidum ac liquidum, id e&t, aquas, quae ut solidatae
osteuderenlur, firuiauienluin vucaium est, quod fie-
bat, et ruriiut luminaria derivaie appellavit, quas
qiiarta die facia fueruut, ut ex luinine priroodieope-
rato lacta inousiraret. Iii bis auieni quos priinu die

sive praeceptiva, ut t^iiFiatiux.ei^ Fiatfirmamen' f.^cisk auul, neque aperte neque subtili verbo factuiii

sum (Ibid.). Sive deliberativa . ul wt : > aciami«s D aiiquid dedaratur exVltero.
^ -. — . -. «iiin/i/wdinem nostram ^

DISCIPULOS.

Aominem ad imagmem et
(Ibid.). Aut volunute, voce ac definitione, nt est:
CresdU et multiplicatnini, et reptete terram (tbid.).
£t Iterum : Gemunet Urra herbam virenUm, ferentem
semen juxta semen suum.et lignum fructiferum faciens
fruetus, cujus semen in se ipso «t(, et caetera (Ibid.).
Quae pott septimum diem usque iu fiiiein sjeculi per
partes operatur, Ex illa eniin definitione prove-
niuut.

DISCIPULUS.

Est in bls tribua aiiqua differentia f

■ACISTER.

Est quia ea quas sola voiuntate, vel etiam voce
lunt facta, noviter facU sunt; qus vero deUnitioiie
lllis iam slroilia qoas facu noviter diximus. Et rur-
s«s illa quidoin In tex pfimis diebus, basc vero do-
nec saeculum subit.

Nlbil enlm post primum diem oslenditury ex non
exisieniiims facturo.

MAGISTBR.

Sola bominis anima, in quo ei boe attendendum,
quia cuin aliqua aut ex nihilo aut ex jam factis fa-
cta sunt, soius lioroo ex uiroque componitur«

DISCIPILUS.

Quas alias creaturis ascribimus differentiaa .

■A6ISTER.

Quod ea qu» primis sex diebus facta sunt, non
naturaliter, nec ex similitudine proveneruni ; reli-
qua vero quae Uuiit nattiraliier, ex divina deflnitione
nascuntur, exceptis sciiicet miraculis.

%^7

QUAilSTIONGS SIIPER GCNGSIM.

258

DISCIPULUS.

Oj lerliani differeiiliain.

MAGHTEII.

Qiiod cre:iliirartim nllqii i;, id est, raiioiialcs pro>
ptcr se ipsas facUe siinl, iit aiigeli el liomiiies ; reli-
i|ii;e vero uon propter se, sed propler pra^diclos
itngelos aiit hniniiies fact» noscuntur. Homo tero
priiicipaliter fteciindum aniinam propter fce intelli-
gendus Cbt (acius, iioti secunduiii corpus couse^
queotcr.

D1SCIPIU.US.

Qtiid enim praeter angelos et homines aliae crea-
turae se ipsis invicem noii cgebaiit?

UAGISTER*

Eg^bant quideni non ad utilitatem, sed ad orna-
tuiD ; utilia enini non sibi, sed aiigelis et liorainibiis
sunt« pro quibus etiam facta esse noscuntur. Orna-
tum vero etiam invicein prxstnnt, quippe ei cadum
inornatum sine coeIe»tibiis luminaribus fuit, et lu-
miiiaria ipsa ne superlluae factse essent, videniium
oculis indigebant; et niare iiiornalum, d(»nec aul
locum suum receperit, aut animalibus impleretur,
€t terra incomposita prxter habitaiitium vel nasceii-
lium iisnm, et irrationalia animalia sine honiinis
regimine, iuepiae herbas abseuie animalium usu su-
perQo». Ita oinnia eguerunt invicem, vel his quas
^uotidie fiunt. Sed, ut jam diximiis, aliud est esse
iucompnsituin, aliud ulile : incomposituin enim ati-
quid per se uttle allcri declaratur.

DlSClPULUS.

In ornameDlo ipso aliqua est diffcrentia?

UAGISTBR.

Est enim aliqua in spx diebiis, qnac ornata sunt,
nt CQelom luminaribus» et terra liei bis, et piscibus
inare. Qiiaedani donec muiidus vivit, ornaniur, ut
mare navigiis, et terra aediticiis, et cxieris quae
humano construuntur ingenio, et hoino ipse scien-
Ua. Quxdam vero decorem suuin in futuro recipifliit,
ut corptis incormptioiiem, et mortalia immortalita-
tem, et coelesie regnum habitaiionem sanctorum.
Motandum autem iii ornamentis quod eorum quae
%e\ ingenio vel artibiis liunt in homiuibus causa est,
reliquurum autem iii Deo

DISCIPULUS.

Da quartam differenliam.

MAGISTBR.

Quod qn^edam simul et velut subilo creaia emer-
semiit, ut berbse, luminaria, iiatantia, el volatilia,
neaion terrena aoimalia et quadrupedia ; quohlani
vero Don simul, sed velut cum quadam inora, tit
mare, lerra, hooio, et ipse eiiiui paulatim facius
tocribitur sicut et caeiera.

DISCIPULOS.

0a qoiotam creaturarum differeotiam.

■AGIiTEB,

Q«od qoaedam eorum ratiooe caeteris praesoot, ot
mCHtoali^ ; quaedam vero iisui babentur, ut ccelestia
luniiiiaria. Quaedam naiurae iiecessiiate obsequuii-
tuf » ul aves el quadrupedes, et hia similia.

OlSClPULIIS.

Da seilam differentiam. ^-

IIACISTBB.

Qond ea qo» caeteria praesont, id esi, niiiooalia,
Toluotate ac ratione moventur ; qoae vero usu aut
iiecessitate ob«equuntur, oatura moveotur.

DISCIPULUi.

Ea quae ex aliquo facta sunt, quoi malerias ba-
bueroiit 7

A NAGISTBR.

Sex : terram, aquas, aereni, ignem, lumen, co-
stam.

DlSCtPOLUS.

Da singulis origines suas.

NAGISTER.

Cx terra virentia, plantaria et animalia. Ez aqiiie
firmamentum, mare, oaiantia et volatilia. Simul au-
tem ex terra, aquis, igne et aere omnia quas per
successiones teniporum reoovantur* Cx lomioe lu»
oiinaria; ex costa, Kva.

DISCIPULUS.

Ignis quomodo prubatur factus , aut unde, vel
quandu?

MAGISTBB.

Faclum quidcm ex gencrali Scriptura possumtis
P approbare, cuin dicitur de Dco : Qui \tc\i ecslum et
"^ terram^ inarf, el omnia qu(e in eii tunt {P$al, cxlv).
Qaia utique ignis etiam iu eis esf, et ex specialt
proplietia iniiuitur, ubi d*citnr : Laudate Dominmn
dracones, et omnei aby%si^ ignitt grando, ntx, glaeies,
ipiritui procellarum (PiaL \ xlviii); de quibus aiite
dixcrat : Quoni^itt ipse dixit et facta mni {PiaL
xxxii); et rursits : Denedicite omnia opera Domini
Domino (PsaL cii); ei subjiiiixit : Benedicite ignii ei
csitui Domino (Dan. iii). IJlnim vero ex nihito sicul
et alia factus sit, an ex atiqiio, dubitatur. Plurcs
enim volunt coRlestium luminariuin esse particulam.
Quippeetiain nunc frequenler %idimus homines cert»
inodo ignem ex solis radiis niutari, qiiod si ita esi,
priino die factus est. Sed sapientius hoc Scriptura
lumen quam igiicm vocavii, ut ex*oieUore usu iio*
meu acciperel.

DISCIPULUS.

Da septiinam creatiirarum differentiam*

G IIAGISTEB.

Quod omnia quae ex aliquo facta sunt, corpor.i
iunt; iiHorporea antem neque ipsa ex aliquo, neqiie
ex ipsis facia sunt aliqua. Il.-ec vero iiicorporea ac-
cipienda siint, non sicut Deus incorporeus dicitur :
ejus enim comparatione niliil corporeum esi, sicut
iicc immortale, nec invisibile. Aiiusenim modus est,
quo haec verba soli Divinilali conveiiiunt : nlius
qtio de creaturis loquimur, stcut de animaiibus vel
angelis.

DISCIPULUS,

Quomodo Deos muiidum feceril, poesitaiua quae«
rere?

IIAGISTEB.

Iloc lemerarie magis qiiam caute exquiritur.

Niilliui eoiin divinae crealiira! modum lioiiiioi licet

afi$nosc*ere. Nani si sciret quis quomodo factae siint

aliquae ex nihilo, Greatori otique scieulia ac potentia

D par iuissei.

DISCIPULOS.

Airyicsiiiitta. — Si omnij io oumero, ei raeosora,
et pondere, Deos disposuit, ipsum uuuienim el uieii-
suram ot poodus obi disposuit ?

MAGISTEB.

Numerus, ei meniun, et poodos, ipse esl Deos.
Ipse est enim numerus sine nuiiiero, a quo esl omois
numerus; i|ise est mensura sine mensura, a quo est
omnis meusuVa ; ipse esi pondus sine poodere, a
qoo esl omne pnodus. Noo enim creaturanim extro
se, ut alicubi videt, ut sicut homiois memoria reti«
neatatque faceret. Omnis igiiur cuocia creatura vo-
luolBs est Creatoris. Voluntas iuque CreatoriB oon
est exira naturam Creatoris . boc est, ubi folunUK,
quo uatura. Sic Umen sBtenia esl oatura, licui
asterna vohintas. Non enim accedil Deo aliqua oova
cogiutio ad fbrmaodam crealuram, proiode omuia

239

DED-E MilNEUADILIS OPP. PAUS II. SECT. II. — DUBtA ET SPLUIA.

m

in f^ Trinitiis Deiis itisposuit, quia in se ciincla ha- A.de quo <licit Apostolns : Finit autein prwcepti e$t cha-

hitit qiine fecit. Intelligitur el aliicr, Omnia jn iiuinero
t^i mensnra disposuil. Id esl, omnia qnae fecil, nunie-
rum, et mcn^uram, et pondus liatterein.

ilic^ffmNi in l^ro contra Maniclta^os ita ex4>rsu$
i»ff, — More Manichxoniin multi inipciiii el rus>ici,
ei« nt it» dicam , pnesumpinosi, percuiictari solent,
et objiciunt : Si in principio alii|iio temfmris fecil
Bens coelum et terram, quid ageliai anteqnam Taceret
«^oelnm et terram ? vel ubi erat, et qiiid ei p{»cuit
tnbito Tacere qiiod nunqiiam anie fecerat per tem-
fiora aptema t llis res|iondemiis :

Heus in principio creavii coBliim et terram, non
iii principio lemporis, sed in Cliristo, cuin Verbuiii
esset apud Palrem, per quod facta et In quo facta
suiit omrtia. Sed si tn prineipio lcinp<tris Deuui fe-
eisse coRlum et terram credainus , dcbeinus uliqiie
intelligere qnod ante principintn teniporis non erat
lempus. Deus cuim l'e* it ei lempora, et ideo anlequain

ritaSy de cerde puro, el contcientia bona , et fide non
ficia (l Ttm. 1,5); quod i^tisi habereut, iiou esseni
b^nuici.

Hecapitulatio, — Quod autem scquitur in libro
Geneseos : Terra autem erat vivisibHiSfet incompoti:a^
gic reprehenduiil Manichaei, ut dicant : Quoiuodu iu
priucipio fecil Deus coelum et terrara, si jain terri
erat invisihilis ct incomposila? Itaqiie vum volunl
Scriplurasdivinaspriusvitupenre qnain no-sc, eiiuui
res apcrti^simas non intelligunt. Quid enitu uiani*
feslius dici poluil quam hoc dictum est : In principiu
creavit Deus cqbIuui et tcrram, terra auiem erai iii-
visibilis et iiicoinposita, iJ est : In principiq fecit
Deus coelum et terram ; terra autetn ipsa, quam fe-
cit Deu<, invi&ibilis erat et incomposita , antequatu
Deiis oiiiiiiuni rcrum forinas locis et sedihus suisordi-
n:iia dislinclione disponeret, antcquam uccret : Fiat
lux^ ct fiut firmamentum^ et con^reqentur aqnce . et

faoeret lempora, noii eraiil tempora. Non ergo pos- u appareat arida , ei cactera quoe in eodein libro per

9uniu$ dicere, hiisse aliquod tempus , quando Deiis
aliquid nondum fecerat. Quomodo enim eral tenipus,
qiMMl Dens non fecerat, cuin oraniuni leniporuui ip^e
hxi fnbricator? Et si lempus cuni coeto ei lerra esse
f crpit, I on polest Invcniri tempus, quod Deus iion-
ftiim feceral cobIuiu ei le-Tani. Cum auieni dicitur,
Uiiid ei aubit» placoii? sic dicitiir qiiasi :iliq ;a tein
pura trnnsieiiiit qiiihtts Deus nihil opcraiusebt. Noa
rniiD transire poicfat teinpus qtiod noiidum fecerat
Deus, quia non potesi csse operati^r lemponini, nisi
qui etl anle lempora. Certeei ipsi Ma lichsBi leguiit
aposioiuin Pauluni, ci hiudaul et h"noraiit, ei ejus
I^IHSlolas male interprciando, inullos decipiunt. I)t-
r^ntergo nohii quid dixerit aposiolus Paulus i*giii-
liouem veritalis, quq|} cst secuudiim piclaiein Dei, in
apem vitiC aeiernae, (|uaiii proinisit iion uiendax Dcus
aiiie tempora arterna. ideruacuim lempora quidatite
se bahere polueriiil? lioc crgo cogHuturexponere,

ordiiicm sic c\ponuntur, quemadmoduin ea parvuli
possiui capere : qux oinnia coutinent tam magna
mysicri:i, ut quisquis ea didiceril, oinnium hxreii-
corutn vanitatem vcl doleat, quia bomines suitt, vel
rideal, quia superbi sunl. Sequiturin illo libro :

Et tcnebrw erant super abyssum, Quod &Ianicha!i vei
Bcciatores corum repreheiidunl, dicentes:Iiiteiiebris
ergo irat Deiis, aniequain faceret luceuj? Vere ipsi
suiii iii tenebris ignoriintix, et ideo nou Intclligunl
liicein iu qiia Deus crat aiitequam faterct isiaiu lu-
cem. Non euiin noverunl isii lucem, nisi quaiu car-
neis oculis videnl; ei ideo isiuni soiem, queni pariter
non soluiii cuin besiiis majorihus, vcrumetiam cuiti
inu^cis ei vermicuhs ceruimuj , il.i sic colunt, ut
particulam diciul esse lucis illius iu qiia habiiai
Deiis. Sed nos iuielligamus aliam es-e lucem iu qna
babitat D<*us. Unde esi iliud Itim -ii, de quo in Evan-
gelio le^ilur : Erat lux vera qucp illummat omnem ho*

nt iiitelligant se nou intelligere, cum temerc volunt p m nem venientem in hnnc mundum, Nam solis istius
repreheiidere quod diiigenler qucrerc dehueruiii. Si luuieu iliuminat hominem, seJ corpus homiuis et

auieui non dicuut, Qtiid placua Deo suhit > facere
foclim el terram , scd tolluni , unde suffito^ et boc

niorialei ocuios, quihusnos viucuniaquilarum oculi,

qui soleni istiiin multo iuelius quaui nos dicuutur

lautum dicuiit, Quid placuii Deo facere cceluui et^aspicere. Illud auiem luiiieii n<m irrdiioiiabiliuiu

? respondcuduiu est CiS, ut prius vtin discaiil t^^^U iii >nis dicitur. Sic tenebra;, ut jaindiximus, noii
utatis bu lanse, qui Vtiluiitatcm Dci m^s^c drt^i- ^aiiqnid sunl,

lerram? Non eniui co;evum Dco mundum isiuin di-
cimus,quiauon ejusxternitatisesi hic muiiduscujus
.Tlerintaiis esi Dcus. Muudum quippe Deus fecit, eisi
cutu ipsa creatura, quani fecit Deus, tt inp >ra esse
co^perui^. Et ideo dicuntur acieriia teuipora, uon
taiuen sic sunt aeterna quomodo aeleruus est i)eus,
quia Deus est ante Lempora, qui fabricator e^i lem-
porum : sicut omniaquae fecit Dcus hona suwl va de,
sed iion aie bon^ spnt quom<*do b >iius esi Deu i qui i la
ferii. Ila^cautem facta sunt, non ea geuuit de se i.so,
nt hoc e8!(ent quod ip^e est. Sed ea fccii dc uiliiio, iii
1'sseBl aiiualta, uec ci a quo facta sunt, iiec Filio
ejiis per quetn facta saut. Jusius cst enim. Si eium
isiidixerint, Quid placuit Deo facere ca^luiu et icr-
ram
vdlun

dcMut. Caiisa<i cnitn voluntatis Dei siire qux*ruiii,
cutn voluntas Dei oiuiiiuiu t\v.x suiit ipsa sit catis:i.
S)i enim babei causain voluntas Dei, est aliquid qiioJ
aiitecidat voluulaiem D.i? Quod uefas csi credere.
Qui ergodicit, Quaie tecit Deus calum et li-rraiii?
rotpimdendum esi illi, Quia voluii : voiuiilas euim
Dei causa e>t coeii ct lerrx*; el ideo major est voluu-
tiis Dei quam coeluiu et lerra. Qui auiciu dicl :
<juare volUit iacere coeluiu et terram ? aut, lihi erat,
auieqaam liereuiY tnnjus aliquid qiia:rit quaiii Cdt
voluntas Dei. Nihii enimmajusiovcniri poledi.dm-
|)escat ergo se humana leineriias, el id ipiod iiou esr
iion Muaeral, iie id quod esl non invcniat. Et si v«»lunta-
lein Dei nosse quisque desiderat, liat amicus Deo.
Crrie ei voluntateiu iiumiuis quis nosse vcllei cujus
ainiciis non esi, omiies ejus iiupudeuiiam aut slulii-
i:»in deriderent. Noii euim quisqiie cfliciiiir anuriis
Doi, uisi pur^iaii^simi.^ moribus^ cl illo liue pra^cepii,

aviuin oculos pascit, sed puia Curda eorum qui Deo
cr duul, ct :ib amore visibiliuin rerum ct leinpora-
litiin sead ejtis pruMseptacomplendu convertuul, quotl
ouhics bomiues possunl, si veliut : quia iltud lumeu
omuem illuminat homiuem venieutem in huiic mun-
duin. Ergo teuebrai erant super aby>sum, auiequam
lux isia lierct. Dc qua con!»equeiiter hoc loco diciiur :
Et dixit beusy Fiat tux, Quia ubi lux non cst, tenc*
biiii suiit; non quia aliqmd sint teiiebne, sed tpsa
lucis absentia tenebra; dicuntur. Sicut sileiiiium noii
aliqua res est, ^ed ubi sonus non est, siieniiuiii
diciiur ; et nudit.is nou aliqu.i res esl, sed lu cor-
pore ubi tcgiimciitum non e&i , nudilas dieitur ;
ei inaniias nuii esiaiiquid, sed locus ubi corpus iioii

sed ui)i lux iiou esl, lejiebra: dicuuiur.
Jljec ideo diximus, qtiii solent dicere : Uiide erant
ips:eteuebrsc super aOyssum, antettuiui Dcus faceret
lucem, quis illa:» fecerat vel geuuerat? aut si tieino
lecerai vcl gouuerat eas, a*ieruae erant leueorae,
quasi ahquid siiit teuebiai, sed, ui dictuni cst, iucis
absCiiiia hoc uoinen accepit.Sed qtiia ipsi fabulis suis
decepti credideruiii geutem esse teuebrarum, iu qua
et corpora, ei forinas ei aniinas in illit corporiuua
fuisse arbitrantur, ideo puunt quod teitebra; aliquid
siiii, ei nou iuiell guut non seutiri tenebras, luai
quando non vivienius : sicut non seniitur silentiuui,
nisi quando non audimus.Sicut au;cin sileuiium nibtl
est, sicct teuebr^e nihil sunt. Sicutauleuiisti dicuai
geniem teiiebrarum cuntra Doi lucem pugn;isse, si-
cui potest et alius similiier vatius dicere genleiii
sileniioruin conira Deivocem pugnasse. Sed itias va-
iiitaies luodo no6 ausjcipimus relellero atqiie cunviii*
cere Nuu: enim ea qux rcpreheudunt in Veteii

«■•I

QU/ESTIONKS SUl'Elt GKNi:SIU.

T«siini<>nlo, siaiuiinDS derenderc iiuamiim
niiniis prxetare ilign»iur, e( iii uis osiindrire roinr.i
Tpj-iialeiii Dei iiiliil valere lioiniiiuai «Ecilaiem. Se-
i|iiiiitr :

Quod aiilem scripliini eu : Et i^rilii* Dei fer batHr
MpfT 04(1111, tic solenl UanichTi repreliendera, iil
«licaiit : Aqtia trgn erai hnbiinciiltiin Spiriiiis Uei, ct
ip-» eontinelwi Spiriliim Hd. Toium coniinKtr pei-
vi-rs» nienie perTerlcrc, el cirtec.iiilur niiililiii siia.
C.rm cnini rtrcimiis, Sol superfcriur snpT lerrain,
iiiinquiit hoc inleili^i valumiis ()uo<l iii terr.i liatiiei,
■ 1 terra^ntem coniineai t ei lamBn nnu sic Spirilus
Dei superCerebaiursuperariuam.sicntsuperreriiir snl
f-iipcr lerraiu, sed nli'i moilo, (|ucin pnuci iiitt;lli)tiini.
Nnn rn-m per spaiia locorum inperrcreLaiur :ii)U3e
i^le S|iiriius, sicnl lerrx! sdI snperrirtur, sct! per
|>i>1i'iili.iin invi^ibilis subliinilMiis sua>. Dicanl nuiem
1 his isli i|uomodo Lis rebus qu» rabricamlo!

Dn- A coelum ct lcrra ap;H;l'ai:i csi isin ef^ncrfl Iocniii>iii<,
iiira i)uo llomtnus tuiiuiiur, cinu iticii : Jain non dieo vut
»"vot, qiila iiT:'Nir iicie>i ^niif laeiat DominHt fju$.
Vut iiuUm diji aiiiiem, quia amnia qace audivi a Patre
m.u, noia [eei vabit {JoaU. iv, ]5) : niin <|uia raciiini
ernl, fed <|u\» cerlissime ruitirinii crai. Nam post
paiiliiliini ilieil : Afilitie mulla kateo Doftu diurt, int
iioii poiettit portare niodo. Ut qiiiil erga diierai :
Oiuiiiu qute nndici a Palre meo, nnU vobh feei, ni>t
sciebaUuicess^-raGtuium.Sic eiinm riBluni el

coelKri

.1 poi

I iJic

ei lerra , scil
liinuineraliilcs Inli
vinis iii*eni'ininr, siciit
siri, cum Id i|niid ccri
cinius : iaui bciuni pu
mcm fflaieiiaui, cipm

mplici corde qu.-e non inielligunt, credani : iie cum
viilunl Terbis sacrilegis cniiciJere verllalera, niiam
riilere non possunl, redciit iUistecuris iii crura. Njui
illa concidi n<in poiesi qu» incniniiiutnbitis manel,
Fcil quTCunqiie phgaiin illam ciuissai ruirtnl, rcper-
1'iiiiuniur, e( majiiri iclu redcunt in eos qiii cxdere
audent qnoil credere debercui, utiuLelligere inere-
rcoiur. Dcinde quaruni, etinsnlinndiMilierrogant,
■inileernt ipsa a(|ua super (iuam fercbniur Spiritiis
Dci. NuiiiiniJ 'nitn superii:s scripluni cslquod Deus
aquam feceril T llnc sl pie qnxrerenl, invenircnl
qiiemadniodum intelliKcndum e9<et. Nou enim aqna
iic appellata esl boc loco, ut bxe a nobis intelligatur
qiiam Tidere jam el tangere possninus : qiiomod»
ncc terra, qux intisibilis el iacnmposiia dicta cst,
lalis erai i|U.ilis isla qu» jam videri el Iraciari po-
(csl ; sed illud qiiod (firiiim est : In prineipio ereA-
rit Oeut rtelam et lerram. C(£li et lerrx nomine iini-
Tprsa creaiura signiHcain e>l, quam fccit el coudidii p
I)r>»c. Irfpn anioin nnminihns Tisibillnni rerum \ixp. ^

c •nipusiiam , piopier
inaleriain eliam a<|U:inl
liniur i^piiiius Dci, sic
Inuias ariiilih. (.tiiod
poiesi aiiingere, himiai
vel a paucis hnminibi
eiifio non absurde eiiau
ijQia (imuia qua: iu tir
sivc herbj!, vel nibore^
inclpiiiiil luruiari utqui

iiicoinposil.% et ubyssus (^um ieuubri«, sivit aqiia, su-

per lerram Spirilus ferebuiur, n^iniina suiii inrormii

niaieria:, ui res igiiorati noiis vui^abulisiiisinuaceiur

iinperitiiiTilias.einununu vocabulu, sed luullis : ne

ii uiium es;ei, Inic es$e puiareliir quod cnnsiicTc-

raut iiouiiiici iii ilto TUMbuli iuiellijjere. Dict» csi

ciKlum et lerra , quia inde fulnrum crai caUum ei

. . lerra. Uicia est lerra iuvisibilis et incumpusiia, ei

Di>(is. Ideo aaiein nnminibus Tisibiltnm rerum bxc tcimbrx super abyssum, quia iiiformis erai, et nuUa

ppellaia sunt propier parvaloriim inllrmiialein, ((ui '

idonei suiit iiivisibilia cnmprehendere. Primo
crgn mMerin facta «>t cnntusa et itifiirniis, uiide
iininia (iercnl, qiia: distincLi aiqiie formaia suiit ,
qiiiii] credo a Gravis cliaos appcllari. Sic eniin ei
:<lio Inco lc^musd<cliim in lauilibas Dei : Quifechli
munditm de materia in(ormi, eic. Qnod aliqiil CO'
(lices liabentde materia invisa, el ideo Deus reciis-
sime crediiur oninia de nihilo fecisse , quia eisi
i.Rinia forniali de isia maieria facia sunl, haec ipsa
' lainen matrria omnino de nibilo facla esl. Non enim
del>emus esse siniiles isiis qui omnipoieniem Deum
Don credunl aMquid de nibilo facere poiuissc, cum
ciDsiilerani fabros et quosUbet opilices nnn posse
aliqaid fabricare , uisi babaerint unde fabriceni :
ligna eniiu et adjuvanl fabrum, et arijeniiim adjuvat
arKMiiarim), ei aurum auriftcem, ei lerra Ugulum
adjnTai, ut possit perQcere opera aua. Si enim non

qni vlderel aii(uu Ir.iciarei. OJcta tst aqua, qnia la-
cilisGlduciilis subiacebnt uperami, uldt: illa omnia
furm.irentur, Sed sub bls onmibus numinibus luate-
rij eral inTisa et infurmis, du qua Duua coudidil
uiuiidum.

/n priiiripio ereavit Dau eoelum et terram. lniul
capiiulum librorum umnluiu caput esl. Ouiiiis naniqna
Scripiuia diviua biparliia esl, Veiiis TesiamBntuni ut
Nuvuin. Alia qiiippe sniil, ubi lelcnu iniiinauiur, ut
est : /r priiieipio erat Kirliuin. Aiia lacia aarrautur,
uiest : inprineipioereavit Deutcxlumf Urrani.Alia
rulurapruuunLiantur^utestiCuniKniril Filiiu iiami-
uit in mBjetiaie eua {Luc. ix, ili). Alla Tcra sunt qua
agenda prxcipiuniur, cuin dicilur : IJiliget prosintum
tuum tieui leiptum {Uaiih. xii, IS), cl ruliqna. Bi-
partiia vero cti, quia sunl alia qu;i: secundum flgu-
rara dicia sunl, ut esi Cauiica cauticoruni, ( ' '

ijunentur ea niateria, nnde aliquid faciant : nlbil D Audivii Adain vocein Duinini Dei deambulauiis

puM«nl facere, cum inaieriain ipsara oon ipsi [aciuni.
Non enim faber facll llgnuin, sod de Ilgno aliquid
fadl : sic el czteri omnea opillces. Omnipoiens auiem
Dens nulla re adjuvandus erat, quam ipse nun fece-
ral, ut qiiod volebai efiicerei. Si enim ad cas res
quiis facere volebal, ailguvabat euni aliqua res quain
ifsenon feceral, non erat umnipulens, quod sacri-
legUMi est credcre. Informis ergo illa maleria, quam
de nibik) Deus rccit, appellaia est prhno ccelitm el
tcrra, noo (|uia bocjam eril, eed qoia huc esM po-
leiat. Nameicceliim posiea s(.ribilur faciuin, quem-
admodum si seraen arboris considcranles dicamus
ilii esse radices ei rubur, ramos, rruclus el lulia :
Ron (nria jam suiil, sed quia inde fulnra sunl. Sic
dictinn csi, /n principio feeit Deu» eatum el terram,
quasi semen cccii el lerrae, cuin confusa ailbuc esset
cocli et lerr^e maieria. Seij qnia ccrium erat iiide
luiur;iui esie coclum et lerram, jain ci ipsa maleria

paradiso. Ei alia suiil secuodum reruni gesiaruni
lidein, ul est quud populus eiiens de fgypio ,- et
quud mare pedibus aDibulaviu Alia veivnuiit quK
uiroque modo dicta suni , ut csl iransiius waris
llubri, ei luiracula tlla qux Dominus in Uvangcliu
lccil.,

DISCIPUII».

H priacipie creavit Dtut eKUm et (crrant. Iiiqiiv-
reiidum summoperc esi in ijuo priiicipiu, otrum rn
[iiiiicipiii lemporis, nu iu pimcijiin, u( boc essist iidr
lium creulurio ejus, ex quo alia esse cffipuriiut. Nuii
eiiini coaMerna Deu sempcr rueruitl.

HAGISTER.

Dicamus quia in principia sibi coxierno fecil Deus
ciElnin ci xnrmii , iii unigenilo Kdio, (jui est sspien-
lia l'uiris, d.: ijui) dicit Apusiulus, Clmtlum Un vir-
fiKriii, ei tici iapiintiaai [l Cot. i, 2i), ei in pjjlino

Si3

BCDi£ VENERARILIS UPP. PARS II. SECT. II. — BUBIA ET SPUIUA.

241

dicit, {hnma la iapieniia ftciui {P$alm. giii, 2i), et A
Henim d)cit Apostoius : Quia in ipto eondita sunl
omnia , qwe in cmlo snni^ et qtut iu terra , vtit6t7ttf et
intisUntia {Cotou, i, 16)«

DISCIPULUS.

Genesls prineipium ett. In ffrineij^o ereavit Deu$
eeelum et terram : angeli iiosimoduin fiicti sunt. Si
angeli ante facti suni, nou primo omnium creayit
Deui ccBlnm et lerrara.

■AOISTER.

Qoando facta snnt simiil sidera, ait Scriptura :
taudaverunt me angeii met voce mapia» Quarta die
facia sunt sidera, eiiam erant aiigeli, neque enim
die lertio neque secundo facti aunU In liis enim
apparet qu» facia suni. Tertia die scilicet terra ab
aquis discreta est : secunda factum est flrmamen-
tum, ubi sol et luna discurrunt, et sidera, Porro
primns dies Ipse est angelica natura, quae prtmo
coeli noinine nuticupaia est. Unde evidetitcr osleti- B supcr aquiis, edissero.
ditur, priiDUni diem spiritaiem factuin, id est, aii-
geiicani natunim , et lioc ca;iuni quod oculis cemi-
nius. Nani quod ait , In principio ereavit Deui ccelum
et terram^ non primo omnium sicut ais, sed, lii
principio, id est, in Filio, imo per Filium fecil Deus
omiiem spiritalem corporalemque creaturaro, qii»
eceli et terne nomlne appellata est. Nam quod ipse
sii principiuin, de se inierrogaittibus Jitduiis quis
esset, respondit, Prindpium qui et toquor vobis,
Primo igitur voluit coelum el terratn » velui quain-
dam spiritalein corporalemque maicriam dicere , ei
sic quemadmodnin singillalitn facla sunt, ordiitem
texere. Quod eniin dixit, calum^ hoc milii dixisse
videtur aquantin abyssum, leneb.osam Adae quo-
dammodu fluiiaiileiii vit:iiii , nisi convertaiur ad
Creatorem, et liat iux, el contemplelur Trinitateni
Deum csse in Deuni. Neque enini ila diciinus, ut
isia niateries praecedat foniiam suani, sicui pra:ce-

MAGI^TEa.

Id est, qnia non erat a mari distincla, vaeua, in-
quit, quia littnribus iion erai eircumdata, vel vicibos
suis ornata, id est artioribus et animalibus.

item ipiritualiter. — Terra sciltcet camis nostrte
inaiiis et vacua erat, priusquam doc^inse acceperit
formam.

DISCIPOLOS.

Quare tenebrae dicnntur super faclem ftiisseabyssi ?

MAGISTED*

Qnia non erat Inx qnae snperfnnderetnr ; quod si
esset , ntique superesset. Iiein quia erat spissns aer,
carens luce diuturna. Aliier. Tenebr» erant soper
facieni abysid, quia delicloruin csecitas. et ignorauliae
profunda obscuriias, corda noslra tegebat*

DlSaPDLUS.

Hieronymus. — Qoomodo Splritns Dei fer^iur

MAGISTEa.

Pro eo qnod in nosiris codicibns scriptnm esf«
ferebatur^ in Hebneo liabel, Merahefeth^ quod noa
appeliare possumus, incubabat^ sive confovebat^ in
siinilitudinem volucris ova calore incubantis. Ex quo
intelligimus non de spiritn muiidi dici , nt nonnulli
arbitrantur ; sed de Spiritu sancto, qui ei ipse vivi'
ficalor omniuin a principio dicitur. Si auiem fivi-
ficator, qiiasi condiior et Deus : Emittes, ait, ^pirtlvin
tuum ei creabuntur,

DISCIPOLUS.

Augustinus. — Spiritus Dei ferebatur super aquas :
localiier ferebatur, stciit sol et sidera, an aliter f

IIAGUTEK.

. Spiritus sanctus Deus est, qua in re non loeo con-
tinetur et distenditur, nec tempurum muiatiouibus

oit ligitum arcas, et sicul prxictdd vox verbiiin : ne- r subjacet, sed est ubique prxsens totus. Quoiuoilo

rigine. Igitur priina crea- sane nominavit croaturain, cui superferre diceretor

i|ue enim tempore, sed origine.
tura lux, non ista quie i|uarta dle facta esi, sed
spiritalio, id est, angelica iiaiura. iloc taineii ititclli-
gendum quod simul crenvit cceluni, et icrraai et
jucem. Qiiia nil.il interest , nisi urigo tantuin. Sicut
liomo duas paraboias ciigniias siinul non potest
cnartare, ita et Doiniuus fe.it, quia hoc prius enar-
ravit quod origiiieni liabuit, et postca quod exinde
Jactum fuii, quamvis uiruiiique simul lecissei; ut
quod ^o!a origiiie priur est in Tacieudo, prior sii ex
tenipore eiiarrando. Ergo duin oportebat ut Scri-
piura saiicta uirumque etiarrasset, lam res gesias
i|uatn res eiiarratas, quod cxiude factum cst. iiutio
erat ui prius enarrasset unde aliquid factiiin eral
quain illud quod exinde factuin est , propicr urdto-
les intelleciii , ut capere poiuis!>eiit. Quia res corpo-
re» ex aliquo liebuul : qui:i niliil inierest iuier
creatioiiem coeli , et lerrx, et lucis, niai boc Uitluni
quod est inter verbuin ct voccni.

DISCirULOS.

Cur non dixit , In principio fecit £>ettf ccdum et
urram^ sed crcavtt?

NAGISTER.

Propier inforroitatem materix.

PISGirULOS.

Da sensnm spiritalem.

MAGISTER.

Priiicipium Cliristus est, sicut ipse in Evangelio
ait : Prtndpiimt qui et lequor tobis. In lioc igitiir _^
principio fecit Deus coeluin, id esi, qui coelestia ine-
dttantur et quxrunt. lu ipso fecit et carnalesy qui
tcrrenum bouiinem necduiu deposuerunt.

DISCIPULOS.

Terra aufcm erat inanis et vacua. Cur iiiauis ct
vactu?

S|)iriius sancius, tioii localiler, sed poteniialiter Do-
minus, non cx imligentia fecit opera sua, sed ex i>e-
nenceittia : ncque horuin indij^et qiiaB fecil. Indigna
quippe atque egeniis aitior subjicitur rebus quas dili-
git : ideo dictus est ^uperferri creatnrain Spiritiia
saiictus, quia non ex iudigentia operatus est ipsain
creaturain.

DISCIPULOS.

Ambrosius. — Quomodo Spiritus Dei ferebatur <n-
per aquas f

MAGISTER.

Sicut ait Apostolus : Supereminentem , intnrt •
scientiam charitas Christi (Ephes. iii, 19), et alibi ait :
Superexaliai autem omnem inteltectum (// Cor. x, 5),
ergo iticboatum aliquid ostendit, super quod Spiritus
Dei ferre diceretur, non loco, sed oninia ftperante
.^ atque prxcelienie potentia. Duo quippe sunt propler
^ quae amat Deus creaiuram suam : ut sit, et ut roa-
neat; ut sit formata, et maneai in pra^cepto sui con-
diioris. Ut esset ergo Spiritus Dei, superferebalur
super a(|uain : ul autein maneret, vidii Deus quta
bonum esiy quamobrein prius res intorniatas , el
poslea Spiriiuin sauclum nomitiavit, quiJi oninis
cxiguus ainor rebus quas diligit subierponitur.

DISCIPULUS.

Item in Hexameron Auguttinus, — De informilate
materift, ut pienius et uber>us e:iponas, posoo.

HAGISTER.

Verum et manifeslum est, omne inutabile ex ali-
qua informitate fortnari, siinulque et nianifestisiima
ratio docet, ntiilarum naturarum niateriam esse po-
tuihse, nisi ex Deo, licet dicai Scriptura : Qiti fedsti
ntundum ez materm iuformi, Non tamcn inrormts
lualcria furinatis rebus teuiporc prior esi, cum M

245

QUi£STION£S SUPKtt GENESIM.

tl«

uiruiuque siniiil concreatiim , el qiiod ractiiin est el A
unde raciam esl. Si<-ul vox matcria verboriim est»
vcrba vero f«irmalaiii vocem Indtcant, iio crealor
Deiis non prior tcmpore fecit informem materiam,
et eam postea per ordinem quarumcunque nalura-
rum quasi secuiida consideratioue formavit , et iion
potuit non dividere Scriptura loquendi temporibiis
quod Deus faciendi temporibus non divisit : et nos
cun diclmus roaieriam et formam , uirumque simul
intelligimus, nec utrumqiie simul possumus enun-
liare. Qiiod si spiritalis lux facta est, ciim dixit
Deus, Fiat lux^ non iila vera Patri cosierna intelli-
genda est per qunm facta sunt omiiia, sed iila de
qiia dici potiiit , Prior omniuin creata est sapieiili.i,
qiiia per sapientiam iioii creaiam facta est lux. Quo
aiitein modo simul fieri potiierit, et quod illuminare-
lur, et ipsa illuminatio ac diverso tem|»ore tiarranda
ftteruni, pauio ante diximus, cuiu de materia tracta-
remus.

mFGIPI}LUS. B

ilii^tMfiNvs. — Dixit quoque Deus, Fiat lux, In
dte dixit, an anie oninem diein : si in die dixit,
lemporjiiter dixit : si leniponiiiter dixii, per ali-
quam creaturam dixit. Igiiur non est prima creatura
lux.

MAGISTEB.

Nec III die dixii, nec temporaliter dixit ; sed antc
omnein profecto creaiurain Vcrbum suum genuit.
Dictio itaque Dei verbiitn esi. Sed divina Scriptura
p:irvulis coitgruens et qoodammttdo eos laclans, ut
proliciantei cibum i>piritalem capiant, voluit semper
per oinnein creatiiraro [creaturaruin] formaliouem,
clicUoiiem nuncupare : m si, verlii causa, requiramus
quoiiiodo facia esi lux, audies : ln verbo Dei erat, ut
fierei. Qumuodo et c;rtera per ordincm si requiras,
quomodo facta sunt : lii verbo Dei erani ut flerent :
liijic est eniin : Dixii Deus^ Fiat lux, Nequc enim
corporalibus modis loquiiur diviiia natura, iiec quo- p
iics dicitur, Dixit, lolies verbuin formavit. Uniim ^
«nlm Verbuin genuii co:rierniim et consubstautivum
»ibi, in quo orouia ititffabiiiicr dixit.

DISCIPULUS.

Item. — Dixit quoque Deus, Fiat lux, Lux autero
lixc est visibilis, an iiivisibilis?

MAGISTER.

Invisibilis enim dicitur, quia crcatio angelica csl,
qiiam oculi iiosiri uon \aleiil prospicere. Batio eniin
erat ut die quarto sidera iii coelu fabricasset, quas
oculi nostri poiuissent prospicere.

DiSCIPULUS.

Ista creatio angelica esttcmporalisan intemporalis?

NAGISTER.

Temporall^ erat in angelis, intemporalis autem in
I)eti. Temporalis eiai, quod dictiiiu intelligimus ab
aslerno Deo expressuiii per Verbuin coxteruum in {>
creatura spiritali , quam jani tunc fecerat cuin di-
ciuiii est : In prineipio creavit Deu$ ccstum et terram*
Sed isla locuiiu non taiitum sine aitquo sono, scd
eiiam sine ullo corporali motu crcaturae spiritalis,
pjus menie atque ratione quodain modo inllxa, per
Vcrbnm Pairis coa;iernum. Sed inultuin aique diffl-
cilliuium est capere, quomodo dicitur Ded non tem-
|H>raliier jubeuii, neque id teinporaliter audiente
creaiur^, qui coniemplatione veriiatis oronia excedit
tempora : sed intclleciualiter siblmet imprcssas cum
ratri coasterna substantia , tanquam intelligtbiiis lo-
ciiiionis, ad ea qo» iufra sunt transuiittMitis, ut
licret teiuporalis inotus in rebus temporaltbus, stve
formandis, sive aJm.nistrandis. liem : Facta esl, in-
qtiit, lux : id esl, ereatio aiigelica, quia tunc coepe*
naut agiioscere vcl intelligere creatorem suuin.

OISCIPULUS.

Quare i.erum non leiciii, ti '^ccit Dcu^ luccm»

sicut creaturas csteras repeiit qoas ereavii, ut m
llrmaroento dicit : Fiat firwmmentum , et itertuii : fit
fecit DeuM firmamintumf

IfAGISTER.

Nccesse namqoe erat ut dixissci, Feeit Deus lo-
cein : quia intellectualis creaiura crat , id esi, ange-
li«-a. Quando autem dicit, Fiat firmamentum^ vel
CTtera in aliis creaturis, hoc in cognitiona angelica
dixit, quia nec minim est, sl Deus sanctis angelts
suis iii prima lucis condiiione ad se c»nversls , prt«s
voluit ostendere qiiid erat deinceps faclurus. Quando
vcro dicit, Et fecit Deu$, id f*st, in propria rerum
naiura, jam non erat boc opiis de angelis ilenim
repetere, quia illi tunc, sicut diximus, convcrsi fue-
raiit ad cognosceiiduni creaiorcm suum. Cum enim
a*terna illa et immulabilis, qiise non est facta, sed
genita sapientia iii spiritalem atque rationalem crea-
turam se iransfert, sicut in auimas sanctas, ut illu-
minaii lucere possint z fit in eis quasdam luciilenta
raiionls alTectio, qux potest accipi facu lux, cum
dixerit Deus, Fiat lux. Jam eiiim erat spiritalis
creatio , quod coeli nomiiie signiflciiti est , cum scri*
ptuin sit : In principio creatit Deus coelHm et terram*
Nou coeli corporei , sed incorporet coeli , in qua na-
tura intelli};untur orones saiicii angeli.

Gregorius. — Tales uamqiie creaii sunt angeli , ui
si veiiut, in beaiiiudinis luce persibtereni ; si autetn
nollent, ctiarn labi potuissent. Lhide ct Salau cunr
sequacibus legionibus cecidii, &ed posi ejus lapsum ila
coiilirmati suut angeli, qui pcrsiitcrunt, ut cadere
oniiiino non possint. Quod beiie iu ipso exordio Ge-
iieseos^ prapsentis libri bistorica descriptione signaturo
est : quia creavit Dcus cibIuiu , quod posimodum
vocavit (irmameniuro. Coeli ergo fuerunl, ut dixi-
iiius, bi qui prius bene sum conditi, sed postmodiim
li iHaineiitum appellati sunt : quia ue orouino iuui
cadereiit, virtuiem iucotnmutabtlitatis acceperunt.

Iiem Gregorius. — Dixit Deus, Fiat luxet fhcta est
lux, et paulo post : Factum esS vespere, Nequaquatu
vero in bac viu per exercitationem justitise pecca-
tttui deseritur, ui in eadeiii justitia inconcussa roa>
uealur : quia et suam eordis liabiiacuio culpa: recti-
ludo eliiniiiat, ipsa taineu cutpa, qiiae repellitnr,
cogiiaiionis uosttaK foribus assidciis, ut sibi a|ieria-
tur, puisai. Quod Moyscs spiriuliter iunuit, cuui
facu corpoialiter teiiiporum uiomenU narravit :
Facta esi lux , atque |>aulo po.4 subjiciens : Factum
est vespere, Creator quippe oiniiium buiiiaiiae culpai
pra'scius, tunc expressit iu tempore quod iiuiic ver-^^
satur iii menie. Lux quippe ad vcsperom 'duciiur„
quia liimtrum lunicn rectiiudiuis uuibra sequitur
teiitaiiotiis. bed quia electorum lux tcutalioiie noii<
exstingouur , nequaquam iiox , sed vesiiere fact»
perbibetur : quia iiiuitruni sa*pe lenUto iu coi-de-
lectoruiu lumen jiistitije abscoiidit, bcd noii interi"
niit, qiiia si ad pailorem trepidaaouis perlrabity scil'
fuiidttus iiou exstinguiL

Ambrosius. — Dixit quoque Deus, Fiat lux. Id est
illumiuaiio credulitaiis appareat. Priuia cnim die lu-
cem lidei ded«t, quia priiiia esl in conversioiie bdes.
UuUe et ipsum priinuui pra:cepii mandatum est : Do'
minus Deus tuus, Deus untts est, Propier quam Adem
ipse Doroinus visibiliter in inundo apparere vuluis»
Jjin tuiic Deus Juxta proiscientiae suae gratiam, divi-
sit jiifttos, id est lilios Dei et lucis, peccatoribus
Unquatu a tenebris : istos vocanndiero, illos iiocieni*.
Nain quia iu tucis noroine jiisti appellaiitury audi
Apostoluui : Ftttitif, imjitit, aliquando tenebrm^ nunc
autent lux in Domino (tphes, v, B).

msciPULO^.

iltfgtisrtiitti. — Et vidit Deus tucem quod ean bona*
Si subito vidil Deus luceui quod esset boua* aii aft-
tea uescivit, et visio ei contuiit scieutiaui ?

MACISTER.

Omue ciiiui opus prxccdil voluutas : uam diuik

t47

BEDiE TENEnABlLIS OPP. PARS II. SECT. II. - DUBIA ET SPURIA.

m

cngitamiis quitl operarl debfnnuSy neque enim igno* A
Kinft aliqiHd facit, dam cogfiot qiiallifr (lant qua*
Itcieiid» eogteaiHlto dispesait, et ciim hoc In homi-
nem cadere non possit« nt aliqnid ignorane racial :
qiianto magls In Deum^ qui omnia .Ttenio et siabili
con^iiiosuo, quomodo voluit, fecit. Necaliter.eicnim
facia , et aliier racienda vidii : eo ilaque modo vidit
facta qiio Tiderat facienda.

BISCIPDLUS.

Ei «fdil Beu$ htum quod esut bona» Quare iucem
tMrt«m tattdatTit, ot non nociem ?

VAGI8TER.

Id est, quk nox adhuc nec djes factT erant, sed
faniiim lux angelica» qiiia indignum erat Deo rem
Infocmem laQdare,. qu.ne adbiic formata noii erat ;
sed rem illam qjux. formata erai, Laudavii, id esi lu-
«em aogeHcain*

Amgwtifm: — El Oivmt heem a lenebnt. Divhit^ ^
Inquit Scri|»tura , lucem a tenebm : omne enim qnod
dWi<ikor, el esse poiesl. Sicut ergo est cssenria In-
ciB , ila essemia lenebrarum , et cur nm dicit Scri-
fi&ira, Vidit Deus lenebras qnod essent bonx, sicot
de lucedletttm est?

MAGISTER.

Deus bona et incommutabili Toliiotaie crearli
omn^s angelos bonos, sed quia ei kis quosdam per
imperbiam praesciebat casorot, per incommutabiliia-
lein prxacieiitiae sux dtvisit inter bonos el malos.
UjHoa igitur appellans tenebraa, bonos appellaiis lu-
cem : iii his dicetis quia boni snau in iiJi^ nnllaienus
dicons, iie peccaia qu» erant leiuebr» atiprubane vi-
derejyun.,

BKCIPDLUS.

Item Ahbi. — Divitii huem a tenebrii, QiiiJ est
luceoi. ft teAebri& dividere ? r

MAOISTBR.

Id est, tfisilnclia rci formatae ab Informi.

BISCirULUS.

AppeUiNrit Ineem diem, ei tenebrag. noelem (Ccw. i).
€ur appcllavil Nieem diem, et tcnebras noclem» quas
adbac lormota aou erant ?

MAGISTSR.

Propterea enim a|>peUavii lucem diom,. qutft dies
cinca &peciem laclae rei appellatus est ; et tenobras
Hoclem, qiuia nox ista, quas iiobis Boiissima est,
facit eaiM esse abseiitiam solis super terram, quia de-
eidente sole vocaraus vesperam, iuclioajite niAiie,
Tocamua diem. Nox aotem hic privaiio operis est,
aut Dox ipsa possibililas appeliaia est, qii» inest
rebus faciis, uitde fieci potesl» eiiamai itou mu-
tcrator.

DisciPULua. D

Factumque est vespere et mane die$ unus (Ibid.).
Uuomodo boc intelligendum est ?

MAGISTER.

Quidi per vespenim« niil per/ectio singulomm
o|iefum» el( maoe: est. ittcboatio sequonliuia ?

DISOIPULUS.

AuguttinuM» — Prlmumenimdiemspiritalcmastnies
ckse creaturam , el quomodo habuit vespere et
maue?

MACISTER»

Omnls namque creatura» anteqiiam lempore siio
fteret, in ipso verbo Dei erat prius ab angeiis co-
giioscenda, et slc suo tempore faclenda. Quapropter
ipsa creaturx cogniiio in semetipsls vespera crat, In
Deo autein maiie, quia pliis videtur ipsa crcutura in
Domiiio» ^uam in seipsa videtur creatura, plus scili-

cel \idelur in arte qn» facta snnt, quam in seipsa
qwnR fncia cst. Propterea alt evangelista Joanues :
tiuod factum ett, in ipso vita erat (Jean. i). Umnia
ergo qn» facta snnt, et filam non habent, in ipso
Verbo Dei vila sunt, in seipsa non sunt vlf». Coj-
nim, terra, lapis, vilam non habcm, et lamen in
Domino vira simt ; vivnnt Igiiiir in Deo sine initio.
aiqiie commutabiHier omnes raiiones crealuramm. Ac
ner hoc plus tldcntur ab angelis saiictis in Verbo
De», nbl sunt vita, quan» in seipsa, qiiia scientia tn-
gelorum in comparatione Dei qiiodammodo vespe-
rascit. Ergo primiis in cognitrone firmamenti ; s©-
cundos in cogniiione discretionis terr» ac maris ;
tertius in cognitione solis et lunse vel siellanmi ;
qiiartus in cognitfone repilllum et animalium; quin-
•os in cognitione juinentorom ei ferarom, vef ipsius
homin'»: neqiie rnimsextus diei uiiliis qiicm inlelli-
glmus spiritalem creaturam, id est, angelicam seiiet
facta eognifio. Sexics fecit propler senarii numerl
perfedionem. Sed de iiumero et de senarii numerfi
perfectione, aliquid libf ei Scripiuris sanclis colli-
gam. Libeiifr adesto, ci le toium ail nuilicndum prae-
para, unus in nnmeris dividi non poiesl. Ab ipso
enira surgii omnis numerus. Ergo dividi possuni, si
pors cjus nntis esl. Igiiur divisio duoruni in uniim,
divisio trium in iinuiii, qiiid aiind hic nunierus
osiendit, nisi Triniiatem quac Deus esl, quia quam-
vis ires sint personx, in una crednntur uniiaie na-
tura. Qualernafius duas partes habet. Nsini qiiarta
ejus unum est, media ejus duo. Unum viilelicct et
duo, tria sunt. Ecce panes suas, nec ultra excre-
scli, nec complet, el ideo imperfectns est nunienis.
Quinnriiis non habet nisi nnum, qiiod est quinin.
Senarius igitnr numerus perfectus esi; qiiia parltbas
Kuis completur. Hnbei enim unum, quod est seita ;
duo , quod esl lerlia ; trin, quod esl inedla ; nmim
ergo, duo et tria, sex faciunt. Ideo propler Ikijus
numeri perfectionem sex diebus operatus est omnem
oreatnniin. Tres bae parios senarii nntneri, dleinon-
strant nobis , Triniiatem Deum In Irinitnie nHmcri,
ot mensurac et ponderis fccisse omm^m creaturam.
Plurimnm valere senarii nunieri perfeciionem iti
Scripiuris sanciis frequenlerreperimu*, praeserliin in
niorte Domini simplain, et in rcsurrectiona ejiis
simplam. Mors ilaqiie Domini nosiri Mu Chrisii»
non fuit in anima, sed in carne sola ; niors vero
nostra non solum in carne, sed eiiam in anima. lo
aniina, propter peccatum; i« canie vcro propter
poenam peccaii. Ille vero, quia peccaium iion ba-
buit, in anima non est roortuus, nisi lantum in caroe.
Kt boc pioptcr similitudinem carnis peccati, quod
de Adam traxerat. Igitur simpla ejua mors fuil dn-
plex, et simplex resurrectio. Resurrectio profuit,
tiuplex est mors caniis ejus, et resurrectio ejus :
niors animas noslnc, et resurreciio ejus. Doas mor^
tes nostras, et duas resurrectiones nostras. Duae et
dux, quatuor sunt : una morte Domini, et una resiur-
rectione ejiis ; ndde tt quaiut»r nostras, sex faciunt.
Igiiur simplum Doinini el dupluni nostrum tres sunt,
et trcs paries habent. Secundum quod supra diximus
senarius numerus. Nam el trigintu sex horx, quibus
Dominus fuit in inferno, huic siinplo et duplo con-
gruunt, duodecim igiiur fuernnt diunioc, et vigiDti
quatuor nocturnx ; i^itur vig nti quatuor ad duplam
mortem nostram conjiciunt, ei ill;u duodecitii borac
nd morlcm Doniini simplam. Rcvera enim et naiivi-
las ejiis scnarium numernm hnbet : quadragiula sex
aunis aedilicaium est teinplum.

OISCIPOLOS.

Astniunt Jud:ei lii Evangelio, quod rntelll^iiiir de
corpore Doiniiii : qiiadraginta sex anni pro dtebus
positi suni. Quadiagiiiia sex diebus dicunt infantem
formari in uiero, et ^ubinde iisque in diem pariuri-
lionis angmentari. Quadragies quippe seni fiuut
ccLxxvi, qni faciunt menses novem, ei dics dccem.
Comjpuia crgo ab octavo Kal. April. quando passus

249

QUi£STION£S SUPER GENESIM.

S50

e»i Dominiis, tunc eliam rretlUiir ruisse eonreiitiis, A non posstil et super iliuJ levius eo^larn mimitiori-

nsqtie in diein octa?nni Kaleml. Jan., et rofteries
iiiesccLixvi, qm coiistani per senarium Bumeruni.
Qui»! de illa mnltere in Evangelio, qu»in oclodecia»
annis cruciaverat Salanns, qitaro sanavit Dominns :
dicimus, qnia et ipsi anni sesiariiun nomerum ba«
beni, ter igiinr seni oclodecim. llla igilur inulier
inielligiiur genus humanum, quam in seiia aptate
sxculi, a diaboii rapliviinte libenvit. Prima :n(as ab
Adam iis^ue ad Noe ; sccuada a Noe usqne ad Abra-
kam ; lertta ah Ahraluim itsque ad David; quarta a
Uavid iisqoe ad transinigraiionem Babyionis ; quinia
a trunsmigratione Barhylonis usque ad Joannein Ba-
ptlsiam, ei adventtim Domint Salvaloris; sexia, qwB
Hiiac a;;iiiir, doiiec exceUus veniai atl >udlcittigi.
Seito igiHir sn^ciilo reformaiur gcnus humantim ad
i^naginem Dei. Prorecla enini anai ociodecim non
snlwa sex aetales, seJ eiiam Irta tempora evidenler
demonstrani : imum scilieet ant« legcm, alleruin snb

htis gititis et levioribiis imminere vaporibus. Quid.im
etiara nostri illos de ipsorum sidenim qualitatibiis
ei ineaiihns coiivincere moliiintur, idein namqiie as-
seriint siellam, qiiam Sifiirnl appcllaiit, esse frigi-
dis^iimam, camquc rcr niinos Iriginla sipniferuni
peragere circiHuin. Ou.TeHtur iglinr ab eis und« ista
S^c^la sil frigida, qiirf lanto :mIeiitior esse deherel,
quanlo subliinior e ca»Io rapiior. Nam proeul duhio
fimi rolunda moles c rculari moin agrtur, inleriora
cjiis lardtus cuuf, exferiora celerius ; quas aiilenr
colerius, ulique ferveutin». Proinile inemoraia Mella
mngis dehiiii calida esse quani Irig da. Nimirumergo
eain frigidam facil aqiiarura super coeluni cousruu-
taruin illi vicinitas. Qu itI etiain solet qune forina ci
^lgura coeli esse credenJa sil, ulrum coelom, sicul
8pl)u:ra undique conciudat terram in niedia mundi
mole lihraiam, an eam eximia parte desuper vclut

discus cooperiat. Sed ait aliquis : Quomodo non est
lege, terlium &ub gralia. Igitur et ipse annus sena- H coiitrariiim bis <|ui ngurara splixrae coeio irihuunf»
riii ottmero continetur; habel euim dies trecefttos q:iod scripium est iu litieris nostris : Qui exUndit
sciagtnta quinqve ei qMadrans. Sexies quippti sexa- cctlum sicut peUem {Psal. ciii). Ciii responderi potesl»

g«iiU trecenti. Remanenl profecio dies qtiiuqrte el
quadrans. Quinque die<$ sexli mensis, et tamen si il-
Itid qnadratn pro die ponas, aperte toium sei faciunt.
Ecte quanlum me Dnrainiis adjuvare digmUiis esi,
de senarii uumeri pcrfcciione ctsi non qnantum vo-
lui, taincu quanium potui reddidi rationem.

Incipit de die secunda ditputatio,

Dixit quoque Deu$ : Fiat fimamemum in medio
aqutrum, et dividat aquas ab aquis {Gen, i).

AM^talintcs. — Ordo elementorum el pondnt non
stiiii lu sit aquarum substautia soper ccelos; aqna
eiiiin cedii lerr», et aer ccdit aquae. ei igiiis cedil
aeri. Noilo inodo enim potesi esse, ul secutidutn ele-
mentiMiiY qnod est aqiia, sil super qtiartiim, qtKid
esi ignjs, ec quomodo dlctnm est : Fiat firmamentum

quod pellis non Sulum iii plaiiuui^ veruiu eiiam in ro-
luiidum sinum exten«li»ur : naui el uler ei vesica
pellis est.

Am6rostus. — De moiu etiam creli nnnnulli fratrcft
qua!^tionem movent, utrom stet, an moveaiur. Quia
si movetur, iiiqiiiunt, qnomodo Brmamentum liiuc
nnverint noinen nrraamenli non cogere, utstare coe-
luiu puletiir. Firmamenium eniin uon propter sta-
lioi em, se.l proptcr tirmilaiem, aiit propier intraus-
gre^sib^lem termiiium snperiorum atqdc inferiorum
n(|uaruiu vocatum intelligere licel. Hoc tameu intel-
ligendum« quod sidera circumeunt , coelum autem fir-
luum stat, ut poeta :

Naoi ccrli iu «vum suum inconlamiData materies.
Naturam tamen aquarum illic jam non vaporali le-

tii medit^ aquvum, et dividat aqua$ ab aquis [IbidX C ""'"^*^' ?^^ «'^' "" soliditale peudcre aestiinamus,
^ ^ -^ \ / propier siderum naturas mitigandas , iie creaiuras

MAGISTER.

Quomodo aut qiiales libri sint, aqiiae illr, qiias
Scripiura dicil super coelos e&se, esse eas ibidem
fuinime dnbitemus. Sicut cniin istae nubes qu.c uli-
que suut feruntur stiper aerem« iia fieri posse arbi-
iror ut aquas tenues atqiie subliles rernnlur supcr
cceluni. Nain ex lioc pondere elementnrum inulii
fibilosnpbormn , resurrectionein carnis illudenies,
iion posse fleri inquiunt ut bomo qui uiique cx terra
ractos est sil in coelo. Sed hos Veritaa conv.ncit, quas
facit inidia animalia terrena volitare in acieiii, et
igneni, qiiod est uiique quartum elemeDtum, csse in
irrra. Ergo Dei poteniia, qua^ hxc facere approha-
lur, facit ut hoino et aqua sint super coelum. Sed
talilMis adversariornm disputationibuH quidam ce-
dens laudabiliter conatus est demotistrare aquas su-
|)er cobIos, ui ex ipsis visibilibtis conspicuisque natu-
ris assereret Scripturse fldeni :et prius quitJem qiiod

Dei snbierposiias niniio ardore cencrement. Dicimns
ergo de ipsis aquis quod cenglobat» minimae gutisB
in unuin, et faciunt collectionein niiam, et propier
gravitatetn ponderis noii eas siiffert aer suslinere,
sed ejtis ponderis ad imum diffindendo dai locum,
hsec est pluvia. Ergo aer, qtii cst tiiter vapores Irn-
inides, unde desuper nubiia globantur, et maria
subterfusa voluut iiiteiiigere, ceelum esse inler aquaiii
ct aqiiam ; secuudnm vi^ro coeluni, quod per sptri-
tinn cernimus, nnde aniinalibus plenia dtscus ille ad
Petrum inissus, in eztasi mentis descetidit ; leriium
▼cro coeluin, qwid mente cognoecimns, iiar seeremm'
aique reniotum^, vel omniiio imtndatuin, vel caniit
seitsibiis abreptum, nt ea quae in illo coelo tunt»
ipsam Dei sultstantiarov Verbuni per qood focta oni«-
nta 8unt(/oan. i), in cbaritate Spiritiis sancti mMk^
bililer vidcre valeant.
Isidorut — Tandem insantre desinant baereifci ,

facilliinuin fuil« ostendit, et hunc aerem coelum ap- "^ atque confusi agiioscani quia qtii euneta poliiil

-. ^II^_S— .. .*— *■"• ■ t*l ••_•■ A*.A*tl^ .a... - -

|>ellari, propter quod dicimus serenum vel nubiluin

ccelum, vel quod vocanlur volatilia cueli. Cuin ergti

probasset hiinc aereni ccDlum dtci, nulla alia caiisa

etiaiu ftmi.tmeiitum appellaiiim voluit exisiimari,

fiisi quia inti;rvaltum ejus dividet inier vapores

af|narunt, et islas aquas, qiix corpulentius iii terris

fliiit.inu Ergo ex aere qui est inter vapores honiido^,

iinde superiora iiuhila couglohantiir, et maria sub-

lerfusa, osteudere ilte voliiii esse coelum inter aqnam

el aquain, quunquam possit videri non impedire pro-

pria poiidera clemantorum, quomodo etiam super

tllud sublime coeluin possint csse aqu.-c per illas ini-

nuiias, per aqitas etiatn 8U|ier hoc spatiuni atris essc

potuertint. Ipsi quip, e snbtilissima ratione persua-

«Jent nulluin esse qiiodlibet exiguum corpusculuni,

iit quo divisiu flniaiur ; ac per boc si potest aqua,

sicut vidcmiis, ad tdntas guttarum mitiiitias perve-

II. le, ut su|:eristuni aer-cm vnporalticr ferantur, cur

creare ex nihilo, potuit ei illam aquarum naturan»
glaciali soliditaie biabilire in coelo; nain cum et ipsi
dicatit volvi orbem stellis ardentibus rcMgentem^
iHiniie divina Providentia necessario prospexit ui
iiitra orbem coeli, eir snpra oHieni redundaret aqua^
qu» iilj ferventia saxis iocendia temperaret. Item :
Secunda, inquit, die dispesuit Deus iirniaiiieiiluro^
id e^t, solidamentum saiiciarum Scripturarum ; flr*
inanienium enitn iii Ecclesia Scripturae divinai intel*
ligontur, qula coelnin plioabitur sicut liber. DrscnB^
vitqtie hU(>er hoc Armaineuto aquasi id enu ceeleste»
pupulosangeiorufu, qui non opus habenlboe susci-
pcre flrmainentum, ut legentes audiant veriNtm beu
Videiit cnim semper euin, et diliguni. Sed stt|>erpo-
suit ipsuin flrmameiilum iegis situs super inferioniiit
l>opuloruin inflruiitatem, ut ubi suscipientes cogno-
scaiil, qu;iliter discernaiit inter c.imalia et spirilali»,
quast iuter aqiias superiofcs et infcriorcs.

r.i

BEDiE VKNERARILIS OPP. PARS 11. SECT. 11. - DUBIA ET SPURIA,

252

Fncinmque e$i vespere et mane dies tecundut. De
lorliu oriiur qiixsUo.

DISCIPIILUS.

Dixil vero Deiis : Congregenhtr agua^ qum $ub calo
smi/, fft tocum tinifrfi, et appareai arida,

Augutiinui, — Hinc oritur quxsiio : Si tolam ter-
r.im aqiia tcgebat, nnn erat lociis ubi aquae coiigre*
garnitiir, diim lotain terram legebat aqua. Et quo*
inndo SiTiplura dicit : Congregentur oaua qute tub
cwlo tuni^ in locum unum^ et appareai arida,

HAGISTER.

Totam terram legebat aqua, sicut rarissima ne*
biila, qiis poslea in nnum redacta aique coltecia esl,
ut posftit lerrse species apparere, qtianquam et terra
longe laieque subsldens, pntiiit concavas parles pras-
bere, qux confluentes aquas suscipcrent, ut arida
apparerel.

Ambrotiut, — Breviler Inmen admonemus, oK
quein forie non moTet qiixrere , quando species
aquarum terrarumqtie creaia sii, accipiat isio die
non esse faciuin* nisi ut secernerenlur bxc duo.
Mam iilud quod dictum est anie dierum enumera-
lionem : Terra erat invisibilis et incomposiia, cura
coinmendaret Scriptura cujiismndi terram fecerat
l)cu«, quia pra^dixerat : In priucipio creavit Deut
eoetum el terram {Cen. i). Nibil aliud bis verbis in-
te) igcndiini est, qiiam niatcriac corporalis inforinita-
lein iiisinuare voluissc; si lamen laido inlelleciiii
non subrepat, nt inateriam et speciem, quiii verbis
Scripiura scparat, coneiur hxc duo eiiam tempore
scpatare.

DISCIPULUS.

liem ut>i tupra, — Congregeiitur aqwe quatub ccsto
su/f/, in tocum unum^ ct appnrcat arida (Gen, i). Qiiid
osi cr^o quod non ait : Fiat arida visibiUs, vel aqua
coiigregata ?

UACISTER.

Qiiia propinquiora sunt eidein informitatiy quam
fa*lesiia corpora, aut de bis per enumeraiionem
(iierum infirma rerum condiuntiir ; ideo noluii in-
Vrri, ul siniibtcr cum superioribus fieri impelraret.

Unde tupra tpiriialiler, — Tertia^ inqiiit, die col^
tigii in unum aquas inferioret salsat (Ibid,), boc est,
Nioniihe^ infidele», qui cupidiiaium tcmpestaie, cl
lenialionum carnaliuin fluciibus qualiuntur, et iu
seipsis qiiasi amariluJo includunlur. Segregaviique
ab eis aridam populum, scilicet fontem viue sitieii-
tem, obfixilque dcbinc superborum limiles, ei coer-
cuit eos, ne lurbulentis iniquitalum suaruni fluclibtis
aridam, id est, auimam scientem Deuni coniurbeiit ,
jjccaique ei genninare bonoruin operuiii secundum
gCiius suum, diligens proximum in subsidiis neccs-
silatum carnaliuin, babens in se seiuen secundum
fiimibludinem, utex sua infirmitate compaiianlur ad
subveniendum indigenlibus. Producent et lignum
forii roboie^ et fructiferum (Ibid,)^ id est, beneliciiim
ad eripieitduni eum qui iiijuriam paiitur dc roanu
|H)tenii8, pra:beiido proieciionis uiubraculum valido
robure Jisti judicii. Sequitur :

Vocavitque Deui aridam terram^ congregationesque
aquarum appettant maria (Ibid.),

Ilieronynius in ttbro Quastionum Uebraicarum. —
Noiandum quod omnis congregatio aquaruni, slve
^alsae sint, sive dulces, juxta iaioma lingux llebrai«
Cic roaria nuncupentur. Frusira igitur Porpbyrius
roiraculum eo quod Douiinus super mare ambulave-
ril pro lacu Genesaretb roare appeSlasse calumnia-
tur, cum omnis lacus, et aquaruni congregaiio ma-
ria nuncupentur. Seqoitur :

Et vidit Deus tucem quod esut bon(h^ et ait : Ger-
minet terra herbam virentem^ usque, Et factum est ua.
Ei protutit terra lierbam vireniem et facitntem semen
jujta genus suum (Ibid.),

Grvgorius, — Quid boc loco per bcrbsni , nisi

A bona operatio ponitur, licet in condiltone miindi
ila bistorice facluin teneanius, terram tameii Ec-
clesiam figurasso non incoiivenienter accipimus ,
qusi in eo ^erniinayit herbam virentein , in quo ad
vertinin Dei fecunda misericordia operai protulit.
Sequiltir :

Lignumque faciens fructum juxia genut tuum , ef
habent unwnquodque tementem tecundum tpeciim
tua»K,

Gregoriut, — Lignum speciem suam semen pro-
ducii , cuin inens nostra ex se consideraiiooein
in altenini coliigit , et recti operis germen parii ,
binc qnidam sapipns dicit : Quoi tibi non vit fieri^
alteri ne fecerit (Tob, iv). Uinc in Evangelio dicilur :
Qucecunque vuttit ut faciant vobit hominet , et 9ot ffi-
dem facite ittit (Matth, vii) , ac si aperte diceret :
Speciem veslram inalleruni respicile,atqueex votns-
metipsis cognoscite, quid vos oporteai abis exbibere;
et sicut superius dixiinus lerram significare Eccle-

3 siam, qux ei verbi nos pabiilo reficit, et patrocinii
ninbraculo custodit, qii» et loquendo pascit» et opi-
tulaiido protegit, ut non solum berbani refeciionii
proferaty sed etiam cuin fructu operis arborem pro*
teclionis.

DISCIPULDS.

/itijjrus/fRfis. — Cnm Deus dixerit : Germinel terra
herbam virentem , et a/ferentem temen et tigna fructi^
fera (Gen, i), ligna iiifructuosa vel spiiias et tribulos
quando fccit ?

MAGISTEn.

Simul omiiia Deus fecit dicente- Scriptura : Qui
mit in cetemum^ creavit omnia umul (Eecti, xy u),
Nullatenus igiturdicenda sunt infrucluosa ligna, quae
aliquo modo bominibus alTerunt adjumenta, quia el
revera si non invenimus in iis aliquid ad edendui»,
invenimiis aliquid ad medicamenium, invenimus ad
adjutorium. Nam quantae sint in iis utilitates, ipse
Q coii^idera : fructifera lignn a fruendo dicia aunt, et
ab oinni iigiio possunius babere adjutoriuoi. Jure
nulluin ligiiiiin dicimus iiifi nctuosum. Tribulos vero
et spiiins, quanivis iiost peccatuin liominis nascantur
ad laboreiii. dicenie Scriptiira : Spinot et tributot
pariet tibi (Gen. iii) ; tamen non est dicendum luiic
ea oitoriri ex terra, quia jam erant utique ad pastus
pecorum ac volatiliuiu facta, non ad augendam hooii-
nis iHrnain producla.

Yiditque Deut quod ettet bonum^ et factum ett ftetpere
et niane diet terttut,

Qiidties tibi boc Tcrbum occurrerit, memeuto
seiitenti» primi dici , qiiain posuimus , ita si sic
tubito vidit Deut tucem , quod etset bona , ctc.
{Gen. ij.

Incipit de die quarta.

nisciPULUS.

Dixit etiam Deus : Fiani tuminaria in firmamento

H cosli, ct dividani diem ac noetem^ etsint in signa et tem^

poraet dies ei anfios, iil tuceaut in firmamenio cceli^ ei

ittuminent terram^ non antea tempora fuerunt (GVft.i).

UAGISTER.

/n Hexamero, — Quis iion videat qoam obscure
posiium »it quarto die coepisse tempora, quati supe-
rius iriduum siiie tempore pr.xterire potuerit, qui siuq
tamen creationis tempus babueruni, sideruffl tanicii
distinctione illud triduum non babuerunL Qualis
eiiam luna facta sit, utrum prima an plena, multi
lotiuacissitne iiiquirunt; sed plaiie dicani, sive pri-
niani sive plenain lonam Deiis fecerit , fecisse perfec-
tam. Onines autem res, quidquid progressu naturali
per lenipora congrua quodummodoprodit atque expli*
cat, etiam aiite conlinebat occultum, el si nou specie
vel mole corporis, vi tameu et ratione naiurse : nisi
forle arbor, quae per bieinem est pomis vacua foliis-
qtie nuda est, tuiic iiii|>errecta dicenda esi. Noniiulli
ciiani luuitas stellas vcl xquales soii » vel etiaui

QUi£STIONES SUPER GENESKM.

354

niajores aodent dicere ; sed longius posius parvas A iiiitio operis et (iiie lucide cognoTerant , qiiod ves-
Tideri» et si ita est, cor istas per signa circumeuntes pere et mane vocatur.

amplias t enerantnr, cur eas slgnoruin dominas esse
perbibent? Eienim si regradationes illas siderum,
▼el fortasse tarditates novo sole fieri quisqiie conten-
dat, sedaliis occuliioribus caiisis soli tantum istos in
suis delirameniis, quibus viin faclorum a veritate
devii suspicantur, praecipuam tribuere potesiatem,
ex libris eorum cerie inaniresium est. Quiavero ter-
renis et corporalibus illa corpora non ad ea quae
ipsi tractant potentiora sunt , vel binc aliquando
cognoscant» quia cum multa corpora diversorum
generum vel animamiuin vel herbaruro et arbusto*
mm uno simui puncto temporis semintmior, unoqiie
pancto temporis innumerabilia ninlta nascantur, non
tantum diversis, sed etiani iisdein ternruui locis ,
tantae tunt varietates in progressibus , in actibus et
passionibus eorum, ut vere isti, sicut dietiur, per*
dant sidera, st ista coiisiilerent. Patendum ergu est,
ifiiando ab eis vera dicuntur, instinclu qtiodam occul- q
lissimo dici , quem nescientes buiuanae mentes pa*
tiuntur. Quod cum ad decipiendos bomiiies sii, spi-
riiuuro seUuctomm operatio est, quibus qusedam
vera de temporalibus rebus iiosse periiiiititur partes
Bubtilioris sensus acumine* Quia corporibus subli-
lioribus vigeiit pariini experientia callidiore, propter
tain magiiam longitudinem vitsD , partiin saiictis
aiigelis, quod ipsi ab oinnipotenie Deo discunt eliam
jussu ejussibi revelantibus, qui ineriia humanaoccul-
lissime justiti;e siiiceriiaie distribuit , aliquando
auiein idem nefaiidi spiritus» etiam quse ipsi facturi
Sttut Vttlut divinaudo praedicunt.

DISCIPOLUS.

Sef|uilur : FecH quoque Deut duo mngna luminaria :
iuminare majut , t/l prteestet diei ; et luminare minutf
ui prwestel nocti ; el stellat, el posuit eat in firmamento
coelij ut lucerent super terram^ et prwestent diei ac nocti
et diciderenl tucem uc tenebras (Gen, i).

Incipit de die quinta»
Dixit eiiam Deiis : Produeant aquaireptiie , aninm
viventis et volatile super terram sub fhrmamento coeii
(llnd.).

DISCIPULUS.

Quid ergo est qiiod prius omavit aquas de reptilt-
biia aniequam lerram de aiiiinalibus?

MAGISTEB.

Xfii6rostiis in Hexamerun, — Itatio namque eraS
ut quae prius visibilis apparuii, priiiseiiain omalum
snum reciperei; aut quia in principio ccelum recepit
ornaineiituin suum , id est , de angelis , qiiando
creati fuerunt. Siiniliter autem et terra, quando eaiii
dtt berbis vel de arboribus vestivit, raiio enim erat
ut aqiix recipereni ornameutum suum de reptilibus,
vel aer de volatilibus.

OISCIPULUS.

Quid est eniro quod saepe legimus de crealora
coeli et terra et maris similiter, quando creati sonty
vel quomodOy de aerc autein nibil indicavit?

MAGISTCR.

Non enfm arbitranduin ui ullum elementum in
liac Scriptura praetermisissei, nisi quia consuetudo
esldivins Scripturae cotluni et terram lotum mun-
dum appellari; et ideo aestimaiidum est aerem ad
ccelum et terram pertinere , et quidquid est bumi-
diim, vei vapnraliier extensum , lioc ad terrain per-
tiiiet ; quidquid vcro tranqnitluin et qui> tum est, ad
coelum pertinere dicitur. Ei quod iia sit aer aquae
siinilis, et ex eis balationibus pinguescere probaiur,
itautspiritutn prucellac faciat id iiebulam^aetbernam-
que coelo in quo sunt luminaria iia viciiius est, ui et
ipsecosi nomen accipiat. Nain cum dicitur in Psal-
mo, Laudate eum coeli calorum (Psal. cxlviii) , satis
apparei buitc aerem iioii soluni coelum, sed etiam

Quoiiiodoistabecuiiduuiseiisumspiritualemintelti- C cu^ios dici, sicutdicunturelterrae, cuin iina sit. Nos

etiam aerios coelos quondani perlisse diluvio, iii qua-
dam earum quae canonicae nuncupantur Epistola
legimus : quod nescio quemadmodum possit intelligi,
nisi in aquarum naturam pinguioris bitjus aeris qua-
liiaie convcrsam. Opoitebai ergo ut in creandis
babitatoribus iiiferioies bujus inundi partes, qus
sxpe terrx nomine lota commemoralur, prius produ-
cereiitur ei aquis animalia. Pustea vero de lerra, et
qiiod ita, ut jamsupra dixiiniis, sitaeraquae similis»'
ui ex cjus balaiionibus pinguescere probetur. Nam
per boc non scriptum est : Producant aquae reptilii
aniniaruin vivaruin, et prodiicat aer volaiilia volaii-
tia stiper terram , seU utruinque hoc aniniantium
genus ex aquis productum esse narralur. QuiUquid
ergo aquarum sive labitur, undosum et fluidum est,
sive vaporaliier tenuatum atque suspensum, ut illud
reptilibus , boc volatilibus appareat distribulum,
uiruinque tamen bumida; naiurui dcputalur. Et ideu

geudasuiit, qua:so ut dicas?

MAGISTER.

isidorus. — Quarta namque die emicuerunt lumi-
naria tirmamento legis iniixa , id est, evaiigelislac,
iliictorcs Scripturarum sanctarum, disputandu coliae-
reiiies , cl oinnibus iiiferioribHS lunieii sapienlias
deniotistraiites. 1'rudiit eliaiii simui et ca-teroruni
niicaniium sideriim turha, id est, diversarum virlu-
lum in Eccletiia niinierositas, quiK iii biijus vit;i; ob-
scuritate tanquatn in nocie refulgentes dividanl in
boc nnnanieiao Scriplnrie Feii^ihilia et inlelligibilia,
quasi interliicem perfectorum, et lenebras parvulo-
runi. Et sunt iii sgii.s virtuium et iniraculoruni,
sunt etiain in tenipora et dies ct annos, (|uia prasdi-
catores propriis lemporihus viviuit et iranseunt,
xerbum autem Domini stabii in wternum (I Petr, i).

bl^CIPULUS.

Cur primo terra germinaverit , deimle facta sint D siint qui subtilissiina consideratione qiiinque istos

lumiuaria ?

MAGISTER.

Quia post opera bona venit iiliiminatio lucis, ad
coutemplaDdam speciem diviiios virtuus.

DI&QPULUS.

£l Vidit Deus quod esset bonum , et factum esl
tespere et niane dies quartus (Gen, i). Cur ves-
pcre vel mane nouiiiiavit, de nocte auiem nibii indi-
cavii?

MAGISTER.

Quid ergo aliud nociein dicamiis, nisi absenliam
lacis,quae inter vesperam ei mane restare videbatur ?
au qiiia priroa lux angelicam signincaiionem creatio*
ncmqiie conteinplando creaiorein suum,ciim concor-
iJiss>iuia cbaritate sine cecitatis ignoraniia Creato-
rem in pcrpetoum laudare iiou cessani? Scd laiuou

corporis sensus, secundum quatuor usitata elementa
distiugount, ul oculus ad ignem , aures ad aerem
puruui dicant pertinere, olfactum aulem ad aerem
bumidum, gustum vero ad corpulentos humores, tac-
tum ad elcmentuiii terreouin, ac per buc elemeuta
oiunia in omnibus esse, sed uuumquodqtie eoruni
ex eo quod amplius huhct acccpisse vocatiim. Ideo
;iUtem caloris privaiioiie, cum corpus niiuie trigescit,
obtundi sensum, quia motus pigrescit, qui ex ealore
inest corpori, duni ignis aerem, et aer humida, et
humor terrena quaeque aKicit, sublilioribus, scilicet,
crassiora peiietraulibus. Quaiitoautiui quidquid sub-
tilius esl, in natura corpurali, lanio est vicinius iia-
turse spiritali; anima tamen, cui sentiendi \is inest,
cum corpurea non sit, per sublilius corpos agitat
vigorem seiiiiendi. In lioc itaque iiioium in ouinibiis
sensihus pcr subtiliiatein igiiis, sed iion in ouiiiibus
ad idem pcivcnit. lu vibu eiiim perveuit represso

2»« w

m[\.^. VF.NEUAniLIS OPP. PAUS II. SECT. II. — DURIA ET SPUIUA.

«'.ilorc n^que a<l «jns liicem, in audiiu nsqne arf Irtfm-

«liorcm nercm. in oiractu Iransii aerciu f^nrum , cl

rcrvcuii ail huinidam exlialaliouem, uude cras^ior

l).rc aiira subsisiii; in guslaiu et liauc iraiisit et per-

venii us(|iic ad liuuiorein corpuleiiliorcm. Quo etiam

))enclr.)io nique irajecto, cum ad tprrenam pravia^eiu

pcrvcnil, langeiidi ultimum seusum a.^il. Non er;!0

jjjiior.ibnl naiuras elemcnlorum , qui prius ccRlc5.lia

liiminnria, dcinde aquaru<u animanlia, terrarum aii*^

iciu posfrcma nairavit, non quod Acrem pr.Ttermi-

Rcrit» sed quia pnriorem pariem ejiis ccrlo, piuguio-

rem VtTO lerrisi niinciipavit. Qnod eftim et tarlu

aquas venlMque scutimtis, hoc est, qutn^ tcrr;» soli

dum omnthas a<tmi8cetur elementis. In cocto ergo

ydnm nves. sed islo quoil psalmus et terrae nomine

includrt, non lameu in nrmaiiienlo , sed sccundum

(Irninni^ntifm. N4*c iguoro qiiosdam philosophos sna

ru|u<!que eiemenii d strihuisse animalia, ut terrena

essc diccreni, non taniiuii qiiai iu tcrra repuut, aique

Kcndiiintur, sed ave5i etiam quod et ipsa iu lerra

rcquicsnml. vohindo fatiKala* ; aeri» Vfto anim:itia

d;eiDoiie» csse, ctelestia deos, qnoriim qitidem 1109

pariiiu limnifi,trifl, pariim ani.^elos di( iimia ; aquts

lamen pisces, et siii gencris helluas trihnani, ut inil-

Iiim elcmcnuim suis aniiiialibiis vacet. Di^irilMiuuiur

cniiu ( It;nieiila duo ad paiieudurp, hiiiUMr et huuius ;

:id rncieudum autem aliadiio, acreliguis; aer nam-

f|iie a condnio luminosi cceli usque ad aqiuirum

I1u*d.i et nuda lerrnriim pervenii ; iion tameii luium

fipalium ejus exbahitiones humid^ infuscaul, sed

iisque ad cum finem. unde incipit jam lerra nomiir.iri,

siciit iii psalmo : Laudale Dominum de ferra {Psal,

cxLviii), superior vero pars aeris propier puram

iranquilliiaiem, coelo cui colliniatur, cominuni pace

coiijiiugitur, et cjus vocabulo connuncupalur. In qua

foriassis parle si fiieriiit ante tiausgresbiouem suaui

traiisgressores angcli ciim priucipe suu nuuc diabolo»

tuitc archangclo, nam nulli nostri noii eos putant

occlesies vel superccelestes augclos Tuisse, non uiirum

si post peccaium in istam suul dctrusi raligine.ii»

iihi lamen et ncr sit, et humore leiiui coulexatur, qiii

commotos veiitos, el vehemeiitius concitalos etiam

ighes et conir;ctos nubila, et conspissaios pluvia ,

ct cougelaniibiis iiubibus nivcm et lurhulentius

cnngel.intihus deusioribus iiuhibus graudinem, et

distcnlus screnuui facit occuliis imperiis cl operc

Dei, a suuuiiis ad iiifima universa quic creavii ad-

luiiilslrantis. Sed, ut jam diximus, aer ci aqua lii :

in aere eiiim vobiiilia coeli cou8:stunt, unde ave»

cocli uomiiiamuseldsemoiies habitare iu aeredicuu-

lur; et propierea eos sufferi aer susiiuere, quiu

neria Imagiiie utuutur, el exiude iui|>uguaui huuia-

iium geniis , quia slatiin quaudo creati fueruiil, de

couspectu Dei projerti huiil, andc Salvat^^r iu Evaii-

g<'iio ait : Vjai Satan sicut fulgur cadcnlem de ccelo

{Luc, X). Ubi juste quaeriturqiioiuodjcaderedicitury

M non stetit. Sed scieiidum qui^ iion perseveravU iii

consorlio saiictorum augeloruin « sed staiiui quain

ciio se ipsuui aspexit iu claritate Dei, erexil se iu

superbiam, et &ixil : Ascendafu in ccelumf «i $uper

astra cesli exaltabo solium meum^ iedebo in monte Tes'

tamenti^ in tateribut Aquilonis. Ascendam SJtper altitu-

ttiii^m coeli nubium, simitis eroAUissimo (Isai. xiv), et

»«iaiiin projecius est dc altitudine cceli in aercui cum

omiiibus salelliiibus Miis, quia uou perstiietuul iu

diviiio aiQore, sicut illi qui (irmati sunt , ut si veliut

peccare non possint, quia ipsi in priiicipio proprium

arbitriuni babuerunt, sicut geiius humauum videtur

liabere.llli auteiu de proprio arbitrio lapsi senteiiliam

Vfd acceperunt, ul si veliut reparari , noii possiut.

Allerum dixit Dominus : lUe ab iniiio komictda (uit^

€t in verilatc non sutit (Joan, viii).

0ISCIPULUS.

Cur homicidaT

MAGISTeR.

Quia piiniuiu Adam jugalavit in paradisOi quando

256

A poiiia ederc suasit , ct de immortalitate fictus e&l
uioriftris, ct propterea hiimanum geiius usque aJ
adventutu Salvatoris jiigufavii.

IktSCIPOLOS.

Quomodo in veritate non stetil f

MAeiSTErf.

Qiiia non merisit acclperc quod ei proml^sum fue-
rat , ut ciim creaiore sno in pcrpctuum cum reliquie
angelis permanM-sct ; sed projectns esi iu lerram
cum suis, ubi sine rfnbio pccuam patiuuinf, qiii.i \\x
acre ignrs shfereusers doininatur, et sibi pro geuerc
suo quasi qiiidam carcer deptiiatus esi , quousqiie
veuiai tenipus diei jud.cii , ut hi ignen* mlltantur
aRlernuiir. Sequitur ;

Creaiiit Oeue cete grandia, et omnem animMm wwt-
lem ai^iuemulairilem^ guam produxerantaqwtinspiciei
SU4U , et omtte volaiile funta genus sunm (Gen^ r).

J^ISCIPtTLLS.

Nos^e ciipio quando miiiiuii pisces, vel aiiimalia,
sive vormiculi , quos Scriplura uoii lueiiiiuit, ereaii
fueruril. Kl dum niiia ioq lirciida est, ab elepUanto
niaxiiuo iisqiie ad veruiiiuluiii miuiiuum, uiide ve-
11 aiil, duiu Scriplura hic uihii iudicavit?

NAGlSTfeR.

!iitel!igeudum euiin esl quod quando Detis sepflra-
vii .'^quas ai> aquis , tttiic luimnia auiina ia qu« Je
aquis eCliciuniitt' in ipsis aK|ms uatura illorum consi».
t4^bat, el illi veriue*i qui in corporibus Miorliiorum
suni in ipsis corporihus eorum hateut vigorem iias-
ceiidi; et pisces de aquis procreaulur, dum dicit :
Producant aquce reptiie animce viventis (Ibid,),

tol C PtLUS.

Si aqua legcbat terram, au icrra aquain, qtixso
ut dicab?

Q NAGISTF.R.

Aqiia tcgebat terr.im , quia si aKqun pars terrai
elapsa rueritsuper aqiam, statiiu erupta esdCt aqiiay
ei iu locuiu suuiu terra revertiur.

OISCIPLXOS.

Qiiomodo iit psalmo dicit : Quia ipse super nta-
ria inndavit eam d super ftuminu prceparacit enm
(Psal, xx.ii), si aqua tcrram tegelKil?

NAGISTER.

De altiori terra hoc dicit, ubi mniites esse videiilur»
aui de iusulis illud dictuiu est, ubi terra aitior ett
quam aqua ; sed roagis hoc secuudum sensum iutelli-
g«Miduoi est, quia simplices in Ecclesia super prii-
dentes fuiidati suut : vivae iiaquc aqiid! dicuuiur illi^
quia susteulant eos quos iiiferiores vel iuiiruiiore«
se e^se conspieiunt, qiiia quantuin est inter luuaiu
et sidera coeli, tautum cst iiiier sanciain rusticilatem
et sauctam simplicitatem. Sequltur :

D Benedixit eis dicens : Creicite H naUtiplicamini^ ef
rep!ete aq iOS maris (Gen, 1).

DISCIPOLDS.

Quare isia animalia benedictionem accipere me-
ruerunt, sicut honio ?

UAGISTCR.

Idem iulelligamus Istam benedietronem in c:i!teris
animalibus penuanere, avesque muhiplicentur sttper
terram. Et facinmest vespere e$ mane diesquimus(lb,)

Qua!sliones de die sexta^
Diiit quoque Deu§ : Producat terra ammam viprit-
lem itt genvre suo^ jumcnU ci rtpiUia et betiiat terrti
sccwiduiu speciti sua$, Fnctumqm e$t ita (Gen. i).

BrCIPCLCS.

Ambrosius. — Qu»reuduiu nobis cst sl ista anlnialia
vcueuosA iu priiicipio quaudo creata suul veoeuuiu
habueriiiil sicui uuuc ?

«rj

QU.ESTIONES SUPEU CKNKSLM.

2^8

MAGISTF.R. A

Uac procul dubio scieiidun), qiiin sicut tuiic cn^ata
fueninl, iia perinaneiit ; sed laiuen in iirincipin iio>
ceoiii jion lialiueruni poteftiaietn, sicut probare pos-
SHimis de serpeniiJlMis , quando Tipera invasit uia*
MUiB R^uli, et nihil ci nocuit, quia potestatctn Itabuii
uiv^cudi, nocendi auiem non linbuii poiesiaieiii.
SimiUter de besUis, qnando IXiiiiel inissus fiiit in
lacnm leonum, tunc leones ilii nihil nocuerunt, au(
propterea isia aniinnlia venenosa creaia fueruiit ad
lerrendum homiBem, qiieni Deiis pra*sciebat pec-
cauleni, nt inieliiferet poenns infernales, quia allbi
dictt : Vermes eorum non moriuniur^ el ignis eorum
uou exstiitgueiur. Quainobrein bestis in:er setiiel-
Ip^os ni)ceni, duin de originali peccato non liabeiit
uiide eis v indicta tribuaiur.

De Creatione Homtnh*

lilSCIPDLUS.

Ambrosius. — Et vidit Deus quod etsetbomm, etait : B
Faciamus homlnem ad imaginem^ et simHitudinem
uosiram^ et fecit Deus hothinem ad imaginem Dei
{Gen. i). Iloc priinuin breviier disciinus , non indir-
lereiiier accipienduin quod in aliis operibus dicitur :
di»t Deus, Fiat, bic aulein dixii Deus : Faciamus.

MAGISTER.

Ad inslnuandum, ut ita dicnm, plurnlitatem per-
soiiarum, propter Patrem et Filiuin et Spiriluin saii-
etum, quam tamen Deitatis unitaiein intelligeiidain
statim admonuit dicens : Et fecU Deus hominem ad
imagitiem Dei (/6td.), qtiod ita dictum est, taiiquam
dlceret : Fecit Deus hominem ad iniaginem suam.
Hic etiam iltiid non e$t pra^lereundtiin, quia cuni
diiisset : Ad inwginem nostram^ statiin subjunxit :
Kt habeat potestatem piscium maris et cwterorum ani'
malium rationis expertium^ ut videlicci inteliigainus
boHiiiicm ip eo ad imagiuein Dei facium , lu quo ir-
ratioiiabilibus aniinalibus antecellit. Id auleni est Q
ipsa rado exorta, vel roens, vel intelligentia. Licei
eniin subtilissime disseraluripsam menteni hominis,
in qua factus est hoino ad imaginein Dei, quamdam
scilicet rationalem vitam disiribui in aeierua: con-
templationis veritatein, et in reruni teiDpornlium
aduiinistrationein, atque ita lieri qitasi inascutuui et
feiniiiam illa parte consulente, illi obteiupiTante :
in bac tainen non recte diciiur iiiiago Dei, nisi illnd
quod inbxretconieinptanila; incoininutabili Yentati,
in CBJus rei ligura Paulus aposlolus viruin tanlum
dirtl imag netu et gliriain De).

Isidorus. — Et fecit Deu$ hominem ad imaginem
suam (Ibid.)^ id esl,ud a*ternitateui et iininorialiia-
lein ; ad $iiiiiiitiidine!ii vero ut iniellectum meni.s
liabuis>ei, i«uii utuniniaita qux* nesciuni (iiscernere
iiiter buuum et lualuni.

DlSCirULUS

Augnsiinus. — QuuJ sibi vult intelligi, quod legitnr
in Geuesi : faciamus hominem ad imagiuem et »imi7i- 0
tudiuem nostram (Ilnd.) ?

HlGISTGn.

Id inente scilicei, id est, in ralionc et inteiligentia,
ipKa iiaque mens, duin cogitat ea quu: s^tenia sunt,
iniago Dei dieexida esi : cogitando a^lerua , vir est«
su ut diclt flpostolus Pauliis : V^tr uon debet tjelare ca-
put swim, cum stt imago gloria Dei (1 Cor. vu), id
esc, quauiumcunque su extendent iu id quod a:ier-
iiuiii est. lanto magis inde lurmatur ad iiiiaginem
l)el, et ideo non est cohibenda ut se iiide couiineat
ac teffipcrft ; qumido vero^ ea agii vcl cogitat qus
frunt lemporaiia, mulier appellatur, luuc non est
dioeiMU uuago Dei» et propterea debet vebre caput
Moin, ne tdmium sit ad iiiferiora prugi e^io, ue cum
iiciia agat, itUcila concupis&a.

£t creamt Dominus Deus hominem ad imaginem
siiaiii, ad imagint:m Dd treavit iilum^ matculum et fe-
mtinam creupit eos {Gen, i).

DisarcLU^.

Qiiid est enim quod feminam dicit cearc cum
lua&culo, <vux aiibuc foruiata nou crat?

1I4GISTER.

Qnia dc Adam processnri prat. Sic oteiiim fn so-
m nle arlioris inulia occulianlur. l»tiiuo igitur iu
radice llglur, deinde iu qualitalo arboris, po-itea
in elTusioiie rnmoruin , ei c&inde iii viridit.ite loiio •
ruui, el c.iicra. ha ei feniiiia in corpore Adaj l.uc-
bal, quia de costa ejus fabricala fuit. Sequitiir :

Et benedixit eis dicens : Crescite et mulliplicamim et
repleie terram ; et suhjicite eam et dominamini pisri^
bus maris^ ci volutilibus c*eU, et universis aniniant.bus
qu(B moventurin terra (Ibid.),

DISCIPULUS.

Quare homo istam benedictionem accipere me-
ruit?

NAGISTER.

Ne ineulpari videreiiir iu procreandis filiis, ut de-
cluraiet nuUum eiiude peccatuui babere, si legiiiiue
iiubercnt.

m.-ciPCLUs.

Si ergo Adam laiis est creaius, ut iinmonntis
perinaneret, cur eis didlur : Crescite et muliipticu'

IIIUII ?

MAGISTEB.

IIoc namqise intelligendnip, qula nou secuudum
concupiscentinm cariiis, neiiue ulla mala vuluntaie
debiierunt fillos procreare ; nec sicut nunc iu do-*
lore pariunt filios, sed sicul quisque iiuperat inein-
bra sua aliquid eicrcere, vel iiianum iu operaud«>,
vel pedem iu ambuJando, ita ei iili debuerunt iii
paradiso fetus procreare.

DlSCtPULUS.

Si autein sic debueruiit procrcare fetus, quid e^t
quod in paradiso, aiilei;iiain projecti fuisseui» n(«u
coierunt simul ui lilios procreareui ?

NAOi^TER.

Quia mox creata mulier transgrehsa esi, etde alta
iiniuorialiia..e in iina profundi projecta cst.

DlaCIPULUS.

Quomodo igiiur corpora iliorummutari debuerant,
si il*i iiuiuortales peimanereut ?

MAGISTKR.

Id intelligeudum, qiiin si iion peccnssoni, mori
omniiio uoii |>oini»sent; sed corpoia illi'i'uui sine
niortalitnti', posiqiiain numeru> ille iinpleius fuibsct,
juila nuinenuu uugeloruui in lueiius coniaiutari do-
bueruut.

DISCIPULUS.

Augustiim — Priuius homo mortalis factus csl an
iinmortalis ?

MAGISTER.

Mort^lis secundum ulia, et iinmortalis seciindum
alia. Tule ergo corpus liubebat primus homo, quale
ei uos, sed sine peccito. Non cnim habebat legem in
membris suis repugmmtem Ugi meniis su(b (Hom, vii),
quod uiique uieruii posl praevaricatione.n. Igitur
aiiiinale corpus habuit Adatn, sed ul non senesceret
licc deficeret per iltius ligni virlulem, quo sustenta-
batur, quod iu paradiso vitas nomen acce|>erat. Qua-
propier si Dei pra:ceptum servasset, obedientioi me-
rito in illud corpus spiriiale, quale saiiciis in resur-
lectione proniitiilur postiuoduin commulandum ; ac
per boc potr.('at nun itiori, si Dei piae obedieutije co-
ha:si$sel ; uon euiiii hic lactus fuerai, ut iion pos-
bil iiiori, sicui et caiierae naturflc, quas omuino niori
iion possuut, sed ita , ut obedientia Immoitaleiu,
iuobedieutia niortalem facerct.

259

BEDiE YENERABILIS OPP. PARS II. SECT. II. — DUBIA ET SPURIA.

260

DISCIPULU^.

Si Adam imniortalis, »tit mortaiis fiiit ; et si mnr-
lalis, quomodo i(fimort:ilis; et si aniiiiali>i, (|nnmotla
spiriialis? aiit qiiare ciim coiieris aniinaiibus i»
coinmune cibum sumpsit ?

MAGISTER.

Mnrtalis erat, et immorialis. Mortalis erat, cinia
poluit mnri ; immortnlis, qnia potnil nnn inori. Qiiia
si nnn peccassct, mori oiiiiiino iinn poiuissel ; pnst-
qiiam autem peccavit, mnrlalis factus est. Iterum.
Mortalis crat, et immortalis : morialis eral sua coii-
(liiione ; immortalis Vei beiieficiu, qiiod ci prxsta-
baiur a lignn vilai ; n quo liguo cuni peccassct, pro-
juctus est, ut potuisset iiiori.

DiSCIPULUS.

Qiiid ergo est, qund nos qui per Chrislnm renafi
sumus iminortalitatem non accepimus, qiiaiii Adaiii
liabuit aiite peccuium ?

UJIGISTER.

Non eniro lioc accepimus, quod in Adam perdidi-
miis, id esi, corpus animaie ; sed tanto melius ac-
cepimus, quanio spiritalis cnrporali pra;ponitiir.
Uiide ail Apostoius : Seminaiur corpus animale. iur-
gii corpu» tpirilale (/ Cor, xv). Non eiiiiu recepimus
immorlaliialem corpoiis spiritnlis, scd recepimus

1'ustitiam, de qua per peccaium lapsus est Adam.
>e qua etiam dicit Aposto'us : Henovamim igitunpi'
ritu menlii vestrWt et induite novum hominemt qui
iecundum Deum creatus esl, in juslilia et ianctitate
veritalii (Ephet, iv). Renovabitur igiiur a vctustale
peccati non in pristiniim corpus animale In quo fuil
Adam, sed in uielius, id est, incorpusspiritale, cuin
eflicimur a^quaies angelis Dei coelesli babitatione.
Henovabimnr eiiam spiritu nienlis iiostne secundum
imaginem ejus qui creavit nos, qiiani peccaiido per«
didit Adam. Renovamur eliam carne, cum boc cor-
ruptibile induetur incorruplionem, et morlale boc
indiierit immortalilaiem, ut sit spiriiale corpus in
quod nonduin mutatus est Adam, sed mutandus erat
quia in corpore portamus imaginem terreni liomiuis,
in raente auteni imaginem coelestis (/ Cor. xv).
Unde iierum ait Apostolus : Si ett corput animale^
€l tpiriiale, iicut tcriptum ett : Factus est primus homo
Adam in animam viventem, novittimus Adamin spiri^
ium mvificatilem, Sed non primum quod spiritale est^
sed quod animale^ deinde quod spiritale. Primus homo
de lerra terrenus^ secundus homo de ccelo cosletiit,
Qualit terrenut, tales el terreni (Itnd,)» InJuamus el
imagineni ejus qul de cceio est, imaginem autem
terreni boiuinis ab ipso exordio bumaiii geueris iii-
duimns ; imaginem vero coelestis bominis nunc ex
fiUe portamus, quam babere in resurrectioiie credi-
inus«

DISCIPCLUS.

Quare non benedixit arbores et berbas» sed bomi-
ueiii et aiiimaiia ?

MAGISTER.

Ideo namque ista benedixit propter propagandi
prolero , aut propier sexum inasculini et feminioi,
aui quia arbores sensuin noo babent sentiendi Tei
intelligendi, animalia sentiunt, et non inteiligunl,
lioroo quidein senlit et intelligil : ideo arburibus uou
dixll : Creseile et muUiplieatHini (Gtn. i).

DISCIPULU8.

Dixitque eit Deus : Eece dedi vobis omnem herbam
a/ferentem semen super terram^ osque, Et factum est
ita. Vidittpte Deus cuncta quce fecit^ et erant valde
bona (Ibid.), Giiin Deus omnia iiona creaverit , ui-
bilqiie sii qiiod uuii ab iilo ait conditum , uude ma-
luin ?

MIGISTER.

Augusi ans.— > Malum natura oon esi, sed privatio

A hnnihocnomenaccepit. Denique boniiin polest cs»e si-
ne inalo, inalum iion poiest esse sine bono. Non potest
es;$e maluni ubi non ruerit boiium ; ac per boc dici -
inus et angeliim bonum, ct aiigeluin nialum, et 60-
miiiem boniim, el iiomiuem inalum. Sed bonuni
quod angelus , malum quod vitiosus. Bonum quod
homo, malumqiiod viiiosus. Ideoque quainJo (licimus
i>onuin, naturam laudainus; quandodicimusmaliim,
n<»n n»liiram, sed vitium quod est bonae naturac re-
prebendimus. Scquiiur :

Factumque vespere et mane dies sextus, Igitur per^
fecti sunt codi et terra et omnes ornatus eorum (Geti.
I, II).

Incipil de die septima.

Hieronymus. — Et complei it Deus die sexta opera sua
quee fecit (Gen. 11). Pro die sexla in Ilebrieo diem
septimam babet. Arctabimiis igitur Judwos, qui de
otio Sabbali gloiianlur, qiKAl jam tuiic in principio
Sahbatum dissoluium sil , dum Deus nperaiur in
B Sabbato compleiis opera sua iii eo, et bciiediceus ipsi
diei, quia in illo universa compleveriu

DISCIPULUS.

Benedixit, inquit, die septimo, et sanetifieavit iiium,
Cur bciiedixit diem septimum, iu quo uihil ciea-
vit?

MAGISTER.

Ne furte indigens apparere videretur, sicut liomo
post laborem le^sus dicit : Deo gratias, quia perfeci
opus meum. Non enim Dominus ita fecii, sed bene-
dixit diei, in quo nihil creavit , ut demonslraret,
qund ei nulliis fuit labor cuncta creare, quia tantiiiii
dixit Deiis : Fiat, etfactasuni (Pial, xxxii), et ideo
ipse in die septimo requievit, ut iios in ipsu faceret
requiescere.

DISCIPULUS.

• Auguslinus, — Cuin requies non sit nisi post labo-
Q reni , cur Deus requiebcere dicilur ? aii et ipse
operc faiigaius est ul rcquiescere diceretur ?

NAGISTEU.

Non in aliqua creatura tanquaro ejus bona indi-
gens requievit Deus, sed iii seipso. Deniqne non iu
aliqun dierum, sed post sexii diei opera rcquiescere
legilur. Unde liquido apparet nuilam creaiuram
Deum per indigentiam, sed sola bona voluntate fe-
cisse. Quod si in aliqua creatura reqiiiesceret , aii-
qiiain crealuram indigens fecisset. Ergo quia nullain
creaiuram indigens fecit, in nulla requiewl creaiura.
Nain quod dicit Scripiura, requievisse Deum in dio
sepiima ab omnibus operibus suis, quae fecit, boe
inlelligi posse arbitror, quod non ipsa bona indigens,
quod sit beaiior, requieverit, sed ipsum diem sepii-
inum, id est, aiigelicam naluram adduxisse ad re-
quiem suam, ut viderent scilicet in Deo, sicut oin-
iiem fomiandain creaturain, ita et illud videretury
]) quod nullam creaturam per indtgenliam fecisset, seU
sola bonitate, boc enim arbitror puQSse intelligi re-
quiem Dei. Intelligiiur et aliier requies Dei, m1 est
cum nos bona opera requiescere facit-secondum il*
lum iiiodum quein Deus dicit ad Abrabam : JSune
cognwi quod timeas Deum (Gen. xxii)» id est, co-

Snoscere te feci, iia et hic intelligiiur requieacere
)eus. curo sanctis suis requiem praesiai. liem ali-
ter. Requiescpre Deus dicitur a coudendis novis crea-
turis« quia post editioneni sex dieruni openiin, nul-
lam deinceps condidil creaturain. Naip quod ait:
Paler meus usque modo aperatur^ et ego operor,(Joam,
v), non novain condens creaturam inielligitur, sed
quam condidii administrandam, ut Juniliiis. Septiiuo
die requievisse dicitur Deus non a creando, cniit
qiiotidie ex ejus dispositione ac providentia omnis
creatura renovetur* ut coiistet ; sed boc sigiiificatuiii
csl, quod pcst illos sex dies nullam inundo inoogni-
tam substautialem sp^ciem aul naluram Bovam.

m

QfJiESTIONES SUPER GSNESIM.

m

iiiexperiainque crcaverit. Dies namqiie iste esl pri- A per Spiriium lim .m Domini die seplimo odus suu.u
nius. ii)se est secunrlu<;. lusi» ^st iinvi«& mnc nnin conoi.-n^^ec» i.^ ^. ..^. ,i^i .'. ' r"* ."'"

nius, i|)se est secunrlu<;, ipsc est uovissiinus, quia
repetiiio est septiaii diei.

DISCIPLLUS.

Quare non benedixil diem, in quo lucem angeli*
cain creavit, vel illum iu quo oinnia nerfccit ?

MAGISTER.

Nnn enim sanctificans dieni, in quo lioc fACere in-
clioajvit, iie.'iuc euin in qiio hoc perrecii, ne illis vel
laciendis, vel faclis, actio ejus gaudium fuisse vide-
retur ; sed euni iii quo ab ipsis iu semeiipso reqiiie*
vit , et uobis eam per diem scplimuui ostendii.
Ipse tameu illa requie nunquam caruit, sed signifi-
caiis non percipore requiem suam, iiisi post per*
fei-iionem operis. Et ideo iu tiac die vcsperam iiou
soccessisse cugnoscitur, quia requies nostra in per-
leclioiiein operis siue fiiie iii gaudio erit. Sequitur :

Jsfcs generaliones cosli ei term quando creake 9unt

sanciificasse. Iia ei nos dcbeinus ista seplem dona
saiicii Spiriliis iii nobis iiniiari.PerSpiritumnamquc
sapienii» coeluin ei lerram facere, id esi ccelesiia
meditari, ei lerrena derciinqtiere, vcl lucem a le-
nebris scparare, id esl, opera iiosira pcrrecla a te-
ncbris pravorum opcruin. Per Spiriiuin inlelligenti»
debemus facere finiiameutum inlcr aquas inftihores
el superiores, id est, liiscipliuain sanciam inler viiia
ei virlules, ul nou declincmus ad viiia. Pcr Spirilum
consilii debemus aquas scparare ab arida, jd esi
homines reprobos ab aniina sitienii verbuni Dei*.
Per Spirilum fonitudinis debemiis ponere luminaria*
iu firiiiamciiio coeli, id est, dilectionem proximi
qiiia dixit sancius Joaniici : Qui odil fratrem luiim'
in tenebtisesi (I Joan, ii), Per Spirilum scientiie del
Jieiniis aquasornarede rcplilibus, elc.,id Cii, dearca
cordis iiostri vocem ad coelum uiittere. Sicut pisccs
piuiiulis suis iu altum saliuin tribuuni, ct volucres

in die quo fecit Dominus Deus coRlum et terrani, et B coeli i» aerc volitant, iu ct nos scnsuin nostrum ad

WBMU virauUum agrit antequam oriretur in terra^ om*
nemque uerbam regionis^ priusquam germinarel»

DISCIPULCS.

Inqiiirenda est ratio, si ista omnia iii uno dic fa-
cta fuerunt, aut per sex dies, sicut Scriptura com-
iiieniorat ; et si per sex dics facta fiieruiii , quomodo
ergo sancta Scriptura vera est (\ux dicit : Qui vivit
tn oilermm creavtl omnia simul (EccU, xviii).

MAGISTER.

liie namque secuiidiiiu substaniiam rerum simul
ouiuia creavit. Nain secundum spec.eiu formae, non
siniul creavit omiiia. Naui sicut iiiaier infaniem
uuiriens in greinio suo exspccut ut couvalescai, iia
Doroinus urdiiaiem humani ingeniieispectavii. ISani
iu primipio apud illum cuncia crcata fueruni, scd
nuu statiin io speciem venerunl. Qiiando vero dixit .
in principio aeavit Deus coelum et terram {Gen. i).

superiora levare oporlei. Per Spiritum pieuiis de-
bemus facere serpeutes et pccora, ci cajiera, id esi,
ut simpliciiatcm ac prudeuiiam babeamus disccr-
nendi iiiier bonum ct malum, et frucium i>onorum
operum ageutes, qualiter valeamus imitari exempla
sanctorum, vel ipsam vcritatem, ad cujus imagiuem
facti sumus. Per Spirilum timoris Doiniui debeiniii
requiescere in requie vitae aeierna;, ^iim initium
sapientiw timor Domini est {Psal, cx).

DISCIP13LU5.

Uite generationes coBli et lerr», quando crealc
8unt iii dic quo fecit Domiiius cocluui ei lerram
supcrius seplein dies numcrati suui, nunc uuiis dies
dicitur, quo fecit Deus coelum et terram, et omne vir^
gultum agri, et omnem herbam regionis {Gen, ii)

MAGISTE R»

lltijus diei nomine secundum propheliam omne

tuiiG omuia, sicut dixinius, apud ipsum facta sunt, Q lcmpus hujus viiae significatur, in quo coeluui et lerra

quaecuiiqiie de coelo et terra oriiura fuerunt, qnam-
vis per ^ex dics secunduro speciem dividere voluis-
sei. Sicut dicit quarto dic sidera in coelo posuissc,
lanieu priuio die apudipsuui iii coelo facia suut, qu;e
«Ite quarto in spcciem veuerunt. Quia sicut iu grano
fremeuiis roulu occullanlur, radi^ corlex, folia, fru-
ctus, vel niulia alia quifi de ipsa arbore veniunt, ita
apud Deuui ista omiiia prius occulubauiur, quae po-
siea 10 speciem venerunt.

DISCIPULUS.

Ergo si simur omnia creavit, quomodo veruro esl,
quod lcgitur : Pater meus usque modo operatur, et ego
vpercr {Joan. vK

HAGISTEB.

Perspiciat periiia tua, qnia quamvis tunc creasset
omnia iiroul, quotidie Uuien gubernat in rigaiido, in
plinlando, iii xditicando, vel in caiieris rebus. Nani

factuiii cst, id est, in quo crealurae visibiles dispo-
nuutur, administranluraiqueexistiiut. Iliiicestquod
Moyscs et distincic per dies siiigulos condiia oiunia
reiulil, ct Uoien simul omuia crcaia subjunxit, di*
ceiis : Ista: generationes ccsli et terrai, quando creaia
sunt, in die quo fecit Dominus Deus caslum et terram^
et omne virgultum agri^ antequam oriretur in terra]
omnemque herbam regionis {lyid,). Qui eniin diversis
diebiis creaium coeiuiu et terram, virgultuiu hcr-
baiuque narraverat, nuuc uuo die factuin manifeslat,
ut liquido obtendcret quod crcatnra ouinis simul per
substantiam exstiiit coudiu, quamvis uon siuiul per
speciem proccssii. Sequiiur :

JSonenim pluerat Dominus super terram; et homo
non erat^ qui operarelur lerram ; et fons ascendeku
de terra, irrigans universam faciem terras (Ibid,),

DISCIPULUS.

plinlando, iii aediticando, vel in aBieris rebus. Nam ^Mouilmiii. — Si universam terraro rigabai. ergo
aKmt homo qui a^rum exercct, si illum dimittit. in- D ^ „J„i^, ^igabat, quia montes utiquc lerra sunt.
cultus remanet, iia et mundiis a Deo creatus. sine si montes rigabat , diluvium erai. Et quomodo terra
Dei ffubematione esse non noiAst. fiAAiitidnm Xnn. .°i.--t-'-. ..: . ... ,^^?. ^^wn-

Dei guberoatione esse non poiest. secuudum Apo-
stolum Paulum : iVegiie qui plantat, est aliquid^ neque
qui rigatf sed Deus qui inerementum dat (i Cor, iii).
Alii eoiro istos septero dics septein dona graii» Spi-
ritos sancti intelligere volunl, id est, Spirtfttm la-
pientiee et inlellectust Spiritum consitii et fortiiudinis,
SpirUum scientim et pietatis^ et Spiritum tvnoris Do*
mini (isai. xi). Dicuul naroque per Spiriium sapien.
ti» fedsse Deum coeium et terram. per Spiritum in-
lelligentisfecisseOrmaroentum. et scparare aquas
ab aqois ; per Spirituro consilii segregare aquas ab
arida, et gerroinare lerrain fccisse ; per Spirituui
lortitudinis posuisse luminaria iii firroamento coeli.
ut dividerent diem ac noctem ; per Spirituro sciea*
ti« ornare aquas de reptilibus. et aercro de volatili-
bus ; per Spiritum pietatis vesiire terram de anima-
libus, et iiominem creare. et cxtera quae nascuntur ;

germinaverat berbaro vircntero. et facieniero semeu,
aut quomodo homo habiubat iu terra. si uuiversaia
terraro aqua tegebaU

MAGISTfiR.

Fons posiius est singularis pro plurali numero,
hoc eniiii si sollicite rcquiras, in Scripturis saiictts
frequenler reperies. flalies uerope iii psalmo : Misit
in eos museam caninam, et comedit eos , et ranam, et
exierminavit eos (Psal. Lxxvii), dum ulique iiee una
musca nec una rana fuerint. Et alibi : Yenit ioeusta
(Psal, civ). Non ait. Locusl», sed Locusu.En habet
singularem nurocrom pro plurali, secondum illiHl
quod ait nobilissirous poeurum : Uterumque armato
milite complent» Porro autero propter oniutem ni-
lune dictum esl foas, ut in eo omnes foiites intelli^
gamus, qui suut iu terra, quia quodammodo oin::es

2G5

DI D^ VI.MJIABILIS Ori». I»Ai;S II. SFXT. II — DUBIA ET SPURIA.

m

fx iiniiiS abyssi iialura cmananl. Num qnoJ ail :
frrujabat universam faeiem terro!, iion to(:nn lorram
rigahat, sed partein,a loto enini parlom s gnincanl,
qiieiiiHdmmiufn diciiiius Chrislus mortuus est, CViri-
itm reiurrexitf cum non iiiorluus fuent et resurge-
ret nisi secnnilum carnem. Ant, nt Ambrosins ait :
« lons appellalus est, qiii, accepio hninoris a<ljnlo-
rio, irrigabat universnm superliciem terra^ ; i aut
postqiiam paradisus plaiitatus , restagnaia est illa
abniptio aquanira. Et iile foiis divisus est per rivu-
losad irrigandam uiiiversam faciein terra:, sicut
fiunc vidimus ireaquas per alveos flaminis, nlveos-
qne rivoruin et ei eoruni exce»su vicina perrundcre
lora ; sic et lunc quasi de uno lonte mulii processe-
runt, aut unus fons appellatiis est, el in qnodam
6iiiu terrs occnliaiur, et inde omnes fontes parvi et
riiagni progrediuntur.

DISCIPULUS*

Quid est euim quod fons iste manifeste non in-
venitur, qui irrigare videatur uoiversam faclem
terrae ?

MAGISTER.

Forsitan pro pecoato priiiii hominis parentis nostri
Adam isie fons abstracins est, ut aurerret ubertMtem
n lerra, et inajorem laborem exercerel bumauum
genns.

Item alibi hidorus. — Fons ascendebai de terra
irrignns universam faeiem terra (Gen. ii). Terra ma-
tcr Doniini, virgo Maria rectissime appellatur, de
quasciiitnm est: Aperialur terra^ el germinei Sal-
vatorem {hai. xlv). Quani terram irrigavit Spintus
sanclus, qui foiiiis et aqua: nomine io £vangciiis si*
gnilicaiur. De iiispirationc hominis.

DI*^IPUUJS.

Formavit igitur Duminus hominem de Umo terrts
(Gen. ii). Primo enim quod de liino terrs Deus ho-
niinem linxit, Bolet liabere qusesiionem qualis ilie
limus fuerit, vel qna maieria nomine limi signilicata
8ii, quod quxso uiihi quoque aperias.

U4G1STER.

Solent enim iniinici veteruni Librornm omnia car-
naliter intnenles.ei proptereasemper errantes, etiam
hoc mordaciier reprehendere, quod de limo l^us
hon^inem Ilnxit. Dicuiit ei>im : Qtiare de limo fe<^it
Dcus horoinem ? an defuerat ei uieiior et coelestis
inateria uiide hominem facerei, ut de labe lerra;
naturam fragilem mortalemque lormaret? Non intel-
ligenies primo, quam mnltis sipniricationibus vol
terra vel aqua in Scriptuiis pon&tur. Liuius cnim
aqnse et terra: coministio est. Diiimus enini tabidnui
et fragtle, et roorti destin.itum* corpus huntanuin,
posi peccatum, esse e<P|>i<>5e. Non enim in nosiro
corpore isti exhorrescunt, nisi mortaliiaiein quam
damnatione meruimus. Quid aulem inirum aut difti-
cile DeOf etiam si de linio istius terrae homiiiein le-
cit; talctamencorpusejus eflicere, quod corruptioni
non subjaceret, si honio praiceptum Domini custo-
cfiens peccare noluisset? Si eninispcciem cceli ipsius
de nihilo, vel de inforiiii materia dicimus factam, qui
omnipolentem ariiiicem credimus, quid miruni si
corpus quod de lirao qualicunque faelum est, potuit
ab oronipoienti artiiice Uile lieri, ut nulta molestia,
nulla indigeniia cruciaret bominem ante pcccatum,
e4 nuUa corrnptioiie tabescerct? Itaque superflue
quacrilur undc homiui corpus Deus lecer.t, si lamen
iiunc de corports formaiioiie dicitur. Sic ciiim non<
nuUos nosiro8 iiilelligere accepi, qui dicunt : Postea«
quam dictuiii est: Finxit Dtus bominem de Umo
ierrw^ propierea non additum Ad imaginem ei simHi"
ludinem suawt quomodo nunc de corporis formatioue
dicilur. Tunc aubem homo iuterior signiticabatur,
quaiido dictum ett : Fecit Deui hominem ad imaginetn
bti ; sed eiiam si nunc quoque homiaem ex corpore
et anima laaum iutelligamus, ut non alicujus novi
operis inchoatio, sed prius breviter insinuati dili-

A gentior retmctaiio isto sermoiie explicetur. Si ergo,
ul dixi, hominem hoc loco ex corpore et anima fa-
cium intelligamiis, non absurde ipvj cominiiitio limi
notneii accepit. Sicut enim aqua terrani coiligit, et
congluiinat, el continet, quando ejus eoinmistianti
limns ellicitur, sic anima corporis niateriam vivifi-
cando in unitntem coucordem conformat, et non
permiitit labi et resolvi.

DISCIPULUS.

Auguitinus, — Quxri aulem meriio potesl, causa-
les iliw raliones quas mundo indidit, cnrn primiim
siniul omnia creavit, quomodo sint institutie, uinim
et queitiadmoduni vidimus cniicla nascentia, et fru-
licum vel animalium in suis confunnaiionibus aique
incrementis sua pro diversilate generuni diversa
8p:)tia peragerent temporum , aut queinadmodum
creiliiur factus Adam sine ullo progresau incremeii-
torum virill astiite continuo forniareiur, sicut aqu:i
in vinum couversa, et Tirga in serpuntem.

MAGISTER.

Sed cur non ulrutnqiie illas credimiis habnisse, iit
hoc ex eis futurum es^ei, qiiod fictuni placuisset :
nam multa secundum inferiores causas futura sunt,
sed 61 ita suiii, et in praescientia Dei vere fiiiur.i
sunt. Si aulem ibi aliier ita potius futura s<int, sicut
ihi siint, ubi qui prxscit falli non polest. Nam futHni
dicitnr senectus in juvene, sed lainen futura non est,
si anle moriturus erit, hoc autem ita eiit sicut se
habent alia; causse, sive mundo contexUe, sive pra;-
senlia reservat.T. Nam sc«-unduni quasdani futuro-
rum causas morilurus erat Gzechias, cui Deus addi-
dit quindecim annos ad vii.iin, id uilque faciens,
quod ante consiituiionem inundi se facturum esso
pr.TSciebal, et in sua voluntate servabat. Ibi cniiu
erat non soluin, nt ita Adaui fltfri possii, veriiui
eihni ut ila eum fleri nccesse esset ; tamen non lacit
^ Deus coiitra causam, qiiaiu sine dubio volens praesti-
Q tuity quam conlra suam voluniatem non facit. Si au-
tciii non omnes causas in crentura primiius coiidita
prxflxit, sed aliquas In sn.V voluniaic servavit, non
snni quidem illje quas in sua voluniate servavit cx
isiaruin quas crcavit necessiiate pendentes. Nou la-
nien pos^unt e^ise conlrarije, quas iii sua voluntate
scrvavit, quia Dei volunlas noii poiestsibi es e cou-
traria. Isias ergo sic condidit, ut ex illis esse illud
ciijus causae sunt possit, sed nou nece^se sii. Illas
auiein sic abscondit, ut cx eis esse necesse sit hoc
quod ex istii fecii, ut esse possil. Sequitur.

Item Augusiinus. — Et flavit in facitm ejus fialum
vitte (Gen. ii).

UlSGlPULUS.

Quomodo istum flatum recipimus, si Deus incor-
poreus est?

UAGISTKR.

Hoc manifeste ^ciendum, quia sicut non roanibns
corporis flnxit, iia nec faucibus labiisve sufHavit.
D Credcndum tainen est , atqiie inielligenduni , nc«
que ullo raodo dubitandum quod recta fldes habet,
aiiimam sic esse a Deo tanquam rem quam
fecerit, non tanquam naturx, cujus Ipse est, bive
geuuerit, bive quoquo modo pertulerit. De revoluiio-
nibus autem animarum quomodo se habeat vel non
habeat philosophorum opinio» catbolic» tamen fldei
non convenit credere animas pecorum in homines aui
hominum in pecora transmigrare. Nam illa qus
feruntur accidisse, ut quidam quasi recordarentur,
in quorum animalium corporibus fuerunt, aut falsa
narrantur, aui ludiflcationibus d^emonum hoc in eo-
rum animis factum est. Si enim contigit in somuis
ut fallaci uieuioria quasi recordaretur ae hoino fuisse
quod non fuit, aut egisse quod non egil, quid mirum
8i qjiodam Dei juato occultoque iudicio siouutur dae*
moues in cordibus etiam yigilantium tale aliquid
posse. Manicbaei autem, qui se Cbrisiianos ?el pu-
taut vel putari volunt, iii hac opinioiie trauslatioiiis

tcs

Y)Ui£ST10NCS SUPER GENCSIM.

^C6

\e1 revoYutfoni$ aniifiarum eo sunt Ulis genilam phU A pra^tsntior, etiam in ipsts peccantibus; natnr»

losophis» vel si qui alii ?ani homines hoc puianr,
deterlores et detestabiliflres, quod illi animje natu-
ram a Dei natura discernunt. Isii antem cum aliud
nihil dicant esse aniroam quam ipsnm Dei substan*
liam, atque id omnino t|(io i Deus est, iion irepidaut
tzm tam turpiler comuiutabilein dicere, ut nullum
«tt herbx seu ?ermiculi geniis ubi cam non esse
commistam, vel quorerolvi non posse niirabili opi*
nentur insania. Proinde, quoniam pats cerebri ante-
rior, nnde sensus omnes distribuuntur, ad rrontem
^llocata est, atque in facie sunt ipsa qnasi organa
seatiendi. ideo scriptum arbitror, quod in faclem
Deus sufOitterit hominis flatum vitae. Anterior pars
posteriorl merito praepoDitur, quia et ista ducit illam.
'Sequitor : Ct ab ista seiisus, ab illa motus est, sicul
<consllium praecedit actionem, et quomodo corporalts
motus qui sensum sequitur sine intervallis teaipo-
Tom nuilus est. Ajpre autem interralla temporum

quippe hominis ex Deo est, non intquitas qua se Ipso
involvit male utendo liberiore arbitrio, quod tamcn
81 non haberet in natura rerum, minus excellereu
Cogitandus est quippe homo juste viven<i, cUaiii
iion praescins futurorum, et ita vivenduin est exceU
lentia votuutaiis bonae, quam impedia:ur ad recte
vivendum, et qui placetiduni qnod ignarus futuri vi-
vit ex fide. Hujusmodi ergo creaturain quisquis iiolit
esse in rebus contradicit Dei bonitati ; qiiisquii aii-
tem pcenas eam nnn vult luere pro peccatis, iulmi-
cas est aequitali. Ilis enim oinnibus divinae Scripluroi
iestimoniis, qiiam esse vecacem, neino dubitai, nisi
infidelis et inipius. Ad illam sententiam ducii suiiius, *
ut diceremus Deuin ab exordio sxcuii primuui siniut
oinnla creasse. Qiuedam conditis jam ipsis naturis,
quaedam praecondiiis causis, sicui non soluui pras-
sentia, verum etiam fuiura fecit Omiiipoiens, et ab
cis factis requievit, ut eoruin deinceps aduiiiii«ira-

spontaneo motu, msi per adjutorium memoriae non g tione atqoeregimlnecrearet eiiam ordines temporum

▼alemus. Ideo tret tanquam ventriculi cerebri de-
DHmstrantur : unus anterior ad faciemy a quo sensus
'omnis. Aller posterior ad cervicem» a quo motus
omois. Tertius inter utrumque, in quo memoriam
vigere demonstrant, ne cum seiisum sequitur moius,
non conmxtat homo qood faciendum est, si fuerit
qiiod faclt obliius. Unde ergo sit Ipsa, id est, de qua
tdot materta Deus hunc flatum recerit, quje anima
tlieltor ? Dum qmeriiur, nihil corporeum debet occur-
rere. Sicut enim Deus omnem creaturam, slc anima
iMniiem ereaturam corpoream nalurae di|;niute pro:-
cellit. Fer loeem eolm et aerem, qnae in ipso quoqiie
mondo praeeellentla sunt eorpora, magisque habent
laciendl praestaotiam, quam patiendi corpulentiam,
sicot bumor et terra tanquam per ea quae spiriiui
«imiliora sunt, corpus administrat. Nuntiat enim
«llqoid lox corporea, cui autem nuntlat non est hoc
qood illa ; et h£C est anima, cul nuntlat, non illa

et temporalium. Nunc tamen quam Deus inspiravit
homint sufflando in ejus speciem, niliil conlirmo,
nlsi ^oia ez Deo sic est, ut non sit subsuntia Del,
etsit iiicorporea, id est, non sit corpus, sed spiritus;
nou de substantia Del geniuis, nec de substauiia Dei
procedens, sed faclas a Deo, nec ita factiis, nt iii
cjus naturam natura ulla corporis vel irraiioiialis
tiiimae verteretur.

Reiiqum QumUhnei de natura animce.

DISGIPULOS.

iMufijvH in faeiem eju$ ipiraeulum viUe {Gen. u).
Per spiraculum vltae quid intelllgere debe.uus ?

MAGISTER.

Iloc esi aoimam ficere, sicut per Isaiam dicitiir :
Speeies ex me procedit. et omnem flatum ego (ui

(iMI. LVIl).

^ . . . MSCirOLUS.

quae nuntlat ; et cum auectiones corpons moleste ^ a..m ^» *->:- «..^^ « : ^ •

senUt, actlonem suam qua ilU regendo adest, torbato ^ ^«?'fL^if* enim quod anima, quae innoceiis crciia

ejtts temperamenio, impediri offenditur. Et haec of- ^^' ^" *i^'P"* mtroivit, quod Deus prassciebat pcc-

fensio doior vocatur, et aer qul nervls Infusus est

paret voluouti, ot membra noveat, oon autem Ipse

▼olontas esu Namque aliud esse animam, alia luec

^os cerperalia ininisteria vel vasa, vel organa, vel

•I qoid aptius dici possunt. Hinc evideoter elucet

qoiMl plenimque ae vehementi cogiuiione intentione

avertit ab oronibos, oi prae oculis pateutibus recte-

^oe ▼aleetibus molu posiu oesciat. Naiii et oblivl-

setior aliqoando, et unde veiiiat, et quo eat, et iraos*

ii Imprudens vlllam quo tendebat, natura sui cor-

poris sana, sed sua In aliud avocau. Uinne qoippe

eorfNis 10 omne corpus muuri posse credibile est ;

4|uidlibet aoiem corpos mnuri posse in auiinam,

credere absurdum est. Illud ergo videamtis, utrum

forsiun verum esseposslt, quod certe humanae opl-

bIoqI iolorabilius mibi vldetur, Deum in illis primis

opcribus qui slmol oronia creavit, etiam animam

caiurumf

MAGISTBR.

Absit hoc recipiendum, ut propterea anima creau
fuisset, ut in corpus quod Deus praesciebat peccatu-
rum introisset, et ad hoc reservau essei, quia si slc
esset, Deus auctor peccati fuisset. Sed non est iu.
Magis aulem inteUigendum atque recipiendum, quod
Deo Inspirante ipsa volunuria lulroisset in 4U>rpus
administrandiim ipsom, qula per animam sentiiur
corpus ; qoia si anima nou est, corpus munuuui
6sl.

msciPULos.

Quid ergo est aoima ? aul si est aliqua res, utide
anlinsB fiaut, quid ipsa est? quid nomen ejus? qua:
species? quem usuin in rebus condiiis tenel? vivit,
aii non? Si vivit, quod courert universitatis affecti-

, quam suo lempore membris ex limo for- D bus? beaUmne vliam ducit, sn miserain? Quid est

maii corporis iospiraret, cujos corporis in illis sitnul
eonditis rebus raiionem creasse causaliter, secun-
4ma quam fieret, cum faciendum esset corpus huma-
nom. Mam oeque lllud quod dicium est, aaimaginem
smam^ ifbi In anima, oeque illiid quod dictuin est,
tmatemlum et (emnam^ nisi In corpure recie intelligi-
iBos. Credator ergo si noila Scripturarum auctorius
oeo veriias cooiradicit, bominem iu factum sexto
die, 01 corporis quidem causaiis in elemeiitis mundi,
Mlma ve^i jam ipsa creareiur, sicui cum primus
condiius est dies, et creau iaterel iu operibus Dei,
doiiec eam suo lempore solflaiidu, hoc ebt iuspirau-
4m formato ex limo corpori iiisererel. Quod si iu est,
faiebiiiior noo in eo rerum genere animam prioiitus
creauui, ot esset praescia futuri operis soi, vel josti,
vel iiiiqui ; ne(|ue enlm ex his Untum laudaiidus esl
Deus, quibus pr«escientiam dedit, cum recie laudetur
eiiaiii quta pecora creavit, quibus est natufa humaua

Patrol. XCIII.

ei^o aniins? coelum non esi, neque terra, neque
aer, neque Ignls, iioo aqua, oon Deus, noii sitkra,
noo visus, non audiius, non |{u8tus, vel cactera, quud
enuinerare longum est, quse in codIo soni, ei in
terra. Uode ergo est anima ?

MACISTCR.

Anima ex Deo dau est, et ex nihilo facia : quia
homo qui de terra factos est, in terrara revertitur :
biiniliter nives et procellio, qua ex aqua ilooi, et
aer sumit de terra, in aquam revertuntur. Kt iieroro
de lerra, ex qua sumpu sunt in aere : anima vero
uoi habet ullum elementum, ad quod leverUtur,
iiisi ad creatorem suuin postquam de corpore exie-
xk, ut ipso moderanie recipiat qu;>d nierdtor.

nisciPOLOs.

loquirenda est ergo ratio unde homini aoima ve^
niat, quando nasciiur.

9

i'^7

BEDiE VENEnADILfS OPP. TAUS U. SECT. \l. ^ DXJBIA ET SMIWA.

^

uag:ster.

Alii d^ciiiit quoJ sicut caro de carne nascilur, ici
?»itna de aniiiia nnscatur. S>^d hoc Scriplura non
finrral ull) loco, unde anima hoinini venial, quatulo
n.iiiis est ; ncque de ipsa aniina niulieris, quoniodo
f!t)ita fiiissel , siciit narrat dc carne, quoinodo Ticia
est. Alii vero inelius sentiunt , quod unicuiqiie ho-
iirrni nniina a Deo data sit, quando natus est, sicnt
III Isaia scripium esl : Spiritus ex me procedit, et
trmneni flaium ego (eci, id est, omnem aniinaui. Et
sfciit iu P^almo scriptum est : Qui ftnxil singilladm
curda eorim. Et alii temerarie dictint quod tunc
.-tniiii.ii oninium creatae fuissent , quando siinnl
numia fccit, et in quodain loco occultantur, dnnec
hoino iiatus sity et tunc ei daia sit aniina ex Deo.
Scd hoc non est in rebus noslris consideranduiu
ifuid vel siiial, Vr I noii sinnt, qiiomodo anima dau
ril homiui, quod Scriplura non narrat nilo loco.
Nos nm possuiuus (ti^cernerc quod veritas lacnit.

A sequiiur, contra orientem, iu Ilebnco mikedem scriln-
lur, quod Aquila posuit, ano &px^*' ^-^ '^^* ^^ exor-
dio possumiis dicere. Symmachus vero, cx irpittnci
ec Theodotion, cx np&xyif. Quod et ipsum noii orien-
tem, scd priiicipiuui sigu.flcat. £\ quo manifestis-
sinie coinprobatur quod priusquam caBliim et ter-
rAin faceret, paradisum anie coiididerat. Sicnt legi-
tur in llebrapo : Plantaveral auiem Dominus Deus pa-
radisum in Eden a principio.

Augusiinus in Hexamefo. — El plantavil Deus para*
disuiu in Eden ad orieniem, et posuit ihi hominem,
queui nnxil. Non ignoro de paradiso multas multa
dixisse, ires lainen de hac re qnasi generares suiii
senleniia:. Una eoriim qui tantuminodo cnrporaliter
paradisum intelligi voFunt; alia eorum qui spiritali-
ter tantum ; tertia corum q*ii utroque modo et cnr-
poraliter et spiritaliler. Breviter ergo dicam, tertiam
luthi falcor placere sententiim. Plantnverat ergo
Deus paradisum in deliciis, hoc est, ad orientem, el

d n;hil aHu.l soiiat Scriptura de hac re, nisi hoc B P<^*'"^ «^* hominem quem finxeraf. Sic enim icriptum

esi : quia sic factum est, nt (|uiuaiii sapiens ait, ^iioa
tn quodam loco iste paradisus ptantalus est^ ubi homa
terrenus habilare :potuit. Mam paradisiis spiriialiler
intelligilur, ubi nunc anim.x saiictorum de corporo
exeuntesy perguiit^ in cujus fignram iste paradisus

rilaniatus fuit secundum reruui geataruro fidenu
Itud plane quod seqiiilur : Et 1'gnum vitcD in medi9
paradisif lignumque scienlice boni et ma/t, diligentius
consideraudum est^ ne cogat in allegoriam , iit non
ibta ligna fuerinl, sed aliud aliquid uoinine ligoi si-
gnificei. Dictum ea enim de sapientia, lignum vitcs
est amplectenlibus eum. Verum lamen cuin sit Jerii-
salem aeierna in coelis, eiiam in lerra civitas, qua
illa signiflcaretur, condita est : et Sara et Agar
quamvis duo Testamenta significent, erant lanieu
etiam quaedam inulieres du;f , et cuin Christus per
ligiii passionem flucnto spiritali m.s irrigei : eral
timen ei petra qua aquam siiienti populo ligno \^r'

t.inlniu quomodo aniina a Deo data sit.

Dhrcipunus.
Erijo Salvaior noster uude habuit animam ?

MACI TCK.

f<(oii de Adiiin, sed unde Adam, id ^^i ex Deo:
f|uia qnamvis dc propagine peccaii deseenderii, ta-
nien de piO|iagine peccaii uon concepit, quia nec
ipsa crat ciro peccatl, sed siinilitudo cainis |«eccati:
Mun ciiiin inde accepit realuin moriendi.

DISCIPULUS.

Et anima, qunndo de hoc corpore migravcrii, est
corporalis an incorporalii» J

MIGISTER.

Incorporalis qnid-Mn est.

DISCIPULUS.

41uomodo ergo portamr, ai incorporalis est t

HA6ISTER.

Incorporea quidcm siinilis corporibus.

OISCIPULCS.

El ubi portalnr, ad locum corporeum an incorpo-
reuu?

HA6UTEA.

Ad loca incorporea similia corporaltbus^

DISCIPULrS.

Qua>ritur crgo si poicHt aninia abs ue corj ore inter
angel'*8 in perpetua beaiiiudine Cunsiiiiere sine defe-
ctu. Quid ergo opiis cst ui iteruni surgai corpus, ut
iUani tunc imuiortalem indual, qu.im nunc iiiorialem
deposuii ?

HACISTEB.

Ineai qtridem corporis adniiiiistratio, quo detar-

p cussa manavil. De qua diciiur : Petra autem erai
^ Christus. Nou sicut ille vitulus saginaius qui ininorf,
iilio reTertenie in epulas cesus est. Ibi quippe ip a
narratio figurarum est, non rerum gesurum figuraia
significalio, sed illud etiani in rcbiis ges.is laciuui
est : boc autem lantum in fignris jirxdicium. Sic et
sapientia, id est, ipse Chrihtus lignum vit£ est iu
paradiso spiritali , quo inisit dc cruce latronem ;
creatum est autem, quod eam signiOcaret lignum vii«
iii paradiso corporali. Nec sine mysteriis rerum spi«
ritallum corporaliier i r;e^eniatii voluit Jioiniuem
Deus in paiadiso vivere. Eral ergo et in ligois cae-
leris alimentum : in illo autein sacramenium^ quid
sigiiificans, nisi sapienliain, de qua sic dicium esi :
Lignum vitce est amplecteniibus mni, qucmadmodum
de Clirisio diceretur : Cetra manans est aiiieniibus
eum« lllud quoque addo, quanquam corporalem ci-
buro talem, lamen illain arborem prae&titissc, quo
corpus huminis aanitate siabili firinaretur : non si*
cut ex alio cibo, sed nonnulla in&piratione salubri-

dalur animus , ul non iu lllud buromuin pergat, do- D taijs occulla. rrofecto enim licei usitatus panis ali-

iiec coiiburgat corpus, ut quod nuiic ei sarcinuui est,
tonc sii in gloria.

4I18C1PULUS.

Qiiid ergo opu< cfi ut parvuli, qui ptirentes habent
Chiistisiiios patrcm ei matrein, iterum reuascaniur
per aquam bapiismatis 1

MA6l8lEft«

Quia umisqutsqiie iii origiuall peccato iiascitur,
rl uisi renatus sit per aquam baptismatkf non pottil
ii^rwe in te^num uei {Joan, ni, 5).

De pbntatione paradisi.

IJieron^mus in libro Queestionum Uebraicarum iia :
Et plantav.t Dominus fJeus paradisum m EdtH contra
orienlem, i'ro paradidO hortuiu habet, id Cat, gan.
1'orro Eden delici;c interpreiaiur. Pio quo Synmia-
clius iiaistulii, parudisuiu iloreutcm, nec no:i quod

quid tamen amplius babuii, cujus uiia colliride lio*
uiine Oeus ab indigeniia fainis dierum quadraginui
spatio vindicavit. Sequitur. Nunc videamus de ligno
scieutidt: boni et mali, cur isiud nomen accepenl»
quia valde bona omnia Deuf creavii. Id dignoiicea-
duin boni et mali quantum fuisset inier obedieutia
bonum etinobedieniiaB maluin, quia gi inde iransgrea-
SU8 essei, inalum illi essei; si vero serrafsel pras-
cepta condiloris sui, bonum illi fuissel, quooiam ai
transgressuB non fuissei, eKperhueuium |>ams uoa
didicissel.

DISCIPOLOS.

Et (oM ascendebat de loco voluptatis^ ad irrlgandum
paradiium, qui inde diniaiiur in quatuor capita^ vel la
quatuor partes, quomo Jo iuteliigendum est ?

HAGISTEB.

Augustinus.-^^e quls ex hoc niOYeaiur quodde liU

%69

QUiESTlONES S13PBU CENESIM.

970

mnmiiiibns iliciiur nlioriim esse fontes novn8,AHAnHn
siitem prorsiis incoKnitos, cum id poiius credenduin
t.it qiiomodo locus ipse paradisi co$;nitione lioroinum
est remntissimus, inde quatnor aquarum nartes dl-
vidi, sicut fidelissiuia Scriplura tesiatur. Sed ea flu-
mina, qiiomm fontes noii esse dicuntur, alicuhi ipse
sub terras* et post tractus prolixarum regionum lo-
«is aliis erupisse, vbi tanqoam in suis fontibus non
«sse perbiberentiir. Nam hoc solere nonnullas aquas
facere quis ignorat.

item Augustmus. ^ Finmen aulem qiiod proce-
delMit ex Cden, id est, ex deliciis, et ▼oluptaie , et
epulis : quod flumen a Propheta signiOcatiir lu
|isalmo, ubi ait : Torrente voluptalit tute potabis eos
{Psal. XXXV, 0). Dividitur, inquit, in quatuor paries,
n qnaluor virtutes si|;nificat : pniilcuiiain, foilitudi-
nem, temperaoliaro, jusliliaro. Dicitiir aiitein Plii-
son, ipse est Ganges. Geon autem Nilus. quo 1 eiiam
in Jeremii propbeia animadverti pntest. Nunc in aliis
AomiDibus appeUantur, sicut nunc Tiberis dicilur
nuvius, qui prius Albula dicebatur. Tigris autem et
Eophrates «iiam Dtinceadero nomina tenent, qu bus
lamea nominibus virtutes, ut dixi, spiriules signi-
fieanlur, quod «tiam ipsoruro nominum interpretalio
docei, si qiiis llebrcam liiigunm vel Syraro conside-
reL Sicnl Jerusalem, quamvis sit visibilis et (erre-
iins locos, ^ignificat Umen civitatem pacis spiritali-
ler : el Sion, quamvis sit mons in lerra, speculatio-
«ero tamen signiflcai, et boc nomen in Scripturarum
*ll€floriis ad spirilaMa intelligenda sxpe Iranfertur:
el ille fin descendebat ab Jeruialem in Jericho^ sicut
Doroinus dicil, et in via vutneratus^ saucius et semi-
9hms r4lictus §$i a latronibus {Luc, x, 50). Utique loca
Ista terrarum quamtis secunduro bistoriain in terra
ioventantur, spiritaliter eogit Inlelligi. Prudenlia
frgo« quse significat ipsam contemplationem verita-
iiSy ab omni ore biiroano aliena, quia est inefTibiliSy
quam si eloqui velis, partnris eam potius quam pa-
rts : quia et ibi aoilivit Apostolus ioeflabilia verba,
qu£ nou licet hoinini l«»qui. Ilxc ergo prudentia
lerraro circuit, quAs habet aiirum ei earbunculiim et
UpiUem prasinum, id est, discipKnam vivendi. qii»
ab oronibus lerrenis sordthus qoasi decocta eniiescit
kicut aurnm opiimum; et verilat«ro, quain nulla fal-
sius vincit, slcot carbunculi fulgnr nncte non vinci-
tor; ei vlum «lernam, quae viriiJitaie iapidis prasini
figiiificatur, propter virorein qoi non arescit : flu-
^ius aolero ille« qui circuit terram i£tbiopiam, mul-
toin calidam aique ferventem, significat fbrtilndinem
ealore actionis alacrem atque impigrain. Tertius ao-
f«m Tigris vadit contra Assyrios, el significat tem-
|)erantiam, qus resistit libidini, multum advcrsanti
con^ihis prudenliae. Unde plerumque in Scripturis
Assyrii ad\ersariorum loco ponHur. Quartus fluviu<!,
noo est dictum contra quid vadit, aut quam terrain
circumeat. Justitki enim ad omnes partcs animse
periiuei, quia ipsa ordo et aequiias animae est, qua
ftibi iria isU concorditer copiilaniur : priina pru-
deotia, secunda fortitudOt teriia lemperanlia, et in-
stituu copulatione atque ordinatione justitias.

Recafntulatio de paradiso^ fonte ac fluminibus

et iigno vita,

Isidorus. — PUuitaverat autem Dominus Deus pa-
radisum voluptaiis a principio. Paradisus Ecclesia
esl ; sic eniro de illa legitur io Caoticis canticonim t
liortus conciusus est soror mea : a principio aniein
paradisos planutor, qoia Ccciesia catholica a <«hri-
sto prinripe omniom condiu esse cognnscitor. Flu-
vius de paradiso exlens, imnginem porut Cbnsli,
de paterno fnnte fliieutis, qui irrigat Ecclesiam sujni
Terbo prxdicaiionis, et donn b»ptisini. Dc qun beiiO
pcr PropbrUm dicitiir, Donumis Deus noster fluvins
gloriosM exsiliens in terram silientem, Qiiaiuor autcin
pairadisi flumtnn, quatuor sunt Gvangeli i, ad prseJi-
cvlionem iii conciis geiitibns ini>sa. Lign.i rrur. tilera,
ottiiics sancli siint : fructus (Oruin, op*::i coruin.

A Lignum vitae Sanclus sanctorum, utique Christus
ad quem quisqtic si porrexeril manum, «frel in aster-
num, Lignum auiem scieniix boni el mali, propriiim
est voluntatis arlMiiium. qiiod in medio est positiini
ad dignosccndiim bonum et nialnin, de qiio rellcta
gratia Dei giislaverit. morte moria or. Sequitur:

Aitulii ergo Dominus Deus hominem , et potuit
eum iu paradiso voluytatis^ ui operaretur et custodiret
itlum,

DISCiPULUS.

Ouid, ro^o^ operaretiir, quid custoiliret ? parn-
dsum, non aliud quid ?

MAr.lRTFR.

Isia scieniia dnplirem inielli^ondnm parit : sivo
enim opernrelur honio pnradisnin, id est, in p^r;i-
diso aliquid opcrarclur, nnti necessiinte vicius, sed
delecUiione operabatiir, adhuc non p^ccaveral, ncc
ei terra spinas ei tribulos germioaverai. ut in sti
^ dore faciel suse ederet panem suuin. lloc nempe
^ meruit post peccatum : ante pcccaiiim Igitur nou
indigentia, non necessitate, sed soln, ut diximu*^,
voluntate operabatur paradisnm pcr agriculluram ,
et custodiebat per disciplinaui, non conira bcstias,
neque conlra aliqiia aiiimalia p^iradisufn cnstodie-
bat : sed sibi scilicel ne amitieret peccando qnnil
custodire potuerat obodiendo. Sive ipsiim liomineni
pooens Deus in paradisum, ul operaretur et cnsiodi •
ret. Operarelur scilicet nt bonus es>ct, et ciistodiret
ut lutos-esset quoUhet borom dicaiur : si\e honio
operaretur paradisum per agriculiuraro, etcustodi-
ret per disciplinam, sivc Ipsum hominem Deus ope-
raretur, ut bonus esset ac tiitus quolihet horiiin
intelligasrationerojiabei ju\ta utrumque intellectuiu.
Sequitur :

. PrtBcepitque ei Dominus dicens : Ex omni ligno pa -
radisi comede^ de ligno autem scient o? boni et mali ns
comedasr, In quacunque die comederis ex eo morie mo -
rierism

C DISCtrULUS.

Augustinus. — Duro Deus mmaretur homlni nor-
lem, die quo veiiium cilui.n teiigcrii, ctir nou cndein
die mortuus fuerit, sicut Scripuira dicii : Inq acun-
que die comederis ex eo, morte morieris?

MAGISTEn,

Quatuor esse roortcs sancta Scriptura manifestis-
sime ostendit. rrima mors cst anim», qu.'e suum
deserit creaiorem : cuin enim deserucrii, peccat.
Sine^ inquit Dominiis in Cvaiiiceiio mortuos sepelire
mortuos suos (Matih. viii, 2i). Ccce hahes secundum
animam sepclienies mortuosy et quos sepeiiuiii sis
cundiim carnein mortuos. Ilacc ilaque scntentia «iiMs
morles maniresiissinie osiendit : nnaiu aniiiiae, alic-
ram corporuin. Tertia solitis esi anima», quaui dum
ex hoc curpore exieril, paiiiur. Secundiim iihid qnod
iii Cvangclio de illo divite legioitis : Pater Abrahant,
inquit dives niiite mihi Lazarum^ ut digito suo refh'

j^ gerel linguam meanif quia crucior in hac flamma (Lhc.

^ XVI, 2i). Q laria aulein mors, curo anima rece|»erii
corpus, ut in ignem uiiilatur aMeinum. Serundiini
illud qiiod Dominus iu Cvangclio dc rnturo judicia
dicit : lie in ignem astemum, etc. [Matth, xxv, il).
Die ilaqiie quo peccavit Adam , in anima mortuus
esi. Sicut euim corpus vivit ex anima, ita auiina nt
heate vival , vivit ex Deo. Crgo defuncu aniiiia
Ad.e, jure dicitur mortua, ex qua tres poste.i secui:i;
sunt iiioites : ut enira haec subsequerenlur priuia
pr;eccssit, quia eo die quo peccavit Adaui, iu aniina
luortuiis est*

DISCIPULUS.

Qiiomodo fioterat luorieiu tiinere Adani , quaiii
nollatenus 6ci«fbat?

HAOISTEil.

Sicrt cniin nos sciuius resiirrectionem , quam
nuliani expei ti suiuiih iiec vidinius, iiu et ille scie-
b:ii iiioricin. Scieiis Igitur qiiod exiens auiiiia a cur-

ri

TJtDJE VENERADILIS OPP. PARS 11. SECT. H. — DUBIA ET SPIJRIA.

m

fwe facial mortefn, ei dam reversa ruerit in corpns A irrationalis eiiam, et fisus nioyaur ; sed ratlonalis

suum, liclsl resnrrectionera (ecce scimus resurre- ^-^-^* •.~.^i« .1 j..j: :. —

ctionem, quam nunquam experii sumus). Sic et ille

sci^t, ulique niortcm non adhuc per eiperieniiam*

sed per scienUam. Sciebal quippe ^uid essei Yivere,

et per privaiionem vitx sciebat utiqiie mortem. Sk

«ciuniur lenebraB per privationem luijs, et scitur

siieotium per privaiionem vocis : ita seiebal Adan

mortem per privalioneni vila>.. Sequilur :

Dtjnl quoqug Deus :non ttt konum eue hommem fo/MiN,
faeiamui ei adjuiorium itmj/e itit.

BISCIPOLIIS.

.Ati^iiirinui. — Quomodo lioc inlclligenduro esl?

MACSTBR.

'Cerle si a me quvratur ad qoam re m fleri opor-
tnerit boc adjulorium, nlbil aliiid probabiliter oe-
-curril quam propter fllios procreandos : sicul adjn-

habel intelligentiam, per quam judicare possil ntmm
visus consential an non conseniial : animalla vero
aui volatilia non acceperanl hoc Judicium » pro soo
tamen genere alqoe nalura visu aliquo lacia propel*
luntur. Unde angelica natura jnssa Dei pertclens ,
movel visus omne ^enus animanttum doceiis » que
ille neseit. Si hommes possuul nonnulla animalium
renera mansueta facerOt ita ut quasdam volunlates
nominimi facere vidcantur, quanto magis boc augeH
possuuif

AISCIPULIIS.

Qnx causa facil ul Deus , quem astrui^ moveri ,
non moveaior in tempore : aui spirilus ereaius, qnt
movelur in tempore , uoo rooveaiur el loco !

MAOISTKE.

Dominss qoi instituii tempora, el esl anie len»

toriom senrini esl in terra, ui virgnltom ex uiraqne pora, nibil in eo esl praeteritum aul futorum, nuUuni
iiaseatur. Nec ^ideo quid probibere pomerii ul » consitium nofom , niillaque Mva cogilatio : qoia si
tessent eis etiam in paradiso honorabiles nuptia;, ol scilicet slt« nova et accedens. Nain si accedil Deo
sine ullo inqnieto ardore libidinis, sine ullo hbore
nc dolore pariendi fetus, ex ooruui semine gignero-

lur : non ol roorientibos pareniibus filii suceederent»

sed ui illis qui geniiissent, In ali^uo InrrogB stata

'nianeniibiis, ex ligno vii» (^uod ibi plantalum eral

•corporatein vigorem sunientibns, el illi qul gigue-

reniur ad eumdem producereniur skitum» donee

•certo numero impleto ai juste 'Omnes obedieiilerqae

-viverent, flerei in «lernam vitam commolatio.

'Slcot coosiderari poiesi ei de Enoeh, qui filils genl-

tis Deo placens noii mortuus, sed translatna esi.

<Iur ergo ei Adam et Eva, si jusio vivenies» casto

41I0S procreassenl, non eis possint iranslaiioiie noa

inorte suceedenlibus cedere : qoae cmm iia sinl«

cnr non crodamus e<»s ante pecealom iia genitalibus

iiiembris ad procreandos filioa imporaro poloisse,

«icut cxteris qu;B in quolibet opere aniroa sine ulla

aliquid. jam non est immutabllis. Igitur incommn-
tabilis Deus est, nibil iUi accodii , nulla nova eogl-
latiOt nuUum novum consilium: idoo non moveiur
lo terapore. Spiritiis vero eonditus , sient est :tnge-
lorum , quanqnam sine temporo contempleniur Del
xtemltatem et dariiateni : qoia es teuiporo in infe-
rioribtts jussa Dei perficiont , )uro credtf i»tur moveri
In tompore. Corpora vero sua in lociim movendum
desceoduni do ceslo , ei aseenduni In coBlom : sptri-
lus iUque bominom moveiur in lempore« remini-
scendo prsterita, fntura exspectaudo, aliqaa nova
discendo. Neque enim com recordor aliquam leciio-
n m ac aliqoam ctvitalem» sic commotus esl spiriins
roeus cogilando, ut hse recordaretur ex tempore,
Ita motos osl et loco. Quod si in loco inovetor, an io
coelo , an ki lerra moveiur f quia finn coslo et terra
nullus esl loeos. Ubl enim fok ipse spirltos, in cosl»

niolestia, el qoasi pro riia volupiatis movet, ul eo C an io icrra , ul vidcrei ipsam leetionem vel ip*aai

nuiu iroperarenl roembris quibus felus exoriiur quo
pedibus cum ambulaiur, ol oeqae cu» ardore se-
minaretur, neqoe cum dolore parereiur. Nuac voro
iransgrediendo preceplufli, moium l^s iUios, qua
repugiiat legi roentis in roembris eoncepl» mortis
habere meruerunt. £t quid hac pcena |u8tius quam
ul non ad omnem notum serviai corpus, id est,
jfaniulus anim», sicul Domino suo deirectavil Ipsa
servire.

Formaih t§itwr Dominui DeuM 4e humo cunclii ani'
mantibu$ terrm » et unmnu volatiUbui emli , adduxit
^ ad Adam^ et reliqua.

MSCirOLUS.

Niinquidnam sic adduxit Deus ad Adam cuncta
aniinalia , et un versa volatilia coeli , quoroodo ad-
ducunt aucupaiiies aui venantes ad retia , an fi»rsi-
tan vox fle nubc facla est jusaiouls quaro inieilige-

civiiatem? Ergo si in nollo loco vidit » ul reoordaro-
lur, io se ipso vidil : el quia iiiiliuro babei , eogitatiD
esl omiie quod initiom et tempos liabot. igilor ae-
cundum supraHdietam raiionem sptritus crealos per
leropus inoveri potesl , non per locum : spiritos ver<»
creaior siiie lenipore ei locOt eorpua aaleas el tom-
pore et loco. Sequitur :

Immiiit ergo Domiftui Deu$ ioporem %n Adam , ef
tulit utmm de eouii ejm ^ iisque, Hme toeabitwr »1-
roM^ quia es oiro siio iumpta e$l.

uieronymut. •— Et mUit Dommiu Deui esita$im
iuper Adam^ pro exslasi, id est, meutts excossu,
in Hebrxo habetur thardema^ qnod Aquila xsrafopccv,
Symroachus ympw^ id esi , gravem ei profuudum »0-
porem interpreiali sont. Deiiiqoo sequitur : Ei dot»
mtit. Id ipsum verbuin el lu Jooos siertentls somno
posiluio est. Sequitur :

Hoe nune oi ex ouibui mem, ei earo de carne

tuinus sudierunt.

HAGISTEB.

rent tanquam rationalis aninue, et ea audita iiihilo- D Hetc vocabitur mulier^ fuomam es viro eumpta ea.

'"'' * Non videtur in Graeco el in Latino resonare, cor

mulier appelleiur, quia ex viro sumpta sit : sed ely-
mologia in Hebraso sermone servatur. Vir quippo
vocator h , niulier liso. Unde ei Symmacliu^ pul-
chre elymologiaro eiiaro in Graico voluii custodire ,
dicens : Avino xXq6«7fTou M^is » ort Ix roO Mpoc
air^ sXi&^D avxn ; quod nos Latiuo poosanius di-
cere» Uwc vocabitur virago, quia e& viro sumpla esl.
Porro Tbeodolio aliaro etyroologiam sospieaiaa osi •
dkoos : Haie vocaHtmr aamupiio^ qmu tt vlro aaoi-
pu esl. Polesi qoippe iaa secandam mioioiem
accentos el aasompiio iatelligi.

Ao^aslmiis.— Uood si quamlur de (beta prioo nm-
liere • ^oomodo se babeai eaosabilis illo oondilio ,
alrani jam id babebat , ul secandum eam neeesse
esset ex virili laicre feminani fieri « an hoe lantum
habebal ol fieri posait : ui aulem ila fleri necesM
essel, non ibi jam coiiditam» »ed iu Deo erai abr*

Noii boc acceperonl animalia aut volatilia, ut sint
fatlone capacia, per qoam obedire possiui creatori
auo : in suo tamen genere obtemperanl Deo , non
rationali volantatis arbitrio, sed sicui movet ille
omnia lemporibas opporluniSy uon ipse lemporallter
omolus : movel itaqoe ae ipsum siue tempore ei lo-
eo , inovel ereaiom spiniom sine loco temporaliier,
aiiovei creaiuram corporoam temporaliier ei localiter.
Praecedll sabsiantia» qoae laotam lemparaliter move-
lor : praecedil Itaqoe senieniia, qaae nee temporallter
aec loealitor movetor. llla qoae lemporaliter movetur,
id esl, spirltus condiias, movei se iptum per tempus
aiiie loco, rooveiur corpos per tempus ei locuiu : spi-
flius vero creator niovei se ipsum sine lempore ct lo*
co. Ifilur spiriias rationalis, qui esi in hominibus, seu

r5

QUiESTIOKES SU1>EH GENESIM.

27*

^MHliittab Dfcam quid mlbi viJeatur : omnes islo; h^ Veriftiiime qiiidem ac ymeisshnc scriptum esi : Car^

fistiirs nsitatissimos vursas habent , quasd^m natii-
rales lege» siias ex bis velut primordiis remm omnix
qum gif nnniiir , suoque tempore exorlus proces-
sosqne •nmiinc, linesqae et docessiones sui cujusqne
feneris. Undn fii m de grano iritici non nascatur
Ma* Td de homine pecns. Super bmic aulem mo-
tum enrsnmqae rerum miiuraiem poiestas Creatoris
habel ar«id se posse de his omnibus fticere aHiid
qnam eonim quasi feminalei ratlones habenl. Ho^
rnm el lalium roodorum raliones , non tantum in
fk^ sunt , spd ah iHo etlam rebiis creaiis inditae at-
^iie concreue. Ul auiem lignum de terra excisum ,
aridnm , perpofitiim , siue ulla radice , sine lerra el
nqna repentefloreat, el froetm» gignal, dedit qm-
dem natiiris, quas ereavit. ut ex eis ei b«c lieri
poniin. Vemmtainen et atio modo dedil , ut non
hsBc haberenl in motu iiatorali, sed in eo quo iu
rreata essent, meonim natiira suae volonlati am*

concnphcit adveriims spiritum , et spiritui adtersus car-
nem ( Galat. v, 17 ). Sed tamen carnem sine anima
concupiscere niliil pulo, qaod omnis doctiis atque
indoctus non dubilel , ac per hoc ipsins concupiscen-
tiac carnalis causa non est in anima sola : sed multo
minus est in carne sola , ex uiroque emin erit ex
anima , scilicei qiiod sine illa deleciatio nulla senti-
ttir : ex carne autem, quod sine lila carais deleciatio-
non-senliiuf. Carnem itaque concnpiscefitem adver*
siis spiritom , dicil Apostolos, rariMHem procul dubio
deleciationem , quam de earne et cum carne spiritus-
haliet , adversus delectalionem qnam solus nnhe>.
Nam cnm spiritus merobris corporis imperat, ut buic
desiderio servianl, quo solos acct^nditur, vetut cum
assumilor cedex com aliquid scribiiur, legiiur, di-
spuiatur, auditur. Ciim deniqiie paois frangitur esu«
rienii , obedientiam caro exbibel , non concupisren-
tiam movet. Hisatque iMijosmodi desiderits, qoibus

plto^ subjacerel. Habel ergo Deos in se ipso abscon- 3 sola anlma concupiscit, cuin-advefsatur^aliquid quod*

diias qoorarodam factomm caosas, qoas rebos con- "^ ^'^ ^"'' '''" ^^^ ~^

ditis non insemil : ibi est et gratis, per qnam salvi
Hiini peccaiores. Nam qood aliinei ad natoram ini-
qnam soe vohiniaiedepravatam, recursum per se-
metipsam non habel, sed per Dei gratiam : propler
qnod mysierioro gratift hnjasApostohisabseondiium
dixil non In mondo « sed in Deo, qui imiversa crea-
vil. Qoamobrrm omnia etiam qo» ad hanc graliam
slgfiificandam non naHirati molo rerom , sed mira-
billier lacu sont , eorom diam eaus» in Deo abtn
coBdiiae foemnt, qoomm si anom eral qoed ita
molier ficta est de latere viri, ei hec dormicfitis,
non habuit hie prima remm condiito, qoando sexu
die diclnm esi : Masculmm Bt feminam fecH eoi, ul
femina omnino sic fieret : sed tanioin lioc habttii ,
qnia el sic Aeri possit. Ne conira oausas, quas volon-
Caie instltuii, muiabili voluntiile aliqiiid facerel.
Qood aolem fierel , nt aliud omnino rutorum 1100
rssel , absconditom erai in Deo , qui uuivci-sa
crtavii*

Attftfirtrfiis de Anima Mulieris, — Qno modo do
came malteris, quemadmodum facta sit , Scriptura

narravil. Tacoil aotem de anima, multo magis nes

fecil intenios, ol de Hoc modo refelli possinl, sive

non poosinl, qui credunt animaro de anima hominis :

sicat de cartie carnem fieri a parentibus in filios,.

«iriosque rel iransfosis seminibos. Hinc enim primi-^

toa movenior, ot d.cani qood onam animam Deiis

feeerii, quam sofnavit in »ciem hominis, qoem de

piilvere finxerat, el ol ex Hla jam caeters creentur

animae hominom , sicoi ex illius carne omnis eliam

care hominuro ; hoic suspicioni facile occurritur. Si

enim propterea potaiit animam roulieris ex aninia

viri Ciciam , qoia non scriptom est qood in mulieris

fuiero suniaveril Deos, cor credonl ex viro animam

quoqoe feminam , quando ne id qoidem scriplum

esi. Ac primom itlod quidem firroisslme lenearoiis,

anim» naiuram non in naluram corporis coiiverii ,

eamdem animam secondom carnem detoclet, tunc
dieiior caro concopiscere adversos spiritom , contr;i
quod peccatum miliiant siib gratia^conslitoti , non ol-
non sil in eomm corpore, qoia de vita mortale est •
ol mortuom iodicalur, sed ut non regnel. Non aiiteai'
regntl, cum desideriis ejus non obedilur. Secumluin^
banc sententiam nec rem absurdissimam dicimiis ,.
quod caro sine nnima concupisciit. Nec M:inicliaeiH
consentimus, qui cum viderent carnciii non p«»>sd
sine aiiima concupiscere , aliam qoamdam aniniani^
soain tx alia nalura Deo rontraria carnem halMtre
putaverunt. Nec alicui animae non essc oecessariaoi
Christi gratiam diceie cogimur.

IilfCIPULVS.

€uni dictlur nobiH : Quid meroii anima infaniis , .
unde iHi perniclosuro sit, non percepio baptismo^
exire de corpore t

MAGISTEB*

Qulboa respondeior, aniroas qoidem corporibuS'
hominom Deam novas siogill.itim dare, ad hoc 01
de came peccali de originali peccaio veiiiente recte
vvvendo, carnalesque concopiscenilas sub Dei gratia-
ttibigendo meriium compareni, qoo coin ipso eor-
pore in meKos transferantor tempore resorrectionis :
sed necesse esse 01 com membris lerrenis aique^
nmrtalibos maxime, quae de peccatl carae propagatis
miro inodo coapieniur, ui ea primiius vivittcare posi
fllam aeiaiis accessu regere possinl, lanqnam ob i<
vioni praegravenlur, qo» si essel quodammodo indi-
gestabilis, Creatori tribaitor..Curo vcro paulatim ab-
Tiiijtis oblivionis tempore aniroa resipiscit , quid er
obe>l iliain velut somno paululum iuiroergi, onde
paulatim evigilans In lucein intelligeiitiae emergat :
sed anteqoam per xtaiem possit secundom spiritoin
vivcre , necesse habet Mediatoris sacrameniuro : 01
qiiod per ejus sacraroentoro et fidein nonduin po-
t(*st , per eorum qui diligunt , fial. Quid ergo , ali-

01 quae Jam fuil anini» fial corpus : nec in naluram D qois aii, si non curaverint sui vel infideliiate veV

anims irratloiialis, ot quae fuli anima homiiiis iiai
peceris ; nec in naiuram Dei , ul quae fuit aniina.
flal qood Deos ast. Ulud etiam non mlnos certiim
essedebet, aniinam non esse nisi creaturam Dei»
Nonc itaqoe et illud considererous , utrurone unain
eonfirmet sententiaro , sed uiriqoe possit accomreo-
dari qiio I scriptum esl: Per unum hominem peccatum
Miroirtl ta mtmdnm , et per peceaium mors : et ita in
omnes komines morspertrantiit^ in quo omnes peccuvOf
funi {Hom, v, 12). Cx his eniin verbis Apostoli, qui
defendunlanimariiro propaginem,^iilentiaoi soiim sic
asimere moliuntur. Si fecunduin solam carnem , in*
quiunl, potesl inielli^i peccatum, vel peccaior, non
cogimur in bis vcrbis ex pareniibus animaro ere-
dere. Si autero in quamvn per illecebram carnis,
non lamen peccal niai anima , quomodo accipiendum
M qood diclum esl , m f ito omnes peeeawerunt , si
iio»e]i Adam ctiam anima, sicut caro propagata esl.

negligeniia , an forte nibil oberii 7 Quid ergo pro-
de^ ei cui sobvenitur t Hi pro causa sua quid re*
spondere possint, qui seeonduro Scripiuru sanctas,
vel quod apod eas inveniatur, vel quod eis non ad-
verseiur,. conantur asserere , animas novas. non de.
fiareniibos tractas corporibus dari, noudoin me au-
disse, vel alicubi legisse confiteor ; sed eliamsi vln-*
cant iion certando, sed probando, qui animaratn
traducem affirmani, non eril tamen oonsequeus ot
ethim Cbrisil anima ex illius praevaricatoris traduce-
veiilsse credende sit. Natn corpus ChrlHti quamvis ea*
carae feminae sumptum sii , quae dn illa carnis pec-
oaii prupagine concepta fuerat : lamen quia sic eu
ea Aon conceplus est quoroodo^fuerat llla coocepta ».
nee ipsa erai caro peccati, sed siroilitudo caruis^
peccati. Denique si a me quasratur unde acceperii.
animaro Cbristus Jesos , roalim quidem binc audire
melu)rts atque dociioreS|. setl tameo pro meo cat>lii^

t75

UED.fi VlLiNERAIilLfS OrP. PARS II. SECT. 11. - DUBIA ET SPURIA.

n^

r.l.entiu8 rcKpanderim , mn de Adam . scd unde A fine «sque ad fincm forliier. el dispoitU omiHa sua-
Adam , id esi . ex Dco. Esl enim v\ Episiola qtiaB viter 7

scribitur ad HebnEos locus qnidam diliRcnii conside
railone dignissimus. Cuiu enim per Melcbisedech ,
in nuo bujus rpi fiuura prascesserai , discernf.reiur
xncprdotiam Cbrisli a saccnloiio Leti : Videte, in-
itnit , (!mliM hic est , cui et decimam partem Abraham
dedit de primitiis patriarcha (Hehr. vii, 4). Nou au-
rein ex illo ibi deciinaius est, cujus caro inde non
fervnrem vulueris , sed niaicriein nicdicaminis tra-
xii. N.im ciim ips.i dccimaiio ad prrpfigurandam me-
diciiiam perlinueril, illud in Abralue carne decima-
baiur quod carabatur, non illud unde curabalur.
Eadcm namqite caro non Abrabae Untum , sed ipsiu»
prirai terrigenique hominis simul babebat , et vul-
nus pravaricatioois , et niedicamentura vulneris.

UAGISTEa.

Erjn si ibi e^^t Filius, iibi est Paier, non potesi
me Paler sine Filio . ncc Fiius sine Palre ; quU
scilket skiit inseparabiles sunt in natura , ka et se-
parabiles iu personis ; sic eiiiin ipse Filius de Patre
d»cit in Evangelio : Qui me miH , mecum ut {Joan.
vni , 29). Quomodo igitur derelinqait Patrem et ad-
bxret uxori sufi, id est , Ecclesiae suae « nisi eo skh
do quo dicit Apostolus : Qui cum in (orma Dei €s$ei^
non rapinam arbitratui esl esse se tequalem Deo « ud
semetipsum esananimt, formam servi accipiens (Pkilip.
11 , 6 ). Igiiur ipsa forma est servilis accepiio sive
„ . . exinanitio, quanqujiu iion sit divimtatis aboliiio •

niis praevaricatioois , et medicamentura vulnens. ^m natur» amissio : lamen propier forroam servi , iii

Vulnus pmBvaricalionis in lege membrorum .medica- ^^^ dignoscilur apparuisse, jure diciiur pairein re-

iiientum vulneris in eo quod inde sine opere concu- i]q„jsse. Sed reliquit el mairem , Synagogam scilicei

pisceiidi de virgine assumplum est propler mortis Veieri Testamento carnalitcr inhairenteiu : et ad-

sine iniqiiiiate consorilum , et sine falsltate resurre- B haesil uxori suaj, id est Eccle^i», ut pace Novi T©-

ctionis exemplum. Hic forle dicent : Sicut poluit ibi giamenti essent duo in carne una. Sequitur.

csse secondum carnem et non de«*imari , cur noa -

eti.im secundum aiiiinam sine decimatione pottierit ,

i|!iia in corporis semine polest esse vis invisibilis ,

Miia! incorporaliier numeros agit : non oculis , sed

iiitclleciu discerneuda ab ea corpulentia , qu£ visu

t.ic'iique senlilur. Sed quid laborem in re quae per-

Miaderi verbis ncmini poiest, nisi tantum ac tale

rngenlum sit quod possit legeniis praevolvere cona-

t'1111, ncc tainen toluin exspe«:lare sermouem. Bre-

viter ergo colligaro, si putuit et <1e animaOeri,

tniod cum de carne diccremus. Forsiian itaijuc ita

iiilellectuui sit , ita est de traduce anima Cbristi , ut

non sccum labem pracvaricationis attraxerit. Si autcm

sine isto reaiu potiiit inde esse, non est inde jaoa dc

cxlerarum animarum adveniu, utrum ex parenti-

bus , an desuper sii. Vincani qui potuerint , cgo ad-

huelnicr utrosque ambigo, et moveor aliquando sic.

Ambrosius, — Et erant nudi Adam et usor ejns, et
non pudebat eos. Verum e»t omnino, nuda crant cor-
pora duorum hominum in paradiso conversantium«
iicc pudebat eos. Quid enim puderei, quando nullaui
legem aenserant in membris suis repugiiantein legi
mentis suae, quae lilos poena peccati post pcrpetra-
tionem praevaricationis secuta cst, usurpanie iiiobe-
dieniia probibitum, etjustitia punienic comrois>uin :
quodantequam fieret, nudi eraiit, utdiciuin esi, et
non confundebanlur ; iiulli erai motus in corpore, cui
verecundia deberctur. Nibil puubant velandum,quia
nibit seuserant refreiiaudum ; queroadroodum pro-
pagaturi cssent fiiios, jam antea dispulatum est. Non
tamen eo modo credeudum est quo propagavcruut
poslcaquaro crimeu adroissum praedicia uliio conse-
cuta est, cum priusquam morerentur, jam iii corpore
inobedienlium bominum justissimo reciprocatu inu-

uliquando autcin sic, salvo co duntaxat, ut vel cor- q i^edtentium membrorum tumuUu mors conccpta

pus C8SC animaro , vel aliquam corpoream qiialiialem versarct.

sivc coaptafioncro , si ila dicenda est, quain Graeci

barroonlam vocant : nec cuilibet isia garricntcm ine

crediturum csse cousidcra , adjuvantc Domino men-

lero meain moueo sanc, quantum vaieo. Si quos

ista prxoccupavit opinio , ut animas credant ex pa-

rentibus propagari , quaoturo possunt , se ipsos coii-

siderent, et interim sapiant corpora non esse ani-

inas suas. Nulla eniiu propior natura est, qua pos-

£it Deiig incorporaliter cogitari , quaui ca qiiae »d

ipsios itnngiiiem fucia est , et nihil vicinius , quaui

ut a credente qiiod anima corpus sit, vtiaiu Deus

corpus esse credatur.

DISCIPULUS.

Nuuquid quia opus erat Ad«, ut ei conjux fierel,
aliter uou p<*trrat lieri, nibi ut dwrmieuti costaro
d^iirabcret, ex qua corjux aedificaretur.

lf\GISTEa.

l»otcrat et aliier ficri , sed ideo congruentius ju-
«licavit, ul sic tteret unde aliquid siguilicaretur. Sic-
ut enim dormienti Adae cosia dctrabilur, el conjux
ffticiiur, ita ct Cbristo moi ienie de laterc sanguis
effundiiur, ut Ecclesia corisiruator. Comnnunicans
iiamque corpore et saiiguiuc Cbristi , cfttcitur £c-
clesia conjux Cbristi.

blSClPULOS.

Scquilur. Quid sibi vult quod dicit Adam, Quamob'
rem relinquet homo patrem et matrem suam^ et ad'
hoirebil uxori suas^ et erunt duo in carne una, £t
bcatus Paulus Apostolus lioc capitulum ponens cx-
posuit , dicens : Sacramenlum hoc niagnum est. Ego
auiem dico in Christo, et in Ecclckia (Ephes. v, 31).
Sed quoinodo reliqucril Patrem , cum una substantia
sit Patri : aut ubi essc poterit Patcr sine Fiiio, cum
dc ipso Fiiio,qui Sapienlia dicitur, qui aiiingil a

Serpens autem erat callidior cunctis animantibus
qua erant super terram^ quce fecerat Dominus Ueus^
qui dixit ad mutierem : Cur prcecepit vobis Deus^ el
rciiqua.

DISCIPULUS.

Augustinus, — Qiiomodo serpens loqiii poterat in
paradiso, cum aliquibus pateat irratiouabtic essc ani-
inai T

MAGISTElt.

Serpens per sc loqui non poterat , nec qiiia lioc
a Creutore acceperal assumpsil, nisi niiuirum illuiii
(liabolus uteiis, ft \elul orgauum per quod articula-
tum sonuiu emiiteiet i per illum nerope fcrba facie-
Iwt, et taoieu boc eiiain ille nesciebal. Naiura igilur
ratioiiis cxpers subditur naiurae raliouali, scd laiuen
non tolum quod vult ex ea vei iu ea facit, scd quan-
tuui a Deo acceperit.

^ DISCIPOLUS.

Et si non inteUigunt serpenles, quomodo audiunl
vcrba Marsorum, ul ab incantatiouibu^ eoruiu dc
spcluncii cxeaiit suis?

MAGISTBR.

Licct intellectum noii babeani, taraen sensu cor-
poris nullatenus carent : habenl enim visum, audi-
tum, gusium, odoralum , el ideo quamvis audiant
verba Marsorum, nequaqiiam umeu iutelligunt. Nou
eniin obed.unt iuielligendo. scd ut de antris ad verba
Mariiorum exeaiil, pcnuiueule Deo coguiicur a Uia-
bolo : uiide daiur lesliinoiiiuui do illo primo faelo,
quia primum boiuiuem per serpeuiem deeepit m
pir. diso.

DlSCtPUI.US.

.4mdrosiii«. — Cur pcr istud animal pcrmisii cuin
tentari ?

877

QU.ESm^ES SUPER GENESIiT.

«78

■ ACISTCR.

Nnn mirum t&i si per serpeatem ii'nlaiur« per
qnem diabolus praeflguraiur, quia ipse amiqnus
1io$ii$iiii>|uissimanii haDe(voluntaiem,et aeqnissiiuam
poifslatem : quia semper habet voluniaiem malefa*
cieniti, nthil habet potestatis nocendi aioe Dei pnr-
iiiissione.

DlSCIPULnS.

Quar^" permisit tentare, quem consensiiriiin prx<
■ciebai ?

HAGISTKR.

Ambrosiui. ^ Dicam quantnm vel donat s^pere,
vel sinil dicere, non mtbi viiteri magn.ts laudis fuisse
lioniinem, si propterea possit bene vivere, qiiia nemo
male vivere suaderel, cum et in natura pos^e, et in
lioteslaie balieat vell^r non consentire suadenii. Cur
i^aqiie leiitari non sineret, qnem consenstirnm esse

A bonis, multa mofKTum- siiorum lar;;ion^ et maHs 7
nibil sibl consiilens, nec de operihus bonorum, el
bonis consulens, etiain de poenis maloruin.

Iterum. — Si quacritur cur per serpcntem (Viabo-
lus lentare perinissus sit, non sit mirum, cum dap-
monia in porcos iiitrare Cbristus ip^e permiseril.
Mag'S de ipsa naiiira diaboli scrupulosius quxii
solet, quam lotam haeretici quidam otfeiisi niolesiiam
roalae voluntaiis rjus alienare conauiur a creatara
summi et veri Dr^i, et atteruni ei dare principiufu
quod sit coiit-a Deum. Non enim val(*nt inlelligere
eniHC. quod est, in quantum aliqua sutistantia est, eC
bonmii esso, et nisi ab illo vero Deo, a qiio omna
boiiuiii est, esse noii poise. Maluin vero voluntate
inordin»tc nioveri, bona inferiora superioribus prae-
ponendo : atque ita ractum esse ut rationalis crea-
turae spiritus 6u;i poiestate propter exceilentlam dc-
lectaius tumescerct superltia, per qnani caderet n
beaiitudiue spiriialis paradisi, et invidentia coiil:i'-

pr«sciebat, cum id faclurus esset nropria voliintate ^ besceret. In quo lamen boiium est boc ipsiim qood
per culpam, et ordinandus essel illius reqiiilate per ^ vivit ct vivificat corpus.

pcenam. Sic auiem quiJam moventiir de bac primi
liominis leniatione, quo<l eam fleri permiseril Deus,
^iiasi nunc non videant nniversum genus humanum
diiboli insidiis siiie cessatione lenlari, cur et hoc
fiermiitit Deos? An quia probalur et exercetur virlus,
rt esi palma gloriosior non consensisse leniatum,
^uam non potuisse tentari.

DISCirULUS.

Rurtmm qva tupra — Talem, inquiiml, faceret
Romineni, qui nollct omnino peccare.

MAGtSTER.

Erce nos concedimiis meliorem esse naturam, t\um
iimnino peccare nollet : concedant et ipsi non esse
malam naiuram, quae sic facla est, nt possit non
peccaresi nollet. Illa quippe est in sanctis anj^elis,
4i3pc in sanctis hominibus. Qui autem sihi partcs ini-
qniiaiis eleirerunt, laudahilemqiie naturam culp.)bili

sive aereum» sicut ipsius
diaboli vel dxmonum spiritus ; sive hominis inima ,
ciijusvls etiam maligni et perversi. Nonnulll eniin
dicuiit ipsuni di.ibolam fuisso casiim a supernia su-
dibus, qiiod invidcrit homini faclo ad imaginetn
Dci. Porro autem invidia seqiiitur superbiam. non
prsecedit : non eniin causa superbiendi est invidia.
sed causa invldenJi superbia. Gum igitur sup'*rbii
sit ainor excellenti.-e propriae, invidia vero odiuni
feiiciiaiis aIieo;e, quid unde nascatur, salis in proai-
piu est. Ainando enim quisque excellentiam suant,
vel piribus iovidct, qtiod ei co.eqiicntur : vel supe-
rioribus, quod eis non coxquenlur. Superbicndo igi-
Inr invidiis, no*i invidcndo quisqne superbus cii.
Initiiiin autem figtiieiiti Domini a propheta dictusesl,
q ioJ fecit ui illudatur ab augelis ejus : nou qui»
ipsuin primitus condidit, sed quia cnm sciret eum
ad hoc propria volunlate futiinitn ut bonis noceret,

^ ^ , ^-.,......^..w .... ^...^..„.., cieavit eum ad lioc ul de i lo honis prodcsset. Iloc

volnntite depravarnnt, non qiiia prnesriii sunt, ideo ^ p^t ^nim ut illudatur ab angelis cjus, quoiiiatn siu
: _. •^-_ ^-.^ . ^, . rx. ._ ._ . illuJiiur, cum sanciis prosuut tentaiiones, quilnK

eos depravare conatur, el ideo iiiiiium ngmenti ad
iUuJeodum : per serpeniem vero locutum fuisse di.i-
bulum, ipse usus quoiidianus dotei. Nam serpcntes,
sicut superius dictum est, niagis moveiitur carmini-
biis hominum, quam ullom genus aiiud animantium :
quia h;ec non parva testaiio est, naturam prrmitiis
huinuuam serpeniis seductam csse colloquio. Iloc
auieui permitluntur djemones aJ primi facii memo-
riam commcndandam, quo sit eis quaedam cuin h:i-
iiiano genere familiaritas.

DISCIPCLUS..

Potuit eos K\\x tentatio de paradiso ejicere an
noii r

MAGISTER.

Iihintelligendnin. quod non potiiil, si non elevassent

ift vanani gloriain, qu^indo eis cimlrarius hoHtis pro^

D misit, dicens : Si comeieriiii ex eo, apedentur ocu'i

veitri^ ei eritis sicut dii. Sic iinmqne scrinium esi :

Ante ruinam exaltabitur cor {Proo. xvi, 18).

lierapiiulalio Isidori. — Sfrpons auteni illi>.sapifn«
tior omniiim besiiarum inJicat diabolum, qui iiido
serpens dicitur quod volubili versetur astmia. 84) I
qiiid esi quoJ ipsa per mulieretn decepit, ei iion
per virum : quia non pote^t rntio nosira siMtuci ad
peccandum, nisi prjcceJeute dulectatione, in CHrnaii
innrmitalis alTectu, qui inagis dehet obtem|ierHrs
raiioiii lauquam viro dominanti. Iloc enim in nn«*-
quoque homiiie geritur iii occulto quodam seeretoi|iiu
Cfmjugio. Suggestionem quippc serneniem act'ipi.-t-
tnui;, miiiifrem vero animalem corporis s«Misii:n,
niiionem auiem virum : ergo quando occurrit nuU
suggesiio, qiiasi serpens loquiiur : sed si sola cogi-
latio obtecietur, illius siiggestionis et refrenante ra-
lione coiisensus explendi operis non succedai, so::i
luuiicr vidctur comedisse illicitum. QuuJ si ip>:KU

cr«*ari mioime dchupruiit. Nam Deus nec justitia
fujiisquim ret-ii hominis eget, qiianto minus iniqui-
tile perversi. Com enim raiio certa demonstrat duo
qnaed im non aequabilia bona, sed unnm superius,
ilternm inferius : non intellignnt tanii corde. com
dicant utruinque taie esse» nihil se aliiid dicere quam
solum illud esse, ic sic cum aequare volunt genera
bonornm, nnmerum minuunt. Quis autem istos audi-
ret, fi dicerent : Quomodo excellentior sensus est
vidcndi quam audiendi, qiiatnor ocull essent, et aures
non esseni. At enim si Deus veliei, isti etiam honi
e^sent. Quanto melius hoc Dens voluit ut quod velient
e^sent : sed bont infruciuose , mali autem impune
non essenl. Sed proesciebat qiiod eorum fuisset vo-
luntas m:ila ? Praesciebat sane, et quia falli non potest
ejus proecieiitiai ideo non ipsius, sed eorum est vo-
luntas naala.

DISClPIILUS.

Cur ergo eos creavit quos taies futuros esse prae-
iciclmt ?

HAGISTER.

Quii ^icut pr.neviJit qnod m:)li essenl fiituri, sic
etixm prsevidit de malls faclis eorum quid boni ipse
esset f:iciurus. Sic enim eos fecii ut e&sent aliis ex-
ercitntionis adminiculum, et tirooris exemplnm. Grgo,
iiiquiont, est aliquid in operibus Dei quod allerius
malo iniligcat, quo proficial ad bonura. Itane sic
olHlumverunt et excaecati sunl homines, nescio quo
stuilio contentionis, nt non audiant vel viJeaut qni-
bnsihim punitis,quamplurimi ciirrigantur. Qiiisenim
paganii^, quis Judxus, quis hsereiiciis non i;i domo
Bua quotidie probel, ex quoopere diviiDe providentiae
in eos vcniat imponendi commotiadisciplin«. Magna
operi Domini, exquisita in omnes volunlate» ejus.
f rnrvi*Hl bouos futuro<, et creat ; pM^viJit malos
futuros, et crcdt. Seips' m ad frucndum prxbcns

«TS

l?EI)i£ VENERABIUS OPP. PARS H. SEGT. II. — DUBIA ET SPURIA.

^m

poecilom etUiin et iPens perpetrandiim decernat, ^m A borum. Apcrii scllicel, iion iliud, nisl ad invieem

Tir deceptus est, jam mulier cibum dedi^se yiro
Tidetur. Itlecebrje enim consentirey de ligoo probi-
bito manducare est. Tunc quippe jure a vila beata
tanquaiu a paradiso expelliiur homo, peccatumqoe
ei imputalur, etiamsi non sequatur effectus : qaia
etti noo e6t in factis culpa, in consenso tamen reti-
iietur conscientia. Haec secundum anagogen. Gaete-
rum juxta melapboram poierit callidus iste serpens
bttreiicorum versuiiam designare. Nonnulli enim
loquaciua aique subiilius promiitunt illicita curio<-
ftitite secretornm adapertionem atque scienttam boni
et mali : et iii ipse hnmiue tanquam in arbore, qiiae
planiata est In medio paradisi, eam ignoseentiam
flemoiistrarp. Contra buiic serpentem clamat Aposto-
liis, cum dicit : Metuo, ne $icut ierpent Evam $eduxH
versuUa »ua , sic temus vestri corrumpantur (li CV.
ZI9 3), Sedncitur verbis hiijus serpentis carnalis no^
sira concupiscentia, et per itlam decipitor Chrisiia-

cogno^cendum, ui esset l«*x in inembris repiigiians
legi roentis, ut eliaiu iii ipsis m**mbrts esset noii
▼oluiiuriiis niotus, Jusia scillcet Dei Yindicu : ut
iHmio qui noluit Deo esse suhjectiis, non haberci
subdiluin corpus. Ergo in id aperii siint oculiam«
borum, ut moverentur concupisceniialiter membra»
Sequiiur :

Et cum itudiisent voeem Donuni Dei deambuioMtis,
m paradiso ad auram.

Diseipotut.

Augustinus, — Post abscnndcront se Adam et
Eva uxor ejus a facie Domini iti roedio liffni paradisi.
Rogo ergo, edissere, quid sit illa Dei deambulatio^

MAGISTER.

Absil enim, at Deus Trfnitas ex boc qiiod ejiis
diciiur deambulatio, corporeus aul loealis esse cre*
datur. Omne locale, corpus est utiqae; et onine

nusAdam.nonCbristiis. Dicitergoisteadmulierem: Qcorpiis, locale esi. Deus vero incorpore» res est.

Cur pracepit vobis Deus ut non comederetis ex omni "•— • — '

ii^no paradisif Sic et hxrcticoriim curiosa cupiditas,
sic praedicaiores pravi ad diligeutiaiii erroris, falla-
cium auditoram carnaliiim corda succendunl, dicen-
let : Quare fugitis scientiam habere latentem, uova
semper exquiriiet boni maliijue scientium penetrate,
Unde illa in Salomone mulier, hsenticorum sprciein
leneus, ^kii : Aquw furtivte dulciores sunt^ et panis
abscondilus navior {Prov, ix, 17). Subjecit deinde
idem serpens : Quacunque die comederetis ex eo^ sta-
iim aperientur oculi vestri^ et eritit ut dii, sdentes bo^
num et matum, Sic et omnes generaliter bxrelici
diviuitalis meritum profltenlur, atqtie scientix polli-
rilaiione decipluntur, et reprehendunt eos quos
simpliciter credentes invenerint : el quia omnino car-
naiia persuadeni, quasi et carnalium oculorum ad-
npiTtionem conantur adducere, ut iuterior oculus
obscureiiir. Sequitur :

Yidit igitur mulier quod bonum euet lignum^ tulU- p
que de fructu iWust et comedit. ^

isidorus. — Mulier comedil ante, non ^ir, ideo
quii camales facilius persuadeniur ad peccatum, nec
lain velociier spiriiales decipiuniur. Scquitur :

Deditfue viro suo, et eomedit. Utique, qiiia posl
deleciationem carnalis concupiscentiie iiostrae, t tiam
raiio nostra subjioiiur ad peccmduin.

Cumque cognovissent se esse nudos^ consuerunt folia
/ieit et contexerunt se, Item, quia sxcuium asperum
aoiplectuutur , qui prurigiiie volupiatis carnalis
uruiitur, (juique dccepii haereiica praviiuie, el gratia
Dei nudati, teguroenta mendaciorum, lanquam folia
ficicolliguiil, facieiites sibi siiccincioria pravitaiis,
curo de Domino vel Ecclesia menliunlur. £t ut ail
Gregorius : Adam nawque post peccatum inobMentioff
mox pudenda coniexit ; quia contumetiam spiritus Deo
intulitf mox contumeliam carnis invenit : et quia nti-
ctori stio subditus etse noluit^ jura camik subditie^
quam regebal, admisit^ ut in ipso se videlieet inobe-

nec eorporaliter movetur; neque loco coniinetnr,.
neque de loco ad locum transfertur. Est oempe ejus
deambulatio Intelligenda per aliquam creaiur»ro>
facia, quam creaturam hominem niisse, ex ipsius
circuiiistantia Scriplurae iutellecium a majoribu&
recolo.

Cregorius, — Citm audisut Adam vocetm Domini
Dei deambulqntis in paradiso ad auram post meridiem,
abscondit se inter li^na paradisi, Nonnunquam |ter
angelos simul verbis et rebns loquitur Dehs, cum
quibusdam uiotibus insinuat boc quod sermonibus
narrat. Neque enim Adam post culpam in divinitaio
videre Deuin potuit, sed increpaiionis ferba per aii-
gelum Jittdivii.

DKCIPDLVS.

Sed quserendum nobis est quid sil qood posl pee-
ealum nominb Dominus in paradiso jam non stai^
sed ombulat.

MACiSTEB.

Hoc patenter datur inteiligi quod imienie colpa«.
se a eorde bominis motam demonsipau Quid cst quod
ad auram post meridicm, nisi quod lux ferveutior
veritatis abscesserat, e t peccairicem animam culpafr
suaB frigora conslringebant. Ad auram namque pohl
meridiem, primus bomo post culpam abscoiisus, in-
venitur : quia eoim meridianum calorem cliaritaiis
perdiderat, jam sub pcccati ambra, quasi sub frigore
aurae torpebat; sicul de eodem peccauti hoiuine
scriptum est : Quia secuius est umbram. Charitalis
eiiim calorem perdiderat, et vcrum solem homo de-
seruit, el sub umbra se Interoi hrigoris abscoiidiu
Unde ei voce ejiisdem Veritatis dicitur : Abunda^
bit iuiquitas, refrigescet eharitat multorum {Matth..
XXIV, it), liicrepavii ergo Adam deambulans, ui
ca:cis roeniibus nequiliam suam non soturo sermoiii-
bus, sed etiam rebus aperiret, quatenus peccator
homo, el per verba quod fecerat, audiret ; et per

dientite suee confusio redundaret^ et superatus diiceret D deaiiibulationem, amisso apteroitatis statu, iniitabiii*

quod elatus umisit. Sequiiur :

DISC PULOS.

Augustinus. — Adduxit Deus ad Adam cuncta otit-
maiia et volaiiHaf vidensque ea^ imposuit nom\na, £l
de mutierc paulo post dicilur.

Vidit igitur muUer quod bonum eseet lignum ad vescen-
dtttii. Ecce Scripiura manifeslissime osienditamboruin
ocuios apertos fuisse. Nec cst enim fas dicere, pri'
mos lioniines csecos factos, et ciir post paululiim posl
ligni vetiii tactum eadem Scriptura dicit : Aperti
suHt ocuU amborum f

HAGISTCR.

Nisi ocolos aperlos haberenl, nec ille aninialibus
iiouiina imponerel, iiec illa videret llgni pulchritudi-
ni*iii. Iloc quippe verum est quia oculot apertos
hal)ereiil, el lauien nisi ad aliqoid essenl clausit
nullatcuus SiTiptura diccrct, Aperti sunt ocuii am-

tatis sue tnconsiantiam cerneret : et per auram,
fervore cliaritatis exputso, torporein suum aniuiad-
verieret, et per decliiiationem solis cogooscercl quud
ad tenebras propinquaret.

OISCIPCILIIS.

Vocatit auiem Dominus Atlamf ei d/jEtl : Vbi e* l
Quid est quod Dominus post lapsum rei|uirii Adam,
Obi es? Nunquidnam diviiia potenlia nesciebat ad
quae i>ost culpam servus iaiiboia fugerai, qucDi
nihil latet?

MAGISTEa.

iloc procul dubio credendum, quia omnia onda ei
aperta suul oculis ejus : sed quia vidit culpa lapsum,
eliam sub peccalo velul ab oculis veritatis absccui*
ditum, quia ienet>ras erroiis ejus approbat, qiiasi
ubi sil peceaior ignorat, eumque evoiat et requirii
diceos ; Adam, ubi cs ? Ver hoc quod vocat, sigiiuii:

^l

QUiESTKONES SUPEU GCiXESItr.

m

dii quia id pttnitentiim revocat : per hoe quoJ re- A deatur, quia unicuique peccatori exordium illomina-

qulrh, iperte Insinaat qiiii peccitorea jnre d.imnin-
dos iguoral. Hoe namque in loco desperati ad spem
redeatii, qoti et ipei iftipii ad spem indulgeutiae pm-
Tocantor. Qui ait : Aiidivf, Domme, vacem iuam tn
|Mr«dMO, et timvd eo f nod nudue e<f «m, et aheondi
M. Qui disit : Qats emm indicavit ttbi quod nudus
UU9 , tust quod ex ligno^ de quo tibi praceperam ne
ronffderef, eomedisti f Dixilque Adam : Mulier quam
dedisti ndhi soeiam^ dedit mihi de Hgno, ei romedi.

Gregorius. — Seiendum summopere esi quod qua-
tnor inodis peccatom perpeirilnr in corde, qnaiuor
ccNisuminator in opere. In corde nainqu'^ siigge-
itione, detectatione, contensn et defensionis auda-
ria perpeiratnr. Fit enim soggestio per ailversarium,
d«*le<*tatio per carnem, consensus per spiritum, de-
fiMisionis iudacia per elationem. Culpa enim quae
lerrere mentem debuit, exiollii» et dejiciendo elevai,
sed gravius elevando supplaniat : unde et lllam primi

tionis esi liumilitis confessionis.

Dixit quoque Deus ad serpentem : Qfita fecisti hoe^
nmlediclus et tnler omnia animantia et besiias tetree.
Snper pecltu tuum grndieris, et terram comedes irifn~
ctis diebus vilas tuce : inimidtias ponam inter le et
mul erem, et semen tuum^ et semen illius, ipsa comeret
capul /Ktim, el tu insidiahtris ejus calcaneo,

Hieronymus in Hebraicis Qucestionibus. — In He-
broM) ita habetur, Super pectus luum gradieris, id
Oitl, ut calliditaies et versuiias cngltaiionum ejus
aiierirel, quod omnes gressus ipsius nequiti» CHset
ei fraudis. Sed et quud sequilur : Terram manduca»
bis^ pro terra Aphar scriptum esi, quod nos favtl-
lam possumus et puUerem dicere. Ipsn conteret
caput tuum^ et tu insidiaberis talcaneo ejus^ qiiia et
nostri gressus prsepediuntur a colubro, et Doininus
conteret Satanam sub pedibus nostris velociier.

llem recapiiu/a/to. — Dicitur postea serpenii : J/o-

bominis rectitiidinem aiiiiquus hoslis bis quatuor » iedictus eris inter omnia animantia, super pectus tuum
ietibus fregit. Nam, ui supra diximus, serpens sua- et ventrem gradieris, Noinine eteniiii pectoris signifi-

ftiiy Eva deleciata est : Adam consensit, qui etiam
requiaitos conflteri culpam., per audaciam nolult.
H*:c vero in bomano genere quotidie agiiur, quod
nrtum in primo parente nostri generis non ignoratnr.
Serpens suasit, quia occultus Tiostis inala cordlbus
bominum latenier suggerit : Eva delectuta esi, quia
camalis sensiis a I verba serpentifi mox se delecta-
tione substernit. Assensum vero Adam mulieri pras-
positus praebuit, quia dnm caro in delectationem
rapitiir, etiam a sua rectitudine spirilus infirmatus
iaclinator. Et requisitus Adam confiteri culpam no-
Init, quia videlicet spiritiis quo peccando a veritaie
dlsjungitnr, eo in ruinx sux audacia nequius obdo-
ratur. Per timorem quippe Adam semetipsum abscon-
surus fugerat, sed tamen requisitus innoiuit, quan-
iDm etiam timens tumebit. Gum enim ex peccato
prffsetis [Kena nietuitur, et amissa Dei facies non
aniitur, tiinor iste ex tumore esi, non ex bumiliiate.

eatur sufierbia nientis : noniine autem veniris, ut
SeptuaginU trnnstulere, significantur desideria carnis.
Hisenim duabus rebus serpit diabolus eosquos vult
decipere, id est, aut lerrena cupiditate, et iuxuria,
iut superbia et insana ruina. Et terram mandueabis^
id 051, ad te pertinebunt guos terrena cupiditate de-
ceperis. Omni6tfs diebus vttte fuof, id est, omni tem-
pore quo agis lianc polesiatem, inte illam uhimam
pogiiim judicii. Inimicilias ponam iuter te et mulie'
rem, et semen /niim, et semen Utius. Semen diaboli
perversi suggestio est; semen mulieris, fructiis e$i
boni operis, quo perversae suggestioni resisiitur.
Ipea caput iliius eonteret^ si eum mens in ipso initio
nialae suggestionis excludit : ille insidiatur calcineo
ejus, quia mentem qnam prima suggestione non de-
cepit, decipere in finem tendit. Quidam autem boe
quod dictum est : Inimicitias ponam inter te et m»-
Uerem, du Virgine, de qiia Dominus natus est, in-

lisdem etiam qualuor modis peccatum consummatur ^ iellexerunt, eo quod illo tempore ex ea Dominus

in opere« Primo namque lateiis culpa agitur, postmo-
dnm vero etiam anle oculos bomioum sine confu-
ikine reaios aperilur : dehinc et in consuetudinem
ducitur, ad extremum quoque vel falsa^ spei sedu-
ctioDibus , vel obstinaiione miserc desperationis
ennlritor. Sequitur :

Et dixit Dominus ad mulierein : Quare hoc fecisti ?
Quee respondit : Serpens deeepit me.

Gregorius. — Ad hoc quippe requisiii fiierant, ul

peccaium quod Iransgrediendo commiserant confi-

lendo delerent. J}nde ei serpens ille persuasor, qui

Bon erat revocandus ad veniam, non de cuipa est

requisitus. Interrogaius itaque bomo est ubi e^isel,

ut postperpetratam culpam resipisceret, et confiteii-

do agnosceret quam longe i conditoris sui facie

alweessil : sed adhibere sibimet utrique defensioiiis

solatia qnam confessionis elegerunt. Cuinque excu-

snre peccaium voluit vir per inuiierem, inulier per

nerpentem, auxerunl culpam, quam liieri conati

«tiii : oblique Adam Dominuni langens, quod ipse

peccati eorum auctor exstiterit, qiii inulierem fecit;

Eva culpam ad Dominum referri, qui serpentfm in

paradiso posuisset. Qui enim ore diaboii fallentig

audieraot, Eritis ut dii^ qnia Deo esse siniiles in

dlvinliate non quiverant, ad erroris sui cumulum

Deom sibi siinilem fac^e in ciilpa conati sunt. Sic

ergo realum soum dum derendere moliuntur, addi*

deirunl, ot culpi eorum itrocior discussa fieret quam

fuerat perpetrata. Unde nunc qiioque humani gene*

f is rami ex bac adhuc radice amarittidinein irabuni,

ei cam de voto suo quisque arguiiur, sub defensio-

nom vertris quasi sub qiiadam se arbore foliis ab«

scoudii, el velut quaedam excusationis sux opaca

secrela faciem Conditoris fugit, duin non vult co-

l^nosci quod fecit. In hac videiicei occultatione iion se

Doroino, sed Dominum abscondit sibi. Agit quippe

ne omnia videntem videat, uoi\ autem ne ipse vi*

nasciiurus, ad inimicum devincendum, et ad mor-
tein, cujus ille auctor erat.desirueiidam promitieba-
tur. Nam illud quud subjunclum est, ipia eonteres
eaput tuum^ et tu insidiaberis calcaneo ejus : hoc de
fructu ventris Mariae, qtii est Chrislus, intelligitur,.
id est, Tu eum suppbntabis, ut inoriatur : ille autem
victor resurgel, et capui tuum conteret, quod esl
niors. Sicut ei David dixerai ex persona Patris ad
Filium : Supcr aspidem et basiliseum ambulabiSt et
coneuleabis leonem et draconem, Aspldem dixit mor-
tem, basiliscum peccalum, l oiieiu Auticbrlstum»
draconein diabolum.

Hieronymus in eodem tibro. — Multiplieans mn/fi-
plicabo tristiiias tuas, ei gemitus tuos, et ad virum
eonversio tua. Pro tristitia et gemitu : in llebraeo, do-
lores conceptus, habeiur, cl, ad virum conversatjo
tua. Pro conversione Aquila societitem, Symmacbus
appetitum, vel Impetum transtuleruni.

Alibi Isidorus. — De peena iutem mulieris quid
significet quod ei dicilur, In doiore paries fiiios^ nisi
quia voluptas carnalis cum aliquiin milam consue-
tudinem vult vincere, patiiur in exordio dolores»
atque ita per meliorem consuetudinem parit bonum
opus quasi Altos. Quod vero adjecit : Et conversio
tua ad virum itcnm, tt ipse tui dominabitur^ lioc si-
gnificat quod illa volontas carnalis, qua cum do-
lore reluctaverat, ut lacerel consuetudiiiem bonam,
Jam ipsis erudita doloribns cautior At ne corruat, et
obtemperal rationi, ei libenler serril quasi viro ju-
benti; vocaturqne dehinc maier viTorum, id esi,
recte faciorum, quibus conlriria sunt peecata, quae
noinine mortuorum significantur. Ada vero dixit :
Qifla attdi«li vocem uxoris tuee plus quam me, et reli-
qua. Et deinde : Maledicta lerra in opere tuo : in /a«
bqribus comedes eam cunctis diebus vites tum : spinas
et tribulos gehninabit Ubi^ et eomedes herbas tinm, ot
reliqui, usque, 7erra «i, el ta terram ibi$.

8^

BED^ VENGRABiLIS OPP. PARS II. S£CT. U. — DUBIA ET SPURIA.

W

Hierotiymus, — Maledicla terra in operibus tuit. A videiicei linmorlalilati» imitso. Cureut eaui rooria-
Opera hic iion ruris colendi, ut pleriiue puiaiU, scd liiaiis absurbuit, et dum a juvenlate ad senium, a
i>«*ccM'a sigiiiAcani. Iii ilebr.To habetur. ei Aquiia iion seoio traherelur ad roortem, iranseando didicit quid

discnrd»t d cetis : Maledicla humu$ propter te. Et
Theodolio : Maledicta Adama in transgreisione tua.

DISCIPULLS.

G-egorius. — Maledicta terra in opere tuo^ cum
maledictionis jacuhim divina vo*x grave striiat til-
tione plecleiiduin, iia ut regni quoque coeleslis adi-
tum ciauJal Quid esi quod nunc peccanii bomini in
terra maledictio divina voce, hoc ((uod bomo fa-
cere prohibetur, infcrtur.

NAGISTER.

Sciendum est quod Scriiitura sacra duobus modis
maledictum memorai : aliud videlicet quod appro-
bai, aliud quoii damnat; nlterum eniin maledictiim
profertiir jiidicio jusiiita*, alteruin iivore vindicl». Ma-

quKJ
aiando fuit : cujus nos quia de propagine Dasciroar,
radicis aroaritudinero quasi in virgulto retinemot.
Jam quia ex illo originein ducimus, ejus cursum na^
sccndo fortimur, ut eo ipso quotidiano momento quo
Tivimus, incessanter a vita iransearous, et vivendi
nobis spatium unde erescere creditur, inde decre-
sc.-it; quia dum infaniia ad pueritiaro, pueritia ad
adoleaccntiam, adolesceiitia ad juventutero, juventii«
ad scnectiitero, senectus transit ad monero, in cursu
yiue praeseiiiis ipsis aiigmenils ad detrimenta impel-
Ktur, et inde semperdeQcit undese protfcere lu spa-
tium vit» credil. Fixum elenim staturo bic babere
iion possumus, ubi transituri venimus, atque lioc
ipsum nostrum quotidie a viia iransire, quetu viiie-
licet bpsuin priinus homo ante culpain baliere non
potuit : quia tempora eo siante iransiebant, sed

ledictum quippe judicio justitisp, ipsi primo homini g poslquam deliquii, in quodaio se Slatus sui proiinus
peccanli prolalum ej^t, ciim audivit : Maledicta terra inveuit defectu.

tii opm /110. Malediclum ju^tili.e jndicio profertur,
cum ad Abraham diciliir : Maledieam maledkenti'
bus tibi {Gen. xii, 3). Rursuin, quia maledictum non
jiidicio jiisiiiiae, sed livore vindictae promitHr, voce
Pauli prxdi^antis admonelur, qui ait : Benedicite^ et
nolite maledicere {Hom, xii, 4), et rursum : Neque
vmtedici regnum Dei po$sidebunt (/ Cor, vi, iO). Deiis
«rgo maledicere diciliir, et tameu maledicere homo
prohibetur : quia quod homo agit malitia vindicias,
Dcus non fapit nisi examine el virtute jusiiiii£* Nam
et sancti viri cum maledictionis senteniiam profe-
runt, non ad haiic ex voio ultioni*^, sed ex jusiitia
ezamine erumpunl. inius en m subtilc Dei judicium
aspiciuiit, et inala foras exsurgeniia : qui a male*
dicto dcbeant feriri, recognoscuiil, et eo in male-
dicio non peccant, quo ab intenio judicio non discor-
liant. Hiuc esl quod Petrus in offerenlem sibi pecu-

um Simonero, senteniiam malediciionis \niorsii, pV^^\^' Auat, Msraet, veustuui

dicens : Pecunia tua tecum sit in perditionem {Act. ^ ^»»*)» q""nif»do hic dicil : Eo

VIII, 20). Qui enim non ait Est, 8 d Sil, non indica- «^*'/ /^«*^'" ^«' ' Nobis eni

tivo, sed optativo roodo : sed h:vc dixisse signavii.

IJiiic Elias duobus quinquagenariis :id se venieniibus

cUxit ; Si homo Dei stim, veniat ignis de eaelo^ et con-

sumat vos (IV Reg. i, iO). Quoruni utrumqiie sen-

tenlia qiianla veritaiis ratione convaluit, terminiis

caiisae monslravil. Nam e| Simon xtenia perdiiionti

interiii, et duos quinquagenarios desuper veniens

flamma consumpsit. Virtus enim subsequens tesiifi-

catur (piia mentem {sic) maledictionissententia premi-

lur. Cum enim et maledicemis innoceniia permanei,

et lamen eum qui maledicitur usque ad interitum ma-

ledictio absorbel, ex utriusque partis fine colligiiur

quia ab uno et inlimo judice in reum suropta seuieu-

lia jaculatur.

hidorus undesupra, — Jam vero per sentcniiam
quoe in virum infertur ratio nostra arguiiur, qux et
supra peccati concupisrentia seducta a paradiso
beatiiudinis remoia habet roaiedictionis terrenui D sium, et vivere in wlcrnum. fC/fci/^ifeAi/am />otmnui

Hieronymus, — Et vocavit Adam nomen uxorin
811« Eva, eo quod mater sit omnium viveniiuro. Eva
quippe viia interpretatur, sive calaroilas. De qua
pueia ita cecinit :

Eva columba fuit tunc caodlda, nigra deinde
Pacta per angaintiro roalesuada fraode venenmn,
TiDxil rt inoocuum maciUis wrdentibus A Jun,
D«t oodis fii.uliia drace mox teguiina viclor.

Fecit Huoque Dominus Deus Adte et uxori ejus lu-
nicas pelliceas, et induit eos, et ait : Ecce Adum
guasi unus ex nobis factus est, sciens bonum et malum,
Nunc ergo vide e ne forte mittal mnnum suam, ei
Bumat eti%m de ligno vita, et cemedat, et virat in ettet'
num.

BISCIPULUS.

Au^ttariiiui. — Cum Deus unus sit dicente ScrW
ptura : Audi^ Israel^ Deus luus, Deus unus ett (Deut,

Eccc Adam guasi unus e%

enim pluralitatein insl-

nuat.

MAGISTER.

Deus enim quamvis unus sit, taroen Triniias eai,
Pater scilicci, el Filius, et Spiritus sanctus. Uous
ex nobis dictum est non propter pluralitatem deo-
rum, sed propter pluralitatero personarum, scient
bonuro etmaiuro; ac si diceret : Sicut nos scintus
inter bonuro obedientiae, et roaluro inobedientiae : Ita
nuiic Adam inlelligit quia non soliiro fuit factus
qualis fieri debuil, sed nec quod factus fuerat con«
servavit. Accepit ctiam tunicam pelliceam diviuo
iiiilUy quo numero corporis mortaliias significaH
solet in historia. In allegoria auiem carnalibus seu-
sibus abstraciae voluplatis, quae carnaliler viventeui
divina lega consequuutur ei contegnnl, quasi ali-
quando ad Deuro converleret, possitque aliquando
manum porrigere ad arborero vitae, id est, ad Chri-

operationes : babet et dolores lemporaliuin cura
rum quasi spinas et tribuloB. Sic tainen dimiltiiur a
paradiso bealitudinis, ut operatur terram, id est,
ut in corpore i^to laborcl, et collocet sibi meriiuiu
redeundl ad vitam beatain, quae paradisi nomine
aignificatur ; possiique aliquando manuro porrigere
ad arborero vit», et vivere in aeternum. Mjuus au-
lem porrectio bene significat crucem vel cruciatuin
pcenitenti», per quam vita recuperalur aelerna.

Cregorius* — Terra ea, et in terram ibis. Prirous
namque horoo ila condiius fuit, ut roanente illo de-
ciderent leropora, ne cum temporibus ipse transi-
ret. Stabat ergo in momentis decurrentibus, quia
iieqiiaquam ad viiio terminum per dierum incre-
menU lendebat. Subal tanto robusiius, q»aiito su-
perstanti ardeotius inhaerebat. Al ubi vetitum conli-
fii, roox o0enso CreatQre coepit ire cum tempore.
iJudo ei dictuui est : Terra es, et in terram ibis^ slalu

Deus de parndi$o, ut operaretur terram de qua «ifni-
ptus est : coUocavil ante paradisum voiuptatis Cheru-
bin et fltimmeum gladium atque versatilem ad cusiO"
diendam viam ligni vitas^

Hieronymus.' — Non ut alii putant qiiod ipsum
Adain, quein ejecerat Deus, habiiare fecerat contra
paradisuin volutilalis : sedqtiod illo cjecto ante fores
paradisi Cberubin et flammenm gladium posuerit ad
cu^itodieudum paradi^i vesitbuluro, ue quis possit
liitrare. -*

Isidorus. — Per flaroroeam framearo, id eH per
temporales tribulaliones, peccaia sua agnoscendo et
gemendo : elperCherubin, id esl pleniludinem scien-
ti:e, qu£B est charitas, pervenial ad arborem vitae
thristum, et vivat in «lernuin. Item : Cherubin nam-
que pleniiudo scicniiae interpretatur; framea vera
versaiiiis posita ad custodiendam viam ligui vita%
tcmiiorr^icSf ui supra di&imus, piKii» inteliiguntut.

t^5

QUifiSTIONES SUPEK GENESIM.

^2i

Neino enim potest perveiiirc ad arborem vit;e, nisii A
per has duas res, lolernntiam vldel.cet molesiiarum,
et pleniludinem scientiie, id est, pcr chariiatem Dei
et proximi. PienUudo enim legis^ chariias {Rom.
Kfii). Adam wero cognovit uxorem luam, quce concepil
et peper.t ei Catn; rurMumque peperit frarem eju» Abei
(Gen. IV).

hidotUM, — - Nativilas duoruni (iliorurti Adam si-
militudinem babei duorum populoruin qui erant di-
versis lemporibtis ad ftdem venturi, pari opere, et
dissimili charitaie ante Deum. Puit autem Abel pa-
frlor ovium, Cain vero agricola. De quibus poeta
cecinit :

f ralrum sacra Deus nutn distante duorom
ifislimat, acciplens viva el terrena refutaus,
Rusticus invidia pastorem sleriiit.

Forma animx eiprimitur caro nostra la munere
Cain. Abel pastor ovium, ui jam diximiis, et Cain
:igrieola. Factum est autem po$t muitos dies^ ut offer^
T^t Cain munera
ifuoque obtulit

Ifus eorum, et respexit Doininus super Abei et supr
munera ejus ; ad Cain rero, et ad munera ejus non
lespesii. Iratusque est Cain veiiementer, et concidit
vu 111« ejus (Ibid,).

DISCIPULUS.

Eierongmus. — Uiide scire polult Cain, quod fra-
tris muncra suscepisset Dcus, ei sua repudiasset ?

UAGISTEB.

Vera est igitur illa inlerpretatio, qiiam Theodotio
posuit : Et inflammavit Dominus super Abel, et super
sacrifieiu.n ejus ; super Cuin vero et super iacrificium
ejus non inflainmavit. Ignem autem ad sacriflcium de-
voranduin solitum venire de coelo t et in dedicatione
templi sub Salomoiie legiinus, et quando £lias in
luoute Carmelo construxit aliare.

DISCIPULUS.

nisciPULUS.

Gregorius. — Quomodo intelligidir : Si recte oSfi"
raSf no i recte autem divida$, peccasti ?

MAGISTER.

Recte enim ofTeritnus, cum recla inteniione quM
a;!imus ; sed recle iion dividimus, si non hoc snbii'
liter discernamus. Oblata eiiiin recie , dividere esi
quijeiibei bona no^tra studia, sollicite discerncmio
pensare. Qiiod nimirum qui agere dissimuiai, etium
recte offerens peccat. Recieergo offerimus, cum boiio
sludio bonum opus agimus ; sed recie noii dividi-
mu8, si babere discretioiietn in bono opere posipuiia-
mus; et recie non dividimns, ti ea qiiae Deo dominte
accipimus impertiri proximis negtigimus.

DI3CIPULUS.

Augustinus. ^ Dixitque Cain ad Abtl : Egrediamur
foras. Cumque e$$ent in agro , con$urrexit Cnin adver"

«»m c« ««..:r« P«'" "•«"" «'«^». «• ^ii^r' ^^^ ^^^^ .^^^^^ ^ ^^ interfecit eum (Gen. iv).

mera Doiumo de frucltbus terrce; Abei g y„.j ^. /j.^^^ ^^^ ^^^^ ^ J^ ^j^^j . /

it de pnmogenlis gregis suu et de adtpt- iuieifecit 1

HAGISTER.

Jam superius diximus Cain signincare JuJjros, qui
Chrislum occiderunt, Abel vero Chrisium. Occiditor
iiaqne Abel minor iiatu ; occidiiur Chrisius capui po-
puli miiioris naiu : a populo Judxorum majore naiu :
lUe iu agro» iste in Calvariae loco.

Interprelatio Nominum. — Cain posse$$io sive isH
mentatio interpretatur, Abel vcro iuctu$ sive vaniias^
vel vapor , aut miurabili$.

IsidoruSm — Deinde interrogat Daus Cain non tau-
quam igiiarus» sed inntiuam judex reum , quem pu-
nial, ct dicit ubi sit frater ejus. Uespondit ille nescire
se, nec ejus se esse cusio.tein. Usque nunc quid »o-
bis respondenl Judxi, cum eos lioc sanctaruin Scri-
pturarum voce inierrognmus de Chrisio7 llli nescire
Cbristum respoodeut. Fallax enim Caiu igiiorantia

Aii^tu/ifitff. — CurCain ex terrx fructibus mu- C Judxorum falsa est negatio ; essentauiem uuodam

nera reprobaniur, et Abel de adipibus grcgis sui
muaera suscipiuniur 7

MAGISTER.

Cain typum gerebat Judxorum, quia illi corpo-
ralia sacramentu secundum veius testamentum exer-
eebant. Uorum enim saeriflcia siiperveniente lesia-
meoti novi fide, ex iiuioceniia Deum laudandis (sic)^
quod significabant Abel ex ovibus munera quse a^xi^*
piuntur. Unde et in psalmo de oblatione prioruiu :
Obiationes et holocau$ta nolui$ti (Psal. xxxixj.

DISCIPULUS.

Hieronymus. — Quid sibi vult quod dixit Dominus
ad Cain : Quare concidit vuitus tuus ? nonne $i r cte
offeras , non reete autem divida$ pecca$ti , quie$ce ;
ad te eonver$io ejus, et tu dominaberis itlius (Gen. iv).

MAGISTER.

Necessitate compellimur in singulis diuiius iinmo-

modo Christi custodes, si Christianam fldem accipere
et iustodire vuluisseni. Dixitque ei : Quid fecisii ?
Ecce vox $anguinis fratri$ tui ciamat ad me de terra.
iVtinc igitur matcdictus eris $uper terram^ quas aperuit
0$ $uum, et $u$cepit ^anguinein fratris tui de manu tua
(Ibid.).

n^^ciruLUS.

QiiomoJo inlelligiiur sauguis Abol de terra ad Do-
mlnum clamusse?

MAGISTER.

Sanguis Abel significat sanguinem Christi , quem
untversa Ecclesia accepluni dicunt : Amen. Nani
qualem clamorem faciai universa Ecclesia, dum po-
tanlur sanguine Christi, et dicunt Ameu, tu ipse
consldera. Judaei ergo, qui intelliguntur in persona
Cain, quia non credunt Christum , nec potaniur san-
guine Christi, nialedicti sunt super lerram, super

Mri. Siiiuidem multo alius in Hebr;eo quaro in Se- D illam scilicet tcrrain qiiaB aperuit us suuiii post con-

ptuaginta translatoribus sensus est. Ait euim Deiis
»d Cain : Quare ira$ceri$, et quare concidit vuttu$
tutu ? nonne $i bene egeris^ dimittitur tibi omne deii-
ctum ; et $inon bene egeris^ anie fons pcccatum lede^
bil^ et ad te $ocieta$ ejus , et tu dominare ejus. Quod
autem dicit, hoc est : Quare irasceris, et mvidiae iii
frairem livore crucialus , vultum dimittis in lerrain.
Nonne si bene feceris, dimittetur tibi omne delictum,
sive ut Theodotion ait : Acceptabiie erit, id e^t, mu-
Hus luuin suacipiam, ut suscepi fratris tui. Quod si
inale egeris, illico peccatum ante vestibulum tuum
^etlebii, et lali janitori comitaberis ; verum quia
liberi arbitrii es, moneo ut iion tibi peccatuin, sed
tu peccato domineris. Quod aulem in Sepiuaginta
iuterpreiibus feciterrorem, illud est, quia peccatum,
id est, aihath, iii tlebrxo generis mascul.ni est, iu
Cneco femiuini ; et qui inierpreiaii suiii, mascuiiuo
illud» ut crai in ilebraiif, gciicrc traasiulcrunt.

fessionem, et bibit sanguinem fratris sui, id est,
Christi sui : quein quia Judjei iion bibunt , iuale.licti
suiit. JNunc igiiur maledicius eris $uper terram^ ei re-
liqua, usqne, OitiftM qui occiderit Cain $eptupium pU"
nietur (Ibid.),

DISCIPDLUS.

Damasu$ ad Hieronymum, — Quid sibi vult quod
scribitur in Geiiesi : Omni$ qtU occiderit Cain septU'
pium vindictas exsoivit (Ibid.).

HAGISTER.

Hierongmus ad Damasum, — Anteqiiain de qiue-
stione dicaiiiUii, rectuiu videiur ut editiones siiigu-
loruiu cum ipso llebraico digeramii^i, quo faciiius
seii^us Scriptur;» possit intelli^i : Yaiomer io adonai
iaclien col horeg Cain, sibathaim iucam, Aqiiila : Et
dicit ei Dominu$ : Propterea omnis qui occiderit Cain ,
sepempiicitiir ulciscitur. Symmjchui : Et dicit ei Do"

W7 BEDJ; YENERABrUS OTP. PARS It. SECT. n. — DUBtA ET 8PUR1A. fW

mimcf : iVon ik, seil otwitt ^ut oaidml Cmn. hebdo- A dicens : Ne$cw ; nunquideusia$ fratris mdimn{lbid,)T

nmde, she septies vindicabUwr, Sepluaginla et Tlieo* sextum. quii seipsum damnaverit, dieens : Major

dotion : Et dixit ei tkminus : Non sie , sed omnis qui $$t iniquitas^mea quam utdimittar (tbid.) ; gepUmuni,

eeciderit Cain, septem vindictas exsolvit. PostqiiJim «"»• «— -««m«afn. aai.^u nmnii»niUm ou...n<i..ni»

Cain occiderai fratr«m, iiMerr<»galus a Domino : Vbi

e$t Abel ^rater tuu$ ? eontumetiose respondit : Nescio;

nunquid custos fratris mei tum (Ibid.yl Qiiamobrem

sualedictione damnalus, ut gemens el tremens viTe-

rel, noluit \eniain deprecari ; ^eil pccc^tis peccau

eongeminans tanlum pulavit iier»», cul a Domino

non possii ignosci. Denique respondit Domino : Ua^

jor causa mea quam ut dinutiar (Ibid.). id est, plus

peccavi, quam ut me rear absolvi. Ecce rejieis me

hodie a facie terros^ et a facie tua abicondar, et ero

^emens et tremene svper terram ; et erk omnis qui i»-

veneritme^ occidit nie (Ibid,), Ejicior, inquil, a con-

spectu luo, et conscientia sceleris tremebundus tu-

cem ipsam ferre iion snsllnens, abscondar ut latiteii>»

et erit omiiis qni invenerit me, occidit ine. IIsbc se-

ciindiim Sepiuaginta Editionem. Hic nobis sensns j^ (A/a/iA. ivni)? Dicit ei lesus : iVofi dico tibiuequa

fidelur. De eo aiiiem quod Aqnila posiili, Sep^em- — '•— -^ •*—..- .w..«/^*-. .-«»;-. /ifcj/i \ «> ....1«...^

pliciter, et Symmachus, Hebdomade, sive sepiies,
vindicabitur, inajoriim nostrorum ista sententia est,
qiiod putant in seplima generatione a Lamecii inler-
fectum Cain. Adam quippe genuit Caln, Cain genuii
Enocb, Enocb gennit Irad, Irad genuit Havinel, Ma-
viael genuit Hatbusael, Matbusaei genuit Lamech^

aui septimus ab Adam, non sponte, sicut tn quodaui
lebrao volumine scribitur, inlerfecit Cain, ut ipse
postea confitetur : Quia virum oceidi in vulnere meo^
etjuvenem in livore meo^ quoniam $eptie$ vindicabitur
deCain^ de Lamrch autem septuafies seplies (Ibid.).
Et quidam de Caiu pniant, ^uod iii septima genera-
lione a Lamech iuterfectus sit, et, joKla aliam expo-
sitionem, poenam sui sceleris dedertt, quod tot geiie-
rationibus gemens et Iremens viverei super lerram.
Nihil arbitror obscurum remansisse, dum ei Iremore
eoriioris et foriat^e mentis agiiatum se esseintelligilt
ae si diceret Dominus : Omnis qui occiderit te, ama-

quia nec damuatus egerit paeniteotiam , seeundui»-
Ninivilas et Ez^^cbiam regem, qui imminenlem mor-
lem lacrymif disttilerunl, ut qui dainnati fuerant,
non perirent, sed agentes peenitentiam impeirareai
misericordiam Dei. Nam et dieunt Ulum a clemen-
tissimo Deo ideo usque ad seplimam generationeiD-
fnisse delaturo, ut saltem malis ipsls et longopviiatis
rocBrore compulsus poenitentiam ageret, ul merereiur
absolvl. Nonnulli septenaritim numeriim plenum et^
perfecHim interprelantur, de uiulti!» Scripturanuii
locis testimonia contrabentes, ei bunc esse sensuin
quem supra perstrinximiis, quia qni inlerfeceriiCain».
ab ingenti eum, et omnia supplicia transeunte, libe-
rarei poena. Sunfr autem qui et de Evangelio inier-
rogatioiiem Petri replicent : Domine , quoties pecca*
verit in me frater tiifut, et dimilkm ei ? u^ue saptiea*

$epne$t $ed usque $eptuagie$ $eptie$ (Ibid.), et pntau^
mortem aique peccatum in septima prugenie tabbaii-
lasse,. quaiido Euocb raptus est, et noninveniebatur^
quia transtuUt eiim Deus. De septuaguila autem ei"
septem illam espositionem sequqntur : io adventu
Ciipisti, moptis ataue peccati aculeum esse confra-
ctum. Ponam et aliam opinionem,, ne quid videar
prseiergressus. Quidani sepiimom annum remissio-
iiis, et qniiiquagesimum jubiliei, et quadriiigentesi-
miiin nonagesiinum> quod volunt inieiligi septuagies
seplie^, multift modis interpretantur, asserenles ob-
lianc eausam quinqnagesimi el quingenietimi numerh
sacriti iiv Evangelio positum dcbiiorein, et qninqiia--
gesimum psalmuin pcetiiteuiije^ qui sepiein conflcitur
sepiimanis,. ei in principio octoadis eruinpil. Verum-
ne longius sermo proeedai^ bucusque super hoc lu-
cutum esse sufflciai, quia et ex bis que reperimos
ingentem tibl dispuiationis silvam^ poteris ipst couli-

-, cere, sciens Origenera duodceimuin et leriiodecimuto

gno te liberet cruciatu; non quod percusserii Cain, se- C in Genesi librum de hac lantum quaesiione dictasse.

plemultionibussubjicieiMlussit, sed quodseptem vio-
dic:a8,quae in Cain taiito lempore cucurrerunt, solval
iiiterfector occidens eum, qui Titae fuerat derelictus
id poenam. Quasi loqueretur Doniinus ad Cain : Nou
ui vis morieris, verum longacvo leuipore custodieiis
ad vitani : et tam infeliciter in hac luce versaberisi,
utquicunque te occiderit, beneficium praislei oc-
ciso, dum de tam multis te liberet cruciatibus. Nune
vero illud quod non interrogaveras, dum aliud agi-
mus, irrepsit, quae sunt septuagiuta sepiem vindici;e
qiix in Limecn eisolvendie sint. Aiunt ib Adara
iisque ad Cbristum generaiiones septuaginia septem»
Relege Lucam evaogelistam , et invenies ita esse
quie diciinus. Sicuti ergo geiieratioiie septima Cain
peccatum est dissolutum, non vind.cabil quippe bis
Dominus in idipsum, el qui semel mala sua recepil
in vita sua, non eosdem cruciatus patietur in morie,
quos est passus in vita sua; lia et Lamech peecatum.

Egre9sus Cain a fade Domini, habitavit tn terra Naid*
(Gen. iv). Non est igitur tcrri Naid, ut vulgus nostro-
rum puiat, scd expletur sententia Dei , nuod buc at-
qiie itluc vagus et profugus oberravit. Iii llebrxo Nod.
difitur, ei iulerpreiatiir voXiuo/Afyoc, id esl, /Iu-
ctuans et tnsia^tftf , ac incerta sedis.

Recapitulatio, — DtMi etiam Deus ad Cain : Matedi'
etu$ eri$ $uper ttrram (Gen, iv). Manifeste Judxos hoo
in loco significare niiiil diibium,. qnod notentes esse
sub gratia, sed sub lege, ui ess<tni ab Ecclesia male-
dicii, iestificante Aposiolo : Quicunque enim ex ope-
ribu$ legi$ sunt^ $ub nsaledicto $unt {Gatat. iii). Se*

?|Uilur : Ctttit operatu$ fueri$ lcrraut, nom dahit tibi
ructu$ $uos (Gen, iv). lu ipMiio enim terrim, qiiam-
Cbristus portavit, id est, in ejus carnem, ipsi operati-
suni saluiem nostram crucifigeiido Christum, qui roor-
iiiiis est propter delicta nostra. Nec iamen dedit eis.
eadem terra virtutem suam , quia non justiflcati suui

id esi, lotius muodl atque sanguinis, qui eflusus esi, J^ virtuie resurrectionis ejiis, qui resurrexii propter
Christi solvitur adventu, qui tollit peccata mundi justificationem nostram (jBom. iv), oui eisi crucltixus

(Joan. i), qw lavit amictum suum iu sanguine uvcB{Gen*
XLix) , et lorcutar calcavil $olu$ (Isai, lxiii) ; qui de
Edom ad coeluin rubicundus ascendens (/frid.), cta-
mantibus aiigetis mfraculuin pra:buii : Etevate porttt$
principee veetras^ et introibit rex gtorice, Quis est iste
rex atorim? Dowinus virtutum^ ip^e est rex gtoria
(P$aJ. xxni). Heferebat mibi quid;ira Hebraius in
apocryphis eorum libris septuaginia septem animas
ex Lamech progenie repeiiri, quae dlluvio deleue
sint, f I iu hoc numero de Lamecb faciam esse vin-
dictam, quod genus ipsius usque ad cataclysmuin
aqua perseveraverit. Alibi de septem vindia s Caio
varie suspicantur, ei priuium e|us asserunt fuisse
peccatum. quia non recte diuserit; secunduiu, quia
iiividerit fratri ; terllura, quia dolose egeiit, dicens :
Transeamue in campum ; quartum peccatun^, qnia io-
lcrfecit frairem ; quiutum, quia procaciter negivcDt,

est ex infiriiiitate nostra, sed vivit in virtute Dei (i/
Cor. xiii). llasc esi ergo virtus terne illius, quam non
ostendit iuipiis et iocreduiis. Uode nec resurgens
eis a quibus erat crucifixua apparuil, lanqnam Cain
operanti terTaui, ut granum iilud seiuinareiur. Vagu$-
et profugue (Gen. iv), sive ui iu Sepluagiiita scriptuin
est, Gemens et tremens eri$ in terpa. Niinc ecce qiiia
iion videiil, quis nou agnoscal in iota terra, quacun-
qiie dispersus e^i iile populos, quoioodo sit lagus rit^
gentibus, ei profugus a Jerusalem» quomodo geiiiat
amisso regno, et tremal liiuore sub innuinerabilibus
popiUisCbristianis. Ideoque respondtt, dicens: Jfo/or
est imquita$ mea^ quam ut venimn merear, Ecce ejidf
me hodie a faeie terra, a tuaque abecondar fdde; e$
ero vagu$ et frofugu$ in terra. Et erit omni$ qm invo^
nemt me, ocddit me (Ibid.), Vere iiide vagus et pro-
fiigiisgemiiei tremii, etiam ne regoo perdilo ter-

!U9

reno TislUli morte oceidtUir. Hmc diclt iiiajorein
raiii^am quam illam, quod et terni nostm non dat
Tirtiiteffl soam, ne splritaliter moriaiur. Garnaliter
•eifli aapil, et abseondit se a facie Dei, id ett, iratam
Deom liabere grave noo outat ; aed hoc tiroel, ne
inTeniaiur et occidatur. Carnaliter autem saplt tan*
qoaa operans terram, cujus virtutem non accepit.
Sapere autem tecuiidum camem mors est {Hom. viii)«
^m iile non intelligens amisso regno gemit, et
corporalem inortem timel. Sed quid ei respondit
Deue t Nequaquam iia fiet ; ud omnh qui occttUrit
-Cmim^ iepiuphim fmnielur {Gen, iv). Sive, ut Septoa-
^iBU transiuleniiit : SepUm viwiiciat extolvei^ id
est, auferel ab eis sepiem vindieias , quibus alligati
simt propler realum occisi Christi , boc toto tempore
qond se|>tenario dieriim numero volvitur magis, quia
non inierilt gens Judsa, satis appareat fldelibus Chri-
-siianis, sed solam disperslonem meruerunt, juxta
<|00d alt Scriplura : Non oceidee eot^ ne quando obli-
^mcmawr leme iuw. Dieperge Uloe in viriute tua^ et de-
i^ane eoe {P$at, lviii).

Recapituiaiio, — Po$u%i DomiHue Cain ngnum , ti(
noii eifiii interficeret omme qui invenisut eum (Geii. iv).
Hoe revera mirabile e»t, quemadmodum oiniies geii*
408, qu» a Romanis subjogalae sunt t in ritu Roina'-
Borom sacrorum transierint , eaque sacrilega obser-
Tanda et celebranda susceperiiit ; gens autem Judxa
sive sob paganis regibus, sive sub Cbristianis, non
•araisit signnm l^is et circumeisionis suao, quo a cac-
leris geiitibus populisque disiinguitur ; sed omhis
imperaior vel rei, qui eos in regno suo invenit, ciim

Ssuo signo eos invenit, et non occidit. Exiu ergo
I a facie Domini , ei habitavii in terra Naid {Ibid,),
Sie 01 Jadicl et omnes qui^diversis erroribus eonlu*
oucea suni, resistendo veritad, venundati eiennt a
fticie Dei, id est, a misericordia dilectionis ejas» vel
a participaiione lucis ejus ; et habitant profugi in
4erra commotionis , id e»t, In cjrnali conturbatiooe
«ontn jucundiiatem Oei, hoc est, contra Cden, quod
4nterpretatar epulatio^ ubl est plantaius paradisus.
Sequitur :

Cognom autem Cain uxorem stiaiti» qua concepH et
peperit Enoch , et asdificavit civitatem Cain ex nomine
filH suk Enoch (Ihid.).

DISCtPtJLDS.

Quid ergo sibi per Oguram vult « quod Impiorum
progciiieaciviutem in ipsa mundi origioo eoostruxit?

HAGlSTEa,

Fr«nosc;il charilas ina quia cernis impios in bac
vila esse fundaios, sanctos vero huspites et peregri*
noi esse. Unde et Abel tanqoam peregrinus lu terris,
id est , populus Glirisiianus non condidii civiiaicm.
Soperaa est enim sanetonim civiias , qoamvis hic
pareat civis , in quibus peregrinatur , dooee regni
ejui teropus adveniat.

Srqiciliir repeitlte. ^ Iste fiiins in cujus nomine
eondiu est Cnoch, id esi« terrestris Jerusalem, quod
iaterpretatur posjeisio , sigiiincat isiaro civiiaieui et
iuiiium et fiuem habero lerrenum , ubi uiliil plua
qnam cernilur speratur. Seouitur :

Porro Enoch genuii Irad. Irad genuit MaviaeL
Maviael genuit Mathueaelem, Mathueael genuii Lo-
meeh (Gm, iv).

Imerpretatio Nominum, ^ Cnoch, tledicatio; Irad,
detcendent^ sive roborans : Maviael, ^icm e$t Dominus
UeuM , vel es vita Deme, Malhusael , moriii emiteia,
vel worruiis «it, et imerrogavii. L»mech, /tttmi/taitcmy
ant percutientem^ stve iPfrttiMinii. Iste iiamque Laroech
accepit uiores duas. Nomen uni Ada » et nrimen se*
tnndae Siella. Ada testimonium dicitur, Sielia tiiit^ro
fius. Atla quippe genuit Jabel , qui fuit paier liabl-
Uiiiium in leiiiuriiH ati|ue pastoruin. Jabel, dimittene^
aut muiaiiif , sive defiuit^ et nonien fralris ejus Jubal.
Ipse fuit |iater caneuiium citbara et organa. luier-
preutur qiiOf|ue dtlatue^ sive ditmttens. Sequitur :

OUiGSTlONCS SUPCR GCNCSIM.

190

A Dixitnue Lamech uxoribus suie Adee eH Stellte : An*
diie verba mea , et auscultate sermonem meum. QuO'
niam oceidi virum in vulnus meum^ ei adolescentulum
in iivore meo. Quoniam septies vindicabitur de Cain ,
de Lamech aulem uptuagies septies (Ibid). Jam atibi
secuiidum historiam dictiim est , eo quod ab Adam
usque ad Cbristum septuaginta septeiii generationes
inveniantor, In quibus Lainerh peccatum, id est» to«
tius mundi, sanguinis Chrisii effusione solntum est.
Siquidem et in populo Jud;eoruin propter interfe-
cilooem Chrisli septuagiiita septem vindlctae sunt
siatutae, juxta illud Cvangelium , in qao dictum est
Petro apostolo non solum septies, sed sepiuagies se-
pties, si poenituerit, fratri reinittendum [Matth. xviii),
id est, Judaenm reverientem, post septuagiiita septein
vindicias sutuus, recipiendum ad indulgentiam Chri*
sti. Sequitur :

jRarsttm cognovii Adam uxorem itiam, qute eoneepit
et peperit filium, vocavitque nomen ejus Stth^ dicens :

^ Poftur mJAi Deus semen aliud pro Abel^ quem oecidil
Cain (Gen, iv).

Uieronymus. — Seth proprie Oio-c;, id est, positio^
dicilur, qtiia i^itur posuerit eum Deus pro Abel, pro-
pterea Setb « id est , positio , appellatur. Denique
Aquila : Et vocavit, inqiiit, Seth dicens : Quia posuii
mthi Deus senien alterum.

Seqmtur Uieronymus. — Sed et Seih natus est fi^
Uus 9 quem vocavit Enos. Uic ccepit invocare nomen
Domini Dei {Gen. iv). Quoinodo Adam homo inier-
pretaiur, iu Cnos, juxta llebrxie liiigu« varietateni,
homo vel vtr dicitury et pulcbre, quia hoc vocabulum
baboil, quod de eo scripium est : Tunc iniliuin ruit
invocaudi nomen Domioi. Licet pterique aliud arbi-
Irentur , quod tunc primum in nomine Domini et in
aimilitiidinem ejus fabricau sunt idola.

Item Recapitutaiio. — Sctb ^uippe InterpreUtur
possesfio , sive restcrreciio , qui est Chrisius. Cnos
filius ejiis interpretatiir homo , qui ceepit invocare
nomen Domini, quid hoc intelligitur? Uuia igiiur in

C confessione vivii omnis homo, qui est Ulius resurre-
ciloiiis , quandin peregrinatur in terris, noo otiose
prastereundum de duobus illis hominibus , Abel ei
Seth, quod Abel interpreutiir luctus, el Seth frater
eius returrectiOf quia in his mors Chrisil et vita ejus
ex roortuis flgoratur. Crgo, ut brevius dicam, Abel
luctus^ Seth resurrectio, Ctios /lonio, quia post lucium
resurrectio, de retiurrectione homo iuvocans Deum.
Item Enos genuU Catiton. Cainan autem genuit Ma-
laleel. Malaleel genuH Jared. Jared genuit Henoch
(Gen. v). Uic autem Henoch septimus ab Adam, qui
pUcuit Deo, et translatus esi, sepiimain requietu si-
gniticat, ad quam Iransferiur omnis qiii lauquaui
sexta die, id est, sexu xtaie sacali, per Christi ad-
ventum formalur; Irausactis enim sex millibus annist
et reiiquis qu£ sequuntur, facto etiam judicio et re-
novatis ccsto el terra, traosferuntur sancti ad vitam
perpetun immortalliatis. Hoc ouoque notandum ,
quod io progenie Selh nulia IIh progeniu feinina

D iiominatim exprimitur, nisi uutum in progenie Cain
femina eoniiuerooratiir, quod significat Urrenam d-
viutem, usque sui in fliiem cariialis habiturain ge-
iierationis , qu» maritorum ac fcmioarum conju»-
ciione proveuiunt.

oisciroLOS.

Quid ergo signincationis habeat , qnod per Seih ^
ab Adam usque ad Noe, denarius numerus inveuitur,
sive dtiodenarius, in Lain vero uudeuarius unmeru»
repentur, obsecro ut dicas.

MAGISTM.

Ille namqiie denarins numerus per Seth ab Adani
usqua ad Noe , insinuatur cooiplementum mandaio»
rum in Ecclesia operum legalium , cui numero si
adjiciantur tres fiiii Moe , niedio reprobato, duude-
narius consummatur , qui in pairiarcliarum et apo^
stolorum numero insignis habetur, propter sepieuani

BEDJE VENF.a\BnJS OPP. PAUS II. SECT. II. - DUBIA ET SPURIA.

piartes, aliera pcr alicraiii miiltiplicata. Nam ter qua- A
leriii , vel quaier lerni , ipsum faciiiiil. Quod vero
progenies ex Adain per C:«in undcnario numero fini-
lur, transgressio maiidalorum sive peccaium osten-
dilur, Naui dum Lamecli sepiimus ab Adam reperia-
tur scriptus , addunlur ei tres lirii , el uiia filia, ut
midenantis numerus compleaiur , pcr qiiod demon-
sireiiir peccatum. Nam el ipsc numerus a frmina
claudilur , a qtio sexo initium peccaii commissum
esl, per quod omiies roortmur, scilicei, ut voliipMs
cariils , quae el spiritu restiierat , sequeretur. Unde
et ipsa filia Lamcch Noeroa, id esl, voluptas, inlcr-
pretatur. Hic e$l liber generationis Adce , in die qua
creavil Deu$ hominem, ad $im\liiudinem Deijecit illum^
nmscntiim et feminani cieavit eo«, et benedixit iUi$ ; et
vocavit nomen eorum Adam , in dic qna creati sunt
{Ibid.). Nolnndum ei liic el ubi in Evangelio Mattbaei
f^cribitur: Liber generationi$ Je$u ( Hlatth. i ), qiiia
lioc corriiptibite principium ad incorriiptibile prin-

2G2

Primus aJ iisque cbao mcriiis Tiracibus rnncb,
Mutla per innumeros jam &ecula cootigit aniKxi,
Natvra p(>rdente modiim, quem jure rreandi
Terra tulil geniluni, sed mors lulraiur adeaiptQm.

Matliusala genuit Lamech , de qiio j im sopra nie»
minimns. Iste autem Lamech saeculi bujus figuram
teunit , cujiis peccaium Cbristus per sanguinis siii
effusionero post sepluaginta septem mundigenera-
tioiies al^solvit, justa quod Liicas scribit evangelista.
Iste namque Lamech genuit filium, et vocavit nomen
cjus Noe , dicens : l$te requie$cere nos faciet ab ope-
ribus noftris ( Ibid, ). Noe reqiiies interpreiatur. Ali
eo igilur quod sub illo omnia retro opera quieverint
per diluvium , requies appellatns est. Noe vero cum
quingeniorum essei aniionim , geiiuit 8em, Cham et
Japbei. Cumque coepissent hoiniucs multiplicari sn*
per terram , el filias procreassent, videnics filii Dei
iiliiis eoruin , quod essent pulchras , acccperunt slbi
uxores ex omiiibiis quns elegeranl.

«loc corri.pi u. e »' V Z Z • 7 .i.™^^^^^^ n Hieronymus, - Vidente$ filn Dei fitiai k^minum .
cipium respicii ''^'^l^^^^ 'J''^^^^^^^^ B ^ui. bon^ $unt {Gen. vi). Ve.bum Hebr;iicum Elohini
Chnsii qma «iDrii.n I bro , ''^^'^''''r^^^^^ iomui.mis esi n.iiueri, et Dcus quippe ei d.i similiter
onDuiiit . uuia scriDtuiii esl : /n »rimo mart conteres ,, ,. .^_ ' _ , * :L .*.. n <:

oppuiiit , quia scnpluiii esl : Jn prtmo
capnt eju$^ et in novi$$imo mari po$teriora eju$,

Hieronymus in llebraici$ Quaf$tionibu$, — Et vo-
cavit nomen enrum Adam, id e.<it, homo, llominis aii-
lem nomeii tam vi.o i|iiam femiiise convcuit. Vixit
auiem Adam ducento$ et viginti annos , et genuii ad
similiiudinem et imaginem i:iam, vocavitque nowen ejui
Seth, Scienilum «iiiod usque ad diluvium, ubi in no-
siris Codicibus ducenios, et quod excurrit anoorum.
genuisse quis diciiur, in llebrxo babeat centuin an-
iios, ct reliqiios qui sequuiitur. Fuerunt autem die$
Adam poitquam gcnuit Seth^ $eptingenti anni {Gin. v),
qula in duceulis erraveranl. Consequenter btc posuit
sepiiiigenios, cum in llebr;eo hic babeai oclingeoios,
et supra ceulum. Et vxit Mathn$ata annit centum
septuaginta $cptem, et genuit Lamech, Et vixit Mathu'
sala poitquam gcnuit Lamechf auni$ Dcccii. Et genuit
fUio$ et filias, et fuerunt omnes dies Mathusalce , quos r%
vixitf anni pcgcclxix, et mortuus est (Ibid.), ^

DISCIPULOS.

Famosa quaesiio , ei dispoiaiione omnium Eccle-
slaruro ventilata, quod jiixta diligeuiem suppulaiio-
nem quattiordecim annos post diluvium Matbusala
vixisse refertur. Eten m cuiii esset Matlmsala anuo*
runi centuro sexagiuia septem, genuit Lamech. flur-
sum Laroech cum e^set aiinorum centum ociuagiiita
ocio, genuit Noe. £t fiunt, usque ad diero naiivitaiis
Noe anni vitae Maibusalae, ccclv. Sexceniesiroo au-
tem auno vit» Noe diluvium facturo est. Ac per hoc,
h;ibita supputalioiie per partes, noniiigeiitesimo quin-
quagesimo qiiiiito anuo Matbusalae diluviuui fui8>e
conviitcitur. Curo aulein supra noningentos sexaginta
iiO\em aniios vixisse sit dictus, nulli dubiuro cst eum
qu»tiiordetiro aniios vixisse post diluvitim; et quo-
iiiodo ^mm est quod octo tantuui aoimui in arca
salvae factse suoL •.

MAGISTEIt.

Restat ergo ut quomodo in plerisque, ita et in boc
sit error in nuinero. ^iqiiidem in llebraeis et Sama-
ritanorum libris ita scriptum reperi : Et vixit Mathu^
saUi cenium el octuaginta septem annis^ et genuit La»
meck„ Et vixit Muthusala , postquam gcnuit Lamech ,
Dccuixxii annoSf et genuit fitins et fitias , et fuerunt
ofnnitdies MathttsaUe anni dcccclxix. Et mnrtuus est;
et vixit Lnmech clxxxii annoi, et genuit Noe, A die
ergo naiivitaiis Mathusalae usquc ad diem ortiis Noe,
suntanni cccLXix. His adde auuos Noe, quia iu sex-
reniesiiiio ejus vilse auno diluvium laciuro esi; atque
ita fit ut noningciitesimo sexaKCsimo nono anuo vjiac
siLT Matbusala mortuus sit eo •.\\\mo quo coepit es e
dliuvium. Istc nnmque Matbosal.i filius est £uo( h ,
qiii septimus ab Adam in gei.eatogia Setb , qui aui-
hulavit cum Deo , et non a; paruii , qiiia luiil cuin
Deus. Dc islo quoquc Enocb pocia ita ceciiiit :

ap|\ellanlur. Propler quod Aquiia ploraii tnimero fi-
lios deorum nusus esi dicere, deos inte!ligeus san-
cios, sive aiigelos. Ucus enim ftetit in ^ynagoga deo*
mm, t/i medio autem Deu$ dijudicat ( P$al, lxxxi ).
Uode et Syiumachus istiii.sm<idi seusiiiii sequens, ait:
Videntes filii potenttum fHias hominum , ei reliqua.
PJerique affiimant ui bi qui ex Seih progcnie uaii
suiit filii Dci vocati sunt, eo qtiod i|)se coeperit iuvo-
care nomeii Doroini. Naro sicut propbeta Joannein
tiapiistam angeluro vocavit, vaticiuando : Eue mitto
angelum meum ante faciem tuam {Matach, iii), elc,
sic et isto iii loco filios Dei, sive anget<»8 inleiligimus
bomines justos, stirpe jiista pr«geniios l.-ipsos iu
peccalum. Sicut et alius propbeia sacerdotes angt^los
appeilat.

DISCiPVLltS.

Hieronymus, — Dixit Dominus ihus : Non perma -
nebtt $piritu$ meus in hominibus i$ti$ in anernum ,
quia carnes sunt ( Gen, vi ). Et iu Itebrcco scriptuiii
est : /Vou judicabit spirttus meiu homines istos in
sempiternum , quod caro sunt, Quomodo hoc iutelii-
geuduro est ?

MAGISTER.

Hoc esl, qtiia fragilis est in boroine conditio, non
eos servabo ad fleternos cruciatus, sed hic illis resii-
tuaro quod mereutur. Ergo non severitatem, ut iu no-
slris cudicibus legitur , sed clemeniiam Dei sonat ,
dum peccator hic pro suo scelere visitaior. Unde et
iratus dicit Deus ad quosdaro : iVefi visitabo filiets
eorum cum fuerint formcatas^ et sponsas eoruin^ cum
adulteraverint {Ose, iv). Et in alio loco: Visitaboin
ttrga iniquiiates ecrum , et in flagellis peccata eorum ;
verumtamen miseticordiam mtum non auferam ub ei$.
Seqiiiiur ; Eruntque dies iUonim Ctndim lu^tnd' oiiifi
(Gin, Yi).

d;scipulds.

Si cuiro humana vita in centum vginti annis ab
bac die coniracia est, quid esi t^uod picrique patres
post diluviuro duceutis et trecentis aiiiiis amplius
vixisse roerooraniur?

MAGISTER.

Non igitur , ui multi errant, hiiinana vita in cxx
amiis coniracta est, sed geiicr.iiioni illi ad poeniten-
t ain data ebt. Porro iie videretur iu eo esse crudelis,
quod peccantibus locum poenitentiae non dedi^set ,
ailjecit : Erunt dies eorum cxx aitni^ hoe ad agendam
pmitentiam { Ibid ). Si quidem inveniamus vixisse
Abrab;'m post diluvium CL\xv anuos, et caeieros aro-
plius. Qiiia vero poeuiientiam agere cuntempseruutt
noluit Dctis exspectarc tcmpus decretuni; sed viginil
unnoruin spatiis atnputatis iuduxit diluvium, aniio
ceiitfsimo ageod» pvinitemiae destinaio. 1'erpeiidis
enim quod vix t Noe post diluvtum ccc aiinos ; ex
quo pcr.*ipicuMiii e.4 cxx aunos geueratioui illi ail

«'^S

QUiESTIONES SUPEa GEiNESIM.

m

l^av ihMiiiam dalos, el non vitsc murtalium consiiiu- A lisrequiem animabn^ veslris {^laltfi, xi). S>lu^ jits-

1««. Seqiiitur :

Giganin auum erant tuper terram m diehms ilHs,
Ei jmi hcec ut ingrediebantur filii Dei ad fitias homi-
umm^ et generabani eis. Illi erant gigantes a sieculo ho-
mmet nominaii (Ibid.) In llcbisu iia babel : Cadenles
erani in lerram in dlebus illis , i<) cst , Niphilim. FA
poit ficee^ ut ingrediebaniur filii deorum ad filias homi-
tsum , et generabant eis , hi erant fortes a principio
viri nominai, Pro cadentibus sive giganiibus ^ioleii-
tos eos interpreiatus est Symmacbus. Angelis autem,
et eanctoruni liberis convenii noiiien cadentium, si-
cal superiiis diximus. Sequitur :

Vidensqui Dominus tjuod mulla malilia hominum m
terra^ et cuncta cogiiatio cordis imen^a esset ad malum
€mni tempore ; pasnituit eum quod hominem fccisset in
ierra^ ctc, usque Pcenilet enim me feciste eos (Ibid.),

DISCIPULUS.

Gregorius, — Quid est quod omnipoteiis Deus, qui

tus invenitur in illa genie Noe, cui soptem bomiiies
donantur propter jiisiiliam suam. Solus ju^tiis e.st
tbristtttf atque perfecius, cui septem Ecclesi.e pro-
pter seplemplicem spiriiuni illuminaaiem in unam
Kcclesi.im con<ioiiantiir. Quod vern Noe per aqtian»
et ligoum lilieraiur, signiiicat cruccm ut bapiisinuin.
Sicut enim illc cum suis per aquam et lignum salva*
tur, sic familia Cbrisli pcr baplismum et crucis pas-
sionem sanaiur. Arcam instruxii Nuc de bgnis non
putresceniibus : Ecclesia coiislruitur a Clirisco ex
hominibiis in sempiternuoi victuiis. Arca eiiiiu ista
Ecclesiam demonstrabat , qu» nalat in fliictibos
mundi bujus. Quod autein eadeni arca de Itgnis qua-
draiis fieri jul)etur, uiidique stabiiem vitam saucto*
rum sanctiiicat, ad omne opus boiium paraiuni ;
quocunque enim ▼erieris, quadratum Oriniter stabii.
Quod biiuniine gluiinanlur arcx li)^na intrinsecus et
extrinsecus, ut in compage uniiatis signilicetur
toleraiitia cliarilatis, ne scandalis Ecclesinin teiiian-

niilla niuiabiliiale buman» condilionis astringilur , B ijbus sive ab bis qui intus sunt, sive ab bis qui roris

fiec ei quid esse esi , esse desii, ex icmpore poeiji'-
luLise de sua conditioiie describitur?

MAGISTER.

ricrumqtic enim in s^cro eloquio sicut sapientes
Dei ^eriiioncm trabnnt a sapicntibus saeculi, sic nunc
pro utiliiate bouiinis voceat in se bumanae pnssionis
eonditnr bomiuum buniii Deiis, ut videlicet dicatur :
PiBniiuit eum quod hominem fecisset in terra , dum
profecto consiei qula is qui cuncia priusquam veniant
€oi.8picit, neqnaquam aliquid pcenitendo fecerit, re*
sipiscit. IJt ergo mirum non est sl spiritales pierum*
4]ue utantur versibiis [vocibus] carnalium, slc neque
si ipse inefTabilis ct Creator omnium spiritits, ut ad
inteilectum suum carncm pertrabat, in se ipso car«
nis sermonem ronnel.

Sequitur in libro Quaistionum Hebraicarum,

Ilas generatioites Noe : Pioe vir justns aique perfe-

sunt, cedat fraterna jouctura, et solvatur viuculum
pacis. Est enim bilumen rervent<ssiinum gluteii, si-
gnilicans dilectionis ardorem , vi magnae fortitudinis
ail teneudam socieiatem spirttalem omnia toieraii«
lem. Quod arca treceni is cubiiis longa esi, ul sexics
quinquagiiila complcantur, sicut sex aetaiibus oinnu
liujus saeculi teinpus extenditur. In onintbus quibiis
Cbrisius nunquam destitit pra;dicari. In qitinta per
prophetiam prsedictus, In sexta per Evangcliuin dif •
famatus. Putesi quidein ei in bis trecentis cubiiis
signum ligni passionis osiendi. Ipsius enim littersc
numerus criicis demonstral signum quo socii passio-
nis Christi eifjcti per baptismum longiindinem vitas
acternse adipi cuntiir. Quod vero cubiiis quinquaginia
latitudo ejus expanditur, sicui Apuslolus dicil : Cor
nostrum dilatiium est; unde, nisi cbaritnie spirii>li?
Propler quod ipse iterum dicit : Charitas Dei dijfusa
est in cordibus nostiis per Spirilum sanctum qui datu$
efUM m generatione sua cum Deo ambuiabat (Gen, vi). Q ^<< nobis. Quinqnagesimo enim die posl resurrectio-

Hieron. signanter quippe aii : In generativne sua^ ut
cistenderet non juxta jusiiiiam consummaiam, sed
jiixia generationem suani eum justum fuisse juslitii.
Cum Deo ambulabat , hoc esl , illius Ycstigia seque-
baiur. Seqoitur :

Dixitque autem Dominus ad Noe: Finis universas
earni$ tenit coram me, Repleta est terra iniquithte a
(acie eorum, et ego dii>perdam eos cum terra, Fae tibi
arcam de lignis lcevigatis (Ibid,),

£l Hieronymus : Fac tibi arcam de lignis quadratis.
Pro quadratis lignis bituminaiis legimus in Hebraeo :
Coiligens facies arcam^ et in cubitu consumniabis eam
detuper, Pro eo quod est : Colii^ens facies arcam: in
llebra;o babelur, meridianum facies arcie.quod mani-
fe&tius interpretaius esi Symmachus dicens: Btafoivh^
koc est, dilucidum facies arcae, volens fenesiraro iu-
telligi. Seqoiiur:

Jroiuitincii/ai in arca facies , etc. , usque Et ai/te-

nem suam Cbrisius Spiritum sanctum niisit, quo
corda credeniium dilatavit. Quod auiem aliitudo
ejus zxx cubilis surgil, qiiem numerum decies babet
in trecentis cubiiis longiiudo, qui:i Cbristus esi alti-
tudo nostra, qui, trigiiita annorum xtatem gerens,
doctrinam evangelicam consecravit, coniesians le«
gem non se venisse solvere,sed adimplere(lfa{//i. v).
Lex autem in deceni praecepiis agiiosciiur, unde de-
cies tricenls arcae longitudo perficitur. Unde et ipse
^oe ab Adaiii decimus computatur, quod sexies
longa ad latitudinem suam, et deeies ad aiiiiudineiD
suani buuiani corporis instar osieiidit, in quo Cliri-
stus apparuit. Corporis cnim longiiudo , qu« a
vertice usque ad vestigium sexies taiitum batict
quam latitudo, quas est ab uno laiere ad alioruin
latus, et deeies lantnm quantum laiiiudo. Cujus lati-
tndinis nieusura est lu laiere a dorso ad ventrem,
▼elul si jjcenlem hominem meiiaris supinum, seii

til aqua et revelati sunt fonies abyssi et cataractce cctli r\ pronom, sexies tanium longiiudiiiis est a capiie

{Gen, vi-viii). Pro revelatis fontibus, clausos et ob-
uiiratos omnes inlerpretes transtuleruni ; et pro eo
quod se^iuitur : Cessavit aqua super terram, et reli-
qua , scripium est : Reversceque suni aquce de terra
euntes et redeunies, Nota, secondum Ecelesiasten,
qnod omnes aqux atque turrenles per occulias veiias
ad matricem abyssom revertininr.

Post quadraginta dies aperuit Noe estium arcce^
quod fecit^ et emisit corvum ; et egressus, non rediii
ad eum, donee siccarentur aqu(B de terra (Gen, viii).

Pro ostio fenestra scripta est iu Uebraeo , ei de
curvo ali;er diciiur : Emisit corvum , et egressus est
tAieni non reverten$, dotiec siccarentur aquw de terra^
liec juxla ilieronymuin.

Recapiiulaiie unde $upra, — Noe autem per om-
uia omnesque actus ejus Cbristus signilieat. Noe
etiim rcquies iitt&rpretaiur , ct Dominus dicit : Di-
tcAe a me quia miiis sum et humiU$ cerde^ et inmue-

usque ad pedes, quam lalus a dextera in siiiistram,
vel a sinistra in dexieram, et decies qiiam alius a terra.
Unde facta est arca trecentorum in longttudine cubito-
rum^ et quinquaginta in latiiudine el triginta m altitU"
dine (Gen. yt). Item quod eadem arca coiUcla in unum
cubitum desuper consummatur (Ibid,)^ sic ct l'.cclesia
corpus Cbrisii in uniiatem cotlecta sublimatur ei per-
ficitur. Unde dicitur iu Evangelio : Qui mecu n non
colligit^ spargit, Quud au:eui aditus ei lit a late c, id
e»i, quod neuio intrjt in Ecclesiani, nisi per s-icra-
meniuin remissionis peccatorum, quod de Christl
latere apcrto manavit. QuOil vero inleriora arcae bi-
cauicraia ei tricamerata coustrour.tur, s cut ex ouini-
bus gentibus vel biperiitam miiltitudinein congregat
Ecclesiam. Propter circiimcisiom m ei praeputium,
vel ir partitani proptcr filios Noe, quoruin prOreme
replctus cst orbis. Et ideo arcje inferiora ista dicta
suni quiii iii buc vita tcrrena csi divers'tas gentium.

^

BEDiE VENERABILIS OPP. PAKS 11. SECT, II. — DUBIA ET SPUBIA.

m

1d sammo autero omnes consummamur in unum, et A quievii. QuoJ enim promitiilin* in spc, Loc exliibetur

Don est ista Yarielas» quia omnia omnibus Christus
681 tanquam nos uno cubito de super c<Hlesli unitate
coiisummans. Quod autem cuncta animalium genera
includuntur in arca, signlficat quia ez omnibus gen-
tibus el nationibtis congregatio lit in Ecclesiii. Quod
«tiam Petro demoustratus discus ille signilical , quod
munda et immnnda sint ibi animalia , sicut in Ec^
clesia sacrameiitis boni et mali versaniur. Quod se-
ptena sunl niunda» et bina immunda, non quia pau^
ciores sunt mali quam boni, sed quia boni servant
unitatein spiritus in vinculo pacis. Sancium autem
spiritum divina Scriptura in septiforroi operatione
Gouimendat : saptenUiB ei inielleelUM^ coniilU el foriitU'
djnts, ieientiag ei pieiaiiif ei iimorii Donuni (/lai. xii),
Dnde et ille nunierus quinquaginta dierum ad ad-
ventum sancti Spiritus pertinens in septies septenis.
Qui fiuntquadra^inta noTem uno addito consummatur,
propier quod dictum est : Siudeniei iervare tiniu-

in re. Porro quia ipsa septtffla requiea ctim oc-
tata reaurreclione conjungitur. Neqoe enim red-
diio eorpore finitur requies, quae post banic vitaro
excipit sanctos, sed poiius toiuin hominem, ncm ad-
hiic sp<^, sed jam re ipsa omni ez parte spiriius el
corporis perfecta et immortali saiute renovatum
aplemae vitx munus assuuiit. Quia ergo septinia re-
quies euin ociava re&urreclioiie coiijuiigitur,et hoc iii
sacrameiilo regenerationis nosirae, id est, in baptis-
mo, aitum profunUumque mysterium est, quod «luin*
decim cubitis supercrevit aqua, ezced«^n$ al.iiudi-
iieni niontium. Octo itaque et septem quindecim
faciunt. Sed octo sigiiiUc»nt resurrectionem, septem
quietem. lloc igitur sacramenium resurrectiouis ei
q.uielis transcendit emiiera sapienttam supefborum»
ila ut nullateiius possil indagare scientix sum al-
tiludinem resurrectiouis quietem ; ei quia sepliia*
ginta a septem, et ociuagiuu ab ocio dinomerao-

iem ipiritui in vinculo paeii, Mali autem in bina- g lur, conjuncto utt oque numero centum quinquagiuta

rio iiumero ad scbismata faciles , et quodam mo-
do divibibiles o&tenduntur. Quod Noe ipse com suia
octavus numeratur, significal quia In Christo spes
resurrectionis nostrae apparuit* quia octava die ,
id est , post Sabbati sepiimum primo a nior-
luis resurrezil. Qui diea a passione tertius , in iiu-
roero autem dierum, qui per omne tempus volvi-
lur, et octavus et prirous est. Quod post septero
dies ez quo ingre»su8 est Noe lu arcam , diluvium
factum esl, hocest, quia in spem futurie qiiie-
lis , qus septimo die significaia est , bapUzamur.
Quod vero praeter arcam omnis caro » quain ter-
ra sustentabat , diluvio consumpta est, aignificat
quia i^rxter Eccleais societatem aqua baptismi
quamvis eadem sit» non solum non valeat ad salu-
lero, sed valeat potius ad perniciem. Quod autem
qjiadntginta diebus et quadra^inta noctibus pluit,
quia omnls reatus peccaiorum in decem praeceptia

diebtts ezaltata est aqua, earodem commendaiis nob«
atque conlfrnians altitudinem bapiismi in cousecraii-
dum novum hoininein, ad tenendam quietis et re-
surrectioiiis fidem. Quod post dies quadragi.ita
emissus corvus non est retersus, aut aquis uiique
interceptus, aui aliquo supernaiaoii corpore illectus,
significal bomines immunditia cupiditatis teterri-
nios, et ob hoc ad ea quae foris suut iu hoc muiido
releiitos, aut rebaptizari ab his pra^ter arcain, id est,
prater Ecclesiani baptismus occidii, aeduci et te-
iieri (iic). Quod columba emissa nou iuvenia requ;e
reversa esl , ostend.t per novum tesuuientum re-
quiein sanctis in hoc muiido non esse proniiasam»
Post quadragiuu eniro dies einissa ej»i, qui nuiuerus
viuni qusB in hoc muudo agitur significau Deni*
que posi aepiem dies diiiiissa coluinba propter
iilam septenariaro operationeni spiriuiem oliv;c
froctuosun surculuro retulii, quo aignificarel u«ii«

legis adniitiitur per universum orbero terrarom, qui ^ nullos etiam ezira £ccles»iam baptizatus, si in eis piu«
quaiuor partibus conlinetur. Decem prxeepu qualer ^ guedo non defueritchariutis, posteriori temporequa<r
ducia quadraginU fiunt, sive ille reatus, quod ad ai ves|)ere niore columbae Unquam in osculo pacis
dies pertiuel, ez rerum prosperiute, sive quod ad ad uniutis aocieuiem po&se perduci. Quod pusi alios

nocies ez rerum adversitate contractus ail sacra-' -. — -.j--»— ..

inento bapli&mi coelestis abluitur. Quod Noe quingen-
lorum erat annorum, cum ei locutus esi Domious,
ul arcani sibi faceret, et sezcentos babebal annos
cum in ca fuisset ingressus. Unde intelligitur per
centum annos arca fabricaU, quid aliud hic videuiur
centum aiini significare, nisi suies siiiguhis axculi.
Unde isu sezta aeias quae compietis quingentis usque
ad sezcentos, significaiur in manifesutione evangeli-
cam Ecciesiam construi. £t ideo qui sibi ad vitam con-
sulit,sit velutquadratum lignum,paratus ad omne opus
l)onum,et intret in fabricjui sanciam, quiaet secuudus
mensis anni sezcentesimi, quo iniravit Noe in arcam,
eamdem senariam aiuiem sigiiificat. Duo enim men-
aes sezagenario numero concluduntur : a senario
autem numero et sezaginla cognoniinanlur ei sez-
centi, el sez miUia, et sezaginta millia, et sezcenu D
millia el sezcenties, el quidquid deinceps in majo-
rlbus suroniis per eumdem ariiculum numerus in
iufiniu incrementa consurgit ; et quod vicesimus el
septimtis dies mensis comuieuioraiur, ad ejusdem
quadrauirae significalionem pertinet, qua; jam iu qua-
dtaiis iignis e&posiu est. Sed hic evideutius, quia
nos ad ouiiie bonum paratos, id est, quodam modo
conquadralos trinitas perfecil : in memoria , qna
Deuoi recolimus, In intelligentia, qua cognosciinus ;
iu voluuUie, qua diligiinus. Tria eiiim ler et hoc ter
fiunl zzvu, qui ^t numeri teniani quadratus. Quod
wo sepiimo mense arca rcsedit , hoc est, requie-
vit, ad illaiu seplimam requiein signifiealio recurrit;
et quia perfecli requiescunt, Ibi quoque quadraturae
illius uunierus itetaiur. Nain vice&iuia septinia die
socaodi ineusis , comuiendatum est hoe sacramen-
luni el rursum vicesima sepiiuia die meiisis septiiui
eadem commendatio coiifiruiaU est, cum arca re-

septem dies dimissa, ei non reversa, signilicai fiiiein
saeculi, qiiaiido erlt sanctorutn requies, uon adhuc
iu sacramento spei, quod in hoc lempore consocia-
lur quaudiu vivilur, quod de Chrislt lalere maiia?ii;
sed jam iu ipsa perfectiune salutis aeiernae cuui
tradetur regnum Deo et Patri, ut in ilU perspicua
conieuiplatione incommuubilis veriutis nuilis mioi-
sieriis corporabilibus egeamus.

MSCirOLUS.

Cur sezcentesimo et uno anno vitsB Noe , Id esi»
peractis sezcentis aperiiur arcai lectum ?

UAGISTBB.

Finiu quippe sezta aeute saeculi revelabitur ab-
(conditura sacranienium alque promisaum.

BISCIPDLOS.

Cur vicesimo et septiiuo die secondi mensis dicitQr
siccasse lerra , unquam finita easel jam baptizandi
Decessitas7

■AGISTER.

In numero etenim dieruro quinqoagesimo et se-
ptimo, ipse est euiui die^ secuiidi mensis ricesimus
septimus, qui numerus ez illa cottjunctiotie spintus
et corpons se|»ties oclouos habet, uno additu pro-
pter unitatis vinculum.

DISCIPOLOS.

Cur de arca conjuncti ezeuui, qui disjuneii intra-
veraul 7 Sic euim dictum erat : Qued inlra»erimi tn
arcttm Noe ei fUH ejui , ei uxor ejui^ ei usoret /i-
iiorum ejui (6>ii. vit) ; seorsum viri, et aeorium fa-
luinae couiiueuioraiae sunt.

MACISTBR.

Quia igitur in hoc teaipore caro concupiscit adver-
su^ ftpiriiuiu, ei spiritus adversus caruem (Galai, v),^

' ^ QU^STJONF.S SUPER CENESIM. «.,

»n lypiiro illiiin oisinnrii !iiiriivi>rini • ««<.■«.» . i • ,r-. . .

.fiini «luein cxeiiiit Noe ei oxor eins , ftl.i eiiis

jiistar ,n omnimoil.-, et perfecia pace splriiiii cor-
Miw adltrrebil in ill.i mor.all.aiis i.irfigon.ia ve con-
c..pisce«l,a resi,.r„ie. Q,,..,, d.ir.mr^els in csca?n

I.en...r mandi.care. nc vita prls,i„a\„asi s„ff c".n .
^n5c,en.,a .eneatur; srd hal.ea,.tla„q„am cV,",^
..em ,.er c.>„ress,!onem. Q„od vero lesi^...en.un no-
sm, De„8 i„ter se e, l,„mi„es atqne omnc.n .•.i.n.a.n
v.vam ne perda. ea.n dihnio, arci.m scilire, nui a,,-
pare, .„ n„l..b,.s. qi.i nunq.iam nisi de snle resple ,.-
do 1 III. e.i.m non pereani diii.vio, qui i„ ..roDhel s
« .„ om„,bus ,livi„is Scripiuris, ,a ,m,am i, iOei ,„,!

Ar.„e„ia:siquidem i„ mon.ibus ,Hl~, . " '" ''"'''•'* "'«'"^««"«"■n est quod erat i,. pronl.eti 7

di.„vi„m sedisse perl.ibe,ur.7. di'c„7uir ili^de^^

;'.!... '..m'*;."'r "'^'"'^' ^:*'"»!». Merainii I "r „
iTu et J.;remias in vlsione conir. Bal.»lonf>.„.
J..se,.hus q„o.,,,c ,., pri„.o Aniiquiia,.,m Jud. icar. .■
l.l.ro , .aeculanum li.ieran.m hisiorias VnfS'

et prn,...io crede„^.;s": cog„y;;'' m . i .^^7^^;^":;

poi eiunt tuperdoTsa iua, el mtraniet averti overur.

v.Tilt\- Q'""'»'l'. «""» 'no<l.. passionem Cl.risil
vc .mento .cg„n.,g, ,d esi, sacra.ne,.,.. honora,,, „s
eji.s.|,ie mys.eri. ra.ioncm red.lc.tes, J„d:eoru... del
lr-..o„em operimus. Vesii.nentum eni.n s »^ nc*.
^acra,nenlum , d,.rsa memoriam pra„eriior,.m ,Ha
|.ags,onem iransacam Chrlsii celebra, EcS Tm
ajl mc prospeciai fu.ura.n : mediut au,en%,trC Z
(IM.), ,d esl, impins populus Jnd.cor.,., ; ideo me'
d|u<, qu.a nec pri„,.„„,„ Apns-o'or„m e,,,,U nec
. .1 ,i„s ... ge„.,b.,s cre.lldi.. Firf,-, nud,i„tempa,rf,
(/M. . qnia consensii in ncce Do,„ini S.lvaio,U
fotl haic nnniiamt forat fraribut {Ibid.h pTwm
qu.ppe n.a„,fes.a„„„ est quod crat i„ p/op|,et.i "

»..i...alii bena.q,.e 7a.en ibur c u ',ri e,'niS ' oZTsel^Z^r''' ^'"'"''' ''''■ "^^^^^^^
l?r5/'i'"...l''VP™'''<*Wse..,im.:ouLoeno! S^uf^^^HT.'!!^"'/^"*:/^^'?''^^^'''* J"-

i^trZr P'-»'^ ««-«■•^ e"I, rmmVu^^^eoho

ei.ium vel egressus vocant , siquidem il.i coliores
Hlaram reg;o .„,„ arcain pri„,um sedisse testaMuf

r...s rccordantnr : ,,unr.,m est unus Bcrosus Chal-
.!»..s. qu, s„p..r diluvio rererens. Lriocutus est'
. I).c.i,.r hujos ,.avis i„ Armenia prop.e? mo„"m"
Card„e„orum pirs aliqua permancre. et quMdSS
bi.nmen cx ca ave 1«.»». r:I.....„r...' ' »' •l""»"»»'

eni.„ ali.. , hodiequ., ,.n. i.^V^ls.-Tu^K 1,^
na Cl,r„..a.i„rum, l..-,j„I.„s legem et proul.eias a.i
lest,m..n...,n as.crioni. Ecclesia.. nt ..0^0 e.w]
per sacr..n.c..i„m. q„od „„:„ia„,',||i „er l.eram

[eeerat e, filmt tmtt minor. nii : M.,led,ct,t, ChaiiLi

'S^^"^^"^^^rMri o z^:-:^^i^}^ =ri:

phei, et habitet in laternaculit S/m (/i^) Qrmod"»'
hoc ii.telligendum es. 7 ^ ' «uomodo

Ilieronymus. — De Sem llchraii, dc JaDhei non..

rSir "a tl;'n.^'"* "''"'^'='" «« «''"E
creacniium, a Ia,i;ud,ne q.ic Japhel dicitnr la

TteTr''r ^T^\^"^ »"te." aii :EtLu,
" '"*«'•«««/« Sem, de nol.is |.r..pheu,iur. oui i,.

Explanotio tpiritatit. - Post I,.i.c i(aq,ie benedi.

I.itur duo I I. 0„ niiH>l..i».n .,»..!. .. .' ° ''^""

i«/». Ilic S,'m tna or naiu, cx q,.o paires cl nr !
phe,*, et aposioli. naii «uni. .^qlie geSi. )aE
aniem ^e,. ,u,n c,. pater, qui ciia.n laiiiiido (X"
prela.nr. Cu„, ii.genU enin, ..„,|.ii„ ,i„e dilataiui est

ca","". ';,:,? »,?"?"4:' ""i •="'" P™f «• "» e» wlt
trai i.aui.aiuru». Siquidcm ei v denius juua No«

pr..pbc.ica.« pa,ri» he.,c,lic,io>,em i„ iab'rn:,c..l,"

ben, t ans,s5e habiiaiionem Japhe.!,. hoc e" '

do„.„„, leg,s e, prophelaru.n Eco^leMam p..t,us . siil

«car,, ,n„„,rein qi.Wem temporum, sed gra ia 1*1«

•„ajo,e,n Cb.m porro, qui '^lnterpreta,,,''^ cinidu,

ned.ns filius tanqua,,, ab uiroque discrcu'. nec f,;

r,m,i,ig lsraehtan„n, n-c in 'plcitudine gc",Uu
perm:,ne„s. 6,g„ilica, i.on solum Judajorum wd
cuam ha!rei.coru„. ge„us callidu..,, no„ s,Iirui m-

..«..«.. W.C*.;; ;;x;;« '^z.% '^z^ o^?^^^!^-!^^^

^ept.,ag,„,a i„ierprel«8 „«,, va c,,tcs /i;i/. lu.pr, .f *•"'.?' ""!"''* •«"' l^'»nsl.a.,o Vocabulo glorian.ur «
M..X. doplicem «pira,io„em hatri„ Gric, m se ' r,^-'" '"""•'• 'P.^'"* "«"""" gesia?c W c" u.r

X^rrm'o.{!:^;r' '•'•-^

pu cnro sprmoi.e ro„scr,psm e, Mi.aseas e, mulii

"cx.oK^"e.r?"K'.°''r''^""''* '" """»8«S'^
lexio i.srorete.t : . tst .., Armenia supcr Mvniid.>>n

n.o.js „om.ne Bcaris. ad quein mul.^w "/"uuv S
r,?S,c"'"'"'"'' ''•'•'''«' »'"'»» ""• Alio ve' 0"

s.«ri aolit^^ . „,:ir"."f *'"** "Sna.rcai demon-
.. »' e^s l*n« V •'"'*'? '».e«5<> Pnio no„ essc ali,.s.

T.„.,m,„,b„j ed,d,.. De arca q„oq„e ipsc pocta cec^

Nuntia dilnvii J.m decrcscenii. ad arcam
Ore coluii.lM referl rainum viridanUs oliv»

S?n":;il'H^"""«' "V^ '■'»'" «=»«5ive «pta.<,
ii«»er.ii, ,lla daiae revsh.i uovj gaudia p,ci». '

'i;rffrX!' !:r.^'!! ^- "-. '9re*u *uni

M..« dJpiicem as&';;;„ 1 ul^riVG Lirscr'
«...nen, ver.ere, thi G.xcam lit.era.n addfderu ,t ^,1

»1 f^ na2:vci.uf.«*^- "»"- =

6r£'.t cTc^lerf^sr V^^^^ •"'""" ''"-

rra».. « P^.rlprTa^T^Ze^uT^^^^^^^^^^^ '"'--

i;r^'^«"in''zrra.i'; r rg^^^^^^^^^^

rfomesticis .an»..i,.is s«'i n.ij "udfi'^ \*: «' e* im

PlTROt. XCIJI. '

^.»»ioaem qu.p,,c Cl.ris.i. qua; iilius homiois . .nhl

laie s,g„,hca.a e»,. e, a„nu„,ia„t benc prolitcdo

tlJ"fxT^ «»''""ora„,. De talibus e?go",lfc „?.;

"r e Lfl ii f> ,' '" T'" •""• ""'''' convenien-
ler ei ipse 0 ..., eji,s Cha..aa„, qu in.eroreL.inr

moiuteorum. Quod alii.d ,,„id es.; qu^„ o*^^^» eo!

ruin. I.em qiiod . ham peccanie p..8.cr,i8 ciTdam

;:. " i'..*'r.^'" """*'; •^»''»'" "ic'qui.ie,;i'i^rn u„:

sed i„ p.,s,erum, id csi , ,„ fu„,rum sc,i.>n.,„i.
damna.,o„is accipiu„,. hc.l et pleb. J„3aica"q^
>oi,.,„um cr..c.fix„, e.iam i.. Bi.os poei.am da.n,.at
.i....,s 8.,» .raiismisi,. D.xerun, enim : SangHiteL
tuper uot, et tuper filiot netro, (Matih. xxvi,,. »"!
n«d:c...s .g.iur duobus Uliis Noe, a.q..e ,mo ,., ., «d,..
corum ...aledico, dci„cc,.s gc,.cra.„l!"e;"rru,u

10

2f9

WEDJE VENERACILIS OVP. PARS II. SECT. II.— DUBIA ET SPURIA.

5:)o

leMinlur, cx qiiibus sepfuAginin duae genles ori;e A
Kunl, itl esl, qniudecini de Japiiei, Irigintu deCliuui,
viginti sepiein de Sphi.

De (Bdificaliane TurriSt etc, vsque nd divisiouem
lingunrum. — Prlinns autem posl diliivinin in cr
hoinines Nemrod, (iliiis Chus nova iniperii cnpidi-
late lyrannidem arripnil. liegnavilqnc iii Bnbylouia,
()U:e ab eo qnod ibi conrusx suni lingu.ne Babel ap-
pellaia est, quod inierprelalur confusio, cujus aedili-
candse lurris idera Nemrod exstilil aiicior; quique
pro eo qiiod ullra naturam siiain coeli alta pfneir.«ro
eoiilendil , non incongrue diabolo coinparatur, qui
cogilatione i ordis siii iiitumescens, super sidora exal-
lare se voliiii, id esi, super oinnem poiesiateni ange-
lorum Deo sc coa*quare disponens, duin dicil : As-
cendam super almudineni nuhium. et ero similis AtiiS'
simo {Isai. xiv). Qiiod auiem dicilur ven:itor, quid
siguilicaiur boc iiomine, nisi animarnm terrigenaruni
deccptor, et capiens bomines ad mortein. Turris
«^jus superbia liuns iniindi esi, vel iinpia doginata g
ha;reiicorum, qui, posiqnain ntoti sunt ab Uriente,
id est , a vero lumine recesserunt, et veneruDt in
canipuin Seiinaar, qui interpretalur excussio denlium,
siatiin adversus Deum impieiatis fuae aedificant tur-
rim, ac dogiiialuin superbiain nerario ausu confrin-
guiit, voleiiies curiosiiate non licila ipsius coeli alta
peneirare; scd sicul illi per superbiani ab uua lingua
in mullis divisi sunl, itu ei bairciici ab unitate lidei
conlcs.sione segregaii iiittT se diversilale erroris,
quasi per dissonantiam liogua: invicem secernuntur,
et quos arniat adverbus Deuni elat;E! con.<'piraiionis
I erniciosa consensio. Uiirsuni intercedente dogina-
inin discordia dividit, oLo: la repente confusio, quos
quidcm ipsa Trinllas damnat, in quam olTeiiduiit,
ipsa eos disperi^it dum dicil : Venite et confundamus
iti iinguum eorum {Gen, xi), in vaiielaie utique er-
roris sive scbisniaiuin. Eo auli m teinpore quando
Hnguarum faciaest viuieias, in sola duuio lieber, quas
aiilea fuil liiigna remansit; nunc quoque in sola Eccle-
Fia, quje est domus Cbri.sti , unilaiem esse confes- ^
sioiiis et lidei pacein divisis ontnibtis rcprobis resiat.

JSunc de (jentium divisiontbus secundum Uierony-
mum videamus, — Filii Japbel, Gomer et Magog,
ei Madai et Javan, el Tbubal, el Mosocb, et Tbirai.
Jiiphei lilio Noe nati snnt sep em lilii, qui pobse-
derunt terram in Asia ab Ainaiio et Tauro, Ccelesy-
riu: et Ciiicia: n:oi.libiis, usqiie ad Ouvium Tanaiin,
in Europa vero nsque ad Cadira, noniina lucis el
|;entibtis lelinqiieiites, e quibus postea inimutala
sunt plurinia, ca*tera pernianeiit ut fuerunl. Suat
MiiUm Honier, GalaU£; Miigog, Scytlia?; Madai ,
Medi; bavan, loncs, qui el Graci; nnde el mare
loniuui ; Tbubal, ll^eri , qui et lli:»pani, a quibus
Celtiberi, licet qnidani lialos suspicentur. Mubocb,
Cappadoces; unde et urbs apud eos usque bodie
Mazaca diciiur. Poiro srpiuagnita interprctes Ca-
pbiboriiU Cappadocas arbitrantur; 'IbiniS, Tliraces,
quoruin iion satis iinmutatuin vocabuliiiu est. Scio
quem.lain Gog el Magfg, tain dc prscsenli loco quain D
de Ezccbiel, ad Gotborum nuper tu lerra nostra
vaganlium bibluriuiu leiulisse, quod uiruin verum
bil, prxlii ipi>ius iiue nuuialrabiiur. El ceite Goibos
omiies retio eruditi niagis Geias quain Gog el Ma-
l^og appellare consueveruut. llo! iiaquc septem geQ-
les, quas de Japhet venire s>t rpe ineinoravi, ad
Aquilonis pariein babilaul. Filii Gtiner Assenez
el Kipbatb el Tb<»Kornia. Asbencz Gr;£ei Heginos
viicaiii. Uipbatb, Papldagoiies ; Tbogorma, Pnfyga<«;
lilii Javan, Eliba et Tnardis, Celbim et Dodanin. Ab
bis divisa: sibi insube naiionuiii in terris suis. Vir
ftecundum linguain suani ei coKnaiionem et gentera
Buain. De loiiibus, id etil, Gi'a;ci.s, nascuntur Klisei,
qui \oc>iitur i£oies; umin ei quinta lingua Grjecias
A.obs appeliatur, quam ilii vocanl itf^Trri^v dcaXix-
Tov. Tbarsi» Johepbus Ciiicas aibitiaiur, b as^jratio-
nid lulerani vilioae a poi»iena in t diCciis btisse cor-
lupiam, Ui.de ct meiiu^'Oiis cojum civilas Tiiaisu&

appellatur Patilo apostolo glorio<%a. Cethlin stmt Cl-
lii, A qiiibus bodie qnoqiie nrbs Cypri Ciiiuin notni-
natiir. Dodanin, Rbodii; ita enim Septuaginta inter*
pretes transtulerunt. L* gamus Yarronis de antiqui-
tatibus l.bros, et Si^iunii Capiionis, et Grxcuoi
Pblegonta, raeterosque eruditissimos vrrng, et vide*
bimus oinnes pene in«ulas et toiiiis orbis iitiora ler-
rasqiie mari vicinas Gr.necis aceolis occupatas, qiii.
ut supra dlxinius, ab Ainano et Tauro monlibiis otn-
iiia marilima lora usquc ad Oceanum possidere Bri-
lannicum. Filii Cbain, Cbus et Me<raim, ei Pliutb.
cl Cbanaan. Cbus usque hodie ab llebraeis JLtiiiopi.i^
nuncupatur; Mesraim, iE^syptus; Pbuib, Libyie, a
quo el Maurilani;]e lluvius usque in prdhseus Pbotb,
omn^sque circa eum regio Pbutensis. Multi catit
Ctvxci quiim Laiini scriptores bujiis lei lestes sum»
Qiure auiem in uoa tantuni cliinatis parie aiiiiquuiift
nonien Liby» re^ederil, et reli(|ua terra vacaia sii
Africa, disserere non imjus loci nec lemporis est.
Porro Cbanaan obtinuil lerr tm quain Jud:Fi:doinCv;p$
possederunt ejc*.clis Cb naiK-is. Fiin Cbo'', Saba^
lievila, Sabatlia, Uegina, Sabaiaciia. S.-iIm, a quo
Sabaei, de quibus Yirgilius : Solisqueest Thweavi qa
Sab(Bi; et alibi : Centumque Sabao Tkure cakni arce^
llevila, Gctbuliy in parle remoiiorts Afi ica;, ereino
coiiairenies. Sabatba, a quo Sabitbeni, qut nuiic
Asiabari nuncupanlur. Kegina vero et ^abatacl»» pan-
lalini anliqua perdidere vocabula, et qu£ nunc pm
veteribus babeanl ignoratur. Kilii Rogma, Saba ei
Dadan : bic Saba per schin lilteram sciibiiur; supra
vero per samech, a quo diximus appeliatos Siibjeos^
interprelaiur vero nunc Saba Arabia. Nain m lxjli
psalmo, ubi nos liabemus : Reges Arabam el Saha
mmera offcreut , in llt'bra*o scrii»tuni cst : Ueges
Snba^ |»rimuin nonieii pur sc/ini, secuiidum per sa^
mech. Uadan geiii «tst Altbiopije iii occideutali
plaga, ei Cbus gciiuit Nenirod, de quo jain superiuji
uieniionein b ciinus. Isie coepii esse potetis iii lerra ;
et post paululum : Et luit^ inquit, capu regni ipsius^
Bub^lon et Arach^ et Achad^ et Lhalaniie in leira
Senuaar {Gen. x). Mentrod iilius Cbus airipuit, ut
supra di^seiuiutus, liisuet. m prlus iii populo tyran-
nidem, rognavilqne in lial)\loue, qua: ab eo quod
ibi confusai buni lini^uos, turreni uidilicaniium liabel
appeliata est. liabel autvin inierpreiaiur confusio,
Hegnavit auiem el iii Aiacb, boc est, ii Ede^s», et
in Acbad, quje nunc dicitur Ni!»ibis, ei in Cbalai.iic^
qiiae puslea, verso nomtiiio, a Seieuco rege esi d cu
Seleucia, vel certe qu£ nunc KTqo-t^otv appeLaiur»
De terra illa exiit As>ur, ei a*dilicavii Minivcn t i
Uoboboili civitateni. De liac terra A»iyrioruni pui-
luiavil imperiuin, qui ex noiniue Kiui Deli lilii iM.-
nmn coudideruul, urbem niagnam quam llebiai
appeilant Niiiivem, ad cujus ruiiiani vel poeuitentiam
tota Joue pertinet propbclia. Quod auiem ail : iVi-
niven et liokoboih civit iem {ibid.), Uim putemus
duas esQ urbtstsed quia Roboboib (daiea: iuiei''*
pretaiitur, iia legendmn esi : Et adificavit ^iuhen
et pluleas civitatts. Sequilur : Et Aiesraim genuit Lu*
dim, et Anamim, et Laauim et ^epktutm^ ei Pheiru^
sim et Chastuim^ e quibus egresst sunt Fhilistim et
Caphtorim {ibid.). Exccptis Lubuim^ a quibus Libyes
pohtea nominaii suni, qui prius Pbutei vocaliauiur^
ct Cnastuim^^ qui deinceps PitiliMii appel.ati sunl,
quos nos corrupte Pa.ae!>tinos di iniud. C;Merie sex.
gentes ignota: uobis sunl, quia bello il^ibiopica
bubversui ust^ue ad obliviHuciu pra:leriloruiu uuiiii-
niiui perveiiere. Posueruiii antcin lenam a Ga/a
ustiue ad extreinus llacs i£^ypii. Sequi.ur : Ll
Chanuan genuii Sidonem^ pnniugenitum snum, lie*
tha!um et jebusasum et Amorrhastm, et Gergeseum^ h
H^ammt el Aracc^um, et Sinmum, et A adium^ et Sa*
fiiairafiim, et Amulhwum {ibtd.). De Clianaaii priiiiua
nalus est bidon, a quo Uibs in Pticeiiice Sidon vo-
catur. Dein Aiacjbus, qui Arca» coudidit oppiduiii,
conira Tripolim in lauicibus Litiani siiuiu, a qna
luud ^trocul alia ctvita» fuit uomine Sini, qoo: po^

501

«a, vano eventn snbTersa hnllorum, nomen lan-
litminodo loco pristiiinm reser? avi(. Aradii suni« qui
Aratium insulam possederunt angusto freto a PhcR-
iiici^ littore separatam. Samanpi, quibus Rdessa
fioliilis (Uelesyrin ciTitas Amaih usqne ad nostrnm
tempu^, tam a Syris qnam ab I1el)r»i«i« iu apud ve-
teres dict:i fuerat, appellatur. llanc Macednnes qui
post Aiexandrum moHeniem regnarunt Epiphaniam
fiiincu(>averunt. Nonnulli Aniiochiam ita appellatum
putant; alii licet non vere, tamen opiuiouf^m sunm
quani verisimili vocahulo consolan(es« Emath pri-
maai ab Aiitiochia mansionem Edessam pergentihus
appellari putant, et eamdem es^e qonR apud veieres
tliria sit E nach. E( futt tprminus Chnnan porum a
Sidone, doiiec venias in Gerara nsque ad Gazim
perreniihus Sodomam ct GomorHum, et Adam.im,
e( Sehoim, usqoe ad l^s^n, quia cxtenc civitates,
SidoD videlicet et Gerara, et Sodoma, ei Gomorrhn,
«i Adama et S<*boini, nol» sunt omnihiis. II"C ta-
men adnotandum vidctur, quod Lasa ipsa sit qiiae
ffiuiic Callrrhoe dicitur, uhi aqux calidae prorumpeii-
ie^ iu iiinre Mortuum defluunt. Fiiii Sem. JEhin et
A*«sur et Arphnxad, et Lud, et Arain. Ili ah Eu-
fihrate fltivio par(em Ast» usque ad Indicnin Ocea-
iium (eneiit. Est autem ifilam, a quo ^iamils prin-
ripes Persidis : dc 4ssur jam aiite diclum esl, qiiod
Niniira urhem condidi-rit. Arphaxad, a qito Clialdaei ;
Liid, a quo Lydii ; Aram , a quo Syrl, quorum me-
tropolis esl uamascus. Filii Aram , Us, et llul, et
Gciher, et Mes4. Us Trachonitidis et Dauiasci coii-
ditor, inler Palapsiinam ei Coelesyriam teniiit prtn-
eipatum, a qiio S pluaginta int rpreles in libro Job,
ubi iii Hebraeo scrihitur : Terra (Js regionem Ausiti»
dem^ qunsi llusitidem transtulcrunt. Ilul, a quo Ar-
meni, et Gether, a quo Acarnnnii sive Carii. Porro
Mi-ss, pro quo Sepiuaginta inierpretcs Mosoch (rans-
ttilerunt, q«ii nunc vocnntur Maeones. Arphaxad ge-
ftuil Sefa^ ti Sela genuil Ihher {Gen, s). Ex Hcber
n;i(i siint duo filil : nomen uni Flialeg, ^uia in die-
tius ejiis divist est tt'rra,.et nomen fratns ejus Je-
ctan. Ileber, a quo llehrxi vaticinio quodain lilio
siio Phnleg nomen iroposuit : qui interpretatur di«
visio, ab eo qiiod in diebus eiiis liugua: in Bahylone
divisx sunt. Jectan genuii Helmodad et Saleph, et
Asarmolh, et Jare, et Aauram, et Uxal, et Decla^ et
Ehal^ et Abimael^ Saba et Ophir, Hetila et Jobah
ilhid.), Harum gentiuro poh(eriora nomina invenire
ooti poloi, sed usqoe in praesens, quia procul a
mliis suftt, vrl iia vocaniur, ut primum, vel qiiae
immntaia sint igiioratur. Possederunt auiem a Co-
i«hcnc fluvio omiiem Indix regionem, qux vocatur
leiiu Sequiiur.

Phateg fiHus Beber aenuit Reu. Reu genuit Sarug,
Sarug genuit Nachor, fiachor genuit Thare. Hee sunt
mgtem genmationes Thnre» Thare ^nuit Abram, et Na-
€kor el Arrnu Porro Aran genutt Loth , mortuusque
esl' Aran attte Thare '{palrem suum in terra nativitatis
sum in Vr Chaidceorum (Cen. xi). De hoc quoqiie
capitulo quod llieroiiyinus iii libro Quaestionum lle-
braicarum senscrit inferamus. Sequilur: Et mortuus
tu Aran ante palrem suum in terra, qua natus eit in
regione Chalda:orum, pro eo quod legiinits In regione
CbaldceorMm, iii liehra:o habelur iir CAaidim, id est,
in igiie Chnldaeorum. Tradiinl Hebraci istiusmodl
fabulain ex hac occasioue esse, quod Abraham in
ignein inis<«iis sit, quia iguem adorare noluvril, quein
Lhaldati toluni, ei Dei auxilio liheratus de idolola-
iriae igne profugerit : quod in sequentibus scrihilur
egressum e:»se Tbaran cum sobole sua de regioiie
Chaldaeorum, pro eo qiiod in llebraeo haheiur De
tncendio ChaUkeorum, et hoc esse quod nunc dicitur :
Mortuus est Aran ante eonspecium Tharee fatris sui
m t£rrm nalivitatis sua, in igne Chaldeeoruin, quod vi*
delicet igneni noleiis adorare, iisne cotisumpius sit.
Loqiittur auiem Domintis po^tea ad Ahraham : Ego
smm, qui eduxi te de igne ChaUfforum (Gen. xv). be*
qiiltur :

QUiESTIONES SUPER GENESIM.

30»

A Et assumpserttnt Abram et Narhor sibi uxores ATo-
m^ft uxoris Abram Snrai, et nomen uxoris Nachor
Melcha^ fiHa Aran. Pater autem Melchas, ips) est
pater Jesch^e. Aran rilius Tharat, frater Abrx et
Nnchor duas filia^ g(>nuit Mclclinm et Sarai, cogtio*
m^nto Je<iohau 8t»vD.u«v, e qiiihus Melcham acoepit
inorem Nnchor, et Sarai Ahram. Necdiim qnippe
inter pntruns et frntrum (itias nupti.-e fuerant leg«^
prohihii:e, nu.e in primis hominibus et iuter fratres
et sonires inite stint.

DtSCIPV(«OS.

Hieronymus. — Erat antem Xbram lxx et qumqne
nnnorum^ quando egressus est et Uaran (Gen, xii).
Iitdissoluhilis nascitnr (|iia3stio. Si enim Tbara pater
Ahne, cum adhuc es^^ei in regioiie Clialdncn, septun-
giuta annortim genuit Ahrnm, el postea in Charran
ccv aeiatis su:v anno raortuns esi : qiiomodo natic
post mortem Tharae Abrnm extens de Cliarra lxxv
n annoruui fuisse memoratiir, cuio a nniiviiate Abrm
^ usqiie ad mortem patris ejus, cxxxv auni faisse do-
ceaniur ?

MAGISTEII.

Vera est igitnr illa llehrnBoriim traditio, quam sn-
prn diximns, quod egressus si( Thnra cum Hliis tuis
de igtie Chaldaeonim ; et (luod Abrnm Bahyloulo val-
Inius iiiccndio, qiiia illuu adorare nolebat, Dei sit
anxilio liberattis : ei ez illo lempore dies vii» et
lempus repiitelur aeiatis, ex quo coufessus est Dimi-
num spernens idola Ch'.)ld;eorum. Potest autein fieri
nt quin Scriptiira reliquit incertum, aule piuces an-
nos Thara de Chald;ea profectus tenerit in Chnrran
quam mortem obirel : vel certe siatim post persecu-
tloiiem in Charram venerit, et ihi diuiiHS sit moratus.
Si quis ergo buic exposilioui contrarius est , qu.Trat
alinm solutioBem, et tuuc recte ea qivjd a nob.s dicta
sunt improbabit.

Isidorus, — Loentus est Dominus ad Abraham di-
n eens : Egredere de terra tua, et dt cognaiione /ua, ee
de domo patris tui, et veni in terram quam mpnstrabo
tibi^ faciamque te in gentem maqnam^ etc. usque Be*
nedicentur in te universte cognaiiones terrof, Quis antefu
alius exiit in Abraham de terra siia, el de coguationa
sua, ut apud exteros locupletaretur, tit es^et I41 geu-
tero magnam, nisi Chrisiiis, qai relicta terra et cogna>
tione iudaeorum prspollet nuiic, ut videmus, in po-
pulis gentium : sed et nobis ad exeinplum Chri^tl
exeundum est de terra nostra, id est de faculiatibus
mundi hiijus, operibusqne (errenis ; et de cognattono
iiostra« id est de conversatione ei moribus vitiisque
prioribus, qus nobis a nostra nativiiale cohaereutia
velut affiniiate qnadnm et consanguiniiate conjuncta
suut. Sive de domo palris nostri, id est omni iiieroo-
ria roundl, nt ei renuniiantes, possimus in populo
Dei dilatari, et in terram coelestis repremissionis cum
tempus advenerit introdaci. Duae auiem promissio*
nes Abrahae dantur : una, per quam terram Chanann
possessurum semen ejus promiltitur, durodicit Deus :
•^ Vade in terram quam monstravero tihi , faciamque ta
in gentem magnam, Alia vero longe praestantior non
de carnali, sed spiritnli semlne, per quud paier cst
non utiius genlis IsraeLilic», sed omnium gentluin,
qux fidei ejtis vestigin conseqnunlur. Quod proroitti
coepit his verbis : Et benediceniur in te omnes cognO'
tiones lerra^ Sequitur.

Apparuitque Duminus Abrce^ et dixit : Semini tuo
dabo terram hanc^ elc. usque, Et venit ad Sichem, et
ad convallem i<iiis(r«m, usque : l*erresit vad^ns,eiultrn
progrediens ad meridiem, Accepto itaque seciindo ora-
culo de proinissione (errae ipsius, e( .Tdiliiavit ibi
aUare Domiuo, qui apparui(ei, e( profectus inde ha*
bitavit in eremo : atque inde famb inopia pulsus,
desceiidit in iEgyptum, ubi uxorem siiam dixit esse
sororem : nec memitur, quia propinqiia erat sanguine.
Quam tameii Phnrao rex iOgypii uxorem volens ac-
cipere, grandissiiuis lerrelur monslris ; niuUisqiio
propter eam malis affliitus, ubi e]us esse yxoretu

;o3

DED/K V£NER.VBiLlS d'A\ PAR5 H. SFXT. U. — DIBIA ET SPUlUA.

oO^

(livinlliis diilicil, confestim iltresam cum lionore rft- A
siimii; hoc llaque cam de Abimeledi dicere coeperi-
nius, exponenuis.

Hieronymui, — Et proficiscens Abraham abiit m de-
sertum, el fames facta est super terram, Nolandam
i|iiod in pr.x>cnti et in plurimi< aliis locis pro deaerto,
ad ausirum scriplum esl in Hebrxo.

DISClPtJLUS.

Hoc igitnr notare debemus quod sequitur : Et vi-
deriint eam prtncifes Pharaonis , et laudaverunt eam
ad Phnraonem, et introduxeruut eam in domum ejus^
el AbrcB bene fecit propler eam : et fuerunt ei oves et
armeiila^ et asinif et servi, el ancillie , muli et cameli,

UAGISTRR.

Llcel corpus sanct:»r«im innlierntTi nnn vis macnlei,
gcd volunlas, ei escusari possit Sarai qnod r;i:i*is
lempore sola rcgi in prregrinis locis liiarito conve-
nienle resistt^re neqniYerit, tamen poieu ei aliter

Factum est autem in illotempore ut Amraphel rex Sen-
naar^ et Arioch rex Pon^i^ et thodorlahomor rex Etami'
tarum^ et Thadalrexgemium^ inirentbellum eontra regem
Sodomorum et regem Gomorrha et rejem Adamee, et i e-
gem Seboim^ et regem Baio!, ipsa est Segor» Oinnes bi
consederunt apud vailem salsam, lioc eH mare f^aiis
Bale lin^ua Hebrxa xocTatrofft^, ide-t« devoratiodicitur.
Tradunt igilnr Hebrnci hauc eanidcm in alio Scriptti •
rarum loco Salissain noniitiari, dicique rursuin, et^
o-xov TpccTi^ovo-av, id est, yituiam conlernantcm« qnud
sciiicet teriio motu terrx absorpia sil. Et ex eo leai-
pore qno Sodoma et Gomorrlia , Ailama H Sebotni
diviiio igiie subversae sint, ilh parvu!a nuncuptaur :
siqtiidein Segor transrennr m parvain, qu;e iingu?
Syra Zoara dieitnr; vallis eniin salinaruin, sicut in
hoc eodeiH libro scribilur, in qua fucrunt anle puiei
biiuminis, post Dei irain el siilphuris pluviam, \n
inarc rnortuuin versa esl, quod a Gr:ecis).(jiivnoc7^aX-
TiTcc, id est, stagnuin bilumiiiis fippellatur. Sequiiur.

foeda nocessi!as excusarif quod juxia librum Estlier, !• Hi autem reges memorati tulertmt omnem tubstan

quaecunque muliifnim placuisset regi apu'l veieres,
<ex mensibusungebatur oleo myrtiiio, ot sex niensi*
hns iii pigmenlis variis erat, ct curationibus fLMnina-
nim, et tunc demum ingrediebatur ad regeni : atque
ita poiest lieri ut Sarai poslqiiam placiierat regi, dum
per anniim ejus ad regem pr.eparareiur inirottus, et
Ahrx Pharao int»Ua donaverii, et Phano postea sil
percnssus a Doinino, illa adhuc intacla ab ejus con-
ciitiiln permanente. Seqiiiuir.

Et ascendit Abram ex jEqyplo, ipse el uxor ejns, et
omnia quas illius erani, el Lot cum eo in deserto, Erat
antem Abrnm divcs vatde pccore^ argemo et auro : et
nhiit unde venit, in descrtum usque heihel, Pulchre de
yfigypto libonlns «sceuili^se ilieitur. Sed occiirril
huic sensui iltnd quod scqoiiur, quomodo poiuerit
exicns de it)jjypto fuisse dives vald»?? Quod tamen
suiviiur il!a Hebraica veritate, in qiia scrihitur Abram

tiam Sodomorum et Gomorrhceorum^ nec non el Lot et
substantiam ejus, qui erat nepot Abram, qiti habitarit
in Sodomis : ct ecce unus qu\ evaserat^ nunt av':t Abram
Hebraso, Qui cum oudisset capium Lot numiravit
cccxviii vernaculos^ quos asmmem secwn persecutu$
eht eos, Tulitque omne quod immerafit^ panter ei Lot :
persxutusqne est eos uhque Dan ad Phoeuicis Ofipidum^
quod nunc Paneas dicitnr. Daii auteni uiius est e fon-
tihus Jordanis. ^ani et aller vocatur lor qiiod iiittT->
pretatur pgiBfiov, id est, rivus. Duobiis cr^o lontibus,
qui haud piocul a se distant, in uuuni rivulum foede-
ratis, Jordanis tleinceps appellatur.

Isidorus, — Deinde a q*iinqne regibus, qui Sodo^
mis irmerant, Ab<am captum Lot llber.M, habcns
secum in prxlio cccxviii vernacuios. Sed quid iiarc
vicioria Abrs de quinque regibus indicabat, quos ille
(idei pater mystcrio superabal, nis: quod Hdes nosira

grucis vnide &\\'e vehementer : hoc cst, ^cnpxt; <Tv6^px. * si coufirmata sit iu spiritu principali, toiidem corpo-
i£g>pti enim pondere gravabaiirr, et licel videauiiir p ris nostri sensus verbo Dci subigt. INam sicut i lc do
fssedivilix pecoiis, auii ci srgenii, lamen si i4igy- ^ proxi

pti.T, snnt, viro sancio graves suiil. Denique non ut
in LXX leRimtiS, abiii unde venerat per desertum
vsque Bethei^ sed sicut in Hebr^eo scriptuin esl, Abiit
in itlneie suo per amlrum usque Betliel. Idcirco enim
de /Egypto profecius est, nl non desertum ingrede-
retnr, cum ^gypium relinqueret, scd ut per au-
Mruin, qui aqniloni contrarius esl, veniret ad doinnm
Dei, ubi fuerat tabernacHlnm ejiis in nieiiio Bcthel ct
llai, in loco altaris quod feceiat priii», ct invocavit
ibi iiomen Domini. Ueveri^o igitur Ahrain ox i£gypio
unde venerat, tunc Lt>t ab Abram avuncnlo siio in
terrnm Sodomorum silva charitate discessii, v tans
di.scordiam, quia divlles facti erant, et pastoies eo-
ruin invicem rixabaniur. Pennansit autem Abram in
t2rra Clianaan, habitavitque juxta quercum Mambre^
h(ec est Uebron. Mambre auteni vocabatur unus aini-
cornm Abraham. Sequilur.

Et viri Sodomorum mali et peccatores in conspectu

imo in rcgibus vicior, ita et lldes pcr aiiimani
victrix de exteriore hoiniue triumphabit. Quod vcio
iilenon muliitudine nec virtute legionum, ^ed t.intutn
ccc ei XVIII comiianlibus adversarios princ.pes dc-
bi^Ilavit, jam tuiic in sacramento crucis, cujus figura
per tau litieram iii numero trecenloruin expriinitur«
imaginabatur : qu >d nos Chrisii passio liberaret a
dominatu tiuinque cirnatiuni seosuuni, qui nosantea
variis viiiis caplivanies exsuperaverani.

ttevertenti igitur a cceds hostium Abram occunit ei
mox Meichiscdech rex Salem sacerdos Dei, benedixique
Abram circumciso offerens panem et vinunK liieronij'
mus. — Qiiia semel opuscnlum nostrum, vel quj^stiu-
num Hebraicaruin , vel traditionum congregatio est »
propterea quid Hebrxi de hoc sentianiy inseramus.
Aiuut hunc esse Sem Glium N >e, et sujiputantes an-
iios vitac ipsius osteudunt eum ad haac usque vixts-
se : omneaque primogciiitos Noe, donec saccrdotio
fungeretur Aaron, fuisse poniilices. Purro Salein rex

Dei vehementer, Superflue hic in Scpiuaginia inter- D nierusalem dtcitur, qua: prius S^leui appellabalur

pretibus additum cst : In conspcdu Dei^ siquidein
Sodomorum cotoni apud honiiiies mali et peccatorcs
crant. ille autem dicitur in conspectu Dei petcator,
qui potest apiid homines justns videri. Quomodo de
Zachiria et Elizabeth in prxconio ponitur,quod fue-
riiit jiisti ambo in co.ispectu Dei ; et in psalmo dici-
lur : iVo/i juslific.bitur in conspcctu tuo omnis vivens
(Psaim. cxLii, Xj.

Locutus est autem Dominus ad Abram^ postquam
divisus esl ab eo Lot : Le^ia ocuios tuos, ei vide a loco
in quo lu uunc e<, ud aquilonem^ ei ad austrum^ el ad
oricntem et ad mure^ quia omuem terram quam tu vides,
libi dibo eaiUt et semini tue, Qualuor climata mundi
posuii, oiieiitein et occiJeiitein, septentriuncm ei
«iteridiaiium. Quud autem iii omnibus Scripiuris le-
gitur, hic semel dixi-.se suriiciat, luare scinper pro
oiciaeiitc poni, ab eo qut>d PuUsiina; regio ila sii ul
r.are in occide.:tis plaga babcat. Sequitur.

Melchiseilech auieui heatus Apostulus ad iiebi£os sinc
patre ci maire conimeinoraiis, ad Chrisium referl, ei
pt!r Cliristuin ad gentiuni Ecclesiam. Omnis eniiii
corpoiis gloria relertur ad membra, eo quod praspu-
tiuui habens Abram benedixerit circuinciso , ei iii
Abram Levi, et per Levi Aaron, de quo postea sacer-
dotiiiiu. Ex quocuiligi vuU sacerdotinui iu^clesia; ha^
bcutis praepuiium benedixisse [iii J circumciso sacerda •
liuin syiiag'>g:e. Qiiod autem aii : Tu es sacerdos in
a^ternum secundum ordinem Melchisedech [Ps» ciXti)»
iiiysiciiuin nostrum in verbo rcconciliationis vel or>
diiiis sigiiilicaiur, ni'.qnaquain per Aaroarationabiliuin
victimis iiniiioiaiidis, seii oblato pane et viiio, id est,
corpore et sanguiui; Domiui Je u. CiUod auteiu siipra
dixiuius eum ab apostolo Paulo .viiie paire et niaire
commeinuratum, hguraliier refert .*\d Christuiu, ui
jain ostendiinus : ipse est eiiini solus de paire sine
luatre geniius, pcr divinitatem ; ipse de maire siiie

m

QU.rSTIONES SCPER GENESIM.

500

piilre, prr Immanilatem. Qtiod yero pairiarcha ma- A tlccli, eo qiiod Chanansciis fuerii, cl noii de genero

gnn» dccimas oinne^ siihslanline fu« Melchisedech ' * * ' '^*'" **'"* '^^'

sacerdoli post benediclionein dedii, sciens spiritali-
ter melitis sacordotiuin fntiirum in populo gcnliiim
qnam Leviiiciiin, quod in Isrnel de ip^o erat *'»soiiu-
ram, fuitirumqiie ul sacerdoiium Ecclestae habeniis
prTppinium benciiiceret iu Abraham circumciso s»-
rerdot*fim Syn»(!0'4:e. Qiii cnim benedicil« inajor esi
qiiain qui benedic.lur. Unde ei saci rdoies ex semine
Abrx nati fratris ex 8*^ quos benedicebat, id esi pn-
pulos Israel. Quibus iiii dccimas secundum legis
mandalum dabani vere, ut maj.irihus et eminemio-
ribus suiit. Notnen autein ipsiim, id est Melcbisedech,
rex t»9Ct<, vel rex justitite interpret.ttur, qiiod toni
rt^fertiir ad Christtim : ipse est eiiim Itex pacis, quia
per ipsiiin r4'C(»ni>iliamiir Deo : idem est rex justiii:i',
fnia ip^6 Teniet ut discernat saucios ab impiis.
Idem quoque unus et sarerdos et rex, quia ad redem-
piioneni oiunium Deo Tatri se obtulit bostiam, et

Jiida>orum, in lypum pr.Tcessissc sacerdotis fiiii l>ei,
de quo dicilur in centesimo nono psalmo : Tu e$ sa^
cerdot in aternum secundum ordinem Melchisedech,
Ordiuem nu!em ejus miiliis modis interpreiaiitur,
quod solus et rex fuerit et saC(Tdos, et ante circum-
risionein funcius sacerdulio, ut non genles ex Ju-
dseis, sed Jud<ei ex geuiibiis saeerdoiium acceperint :
ne«)ue unctus oleo sacerdotali , ut Moysi pra^cepta
coiislituunt, sed oloo exstiltationis et ndei purilato :
iieqtie carnis et sanguinis victimus iinmnlarii, et
brutorum sanguinem iin maliuni exla, id est quidquid
tiipor escani est, suscoperit : sed pane e t viuo suii-
plici , puroque sacriticio Chrisli dedicaverit sarra-
mentum, et inulta alia qnfe epistolaris brevilas oon
recipit ; prxtorea plenius esse traciatum in Epistola
sid llehr.ros, qiiam omnes Grxci rec'piunt, et nou-
nulli Latinorum, ouod iste Mclcbisedech, id esl, rcx
juslus , rex luerit Salem, id est, rex pacis sine paire

vems Hox in prvsentt sxcuio populuin suum regit» u et matre. Et quomodo boc inielligeiidum sil, uuo sta

cl in fuluro judicahil.

Ilieronymus ad Evagrium presbyterum de Me'chise-
dech, — Misisli inibi voliimen «vtuvujutov y.olI a^hitryrov
ei nesrio uirum tu dc titulo noiiien subtraxeris, a*i
ille qui scripsii, ut periculiim fugeret disputaiidi aii-
ctorein noluerit coiinieri. Quod cum legisscm, iuiel-
lexi fair.OBiVimain qnapstionem super poiitificem MeU
cliisedecb illiic pluribus arguroentis esse perductam,
iit doc€re conaiiis sil euni qui benedixerit laulo pa-
iriarcha^ , divinioris fuisse natiirae, uec de homiuiiuis
aestimiiniliim, ei ad exiromuui aiisus est dicero, Spi-
ritum sanotiim oocurnsse Abrah», et ipsuui es<>e qui
>ub bumiuis Qgura visus sit. Quotnodo autom Spirilus
tancius panoiii viiiuinqtie protulerit ei deciinas prav
d;e, quas Abraham \iclis (juatuor rogihus repurtaret
acceperit, omniufi langore no uit. Peiisqiie ut quid
mibi vel de s :riptore vel de quxuione videalur re-
tpoudoam : f tcor, ^oliii di^siniulare seutentiam, ncc

tim vorbo explicavit ocyf^Myriroi, noii quod absqiie
patre et roatre fuerit, cum thristus quoque secun*
duin ulramqiie naiitram et patrem babuerit et nia'
Irom : sod quod suhilb iniroducalur iii Cenesi occiir-
risse Abrab.-e a C(ede hostium revertenti. Ei nec auto
nec postea ejiis nomen feratur ascriplum : antriiiat
autem Aposiolus qiiod Aaron tacerdotium, id est,
popu!i Judoiorum el principium liabuerit et fiuein.
Meicbisedech autem, id esi Cbristus el Kcclesia, et iii
pr^leritiim et iu fuiurum xternum sil , nuihimqua
babuerit auctorem , et qiiod iranslalo sacerdoiio ,
legis quoque miitatio liat : ut iicquaquam de Agar
aiicilla et nioiiie Siua, sed dc Sara litiera el arce Siou
egreiiiaiur verbum Domini, et lex Dei de Jerusalem.
Et difricultalein rei pnoeinio exaggerat diceus : Su-
per quo multus nobis sermo est^ et interpretabilis : noii
quia Aposlnliis iion poitierit id interprclari , sed qiiod
illius temp^ris nou fuerint. Itebrieis euim , id est

iiie periculoso ci fpO-iyMuovi misccre iraciutiii, in ^ Judaeis, persiiadebat, non jam fidelibus, quilms pas
<]4io qiioiiniiique dai^sem, repreheiisores habiiurus ^ s'

Ivrem : scd riirsiiui ciim Q{ i^iolam legerim et iuve-
biftsem iii exirema p.ngrlla, iniris ine obtesialioiiibus
^jur.ttiim ne&pernerem precatorem, revolvi veteruin
Ubros, ut videieiii qii d siiiguli dicorent, et libi qu^isi
de mulioruin consUio rcsponderem, Statimquo iu
froute Geneseos in prima homiliarum Origenis reperi
scripium de Melciiisedech. In qua muliiplici sermone
Oispuians iUnc divolutus est, ut oum augelum d:ce-
ret. litdeiiique arguuieulis peue quibus scriptor tuus
cU; St iritu saiicio, ille de superuis virtulibus est locu-
|iis. Traiisivi ad Didymum, sociatorein ejus, ct viiti
liuminein |>odihus in inagisiri i>si: seuleiitiam. Verli
ii^e ad llippt lyiuiii Iri-iixum, Eusebiuiii Ca'sarieusein
et Enii^eiium, Apolliiiarium quoqueno4*uinet Eusta-
cb um, qiii priuius Aiiiiodicou: epi^copcs Ecclestie
fuii, etcontia Arium clarissima tuba betlicum occi-
nit : ei deprehendi horum oiunium opiniones diver-
sJs argumeuiaiioiiil>us ac di\eriicuiis ad uuum coui-

m fierderet sacrameiitum. Yerumlaiuen si Yas ele-
clionis stupet ad myslorium, el de quo disputai iiief-
fabilti confitetur, quanto inagis nos veriniculi et
cuhces solam debemus scieiitiam insciiisc confitcri ,
ct amplis^imaui domuiu parvo qiiasi forauiine osteii-
dere , ut dicamus duo sacerdotia iiiier se ab Apo-
siolo comparata priori< populi et posler^oris. Et boo
agit lota dispuiatione, qiiod anle Levi ei Aaron fue-
r.t sacerdos Melchisedech ex gciitibus, cujus taniuni
pi\rdicat meriium, iit futuris sacerdolibus Judicorum
iu liimliis benedixerit At)raliam, toiumqtie quod se-
quiiur in laiides MeicbiscdecU ad Christi lypum rC"
ferri, ctijusprofectus Ecclesi;» saci-ameiila suiit. ilx'c
legi in Gr;FCorum voluminibus , el quasi laiissiiuos
teriaruui siius in brevi tabelia volui demonslrare,
non extendens spatia seiisuum atque tractatuum,
sed quibusdain puiictis atque compeiidiis infinita si-
gnilujans, ut in parva epistoia multorum siinul di-
iceres volunlates. Yerum qiiia. ainanter interrogas ,

piium pervenisse, utdicerent Metcbisedech bomincm D et univeisa qux didici fiiletibus auribiis insliilaiida

.•_..«^ ••■>• ■•• •• • •!

lui^e ChaiianaMim regem urlds Hieroso yuise, qua}
prttiium Salem, posiea lebus, ad exirenium liierusa-*
leiii appellaia sii. Nec miruin esse si sacerdos Dci
:itiissiiiti dei^cribatur absque circumcisioiie et legali*
liiis cxrerooniis, el gonere Aaron : cuiu Abel quuque
ei bitoch et Nue placueriiit Deo, ei victimas obiule-
lint; et in Job votiiiiiiue legimus, quod ipse et obla-
lor inunerum fuonl, et tiacerdo^, et quotidie pro filiis
biiis hostias imuiolarii : et aiuul ip^um quuque Job
iioii fuisse de geiiere tcvi , sed de siirpe Esau, licet
aliud llebrxi auiuiueul. Quomodo auiem Noe iuebria-
liis in dumo sua, et nudujus aique derisus a mediano
lilio, lypum Salvatoiit prxbi«it, et Ciiam popuii
iudxorum. SainNOu qiioque amaior meretricis ot pau-
pcris Daiil« luulto plures hosiium moriturus quaiu
%ivus o<cidit, ul Chrisii expiimeret passiouem, oiu-
ti»*.^ue I ene saiicii patriarcb^ et prophet» in aiiqua
re figuiaiueipresseruiii Salvaioris. Sic el Mekhise-

»unt , ponani el llebraeorutn opiiiiouem , et ne quid
desit curiositati, ipsa vertia suluieclam. Et Melchi'
sedech rex Salem : prolutit panem et tinum : erat
aulem sacerdos Oei excelsi , benedixitque itli , et ait :
bened ctus Abram Deo exctsD . qui creavit coelum et
terram , et benedictu^. Dcus attissimus , qui tradidit
inimicos tuos in manu, tua ! Et dcdii ei decimas ex om-
nihus, Trjduntque bunc esse Sem priinum filiujii
Noe, cl CQ itmpore qiio orltis eit Aliraliam habuisso
aniios aeiaiis trecentos iiouaginia, qtii ila supputau-
iur. Sem po.4 diluviuui anno ^ecunilo , cum centuni
essei anuorum , genuit Arphax t. Posi cujus orluni
vixit anmis qniiigcutos , boc esi simul bc. Arphaxai
annos n itus xxxv genuit Salem, qui et ipse tricena-
rius pt/>creavil lleber, quem xxx quatuor aunoruui
legiiiius geuuisse Phalcg. Kursum Phaleg expleiis
aunis xxx gonuit Rebu, qui et ipse post xxx et se-
cuiiduui nativiutis sux aniiiiin |(enuit Serug. Dc qiio

307

nEiy.€ YENEflABILIS OPP. PARS H. SLCT. II. — DUBIA ET SPURIA.

3u8

eain ad xxt pervenis^et tniios, «rtus est Nnclrnr. Qiit A li» (anto snpercilin et anciorHnle Melrhisedecli Spi-

xxxix annoruin genuii Thare. Qii^ni legimus q4iod
septuagenarius gennit Abram et Nacbor et Aran.
Siippuiit |)er singiilas xtates annorum numertiin , et
invenies ab oria Sem u^c^ue ad gcner.itionem Abtam
cccLX aonos; moriuus est auiem Abram CLxxvsRia-
lis sunc anno. Itaque ratione dediicta invenitur Sem
»b nepole suo dccimi {iradus Abraro supervixisse
annos xxxv, simulque et hoe tradunt qood iisqiie ad
sacerdoiium Aaron einnes priin< g(*niti ex stirpe Nop,
ciijiis sf ries et erdo descrihilur , fuerint sacerdotes
et Deo vicliinas Hinnolariiit , et bxe esse primoge-
nlta quJB Csaii fralrl suo vendi^lerii Jacob, nec esse
niirum si Melciits<'de('b viclori Abram obviam pro-
cesserit , et in rerectione lam ipsius quam piignalo-
runi ejus paneni vinumquc protuierit, el beiiedixerit
eiy cum abnepoti suo lioc jure debuerit , et decimas
praedae aique victoriae acceperit ab eo : sive quod
iiabealiir ainbiguiimv ipse decimas substantiae suae ,

rilum sancium proniiniiavit , ui iilud vefissimuRi
comprobnrei « ouod apiid Graros eaiiiuir : Imperiiia
eonfidentiam , eruditio limorem creai, Ego posl lon«
fram segrotationem vix in quadrjigesiin» diebuit bapc
fabricare potui, ut cnm alieri me operi pra^pararem»
paucos dies qui supereraiit in Manbaci expositione
consiimpsi. Tantaquti avidilate siudia omissa r^pe-
livi , ut quod exerciiaiioni linguae profuil , nocucril
corporls valetudini.

Post banc victoriam dixlt Abr.im ad Dominum :
Domine Deus^ quid dabi$ mihi, et eqo $ine liberi$ m-
dam^ el Ma$ee vernaculm mem kic Dama$cu$ Elieier»

Hieronymu$. — Et dtxil Abrahnm : Ecce mihi non
dedi$ti $emen^ et pliu$ vernnculm mew hme$ meu$ eriu
Ubi nos habemus : Et fHiu$ Ma$e€ verracu'<B mern
hiere$ meu$ erit , in Hebraeo scripium est , tf^en Mc'
$ek bethi, qiiod Aquila transtulit, o vtor tov Trori^o.»-
rof djxiav jiov , id est, fitium potum danti$ domui

et avitam lai-gilatem osienderet in nepoiem : ulrum- n mem ; TbeodoUo vero , xal 6 vcoc roO iiri ocxlac u^u.

qiie eniHi inlelligi poiest et juxta llebraicutn , et
juxta Septuaginta Inierpreies, qiiod et ipse acceperit
«kcHnas spolioruro, et Abra» dederit deciroas sub-
slaniia! sua", qiianquaitt Apostolus in Epistola sua ad
ilebratos apertissime detiniat , non Abrabam susce-
pisse a Melcbisedecb decimas diviiiarum ejus , sed
de speHis hostium partem accepis^e pontificem. Sa*
\em autem nm^ ut Josephus et nosiri omnes arbilran-
lur, llierusalern esse nonien cx Gra^co Hebraeoque
cempesitum , qued absurdum esse peregrinan linguae
raixliira denieiiBlrat « sed ippidum juxta Scyibopo-
liiii, qnod usque bodie appellalur Sdeni, et osiendi-
tur ibi paiaiium Melchiyedecb, ex magnitudiiie ruiiia-
runi veieris operts oslcndens iiiagniOceniiam , de
quo in poiitenori qu que parte Geneseos sciiptuni
est : Yenit iacob in Socoth, id est, in tabernacula, et
fecit $ibi ibi domo$ atque tentoria^ et iran$ivit in Salem
civitatem regioni$ Sicfiem , quw e$t in terra thunaan.
Considerandiiin quuqiie est quod Abrahae a caede ho-

id est, et filiu$ eju$ qui $uper domum meam e$t, QiknI
autem dicit, hoc est : Effo shte liberis morior, et fi in»
procuratoris mei vel viTlici , et qui universa di&peu-
sat et distribuit faroili:e cibaria, vocalurqne Dania-
scus Eliezer, bic meus haercs eril. Porro Elioier in-
terpretaiur Deus meus adjmor. Ob hoc aiuut Da-
mascum conditam el nuncupal.im. Scquitur.

Factumque e$l xerbum Domini ad Abram in risu ,
dum esset de posterilale sollicitus, et sibi videret non
nasci filium, et lamen semini suo factam promissio-
ncin leneret : et statim fit illi duplex figura proinisst
seminis ejuSy id est, in similitudiiiem arenae maris »
vel in multitudinem stellarum coeli fiitura : Ejicien^
ergo Atram Deu$ fori$, o$tendii ei $telta$ rce/t, dicen$ :
Sic faciam^ ait, $emen tuum, id est Cbrislianani gen-
lem , ciijus tu pater in fide subsistens , sic faciam
re>uirectiuiiis lumiiie coruscare. Deinde demon$travit
iUi arenam inaris, et dixit : Sic erii in multitudine ««-
men tuum^ boc est, erit quideiu copiosa geiis Judaeo-

siiuin revertenti , quos persecutus est usque Dan , C ruin, sed sterilis et infecunda sicui areiia inanebit.

qiue hodie Piineas appellatur, non de via llieriisa-
lem , sed o|>piduni metropulco^i Siclicm in iiinere
fuit. De quo In Evaiigeiio qnoqiie leginius : Erat aic-
tem Joannei baptizoni in Ennon juxta Salim^ qna
nqu(B muUce erant ibi (ioan. i). Nec refert uirum Sa-
leni an Saltni nominelur, cum vocalibus iii nicdio
rttteris perraro utantur Hebraei , et pro varietnte lo-
conim ne varietate regionum eadem verba diveists
aotiis aiqiie acccntibus proferantur. Ilacc ab erudi-
tissiiiiifl gentis lllius didicimus , qui in taniuin non
leciplunt Spiritum saiictnm vel angelum fuisse Mei-
«hisedecb , ut etiam certissimum nomen hoiitiiiis
ascribant. Ei revera siuliuin taX quod in typo dici-
lur, eo qiiod Cbristi sacerdotium finem nun habral,
et ipse Uex et Sacerdos nobis utrumque dunaverit ,
nt simus genus regale et sacerdoiale, ei quasi aiigu-
laris lapis paiieiero utrunique conjanxerit, et de
duolHis gregibus bonus pasior unuiii eflecerit gre-

Post b.Tc cuin promitieret ei Deus quod esset pos-
sessor repromissionis fuiurus, signum petit per quod
recognosceret , non quasi dubiians aii ficret , sed
quoinodo futururo essei requirens. Gui Duinlnus :
iStciiie, iiiquit, tibi vaccam triennem^ et capram trimam^
et arietem annorum Irmm, turturem et columbanu Tol-
ien$ igitur Abram umver$a hcec dimit ea per medinm,
et utrasque parte$ contra $e aUrinsecu$ po$Lit , ave$
autem non divihii, De$cenderuntque voiucre$ $uper ca-
davera, et abigebat ea$ Abrani, Cumque occubuii$et $ol^
pavor irruit $uper Abram , et horror magnu$ el tene-
bro$u$ irruit in cum^ ac inva$it : apparuiique cUbanut
fuman$ et igni$ tran$ieH$ inter media t//a , qute divisa
erant, Dictumque e$t ei : Cognoicendo $c:e$ q''ia $emen
tuum peregrinum erit in terra non $ua $ervielque et
affligetur, et rcliqiia. Siatutus esl itaque niodus pro-
ntis&i seminis Abr-r, ei ista est figura. Per juveiicaui
enini vaccain significata esi plebs , posita sub jiigo

gem. Sic quusdam lercrre ad avay^t^yvv , ut hisioriae Q legis ; per capraiu, eadem plebs, etiain peccatrix fu-

aufierant vcritateiu , et dicanl noii fuisse regem, sed
in imagine hominis angeliim deniunstratuui, cuni iii
tanluu niiaiiiur llcbia*i Melclii^edech regem Saleni,
tiliuin Noe, Sein ostcndcre, ut anie boc scriptuai sic
icfeiant : Etfre$$u$ est autem rex Sodomorum in or-
rvrsiim et, haud duhiiiin qun Ahrahani posiquum le-
versus est a ca>(le Ghodorlabonior , et reguin qui
vuin eo erani, in valle Sabe, hac cst valli» Hegis ,
de qua stalini sequiliir : Et Melchi$edech rex Salem
protulit panem et vinum^ etc. Si ergo ha'C civiias He-
gis est, et valiis Kegis, sive, ut Scpiuaginta tianslu-
leruul, campus, qiieni budie Aulouem Pala*stini vo-
caot, maniftfstum est homiuem fuisse qui in terrena
et Tallc ei urbe regnaverii. Uabes qua; audieriiu ,
quae legerim de Mtlchisedecb ; ineuin fuit citare
lestes , tuum est de fide tesiium judicare. Quod si
omnes repuleris, luum certe illuiu sp:riialcni inter-
pietem noo recipies, qui imperitus serroone et scicn-

tura ; per arictein, eadem plebs, elinni regnaiura. Et
quod animalia id<ro irima dicuntur, quia per «rticulus
temporuin ab Adiun usque ad Noe, et inde usqiie aJ
Abrabam , et inde usque ad David , tanquam tertiaia
atatein gerens , ille populus adulevit. Per turtui^ni
et columbam spiiitates populi flgurati sunt, individui
filii promissiuuis , ct ba.'redes regni futuri , quorum
aelas temporalis ideo tacetur, quia arierna mediiantes
iransgressi suiit desideria temporalia. Scd quid est
quitd animalia illa tria dividuuiur adversus se iiivi-
cem partibtis conslituiis, nisi quod caruales et in pu-
pulo veieii ei nunc iuicr se (lividuniur. Porro aves
intcr se non dividunlur, quia spiritales iudivisi suiit :
schisnia non cogiiant, non seducunlur ab bxreticis,
sed pax est suini>.er iii ipsis , sive a turbis se reino-
veanl, ut lurlur, sive iuter illas converseiuur, sicui
culumba. lUraque tainen avis est , babens simplici-
tatero ei ihuocentiaro. Volucrei auiem de$c$ndenut

^

Q!'^5TI0NES SUPER GENESIM.

510

tKper radavern, qufr divisa erant . s,>lriliis immmidi A ciibxulum siiiim , posnit/|iie mc iii f raiinne p^^lr.v

significaniur, piiituin niiem«ia'n siium ile carnaiium "' ' '"' '

«iivigione qiia»renl»"S. Qnod ilHc conselens Abram

'Qbiqebal er.i^ fi^nifical mul'O'4 mroales raprilis pan-

f^torum in Hne niundi ab nngiisiiis liberandos. Quod

«iitrmi circa solia nccasum pavor irruil in Abrain, el

borror ma^ntis el tenebrosus, signifloal cirra bnius

sapcnli finem mngnam per<urbalionem ab Amicbri^

sio in sancis futnram. De qua Dominiis in Evnnge-

lio dicit : Erit enim tunc tribulatio maqna^ qualis non

fuit ab initio^ elc. (Mntth. ixiv, 21). Qiiod vero adjun-

ffilur, cum orcubuinet sol , facta es! caVgo tenebrosa ,

€t apparuitclih ntt« fumans^ ol lamnns ii-ni* iransions

Inlcr media illn nu.'e diviserat, Risnilic:»t po<l finem

ftxculi fulur.im diem jiidirii, qunndo per ignem «eff»"e-

gabiintur sanrlorum popiiti ei iuiqiiorum. Qmd vero

diotom cst ad Abram, Sciendo scia quia pcreqnnum

trii semen tuum in terra non sua, el in servHntem re-

digent eos • el humitiabunt qnndringenlis annis : boc

ut posl spiritum sffivieutcm, post iCTse ineje fuoiunu
posl incendium ignoranliae quo nrcbar, vox ad me
aiira» leniori^ accederel , diccrem |ue : luven'' qnrm
Qumivit aninia mea , tcHebo eum et non dimittam
{Cnnt, 111, i). Etenim cum inler se Scriplura viifea-
tur esse contraria, utrumque v«»nim esi. ruin diver-
S''m sif. Egre^.si sunl quarla generatione fitii Israel de
lerra ^qypti ; replica genealogini» Levi. Levi qenuit
Caath, Caatli qennit Amram, Amram nenuit Anr'n.
Aaron genuit Elraznr, Eleaxar qennit Phinees. Caatk
cum patre suo Levi ingressus est yEqyptum, Rursum
Eleazar cum patre suo Aaron cqressus esl Ai^gyptc,
Ueplica Caaib usque ad Eie.izsir genealogiam , el
f omputa»tur generniiones qualuor. Licel quidam ve-
liut .ib Abram inciperc usque ^id Pbinees, qiio.l nos
in Eleazar fecimus, perveuire. Si v«'r«» volu^Tis di-
sparem numeruui Oi^tendere, quomoilo secuud ini
Kxodum quinta gt^neratioMe cgressi sunt filii Israel

d<* populo Israol, nui erai in ifigypio serviiurns aper- B ^^ ^****'^ ^gypi'. ^nbns lunc J-idaG el ordo numere-

liss^me propbeiaium est, nou quod siib ^gyptiis
€|uadringentis annis servierint, sed qnoniam isle nii-
miTus in cadem affliclione comp'eius esi, qiiia com-

Jniantur ab i!lo tempore qiio isla Abrte promiUunl"r.
am lunc propter peregrinationrm fuiuram, ne com-
misrereliir scmen ejus imer genies, dalur ei circum-
eisio in sigmim h*s verbis : Circumcidetur ex vobis
emne masculinum, infant octo dierum cirrumcidetur in
votis , tam vernaculi $ quam emptitius, Masrulus nu-
tem^ rujus p apuiii earo circumcisa non fuerit , dele-
bitur auimn illa de fopulo suo , ruia pactum meum
irriium f cit. Cur autem pcreat anima pjirvuli va-
g'enii"j, ei ncc bonum ncc malum scieniis incircum-
r.isi, dum ipKa paciiim Dei irriium n 'n fecit, sed qui
cum circumcidore neglexerunl : nisi ul significaret
qnod parviili nou secumlum opns , sed secundiim
origin*»m in prinii b<miiiiis scelere paclum Dei dis-

lur. Judas genut Phare^m Phares qenuil Esrom, Es-
rom qenuit Amram, Amram genuit Aminadab, Ami"
nadaff genu'l Naa$on. Naason genuit Salmon, Phares
cum patre suo Juda ingressus yEqyptnm, Naasoii
princcps tribus Jud;e in deserlo fiiisge de.>criidtur,
cujus filiiis Salmon terram repromissioiiis inlroiir.
Compnta ergo a Ph »res usque ad Naa<^on , el inve-
nies generationns v tantum, et i nonnulli , ut quod
no^ in iribu Levi ostenditnus, iu Esritm initiuni fa-
ciant, et ad Salmon usque perveniaiii. H.nc libi , sa-
cratissime ponlifi^x, e* ii.genio sludii noslri , prout
pntui cnucleavi , et juxia proposiiam qiiaesiionem,
jutla utramque ediiionem» ne cid eonlrarinm videa-
tur, Ferundum u:ramque genealOgiam, Lovi videlicet
et JudPD, pulo plenius problema disso'utum. Qnod sl
nlicui displioet de a^muiis et obtreciatoribus nostri^,
ad compcndium veuiam , et dicnm in eo non esse
diversum : quia seciindum unainquamque genealo-

sipaverunt , in qno omnes peccaverunt. Na«cunlur

enlm omnes m^n proprie,sed ortgiiialiler peccalores; ^ giam ulrumque vertifn esl, et plenum bahet sensum.
fgeiiHraiio liberet , perit anima ejus de ^ Aquila quoque , qui i

^em niM rcgeiiHraiio

populo suo , quia pactum Dei irriium fecit , qiiando iii

A<iani eiiam ipse pcccabat oriKinalitcr. Sequitur : ^

Cenera ione aulem quarta revcrtentur huc, Quresivit
lioc Damasus papa a bcaio llieronymo, quomodo linic
isentenii H congruat qnod scribilur in Exodo : quinta
^neratione rgreni sunt fiVii Israel dc terra AHgypti,
Dcnique quid ei respondit inferamus. — Damasus. Ciir
Deus loquiliir ad Alram , quia quaria pro?enie fllii
Israel es«ent i!e yEgypto leversuri, el poslea Moyscs
sctibit iu Eiodo : Qninta generatione exierunt fiHi
ifrael de terra Aigypti ? qiiod ulique nisi expona-
lur, videlur esse c<>nirariuin.

nieronymus, — lluc vcro problema cum legissem,
rcBpi meciim lacitiis aesluare , et e vesligio Geuesim
Exodumque percurrens, reperi loca in qu:bus scripia
9unt , qus viden>ur faccre quaeslionem , ac primo
flpstimabam spiriialibus spiritalia comparans indis*^o-
lubilia e^se, siculi et mulia sunt alia. Nnm et M:i-

non contenliosiiis , ulfquidam
piitanl, sed sludiosius verbum interpretitur, ad ver-
bum in eo loco , nbi lxx posueriinl : Quinta qenera-
tione ascenderunt fili'' Israel de terra jEgypfi^ il« irans-
lulit : Armati ascenUrunt filii hrael de terra ^qypti,
Licel pro eo quod armaios nos diximns , secundum
Gra^ci sermonis ambiguitHicm instructi atque moniii,
pro eo ut potuimiis explicavimus , nolo isia molesla
csse lociori. De Ilebraicis itaque libris disputantem
non decet Arislotelis arguinenta conquiri , nec ex
flumine Tulliano eloquentire ducendus est rivulus :
itec aiires Qnintiliani flocculis et scbolari dcclama-
lionc mulccnilx. Pedcstris ei quoiidianae similis , et
iiullam lucubralioncm reilolens oralio, necessnria est
qiia} rem cxplicet, seusum edisserat, obscura mani-
lestcl , non qu:c verbor.im compositione Irondescal.
Sint alii di^eiti, laudenlur ut volunt inllalis biiccis,
Fpumaulia verba trutinent, mihi sufficit sic loqui ut
iutellignr, el de Scripturi<; sanciis disputanli Scripiu-

thus:ilam xiv annis post diluvium vixi>se scribilur, ^ rarum inielligcre simplicilatem.

iiec lamen arcam ingressus est cum Nne : ci ciim
ipse Dominus locuius sil ad Abram : Sciendo scies
quoniam peregrinum erit semen tuum in tcrra non sun^
ei in servitutem redigent eos, et affligenl et humiUabuui
guadringentos annos; post< a Moyses scribii in Exodo :
Etfactum est post quadrinqentos xxx annos^ exiil onmis
jDOtentia Domini de terra jEgypti, Ag»r qiioqiie hmae-
icm quasi laciantem et teneruin portat in bumeris ,
ciiin xviii ferme et ampIiMS reperiatur annorum , ut
ridicalum sit tam grandem juvenem mairis scdisse
cervicibus, Roboam auli'm fitius Salomonis quadra-
gesiiDo prnno a^taiis ^ux anno regni sumpsit cxor-
«itum, ei regnavit in llierusalem sedecim annis, cum
ntique paler rjus undecimo anno regnare incipiens ,
annis quadragiiiti regnaveril, et undecimo filium ge-
iirrare nequiveriL Dum h:ic el multa isiiu^imodi
orncula roeeum sollicitus volverim , aperuit mibi
obtiuru qui habet clavem Duvid , introduxit mc iii

QiMmvis llieronymus, divina«« legis inl<*rprc8, de
Maihusalae obilii et ccccxxx annoruin egressionis fi-
liortim Israel ile yEgyplo : de Agar quoque et Isinaele
ei Roboam quj^siiones indissolubiles judic^tssci, la-
men in dictis suis alibi oinnes solul.is invenimus, iit
prxsentis libri ex parie stylus depromit. Dixit autem
Sarai ad Abram : Ecce conclusit me Deus vt non pa-
riam, Ingredere ergo ad ancillam meam^ut habeam ex
ea filios,

Uieronymus, — Ditigenler nola quod procreatio
filiorum in HebrsRO xdificatio scripta est. Logitur
eiiim ibi : Ingredere ad anrillam meam, si quomodo
oedifieer ex ea ; et ne forle hoc sit quod in Exodo
scribilur : Uenedixit Deus obatCricibus^ et wdificave'
runt sxbi domos; sequitur. AffVxit Sarai Agar auciUam
itiam, eo quod despectui eam haberet, Qua^ fugam iniit^
invenilque eam angelui Domini super fontem aqufp in
deserto ad fonttm in via Sur, Conspquenter iu via

55H

nEn.E VLNEUACILIS OPP. PARS II. SKCT. U. - DUBIA ET SPURfA.

m

?!ir /E(!Vp'in ir(* ciip|pn<«, nn» per eremunn iliril ad A tiim
^Egyptnm. nixilM"*^ ail eam : flevertere ad domham i.iie
rwam, «f humViare sub mann ejus, neversn-jue peperit
fHinm, et rocavit nomen ejus Ismael : qnia exaudivit
f)eus hnmitUatem meam, Ismael nlerprelaliir exau-
Hiiio Doi, hic erit rusticus homo : manus ejus contra
omnes, ''/ manus omnium contra eam, contra (aciem
ftmnium fratrum suorum habiiabit. Pro rnsiico in
Uc'r.TO ccripfnm hahetiir Phere, qjioil inlerpretaiur
nnaser. Signincal aulem semenejus liahitalurum in
eremo. iil est, Saracenos vaj.">s incerlisqui» sedibiis,
nni nniver«as gcntes quihus desertum ex lalere jun-
«itur incursantes, imn"»nanlur ab omnibiis. Et lo-
eutus est Doriiius ad Abraham dicens : Ecee testamen^
tum rtfeum tecnm, et eris pater mulfitudinis gentium^
et i/a» vacabUur adhuc nomen tuum Abram^ sed AbrU"
ham, quia patrem multarum gentium posui te,

IHeromjmun, — Noiandum quod ubicunque in
Gr.TfO tesiiamentnm leglmus, Ibi in Hehraico ser-

mulnntiir el nominn, ul omnln resonenl no??-

lein. Nam Ahrain qiiod nnlea vocahatnr, inlcrpre'
laMir paier excelsu^ : Ahr.ihim p.iier geniiuai, qiio
nomine prapnunlinbniur quod muline geules tidei
ejjis ve^tigia sequerenliir. S»^qu»tiir:

Deindg aoparuit Dominus Abrahrn in convaU»» 5/om-
bre. sedenfi ad ostium inbemicuti : cumque teiasset
onitos s»os, apparuerunt tres viri stantes juxta eum,
Ono% cum vidisiet^ adoravit ei ait : Domine, si inreni
gratiam in ocnlh tuis, tnveninr pedes veslri^ et quieS'
rit» sub arbore. Et abiit Abraham ad Saram, et dixit :
Festina^ tres mensuras farina: simit(B commisce.

Ilieroniimu*. — Qnia Ires mensui.nc ahsolute hie
dicim videnlur, et esl inrerta mensura, propierea
addidi quod in llehr.^eo tria sata 8'mil.e haheat, id
e<t tre« amphoras : ut idem mysleriuiu el hic ei in
Evancelio, nhi mnlie'' iria sata rermeiiiare dicitur,
agnnscnmus. S(^q>iilur :

Fecitque subcineritios panes Sara, Abraham a*ttem

wnve sil /Vrrfufi sive pncfum, id e<t, Berith. Dicunt jj cucurril ad oregem, et ocrisum paravit vitulum sagi'"

ntiUm IIehr.Ti qiiod cx nomlne suo Dfius, qiiod apud '" ' • ^- " '-'-' ' —"-

illns lelrngrammum pst, Aelitteram Abrahx et Sarae
8 hlideril. Direhalur eolu» rnmuui Ahram, qiiod iii-
trrprciatur pnier excelsus; el pos»en vocaius est
Abr.iham, qnod ir/insfertur pnier mularum; nam
qiiod cequitiir gentium, noii habeiur iii nomine, sed
liiihanditiir. Ncc mimndum qiiare cum apiid Grxcos
«^i I os a littora vide:aur addiia, nos he litteram
I1ehr;ram additam dixerimns. Idioroa enim lingusB
illiiis ea per he qnidem scrihere, sed per a legere :
!6iMii fconlr.^rio a lilieram sa^pe per he pronunlinnt.
Sequilur: Et dixit Deus adAbraham: Sarai uxortua,
n§n vocabis eam Sarau sed Sara erit nomen ejns.

Itieromjmus. — Errnnl qui putanl priinum Snram
per wnum r scriptain fuisse, el postea ei alterum r
«ddllum. Kt qiiia r arud GraRCO«* centenarius numenis
est, miihas super ncmine ejns ineptias suspicantur,
cnm ntcunnue Tolueri»tei vocabulum commutatum,

natum : aVutit anoque lac et bulyrum. et stabat juxta
eos sub arbore» Cnmque romeiiissent, dixerunt ad eum^
ubi est Sara uxnr tna f At ille : Ecce, inqtiit, in taber»
naculo ett. Revertens veniam ad te in tenipore hoc, et ha^
bebit fiUuni Sara. Pro hora viiam legimus in ilehraeo,
iil sit ordo vel sensus : Iteveriar ad te in tempore
vita», Qunsi dixeiit. si vi\cro, si fue it vila comitnta,

Et ctcidit A^r^ham super faciem stiam^ et risU^ ei
dixit in corde : Si cenienario nascitur fitius^ et si SarOr
nonagenaria pariet, iLt post paul.du n : Et vocabis no'»
men ejus Isaac.

Ilierongmus, — Diversa opinio, sed una elymolo-
gi-1, quare appellaius sit Isaac : interpretniur enim
Isaac ri^us. Alii dicunt quia Sara riserit, ideo euin
vocaiuin risum esse, qnod f.tlsuin esi; alii ven» q<ind
risciit Abrahaui, quod ei nos prolinnus. Posiquam
cniin ad risum Abrah:u vocntus csi filius ejus Isaac,
lunc legiiniis iisi>se ei Sarain. Kisil autem ii se-

non Gr^cam, sed Hehraicam debeanl habcre ratio- nieilpsa"«licen»: Necdum hoc mihi factum c$t, iisqnc,
nem, fum ipsum nomen Hebraicum sit. Nemo autem ^ fiiunc et Donmus meus senex est. Aliler inult» le^i-
In allera lingua quempiam vocans, ftymologiam vo- tiir in llehrac i : Ei risil Sara in semelipsa dicens^
rabnli sumit ex ahera. Sarai igitur primum vocata Postquam nitrita sum,ficta est mihi voluplas. isiinul
esl per ifn, re», iod : sublalo ergo iod^ id esl, t elc* ||„ta quod ubi nos pusuiiniis voluptaiem, F.den *cri-

inento, addita cst /i* liltera, qu^ per a legiliir, ct
vncala est Saran. Gaiisa amem iia nominis immutati
hii^c esl qnod anien dicebaiiir princcps mcn, iinius
taniummodo domus malerfamilias. Postea vero di-
ritiir absohite princep««, id esl, 5/)%ov<r«. Seq.uiiur
enim : Dabo tibi ex ea fitium, et benedicam ei, et erit
in gentes^ et reacs popuhrum erunt ex eo. Signnnier-
<|iie non utin Gnrco legimus : Dixit Deus ad Abra»
ham^ Sarai uxor lua^ non vocabitur nomen ejus Sarai,
\n llehr.T0 h:*l>elur, Non vocabis nomen ejus Sarai,
id est, non dices ei, Princeps mea es, Omiiium quip-
nc gentinm fuiur i jam princeps cst. Quidam pcssimc
Mispicnntnr ante eam iepram fuisse vocil.ilam, ct
imsten principem, cum lepra Zaraalh dicatur : qiije
in noslra qiiiiiem iingna videtur aliquam haberc si-
mililudincin, in Ilehr.iico auiein penitus cst diversa. D
Scrihitur ciiim pi-r zade, et ain, ci res^ et tau : qiiod
mnlium a supcrtoiihiis trihus litieris, id est, siit, ree
et/f^yquibusSarascribiiur,discreparc manifestum cst*
Recapitutatio. — Hic jam declaratur promtssio de
vocatioiic gentiuin iii Isaac filio promissionis, id csl
gratia, iion naiura : quia dc sene patre ct sterili
mnire, ct quia hoc iion per gencratioiicm, qui est
Isroacl, sed per regeneraiionein futurum crat a Deo,
ihidcm impcrnia cst circumcisio, qu^ndo de Sara
lironiitiiiur filius in typo Ecclesiae, non quando
Ismacl, qui typuin lenuit JudaBorum. Sed quid aliud
circuincisio sigiiificat nisi renovatam naluram pcr
bapiismuin post exspoliationcm vetcris hominis. Kt
qnis cst octaviis dic^, nisi Cliristus qui, hebdomada
completa, hoc cst post sabhalum, surrciit. Quod
vcro non svilum filios, sed ct scrvos veniaculoa
Cinptitios circumcidi prxcepil, ad oniues gratiaui
redemptionis pertiiicrc testatur. Unde ettam p.ireu*

quod uhi nos pusuiintis
ptuin esl iii lleUruiO. Syuimachiis hunc lonim ita
Iraiistulit : Pustquam vetusiate consenui, facta es|
mihi adotetcentia, dc qui eliam poeia ceciuit i

Saiicia jam velulae roarcebant viscera Sar» ,
Grantiaevo consumpla silu. prolemque negibal
i*>igidus annoso moriens iu corpore sanguis :
Cum seoiore viro geliJi |»ra?cordia ventris
In pariuni lumuere novum, iremobundaque maiet
A^enles oncrata siuus, spem genlis opiinae
Kdi.iit, et seruin suspendil ad nbera natum ,
Mactauduraque Deo paier obtulit : it sacer ipstm,
l*ro puero jugulis aries maclaiur ad arani.
0 justi mens sancta viri, pieiaio reiuota ,
Phis pietalis liabens cciutempsit vuloera nati.
Amplexus praeccpta Dei , typicique cruoris
Auxilio veutura docet, quod sanguiue Cbrisll,
llumana pro geule pius occ imberet Agiius.

Sciendum quuque quod quatuor lii Vetcri Tc^la-.
nicuio ahsqiic ullo velauiiuc iioiniuibus siiis ante-
qiiain nnsccrcntur, Tocaii suni : Ismacl, Isaac, Salo-
mon, Josias. I^ege Scripiuras.

Itecapiiutalio. — Noiamluui quippc cst quod Ahra*
liam hnheai iripliccm Hgnrain iii semetipso : pr.uiaui
Salvatoris. qiiaudo derelicla cognatioue venit in hunc
munJuni ; aiteram Pairis, quando immolavit unicuui
Filium; tertiam vero, quae hoc loco est, figuram ge:»la-
vit saiictorum, qui advenium Gtirisii cum gauiio sus-
ccperunl. Tahcrnaculum aiitein iliud Abrahje iypuiii
h.ibuit Hicrusalcm, uhi primo tcinpurc pit>plietae ei
apostoli habitaverunt, iibi et primum Doiuinus adve-
niens a credeniibus exccpius ab incrcdulis in liguo
suspensus csi, In irihus autem viris qui venerunt aii tf
lum, Doiiiini uosiri Jcsu Ghristi prununliabaiur advcn-
lus. Gum quo duo aiigeli comilabantur, quos picriqiie
Moyseu cl I^lium accipiunt : uuura prisCOQ legis hi^^

Sn QU:ESriONRS SUPER GENESIM. 3U

rem, qu' per enmilcm le;;em ailveutii n Domini iii li- A Dixit Dommu$ : Nuni ceiare pctcrimus amicnm no-

strumAbraHa*tt,\i^f\neMiU\^?imquiUde(ghoiiropier
decemj ctc. lil ioiutus est Ltt ad generos suas, ffui
acceoeratit fiUos ejns.

ravit ; al um qui in linet nnitiJi V(^n'urufi esl, (ionun-
linturns «-ecundum advei)tntn (^hr sii , al(|iie ojus
KTangrrum Jud.Tis prapdicainrtis. Untle et in monii',
ilum Oomiitus fiii^isct iransPiguraius, hi duo, Muy.ses
ei E i»s, cnm eo tb apostolis visi sunt. Quod vero
Ahraliam tres vidit, cl unum adoravli, Dominnm
Frilirol Salvatorom oclendeiis, cuiiis jam advpiitum
e<t pr?e tf tatus ; juxta quod in Evangelio Dnminus
ail : AhriJtnm qucesmt mdere dem meuttt^ vidil, et
gn^isus est {loan, viii, 56). Tunc enitn (uturi aspexit
iitj^lerium sacrautenii, nnde et pedes eoruin lavai,
III in extremo flnc mundi lavncri purincntionem de-
iiionsirarct ruluram : pedes enim novissima sigtiili-
ranl. Si iuideni elcunyivlum pr.Tparai, \ilulum scili-
r»i iingiiiMiuui. I^te autem vitulus tener sagiuaius,
Dou ini Jesu Christi est corpus : hic est et vilulus
f *om ni qni proptcr salulem rrcflentium ad arboreiii
«riicisesi iinmolaiiis. Ilic est vilulus doniinirf cor-

llierouytnus. — Qui:i igilur pnsiea du p filiie f.ot
virgiiies fnisse dicuntur, de quibu*» et ipse duduni ad
Sod(»menas dixerat : Ecce duce filia: nietB, quof non
cegnoverunt virum : el nuiic Scriptura cotninemorut
ejiii i.alinis6e gcueros. Nonnulli arbilrantur iil»s
qii.T viios hnltucriiiit in Sodousis rem>ii^isso, et eas
exisse cuiii palie qua» virgiics fut^r nl. Qu d cuin
Scripiura non dicat. Ilebraica Tcriias expouenda esi,
iii qii:i scrihilur: Egressusest Lot, et locutus est uil
sponsos, qui accepturi erant fiUas ejus. Necduin ergo
virgines nialrimonio rueiunt copulatx. Seqnitur *

Et dixt ti^ Ecce odinirafus sum fnciem luain, lu
llebro^o habel, Ecce suscepi faciem tuam^ id esi,
acqu e^vo prei ibus tuis. Quod Symuiachus secuii-
diitii sensuin in erpretans aii : hpatiu iou^uTrvi^nv to

porH, qni iu Evanj:elio pro peccai0'e occidilur niio. n rpffwirov aov. Ecce ascendebat flamma de lerraquani

lil. " viipor fornacis, Pro quo legiinus in IIeltr;ro, Ecve

8<mI 4*1 lai' el l»u yniii cum rariie vituli apposuil
Lncquipfie prisc:e legis Inbuisse flgurnm Aposiolus
nnster an?iiintiat d reiis : Lae vobix potum dedi^ non
escam (II Cor. iii, S). Nonduin eniin poteraiis* sed
iicc adhiic quidcin poie^tis. Tratliderat eiiim illis
lcgis niatidatiim, qiiasi lac de uberibus duaruin labula-
ruro e\pre>snni:b'M'esl, tcslamontuin lidei. Nccduni
enim pitlrmut pr. pier inraniiam sensns sui Evange-
l':i*n' doctrin:i* solidain et robuslam escam accitere.
Ruiyriim aiilem nberriniuin et pinguissiinum Evan«
Keliorum esi tesiiiuoninm, qiiod veluli oleiim fldeli*
bus in signuni datiir. Sed proinde vjiulnm cnm lacie
ci b iiyro .^liraliain ."d edtnduin apposuit, qnia nec
corpiis Doniiui, qiiod ert v;iu-us sine Incte legis,
»*ec lac logis sine bu yio. hoc esl, sina l-ivan.clii
trsiitn* nio osse poicst. 'I ria aulHiu snta nndtf Sara
pnncs subciiieriiios fecii, iriiiin (iliornm Noe iinngi-
iiein iRdicJiverui t. c\ quibns omne boininum genus
naium csl. Qiii divinnm Trinitniem cretlcntes, ex

auendebal Kitor ( quasi oownvs\ifioL<Tts ) fvrnacis, qnod
nosvaporem,velliimiim,sivefaviiiampossumiisdici r-,
Et asceudit Lot de Segor, ct sedit in monlef ct duce
filice ejus cum eo : timuit enim sedtre in Segor,

DISCIPUIU<.

Uieronymus, — Qu:eniur qu:irc cnm primujn fu-
gae moiiiis Segor pi':t!lulerit,et eain in babilacnluni
su im volnerit lil crari : uuiic do Segor rurauiu ad
luonlcni uiigrct.

MAC STER.

Respondebimus verani o^se illam llebr.Toru u con-
jeiturani de Segor,quod fiequenter lerr;jemoiu 6ubru«
ti, Ha!e priniuui. et posteaSalissaappeliata s.t : timiie-
rili|ue Lot dicens: Sicwn canerce adiiuc urbes slarent,
isfa sccpd subversa est : quanio magis nu:ic in commnni
ruina nvn poterit liberari? vi baiic occ^sioneiii inli*
delitaiis, eiiiim in flluis coilus dedisse priiicipium.
Qiii eniin cacicas subrui viderat civiiaies, ei banc

■qna b*ptiMna!is per Erclosiam. cujus iinag»» Sara C sf5«re, seq-e Dei auxilio erepiuin, nlique de eo qiiod

«rat, couspargcndi ess. nt, el in nno pane Cbiisii

corp«tri rcdigeuili. Il:pc sunt illa tria sala qu.e inn-

li«*r in hvangelio cognO!»ciiur fenneniasse. Azyini

autein panes, ro qnod sine ferincnto malili.n el sine

•ngore iiequiiia!, pi hine fervore pervera; dociriu»

oporti-at cs^c crcdentiuui unitalcni. Suicinerilii an-

•em ideo ui per pocniteniiam pncterilorum delicto-

rnni Spiritus snncii vapore decocti veliit esca bcne-

placila Deo acceptaliiles elficiantur. Sub arb'»re au-

leni eos scdisse, paiisionis doniinico! erai f.ignuin, cu-

jnsipsi suiil pradicatorcs. Qiiod autem proiiiisil Deiis

Sara; sierili filioin d ceus : Circa tempus itoc veniam^

non de temporibus signilical, sed qnaltlatem advii-

los «ui, qii;in<lo per lilium repromissum lidelis Cial

p«tpulus nascilurus, i li csi eniui Sara &leii|is, cui

per IVophetnm Doiniiius dicil : Lxtare, nerilis, qum

mon paris: erunipe et clama, quce nun parturis^ quia

piures fiiii deserias niagu qunm ejus qua: itabet virum V^f^

(/«ix- Liv, {), Ri>us auleni Snru! non est dubiiaiio, j) Am

»ed propbeiia. Qui risus dupl cein babct signilicyii- ^ ^

linni, s-ive quod risus fuiurus csset incredulis Cliri-

slus, sive qiiod oniues iitintico$ iu jndicio suo essrt

«lerisuHH, ut bcnpiuin est : Ego qvoque in interiiu

vestro ridebo et subsannabo, CJc. (Prov, i, 26). tiido

el ipse qui natus «st de Sara, risus vocatus csl. Isaac

enim ex llebrxa liiigna in Lminum sermonem, ri-iis

interpreiaiur. Deinde rursum eidem Isnac lilius pro-

niiiiiiur fiitnrus in gcuiein maguaiii. Etbenedixetiiur

t« eo, ail, onines gentes terrce, Quibus verbis duo

liistoriaiiier illi proniissa sunt : geiis Juda^ >iuui se-

cundum carnem, et ouiiks gcnles secunduiu lidcro.

Sequiiur.

Htdixit Abraliam^Ne quacso irascar:s,Domine,si locu-
tus fuerOf et rcliqua, usijue ad siibversioiiem urbiuni.

Bierotiymus, — Qui;» enini videbalur iuterrogiins
Doininus nrclarc rcspoiiso, '.einperal praefalion^ quod
qiia^iil. Sci|uim :

sibi ciincessum audierat anibgerenon debuii. Illuii
aulctn quod pro excusatione filiaruni dictiir, eo
qiiod pntaveriul defeci^se hunianum genus, et ideo
cum patreconcubuerini, non excusat pilrein. Deni-
que llebra*i quod fefpii.ury El ncscivit eum darinisss
cum ea, el cuui surrexissei ab eo , appuuguut iIcmh
pcr quasi iucredibile, et quod reruiii iiatura nou c^-
piat coire qiiempiain uescieutcm. Sequilur:

Et eoncepcrunt duas fiiioe Lot de patre suo^ et genuit
primogeiiita fiiium, et vocatit nomen ejus Maab, hte
est pa.er Moahitarum usque in iiane ditm, Et ininor et
ipsa peperit fiiium^ ei vocavil nomen ejus Ammon^ ikU
Chl paier Am^nonitarum. Moab inierpretaur ex patre,
el tuluin iioiuen ciyinologiam babei : Ainnion vero
ciijiis quasi causu nominis ejus redd.lur, liliiis geiie-
ris iiiei, sive iit melius csi in llebrjio, filius populi
ii*ci, sic derivaiur ul ex parle seiisus ntiminis sii , ex
parlc ipsc sit sernio. Aiiimi euim, a quo dicli sunt

iiionilx*, vocntur populiis ineus.

leni recapitulutio ejuidein rei, — Ver»a est igitnr
Sodoiiia iii i'in< reui , liberatur Lot cuni liliabu» .^uif^.
Sed (|uid significat quod a quinquaginla just s us(pie
ad decem, si inveniieulur in Sudomis, dixerit Dunu-
nus uibem esse salvandam. Numenim quippe quiu-
quagiuiarium propler pQBnilentiam siguum posuit, si
furle couvertereniur ct salvarentur. Quinquagennrins
enini seuiiurad pcenitentiam refertur. Unde ttDavid
in eudem iiumero psalinutn scribit pQeiiitentij!. l'ro«
imle quaudo aspicit Deus delnqueniium vit.iin neqna-
qiiani velle reverti ad poeiiiteniiam , quaui quinqiia*
geuaiius iiumeriis pracligurai , confe^iiin ardoirm
inimuderata; luxuriaf com).escit igui gebenna*. (/«/.<e
ad decem aulein juslos non perire Sodoniain dix:t,
quia si in qiiulibet per dcceiu praceptorum custo-
diaui Curisti nomen inveniatur, i&te iion perit. Do-
jiarii eiiim nunieri figura crut ctn Cltrisli deinouairut,
Maju ct q^uud ti<ii vmo «^f ' ''iviialcs quu: imbiibus

BED/E VENERAIULIS OPP. PAltS H. SECT. 11. •• DIBIA ET SPUafA^

.315

Ij^neis c<>nnn<i[f at p ftiint , illiul , iiisi fatlor, sig njncat
i|U0(l oiinrs (|iii quiiiqiie seiisii» CTtwiris sin li'i(li-
nose Inirl verinl, in ilk> fuiuio iiir.emliooorcrenialiiri
sunl. Ipse anleiii Lot Traier Abraliuin jusms et hospi-
ia!is iii Soddin 8, qni ex illo incendio, qiiod erat si-
niiliiiido fuiiiri iudicii, ineruit salviis evadere, ijpum
{ferebal rorporis CJirisii, qnod in oiiiuibiis sanctis,
el nuiic in.eriniqnoset impios gcniit, quoriim fuctis
iion con<cnsit.ei aqiiaruni pcrmixlione in sa!cu!i (ino
liberahiiur, iilis damiia:issnpplicio ignis »ierni. Uxor
auiem cjus eoniiii scilicet gentis figuravit qui per
lirnliani Dei voc.iii, reiro respicinnt, et ad ea qnae
reiiqueranl redire coiitendnnt. De quibus ipse Do-
niinus ait : Nsino ponens mannni suam $uper aratrum,
H respicient retro^ aptus ett regno Dei ( Luc, ix, 02 ).
t'nde el illi probibctiir rciro respicere, ut f»er id os-
liMiderct non esse ledeundumad vcterem viiam, qui
pergraiiam Dci regener.iti, nltiinum cnpiunt evadere
suppliciiim. Sequitur. Qnod vcro ideni respiciens
reinansit, et in saleni couveisa est , exemplum pne-
siat ad condiiiieiitum fidelium, unde alii s ilientur.
Nam nec ipsnni lacnii Chrisins dicens, Mementole
vTorit Lot {Luc, xvii, 52) : sciijcet nt nos tanquam
sale cuiidret, nt non tinquain fului negligeremiis,
scd pnidentes cuveremus. lioc enini et illa inonuit,
cuin in siatnain salis conveisa esi. Se(|nilur. Illud
vero quod ipse Lctt ardeiilcin Sodomam fugiens, Se-
gor venii, et neqiiaquam ad niontana conscendit,
jirdcntcm quippe Sodoniain fiigere, esl illicita carnis
inceiidia , vd inundi desideria dcclinare. Ahiludo
vero niontiuin est speculntio perfei torum : sed quia
niulii snnl jusli qui mundi qnidein illecebrus rugiunl,
sed tamen in aciione positi contemplationis apiceni
subire nequeunt , hoc est qiiod exit quidcm Lot de
Siidomis, sed tamen ad montana non pervenit, quia
daninabilis vila relinquitur, i^ed adhiic c« Isittido spe-
cuiationis subtiliicr non tcnetur. Lnde ideni Lot ud
angeium dicit : E$t cmtat hac juxta tid quani potsu-
mut fvgere parva^ et tatvubor in ea, NunquiU non
tnodica est, el vivii in ea nnima ntea? Jnxta igilur
dicitur, ef tainen ad faliiiem tuta pcrhibetur, qnia
acturilis vita nec a nintidi curis ex toto discreta est,
nec tainen s^ gaudio aeicrn.i» salutis aliena. Sequitur.
h\ ipso auiein Lot, qtiando fili»*concuhueruni onmeo,
non illiid qnod cuni a Sodomis liberaius est, sed
aliud liguraium esi.Tnnccnim ipse Loih ruturx legis
videbatur gci^iasse personam, qiiam qnidam ex illa
propagati, et sub lcge positi, niale iiitelligendo quo-
dainniodo, se inebrianl, eainque non legnime ntendo
iiifideliiatis opera pariuul. Bonaett enitn /ex, inqiiii,
ti quit e/i, nt ail Apostolns, legitime ututur (i Tim. i,
8). Dd Lot qunqiic et uxoie cjus, poeta quid (eciiic-
rit^ audiainus:

Loi Sodomre riigi<nic chaosdum rcspi<ll uxo*,
lii siatuam miilata salis sluperacla remaiisli.
Ad |K£iiuoi coiiversa siiam , quia nemo reirorsuin,
Nuxia conlempti \ilaiisdiscrimiiia miindi ,
A.«ipirictis sulvaiidus erii : nec df bei ari*lor ,
Dignuni opus exerceos vutluni i.i sua lerga referre.

Ciir Ahraham palriarcha Abimelech regl Sar:iin
pofiteretur esse sororem, cuin uxur ejusessct? Non
igitur convenil ul nieutiretur.

Hierongmut. — Non igilur. ul mnlti pntant, inen-
lllus est, qoia dixit : Soror mea ctt, Soror nanique
rjus erat de pain*, sed non ex matre, id e>t, IVairis
cst Araii lilia, non soroiis. Sed qnia in i!ebra?o habct,
\eretorormeaett^\^^^i filia pairisne, scd iiou
lilia niatris meae, el magis sonai qnod Abraha; soror
fnerii ; in excusniionem ejtis dicimus, nccduni il!o
lu lenipore lales niiptias lf»ge prohibilas. Sequilur
deindehisloriade Abinielecb, quando Abrabam tacuit
6ar.'in uxorein, el dixit soiorem, ne se occiso ab
y.lieiiigfnis captiva possidcretur : cerlus de Deo ,
qnod eani violari non permitterei, sicut nec priuium
a Pbaraone. tlndc et Abiinelechsonino adinoniltis
iioii ('ominacuiavit cain coiictihitii. »ied iiiiactam re-
itauiavit nianto. Ve: uiniaujeu nuis tuiic in illo figu-

SIS

A rabntiir viro scire volo, ct ciijus sit nxor qti.i» tn liae
peiegriuaiione aiqiie imer alienigenas pollni macn-
lariifuu non siuiiur, ut sit viro suo sine inacula et
siiie ruga. Iii ^toriain (|uif pe Christi recte vivit T.c-
cle.^^ia, ut pulchiiludo ejiis honor viroejus sit, sicul
et Abraham propter Sann |iittc!iri4tHliiiem iui«^r aiie-
nigeuas hmiorabatiir; eiqiiecutn dicitiir in Canticis
caiiiicoruin, 0 pulchrn inter mulieret , ipsiiis pulchri-
tiidiiti nieriio re^^es olTcruut ninnera, sicnt Sarae ob-
tulit rex Abiitie'ech. plus in ea mirans rormxdecus,
quid amare pottiit, et vi<dare non poinit. Est et-
eiiim sancta Ecclesia Doniini Jesn Christi iii occiill'i
uxor. Occulte (iuippe alqite in abscnndiio secreto
spinlali aiiitna htiniana inbaeret Verbo Dei, ni sinf
duo in carne unn (Matth, xix, 5) : quo niagui conjugti
sacramentuni iu Chrisio et in Ecclesia coiiinteiid.it
Aposiolus. Proinde regnum terrennm sa^culi liuju<t,
ciijits figurain gercbant reges qui Sarani iMilluere
pennis*! non sunt, mm est expertum , nec invenit

2 Ecclesiam conjiigein Christi, ni^i cuni violare tentant.
Divino enim testimonio pcr lidem niariyrnui ce^sii,
correctumqtie in po^lerioribus regibus honoravit
niunere, qnam corruplioni suae subdcre iii prioribus
non vaiuii. Nain qu(»d tiinc in eodein rege priits « t
pii.^teriusfiguratum est, hoc in isto rcgno prioribus
et posterioribus regibus adimplelum est teinp4»ribu8.
Cum autem dicitur de palre esse soror Christi Eccle*
sia, non dc niatre : iioii de terrenx' gene ratiunis, quae
evacuabitur, sed graiia coBlesiis, qu« in aBieniuin
manebit, cogiiaiio comineiidatur, secunduin qtiaiQ
graiiani gcnus mortale non eriiuiis accepta poie!»taie,
ut filii Dei voceinur ei siiiius. Neqtie eiiim gratiani
hanc de Synagoga malre Chrisli secundum cariiem,
sed de Deo Paire perccpiinus : hanc vero cognatio*
ncin terrcnain vocans propter aliam viiain,ubi nullus
nioriiur, iicgure nos Cbristus docitit, non rateri, cnin
discipulus att : Ne vobis dicalis in terra patrent : unus
ehl etiim Pater vesier qui in calis est (Hla th, xxiii, 9}.

^ Oocd vero fclcdesia, cujus uxor sii, occiiliaiur a'ie-

^ nigenis ,ctijiis auicm suror sii»non lacetur. II.tc inlc-
riin lausa facile occurrit, quia occultum esi, et diffi«
cile ad inielligenduin quoniodo anima humana YetlKi
Dei copulctur ^ive inisccaiur ; sive quod mclius el
apiitisdici polest, cuni sii iliud Detis, ista creatura.
Sccuiiduin lioc est spoii^us et sponsa, vel vir et u\or
Christus et Lcclesia dicnntur. Quia vero cogualione
sini fratres Jesns Chri»ius, et oinnes sancti graiia
divina non coiisangninit:ite lerrena , lioc de paite,
iioii de inaire, et elTabilius dicilur et capacius auditu.
Nam inier se otnnes saucii pereamdein graiiant fra-
tr«!S suol, spoiisus auleni c^teroruiu socictale nutlus
iiluruni est.

De lusu Itaac cum Itinade.

Qtiomodo lusiis duornin filiornni Abmhxsecundutn
litteram Inlelligi debeat, nosse volo.

Hierottymut. — - Sequainur juxla historiam opinio-
ncs prioruni. Vidit, itiquit, Sara fitnim Atjar .^gg*
D pti(St nuem peperit Abruhas, ludenfem Quod scquitor,
Cum Isaac jilio suo, non habet ita lu He ;'ri:o. D ipli-
ciier itaque ab liebra^is expouiiur, sive qtiod idoia
luio re«erii, juxta illud quod al:bi scriptuui est : Se-
dit \iOputut comedere et bibere^ et swrereruni ludere ;
siveqiiol adversuin Isaac quisi ntajoris aeialis, li>cu
sibi et ludo priniogeniia viudicarcl. Quod quidem
Sara audient non tulit^ et hoc ex ijisius appr«>batur
scniione dicentis : Ejice ancillatn hanc cum ptio tuo^
non enim ha^ret erit fitiut ancitlas cum filio meo Itaac.
Et tumptit punet et utrem aqua\ et dedit Agar, ponent
tuper humerum ejut parvulum^ et dimisit eam, Ibi iiani-
que oriiur qiia:stio, quidsibi vuli isiaeutissioismielis
cum maire. Quando Isaac natus e*t, tred<'cini aniio-
rtitit fuil isinael ; et posl ablactationeiit ejus iste cum
nialre expcH.tur e domo. Yaric autem de iioc capitulo
p'erique opiiianlur, asserenlibus aliis qtdnto annu
abiactationis letnpus staiutuin, et aliis duodecimuiii
aniiuin viudicauiibus ; nos auiem ut bieviuiem

317

QUi£STIONES SWEH CENbSIM.

^18

etigainu» xlatem, pnst rc^dili^cim anm>s Isniael siip- A lachiam tlicil^ir : Ecee ego miUo vnbis E/iam, qi^,
^-..^_r :^^.„... ^ _ :__ convertai eorda patrum in /liiOi \Malaih, iv, 5», ^»1

rcliqua. Yerum qtHMl siatim aigeus Domini voc:ivii
Agar, diceiis : Surge, iotle puerum, quia in genlem
maynam faciam eum^ lioc signiurabai , sive quod
cupiosus Jud.T>oruui popuUis esse.i regualiirus in su;-
cuio, sive quia coilesiis regui gloiium cotisecuinri
(*s eiil qui ex Judaiis crediluri e»seiit iii Christum.
Uiiod auiem e.imdem aiigeliim qui loquitur ad Agar
priiis augelum Scriptura prnnuuliat« deiude Domi-
num Filium Dei eumdem fuisse credetiduin cst, qui
per legein et pri>pheias semper lociitus est, qui pro-
pier obedieiitiam psitern»^ vulunlutis aiigitiiis vocalur,
Deus auleui secMndum naturum i^utris : quia vcre ei
ip&e est Deus, sicut ct Pater.

putayimus ejeciuni es>e cum maire,et non cofivonire
tam gmiidem a«ioIescentem inntris sedi^secfr^rvicibiis :
qnod nt rrclins scis, postulo ul expoiias. Yernm ei^t
is^iur ilhid llebraeoruin lingnoi idiuma quod omnis
filius 9d comparatinneiu pareniuin iurans vurelur el
}»arvulus. Nec miremur liabeie bnrbaiam lingnam
pmprietate^ ftuas, cum hndieqne Rnmae omnes lilii
Tocenlur infaaies. Posuit eigo Abraham pane$ et
utrem ivper humerum Agnr, Et hoc facto dedit puerum
mairi, hocesl, in niauu fjiis eiim tradidit, conimen-
clavit, et ita emisii e domo. Quod autem sequiinr :
Et ptujecit puerum »nbier abietem^ et abiens sedit de
contratonge qua$i jaciu sagitto!» Dixit eniin, iVon videbo
mortem parvuli m&; et sedit conlra eum, et sic adjnn-
gitur : Et damatit ptciT, et flevit^ et audivil Dominus
pocem pueri de toco ubi erat^ et dixit angelu$ Dei ad
Agar de rcelo, ct reliqua ; nnllum moveai : in ilebra*o
enim post itoc quod scriptum est, Non videbo mor'
tem pueri
tta pucrum
rxaudie

ct moriem fiiii iniscrab liier prxstolante, Deiisexaii*
divil pnt*rnm, de qno pollicitiis ruerai Abrahae, di-
rens : Sedet filium anciUos tuce in geatem magnam
faeiam, alio {uin et ip^^a maler non siiani mortem,
sed filii deplorabat. Pepercii igiiur ei Deus, pru quo
fui^ratet flutus. Denique in cunsequcniibus dicitur :
Sarge^ toUe puerum^ et tene manum ejus. Ex i\uo
nianifestum est, eum qui teneiur, nuii oneri matri
fuisse, sed comiiem. Qiiod auiem manu pareniis te-
netur, sollicitus monsiraliir aiTeclus. Quaeienduni t^st
ciir antea Sara voluit maritum de aiicilla susci|)eie
fiiinm, et ptist b:f c ciim matre jnbet expe!ll de doino.
Jsidorus, — iioc sine dubiu sciendura quod huc
non zelo fecit accensa, scd my^lcrio propbelis roin-
pulsa. Agar qiiippe hecuiiduin qimd ait Ajiosiolus
in servilutem genuit poj ulum carnalem^ Sara vero /i-
b^a populum genuit qui non ett sectmdum carnem, $ed

De puteo juramenti.
Hieronymus.^ Dixit Abraham ad Abimelech : Septem

vteri mei, ita te^itur quod ipsa Agar scderit cun- n oveshas accipies a me^utsiit intestimoniummihi, quia
icrum, ei levaveril vucimu su.irn, et lleverit, ei f9^ /^<^' puieutn istum, Ideo cognuininavii nomen luci
ierit Deus vocem parvuli. Fleiile enini matie, ''^^"^ Puieus Juf-iimeuti : quia juraverant ibi ainbu.

Ubi liic legilur Puteus Juramenti , in llebriLO babet
ilcrsabeo. Munc qiiid hibi velit inlelligi, aperire non
abnue. Dii|)Iex autem causa est cur ita appellatus sit :
sive quia septem agnas Abimelech de maaii Abralne
acceperit (seplcni enim diciiniur Sabee), sive quod ibi
juiaverini, quia et juraineiitum Sabee Kimiliter
appellatur. Quod si ante hanc c^usani snpra lioc
unmeii leginius, sciamus per prolepsim dictiim esse,
sicut lietliel et Galgala : qu;e utique usque ad leinpuA
quo ila appellat» sunl, aliter \ocabantur. Noiamlum
auteni et cx prioribus et ex prxseiiti luco qnod Isaac
non sii uatiis ad qut>rcum Manibre, sive in Aulona
Mambre, ut iu llebrxo baberetur, sed in lieraris^
ubi et Deri^abee usque hi die oppidum est, qua> pro-
vincia ante duu grande lesnpus, ex divisione praosi-
dum Palestinae, Salutaris estdicta, liujiis n^i lesii&
est Scriptura qu;e dicit : Et hubitavit Abraham in

in libertatem vocatus est : qua liberlate liberavit eum C i^^ff^ Phili^tinorum diebus muUis. Sequilur : Et dixit
Christus, Hoc igiiur mysteriu hgurabatur, priorein ^^ Abraham Deus : ToUe fUinm tuum^ qnem diligU
popiiluni in ser\iiulcm pecraiorum generatum in J^fw^ etvade in ttiramvisioniSy etc. Quis sit !ucus

ilomo brai:L id est Eci!lcsi:e noii manere in ;fternum,
iiequc essc liUTcdem vel consoitein cuiloribusChristi,
Biec ciini lilio nobili, id esl, fldeli populo regnum
coeleslis gloriae posse ssurum. Nunc sequeutia videa-
mus. Quid ergo signilicet quod exiens Agar in bumo-
ro8 SU08 infantem posuisse legitur, nisi quod pecca-
tor pupulus et insipieiis cervicem inatris su« Syna-
gngac guv.it)ai, dum dic-il: Sangnis hujus super uos et
super filias nastros (Matth, xivii, 15). Paiics auiem
lioc indicalani qiiod veius sacerdotium panes pro-
posiiionis, snui scri|ituin e>t, portaret socuin , et
Tesceretiir. Uire vero aqii e, qux defecil, Judaica pu-
rificatio signilicabatur defeciura : sive ductrina eorum
raniatis iu pelle niorlua clausa, id est, in carne moi-
tua veteris hoiniiiis, prxvaricaiionis senleiuia dam-
iiata, quae nec refrigerium pra^siat, ncc satiat sitiin,

isie vibiunis volo scire. Diffiuite esi idiunia liogu»
iitbrscx in L»atiiiuiii vertee ^ermnuem , ubi nunc di«
cilur, Vade in terram excelsam : in iiebraio liabet
iloria quod Aquila traustulil tijv xaT«yavi5« lioc csl
lucidam. Synimachus rhi oTTTotdia,-, h:ic est visiun s.
Aiuiil ergu llebra:i bnnc inoiitimi cs^e in qiio poste.i
teniplum aedificasum est in area UriiaB Jcbusaci, sicut
et in Paraliponienon scriptum esi : Et coppeiunt cedi^
ficare temptum mense secundo, in secutida die niemis
.n monte Aloria : qni idcirco ilhnniuans inierpreuiiiir
ci luceiis, qiiia ibi cbt Dabir, huc esl uraculuin Dei,
et lex et Spirilus sanctus, qui df.cet homiues verita*
leiii, ei iiibpiiat proptietas. Sequitur : Et ab.U in /o-
cum quem condixit ei Deus in die tertia, Nniaudum
quoa (icGcraris usquead moutem Moria, id est sedem
tonipli, iter dieruni irium sii, et consequenier illua

sed aestu lepida vomiium factt. Qiiod vero crrat Agar r\ ^ic teriiu pervenis e dicalur. Male igitur quidaiu

insolitudine cum Glio sno, signiKcal Synagogam cum
populo expulsum de terra sua suie sacerdoiio et sa-
criflciu, in toto orbe errare, et viain quui Cbristus
est, penitus ignoMre. Quod lilius ejus sili deperii,
osiendii iHipulum millant batieiiS spiriiaiem puritica-
lioneni. Quud auieni filium murientem sili 8ub arbore
fKojecit, et sic demonsiranie aiigclo aspicit fonlem»
signiUeabat quosdam ex eo populu ad unibrain ligni
ct ucis refiigium peliiurus. Quod exclamat puer plo-
rans, et e&audivit eum Deiis, et sic demunstrante
aiigeU» aspicii fontein, hoc pro illis dicit qui ex Ju-
djeis ad Cbrisum convenuntur, ac flentes retroaetus
errores exaudiunuir. Ueser;itis(|U6 ociilis cordis vi-
ilenl foniein ;iqua: vivae, id esl Chrislum Filiuin Dei
viTi qui dicit : Ego sum fons aquce vioa: : qui silU,
remut w bibat {Joan. vii, 57). Undeismael exaudilio
liiteipieaiiir. Angelus ;iulein istc siiiiililudo esl Eliao
pcr «tuem populus isie est rredilurus, sicul pcr .Ma-

a:stjmanl, qui Abraham putmt iltu tenipore ad qiicr^
cuiii habiiasse Mambre, cuin inde iisque ad nionlenv
Aloria vix uuius diei iter pteiium sil. Scqiiilur : iii
elevavit oculos suos Abraham^ et ecce aries post tergmik
ejus tenebatur in virguUo Sabech cornibu$ suis, Quu«.
modo lioc inielligeudum esi? ilidicuiam rem boc izi,
ioco Emisenus Eusebius esl loi uius : Subech^ inquieos^
diciiur hircu$^ qui r€Cti$ cornibu$^ et ad carpendus
arborie frondes subUmi$ attoUitur. Ilur^us A(|uila ayjxr
vifr>y iiilerpretatus cst, queiu nos vrpretum possuniu^
dieere, vel spinetum , ei. (ul verbi vim inlerpreiemur)
condtnsa et inier se impiexa virgulia. Uude et Sym-
machus in eamdein duclus op.nioueui : Et apparuit^
ait, aries,post hoe retentus in rete cornibus suis, Verum
quihusdain iu huc duiitaxat loco nielius videntur in^
terpri^tati esse Septuaginta et Theodotion, qui ipsuni
liOuieii Sabeoti posueruiit dicentes, In virguUum Sa*
bech cornibus suis, eleiiim av^rviojy, siveretei quod

519

mi^JE VKNERAnLIS 01'P. PAUS II. SFXT. II. - DUDIA ET SPUniA.

►23

Aqiiila posini. c\ Symmaf^hiis per $in lillcram s^ribil, A asino: ut plenitndo, inqiiit , gentium intrarct ; lioc

liic vcr<i Smuech liticrani posicim, ex qtio m»niresiiiin
eftfte iiou luierpreiat ontMn siirpiiiin cotid»*nsarnm, et
in miwluni reiis inier se virgulla coiiiexU verlniin
Saliecli. sed nomcn son»re viri^nlti, qu<id ita llc-
l«raice dirilur. Ego vero diligenter iiiqtiirens, <n»xv2<>»v
rcr samerh liiieram scribi ciebro reperi. Sijquiiu» :
El voravii Abiaham uomen loci iUius, Dominus vidii,
<-nr hoc nomen accepil? Pro eo qnod hlc hahrt,
Viflit^ in llcbr.iM» hahot, Videbitur. Ilnc atilein apu*l
nobra!OS cxiv t i:i provcrbitiin, iit si quantio in anj^ii-
stia coiistituti siint, et Domini oplant auvilio suble-
vari,dicant : Inmome Dominui videbitur^hoc e-\^
^tcul Ahraha! miserlns cst, miserebiiur et nostrt.
Hnde et siguuui iJali arictis solcnt etiam ntiiic coniii
claiigeie.

lUcapitulatin, — JiibeUir Abrahnin immolare fi-
liuni suuin unieum, ille autem obiemperaiis Dco sol-
\it votiim. Slravii asintim, imposiiii ligna, SPrvoR
longe diniisit, solus cnm filio ascendil, in liidiioad
lociitn pervenil, antcqu:im filiiis veniret ad locnin
Mcrificii, ipse sibi immolandus ligtta portahat. Deinde
Abraham gladio armaiur, et cum jam peiie reriret,
ndmonetur iit parcerel ; cl non tamen sine sacrilicio,
sine sangnine fcrvoii cediu Apparet nauique aries
In vepre, inli3»rens cornibus ; immolatur, peragilur-
»ine sacrifirium, pcracto sacrifitiio dicit »r «d Ahra-
liam : Uetiedicam tibi, et muUiplicabo semen tuum sicut
steilas cvti^ el leiut nrenam vtaris ; possidebii semen
tuum portas inimicorum suorum , et benedicentur
in semine tuo omnes gentes terrce , (luia otaudisti
toci mete,

Eipiicatio spiritniis. — Aj;e vm<* videamnsqnld
snb hnjus sacramenii lateat mysierio. Ute enlin
Abrah im qnando fiiium uiiicnm penluxil ad iinmo-
landum, habehat pftrsonam Dei Patris. Sed quid est
«piod euin seuix sisrepit? Oeus enini non sciie.^cit.
Sed ipsa pronuniiatio de Cori^ifo j im qtiodainniodii
frenneraf, qnando naliis csi Clni-.ius, inchoata est
ab Atlani, ubi dicdini cst, Erunt duo in carne una C lium. Quoniam Domini «si regnum, et ipie dominabi-

est, postquam adoraverifnus, ubi sat-rificium crucis
domiiiice impletum. per geiitcs fuerit priedicaiutn •,
hoc esl , ul p'eiiitudo gentntm intrarel. Quid est rtf-
xertimur ad vos? Ei sic enini* hrnel salvus fiet. Tri-
duum antem iiliid, in quo venerunl ad lucum imino^
laiioiiis, ires luundi a'taies s giiificaniur : unatn an'c
Irgeni, aliain sob leg<\ lertiani suh gratia. Anle It*-
geiii, ab Abrahaiii usijne ad Moysen ; siib !cge,
» Moj^e itsqne ad Joannem, inde jain a Domiiio, et
qiiidi|iiid rcslat. Tert us dics giaii:i e<t, iii qua terlia
a;tate quasi post iridinim sacrainenlum sacrificii
Clih^ti completum e-t. Deinde Isaac ligalis pedihni
aliari su)verpoiiiiur : el Dominos in ligno suspensns
crtici afiigiiur. Sed illud quod figuraluni est in Isaac,
transgre!»siim est ad aiietcm, Ciir? q,uia Chrislus
ovis : ipse euim fiiios, ip^e agous ; Utiu<« qiiia oatus;
ancs, quia iininolatiK. Si:d ipiid estquod lnvepribu&
ha;rcbai arics iile? Crux cornua hahet. Sicul enim
n (Iiio 1 gna cuin comp:tgiaanlur, in se speclsin cruci&
retldum. Uode el scriptum e%i de co« Cornua in ma-
nibus ejus sunl, Cfiroihus ergo hxrens, aries cruci-
fixum Doiiiinuin sigi.iMcat. Vt*prcs autem g|iiii.csunu
Spinoi iniqiios ct peccatores sigiiific.int, qui su^pen-
deruiit Doniiiium iu crure liiter spioaa ita |ue pecca-
tfiium Juda.*oruni Kuspen*^us est Dominus, sicut |»er
Jcremiani ideoi dicit : Spinis peccatojum suuruni
circumdedit me populhs iiic, Alii luinc arietem cor-
nihtis in veprihus ohlsgttum , enmdem Chri>tum,
senserunt, anieqiiam iinmularclur spiiiis a Judj'is
cortjnatuin. Pcracto igilur sacrificio tJiciUir ad A' ra<
ham : In semine tuo bcnedicentur omnes genies.
U^aiido cnim hoc raclum esl, nisi quando dicil ilio
arics : Fuderunt manus vieas, et p>des meos, et dinu-.
meraverunt omnia ossa mea ( Vsam, xxi, 17, i8 )?
II()C coim quando peraclnm est illiid in Psa'mis sa-
crilicium, iui>c in ipso Pjialino dirtum csl : -liemin s-
centur et convertaniur ad Dominum universi fincs ternv,
et adorabuut in conspectu eju% universce patrice grn-

(Maifh. XIX, li) : sacraincntuni illnd niMgnum, hocesf,
in Christo et in Kccle^i:t, conipleinni est sexia jptate
«^aeciili, quap significat scnoctam Ahrali» : qnla ipsniu
f^acramentum Dei Ionga*vuni erai, ei 8i;iiccttis Saras
in plche Del, hoc ea in mnliiindiue prophetarum
lioc Idem significat : quia in fine leuiporuni ex -psa
plehe sanciarum animarum nalus esl Christiis. Steri-
litas aufern cjiis intimat qiiod iu hoc snrirulo spe salvi
lacti snrous, el in Christo tanquam in Isaac omnes
nati siimns, qucin parlum Ecclcsia in line temp* ruoi
mirahili Dei graiia, non naturali ftciinditale pio-
phetavit. Jam deinde seqiientis hf8lori« sarraintm-
tnm, quud ima^inarie porlendehai, inspicieiidum
cst. Qnis ergo in Abraham (ui pr.Tdicfum) pcr illain
mimolaiioiiein rigurabatnr, nisi Palcr excelsus? Quis
111 Isaac, nisi Ciirisliis ? Nam sicnt Abraham unicuni
el dilectum hlium Deo Ti< tiniamobtulif, Ita Doniiniig
iinicnm Filiuin snum pro nobis omnibus tradidii. Et

lur genlium (Ibid. 28, ^9). Iminolato ergo Abmhan^^
ariete pro Isaac fiiio suo^ vocavit nomen ioci iitius^
Dominus Vidil : pro eo qinid est, Domiiius vidore fe-
cit, utiqiie pcr iiicarnatioiiein. Sc(|uiinr : De Job et
gencre ejus, nt verilas palefacta clareat, cdoceri
cupio.

Ilieronymus, — Et nuntiavirunt Abraham dicentet :
Ecce peperit Meleha et ipsa fiiios Nachor fratri tuo^
II uz trimogeniium ejus^ ct Duz fratrem iUius, et Ca-
muei patrem Syrorum^ et Cased, Primogeoilus Nachor
/ratris Abrahani de 5lelcha nxore ejus fiha Aram
uaius esi, lluz de cujus Jub stirpe dcsceudii : .sicnt
scriptuin esi in exord.o voluminis cjns: Vir fnit in
terra Huz^ Jvb nomen ejus ( Jvb i). Ma!e igitur qni-
dam aesiimant Job de gencre es e Esau ; siqu tlcm
illud qiiod in fine libri ipsius habetur, eo quod de
Syro fcrmone trausla'um esl, ei qiiartus sit ab E>»o,
cl reliqua quse ibl contiiieniur, in llebraeis volnnit-

'" * a

sicut Isaac ip^e sihi ligna portabai, quibueerat impo- [) fiihus non habclur. Secnndus natus e^t de Mcleh
nendiis; ita et Christns geslabai in humeris lignuni Duz, qnem Sepluaginta lUuz transferre vtiluciunt.
f^^i^K in quo crai crucifigendus. Duo auiem servi Et ox hiijiis geocrc est Dalaam ille divinus, nt lle-
illi diaiiissi, et non pcrdiicii ad locum sacrificii, Jii- brci traduni, qui in liliro J<ib dicitur llelius primum

d«os figurabaoi : qui cuiii servil.ier viverent, etcar-
nali er sapercnt , iion inteltigebant huinaniiatoni
Christi, non ioielligebunt passionem cjus; ideo non
perveneruni ad locuin sacrificii. Cur autein diio strvi,
quia ipse in diias partes dividendus eraf. Quod la-
r.iuni est Salomone peccante, quando divisus cst
Jdeiii populus loco regni, non erroie impieialis, qui-
bng etiam sa»pe per pr.tpbctam dicitur : Avenatrx
Israei, etprmvaricairixJuda, clreliqua (Jeren\ ui,8).
Asinus auiein ille insensata est siultitiu Judif oruin :
isfa iiisens;iia 6:uftitia portahat omnla sacramcota,
ei quod ferebat ncscitbat. Jam quod dicium est cis,
tsipectate inc cum asino, usquc, lievertimur ad voi ;
Ap.biolum audi, Ca:citat ex parte in Isael faeta eu
l«om. XI, "ih), Quar cacitas cx parte cst hic cuu)

vir sancius et prophetcs Dei ; postea (ler inobedien-
tiam et desiderium muoeruoi , dum Isracl inale-
dicere cupii, divini vocahulo nuncupjtus. Et iratus
est lleiui filius Barachiei Duziies^ de hujus vidclicei
Biizi ra lice descemlens. Caoiuel veio paier csi l)a-
niasci. Ipsa euini voc;itur Arin, quse hii; pro Syri.i
scripta est, el ipso nomine lcgitur iii Isata. C:>seih
quoqiie quarius esi, a qiio Cusdei, id etl CaldoLi,
postea vocuti sunt.

De obitu Sarce,

Hieronymus. — Qualem deb.^^mus accipere Yociim
Arboc, in quo Sara mortoa esse perhihetur. lUortua
eif, inqtiif, Sara in civitate A boc^ qutc est in va^le,
ha*c (st Ucbrvn in lerra Chauaan. lioc autem quml

Zl^t

Ql iCSTIONF.S SIPRR Cr.NKSIM.

zn

liic posiinm ef^t, in valle. in autheniicis Codicibus A Mma nunquam nisi iu virgiuescribiiur :et liabei e;y-
iinu tiabeliir. Nouieu qiioqiie civilaiis Arhoc (raiil.i- roologiain deTrox/^v^or» id esl, absctmdila. Scripiuui e»(
liiH a scribcnlibus legcn(ibu>quc corrupium i'St, "' — "* — '* * ^ '^' - * - * • •-
^eque eniui putandiiui Septua^iuta Inlerprctes iio-
iiion civii:i(is liebraene bnrb.ire, corruple ei aliier

qi.am iu suo eloquio dicitur, trausiulisse. Arboc
euim nibil omuiiio signi(ic;i(, sed dicitur Arbec, bcc
esi quatuor, quia ibi Abrabam, baac et Jacob eou-
diii ^uiit, ei ipse priiiceps bumaui geueris Ad:iui,
ut in Jesu libro aperiius demonsiratur. Sequilur.

Dixilque Ephron ad Abraliam : Audi iios, domine
rex, a Ueo tu es nobit, in electo sepulcro noiiro t. peli
nioriuum tuuin, Pro rege priuci)>em babet sive du-
cciu. Nasin qiiippe iiou rcx, scd dux dicitur. Se-
quiiui:

El appendil Abroham Ephron argentum, quod locu'
ius est in auribut filiorHni llet, In llebraio hicut
liic posuimus, pi imiim nomen cjos scribitur felpbron,
»ecundum lipbrau. Posiquam ciiim pn-tio victus cst

siquidem iii Job, Kt sapieniia vnde invennw\ el quit
locut inteUigentia*^ et absconditur ub oculit omint
viventis, Ubi uuoc diximus, Absconditur, in llebr-co,
propter dcclinationcm verbi aiiier ngiDaiiim esi,
Niialma dicilur buic quid simile, bcei ma culiuo ge-
iiere decliuetur. tll iu Regnorum libris scripiuiii est
ex persoiia iLlisei loquentis ad Giezi : Et Uominut
abscondit a me. Ergo aliiia (|uod interpretatur ab^cuii-
diia, id est, virgo uiiuia diligcntia cus(odi(:i, uiihi
iiiajoris laudis videtiir e.>se quam virgo. Virgo
qiiii pe juxla Apostoium potest essu corpore, et uou
s^.iriiu : abscoudiia vero, que virgo es(, ^TriraTcv
virgiui(atis habel, u( \irgo sit el abscoudid. l!:i qii;is
abscondita esi, Jiixta idionu linguie llobnea;, coiise-
qiieuter et virgo esi : qu;e autem viigo, tiou siaiiui
seitultur u( et abscondiia sit. lloc idem verbuui el iii
Exodo de llaria sorore Moy^i virgiue iegiuius.

ut sepu^crum veiideret, ei acciperei »rgeiilum, licet n O^teudant Igitur Judjci in Scripturis aliciibi poAituui
cogeute Abial).iui, rau lideia, qu:e apud iilos pro a Aima, ubi adulesceutulara tautuui, et non virg iicm

legiiur, ablata de ejus nomiiic esl : pro eo Kpbron
appellaius est Epnraii, sigiiinciiite Scriptura non
euui fuisse consummaia! perrectafqne virtuiis, qui
poiuerit iuemoiias veudere luortuorum. S-iant igi-
tur qui sepukra veuditaul, et non coguiitur ut acci-
piani prctium, sed a noleolibus quoquu ex(ort|Ueut,
imuiutari nomeu ^uiim, et perire quid de mertio
eorum, cuiii etiain ide repreheiidalur occulte quod
iiititus acceperai.

liecapitulaiio. — Moritur Sara cenlesimo vicesimo
anno vilx sux, et cuipto agro ab b.pbron, 8epe|iu;it
eam. Sed quid sibi velit quod Sara iu sepulcro du-
plict sepelitur, nosse cupio. lioc saue scicndum
quia- anima qujc sacculo mo. iiur u( Deo vivai, geniiiia
\i(a: requie suscipiiur, Id e^t, iiiactiouc l>oiii opens,
et couteiiiplaiioiie Uivinitatis.

De juramento tervi in [emore Abrahai,

8onet : et concedemus eis •illud qund iu Isaia apnd
nos dicitur : Ecce Virgo concipiet et pnriet, iioii ab-
scondiiaiD virgiuem, 8ed adolesccntulam siguificare
jam nupiam. Sequitur; .

Et diiniterunl Uebeccam tororem tunm et tubtlan"
tiam eius, et tervum Abiahce et virot qni cum eo erani,
lu Heb xo babet : Et dimiserunt RebiCcam sorurem
tuam, ei nutncem ejut, et servum Abralm^ ei virot
iUiut. Dcceiis quippe erat ut ad niiptias abs<|ue pa-
reutibus virgo proliciscens, nutricis solaiio lovere-
lur. Sequitur

Isaac numque habitavit in terra Auttri, et egrestut
est ut exerceretur in campo ad vesperam, Cujus signi-
licatioiiis sit i^ta egressio Isaac iii caiupum ad vespe-
ram, sciie desidero. Iluc mihi videtur siguilicari
velle, uiide a Patre ad immolanilum qiiondam luer.it
ahducius. Quud autem ait : Et egressus est ut exerce-
rtf(ur tii campo, quod Gr;ece dieiturc(do>i<7x^o(( iu He-
IHeronymut, — Erat anlem Abraham senex dkrum- C bra;o habet : Et egretsus esi Itaac m loqHeretnr in

,que muUoium. Dixilque strvo fuo seuiori, qui snpra
vmnia ejus erai: Pone manum tuam subfemur meum, ul
adjurem ie per Deum coeU *et terrte, ut non uccipias
nxorem fiUo meo de filiabus Chananworum ; sed ad
terram ei cognationem meam proficiscaris^ et inde ac-
cipiet uxorem filio nieo Isaac, Pvsuiique tervus ma"
num suitm sub (emur Abrahte, et juravit ei, Ciir in fe-
more Abrab^e jural, quasi iii loco sanctn ? Supcr
verbo boc traduut llebruii quod iu saiiciincalione,
hoc est iu circumcisioiie, juraverit. Nos autem dici-
rous jurasse eum in semiue Abrali», boc est iu
CbrtMo».qui ex illo nasciturus erat : juila evange-
li&lam Matibaeum loqueuieiii, Liber generationis Jesu
Utrisliy filii David^ filii Abraham. SeqiiKtir.

Perrexitque tervus in Mesopotamiam Sj^hVf, stetitque
juxta foniem, ei ecce liebecca venii adaquare greges ;

et ait tervus : Ecce ego sto super [onfeni aquos, et fiUie jifatUan, Jesboc el Sue. Jecsan genuU Saba et Dadan.
iwminum civitatit egredtentur ad haunendam aquam, p^^i d^^^^^ fnerunt Atsurim, ei Uiutim, et Loomim.
et erit, virgo quw egredietur ad haunendum, cui ego V ^^^.. ^adian Epha, et Opher , Saba, et Heiuei ei
dixero : Da mihi aquam de hydria lua, ui bibam et ^^,^^ ^, ij;/^^^, Q^^^g^ ^/j, Ceturo!. Deditque Abra*

agro decUnante jam vetpera, Siguilicat autem secun-
dum iiliid quod Domiuus solus orabat in monte,
etiaui isaac, qui in (ypo Domiui fuit, ad orationein,
quasi viruui jubtum doino egressum, ei vel iiona
bora, vel ante solis occasum spiriiales viciima j obtu-
lisse. Sequitur.

tlSCIPtLtJS.

\idensque Rebecca Isaae^ tulit iher.stium, et ope*
ruit se. Therislrum qutd sit expone.

MAGI&TER.

Tberistruro etenim paHium dicldir, genus etiam
niiiic Arabici vesliuienti, quo muliere8 proviiici;»
illius uluntur. SequKui:

Et adjecii Abmham, et accepit uxorem nomine Ceiu^
ram , el peperit ei Zamram , d Jecsan et Madan, ei

r;i'lera usque, Ipsa est quani prirparavil Dominus
fiUo domini mei^ et quod stcquitnr. Tulitque v r innu*
rem auream^ didrachmum pondus cju", Bace cpiod iii
hoc loco pro didracbmo sciibiiur, sciiiuncia est.
Sece! vero qui Latiuo sermoiie siclus cori upte appel-
laiur, unciae pondus babel. Quid sibi vult quod sic
tam varie in translationibus invenilur. In aliis nam-
que servum Abrabtc dixisse comperi : Et ecce virgo
quce egredietur ad hauriendum, eic. In aliis vero |)ro
viigiiie adolesceutulam legimus, quse quouiodo sibi
iuvicem coiigruant, doce. In Hebrsco namque ado-
lesceniulam quoque, qux Grasco sermone vsavicdi-
eitury ibi iegiiuus Alma : quod quidem in l>aia ba-
beiur nomiue boc loco, ubi in iiostris codicibiiB scri-
piuiu est : Ecce Virgo concipiet. Lt A(|uila traiistuiit :
Ecce adolescentuta concipiel el pariel. \i,i iii Hebraso :
Ecce ahna concipiet, Notandum crgo quod noinen

/i<im uiiiveria quoe liabuU, Isaac ; fiUit autem concubi*
uarum quat habuii, dedit muiiera , et diinisit eos ub
Isanc fiiio luo, cum adhuc viverei in Orienle ad
Orientalem plogam (Gen, xxv).

DISCIPULUS.

Qu e est ista Cetura , aiit quo ex geuere » vcl
qux' bit iuterpretatio iiomiiiis ejus, qua^so ut dicas.

MAGISTER.

Ceiura Hebrso sermoue copulala interpretatur,
aui vicla : ipiam ob catisam suspicaiilur HebrxM mu-
ta(o uomiue eauidetn rsse Agar it)gypiiaui. qii.T, Sa-
ra morliia , transierit iii uxorem , ci videtur decre-
piti j iin Abnib.-e excusari a;tas,iie sciicx im»s( mortem
uxoris veiulai novis arguatiir nuptii» la^civissc. Nos
quod iuccriuu) est reliuqueulcs, boc diciiuus , qi»od

?>«5

\)E'OJE VENERAmUS OPP. PARS II. SECT. II. — OUniA ET SPUKiA.

zu

ileCelura nnli filii Abr.iham , iiixU liisloricos ll«- A Judfel, qwia carnalla liicra secianliir : praeler, Isaao

brtroruin, ocpupaverinl Tpw7>»5wTiv el Ar.ibiJim qn:e
nunc vocalur i^vSotiuwv. nsque ad inare Kuhtuin. I)i-
rinr nniem uniis ex |)OMeriH \hrali:r, qiii appfelUha-
iiir Oplier , duxi^se advefSus Lit>yam exercilHro , el
ii)i virii< lioslilMi.s conse<tisse,ejusi|ue pi-sieros ex no-
miise nlavi Africtiin nunciiiiasse. Iliijtis rei lestis fsl
Aitixamler , qni dicilur Polyhistor, ei Clt^otlciniis
cognom<*nto Maichus , Graeco sci inone hai haruui
hfsioitain rciexentes. Quod aulem ei Hlii Dada'i
rnrrnnt Assuriin, et Latusun , ei Loomiui , ct As^n-
riin, iu negoiinlores irauhrerri pniani, Laiii«ini a;ris
ferrique niftalhi ciidciiles , Looniim vtTo^jAaox^^^Ci
id esi , I rinceps inultaniin irihuiini atque popuiu-
rnm. Aiii oh hoc As.siiriin , vooatos Syros esse con-
lendunl , el a pleri.*iqu«* filiis Ahi-ah:c ev Ceiura ,
occiipatas li)di;c regiones.

Recapitulalio ajuramento $trvi in fmore u*que ftlhi
Ceturof. — Aniniadverlendum cur Ahrahani !*ervo

eiihn nulluB est hxres, ntiqiie quia nou fiUi carnis,
sed lilil promissionis depuiantur in semine.

D« morte Abrahw.

•

nieronymus. — Et mortnus esl Abraham in seiie-
ctuic bona, sencx et pleuus dicruin, et cnllectui cst
ad populuin suuin. Ma!e iii Septuaginia interpre(iliu&
adiliium e^t : Abraham deftc'>eni mortuu^ est^ quia
noii conv. nit Ahrahas dericere et ininui. lUud quo-
qiie iiuod iios posuimus : In unectuie bona^ senex tt
plenut, in Grxcis codicihus ponitur Pienui dierum,
Uuod cum seusum videaiur exponere, eo qiiod liice
et diei operiljus pleniis occubiierii.

item hffc nomina pliorum Umnet in generalionibui

iuis et nominibui,

IJieronymus, — Primnyenitui Ismaelis Nabajoth et
Cedar, et reliqUi usque ad enm locuin iihi ait : Et
hnbiiaverunt ab Ueila usque Sur, q ee et contra ft"

suo dixnril, posiulans jurejurairlo ikWAii : Pone ^ ^ ciem /Egypti venientibus in Assyrios, in conspectu om-'

iuqu:t, manum tuam sub femore me » , et adjuro le
per Deum cceli (Gen, xxiv). Quid sihi vult, Dens CQeli
ad reinur Abrah;e, nisi ui cognoscaiur sacrauieutuui.
Per feuiur tniin genus intelligiiur. Ergo qii.i; ruii illa
roiijur;)tio , msi quia !»ignilicahaiur de genere Ahra-
hain iii cariie ventiirum Deuin coeh. Senior autem
islc ifuagiuem habuii legis per quani .spotisa, id est,
Cliristi Ecrlesia tte>pons.ihainr. Abiit ttaque puer in
Mesopoiamiam , in iwttntem Nachor^ suiitqna circa
fontem quosrem sponiam filio d*miini mi (Ibid.), Sic
et lex, iiu;c post lidt^m e^t, vcuit ad roniem baptis-
inatis, ibi orans occunii ei viigo riebecca. id est, Ec-
cletia. Yidii tnitem llebccca puentm, id esi, sennonetn
propheiicnsii , deponit de hutnero hydriam (Ibid.),
nli (ue etatani su:culi racuiidiani, et ad humiiein
pro|iheitcum se iiictinat st^ruionein. Accepit auteiu
a piicro inauretn auream, id csi, suscepit lidei orini-
nieiita , vel moruin, vcl e!iam aurcos Srripturarum

nittm fratium »uorum cecidit {Gen, xx.v).

Duodccim niit nat^cuniur binaeli : ex qtiihus pri-
mogenitui fuit Maliajolh, a qtio oinnis regio ali
Enphraie u>que ad inare llutiruui Nabatheua usqiie
hoflie dicilur, qu;c pars Arabiae e«i. Nain et filiue
earum oppidaque ac pagi et inun.ta castelta, et
trilnis horum appellaiio<.e cetehranlur ab uno ex hi«
Ccdar in deserio cl Dum i alia regio, et Thcuian ud
Austrum, et Cedma ad Ortentalein plngini dicitur.
Quod autein in cxireino hujiis capituli juxia ^epiua-
giiiia legiinus : Contra faciem omnium frulrum iuorum
Itabitabit^ verius e^t illiid quod iios posuiinus : Cornin
omnibui fruiribus suis occnbuil^ id esti^ iu n»atiihu4
oninium litiurum siioium inurluus cst superstitihiis
liberis, et nullo prius inorte prjsreplo. Fratres au*
tem pro filiis appirlluri Jaco;» ad Lahan deuionstias
diceus : Quid eu peccatum meum^ quia peneiUtus es
post me, et quia scrutatus es omnia vasa mea ((«'e/f.

stiisus, tt clarniii argenti eloquiuin ; sicquc sccuta ^ xxxi)? Quid invenisti de uiiiversis vasis doinus luo:!
pueruin Uehccia vcnit ad Ihuac. Secuia verhuin pro- ^ punatur corani rratribiis ineis et Iraliibus tiiis, et

piteticum h.cct<tsia, vc* it ad C ristuui, qu.e tauieu

i';iineli d*irso dedu iiur, qiiia :id Chrisluui ex gen-

t.ti ate Ecclesta pnp^ rans intonis vitiosisque viisu

vcieris c(niv«TsaiouibiiS iuveuiiur. Qu:e, haac viso,

de*>cendit de c^iincto, quia D •niinu :ignito viiia stia

geuiililas descruit , el ah elat.une cclsituitiuis viain

liuinilitatis peiivit. Qusc etiam et verecundata pallio

vetabatur, quia corain eo de crroribus prioris vilas

co4ihindilur. Quod vero iuclinaio jam die egressus

est in agruin Isaac, hoc significabat quod extrcino

hujus niundi leinpore velut in diei flne venicns

Christus, qui qtiasi in agrum loras exiii, quia cum

sit invisibilis » so tauien visibitem in hoc inundo

veuienli ex gentilius Ecclcsia: demtubtravit. Invenit

autem eum Ecclcsia ad puteuni visionls, id est , in

f.onlemplatione et inielti.t;entia vertiuiis, ubi iniel-

lectuui percipiat aliiorem , sive iavacruni aqiiu: ,

ubi purilicelur ; sicque dehiiic copiilatur Fponso

siio Ctiristo , adhierciis illi gloria xteniitalis ei D

leguo. Sequitur. Quid enitn sibt velit quod .Ahra-

ham |)ost ohituin Sar.c Cciurain duxit uxorein?

Nunquid ob inconiineuiiain , dum esset jam a;tate

grandasvus? Ahsit, sed propter liliorum procrealio-

neiii, duin illi semen quasi steltos coBli ex Isaac lilio

protnitteretur. Ergo vnleamus , quid siid veiit istu

Ceiiir.i nisi quia sicut A«^ar et Ismael signilica-

veruiit curnalcs Yeteris Te^tanienii, sic et Cctura

et hlii ejus signidcahanl hxrelicosy qui se ad f esta-

meiitum Novuin gestinianl pertinere, scd lilti concu-

hin.i! dicunlur. Soa Sara scinper uxor vucaiur, sicut

seriptutn est : llna est columba mea^ una est perfecta

mea (Cant, vi). Sequitur. Quid daiur inieiligi quod

Ahraham canciaquue possidehat dedit filio suo Uaac,

hhis aiitcin concuhiiiaruin,largitus est inuuera et se-

paravit ahinviccin. Dautur quippe et iionnulla inuue-

r.! niiis Ctmciihiiiaruin , id csi, caruatium, sed iiou

ttetvcniuui ad regnuin promi^suui iiec hxretici ncc

dijudicent inter nos. Ncc cniui possumus credere,
iit Scriptura coiiimcuiorai, quod Jacob, excepiii
liberis, secum rralies aUquus hahuerit.

Sequitur de concepiione llebeccce.

Deprecaiusque esl Isaac Dominum pro uxore sua^
eo quod stenlis esse/, el exaudivit eum, deditque eon»
ceptum Hebecca: (Gen, xxv).

Ilieronymus, Ei coucepit Rebecca, et movebnntur
filii ejus in ea. Pro niotiune Septuaginta po^uerunt
inicrpretes (o-xc/stgov, id esl, luJehaut; vel, iit Aquiia
Iraustulit, coiilringebantnr fiiii in utero flju<i. Sym-
mactiiis vcro dcsTrXiov, id cst, iii similitudiiie navis in
superficie ferehaniur. Scquitiir : Egreisusque primns
ruieusy siiui pellis pilosus (Ibid,), Ijbi nod pilosuin
posuimus, iii ilehra;o lialiet Sear. Unde et Esau,
siciit et atibi icgiutus, Scir, id e:>t, pilosus, est di-
ctis.

DISCIPULUS.

Gregorius, — Deus Abrahas promisH dicens : In
Isanc tocabitur tbi semen [fien, xxi) ; cui etiain dixii :
Patrem mnltarum gcntiuiu posui le {Gen, xvii) ; cui
riirsuin iiromisii diceuj : Beuediceui benedicam lihi^
ei multiplicabu semen tuum sicui ttellas ca^li, ei vetui
arcnatn^ qux Cht in Uitore maris (Gen» xxii). Qu4re
aperte coiistat qtiia oinnipuleus Deus semeu AbiaU.-is
mtJlipticare pir l.>aac pr;edcsiifiaverat ; et tauit^n
scripium cst : Deprecatus est laae Dominnm pro
uxore sua, eo quod sierilis esset ; qui exaudivit eum^
ei dedit conciptutn Uebeccte (Gen, xxv). Si ergo iiiul-
tiptiualio generis Abiahu) per Isaac prosdestiiuua
luit» cur conjugcm steriieni accepil?

MtGISTEft.

Ea namque quse viri sancti oran.lo efflciunl, iia
pncdesiinata suut, ut precibus ohtiueautur. Nain
ipsa qttoque pereuuis regni pra:destiua;io ita est ab

f«5

Ol'^STIONES SDPER GENESIM.

o26

iiniiiip<Meiite Dc^o «ris|v»si.:v. m .iil lioc elocU ex la-
liore perveniaiii, qiintemis po.sMilaiido mereaiiiiir ac«
ci|tere quod i^U omuipoieiis Detis aale saecula donarc
disposuii. Quod uiru:n veiuin sii, pcnsa que pro-
posuisti, el conciie vnics nrol>'.)ri\ quin pr.rd»*itiiiialio
precibus impleiur, quaiido is iii quo multiplicare
&eiiien Alirahse pra*destiuaveral, oiatioue ohtinuit,
iit fillos lubere p^ituissct.

iiecapitutatio. — Igitur Isnar, dnm rognret Dnmi-
nnm nt parerct u\or ejus, qu r sierilis erai, couccs-
sil DiMiiinus qu% posiulabnt, iltidcliniiiurque geiiiiiii
in ntero ejus niclu^i ungtisti i : qux* duui ugereniiir,
interrog-^vit Domtnuin , acccp t responsuui : DtKB
gentfi in utero nto sun/, et duo popuH di*. v ntre tuo
dtNdentur, popnlusque popnlum tuperabil, et major
terviel minori (Ibid.), Qtiod lii;tir:iliter raciuin eiiain
ipsis Judseiii non (-redenlibus notuin est, qiialiier
populus Kcclesia? Synagog» populuin snperabii, et
quninodo plebs Judaeoruui tenipnre major servit mi-
nnri populo Cbrisiianorum. Siqiiideui et in singulis
iiobis lioc dici potesl, qiiod dua: geiites et duo populi
sunt intra nos, vilioriiin scilicei alque virtuium ; sed
iste minor cst, ille major. Semper enini plures sunt
mali quain boni; et viiia numrrosiora virtuiibus
sunt, scd lamen et in mbis gratia Dei populus po-
pufuui siiperal, et major servil minori, Servii eteuiin
caro spiritui, et vitia virtuiibns cediint. Procedit
eniin Esnn priinus rnrus, ei lotus tanquam pellis
birsntiis. Deinde exiit (raier ejut Jacob^ ei manus ejui
implexeral cnlcaneo Eiau (!bid.), Sed ciir ille totus
rubeus et bispidus, nisi quia populiis prior propbe-
tarum et Cbristi fuit cruore pollutus, ac peccali et
nequiii.e sqiiutore exsiilit circnindatus. Cujus ideo
minor calcnneum tenuil, quia mystice majorem po»
puMim miiior superatus essct. Sequitur.

Factus est Eiau v<r gnarui venandi^ et liomo ogri'
cota. Jacob autem iimplex habitabat in labernaculii
(Ibid.). Et bicutin alia translailone habetur, habita'
vil domi,

Gregorius, — Quid per venalitinftm Esau, ni-i co-
rum vita rm;uratur, qui in eitenoi ibus voliipiatdius
fnsi cariieni seqiiuniur ; qui etiam ngncola esse de-
scribitur, quia auiaioies sa;culi bujus lanto mngis
eiteriora incolunt, quanto interiora sua inculii dt^re*
Unquuni. Jacob vero siinptex in tabernaculis babilare
perhibetur, quia nimirum oiiines qui in curis e\te-
rionbus spargere fugiunl, simplicos in cogiiattonc
alque in conscientia sua babitatione consistuui. hi
tabemaculis enini aut in domo babitare, est sc iuira
tuentis secreta restringere, et nequnqnani eiienus
p«r desideria dissipare, neduin ad uiulia foias in-
liiaut, a seip-iis alienatis cogitalionibus reeedant.

Hierongmui. — Diiitque Esau ad Jncob : Da mihi
gustum ae coctione itta rubea^ quia deficio (Ibid.),
Propierea vocatuiu est Domcn ejiis Eldoiii. Itubrum
eaim sive fulvum lingua Hebrj^a £doin dicitur. Ab
eo igiHir qond rubro cibo vcndiderit priinitiva sua
fnlvi, id est, Edoin sortilus est nomen.

Gregoriui. — De Csau quod propter lenticulam

fraifi veiididerit primogeniia, ita ait : Sciendum quij

«jiunque uos inodis gului vilium tenlnt. Aliquando

tiauiqtie indigentia; ienip<ira pra^venil, ali.)uando teni-

pus non praevenit, sed cibos lautiores qii;£ril. Ali-

^iiandu qua*libet sumenda sunt, et prspparare cura-

lias ei|»eiil. Aliqtiando auieni et qualiiate ciborum

et ifinpore congruii, sed iii ipsa quauiilate snmeuiii

mensuram refections excedit. {Sonnuuquam vero et

abjfctius est qu«d desiderat, ei lamen U\ ipso a^stu

triiiiiensi de^iderii deterius peccat: quo; vitiorum tcm-

|Kfra meliuft oitendiinus, si ba*c exemplii evidcntio-

ribm approtieiiius. Mortis quippe seiitenliain patris

•re Jonaiiiaii neruit. quia iu gu^itu luettis constitu-

tfufli edendi lempiis aiiteces^ii ; et ei ift.gypto popu*

llis educlus iu ereuio occubuii, quia ilespecto nianna

«ilf«n eainiuni peiiit, quos Utiiiores putavii. Kt priina

M onim llcti eulpa suburl;! esi , quod ex eormn voto

»M'erduiis puer uou anliquo luurc cocias vcilct de

A s.icrificio carne^ ac inere, se I cnid.is qn.Treref, qnns
accuratius exb.lierel. Et cum ad Jeriisalfni diciuir :
limc fuit iniqnitas Sodom(B sororis tuce snperhia, sa-
turitas paniSj et abundantia aqute (Ezech, xu), apene
oslendiiur qiiod iilcirco snlutein pciddii, quia cuni
siiperbai viiio nieusuranr iinmolernia! rrfedionis
eicessii. Ilinc (irimoj^euiioium glonaui nmisii, quia
ma)>no xstn de-iidcrabilein cibutn, id esi, iciiiiculani
concnpivit : quun dum veodiiis primogeniiis prj*tn-
lil, quouiodo iii illo apiietitu auheluret, i dieavii.
Neque cniin cibu^, sed nppetitus in viio c.st. llnde
et laui.ore'» cib is plcrumque siii«3 cul|»a suiniinus, et
abjectiotes iioo siiie reaiu concupiscentiii d<'go.s(n-
nius. Ilic •inippe, qne.ii dixiuiu-, Ksnii, |)rim.iiUMi
pro leniiiula pfrdidii. ei Klia< in ercmo vinulc cor-
poris c.irni!) eUcud<) scrvavii. Unle ei aiiliqnus bo-
siis, qnia non cibuin, sed cibi concupisceniiam esse
cau^ani d«mualionis inielligii« et i>riinum sibi homi-
ncin non cariie, sed pomo subiiidil, et secunduni

D iioii carne, sed pane teniavit. liinc quod pleruinque
Adam cnlpa coinmiitiiur, et ain cuin abjecta ct vili.i
sumuiiiiir. Neque Adain eteniin solus, ui a velilo se

Romo conlincret, pncceptuin probibiiiouis accepii.
iam cum alimtntn qu;edain snl i(i noslra: Deus coii-
traria indicai,ab his nosqu.i^i per scineiiliain vetat.
Ei cuni coiicupiscentes nuxia aiiingimus, piofccto
qiiid atiud qiiam veiita degu^tniuui» / Ea ilnqut su-
roenda sunt, qune naiura: necess!tas qu;erit, el non
qii» edendi libido suggci ir, ne si li < c moderaia dj-'
scretio ininus caute piospexerit, illicitx se concupi*
sceniia: quis vuragine inergnl.

Isidorui, — Nam qnod isie Esnu primogenita sua
propier escamrratri suo juniuri vcnuudedit, ac posi-
inoduni palerna benediciioiie sibi piomissa privaiu^i
est , signilicat eumJem pupulum Israeliticum ; qui
ideo ut fclxodi imiicat lilier, primogt;iiilu!> (ilius nun-
cupatus est , non solum primatus sui boiiorem ami-
sit , verum eliain ct regiii ccelestis pr;cmliim prorpn-
^ ratum adipisci non mcruit : Duiniiio quodaniinodo
^ id eidem eiprobraute cum dicit : Auieretur a vo-
bii regnum Dei , et dabiiur genti [acienti volunuueni
ejui [Mallh, xxi). Pi imogeoita auiem , ipsj vesiis
erat saccrdotaits , qua iiiaj >res n^tu , ciim bcncdic-
tione paliis, iuduti, victuuas D»)o velut poniiliccs
oflercbaiit. Huc dcmum teireui ainuns desiderio
carucrunt Judaii cum gior.a regoi riiinri. Seqnitur.

Orta dehinc famd tuper terram, abiii isaac ad Abi'
melech regem Palass inuruni in Gerara (Gen, ixvi).

B,eronymui, — Semmavii autem Isauc tn terra illat
it invenii in annQiUucentuplum hordei {Ibtd,). Licet iii
alieiia terra beiiiinaverii Isaac , taiiieii iiou puio ,
qu a ci tanta fonitiias u*>rdei luerii. Uiide ineiius
puto illud esse , quod iiabctur in llebr.XMi , et
Aquiln qtH>que trans<ulit : Et invenit in iito anno
ctntupluma^iimatum ^ idesl, sxarov sexao-(/fivov. IJ-
cet euiin eiadeui liitens et aisiimutio scno.itur, et
hurdeum, tamen aehtiuiatiunus searim leguniur, hur-
dcn vero Seorim, raceiis auieui scnptora genus
D liuguin quod centupiicavcrit , vidflur miJii cuocia-
nim in itlu virtulumulfeiidisiiemuilipiicatioiieiii. I)e-
iiii|i>c sequitur. Et benLdixit ei Oomihus ci mugmfiia-
tU6 Mt vir , et ambulabut vadens magnificntus , donec
mugnus fueritvatde sive vebeuieiiier (ibid.), Fclicitas
auiem iiordei muUiplicaii , iguoro bi queoi possct.
facere gloriusum. Seqiiitiir.

Ei abiU inde Isaac, el oenil in vallem Gcrarim, ei
' haOiiavit ibi {ibid.). l*ro valte torrentem habet iii
llebraio. Nei)ue eniin haac, pu^iquam nia^uus factus
est, babitare polerat in valle. Ilabitavil autcm iii
torre.ite de quo bcriptiim cst : De lurrenie bittit i»
via (P*iU, cix). Dc quo eciain fc^lias tempnrc fami»
bibit. Scd quia Elias nun eral iit Ciinsius, idco ei
turreiis ilie nruii. Dumiuus euiin noster eiiam \n
torrenie iradttos est, dcdicans rcgeiicraiioiiein no-
sirani ci bnpusu.i &acranieiilum. Scquitur.

Et fodit p,teum isac in vatle Gerartm^ M iurrenit
ibi puteum aquas vivie (ibid.), Lt hic pro vaiic lor

^n

LKhJE VENEIUDILIS OPP. PAUS II. SECT. II. — DUBIA KT SPUiUA.

m

riMitnm lialmi. Niinqiinm enim
|)Ulct>s aqUiV viv.i». Seciuiiiir.

Ei foderunt pnteum aUtrutn , ei alurcati nunt e iain
super eumy el vocauil n^^men ejui inimicitia: (Ibid,),
Pio ifiiiiiicilil!» qiiod Aqiiila irailslulil el Sytniii:)-
cluis. t>iv «vTtv.ftuivTjv et Ivaxttwo-cv, iJ esl, adversiiiii
alqiie Cdiitrariuiu , iii llebroio iiabet saiana, Kx quo
int< lligimu!) Satanain conirarlum imerpretnri.

Et foderunt puteum alierum^ el non Uligaverunt cum
eis, et vocavit nomen ejns Inlitudo (Ibid,), Pro latilii-
dine in llebrxo habet Hohobolh , ad probnndutn
illud quod siiprn diximus : Ipse cedi/icaoit Niniven
civiiaem et Rohoboth, lioc est, plateas ejut (Gen. x)*
be'|iiiiur.

tli Abimelech ivit ad eum de Geraris et Ochozat
pronubus ejus, et Phicol princeps miliiiai ejus {G<in,
x&vi).

[*io Ochoxath in llebrxo liabet collegium amicorum
ejusy ut non tam boininem signilicel quani amico-

Id valle invenitur A Ipso dixerunt, rixati snnt cnm co Pbiti^tini. id esi,

Judaei, a rcgiio Dei alieiii, sed disccdit ab eis. Non
enim potest esse cum eis , qui iu piftei«« aqii.iin li:i-
bere nolunt, sed lerr.im. Ei dioii ois : Ecce retinque»
tur vobis domus vestra des^rta (Matlh, xxiii). h'odit
crgo Isanc novum puieum , inimo Isaac piieri fo^
diunt Pueri suni Isnac , Matibacus, Marcus, Luc>8«
Joaniies, Petrns, Jacobu^^, Judas, Paiilus, et reliqiu
qui omncs novi Tcstamenii pntcum foJernnt, el in-
veiifruiit aqtiain vivain , qnn! sit fons aqucs salientis
in vilam eeternam (Jonn. iv). Sed pro bis adbuc aU
tercanlur illi qui terrena sap^uut , iiec nova adbiic
condi paiiuiiiur, nec veiera purgari evangelicis pu-
tcis contradicuiit, apostolisadvcr»antur ; et quoniani
iii omiiibns contradicunl, litigantcs, diciiur ad eos :
Quoniam indignos vos fecislis (jratia Dei, ex hoc jam
ad gentes ibimus (Act. xiii). Posl haee fodit tertium
puteum Jsaac^ et appe'lavH nomen ejus LatiludOy di-*
cens : Nunc ddatavit nos Deus^ et crescere fecii super

rum lurbam, quoe cum rege venerat, in qnibui fuit ^ terram (Gen, xxvi). Vere dilatatus est Isaac, id est ,

Cbrisius, ei implevit omnem lerram

et Phicol princept exerCitus, Sequitur :

Et venerunt servi Isaac , ei uuntiaverunt de puleo
quem (oderunt , el dixerunt ei : Invenimus aquam, et
vocavii nomen ejus Saiuritas {Ibid,), Nescm (|uoinodo
iii LXX inierpietibus babealur : lCt vemrunt pueri
Jsaac^ et nunliaverunt de puteo quem foderunt ; dixe-
ruiitque ei : Non invenimus aquam , et vocavit no-
men ejus Juramentum, Quae enim elyinologia est
piopierea vocari Juramciiium, quod aqiiam iion
iiivenisset? E contrario in llebr.LO , cui interpreta*
lioiii Aquila quoque coni^entit ct Symmacbus, boc
s giiilicat, quod invenerit aqiiam, ei propterca np-
peil» us 8it putens ipse Saiurita^. Et est vocata civi-
tas Bersabee (fbid,)^ boccsi, puicus saturiialis. Licet
enim Mipra ex verbo jurunienti, sive ex s^ptenario
oviuin numero, quod sabe diciiur, asseruimus Ber-
sabee appellaiiim, lainen nunc tx eo qiiod aqua in-
venta est, Isaac ad nxmen ejus civitaiis, qtiae ila vo-
rabaiur illudens , dectiiiavit paululum liitetam , et
post iriduo Uebra*oruni sin , a quo Sabe incipiiur ,
Grsecum sigmat id est. llebra;oruin samech posiiit.
Alloquin et juxta allegoriui legcm post lanios puieos
in line virlutum nequaquain coiigruil ut Isaac aquaui
niininie repererit.

Uecapitulatio unde supra, — Ex praecepto itaque
et benedictione Domini ivit Isaac ad Abiinelecti re-
geiii Palxstinorum , ibique uxorcm suam Itebeccam
soiorein iinKit cau^a timoris, quani rex aiicnigena
Isaac conjugem tuuc esse coguovii, quando eum cutn
ea ludentein Yidit. Uuid auiem sibi veiit in sacra-
mento Chrisii et Ecciesiu;, «luod tantus patriarcba
cuiii conjuge luserit , conjugiumque illud sit cogni-
tuin. Vidit profecto quisqnis, ne aiiquid erraudo iii
Kcclesia peccet, si cecreinm viri cjus in Scripluris
sanciis diligenler inlueattir, ct invenit eum majesta-
lem suam, qua in iorma Dei a^qualis cst Patri, pau-
lisper abscoiidisse in foniia servi, ut ejus capax esse
huroana iuliruiitas pussit , eoque modo se conjugi

scientia Trini-
latis, et in toto orbe latitudinem Ecclesi» coliocaviu
Prus noius 1 inium erai in Jud:ea Deus, et in Urael
nominabaiur (Psal, lxxv) ; nunc aiitem tn omneni
lerram exivit sonus eorum , et in fines orbis terrm
verba eorum (Psal, xviii). Exeuntes eniin pueri Isaac
per universuin orbem lerr.'e, foderunt puteos , et
aquain oninibus ostenderunt, baijtixintes apostoli
omnes gentes in nomine Patris et Filii et SpirituM
sancti (Uaith, xxviii).

DISCIPUL(J8«

Scd quid est quod ptiteos qiios Abraham apeniit,
Isaac sic eos vocavii, sicut et pater ejus ?

MAGISTER.

Sciendum sane quia Moyses apud n ss etiain
Moyses appellatur, ui propbet:i;unu<(|uisque noittiue
vocitanttir , nec mut:Tntur, quasi coruitideui voca^

^ bula puteoruin. Ilec mysticc.

^ Gregorius, — Moraliier autiiin Isanc apud alienam
gentem puteos fndisse describiiur ; quo videlicel
exemplo disciinus, ut iii bac peregrinationis Truinna
pi>siti, cogitaiionuin nostratum proriiiida pciietre*
mui , et quousquc n»bis verai intcDi^niia! aqua
respontleat, neqoaqnam nostrus in<|oisitionis inanu!i
ad exhauiicnda cordis lerrena torpcicat. Qiios tanicn
puleos AUophyli insidi.intes rcplent, quia nimirutn
immundi spiriius cuui nos studiose connieri peccala
nostra conspiciunt, inolestas nobis tenialionnm co'*
gitationes imniergunt. £i quia si saspe eloqiii s aarris
iniendimus , malignorum spirituum insidias graviiH
loleramtis, quia meiiii nostrx tcrrenarum cog talio^
num puiverem aspergunt, ul inientionis nostrat ocu-'
los a luce intim£ visionis obscureni. Uiidc seii)|»er
mens evacuanda cst, iucessanierque fodieuda, iie«
si indiscussa relinquitur, usque ad tumoreni perver->
Sirum operum cogitalionum super iios lerra conin-
letur. Unde ad Ezecbielein dicitur : Fili hominis^

coiigruenler apt.iret. guid eoini absurdum , imo D /■«</<? parietem (JKtecA. vi:ij , id est , cordis duritiam

quid nou convcnicnter fuiurorum pr^pnuntiaiioiii ac
coininodattim, si propbeta Dci carnaie aliquid lu^i,
ut eum caperet alft^ciiis uxoris, cum ipsum verbuni
Dci caro faclum sit, ut liabitaret.in nobis (Joan, i).
Post bxc refert Scripiura iliud, quod Isaac posiquaui
et>m benedixit Duoiinui , et inagnilicalus cst valJe ,
aggressus csi opus, et cu^pit foderc puteus, quos lo-
il<5riut pucri palris ejus Abrab.e; scd invidcntcs
ei l^alicstini, obatrnxeruat eos, iuiplentes buino , tt
reliqua (Gen, xxvi). Quis esi isie Isaac, nisl Salvator
noster, qui duiii debccudissct in istuiii lorrcniem
Gerara , primo oiiinium illos puteos foderc v ull ,
quos foderani pueri pairis sui, id est, Moyses puteuui
legis foderal ; David, Salomon et propbetae , libros
scripserunt Veieris Testamenti, qiios tameii lermia
et soidida repleverat inietligcniia Judueorum et bae-
leiicoruni. Ilos cuin vellet purgarc Isaac, ut osteii-
dvret quia quascuuipic lex et propbeia: dixerunt, de

crebris perscrututionutn iciibus ruinpe.

De generulionibus filiorum Isaac,

Hieronymus in libro {Jiiasst, — Dixitque Jacob :
Ecce Esau fraier mens^ vtr pilosus esi, ei ego vir teni§
(Gen, xxvii). Ubi iios pilosum iegiiniis, iu llebrscd
babi-i seir, (Jnde pos ea nions be r, et reglo in qua
versabatur esi (licia. Dtsinitis de boe et suiira.

Et sumpsit llebecca vesiimenla /iUi sui majoris. qum
erunt desiderabilia valde^ apud se domi (Ibid.), Ei iii
boc loco tradunt llebnci, ut jani iutimavimiis , pri*
inogenitos fuiictos ollicio sacerdotum, et habuisse
vesiimenium sacerdotale. qiio iuduti victimai ofle'
rebaui, antequam Aaroii in sacerdotium eligereiur.
Sequitur.

Et dixit Esau : Juste rocGtum est nomen ejus Jaceh,
supplunabii enim me ecce s- cundo. ^ncobsupplantaior
inierpretatury eo igitur quod fralieui arle deccperiiy

^^ QUiE<^TIONES SUPER GENESIM 530

!l!I"V*^ •<« nomen, qiii ideo Jacob ante vocatas cst , A licionim diviiiom roeluentcs asncclum. proDleruiifwl

quod monui rrairw plantam appreheuderat. Se- *» n^r «..i.u- — — :.:■ «i»?»'»""/. propier qiiod

quiJiir :

Dixitque lioae ad Esau : Pacta benedietione, Jaeob

fratri luo ierviee^ et erit tempus^ quando depone$ju-
gum iltius de coilo iuo {Jbid.).

Signillcal quod Idumaei servituri sint Judseis, et
lempus esse veniurum quando de collo jugum servi-
liitis abjiciatur , eorumqiie iinperio coniradicanU
Seciindum auiem Septuaginia interpreies ita kabet :
Erit autem eum deposueris et soiveris jugum de colio
iuo; videinr pendere sententia , nec esse com-
pleta.

DISCIPULUS.

Uierongmus Damaso. — Cur Isaac , Yir justus et
Deo i-haros, non coi voluit, scd cui noluil deceptoi
errore benedixit ?

MAGISTER.

Differo pautisper lypos, el ea qu» a majoribus d
nosiris super boc loco interprelala sunt prxlereo ;
non qoia opiiiioui eorom non acquiescam, sed quod
lu illiciantum qnaeras qiiare vlr juslusaliquid igiio-
ravcril, et contra suam fecerit volunialem. Ad quod
djsiricle responilendom est nuilum bominem,exceplo
eu qiii ob noslram salutem carnem esi dignaius as-
^mere, pleiiam babuisse scientiam , et certissima
doctrioae lliienta poiare. Unde nec mirum si lamen
celsus pairiarcba aliquid ignoraverit. Ex parle nam-
que cognovit et ex parie propheiavit , et nunc per
speculuin v dit in aenigmate {/ Cor. xiii) ; et secnn-
dum quod oporlet orare, nescire nos dlcil (Rom.
viii). Uuia cum venerii quod perrectum est tunc
quod ex parle esl destrueiur (/ Cor. xiii). Sed quod
v«dit bomo, vitlii in facie, Deus aulem inspicit cor
(1 Keg. ivi). Ei sicui Samuel nescivii quem ex Aliis
Jesse beiiedicere deberet, priusquam, Domino re-

et per publicum capitibus lectis iiiceduut.

DISCIPULOS.

Da in prxsentibus.

Ul Aaron veslis, qu.T duodecim tribuum nomiiia
lapidibus insignitn gesiabat, ostendens se pro oroni
quodammodo populo supplicare.

DISCIPITLUS.

Da de futurls.

MAGISTCR.

In his nulla est dinicultas, lamen cx superfluo nt
in duobus (iliis haac duo tesiamenta monstruia sunt.

DISCIPULUS.

Quoniam el de propbeiia similem pene definilio-
nem diximus, quid interesi 7

MAGISTER.

Quod in prophetia verbfs secundum hoc qnod
verba sunt futura signiflcanlur. In lypis autem res
declarantur ex rebus. Possunt lamen hasc duo ita
definiiione miscerl, ui dicamus quia propbetia est
typus in verbis, secundum id quod verba suni, ei 0
contra, lypus esl prophetia in rebus , lu quaiiium
res esse no>conlor. H«c de lypis, (iguris vcl formis
hoc In loco dicium sulliciat.

DISCIPULUS.

Jtem unde supra Gregorius. — Quid significare
velit actus Esau et Jacob, qood alier ad venaioin
mittiiur, ut benedicatur , alter vero per suppositio-
nem mairis a patre benediciiur ?

MACISTCR.

, ^ ^ , ^ .^_ . I^iquido constat, quia juxia sacrae Icclionis hisiiv

velanie cognovii , ut D.ivid qui erat iu pascuis un^i "'^"^ pascitur, in qna videlicct historia se ad iulel-
deberei in r^em (/Wrf.).Aoi8icot Ellseos propbeta n ^®?*""* P*"'** sobiilius stringatur. Vide quia Jacob
prohibenie Ciezi puero suo mulierem Sunamilem l ^ primogenili benedictionem non per fraudem subri-
dii ebat : Dimitte enm, anima enim ejus in anqustia P"^'' ^» "^ ^^^* debit;im accepit, ouaro a concedente

^ . , - ejus tn angustia

est, et Domwus eelovit a me , et non indicavit mihi ,
ei reliqiia (/V Heg. iv). IJnde nec mirum est, Isaac
patriarcham in suam maximam ulilitatem nescis^e
quid facere cum eo inagis co lempore errarei, quo
filium sanguinari» dedilum volupiati , ct eum qiii
frairem poslea possit occidere, praetermisso illo
qui innocenter habiubat , domi vellet differre, et
suam magis quam Dei statuere voluniatem {liom, x).
c^go puto divinx dispensationis fuisse ut oculis c»*
caretur ; el cuin ipse diceret : Vox quidem vox Ja^
€ob est^ manus autem manus sunt Esau {Gen. xxvii),
Uinen non iutelligeret miiiorem esse filiuiu, qui ad
benediciionero frairis prxceptor astiterat. Junilius.

DISCIPULUS.

Qa?d est lypus, quem differre dixisti superios ?

HAGISTER.

Qtiem nos flguram dieimus , sive formam , sicul

•i!J**/ i*^****'"* * ^*"* ^'"''" '" fiS^^^ contingebant
iiftj ( / Cor. X); et iterum : Adam qui est forma futuri

{Kom. V). Nec eniro ab re esl unuro aliuuid muliis
•iguiOcare.

DISCIPULUS.

Quid est ergo lypus ve! figora ?

MAGISTBR.

Pr««eotiom aol pr»teriiaroro aol futorarom Igno-
"*»^ P?"" ^^P^ra, seconduro id quod opera sunt lua^

r

DISCIPULUS.

Di prxteritororo lypos.

MAGISTER.

t't est catechomenorum bumilius. Typum enlm
f cmnt ad ea paradisi exclusi, ei ex conscienlia dc-

Patrol. XCIII.

fratre delenlis iiiercede comparavit. At vero si quis,
allius sentieiis, utruinque facluin velit per allegoria^
arcana discutere, protiuus ab historia iu roysteriuro
surgal.

DISCIPULUS.

Quid est enim qnod Isaac de majoris filii sui ve-
naiione vesci coucupiscit ?

MAGISTER.

Omnipotens eienim Deus Ju^Iaici popoli bona ope-
ratione pasci desideravii, sed lllo tardaute miuorcin
liebecca supposuit, quia dum Judaicus populus bonii
ppera fora* quaerii, gentilem populum maier graiia
introduxit, ut oinnipotenti Pairi cibom boni operis
offcrrei. ei benedictioiiem majoris frairis acciperei,
qoi eosdem cibosex domostlcls animalibus praebuii,
quia geniilis populos placere Deo de eiierioribus
j) sacrificiis nnn quaeril , per vocem piophei» dicii :

^?.?! 'I"' ^*"* "^*'" '^* 9 9fta reddam, laudationes
tibi {Psal. Lv).

DISCIPULUS.

Quid est qiiod iisdem Jacob manos ac bracbla et
colloui hiedinis pellibus texit ?

MAGISTCR,

Hajdus ssppe pro peccato offerrl consuevit, et gen-
iihs populus, duro se confileri peccatoruin uon eru-
bescit, carnis in sepeccata roacUvil.

DISCIPULUS.

Quid sibi vult qood Testiroenlis roajoris fratris
Jacob indoitor ?

MAGISTCR.

Sacr» namqoe Scriptoraa praeceplis, quas majori
populo data fueraiit, in bona operatione vestiius esl,
ei eis minor lu domo uiitur, quae major foras exicUb

11

ZTA

nF.DiE VENERABILIS OPP. PARS II. SECT. II. - DUBIA ET SPURIA. m

lAiu^i relifluii : au;e ille geniilis populus liabere non A <*»"" Jacob benedicerel, el quid evenirei in fiiluro
poiuit , dum solam in eis lilieram aliendii. prat idebai, el quis illi prassens assislerel «c.^ciebau

' ' Sic quippe Israelilaruin populus , qui propheli»

potuit

DISCIPDLUS.

Quid iiidifnt quod Isaac eiirodem filinro nescit ,
tiuum benedlcil?

MACISTER

De genli-li crgo populo Dominus per Psalmisiam
dicil : Pepulus quem non cognovi^ $ervipH mihi
{Pviim. xvii), etc.

Discirui.us.

Quid esi quod per pracseufem fllium non vidil, et
iamen in futuro ei niulla prxviilit?

MAGISTER

Om ipotens enim Deu»;, ciim per propheias snos
praedixerit gcniiliiatein gratiam prarrogandain , eam
hi prapsenli per gratiam non vidii, quam lunc in

roysteria acceperunt , sed taiiien cxcos oculus iii
cantemplatione ieiiuit, qui eum praesentem non vidit,
dequotaai mulla in fuluro prxvidiu Anle seeniiii
positum nequaquam cernere vaiuit , cujus adveniua
potentiam ionge aiite nuniia?it.

Item recapUulaiio unde supra. — De benedictione
Jacobquid figuraliter indicaverii. Uippolyti roariyris
verba, sicut excelleiitlssimae scieniiae ac dtictrin»
Uieronjmus explicavil, in hoc loco ponenda suni*
Isaac, inquit, portat imaginem Dei Patris ; Itebecca^
Spiriiiis sancli ; Esau pnpuli prioris et zabuli ; Jacob,
feicclesiae et Clirisii. Senuisse Isaac» consummaiio-
nem orbis ostendii. Oculos illius caligasse, fidem
periisse de mundo, et religionis lumen ante eum ne*
glccium esse denuntiat. Quod filiiis inajor Yocatur»
acceptio legis est Judaeorum. Qood escas ejus aique

errore dereliquit ; et lamen quia hanc quando^ue ^ capturam dileiii paier, homiiies sunt ab errore bal*

" "" ' veiiaior.

spes
regnaturt
sunt, et verum sabbatutn celebraluri. Kebecca, plena
Spiritu sancto, sciens quod audivii, antc quam pare-
ret, quia roajor serviet uiinuri , formam gerii iu boc
loco Spiritus sancti, qu» futura noverat in Cbristo»
anie in Jacob niedilatur. Loquitur ad lilium mino*
rero : Vade ad yregem, et accipe milti duoi heedos
inde {Gen, xivii )» priKfigurans carneum Salvaturis
advenlum, in quo eos vei maxime liberarei, qui
peccatis tenebantur obnoxii. Sii|uidem in nronibus
scripturis liaeili pio peccaioribus accipiuntur. Quud
aulem duus jubulur afferre, dttoruui populoruui si-
gnificabatur assumptio , quod teneros et bonos , do«
cibiles et innocentes animas osteuJit. Stola Esau
fides et scriptura: suni Hebrxorum, qu;e illis primo
dat« sunt et posimoduin geniilium indutus est popu-
lus. Pelles autem quae ejus bi acbiis circuindata sunt.

agri plcni , cui benedixil Dominm Deus (Gen. xxvii).
Sicui enim in Evangelio Veritas dicil : Ager e$t hic
Mundui {Matth. xiii). Etquia eleciorum popiilus in
universo mundo virtutibus redolet. Odor fidei, odor
€8t agri pleni. Miter tiaroque olet flos uvae, quia
magna esi virius ei opiulo prsdicatorum, qui de-
briani roenies credeniium. Aliier flos olivae , quia
suavis esi opus misericordiae, quod roore olei refovet
et reliicet. Aliier flos rosae, quia mira e^t flagrantia,
quae ruUlat et redolet ex cruure martyruro. Aliter
flosliiii^quia c^ndidii vila camis est de incormptione
virginiiatis. Aliler fl«>8 viote , quia magna esl virtus
hiimilium, qui ex desiderio loca ultima tenentes ,
super liuniilitaiem in altum a terra non sublevant ,
ei coelestis regni purpuraro in menle servant. Aliter

redolei spica, com ad maturitatem perducitur, quia

bonorum operum perfectio ad salurilatem eorum (^ peccgtg " u^rjusque^ popuU , quae Chrlsius in exien-

quljusiitiam esuriunt praeparanlur. Quia ergo gen-
lilis populus in eleciis suis ubique per mundum
sparsus est, ei ex eis viriutibus quas agit omnes qui
inteiligunt odore bonse opinionis replet , dicaiur
recie : Ecee odor filii mei , ticut odor agri pleni
(Gen. xxvii). Sed quia easdem viriutes ex seineilpso
iion babei , adjungit : Ctit henedixit Dominus Deut.
Ei quoniam iisdetn electorum populus |)er quosdam
eiiam in conietnplaliunem surgii, per quosdam vero
iii ACtivae vitae solummodo opere pinguescii, recte
illud addilur : Dei tibi Deus de rore rce/t, et de ptn-
guedine terrce abundantiam (Ibid,). Ros enim desuper
•ubtiliter cadit , et toiies de rore coeli accipiiiius ,
quoties per Infiisionem contemplationls intimse ali-
quid lenuiter videmus. Cuni vero bona opera etiam
|ier Gorpua agirous, de terrae pinguedine dilaniur.

DISCIPULUS.

Quid est quod Esau tarde ad pairem redit 7

MAGISTER.

Conslat pmcul dubio quod Judaicos populus ad
placandum Dominum sero reverliiur; eui et hoc
In benedictlone dicitur : Tempusque erit cum solva^
tur jugum de coUo tuo (Ibid.)^ ituia Servituie peceati
Judaicus populus iii fiue liberatur. Sicut scriptum
est : Denee pteniiudo gentium iniroieritf et sic omnis
Israel salvus fiet {Rom. xi).

i«iii unde supra ipse qui supra. — Liquido eont lat
quod nullus Judaeorum qui plene legera didicii, ad-
ventuin Redempioris nostri igiioravit ; unde et lle-
rodes rex, magurum occui^kine itcrierrilus, sacer-
duics ac priiicipes studuii solerler inquirere ubi
Cbrislum iiasciiurum esse prasscirent. Cui proliuus
responderunt : In BeihlehemJuda. Prius ergu nove*
rattt quera passioiiis lempore , duiii despicerent ,
igiiorabaDl. Quorum noiitia prior, et ignoraniia pos-
leiior bene ac breviier Isaac caligante signatur , qui

sione manuuin cruci secuin pariter alliiii. Ipse eaim
in corpure suo non sua, sed alicna peccata porlaviu
Quod Isaac quaerit a Jacob, cur tam ciio venerii,
adiniratur velocem in Ecclesiis credentiuin fideiu.
Quod cibi delectabiles offeruntur, hostia placeus
Deo, salus esi peccatoruin. Quud posiea cotisequi-
tur benedictio, et ejus odore perfruitur, viriuieiu re-
surreciioois et regni aperia voie proiiunlians : Ta-
llter enim benedicitur : Ecce odor filii mei^ sicmt
edor agri pleni ( ibid. ). Odore iiominis Chrisii, sicui
ager inundus iiupleiur, cujus est bcnedictio de rore
coeli, boc est, de verborum pluvia divin.iruin. Et
de pinguediue terrae, hoc est congregaiione populo-
rum. Multiiudine frumenii et vini, hoe est, mulii-
tuilo quain colligit de sacraiueiiio corporis et san-
guinis sui : iili serviuni populi ex gentibus ad eum
cunversi. Ipsiiini adoraiit tribus, id est, populi ex
circumcisiotie credentes. Ipse est dutninus fraimm
0 8iiorum, quia plebi dotiiinatur JudaH>tum. Ipsum
adorant filii matris ejus, quia ei ipse becuiidum car-
nero ex ea naius est. Ipsum qai m^ledixerii, male-
dictu8 esl ; et qui benedixeht, benedictioiiibiig re-
plebitur. thii8lu8« intiuain» uosier ex ore popali
iguoraniis benedicitur^ id est, veraciier dicitur. Sed
aliui a Judaeis beiiedici putatur, qui ab eis erranti-
bus exspectatur. Ecce benediciione praemissa repente
siupure uiajure expavit Isaac, et alium se pro alio
bencdixisse cognoscii. Nec tainen indignatur reve-
laio sibi sacramenio, sed confirmat beuedictioiiem in
filio dlceiis : Benedixi eum^ et benedictus est^ Uaec e»l
bene :ictio prima Isaac , quae daia e»t luinori populo
Cbiistiaiiorum. Sed iieque tamen majorem liliaui pe-
niius fuisse de^pectum , quia cum intraverit pleni-
ludo gentium, tunc uinnis Israel salvus erii. Cujus
tanieii secundae benetiictituiis propiietaiio haec e;>i :
iij ptn^iredtiK; terrw^ et in rore cce/i eiit benedictio tna
{ibid.). In liiiguedine uiique terrae, id e^t, in fe»

M^ QUi£ST(ONES

ciifiditaie r«ruin, ei fM>tenlia rcgni, qii.^B in illo po-
pulo faii : Et in rere cmli erH behedictio tua^ id e«t(, in
eloquiis Dei, ipsis eniin crediu suni eloquia Dei, et
egii testimenUi. Quod aulem ait : Vive$ gladvo
(IM.), id enl , quia populus sanguine ille dedidis,
neces in Cliristo vel propheiis exercuit. Et fratri tuo
aennet minori (Ibid,)^ id est, populo Chrisiiano.
Tempusque Yeniei cum excuties ei solvns jngum de
cenricibus tuis, dum per agniiionem fidei ad gra-
ijam Cbristi conversus deposueris onus Irgin, qiiando
Don iienris populo minori, sed per lidem frater yo-
caberis. Igitur Elsau post beiiedictionem pairis infi-
dix sliroulis coiicitaius, necem fratri suo Jacob rrau-
dulentt-r excogi:at : boc oimirum et Judaicus poputus
in Cbristo prsKinediiaius non solum Dominum crucis
paiibub>tradidit,verum eiiam credentes in iilumusque
ad eflusionem saiiguinis persecutiis est. Jacob aotein
diilits Ciigiens rra:ris, relicia dumo patria ycI paren-
tilMS, tadit in n^iotiem louglnquam, ut accipiat sibi
uiorem ; non aliier Cbristus, reliciis pareutibus se-
cuodum camero, id esi, populum Israel, ei patriam,
id esi , Jerosolymam, et orones regioncs Jiidjs abiit
ia gentibtis, acclpieos sibi inde Ecclesiam, ut imple-
relur quod dietum est : Vocato non plebem mtam
pUkem meam, et non dHeclam plebem dilectam, ei
ark im loco ubi dictum eit : Non plebi tiiea, rei ibi
veoiltMmi /i/ii Det i7ioi(ftoiii. ix).

Dt iihure Jacob in Mesopotamiam Syrirn.

Per§en$ tlafiii in Me$opotamiam , etc., usque
iVoii e&l hic aiiud ni$i domus Dei^ et porta cmii ( Geu.
ixviu ).

Uieronifmus. — Et voeaeit Jacob nomen ioci illiue
Betkel^ et IJlamLux eral nomen eivitaii prius (Ibid ) :
ab eo quod su pra dixeral : Qaiam terribiiis e$t locut
Hie , fton eil hic niai domut Dei^ et hmc porta cecli,
?iunc loco nomen imponit, et vocmrfi illum Bethei^
id ett , doiuuin Dei, qui locui ante voeabatur Luza^
quod inlerpreialur mu;, sive amigdalon. Uiide ridi-
ciile qiiidam, qui verbuiu Hebraicum Ulam nnmen
esse urbis potanty cuui Ulain lutfrprelatur prius.
Ordo itaque est iste loculionis : Et vocavit nomea
iod iitiut Bethel et prius Luza vocahulum civilatis.
Antiqoie omnes Scripturx verbo Ulain, sive Elem
pieiiar sunt, quod nihil aliud siguiflcat, tiisl ante aut
prittSy vel vestibulum, sive super liininare, vei
po»iis.

Recttpituiatio. — Feiiit attlem Jacob in locum ubi
imnc Beihiekem vocaiur^ et posuit sub capite tuo /apt-
^eui magnum^ ei dormient vidit tcaiam tnbnixam^ tn*
ntlenlem ceeioj et angelot Dei ateendentet et detcen"
dMet. Boc vito evi^lavit , unxitque lapidem dicent :
Ver$ hie domut Det ett^ et porta roilt, el hit dictit
ditetuH {Ibid.), Snmnus Isie Jacob mors sive passio
Cbristi est. LApis ad capiii ejiis, qul nomin^im quo*
dammodo dicius est , et jani uiicius Cbristus slgnili-
cauir. Catiut eiiim viri Cbrisius est (/ Cor. xi). Quis
euioB nescil Christiim ab uiictione appellari. Domus
anieai Dei, quia ibi tiatus est Christus in Beiblehem»
poru vero cobIi , qoia ibi in terram desceiidit, ibi
iieniai nd coHum coiiscen«lit , erectio autetn lapidii
resurreciio Christi est. Porro scala Gliristus est, qui
dixit : Ego tum via ( Joan. xiv )• Per hanc ascende-
iNiiit 01 descendebatit an(tell« in quibus signilicati
suni evaiigelisttf, pra;dicatores Chrtsti , a^cendentes
Miqoe cum ad intetligendam ejiis super etninentissi-
nMiu divitiitaiero excedunt universaai crealurain , ui
eoni inveniant. In principio verbum apud Deum , per
qttam factmtunt omma {Joan. i). DesctfnJenies autem
IM eoiii iuveniaut, Factum ex muliere^ factum tub
Ufe^ ui eot f Nt %ub lege erant redimeret { Caiat, iv ).
Iit llla enlin scala a terra us(|ue in coelum , e cariie
osiiue ad spiritum, quia iu ilia carnales pruflciendo,
w^ioi ascendendo spiritales^ fiunt, ad ciuos lacie nu-
Irieodot eliam ipsi spiritales descenduiit quodam-
modo; ciim eis nou possunl loqui qiiasi spiritalibus,
sed quasi carualibus (/ Cor. iit) : ipse cst sursuin iu

SUPER GENESIM.

5ni

A caplte SQO , ipM deorsum in corpore suo, quod est
Ecclesia. Ifisum ergo scalaro intelligimus , quia ipse
dixlt : Ego tum via {Joan, xiv). Ad ipiuiu ergo
asceuditur, ut in excelsis Inteliigatur ; et ad ipsum
deseenditur, ut io membris suis parvulus uuiriatur;
et per illum solum se eri^unt, ut sublimiter exspe*
ctent. Per ipsum etiam se humihant, ut eum subli-
miter ac temperanter amiuntieut. Poil Aaite otiioitem
inde Jaeob iter facient vidit ovet et pasioret^ et puteum
oquiB vivw^ ei lapidem ntagnum tuperpotitum pii/eo.
Figuraliter per oves, juslorum populi signiflcauiur,
siciit lllud quod dictum est in Evaiigelio : Statuei
ovet quidem ad dexteram {Matth, xxv). Pastores vero
propbette sunt, qui osque adventura Domini, Spiritii
sancto inundati, israefilarum populuin guhernabaut.
Lapis puteo soperpositus figuram Domini pr«rere-
bat. Puieus gratiam Spiritus sancti, per prsdic^tio-
nero Chri»ti vcnturam ad Ecclesiain ex geniibus ;

J|a« obieeta erant, iioudvm adveniente et Iiomine
^ actoCbristo.

De conjugia Jacob,

Hierongmut, — Ait ergo Laban ad Jacob : Compte
ergo hebdomadam ittiut^ et dabo etiam hanc tibi {Gen.
ixix). Postquaro Liam Jacob , fraude deceptus, pro
Rachel uxorem acceperat, diciiur ei a socero Luban»
ut sepiem dles pon nuptias soioris prioris expleat,
H sic aedplat Racbel, pro qua iierum septiiiiaiiis
aliis servliarus sil. Mon igitur, ut inulti male aBsii-
luant, posi septem annos alios Kacliel accepit uxo-
rem , sed posl septem dles ouptiarum primx. Nam
seqnitur :

Et ingrettut ett ad Rachel, ei dilexit Raehel magis
quam Ltam, et terrivii ei annit uptem aliit ; concepit»
que Ua ei^perit /i/ticm, el vocavit nomen ejut Ruben
i^lbid,)» Omniuni pAtriarcharum, proptercomtieiidiuui
irciionis, etymologias nominuro vnlo pariter direre.
Et vocat»!, inouit, nonten ejut Ruben; dicent : Qaia
vidit Donunut humilitatem meam {IbidX Rubeu iiiter-
G preiaiur t^ioiiii fUiut,

Et concepit , inquit, aiterum fHium^ voeavitque no •
men ejut Simeon dicent : Quoniam exaudivii me Domi-
niii, «0 quod odio me haberei vir metii, et dedit mihi
etiam hcec {ibid,), Simeon quippe iuterpreiaturaic*
diiio. De lerlio vero sequitur : Et eoncepit adhue^ et
peperii fiUum, ei dixit : Nune mecum erit vir meut^
quia peperi et Irei /i/toi. Jdeo vocavii nomen ejut Leni
{Ibid,}, Ubi tios legimus : Mecum eiii vir meut^
Aqiiila iiiterpretaius est : Applicabitur mihi vir meiu«
Quod Hebraice dicitur //aue, et a diictoribus He*
braeurum aliter transrertur, ut dicanl : Protequetur
me vir meiii, id esl» noii ambigo de ainore In nie riri
mei. Erit inibi In hac viu coiiies, etejus dilectio uie
ad mortem usque deducet et prosequetur, tres eniiu
ei filios geiiui. Et concepit et pe|ierit geuuitqiie fi*
liuin, et dixit : iVime tuper hoc eonfitebor Domino^ ei
ob id vocavit nomen ejut Juda (ibid.), Juda con-
fesdo diciiur, a conressitme ita^ue coufessoris iioo
D men est dicturo. Verurotamcn bic confe^sio pro gra-
tiarum actloite aul pro laude accipiiur, ut rreqiieuter
in Pialmis et In Evaiigelio : Confiiebor tibi^ Domina
emii H temK { Matth. xi ), Id esl : Gralias ago tibi,
sive : Glorlflco le.

Et eoncipit Baia, et peperii Jacob fUium^ et dixii
Rachel : Judicavit me Deui, et exaudivit vocem nteom,
ef dedit mihi filium ; propterea vocaoi nomen ejut Dun
(Gen. ixx).

Causaiu noinlnls eipressil, ui ab eo quod jadicas-
sel se Domlnus filio ancillae« judicii nomen iropone-
rel. Daii quippe iuterpreutur judicium, Et coHcepil
adhuc Baia^ et peperit filium^ ei dixit Rachei : Habi^
tare me fecit Deut habitatione eumtorore mea^ $i
invalui; vocavitque nomen ejut Nephihalim ( IbiiL )«
caiisa uominis Nephthali aiia bic inulto eiponitur«

aiiam In libro llebneoruiu nom num svripia esi.
fiide et A()Uila aii : SMvavcar/Bl^^v fit o 9ch% x«i
awwHarpafirt i pro quo in llebraeo scripiuiti est . :

^5

DEDi£ VENERABILIS OPP. PARS II. SECT. II. -* DIBIA ET SPUBIA.

S36

tiaphihalt Elohim^ Naphthaleti. Uode a conTertar A »ierna, in qua deleetationem Del contemplaibuniur

lioiie, 8ive comparalione , quia ulrumque sonat,
Neplitbalim nomen imposuit. Quod autem sequilur :
Ei peperii Zelfa, aneilla Lia,Jacob fHittm ; el dixit Ua^
in fortuna^ et vocavit nomen ejus Gad (/6Jd.). Ubi nos
posuimus m forluita, et Grasce diciiur h rux^t qi>>B
puiest evenlus dici, in Hebrvo babet Bagdad, quod
Aquila interpretatur, Fenti ace-nctto^ nos auiem
dlcere possumus tn prcecinclu, Ba enim poiest prae-
posiiionem soiiaretii, et Gad^ vetdt* Ab eventu erao,
sive praecinctu, giii Gad diciiur, Zelf» filius Gad
vocatus est. Sequiiur :

Et peperil Zelfa^ ancilla Lt<e, /!/iiim Jaeob teeutt"
diim, et dixit Lia : Beata ergo quia beatificant m$ mM-
tierei, et vocavlt nomen ejus Aser diviiug {Ibid.).

Male addiiae sunt diviliae, id est, irXovtoc, cum
etymologia iiomiiiis Aser Scripturae auctoritate paii-
datur dicenlis : Beala $um ego^ et beati/icant me mU'
iieres. Et ab eo quod beata dicatur ad omnibus, fl-

Lta namquCy ut diiimns, Interprelatur taboran$;
Rachel autem ovi$ ^ et seeuiidiim aliorum oplniones,
vi$um principiwn, sive verbum. Aclio ergo bujus
viiac, in qua vivimns ei llde, laboriosa esl in operi-
bus, et incerta in quo eiitu proveniat ad ntllitatein
eorum quihus consulere volumus. Ipsa est Lia prior
uior Jacob, ac per lioc infirma oculis fuisse comme-
moratnr. Cogitationes enim eorum murlalium timidac
et incertse providentiae nostrae ; spes vero aeternae
contemplationts Dei, liabens certani intelligentiani
vcritatis. Ipsa est Rachel, unde eiiam diciiur bona
faeie et pulchra specie. Ilanc enim amat omnis pie
studiosus, et propier hanc servit gratiae Dei, quia
peccata no$tra et ii fuerint $icut Phomicium^ tanquam
nix dealbabuntur {l$ai. i). Laban qiiippe inierpreta-
tur dealbatio, cui servit iacob propter Raehel. Neque
eiiim se quisque convertit sub gratia reinissionis
peccatorum servire jusiiiiae , nUi ut quiete vivai in

lium suum beatum vocaverit. Aser ergo non diviiia^ o verbo, ei quo videiur priuclpium quod Deus est

sed beatut dicitur dontaiat in prapsenti loco. Nam
in aliis secundum ambiguitatem verbi possunt et dl-
vitiae ^ic vocari.

Et audivit Deu$ Liam , et concepil el peperil /i/iicm
iiuintum, et dixit Lia : Dedii Deu$ mercedem. meam
viro ineo, et vocavit nomen eju$ !$$aehar {Ibid.).

Eiyiiiologia bujun nominis Septuaginta inierpretes
edideruiit , E$t mercee. Non igiiur, ut plerique ad-
dito prouomine male legunt, aestimaiulum estita
scripium esse, quod esi merces , sed totom nomen
Interprelaiur e$t merce$. Je$ quippe dicitur esl, et
Sachar, merce$. Hoc autem ideo, quia maudragoris
lliii Ruben iniroitum qui Racheii debebatur ad se
verierat.

Et concepit adhue Lia^ et pepcril filium texlum
Jacob. Dixttaue : Dotavit me Dtu$ dote bona in hoc
tempore, Hatitavit mecum vir meu$t quia peperit d
$€X liUo$; et vocaoit nomen eju$ Zabulon {Ibid.].

Ubi nus
preiaii sunt

et est sensus : Qiiia sex fllios genui Jacob, propterea
jani secura sum. Habitabil enim mecum vir meu$ , et
filiu$ meu$ vocetur habitaculum. Male igitur et vio-
lenter in libro nouiiuumy Zabulon /luxue nocti$ in-
terpretatur.

El po$t hoc peperit /i/tom, et vocavit nomen ejug
Dina. Harc tranbfertur iu causam , quam significau-
tins Graeci disoQv vocant. Jurgii enim io Sichituis
causa eistitit. Post filios et pareiitum ponenda sunt
iiomina. Lia interpreiatur laborans, Racbel ovis ;
cujus filius Jusepb ab eo quod sibi alium addi mater
opiaverat, vucatur augmentum.

Becapitulatio $piritalis. — Igilur Jacob pcrgens in
Me^opotainiam, accepit uiores duas filias Labatiy
iratris Rebecca: {Gen. iiviii-iii).

Uoc est , primo Liam , sccundo Racbel, inde sibi
acceiit Lix* ancillam nomine Zelfau, et ancillam
Rachel Balam, ei quibus quaiuor duudeciro gt nuit

Ergo propter Raciiel, non propier Liaro, serTliur.
Nara quis landem amaverit lu operibus jusiitiae la-
borem aclionum aique passionom ; quis eara vitam
propter se ipsain eipetieril» sicut nec Jacob Lian,
sed tamen sibi suppositam in osum |Mnerandi ani-
pleius fecunditalem ejus eipertus esi. uomiuus enim
eam» quia per so ipsam diligi non poterat, primo ad
Racbel pervenireiur, tolcrari fecit ; deinde propter
filios coromendavit. Ita vero uuusquisque utiiis Dei
servus sub dealbationis peccatorum suorum graiia
Gonstitutus, (|uid aliud amans in sua conversaiiono
roeditatur, nisi docirinain sapientiae, quam plerique
se percepturos puiant, siaiim ut se in septem pra:-
ceptls leigis exercuerint, quaerunt dilectionem pro*
ximi, ne cuiquam noceatur, id est : Uonora patrem
tuum et matrem; non Mcechabiri$^ non occide$t non
furaberi$f non fal$um te$timonium diee$, non eonctt'
pi$ce$ rem proximi tui^ non concupiseee uxorem pro^

posuioius Habitavit mecum^ LXX inler- ^ ^mt lict {Deut, v). Quibus observatis postea quam
£>i/t^ei me. In llebraeo lial>eiur Itbolenit ^ homini pro concupila delectatione doctnnae per ten*

tationes varias, quasi per hujus saecuii noctem tole-
rantiam iaboris adbaeserit, velut pro Rachel Lia
inopinata conjungitur; et hanc susiiiiet, ut ad illaui
perveniat, si perseveranter amat, accepiis septem
aliis prsceptis, ac si ci dicatur. Servi alios septcro
annos propter Rachel, ut sis pauper spiritu, roitis,
lugenSy esurieiis sitiensque justiiiain, misericors,
mundi cordis, paciUcus {Matth. v). Veilet enitn
homo, si fieri possit, sine uila tolerantia laboris,
quae in agendo patiendoque ainplectenda est , statiui
ad pulchrae coniemplationis delicias pecvenire» sed
hoG non potest iti terra morientium. Iloc enim vide-
tur si^nificare quod dictum est ad Jacob ; Non est
nioris ui loco hoc ut roinor habeatur priusquain roajur,
quia non absurde luajor appellatur, quae tempore

Erior est; prior autem in hominis opcratiune ial>or
oni operis quam requies conieinplaliunis. \d unuui

, __ ^ , ^ ergo coniendendum 9 sed propter hoc niul.a fereuda

filios et unnro filiam. De Lia scilicet, geiiuii Ruben, ^ snni. Itaque dua^ suiit uiores Jacob liber» arobae,

C" ■ *VJ l^l^ 'jPil k>n II ••* »A M m^. Ml*M& * • •_ — ^ nlA i»«k^ .t^^m

Siroeon » Levi, Juda , Issachar, Zabulon ; De Rachel
autem, Joseph et Benjaroin ; de Dala, ancilla iiachel,
Dan, et Nephihalim; de Zelfa, ancilla Liae, Gad el
Aser. Hi sunt duodecini filii Israel. Nunc autem quid
rerum figuraveriut qualuor uiores Jacob, quarum
duae liberai el duae ancillae fuerunt , observauduro.
Scimos eniro Aposioluro in libera et ancitla , quas
habelMt Abraham, duo testaiiienta intelligere, sed
ibi in una et una faciiius apparet quod dicitur : Hic
tHam dum $unt et duce. Deiude ibi ancillae filius ei-
^Mereditatus ; hic vero anciliarum filii siroul cuni
-fililB liiierarum terraiu proniissionis acclpiunt. Uiide
bic procul dubio aliquid aliud siffuificatur. Quan-
quam eoim duae liberae uiores Jacob ad novuiu
testamentum , quod in libertatem vocati surous,
eiistiroantur pertinere. non taroen frustra duae sunt,
nbl quia duae vitae nobis in Christi corpore praedi-
€antur:una temporaiiSy in qua laborarous; alia

quippe sunt filias reroi^sionis peccaioruro, boc esi,
dealbatiuiiis , quod est Lab.in; Vfrumtamen uiia
amatur, altera toleratur, sed quae toleratur ipsa prius
et uberius fecundaiur, ut si non propter se i|isam,
certe propter filios diligatur. Laboies enim justoruiii
niaxiiuiim fructum habenl in eis quos reguo Dei ge-
iieiant inier mulias teutatioues et tribulaiiones prae-
dicando Evangeliuui ad eos propter quos suut in la-
boribus abundant.us, in plagis supra modmn, in
moriibus sxpius {H Cor. ii), propter quos baboQt
foris puguas, lutus timares (// Cor, vii), gaudium et
coronain suaut vocaut {Philipp. iv). Nascuntur au-
tem eis filii facilius atque copiusius ei illo sermone
fidei* quo praedicaut Clirisiuin crucittiiim (/ Cor. i).
Racliel autem clara aspectu meiite excedit Deo
(// Cor. v), et videt in principio Verbum Dei apud
Deum {Joan. i), et vult parere , et nun potesl , quia
generationcro ejus quis enarnibit {l$ai. Li.i^f Ideo-

5 7

QU^TIOMES SUPKR GENESHi.

f|{ie tnm conteinplativa vita appetit ut diviniutem
iriefabilem cernat , vacare xplt ab omni negotio, et
l<lt!a sierilis qui in ▼ariis pressuris non siibvenit. Sed
ifiiia ei ipsa inlerduro procreandi chariiaie Inarde*
seit, vuli eiiim docare quod novit ; videt Bororem
labore agendi liliis abiiiidantem, et dolet potius cur-
ftre bomines ad eani virlutem » qua eorum necessi-
latibtts consiilitur, ei ad illam undo diviiium aliquid
flisdtvr. Hk dolor (iguraias videtiir in eo quod scri-
|ifuin est : Et zelavH Rackd sorortm suam (G«fi. xxx).
Pifoinde quia piinis intelleciiis spiriialis 8ubslaiili:e
verbis canie editus exprimi non potesl, elegit doctri*
•uim sapientlae per quaslibet corporeas simililudines
inainoare divina , sicut elegit Racbel ex viro suo et
andUa suscipere filios, quam sliie liliis omnino roa«
iiere. Dala quippe ancilla Racbel interpreiatur inve*
.lerata. De vetere quippe viia camiilibus sen&ibus
dedila, corpore» excitantur imaginesy etiam cum
aliquid de spiritali et incommutab.ii substanlia divi-
niiatis audiiur. Suscepit el Lia fllios de ancilla sua,
aniore babendx numerosioris prolls arcensa ; inveiii-
Dius autem Zellan, ejus aiicillaro, interpretari o$ kians ;
quapropier bsc ancilU illos flgurat quorum in pr»-
dicaiione fidei evangelics os litat« et cor non hiat.
De qualibus scriptum e^t : Popuiut hic latHi m$
konorai^ twt autem eorum longe e$i a me (Mare. vii).
£t de qutbus Apostolus dicit : Qui prwdUai non e<se
fMrandum^ furaris {Hom, i). Verumtamen ut etiam
l>er banc conditiooalem oxorem libera iila axor Ja-
€ob laboraos fllios hseredes regnl susclpiat, ideo Do*
minos dicit : Qwb dicunt facUe^ quee autem faciunt
facere uolite {Maiik. xxiii). Uiide Aposiolus : Sive^
inquit * es occasione , sive ex veriiate Christus amiim-
itettar^ in hoe gaudeo^ ted et gaudebo {Philipp, i).
Tanquam ut aiicilla pariens de prole nnmerosiori
teutur. Est vero qtiiaam Li;e Tetus ex beneficio Ra-
ebal. Rachel exit, ut cum viro suo debita nocte con«
cttblto, si acceptii a filio Lia mandragoricis malis
cum sorore cuDari perroittit. Quid enim de mandra-
gora dicendum est? Proinde rem comperi puichram
ct soave deiitem, saporem autem insipidum ; et ideo
in illo mandragorico pomo fi(;urari intelligo famam
iNMiam popularem. Unde dicii Apostolus : Oportet
etiam tesiimonium habere bonum ab kis^ qui forie sunt
(I Tim. iii), qui licet parum sapiani, reddunt umen
iructam plerumque laburi eoraro per qaos sibi eon-
siiletar, et splendorem budis et odorem lionac opi-
fiionis. Nec ad isiam gloriam popularem primi per«
veoioiit eorum qui sunt in Ecclesia, iiisi qnicunque
in actionum periciilis et labore versantur. Proplerea
Li:e filius roala mandragorica invenit, exiens in
ai;raro, id est, bonesie ambulans ad eos qui foris
SQDi (/ Thess. iv) ; doctrina vero illa sapieiitiae, qu»
a vulgi strepitu remotissime in contempUiioiie veri-
tatis duid delectatione deflgii. Hanc poputarem glo-
riam oaaiilulurocunque non assequeretur, nisi per
•os qiii in mediis lurbis agendo, actus populi prae-
snnt, quia dum isti ei act.iosi bomines et negotiosi
per quos multitudinis adminisiratur utiliias, et quo-
rum auctoriias populis cbara est , lestimoniuro pcr-
bibent, eiiaro viue propter studium conquirendaB et
eontemplandae veriiail« otiosx, quodaniinodo niala
maudragorica per Liam veniuni ad Racliei ; ad ipsam
▼ero Liam per filium priroogenitum , id est , per bo-
norcui fecunditaiis, in quo est omnis fructus latN)-
rlosa aique in certamina teiitationuin periclitantis
actionis. Quam plerique bono ingenio studioque fla-
grantes, quamvis idouei regeiidis populis esse pos-
siDt, tamen eYilant propter turbuleotas occupatioiies
exire, si in doctrinae uiium toto peciore tanquam in
speciosae Racbel feruntur aroplexus ; et quia boiium
est ot ei baec vita laiius innolescens populartfm glo*
riain mereatur. Injusturo esi autem ui eain conse-
qualur, si amorem suum administrandis ecdesiasii-
CiS coris aptoro et idoneum in otio de;inet, oec gu-
liemaiionem comrounis utililatis impeiit. I^ropterea
Ua ftorori §a% dicit : Parum esi tibi quod virum meum

335

A aeeepisti^ insuptr et mandragoram filii mri vis acci-
pere {Gen. xxx)t Per unum viriim significsns eos
omnes, qula cum sint agendi Yirtuie bablles, et digni

3oibus regimen Ecclesiae comroittatur ad dispensan*
uro fidei sacraroentum, illi accensi sludlo di>c(rin:R
atque Indagand» et eontemplandas sapientiv se ali
omnibns actionnm molestii9 removere, aiiiue in oiio
discendi aut docendi vnlunt considere. Iia erg»
dictum est : Parum est tibi quod accepitti virnm
meum^ insuper et mandragoras /Uii mei vis accipere^
ac si diceretur : Parum est qiiod homines ad labn-
rero reruro gerendarum necessarios in otio deiinet
vit:i studioruro, insuper et popularero gloriatn re iut-
rit. Proinde, ut eam jiiste comparet, impertit Racliel
virum sorori su» ilia nocie, ut scilicet qui virtuto^
laboriosa regimini populorum accommodaii sunt,
etiam si scientiae vacare diligerent, siiscipiant expe-
rientiam lentationum curarumque sarcinam pro uti*
litate commani, ne ipsa doctriiia sapienii;e, cui va-

g care staiuerant, blasphemetur; neque adipiscatur ab^
imperitioribus populis existimaiionem Imnam , quod
iiia poma significanl, et quod necessarium est ad
esbortationem dlscentiani. Sed plaue ut hanc curam
Sttscipiant viri cogantur, saiis et hoc est sigiiificatuni*
Quod cuin veniret Jacob de a^ o, occurrit ei Lia«
euiiiqMe detinens ait : Ad me tntrabis , conduxi enim
te pro matidragoris filii mei. Tanquam diceret : Do-
ctrinae quim diligis vis coiiferre bonam opinioneiu,
noli fa^ere offidosum laborem. Ilaec in Ecclesla g*^ri
quisquis adverterit , cernit et experiittr in exemplis,
quod intelligimas in tibris. Quii non videat lioc geri
tolo orbe terrarum, venire bomines ab operibus sae-
culi, et ire in otii usum cognosc/nd» et contem-
plandae veritatis tanqoaiu in ainplexu Itachel , ei ex-
cipi de transverso nd ecclesiasUcatn necessitatem,
atque ordinari in labore tanquam Lia dicente : Ad
me inirabisy quibus isiud mysieriam Dei dispensanti-
bas, ut in Docie bujus scculi filios generent fidei,

p laudatur a populis etiam illa viia, cujus amore con-

^ versi spem saculi reliqueruiii , et ex cujiis profes*
sione ad misericordiam regend« plebis assuroptl
sauU Idem agunt in omuibus operibus suis , vel ia-
boribus, ut illa professio ex qua se converterant,
quia lales reclores populi dedit raiio, non infaine-
lur, sed darius glorificetur unquam Jacob non re-
Cttsante nociem Liae, ut Rachel pomis suave oleoti>
bus et clare nitentibus poUatur. Qua: aliquando et
ipsa praestant misericordia Dei per se ipsain parii,
vix landem quidem quia perrarum est, ut : In priu'
cipio erat Verbum^ et Yerbum erat apud Deum^ et
Deus erai Yerbum f^Joan» i)« £t quidquid de hac ro
pie sapienterque didtur, et siiio phaniasuiate cariia-
lis cogiiationis ct salubriter vei ex parte capiatur.,
Alio quoqiie sensu Liam et Rachel Victoriiius mar-
tyr, et ca^teri in slmiiitudiiiein Ecclesiie vel Syua-
gog» ioterpretaU sunt. Liam eiiim major natu Syna*
gogae lenuisse existimabanl typum, quia prior Del
genuit populum, et quidem oculis legitur gravida,

V quia lex per Mi»yseu data, quod operia ost at(|uo-
sigiiata. Itachei aulem junior et pulchra , prius-
sieiilis et postmodum fecaada, similitudo est Ecolo-
siae. Junior, quia tempore postorior; pulchra, quia-
corpore et Spiritu saucio oculi ejus decori, qui
Evangelium porspicere meruerani. Qiue eUam tau^
diu sterilis fuit, quousque Synagoga popuium gene-
rabaU Cur autem Jaiuib pro tUchel servivit, et
supponitur ei Lia maxor, nisi quia Domiuus, ut
Ecciedium assuinerei, prius Synagogam sibi cotijun-
xK. Serviius iiaque ipsius Jacob septem auuurum.
pro duabus uxoribus, huxus vita^ pi^a^uUs teinpas
si|;nificat, quia per septem dies volvitur, iu qua U(i«
niinus formam $ervi accepit , faclus obediene paternat
voluntaH u$qftea4 mortem (Phiiipp. ii). Ille eiiim4>r«ft
ovibus servii, et Dominus nosier ail : Non venii
Fitiu$ homitis.ministrarif sed ministrare (Mattk. xx).
llle oves pavii , ei Doniinus in Evaiigelio didt : Ego
sm u^$ior bottui (JjoauM xiv). lUe muicodia lucru

S39

UEDM VENERABIUS OrP. rARS II. SECT. 11. ~ IHJDIA ET SPURIA.

variitm gibi pecus alislalii; CUrisiiis diversaruin
geniiiim varietaiem sibimel coiigreg.ivit. Ille tret
virgas ampulatis corticibus in alveis aquarum opp»-
suii, 01 earum cnRtemplaUone multiplicarenlur ejut
oves : et Dominus no<ter in aqua bapiismatis iriuui
personarum nomina Patris et Filii et Spiritus sancii
poptilo fldeli proposuit, iit quisquis hoc pleno corde
perspexeril efficiatur oyh Dei.

Bjeronymus, — Dmtque Jacob ad Laban : Trmu-
f6o m umverso pecore tuo hodie; $epara inde omne pf*
€U9 9arium et ditcolor^ et omne pecvs unius coloris in
agnis^ et varium et diseolor in capris, et erit merees
mea. Et respondebit mihi justitia mea in die erastino^
eum venerit merces mea eoram te. Omne quod non
fverit varium et ditcolor^ in capris et ognis^ futurum
erit apud me^ etc. {Gen, xii).

Multum apud LXX iuterpreies cofifiisns est sen-
siis, et usque in prxseniem diem nullum poiui in-
vf!nire nosirorum qui ad liquidum quid in lioc locn
direretnr exponeret. c Yis, inquil. Jacob me senrire
tihl« eiiaiu alios septem aunos? fac quod posiulo.
Separa mihi omnes discolores et varias, tain oves
«luamcapras; et trade in manus filiArnm toorum.
Rursus ex utro^oe grege, albi et nigra pecora (id
esi, unius coloris) da roihi. Si quid igiliir ex albis el
nigris, quae ooios soui, variom naiuin fuerlt« mecom
erii ; si quid vero unius coloris, toum erit. Rcm non
difficilem posiulo. Tecuro farit naiura pecoruroy ul
atba ex albis, el nigra uascantor ex nigris* Jieeom
jiisiiiia niea, dum Deus respicit liumiltatem roeam
ci laborem. Optionero Laban dauro libenter arri-
puii, ei ila ul Jacob P|0siulabat f:ieien« irinm dierum
iier, inter Jacob el filios suos sei>aravii, ne quis ez
viciniiate peeoris naseerelur dolus. Itaque Jacob no«
vam stropbam eomroentus esi, et contra naiuram
albl et nigri naturali ane pugnavit. Tres enim virgna
populeas ei amygdalinas ei inali granail, > qiianquam
Septuaginta stgraeinas ti nucinas et plalamnai ha-
beant, i ex parie decortieans varium virgarum fccit
colorem , ut ubicunque in virga cortlcem reliqulssel,
antlquos perroaneret eolor; ubi vero lulifsei eorli-
rero, color eandidus panderetur. Observabai ergo
Jacoby ei leropore qiio ascendebantur pecora» el post
rolorero die ad poundom avida pergebant ; discolo-
I es yir([as ponebat in canalibus, el admissis arielibus
ei hircis in ipsa poiandi avidiiate oves et capras fa-
ciebat ascendi, ot ex doplici desiderio dum avidi bi.
nuiil, el ascendunior a maribus, lales fetus conci-
perent, quales ombras arielum ei hircorum desoper
ai»ceiideutiiim in •qoarom specolo conieroplabantur.
Ex virgis enim in canalibos posiiis, var ios etiam eral
iiuagiuom color. > Nec miroro hane in conceplu fe-
niiuarum esse natuiaro , ui quales perspeserini sive
roenie couceperlnl, in exireroo voluptatis aesiu qti»
concipiont , lalero sobolem procreent. Coin boc ip-
tum eiiaro in e^oarum greglbos apud Uispanot dica-
lur fierl , ei Quintilianus in ea contreverAla , in qua
accusabaiur mairona, quod iElhlopem pepererat,
pro defensione illius argunientetur, lianc conceptuuro
Me oaturtni , ouaro aupra dixirous. Et scripturo re-
perietur in libris Hippocralis quod qucdam suspi-
cione adulierii fuerai punienda , cum pulcherrimuro
peperissei» uirique parenti generique dissimilein,
iiisi mewonuis medicua solvissei quaesiionem , mo-
uena quasrere ne forte tslis pictura essei in cubi-
culo ; qua iiiventa inuller a suspiclooe liberata e>t.
c PosK|uain aotem nati fuerant h«di el agiii varii
cl di^colures ex albis, et uniuK coloris gregihus, se-
parabat ilios Jacob, ei procul esse faciebal a prisiino
grege. Si quid autem nascebatur unius coloris (id
est , albi live nigri) Iradebai in roanus flllurum La-
baii , el iionebat virgas« quas decoriicaverat in caiia-
libusy ubi eflfutidebaniur aqu»» ei veulebant ad po-
taiiduin , coiitra pecora » ut conciperent eo lempore,
iuiii veiiirent ad potanduro; et concipiebai pi^cora
contru virgas Jacob, virgat quas ^iosueral corain
V^^core in cauaiibtts ad concipicudum in eis ; el iu

310

A serolinis ovibus non poueb-t, et hebonl seroiina La-
ban, et temporanea Jacob. > Hoc In SepHnaginla in-
terprelibus non liabettir ; sed pro oerotink el lempo'
raneis aliud nesiio quid , quod ad sensum nou perit-
net , transluleniiit. Quod amem dicit Seriptura, hoe
est : ff J.icob prudens el caltidus justitiam et aequtta-
lein , etiain in nova arie servabal. » Si eniiu omnes
agiios et h;edos varios pecora procreasaeni, erai ali-
qua suspicio doli , et aperte huic rei Laban invidas
coniraisset. I rgo ita omnla temneravit , «i i|iae irvt-
ctum sui laboris acciperet et Laban ei penitos spo*
liaretur. Si quando oves ei caprae primo lempor^
ascendebantur, ^oia melior vemos est feius, ante
ipsas ponebat virgas, ui varia soboles nascereiur;
quaecunqoe aotem oves el caprae sero qoaerebant
roarero, anle harum ociilos non ponehat, ut uniot
coloris pecora nascerentur. El quidquid primuro na-
scebatur, suum eral, quia discolor et vanum eral ,
quidquid postea. Lab.m. Unius enim tam in nlgro,

^ quaiii in albo colorls pecos oriebalur. In eo aotem

^* loco, obi scriptoii est, ut conceperint in virgis; el Ib
Hebraeo htbel iehammenna, Viin verbi Hebraici, nisi
circuito exprimere non possom. Jehammenna enin
proprie dicitur extremus iu coiiu calnr, quo corpus
emne concuiitur, ui pairanti voloptati vicinos estfiun.
Jdem qui supra. — Et pater vester menlitus esi
mihi, et mutavit mercedem meam decem vicibus^ et non
dedit ei Deus ut noceret mihi, Si direrit : Hoe varium
pecus erit merces tua , nauetur omne pecus varium ; h
si dixerit : Unius eoloris erit merces tua^ nascetur omne
peeus unius eoloris ((ien. ixxi).

Pro eo quod nos posuimus Mutavtt mercedem meam
decem vicibus^ Sepluaginla interpretes posueronl De"
eem aqnis : nescio qua opinione duetl » cum verbum
Hebraicum Jfontm numerum roagis quiiro agnos so-
nel. Deniqoe el ex conseqoeniibus hic roagis seosus
probatur« quod per singulos felus seroper Ltban
couditionem muttverii. Si videbtt vtrlum nasci pe-
cus, posi fetum dicebat : Voio ui tn futurum varm

G miTii mu^oiiiiir. Rursus eum vidissel onius colorit
nasci pecora (Jaoob quippe hoc audito virgas in ct-
ntlibus non ponebal), dicebal ut futoros Fetiis oiiiut
coloris sibi pecort procreareiiL El qoid plurtT usque
td vices decem semper t Ltbtn pecoris sul, sive Ja-
cob muittt conditio est. El qoodcunqoe sibi propo-
tuerat ul ntscereiur» in colorero contrtriuin vene-
balur. Ne cui toiero in sex tnnis decem pariendi
vices incredibilet videantur, lege Yirgilioui iu qoo
dicilor : Bis gravida pecudes, Ntlurt totem htlict*
runi ovium ei Mesopottmiae una esse traditur.

Sequitur qui supra. — Et furata est Rachel tdola pef
tris sui (Gen. xxxi). Ubi nuncidola legimus , in lie-
brofO Teraphim bcriptom eti« ^uae Aquila fto/»^
fAara, id esi, /igurata^ vel imagines , interpreuuir.
Iloc autem ideo, ol tcitroos quid in Judicum libro
Therjphiro toneL Sequitur :

Et iransivit fiuvium^ et venit in montem Gaiaad
(Ibid,). Non quod eo tempore Gtlaad monsdiceretar,

0 sed per anlicipalionem, ul frequenier diximus, iilo
vocator noinine, qoo pottea nuncupandus erau

ileui supra. — kt mmtasti mercedem meam decem
agnis (IM.). Idem error qui suprt, nuinerus pro
tgnis legeudus. Sequitur : Et dixit Jacob fratrUfue
suis : CoUigemus tapides^ et congregatis tapidibua fe-
ce^unt acervum, et eomederunt, tt vocavit itlum ijaban
aeervus Testmoniif et vocavit Jacob illum acervus /*e-
siis* Acervus lingua Uebraca 6'al dicitur ; ed veio l€>
itimonium. Rursuw lingua Syra acerous igar tppol-
ialur, iMltimmtKfii vero Saadutha. Jacob igilur acer^
vus TesiimonHf boc est, Galaad liugua appeilavii
Hebraea. Labau vero id ipi»um , id est, aceroicm iaui'
monii igar Saadutha, a geniii su» sermoiie, vociu-
vii. hrai eniin Syrus» et antlquain linguain pareotuin
provinciae in qua habitabat sermone iuutavertt.

Recapitulatio, — i i^osi longaui igiiur servitutem,
quam Jacob apud soceruiii suuui pro uxoribus Yelm
luercedem sustiuulti praecepit ei UuuiiiiU:» ui reverie*

3il

QUiESTlONES SUPEIl GENCSIM.

Z'f»

reinr tn patrUitii suam. Tiiac ignoraiiie socero suo. A qusrere siiigiilArum, cum e(ymo(ogiam nomiriis e\

crtro uxoribiis el comiuiu properavii. Laban aulem • ' * '• ^ *-''-- ' — •'

ronseeuliis est eum in mmile Galaad cnm furore,
aiaiie idoia quaa Racliel furata erat apiid eum requi-
sivii, iiec reperit.» Quid ergo sibi hoc ipsum ligii-
raliier velit ? Dum enim Laban superiu< aii.ini gerat
person:im« nu!^ lamen dtaboli tf pum fignrat. Lal>an
qolppe inlerprelatur deatbatio. Dealbatio aulem dia-
bolus non incoiivenienter accipitur ; qui cum sil (e-
oebrosus oi inerito, Irau&figurat se velut angelurn
lnci« ill Cor. xi). Huic servit Jacob, id e<(t, ex parte
reproi>orum Judaicus populus, ex cujus carne incar-
iiat«s Dominiis venit. Polest etiam per Labau mon-
diis sie ex}irimi, qui cum fiirore Jacob persequitur,
quia electos quosque qul Redempioris nostri mem-
bra sont, pi*rsequendo opprimere conatiir. Hiijus
filbm, id est, mundi seu diaboli Jacob abstulit, cuiu
sibi Cbristus Ecclesiam ex gentilitate eonjunxii,
quaro et de domo patris abstrahii, quia ei per pro-

ponat ipse qui posuit. Non vocabUur^ inquit, neNi^it-
tuum Jaeob^ $ed Israel erit nomen tuvm. Quare inter-
prelatur Aquila : *Otc iQf>$ac jcutk esoO, Symmachus :
^'Otc Hfiioi co-x^i Trpoc 6fov : Septuaginta et Tbeodotton,
^'Otc hUryyxai furoi 6sou. Sarith enim,aiiod ab Israet
vocabiilo^derivatur, priocipem son it. Sensns itaque
hic est : Nomen tuum non vocabitur sopplanlntor,
boc est, Jacob; sed vocabitnr nounen tutim princeps-
cum Deo, hoc est, Israel. Qiiomodo enim princept
sum ego , sic et tu qiii mecum Inctari poiuisti, prin-
ceps voeaberis. Si autem mecum qui Deus sum, sive
angelus (quoniam pleriqiie varle inierpretantur), pu«
giiare potuisti, quanto magis cuin bnminibiis , hoc
est cum Rsau, quem formidarc non dehes. Illiid au-
tem quod in libro Nominum interpretatur Israel vir
videns Deum, sive mens videns Deum^ omniuin peiie
sermone detriium, noii tani vcre quam violenter mthi
Interpreintiim videtur. Hic enim Israel per has lii-

plietam dicil : Obliviscere popnium tuum, tt domum n teras scrihitiir : iod, <?it, r«s, aleph, lamech, quod

patri$ lui (Pia/. xliv). Quid vero in idolis, nisi ava-
ritia designaiur. Undeper Paiiluni dicitur: Avaritia^
qua ett idolorum servitus {Ephet, v). Laban vero
veiiiens apuil Jabob idolum iioii invenlt, quia, osten-
sis mutidi ibesauris, diabolus liedempiori nostro
vestigia coocupiHcenti» terrenae reperit {Matth. iv),
sed quia Jacob non liabuit, ea Rachel sedendo coo>
pernit. Per Itachel quippe , quo! ovis dicilur, Eccle-
sia figaratur. Sedere autein est humilitatem poeni-
(entiae appetere, sicut scriptum est : Surgite po$t-
^iuam tederitU {Psat, cxxvi). Rache! ergo idola se-
dendo operuil, quia sancia Ecclesia Christum se-
qnens, vilium lerrenae concnpiscentiae per humilita-
tem poeiilientiae cooperui(. De hac cooperatione vitio-
rum per prophetam dicltur : Deati quorum remiiste
sunt tniquitates, etquorum tecta sunt peccata (Psat.
xxxi). Nos igituf Racbel significavit, quia idola se-
dendo premimtis, si culpas avariiix ptenitendo dam-
narous. Qua utique avariiiae iromunditia, non illos p
qui vhriliter currunl, impedit, quibus dicitur : Kiri- ^
Ifltr o^tle, €t eonforletur cor v^strum {Psat. xxvi) ;
sed his ronxime evenit, qui qu:isi effeminato gressu
gradientes per blandimenta saeculi resolvuntur. Unde
ei illic ejusdem Rachelis hx*c verba sunt.: Juxta
coniuetudinem feminarum nune aecidit mihi (Gen,
xxxi), id est, quasi muliebria se habere innotiiit.
iLatan vero posiquam persecutus est Jacob, et in-
venisset eum, et locuti essent inier se , ineuntes foe-
dus, tulit Jacob lapidem, el erexit in tituluiu ; dixit-
que fratribns suls : Afferte lapides. Qui congregantes
(ecerunt (umulum, quem et vocabat Laban tuinuluro
Tesiis, 6t Jacob acervum Testimonii.t Inter fideles
eoim tam Judaeos quam gentilcs, testis est lapis
eroiiieos, in similiiudincro Christi, acervus lapidum,
qui est multltudo credentiuni. Seqiiitur :

Uieronymui. — Et occurrerunt ei angeti Dei^ et dimt
Jacob^ ut vidit eos : Castra Dei hcec sunt ; et vocavit
noman loci iltius Castra (Gen. ixiii). Ubi hic castra

inierpretatnr princeps Dei, sive directus Dei, hoc ese,
t\t9\tnKxog 6soi}^ Vir vero videns Deum, his litteris
scribitur, ut t^ir ex trlbus litteris scrib.Kur : ateph^
iod, sin, et dicatur ais ; videns vero iribiis : rrs, aleph^
he^ et dicatur rahe, Porro E/, ex duabns aleph et ta-
mech^ interpretatur O^ifs, sive foriis. Qnamvis igilur
graiide auctoritalis siut el eloqucntine, et tpsoruro
urohra nos opprimat, qui Israei t^ifnm sive menlem
videntem Deum tr.instulerunt, non roagis scripturae,
et angeli, vel Dei, qui Israel ipsum vocavit, aucto-
ritaie ducimur, qu iro cujusllbs^t eloqiienti» suHSula-
ris. Illud quoque quod postea sequitur : Et benedixit
eum ibi, et vocavit Jaeob nomen toci itlius facies Dei ;
vidi enim Deum faeie ad faciem, et satva facta est
anima mea (Ibid.)^ in llebrxo dicitur Phanuet, ut
sciarous ipsum esse locum qui in caeteris Scripturae
sanct.c voluminibus, ita ut in Hebraeo scriptum est
Phanuet legiiur in Graeco.

hemqui superiorelibrOy quo supra. — Et divisitpue-
ros superLiam etsuper Raehet et super anciltas duas, ei
super filios eorum primas, Liam vero^ et pueros novis*
iimot, et Rachet et Joseph novissimos, ei ipse iransit
ante eot (Gen. xxxiii). Non, iit plerique aestlmant,
trcs turmas fccit, sed duas. Denique ubi nos habe*
mus Diviiitt Aquila posuit, iSuto-cvo-i , id est, dinu"
diavit, ut untim cuneum faceret anciilariim cutn par-
vulis suis, el alium Liae et Rachel, qtix liberae erant
cum filiis earum : primjsque ire laceret ancillas,
secund;)S liberas, ipse autem aiite iitru.nque gregeiu
frairem adoraturus occurreret. Sequiiur :

Et osdificavit ibi Jacob domum, et pecoribut suis
adifieavit tentoria sive tabernaeula. Ideo vocavit toci
ittius nomen Tabernaeuta (Ibid.), Ubi iios tabernacuta
habemus, in llebraeo legitur Suceoih, Est auiem us-
que hodie civitas irans Jordanem hoc vocabulo in-
terpretata, Scytbopoleos, de qua in libro Locoruin
scripsimus. Sequilnr :

Et veitit Jaeob Salem civiiatem Siehem in terra Cha-

posita sunt, in Hebraeo habet ila/ianotmy ut sciamus, D naan^ cum venisset de Mesopoiamia Syrice (Ibid.).

si quando in alio loco interpretatum ponilur, quem
loium signilicet. Et pulclire ad fratrem iturus ini-
wieum angelorum se comitantium excipitur cboris.

Et dixit Jacob : Deus patrit mei Isaae^ Domine^ qui
dixisti mihi : Reveriere in terram tuam , et benedieam
tibi, minor tum omnium mitericordiarum luarum et
omni veritate lua, quam fecisti servo tuo (Ibid,).

Pro eo quod non posuimus Minor sum, aliud ne-
scio quid quod sensum turbet iu Graecis e( Latinis
Codicibus «onlinetur. Sequilur :

Et dixit ei : Quod tibi nomen est ? qui ait : Jacob,
Dixitque autcm ei : Jam non vocabitur Jacob nomen
fttum, sed vocabitur nomen tuum Israet^ quia invaiuisti
eum Deo, et eum liominibus valebis (Ibid.).

Josephus, in primo Anii<iui(atum libro, Israel ideo
appelaium pntat, qnod adversus angelum stelerit;
(]uod fgo diligenter excuiiens, in Hcbraro penitus
iuvenire uou potui. Et quid oie neccsse est opiniones

Erroroboriturquomodo Salero Sicliero civitas appel-
letur, cum Jerusalem iu qua regnavK Melchisedech,
Sale ante sit dicta. Aut igitur uniiis urbs utraque
nominis est , quod etiam de pluribus Judae» locis
possumus invenire, nt idem urbis et loci nomen in alia
aique alia tribu sit. Aut cerie isiasaleiu, qti£ nuiic
pro Sicheui numinatur, diclmiis hie interpreiari cou-
summatam atqtie perfectam, et illam quac; postei^
Jerusalem diciaest, pacificam, iioslro sermone traiis-
ferri. Utruinque enim acceuiu paululum declinato
hoc vocabuluui sonai. Triduut llebrsei quod claudi-
cantis femur Jacob ibi convaluerit, et sanatum sit,
propterea eaindem civitatem curaii alque perfecti
vocabulum consecutain.

Repetitio. — iHis ita transactis, Jacob luitlit ntin-
lios ad Esau frairein suuiii, et muneri. Post ha*c,
transductis oinnibus suis per torrentein, ipse remansil
solus, etecce vir luctabatur cuiu illo. Prievaluiique

liZ

HEDiE VENERABILIS OPP. PARS II. SBCT. II. — DUBIA ET SPURIA.

541

ei iacob, nee dinMftH euni, nisl benediefionem estAr-
queret, sacniniqfie Israel nomen aceiperet.i (Gen.
xixii). Inqoo principalitersacramenli Dominici imago
praefigiirataest. Vir enim ille typnm Glirisii ffidentis-
sime Ketserat, cui lamen ideo prsvaliiii Jaeoh uiique
volenti.eiul mysieriiim figorarei passionisDnmini, nlii
visus est Jacob in Jndxoram lypo, boc est iii cerporis
sui sobole praevaluisse Deo, et quasi cum infirmo,
iia cum carne ejus luctamen iuire, et invalescere in
patslone ejus, sicot scriptiim est, cum diceret : Cru'
cifige {Mare, xv). Et tamen Jacob bcnediciionem ab
eo(lcm angelo, qucm vleior superaverat impetravii,
eujus nomiiils impositio ullque benedictio fuil. In-
lcrpretatiir autem israel, boc est, viden$ Denm^ quod
erit in flne pnemlum omnium sanclorum. cTeiigit
porro illi idem angelus latitudinem femoris, et clau-
dum reddidit > {Ibid.) ; sicque erai unns atque idem
Jacob beiiedictus ei claudus. Denedicius in bls qui
in Cliristiim ci eodem populo credideruntt aiqne in
infidelibus claudus. Nam remoris nervum vel latitu-
d»y vel generis mnltiludo est. Plures quippe snnl
in Ecclesia qui, degeneranies a fide pairum el a
pRccepiis auctoris soi deviantcs, in erroris sui seml-
iis claudicant, de quibus propheiice pnedicium est :
Et claudicaverunl a semiiii wi$ {Psai, xvii), qoi la-
nieu populus pi>sl lactis sibi viribus, non solom clao-
dicat, sed et lorpesclt, ne olira jam generare filios
possii. Denic|oe quod adjecit idem patriarcha, vidisse
se Deom fac-ie ad raciem, coin superius virum secom
narret foisse loctatom, Id significat qoia idem Deos
bomo eral Hitoros, qoi com Jacob popolo luclare-
lur.

Hieromfmu$ $equitur, -^ Ei venit Hemor et Sichem
fiiiu$ eju$ ad portam drt/a/ii , et iocuti $uni ad viro$
cirilati$ dicente$ : Viri i$ti pacifici noti$ $uni {Gen»
xxxiv). Ubi nunc LXX interpretes pacifieo$ iransio-
leruoi, Aquila interpretilus est, dbnoprtff^ivouf, id
esi, con$ummato$ alque perfecto$ ; pro quo in Uebrso
legitur Satamin. K\ qoo perspicoom esl verom esse
illod qood siipra de Salem diximus. Seqoilor : .

Et inirogre$$i $unt eivitatem diiigenter^ et mterfe»
cerunt omne ma$eulinum (Ibid,). Pro eo quod in Grae*
cis legitor itfffok&t^ id est, dUigenter^ in Hebrxo
scripium esi Beta^ id est, audacter et eonfidenter.

Recanituiatio* — tHemor itaquefiiiu$ Sichemt Dinam
filiam iacoh vio/ovtl, qui po$t concubitum eju$ (amilim
hrael voluerat $ociari^ quem Simeon et Cevi fratree^
virginitati$ $orori$ vindicee, dolo cum omni populo eju$
interfecerunt.i Sed qoid sibi velit quod scripium est :
Egre$$a e$t Dina ui vidcrei muliere$ reaioni$ Uliu$^
quam eum ridi$ut Sicitem /Uiu$ Hemor Ueveeit prin»
cep$ terrm i7/f ai, odomai^jf et rapuit^ dormivitque cum
ilia^ Vf opprimene virginemt et conglutinata e$t anima
eiu$ cum ea, tri$temque blanditiu delinivit (ibid.),
Uina qulppe oi molieres videal eiiraneas r^ioiiis,
egredilor qoando imaqiiaeqoe mens, soa stodia negli-
genSy actiones alienas corans* extre habliom atque
exlra ordlnem proprium evagalur, quam Sicbem
princeps lerrae onprimil, quia videlicet in curis in-
ventam exierioribus dlabolus cornimpit. Et afgiuti»
nata e$i anima eju$ eum ea, quia unitam sibi per
iniquitatem respicit. Ei quia cum mens a culpa resi-
piscii, atque adiuissum flere conatur , corrupior au-
lem spes el securitates vacuas anie oculos vocal,
quaieiius utiliiatem trislittae substralial, recte Ulic
adjungilur : 7riif«ifi^iie biandUiie delinivit. Modo eoim
aliorum racta graviora, inodo nibil esse quod perpe*
Iratum esl, inodo inisericordeui Ueiiin loquiiur, nio-
do adbuc leinpus subsequens ad pcQiiiieniiaiii polli-
citur u| duni per b»c decepta mens ducitur, ab in-
tentiooe pcenitenlie suspendaiur, quatenus tunc bona
iiulla percipiaty quam nuoc mala nutla contristant ;
et lunc plenius obstfdatur suppliciis, quae tooc gaodei
eiiam in delictis.

Hierongmut. — Et venit Jacob in Lu%a in terra
Ckanaan, quo! e$i Bethel (Gen. xxxv). Ecce manife-
stisdiuie couiprobaiur Bctbcl| noii Ulam Lus. ut supra

A dlctum esl, sed Luzam» id est, amygdaloo anie vo-
eitaUm.

Reeapiiulatio. — cDehinc loqnftur Deos ad Jaeob,
nt babitarel in Belhel ; ihi Rachel cum pareret Ben-
jamln, mortua eat.i Sed quid silii vult quod curo
eiimdem Benjamin Racbel pareiet, vocavit nomen
ejus Filius doloris mei, nisi folorum prophetans ex
ipsa tribo Benjaniin Paulum, qiii afOigeret flliot
Eeclesiae persecuiionis suae tempore? Aliter per Ben-
jamin coeleslis A^urabatur Jerusalem , quae e^i in
Iribu ejosdem Benjamin, cojos populus matrem gravl
dolore afficit effiindendo sangiiiiiem proplietaruni.
Insuper etiam io necem Gbristi , impils arclamando
vocibus : Sanoiiii eju$ $uper no$ et $uper fitio$ no$:ro$
{Matth. xxvii).

item Uieronymu$. ^ Et mortua e$i Debbora mf-
frtx Hebecca, ei $ejmlta r$t $ubtu$ Bethel {Gen. xxxv).
Si morlua est nuirix Rebeccse noinine Debbora, m
LXX quoque hic interpretes transtulerunt, et ipsum
g verbuin esi llebraicum Meneket , scire non possumos
" quare ibi $ub$tantiam posueriul, hic nutricem. Se-
quitur :

Et dkdi ei Deu$ : Jam non voeabitur nomen tuum
Jaoob, $ed erU lerael nomen fvtim, ef vocavit nomen
eiu$ l$raei (ibid.). Diidum neqiiaquam ei ab angelo
nomen iniponitur, sed quod impoiienduro a Oeo liii,
praedicatur. Quod igitur ibi futurum promitiiiur, hie
docetur expletum. Sequiiur :

Et fnetum e$i cum approptnquarent CabraihQ h$
ierta Chanaan^ ut venirenl kphrata^ veperU RacM
(Ibid.). Verbum Ilebraicnm Cabraiha in cousequen-
libus, ubi Jacob loquitur ad Joseph : Ego autem cum
veniuetn de Mesopotamia Syrice mortua e$i mnier iua
Rachet in terra Chanaan^ in via Bippodromi^ ut rent-
rem Ephrata (Gen. xlviii), nescio quid voleiiies Hip-
podromann Septuaginla interpretes transiultrnni, ei
staiiin ibi, ubi in Hebraeo dicitur : Et upelieruni
eam in via Ephrata , lioc est , Belhlebem, rursum
Septuaginta interpretes pro Ephraia posueruni Hip^
C podromum^ cum otiqoe si Cabratba Hippodromiis est,
Ephrata Hippodromos esse non possil. Aqoila an-
tem boc lU transtolit, Et factum e$t , wc9' oSov rir
7«f , iii itinere lerrce introien^ in Ephrata. Sed melius
est si transferator, in eleeto terras iempore^ eum in-
froierif Ephrata. Porro vernom lempus sigiiifi€»i,
cum in florem cuncta rumpuniur et anni tempiis ele-
ctum est : vel cum transeunies per viain carpunt et
eligunt e vicinis agris» ouodcunque ad manuiti ve-
nerii, diversts flortbus. Epbrata vero ei Betblehem
onios orbis vocabolum est, sob interpretatione lon-
simili; siquidem Betblehem in domuin palris verti-
tur, propter eum panem qui de coeio descendisse
dicitur. Sequittir :

Et factum est eum dimitterei animam (eiqmdem mo»
riebaiur) vocavii nomen eju$ filiue odori$ mei. Pater
vero eju$ vocavit notnen eju$ Benjamin. Iii HebraHi
simihtudo nominis resonai. FUiu$ enim dotorit mei^

Jiiod nomen maierinoriensimposuit, diciiur Benoni.
't/tm vero dexieree^ boc est virtuiis, quod Jacub mu-
*^ tavil, appelUtur Benjamin. Unde erranl <iui potaul
Benjamin filiuin dierum intcrpreiari. Guin euiro
dexira appelletur ;amiit, et fiiiiaiur in n lilterani :
dies quippe appeilantur et ip&i jamiUf sed lii in lit-
lcraro terminanlur. Sei|uitur :

Et profectue e$t lirael^ et extenatt tabemacuium
iran$ turrim in Ader. Ilunc locuin Hebraii v«ilunl
esse ubi p>stea lemplum aedificatum est, et turrim
Ader, lurrim gregis significari, boc esl congregaiio-
nis el coetuSy quud et Micharas proplieia tesiatur di-
ceiiS : Et tu turrie gregit nebulota^ fitia Sion , ete.
lllo tempore Jacob trans locuiii ubi poslea xdifica-
tum est templum, habuisse tenturia : sed si sequa-
mur ordiiieni vio*, pastoruin juxta BelUlebem locus
est, ubi vel an^elorum grex in orlu cccinil : vei Jacob
pccora sua pavii, loco nonien imponens : vel, quod
verius est» quodam vaticinio futuruiu jam touc my-
stcriom uiodsirabator.

515

QUiCSTlONES SUPER G&NESIII.

Hleronymui. — El viHh Jaeob ad hane patrem
$uum in Mambre chHate Arbee, hege e$t Chebron» Pro
Arb(*c in LX.X cam|Hiin babet, cum Chebron in
monte sita sit. Eadc.m aiitem civjus dicttiir ei Main-
bre, ab amico Abrahae ita aniiquitus appellata.

BoB generaliones E$au,

Ei peperit Adesa^ Esau Eliphat. Iste esl Eli-

Jhftz, ciijiis Scripiura in Job volumine recordalur.
iff /l/tt Esoii, €t i$ti principe$ eerum : ip$e e$t Edom,
et hi filH Seir. Esaii , Edom et Seir, unios no-
men est hominis, et quare varie nuncupetiir snpra
dictom esi* Qtiod auiem seqnilur , et Chorrmi hnbi»
tantee terram, etc Postquam enumeravil fllios Esau,
aliins repeiii el eicp^nit, qui ante Esau In Edom terra
prineipes fuerint ei genere Cburrrorom, qui iii lin-
giiii nosira interpretantnr liberi. Legamiis diligenter
Deuteronominm, ubi manifestius scribitnr qiiomodo
Tenerint filii Esau , ei interfecerint Chorrasos , ac
terram eorum hsere«litate possederint. Et fuerunt lUii
Lotham Chorrl el jEman ei $oror Lotan Tnmna. Haec
est Tamna de qua supra dictum est : Et Tamna erat
eoncubina Eiiphaz^ /UH primogeniti Eeau , el ex ip$a
natui e$t Amaleeh, Idcirco auiem Cborneorum recor-
datus est, quia primogenitus fllionim Esau ei filia-
bus eamm acceperat concubinam. Quod aotem dici*
lor Theman^ et Kenet^ Amalech^ et reliqua, sciamos
posiea regloiiihiis Iduinxorum ex his Tocabula lm«
potlia. Sequitur : Ipu e$t Ana, qtU invenit lamin in
de$erto eum pauerel a$ino$ Zebeon patri$ $ui, Molta
et varia apud Hebraeos de boc capiiulo disputanlur :
apud GraecAs et nostros super hocsilenlium esL Alii
puiant Jamin maria appellata, iisdem enim scribun-
inr liiteris maria quibus et nunc isie sermo descrl-
piua est : et Tolunt illum, dum pascit asinos patrit
8ui in deterto, aqiiarum congregatlones reperistey
qiuB Joita idioina lingu» llebraicae maria nuncupen-
tor, qnod scilicet stagnum repererit : cojus rei io-
ventio in eremo difficilis est. Nonnulli putant aquat
calidat juxta Punicae lingu:e ticiniam, quae Hebraeae
eontermina est, hoc vocabulo signifleari. Sunt qui
arbitraniur onagros ab hoc admissos etse ad atinas,
ei ipsom Istinsmodi reperisse concubitum, ot velo-
dstimi ex bit asini nascereiitur, qui Tocantur Ja-
min : plerique putant quod eiiiiarum greget ab atl-
nb io deserto ipse feccrit primus ascendfi, ut mo-
lonim inde nova contra naturam animalia naseeren-
tur. AquiU bunc locom Ita tranttulii : Ip$e e$t 4fKit,
qui intenit o^ rou aificljui, et Symmacbut slmilitcr,
Tovc 9ifa2f* , quae iuterpretatio pluralem numeruni
aigniflcat. Septuaginla vero et Tbeodotion ae(|ualiter
iranstulemnt dicenlet , n^ lotfal^f quod Indicat nii-
memm tingularem* Sequitur :

Et regnavit pro eo Jobab filiue Zare de Bosra. Honc
qnidam tiitpieanlur este Job, ui in tiiie voluminit
Ipsint additum est ; conira Uebrjsi asserunt de Na-
clior eom siirpe generatum, ut jain supra dictum est.
Sequitur :

liiterea Ruben concupiscentia motus libidiniSy in
coneQbiiiam patris tui pnecept efferbuit, quod lu-
cesti crimen non scriberetur, nisl futura popull
perTcrsitas pronuiitiareiur. Quanquam ei iu illu qui
boc commiserit considerareiur esse flagiiiuni, in
Scripturis autem prophetia esl futuroruin. Nainqiie
per Ruben primogeiiituin populus primogeniius
Itrael ex circumcisioiie signiflcaiur, qui iboruni con-
cobinas polluit, id e>t legem Veteris Tesiainenli
aaepe praBTaricando commaculaTii. Quod autem in
concubina lex Veieris Testaineiiti ponatiir, Paulus
apostolus edocuii diceus : Abrahmn duo$ filio$ habuit :
unum de ancHla^ et unum de libera. Uasc auiom duo
sant Testamenla, iii quo Agar, quae concublna fuit,
in Veteris Testamenti poiiitur typo. Una e$t ergo
eolumba genitricie $ua! , quce virgo cnsta regina ,
$pon$a regi Eccle$i<E per Evangelium jungitur Chri$to,
llKrouynios.

Et l$rael dilexU Jo$eph super omnes fitio$ $uo$ , qui

816

A erat fitiue eeneeiutii^ et fedt ei ittnieam variam. Pro
Taria tunica Aquila interpretaUit est tunicam uarpa^
yceXctov, id est tunicam utarem , Symmacbus, tunicam
manieatam^ sIto quod ad talos usi|ue descenderei, el
manibus artiflcis niira esset Tsrieiaie distiucta, siTe
qiiod baberet manicas. Auiiqiii enim magis colobiis
ulisbanlur. Etadjecit, et peperU filium Judmuxor^
vocaxUque nomen eju$ Sela : hasc autem erat in
Ghazbi, quaitdo peperit eum. Verbiim Hebraicum bie
pro loci Tocabuto positum esl, quod Aquita pro re
translulit dicens : Et vocavit nomen ejn$ Selom. Et
factum e$t ut mentiretur inpartu po$tquam gentut euni.
Po$tquam eum genuit Selom $tetU partu$ e}u$, Cbazbl
ergononnomen loci, seJ meodacium dicitur; unde
et In alio loco tcriptum ett : Mentietur opu$ oli^
vm , id est , fructum oliva non faciet. Sequitur :

Et coH$olatu$ Juda$ ascendit ad eo$ qui tondebani

ove$ eju$ ip$e et Hira$ paslor eiu$ Odolamites. Pro

pistore amicus legtiur : sed Terbum ambigiium esi,

n quia ii^dem litteris utrumque nomen scribitur. Ve«

rum ainicus re, pastor re legitur.

Et $edUad portam Enan,quate$t intran$tuTliamna.
Sermo Hebraicus Enaim transfertur in oculos. Non
est igilur nomen loci, scd est sensiis : Sedit in b vio
tiTe iu coinpito, ubi diligenter debet Tiaior atpi-
cere quod iter gradieudi capiat. Sequiiur :

CognovU autem Juda$ et att : Justior e$t i$la quam
eao^ eo quod dedi eam Sela filio meo, lollebra^.o babet,
Justificaia e$t ex me, uon quod jusU fuerit, sed quod
comparatione illius iiiiiius male Tecerit, ne(|uaqu.iiii
Taga ad turpiiudineiny sed liberos requirendo. Se-
quitur :

Eece egre$$u$ est frater ejtt$, dimtque : Vt quid di-
vi$a e$t propter te maeeria^ et vocavU nomen eju$ Pha-
re$. Pro maceria Aquila et Symm:icbus divisioneui
tranbtuleruut, quod Hebraice dicitur Phare$. Ab eo
igitur quod diTiseril membranutam secundinarum,
divisionis accepit nomen. Uude et Pbarisaei , qui
se quasi justot a populo Dei separaTerunt, dlTisi ap-
t4 pellantur.

Po$t hoc exiit fraterejue, in cuiu$ manu erat eoc-
cinum^ et vocavU nomen eju$ Zara. Hoc oomen
Interpreiatur oriens,siTe igitur quia primusapparuit,
siTe quia plurimi justi ex eo nati tuni, ut in libro
Parallpomenon coniinetur. Zora, id est uricns« ap-
l>ellatus est.

Recapitutatio ubi supra.— Jam deindeJuJ» Ta-
ctum consiiteremus, quia cum nuru sua concubull,

3uid significaTerit ruiurorum. lu Thamar ergo nuni
uJae liitelligiiur ptebt Judjea, qui de tribu Juda
reges lanquam mariii aJhibebautur. Merito nonien
ejus amarituJo ioterpretaiur : ipsa eiiim Doiniiio
fellit poculum dedit. Ouo euim genera priiicipum,
qui noii recte operabantur in plebe : unuin eorum
qui oberant, alteruin eorum qui nibil proderant, si-
gniflcantur in duobus flliis JiidaB, quonitn units erat
niatignus Tel sacTus ante Dominum , alter in terra
fuiidebat semen, ne daretsemen ad fecuiidandam
D Tiiamar. Nec sunt auiptius quam duo genera boiui-
nuin inniitia generi huinano : unum noceutium, al-
terum praestare notentium, et si quid boiii habent in
bac terrtiua vita perdentium, lanquain in lerrain
fundeutium, et qui a mato prior est, ille qui nocet
illi qui non prodest. Ideo major dicitur roalignus,
itie ininor ei sequeiis qui fiinJebat setnen in terram.
Nomen quoque majoris, qui vocalur lier, interpreta-
tur pellicius, qujlibus tuiiicis induti sunt primi bo-
niines in pijeiia damnationis suae, dimissi ex paradiso.
Set|iicniis autem nomeii, qui vocatur Uiiao, luterpre-
taiur uiifiror eoruiu : quoruin nisi quibus niliil pro-
dest, cum babeat uude prodesse possit , atqiie id
perdai in lerra. Majusporro maluin est ablato; vitae,
quod sigiiilicru peitis,qiiainnoii ad vit;e, quod signiU-
cat lueiuor eurum. Deus lameii ainbos occi Jisse Uictus
est, ubi flguraiur regnuin t^ilibus liouiinibus abstutis-
se. Tertius vero blius Judoe, qui ilti inutieri iiort
juugiiur, sigiiflcat tcinpus ex i(uo rcgcs plebi Ju«

DCD^ VENCDADILIS OVP. PARS II. SECT. II. — DUBIA CT SPURIA.

M

ftaH>ru'fi cQspermit de tribo Juilft uon flerl. Ideo erat

quidani niius JO(l;c, sed jam Tliamar fnaritoin non

jirripieitAt, qoia eadem erat tribus Jod», sed Jam in

pnpiilo Jud:e iiemo regiiabat, unde ei iiomen ejos, id

t*sl Sela, interpretatur, dimissio ejus. Non pertinent

saiie ad hanc sigiiificationem viri saneti et justi, qui

licet iti'> lenipore fuerinl, ad Novum lamen perti-

nenl Teslanientum, qui propheiando scienter uiiles

riieruni. Qualis David fuit eo sane ipso tempore, qoo

jnm Juda*a coeperat reges ex tribu Juda non liabere.

Non est compiitandus Herodes major in regibos ejiis

t:inqu.immariiu<%Th:imar. Craienim alienigena, nec

ei fiacramento illo mysticse unctionis tanquam con-

jugali roeJero cohaerebat; sed tanquam extraneus

dominahalur, qu»ro potestatero a Romanis et a €»•

.«'are acceperat, sic et ejus filii tetrarchae, quorom

erat uniis Herudes p^tttis nomine appellatus, qui cum

Piiato iii passione Doroini concordavii. Isti ergo

alienig»*nne u^que adeo non depntabantor in re;;no

illo niysiico Judaeorum, ui ipsi Judxi publicc clama-

ri'nt frendeniesadvtTSusChristum: Nosnon habemus

Tfgem niit Ccesarem, Neque hoc veruoi, nisi illa uni-

versali domiii:ilione Rouianorum, quipi>e etiam €»-

sar rcx erai, non proprie Jiida>oruro, sed ut Ghri-

sium negarciit, ct non aitorarent , ideo se tali voce

dainnarunt. Illoeniin tempore quo jainde tribu Jiida

regnum derecerat, veiru^nduro er.it regnuro Ghristo

vero Salvatori nostro Doroino, qui nou obessel,roul-

iiimqiie prodefiset; hinc enim fucrat prophetatum :

Non defiiiei princeps ex Juda^ neque dux de femoribus

ejus, dtnec veniatquimiuendus est :et ipu erit exspecla-

lio gentium. Jaro isto tempore oinne qunqiie roagiste-

rium Judxorum et n:ystica, undeChristi vocabantur,

unciio ipsa defecerat secundum prophetiaui Danie-

lis : 7aitc venit, cui repositum erat exspectaUo gen*

lium ; et unetus est sanctus sanaorum oleo exsuitatio^

nis prm participibus suis. Natnsest eiiliii Herodis ma-

Joris teiopore, passus est autem lierodis minori>

i<*irar(h;r. Hujus itaque venientis ad oves quae pe-

rierant dorous Israel, figuram gessit ipse Judas, cum

Iret ad tondrndas oves su is in Thamn:), quod inter-

pretaior deficlen>. Jam enim defecerat princeps ex

Juda , et omne magisieriuni atque unclio Judxoriiro,

donec veniret cui reposituin erat. Venit autem eum

sito pastore Odolamite, cui nomen erat Hiras, quod iir

ferpretatur frairis mei vi&io. Odolamites vero testi-

nionlum in aqua, cum hoc plane lesiimonio Dominos

venily babens testimoniuin majus Joanne ; sed tamen

propier oves inflrmas, boc est testiroouio usus io

ai|ua. Naro et ipse Hiras, ut jaro dlxiinus, interpreia-

tiir frairis inei visio. Yidit oronino fratrero suuro

Joannc!*, frairem secundoin seiuen Abrahae, secun*

dum cognationem Mari;B roatris ejus, et Clizabeth

mntris suae, eomdemuue Deom ac Dominum suoro :

qtiia sicut ipse ait : Ex plenitudine eju$ aecepit. Vi-

^lit oiunino, et ideo m natis mutierum mnjor iilo non

£Hrrexit : quia ex omnibus praenuniiantibus Gbristom

ipse vidii, qood mutti justi et propheim cupierunt videre^

et non viderunt, Salutavit ex utero, agnovit perreciius

fix coluniba : el ideo tanquaro Udolamites vere testi-

nioniuni perbibei in aqua. VeiJt autem Doroinus ad

londendas oves, hoc est, exonerandas sarclnis pec-

catorum, ex quibus iii Ccclesiae laude in Canticis

eiiiticorum, Oenles ejus velut arex lonsarumm Jam

deinde habituin Thamar mutal. Nam et commutans

Inierpret-itur Tliainar : mutat babitum, muiat et no-

men, et fit de Synagoga fcicciesia. Sed in ea prorsiis

nomeu amari(ud>iiis inanet, non illius amantudinis

inqiia Domino fel mlnistravii, sed illius in qtia Pe-

irus amare flevii. Nam et Juda Latine confessioest:

coufessioiil ergo amaritudo misceatur, ut vera poent-

lentia pracsigiietur. Hac poeniiciitia fecundatur Cc-

clesia in omnibus genlibus coustituta. Oportebat

eniin pali Chri^lum, ^t resurgere a mortuis tertia

die, et praultcari in nomliie ejus poeniientiain et re-

iriissionein peccalorum per omiies gentes, iiicipieu-

uUni a Jcruialcm. Nam et ipse habitus Diereiricius

Sit

A c mfessio peccaiororo est, lypum quippe Cccleai«
gerit. Tbainar quippe ez geutibus evocaia , sedofK
cuin hoc babitu ad poriam Neroaii vel Cnahiii, quiMl
iiilerpreialor fontes. Cumt eniro velut eervus ad fon-
tes aquarum^ pervenire cupiens ad semeri AbraUae*
II lo eniin non cognoscenle fetaiur, quia de illo pne-
didum esl : Populus quem neii co^on', urvivit mihi;
accepit in occulto annuluin , nionile et virgam : vo-
catione signatur, Jo^tific:iii«»ne decorator, glorifici-
tione esaltatur. Quos anlem prasdestinavit^ illos et vo*
eavii. Quos autem voeavit^ illos ei justifiieavit : quos
auiem jusiifieami^ illos ei glorificavit {Rom. viii , 50)«
Sed haec, ut dixi, adhuc in occulto, ubi sit et con-
ceptio sanct» ubertatis. Miititur autem promissus
basdus tanquaro roerelrici. H»dos exprobratio pec-
cati per eorodero Odolaroitem lanquaro increpan-
tem et dicentem , Generatio viperarum : sed non
cam invenit peccati esprobralio, quam mutavit confes-
s':onis amaritudo. Post vero jam poblicis signis an-

^ nuli, roonilis et virgs vicil temere judicanies Ju-

" daeos. Quorom jaro personam Judas ipse gestijiat,
qiii dicunt hodie quoque, Non hunc populoro esse
Chrisii , nec habere nos semen Abrabs ; sed prola-
tis certissiinis documentis Dostrae vocationis, justifi-
cationis et glorificationis, erubescunl sine dubio et
confuiiduntur, et nos roagis quaro se Justificatos esse
fatebuniur. Pignora entm refert se Ccclesia habere,
cum accusatur a Judasis, quasi adulteratrix legis.
Sed osiendii virgaro, id est* passionis signum, et
monile iegis legiiimae, et annulum pignus imroortali-
tatis. Quod auteui Scriptua inducit Thamar panen*
iem^ ei duos in utero geminos habentem , ^onim seiii'
eet primus qui dicitur Zaray misii manum suam^ ei
obstelrix iigavii eoecinum, et de hinc iilo intrinsecms
manum reirahente. Posterior qui Phares vocatur^ por-
rexii ma/iiim, ei nascendo prcecessii. Figoraliier coo-
groit, qood extenderit brael in legis opert manum
soam, et eam prophetarum et ipsius Salvatoris poU
luiim cruore contraxerit. Postea vero proropit po«

C pulus gentium, scilicet nt futori esseat ooviasioii
primi, et primi novissimi.

De Joseph.

nieronymus, — Et vendideruni Ismaelitis vigmii
aureis, Pro aureis, in Hebraeo , argeuteis b^bet. Ne-
que vlliore roetallo Dominus venundari debuit ouaw
Josepb. MadiancBi autem vendiderunt Joeeph in /ara-
p(o, Puiiphar eunuclio^ Pharaoms archimagiro. In
pleris<|iie euim locis archimagiros, id esl cocomai
principesy pro magistris exercitos , Scriptora com*
nnemoral : fUKysips^tc^ qoippe Graece interpretauir
occtdere. VendUus igitor Joseph prineipi exereiius H
bellatorum, non Petephre^ ot iu iiittuo scripioui etl«
sad Puiiphar eunucko.

DISCIPULUS.

Ubi quaeritur quoroodo postea uxorero babere di-
catur, si eouucbos erat ?

-. MAGISTBK.

Tradont Hebraei emptoro ab hoc Joseph ob niroiani
pnlcbritudinem in turpe minlsterium, el a donilno
viril4>us ejus arefactis, posiea elecium esse joxta
morem {f|»o^^avTfcv in pontlflcatum Heliopoleos; et
bujiis filiam esse Asenetii, quaro poHiea Josepb oxo-
rem acceperit. Seqiiitur : Post hmc peecavit princeps
vinariorum regis JSgyvti. Ubi nos posuirous prinei-
pem vinariorum, in Hehraeo scriptum est Maskeh :
illud verburo quod iu noinine servi Abrabam dudom
legimos, qoem nos possiimus more vulgi pincemam
vocare. Nec vile putetor officioni, com apud reges
barbaros usque bodie maximie digiiitatis sed regi
poculum porrexisse. Poetae qooqoe de Gatamito et
Jove scriptitant quod amasiuro suuni buic ofHcio
maiiciparit. Sequilur : El ecce vitis in conspectu meot
et in vita tres fundi, et ipsa germinans ires fundos»
Tria flagellaf et tres ramos^ sive propagines^ nebrco
seroione sigiiificat, qooB ab iliis vocaiitor Sarigiui.

349

QUjfiSTIONES SUPER GENGSIM.

B5d

Et videbar mihi tria camitra cltondritorum porlare in
capite meo. Pro irilius caniftlris clioiidfitoriifn. irfs
coi»h)noK farinso in llebrxo liabei. Ei ecce de fluvio
Qicendebant upUm boreSf epeciouB ad vivendum^ et
elecla camibust et patcebanlur in aclii» Uis in Cenesi
srriptuin est achi ; el neque Graecus seruio esi, nfC
l^linus. Sed et Hebr.Ttts \\m cnrruptiis est : diciiur
enim in Ahu^ hoc est in paliide. Sed quia vott littera
apiid HebraK)s, ei iod siiniles siint , et tantum ma-
ItKiindine itilTerunt : pro ahu^ achl Septuaguiia luter-
pretes iraiistuleriint ; et secnndiim consuetudinero
»uam ad exprimendam duplicem aspirationeni ,
heih Hebrcac liiier» x Graecam litteram copulavc-
runl. Sequitur:£( reiponditJoteph Pharaoni^dicem:
Sine Deo non respondebitur ealutare Pharaoni, In He-
bra^o aliler liabet : Sine me Deus respondebit pacem
Pharaoni. Deiiiitue Symmacbus more suo apertius
transtutit : Non ego, $ed Deue rapondebit pacem Pha-
raoni, Sequitiir :El ecce sepiemanni venient abundan^
titt magna: in omni terra jEgupti. Miror quomodo
verbuui Hebraicum Saba^ quud nos supra» abundan-
liam sItc satietatem, in puieo quem fuderunt extre-
iiium servi Isaac, iuterpretati suinus : nunc Seplua-
lEinta rectissime transfereiites, ibi juraineniuio Intcr-
pretali sunl , cum et jiiramentum « et sepiem , et
utietas, et abundanlia, prout locus et ordo flagitave-
rit, possit iiilelligi. Sed et iri consequcntibus ubi*
ciinque abundanlia legitur in Hebraeo, idem verbuin
scriptum babeiur. Sequitur : Et clamavit ante eum
prteeo, el consliiuii eum super omnem terram jEqypii,
Pro quo Aqiiila transtulit : Et damavit in conspectu
ejus ad gfntcuiationem, Synimacbus ipsum llebrai-
cuin sermonem inserpretans ait : Et clamavit eum^
Abrech. Unde mibi videlur non tam praeco sive ad-
Keniculatio, qux in salutando, vel adorando Joseph
nccipi potest, inieligeiida, quam id quod Hebra;!
iradunl, dicenies patrem tenerum ei lioc serrooiie
trausferri. Ab quip|ie dicitur pater, Rech, delicatus
sive tenerrimiis, siguiflcaute Scriptura quod juxia
prudenilam quidem pater omiiium fuerit ; sed juxta
«tatem teiierrimus adulesceus el puer. Sequitur :
El vocavit Pharao nomen Joseph Zaphanalh Phaane*
cha, et dedit ei Aseneth hliam Pulipharis sacerdotis
lleliopoleos in uxorem, Licet Itebraice lioc nomen
abscondiionim repertorem sonet ; tamen quia ab
iEgypiio pouitur, ipsius lingux debet babere ratio-
iiem. luterpretaiur ergo seniioiie iEgyptio Zaphanat
Phaanecha, sive, ut Sepiuaginta transferre voluerunt,
^oftdofav^x* Salvator mundi, eo quod orbem terne
ab immiuente famis excidio liberarel. Noiandum
auiem quod dominl quondam et empioris sui flliam
uxorem ^cceperit, qoia ad id locorum pontifex He-
linpolcos erat. Neque enim fas absque eununbis idoti
iilius esse antistites, ut vera illa flebrxorum super
eo qaod ante jam diximus suspicio comprobetur.
Sequitur : Et Joseph nali sunt duo fHii , ant' auam
venirent anni famis , quos peperit ei Aseneth filia PuU-
pharis sacerdotis Hetiopoleos* Vccavit autem Josepb
iiuiiien priniogeiiili Maiiasse, qi'ia dixit, Oblivisei me
fedt DonUnus omnium laborum meorunif et omnis do»
mus patris mei. Nomen autem secundi vocavit Ephraim^
(fuia creseere me fecit Deus in terra humilitatis mem.
Obserra propter qua^siionem qus post paululum de
Joseph fibis propojienda est, quod antefamis tempus,
quo Jacob intravit in ililgypluin , duos tantum Jo-
sepb lilios babuerit, Maiiasse et Epiiraim. Maiiasse
\ocans ab eo, quod sit obtitus laboniin suorum ; iia
euim Hebraice vocatur oblivio Epbraim, eo quod
auxerit eam Dens : ex boc enim vocabulo in linguam
nustram iransfertifr augmenium. Sequitur : Et deferte
viro munera^ atiquid resina:, et melliSf et thymiamat et
itacien, et terebinthum, et nucet : sive, ut Aquila et
byminactius transtulerunt, amygdala. Idcireo boc
capituluni posuimus, ut sciamus ubi in nosiris co-
ilicibiis habctur ibyiuiaina, in Hebrxo esse nechota,
quod Aquila sioracem transtulit : ex quo domus Ne-
choia , qua; iii Isaia legituri manirestissime cctla

A thymiamatis sive storacis in'eUigitiir, eo «iiod in illa
aroiuata diversa sint coiidKa. Sequitur : Biberunlque
et inebriati tunt lum eo. Idioma lingu.e ilebrs», ut
ebrietalem pro satietate poiiai, sicul ibi, In stillickUis
suis tcetabitur germinans : haud dubium quia lerra
pluviis irrig:iia. Sequitur :

Ei pnne argentum uniuseujusque in ore sacculi, et
eondy meum argenteum mitte in sacculum jumoris.
Pro sacculo peronem vel follem iii HelMraeo habei,
pro condy^ id esl, poculo, quf»d e*iam iu Isaia tegi-
roiis : Aquila scyphum^ Syiiiinacbus phiaiam transtu-
leruui.

Descende ergo ad me, ne steteris et habitabis in terra
Gosen Arabiif, llic Arabi^ additiini est : in Hebraeis
eniin volumifiibus nun babetur. Unde et error iiicre-
buit quod tcrra Gosen iti Arabia sit. Porro si, ut in
nostris codicibus esi, per extreiiium m scribitur Go-
sen, quud mihi ncquaquam placet, terram siguiflcat
c^mpluiam ; Gusen eoim in imbrem vertitur. Se«

g quitur :

Dixit autem Pharao ad Joseph : Dic fralribus Inic,
Boc facite, onerate vehicula vestra^ et ite in terram
Chanaan, Pro vehiculis, quae Sepluaginia et T<ieo-
dotion Tce ffoptloi inler|irelati sunt, juinenta reliqui
transtuteriiiiu

Et dedii Hlis eibaria in v:a, Verbum zeda^ qiiod hic
omiies ore consono uQco^ma-fi^ , id est, cibaria vel
siiarcia inlerpreiati sunl, iii P^alterio qiioqiie habe-
tur ; ubi eiiim nosiri legunt, Viduam ejus benedicens
benedicam^ licet in pleri>que codiciuus pro vidtia,
hoc est pro x^P^^* nonnulli legunt OjgjBov, in llebraifi
babet zeda^ id est cibaria ejiu benedicens benedicam,
Porro Gigpftv venationem magig putest sonnre quam
fruges, tametsi moris sit i£gyptioruin 6]Q/>en» etiaui
far vocare, quod nunc corrupte atheram vocaiit.

Recapitulaiio spiritalis, — Detiiuc sciiuitur hislo*
ria Joseph, qui veuditur a frairibus, in i£gyptiiin
perductus, alque ibideui sublimatus est. Juseph

p uiius ex duodecim fliiis Jacob, qtiein pater prae cae-

^ teris flliis dilexil , Gbristum Uominum flguravit :
quem Deus Paier secuiiduui carnem natum , caeteris
iratribus ex Abraham stirpe progeniiis, prxlulit.
Citde et ibl dicitur : Amabat eum Jacob quod in se-
nectute genuisset eum. Senescente eaim niuudu, illu-
cescens Dei Filius per Muriae virginis partiim serus
advenii, tanquam fitius senectutis secunduiu sacra-
mentuin suscepti corporis, qui erat aiiie, sicui iiutic
seinper apud Patrein. Tunica autein polymiia, quaui
fecit el pater, varietatem populorum ex oninibus
gentibus in c«>rpfire Gbristi cmgregatam signiflcavit.
Somnium vero illud , per quod fratrum maniputi
llllus maniputuro adoraverunt, illud est quud in Chrisio
comptelum est. Adoraverunt eum omnes reges terrce^
omnes gentes servient «t, scilicet per fideni fructuiu
bonoruin operum oflerentes. Ipse est quem sol el
luna et stella adorani. De quo sote dictuin est:
Laudate eum so(, et /iina, et stelUg omnes. Ipsum
enim excelleniia sanctoriiin in sulis noinine, Ec-

D ctesiae claritas sub imagine lunae et omnium po-
putorutn : iiomerositas in ligura stellarum adorat.
lliide piter suus iiicrepavit euin dicens : Nun-
quid ego, et mater tua^ et fratres liii, adorabimus tef
Ubjurgatio i»ta Patris duriiiain populi Israel signi-
ficai, pro eo quod ex se naiom Gliristuin esse cogno-
scuni, et adorare contemnunl. Jacob mittit Joseph

> fllium suuro, ut de fratribus sollicitudinem gereret ;
Deus Paier inisit Filiuin suum unigenituiu, ut genus
buinanuin peccatis languidum visaarel. Mittilur aU
illo utique Paire, de quo scriptum esi : Hisit Deut
Filium sttum in timilitudmem carnis peccati^ ut vidc'
ret si recte esset erga oves ; et Chrisius iii Evangelio^
iVoti veni nisi ad oves perditas domus Israet Invemt
ergo Joseph fratres suot in Doihaim^ quod interpre-
tatur deleciio : vere in grandi delecliotie eranl qui
de parricido cogitabant. Cunique vidissent Jotepk
fratret tui procut, vccidtre eu:n cogitabant ; et Judaei
videutes verutii Josepb, Dotniuuiu Jesum Christuni»

551

BEDi£ VENERABILIS OPP. PARS II. SECT. H. — DUBIA ET SPUBIA.

559

nt eam cracHigerent, uno omnes consilio autuerunt A ffraeonamt Mnte enm^ et eenttUuU iUnm Pkarao tuper
dicenies r Crucifige eum {Joan. xix, 6). Fera pe$tima Wiivertam terram jEgypti ; et Domi

devoravit etcm, id est, Jndas atque Jiidaica lu^stia in-
lArfeoit eum. De qua Dominus in Evangelio didt : Ecee
miito vos ffif medio tvporum, Nudaveruni Jo$ieph fratres
siii tunica polymita et lalari, ei Judsei Gbrisium per
niorlem crucis exspoliaverunt tunicam cnrporalem.
Potymitam autem, id est, deroratam oinninm viriuo
liim diversitate. Retparterunt aulem tuniram hatdi
tanguine, quia falsis eum testimoniis accusantes, in
invidiam deduxere percati oinnium pcccaia diinit-
tentem. Miitilur dchinc in cttternam, itl esl in lacum ;
et Chrisius exspoiiatus came buinana, descendit in
infltemum. De eitterna quoque tevalut ille Ismaetitit^
id est gentibus, venditur : et Cbristiis posteaqtiam
de inferiio egreditur, ab omnibus genlibus Odei
cotnmcrcio comparaiur. Ille per Ju«1ae consilium tri-
ginta argeiiteis distrabiiur, et bic Cbristus per con-
silium Jude Scariotb eodem numero venuudatur.

iius nosier post<
qiiani est distraciusaJuda, at Joseph a rrairibiia^
el de inrerorum carcere surrexii, aseendit currum
r^ni f OBlestis, de quo dictum esi : Currut Dei decem
mitlium^ et accepit polestatem a Patre praedicandi et
jiidicandi, sicut Panliis apostolus alt : Et dedit ei no-
men , quod etl tuper omne nomen, ut in nomine Jetu
omne gmullectatur^ ccelettium, tcrrettrium et inferfio-'
rum {Phitip. ii, 10). Aceepil quoque et annutum^
imntiflcatum scilicet fldei, quo credentiuro anima
salutis sigtio signantur, rrontibnsque et cordibns
nosiris i»er signum crucis flj^ura aetemi regis expri-
miiur. Induiturque ttola bysttna, id est, carnem
tanctaro bysso splendidiorem, etstolam immonalita*
lis. Aecepit qiioiqtie torquem auream^ id est inlelle*
ctum bonuro. Prceeo ante eum prcecedit^ id est, Joati-
nes Baptisla, qni iier ejus praecedens prxconavit di-
ceus : Parate viam Domino (Lue. iii, \), Habebit el

Debiuc Jacob posteritatis suae deplorans dispendia, g alium praeconem , tubam angeli , quia ipse dixit :
quasi pnier liiium Itigebai amissum» quasi propbeta Yeniet in tuba angeli. Vocatur quippe Joseph lingua

flebat intenlum Judaeorum. Deiiique scidil vesti-
nientum suutn, qiiod in passione Domini iegimus
ractum a principe sace^dotum. Sed et velum tenipli
scissum est, ut propbetaret nudatum suum populiim,
et divisum ostenderet regnum. Igitur Josepli de-
scendit in ^gyptum, et Ctiristuti iii inunduro. Emit-
que enm eunuchut, id esi, castus in disciplinis evan*
gelicis populus. Erat auiemJoteph putchra facie : ita
et de Cbrlsto David ait, Speciotut forma prm fitiit
hominum : diffuta ett gratia in tabiit tuit, Sed mutier^
iiiquit, in eum oculot injecit^ ut aduiterium cum itta
perpetraret. Ista mulier flgura erat Synagogae, quae
fexpe, sicut scriptum est, machata ett pott deot atie*
nos. Similiter voluit et Cbristum in adulterii sui
scelere tenere, ut negaret se esse Deum, et Fhari-
sxorum magis et Scribarum quam Legis prscepta
servaret, qw illi velut mariius erat. Cbristus autem

^gyptiaca Salvator mundi. Quid roaniresiius do
Cbrisio. Quando sub flgura Josepb Salvator osiendi-
tur, non tanlum unius terrae iCgypti, sed etiam to-
tius mundi. Triginla annorum Joseph, quaudo in
conspectu regis Pharaonis stetit : totidemque annis
fuisse legitur Cliristiis, quando sub typo Pbaraouis
in conspectu rcgis apparuit revelatus. Accepit ergo
ex geniibus uxorem, id est, Ecclesiam, ex qua genuil
duos fllios, id est duos populos, ex Judaeis et genti-
bus congregatos. /g/(iir poil uberlatit aunot m uni"
verto oni famet prmaiuit merito, qtua non erat qui
faceret bonttaiem* Post baec Josepb penuria rrumeiiti
salvat iEgypturo : et Chrisius rame Dei verbi liberal
intinduro. Aperail enim borrea sua Cbristus in ouini
orbe terrarum, et erogatione rrumenii sui omiiia
subjugavii. Nisi enim Josepb rratres vendidis>ent,
derecerat iEgyptus; nisi Cbristum Judaei crurifl-

non acquiescens illicitae docirin» , ab adulterinae ^ xisseni , perierat mundus. Josepb lnt«Tpretatur

Synagogae manu veste corporis apprebeni^us, carne ^ augineniatio , sive ampliatio. Sed in illo Jotepb

., - .*.- ._ . ...^. j!. anipliaiionem non habuit, nisi sola iEgyptus " "

se exuii mortali, et liber morlis in eaeluni asceodlu
Calumniala est meretrix, ubi eum lenere non potuit,
dicens, eo quod templum Domini blasptiemaret, el
Lpgis diceretur esse transgressor. Et illum non car-
cer temiit, non inrerna tenuerunt, cum etium ubi
velot puniendus descenderal, inde alios liberavii.
Denique invenit Joteph duot eunuciiot, de domo regit in
careere vinctot^ duorum populorum credentium vel
iiicredulorum figuram signiflcantes, qui conclusi sub
peccato Adae transgrea^ione obnuxii tenebantur : qui
iileo eunucbi dlcuutur, quia castaro acceperaul re*
gularo disciplinae. Eloquta^ itiquit, Domini catta.
Deiiiqiie post trinam lucem Doniino ab inriTis resur-
gente, et legis obscura, ut Josepb somnia revelante,
solutus est a peccaiis credenlium populus, et inrernt
carcere liberaius. Reddilur in niinisterio divinae le-

in
D(»siro vero Joseph augmenturo habere meruit uni-
versus mundus. Ille erogavit triticum, noster eroga-
vit Dei verburo. In omnem enim terram exivit tonut
eorum {Hom, x, 18). Dicit Jacob filiis siiis, Est fm-
etu$ injEgyptof Dicil et Deiis Pater : Ex i£9yp(o
vocavi Filium meum, Detcendunt igitur decem perfectio*
ret^ id esl Judaei, quasi Decalogi legis in nuniero
coiisliluli, ^MOi ipte eognotcent^ non etl agnitut ah
eit : cognoscunlur el Hebraei a Cbristo, ipsi autein
Don agnoscunl euro. Dederuut quidero illi pecuniam,
sed Josepb, id esi Cbristus, triticum dedit, et ar-
gentum reddidit : quia non pecunia eniiiur Christus,
scd gratia. VidU Joteph Benjamin parvutum fralrem
tuum : myslice quoque vidil Jesus Paulum, quando
lux circumrulsit eum. Parvulus dicitur, quia noii-

gis, iiicredulus autein et impiiis populus Judaeoruin, . dum in carne maturam fidei aetatem gerebal. Unde
quia in conversionis ligno non credidii, transgres* etiam et adolescens legitur, quando lapidantlum
sionis li^no suspenditur, iit illi alteri couiigit euiiu- D Siepbanuro vesiiroenta servabat. Ftevit Joteph : et
. ■ j»Q,.yg, iniaginem indicaviu Praeterea caecitaiem Pauli flet Cbristus. Lavai it*rrum faeiem

cho, qui Judacorum ima^inem
narrat Pbarao, somnium luierpretaiur Joseph. Sed
quid significaiii septem anni, qui in seplem spicis
plenis, seu qui in seplero vaccis pinguibus osteude-
baritur, nisi septem cb;>risuiatum spiritalium doua,
quibus uberUs fidei larga pietaie redundat. At
contra septem sienles et jejunii, rame veritatis ei
justitiae novissimis lenipdribus siguificabant* Conare»
gavit autem Joteph per tepttm aimot omnem abuuaan'
tiam frugum, id Oht, rrumeuta fidei sancti>rum bor-
reis couUeiis, per illa scilicei charismata septem
quasi per septeni annos; ul cum sepicm anni inopiae
cceperint, id est, cum iniquias ticcurrerit septeiu
capiialium criminum sub Anticbristo, quando lamis
fidei ruerit et salutis, tunc sancti pariler ac fldeles
habeant copiosam iustiiias rrugeni, ne fides eorum
iiiopiae sermonis leuuitate deficiat. lude Josepb qui
typum inducrat Cbristi, curruui uierum, ct prwco

sicam, ut iumen ei amissum restituai : laval racieni
suam Cbrislus, ubi baptixatus est Paulus, per quem
Dominus Jesus a plurimis viderelur. Dehinc ugpitut
argenteut toto taccuio juniorit interitur. Sed quid
vult sibi quod inventus est in saoca Benjamin
scypbus Josepb, nisi quia in corpore Pauli jam
docirinie coelestis praerulgebat eloquium , dum essei
eruditus in Lege, sed quia subjectus non erat. Inrra
saccum erai scypbus docirinae iutra Legem, Incerna
inter modiuro. Mittut tamen Ananiat manum poiuii,
inaritfptKm totvH : marsupio soluto argentum re-
splenduit, el decidentibus squamis velut quibusdan
saccingulis : solulo sacco, id esl, deposito Legis veU*
mine, adepius est grsitiam liberiatis, et revelata fa-
cie, sermonem Evangelii praedicat. Dati tunt <• tri-
ginta argentei, cmn qtunque ttolit oplimit : triglnla
argenieos a Cbristo accipit quicunque prxdicat Tci*

w

Q(ji£STIONCS SUPER GEXCSIM.

Sol

niiaieRi, sive Chrisli crncem. Ideoqtie Panliis ait:
Neque emm judicam uire me atiquid inier vos, niki
Jesum Chrislum^ ei hunc crudfixum (i Car. ii, 2).
Quinqne eniin sloliis accepil, id esl, 8apienli:e,
oroniumque sensuum niuliiplicei disciplinas. Pne-
eellil igilur Paulus, ejus exuherat portlo meriiorum ;
sed tamen liabent et fratres, id c$t alii prxdicatores,
fraiiam siiam, binas siolas, id est, ui confiteaiitiir
Cliristum et Deum esse lioininem , juxia qiiod in
ProTerbiis legitur : Omnee domestici ejus vettiii du"

Stdfriis, id est, mystica, vel morali inielllgentia.
itinnliir el pairi munera, fiiiiis lioiiorat paireni :
Christus popuhim suum proiiiisfis invitat inuneribus.
Poriani kme munera asini^ illi genliles inutilcs ac I»-
boriosi, ounc autero uiiies portant iu t?po Cbrisii
rounera. Portant in Evangelio raunerum largitorem.
Dimi$ii Joieph fratree snes, qm nmiiavtrunl peiri di^
uniet : Jouph vtwl, et ipee dominut e$t in omni terra
Mwpti. Etpavit autem Jacob, id est, plebs incre-
dula, sed postquam gesia Chrisii agnoscit, reviviscit
ipirilus ejus ; et qni rooriuus videbatur fide, resur-
reclionls Chrisii vivificatur. Vocalur ergo a filiis
suis, id est a Petro, Paulo et Joanne : pnpulus Ju-
daporum invitatnr ad gratiam. Oi-currit illis Judas,
quod iiiterpretatum esl confessio : quia jain pr«ce-
dii conressio, quos ante perfidia possidebat, et sic
Jos^ph verus Cliristiis occurrit. Quis euim aetaie jam
snscipiat ultimis teraporibus populum Judieomm?
Non secnndiim illius roerita, aed secundum electio-
nem snse gratiae, et iinponit nianum super oculos
ejus, et cxcitatem anfert : ciijus disiulit caecitatem,
nc posircmus crederet, qiii ante non puiavit esse
credeiulus. Uiide et Apostolus aii : Qwa ewcita$ ex
parle in hrael facta ett^ donec plenitudo gentium iii*
iraret, et m omnis liraeisalvue (ierei {Rom. xi, 25).
HieronymHS. — Omnes ergo animw, qum ingressm
iunt eum Jacob in jEayptum^ et qwe etierunt de fe»
moribus ejus absque mutieribus fHiorum Jacob^ omnes
ammw sesaginta sex, Filii autem Joseph^ quinati suitt
ei i n jEgypto, aninuB nowem. Omnes enim animtB quof
ingressas sunt cum Jacob in jEgyptum, septuaginta
quinque. Quod excepio Joseph et filiis ejus sexaginia
sex auiuias, quae egressae sont de femoribus Jacob,
iutrolerunt In y£gyp(uro, nulla dubitatio est. Itaeniui
ei paulatiro per siugulos supputatus nuinerus appro-
bal, et in Ucbr.-rls volumiuibus inveuilur. Hoc aulem
quod in Sopluapinta legimus : Filii auiem Joseph qui
nati $unt ei tN JEgypio^ aninue novem , sciamus in lle-
btaep pro novem esse duas. Epliraim quippe et
MaQasse aiitequam Jacob inlraret in i£gyptuin , ct
famis teinpus ingrueret, nati sunt de Aseneili fiiia
Puiipharis in i£gypto. Sed et illud quod supra legi«
rous : Foclt stml autem /i/tt Manasse^ quos genuit ei
concubina Syra Machir; et Maehir genuit Galaad.
Pitii ttutem Ephraim fratris Manas$e Stt(/ia/aam, et
Thaam, Filii vero Suthalaam^ Edenij additum esi : si
quidem idquud postea legimus, qnasi per antlcipaiio-
uem factum esse describitur. Neque ciiim illo (eui-
pore qiio ingrciisus est Jacob iu i£gyptuiu, ejus aeta-
tis erant Ephraim et Maiiasse, ut filios geaerare
poiBcriut. £x quo luanifestum est omnes animas (jue
ingressa sunt i£gyptum, de femoribus Jacob fuisse
Lxx, dum Lxvi posiea8iniingressae,etpeperemiitin
ifigypto animas tres, Joseph videlicet cuiu filiis suis,
teptuageslmus auieiii ipse fuerli Jacob. Uauc rem ue
videaniur adversus Scripturs auctoritatein loqui,
etbm LXX luterpretes in Deuteronomio iranstule-
runt, quod In lxx aniinabus ingressiis est i£gypluiu.
Sl quls igitur nostrae senientis suffragatur, Scriptu-
ram iutra se coulrariam faciet. Ipsi euim LXX Inter-
pretes, quia blc lxxv auimas, peir ttjbo^d^cv, cuin Jo-
oepb et posteris ejus i£gypium iiigressas esse dixe-
ruot : in Deulerouomio lxx tantum Iniroisse memo-
ranlur. Quod si e couira illud nobis opponitur,
quoiDodo In Actis apostolorum In contentione Sie-
pliaiil dicatur ad popolura septuaginta quinque anl-
mas ingressas esse iSgyptum» fiacilis excusatio est.

A Non enim debnit sanciiis Lucas, qui ipsius scriptor
hisloriac, in gentes Aciuuro aposlolorum vnlumen
em.tleiis, contrarium aliquid scrihere adversurn eam
Scripturam <|u» jain fuerat genlibus divulgata , et
lilique mnjoris opinioiils illo duntaxat tempore Septoa-
fjinta intcrpretum babebalur auctoritas, qiiam Lucas,
qui ignoius et vilis et non mngnae fidei iu naiionibus
diicebalur. Hoc autem generaliterobservnndum qiiod
uliicuuque sniicti apostoli aut apostolici viri loquun-
iiir ail po|)iil<i8« his plerumque lestimoniis abuiunlur,
qiiae jam fiierant geiitibus divutgala, licet plerique
tradani Liicain evangelistam ul proselytum Hebraias
litlcras igiioi asse. Sequitur :

Judam vero mi$ii anie $ead Jouph, in terram Ra-
m^^^ie. In Hcbr;i'0 nec urbein babet heroum, nec ter-
ram Ramesse, sed tantuminod» Gosen. Nonnolll
Judaioriim assernnl Gosen niinc Tliebaidam vocari,
et id qood postea sequitur: Dedit ei$ ut po$$tderent
terram yEgypti^ Ramesse, pagum. Arsenotien sic olim

Q anlumant vocatum. Sequilur : Et dixit ei, Jura mihi^
et juravit ei, et adoravit contra $umm\tutem vlrgm ejue,
Et in hoc loco quidam frustra simulantadorasse Ja-
cob summitatem sceptri Jo^^eph, quod videlicet bono-
rans filium potcstatein ejns adofaverit , cum in
HebraiO miilto aliter legatur. Et adoravit, inquil, Ix-
rael ad caput leetuli : qiiod scilicet postquam juraverit,
et filius securus de pelitione quarorogaveraiadorare
Deum conira caput iectuli sui. Sanctns quippe el
Deo dediin^ vir, oppressns senectute, sic habebatle-
ctuliim posilnm, iit ipse jacenlis babitus absqne dif-
ficuJtate ulla adorationem esset paralns. Et nuntiatum
e$t Jouph^ Ecce paier tuu$ aggroiat ; et tuUi duo$ (ilio$
$uo$ $ecum^ Manaue et Ephraim, Ex boc illiid quod
supradictnm est demonstratur qtiia Joseph ad Id lo-
coruni dnos tantum filios habueril, Epuraim el Ma-
nassen. Si enim post multos annos mi»rienie Jacob
paire sno,duos tautum filios ducit ad benediecionem,
niique ullo tempore cnm filii ejus generare ne-

p quiverant ^ parvuli atqne laclautes in ingressu

^ patrls ei fraii om y nepotes ex eis habere iion po-
luit.

Et eonfortaiue Uraei^ udit $uper ieetum $uum.
Causam cur Septuaginia Inierpretes idem verbum
aliter atqne aliier edidernnt nescio. Hoc nnuin au-
dacter dico quod ipsum Terbum Mitta, qood hic In
leclnlnm iransiulernnt, snpra ubl dixinius adorasse
Jacob virgam poiius quam lectulum, noiiiiuarunl.
bequitur : Et nune e$u duo filii, qui nati $unt tibi in
terra jEgupti, antequam venirem ad te in /Egyptum,
mei «iMi, Ephraim et ManauCi quasi Ruben et Simeon
erunt mihi, Quo$autem genueri$ po$t heec^ tui erunt:
in nomina fratrum $uorum vocabuntur. Si quis ambl-
gebat quod sepluagiuta animae introissent i£gyptain
filiornm Israel, et quod.Joseph eo lempore quo iii«

{[ressus est Jacob, nou novem, sed duos tanium filios
labueril, praeseuti capitnlo coiifinnatur. Si quidem
ipse Jaeob loquilnr, duos onm ftlios haboi^ise, non
novem. Quod autem dicil Ephraim et Manaue, sicut
D Simeon et Ruben erunt miht^ illud siguiOcat : Sicut
Rubcii et Simeon du» iribus emiit, et suis vocabulls
appellaboiilur, sic Ephraim et Manasse du» tribns
erunt, duosqne populos procreabunt, et sic haeredl-
labuiii reproinissionis terrain, sicut et filii roei. Ae-
Uquos autemf ait, filios, quos po$t mortem meam ge^
nueri$t ostendens necduin illo lempore procreatos,
<Mi eraiil. In nomine frairum $uorum vocabuntur in
Itmreditatem SHam. Non, iuquit, accipient separatini
terrani, nec funictilos habebirot proprios, nt reliqui
iribus, sed in tribubos Epbraim et Manasse qiiasi ap-
pendices populi commiscebnnlnr. Seqnitur : Dixilque
Jacob ad Joseph : Ego dedi tibi Sichimam preedpuam^
$uper fratru tuos^ ptu$ quam fratribu$ tui$ : quam ac'
eepi de manibus Amorrhmrum in gladio meo et sa-
gitta. Sicbimam, ]uxu Gnecam el Latinam consuetu-
dinem declinata est, alioquin HebraiceSichero dicitur,
ut Joannes Evangelisla leslatur. Licel vitiose ni Si-
char legaturi error iuolevjl» et esi iiunc Neapoiis,

s:5

CEDiE YF.NERABILIS OPP. PAllS II. SECT. II. — DUBIA £T S URIA.

3 6

iirbs SaniAriUaurum. Quia igilur Sichem lingua A ruturonim praescius. Dixiique eis qu(e iiovissimis

Hebraea lransfcr:ur in liumerum, pulchre allusit ad
nomen, dicens : £l «go dabo tibi humsrum unum ; pro
preecipuo enim, id est, c^ott|isTcv, unuin scribiiur in
Ilebraeo. Uuod autem dicii, se eam in areu el in gi.i-
dio possedis8e,arcum hic el giadium jiisiitiain vocat,
per quain meruit percgrinus ei adveiia interfeclo Si-

temporibiis fuiura erant, incipiens ila: HubM primo-
genitus meus, Secundom mjslicam inteiligentiam ^
Rubon prinris pnpuli videtur osieiidisse persiuuni.
Cui eliam Dominus per prophelam dicil : l^rasl pri»
mogeniiui meus. Eteniin juxti quod primogenitisde-
bebatur « ipsius eral accipere sacerduliuin aique

cbem et Kmor de periculo tiberari. Timuit eniin, ut ^regnum» additur: Tu virtui mea^ utique quia ex ipso

supra legiinus, iie vicina oppida alque casteila ob
eversioneni foederalae urbis adversuni nie consurge-
rent. El Dominw non dedil eis ut nocerent eis; vel
certe eic intelligendum, Dal>o libi Sichimam, quam
eniin in roriitudine mea, hoc est, in pecunia, quam
mullo labnre et sudore quaesivi. Quod autetn ail,
Super fraires stfos, osteiidit absque niorte dedisse se
eam inbui Joseph, et mausoleum ibi usque hodie
cerniliir.

llecapUulaiio* — Tradidit ergo Joseph patri et fra'
tribus suis optimam terram Gosen^ prwbens eis cibaria.

populo fundamentum lidei ; ei ipso virtus, qu« est
Chrisius , advenit. Quoniodo autem ipse est princi-
pium dolorum, nist dum Patrt Deo semper irrogarec
injuriam, dum ctmvertit ad eum dorsuin, et non fa*
ciem.lste prior in donis, quia primis ipsis datasunt
eioquia Dei. Primis Ipsls legislatto el lesiaineiuum
•ive promissio. Iste major in imperio, utiqiie pro
niagnitudine virittm. quia copiosiut caeteris i» hoe
s;f cu!o populus idem regoavit. Effiisus est autem tt-
cut aqua peocando in Christn , quasi aqua quae va-
sculo noo lenetur» voluptatis effiisus est impetu. El

qwa fames oppresserat terram: sic ei Doininus eligeos g idcirco addidit, VUra non crescas, quia populus ipse
erram pareiitibus, id est patriarcbis etpro- postquani in universo orbe dispersus est, vslde im-

opiimain terram . .

plictis, ex quibus Cbristus secundum carnem, sive
oniuibus sanctis , de quibus in Evangello dicit:
Hi sunt fratres mei^ qui faciunt voluntatem Patris
mei {Matth. vii, 21). His igitur dat terrain, sciiicet
reproniissionis regni Dei « de qua dicit Propheta :
Credo videre bona Domini in terra viventium {Psalm,
XXVI, 13).

Iterum recapitulatio. — De hine Joseph fesiinans
accipere benedictioncm patris, duos filios suos obiuUt^
ilanasten et Ephraim ; in qiiibus sicui fiictum esi in
Esau et Jacob, dtcenie Duinino, if o/or serviet minorif
iia et in istis duobtis liiiis Jo*ieph. Nam major lla-
nasses qui inierpreiaiiir obliviu, typum gessit po-
puli Judscorum, qut oblitus est Dotninum suum qui
fecii euiii. Miiior atiteni Cliristianorum qui leciindita-
leui sonat: qiiod est propriuin populi junioris, qui
corpus esiCbri^ii, qui recuiidaitts e^t in laiiiudi ero

iiimiitus atque abbreviatus est. Sed quare talia me*
ruii, ita subjecit : Quia ascendisU eubile patris lan, non
sicui Judaci intellixunt hoc» proinde dictuin esse, eo
quod luin Balac coucubina patris sui concubuerat.
Prophelia eniin futura prx*nniiti»bai, non qux fueraiu
gesla ipso patriarcha dicenie : Aiinttiiliem vobis q^
ventura sunt novisshnis dinhus : el ideo in pr^eteriio
non esi referendum , quod ille futurum pr«di&il.
Pracdicabal enim Domini passioneio, et priinogeniiaB
plebis aiidaciam. Qui asccndil cubile Uet Patns sui,
et maculavit stratum ejus, qiiando curpus Domi-
nicuin, in quo plenitudo divinitatis requtescebat,
raptum in cruce su*<pendti, ei ferro cominaculavii.

Item HierongmuM. — Simeon et Levi fratres ron-
summaveruut iniquitatem adinventionis suce^ in consi^
lium eorum non veniat anima mea^ et in eonyregatione
eorum ne amuletur cor meum:qwa in furoresuo tnler-

inundi: hos quidem cum benedicere ve tet Jacob^ po^ p (ecerunt homiaes^etin desideriosuosubnervaverunttau^
suit Jacob Ephraim ad sinisiram, Maaatsen autem ad rum. Necessitate compeilimur juxia proposituni

dexleram Hlius constituil ; at ille canceUutis manibus^
crucis niysteritim praeliguraus, tranAata in minore
dexiram^ majOri sinistramf liguraliter superposuit:
sicque crucis similiiudo super capita eoriim denotata
Judais uandalum^ Christianis futuram ^hriam praesi-
gnavii,8enioreinque pcr crucis inysienum, sitiistrum
faciiHn de dextro, eljuniorem dextrumde sinistro,
quia Judacis in nostra deserta labeniibus nos iiiorum
gloriam adepti sumus. Talit|iie sacrameuto majori
impulo Judieorum pra*posiius esi minor populus
geutiuin. Unde ct idem pairiarcha ait , uie qui"
dem erii in ptpulum , sed fruter ejus minor mujor
iito erit.

De Benediclionibus Jacob super fUios.

Herongmus. — Voeavit ita(fue Jacob duadecim filios
sjios, et benedicens illis^ aii : Huben primogenitus meus^
4u fortiudo meotet principium fUiorum meorum^ durus

operis lougius ea repetere quaeabjiebiaca vcriiate
discordaiit. Legitur eniin ibt : Simeon et Levi fratres^
vasa iniqmtatis Amorrheeorum^ in areanum eorum nom
intret anima mea^ et in conventu ipsorum non desole'
tur gioria mea^ qma in furore suo interfeceruut virum^
etin tibidine sua suffoderunt murum. Signillcat autem
uon sui fuisse consilii quod Sicheni et Emor foede-
ratos viros interfeceruitt, conlraque ejus pacis fX
ainicitiafuin sanguineni fuderuut innoceutem , ei
quasi qtiodam furore sic crudeliiate raptati rouros
hospite urbis everterent. Unde sei|uitur, et dicit :
Maiedicius furor eorum, quia procax ; et ira eorum^

?uia dura ; dividam eos in Jacob^ et dispergam eos in
sroe/.Levi enim liaereditatein propriain itunaccepit,
sed in omnibus sceptris paucas urbes ad inhabilan-
duin babitil. De Simeon vero in iibro Jesu scriptum
esl quod et ipse |Hroprium funiculum tion fueril con*

. . secutuSy si^d de trilKi Juda quiddam acceperit. In

ad f rendum^ et durus proeacitate et injura, iicut aqna ^ pAralip imenon manifestius scribitur quod cum mul-

fioit ebutUus. Ascendiui enim super leetum patris lait,
4une violasti stratum cum aKcndisU. In lielHraeo iia
acriptum est : Ruben primegenitus meus , fartitudo
«NM, et < apitulum in liberis meis, major ad portandum
toborem: efusus es quasi aqua^ ne adjidas. Asceudisti
€nim eubile patris tui , et contaminasli stratum in
mscentu. I^.st auteni seiisus bic: Tu es primogenitus
meus, niajor in itberis, et sedebas juxta ordiiiem na-
Iiviiaii6 tuae ; et haerediutein, qu» primogeuitis jure
debcbalur, sacerdotium accipere et regnum. Htic
<l«iippe iii poriando onere, et praevalido rubore de-
Riutt^ratur ; verum quia pec casti, ei quasi aqua qu»
vasculo iion tenetur, ▼oluptatis effusus es iiupetu,
tucirco praecipio tilM ut uitra nun pecces, sisque in
fratrum iiuinero poeitas peccali lugeus, quod primo-
geuiii ordinem perdidislu

liem HepeUti».'^ VocuvU Jacob filios smos ut bene-
dUeret eos. Mystice ordine loquens» vere lauquam

liplicaitus luisset, et non habet posscssionis locam«
extrel in desertum. Quidain propbetice inierfectos
homines apusiolos, et subiiervatum taurum a Pbari*'
sx*is Cbristuro inierpreiautur,

Hecapitulatio, — tonversusque Jacob ad Simonem et
Levi dtxit : Simeon et Lcvi fralreSf vasa iniquitatis
beUantia. Per Simeunem et Levt, scribae et ^acerdo-
tes Jttdaici populi intelliguntur. De Simeone eiiiin
scribae erant Jud«orum,de tribu vero Levi principes
sacerdotum : de quibus scriptum est, Qiiia consi/iiciii
fecerunt, ut Jebum morti traderent {Maith, xxn^ 4).
De quo consiUo iste pairiarcba, qul ja.ii inenie Deuiu
videbat« dicit: in consiUo eorum non ven.at anima
mea, et reliqua (Gen. xxxxix). Ilurreliat iiamque jam
illo iempore sanctus ista patriarcha videre tantorum
6ce'erutn,quai iii tiovissiinis temporibus raciuri er.iol
Jud.ei. Sequttur: Qaia in furore suo occiderunt tirum
{Ibid.), id esiy Chrisiuiny juxta quodscriplum est:

^l

QUifiSTIONES SUPER GENESIM.

351>

Ym ammiB ipsorum, quia eogitatio fp$orum coniilium \ cnb\i]i qiiando, inclinato capite^ tradldlt spiritum

malum aelvertut te dicentes : Alligemus justum, quia
inutilis est noyis (Sap, ii). Et in dolon tuo su/foderant
murum {Gen, xxxiixK quaiido laiicea conroderunl
illam spiritalem et rorlissimum propugnaciiluni «
quod cusiodil Israel. Malediclus furor corum, quia
periinax ulique ad Uinium scelus perpeiranduin »
qoando, rurore accensi et ira , obtuierunl Ghristuin
Pontio Pilato prxsidi dicenles: Crucifige^ Crueilige
{ Mnrc. si), et : Si hunc dimittis^ nom es amicus Cm'
taris {Joan, xis). Et indignatio eoniro quia dura, dum
Barrabam latrouem peterent, et principem vitae cru-
ciflgendum iiostiilarent. Dividam eos in Jacob, et dis-
persameosinltrael (Gen.ixxm)» llic duo nominaii-
iiir, divisio et dispcrsio. Idi irco, quia nonnulli ex
ipsls Deo credideruut, quidam iii infldelitate perman-
serunt. Divisi enim dicuntur hi qui ab eis separantur»
ct veniunt ad fldem. Dispersi autem hi quoruin pairia
temploque f^ubverso, per orbem terrc iiicredulum
genus spargitur.

Hieroiiymus, — Juda^ te laudant fratres laii (Ibid,).
Qaia Juda confetsio^ sive iaus iiiterpretatur, conse-
qoenter scribitur: Juda^ libi confitebuntur fratres
fiit, vel te laudabunt fratres tui. Adorabunt te filii
pofris fttt. Catulus leonis Juda, ex germine, fiti mi^
aseendisti ; procumbens ut leo, et quasi catulus leonis^
qmis SHsdtavit eum ? (Ibid,) Licet de GhrisU» grande
mysierium sit, taroen juxta litteram per David stir-
pem generentur» et quod adorent eum nrones tribus.
Non eiiim ait : Filit matris tuee^ sed filii patris tui.
Kt quod se(}uitur : Ex ^ermine, fili mi^ in llebrco
liabet : De eaplivitate^ /?/i mi\ ascendisti^ iit osiende-
ret eum captivos populos e»se ducturum. Et juxia
Intelligeiitiam sacruii(»rem, ascendisse in altuin, ca*
ptivitaiem duxisse captivam (Epha, iv), sive, quod
melius puto, capiivitas passioiiem, asceiisus resur-
rectionein signifiral. Aliigant ad vitem pulium suum,
et (unicuiitm pullo asince^ in lIebr:ro ita Itabel : Alii-
gans ad vitem puttum i/iuiti, el in Sorelt^ fili mi, aai
nam suam (Gen, xlix); quod videlicet puUuin usiii;e,
cui siipersedit Jesus» boc est, gentiliuin populum,
vine« a|to&toloruin, quia ex Judaeis sunt, coputave-
rit, et ad Sorek , id esi, el ctam vitem alligaverit
asioam, cui supersedit Ecclesiu ex natioiiibus con-
peguta. Quod autein dicit : Fiti mt, apostropben ad
ipsum Juda facit, quod Christus haec sit universa
fiicturus. Sed ei hoc scieiiduiii, quod ubi nos legi-
Biiis : AUigans ad vitem pullum suum, pro pullo in
Uc()raeo pussit legi, tir^eit^ iiiam, juxta eumdem seii-
som aiiis verbis Ecclesia clemonstrala. De qua atibi
scriptum : Non potest civitas abuondi tupra moniem
oottfa (Matth. ▼) , et fluminis impetus laaificat cirtfa-
lem Dei (Psat. xlv).

Recapitulatio. — Juda^ te laudabunt fratres itti
(Gen, slix). Per hunc enim Judam verus coiifessor
exprimitur Gbristus, qni ex ejus Iribu secundum
carnem est genitus. Ipsum laudant fratres sui, apo-
stoU, scilicei, ei omnes cohxredes ejus, qui iier

(Joan, xfx), sive quando in sepiilcro sectiriis velut
quodam corporis somno quievii. Sed quare o( leo,
el velulcatulus leoiiis? In somno enim suu lco fuii,
qiiia iion necessitate, sed piitesiaie boe ipsuin im-
plevit, jiixla quod et ipse dixerat : Potettatem habeo
ponendi atitMom maam^ ei nemo eam lolUt a me, sed
egoeamponotJoan. x). Quod vero addidit, Et ut ea-
tulus leotus (Gen, xlix), inde enim mortiiits, uiide el
natus. Physici autem de catulo leonis scribunt, quod
cum naius fuerit, tribus diebus et nociiLiis dormit.
Tnnc deinde pntris fremitu vel rugitu vehtti trcme-
factus cubiiis loco suscitare dicitur catulum dor-
niieniem. Qnod valde convenienter de passionis
morte aptatur in Ghristo, mii tribus diebus et tribus
noctibus in cubili sepulcri jacens, soninum mortis
Imptevil. Bene ergo Christus ut leo requievit, qul
non solum moriis acerbitalem, sed etiam ipsuin
mortis impeHum vicit. Bene idem iterum et catulus
g leonis, qoia die tertia reaurrexit : unde et sic aJjun-
giiur de resurrectione ejus : Quis suuitabit eum f
^lbid,) Hoc est, qtiia nullus bominum, nisi ipse,
juxta quod idem de eorpore suo disit : Solvite lem-
p'nm noc, ei in iriduo suseitabo illud (Joan, ii). Se-
quiinr :

Non defieiei princeps de Juda, nee dux de femore
ejiiSt donec venial qui mittendus esf, et ipse eril exspe-
ctaiio gentium {Gen. xlix).

Hic locns niiinifestissime ad Judam referiur. Tan-

diu cnim fuit ex semine ejus apiid Juda*oi inlenie-

raia suecessio regni, donec Christus ad redempiio-

nem mumli ex Virgine nasceretur. Probant lioe

bisioriae Judcorum, quibus ostenditur primuin alie-

uigenam regem iii gente Jiidxorum fuisse Herodem,

quo tempore Cliristus natus est. Qood si putant

Jtidaei non venisse Christnm, ergo de tribu Juda non

usque hode Judxoruui permanet regnuin. Itaque

non defiiit rex de populo Juda, doiiec veniret ciii

p reposituin esi. Sed quia non solum Judaeis profuii,

^ qui iiiiitendus erat, ideo sequitur : Et ipse erii extpe*

ciaiio gentium. Alligansadvineam pultum snum (Ibid,).

Pullos suos ex geiitibus populus, cui adhuc nunqu im

fuerai legis onus iinposituin. Hunc copulavit ad vi-

neamai»08totorum,quia ex Jud^is sunt. Nam vtitea Do-

mini Sabaoth domus Israel est (/lai • vi), et ad vitem, o

fiti tni, ailigat asinamsuam (Gen.xux). Ipsedixit : Ego

sum viiis vera (Joan^ xv). Ad hanc ergo vitem altigat

asinani suam, cui su(iersedet Ecclesia, ex nationibus

coiigregata. Hanc iiaqiie ad vitem eorporis sui aiti-

gavit vinculo charitatis, et disciplinai evangelicas

ai»tringit nexibus, ot de imitattnfie itlius vivens effl-

ciatur hxres Dci, et cobxres Ghristi (Rom. viii).

Atii namque Synagogam banc asinam intelilgi vo-

lunt, lardigradam scilicet et gravi pondere Legit op-

pressam. Lavabit in vino siuiam suam {Geiu xlix)«

sive carnem suam iii sanguine passioiiis, tive san-

ctam Ecclesiam in illo viuo qui pro muttis e/fundetur

in remissionem peccatorum (Matih. xxvi), et in sait'

adoptiouem niii Dei patris eflecti sunt, et Gbrisii D guine uvte patlium suum (Gen. xlu). Paltium geiites

fralres per gratiam, quonim ipse cst Dominus per
nsluraui. Jjfanits fac in cerricibui inimicorum iuomm
(Jbid.). liadem eoim manilMis atque eodem crucis
Iroposo ei suos texii, et inimicos et adversarias po-
lesintes curavit. Juxta quod et Paier promittii ei
dieeiis : Sede ad dexteram metm, donec ponam immt-
€0$ iuos scubelium pedum imorum (Psal. cix). AdortH
kmt i$ fiiii pairis tui {Gen» xlix), quoniam mulil
lUii Jacob adorant eum et per electioneni gratias
salvi facii sunt. Caiulus leonis Juda (Ibut,), quoniam
nascendo parvulos faciuse^it, sicut scnptum est : Par^
pulus natus esi nobis (Isai. ix). Ad prasdmn^ fili mi^
eticentUsti (Gen. lui), id est, ascendens tn crucem
caplivos populos redemisti. £t quos ille conlrarius
leo invaseral^ tu rooriens eripuisti. Deaiqne rediens
ab infens auendisti in aitum^ captivam duxisii capii^
viiatem {Ephes. iv), requiesceiis aceubuisU ui leo
(Cen. xui). Manifestissiitte iii passione Clinslos re*

sinit, quas corpori suo conjuniit, sicut scnptuRi
e>t : Vivo ego dixit Dominus, nisi hos omnes induam
meut vettimenium (Itai. xlix). Nos quippe Cbristu»
in sanguiue uvae miindavit, quando sicut tMHrus ln
ligiio trucis pependit. Tunc euim ex latere ejus san-
guis et aqua profluii (Joan. xu) ; sed aqua iios abluil,
saiiguis redemit. Pulchriores oculi ejus vino [Gen,
XLix). Oculi Ghristi apostoli suut, et evangelista»»
qiii lumen scientiae nniverso corpori Ecclesi;^ pras-
stanl. Hi pulchriores vino probantur» quia eoruii»
doctrina ausieritatem vini veieris exsuperat, id est,
prisca legis iraditionero evangelica prscepla longe
ciariora suui, quam veteris testamenti mandata. £f
deiites iacte candidiores (Ibid.). Dentes praedicaiores
suni sancii, qui pnsciduni ab erroribus homtnes ei
eos quasi couiedendo in Ghristi corpore iransferunt.
Noroineautem laciis doctrina Legis signiflcatur, quiie
cariMleiD poptiluro Unqttam pervolos pocule lacii»

559

BEDiE VENERABILIS OPP. PAR8II. SECT. II. - DUBIA ET SPURIA.

3G0

ilebat. Cnius qiildem condilorcs efrecli sunl doclo- A alia tribui liraeL FUU coluber Dan in »m, ceroiUi m
res Ecclc»ix, qni fortem et Talidum Terbi cibum temUa^ etc. (Ibid.).

mandunt atqiie distribuunt. De quibus dicit Aposto-
lils in Epislola ad Hebraeos : Per(ectorum e»t autem
$oUdus cibu$ (Hebr, v). Et bene candidiores lacte
dentes ejus dicit. Omnes enim qui perrecli sunt, et
qui Scripturaruin cibos explaiiaiites subtilem et nii-
nutum Iniellectum qui spiriiatis dicitur, Ecclesi»
corpori subministrant, candidi debeut esse et puri,
at(|iie ab omni macula liberi.

Uieronymus, — Issachar bonum desideravH^ requis'
seens inter medios cleros et tidens requiem, quia bona
est ; et lerrnm, ^uia pinguis. Supposuit humerum suum
ad laborandum^ et factus est vir agricoia (Gen. xlix).
in Hebrso ila scriptum est : Issachar atinus osseus
recumbens inter terminos, et videns reamem^ quia bona
€st; et terram, quia puichra, Inelinavit humerum
suum ad portandum, et (actus est in tributum serviens.
Quia supra Zabulon dixerat, quod maris magni lit-

Alii dicunt Anlicbristum per hffc Terba praedirl,
et de Isu tribu ruturum ; alii de Jiida, a quo tradi«
tus esi Christus. Haec scripta pronuntiant ei equitem,
atque dominum cum carne suscepti designare ro-
liint. Retrorsuin autem cadere, ui in lerrain rever-
teretur, de qia sumpius est; sed quia die tertia re-
gnrrexil, ideo ait : Saluiare tuum exspeelabo, Domine
(Ibid.). Sicul et per David dicit : Non derelinques
imimam meam in in(erno (PsaL xv). Hxc quidcm ita
exponunt. Alii autcm hanc prophetiam ad Anlicbri-
stum transferunt, pro eo quod in lioc loco Dan et
coluber asseritur, et mordens. Unde et non immo-
riio, dum Israeliiicus popiilus terras in castroruro
partitione susceperat, primus Dan ad Aquilonein
castra roetatus est, illam scilicet signiQoans qui ia
eorde sao dixerat : Sedebo in monie testamenti in la-

_ . teribus Aquilonis : ascendam altitudinem nubium, si-

lort esset posscssurus, Sidonem quoqiie et reliquas g ,„,/,•, ^^ Altissimo (IsaL xiv). De quo per prophci.im

PhoBuicis jirbe» couiingeret, nunc ad med^lcrraiiwm dicitur: A Dan auditus est (remiius equorum ejus

, j.. _. ■ K._ -... .„_.- M.«i..i.^i.... (j^^. viii), qui non soliim coluber, sed eiiaro ce

provinciam redit, et Issacbar, qui juxta Neplithaliiu
pulcherrimam in GaliJaea regioiie possessurus est,
benedictione sua habiutorein facit. Asinum auiem
osseum vocat, et humerum ad portandum, qula in
labore terr», et vehendis ad mare, qua in suis fini«
bus nascebanlur, plurimum laborei, regibus quoque
tributa coniportans. Aiuut Hebraei per nietaphorara
tii;nificari quod, Scripturas sancus die ac nocte
medilans, studiuni suum dederit ad laborandum, et
idcirco ei omues tribus serviaiit, quasi magistro doiui
portautes.

liecapitulatio. — Issachmr asinu$ (ortis (Ibid,), Is-
Mchar, quiid iuterpretatur merces, referiur ad popu-
lum gentiuin, quem Domiuus sanguinis sui pretio est
iiiercatus. Hic Issacbar asinus fortis scribilur, quia
pritts gentilis populus quasi brutum animal et luxu-
riosum erat, nullaque raiione subslstens; nunc vero

rastes vocatur. Cerasta enim Grsce cornua dicun*
tur, serpensque hic cornutus esse perhibetur, per
quem recte adventus Antichristi asseritur, q.la
coutra viam fldeliuin morsu pcstiferae praedicatiouis
arniabilur, etiam cornibus putestaiis. Quis autero
iiesciat semitain angustiorero esse quaro viaro 7 FU
ergo coluber in via (Gen. xlix), quia in prdRSeutis
vits laiitudinero eos arobulare iirovocal, quibus quasi
parcendo blanditar; sed in via mordet, quia eos
qutbus libertatem tribuit, erroris sui vetieno consu-
miL Ftt iienim ceraues in semita (Ibid.)^ quia quos
fideles reperit, ei sese ad pnecepii ccelestis angusta
itinera constringentes, non solum neqiiitla callid»
persuasionis impetit, scd etiam terrore potestatis
premit, et in persecutionis aiigore post beneficia II-
ctae dulcedinis exercet cornua potestaiis. Quo iu loco

turtis est, Redemporis dominio colla sobjiciens et r equus bunc mundum insiiiuai, qui per elationen

jiigum discipiiii» Domiuicae et evangelic» pra^erens.
Hic aecubans loter tennlnos vidit requiem, quod es-
set boiia ; et terram, quod optima. Inter terminos
iiainque aceubare, est prxstolato mundl fine requie-
scere, nibilque de his qus nuiic versaiitnr iii medio
quasrere, sed uitiina desiderare. Et forlis asinus re-*
quiein vidit, et terrain optiinaro, cnro slmplex geuti-
litas, idcirco se ad robur boni operis erigit, quia ad
aiernae vit» pairiam leiidiu Unde eiiaro ponit hame-
ruro suuiu ad porttuduin, quia duro ad promissaro
reiiuiem pervenlre desiderat, cuncta maodaiorum
onera bbenter portat. Unde et factus est tributi ser-
vieiis, boc esi, Uegi et CliHsto suo fidei dona ope-
rumque bonoruw uiunerm uSereiis.

Uieronffmus. — Dan judicabit populum suum quasi
UHum ex sceplris ItraeL Fiat Dau coluber in via, re-
gulus in senuta, mordeiu ungulas equi, et tadat accen-
sor ejus retrorsum. Salutare tuum exipectabo^ Do^
mine (Ibid,).

I^inhon jiidex Israel de tribu Dan fuit. Hoc ergo
dKcii, nunc videiii in ^piritu coniara nutrire Samso-
nero Nazareum, tuiu, caesis hostibus triuniphare,
qiMMl, in Biiniliiudinem coiubri regulique obsideotis
vias, iKilluiii per terraro Israel traiisire perroitui.
Sed etiam si quis leuierarius, virtuie sua quasi equi
veioeitaie ooufisus, eara voluerit praedoiiis roore po-
pulari, eiriigere non valebit. Toturo autein ner meu-
phoram serpentis et equiiis loquiiur. Videns ergo
lam lortem Nazareuin tuum, quod ipse propier me-
retricem mortuiis est, et moriens nosiros occidit ini-
niieos, putavi, o Deus, ipsum esse Ciiristum Filium
tuum veruro, qula roortuus est, et non resurrexit, et
rursuro captas ductut est Israel. Aliut mibi Salvator
inundi et mei generis praestolandus est, ut veniat
cui repositum est, et ipse erit exspecutio gentium

llbid.)
i(ecapitulatio.--'DanjudiMbU populum suum siaU

suaro in cursu labentium lemporum spumat, et quit
Antichristus exlrema muudi apprehendere nititur.
Cerastet isie equi ungulas roordere perbibetur, un-
gulam qulppe equi mordere, est extrema taeculi
feriendo contingere, ut eadat ascensor ejus retro.
Asceiisor equi est, quisquis extollitur indigiiatioiiit
mundi. Qui reiro cadere dicitur, et non iu faciera
sicot Saulus cedidisse diciiur. In facie eniin cadere,
est in liac viu siias unuinqueinque culpas agnoscerc,
easqoe pcBniiendo deflere. Retro vero, qiiod non
videtur, cadere, est ex liae vita rei»enle decidere, et
ad quae supplicia ducatur ignorare. Et quia Judxt
erroris sui laqueis capU pro Christo Autichristuiu
exspcctni. fiene auiein Jacob eodem loco in etecto-
rum vocein conversus cst dicens : Salutare tuum
exspectabOf Domine (Ibid,)^ id est, non sicui infidelet
Aniichristum, sed euin qui in redeuiptionein nostrtm
veniurus est, verum credo Udeliter Christum. Se-
H qnitur :

Zabulon in Uttore maris habUabit, et ln statione wa-
vium {Ibid.), Zabiilou iiiterpretatur habitacutum (or»
titudinisj Ecclesiam sigaiflcti fortitsiroaro ad oiDiiem
tofertntiam ptssionis. Haec in littore maris, et i»
statione iiavium, ut cr^entibut sit refugium, et
pericliuntibus deraoristret .fidei portuin. Haec contra
oumes turbiues taecuii imiiiobili et inconcusst lir-
niitate solidau exspeciat uaufragiuin iiidaeorum et
baBretieoniin procellas, quat circiimreruntar omni
vento doctriut (Ephes. iv), quorum etsl tunditur
fluctibus, itmen ipta lluctlbus non frangitur, oec
uliit haretura tempetutibus cedit, nec ullo vento
tchisraatura ceraraou succumbit. Pertendit toieai
usque ad Sidonem, boc ett, osqae td gentet perve*
nit. Legiiur etlara ia Evtngeiio, inde tssumptot tsis»
aliquos apostolorum, et in ipsis locis Doininam Sdcpe
docuisse, ticut tcriplum est : Terra Zabuion H terra
Naphthalim via mms trum Jordan$:n Galilmet gen-

QfUiESTlDNES SUPtH GENKSm*

tinm poptilui, qul iedehai %n tenebris vidit lueem mo- A
^nam(hai, tx).

Bieron^mui. — Cad latruncului latrocinabitur^ et
ipu latrocinabitur plantam{Gen, xlu). Juxla Hebraeo-
ruui inlerprelati sttinus. Sed ubi itos Uirunculuin
^istHHitia, ibi scHpiuin esl Gednd^ ul ad Gad nouioe
aHu4eiei^ qui sigmficanlius tu^cavoc • id esl, accin-
ctuM^ sive cxpeditus exprimi potesi. Totum auleni
iilud est, quod auiem Huben, et dimidia tribu Ma-
itasse ad (ilios, quos trans Jordaiiein m possessiouein
dimiseral, post iredecim aiinos rerertens praDlium
adsersum eos genuuiu vicinarum grande reiiererit,
ei^ f ictis hostibns» fortiter diinicaret. Lege librum
Je«u Nave ei Paralipomenon. Mon ignoro plura iii
benedictionibus pairiarcharum esse mysteria, sed ad
prsseus opusculum non pertinebt.

Htcupitulatio* — Cad accinctuo prcUiabilur ante
ipsum(G€n. xLix). Iste Gad accinctus persooam
Doniini iodicat, qui In primo adventu humilitatis

303

liecapitidatio. — Nephthaliiii qiiod inlf.rpretalur
dilatatio^ npostolosct prsedit^atoressanctos si^iiificat,
qufirum doetrina in latitiidiiieiu totius niuiidi diffusa
cst. Ex bac enim iribu fueriiiit npostoli, qui sunt
principes Ecclesiarum ; el duces ct priiici|ics Zabu-
lon, et priiicipes Ncphtbalim, qui sine dubio ad per-
sonain referuntiir aposiolorum, ipsi sunt lilii eicus*
soruni (tsal, cxxvi), id est, propketarum, qiii in
inaiius poieulis Dei positi, ei laiiquam 8a^'itiac ex-
cusse perveneruiit usqiioad lincs lcrras {l*saL xviiij.
Uade et beiie bic Nepbthalim cervus cmissu ^ scribi-
tur, qiiia niminim apostoii, sive prxdicaiores veloci
saltii exsilienlcs, in inoreni cervorum transeendiint,
iinpllcamenta, scilicet, mundi hujus, sieque exoelsa
ac sublimia uieditantes, dant etoquia pulchritudiuls»
4d^i, prxdicani cunctis gentibus doctrioain Domini
Salvatoris.

Hieronymui.-^Filiue auctui Joseph, /Uiui aHCtus^

super fontem filitB^ gradu composito incedentes super

hnse aote adveiitum Anticbristi pratliandus oc- d muriim. El exacerbavemnt eum^ et contenderunt^ e$

currit, accincius gladio verbi sui circa femur

|ioteiiti)fliuie (Psal. xliv), quo inimicos divisit,

id e>t, filium a patre , tlliam a matre , nuruw a

socru. Juxta quod legitur in Evangelio : Non veni

aUtere factm^ sed glaaium (U^tth. x); quod autem

ait : ipse accingetur retrorsum (Cen. xt^ix), claritas

Domiui nostri in secundo adventu ejus osteuditur,

4|uia cum veuerit Auticbristus, ita occurret retror-

ttum, id est, post ejus vestigia Christus coleri adventu

progrediens, ut interliciat eum gladio oris sui. Unde

et lieue idein Gad lairunculus interpretatur, eo quod

posierior, id est, secus pedes, quasi latruneulus^

fapido at«|uo impro^iso adveutu exsiliat contra aptaui

Aulicbristi eppugiiatioiiem. Hinc est quod evange-

li«>ta prodamut dicens : Quia dies Doauniy sicut fur^

ita inMocieveniet (l Thess. v). Chrihtus ergo el anle

«t relro praeliari contra Aiitichrisliim scribitur.

Anie eum, iiamque iii occulto buiiiiflitatis demoostrat

aperte et Moyses propbetiam patriarchse hujus spe-

culiier perlioere ad Chrisium; sic eniin : ^«na-Cl iribusnascerelurCphraim, fortiset stabiiis,etiiistar

4ieius, iuqiiiU in tatitudine Gadf quasileo requievit,

cepitque brachium et vatieem^ ei vidit prindpatum

suum (Deut. xxxiii). Agnoscaiit ilaque quis requie-

verit sicut leo, uisi Cbristus iii sepulcro suo; quis

confregeril verlicem o4 brachia potentiiim, nisi He-

deinpUir iioster, qui humiliavil virtutem et super-

b^i excelsoruiu ; quis vidit priucipatum suum, iiisi

ilte cui daius tst la-iuciiialus honorque ct regnum^

bequitur :

A$er pinguis panis est, praJfebil delicias regibus
(Gen» xLix). Aser, ctijus nomen signiiicat dettcias,
idem Chrisius est, cujti^ aitiiudo divitiarum sapien-
itae et scieuti» ( Hom, xi), qui propter nos factus est
|i«uper, cuuies^ei dives \il Cor. viii); ciijus pauis
ptuguis lactus esi, caro sciiicei ejus, qu« esl suiicta
sanctoruiii, quani si quis luanducaverit, noii inorie-
lur in afternum (Joan. vi).lsieetiani pr«i:bet dclicius
sapientlae regibus, id est, qui seusus pruprios beiie
regunt, qui domini sunt viiioruin siiorum, qui casti- 0 pulcliritiidiiis Cliriati asceiis;e disciirruut, ut veruiu

irascebantur^ adversum £um kabenies saeittas. Sedit
in forti arcus ejus^ et disrupta sunt bracJiia manuum
e}us a manibus fortis Jacob; inde pascetur tapis israel
a Deo patris (tii, et reliqiia (Cen. xlix).

Quia Septuagiuta interpretes in plerisqiie dissen-
tiunt, pro interpreutione reliquorum, ut iu llebraeo
habetur expressimus. Et est sensus capituli : 0
Josephf qui ideo sic vocaris, quia auxit te mihi Do-
miiius, sive quia inter fratres iuos niajor fuiurus es;
lorlissinia siquidem iribus Ephraim, ut in Hegno-
ruinetin ParalipomcRon libris legimus : cOh l inquaui,
tili Joseph, qui tam pulcher es, ut te tota de muris ei
4iirribus ac fenesiris pueilaruin i£gypii turba pro-
spectel. Jiividcrunt eiiim libi, et te ad iracundiaw
provocaveruiit frutres tui, liabentes livoris sagittas,
et zeii J4eulis vulnerati. Yeruai iu arcum tuum ci
arma poguandi posuisii in Deti, qui foriis -est propu-
giiaior ; ct viiicula tua quibus te fraires ligaverant.
ab ipso solota sunt et disrupta, ul o\ luo semiue

lapidis durioris invicia iinpe: an^ quoquc duodeciiu
tribubiis Israel. »

Hecapitulatio. — FiHus acatescens Joseph (ibidX
llxx propheUa post passioiiem Doiniiii p iterna: voctt
iniaginein tenuit, quo Tedeiiiiti iii coeium post vicio-
riam Paler alloquitur diccus : Filius accrescens
Jouph; ttlius accrescens ulique iii geutibus, quia
ciiin iib iiicreduUtuiem Synagoga populum reliqois-
sei, iniiuineram sibi plebtm £cclesias ex omuibus
geniibus uiiipUavit, quod ct David cecinil, diceus :
itemmiseenlttr et convertentur ad Dominum universi
fiiies terrte^ et reliqua (i'sat. xxij. Filius acciosceui
et d>:corui:9 aspeclu euiin omiies superai illius pul-
cliriludo, juxla qu(»d ei ite iiio in Psalinis caiiitur :
Speciosus lorma prm filiis hominum (Psal. xliv). Filim
discurrerunt super vmrum(Gen. xux), id e8i,genies,
vei Eccle^i^e, quod credideraut iu Christuin; hasc
sic |icr solidilatem lidei qiiasi super muruin amoro

gaui corpora sua , et in servjtutem subjiciuiit
</ Cor. IX).

liieronymus. — Nephthalim virgultum resolutum
dans in generatione puichritudinem (Gen. xlix). Iii
Hebrxo iia scripiuin est : Nephthali ager irriguus^
dans eloquiu puichritudtnis^ signilicuns quod a(|ua9
calidsin ipsa nascintur tribu, sive quod super laciiui
Ceoesareiu et llueuio Jordanis irrigua sit. liebrasi
auieiu volunt propierTiberiadem, qus legis videbu-
tur habere iiotitiani, agruin irriguuni, ei eloquiii
pulchritudinis propbetari. i'orro ubi iios agrum irri-
guum, et LXX otcXcxoc ccviiusvov, id cst, virgultum
resoiutum posueruul, 111 llcbrxo legilur Aiuia seiuha^
quod potesietc^rvti» traiisferri emi«s«s, propier ieni-
poraneas frugci, vclocuatem terra) uberioris osteu-
4jeiis. Sed melius si ad doctriuam Salvaioris cuncta
rcfei amus, quod ubi vcl luaxime docueril, ut iu
hvaiigelio quoque scripium cst.

Patkol. XCiil.

spoiisuiu per couiempluttonein aspiciaat, ciosculo
chaiiiaus illi coputenlur, atque adh«;reaiii. Sed ob-
jurgau suut cuiu, quaiido faisis tesiimouiis calum-
nianies sanclum Doniini opprimerc Syiiagogoi populi
tentaveruiit, invideruut illi habeutes jacuia. Neque
eniin quisquaui in Josepli coiijecii sagjtias, vel ali-
quod vulueiis leluin, sed hoc specialiler venil iii
Christum. Sedit iu forli arcus ejus (ibid.) ; Ctirisius
cuiiii arcuiii suuin et armu pugnandi posuit jn Deo,
qui lorUs cst propuguator, cujus virtule concidilur
ouiiiii nc(|uitia pcrlidorum, et dissoluia suni vincula
bracbioruiu ejns, quibus Iratres cum vinctum ad
iMalum duxeruni, vel quibus cuiu suspeiisum ligiia
crucitixcruut. licscissu sunl eiiim pcr manum Dei
oainipoteutis. Jucobex cujus ore ipse Dominus bouui
pastor egressus esi, lapis et lirmtias credcutiuui iu
israel.
Deuspalris tui erit adjutor tuus (ibid.). tjuis adju-

ii

trs

BEDE VENKnABlinS OPP. PAllS II. SECT, fl. — DUBJA ET SPURU.

m

\el Filiuin iiisi Paler Deiii^ snlus, qui dixit : Jacob
puer meu$, snscipict eum amma mea.

Et omnipeient benedicel libi benediciionibus cosli
desuptr ^ benedicUonibus abyisi jaceniis deorsum
{Ibid ).

Universa enim siibjecil ei coelestia per benedicto-
neni coeli, el terrena per heiiediclinnem abyssi j.i-
centis deorsum, ui in omnibus angelis ei hominibus
doininareiur*

Benedictionibut uberumAd est, sive duorum Testa-
mcRlorum, querum alieri nuniiatum est, alteri dc-
inonstratum, sive benediclienibus uberam Mariae,
qn;e vere beuedicia erant, quia iisdetn saiicta virgo
'Domino polum lactis iiiHnulsii. Unde et illa inuUer
in Evangelio ait : Beatus venter qui te portavilf et
ubera ques <iixts(t (Luc. xi).

Benedictionibus uberum et vulvce (Gen. xlix). Eliam
liic benediciiur viilva ejusdeiu matris, utique illa
vlrginalis, quae iiobis Ckristum Domiuum edidil. De
. qna per Jcreiniam dirit : Priusquam te [ormarem in
uteroy novi u ; etMtequam exires de vulva, sanctifieavi
te {Jerem, i),

Benedictiones patris tui eonfortatie sunt benedictio^
nibut patrum tuorum (Gen. xlix).

Benedictiottfs patris tui, inquil coelestis, quce datm
%unt tibi a summocasU^et abyssi con(ortatisunt/\\\ est»
prxvaluerunt benedictionibus pairum tuoruin. Ultra
ontiie eiiiin sanctorum meritum, patriarcliariun
sive proplietarum, cunvaluit benedktio Patiis iu
fitio, iia ui ei nullus sancioruin aequetur, donec ve«
niret.

Desiderium collium tKternorum {Ibid,), Colles isti
saucii £unl, qui, Ctiristi adventum propbelanles,
maj^no cum desiderio Incarnationeni ejus exspecia-
voruiii. De quibus Douiinus dicit : Quta multi jusli
ei propheia: eupierunt videre quw videtis e{ reliqua
{Maith. XIII). Ili ergo saiicii dicii suntcolios, propier
exrellentiam sanctitatis; quieliam aeterni vocanlur,
quia viiani coiisequuntur (eiernani, ncc iniereunt
-cuin niuiidu, sed essc creduntur a*ierni.

t^iant in capile Joseph omnes tcilicet benedictwnes
'{€tn. XLix). I^tae super caput Cbri^ti ponuniur, quas
iiicnriiatus acc^^pit.

Et tuf)er verticem Naiareth. De quo scriptum est :
Quoniam Nazareusvocabitur (Matth. ii), id esi, san-
<'tus Dei inler fratres suos, quia ipse esl capul om-
iiiuin ciuinens univerboruni sunciorum, quus etiam
iu Psalmis fraires vocat dicens : Nartabo nomen
tuum (ratribus meis, etc.

Uieronymus. — Benjamin lupus rapax, mane come-
dit spolia^ ad vesperam dabit escam (Gen. xlix).

haec quia de Paulo aposlolo manifeslissiina pro-
piielia si?, omnibus patei qu<>d in adolescentia sua
per8ecuiusEccIe£iain,in senectute prxdicaior Kvan-
gelii fuerit; tainen in Hebraso sic legitur : Benjamin
iupus rapaxsive capiens, in matutino comedit prcedam,
et ad vespernm diviait spolia, quudita Uebrxi edisbe-

A runt : Altarein quo immolabaiflur hosliu»« et ▼icii-
marum sanguis ad bascin iltius fundebntnr, iii parte
iribiis Benjamin fuit. Iloc, inquiunl, ergo significat
qiiod sacerdotes mane innnolentliostias. et ad vespe-
rain dividant ea qunR sibi a populo ex lege collaia
sunt : lupuin sangoinariimi, Inpum voracem snper
aliaris intcrpretationem punentes, et spolionim div^-
sionem super sacerdotibus, qui serviunt altari, vivant
de altari.

Isidorus, — Lpgimus quemdam ex doctoribas ad
urbem ierusalein, ea quae de Benjamin scripta
^unt referentem. Benjamin, inqoit, filius doloris in-
tf rpretatur. Hic sorle li.i^reditatis eum locum acce-
pit, iii quo terren.1 est Jerusalem, quae nunc propter
iiicredulittlem at)jecta est atque repulsa ; hxc enini
iu filiis suis sub persona Benjamin designatur. Naro
siout Benjamin ultiinam conse(|uitur benedlctioneni,
ila et idein populus ultimus est salvandus, postea-
quam plenitudu geutium inlroisset {Hom. xi). Dicititr

^ enim Benjamin lupus rapax. Lupus sciticet, quia ipse
populus elfudit sangninem proplietarum atque justo-
rum;nipax autem, propter aviditaiem dicitur. Ex
mulu enim fame verbi Dei^ et inedia venit nipax,
qiiia et ipsi violenter diripiunt regnuin Dei : Hie
aniem mati€ comedit ffreedam; niane illud tenipns
creditur» quo Legem accepit. Tunc enim muiido
priina qiiidein illuminaiio scienii;e dataest; cumedit
autein iiiane quia Legem, quam inane accepit, edit«
adhuc ^ditatur, licet sequens legem jusiitiae in
legeiii fidei noii pervenerit ; ad vesperam autem dt>t-
det spolia (Gen. xux). Yesi>era Cbl iilud leutpus iio-
vi>siinum quo convenettir. Tunc ergodividet escam;
tunc inleltigei dividendam esse litterain a «ipiritu, et
tunc coguoKcet quia Uttera occidit, spiritus autem ttPH
ficat (IJ Cor. iii). Qiiia t*rgo jam per giatiani Domini
illuminaius iiieipit in Lege spiritalia corportlibas
dividere et separare, ideo diciiur ad vesperam divi-
dere escain, quud tota diein Lege mediians ante non

r% fecii. Uua;riiur antein de Jacob cur omnes quos de
liberis et de ancillts geuuit aequales bonore Alios et
hu;redes oonstiiueril, msi ut osieiideret quod Cliri-
stus Doniiiius omnibus geniibus, qui per fidem eor*
pori ejus concilianmr, cunclis pari honore etgloria
Iiabiiis ooeleslia pncmia brgiaiur. Nec est discretio«
Jud;cusau Graccus, Barbarus an Scytlia, servus an
iiber sit, qnia per omnia et in omnibus Cbristus esi.
Propierea eiiim figuramservi Salvator nosterctDo-
ntinus induii, et pro liberu et pro servoservivit» ui
in ouinibus in se credentibus in se xquale dnDum
boiioi um coelestium largiaiur. Nec praefertur apud
illum, qui secundum camein nobllior sil.Uuicunque
enim tidem Oouiiai promeretur, nuilis maculis car-
nalis nativitatis offuscatur. Mam hoc iia futurum
etiain per Propbeiam signilicator, dicente Domino 4
Erit in novissimis diebus^ eHundam dt spiritu meo
super omnem camem (Act, ii).

QU^STIONUM SUPER EXODUM,

EX DICTIS PATUUM»

DIALOGUS.

PROLOGUS.

Quaedam mysteria ex libro Geneseos, et obscuriera
reruin geslarum, quae allegoricis sunt obtecia figuris,
ex libris majorum breviter excerpta persirinximus ;
imnnulla vero sequeniis legis lypica et ffgurau inys-
teria singillatlm ex lilieris sanctorum virorum siiblata

1) snbjiiogimus, pauca ^cilicet ex eorum stylo promen-
les. Nain omnia Legisquis poterit indagare, quae taiB
immensa suni, nt nec juxta bistorix testuui explicari
fiiciie possint. Proindc tamen seculi sumus quanium
coiitiguo operi sufliciendura puiavimus, ut iiec
libellus excedat moduin, ncc lector incurrat hs\i*
dium.

nts

^ QUiESTlDNCS SUPEn CXODUSf.

r.AIUT PRIMUM.
Escodu* quo! in se contiueat»

DlSCtPOLCS.

Eiudus, jusia fidem liUloriac, quse dcscribil ?

IIa«isteb.

Cxodus conlinet Hebraeurum 'serviintem ac
ceio « plsigas >Egypti » egressum popoli , et nubem
protegenieui. Transiium etiam Kubrt tnaris, inersum-
i|ue ciim curribut Pbaraonem, et gloris dcraniatio-
fiem ; congressum quoqoe eremi , cibum maiina:, et
flueuia iudulcedinem versa; puguamAmalech, niaii-
dau etiam Decalogi , et arcam tesumenti ; dedica-
tionem quoque tabernaculi, et oblaiionnm*

CAPUT II.
De $eptuagtnta miimabtu,

Prirao omnium lxx anim» cum Jacob introierunt
\n iEgypiom, lxx disclpuli ad prxdicandum verbum
Dei loio mittttotur mundo. AUter hae lxx auimae qu«
iii iKgypto ingressx sunt roysiice in numero reuiis-
sionis .nccipiuntur. Scilicet, ut buic sxcuto, qui per
iCgyptum figurabatur, post tanta peccau et sacrile-
gia d(Hi»retur reinissio peccaiorum. i£gyptus enim
tiic inundus esse figuraliier multis propbetarum vo-
cibus approbatur.

CAPUT iir.

De tnorte Joieph,

Mortuo Joseph et fratribus ejus creveruiit filii
Israel, et iuvalueruut iiimis. Sic ct iio^ter verus Jo-
sepb postquam pro oinnibus gusUvit roorieiii, ptT
4|iiain destruxit diabolum, qui nabebat iiiertls iiiipe-
riuin, niuhiplicatus est fidelium populus. Nisi euiui,
sicut i|ise ail« cecidisset granum frumenti in terram,
-et mortuuui fuisset, uon ulique fruciuin nuiic phiri-
jamu orJ>is terne Ccclesia susiulisset (Joan. xii).

CAPUT IV.
De ufflicthne popuH,

5n6

A tis fit; intenit Clirislum Ecclesia rcci»iiditum in
cordibiis sanctonim, qui iii onitatcm sui contexti ex
multoruiu fratruni niembris oniiics unum iii Chrislo
corpns efTeeti sunt, ct euin religiosa obscrvatlono
susciplentes iuentur.

CAPUT VII.

D4 occiio jEgyptio^

Interea Moyses percgriiium frairem ab /Cgyptio
liberavit, ab ifigyptio injuriam patieiitem, inulliim
esse nou fereiis , fratrein defendit « et eumiteiii
iCjgyptium occidit, ciijus figura facitlime occurrif,
injuriose nobis in hac por^iuatione diaboluiu a
Domino Cliristo nobis defensis oicidi. Qiiod vero iu
sabulo aren-c obruit interemptnm, inanireslum est
ejus jam morticiiiam prssentiam iu eis latere, qiii
uon habent subile fundameutum. Uiide et Ccclesiam
Doiiiinus aedificai in petra, et eos qui audiuut ver-
bum ejus, ei faciunt, comparat prudetiti viro, qiii
oHiificat domum suam super petram, et iie tentatio-
nibus cedat et corruat. lilos autcm qui audiunt, et
non faciunt, comparat stulio xdificanti super are-
iiam, cujiis tentau domiis ruinam efficit magn.im
(Lttc. VI).

CAPUT VIH.

De num(e$tatione Donum in ruho»

Deinde dum pasceret oves Meyses Jetbro soreH
sui, vidit ardere rubum, et non comburi. Apparuit
in rubo Dominus Moysi, mittens ad geutem, quum
prssciebat iuiquam futuraro. Et erat llamma in
rubo, id est, in spinis, et rubus noii cremabatur«
iiubus, spin» peccatorum Judaicorum ; flainiua iii
rubo, verbum Dei; quod ergo illis lex iau est,
flamma erat in rubo, quod lege data non smii con-
suuipu peccau, uec rubus sub igne cremabatur.
Alii in rubo flammante, et noii ureute Ccclesiam iu-
ielUguiit inflaiumari persecutionibus , et eam lu-
queute in illa Domiiio iioii peiire. Uned vero Domi-
Affligit Pharao fiUos Israel luto et latere. Israel C »?« Moysj iii eode.ii rubo apparui^se legitur, osteu-

B

similitudo Cbt popuVx iiostri, Pbarao auieui diaboli,
qui iniposuit jiigum gravissinium scrviiutis iutu et
laiere operari, id est, luiuleuliset terrenis operibus
iocubari, admislis etiam paleis, boc est, levibus ei
trratiouabilibus factis, ui bis vitiorum actibus popu-
lum Dei comprimeret, ac peccalorum omiiium inuro
liicreduliutis possti ubcludi, ut iieiuo esset qui re-
gnmn ejus aut di!it»crderci aui viiiceret.

CAPUT Y.

De mauulorum nece*

Jubet quoque mascuios Pbarao occidi, ei feuiinas
vlvere ; sic postea ne robur lidei piaevaleret, cOiia-
baiur ut iiiicrrectis viriutibus vitia remaitercut;
(ortissimosqtte e.i viriles aiiimi seiisus, unde coelestia
sapimus, et diviiia id ei»t, ratioiiem, prudeutiaiii,
cou^uutiain, iuiioceutiaiu el iideiu, in bomiue occi-
dere, et illud iii eo vivere, qiiod lemiueum, qiiod
iaibecillum et Iragile et proiium ad vitia cerniiur,
td est, ambiiieiiein, viiioleutiam, Itbidiuem, iracuii- *^
diam, creduliutem, lurorem, et oetera bis siuiilia
quae iu femiiiarum figum suut.

CAPUT VI.

De inventione Moyii.

Deinde Moyses ad ripain flumiuis exposiius repc-
ritur, ei Doiiiiiius, cujus Hoyses typuui iiiduerat, ad
fluiiieii livacri, et ad aquam baptismatis a credenti-
bus iiivenitur. Plorabal infans, quia Christus veteris
bomiiii», quem iiiduerat, peccau deflebat. Unde ad
lesuiictiauiium Lazarum flevii, Judaeorum deplorans
perfidbiii. Fiita Pbaraouis desccitdeiis ad lavacrum
flnminis, collogit iutautem : Ccclesia est gentibus
Javacri saluuris suuclib.utioncm desideraus; Chri-
SUim excepit a Synagoga iiiatre cariiali expuUuiii,
quasi iulauteiu, quia tuiic parvulus videbalur, cuiu
iu bomiiio ccrncreiur. luvenil illa Mosen iiiclusum
iu Yasculu tibio, quod ex multis agresiibus virgul-

dit noii alibi quam iii Ccclesia eum credeiitibus ap-
parere, quia iiuUus digiie coiisistere, vcl Deuui videre
poiest, uisi qui cuncia terreua ei morulia deposutt-
rii vitis. Utiid siguificabaut ilia Moysi calceamenta
deposill, babct quippe et aliam figuram, id quod
Moyses excalccari jubetur* Vetcruui uaiiique cousue-
tudo erat, ut si spoosa spunsum reptidiaie veilei,
discalcearetur ille, et boc esse siguuiu repudiu
Pioiiide Moyses cxcalceari jubetur, uead Ccclesiaui,
quas iu rubb sigiiiUcubalur, quasi opoiisus calcealus
accederel. Uoc euim Cbri!»to servabatur, qui verus
sponsus erat ; de qiio dicit Joaiines : Cinits non sum
dignui iolvere corrigiain ealceamenti (Jaarc. i)« Uii«
que sicut dictum esi Josue et Moysi. Ilebrasi :iuteiu
dicunt propterea iii rubo apparuissc Deum Moyski, ei
iion iu alio ligiio, iie forte et sculpereut iii eodeiu
Jud<ei idiilum, semper euiui abstulit occasioiiem
idololatria}.

CAPUT IX.

De virga in urpentem convena.

Mittitur debiuc Moyses ad liberaiiduiu populuia
Israel, qui dicit Doiuino : c Quod signum babebo,
ui credant mibi, quia tu me misisti? Ct Dominus ad
Hlum : Projice, inquit, virgaui, quam in manu ge-
sias in terram, et pnijecit, ct factus est serpeus :
expavii Moyscs, et fugii, ci ait illi Dominus : Appre-
heude caudaiu cjus, ctapprebeudii, etfacta est ite-
rum virga (^Exod. iii, iv). > Quid euiin hoc siguittcal,
serpoiis enim persuasit luorteiii boiiiiui ; er^o mtirs '
a serpente ; virga itaqne iii serfienle, Cbristus in
luorte, et iameii expavit et fugit Moyscs : quid esi
ab ilio serpeute fugisse Moysen, uisi quod legitur iu
Lvaiigelio racluiu : Muriuu» est Christus, et expave-
ruul didCipuli, et ab illa spe in qua fueruut recesse-
ruiit. SeJ quod dictiiiu esi : Apprehende eaudam
ejui, quid est cauda, iiisi posieriora ejus? Iloc sigui-
flcavit Posteriora mea viMii, Priuio eiiiui lactus csi

567

UKDvt: VENEUAniLIS OPP. PAUS II. SFXT. 11.— DIJWA ET SPUHIA.

^t

j^erpeiis, sed ciiKla appre^ciisa, facta ost virga ; qiiia
l»riiiio occisus est, postea, peractis omnilius ad id
ifiioJ fueral resnrffeniio rcversus est, ubi per vitos
rnparatioiieni morie consuuipta« niliil iu eo serpeii-
lis apparuit. Esl etiam in catida serpentis saeculi
(iiiis, quia sic niortaliias Ecclesi» per lubrica lcnipo-
rum volviiiir : alii eunt, alii veniiiiil per mortem,
lanquam per Rerpenletn mors seminaia est; sed fiiie
iiovissimo velut cauda sxculi redimus ad inanura
Dei, atque appreliensi rcparabimur, et novissinia
inimica roorte destructa resurgentes iu dettera Dei
virga erimus {/ Cor. iv).

CAPUT X.

De manu Moyii in iinum miua,

Item datur aliud signum Moysi : < Milte, inquii,
manuro in sinu tuo, et misii. Prodiic, inquit, e»ni, et
produxit, et invenla est alba {Exod. iv), > id esit,
luimuiida. Albor ciilm iii cuie lepra est, non cmdor.
Ips:i enim bicreditas Dei, id est, populus ejtis, foras
ab eo inissus immundus factus est, sicut acriptum
est de ea : l/( qtiid avertii faciem itiam, et deiteram
luam de medio »inu tuo ( Ptal. lxxiii) ? Sed quod illi
ait : Hevoea eamin sinttm luum (Exod, iv). Kevoca-
vit, et reversa est ad colorem suiim. Sic el plebs
Judaea, nunc alieiia est a siiiu Dei, ct foris im-
inunda reinansit. Sed revocat eam, ei redit ad pri-
btinum coloreuiy dum agnoverit Donrmuin Salvaio-
rem ; nunc cniui ca>citas cx parte coiitigit iii Israel
doiiec plenitudo gentium intraverit, et sic oniiiis
Israel salvui flat {Rom. xi).

CAPUT XI.

De aqui» conter$ii in tanguinem.

Deiiide aqu« inissx in lerrain a Moyse ▼erluntiir
iii sanguinem, id est, populi in sanguinis Cliristt
lidc : Ai^nai enim, ait Apocalypsis» ^imu wdiui^ jnh
puli SMft/, el genlei (Apoc. xvn).

CAPUT XII.

De ingreuu Mayii ad Pharaanem.

Post bsec intrant ad Pliaraoiieni Moyses et Aaron,
peleutes trinm dierum vinin proficisci in deserto po»
pulum Israel, et ibi sacrillcare Dumiiio Deo. Quae est
via iriiini dierum, qiia! nobis iiicedeiida cst, iit
«xeuiilcs de yEgypio pervcnire possimus ad locura
in quo immolarc debcamus? Via ista Christiis est,
i|ui dixit: tgo »um via, v^rita», el vila (Joan. xiv);
qu:e via iriduo nobis inccdeiida cst. Qui eiiim coii*
iessus fticrit in ore suo Domiuuin Jcsum, et crediJe-
lit iii corde suo q'tod Deiis iiluui susciiavit a mor-
iiiis teiiia die, salvus erit (llvm, x). Il^c est ergo
iridiH via, |.er qiiam pervenitur iu locuin in quo
Domino immolctur et reddatur sacrilicium laiidis.
Abominationes^ inquiiint, jEgyptiorum immolabimui
Domino Deo noUro (Exod. viii) ; oves qiiippe i£gy-
|)tii edere dedlgnautur. Sed quod aboininaniur i£gy-
piii, hnc lsra('lit;c Deo ofTeruut, quia siniplicitatem
conscienlia;, quain sapientes hujus ba^culi, boc esl,
(ives ifigypti, quasi faiuitatem deputant : hauc justi
Deo iu sacriliciuui immolaut, et per id Deo placere
procuranl, quod Sicculo et uiuudo xbjectum et con-
icnipiibile csse considerant, secunduin Apostolum
qui ait : Nam quce »tulta »unt oiundt, elegil Deui, ut
confundat »apiente» (/ Cor. i). Ex quo auleni loqiii
€ocpit Moyses ad Phaiaonem, affligitur popului Dei,
id est, ex quo iu animaui hominis sermo Dei pcrla-
lus fueril, acrius callidus hosiis coiisurgit, et ma-
Jora vilia quibus viocatur iuimittit. Prius vero
«luam vcuirei seruio qui argueret viii.i, iti psce du-
rabaiit ; sed ubi seru.o Dei facere ceperil iiiiiuscu*
jiisque discrimeu» luiic coniurbailo magua coii-
surgit.

CAPUT XIII.

De virga in draconem convena,

Prujccit deiudc Muyses virgaui coram Pharaoue,

A ct serpcus faclus devor^ivit serpentem i£gyptioruni>
siguilicaus qiiod Verbum caro lieret, qui serpeutis
diri veneiia evacuaret, pcr reroissioneni et indulgeo-
tiam pec(*aturum. Virga est euim verbiiro directum^
regale, pleiium potestalis, quod est insigne imperii.
Virga serpeus facta est, quoniam qui eral Fiiius
Dei, ex Deo Patre naius, Filius hominis faclus est,
natus ex Virgine» (lui quasi serpens exallaius in
cruce medicinam vulneribiis infudit humanis. Uiide
el ipse Dominus ait : Sicut Mayiei esattavii $erpen^
lem in deserto, ila exattari oforlet Filium hommis
(Joan. III). Virga enim Moysi in dracoiieni conversa,
magorum absorbuit virgas; et Cbri)»tus post glori»
suae (lignitateiii factui eU obtdiem wique ad mortem
{Philipp, ii), et per Ipsam niortem carnis consum-
psit aculeum mortis, attestante propheta : Ero mors
iua^ 0 mon , ero mor»u» iuu»^ inferne (Ote. xiu).

CAPUT XIV.

2 De obduraiione Pharaoni».

iDduravlt Dominus cor Pharaouis, scllicet quia
diabolum iia sie iuduravit po$t peccatum, ut poeoi-
tentiae compunctione nunquam eiuolliatur sicut iii
iob de eo scriptum est : indurabilur quasi tapis
{Job XLi).

CAPUT XV.

De decem plagit,

Dehinc iiiferuntur plags ia i£gypinm, licet illa in
iEgyptum corporaliter gesu siui, spiriuiitcr Uoieii
iiunc geruntur in nobis. ^j^ypius nainque saeciili
lorma est. Prima plaga, in qua primo aquje veriiin*
tur in saiiguinem. Aqus ifigyptias erraiica ei lubrica
philosophorum suntdogmata, qiiae merito in sangui-
uem vertuntur, quia in rerum causis camaliter seii-
tiuni, sed ubi crux Cbrisli mundo huic luinen verita-
lis Ohtendity hujusmodi eum correiitionibus arguel,
ut ex qualiute poenaruin proprios agnoscat errores.
^ In secunda vero plaga raii» producuntur, quibus
^ indicHri flguraliter arbitraiitur carmina poet.irum,
qui inani quadaro et iuflaia iuodulatioue veiut rana-
ruro sonitus et cauiibus mundo huic deceptionis fa-
bulas intulerunt. Rana est enim loquacissiina vaui*
Us ; iiiliil eniin aliud aniuial ipsuiu utile est, uisi
quod siuium vocis improbis et iiiiportunis clamori-
bus reddit. Post hxc ciniphes producuntur : hoc
animal peiinis quidem suspeuditur per aera voliuns,
sed iu subtile est et niiiiutum, ut oculi visum nisi
acute ceriieiitis eiTiigiat; corpus auteui curo iiis«.*de-
rii, acerbis»iiuo lerebrai stiiuulo, iu ui qiiem volan-
tein videre quis iioii valeat, seuiiat suiiin a%olan«
lem. Iloc ergo aniuialis geiius subliliuti hxreticas
comparatur, quas sublilibus verborum stimulis aiii-
mas terebrat, Untaque caliidiute circuinvenit« ut
deceptus quisque nec videat iiec iutelligat unde de-
cipiaiur. Quod vero iii tertio siguo inagi cessaruiil
diceiites : Hic digitui Dei est (Lxod, viii), magi Uli
typuiu hiereticorum, atque animosiiatem babueruiit.
D Declaral hoc Apostoius diceiis : Sicut Jamne» H
Mambres restiterunt Moysi^ sic et hi reiislunt veritaiL,
homines mente corruptt, et reprobi circa fidem^ std
ultrn non proficient, demenita eorum manifesta erii
omnibus^ sicutei iliorum fuil {II lim. iii). Ili auteui
qui per ipsaiii corrupliuneiu iiietiiis iuquietissimi
fueruui, iu sigiio tertio defeceruut, facientes sibi
auversuiu es^e Spiritum sauctum, qui erai iu Moy-
seii. Tertio euim pouilor Spiritus sanctus, qoi e»t
digitus Dei. Uude et illi delici«ru(es in teruo sigiio,
dlxeruut : Digilui Dei hic est (Exod. viii). Sicut au-
tcin conctlialus et placaius Spirilus saiicius requieiii
pra!stat mitibus et bumilibus cordcy iu coiaiario
adversus iminites ac superbus iuquieludineui exagi-
tai : quam iDquieiudineiii muscae iUde brcyissiin;e si*
giiilicaveruot, quibus iiiagi Pliaiaouis defeceruiii, dl-
ceuies : Digitui Dei ea hic. Quarto loco iligypius
muscis pcrcutitur; iuuscm eniui niiiiis insoleus el
iu>|uietuiu aiiiiual est, iii qua quid aliud quam iiiso*

. sct

QUifiiSTIONRS SUPiLll EXODUM.

370

lentes cnr dcsiderionHti earrKinnm designtiniiir. A
iCgyptus Tero miiscls perciHiinr, nui^ eorum corda,
qni hoc s»culum diligunt, desideriorum suorum in-
quietudinilNis ferunlur. Porro Septuaginta interpre-
les eynomyiam, id esl, caninam inuscam posuemnt.
Per quam canini mores significaniur, in qiiibuH hu-
inanaB mentes, voluriias et libido carnis argnitur.
Polest qaidem hic iocus significare etiam per mu-
scaro eaninam forensein honiinum eloquentiam, qua
▼elut canes allerutrum se lacerant. Jam vero quinto
ia loco animalium nece, vel perudum ifigypiiis ver-
beratur. Vecordia lu hoc arguitur, siuliitiaque mor-
Ulium« quas tanqtiam irratioiialiilia pecora culium et
TOcabuluro Dei imposuerunt figuris, non suluin ho-
minum, sed et pecudiim ligno et lapiiilbus iuipres-
sis, Ammonem Jovem in ariete venerantur, et Anu-
bim in CJ*ne, Apiro quoque colentes in lauro, et
cstera quoqoe quae iiCgyplus Oeum suum portenta
miraiur, et in quibus culiuin credebant inesse dlvt«
iHmi, In his viderunt miseranda supplicia. Ulcera Q
post baec et vesicar turgentes sexto in verbere pro*
ducuntur. In ulceribus arguitur dolosa hujus s;eculi,
et purulenta malitia ; in vesicis, tuinens et iuflata
snperbia. In fervorc irae ac ftiroris insani:i. Hucus-
que eiiim talia per erroruin suorum figuras inundo
ftupplicia teroperanlur. Post haeo vero verbera ve-
n«uiit de siipernis voces, scilicet tonitrua et grando,
et Ignis discurrens. lu tonitruis enim increpationes
ac divinae eorreptiones Intelliguniur, quia non cuui
silentio verberau sed dat voces, sed et docirinam
eOBUtus roittit, per quam potest culpam siiaui casii-
gatus agnoscere mundus. Dat et grandinem, per
quaro teoera adhuc vaslentur nasceniia vitiorum.
D^t ei i^nem, sciens esse spinas et tribiilus, quus
debeal ignis ille depaiici. De quo dicit DorainUii :
Jfium teni miUen in lerram {Lttc. xii). Per hiinc
eMiin iticentiva voluptaiis et libidinis cunsumunlur.
Quod autem locustaruin octavo iii luco Ul inentio,
putaiur a quibusdain per boc genus pUgae disdiden- r
tes a se et dlscordantes humani generis inconslantia
conrolari. Aiio qiioque sensu locusi» pro mubiiitaie
levitatis accipieiid» sunt, tanquam vag» et salientis
animae in sa:culi voluptaies. Nona plaga tentbrx fa-
cts sunl, sive ut meniis eorum caecltas arguaiur,
slve ui inielligant divins dispensalionis et providen-
iut oLfiCurissimas esse raiiunes, Pusuit enim Deus
leiiebras lalibulum suum {PtaU xvii), quas illi auda-
cter et temere perveriere cupientes, el alia ex aliis
asserentes in crassas et palpabiles ignorantix tene-
bras devoluti suut. Ad ultimuro delentur prirooge-
uita i£gyptiorum, sive pniicipatus, et pote^tates, et
niundi rectores haruni lenebraruin, sive auciures el
inventores falsarum quae in hoc mundu fuerunt reli- .
gioiiuro, quam Cbristi veritas cum suis exsiinxit el
deietit aucioribns. Porro quod sequitur : In diiseo'
rum fecii jmdieiuM (Exod. xii), illud flebraei autu-
iDaui, quod nocte qua egressus est populus, ojnnia
iu i£gypio teuipla destructa i^uul, sive mulu tcrra;, ^
Sive taeiu fulminiim. Spiriialiter autem dicinius quod "
rgredietitibus nobis ex iEgypto, errorum idoia cor-
ruaot, ei omnis perversuruiu dogmaium cullura
quaiiator.

CAPUT XVI.

De Pasdta.

Interea AtPascha in occisiune agni; occiditur Chri-
slus, de qno in Kvaiigelio dicilur : Ecce agnui bei ^
eece qui loUU peccaia mundi {Joan, ii). Ves|)ereini-
inolatur agnus; iu vespere miindi passus est Dumi*
tius; prohibeiitur qui Paschu faciunt ossa fraiigere;
non fraiiguutur in criice ossa Doinini, aitestante
evangelisu qui dicit : Osejui noncomminuetis{Joan.
xix). Sangiiine agnl iltinniilar Israeliiarum postes ,
iie vastaior Angelus audeat inferre perniciein : si-
gnanlur sigiio pjssionis Duminicc iu froniibus fide-
ics puptili , ad tuielam salutis , ut hi ^m ab iiiieritu
libercinor, qui cruure Doiiiiiiic;c pasdionii corde et

fronie «ignall sunt , qni etiam opere lo luunlur : Si-
gnatum est super nos (Hmen vnlius fnj, Domine {Psat.
iv). llnde et apptMlaiur ips:i soli.'mnitas Paschx, qnoii
nos tr.insilnm possumu<) vocare, eo qiiod, de pejori-
bus ad roeliora pergentes, tenehrosam i£(;yptiini
derplinqnimus. Qiiod autem ait : De agni illius esn
omnis alienigena non eomedit ex eo^ et in una domo
comedatur^ nec effereiis de carnibus ejus (oras; hoc de
Chrisii corporis sacramento, cujiis agnus ille ligu-
ram obtinuit, proprie tenetur scriptuni : ciijiis cor-
pus el sanxuis in una domo, id est , in una Ccclesia
vesci pr.Tcipitur; nec efferri foris, in plt^bibus sci-
licet haRreticorura , quae ab eadem Ecclesiae unilate
foris vagjintur.

CAPUT XVII.

De argento et auro jEgyptiorum suhlato.

Pr.i^cepit dehinc pooulo Deus per Moyseu nt »b
^gypiiis sibi roinmoda pete ent , qiiae aufcrrent;
sicque Moyses et populus proficiscens aiiro ct argcn-
to spoMavii i£gyptios. jussu Domini Dei, nihil injuste
jubentis. Qiiid vero haecprae(iguraverin(,nisi qiiod i»
auro et argento ac veste iEgyi>t'.oruro signincattu
sint quaedam doctrinae, quae ex ipsa consnetudine
genliiim non inutili stndio discuntur. Sed sive hoe
sigiiincei, sive iilud qiiod cx ipsis gentilibus anim:i!
preliosae tanquam vasa aurea et argentea cum suis
uiique corporihus, quod vestes signillcant, adjun-
guntur populo Dei , ut siroul de hoc saeculo neqiiani
libereniur.

CAPUT xviir.

De Azgmo,

Qiiod ergo ail ferroento sublato sic profectos es^a
lilios Israel de ifigypto, hoc ei a nobis modis omiii-
bns, si fieri potcst, elaborandiim est, ut euntes a sas-
euli hujus iUecebris^ uon ambulemus in fermento veteris
maliiio! oc nequili<e, sedin azyinis siaceritatis et veri'
tatis. Quod est in uovi lniminis conversatione relicto
pri&tiiio hotnine cum vitiis snis; et illi quidem se-
ptero diebus azyma comedcbant, nos vero simplicl'*
ter el pure vertiemur in liis septum diebus, quibus
niuiidus iste peragitur, qui semper iu suo oriiiiso
revolvuntur, el quotidie iiobis agnus occiditur, el
Pascba qiiotidie celebratur, si ferroentum maliti;r el
nequitiae nou habearous, si innovati nihil ex veteris
corruptioiiis roalitia delectemur (/ Cor. v). Naui quid
est aliud fermentum , nisi corruptio naturae , quod
ipsum prius a naturali dulcedine recedens aogore
corrupium est. In hac nobis prascipilur inansioiie,
ut seinper egressiouis ex i£gyplo memores simus ,
01 celebremus Pascba, id ost, transitum nostrum de
pejoribiis ad meliora, et primogenita nostri uieri , id
esi, nosirorum operum cunctaruroque virluluro priii-
dpiuro Doniino consecrerous.

CAPUT XIX.

De eolumna ignis et uubis,

Jaro tunc videtur Doroinus nocte in colnmna Ignis,
et per diem in columua nnbis praecedens populiim ,
ei dux factus ilineris. Nubes isia praecedens Chriitus
est; idem etiam columna, quia rectus et firrous ei
fulciens inlirmitatem iiustram ; pcr iioctem lucens ,
ui qui non vident videant, et qui videnl cxci fiant
{Joan. ix). Potest et sic iion incongrue accipi, qnod
Chrisii sacramentum tanquam in die manifestuui esl
in carne, velut iu nube; in judicio vero tanquain in
terrore uocturno, quia tunc erit magna iribiilatio
saeculi lanquam igiiis, et lucebit jusiis, et ardeint in«
justis.

CAPUT XX.

De divisione maris,

Scqiicnlibtis inde iCgyptiis, perculit virga Moyses
aqiias, et traiisieruiit filii Isr^ief per niedium iiuire
Hiibrnin. Quid mare Kuliruiii, nisi bapiisinus est,
Clnisti sanguiue consccraiui? hu$(c> scqucnlcs cuiii

571

BEDJ: YENCRABILIS OPP. PARS II. SECT. II. — DUBIA ET SPUBIA.

579

rcge, qiti a lergo mariniHtir, peccaia siint prxleriia ,
«fiiaB deleiitur ; el diabolus (}*ii in spirilali bapiitmo
siiffocalur. Premunt quidein ifigyptii ; urgeni ct iii-
aunt peccata, aed usque ad aquain*

CAPUT xxr.

De eantieo glorificatioMi.

Post iransitnm maris Riihri cAnit canttcum pnpn-
liis Deo, jflgypiii^ ei Pharaonesubmerso : non ahter
e.t Adcles postqiiani de laTacrn descetidinit , etstin-
clis peccatis, hymntim in Toce gntulationis emit-
tiinl , dtcenies : Cantemui Domino, gloriose enm hO'
norifieatui est , equum et a$censorem projecit in mare
{Exod. xxv), qiiod tainen nielius et dignius ille dicit ,
f)ui babuerlt tymiianiim in inanu su:i sicui Maria , id
esl, caniem siiam cniciiixeril cum vitiis ei coucupi-
scentiis (Galat. v), et moriificnvcrit membra siia ,
qn:e sunt super terram {Cotost. in). Jam dehinc dii-
rilur pt>st inaris transituni popiilus per desertum :
baplizaii sciHcel omnes per mundum, non perrnien-
fcs promissa pairia, sed quod non vident sperando
H per pattcniiani exspeciaiido (Hom. viti), tanquam
in deserio siint, et illic laboriose et periculose len-
tati, non revertaulur corde in i4Cgyiuuin, nec ibi
landem Chrislus deserit » oam et illa coliirona nou
recedit.

CAPUT XXIl.

De aquit marit.

Egrcssus populus de mari Rubro oecurrit eremus,
in qua tribBS diebus iiigredieules non habticniiii
aquam; et pervenernnt ad foniein amaniui, qui ex
aiuariiudine nomen accepit. Miiruiurit popiilns vi-
dens aqiias, et potare non sustincns , niittii ligtium
Moyses in aqnis, el faciaB suntdnlces. Itiieliige ama-
ras aquas occideniis IKterr et Legis habere figtiratn,
qnilMS si immiltatur confessio cnicts et itassioais
Doininica! siicrameniuni littgatur, tunc enicitiir aqua
amara siiavis, ei amaritudo liiteraevertitur in dulce-
dinem Intelligenlias spirilalis. Uiide et scriplum est :
Comtitwt Dominut populo tuo legem et judicia, et ten"
tant eum {Exod. xv). Alio qutique sensu, quod aqu:c
amar» ligno in se snscepto dulcescuiit , indicio erat
aroariiudinem gentium per ligniim crucis Chrisii in
usus duicedinis quandoque esse verlendum. Scien-
diiin vero juxla sui>eriorem sensum , quod primuin
ductiis esl Israel ad aqiias falsas atqito amaras, el
ligno motistrato a DDmiiio dnlcibus effcciis , postea
vnniiur nd fontes. Primo enim ducitur popuhis ad
litteram legis, in qiia donec permanet , de amariiu-
dine lecedere iiou poiesi.

CAPUT XXIll.

De duodecim (ontibut, et septuaginta palmit.

Cum ergo per lignum vitae duicis fuerit effecta, et
intelligi lex spiritualiier coe|>erit, tunc de Veleri Te-
stameulo iransitur ad Novuiu , et venilur ad dtiode-
ciin apostolicos fonics, ibi eniin arbores reperiuiitur
i»eptuaglnla palmaruiii. Non eoitu duodecira soli apo-
stoli lidem Chrisli praedicaverunt , sed el alii sepiua-
ginta uiissi ad prxdicamiu.ii verbum Dei refcruntur,
(lerqiios pahnas viciori.i*. Chrihii iiiuiidus agnosceret :
>«iquidt!ui et isti duodecim fontes, septuagima palui.i-
ruin arbores irrigantes, apobiolicam graiiam prasngti-
ranl, populos in seplenario numero decuplaio ri-^an-
icin , ut pcr septiformein spiriliis douuiu legis Duca-
iogus imple:iiur. Murmurat intcrea poptilus iii deserlo
pruptt*r famem ; et convcrsus respexit procul in iiube
Kloriam Dei, aspexitque vespere cotoriiiceui, et uiane
^iterius diei maona. Quid euiui pervolacres et cscas,
11161 prxdicalioiies uiviniius inissx intelligunlur,
qu« traiiscurruut per verba sonanlta quasi per aerem
\oiaiilia peunat:«, quibus per lideui pascantnr hi qui
ad pairiain regni coelcsiis |»erveiiire conlenduiit.
Potei>t quidem ci volucrutn csca veiei is sigtiili<-are
lcgis «'Joquia , qii;i*. itleheui caiiiaii^ui (aui|uaiii ciiiie
4ilebat, pcr verbadiviniiu:! uiis^iJ, quasi pcr volaliiii.

A Unde et vcspere dantur, quia cuncta qux carnaliter
iilis coucessa snnt linem Uabitura crant; manifesiaio
auiein Iiiniiue Adei, dalur inanua populo. Manua uti-
qiie, qiiodeslChristus, qui tanquam panis vivus de
coelo descendit (Joon. vi;, qui per nuhes evangelica»
iiiiiverso orbi pluitur, nun jam luttrmiiranli et ten-
tanti Synagog:c, sed credeuti^ et in illo spem po-
iieuii hccle^lae : h»c est auteiu manna indeliciens,
hic est pauis verus el cchlesiis cibus angelorum,quod
Dei veibum corruiiiibiles incorriipiibilitor pascit;
quod ut manilucarci houiO , caro factum ett Verbump
et habiiavit in nobit (Joan. i) ; quo etiaui qui vescuu'*
tiir, spiritaliier vivunt. Nam iili velerem figurant
carnaliier accipienies moriiti stinl, iion incougrue el
per nianiia etiam coelesiia significaniur eloquia;
uiide et interpreiatio nominis sic sonat, Manna eniui
inlerpretatur, guid etl hoc} Cuin enim audinius iegeiti
Dei recitari in Ecclesia, interrogamus ductores di -
centes : Quid ett hoc? Iloc autetn manna minutnm
H erat sicut senien coriandri et suave. Quid verbo Di^
" iiiinulius quidve sublilius, aut quid dukius et suavius
eloquiis Dei qua suut super mel et favum.

CAPUT XXIV.

De camibut alitum et manna»

Sed quid est qiiod sexta die dupluui colligi julie*
tur, qttod etiani suHiciai iii S:ibbato? Sexta dies ista
est sexta aetas mundi , in qua nuuc siimus. In hae
ergo duplum colligii, qui propter si»em vils aetern»
verbum Dei et audit el facil. In hac duplum recon-
dii, qni el bene vivii, et aiiis misericordiam praebet :
quiNl et reponebalur pro Sabbaio, ei uon eorrum«
pebaittr. liotia eiiim opcra facta propier futuram
requieiii, in futuro saeculo pertiiaiient ; qoi vero infl-
deies eraut, et pr.-eter cau>as Sabbati servabant de
roaniia, ebulliehant ex fa vermcs, et coinputre^ce*
bant; et qui projiter pr<csenteni vitain et ainorem
ssculi thesaurizant, iJIIs vertnes ebulliunt, qiii noii
p inorieiilur. Isti sunt vertnes, quos generant avaritia ,
et diviiiarum cxca cupiditas; hi suut qui habeiit pe-
cuoias, el videnies in uecessitaie fratres 8u<i8, clau-
dunt viscera sua ab eis ; sed el is qui post suscepluni
verbtim Dei peccal, efHcilnr ei ipsum verbtim Dei
vermis , qui ejus semper consrieniiam fodiat , ei
arcatia pecloris rodai, sicut vermis lignum, qiioil
est crux Chrisii, quan(|oam et vcrmis sit Cltri-
sliis ipso hiqtiente : Ego auiem tum vermit , et uon
humo (Ptal, xxi). Sicutenim ipse e-taliis in ruinain,'^
aliis in resurreciionem ; ila et ipse in inauna lide-
liiius quidem dulcedo m*eilis, inlidclihus venuis efU-
eitur.

CAPUT XXV.

De petra virga pereutta.

Post manna quasritur liberari poptiliis ab ardore
silis, et fousdepetra erupit. Peira auiem qu» per-
cnssaaquain evomuilChrisii figurampassionisbabuit,
qua aperta cuucta fluxerunt : ad quem vclut virga
^ lignum passionis accessit , ut eiiiaiiaret credentibiis
graiia. Percus^a euim peira, fons mauavit ; perctis-
sus in cnice Chnstus, sitientibus lavacri gratiam et
doiiuui saucii Spiriius eirudit. Petrain enim isiaiii
liguniin Cbrisii habuisse probal Apostolus, cum di-
cit : Bibebanty inquii, de tphrittiU conteqHenti eot petra^
petra auiem erat Christut (/ Cor. x). i^uod autem
liiliens populus propter aquaui niuriiiunit adversus
Moyscn, et propterea jubet Deus iii osieodai ets i>e*
traiu de qua bibant , quid hoc siguilicat? nisi qiihi
81 quis esi qui adversalur legi Mojsi, et qui niurniu-
r.il adversus cuin, et displii et ei l<x quc secunduiii
Iitterain M scripta : osteiidit ei Moy^es iieirdin. qui
CHi Christus, et adducit eum ad ip«:ttM, ut iiidc biliat
el reUciat sitiiu suaui.

CAPUT X.WI.
De pugna contra Amalech.
Poat hxc Moyscs asccudil iu luotiiein, et Josufi

175 QUiESTlONES SUPER EXODUM. 57 i

eontrt Amalcch miliui. Tenel virgam Mo^ses, br»- A q"i leTrenn sapiimi, caligine maliiinReum acscenden-
ehiaqne siia in moiliim crucis eilendU ; aicfine bo- " • «^ ---* •-

^■:. lA mmt AiA\\A\%tm vi«m i*ralAcf la nftlrlo» inlAr<*lll«

ftlis, Id est diaboluf , viam ccelestis palriae inierclu
dere demoliens, signo cnicis Dominicae supcratiir.
Duin leraret inanus suas Moy<es, vincebat Israel ;
Mrsum si Inelittssset, superabai Amftlech. Elevan-
tibus enim nobi^ actufi nostros ad coBlum, reclores
iraebrarnm subjjciuntiir ; at coiiira, remissis oran-
le» manibos, boc est,. conversationeni terrenain se-
ciantes, boi^tis vicior inseqiiitur. Sedit Moyses super
lapidem, qui in Zacharia septem habebat oculos, et
in Samuells volumine appellatiir lapis adjntorii, et
mramqne manum ejus Aaron et Hur , quasl populi,
aut duo te8tameiit.i, sufttentant.

CAPUT XXVII.

De cegnato Moyti,

Deviclo antero Amalech vcnli Jetliro socer Moysi,

tcm, iil esi , in humilitate nascentem, iion agnove-
riini : aliis in caligine visns lcgem dedit, quia veri-
latem su.is legis non fieculuris infidelibiis qiiasi per-
rniigiiipni dixil : Ui videntes non videant, et audientet
uonaudiant (Luc. vni).

CAPUT XXX.

De decem verbis,

Dat Igitur inde Dominas Moysi legem innocentine
noslrae, et cognitionis siia;, eamdemqiie in decem
verba constituil, et saxeis tabulis digitosno seripsit;
et hnec quidem praecepia ita snnt distributa, ul iria
pertineant ad dlleciionein Trinitaiis diviiiae, septem
vero ad amorem rraiernitatis, qnibus societas hu-
mana non laeditur.

Primum Decalogi mandainm ad Denm patrem
p^^rtinel, dumdicit: Dominu$ Deu$iuu$, Deu$nnu$^

adducit Sephoram » id esl Ecclesiam, el utrumque ««iw» e$l (D«a. vi) ; utique nt haec audiciis nnum
flliom ei uiroque populo pr(»creatum, dat Mnysi con- B *>«"•" P*^""®'" colas, et in multos fictosdeos foroica-
silium septuaginta senioriim. Audii euni Moyses, et Uonem luani non effundas.

facit quaH:unqiie dixit, ubi magn» admirationis e<t,
ut Moyses propheta Deo plenus, qui cum Domino fa«
cie ad faciem loquebatur, ab hoinine genlili consi-
lium acceperit, et faceret omnia quaecunque diceret
illi, nisi ut (oriiiam humilltatis populorum principi-
bos daret, et luinri sacramenti designaret imaginem.
Sciebai enim futuruni qiiandoque qiiod per populum
es gentibus congregatum ea quae in lege deeraiit eo
suggerenie coinpterentur, bonumque et spirilalera
iniellectum afferret ad lt>gem Dei ; et sciebat qiiia
audirel eunidein pitpulum lex, et faceret omnia qns-
ninque diceret, legisque diiuinutiu suggerente Evan-
gelio compleretur.

. CAPUT xxvin.

' De ascen$ione Moy$i in montem.
Snecessit itaque posi haec popolus qoadragesima

Secundum pra^ceplum ad Fitiiim t)ertinet, dum di*
cit : iVoii oisNffiei nomen Domini Dei lui in vannm
(Exod, XX). Id esl, ne aestimes croaturam e<se Fi-
lium Dei, quia omnis creatura vanil»ti subjt*cta est ;
sed credas eum aequalem esse Patri, Detiin deorutn,
verbum apud Deum , per quem oronia facta sunt^
{Joan, i).

Tertium roandatum de Sabbato ad Spiriium per-
linet sanctum, cujus dono requies nobis sempitcrna
promittitiir. Nam quia Spiritus sanctus dicitiir, pro-
pterea et septimum diem sanctiftcavil. In aliis enini
diebus operum non est nominata sancltftcatio, nisi
in Sabbato , ubi dicitur Requiemt D€U$ {Gen, ii).
Proinde igitur boc mandatum pertioei ad Spirituro
sanctum, lam propter nomen sanctiAcationis, qoam
etiain propter aeternam requiem, ad donum S. iri-
lus sancti pertinontem. Dicitur enim ibi : Memento

KC popolus qoadragesima m diem Sabbati $anctifice$, Sex die$ operaberU et fa-
seplima die egressionis exiEgyplo ad montem Slna, C cie$ omnia opera tun ; $eptimu$ autem die$ Sabbatum

Ibique Moyses ascendit ad Dominum, et Dominus ad
eam descendil. Sed quid esl moraliier qnod Moyses
in montem ascendii , et Dominus in monte descen-
dll T Mons qaippe altitodo coniemplationis nostr»
est, in qua ascendimus ot ea quae ultra inlirmita-
tem nosiram sunt iotoenda sublevemur. Sed in hunc
Dominos descendii, quia sanctis multum proBcien-
tilnis» paruffl de se aliqoid eoruro sensibus ape-
niiu

CAPUT XXIX.

De monte Stmif et tonitruie*

Jam deinde qolnquagesima' die post actoro pa-
acha daia est lex Moysi , iia quinquagesima die
piisl passlonero Domini , quam Pasctia illud praeli-
gurabat, datos est Spiritus sanctus, promissus Para-
cletuSf descendens super apostotos, et qui cum eis
eraAl iu centum viginti Mosaic» aetatis nutnero con

e$t Domitti Dei tui, Non facie$ in eo omne opus (Exod.
xx). In sex dierum opcre sex niillium aniHirum ope-
ratio continetur ; iu septinio vero requies beati illius
lemporis regni ostendilur» qiiod carnaliter liitliei re-
lebrantes peccant ; et lioc nou nos ad lideiii nienda-
cii fallenlis aptamiis. Clatiiat per propbeiam Deus :
Neomema et Sabbata^je^tra odivit anima mea (lnu, i).
Quomodo ergo sanctillcaia siint Sabbaia illa qua;
odivil Doroinus ? lllud ergo Sabbatum est sanctilica*
turo, ubi post bona vitffi hiijiis opera requies nobis
a'terna proroiltitur ; ideoque quidquid agiinus , si
propter futuri saeculi requiem laciamus , veraciter
S:ibbatum observamus.

Posl baec tria prafcepta septenariiis succeifu nu-
inerus inandatoruni, ad dilectiouem proximi perti-
nens, et incipil ab honore parentum, quod tanieii ii(
<»rdiiie qoartum est : Uonora patrem tuum, et matrem
tuam (Exod, xx) ; a parentibus enim suis horoo
stitotis, et divisls linguis credentiiiiii totus evange- D aperit oculos, et baee vita ab eorum dileclione suinit

liea praedicalione mundus impletus esi. DicJtur iltic
scnpla lex digito Dei, et Dointuus dicit de Spiriiu
ranct^ : /n digito Dei eiieio dtemottia (Luc, xi). Aspi-
cil illic cunctus populus voces et lampades, moii-
temque fumaniem tonitrua et fulgura, claugorein-
qut! tNiccinae persirepeuiero. In vocibiis nauii|iie et
lonitruis, damor pranlieaniiuin intetligitur, in iani-
padibus claritas roiraculorum , iii soiiilu buccinae
furlis praedicatio sanclorom ; quae orania in adventu
Cbrtsti ei sancli Spiritiis coropleia sont, quando om-
nes disciputi Chrisii iu varieiato linguarum praece-
plia et siguis iiiionuerunl. Interpreuiur autem Si-
nai rubus quod siguificat Ecclesiam, iii qua et Doini-
■ns Moysi loquitur. Quod aiitem lcgem duturus Do*
ininns in igiie furooitue descendii , hoc signittcut
quia et fidelei claritalis siiae ostensione illuroinai, et
inlidelium oculos per fuinuin eiroris obscurat. QiknI
varo vidciur in caiigine ^ boc sigiiiricat quia iinpiii

exordium ; lude boc niaiidatiHO primum est in se-
ptein , sicot el Doroiiins in Cvangelio ail : ttonora
patremtuum, etmatremtuam(Matth,ivyf qood esl
luaiidatum priroiim. Sed quomodo prirouui, quia
qiiartum, niti quia prasdictum est in seplenario nu-
niero, quia pertiiiet ad dilectionem proxiroi, primus '
est io allera iabula. Nam ideo duae tabulae tegis daias
aunt. Jubelur eigo iii boo prae^cepto liliis bonorare
parenles, ueque coiilumeliosos illis esistere, sed
olficio pietalis debitam reverentiam pracstare. Nani
qiti parentibos lionorem deferre non novil, quibus
parcere poterit, qui snos odil ?

Quintum : Non mesehaberi$ (Exod, xx) , id est, ne
quisquaro praeier matrimonii foedera aliis feminis
misceaiur ad explendaro libidinem. Naro apecialiter
iidiilieriuui fucii» qui praeter suaro ad alteram ac-
cciiii.

Scxtuni : Non occida (Ibid,) ; clcniui non solum

375

nEDi£ VENRRABILIS OPP. PARS n. SECT. I!. — DUBIA ET SPUIUA

576

npere perpetrans liomicidium facit, sed eliam et qtii A
iricurnl in etim esurienicm vel nudum • qui mori
possii nisi Indumcittum cibumque porrigendo sub-
veniat, et idem homicid^ leRebiliir.

Sepiimum : Non furtum facia (/H(f.), qtiod est
^itium rapacitalis.

Octavum : Non faUum tettimonium dice$ {Ibid.),
qnod est crimen mendacii et falsitatis.

Nonum : Non weupiiee» ustorem proximi tui
(Ibid,)^ In hoc praecepto vetat inleniionero adiilte*
rinae cogitationis. Nam aliud est facere aliquid tale
praeler uvorem, aliud non appetcre alieuam iixorem.
Ideo duo prfccepfa sunt : iVon mcechaberii. Et : Non
eoneupiicei uxorem proximi fin.

D>ecimiHn : Non eoncupiues rem prosumi lUt (Ibid,),
lii hoc pni'cepto damnal ambitionero sseculi, et re-
frcnat eoncupi«ceiitiam rerum. llaqiie borum pri-
mimi pruliibet subreptionem, seeundum erroreur, .
icrtium iuterficit i^culi amorem, quarlum impieia^
lem, quinium allidit fornicatioiiero, sexium crmleli- g
taiero, seplimiim rapacitatem, ociavum perimit fal-
silaiem « nonum adulterii cogilaiiontm , decimum
raundi cupiditatem, Ei notandum quia da decem
piagia pereuiiiintur iCgyptii, sic decem pnrceptis
eoti^eribuntiir labula*, quibus regantur populi Dei,
at dvnione» oecidaniur.

CAPUT XXXI.

De duabu» tabulis.

€ur autem in duabus labulis srripia est h^x, nifii
M propier duo tcslaiiicnia siKuillcanria, aut propier
dno itla prsecepta dilectionia proxinii, in ^uibus tota
lex pendet et propheta (Matth. xxii). ll:rc eiiHii tii
singulis tabitls explicaia sunt. In una euiin tria pra^-
cepta ad Dei perlinentia cbaritatem, in alia vero
septcm portiiieiiiia ad proximi socieiatem. Sed cnr
hpideae e»dem tabulae fuerint, nlsl ad sigfiific;«n-
dum cor Judaeorom lapideum. Per lapidf s enim iti-
sensibllitaiem df^monsirairit , per duriiiam eoruin ^
meotis stolidiialem. De qua protilieta dicit : Aufe- ^
ram ab eis eor lapideumf et dabo eis eor carnevm
[EMch. XI). Utide et Apostolus : Non in tatulis ki-
pideis^ sed in tabutis cordis carnalibus {II Cor. iii). Ne-
qiie enim lioc tabula! caniales voluni, ut carnaliier
8»|iiamuH,.sed quia in cotnparalione lapidis, qui siiie
scnsu est, caro seniit, idcirco per lapidis duntiain
tfignirtciHum estcor non loleHigens, ct |ier c:«rna-
lem seiisibilitateiD signilicatuni est cor intelligens.

CAPUT XXXIk

i)e eo (fuo4l jiissum est : Aliare de lerra facielis

{Exod. x\).

Qood autcm addiiar ibi a Diimino : Non facietis
ffobis deos aureos et argienteos, altare de terra facietis
mihi {Ibid). Aliareenim de terra facerc, est lncar-
nationem Mediatoris sperare. Tuiic quippe a Deo
nostro mnnus acdpitur, qiiaiido in hoc aliare huiui*
lilas, id cst, super Dominica: IncariiationiH fidem po-
siierit, auidquid bcne operatur. In altare ergo de ^
terra oblaiiotium muiius olTfrimttS, si aetus oostroi
Dominie» lncaFnaiionis fide solidamos.

CAPUT XXXIII.

De eo quod ait : Nen npdiflcnbitis illud de seetis hipi-

dibus (Ibid,),

Deinde adjecit : Quod si altare lapideum feceris
mihi, non wdipcabis iltud de seciis (apidibus. Si cnim
levaveris svper td cultrum, polluetur {Ibid.), Secli la-
pides hi sutit, qui unitaiein scindunt ac dividunl se-
metipsos a societate fraterna p^r odiiini, vel schis-
maia. Tales in corpore suo non recipit Ghristus,
cujos corporis liguram siliaris illius conslruciio ob-
iHiibrai. Isti vero non secti l.ipides, ex quibus altare
eoiistrui jubetur, hi sunt qui lide rooruniqne uuiUile
solidAnlur. De q talibus dicit AposioUis : Vos estis
hpides tivi, cotedificaii domui spiriialt (/ Pelr, ii).
klii ii<;n est injectuin feiruin, qitia incorrupii sunt,

ei jaculn Iguita maligni noti receperunt, qnia anutn
aitare faciunt, uuitale fidei vel coneordiae chari-
latis,

CAPUT XXXIV.

De eo quod idt : Non accedetis ad eam per gnuhis

(Exod, xx).

Non aceedes per gradus ad altare meum^ id esl, non
gradatim unum alio pneferens ad me pervenles, iie-
qiie priorem atque posteriorem tempore discenies,
<]itia divisatn et scq^iestratum unilatis Doniinuni
propitium non hahe^s. lloe eniro Arinni faciiiat,
qui inseparabilem Pairlfs, et Filii, el SpiritOH sanct»
snb^^tantiam dividuot. Jam deinde qiiam plura legts
praecepta dantur, quibus omissis, qwe oportuniora
sunt dicenda sunt.

CAPUT XXXV.

De nebrceo sex annis serviente,

Priecipitnr enim po»t haec in lege ni TTehrnpnT
puer, si forte in servitutem devenerii, sex aniiis iier-
viat, septimo vero liber dimittatur. Qtiod si egrcdr
a servitute nolttcrit propter uxorein et filios, perfo-
rabiiur aiiricula ejus, et erit servus iu sapculiim.
lloc de praesontt non dicitur s.tcuIo, sed de fnnin»,
qiiia in sex aetatibus hujus s.TCuli servientes, septitno
die, id esi, aiterno S^ibbato liberabiiiiur, si tamefi
voliierimus esse liberi, dum adhiic in s.Triilo servi-
mus peccato. Si aiilem nohierimus, perfnrabitur no»
bis auriculain testimonium inobedieuti.-e, et cmn
oxore et Bliis nosiris, quos pra^tulimus liberiati, id
esi, carne et operibas jugitor peccati servt erimus i»
aeternum»

CAPUT XXXVI.

De talione,

Uliid vero quicf sigoifkat, quod in hac lege oeu-
lum pro oculo dare jubeittr. Ocuius est entiii qoisque
di»c'or lanquam vila: demoiistrans iier. Iste aulem s»
iiiienlioiiem aiiditoris per aliqiiam perniciosam do*
cirinam conetur exstingiiere, si oculum laedat auimap,
et iutellectum ejus turbet, auferatiir iiecesse est at>
Eeclesiae praesulatu, et intelleetus ejus turbuletitus
ac ferox, qei seandalum fidei generat, projiciatiir,
Se<l et si quis dentem laesil auditoris, jierquemScri-
liturarum cibum comminiiebftt, et diviilens spiritali-
ter disiinguebat, iit subtilem ex his ad inieriora
animie Iransroilleret seusum. Quisquis ergo hujiis-
modi evelletis denlem conalura corpore Christi pre-
cidore, auferattir deiis ille. De talibus enim diciiur :
Denles peccaiorum contrivisti (Psal. w}, Siquidetn et
niatius pro manu, et pes pro pede deposcittir. Manns
est aciio operanlis, per quem inceditorad boia, vel
inala. Praecidatur ergo iile qui scand^ilum facit, lum
solum fide, sed eli^m in actibus, qiii |>er inauuni
signilicanlur ; aui oflendicitliiin pratbent, quo pedes
inielliguutur. Uecipiat etiam combustionem , quia
combussit, et gelienuae fraternam tradidit aniiiiam,
per qii» signacula osti-ndiiur, ul isie |iercus«or, om-
nibus deiruiicatis roembris, a corp*rc excidatur Ec-
ctesi.'o, ut caeteri videiites, timorem babeant, et tioa
laciantsimiliier.

CAPUT XXXVII.

De decimii et primitiis offerendis^

iubetur quoqiie iiiter liaee Israeliticus populns de-
ciiuas fruguiu cutictarumqiie primitias reruro ofTerro
Deo. Spirilaliter quippe priroiti» frngiiro vel primo-
genilorum principia operuiu hononiin ostemlunl,
vel ipsam bonatn vohiniaiem, qu:R prior est opere«
quatii Pelagiani sibi tribuendo offenduut; Deusatiiem
i^vn illa sihi a nobis jubet olCerrc , iiHlicat ad ipsioa
graliam pcrtiiiere. In decimis itaquc Doinimi offc-
rendis denarius mimerus perfeclioneni siguificat,
quia usque ad ipsutii uuini^rus crescit ; ideoi|uc siciK
iii priinitiis priticipia volunlatum, ila deciiiiis cott-
&uminalioncm nosirorutn operuiu :ul Dcuui rercnc

377

QUiESTIONES SUPER EXODUM.

378

precipilnr, a qito ct boni operis iniiium, ei perfe- A ihm, tuxuriam, concttmcenHam malam, elavantiam

clionis designdtiir effecius. Veriiin qimd dixit : Pri-
mogenila asini mutabis ove {Exod. iiii). Pcr Asiniim
qnippe hoc loco immundiiia ; per ovem vero inno-
cenlia designntur. Asini ergo primogcnita ove niii-
tare, est immiind.e Tiiae primordia nil innocpnti:e
5tmpliciiatem convertere, iii po^-tquam ila peccnlor
egii^ qua^ ut imniiinda Dominiis rcspiiii, ea jam
agemlo proferat, qiia: Dei sacrilicio nt niuiida impo-
nal. Quod vcro seqiiiliir : Si non redimes, occidetnr^
qoia niniirnm mens immunda, et deliciis cibiioxi:),
si imii fuerit in melius commutata, necabiiur mortc
perpetua.

CAPUT XXXYIir.

l)e vilulo eombusio tgnu

Dcscendens itaque Moyses de monle ciim tahulis^
dum audtsset popolum qitod fueral in idolo conse-
rratns, indignos eos jndicans accipere legcm, proje-

quce est idolormn zervitus (Cotoss. iiij. De porla vero
nsqiitt ad poriam ire, esi a viiio usqiie ad virniin per
quod ail mHntem mors ingreditur cum gladio incre-
palionis discitrrere. Sed et ipse numenis vigifiti
Iriuin inillium inlcrfcctornm Iripiicem formam Indi-
cat pecc»toriim. Omne enim peccaiuin aui facto, aut
verbo, aul cogitalione coinmittitnr.

CAPUT XL.

De confraclione labutarum.

Ascendit itaqne Moyscs denuo in montem, itenim-
qiie dat ei Dens legcin in nliis lahulis ad inscnr prio-
riiin pracisis. Scd qnid sigiiificaveriint etedem tabu-
Ine, quas primo Moyses a Dotnino accepil , el sino
niora confregit. Tahnl.ne imaginem demonstrabant
prisc» legis, non post longo inlervallo pro populi
peccato cessaniis, ahx* vero ad insiar prioriim itera*
«it de maiiitiiifi AiiU lalmiis n..ih«a ^.^^.fi^^.Vo' • ' '" tim iiicisa; Novi Testamenti habuere liguram. IsUe
di 4r:'Sir;^^^^^^^^^^^ .^^«««""^"^ «^ oslendereiur.NoviSesiamentl

isie viialus;qi,em f!^cmnl fitii Israe^n soli!udine ' ?'^''"'' Prnnansura. Unde et meriio dcccm verbis
vel qnid significet quod Moyses ipsiim vitnluin igne
combnssit, minuiaiimqiie concidit, et in aquam as-

persens poium popnlo dedit? Si enim labulas, quas
digito Dei, hoc est operaiione Spiriius sancti, sc ri-
ptas arceperal, ideo fregit, quia iiidignos eos quibtis
ras leReret juilicavit, si denique ul ab eis iilo vituliis
penitus ahoieretur, incendit eiim, et conirivii, et in
aquam sparsit atqiie submersit. Ut quid poluin hoc
populo dedit, qiiera non excilet facuim hoc ad qu.-c-
reiidam et ad intelligendam prupheticam significatio-
nem. Occurrat ergo jam inleniis inentibiis, quia dia-
boli corpus significaverit in vitulo. id esi, homines
in omnibus geniibiis, quibusad ba;c sacriiegia capiii,
hoc cst , aocior est diaholus. Aurciim propierei,
qoia videnlnr idulobilrias ritus velut a sapieniihus
tiistituii. De quibus dicit Apostolus : Quoniam coano

legenda signantur, ut per eumdem nuincrum ligiira
crucis exprimereiur. Hiijus eniin forina in x liiicra
est. Nain recto uno apice a summo in imum dicitur :
rursus alio non dispari per iranversa brarbiorum
componliur. Uode et ipse ait : iVoit veni legem sotvere^
sed implere ( Lue. xii ). Utique per passionem crucis,
iiijus iinago fuit in tabulis.

CAPUT XLI.

De quadraginta diebui^ quos jejunavit Moyses.

Quid aiiiem sibi velit qiiod Moyses quadraginta die*
hus jejiinaverit, ciijiis aciionis quaedam figiira csi in
hiijus nuineri consideraiione. Quadrageiiario eniiii
numero et Moy^es, et Elias, et ipj^e Dominus jejuiia«
verunt. Pra*cipitiir enim nobis ex lege, et ex prophe-
tis, et ipso Evangeiio, quod testimonium babet ex
lege et propbetis. Unde eliam in monte inter utraui-

ti^7ael^T\7dV^.Z^^^^^^ n q»« P«"«»^m medius Salvator effulsit, ut ab omiii-

Tse^?MiZ'JitZ1^.Z^ »««,«« C Uus mundi illecebris aviditatem nosl^am tanqiiam

iZ^^^ ?T'- '^''T' *"""/* i>i""^« temper:intia refrenemus, quandiu perfectio

Z:tii:^l::^ti^'i^Vr;^^ ? r ^^-^ ^4^ ^^ ^"«^«or ejusdemlundi rSrtes. id

nammeormptibilU Dti, m similitudinem imaginis cor-
ruptibilis kominiSy et in volucruntt et quadrupedum, et
serpenlium { Hom. i); ex hac qiinsi sapieniia Isle
▼ilulus aureas qttalia solebant iEgypiiorum etiam
ip«i primaies, et tanquam docii homines adoraro
llgmenta. IIoc crgo viinlo signilicalum esi omne
corpus, id csi, omnis socieias genlil um idololairi:e
deditonim. Ilanc sacrilegam societatem Dominus
Jes us lllo igne comburei, d^ qno fn Evangclio dicit :
ignem vtni ntittere in terram (Luc, xii). Ut quoniam
non est qui se aliscondat a calore ejus , dum in eum
creduiit gentes, igne virtuiis ejns diabolica in eis
lonna solvatur, Toium deinde corpus illud commi-
nuiinr, id est ab illa mnhe conspirationis confiatione
dincisstim, verbo veriiatis humiliatur, el comminu

esi, loto orbe, pro^dicatur, ut decem quater ducia
quadragenarium niimerum signant,

CAPUT XLII.

De eo quod dicit Dominus ad Moysen : Posteriora
niea videbis (Exod, xxxiii).

DISCIPULDS.

Quid est visio, quae Moysi in eremo apparuissa
describiiur, niodo angelus, modo Dominus nomi»
natur ?

MAGISTER.

Angelos namqiie propier quod exlerius loquendo
serviebat ; Domiiius auiem, quia iiiterius praesidetis
loqueiidi efficaciam ministrabat. Cum ergo Ioi|uens ab

Israeliiarum, Id est, Peiro de ipsis gentibus dictum
«t Ric : Mactaet miinduca (Act, xi). Quare eliam non :
Umcide et bihe?liaille vitulus ler ignem zeli et
aciem verbi et aquam iKiptismi, ab eis potius quos
absorliere coiiabatur, absorptus esl.

CAPUT XXXIX.

De interfectis tribus miitihus hominum.

Nunc aulein qniil etiam propheticaB i^ignificationis
fiabueni, reqMirethliim est, qiiol ex his niiiltus qui
sihi absente ipso idolum fahricaverunl, sine iilla cu-
j'<sque necessitudinis disleniione jussit interimi.
racile c*t ut intelligator hominum illorum inieiitione
sti!nificari viii.jrum lalium necem, quaiibus ad c.iiii-
dcm idololatriam defluxeruni. Iii lalia quippc viti.i
fccvire jubet nos Aposlolus, cum dicit : Moriificale
membra vestra snper tcrram, fornicationem^ immundt'

DISCIPOLUS.

Quomodo sihi convenit inlelligi dixisse Dominum
ad Moyseii : Dinutte me ut irascaiur furor mens con»
tra eos, faciamque te in gentem magnam (Exod. x^xii).
Quomodo servus quivit dimiitere Dominuoi omnipo-
tentem facere quae vellet ?

yAGISTER.

Intelllgi potcst in eo sensn deprecandi aiisuni
pra^bere servo, ac si aperle diceretiir : Pensa quaiiti
apnd me valeas, ct cogooscp, qiiia ohtincre |h>-
teris quidquid pro popnio cxoras. Omnes saticti nain-
que cuin irae Dci obviant , ab ipso accipiunt ut
contra impeium percossionis apponatitiirt atqtie, ut
ita dixerim, cum ipso .«e erigunt contra ipsum, eosqiic
vis divina sibi opponit sccum, qnia iii co quotl ad*
vcrsiim sa!vieiilcs ^e iram fortasse opponent, intus
eos graiia irascentis fovet, et famulantes interius le-

S79

DEDiC: YENERADILIS OPERUAl PARS II. SECT. H. *- DURIA ET SPLRIA.

m^

^M, quos qtiasi advemiiies interius loleraL Porlal
ergo coiiiradiciionem deprecaniiuiii, qnain aspirat, el
veliit volenti iniponUur, quod ali ipso itt fial impe-
ralur.

DISCIPULHS*

Dum Teslamenii Veleris Patres iniueor , multos
liorum, lesle sacr.*» leaionU liisioria, Deuui vidis-
srt cognosco. Vidii quippe Jacob Deum, qtii dixit :
Vidi Dominum faeie ad faeiem , et »alva facia e$t
anima mea {Gen, %\x)i). Vidtl Moyses Deum, de
qiio scriptiiin esl : Loquebalur auiem DominHi ad
iioyien facie ad faciem, iicnl loqui solel homo ad omj-
eum iuum {Exod. xxxiii). Vidit Job Deuui, qui ait :
Auditu aurii audivi fe, nunc ocului meu» videi te {Job.
XLii ). Vidil Isaias Deuin , qui ail : In aniio quo mor^
iHus e$t rex Omhs, vidi Dominum sedentem supn $oUum
exeel$um^ et etevatum {Itai. vi), el cslera usqtie ad td
quod ail : Ttegem exercituum vidi ocuU$ mei$, Vidil
Micbeas Deum qiii dicil : Vtdi Dominum $edentem
$uper solium $uum, et omnem exercitum cceii a$$iiien'
iem ei a dextris et a $inittri$ { II Paral. xviii ). Quiil
«st ergo quol lol Tesianienli Veleris Palres Deuiii se
▼idisse leslali snnl, el tamen ipse dicil : Non enim
videbii me homo^ et vivet {Exod, xsxiii), el Joanues
ait : Deum nemo vidil unquam {Joan. i) ?

MAGISTEB.

Hoc paienler dalur inlelligi, quia qiiandiu morta-
llierviviiur, videri per qiiasdani imagines Deus po-
tesl, sed ipsam iialur» suae specieni nott puiesl, ul
anima gralia Spiriius afHata pcr Hgur^is qiiasdani
Deum vi«ienl, sed ad ipsain viin cjus esseiilia: non
pertingai. Hinc ent eniin q'iod Jacuii, qui Deum se
vidisse testaiur, hunc non itisi in .nngelo vidit. Hiiic
esl quod JMoyses, qui cum Deo fucie ad faciem loqiie*
balur, sicul loqui solet homo ad aniiruui suum, et iu
ipsa verba stise locutionis dicil : Si inveni graiiam in
eonepectu tuo^ o$tende mihi temetip$um manife$te, m
tideam ie{Exod, xxxiii). Cene eiiini si Deus iinu eral,
ctini qiio loquehatur : Osiende niihi Deiiin dicenH ,
ei nrn : Osiende teineiip^um. Si auteni Deus eraLcnui
qno Taciead faciein loqnehatur, cur fe peiebat videre
«jiiem videbal? Sed hiicojus petiiione colligiiur, quia
eiim siiifhat per incircunisi riptas naiiirae sii.e cl.iri-
taiem Cf riicre, qu^m jam coB^ierat per quasdam ima-
sines videre, ulstcsopcrna scieniia menlis ejus ocii-
118 :idesset, quaienus eis mI apiernitatis visioiieni nulla
imago creata leinporaliicr inieressel. El vidcrunl
ergo PairesTeiitamenli Veteris Doum, el tamen juxta
Joannis vocem : Deum ntmo vidit unquam {Joan. i).
Ei jtixta f Jusdem Dumiui vocero : Non enim videbit
me homo^ et vivel {Exod. xxxiii), qiiia in hac morlali
carne consisteniibus el vidcri potest per incircum-
scriptnm luinen acternitatis. Sin vero a quibnsdam
polest in hac adbuc corruplibili carne viveiilihus,
sed lamen in«siim;ihili virluie crescenilbus quodaui
contemplatiunis acumiiie deierna Dei claritas videri.
Iloc qnoqiie ah ejusdein ventaiis senieiitia non ah«
horrei, qna dicitur : Non enim videbit me homo^ et
viyet (/6id«), quia quisquis sapieniiam, quae Deus e>t
videt, hwic viiae fundilus moriiur ne jam cjus amore
leneatur. NuUus quipi»e eiiin vidit, qui adhuc ciirna-
liier vivit, qui» neuio p<»lt8t ainplecti Deum siinul el
s<eculuro. Qui eniin Deum v>dii, eo ipsi niorilnr, qiii
vel intenlione cordis vel rfiectu uperis ah btijus de-
Imniionibus loia nieuie sepsiralnr. Nemo ergo Deuiii
vidii ei vixit, ac si aperie dicereiur : Nullus unquam
Deuin spiritaliier vidii, ei niuudo cariialiter vtxii.

DISCIPDLUS.

Q«ii<l sihi vull qiiod Moyses ail ad Dcum : Qifi
reddi$ iniquilatem patrum in /f/tof ac nepotes, in tertiam
et quaitain generalionem {Exod, xx), ciim scriptuiu
sil : Quid e$t quod inter vos veriitur parabola in pro»
verbium i$tud in terra Israet? Patres comederunt uvam
acerham, ct dcnte$ filiorum obstupescunl. Vivo ego
iiicit Dominus, $i erit vobis uttra provabium hoc; nonne

A $^euf aninia palris , ita. et anima /8iti msa est. Anima
qum peccaverii, ipsa morietur. Paler non portabit tMi-
quitaiem filii^ neque fitius porlabit iniquitatem patri$.
Ju$titia ju$ti $uper eum eril^ et impieta$ itnpii erit su-
per eum^ et reliqiia {Jerem. xxxi). Quud iion xqnaliler
ac eoncorditer sonare videiur, quod qu^fso soivere
stude.

MAG18TER..

In utraqiie etenim senteniia dunv dissimilis sensiis
invenilur auciorls, animiis itl discrelionis viaro sub«
tililer requirai instruiiur. Peccatum quippe origi-
nale a parentibus trahimus , ei nisi per gratiam ba*
plismaiis salvamur, eliani parentnm peccala porta*
mus, quia unum videlicel cuni illis suinus. Reddi^
ergo iniquitatem palrum in fiiios» dum pro culpa pa-
rontis es originali peccato anima polluitur prohs. El
rursum, hon reddil iniquitatem parentiim in filiis»
quia cnm ab origiuali culpa per baptismuro libera-
j. inur, iion t»arenlum culpas, sed quas ipsi comuiitli-
" nius, haliemus. Quod lamen inlelligi aliter potesl,
qnia quisquis pravi parentis iniquilaiem iniitatur,
eliain ex ejiis delicto conslringilur. Quisquis auteiii
pnreuliji intquitaiem non :milaiur, neqnaqu tin deliclo
illius gravalur ; uiide fil ul iniqniis liliiis, iuiqui pa-
tris iion solum sua qu:c addidil, sed etiam palris
peccaia persolval, cum viis patris, quibus iraium
bominum non iffuural, eliain adhuc suam malitiam
adjiingere non iiirmidat ; et juNltiut est iil (fui snb
disiriclo jndice vias parentis iiuqui non timel iiuitari,
c galur in vila pra^senli eliain culpas parentis iuiqui
persolvere. Unde et illic diclum est : Anima pairit
mea «il, anima fitii mea e$t. Anima qua peccaveril^
ip$a morietur {Ibid.)^ quia in came nonnunquam filii
etiam ex pairis peccaio perimunlirr. Dejecto autem
nriginali peccato ex parcntum nequiiia, in aiiima,
iiuii teuenlur.

MSCIPULUS.

Q Quid est enim quod parvuli filii plerumque a d«-
monibus arripiuutur ?

MAGISTER.

Hoc datur senliri » quod caro filii ex palris pma
inullaiur. In semetipso enim percutiiur paier IniquuSt
el percussioois vim senlire conieninil plerumque ia
filiis, ul acrius uratur dolor carnis palris, ct per
filiorum posnas inens pairis iniqua puulalur. Cuni
vero non parvuli , sed edam perfeciiores fiiii ex pa^
reniuin culpa feriunlnr, quid aliud aperte dalur in-
iclligi, nisi quuil illoruin eliain loenas lunnt, quoruui-
facia secuii suni. Unde et recie dicilur : Usque ad
tertiam et quartam geuerationem {Exod. xx), eain qaam
iiniiantnr filii parenium vitam possunl videre, u»quc
ad eos ullio cxtendltur« qul viderunt quod maie s^
querentnr,

Recapitutatio, — Quid vero pelivil Moyses, ut cla-
rilaiem Domini viderel» dicens : Si inveni graiiam
apud te , o$tende mihi temetip$um manifeste { ExodL
K^ xxxiii). Accepit enira in pra^senlt cungruum respon-
suui, quod faciem Domini videro nou posslt , qiiaiii
nemo hominum viderei el vivcret. Qiiid esi ergo»
(aciem meam videre non poteri$, nisi quia quamvis ad
parilitaiero augelicain huiuana etiam posl resurre-
Ctioiiem naturaproficial. utad conleinplandum Deiim
indefessa consurgal ? Videre lanien ejus essenliain
plene iion pra*valet, quain ne ipsa pericctio angeitcu
in loto vel iolegre aiiingil scire, secniiduiii Aposio-
lum, qui ail : Pax Dei, quce ex$uperat omnem sentnm
{PhiUpp. iv), ut suhaudias angetoruin. Sula en*m s hi
iniegre nuia esl Triniias, et humanitati suscepta!,
^qu» tertia esl in Triniiaie persona. Jain deiiide sc-
quenilhus verhis Dei fuiune Chrisli Ecclesi;p, quse
niy&terium tiguraium est. Geslavii quippe Moysos
typum popuii Judxornni, In Chrisluin poste:i criMli-
luri , ideu illi dicium esl : Ciim transiero, postcriora
mea videbis { Ex^d. lv ). Qnidaiu hnnc scnstini in
Kvangelio dicunt fuisse coniplciuin, cum asccndissel

m

QUiESTlONES SUPER »XODU&f.

^82

Jc5us in montem, qiiando apparuit lloyses, collo-
quens ciim Jesu, ei ideo ibi completam aiunl isiam
promissionem« quam accepil iu monle Sina, cum
dictum esl : Poiteriora mea videbis, Vidil ergo pnste-
riora ejus, id esl , vidit qiirc in posterioHbiis el no-
Tlssimis faria sunl. Qood auiem ait Dnminus ad
Mnysen : Est locus apud me , slabis super peiram
Ubid.)^ ei paulo post : ToUam manum meam , et vi-
debis posteriora mea (/6i(f.), qtiia enim ex sola Gc-
clesia caihnlica Cliristns conspicilur, apud se esse
Inciim Doniitius perhibcl de qiio videaiur. In petram
lloyses poniliir, ul Hei speciem conlempletur quia
nisi quis fidei solidilatem tenuerit, divinam pr.nsen-
liam non agiioscii, de otia solidil.ile Dominns : Super
kene petram adificabo Ecclesiam mcam (Matth, xn),

CAPUT XLIU.

De glortficatione Moysi,

Qiiod verOy descendenle denuo Moyse, cnm lahu-
lis facies ejus glorificata videtur, sed tamen velamine
legitur, hoc significabat ui OKtenderet eam legem
mystico es«e velamme opertam tectamqne infideli-
biis et occaltam* Sermo quippe legis habel scientix
gloriam , sed secreiain ; habei et cornua duoruni te-
slamenlorum , quibus conira dogmnia ralsilalis ince-
dil armala. Cum enim Moyses legitur, velamen esl
positum siiper cor eorum ; et manifeste dum legis ct
prophelarum Scripluras per nimiain solidiialem cor-
dit rarnaliter accipiunl hifideles. Tota facies Moysi
qiiodam velamine tegitiir, iia ut non possint loquen-
les legis gtori:im suslinere ; sed si ctinversi fuerinl ad
Denm, auferiur velamen; occidens liiieia inorietur»
vifificans spiritus vivificabilur (// Cor. iii). Revela
oculos meos, et considerabo mirabilia de tege tua (PsaL
cxviii).

CAPUT XLIV.

De (Bdificatione arcas,

Jam nnnc arcam tesiamcnti Domini inspiciamus
in qiia erant re|K>siix lalmls legis. Per hanc itaque
arcam» qiiam de lignis imputribilibus Moy^es fabri-
eavit, Ecdesi.i Chrisli significniur, aedifiiata ex om-
nibus sanclis, menle ei corpore incorniplis, haben-
libiis eiiam imerius duas labulas lesiaracnti, id est
observanliam legis et £van^eiii, inlus auiem ac foris
inauraiur arca ; sic ei £cclesia quasi aurum radiare
debei, lam inlerins vitae splendore, quam exterius
doclhnap et sapienii(B clarilaie. Coion.u autem au-
reae pi*r circiiitum, et per quatuor anguios circa
»orei qui per qiialuor angnlos jubeniur adjungi huc
signlficanl, quia in eo qiiod Ecclcaia per qualuor
inundi paries dilaiata teiiditur, procul dubio qualuor
s^ncti Evangeiii libris accincla praedicatur, quie la«
men inira unius coruna; ambilum, id esi, iiitra ejus-
deni lidei unilatem concludilur; ei vecles quoque
«le lignis belhim fiunt, qui iisdein ad porianduui
rirculis inserunliir, quiu forles pcrseverantes lue
<lociores velut impuiribilia ligna qtixreiidi suiit in-
luniclionc sarrorum volinniiiuin, seinper inhxrcnles
sauciae Ecclesia; uuiuitem tlenuutieut, el quasi in-
iromissis ctrculis arcam porieni ; qui auro quoqiie
iubenliir operiri, ui cum sernionc aliis insoiiaiu,
i|isi eliam vitx splendore fulgescanl.

CAPUT XLV.

De urna aurea, tabulis et mga.

In hac testamenii arca fuil urna aurea, lahulde
quoque ei virga Aaron. Arca iKrc, ui prnedicluin esl,
I^Uxlesia esi, tiabens duas labulas lapidcas, id esi,
diiplicis lestamenii pei peluam firmiiatem : urnam
qiiitque aurcaiQ, cariiem luieiliglmus Citri>li purain
aLi{ue siiiceram, quic recundauin se manna peipe-
tuas divinilaiis coiiservat, ei augelici illius panis
perenncm el cccicsiem gcrit dulccdiiicm. Neciion
rtiaiii virga Aaron, id esi, cjusdcm sumiiii vcriqiie
pontil^cis iioslri Jcsu Christi saluiarc vexillum c\-

A primil, immorlalis mcmorise semper viridilate froti-
denlem.

CAPUT XLVL

De propitiatorio et eherubin»

Jam porro propitiatorium siiper arcam lestamenli
positum. idem ipse Chrisius insinuatur, qui inier
Deum et hominem meditis propilialor iutervenit.
De quo dicit Aposlolns : Quem proposuit heus pro^
piiiaiionem per fidem in sanguine ipsius {Rom, iii).
Iloc propitiaiorium arc;e superpimihir, .sicui et Chri-
stus caput esl Eccle^i e : cujus a dextris el sinislris
dtio cherubin consistuui, quod esl pleniitido scicn-
ti.-v, id est, dilectio Dei et proximi, per quod Domi-
niis osteuditiir; nenio enim pole<<l pervenire ad
Dcuin, uisi per charitalem. Plenitudo enim legis dt-
lectio {Rom, xiii). Alii cadein duo cherubin, duo
inleiliguni testamenla , qui propiiialoriom Dei , id
est, Chrisli sarramenta obumbraul, leslante pro-
Q phela : /n medio duorum animatium cognosceris, Hi
versis vtiliibus sc rcsprciuni, dum in spiritali sensu
vertuiiinr. Tunc enim aller alierum in raelius sibi
concurdanl, el in omnibus rectius consonanl. Siqui-
dem ex utroque latero oraciilum vel propitialorium
icgunt, qtiia Vctus el Novum Teslamentum lanquam
Christiis sacramenia Ecclesiae sub aenigmalum figuris
operiunt.

CAPUT XLVIL

De altare.

Altare antem illud corpns Christi significahat, sivc
omnes saiictos, iii quibtis serupcr ardcl divinitus
igiiis, ct semper cotisuniilur caro.

C.AI UT XLVlll.

De mensa.

Posita vcro mensa pacis el fidei. Ecclesiae gesla-
bat lypum, in qua pascimur alimentls Scriplurariim :
ad cujus uiiitatem ex toio orbe vocibus apostolicis
C Dei popnlus congre^j^aiur, Salomone dicenie : Sa-
pieniia wdificavit sibi domum, paravit suam mensam^
miscuit vinum m cratere^ et reliqtia (Proverb^ Jsi,
dicCus : yenite et edite de meis panibus (Ibid,)^

CAPUT XLIX.

De candelabro et oleo.

Candelabrum illud septem calamorum Spiritiis
saiicti geslabnt imaginem, qui sepiifornii graiia illu-
slral Ecclesiam omuein, in uiiiiate fidei consisicn-
tem. Alii idcin candelabrum Christuin intelliguui,
gcstaulcm septem Ecclesias, in quibus septifonuis
Spiritus sancti splendore micat. Il.iic candclabro
flunt emunctoria, quae in Isaia forcipes nuncUfiantur.
Et h£c quidam duo lestamenia inlerpretati suiit,
quibus peccata purgantur, quaeque inter se saucii
Spirlius unione sociantur. Extra veluni autem testi«
iiiotiii , quud oppansum est, candeUbrum ardere
prxcipltur, quia sine uUo Veteris Teslamrtnli vela-
D mine sancii Spiritus jam veritas fulget. Oieuin vero,
quod de arboribiis olivarum suinendum Deus prsB-
cepit, eamdem gratiam Spiriius sancti oslendit,
habeiil(*m in se pacem et misericordiam per S:ilva-
toris adveuliim, unde in cordibus nostris lamen ve-
ritatis accenditur.

CAPUT L.

De tabernaculo^

Sequitiir nunc figura tabernaculi, quod jobenlo
Domino Moyscs fabricare jubetiir. Tabeiii-*euluiii
hoc per allegoriam Ecclesia est, in hujus viiu; eremo
coiistiluta. De quo Psalmista ait : Quoniam abscondil
me in tubnnaculo suo in dii matorum {Psal, xxvi).
Variis igiiur speciebus insiruitur lauernaculuin ,
parlim pretiosis, pariiin vilioribus. Per quoJ moii-
strntur alios ^aiictos, alios essc iteccalores in Ec-
clcsia. Fidcles autcin oinnes, el iiitra corpus Eccle-
six cun^litutos; infidelcs vcro cxira sinum c<dloca-

3i^3

BEDif: VKNERABILIS OPP. PaRS II. SECT. II. ^ DUDIA ET 9PURIA.

zn

t<^8. Ipsam nntefn tabernaniliim ciim in typoEccIesia) A donaria ad conslriiciionem tiil)ernaciin, jiiita qnnd
" — * " ' * scriptnm eH : Aurum et argentum^ <f«, lapidn pre^

tio$i {Exod, XX v). Tiinc pr:«ierea byssum, coccum^
hyaciuthum, et pnrpuram; pelles etiam arietum ric-
bricatas^ et pellen hyacinthinas ; sed et liqna imputri^
bilia^ pUo% quoqne caprarum ad construcitonem taber"
nnfuli {Ibid,)^ i^eit ctquidquid in coltuni ei ad vestes
sanclas necessnriiitn erat, viri cum imiiierilHis pra;-
huerunt : Armiltas et inaures^ et annntos, et dextera^
tia, omne vns aureum in donaria Domini separatnm-^
Si quis habuit hyacinthum^ purpuram^ coccum bi»
linetum^ bynsnmt et pitos caprarnm (Kxod, xixv).
Figurii itaque prioris labernaculi Eoclf^si:^ typiis est.
Per liaBC ilaque inunera significantnr meritorum
dooa , qiiibus oniatiir Ecclesia. Fides ejus aura
comparnlur, sermo pRedicationis argento. Quod
vero in ornamento, sive laberiiaculo nccessaria sunt,
viri (um mulierilms pr»benl« hoc significat, quia
Ecclesiam virtutes foriium, qux per viros

,. ... '"'■'^ — — » . — r- -

Jt prapdiciiim esi. prophetai Pignanlur, qui p exprimuntiir. exigua opera infirmoriim, qiise per

impositas lalMilas firmi ac fusiles suslineniur. muliens Iniiiiianmr, ouiMta locuui mvemunl, qii-a

fierel , coliimnas ejiis quaiiior fundari argenieas
Dominus jubet. Columnrc isine qualuor evangelis^.ii
suiit, sancine (Irmitale hdei solidaii. Argeniene niitem
dicunlur propler divini eloquii clarilateiu. Harnin
foluinnarum bases prophelae sunt, qui siio geslamine
slrueturam porlanl Ecclesiae. Siipra firmamenlum
enim prophetarum evangelisl» collocant Eccleftiam,
eorumque auctorilaie evangelicam fidem confir-
innnl. Cnpui aulem columnarum aureum, ille est,
do oiio dicil Apostolus : Qnia caput viri Chrislus est
(I Cor, xi).

CAPUT Ll.

De columnis et basibus, ei eapitula,

luterim et lahulas deauratas erigi prsccipil, et
pfrundi earuin bases argenteas jubet. Quid eiiim per
lahulns, nisi doclores el apostoli extensa in mundum
pr.Tdicnrione dilataii? Quid per bases nrgenteas,
iiisi, ut "

fuper

quia aposiolorum et doctorum viia, dum eonim
Itrnftdicatione inslruilur, eorum auctorilale solida-
tiir. Unde et conjunct.ne binae bases singutis tabulis
Kupponunlur, qiiia dum propheiae sancti in verbit
suis de Medialoris Incarnatione concordant, sub^e-
quenles praedicatores Ecclesi.nR indubilanler aedifi-
cnni; H cum in femeiipsis mm disrrepanl, illos in
se rohuslius figunt. Unde et bene pelles arietiim
snbjecit, iii per arieles duces praepositosque Eccle-
8'arnm ostenderel; qui quia dei^ervire curis tempo-
ralihus non timent, oporlct iit lentalionum ven-
tos et pluvias de hiijus miindi contrarielatibus por-
lent, iii hi qui intra Ecclesiam spiriialiier qiiasi
byssus et hyacinthus et purpura fulgent, securi in-
lerins resplendeanl, dum pr.Tpositi el rectore^ eo-
riiiii conira procellas ei turbines saccuii foris labo-
raiU.

CAPUT Lll.
De oppanso velo in medio tabernaculi

Qiiod vero in medio tihernaculi velum exlenditnr,
el exieriorum pars ab inleriore separaiur, illud sig-
nilicai, qiiod nunc populns Ecctesi.'» ea qiiae pro-
iiiissa siinl. vel oppansn, qiiou«qiie adveniant, videre
non liceat. Sic eniin el Apo^iolus nil : Nunc videmus
pn sperulum et in anigmate, tune autem (acie ad fa-
ciem (/ Cor. xiii). Qnaiidiu igilur in hoc mundo
Knnius, laiiquam per speculum veriiatem videmus,
posiii qiinsi in sancln, iiondum pervcnientes ad san-
cla sanctorum. Sancla enini essc possunt ea quoe in
prapsenii saeculo habere sanctam convcrsalionem
possunt; sancla vero sanctorum, in qua semel tan-
tummodo intratur, ad coelum quippe est iranseiin-
dum, iihi esl propiiiatorium el chenibin, ubi et
mtindis corde apparere poterit Deus. In qiia tamen
convcrsatione conslituli, non sine adjuiorio Spiritus
saiicti consisiimus. liabemus eniin ex uno Spirlius
saucii ftjnie sei '
lum Dei, id est

ad iisus sanciffi aedificaiiouis accipiuntiir. Collatio
vero ipsa non iil necessiiaie, sed i^ponlf^, quia fides
sponianea esi. Nain per arinillas, qus lacertos
aslringiinl, pr.Tposiloriim valde laboramium oper»
demonsirantur. Per inaures subditorum ohed eutia
exprimitur. Per aniiulos sigoaculum secretorum
osiendilur. Unde et quxdam minus inlelligentiuo»
occulianles qiiasi sub sijcnaculo recondiint dociores,
ne iiidignis quibusque Dei sacrainenti credantur.
Unde cl jusiu^ laelaiur, eidicit: /n corde meo ab^
scondi eloquia tua^ ul non peccem tibi {Psat. cxyiii).
Porro per dextralia opera boua el dexlera comme-
morantur. Per vas aurenm, in donaria Doinini sepa-
ralum, diviniialis iuielligenlia accipitur. Qiis unl(^
ab infirmorum amore disjungitur, f|uanto ad ea sol»
quae lerrena sunt a mandato suhlevntur. Porro per
nyncinthiim spes coelestium praemiorum osiendiiar ;
per purpuram cruor ac tolerantia passionum, amorc
regni pcrpeiui exhibiia declaralur. Per bis tincium
coccuin charitas demon^tratur, quae perfecllone sul
bis tingilur, qui a Dei el proximi dileclione decora-
lur. Per byssuni immaculala carnis incorruptio et
splendidissimiis sanclinioniae candor oslendilur.
Dyssus enim linum est candidum. Per pilog aulem
caprarum, ex quibus ciliciorum asperitas texilur,
dura paenitentiae alTlictio designaiur. Dum igilur
alii per armillas et anniilos forii magislerio exer-
cenlur, alil per inaures el dextratia devoiam au-
diendi obedienlinm, reclamque operaliouem exbi-
lieni, alii per vas aureuin prxclaram snblilioremque
Ddi inleitigenliam lenent, atii per hyacinthum, pur-
puram ci coccuin, audila coetcslia sperare, credere,
amare non desiuunt, eliam quae adhuc aubliliore
inielhtciu ininime cognosconl. Alii per byssum in-
corriiplionein carois oflerunt. Alii per caprarum pi-
Io8 deplorant aspere, quod libenter admiserunt. Ecce

conficiiur taber-
unus coinpingilur

sepiem lucernas, quae illumineiil popu- ,. ®* ^^"^^ diyersitaie operum unum

3St, sepiemplicem Domini graliam mis- ^ "«ciilum sicul ex diverso pulvere

sam in universo orbe lerrarum, qu» populos Eccle- l' rrae globus inf.isione sancti Spiriius irrigalus. Jam
mi fulgore sancii Spiritus diversa ciiarismaium cla- P^'^''^ *'«"'^ Sethim impulribilia omncs sancii intel.

riiaie illiistrnt. Potesi quidem hoc oppansum velum,
quod partem labernaculi interioris occuliabat, ne
prospicereniur illucreposita, tempus ittiid signiflcari
quod fiiii sub lcge, quia qiiae lex et prophetae ceci-
iierunl occnlla erani ; el inierjeclo velamine, videri
non poieranl, sed po8leaf|uam Christus adveniens,
lempore passioiiis, veluui illud a sumnio usque deor-
sum disrupit, omnia illa quae aniea ernnt occulta per
Doroini pnssionem ad nosiram fldem sunt revelata,
dicente Aposlolo : Nobis autem revetnvit Deus per
spiritum suum, quia spiritus omnia scrutatur^ et ea
qw sunl alta Dei (I Cor, ii).

CAPUT LIIL

De diversis donariis ad constructionem tabernaculi.

Oflierunlur auiem uuo siudio, el lamcn diversa

ligunlur, mente et corpore iiicorrupli ; neque enim
saeculo pereuntes, scd permanentes Tterni. Lnpides
quo(|ue preliosi, confessores, apostoli , sacerdotes,
omnesque jusii, qiios eiinm lapides vivos bealus
Peirns Aposlolus dicit : (/( sitis, inouit, tapides vivi^
coiedificati in templo Dei {Petr, ii). Ilaec Igilur omnia
eflerunlur in labernncuto Dei, ul nutliis desperet
sahiiem, olTerl ei aliiis aurum, sensam ; alius argcn-
tuin, eloquium; aliiis vocem aTis, sirqiie fiunt
mulla in tnbernacol». Mensa sciticet et cnndelabrum*
aliare, coIuiiin:r, bases, tnbula!, craleres, scyphi,
ihuribula, phi.d.^e, moriariola, el emuncioria, paxil-
li, leiiioria, quibus divcrsilalibus tota illa labema-
cult, id esi, Ecclesix pulcbritudo dislinguitur. Nam
taheriiaculum Ecclesia est, in qua e^t niensn, id est,
unitas fldci ; vcl ccrie Sciiptura sacra, qua universi

'«5

Ql)i«:STIONES SWEW EXODUM.

58G

(ideles spiriiali cUk> pascunliir. Cintlelabruin qnoqiie A id esl sacerdoialeni lineam , Incanialionem Cliristi
i!iini septem liiceniis Clirisius esl cum sepleui Ec- accipiuiu^, qiise de lerra est , et signiUcatur iu p^^di-

desiis. Emuncloria quoque ejus» lioc est, gcminum
lestamentum ; et columiiae, dnctores sancii, linniiato
ftdei solidati ; nec non et bases, id es(, propliets
suo fuodamine siructuram gestaiiies Ecclesi:e. Ibi
etiam et labui», apnsloti, prcdicationis fidei dilaiaii.
Teuioria, pr»posiii videlicet et prxdicaiores, qui
sirictius laborant contra liujus saeculi lurbiiies. Sunt
M et cratercs, id est, distribuliones hoininuin. Suut
et paiilli, hoc esi, priiici|»es Ecclesiae, in qiiibus
pendeiit orooia genera populoruiii quasi vasoruui.
^ypbi quoque, doclrins eloquia, sive seusus; nec
iion et Iboribula, viriutes scilicel operum, vel ora-
tiones sanctorum, quibus odor suavitatis ascendit
ad Domiuum. Phial» quoque, apostoli et doctores,
pleiH vitalibus aquis. Ibi iitia, virginiUlis candor,
sive monariola, laboivm passioniimqoe lelerantia!,
i|uibiis niortificantur meinbra pQSuitenlium. Ei bae

bus. Linum enim de terra orilur, cidarim super caput
ejus . et auream laininam , splendorem diviniiatis
intelligimus, ut nos quidem secundum hominem po-
dere , secundum Oeuin cidari ornaii esse vidaamur.
Feminalia vero illa quae induii , ciistitalem corporis
Christi et iniegritalem osiendit. Cinguluin vero illiid,
quo saccrdoiale peclus astringitur, ciiorus sancinrum
vel roncordia Hguraiur, qui in unilaie fidei Christum
amplectuntur ; lunira aulem illa tataris , a capite
usque ad planias dimissa , eadem Ccclesia Cbrisli
usque ad finein temporiini permansura. Ilftc veslis
tota sit hyacinihina. Ilyaciiithus enim aerio colore
respiendet, sciticel, ut omnis Ecclesia , quui sursuni
siinl , sapiat , et lota ad amorem coelestium surgat.
Mala autem punica in inrerioribus posita ejusdem
Ecclesi» uuitaiem declarant. Nam sicut in maio pii«
nico uno exierius coriice mutla inlerius grana mu«

quidem speciesdispensatiunesque donorum sunt di- d niunlur, sic in nuinero sancue Ecclesiae populos uni-
« . , — ^,i-i:u„_ ... t_ .: — 1.- tas fidei contegil , quos intus diversilas meritorum

tegit. Tintiniiabula vero inier mala graiiala tesiimo-
iiia consonantia, propbetix intelligunlur, eldoctore^
sancti iii niedio Ecclesia; collocati , quorum lingua
doctrinae scienlia resonat. Tangit utrasque acies tin-
tiiinabuli, id est, panes Legis et Cvangelii. Haecautem
lintinnabiila in exlremo vesiimento sunt posita , id-
circo et de fine mundi, el de vita futura dispuiaiites,
nunqiiam ^ileant. Supcrhumerale autem , pallium
Salvaioris insinuat potesiaieni et regnum, siciit scri-
pium est : Principatut ejus super humeroi eju$ (/sm.
u). Duos auteni lapides smaragdmi insuper humo-
rali a dextera et latva positi, duo snnt populi, gentilis
dcxter ei Juda;us, qui fuit aliquando dexter, sini^ter
est. llabenttis in »e sculpta noinina duodecim patriar-
cbaruin , id e^t , ad imitandum viia» esempla san-
cloruin Apostoloruni. Alii eosdein iapides duos duo
testamenta dixerunl, sive liiteram et spiritum , iii

visae per Spiritum sanctum fidelibus, ul in sin}sulis
distribuitonibus perrecisim Christi tabernaculum
eonstniaiur, in quibus babitat Deus in medio bau-

ctorum.

CAPUT LIV.

De ungumlo ^uo perungitur tabemaeulum,

Porro ungiientum quo periingitur tabern:iculum
chrisma est. qiio ungitur popiilus fidelis iti Ecclesia,
in quibus dtvinitas taitquain in labernaculo hHbilat.
Potest qiiidem tinguentuiii hoe intelligi etiain viriules
sauciorum, sive iNior jiistitlae longe late(|ue difl^usiis.
De quo dicit Ap'»sloluh : Deo autem gratias^ qui trium'
phat no$ in Chritto Jetu, et odorem justuite buw itNmi*
feuat per noi (li Cor. ii).

CAPUT LV.
Ih incenio compoiito.
Ineensum auteiii

quod ex qualuor odoratissimis p quibus teneutur legis universa mysteria. In dexiera
generibus in inaxiinam siiblil«tateiii coniniinutis , id ^ spiritus , in lacva liltera. Kaiionale vero peciori su«

irsi, stacie, onyche , galbano eC thure coinponitur.
Ilaifc in forma oraiioiiuin Hdelium constiluta bt^aii
Joannls Apocalypsis ostendil : Kt ilU quidem vginti
quaiuor teniorei prociderunt ante agnum , habeniet
nnuiquitque citharat et phialat aureat, plenat ineento,
qam tunt oraUonet tanciorum {Apoe. v). Uuanf|uam et
•peciem qualuor eleinenioruui hurum quatuor odo«
rum natur» significare videantiir, ut thus, quod per-
lociduro esl, aeri comparetur ; stncteii vero aquis ;
falbanos et onyx lerrit; atque igni ; ut per Uxc
omnium qux in rcelo et infra coeluui, et in terra et
in aquis sunl, placitum Deo incensuin sit, hic crea-
tura: laudis oratio. Sanguis auieni ille , quo Moy»-es
populum aspergit ac purificat , et labernaculutn le-
siainenti, omniaque qux iii eo erant, dicens : San"
guii hic tanguit tettamenti (Exod. xxiv), inirifice Do*
iiiini Jesu languineni praedicare nioiistratiir , quo
oiiinium credentium corda purgantur , quo fides Ec-

perpositum, quaterno lapiduui ordiiie distinctum,
sernionem figuiat evangelicum , qui quadruplicalo
ordiiie veritateni fidei nobis el dociriiiam Trinitatis
exponit , cui cunvenii in geuimis apostoheus seriiio
laui virlute, quain numero Uoc autem raiionale du-
ptex est , quia evangetic» ducirinae scieniij» do-
ctrina scientia operta est et abscondiia , simplex et
niysiica. Item idein sacerdos Christus, non iiicongrue
interpretatur in inembris suis , et inaxime in ponti-
fice, qut inoiaiur in sanctis, et ofrcrl victiinain pro
populu carnis immacuiati agni, sacro ordine confi-
ciens. Primo enim quoil in Aaron pectore rationale
judicii viliis ligantibus iinpriinitnr , signiticat ut sa-
cerdotale cor nequaquain cogiiationes fluxai possi-
de;int, sed ralio sula coiisiringai, quod etiam ratio-
nali vigiianier adjungitur, ul duodecim patriarcharum
noinina describanlur. Scriptos eteniiii sanctos Patres
semper in pectore ferre debeni , qdorum exempla

clesiae signatur, quo omnis populus , id est » Christi D imiiari non cesset ; et quod in utruque bumero na-

corpus omiiis taberuaculi saiiciificatur, dicente Do-
fuifiu discipulis: Hic ett tanguit meut novi tettamenti^
qtd pro niuliii effundetur (l^arc. xiv) , ad implenduin
in veritate id quod per Moysen luerat ostensuiu iu
iAMBgine.

CAPUT LVI.

De vette pontificit,

Jam nuoc indomenia pontificis qux sint , quaeque
poiiUB significent , denionstranduin esi. Sacerdolein
auteni Aaron illum hignificari , ad queni «ticitiir : Tu
ra sacerdot in ceternum tecundum vrdiuem Melchitedech
{Ptal, cix). Vestis ejusdem sacerdoiis Ecclenia esl ,
de quji dicit Apostotus : Vt exhiberet tibi gloriotam
lCcciemam^ non habentem maculam aut rugam (Ephet,
▼ ) ' Q^^^f^^r colores, ex quibus vestis ejiis coniexiiur,
ineniorum esl diversitas, quae intra sanciam Eccte-
siavn tnChri&ii corporc rutilui. Poderciu autem iitam,

cerdus velamine superhumeralis astringimr, ut con-
tra adversa ac prospera virtuiuin semper oriiamento
niuniatur. Et quod superhunierate ex auro et hya-
cintho el purpura bis linctu cocco cl torta fieri bysso
p;a!cipitur, quantum sacerdus ctaresfere vinuium
(li^erbitaid debeai deinousiiaiur. In sacerdotis quippe
tiabitu auruni fulgel, dum iniellectu bapiemias emi-
cat, cui hyacinihus, qui aerio colore respteudet, ad-
juiigitur , bCilicei , ul omne quodquod tr<iciat , ad
auiorem cceiestium surgai. Huic aduiiscelur regalis
purpura » ut suggesiiunes vilioruui veluti ex pote-
state regia comprimat. Coccus quoqiic bis tinctus
ipsius buperhumerali adjuugitur , ul aute iqterni ju-
dids uculos omiiium virtutum iHina ex cbarilate de«
coreiitur , quia charitas , qua: iu (iitectione Dei ei
proxiuii peuUet, quasi ex duplici linctura refutget ,
ciii bis liiicio cocco loria byssus adjungilur. De It- rra
cnini byssus nitenie spccie oi itur, |ier quud caudens

BEDiE VtNEUABILIS OPP. PARS II. SECT. 11. — D13BLV ET SPURIA.

decor niuiiditix c^rpomlis castitas designatur : quse
Tidelicet torta pulcliritudine ^uperliumerali innecti-
tur, quia tunc caslinionia ad iterfectum munditi»
candorem duciiur, cum per abstinentiam caro afni-
gitur. Siquideni et balteu prxcingitur, per quod re-
rum incentiva et luxuria libidinum restringanlur.
Tal>ern»culum antem sacerdos ingrediens, in tunica
tintiunabuiis ambitur, ut videlicet voces praedicatio-
nis liabeat , ne superni inst^ectoris judiciuin ex si-
lentio offrndal. Mata quoi|ue punica liutinnabulis
coiijuiiguntur, ut per *'jus docirinam fidei unitas de-
sigiietur. QihmI autcni in priina parie tabernaculi
quotidie sacerdus ad immolandas liostias introibat »
instauiia nobis quotidiana prxcipiiur, ut ab boc loCo
nbi populiis Dei coelesiibus vocibus eruditur , nun-
quani abscedamus, sed quotidie conressionis et laudis

3H8

A spiritale sacrifioium ofleraoius , id e<it , huniililalem
aniinaruin iiostrarum, qux sunt verae hosli:e , sicut
scriptiiiu est : Sacrilidum Deo tpiritui contributotus
{Ptal. L). Itlud autein qtiod scmel in anno pontifex,
relicto populu , iugrediebalur iii sancta sanctorum «
ubi erai propitiatorium, significal pontificeni nostnim
Dominuni Jesuin Chiistuni, qui in carne posiius per
totum aniium erat cum populo annain iltum, de quo
ipse dicii : Evangelizare pauperibm misil me , el «o-
care annum Domtni acceptum , et diem propitiationis
( Luc. IV ). Iste ergo beiuel iii aiino in die propitia-
tiouis intrat in saiicta sancloriim , id est , completa
dispensalione penetravit coelos , intrans ad Patrem,
ut eum propitiiiin humano generi faciat , et exoret
pro omuibiis in se credentibus.

QU^STIONES SUPER LEVITICUM.

CAPUT PRIMUM.
De quatuor generibus principalium oblationum.

in exordio Levitiri quatuor geuera prlncipalium
oblationum describuiiiur , quae in odorem suayilatis
Domino olTerri juheniur, id esl, primum , vitulus de
«rmeutis sine macula ; secundum, agnus de ovibus;
terlium, turtur et coluniba ; quarlum, siinilago con-
spersa azyma, oleo uncta, et clibano cocta. Reliqita
autem sacrificia pro qualitaium causarum persona
populi offerebaiitur. Priniuro itaqoe sacrificium vi-
Uilum ex arroentis Chrisiuni denionttrat, ex pairiar-
cbarum progeiiie deseendentem ; liic aratro criicis
suae terrani carnis tioMrae edoniuit , atque Spiritus
sancti semen virtutum fruge ditavit. Iste vitulus siiie
inacula est, quia sine |ieccato ad passionem duciiur.
Offertur autem non iu labernaculo , scd ad ostiuni
ejus, quia exira castra passus est Chrl^tus. Per lliios
autem Aaron sacerdoiis offerlur i^aiiguis ejus , quod
de Aniia el Caipha inteliigiiur, quia coiisilium facien-
tes effuderunt sanguinein Chrlsii. Secunda hosiia de
ovibus , agnus oblatus idem Cliribtus propler inno-
centiam figiiraiur. Hic est asnus qui apud Isaiam in
sacrificiuni adducilur, et a Joaiine omnibus demon-
stratur : Ecce Aqnui Dei , ecce qui tollit peccatum
mundi (Joan. i). Bene ergo iii sacriflcio agnus offer-
tur, ut iiiiioceiitias et passionis Christi figura denion-
atrareiur. Bene et h^dus qiiia per ejus uioriem au*
clor peccali diabolus aguuscitur jugulatus. Teriium
sacrittcium dicitur turtur et coluinba; turturem car-
nein Chh&li mauirestum est esse, Salomone dicente :
SpecionB gence tua $icut turtur ( Cant. i ). Columba
Spiritus saiicti figuram liabere Joannes liaplista de-
clarai, diceus : Super quem viderit Spiritum sanctum
descendentem $icut columbam , hic e$t Filius meut
{ Matth. 111 ), ac |>er lioc turtorem ei columbain , id
esl, carnem Chrisii Spiritu fcancto sociaturo per my-
sterium passiouis, sacrificiuni Deo in odorem suavi-
latis. Isla tria sacrificia offert homo, id est, Christus
Jesiis. Quartum auiein anima offert, id est, Ecclesia
oflert sacriUciuui de simila, Ecclesise catholicx figu-
raui pronuniians , quiu ex coiivenieutibus membris
quasi simila ex roultis credentium grauis collecia
esty et legis el Evaiigelioruin luola inter liiterani et
Spirilum separat, per aquain baptismatis adunaiam,
cbiisroatis oleo perunciani, saucti Spiritus iguesoli-
datam, per Inimilitaiein Spiritus Deo placens effecta.
Ila: sunt quatuor oblationes , quadriformein thribii
«l Ecclesia: habiium deinoiiblrantcs.

CAPUT II.

De figuris hoitiarum.
Uostiarum diversitaies e xsequitur , quarum typus

B imagincm passionis Christi praeferebaL Nam post-
quaiii ipse oblaius esi, omnes hostiae oessavcrunt ,
qua^ in lypo vel iiinhra ejiisdeni pra^cesserant, figu-
rantes iliiid sacrificiuin, quod unus el verus Sacerdos
obtulil Mediaior Dei el hominum, cui sacrificii pro-
missas figuras in victiniis aniinaiium celebrare anle
oportebat , propter Diundationem fuluram carnis et
sanguiuis, per quam uiiam victimam fieret reniii»si»
peccatorum , de carne et san^iiine contractorum ,
qua; regiiiiiu Dei noii possederuut ( / Cor. xv ), quia
eaHdeni substantia corporalis in carfestem coumma-
bitnr qualitalem. Ipse enim in vitulo propier virttttem
crucis offeiebaiur ; ipse in agno , propier innoceii-
tiam ; iii ariete propier priucipalum ; in hirco, pro-
pter siniilitudinemcariiispeccaii, ut de peccaio daui-
naret peccaiurn (Aom. viii); iu turture, et columba,
propler Deiim hoiiiinem , quia Mediator Dei el bo-
iniiiis iii (liiaruin substantiarum conjunciione osien-
debalur. Porro in siniilaginis conspersione credeu-

p Uuin , per aquain baptisiiiatis colleciam Ecclesiam ,
qua: corpiis est Christi, perspicue demonslrabat. Mok
autein inoraliter muuiis Deo vituluui offerimus, cum
caruis superbiam vincimus ; agnum, cum irraiiona-
biles niotus et iiisipienles corrigimus ; et haedum ,
dum lasciviam superaiuus ; columbam, duni sinipli-
ciiatem mentis ostendimus ; tcrlui eni , duni caniis
f ervamiis castitatem ; panes a:^ynios , dum non iu
fermento maiiii», sed in azyiuis siuceriuiis ei veri-
latis ambulamus (i Cor, v).

CAPUT 111.

De igne tacrificn.

Ignis in sacrificio id significabat, velul absorbeos
mortein victoria (i Cor. xv). In eo auieni populo luec
riie celebrata sunt , cujus regnuin et sacerdotium
prophetia erat veniuri regis el sacerdotis, ad regen-
dos et congregandos fideles in omnibus gentibus, et
iulroduceiidos in regiium coelorum , ad sacrariiun
angelorum, ei ad vitam a*ternaiu. Iliijus itaque veri
D bacrilicii sicut religiusa sacranieiita Hebr.x'i celebra-
veruut, ita sacrilt-ga imiianienia pagaiii, quae inimo-
lant geiiles, ut ait Aposiolus : Dwmonibut immolamt^
et non Deo. Aniiqua eiiiui res est , ei pra;uuntiativa
iinniolatio sauguiiiis, fuiuram passioaeui Mediatoris
ab iniiio gf neri» huniani le^tificans. llaiic eitini |Hri-
nius Abel obtulissc, in sacris litieris iiivenilur.

CAPUT lY.

Quod met in Dei sacrificio non offeratur,

Quod inel in Dei sacrtficium iioii offertur, iiidieat
.npud Deuin iiihil volupiuosum , niliit suave liujus
inundi placere, niliil quod non habeat niordaritaiis
aliquid veriiali fore accepiuui. Uude et Pascba cuja
aniariludinibus manducatur.

389 QUiESTJONES SUPCn LEYlTlCUSr

CAPUT V.

Quod sal in omnibus <am/ictt< admiteealur»

E c(mtr»rio adinisceri in omnibus laerificiis sal
julie<ur , scilicet ut omnia quae ad Clinsri lionorem
oflerimns sal rationis ac discretioiiis semper ac-
«dpiant.

CAPUT VI.
Quod in sacrifidii oleum offeratur,

Quod Tero in sacriiicio oleuni offerebatur , si^ni-
Hcat, ut quidqotd ad cultum Chnsti , el devolionem
sanctorum iinpen«limus, lolum cum hiiarilale faci^-
fnus: Nihii^ ui ait Apostolus, extrinilia aut necessi-
laif^ hilarem etiim datorem diligii Deus {11 Cor. ii).
IHeam vero hilariuiem signideat, sicul scriptum esl :
4Ji eshilarel faciem ejus tn oleo {PsaL ciii).

CAPUT VII.

m

be saerrficio ejns qui saeramefilum protulil ,
el aHutionem.

De eo aniem qni juramentum obtulit, iit vel male
^el bene quid faceret , atque lioc ipsum oblividiio
trauKendii, dicitur: Offerat agnumde gregibus^ sive
capram^ orabitque pro eosacerdos^ «I tirro peccato ejus,
Sin autem non poterit offerre pecus, o/ferat duos lurtu*
fea, vel duos puUos colunibarum : unum pro peccato ,
ef aherumin holocauslo(Levit. v). Jnramentum nam-
que proferre, est voio nos divinse serviliiiis allignre;
et cum bona opera promittimus , bene nos facere
«pfindemus. Ciim vero abstineiniaui cruciaiumqiie
carnis nostrae vovemus mdle ad prassens iiobis fa-
cere juramus. Sed quia nullus in hac vita perfectus
esi, quamlibet Deo devotiis sK, qui luter ipsa quan-
tiilumcunque pia vota pro percaio agnns ofTerri de
f refibus sive capra pr»*cipitur. Quid eniiu peragnuin,
nisi acliv» viUe innoceiitiam. Quid per caprain, qu«
iii summis sappe extremisque pendens riipibus , pa-

A igne nos Domiiius Jesiui semper incendel, ut illuml*
iiouiur iu seiisibus, ne ilaKreuiur in vitiis.

CAPUT IX.

De dlscreiione ciborum»

Nunc aulem de discretione ciborum, ubi lei de
mundis et inimundis quasdam animalia ad esuui
quasi munda couc«*ssil, quatd^m vero interdixil quasi
non munda. Primum enim sciendum est qitidquid a
Deo iiistituium est iniinduin esse, et in ipsa institiir
■lionis aiictoritaie purgalum. Quid ergo est in anima-
libus ? Igitur mores pingontur huinani, et actus et
vo*untate8, ex quibus ip^i fiunt mundi et iinmundi.
Haec iiaque iiiunda esse dicit : Omrt^, inquit, qnod habel
divisam ungulam^ et ruminat in pecoribus^ eomedetis
{Levit, x\). Quod cuin diceret, non pecora, sed niores
homiiium discernebat. Deui<|ue hi homines muodi
sunt, qui ruminant, qui iu «re semper portanl quasi
cibum divina praecepta. Hi et ungiilam findunt, quia
n duo leslamenta Legis et Evangeliorum credentes, se
firiHo passu innocvntiae justitixqiie vitain conflciunt.
itrm Jiid;ei rumliiant quidein verbaLegis, sed ungii-
l^m uon ftiidunl, lioc est, quod nec duo testameaia
rt*cipiunl, nec iu Palrein et Filium tidei suae gressus
slatuuiit, propterea iinmundi habentur. Haerelici
quoque licet ungulam findunt, in Patrem et Filluui
credemes, et duo testamenta recipientes, sed quia
doctrinam veritatis in ore non ruiniiiant, nihilouii-
nus et ipsi iminuudi sunt. Nain quod adjecit Scriptura,
dlcens : Ex omnibtis qua oiqnuntur in aquis , ei
habent pinnulas et squamas^ heec comedetis; quidqtiid
autem pinnulas el squamas non habel^ abominabile
vobis erii {Ibid,). Qiiod ergo in piscibus squatnuta et
a>pera pro muiidis habeiitur, hispidi et hirsuti» et
firiiii ac graves inores hoiuiiiuin approbautur ; quai
autem sine his suitt, iiiimunda dicuiitur, quibus leves
et Ittbrici et infidi, et effeininali inoret dicuntur.
Quid autPin sibi vult quod lex dicit : Cameluin non

scitur , nisi conlemplativa vita signaiur. Qiii ergo se n^andncabis, nisi quod de exeiiiido animalis vilani
ronsptcit promissa hax et proposita nuii iiiiplesse , C d^mnat inlormcm et criminibus tortuosjm. Cum
in sacrillctum Bei se sludiosius debet, vel luiiocci.tia ^^„1^^ in cibum suem prohibet, reprehemlit utiqiie
boni opens vel in suldimi ptisiu coutemplatioius ai- cajuosam, et luteain, et gaudentem viiiorum S(irdi-

cingere. Et bene agiia de gregibus, c:ipra vcro offerri
de gregibus uon jubetur, quia activa viia niultoruin
est, conteinplativa paucorum. Et cum haec agimus,

3uae muliot agere el egisse conspiciuius,quasi agnuiu
e gregibus damus ; sed cuin offerentis virius ad
agnam capranique non suffidtin remedio poeuileniis,
adiungitur ut duo coluiubaroin pulli vcl turtures
offeraiitur. Scinitis quia coluuibarum pulli vel turiu-
re^ pro canlu gcniiias babent. Quid ergo per duos
columbHrum pullos , vel turtures diios, nisi duplex
pceniientiae iiostrae gemitus designatur , ut cuiu ad
oflierenda bona opera noii assurgiuius , iiosinetipsos
dupliciier detleamus « quia et recta iioii fecimiis , et
prava operati suuius. Uiide et uiiiis turtur pro pec-
cato, alter vero offerri in holocausiuiu jubetur. llo-
locaiistuui iiamque totum incensum dicitur. Uuum

bus, viiam; et cuin leporem accusat, rerormatus
uiique iu feminis viro-i damnat. Quts autem inustel;e
corpu^ cibura faciat, sed furtum reprehendit. Qu.s
laceriKm, sed odit vitae incerlam varietatem. Quis
postreino fiteilione vesci possit, ut huec let inagiio-
pere prohiberel^ sed maculas iiientiuin exsecratur.
Quis accipitrem, aut milvum, aut aquilam, sed odit
raptores violenio scelere viveutes. Quis vulturem,
sed exsecratur pr:edaiu de alien^i inorte quaerentes,
sic et cum corvum probibet, voluntaies nigras. Pas-
serem qiioque duin interdicit, intemperantiam coar-
guitquando noctuaui, odit lucifugas vanitates; quaudo
caradrium, nimiae liuguai inieinperautiam. Qtundo
cigiium prohibet, cervicis alt» superbiam denoiat ;

quaiido vespertilionem, quaereiiies leiiebras noctis

^ . . similes errores. H.cc ergo paria et iex in animalibus

ergo turtorem pro peccaio offerimus , cuin pro culpa D exsecratur, quae iii illis quidero noo suut crimiiiota.

gemitum damus ; de altero vero holocausium faci- ^„1^ j^ |,oc „1:, tuui, sed quia contra iiaiuraai

iiitts, cum pro eo qiiod bona neglexinius, nosmetipsos
/undiius succendeutes igne doioris ardemus.

CAPUT YIII.

De fiiiis Aaron exstinclis,

Filii autem Aaron, qui, imponentes alt^ri ii.^nem
alienum, igne diviuo exusii sunt, ilios significaveruiit,
qui, Dei tradiiione contempta, alienas doctrinas ap-
petunl, ei magisieria huinanx actionis inducunt,
c]uos increpat Dominus et objurgat in Evangelio,
dicens : HejicUis mandalum Dei, ut traditionem ve-
stram siatuatis {Matth. xv). Videtur et igiiein alienum
incendere, quisquiji, curporeae vel saecularis alicujus
cupiditaiis igueiu iii sacrario suo cordis acceiidens,
audptaltaris Doiuiui appropiuquare» quae non acci-
piuiit, nisi il ius iguis acceusionein. De quo aii Do-
mifitts : ignem veni miitere in terram {Lvc, xii). Hoc

uoii ex institutioney ted ex errore quaesiu tunt. Sed
luit teinput aliquando aniiquuin, quo istae umbra
vel figurae exerceiidae eraui a popuio vel gereod«,
ui abstineudum esset a cibit quos iutlitiitio quidem
rommendaverat, sed lex interdixerat. Veruui jam
fiiiis legis Christus advenil {Itom, x), iiperieas cuucta
legi«, et obscura reserans, atque omnia sacnmeuia,
qu;e nobis antiquitas texerat, tnagiSier iiihlguis et
doctor coelestis et instiiulor rcseraia veritate |Nite-
fecit, sub quo dicitur : Jam omnia munda mundis^
inquinatis auiem et infidelibus nihil mundum^ sed pol"
tutce sunl eorum mens et conscientia (7ji. i).

CAPUT X.

De imntundilia parientium»

Sequiiur qiiaestio de immuud.lia parlus et couta«
gtone leprjc. Aitenim Mulieiemquaeconcepii seiueu*

lini

BED/F. VENERABILIS OPP. PAllS IL SECT. II. -- DUBIA ET SPURIA.

31«

«I peperil masciiluni, septem diebus eft^ iinmiindam, A iium nundaeium, el cautifiaiam habeniium iuam eon-
iwiavo nurificari. Qu-E aulem feiniiiam peperil. bis mentiam, prohibeniium nubere, abainere a cibii^

■ • ■ • • •?.• . •! ?. ^^_^ ^mt^m F%M,mm MtmmMamil tmA mk ■%mj»2 M m,^ Jmm ^ ^^.m^ ^^^mi

seniem dieliu!^ in immuiulitia scriliitur perinanere
(Levit, xii). In tabnlis ergo qnicdam mysleria laien-
lis arraui non est dutiiiim continere. Septi^nana
eniin biijus pr.Tsenlis \\ise lempus videri potest,
quia iu sepiimana dieruui consuminatus estmnndus;
iii quo donec sumusi in carne postii, ad liquiduui
piiri esse non possuinus, nisi octaTa venerit dies,
quod est fulnri S;rciili leiniius, In quo tameii die
purgandiis ill<) est qui viriliter egit. Stalim enim
iiiiinda efOciiur maler ejns qu» genuir eum. Purga-
taui nainqiie viiiis carnem ex resurreclione susci-
pi<*t, qui vero nibil in se habuit virile adversus pec-
catuniy sed remissns aiqiie elTeminalus permanserit
in aetibiis siiis, iste neqiiein propsenlis sanciili beb*
doiiiada, iieqiie in futura purgabilur ab immunditia
sua.

CAPUT XI.

De leprit*

Locutut e$t fhminui vd Unyten et Aaron, diceni :
Jlomo "in cujut carue ei cule ortus fuerii diverM%s
color^ tive pastula, aui qunsi lucens quidpiam^ id e5t,
p|:iga lcprsD, adiluoeiur ad Aaron sncerdoiem, vel ad
unum quemlibet fiiiorum ejus, Qui cum viderit lepram
in cule, et pilos m album colorem mulatot^ plaqa ie-
prtJB fff, ei arbiirio ejusseparabitur ^Levit. xiu).Lepra
dortriiia esi f:'lsa, prolnde leprosi iiou absurdeiii-
icll«gontur baeretlci, qui, uniiatem verae (idei non
babenies, varias doctrina<i profiientur erroris, vera-
que falsis admiscent, sicut et lepra veris falsisque
locis bumnna corpora variando commaculai. Ilujus
sc licel leprsR inveniuius legislatorem sex species in
bominem posuisse : iiriina capiiis et burb£ ; secun-
da, calvilil et recaKaiionis; (ertia, cariiis etcutis;
qiiaria, culis corporis-el cicalrices albaecum rubore ;
ruiiita, uleeris et cicairicis; sexla iislioiHS. In capite

quos Deus creavii ad psrcipiendum cum araiiaium
aciione fidelibus (I Tim, iv). Sed adliuc adjecit colo-
res leprarum, id est, pallidam, rubentem, albamt
lividam,nigram,florescentem. Itaque dnm pallidam
leprain dicit, imbecillem et fragilein fidem anime
denoial, quas, perdito colore integrie sauitatis, erro-
ris infirmiiate languescit. Guni autem rubicundam
lepraiu osiendit, liumicidii cruore inentem infectam
deiiotat, et injurii ; cuin vero albam, lllos haeretlcos
qui se mundos appellani, sive reliquos. qui de falso
meritu gloriantur, sicut Pelagus et Novatus. Cum
auiem nigrain vel lividam lepram coinmemorat,
invidiae ei livoris iiotas exsecratur ; cum vero ni-
graui insifiuat, sacrificiornm funio et busto idolola-
iriae denigraiain conscientiain deiestatur. Cii<i aoiem
fliirescentem toio corpore, ei cooperienteni ouiiieui
pelliculain corporis a capite usque ad pedea dicii,
g avaritiae criinen ostendit, quia nunc floridum et ju-
ciinduui putatur homineui felicem esse in hoe mnn-
do, etdivitem videri in saeciilo. llaK: enim peslis
Mvaritia: omne gcnus bominum qtiasi iotiiin corpiis
crebro erroris istius cuntagione coinmaculat. Cuiu
autein leprain, quae babet ruborein, cum pallore
perniistuin, eum boiuiuem denoiat, qui, cum sit iiii«
ueciirH animo ei meiidax, facile in furorf m pro-
rumpit, etleviiate moruin ciio perjnral. Pallor euim
Hientientem iinguaui significat , rubor iracundiani
manife^tal. E^^i ilat|ue lepra peccati, qune saciificio-
ruiu ob'ationibus emundatur, id est, corde contrito
et bumiliaio. Sacrificium enim Deo splritus coniribu^
lalus esi (PsaL l). Aquaqiia lepra diluitur bapiisuius
esi, quaeeiiam septeiu dieruui purgaiioiie exira castra
babetiir, id est, perheptifoimis ^piritus aguitioueiu
purificelur. Est quaR jussu sacerdotis auferlur, scili-
cet per doctrinam. Geiius auiem lepne uuod mun-
dari oiiinino uon pote>i eoruiii e>i qui in Spiriiu

leprani |>or(at, qui in divinitate Pairis vel iu Spso 8anclo|ieccaii(, iiec dicimt jiceuiieiiles pos&e couse-

iri C aui vciiiaui. De bis ait Veritas : Qui peccuverii in

rapite, quod Cbrisius est, prccat. Caput enim viri
Ciiristus est (I Corm xi). Hanc lepram habcnl Judci,
Valeniiniaui , Marcioiiitai, Pbotiniaui , Manicbaei ,
Ariani, Sabelliani, Macedoniaui, Anibropoiuorpiiiia»,
Priscilliani, Donatista*, Nostoriani, Eutycliiani, qui-
que omiies in calvaria lepram geruui, quia errori^
siii perfidiaiu aperla praviiale defeoduni. lu barlia
iepram gerunt, qui de apoKtolis et sanciis (^iristi

{lerverse aliquid seuiiunt, atque eos falsuin qiiod-
ibet pracdicashe confinguni. Sieui enim barbaorna-
roeutumest viri, iiasancii aposioli ei doctores oriia-
menia sunl corporis Cbristi. Iii corpore lepram ha-
bent, qui Ecclesiae deirabunl, sicui Csrpocratiaui,
qui iiegaiii carnis resurrectionein : sicul Novaiiaiii,
qui iiuptias damnaut^ ei peccaniibus p4eniientiam
iiegant; sicut llcracliiae, qiii inier alios errores re-
gnuiii coetorum parvulos habere uoii creduut ; sicui
Ariuni, qui vetant pro defunciis olTerri sacrificium.
Iii carne et cuie lepram gerunt, qui carualia vel

SpiriiHsancto, non remitteltir ei neque in hoc sctculo^
nequein (uturo (Matih. xii). Quod vero jubetur l«-
prosis ui exeautde castrii», et sedeant foris donec
mundetur lepra eoruui, iiitelligitur baeretii-os projtci
dcbere :ib Ecclesia, doiiec propiio errore purgentur,
et bic leveruintur ad Douiiuuui. Ejusiiiodi veru,
dissuiis luuicis, capite dcoperio et ore obvolutu,
sordere jiibetur, lepraeemuiidaiiouemexspeciaus. Tali
inodo debei sordere imp(euiteiitia, dissutis iuuiCiS,
id cst, oinnibus secretis mauifeslatis ; capiie deo-
perto« ut a cunciis ejus denuntiatio videaiur; ore
clauso, ne ulierius impia doceat vel iuuuatur. Sed
adliuc adjecit Scriptura, lepram esse in vasis, iu
parietibus domus, iu vesUmeuio, iii traiaa, iu sia-
iniue. Lepra in parietibus dumus baerelicorum con-
gregatio denoutur, qu.e per sacerdotem purgari de-
bei; lepra iii vasculis, unicuique homiiii proprii
corporis delicta ; lepra in stamiiie, vel iu Te^liiiicu-

cxteriora suadere conantur, ut Corintbiani, qui re- D lo, peccata quae extra corpus couiiuiiiuntur, vel quj«

siirrectioneui futuram in carnis voluiitate existi- iii ipso corpore perpetraniur. Siamcn euim auiuu

mant; vel sicui Ariaui, qui dicunt iii fide manenii- hoiniuis iutclligitur, ei iraiua nioUissimi cor|k0iis

hus quamvis carnaliter vivant, non posse eoiuputari sensus.

peccata. In cicalrice sanali iilceris lepram poriant,

qui |K)St cogDiiioiiem et mediciuam Dei, eimanifesta-

iioiiem fldei, qtiain a Cbristo suscepit. Hursum iii

ipsa cicatrice ascendit aliquot Indicium erroris, aui

perfidia dogmatis veteris. In carne vlva lepram

gestat, qui de anima, qu» viia est carnis, aliquid

lalsum exisiimat, sicui Luciferiani, qui dicunt ani-

inaiii de carnis substaniia propagatam ; sicut Arabici,

qui auiinam simul cuiu corpore mori putaul. Incica-

Irice unclionis lepram habeni Mauiciixi, qui inaui

absiineiuiae cruciaiu corpora sua exurunl, ei per in-

fldeliiatem noii muiiditiam inde, sed leprain gigiiunl.

De talibus eniin praidicabat Apostolus : Discedunt,

iiii|uii, quidam a fide attendentet variis sfnriiibus er-

roriif el docirinis dtemoniorum , in hypocrisi ioquen*

CAPUT Xll.

De tacerdoie magno, et cultu ejut.

Dixit Dominut ad Moyten : Pontifex, id est, sacer-
dos maximus inter jraires suos, super capul futum est
unciionis oleum^ et cujus manus in sacerdotio const'
cratoi suni, vestitusque est sanctis vestibus^ caput suum
discooperietf vestimenium uon scindet, et ad omnem
mortuum non ingredietur omnino, Super patre quoque
suo et mutre non contaminabitur, nec egredieiur de
sanctiSj ne poUuat sanctuarium Dei, quia uleum sanctm
unciioni» Dei sui super eum est, Ego Dominus, Virgi'
nem ducat uxorem, viduam et rep:(aiaiam el sordidam
aique meretricem non accipiat^ aed vueUain de populo
suo, ne contaminei umen suum {Laut, x\i). S^cer-

59:^

QU>ESTIONES SUPEU LEVITlCUtf .

^91

dos magnns iiUer fratres suos, liic esl de qiio scri •

plum esl : Vade ad fTalre$ meoi et dic ei$ : A%cendo

ad Pairem meum^ ei ad Pairem vestrum^ ad Deum

meum^ el ad Deum vestrum {Jean» xx). Supercujus

capui fusuin est unclionis oleuin, Ju\U quod pro«

pheta David dicii : DUexisti justitiam^ et odiui ini'

quiiatent^ propterea unxit te Deu$ Deu$ tuu$ oleo laftitice

ftrm participibu$ tui$ (P$aL xliv). Cujus consecrat»

Buiitmanus : iste consecraias liabei inanus, diiin

eas in passioneexieudil proexpiaiiune totiusfteculi.

\e^iimeutuin ejus non scinditur, id est, nou patitur

dividi iu liu-reses ei schlsmata Ecc!e»iain suain, quae

lUi iubj!ieudo ve^iis est propria, cujus iudumenti

ligura fuit tunica illa Jesu incousutilis, sed pertoium

te\tilis qu» in passioiie ejus uon scinditur, sed iu-

dividua a possidente servatur. Ad mortem non ac*

eedat, quia peccaium iion fecit (i Petr. ii). Per pec*

catuin enim mors iiKelHgitur, sicut scriplum est :

Anima qua peceaverii^ ip$a morietur. in patre et roatre

Bon Gi>nlaniinabitur ; in maire quidem Christus non

est p<dlutiis, cum ante s;vcula nasceretur de Patre ;

similiter in ptre non est cominaculalus, cuni In

saeeulo oascereiur ex matre. Solus eniin ipse in sae-

culo mundus iiigressus est, proccileiis ex utero vir-

gtnall sine coiitagione yirili. Nain orones nos dum

l^eccamus, coniaminamur in patre, de quo creatl

aumos, si in b;eresiin devolvainur. Itein iii maire

roiitaminamur, si credentes Deo, Ecclesiam in ali*

qiiid Udiiuus, vel libertatem matris coelestis iiidigna

peccati &ervitute foedamus. De sanctis non discedat,

quia Christus per susceptionero carnis aic descendit

jn miinduni, utnunquamdesereret coelum* Etviduam

repodi^itain ac meretricem non ducat uxorem, sed

irirgin6<n. Yidua et repudiata est Synago^, de qua

I^aiuiiius loquilur per Isaiaro» dicens : Quu eu iiber

repudii matri$ vutrcs^ quo ego dimiii eam (l$ai. l).

Mtretrix auiero baeresis est, qu» roultoraro errore

\el Ubidini patet. Tales non copulantur Gbristo» nisi

Bola Eccle&ia Tirgo, qu» non babet roaeularo aui

rugaro : de qua Apostolus : De$pondi vo$ uni viro vtr-

gimem ca$tam exhibere Chri$to (l/ Cor. xi, !2). Dicitur

quidero et aniroa sponsa esse, sed illa quiK lidei sim«

plieiute et actuuro puritate incorrupta probatur.

£t firgo est et Tidua aiiima quae disceJeiis a jugo

Legia, £vangelii praecepta non lervat. Est et repu-

diaia, quia peccando a Christi coriiore separatur,

etiamsi non projiciatur ab episcopo. Est et tuero*

irix, qua; ad se recipii aroatores, id est, conuariaa

potestates et dsmoiies, qui de>ideriuin capiunt pul-

cbrhudinis. Pulchra nainque a Deo creata est aniro i,

ei saiis decora, quae imagioeui ei siuiilitudiiieni Dei

habet. Sequitur dehiiic : De genere $uo ducei uxorem^

aiiiroam scilicei,quae ei Ode conjungitur ; nec conta-

iniiiabit semen suum, id est, verbum Dei, quod in

Ecclesia pra^dicatur. Sicut iu Evangeiio scriptum

est : /V« dederiti$ $anctnm canibu$ , neque mittati$

wargarita$ ve$tra$ ante porcoi, ne concutcent ea$ pedi'

bu$ $ui$ {Uatth. vii, 6). Hucusque quje de bUiuino

«acerdote praedicata suiit, mystice ad ChristuDi per-

linuerunt. Uehinc ea ipsa sic interpreiautur in

memtN^is suis, et maxiroe in sacerdutibus ad quos

i>ertinenl spiritalia sacramema, qui etiam quantis

polleant privilegiiSy breviter percurienduiii est. Uicit

eoiiu de eo : Capui^ inquit, $uum non di$cooperiatf id

esi, ui sacrameiita Cbristi, qui caput est, velaiuento

mysteriorum honoret ; et vestiuieuta sua non acin*

dei, ne in bxre»im et sciiismata transeat. Siiper om-

nem ammam qum mortua e$t^ non ingredietur; id

esi ad unine pecciituui , quod ad moriem pertinet,

iion accedet. Super patre $uo et matrenon inquinabitur ;

scilicetiie taut» iudulgeal pietate parentum ainurcm,

ui LHiiuiiium suum offeudat ei ireaiorein ; neque ita

iiilfiereatur propiuquis, ut erga Deuin videatur cui-

pabiiis. Quanii euiin episcopi, qiianti uionachi, dum

ctiram gerunl pareutuui, suas auiinas perdiuerunt.

i^e $uncli$ nonegredietur^ ul semper in opere et co-

giiaiiuiiesaiicia moretur. Uui euiiu ioquilur, quod

Patrol. XCill,

A otiosum et reprehenstone dignum e^t, de sanetN
egreditur, et pollult sanciincationem Dei : quia non
iiiceJit ut servus Christi. Viiittaiit el repudialam et
mereiricem non ducat uxorem^ $ed virginem^ id est,
nihil de veiere liomine, et pristiiia volunt.ite am-
pleotaiur , sed vitam oinui puritaie florentem possi"
deat. De genere $uo ducet uxorem : utiqiie si vitara
amplectaiur sauctorum, quoruin per fidcm proxinius
est. Inier h:ec praecipiiur iisdem, ut miuistrantes in
teinplo vinuin et siceram non bibant, nO ebrietate ei
crapula et curis hujus ?lts praegravenlur corda
eorum; uec partem habeant in terra niii solum
Deuin, ne duin de lerrenis cogitani, superna obli->
viscautur. Ab hoc qiiof|ue conyivio jubentur vicinos
et uier. eiiarios separail, et servis tantum ciborum
dari reliquias; etviciuus hxreiicus est, quiproximuni
se tilnlo Christlaiii nominis asserit. Mereenariut
Judaeum ostendit , qui fruetum observautiae Legis
carnaliter quxrit. Cum istis ergo s^cerdos Dei non

2 participal kvangelii pabulum, quod est ad refectio.»
nem animarnm, sed tantomniodo cum Christi servit
datnr,de hisque superferunturalt^iri, sacerdoii pectot
et brachium dextrum ; in pecioie legis inundas cogi«
taiioiies, doctrinaetiue noiitiam ; in bracbio dexiero
opera bona ad pugnain coiitra diabolum, ut armata
manu, quod corde conceperit, opOruin exemfilo
perflciat. Datur ei et de privato maxilla, ut eloquen*
tiam babeat. Datur ei de viciimis venier, cujus
iudicio discat luxuriaro extinguere, ei coiiiemnere
guLim.

CAPUT XIIL

De $acerdotibu$^ qm non o/ferant ^aerificium.

Inter haec etiam jubetur ipsis sacerdotibus iii nuUa
debilitate in$igne$ linl, ne c(bcu$, ne elaudue, wel
parvo aut grandi^ vel torto noio, ne fracto pede aul
moitit, nec gibbo$u$f ne lippu$f ne albufinem habene
in oeuto , ne jugem ecatiem , ne impetiginem in cor-
pore, ne pondero$u$ : quae omnia referuntur ad ani^

G mae vilium. Mores eniro animae , uon natura dam-*
Dilur. Maro caeciis sacerdos est, qui Scripturaro
tcienti» nou Intelligit, ei quo gressuro doctrinae vel
operis porrigat, per ignorantiam noscil. De talibut
seriptum est : Speculatoree eju$ eaci omne$, Glaudut
eti , qul quidem intelligil quod docere debet , ted
lanien praecepia qua: docet, non implet* Parvo au"
lem naso esi, qui ad tenendam meusurani discre*
tionis idoiieus non est. Graiuii et lorto naso est «
furibundus el minai, cum superbiae arrogauiia, vel
iinmoderata ditcretioiie. Fracto autein pede vel
manu est , qni viam Dei quam docct , pergere non
siudel. Gibbosus quoque sacerdos e>t , qui terreiiai
cupiditalis pondus deprimit, et tardius ad sufierna
iiitendit. Lippus vero est, cujus ingeiiium ad cogni-
tionem veritatis emicat ; sed boc carnaliter vivendo
obscurat. Albuginem quoque habet in oculo, qui ar<
roganlia sapieutiae seu justitiae caeeatur. Jugein vero
habet scabiem , cui carnis petulantia sine cessaiioiie

0 dominatiir. fmpetigtncm quoque babet iu corpore ,
qui avaritia vastatur in ineute : quae nisi in parvo
compescatur, niniiruin siue mensura dilat^itur. Pon-
derosus vero est, qui si turpitudinem noii exercet
operc, sed ab bac cogitaiione sine nioderamiue
gravatur iu mente. Talis nec sancia ingredi , nec
Moiuen antistitis poierit possidere : quia et lerreuit
gravatur desideriis, el exspers esl scieniiaQ viriiatis«

CAPUT XIY.

De abtutione Aaron et filiorum eju$.

Praeterea quid sit illud, quod Juxta praeceptom
Dei Moyses lavisse Aaron , et fllios ejus legitur : jam
tunc purgatiouem muiidi et rerum omniuni sancli-
taleui baptisroi sacramento siguihcabant. Non acci-
piunt vesies , nisi prius lolis sordibus ; nec ordiuan^
tur ad sacra, nisi in Chritto novi hoiuiues renascau-
tur. Quod autem Moyses laval, legis indicium est i
prx'ceptis enim Dei lavandi sumus , et cum parail

13

-^

505

BEDJ: VENERAniLIS OPERUM PARS II. SECT. 11.— DUDIA ET SPURIA.

396

ad indumentiim Christi lanicas pelliceas deposiieri- A tenebras exieriores? ibi esl fleius e( stridor dcR

inns, tunc induemur vesle linea, niliil in se niorits
habente ; sed toia candida , ul de baptismo surgen-
les cingainus lumbos in veriiate, et tola prislinorum
peccatorum turpitudo reletur. Unde el David ait :
Beati , inquit , quorum remissm sunl imquitates , et
quorum tecta sunl peecata (Psal. xxxi, i).

CAPUT XV.

De oblatione pro sacerdotis delicto.

Quid autem sibi velit lex imaginaria , quse jubet
vitulum pro peccalo sacerdotis ioimolari, et san-
guine ejus septies digito populum aspergi. Deinde
duos bircos offerri deberi : unum in quo sors Do-
inini venisisel occiilendum esse , et sanguine ejus ,
similiter ui de sanguine vituli digito sacerdolis po-
pu!um aspergendum. Alterum vero , in quo orania
peccala et maledictioncs totius populi imponendae
esseni , in locum desertum perducendum , ibiqne

tinm ; et in flagno Ignis , quod est gebenna , ibi
t^fits eorum non exstinguetur, et vermis eorum non
morietur,

CAPUT XVI.

Qu(e de pecoribus non offerantur in sacrifeio,

Diversiias viciimarum, et qus vel offerri debeant,
vel non ofTerri , in boc libro Leviiicorum dinuroeran-
tur, sed per coinparatioiiem pecorum conversaiio
hominum demonsiratur. Uomo qui obtuterit victimam
pacificorum Domino , vel vota solvens , vel sponte of^
fcrens tam de bobus qua^n de ovibus^ immaculatum
offernt : ul acceptabile sit , omnis macula non erit in
eo, Si cmum fueril, si fraetum , si cicatrieem habens^
si papulam aut scabiem , vei impetiginem , non offere'
tis ea Domino ; neque adolebitis ex eit super aUare
Domini. Bovem et ovem aure aut eauda amputalis 9o-
luntarie offerri potest : votum aulem ex his fieri non

diiiiittendum ; sed prius necesse est vituli sacrili- n potest, Omne animal quod vel coniritis vel tonsis vel

cium pandero , et tum etiain bircoruin causas iny-
steriaque earum narrare. Vitulus itaque bic , qui
pro peccaio sacerdotis et totius poptili emundatione
occidi julietur, (i^^uram Domini et Salvatoris nostri
in semetipso portabat , qiii non soium pro peccatis
sncerdoialis populi, veruni et pro omni hum<no
genere, cunctis nationibus Deo Patre permittente
est imiuohtus. Siciit Apostolus aii : Qui Filio suo
non pepereit, sed pro nobis omnibus tradidU eum
{Rom. viii, 52). Meriio et hoc loco de hujus viluli
saiiguine seplies populuni digito sacerdotis aspergi
jubelur, ut redemptio noslra et purilicatio in Cbristi
sangiiine laia per gratiam septcmplicis Spirilus de-
inonstretur. Duo autem hirci, duorum populorutn
figuram perspicua ratione demonstraverunt , propter
originalem peccati prxvaricationem , hircorum for-
inam gerentes, qiiorum est similitudo in Evangelio.
Ilxdi , id est , peccatores ad ^inistram fuiuri , sed

sectis , ablatisque testiculis est , non offeretis Domino^
et in terra veslra hoe omnino non facietis, De manu
atienigente non offeretis panes Deo vestro ; qnidquid
aliud dare voluerint , quia corrupta et maeutala sunt
omnia^ non suscipietis ea, Primo rejicitiir a sacrificlo
maculosum animal , vel varium , id est , in quibu»
est diversitas peccaiorum, et iiunc in libidine el
cuplditate, nunc in diversis crimiuibus commn-
tantur. Rejicilur quidem et caecum animal , id esl«
qui nec Deum videt , nec opera ejus facit. Fractiim
quoque , id est , viiiis carnalibus vexatum atque col-
lisnm. Rejicitur et cicatricem habens, qui non dignt
saiisfactioiie poenitentiae vulnera peccaioruin depio*
rai ; sed adhuc veleris morbi signum per desideria
vulunlatis interius gestat. Reprobaiur et lingua am-
putaium, quae Deum non confitetur, neque divinam
legem meditaiur. Rejicitur et papulam babenSt qui
pruritu llbidinis et ardore concupisceniiarum exae-

ex eisqui in Christo credidissent, el poenitentiam de- p siuat. Similiter ei scabiosum , qui peccatum carnia

• cordeegisseiit, hapti«niigratiam ^ perficit cogitatione operis. Jam vero impeiiginem

lictorum suorum tolo

conseculi. Hi in simililudinem hujus hirci , qui in
sorte Doinini venii, flguram accipiunt, ciijus sanguis
cuui sanguiiie vituli permisceri jubetur : ut consortes
passioiiis Christi effecti , participes gloriae ipsius
efiiciantur. Sed quid est bircum in sortem Domini
venire , nisi ul populiis credeiilium , cujus ille flgu-
ram habcbat, consors et cobseres Domini haberetur
iu regno. Sicut Apostolus ail : Hceredes quidem Dei
sumus, coha^edes autetp. Christi {Hom, viii , 17). Alius
vero iiircus, qui lii sortem Doinini non venit, simi-
liludinem lenet iiittdelium, qui niiiKjuam in Christo
credere volueruni. lli utique accipmnt malediciio-
nem totius populi , et onines iniquiiates humani ge-
neris, et projiciuntur in deserluin locum. Sed quid
esi, omnes iniquitites et malcdictiones accipere,
nisi quia omnia peccata quae ab Adain usque ad
Christum humanum genus admisit, illi soli sunt
percepturi qui nec credere in Ckristo, nec expiari

habens, haereticorum flgurat collectionem , quae fie-
quenter se in Ecclesiae corpus immergii , et impe-
tigo livorem facit. Porro aure amputau suni ^ qui
verbo Dci non obediunt , non faciendo quae jnssa
sunt. Qui vero caudam liabet amputatam, ille esi
qiii bonum quod incipit, perdeverantide flne noii
perflcit. Porro desectum , vel testiculis amputaium »
indicat eos, qui cum corpore viri sunt, turpiludinia
usu effemiuantur. His ergo criminibus involuti m
sacriflcio Domini reprobauiur, nec erficiuntur con-
sortes passionis Christi, nec coelestis par:icipes
sanctiflcationis.

CAPUT XVIL

De ccBteris cwremoniis,

Sed neque panes alienigenas offeruntur Domhto , id
est , superstiliosa doctnna bsereticorum , vel studla
superstitiosa saecularium litierarum, qoae extra 11-

Christl sanguine voluerunt ; et sic onusti et praegra- B dem suni, ei aliena putantur. Tales enim repiuiiao-
vati iuiquitatibus et malediclioiiibus totius humani tur bosiix a Domino , el rejicilur hujiisinodi sacri-
geueris , in desertum locum projicientury id esi , in ficium ab Ecclesia catholica.

QUiESTIONES SUPER NUMEROS.

GAPUT PRIMUM.

Catalogus mansionum.

DisciPiiLUS. — Prima nobis quaestio oritur, cur
bic liber Numeri nomen accepit ?

Magister. — Ideo bic hber unus ex quinque li-
hris Moysi, Numeri appellatus est^ eo quod egressae
nuiltitudiiiis Israeliticxex iEgypio m eodein perfeclo-

rum virorum computatio et numerus teneatur Inser-i
IU8 : in eo etiam profectiones eoruui, et mansiones a
flnibus iEgypti usque ad locum et tenipus, in quo JUoy-
sesderunctusest, numerantur. Inquo diesdedicaiioiiis
taberiiaculi , et oblationum modus, non sine mysUci
numeri sacrameuto raiioneque dinumcratus est. Ca-
talogus autem mansiouum flliorum Israel, quae a
prima usque ad ultiinam numerantur, siuiul quudra-

s*»?

QUiESTIONCS SUPEU NUMEROS.

m

giiita ei dus siint. Oe qiiibus Malthseus loquilur : Ab A
Abrahain usqiie ad David grnernlioncs quatuonle'
riiii , ei a transmigralione B:ibylonis iisque ad Chri-
fiuin, generaiiones qnatuordccim, id est, genera-
liones stmul quadnginta ct duae. Per has currit
Ilebrviis, qui de terra festinat iransire ad coeluin ,
«l >£${ypto saecuii dereliclo terram repromissionis
ingrediiur. Nec miruin si illo nunieii sacramenlo
perveniamus ad regnum coelorum , sitb quo Domi-
iMis et Salvalor a prinio patriarclia pervenit ad Vir-
ginem , qunsi ad Jordanem , quae pleno gurgile
fluens « Spiritus sancti gratia redunilavit.

Prima mansio csl R:imese8 urbs, quas in extremis
(inibus if!gypti erat, in qiia populns congregalus
exiit in deserto aliera die |)OSt Pusclia In conspectu
iCgypiioniro. Rameses inierpretari quidam commo-
lionem , vel lonitruum piitaverunl, utique quia cum
comnioii fuerimus ad Evangelicam tubain, excitatl
loniini curo gaudio eximus in roense prirno, quando
hyems pneteriil, quando vprni exordium esl , quan- g
do cuncta renovaniur : eximus qtiinta deciina die
roensis priini , in crastinum paschae pleiio inensis
luminc post esum agni iiiiinaculati ; et calceatos
pedes bahentes de Apostolo, et accinclos lurobos
de pudicitia, et baculos in manibus praeparalos.

CAPUT n.

Paicha sccundi mentis.

Sfcnnda inansio est in Socoth : in qua coqunnt
panes azymos, et primuro tendimt labernaculn.
Uiide el locus nomeo accepil. Socoth quippe inier-
prelattir labernacula seu tentorin. Cum ergo exieri-
iiius ex ^gyplo, id est, a sxciilo, primum laberna-
cula figimus, scientes nobis ad interiora pergendum,
el ad sanctnm lerram coelesie iier accelerandum.

Tenia mansio est Ethan, quac cst in cxtremo
solitudiuis, in qua piimum videtur Dominus prae-
redens populum in coluinna ignis. Elhan sonat
foriitudo sive professio. Praeparemus ergo nobis ^
fortitudinero , assumentes perfectum robur, ut inter ^
erroruro lenebras, et conrusioneni noclis scieniiai
Cbristi lumen appareal. Dies quoque nosler nubeni
habeat protegemem , ut his diicibus ad terrdm san-
clae reproroissionis pervenire valeamus.

Quarta mansio est Phi hahiroth, quae e>t conlra
Belsefon. Phi hahiroth interpretatur os nobiliuin.
Proinde assumpta fortitudine nobiliiemur in Domi-
nOj contemnenies ei Belsefon, qui interpretatur Do-
minus aquiloniSy ejusque superbiam declinemus. Ab
hac mansione profecti lilii Israel iransierniit per
medium roare in deserto, viderunt Pharaoiiem cuia
suo exercitu pereuntem , Mariain prx*cinentem in
tympanis.

Quinia roansio est Marah, ad quain venerunt filii
hrael transilo inare post triduum. Marah aulem in-
terpretatur amaritudo. Post praediciitionem enim
fcTangeltit et tabernacula transmigrantiiim, post as-
sunipiam fortiiudinem lidei, et post baptismum at(|ue
vicioriani, rursus venitur ad ainaritudinem, ut vo- Q
lupias atque luxuria vilae amarimdine termiiietur, el
per crucis lignum quasi per crucialum, ileruin sua-
viias compenseiur.

Seita in;insio est Elim, ubi erant duodeciro fontes
aquaruro, et septuaginta palroae : iu figura duodecim
aposiolorum et septuaginta discipulorum secuiidi or-
dints. De quoruro fontibus docttinae potum hauriinus,
et dalces fruaus victoriae carpimus. Unde et bene
Eliin vertitur in arieies fortes : ipsi euim suiit robu-
sti principes, gregis duces ovium, doctorei gentiuin.

Seplima mansio e^t ilerum ad mare Kubrum.
Quaeritiir hic, quomodo po:>t iransilum Rubri roaris
el fonM mare et Elim \t\ et Maiah ei fontes Elim],
rarsus ad mare Rubrum venerint : nisi forte in iti-
iiete pergentibus sinus quidam maris occurrit, juxta
quero castra metati 8unl< Aliiid est eniin transire
mare, aliud in proximo figerc tabernacula. Ex quibus
iiaoueiuur, etiam post Evangelicae doctrinac di^cipli*

nam, et eibos diilcissimos iriumpbonim ap^rlre no^
his interdum mare, et pra*ierita discrimina poni aiita
ocnios.

Octava mnnsio est in soliliidine Sin, qu) tenditur
nsque ad niontem Sinai. Intcriiretahir antem Sin
rubus, vel odium : quia posieaauam venerimus in
locum Ecclesiae, de qua nohis sit Dominiis locuturUSy
graiide odium mercamur inimici.

Nona mansio esl Daphca : quae dicitur pulsatio, jiixia
quod et Dominus ait : Pulsate, et aperietur vobis.
Scnsusqiie manifestus, quia postquam venerimus in
lociini EcciesiGe, incipimus sacramenta pulsare.

Deciina mansio esl in Alus, quod inierpreiaiur
fermeniuni, quod lollens mulier, commis<'uit farinae
satis trihus , donec ferinentiretur tolum : in hac
solitudine murmunit populus propter famem, acce^^
pitqiie vespere coturuicem , el mane alierius diel
manna; et nota, qnod in decima inansione manna
tribuitur, id est, post Decalogi perfectionem angelo*
rum pauem manducare.

Undeciina mansio esl in Raphidim, qiiie inierpre-*
tatur dissolutio fortiuin, vel remissio inanuum. In
hac siiienli populo fons de pelra lloreb in similitudi-
nein Christi aqua erupil. Ihi Jcsus in typo Salvatoris
coiilra Amalech milital, et in signo crucis daemouum
adversum nos tentamcnia surgenlia devincunliir. Ibi
venit Jelhro ad Moyseii, dans constlium seniorum
septuaginta, et in typum Ecclesiae ex gentihiis con-
gregandae legis imminutio £vangelio siiggerenie coiii-
pletur. Pulchre aulem dissolutio ac sanitas fortiuin
Raphidim diciiur, vel propter dissipafum Aroalccbi
vel proptcr s.inaium Isiael.

Duodeciina niansio est in soliliidine Sinai, ubi sta-
tiin vcniet in menie apostolicus numerus. Sinai
qnippe interprelatur nibus, ei sig >ificatur Cksclesla
in qu:i nobis aposloli prxdicant. In hac mansione
Moyses a-cendiiad Doiniuum, ibiqiie desceudit Dd-
iniuus iii miMitc Sinai, dans legein populo suo : ibl
fabricatur tabernaeulum^ ibi praecipiiur veriias ho-
stiaruiii, vasorutn diversitas, iiidumeuta pontificiSt
saccrdotuin ac Levitarum cu;remoiii;e : ibi numerus
populorum Levitarumqiie, et per singulas tribus po-
puli disiributio. Ohlatioiies quoque principum in hac
inansione descriptne sunl. Duae quoque argenteas
tuhae ad proinovenda castra ihidem fieri jubentur,
Ibique praucipilur immundis, qui primo meiise Pa-
BcUsi inttresse noii potuerunt, ut mense secundo coii*
veniani. Sed quid sibi velil quod hi qui luirgius habi-
tant, vel iinniundi in anima fueranti in secundt»
roense Pasrha jiissi sunt facere. Quod nimirum in
typuni intelligitur popiili geniium, qui cum omnibus
dx^moidbus foruicali, iniinu*idi videbantur in anima :
salubri vero confessione mundati, ad secuiidatu iia-
tivitatem quasi ad secundum mensem trausire prm*
cipiuntur.

CAPUT IIL

De Naiarait^

iubetur quoque in hac roansione Nazaraeis, ut vi-
num et siceram et omne qiiod de uvis est, non bi-
batit, nec comedant : nec de uva quidem passa, sed
nec acetum quidem ex vino. Sed iii Proverbiis prae-
cipitur : Potenies qui iracundi iunl^vinum non biiant^
ne cum Merintf obiimcantur sapientiig, Quid ergo
Mazarinoruui noinine, nisi abstiiient'Um coniineii-
tiuinque vita signatur ? ilic in viiio luxuria prohibc-
tur, in sieera oinnis voluptas lerrena. Sicera enim
ex diverso conficitur genere , sieut voluptas ex di-
versa vitioruni oriiur pas^ione. Illi euiin vinum noii
bibuul, et siceram bibunt, qui ad decipicndos hoini-
nes umbras quasdam et imagiiies siuiulaiit habere
virtutum. Uva p.issa iili vescuntur, qui propter bu-
nianos oculos abstinentiae paliore iuUciuntur, utglo-
riam capiani ab hominihus. Acetum auteui bibunt»
qui post vilae sanctiiatein in vetustatem praeteritoruui
viiioruin labuniur, et corruplione veleris nequitia:
deleciantur. Pra^cipii iiaque Deus, ut ^ qui saucii*

59D

BE^M VENERABIMS OPP. PAnS II. SECT. II. ^ DDBIA ET SPUHIA.

400

Utis induerunl lilnlum, cunctis liis careant vitiis ;
Dullainque liujusmodi perturbaiionem appetant, qui
a taiita mente reveriuntiir.

CAPUT lY

De leprotii » fluxit et immundit,

In hac manslone projiciuntur de casiris lepnisi,
fluxi et iuimundi. Leprosi hirrelici. fluxi cogitatione,
immundi opere, ul t^inqiiHm contacti et morbidi a
CAiitris Ecriesiae sepArenlur, ne conlagione moruiii
iiiiorum vitam poiluant innocenium.

CAPUT V.

jElat bellatorum.

Ibi ab anno vicesimo annumerantur populi, qui ad
pr»!ium eliguntur. Sed cur ab aunii vicesimo , nisi
qiiia ab bac xtale conlra unumquemqiie vitiorum
bclla nascuntur. Ideoqiie ad pugnam eliguniur, ut
liabeant coutra libidines conflictum, nc luxuria bupc-
rcDiur.

CAPUT VI.

LevU<B et cuttodet vatorum,

Ibi eiiam ab anno vicesimo et quinto Levit^e la-
bemaculo servire mandantur, et a quinquagenario
custodes vasorum fiunt. Quid eniin per annum quiii-
tum ac vicesimuin, in quo flos juveniutis ob<iritur,
nisi ipsa cuutra uiiumquemque vitiorum bella si-
gnantur. Et quid per quinquagenarium , tn quo et
jitbilaei reqiiiescurit in scieriium, ntsi inlernaqnies,
edomiio bello roenlis, exprimitur. Quid veru per
vasa tabernaculi, nisi (ideliuin aniniae (igurantur.
Levltae ergo aiiuo vicesiuio et ouinto tabernaculo
serviunt, et quinquagenario custodes vasorum fluiil :
ut videlicet qui adbuc iinpuguanllum vitiorum cena-
mlna per consensum deleciaiionis lolerant, alioriiin
curam suscipere non prsesuiiiant. Cum vero tentatio-
nani bella subegerint, cuiii apud se jam de iiitima
tranquillitate sccuri sunl , nniiiiaruni cuslodiam sor-
tiantur. Sed quis lia*c praplia perfecte subigat, cum
laulusdicat iVideflaliam legem inmembrit^ repugnan-
lem legi mentit meas, el captivum nte ducentem in lege
peccati, Sed aliud e&t bella fortiter perpeii, aliud
bellis eiieiviter expugiiari. In istis excitatur virtiis,
ne exiolli debeant : iii illis omnimodo exstinguilur,
ne subsistant. Prxcipit dehinc ibi lex leviias orones
pilos cariiis radere : quia in bis qui obsequiis divinis
assuniuntur, debent anie Uei ocutos a cunciis carnis
cogitatioiiibus mundi apparere, ne illicita cogitatione
mens proferat, et pulcliram aiiima speciem quasi
pilia rructilicantibus deformem reddat.

GAPUT Vll.

Dum tubte,

Post liaec jubentur fieri duse tubae, quarum clan-
gore populi moventur ad pra*lium. Sic eniin scriptuui
esi de bis ad Moysen : Fac tibi duat tubat argenLat
ducliles. Et paiilo posl : Cum concitut ctangor incrc'
puerit , movebuntur cattra. Per duas enim tubas
exerciius ducitur, quia per duo testamenta sive
per duo pra*cepta charitatis ad procinctum fidei po-
pulusevocatur. Qiix idcirco argente» fieri praeciplun-
tur, ut praedicatorum verba eloquii nitore refulgeant,
et aoditorufD mentein nulla sui obscuritate confun-
dant. Idcirco autem ductiles, quia necesse est ut bi
qui vitain venturam prjedicant, per tribulatioDum
praesentium tonsiones crescani. Bene autein diciiur,
Cum concitut elungor increpuerit^ movebuntur catira :
quia niiutrum cum subtiiior ac minutior praadicatiO'
nis sernio tractatur, audiioruin mentes conira teiita-
lionum cerlamina ardeniius excitantur.Jaui ab hiiic
promovcDt filii Israel de moute Sina, et transeuut
III sepulcris concupisceniix.

CAPUT VIII.

Sepulcra concupitcentias.

Tertia decima niansio est in sei*ulcris concupiscen-
ti«, ubl populus fastidiens Cttlcatem paneiBi cariies

A ^gyptias desideravit, multosque subitum voravit
incendium, ex quibus edocemur, ut qui conversaiio*
nein relini|uiniu8 saeculi et i£gyptias oPas, id est,
carnaliuin desideriorum fervores contempsimus, non
del>ere murmurare contra ccelestem panem, oec
viruleniias ^gyptiorum desiderare, quae sunt roa*
gnarura caniiuin, sed simplicem maniia cibum, id
est« puram ccelesiemque viiam ferre : alioquiii si
post percepta angelica manna, qu» cst coetestis vita,
sive doclrina, rursus carnes i£gyplias , qiiae sunt
carnates hujus saeculi voltiptaies, et coucupiscentias
pristinorum moruin volueriiuus appelcre, vorabimur
nausea, et statiin Domini igiie torquebimur, desl-
deriumque nostrum vertetur in lumulos, iit simus
seputcra dealbata, quae foris parent hominibus sp^
ciosa, inius autem plena sunt ossibiis mortuorum, et
oinnispurcitia.

CAPurix.

B

Septuaginta viri eleeti.

In bac mansione detcendit Spirilui tuper teptua--
yinia virot electot, et tunc Dominut detcendit in ni.be^
et retraxit de tpiritu, qui erat tuper Mogun^ et hmpo*
iuittuperteptuaginta virot. Descendente enim in nuba
carnis Chrisio, dilTusa est per fidero Spiritus sancti
gratia super populos, et septuaginta geiitiiim linguis
electos, venitque super omnes donum illud viriutia
coelestis, quod quoDdam fuerat in Moyse et propbetls.

CAPUT X.

Marice obtrectatio.

Quarta decima maiisio est in soliiudine Haseroth :
In bac Aaron sacerdos locum incidens ofleDsioiiis,
cuin sorore sua Maria, fratri uterque obtrectanl,
qiiod alienigcnam accepisset uxorecn : unde illiro
Muria contagio leprae effloruit, quo loco evidens fuii
figura mysterii, ()uod sacerdotalis illa plebs patrum
Christo balvalori adversiis Ecclesiain congregatam
ex gentibus derogarel. Ideoque leprae sorde perlun-
G diiur, iiec rcdit ad Dei laberuaculum, donec siatum
plenitudinis gentium tempus adimpleiur. Tunc enim
eadem ptebs pristinain poierit recipere sanitatem,
duin eis sepiiforniis spiriialis agnitio ad veoiam
fuerit sufl^ragata.

Quinta deciina roansio esi in Ritbma, quae trans-
feriur soiiiius, sive jiiniperus. Fcruiit autein lignum
boc ignem multo teinnore conservare, ita ut si prunae
ejus cinere fuerint adopertae, usque ad annum per*
veuiant. Ex quibus discimus post sepulcra codcu«
piscentiae, sive anlra transire, nos ad liguum tem-
pore mulio calens, ut simus ferventes spiritu , et
claro sonitu, atque in alium exaltata voce Evaiige-
liiim Doniini pra;diceinus. Ab hac mansione usque
ad tricesimam secundam bae contineotur histoiiae,
quae quia Don sunt per man<(iones singulas diitributaSy
a nobis quoque in commune dicentur.

CAPUT XI.

0 De duodecim exploratoribtu.

DuoJecim exploratores mittuntur ad terram sao-
ctam : botrus refertur iu ligno, et Christi breviter
passio demoiistratur. Murmurat populus iudaeoruin,
gigantum impetum reformidans pugtiat cuntra Ama-
lech el Chananaeum Doletile Deo, et victus inteili^ic
qu.u debeat in terra sancta exercere sacrificia.
Dathan et Abiron filii Cliore coiisurgunt contra
Moysen et Auron, et terrae voragine glutiuntur. Inter
mortuos et viventes pontifex medius tburibulo ar-
inaius ingreditur, et currens ira Dei sacerdotis voce
prohibetur. Virga Aaroii florem profen et loliuin,
et in «ternaai menioriam virens siccttas consecratur.
Vitula riifa concreniatur inholocausto, et ciueris ejus
peculiaris aspersio est, quorum quideni flguras ^e-
viter adnotantes, ex duodecim exploratoribus inci-
pieiiius. Exploratores missi ad exploraiidam terram
uberein, qui lerruerunt populum ne crederent posse
accipere terram a Dooiiao repromissam, Scribaruui

401

QUi£STIONES SUPCU NUMEROS.

m

ei PiiarisTorufn practulerunt indiciiim. Sicut enim \
\V>\ per Moysen missi siint, nt soli feciinditafem sol*
jiciia consiileratione traciarent : iia ei isti per Legem
ei Proplietas jussi sunt, ut Scripturaruin pervesti-
gniione Dominicum sperularentur advenium. In
ifuo erat terra, id est, caro sancla, in qua regnuni
Dei et ubertatem fnicluum spirilalium, et vitam
n^ternam conseqiii possent. Sed sicut illi despera-
linne terruerunt populum, ne de Dei promissione
ronfiderent : iia et isti Scril)« et Pharisxi suaseruut
populo Judaeorum, ne crederent Cliristum, ad i£gy-
ptum sa*cuU liujus redire cupientes. Repudianies
roanna fidei, quxrentes ollas peccatoruro nigras, et
cepas putidas blasphemorum, et pepones vitiorum
ae libidinum comiptione morcentes. llle autem
botrus uvx , quein in ligno de lerra repromissionis
duo advexere vectores : lolrus pendens e ligno,
utique Cbristus , ex ligno criicis promissus geniibus,
de terra ^enitricis Mariae secuiiduin cariiem lerreuje
stirpis, visceribus effiisus. Duo bajuli qui sub onere q
botri itlius Incedebant, populus est iiterque, ciijus
prior est Judaicus caecus et aversus, ignaru^ penden-
tis gratiae, et pre^sus ouere suspeiisi, cui subjicietur
judicanti. De quibus dicitur: Obscurentur ocuii eo-
riciii, n€ videant: et dor$um eorum umper imurva.
Qui vrro posterior veniebat, populi gentium gcrebat
figiiram, qui credeus el Cliristum ante oculos habens,
semper eum portans videt, ei quasi servus doniinum
et discipnlus magislrum sequiiur, sicut ipse Doini*
niis in Evangelio ait : Si qui$ vult po$t me venire,
toUat crucem tuam^ et $equatur me (Lue. ix, !25). Ilic
esi boiruit, qul effusiis est in salulem nostram, et
vinuro f^anguinis sui, crucis contritione perruJit,
ati|ue exprcssum p»sslonis suos calicem Ecclesiae
propinavii. Ilic esi liotrus, queui malogranato socia
muneris gratia secula est, nostra scilicet Ecclesia
maier, babens intra se pergranorum numerum mul-
titudinem populoruniy pcr ruborem sanguinis Cbri&ti
8i|^aculo coruscantem : habeiitein etiam iniun di- p
siinctaro gratiam sicut Apnslolus ait : OiVtfa ckari' ^
$mata et dona Spiritu$ $ancti qratia* di$tributa^ qnibus
omuibut indignos se increiiult jiidicanies, terram
carnis (^bristi fliientem lacet met accipere non me-
rueruni, qiiam per fidem servi ejus, id est, Cbrisiiani
populi coiisecuti aunt; de cujus doctrina quoiidie
dicit Ecclesia : Quam dulcia [aucibu$ mei$ elo*
qwa tua, $uper mel $t favum orimeo {P$al, cxviii).
Ficum autera , quem cum boiro de terra repromis-
aionis attolerunt imagineni legis attulisse evangelicis
edocemnr exemplis. Sicut et bolrum constat (iguram
Salvatoris ostendere, quemadniodum in Canticis
canticonim Ecclesia de Chrisio dicil : Frater meu$
ut yotru$ Cypri {Cant. i), quia nec Cbristus sine
l^e, nec lex sine Cbristo esse poterit.

CAPUT XIL

De homhie ligna colligente,

Post h»c quidam homo die Sabbato ligna colll-
gens, necatur a popnlo. Quid auiem insinuat, quod
lam alrociter jussu Dci ruerit ideni ab oinni iruci«
datus populo? Qund facile ab infldelibus proponitur.
Intelligant ergo quia haec omnia iu typo acciderunt
lllis. Scripta sunt autem ad correpiionem nosiram.
ille autem pristinus carnalisqiie homo, qui diem
Sabbatum violare ausus est, duni ligna colligcref,
propter quod et panitus, formaiii Kigiiilicabat ejus
qui hodie in Cbristo signatus inveiiitur a^ere carnale
opns, id est, contrahere ligna, fenum, stipulam, ad
etcaro ignis aeterni conveuientem (/ Cor. iii), quas
dnro colligit in suam peniiciem, si fuerit deprehen-
•iw, pellllur ab omnibus, et statim occidhur, dum
Jodicalur a splrilalibus. Sic ergo omnia quxcunqiie
lllis Judttis per legeui acciderunt, formaliter iiitelli-
geiidatunt.

CAPUT XIIL

De Core, Dathan et Abiron.

Sequitur jam exci lium Core, Dalhan et Abiron,
qiii sibi, contra Moysen et Aaroo sacerdotein, sacri-
(icandi licenliam judicantes, poenas pro suis conati-
bus expenderunt. Per quos iraque significantur hi,
qui baereses etschismala facere conaniur, et inultos
secum trahendo decipiunt, coniemnentes sacerdotes
Chrisii, et se a clero ejus plebis societate segrcgau-
tes, conslituere audeni Ecclesias, et aliud altarc, pre-
ceini|iie alteram illicitis vocibns faciunt, dominic»
hosiiae veritatem per falsa sacrilicia profartantes, hi
qui contra Dei ordinationeni niluulur, ob temeritalis
audaciam, terrx compaginibiis rupiis, viventes pro^
fundo hiatu inergiininr. Nec tautntn hi qui dnc(\>4
errorum sunt, sed et ilti qui consemicndo parti-
cipes eorumdem efTecti suut, in Iguemjsierni |iulixii
prxparaia ultime perihunt.

CAPUT XIV.

Aaron cum thuribulo.

Deinde Aaron sanctns a rnina mortis pnpnln^ti
trahere cuppit, thuribuliim accipiens ciicurrit ob-
viam qnassationi, slansque in medio superstituin ac
peremptorum leihalem tilagam objeclo sui quasi
qnidam munii exclu>it. Iste ^accrdo^ Dominus Je-
sus Christus est, principinm. Sacerdos isle, ruinain
inortis in inumlo conspicieus, occurrit a sumtno
coelo, vcnitque obviam qiiasi giga^ nd currendam
viam {Pial. xviii); stetitque inler vivos et inorluojs,
quia iiatus est et mortuus. Sici|ue ihtirihnlum pas-
sionis 8u;e accipiens, et in odorem suavitalis prae-
tcndens, snspendit iguis aeterni pernicieo), et inimi-
cani pertulit morlein.

CAPUT XV.

Yirga florens.

Virga autem Aaron, qu» post siccitatem flornit,
caro insinuatur Christi, quae postquam de radice
Jesse succisa est, vivacius mortificata reviviscit. Ita*
que virga post ariditalem virescens, Christus est,
post moriem resurgens. Ipsani euim virgam, Ipsum
Oorem intelligimus, ut in virga regnantis poteutia ,
et in flore ejus pulchritudo monstretur. Unde et lu
Capticis canticorum idem dicil : Ego $um flo$ campi,
et Itlium eonoallium. Alii virgam hanc, quas sinc hu-
inore florero protulit, Mariaro virginem potant, qu:u
sine coitu edidit Verbum Dei. De qua scriptum est :
Exiet virga de radice Jeue^ et flo$ de radice eju$ as^
cendet, scilicet Christus, qui , futuras typuro praefe-
rens passionis, candido fldei lumine et passionis
san^uine purpura, flos Tirginuro, corona roartyruro,
gratia continentium est. •

CAPUl XVI.

Vitula rufa.

Kestat inlerea vitula rufa, in bolocansto concre-
^ mata, cujus cinis eipiatio populi erat. Sic eniro di-
*^ citur de illa ad Moysen et Aaron : Prmcipe filiis
hruel ut adducant ad te vaccam rufam astatis inlegrte^
in qua nulln $it mafti/a, nec portaverit jugumy trade-
tisque eam Eleazfiro sacerdoii ; quce educla extra castra
immolabitur in conspectu onmium, et intinget digitum
Eteaxar in sanguine eju$, et asperget contra fores ta -
bernaculi septies ; combureique eam cunctis videntibu* ;
tam prllem et caraes eju$ quam sanguinem et fimum
flammoB tradeiis. Lignum quoque cedrinum et nguO'
pum coccumque bit tinctum sacerdos mittit in flam-
mam^ quas vaccam vorat ; et tunc demum lotis ve$tibu$
et corpore ingredieiur in caktra, commaculatu$que erit
u$que ad vesperam. Sed et ille qui combus^erit, iavabit
vtstimenla sua, et corpus^ et immundus arit u$que ad
ve$perum, eoUiget autem vir mundu$ cinere$ vaeem, et
efundet eo$ extra castra in loco pairisifmo, ut sitic
multitudini fliiorum hrael in cuetodiam^ et in aquam
aspersionis^ quia pro peecato vacea combnsta e$t. Ma-
bebunt hoc filii hraet, et advenm sanetum jure per^

40"^

BEDifi VENEnABlLlS OPP. PARS II. StilCT. II. — DUBIA ET SPIRIA.

M

pehio^ el qui lett>;er'U moriuum^ el propter hoc septem A frenis ad Ecclesiam refrahanlur, et ad fores qna«
diebus fverH imhundus. Aspergetur ex hac aqua die ante reliqtiernnt riirsiis festinenl inirare.

tfrtio ct die septimo munfiubitw\ Si die leriio apersus
pon fuerit, vel septimo^ nou poterit emundari, Vitula
rufa ca>o ei^t Salvatoris, ro^eri sanguine passionis,
aetatis intrgrap, qnia per^^ecla aplate passionem 8w.<ce-
pii. Uuod auicm non esl imposilutn super illam j;i-
i:tiin, lioc o>tcndit qiiod caru Clirisii non e4 sub-
jugata dclicto, iieqiie victa al) ullo peccato. Quod
puiem npprelicnsani ejecerunt filii Israel exira ca-
htra, aslante Eleazaro sacerdole, popuium Judaeo-
riim significat, et consensum sacerdoteui in ncceni
Domini quem ejectum exira Jerusalem crucinxeruiit.
Sicut ergo qui orferunt vitulain immundi suiii, sic
ei qui apprelienderunt Doiniuum peccalores lia-
l>en'ur, el sicut is qui colligit cinereiti aspcrsionis,
|iii|:idu8 isst, sic et omnes ntuiidi suui, qul passio*
ncni Christi prxdicaverunl gentibus el in t«)to orbe
t rmrum dociriiiam ejus aspcrserunl, populosquc
Domino collcgerunl. Ligniim autem et Iiys80|iuin »
rrucem putantus, et iiaptismum. Per hyssopi enim ^
f Sijculiim aspergebaiiiiir agni sanguine, qut iiiun«
dnri solebant, typice riguranies lavucruui bapiisma-
tis et allutiniicui scterni fontis. Per coccum autem
bis tincluro Gguiain sacri sanguinis siguiiicari, quo
peccatores abluuntur; bis timtum auteiii, quia per
eum et corpore et corde iiiundarour. Ilxc eiiim tria
^d pur^^atioiiem peccniorum sunl iradiia : primo per
cedruin, lides ligui crucis; secundo, per hyssopuin,
inartyriuin ; terlio, pcr cf>ccuin sanguiuis dominici
sacrameiitum. Sicut aulem illuc die tertia purgari
jubentur, iia et omnis anima purgatur ab omnibus
delictorum sordibus, qiixcunque crcdil Christum
Doininum die lerlia a nioriuis resuseitatuui. Ilujus-
modi eiiain homo niundus erit in die seiiiinia, id
est, iii regno ^anctorum adveniente Doroino, et bea-
tiis ac IsMus pariem coBlestis illius regni potietur.
Qui autem noii fiierit aspersus, Id est, hujus gralius
iide miiuitus, pei ibit anima illa de regiio ^aiicti san-

Vicesima mansio est in monte Sepiier, qiii inter*
preiatur pulchriiudo^ Id est, Christus ; et vide quid
prosint frena : a vitiis iios retrahunl, iiitroducuntad
virlutum rhoros, et in Cliristo monte pulcherrimo
hahitare f^iclunt. De quo scriptum est : Yeuite at-
cendamus ad montem Domini {Isai, ii).

Vicesima prima mansio est in Arada, quae vertitur
!n miraculum; et vide quam pulchre e»t oido viriU'
luui : post Trenos in Ecclesia intromitluntur. Post
h'.ibitationem ad Cbristi monlem ascendimtts, in qao
positi miramur in eo quod nec oculus vidil^ nec auris
audivit^ nec in cor hominis ascendit (I Cor, ii).

Vigesima secunda mansio -est iii Maceloth, quae in
coitu vertitur, id est, Ecclesia ; in hac eiiiin cousislil
multitudo credentium , juxta quod scriptum est :
Ecce quam bonum, el qttam jucundum ht^bitare fratres
in wmm (Psal, cxtiu),

Vi«;esima tertia maiisio est ia Tliahath, qu» iu-
terpretatur pavor^ qiiia dum quisque venit ad* Ec-
clesiam, atque a>cendit in montem pulcherrimum
Christum, et stupore et miraculo Christi ma^nitudi-
nem conntetur, adjunxat deiiide limorem, qui custos
esi beatitudinis, ut altum non sapiat, quia Deus su-
perbii resistit, humilibus autem dal gratiam {Jac.

IV).

Vigesiina quarta mansio est in Thare» qnam non-
nulli vertunt in malttiam^ sive pasturam. Quod liene
ad itnepositos Ecelesiarum, vet ad custodiam animx
rerertiir, ut sollicitus sit quiaque qui habet pavo-
rcm, ne eo diabolus in caulas ovium, id est, in Ec-
clcsiis per diversa vitiorum foramina introire iii-
tatur.

Vi^esima quiuta mansio est in Methca, qu» verti-
tur iu dulcedinem. Ascendisti iii cxcelsiim Patris,
admiratus es virtutum choros, tiraui^li ruinain, ab-
jecisti iiisidiitiores. Dulcis te protinus frucius laboris
iiisequitur, ut merito dicas : Quam dulcia faucibus

Clorum, et de po)M:lo lideliuro. Ex sanguine autem ti iii^'^ eioquia tua super mel et (avum ori meo {Psat.

Iiujus vilulx ideo sepiies tabeinaculum jubet as
pergi, quia septem sunt Spiritus saiicli charismata,
qu% per Cbristi sanguinem super EoeiesiaQ populos
dhiiribuuntur, per quani ab omni delicto purganiur,
sicut At ostolus aii : Jam ubluii es:is in sanyuine
Chris!i^ et passione ejus. Quod vero vitula cuin pelle ct
osbibMS suis combuiiiur, et aguus ille paschaiis pari
modo qoncreinatur, ne ossa ejus con!ringantur, hoc
osiendit quod Doinini Jesu Cbristi corpoiis in p.is-
bioue non essciit confringenda crura, sicut e\ange-
htta tesiaiur. Moraiiter auiem vacca rufa, cujus
cipis expiatio populi est, non atiter immolari ei ol-
ferri ad aluie Domini poterit, nisi qui terrena opera
fioii fecerit jugumque delicti iion traxerit, nec vin-
pulis peccatorum tuerii alligatus. Jain dehinc post
exploratures el botrum, post excidiutu superborum
et s:tcerdotale ihuribulum, postque virgain florentem
et vitnl;£ curobusUe aspersionem, levertamur ad
luansioiies.

Sexia deciina mansio in liamoih qiiod Latiiic
flititur muU Punici diuistJ, qua: signilicat Eccle-
biam, quasi inulla graua uno coriice coiiiegit, dum
oiDiiem turbani crcdentium in fldei uuitaie con-
cludii .

Decima sepiiiiia mansto in Lebna, quae Latine
Maasfertur in iu^erem : legimus quod ^yptius lo*
pultis laleres facieiis ingerouit. Ex quibus discimus
in itincre islius vitas de alio in aliuin traiisitum nuiic
|io8 crescere, nuuc decresceie, ei posi ordinem ec-
clcsiasticum sxpe ad lattrem, id est, carnalia opera,
traiismigrare.

Decima octava est in Ressa, quae in frenos vertitur.
3) eoim posi profectnm rurfruui ad lutuleiita opera
fletcendimus, infrenandi sumiis, el cursu vagi atque
pra:ci|)ites Scripturarum retinaculis dirigendi.

Deciina uona iti.in8io est in Ceelaiha, qua: iiitcr-
pirtatur Li^clcsiai sciiicct, ut vagi currcn'«uiit gtcssu»

CXVIIl).

Vigesiina sexta mnnsio est In llesmona, quje La-
tine festinationem soiiat, scilicet, ut posiquam dulces
frueius laboris sumpserimus, iiisi simus quiete con-
lenti et otio, sed rursuin ad altiora properantes,
obliviscamur praeteritorum, et iu fuiura nos exten-
dumus {Phiiipp. iii).

Vigesima scptima manshi est iu Moseroth, quod
interpretatur vincuiUf sive, diiciptina, scilicet ut fe-
stino grado pergamus ad m»gistros, eorumquc te-
ramiis limina etpra'ccpta, ?irlutein ac mysteria Scri-
pturarum vinciila puteaius esse xierua. Hxc sunt
Chiisti vincula, de quibus iti Eccle»ia »eu iu Isaia
legiiur : Viii iubtimes ad te transibunt, et tui erum
servi ; post te ambutabunt cotligaii vincutis. {Isai,
XLv). Et alia diaboli viucula, quibus rupiis, vicit
hostes Samsun. De i|ualibus Propheta dicit : />i-
rupisli vincuia mea, tibi suirtficubo hostinm laudU
D (Psal. cxv).

Vgesima octava mansio est in Benejaacan, qujp.
per interpretationem trausferiur in filiot uecessUatis,
seu stridoris. Qui sunt isti lilti necessitaiis? Ipsc
psalinus nos ducet : Afferte Domino^ fiiii Dei^ a/ferte
Domino filiijs arielum (Pia/. xxviii); qiis esi tanta
iiecessitas, qu» nolfulibus iroponatur. Cum divini^i
Scripturis lueris eruditus, et leges earum ac tesci-
moiiia, quae vincula veritaiis suiit, scieris, conlendes
cuni atlversaiiis, ligabis eos, et viiictos duces in
f aptivilaiem, el de hostibus qiiondain atque capiivis
l.beros Dei erOcies, ul repente dicas cuiii Sioii : Ego
steriiis, ei non pariens, transmigrata et captivpta^ el
tstoi quis enutiivit ? Ego destituta^ et sota, Et isii ulfi
irant (Isai. xux)? I^orro quud iiiterpretatum est /S-
iios stridorisy ad ittuin sensuni lelert, qnod, timore
bupp icii 01 ejtis loci, ubi est /letus, et stridor dtn^
tium {Matlh.xm)^ descientcs diaboli vincnia»
V-hribtu Dumiuo creJcniiuni itirbs colla submitunt.

405

QUi£ST10NeS SUPEK NUMEROS.

m

Vigesima nona mansio est in monte Gadgad;
Gadgad interprelaiur nunliut, sive accinclio, vcl
certe conciiio, N^n enim aliler possimiiis magistri
discipulorum atque credenlium eos facere niios ne-
cessitatis . nisi prxceplores eorum interfecerimus
crudelissimos; in occii^ione eonnn nou parcat ma-
nus Dostra, armum aut extremum auriculx de ore
ieonit extrahere a viro, De nuntio et accinclione l)re-
Titer haeo dici potesl, quod (llii necessilatis grandes
ad virtuiis stlmulos suggeramus, cum eis nunliave-
rimus prxmia fuiurorum, et accinctos in rebellando
docuerimus; bnrum trium quiJquid raagisler fecerit,
in monte consisiit.

Trigesima mansio in Jetebailia, quod interpretaiur
bpniia$t qu9& est Chrislus.

Trigesima prima maiisio in llebronn, quac inter-
pretaiur rraniiVtii, id esl, mundus, de quo Aposlnlus
:iit : Praterit figura hujus mundi (/ Cor. vii). Iluc
venientes sancti Dei cupinnt ad ineliora transire.
De quibus Psalinisla canit : Et nen dixerunt qui
prceieribant : Denediciio Domini super vo$ ( P$aL

CXXVlll).

Trigesiroa secunda mansio est in Asiongaber, qnae
transfertur in ligne viri, Possunl b:i'C ligna viri sal-
luum et omiiium arboruni gencra inuliiiudinein gen-
lium figurare. Hucusque solitudo Pharan, decem et
ocio coniinet mansittnes, quae scriptx in catalogo in
superiori itinerecomponuulur.

Trigesima teriia mansio est in deserto Sin. H(bc
est Cade$ (Sum, iJixm), Sin autem $ancta iiitcr-
pretatur per aniiphrasim , sicut lucus cum mi-
iiime luceai, vel bellum, quod lamen sit hor-
ridum.

CAPUT XVII.

ttarim mor$.

In hac mansione moritur Maria, et sepelitur. Vi-
detur in llaria prophetia mortua, in Moysen et Aa-
ron legis el «acerdotii Judseorum finis impnsitus,
quod nec ipsi ad lerram repromissionis transceiidere
valeant, nec credentem populuin de solitudine hujus
mundi educere, nisi solus Jesus Deus, id est, Salva-
tor verus Fiiius Dei.

CAPUT XYIII.

Moy$i titubatio ad petram,

In hac propter aquas conlradiclionis Moyses of-
fendit Dominum, et prohibetur iransire Jordanein ;
lurbatua enim rourmure populi, dubitanter petram
virga percussit, quasi illud noti posslt Deus facere,
ut aqua de petra proflueret, quod ante jam fecerat.
Quid ergo hic fides Moysi insinuat, quod aquam de
petra ejicieudam litubaverit? Ilanc propheliani fuisse
de Chrislo recte iutclligiiitus. Dum enim Moyses in
Scripturis sanctis aliain atque aliani pro re aliqua
signiflcanda personain gerai, nunc tamen populi
JudaEfOrum sub lege posiii personain gercbat, euinque
inler propheiicain pronnntiationem figiirabat. Nam
sicut Moyses, pctram virga percutiens, de Dei vir-
tote dubiiavit; ila ille populus qui sub loge per
Moysen data tenebaiur, Clirisiuin ligno crucis afii-
geiis, eum virtutem Dei esse non credidil ; sed sicut
|)ercussa petra manavitaquam sitieniibus, sic plaga
dominicae passioiils effecta est viia credeniibus. Ila-
bemus enim de bac re praeclarissiinnm et fidelissi-
mam vocem aposiolicam, cum iude loquereiur di-
cens : Petra autem erat Chri$tu$ (/ Cor, x). Ilanc ergo
camaleni de Cbrisii divinitaie Del vencraiionein in
iptius Cbristi ahitudine, Dl'U8 mori jubet, cum mor*
lero carnis Moysi niorte imperat tieri. Sicut enim
pelra Chrislus, ila et mons Christus. Petra bumilis
fonitudo, mons emineiis magniludo, quia sicut
Apostolus ait : Petra erat Chri$tu$, ila ipj>e Deiis :
NoH pete$t civita$ abscondi $uper montem con$tituia
{Matth, v), se scibcet inonlem, fidcles autem suos
in sui nominis gloria fiindato^* asserens civitatcni.
Prudentia eniiu carnis vivit, cura tan!|uam petra

A percnssa Chrisli bumiliias in oruce contemi.iiur.
Chri$tu$ enim crucifixu$ Judais $candalum , gentibns
autem $tultitia e$t. Et prudentia carnis moritur, cum
tanqiiam montis eraincitia Christus excelsiis agno-
scitur. Ipsis cnim vocaiis Judaeis et Grxcis Gliristus
Dei virtus, et Dei sapientia est (/ Cor, i),

Trigesima quarta mansio est in inoiiie llor. In
extremis finibus F.dom in <(U0 aseendit Aaroii juxia
praeceptum Domini, el morluus est anno qundr^ge-
sinio egressionis ex i£gypio, eo scilicet anno quo
novus populus repromissionis terrain inlraturus orat;
el qiianquam in monte sacerd«)liuin Rleazaro fiiiu
dereliquerit, lexque eos qui eam iinplev<Tint pcr-
dncat ad summum, tamen ipsa subiimilas non est
trans fluenta Jordanis, sed in exlremis tenenoruiu
operum finibiH. Et plangit eum populu$ iriginia die-
bu$, Aaron plangitur, Jesus non plangitur. Jn lege
desceiisiis ad inferos, in Evangelio ad paradi^uin
transniigraiio. Audit quoqiie Clkanauaeus, quod ve-

2 nisset Israel, et in locuin exploralorum, ubi quon-
dam oflendisse populum noveraut, incunt pru^.liuin,
et captivum ducunt Israel. Rursumquc in eodeni
loco pugnatur, ex voio victor vincitur, vicli siipe-
ranl ; per quod inlelliganius ut cum nos Dci auxilio
destitutos, liosies invaserint, duxerintque captivos
non desperemus salutem, sed iierum annemur ad
prxlium. Poiest fieri ut vincamus, ubi victi sumus.
ei iii eodeni loco irium/h.^inus in quo fuimus aute
capiivi.

CAPUT XIX.

De morte Aaroni$ et $erpentum vulneratione,

Trigesima quinta niansio est in Salinona. Trige-

siuia sexta mansio est in Phunon. Il.e (luji raansio-

iies in ordine historise non inveniuutnr. lo his mor-

tuo Aaron murmurant Israelitict populi contra Deuin

et Moysen, maniia fnstidiunl, a serpentilius vulne-

rantur. Sed quid illud siguificat quod morsus iiior-

C tiferi serpen*ium, exaltalo et respecto :rneo serpente,

sanabantur, nisi quod nunc in typo Salvatoris, qui

ferreum antiquumqiie aerpenlem in palibulo Iriuin-

phavil, diaboli veuena superantur, iia ut qui vere

expresseque iinaginem Filii Dei passioneniquc ejus

conspexeril, conservetur. Hoc enim signiricaiit et

verba ipsius Domini dicenlis : Sicut exahavit Moy$e$

$erpeniem in eremo, $ic oportet exaltari Filium homi-

ni$t nt omni$ qui credit in ip$um, non pereat^ $ed ha-

beat vitam asternam IJoan, iii). Qmil vero xiieiis esl

serpeiis ipse, qui ligno suspensus esl, xs quippc

nietallis c;eteris durabilius esse solet ; et apie aeiieus

serpens ligno suspensus esi, ut Dominiis et in ser-

penie mortalis, ei in aere significaretur xternus, ut

videlicel ct indicareliir mortuus per humanilaiem,

et tamen esset quasi aeneus per diviniiatem. Pulchre

autein prima inansio Salinoiia iiiterpretatur imayun-

cula^ qiiia iiimir.um ibi imago expressa est Salvatoris

per serpentem aeneum, qui in ligno pependil. Pul-

D chre etiain et secunda Pbunon interpreialur o<, quia

postea quam passionein Filit Dei cognoscimus, quod

corde credimiis, ore protiuntiamus, legentes i-iiiid

Apostoli : Corde creditur ad justitiam, ore confe$$io

fit ad salutem,

'I rigesiinj septimn mansioest iu Oboih^ qune ver-
titur in mago$t sive pythones. Unde inonstratur qui:i
post imaginem Dei, qus iu cord:s ratione monstra-
lur, et confessionem fidei, qu:e ore proferlur, coii<
surguiit seri-entes, et artes maleficoe ad bella nos
provocaiit. Sed nos cusiodia circuuidaiites cor iio-
strum, obdurainns aures nostras, ne audianiiis vo-
ces incantaiilium.etSyrenaruin carmina negligamus
{P$aL Lvii).

Trigesiiiia octava mansio esi in Jieabariin, in fini«
biis Moab, qune sigiiificat aeervo$ lapidam tran$$un'
tium, id est, sanctos per isiud saeculum ad alias
niansioues transirc festlnantes.

iOl

6EDyE VENERABIUS OFP. ?\hS li. SECT. 1. — DUOIA ET SPURIA.

408

CAPUT XX.
De Seon rege Amorrhworum^ tl Og rege Basan.

Trifesima nona mansio est in Dibongad. Iii linc
geriiur bellum <;onlra Seon rcgein Amorrhsonimy
et Og regem Rasan. In his reglbus licet res gesin
cognoscatur, inmen per conditiones virtutesque no-
luinum spiriialis signiflcaiio est subjecta. Seon nam-
«|oe interpreiaiur tentatio oculorum^ per quam figu-
ratur diabolus, qul se transfigural velut angelum
liicis (// Cor. xi), et per hxresim et schismnla verl-
f;imilia menlitur,utfallal incautos : liunc Amorrhxi,
id est, amaricantes, habent regetn. Nisi enim quae-
riam simulatio veritatis prxcedat, non sunt haereses
nmaricantes, non schismata exacerbanies in Eccle-
sia. Iste ergo rex occiditur in unoqitoqne homine,
qiiando quisque damnat simulationem, et diligit ve-
ritatem. Og vcro rex interpreiatur conclusio, Basan
ntilem eonfntio. Id enim agit dlabolus semper. ut
concliidat viani ad Dominuni, opponendo idola siia,
iie crcdatur in Christum. Concluslo praeccdil ut rex
sequatur, coufusio tinquam plebs, qui:i quos modo
coiicludii, ne credant in Chrisium, quando apparue-
rit Cbristu», omnes confundentur. Mansio auiem
ista Dibongad, interprelatur fortiter intellecta tentO"
tiOt quia nimiruni si siiperetur simutatio, qu% per
scbisma ?el haeresim exacerbat Eeclesiam, et con-
closio qnae per sacrilegium claudit fldel viam, nihilo*
minus teniatio inlelligitur, ac deinde iiitellecta for-
titer snperatur.

Quadra^esiroa mansio de Dibon in Gad, in Hel-
mondebbtbaim, qii» vertilur iii contemptu palatha-
ticni, sive oppr<i6fJortim;et per hoc discimus, omnia
dulcia ac illecebras voluplatum prxtereuniium in sx-
cnlo contemiiendas ei opprobria diligenda : quae si
falso objiciantury beatitudinem pariiint, Salvatore
pleiiissime perdocente, qui ait : Citm exprobraverini
vos homineSy beati eritis (Luc. vi).

CAPUT XX,

Moysis mors.

Qiiadragesima priina mansio in monte Abarim
contra raciem moniis Nabo, ubi moriiur et sepelitur
Moyses, lerra reproniissionis auie conspecia, Nabo
inlerpreialur conclutio^ In qua finilur lex» et non
inveniiur ejiis memoria ; porro graiia Evangelii abs-
qne ullo flne tenditur : In omnem enim terram
exivit sonus eorunif et in finet orbis terrce verba
illius (Ptal. xviii). Simulque considerandum quod
habiiatio iranseuniium in montibus siia sit, et adhuc
profectu indigeal. Posl montes enim plurimos ad
cainpestria Moab et Jurdanis fluenta descendimus,
qu:e inlerpreiatur desansio. Nihil enimtam pericu-
losum esi qiiam gloria cupiditatis, et jactaniia, et
aniinus conscientia viriuium tumescens.

CAPUT XXII.
De Bataam et Balaac.

Qiiadragesinia secunda manslo eu in campestri-
biis Moab super Jordanem, juxta Jericho, ubi ttNe-
runt lentoria a domo solitudinis usque ad Uelsacham
in planitie Moab. In quadragesima secunda, qiias
^itrema mansio est, qu«edam qualiter sint gesia
narremus. Sedens iu ea populus a divino Balaam,
quem mercede conduxerat Ualaac, Dei jussii bene-
dicilur, et maledictio mu;aiur in laudes. Sed quij
cst quod isie Balaam, dum perveniread proposiiuin
tenderel, asiiia cui prxsidebat, dum vidisset ange-
liiin, loqiiilur. Qux est euiin bsec asina, nisi biuta
gentiiitaSy quani <|uondatn Balaam, id est, seductor
idololatriae, quasi brulum aninial et nulla ratione
reniiens paenitentiap, quo voluit errore subsiravii.
bed ista angelum Dei vidit qiiem homo videre non
potuit. Et vidil et detulil, ct. locula est, utagnosce*
remus posterioribus tciiiporilms sub adveniu inagni
aiigeli Dei gentilem illani plebem, mutau duritia
ktoliditatis, solutis Deu linguis locuturam, ita ut quu;

A erat subjecta perfidix, in vocem fidei et confessionis
erumperei. Lioel ei caro nostra per hoc possit in-
telligi. Pleriiiiique enim caro per molesiias tacta
flagello su» menti Deum indicai, quein mens ipsa
carni prxsidens non videbat, ita ui anxieiate spi •
riius proflcerc in hoc mundo cupientis, velut iter
lendentis iinpediat. donec ei invisibilem, qiii sibi
ohviat innotescal. Unde ei bene per Pelrum dicilur:
Corruptionem habuit sute vesanice subjugate mutum

tll Peir. ii), quod iii bominis voce loquens prohi-
iiil Prophetae insipientiam. Insanus quippe lioroo a
subjugali muto corripitur, quando elaia inens hiimi-
lilatis bonum, quod lenere debeal, ab afflicia carne
memoralur. Scd htijus correptionis dontiin idcirco
Balaam non obtinuit, quia, ail maledicendum per-
gens, vocem, non menieni mutavit ; consiliom quipiie
dedit regi Balaac, ut mulieres in meritorio poneret,
et anie januas earum aras, ut veiiientes Alii Isracl
prius sacrificarent idolis, et sic ingrederentur ad mii-
g lieres. Unde et fornicatur Israel ciim flliabus Madiaii.
Sed ouid esl quod iste Balaam populum Dei posse
decipi certa ratione colligil, dans consilium nl ex
illa parie qua infirmari noverat filios Israel, perni-
ciosi eis laquei tenderentiir, non dubitans eos oblata
copia feminarum fomicalionis ruina prolinus lapso-
ros, quia concupiscibiles animos eorum praesciebat
esse corruptos. Ita ergo unumqueroque nostrum ne-
quitix spirilalis versuta maliguitate in flgura Balaam

fierlentant, illls praecipui; aOectlbiis anim;e insidiosis
aqueo pRBtendenies quibus nos senserint sgrotare«
ut, verbi gratia, cum viderint rationabiles anima
nostrap paries esse vitialas, illo nos ordine decipere
moliantur.

CAPUT XXlil.

Phinees sacerdos.

Sed Phinees sacerdos zelatus, ut Domini furoreni
placarei, Zainbrem qui ad scortum ingiessus esi,
p arripiens pugiouem, utrosque transflsit, signiflcaii^
^ per crucem Cliristi, ntm soluin idolotatriam, scd
eiiam omneni carnis afTectum vel concupiscenliani
priini saeculi, et tunc placari Deum, duin carnis
exstiiiguiiur desiderium. Post hxc rursuin popultis
numeraiur, et Leviti', ul, interfeciis primis carnali-
bus, iiovus Dei populus censeatur, qui per Jordanis
bapiismum Iranseat, et coBtesiis li;creditatis repro-
Diissiouein percipiat.

CAPUT XXIV.

Numerus populi,

Porro quod sexcetita millia armatorum de .^gypio
numerantur egressa, et ex ipsis non sunt amplius,
quam duo lantum lerram repromissionis ingressi,
hxc flgura detnonstrai multos per baptismuio ad
lidem translre, sed ad pitriam cffilestem valde pau-
cissiinos pervenire. Secundum iKaiii figuram in Evan-
gelio, in qua multi vocati^ pauci autem inveniuniur
€lecii{Matth. xx). Qtiod vero duo tantum ingrediuu-
D tur, aut propler eos qui ex utroque populo regni
( oelestis pruinissiones adipiscuntur;aut propier illos,
qul pcr duas vias actionis et conieinplationis ad
att;rnam beatitudineui praedestinantur.

CAPUT XXV.

Quinque filii Satphad»

lnter|iellanl deliiiic quiuque filia: Salphad, et judi-
cio Dei haTediiateiii accipiunt inter irairea siioe»
itec legis plebs ab Evangeiii poi»sesstone exchiditur.
Deinde Jesus Moysi in monle succedit, et discit quc
spiritaiiior debeat olTerri in Ecclesia; legi enini succe-
dit Evangelium, ibique lex facienda praicepta admo-
ncl ei gniMa complet.

CAPUT XXVI.

Cenera oblationum.

Primum quidein quid ofTerri debeai pcr singubis
d.ea : dehiiic quid iti Sabbato proplcr spein quictii

m

QUiCSilONES SUPER DEUTERONONIUM.

410

itieni-jr, qiiid in kalendis pro irinov^tione yIIx, quid A
iu Pasclia, qoando consepetimur cum Cbrislo p«r
baplismiiin quasi a moriuis Iranseuiues ad vilae no-
Tilaiem , et quid in Pentecosten propier graiiArn
Spiriitis sancli, et indulgenliam reniissionis pecca-
torum ; quid in neomeiiia mensis se|iliini, quid in
jejuiito ejusdem meiisis decimi diei. Quid iii sceno*
l»€eia, quando figtiniur labernacula, quinlo decirno
die supradicti niensis.

CAPUT xxvn.

De mcrte Balaam,

^ Debinc lexilor bellum ronlra Madianitas, el mors
diviiii Balaam, in cnjus nece error perfidiae ligno
crucis inierficilur; lilque deinde de Ainalec pneda
divisio, el oblaUo ex ea aniinaruin in labernaculo
Dei.

CAPUT XXVIII.

Fi7t( Huben ei Gad.

Post bxc filii Ruben el Cad el dlmidia tribus
Manasse circa Jordaneiu possessioncm accipiunt, el
In repromissionis lerrainjixrediiatem babere nolunt,
figurantes quia quos inulla niundi implicaiiienla
occupanl, babiiaiioiiem coeiesiis palri^e licquaquam
desideraui.

CAPUT XXIX.

Jdoli destruclio,

Debinc praecipitur ul populus in terra sancta idola
destruat, el nullus de prionbus babiiaioribtis reser-
velu% ad signilicanduin ut duni iii lurram sanctam
repromissionis per fidein ingrediniiir, siinui cum Ido-
lolalria omnia eliatn viiia exslinguamiis.

QUiESTIONES SUPER DEUTERONOMIUM.

DisciPULU<. — Duuteronomiiim, juxta fidem histo-
ri:«', qiis scribii ?

Magistcr. — In Oeuieronomio namque qiia! esl
secunda lex, narranlur ea qii» in Pliaran, ei Obet,
Laban, el Aserolli usque Cadesbariie fuerunl popalo
dicia a Moyse, mandaia videlicel atque promissa,
inalediciinnes peccaiornm, el promissiones beaiiiu-
dinis. Ibi canii eaniicum Moyses, ibi dal benfdictio-
Bem filiis Israel ; ibique, lerra repromissionis con-
specia, moritur aique sepelitur. Nonnulli autem
Ilebraeomm quatnor tantum libros compuiani, Id
csl, Genesim, Exodum, Leviticum, sive Numerorum :
Deoieronomiuin autem repeiilioriem eorumdem li-
lirorum, ci qiiasi quoddam legis medilaiorlum di-
conl : ea duniaxal ralione, pro eo quod ilia qualuor
proprias rerum gestarum coniiiiet causas, isie vero
omnium.

CAPUT PRIMUM.

Quid ilgnificet quod undecim diebut Deuleronemium

manu $cribiiur,

Liber Denterononiii repeiiiio est prxcedentium
qoaluor libroram legis. Nam duin illi in se proprias
coniiiieani causas, isie tainen replicai omniuin :
liabel auieni el ipse proprie innumera sacramenta,
ex quibus parva pro exerciiio lecloris studio memo-
randa innexui. Deuleronomiuin autem secunda ie-
gislalio dicilur, quod significat Evangelium, in cujus
pfincipio notandum esl quid indicel qnod undecim
diebos Deuieronomium a Moysi scribitur, nisi ad
significandum Judaica: plebis lapsum in Evangelio
per iraiisgressionein Decab gi niaiidaloruin.

CAPUT II.

D< quadraginta annie laboriuse peraclie a filiis

Isract,

Quiil auietn si^nincaverinl xl anni, qnibiis labo-
riose peractis fiiii Israel nd repromissionis terrain
ir^insierunl. Per bos qnippe qtiadraginta annos lo*
fum i^aeculi lempiis signiHcalur, in quo vivil Ecclesia
i^ub laboribus el periculosis tentaiionibus, sperando
qos non videt per pitiVntiam, quousqne ad proinis-
aafn «lem» reliciiaiis pervenial palriam. Ideo el
Dominus quadraginta diebus jejunavit, et quadra-
giiila nociibus leniatiis esl in erenio : corpus enim
«•ju<, quod esl Ecdesia, necesse est lentationes la-
boresque paiiaiur in boc saeculo, quoadusque venial
tllfid tempiis ubi posl tenialiones suscipial conso-
laiiones. Porro quod veslis Israel per tol annos in
eremo nulla vetuslale corrnpta esl, el moriicina
fellis calceamentorum landiu sine labe duravit, |)o-
te^C figurarc figuram iucorruplibilitalis cur|K)ruui,

B nbi ea qoae corrupiibilia snnl sinc corruptione pcr-
manebuni.

CAPUT ni.

De non plantando ligno juxta altare Dei.

NoH plantabis omne iignum juxta altare Dei, ue
plmntei nemue in tetra : dicimr quippe ne nenHM
planteiur in templo. Nemus frondenies arbores el
infructuosae sunt, solummodo ad deleclalioiietn visus
plantaiie. Tales suiii ei geniiles, qui rationem suani
verborum decore componunl, ei iion convertuni se
a Tiiiis, sed deleciani alque isliusmodi seductione
persuadenl. Nos antein secuniluni praeceptum Dei,
juxla altare Dei nemus non plnniamus, si eirca do-
miiiicam fidein nibil in verbis infracluotum, nlbil
andientijR saecularis illecebrosnm componining, sed
sola puritate verilatis scientiam praedicationis lene*
inus. Hoc nemus in prsdicaiione sapieiiti:i* planlare
vilabal Aposloliis cum dicebai : Loquimnr non in
r doctis hunianoi sapientice verbit, ted in doetrina tpiri*
rilut et virtuiit (/ 6'or. ii, 15).

CAPUT IV.

De auferendo prceputia ligni ponuferi.

Quando ingretti fueritit in lerram^ et plantaveritit
in ea ligna pomifera^ auferetit prceputia eorum : po-
morumque gtrmwa immnnda erunt vobit, nee edetit
ex eit. Ligna qiiippe pomifera sunt opera viriuli-
bus fecunda : prsepulia iltqiie lignorum aufetimus,
cum de ipsa incboalionis lufirniilate suspecli, pri-
mordia operum iiosirornm non approbainus. Poma
autem quse germinanl iminunda cxistimamus, no-
slrisqne cibis non aptamus, quia cuin priniordi.i
boni laudantur opcris, dignum est ul boc animuin
non pascal operanlis , ne dum accepta laus sua-
viier carpitur, fructus boni operis inienipestive co-
mcdatur.

CAPUT V.

D De non arando in prmogenito bovit ; et non tondenda

primogenita ovium,

Plon operaberit in primogenito bovit, et non tondt
blt primogenita evium. In prim« geniio qiiippe k)ovis
operari, est btma; couversutiouis primordia in exer-
ciliu public» actionis ostendere. Ovium quoqtie pri-
mogenila londere, esl ab occultalionis suas teguiine
buinanis oculis incboanlia bona nostra denudare. In
primogciiilo ergo bovis operari probibemur, aiqiie
a primogenitis ovium detondcndis compescimiir :
quia ei si quid robustum incipimus exercere, boc
iii aperto ciiius non debemus oslendere ; sed aini
viia iiosira siniples, quidi|uid iuuocuuin incboal, u|

Ilt

DEDiC VENeRAUILIS OPP. PARS II. SeCT. I. — DUBIA ET SPURIA.

412

dignnro est in seereti sui velaminn non derelinqmt,
nec hoc humanis oculii quasi sulnliicto vellere osten-
dat. Ad sola erf^o divina sacrificia boum primoge-
nila ovium proflci»ni, ut si quid forte innocuum in-
cipimus , hoc ad lionorem iiitlmi judicis in ara
cordis immolemus. Quod ab illo procul dubio lanlo
libeiitius accipilur, qnanto et ab hominibus occiilta-
tum, nullo laudis appeiitu maculatur. Ssepe autem
cnnversaiionis primordia adbuc carnali suiit viias
commixta : et idcirco iunoiescere ciiiiis non debeiit,
ne cum laudanlur bona qux plncent, deceptiis laude
sua animus depreheiidere in eis nequeat m ila quae
laleni.

CAPUT M.

De non arendo in bove timul el oiino.

Non arabig in bove simul et asino» In bovis no-
mlne populus ex eiiciimcisioiie po^itus sub jugo
iegis accipiiur ; in asino autein popuius genlium,
pertinens ad Evangelium. Iu bove quippe simul ei
asino arat qul sic reclpit Evangelium ut Judaicarum
superstiiionuinf qux in uinbr» et imagiiie praeces-
serunt , caeremonias iion rermqiiat. Item nonnun-
quain in bove bene operantium vita, in asino slulto-
nim vpcordia designatur. Qiiid est ergo, Non arabis
iN hove simni ei asinof ac si diceret : Faiuum
saiiieiiti in prxdicalioiie non liocics, ne per eum qui
rem implere non valel, et illi qui prxvalei obsistas.
Bovem quippe et asinum, si necesse sii, unusquis-
qoe sine dctrimento operis jungit : sapienlero veio
et staltiim, noii ut uniis prxcipiat, et alier obiem-
peret, sed ot pariter aequali potestaie annuntient
verbum Dei, non sine scandalo quiquc comiies flaat.

CAPUT VII.
De non aUigando os bovis triturantis.

Non alligabis os bovi triluranti. Diclum est qiiod
in Irovis nomine vita uitiusciijusqHe operanlis expri-
miiur. Dicil quodam in loco a|>o8lolu8 Paulus, repre-
bendens et dolens quod nomo illi communicaverit
in ralione d.iii et accepti, nisi qiiod aliud in loco
quodam aperte exposuit diems : Si nos vobss sfnriia-
Ua geminavimHSf mnanum est ut camatia vestra meta-
Mus{ICor. IX, 1l)?lli>c sij^niflcnt non alligabis os
bavi trimranti, Uiide et idem Aposiolus alio bco
dicil : Dignus operarius est mercede sua (I Tim. v, 18).
Viili crgo Scriptura ductoribus praciiture carnalia, a
quibiis spiritalia consequuntur, qiiia qui praedica-
tores occupavit doctrina necessaria sibi providere
Don posse.

CAPUT VIH.

De non coquendo htedum in tacte matris sum.

Non coques hiedum in lacte matris sua. Ilaedus bic
siib peccMtoris flgura iiiiroduciiur. Proinde peccans
iion est coqiieiidus in lacte inatris, id cst, iiou est
purgaiidiis nieJiocribus tenerr.iiiisque Ecclcsiae di-
sciplinis : sed :iusteriuribus praeceptis ejus sunl exco-
queiida peccata. cujus niagna suiii ('riiniiia, iii qui
|»er lasciviae bbndiiueuta se perdidii, furtiori di>ci-
ptina se rediuiai.

CAPUT IX.

De non induenda veste ex lana et iino contexta.

Non indues vestem cx lana linoque contextam. Per
lauam quippe simplicitas, per liiiuin vero subtilitas
designatur. Et nimirum vestis qu»! ex lino lanaque
coiifTcitur, liuuin interius celat, in superflcie lanam
demonslrat. Vestein crKO cx laua linoque coiiiekt.ini
indiiil, et qui sub loculione iniioceutia^, intiis subli-
litalein celai malitiae. Uoc secundum moralem sen-
siim ; ceterura juxta altam allegoriain lineis vestihus
miscere lanam vel purpuram proliibemur, id est^
inurdinaie vivere ; ci divcrsis generibus professionis
velle mi&ceri, ut vel sanctimonialis babeai oruainen-
luin nuptiarmii, aiit ea qiiae se noii conlinens iiupsit
specieiu virgiiiilatisgcrat: omBimodo boc peccatum

A esi. Et si quid inconvenienter ex diverso genere vel
religioiie in viia ciijusque contexilur. Verum illud
tunc flgurabatur in vestibus, quod nunc declaratur
in luoribus.

CAPUT X.

De non accipiendo leco pignoris superiorem et inferio'

rem melam,

Non accipias loce pignoris superiorem aut inferio"
rem molam. Accipere aliquando diciiniis auferre*
Unde et avAs illap quae rapiendi sunt avida;, accipi-
trcs vocaiitur. Undee*. Pauliis apostolus dicit : Sit^ft-
ii6/ts enim si quis devorat, si quis accipit {II Cor. xi,
^O) ; ac si diceret : Si quis rapit. Pignus vero dcbi-
toris est confessio peccaiorls, a debilore eniin pi-
gnus accipitiir, cum a peccalore jam confessio |»^c-
cati tenetur. Superior auteiii et inferior muin est
spes et timor. Spes quippe ad alia subvehii, tiiiior
aiiiein cor inferius premit. Sed mola superior ei
Q inferior ita sibi necessario junguntur, ut una sine
altera inuliliter habeatur : in peccatoris itaque menle
incessauter debet spes et furmido conjungi, quia poe-
nitentia inrassum misericordiam sperat, si non eiiam
justitiam perlimescat : incassum jusliiiam nietuit,
si non etiam inmisericordiam coufidit. Loco igiiur pi-
goorismola superior lolli probibetur, quia qui pr.t*dicat
peccatori tanta dispensatione com|>onerc praedicatio-
nem debet, ut nec derelicta spe timorem subtrahiit. nec
subtracta spe in solo eum liinore derelinquai. Toilii
enim superiorem inolam, si flenli peccatori dicai^
Non habebis veniam de commissis; tollit iiiferiorem,
si peccantem deceptlone palpei, ac dicai : Age inala
in quantum vis ahsqiie metu, iiam Deus piu* esi, «-t
ad indulgentiam paraius : sed niiliter tuiic niola
utraque habetur, si et s|)es sii coinniodata rormidino,
et roruiido fuerit cum spe.

CAPUT XI.

De non abominando jEggptium,

^ iVoit abominaberis jEgyptium, quia fuiui incola in
lerra ejus, Quamvis enim mundo renuutiantes >Egy-
piiam terraui, id est, pristinain saecull coiiversaiio-
iiem vel concopisceutiam decliiiemus, taiiieu duni
praesentis saeculi necessitatibus sulidiinur, quasi
iEgypliam nalionein nequaquam exstinguirou^ : et
licet ab ipsa discretione separemur, non de super-
iuis cogitanies, sed simus secundum Aposioitnu
victu quotidiano indumenloque cooieuli. Iloc eiiiiii
flguniliier inandabatur iu lege, iVoit ubominoberis
JSgyptium,

CAPUT XII.

De non habendo in saccuto diversa pondera,

Non habebis in saccuta diversa pondera, majus et
minus : non erit in domo tua modius mnjor et minor,
Pondus habebis justum et verum ; et modius ^qualis
et verus erit (itt, til mutto vivas tempore svper lerrani.
Hoc el idem legislator etiam in Levitico interdicii.
D Salomone quoque parein super boc scnieniiain nu-
niero profereuie : Pondus magnum et pusitlum^ et
mensurte duptices, iinmunda sunt utraque anie Deum :
ei qui faeit ea^ adinventionibus suis compedietnr
(Prev. XX, 10). Proinde non soluiu illo corporali,
sed eiiani spiritali inodo siudenduin est nobis ut ncc
diversa pnndera in cord.bus nostris, nec in doino
conscientiae iiostrae meusuras duplices habeainus,
iJ cst, iie i« si ea quae districiiori regula moliuiitur,
reiiiissiore indulgentia prxsuinentes eos , quibus
vcrbiim Domini pra^dicanius, districliorihus pra:-
ceptis et gravioribus, quam ipsi perferre possumus,
pondcribus obruamus. Quod cum facimus , quasi
diverso pondere atque iiicnsura praecepioruiu Do-
mini mercedem frugemque vel appendimus vel
iiietimur. Si enim aliter ca nobis, aUler noslris fra-
iribus dispensemus, rccte increpamur a Domino, eo
qiiod siateras diversas aut mensuras dup|icei ha-
beaiuus * sccundum illain senteuiiaui SalomoniSt

4i5

QUiCSTIONIilS SUPER DEUTEUONOMiUM.

4ii

qoa dicilar : Abominatio est Dumino pondus dvplex
et itatera dolosa, non esl bonum in contpectu ejus
{Ibid, 23).

CAPUT XIII.

De trinm testimonio valituro.

Non stabit advertus alterum unus testist sed in ore
duorum aut trium testium stabii omne verbum, Licet
bislorialiier b»c sil divina servaiida senhMitia, la-
roen el ciim conira qiiosiibel iinpios vel haereiicos
ag mus , necesse liObis e»l Scripluras sanclas iii
leKiiinonium vocare. Sensus quippe noslri ei allesia-
lio sine bis leslibiis non babenl ndem. Unde niaRis
convenii ad pn»bjtion«*in, el ad firmuiii verbum in-
Irllecliis mei adbibeo duos leste^i, Novuin el Vetiis
Teslanienluin : adbibco eiiam el Ires, Cvangt^liuni,
Fropbelain, AiK>slolum, sicque slahit omne verbum,

CAIUT XIV.

De uxore [latris accipienda,

liliid yrern quod uxorem fralris ad boc fraler jussus
esi ad lucere iil non sibi, sed illi 8obo'em suscitarel,
ejusque vocarel nomine quod iiido eideni nascere-
tur : quid aliud in ligura praeinonslral, nisi quia
unusquisque Gvaiigelii praedicalor iia debel in Eccle-
iia laborare, ul dcfunclo frairi, boc e»t Cbrisio.
•u-ciiet seineu, quia pro nobis monuiis esl, el quod
&iis<>iiaium fiierii ejus nonien accipial. neiii<iue hoc
iinpleiis Apostoiiis iion carnaliler in prsemissa si-
gnilic:itione, sed spiriialilcr in compleia verilale,
quos iii Cliristo Jesu per Evangelium se commemo-
ral geniiisse susciians eos, ei increpans corrigit,
voienies esse Pauli. Nunquid Paulus^ inquil, pro
vobis crueifixus ett, aut in nomine Pauli baptizati
estit (I Cor. i, 15)? tanquain dicerei : Defunclo fralri
tos genui, Cbiisiiani vocainini, non Pauliani : ai
vero (|ui electus ab Ecclesia ministeriuin evanKC-
lizaiidi renuerit, ab ipsa Ecclesia merilo digneque
conieinnilur : boc esl eniin qiiod in ejus fslciem ju-
belur exspuere, noii saiie signo bujus opprobrii, ul
calceamento pedis uniu^ exuaiur, ne sii in eoriim
sorle quibus ipse Ap isloius ait : El calceati pedes
in prcpparatione Evangetii pacis {Ephet. vi, 18). Et
de quiljus cominemorai per Propbetam : Qnam spe*
eiosi pedes eorum qui annunliant pacem, qui anntin-
ininf bona {Isa. Lii» 7) ! Qui enim ^ic Evangelicaio
Odem teiiel» ul ei sibi posbil el Ecclfsiu! prodesse,
ei renuity beiie Inlelligiiur iiiroqiie pede discalcea-
lus. Qui auleni sibi puial ideo quia credii satis esse
consuUuin^ curain vero lucrand«)ruin alioruin rcfu-
gil, quasi unius pedis calceamenlum cuni dcdecore
auiiiiii.

CAPUT XV.

De farmidotoso et pavido ut non ingrediatur ad

betlum.

Bomo formidotosus et corde pavido non egredietur
ad beltum, Vailat et revertatur in domum suam^ ne
parere facial corda fralrum suorum^ sicut et ipse ti-
more perterritus est, Quibus verbis edocel noii posse
queinquam prores^ionem conlemplaiionij vel spiri-
tualis inilitis nrripere exerciliuin, qui adbuc nudari
terreiKS operibus perlimescunl, ne rursus ad infir«
miiQlera meniis reveriaiilur, suoque exemplo alios
ab evangelica perfeciione revoc«iil, ei inlideliier iii
errore lirmenl. Jubeniur ilaqiie tales ul discedenleH
a pogna, reveriainur iu doinuni iuam, quia non po-
teti dupbci corde beila Doinini prscliari. Vir eniiii
duplex aniiiio, iuconslaiii ebt in oinnibus viis suis.
Tales quippe oportel ut ne initium quidem renunlia-
lionii arripianl, quibus melius est ul in activa vita
coBsistani, quaiii irepide contemplaiioneni sequen-
ies« loajori tliscriniine semelipsos invoivanl. Melius
est eniui non vovere qiiam vuvere ei non reddere.
Sinililer et ille a lali niablia probibelur qui uxorem
duxeril, qui planiaveril viiieam, vcImI propagiues
filiurum. Non eniin potcsl servire dtviniJB iniliiiic

A servus uxoris. Sicut illud apogiolicum : Qui eu n
uxore esty sotticitus est qnomodo plnceat uxori, et di-
visus est (/ Cor, vii, 53) : nec pute^^l esjte quis in
sludio conlemplatioiiis, qui adbuc in deleclatione
defigilur carois. Nemo, iuquii Aposioliis, militans
DeOf impticat te negotiis tcBcutaribus, ut ei placeat cut
u probavit (II Tim, ii , 4).

CAPUT XVI.

De inleremptione sepiem gentium^ quas Dominus

tradidii hraeli,

Cum introduxerii te Dominus Deus tuus in lerrnm
quam possessurus ingredieris^ et delevetit gentesmul-
tas cortim /e, Etheum^ Gerges^um^ et Amorrhxum^ et
Chananasum et Phereteum, et Eveum, et Jebuseum :
septein gentes mulio majores numero quam tu es. et
robustioretf tradideritque eos tibi DominuSt percuties
eos usque cd internecionem. Seplein istx gentes sep-
lem sunt principalia vitia, qu» per graliain L)ei

^ unusqiiisque spirilalis niiles exsuperans exlerminare
peiiilus admonetur. Quod vero majoris numeri di-
cunlur esse, baec ralio esi, quia plura sunt viiia
quain virUiles. Sed ideo in calalogo quidem dinu-
meraniiir sepicin naiionei : in expugiialione vero
earum siiie iiumeri ascriplione ponuntur. Ita eniin
diciiur : Et deleveris gentes multas coram te, Niime-
rosior esi eaiin quam Israel carnaliuin passionum
populus, qui de lioc seplenario fomilc viiictruin nc
radice procedit. De gasirimargia namque nascunlur
coniessaiiones, ebrieiaies ; de foniicaiioiie, lurpilo-
quia, scurriliias, ludibria alquesiuliiloquia ; de pbi-
largjrria, mendacium, frauJiilatio, fiiria» perjuria,
lurpis lucri appelilus, faisa lestiuionia, violenii:i*,
inbumanilas ac rapacilas: de ira, b micidia, clanior,
et indigiiaiio; de trisiilia, raiicor, pusillaniuiiias.
amariludo, desperalio; de acedia, oiiositas, somno-
lenlia, imporlunitas, inquieludo, |»ervagalio, iiisii-
bilitas menlis ei corporis, verbosiias el curiosiias ;

p de eenodoxia, conieoiiunes, bu.'rese8, jaclanlia ac

^ praesumpiio noviiaium; de superbia, coniemptus,
iuvidia, inobedieniia, blaspbemia, murmuraiio, de*
IracliOy aliaque quain plura siinilia : quje ciim sint
mullo majoris nuincri quaro virluies, devicii» laineu
illis seplem principalibus viiiis, cx quoruin naiura
isla proccduni, ouines protinus coiiquiescuni, ac
perpeiua pariter cunt bi» internecione deleniur. Q«iod
auleni lije pesies eliaro robuiliores suni, manifesie
naiurae ipsius inipugnalioue sentimus, foriius enini
inilital in menibris noslris oblecialio cariialiuin pas-
sionum quani siudia virtulum, quae non nisi suinma
coulriiione cordis ei curporis acquiruniur. Quod
vero isiarum perniciosarum ^entiiiin rcgiones salu-
briier possidere praeci(»imur, lu iulell giiur. Ilabei
eniui uuumquodque viiium in corde nostro propriani
siationem : sed si cum spiriialibus populis, id e:>l
virlutibus conlra se dimicaniibus, fueriiii vilia supe-
rala, locutn quem stbi iu corde uoslro concupiscentia:
vel foriiicationis spiritus relinebat, deinceps casiilas

1) obliiiebil : queni furor ceperai, palieiiiia vindicabil;
queui irisliiia morie operaule uccupaverat, incipiei
excludere [F. exculere] foriitudo salularis, el plena
gaudii la^tiiia possidebil; quem acedia vastabal, inci-
pii excolere fortiiudo ; queiu superbia conculcabat, in-
cipii excolere buniiliias ! El ila siiigulis vi iis expul-
sis, corum loca, id esl elfeclus conirarios, posside-
bunt lil.i l^rael, id e»l auiina; videales Dcuui.

CAi»UT XVII.

Quod cum Abraham de fuluris Dominus loqueretur^
non septem sed decein tegitur gentes dinumerasse.

Illud vero quod cum Abrabaiii de fuiuris Dominiis
loqucrelur, non sepiein gentes legiiiir dinumerasse,
sed dccein, quaruut lerra seiniui ejus danda proniil-
liiur, qui nuinerus adjecl.i idololalria geuliuin, bljs
pbenii:i Judasoruin, errore hxrclicoruin evideniis*
siiue adiuipleiur. Quibus auie noiiliam Deielgratiaiu
ba^ lii>mi vel impiu gcnliuin , vel bla!»plicma Ju-

DEdi*: VENERABILIS OPEBUM PARS II. SECT. I. — DUBIA ET SPURIA.

415

d.«M)r<iin rouUiliido suhjecta esl, donec inlellecCuali A
JEfypio coinmoratiir. Si aiilem abrentiiiliaiis quis
egressus exinde i>er Dei g'atiafu ad eremum perve-
nerii spiritalem, de imnugnaiione trium Renliuiu libe-
ratiis, conira septein tautum, quje per Moysen dinu-
merantur, bella suscipiat.

CAPUT XVIII.
De muliere capta in belto.

116

Sf\ inquil, exierii ad bellum eontra inimieos tuos, et

viderii mulierem decoram epecie^ et eoncupieris eam ^

rade omnei pHos capilis ejus^ et ungulas ejus et indues

emn lugubribus indumentts : et sedebU in domo lugens

patrem suum et matrem suam et domum paternam

suam^ et post triginta dieserit tibi uxer, Dicaiit Judnpi

quomodo apiid eos ista serventor. Quid causae, quid

rationis est, decalvare mulierem, et ungulas ejiis

abscindi. Verbi causa poiiamus quod sl ita invenerit

eam is qui dicitur iiiveitisse, ut neqiie capillos neqoe B

ungulas babeal, quid habuit quod secundum legeni

demere videretur? Nobis vero quibns militia spiritalis

est, et arma non carnalia, sed potenti a Deo, s\ deco-

ram mulierem, id est animam, qu9c a Deo pulcbra est

crcata, in gentili conversaiione invenerimus et sociari

voluerimus eam cnrpori Cbristi, depos to idolotatriae

cultu,induituriugabribus poenitenlio! indumeuiis,de-

ploratque pairem et matrem, boc est, omnem memo-

riam mundi ejiisque carnalei illecebras. Deinde verbi

Dei novicula et doclrina orane peccatum infidelitatis

ejus, quod morluum et iuane eei, abradatur. Hoc

cniin sunt capilli capiiis et uugiilae mulieris : atque

ita demum saluUiris lavacri nnda purificata jungitur

aauctis Dei, scilicet cnm jam nibil in capite inor-

tuum, nibil iu manibus ex illis qu» per inttdeliiatera

roortiva ducuntur, babuerit, ut tieque tensibus vel

actibtts immundum aliquid tut mortuum gerat. Quod

vero post triginta dies jubet eam diici in uxorem,

lernario nanique ac denario numera fides opusque n

significatur. Per fidem ergo Triuitatis atqne opus ^

legis recte sociatur. Quaccunque vero anima Uraelit»,

corpori scilicet Cbrifttt adbaerens, ilii siiie iiiacala,

sinceriute fidei, et actuum puritate. Alii putaverunt

hanc mulierem deeora specie raiionabileiii aliqiiam

disciplinam signiflcare, qu« sapienter dicta inveni-

tur apud gentiles. Hanc igiiur a nobia reperiam

oportet priiiiuni de ea auferre et resecare «'mnem

•upersiitionis ejus inimunditiam, et sic eain iii stu*

dio veriiatis assumerc. Nibil eiiim mundum babent

disciplin:e gentilium, quia nulla apud infidelos sa-

pientia est cui iuimuiidiiia ariqua vel supersLtio non

hix admixta.

CAPUT XIX.

De eo quid significet securis e manubrio lapso.

Illud auiem quid signiGcat qiiod Dominus per Moy-
seii pr.Tcepit diceus : Si quis abierit cum amico suo
simpticiter in silvam ad tigna cwdenda, et tignum sc' d
curis [ugerit manum, ferrumque lapsum de manubrio
amicum ejus percusseril ei occiderit^ hic ad unam
supra diciarum urbium fugiet et vivef, ne forte proxi'
mus ejAs cujus effusus est sanguis, dotoris siimuto
versequatur^ et apprehendat eum^ et percutiat animam
ejus, Ad silvam qiiippe ciiin amico imus, quoiies ad
intuenda subdituruni delicl^ converlimur : etsimpli-
citcr ligna succidimus, cuin dclinqueuiium vitia pia
iiilentione resecamus. Sed securis manum fugit,
cum sese increpatio plus quam iiecesse esl iii aspe-
ritaiem protrabit : ferrumqiie de roanubrio prosilit,
cuni de correptione sermo durior excedit : el amicuin
pcrcutit et occidit, qui auditoreni siium prolatu con-
luinelia spiritu dilecllonis interficit; correpli nain-
f|iic niens rcpciiie nd odiuiii proruii, sl banc imnio-

derata increpatio plus quam debuit addicit. 3<'d is
qui inraute ligna percutil, ct protiinum exsiinguil,
ad ires necesse est urbes fiigi»!, iit iu una earum
defensus vivat : qiii si ad poenilentix lamenta con-
versus in uniiaie sacramenli sub spe, lide^ et cbari-
late, absconditiir, reus perpetraii bomicidii non
tenetur. Quem eistinrti proxirous cum invenerit,
non occidit : quia cum districius jiidex venerit qui
se nobis per ualurae consorlium junxii« ab eo pro-
cul dubio culpst realuin non expetit, quem sub ejus
venia spes» fides et rbaritas abscondit.

CAPUT XX.

De pollutione st^mnii nocturni.

Si fuerit inter vos tiomo qui noctumo potlutus fo»u-
nio sit^ egredietur exira castra , et non reverietur ,
priusquam ad vesperam tavetur aqua, et post solii oc-
casum regredietur in castra» Nocturiium qiiippe est
somnium lenlaiio occulta, perqiiam tenebrosa cogi-
tatione lurpe aliifuid corde concipitur, quod tamen
corporis opere non expletur. Sed soinnio nocturno
pollutus exira castra praecipitur egredi, q 'ia videli-
cet dignum esl ut qui immunda cogilatiune polluilur,
indignum se cunciorum fidelium socieiatibus arbi-
Irelur : culpae suafi meritum ante ocuIoj» ponat, vx
ex bonorum se exislimatione despicint. PoUiituui
ergo extra caslra exirc esl tnrpi impugnaiione labo-
ranti sese ex oonlinentium comparatione despi. ere.
Qui ad vesperum aqiia lavalur, ciim delectuiii siium
conspiciens ad poenitenlis lamenta converiiiur , ut
fletibus dlloat oiitne quod amicum occulia inquinatio
accusat : sed post sotis occasum ad cailra redeat^ qui
defervescente teniationis ardore, neccsse est ut iie-
rum fiduciam erga societatis bonuin suiuai. Post
aquam quippe occumbente sole ad casira reverliiur,
quia post lamenta pQeiiitentia! frigesceule flamina,
cogitaiionis illicita ad fideliam merita prxsumeuda
rep.'iratur» ut jam se a cxteris longe cssc non
aestiroet quit mundum se per afliectuiu iiitimi ardoris
gaudet*

CAPUT XXI.

De paxillo f^.rendo.

jubeiur pr.Tierea Israelitico populo per Moy^en,
ut cum egreditur ad requisita naturte, mittat paxHlnm
in balteo, el effossa humo abscondat qum gesta fue-
rint, Naiurae euim coiruptibtlis pondere gr.ivato»
ab utero ineniis nostrae qu.-«dara cogiutionum super-
flua quasi venlris gravainina eriimpiint. Sed portare
sub iMlteo paxillum debemus, ut vidolicei ad repre-
bendendos nosmetipsos semper accincti, acutum cir-
ca nos stimulum compuuctioiii^ babeamus, qui in-
ces<^anier lerram mentis nostras poenitenlias dolore
confodiai» et hoc quod a nobis foslidum eruiupit abs-
coiidat.

CAPUT XXII.

De quadraginta flagettis detinquentibus aahtbendis.

Quod aulem pro mcnsura peccali quadriigiuta fla-
ffellis doliiKtuenies nrgui jussit. iaiu pr^dicium ea
quosl per quadrageiiarium nuineruui ftgura significe-
tur liujus temporis in quo Ecclesia per quaiuor
muiidi partes dififusa sub Decnlogo legis vivii. Qua-
dragcnario numero delinquenies cailimur, cum m
hoc lempore poeniieiiti» verberibus flagellamur. De-
bet ergo quisque peccator tcmporalibus flageHift al-
teri, quateiius iu judicio purgatus valeai invenirL
Beatus enim /lomo, qui corripitur a Domino. Nulla
enim iu aeternum auimadvrrsio affligere poiwl,
quos bic poenitentijp discipliiia percu^Berii. Si cnim
hic pro peccaUs ctBdimw^ iitic sine ptecato inweM-
mur.

4IT

QU.<STIONCS SUPER JCSU NAVC LIBRUM.

i\S

QUiESTIONES SUPER JESU NAVE LIBRUM.

CAfUT PaiMUM. A

De morU Mo$i ei principatu Jfiu iVave.

Po««l iportem ergo Moysi loquilur Dominus ad Jo-
siie dicoiis : Mvyses $ervug meui mortuui eit, iurge
el irami Jordanem tu el omnh popului in terram quam
ego dabo fUiii Itrael, Defunciiis esl ergo Moyses, de-
funci.i esi lex : legalia praecepta jam cessant, ei ob-
tinet Jesus, id est, Satvator Chrisliis, Filius Dei^
priiicipatiim, introdncit pnpuluin in terram, de qua
dicit Dominus : Beati miteif quoniam ipu posiidebunl
terram (Matth, v, 5).

CAPUT n.

Deduobui exploratoribui et meretrice Rahab*

Iste Jesus, fllius Nun, mittit duos exploraiores ad
Jericlio urbem, qni suscipiuntur a meretrice Raliab.
Jtrsus iste dux populi in semeiipso Dominum Chri-
sium et vocabalo osteiidit et racio. Jericho aulem ci-
viias mundus est, ad quem Dominus Cbri>tus ad ^
perscriiiandos mores homiiioni duo teslamenta di- ^
rexii. Nain in eo iit credeniluin lidem, aut rebellium
pervicaciam plenius comprobaret ante adventum ju-
dicil siii, quasi exploratores duos legem et Cvaiige-
lium desiinavit. Rahab vero lypum tenet Ccclesix,
qux de exiraneia atqiie alieni:» gentibus congregala
e»i, quae aniea in desideriis carnis fornicabatur in
idulis. De talibusail Dominus: Quod prmedunt tos
in regno ewlorum [Matth, xxi). llaec igitur lesla-
inenta Doniini S(»la suscipil, et eadcni iideliter con-
servat. Ainicos omniiio non iradil, ipsa potius peri-
clitari optans, dumniodo ill«s:i ac salva servaret.
Haec easuruin iiinndiim sicut illa civilateni (Irmiter
credil, liaec pro se suonimque oiiiiiium salule pacium
cum tesianieniis Uomini fecit; hxc in domosuacoc-
cum, id esl, s gnuin sanguiiiis, posull. Extra lianc si
qiiis invenius luerit, ruinam sacculi atque incendium
niuudi iiulld ratioiie viiabil.

CAPUT IIL

cum rralribiis iranseuntes, pneb>*|}ant illis pngndndi
auxilium, us<|iiequo el ipsiconsequerenliirliaBredlta-
lcm. Isii quippe qni per Moysen accipiunt hacrediia-
lem trans Jordanem, elcuui frairibus suls armaii el
praecincti iuceilonl, illi hoc loco intelliguutur. qui
piimuni per Moyseii hareditaiem legis putiti suut
unde ei prlinogenitos esse omnes. Ruben quippil
piimogenitiis esi Jacob, ex Lia. Gad priuiogen<iu8
ejusdem ex Zelpha. Manasses primogeniius est Jo-
seph , de i£gypiia fllia sacerdoiia Putipharis. In his
eigo prlniogenitis (iguraliterllliex priori populo de-
siguaniur, qui per legein placutruiit Deo, quique
noii requiescuiil, sed expediti ad auxiliuni Iratruni
suorum consurgunt. Laborautibus enim nobis iu
J?goue vil« bujus, atque habentibus cerlamcn adver-
8us coutrarias potesiates, veniuiii in auxilium nohis
illi qui anle advenlum Chrisii per legem jusiificati
suiil. Vidimus eiiiui Isaiam, Jeremiam accincios
expeditosque ad auxilium nostrum de voluuiiuum
iuoi uui jaculis cordis nosiri hosics acerrimos vulue-
ranies. Accingiiiir ei Daniel ad auxiliutit nostrum,
eum nos de Cbrisli regno et Antichristi futura
fraude in»iruit alque prxmonet. Ade^t et Cze-
ehiel, saciaiiienu nobis CGelesiia in quadriforroibus
rotaruiu circulis signana. Docet et Osee hissenas
agininis turinas, cl prxcedunt nog snccinctis lurobis
iu veriuie, quam prcdicant ad auxiliuro nostrum.
Iftti ergo viri (orles pugnant nobiscum, quousquecoo-
lesiis repromi^sionis pairiam consequamur.

De irauiilu arcw et di^iiione Jordanii.

Populus cuin arca lestamenii Jordanem iranseunl.
5M qaid sibi velit, qiiod Jordaiie eadem arca testa-
mcnii transeunte per s;icerdotes el Levius deducitur
lurba; sicque sunte aqua fluniinis in cumulum Dei,
populus iter incedit innoxium T Haec oinnia impleniur
in Ccclesi» populis mysiica operalioiie. Dum eiiim
qius ad bapiismi venerii rontem, ei eonsistente sa-
cerdolali et Leviiieo ordino iniiiatus fiierit roysiicis
sacrainentis» lune sacerdotiim luinisteriis per bapiis*
num, quasi per Jordanis fluenu ingreditur, et ler*
nni eceiestis reproroissionis adipiseitur. Quod vero
pari aquanitn fluroinis, qu» retro resiliit, perseverat
in dalcedinem, pars vero in amarum coiifluxit gur»
gitem maris, hxc ligura baplizatoniin varieutem
desigoat, quia ex omnibus qui baptizMntur parsquae-
dam accepuro graliae ccelestis dulcedinem custodiunt,
peri vero in peccatorum amariiudine coiivertuniur.
Qood vero sacerdoulis ordo et Leviticus iter osten- j^
dii populo Dei, magisterium sacerdoule monstratur.
Ipsi enimetdocent populuni exire de i£gypto, id est,
de erroribus niiindi, ei traiisire per ereinum vasiam,
id est , per ssculi tentatuiiies. Quod vero sacerdo-
ulis ei Leviticos ordo assistit arc» lestainenii, in
qua iex porutur» sine dubio, ut ipsi illuiuinent po-
puiom.

CAPUT IV.

De dnabus semitribus armatis prascedentibus JsraeL

Du» semilribus, quae trans Jordanein a MoyMe
acce|*erunl terram, rctietis mulieribus et infamibus,

CAPUT V.

De duodseim lapidibvs,

c Transeontcs itaque fllii ]>rael Jordanem, sustu-
leruiit de niedio fluminis duodecim lapides, quos pro
testiuionio posueruiil. i I^lico secundae circumcisio-
nis sequilur lypus, ad signiflcaii(Uiin uobis, ut dum
de lavacro consurgimus apostolic;e viiae exeinpla fir-
misbiina nobis coiigesiare debeamus , i|uaruin sem-
per leiiimoiiium ad iiniumcnta virtuturo coutuea-
mur.

CAPUT VI.

De circumciiiotu iecunda*

c Posl Jordanii autem tran>iium venit Jesus iu
Galgala, ibique jubetur laeere sibi culiros lapideos,
el circumcidere secuiido filios Israel. » Perconteiitur
iiide Jiidxi quoinodo poiest quis secundo eircumeidi
circumci&ione Ci>rnali ? Semel euim circumcisus iiltra
non habet quod secundo possil aufeni ; a iiobis au-
tem, quibus lex spiritafis est, convenienter ista soi-
vuntur. Dicimus enim, circamcisioneni primam fuisae
per lcgeni in iEgypto ; sed si a lege transeat quis per
baptisuia Jordanis ad Evaiigeliuro, tunc accipit se-
cuudaiu circuiucihioneui spiritaleui, per petram, qui
esl Cliristu:». Sicque uii circumcisioue purgalus, ca-
ret ilDgypti opprobriis, id est, illecebris corporaliuiu
viiioruiu. Nomeu aiaeiii loci Galgala, qaod interpre-
Utur revelatio^ osteiida quia dum in prxputio inlide-
liutis ambulaverit quisque per bujus vitas debermm,
oculos ei esse Cjecalos. Videamus et consequentia.
Post Cvangelii enim circumcisionem suiiin in loeo
revelationispaschacelebraiuryimmolaturqueagnusillo
pro uiundi safute ocdsus. Ac, deficieoie ntaniia ty-
picae legis, primuiu comedii populus paiieiu corporis
Christi,quero incurrupu repromis^ionis tcrra,idest,
niater Duuiiui virgo Maria protulil, cujus granum iii
terram cadens fructum pluriiuum atlulit. Lt vide or*
dineui. Postquam euim sub Jesu Nave, id esl, sub
Je»u Cbristo duce ^ositi per lavacrl fluenU iraniiimus,
ac per fidem spiritaii circumcisiooe sigiiainur ; iuac

419

BEDiE VeNERABILIS OPEBUM PARS II. SEGT. I. ^ DUBIA ET SPUIUA.

m

Lis gradibus advenientcs, celebramus pascba, id esl, A dam evicerat. BorsQm svperalns evincilurf alqua

immolaium Glirisium pro niundi saluie credenies, " '" '^ '' ''~ ' '' '

stalim p:iiie illa dominici corports pascifflor. Occnr-

rit deiiide nobis princeps mi^ii;c virtulum coelestium

Gbristos, leneiis gladium Evangelii, ad resecandam

carnis nosira: polluitoncm. Poicunciaiionuiem Josue

ilicenlis aJ angelum : Notler e$ an adversariorum

(iosue v)? disrreiionem suorum iiisinual, qui inler

l)onum et malum per discretionem dijudtcai, ne eos

adversariusperspeciem boni rallal. Unde et Jeremiae

diciiur: Si uparaveris preliotum a vHt, quati vi

meumeris circumdaius (Jerem, xv).

CAPUT VII.

DeexcidioJericho^ et salvaiione Rahab.

c Ctrcuuidatur post hsec Jericho, expugnalurque,
adversus quam gladiiis noii educilur, aries non diri-
gilur, nec lela vibraniur; lubse solummodo sacer-
dotales sepiein diebus conliiiuis adbibenlur, sicque

a popufo Dei suspensus rtgni crucis virlute ue-
catur.

CAPUT IX.

De conttructione altaris,

c Superatis igitur bosiibus, netlificavit Jesus alUre
Deo excelso ex lapidibiis iiitegris, in quibns nnn
erat injecium rerrum, sicul praeceperal Moyses ; et
iminolavit sacrificium^et scripsit in lapidibus Deuie-
ronomium tegis Moysi. » Videarous iiaqiie qui sinl
Uxi lapides, ex quibus aediOcabatur aliare. Omne-i
igitur qui in Cbristuiu Jebiim credunt , lapides vivi
dicuntur. De qiilbus Aposiolus dicit : Vos estit ta^
pdetvivi, oedificati domus spiritalis (/ Peir. ii). Ilis
iion injecium ferrum, quia incorrupli et iinmacuUti
carne el spirilu sunt, et jacula roaligni ignita non
rcceperunt, bi unum altare faciunt uuitatc fidei vel
concordia cliaritatis. In bis quoque Deuteronomiuni,

ircumacia arca muii Jericbo subriiuniur. i Jericbo n id est, secundum Evangelii legem, Jesus Domiiius

auiem per inierpreiaiionem lunadiciiur. Luna vero
iiiundi biijus speciem it^net, quia sicnl iuna meii-
stru:s coinplelionibus deticit , ita bic mundus ad
couipletionem lemporum currens, quotidiaiiis defe-
ctibus cadit. In arc^ vero Ecclesia figuratury in lubis
autem xrcts praedicatores fortes acci^iiunlur. ilanc
ergo urbeni Jericbo diebus scptem ferentes arcam !s-
r;ie:iiup, seneistubis clangenlibus circumeunt, etinuri
ejus per arcae praeseittiaui atque aerearum lubaruin
sonituni caduni^ quia in boc tempore» quod seplem
dierum vi« issiiudine volviiur,dum fertur ;irca,ideat,
dum orbeiu terrarum circuroeunl, rooveiur Ecclesia,
ad praedicantium voces, quasi ad tubarum souitum
niuri Jericbo, id est, clali inundi, ac superbia iiifide-
liialis obstacula corruunt, donec in Une teroporuin
mors novissima inimlca destruatur (/ Cor, xv), et
iinpiorum perdilione unica domus Rabab, tanqiiam
unica Ecclesia liberetur a turpiiudine inundi forni-

noster scripsit. Audiamus itaque eum dicentem
Dictum e$t antiquis : Non mcechal^is ; ego autem dico
vobit : Si quis viderit mulierem ad concupiscendum
eam, ji^m machalus est eam in corde suo {Matlh. v).
Hanc igitur legem Jesus novain iu cordibusi creden*
tiuin scripsit in eorum mentibus , qui altaris con-
struciiune digui sunt*

GAPUT X.

De malediclionibus et bencdictionibus.

c Posi bxc oninis populus ct inajores natu, du-
ccsque ac judices prxcedebant binc et inde arcam,
steierunlqiie sicui praeceperat Moyses in Deulerono-
mio sex tribus iu nionte Garizim, ut benedictret po-
pulum, et ipsae tribus quae nobiliores sunt, id est,
Sinieon, Levi, Juda, Issacbar, Josepb et Benjamin.
Alii vero sex ignobiliores steterunt e regione in
roonte Hebal, ut nialedicerent, iuter quos et Ruben»

cationis, per feneslram confessionis In sjinguiiie re- ^ qui roaculaverat lurum parentis, et Zabulon ulti-
inissionis. Ista euim meretrix in Jericbo lanquain in ^ mus Liae filius, ei ancillarum filii. i Et bjec quidem

hoc inuriali saeculo moratur, quae ut salvari possit,
per feiiestram dorous suae, taiiquam per os corporis
sui coccuin mit;it, quod est sanguinis Cbrisii signuin
pro remissioiie peccatorum confiteri ad satutem.
Oui inventi sunt in domo illius, salvati suni ab
iiiteritu urbis; et quicunque inira Ecclesiam re-
periuntur, ipsi tamen salvanlur. Extra lianc au-
tein domuro, id est, exira Ecclesiaro neiiio sal-
vuiur.

CAPUT Vltl.
De furto Achan.

c Fiiratur inierea de anatbemate urbis Jejicho
Acban pallium el regulam auream ; pro quo irascenie
Deo peneruiit quidam inaiiu bosiiliexpoputo. iJeri-
Giio iiaquc, ut dictum est, muiidi gerit liguram. De
anatbeiitate aulem ejus fraudans in labernaculo suo
abbcondit, qui saeculares mores in Ecclesi» secrelis

veteres bistoriu: referunt gesia ; sed inspiciendum
esi quid in iiarrationem ipysiicae iulellfgeniiae refe-
ratur. Qui suiit ergo istl1|ui inccdunt juxia inoiilem
Garizini, et qui suntqui inceduiitiuxta moniein lle-
bat? Ilii iiaque qui bocin luco juxta monlem Garizira
incedunt electi ad benedictionem, eos figuraliier in-
dicant qui non metu poenae, sed ccelestis promissio-
nis amore succensi veniunl ad satutem. Itli vero di-
midiiy qui juxta montem Uebat inceduuty in quo
matedicuones prolatae suiit, illos indicant qui nou
amore benedictiunuiii vet promissiouum, sed futuro-
ruiu suppticiorum timore, complent quae in lege
scripta sunt, ut perveoiant ad salutem. Omnes autem
circa arcam incedunt, qui ab Ecclesiae sinu noo di-
sceduiit ; sed nobiliores ilios esse dicimusy qui boui
ipsius desiderio, «eteriix benediciioots amore quud
bonum est aguut, quam iltos qui pro mali luelu bo-
uuiu sectantur. Solus ergo Jesus potest ex omoibus
ifiseril, qui sub ciillu Dei manens Bolemnitales sae- D pupuiis bujusmodi iiientes aniiuosque coucidere, et

tult vel speciacula diligil, qui jsortilegos, aruspices
ei augures inquirit, vel qui caeieros rilus persuadel,
qui prius in Jericlio, id est, in boc saecuto, babebau-
lur. Ibte ergo, quia post fidei indumentum coiiversa-
tiones saeculares occulte inducii, quasi pallium de
anatbeinate tollit : sed et itle de anaibemate Jericbo
Iraudat, qui in Ecclesia liaereticorum infert dogrot
vel superslitiosa sa:cutariuiii litierarum studia. Uaiic
eiiiin regulam auream luculenlo sermone aptalam
fraudati sunt Arius, Marciou et Basilides; fraudati
>uiit eniui isii regulas aureas de Jericbo, et pbilosu-
^buruiu sectam non reciam in Ecciesiaiu coiiaii sunt
iiiiroducere, et inaculare oiuiiem Ecclesiara Domini,
iia ut atii niiiiti p;Tderentur per eos; ideoque abjecii
pro anatbeinaie, quasi acervo lapidum, ita multitu-
dine peccaturum suorum oppressi aique exstincti
sunt, quoruin auctur ac pereinptor e\ aliis, bocest,
diabolus qui per itlorum iiu|)ieiaie*iu iideiiiim quos-

atios quidem statuere in monte Gariziin ad benedi-
cendum, aiios vero siaiuere iii monte Ilebat,ad uia«
lediclioiiein ; non ut roatedictioues accipiaiit» sed uC
intuenies prxscriptas maiedictiones, et poenas pecca-
turibus constitutas incurrere caveant, ac seiuetipsos
timoris supplicio corrigauL

CAPLT XL
De Gabaonitig.

c Interea Gabaonii», pcrditiouis metu perterriti,
cuiu fraude etcalliditate veneruiit ad Jesuiu, paunis
calceaineiitisque velcribus induti, deprecantes utsal*
varentur, statimque a Jesu satutem suscipiuot; qoo-
rum lamen dotum ut agnovit, ligui caesores vei
aqu£ gestatores eos consttluiu i lii quorum ligura
iltt oiienduntur, qui de muiido ad Kcclesiam ve-
n.ente^, babenl Adein io Deo^ et iiiclinant capat
suum Sioerdotibusy sanciis quoque Hiiuisiraiit et ser-

4tl

QUiBSTiONBS SUPER JESU NATE LIBRUM.

m

viunL m aUflnid arililalis iinpendani ; ad ornaiom A recle annuniiaia sunl. Unde ct ipse dicil discipuli» :

eiiam' Ecclesiae vel ministeniim prompti sunt; in
uioribus vero suis et ronversaiione piisiina delinen-
lur, induentes teterem honrinem cum actibus 8ui<,
el involuti velostis vitiis.sicut et isti pannis ei ralcea-
meniis veteribus obiecti ; el prater hoc qiio Deum
creduoi, et erga servos Hei vel Kctlesiae ciiUus vl-
dentur esse devuti, nihit liahent emendationis vel
innovationis in nioribus. Tales igitnr lantumniodo
qoasi qooddam salutis signum intra ecclesiaro tem-
poraliter pratferuni, inler sptrit»les auiein, id cst,
iiiter saiicttis Dei, regiium aeternum vel libertaieni
niiiiime coiisequuniur.

CAPUT XII.
De prcelio iii Gabaon,
Quod auiem in Gabaon, pugnante Jesn Nave sie-
ti»se perhil)etur sol ei hina, dniiec Israel iniiuici de-

«••^ i^-—-'^— »-• ^ '7.;;.; . ■, .1 ...^^ pierqiioaeicieroswri mierpreiaiur. E,rgouei

lereutiir, dicenie Scripmra ; SteU, iiM|iiii, «0/ $up^ l.ediiatcm merito possidei, qui ut absque u
Oabaon, ei luna ««per vallem tiom {Jo$ue x) ; et ad; g ^^^^^^^ deservire Deo valeai, paoper spiri
jicil Scriptura ei dicii : Quia nunquam itc audml ^^^..^^^u ^ conRrue illud Psaliiiisl» dicere

Deus hominem (i6id.). Jesus ergo iioster soiein siare
fecii non tunc soluin, sed multo magis modo in ad-
veoiu 800, duin nos helluni geriinus adversus vitio-
nim gentes, et colluclamur adversus principes et
poteatates, et rectores harum lenehrarum, adversui
spiriules neqnitias in coclestibus {Ephes. vij. Sol no-
bis justitix indesinenter assislit, iiec descrit nos nn-
quam, nec Teslinat occumbere, quia ipse dixit : Ecce
ego vohieeum sum omnitus diebus usque ad consumma-
donem seeeuli {Mauh, sxviii). Quin|ue autem reges
qoiiique sensus corporeos indicant, ^ui Gal):\onita!i,
id est, carnales boniines expuguant. ili aJ spelun-
cam confugiunt, cum se terrenis aciibus incurpore
posili mergiint. Qui lamen pugnaiiie Jesii, id e. t,
liraedicalione evangeiica superanlur, atque ingrc-
dieiite Verbo Dei iii nobis, id esi, iiilra speiuncaui
corpor 8 iiostri, omnes pariter inierficiuiilur.

CAFUT XIII.

De exstinclis gemibus^ et lertcB divisione.
cExstiiiciisdeinde vel deletisgenlihus, Josuesorte
diTidit populis terram repromissionis. 1 Ejecit ergo
el Christus a facie fideliuro suorum quodamiuodo
gentes, gentilium erruruni malignos spiritus, et sorle
dividtt terram, in nobis omiiia operans unus atque
idem spiritus, ac dividens dona propria unicuique
pfout vult.

CAPUT XIV.
De divisione terree in duabus et novem semitribubus.

Refertur auteni in bis divinis eloquiis prima et

secunda baireditatis facta divisio. Prima quidem pcr

tloysen, secunda Tero, quae forlior esi, per Jesum.

Sed Moyses trans Jordanem duabus tanium semis

tribubus, Huben scilicei, Gad, et dimidiae tribui Ma-

nasse poasessiunem dare decrevit ; c;eleras vero 0111-

iies per Jesuin suscipiunl. Per quod indicaiur, quod

plures per iidem '' ^^-•— «-- ^ ^i—i-

esseut percepturi^ . ^ _

Naro duae illa* seinis tribus procul dubio priorem po-

puluro adunibrabant ; sed ideo dux semis dicunlur,

quia bi qui in lege agehani contigerunt cogniiionem

Trinitatis, sed perfectam ejus scientiain non hubue-

nint. Sicut et Ecclesiasticus liber loquitur dicens :

Qni uon perfecit primo Hire sapientiam , et infirmior

nom investtgavit illam {Eceli. xxiv). Hinc auiem no-

vem semis tribus, qitos per Jesuro reproniissiouem

terrae saiiciae suscipiuut , ut prsedtcluin est, liguram

oovi populi leiiuerunt, qui a Jesu Doniino nosiro

per liOem et gratiam aeiernsc reproiiiissionis baere-

ditaiem post lavacrum, quasi per Jordanis traiisi-

tum susceperuiit. Sed proinde et ipsae novem seniis

tribus dicuniur, quae sub Jesu baereditate poiiuuiur,

el non iniegre decimus numerus con>ummatus di-

citur et perlectiis,quia nec in ipsoadventu Doinmi vel

iucariiaiioue ejus cuiicta ncbis per semetipsum per-

Multa adhue habeo quee vobis loquarf sed non potestia
ill/i modo audire; veniet autem Spiritus verUatis, qui a
Patre procedit ; ilte de meo accipiet^ et armuntiabit vo-
6tt omnia {Joan. xvi). Perfeclio itaqiie ad summain
cuncioruiii bonorum in Spirtiu sancio consistit, atio-
quiii iiihil iii eo perfectuin putabitur, cui Spirituf
sanctus deest.

CAPUT XV.

Qtfod Levitte tion aeceperunt hareditatem tetree.

Quod vero Levitae non acceperuiit h«retliiatem
lerrae, utique quia Jesus Diuniuus nost«'r ipse est hae-
reditis eoruni. Sicut scriptum est : Eqo ha^editas
eorum et possetslo non dabilur eis in Israel» Eyo
enim sum postessio eorum lEzech. xLiv). Clcrico-
rum eniin possessionem ob hoc se dici voluit Deus,
quia ministri altaris ipsius effecti suiit, el sors. Pro-
pter qiiod et cleros sori interpretatur. Ergo Deuro b;e-

uilo im*

^ ... spiriiu esse

coiitendit, ut congrue illud PsaliiiisiaB dicere po^sit :
Dominusparshiereditatis meee elcalicismei (Psal. xs).

CAPUT XVI.

Qiiad habitaeula Levitarum per omnes tribus

discernuntur,

Quod vero habiacula Levitis a Jesu per omnes
tribus decernuntur, sigiiificat ut bi qui in Ecclesia
Dei, scientiae operaro dantes, doctiinue gratiam ad-
miiiistrant, rursus ab oninibus quibus dispenaant
divina, terrena subsidia, quui non liabenl, recipiant,
ut impleatur illud qiiod Apostolus pra;cipit dicens :
Si nos vobis spiritalia seminavimus^ magnum est ut
eamalia vestra metamus {1 Cor, ix)? Ct merilo isti
iii cunciis trihuhus divisi dicuutur, quia dispeu-
satione cuuctoruui vivunt.

CAPUT XVII.

^ Quod quadraginta duas urbes Levitee in possessionem
C accipiunt.

Quod autem ct quadraginta duas urbes aecipiiint,
indubitanter ipsa praedicatio saitctorum signatur.
Ipsi eiiim possident doctrinain , quas constat legis
decalogo , et quadrilido Lvangelii numero quasi
quaternas urbes babentes , quibus etiam duae adji-
ciuntiiry quia nimirum cuucta quae praedicaiit moraii
ac roystico seosu annuntiant.

CAPUT XVIIL

De Chananeeo poputo exslincto.

Illud autero quod Israelitico populo percepta re-

prouiissionis terra pariiretur, bphraim tamen lr;bui

Chanaiiaeus omnis, id est, gcnlilis popuius non occi-

sos, sed factus tributarius dicitur, sicut scriptum est

in Judicum libro : Habitavit Chananwus in medio

Ephraim tnbutarius (Judic, iv) ; guid euim tributa-

rius, quid Chaiianaeus , gentilis videlicet populus,

iscipiunl. Fer quoii iiidicaiur. quoo „i^| ^ni^n^ gignat? Saejie euim in luagnis virtutibus

n Je-^u Christi promissa coeleslta j) ^^^^^»1 reprumissionls iiigredimur , quia spe intimt

i, qiiam qui P^^^ /58^^";^ *^f PJ^^^JJ*' de aternitate roboramur. Sed dum inieremptis su-

"""* "^ blimibus vitiis quaedam tamen parva retinemns,

quasi Chananaeum in terra noslra vivere coiicedi-
mus ; qui lamen tributarius efHcitur, quia hoc ipsuii*
vitiuro quod 8ub]ugare non possurous» ad usuro no-
strae utilitalis bumiliier retorquemus, ut eodem se
mens, et in suis vilia sentiat, quud suis viribus etiaip
parva quc appetit, non expugnau Unde bene rur*
sum scripturo est : Bie sunt gentes quas Dominue de-
reliqmtf ui erudiret in eis Israelem (Judic, 111). Adhuc
namque quaedam minima vitia nostra retiiieniur, ul
sensuin intentio sollicitum in certamine semper exer-
ceat, et ideo de victoria non superbiat, quo vivere
in se hostes conspicit, a quibus adhuc vinci forinidat«
Israel ergo, reservaiis gentibus cruditur, qusDdo in
quibi.sdam luinimis vilits elatio virtutis nostras coiii-
primiiur, et in parvis sibi resisteiitibi.8 discit quud
ex se majora non subjiciat.

m

BED>E VENRRABILIS OPP. PARS II. SFXT II. — DUBIA ET SPIJRIA.

421

QUiESTIONES SUPER LIBRUM JUDICUM.

CAPUT PRIMUM.

De iervUute populi^ et liberalione,

Htstoria Judicum non parva niysleriorum indical s»-
cramenia. Primum qund post Josue succedunl Judi*
ces sicut et posi Clirlstum surcesserunt Aposloli, el
Ecclesiarum reciores, ad gubernandos el regendos li-
deles, qiios ipse 9d speni aeternae repromissionis per-
dueil. Per omnia autem in hoc volumine delicta Ju-
daici populi » elsmi^uiis , clamor quoque eorum el
miseratioiies Dei scribuniur. Nam muliis aniiis pro
siiis offensis mullof um reguui servi eraiii, ei iterum
conversi liberati sunl. Sed quid esl quod S9*pe pec-
cantet In manu hostili Iradunlur, nisi quod no&lra
peocata, quando delinquimus, vires hostibus pnBbenl?
et quando nos facimus inaium in conspeciQ Domini »
tunc conforlanlur adversarii nostri, id esl, dsmones
spirita^lium nequitiarum virtutes ; sed iterum, quan«
do coiiveriimur» auscitat Dominus salvatores et ju-
dices, boc est, principcs et doctores, quos ad subsi-
diuin Deus mitiit eorum

A iiiclusum in carnalium cord.bus derelinquil. Non
eiiim lateiit morlirera ipsius nisi in corruptib^lilata
viue viventibu^i, et peccata mortalia perpetraniibus;
qui dum prave viventes segregantur a corpore Cbristiy
efliciuntur menibra diabuli.

CAIUT III.

De oraculo angeli ad Cedeon.

Traditur deinde popaliis lsr.iel in inanu Madian ,
pro cujus liberatioue loquitur aiigelus Douiini ad Ge-
deon. Ciijus gesia quid significent wyslice, deioon*
strandum est. c Gedeon namquecum iub arbore quer-
cu iriUci messero virga caederet et a paleis frumeota es«
cuieret, angelum vidii, et accepit abeo oraculum, ota
poiestaie bostium populum Domini iu paupertateai
rediicerel.» Iste Gedeon nimirum lipraui prsstabat
Cbrisii, qiii, sub umbra 8acr;e cruns, prxdesiinato
Incarnationis futurae mysierio consiitutus, reciituduie

judicil quasi per vlrgam electionem sanctorum a vh
s ei doctores, quos aa suusi- ijorum paleis sequestrabat. ill.c ergo Gedeon cum
, qiji ad se toio corde clama- B audissei ab angelo quod delicientibu:» populorum rail-

verini, sicut misit Olhoniel, qul eipugnavit Cbusau
Rasalbaira regem Mesopoumiae, sicut misit Aod, qui
occidit Kglon regem Moab, sicut mislt Jabel et Deb-
horam» quae inierfecerunt Sisaram. Quarum bistoria
pro suis uiysieriis breviier roemoranda est.

CAPUT II.

De Debbora el JakeL

Debbora propkelet^ vxor Lapidoth judtcahat VopW'
lum in iilo lempore^ et udebat iub palma inter Rama
ft Dcthel in monte Kphraim^ aicendebantque ad eam
filH hrael in cmne judieium (Judie. i^). Debbora
quae inlerpreiaiur apit^ titu loquelot In propbeti»
lorma accipienda est, de qua dicitur : Qimiii duicia
faucibui meit eloquia tua (P$al. civiu). Consideremas
iibi locus propheti:c describitur. Sub palma^ inquit.
hiib palnia sedein habel propbelia, quia quos suis
instituiionibus erudit, ad paimam supernae vocaiioiiia«

libus, in ano viro Dominus plebeui suam ab hosUbus

liberaret, proiinus baedum coiit , cujus cariies se-

cundum pra:ceptum angeli simul cum azyma supra

petrain posnii, et jus camium desuper effudii. Qa»

duni aiigelus virgas cacumine coutigit, staiim de

petra ignis erupit , atque ita sacriliciuro Deo quod

offerebatur absainpium est. i (Juo indicio deelaru*

taro videtur quod petra illa lypum babuerit corporis

Cbristif Paulo attestante : Petra autem crat Chritiu»

(I Cor, x). Jam tunc igiiur ui ministerio d^araiaui

est qula uoniinus Jesus in carne saa totius manai

peccaia crucilixiis aboleret. Nec solum delicta fueto-

rum , sed etiam cupiditates purgaret animoniro.

Caro autem haedi ad culpam facti reTertur, jns ad

illecebras cupiditatum, sicut scriptum est : Quia

eoncupivit populut cupidiiatcm petumam^ el dixerunt :

Quit not cibabit carne (Num. ii) ? (Juod igiiur ex-

^^ . , , - ... ^. tendit angelus viigamyettetigiipetram, dequaigiiis

adducit. Iiiier med.um auieni lloma el inler mediuro C eiivit : ostendil, quod caro Domiui spirita repleU

Beihel sedere dicitur propbetia. Rama inlerprelaiar
exceltum^ Uetliel dontiu Dei^ ulique qiiia nos intra do-
mum Dci positos, iion quae in terra suiit qua^rere do-
cet , sed quae in coelis suol(C'o/osi.iii). Uwcmititetvo-
cavit ad te Darac (Judic. iv). Barac iiilerpreiatur corus-
catio. Coruscaiio csi, quae babet quidein lucero^ sed
non pernianeniem. Ad niodicum eniui temporis res-
plendei, et desmit. Ilic ergo Darac lormam gerit prio-
ris |)opuli, qui prinio omniuin per propbetiaui vocaius
et in\iiatus ad auUienda eloquia Dei, refulsit quidem
iii ieglssplendore et brevi lempore coru^cavit, sed noa
dia permansit. Cum ergo diiissei Debbora ad Barac ,
Id esl, propbelia ad pnurem populum : Tibi prtBcepit
Dominut Deut ItraeLet tu atctnde moniem Tfiabor, ei
ucdpe Hecem mUlia virorum (Ibid,) ; respondit Barac ei
perbona prioris populi ad proplieliain : Non Qtcendam^
iiisi et lu atcenderit mecum. Dixit ad eum Debbora : Iba

tecum, ted non erit p hnatut tuut in via qua incedit^ ted _ „ ^

inmanumulierittradetur Sitara(Ibid.)Xi}iiiitUkr oaiei^ ^ iuturae victoriaB documeou qu^rebai, ut una

dere quia non est apud illum populum primatuSy nec lanae vellus iu area ponerei, et essei super illu

pennanet apud Eum victori»! paliua, svd apud Jahei

mallerem, id esl, Ecclesiaiu. Nam Jabel ista aiienigena»

in cujus manu vicioria esi facta, liguram teaet Kccle-

siai es geiilibus congregaiae. Jabei eniin interpretalur

ascensio, quia per Ecclesiam ascenditur ad ueluiu.

clslu palo Sisarani hostem interfecii»! id est, ligiiicru<?

cis acuniine ei viriuiediaboluin iiiteremii; quod Ba-

racb , id esi , prior populus per legis prccepta facere

iion poluit. Bola cniin isia per lignuni lu quo spiriiua-

libu*! ^acramentis credeiuiuui salus et fldei hostem af-

lligii;qaem deinde niortuum pellibus obtegit, id est.

diviiio, peccaia omnia humanae condilionis eiurit.
Ilnde et Dominus ait : Ignem veni mittere in teriam
(Luc. iii). Advertit igiiur vir doclus et praesagus
fuiuroruiii superna mysteria, ei ideo secundum ura-
cuia occidit vitulum, a patre suo idolis depuiatum ,
ct ipse septeunem alium viluium iuimoUvit De«>.
Quod factuiii manifestissime revelavit, post adveutum
Doinini omnia geotililatis abolenda sacriOcia, so-
liimque sacrificium Deo dominicje passioitis pro re-
dempiione nostra , rcligiose a populis defereiidum.
Eienim vitulos ille erat in typo Christi, iii quo &e-
pliformis spirilualium pienitudo virtutum , sical
diiit Isaias, inbabilabai (itai. ii).

C.\PUT IV.

De mytterio velierit et arece.

f Praevidit ergo mysteriuro victorie Gedeon ; ei
tamen licel fortis et tidus» pteuiora adbuc de Uoniiuo

nucte
illud lan-
tumniodo ros , et siccitas super tMnuein lerram ; et
ruisus simiiiier poueret vellus, et super totam ler-
rain ros pluerei, et sircitas esset iu vellere. > Quje-
rit forlasse aliquis, utruiuque quasi incredulus eM6
\iileatur, qui frequeiiiibus jam fuerai indiciis iofor-
niatus. Absil. Non eiiini ille ambiguus erat ; sed
niinirum futura myateria prasvidebat : qtt« etiam
providus diligeniissime eiplorabat, ut aiuplias cre-
derei mysienum, dum ioielleiissei oraculum. Huid
ergo velius complutum , et area sicca , et pa»tea
complula area sicco vellerei iiisi quod primo uiia

415

QUiESTIOiNES SUPER LIBaUM JUDICUM.

m

gens llebraeonim, liabens grali:o mysterium , lotus A islelrecriiloriiinnumcnisifil.iuliUcracontinetur, qua:
orbis iioc liabet, illa vacua est 1 Arca enim illa totiim criici<) speciem tenel. Cui si super transYerstim lineam»

orbem lerrariim signincabat. Denique quando lotiis
orbis infmctuoso cultu gentilis supersiitionis are*
bal, lunc erat ros ille roelestis vi^ilalionis in vel-
lere ; posiea vero quoiiiam oves qiiac perlerant ilomiis
Krael « quae sub figiira velleris demonstrabantur ,
fofitem aqii» vivx iieguverunt, ros fitlei eiaruit in
pecioribus Judaeorum ; graiiamqiie suam imber ille
divinus iii corda gentium derivuvit. Inde esl quod
nunc ndei rore totiis orbis bumescit, Judsi vero
proplietiis ei omuibus charismatibus carent. Nec
iiiirum si perfidi;» subeunl sicciialeiii , quos Domi-
nus prophetici imbiis ubenate privavit dici^iis :
Mandabo uubibus meii^ ne piuant iuper eam imbrem
(isat. v). Idcirco autem iilam gentem velleris noinine
significavit, vel quia in obauditu eamdem pluviam
detinebat , quam volebat sibi proposito prxdicari ,
id esl, iiicircumcisis gentibus revelari.

CAPUT V.
Dt prmlio cum trecentis.

Post banc diligentissimam mysterii explnnaiio-
nem, cum c j^m contra Madianitas Gedeon diuiicare
contenderel, et exercitus multitudinem ad bella
produceret, divina illi admonitione prspceptum est, ut
ad (loviiiro ventens, omnes qiios flexisgenibiis aquas
baorirecon^picerel, a li*?llorum confliciu removeret ;
actoaique est ut trecenti viri tantummodo qni stantes
inanibus aquas bauserunt , remanerent. Cuin bis
Gedeon ad pr;clium pergit, cosque non annis , sed
tubis, lampadibus, et lagenis armavit. i Nam, sicut
illic ^criptum est, c accensaslampades miserunt inler
Uganculany et lubas in dextera, lagenas autem in si-
oistra tenuerunt, ctad bostes suos cominus venientes,
eecuoerunt tubis , confregcrunt laguncuLis, lampades
oppamenint ; el binc tubarum sonitu, illinc lampa-
duro comscaiione lerriti bostes in Tugam conversi

id qiiod in cruce emiiiet, adderetur, non jam ccucis
species, sed ipsa criix essel. Quia ergo Iste trecen •
torum niimerus in tau littera continetiir, et per tau
niicram, sicut dixiinus, species criicis oslenditur,
noii immeriio in his irecentis Gedeonem sequeniibu^
illi designati sunt quibus dictuin est : Si quii vutt
poii me venire, abneget semetipsum^ ei toltat erucem
tuam, el sequatur me {Matth, xvi). Qni sequentes
Dominum tanto verius crurem tollunl, qiianto acrius
sese edomnnt, ec crga proximos suos charitatis
compassione crucianiur. Unde per Gzechielem pro-
ptietam dicilur : Siyna tan iuper fronte virorum ge-
mcniittm et dotentium {Ezech, ix). Vel certe iu liis
trecentis, qui in tau tlttera contineniur, hoc expri-
niitiir, qiiod rerrum hostium crucis liguo superetur.
c Ducii itaqiie sunt ad fluvium, ut aquas biberenl :
quiqtie flexis genlbus hauserunt, a betlica interdi*
Q ctioiie remoti sunl. » Aqu'S namqiie docirlna sapien-
tia^ designatur. Stanlis autem genu, recta operaiio
designatur. Qui ergo dum aquas bibuiit, geuu flesisse
perhibenlur, et a bellorum cerianiine prohibiti reees*
serunt, lii sunt qui doctriuam cum rectis operibus
iion bauriunt. Qui vei^o dodrinae flueula iu bau-
riunt, ut nequaqiiam in pravis operibus camaliter
iiiflect:in!ur, hi Chrisio duce conlra fidei [hostesj ad
praslium pergunt. c Yadunt ergo cum tubis,cum lam-
padibiis, cum lagenis ; » aique isie, ut diximui, fuit
ordo prsliandi : c Cecinemnt lubis, intra lageiias
autem sunt miss» lampades ; confraetis vero lagenis,
lainpades ostensae suiit, qnaniin coriiscante liicev
bostes territi in fugam veriiintur. > Designatur itaque
in tubis clamor pruidicaniium , iii laiupadibus dari*
tas miraculomm , in lagenis fragilitas corpomm.
Tales quippe secum dux ad prxdicalionis prslium
duxit, qui, despecta salute corpomin, hostes suot
moriendo iirosleinerent, eoruiiique gladios non armis*

suni« » Quid boc est ouod tale bellum per prophe- ., sed patientia superarcnt. Arinaii enim venerunt siil»
um ad medium dcuucitur ? An indicare iiobis ^ duce suo ad praelium inartyres nostri, sed tubis, se«l

propbeia siudiiit, quod advenium Uedemptoris nostri
contni diaholiim , itla sub Gedeon duce pugn»
vietoria designavit T Talia enim nimirum acia suiit,
qu», quanto magis usum pugnandi transeuut, taiito
amplius a proplieiandi mysterio non recedunt. Quis
eiiim uiiquam cuin lagenis et lampadibiis ad praelium
veiiitTQuis contra arroa veniens, ariiia deseruii?
Hidicola nobis b;ec profecto fuerant sl lerribilia
bostibiis non fuissent. Sed victoria isu attesunte
didicimus, iie parva bxc qun» acta suni perpenda-
mus. Gedeon ilaque ad pru^lium veniens Kedempto-
ris iiostri sigiiat adventum, de quo scriptum est :
ToUiie portoif principes, vettras^ et etevamini portm
mternales^ et introibit Itex ytorias. Quis esl iste rex
gtoriee ? Domnus fortis et potenSy Dominus potens in
preelio (Pm/. xxiii). Iluiic liedemiilorem iioslrum
non solum opere, sed etiam nomine propbeuvit.
Gedeon namque iuterpretatur circumiens in uteru.

lagenis, sed lampadibU'*. Qui soniierunt tubis, dum
prxdicaiit ; confregerunt lagenas, dura solvenda iu
patsione sua corpora hostiiibus gladiis opponunl ;
respleudueruni lampadibiis, dumpostsolutiouerocor-
poris miraculis coruscaverunt. Moxque bosies in
fugam versi suni» quia dum martyrum corpora mi«
raculis coruscare conspiciunl, luce veritatis fracti «
qiiod impugnavenint crediderunt. Cocineruat ergo
tubis, ut lagenae frangereiitur. Lagenae fractae suat,
iit lampades apparerent ; apparuemnt lampades, ui
bosles in fugain veriereiilur , id est, praedicaveruoC
martyres , donec eomin corpora in roorte •otvereo-
tur. Corpora eorum in morte boluu sunt, ut iniracu*
lis comscarent ; coruscaverunt miraculis, ut bostes
suos ex divinu luce prosternerent. Et notandum
qiiod stetemnt bostes ante lagenas, fugemnt ante
lampades, quia nimirum persecniores sanclae fldei
praedicutonbiis adhuc in corpure positis resiiterunt.

Duminus eniin noster per majestatis poteniiam oninia D Post solulionem vero cortK>rum, apparentibiis mi«
cireumpleciitur, et lainen per dispensationis gratiaiu raculis, in fugam versi sunt, quia, pavore couterrltiy
inter uterum Virginis venit. Quid est ergo circumiens a persecutioue fidelium ces^averuut. Intuendum est

tn utero^ uisi quia oronipotens Deus Clirisius inter
uierara vivlt per inlirmiiatis substiniiam, et extra
roondum per majesiatis potentiam ? Madian vero in-
lerpreutur dejudlcio Non de viiio repellentis, sed de
judiciojustejudicaniis fuit; et iilcirco de judicio vo-
cantur, quia alieni a gratia. Ut euim hostei ejus re-
pellendi esseni destruendique, Hedempioris jusis da-
mnationii meritumetiam iii vocabulo iiominis trabunt;
eontra hos Gedeon cuin trecenlis pergit ad pnelium.
Soletin tricenario numero pienituUo perfeciionis iu-
telligi. Qutid ergo per interdtclum Iricenariuui niime-
rum desigiiaiur, nisi perfecu cognilio Trinitaiis ?
Cum his quippe Domious nosler adversarios fidei de-
fttruit, cum \k\s ad prasdicaiionis bellum descendil, qni
possunt divina cognoscere, qui sciunt de Triniiate, quo!
Deus est, perfecte seotire. Notanduiu vero cst, quia

PirnoL. XClll.

etiam Id quod illic siriptum est^ quia in dextera
tubas, la};enas autem iu siuistra teuuerunt. Pm
dexiera enim babeie dicimus quidquid pro inagno
pensainus, pro sinlsira vero quidquid pro iiihilo du-
ciinus. Beue ergo iliic SQriptum est quod in dextera
lubas et iu sinistra lagenas tenuerunt , quio Cbristi
martyres pro magno habent praedicatioiiis graiiam»
corporum vero utiliutem pro uiinimo. Quisquis eiiim
corporis uiiliutem ptus facit quam gratbiu praedt-
catioiiis, iu sinistram tubam atque in dextera lage-
nam tenet. Si enim pnori toco gratia prxHlicaiiouis
acceuditur, et posteriori utilitas curporis, ceriuju
est quia dexins lubasyCl sinistris iageuac teneo»
tur.

ik

M

mi^JE VENERABILIS OPP. PARS II. SECT. II. — DIDIV ET SPUItlA.

i^

CAPUT YK A

De Abimelech,

t Moritur Gedeon ei reliiiquU septuaginu filios ;
ti anum iioroine Abiroelech, naium ex coneubina» qui
condiuil sibi viros vagos, et abierunt post illum, et
intravit in domum patris sui , et occidit (ratres suog
septuagmta viros, super lapidem unum, ei reroansil
Joftatliam junior, quoniam absconsus erat. letc. Iloc
factum si nihil propheiicum indicaret, qnid opus
erat ui magnopere scriberetur uirum Gedeon sepiua-
ginta ^lios et roulias uxores habuisset, sed et con-
cubiiiam, dequa unum et maluro filiumsuscepsseiT
£t quod cum turpe factum sit, tunc eliam lurpius
essel, si luiec posteris ad exemplum in divinis
scripu videreniur, nisi magnae alicujiis rei iniagi*
nero earum rerum gesta per ^typos et figuras osten-
derent. Gedeon igiiur, ut superius dicium est, lypuin
Bomini prifteiidebal. Pluriniae uxores ejus niultae
sunl iiatioiies, quae per lidem Christo adhxscruni.
SepluaginU lilii ejus septiiaginla lingiiae sunt in hoc ^
inuiido dilTusu!, iii quibus per lidem liiios sibi geuera-
turui erat. Concubinam in hoc luco Synagogaiii vocat,
quae in novissimis temporibus Aulictirisio creditura
est, de qua Joannes in Apocaiypsl ait : Qui dicunt ie
J itdctos e$8e et non $unt,ied iunl Synagoga Satanw (Apoe.
u). De qua uliiniis lemporibus nequisbirous (ilius, id esl,
iljiticbri&tus est generandus. Eritque lilius ancillas, id
€st, Syiiagogaeilliuspeccatricis, quiaqui veccatum, iii-
t\w\f[adi^ servus est peceati (Joan. viii). tiic, inquain,
eiiiigregatis sibi impiis, sicut Abiineleth fectt, re-
^iium improbe usurpabil. Inlerfectisque nobilibus
liliis , id cst, his qui, ex diversis nationibus et lin-
^uis in Christuin credeistes , a Deo suiit generati, iii-
ilucturus est persecutionem, ut pene omnes sanctos
iiilerfici.1t. « Sed super septiiaginla, inquil, fuit jii-
^iior fiiius, ex nobili matriinonio, qui se abscoiiderat;
liic :.ftceiidit in veriicem montis Gariz m, et excla*
«iiavit voce niagna ad populum Sichimoruni, coinpo-
•neiis eis parabolanu i Hic ergo junior fiiius, qui fu- C
giUit ut gtadiutn inimici evaderet, figiira est re^idui
populi IsraeL, prauJicante Elia exireinis temporibus
cr^iuri, el Antichristi gladium evasuri. « Ascen-
dit, 4ut^it, iste iu verticein montis Garizim. i Sed
4:ur moiitem ascendit ? Qtiia iiec prophetare, uec
lieisecuiiuiieni Antichristi quisqiiam evadere potest,
4iisi prius lu mouiem benedictionis, id est, iii subli-
luibitcui fidet4ic virtutum asccnderit. liic e^t enim
lutms Gariziiiif qui a Moyse in benedictione depata-
tur. « Itaque ciim ascendissei, eUtiala voce clamavit
€t dixit : Audile me, vtri Sichem, Jerunt ligna^ ut un-
g^etU Muper se regenit dixeruntque olim : Impera
uobis. Quas respondit : f^unquidpossum amitlere pin-
gueaiitem meam^ qua dii utuntur et homines, et venire
ut hUer ligna promovear ? Dixeruntque ligna ad ar-
horem ficum : Veni^ et super nos auipe regnum. Qum
respondit eis : ^unquid possum de^erere dulcedinem
meam^ (ructusque suavissiinos, et ire ut inler ca^tera
tigna commovear ? Locuta sunt quoque liana ad vitem : d
Yeni et tmpera nobis, Qute respondit : ifumquid pos-
sum deserer-e tinuin nietim, quod lanificat Ueum et
homines, et inter ceetera ligna coinmoveri (Judic, ix)?
Cum ergo repudiaia ruissentlignasilvaeaboiiva, etlicu
et vite, veiierunt ad rharouuni, ul eum sibi facereut
regero. i Sed prius videamus cur oliva, ficus et vi-
lis, super ligna regnare noluerunt. Ligua quippe
ailvae bomines esae vanos et vagoa aeteriio incendio
prsparatos. His ergo merito noluit nec oliva nec
iiaoB regiiaie» uec vitis, quia minime merebantur.
Uliva eiiim gratiam Spiritus sancti, et unctionem
|Nicls sigQificat ; ficus autem sacrae legis imaginem
liabet, sicut in Cvangelio scriptuin est : Quidam
paterfamilias in vinea sua plantavit ficum {Luc. iiii).
Qtiis paierramihas nisi Ueus« qid faiuilius suae , id
est, oiiiiiiuin credeniium pater est ? Plantavit ergo
vineamf id est populiun, quia vineam ex jEgypto
uanstulisti ( Psal, Lxxix ). In hac viuea planiuvit

ficum, hoc est in populo suo posuil leg<'m. Qiix li>x
primilivum populuin, sicut ficus grossos aiiiJas ei iniiri-
les dejecit in lerram , et postea alios rriictus gi^nera-
vit, id est, populum Chrisliaiioruro, quein ad debitam
evangelicae disciplinae maturitaiem et suavissimaui
pingiiedincm Christi, cum gloria et bonore perduxii»
« Scd vilis, inquit, noluit regnare in eis. § Yitem au-
icm Salv.iioris nostri typum habere manifesluro esi,
siciit iii Evangelio ait : Ego sum vitis vera (Joan. iv).
Igilur quia jam in reprobuin seiisum, sicut Aposiolus
dixil(nom. i), fulttrusest populus ille, qui Anticbri-
sto est serviturus, quem ligna silv» appellai, ei ne-
cesse est ul crcdat mendacio, id est Auiicbristo, qyia
veritaii Christo noluit credcre ; ideo el a regiio vilis,
id est, Christi, ei ab oliva, id est Spiritus sancii graita,
et ficu, id esl,divinoe legis dulcedine, reprobatus Tenil
ad rhainnum. Rbamnus euiui geuus rubi est, quam
vulgo senticem ursinam appellaiit, asperuro nimii et
spiiiosuin , per quod nierito lypus Antichristi signifi-
cuiur, qui omni asperitale ei etforitiiie humanum ge-
nus est vastaturus. f Sed exiet, iiiquit, ignis d%
ihainiio, id esi, iuiquiias de Aniicbri^tu, et orones qui
in eo confidunt cum ipso pariier devoralut. »

CAPUT VII.
De Jephie et filia ejus.

« Adjecerunt deinde filii Israel descrvire Baalim,
el diis alieiiis, iradunturque in nianus filioruin Am-
mon ; tunc Jephle Galaadites, fugiens a facie fratruro
suoruni, consiituit in priiicipeni ob pugnani filionuu
Aiuiiinn ; qui rediens post triurophum iuiniolavit
filiam, quae sibi post victoriam priiua occurrebat. Sic
enim voiuin spoponderat , ut quidqnid sibi reverlettti
occurreret, Doroino immoiaret. > (Juis crgo iu Jepbte
pracnuntiabatur nisi Dominus Jesus Christus Salva-
lor noster ? (}ui fuciem Iratrum suorum, id est,
Judxoruni fugiens, in geutibus principaium accepil »
qiiia omnia hunianae salutis sacramenta quac juravit
explevit; et quasi filiain, ita cariiem propriani |iru
salute Israelis Doniino obtulil. Jurnsse enim Patrem,
ac vovisse Uuigeniiuin legiinus, Psalmista dicente :
Sicut juravit Domino, vvtum vovit Deo Jacob (PsuL
cxxxi) y scilicet ut juramentuiu rcligionis in cariiis
suae passione pro satuto geiieris huinani eipleret.
Ilacc secundum Testamenioruin historiam, ita per
Christum acta videtur pro reiigione, quain juraveni
esse complendain. Post niortein Jephte traditur
iii inauiis allophylorum , nasciturque Samsou, qui
liberet Israel.

CAPUT VIII.

De Samson et actibus ejus.

Sanison autem quondam Domiui Nazaraetis, ba-

bet quideiu lypuin Christi : pritnuiu quttd ab angelo

naiivi as ejus annuiiliatur, (leincep!» quoitiam M;«aa-

ra>us dicitur, et ipse liberavit Israel de hostibus.

Pcstremo quod teiiiplum illorum subvertit, et perie-

rtiiii niuttii luitlia hominuui, qui illum illuserant. ^a-

tivilas istitis Samsou, qua: per angelum ntintialurt

siniiliiudineiu hubei piinium prophetaruiu , qui iiAti-

vituiciii Doiuiiii secundum caniem aniiuntiaveruot;

deiiiceps eiiaiu aiigeli, qui ad Mariam loquitur, di*

ceiis : Maria, invenisti grutiam ante conspectum /)ofiit-

ni, et accepisti in uiero^ et paries /f/ittni, et vocaHtur

noinen ejub Emnanuei, Uic eniin salvum (aciet popU'

luin suum a peccatis eoruin (Luc, i). Samsoii aulein

iiiterpretatur sol. Sed quia ei UeUeinptor noster aul

appellaiur, audi ipsuin Dominum Jesuui per propbe-

lam eo nomine vuciiari : Orietur vobis sol justitiet^

et tanitas in pennis ejus (Maluch.is). Vereenim bic

sol jusiiiiae est qui oiiinium credeniium ineotes

coelesii munimine clai iticai : hic v«re Nazaiseui est, et

saiictus Dei, cujus in similiiudjnem ille Nazarjeus esi

tiuiicupatus. Isieergo, cum tenderet ad mysieriuiii

nupiiaruin, leo rugiens occurrii ei. Sed quis primum

erat in Sanison obvium lcoiiem iiecaus, cuiu peieu-

iix uxuris causa ad alieiiigenas teuderet, nisi Cbn-

Ai9

QUiESTIONES IN LIBHOS REGU.M. — \M. I.

450

sins, qiii, Ccd<^iafn Yocatiirus ex gentibus , vineens
diaholum, dicit : Gaudete^ quia ego vici mundum {Joan,
ivi) ?Quid sibi vuliex ore ejusdem lconis occisi fa*
Tus mer.is exlracius, nisi quia ul conspicimus leges
ipsas lerreni regni, qune adversus Ciiristum fremue-
mni, nunc jam, perempti feriiate, dulcedini evan-
gelicas pr.edicand;e etiam nmnimina praehenl ? Item
quid in semelipsoexpressil qaod p»ucos qnideni dum
viveret inieremit, destructo aulem templo, hosles
mutios cum moreretur occidil? Quia nimirum Domi-
nns ab elatione infidelitatis paucos cum viveret, plu-
res vero cum templum sui corporis solvereiur, extin-
xii, atque clatosex gentibus, quos vivendo siislinuit,
simut orones moriendo prostravit. Jam reliqua ejus
qnoil ei raulier subdola caput raseril, et allophylis
iiliidendiim tradiderit, quod captivaius, quod cae-
catus, quod ad niolain depuiatus esi, in bis non
Ghristus, sed illi figurnntur qui solo tanlummodo
in Ecclesia Chrisli noinine gloriauiur, et malis acli-

A bns jiigiier iinplicantnr. Vir enim sensus raiionalu
iiitelligitiir, caro autein qunsi in typo muUeris acci*
pitur. Si enim mulieri, id est, carni nostme blan«
diente libidine, ye\ reliquis malis operibus consense-
rimus, gratiam spiriius, quae Nazaraei crine signifi*
caiur, nudati exspoliamur aique decipimur. Ila enim
superbis ei peccaloribus violata Cliristi gratia sicut
Samson incisa coma diabolus illiidii. Sed quid est
quod Samson ille ab allophylis captus, postquaro
oculos perdidit, ad molam depuiatus est 7 Quia niml-
ruin maligni spiritus, postquam tentationum slimulis
intus aciem conteiiiplalioiiis eflTodiiint, forig homi<*
nem in circuilu laborum miltunt. Qiiod si aliquando
idem homo agendo poeiiitentiam redeat, illi velut
coma reducitur» id est, gratia reflorescenie, repara-
lur ad salutem. Deinde, cupiditatis ac luxurias sub-
versis columois, viciores hostes dejicit, el reparalo
certamine in fiiiein foriissime de dxmonibus irium*
pbabit.

QU^STIONES SUPER LIBRUM RUTH.

Viileamus nnnc de Ruth ; habel enim isia lypum
E<'Cle8i:e : priiiiuin qnnd alienigena est ex populo geii-
lili ; qusp, relicla patria el omnibusquae illiiis emnt,
vadil in lerram Israel : et cum prohiberet illam so-
erus sua pergere secum, perseverabat dicens : Quo-
cungue perrexeris pergam, Popului luta, popului
meu$ : et Deus tuus, Deus meus* Qws te morientem
terra suseeperit^ in ea moriar, Quas uxor sine dnbio
lypum in illa fui<se Ecclesia manifestat. Sic eniin
Kcclesia cx g<*ntibiis ad Domlnum eonvocaia, relicta
patria sua, qnod est idololairia, et omissa universa
eimvcrsaiione terrena, proflletur Dominum Deuin
snum esse in quem sancii credidernnt, et illuc se
iinram ubi caro Christi post pa^sionem asccndit, et
ob ejus nomeo in hoc sxculo pati usque ad mortem,
cl cum sanclorum populo, patriarchis scilicet, pro-
pheiis, consociandam. De qnorum societate quod
tanclis ex stirpe Abrahae venienlibus consociarelur,
lloyses in ranticoosienditdiceiis : Lwtamini^ gentes^
cnm pUbe ejut. Id est, vos qni ex gentibus eslis cr^-
diiiin, cum iliis qui primi elecii sunt aeternH laeiilia
exsultaie. Ingre^sa auiem Kiiih cum socru sua iu
lerram Israel, ob merita obse(|uioruin siiornm pro-
videtur, ut hnmiui conjungerelur ex Abrahae stirpe
venienli, et primum qusdem huic quein ipsa propiii-
quum magis esse credebat : qui negat se posse illi
nubere offerinr ; et recedente illo per leslimonlutn
decem majorum, Booz il.i conjuogitur, el ab ipsis
decem seniorihus [>eiiedicilur, qtiia prior ip&e ex co-
cnails confittftur se eidein nubere posse. 11 oc loco
Joaonis BaptiMo! ngiirain ostendi exisiimamus, quia
cuni ipse aposto o Christus puiarelur, el inierroga-
reiiir quis essel, non negavii^ sed confessus est dicens^
Ckristum se non esse (Joan, i, 20). Et perseveranti-
bus his qui mi»si erant, et inquirentibus quis essel,

B respondit : Ego sum vox clamantis in deserto (Itnd.
S5). Novissinie eiiam coiinieiur de Domino ipse di-
cens : Qiii habet sponsam^ sponsus esl {Joan. iii, 29).
Se auleoi ainicum sponsi inanifestai, cuin adjecil :
Amicus auiemsponsi est qni stat^etaudii eum^ et laHa-
tur propter vocem sponsi (Ibid.). Iliinc ergo Cbristuio
exislimabant, nuia Chrislum in die visiiationifsu» ve-
nisse non intelligebaiu. Est quippe Ecdesiae sponsus,
qui propheticis vocibus esi anie promissus, sed siciit
ille proiiinquns negavit, ei postea Ruih jungitur Boox :
ita Chrisius, qiii vere spoiisus Ecclesix est, quem
propheiarum omnium oracula cecinerant, dignatiis
est Ecclesiani assumere f i ex omnibus gentibiis per
loium orbeni lerranim Deo P.)tri innumeros populos
oflerre. Quod veroexcalceat se cognatus itle, veterum
consuetndo eral, ut si sponsam sponsus rbpudiare
vellet, discnlcearetur ille.et hoc essel signum repndii.
Proinde excalceari jubetur, ne ad Ecclesiam quasi
sponsus calceaius accederel. lloc eolm Chrislo serva-
batur, qni verus spoosus erai. Decem autem majiH

C rum natu bmedictio : hoc oslendil in nouiine Je>u
oiniies csse genics salvandas ac benediceiidas. lola
enirn apud Graecos decem signincal. Qoae prima liile;.
ra noinen Doinini Jesu sumiiiopcrc scribil. Qii» res;
ul diximiis, oinnes {{enies pcr ipsum salvandas ac
benedicendas esse demonstrat. Nec dubiietergo qnis-
qaam h;ec ut dicla suul credere cuin videat universai.
et ab initio Oguris antecedentibus praccucurrisse, et
per adveiitum Oomini manifesie adhnpleia sic essi*,
ei quae snpersuni hoc modo perUcienda in verilaie,
consonaniihus omnibus el vocibus et figuris sacra-
ruiiiScripiuraruin :quaeadimplevilisqui pollicitusest
per Filium snuin Je>uin Chrisiuni Domiiiuin, Begem
et Salvatorem nostrum, cum qiio eat iUi glorii ei
honor in sxcula sxcuiorum. Anien.

QU^STIONES SUPER REGUM LIBROS.

m PRIMUM LIBRUM.

CAPUT PRIMUM.

De nativitate Samuelis.

Pntt librom Jodicnin sequitur liber Regnm. El as-
piee tempora. Priino jndicum, postea reguin ; sicut
erit primo judiciam, deinde regnum. In quibus qiilp-

p pe temporibos multis et variis modis saeraMAta
Chrisii et Ecclesiae revelanlnr. Nam ab ipso exordio
regum commutatum sacerdotinm in Samnele repro*
baio lleli : et commutaium rcgnuin in David, repro-
balo Saule, exclnmavit pracnuntiari novum sacerdo*
tiuin novumque regnuin, reprobalo veieri quod uin-

J

iil

BED.« VENERABILIS OPP. PARS II. SECT. II. — DDBIA ET SPUBIA.

451

t>ra erat rutnrl, in Domino Jeiu Cliristo ▼enturum. A
Noiine ipse David cum panes propositionis mandu-
«tivU, «fuos non licebat mandncare nisi solis sacerdo-
tibiis, in una persoiia ulnimque fnlurnm, id est in
iino Jesu Chrisio, regnom ci sacerdotium nguravil?
Itaqiie ipsa S^muelis sacerdotis successio, noviim, ut
praKliclum est, et sempiiernum sacerdoiiuin praeA-
furaliai, qni est Cliristus Jesus, lleli sacerdote re-
f>rol>ato, id csi, Judaico sacerdoiio alijecto. Mater
«tuoqiie ipsa S^moelis, quae prius fiiil sterilis, ct pns-
leriori fceundiiaie laeiata, ciijus eliam nomcn Anna,
id esl , gratia eJM^ inlcrpreiatiir, ipsam religionem
Cliristiaiiam, ipsam postremo Dei gratiam sigiiificai,
qtia nobis Cbristus oritur, ipsam quoque Ecclesiam,
qiiae ortin sterilis, nune fecundj in Dei laude laeta-
tur. Qiiai niliil aliud iii cantico siio propbetare vide-
mr, iiisi mulniionem Veteris Testamenti vel saeer-
tloiii, in Novum Testamentum vel sacerdotium, qui
est Cbristus. Nisi forte quis dicat, nibil Annam |iro-
pbetasse, sed Deum lantiimroodo propter filiuin g
iinpetratum, eisultanti praedlcatione laudasse. Quid
crgo sibi viilt quod aii, Ar^iim potentum fecU infir'
mnm^ et infiroti aecincti gunt tiriute? Pleni panibus
mhnaraii snnt^ et esurientes traMiervnl lerram ; quia
iteriUi peperit ieptem, et fetoia in filiii infirmata eit?
Nunqusd ipsa sepiem peperit, quamvis sterilisfueiil?
t-iiicum babebat, quandu isia dicebat; sed nec postea
seplem peperit sive sex, quibus setitimus esset ipse
Sauiuel, sed tres mares et duas ftMniutis. Deinde in
illo popiilo, cuin adbuc nemo regnarel, qnid in ex-
trenio posuit : Dal virtuiem regibus nosiris, et exal-
labit coriiu Cliristi sni? IJnde baec dicebai, nisi pro*
phettbat? Dicit ergo Ecciesis^ Cbrisii, civiias regis
magni, Craiia ptena, prole fecunda : dicit quod taii-
to ante de se propbetatuiii per bujus pias mairis aflTe-
ctuin agnoscil. Confirmatum eit cor meum tit Domino^
tt exallatum eit cornu meum in Deo ialutari meo, elc.
interea Samuel erat mminram in templo Dei^ accin'
ctui ephod, Porro filii lleli divina i^acrificia neicientet p
peccabant coram Domino : et dertdebant per eoi mulH ^
sacrificium Dei. Uiide et lleli sacerdosproeorumim^^
(|iiiiaie damnaius est, qiiod eos peccantes ininos
scvera animadversione pleciebat mi^eriiinos : v\ qiii-
dem coercuit ei corripuit, sed leniiaie et inaiisue-
tudiue patris, non severitaie el auctoritaie poniificis.
tiua senientia discant sacerdotes quoiiiodo ipsi pro-
pler peccala filioruni, id esi propier scelera, pu-
i.iantur. Uiiique etiam, quauivis saucli siiil, culpa
laiiien subditoruni eisdeni, si non coerceaiur, repu'
taur.

CAPUT II.

De propiieta ad Heli deitinato,

Yenit autem propheta Dei quidam ad Heti iacerdo-
tem, et dixitei : Hasc dicit Dominus^ Nunquid non aper-
te revelalui ium domui palrii tui, cum euet in jEaypto
in domo Pharaonii, el etegi eum ex omnibui tribubus
Israel mihi in sacerdotem^ ut ascenderet ad ultare meiim,
et adoleret mihi incensum, et portaret ephod coram me : D
et dedi tibi et domui patris tni omnia de sacrificiis filio-
fum hrael? Quafe ergo calce abjecisii victimam meam,
et munera mea quos prcecepi ut o/ferrentur in templo^
et magii honorasti filios tuos quam me , ut comederetis
primitias emnis sacrificii Israel populi mei ? Propterea
hme dicit Dominus Deus hraei : Loquem tocutus ium^
ut domui tua ct domui pattii tui miniitraret in ctm*
^pectu meo usque in sempilernum. Nunc autem dicit
Donnnui : Absit hoc a me. Sed quicunque ylorificave'
rit tti«, glorificabo eum : qui autem eontemnuut me,
erunt ignobiles. Ecce dies veniunt, et prcecidam bra»
chium {tficm, et brachium domm patrii tui : ut non iit
ienex in domo tua, el videbii mmutum tuum in templo
ift univeriii pronperii hraet. Qu» propbetta de nuiia-
lioiie sacerdotii non est in Samuele coinpieia, sed in
Douiino Jesu ibristi» exstilit adumbrata. Niini post
Saniuelem propbeiam, posiea saccrdoies fuerunt de
^enere Aaron, sicut Sadocti et Abiailiar, n^gnunte

David, et alii deinceps, anleqiiam lempus vf niret
quo ista de sacerdotio miitando per Clirisiuin effici
oportebat. Nam cum diceret, Loquem locutui sum^ ut
domNi <iia, et domus patris tui ministraret in conspectm
meo usque in sempiternnm : nmc auiem dfcit Donii-
nus, Absit hoc a me^ sed quicunque glorificaverit me^
gtorificabo eum : qui autem contemnunt m«, erunt igno-
biles ; ecce isii sunt dies qui pr.Hiuntiali suni, jam
enim veiierunt. Nuilus euiin sacerdos est secundum
ordinem Aaron. Nam et illud qiiod ibisequilur, Sua-
eitabo mihi sacerdotem fidetem, de Cliristo Jesu Novt
Testamenii vero i^acerdote diciiur. Quod vero adjun-
gilur : Et erit^ qui remnnserit in domo tua, veniel ut
oretur proeo^ non proprie dicilur de doino bujus lle-
11, sed illius Aaron, de qtio usque ad adveiituiu Cbri-
sti bomines remanseruiit. De quo genere eiiam bue
nsque non desunt qui converlantur. De quiiuis alius
propheta dixit : Heliquim iatvce fient. Unde el A|iosto-
lus : Sic ergo, inquit, et in hoe tempore rclittuite te-
cundum electionem gratice iaiv<e factas iunt (Rom. vi,
5). De talibus enim residuis bene intelliKiiur esse
quod dicturo est, Qui remanserit in domo tua, venict
ut oretur pro eo, Profecio qui credit in CbHstiim,
sicut temporibus apostolorura, ex ipsa genie primi
veneruiit et credideruni. Neque nuiic desunt qui,
licet rarissime, tamen credant, ut impleaiur iu bts
quod hic bomo Dei locutus esl. Quod vero continuo
seculus adjunxit, Et offert nummum argenteum^ ei
tortam panii. Quid per nnmmum argenleum, iiUi
oris confe^sio designatur, quap fii credeniibus ad sa-
lulem ? Argentttiii enini pro eloquio poni solel, Psaif*
mista leslante, ubi caiiitiir : Eloquia Domini^ eioquiu
casta : argentum igne examnatum^ probatum ttrrtp^
purgatum ieptuplum {Psalm, xi, 7). Ergo dieil isie
qui venil, Dimitte me^ obsecro, ad unam partem sacer*
dotalem, ut comedam buccellam panif. Saceidotalem
partem corpus Cbrisli, id est Ecclesiain dicii, ciijiis
plebls ille sacenlos mediaior Dei el bomiiiuni lioiiio
est, Cbrisius Jesus. Cui plebi dicit apostolus Petrus :
Plebi iancta, regale tacerdotium (i Petr. i, ii). Iii bac
parie sacerdotali, postuiat comedere bucceliam pa-
nis. Quibus verbis ipsuin sacrificium Cbristiauoruiu
eleganter expressuro esi ; de quo dicit Sacerd^s ipse :
Panii quem ego dabOf caro mea eit pro mundi wita
(Joan, VI, 5^). Ipsuin esl quippe sacrificiuiii, nou se-
cutiduiu ordi»eiu Aaroii, sed secundum ordiiieni
llelcbi:iedcch.

CAPUT III.

De arcce captivitate.

Igiiur po^teaquaui baic in figiira niutatienis Vete-
ris Tesiauieiiii a propbeia ilio proiiiuuli ita huni ad
lleli, offemo Domino ab hrael instruxerunt aciem Ph^
listhtei contra eos : lollunt aulem hraelito! arcam ad
itationem iuam^ et capta eit ab hottibui arca. Ipsi
quoque non iolum victi sunt^ et in fugam versi, imo
etiam magna strages facta esi occisorum» Noiinitiil la«
men (utuiorum boc signilicat res gesta. Proplietiee
enim a:ca illa ab atienigenis capta, indicabat lesia-
menium Dei iransiiunim ad geotes. Quando enim
nuntialum est Heli sacerdoti captam fuisse arcam Do^
mini^ cecidit de setta, et mortuus est : trameunte arca
Domini ad aentes, periit atque interit sacerdotium J u-'
doeorum, Duo quoque filii Heli corruerunt, quorutn
unim uxor viduata^ et mox in partu mortua est^ pro*
pter eamdem perturbationem. Quo evidenii sigiio prae*
iigiiraluin est, posi exstinciuiii sacerd tixni Jiulxo-
riiin, carnateui inleriisse synagogam, itii cariialiier
adtiierentear*, prostratoque Heli de setla pontificis^
Judasorum sedeui babere vacuam, ei gbn lain ^acer-
dotii regniqne exsiinciam. Sed quid est quod dum
poiuisseui Phitisthiimarcam Dominiin templo Dagonis
dei stti, infraverifnl templum^ et invenerum deum suum
prostratum atque confractum; caput quoque ejus ac dum
manus ab ctsce erant? Slatim cniiii ui Te>taiiient'iiii
Doniini |»crvenil in geniibus, coitfestim itlttta, qii;i!
decepium possid*bant orbcin, desliucta suut, oiii-

iC6

QUi^lSTlONES IN LIOROS RRGUM. — LIR. I.

45 V

iiiisqae error simiil.icrorain corruil, praBsenliam Del
ferre noti siislinens. Nftm in manibiis Dagon prnftci»is
opus idololairi» amputalur, el in capiteejus saperfoia
diaholiabscissa signincabalur, a quo inilium percall
fu i. I^uod vero in limine, ul cerlum scilicel prsBfi-
niluniqiie sua» idololalri.i; linem ngnosceret. Limes
eniin finem iiineris significat; eli;iin el illud ad nia-
gnam pfriinel •igniflcationem, in ipsa ruina Dagon
d^i sui alque fractora, qiiod dursuin illiiis soluni iii-
tcnerunl, fraciis omnlbus membris. Dorsum quippe
fHgam signific:vt. Quicnnque enim fugiunt persequen-
rlbus dorsiim dant. Unde et scriptuin est de hnsli-
biis, Quoniam pones eoi dorsum. Ubi sunt Idola? Per-
leruni ; el si aliqua remanentia ab aliquibus abscon-
dnnlur, fugerunt. Quod auiem percussi sunt in pos-
teriora hi qui arcam Dci caplivnverunt, haec poena
sigiium Tidetur, qiiia si qui susceperint teslamentum
Cb^i* et posteriora viiae dilexerint, ex ipsis Juslissime
crucialiUiitur : quam, sicut Aposlolusdicil, exislimnre
dehentstciif stercora (Philip, iii, 8). fjui enim assu-
miinl lestamentum divinum, at in posteriora ret^pi-
cifnies, veteri se vanltate non esuant, similes sunt
hosiibus illis qui arcani testainenli captivam juxta
idola sua pcisueruiit : el illa quidem Yetera etiam no-
lentibus caduiit, quia omnii caro fenum^ et claiitai
kominii ut floi feni, Aruit f^num, floi decidit : arca
autem Domni manet iii ccternum^ iecretum lestamen'»
ium regni cmlorum : ubi eil wteriium verbum Dei ( / Peir.
i,ti, ^). Vaccae autem illae allopliylorum arca:ii Dei
|!(8taiiies figuram sanclorum renuniiantiuin s.TCuio
desigiiavcrunt, qui nulluin delicti juguin traxeruiil.
Nam sicut illas pignoruin afTectibus a recto itinere
minime digressai sunt, ita sancti mundo renunlianies
parenielae obtentu, non debent a bono praepediri
proposiio : sicut et ftloyses aii, Qui dicunt patri iuo
tt malri, Piescio voi^ el frotribui suis, Ignoro illoi, et
neicierunt filioi iuoi : hi cuitodierunt teitamentum Dei^
et prascepta ejui iervaverunt^ Judicia ma, Jacob^ et /^-
gem luam^ o Israel {Deut. xxxiii, 9, 10). Ille eniin
scire Deum ftinulaiius appetit, qui proaniore pietatis
ejua nescire desiderat quodcunque carnaliter sclvit.

. CAPUT IV.
De iacrificio Samuetis^ et Lapide adjutorii,

Samuel autem post morlem Heli regebat fsrael.
Congregato anlem omni popnlo^ exclaiuavit ud Domi^
fium pro Israel , et cxaudiiit e-m ; et cum offerret
holocaasium , occedentibui alienigenis ad pugnam
contra populum Dei^ intonuil Dominui iuper eoi , et
cvnftfst sunt^ et offenderunt coram Jirael^ atque supe^
raii sunt. Tunc assumpsit Samuel lapidem unum et
posuit evm inier Masphat el Sicelech ; el iit liiter-
pre(t*s LXX tran>liilcruiit, iiiter Masvhat novain et
tetetem, et vocavit nomen ejus Lapii adjutorii^ et dixit:
Vujue huc auxiliatus est mbii Deus, Masphat intor-
pretatur tnlenlio. Lapis ille ailjutorii majustas cst
SalTaloris, per qnein transeunduni est a Maspbat
velere ad novam, id esl, ab inteniione quoi cxspe-
clabatur in carnali regiio, qtiod er.it beattiudo f.iha
carnaiis, ad inieiitionein quue per novuin tesianien-
lum exspeclabatur in regno cnelorum, ubi est heati-
Indo verissima spiriiualis, crua nihil est melius. Iluc
usque auxiliatur Dous. Is(e Sainuel xnvocam nomen
Dominiy et exaudivit eum Deus^ et in tempore messis
pluviam impetravit. Pliivia enini in sanctis Scripdiris
verlia sunt l£vaiigeiii , sive legis , sicut et Moyses
dicil : Exspectetur sicut pluvia eloquium meum , et
descentlant sicut res verba mea {Deut, xxxii). Htuic
igilur pluviam dedit mundo Chrislus in tempore
messis « id est , quando genies colligi oportebnt :
f ul iicut frumentam in horreis , sic intra biccle-
si« sinuin congregarentur. Judicavit autem Samuel
Israei oinoibus diebus vitae suae , fueruiitque usque
ad eoin judices et principes super Israel. Porro filii
Samnel declinaverunt post avaritiam , cl accr-
piebant munera, el tam iniqui judices exsiiieruiit, ut

A popidNs neqaaqaam ferens, regem sild in siwilitu-
dinem cxlerarum ^emiuin |H>stuhirc(. »

C\PUT V.

Unctio Saulis regis.

Quibns dedii Deus Saul regem^ ungiturque jubenle
Domino prior a prophtla in regnum. Qiii ei ipse qui-
deni in id quod unctus est iroai;iiiem Christi porta-
vit. Unde et beatus David et ipse chrislus Duncupa-
ttts, ait ad euro qui se linxerat Saul occidisse:
Quomodo non timuisli injicere manum tuam in chri"
stum Domini (i Heg., xxvi, 9)? Hinc est quod ah bu-
mcro et sursum Saul supereminebat onioihos, qiiia
capul nostrum siirsiim est, qood est Cbristus. In id
autem quod reprobatus postea ei rcjectus cst suc^
cedenle in regno David, populi, ut prasdictum esi,
Isracl personam gestavil, qui populus regnuin ade-
ptum erat amissurus, Chrisio Domino nostro per
novnm testainentym iion carnalitcr, scd spiritnali-
^ tcr, regnaluro.

CAPUT VI.

Dejejunio indicto a Saule.

Itte autem Saul dum pergeret dimicaturus adversus
PhiUsthiimt indixit cuncto exercitui jejunium quoutque
reverteretur a prmiio ; sed Jonathas fitius ejns, videns
in superficiem agri m«/, extmdit summilntem virgm et
intinxil in favum metiis^ et gustavit , et illuminati sunt
ocnliejus, Non utique ad videndum illuminati, qui
anlea videbat, sed ad discernendum quia vctila teli-
geral. Tunc enim casus ille, sicui ei Adam fecit at-
leiitiim et reddidit quia confiisum. Quo facio admo-
netur, oinnes illecebras volnpiatum in saeculo dcbere
conteronere is qui Deo niiitur miliiare. Naro non po-
test conlra Allophylos spirituales, id est adversiis
priiicipes tenebrarum hirum, viribu^ urmisque pu-
gnare, qui adhuc hujns mundi negligit dulccdiiiem
decl i nare. IfW enim dis/i7/anl tabia meretricis {Prov,
p V, 5), quod esl delectatio voluptatis cnriialis. Dc qu.i
^ putatur juxti mysiicos intelieclus, hnnc gestasse
Jonathan, et sorte deprehensuin vix precihiis popu't
hberatuin.

CAPUT VIL

De Agag rege servato, et a Samuele interfecto.

Iniit iterum Saul prtBlium advenus Amateeh, et
inierfectis cunetis hostibus pepercit Agag regi : nec
voluit disperdere omnia iuxta prceceptum Donvni, ira-
sciturque ei Donunus. Veniens autem Samuei sumpsit
gladium^ et in frus'a concidit Agag. Qiiando leguiit
qiiidaro in Scripiuris quod sancti liulli hoslium par-
cuiit, efricinntur crudeles, et bumanum sanguincin
siiitiiles dicunl, quia et justi iia percusserunt hostes
ul non relinqueretur ab his qiii salvus fieret : et noii
inieHigunt in his verbis aduiiibrari mysteria, et hoc
inagis nohis indicari ut puguantes adversus vitia,
nullum peniius ex his relinquere debeamus, sed
oninia inlerimere. Nain si pepercimus, reputari no-
D l.is in culpam potest, sicut reputaium est Saul, qui
servaverat vivuiii regem Amalech. Non enim quisque
juslus manehit, si aliquid adbuc peccaii In semet-
ipso servavenl, sicut Saul : at vero sancli in figura
Samuelis iia saeviuut super hosies suos, id estsuper '
vitia peccatorum, ut non permittant relinqui aliquid
peccatum iinpuuiium.

CAPUT VIII.

De arreptione Saul a spiritu matigno,

fgiiur recedente Saut a Domino propter inobedieu'^
ftam, arreptus ett maligno spiritu a Domino, Irruebat
enim malignus spiritus Doinini in eo. Si Domini, cur
malus?Si malus, ciir Doinini? Sed duobus verbis
comprehensa est hsec senlentia, et in Domino po-
testatem justam, et in diabolo voluntatem uijustaiD»
Nam idem spiritus malus per nequissimam volunU'
tem, et idem spirilus Doinini pcr justissimam pote-
staicro. Inde ergo spirilus Domiui appeliuius est

455

BEDiE YENCRABILIS OPP. PARS IL S£CT. IL ~ DUBIA ET SPURIA.

43<S

diaboltts propter mysterium, quia omnibus eiiam A Quia ergo graiia fecit impleri legem, significatur

spirililius malis bene uliiur Deus, fel ad damnaiio-
iiem ftuerumdam, vel ad cmendationem, vel ad pro-
balionem ; et quamyis maligailas a Domino non sit,
potesias tarocn iion nisi a Deo est. Sic et alibi dictus
est sopor Domini, qui occupaverat mililes ejusdeni
Sbut, cum David hastam el scypbum abstulisset a
capite dormienlis. Nainque sopor qui tunc bomines
apprebenderat iiutu Deierat infusus, ne David servi
ejus in loco prae^^eniia seniircfur. Dicilur ergo spi-
ritus Domini malus, hoc est iniuisicr Dei ad facien-
diim In Saul quod eum pali jiidex omnipolentissimus
judicabat. Qiioniain spiritus ille voluntale qua malus
erat, non eral Dei : creatiira vero qua conditus erai,
et potestate, quain iion sua sed Domini omnium
«quiiaie acceperat, Duinini erat*

CAPUT IX.

Davidi$ unctio.

autem graiia lacte : hoc est eiiiiii in carne gratui-
tum, ubi mater noti qusrit accipere, sed satagit
dare : hoc mater grat'S dai, el coinristaiur si desit
quiaccipiat. Quomodo ergo ostendit Davi<l l^ero
sine gralia operari non posse, nisi cutn illos lapides
quinqiie, quibus significabatur lex in lihris quiiique,
qiios conjungere volens gratix, posuit iu vase pasio-
rali, qiio lac mulgere consueveral? llis armatus
processit adversus Goliam superhum, se jactaniero,
de f^e prassuinentem. Tulit unuin lapidem, et dejt*cii
diaboium. Iii frontem percussit et cecidii, et eo loco
corporis ubi signuni Chrisli non habuit. Ilocquo-
que licel attendas. Quinque lapides posuii, uiium
fiiisil. Quiuque libri lecti suni, sed unitas viiit, Ple-
nitudo enim legit charitai, ut ait Apostolus : Suffe-
rentei invicem in dileetione, stttdentei servare unitaiem

Sfnritui in vinculo paeis (Ephes. iv, 5). Deinde illo

dejecto aique perciisso, gladiuiu ejus abstulit, et

Itaqiie Saiile propier iiiohedienliam reprobato, ti inde caput illius ahscidii ; ei hoc facit noster David :

miiiit Dominus Samuel ad Isai, et iumpto cornu

oUi unxil in regem David. Sed videamus eumdem

David quoniodo (^hristiiin propheiice significaveril.

David enim iiiierpreiatur manu [ortis, sive detide-

rabilis : elquid furtius leone illo de irihu Jiida, qui

vicit munduni? et quid desiderahilius illo de quo

dicitur, Veniet Desidcratus cunctis gentibus (Agg,

11, 8)?Uiigilur isie David in regnum futurum, de-

luiDliaiis per unciionem illam Christum, Christiis

eniin a chrismale appellatur. Davld nainque ah offi«

cio pastorali pecoriim, ad honiinum regnuin trans-

fertur. Dicilur autem David ipse Jesus, ab ovibus

Judaicae plebis ahlaius, iii regno gentium translatiia

est. In Jiidaica enim plehe non est Christus modo :

ablaius cst inde, nunc geniium greges pascit. Erat

autem David in canlicis musicis eruditus. In diver-

soruro eniro sonorum rationabiles moJeralosque

concentus, concordi varielate compactam ordinu-

laroque Ecclesi» insinuai uiiiiatein, quae variis ino- p centum, ducenta dedit illi ; cl uiide crediturregio

dis qooiidie resonat, et suaviiaie iiiysiiea inodulaiur. perire voto, inde auctus est gloriosiori tropaeo. lu

dejicit diabotuni de suis, quaiido creduut magis iu
eum, quos ilie iii uiaiiu habehat, et de quihus C£-
leras animas trucidabat. Convertuat linguas suas
contra diabolum, et sic GoUjb de gladio suo caput
incidilur.

CAPUT X

De certamine Davidis et Golim Philisthan, ubi Saul
Davidi pro centum priBpuliis Phiiisthinorum fUim
promititt connubium.

Iiiterea David victoria animum Saul regis offen-
dii, indignantis quod sihi in milie, et David in decem
millibus conclamanlium public;e congratulatiofiis
ora insonarent : biiic iuvidia Saul, et scmen odiorum
adversus David. Q'iem dissimulator callidus, at sine
insidiis suis possel oflerre discrlmini, staiuit eum
Michol filise suse nupiiis alligari, si ceiitum sibi AU
lophyloruni praeputia victor afierret : pro quibus

Isie adbuc puer in ciibara suaviier imo forttter ca«

iiens, malignum spiriium, qui operabatur iu Saule,

eoropescuit : non quod citharae illius tanta virtus

erai, sed quod figura crucis Chrisii, qux de ligno et

extensione nervorum iiiysiice gerehatur , ipsaque

passioiie quae cantabalur, jam luiic spiritus daemonis

oppriinebatur. L^nem quoque ei ursum David idem

necavil : ursum, videlcet diaboluui ; leonem, Anti-

cbrisium : alterum tunc boniinibus latenter insi-

diantem, alterum in posterum iiiaiiifestissiiiie sxvieii-

teui. Isle David jn praslio gigajiiem siiperavit, cuiii

adversus populum Domini alienigeiix dimicarenl.

Provocavii soperbia bumiliiateni, provocavit diabo-

liis Chrisiuni. Accepit arma bellica sancUis David,

ut adversus Goliam procederet, hiec arma per asta-

lem et iiarvam staturam corporis portare non va-

luit. Abjecit onerantia, accepit quiiique lapides de

fiainine, et posuit in vase paslorali; his armatus

processit, et vicil : boc qoidem ille David. Sed si *^ ^«'" deinde odium Saul adversus David in tanium^

et Judaei dum conira volunutem Dei Christuui in-
terficere nituntur, per id salutem gentiuui egerunt
per quod crediderunt exsiinguere. Quod vero David
prius alienigenarum proeputia attulit, et sic denuo
filiae Saul nupliis ba^sit, siguificahat quod Gbristiis
non prius Synagogain coniiubto suo spoiideret, nisi
antea gloriosus in geniihus fieret. Prius eniin in
nationibus resecavii carnis pollutionem, et poste«
copulalus esl Synagogae. Postquam enim, sicut scri-
ptum est, iniroierit plenitudo gentium, tunc omnts
Israel salvus fiet (Aom. ii, ^25, tQ). Dupla autem, id
Ciit duccnia pracputia aituiii, sive pro Jud;eis et geu-
lihus acquisitis, sive quia inajor e^t nuinerus ac-
qiiisitionis populi geutiutn quam credealium Ja-
doiorum.

CAPUT XI.

David canens spiritum immundum a Sauie repeUH.

mysteria perscruteuiur, iii David intelligitur Chri-
stus» qui teiiipus revelationis novi testameull in-
iinuandae, et commendandai graii» praevidens, ariiia
deposuit , quinque lapidcs lulil. Deposuit erg<)
cor|)oralia bacraineula legis, quas non suut iuipo»iia
gentibus. Deposuit qu» noii ol>servauius, scd taiiien
ad aliquam significationem prxmissa et posita inlel-
ligimus« Denique baec arnia deposuit , tanquam
onera sacramentorum veteris legis, et ipsam iegein
accepil. Quinque eiiiiu lapides quiiii|ue lihros Aloysi
tfignillcant, Tuiit ergo illos quioquc de fiumine, id
est de sjeculo. L.ahitur cnim mortale sajculum : et
praeterfluit, quidquid venit in mundtim. Erant eniui
in flumine laiiquam in popuio illo. Primo lapides
erant iliic inutileset vacabant, nihil proderam, traus-
ibant super fluvios. Sed quid tccit David? Ut lcx
illa utilis esset, accepit graiiam. Lex euiui siiic gra-
lia impieri iioo poiesi. i'icaiiudo enim lcgis chariias.

i<( rex ob medelam sui spiritus David ex more psallem-
tem, jaculo conaretur configere. Sed quid e»t quod
duin Ibaulem spiritus adversus invaderei, apprehensa
David ciihara ejus vesauiam iiiiiigahat? Per Saulein
iiaque Judaiorum elalio, per David nutein bumilitas
Christi si^nilicaiur. Cuui ergo Saul ab iuimuiido
s;>iritu anipilur, David canente, ejiis vesania lempe-
raiur: qitia cum seiisuj Judxoruui per hlasphemi nu
iii furoroin veriitur, dignum esi ut saluieiu iiieutis
eoruiii quasi dulcedine citharx, lociitionis evangelna:
tranquiliitate revocentur.

CAPUT XII.

Saui mittii custodes ad domum Davidis^ tfl
interficeretur.

'Mitiii Saul custodes ad domum David, ut custodi-'
rent: eum , et interficerelur, Abscessit autem David
Kocte, et fugit, atijue salvatus esL Cumque venisseni

453

^S? QUifiSTlONES IN LIBROS UEGU\I. — LIIJ. L

wnlii Saul^ intencrunt $iatuam in leeto Darid posi- A GAPUT Xllf.

laiii, ei pelUm piLosam caprarum nd caput ejns. Au- ^d Davidem miui, prophetare incipiunt.

tli I1IIU8 ergo qiiid hoc significel qnod iniseril Saiil '^ *^ c. •««'.^•«m.

»d cuslodiendiini doniiim nnvid. iii eum Interficeret.

Iloe uou ad oriicem Domiiii, sed tamen ad passio-

ueni ejus periinei. Crucifixiis onim Christus, ei

iiioriuus, el sepuUus est. Erat ergo illa scpuHura

tanquam domiis, ad qnam ciistodieudam niisit re-

gi»«iii Judsrorum, quando custades adkibiti siint

sepnlcroCbristi. Qiiomudo ergo ciistodil.i est douius,

si David figurabat (^brisium ut Clirislus inlerflcere-

tur, duiD iion in sepultura Cbrisius, sed in cnice sit

jfilerfeclus ? Rereriiir ergo iioc ad corpus Cbristi,

quia ioterlicere Clirislum erat lollere nomen Cbristi.

Neque enim crederetur in Chrisium, si inendacium

|»r;i*valerei custodum, qui comipli sunt, ui dicerent:

0111« dermienlibui nobii venerunt diiciputi e/ui, et

abslulerunt eum {Matih. xxtiii, 15). Iloc est itaque ,. ,. , -,-.. .ax ^?.^

telle Cbrislum inierficere, iionieu resiirrectionis dus "^''*'" paituntur {II Tim. iii, \%). Et nounuu* ait : Si

eisUogucre, ul mendacium Evaugelio praferreiur. u "^^P^^^cuti iunt.et voi per$equentur {Joan. xv.20).

Sed sicut iltud iion vaiuit Saul ut interficeret David. '" ^P^}^ *"*®*" '*^V"**^ • '^"*^« proditoris persona

iic nec boc potuit regnum Judaeomm efficere ui me- «<>"2!«V^' ^^, nwem ita operatus est dubolus, ut ejus

Surrexit itaque David, et iterum fugit a facie Saul :
venitque ad sacerdotem Abimelech, a quo et gladinm
Golia sntlulit^ el panes propositioms accepit. Qu» res
et saTcerdoii m riem attuiii, et animadvcrsioneni re-
ligiossc intulit civitali. Haec iiaque gestonim fiiles esl.
Sed quaiitum ad sacrameiitum propbeliae perliuet »
in Christo Domiuo iioslro completum esl . qui posi-
liis in carne duin Insectationem decllnaret Judaicam,
ad apostolos transiil , cum quibiis pt desideratum
sibi cibuin suiiipsit : desiderio enim desideravit pa-
scba manducare, Ex quibus Goli», id est arnia dia-
bolr, Bustulit : fortis euiui soolia ipse diripuit. Hia
ergo a quibus recei*tu8 est Cbristus , Iribulationes
iuduxit diabolus , et mortero* Omnes eiiiui , ut ait
Apostolus , ^tit in Christo pie volunt vivere , perueu'

prodiiio est facta iu Ciirislo. p'istea persecutioiiem ,
Ecclesia pateretur, et occiderentur qiiampluriiui
discipull Cliristi et sacerdoies, et pro noiuiiie perse-
ctitioues gravissimas perferrent.

CAPUT XIV.

D.Tvid venit ad Abimelech sacerdotem.

Interea Darid cum fugeret Saii/, iatere voluit apud
regem quemdam Geth nomine Achis. Sed eim gioria
ei fuisset sibi commemorata , ne per livorem rex idem
ad quem confugerat aiiquid ei mali machinareiur ;
/inxit insaniam, et quasi furore eorreptus , miiriivtl es
itttim : de/luebaittque sativfB in barbam e/ut, collabe-
baturqne in manibus eorum ; et ad ostia portw proca*
dibal; et dixit Achis rex : Quid mihi adduxisti istumf

, ^. »„ /Vtirt^tttrf deerant nobis furiosi? Et sic eum dimisit.

neceiu docendum, tales spiritu enicimerueriinr: ei p ^^'"* iiiteriiretatur quomodo esL Per quod slgnifi-

Miiens, et ipse sanguinem ^ catur ignoraolja ad Terbum mirautis et non agno-

moriam Chrisii delerel. Isti qui de Saul virtuie, id
est de rei:no Jud«orum tn Christo praesumere vo-
luemni, oflenderunt in iapidem oflensionis tanquam
141 ftiaiuam : el bxdus ejus visus eral agnus, quia iu
quo peccatum non inveneruiit, quasi peccaiorem
persecuti sunl. Igilur David regics manus ictum evi-
taus. ejusque persecutionem declinans fugit, venilque
ad SMwuelem^ et misit Saul nttnlioi, ^iii apprehende-
rent David. Sitmuel autem erat infer prophetas et ccs-
tum prophetarum, qui isto tempore prophelabant.
Huntii auiem qui missi sunt^ accepo eode n spiritu
prophelaverunt. Misusque aliis, hoc contigit #1 leriiis
uihiiomiuus. Poslea vero cum et ipse Saut venissei,
factms est super eum spiritus Dei^ et ambutabat ingre-
dieust et pfopheiabat. Quaerilur autem quomodo et
illi cum niissi essent ad lenendum bominem, et ad

Saul ipse qui iniserat, veniens, et ipse sanguinem

iQiiocenteoi qucreiis elTundere , accipere meruit

spiriium illum, et prophetare. Quantum eniin ad

litieram atiinet, nou esi inirum bominem reprobuin

ad momenium transiiorie prophetasse, doui etiam

luulti siiuile prophetis donuin legAutur bahuisse :

sicut Balaam ille reprobus, quem non tacet Scri-

piara judicio divino csse damuaium, sed tanien pro-

pbeilatn babebat. Nec illa verbi parum atiestantur

buic sententix, quae in Evangelio scripu suui, inutlos

dictaros in illa die : Dondne^ Doinme^ ih nomine tuo

mumdmcavimus, et bibimus, et in nomine tuo virtutes

muiias fedmus. Quibus diciurus esl : ^on novi vos :

dtscediu a me^ operarii iniquitatis {Uatth. ixv, 41).

Nysiice autem exempluni hiijiis ShuI nuntioruinque

ejus In hac senteutia figurat iionnullos h.creticos,

qui aliquid boni de muneribus saiicii Spiritus habent,

sicut testamenia legis et Evangelii, sicut baptisnii

saerameotttm. Qui cum ad Ecclesiain catholicam

scentis, qiiod in gente Jiidsoram iinpletunt est, qul
duin viderunt Cbristuin noii agnoveruul. Coraro qui-
bus inutavit os suum, et abiit. Erant euim ibi pra»-
cepta legis carnalia , erant et sacriUcia secimdumi
ordinem Aaron : ei postea ipse de corpore et saii«>
guine suo instiiuic sacriUcium seciiiidum oiidinem<
Melchisedecb. Mutavit ergo os siium sacerdotio ^
mutavil in pra:cepiis : da*is aliud tesiamenlum, evia-
cuaia carnali operatione. Atque inde collapsus esi
in manibus corum , quando euin comprebendentes
crucifixerunt. Et procedebat ad ostium portae , boc:
est burniliabat se usque ad ostium lldei nostne..
Ostiuni eiiim portae iniiium est ttdei. Inde incipit
Ecclesia, el pervenil usquead speciein. Ul eum cre-
dit ea quae nunc videt , mereatur perfrui , cuni emti'
videre facie ad faeiero coeperit. Quod vero iu iii>i
quasl furore sallvaB decurrebant super barbam ejus,
Apostolus hapc aperit dicens : Judcei signa petunt ,

veaiunl, non est in eis ullo modo violandum. aul D!!, ^,'***' •*'^*?i'*'" ^**'?'' J!^oj aulem pr^dicamus

ifiiasi noii babeant iradenduin : sed tamen eos non

Mfeodebere confileri salutem, quia non improba-

•uiM c|uoil illos accepisse credimits. Sed oporiet eos

cogiioscere unitatem et societatein vincoio charita-

lis, sine qoa ouiuiiio quidquid habere poterunt,

quamvis sancium sit atque venerandum, ipsi tamen

Dibil sunt, tanto iiidigniores elTecti praemio vite

aeterii», quanto illis donis non bene usi sunt quae

\n bac vita, qu» transitoria est, acceperunl. Iteiii

exemplum aiqiie imago hujus Saul Duutiorumque

ejiis, In hoc l'>co Jud;eorum iion incougrue gestat

persuiiam ; qui duiu adversari cupiuol Christo, ba-

beiii in ore sacraiueuta iegis ei propbetarum : ad

lc:iUmonium Cbrisii, et cuin Eccicsia quasi cum

propbetis de Scripiuris dispaiaiit, sicut illi cum

prophetis vaticiiiabautur.

C/irtsltttti erueifixumf Judaris qmdem scandalum^ gen-
tibus autem stultitiam. Ipsis vera vocatis Judmis ei
Griecis Christum Dei virtutem et Dd sapientiam : quia
quod stuilum est Dei sapientius est hominibus^ et quod
in/irmum est Dei forttus est hominibus (/ Cor. i,
25-25). Saliv» enim infiriuiutem signilicaut. Sed
quod stultura est Dei fortius est hominibus, non tan-
quam salivam atteiidas , sed attende quia super bar*
oam decurrit. Quomodo cnim in salivis inUrmitas ,
sic in barba virtus osleudilur. Texit ergo virtuleni
suam corpore infirmiialis suo^. Et quod forinsecus
inUruiabatur, lanquam in saliva apparebat. Iniusau.-
tem diviiia virtus tanquam baiba t^gebauir.

CAPUT XV.

David ad regem Lachis fugiu

Dehinc in eremo Engaddi, cum persequendum David
Saul nppeterct, ingresms Uavid in tpetHnca^ibi hi^

iZO

BEDif: VENRRABILIS OPP. PARS II. SECT. I. - DUBIA ET SPUBIA.

410

bm : ied rex mpromh exceptui iniidiiif quod inno-
cno moliebatur ineiderat. Scriptum e^t enim : Qui
fodit foveam promtno iuo , ipii incidel in eam (EccU.
xxTii, 20). David autem, bona pro malU rrtribuem ,
inimieum non occidh , ied pro teitimonio facti oram
chlamydii regia: abitutit : cnm faciUui eaet exceptum
fmidiii advenarium perdere magii tfuam faltere, Qiiid
er{to es( qaod iste fiiKipns a facie Saiil in spelunca
Kitnii ? Qiiare nulem laluit , nisi ut occullaretur, el
noii inveniretnr ? Quid est coniegi spelunca , nisl
ronlegi terra ^ Qiii enitn fustit in speluncam , terra
legitur, ne videaior. Portabal autem icrram Jesus ,
id est carneui, quam acceperal de terra, et iii ea se
occiilialiat, ne a Jud.Tis inveniretiir. Si enim cogno-
viaent, nunquam Dominum glorlm crudftxiuent (I Cor,
ir, 8). Qiiare ergo Doroinum gloric non invenerunt ?
Quia spelunca se lexerat, id est, carnis inHnnitaieiii
«iculis objiciebat , et majestatem dlTinitatis corporis
m legmine tanquain speluncfe abdito contegebat. Illi
ergo non cognoscenies Deum , persecuti sunt homl-
itcm. Nec inori potuii, nisi in bomine , nec crucifigi
pniuit nisi in hoinlne, quia nec tenere posset nisi
enm bomine. Opposuit ergo male qnaerentibus ler-
rani , servaTit bene quserentibus vitam. Fugit ergo
ceeundum camem in speluncam a facie Saul , quia
passus esi, usque adeo se occultans Judaeis , ut ino-
rerctor. Sed quare usque ad mortem voluit esse pa-
tiens , ut fugeret a facie Saul in spelniica ? Eteiiim
ipelunca, iiiferior pars terraB potest accipi ; et certe,
qiiod manifcstum est et notum onmibus, corpus ejus
Ni roonumento posiium est , quod eral excisum in
l>eira : boc ergo monumenturo spelunca crat. Illuc
fugit iioster David a facie Saul. Taiidiu enim perse-
cuti sunl illum Judaei, qtioadusque poneretur in spe-
luiica. Sed quid est quod Saul per^ecutor ad pur-
gandnm venirein speluncam ingreditur, nisi quod
Jiidxi in Christum conceptam menlis malitiam quaji
odorem feiiduni emiseruni, et cogitata apud se noxia
factis deierio ibus , dum Christum perimunt osten-
depuni : sed lanien David S:iuieni occjdere tioluii, et
ciHii eom hi abdilo ocenltatus anlro babcret in po-
lesiiiie^ reservtre poiius quam occiderc maluit : ila
et Christus .duro esset in hpelunca cariiis , persecu-
torem poputnm in poiestate babuit , et non occidit*
Scriptoro eniin eral de eis per prophetam : Ne occi»
derii ea. Tantum denique David summiiaiem cliUi-
mydis ejiis silentef abscidh , ui osienderei per pro-
flieiiaro Christum Judaeos non occidisse, sed eis
laniam rr|;ui gloriam ab»tulisse , aicque eos vacuos
•ede vel imperio reliqiiisse. Cliiamydis enim ahsci<-
»io, regni esl ampuialio : hoc etiam alio loco ideni
Sau^cuiii per iuobedientiain pecca^set ostendit. Nam
cnm veniam precareinr rfgaretque Sainueieiu ut re-
verteretur cum lll* ad placanduni Deum , et noluis-
•et , alqiie converlens faciem suam abiret , tenuii
Saul pinnnlam vestiinenti ejus , et dirupit eani , «:t
dixit ad eum Samuel : Dirupit Dominui regnum U"
taei de manu tua hodie, et dabit illud proximo liio, et
dhfidetur ierael in duoi popnloi, Ergo Israelis per-
son^i figuraie gerebal rex isle, qui |»opulus amis-
surus erat regnum, dum pcr^eqnitur Cbristum.

CAPUT XVI.

David, dormieute Saulef haitam tulit.

Quod et sequenter itcrum demonsiraium esi ,
^liando i«lem Davtd fugieui a facie Saul ingreinui est
iu ea^tra regii, Cum dormientem inveniiset^ non pcr^
euiiiL , noH occidii : sed iolam lanceam , quw crai ad
caput ejui^ ei lenticulam suituljtf dormientibus cunctis,
Egreauique de catiris trausivil in cacunilne monii.s,
Quid fpgo hoc est? Persequebaniur namqiie Uiri-
»iuni Jiia»i, fted perseqiiemio donniebant , qiii.i non
vigilabaiit cordc. Durili» enim cordis obdoriiiilio esi.
Dorniiunt in vitain veierem, non evigilanl iii uovain.
\enit Chrisius , non eos occidit , £cd tiilil ab e s
icyphum aqiw, id csi gratiaiii legis. 1 iilii regale rc-
(III , sed poieslalcui, quain pro inagno habciiuui , ct

A unde se prolegcbant temporaliter, et quam adversus«
Di!um per inrre«lulitaiein gerebant. Deinde et ingres*
sus victor David iiosler de castris corum, el regressus
iranscendit in altitudinem inontis coeloruro.

CAPUT XVII.
Amalecitce a Davide iuperantur,

Interea fugieni David, dum pergeret cum Achii rege
Philisthinorum in prcslium advertui Isrnel , iniurgem'
tei Amnlecitm irruerunt in Sicelech , et iuecidentte
eam, captivavei-unt omnia qu<e erant Dand et picere-
rum ejui, UevenHs ergo David ad penequendoi Am^-
lecilas^ invenit yEgyp:ium pui rum lassetcentemt quem
Amalecilce cBttrotum in itinere reliquerant : hunc autem
invenium David cibo refecit^ dncemqHe sui itinerii feeit,
iicque Amaiecitm penequitury eputantcique reperit , vi
funditui exilinguil, Quid est enim quod iCgyivtus
Amaleciiae puiT in itiiiere lassatur, ni»i qnod amator
pra*8enlis sa^culi pecrati sui nigredine opertus, saepe
D ab eodeiu sxciilo inlirmus despecitisque retiiiquiiur,
ui cum eo ne«|iiaquam currere valeat , sed fractiis
adversitale torpescal ? Sed hune David iuvenii, quia
Itedemptor noster veraciier maiiu fortis , iioimun-
quam quos despectos a inundi gloria rei>erii, hos iq
suo amore convertit. Cibopascii, quia verbi scieniia
reflcit. Ducem ilineris eligit, quia suum eiiam pr»-
dicalorem facit. Ei qui Auialecitas sequi non valuit»
dux David elYicitur : quia is quem velut indiguum
mundus deseruil, non solum conversus in sua jiiente
Deuni recipii , sed prxdicando huiic eiiam iisque ad
aliena corda perducit. Quo videlicet dnce , David
Aiiialecitam convivantein invenii el exttingiiii, qnia
ipsis Cbristuin pnedicauiibus mundi lasiitiam de-
struii, quos mundus comites habere despexit.

CAPUT XVIII.

Saul Pythoniiiam eonsulit»

Poit mortem autem Samuelii eongregatii Phiti"
Q ithiim eontra hraet^ consuluit Saul Dominum , el nou
^ respondit ei, Quociivit autem Saul Pythoniisam^ qmm
iUicitaret et Samuelem : itatimque iuicitatui ait ad
eum, Quare inquietaiti me ut iuicitarerT Qu«riiur
secuiidum histoiijim, uirum Pythonissa ipsum pro-
plietam de inferno evocaverit, an aliquam imag ina*
riam illusionem fallacia daemonum faciam. De qaa
quaesiione beat» memorias Aiigustinus episcopos
Simpliciano , Hediolaneiisl episcopo , iia scripsit :
« hiqulris, inquam, ulrom poluerit malignos spiritus
•excitare animani justi, ei lanquaro de abditis mor-
tiiorum receptaeulis evocare, ut videretur ei loqoe-
retur eum 8auL Nonne magis mirandum sil qnod
Saianas ipsuni Doniinum assuinpsil, et eiiiistiiuit
siipra pinnam templi ? Quolihei eniin modo fecerit ,
facium est : iia ul et Samuel suscitarelor, similiier
laiei. Nisi forte quis dixeril, facilioreui diaboll fiiisse
liceutiam ad Doniinuro vivum, unde vnluii assomen-
duniy et ubi voluit conslitoendum, quaro ad Samuelis
|. defuncti spiMum e suis sedibus excitandum. Quod
^ si illud in Efangelio nos ideo nun conturbat , quia
Dominiis voliiit :itqiie pennisii , nulla diminHtioiie
sua; polcsiaiis et diviniiaiis id fieri , sicut ab ipsis
Judaeis quanquain perver»is atque immoudis, et facta
diaboti facicntibiis, ct teneri se, et vinciri, et llludi,
et crucifigi ati|ue interflci passus esi, non esi absor-
dum credere ex aliqtia dispensaiione divina: volunla*
lis perini^isum fuisse ut non invitus nec domiiiante
iiiagicii poientia , sed voleiis aique obiemperaiis oe*
culue ((ispeiisaiioiii Dei, quae Pytlionissam illaro et
Sauleni laiebai, spiritus proplieios sancii se osteiide-
rct aspeclibus regis, divina euin sciiieiitia percussu-
rus. Quanquam iii boc facto poiest ea&e alius facilior
intellectus, ui non vere spirituin Saniuelisexcitatura
a requie aiia credanius , sed aliquod phanlasnia , ei
iinagiiiariani iliusionero diaboli machinaiionibus fa-
ciaui. Quam propierea Scripiura nomine Samuelis
ap|)ellat, quia solent imagiiies eaiiim rcruro iioinini-
hixb ;«|»pellari (|uarum imagiucs sunt. S;c et oniuia

441

QUiESTIONES IN LIBUOS REGUM. — LIB. II.

qus pingu:itur AU|ue fingiintur, eariim rerum qua- A
rum imagiiies sunt, nominibus appellnntur. Sic lio-
minis licluni cum fingilur, proprium quodqiie no-
men incuticianter adhibelur, el dicilur : llle Cicero
esl, ille Salluslius, ille Acbilles, ille llector : hoc
flumen Simois, illa Roma , cum aliud nihil sinl quam
piciae ima};ines. Unde et Cherubiu cum sint coelestes
virtutes, ficii tamen ex inetallo, qiio imperavit Deus
super arcain tesiamcnii , magna; rei et sigiiificand:c
gratia : non aliiid qiiain Cherubin , illa quoque fig-
menta vocibantiir. Iiein diim qnisque vidci som-
nium, non dicit, Vidi imnginem Augustini : sed vidi
Angustinum : ciim eo lenipore quo aliquid tale ali-
quis vidit , ignoraret lioc Augustinus. Usque adeo
nianiresium esi , non ipsos homines, sed eorum iina-
gines videre. Et Pliarao spicas se dixil in somiiis
vidisse, et boves , non spicarum aul buuin imagines.
Si igitar constat li<|iildo , noroinibus earum rerum
quarum imagines ^unt , appellarl , non minim est
quod Scriptuta dicit, Samuelem visum, etiamsi forte B
imago Samuelis ap|)aruit Ik ta machinainenio ejus ,
qiii transligural se velut angelum lucis, el ministroi
fiuos subornat , veUit minislros jiistitiai. Jam vero si
illiid, inquit, movel^ quomodo a inaligno spirilu Sauli
vera praedicta sunt : potest et illud mirum videri qiio-
modo dxmones agnovorunt Ciirisium » quem Judn^i
non cognoscebant. Cum enim vult Deus etiain infir-
mis spiritibus aliqua vera cognoscero temporalia ,
dnntaxat ad istam inortalitatem periinentia : Riclle
cst et non incongruuni ut omnipotcns et justus ad
eorum poenam , quibus ista prxuicuniur, ut malum
quod eis iuiminet , antequam veiiiat prxnoscendo
IMiiiantnr : occulto apparatu mysteriorum suoruin
eliam spiritibus talibiis aliquid divinationis imper-
tiat» et quod audtvit ab angelis , praonuntient bomi*
nibns. Tanium autein audiunt, quantum omniiim
Dominus ati|ue rooderator, vel jubet vel sinit. Unde
ctiam spiritus Pyilionis in Aciibus apustoloruro at-
teslaiur Paulo aposioto , et evangelisiam esse cona- r
lor. Mlseent tamen isti fallacias et verum qaod nosse
potuerunt , noii doceiidi magis quam decipieiidi line

gronnntiant. Ei forie hoc est quod cum illa iinago
amuetis Saulem prasdiceret muriiuniin , dixit etiain
etse secum futurunt. Qiiod utique falsum est. Magiio
qaippe intervallo post inortem separari bonos a ma-

412

lis in Evangelio lcgimus , cum inler superbiim lllfiro
diviiem , fitm jam apud infiTos tonneHla paieretiir,
et iHuin qui ad ejiis JAnuaiii iilccrosus jacebai , jmn
in reqiile constitiitum , mngnum cIkios inierjcciiim
psse iestatur« Aut si propterea ci S^niuel dixit,
Mecum eris : ut non ad a*quaiiiaiem relictlaiis , seil
ad parcin tradition<*m mortis rereraiitr, quod utcrque
liomo fiierit, et utcrque iiiori pouieril, jamque mor-
luus mortem vivo priRnunliab.a. Secunilum ulruiu-
que igiiur inlellochnn habere exitiim hanc leciionein,
qui non sil contra fidem , nisi forte profiiodiori iii-
qiiisitione inveniatur ad liquidum, vel |msse vel iion
posse anlmam huinanam , cuin ex liac vita migrave-
rit, magicis carmioibus evocari, et vivorum apparere
conspectilms etiam corporis lineamenta gestantcm :
utoonsolumvideri valeat sed etagnosci.Etsi potesl«
utrum etiain jiisti auima, non quidem cogatur ma-
gicis sacris, sed dignetur ostendi occuUioribus mys-
leriis, suinmae legi obtemperans : ut si fieri non pOi^se
claruerit, ut non ulerque sennus in bujiis Scripturae
tracuitionii admittatur : sed, illo excluso, imaginaria
similitudo Samiielis diabidico ritu facta intelligalur.
Sed quoniam sive illud fieri possil, sive non possii,
tamen lallacia Saians , atqiie iinaginum shnulanda*
rum callida operatio , deci|tiendis sensibus humanis,
iniiltiformis invigilat pedeientiin quidem, ne inqoisi-
tionibus diligentioribus praescribanius : sed potius
esistimeroiis tale aiiquid lactum maligno spiritu P?-
thotiissae illius minisierio ; quamdiu nobis aliquid
amplius excogitare atiiue esplicare iiou daiur. » lliee
suiit qux tunc de Pylhoiiissa et Saiuuele scripsil
bcatus Augustinus.

CAPUT XIX.

SaUt et Jonaihat occiduntur»

Igitur ixorto pratio percusterunl Phititihmi liraet
ptaga magna , corrueruntque in prwtio Saut ei Jona»
that ; quos denique llguraliier pius propheta defict.
Qui cum potentet etttni , et semper hottibut prmalC'
rent^ tauciali ac vulnerati iltico in medto prtelii cor-^
ruerunt, Quomodo , inquii, cecideruiu potentet in me*
dio pugnce? Iloc eliain utodo piuui Christiaiiorum
geniis deilet eos qui repugnantes da*monihus labun-
tur in sxculo , quod est lubricum. GellMie eniiii
uootes, interprclaiiiur tubrici montes*

IN LIBRUM SECUNDUM.

CAPUT PRIIIUM.

Datid admonetur per prophHam ne lemptum conttruaL

PoU mortem itaque Saut un^lur David^ et regnat :
irantfertque arcam tettamenti in civitatem tuam» Qui
cum veltei teniplum Dei cedificare , admonetur per
prophetam a Domino ita : rlon tu tBdificabit mihi
lemplumy qtua vir tanguineut et. Qirid esl igilur quod
erga exieriora bella lalmranti David interdicitur, ne
doinu!$ Dei ab eo aedilicarelur ^ Teropluin quipfie
Det nos sumus, qoia ad veram vitam in ejus habit:i-
lionem consiruimur, Paulo altcstante, qui ait :
Templum enim Dei sanctum est^ quod ettit vot. Sed
vir sanguinum templutn Deo ardilicare prohibetur,
quia qui adhuc acti:» cariiaiibus incubat, nfce^ise est
ut insiruere spirilualiter Ecclesiam nun praisumat :
qui4 iiei|uaquum pure niacutam iii mcmbro conside-
rat octilus, quein pulvis grav;<t : et superjectas sor-
des tergere non valet mauus , quae iuium tenet.

CAPUT n.

De peceato DaMit et Bertahem.

Nunc el peccatum David quid in prophetia signa-
veril, quanta possuin brevitate perstringam. Nomina
qtiippc ipsa 'mierprctata satis ostcudunt , quid oiiam

hoc factum prxfiguraveril. David, ut diximust
interpretaiiir manufortit^ stve detiderabitit*, Beth«
sabee puieut tatietatu , sive puteut uptimut. Quam-
libet autem liarum noininis ejus iitterpreiationem'
iii id quod dicere intendimus assumamus, satis-
l> congruit. Nam iii Caniico caniicorum sponsa , quas
^ ilii Ecclesia est » vocatur puteut aqum vivce ; et buic
puteo septenarii numeri noroen in Spiritus saneii'
signiticatione conjungitur , propter rationero Penie-
costes, quo die de coelo missus Spiritus sanclus venitr
Ad quadraginia novem autem, quod est septie»
septem, unum additur, qiio uniias comroendatur. liv
hac ratioiie vivit apusiolica illa sententia : Suffe-
rentes invicem ad dileclionem » studentes servare"
unilatem spiritus, in viiiculo pacis. Dono itaquespi-
rituali, hoc est scptcnario, facta est licclesia putcus
saiietatis , quia factut ett in ea fons aqua tatientis in
vitam celcrnam : quem fiui habuerit , non titiet trr
CBlernum. Jam vcro qui fuerit maritus ejus , quid
aiiiid f)uam diaboium nominis ejiis inierp'eialif>iie
signiflcatur ? Ilujus erant pessimo conjiigio delegati^
omiies quQS gratia Dei liberal , ut Eoclesia sioe ina-
cula et ruga, salvatori proprio compielur. Uria»
iiamquc inicrpretaiur , lux inca Dei , Etlieus autein
Abscissus, 6ivc quod in vcril:)te iion tleiit, seJ a lucc

(45

BEDiE VENKHABILIS OPP. PABS W. SECT. II. — DLBLV ET SPUUIA.

4U

tiiparna qunm de Deo habebal , siiperbife merito
abscissas esi : sive qu<*d cadeiido ?eris yiribus per-
diiis , iransfigural se iii angeliim Iticis, audens di-
cere Deo, Lux mea Deiest, Ergo isie quidem Oavid
graviler scelerateque rieccavii. Quod scelus ejus
etiam per propbetam Deus arguit increpando , el
ipse abluit poenitendo. Verumtamen ille desiderabilis
omnibus gentibus , quasi in solarium deambulans :
quia in sole po$uit tabernaculum snifm, adamavit Ec-
tienam super tectum se lavantem, id est , mundantem
se a sordibus sa*cuii , et domum luteam spiriluali
Gontemplatione transcendenlem aiqiie calcautem; et
incbosta cum illa priinas convenlionis notitia, postea
ab ea penitus separatum diabolum occidit , eamque
sibi perpetiio connubio copulavit. Odiamus ergo
peccatum, sed propiietiam non exslinguainus. Ame-
mus illum Dayid , quantuin amandus esi qui nos a
diabolo per miseric<Tdiam liberavit. Amemus et
islum David, qui tam grave in se vulnus iniquitatis,
pceiiiteiitiu: el buuiilitaiis confessione sanavit. Sed
loriasse quis dicat : Si David iinagiiiem Cbrisii ge-
rebat, quoinodo niultas uxores et concubinas na-
buisse scribitur, cum bas rcs Christus et horrescat
et daninet ? lioc enim pro fi^ura liebat. Mulls enim
Uiores David multarum gtniium et uationum imagi-
nem indical)jint , quae per Hdem Cliristi consortio
Jungerentur : conculiiiise vero ejus significatit li.Tre-
ticornni ecclcsiiis , quae Kub Cbristi noniinis lilulo
nianere se gloriaiilur : sed quia propter carnurm lu'
cra seciantur Chrisium, non conjuges, sed coiicu-
biiia: vocanlur. Denique niiiic reges si plures liabeiut
uxfirt* s, Vi 1 conculiiiias, crimen est , quia jam traiis-
ieruut Oguiae, pro quibus uxorum vel concubinarum
vuiia concedehatur. At nunc quia figurx transie*
runi, vtuia nuila datur.

CAPUT 111.

De Absalone*

Itliiil vero qtiid significat quod parricida filius
Aiisa on, patrem inseqiiens, primo patcr ejus decli-
naiis, fugit ante facieni ejus, securus de victoria,
quia sciebat impium perire? Quem etiam flcvit
magno luctu, et deploravit exitum parricidae. Scribi-
tur eniro fugi:»se David a facie bellaniis adversum
se filii. Etquouiain scriptuin estde populo Uierusa-
lem : hHios enutrivi, ei exaltavi, ipsi autem spreverunt
me : per Mlium ejus impiuin siguificabatur tropice
idem populus Judaicus , qui euiu tradidil. Absaloti
auteui, siciit qiiidam Interpretantur , inltsiii^iiur pa-
tris pax : quod miruin in historia vidftur, quemad-
iiiodum patris pax possit intelligi , qui patrem bel o
persecutus esi. Sed qui diiigenter allegoriam inieii-
dunty inspiciunt Absalon esse Jerusalem, quae
etiam et ipsa pax iuterpretatur : a ciijus facie Chri-
sius fugii, quando eain patiendo deserens, iii ge^ai-
bus per fidein secessit. Alii Absalou Judaiii tradiio-
reni accipiunt, quem taota et tain miraiida pjtieuiia
Cbristus 4)ertulit tanqiiam bonum , cum ejuscogita-
liooes iion igiioraret, cum adhibuit convivio , iii quo
corporiset sanguinissui Hgurain discipulis comuieu-
daf it, et tradidii. Quod denique iii ipsa traditione et
u.HCuluiii accepit : bene intelligitur pacem Chrisium
«ixhibuisse iraUiiori suo, quamvis iile tam sceieratae

A cogitationis interno bello vastaretur. Et ideo Absa'^
lon patris pax dicilur, quia pater habuit pacem,
quam ille non habuit.

CAPUT IV.

De eo quod Dawid sibi aquas de eisletna, qwB in Beih*

leem est^ afferri jnbet,

Item ipse David in pratio PhiUsthinorum , ciim st-
tiens conversnretur in bello^ ei aquam qucsreret : Quis
mihi , iuquit, poliim dabit de lacu , qul est in Beth»
leem ? El ad portas erat iter lacus , el David inter^
fusus hostibus, et media hostilium cinxerant septa cn-
strorum. Prcecesserunt tres viri muliitudinem adversa^
riorum ^ et hauserunl aquam de lacu qui erat in Be-
Ihleem^ et obtuUrunt regi bibendam, Rex autem notuil
bibere , sed profudit illam Donwio , dixitque : Non
cuniingat mihi hoc facere , ul sanguinem virorum qui
abieruntf ex animis eorum bibam. Vicit ergo naiuram
ut siiieiis non bibcret» et eieinplum de se praebuit,
B quo omuis exercitus tolerare sitim discerel. Quod
si altius velis exspectare et introspicere mysteriuni,
sciebat David non aquam quae esi iii Beibleem , sed
oriunduui iii eadem Bethleem ex virgine Chrisium,
qnem in spiriiu praevidehat. Ergo volebal bibere ooii
aquam flumiiiis, sed lavacrutn ex latere Christi flueii-
teiii : hoc est, uon aquaruin siliebat eiementuni, sed
hanguiiieiii Christi. Unde et non bibit oblaiaut
aquam , sed Doinino fudit, significans sitire se Chri-
sti sacrificiuin , noii nulurae fluenium, scd iliud sa-
crifieiuni in quo esset remissio peccatorum : illuui
8i:ire ronleni ictcruum, iioii qui pcriculis quaereretur
alicnis, sed pericula aliena deleret.

CAPUT. V.

Psalmus decimus septintus eur solus in iibrii Regum

reperiatnr.

Quaeritur aiiiem cur solus septimus decimiis psal-
inus in libris Begum reperiutur conscripius Mec
p meriio Pt>almus Isie iii liegnoruui libris solus iiiveni-
^ tur, quia regiium illud slgnificat, ubi adversarium unii
habehimus. Tituliis enim ejiis esi , in die qua eripuit
eum DonUnus de manu omniuminimicorum ejuSj et de
manu SauL Quis enim figuralur in David , iiisi iiie
qui venit in carue ex semine David? Qui ulique iu
corpore suo, quod est Ecclesia , adhuc patitur iui-
inicos. Unde et illi persecutori, queui voce mactaTit^
et iii suuin corpus trajiciens quodamroodo manduca-
vit, insoiiuit de coelo : Saule^ Saule , quid me peru-
queris? Qunndo autem meretur arripere boc corpus
ejus de nianu omnium inimicorum ejus , nisi cutn et
ilta novissima inimica deslrueiur mors, ut perve-
niaiur ad reguum Dei.

CAPUT VI.

De catalogo fortium virorum David in typo sanciarum,

Dehinc texitur caialogus vironim fortiurn , in fi-
gura hanciorum : qui quamvis virluluin sublimiiate
pruficiant , tameii usque ad excellentiain diviiias
D Triiiitaiis nequaqiiam aitiiigunt. lude est quod ibi
scriptum esi , Us'iue ad Ires non pervenil, Quis emm
cequabitur Domino, aul quis simHis erii Deo inter /Utos
Dei?

m LIBRUM TERTIUM.

CAPUT PRIMLM.

De Salomone,

Succedit deinde Salomon , in quo quidem non-
nulla imago rei fuiur;e facta est, in eo quod lem-
pluni sedificavii ei |i.icem hahiiil sccunduiii iiomeu
suum. Saioiuon quippe intcrpreialur pacificus, Ac

per hoc tale vocabuluni illi verissimc cougruit ,
per quem mediatorem ex inimicis accepta remisiivne
peccatorum , reconciliamur Deo. Etenim cum immici
essemus^ reconciliati sumus Deo per mortem Filii ejus,
Ideni ipse est ilie pacificus , qni fecit utraque unum^
et medium parieiem macerite solvens inimicitian in ear^
ne sua , lcgemque mandalifrHm decretis cvacuans , ul

A\$

QliESmNES IN LIBROS IlGG(J.i^.— UB. III.

416

iiUo$ condetei in $e vnum nopum hominem^ facien$ pa-
rem : el venien» etangelizavii paeem hi$ qui longe , et
pmcem ki$ qui prope. Ipse iii £vaiigelio Uicit : Pacem
relinquo vobi$, pacem meam dovoii$ (Joan, iiv, i7).
Ilis ei roultit aliis lestirooiiiis Dumiiius (lUristus pa-
dfitui esse roonstratur.

CAPUT II.

De lcmpli adificatione.

Nam in eo qnod aedincavit templum excellentisjii-
miim Domiiio, et ibi GiiriFluin signiticat : quia x*(li-
fic^vit domum l)eo in cceieslibus, non de lignis ct la-
pidibos, sed de hominibus sanctis, hoc esl de fide-
libus. Qttibus dicit Apostolus : Templum enim Itei
$ancium e$t^quod $$ti$ vo$ {!1 Cor. xvi, i6). Quod
vero eadem doinus lapidibus dedolaiis aique per-
fectis aediUcata esl, et nialleus ei securis , et onine
femimentum non sunt audita in teniplo Dei , cuin
editicaretur. Qnid enim dumus illa, uiprxdicinui est,
nisi sanctam Ecclesiain , quani in coeleNtibus Doiui-
nus iuhabitat, ngurabat?' Ad cujiis aedincationein
electonmi animsc quasi quidain expuliti lapides de-
ferunlur. Quo: cwin a:diiicalur in coelis , nuJlus illic
discipiin» ii.alieus reaonat,quia dolaii atque perfecii
illuc lapides duciinur , ut locis juxia nieriiuiu con-
gnjis disponainur. Ideo enim foris lundiinur, ut illuc
sine reprehensioiie inveniainur. Muhiludo [F, aitiiudo]
auiem lempH bujus doniinici ad tideni relertur , ion-
gitudo ad spem, laiiliido ad charitatem. llis eniin iri-
bus virtutibus quasi liueaineniis sancta: Ecclesise in
coeiestibus siruciura consurgit. Porro quod parieies
templi inierius ligno teguniur , hoc ob inysierium
dominicae crucis iniaginaiuin , sub cujus tuiela pro-
teguolur onincs ^aucii, qui indisrupta: pacis (leise*
veranlia tanquam lapides vivi, in structura Lcclesias
uDiiaie fidei soiidaniur, ei betie inierius vesiitur
ligno templum , quia corde credilur ad justitiam.
Quod vero lempore dedicat onis gloria Doniini im-
plevit douiuni : gloria Doinioi ioielligitur Clirisius,
cujus flde rcpetus est Moyses , ut parcerct populo
|ieccatori : respondit Duuiiiius, Propitiu$ ero t//if«
Verumtamen vivo ego^ et vivit uomen meum : quia
impUintur gtoria mea omni$ lerra, £t sepiuagesiiuus
priuiiis psaUiius canit : Implebitur gloria mta omnie
terra, Unde et angeli clamabant pastoribus : Gloria
in €xcel$i$ Deo^ et in terra pax hominibu$ bonof volun-
taiU {Luc. 11 , il). Quod autein nebuJa iiuplevil do-
roum Dei, ei non |>oieraut sacerdules luiuidlrare
propter nebiiiam : hxc sententia superbos Juda.'0<
rum poniifices ac ductores insiuuat, qui duiu iiaiivi-
tatis Chrisii sacramenta invesiigare despiciunt , 00«
bitum fidei suu: luiuisteriuni per erroris iieliuiam
penliderunt. Ila enim eurum meutes intidelitaiis ca-
iigo repievii , ui exigentibus propriis ineritis , iioii
aguoscant cultuin creduliiatis. Quod vero tdeiii Sa-
luiuou io eodem leuiplo duodeciui boves asreus fccil,
quoft in sreo lalm» coiibtituit , qui facie quidein per
diversas paries iiiteudunty sed in uiio locu per poste-
tiora coliiguntur. Quid enim aliud in duodecini bo-
buSy quaui duudeciin apustoloi ciedimus desi^jnari ?
Qui racie quidem per diversa respiciuut, sed iia in
labro suut pobili , ut ex posiertoribui aduiientur.
Quia in hac pra:senti vita ad pra;dicaliuius ufitciuiu
lu di\ersis niuiidi pariibus suut divisi : in illa vero
vita qtiae huic vit;e posierior est, qux posi haiic vi-
detor a:terii» giorto: uuitate couveuiuni. l'cr dtver-
sum igiiur muiidutn prx'dicaiido respiciunt , scd in
unuro LOiivenieitdo consistunt. idco auiein aTei, quia
clamor piaedicaiioniseoruin in tulo niuiido iiisonuit :
sicot scripium est, In omnem terram ejivtl $onu$
earum ^P$aL iviii , 5j. Labruni auieut orbein ierr;e
iuteiligiiuus , cujus ambilum lusiraverunt aposluii .
docenies geiites , ut baptizarentur in nomme Patris ,
€i Filiif et ^piriltu sancti.

CAPUT lil.

De $apienlia Salemouii.

Locutui est autem Salomon tria miltia parabolas :
et (uerunt carmina eju$ qninque mittia, Quid enim per
iria niillia parabulas , nisi pieniiudo fidei in iege et
in Evangcliis , a Christo tradita designatur ? Qu»
dum toia luultipliciter per allegoriatn sensus sub
myslerio Triniiails describiiur, quasi tria millia pa-
rabol.i* nuncupautur. Carmina autem ejiis quiiique
niillia pro quinqtie sensihus corporis iutelliguntur :
quud qui in diversis viriuiibus beiie regit, beatu^ est«
et per eos quasi quinque inillia cannina Douiino ca-
nii. Disputavit aulein a cedro Salomon usque id
liyssopuui. Cedri noinine ceisitudo glori:c coeiestis
a. cipilur, sicut et 1'ropheia testatur, diccns : Ju$tu»
ut palma florebit , et sicut ceJru$ quoe in Libano eu
muttipticahiiur (P$atm. xci , 15). ily>sopus autein
herba e>l huiniis haxo hairens , qua signalur huini-
lilas Chrisli. Redemplor quippe iiosier a cedro
B usque ad hyssopum disputavit : quia ab aiia exccl-
leniia coelestls gloris , usque ad carnis humilitaiein
descendeiido pervenit. Siquidem et cedri nomine
pravoruni superbu elatio designatur , sicut per Da-
vid dicilur : Vox Domini confringentii cedro$ (P$at*
xxviii). A cedro itaqiie Chrislus usqiie ad hyssopum
dispulat ; quia pravoruin corda et humiiium judicat
{Ecct, iii). buper ligna auleni disputavit , duin in
cruce pep<^ndit. Tuiic enittt in cedro sasculi arrogaii-
tiam iiiciinavit, quoniam eliain usque ad hyssopi
huiniliiatem, id est, ad crucis stuitttiam ac cutitem-
ptibilem fidem deduxit.

CAPUT IV.
De judiiio Salomonie.

Legltur quoque idem sapientissimus primum ba-
buisse judicium inter duas mulieres de pietate cer-
lantes. Quarutn in una diiectio ardebai, in aliera
simulatio surripiebat. In illo ergo judicio Saiomo*
G nis Cbristi figura fuit, ubi mulier iiia improba plebs,
scilicei synagogae vei haereiicorum verae matris, hoc
est, Ecciesi;» filium appelebat, quem non ut reser-
vnret, sed revera ut iiiterimeret , cupiebat. Sedsicut
«ladiu Salunionis dirimente prupri;e inairis ^emiius»
iste verus reperius est partus, ita et Spiritu Jesu
Christi docente, pierumque qui a matre seducti sunt,
et capti errore lixreticoruin, nonnunquam roerentur
pro semeiipsis gemeniem reco}!nuscere Ecclesiain
inatrein. Uitde sutis conveuienleniue apparet liaiic
niulierem hiereticoruin vel Sytiagogai figurasse
iitipieiaiem , quoi et suos nequiter nutriendo iu-
tenmunl, et ai;eitos quuu8!|ue perdaul iiiicicndo
pervadunt.

CAPUT V.

De regina Au$tri,

Regina aulem Austri, qiia», ab iitlervallis uliiiuis
excitata veuietis, Saluinoiiis audire sapieutiain coii-
D cupivit, jain tunc per itiam ventura de geniibus regina
dcsidcraiis Christum flgurabatur.Qu:e, juxta propUe-
ticum os, circumamicta varietate, in ve$titu aeaurato
{P$at, XLVi), et populi sul el paternas dumusobita,
ctirrebat barbara gente, non aiiimo; quje in aperto
pcrcgnna, sed iii occulto sanciuriitn lieri civis opta-
bai. Undc uou sotuin coelesti prsiniu resurrecuonis
beata, sed eiiain polestateaposiolica de Judxis adui-
teris judicandis, iii ipsius ore judicis digiia censeiur,
quia Christum in Salomoiie inirata, verum regtn»
C(Biesiis afl^eciuui in imagine mystica fclccicsia: provi-
deiitis impieverat.

CAPUT VI.

De asteri$ operibu$ Salomenii.

Jam porro de cxteris operibus S ilunionis quid
dicant, qitein veheiuenlcr arguit saiictu Siiiptura,
aique coiideiuuiit? iNihilque de pueiiiteiKi i cjus , vel
in cunt indutgcntia Dci conimeiuurat. Nec prursuf

i47

nEbJE VCNEUABILIS QVi\ PARS II. SEGT. II. — DUBIA ET SPURIA.

Ak^

ofcurril quid sallein in alleKoria boni signincei hscc A
ejus flend.i submersio, nisi forte quis dicai mulif res
alienigenas, quarum amorc exarserai, significare
Ecclesias elecias de geniibus. Possct lioc fortasse
non absurde intelligi, &i Wiao propter Salomonem de-
sererenl deos suos, etcolerent Deum ejus ; cum vero
ipse propier illas ofTenderit Deum suum , et coiuit
deos earum, non est quid inde boni conjectari pos-
sit. Nec tamen nihil arbilror significare, sed malum,
sicut de uxore fiiiabusque Lot diximus. Apparei
enim in persona bujus Salomonis mira excellen ia,
et roira subversio. Quod igitur in illo diversis tempo--
ribus exstitit prius bonum, ei posterius malum, boc
in Ecclesia in isio adbuc saeculo , siniul et uno tem-
pore ostenditur. Nam bono illius bonos EcxIesi.T ,
roalo autem illius malos Ccclesiac significaios puto,
taiiquam in unitate iilius area; , sicui in illo utio
liouiiDe bonos in granis, raalos in paleis, aut iii iini*
tate uuius segeiis , bonos in tritico , nialos iii ziza*
niis. g

CAPUT VII.

De diviiione decem tribuum.

Illud vpro quod post mortem Saloinonis decein
tribiis a leni|ilo separatae suui, et diiae relictas, satis
ifHlicat quod de loia ipsa geiiie Apostolus ait : Heli-
qui» pereiaiionein gratia) saivas factu: suut(/(om. ix).

CAPUT VIII.
De Elia et Eliseo.

Quid autem signifi&ivcrunt niagni illi et insignes

prophetx, qui etiam mirabilia multa rccrunt, Elias
et Elis.Tu^ , discipulus ejus ? Pascitur eiiini Ctias
tempore faniis , corvis inaiie aflereniibus panein, et
ad vesperaiu carnes, ut iutelligaut illi Cbristum, cui
quodainmodo satutem nostram esiirienii confiteotur
l^eccatores fidem , primilias Spiriius nunc babenles
{Hom, viii), in flne aiilem velut ad vesperam saeculi,
etiain carnis restirrectionem. Ililtitur Eiias pascen-
diis ad alienam viduaui; qux volebat duo ligua colli-
gere , priusquam moreretur. Non hic solo ligni no«
inine, sed eiiam numcro lignorum siguum cnicis
eiprimitur. Benedicitur fariiia et oleuiu , fructus et
bilaritas cliaritatis, quu', cum impenditur, n4>u «lefe-
cisse diciiur. Hilarem enim dalorem diligU Deiu {II
Cor. ix). Viduam ejiis beneilicens , opinor, Ecclesia
significntur, quam Cliristtis non frumenli , sed verbi
paiie pa^-cebat. Dc qua dicilur per David : Ft<liuiiii
ejui benedicent benedieam (Psal, cixxi), iliam scili-
cet viduam , quam Apostolus ait , mortuo viro , qui-
bus velletnuptiis liberam esse (/ Cor, vti). Quia de-
sinente lege, cui fiuis est Christus (/{om. i), ad grati»
libertatem transitum fucieus Ccclesia , phristum
quasi vidiia legis innupsit. Ilujus nuiic in Tisis
oleum gratiae et beiiedi' tioiiis farina non deticil , in
omnibus foris geiitibus fame manente, quamm cibi
vit£ esuriem et fidei Trinitalis inediam congrue
praefiguravit illa quondam triennio fames. Quod vere
per Ellam in lempore siccitatis nubes illa apparuit ,
et pesiea futurae pluvis sigiium in vestigio hominis
osteusum e»i, sigiiificabut quoil, nasceiite Cbrisio in
vosiigio hominis, ad terras imber de coelo descende*
ret, qui uos u peccalo muudarel.

IN LIBRDM QUARTUM.

CAPUT PRI&IUM.

De duobus Quinquagenariis^ cum militibus suis

iyne combustis,

4 Mittit . rez impius quinquagennrios duos cum
subditis sibi militibus, ut exhiberent Eliam, qui di-
viiioigne consumpti siint; tertius autem missus Sal-
valor. I Quiiiquagenarius namque numerus coiife:!-
sio poRniteniiaB est, quod declaratur remissio pecca-
lorum. Jiidxi ergo nolentes Cbristum Doroinom esse
perfectom , nec principem poeiiitenii.'» , dlcunt ad
eum : Quhiquaginta annos nondum habes , et Abra"
ham nosti {Juan, viii) ? Hi in fulurum divino iiicen-
dio exsiinguuntur. Tertius autem quinquagenarius,
quia conversus ad fidem Trinilalis sacrameiiia agno-
vit, indulgeatiuni meruit.

CAPUT II.

De Eliseo ubi aquas Jericho steriies et malignas

sanavit,

c Postulatur Eliseiis a populo , ut aquas Jericbo
steriles et nialignas sanaret ; et accepit vas rude, et
jecit in co sal, et demersit illiid in flumine, et siatim
eaiiatae Hiint aquse. i Quo facto pronuniiabat pro-
plieu quod Verbum caro fierel et habitaret in no-
bis {tJoan, i ). Iiide in similitudineni Yerbi sulem,
id est , sapieutiam c dedit iii vas ficiile , in corpiis ,
hoc buraaiium ; et iniuens in aqua , demcrsit. i
Quod quidem siguificabat , quia omnes popuii qui
Kiib fi;;ura aquaruui in loto niundo steriles erani per
Cliristi incariiationem fecundilatem et benedictio-
neiu accepturi cssent.

CAPUT III.

De parvulis ab Eiiseo maiedictit , et a bestiis

devoratis.

Ipse qiioquc Eliseos propbeta figuram Cbrisli ges-
iii. Deniquc vucubulum ipsum salus Dei inlcrprcta-

C tiir. Saliis autem Pei qtiis est alius, nisi ffliniB i^us
qtii et Salvaior ubique vocatur? Parvuii vero illu-
dentes salutem Dei , id est , Eliseo , Judaeorum ha-
buere personam , qui ad crucem Domino Salvat^^ri
subsannabant. Quod dicunt : Atcende, caloe, ascendt^
calve^ quia iu calvariae locoChrisiiis asceiisiirns erat
in cruco. Quod vero c convcrsus maledixit eos
Etiseus , et exierunt duo ursi de silva , et inlerfe-
cerunt quadraginta duos pueros blasplieuiante<( » ,
ita et Ciiristus post passionem et resurrectionein ex
mortuis , posteaqunm ascendit in coelum , sicut E^i-
seus asceiidlt Beihel, id est, in domo Dci, conversus
maledixit Judxos, et quadr.ngesimo secundo anuo
as^censioujs suse immisit diios ursos de silvis gen-
tiuin, Vespasianum scilicet et Titum, eosque crndeli
sirage dejeceraut.

CAPUT IV.

De bacuio per strvum mlsso , et mortuo non
ressuscilate,

^ c Mittit Eliseus per servum baeulum super mor-
tuuni, et non reviviscit; venit ipsc, conjungii, et
coapiatsemoiiuo, et reviviscii. » Misitsermo Dei le-
gem per servum suum, nec profuit in peccatis luor-
tuo generi humano ; venit ipse descendeus de ccelo-
ruiii sublitnitale quasi de montis altitudine, huuiilia-
vii seiiietipsum {Phiiipp, ii) , conformavit se nobis,
morttiisque membris membra sua composuii, no-
strxque mortalitalis de suo corpore medicioam
apiavit. Deiiide super mortuum septies oscilat , et
septiforiuem spiritum humauo generi dat , per quod
vivificatus a morte peccatorum resurgai.

CAPUT V.
De ferro et ligno exsHiente in profundum , et reverio

ad lignum,

c Cum securibus ligna c;edercntur, de ligoo ferrum
cxsiliens in profunduiii iluffliiils inersum est , aic|ue

-iiO QUiESTIONES IN LIDROS ftHCUM. — I.IB. IV. 450

in lignum desiirx^r ab Eliseo pmjectuin reYersum A grinantiir quod \n illorum pace eiiam pai essdl isi«h.

esl. f Ita rum impios Jud.TOs per corpiis operata nim, ei aedinc»roni domos et iiovcllarenl vincas, cc

plantarenl linrlos, quis non agioscal quid pricfigu-
raverit, qui alunderii viros hraeliias, in quibus do-
lus non esi, per aposlolicam dispciis^ttionem ciim
Evangeiico sacramento ad regnum gentium transmi-
grasse? llnde nohis Apostoliis tanquam replicans
Jeremiam , dicit : Yolo igitur primo omnium fieri de'
precationes , adorationes , interpellationes , gratiarum
actiones , pro omnibus hominibus • pro regibus et his
qui in sublimitate sunt , ut quietam et tranquillam vt-
tam agamus in omni pietate et charitate, Uoc enini
bonum et acceptnm est coram Salvatore nostro Deo ^
qid omnes homines vuU sabos fieri , et ad agnitionem
veritatis venire ( / Tim. ii ). Ex hoc qiiippe etiam illis
credentihus conslructa sunt domicilia pacis, basilicA
Christianarum congregationuin, et novellat:c viiieo^,
popttli lideliuin, et planlati horli, ubi etiam inier
olera omnia grantini lllud sinapis regiiat, sub cujus

qeis.operattts rue<it , ita et recipict (Ephes. vi ; Co' «^ unibracutis longe lateque porrectis , etiam altipetaz

implos jud.Tos per corpiis ofierata
pmpscnliaChrisi, l.inquam infructuosas arbores, cft-
deret, quia de il o Joaniies diierat : Ecee securis ad
radi<em arborum posita est (Matlh, iii), ab risinter-
veniente passione corpus ipsum deseruil , et inferni
profunda descendit, quod in sepuUura depo^iiium,
tanquam ad manubriurn spiritu redeunte surrexit.

CAPUT VI.

De mgritwtiHe Ezuhias et quindecim addiiis annls.

• Decumbemi in leciulo Ezechiae, gravique aegri-
lodine Uboranti, ex persona Domini Isaias propheta
adorsus est eum, pnedicens iili q«ind moreretur;'ille
aotefln orans Dominum in ipso praeslliuto termlno
moriis, coiifestim Deus vocem ejus audivit , et quiii*
decim annus vluc deprecantis osteodil. i Qui nunic-
rus qoindecim aDnonim , quid sacramenii continec
in mysierio? nam, ut Aposioliis ait: secundum qiiod

h$$, iii). Ideoque isle rex, quii decalogum legis
cum quinque libris Moysi iniegra conservatione
compleverai , ideo quindecim annos i^ecundum lc^is
nuroeruin qiieif custodierat ad vitam auctos accepit.
Per qiiod llguraliter «ciremus quia quicunque per
nomeri istius mysterium lotius legis pleoiiudiiiem
custodiunt , xtemae salutis praemium consequuntur^
ac per legis consuuimationem ad viiap aetern» pleni-
ludinem transeunl, cujus quidem regis pro signo
conferend.-e salutis, decem gradus domus sux, in
qoibus uiiibra descendere consueverat, sol retrorsum
ad ortum uiide ascenderat rcgressus scribitur : qui
nuroerus quid mys^erii halieat, videamus. Nam ^ra-
dus isti leiiiporum ordines sunt per quos umbra li^U"
rarum Christi descenderat , per qiios iteruni soi ju-
stitix Cbrisius.posl resurrectionein »sceiidit. P.imus
iiaque gradus descensionis de DdO in aiigelo luit, qui
inagni cousilii nuntius erat. Dcnique ct Jacob sic lu-
quiiur : Et dixit , iiiquit, anyelus J)ei : Ego sum cui

superbia geiitium , tauquam iu catli volatilibus ro-
quiescit. *

CAPUT IX.

De s^tuaginta annis captivitatis^ et Jesu saeerdott.

Nam quod etiam post septnaginta annns secondum
ejusdem Jeremia) prophetiam reditnr ex capiivitate,
et tetnpliim renovaiur, quis lidelium non intelligat
post evoluia tempora, quae seplenarii dieruin numeri
repeiiiione transcurniiit , etiam nobi;*, id esi, Eccle-
sixDei, ad il!amcoelestem Jerusalemex hujussaeculi
peregrinaiione csse redeundum, per Jcsuiu Chrisiuiu
sacerdotem magnuin? Ctijus gerebai flguram ille Je-
8118, sarerdos magiius illiusieuiporis, a quo leinplum
.'cdiflcutuni esi post capiivitatem : quem proplieta
ZiCharias viditln 8ordidobahitu,devictoquediaholt*,
qui ad ejos accusationein slabal, ablata ab illo sordida
veste, et daio iodumetito bouorii gloriae ; siciit cor-^
pos Je!>u Chrisii.quod esl Ecclesia, adversario in line

inunilf itfu/Km , Itvomti votum (Gen. xxxi), utet C If/^IP^^fJf '!!, J^^!: Hill!^^^^

angelum et Deuin ostenderel. Secundus gradus de- * " " """^ " ^.. -.-«««..« .. .- *- -

scensionis de angelo in patriarchis fuit , € qula iu
ouinibus , ut ait ApiiBtnlus, ipse est operalus (i Cor.
&II). » Tertius iu legis dationc , c auia et in lege
ipse locutus est. » Quartus gradiis iu Jesu Nave, € ut
popnlum in lerrain reproinissioiiis iiiduceret. » Uuiu*
lus iu judicibus , € quia eumdem populuin per eos
ipse regebat. » Seitiis m regibus Jud^eoriim, c quia iu
eis ipse regiiahat. » Septimus in propheiis, c qitia per
fos est annuntiatus. » Octavus iu poniificibus, c quia
ipse summus sacerdos est Patris. » Noous in boini-
ne. Decimus in passione. Pcr hos enim decem gradiis,
quos ipse, umhrain legis priscas, Christus Oesceii-
oit, ac rursus post resurrectionem suam sol justilias
Christus per cosdem gradus sursum in coelum ascen-
uit, et oninem umbram ill;im legis veritaiis radiis il-
lustravit, ol>scura revelans , clausa reserans et om-
nia ttcla dciiudans.

CAPUT VII.

De Euchice divitiis , morbo jaclantite Chaldoiis

ostensis.

Quod et Efechias rex divitias suas Chnldxis ja-
ctaniiae ostcntaiione perdidit, et proptere:i periiuras
per proplifiatu ai.divit , signiflcat Dei servum , qui
diiiii virtutrs suas v:inaB gloria: peidid^trit , mox cas
|»erftere, et in da*iDoiium iloininio ihesauros bouorum
openim infelici periiiutalione consiat iraubire , sicut
ille \Hsr ostent.tti>nls appetiium , thesaurus suos sub
dominio Cbaldororum effecil inigrare.

CAPUT Vlil.
De braiwmgraUone sub rege Nabuduulonoiori facta

iii Babyloniam»

Nam ipsa in Bahyloniam iransmigratio, quo etlam
spiritus Dei per Jeremiam prophciam jubet ut per-
gaiit ei orent pro eis ipsis , in quorum regno pere-

tionis in gloria sempiiernae »alutis assumiiur« Quod
etiaiu in psalnio dedicaliunis doinus, aperiis>ime
caniiur : Convertisti iuctwn meum in gaudium miki^
co icidisti saccum meum , et accinjastt me lanitia^ ut
cantet tibi gloria mea^ et non compmgar (Psai, xiix).

CAPUT X.

Devasis Dominiin Babyloniam deportatiSf et qvoi
rcx Babytonicus typum gerat diaboii,

Quod auicm vasa Domioi sacrificiis vel sacrameii-
lis royslicis depuiata, rei quondaui Bibylonis de
Jerusalem abstutisse, pariterque captivos abduiisse,
ei i^uis usibus deputasse, miserame autein Deo posl
solu am cap ivitaieui va<a iila relaia t»unt, nou con-
flaia, ct diviuo rursuui cultui mancipata , rex Bahy-
lonius diabolus Cdl, qui infelicem populum cor(»orum
captivitaie de Jerusatem, id csi, Ecclesia, in Babylo-
iiiatn, id est confusionem, liaereticas pravitatis ab-
^ duxlt. Sed et partein vasorurn, ei sacraiiicniorum
jpsa sacrainenta sigtiinc^iiil, per qua; diviui cultus
perfectio adliupletur. Deiuleruut iiaui(|Mee\ hisiion-
uulli secuiii ex nostris hxreiici in priiiio iioinen
ipsiim, Christiani utique diciiuiur : aeportaveruiU
legein, Evangeliuni, Apostolum, Psalierium, l>apiis-
luuui. Aiuen, aileluia.

CAPUT Xi.

De reditu popuii in Jerusaiem,

Cum autem respectu D.^mini ignorantiae confessio-
ne relicta , populus ad Jerusalem , id esi, vialonem
pacis, qux est Ecclesia Dei vivi, duce Doinino, redfre
restinat, haec vasa, id est sacramenta secum deferens,
noti ininiutat, sed reportat utique iniegra. Nec con-
fringit quasi inmelius renovanda, sed ea templo re-
8tituitvetjeri,ihiquedivinisaccommodatusibus, ila ut
ea fcecum non perdlta, sed etiani apud iinpiui servata
Tuiise, plebique resiituta congnudeat. Nec dcleraua

BRl>ifi VENERABILIS OPP. PABS II. SECT. 11. ~ DUBIA ET SPURIA.

4M

Ev^ngftlinmjiccobliieraimisAposiolum.amenquoqiie
elaileluianon coinmulamus, baplisma nonileramus.

CAPUT XII.
De Maehabmt.

De MacbabJBis autem fralribns quid cloqnar, qui
sub Anliocbo rege pro sacris legibus dira tor-
nienU perpessi sunl? Maler pia rum diversis suppli-
liiis nrgerelur, non solum non flevit, sed el gaudens
lioriabatnr ail gloriam passionis ; sic el maler Eccle-
sia gaudei, alque in martyribus suis colliicUlur,
majoremqiie gloriam per martyria flliorum conseqni-
inr, dum eos septiformi spiritu snperasse diabolum
grahilalur. Quis poteril omnia quae iHis ▼cleribus
legis et propbeianim libris figurate annunlianlur,
quanlalibet breviiale perslringere? Nisi forle quis
piital ingenio fieri nc ea qu« rerum ordine per sua
lempora cncurrerunl ad myslicas signiflcaliones Jn-
lerpreiandoconverli : bic forl • Judaei ansi sunl dicere,
sUe pagani. Eis aulem qnise Cbristianos essc volunt,
premil cervicem aposiolica anctorilas. Instruens enim
quosdam ait : Omma hive vi fi§ura coniingebant illji
{lCor.x); ei basc omnia flgurm nnslra fueruni, in
qnos flnes saeculorum devcnerunt. Suntque universa
mysteriis consummata, per Dominum nostnim Jesum
Cbristum, cui est liouur, et Rloria, el regnuni, et
potestas, cum Patre ei Spirilu sancto, in sxcula
sa*culorum. Amen.

GAPUT XIII.

Po$t Simoni» Machaban disceuum, quot anni usque ad
Christi nalititatem computenlur,

Posl Simonis Macbabaei discessum computaniur
anni usque ad nalivitatem Christi csxviii. SiquiJcm
iilius ejus Joannes, qui alio nomine nuncupatus est
nircanus, posipatrem ixviiannis pontiflcatnmlenuit.
Iliiic Arisiobolus fllius Joannis «nno uno. Post quem
Alexaiider Janetis xxvii annis rex et pontifex exstt-
tit. llinc uxor ejusdem Alexandri Alexandra, qux*
alio nomine Salissa voca ur, regnum Judaeorum annis
Dovem rexit. Post hanc llircaiius fllius ejus, an«
nis XXXIV. Post bunc alienigena llerode in regnum
succedente, tricesimo secuiido anno regni ejus Cbri-
stus nascitur.

CAPUT XIV.
David leonem et ursum inlerficit.

Dixit Darid ad Saul : Pascebat serms tuus gregem
patris sui, el veniebat leo et ursus^ tollebwque arietem
de medio gregis, et insequebnr percutiebamquef eruB'
bamque de ore eornm , et illi eonsurgebant adversum
me ; et apprehendebam menium eorum^ et suffocabam^
inlerficiebamque eos» Nam et leonem et ursum interfeci
ego servtts luus (/ Reg, xvii). David Christum signi-
flcat. Per leonem autem et ursum, persecutores san-
ctae Ecclesi» dedignantur. Per leonem imperalores
et caeteri principes terrae; per ursum, JOdaei designati
sunt, qui Ecclesiam Dei persecuti sunt ; per arietefn
vero martyres designatitur. Leo igitur et ursus venit,
atque arieiem de inedio gregis abstulit, quia perse-
cuiores quosdam de Ecctesia fldeles tulerunt, atque
proximi nomiue interfecerunt. Et sicut David leonem
6t ursuro insecutus est, pcrcussit, ati|ue arietem de
ore eorum eruit, similiter et Bedemptor noster quos-
dam ex perseculoribuii persecutus est, quando eis
poenani qiiam nierebantur in praesenti saecufo irroga-
vit, siciit priiiio llerodi, et iterum secundo et tertio,
et multis aliis. Percussit quippe, quaiido eos aeieriia
morte damnavit. Arieem de ore eorum eruit , quia
populum fldelium ab eorutn dilaceratione liberavit.
Et illi iterum consurgebant adversum David, quia
lemporibus persecutoriun cum alii punireutur, alii
cotitra Christum insurgebani, ut ejus noinen aique
cutturam fuiiditusexstinguerent. Sed David appre-
liendebai menium eorum, et suffocabai interficiebat-
qiie eos. Per mentum, quod ori est propinquius,
blaspbemiae Judaeoruin atque paganorum designaniur*

45i

A Cbristus mentum perscculorum appreliendit , et siif-
fofavitinterfeciiqiie eos, quando, imperaioribus iti
Chtisium credeniibiis, omiiis cultura ei error genti-
lium iia suflr«)catus est , iit nullus persecutornm
aud^^rei os ad blaspbemandiim Cbristum apcrire,oin-
tiesqiie exstiiicti suni crcdentibus in Christum gcn-
tibiis. Idem autem Davld cuin ad bcilum contra Ptii-
listbaium irel, baculum sumn tulit secum, quem sem-
perhabebat in manibus^ elegitque sibiquinque limpidis'
simos tapides de torrente, et misit eos in peram, quam
habebat secum^ et fundam manu (ii/ir, processit eontra
Phitisihanim (Ibid,). Per bacolam, qno bomo §us-
leiitaiury aposl<4i designantur, qui Cbriatttm qoasi
sustinuenint, cum opus propter quod in mundom
venerat complevcruiit , sicut dicit Apostolus, Dd
enim sumns adjutores (I Cor. iii). Pcr peram auiem
ejits bnnianiUisdesignatur; perquiiiquelapidesqiiin-
que libri Moysi , quos in perain misil , quia scientiam
qnitique librorum homiui quein assumpsit dedil. Pcr
tundain auteiu ejus linguain accipere possumus. Pco-

» cessio vero David contra Philisthasum, duobus mouis
secuiidum nllegoriam intelligi potest. Processit vero
Salvator nostcr contra Pbilisthasum, quando ductus
est in deserium a Spiritu sancto, ut tenyirelur a diaboio
{Matth. iv), vinceretque diabolum. Quinque lapides
David in peram misit, sed ex uno Goliam prostravit,
quia Salvator noster scieiiliam quinque librorum
sequaliter po<sedil, sed ex nno, id est, Deuterono-
mioy terna testimonla suinpsit, ex quibus tres tenia-
tiones diaboli devicii. Et sicui David funda lapidem
jecii, et Guliam interfccit, iia et Dominus no»ter
iingua sacr£ Scripturoe lestimonia protulil, et diabo*
lum superavit. Aiiter : Perrexit David ad pugnam
contra Fbilisibaeum ; similiter et Christiis, ut diabo-
lum vinceret, ad passionem properavit. David lapide
Goliam dejecit ; simililer et Cbristus diabolum morte
siia peromit. Cumque gladium non haberet in tHonu
David, tutit gladium Philistli i i, et interfecit eum gla-
dio suo, pr<Bciditque caput ejus (i Reg, xvii). Giadius

C di»boli, inors esi. Invidia cnim diaboli mors introivit
in orbem terrarum (Sap, ii). Iste est gladius, de quo
prifuum bominem « deinde gcnus bumanum, usque
dutn n Christo redimeretur, inierfccit. Iluncgladiuro
incurrimus, cum peccamus. Sed buoc gladium Cbri-
stus non habebat, qiiia peccatum non fecetat, nte
invcntus fuerat dolus in ore ejus (/ Peir. ii). Origi*
iiali quoque peccatoobnoxiuscrat, non qtiia ex coii-
cubitu vri, qui sine peccato esse non puiest, ortus
noii fuerat. Chrisius itaqiie qui mortem ex debito
non babebat, a diabolo,qui auctor ejiis erat, mortem
routuavit, et per eam eumdetu principem mortis in-
terfecit. Percaput autem Pbilisthaei genus bumanoro
in boc loco desigiiatur. Praecidit David caput Pbilis-
thaei, quia Cliristus a corpore diaholi electorum iiiul-
titudinem separavit. Detulit itlud m Jerusalem ( /
Reg. xvii), quia mnltiiiidinem electorum tn coelesti
beaiitudiney quae Jerusalem vocatur, collocavit.

CAPUT XY.
0 Etiam Achab persequitWM

In Regum volumine acripturo est c quia cuni coft*

gisset Achab rex Israel Eliam per&equi , praecipieute
omiiio, abiit iii deserium, et sedit juxta torrenleffl
Cbarith. Gorvi quoque deferebant ei panes et caniei
maiie et vespere, et bibebat de torrente ( /// Re§.
xvii). I Elias Cbristum flgur«ibat; per torrentem
auiem Cliarith legem debemus iiitelligere. Cbaritli
interpretatur mendacium^ noii quod lex uicndaciun
sit. Solent namque prudentes proponere aiiditoribut
suis parabolas, ut apertius inielligantur ea quae du-
cere volunt, ei inlroducuut beatia:» cl aves loquentes.
QuoJ si sola verba parabolarum attendas, oiendaciuai
esse perspicies ; si vero sensum , veritatem probabis.
Similiter et qurdani praM:epta legalia, si liiteraui
taniuuimodo attendas, iiiutdia tibi videbuutur ; si
spirilualem intclligentiam , veritas tibi uiagoa iii lit-
tera refulgct. Qnxdam igitiir prxcepta legatia Judci^

4r5

QUiflSTiONeS IN LIBROS RGGUM. — UB. IV.

451

inciiiiacUi siint, quia ea carnatiter inteUigiinl; uohis A Nos autem iJeo oomp(litnus,tit vitam in cornnro hcm <

Aulein veriias,qui ca ^piritualiter intelligerecuramus.
Per corvns vero sacerdotcs Jiiitaeoriitn cJcsignantiir,
velamine cordiutn suornm lenelirosi. Per carn>'s, jugc
sacrificiani, qiioil et m.nne et ves^pere ofrcrebaiur.
Panes antem panes proposiiionis (lemonslrini, qui
assidiie in eonspectu Dom^ni ponebantiir. f^t^edal vero
de torrente (iMd.), quia iii observaiioniinis legalibiis
Chrisius delrciabatur. Po$t die$ autem multos $iccatus
e$l torrens {Ibid)^ quia.TCiiiente Giihsto in carne, ct
Evangeliuni |irapiiicaiite, observalio leijalis cessavil,
atque ab illo temiiore nihil profnit, sieut Dominus
dicit : Lex el proplietce, u$que ud Joanuem {Luc. xvi),
Et iterum dicil ad Israel per propbetani : he offeraii$
uUra $acrificium frmtra, incen$um abominatio e$t niihi ;
neomenia$ et Sabbata vestra non feram^ iniqui $unt
cceius vestri {Isai, i). Kt dixit Dominns ad Eliain :
Vadein Sarephtam Sidoniorum, et manebi$ibi. Pt (ecepi
enim ibi muiieri viduce, ut pa$cat te, Qui con$urgen$
abiil in Sarephtam (III Reg. xvii). Elias in Sarepbtam ^
abiit» quia Judaetis perfliios Cbristus dereriiiqueiis,
per apostoios suos transivii ad gentes. Sarepbta veio
sur^tfiisa interpretaiur, vel angustia pdni$. Geiitiloi
quippe qui crant civiia8diaboli,el qui perSarcpbtam
desigiiantiir, igne vitioruni succeiisi erant. De bnc
igni Scripiura dicit : Omne$ vo$ accendentes ignem
nccineli flammi$, ambulate in lumine igni$ vestri , et
itt flammi$qua$ $uccendi$ti$vobi$ [Isai. l). llli namipie
flamniis accincti sunt, qui igne vitionmi uiidi<|ue
exuruntur ; qui et angustia pauis vocanlur, quia niillus

firahlicatornm unqtiam ad eo^ accesserat, qui pabu-
uni verbi Dei eis linpertiret. Cunufue veni$$et ad por'
lam civitatis, apparuit ei mulier vidua coUigem ligna
(111 lleg, XVII). Eamdem signiflcalioncm babet mu-
lier quam et civitas. Signiflcant euini Ecclesiam ex
gentibus congr^aiain. Yidiia vero erat, quia Deura
nn cuni siiuin peccatis suis exigeniibus perdiderat.
Ei vocavit eam, dixitque ei : Affer mihi paulutum aquce
in vase ut bibam {Ibid.). Miiiora (letiit, ut ad inajora

vemus: baec autem idc^o sc dicit comedere utmori:i.
tiir, quia doctrina gentilium inortcm m:igi8 in>ic
quaiii vit.ini. Ad quam Elias : Vade, et fac $icut
d xi$ti. VerunUamen mihi fac ex ipsa farinula ^uceiae-
ritinm panem parvutum^ et affer ad me ; tibi autem et
filio tuo, faciis postea. Per panein fldes, per cinerrm
vero s:i pe poeniteiitia de^ignatur, sicut dicit beatu«i
Jdb :id Doininum : Idcirco ipse me reprebendo, et
ago loeniieiitiam in ravllla et cioere. Pants isi ur
cinere cooperitur, cu:n quilibet infldplis ad fld-ni
veniens, prius siudet deflere inala qii» fecii, ut con-
venientius ad lidein (ibristi percipiendani, quae in
bapiibinaledaiuraccedai. Eltas ilnqne praecepit mu-
lieri iit ex farina panein facerel, sibii|iie deferrei, quia
pnrdicatores sancti gentes Itortabaiitiir iit ex ralio-
nis bono quod a Deo r^erceperant cibum fldci Deo
pra^pararent, sibiqiie dererrent. Fidem namqiie uiiuo-
quisqiiead baptismum veniens prxdicatori defert,
ruin ad Inierrogationeni sacerdotis qiialiier credat
conliietur. Elias pmeui quem mutier fecit coniedii,
quia proreclus lilioium inerce^ est prFdicatoruin.
Qu:i|tropter Elias mulieri prxcepit iit sibi priinuin,
po>lca sibi et fllio mio praeparei, qiiia conversio |tec-
caloris pr^dicatorf primo iinputatur; postei vero
conversus, panem sibl prseparat, ciim in bonis o|ie-
ribus seineiip^uin exerceus, ut bjeres patr ae coelesiis
flal, oblinft..Quod auteui ait Elias : Uydria farinas
non deficiett nec lecythus minuetur^ wque in diem in qua
daturus est Dominus pluviam super terram^ iilud signs-
flcat quod fldes ab electoruui cordibus bonaquo
opera noi deHctent, usque dnin Dominus ad judicium
cum omnibus sanctis suis veniat.

GAPUT XVI.

EH$eus ^aaman Syrum a lepra mundai.

Eliseiis Christum flguravit, Naaman vero popiilum
geiitiuin. Mutti lepro$i erani in Israet, et nemo eorum

pervcniret. Possuinus iinnique per paululum aqua;, C mundatus e$t, nisi Naaman Syrus {Luc, iv) , quia ve-

quiKl aniiiinin silienlis relngerat, voiuniaiein audieii-
tiuni intelligere, quia sicut silieniis linguam aqua
refri^erat, iia et pra^dicatoruiii nienies proinptus ani*
mus audiioniiii. Cumque iila pergeret ut afferret, cta"
macil posl tergum eju$ dicen$ : Affer mihi et buccei'
lam panis in mnnu tua (Ibid.). Quasi post tcrgnm
nobis estquod ignoiainus. Elias ergo post terguin
muiieris clainavtt, quia pru dicaiores saucti gentit>u8,
Deum quein igiiorabaiit, praedicaveruni. Unde el per
buccellam panis initia fldei po»8umus intelligere; et
quia illi coinpetenter ad fldeni veniunt, qui siudenl
pnus peccata sua conflteri, recte subditur : Dtxitque
mulier : Vivit Dominus Deus tuus^ qwa non haeo
panem, nisi quantum potest pugiltu$ capere farinm in
hgdria^ et parvutum oiei in iecytiio (Ibid,), Leiyibus
vas orat in quo oleum servabatur. Posbunius vero
per rarinam ralionem, per oleum autem opera mi&e-
ricordix intelligere. Gentifis ergo populus cognosceiis

iiienie Chrislo in carne , et Jndxi et gentes lepra
peccatorum suorum circumdati crant. Sed Judaeis
in iniquilate sua permaneiitibus, geiiies a lepra pec-
catorum suorum inund.a:u sunt : Prcecepit ^rgo Eti'
seus Naaman dicens : Vade et iava te $eptto$ in Jordn-
ncj et recipiet sanitatem caro tua^ et mundaberi$. Et
abiit et tavit^ et facta est caro ejus sicut caro pueri
parvuii, et mundatu$ e$t a lepra { 1 V lieg, v). Aqua
Jordanis baptismum figurabat, eo quod iu ea Gbristus
baptizatus sit. Naainan aquis Jordauis ablutus est, eC
a lepra mundatus, quia populus gentiuni aqua sacri
bapiisinatis a lepra peccatoruin suoruin est purga-
tus. Septena vero ejiis lavalio Beptirorniem Spiri-
tuin sanctum flguravii, per cujus o^ierationein re-
missio peciatorum in baptisniu datur» qiiia sicui
corpus visibiliter aquis baptisinatis, ita aiiima invisi-
biliter per operaiioneiu Spirltus sancti a peccatis
omnibus rmundatur. G.ezi autem, qui pretiuin sani-

se graviler errasse, conlitebatur nibil iu se boni esse, j) tatis a Naaman percepit, leprainque ejus ba;rediia-

iitsi lantuniniodo quod paruin ratioiiis, et paruin ex
«iperibus misericordiae vulert-tur babere. Geuiiles
naiuqne paruiii raiiouis babebant, quia ex parte ra-
lioiiabiles erant, ex maxinia auiem parte irrationabi-
Irs. Qiiid eiiiin irrationabilius qiiam dicere ligno aut
lapidi : Deus meus es tu? Habebant el parum misericor-
diw, quia ipsa natura saepe eos ad lioc impellebat, ut
miseris subvenirent. Per vasa vero, iii quibus larina
el oleuni continebaiur, eoruin corda designantur.
Kn eoltigo duo iigna^ ut ingrediar et faciam illud mihi
tl fiiio meo^ ul comedamus et moriamur {Ibid.), Ligna
quai in civitate colbguotur nibil utilitatis babeui, nisi
ul igni ci»mburantur. Per bgna igitur errores genti-
lium diabolica fraude inventi designautur.Mulier duo
ligna eolligebaty quia gentllis populus ex doctrina
l»bito5i>pboruiii atque poetarum diversos errores colli-
gtfbat, pro quibus perpetuo iiicendio tiudereiur. Sed
^uid e^t quod dicit : Vt comedamus et moriamur ?

vit, eos designat qui doctrinain suas praedicationis
bominibus vendunt, quos Doniinus in Evaugelio non
pastores, sed mercenarios vocat. Eliseus igilur sa-
nitatein conlulit, et Giezi pretiuin accepit, quia ab
ei8 quos divina fnisericordia salvai, perversi docto-
res preiium sanitstis exigunt ; et ideo liasredes leprae
eorum efUciuntnr, quia in iiialis quae isti per graliani
Dei contempseruut permanentes, dsmnatloneni sibi
perpetuam acquirunt. Naainan iste Syrus, qui inter-
pretaiur fideiis virtu$ eorum^ cor populi demoiistrat
nationum, quondam perfldiue scelerumque lepra ma-
culosum, sed per sacramentuin baptisinatis ab oinni
nieniis el corporis fceditate purgatum. Qui capies
consilio puella*, boc est iiispirationis supeni;d gratia,
quani JudaMS con^ervare non valentibus, genies ra-
puere, salutem sperare comnionitus, septies lavare
julietur , quia nimirum soluiu baptisini genus ,
quod ex Spiritu sancto regcnerat , salvat. tude

BEDiE VENERABILIS OPERUM PARS 11. SECT. 11. - DUBIA ET SPUBIA.

jiire caro ejns post lavacrum velut caro pueri A
parvi appaniisse memoratur, sive quin cuncios
in Chrislo baptizato<t« in unam parit gratia maler
infaniiam, seu majzis ile sil iulelligciidus puer,
(le. qm> diciiim esl : Parvulus natus eH nobis, /i/iu»
daiusesl nobik (l$ai. \\) , ciijus corpori per bapiismum
lou credeuiium sob les aduuaiur, et ui cuiicta hic
baptisml scires sacrameiila permonstrata, in quo

456

abrenuniiareSatanaefidemconriteri pnccipimur, iie-
gat se Naaman ulira diis alieuis iiiaturum, soli per
omuia Domiiio serviturus. I'atrem quoqiie tfrra
8511101« secuin lollere gaudet, quia baptizatos oportnt
quoque Dominici corporis parlicip8ii«me confirinari.
Mehto igitur Naaman, ciijus duui aqua oorpus abhii-
tiir, fide pectus imbuitur, id est populus geotiiim
Judaeis lepra coutumaciae squaleniibus aniefertur.

ALIQUOT QUiESTIONUM LIBER

QUiESTIO PUIMA.

De stella et magis,

Putunt quidam magos qui ad Dominum in carne
natum ab Orienie veiierunt, eumque oblalis muneri-
Ims adoraveruiit, nequaquam ipsos in eisdem mune-
ribiit mysteria illa nobilissima, quas nunc sancia
Ecclesia sublimiier inielligit iuielleKisse, viilelicel, ih
aiiro rpgcm, in lUurc Doum, iii myrrba liomiiiem
Mio lempore moriiurum ac Si^peliciidum, sed pliis in
Htvsteriis (|iiam in coiiscieutiis proferen<e8, ea sim-
pliciier qiue in siia patria prciio>iora nascebanlur ei
qiieui adoi:ituri venerant regi obiulisse pro muiiere.
Sed »i vcrba ipsorum diligeiiter pensamus, qu'a lix'C
Jcrosolymam veiilenies dixeruiit : Ubi eH qui naius
esl Itex Judteorum? vidimus enim slellam ejus in
Onenle, et renimus adorare eum (Matth. u), loiige
aliier fuisse comperimus. Conslai quippe illos ho-
minem iulellexisse eum, propti*r quod dicuiit : (Jbi
est qui nnius esi. Couslal et regem, quod el ipso verbo
declaraiit. Constat et Deuin credidisse, unde etcou-
cequetiier ad]Uiigunt : El venimus adorare eim, Ne-
que enim bomines doctissimi, eum quem tanUiiiimodo
liominem, regem ac non etiam Deum credereiit um
Uinge adoraturi venirent. Qui etiara hoc nobilissimo
ac divinissime de eo scnserunt, quod cum esset Rei
Jtidaeorum, ad salvandasetiaiu gentes, quae in ipsum
eredere aique ad illum venire velleut, essct ido-
iieuB, quod suo maxime udvenlu probaverunt , el
actu. bed et siellay quae eis apparuit quidaiu minus
diligenierScripiuram inluenies,eam abOrienteusque
ad viciniaiu Bethlehem ducem eis i ineris exstitisse
dixeruiil, viaBqwe praeviam. At ubi, relicta via Bethle-
lienrulca, ad Jcrosolymam iier et oculos dcflexe-
riiiit, dispruisse stellam, qu» eos ducebat , donec
rursus a Jerosolymis pedeui rererrent ad Beihlebem.
Quod nequaquam iia cssc factum ipsa Evangelii vc-
riUs inquisiia demonslrat, sed potius in Oriente
iniiiiiiu cos stellam vidisse , iitatimque intellcxissc
quia h»c oriuni nati in Judxa rcgis signaret, de quo
pnEilixerat Haiaam : Orietur stella ex Jacob, et con-
surget virga de Israelf et percutiet duces Moab (Num,
^i). Ei ipsi enim cuiu esseot astrologi, diiigeuter ea
qiiae dc sielia suut dicia inemoriae coiiimciidaveraiit.
lileoque siatlra ul eam videiuut, veuenini, iii Ju-
dxaui, in qua na:um regein noverant. et praecipue
ad regiam civiiaiem, ut ubi ejus naiiviialein magis
cognitam credebaiil invenircnt. Cumqtic lestriiioinis
propheticis iu Belhleheiu iiluiu natiiiu iognovisseut,
iiiox illuc iter agentes, stellam quam in Oiieiite vi-
deraut, duccni habere nierueruut. Sic euim babes in
Evangelio, priino diceutibus ipsis iiiagis : IJbi est qui
natus est Hex Judiorumf vid.mKS emm slellam ejus
in Orienie, Neque eiiiiii ilicebiUit, Q.iia abOriciiie nos
usque ad hac ioca pr;i:viaiido perduxit. Deiude etiaiu
evangelisia protestanic de ipsis : Qui cum audissent
regem abierunt^ ei dce stella quain vidtranl in Oriente
antecedebat eos. Ncque etiini vel ipse sciipsii iiuod
alibi stellaui quam iii Oneule taiiUiiii vidisseiil, do-
ncc audito rege ad Ikslhleheni iler dirigerent. Dc

* Deest negandi particula.

qua stella notandum qiila nequaqiiam eis Bethlebent
vpnientibus in suuima tceli altiludinc inler caeteras
slellas, sed in vicinia lerr» visa est. Cum eiiim dicat
0 cvangelista : Antecedebai eos usque dum veniens siaret
ubi eral puer^ patenter insinuat tuin viciuam eam
doinui iii qua erat puer stetisse. Namqoe sidcra qiiae
in summo sunt ccelo locau , ubi ad ccntnim cceli
pcrTcncrint, qiiamvis amplissima sit civitas, unicui-
quc doiiiul supra vcrticeni starc videutur.

QUi«:STIO II.

De eo quod dicit Apostolus : A Jiid^is quinqnies
qu.-tdrageiias uua miniis accepi (// Cor. xi).

Qiiod dicit Aposiolus : A Judmis quinquits qnadra^
genas una minus accepi^ signilicat se ab eis quinquies
iliigellatuin, ita tainen ut nunquam viribiis quadra-
ginta, scd semper una ininus iricics et novies ferire*
tur. Pra*ceptuin nainqiie erat legis, ui ciiro delinqueiH
tem judiccs verberarent, ita modnm vindiciae tcm*
perarent, ut plagarum modus quadragenarium nume-
rum minime traiiscenderet, ne foede (inquit) laceralus
coramte frater tuus jaceat {Deut. xxv). Quod iu intel-

P ligendum, ab antiquis ita iniellectuni, icstatur etiani
pictura cjiisdcm libri, qiiain reverendissimus ac
doclissimus Cudum Orienialiiim Anglorum antistes,
venietifl a Roma secum in Briiaiiniaui detulit, iu quo
▼idelicet libro omnes p**ne ipsius apostoli passiones
sive laboics per loca opporiuna eraiit depictiB. Ubi
ita hic locus depictus est, qiiasi denudatus jaceret
Aposlolus laeeratus flagris, lacrymisquc perfuius.
Superasinret autem ei tortor quadriGdum habens
flagellum in manu, sed unam e lldibus in manu sua
rctentam ; tres vero reliquas solum ad fcrienduni lii-
beuicxertas. Ubi pictoiis sciisus facillimc patet, qiiod
ideo ternis fidibus eum fecit verberare, ui inde pla-
garum quadragcnarium numeruin * compleret. ^i
enim quaternis fidibus percuteret, decies iiercutleiis
b sexaginU plagas faccrct; si vero ternis tredecics
fefiret, unde quadrajjinu plagas iuiplerct? Itaque
liccbat quidem Judoiis quadragies peccaniem percu-
iere, scd illi soli aliquid donantcs dc suo, ac miseri-
cordiam praestanies, unde quadragies Apostolum per-

D cutiebaiil. Quod autein ait idein Apustolus gcuere
feminiiio quadragenas plagas seaccepisse, utique
siguificat, quas qoiuque vicibus una niinus qiiadra-

* geiiis perpe^isus. Pro quo verbo simpiiciter iu Gneco
dictuin TSdo-apoxovra itapa, ftiocv, id esl, quadraginta
pr.eier uiiaiu.

QUiESTIO III.

De eo quod ibidem dicit Apostolns : Nocte cl die io
profundo luariii fui (II Cor.xi).

Quod ait idem Aposiolus: Nocle etdiein pr^fumda
maris fut, quosdam audivi asiruenies, quod t»**atj:
ineinoriui Ibeodoros, doitissimus vir arcbiepisco-
pus quondam geutis Angiuruiii ita cxposucrit, quia
luerit in Zizico qusdam fovea nimis alU, ad tomienta
noxioruiii paraia, quse, ob altttudiiiein immciisani,
profundum inaris Sjideret appcllari, cujus coQituni ei
obscuritateiu Paulus iiiter alia innumera sustiuuertl

^ Quadragiuia baud dubic CSt legcndum.

457

ALIQfOT QUiKSTIONUM LBER.

41>8

pro Clirfslo. Venim si venor;biIia Painnti «fripta A
TeDliceniiis, pjilcl pmfeclo qiii.i iiiliil in liis veiiiis
aliiiil qiiani hoc qinMl sonat iiiteHigrre soleb:int , id
P"»l. qMOiiiam Apnstohiii casii al'qiio ilnvcnien"* in pro-
ftiiultrn inari^, ac die simiil et nocfc fluctibus cir-
cnTnsepius , posl liaec «d aera libenini lerrainqno
f)eo gubemante redierit. Umle et inter iniracula
divina ascribunt qiiod liomo tanto tempnrc* sub iindis
retentus, neque a circnmpositis praBfocari aqnis, nc-
qne a belluis niaris devorari potiterir. I)eni«|nc non
amtdiiis Petrnm super uudas aiiibiilniit<*m n^i* de-
nrfrsiimy qnnin Paulum sub undis reten*Uiii nei*. ne-
catnni p^aedicant es«e mirandum. Qiiod si iitriusqne
apostoli tain dispari miraculo mysticum aiiqiiiil in-
telligere voinmus, in promptn est, qnod Paulns naii
solum lerlio nniiriaj^us, sed etiam ii<»cie ac Uio in

firoriindo niaris positusatque ubique protecius ac li-
leratus a DiHiiiiio, sign Hcat ju-tos de ciinctis peri-
colis erueiKios a Doniiiio. N«'C tantum de lent.ilio-

QUJISTIO V.

De illo ejuidem Ap ttoU : Unusquisque in suo sensu

abundcl (Rom, xiv).

Quod nit Aposioln> : (Jnutquisque in suo sensn
abmdet, iionnulli il.n dictuui pulanl, qu.isi dicerel :
Surflcit unicuiqiiead jiisiliiam ractrc qiine sii>i optirai
videntiir. Quod nequaquain iia iiiielliKendum est,
Quid Ciiiin si b;iTuticus esl, putaiis se c.ilbolicutn
esse, si qiiis raale oiiversalnr, existimans rcclam
esse viam verilaiis, quam incedit, nunquij t .l>s ope-
ralio suincii illi ad opus justiti», pcr quod ad salu-
tem pervciiiai, maxiine cum iion dicat Anostoius in^
dieativo niodo, Abuoilafy at imperaiiv »: f/*ms7wi57iid
tn stio sensu nbundei? Prxccpit erg i ut si suUiiniiora
sacriimeiitorum divinoruiii arcaiia capcre nequimus.
iii his lameu quaft veraciier credcnda ac coulilenda
iutelligiinus et seniimus, bumilileriic dcvoie Ooimno
serviamus. Sic itiam implebiiur quo;l jussit, ul

triis super undas veiito commolas liberis passibtis
iiicedeiis, sed libi ob timorcm mergi cocpit, dextera
Clinsli ercciiis, sii^niflcat eosdem electos oinnia im*
piorum tentamenia ac persecutiones diabolico in-
stinctu sibi illiins, flde invicfa superare, et quasi pro
nibilo coniemnere, ncc omiiino posse s:eculi flucti-
biis inimergi. qui pnrsens semper auctoris sui coni-
plectunlur auxiliuin. Qui si aliquando ut bomiiies
lurbari coeperunt, mox eripiantur ab eo, quem sine
imermissione solent invorare, dicentes : Et ne nos
indueas in lentaiionem, scd libera not a mato,

CUyESTlO IV.

De €0 quod idem dicit Apostolus: Mibi vindicla, et ego
relribuam, dicit Dominus eic. (Hebr^ x).

Qiiod dicit Apostolus : Mihi mndicta , et ego relrU
buam, dicii Dominus, bunc li tbet sensum. Quod opiis
est vo* ipsos Tcsiras ultuin ire injurias, qui nec corda
h micum nosse, nec agniia illonim scelera tran-
qnillo valetis animo jiidicare? Quin potius qiiod in
vos peccaiur, quasi rratiibus et proximis ex corde
remiltite, nl ci vobis veslra Deus peccata remittar,
si ie:iieft quia si corrigi volueiiiu, eos socios bono-
ruin babebitis. Sin alMs, reciius divlnf) judicio, quod
crrare non poie t sicut nec irjsci poiest, quam vo-
^lro damnabnniur. M hi (inqtiit) vindictam res -rvate,
el ego relribuam. Ei qnia iion solum iiiula improbo*
rnm patieiilcr siistincre, sed el bona i lis noslra
librnier impendere debomus , quibu^ superati ad
anioreni no.truiii redeant, ct rirtutem mansiieludinis
ac )).ilirnti£ iiostrx ^«dmirantes eiiam imiiari inci-
piaiit, relictisque ad virlntum opera convertaiitur,
aJniuiiende subjnnxit : Si esurierit mimieus tunt.

AKniiionem sublimiorum, qux necdnin novimiis, me-
reaniur ailingere. Uuile bene subjiiiigit : Si qmU
allter sapilis^ et hoc quoqnevobis Deus reielabit (Ilfia,).
id est : Si bona q la nostis per charitaicm operami-
ni, iribuei vobis divina graiia, ut si qiiid aliier qiiani
decet sapitis, et boc aliqiiando inieiligni:. Sicul
beato Cypriano conligisse perspicuum esi, qui cu.ii
tuis coepiscopis, qui erani in Africa, rebap izandos
esse b:ereticos coiitra morem Ecclosije slaluit. Se.l
quia in suo scnsu, qui .vibi reciiis vididii^iir, bonis
abundare operibus studuii, inox rcrigi meruit.atquc)
«d universalem sanclae EcclusinB Honnuni spiritun-
liitm viroruin iitsiitu io le redaci.

QU.€STIO VL

De verbis David qubus SvU et Jonathan fiUun i/i/er-

fectos ploravit,

Quod intcrrogasii de verbls David. qiiilms Saul el
J oiathan flliuni ejus inierrecios ploraliai, in quo
p^oraiu ettam montiiius Gelb »o, in qaibiis luterrticli
suni, maledicere videtur, quomodo couvenianl teui-
pori vel niysttrio Domriitcce passionls, ila ut hjRC
(sicut scribis) per omne^ Ecclesias quasi in memo-
riain ejusdem passionis in respon^oriis iii Sabbao
sancto Pascb» dicantur , qiiasi rex imtiiiis, ei pro
tfuo scelere inieremptus ab tiost bns, morie poiiie it
flgnr.ire innocentein regis Chrisli , qui p-^centun
non fecit^ nec inventus e t dolus in ore ejus (I Petr, i ),
stire debes qnia veraclier S.uil, qiii post unclioneui
sacri cbrismalis , a quo et Gbri&ius Doinini voca!U4
est, ab bostibiis occidi nieriiii, moriein vcri Clirisii,
quam siue ciilpa snbire diguatus csl, insnunt. Uude
l»ene Gelboe v lutatio^ sive decursus, iiiterpreialur.
Votiiiabanlur eiiim in sorde peccatorum , juxta iilu I
Proverbiorum, .S115 tota in volutabro tuti (II Petr. 11);

ciba illum; si suit, potum da illi, hoc enim faciens^ D at<pic a re«titudine vi;B salntaris atierranles, jimjini-

tttrbones ignis congeres super caput ejus [ItonL xii).
tajiut enim iiiius nitntem ejus dicit, quse in cunctis
sict.biif sive cogitationibiis nostris quasi arcein et
pr.isidatani lenei. Carbones verolgnis flammaro di-
lcctitiiiis ap}>ellat, de qua Dmninus in kvangelio :
ignetn (iuquii) veni mittere in terram, it quid volo,
hi*i ui ardeat (Lnc. xii)? Absit enim ut credamus
Ap stoluni vel Salomoiiem, de ciijns Proverbiis hanc
sciiteuliaiii sumpsii, iioc nos docere voluisse , ut eo
aiiiiiiti eaqiie inient.one boiia faciamus adversari^s
iMisirls, ut ipsi in bis ingraii pcrsistentcs mujora
p.ipttiuf} tonuentorum pat'aiilur inceadia. Sed lioc
(KiUuii jiibeiit, ut uiiseiicordiain fncientes e^entibui
iniMiicis, emolliamus fnmenlis benelicioriim iu:no-
ri^iii ac duritiani cordis illornm, eosqiie ad redaman-
<lus no!i in Duuiiiio exciiaic, adiiibito diiet tionis i^^m*,
sUid^i^iiius.

Patrol. XCIII.

qiie ad inreriora, id est, hujus s.iiculi desi iena iufl la
decurrebant, ob q*ioruni desideriuni regnii cupU ei
tcrrae iii morlem iradcre non duhiiabant. Propter
quod meriio els optatnr ne roreui de coelo pluviamve
susci|ua.ii : quod bodio rebtis ipsis vide.nus imple-
tnui in eo qiiod eos graiia coe'e5t!S desereus transUta
est ad plebein geuiium. Qnod etiam Isaia^ sub flgura
vinej) fiiluruni illis ex persoiia Doinini comminatus
e&t, diceiis : Et nabibus mandabo ne plaant tuper eam
im'}rem {Isni. v). Q lod eu aperte d cere : Et aiKK*
stolis ati)ue apo>lo|icis Viris omnibus maudabo, ne
iilis ultra verbuni vit.i* prji^dtcent, sed irrigaiione
verbi cobleslis, q!iod a Sti proicrvi repulerunt indi-
gnos, in sua siertiitatc vacuos ac perpetuo igui coin-
burendos relinqiiani. Nec tibi absurdnm videri debet
ut maia rcproliorum acta b*ini aliiiuid signiliceu:,
ant rursniii bona justorum opcra in contraria sigui*
flcati»ne pouantur. Lege eniin Morilii saiicti pap.e

15

4S9

4G0

BEDiE VENERABILIS OPP. PAUS II. SECT. II. — DUBIA ET SPfRIA.

nreeorli ubi expoMiil qiionioiio licanis J.ib nia!e- A sloria l)ftali rogi^ et prophel» D.ivi«l, qiia arcain D<si
dixeril diei suo, dicens : Pereat die$ in quo nalus rediixisse narraliir , liiimiliias approliau , 8ii|)erbla
xMw eic (Job iil), el \idebi« qnia «sllaiissimum esl damnala, ei lemeriias vindicata moiislratur. Quia el
in Srripiiiris iilel bona iii innl.iruin, cl in siKninca- ipse David.qui coramarca Domini bumililer salUre

lume iKjnoruiii mala boiiiiiium gesia accipnntur.
Dcnique IJiiam fidelissimnm regis David mililem, ac
piissima alqne innocenliSNima ♦^jus opera vel dicta,
Mi iiiala signillcaiionc, cl e lonira ip-nm D^vid iu
nia\iiiio sno scelere in boiia accipieiidum iiiterpre-
laliir. Alio(piin si iion et per mala bonnro. ei maluni
sjgnincai i per bonum possei, nuuqnam licerci nigro
Mtramento, scd semper lucidu auro deberel scriiii :
quia Deui lux est, el tenebr(B in co nvn suni uia
(./ Joan. i), nec rursum in liiulis psalmorum iionicu
Absalon ei Doeg bominum reprobornm ininio ful-
genie, sed solo airo colore deberel ascribi. Sicul crgo
iii pagiiiis librorum quovis colore el mala possumus
el boiia absque nlla npreliensione Ugurare, il» eiiaui
in parte signilicaiiomim pcr qiiaslibel bominum ue^ta

non erubuit , mox proinissioiiem Filii Dei «*x siia
slirpe nasciiuri suscipere promeruit. Et conjiix, quse
eaindem ejus buuiilitatcm despexil , ejn^ seinine
recuiidari noii est ineriu , sed periieiue steriliialis
poenas luii. Sacerdos quoque qui arcam Dei iitcoiisi-
derata leiner late teiigit, ausus sui reatuni iminalura
morie purgavit. Ubi iiilueri necesse est quaiiioin do-
liiiqiiat qui ad corpus Domini reus accesserit , si
devotus ille sacerdos inorte muliaiur, qui arcam
illam, Dominici videlicet corporis ngunin , min>»ri
qiiam debuit veneratioiie corripuit. Verum juxu
aflegorlam David Clti-islum,arca Ecclesiam signiflcai.
Quassivit auteiu David arcam in suam civiiatem ad-
diicere, sed causa inierveiiienie coutraria, ad letnpus
cani ulibi diverlity ac sic deinceps quod multum de*

ei boiia reciissiiiie et mala possuiit exprimi. Qiiaui- r sidiiiaverai explevit. Q lia Dominus in carne appa-

vis et multo s.epius contingat , et mullo dulcius au-
diatur, botia pir boiia, el ir.ala bgurari pcr niala.
Siciit aulem in piclura parielum, iieque obscu:uui
if)iltiopem raiidido, neqiie candidi corporis sive ca-
pilli Saxonem atro decet colore depingi, iu in relri-
btilione ineritoruin jiixta suum quisqiio opus recipiel,
el qualis oril actu , lalis etiam parebit viiltu in iudi-
cio;iieqiie riinnitio ad rem quid qnisque flgurarit,
sed (|uid egt ril piTliiiebit.

yuASTio VII.

Qitul iit in psahno : Igiiituro eloquium tuum vcbe-

inentcr (Pia/. cxviii).

Inierim qnxsisli quid sit in psalmo : Ignitum elo'
qnium luim veUemenier, Quod verbum ct in Prover-
bii«4 posiiiim est : Omnis sermo Dei ignitus (Proverb,
xxx). Scito crgo quod boc veibum loiige aliter quain
soiiare videlur accipieudum et. Ignitum nauiijue

reiis Evaiigelium ni.is Isracl, su.'e videlicet genti
prscdicavit, sed coscitas ex parie c >iitigit in Isiael,
doiiec plenitudo iteiitium iutraret.et sic oinnis Israel
salvus lierct. Sed ut li:ec enucl 'at:us per siiigula vi-
deamus, congregavii David oiiines electos ex Israel
trigiiiia millia , quia Dominus Ecclesiani primiiivMm
ex Isracl insiiinit , iioii quidem omiicm Israel» sed
elecios qiioi^nue sihi consociaiis. Non ciiim omiies
qui ex l>racl, bi suat Isiaelito!, sed niti pr*'inissiuuis
deputautur in semne. Qui tiiginla millia esse refc-
ruiitur, id est, lidei. opei is ei spei flriiiiute perr«tcti.
Tria enim propier coiifessioiiem saiict.e Triniuiis
ad ndem |>ertineiit, decem propter DecalOftuiu Legis
ad opfra, mille propter hui perreciioiieui ac speiu
vit2C sbternae, qua superius aliqiiid Utiii est, s<cut iiti-
meru^ luilienario iiullus major est. Et si enim decem
iniilia, si tiiginta inillia, si etiam luiUe niillia d.xeiis,
nou ipsum inille numeiaiido trauscendes, sed vel

solet dici, quod totum igne perfusuui et impletum pcr se vel per minures numeros sxpius «(ucendo
est, vcrbi gratia, f^icut rerrum ei a'S inediis in igni- ^ multipl

bus liqueractiim, imo igt.e plcnissiinum. lu qiia ngura
dictum est de Joiepb : Eloquium Domini ignivit eum
{Piul. civ), id est, ita ardore ct flamnia diviuue v.r-
lutis implevit, ut ipsc tolus spirilu Dei aocensus, et
qiiasi igne vidcretur esse perlusiis. Quales eraiit qui
dicebaiit : Nonu$ cor nosirum ardens erat in nobis^
dum loqneretur in tia^ et aperiftt nobis Scripturasf
{Luc. xxiv). Quod vero eloquium Doniini ignitum,
vel sertno Dei ignitus asseverator, iliud Uii(|uaiii
igne exutniiiatuni delict accipi,instarauri vel altcrius
cujiislibet iiietaili , qcod igiie Cfuflaluiii, sordcm in
se alieiiam aiquu iiiiitiiein noii coutiiicl, ct totuui
quidqui.i in eo residm, veruin el pcrfectuni, et omni
viiiorum €outa;;ioiie purgatum est. Sic eieniin elo-
quia Doiiiini «ternorum in se bouorum fldein conti-
fientia, vera oiuiiia suni, ct non oliose iieque iuutili-
ler consiiluta. Uude et Douiiniis ait : Qum lota unum
aut unus upex non prateribit a iege^ doutc omuia fianl

icas. Tria ergo perdecein multiplica, nendes
sine operibus inoriua sii; item irigiuta per iiiilla
multiplica, ut fldos qux per dilectiunem operatur
iioii alilii quatn in coelis retributioneni speret. Electi
igitur ex l.^ruel, populos recte credenies, operanies,
sperantes, insinuent; viri auti'm Juda, qui erant
cum David, ips<»s apt»slolos et doctores qui lateri
Cliristi quasi lamiliarius adUxTcliant, indxeuL Q :o
uiroque sii|iatu8 exercitu Dominus, arcam adducere,
id ebt, Eccle^iam dilatare, et iu eoruin qui iior cre-
dideraiit, curdibus iiiscrere gaudct. linponitur au*
tcni arca plausiro novo , ut uovi tesiauieiiti gratia
renovatis in bapiisnio mentibus infundatur, nuxum-
que viuuin novis u ribns couservaiidum niaiidcldr.
Erat quidem prius arca in doiiio Ainiuadab, qui er«t
in Gabaa, quia eadem qu£ nuiic prxdicatur Ecclesios
fldes, etanle lucarnatiouis Domiiiic;e teiupus florebai,
iu bis qui pairiarcbarum proplieUruiiu|ue suiit devo-
tioiicm secuti. Aiiiinadab euim qui luierpretaiur

(Muiih. V), ne quid illic esse quud iiuii |>erlectuui D pater meus spontuneu$t vel Abraliam paire*ii fidei.

ac pioprium sit a:siiinetur. Ignilum igitur igueexa
niiiiatuui,sive igne puigaium (ii Reg. xxii), iuteliige.
Ex uno ergo Graeco, quud est Trftrvpuficvov, utrumque
l.atine et ignitum, et igne examioaiuni pro interpre-
lum voluntaie tran!»|aium est. Nara et ubi dictum
est : Eloquia Domim igne examiauta , iii Graeco ideiii
uiius sermo posiius est iriTrv/xujitfivcc. Ex qiio etiam
verbo derivatum est, Igne nos examinusii (Psai, Lxvj:
quod quidaui dixere : Iguisti iios. Ignitiis esl auieui,
stve igiie examinatus. oiui>is se> ino Dei , quia per
illumiiiatioiieni saiicti Spirii> s s.ncera ac Uinu est
veriute subnixus.

QUi€STIO VIII.

De reductione arcce^ Domini de domo Aminadab per

regem David,

Congregavit autem rursum Dttvid omnes eieclos ex
Isratl triginta millta, cl (.aieia Hl Reg. vi). iu hi-

vel Moyseii iegislalurem signiflcat; qui uterque lu
Gabaa custodit arcain, quia subliini virtutis exempio
credentiura pectora iiiunil. Unde ei Gabaa collis ioter-
prctatur, qui locus est in civiiate Gariatbiariiu. Elau
ergo foris arca ludebal David, ctuninislsraelcoram
Domiiio diversis om&icorum generibus , quia mox
iiiclioante iiovx grati;e prxcouio, Domiiius ad exlii-
beudas Deo Patii laudes liuunl taiis umnes in%iut
diceus : Qui mini ministrat^ me sequatur (Joau, xit) :
alii dando per spiritum sermoiiem ^apientue , alii
sermoneui scieutiu:, alit geiiera li>iguaruui, alii gra-
tiaui curatiouuin, etc. Sed bis aique liiijusmoai cua-
risuialum geiieribus progretlieiiie arca, id est, cre-
bceiite Lcclesia pnniitiva, ventum cbtad areaui Nacbor,
id est, aream praiparauin , genliuni vtdeiicet Eccle-
siani, fldci veriute ciiust craiidam, de qua Joaunes
ait : Kt permundabit aream smm (JiiattM iii). tbi sa-
ccidos, qui arcttui iiicautius quasi corrigeutio tctigit,

461

ALIQUOT QUiESTiONUU UBER.

m

mox a Domino percussiis occubuit , quia JudaBorum A qui pro reYertenle ad pairem Rlio juniore ma tains

populus duin geniibiis invidet, salntis se inunere
privat, dum Legem m\i Cvangelio iniscere uiriusque
sibi graiiam tolUl. El tenuil eam^ iiiquit, quoniam
calciiraverant boves {II Iteg. vi). Itoves quippi; calci-
trare est, prapdicatores Evaiigelii liherius circa (iUeni
agere, neque secundum consuetudinem Legis itigredi,
sed Sabbala, neonn^nias , circumcisioiiem , viciiniMS-
qiie spiritualiter inierpreiari. Quos velut erranies
eorrigere lentabani, qui desi*endenles de Judapa do-
eeliaiil rratres : Qnia nisi fircumcidamini secundum
morem Muysiy ncn potestis sahi fieri {Aci* xv). Ei de
qu<bus Jacobtis ad Paulum : Yides, inquil, frater ^
^uot millia sunt in Judaa^ qui credidsrunt, et omnes
hi temulatores sunt legis ( Aet. xxi ). Ob causam ergo
sacerdotis iiccisi, David noluil divertere ad se aritaiu
Domiiii in civitatem David , sed divertit eam iii do-
muiii Obededom Geth^ri , quia respueniibus verbiitn
Judaeis, neaiuptius nudita ct iiou suscepta praedicaiio
iioceret, apostoli ab eis ablaii, et ad gentes iiiibuen- ||
das 8uut niissi. Dnde ct locus arex Nicbor, qux
gentiuin fideni Di>iiuni gralijB prxDaiatain de.iioii-
strat, ptTCUssio Oza nuiicupalur, videiicet quia ill« -
runi ileliclo salus esl tzemibus. Obededom tiainqiie
qui inlerpretaiur serviens homo , ille est utiquc de
qiMi Doiniiius ad Patrein : Constilues , inquit, me in
capul gentium^ populus quem non cognovi scrvnit mihi
{Psul. xvn). IJbl et Jtidxoriim abjcctionem, quasi
Viai niortem, priPiuiitens, ait : Eripies me de ron-
Iradictionibus popuU {Ibid.). Noinen qiioque urbis
coiigruii. Gflbe eniin iulcrpreiatur torcular^ signifi-
cans irucem in qua vitis vcra calcari et exprimi de-
signala ekU A quj cunctus gentiuiu populus merito
GeUi»!ii9 itppriburi potesl, < um dicit : Mihi autem absit
§f9^ri, nibi in cntce Domini nnstriJesu Christi (Galat.
W), Tre> auieiii uienses (|uibus ibidem arca demora-
tur, iide.s spes et chanlas t»unt. Sicul eiHui diebus

el igiie passionisassatus est, dicens : ExaruH tanquam
iestavirtus mea; et similam frixam ideo, carnein vi-
delicet a peccail labc muiidissiiuara, sed ob humanu:
salutis uberriinam dileciioiieiu cnicis sariagine to-
siam. Ci merito uua punis collyrida , una carnis as»
satura datur, qiiia unus Dominus, una fides, uiiuni
bapiisma, unus Deus et Paler oiunlutn» Aliier bjcc
luuiiera fidcles accipiutit, quaudo uiius pauis, uiiuni
corpus ouines sumus iu Cliristo, et su£ caruis tascl-
viain siiiguli c«'istiganl«s, ac servituii subjicienies ,
sancti Spiritus igne de oiuuiit, nec noii ei bouoruni
fructus operum oIcd inisericordix pinguissimos com •
passione ferveraciunt.

At contra filia Saul friistra cubiculuin re;;is in-
gressa, nullus coiicepti seiitiuis frucius d it : quia qni
verbuiu Dei aure lenus percijiiiint, absque buni operis
prole dieui perpeluae inortis exspeciaut.

QUifiSTlO IX»

De angeUs,

Angeiorum natura, creatio et statQs qaalis? An-
geli auie creatiouem muiidi creati sunt; et aute o«u-
nem cTeatioueni augelorura diabolus est couiliius,
sicut scnptura esi : Ipse est principium viarum Dei.
Dnde et ad comparaiiouein angelorum arclMiigettis
appellaius est. Prius eniin creatus exstitit ordiuis
pnelaiione, nou teniiioris quantitale. Priinaium ha-
buissc (lic) angeloruiii diabulum, ex qtia fidiicia ceci-
dit, ita ut sine reparaiione labeietur, cnjtis i<r«lationis
exceileiitiam propheia his verbis aiiiiuntiat : Cedri
noH fuerunt altiores illo t/i paradiso Dei, abietes non
adaquanerunt summiiate n illius. O.iine Itguum paradisi
nou est assiinilatum illi, quomodo speciosioretn Tecit
eum Deus. Dislai condtiij augeli a couditioue honii-
uls : homo eniiu ad siniilitudinein Dei couditus est ;
archangelus vero qui lapsus est, siguaculum Dei

ftdinipletur nieiisis, ita singube virtutes suis quj^qiie t>imililudiiiis appeilatus est, lestaute Douiiuo per Kce-

pa^sibus ad |)erlectiuucin pervcniuui. Ui iiienses -i»^!^»" • t., ^-«-^-«i...» .i....-/.j«w ...-- -# .•..•_

«luousqiie pleniiiido geniiuiu inliel, uou cessaut

Taiidem rediens David arcain inducit iii civitaiein

David , quia Dominus et Euoch et Elia prxdicanti- ad similitudinem divlu;» verit^tis expfessa. Prius du

i ^ ^ -._«^«-. l._ _* 1 ^li" _ ■% _ :. • - A:MvIm A.-k^S.lS .:AA :.ll:M.I.:^l.. _ -J» ^...M ..« l. ^ - .^ -. _ 1 A

bus, coflvertet corda patrum in filios. Boves ct arietes
iniiuolans, id Cbt eos qui aream Domini triiurant, ct
uvnim ejus ducatum geruiit martyrii sauguiue coro-
uans, ei ipse qiioque hux Incaruaiioiiis et passinnis
exempluiii eateuus Judasis noii crediiuin |talain iiia-
iiifestaus. Iluc eniin signiUcat qu<>d ei ipse David ac-
cincius erat ephod tiueo. Natii linum quod lerra
prucreatum mtiliiplici Ijbore ad caiidoreui veUis
pervenit , Teriialt^ni huinauaB cariiis iuler fiagella
triumpbamis ostendii. Veroiu lunctis exsultauiibus,
et ad arcu! coelestis iutroitum hyniuos resouaiiiibus,
soja llichol fitia Saul arcaui duceutibus abesi. Qiiiii
etiaro e hpeculis David respicit huiuilialum , quia
credentibus in mundi fiiie Judaiis, eruut iionnulli
qui Christum professioite , sed opere sequetitur Aii-
tichrihtum. Quibus meritu congruit quod eadem Ali-

coelo cecidisse diabolum, quaui homo iouderetur.
Naui mox ut lacius est, iu buperbiain erupit, et pras-
cipitatus de coelo est. Nam, juxta Verilatis estiino-
niuui, ab initiu niendax fuit, et in veritate non stetit :
quia stalim ut lactus est, cecidit : fuit quidein iu ve-
ritate coaJitus, sed, noii siando, coufestiiii a veritate
est lapsiis. Uuo superbiae lapsu, duai Oeo |»er tumo-
reiu se coiiferunt, et hoc cecldit et diabolus. Sed
hoino reversus ad poeiiiientiam, dum se inferioreni
es>e coguoscit : diabolus vero non soluni in hoc cun-
teiitus qiiod se Deo xqualeiu existimans cecidii,
iiisuper etiam superiureui Deo se dicit, secunduni
Apoiitoli ilicta qui ait de Antichristo : Qui udvcrsO'
tur et extotlitur supra omne quod dicitur Deus, aut quod
coiitur, Di.ibolus ideo jaui noii peiit veiiiaui, quia
iiou cuiupuiigitur ad poiiiittrntiam. Mcinbra veioejus

chol, qua: ob figurandam inslabiliiaiein carnaliiun D &^po pcr hypocrisin deprecauiur, quod tamen pro

o^tia oiNiiis interpreta ur, non uxor DaviJ , sed fitia
Saul appellatur , quia qui Christ<i fideteiius serviuut
non iilius regiio corouandi, sed persecutorum eju.s
quos imitavere, suut anathemaie damiiaudi. Verum
pravi »ui-censeaul,huuiilitaieiu l!^cclesi:u couleinuanl,
nihilouiiiius arca Domiui locuui buuin ingredilur.
Punitur iu medio laberuacu i , <{uod telenderai ei
David, id Cdt, fides Ecclesios pra.'dicalur , pruficit,
iihftrritur cordibus oniniuiu, qiios Duminus ad vitaiu
prxurdiuaverat a:ieriiain. OlTert David holocau>la et
pacifica cnraui Douiiuo, fidem devoiiunemque iLccle-
sia* coinmendat Patri Lhristtis, qtii est ad dexteram
Dei, qui et interpeilal pro uobis {Rom. viu). Qui, iu
exeuipluui David , fideles humilesqiie beiiediceus ,
salularis iuysterii pascit aliiuentts. Parlitur S'ngulis
collyridtui panis uiiamy iliius uiique , qui de coelo
de^cendit, et dat vii;iiu huic niuiidu ; et assaturaui
bubule carois uuam, illius sciiicet vituli saginati,

luala coiiscieuiia ailipisci n >n tiicreiitur. Discat liu-
iiiana mi>eria quodea causi citius permovetur Deus
praestare veniaiu, duiu iiiQriuo couipaiitur houiiiii :
quia ipse homo traxit ex paric inferiori iniiriniia-
lem peccandi, hoc est ex carne, qua exclusa auima
detiiietur. Aposiaias angeli ideo vei.iam iiou habeiil,
quia catiiaiis fragiiilatis nuUa iiilinuitaic gravaii
sunl, ul pe careut : hotnines auteiu posi peccaluui
ittcirco reverttintur ad veuiaui,propterquodex luiea
mateiia puiidus traxerunt infiuuitatis, ideoque pro
iufiriua caruis conditioue, reditum patet hoiuinis ad
satuiem : sicut et Ps iltuus dicii : Ipse seil figmentum
nostrum. Memento Domine quod terra sumus (II The$s.
II, 4). Ei iteruiu : Memurare^ iiiquit, quae *ii nostra
substantia, Poslquaiu apostai» angeli cecideiuui,
reiiqui perseverauiia aeteriiae beaiitudinis solidati
suiit. Uade et post cceli creatiouem in pnucipio rc-
pcritur : Fiat firmamentum. Ct Tocaium est ttriua-

m

}]VA)JE YCNKUAnilJS 01 P. PAITS

int:iilum ccFhim» niiii:eriiiii «sieinl«!i»s qii'»*! p(»sl aii-
Ijeiormn ruinam lii qni pernianseriinf, firuiiialem
nienieriinl .TicriiSB perseveniniix* el beaiiimlinis,
ninm iniiins acceperaiil : p(»sl diaboli dejccftinem
aiigelonim sanclorum collalain feanciilalis pcrseve-
Tnniiam ei beaiilmliiiein qiiain iniiius acceperani.
rnde oporiel rogiiosci, quod malorum iniqoilas san-
rionim serviai buiniliiali : quia nnde m »li corrnunl,
inde boni proliciunl. Bonorum angelonmi numeius
qui posi ru nain angelorum nialorum esl diininulus,
cx numcro elecioriim omnium supplebitur, qiiia nu-
nierus soli Dlm> esl c^guiius. loler angelos dtsianlia
poiesialum esl, elprograduum digniUle minisleria
eisdem sunl dislribula; aljisque alii praDferuniur
lam culinine poieslalis, quain j^cieniia viriulis. Suh-
minisiranl igilur alii aliorum pracepiis, aique ol»e-
diuul jiissis. Uiide ad proj>liciain Zachariain onseliis
.iii}:e!uin miuil, el quaecunique aonunliarc debeal,
pra*cepil. Noveni cssc d slincliones vel ordincs aii-
«♦^lorum, sacre Scriplurae lesiantur, id esc, angeli,
archangeli, throni, dominaiiones, viriiites, iirinci-
palus, polcsiaies, cheruhim el seraphhii. Honim
ordinum numeruin cl Ezethicl propheia descnhil
sub lolidem nonrinibus lapidum , cmui de primaiu
aposlaiae angcli loquerelur ; 6mn/«, inquil, lap(s
ope:hienlim luum : iardius, topazius, ei ianpis, el
chrusoiilhus, el o; y.r, ci bmjllas, el sapliyrus, carbun-
cuiuset smaragdus [lizeih, xxviii, 13). Qmo numiro
'hipidum ipsi ordines dcsignaii suiil angelorum, qiios
aposlaia angclus aiilc lapsuin qtiasi in ve.Nlimeulo
orj ameuii sui alfuts haluil, id qiioiuui se compa-
laiicnem diim ^ccbrioremcmictis aspexil, confestim
intuniiiit, ei cor s umad snperbiam elevavit.Angeli
senipir in Doniiiio g iudiui, iion in se ; malus vero
in he «liabolu-i, (|iiia nou q«tjB Dei, sed ijuaj sua sunl
nqiiisivil. Nulla au eui niaji»r iniquilas.quain non in
Denm, sed iii se velle quempiain gionari : aiigeii
ven» Dei cognoscmil onmia antcquani m rc liant, et
qiijeapud honiines adhuc fulura 8unl,ai.geli jani reve-
lante Deo niivciimi. rrxvaricaioresangeliet suicii-
laie ami^sa, non lamen amiseruni vivaccm creatui«
angeluae sciisun». Triplici enini niod«» praBscieniia
acuniina flent ; Id cjsI, sibliliiate uatui», experiemia
ienipori>m, revelalione supcriorum |.oicslatuin. Qm>
licns Deus quocnnique flagellohuic wuudo irasciiur,
ad ininisierinm vindiclai aiigeli mitiuniur, qui laincn
divina potesiate c<»erccntur, no taniuni noceanl
qiianium cupiunl. Boui aulein aiigeli ad ininiste-
rium sahitis huniana» dcpulati sunl, ut curas admi-
iiisireni muiuli, et regani omnia jussu Uci, testunlc
Aposlolo : Nonne omues, inquil, sunl adminislratorii
hpritus, in minisierium mihsi proptcr eos qui hwrcdi-
luiem capiuni saluiis ? (Ihbr. i, ii.) Angeli corpora
in quihus hon»iiiibus apparenl, in superno aere su-
iiiuiii, solitlamqiie speciem ex cojlesli elemm.to ndu-
cuiil, per quam huinaiiis t»bluiibus inaiiifeoiius de-
nionstreniur. SinguIaB geniei pnepositos augclos
habere creduniur, qiiod ostenditur testimonio angeti
D«nieli loqueniis: Ego^ iuipiil, veni ut nuntiarem libi^
led princeps regui Peisarum restHii mihi{DaH. x, 15).
Kipnsialia : rioneslqui me adjuvet, nisi Michael
princeps vester (Ibid., t\), liein omnei hmniiies an-
gelos habere probamur, loquenle Douiino iii Evan-
g.-lio : Amen dico vobis^ quta angeti eorum semper
tideni faciem Patris mei qui est in calis (Mailh. xviii,
iO). linde ei Peiriis in Actibus Aposiolonim, cuin
pulsaret januain, dixciunt iiiius apostoli : iVow esi
Peirus, sed angelus ejus (Aci, xii, 5).Si Deuin angeli
contueiitur et videiii, cur Pctrus apostolus dicii :
/w qucm desideranl angeli Dei conspicere (/ Peir, i,
i2)7 Itein ^i tuuc non coi.tiieniur iiec viilenl, quo-
niodo, jiixla scmenliain Domini, angeti eorum semper
vidtni facvm Pairis mei qui in coelis w/.'Sed bene
uirunique cst : nam veracitcr credimus, quod Deuni
ang.*li el videnl, et videre desideranl ; et liabeul, ct
h.bere feaiiiant; cl amanl, el amare niiuuiur. Sl
iiimu sic viderc desiiicruut ut cfl^ectu desidor*i nou

11. SIXT. 11. — DCRIA ET SPUUU. 464

A prrfruanlur, disider-mn hoc neccssil.iiom hahei.

Necossilas illa poenalis non est, ct heatis ati{>clis

omnis posna l<»i)ge esi, qula niimpiam siinul et puM» i

di beatitcdo coiiveuimit. Kursmn si eos dicimos IVi

\isioiie saiiari, salietas fastidium hahere solet: ei

scimus illos Dei visiouein, qiiain ct desiderani, fasti-

dire non possc. Qiiid er^o e-l, nisi tst miro modo

siinul iilrumque creitamiK, qiiia ct de<i lerant et sa-

tiafitiir; sed desidcr.nit sine lahore, etsaiiantur fiine

fastiilio. Ne eniin sit in dcsiderio necessitas, deside-

ranles sati.tntiir. Rt itcrum, ne sit necessilaie fasti-

diiiin, saiiaii desidoraiil. Vident eniin angeli facicm

Pairis persatietateni ; sed quia satietas ista fastidinm

nescit, angell desiderant iii eo prospicere seniper.

Uhicmnque in Scripluiis sanciis pro Deo angdns

ponitur, non Pater, non Spirilus f ancitis ; sod pro

iiicarnationis dispensaiioiie soliis Filius inteltigiiur.

Ante Domini incarnat^onisadvcntum, dscordia iuter

aiigelos et homincs fuit : veniens anicni Chrisiiis,

Q pacein in se angelisel h uninihusfccil. Codein quippe

nato clamaverunt angeli : In terra pax hominibus

bona vcluntaiis. Per i> carniitionem i.iiur Chri-ii,

non sotuni Deo recoiiciiiatus esi liomo, veruni etiam

pax inter angelos et homines reformaia e^t- Discor-

dia i^'ilur ante adveiitum Christi angelorum et hoini-

nuin fu:sse per id maxime aguosciiur, qiiod saiutaii

iii vetTi Tesiameiiio ab homiiiihus an^^eli, despi-

ciiinl resalulari ah eis. Qiiod in novo 'iVstamenlo a

Joaniie factum,noii solum reverenter su^cipit, vcrum

et ne faciat interdicilur. Al> hoc homo in veleii

Testainento dcspicitiir iiec rcsalut:ilur ah angclo, eo

quod homo adhuc noutluiu traiisissei lii Deo. Suspi-

Citurauiein honio a Deo, et revereiiter satutatur ah

angelt». Nam ei Mariam angelus legitiir salut>sse, el

Jiianni aiigeluni salulanti ah eodeni aiigelo dicitur :

Yide ne feceris, conservus enim tuus «um, ei fratrum

tuorum. Per quod agnoscitur per iiicarnationein D<i-

ininxain paccm bominihus luis^e et angitis rcd-

/• ditatn.

QU^STIO X.

De d lictis hominum ei eorum paena,

Scire veliin quomodo justuni sii, ui cuipa quae cum

fine peipetrata est, sine fiub puniatur. lloc lecie

dicctur, si districtus juilex iion corda hominuin, sed

facia pensaret. Iiiiqui eniin ideo cuni line delique-

ruiit, quiacum fine vixenml: nani voluibsenl uiique,

si |iO tii^seiil, sine fiiie vivere, ut poiuissent sine fine

peccare. Ostenduut enim, quia in (eccato vivere

seinper cupiunt, qui nunquain desiiiunt peccare dnui

v.vunt. Ad magiiain ergo jiistitiam judicanlis perti-

net, ut nunqiiam careani 8up,'licio, qui in hac vita

nunquani vohieruni carere pcccato. Quod Deus p us

sil, et nou pascaiur crueiaiii miseroium ; jiis iis

autem, et idi o non sedeiur in peipeiuuin ah iinpiu-

riim uliie^nc. Nullus jusius crudeliiate pasciiur, ei

delinqiiens servus a justo Doinino hlcirco cacdi pra;-

cipitur, ut a neiniila corrigatur. Ad hoc cniin vapu-

D iai, ui emendari debeat. Igui auiein gehcnnaB imqui

iradili, si ad correclioiiem nu.tquain veniuui, quo

fineseinper ardebunt? Oii.njpoteiis Dcus, quia pius

esi, miserorum cruciatu iion pascitur : quia auleni

justus ea, ab iniquorum uliioue iti perpcluum non

sedatur. Sed iniqui omiies ajiernosupphciodepulaii,

siia quideni iniquiiale puniuntur^et taiiienadaiiquid

ardebunt, scilicet ul justi onines, el in Deo vidcant

gaiidia, quae percipiunt, et iii itlis ro^piciant suppii-

cia, qu;L* evaserunt : quaienus in a^iernuin taulo iiu-

gis ilivina; gratui! debitoivsseessecoguoscanl.quaiito

iii a lein.in mala puniri coiispiciunt, quae ejus adju-

torio vtceiuni.

QUiESTIO XI.
De animarHm usque ad resiitutionem mant'one,

Vcliin scire, si nunc antercstiiutioncm corporufflt
iii cii^luin recipi valeaut anim;e jtistomm. Hoe inui-
que de ouiHihus jus.is iaicri iwu poacuiuusi ucque

4u5

AUQUOT QUiESTIONUM LinER.

46G

flrt omiiibiis iieg.irc. Nam siint qiionimdam animoe
lnstoriim, qiiat a coelcsti regno qiiihiisd.im ndiiuc
mnnsioiiibiis difleniiilnr ininiio diciiionis damno.
Qiiid per hoc aliiid inniiilnr, nisi qnod perfcctapinsii-
li.t? aliquid muniis h.i'iiienint? Kt tainen luceciarius
constau qi)i:i perrecionnn ju^oruni aniin:e mox ut
hnjiis rarni^ claiisiro exeiint, in coelestibiis sediiMis
reoipiiintur. Qitod ei ipsa per se veriias testatur di-
eens : (jbicnnqne fucrU corftus , illuc congregabuntur
el aquila (Matih, ixiv,28) : quia u!ti ipse Redemptor
nnsicr est c«>rpore, illiic proculdubio colligunlur et
aninix jiisioriim ; et Pauliis detiderat dissolvi^ el esie
cum Chriilo (Philipp. i, i3). Qui ergo Christum esse
in coelis non dubitat, nec Pauli animam esse in coelo
negat. Qui etinm de dissolutione sui corporis, atque
habitaiione patrine coelosiis dicit : Seimusquia ti ter-
reslris domus nostra hujns habilationis dissokaiur,
quod eedificationem habemus ex Deo, domum non ma*
nufactam^ sed mternnm in co:lis (II Cor, v, i). Si ergo
niinc in coelo sunt aniinx jiisiorum, quid est hoc
quod in die jiidicii pro justiii:c su:c re ributionem
percipiunt? Iloc iti eis nimiruin crescit in jiidicio»
quod nunc animurum sola, posimodum vero corpo-
rumbealitudii.eperfruantiir, iit in ipsa qiioque carne
gaudeant, in qua dolores pro Domino, cruciatusquo
pertiileninl. Pro bac quip|)e geiuiuata eoriiin gloria
«criplum est : Justi duplicia possidebunt, lliiic eiiam
ante resurrectionis diem de sanctorum animabus
siTiptum est : Oata sunt iUis singulis stolie alba:^ et
dictnm est ill s, Ht reqwetcerent tempus adhuc modi-
cum^ donec impieatur numerus conservorum et frairum
eorum (Apoc. vi, ii). Qui itaque nuuc singulas acce-
perini, in judicio binns siobs habituri sunl : quia
modo animaruin res t uilum agilur, tunc aiitem ani-
uiarain siinulct curpoium gloria la)labuniur.

QUifiSTIO XII.

Si boni bonos in regno coelesti^ vel 6t mali malos in

supplicio agnoscant,

Nosse vcllem, si boni b mos in regno, vcl mali
malos in suppiicio agnoscant? liujus rei sententia in
verbis est Dominicis, quam jani supcrius protuiiiniis,
luce clarius demonstrata. In qmbus cum dicium cs-
set : Homo quidam erat^ et induebatur purpura ct
bytso^ et epulabatur quotidie splendide (Luc. xvi, 11)):
lia per toium usque dum dicit : Ff/f, recordare^ quia
recepisti bona in vita tua, el Lazarus similiier mala
(Ibid.), Divcs auteni de fcipso jam spem saluiis non
babens, ad promeren<iam siiunini stilutem convfrti-
lur, dicens : liogo ergo te^ paler, ut miilas etim in
domum patris iifff, etc. (Ibid,). Quibus verbis decla*
ratur aperte, quia et boni bonos, et mali malos agno-
scant. Si igiiur Abraham Lazarum ininime recogno-
sceret, nequa<{uam ad diviiera posilum in lorinentis
de traiisacta ejus contritione loqueielur dicens, quod
tnala reciperet in vita sua :qiiomudo etiam prsesentes
iion posset agnoscere, qui cii mi pro abscuiium me-
nioria curavii orare? Qua in re hoc qu que osiendi-
tur, quia et b^mi m;i|us, ct muli cogiioscunt bonus.
Nain ei divcs ab Abrahain coguosciiur cum dicitiir :
Hecordare qnia recepisti bona in vita tua ; et elf^ctiis
Lazarus a rcprobo divite est cogniliis, queui iniiti
precatur ex notniue dicens : Mitte Lazarum ut iniin-
gai extremum digiti sui in aquam^ ut refrigeret lin-
guam meam. In qua videlicet cogiiitiuiie utriusgiie
pariis cumulus retributiunis excrescil, el ut boni
aui('lius gaudeant : quia secum eos Ijetari conspi-
ciuiily qiios ainnveruni ; et inuli duin cuiu eis torquen-
iiir, qiios iu hoc rnuiido despec:o Deo dilexerunt,
eos noii solum sua, scd eti.ini eoruin pceiia con^m-
mai. Fii aulem in electis quiddam iniranilius, quia
iion soluin eos cogiioscuot, quos iii hoc inuiido
noverunt, scd velut visus ac cognitos recognoscunt
bonos, quos nunquam viderunt. Nain cura antiquos
patres in illa a:terfia h.erediiaie viderinl, eis inco*
gnlti per visionem iioii eruiii, quos in opere semper
lioveruui. Quia eniin illic oiniies communl clariiate

A Deum conspiciunl, qiiid est quoJ ibi nesciant, nbi
scientem otnnia vident? Nam quiilam nosterei vit;e
ve.icrahiiis vir, rcligiosusqne valde et l.iudabilis,
cuin aiite irienuium morerelur, sicut rcligiosi alii qni
prseseuies ruerunl, lestali sunt, in hora sni exilus,
ion:im propiietam, Ezechielcm quoque el Danielem
coepit aspicere. Qnos dum venisse ad se dic-rel, et
depre:<sis lumiuibus eis rKvereiiti;e obscqutirn prae-
beret, canie cductus est. Qiia iii rt^ ap>rte daturin-
teiligi , qu.eeril inillaincorruptibili vita noti(ia,si vir
iste adh ic in canie posiius corruptibiti, prophctHS
sauclos, quos nimirum niiiiquam vidit. aguovii. So-
let autem plerumque contingere, nl egrcssura anima
eos eiiam recognoscal, cuin qnibus pro a;qiialilatc
culparum, vel eliain praimionim in una est maiisione
d 'putan la, qnod iiiulti eos in exitu videiK, quos aul
in regno aut iii supplicio parcs habebuut.

QU.ESTIO XIIL

H De libcro arbitrio,

Deus h>minem fecit perrcctum, ei talem scilicet
quod pos^ei et vclle bonuin, et iioo velle. Et boc est
IibiTum arbitrium, velle scilirei ot nolle, etabsolu-
tuui. Ilocesi veilesunni hominis per naluram, sicut
diciiur in Sapieulia : Nnstrum est velte, Dei autem
perfieere^ nostrum scilicet per naturam. Et Aposto-
iiis : Velle quidem adj,\cet mihi pernafuram(Rom. vii,
18). Sed hoc ve le, ei h :>c bouum depravavit homo
peccando, el qnasi exsiiuxit, non tamen omnino : qnia
semper rcraansil in coaiiqua sciniilla boni ; et qiiando
Aposlolus dixit : Dens operafur velte, sic non inteU
ligimus quod niodo priinum ponal in eo vclle, scd vo-
luiitalem qii:e in eo est per nnturam depravaiam ei
quasi exslinctam siiscitet et reviviscere faciat. Sic
facimus convenire istu duo : quod Scriptura d!cii,
nostrum ettvelle; ei quod Apo^olus, Deus operntur
velle eum iibero arbilrio, Deus vel eiiam quod neces-
sario facii, fccit bominem lalein, scilicet ut possct
p velle bonura, et iioii velle bonuin, quia si lalein fc is*
^ sct ut nuiiquam posset m<\ velie bonum, inconvcrli-
bitem fecisset eum. lnconvertibilcau;em nihit cnI nisi
Deu.<, quia non potest nisi vetle boonin. Deus auietn
quod gcnerare quidrin potcst il qu d est, faccre au-
tein noii potest id quod est. Quud siuiilc p.issumus do
hoiniite. Iloino euim generare poiest id quod cH,
facero aulein non potest id qnod cst, licet possit
imaginem siiara in pariele piiigere, vel in ligno
forinare. Quia igitur aliqua distamia esse debuit
in er Crealorein et creaturam, potuit Deus facere id
quod non ipse erat, non id quod ipse erat, sicut hu-
ininem poieutem velle boiiiim et non velle bonum ,
quod ipse Deus non esi; nou homiiiem, non poten-
tein velle et non velle bonum, quod ipso est. Katio-
nali creatiirai dedii Deus effic icein viiii bun:c natn-
ra: ad se c>»gnoscendum , qu^e bona vis iiatur;e a^l sc
cogiioscciidum gratia vocari potest , de qua Kcnliletk
Uoinani inultum prxsumebant, aunbuend » sibi qiiod
tam bene crediderant audiia vcritile Evaiigelii, noii
D aitendeiites non eadem nalura relicta sibi a Deo»
nec in angelo nec iii humiiie erat sufficiens ad salu-
teai, imu prdecipitalam se iisque ad lurpissima vitia»
quasi fuissei sufficiens luiic , nec angelus nec homo
indiguisset Deo, quoniam uterque in se^oetipso ha-
buihset sufllcientiam , et ita quisque sibi foret Deus,
qua!.i par vcro Deo ; iiec esset unus Deus ncc unus
ouiiiipuiens, et ideo remansit sola omuinHMla sufli-
Cieiitia , qu;e angelica, vel humana natura, nuUa
poiest operari bona aliquando, etiam cum ipsius ap-
posilioiie pulo.^l relabi. — Resp. («ur igitur apfiosnil
Deus sibi, cuni per eain non sit profectura? Videlicel
ipsa labeiis appusiio sibi adjuturio recoguo>cat se
incxcusabilem , ei perseverans natura reddat Dco
gratias de app isiiione grati;e. Ergo bona natura ra-
timiabilis crealura! couperari quidein b^mum appu-
siia sibi graiia poiest. Si vero reiicta nihil operaiur
buni, iino orsecipilai se iu maium, couslat esse
peccatum cfiieienlcni.causam mortis, mortem auteni

467

BEDif: YENLRAUILIS 01 P. PARS It. SCCT. Ifl. ^ DUBIA ET SPCRIA.

4«S

neeossontmi effctiim pecr.iii, Oomino atlesunle
qtii hU ad Adain : Qnocunque die comederls de velilo^
ii^no^ morle morieris {Gen, ii). Krgo i\\u moriiiir ne-
re^saria niorie, impolens esi per se resnrKere ;
Clinstns aulem qiii cariiU crimine, carnil mortis
necesfiiiate, ipso lestc qni ait : Potestatem hnbeo po-
vendi animammeam, el iterum tumendi eam {Joan, x).
Igiinr mors Cliristi volnntaria fnil, non neces-
saria, et ob h(»e poinit ler si* re ur{!ere, nt esset
rcsnrreetio f-omniiinis lesnrrcctHMiis iUis q i in«rtiii
erant, vel suni, vei eruut , in Cliristo niortis ne-
cessilate.

Dens d>iUir pr:rscire ciincia qnse Annt pcr vim
naiuraR, vel pcr vim libertatis ; dicitur eiiiini scire ea
quae (hint hona, luiiira esse bona per appositiimein
grali.T. Dt*i igitnr prxdcstinntio est divin.ne gralix
sppositio. Quapropter qui negat Christum esse prae-
dcstinatum , negat eum esse Filiiim liominis , quia
liumana naiiira , qu^ fucrat in Inmbis Adje , ejus
peccaio obnoxn, per apposiiioiicm grittiaR in ipsa
unione Yerbi Dci, cst iniinunis ab omni enlpa , licet
pQpnam peccali rrtiiiuiTiset, iit in re^nrreciioiie su.i
Christus eam «Ifslrucret, cnjus dcstrnct.o est no-
sirarum corruptioniini dcstnictio, vel ablntio.

Omnes cogilatioiies nmlae non sempcr instinctu
diaboli excilanlur, se«l aliquando ex nostri arbiirii
inotu eroergiintiir ; boiiac antein cogitationes semper
a Deo sunl. Scieudum est quod liberum arbitrium
diciiur hiibttisse prlmns hoino ante gusluin pomi«
post gustuni v*i!o 8t!rvns efrecius e»t pccrati. SeJ
cum liabuisset liberiim arbUriuin, videndum est
(\nvti liberlas illius arbiirii fuerit. Arbitrium cer.te
liberum fuit, quandiu sua; potesiatis exstitit, ila ut
nnlla vi cogente , nec Dei , nec diaboii , quod Tellet
boouin seu maluai facerei. Sed cum liberum esset
hoc res; ectu , quod a nullo domino, nulta vi , poie-
ieiat ut vellet aliquid aut noltet, per se tameu de«
bile erat, iia ut ex sua debilitate eadem posset, si a
diabolo non egenti , sed persuadeuti iion consenii-
ret. Sed slarc ex sua vrrtute nullo n;odo posset, et
si vellet perfii eret per ejusdem I>ei auxilinm , si
non Dei consilio ciedens ut vellet bonum. Cum ergo
Ada>n libcnuii voliintatcm hnbcrct , et propriam ha-
bebat possibiiltatein , sed alienam ut esset iii liouiiiie
quod juste a Deo remuneraretur, libera scilicet vo-
luntas , qii.ne Deo non co tcta serviret , ui esset iii
Dto unde glorificareiur, cum hnmineni siia \iriuie
roborareU Quia igitur Adaro liber eral et inlirmus ,
posiqu;iin sibi uiii esi conlisiis, et ex libcio arbiirio
liosli cnnsenit, ei per fragilitateni snain cecidii ; qui
si soli Doniino coniisus fuisset , Doniino auxiliaute
nullatenus utique cecidissel. Sed cum post |vrimi
pareniis lapsum totus orbis csset servus peccali,
venit Douiinus nos piistino resiUueusgradui, red-
dens arbitrium patris nostri, liberuin sicul priu<i a vi
extranea, sed nova debihtate propria , ui uenio sit
qui de se prassumai ^ sed iii sulo Deo semper conQ-
dat, Sc^ huic libero arbitriu videiur contrariuui ,
quod Dominiis ab aeterno sanclis ejiis vilam aeternam
praHlesunavU, et s.iuiliter causam viiae U)lern e roe-
ritujn s^Dctis ejus praedestiiiavit , reprot>is auiem
luortero Yiernaiii ; sed non luoriis arterndB cuusam ,
quia uulU Deus ptccata sua praedestinavit. Non eat
eiiiai in Dei dlspositione i|U4Mnoda peccator peccet,
sed tainen etim sciai eiiin |>« ci-aiuruui , inoriem ei
praeordiiut ut verus judex. Si autein pruiordiiiat ei
praedestiiiat vitaiH biuio , el inortein nialo, vidctur
vim in^erre libero arbilrio, quia cuiii piiedeiiiinatio
sia lalU iion possit, ueccsse estt ut inaliis sit qneiu
prsadesiiuavit ad iiiortem, ei bonus sit qiiem pra-
de&tinavit ad vitam. £t bi nece&se est hunc esse bo-
nuin, et illuro roaluai, peiiit eigo liberum arbi-
Iriuniy qiiod yecessiiaie cogiiur. Utiod si aibiirium
nou esA liberuro, sed c*>gitur necessiiae, non est
cttipaiidus iUe qui velit nelit peccat, iieque laudau-
dos qui velil iiolit liene agU , sed laus ei culpa soii
cogeuti C3l iniputauda. Our ergo poeua malis , gloria

A justiH ? Non e€t ilaqne pr.Tmiiim » quod justi rema-
neranlur, sed sola Dei grati» ; non e*t \indicta,
quod injosli puiiiantiir, sed tnj*ir{a , qiKid absit.
Pnedestiiiaiio eiiiui Dei iiulla vi cogit nos ad honum
vel ad roaluin, sed Deiis apud quem noii est irans-
inutalio, nec vlcissiiudinis obiimtiratio, ah ae^erno
ea q\iv sunt fiitiira inibis in conspectu siio pr:c-eniia
habuit, et qiiales iio< aut ex iiostra praviiaii*, aut
ex juHlitia sihi lales prn^seiilavil, ut praeHcntes dijii-
dicavii. Qua; enim suni apiid nos prieleriia vel fii-
tiira , a conspeclu Dci iiufu|irun transe<int, setl
Feiiipcr pnesentia stini. Unde et Dominus iii Kvau-
gelio dieit : Cmlum et terra trantibunt , verba autem
wea non tramibunt { Matth, xxiv ). Si antem verba
qunn apud iios iii nioiitento tran^^eunt npud Deuro
semiier mancnt , quis dubilet quin in conspeciu Dei
sunt permanentia quae apud nos sunt transitoria T Si
er{(o in conspectu ejus semper fuimus , ei praesen-
tialiter nos videt, quales aul ex ipso futuri essemus
|{ iii boiiuni, aiit non ex ipso, sed ex nobis futuri es-
semiis in ni.ilum, iion inconveniens fecit ; si euim
diversa videns merit;i , diversa etiam iiobis retrilHiet
pncinia. Praviias nosira ab .xlerno mala iii conspe-
etu Dei ex sua nequiiia praesenlavit, Dcus illam a<l
mortein desiiiiavit Quid ergo? Coegit nov Deiifi ul
niali sibi videremur ah aBterno ? Absii. Nam poiius
nos coegirous eum, ut nos mulos viderei. Verhi
gratia, si video jacere aliquem , neccsse est iit ille
jace.it y quem jacere video, aut faUum est quod ego
eum jacere video. Illa ergo necessitas a Jaceuie est ,
aut a videiile ? Ulique non a videiite infertur n(^ce&-
sitas ut J4ceat, sed ab ipso qui se depossiit ut j:tee-*
ret. Deiis igiiur cui nihil est futurum aut praeteri-
turo, nos sibi praesenies seuiper malos esse videt,
non ut justis ille necessitateui infeiret praviiatis,,
sed quia pravitas illa latere nequit prxseotiain ju-
dicis. Nunquid autem Petnis Deum negavit, quia
Dominiis dixit : Tu me negabisf ( Matth, xxvi.) Aut
p nuiiquid Judas tr.ididil qiiia Domiuus dixii : Tu ine
^ trades? ( Ibid. ) Aut nuiiquid Lazarus mortuus est,
quia dixit Deus : Lizarus dQmut ? ( Lue. xi. ) Judas
autem Jiidaeos jaro de traJilione convenerai, solus
Petrus com de negatione audisset, se non negaiururo
jurabat ; sed tamen ex verbis D<imini nugis coactus
est Pelrus ut faceret quod nolebat , qu iin Judas ut
perficeret qiiod volebat. Sed impossibile erat scien-*
tein oinnia iiescire qiiae isiis essent ventura. Sieut
erg I prjedestiiiaUo ad mortcm non cogit inalos m
pereant , sic etiam prx'desiinatio ad vUam non ciigit
boiios ut salveiitur. Sed cum Dominus houos ad vi*
tam praotlestinavit, ita eos praedeslinavit, ut ipsa siu
pra!destiDatio nieritis et precibus iiostris obiiiieatur.
Moniie cniin Dominns Abrahae dixit : /u Isaac toca^
hilur tibi semen { Gen. xxi ). Sed licot iu Isaac pro-
misisset Dominus leciiiidititem semins, tame>i uxor
il!ius ha-AC fuit sierilis. Oravit haac , et dedit Domi-
Hus concepfum Uebecca: (Gen. xxv). Si ergo proinisit
^ DeuH fecundiiatem, et dedit surilitJtem, Isaac autetii
^ oravit : quid aliud esi , nisi quod oratio prxde-ii-
nationeoi oliiinuit? Uiide colligi poie^t qiiia iu Deui
iiohis biina feiia proiuiitit, ut taineii tabore nostro
acquiranlur. Qiiod si voluerimus, ad laboretii ut
ouiuibtts quie beoe ageinus iiobis cooperabitiir.

QUifiSnO XIY.

De peccato origimli,

Qu:criiur qtiare propa^atio pecc:Ui originalis et
iiitriiiiiis ni'Tiis in mundutn ascribatiir primo b»-
niiiii Ad.e, et non mulieri, vel serpenll, cum ulri-
quo prius peccaveriiit , serpetis suggerendo, Cva
COfusentientlo ? Ad quod dicilur quoniam injuste a
diaboio habemus hai^reditateui peccati , cujiis origiiiU
cl naterjs nullain hubeuius commuiiionein , ideoque
ipsi suggesiioue vel tmitaiione possemtis esse siuii-
le^, sed propagatione Qon fuiinus confunues. Ab
Eva vero niatre nostra ideo peccaii suggestioiieai
uua habemus , quia semiitis nostri origiuein uou 4

469

ALIQtaT QliESriONtJM LIBER.

470

innire , f^A a patre accepimut ; el ideo ile cii|ii3
priiicipnliliT irAducimiir inassa , de eo eliam origi-
nnltier iradiicator p( ciilpti ; e( qoii eliam Ad»m pliis
peccavit, qiiia Eva sediicia est, Adam Yero iioii se-
diirtus, nec deceptus, sed Rcienler peccavit. Qti«-
ritur qiio poiidere pecciium Ad.i) lautum fueril , ul
iiou siihitn ipsum , sed el toiiim genus liiimanum
perderc potiiorit? Ideo, quia iion peccavit necessi*
tate , n«*c iKuorantia , vel rragiliiate. Non necessi-
late quM nc(^ Yitilentia dialioli, nec iudigeniia
eili:, eoaciiis esl ul poiiium comederei ; neque igno«
rtnlia , qui i cimi sapioutissirous creatus esset , de
eadem re praemoni(u*« fuerat a Dumino ; nec fragili-
late, quia cuin prsesenteui Deiiin adjutorem liabe-
ret , 51 de hoe eutn interrogare, vel in eo conlidere
Toluisset , eadem uullo modo po(uisse(. Qua^ritur,
diim Doiniiiiis rediroendo ouini.i peccala nobis absiu-
leril, cur poenam peccati iiou abstulii , iia ut etiam
tii bac vita impiss.biles essemns et immoriales ?
Qiiod eiiain cum summa ralione fectt. Si enim no^
pojil siiam redeinplionem immortales fecisset, om-
nes ad fidem convolareiit , iion propter atnorem Dei
«Hicrna! beaiiiudinis , sed propter id solum , m pos-
aeni assequi iinmorialitaiem huju!i viiae carnalis,
el i^ic perirel fructn^ lidoi , qiiia nnn esset propter
atnorem Dei. Passibilitatem vero reli«|uit , ue vide-
retur nidiis del*'Cliibile buic inhairere, sed potius
fesiimiremus ad illam quietem , quae cum D«)inino
esi indericieiis. Q«iid eniin esset, si passihilitaiem
peiiilus absiulissel, et cnm suis lot et taulis tribu-
laiitinibtts iia diligatur, ul vix aliquis esset qui sic
xiernaB beaiiindiuis inemor fuisset. Noiandum, sl
quis bnptizans dicat : tiapiizo te in Christo Jesu, ei
non dicat In noniine Pairis, el Filii, el Spiritiis
sancii, sicui Doininus iiistituit, iion est verus bap-
tismtis ; et ideo vitlcndnm est ne qiiis erret in ver*
Itts Apo^loli , quibiis dicit : Nnnc bapizo in Chriito
Je$u , :i|iler intelligens qiiam dictiiin slt.

Ui uUra non terviamui peccato (Uom, vi), hic qul*
dam iKcrelici asserere volehani ul si peccator posl
baptismum ad peccatum rediret, iiullo modo am-
piius ad poeitiientiani reciperetur, eo quod ad pec-
eatutn ulira redire non debcret posl baptisnium ; sed
iiliid falsuin fsl, testante Dominti, Peccator^ qua"
cunqme hora ingemuerit , $ahut eriL Mors i'li utlra
nott dominabilur { Rom, vi ), id esl, aiiqua rooriis
compassiti , ut flt>re i*l sitire , elc. Qiiod eni^n po^l
re urreclioneiu comedit» iion faine illud fccil, seJ
qu:isii mir»culum illud ad se declarandum fecit. Si-
militer quando inoriui pcccaiis suinus . iion ultra
ad ea red>re debemus , iia iil nobis dotuitieniur. Et
uoiaiidiim cst (luod iion dicitnr Chris>lus resurrexit»^
sicut dicitur Uehabuit» quasi Iterum habnii. Non eniiii.
Doininus bis aul ter surrexil, sed semel, ei Chri-
stns j.iro non roorilur. Nani mortuiis esl tanturo se-
met , non bis » qaod seroel iiiori suffecit, quia Ihic
ifiiod rooriuns ert, peccato, id est, ad deslruciionem
peccaii ; et qtiia peccatnro (lestruxit, satis uiors Hn:i
ftuffiecit. Vere enitn non iieruin inoriiur, natu hoc
qnod rooriuus est, scilicel mortuus esl peccato, id
esi, nt destruai peccatum, ilhid esl semel, non his.^
Uuasi dicat : Hoc e&t seroel , quod ipse morluns est ,
iit peccatuui delerel. Ergo illos ckslruit, (pil dicuni
Uciroinum ita in aere mori pro diabolo, sicul nitir-
luna est pro nobis in mundo. PFiiiia die qua Adain
condilus fuil, veius exstiiil non aetaie, sed congriia
«iinilitudine, qnia sicul res quae velus esl delicit, el
ad occasuiii trahit, sic Adam qiia liora peccavit, ad
ficcasuin mortis quasi vetus descendit, et sim.liier
|iati eum quilibei peccator. Sed Curi^to na\us liiuuo
fiiit , el S|iiritiiali ralione , el licei hnmo lacUH ,. rcx
u«roen erat el angelorum el homiiiuin ; et pru.'ierea
alia generali ratione , quia sicul uova res crescil et
roboralur, sic Chrislus de viriute in virlutein cre-
yfii. teiiiaiile Scriptnra ; Jesus autem proliciebal
aeiate ci .sapittnlia coraro Deo et hominihus. Ad
cttjus iroitatiuueiu iiovi esse dcbeiuus , cousceii-

A (h^n^lo de virinie in vfrtiitem. Unii<? slatns Adae fnit ,
qitnn lo adhuc iu Paratliso ili cmtlilus ui comederet
ei hiberet, el alia corporis officia expleret. Ilunc
sibi filiiis incarnatus as<uinp»it. Secuudus slatus
fuit post lapsum et post exitnm dc p.iradi.so, qnando
morlis conditioni snhjacnit , ex eo accepit Dominus
ul mori possel. Tunc ejus si:itus fuit, non quem lia-
biiit, sed qiiero habere dehiiit, si in obedientia per-
sti.issei, scilicet, ut neqiie peccare potuissel, ne-
que voluisset. Iia Cliristns neqne peccare potuit no-
que voluit. Diine sunt vociiiiones : una genenilis , alia
specialis. Generalis qua dicilnr: Mutli vocati (Mallh,
xxii), quia in fidem omnes generaliler sumns vocali.
Specialis qna dicitur : Pwuct vero electi ( /6fd.). Uhi
notatur onines generaliter ad vilam per (idem voca-
tns , paucos vero electione honoruin raetitorum vil;w
praedeslinatos. Sciendnm e>i quia ante legem eadeni
flde salvabantur patres, qtia et nos inodo. Ergo
quafe Deus circunicisionem superaJdidit , si fldes ad

B salutero tunc suffecit ? Ad hoc dicitur, quia Dominus
noster semper talia invenii et slatuit, (|iiibus meriii
nostra ampliari possint. Ut igiinr Dominiis nosler
Ahraham mijoribiis merliis sublimaret, ut circum-
cJsioneiU oliscrvaret sicitl Adam in Paradiso terreno
posiio induxil obedieniiam, ul postea transferret
eum eis meritis , videlicet , si ohediens permansis-
sel, in coetosiem regiam. Aut voluit Dominus ut sic-
ut Jud£i distabant a (^eniibus in fide, itu disiarent
in babitu extcriori. Yel signnm fuit exterior circuni-
cisio inierioris circumcisionis. Iterum quxritur : Si
boiia fuil Circnmcisid, qiiare tnutata sit, cum nullum
bonum debeat mutiri , et hoc modo Deus mulahllis
causaiur? Falsum est, quod nullum bonum deheai
routari , quia videmiis et tetnpoia et aeiates mulari ,
quae tatnen boiia sunt. Iteruro quaeritur quare illuil
membrum circumcidatur, et non alia. Sed hoc ideo
fil,quia illnd roerohrum promus«slad peccatum.
Et quare oroiiia roembra non circurociduntur, ciim

p omnia jugiter offendant? Profecto qnia aat turpc es-

^ sel , si iiasus vel oculus circuinoidereiur, aut into-
ler.ibile. Itera'ii qiiaerilur quare fetninae non circum-
ciderentur. In hoc inyslerium considerator, quoniam
Tir in designalione raiionaliiaiis , qu:e seinuer pu-
rior esse potesl quam sensualitas, qu« raiionc com-
primi debel, elregi ut mulier a v.ro. Verbi graiia,
oculus nunquam cavere potest, quin- iilici4a videit^
61 sic caeteri sensus exteriore^.

Notanduni esl qnare dicai Apostoliis : IV tuium
hominem mors introivil m mundum ( Rom* v ) , cnin
polius diabolo persnadente, Eva couientienle, Adani
sciente intraverit. Sed diabolo non impulalur, quia
a diabolo iiullam originero in propagatione accepit
Itomo. Qu:e iterum iion ascribitur, t|uia vir iiou a
mnlierc , sed Ruilier a viro est , et ipsa post recepto
virili seinini suum secundario adjicil , sicut videmus
quod terra primuin semen recipit, deiiide snos hu-
mores adniinistrat , et pullulare facit. Soli ergo viro
culpa impoiiilur, qnia el scieiH et videns peccavit , et

*^ matntt a(l horaiu uxorem suani non offendere , quum
in Dei obedieiilia perseverare.

Quseritur quare puero adhuc in utero malris ori-
giuiile peccaturo imputetur, ei qnare de baptizato
baplizaius non nascaiur. Ad boc dicitur quia de cor-
rupio non nisi corruptuin nasci poiuil. El iteruin :
lloino quantum in se est mundalur in bap!isroo, sed
quia sine concupiscentia procreare non poiest , iro-
putatur et illius proli. Sicut terra purgatnm seroen
n p^ileis 8u«cipil, ei taineu absque p.iieis nun ipsuro
e.xsurgit. Sed (i^iiare aniniae origiiiate peccatuiu im-
putatur^cum nova el inuiida a Deo procrejtur? Sane
f|uia ipsa corpori in eadem persoiia unitur, et ab ea
liac coQsuetudine et iinione corruinpiiur. Verbi gra-
tia, ul si quis bonuin seroen iu lerram roitlal, el
poslea non fructum buium terre coromisiione, sed
z^zania Ireferat. Sed quare melior pars, scilicet ani-
iiia, impuriorem |iartcm ^''scilicet corpus, non tra-
hil, et bu.im iion coiivcrtii? Iluc diviuo judcio re*

471

BI n.€ VENtRABlLIS OPP. PAliS II. SECT. II. — DUIUA ET SPUniA,

m

linqucndum esi. Qunrritur quandMquidcm Doniinus A <»i9. nnAsi m\te rati!:» no?»que silveiirenda eran*
■ " ' *" pracopta, qnse el al) Evanfreliis profluereni, 61 lauH.i^

qnadam sna noviiaie el necesMtaie nnn superflue-
renl, in quo inniiiriir Apostoius auciorilatd proplie-
tnriim, quod posl datam legem Moysi contra reiiivi%»
viii» inspira(*le Dninino et jtilicnie spirittialem ile«>
de<uiii corrrciionein. Cum cniin Domiiius in Evan-
golio lionaiis nos ^d liumilitalem, ne quis iovii.iios
:id nui lias Ecclcsix discumbiTet in piimo loro, sn-
pt^ibifc adinoiierel, oslcndcns quod nc quis se aliis
praferret, ei quis se de suis mcriiis j.iclarel,

Per legpin co{*novi pecraium esse vhafidum; pec-
caluui, id esi, dialHilus, (^ii inc peccare lecti> ope-
ratus e.<^t in nie coiiinpiscciniaui, et hoc per niaiuln-
tuni l^gis, non necessiiaic pcccandi acccpia in iege,
sed occasione hoc niodo, quta aiite legfMii qua^i
sopilns erat diabolus, noii curans ui iilos ad inorieiiL
cogcrel, quos ad ipsain s|)ontaneosirc videbai ; sed
cuni vidcbat dari lcgein, qii.i* viain peccati contradi-

ifiis amiiterct, aut
lerdicebalur, cogcret.
eipergeractus es',
cniii et iaborare plus cap i, ut eos cogeret invitos
ire« quo priiis ibant spontanei, et sic a lege accepla
occasioi e cn pit eos instigare ut peccarenl. lili auiem
non in Deo conridcu:es aed \n se, resisiere non po-
tuerunt, ei ideo occasiote le^i« plus peccaverunt^
quia et inolKMlieiifes D«-o liieiuni, et majora |»eccnia
fecerunt. Sicui si liostis in hostem dcbilem surge*
rei, in eum iion oinncs vires esercoret, sed si eiim
pricinnniri et roborari viderei, fTtior ndversus euro
occasione illa insurgeret, qiiia luuc aut vinceretur,
aut vinceret. Occasioneni noii tectain causaui vocare
solenius, quam habei ndversus nos, quando nos ad
bona lendere conspicil.

Noiandum esl qiiod Apo^tolus tr pliccin legem no-
tavit: lcgeni carnis, qn.ne e$t peccnli; legem Moysi,
legem mentis, quae ctiam lex csi s|>irilus. Dixit qiiod
inChiisto Jcsu sunl liborati a morte, et vere sunt

ab^iulii originale peccnlun», qiiaro cliam pCRiiam
ejiisdein peccali non absiuiit? Qno conir^ «iicilur
qnod in h<c ni^cricorditcr Dominus consuluit, qnod
iiKiri possumus, qu^a ad cadum nsccndere non pos-
sumus, nisi nlinnibus inrritts, sicut ncc Adam in
pnradiso | osilus potuil. Yolnil igilur Dominns oinui
iios necesitate comi cllcre ut iiinc tenderemus, quo
fuldnto timore morlis iicmo proftceret, cum modo
loi insiaiitibus periculis, lot mundi liiimlalionibiis
et niolcstiis pauci admoiluui roacli ad viiam a^tornam
perveninnt, ei revera (ieret homo incorrigibilis sicut
diabolus sine formidine.

QUiESTIO XV.

De Bedcwptione humana,

Prima qua^stio csi, (iuare Dominus bominein solo
vorho iion ledeinit? Quod sicsolvi ur. Si solo veibo
boiiiinriu salvum e^si! pr.rcepisset, diabolus on-

(|Ui

(innni
hoc

bonMiioui, naturnni, i.o:i ciilpani, h' ininis liabcuiem,
iii lioc i{Uod vinciuin rcddiilil, quoniodo sane Ch* i-
finiu in qiio | c cati jus noii habiiil, rrucifixit, et
i'lco n)e:ito ot jurc gcnliom aniisii hocqnod inaiigna
fraiide possidobal. Tcriia, qware isla tril ulaiio re-
don.plio vocctur. Quc (oiiSfquoiilor soixiiur, quia
sicui Ksau edulio biitis |iroinigenila ^ua veniiidii,
ila Adam dum poninni gu^tnre prrsinnpserii, se iii
servum dinbolo subjiignvit, qiiem Douiinus Josns,
par pari lerereiis, simti p<>tu inebriavit, quo illc le-
tiiifcr proloplastum niortjricavii. Sicut enim iile
gusiu pomi Adani nioricin polavil, ita Doininusquod-
dam dulce poculum ci pr<<pinavii, quando euni con-
cessit obleciari coi.tuineiiis multis, quas sibi ingi'ssii.
Qnnrla, cur iieque perangcbiui, i.ec^^iie per homiuoni
sahntio ficri p:ituit? Kespon^io. 1'er hominem licri
ideo non potiiit, quia imiios^^iinle erat ut perdiins

iiiiinriu saivum e^se pr.rcepissei, (iianoius c><n- cuni viiicnat dan iogein,qn.-i* viai
icri poss(*i cnm magis usnrn Doiuinica poteslate, «^ ccrcl, cognovit quod eos aut pei»
inni jiis 'uix .Tqu late. Scciinda, qiio jnre aequilas eos ire a(i viam inorlis, qiui inler
)c fcccrit. Hesponsio, quia dinliolus Doiniuionm Kt tnli modo ad bonuui logis qua

perdilum redimorcl, vincuis vinciuiu li':oraret. l*er ^ liberaii in Christo a cansn^ Nani Pater Filiuui suum

non carne peccati^ scd in s niiiiludine carnis peocui,
damnavii peccaiiim n«isiruin de peccato (Uom. vjii),
id est, de Filio stio, i|ui luit peccainm, id e^t, hostia
pro pcccato. Dcus Paier diciiur miilere Filium iiii-
proprie, quia non mitiit ut a se localiter reimivent,
qiii secuin est iibique pnescns, sed tamen qundnnt
&i4n\liiudine mitiere diciinr, quia sicut eum quem
iios mittiinus, a iiobis separauuis , sic Paier Filiuni
misit, qu^ndo eum in assumpiione carnis a se ali-
quantuium soparavii, qtiia licot P^ier et Filius et
bpiritussanrius io conceplione beaitf>. virginis Mariao
sint cooperati, sola tantum persona Filii carnem
a^sumpsit. Sicrpie quasi a sc videtiir inittcre, quia
cum Filio non assuinpsit carnem do Virgine. Vi-
dendum est qiiod Fiiiiis missus cst noii ad Yirgi''
n('m, sed similituiiineni virgini-; et non camis sim-
pliciter, sod carnis poccaii. Si enim dicerei Chri-
stnm imaginem cnrnis habero, jam videreiur illi

aKgeliim vcro non potuit, quia ei si salntem daret,
diviuiiaicm tauien niinime conlerret, (;uam ei scse
non habebat. Quinla, cur angelicam iiaturam ad rc<
demptirmem homints non nssumpsil? Desponsio.
Quia ilcrum dtabolus conqnereretur quod sna pugna
non roctecuiiiDomino ccinpnrnia fuissei, quod qiiasi
gindium coutra lononieni bacnlnni atiuiisset. Sexia,.
qiia^ritur qnare tr.nd)u distulit ? Quod iia sohitnr.
Novum quid et inaudMiini atqne ni;r:i|^ le Dominns
facturus etat, qi:od muliis leslibus piius erni pro-
uiittcndum ei ririnandum, qoia si subiluin accidisset,
nulliis rideui taiiia! roi babuissct, cuin tanlis et tam
oertis indiciis pnuci admoduni invenli suiit, qui Chri-
fto vciiienti lidcin prubuciin!. Porru si nnie dalain
legem Dominus salvare inundum venihSci, possct
abquis dicere quia fupeilluus cssci ejus adventus,
cuni aliqua pracepla dedisse poiuisset, qu-e salutciu
«fontnli^scnt. Voluii ergo Dominus uos oninia prius

cxperiri, ut probaium esset nos nulla alia via salvos D h»reiico conscntire qMi Chrislun? asserebat itnngi-

lien posse, iiisi per cum, et ejus tantnm gratia;
oninia aj^ciiberentur. Septima, quare di.ibolum non
leiicmit sicut homincm. Itesponsio. Idcirco piofe-
«10, quoniam cnm cssei in ainptissiinis et peiiectis-
siinis deliciis Doinini sui, nullo iiihpirante iiec per-
siiadcinc, sod propi lo vitio elaius, corruit; hoino
vero abeiio insiinctii, sciliccl diubulo persiiademe,
deceptus crravit.

Qnauiordecim Gpistolas scriiisit Apost<dus, ipso
suo iiumero osteiideiise.>s concoidare Decaiog** L<'gis,
el quatuor Evangeiiis, .*i quoriim lide ei veitiaic in
iiullo di.screpabanl. Sed videntur supernue aditiUe
posi Evangeiia,cum in eis perfccta sit iidei dociriui,
viruitum instructio, vitioruin corrcciio. Snnt lameu
necessai ia-, post Kvangelium Epistol»*, qoia et si de
«mintbus in eis scriptum sii, quod lamen suinmolenus
il)i ciiclum esi, bic plenarie el suiricienler penio-
lu.iMi i el sv.b'.Ticnifbu8 cliaui novis viiiis in Eccle-

narium ct phnnlasticum corpus balMii se. lU i le

3ui dicit : i Si virgo peperii, phantasm» fuit. > Ideo
icendus esi Chrisiiis mi^siis btisse , noii imagioe,
sed simililu^line carnis, non carnts simpliciler, sed^
caruis peccatricis, quia C!iri>t:is noii siinilem cariiem,
scd veraui el veiiiiu corpus habuit : (fuas caro ou«u
siiie pcccalo es ci inundiMSima, pura, vera, simMis
lainen nostrn! pcccatr.ci carni in passibititate. cl
nioria ituie ; ^icque nosiram habuil carneni iiou pec-
cali, sed siiiiil iii cariicui poccalrici. Si Paier tHii-
lens Filium suum in siuiilitiidioc carnis peccaii dc
pecoalo, id est, dc Filio, qui crai bosiia pro pec-
cnio, ui diclnnr: esl, dauinavit pcccatnm, quod ei.al
suum in nostra caine damnavit : dico ('^^'Atui**
originale et actuale penilus in morte Filii desiruendo,
ei iomiiem pe(cati qui iu cariie remansii, uiiiti^
oriuir dcbilitando, tta ut carnalis lilillntio nou ultra
iia ul soicbni, inipngnare Udeics, >t in Domino cou-

4?3

ALQUOT QU.lSTiONlM UBRR.

471

ftibitt, passioiiis ejiis iuem rcs. Scieiiilum csl (|iio 1
iirel iiiiiu.il Jsi l.f ns servisse fX liinore, nou Inme i
hm de veris Jiid:eis iutiilligendiiin esl, qiii ccne
saocii viri qui fueriint nosir;e fidei , cl iioslri le<iU-
nienli, sicul nos moilo sub gralia, sic ipsi e\ dile-
clione servieriini, sed propier falsos Jmhi^os dicii.

Vidondum e^i nulem quoinoilo falsis Jiitl.eis liaius
sit Spii iius sauciiis, ut per ipsuin Sprliuin servirenl
Deo, el non in limore, quia uUieun tue dviliir Spiri-
l«s sunclus, polius nmorem gencrat qiiaiii liiiiore:ii.
Ad qiiod diclur, qiii;i iu hoc q'»od heue egerunl,
opinceiii Spiriium liabucrunt: in lioc aulcm quod ex
8»lo limo.-e feceruut; non a Spirilu. sed a se ipsis
linhuenmt. Quare Spiriius saiicius fuit quidem upi-
fex Imna; servituiis, et uon pravi timoris ; sicjue
Spirilns dabalseiviiulem, serviius vero prodebatur
per liinorcm, quia nulluiu prxinium promeretur ab
eis qui aliquid.suo timore operaniur; .sicque nos :ic-
repimus Spirilum serviiu is, nou qui s:t in timore,
S'd in aiiMire. Quare Spiiitus magis perfccius datus
esi in nobis qunm iu illis? Quia ficil nos ad iptivos
filios, el vere sumus fliii. a c.iur.a Naui ipse Spiritus
red.lit muitipliciler, id Csl, multis Mgnis d.il lesii-
iDoninin spihiui noslro, quod suiiiU'! iilii I ei, qiiii
.vervivimiiS Deo am- n^ fiiiali, noii tiiuore .serviii.
Spirilus nosier facit sc niiuiii Dei, cum ipsi D«'0 ex
amorc servii, quod scilicet eiiin esse filium tcsiaiur
ci approbat Spiritus saiicius, q'iud non reiu^it ab
ro, scti poiius cooper.ilur ei ad omuia dit die lu dieiii,
ad inajoia euin pn-vebens ; quod iion facerci, sJ
spiriiiis iio^lcr iii timore servirei. Seuiol immoaius
cht Christiis iii se ipso, ei lameu in sacr.iiiicno doii
soluni piT uniues p:iscb:e solcinnilaics, 8t;d omui die
|Kipuiis iminolalur. II.pc uli pie ineiititr.s esi, ipii
fulcrrogalus rcspoiidel iuiniidari. (nviiavit Duminus
servos, et compnravit illis ciiium se ipsum. Quis
audeat manducare Dumiuum suiiui? Et lameii aii :
Qui manducai me, vivil proptvr me {Joan.M), Quaiido
Cliristus maiiducatiir, viia maud.icatur ; iiec oc< idi-
lur ut niandiicetur, scd niorluos vivificai ; quando
ii:aitduc:ilur relicil, sed nun dificit. ^ou e go timea-
nius, frn.res, mandiicare illuiii pauciii, iie forie s:-
i>anius illum, v\ posiea qui mauduce uus, iiou inve-
utainus. Miindiiceliir Cbrisius, vivii mandiicaliiSy
qui.i resurrexit occisus, nec quanilo mauducemus,
l»artes de illo faciiuus. El quia m sacraineaio s.c fit,
et lioruiit fidcles, qiiemaduioiluiii iiiauducent car-
nom Christi. ti>us(|iitsqueaccipit parlein suam, iiude
ipsa graiia par^es vocaulur. Per pincs mauducatur,
el inaiiet iiiie^iT tutus in coelo, nianei iiiteger lutus
iucorde luo. Ttitws eral apua l'atreui, quando venit
in Virgiuem ; iinplevii illani, iieu rccessit ab ill >.
\cnit in carne, ut bouiines illuiii maiiducareul ; ei
ii>ansit apiid Patiem, ulangeios pasceret. Quitl euiui
sfiaiis, fratres, ei quod sciiis ct t|Uod ne>citis .srire
debctis, q«:an 'o Cbiislus faclus est boiuo, panem
aiigeb>rum mandiicavil boino. Unde, qiiO:uodo, qua
via, qiiibus meriiis, qua diguilate panem aiige:orum
manducavit bonio, uisi Crculor uiigelorum fieret
b>>ii)o?

Sua fidcs jiiHiin<.'il, sirut scriplum Cit : Juttusau-
lem ex fide chii (liom, i;, luiic origiitalia et actiia-
lia p< ccata per eaiu reiintiuntur, iiisupcr eiiain au-
genrur meriia. Unde ni' riio qu.^ritur cur provideu
tia* di\in:e p aciiit superinducere circumcisionem,
aut supciiiiduttia quid prtisil. Kcspoiisio. Misericordia
Dei nos seinptr de virtule iii viriulem ascendcre
cupit, et nibil magis quam profecluiii uoslrum desi-
derai. Sicut ergo prnuo boinini legem posuii, qiia
servaia ad bonorem impassibiliialis aiqiie iminona-
liiaiis perveniret; sic et Abraba; et posteris ejus
Uedil circuincibionis pra>ceplum, quo conipleto, iii-
gen:^ obedieiitiae illortnu accrescerel meriiuui. Yel
per cariijleiii circumcisionein designabaiur spiritua-
Ls, qua; est cordis mundilia, et vitiorum inenlis am-
puialio, ut sicut a c^teris genlibus distabat m inie-
riori hominc, sic (piuquc cxicriori bomiiie discenie-

A retur per rir(!iiairisi.>iicni. Yobiil eiiam ens Donirnu^
boc signuui in corpore su:) porl.ire, et qu^si suh
ociilis babere, ut ejus si^iiificationem frequenti me-
ditntione atlenderenl , eliam tldei operibus siude-
reni.

Biirsus qua?ri'ur : Si sancta atque utilis crat cir-
cuuicisio, cur d^buit iiiutari, at pie pro ea sustincri
bapiisiuus? Ad quotl >lici iir PoslHuam liropter cha-
niaiein snam, qua dilexii nos, niisit Deiis Filium
siium. ut houto fieret. ei boininibiis nppnrcret (Ep/tM.
ii). luiic doria irraiiaf ejus profluere no lis ma{»is coe-
peroiii, sciiicei robuslior ei niai<»r iunoceiilia, copio-
sior jiisiitii. Un<le pro cirt'umci»ioiie bap isiniis lava-
cri saularis instiiiitiis es<, ut ablutione cMerioris
boininis decur splen Mdior iuterioris dcmonsiretnr.
El signnntcr elemi-ntiim nqin biiic sarrameiito qu.-c-
sitiim est, quas rebus sordidis caudorem rcducit,
qu:c 8ilie«:tt'm reficit,quae terram irrigai, el fcnilcm
facif, ct i<;nem exslinguir. Siguificai en':m grnirani
Q spirilualeu) , animam eiiiund nilem, ei inliis rcHcicu-
lein, ci foiiii em pcccaii pxaingueiitem, el profectnm
virinliim^itisi niiima; largiMiiciii.

Quairitur quo jure ne<|uitniis eum liberavii. Ad
quod diriiiir : Filiiis qnidem Dei bomo facius es',
{teneris huinani assumpta de YirKiuc nialic iiatMra
siiie culpa, qtiam scilicel pruvideiitiam non tenereut
pec< ata. Yidfi auiem eum improUus bosiis vagieu-
t»*in, lacrymanlem, ct ca^lera facieiiifm, qn:D hii-
in:iua exigit natura ; unde itoii crctleus eum ntm sibi
oluiu.xiiiiii, iieque irausgressiouis exst^rifm, quem
tot titx iiMieulis dilicil es^io morUlcm, inii% intidit
couiiimebas, muliiplicavit injurias, cl duui uiaunm
jnuoce:>icm millit, et cbirograpbinu quo inniiebaiur,
exciilit a!i ill<> iuiqui:aiis exigens pceuam, in quo
nullam reperit cul,»am. Soluium est crgo iiostra! da-
muaiiouis attpic cr>n>;cri)ilio lis viiicuium, aiquc im-
probus bosiis duin pius quafril, siiuin pertlidil, quo-
itiain li:rc li'X jusiissuna csi, ut qui alieiiis iucumbat,
p propria aiiiiital.

Qu:critur cur solis ma.^ciilis imposita sit circum-
cisio.cum modo videamus ulrumqiie se\uiii ad bapii-
suii gralinui convolare. Ail quod dicitiir, quia occulie
iiiysterium si^uificalionisin se coulincbat. Nain mu-
lieVis iioiuine sensualilas, viri auiem noiniue ralio-
naiiias doignniur, si."Ul ait Apostoliis :Cftpul muUeris
vir (/ Cor, xi) ; v ri auicm spTitus rationalis, qui
aiiimalem afTuciioncm tanqiinm conjtigium regit. Ut
cigo sigiiarcl banc air.mililaiem, a vitiis penilus-
iuimnnem esse noii poss*?, neque per siii niunditiaiii
viro suo, id esl, spiritui asjuari, idt-irco masculis
circumcisio injuncia esl, mulicribiis auem iioii. Iii
bapiismo aiilein bujusnitidi iion aticiiditiir sigiiifica-
tio, se«l quia ulritpn' iiidifrerenier pcccata per gra-
tiaui remiuuiiiur, indifTerentcr ab ulroque ad bapti-
Siiii graiiam cnvola^ur.

Quauiiur cur b:i'C Iribulatio re.lemplio vocetur. Ad
qiiod dii.ilur : Situt tisau cdulio leutis pr inogeiiiia
hua vendidit, iia iniscr proioplaslus ilulcedtne poiiii
^ qiiam jiiistavit scse sub peccalo cl tliaboii ser-
vi:io iisaiicipavil. l>oniin'i'^ auiem pro diilcedioe ve-
lita qua nii^er bonio venditiise>l, duicfdiueiu qutxiut;
iiijuriaiidi ei colapliizandi se, aJ uilimiim crticin-
geiidi, diaboio pro|iiuavii, ciincln buiniruer paliciis
qu.e io cum facere volueruut. Sicque et velita dul-
cc.ilin^; diabolus faliaciter eum eant, et veiiia duicc-
diiie aibi Doiuinus redemit.

lif.rum i|u:eritur quid ciiisc fuert quod at> ctde-
brandain bauc iedeiii)>iiont>m buuiauam liaiuraiii
a»si;mpsil,elnon liotiubdiguioremaiigi^icaiii naiunoii,
Sicut ait Apostolu^ : ^'unquani enim aiigelos apine
hcndii^ sed semen Abrahm semet apprehendii (llebr. v).
Ad t|uod dicitur: Idoneuni ac dignum eral, iit |>er
qudii pecc.iiu.u athiiiscraiiius, pci* iil.un ftiain redi-
meieiiiiiv, et forailau possei diab<du3 inurniurare se
iiijuste aiiiiut-re ori^^iuabm bumniii geneiis scrvitu •
teiii, niii tif eo quod subjecerat vinccrctur. Truiterea
ci Filius Uci, !3icul nisi Ucus Cisct, uou ferrct reme-

i75

BED.E VENEUABILIS OrP. PABS U. SECT. II. — DUBIA ET SPIJRIA-

470

flium, iia iiM vcru<; homo csscl, iion daret exem- A pnesumere. Ei inmen inulio^, licet non slt circuni-

|) luui.

Id etiam qiiaeritnr, cur lam diu di.stulit adventum

<iuum, et redemplioniMii istam? Qiiod sic solviiur.
NoYuin quiddam atquc uiirahite erat futurum, et ideo
per miiliam seriem temporum pr.Tdiceiidum. M:iin
si subilum aique oiniiibus Incognitum evenissct,
nulliis hoc credore potuissel • cum etiam posi tut
revelationes, ti»t signa, tot prardiramenta, tanuiin
temporis morara,Tix aliquos iiivenerii Hdem praHbcii-
lcs. Aliter eliam solvitur, quod retro invcnies.

Quxritur, ciim a muliere initiuin peccati , et ante
mulierem n diabolo, unde dicitur in Evaugelio quia
iile homicida erat ab initio, el fliabolus persuadendo,
et niulier consentiendo , ct viru peisuadendo prius
pcccaverit : Apostolus de pecc:ito loquiMis, qiiod per
succcssionem posteriiniis ac sobolis propagationem
iu oinnes Iraiisierat, cur non scrpenti iltud ascribiiur
vel diabolo? — Responsio. Quod ex eo nulta peniiiis

Gisa, solemnii<, hostiis et oblatto<iibos, ab nriginili
peccitio purg.ita est. In memliro aiilein itto magis
aiiiputaiio peccati ostendi debiiit, (fuia pne ciPte^is
omnibus magis peccato obnoxium taiii propagatione
originali in lilio^ , quaui pcrpeiratione actuali in sg
ipso : ut qiiod ct Adaui ppinia dic texit omnibus (iliis
ad concisioiiem , hnc Deus circumcidi reck ociava
die nativitatis cujiisque ad n*mi>siotiem , ut qui iu
initio saeculi peccaio sunt infecii, et in hac vita ma-
gis punirenlur a lege tu membris originis et vol:ipta •
tis, et iu octava sDtate linis sa;cu'i pusl diem judicii
scorinri signareiitur al) omni coutagione peccaii.
Quxritur eiiam ciir circumcisio in viro et u n
in muiiere, vel in virili et non in csBteris iiiein*
bris complela sit? — liesponsiu. In viro tauiunv,
ei noii in muiiere , ideo quia inulier staiim post
P'ccatum dupliccm seiiteniiaiu accepit : uuain cuni
viro niorlalitatis et passibiliiatis pro iran<«gres-
humaiia generatio. Molieii iierum nou ascritiitur, n sione, atteram in ecKlein originali meinbro prop.iga-

quia non cx niuliere, sed ex viro posteritas noinina-
tur. Digiiiorcnim sexus est, sicuialibi dicit Aiiosto-
liis : Mon vir ex muliere, sed niulier e\ viro est. Viro
igilur ascribiiur, quia principaliler ex virili scmiiie
lit procreatio, qua^. originali curruiiipiiur pcccato, et
secundario ex inulieliri, vcrbi grati i , sicul cx graiio
seinen principaliier procedit. et ex huinore terras
secundario accrescit. Ex matcria corrupta niliil inie-
gruin aut iiicorruplum potcstnnsci, jnxti illud sancti
Job : Quii potesi facere mundum de immundo conce-
plum seminef (Job, \iv, i.) Si quis ahius perquirat
rur pejor pars adversus melioreui praevaluit, hoc Dei
judicio relinqueiidjiu est; id tantura veraciler pro-
t^stamur quod nisi auiina siinul et corpus homiiiis
origiiiali prccato subjaccrcnt, non inde utrum(|ue
libcranduui esse l, non iitrumque Filius Dei verus et
liomo bibi per^oiialiter assumpsisset.

tionis, ut sola parercl iu dolore (ilios siios pro ser-
peiiiis inolieilleiiii.i , ei viri dcccpiionc. Ideoque
dignuni erai ul si nilitcr vir q^ii scienter ct plus
peccaverat, diiplicem senlenliam reci|ieret : uuain
ni«>rialitai.s pro traiisgressione, alteram circuMicisio
nis in origiuuli iiiembro pro consensu hosiis ei uxo-
rissu£. In vir.li autem etuon in cxterismembris coni-
pletaestcircuuicisio, tuin quia uiniis crudcieet iiitulc-
rabile esset in omnibus im^mbris circurocidi , tum ut
Obtenderet quia extrinseciis iioii er.it pieuaria circunit i-
sio incntis, quia circimicisio pcccatuui orii;inale iu ori -
giiiali iiieuibro piiiiirei. teuipaialique sou posna pr-
nain xteriiam pn venicns, ut culpaiii aiifern!!, s*c<il
et tcx ca;tera inembra, qu a pcr graitam remi(tt*re
iion poteiai, vindicandoaurerelia-l, sicutdentein pro
deiiic, ocul m pro ocnlo, ei nec prurectuiu virtutum
ncc aciuaiiuui deiictoriiui remissioiicin^ nec gratiaoi
Mdj.itricem dabat; scd qui apuJ inullum iransire

Rursus consrqiieulcr requirilur, si pcr baptismum

homiiiibus pcccatum origiiialereminitur, qii d obstet .^ iion posse iioverat, q li iit pleii.uset duicius facei»?!

ul p<Bna ejusdem pcccati non prolinus absolvaiur, -* iu suo bapiismaie siiie o.inii piCiia , sola et plcna

iieqiie tiineat ainplius mortein , sive alicui passioui gratia aqua generatioiiis toium hominein ablui pru:-

subjaceat. Ad qiiud diciiur : Etiain in hoc providit
nobis piiis et misericors Domiuus. In coclo siqui icin
nobis regnuiii ei vitun mcliorcm, qiiain iii hoc ninu-
do csse p<l!ierit, et jucundioreui priKparavii. Sed ail
eam quisaiiiinuui inteiidrrit, scienssc iii hoc miindo
perpetiio sine passione aliqua Victunim , cum etiaai
liinor moriis et caro nostra lot pleiia inisehis ,
mundus quoque pcne suis contrittoiiibus deteiiis, vix
iios miiiat ad Deuni? Yotuit igiur hanc vilaiii nobis
amarescere, utdulcescere ampiius illa potni.ssei. Hiiic
postlransgrtfssionem proloplasii n Duminodiciuiii t*st :
Vtaeie ne sumut de iigno vU(B, ei v.vat in aternum {Gen,
III, 2i). Prspuliuin esti la pellicula qoam pncpuiia-
baiit Juda*i : qiiam quia reiintbaot geiitiles, noii pr;e-
puUati, 8cd pra*putium. id est, ipsa immuoditia op-
probrium habebaut a Juda*is. Ihiic pelli< ulam, qu.e
sedes est tibidiuis, Dcus Abraha? ut rcciderei iiijun-

cepii, ut in oiniii parie siia totus iiitcrior homo ab
pmni pecctto suo t.iiii origiiiati qu mi actiiali iniin-
dari , ct iusuper in novuni spleiidorem viriutum re-
rormari gr.iti> et caiididari viden^tur. In q lo t.iiitn
niysterio suo compleudo , idoneum cligcre ciiravit
clementum, scilicet ut uoii viiium et olcum vel quem-
libct li«|uoreiii preiiosu ii. Quse cuiu iiu:>quaiii sit
veiia!is , sed omuibus gcniibus gratuita , non ideo
vililatem irrogareiit tanlo sacramento : quia non est
pretiosa, sed ex hoc quia non est veiiai:s, secpio taui
paupcribus quam d,ivitibus iduneam se exhibTet, et
idco graiuitam Dei graiiam osleiideret, quia e>l gra-
tuita : eamdeui uecessariam, quia et ipsa oinnibus esA
necessaria, ciijus et interioreui eflicaciain expriiuciol
8..a exteriori.

Sicui euini aqua nou soluin prje omnibus liquori-
biis sordes abiuit, scd et candorcro rcducit, ^ic

xit, utipscct alii per volupiuosampariemseparaiam D graiia baptisroi non solum sordes omutuin abluit

u corpore inielligereut recedi omnes voluptaiesa men
le, dignumque eiat ut in eo membro magis originale
peccaiuin puniretur, a quo etiam propagabatiir. Ideo
auiein viret non mulier est ci:cuaicisus, ut cum
sint duo statiis auimae, virilis ei muliebiis, qnos
Apostolus inseqiienti carnem et spiritum vocat. Unde
ct Dominiis iii Evangelio : Spiritus quidem promptus
est^ caroautem infirma (iiarc. xiv, 3S). Osteudiiur a
carne fomitem peccaii non esse ablatum justis ad
probaiioneiu , a spiriiu vero per gratiam ablatum
i^sse, et consensiim delectaiionis, et contagium ojus-
deni ad renuntiaudum. Uiide Apostolus cuin repii-
goaniiain rouiiiis iu ineuibris cariiis et volunta is
tioiix in spiriiu petspexst, exclamavit : Quls me libe*
tai^it a corpore mortis hujus , cum per me conira hoic
sim deMis?{Hom. vii, !24.) Et subdit : Gra ia Uei per
Oominum nostrum Jesum Uiristum (Ibid, lih) : ut
o»tendeiet se ci de sua Tiriute dcflcerc, et dc divina

vitioi um , scd incendia exstingut ns Hbidinuui , can-
doreiii rcducii omiiium viriutum. Uiideei baptismus
posi circuuicisioneui jure est siipcrposiius, ut quia
\ex injusiitis caruis perfectuui non poluit facere
servieniem , gratia perlectiim raceret et observaret.
Quae etiara aqua quia germinare tacit terram , iiouu-
rum operum recuiiditaiem denuntiat, et quot usus
iiabt'1, tot sua mysicria sigiiincat.

Si, ut quidam opponuui, angelica natura incama-
reiur, cum uiique et angelus ei hoino in naiura sua
habeant peccare, raciliiuie cideret iio^lfde fragililiiti
uiiita , cum uiramqiie uaturain per se coiistat
peccisse, sicut coiistat bumanain naturain nutlo
iiiodo siiie peccato csac posse» nisi subfeuiret ei di-
%iuitas.

Qiiasriiur quare Doiiiiiius discipulis suis non ante,
sed post coBiiam corpus et saiiguinein suum tra«lidit,
ciiiii nulius irui jcju.ius illud Domiiiicum corpus ei

477

IN rSALMOaUM LIUIiLM EXIiGESIS. — PUiEFATIO.

sangiiinem praesiimat acciper«>? Ad qtiod diciiur qai.i
non ilebuil Novum incipere Teslamentiim, nisi priiis
finiio Veteri Teslamenli» : iilqiie ostendilur nbi dii ii :
Denderio iuidrravi pascha m tnducare vobitcum , ati"
ieifuam fnatiar (Luc. iiii, 15;; ei ilem : Mandaium
movmm do vobis, ut dHiQntit inviccm, iicut dilexit vos
Dominus Dens {Joan, xlri, 54).
Tribus moiiis diabolui bominein perculit, Tidelicei

478

A In fronle, in latcre, in lergo. In fronie, cum Yofenti
alicui ali(pio(l bonum opus iiicipere, in ipsa iiiien-
lione siiggeril aliqunm exlolleoliarn, dum puial se
bcne raciuniiii, ac deinde glorialur interius. hi la-
lere, ut dum agit, mente ex.illaliir. In lergo qiio«|iie,
ruiii priiisquaiii acium rueril, videns sese recgiiu-
seeus, laiiilero coufe^isioneui iii aliiiiiis faeii.

DE PSALMORUM LIBRO EXEGESIS.

PRiEFATIO PBIHA.

In primo libro Paralipomenon li*gitar, cum pni- B pr.enolnnlur, sed siiie discrimine .iliquo ordines

•pbeta f>aTid devot.i Domino xlate seiiuissei, qiiatiior
niillia Juveniim ex Israelitico populo delegisse « qui
rtilmos , quos ipse Domini aspiralione proiuleral,
organis, citbaris, nablis, lympanis , cymb.i'is, liibis,
propria voce iu inngnam juounditatem superii:K gra-
lia^ personareiit. Ex quo numeroindiia nomina fre'-
qiienier in litulis invcninius, ut Idithun, Asapb, filii
Cliore, et bis similia : non quia ipsi (ul quidain vo*
luiit) aiictores fuere psalmorum , seiJ qiioniam pras-
posiii arlinribiis, adminislralores eariim rerum pro-
babdes exsiiieruiil, iil bonorem de lali commeuKira-
lione sumentes, qui onicio sancto devoiis uienlibiis
senriebanl,m.'ixime quia el nomiiia eorum inlellectus
rerum congruosindicare noscuntur.Ilxc Cassiodoru^.
Iiem llieronymus : c Scio, iuquii , quosdaiu puiao
P>alieriuui in quiiique iibros esse divisum, ul ubi-
CMique apud Septuaginta Interpreles scriptum sit :
^ffvorro 7iyo(TO, id est, Fial, fiat, finis librorum sil.

niimerique permixii sunt. Ksdraeniiu, ut antiqui
Iraditores feruut, incompostos eos, ei pro auciorum
ac temporum diver itatedispersos, iii volumeii uniiin
collegii el retulii. Sed Septii iginia seniores secuiiduui
Moysi iraditioiieiii ad eiistodlnm legis ei doctrinam
in synagoga luanentes, posleaquam illis a rege Pto-
lein;i!o traiisferend;e ex llebrxo in G :i!(-uni seriuo-
nem loiius legiscura m:Midata esi, spiritali et coolesii
scieniia viriuiem inietiigenles , in numerum eos
atqiie ordinem redegerunt, siiigulis quiliusque nume*
ris pro enicienti:i ei absoiutione perfeclis, perfeclum
et efficieutem psalmorum ordinem depulantcs. Deiii-
quc teriius psaluiiis seciiiidum bisloriam, quinqua-
gesimo pusierior est, sed certi sacrameuii gratia
pnclatus : quinquagesiinus quoque psalmus juxia
bistoriam, quinqu:t^eiii»o priino posterior est : sed
quiiiquagesimi primi numeri virhis et perfectio exi-
gebat, et Doeg Idumxi iiupoeuilens , in David odiuin

pro qiio in Hebrxo legitur, Ameu, amen. Nos auiein r anierius postponi, el posteriorem auieferri, ut re-

llebrxoruni aaclorii;iiem secuii, eimaxime aposto-
iorum, qui scmper in Novo Teslamcuio Psalmorum
librum iiominant , unuin voliimen asserimiis. Psal-
nios quoque oinnes eorum le-lamur auclorum , qui
poniiiiiar in litulis, David scllicet et Asapli, et filio-
runi Chiire, Cman Rzrailas , Slc*ysi et Salomoiiis , et
reliquorum, quos Esdras uno vuluiniiie coinpre!ien-

dit. Nain et lltulus ipse llebraicus "|SDdSwi quod

inlerpret.niur volumen bymnoruin, apostolicae aucto-
rtlali congruens. nou plures libros, sed uiiuni volu-
nirn osiendil. i lieui llilarius : c De bis auiein qui
slne anciorum noniinibus snb diversis surerscriptio-
nibus b:ibeotur, antiquorum Tirorum i^ta iradilio
csi« quod ex eo psalmo cujus aucior in superscri-
piione prsponitur, qui deinceps fcine aiictorum su-
fierscnpiione succedunl, ejiis existimandi sunt qui
«nie prioris psalnii auclor inscribitiir. i Non est
auterai ignorauium indiscreium apud llebraeus nu-

roissio peccatoruiu collocaretur In iiuinero quinqua-
gesimo : et poena perfidiac nuaieMm coustiiuiaB re-
missionis excedens careret venia , cum tempus et
nuinerum poeniteiitiae perlidissel. Nam cuiu quin-
qiiage&imo. iu quo est sabbaiuin sabbatoruiu, sccuu-
d tin JubJaei anni praeformatiunein peccatoruiu re-
niissio sit constiluia, constanter liic psalmus, iii quo
esl pcenileutia aiitelata , et peccalorum remissio
pustulatur, iu ordme biijus numori cuiloc:itur. Tri-
bus vero Psalmoruiu liber quinquagcsiniis Coniine-
lur, et boc ex latione et numero beatae 111 iui uostrai
exs|)ectatiunis exisiit. Qui euiui singiilaruui qniu-
quagesiiuaruin coiisumuiaiioueni ditigenier adveri:it
pro\ ideiiliam dispo^i<oruui in bunc ordiuem psalmo-
rutti, cuni dispensatione nostr» salutis coiiveuiro
repdriei. Priiuo siquidem in novum bominem per
peccalorum reroissionem renascimur. Deinde post
poeiiiteniiae remissioneiu , regiiuin Douiiiii fuiurum
In sanci» illius civitatis Jerusalcm tempora spora-

merHmessepsalinorum^sedsiueordinis adnotatione ^ mus, ad ultiiuum consuuimata in nos coelesii giuria^
esse conscriptos. Non eniin illi'! priinus , aut secuu- debitns Deo laudes uiiiversitas spirituuni pra»dicat,
do5, aut lertius, ant quinquagesimus, aut centesimus Aroeii.

ENAKiiATIO , QUALITCR SPmiTUS SANCTUS PSALTGRIUM DICTATERIT.

Daiid fiUm Jesse, cum esfet in regno suo , quatuor
eUgil qui psalmos facerent , Asaph , Eman , Elhan et
Idiihun, Novem sunt iukius Uavii ^ lxmi ip i David ,
xxsii non sunl suprascripli : duodechn in Asaph^ duo'
decim Idtthun^ el novem filiorum Chore : duo in Agqoso
el Zacharia : unum Moysi , et untm Saiomon. ^rgo
LXXXMti dicehant psalmos^ et a synpsaima et cithara
perculiebai Abiud^ cum David reduxisset arcam Dei in
Jerusalem post annos quadraginta revocatam ab Aio-
fiis, €t mansit in dotno Aniinadab : hanc iniposuil in
itibjugali noto, et nbduxH in Jerusalem^ ei electis ex

omni genere filiorum Israel lxx virif. Ex tribu atttem
Levi CCLXXX tirof, ex quibus quaiuor viros principes
prieesse cantiottibtu comtiluitt Asaph et Ethan , Ewan
et Idithun, Unicuique eorum dividens lxx viros sub^
clamantes laudem canticorum Domino : et unun qutdem
eorum feriebat cymbala , altus cynira , alius athara :
alitis vero tuba cornea exaltans. in medio auiem iilo"
rum stabat David^ tenens ipse Psalleriutn : arcum an-
tem antecedebant sepiem cliori^ et sacrificia vilutorum»
Populus autem universus sequebatur arcam, Sunt tta^
que uitiversi psalmi cl. Quoium quidem^ ul supra dtxt«

4:9

KED.E V::NER\mUS OPP. PARS ir. SECT. ll^ —DUBIA ET SPUaiA.

m

vn($, mncm fecit h^se Dnvii. i.xtii in Dav'd , xwu A. »»<•« pxahni Datid filii Jeste regit hrael fiumero cl,
von *MM/ kuprdicrijiti , dnodiicUn in .\yaph , d 'o^leeim diup$idmata cc et utiuin extra ituinerum, id est, pstii-
iii tdtlinn, Sovem filiin (Jiore^ dno.Aqia*o et jfacha- mui Duvid provrie sibi scriptus.
ri'i'^ Moysi umtin^ et Salo.itoui lumu, Fiuut ergo om-

PRiEFATIO ALTERA.

Qnoninm \\U auxiliJinio, sincqii') om\U acuael in-
leiili'» cas<i.i osi, P-inUrtrinna iiic«T;})iiin siiinus, pa<ica
C|ii.Te 1 raLvlu eii«la cogiioviiniH, roiiipeiidiose pro posse
prJElibemiis.Scieiulinn igiiiir ipioil omnisilivina Si^ri-
piura aul perlinet nd liixiDrinm, aiit ad inore**, aiit aif
iiiyBierinm. ll:i^c auiem divisioiion sic accipit^nd;! est,
qnin paries ejiis aliiiiiando permi>co»niur. Ile.»eritiir
enim in historia pliTumi|ne moraliins <a mvsleriu ii,
ni in Genesi, t>i in pUirihns lihris Veleris Testamen-
ti. enjii<(, nldinilur, niillum a my^^leriovacai verbuin.
Kepcritur qnoque iii inoral uue tiisioiia et mysie-
riiim, ut iii pliiribus Augnsiini sermonibUs'i, et alio-
nimsnnciorum Pahum inniia liistorialier, et secun-
diiin mYSt«-riuin, id est spirituaiem sensiim diiMiniur.
Keperiiur eiiani in myslica Scripiura nioratilas cl
bisioria, nl in ip^o ad qnod tendiniiis Psaltcrio et in
propbctis pliiribus. Yerumtainen secinduin ingema
divt^rsuruin divcrsis modis ipsis SiTipinris ntenlinm
dicitnr boc.Quidam cuim sec.undnm solain bisioriain
:igiint,ui rudcssacerdotes, qnando simpliciicr populo
seciindum liiieram Evangidia t'<inlnm evponunt;
qiiidam anlcin secuinliim mores lantnm , iit de
eisdfin Evaiigeiiis sx-crd te-i iii scieniia profi*.-
eiiorcs , quidain vero secundum myslmium , ut
qni a Deo prorecti siint, ut eis secreta divinarum
Scriptniarum patcant, qua; aliis occulta suiit. Itnque
qnod prnidirta divisio sit, scilicel quod divina Scri*
ptura , aul est bistorialis, ul Genesis ; aut moralis, ut
sermones^antpcriiueiisadinvsterium.Qu.T parspr;c*
cipiiead propbciiain specint.Defliiitnranlem sic i>ro-
pbeiia : propbelia est divina inspiraiio que nTuni
eventus aut per visiones .-lut per facta, aui per quo-
rnindam dicta iminulabiii verilac demrnstrii. I'er
vi^iones, nt Ezecidtli, D.inieli, ci bealo Jo.)n i iu
exslasi posiiis divina iiispiiatio pcr quasdam iinagi-
nes futura pra^nionsiravii. Per f.cta, ut iu imnKda-
tiono Abrabam, qiii moiiitus a Dco proprium immo-
lare (iliuin , nec dubitans quiii qui conira na uram
generaiionis buinanae sibi dederat iiiium in senectute,
ipsiim posset a nior.e resusciiare ; et cum imperata
properaret perficere, coelesti rursus nuiilio paicere
jnbente, post tergum respexit, alque arielcm obla-
lum sibi vidit, quem as^iuinptnin i ro fllio immolavii.
In qua immolaiioue divina inspiralio hoc prsemon-
Etravit quod in balvaioie nosiro Jesu Chrisl) in
unitale vera* carnis at |tie divinilatis adruturo, sola
bnmanitas t>ro salutc muiidi pati, diviuitis vero
jitxta atquc intemcraia debeietreservari. Qux recte
per Isaac, qui risus vel gaudiuui inleriTetaiiir, intel-
ligiinr; quoniam ipsa pcr bumanitatem assuin|>luiu
pDccin ei gaudiiiin contulit angelis el bomiidbns.
Itei te qnoque bumanil is Cbristi per arictem inteili-
giliir, de qiio alibi legitur : Sicut ovi$ ad occisionan
ductnt esty elc. Pulest qno.|UC propbctia per facta in
J.icob a(-ci{>i, qui iraiisposiiis maiiibus Manas>en et
l-.plii:iiiii iilios J<t!»epii lieiiedixii, dexteram superpo-
iiciido Epliiaiin n)inuri,sinistram vero siipcrponendo
Manassi niajori. In (|uo diviiia inspiraiio duoruin p i-
puioriiin ex divcrso semine futuroruin quulitatein,
scilicct quales ruiuri sint, pr.nemonsiravit : qiiorum
aller qui per Manassi-n, qus uhiivio inlcrpreialur,
intelligilur, reprobaius fuil; allcr vero per hpbraiin,
qui f.uctilicauj diciiur inlelleclus, eleciiis fuil. Pio-
Vlietia auicm per dicla esiy ut qiiud in Moysc de
Cln iblo lcgilur : SubCitabo tlc fratribus vestris pro-
pbciam, taiiqiia:n im? ipsum audur, ci ui P^iaUcrium,

ct (]n >niind im dicta prfiplieinrutn. Fii .lutem inspi-
ratio pr;«^di(-ta iliiohiis modi<; : aut grilia, aut pt^r'»
inissioiie : gralia, ul in Moyse, et in c:clcris btnis;
permissione, nt in S byll:i vaic, ct in infldelibtti
pbi'osr>pbis, qni iixitla divino instinctu de C<irisio
prrR lixermit. Qnorum elo tuia per ari!entf*a vasa et
»urea, q^iae lsraelitM*ns populus a nig^is ifl^yptiis
miitii ) sump^it, iMtelli}j[untur; qiiia ip^orum dictis ei

B se ileniii^ ab Israt^l. id esi, a fidelihus. divina pagiiia
velut argento et auro ornaiur. Djvidiiiir vcro pro-
pbtlia pjT dicln, in prnr-teritum. |ir«sens el futunifii.
l)e i»r.elt!rilo es!, iit lib -r Gcnesi^i. Non e dm iihmis
aiiciijiis bomiiiis tanln posl tcmpnre nati atl mr^mo*
raii inni aut eiia^^randuin ordinem prinuc rreaiitinis
rHni:n, ut iliic Moy es facit per sj^ suUicere stne
diviiia poss«'t inspiralione. De praesenti autCJi dlud
bisiti Jonnnis d^; Ciitislo : Ecce Aijius Dei^ ecce qui
tdl t peccaia mundi. Et ide i i.lis ibetb in occursn
giorioise VirRinis dicll : Vnde mihi^ quod veniat tnaler
Deindmi? f)e fnluro ver» e>i, iil P.sa tcriam, el
qu c('U;ii|Ud de primo ci dc sccund » Ciiristi adveutu
et Kcclesiiu ^tuiu prcdirta suut. Dividitur quO(| le
prop^eiia perdi^ta, qn^intnm ad pr.c>eos propositnra
sc : propbeiia } er dicta ageiis de Chrisio, aliqtiando
1 Mpiitur de ejns divinitaie, iil ubi diciiur : Dominuz
dicii ad nie, Filius tneut e$ /u, ego hodie genui le,
Tecuin principium. et i:) similibiis. .MiquanJo loqui.

C tnr ds ejns corpore, id esl de fidebbus, qui ejus
inembra diciinliir e.sse per similiiudinem ; qnia ab
ipso tiinqiinin inembra a cipiie reguntur. Aliquando
dx'. ejus bu > anitiiis ui ciiui dicitur : Astiterunt reget
t^rroi, et iii siniiiil>u«. IIxc antHni propbetiii loquen»
ilrt cnrporc, aii()iiaud() inlroducit aliquem perf<*ctum
orau em, \%i \\\ Te decet ^ cic, inlrodiixit Moyses.
A iquand > iiilruducit aliqncai inferiorem, nt aliquam
aiiiui:>m poe.iitcnicm , aliquaudo iiitrodiicit ipsum
caput, qiio I ca nirecnoue (|oa fcmctipsum tradidil
pro nobis, ut nos fiCiTCl bosiiam suivem Doo Pjiri.
Sx*pc loqniinr de mcnibiis ianquaiu de se, ni ubi
dciliir : Deus Dem meus qnare, etc. Sicut laijtua
niciiti aliquand) pro .scloquitur, ui cnin dicit : Scitsa
sum; ttli |ii:invlo cx c tiijuu tioiie el aflTcfCiioiie meiii-
biorum, toquiiur dc ipsis, t.in')unm de se, iit cuiu
pro pcde dicil : Qtaie Ctlcns me? Scieudum qiioJ
qiianJu propbciia Inq liun* de Cbrisii bumauitate,
recte diciiur de De» ioqui. Quid enim esl aliud

D ioqiii de iila carnc, quoi sine carnali delecUiiiunc
concepta , sine dolore iiaia, sine peccatu in iiiedio
peccati esi conve saia, quun luqui de diviaitate.
item cum propbctia ()nx de rorpoie luquiinr, qiios-
daiii psalmos iitscnbat ipsi Divid : bic magnificum
iiomeii quod inerpretatur muiu furiis, vel visu desi-
diTabilis, attribueiidoineinbris cx viciiia conjunciiont^
capiiis, cui proprie convenit ut vo>;eiiir D.ivid, uonn*
nicriio luqueudu de talibus de divinitate loqiii did-
tur? Polesl utique. iNuiic ad Utulum accedamus.

Iiiliiul «tur antem bic liber apud omnes lam lle-
br.-CDS quaui Gncos at|ue Latinos, totius respecto,
liber hymnorum , Solilu<|nioruin de Ch isio. Ilyinuus
e>l pruprie lans Dei, meuice scripta. Constai eniui
101 um Psalierium iii Hebrato metr.ce cumpositum.
Undc |>roprio in Hebrxo diciiur liber bymnorum.
Apud nos vero, ei lurtaase npud Gr.ixus, tiun Servat,
impedienle translatimie, metruiu. Diciiur iamen apu t
nus rccie libcr hyinn.Tum, quia licet nou leneat uk*-
truiii, teiict tunieii id quod c.>l praicipuuin, scilicei

481

IN PSALMoaUM UBRUM EXKGESIS. — Pn^FATIO.

48?

f|tiod iii ninni p;\rte l:;m npiid n(t<; qiiam apntl (tc-
|kr:i-08 laUile (♦fi osloonspiruMtn. L'b«r v<»ro Sol.lo-
ntiiiimtn (le Clirisio non i'leo tiioiiur Psalleriuni, t^uod
fle ^olo (>tirisi(i aiMid aliqiios in onini pnrle sna io-
qii.iitir, ruin eiinm inierduin, lasnpcr nsoslenilitnns,
de corpore, itl psl de Erclosut, loqnalur; s*mI qna
prTcipne el nnxinie de ejus divinitaie vel liuuiani-
laie loqniiiir, idco ditniiius qn^d enipliniife ^ic n<>-
niiiieiur. Sicui in Eva^gelio Jiid:rorni>i paier Abni-
liani vocaiur, nnn (|Hia sit p:iler in fido inuiiarufn
geniinm cnMleniinm ; scd fpiia ip^i prspcipiie in ejiis
palernit.tie giori:U):iiitur, cinn larnalis pahT eoniiii
cssei. Potosi eti.iin, si quis iliius spec.ilatur, rsillc-
rinm di<-i de soio Cliri.^io ioqui, q lia iibi etiaiii lie
corpore loqniiur, cx mat^na cinijuncliont^ cnrporis
ci capit'S, nt siipra dixiiiiiis, de ipsu Clirisio per
iiieuibra lofiniinr.

^^oir^ndnm Ts lierii Irnnslnitonos csse duas npi;d
Latiuiis in umi aiqiie h uorc, UMmnnatn scilicci, ci
Callioaiii. Komarta (st. q*ia litniihir Koinani el plc
r<qiie lialici, qwx <le Grxco in Laiinuin a Symma-
cho et Aqtiila sitiiipt i e-t seciin*liim Se;)tua^inii
liilerprrles iMo em:ri regis. Gallica ^eco csl, qna
pr.ccipiie Galli uiuntMr. ILxc aiiicm {iricipua c.^l
f^uuipla rogaiu Damasi papft: a bcaio Hierony<iM>, de
ItelTxo iii Ltlinuni ad iiiieiilionem. Fecerat enini
llieio: yinus prins aliam translalioneiii, similitfT dc
ilei>r.i*u siimpiam ad iitler;>iii, vcrbiim scitici-t cx
vcrbo iransreiens simpliciier, qiiu) paniin portecta
erat, lingtia? disparil^iie. Siiiitantem fat tac apud La-
linos pliires ali:« traiislat:ones, quarum nnlla in usu
fst. Insc-ribitnr qtioqiie liber isie, lotiiis respccln, apud
Hebrxns iVfi6/r//, apud Grte os vero atque Lalinos
rsultcrium. Est anlcin ps ilteriuin proprie mnsicuni in-
strumenium admodum 1 iici^ Delli^qu.e triangutata
«si, forinaium, snperius liabens ventieui concavum.
Cui deccin ciiordjB drsti|ier regulariier cxteriorcscnm
vcl digttis tunguuiur, vel plcriro pcrcutiuninr, a pane
iu|>enori rcdduiit < onsoiium iiiel<>s, et dulccin sd-
n ni. Vocntnr \ero liber i^ie P^alicrium bac siniili-
luditie» qtiia mcuI illud muhicuni instruinentum de
su)>eriori |*arle reddit sonum, ita libLT iste desupei-
iiis sonai : id esl, super cu'lcsiia et divina nobls de-
nionsirat, quia doi (*t nos qnse de Cliri^li bumanilaie
vrl diviiia n <tura fiileles scire oportel. Docet eiiam
(iecem principulia pra'cepta per dccem cbordas mu-
sici in^trumenti si^iiifi(!uta, in quibus oiiine Novum
ct Vetus Teslainentum coinprelicnditttr. Quorum
decem picccc|>iorntii tna |)criincnl ad Dci diicciio-
nein, septcm ad boininuin dilectionem, qn;c in dua-
bus Uibulis dislincta, Moy^i dala rueruiii. Tna aiiiem
qu;e periinci.l ad Dei ditectiunem, bu:c sunt : Domi-
iiui Deus luut vnu$ eu. Quod »iic ex)toiiitur : iVe
foTHic. tit po$l deos alieuos el variabilen^ id est, iie
adore^ ido a iiiutaiiilij «*t varia, quia Deus tuus qucm
adorare debe.<, uiius est ; id esi, semper inanei, id
esi, nec variari in Juvt in ct Ap«dlinein, et cxUera
damonia potest bujusniodi. Secundiim inand:ituin,
^t accpitis nomen hei lui iii vanum : id esl, ne credas
Veibuni prnpter ic iiK-aniatutu lantuin ci-eatiirain,
ct t.on crc-«torfni csse : quud lioc iiomen Cbri>tus
in vannm acciperc cssei, nam ui tcst.itur Ecctc^ia-
sics, otiiiiis crcaiura <|iia! stib sole e^t, vanitas csl.
Teriiuiii niandatuni est, Observa sr.bbaiuiHy id esi,
ftpiritualilfU' .'^abbaiiza. lllc spiritnaiitcr sabbaiiz-ii,
qni dtviuilus inspiratus, quidquid agit brjus vii;e
lempore, loiuin racil pro adipisceiitla liitnra riMpiic.
Viia riiiin pr;eseiis per ^ep^cui , diensquibus D iminus
rq>er.iins esi cuiit-ta qtix* in mumlo miuI deMi.iiatiir.
Ter yeptimatii vcro, td est sabbatuni, q.:a pu^lquam
qutr fecerai bona, vidi\ quievit^ reiitjic» Ininr.i de.^i-
giiuiur. Debei eigo qtii.sque in bex dicbiis, id est iii
liac pia'»eiiti viia sic optrari, ut ab a^icrna re«|uie
iuh meiu.it exieili. ILiic beiie liber Ceiicsis cuin in
si-x dietus niane et vcsp re describal, diccns : El
(ucivm est mntie dies unus, et in cxteris simibtcr; in
feeptiMiO» id edt in bubbaio, tnccl dc iiucte» pi r quam

A adversiias desl^^natur : qiia in hitnra retiiie, qu.-»
per .<abbaliim iiitclli-itiir, ^audium a*lernum sine
omni adver^^itnte vel iri.siitin possidetur. Cnrnil.ter
vero sabi.-itizai, qui sive opercur, sive quiescai, ad
solatn leironain jiicund t lein et requiem restinat.
Maiidala so, trMii <juaB pertimMit ad bomiiie-i, ba'c
snni : llouora panem el niatrem, von occides, nnn
mtBihabrris^ non funuin facies^ non falsum leiLimh-
nium d ccs, non concupisces u . orem proximi /u/, non
conrupisces rcm ejn%, \u qoibtis oiniiibtis li:cc sumtiiri
colligitur, ul nnltus fncini alleri, qnod sibi non vull
/irri. In priiiio vero impietas in parenie.s rcmovefur,
qtiod mI<»o pr:cmis-iim inler bttc se tein fuit : qiiia
|trincipiMin et diloctionis )iroxiinl. lii propriis enim
partibtis quis«| tft »i vero eos diligit, proximum dili-
jicte (iiscit. S gninc:iiit aiiiein tr:» pra>."ep'a de Deo
6aiict:)iii Triniia em, .vepiem vcro nnstrain qiia; in
niuiido, qiii septen:irio niiMiero esi, coMVcrsnlion» ni.
D ' bis dei em pr.Tce|)iis dietiim est : Esto cons niiens

p adver.ario tuo^ dinn \orie cnin eo es in ria, ne si lic^-
rit /e, iradnt le judi i^ jndex autem Iradat te loriori,
A«lv: rsnri is noster sunt I».tc deceiii praecepta, qji.o
en qii;i* nos atisidue racimiis, conlradicunt. Ciiiii qui-
biis in bac vita qn.n fle.si^natnr per viatn, debcinns
cojjsiM.iirr (Ms*sai)(lt) a (tu b'i'» lila j<ibeni nos cessare,
fci voiiiiiitiM ruliir.i t"rmeiita vitme ; quia superius quid
sit piaitcrium, expoMiiuius, (|U!d eiiain sit |>salinu'',
ditaioiis. INaimtis propne est iTa consona iiielod a
q«i:c ex cbi.rdis mtisici iiistniin«nli, id e>t, psalteiii,
Oi^itsatii piecir«> ciia.i<i leiidiiis. Dicuntur aule:o
par es bnjtis libri |>saltni, (|iiia docent nos byiniiiie
vcl |)>aliiiiA.>re, id esl, ui c rui> solertia, qmsi digi-
tis cbi>rda>, dcccm prucept:i |iuisaiiles, dulcem psai-
muin, id esi, nos i|>sos pcr ilioium ex^ecuiioneui
atqtie opcratiiinem dulcei (oiiditoii nosiro reddamiis
meiodias. Poniuir eitiui t>&:dmus iu d.viiia piigina
pro ^uavi ct dulci otteratiooe. Sciendam qiMd p^altc-
rio inusico ii«slr. meiiii ciibara esi contrarium, quu>
conca\iiatem qu:im IValientim babct sup rius, iu.'e-

C lius b;ibei. Solet :tuiem in diviiia pagina pro moriili-
catione carnis accipi citiiaia, q.io; ab iiilcrioribti«
soiial. Pro vivincaiioite vero spiriius p.salteriuin ,
qiiod a supcrionbus sonal, quia nus si voliimus vivi-
iicari iii spiritu, nportct ut |iriniiiiii ab inferioribus
dnUein Deo rciidamiis soiiuin, cirnem noslram sut)«
tractis dcliciis moiiificitntlo, ei ituje ni>bis siiblrabi-
inu>, paupcribus d-iii(b) : de mle a .«^uperioribui ain-
muni, fCiiicei inorliricjtis vitlis, \:nutibiis cxor-
nando, et in coiileiitplaiionc poncndo. Moianduiii
qnoque qiiod siitguli psalini prxier irimuin, |)ropniS
iitulis inscnbiinlur, ab Esdra scriba appisi.is. Es-
dra> eiiiin scnlia ciim de ClialitaMirnm capiiviiaie
c m popi:|i> hraclilico rediissct iii jiid.caui, et civi«
tjiein regiain Jenid.ileoi iiivcnissct, sciiicci ct>mt>u-
6laoi, ei (TuaiiiCiito lcinpii nique libii> petiilu» spo-
lintam, h:ii<c i ro. betinm, id c>i Psaltcnutn, ni iii<iii:i
aba niemoriier iutegrc leietiit, el psaluios ut iiu.tc
bunl ordinavit, et liiulos lam loii libro quain siiigti*

D lis psatiiiis ap, osuil. lltijus oidiiniioiii^ caiisuin
atqiic notitiam benius Aiigusiiniis soii Spirilui saiuio
fatetur reiinqueiidaoi. Videtnr euiin <)iiod David qtii
eoscumi osuii, uon sic eos oidinnverit, proftei bisio-
riarum traiispos tioiiem , qua: iii |>!>a.niis q(iib>>sd.>ni
juxta buiic onliiieiii repcriiur. Dicuni antein qu.daui
quod ideo Esdras |>saimos aliler qiiain bistoria lia-
beal, ordinaverit,iii noahist rice, sed my»iice acoi-
piautur. Liiidc eiinin quilmsdam de bistoria Ir.iilo
appoMiii, qtiib.i.Mlaoi iiioi. Iiiliiiiiavit auieai quosdaiu
iioininibus (ju.ittior |>r • ceiil«iniin, liiios David psa.-
inOiJia; curam arca Doiiiini pr.otcCil. Lcgilur eniin in
bbio l'ar:ili,<oiiieiion iii llebr;co, qnod DatiJ cmn
rcuuceret arcnm Domini rrdd.tam a l*iiUis heeis^ de
doino AvtJiadab in Gabaa JeiHsateni^ ui in lubernacuo
quod praparuver* t, tainp iieret^ q atnor milia wiicr*
rum picecenlorum de Isruet ctegcrit^ qni et propria co e
et oiiini viusico insruniento coram arca mccsiamiir
dulei meivUiu in psalmis his secum jubiiu^ent Domino,

4H5

HEDiC VENERABILIS OPP. PARS 11. SECT. II. — DUBIA ET SPURIA.

m

Quibui cautoribui prfrfecii, ut contona euet melodia, CL
prcscentoret. Dehide his omnibus quatuor in prtrci-
uendo apposuii magistros^ Asaph^ Eihan^ Eman^ Idit'
/ififi, j;iiii 6igni(iC4iiie Sptritu s:inclo, quod coope-
niilo ilio de iiuo iisnlmi composi.i erani, id est,
Clirisio catliolica Eoclesia de cunciis inuiidi partibus
ei pluribus lingua el moribus ilissoni» gentibus,
i|iiasi coiisonam Deo essei reddiiura melodiam, et in
fidei ct CbristiaiiEe religionis idcnliiate. Per qualer-
naiiuin enim numeruni Uaoi in canloribus quaui in
magistris, quatuur mundi partes designantur, per
niide vero perlecti ex illis in Ecclesia collecti. Ho-
lum auteni quatuor pru.*centorura.numinibus Esdrns
quosdam psalmos intiiulaNit, vel quia ipsi adjutores
in ipsorum mebdia ruerunt, vel, quod nielius esl,
quia ipsi nomiiia secundum iiiterpretationem et my*
stcriuin suum psaliiiisipsisconveniunt.PropterquaiQ
causam quidain psalini quibusdam aliis nuniinibus,
nt Aggaei, Zacbari:!*, Moysi, sunt iiilitulaii : non vero,
ut quidam d cutil, quud iUi psalnios composucrinl,
qiios onines solus Davtd composuil. Scienduni banc
propbeliaiii, id cst Psallerium, ideo plus oinnibus
aliis iii Ecciesiu rreqiieutari, quia plura de Christo

A el Cbrititiana religione coniinet mysteria, et gaia a
patribus Veteris Testamenti in simili usu sit ha«
bita.

Nec prxtereundum quod in hac prophetia sicut et
in aliis quaedam fiitura dicuntur per pr^sens vel
praeterituni : quod ideo fit quia Spiritui sanrto qiii
ea revelat, niliil est fulurum, et quia apud nos nihil
est tara certum quaro prjesens vel practeritum. Si
quis caiisam et intentionem bujus operis requirat,
breviter utrumque sic colligat : Quia mortis illlus
gravissimae, quaro primus pater tradnx peccati toti
conimuiiiter mundo iniulerat, cui pereunti nec an-
gelus, uec philosophus, nec creatura aliqua subTe*
nire poierat : beato patriarch» David camero aisum-
pturuin, et Ecclesiam sacramento sui corporis et
sanguinis structurum, Deus Pater per Spiritum san-
ctum plus omnibus et apertius quandoque finero
adfuturum praerooiistravit. Idcirco Tir ille sanctissi-
iiius hunc libruro sub prophetia Uliiis futurae saluiis
coinposuit, inlendens ad humani generis consolatio-

B neni, et Cbristianae religiouis Instructioneiu. Nunc
ad libruin accedarous.

INCIPIT EXEGESIS.

liN PSALMUM PRIMUM.

ARGUMEMTUSI.

Omnes gcneraliier ad studia virtulum incital, si-
niul adjuitgens quse nierces bona, qiiae niala gcsta
h«*quatur. Tcrtullianus in libro de Spectaculis asserit
biiiic psalmum et de Jusepb posse intelligi, qui cor-
piis Duinini sepelivii, et de his qui ad spectacula
gentium nun cunveiilunt

EXrLAXATlO.

Primus psalmus idco uon habit titulum quia capiti
nottro homino Salvatori, de quo absolute diciurut est^
uihil debuit profpoui, iVoin licet ei alii psalmi de ipso
mulia dicantf nemo lumen de ejus qui fuil in itrru cott-
vtrsatione sic toquitur : et quouiam ad hune quw di»
cenda sunt^ cuncta respiciunt^ merito capul saneti ope^
ris ponitur. Kani quidam titnli, quidum prcefntionis
tocum eum tenere dixernnl. lo:ius psalmi hujusprophe*
fif referre narra.ur textus, In prtma purte vitam tanctm
incai uaiionis exponit ; secunda vero peccaiorum nequi'
iias in futvro judicio debitas recipere con.memoiai
ultiones.

COHV.ENTABIUS.

Prinius psalmus dnabus de Ciiu.^is caret titulo, vel
qiiia ipsc litulus et priiicipium est aliori ni, vel quia
vicinius ei apertius jukta qu^id inler lioniines coii-
versatus ei^i, loquitur de illo, id est i!e Cbiislo, qui
^ecuiiilum diviiiam «ssenliam omni «aret princip.o,
et a quo oninia suinuul principiuin. tbi autciu ii.xc
priini psalmi inicntio, boriari fideles, ut a iriplici
iiiorte animae exemplo capitis feblinent resur^ere,
id est ut, in quanium fossint, a rfgione dissiinilitu-
dinis, in qua per primuin parentein Iraducli sunt,
studeant redire, et in peccaii inimunitate capiti suo
se sociare. Oinnis inors animj^ fit tnbus niouis, sci-
licet aut deiectaiioiie tvntuui, aut dclecialione et
conseiisu, et peccati perpetraliune. Deie<.tauo vo-
lunlas peccaiidi qua: fit in aniiua ex titilialione ei lo-
iiiiie, et apiitudiiie pcccandi, qux in nobis e-t, et ex
siigxcstione, id est incitatione incei>toris diaboii su-
perveniente : et hoc e&t |irinia niors aiiimx*. ISe-
cunda vero est consensus, quaiido iios ad pi-ragen-
dum, quantuiu |>ossumus, exirinsecus nus appiica'
nius. Tertia auteiu est ipsius peccati aciio. Qux di-
viditur in diio, scilicet in actiouem siuip iceni, el iu
frequeiitem, sicut et praemlssa duo, ei boc dictuiu

est de voluntarils pcccatis. Dicuntur aulem haec tiia
niors anim», quia per ea anima ab eo qui viia et
roariius ejus est, recedit, id est a Deo, et sociaiur
morti , id est diabolo. Desiguantur vero h.i> tres
niortes aniiiue per tres mortuos a Domino resuscita-
tos. Per puellam eiiini in domo archisjtiagogi Jaiti fl-
Uani, luanus erectiuiie suscitatam, delectat;o desi-
giiatur, qux qu si pudiea est, quia noiidum exteriua

C apparct, nec exciuplum praibct. Unde et in domo
nianens suscitatur, quaiido ad batisfactionem de ipsa
veuitur, et leviter eleemo^yuis scilicet ei aliis tali-
bus purgatur. Per adolesceiitero vero lascivum at-
que in dumo roatris antequam suscitaretur elattiui,
iiilelligitur consensus, qui in exteriuri applicalione
positus , exempluni dat cerneniibus. Uiide jim nisi
gravi I oenitentia peccatum hoc deletur, qua p«fr boc
inlclii)fitur, quia Hiaiius buic a Doinii.o iiou porrigi-
tur, sed quodam quasi pulsu et gravitate ei dicitur :
Adolescens, tibi dico^ surye, Per Lazarum vero qua-
iriduanum in sepulcro et reiidum inlelligitur et acius
simplex et consuetudo peccandi. De coiisueiudiua
qua diciiur : Computrueruni jumenta in stercore suu,
Ouae non nisi rect«i et pouderusa satisfactiune ;ib^ul-
vitur, quod per viKis cl.niorcni et fiemiium spiiilus
Doiniiti in biijus buscitatioue inteliigitur. Per has
ires mortes tradux peccati Adain a Deo moriendo
lecessit, quod iu piimo bujus psatroi versu Pro*

D pheia innuii. Putes>i veio tutus iiic psalmui aut iu
voce capiiis ligi de se ac lueinbris ejus loquentis,
aut iu voce Pnipbetx, iii persona capitis loqiient.s.
Uuabi dicat : Prxce^sit ulira in buinano genore qui-
daiii mi&er et infelix, nuUi imiiandus, trauux scilicet
peccaii Adam, qui abiit in regiouem dibSimiHiudiiiis
a siio creatore in peccalts piuribus deleciando, et
sie.il Cuusenhuni delectaiioiii adbibcndo, el^edit |iec-
Ciia sua perageiido, etexeroplum po^teris existeiMO.
Adtuiurus est aulem qiiidam bealus, id est iu uiuni
bunu aucius, cui daia est grutia Sfiiritus saiicli biiie
niensura, ei ideo >eie imitandus, Cbrisins scilicet
c&istens vir : id csi, fortis ntil.i succuinlieiis tenta-
lioni, non abibit a Dco suo voluiilate eiiain peccati
abenatido , iicc stabit consentieiidu , nec bedebit
aiios suo exemplo peccare docendo. (Sota ordiiieiu
veibuium. Keuioio eniin a CbristD abire etiaro vo*
luniate «oiistat reinota esbe stare ei sedere. £t ideo
iie superfiuat, ad membra referamus^ sicut qua: de
Adaiii aftirmaviinus, iu posteris 8ibi cousiuitiibiift

i8.i

IN PSALMORUU LIBRUM EXEGESIS. — PSALM. I.

486

accipcre possiirous. Ui si dicatiir : Adrulurus vir,

id e^i Chrislus» iion »luit ctiaiu voliiuiaie qnanlum

ad se, aut si abibit in nliqua suorum volnnlaie, id

est delertationc, noii st.nbit itle, id est consentiendo,

sed redibii eius auiilio delectationein niorlllicaudo.

Aui, si quis forie suorum siab t conseutieudo, iion

scdi bit peccaiom pi*ragendo, ct exemplum prx-

beiido, sicut Adam aliiii in se <*i in suis delectando,

eoiiseniicndo, eiemplum leccandi dando. Notandiiin

quod dicai, Consiliuin inipiorum. luipios vocat de-

ccptiTein serpentein, et Evam decepiain. Coiisilium

vocat, qiiod Eva ciedidit serpenii, quod quain c.to

ipsa el vir ejiis comederent de fructu ligiii scienliae

boni et niali, essent sicul dii. In quoruiu consilio

quia Adain po>itus fuit, id est quia ipsis acquievit,

iiioliedicns Grcalori exslilit, triplicemque niortem

aiiiinae, quain supra notavimus, incurrit. Yiam quo-

que ('eccatorum possumus accipere mala orera eo-

rumdein, id est Evx et serpentis, id estconira Dt um

aRcre ei loqui. In quo eis Adam conformis fnii, vel

etiam per viam peccatorum, mala opera quorumlibet,

q*'\ exemplo ipsius Adx i eccalores facti suut, acci-

pcre po^sumus. Per catbedram vcro pesiilenii.-e

exemplum peccali recte accipiiur. Catliedra en in

iiiagit>lerium ^ignificat. £t qui magislri sunt, lacile

alios suo exemplo ad maliini vel bonum atlrahuiit,

Pesttieniia vero est morbus lale peiv.igatns, onines

not peoc omnes iuvoiveiis. Sic quoque peccaium

per Atlam exemplincatum inulit 8 involvendo nulluin

hbenini proeterniittil, nisi quein liberat ille cui etiain

abire in volunlaie non convenil. Scienduin quod

Ad.iin iion siciit £va dcceptus fuit, ut crederet se

sicnt Deuin uiiquam fulurum; srd quia, ut Ifgitur,

nialuit lion lurbare uxorein, rcsisienilo ejus peisua-

sloni, quam obedire prxccptis Crcatons. lo boc

qi]oi|iie deceplus fuit, quia peccatuin conn*eri noluii,

sed culpam in niictorem rcflexil, dicens : Cxorquam

iiediiii mihi iociam, dedii mihi comedere : sicut £va

quoqite per scrpeniem le excusare voluit, diceiis :

Serptm fferiuasii mihi. Pole&t et aliter versus expo-

siius legi, ut singula qux a Cbrislo negabiinus, sin-

gulis primo lerreuo datis conferamus, juxia quod

iiilentio cril bujus psaluii, hoitari nos, ti< sicul por*

tavimits imaginem lerreni hominis^ portemui et coslesiis,

Va d citur iii voce propbet e similiicr sic : Oiini prae*

cesfii quidain niiser et infelix, qui abiit, id esl, a

pra:ceptis Creaturis |»er inobtfdieiiliam aposinlando

r4*cei»sil : ct ideo stetit in via peccUorum^ id e^t actiis

prava! consueludinis posiea Irequenter inipievit, et

t/i caihedra pesiUentia sedil , id esi, pravam dottri«

nam dociiit, el ainbiiiosus lerreiiorum cxstiiit. Ad-

fiilurus est :<uiein aller, qui nec a prxcpio aiiquo

Abeirahii, neque acius pruNOS implebit, nec pravam

docttinani docebil, uec ambiliosus velut ille fnit

erit. lii hac sententia consilium iuipioruiii, et via

peccaturum acci|»iiur qnanlum ad Adum, ut diclum

e»t superius : qnantuin vero ad thristuin, ei Me et

Sii|)eriu8 consil nni iinpioruin inalorum opera voc;ui-

liir, a qnibus ipse imniunis luil, licel inltr ipsa ver-

s^reiiir. Vidui autein pe catornin aut hMnc inundiiin,

aul viaui pecculornm pi&suiiius accipere, in quam

vUin Chri&ius \enii nasceDdo, id Chl, inier peccaio-

rt-s conversando : sed non ibi sielil, quiii iiiilla sse-

culaiiB illccebra euiu dciinuit, iiiio, ul aLbi legitur,

iit gigas foriis cl vebix , in hac via ciicui rit. Adam

diciiitr pravam doctrinain dedisse, quia noii solum

iiiaie facere excinplo, scd eliani lualcdicere inon-

siravii posieris verbo : Ciiristus auiein e conira salu-

lifi raiii doctrinain coululit inundo. Adam ainbiiiosus

fuit, Cbiisius oMaiuni sibi rcgnum acci|icre iioiuil.

Legitur enim qiiod cuin saiiaret in dcscrlo quinque

III lia bouiiiiuin de quinque panibus el duobus pisci'

liiis, volueruiit illa tnillia, ut nullam amplius senti-

reiil lerreui cibi necessitatein, ipsi sibi carnaliter

prnponere regein. Qiiod ilie contemnens, atque ex-

liorlaos eoi ad posiulandum spiriiualc regnum di-

sil : Opcramini cibum qui non perit^ sed qui permanet.

A Ri*gia vero pote^las, per quam duminatio accipiiur,
atque mala doctrina, nierito diciiur pesiilentia, quo-
niam ulrumque inultos involuil. Nnlliis enim vere
est qui careal amore domiuandi. De pravx <|uoque
doc rinx persuasione dicit Apo.«tolus : Cujus serm^
ut cancer serpit. Impii idololatr;e atqiic iiiiidcics pro-
prie dicunlnr, peccatores vero dicuntnr scriptx le-
gis praivaricatores, licct non aliter accipialur.

Sed in lege DominL {^\ih iion snfllcit alicui ad

liealiiudinein abstinere a malo, quiii opereiur bo-

num, idco ad prubandiim virum perfertiim et veie

beaium adfuN^rum subdit : Sed in lege Domini. Quod

poiest accipi in inembris, ut in capile : et quaniuiu

ad ultimain senteniiam , leferuntur hic coutraria

conirariis. Quantum enim ad aliire a pra^cepto , di-

citur iu (cge es>e; quantutn vero ad stire et sedere,

niediiari in lei^e juxia vero iriniam sentcutiam est

senleniia simpliciier po^iia : El sc>eiitiuin est quod

aliud est esse in lege , aliud sub lcge : i:i lege eiiim

g^sse, est voiuulane seciiuduni legem agere; sub

Jege esse, est agi atqiie premi a lege. Ilic igitur ser-

viius est, iilic libertas; hic servilis timor, illic filia-

1 s dileciio. Diciltir ergo recte de Christo quod vo.

luntas ejus, id est afTectio ejus, erit in lcge Domi:ii

Patris impleniia , qui dicit : Non veni solvere legem^

ied adimptere; et, Aleui cibus est ut faciam votuntatem

Pairis, etc. Polesl quoijue, esse in Jege, nicinbris at-

Iribui, qui nou tiinore sed amure lcgem implent,

juxta quod diciiur : Lex non est posita justis, etc,

Mediiari in lege, est niiali dJeelione iii lege perse-

verare. Per diem anieiii et nociem, aut oiiiiie teiii-

pus accipiemus, aiit per diein pros|)ei'itaiem, per

noctem vero adver:»itaieni ; et vocabiinus iii Chrislo

totum teinpus a nalivitaie usque ad lasgionem, pro*

speritaiein : ipsam vero passioucm dicemus adversi-

lateui. In mcmbris vero, tempus persecutionis, ad-

, veisitalem ; tempus qnielis a persecutione, prospe-

ritatem. In utioque eiiiin tempore ei caput ci nrin-

^ bra a lege Domini non recesserunt. Ut ab ista, Qui-

^ cunquepro. £t iteui ab hac : Qui tegitime certaverit,

coronabitur. De die pro peMalis C.hiisti dicilur ;

Abraham vidit diem meum, et gavisus est. Uein de

nocte ailvcrsiiatis : Et usquead nuie.n increpuerunt,

eic.

Ei erit lanqunm lignum, llic versus de suto ca|<ite
potest iegi, vel de ineinbris cum capiie, si simphci-
ter inrisiainus. Juxta quoJ sic diceiur : Quia hic vir
lantus futurus erit in se, el talis in siiis, ut praedi-
ctum est, ideo erit et ipse et sui tanqnam iignum,
id est conip;irabiles arbori posil^ in irriguo loc<>,
qua; teu:pore fructus tenipestivius einitiit frondes et
liores, ct fructus reddit uberiores. Quod propne
convenit ipsi capiti» de quo diciiur quod puer adhnc
sederit in medio doclorum, et exposuerit eis Scri-
ptuMS : et etiam membris, ^icut apostolis, qiii uov
iongo exeicitio doctrin» quod sciebani didiceruni,
sed ut aspirali divino igiie fuerunt, siaiiin frondes id
est verba pra-dicationis euiisernnt , et nullorum
0 verba unquam lantum fruciuin leceruni, sicut ipsius
capiiis et ipsoruin membrorum. Si vero ad soiuni
caput nic versius referaiur, sic coiiiiuuabitur : iNoii
mirnm si liic vir adfuturus talis erit, qui ueque alii-
bii, sed potius eril in lcge Domini : quia ent tan-
quam merito illud veruiii lignuin viUe, positum in
luedio Ecclesia;, et signincatum a inateriaii in medin
p:iratiisi po^iio : quod liguuin secundum huuian.ta'-
tcin plauiaiuin cst secus , id est juxta decu.Mis
aqiiarum : id Cst adjunctuin et aduniiiun esl sai<ieii-
ivj^ Dei Patris, scilicet Verbo. Qua: sapieiitia c»i de-
cursus aquaruin, quta ab ipsa deruiTunl in qux*que
subjecla sibi mcnibra ai(u;)e, id est spiritalia doua.
Mecesse e»t eiiiin cum sapientia Patns, id est Filius,
sil (Ousubsiaiiiiulis Patri, quod spiriuiliu decurrant
a Filio, stciit a P^itre, de quo dicitur : Omiie donum
per(ec:um, eic. Vel aliter, ut de humana et diviua
naiura uuia dicatur. Quod li^nuin illiid, sciiicet
unilum cst plautatutn, id eal sic cooperante Spiriiu

mDM VENEflABILIS OPP. PARS II. SECT. U. - DUBIA ET SPUmA.

4S7

sanclo pra |»aiaium, ni sh sefiis, id osl juila deciir-
sns aMuaium, ul esl plenarle reci|>iat (iectirstis
aqtiaruiii, iil esl irrigiilioneui spiriialium ({oiioriim :
plciinne enim iii iilo homine omiiis gratia Spirilus
fiiil de i|»»o !c-:ilur : In quo habilal^ elc; ei ilem :
^on Leui ipriium dal ad memuram. Vcl aliier, qvod
ptaniaiuni^ ui e t naum et posilum est tecus^ id esi
juxia decursui aiuarum, id eft iiiter populos dila-
baiite?* ptT viti:\, veliii iiiler ugros mcdicu». Un«»ft di-
riiur : iVo»/ nn} to are jU5io$^ ♦»! reliiina. Yel aiiler :
Qitod ligitiim liiiinaniiaiis t^cilicel planiaium esi, id
est, concepum est in uiero Virginis, iecu$ decursus
aqiarum, id cst secundum adumhrnt oneiu inleijrain
snncli Spiriiiis, qiiac omnia incenliva viiioruiu in ea
dcsirtixii. Unde dtcdiin csl : Spirilus sanciut super-
veniet in te^cl leliqiia. Scienduin (|iiod Irihus modis in
diviua pngina accipitnr a(|ua, sciliccl aut pro spiri-
falihiis doiiis, juxia <|uod (iicitur : tluminis impeius;
et, Aqua quam ego dedero. Aul pro populis, ul in
Cainicis : Aquos muUce^ eic. Atit pro biaudiiiis, undc
di> iiur : iN om me demeryat tcmpeslus , clc. Sp riiualia
aiiieni dona hac raiione dicuiiiur aqiia, quia siciit
his m .terialihiis a(|uis nosirum exicriiis, \i esi cor-
piis i.ivatur, iia per ips i spiriiualia doiia nostriim iii-
icrius, id csl aiiima, ta aiur. Populi vero idt o aqu.e
dicui»iiir qui.i sempcr in fluxu suiit, et quanium ad
iiisi. hiliiaicm propriie vito!, qux* semfcr praacrit,
vA (|uaiiiiiiii ad vilia, pcr qu:e denuiinl. lilaudiliie
qiioque hac ratione (iicuutur aquT, quia sicut aqua
a iqoid iiio I tu> , ita sxpe hlaiidili:c mu toruni niolliuitt
ai.iutuin ct (miigunt. iNosa qtiod diciiur : Quod jru'
ctum suum dabit iu tempore sun, Teo*pus huum illiiis
li^ni, id est Clirisii, ad iruciincaii.luin dtcil fuisse,
posiqiiam ipse i'.hr:sius clarilicati s rst rfsurrcciionc
et aiiCcnsioiK*. Teuipus enim non suoiti ::d >uctilican-
duui fuit i:lud de qiio dicitur : Mondum erat Spiritus
sniiclus datus , quia Jesus nondum erut clarificatus.
Quod iion ideo oicitur <(i:i i ipse Chii^tus aine clnri-
ficalionem fructum dediNsci, morluos su^cilando, in-
firmos sanaiido, phires praHlicalione siia < onverieiido,
sed quia |ar\us illc iiiit frurius , respeciu illius
quom pust clarilicationem iii aposiolis dedil, cordi-
htis eoruin Spirilu sancto dcsuper m.sso, illuminatii
atquc conUrniatis, per qnos apo.^tolos Kcclesiam lolo
orhc constituii, cum soiius prxdicationis corum iu
ouiuem lerram et in niies orh.s lerrx exivtt. Chri-
sius dic.iur lignum vitae liac similitudino, quia sicut
AdaMi et E\a nisi peccasscnt gusiantes de fiuciu
niatcri Ii8 ligni vitje in paradiso posiii, immort. les
lieieiii, itn quicunijuc spiriialiter et digiic Chiistiiui
gnstant, in aninia imiuoriaies suni, i|*so aitcstauic
enm dicit : Qulcunque dijie manducaverit camcm
meam, el biberit sanguinem meum, moriem uon gusia-
bd in wternum^ ctc.

tt folium ejus non, Folium Christi voc tt verha
pracdicaiionishac similitudine,qui.i sicul in arhore lo-
liuin pr.Tcedii,et sequiiur frucius, ita vetb.i prxMli-
cationis thiisti fiuctus snhsccuius esl, haius scilicci
ninltorum. Quod foliutn, id est qux verba noii de-
fltient, id cst, ncn iiiellicacia eruht, quia seinpcr
aiicubi fruciincaliuin. l)e his Tcrl>is dictuiu est:
Omnis caro fenum^ ei ctaritas ejus tauquam flos fenK
Exsicca um est (enum^ et cecidit flos^ vcrbum autem
Dumini munet in ccternum. El iiem : Costum et te.ra
transibuni^ etc. Kl liein : Verbum meum non reverteiur
ad me vacuum^ sed frnciificabit quocuw^ue mttiam
illud,

tt omnia. Per omnia accipit lam dicta quain facla
qnac Christus la* iet iii se ei in suis, quae bicut in se
boiia erunt, ita eiiain in ipsis fldelihus prosrcrabuu-
tur, id cst ad pr> S]ierum deducentur exiinm. Possu-
mns eiiain dic^^re insKiainns qiiod e:iani luala se-
cunduni ustim h**niiiium, qucci.nque Chrislus faciet,
id csi tieri peiniiitct a dialwd • iu suis, ad ipsoruia
probpeiiiatcni licnt. Licet eiiiiii videaiur nocuisse
PeiiH), quod Duininuiii iicgavii, multuin lameii pro-
luit, cuui ipsc currccius <jualiter alioruiu fragihluti

i88

A debf^ret misercri in se ipso didicil. Sic in c.Tieris.
iVoit sic rmpfr, non sic. Sictit qua* hacleiins dicla
sunt, iteninent ad dehortmiouein atque lerrorem
mahirum. Kt acripit hic iiupi<ts lam falsos Christia*
nos, quam iiicredulos. Quasi dical : Pii per omnia
tam di<-ta qtiam facta qii;e in eis fleiit, prosprrabun-
tur ; sed impii non sic eruul, id est neqne in diciis
neque in factis prosperahuntur. Rcpctiii<uiem ponit
ad conflr.nalioncm, qu'*d vere luati punientur, quod
paucis veruin vidi^batitr. I>'nde dicium est : Justitia
jusii super eum erit^ et mpietas impii super eum, dicit
Dominus. Non prosperahniitur inipii, sed erunl tan-
quam pulvis, iil est comparabiles pulveri : quia si-
cut lerrnui solubilem sine htimore et ^ravitaie,
qua; pulvis diciiur, materia*i8 ventus a solid;« terra
separat ct projicit; ita cos qui sunt pulvis, id est
carciit alTectione charitaiis, id esi diteciione Dei cl
proximi , in quo inobedietiles snnl pr:rceplis Dei,
uniie neiesse est ut ^iiit clnii, projicit ventuSf id est

1« elalio eoruin a facie, id est a pncsentia verui lcrrx
reproinissioiiis, id est cocleslis Jcriisalem , ubi soli
honi erunt. De qtia dicsum est : Credo videre bona
Dei. Et iiem : Beati mites^ quoniam, ctc, vel a facic
terr;e, id est a repraiseuiaiioiie, id est stabiliiatis in
Deo : id e>t, in ipsis noii rcpru^seuiahuutur, nec
videhuiitur pra'cepta Dei, que siabiliias boiio.uiii
sunl, (;uia ipsossiahiles couira teniationcs hosticas
redduiii ; vel a facie terru!, id est a pulchritudine et
clardicatione proptiue carnis. Licei enim resurgant
iinpii, non lamen recipieiit carnem siiam cla:iflcaiain,
qtiia feNurriCli'1 cornm uo:i cnt eis ad gloriam, scd
ad igiioiniiiiriin. Dc hac lerra dicitur : Exspecta />o-
minum^ cc, ut hwrcdiiaie capas terrum, Qui enim
in hac viia adveittum Doinioi exspcctat paiicnicr,
toloraudo fl:tgt- lla, a via, id oi a praeceptis ejus, noti
abcrraveril : il!e tindeut in resurrectione lerrain, id
ea>t carncin suain, quae non polest ei auferri el per-
turbari , recipiei liaTcdilaleiii, id esl, clarilicataui,

p ut nequc cain amplius ainiticre, neque periurbari in

^ ipsis possii. Qiiia eruiil taiiquam puivis omiies impii,
idco neque vere impii, id e»t iduiolairo! resnrgeut
ut sint in judicio, quia n'ui veiiieni a i judicitim. De
his eiiiin diclum esl : Jmpius jam judicatus est, et,
Qui sine tege peccaverunt , siiie lege peribunt. Neque
peccatores, id cst script» iegis praivaricaiorei, id esl
falsi Christiaiii, non erunt in eonsilio iustjrum^ id est
in neuiro judicio, justorum scdicel, ut vel jiidicent,
sicut qtiidain jusli, id c.^t apostoli tt inarlyrcs, eu*.,
vei ut judiccntur ad salutatiooem : sicul quidaui ex
jiistis, quibus dicetur : Venite , benedicti Putris mei,
et reliqua. Iloc apposituni est ad dcpressioneiii
falsorum ChriSlianorum , ne ipsi audie iles iucre-
dulos non veniro ad judicitim , quia legein mrn
8us( eperuul, te autcm sctrent veuiuros |>ropier Chri-
stiaiiiiaiis sacramenta : quse qtiamvis indigue suscc-
pcrint, putarent lamen quod vcl ipsi judicare do-
I caui, aut salicin sic jud.can ut SJivareiitiir, et ac-
cipiuutur hic impii et peccatotes proprie. Consilinm

D ponitur pro judicio, quia umne judiciuui qtiod ratio-
iiahiller fli, agaur per cousilium. Sciendum plures
(liversiiaies futuras icsurgeutium. At>i eiiim ila rc-
fiurgent ui veniant ad judiciuiu, alii ut iion veniaiit
ad judiciuin, quia jatn jud>cati sunl. Vciiioniiuiu ahi
judicaliuiii, alii juthcabuntur. Euttim qui judtcabnu-
tur, alii aalvahuulur, atii iiun : qu£ diversitas iu
praMlicio vcrsu not:iri imiesl.

Quoniam novu Dominus, Qiioniam dicttim est
qtiod mili aui non venient ad jiidn iuin, aul si ve-
itient, non erunt in consiiio ju!»ioitim, iniellcciuoi
est, per opposiium, boiiis qtiod illis negatur esse
concesstim. Suhdit causain nd ulrumque. Quasi di-
cat ; Ideu l>oiii h:cc habehunl, et niaii carebunt, quia
ille qui Doininus est ahsoluie, et cujus remuuerare
est, novit viam justoruui, id est, approliat opera
eornm; unde uiciiur : iSorit Dominus quisunt ejus;
ei <|uia iicr impiurum , id esi opera maioruiii, qux
ipsi frequeutaiii (quod paritcr inDuitur) deberet di*

m

IN PSALMOUUVt LIBRUM EXEtieSIS. * PSALM. IL

m

ct^re : Nnn noTit, id est reprobnt : seii iit m:igis A ne ipsi amUtercnt locnm et geutem , et ne mHmlui

ipsos deierreat » ponit qnod planius est, et quod
neces^ario consequitur, peribit scilicet. Sicut enini
scire Dei periinet ad esse et ad saWalionem, sic no^
scire, ad nnn esse et ad perditionem. Nescire Do»
luiiii ponitur pro reprobare« juxla illud : Amen dico
fofrff, nescio vo$, Mon eniin potest dici Deus, qui
omnia scit, aliqnid nescire , quaHi ignorana , scd
^ ncsctre ejus esl reprobare, id cst iion defemteie
' quidquid dignum est perire. Possumns qiioqiie viam
jasiorum dicere caput jiistorum, id est Cbrisium,
quem Deiis Paier apprf«bat, quia omne jndicium de^
dit Filio; et sicul ipsiim appiobai, ila qiii cnm iini«
tantur approbivit; uude diciuin est : Volo^ Pater^ vt
nbi ego sum, t6f, etc. El ileni : Ubicunque (uerit cor*
puf , congregabuniur et aquHm iHuc. Iler quoque im-
piorum est caput eorum, id est diabolus, quem
omnes sui coinitabuntur in perditionein, et in illum
ignrm de quo diclum est : Qni profparatus est diaboCo

post ipsum iret , scilicet mortem ejus, Talidissima
causa fuit etir ipsi aroitterent lociim et gentem,
qu indo deslrucii a Tito el Vespasiauo , per totuni
orbem in captivitatem dispersi snnt , et qiiare to-
tiis mandus post ipsum iret. Msi enim ipsi Juda'i
ipsum iion resurrecturum putarent , non euni crnci-
fixissenl : sed ipse , qnia moriuus est , resurrcxit ;
et quia resurrexit , ascendit , el Spiri!um j(auctani
traiismislt , qui corda apostolorum iia iltusiravit ,
ut doctrina eonim ubique difrusa , totiim peiie or-
bem ipsiiin faceret sequi. In quo loto boc orono
berie innuitur, quia non est sapieniia, non ciit pru-
dentia, nnn est consilium conira Dominu ii. Videlnr
aiiiem hic psalmus esse ideni cum superinri , quia
ad idem, id est ad capnt referinr, et quodarn modo
de eodem et hic et ibi agitnr, srd plane ab illo di •
Tersificatur, tnm per titulnm qni bnic apponitur ,
tum per aliam intentionem qn;e bnic datiir. Est

et angetii ejus, Potcst qnoque bic versus ultimns n enim ejiis psalmi inteniio , boriari lldeles exeinpti

primtis legi, el prior ad istum velut causa subdi.
Juxta quod continnabilur sic : Ideo pit prosperabun*
tur, iiiipii non sic, id est non prosperabuntnr, quia
novit Dominus viam iliorura , et iter impiorum n(m
iiovil, quod peribii ; et quare pereat, prior versns
ostendit. Quasi diceret : Ideo scilicet, quod iter ini-
piornm peribit, cpit eo quia ipsi inipii, tam idoloU-
tr» qiiam falsi Gbrisiiani , non resurgunt in bac
vita, |>er priinam, id esi poncndo se in judicio, ui
damnenl scilicet in se quae damnanda suni, et pro-
bent qu» probanda sunt. Et qnia in hac prima re-
snrrectione non resurgent, ideo ipsi peccatores, id
esl impii, non erunt in consilio justorum, id est in
conventu justorum in futura resurreciicne. Dujq
eniro sont resurrectiones , altera prima, altera se-
Cttnda. Prima esl iii pracsenti , quando aliquis a
morte vitiorum per poeniteniiam in anima resurgil;
secunda erit in die judicti, qnando, boni per immu-

capitis, ut In pra;senti smt compaiientes, ut tandeiti
iii futuro sint conregnantes : dicit eniin Apostolus .
Qnod si compatimur , et cong(orificabimur. Haec au •
lem inlentio plene a superiori diflert et ab ea qu:u
fuii bortari, rcsurgere a triplici niorte anims; et aii
ea qnae est , ut sicut portavimus imaginem terrem
honiinis , porteinus et imaginem cceleslis. Nec illud
obesi hnic diversitati, quod in Actibns apostolorniu
hic psaiinus a Petro priinus dicitur. Mam priinih«
dicitur , non quanturo ad priorem , qui quasi tiuilu»
est omniuin aliorum, et idee tiiulocaret ; sed qiiac-
tum ad intitulatos psalmos sequenies , quorum ipsn
priinus taliter inlitulatur, Psalmus David. PsaliniiH
juxta qtiod nomen est verboruin, sic definiiur : Psal-
innsest hymnusalicujns metri lege coinposituS; qnod
ad similiiudinem organici instrumenti supernaiu
cognosdtur nobis indicare virtutem. QuimI recie
competit verbis hujus psalmi. Nam et metrice et in

tabiiitatem et impassibilitaicm carnis, ita in carne|« Uebruio composita suni, etsupernam indicantviriu-
resnrgunt, ut nec ipsa carne aliquid amplius pati^ lcm qnia indicant nobjs passiundm Chrisii et cju<{

|it»ssiot. Ilanc autem secundam resurrectionem nullus
habebit, nisi qui primam babnerit. Necesse est eniui
ui qiii expers fuerit primo', expers sil et sccuiidje.

IN PSALMUM IL

▲RGUIIE.VTUII.

Geiieralem David querimoniam facit ad Deum,
qnod regno sibi dcsuper dato, et gentes et populi
l>rael iiividerinl, conimunem ad oinnium cone-
ctionem dirigens. Aliter Chri^tus de passione et po-
tesiaie sua dicit. Lege apud Lucain.

EXPLANATIO.

David interpretatur manu fortis sive desiderabilis^
quod nulli aptius convenire quam omnipotenii Christo^
iiui est tetaciter fortissimuSj et summo desiderio requi»
rendus, De cujus passione ioquitur propheta ^ et ipse
Dominus sua verba dicturus est, Verum apud Hebrwes

resurreclionem, per qna; ipse regnum qoo.l super
oiniie regnum est, obtiiiuii. Slc in cxteris. Accipi-
tnr quoque psalmus pro aciione , hac simi.itudiu.^
quia sonus inslrumento musico , qui pDprie psal-
iniis diciinr, per noslrain aciionem fit , quand »
chordas digitis aut pleciro percuilmus , jiixta quod
utrunique poiest hic exponi titulus. Psalmiis , id
est verba sequentia, qux supernam virtutein indi-
cani, aut actio qiias in ipsis verbis noiatur taliter.
scilicet agere de passionc , de regni obtentione
atiribuitur non historiali , sed vcro David, id e>t
Christo , qui vere manu fortis est , quia diaboluiii
altigavit, et spolia ejiis, id est Petrum et Paulum, ci
cxtcros tales, <juos ipse in ptimo parenie capiivavc-
rat, ei absluiit, ei in ornamenta doiniLS suaa disiri-
buit, quando illis inErdesiam translatis, alii gratiani
linguanimy alii gratiain saniiaiuin, ahi lale aliquid

- .-..- ...^f.»... k^k.i tii..i^^ —^ .-.•««.• -j- -. dedit. Est quoque Christus vere visu desiderabilih,
nec '^f^f'^^""'^^.^^^^ I) ciijusconspectu reficiunlurangell, et de qnodicitur:

rri'?.^::^^:! ^l' :.ri / ^?J i«i'lUY:rAf^ 4«** vuuL desiderat umveL urra^l Speciosu.

in beaiitudinem eonsummetur. Quatuor membrts psal^
muM isU dividiiur. In primo loquitur propheta de Jn-
deeis^ propter fossionem Chi-isti. Secundo verba sunt de
mendacio judtcum, Tertio dicta sunt Domini Salvatoris
ae omnipolenti regno , et de inenarrabili generatione
ma ^ quantum potest parvitas humana relinqnere,
Quarto pr^^phefa relinquitur monens populos ut ad
ftdem ChristianaiU agnila Domini majestaie conve-
uiant.

coiiiieifrARios.

Quare fremuerunt qentes. Iiitroducitur hic per
propheMam cafHit Judneos et gentes obiurgans , quod
iioii a<|Tertenles meilicum salntis , irrationabilr^in
fretiiitUfU et impeinm in ipsuin facturi in ejus pas-
fiiHie arant. El loqnilur bic de passione sua et
suorfitn , et de rrgiti sui obtentione hoc modo :
Quod Jddasi eniin validissimam cuusam imaveruut ,

Patrol. XCIII.

forma pras fitHs hommum. Qiiod etiam de huinanitai \
eJHS potest dicl. Nihil enini in ipso eiiam secuiiduiu
cariiem fuit quod ?cre non reficeret, et quod vera
amplexandun) non sii, quia et lotus a peccatis im •
nmnis fuit, etoinni vinuteabundavit, quod de nulio
ali.> poiest dici. Coniinuatur autein hic psalm>i8 su •
periori , si in voce capitis iUe legatur trausmuta-
lione de tertla persoiia in primain lacta , ut s.epe fi ,
stc : Ego per quem prosperabuntur , et in dietis <*t
in fuciis omnes imiiatores mei, adsum , vocandit ,
jusiificando , magnilicando , et ouinia bona faciendi».
Uuare ergo gr^ntes coiitra me frement ? i^i vero iii
voce propheix superiorpsalmus legatur, sic conii-
nuabiliir : Ego de quo propheta nieuH tot et taiita
praedixit, pcilicel quod iiec cogitatione abirem , bcd
in lege ejiis loius esseni, eic, adsumoniiia lK>iti
oinnibus conferre paraius. Qnare ergo gcutes , id e^i

16

iOI

DEDiE VENERxVBlLIS OPP. PARS II. SECT. II. — OLBIA ET SPURIA.

m

gciilUes* iii passione f ontra me rrement, el populi, i<l
fSt, Jmla'i quare conlra nie inania medilabuntnr,
Quasi ilic tt, 01) vilcin , imo ob nullani causam b<>c
re( crunt. Gentes, milites Pilaii ilicit, (lui et Rom.iut
ct genliics erant, et qui Doiuinuin lingua , Jiid;ei
nianibuscrucilixerunl.Quinihil aliudcaus% iii ipsum
liahuerunt , uisi quod Iud;i:i Cbristum accusantes ,
qiiia se rcgem diccrei , dixerunt : Omnh qui $e re-
g»m [acit , contradicil Ccesnri. Quae causa nulla luit.
Nain audierant et Judaei et genies tale quid ab eo,
per quod intelligere posscnt, quein regem Cbristus
se diceret, cum dinissei : Iteddite quct sunt Cccsaris,
Casari : el qua^ funt Dci, De<y. Populos , id est Ju-
d3*os dupliclter meditnri iuania diril, vel quia non
advcrlunt quain saluiifer sit cjus advenius, sed e\-
speclaiil Mcsi^iam adhuc venlurum, qund inane fuii,
quia jam venit. Quod quidam in Evangelio inaiiiresle
comprobal, qui ipsum videns, dixit : Verc aut duo
sunt, aui bic esi. Ct quia putaverunl qiiod ikmi
amitiereul locum et genlem, si ipsiiin iiUerricereiii,
neqiie mundus posi ipsum iret. Quod innne luit, ut
siipra dicium est. Ycl quod puiaverunt se non cni-
eiligere Jesum cum dixerunl : Nobis non licet queni'
qua>n interficere, quod itiaiie fuil : linguo! euim eoruin
gladius acuius,

Astiterunt reges terra:, Non soliim minores in inc
el mcos rremeiiunt (sic) sed eliam superiores : quia
regcs 16^*«, id e>t, iiibianles terrenis ei Cii^testia non
atieudentcs, aslaliuul, id est, ad se slabuiil,ei con-
veniieuies crunt in pcrseculione mca, id esl mctH
rnm, et principes, Id esi tyianni regihus inferiores,
runveniunl in hoc unuui ui siiil adversus Dominum,
id est Dcum Patreni : et hoc idco quia erunl adver-
snin mc Chrisium ejiis, me et meos persequentes.
Cnde diclum est : Qui non honorificat Filiumf non
honorificat Patrem, ipsc dico onines ei inferiores et
superiores diccnles contra me el meos :

Dirumpamus vincula. Id est instiiuta eorum, ne
nos alliget Chrisiiana religio, et proiiciamus a nobis
jii^ttm, id esi dominiutii ipsius prielationis Christi
et suorum. Quasi enbn quoddam ju;^um et doini-
nium prselati Ecclcsise in subdiios, quos inslruunl,
habere videntur. De quo jugo dictum est^Jti^um
enim meum suave es(, et reliqua. Qiianlum ad pas-
sionem Cbrisii , accipc supcrius reges gentium ,
llcr* dem primuin, qui inter t ueros voluit interficere
Jesum; et llerodem secundum nepotciu ejus , qui
etiam intcrfectionl consensit. De quo in passionc
Christi legitur : Et facti sunt amici Uerodes et Pilatus
171 die illa. Principes vero iteiu , quanium ad Chris-
Kum, pr^Iatos Judaeorum Bccipe, Pilatum scilicely
Annam, Caipbam. Carebant enim luuc Judaei rege ,
juxta illud : Non auferetur sceptrum de Juda , et rc-
liqua. Quantum vero ad niemhra Chrisli , reges
Nerouem et sibi consimiles : priucipes vero qnusli-
bet tyrannos,inferiores regibus» pcrsecntorcssaiK ta-
ruin accipe. Pt»test et aliter , Diruwpanms vineuia
eorum 'egi , ut sit cxhoriatio Christi ad nicmhra sua
contra peisccutHrcs. Quasi dic:U : lp<i ei superiores
ei inferiorcs convenieni conlra nos dccepiionibus ct
persf^cutionibus siiis, ad se trali«Te : nos antem di-
rumpamus vincula^ id est blanditias, eorum, qiiibns
volucrunt nos ilectere conlemnamus et jugum ips^-
rum, id est minas ei tribulaiioneSy quas uubis iiitc-
reni , projiciamus^ id est negligamus.

Qui habitat in cattis. Juxia proxiine dictam senien-
tiam sic coutinuabis : ideo ^o/tctamusjui^um ipsorum^
iion acquiescentcs ul a fide nos detrabanl, quia Do-
niinus irridebii eos, id esi, quandoque ad eauideni
Hdein perducei eoi. Juxla primain vcro sententiatn
sic conttnuaiur : Stabunt quidem reges et principes
eontra nos,sed nibil proficieni, quia iile qui est lia-
bitaior coelorum, id est justarum aniniarum, Duini-
niis scilicet Pater, irridehit, id cst irrisihiles, quan-
tum ad priorein staium faciet eos, cum ('tiani in
passione quo.^-daiu ex illis assuinet : ut laironcnt,
ei illtuu qui dijtil^ Vere Filius Dei erat iste : et ccntu-

X rionem, de quo lcgiiur in passione, el alies plures,
faeicndo ut qui prius videbaniur pn^esse, posiea
gaudeani subesse; cl qui fueranl iniinici, riaui
amici : quod, quantum ad illorum primam sttiiiitiani,
erit quasi irrisio. Et quos hic irridebit, assuraeodo
subsannabit , id esl, dignos subsannatione , id esi
contemplui, faciet in fuioro.Vel |>ote8t es^e repelitio
in proeseoli ad exaggerandani ignorantiam , juxia
quod proprie poterunt accipi subsaniiatio et irrisio.
Esi enim irrisio proprie in dictis igiiominia : suh-
(•annatio vero eonieinptus itle, qui narium comiga-
iione tit, notatur, Lrit ergo quasi dicaiur : Tale
qttid eos facere faciet, quod ci irrisihite erit in
diciis el g^stu coiporis (^oeli congrue dicnninr jn-
stornm aniniie. Dicit eniin Saloinon, quod anima JU'
sii est sedes saf^ientiee. Constat quoqne quod sapitn-
tia Deiis csl. (^nm igitur Dei sedes ca^liim est, juxia
quod ipsc dic t, toelum mihi at sedes, tcrra attlem
scabellum pedum meorum^ valde con^ruuui est uuod

n si aniuta Dei sedes ist , iii Salomun coinprobai,
aniina qiioqnc dicaiur templum.

runc loquetvr. Vcro hubiannahii eos in futuro»
quia loquetur ad eos in ira sua, id esl, irreflcxihiit
et irrcvocabil', lunc quamto mnniresta erit pjns ira,
au9e itunc e^t occulia, scilicet cnm exprobrahit eis
dicens : Esurjvit et non dedistis manducarey et reti-
qua. Et conturbabit cos, id csi, ei coninrhalos ei coii-
fusos rcddcl eos in (urore suo, runi dicet in severis-
simn i^enlcutia : Ite, maledicli^ in ignem wiernum.
Sciendnin qnod ira nou est accipieiida uiolus al.qiiii
in Dto, ^icul iu hoinine. In bouiine eniin proprie ir.i
est motns animx diligenlis legcm, rouiia aniniani
non diligenleiii legcin. Reliqni enim inotus irratio-
iiabiles furor, non ira, dicendi siini. Ilac auieiii ira
sx>pc apud bomiiies pinra hene jndtcaniur. l^nde ad
lianc similitudincm dicitur ira in Deo vis ilia, qua
juslissime vindicat sui jcclam creaturam, non ciiiii
inotu, scd cum iranqnilliiaie. Dicii enim Safomon
de Deo : Domine Deus Sabaoth, tu judicas omnia cum

G traaquiUiiatef et jusl.ssime disponis. Dic tur tniueti
hac \is cuui tranquiliiiiue ira in Deo, qnautuiu a<l
itlos qut patinnlur, quia ipsis Deus luoius essc vi-
detur. list auteui Dei ira duplex : iina prsescns ei
occulia, aliera mainiesta el fulura. Occniia ot pr:u-
sens esl, quando prava mens boininis in hac vii.t
datur inter inler.ores tenebras, id est, dcpriiniiur
ca?ciiate. De qua dictum est. Ca-teruui nescil se pii-
niri impins, nisi cum luit nolens, quod perpetravit
volens. Mamfesia autem in fuiuro cril, quando niaii
in tenehr;«s exteriorcs, id esi, in gchcnnain i}«iii&
manifeste et irrecuperahi:iter dabuntur, quod ulruiu-
que in libro noialur. Per tunc enim nianifesia ira
dicitur, per sua irreflexibilis. Quidouid eiiiin apud
Deum seniel dan)n;»iur, aelernaliier damnaiur. Unde
inerito in pra;«ciiti lucus taniuin misericordix esso
dicitur. Nullus eniiu in fuiuro misericordiani as^e-
quetur, nisi qui proineruerit hic eam.

Ego autem constitutus tlic aperte de regni oblcniio-

D ne loqui incipii. Quasi dicat : (>ente8 et populi ci prin-
eipcs ccntra Patiein slabunt, ti conir.i ine votenifis
me depriii ere ei destrncre, ct per ine Palreni. £|.a
auteni cxaltabor, quia iia certus sum quod consti-
tuar rex ab co, id esl, a Douiino, quasi jani coiis i-
tnliis stni rex. Ki hoc super sanctum monlem ejus^
qni est Sion , id est , ^uper lLcx:lesiam , ad boc ui
piafdicem ipsi Sioii praecepiiun et vitiuniatem ejus,
id esl , Pairis. Sioii mons qnidain aitus e:»t , oiim
posilus intra Jerusalem, unde a longe solebant a>|>i-
cere et pra^videre hostes, vel quosUbel advenientes,
et inierpreiatiir spccula. Unde luin propter signiiU
cationeiii, lum propier inlerpictationeu» recte hoc
nomen Sion couvenit Cccltsiaf, id esi, fidelllm»,
quia et alti suni eniinentia viriuium, et fiiuii luiida-
inento, id est, stabililate Udei, sicut uioiis ei ^lius
et firinus esi ; et inspicere deheui i|U;c a longe suiii,
id csi, futura, uon praesenlia; anteriora^ non pu6te*
riura, sicui a Siou longe posita insptciebautur. i>c

4r5

tN PSALMORU!^ LIBaUM EXECeSiS. — PSALM. Hl.

AH

liis eiiiin dicit Apo4olus : No$ enim revclaia 9pec\e A
tpfCHlanmr gratiam Dei,

DominHS HixU ad me : FiUui, Qiiasi dicat : Qiior-
siirn hoc dico, qiiod rex consliiutus sim. Ideo scili-
rel hoc dico, qiiia Dominus Paier prapcepit mihi ut
Incarnarer, et ipse mihi f^enlei iraderet « ut exco-
lerem eas taiiquam haereiliiaicm. Quod sic in lit>ro
tabetiir : Dominm Pater dixit mihi Verbo suo, quod
in quantum ei <Bquali$ eram , nihil ab eo poslulare
poteram.

Posiuia a me. 1d est , fac le lalem , qiii possis
postulare , id est linmanam naturam assuine. t^go
dabo tibi gentes hmedttatem , id est , iit eas excolas
ina docirina , et ipsae te bonis moribus pascant.
Sicut euiiii aliquis hxroditatem excolit, ei ipsa enm
pascit, ita gentes diciiiilur haereditas Clhrisu, quas
ip e excolii prasdicatione, ei ciijus bonis ipse pasci-
tar, id cst, deleclatur. Unde ahbi dicil : lAeus cibus
^ ut faciam volunlatem Patris mei, Et non paucas
geaiies iJbi diibo, sed etiam lerminos terrne , id est J)
genles , qii:o sit;e sunt iii extreinis terininis icrrae,
dabo tibi in pomssionem, Posscssionem et hacredi-
tat^m dico tiiam, id est, ad te pcrinenlem, quia tu
^s Fi/tus 7?t«u«, noii adoplivus , srd propriiis, quia
ego genui te, iion teinpotaliter, sed hodie, id est, in
«ternitate. Licet per nullas vocum qiias haheanis
proprie loqui de Deo possimus, tainen qu.e pncseiis
4einpus significant, ul hodie, propriiis ad loqnen tiim
de divina essentia, cui oiniiia prae^entia siint, acce-
diint. Proi ter qiiod hodie ad notnnduui ejus xter*
nitaiem, qiia; totn simul proe^cns est, positum est.
Terminos (errce aliier accipere possumus, scilicet
solos pe: feelos, qui vera possessio Dei dicuutur, qiiia
adeo se a lerrcnis elongaverunt, quod niliil io eis re-
tinueronl, nisi qiiantum ad suppleudaiu nccessii^Ueiii
irix suflicit.

Reges eos in virgn ferrra, Idco dabo tibi gentes m
hmreditatem tuam ^ quia tu eris dignus li^res, quii
scilicet tu reges eos in virga, id est iu jusiitia, qii;c ^
propler rectitudinem sigtiilicatur a virga fei rca , id ^
-est, irreflexibili. Quitlquid eniin apud Deiini sootcl
justum Tel injustuin est, seinp<r est justiim vel iiijii-
6tum. Et ideo jiistitia ejus irrellexibilis est, non cimii-
mutabilis ut juslilia hominuin. Et confringes eos exi-
stenies tanquam vas figuli, id est, coniercs iii eis car-
iiales coiicupiscentias, et lutuleiita ncgotia veteris lio*
fninis, et quidquid a vetere limo inolttum cst at(|ije
coniractnm. Deus quasi nosler ligolus est, quia nos
1ecit,«t nos sumus sicut figuli , quia sicul nguliis
postquam aiiquid in vase pr;eter libituin suuin iit, ut
in inelins mutet confringit, ita Deus correctione et
admonitione sua, quod prseter ejus creationeui ex
vitiis nobis adhxsit, confringit, et in roelius resiituit.

Et nunereges intelligite. Hic exborialio capiiis in-
cipit ad (ideles, ul conipatieiites sint, et ex nimia
famili^ritaie et benigna aflTectione ad eos convcrlilur.
(Juasi dicat : Deus pater sub;iciet vos niihi , et in
hasreditatem dabii, ei vos prr Iianc &ulgectioucm,
ei per hoc serviliuin nonc facti rcgcs, vos ipses D
sciliceL et alios rcgentes. Unde alibi diciiur quia
Deo tervire, regnare est. Intelli^ile, id esi intclligenter
agitc, sciUcet, quid vos qui scrvi estis, Doinino
debcaiis consideiate. Qiiis enim dignior intellectus,
quaiii hcire quid creatura Greatori, quid servus Do-
mino f qiiid hoino debeal Deo 1 Miillus scit. Ct vos
qui judicalis terram, id est, qui potestatem habetis
jii<ltc»re lerreniiatein, id est, damnare in vobis, et iu
alius <|iiii: daiiinanda sunt. Erudimini^ id est, eruilitio-
neui, id e-t, fl.igella Dei assumite. Ue quibus dictum
e^ : Ftagellat paier fHium quem dUujit,

Servite Domino, hxponit quid per inlelligere acci-
piat. Et idco posuiiSi.rrtle, ne superbirent, quia reges
eo5 dixit. Qiiasi dicat : Licet vos reges vocavenin,
taioeii serviie Doniino ut servi, quod intelligitur ageru
t^sit, et lioc noii iii elatione, sed in timore; et hoc non
111 iiin<»re servili, scd exsultate, id est, hoc exsul-
uiitcr Mgite. Et ue hauc cx^uUatiunein venerent ad

efTusionem temeritatls, et non ad ciistodiam sancii*
tatis , subdit Cum iremore, et pertiiiet timor ad ani«
mum, tremor ad corpus.

Apprehendite discipHnam ejus. Rursiis exponit qniil
sit erudirl. Qinisi dicat : Si vultis scire quid slt eru-
d\r\, apprehendite, id est, de<(iderate capere etiam
fiigientem disciplinam, id est, flagella P.uris vestri,
qtiibus disciplinati et probati efticlemini. Quam de-
beatis apprehendere, non solum ut fuluras pcena^t
eSugiatis , qu» valde timendae sunt , sed eiiaiit
amore justiline. Quod sic dicit Ne quando^ id cst, uc
aliquando D.)mious Pater iion irascatiir vobis, id esi,
per viin illam qua justissime vindicat in subjectam
creaturam , dei vos in interiores tenebras, id est , iu
coicilatein mentis. Et s'c pereatis de viajnsta^ \i\ es',
per mentis ca^citatein reccdatis a juslilia. Qiiod qiiaiu
^rave sil, iiovii ille, qui pcrsciisit quanta dulcedo bii
in jiistiiia.

Cum exarseritt IHud apponit, no parum videreliir
perire a justitia. Quasi dicai : Yalde grave esi pcrirts
vel delicere a justitia Doiniiii, quia cuni ira ejiis, id
est, cum vis illa qiia justiss iiie vindical, qiijc nunc
ecculle ardet in illis, quos iu prie>enii dat iu inte-
riores tenebras, id est, iii c;ecitatciii nientis ; cuui
illa, inquain, exarserit, id est, nianifeste arscrit,
dando illos in tenebras exteriores, id est, iii geheii-
nam : deberet dicere ceiernaliter damnali snnt^ vel si
quid pejus posset; sed ut aggravet illud, contrarium
ponit, scilicet, qnia beati erunt omit^< qui confidunt
in eo, id est, in Doinino. Unde co^isequitur quoU
infelices sunt qui non couflduot in eo. Coiifldere iu
Doinino dicuntur, qul talia jain fecerunt, aui adliui:
farient propter quae aequuui sit eos rcmuiierari a
D^>raino.

IN PSALMUM III.

Psalniiis DaviJ, cum fugeret a facie Absalom flli
sui.

ARGUMENTIJU.

Potest Ezechiae convenire. quiclrcumtlatus Assyrio
exercitu Doininum invocaverit. Aliicr : vox Christi
ad Patrem de Judxis.

EXPLANATIO.

David Chrlstum accipe, Absaloni Judam IsearioteK,
a cujus facie Chribtus fugit^ vel corporaliter in monte n
Oliveti recedendo^ vel spifilaliier suce coynitionis ei
dilectionis lumen abscondendo, Ei bene p^opter sacm^
menti concordiam uterque persecutor uno suspendii
tormento periit. Notandum autem, hunc psabnum post
quinquagesimum, et multos alios qui ad Sauli insidias
pertinent^ fuiste cantatum; sed certe mgsierii gratim
prcepositum^ quin et is qui de triduana resurrectione
memorat^ tertius poni, ei ilteqii quinquagesimus de-
buit^ qui remissionis et poenitentioe fructus ostendit.
Totus hic psalmus ad personam Christi aptatur, Prime
modo ad Patrem loquitur, pertecutoribus exprobrans
Otti irretigiosa contra ipsum verba toquebantur ; secundo
loco fidelis poputus ne mortem formidet, instruitur^
quando eum exentplo auetoris sui spe resurrectionis
certissime consolatur»

COIDIEMTARIUS.

Domine^ quid multiplicati sunt. Iste psalmus sic 10^
titulatiir : Psalmus tfavid cum fugerH a facie Absalom
filii sni. Legiiur iu liist iria , in libro Ueguiu , quod
post perpeiratum adulierium et homicidium Uriie a
David, cuin ipse David noiidum regiiaret super totum
Isra lem, sed in Jnduea tantuin, Absaloin Itiius ejus,
quia Ainoiieai fiatreni suuin, causa Thainar sororis
sua;, quain ille coiniuaculavuiat, iuterfecit, graiiam
pairis, David sdlicel, amisit. Postea vero per Joati
restiiuius in gratiain patris , currus et equites sibi
comparavit uiidique, atquo paulatiui coepit aflectaro
regium patris , qiiousque tandem aperie regeui se
fecit clainari , atqiie pairem de regno fogavit. Quo
facto viri Juda, qui cuin patre eraiit, tandetn collecti
suni, ut contra lsraele:u, queui iiic coaduuaverat.

49S

BEDiE VENERABILIS OPP. PARS II. SECT. 11. — DUB!A ET SPURIA.

m

piignarenl. Et eiim egrederenlur ad pugnam, piter
8l»ii8 io porla civitatis , diligenter singulfis rogavit ,
iii Absalom puerum quem di|igebat servarent sibi.
Postquam vero exercitus congressi sunl, post paulo
fiigit exerciiiis Absalom. Cumqiie ipse eliam riigerer,
Alisalom transilicns super quamdam froiidosam quer-
nmi, qtiia crinitus erat» inter densos ramos capillis
bApsit, nlqiie mula quam equilavit fugiente pependit.
{)W'd videns quidaiu miles patris, Joab principi mi-
liiise nuiiiiaviiy atque Joab jubenie rediens necis
vtilnere illum perforavii. Quod audieiis David in-
credibili flt>iu , ut bisloria referl, mortein ejiis de-
pioravit. Ex bistoria liac sumptus est isle psalnius
iu perseciitione endem a David coinpositus, non
quod bisldiice agat de bistoriatis David perseculione,
Fcd quod niysiice :)gat de spiriiuali David a Juda
lilio suo illala persecuiione. Esi eniin per illuin
bistorialem David spiriiualis David, id est, Ctiristus,
intelligendiis. Per Absaloin Utium ejus Jndas spiri-
liialis filius istius. Qui recie poiest dici filius, juila
iliud : Non possunt fHii iponsi lugere^ quandiu cum
ipsis est sponsus, Quoil do apostolis dictum est. Per
boc vero quod ilte bi^toriais David fiigatiis a filio
suo fugit a facie iltius , fuga biijus spirilalis David
accipienda est , qui a facie filii sui persequentis
Judac fugii, ct bistorialiter et niyslice. Uistorialiter,
cum in noctc, qna traditus est Juda ad Judaios
nlieunte, ipse cnin discipulis in niontem recessit, ubi
solus oravii. Mysiice vero ab ipso fugit, cum virlus
et sapientia Dei meiitem ejus deseruit. Fugit cuin
inenteni illiiis illustrare desiitit, et cum post buc-
rcllam pnnis in coena receptam indigne Satanas
nieiitem ejus pervasit. Per suspensionem quoque
Absalom , suspensio Judae inteltigenda esl. Qiiem
coelo ei lerrx perosum , nec coelum nec terra reti-
nuit, scd inter utruinque proprio suspendio dignum
ractis exitium pertulit. Per hoc vero qiiod liisloi ialis
David persecutionem filio, itlo dt-functo evasit, iu-
letligitur qnod Cbristus, perdito Juda tradilore suo,
oinnem iribulationem et angusUam evasit, cum post
passionem suam clarilicaius est , resurrcctione ,
ascensione, ad Palris dexicraiu coiisessione. Inter-
pretaiur auiem Absaloin, pax pumSf quod valde
niirum, ct sccunduin bisioriani ei »ccuiiUuin niysie-
rium potesl viiieri, cuiii ci bistorialis Absaloni suum
patreni tanio stud.o pcrsecutiis sit, el cum mysticus
Absatoni, id est, Jud>s i^pirituatein paireiu tanta
sseviiia exacerbavei it. Sed alicui diligeutius perscru-
tanti, non videbilur mirutii. Pax pams enim non re-
fertur ad filios, sed ad palres. £t bene cum bisto-
rialein patreui David taniam babuisse pacem in filium
Absalom, licet porseituentem legatur, quod exerci-
lum egredienteni ad praetium quasi Yiriiim de cur.i
cjiis rogavii, et inortem ejus tanta afTectione deflevii,
iit diceret : Absalom fiti wi, et reliqua j) inveiiieiur
quoque spiritalis David immensam in Judam babuisse
pacem traditorcm , cum et ejus neranda consilia
cognoscens, ejus prxseiitiam pertulit, nec a sacra-
tissima cama , in qua figurain bacrosancti corporis
^aiiguinisque sui disciputis tradidii, ipsumque cxclu-
sit, atque pacis osciiluiu illi tradenii se non negavit,
cum tainen celeritaie f.ogitatioiiis interno bcllo ne-
i|uam ille vastaretur.l.Supradictus sic expumtur ti-
tulus : Psalnius, id esl, scqumtia verba riuae psalmus
dicuntur, quia supernaiii nubis ad similitudiiicin
niusici iiiStrumenti indicant viriuiem, itta, iiiquam,
^erba cuin inielleciu suo et propria signifiiaiione,
attribuunlur David, non bi>toriali, sed veio; verba
dico, fiicta ei signilicata tulein intetlectuin apud iios
babitura, qualeni et tuiic, quanium ad Spiritum iian-
ctum, cui onniia prassentia sunt, babueruni, scitit el,
de persecutione quam Cbrislus a Juda filio suo er.ii
passurus; significata, inquain, lunc, ciim bi;iloria!.s
(>avid fugeret a racie filii siii persequentis eum bi.^to-
rialiier. Sciendum quod bic psalinus superiori dcbet
continuari, tum quia capiiis vox est, slc ut superior,
cum quia loquitur de eadem re. Agit cuim de Cbristi

A persecuiione et ejus clarificatlone , quod idem valet
quod ei passio Christi, et regni obtemtio, unde illo
looutus est; tnm etiam quia eamdem inieniionem
quam iile in roajori parte babet. Sicut enim soperhis
psaiini intentio fuit hortari nos ad compassiofiem ,
ut perveniremus etiain ad conglorificationem, iia et
bujiis est eadeni. Sed in hoc tamen differi, quia ibi
simpliciter hortaius est ad quameunque compassio-
nein, hic autem iu lantuin aggravat, quia hortaiur
nos ut non deficiainus In passione , quantacunque
p rsecutio immineat, etiauisi muKa millia persecu-
lorum nos circumveiiiant. Et boc ad exempluni ca«
piiis nosiri, in quem taro vehemens et lania facta est
pcrsecutio, ut nou decsset de nuniero discipiiianim
quidam vel etiam multi addili numero persecutoruitf.
Pottist eiiiin cotijectari quod non solum Judas ti-a-
diior de discipuits Christi in cjus persecutione de se
defecerit, sed quod etlam adhuc quidam alii ex illis
prius Domiiium sequentibus et in eum credentibus

l^ in eadem forte persecutione conseiiserini. De quilnis
legiiur : Et scandalizati (erme abierunt retrersum ilti
sepiuaginta duo. Continuatur autein sic : Ego de quo
tot et lanta prxdicta sunt, adsum,omnia buna oinni-
bus conrerre paratus , omnibusque mederi volens.
Unde benigne ab omnibus suscipi, et a nnllo deberei»
persequi. Persecutores autem tani e\ Judxis qiiaiu
ex getitibus, tam niajores quam minores, tani mei
quam alieni tanto studio coacervati freniebunt coii-
Ira nio , ut non desit Jn numero discipulorum qui
adderetur nuniero persecutorum. Sed, o Domine
Pater,( propter quod in tantum multiplicabuntur tri-
bulantcs me? Quasi dical : Ad magnain gloriani
meain , et ad immensam confusionem ipsoruui pa-
tiens hoc fieri. Ilaec omnia, quanium ad prophetam,
iutelligenda sunt de futuro , sicui et superiora*
Vere inutti erunt iribulantes me. Nam multi insur-
gunt , iiou pio me deretidendo , quod debent , sed
adver&um me, id est, coiitra ine, et pro se, id esl, pro

p loco et geiiie.

^ ilulii dicunt animce mece, Vere multi enint conira
me, quia inulti ad damiiationem aniinu: nieat, id esl,
vitie uieai, scilicet, ut inierGciant me, diceiil, iu-
quam, de ine loqueites : Non est salus in Deo ejus,
Quasi dicat : llunc Cbrlstum noii salvabit Deus tile,
iu qiieiii ipse confidit , ul resuscitet illuin. Dixerat
Cbristiis anle passioiiem in pluiibus serinonibus
Deiim Patrem a mortuis eum su>citalurum. Et cum
de se iuquens dixit : Tradetur gentibus ad illudendum.
Et iiem : Solmte temptum hoc^ et reliqua, et niiilt:i
talia. Quod Judxi non crevlentes, et ideo tn morie
peiutus damnare euni pu:anlcs, quod vere racereut,
si noii resurgeret, ipsum crucifixerunt. Si eiiiin le-
suiTecttiruiii sperarent, iiunquain ad resurrectiouis
glo iam crucifigendo perdiicercut.

Tu autem, Domine, Ipsi diceiii quia tu non salva-
bis ine suscitando, sed tu manirtistum babe.s Doiuaic
Pater, inent ri eos, quia sicut suscepisti me homiiiciii
sine dolore natum , sine carnali deiectatiune coii-

D ceptum , a virginis uiero per Yerbiim luuni luibi
adjunctum, iia suscipies me de sepulcro resusciiaiido
me. Et ita certus sum quod vcre suscipies iiiey quasi
jain suscepior meus sis ; quod idco confido, quia cum
ego inibi ignomiiiia, nibil ex nie*nisi upprubriuiii
vitii babens , tu es gloria me raciendo iininunom a
peccatis. Et eris exattans caput meunif id est, meii-
tetn, sive spiriium meum in passione, ut iiequaquaui
ipsam abburreat , sed hilariter aique cupide eaiii
suscipial. Uiide dictum est : Spiritus qmdim promplus
est^ caro autem infirma, Caput accipitur pro inetiie
pluribus iu locis sacrae Scriptur;e, ul ubi dicitur :
Olcum peualoris non impinguei caput meum ; et iteiu :
Uoc faciens congeres carbones super caput ejus, Poie&l

Jquou iu Apostoto legitur huc appticaii, scilicei,
quod caput muiieris est vir^ viri vero caput Christu$,
Per mutierem eniin inielligitur vitaiiia», vel sciisua*
lilas designutur; pcr viruin dignior pars meiitin
ratio, scilicci , qux caput esl vu:ditatis , quia ipsa»

4

49?

JN PSALMORfM LlimUM EXFXKSIS. — PSALM. 11!,

m

siciitcnput rstiTa menilira r»*git, qnando ipsa ratio A crainenta mnlta quaeeis singnlariler coii<e sa siint,

ita regiiiir a capite suo« id est, Christo, iit non de-
f iei in altqu». Potesi gloria maa , el exaltans caput
meum^ aliier legi, ut dicatur : Ita susripies nie de
frpnlcro, ut sis gloria mea, id esl, glorifices me per
iinmort tliiatem , et per impassibilitaiem , ei p«>si
glurificaiioneni sis exallant caput meum, id esi, exal-
les me, qui caput meorutn suin per consessiouein ad
dexteram tuam.

Pfitest etiam suic^or meus sic exponi : Tu es su'^
sceptor meus, \d esl» defensor mens, id est, susce-
pisti cansam meam ad agendum contia inim cos
meos : tu, dico, gloria mea, id est, in qno solo milii
gloriandum est, et non in me. IJnde dictum est :
Qui gtoriatur in Domino^ giorietnr. Ct iiein : Non
titorietur sap\ens in s<ipientia sua , neque fortis in [or-
titudine^ neque dives in divitiis; sed glorielur tautum
sdre ttif, et nosse me, dicit Dominus, In hac scnten-

mons Dei olini dicti sunt, ad difforcntiam.

Ego dormiii , et soporatus sum , et exsurrexi , qnta
Dominus suscepit me. Ostendit qua ex^ndirioni) Deiis
Paier i;)sum cxaudiverit, hac, Bcilictt, quia poiostao
tem di>dit mihi ponendi animam meanif et ilerum su-
mendi eam, Quasi dicat : Ego dormivi. Insiste viin
pronominis. Noo Judaoi scilicet pcrscquetues ad pas-
sioneni coegerunt me, sed ego pro|iria spoiile mea
dorniivi,id est, passionem subivi. Dorniire eniui
jtroprie qnies illa est quae aiitecedit somnuin, sicnt
ovspergefieri proprie esl post sonniutu , quando nec
\i.ii peniibS, nec sopiius aliquisest; et ideo ponit
dorinitionem pro passione , qu.-e mortcm aniecessit ;
somnum vero pro ipsa morte, cum dicit : Dormivi^
id esl, propria voluntate passionein pertuli, et sopo*
ratus sum^ id est, sopurem morlis post passionem
adii. Et lamen post triduum a morle exsurrexiy ideo,
quia Dominus Paier vet divina naiura ab inferis de-

tia exaltans caput iioo mutaiur. ^. ,- ^^- a j

. ^ . ..... . . R struclis rediens ad resumendum propriam carnem

Vocemea ad pomnum ctamavi. Jfcrijo snscipies » suscepit me, de sepiilcro, scilicel, resuscitando me.

Vel quia Doininus Pater 8nsce(>;t ud agen«lum caiisani
ineani, ut supra dictum esf.

Non limebo miUia populi circumdantis me. Quia
Dominus Pater vel me snscipiet de septilcro, vel
causam ad ngendnm meam, ideo iion limebo ego
mi7/ia tumulluauiis poputi circumdanlis me in pas-
sione luea, iion ad iinitandtim, seJ ad insultandum.
Legitur enim quod crucidxo Doinino niuUa millia
hominum , qui pro festivitale paschali coiivenerant
Jerosolymam, exierunt ad eum tantum causa specta-
culi, aut cttam insultationis causa, vel derisionis^
pauci vero causa commiseraiionis, lioni, scilicet» qut
numero pauci et occulti ecant. Unde dicinin est :
Circumspexi , et non erai qui me adjuvaret. Ct item :
Torcular calcavi solus, el de genlibus non est vir mecum,

Exsurge^ DoMne^ stilvum me fac^ Deus mcus» Quo'
niam tu percussisii omnes adversantes mihi sine causa :
dentes peccatorum contrivitii, Hoc orat caput pro

me glorificando et exniiando, quia ego, iu quauiuin
fK>tero, me idoneum ut suscipiar reddam. Quia eg »
flaniabo non ad auruin, non ad argenium, scd ad le,
Domine, ot a le 8tjscipi:ir, et te priemiuin habeain.
Olatnabo, inquam , ct hac voce, id est non voca ex-
teriori, quae 8lrepitu verberati aeris fit, sed voce
rordis. Quae licet bominibus silet, Deo lamen cla-
inor esi , et qna non minns aliqnid orando impetra-
tur, liret nulla vox e corpore reddatur, si iiullae ter'
rcnae cogilationes ab affectu orationis interced^int,
ited lota incntis affectio ad eum intendat. Dicittir
aniem hnrc talisvox, id est» liujusmodi mcniis ap-
pHeatio, propter vim ipsius affectionis cl.imor aJ
Domininn , quod nequaquam frustratur, sed semper
exauditur. Ilac voce ciamnt, qui corde clauM> ab
oinni oflectione terrena, tola meniis affectione non ad
aliquid lerrenum, sed a<l Deum aspirat, ut ipsum
piaimiam recipiai. II le vero noii hac voce clainat,

qui magis terrena qiiam Deum desiderat, ei ideo C meinbris, id est, pro lidelibus, ul laiito magis ex

Deum non pro se ut ipsum praennnm habeat, sed
pro ipsis terrenis postulat. Qul infellcior esi cum
esauditur, quam si non exaudiretur. Quanto niagis
ciiim qtiae desiderat nociva commoda recipit hic,
lanto gravioribus in futuru urgebitur incom!iiodis.
Liide de voce prsdictu recte dicitur : Tu cum ora-
fferis^ intra in cubiculum tuum^ et clauso ostio, ora
Patrem tuum in abscondito^ et Pater fuuf , qui videt in
ahscondi o, reddet tibi, Quid enim orando Cdbiculum
intrare; et ostium clnudere aliud est qiiam se in
mrnlem rccipere, et Ohtium, id est, sensus, a terre-
fKiriim resptctu removere, et soli divina: contem'-
{ilationi ti'ta inteniione vacare.

Ht rxaudivU me, Quia ego taliter clamaho , idco
ipse Dominns Patcr exaudiet nie, resuscitando me.
Kxaodiet dico de monte sancto suo, id esi« de ineinet-
ipso, qui huin sanctus mons ejus. liitc dictuin est de
i>hriK|o, {>ecunduin quod dup!ei'natura in eo est. Iii

horletur eos nt hic compaiianlur, et lanilein con-
gloriAcentnr. Quasi dlcat : Tii» Domine Paler, qui
faeis me non tiinere innumerabiles persecutores
meos, exsurge etiam in meis, id est« exsurgcie fac
meos, quia tunc saivi erunt. Uiide dictum esi : Qm-
cunqtie perseveraverit usque in finem , talvus erit. Et
dcbes exsurgere in meis, quia lu qiii omnium Deus
es putestate, meus Deus es, id esi, ineorum es volun-
t.ite ; ipsi non Jovem, non ApoUinem , sed le solum
Deum sutun esse voiunl. Lxsurge dicilur Domiiio
uon dormientl , vel recumbenti , sed qtiia iios tor-
pcnies carnis fragilitate exsufgero facit aniini cor-
roboratione. Csl enim inos diviiiu: Scriptura: Deo
qux in nobis facit atiribucre. Unde dicit Apostolu;» :
An vultis experimenlum ejus qui in me loquitur C/irt-
stus? Loquiiur ponii, |>ro, lo<iui facil; et alibi dici-
lur : Spiritus poslulut pro nobis^ id csi , postulantcs
nos facii.

eo enim est cl cui conveniat postulare, humana sci- D Domini est salus^ et super populum tuum benedictio

liccl natura, et cui conven at exaudire, divina scili-
cet natura. Htimini» enim est posUilare, Dei auteiu
cxaudire. Dxitur auicin ipse Cliristus mons, propter
eminenliam virluluni. Juxta quod per prophetam
tlictum esi de illo : Et erit in njvissimis diebus prof-
paratuM mons Uomini in vertice montium, Vel ali.er :
Exaudivii me in resurrectione de suo sancto mvnte,
Tel aliter : Exaudivit me de monle sancto suOf id esi,
propter jiiMiiiam suam, sive meam, quae mons pro-
pier eiiiitienliain dicitur, juxta iilud : Justitia tua
BMCut montes Dei. Justum enim fuit, et quantum ad
Pai rem qui vere justus est, ct quantum ad Filium
^us Clirlstum, qui siiie cuusa niurti traditus Cst, ut
Filium ipsum intiocenter dantDalum resuscilaret.Yel
exaiidivii nie iu resuscitalione de suo sancto moiiie,
id est, propier huroiliuuem nssumptsB carnis, quia
ego ejus pra'cepto ac voluntati cjus obediens as^uiu-
p5i de Judxis, qui proptcr iegis cmincniiain et ba-

tua. ideo debcs eos qui le i)euin suuin faciunt sal-
vare , o Paler, qula ip»i la^^iit se« vi lui , cl tu cs Do^
iniiius eoruin, el ad doiuinum |)ei'tinet ut servuni
qui se salvare non potesi salvel. Unde diciuni est :
iVon m6{, sed domino gravis est^ qua: servil egestas, Ct
quia tuuni salvare est illos, iiide benediclio noii
quaelibet, sed tua, id est, ad le periinens, scilic«'t,
iiicrementuni virtuium, qiiod a le laiitum suscipitur,
sit super populum fttum, id est, super illos qui se la-
ciunl lion suuin popuium, sed tuum, qu^rentes,
8ci|icet, non quae sua snni. Bencdictio Dei accipiiur
proprie pro atigmenlo virtutum, juxta illud : Bene-
dicut not Dommus Deus nosler^ eic. Sicul e contra
liiaiediciio ejus atcipitur pro diminutione virluium.
Quoniam tu percussisti omnes adveisantes mihi,
Prubatiu pru;ini»sa a conlrario, quod vero Deus beo
nedicei pupulo 8Uo, quia maledicet e contra populo
uuu liuo. Quud sic dicit : Tu, Domiae Palcr» uou

409

DI D.E VENERABILIS OPP. PARS II. SECT. II. — DUCIA ET SPUUIA.

500

solutn pcrcniie^ omiies ndTemntes mihi tnm tn me
quaiii in nieis, dando eo8 cnro principe suo diabolo
in Rehennam in die jndicii; sed eiiam jam percns-
8isii cos percnssione interiori, sciHcel, dando eis
coHsitalein mcntis. £t inerito, «piia sinecausa ad-
vcrsantnr et mihi et meis ; et qnia sine cansa ad-
versanlur mihi, ideo contrivisti, id esi, debtlitasli et
inefficaces fecisii denies eonim , quia peccatores
frani; vel non tnntum ipsornm, sed oinnium eliain
peccatornm ; sicnt e contrario exacntsli dentes bo«
iiuruni. Quae seiilentia locum habebit, si speoialiter
•ulversanies Christo persequentes eum iu passione
«rcipiamus. Dentes alii bonomm , alii malorum.
I^cnies malomin sant dissnasoria verba , Christo et
tideKbus deirahentia. Quibus sa^pe quosdam mintig
raiitos de corpore Christi , id cst, de Eeclesia, velui
deniibns veris aliqnid minuitur, praecidunt , et cum
membra stia in corpore diaboli eos faciunt. Deiites
qnoqne maloriim dicuntur pr%laii iniquitatis, qni et
tiiinis suis et anctoriiate sui exetnpli saepe qttosdam
<Ihristodoirahunl,et dia!)Olo coiijungunl. Dc his ina-
Hs dentihus meminit Apostolus dicens : Videl^ ne vi'
vicem mordeatis^ ne ab invicem ccnsumamini, Dentes
vero boiiornm , sunl et persuasoria verba ci dulcia
doctrinte bonornm, quibus latiqtiam parles de cor-
pore diabolo aufernnt , cunv infideles quoslibet con-
rerlunt. El elinm sancli E(clesi.c pnclati, qui qiiod
verbo doceMt opere complenies, tuin doctrina, tiiin
exemplo bonac vitae, plures diaholo subtrahunt, et
r.hri^lo conjni>gunt. De quibiis in Canlicis dictum est
Hi voce Christi ad Ecclesiam : Dentes lui ticul greiffs
detomarum ascendenlium de tavacro^ quce omnet ge-
mellos pariunt, et non ett sterilis in eis, Qitod sic ex-
p(Hiiiur : Perfccti in Ecdeiia qni detites dicunlur,
q'ii et snna doclrina sua et bonnc vitae exeniplo (or-
l>us dialoli conlerunt. Ipsi auferenies plures, qiiog
iii viscera Ecclesiai iranJunduni, sunl similes grc-
l*ibiis defonsarum ovium , quia s cut oves detonsse
onus vcileris deponuiit, iia ipsi saicinani terrenamm
«Mirantm abjccerunt. El sunt ascendentes de lavacro,
«iiiia a pe catorum sordibus in bapiismo mundati
Kunr. Et omnes pariunt gemeltos fetns, quia diio prae-
«'cpta quibns omnis lex ei prophel.ii connnenlur
friictum suum exsequentes ea ope facinnt, ila qnod
inter eoi nullu& est sterilis, id esl, v.icans a fructu
I onornm operum. Polest quoque hic psalmus iii
pcrsona capiiis leclus legi lottis in voce Ecclesiae.
Qiix Ecclcsia inter sxvieiites procellas trihulaiio-
num loquatnr ad Dominum Deiim sutim, ostendenJo
qtiotl non debe^it dclicere in iribiiUtionibus, cuin ei
ihI glorilicationein suam aiigendam sihi dat;e sint, ct
ipsiim habcat consoluiorem et adjutorem suum , qiii
ipsam ab onini angustia sua libernbii, iniendei s
iRcnibra sua horiari per boc, ut coiisiantem in tri-
bnlauoiiibus paiienliam habeanl. Qunsi dicnt : Do-
mine^ prot*ter quid ubique terrarum multiplieaii sunt
qi:i tributant mef Noone ad magnum peifeciionis
iiicae cuinulum hoc tua permissione facinm esl?
Vere est. Quapropter non deberenl me deicncre.

JMulti insurgunt, Vere mulliplices sunt trihulantes,
qnia muiti insurgnnt adversum me, volentes Chri-
iiiiinum noinen delere, et dicunt illi multi ad dam-
naiionem animsc mese, id esl, ut me a fide devocent.
Qiiod si peiticereni, vere damnareiur anima roea,
«Itciint, inquam, de ine inter se unus alieri : Perse-
afuaniur hanc Ecclesiam, qiiia non est salus ipsi po-
sita in Deo ejus^ id est, Dcua ille quem se adjiiidrem
l);il)ere confiuit, noii salvahit eam defendendo ipsain.
Ktqiiaquam eiiiiii persecuioies populantem Eccle-
ii'ain dcstruere niiereniur, si Deum de provectu ejus
ntque salute curaie puiarcn*.

jTtt autem, Domine, Diciint quidem (-ersecutorcs
Miei , 0 Domiiic, quod tu min salvabis nie ; scd men-
iiiiniur, qnia tu es susceptor meus, id est , Verbo luo
Hicarnato suscepisti natuiain meam, ui iiie salvares,
vei sugcepisli cansain ineam agendam, lu, dico, ylo-
fia mea, id esi, in quo sojo, nou in inc, qiti sum

A mihi ignominia. ei^t mihi gloriandum; vel futurus
gloria mea, quin glorifirabis me confessione; quod
inde. seio, quia j.un exaltasti illuin qni est caput
menm, id est, Christnm, confessioiie, qui me trabet
ad camdem gloriam ubi ipse est.

Voce mea ad Dominum. Isttid non muintnr. AcrK
piiur enim cinmare hic sicut superiiis exposuintns.
Mons quoqne sanctus Christiis hic dicilur, de quo
dicinm esi : Eril in novissimis diebus, cte.

Ego dormivi, Vere exaudivit me Doniiniis, quia
exsurrexi ; de morie viiiorum siirrexi , non per me,
sed qiiia Dominus, Verbum 8cilict>t Palris, snscepit
me, id ef^t, naiuram meam, vel su^icepit causam^
meam a^endnm. Quod necesse fnii nt resurgerein,
qnia ego dormivi, oppressa leviorihus peccaiis, ve-
nialihus hcilicet.

Et soporatus sum, Id est, rriniinniinm peccntorum
soporem passa sum. A qnibus per me exsurgere
nullo modo potcram. De liac exsurreclione dictuin

[\ est : Surqe qui dormis, exsurge a mortuis , et iUumi"
nabit te Ctiristus.

Non timebo niillia populi, Qnia Dominns siiscipiendo
exsurgere me a morte vitioriim fecil, ideo iion timelio
c^o inillia perseciitorum meorum. Ei ut [Forte nej
limenra, exsurge Deus^ id e^t, qtii hacienus jacuisti
rtnucis lantum notus. Unde diclum est : Notus in
Jndwa Deus, Exsurge inodo in multonjtu not tin , ut
ct persecuioics mri te cognoscant; et sic saleutu me
fac^ ipscs a persecutlone cessare faciendo, «inod
luum est facere, quia iii es Deus meus, et non alius.
Quoniam tu percussisti omnes, Vere eisurges in
noliiia perseciitoriim iiieorum , quoniam tu jnni per-
ciissisii omnes adversanles mihi, id est, atiquos de
onini getiere persequeiitium me bona percussioti«',
percutiendo scilicet , et mortilicando in eis vitia. Et
contrivisti dentes peccatorum , id est , maledica verha
et prnvani vilam, pcr qufl) praDcidebant ininus cautos
de corpore Christi , dcsiruxisse in multis peccatori-

n biis, f;iciendo quosdam qui fuerant persecutores bo-
nos prxdientores.

Domini est salus^ ei supcr populum. Ilnjus nec con-
tinualio, nec expositio muiaiur. Tertio qiioi|ne niodo
psalmns prxdicius poiesi lei^i, in porsona scilicet
alicu;us menihri Ecclesia^, id est, alicujus Udelis cir-
cnnivalhiti turbis innuinoris vitiorum, et ierrenarn;n
aflcciioiiuin Qui qui.« inenietti ejus resistenlein co»«
cervatio viiiorum et noxiarum «lelectaiioninn insul-
lanie dinbolo ct nngelis cjus, per pravas sug;;estio-
lics deducere nititur in legcin pi^ccati et n>«>rus, id
e>i, iti desperaiione loanitur, orando ct niiseriatii
siiain conquerendo ad Dv-uni Crcatoreiu suuiii, ut
ipsiitn cominoveat ad commiscrandum sibi, aiqtic
suhveniendum, ita dicens : Doraiiie Paler, proptcr
quld koites animam mesku iribnlanies aiqne afni-
gentes adeo muliiplicati sunl, ttt ine prorsas in mor-
lem deducere niianlur? Quasi dical : Propter sum-
niuin peccaium meum ntque niiscri.itn meJiii, lioc

l^ csi, qunpropier ul suhvenias mihi nccesse cst. Ei

^ ^eie multi tribulant nie, qu a inulli, id esl, vitja
multa ei coiicupisceniia; pravje imurgunt advergum
me, id est, ut oppriinant uniin.ttn nieani, diccDtia
non veibis, sed in efleciu rci, sicut pauis honus licei
non vcrbis, lamen in te loquiiur )iis;orein siinni cssc
b num , diccniia , inquam , ad duinnaiiouein aiiim:c
uieo^, ut cam sciiicet desperare cogant, quod non sit
saius ipsi aniinae iu Deo ejiis, id est, quod j:im am-
ptius non cures, vcl noii possis salvare eam , lii qui
es Deus, id est Creaior ejus. C;ctcra quuc seqnuntur
eodeni inodo in hac scntentia docorpoie, id est, Ec-
clesia, dicta sunt accipiunlttr, hoc soh» servato, ut
Ficut ibi in toio, hic in parte accipianiur. Et prs-
lerea millia popuU persequentis, quod inferius dici-
lur : non ad exieriores hostcs, sed ad interiores in
hac sentcntia referunlur, id est, ad vitia et aU pra-
vas cnpiditates, quee recte populus dicilur, qula lu-
mulium et rixain iu anima faciuiii.

m

!N PSALMORUM LIBRUM EXEGESIS. — P5ALM. IV.
IN PSALMUM IV.
In finem David Canlicuin.

hn

ARGUUGNTIH.

Ezechias contra aemolns suos de niixilio Dnmini
gloriatur, corrijiiens eosdem , ne in m(*ndacio conil-
ilant : sed desinenles a nialis cogitaii»nibus, sempcr
Deo serviant. Aiiier Proplieia increpat Jiidieos. Ali-
ler Arnobius exponil, quia Deus jiistilise exaudivit
in crure posilum liliuni suiim , contra qucm irasceii*
i^ Jttdaei peccant usque liodie«

EXPUIfiTIO.

Finh legh etl Chrislus^ ad juttiliam omni credenti^
qvi e$t omnivm bonorum glorioia perleetio ; iive^ ut
quihisdam placet, pro nobis dictum ett^ in quos swcu^
iorum finis advenii. Psalmus avtem est organum mtisi-
Cfim, capite sonorum, quo divina prceeonia caneban^
lur; ctmttcum^ qnod supernas laudes humnnis vocibus
pcrsonabat ; sed hiBc ideo videntur esse sociata^ quia et
instrumenlis niusicis et choris psallent'um sacrificiis
cmlestibus consona vociferaiione canebantury sie islis
verbis omnibus commonemur de Domino Chri$to canti-
cum istud esse dietnrum. Per totum psatmum cerbn
sunt sunciiB malris Eccteiiw, In prima parte rogat ut
ejns mudiatur oratio^ increpans infideles^ qui colenies
fdsos deos^ culturam veri Domini negtigebant, Se-
atnda commonet generaiitatem, 11/, relicta supersti'
tivne faUady sacrificium justitu^ debeat immolare, et
ut geniilium mentes facia promisiione converteret^ in-
gentia commcniorat prwstitisse Dominum beneficia
CkriJimiis,

C0M}IENTARIUS.

Cum inrocarem exaudivit me Deus» P.salmus hic ii'
li<er Iniiiiilalur : /»i finem psalmus cantici David, Fi-
liis dupliciter in Scriiiuris ncclpiiur, scilicci, aul
pio constimptionc, aut pro coiisuminatioiiey id esi,
pro perfectione. Pro cunsumpiione, ut cum dici-
wiis : Panis finitus est, id est, con<umptus est. Pro
perfictione vero, ut cum dicimus : JTela Onita est, id
esi, perfecta esi. In bac igiiur signilicatione pro
pfrfectione, scilicet, linis, Clirislo convenit, qiKui
e.sl Tcrus finis, et perfeciio umbrae veleris legis.
t>ude diclum est : Finis legis Christus est adjusiiiiam
omni credenli. Apponilur aulem in nnctn liaec deier-
minalio liiulis quorumdam psalmorum ad finalem
Davidy id esi, ad Clirisium, dcnoiandum, qui et fiiiis
J^is est ; et Hnis etiam res; ectu liisloriaiis David,
qtuB ejus umbra et Hgura fuii, dici potest. Sigiiin-
caiur veroCbristus liiulis in ijuibusdam bac dotcr-
ininalione aliquando propter se, cum psaliniis pro-
prie capiiis est, ut bic. Aliquando vero pro tolo
i-orpore, id est, Ecclesia, vel pro aliquo incmbro
Eccjesia!, id est, fidcli aiiquo, si psalmus ciijiis titu-
liis ille fuerit, sit aut vox totius Ecclesi», aut uniii^
yiittim Hiembri, id est, alicujiis fidelis ariimx, ul
iuiilii inferius invenientur. Possunt tamen ei Eccle-
Ha, et qiiodlibet membrum finisdici, respcclu iliius
piipiili, qui sub lege fuit, sicut Christus rcspectu il-
Kus David, quia et totus ille populus umbra populi
kcclesix fuit, ei partes illius partium istius. PsaU
nius quoque, ut supra dictiiin est, proprie dicitur
ifa consona melodia qux in niusico instrumenio, id
e>t^ psalicrio, cum cborda: pulsaiitur de superiori
|>arle, redditur. Canticum proptie esl, quaiido :ili-
qiiis in laudibus Dei cum Ixliiia ulilur libera voce,
iMillo soiiu niusici insirumenti concincnic. Q;iae vo.x
jticundior sono instrumeuti ejus, quia et nielodiaio
illam qtiam ^onus, et prseterea voces cxpressas Iia-
l»et. Psalmos autem cantici esl, quaodo prsecedeute
8ono miisici instrumenti libera vox sequiiur, at ]ue
el iii melodia as^ciatur, sicut e coiiirario canticum
psalnii dicitur, quando praecitiente clioro organuin
ad cantus melodiam leniendam subsequitur, quod in
«liubasdam Ecclesiis solet fieri. Valde enim dulce
"^st, quando boc ulruinque, vcrba scilicci cl vox

A libera, jet soniis instrumenti quocunque onliue as-
sociatur, et longe suaviiis quam si aUerutriiin per ^e
accipiatur. Ad alierius itaque borum similitudittcni«
iilius sciiicci, ubi psalmus praecedit, ei sub.nequiiur
cinticura, dicuntur vcrba bujus psalmi : Psalmus
cantici^ quia cl supernam nobis indicant vtrlutiim,
qimd notat psalmus, et quia quse indicant ad ma-
gnam jucundiiatein et deleclationem pertinent ,
quod noUitcanticum. Agunt cnim de Cbristi clariii-
catione, facta in resurrectione, asceiisione« confes-
8i<iite, qujc a nobis valde jucunda aique dclectabilia
repnianda sunt, quoniam iii ejus resurrectione aique
clarificationeceriitudo nobisdaia est, quodetrcsnr-
gcnius ei conglorificabiniur, si ipsuui lantuni Ciiri-
suim imiiabimur. Potest quoquc, si qt U diligenter
consideret, bie eiiain ordo verborum itolari. Prae-
cedii enim in bis sequenlibus verb s de Cliristi iiivo-
catione ad Dcnm Paircm ante clarificaiioncm, quod
potest iiiiclligi per psatmum ; subsoquilur vero de

Q ipsa clarificalione, qu.e multo jucitndior esi iuvoca-
lione, et ideo inlelligitur per canticum« q lia jitcun -
dior vox quaiii psalrous est, ut sitpra dictum esi.
Exponitur autem, ut breviier dicatur, supradiclus
sic : ilaec sequeiitia verba quae sunt psalmus cantici^
utexpositum cst, atlribuuntur David, nou bisioriali,
sed relalo in finem^ id cst finaii David, scilicel,
Christo, qui fiiiis legis esi. Est euiin liic lolus psal-
nius vox capilis, attribuia ei post resurieciiouem. lu
quo p.salino intendit hortari fidelcs, ut iiunc iuteriin
orent et laborent pro adipiscenda resurrectione
prima, id est, ut a viiiis bic resurgant, ut landeni
exandianlur pro rcsurrectione sectinda, atque ad
ipsain pertingant. Et hujus exaudiiionis se ipsuui
propouii nobis exempluin, qui quia digiie iuvucavii,
cxnudilus est, ut ct nos digue invocurc ]«tudeainus,
ut sic exaudiamur. Si quis auiem a nobis quxrai a:i
in Cbrihto fuerit resurrectio priiiia, sciat miuiine iii
10 fuisse. Non est enim rcsurgcre, nisi cadentis ;

p Cbriiitus vero nullo niodo cecidit, quia ne<|ue actua-

^ liter, neque originali er. Quod aouialiier non ceoi-
dcril, paiet. Patetquoque qiiod iicc ongiiialiler. Soli
uamque illi casum origin^lis peccati pauuutur, qui
ptT p/jenam ipsius originalis peccaii, id esl, per cou-
cupisceutiam generantur; CUristus vero pcr concu-
pi.scentiam generatus nou est, quia sine carnali dele-
ctatioiie de Spiritu saucto cooceptus esi. Cirislus
ergo originalis peccati snne evpers diceudus est.
Dicunt tamen quidam cariiem Clirisii casuin origi-
nalem quodam modo atiigisse, materialiier scilicct,
nou personaltler. Omnis enim caro in Adaui casiiin
communiter perlulit. At tamen illa caro, ciu e Verbo
adjunctj est licet casuin attigerit, quanium ai ina-
teriain, quia de peccati carne nata est, tamcn, quan-
lum ad persoiiam Clirisli, casus oniuis expers judi-
canda est. Et bi taics immuuiiatem a peccaio pri-
niam resiirreciionem in Cbrisio dicuni accipiendam
Cssc; priiua vero sciiieniia probatior est. Coniinua*
tur auiem taliter blc psalinus : Kgo quideui de quo

D propiieta: tot et taula prsedixeruiit, adsum vocando,
ad fi lem vocatos justiUcaiido, Deum Pairem pro re-
surrectionis clarificalione invocandu. £t vos, 0 iide-
lcs, exemplo roeo iuvocate, quia si invocaveriils,
cxaiidiemini : sicut et ego exauditus suiii ; qiiod sic
dicit : Detis aucior justiuai ince exaudivii nie clari-
fica.tdo me resurreciione. Cum invocarem^ id est,
quia eum in ine, nou aurum, non aliquod aliud vo-
cavi, in ejus scilicet voiuuiaie persisleado, et in
nttilu a prrceptis ejus aberrando. Aliud enim est
vo are Deiiin, aliud luvocare. lile Deum invocat, qui
tpsuni Deuin in se vocai, propier se euin et no»
propier aliud, et quia aJimplet qu:R pr.vcipiuutur.
lltc vero vocjt, qui dicit, Domine^ Djinine, et iioii
facit quae prxcipiuiiiur, et Deum iion propter Dcum,
sed propteraliitd vocat. Juslitiui mex Deus dicll, ad
retundendam superbiam noiiram, qui de nobis pr.e-
suiuimus, qiiod ille qiii co;equ:)!is in divina nj;ura
crai Pairi, laccrc do se temcrariuiu judicavil.

iiOl

BBhiE VENERABILIS OPP. PABS II. SKCT. I. - DUBiA ET SPURIA.

Oi

In iribulatione. Converiit se capiit ipsom ad Deuin
P.tirem familiariler, quasi dicat : Vere exaudisii me,
qiiia dilttlasll ntlhi positd in tribulatione^ id est, de
aiigiislla tribulationum deduxisti me in latitudinein
gfiudioruro. Quod duplic ter accipi polesl, scilioet,
fiuod vel post tribuiationem p:issionis dcduxerit
eiim in latitudinem g.iiidiorum, id est, super coele-
stia bona quse et ampla et aeterna sunt ; vel ipsum
positum in tribulaiione peccatorum, id est, natum
inter peccatores, et conversatum inter eos, deduxil
Deus Pater in latitudtnem gaudiorum, id est, in ple-
narinm graiiam virlutum, quia et iinmiiuis a pec-
rflio fuit, et omnem virtuiem in se habuit. Unde
ilictum est * In quo liab tat omni» plenitudo divinita^
lii. Et itein : Uenedixit te Deui Deui tuui^ prm pttr-
licipibHituii, etc. iVou dat Deui ad mensuram Spiri"
lumiuum^ etplura talia. Angustia perlinet ad tribu-
Inlitiiiem, sicut laiitudo ad gaudium. Nam sicutgau-
dium menlem dilatat, ita tribulatio angustat. Unde
dictum est : Tribulatio et angustia in omnem animam
cperanlii mahnn. N:im fequtiur tribulaiionem angu-
siia. Vel aliter : DUataHi mihi^ id est, ditaUtum et
Pinplum cor in cbaritatc dedi>ti niihi, in tribula-
tione, id esi, in passione, scilicet, ut non solum
chnritns cordis mei extenderetiir per omnes amicos*
sed ctiam ad inimicos. Oravit euiin iu passione Do-
niinuA noster pro inimicis, dicens : Pater, ignoice i7-
/•'s, ^iiia neiciunt quod (aciunt, De hac dilaiatioiie
dicitur : Arcta via eit, qvw ducit ad vitam, llac non
currliur, nisi dilatato corde. Solis eiiim illis qiii
hanc babent dilatationcm, et sic veiam proximi di-
l<'ciionem, sine qua di\iiia haberi non potest, via
yitae qusc aliis arcta est, spatiosa ei pervia est, quia
omni inipedimento carent. Vel aliter; Dilataiti mi/ij,
id est, latum et ampluni cor dedisti mihi, scilicet,
ut in ipsa tributalione gloriarer, sciens bouum
iiiagnum ex ea me consequi. Unde dicit Apostolus :
Non iotum patimur^ sed et gloriamur in tributationi»
bm^ icientei quoniam tributatio patientiam operatur,
patienlia probationem, probatio vero spem^ ipei autem
non confundit,

Miierere mei, Hic caput orat pro menibris, ut
Deus Pater exaudiat < a, nunc interim oraittia pro
prinia resunectione, ut tandein perveniant ad se-
lundnm. E( loquitur de ipsis qunsi de se, ac si di-
cat : Tti, Pater, qui ine exaudisii, miserere etiam
iiiei, id est, mconim, et tali miseraiione, ut exau-
«lias orationem meam, id est, ipsorum meoruin, iiuuc
inieriin pro prima resurrectlone.

Filii hominum, Nuiic se convertit ad membra, id
esi, ad ipsos flidelfs, bonando cos, ut se tales prx-
pnrent, qui sint digni exaudiri. Quasi dicat : 0 vos
lilit, non unius lioniinis, id est, Christi, quem imi-
tari debetis, sed qui hactenus fuistis filii hominum^
vel terrcnorum parentuin, portando scilicet imagi-
i:cm illuruin, et faciend» mala opera coruiii ; depo-
iiite jam, ut exaudiaiititii, gravitaiem cordis in cu-
pidiiatibus terrenoruin, qu» pondus suiii, non sub-
«idiuin, et qu» mentem a cultu veri Dei retrahunt,
atque idoHs servire faciunl. Nam mquequo^ id est,
quandiu vultis esse graii corde^ id esi, cor gravaiuiu
his vaiiiiatibus habere, et divinx propinationi locnin
lo vobis non facere cordibus, non sursum ereclis, sed
nd inflma dejectis. Qiiasi dlcat : Si hattenus nullo
vobis subveniente a veriiate aberrasiis, salleui hunc
me medicum cognoscite. Vt quid diligitii vanitatem,
Tcre habetis gra\e cor ; nam diligilii vanitatem^ et
qucritii mendacittmf id est, qudcritis lieari iii vanis et
uiend 'cibus, id est, in lerrenis bonis, sectandu haso
posteriora et falsa bona, lanquain boiia, lanqunm
vera, et aiitcriora bona, scilicet siipercoelestia. Sed
if/ quidf id esi, proptcr quam utilitatem facitis hoc
frustra, quasi dicat : Quxriiis beatitudinem in vanis
ct mcndacibus, ouia iion nisi sola veriias eam daie
ftotest. Terrena dicuntur vana, qnia iraQsitoria et la-
b>lia velut iiinbM sunt. Uiidc Ecclesiasies : Vaniiai
vanilatum, el omuia vanitaSf qua:cunque liomo opcratur

A iub iole, Diciintur eiiam mend.icia, quia q'iod pro-
mitlunt, sufricientiaro scilicet et opiilentiam, iion
daiit. Unde apparet, quia beatitiidinem non fenint
Et icitotet quia, Quasi dicat : Ei ut amplios non
qusratis beatitudinera in vanis, icitote roe, id est,
considerate me, non jam scilicet carnaleni, uon fra-
gilem, sed immortalem, incorriiplibilem, exallaium
super omnes coelos, quia de vanis non curavi. Sci'
tote^ inquam, me, quia proposltus sum vobis exem-
plum. Nam Dominus Pater me sanctum suum, id
est quem ipse immuiiem fecii a peccatis, et non ciiran-
tem vana, scilicet sanciuro sanctorum, Deum deo-
rum, nurificavil^ id est, quasi quoddam mirabile et
desiderabile proposuit vobis, ut vos videnies me cla-
riflcatura resurrectione, conregnaiione nie imiiari
studeretis, laboranies hic pro resurrectione priroa,
ut vos Uiidein siisciperet secunda. MirificavU con-
grue dicit : quid enim magis mirum vet desiderahile
rei moriali, passibiti et transitori», quam quod est

g immonale, impassibile et xternum videri debet, ui-
bil scilicet.

Dominui exaudiet me, Iiem transfert se ad illos,
loqueiis de illis lahquam de se. Quasi dicat : Sicut
me mirificavit Dominus Pater, eodein modo miriri-
cabit vos, si imitati fueriiis ine. Nam exaudiet vos
pro clariricatione secuud» resurreciinnis, cum cffo
clamavero^ id est, cum ego clamare vos voce cordis
faciani, pro prima resurreciione, lendentes ad il->
luin, id e»t, nihii pra^tcr ipsuin postul.intes, sicut
uec ego feei. Clamare se recie dicil, lu iltis quos
clamare faciu Nain ctamor ille suus est , juxta iltiid
quod alibi dicit : Non voi eitii qni loquiminif ied Spt-
ritui Patrii vairi qui loquitur in vobii,

Iraicimini et nolite, Qnasi dicat : Et ut exaudiri
mereamini, trajnnftnt votis de praeterito, id est, vos
qui judicatis aliena peccata, jiidiccs vestri sitis^ pu-
nientes vos ipsos de prsBteritis malis, et de reltquo
noUte peecare^ id est, cauleiam peccandi in fuiuro

r habeatis. Et si qua correctione digna diciiis, in inen-
tis vestrsB cogitatlone, jlla sint tanluin in cordibui
veitrii, id est, non ad vocein etiam prorumpatit, et
pro eisdem tamen compungimini ad pienitenliam et
Oetum tn cubilibui oeilns, id est, in corUibus vestrit.
Cii6i7t6us convenienler ponil ; nain cnncubilia pro-
prie sunt lecti ferarum, sic et corda nostra non sedes
rationis, scd quasi ferina recepiacuta sunt, quando
bujusmodl co^iiationes recipiuni, quae per se sotas
dignae correctione sint, ticet etiam ad vocem nou
prorumpant.

Sacrificate iacrificium. Quasi dical : Ita dico ut
irascamini praeteritis peccatis, ut sacriflceiis sacriU-
cium, id e>t, mortincetis propria viiia vestra, fa-
cicndo digiios fructus poeniteniiae, tantum scilicet
pro singulis vos aftligenies, quanium digna expetii
.poenitentia, quod erit iacrificium juititicB, id est, ju-
stum sacrilicium. Nam nihil justius est, quaiii qui
punit alieua peccata, ut puniat propria, ei ut qiiis-

|. que tantum se affligat, quantum foediita ejus meruit

'' conscieniia, et sic se ipsum faciat Deo suave sacriii-
cium. Potest illud quoque cum prxcedenti versu
aliter legi, si Iruicimm tion ad praelerita viiia refe-
raiur, sed ad ilticitos iiiotus, qui ne tiaut iu iiubis, '
evit:ire non possumus. Ex poeiia enim uriginalis
peccati est hoc, quod in poteslaie nosira noii suiit
illiciti motus, sed tunc maxiuie insiirgaut iu iiobis,
quando minus vellemus p -r suggesiiones diaboH, ei
yet fomitem peccati , qui inesi nostrx carni. Et
ideo eos ne ad actuin perveniani, coercere debe-
miif . De his euim dicit beaius PjiuIus : Est peccutum
in veitro mortali corpore^ sed non regnel^ id est, iion
perducatur ad actuiu. Tuncenim regiiant ilticili uio-
tus cum perducuutur ad aclum. Quod capui no-
sirum, id est Christus praecipit caveri. Quasi dical :
Ut vus fitii bominuui exaudiainini a Deo Palre do
sccunda resurrectiune, iVflMtmtnt ei nolite peccart.
id esl, si quando ira vel aiqiiis iliicilus inotiis iii v«>-
bis per suggcslicncui diaboli burgerc iiicoeperU.

m

IN PSALMORUM LlimUM EXECESIS. — PSALM. V.

m

Iram eiiiin pro rellquis ommbiis panil : nolite pec- A bih«rai rgregius mariyr iile Laurentius, qiii cuni

:■! : : jaiH agsalus esscl, lyranno taiiieu cruciaiiti sainsul-

labat djcens : Anam $um, ei reliqiia. Bibebat qiio-
qiie de eodem Aposiolus, cuin diceltal : Cupio dU-
iefvi, et e$se eum Chrino. Oleiim quotfue Ciirisli sunt
SfMritiialia dona, qiiibus mulcel et miligat eos quibu^
courert ea. De qiio diciiim esi : Benedixit le Deu$
oieo exsultationis, et impin§ua$ti in oleo caput meum.
Oleum ai?tem malorum potest dici et maleriale
oleum, qiio ipsi ditcscere qua;ruiii, et adulaiiom*»,
de quibus mulcenlur, et quibus gaiideiit. De quo
oleo dicilur : Oleum peccatom non impinguet eaput
meum.

Inpieein idip$um. Illi mali: non a Wtiint vera
bont, quia dissipati suut ; ego autetu cui tu osten-
disti ea, dormiam, id est, retraliam roe a cura et
miseria biijus soliicike vit:e mundanae, in prwsenii
et in futuro requie$cam xleruaiiter, existeiis in pace,
Dunquam valente recipere oppositum, sed semper

care, id est, illos motus qui qmsi per se peccatutn
iion sunt. ad grJive peccatum pengendo noliie per-
ilucoro. Ei qu.Tcunqiie pertinuntia ad boiiiim extra
dicitis, illa sint in cordibus ve$tri$, id e<t, ea i^x ctirde
dicife, ne sifis popiilus ille, de quo dicitur : Populus
kic labiis m^ honorat, eor nulem eorum longe est a me.
Kt compungimini in cubilibu$ vestris, id est, compiin-
riionem semper habete in cordihus vestris ad custo-
diam sanciitaiis, ut qui stal videat ne eadat. Et pr;c-
lerea ut perferti siiis, ^acrificate sacrificium jtuti'
lice^ id est, boiia ofiera faclte, et vinutes a^sumiie,
ouod juste debetis facert*, et per qiiod reddetis vob s
rveum piacaium, lanqiiam per aliquod sacriQciuin,
«H sic posiqunm sairincavcritis, sperate in Domino,
Noia non esse sperare, nisi pnecedat sacrincare.
Nisi enim aliquis vel sacrificet, se mortificando in-
vitus, quod prior senteatia habuit, non est quod
rperpt iii Domino. Sperare In Domino, est ciim vcra

de beiiefaclis conscientia fiducialiter remiineraiio- g eunte in idipsum pacem, pacl cuntinuaDdo, et iiou

tiem verorum ei futuroriim bonoruin a Domino ex
speciare. Spes eniin inntuin esl de futuris et veris
honis. De futiins i<i<*o, quia nullus quod pructe ituin
esl, vel pra*sens speral, sed lantum qiiod fuiurum
est. De veris honis aiiiem ideo tantum est, quia di*
cit Afioitolus : Spex nou confundit, Q<iod falsum es-
set, si aui de falsis honis, aut de malis spes ehSQ
posset. Ponilur tamcn nliquaiido improprie sfierare
prolimere. Sunl auiem bona futura et vera, vero
diligemla atque des derauda, quia nou rallu!it; ler-
rena veroquiadecipiunt et vana suut, ad solam ne-
ressilatem appetenda sunt ; sed quia multi sunt qui
duhitant de veris hoiiis an sinl, aut quod sinl, oiii-
nes scilicet qui lerrena aflectaiit, subjuogit eoruin
iiiterrogatioiiem de veris bonis, iit irralionabilcs eos
ostendat, comprohando qiiod vere vera sint hona.
Ouae iiileirogatio talin est : Qnis ostcndit nobis vera
bonn? Quasi dicaiit : Nolnmus credore esse il a vera

intromittendo l>ellum.

Quoniam /m, Domine. Vere requiescam in futuro
in xterna pace, quia lunc, o Domine Pater, dabis
inihi vera boiia, qui hic et in prxsenti voliiisti et
pro^cepisii me non esse in re, et tine spe, sicut m.^li
suiil, sed singutariter, id est tantuui voluisti lue bic
esse in spe, ui iii futuro essem in re.

LN PSALMUM V.

In fiiiein pro ea qiiui ha^rediiatem consequiiui.

Psalmus David.

ARGUME^lTCM.

Ezechias posl infirmiiatem grafias agit Domino,
el adurat iu teinpio. Aliter : vox Christi ad Pairein.

BXPLANiTIO.

In finem^ id e$t pro Ecclesin^ qnoi Chritto re^ur-

bona, qux nullus aui rediens ab iiiferno, aut a cobIo p ^*'*'^ bonorum $ptritahum dona percepit, qum et ipsa
i:obis ostendit. ^ nonnunquam Domini vocatur hceredita^, cuju$ pretioso

est sanguine comparata. Vnde dictum est : Postula a
itie, et dabo tibi gentes hcereditatcm tuam, Totus hic
p$.'lmus a persona CutholictB profertur EcclesiiB, quce
prima sectione orationem suam po$cit audiri, hcereticos
et $chi$maticos prcedicans a Domini muneribu$ exclu'

Si^natum est, Prohat quod taliler Intcrroganles
siut irrationabiles, ct loquitur hic ipsum caiiul in
persona alicujus memhri, i<t est, fidelis. Qua^i dicat:
Ipsi dieunt quia nullus ostendit illa bona, el roen-
tiuiitur, quia naturalitera Deo omnibus suni ostensa.
Nam, 0 Domine Paier, luinen, id est claritas vultiis
lui, id est, ralio ei iniellectus, per qu» clare nohis
osiendilur voluiilas lua, sciliret qiiae bona tu velis
iios pppelerc; illud, iiiqu;iin, lumen $ignalum e$t «u-
pcr nos^ id esl impressum superiori nostro, scilicet,
aainix mex, per quod dedisti, id est, osiendisU esse
iatitiam mihi in corde meo^ id est, tanlum laetandiim
esse in bonis aniniaD niea:, et non in bonis corporis^
Ye! aliter : Lumen vulin$ tui $ignatttm e$t super nos^
l<i f^t,' luniiiiosui vuliiis tuiis iuipre^sus esi iiostro!
a:ii I ae, ut sit dicluni ad shnilitudliiem, quasi vulius
Dci lia expresse sit in :iniii>a iiostra, sicut in aliqua
siaiua expresse est alicujus vultus iinago. Juxta quod

dendes, Secunda $ectione per intelleclum Scripturarum
divinarum recto tramite dirigi $e ad iltam felicem pa-
triam divino munere deprecaiur^ perfidos inde a$$eren$
fieri funditu$ alienos ; ad postremum commemorane
prannia beatorum^ ut una pr(fdicaiione et malo$ prcc'
dicta pasna converteret, et ju$to$ promi$$a prwmia co:>
ciiarent.

COUMENTiRIUS.

Verba mea, iliijiis psalmi titidus talis est: In
finem pre ea qua hareditatem con$equitur. llasre-
ditas Ecclesix estChrisius, qiii pascet eain infuturo,
qiia»do ipse erit omnia in omnibus ; ei est ideiu
(^tnistus vita aeterna ejus, designata per terrain iilain

dictiim est : Formavii Ueu$ hominem ad imaginem et D de qua diciiiir : Credo videre bona Dei . etc. , et :

similitudinem sui. Imago cniin Dci in aiiiuia nostra
e^t, ratio et iutellectus. Similitiido vero cjus est,
pietas, jiistitia, hiimiliias, et cxteruc virtutes, qiias
ni boiii essemus, sicut ip>e naturaliter aniraas iio-
sirx inseruit, caetcra noii mutaiitur.

A frnctu frumenii» Tu, D<»miiic, naturaliter ostcn-
disit tiomioibus qus siiit vera hooa, sed mali hoc
non adverlunt, quia roultipl.cati, id ost dissipati, et
10 iiiultas partes distracii sunt coglialioiiibusi suis.
A fruciUf id est, propler abuiidantiam frumenti^ non
tui, sed illius qui dicit : Ego sum panis vitie, qui de
ojeio de$cendi. Sed sui^ ide&i, terreni, frumenti. Cta
fructu vtitf, sui, scilicel, id est terreni, quod demeu-
tat ct iiiebriat coriius nou tui vini, qiiod deiiieniat
auiinam, et a fruciu olei sui, iioii tui. Vinuin Chri-
sti est calix passionis Christi, id est, iroiuiiiu ejus,
quod deaientat aniinam, quia facit eani siiire uior-
tcui, et uon sentire tormeuia ejus, Dc h'jc viuo satis

Beatt miteSf quoniam po$$idebunt terram» Ipsa quo-
qiie Gcclesia est haeredilas Chrisli, quia ipse exco-
lit eam dociriiia sua, ei ipsa pascit eaiii bouis 0|ie-
rihus suis, quihus ipse lanqiiam boiio cibo delecia-
tur. Uiide ipse alibi dicit : Ueus cibus e$t ut faciant
voluntatem Patri$ mei, Ea vero quw hcereditatem a$^
se^iiflttr estEcclesia qu« vocata ad lixrcditaieui illaro,
quam supra diximus, ut ct ipsa fiat hxreditas la-
borat, Deum suum orando, atqiie multipiicitcr Insi*
stendo ut eain assequatur aliquando. Yel, ut quidaui
lihri liabenl, jam $uscepii hwreditatem illam, si non
re, saltein s|)e. Unde dicit Aposioliis : Sape enim
salvi facti sunt exspcctanies redemptionem corporis
nostri. Pro hacEcclesia, id est, in persona ejus facius
est sequens Piialmus. Kxponitur autem, ut breviter
dicat, bupradiclus titulus ila : Verha sequenlia qu»
dicitur psalmus, quia supernam iudicant virluiem,
composita d IXivid pr tplicla, rcrciuiitiir in lineui,

tn

BEDiC VENERABILIS OPP. PARS II. SECT. 11. — DUBIA ET SPUIUA.

m

i(l st, vn\ Glirishim, qiii et nuis est iHiiis David, el
fniU legis, ul snpn dteuiiii est, ei \u)Cproea qua
'*«T'iUatem assequUur, id est, i«lt>o rereruntur h.rc
*erl*!i ad Cliristuiii , quia suiit dicta pru e-i, id e^t,
viice ^jus (|iix, vocaia ad Usri ediialcui, assequitiir ipsain
ii^rediiatem, id est, iu voce Ecclesise, qti£ curpus
cjiis esl^. In (^lirislo enim contineiur capiit ei corpu;*,
t:i singula mcmbra. Et idco, ut supra dixiraus, in
suoenori litui.> aruiuaiida qnaedam per corpus, ut
pni^ens psalmus, qui e-it vox corporis, id esi, Ec-
€lesi», aliquando /{uaedam per unum membrum, ut
psalrous qui isinu sequiiur In voce cujuslibei pne-
iiilentis aiiimic. Iiileniio iu lioc psalmo est li:ic: Ec-
clci.ia posiia iiicr varia viias prajsenlis im|.l!c:i-
inenta, volentii eam reiraliere, iie ad hasre liia-i-fn
ad quam vocata festinat, perveniai, inlen lii oraiido
niuitiplicilcr, insi^tendo exorare Deuui suam, ut
ejiis auxilio :it')ucducalu valeat implicatnenta liitjus
s.Truli dcvitare, atquead baereditaiem su.iin, id est,
ad ip uni pervc;dre, dicens ii.i : Domine, quam ba-
l)ere bxrcdilaiero desidero, et cujus bacreditas esse
volo, percipe ouribns terba meu^ id est, taleiii elTe'
etuin aux:lii crga me exspecinuicm cxbibcas, ut vi-
dearis auribus percepi^se verba lupa. Ad banc eniin
sirailitudinem boc dictum est, quia quando aliquis
agii quod rog;ilur, videtur perccfii^se verba rogan-
libiis auribus. IVon vero qiii>d Deus l^aler, qui totus
ociilus, totus nuris csi , aliquas aures ut crealura
habeat, ct quia iinpro|>rie boc dixerat, quomodo
recte inteiligenduro sit deterniinat. Subdit quanium
ad verb.i ciamorem qui pcriinet ad aiiimi vividaui
intentionem, in qua se iuieiidat sicut corpus iu ex-
leriori claraore, ui per boc iunuat se superius ac-
cepisse verba, non qna) iiunt verl>er;>ti a^ris stre-
pitu, sed quae Hunt vtce coidis. Quantum vero ad
perctpe, ponit inteliigc, qitoniam intcllcitus poprie
nd clamorcra aiiiuii pertiuet, sicut aurcs ad veiba
eorporis.

inttnde voci orationii wece, Id est, inteutiim mc
fac voci orationis meae, ul nou remissius orem, vcl
le fac inleniiim oralioni mex, in elTectu complei.do
ipsam. Quod facere debes, quia tu es rex meut el
Dens meu$t id csl, quia ego ct te et regem meufii
esse volo, et Deiim ineum te coiistiiuo. Cbrislus Deus
iiostcr rex sccuudum bumaiiitatem, secuiidum quam
eonvcrsatiis inter homines, nos doctrinx et vitac
exemplo rexii innoceutia, et in cxteris virlulibus.
Ijnde d!citur : Pavit eos in innocentia cordis sui^ el
inteUectibusmanuum suarum deduxit eos, Dcusautein
iioster dicitur, »ecuiiduui creaiiuneiii ; uuin Dci et»t
crcare.

Quoniam ad le orabo, Ideo rogo ut clamoreui meum
iniclligns, qiioniam non petam nisi quod (•.•uivenicus
sil. Nain ego orabo, non ad auruni, 11011 ad argeii-
lum, noii ad aliqutd oblinendum, sed ad te solum,
iit Xe baereditatem babeam. Et ideo tu cxaudies verba
Jitca, ut me expediat mane^ id est, qnaiido depubis
iKnebris vitiorum ct infldelitatis, lax vcri sulis cla-
rescety vel exaudus vocem meamt f.^ctam in me, id
i»t, in sedulitaie. Mane eniin pro scduiiiate ponilur,
quia qui geduli suiii in olliciis, niaiie ad opera sur-
^cre soleiii , vel exaudies vocem , quod si feceris,
«iiiiiijfestuiii crit in inaiie, id est, in saiicto adventu
i4io, in quo erit in niane, quia incipict ibi clarilas
Jjoiiis sine liiie, cui nunquaiu jungeniur leticbix.
- Uane astabo tibi, Et qiiia tu exaudtes vocem, ideo
£go astabo liin, id est, juxta te stabo, et prxseus
libi ero mane, id e:>t, in secundo tuo ndvciitu, quasi
libi famiiiaris ; vel invenies me strfiiiem ct vit^ilan-
lem, iion jacentem et doriuieuiem, in illo manc, id
est, iu tito secuudo Mdventu. Uiidc diCluin e^t : Vt-
ti^ilate quitt netcitis qua hora, ctc. Et itciii : Statc
justif vigilate, orate^ confortamini in Domino, et oin-
nu vestra in charitate sint, Et item : Videbo, id esi,
ctgiioscam, qux* nunc impedit:i carnalibus videre
rou iHissiiiii, scilicoi, quod (u Deus qiii in pra*sciiti
VHlcris V4:llc iniqoiintcu^ quia palcrib malo» pcroii-

A scerl bonis, noii tamcn vis iniquitatero, quod osien-
des tunc nianifeste, cum agnos ab ba^dis sopar.i-
bis. Potest etiam prapsenii juxta alias seniefttias dc
niane boc dici, ut si dicatur mane, id est, depuisa
nocte vttiorum ei luce veri soiis clarescentc, vel
existens in mane, id est, iii seduliiate orandi astabo
tibi. Quanto eniin aliquis magis clare veritaiem ins-
picit, vel qnaodo sedulior circa ipsam est, magis
astat ei, etiam in praesenti. Et ita astabo, quod vi-
debo etiam bic in piaesenti, quod cuilibet vidcre
non contingit, scilicet qiiod tu qui viJeris velle ini-
quitatem, quia corporaliter iniquos juslis cobabiiare
pateris, nou tantum vis iniqtiitatcm, quiasicul infu-
turo eos corpore et uietite ^eparabis ita etiam bic
cos mi*nie ab iuviceia drvidis, inalorum scilicet ineu-
tetn cxcaecaudo , bouorum vero roentem illnmi-
nando. ^

^on habitabit. Vere non vis iniquitatem , quia
ne^fue nialignus, id esi, dcTactor in fulura requie

g babitabit joxla te, iieque aliqni iiijusii pcrinanebum
anie oculos tuos, quia licei quidam injusli, legis
sriiicet prsevaricaiores veniant anle tc tn jud.cto,
tainen non permanebunt aliqui ex ipsts ante oculos
fuo.s, id cst, in gloria. IJndc dictum est : ToUatur
impius, ne videat gloriam Dei,

Odisti omnes. Vere non permanebiint injusti ante
le, quia tu odisti^ id est, reprobasti omues opera-
rios peccati. Quod probat et a minorl et a majori
dicciis, quia perdes omnes ettain loquentes nunda-
cium, Minus esi eniin loqui meudacium, quaui ope-
r.iri peccatum ; majus vero perdere, qiiara odisse.
Dicit Salomoii de mcndacio quia omne os quod menti'-
tfir, occidit animam, Sciendum tamen diio esse men-
dacia, qu.-e licet a culpa penitus libe a non sint,
parvain luric culpam bibeiit. Quorum alteruiii Ol
causa jocaiidl, ut quaiido alicui puero dicimus de
niagistro ejtis absente : Magisier vcnit, ut cuui per-
terrejaciamus. Alterum vero esi oTiciale, id est, lil

. ciusa bcncvolentia!, ut si illuiu queui alius asscqui-

^ lur districto giadio, cum euui hCiamiis laiiiare, ne-
gnbiiiius euin viitisse, vdIciiics euui liberarc. Quod
licct bouuin videntur , taiiieii pcccatum cst, quii
ineiidacium est. Et idco e^i viiaudum, quia inenda-
cium esl mors aniinx*. Potest ciiiin et iile a Deo ad
quem pertiuct librrari, et nos veritateui tacenies
iion iucurrere morteiii auiiiix*. Tacere namqud veri-
taicm iion cst pcccatum , quod m.ic api»aret , quia
Cbribtiis qui solus noii peccavit vent.itein tacuii,
cuui dicii : Multa habco. Volunt quidain claudere
iiiter mcnd icia illa, iu quibus est duplex volunla>,
nt si quis alicui hibi gladiUin couiuiiiieuii promiiie*
rct se reddere ei, quain cito rcposccret, postea veio
illi posceuti g'adioin aJ boc, ut vel se vel alium io*
terticcret, se reddere deiiegaiet, ut illius furorcm
compesceret : bic duplcx voluatas csset, quia priore
voluiitate inanciitc alia accessisset; nec essct di-
ceudum hoc mendacium, i|uia noii bic quod proinis-
sum fuisset negaretur sci.icet, quanquaiu cito com-

^ luiitens bono aiiimo reposceret ilie cui coniiuisit,
sibi statiro redderet. Sic et in caeieris.

Virum sanguinum, Probai aperie quod Deus odit
operarios iniquitatis, quia oiiit viruui banguinun!,
i<J est, boinicidam. liein probat a pari ai<iue a parie
quia perdet uiendaces, qoia abjictet, id cst, ex bae-
rcditaiibus do:osuui. Dobisus est qui «niiud prom-
ptum in lingua babel, aliud gerit clausuiu iu pe-
ciore, et est par ad mendnt ciu. Omuis enim dolosus
mendax, et ouinis tncnvlax dolosus, si uterque in
dtctis accipiatur. Aboraiiiari vero, id est, exhseredi-
l'.ire, se babet ad perdere ut pars, ei est iractuin a
IIHis abomiuabilibus, id est, exba;reditatis, qui quia
aliquo iniidoabomiiiaveruiit« sciiicet, aut verberando
proprlos parenles, aut aitquid tale faciendo contra
jus biuiiinnm, soieni abouiinari, id est, e\baeredari.
Sic et Deus exbuurcdabit, id est, expertes supernac
lia*reditatis facicl, dolosum et virum sanguinum, Ve-
rus bomicida, qtii ci sciens cl volcus aiit|ucui iiiter-

B09

IN PSALMORUM LinROM EXEr.F.SrS. — PSALM. V.

f>10

Hcit, dicitiir vir non tantuin sai)giiiuis, sed sangiii- A
Niim, c)ui:i duoriim sanguineiu liiiiit, et iiliiis quem
iiiicrrecil» ei suum. Seipsum prius interficit pro-
priuin sanguiiiem efTundeHdo, iil est, viiain aniiuae
5\ix perdf^iido. Dicit enim Augustinus quod omm$
homo priui peccat in ieipsum, qtiam in alterum,

Ego autem, tili quidein exhdiredtabunlur, sed ego
recipiam lixreditatem, qui», o Doniine, ego inlroibo
m domum tuam^ id esi superiiaiii reqitieni, qux est
iUBlestis Jerusalem, cuiistruciam vivis lapi<iil)iis et
liniiis. Ingrediar, ut ti:im lapis in a^diticio ejiis. et
le bjfrediiatein possideam ; vel iniroibo in (icmum
luam^ id est in ecclesiasiica instiiula, qu:i! suiii Jo-
itius tua, id est, a te coirsiiluia, iiitrabo servando
en, et boe noii per ine, sed in muUitudine miaeri'
cordi<B luce, id est, per Gbrisium Fiiiuin tuuni, per
quein mullain niiseiicordinni cxbibuisii, quia ct ca;-
lcstia et terrena per ipsuui recoiiciliuia sunt ; vel
in muUitudine misericordioi tuoe^ id est» per multam
misericordiam tuaoi, scilicet per tuam vocationem g
et jusliiicationein , vel in muUitudine misericordiie
tuw^ per niulios a le miscricorditer salvatos. liiiral
enim Ecclesia per mulios tideies in doinum Deitaii-
quam per merobra sua, qui fideles quanluincunque
justi siiit, div^na misericordia salvantur. Nullus eoim
uiiquain erit tam justus, qiii per sola sua lueriia sal-
vttur. Introibo^ inquam, in domum (uam, et post-
liiodum adorabo te voce, scilicci cordis, id est, ido-
iieum me taciam tibi. Accedeiis ad tuum templum
sanctum^ id est, couforniareni nie in iuiiocentia ni-
tendo me Cbrislo, qui per (e facius est saucluin
templum, scilicet, in quo babiiaret omni$ pUnitudo
divmitatis; \e\ adorabo tendeiis nd tuum sanctmn
templum, in quo lu digneris baluiare. Ilabiial euim
Deus in cordibus (idelium. Unde Salomon dicii :
^tiifiia jusd est sedcs sapientiw» Adoiabo, iiiquaiu,
nou in elatione, sed tiniore ; iiuu scrvili, seU luo,
id esi, Itbali, pertiuente scilicei ad custodiam san-
ctiiatis. Noto quod dicii : Adorabo ad templum, Otim p
Iml pra^cepium Israeiitico populo, ut saltein setuel
in anuo cunvenireut Jerosolymam, ut adorarent ibi
in templo Doinini. Est autem Jerosoiyina in monia*
iiis posita, per quod sigullicabaiur queindam veiitu-
ruiu bom^nem iu cujus veiierationc atque lide muU:e
genies conveuiiira! eiaitt, id esl Cbristuui, qui re-
cie per lempium JerOftOlyuiis , quod iii momibiis
erat, siguili ubalur, quia Ue eo sci iptum cst : Erit
tJt novi&stmis diebus },rceparatus mvns Domim in vtr-
Uce monlis.

Dom^ne, deduc tiie. Sic conlinuator : Ut ego va-
Jeam introire iii domoin tiiam, et adorabo ad teni'
p/NiR, ideo, 0 Domine^ deduc^ id esi, de virtiite in
virtutem gradatini duc rae Ecelesiam pObitam in
jiistitia non buaiaua, quo: non esi recta, quia maluni
I ro malo reddit, sed in tna qua! recta est, quia
ptxcipis non sotum bonuui pro bono n^ddere, Sfd
eiiam bonuiii pro nuilu ; uiide diciuiu est : Diligite
imnncos vestros^ benefacite eis qui vos oderunt» Et
Ucm : Cuiti esutierii inimicus tvus^ eiba illum^ et cjr- *^
lera* Deduc me^ ini|uaiu, et iia buc agan, ut dirigas
viain meam, id esl, diiecla facies opera niea, ita ut
hini in conspectu (no, id esl, ut placeant tibi. Quod
iitcessariuHi est ui facias propter iinmico* meos^ id
esi, quia circuniTenta suni a pluiibus iniuiicis, qui
uie ue via rccta ac veri:ate volunt devocare.

Quoniam non est, Vere propter iniinicos oporiet
ot uie dirigas, quoniain illi lales soiil in ore quoruui
noM eslveriia^; et ideo quidqutd in bi persiiadent,
falsum est. Ei noii iiiirum si in ore non est Vi ri-
las, quia in cordeeoruin iion esi msi vaiiiias, id e.-t,
quxcumque cogitant, suiii vaiia : id esi, nd lerreua
(t{uac vana suui) penineniia, ct iiou ad vera bona.

^epulcium patcns est, Veie iii <'re eoruin nou esl
veriius, quia tjintur eorum, id esl, vox eonini esi
sicui patens sepulcrum, Insisie siniilitudineiu. Siciil
ontfic sopulcriini paieiis aui ad boc paiel ui cudavcr
r€ci^'i^t, aut, si jiiui ncipii; rueioteui ciniiui : iia

quldqiiid mali bonis dinitur, aut ideo dicidir, u( pravts
persiiasionibus suisbouos sibi coiirorinei, et siceos in
inorte sepeliaiit,auiu( per veiieuo.s:i aul irtisoria verba
sua fetorem, id est, coniurb:)tionetn atque molesiiaui,
eis itigerunt. Utide recie dicil Ecclesta : Qiiia ^uitur,
\d esl, qiiia locuiio immicorum suorum tit epud eum
sicut patens sepufaum , id csf, vel :«d boc fial ut eaiii
in morte se|ieliat, aut per lurbaii«>nein oppiobriis ei
maledictis ei iogerat. Guitur ponitur pro vocc, quia
aer qui pulsu puliuoiiis de guliure egredilur, pleclri
liugiiu! verbernliooe nt<|iie palaii percussione lit voi.

Linguis, Nou soliiiu nunc gullur inimicorurn mco-
rum esi paienssiiui sepulcniin, sed eiiain stMuper
dolose agebatur coiitra lue, ui nie a veritate deira-
beret. Linguis non iuis, sed suis, id csi, veiien<ti<.
Ei ideo, 0 Domine , jttdica t//os, id est, jusia p(jen:i
aflicc illos, scilicei ut qui in sordibus essc vo(uu>,
sordescani adbuc, ui tauiuin niajorem daiunationem
incurrant. Quod necesse babes facerc, quia es Deus,
unJe oportei quod justus judex sis.

Decidant a cugilationibus suis, Exponit qualiter in-
telligii eos debere judicari. Quasi dicat : lla Domioe
judica illos, id esl, ui graviorem casuin iii niajora
vilia patiantur a eogilationibus sniSf id est, propler
cogitationes suas pravas, a quibits resipi>cere nolunt.
Ei illosqui te expuleruuta se, nolcnies ie h:eredila-
tera habere, cxpelle a le m:>giset magis, subtrabcndo
eis cogtiiiionem veriiatis, et deirudendo eos In igiio-
ranti:e caecitaiem. Ei boc facias secuiidutn muittiu-
dioem impieiaiis eoruin, id e t, secuuduin quod pro-
fueruit mulia iinpietas eorum. Justura e>t en.in ui
qui te roulium oxpuleruui , luuttum expellautur. Et
oportet ut el expeliantur, quoiiiam, o Domine, ipsi
lippieutes ocutos ad lucem tuam cerneudam babeii-
les» et iioleutes in suo febricitanie palaio gusiare,
qiiain dulcis, ^ed lauqiiaiu uiuanim cibuin ct |>oliiiii
aciduin ie rcjicicnics irriiaverutit : id est, ad iertaui
te provocaveruiit. llabei alia tniuslaiio, Ouoniam
amaricaverunt (e, Domine, (iUmi saiis congrui buic
seuienii;e. Potesi jti(iica superiu^ iii bono accipi , ei
sic toium boc ad botiuin ipsoruin iuimi orum legi.
qiia.>i dicat Ecclcsia ora s pro illis, ut exeiuplutti
dei oraiidi pro iniiuicis : Quaiidot|utdoiu, o Doniiue,
ita perdiii suui inimici, quod uec in orc nec in corde
cofuiu e>t veriias, ul llb^res nie ab eis, judica i lo^
botio judicio : scilicet des^nie iii cis quod siiot, id est
miiluiti, ei lac quod non suui, id est, bunuiii, ui qui
siiu: iui|>ii liaui pii, ei inituici riaiit :iinici. Uude
d.ctuui Cftt : Yirte impios^ et non erunt. Judica dit^o :
nam potes facere, qiiia Deits es, et iia judirn iilos,
ui deadant Vi pravis cogitatioiiibHs S'tis; et boc noii.

garuiti, sed cxpelle eoi, Doiuine, ab iilis cogitatiotii*
us secundum muUiiudinem impietatum eorum : id e^i
taiiiuin, qiiauiuin iiidigei niulta itupietns eorutu.
Qui eiiim muKum peccaveruui, inuilJ itid geni cnr-
rectione; ei debes e<is expcllere, iiuoniam irritave-
runt te : id csi, quia ipsi voletiies »e prailerre, ei
prscesse, ad baiic iram provocavcrunt te, iii iu lacias^
eos subesse.

Et laHentnr omnes qni sperant, Ideo rogo ut coii-
vertas iniiuicos nieus, Doiiiine P^lcr, ui et ipsi posi»
quaui conver^i fiieriui, ei outues qui in le coulideti-
ies sperant, id est, in ptx*t>euti launnn iu spe, ei
iioii tu re esse qu:erutil, in fuluro IxMeuiur tei-iiui it^
aiicrna reqiiie. Juxia Mliain scnteniiaui sic couiiiiua^
tur : luiiuici qui.tem datntiaiitur, omnes vero qui spe^
raniin te tec:entur. Kt vere luilabunlur, quia exsuta^
buni^ exsuliai.oiie euule iii a*ieruuni, id est, acieru i
io futuro, et niiiic iitteriui ad custodiaui ei cousobw
ii(»neiti eoruiii baliiiabis iti mentibus eoruiii. Et quia
lii hubitnbs in eis, ide > ipsi gloriabuiitur in <e, id cai^
iii luiuro, lU s 1 repeiitiu ; vel etiaui in prxscuti gio«
riaiu auiue I ititiuiii lueuiis bal)ebaul in te omnes quit
ditigunt nomen tuumj nou suuni, sicui Adaiu fecii,
(pii sibi boc nooien Dcus exoptavit, sed diU,uni
nomen luum : id est , vuluiii ut (u judiieris domiiiu^
coruui, el ipbi scrvi lui s:ut. lile cuiui dili^ii noiueih

It

Ri:i>i€ VENERABILIS OVV. PAUS II. 8ECT. 11. — DUBIA ET SPLUIA.

SI2

T> i, qiii se noii viili subtrahere a servitio Domini, ei
i)ni mavnlt pendere a Domino, quam ex se esse.
f}iio<l qni.i Ailam no!nii, damn.ilionem incurrit.

Quoniam tu bened. Yere in te gloriabmtur, qmniam
tu benedieh^ id est, iiicrempnlum in virtutibus das,
iii prxsenli justo, per quod ad aeiernam glorinm
pervenial. Jubes eiiiin quod vis, et quod jubes lu
ipsc facis. Unde paiet quod memor es illius prae-
cepli, quo dicitur, Sine me nihil pote$th facere.

Domine tu icuto, Ostendit per eflectum quod vere
Dominns benedicit jiisto. Qnasi dicat : Non est dii-
biiim, Dominc, quin lu benedices jnsto : nam roro-
na»ti no$ jnm, id esl, sicut corona multiiudiiiis cir-
rumsiaiilis aliqnem proiegit, Ita tu Doniine nos, id
esi ine Ecclesiam cum oinnilHis meis protexUti jam
iu bapti«imate ab impugnalionibus diaboli, et coro-
nabis, id est, protCKes nos in futuro ab tf^terna dani-
naiione, bcma voluntate lua, id estgraiia et miseii-
cordia tua existenie nobis hic el illic ut scuto.

IN PSALMUM VL

In flnem bymnus pro octava David.

ARCUMENTUN.

Ezechias infirmalus invocat Dominum, caiisans
fr.igiliiaiem liumanse natura^. Aliier : vox (^bristi ad
Pairem. Lege ad Laz.iri resurrectiuncm. Noia ordi-
nem disposiiionis ni)siic:e , quia quinio ps.ilmo
mane ba^rediias donda proinitlitur, in sexlo resur-
reciio judicii pcnimescitur.

EXPLANATIO.

In FI5EM jam notum e$t; hymnui e$t lau$ Divinitati$
tneiri aticuju$ lege compo$ita. Pro octava^ Domini iigni»
ficat adventum, quando finila saculi hebdomade ad
judicandum venerit mundum : unde p$almu$ iste eum
iremore maximo feeit iniiium, Quaiuor modis in hoe
psalmo vir coufidens : In exordio benevoium $ibi judi-
cem facit , auimum ejug demulcene a pote$late iudicii^
ab infirmilate $ua, a consuetudine parcendi. Secunda
divifione narrat wrumnas propriai, quibui afjUctu^ et
conlristaiu$ ingemi$cat. Tertia $eque$trttt $e a mal\$^
qnod bono judici noverat e$te gratis$imum, ut ab illis
men$ redderelur uliena^ quibu$ et ip$a justilia proba"
baiur adver$a. Ad exiremum conturbat el repudiat
omnei iniquos^quoniaiH cum ipsislmbere nolebat ulla-
tcnu$ portionem.

COMMENTARIDS.

Dominef ne in furore tuo arguas me^ neque in ira iua
eorripias me. iMe psalnius boc modo intitulatur : In
finem carminibu$ pro octava psalmus David, Diem ju«-
dicii quidam crronei oclavam vocaverunt, quantum
ail septem millia annorumy quae ab Adam inceperunt,
quibus quasi diebus septem fiuitis proculdubio diem
judicii sequi dixerunl« et slc se et alios certos de illa
die fecerunt. Sed inconveniens tamen oritur ; Scri-
ptura eniin falsificaiur, qude dicit : Non enim est
vestrum nos$e tempora^ etc. ; et item : Dies Domini
tanquam fur vcniet ; et riirsus : De illa hora^ et de illa
die nullus scit^ ni$i $olu$ Pater, nec angelu$^ nec virtu$^
neeivseFUius novi/. Sedcuiii Filiitm nulla occulta Pa-
Iris laieant, scienduui est, quod diem illam quanlum
ad se non ignorat, sed tamen dicitur nescire : ctuia
discipulos suos qiiibus mulia alia revelavit, illaiu
iiescire fecit; sicut dicilur^ Temat vo$ Dominus^ ut
sciat : id est, ut vos M^ire facial. Ueinota auieiii illa
lomeraria compuiaiione dies judicii potcst optime
oclava vocari hac raiioiie, quia trausactis hls leuipu-
ralibus rebus, qiiae per sepienarium numerum die-
riiin volviintur, et ideo |)ro septem diebus accipiun-
tur, sequitur iila dics ot lava, id est dies judicii, iu
qiia aniinae, adepta a:lernilate, nihil jani debcbuiit
tempori vel mulalioni. Alio et modo uctava diciiur,
scilicet quanium ad sex dies, per quos labor bujus
vii;n intelligiiur, et quibus Domiuus laborasse legi-
lur ; ei quantuni ad sextum diem, id est ad requiem
illam, in qua jufetoruni animae qui mortui sunt posiii,
«fxspccl^ini cumiiiiineiu resurreciiuncin, ut geminaiii
iu^lam imniortalitatis ibi iccipiuHl, qua exs|>eclaliuue

A fioita. cum sex praedictis diebiis. id csi, cum laborc
hiijus mundi, procul dubio seqiiitur diesoclava, id est
diesjiidicii. Aliteretiam poicst vocaridlesoctava,sci-
licei quantum ad carnalem g<'neialionem et spiriina-
lem, qiixcarnalisgeneratio p^^niiiet ad quaterDarium
nuiiierum : spirituaiis ad teruariuin. Ideo aiileui car*

V iiaiis pcriinet ad quif lem non pro; ter rorpus, quod
constat ex quatuor elemeniis, vel ex quatuor quali-
latibiis, quia corptis est siccuni, calidiim, frigidum ct
buniiduui, vel propter quaiuor humoreSy qui suul in
Uiioquoque honiine. Spiriiualis aiitem pertinet ad
teriiaiium nunieruui, qnia ad spiriium, id est ad ani-
niHni pertiiieut ires vin\s : sciioet ratio, irascibililas
et coiicupiscibiliias. Quibiis adbuc duo adduntur,
scilicet vinus et docirina. Docirina ad itlumiiiandam
raiionem, virlus autcm ad rt fienandam irascibiliialeni
et concupiscibilitHtem. G:irnali<% generaiio ab Adam in-
coepit, et usqiic ad Moysen, id est usque ad legi>m, et
etiain sub Moyse, id est sub lege us^oe ad Christutn

n diiravit. Etsi ciiiin viri quidam religiosi mnndo sub-
diti sub lege fueruni« lanien quia spiriiualia futura
per carnalia, id est per quasdam carnalcs observan-
tias pra^signabant, carnatis gcneratio dicti suiiU Spiri-
tualis generatio a Ghiisto incepii, quando de cani»li
circumcisiotte ventum est, vcl tnnsitus factus est ad
spiiitualem ciicunicisioneiu, quaiido de umbri ad rcni
transitus factus est. Et peraciiscariialibusofliciisquaB
pertinent ad carncm ei ad vctus teslamentum, et 5pi-
ritualibiis qu:c pertineut ad spiriium et no\UHi tes-
tamentum , in quibus oiiinibus debemus cousiderart;
septcnarium nuuieruiu, ad carnem qiiidem refereiido
qiiateruariuni numeruui, ad spintum vero lernariuin,
sequitur dies ociava , iii qua die rncritis siugulorum
reddelnr, quod debetur ; et qu:e dics transfert saiictog
ad apteriiam salvationem, inalos vero ad aeternam
damiiatiooem. Qu.iin damnntionem timens quaeliL>et
fidelifl auima, et optaiis xternam salvationem, et
ideo prasieiita peccata remiiiiscens, etea ingemisceiis

p sic iii^tat, sic »git cum Doinino Deo suo, sicut in

^ psaiuio invenietur. Sed prius litulus exponatur. hie
psaluius David historialis habitus in carminibus
id est iu divinis laudibus rcfertur in flnem, id est
Cbristuin, et hoc ideo, quia factus est pro octava,
id esi iu voce alicujus fldelis anim.-e timentis ocia-
vam diciu , id est diein judieii, quae membrum ejus
est. Quae auima orat in hoc mundo saiiaii, ut nun
metuat iii die illa argui vel corripi. iliuc pnie^t in-
teulio leviter concipi. Lof|uitur auiem s c : Domiiie,
ure, seca in hoc saeculo, ne arguas me, id esi, daiu-
nes ni e in furore tuo; id est, iii illa ira, quain lu
osteiides impiis in die judicii. Arguere pro cotnpro-
bare, pro arcusare ponilur, et pru damnare, ut hic ;
ei etiam non corripias me : id cst, nultum peccaiuui
in uie inveiiias , propter quod ine diguuin corre-
ctioiie in igiie purgatorio ostendas. Ouine enim
peccatum, quod facit honio, aut ipse puniei aut D«u8.
Miserere mei, Donune^ quoniam. Et ui me noii ar-
giias, neque curripias, miserere mei in hoc saoculo :

I^ id esi, maiiuni luain medicabilem mihi sup|ioue,
quia infirmu$ sum, id esi, quia medicina egeo pru
meiitis infirmitate. Quod sequitur, idem est cum sii-
periori. Sana me^ id est, miserere niet, quia eontur-
baia suttl os$a mea : id est, qiiia vires et rolH>ra
meittis suut imminuta propter peccata, eain gravan-
tia. Istud refertur ad Infirmus sum , vel aliter, If i«c-
rere tneif quoniam infirmus sum in carne mea» MhIiumi
enim iiiotus carnis surgunt adveraum me. Sana vir,
quoniam couturbala sunt ossa mea : id esl, quia inUr-
nius suro in mente.

Et anima mea turbata est, Et ne per ossa intelliga-
tur corpus, subjungit iliud quod nobis manifebiat,
quid per ossa debeamus accipere, sciiicet anima mea
turbaia e$t vatde : id est debilitata in suis ossibus»
id esi, in suo robore. Kt quia pcrturbata est, tu Do^
mine^ usqucqno ccsscs? id estquare mehic non urisT
quare me noii sefas ut iii (<ic oct;iva luc nou arguas,
iie<|ue corripias. Nuli ccssarC|Sed ului te avciti»ti a

t\l

IN PSALMORUM LIRRUM GXCGESIS. ^ PS.lLM. VI.

514

ine STerso a (e : iia converiere ad me, id esl fac le A scientiam per singulos lnp<ius pece^Camm , lacrymii

cimversum ad me, faciendo nie conversum ad lc.
Yel aliier : Quia contitrbala sunt o$$a meOy id est cou-
turbata est anima mea in semelipsa. Superior enim
tis animap« id est ratio repiignat inferiori, id esl sen-
sualilati. Ciquia anima mea iurbata eil in semetipsa,
usquequo lurbaris in me : id esl, ascenilet ad id tna
turbaiio, nt vel me arguas, vel me corripias, cu m
boc sit quod in hominem in hoc s^culo se turban-
tem« id est corripientem non Aurlieris, el in horoinem
se bic non turbantem turberis? Clquia amma m^a
ivrhata ett in semetipsa, id est quia se corripil, con-
nerure, Domine^ id est, esto conversus ad conversum
ad le, scilicei convenere aJ me, qui sum cooversiis
ad te« sicut scriptum est : Converiimini ad me, et
ggo revertar ad vos. Cl non solum convertere, sed
etiam eripe animam meam perplexii.itibus bujus
vite inbaereiitem, et salvum me fac dnndo perseve-
rantiaro , iion propier roerituro meum , sed pro-

meii^ id est lacrymis cordis. Et- nou solum lavabo,
sed etiam stratnm meum , itl est , eamdem conscien-
tiam meam rigabo^ Id est, interius perfundam lacry-
mis. Lavare eniui dicitiir, aliquid exteriiis bume-
clare; rig^tre vero, perfundere iuierius. ftleriio con*
scientia lectus vocntur..Sicutenim lecloquiescilurac
laboratur : quiescilur a snnis, laboratur ab xgris; ita
conscientia quiescitur ac laboratur : quiesciiur in hona
coiiscientia, laboraiur in mala. Possumus eiiam per
lectum accipere delectaiionem , quia in deleciaiioue
sicut in lecto quiesciiur et Inboratur : qiiiescilur
in bona, laboratiir in m:ila. Possuni- s etinin perslra-
tum aliud accipere quam )ier leciuiii. Nain corpus
iiieriio per siraium iiileiligiiur. Sicul euiui straiuiii
est lectus de stra«iiinc, qui leviier a vento potest
destrui, sic corpus leviter poiest Isedi ei laiiiari.
Ilaque exponeiidum csi : Non soluui lavabo meniH
leclum, idest, roeam conscieiitiam, sed e.iam riyatfo

pter misericordiam luam. Nam ciim sxpe lua trans- g stratum^ id esl , corpus lacrymis perfondani. Scieii-

gres«us sim prxcepia propier ineritum meum ,
nibil mibi debetur, nisi justa damiiatio : sicut scri-
ptum est : Peecalori datum prceceptum non servanii,
nihil debetwr^nisijusta damitatio. In boc versu ostcn-
ditur diflicullas salvationis, ct iii seqiienli locus con-
versionifl. Nam ubi dicitur, Convertere, Domine^ ei
Dou solum convertere; scd etiam, eripe animam meom^
et iion soluin eripe me; sed etiam salvum me fac^ et
iiOfi propter merilum ineum, sed misericordiam tuam^
qoia per ine nibil possum : diflicultas magna in sal-
vaio esse ostenditur; et quanto res diflicilior est, et
quanto majore laborc adipiscitur, oportet ut major
custudia sidtiibeatur ; et sic probatur a conirario ,
quotl si inagna diliicultas est salvato, roagna debeiur
|icena n<m salvato.

Quoniam non est in morte. Tu» Domiue, convertere
iu lioc safcuio, quia in morte uon est qui memor sit tui:
id est, post separalioneui corporis et auiina: nemo

dum est quod positioiiem diversoruni teinporum, ut
laboravi et lavabo, iioii facit neressiUis nanaiitis, sed
aflreciio orantis. Putuit euiin dixisse Psalmistn, labo-
ravi vcl lavi ; vel polesi d.ci, laboravi et lavabo, i;:i
e>se dictum, ut istud est : Servivi tibi quadani re,
sed quia per boc tibi iion sulTeci, faciam istud aliud,
ut tibi sufflciam.

Turbatus est a furore ocuius. Idco lavalK) lectum,
quia oculus metts, id est, inierior bomo meus, tur-
batus estt id est, obstupescii a furore tuo, id est, fu-
rorero quem iii die judicii iinpiis osteiides contuen-
do, et peccata me.i reuiiuisceudo. Vel ioierior bouM
rocus turbaius est, id est caecatus a furore, id est, a
peccato primi parenlis. Ct ideo etiani turbatus est
oculus meuSf quia inveternvi inter omnes inimieos
meos^ sive carnales, sive spiriliiaies. Carnales, sive
videantur amici vel inimici. Nullus euim inajor ini-
uiicus est anioipR, quaro temporalis amicus pro qiio

inemor tui elficitur luin sua iitil.iaie : id est, nenio p sxpe in terrenis lantum laboratur, quod Deus post-
— : ;- u^- 1.. .1.. ....«^«.:» ^..-.o ..«.. «..«, «i...- V» po„ini|.. ideo dicit : Inveteravi^ quia factus est inem-

bruni priini et veieris hominis, vel quia compam-
bilis est veteri vestimento, quod ncc usui valet iiec
ornamento. Vel aliier : Oculus meus , id est iuterior
bomo nieus, itir^afus est a furore, id esl, ab ira sua,
qua: ipsum c^cavii, neque ipsuin palieiiiem esse
permisil. Ct non solum est turbatus iia propria, sed
etiain inveteravi inter omnes iniimcos meosj sive car-
nales, sive spirituales.

Discedite a me omnes. Fidelis aniiiia prxterlta
peccaia remiuiscens, et ea iiigeiniscens a Domiiio ^e
exauditam ostendit. Ct propoiiens se nobis exein«

Bluin , qiiod ^i peccata nostra inseuiueriinus, a
loinino exaudieinur, sic dicit : Inveleravi inter

qui in hoc saxulo de peccatis suis iioii compungilur,
|Histquatn inoriuus esi, uiiliter couipiiogitur : quia
bic lantuui locus esi niisericordise, post boc sa:cuium
lautum locusest justitias bt idco eripe animam meam,
et ioivum ine fae bic : quia quis confitebitur tibi in in-
ferno ? lu iiiferno iOiifessio llori iion negetur, iiec de
divitc opt-ooatur, qui confessionem in iutertio fccisse
if^itur aiiiino diceiis AbraUaB : Pater Abraham mise''
rere tnei, et thitte Latarum ut intingat extremum digiti
iui in aquam^ ut rejugeret linguam meamf quia crucior
in hac fiamma. Sed per infernum illx proluiidissiiii^
lenebrae inlelligantur, iii quas inipii cum suo capite
diabolo post diein judicii projicientur, quando ullra
Joeus confessionis noa erit. Vel aliter : Dowine, con-
tertere ad lue conversuni , ne siro in roorte : id esl,
in aliquo cnniinali peccaio, quod vere est roors
animae ; et sic siin iu.niemor tui, quia non est qui in
morie memor sit lui : id est, neiiio utititer tui recur-
datur, duni a criminali peccato impediiur : quia eXii

omnes iniinicus meos^ sed o vos, mei iiiiuiici, sive
spirituates, sive carnales, qui operamini iniquitaten,
et in ine pravis persuasioiiibus, et in vobis inalis
operibiis, diseedite a me, inodo spiritualiter, quaii-
doque discessuri localiter, scilicet quando vobis

^iliquando conipungatur, oon ideo salvabitur, ni^i a Ddicelur : Iie maledicti in ignem wternuin^ quia Do-

criminali peccaio peiiilus reiiiovcalur. Cl ideo eripe
animam meam, ei salvum me fac^ ut non exisieus iii
iiifemo tibi coiiliiear : quia quis confitebitur Ubi in in*
/cTMO .' id csl, quis poie.it l bi laudabilen» couicsbio-
nero lacere, si sii in inleino, id est, iu vitiorum pro-
fundoT nullu^. Sicut scripium est : Pecrator cum ve-
uerii in profundum vitiorumt conlemnet, Cjonfessio
alia laudabilis, alia pcciialis. Lau«labilis est, quniido
aliqots de bene factis Deo laudes agit; sic<i i :Coii/ifeiif
fifrf, Bomine reXj ctc. Poeualis est, quaiido aliquis sua
l»eccaia coutiiens ea damnat, ei inde pwiiam po>tulat.
In hoc versu &ecutidum priorem beuiuutiaiu tucus
conversioiiis ostcnditur.

L torati in gemitu meo. Domine, sana me;ei ego in
4|*i:intiim polui ad sanitatem recipiendani ine ido-
iieimi leci : quia laboravi in gemitu meOf id est, assi-
«ii>e propier peccata iiiea geinui. Ct lavabo lectum
meuiit p^r iingiiles nocteSt id est, purgabo inNim cou-

ttjf nus exaudivil vocem mei petus, id esi, -vocem luei
flentis.

^xottdiitf Dominus deprecationem meam. Probitur
a partibus, quod vere Deus e\audivit vocem meam,
quia exaudivii deprecationem meam f.ictaui pro pec-
catis roeis, et ittsc^pil orationem m-^ain, factaui pro
perseverantia. Namque pro peccuiis deleiidis pro-
pric fit deprecaiio, pro perseveraniia in bouo
oratlo.

Erubescanl et conturbentur. Gt quia Domiiitts sus'
cepit orationem meam , erubeseant, Vcl aliier : lla
discedaut mei inimici a me, quod erubcscaut iu ilie
jiidicii in propria conscienlia, dicentes : Nos insen-
iati vitam illorum cestimabamus insanianit et mortem
eorum sine honore. Ecce quomodo inter fii.os l)e\ col-
locati iunt? Et conturbentur veitemenier poeiias li-
roeiido, et converiantur de malo in pejus, quaiido
in profun li simas dejic>cntur teiiebras, ei de iiU

515

ni:i).€ VKNK!'.AniLis opp. pars n. ssct. ii. — dcbia et spukia.

5i$

convcrsione crnbetcant vtlde, id esi, velociter. Qiiod A silia ciua coiiira euin aiiclore coiise relario suo Aehi-

ciio eril, td esi, qitx eruliesceniia ciio fiet. Teiiipus

emni l>reve esi. Siieiiduin esl qtiod istud Erubeuant

«lici nies : No$ mien$ati vilam illorum reputabamut

iusauiiim^ referendum est lantun» ad carnales iu!-

•iiicds, el nou ad 8pjrilunle«, id esi, non ad duib >-

4«>s. qiii:i ipsi non dicent hoc. Vel aliler : 0 vos car-

imlfs iiiiiniii, qui niodo ei iu mc ei tn vobis opera-

mini iniqnitntem, discedite a me seciinduin inaiain

fnentein, ct ucccdite secundiim hfniam, quod jiisie

debelis facere, quia tiens fxaudivit vecem fletu% mei,

id est, Dcus nieus nie neitiein peccaia inc.i exauJivit,

v\ siii iliier vos lleuies vesira pecraia eiatidiot, el

ideii mei iuimici erubescant de pr:vleriiis peccaiis

Miis. Vel iia diseedaiii a iue, quoi eiuliescaiii de

p<*c<:alis siiis, ei conlHrbeniur inde vehementcr^ id est,

valde. liide conpuiigairur in curdihus suis, ei s c

comertantur ad poeniieiitiani. Fa erubescant vulde de

hdC quod priiis (^loriabanlur in peccaiis suis, ei hoc

lopliel macliinabatiir, diligcnter noiaret, aique sc-
cretius ei denuntiaret. Quapropier Cliusi ad Absaloro
rediil, et qiiac David ro<;averat, rideliier pcregit. \ix
historia hac psaluius isie suiiipsil occasioneiu ; sed
quia hisioria non coiniiielur in |>salmo, interpreta-
lioncs nominum insistainus, ul pcr eas ad psaliBt
mysteriiim perveuiamus, qiis talcs sunt. Chusi iu-
lerpretalur silentium^ Jemini vero dextra; Acbito-
pbct fratris ruina. Ei his iiiierpreiniionibus occurrii
iiohis iteruin traditor Judas gcrenH riguram Abialoiii^
jiixta quod inlerprt*tatur Ahsaloin pax patris^ quia
|.aler ejus, id e>t, Cliristus, in eum pac«;ui liabu t,
quainvis ille buis dolis belluin in corde gererci. Kt
sicut Evangelto iiiveuiiuus discipulos lilios vocatos,
veliit ibi : N n poauiH filii sponsi lugere quandiu
cum iptis esi sponsus, sic iuvenimus et iratres diclos,
yi ciiin dicitur : Ite^ nuntiate [ralribui meii. Ui hac
quoque piopbelia <licilur : Narrabo nomen tuum frm-

faciaoi velociter, id esl, absque niora. Qui eidni pro d tribui meis. Ei in Aposiolo : PrimogenUui m multn

miilil saluiem poem euti, non promitiit crastiir.itn
dieui diiaianti. Pos.suitl f^iiani isti ires versiis legi su-
liiminodn ordiiie iiiulati> ad Exaudicit Dominui
deprecaiionem meam iucipieiido, sed inelius esl ul
legatur ordiiie recto.

IN PSALMUM VIL

Psalnius David qiicm caniavit Dumino pro vcrbis
Chusi filii Jemiiii.

ARGUIIENTUIf*

Kzeciiias ab hosiibus calumuialiis, et a suis pro-
diliH, homino supplicat, iinprecatus cjiis jiidiciuio
iu eos qui mendaciler innoceiitcm accusabast.

EXPLANATIO.

Chuii interpreiatur J^fiiops , qno nomine Saul
propter sanguinarioi ei ciwteles mores exprimiiur, ei
appellattir /iliui Jemini, quia de i!liui stirpe descen-

fratiibui. Quare dibCipuliis ille, qui Dooiinum scc-
lerati.> dolis Judoeis tradidil, rccte diciiur ruina fra-
tris, qui Acliitophel interprelatur. CbuNi vero quod
sileuliuni inierpreiaiur, recie intelligitur Domiuuiu
iiosirum Jesuin Cbrisluin contra dolos illos sileoiie,
id esl, alt ssimo secreio dimicasse, huc scilicel bi-
leiitio, quod ca;cttas ex parte ccntigit iii Israei,
qiiando Doiiiiuum persequcbaiur, ut plenitudo gen-
lium intraret, ei iic omnii hrael taloui fierei* tloc
sileiiiio Doniiiius noster Jesus Christus vonerabi.'!»
passioiiis suai sacramenta occullans, voluiitaiiam
ruinain fratiis, id est, iielariuin scelus proditoris iia
iii suac niiscricordi.u atque providciiiii: ordinein
converiit, ul quod ilte ad peruiciein unius bomints
perversa luenie facerei, hoc ip^e ad saiutein ouiniuin
provida gubernaiione couverterei. Cauiat ergo psal-
mum Douiiut» leiiecia anima, digua nosse illtid
silcntiuiii; cantat pro verbis Cbusi, id est, pro revo-
latione iilius sileutii. Apud inlideies eniiu et perse-

dit.ut Regumjtisforia narrat. Atlegorice ouiem David C cuiores silentium aique secieium est, apud fideles

Christum , jEthiopem vero pertequentem popuium
Judivorum intetUge, llujus tituUscnsum Hieronymum
secuiui exposui^ quia sunt^ ut ipse tesiii esi qui hunc
psaimum contra Absalom putant eise cnntatum^ quando
Chuiai amicus David destruxit contilium Achitophel,
Quos iciendum est vehemenier errare^ primo quia no-
men Chusai per iamech litterarn icriptum est; kic vero
P€r sin ; deinde, qnod nunquam David^ qui ducibus
exercttui iui pra:ceperat : Parcite puero Adsaloii , de
morte illiui loqueretur, f Concepit dolorem^ ei peperii
iniquitaiem, tacum aperuit ^ cic, i nu.xime qui huiie
mortuuin nperto capite flevit ; ad extreinum^ quod ille
cmiciis David filius Arachi, hic vero filiui Jemini
icribitur. Causnm ergo suam propheta trahens in fntu^
rum mgJerium Domini Salvatoriif in prima divisione
tucB persome Dominum dep ecaiiir^ ut ab omnibus
prnecutoribus ejui virtute fiberetur. Secunda sectione
idem propheta rogat, ui surrectionli ejus gloria mani'

vero lion silcniiuui; sed veiba silentii, id esi raiio
mauifesiata ei expo.sita illius secreti. Quod secretuui
dicilur Chusi fiiius Jemini, id est, dextri. Noii enim
abscondeiiduin eiat a sanctis , qiiod firo sanctts
^estum est. Caniat ergo in prophetia Domino |>er-
lecla auima, cui sccretum illic innotuit pro verbis
Cbiisi , id est, pro luauifestaiione iilius sileniit,
qtiud Deus Pater dexira, id est, favens et propitius
ad salutciu nosiram op. rattis est. Quare hoc kiteo-
liuin dicitiirlitius dexiri, id esiChuai, id cst, filius Jc-
luiui. Scienduui quod verha haclenus dicia sunt
hcaii Augustiui. Qu;e si cui gravia videaittur, eoruiu
colligat bunriiaui bis ptanioribus verbis esiiositam.
Agil in hoc p»alnio quxque perfccla anima laudes
Deu Pairi, quia sild sacramentum passionis Domiiii
iiosiri Jesu Cbrisli malis occultatum reieltvii. Quia
Duiuinus iiosicr Jesus Chribtus sub tanio sileiiliu, id
est, sub tanta patieuiia et huiuilitate sxviiiam per-

festala subieniat. Tertia ipium introducit toqueHtem , d gecutiouis impiorum Judajorura ei traditoris Jud«

per td qnod factus est humttts, ui secwidum jusittiam

iuam veritatemque judicetur ; maloi uUione detcrrens^

bonis gratuita prwmia comproiniiten*. In quarta par e

iierum propheia loquitur , commoiiens Judwos , ut

metu futurt judicii a proposiia iniquituie diicedant^ tie

meritai tuere debennl vlsionci, Putett iste piatmtii

etiam in penonu aominici hominis imeUigi, »t modo

ea qtuB ibi humititer dicta sunt, ad nouram infirtnila^

iiin referantur^ qum ille gettabat.

COMMCNTARIUS.

Domine Deus tneut in te rperavi, Pi^aliinis istc sic
iiititulalur : P%a'mui David, quem caniavit Dommo
pro verbii Chusi filii Jemini, Legiiur in sccnudo li-
bro Uegutn, qiio.l Absaloiu patreui suuni D.ivid cru-
deiiier pcrsequeiis, de regno fugavit. Cuinque euui
fugieiitem Ciiiibi quidani lainiliaris suus coniiiari
\cll«*(, David itliiin suminopere rogavii ut rcdirct,
aiiuc iu .\l>saluin partcs sc coiifei:ct, ejusquc 1.011-

ad humiliiatis exemplum toleravit, ui ipsi divniiia-
leui ejos iion coguoccntes niaciiiiiareinur illyd ad
cjus unius perniciem, quod Deiis Pater niisericors
et pnipiiius inirabili ordine couvi^rtil ad oinuiuiu
credeiiiium saiutem. Si enini eognooinenl^ titquM-
quam Dominum gtorice cruciftxitient, lloc itaque
siicntium illud quo Doitrnius iiobter JtSiis Chri^tus
contra dolos persecutoruni diinicav.i, fuit illa ca!ci-
las, qux iii tsrael coniigit, ul in uiunes gentes l<ix
Intrjret. Iloc illa iTovida giibcrnaiio, qua: iiet|uiiiaui
persequeiiiium in ITabili Mrtuic couvcriil ad saluiem
oiiinioin, pru quo rcveiato cautat i!i hac propheiia
pcriecia adiiua Domino. fcinpoiiiiurautem secuiidaiu
iianc setiientiaui pra-missus tiiulis iu : Psaliuus
isie attriboitur vcl ipsi Divid |>ropb«*t tt, de quo di-
ctiiin csl, liiveni mihi David filtum Jette, vtrmm se»
cundutn cor mctim, vel cuicuiKiuc ita perlecUe ani-
uiiC, qiiedi psalinum c.snUvit illa pcilccta amma^ id

517

KN rSALMORUll LlimUM EXEGESIS. — PSALM. VIL

5ift

esi, ex<«Mli^nler (^rolulit iion lam voce, quam hoti!i A

(iperalioiie, aii l»mtem Oomini pro verbts Ghusi, id

e^l, pro manifcsialione suprndidi silenlii quam Spi-

rilus sanctus sibi fecil. Qui Chusi id esi quod siieii-

tium csl, filius Jemini,id est, doxtrl, quia Deus

P.iter df xtra, id est, misericors ad salutem omniu u

illud iicri disposuil. Iluic expo>ilioni obvint beatus

llieronyiiius, et quoiiammodo invehitur in l)ealuin

AugustJiuin, diceiis quod Chiisi de quo psaliiiiis in-

tiiiilatur nou A^erii Chusi Arachites, qiii consiha

Achitophel dissipava, sed quidain aller Chusi, juxia

qnod liiulus isie taliier exponiiur. Chusi inierpreta-

tur jEUiiopi, ^thiopes autem omnes denigraii in

peccaiis diciinlur: hic vcro per ^lhiopiMu, id est,

Khusiy aecipilur maxiine Saul, qui persecutus est

sniiclum Oa%id, per qiieui Sauh^m omiies per*>ecuiii-

rfs iiioriireri, qui sigiiihcaium David, id esi, Chri-

Muui lam in se quam in memhris persequuiilur, recte

iiitcliigiintur. Saui enim uiterpret^tlur pet.lio, quod

iiomtfu quaiitum ad iiiterpretationero, mittit nos ad n

Mi'>rtein, Ue qua sct iptuui est : Deu» fion fecH morlem,

ied impii aecer$iverutn eam nibi manibvs el pedibm*

Vcrha Chusi, id est, i4*)thi«»pis accip.untur devoca-

iiones, quas persecutoies iii saiicios laciunt. Quorum

««Tlioriiui alia ^uni visihilia, alia invisibilia. Visihilia

verha dicunlur f icia, invisibilia vero voces qiiae prole-

riintur. Aliqnauiio eniiii peiartcutores nituulur dttvu-

c^re saiicios fnctiS, id o>l, lorinenlis ii!at!S, aliquando

minis. Ab his vcrhis quulihet perfecta aniina jaiu a

Domino pariim litierata, qui enm Cfignoscere tecil,

quain iiiiqiia sint et quain nociva verba illa, agit ei

gratias et laudes in sei|iieii!i psaluio, ulque euin

adhuc pimilus iibcrctur, exoral. Sic igilur beatuin

liieronyniuiii seqiienles, supradiclum lilulum expo-

iiiuius. Psa mus i^ie aiiribuitur David, id esl, cu;que

|tei-leci;e ;iniini', queui ipsa caniavit ad laudeui Do-

mini, pro vntijs Chusi, id e4, quia mcmit C0|{n04-

cere vcrha Chusi, id esl, iCihiopis, eiiaui iii parie

hberari. Clnisi difo lilit Jeiiiiui, id esl, gravi^simi

pe: sccutoriii Saulis. II c Jeinini apportiiuni es(, non G

.'•d interpreialioneui, sed ad |H;r>eculorum eia^ge-

rationeiu, iii per hoc innuat qu.tm grave» per>ecuio-

les liic ac<'ipia{, bcilicet tales qui eiiain ex origine

l>ersecutoris descenderant, ct quoruin peccuia iu

progi n.eni pairum iiitroeant. Jeiniuus enim de iribu

Iteiijainin | e>$imus quidam luit. Dequaendem tiibu

Saul giavissiuius persecutor saneti David, et Sautiis

lupus lapax, et fere oinnes gravi>sinii peccatorei

luerunt. Sciendum qiiod secundum has uirasque

supradicti liluli expoSiiiones potesi sequeiis psndiiiis

legi iu volc cujua»lii)et |)eifeii.e aniinjR, sive Duvid,

sive ciiju; libei perrecti de ilio priori |!Opulo, qui ruit

anle nativiiaiem Cttri:>li, sive de hoc po|>ulo po^ie-

riori. Quod seiundum varietalem seuicniiuruiti qii.e

Infcrius dicitur, uece»se eat taliier accipi. lu vuce au-

tem perfecia; aniina! prioris populi legetursic. Uuast

dlcat : Domme^ tpiravi in te, non iii itie, si ui Adain

fecil, qui noa ex le, sed ex se peiidere voluit; nfque

in cariic, qui.i oniius nialedietus qui tarneiu brj D

ehiuiu suum poiiii Sed speravi «ft le, id est, tota.ii

speiii nicaiu coiijeci in le; et in le nierito, quij lu

qui ofiiuiuiu Dcus es potestaie, tittus es voluutaie;

et ideo salvum me (*ic, id e^t, conserva iiie piopter

perbever:i.iiiaui eripiend:» a penequentibus me, id ei»t,

a incuibns diaboli nte oevocare voleiiiiiniS oinntbu;t,

id est, lam i.ivisib lilius, quamvisibihbu>, tamoccur-

refnibus quani subsequentibus; ct prjelerea Hberame

ab ipsocajiiie, id est, a priitcipe lenebrarum diabolo,

he ille qui esi ut Ito ruyicns^ quasrens quem devoret^

quaiido, pro aliqujndo, r.ipiat aniiiiam nieam ad lerre-

uasdelecla ioiie» luitc eitim r.t|)ilur aniiua, qiiandoa

Domino rctrahiiur, et teri enis delect iiioaiiius inipl.c;i-

lur. btvere rapiot, ouiii non esl qui red>matnieah

jphO diabolo, bi tn noii iti>er<ibis iiie, neqae qui sunum

faciat ab ejus ineinbris, ntsi tu &alvuin lucias me.

Visiblles perseciitores sunt pravi homine.s nos malis

|k:rsiiasioiubus8uisdev(icantes; invi.sibiles vero sunt

vllia ipsa,sive cacodKinoues, por p-avas suggpslioues
ad pecc-ila nos incitanle';, elsicutlsra<'liticus populus
nb iCgypio rediens, hahuii quositam persecuiores
persequiMiies, sicut rharjonem ei cxerciluui ejus,
et quoadaiu occurremes, sciiicet Amalec el alios po-
pulog, qiii ei ad res stenduui ntqui! repetiendum oc-
currerunt, ila perfecta anima d*'. ieiiel)r.iruui pote-
state reeedens, habet suhseipicuies hoales, viiia pra*-
teriia, et r)uicunque homiues vel d:euiones ei quudli-
bei peccatum jain persunseruui ; habel etiain oceiir-
reiiles nosies, scilicei viti;i fuliira, sive qioslibct ad
ea ipsa persuasores. Quod iniiuit uhi di\ii : Ex omni-
bus persequentibus me; et qu a qiiati<iiu in carne su-
inus locus mnrlis est seuiper iii nobis, ei Ideo quaii-
luiiilibet perfeclis hosns .seiuper imuiiuet, auct-r
scilicei mort s dial)otu<, ide ) perfecta asiiuia pust-
qunm n membris ejus saivari rognvii, ab ipso ctiam
capite liherari peiic et pote^t iltud ptaue a quoliiui
et diligeiiter conaiderami siipradiclo liiulo uiique
adaptari.

Domine Deus meus. Re^umpii t esl hic ejitsdeiti
nomini<i, quod superius posuit, et speciat quod liic
diniur nperie ad priorem liiulum. OsieuUit euiiu
p. riecla anima, cujus vox est iii hoc psalmo, sihi
revelaium esse doiniiiica; pasbionis mysterium aiquo
secretuiu, id esl , p itieiiiiam ei huinilitatem, qiiaui
Diuuiiius iioster Jebus Cliri>ius in passione sua h:i -
buit, qui relriimeiiiihus siiti iiinta pro l)onis, liona
pro mahs retribuii, oraiido Paireni pro eis. 0>lcn-
dit, iiiquiin, cuui se iilud secreiitm, tit ahos suo
evemplo provocel, «pinntum possit iin tari dicil, et
quasi Domiuus expoiiens eis silenlium hac udiiiO!ii>
lione usns esset : l-go pro te impio ei peccai<tre iniii
liuiiiitiier perseculores mcos snsiinui, taui paiieiiter
prod lorein perluii. Qoid eri;o tu f^iciea ? nonue io<;
imitaberis? Oti^^i» inq laiii, iia Doiniiiuh diceict, le-
spou>iei ipsi iierieclaaiiiiiia, dicens itla itn : D.imine,
qiii me prrtio saiigiiiiiis tui red<*niisii, et Deus meu»
qui iie creasti, si feci istul quad noii deb.ii ; ei ex-
l>ouil qnod i^tiid, scticcl, s\ esl iii manibus u.cis, i I
est, in opeiihtis uieis ilta cliaui iniquitas, quae apud
hiHiiincs esi a'(pi>t.)s ; et deieriuinai qu.-e, scilicei, si
reddid', te non iiniiaiiJo, luala pro mnlis, reiribue.i-
libus iiiihi luala pro h nis, et iiou bona pio mali?.
Ilic in.gnim pa.icnii>m iioint. Mujor eniiii pntiemia
e.Nl, lon rcddere malum pro inalo aliquibus qui su-
scepiis heuthciis iuferuiit iiobis inaia, qiiaui si iio-
ccre voluisseiii uu lo t>cneiicio pru}rogato. ti est tnle
lioc loiuin, qiiasi diral : Doniine, si naii feci quod
debu', id esi, si iuii aia iion suni quoJ lu f.iciendo
lue luceie docuisii, sed inalum pio innlo reddidi,
i currain hoc malum, scilicel, deciJam, iJ esl, de-
Viiicar, ab iniinicis mcis invisihilibus iuanis, id esi,
iiixictoriosus lacius iu aiiima, qui exlriiisecus vicior
reddendo maluui pro m lo essc Vvilui. (Juod fict nie-
rio, idesi, juste, scilicet quia ego poiiui quod pejis
esi, quam quodtionuiii est, lacere volui. Dc hac iuaui»
late diciinr : Inauiier se jn lat, qiii, ciiui sit hoino^
cupit se Viiidiiare de h iiniiie ; ei duin tiomineui quo^-
r>t patain superaie, viiitiiur a diabolo occui e inaiii»
elTectus vaiia et superoa Ixtilia , ([uin vinci non
potuil. Nescit vero quanio gloriosior ir.umphus sii
animuin suuni superare, qiiain aliuin vincere. tJitdeSa-
iouioii : Fot tior est expugnator awmi expugnatore urbis^

Persequatur inimicus ammam meam, i a decidam ok
luimicus, id est, diabolus, persequaiur iiiterius ani->
inani menin ; quia cjns est seinper pers*qui,iie vncel,
sui>dii cl apprehendatf id Cit, decipiai eaui. (jui Ciiinfc
(>emper persequilur, iion semper couipreheiidit, qm^
non seiii|ter decipit; et ita comprehendat^ nl concul-
cetf id cst, concult alun reddat vit.im lueani, id e»t,
uiiiniam meam, iii lei renas concupiscentias, hi taDluu»
ui iu lerraui enu ledigit, id est, ciiHiin suum eaiu
iaci.d. Di.tbotus eiiiin non tautuui lcj, sed et scrpens
dicitur. El serpenii a principio dictum e.^i : Super
pecius tuum gradieris, eiterram comedes^ quia d>aho-
lu:i aiiima > ittis» qujc tcrra sunl» id esl, qu.e ex .oi«>

319

BKDiE VENERARHJS OPP. rARS I!. SECT. II. — DUWA ET SPURIA,

520

termiis conrniusceiiilis et nialis deleclntionilms iii- A nifeste dando eos scilirel In Ipnehras extcriores.

volut;e suHt, cibum iiabet, quia in cis delectaiur et
r«*ricit se. Ci ita conculcet vilam meam^ id est, ani«
mani meam, nt gloriam meani^ id esr, gloriosam
conscientiam meam, dedueat in pulcereni, id esl,
doiriial. Dicit Apostolu» : Quia (floria no$lra est^
tettmonium conteientice nottrce. llaec gloria vera, so-
liila et perfecta est, dum lanlum interiu^ uhi solus
Deus conspicit liabetur. Cuni vero exterius in hii-
m:ma laude caiisa elationis quaTitur, tunc a priori
soliditaie quasi in pulverem, id est, in dissolutionem
dediicitur. Unde Boetius : Minuit enim quodam modo
bonum conscientice probantis se, Et Macrohius : Sa^
^ient ponit fructum in contcientia, ttuttus vero in
iiiude. Monei aniitni bic superbiMui sive elaiioneiii
fb OMinibiis tierieciis maxime csse cavendam. N»ra
lioc viiium tale esl, quod eiiam in recte raclis liineiK
dum est, et quod primum occurrit recedeniibus a
Dnmino velut iu Adam, et iiovi^simum occurrit re*

Judica me^ Doniine, seeundum justitiam meam, Fi*
delis anima, quae anie perrecdonem timebat ne ar-
gueretur, vi^l corriperetur in judtcio, quia jaiu perfecta
lacia est et secura, per cogiiationem supradicti si-
leiitii, jam non timens jiidicium, dicit : Tu, Domine^
qiii judicas niaios secuiiduin merita susLjjndica ctiain
me liic tecundum justitiam meam^ id est, srcutidutn
boc qiiod conveniens est illi justitia; , imilor sileti-
tium luuin reddeiido bonum pro malo ; et serundiim
qiiod codvenit iiinucentiae me.-c, qua nec Ijtdo me
nec alterum. Jusiitiam et innocentiain dico, quas sutit
siiper me, id esi, qu:e non a ine, sed a te babeo, qiii
super me es. Omne enim datum el omue donum per'-
ffCtum de^ursum est datum a Patre luminum. Judicare
bic accipitur in*buno, sciiicet, pro temporalibiis fla-
gellis, qiiae Deus ad cusiodiam sanctit^itis in prjcsen-
ti:)m concedit perrectis, et ad exemplum justi judicii
sui. Qui euim non p;ircit bic dilectis filiis, mulio

deuntibus omnibus etiaui aliis jain superatis. Sclen- g roinus parcet in rutiiro servia fiigitivis. Scieiiduin

dum quod biijusmodi dicia in divina pagina, quale
istiid cst : Decidam merito^ et persequatur inimicus^
«tc., non impreciilio, ut videntur, diceiida suni, sed
est propbelia in proplieii<, a^seiiians divinae seiiten*
lia*. Generaliier autem ubiciinque {lotest dici aggra-
lul:iiio justi jiidicii Dci, dicuiitur. liic autem b;uc
|N)sita suni, non ut propbet» perfecta anima, quod
bac inala iiicuriere debeat, sed ut per boc oslenilai,
quud fiitunira sit talibiis, in quibus ea sunl, qux a
se lemoveri innuit, scilicet, qui faciunt qiiod non
debenl, vel non faciunt qiiod debeni. Ponil qu:isi
conseqnons ad oppositum prioris antecedeiitis. Quasi
(licjit : Si feci quod non debui, vel iion feci qiiod
debui, tunc incurram siipradicia mala. Si auteni
fcci quod debui, vel iion feci qitod non dcbui, id esi,
si imitata sum te, tune iu, Domine, fac mihi qnod
debes, scilicel, cxsurge |ierscqueiitibus me in ira
tua; id est, fac innoiesiere eis qu:im inevitabilis et

diio offieia esse medicinae : altenim quo repellitur
infirmitas, aUerum vero quo custodilur sanitas. Fi-
delis ergo anima quae superiiis in olio psatmo sanari
ro;;avit, ubi diiit : Miserere mei, Don^ne^ sana me,
et reliqua,. ).im adepta sanitate rogat hic reliquuiii
oflicium medicin.nc, scUicei, quo custodiatur sanitas,
darisibi a Domiiiocuro dicit : Judita me^Domine^ etc
Consumetur uequiiia peccatorum» Sic coniinuatur :
Ui lu, D«>mine, judices me secundiim quod rogo, per-
niitte ut consuiiiatur, id est, perliciatur contra mi;
neqiiiiia peccatorum, scilicet, permitte impiis quod
eis proposiium e^t linplere in me, ut me flagellent
et persequantur; et boc modo diriges me justuni,
quia flagetla illa eriint custodia sanitatis inea:. Sctii-
per enira persecutio malorum salus est bonoruni.
Unde dictuin esl : Impius vivit pio, Quod cniin for-
iiax auro vel paleac, qiiod lima ferro, boc inipiu'«
faeit pio. Nam sicut palea iiicineratur, aurum vero

icrribilis supcr nialos sit ira iu:i futura, ut conver- ^ piiigalur, sic in persecutione justus fit Justior, el
laiitur et peisei|ui nie desistanl. Et eiattare in pnibus sordidus sordidior.

ihimicorum meorum, id est, polestatem et «lominiiim
obtine in impiis. Qui prius fucrunt fines ininiicoruin
iiieorum, scilicet possessio diaboioruni, scilicei, fac
4ie imtiiis pios, «ut per lios inimicos , a quibiis aiile
blaspheinabaris, gloriliceiur noiiien tuuin. £t ut |>os-
sis exaltari, exsurge iii pra^repto qiiod niandasli.
Quasi dicat : Mandasti,' o Doniiiie, priuiO bomini
obedientiani et buiniliiatem, quas ille per siiperbiain
iiistiiictu diaboii amisit. Ad qiiain superbiani de-
viiicendain exiurge tu , bomine Dcus meus , in illo
prcecepto qnod mandasti^ id est, appare in liiiiiiiliiate
et obedientia assunipt:!* carnis, per qiiod exsurges
contra iiiiinii-os debellando eos. Ei debes exsurgere,
i|iiia sie synacfoga, id est, congregaiio mulioruin po-
putorum crediiiilium circumdabit te ad iuiitandum.
Orcumdabii rectc poiiit. Dc bis enim dictum est :
Vivo eyo, dicit Dominus^ qnia his omnibus velut or-
namcnio v^sfiVrt». Et propler hanc bynagogam, id

Scrutans. Ostendit qnod vere Deus dirigit justam,
quia scrutatur corda, id est, cogiiationes et renes, id
est, delectationes ipsius jusii, non sola cognitioiie,
ut in peccatohbus, sed eiiam.dignaiione. Quod esi
quaedam ipsius directio. Propriuiii est Dei scnilari
corda ct renes. Ilomo enim secundum sola facta vel
dicia judicat, non vero discernit quo aniino q<iid
quisque f.cial, vel quid qiiemque delectitt; Deus
vero discernit quo animus cujusque bitendat, et quid
quemque delectet. Et qiiia videt quod tota iiiteutio
inaloruro ad concupiscentiam oculorum et carnis
spectat, boiios vero non ima, sed summa delectaiii,
ideo utrosqiie ju te jiidicans, iilos eirare iiermittit,
bonos vero dirigii. Renes proprie pro carnaiibtja
delect:itioniiiU8 ponuntur, quia reiies et inferior pars
in boininc sunt, ct regio itla quam luaxime volupias
bumanae geiii rationis inbabitat, et per quain in hujus
luundi miseram atque aeruinnosam lastitiam per

est, muliitudiiiem credemium conrirnianuain, post 0 inoiis succesbionem humana natura transfuiiditur :

peractani obedientiam assumplx cariiis, tu, Domiiie,
i'ui soii proprium cst per te ascendcre in coelum,
undedictum est, c Nanoascendit incce/ttm, m'it qui de
cetto descendit^ i regredere in altuni, ul est, in cosliim
uiiile de^cendisli, ui iiide iiiittas Spirituiu saiiciuin
ad conliriiiaiida corda credeniiuin. Ila:c sic ex|H»^iia
proprie conveniunt anim;B de priori |iopulo. Nuii
eiiini alicui de posterioribus roaveuit opiare qoas
proeces^erunt, sciUcet, incarnationem Christi et ejus
asceiisioaem.

Dominus judicat populos, Probat perfecta aiiima
de priori populo convertendo se ad nos, quod vere
Dominus post obedientiani comptetam rei^redietiir in
aitum, quia ille regrediens verus DomiDus, qui sede-
bit ad dexteram Patris, et cui Pater omne judicium
dedit, judicabit daniuando, noii salvando populos
infideles, nunc interim occulto judicio, scilicet, daiido
eos in tcnebras interiores , taiidem autcin ma-

bic tamen renes pro bonis delectationibus accipiuii
tur. f^ossumus eliam per corda bic aeci|>ere ciiraf»,
per reiies vero exitus curarum, Nam ad id qui^que
pcrveuire optat, quod eum delectai.

Justum adjutorium meum a Domino, Ideo diriges
lu me, Domine, justum per flagella mea, quia buc
qiiod veie est meum adjutoriuui, scilicet , ut a te
dirigar, justuro est iiiihi dari a te Domtiio, qui recios
corde lacis salvos esse rectitudine perseverare (tir).
Quasi dicat : Justum est, Domine, ut qui miiii inlir-
ino medicinam restitueadae sanitaiis (sic). Iliiic Apo-
sioliis dicit : Si Christus pro nobis mortuus est^ cum
tmpit, multo magis salvi erimus ab ira ptr ipsum, Ke-
cti corde dicunlur, qiii niundis co^itatiouibui» super-
nas delectationcs as^ociaiil.

i^omtftiif judex justus et fortis. Postquam perfecta
anima qua: jam sanila eni a Doinino recipit, occa-
sionc sumpta de judicio occulio, quud nuuc in iiii-

m

IN mLMORUM LIBRUN EXKGeSlS. — PSALM. VIL

fit

piijt sU pro nxslicina s^niiatis conservand». inlerpn- A
gitionem raeiendo , oravit, rcdii ad jndicinm de
impiis. Qiiasi dicat, convertens se ad impios : Quando
qiiidem Dominus, o vos, impii, jam juticat orcnito
judlcio, id est, per caiciiatem mentis, qnid fiet vnbis
iii extremis? Manifesie* scilicet, tnnc vos in exterio-
res tenebras dabit. Quod non denegasti , iribu»s
eiiam medicinam conUrmandae sanitatis. Sic dicit :
Deus Pater, qni judex justiis est, reddens singulis
pro meritis, et qui fortis est, id est, cui nullns |K>lerit
resistere, «*l tameu itatieus est in prapsenti, qnia non
irascitur, id est, non congregat ministro^i irae susc,
id est, diabolus, ad ulciscendum per singulos dies,
qoos miaistros bumana pcsiia non per justitiam, sed
propter propriam ne(|uiiiam delectat, et ideo seinper
ad nocendum parati sunt; Deus, inqiiam, qui jiidex
esi, aisi vos, iinpii, interim conversi fnerilis pceni*
teniiam agendo, dum occulte vos judicat, tandein
vos manife^te judicabit» quia gladium, id est. Kilium
suuro, quem in primo adVentu reconditum in vagina g
buiiiAnitatis bumilem misiit, in secundo adventu ju-
dicii vibrabil, id esi, in tam maniresta ira mittet
ip>um jam revelaium, ui coruscet lunii^n piis et ter-
roreni impiis, jusiii appareai mitis, et terribilis iii-
ja»iis; ei boc non t>ine provideiitia faciet, quia j :m
uundii arcum suum, id esi, Scripturain Novi ei Ve-
leris Testaiiicnii , in qna illul iiiinaiiir consliiuit :
qu« ideo comparatur arcui, quia sicut in aicu rigidl-
tas ligni flec iiur per nervum, ita in ipsa Scriptura
i>er fortitudinem Nuvi Testameuii quasi per nervnro
flccutur et niollitur duriiia Veieris TestaiueiMi, cuj is
niiibra per ipsius veritatcm explanatur, et iia leieii-
dii amuin quod ipsum praeparavii jain tanqnain ad
jaculaiiduffi, id esi, quod ceriisstniam inorieiu in eo
prumittit impiis. Et pr<eierea praeparavii in eo
arc.i, id est, instruxii et docuit in ipsa Scnpiura
diviua vasa monis, id est, apostolos, qui ex se lan-
qaam ez vase liquorem lalein, id est| tales senienlias,
iuderunt, quac credeniibus fuerunt ad vitam, non p
crrdenlibns vero ad mortem. Uiide Apostolus : Chri-
Ui bonus iidor iumu* Deo^ alHi quidem ad vitam, aliii
auunt ad mortem. Lt effecil eliaiii in eo arcu iogitias
svos, id est, divinas et peneirabiles senteniias, vel
saiictos et apostolos ibi iiistruxit, ardentibui^ id est,
diiectoribus suis, ut ii^si inde uiilitatero baberent.
Apostoli ideo sagiitse vocaoiur, quia divinis senien -
iiis frigida corda pt^netrantes, credentium incende-
roni ea illo i^ne de quo di; tuni est : Ignem veni
mitere m lerrorat, et quid volo niii ut ordeai ? id est,
dilectioiiem Dei et proxiini. Possunt etiam vasa mor-
tt!» Iiaeretici vocari, quos quia prava vota et caiisa
iirrogaiiiiae ad divinas Scripiuras accedunt, Deus
perfliiiiii eos et prave iiiieliigeie, etprave ad siiam
rt niullornm inortem exponere. Unde recte voia mor»
lii dicuniur, qnod timen non inuUliier vernnltiiur
beri quantum ad flUeles. Coguntur enini veri catUo-
lici per illos veritatem in divinis senleiiiiis scrutnri
atque iuielligere. Unde dicit Aposiolus : Ofortet esse
kmreseM^ ut qui probati sunt manifesti fiant. Cbri- 1^
stus ideo dicitur gladius, qu>a et per ejus buroiliia-
tem Deas Faier ininiicos suos superavil, et quia per
ipsum, veluii per gladium, c^ura et separatio inier
lionos et msilot» in die judicii.

Eece parturii injustiimm, Ostendit quibus sint apo-
stoli vasa moriii. Quasi dicat : Ecce poiesst videri
qnod vere suot vasa mortn quibubdam. Nam aliquis
parturii injustitiam, id est, laborat per consensum
implere vii^stiiiain, id esi, quanilibei deceptionem.
Bt boc ideo, quia concepit dolorem^ \d esi, dclectaiio-
nem coniRixit ex dolore, id csi, ex aliqua terrena
re. Ct quia coocepit et parturit, Ideo posiea parit
iuiquilatem, id est, perlicii ipsam decepiioneui. Nota
quud dicat dolor. Augustia et iabor dicuniur terreine
ret, i|M« iabor snnt in acquirendo, angusiia in reni-
uendo» doior in amiilendo. Farturire vero est labor
anle partum, parere autem pariuni emiliere. Conci-
pii ergo aliquis ex dolore, quando deleciaiionem

Patrol. XCilL

pravam ex aliqua re terreiia contrahit. Parturit erf o,
ciim delcciationi conscnsnm adbibet, ei in quo dele«
ciabaiur. perficere sat. git. Parit .luiem, quando in
aliis perficit. Si autein vasa mortiSf ut supra dictdin
est, baereticos accipiinus, jam secnudniii boc con-
tinuaiio eadein ertl. Senleniia vcro in bnc mntabitur,
quia osiendeiur noii quibiis nt de aposiolis, sed qua*
liier sint vasa mortis, Deleciaiur euiin aliquis li«re-
licns iit persu^sione prava, adh^bei consensuui et
ciiro consensu etiaoi adjiingit actum.

Laeum apermt et effodit, Idem qnod dixii superior ver-
sim, aliis verbis, ut plus addat, repetiu Lacus est aqme
locns, cujus fundus lalet. Huic comparatur occulia
deleciatio in terrenarum rerum fraude. Laciim apc-*»
rire est lacum dilatare ; lacum vero effodere est iii
aliuni deducere. Lacnm ergo facere est fraudem ali-
qnam in lerrenis parare. Aperire vero est conseii-
snm delectaiioni ipsius adjungere. Cflbdere vero esi
operaiioni ipsius fraudis insislere. Et quia aliquii
taeum fecit, aperuit eieffodil, ideo ineidit in (oveam
quam fecit^ id est, priorem et gravioretn casuro pas-
sus est in fraude, quam alii paravii. Dicii eiiim bea-
tus Angusiinus, quod quisque non prius peccat in m,
^tiam in ailerum, Apparetergo quod quicunque aliuni
in terrenis fraudare cupit, se prius quam illnin de-
cipiU ille enim patitur damniim pee iniae, iste danb-
num innocentise. Ille leviori damno exierius mntta-
tiir, i>ie mucronc avaritiae interius graviter saaciatnr.
Hoc ideo apposnii, ut osieiMleret jostum judiciuui
Dei, quia l^cus infert snpplicium malis, non ax siia
ira, sed ex eorum propria nequitia, ita ut qnm fueruni
blai.diinenta hontini peccanti, sinl iostrumenta Deo
l>unienu. Ncc praciereuudum quod sicut in utero facio
concepto aiind gi^nitur ei atiud conclptur, semeii
euim concipitur, bomo generaiur : ita etiam in sii-
periori similituiline, dolor, id esi, res aliqaa.per
delectationem concipiiur, iniquitis aut«-ro geuoratur.

Convertelur dolor. Ostendit quomodo aliquis inci*
dat in propriam foveam, ita scilicet dolor ejus, id
est, nequitia ejus, convertetur in oapul ejus, id esi,
in animam ejus qu» debuerat prsees^cfaciet suliesse,
et quse debuerat iinperare ipsam facietservire. Omnis
enim qui pcccatum facit, servus esl peccaii^ et iniquUas
ejui dcicendet etiam in verticem tpstus, id est, erit
superior ratione, qu» ratio est quasi vertex in capi-
le; id est, in anima, quia dignior vin animae esi.
Ubicunque enim libido dpminaiur, ratio premitur et
subjugaiur. Possunteliam bi duo versus praecedentes
ad solam similitudinem legi. Uuasi dicerct : Quid
ceiises piiiandujn de illo qui concipit dolorein ei
parturii atque parit iniquitatem T idero scHicet quod
de ilio qui tota vita sua praeparet aliquem lacum, ei
tandein prsccipiiaretur in ipsum, et iune dolor ejiis :
id est, quidqiiid t^rrse cuin dolore de lacu exbauserat,
regeretur sufier caput ejus. Et idem etiain quod de
illo qui cuni inique paravisset alicui furcam vel poenani
aliquani, posiea iniquitas ejiis descenderet in verti-
ceni ipsiiis, iuiqua illa poena reiorqueretur in ipsum,
sicut coniigii Antait de poena quain Mardoclieo para-
verat, et aliis multis. Nam sicut utrique istornni
iabor suus esset, sic vero omnibiis terrenis fraudibus
iiisisieiiti iabor suus omnis erit ad damnationem.

Confiiebor Domino. Fuslquam anima consideravit in
boniset in malis jusium judidum, qtiia Deus sic pro-
legit justos ut ipsosde se illuminety sic puDii iujustos
ut non de sua ira, sed de propria nequitia eosdaronet:
facit laudabilem conlesiiioiiem Deo, de tauta jn->
stltia ejus dicens : Confitebor Domino iecundum jiiali-
tiam ejui , id est , l.iuaabo Doroinum propter justuin
judiciuin ejiis iii vocis confessione, et eiiani psai/afn,
id est, boiia et snavia 0|iera faciam ii!imiitt Domimi.
id est, ad glorilkcandum noroen non meuro, sed ipsius
Doroini : el inerito, qiiia altissiinus Odt, et ideo dignus
omni laude. Uuc illud attioet : Ut videinei opera ve-
itra^ glorificent Deum qui in cmlis at. Nec vacat liasc
confessio. Quidaro eniin erant qui dauiiiatioiiem uu"
loruin et salvatiouem bonorum» uon josto judicio Dei«

17

s«

BEDiE YENER^BIUS OPP. PARS If. SECT. II. — \>m\k Ef SPURIA.

m

5.ed fa!o Tcl constellalioni, vel caeveris Uilibiis ascri- A formaiionem nos exhortaretur, orai iti lioc psalmo

bebsint. Sciendum quod si iste psalmiis in persona
perfect» aniinaB de posteriori populo legatiir, nihil
de supradicta lcctione oportet muiari, nisi forte nbi
dicit: Exsurge^ Domine^ in prcecepto quod mandaHi,
Jlustn qiiod potest eiiam praecedens Enurge in qua*
libet lei-iione, conlintiatione non mutaia taliter va-
riari. Quasi dicai perfecta anima de posteriori sive
do {triori populo : Si feci quod debui imitando te,
nuiic tu, Doinine, fac inibi qiiod debes, scilicet ex^
surge in ira lua, id est, auge.iram grayem el irreflexi-
bilem ininiicis meis, viueiiccl permilte eos flageU
inre el perse'|iii me. Cognosco enim dum flagellor ab
ilKs, non me negligis, scd illis in ira exsurgis el
exaltare in finibui inimieorum meomm, id est, obliiie
lihi dominium iiiimicis nieis, qui sunt flnes, id est,
inarcha diaboli, ulendo ipsis eisdein ad sui damiia-
lioi>ein , id esi , permiltendo eos subiracto lumine
veritatis faccre ea per quae damneniur. Unde dictum

pro se el pro membris suis iia dicens : Domine Deu$
meus^ spiravi non in me, sed in te, et ideo ^alvum me
fac, id est, salvos fac meos ex omnibus peruquentibus
eos, ul superius eiposiliim esl : et libera me ici me
ipso, ne ille qui esi ul leo, id est Jfudaicus populus,
qui vere gravem rugiluin dedil in passione conira
thristum cum diceret : Crueifi^e , crueifige eum. Ne
ille, inquam, aliqiiando rapiat^ id est auferal animam
meam^ iu ui potestaiem non habeam resumendi eam :
et debes liberare, et ^alvum facere, quia non est qmi
redimat, id est liberet me in meipso, sl tu non libe-
ras me ; neque qui salvum faeiat me in meis , si la
iion salvum facis.

Domine Deus meus. Resumil i Jem nomen , quasi
dicai : Ideo etiam debes liberare me, ei salvom facere,
Domine Deus meus, quia noii feci nec in me nec iii
meis qiiod non debui. Nam si feci istud^ scilicet quod
non debui, el deierminal sicul su(^rius : tunc cgo
esl : Non enim quod tolo bonum^ illud facio, sed quod n non renuo quin decidam, id esl, dejiciar de inimicis

noto malumf id ago.

Exsurge^ Domine Deus, Quasi dical : Inimicis qui-
dem exsuge in ira, amicis vero , nobis scilicei, tu
qui Dommus iioster es poleslate, ei Deus iiosier crea-
tione, exsurge in precepto quod mandastiy id esl, fic
nos proUcere in hoc luo prxceplo, hoc est praeceptum
iti. u. d. 8. d. u , scilicel ut dileclto nostra usqce ad
jiiimicos exlendutur; vcl fac nos exsurgere hi liuini'
liiatis cl ob dientioi pmeeepto, quod lu inandasti, ut
etiani erga perseculores no^lros simus obedientes el
liumiles,et sic exemplo el imilaiione nostra synasoga
populorum, id esl ntultitudo credentium Circumdabil
le, et propler hauc illuminando regredere in altum^ id
est, fac ut apparcal regressio tua in coelum, el Cictera
qu» de te dicuntur lucein veritaiis menlibus eorum
inserendo. Quotidie eniin Christus nascilur, pntitur,
resui-git el asoendil , secundum diversorum ad fidcm
nccedentiuin cognitionem. Vel allier : Exsurge, Do-
wiiie, in ira tua^ et exaltare in finibus inimicorum meo- ^ si^
rtttn. id esl, ol lias alius inimicis meis, ul ad iiistie- ^ ei

ctionem lui non atiinganl, sed cognitionem lui amit«
lant ; tcilicei Jud;eis, ei eiiain quibuslibet aliis per-
seciiioribus exsurge, id esi, fac tearduum in praecepto
quod mandasti, in obedieniia et humililnle bumaniia-
tis luae, scilicet ul iion cognoscani te vere homilia-
tuiii incariiatione, pass one, el caeieris : sed putent
falsa csse auae dicuniur dele, et sic per horum excae-
calionein Synagoga povutorum circumdabit fe, id est,
muliiiuJo tidelium vei infideliuin circumdabil. Ex-
pujsio enim Judaeorum facia esi receptio gentlum*
kt quia iiiier hos muiti non vere fideles erunt, scili-
cei habeflics nomen Chri^tianuni, sed non obscrvan-
les pixceptHin siciil hypocritae et haereiici, ideo tu ,
l)oiuine, propter haiic synagogam in parle caecandaro
regredere, id esi anfer le ab eis , eundo in altum,
scilicet aspectum el cogniiionem luam eis auferondo,
ui qui feordidus est» sordescat adhuc Ct vere regre-
dieiur, iiam hoc modo Doiiiinus nuiic inlerim Judicat
populos otculte, laiideui judicaiurus eos manifeste. D cundum justitiam meam , et secundum innoceHtiam

meis Judaeis, inanis : id esi invicioriosus scilicei, ut
non possim resumere animain meatn , quod inenio
fieret : quia qui debueram esse capul in gloria, ta<-i s
essem exemplar iii ignomiuia, et ila decidam ul ini-
micus, id esl , iudaicus populus penequatur animam
meam in iribulalione pas8ionis,et comprebendai e:»m
compellendo me ad morlem, et concutcd ipsam ffiians
menm^ id est, animam meam in terram^ posl morlem,
me lanqiiam aliqiiem lerrenum non valeniem amplius
resiirgere, iii sepuicro claudendo, elsignum cuiii cu-
stodibus sepulcro adhibendo : et sic deducat gtoriam
meam, id est gloriam resurrectionis meae in pulverem^
id est in nihiium. Si auiem feci qood debui, lunc lu,
Domine, exsurge in ira tua iniinicis meis^ et axuUare
in finibus inimicorum meorum^ sicut superius in proxi-
ma lectione exposiium esi; et exsurge in mcis aiiit>
cis in pracepto quod mandastit id est, fac exsurgere
adhaerentes mihi in praecepto luo, sive dilectionis,
sive obedienliae ei huinilitatis, et sic per docirinam
exemplum viiae illorum sicut apostolorum fyn-
agoga poputorum crtdentiam circumdabit te in me, ei
propter hanc coiifirmandain per spirilus missioiiem
regredere in attum^ me hoinine regredienie in altnm,
qui per me hominem descendisti de alio. Notandum
quod non atlribuitur ascendere Deo secundum loca-
lein moiionem, quia omuia complel, sed desccndere
Dei esl, hoc quod summa divinuatis inajeitss« per
humiliiatem huinanae naturae Verbo uniiac nobis io-
noiuil. Ascendere vero esi, quod per eaindem hum»-
nilatem post moriem ciariiicatam , resurreciione,
ascensione, confessione magna Dei potestas declarau
est. Vel aliter : Synagoga populorum persequeuiiuiii
propler zelum illorum, qui proficiens in praicepto,
cireumdabit te in persecutione mea ei meorum. Ei
prepter hanc excaecandam regredere lu in altum per
me regressum, subtrahendo eis sciiicei cogniiionein,
sicul supra dictum esi. Caeiera quae sequuniur, nou
mulaulur. Quod veio dicil : Judica me , D^mtiie, se-

Potesi isie psa4iiius iii persona capitis lotus legi,
juxta qiiod litulus pracmissus laliler exponitur. Psal-
luus isie atlribuiiur vcre David, id esi Chrisio quem
ipse cantavit, id est exsulianter ad laudem ejus pro-
tulit, pro verbis Cbusi, id est, quia illud quod apiid
peiseculores et infideles erat Chusi, id esl, silenlium,
hcilicet reconcilial.o per ipsius Christi medilatioiiem
facii, quia ima sumniis, coelestia terreslribus con-
juncta suul: iilud,inquam, sitenlium facUim esl apud
lideies verba , id est ratio Chris»li mauifesta. Unde
faclum est ul plures in ejus corporis, id est Christi,
pcrrciionem perveiierinl , per cognilionem illtus
Cliu^i. Qjod Chusi esl Alius Jemini, id csl dexiri :
(juia Deiis Patcr propitius inuiido ad salutem oninium
ilUid silenliiim p^r mediatorera Christum operaius
csi, aiqiie iit fructificaret, ipsum quoque revelare di-
gnaius est, pro qua revelatione Dominus nosler Je-
bii;i Uiristus graiias agens Deo Pairi, ut ad sui cun-

meam super me, talia in hac leclione ad menibra re-
ferenda suni.

IN PSALMUM VIII.

Id fiitem pro torcularibus. P^almus David.

ARGUMENTtiM.

Admiratur Propheia Dei poientiam, per quam gu-
bernal cuiiclam mundi uiolem, gratiasque agit quod
laiitus creaior homiuis memonam sit habere digna-
tus. Aliter Ecclesia laudem dicil Christo de fide um-
nium credentium. Lege ad Evangelium Marci.

EXPLAN4T10.

Pro torcularibus, pro Ecclesios membris dieit : qwm
sicut in torcutaribus presste uva durissimis gigartis eoiH'
minutis, foltibusque vacuatis dutcissima vina profun*
duut, sic in Eeclesia de obsiinat.s meribus, tumidaffue
superbia pressuru pxniteni.a sua9es taerymm saluhrt-
tev exprimuniur. Ecelesia ergo prisci temporis, in qnts

»i5

IN PSALMORUM LIBRUM EXEGESIS - PSvLM. Vlll

m

revera loreHhr e$t quide,,, eorporHm ud lr„etu$ tal„. A <licen8, Domine, Dominut omnium polft<ta(e • notter
tcntammarum, prtmo mgrestu laudet Chritti Domini auiem »peci:iliier pcr graiiim : e,L notadJam«,
Imla deeantat. maeUaiem eiui Bradieant »t ar„r«t!«ni. nnn^i -«.i...... - *^ f.'" "' ■ t'>M not aaorami,*

._. w. ~-.. , ,~.,^j f,- w..^ ...^.ww»«. •«««•Mc^o ijfirr«if ifununi

Ueta decantat^ majeUalem ejui pnBdicam, et operationi$
escelM ; Mcundo apertms venil ad hominii naturam,
gmam de condiiione praviaima, qum Adam fuerat pee'-
cante vitiata ad magnarum rerum dicit creviae fastigia,
Sie Domim ChriUi ex duabus et in duabui natttris in'
eonfum alque diitiiictii una persona talubriter el indu-
kiianUr agnotdtur,

COMMENTARIUS.

Domine Domtnui noiter, quam, Psalmtis isle sic in-
Ittulator : /« /inem pro lorculnribui ipv David. Qimd
sie exponitur : Haec verba referiinlur in finein. id osi
in perfectiouem, qn« suiit psaliiius, id esi laus Dei
attribuia ipsi David, vel proheiiE ipsi, vel aliciii ita
perfecto de priori popuid, sicul ipsc fuil, per quoin
scilicet Spiritus sanctiis ei operareiur et loqtiereiiir
Psalmus dico dictus ad laiidem Dc^i pro torcuinribiis*

Jj -T. J. T • '"".'"»" "''' pro iorcul.iribus, qm:» variis igur s sunt caslati iit esi sniln i ». .i«...

.*?. "U*':? '^'**«'- *'"" 'P** Proplieia vel quilibe B '» »»<l"0 «Pere sculpi..m mwdlm e,^^^^^^^^

ita perfectus per Spirauni sancium fut.iras pravldit. " quoddam i.iius laie^ I , rf^'^'1* .".'.? 'PP? *'•

- - _^ - « .^ r"^ • ■vpiiciu YCI UUIilDei

fia perfectus per Spiritiini sancium futuras prasvldit
Solel divina pagina quandoque pcr similiiodines non
tolum unam, sed plures res sigiilficare, vclut Eccle-
«lam quandoque per aream sive lorcular sisnifical
Qiiandoque vero pcr reiia, sive per arcam Noe, iii
qa:bu8 eontinebantur bona el mala, munda et im-
niunda. Torculari autem sive areae ideo Ecclesia
C(»inparatur. qiiia sicut in torculari et area Id a'iifir
ul froclus ab iiitegumeiitis separelur, qu» tamen inl
legumenia necessarium fnic, ubi cnm fructibus na>ce-
rciiiur, et cum ipsis crescereni, el ipsos ad miiuri.
Ulero perducereiil : ita Ecclesia per ministrorum
Dei opcralionem id agit, ut boiii a nialis, amaiores
inundi abamaionbus ClirisU separeniur. nunc saliem
meiile, quandoque separandi corpore : quos tamen
malos necesse est nunc localiter permiiios esse bonis
ui ad ipsos ad onamdam maiuritatem, Id est ad oer.
foelionero , perducani. Veniel autem lenipus qiiando

- .— -"• Pcr gratiim : qnia nus uuoramns

qnod sciinus, alii vero adimint quod ignorant, nomen
tuum, id est laus et faiiia lua, qiiam admirabilis, \d
esi quam venerabilis ei laudabilis fulura esi per Ec-
ciesiarum consliimionem, non solum in Juda^a, sed
eiiam iit imfversi terra. Piius eniin noinen Domiol
lanliim In Judaea nolum fuit, posien vero per pr««
dicationem apdsiolorum in omiies parfesterranullu-
lanie Ecclesia exivii. *

Quoniam elevata est. Ideo nomen tuum eril admf-
nibile, quuniam magtti/icentia lua, Id est (nagnificus
rilius luiis, dicendus ipsa magiiificeutia : quia niiil-
los magniftcos fnciet, ad augmeniiim laudis tus ele-
vabitur «Mper ca/oi, quod ita cpriuiii est. ut jaiii
possit dicl quasi praeieritum elevaia esi maqnificen^
ha tua super c^bs. CobIos accipit bic libros Ve-
teris el Novi restamenil, qui ideo dicuntur copli,
qiiia variis figuris sunt cjclali, id esi stulpii, cl slciil

quoddara mius latet, Ita in ipsis multa myslerii
lateiit. Super hos coelos elevatus esl Cliristus tx.
cndendo eos, quia et in diciis ei in faciis omnia
Scripturarum prsconia facla de se excessii. Vel ali-
ter : Elevabiiur super coelos, id est superemineliii
apostolos el alios pracones verilatis in plenltud n.*
gratiai Spiritus sancti. Unde ei per PropheUm diril
tur : Unxtt te Deus, Deus luus, oleo Imtitix prm consor^
ttbus '»"«; vel major eiii et in dictis el i» factis.
quam illi de eo praeconeutur. I)e faciis eniin eius
dicitur : Nemo polest hmc signa facere qua: tu tacis

aurfHiim De dictis quoque dicitur : iVii/i^Maiii sie io.
cuius est homo, sicut hic homo. Vel aliier : Klevabltiir
super coBlos niaieriales, quaiido, resumpU came a
inortuis in i llud summu.u eoelum cuju* ipVe 1« est
ascendet, ai consedendum in dexlm Aiiris" Apo-
stoli sive alii prajcones verlt..ii8 ideo dicuniur cJel.

tre» oompleani. Ijisi eiiam aliug i..i..|i«..... 11.1^^ i?JrV' ::]-"."'■"'"•

tK» compleani. Esi eiiam alius ii.ielleciu^ de lorcu-
iaribjw, non lamen ab tcclesiarum sig.iilicatione
recedeiis. Uva esi veibum divinum. quod Tuando
Mcessiiaie pronuniiaiionis usurpant s. ....m voiis Suo

leiiecius quasi vitium m vinaceis concludiiur. Siciufl
«w llla pervenii ad a.ires audiemium q.iasi ad 10/!
«laris calialorium, ei ibi dlscernilur, iia ursonis
wcuusquead aures valeai; iniellecius vero mem"
ria euriim qui au.liunt, quasi q.iodam iacu lorculaHs
Mcipialur. Uude in disciplinai. morum 01 hab tmn
mewi. quasi vinum de lacu lorcularis in cel las , r
Ou.i. ubi si noo iiegligei.tia acuerii, veluslaio flr,«a-
iHiur;.. vero negligei.tia acuerit, flel isiud aceimn
deqoo Judas. Dominum paiaveru.il. id est, vw^runi

in Dravrta mfkraa Ai *>«..-.: •_ ai ' : * *"»M5ruui

v-fi^ ,T '^f"'}*'"^. '* l<«:itHiium perfecitti laudem
Vere admirabile eni noi..e.i luu..." pir magni«oam

& .-1"" ^? "•*".'" "«"'«'«>' tibiTaudem? d m
ftcies tibi perfectam laud^m prnvcnire» orei„f!u.

tium e lactentiutn. id .»1 ex praidicatione rudium
aposiolorum. Stutta eni... muJi elegiiDe^ TcoT

KI.T"*''? • '■"'*'■'"'' '"'"■'• ''tccnA^fotta
E%« «. qnm tanquam non tu„i, ui perderel Mqua,
tuni. Ouod 10 U..I .le apustoli-. diciUi.i es' Ouis.nm
prms in scieutia, i„flr...i in poienUa. umSm S
es&ent m fau.a, superaveruMi divinis senle.. iis Dhilo-
sophos ei p„te«ies vlros, assu.upti a Oomi,.« naZ
m^ ad prasdicaudum. Quod val,^e provide faclu .m «
a D0...1..0, ne si eiigerei philosophas .,"u,.dl Sr^jt
ca..o«.s 8u» minisiros, p„taret,rr quod s miK
gnum facereni. uo.i e» di.nii.i. .„.1«.:" " '.:!" 'S''

assimilan f\.ii,i Y 7» • ""■»/'"« "TcuiariUus
w.in.iari. \imd en.m ag.iur in tama persecuiinnA

■»•»""!'. « iribulatione lonorum, qurdo ,c n^ll
ps. boni aagellaotur, aique omnibus mK .«us.b^

«Bca uesi ,s lerr» projicwutur, aniinse eoru.u in auo-

i^SS^™*'.*"l!5 '^'*i"i!"'« recoudauiur ? Nm.c ^d
litieram aocedamus. Propheia David Ri«« „. 1 k1.

»«> Pfrfeciut, plenu. Spirirmcio. qai riolo it*
aBereiu?^u'i bn^ r^ operaiioiiem rainislrorum Dei

p^ t^-sSudir- ?"---:

inqoam, hoc, admirJmdo prorunruii i„ tlSZl

ad TsSc rr '' ""''"»"» ^««•erJrum.-etTtiam
*a lusirucuonero concemporaneoruui suorum. ii»

ur per in anies casieros aposiolos, ni lil priusgclen-
te» : per lacteuiem vero/p.ulum qui etsi aSd
pnus scirei, tame.. quasi lacien* adhSc era! a iieaSam
eligereiur comparaiio..e l'lato..is el alioru.., nbilog^
phorum. Gi isiorum ore perfecum « 2 Xus Sl"

audem, cuo. c«los. id esi Scripturas arduas et abd -
tas ad capacilatem eorom inclinavit et ds aMrui
lU ul per bumiliutem historicai flde ouS teSa *
liler gesta sunt, ad celsiiudi„e.n .piffli,"XH:
IT^ i""S"^ **?""" inslruclos atque roboratos er -

?^^;/f" "'• ")''''?'"• '•''* '»""*"». el bocpropier
...imicos iiios perdendos. scilicel ut desiroas Inimi-
cum secta, iu«, el ultorem, id esi defensorem smL
»u« Judasu.u sive pseudoprophetam vel hasreiicum.
MuUu.u eiiim Judxi ei pseudoaposioli de sana doci":
na tal.uin scandal.zali sunt. Inimicos Dei vocat au -
cunque d.speusaUoni divin» viriuU» el «pSX

^rt

OLiDiE IfCNERABILIS OPP. PARS U. SCCT. II. ^ DUBiA ET SPURIA.

528

Jcsum Christiim ad salatem omniiim administratae A
mMimter advcrsanlur. Vel aliter : Ex ore infanlium^
id est sinH^iicium puerorum Hebraeoriim a nullo in«
f^tnictoruin perficics tibi laudf*m, propter inimicos
iuoft Jtid;eos confundens. Yalde eiiiin cmfiisi et per-
lurl^ati fuerunt Jud^ei, quando Doiniuo appropiii-
f|uante passioni sux, sexto scilicet dic auie pasclia
Teiiienie llierosolyinam, pucri eorum a nuHo insinicii
nist a Spirilu sancto, processerunt ei obviam, cuin
sumnia poropa clamantes , Hosanna filio David.

Quoniam videbo cmlo$. Vere elevabitur super coe -
los niagnificus tuus, sive libros sive apostolos, qiiia
plures eniut coeli. N^ro ego videbo, non in me, sed
in pnstfris. Tale diclum est : Ijitroduxit eoi Domitms
f/i montem sanclificationis, No7i eiiim Dominus (ilios
Israe), qnos de i£gypio eiluxil in lerrani promissio-
«ts, cuni oinnes priiisquam ad ipsain pervcnirent,
i)rxier diios nioniii essent, per se inirodusit. Dici*
lur taineii introduusse eos per posteros, qiios iutro-
tluxii. Siiniliter bic d citur : Videbo in posieris meis n
teropore magnifici lui ccelos tuos, id esl libros tuos,
ca.'laios ei eoropositos ab illis, in quib is Spiritiis
sancius loqiieiur et operabitur : et i«teo dicendi eruiit
Dpera diyitorum tuorum , id est, Spiritus sancti.
iMurf.s enim libri posiquum veritas in adveiitu Ghristi
paiuit, fiicti sunt quaro prius. Unde recte diciliH* :
Videbo c(bIo$ litos, eic. Digitus accipiiur pro Spiritu
sancio, propter diversiiaiem donorum. Nullum enim
iiiembniiii tot maiiifcslas diver.Niones babet in nosiro
corpure, quot roanus tn digitis. Ad boc pcrtinei qiiod
iabuloi in quibus lex data est Moysi, leguntiir
scripiae digito Dei, id est a Spiritu sancto ; ei qiiod
iu Cvaiigi-liu dicitiir : Si in diaito Deiejido diemonia^
ct plura talia. Vei aliter : Yidebo iii potteris ineis
ccelo-i tuos, Id est apostolos tuos ita innovatos, et
cbarisniaiibus pleuos, ut possint dici opera digitorum
Hu)rum, id esi, opus Spiritus sanctt ; et videbo etiani
vpera digitorum tuorum , lunam et $tellas : lunain, id
est univers:vlem hcclesiain ; et siellas, id Cat singu-
las miiiorci Ecclesias, ut seplcni Ecclesias Asiae, ^
qua: uiruqtie tu pcr aposiolos tuos fundabis. Vel
secuuduiii priniain scntentiain ita dicetur : Yidjbo
CCBI089 id est libros : et lunam et itellas , quat lu iptiis
coelis, id cst libris, fundabis. Prsecepia enim divino-
riini librorum suiii fundamentum et universalis
J£cclcsi£ et singularum Ccclesiaruin , quibus ipsue
roboianlur el susicntantur velut aedificium a funda-
nieiiio. Ccclesia tota significatur a luna, propier
deiectuni quero patitur. Nuilus enim tantse perfeciio-
uis in Ccclesia vivit, qui non luuliotiei cadal et
resurgat. Uiide diciiim est : Jusiui cadit septies in
die, tt resurgit. Siiigul» vero Ccclesi;e ideo stellis
coinparauiur quia sicut stelta di/fert a stelta in ela"
ritate, ita diveisae Ccclesix iiiier se in diversurum
cbarisiiiaiuin confessione. Alia eniui prxvalet iii
largitaie, alia iu casiilate, eic.

Quid ett liomo. Quia notatum cst superius quosdam
iroiiatores veteris liominis regeiieraiidos esse in uo-
vuni bomiiieui, quod scilicet in proxiniu versu et iii D
priino, ubi lueniio 4e cousiitutione Ccclesiarum per
iioiiien in universa terra ciarificauduui facta est,
inuuiiur : et quia dictuin est quod magniUcus Dei,
id esi Filius lioiuiuis, super omiies coelos etevabi-
tur, ideo t^ropbeta resumit prtorein adiuirationem.
Quast dicai : Oomine, Dominus uoster, quid ett komo^
id est, cujus diguituiis in se siuipliciter boino, id
est vetos nouio, ct onims puriau:» iinuginem ejus«
quod lu cjua a te per peccaiuiii eloiigaii lueinor esse
digiiaris, patandu ei upein uietiicioii:» Aui eliam filius
/luiiiiNis, id esl Virgiiiist doniiiiicus sciiicet liomo,
qiiia est quo«l visiias eum, per pra^seiitiam Verbi tui
sibi adjuiicii 7 U"^^ dicat : Quantum ad se nibil eU
et sunpiex boiuo et Fitius bominis, secuuduiu quod
dc peccatrici cariie est natus : quantum vero ad te,
qui et uieuior es illius et visitas istum, magnum quid
e:»t. Sciendum quod oiunis lilius boroinis est liomo,
bcU non ouinis boino est Filius boiuiiiis. Simpiieiter

enim homo dicitur prirous transgressor, at oiiines
seqiientes vestigia ejus. Filius vero horoinis diciinr
Doroinlcus bomo, id estCbristus, sicut bie. Dicun-
tur quoque filii h imiiiis quicunque ex veteri bo*
mine regenerati siint : sed quia mulii sunt qui noa
rcgenerantur, ideo non oiniiis hoino est Filius bo-
roinis. Est tanlum boroo principium omuis fitii
horoinis. Seinper eniro poeaiientia et abluiio veterit
hominis est generatio filii liominis, id est noviiaiis.
Prxcedit iiaoique auiroalitas spiritualitatem. Uiide
dicit Aposiolus : Non prius quod spirituale est^ sed
quod animale^ etc

Minuisti eum pauto mnus, Licet to visitcs Filinm
hominis, taineu tu facies euin minorein anffelis in
paulo, id est, in parva re, scilicet in carnis luflniii-
taie, et iribulatione passiiiuis et mortis ; sed nihit
nocebit, quia tu staiim coronabis eum, id est onia-
bis eum gloria resurrectionis et bonore coofessio-
nis, et per boc utrumque c»nstitucs eum super opera
manuum tuarum, id est facies euin superiorem oroni
rationabiii creaturae bonae, tam superiori quam iitfe-
rioriy quae dignius inier caetera opus tuum potMt
dici. Namque subjicies oronia rationabilia sub pedibus
ejus^ id est potesiati ejus , ut sit dictum ad similita-
dincni ; vel sub pedibus ejusj id esi, eiiain liumani-
tati ejus subjicies otniiia. Per pedes namiiue, qiis
inrerior pais est corporis, huroanitas Chri^ti, qua
iuferior est divinitati 9 designatur : et ostendit per
parteSy quiaomuia.

Ooes scilic.t et boves. Oves in horoinibns dicoQtar
rationabiles boroiues, fructum simplicitatis et inno-
ceuti» refereotes* Angeli quoque dicuntur oves,
juxta illud evangelicum : Si quis habet cetUum ove§
et perdiderit unam ex ii.ts, etc Centenarius quippe
numerus, qui perfectus est, desigiiat perfeciioueui
in supercoele&ti ratiouabili creatura. Per nonaginta
vero novein, qui iiuperfecius numerus est, iiitriligi-
tur imperfectio et diminuiio rationis, qu» in illu
facta est per primuin liominem , qui per inobe Hen-
tiain de divinae gloria cognitionis lapsus est. Buvet
quoque in horoinibus dicuntur praecones veriiatit,
fructificaiites, atque alios in fide generantes : propter
quod etiain in femineo genere prutuiit, Boves untwer"
sas. lu angelis v6ro iili possunt dici boves qui aii*
quam salutem bominious prxconantur , per quod
Deo eos fructificantur. Ut tiabriel sacrati»siaiaro iii-
carnationem Djroini beat£ Maris, et cxtera talia.
Insuper et pecora bic apponit, de subjectione nialo-
rum in boroinibus, ut integrain constituiioaeui Cc-
ciesiae osiendat : et occulte iiotat hic quod supra
dictum est in tiluio, De torcularibus scilicet , quod
in Ccclesia permikti suiit boni roalis. Qai ounc per
operaiionem roinisirorum Dei separabantur nientey
quandoque vero separaodi etiam corpore, et ne, si
simpliciter dicat, Et pecora campi referemus s»d
idem, ponit insuper ad noiaiidum bic alios accipien-
dos. Dicuntur auiero campi bomines irrationabil<*s,
terrenis laniuro voluptatibus inbiantes et gaudenies,
qui per caropuro, id est per lataro viam qu£ ducit
ad interitum, iiicedunt, ubi nibil arduuro asceiiditur,
uulla difUcuiias superatur. Ubique planities apparet,
quousque ad praecipitiuin inevitabile perveoiatur. Dc
bis verediaum est : Quorum Deus vent^est^ et gto-
ria eorum in confusione. Volucres quoque simplicaer
dicuntur boniines eiaii , comrounem uaodum exce-
dcniei. Volucrescwti^ id est aeris,dicuntur,qui luafis
elati sunt, ut ilii dequibus diciiur : MagnificabimuB
legem nottram^ et reli^ua, sicut curo plures voiucres
nriteriaies siut cceli , quia in aere conversantor. Ili;e
autem specialiter dicuutur volucres coeli, quae subli-
roiorem aerein frequeatant. Per pisces vero maris*
qui latiorem viaro baiient ad discnrrendum qoaiu
pisces fluviiy designantur curiosi in terrenis : siciit
mercatores, qui hitaro profunditatem inariSy id est
hujus muudi, riuantur, sectaudo lucra importaua«
Quoruffl negoiia comparantur semitii iitis, qui in
vero roari ex tcectu navium aut aiiquaruni reruia

5S0

IN PSALMOaUM LIBIiUM EICGESfS. — PSALM. IX.

5oa

fluiit : quia qnam cico iUiC desiniuutur, lam cilo to- A scilioet occulta !p<$ins Filii et manife^ta. Duo acl-

tus labor istoriim annihilalur. Ostensa perferia Cc-
clesis futiiRB constilutione ex capite et ex membrts,
tain bonis quam malis, resuniit iiem ad conflrmatio-
rem primain admirationem dit ens : Domine Dommus
moiter,

IN PSALMUM IK.
In fioem pro occultis niii. Psalmus David.

ARGDMBNTUll.

Orat Dominnm David pro dolosis cogitationibiis
ilii sui , gratias agens quod eas non sequeretur ef-
fectus. Puiest et Ciechiae congruere gra'ias ageuti
posl Assyrii exercitus interitum. Aiiter Ecclt*sia
kiudem dicit Gbristo de Judaeis et de priiicipe d.«-
iiiooiorum.

EXPLANITIO.

Som€n filii personam significal Domini Sabatom.

ventus C^hristi certis^iiroe es e creduniur. Aher
prseteritiis est. humilis scilicet et oc(uIii)S, quanda
in cariie apparuil, qnem Judaei non crediderunt, ct
qui g*'ntibus profuit : quia cxeitas ex parte facia est
in Isniel ut p!eni!udo geniiiim intraret. Alienim vera
mnnifeslum, scilicot advcnlum in die jiidicii ei^
speciant ip^i Jud.tii sicut el nos . in qim eli^m iuipii
mnuiresie coufltebuntur ipsum Christum esse illuni,
qui merilo jiisiis couferal pnemi.!, ei roalis inferat
suppllci.1 ; licct 11 la oonressio non sil eis ad reme*
dium salutis, sed ad cumulun damna4ionis. Hos
autem duos adventus sequuiitur duo judicia, humi-
leni scilicet advenlum sequitur occultum judicium :
manifestum vero adventum, manift^stuin sequitur
jiidicium. Occulturo judicium in pr.nc^enti agiliir»
quod Petrus iii Epistola sua testaior dicens : Oportet
ut [laqellnm nune ineipiat a domo Dei. Flagelluiu
vocat jusiuin jutlicium , quod in prtcsenli ad pnrga-
iVom eum nomen aliquod^ ad quem periineat non po 3 lioiictn exercetiir in doino Dei, id vM iii fldelilius.

iiifttr, necetse est ut lioc dicium de $ummitate aliqua
sumatur, Pro oceultit autem, quod plurali numero po-
«Mtf , non unum , sed utrumque ejut demonstrat adven-
tum, Verum sciendum est in Hebrceo haberl pro morie
fiiH : sed Septuaginta Interpretes Christi passionem et
weiurreetionem t quesignota prius mundo fuit^ per ver-
bum absconsionis eelare malui:^se ^ ne a genitbus ilto
tempore (aciie noseeretur. Deinde et Symmachus ita
transtuiit pro vicioria de morte filii, hanc habens con-
tuetudinem ut verbum Hebrmeum Lainanassc, qnod Se-
ptuaginta Interpretes , tn finem , Aquila Imnicopoim
froiufiiHf, hoc est ei qui pnebet tictoriam ipse, Epini-
eion verteret^ quod proprie triumphum psalmumque
signlficat, Totus fdc ptalmus a persona Prophcfw de-
pramitur. Prima profetsione /orf/m se dicit Domino
psaUiturnmt quonam confudit diabolr.m , cujiis culttt-
ram advenlus sui pia ditpensatione dettruxit. Sf!cunda
commonel fideies ut psallant Doniino , qui vindicat

Esl aulein occuitum judicium poena illa qu£ tn prae-
scnti occulle miiiisiratur, ut vel exerceal conversos
ad pnrgation<^m, aut adtnoneat iinpios ad convcr-
sionem , aut olHlnralos prxparet per praBseuiem
CiBcitatem ad acternam datnnaiionem. Hsec quoque
duo judicia praeJicta manifestat Dominus in Evau-
gelio dicc^s ita de manifeNto : Qui credit in me, non
venit in*judicium^sed tramit de morte ad vitam. Qubd
sic iiitelligenduiii est quod quisque vere Odelis iia-
in praesenti judicio per aliquantulam affticiionem,
qua Deus Pater flagellat omnem fillum quem recipil^
purgat, ut non sii opus ipsum venire taiiquain pur*
ffaudum ad judicium, sel statim iransent ad gloriara*
De ocrullo quoque jidicio dicit : Qui autem nott
crediderit, jnmjudicatus est, id est, jiim iier exc:iica-
tioiiem occulti judi< ii pn paratus est .Ttertiae dam«
naiioni Justi judicii. Hapc sunt occulla Filii et mani-
festa ; ei pro liis occuliis , et etiam inauirestis inteU

emiguinem pauperum , et exaltai eos de portis mortis, q ligendis , el advertendis pro siio modo et tempOre a
Tertia peceaieribus^ cum Autichristo maiorum finem fidelibus psalmiis iste a David propheta in voco

dieit venturum. Quarta malorum ipsorum nimietate per^
moius, conversus ad Dominum , quati recefsitse illum
dleit a defensione pauperum, cum maiis datur licentia
preesumptionis suce. Qninta deprecatur ut tremendi
Hlius judicii tempus adveniat, auatenus hcec omnia
ftne ceieri trunsigant , ne evfuslibet hominis iniquilas
uUra prcBvateat.

CoMMENTAnitJS.

Coufiiebor tibi^ Domiue^ in toto eorde meo. Psalmiis
iiile sic intitulatur : In finem pro cccultis filii^ Psai-
imca David. Quod sic exponiiur : Iste psalmus est
fM^mpositus ab David hisioriali, referendus non ad
aliqoam historiam, sed in flnem, id est in perfeclio-
iirfD , scUicet In plenitudinem lemnoris , quando
Deste miiit Fiiium suum^ factum sub tege^ ul eos qui
eub le^ erant redimeret ; et (|tiando recessit imper-
ferlto temporis, in qua prius veriias sub umbra

capilis, Tcl etiam aliciijus perfecii do priori populo
compositos est. Possuuiiis quoque siue praedieta
yerborum prolixitate, occulia ei manifesta hic no*
tare, ut per oceulia accipiamus hoc qiiod iu prae-
senti malis perntitrniir prosperiias , et parcitur ei<i^
ut landem repellaniur : bont vero nuiic Qagellantur»,
ut landcni in gloriam recipianiur. Quod bouiinibus
quibus per coiitrarium videtur occultum est, et per
hxc occulia inlelligamus manifesta illa quaa poslea.
sequeniur, quando boni scilicet manifeste recipieu-
tur, mali vero rejicientur. Nunc ad litlerain acce-
dauius. Vox capitis est in hoc psalmo , exhorlantis.
nos ut aggratulemur humili ejus adventui, et con-
formemur per imitatioiiem passionis ejus, ut ap**
prehendamus hic discipliuam Patris occultam et
fugientein, ut iii futuro possimusevadere inanirestani
poenain , malos devastantem : et dicit ita, Douiino
Pater, confitebor tibi , id est, laiidibo te ia me et

hiiuit. Psalmus dico dictus, pro occuitis fiiii Dei iii- D in meis, per bonam operaiionem, et non ficte, quasi

telligeiidis, vel insistendis, Qujrri possei cujus filii ..--...- . . ^-

hic occulta accipiantur, qoia deterniinatio iion est

aippo^iia, nisi superioris psalmi tiiulus dubiiationem

isiam excluderet, qoi de Afesalone filio David histo-

rialis ageiis, babet ad determinaiionem filli sui prae-

terea boc quoque, qui ctiiii ille nefarius bellum pairi

intulit, non gentes aliuuas, sed solum Israelem

adversos eum conciiavit. In hoc autem psalmo multa

de gcDlibus inlelliguntur, hoc , inquam , manifeste

nos indttcit ad kl ut non hic occulta alicujus hi«to«

rialis filii David accipiamus, sed potius unigeniti

Filii Dei Patris, qui per excellentiam absoluie vocat
Filluni se dicens : Si Filius vos UJberavcrii, vere Uberi
sriiis. Haec autem distinctio quae ponitur IHc; scilicet
pro mcuUis, mittit nos per opposiium ad inteltigen-
daco quaedain iptius Kilii esse manifesta , ad quo«
fain differentiam dicontur haec occulta. Ut igilur per*
iectiut lixc oeciilta videamus» consideremus utraquCy

popuius labiis boiiorans, sed tn toto eorde meo^ id
est afreclione toia. ille in toio corde laudat Domi-
num qui nullum anguluin cordis in. quo aiiquid
terreiii habeat, sibi reservat, sed omiii cordis affe-
ctione laudare Deum per bona opera festinai. lllo
cliam in lolo corde laudat , qui divinae disposilioui
iu nullo resistit, nibil aiiribueudo faio, vel coiisiel-
latioui , vcl casieris taliuin , siciit quidaui stulti : et
qui intelligunt gaudeudum esse in Iribulatiouibus,
quia scit quod omiiis poena pratsens vel ad hoc daiur
ut exerceat conversos jaia ad purgatiouem, aui ad-
moueat iioit conversos ad cotiversionem, aut nu-
lenies converti praeparet ad aeternam dainiiatioitein.
Goiidteri ideo poniiur pra Laudare, auia post veraia
coufessionem peccatoruui sequitur laudabilis con-
f ssio , id est , immutatio prav^B vitae in viiam bo-^
nam, qua vere Deus laudatur. Confitebor^ iii({ua:ii,
tibi^ et narrabo simiiiter iu inei CL iii incis, per bonib

I^^f

fiCDiE VENERABILIS OPP. PARS II. SECT. II. - DUBIA CT SPUmA.

332

ii|»erft mlrnbiUa tua^ omnia iiarrabilUi scilicet* HaH;
dpiertninatio apponiiiir propier quaedam qits nec in
se nec in suis ipsiim caput narraTil, de quibiis
dicldm esi : Non esl vestrum no$$e tempora^ vel^ etc.
Cl item : J/u/fa habeo vobi$ dicere. Et rnrsum : De
die autem itln^ rel hora nulln$ scfl, ni$i solus Paler, et
rcliqua. Vel aliier : Narrabo omnia mirahilia tua^
non solum ea scillcet qurc iial.im operaris in corpore,
ned eiiam quae f^cis invi^ibiliter, quod louffe dignius
et exrellenlius esi. Exrelleiittus enim fuii Saulum
i'<*rserniorein invisibiliter resusciinre in niente ,
qtiam Lazanim morluum vistbiliier in corpore : quia
visibilia niiracula vocant animam ad illuminalionem,
invisibilia vero ipsam vocaiaro illiiminant : ei ita
narrabo, ut traiiseam in me et in ineis per invisibi-
lia miracula, ad intelligenda atqiie cred(M*d<i invisi*
liilia. Quod est perfecte narrare omnia mirabiiia

Dei.

Loftabor et cx$nttabo in te. Hoc modo sciliret nar-
rabo et confiiebor, quia la^tnbor in mente, et exsul-
i»bo in corpore, id est perfecte gaudt bo : quod no-
i:itur per lioc utrumqoc et hoc noo in me, vel in
aliqiia sa^culari cnnquisitione, sed in te; ex qiio
pendebitesse meum, etctiam psallain, id est. bene
operabor, non ad gloriam nieam, sed ad nonien tiiuin
glorificandum, quia lu Aliissimuses. llnc rectecom-
petii i|)si capili, id est Chrisio, qui dicit: Ego non
veni ut facerem voluntatem meam, Et rursum : Gloria
mea non esi mea, Convenit ctiam niembris suo niodo,
Jiixta quod dictum est : Vt videntes opera ve$tra bona
gtorificent Deum^ qui in calis $st.

In eouvertendo inimicum meum retror$um. Nerito
psallam libi, quia qnod placebo, vel quod ero, per
le erii ; quia tu convcrtes, non ego iiiiuiicum nieom
retrorsum, id est diabolum lentantem me, per se-
ipsum, et membra mea, et per se ei per membra sua :
et in ipsa tentaiione volentem se et membra sua prx-
ponere, per victoriam, et niihi et meis, illum facies
ei in se et in suis retrorsum esse, id est victDin po-
Sieriorem esse. Semper enim iiidigniora postcriora
fvnt diKnioribus, non tempore, sed dignitaie. Quod
vero ii.^aniies sensit cum dixit : Qui posi me venitf
anie me factus eff, hoc faeium esl in Cbristo» quando
letiiatus a di:«bolo, dixit ei qui volebat praeesse :
Vade retro^ Satana$. Fit etiam in luembris ejus quo-
tidie, qiiando trntari a diabolo per suggesiiones, vel
9 minisiris ejus per concitationes, noii ipsis sticcum-
buiit, sed eos vincenies praeceduni. Vel aliter : Con-
vertens tfiimictfm meum relror$um^ id est principem
niundi diaboium, qui priusquain a le expelleretur,
foras prxcedebat, ducendo l^icies sequi in se et in
niembris suis, luos inaiiiter persequendo. Et vere
« iiot retrorsiim diabolus et membra ejus, sive ten-
lames, sive persequontes : quia infirmabuntur, id est
ii:enic:ice8 in utroque erunt, et peribunt tandeiu re-
nioti a facie («a, ctim eis dicetiir : //e, maledicti, in
igtiem a^ternum. Et veru diabolus et ministri ejus
lentnntes infirmabuntur , quia lo non dico facies,
sed j m feei$ti xudicium, id est rationem in me et in
loeis quani ipsi lentando volueruiit faiere suam ;
id esi sibi oliedieniem iHam, tu conlra tentationes
roboraiido faciea e>se mram ei imorum, id esl fa-
cies parere potius utiiiiati meae, et meorum et cau-
sam, Id est suggestionem ipsius diaboli, et conciia-
lionein niinistrorum ejus, quam ii>si putabant esse
suam : id est perveiiire ad eorum gloriam, iUam fa-
cies tu miam, id esi proficere mibi et meis ad glo-
riain, et in hoc sedebis super tbronum digne, idest
jii»te judicabis in hoc lu qui judicas oniiiem justi-
tiam et nullam injustiliani. Throniis est i^des judi-
ciaria , in qua ilie soliis sedere diciiur, quia rccte
judicat. Noii enini in scde regni sedel, iino iiec esi»e
nd dicendum cst, quia non regit. Uiide hic recia
i^edere super thronum pro justo judicio posiium est.
Jiixu aliaro vero senteniiam ita dicetur : Vere Uia-
Wlus et ininistri ejus perscquenies me et ineos, in-
Hrniabuntur ; qtiia lu facies Judxium, id cst judi-

A ciarfam poiesiatem eoi^m et causam, id esl arcn^a-
ttonem, qiiam ipsi in damnatione mea el meorum
exercebunt, ad huaro gloriam, illsm seilicei judi-
ciariam potestatem et accnsationem facies in meam,
id est coiivertes ad meam meorumque gloriam, et
illorum ignominiam ; et in hoc sedebil super thronum^
id est, parabis tibi animam meani et meorum tliro-
niim , id est jiidiciariam sedem , lu qui per me
judicas omnem justiiiom. Omne enim judicium Pater
dedil Filio. Hinc dicium est : Deu$ erat in Chri$to^
mundum reconcUian$ $ibi. Possunt etiam bi diio ver-
sus aliter legi, ut sic di( atiir : Ideo ego psaltam no-
mtni tiio, qiiia inimicum meuin, id est Judaicum
populum infirmitaiem suam non animadverteniem
priiis, et ideo n:e inedicum conteinnentem et pra>ce-
denlem. sicut aliquis insanus, dum morbuni sumn
non iiitelligit, non veueralur sequendo medicuin,
sed priccedcndo contemnit : iilum, inquam, initni-
cum convertes retrorsum, id est, facies per pra^di-

g caiiones aposiolorum tuorum advertere morbnm
suum, et bumillter me sequi ae venerari me medl-
cunu Vel vere convertentur retrorsiim : nam infir-
mabuntiir in se, id est recognoscent iurirmitaiem
suam ; et sic peribit in eis facies eorum, id est df-
formiUiS peccati, qua se fuscaverant a fai ie tua sii-
perveniente ; id est propter virtutes su|ierveoientes.
Sic perierat facies Sauli cuin dixii : Vivo jam non
ego^ tivit in me vero Christus, Vel peribll facies
eoruin a facie tua, id est per illos in qu'biis aperle
repraesentabitur facies tua, id est per doitriuam apo-
stolorum, et ideo peribii, qtiia damnatio mea salva-
bit eos. Quod sic dicit : Quoniam tu, Domiiie Paier,
jaiii fecisti in dispositione tiia judiciuiu, id est dain-
naiioiietn, qua dumnabor : et causam^ id est accusa-
lioiiein, qua accusabor, esse meam, id est meorum,
id esi salutiferam meis, et in hoc sedisti super (Aro-
ttntN, id est jiiste judicasti in hoc. Justuin eiiim foil
jiidiceni hoininuin, qiii salutem conferre veneral,

Q pro saiute hominuin iminolari. Unde dicil Apostolos :
Oportebat euim qui muttos filios abducturus erat in
gloriam^ auctorem salut.$ eorum per mortem cvnsunt-
mare, Hoc idem quod de Judaiis nuiic diximus, po-
test dici de quibuslibet gentilibus membra perse-
quentibuj!.

hicrepani genle$. Quasi diceret : Pro frurtn fecisll
judicium et causain uie»ni| ob lioc sciiicet quia per
hoc increpa$ii per me gente^^ id est omnes gentUiier
viveiiies : non quod ipse (^hristus personaliier iiicre-
puerii gentes, quaruin nullus ad eum veiiisse diciiur,
iiisi niulier quaedam Cliiinana*a, et centurlo quidau
niajgua: fidei : cuni Ipsemet dicat : A'on $um mi$su9
nt$i ad ores qjum perierunt domus hrael, Sed hoc
fuctura est quando apostoli per Spiriium sanctiiai
confirmati, aperie vitia omiiiuiu malorum repreheu*
deruni. Et quia genlee increpatti, ideo perHt impiu$,
id esi qui prius erat impius justificatus, factus est
piiis. Unde dictum est : Verte impio$ et non erunt : et

^ %n hoe periitf quia tu dele$ii nomen eorum, id est

^ noinen impietatis iu eis, doh taiitum in pnesenti, sed
in (Biernunu Et quia in CBternum sidet accipi pro
tania diulurnitatCy quan'o longior ab humano animo
poiest concipi, ut ibi : Dominus in mernum regnabit^
et ultra : ideo subdit, el in scsculum consecutivuiu
hujus saeculi pneseutis, id esi, in vera aetemitate,
qu£ in hoc consequitur hoc saeculuiu : quia sicui
istud saeculuui agitur per decedenies et succedenies
dies, inenses et annos, ita ipsa asteruitas agitur quasi
per decedentes et succedeutes iuflnitas artates. DictS
beaius Augusliiius quod in alia iraiislatione habettir
in steculum et in swculum sweuii^ sed quia in Graeoo
uiide baec translaiio facia esl, habetur quoddaro no-
uien aifljvoc, qiiod acquivocum est ad saBCuluin ei aul
icternum, ideo hic aeteruuro juxta iilud positHiii

Jnimici defecerunt, Per hoc delesti nofnen eorum,
qiila non dico sulficieut, sed ctiam jam lua disp •''
tionc defecerunt framece iuimcif id cst diaboli. f r

853

IM PSALMORUM LIBRUM EXEGESIS. — PSALM. IX.

531

meas %aM diversas opinlones errorum qiiibus dia- A ego qui prus in humililate posilus non videbar ipsp.

bolus quasi gladit» ju^ubbat animas illonim, quos
per illos errores deeipebat. Quas omnes fnimeas
gladius llle destruxii, quem Deus Paler in humili
adTODtu reconditum in va^iiia misit, in maiiiresto
veroadventu iii majestate vibravit, qiiia posi adven-
tuffi Chi1sii,etsi fiamese ill» in aliquibus manserunt,
pnrvam taroen efficaciam babuerunt ; quod sic dicit,
Framem defeeerunt^ id est, destruct» sunt perve-
nientes in nnem, id est io perfcciionem et plenitu •
dinem temporis, quando scilicel Chrislus adveiiit,
Tel defecerunt euntes in (inem, iil esl omnimoda
defectinne el contritione destruxisti. Anima cu-
nisqtie impii esl civitas, in qua regnat princeps
B ibyloniae, id est diabolus. In hac civitate dolosa et
fraudulenta consilia quasi corix locum obtinent.
Officia vero diversornm roembroruin huic princlpa-
lui saier.itium prxbeni ad ezplendum flagitium ,
qaando per oculos decipimur ad carnaiem concu-

non faetiis ipse, id est, Dominus et jtidex omTiinm,
jiidicatio manifesto jiidicio in (Ine orbem terrte, id
e«i, illos qui cum prius essetit terra, id est, lerreni
(ient per bona opera orbis, id cst perfecti ; illos ju-
dicaho in scquitate, id est iii aequalitaie, confor-
mando eos scilicet mihi in gloria ibi, quia hic se
mihi conformaverunt per bona opera ; ei populos, id
esi, maios tumuUus el sediliones a$:itante8 judicabo
injtttlUia^ id esi, in comparatione justitix perfecto-
rum, quia hic ip<is perfectis se non conformaverunt,
non associabuntur iltis ihi in gloria. Non enim ihi
erit judcium nisi in conscientia, qua se /luisqne
sociabit ibi, sive bono, sive ma!o cui ^e hic confor*
mavit.

Fa faelus eit Dominus. Idem creator omnium, qni

tunc manifeste judicabitiir, facluSf id est, creatus

per huniilitatein silii adjnnciain, ct ideo Doininus

..... . constitutus : nunc interiin esl refugium, id est rc-

piscentiam, per aures ad lasciviam, per manus ad g ceplaeulum , quo defendiiur et rccipiiur ille qui
rai)acitatem, ct sic per catera. Haxc qiioqiie civitaiis prjus per primum traducem peccati in regionem

per
plebs sunl carnales delectaliones, et turbulenti mo-
tiis animi quotidianas sediiiones in homine conci-
t-intes. llaec rcgna per divinum verhum desiruuntur,
qiiando per sacram praedicationem frauduleiita coa-
siiia sopiuntur, et llliciiae deleciatinnes edomantur,
et olficia inembrorum captivantur, ut liat in nobis
quod Apostolus admonet dicens : Sic exhibwstis
membra vestra servire iniquitati ad iniquilatem, etc.
Unde dicit : Civitates^ id est, animas iuipiorum in
quantum regnum erat diaboli, per verbuin praedica-
tioiiis destruxisli. Et sciendum quod nequai|uam isla,
id est frauduleuta consilia et cxtera, iu inalis civi-
tatibus esse dicerentur, nisi prius essent in siiigiilis
bominibus. Vel aliter : Framece inimiL%, id est, ma-
nifestae conlradictiones, qiias diabolns per membra
8ua prius faciebat Chrisiiano iioniini , qu£ ideo de-
signantur per fiaineas, quia qui framea, id est gladio

longinquam fugcrai; est, inquam, refugium paupert
non exterius, sed interiu^ id est vero panperi, qut
ita se in mente pauperavit, ut nihil amet quod vei
eum viveniem deserat, vel ab eo in inorte desera-
tur, sed sola aeterna quac stabilia sunt, desiderat, et
in hoc est refugium, quia adjutor esl in opportuniiO'
tibus, id est, ubi est oppuriuuum scilicet in virtuii-
bus iiiterius, licet non adjuvet ex!erius, quia ponil
virtutes in suis ne devocentur, vel deficiant : et hoc
tunc quando necesse est, scilicet in tribulalione,.
qiiando exterius tribulantur. Vel aliter : Adjutor esi
suorum in iribulatione, id est per tribulatiooero, et
per quasdam amara data in opportunitatibus, id est
in prosperitatibus. Cum eniin Deus quaedam amara
et aspera prosperitalibus mundanis suorum jnter-
niisceri permitiit, vere in hoc eos adjuvat : quia sta-
tiin perfecia aninia quae fragilia sint, hoc mundana

piignat, manifeste pugnai. Illae, inquam, defecerunt p advertit, et sic ea contemnit, auiue in coeleslium ap-
in finem^ ut supra ditlum est, et non in paucis : sed ^ pdjm animum affigit. Possunl quoifie hi duo ver-
civiutes, id esl, conspiraiiones ei convenlicula illo- gyg ,.^^16 in tertia persona legi, id est ad Pa-

riim contradictoruin desiruxisti, transferendo eos in
Kcclesiam : el bene dic i desiruxisti Jain, qnia jam
apod le periil meuioi ia, id est, fama et gloria corum,
quam ipsi voiiierunt ex persecutione Christiani no-
niiiils sihi acquirere ; et meriio periit, quia fiet ciim
soiiilu, id fSt irratioiiabiliter : sicui nulla ralio iiitel-
lectus, ubi solus sonus non distinctus per verba est.
Oiiae irratlonahilitas batis expi imitur, ubi ipsis bobus
coiiiparantur, Doinino dicente ad Saulum : Stu!tum
esl tibi conlra slimulum catcitrare. Vel aliter : Me-
moria eorum periit cum sonitu, id est, cum strepitu
iiiipieiaiis : id esi, memoria periit in eis, et impie-
las, qaae strepitum faciunt in anima. Vel aliter : Me"
moria perlil cum sonitu, id est, cum magno labore et
conaia abnegandi se. BiuUo enini labore opus est ut

trem referri, ut sic dicaiur : Justus Dominus Filius
permanet in wternum in douio, id est, ego quia Do-
ininus Pater in jiidicio, id e>t in damiiatione mea
paravit sibi me Ihronum suum, id est fmt ine esse
jndiciariam sedem, ut per me alios juJicarel. Vet
aliier : in judicio^ id est iu patieniia et consuhtia^
damnalionis meae paravit sibi per exempluni imila-
lionis thronum suum^ id est apostolos in quibus se-
deret, et per quos alios judicaret, et ipse Duminus
nianifeste nnAem judicabit per roe orbem terrm, elc.
£t iiunc interim per me factus est relugiuiu pauperi, .
sicut superius expositum est»

Et sperenl in te qui noverunt, Hic se ad ipsnm Pa^»
trem convertit. Quasi dical : Quia ego Dominus sunv.

cognoscunt per thbulaiionem adnHxiam prosperi-r
tati, ideo sperent non In se^ ut de se aliquid praesu»-
mant, sicul fecit Adam, neque sperenl in lerreiiit»
sed spem suam in te conjiciani, scientes quod sine
te nihil possunt facere. Hli dico sperent qni nove^
runt vere nomen tuunK Legilur de hoc nomine quod
Donunus nemen est itU, Quod nomen, id esi Domi-
nus ille vere novit solus, qui se servuin spontanee ei
snhjecit. Itein legitur,^ Qui esi^ misit me ad vos : Ego
sumqui sum. Quod-iterum-nomen scilicetest, ille taa-
lum vere noscit-, qui non cupitea^u» (hiunt per fuil
et erit, id est transitoria^ quee ^icui cum magno desi-
derio exspeelanlur antequam acquirantur, quod uo-
tatur per eril ; ita cuin magno dolore ainitiuntur»
quod notatur per fuii : sed untum desiderat ea qua^
sunt, id esl sola a^terna, el nierito debent sperare-
in le, quia tu Don dico dcrermquens, seJ non dfr^

canies per minas futuri judicii eis intulerunt. Et Do-
minus permanet in wternum^ id est, ego quem ipsi
eibaeredare et Unquam servum expeUere volueruul,
facius Dominas permaneo in domo, id esl, habito in
fidelibos nou ad horam, sed in seternum. Unde di-
clam est : Servus non permanet in domo in (eternumt
fiiius autem permanet in atemum. Et rursiis : Et
regni ejus non erit finis. Hic capul de se, quasi de
lerlia persona loquitur.

l^aravit %n judido. Herito Dominus permanet in
etiernnm tn domo, quia ipse in judicio paravit thro^
nuns suttitt, id est, ego la damnatione passionis meae
parairi mihi thronum ; id est, conquisivi mihi jndi-
claruiiB potesutein apud Deum Patrem, qui me,
(fuia pro hominibus judicatus sum, judicem bomi-
uum eonslktuit. Unde dictum : Christus factus est
obediem Patri usque ad mortem, propter quod et Deus
pater itlum exultavlt, ct reliqua : Et ipse, id esl)

555

htDJE VENERABILIS OPP. PARS II. SECT. II. — DUBIA ET SPURIA.

556

rHiqtiittl ttm in propostto tao quaerentet le et abne- A dienlet ei ingredienfes Yidentet dtmnationein mtlo

gAn'es ^e.

PsaUite Domino qui habitat. Ific converlit te td
membr^i, quasi dfceret : Et nt possitis sperare» psa/-
tile Dontino, i<l est, bene operaniini ad gloHam Dei.
Noia iioii esse sperare, nisi praecedat psallere, Do-
niino, dico, qui habiiat in Sion, vel qni nunc per in-
h^hitationem snain fncit vos esse Sion, id esi specu-
faiores, nt tandein siiis ad veram vi.<ioiieni per-
v^^ntores. Sicnt enim alicui ascendenti Hierusalem
primnm occurrit Sion, iia nuiic in pnesenii a bonis
agitnr spcculaiio, ut laiidem pervenintur in flieru-
salem, id esl in veram pacis visionem. Psalliie,
ioquain, Domino^ et ul qui diligit Deum, diligat et
fratrem suum : annuntiate inter genfes^ id est genti-
biis ad saiutem earuin studia, id esl veheiiicnles
aflfectiones ejus scilicet : qu a ad salutem omnium
me Verbum siiuni humiliari ficr incarnationem et
passioncm voluit, el annuniiando. Noliie timere eos

qui occidunt corpuSf animam auiem non possunt occi- Q detruduniur. Qiiod tunc factuin esi, qiiando divliiit.i
dere^ qiioniara veniet tempus qiiando manifesia erit ipsa, qu£ iii huuMna aiiiuia cooperei iu sepuicf
interficientium posna et interfectorum gloria qiiod sic
dicit, Dominus noii dico recordabitur, sed j.^tm recor-
datm esty ad hoc ul landem sil requireiis per manl-
lestam poenam inierficientium, et manireslam glo-
riani iiiterfectorum sanguinem eorum, id est studia
«"jus anniintianlium qui a persecutoribns elTundetor.
Nolandum qiiod Ideo non dicit recordatuf^ ut oblivio
aljqiia cadai iii Deuui, sed quia iliis qui loia affe-
ctioiie aspiranlad illam gloriam, et ut ma!i ab eis
sefMirenlur, videtur quasi propter dilationem Deus
obliius esst*, ideo juxia visum illorum ponit recor-
datns. El ouia recordalionem solet praecedere
«blivio , suhdit : Imo non est obliius chmorem, id
e^t , desidf riuin menlis pauperum , qui quolidie
elamanl : Yindica, Doinine, san$;ujnefn sanctnrum
luotum. Paupernm dico dicentium per nie ve-
rum paupereniy qui, cuni esseni dives, pro omni-

rufn,et remunerationem honorum, caverenl vitard»,
et appetereul facienda. Qu» huraana judicia ideo
dicuniur portx mortis, quia nequaquain siue injusii-
tia possuni exerceri : de illis, inqiiam, porlis eiaU
tas tu me, id esl fueoj:, ut nequaquain vidclicet
secundum homines, sed sec.undum te qui acceptor
p<'rsonjru(u noii es. Ilae ires sententi» de portis
mortis^ inaxiitie nd nietnbra rcferuntiir. QiMntuin
vero ad ctpnt , iia potcsi dici , Exaitas me de
poriis mortis^ id est, de huniilitate et passibilitaie
huraaiiit:iiii, quae sunt accessus ad inoriem; eialtas
me in resune' lione per ininiortalitatem et per iin-
pa jsiliiliiatem. Vel ul sinipliciter dicatur, Exattas me
de portis mrtis^ id est, de polestaie mortis, nua
coiiimuiiiier onines qui carnaiiter iiascuntur, tenen-
lur, exalias me, ui ah ipsa non couiiiiear. Vel,
Exaltus me de poriis mortis^ id esi lartari, qnasi ina-
terialihus, quilius scilicet clausi lenentur qoi iiliic

itns
cro
quiescente, descendit ad inferos moiiis, por:is con-
fiaciis, et tciiebraruin principe caienato, suos in le
eruen> cuni sumnio triunipho in eadein aniiu.i non
rediil, atque die lertia caritem propriaiu jure Dei
erexit. Ideo, inquafn, exaltas me, ui annuntiem el in
me ei in meis, omnes laudutiones tuas^ id esl, oiiinia
qu:c ad tuudein luain pertineiit, sive ea palam ope-
raris in corpore, sive occulte : sed quod looge digiiius
in niente, aniiuutiem ea, inqiiam, nou cauibus, qjui
malunt pertinaciier oblatrare, quani liuinititer audire
el inielligere : neque porcis, qui nec intcliigere cu-
ranl, nec contraUicere laborant, scd in volui;ibro
carnalium delectatiouum sopiii versatitur. Unde
diciiiin est : Noliie spargere m^irgaritas ante porcos,
neque sanctum dare canibus^ sed annuntiem ea Sion,
id est speculaKM ibU9 et j un toiiversis. Sion dico
f.iciae filix*, id est, si circuiiisp<'Ctam cuslodiam su»

bus pauper factus sum : ita ad Patrein |)ro eis cla- #• snlutis habuerit, iit rctro adeo qiiae reliquit, noo
iiKinlem, Doniine Paier, misercre mei^ id esi» inise- aspicial. Quud n

rere meorum, ita scilicet : Vide humilitatem meam^
id * si, babe prae oculis alfliciionem meoruni, illatam
eis ab inimicis meis^ id est , a persecutoribus Chii-
Miaui nominis, me^s scilicet dando constaniiam ne
tlevocentur ; iliis vero menlis excaecationem. Vel
^liier : Domine^ miserere nieoriini, et ut iniserearis
vide humilitatem meam^ id est, drjectionem iiieam in
meis, qui in ipsis noii tantuin per propria peccata
t*orum, sed eiiam per peccata priint pareutis de-
jectus sum, bumilitatem dico illaiain niihi in meis,
ab inimicls meis, id est, a serpenle et Eva. Vel
aliter : Domine^ Pater , miserere mei \n nieis , et
vide humilitatem meam^ id est, considera buiuilem
f-atisfactionem meain in meis, qua ego recognoscens
tne l^onge aberra^se a pairi;i per superbiain, laboro
repatriare per ohed.eitiiain. Vide, inquam, iit v|.
(lendu eripias ine de ininiicis meis exlerioribus, sive

recte notatur per filiain. Major emm
cusiodiii solet semper a parentibus adhiberi fiiiahus
quain aliqiiihus aliis in fnmilia. Et anuuntiem el iii
porlis, id est in puMico, uhi mulli conveniant, sicut
iit portis, noti eruhesceiido scilicet. Uiide dictum
est : Qui me erubuei it coram hominibus, erutfescam 0I
eyo eum coram Patre meo, Vcl m porit<, id est, per
ecclesiastica instiluta vel sacramenta, qu:e fe>UDt sci-
licel baptisinus ei cxtera talia, quu: sunt portae» vi
est accessus ad salvatioiiem. Vci annuiitietn ei, e^
exisiens in portis, id est, in virtuiibus el tninis ope*
ribus, quae sunl pori» ad beatiludinero. Merito enim
conlemnitur liitgua pra;dtcatoris, si non sit et re
praedi&ttionis, id est, si aliud verbis el aliud docec
lactis. Potest superior versus, Quoniam requiret taii-
guinem eorum, aiiter quoque quam dictuni sit logi.
ut siiexhortaliocapitis ad dilectionem proxinii.Quasi
dicai: Ideodebclis vos perfeciiores annuutiare biuUia

interioribus, iie ab ipsis devocer. • Duinini gentibus, id esi in peccatis viveuttbos : qii<>-

»v iiiain si iion annuutiaveriiis eis, et non correxeriiis

Qni eialtus me de portis mortis. Aogo ut miserea
ris, et vere facies : quia jani incoepisli, quia me in
lueis ereptum de portis mortis, id est de carnalibiis
conrupiscentiis, qux' cum siitt prima mors, dicuntur
taiiicu porto: niortis, qiiia sunt iniroitus ad a ias duas
giaviores mortes, scilicel ad consensiim et ad upe->
rationero peccati : roe, inquam, exaltas de illis por-
tis, H*ilicet ul si quando per pcetiam piiini pareiilis
in mejs flunt, nou regnent tantum per cunseiisuin et
o{>erationem. Unde dictum esl : Est peccaium in
vestro mortali corpore, sed non regntt, Vci aliler :
Qui exaltas me de portis mortis, id e^t de quinque
sensibus corporis, qui suni porlje mortis, id esi,
accessiu ad peccaium, ut ocuii ad curiositaiem, au-
let ad lasciviam*, uianus ad rapaciiaiem, el coitera
simifiter. De iliis, inqiiam, portis exattas nie et
meos, ut non atieiidauius iina, sed sumina. Vel de
portis mortis^ id est, de humauis juiliciis, qua: anii-
(|*iiius suiebant ficri ante purias urbium : ut cgre-

iinpietatein in eis, Duminus est requirens sanguincm
eorum^ id esl requiret dainnationem eoruin a vobis :
ei si inodo dilleral, recordabiiur tameu in mautlesio
judicio. Ncc iuirum si recordabitur, quia noit eU
oblilus clamorem pauperum. id est ntauife^ta iniquitas
illorum pauperuni ab oiniti viriute, qujc per ciaiuo-
rem designaiur. Ul ibi, C/amor SodomorinR «efit< adi
me, Ei in Apfisiolo : 70//alttr ctamor de medio ti€-
s(rtfm, cum omni nequitia. Ille, inquam, clamur uom
patitur Duminum oblivisci, quin requirat sanguineoi
iliurum a vubis, quibus illum non anuuntiastis* iliiic
dictuin eat : Si annuntiaveiis impio iniquitatem suam^
ei non converteiur tmpiuf, pe^itfit impius ininiqmiiHa
suOf lu vero animam tuain tiberabis, Si autem non ait*
nunliaveris^ peribit quidem impiue, sanguinem auiem
eius de uianu lua requirum, Kursus in Apocalypsi esl :
Qui audil^ dfcaf, Veni. Juxla bauc sentenliam sequeut
versus, Misercre mei, Domine, cuniiuuabitur, iiou

R7

IN PSALMORUM LIBUUM EXEGESIS. — PSALM. IX.

55S

itl pn>itfiinin siciii priti*:, sed ad id quod Buptti dl- A Cotvertantnr omne$ gentes^ u\ est. quicunque genUli-
^. -. -^:is^^. -.-^..^ -I — ii^..:.»2 .^- ler sonl viveiiles, qni DiMim qutim naturaliier per

rafionem sihi datam novirnjit, nblivi^cuntur, qnia
prxcepta ejiis aiidire noluot ; aiit si audiunf, neftli-
gunl. Et est hoc tolum lale. Qiiasi dicat : Fiat lioc
ui qiii sordidi sunt, sordescant adhuc : quia quando
magis sordesccnt, id est, in interiores tenebras da-
buntiir, tanio iiiiqiiiores coiitra jiistos erunf, et si
quis jiistus est, juslior (iel.

Quoniam non in finem obUvio eril pauperis, Ideo
dico convertaiitur peccatores in tenebras, et qui ju*
sfiis esi, jiisiior liat. Quoniam ohlivio pauperis veri,
qui se in mciite pauperavil, licet nunc videatur esse,
qiiando iiiali in muiidanis Horescunt, et ipse e contra
arcscit : illa, inqiiam, oblivio non eril tendens in fi-
iieiit, id est, iion erit omnimoda. Vel non erit, quo-
iiiam venitiiir in Hnero, id est, nonapparebilquando
venietur in extremaro ventilationem, scilicet cucn
separabunlur oves ab hxdis, et ipse statuetur a

rtmn esi, scilicet qucniam non dereliquisti qumentes
/.-, Domine. Quasi dical : To, Doinine, qui non dereli»
qnisH quesreutes ff, id esi qni seinper niisereris qux-
reniium te, miserere niei, id e>t ineorum, etc. Sen-
teniia nnn imiUitur.

Kxsultabo in satutari tuo. Qnia lu, Domine, exaltas
mt ei iiieos, ideo ego exsultabo in me et in meis in
saiutari tno, Poit st quoque hic versus ad Sperent in
le, qiiasi ad principalem, coniinnari. Videturenim a
Pi-eiUite Domino liuGUbque inierpositio esse. Qiiasi
dicat : Dico m qui noveruiit nomen tuuni speranfcs
ii) te, et hoc facient meo exeinplo, qui vere spero iu
le. Nam non tantuni nunc exsulio, sed seinper exsul-
i»bo ego et mei, id est, perfecte gaiidebo intiis et
e\feriu9 quanlnmiiue tributer el afnigar. Et hoc non
iti mea pr.i*suinptione, siciit feiit Adam, sed in satu-
tmri tuot id est in salvaiione tna, scilicei in Vei bo
tno aiihi homiiii adjuiicto. Qui enim gloriatur, in

Domitio glorietur, Geiiies au em qu% nos persequun- f^ dexlris Dei. El vere non erit oblivio in finem, quia

ifir, iion exsnltabunt, quia inriiae sunt, id e>l, iin-
itiutabiliter damnat:e suiit occotto Judicio Dei : et
boc non ex ira tiia, sed ex propria sua culpa, s< i-
liret in Interitu illo quem nobifi fecerunt, id est in
fribulatione illa quam n(»bis prapparaverunt. Dum
enini parant init-rflcere corpns exteiius, prius ipsi
interficiuntiir interius. Unde dictuin est : ffemo non
pritts peeeat in se quam in alterum; et: Qui foveam fecit^
priusineidit in eam. IHc tangil justuni judicium Dei,
qnl non pnnit inalos ex sua ira, sed ex eoruin pro-
pria nequitia.

Inlaqueo isto quemabsconderunt, Exponitqnoinodo
sentes intixn^ ainl, iia scilicet quia pes eorum, id est
lacieniiiim interitum, iion lantuin comprehendeiiir,
cum manireste dabuntur in tenebras exteriores, sed
etiam comprehensus esl iam per tenebras interiores,
m laqneo tslo, scilicel ubi non advertunt, quem ip i
^buonderunt^ id est absconse ad pernicieiu aliorum
praeparaverunt. Pes est afiectio aiiims, id est, amor r%
aniinae. Qux alTertio ideo dicitur pes, quia sicul cor- ^
pns vehitur pedibus, iia anima affectionibus. Ilsc
aflectto aiiquando est bona, aliquando mala* Si mala
es!, vocaiur cupidiias; si bona e>l, vocatur chariias.
Malain seqnitur perniciosa delectatio, bonam vero
delertatio fructuosa. Laqueus qiioque dicitur hic
Imiidulenta et occulia cogitatio ad decipienduui
alinni. Illius er^o pes comprehenditur in laqueo, cu-
jus aflTeclio ita irretilur in dolosa cogitatiom*, iit et
ffelect^itioiiem et coiisenf um ad i erflcienduni ipsuiii
pravam cogitationeni adhiheat. Et bene dicii com-
)rehenditur; est eiiini fraudulenta cogilatio qiiasi
qii ddam vinculum et iinpedimentum auinia:, ne ve-
ritaieni altendaL

Cognoscitur Dominus, Nunc occulte coiiiprchen-
dontur» landein autem Doininus oiodo raciens hic
occulta judicia, et reperit qui, scilicet quod pecca-

paiientia pauperum, id esl, merces patieutiae vero<
rum pauperuiii, licet videalur iiiinc periisse, nou
periiiit tamen in (inem, iJ esl, vel omiiimode, vel
cuin yenictur in liiiem, ut supra dictuni est. Unde
alibi dicitur : Pat.entia necessaria esi^ ut fruclus re-
poriemus, Et nt iion pereat, tii, Domine., exsurge iii
eis, id est Tac eos exsurgere per constantiam et per-
severantiam, ne devocentur. Et homj, id est, aliquis
terrenus portans veterem hoininem, volens eos de-
vocare, noM conforetur^ id est non viclor in ellicacia
parvi operis, \vl piopositi sui sit conlra eos, sed
polius gentes, id est irraiionaliililer viventes, et pec-
caia sua iioii altendentesjvdictfiiffir, id e.stdamiien-
lur Dcciilte per exc.ecatiotiein in conspectu tuo, id est
non exleriiis, sed interius in corde, ubi tibi soii
coiispicere licet, ut qtii non probaverunt Deum ha-
bere in notilia, sicut d.cit Apostolus : tradantur in
reprobum sensum, ut faciant quce non conveniunt.

Constitue, Domine. Quasi dicat : lllis judicatia,
quia nolueruni ine latorem legis tuae caput habere,
constitue super eos, id esl, da eis caput au majoreni
dainiiationem latorem legis, id est assertorem et de-
fensorem legis su», non tux, id est, diabolum vet
Antichristuin nuntium ejiis ; ut sit dictum de his qui
ejus imperio ad persequendum Christianum noinen,
cuni ipse advenerit, parebunt, vel etiam quodlibet
nienibrum ejus diaboli in hominibus, qu >d Taciet &e
caput : et dabit prascepta sua contra Cbristianuin
nomeu, sicut fecit Nero el Diocletianus, et alii po-
teiites persecutores Ecclesiae, quibus multi, prx-
c.vfiis eoruin consentientcs, se subjeceruul. Necesse
eiiiiii esl, quatii dicat, ut sub aliguo capite sinL Et
quia sub nie, quein !u capul fecisti, esse noluerunt, fac
eos habere tale quale meruerunt. ti ideo hoc facias,
ut gentes^ jd esl. ut ipsi gentiliter sine lege viventes,
tandeni cum a facie tua cum capite suo in tenebras
exieriores recedent, uiant^ id est experiantur, quO"

tor comprehensus esi iii operibus maiiuum suarum

id est , quod Iransgressor prxceptorum damnatur niam [pro quo<i] homines sunt liic, noii filii hoininuui,
prli eulpa, non ex ejut ira. Iile, inqiiam, Do- «^ id est viventes sccuaduni y

ex propri.

miiius, qui modo non cognoscifur, tandein cognosce-
lur vere esse Dominus, cuni maiiifeste dabuntur in
teoebras exteriores. Unde dictum est : Cxterum se
nescii puni i impius, nisi cuui aianifeste iuit nolens
quoU perpetraverit voleos.

Conurtantur peecatorts in infetno, Istud poiest du-
pliciter legi, vel ut sii aggratulatio divini judicii, vel
nt tit couiiniseraiio. Secundum auiem ag^ratulaiio-
nem ita didetur : Peccator nolens cogiioscere Domi-
num, con>prehensus nunc per tei>ebra8 interiores,
ei fiat boc, siilicet peccatores daronati in interiori
cecitaie convertanlur, id esi, irauseant de peccalis
In quibus nunc sunt in iniernuni, id esi, iu profun-
dum vitiorum, ut penitus careant Dei cognitioiie.
Unde dictuni ebt : Peccator cum eeciderit in profun»
dum, iniquiiates contemnet ; et quia peccatores dicun-
tur propriae seriplae legis transgressores, ne referre*
tiit Loc tantuni ad Jud^os legcm babentcSi subdu ;

veterem boroinem, non
noviim ; vel si quoniant causalive accipiatur, tiiiic
ita dicetur : Sciant geniis taiiJem quod geiit«'8 scire
convenit, quod nierito liel, quoniam hic homines
sunt : hoc secundum quod per iatorein legis, qiiodli-
bet iiiembrum diaboli accipilur, diclum esi. Secuu-
dum vero Aotichristum iu dicetur : Sciant gentes
quoniam per ipsum Antichristum iioii dii, sed homi'
nes facii siiiti , id est, non exaltati in virtutibut, sed
denicrsi in vitia sunt, licei ille exiollatur super oiuiie
quod dicitur, aut quod colitur Deus.

Ut quid^ Domine, Ceiites sciant in futuro curo a
te recedent, quod ctiam prius : quia iion regnanti iu
te fuerunt, s^ honiiiies inanserunt, vere ab eis re*
cctfsisii, licet videreris propier prmsentcm prosperi-
tateni accessisse* Tui autetn a quibus, quia iu pras-
senti arescunt , videris recessisse, sciant a se iion
recessisse. Mani recessus ille potius fuit accestus,
quia in hoc ad ipsoruw uiiliiatem prospicis. Natu ut

5!;9

BEDiE VENERARILIS OPP. PARS II. SECT. II ~ DUOIA ET SPURIA.

m

quifl^ id egi, propipr quod aliud, n\^\ pronicr eoriim A nentur converlanlur, exsurge in ei<, id esf, innoiesce

niiliiaiem reeesshii lom^e^ id est, videris lonK>* ab eis
r4>cessisse? Vere propter porum miliiaiem. Nam cum
Tideris eos cum flagcllantur liesn cere, non inmcn
▼ere despicis e'>8, quia lanlum despieh in tribulatione^
fn opporiunitatibus, id e<(i, uhi npportuiium egt, sci>
lirei d(*spicis eos ad visuui dum flagellaiHur, exterius;
nuos lamen rere per cimstaniiam qunm ministra<,
fospicis interius. Opportunitatibus pluraliter dicii
propter plurcs extrinsecus inrestaliones, qias snncti
paiiuniur, ut proscriptionem, verberationem, ustia-
nctn, et caeiera talia.

Dum sup rbil impius. Vere non dcspicis eos. quia
qiiantd magis impius, id est quilibet pcrsecutor su-
perbit in sxviria persecuiionis, tanio ma$;is verus pau-
pcr, qiiein persequitur impiii«, incdditur ad amo-
rcm fidei atqiie ad bene vivenduin. Hic dicit lieatus
Augustiniis : Mirum est, ei tamm verum est, quanto
9iudio compiratione peccantium incendatur paupcr ad

iilis iram tuam, et liomo vctus, id est sensualiias
non confortetur, id est, non praevaleat in els, sed de-
b li eiur bomoet praevaleat ratio; et sic gentes, id
ect illi qui prius rueriint irralionabiliier vivenie^,
judicentur a seipsis, id est irascantur sibi ipsis per
compunctionem et poenitentiam, et hoc non negligen-
ter exterius, sed diligcnter iaterius, scilicet in con-
spectu tuo, in corde ubi tu conspicis. Et ut vere ju-
dicenlur, o Domiue Pater, constitiie me legis tua»
lalorem super eos, id est, sul^jice eos mihi, utqat
priiis a tc recesserunt per superbiam, redeant ad te
pcr ohedienliam. Constitue, inquam, ut illi qui priuft
fuerunt gentes, sci.int exemplo meo, quoniam pro
quod homines cunf, id e.<tt, ralionales suiit, id est,
ut advertaut ad quod creati suut, scilicet ut serviant
ut servi, non ut superbiant ut domini, et ut se uon
a se pendere dicant, sed creaturam luam se esse
cognoscant.

hene vivendum, Pauper^ innuam, inceuditur, Impius n Vt quid^ Domine^ recessisti longe? Quasi dicat:

tero et cnput et membra (u^.rumtue eniin in impio col
leciive aecipitur) quia se panperare nolunt, comprehen'
duuiur, id e$t, damnantur interiori exccBcatione^ non
solum facliSf sed etiam in dolosis coisiHii quce p^r*
ficcre cogiiant. H:cc dicla sunt secundiim qtiod legis
hitores superius, quodlibet membrum. diaboli acci-
l>i'ur. Si autem An*icbristo superius nccipiatur, tunc,
C'/ quid, Don.ine, quod modo simpliciter lectum est,
erit cxhoriatio capitis prxstruenlis ac pncmunientis
incinbra sua, ne tempore ipsius Autirhristi, de quo
diciuin est : Et veniet temfus quale non fuit, eic,
dchciant aut per gravissimam ejus perS'-cutionem,
sed coustantes et perseverantes sint, scienies se tuuc
non dcrelictos a Domiuo, licet per ss^viiiam iribula-
lioiium videaiur. Cum enim jam dux gravcs pcrsecii-
tionesin Ecclesia prapcesserini, qunruin prima siguifi-
catur per leoncm : quia violenlafuit, qiiia scilicct pcr
poienies lyrannos facia esl,quiprimum Chrisiinniim

Quando quidem tu, Domine, accessurus eras ad eos,
exsurgendo in eis, et me super eos constituendo ; ut
quid, id est propter qiioJ priiis longe recessisti, per-
mitiendo eos labi in peccatis ? Quasi dicat : Propier
uliliiatem eoruin fecisti lioc. Undo dictum esl : Dili^
gentibus Deum omnia eooperaniur in bonum, et reM-

3ua. Et vere propter uiilitaem discessisti, quia tu
espicis saepe qnos salvarc proposuisti in Iribula-
tione, id est, qunndo anima tribulatur a vitiis.
Sicitlenim corpus tribiilatiir flagellis ita auiina tri-
bulatur vitiis. Unde di tum est: TribiUutio et angu
stia in omnem animam hominis optranlis malum, Et
hoc facis in opportunitatihus, id est propter mullas
uiilltates quas inde as:equiintur : saepe enim unus
lapsuseslcausa resurreclionis niuilonim peccatorom.
Ut David, vel «{uia postquam lapsus est in adulterium
ei honiicidium, postquam se reco^novit,gravi ductus
poeniteiilia, perfccte a multorum vitiorum iap<u re-

lion.en destruere conati sutil. Secunda vcro signifi- p surrcxil. Pelro quoque mullum profuit quod ad vo-
catiir per scrpentem, quae fraudulenta fuit, facla ^ cem tiniiis aucillx Dominum negavit ; quia d perfecie
-..:i:^^. _._ • ,...._ j... 4 per hoc si qtiis in eo lapsus era',r«*surrexit, el coo-

S'ilicci pcr h:rrciicos. De quihiis Jonnnes dicit : A
nobi9 non fuerunt, qma a nobi$ eiierunt, Si enim a
nolis esseut^ a nobis non exissent, Qnae lempore An-
lichristi flei, gravior erit, quia erii et fraudulciita et
violenia. Violenta propler rej;num, qnia rex erit;
frniidulenta vero propter miracul», ei ideo vahle erit
pcriculosa. Continuatio in hac scnienlla non muta-
lur. Ita enim dicetur : Centes Antichristo parentes
Bciant quod per ipsum noii dil, sed homines facti
suiit : lui vero sciant quod tu qui videberis propler
tribulaiionis graviiatem illo tempore recessisse ab
eis, non rccessistl, imo accessisti, sicut stipra dictum
est. Nam dum magis ille iuipius Antichristus super-
bit perscquendo, lanto magis verus pauper inceiide-
tur in bono paliendo. Ipse vero Antichrisius cum
membris suis comprehi ndeniur, id esl, damnabun-
lur in contiliis quibus cogitant, llapc omnia nunc lecta
suntsecundum aggratuialionem jiidicii Dei.Possiint

stantior poslmodum ftiil : sic in ceteris.

Dum superbit tmpim. Vere opporiuue despicig in
tribulaiione, quia iu quanlum aliqu'S manens imptus
siiperbit peccando, in lantuui pauper fnctus, Id est
postquain convertitur, incendiiur per bon.'iin vilam
se bumiliando. Quod manifesle patet in Paulo, qui
cum summus esset inter apo3to'os, rccMlens tamea
priiis lapsus suos iunnmeros, dicebnt: Ego enimsum
minimus apostolorum^ qui non sum dignus vocari
apostolus. Pauper quidem iiiceudiiur, qui vero non
fiuiit pauperes, sed impii manenl, couiproheuduutur
magis et magis per interiorem ca^cilalem, non soluin
in factis, sed etiam in consiliis, quibus, id est per
quae, cogitant alios decipere: Noc mirum si compre-
heiiduntur, ouoniain ad majorein cumulum dauina-
tionis suai adsuiiteis adulatores. Qui cuiu laudanteis
prava, qu.^e ipsi in corde desideraiit, eos in peccalit

▼ero lixc eadem a Conrertantur peccatores hucusqiie ^ alligant. Unde diclum est : Linguce adutantium a//t-

legiad comiuiserationem. ut siipradictom esi, juxta *" " ^^ ' " '" '*' "' *-^~'

qiiodsic dicctiir: Quando quidem miseri peccatores,

quia hicocculia judicia Dei non attendunt, compre-

bcnsi per interiorem excoecaliouem tiou converltin-

lur, convertantur saliem mentis agiliiate eundo iu

infernum, id cst considcrando exlctiorcs lenebras,

in quas manifesie irudentur. Quasi dicat : Si non ti-

nient occultum judicium, quia noti ndveriuut, saltein

limeant manifestam, quod vere eis est annuniiaium,

el slc convertantur. El merito coitvcrti dehent, pro-

pter infernum. Nam verc erit eis infernus, quia ve-

niet lempus qiiando mauifesia flet uliio bunis de

malis, quod sic dicit : Qtioiiiam ohiivio veri paiip^Mis,

qui nunc cum persequiiur a peccatoribus, vidciur

esse oblitas, non erit in finem, nec paiieiitia, id esl,

niercet patientix ipsorum pauperum peribitin fiiiem,

sed vere remunerahuntur, et sic sxvitia illorum

cbmnabltur. Ei Ideo tu« Duminc, ui antequaiu dam-

gant animas in peccatis. Qtiod sic in lihro babelur:
Quoniam laudatur ab adulaloribus peccalor in pravis
desideriis anima: <ti(F, et non solum peccator^ id est
scripltirje legis traiisgressor, sed etiam omuis intiyuiis
benedicetur^ id esl, latidalur ab adulatoribus suis iu
pravis cupidiialibtis, iu quo nou esl ei aggratulan-
dum. Dicit enim beaius Augustinus: Nemo aggratU'
letur homiui qui prosperatur in via sua mola, cujui
peccati deest ulior, et adest udulator, Magis emm per
hoc sibi Deus iraseitur. Quod sic in libro dicitur :
Peccaor dum ab adulatore laudatur, exacerbavit^ id
esl, vaide accrbum et asperum fecit sibi Dominum in
lantuiii , ut cjus dulcedinem gustare iion possit.
Unde bcatiis Aiigustiaus dicit : llle Dominum M
exacerbat^ qui peccando inctdit in eam infirmitatemt ui
cibum veritaiis quo sance animce gaudenty gustare non pos-
sit,El quia exacerbavit sibi Dominum^ id est, non qutvret^
eum Dominuspefgrati(eiUuminationem,v€l ipsepeccator

541

IN PSALMORUM LinHCM EXF.GE9IS. — PS\L\!. IX,

mt

tionqMFri»!, idc»t.negligetDoininiim,s^ctm//ffmtnit/ii- A porem, Id esl qiiamdam fraudulentam misericordiam
ntttinem irm sime, id esi, Domini : qnia mullipliciier exliibet ad decipiondum eum,sicui lcgitur in passio-
r— . ^ n^-.:--.. — i : :j ^-. :.. „j|,„g ganclonim, de qnibusdam tyrannis, qni, quasi

nioii niif^ericordia , his quos devocare voleh.int »
dixeruni : Ft7t, retpiee nobiUtatem tuam^ considera
adoteuentiam tuam^ et carlera taiia, iii sic occiilld

iratHM esl ei Dominui, vel irm iuw, \d est, peccaloris:
qninipie peecator muitam iibi iram Dominiacquitivit.

Pfon eit Deui in compectu ejui, Ideo peccator nnn
niiacrei Dominnm, quia non attendit jndicem e^se in
rebns : vel ideo Dominns non qunnret eum, quia non
aiu^nditnr ab eo. Nam non rst per aitentionem in
conspectu ejiis, id est in corde ipsins peccatoris, uhi
Deus conspicit qnod ostendit per efft*ctum : qiiia vite
tl/ttis, id e^t opera illius peccatoris siinf inquinatat
id est inefRcacia, non lanium ad horam, S"d omni
tciT'pore vitaR $ux: quod non essei, si jnstiiin juili-
cem in rebns esse attenderct: qucm quia noii
atiendit , appnret quod vere ei Dominus ezacer-
batiis sit.

Auleruntur ptdieta tua, Ideo non est Deiis in con-
spectu pjus, qnia, o Domine, tua judicia scilicci, et
q«i9e nunc occolte agis, et quae landem manifesie

eos deciperent. Repetilqiiod superiiisdixil: Sedetin
insidiii, aeqnipollenier ut aliam partf?m decepiionis
addat. Qui enim alios devocani, aUquarido rraudii-
lenta deceptione uiuntur, quae j^un dict» est ; ali-
qiiando vero violenta per tormenia illata, scilicet, de
qua subdilur, cuni dicat : liisidiatur pauperi res|)i-
ciendo in eum occulle si potest,id esl in abscoiidito.
Si vero non potest occulle, fit quasi leo, id e^t, in-
feit aperle violentiam. Et ilem : Si sic non poie t
tanquam serpens, in spelunca sua, idestreJiiadoc-
culte decipiendum. Insidiatur, inquam, ut rapiat
pauperem^ id est, nt devocet pauperein. Rapere auiein
pauperein dico, dum eum conformando sibi in suam

sigos, aufeniniur a facie, id esl a co^nitione ejiis. id B sectanri aitraliit. Et vere attrahit eum, quia humiiiat
e>i, non atlendit neqne praesens judicium occulium, euin, id est, iu partem suam deflectit ipsuin p.iupe-

ifeque limet manifestum fulnmm : et hoc ideo, quia
«lamnabilur hic omninm inimicorum suorum exterio-
nim. Qiia^i dicat : Quia prospere succedit sibi In om-
nihiis exieriorihus.

Dixit enim in corde suo, 0:itendit per efTectum a
partihus, quod vere non aitendit peccator judicia
Det, qnia et cogitat prava, et loquiiur vana, et facit
P^^nrersa, et de cogitaiione praf>millit dicens ita:
Dixit peeeator in corae suo, cogitando scilicet, Non
wtnebar a pravo proposito ineo, id est semper male
agaro, quia sicutsiim in bac gencratione sine malo, ila
etiam iransibo ab bac generaiione in futuram gene-
raiionem tine mah», id est nullam in futuro propec-
ctiis paiiar poenam. Vel aliter : Dixit impius in corde
stfo, subauditur, Male agam pertinaciter : quia non
moveborj id est non promovebor per famam :ib hac
generatione in posteram generationein sine malo, id

rcm fn laqueo suo, id est per decepiionem suam oc-
culiam sive violentam , quod plus ei obest quam
prosii: quia humiliando illum inclinat se, id esr,
prrparat seipsuui ad interitura : et etiamcadei,id est
gravein casuin patieiur, si-ilicei incurret irrecupera-
biliier aplernam moriem iii anima cum dominatua
fuerit pauperum^ id est, qu^ndo victor esse putabit,
qiiia ex toto sihi subjugaverat aliquos pauperes, se-
ctam suain eis imponendo.

Dixii enim in corde stio. Ct ponit casum. Quasi di-
cat: Vere cadei. Nam hoc modo cadei, quia abnega-
bit verum jiidicem a rebus. Nam non dico diclurum :
sed j.im dtxtl in corde suo^ per effeciuro scilicet oin*
nibus modis msle agendo : Deus oblitui eit terreno-
rum, et avertit faciem tuam in finem, id est, omniiio
ne videat baec. Vel aliter : Aterlti faciem suam ne vi-
deat in huiic finem, Duo suiit flnes regni Dei : 6upe«

|^<^i«V^l«ilUIIC III |'V9ICiaill |(r|lcr<IllllilClil MIIC lllili«l, lU — •— • ••• ..uuw |»r»wr«. «^uv owii» uil«3 ■«^•■i ■'Cl . oupc-

esl, nisi fecero aliqnod grave malntn per qiiod mihi q ■'ior et infehor. Unde dictum est: Mtingens a fine
#..»..» .«^„:..». /-..:..« «^: ^^ 1 .«^. ™^ — tis^tie ad finem fortiter, Superior finis c^^l, ubi super

coelestcs sunt creaturae ; inferior vero flnis est, ubi
terra inflmum elementum est, el quae de terra suiit.
Fuit autem senientia quorumdam erroneorum, qiiod

fain^m acquiram. Cnjusrei exemplum pbtest esse ma-
ctafor innocentium Herodes, qui ciira circa inortem
e«sei, sciensse oinnibus infesium esse,fecit qninqua-
ginia de melloribus totius Israel incarcerari. aii|ue
eos in roorte sua jussit necari ; nt cum mulli flerent
l>ro illorum interfeciione, viderentur pro morie ipsius
ftere.

Ctijtrt maledictione os plenum est. Id est,os illius ita
male cogitantis, etiam mala loquitur : quia plenum
eti maledictione, id est blasphemia et detractionc in
peum et in sandos. Et ideo plenum est amaritudine,
id est plenarie facit sibi Deum amaruin et asperum,
et est etiam plenum dolo conira proximum, quia
fti*mper nilitur dolose cum proximo agere ; et hoc
Ideo quia labor et doUr tanlum est sti6 linyua ejut, id
est, quia lantum tmctat de lerrenis, quae sunt labor
in acquirendo, ei dolor In aniittendo, ut iu his dolose
cnin |>roxiroo agat sub lingua sua. id e^t. in cogita-

• !_- •■• • ••_ * » ■

Deus, qui tantae roajestatis esset, nunquam se ad
hiinc flnem inspiciendum vel regendum dignaretiir
incliiiare. Quod pfane falsum est» quia tunc omuia
temeraria casu fluilarent.

Exiurge^ Domine. Hacienus cgil de judicio occulio
principiiliter, nunc incipii agere de mauifesto, ui per
contiarium roelius occulium videamus. Inlituluiur
tamen totus psalrous de occuUit propter inajorein ei
digniorem partero in qua prinripaliter agitur de Ipsis
occultis, et continuaiur ita: Multi dicunt quod Deus
oblitus sit terrenorum ; tu autem, Domine Deiis, qiii
niodo jaces eis , quia non consideranl occultam
dispositlonero tuain, et judicium tuutii, exturge^ id
est alius eis appare in tuo manifesto jiidicio i;i exal^

j - ■ • i • • • • • 1 I ■ I

«.uin inv&ililU a^Hft mUU llll^ua Slia, lU CM. III COglia- w*«t»Ma «lo «ppa«c 111 iuv iiiaiiiic^vku jiiui«/iw ■»• M^w»'

lioiie 8ua,quae sub lingua, qiiia prsecedit verbn. tnde «^ ^^^^ manut tua; id est, ego quein lu misi.^ii ad dobeU
Horatios: ^ laiidas aereas potestates, prius missus in humiliiale:

exalter tnnc niissusad judicandum in majestate cum

Posl effert alios molus iuterpretelingua.

Nec aoluro roale cogitat et male loquitur, sed eiiam
male aglt, ac si di«'at, vel quod sic dicat : Sedet tn
tnsHfitty id est, cum mura et lima versatur in dece-
ptionibua eum divitibut, id est cum amatoribus hujus
aarculiy qni se non menle pauperaverunt, et hoc in
occuliis primiim per blandiiias, occulie eos deci-
piendo, ad boc scilicel ut inlcrficiat innocentem^ id
«^si, at devocet innocentem ab innocentia sua,eteum
iiocentem conformando »ibi faciai. Ideo dico iiino<-
eeotem, quia ocult ejut, id est omnes affectiones ejus,
resptctiiiil tii pauperem, id est innocentem, qiii se iii
aiiima paoperavit decipiendum. Vel potesl dictum
e8sehaegimilitudine,quiaqui*pertransiens respicit in
euai, videtur moveri quidein circa eum misericordi:i.
Juxia qiiod dicelur : Veie nititur interflcere Innoceii-
teoi, quia oculi ejtis respiciunt iu eum quasi in pau-

frequentia angelorum atque sanctorum, ad hoc ne
ebtiviicarii patfperttni, id est, ut ostendas nunc le non
esse oblituin pauperum, sicut mali tibi imponunt,
pauperes assuroendo in gloriam, malos roittcndo iu
geheniiam. Et debes essurgere, nam sine causa ir-
ritaverunl te. Mam propler quod, id e^t pro qua
causa, irritavit inipius Deum? Qtiasi dicat: Potius
babuit cau^m non irritandi,cumomnia videreicerto
ordine disponi, quaro irriiandi. lii repetil ipsam irri-
Uitionem, ut eam destruat, dictns: l^ixti enim ira-
pius in corde tuo^ Deusnon retjuirel iiio quae iaciiiius;
s<:d inentitur, quia tu vides, id e^t lu requ:res ;
quoniaui jain in |»rjc8eiiti connideras laborein, id est,
studium infereniium mala pauperibus tuis et dolo«
reui eoruni suntiiientium, et tamen differs ultioiiem»
ut tandein tradas cos, id e»t inalos, in manus tuas, ui
iu extreiua separatione luanilestaiu poteniiaai exer-

515

BEDiE YENF.RABILIS OPP. PARS II. SECT. II. — DUBIA ET SPUUiA.

SH

c«at fuper cm, qims nnnc dll.^^iio merilae poBnjB ad A ei deinde apposuil cum aliis eamdem iiii fuiaieni,
rK«(iiietitiam non commovei. Unde dicil Aposiolus persiiasliulsicmaKnificartjisejclesl, mngniim nomco

iftipio non pOBnileiili : Netch quia pafientia DH ad

jf(tmtmiam te vocat. Tu autem iecundum duriHam

tuam, et imfwniteni cor thetauritam tibi iram,
Tihi deretictu» est pauper. Meriio in consideras

causam pauperi^, quoniam ipse se nou consideral:

i|uia ipse paupr derelictus est a seipso tibi, id esl,

almegavii se et mundum propier te, et ideo tu (Tis

ailjutor iiisi, facto propter te orphann. Orphanus

pfoprie dic lur, qni caret patre in pupillarihiis au-

iiis ; lamen ad hano similitudinem dicitur orphanus

quicuiique se pro Deo nhneg.^^t, quia ]»m spoliaius

est priore patre, mundo sciiicet, juxla f|uem carna-

Mter geniusest, et dialiolo, qni eum in concuniscen-

tils carnalihu:^ ffeiier.nvit. Uiide dictum esi : Vos ex

patre diabotii estts. Et strut jiidiclnm esi maxime il^

lorum causani acere qulcare.it proptioadvoeato, sci- , , ,, ^ ^ .

Iict»l |.upllh»rum el vidnariim, iia ad Deum, qiii verus ^""f pialmum ad destruendos hcereticos esse prolatum.

Iiidex esi, pcrlinetcnusum suoruiii OTphanonim agere. b ^*"''""* ^'.^ totus adpersonam prophetiB referendusesi.
Contere brachium. Quia hiachiuni peccaioris es, ^** "«^ capttede tnsidtatortbus dtcu hiereticts, qui m-

tuntur cainolicos tn suam convertere pravttaem. Se-
cundo Dominijudiclum comminatur^ et quid in ilia re^
tribtttio .e stistinere possint^ evidetiter ostendit^ ut /iit/t-
tiam Dotniniitietuentes supeniitiosas deurant (alsitates.

sihi faceret ullra, id est,ut noii possil priori positiotii
adJMitgere ut magnipcet se super terram^ id est sapcr
tuos, qui jaui eriMii siahiles et solidi sicut lerra»

IN PSALMUM X.
In finem psalmus Dav id*

ARGOllENTOlf.

Verha David quando Saiilem fiigiens in desertis
csi h.ihii:iie compiilsus. Aliler vox Chrisii est. Lego
ad Geiieaiiu : perdiiio Sodoiua:.

EXPUNATIO.

Finis semper ad Christum in^endit, sed modo pa$*
sionem illius, modo resurrecliottem deuignat. Nunc cu^
tem tanctam fidem declarat^ in qua hceretici digladianr
tur contra fidelissimos Christianos. Sciendum igiiur

ideo, o Domine, deslrue hrachium, id est, potentiam
peccatoris, Id est transgressoris et omnis maligni, ut
Noii possii ip^um pauperem alfligere et devocare ; el
tere conteres, <tij'a qua;reiur in manifesto judicio
peccatum IHiiis, quem lociim babeat, et non invenie-
lur iiicus ejus. Quasi dicat: Ponalur modo qtiod ali-
ciuis mentis agilitate ad manifestum judicium consi-
deramfnro tran^eat et inquiral, an amplius peccatum
priorem locum b.ibeat, inveniat quod locociireal. lu
ptsseutt enim diim mali honii perniixti suni, pecca-
lum habei locum, quia vivit impius pio. Sicnt autem
planaio ferro lima noii habcl locum, el auro turgaio
foinax, ](ic in extreuia separaiione non erit locus
peccato, quiacuni jam perfecta justiiiu, ei invariabi-
iis erit in omuihus honis, nibil residuum erii in eis
qiMNl amplius sit purgaiidum. Erit tamen peccaium
alio ii:odo. Nain sicut non piTibit patientia paupe-

COVMENTARII78.

/n Domtno confldo, quomodo dtcitur animee mrm.
Psaliuus iste sie intitulatur . In finem psatmus ipu
David. Qiiod sic exponitur : Hu;c verba sequentia,
quse p^aTincs suut, quia ad laudem Dei iastruurii,
suut aitrihuia ipsi David, vei propheta: ipsi, vel ali«
cui pcrfectiori de priori populo, vel de posteriori
borlaiiii alios, ut sihi caveaut a fermento h tretico-
rum. Quu verha refcruniur in Hoem, quia dicta aunt
pro his qu e fuiura eranl in fiiie lemporis, id est in
pienitiidine lemporis, scilicet in leropore Ecclesiae.
Loquiiur autem hic psalmtis coutra h»retico8« quia
propheta sive quilihel perfectus, cujus voz est in

rum, quantum ad remuiierationem, ita nec pec- q hoc psalino, prasvidens quosdam pestilentes viroft,

-i*iunt, quantam ad xlernam dam- le solos justos et veros Christi cullores affirmantes.

cata mMloruiM peri
uatioiiem.

Demittus regisabit in ieternum. Vere non erit locus
peccaio, qula Doiuiiitis q<ii nuiic re{<uat in bls qui
tliquo «loido suiit mutahiles. Nullus enim ita per-
frcius e^t, quin in miuimo quaiidoque lahatur. Unde
lioratius:

Opiimus ille

Qoi miiiimit urgetur. . . .

Dommifs, inquam, lunc re^nabit in cBternnm, Id est
In his qui vere erunt aelerni, nec aliquam metuent
ampiius mutationem. Et determinat aetemum , di-
reiis : Ei in seeaslum sceeuli. Vos autem qui nunc in
vitiis ot geiites, nunc peribiiis aBternaliter separati
do terra iliius, id est ab illis qui cum prini essent
terra, f^cti sunt digna possesMO ejus; et vere per*
ihitisy quia tiinc implebitur illud ad qiiod pauperet
lotovotosuspiraot, sed flet aelerna divisio boiiorum
et malorom. Qnod sic dicit, Dominus exaudivit^ id

emersuros de corpore Christi, id est, de Ecclesia.
A nobis enimexterunt, quia a nobisnonfuertmt : qui ni-
tentur multos ab uherihus sanciae matris Coclesiae
separare, et in seciaiii suam inducere, dicentes se
in roonte, le in eminentia virtutum esse, aliosaoieni
in valle, id est iu huiuilitate viiiorum : et idoo con-
fidenter eos sic admonenies, Transite ad nos, qui in
suhliniioribus suiuus, nobts adhaerete. Ecce apud nos
Christus. Quero Christum sacra Scriplura diversis
nomiaibus vocat ; nunc leonem, nuoc montem, et
caetera talia : prxvidei^s, inquam, boc, instruii noa
in boc psaimo quid illis cireumveiiientibus nos re-
spoiidere, et quomodo nos In puritaie et sinceritate
fldei debeamus pcrroanere ; quasi dicat : Adfuiuri
sunt qiiidam cervicosi taurl, id est iiaeretici, pio
arrogaiitia errorem suum anirmantes, nou pro igiio-
rautia. Arrogantia eiiiiu facii bufreticum, non igno-
rahiia : quia dicturi sunt iiohis, Transite ad nos in

est,Miendet se tunc exaudisse hic desidenum paupe- ^ montetn ; Ecce apud nos Chrisius. Quibiis vos respon*

rum, adimplendo illud, et quia desidcrium potest
aecipi etiam in precaiitibus verbis, addit plus con«
vertendo te ad Domlnum cum dicit, Aurts iua, id est
poteniia aiidieudi, quae iu te, o Domine, est, qui to-
tus aurises, et toius oculus, etcaetera lalia : ilia, iu-
quam, auris audtvit, id est tunc osteudet se exaudi-
visae pneparaiionem cordis eorum, id est kionam af-
fectiooem, cor eorum valde paratuin et intenturo fa-
cieniefli: «t quod sit illud dcsideriuni, lioc scilicet
Judicare pupUlo ei humili, id est, ut tu judiciuro, id
681 sepafatiooeni, £icias imer bonos et roalos, ad
Qiilitaiem iilius qui mortificandosibi palrem rouuduro,
sive diabolum, fecii se pupiilum : ei hoc non ad ar-
rogan'.iam, sicul Diogenes abrenuniiavit mundo, ut
vioeretur abbominibus, sed ad utilitatem, scilicetut
obedirei praeceptis tuis. Ct ad hanc niilitaiem, utille
qui est simpliciier homo imbutus, sciiicet adhuc ve-
leri fuce, qui io b.ic vita prius posuit se iiiii|uiiateiu.

dehitis sic qutsque pro se : Unum monteiu teneo. In
Doinino, qui mons moniiuni est, coufido. Quomodo
vos ergo dicitis, Id est, qua flducia dicere praesuini*
tis, auim» me», Transmigra iu montem, id est, re-
linque vallem humilitatis in qua es, et appone no-
straiu eminentiam, cuin vos poiius omnium iiittmi
sitis : animx meie dico quas est sicut passer, id eat,
cauu a iaqueis et pennata virtutibus et divinis pr»-
cepiis, et quae jam sibi certaro donium, id est,eccle-
siastica insliluta invenit. Frustra utique facilis. Vel
8ic potest etiam dici : Cum talia dicitis, reputatts
qiiod auima mea sit incoustans et instabilis sicut
passer. Utique non est. Vos dico, qui ut errorent
Vfsirum persuadeaiis, et vos comiuendetis, peccata
aliorum aggravatis, et veros doctores criminamiui,
diceiites mthi : Yere debes ad nos transire, quoniani
peccatores, id est, scripue legis praevaricatores ,
qu<js lu sequeris, arcuiu, id est, diviuaro Scripturair

5i5

IN PSALMORUM LIBRUM EXEGESIS. — PSALU. X.

5M

inu>nderant, id est valde pnm tentationihns suls
coarctaverunt, qiiod est ecce. id est, munilesliiin et
inleudendo paravirunt $agUla$$u(n^ iil esi,dolosa8 et
deeeptorias seiitentias iii pharetra, Id est iii occulio
cord s sui ad h''.c ut sagitient, idest, occulte deci*
piaiit rectos corde, id esl, boiios non cautoset provl«
dos, sicut nos sumus : sed positos adhuc in obscuro,
id est nondum sublim^itos, sicut ?ossiinpticiores est*8.

Quoniam qute perfeci$ii de$truxerunL Ideo tos, pes-
simi hcretici, istud bonis im|>onilis, quoniain vos
istud feeistls, scilicet pravis intcrpretationiUus vestrls
Scripturam sanrtam depravavistis. Quod sic dicit
eonveriendo se ad Doininum : 0 Domine, destruxe-
ruQt male inierpretaudo haeretici ea qu» tu iierfe-
clsti, id est, Scripturas, qiia<« tu per tiios viros pleiios
Spiritu sancto edidisti. Itein se convenlt ad hu»reii-
Cf>8, quasi dicat : Vos, haeretici, deslruxistis opiis
Domini, sed nou deberetis, quia justus, id est
Cliristus, absolute d ceiidus justus, qtii unitatetii et
coiicordiam relinquens suU tiiili i Pacein meam re-
linquo to6ti, pacem meam d»vobi$, Gtttui imdilorem
suuni tautapaiientia periulit, ut priinam eucharisilim
manibuH suts confectain, el ore suo toiumendatain,
ei cuin caiteris discipulis iraderei. Qiiique etiam ad
praedicaiidum regnuin coelorum ipsuin cum caeieris
raisii ; ut demotistraret doiia Dei pervenire ad illos
qui ea cum Ode suscipiuut, etiam s>i ille a quo siis-
cipiuniur sit talis qualis ipseJudjsiuit. Ilte, inquaui,
justus quod ledt vobis, id esi, quod coiumeruit apud
vos, propter qiiod vos depravanles Scripturas, uni*
Uitem qiiani ipse reliquit desiruxistis.

Dominu$ in lemplo $ancto $uo, Vobis quidem niliil
jusius fecit, ai ipse boc f^cit quod et suos misericor-
djer salvat, et malos non soluin pro malo v^to siio,
qnod ad Scripturas ascenderel, ut iiide dauinentur,
piaveeas intelligere pcrinittit, sed etiam doclriuain
eorum pravam ad multorom damnalionem provenire
permittit. Quud iniiuit ubi dicit : Pluit $uper peccu'
tores laqueo$, et spectat illoc nominaiivushicpositus,
scilicei Dominus. interponit auteni de bonoruiu sal-
▼atione prinium, et deinde de pravoruin in seipsis
darooatione, ita dicens : Dominu$ (absolute dixit
Dominus), id est, Gliristus eu verus Dominus, iii suo
tetiiplo, id est in lidelibus qui per lldeiuuitateiu lem-
plum ejussuni. De hoc templo d.citiir : Templum Dei
$anctum #s(, quod e$t.$ vo$, Ei : Quicunque violaverit
templum Domini^ ditperdet ilium Deu$. IUe autem
templum Dei violat, iil est uiiitatem violai, qui piiii-
cipatus sui cansa a catliotica unitate disjungitur, sicut
faciuol hi qui causa arrogaiiti» quod pruve intrlli-
gunt confiruiare contra communem lidein nituutur,
id est h;£retici, et de.erminal de quo templo dicat,
diceiis : Sedt$ eju$ e$t in ccelo, id est in bis qui de
terreiiis facti sonieoeluin. Uiide dictuui est : Antma
ju$ii $ede$ e$t $apimii(B. Ct itein : Coelum mUU e$t
$ede$^ terra autem $cabellum pedum meorum ; et qiiod
coalum suiit, nou ex meritis suis, sed ex respeclu
ini^ericordiai ejus. QuoJ sic dicil : Oculi eju$ re$pi'
ciunt in pauperetn^ iu esi, sicul aliquis qiii po.4i|iiam
pertransit paupereiii, rejicit oculos iu euiu, viilclur
iiioveri couiiiiiseratione circa euin : ita Deus mise-
ricordias reapectutii exhibet circa pauperem suuin
salvau^ium, et hoc iiiodo respicit iii pauperem, quia
pnlpebrcB eju$ interrogant filios hominum, Licet liiii
possint dici et boui et mali, hic tainen, teste beaio
Augustiuo , ul ad pauperes releratur, accipieiuus
filios bomiiiuin, il.os guos vetus honio panurit cuui
gemitu et doloie iu novum hoiuinem, id est, (|ui per
poeuiteutiaiu veteris homiuis suni regeiierati iu no-
vuui hoiniiiem. Qui lilii hoiuiiiuni quiouMlam oliscu-
ris locis Scripturaruiii, quasi clausis oculis Dei exer«
ceiitur, ut quxrant : quilmsdaiu vero inanifestis
Scripturanim locis illumiiiantur ut videjni. Hxc au-
tem crebra apertiu et operiio in Scripluns sutit
qtiasi palpebrae Dei, claudentis et aperlentis Scriptu-
rasy sicui palpebrae claudunt et aperiunt oculos, da
quilNis Scripiiiris ailbi dlcitur : Ob hoc teguntur, ne

A. viie$eant^ ad koc aperinmur^ uf nulrmnt. Qune palpe*
bra;, id est, oliscuritates et ap^riiones Scriplurarani
interro{(ant, id est probant illos llllos hoaiiiium de
quibus praRdisimus, in hocscilicet quia illl nec fati*
gantur obscuriuiibus Scripturarum, ut ri*jiciautnr,
sed exerceiitur, ul quxraut; uec eo^nitioue Scriptu*
rarum inQantur, sed c*iufirinantur. Sleut e c«Mitr:t
mali rejiountur obscuriialibus, et nou exereeiitur :
iiifl:iiitur cogoitioue, et nou confirmantur. lu quu
utrique recte probaiitur. Sicut euim aliquis domiiiiis
servos 81108 cxcludens a ^ecreto Cimsdio siio, probat
ilios quos posimoduin vuil admittere, 8cilic«'t qiii
pitieiiler repulsam ferunl : probat etiain illos qios
rcjiciat, scilicet qui non paiienier feruut, sed iiidi-;
guaiiiur, et qui quud aliquauilo adinissi suut, iiou

Srati.t: Doinini, sed suae arrogantiae attrilmuiit; ita
^oiuiuus per palpebras suaii, id est per obscuritatei}
Scripiurarum suaruiu probat suos, probat eiiaia nou
suos.

n DominH$ interrogat iu$tum et impium. Ostendit
quos lilios hominuiu fiic acceperit, et est a piri
ostensio : quod vere Dominus per palpebras suas
interrogat hlios hominum ; quia interrogal, id est
probat juslum, id est pauperem, sieui praHJictuui
est : et inierrog«l, id est, probat eiiam iropium, hic
apponit de malis. Et accipiemiis hic pauperes illos
qui post lidem susceptam depravaii suiii, id est has*
reticos» quos Dominus probat ad eoruui damnaiitw
nem per palpebras : quia ipsi obscuritatibus fatigati
rejiciuntur, cognitioiie inflantor, non confiriiiaiitur :
et ideo a Domino exctfcantur ut et ipsi prave eaa
iuieHigaut aiqiie damnenlur ; et aliis qui digni suul,
prave eas interpi etaiido, ipsos secum damuent.

Qm autem diligit iniquitatem, Debemus extra in-
teliigere quod jusiius respoiidet interrogatus a Do*
mi:io pro conipetentia sua. Sed ilie qui diligit iniqui»
luicm, id est depravatus odit animam $uam^ id est
tale quid respoiid -t, si nou voce, saltem actu, ia
quo se osieudit odisse aiiimam suain, quia videlicet

^ rejicitur ob^cuntate, iufl itur amb tioue ; ei ideo bo»
niiiius iijii solmn ipsuui dainuat, simI eiiam per ip-
siim aiios. Quod sic dicii, nuuc taiidem pouetis per-
soiiain superioris nomiiiativl : Oomituu pluitt id e>t
per pliiviam mJklJt dociruvjd iinpior\nn $uper peccatoret
qiii sciltcei uieriti suut. Miitit laqueos, id est impedi*
iiieiila plira ral<«iiatis,iiepossinlattenJereVi:ritatem :
et ostendit per quid siut illi laqiiei, per hoc scilicet
quia pars calicis euruiii, id cst iiiud quod ipsi (lecca-
tores cuiu ceria lUi^nsuraUepravadocirina impioruui
suscipiuiit, |»er calicem eiiim lit divisio* fclt ideo
poiiitur hic calix, qiii est iiotx mensurae, ut sciaut
quia nihil iuordiiiate, nihil sine inodo fit, etiam m
dauinaiio.ie uiuiorum. Mam licet Deus iioucreaiit
leiiebras» ordiiiavit taioen eas. Unde dicium est :
Diviiit Deu$ lucem a lenebri$, IHa, iiiquaui, pars est
caiicis igiiis, quo priuium devastaniur per iuceuliva
canialiiiiu concupiscentiarum, et ex illo igiie procedit
sulphur, id est feior malorum opcruin, quo sepa-

D laoiur ipsi boiii a malis : et sic sequitur $piritu$prO'
celtarum^ id est gravis absorptio luteritus, quaudo
iii lueffahiles i oe .as in i\ae trudeiitur.

Scienduin quod oiniies iuierpretes Scripturarum,
i>oui sive iiiali, nubes, id est compluiores dici pos-
sunt : quia alios doctrina sua boua sive maia quasi
couipluuiit. Uiide reclis prafcombus veriialis dicitur
a Domiiio : Mandabo nubibu$ mei$ ut non pluant
$uper meretricem illam ; qiiod de Judaia ei liierusa-
lem dictuiu esi ; et ex eadein Scriptura pluit Domi*
iius |>er bouos ductores seiotiiiaui pluviam, iJ e»t
teuipestivam, et prolic.entem dociriusuu super iio-
naui teiraiu, id est super boiios, et per husieticos
nocivaui pluviam, id est pestilentem ductrinam super
malos, Sicui ex eadem pluvia materiah et prudui i-
tur triiicuui ad simUagiiiem» et luiiuui ad cumbu*
stionem.

Quoniam ju$tu$ Dominu$* Dixit superla^, El Do*
minu$ $al9o$ facit ju$to$, obi aii, quod sedet io iilis

s«s

BEDiE VliUNF.RABILIS OPP. PARS II. SECT. 11. — DUBIA ET SPUUiA.

514

e«*ai super eos, qims nnnr, dilniio nif rilae poenae ftd A
fK«(iiietitiatn non cnmmnTei. Unde dicit Apostohis
inipid non pOBnileiiti : Neici$ quia pafientia Dei ad
jf(tMteMiam te vocal, Tu autem iecundum duriliam
tuam, et imptKniiem cor the$aurizan^ tibi iram.

Tiii deretictui e$t pavper, Merilo tu consideras
Gaiisam pau|)eri«, quoniam ipse se noii consider:it:
i|uia ipse pnupr derelietu$ e$t a seipso tibi, id esl,
atmegavii se et mundum propier te, et ideo lu iTis
ailjuior iitsi, faclo propter le urphano. Orph:tnus
pfoprie dicliir, qni caret patre in pupillaribiH au-
nis; lamen ad hanc siinilitudinem dicitur orphanus
quiruiique se pro Deo ahnegnt, quia j»in spoliaius
€St priore palre, niuiido scilic«i, juxla quem carna-
liter gen'tusest, et diaholo, qni eum in concupiscen-
tiis carnalihu^t ffeiieravit. tLlnde dicmm esi : \o$ ex
patre diabotii e$tu, Et si<ut jiidicinm esi maxime iP
brum causaiu agere quicare<it proprio adTOcalo, sci-
liC(*t t*upiil«»riim el viiluarum, i(a nd Deum, qiii verus
judexesi, prrlinelcnus:iin suoruiii orphanornmagere. g

Contere brachium, Quia hrachiuni peccatoris es,
ideo, o Domine, deslrue hrachium, id esi, potentiam
peccatoris, Id est tsansgressoris et omnis maligni, ut
iion possii ip;nm pauperem alfligere et devocare ; et
tere conteres, qua qusRretur in manifesto judicio
peccaium iflius, quem loctim habeat, et non invenie-
ttir iricus ejus. Quasi dicat: Ponalur modo qiiod ali-
ciuis mentis agilitaie ad manireslum judicium consi-
derandnro trao^eat et inquirat, an ampliiis peccatuin
priorem lorum hnl)eal, iiiveniat quod loco careal. lu
pissentl enim duin mali honi^ perniixti sunt, pecca-
ittm habet locum, quia vivit impius pio. Sicut auiem
plaiiaK» ferro liina non habet locum, et auro i urgaio
RMnax, Kic in extreuia separatione non erit locus
f>eeciKfi, qui:i cum jam perfecta jusliii:i, ei invariabi-
iis erit in omiiihus honis, nihil residuum erit in eis
qiMNl amplius sil piirgaiidum. Erit lainen peccatum
alio n:odo, Nain sicut non p4*rihit patieniia paupe-
rum , quantum ad remuiieraiionem , ita nec pec- q
cata mHhnum per]'iuni, quantum ad xteruam dam-
natioiiein.

Shmiuui regmabit in tBternum. Vere non erit locus
peccaio, quia Doiuiiius qni nuuc regnat in his qui
tliquo moido suiit mutabiles. Nullus eniin ita per-
Irciiis e^t, quin in miuimo quaiidoque labatur. Unde
lioraiius:

OpLlmus ille

Qai miniiDit urgetur. . . .

Domiiiifs, inquam, tiinc regnabit in cBternnm, Id est
in his qui vere erunt aelerni, nec aliquam metuent
ftinplius mutationem. Et determinat aeternum , di-
reiis: E(tn itecmlum $€eeuli. Vos autem qui nunc in
vittis ut geiites, nunc peribiiis aeternaliter separati
de terra iliius, id est ab illis qui cum prius essent
terra, facti sunt digna posBes^^io ejus; et vere per*
ihitisy quia tiinc implebitur illud ad quod pauperes
totovotosuspiraiit, sed liet aeterna divisio bouorum
et malorum. Quod sic dicit, Dondnu$ exaudivit^ id ^
est, ostendei se tunc exaudisse hic desidenum paupe- "
rum, adiniplefido illud, et quia desidcrium potest
aecipi etiam in precaiitibus verbis, addit piiis con«
verteiido se ad Dominum cum dicit, AurtJ tua^ id est
poteniia audietidi, quae iii le, o Domine, est^ qui to-
tus aurises, et toius oculus, etcaetera lalia : iila, in-
quam, auris audtvit, id est tunc nstendet se exaudi-
vifcse pneparaiionem cordis eorum, id est tiooam af-
fectiooem, cor eorum valde paraiuin et inlentum fa-
cieniefli : «c qnod sit illud dcsideriuin, hoc scilicet
Judicare pupUlo ei humiU^ id est, ut tu judicium, id
att separatioDem, fiicias inter bonos et maios, ad
Qiiliiatem illius qui moi tilicandosibi patrem mundum,
sive diabolum, fecil se pupillum : et hoc non ad ar-
rogansiam, sicul Diogenes abrenuniiavii mundo, ut
viJeretur abhominibus, sed ad utilitatem, scilicetut
obediret pneceptis tuis. Et ad lianc ntiiitaiem, utille
qui est simpliciter bomo imbutus, scilieet adhuc ve-
teri fece, qui iu bac vita prius posuit se iiiiquitatemt

et deinde apposuit cum aliis eaindein liit |'>iiatein,
persuasitut sicma}(nific:irei se, idest, in.ignum rinmeQ
sihi iacerel nllra, id esl,ut iioii possil pnori positioiii
aitJMUgere ut maqnificet $e $vper terram^ id est super
tiios, qui jaiu ertMii slahiles et solidi sicut terra»

IN PSALMUM X.
In finem psalmus David.

ARGOtieMTOlf.

Verha David quando Sanlem fngiens in deserils
csi liahit:iie compiilsus. Aliter vox Chrisii esi. Liego

ad Geiiesiiu : perdiiio Sudomae.

EXPUNATIO.

Fini$ $emper ad Chriitum iWendit, $ed modo pa^
$ianem illiu$, modo re$urreciiouem deiignat, Nuneaw
tem $anctnm fidem declarat^ in qua hceretici digiadian»
tur contra fideti$$imo$ Chrislianoi, Sciendum igiiur
hunc p$almum ad de$truendo$ hcerelicos e$$e protatum,
Psatmu$ hic totus ad per$onam prophetas referendu$ esi^
Primo capite de insidiatoribus dicii hcereticis, qui iti-
tuntur cutholico$ in suam coneertere pravitaem, Se»
cundo Dominijudicium cofuminaturf et quid in ilta r€-
tributio:ie su$tinere pos$ml, evidenter oslendit, ut justi"
liam Dominimeluente$ $uperailio$a$ deurantfai$ilales.

C0VIIENTABII7S.

In Domino conpdo, quomodo dieitur animm mrm.
Psaliiius isie sic inliluiatur . /n finem p$atmu$ ipu
David, Qtiod sic exponilur : Hu*c verha seqnentin,
quae psalmtts sunt, quia ad laudem Dei insiruunl,
sunt ailrihuta ipsi D;ivid, vel propheta: ipsi, vel ali-
cui pcrfectiori de priori populo, vel de posierinri
horlaiiii alios, ut sibi caveaiit a fermento h iretico-
ruin. Qu;v verba refcruntur in Qoem, quia dicta sunt
pro his qu e fuiura erant in line lemporis, id est In
plenltiidine lemporis, scilicet in leropore Ecclesiae.
Loquiiur autero hic psalinus conira haereticos, quia

Iiropheta f ive quilihet perfectus, cujus voz est in
loc psalmo, prxvidens quosdam pestilentes vlro%
se solos justos et veros Uhrisli cullores affirmantes,
emersuros de corpore Chrisli, id est, de Ecclesia.
A nobi$ enimexierunl, quia a nobi$nonfuerunt : qui ni-
tentnr multos ab uberibiis sanctae matris Ecclesiae
separare, et in seciam suam inducere, dicentes ae
in monte, se in emineniia virtotum esse, aliosaoiem
in valle, id cst iu humilitate viiiorum : et idoo con-
lidenter eos sic admonenies, Tran$ite ad ru>$t qui in
subliniioribus suiuus, nobis adhaerete. Ecce apud nas
Chri$tu$. Quem Christum sacia Scriptura diversis
nominibus vocat ; nunc leonem, ntinc montem, et
caetera talia : prxvidens, inquam, hoc, instruil nog
in boe psalmo quid illis circumvenieniibus nos re-
spoiidere, et quomodo nos in puritaie et sinceritaie
fidei debeamus permauere; quasi dicat : Adfuturi
sunt qiiidam cervicosi tauri, id est hoeretici, pio
arroganlia errorem suum anirmanies, noii pro igiio-
rauua. Arrogantia eniui facii hu^rt^ticum, non igno-
raiitia : quia dicturi suiit nohis, 7raitstfe ad no$ in
montem ; Ecce apud no$ Ctiri$tu$. Quibiis vos respoii-
dehilis sic quisque pro se : Unum monlem teneo. In
Domiiio, qui mons montiuni esi, conlido. Quomoila
vos ergo dicitis, id est, qua fiducia dicere praesutni*
tis, auim:B me», Transmigra iu montem, id est, re-
iinque Yallem bttmiiitaiis in qua es, et appone no-
stratu eiuinentiam, cuin vos potius omnium iiittmi
siiis : animie me» dico quae est sicut passer, id eat,
cauu a iaqueis et pennata virtutii)us et divinis prae-
cepiis, et quae jam sibi certam donium, id est, eccle-
siasiica instituta invenit. Frusira utique facitis. Vel
sic poiest etiam dici : Cum lalia diciiis, reputatis
qiiod aniina mea sit iucoiistaiis et instabilis sicut
passer. Uiique non est. Vos dico, qui ut errorem
vtsirum persuadeatis, et vos commendetis, peccata
aliorum aggravatis, et veros doctores criminamini,
diceutes niihi : Vere debes ad nos transire, quoniaui
peccatores, id est, scripue legis praevaricatores ,
quus lu sequeris, arcuiu, id est, diviuam Scripturau:

545

IN PSALMORUM LIBRUM EXEGCSiS. — PSALU. X.

5M

inumderant, id cst valde pravi*; tentationihiis stils
coarctaverunt, qiiod esl ecce. id est, munifestiim et
inteudendo paraMruni sagitlai suas^ id esl, dolosas et
decepiorias seiiienlias iii pharetra, Id est iii occulto
cord.s 8ui ad h'.c ut sagittent, idest, occulte deci*
piant rectos corde, id est, bonos non cauioset provi«
dos, sicut nos sumus : sed positos adhuc in obscuro,
id esl nondtim 8ubtim.itos,8icut vo8simpIiciorese8t>s.

QuoiHam qum perfecini de$truxerunt, Ideo vos, pes-
Stmi bsretici, isiud bonis im(>onilis, quoniain vos
istud fecislis, scilicet pravis interpreiationilius vestris
Scripturain sanrtam depravavistis. Quod sic dicit
eonvertendo se ad Doininum : 0 Domine, desinixe-
niot male interpretando haeretici ea qu» tu iierfe-
clsti, id est, Scriptums, qua^ lu per inos viros pleiios
Spirita saiicto edidisti. Item se convertit ad hu*reti-
Cf>8, quasi dical : Vos, haeretici, deslruxisiis opus
Domiui, sed nou deberetis, quia jui^tus, id est
Christus, absolute dcendus justus, qtii uniiatetii et
coiicordiam relinquens suis dUit: Pacemmeam re-
linquo vo^ts, pacem meam dovobis. Gtquiiradilorem
saum tauta paiientia pertulit, ut primam eucharisii;tm
maiiibus siiis confectain, etore suo toinmendatain,
ei cuni casieris discipulis iraderei. Quique etiam ad
praedicaiidum regnuin coelorum ipsuiu cum eseieris
misii ; ut demoiistrarel dona Dei perveiiire ad iHos
qui ea cum fide suscipiunt, etiain si ille a quo siis-
cipiuntur sil talis qualis ipseJudasruit. Ille, inquani,
justus quod lecH vobis, id esi, qui»d coiuineruit apud
vos, propter quod vos depravuntes Scripturas, uui*
tatem qiiani ipse reliquit desiruxistis.

Dominus in templo sancto iuo, Vobis quidem nihil
juslus fecit, ai ipse hoc facit quod et suos misericor-
di.er salval, et malos non soluin pro malo v^lo suo,
quod ad Scripiuras ascenderet, ut iiide daninentur,
prave eas intelligere perinittit, sed eiiaui doclrinain
eorum pravam aa multorum damnationem provenire
permittit. Quud iniiuit ubi dicit : Pluil iuper pecco'
toret laqueos, et spectat illoc nominaiivusbicposiius,
scilicei Dominus. Inierponii auteni de bouoruiu sal-
▼atione priniuin, et deinde de pravoruin in seipsis
damoatione, ila dicens : Dominus (absolute dixil
Dominus), id est, Ghristus en verus Doininus, in suo
teinplo, id eslin fidelibus qui per lideiuinlalein tem-
plum ejussunt. De hoc tempio d.citnr : Templum Dei
sanctum #«, quod e$t.s vos, Ek : Quicunque violaverit
templum Domini^ ditperdet iUum Deus, llle siutein
lemplum Dei violal, id est unitatein violat, qui piiii-
cipatus sui causa a catholica unitute disjungitur, sicut
fjciuol hi qui causa arrogantias quod prave inttlli-
gunt C4>nfiruiare conlra comniunein fidem nlluntur,
id est hueretiei, et de:eriniiial de quo leinplo dicat,
diceiis : Sedes ejus est in eceloy id est in his qui de
terreiiis facti sunicoeluin. Unde dictuiu est : Aniina
justi sedes e$t sapimiia, Ci iiem : CcBlum mi/ii e$t
tedes^ terra aulem scabellum pedum meorum ; et qiiod
coeluin sunt, nou ex ineriiis suls, sed ex respeclu
ini&ericordiai ejus. QuoJ sic dicil : Oculi eju$ re^pi"
ciunt in pauperem^ iu est, sicut ali(|uis qiii po^tquam
pertransit paupereni, rejicit oculos in eum, vidctur
iiioveri coiiiuiiseraiione circa euin : ita Deus mise-
ricordiae re»peciuui exhibet circa pauperem suuin
salvanduin, et lioc iiiodo respicit in pauperem, quia
palpebrce ejus interrogant fHiot hominum, Licet liiii
possint dici et boni et mali, hic lainen, leste beaio
Aogostiiio , ut ad pauperei releratur, accipieuius
filios boininum, il.os quos vetus lionio pariurit euHi
geinitu et doloie in novum hoininem, id esl, i|ui per
pCDniteuiiain veteri» hominis huul regeiierati iii iio-
vuin hoininein. Qui filii honiinuui quiijusilam obscu-
ris locis Scripturaruin, qiiasi clausis oculis Dei exer«
ceiitur, ut quaerant : quihusdain vero manifeslis
Scriptoraruiu locis iiluminantur ut videjni. Haec au-
tem crebra apertio et operiio in Scnptuns sunt
quasi palpebrae Dei, claudenlis el apcrientis Seriptu-
ras, sicui paipebrae claudunt et aperiunt oculos, da
quilNis Scripiuris aiibi dlcitur : Ob hoc tsguntur, ne

X viieuant^ ad koc aperiuntur, uf nHtriant. Qtitt palpo*
br», id esl, oliscuritates et ap*riiones Scripluraroni
interro^^ant, id est prohant illos ttlios ho.aiiiium do
quibus prdRdisimuA, in bocscilicet quia illi nec fati*
gantur obscuriuiibus Scripturarum, ot rfjiciautor,
sed exercentur, ul quderant ; nec co^nitione 8cripiii«
rarum inOantur, sed coiifirmantnr. Slcut e oniir^
mali rejiciuntnr obscu'italibu8, ei nou exereentur :
iiiilunlur cogniiione, et noii confirmautur. In quo
ulrique recte prohantor. Sicul euiin aliquis domiuiis
servos suos t^xcludens a secreto Cimsdio siio, probat
ilios quos posiniodum vult admittere, scilicft qtii
pitienter reptdsani rerunl : prohai eiiaiu illos qna%
rcjiciai, scilicet qut non patienier rerunt, sed incU-!
gnauiur, et qui quud aliquaudo adinissi sunt, noii
21*311.1: Domini, sed suae arrogantiae aliriUuunt; ita
Doininus per palpebras suaii, id e^t per obscnritates
Scripiurarum suarum probal suos, prohat eiiaiBiiou
suos.

n DominH$ inlerrogat jtt$lum et impium, Oitendit
qtios filios hominuiu hic aceeperit, et est a piri
ostensio : <|iiod vere Dominus per palpebras suas
interrogat filios hominuin ; quia interrogal, id est
probat juslum, id est pauperein, sicut praHJictuin
est : et interrogat, id est, probat eiiam iropium, hic
apponit de malis. Et accipiemus blc pauperes illos
qui post fidem susceptain depravati suui, id est has-
reiicos, quos Dominus probal ad eoruin danmaiitw
nem per palpebras : quia ipsi obscuritatibns faiigaii
rejiciuntur, cognitione inflantar* noo confinuautur :
et ideo a Domino exctfcantur ut et ipsi prave eas
inieUigaut aiqtie damnenlur; et aliis qui dignisunl,
prave eas interpi etando, ipsos secum damiieni.

Qui autem diligit iniquiiatem, Debeinus extra In-
toUigere quod justius respoiidet intcrrogatos a Do*
mi.io pro competentia sua. Sed ilie qui diligit iniqui»
tuicm^ id esi depravalus odil animam suam, id est
tale qiiid respond i, si noii voce, saltem actu, io
quo se osieudil odisse aiiimam suain, quia videlicet

^ rejieitur obacuritate, infl itur anib tione ; ei ideo Do-
niiiius njii soloiO ipsuin dainnat, slhI eiiam per ip-
snm alios. Quod sic dicit, nuiic tandeui poiiens per-
boiiam superioris nomiiiativi : Dominus pluitt id e>t
per pluviam mal;edocirin£impiorum ciip£rpecca<ori?<
qni seilicei ineriti sunt. Miilit laqueos, id est impedi-
inenta pl-ira raUitatis,nepossinlaltenJerev«!ritatem :
et ostendit per quid sini illi laqtiei, per hoc scilicet
quia pars calicis euruui, id cst iiiud quod ipsi (lecca-
tores cuin ceria nK^nsuraUepravadocirina impioruui
suscipiuut, per calicem enim fit divlsio* fclt ideo
poiiitur hic calix, qui est noix mensurae, ut sciaiit
quia nihil iutirdinate, nihil sine modo fit, etiam in
damnaiio.ie inaiorum. Nam licet Deus noncreaiit
leiiebrasy ordinavit lamcn eas. Unde diciuin est :
Dioiiit Deus lucem a tenebri$, IHa, iiiquam, pars est
caiieis ignis, quo prinium devasianiur per iuceoliva
cariiuliiiin concupiscentiaruin, etexillo igoeprocedit
sulphur, id est feior malorum operuui, quo sepa-

D laoiur ipsi boiii a malis : et sic sequiiur spiriiuspro"
celtarum, id e»t gravis absorptio inierilus, quaudo
iu lueffahiles i oe «as in i\ae irudeutur.

Sciendum quod omiies inierpretes Scriptnrarom,
boni sive luali, nubes, id est comploiores dlci po^-
Kunt : quia alios ductriQ.i sua boua sivb mala quasi
coinpluunt. Unde rectis praiconibus veriialis dicitur
a Domino : JUandabo nubibu$ mei$ ut non piuant
super mereiricem illain ; qiiod de Jud»;a et llierusa-
lein dictuin est ; et ex eadein Sciiptura pluit Domi*
iius |»er bouos ductores seiotinaiu ploviam, iJ e»t
teuipestivaiii, et profic.eniem docinnani supor iio-
iiaoi teiraiu, id esi super boiios, et per hasieticos
nocivaiii piuviam, id est pestilentem ductrioam super
inaios, sieui ex eadem pluvia materiali et pruduci-
tur triticuui ad similagiiiem» et luliuui ad cumbo*
stioueiu.

Quoniam justus Dominus» Dixit soperio^, Et Do-
minus salvos facit justos, obi aii, quod sedet io iilis

M7

BEDiE VENERABILIS OPP. PAR8 II. SECT. II. — DUBIA ET SPURIA

548

ei quod dainnat impios, ubi scilicet ait : Iniquus A
odit animam $uam ; et, Pluit svper peccatorei, eX re-
Ijqua. Ntiuc aulem reddil causain ad utruroque.
Ouasi dicat : Ideo salval Boiuinus justos, quia ipse
qui vere jusius esl, diligit jusiitias, id est sini^ulos
jusios. Ideo autem damiial impi* s, quia vultus, id
est.vuhuosiias et severitas ejus vidit hoc esse a^qui-
taieui, id eat, aequuin.

IN PSALMUM XI.
In linem pro octava die. Psaliuus David.

ABGUMENTDIf.

Ex persnna David caiiitur quod in ipmpore ojns
omnis defecerit sanclus, et diminntx sinl verilnies
a filiis houiiiium. Aliter Clirislus pru passione suorum
dicil de Judaiis. Lege ad Lucnu. Aliier psalmns isle
pro ocfava srribUur, id est Domiuica dic lesurreciio-
ni> (^brisii, quando defecit credeus, et diminuix siint
veritati^s, ita ut eiiam cusludibus corporis pecuniis
olTerreut, quorum labia doiosa Dominus disperdidit. B

EZPLANATIO.

Octava, ut in sexto ptalmo jam dictum «i(, ad cBter*
nam pet linei requem ; uam octavum diem mundut iste
non recipU, sed finito sepiinio redit semper ad primum»
Petit itaque propheta iniquitatem mundi istius destrui,
ut ad il am veritatem futurop promissiouis debeat per»
veniri : meriloque huic psalmo octavus dies aptatur,
ubi swiuli istins cousuetudo vitiosa deseritur, et illius
venire innocentia postulatur. Prima parte Propheia a
mundi istius perversiuve salvum se fecit fieri, quoniam
dolosi atque superbi poteutiam Domini sceleratis oblo-
cutionibus abnegabant, Secundo promissionem Patris
per omnipotcntem Filium pnedicat esse faciendam,
Eloquia Domini sub brevitate collaudanSy sicut prius
sermones impios urguebat.

COMMEIfTARlDS.

Salvum me fac^ Domine. Psalmus iste est voz pro^
pbetse David, vel quorumlibet perrectorum de priori C
populo exspectar.tium et operiiutiuin adventum Do-
mini Jcsu CbriSti , per qucm veram salvationem
niuudo adrutiiraiii iuleliexerunt, prxfiguratam qui*
dem III carnalibus, venluram vero tempore pleiiiiu-
dinis, id est, advcutus ips.us Cbrisii, quando uinbra
reccssii, ei veiitas succcssii. Qui fidelesquia Yere per
Spirituin sauctuiu in carnalibus iublitutis illam futu-
rain cognoverunt, intenJuut in hcc psalmo coutem-
poraueos suos borlari et consolari, ut ipsam sccuiu
vcre futuram creitaut, et ejusadventum omuidesiderio
;tppetant : posteriores autem post ejus advenluiu futu-
108, sicut nos inleiidunt bortari, ut ipsamquasi pra-
leritam omni devoiioiie iutelligaut atque suscipiant*
Dicit eiiiui beatus Atigustinus : Signa et iiia fuount,
signa et hwc sunt. lUa futurorum^ ista prwteritorum,
0,>0f tet ergo ut sicut illi per rarnalia veuturam, ita
Dos intelligumus eam per iuystica spiritualia, (iu£
iiunc apud ncs fiuitt quasi pr.T.lerilam. Juxta quod
psaliuus i.-ite sic iutilulaiur : In finein pro octata D
psafmus ipsi David, vel propheUe, vel alicujus per-
fectioris de priori populo, qui per carnalia iustituta
iuieliigereut bpirilualia ventura, tendentibus scilicet
iii fiueui, id est, optaiiiibus venire fiiieui, id e2»t
pleiiitiid.jie teuiporis. I*salmus dico pro octava, id
est pro vera salvaiione et requie, qu.x iii adveiilu
Lhristi colla:a est opianda : quae ideo dicitur octava,
quia iransacta varieiate temporaliuiu rerum, in qiii-
bus scptenarius nuraerus accipiiur, quia per sepiein
dies volvuuiur, tunc iiicipiet octava dies, quaiu uox
nuuquam iuterpolabit, idedttuiicuianiresteappaieuii
iu veritate vera salvaiiu illa, qua uunc per advcutuiu
l>oiiiini requiesciiiius iu spe. Uude dicit Aposlolus :
Speenim salvi fucii sumus, Nuni: ad liiieraui acced i-
nius. Propbeia sive qu.libet peifectus de pnori po-
pulo cujub vox esi iu hoc psaluso, exoplaus adveii-
tuni vers sulvaiiouis, sic orat : Doiniue Pater, iiie
aiteudenlem mediciuam mihi ueccs&ariam, et optaii-

lem eam, fac saivum^ id esi mitte quem missuros et»
Sanctum sanctorum, Deum deorum, per queiu oiihi
vera salvaiio, et per quem restituator deslructa sani-
tas. Qua salvatione vere iudigeo, i^iiontaiti sanctug
Doiniuus, id est, quouiam sanctitas defecit, id est,
pcriit in priori sancto quem tu misisti, id e<tin Adam
quem Deus posuil anie I^psuiu in pleniludiue virtu*
tum, et per illum in me. Et ideo defecit sanctita«,
quia a prxcepiis tuis recesserunt, et priuii hoiuiues»
et filii illorum homiuum, quod sic dicit : Quomam
diminutcB suni a fiiiis hominum* \eritates hic sicul
superius justitias dicit, quantuui ad singulas perso-
iias, cuin lameu una vera justhia et veritas sii, a qiia
omnes illumiiiaiitur. Deus euiiu una veritas , qui
dicit : Eyo sum v/a, et veriias et vita. Prx^cepia quo-
que ejuti sunt verita», adiuipleutes se veros facieniia.
A qiiibus pra^ceptis primis pareiilibus recedeutibuK,
el deiiide fiiiis per culpam ipsorum, dimiuut» suui
veriiutes in singulis.

Vaua locuti sunt. Yere diminutae SL^t veritates,
quia iimltiplicata! suiit vaniiates. Quoniainunusi|uis-
que, id est, singuli homiuum sunt locuti vaiia in
seipsis, per effectuin scilicet, fiduciam in terreois;
quae vaniias vanitatum sunt posuerunt, et Deuiu ne-
glexerunt : el non solum iii seipsis, sed etiam loculi
sunt vana ad proximum suum, videlicet ut qui Deum
odit, odio habeat et proximum, sicut e couverso, qui
diligii Deuin,diligitetproximuui.Loquivaiia proximo,
est persuadere ei terreiia ; quas vere vanitas suut
amare et desiderare. Quod ipsi feceruul exemplu et
vuce, ipsi dicenies, vel habenies iabiadoiosa^ id est
doluiu lu veibis ad decipiendum proximuin : quia
loctttisunt tn corde et corde, i iesinou simplicicoide,
sed in muliiplici. N«>n ideo dicit eos locutos in corde
et corde, ui plura materialiter corda haberenl, ciiiii
quisque taiilum uiiuin cor habeat, sed propter di-
versas voluntates, quia aiiaui iii verbis volunlateiu
ostenderuut, aliam in nieiite habueruiit. Sic agit
omuis qni uliud promptum iu liogua, aliud claustiiu
habet in peclore.

Disperdat Dominus. Istud non esl Imprecatlo, sed
divinijudicii aggralulaiio. Quasi dicat : Quia vcrir«-
tem destruuntf et doiose cum proximo agunt, id est,
fiat illis quod roereutur, scilicet disperdat aeteriia
daronalioue Domiuus illos, qui emphatice dici pos-
sunt ipsa iabia doiosa^ propter niiiiis frequentem
tlolum, et hoc nou iu parte, sed uuiversa : ut nihil
exceptuin puies, et disperdat etiani linguam niagui-
loquaiu, id cst, buperbiloquaui. fc.niphauce siuiiliter
linguam maguiloquam vocat h^reticos, et iuiitatores
eorum, qui causani priucipalus, quod perverse iu-
tellexerunt, ad pernicieni aiioruiu astruere iiituDtur,
quos determiiiat diceiis : qui non soium dicunt^ sed
semper dixerunt, sive in corde^ sive in effecm, liuguaiu
nostram, id est, seutenlias, qiias uullo revelaute, ue-
que Deo ueque houiiiie, sed ex propria iurerpreiativiie
iiostra baliemus : magnificabimus, id esi, ad uiaguili-
ceuliaui uostraui aifiruiabimus : quia labu iiosirj, ul
Cbt, lacuiidia uosira e^t a nubis» id e«»i, iu pane
nusira, scilicet iios defendit et commeudut : vel est
a iiobis, id est iios ip i, et non alj.s iioii eam doeuit.
Quis igitur noster Doniinus Cbt ? Quid ergo tiohis
Hierouymus, vel Augustinus, vel aliquis dociorcou-
tulit; cuiu a uobis omuia babeauius Y U«c dicit |>er-
lecta aiiima de priori populo prophetando, qoisi
poiieus se in teiiipore hasreticorutu* Potest eitaui
quautum ad priores, referri ad Scribas et Pharisx*09,
qui uibil Moysi neque cabteris prophetis quidquam
ascnbebaut, sed sibi omiiia arrogabani. Potesi quo-
que disperdat superius, quod uunc aggratulatiuuem
feciiuus, iii boiio legi, sicut iu &rierb bimilibus jam
prxdiximus locis.

Propier miseriam, PerFecla auima, qiisQ 8U(>erius
optavii salvaiioiiein, osiendit bic tt certaiu csms ue
adveiitu illiua. ver» salvatioiiiSf ut ad eam optaii-
dam et vere speiaudam couieiuporaueos suos hor-
tetur ; postciiored vero, iit eam vere veuisse cum

&ft9

IN PSALMOayil L1BR13I1 EXEGESIS. — PSALM. IIL

550

KuJio siiscipiant. Qiiasi dicat : Vcre salvabii me
Kninus, qui:i ipse Dominus paler dicil, id esl dis-
posuit. Uicere enim Dei, est disponere. Nune exsuv'
gam, id est, ego qui prius humililer surrexi in servis
missis ad vineam, id est Pairiarcliis et Prophetis :
quorum alium lapidaveruitl, alium verberaverunt,
alium occidenmt, et caetera t;ilia : nunc mauifeste
consurgam iii niio. Yerebunlur eniin Glium, ei hoc
i9c\%m. propter nmertam inopum^ id est, qnam inopes
patiuutur iu corpore, sive in anima per poenain
primi peccaii aurereiidam : el propier gemiium pau'»
perum, id etl, quem pauperes pro miseria illa iignnt
consolanduin. Uiide dictum est : Vidi affliclionem
popuU meit etc. Inopes hicaccipil, qui nou kc hufli-
cienies sibi ad veraui salvationem per carn iles uii-
servantias, aul per liberum arbitrium putant, siiie
▼cra salule collata per Doiuiiium nostrum Jesuui
4Ibristum, et hoc quanlum ad priores. Quantum vcro
ad nos, possuni dici inopes, qui neque per liberum
arbilrium , neqiie per inerita aliqua sibi sunicere
puiaui : sed tuiaiii spem suain in salute illa ponuiil.
Pauperes vero dicuulur, quicunque advertenies illam
inopiam, tali affcciioiie habent se erga illum, per
quem repeliitur iiiopia : qiialiaflectione aliqui sxcu«
lares pauperes habent se erga divites, qui et manus
eoruni osculantur, et ipsos bumitiler scquuntur, et
ca tera talia faciunt.

Ponam in salutari luo. Vere nune exsurgam^ quia
imponam iii saiutari meo, per quem exsurgam, id
est fllio : quod imponendum est salutari, scilicet ul
61 iniseriam auferat, et gemituin con^oleiur : ei ego
qui quasi prius dubie egi iu servis, in isto agam iidu-
cialiier, el iii verbis ei in factis.

Ju verbis vere liducialiter egit. Uiide diciuin est :
Piunquam loculue esi homo, $icut hic homo, Et item :
Erat loquent tanquam poteslalem habens , non titut
tcribiE eorum et Pi.ariicei. In factis quoque salis fldu-
eialiter egit, cum facto flagello de funirulis, populum
niaximum cum principibus et sacerdotibus de templo
ejecit. Egit etiam fiducialiter, per eum circa alios,
quindo per ipsum lales constiluil, quales Apostolus
describit cam dicii : Qui$ not separabit a charitale
Chri$ti f et reliqua.

Eloquia Domini casla. Hi duo versiis pra*cedenie8
in ycce patris lecti sunt : qui vero loquuniur, in
iroce Propheiae, vei perfeciae animae leguntur. Qtiasi
dkai : Yere flduciaruer aget Deus pater in eo, quia
eloquia ipsius Domini, id est, Chrisii, erunt eloqiiia
casia, id est, invariabilia, quia quod seu el proba-
bunl, nunquam improbabunt : et ouod semel nega-
bont, nunquam anirmabuui, ei iii boc erunt compa-
rabilia casLe mulieri, qu.ne eadeiu se exhibet prae-
senie et absenie marito. Vel eruiit casia, id est,
carebunl correpiioiie simulationis, et non erunt
incesta : quia nihil pro terreno lucro annuiiiiabuni,
sicut faciunt aliqui hypocriiai, tte quibiis dicit Apo-
stolus : Quidam non ca$te Chri$tum prwdicant, II li
enim non casie pnedicant, «|ui noii pro spirituali
cominodo, sed pro lerreno lucro prxdicant, siuiu-
lantes pietatem esse quassluiii, et ita cruiit casta,
quoJ erunt argentum igne examinatum : id est, iia
nilida sicut argentiiin igue recucium : quod pro6a<ttin
eu terrct, id est, prorsus raret lerrena feci*, et pur^
gatum est $epiuplum^ id «"st, niultipiiciier est purga*
tiim. Vel aliler : Eloquia Domini nun eruui inceria,
id esi, incotos facieutia, sicul fuerunt eloquia servi,
id esi Moysi, qui prupter duriliam eorum concessit
Judaeis, ut suas uxores diniitierent cum vellent, vel
alios ducerent. Dnde Doiuiuus in Evaugelio : Vobi$
Motfses conreuit propier cordi$ duritiam dimittere
mxore$, et Ubellum repudii miltere, Ego autem dico :
Quieunque dimi$erit uxorf m,nist propler fornieationfm^
ei aliam duxerit, matclialur. Eloouia, inqiiain, Domini
oou eruni incesla, sed casta, id est castos facientia,
cl ita castos, ui sicut argentum igne exaininaium, id
est sicut comparabiles argeulo, perfecte per ignem
purgato. ut sicut illud lutisum nou dissilit» id est

A non rumpitur, sed in iongum et latum crescit : Ita
ipsi purgaii per ignem, per trihulationem, lunsi
verberibus et aliis miris modis non disslliant, id esl,
non deflriant, sed crescant in loiigum firniiter per-
severando, et crescant in latum charilatem siiaru ad
inimicos eiiam extendeiido : nt ille qui pro lapidan-
tibus dixit : Domine^ne $tatuas iUi$ hoe peccaium ; et
sint probati lerrae, id est, pcr cimfessionem trinitaiis :
et repurgati, id est perfecte purg.iti : sepiuplum, id
est gratia septiformium donorum Spirilus sancti, et
bis talibus eloquiis adhaprebunt inopes et paupere59
qui spiritiialiterea intelMgiint, etliiieram solani noii
iiisistuut. Impii auleni, id est, opulenli ei divites,
qui se scilicet et per Ijberum arbitrium, et per pro'
pria merita ad veram salvationem sufTicientes e^se
credunt : illi his eloquiis nui adh;eiebuul, quia
ambulant in circuitu, id esi, quia Ittleram solain iii-
sistunt, et a gratia, id est a spirituali intellectu re-
siliunt : et ideo ambulant in rircttim, id est, dele«

Q ctantur, et proliciunt in lerrenis rebus, qiiae sunt
circuitus : quia seinper volvuntur per septenariuni
numeruni lemporum, et qiii in his t.ntiim delectan-
tur, ad vera boua iion perveniunl. Et ab bac tinn
devia geueratione bCilicet qui in circuitu ambulani,
Itt, Domine Pater, $ervabi$ nos, ne nos sibi confor-
ment : et custodies per perseveraiitiam ducendo nos
in aternumt id est in veratn et aeternam salvationem,
quae in litulo dicta est oclava. El yere eu$todie$ nos ;
quia sicut il a ainbulantes in circuitu WiuUiplicaii
sunt a fiuilu $ui irumenli et olei, id estin terrenis :
ita tu muliiplicasiif id e:>t inultipliriter diiasti terus
bominum fllios, sciiicei regeiieraios in novum honii-
nein : el hoc $ecundum altiludinem itiamf id esl st-
cundum hoc qiiod convenit majestati lux, scilicet
dilatasti eos, noii in vanilaiibus, sed iu viriulibus,
ut de virtuie in virtuiem ascendani, usqiie dum yidea-
lur Deus deoruni in Sion, el sic recipiant octavam,
id est, salvationem %eram. Vel aliter. <juasi aliquis

p dicat : Ctiin hx'C gcneraliosit inipia, et ambulet in

^ circuitu, quarc ergo, Domiue, iiascunlur? Quare ergo
supersunl ? Ad hoc respondet Prophela, siveperfecta
aniuia iia : 0 Douiine , tu mullijiiicasti iiumenim
fliiorum hoiiiiuiim terrenorum , scilicet parentum
secuudum aUiiiidinein incoaipreheusibitis dispositio*
nis tua;. Uode dictum : 0 aliiludo diviiiarum ^apien*
tice et scientioi Dti^ ei reliqiia*

IN PSALMUM XII.
lu fiiiem psalinus David

ARGOMEIITSIf.

Ezechi.e preces ab Assyriis ohsessi. Aliier vox
Chf iati ad Palrem, de diabolo dicit iu Maico.

EXPLANATIO.

Tolus p$almus de chnrilate toquitur Domini Christif
re$picien$ Prophela totum fere mundum idololatrim
mancipatum, Prima pnrte eredulitatem $uam adventu
|x $anci(e inearnutionis deposcit expleri, ut velsic confu$a
genlHila$ suum postei aqnoscere Creatorem. Secundo
ad nostros petiiionei elficaciter inslruendas illuminari
faciem suam vchemenier expostulat, ne inimici atiqua
fraude succumlterel, qui semper se in ejus dicit miseri*
cordia fuisse confisum.

COUUENTARIUS

Lsquequo^ Domine, Vox rrophet:P est in hoc pi^al-
mo, vel cujiisque perfectae aniinae de prioribus bive
de poslerioribus exoptintis et ingeniiscentis veiiire
ad illam veram conieinplationem aiqiie perfectam
cogiiilionein, quae tunc demum erit quando Chrisius
erit omnia in omnibus : et qnando videndo facie ad
faciem, cognoseemus perfecte sicut et cogniti sumits :
et quaiido novi$sima mors acstruelurf et peribit acu^
leus^ id est peccatum. Quse pcrfecia anima in hoc
psalmo proponit se aliis ad exemptum per exopia-
tioDem, uteos instruat quauta aflectione et quaato
desiderio debeaut ingemiscere et suspirare, utre*

851

DCDiC: VCNen^BILlS OPP. PARS IL SCCT. II. — DUDIA CT SPURIA.

5SI

nioti ab lioe cano ad illani qti» tenebras non noTrt,
veram conmilionem valeanl pertingere. Sectinduin
boc proprie esl late ftsalroua. Voz dicentitnn cum
Apoalolo : Cicpio disiolvi ei e$$e cum Chrliio, Ct aiciit
siiperior p!i:ilmu8 de priori advenlu tractavit« ila
iste de aecundo. Pot<!at et allier dici, quod perfecu
anima slve Propheiae, sive cujiisque |i«isiia in iribnla-
lione et fluciuatione Imjos viim ubi tanquam cir-
cumstaniibus vnnlia agiiaiur viiiorum procellis ,
timens no sicnl j:un ppr primfim parentem partim
incurrit damniim inleUigentis veriUitis : ita etiam
inier tot impe<UinenlaC'»nslituia. damnaiionem aeler-
iiae caecilalis incurrul, orat et oplat ut Dominus in
pr«8ehti cogniiioneni veriialis, quanla hic possit
iialieri, restiiiiat : proponens se aliis exempliim,
(|uos ndmoiiet ut toto mentis ardore C(»gnitioneni
veriiatis, qiiania possit balieri, in bac viia appetere
Mudeant, utdeiniim peri<»tani ad veram, quani prx»-
dixiiniis, pervenintur. Intiiulatur autein hic psaimiis
ita : /n finem psalmui David, Qo«>d sic exponitur :
Iste psalinus attribuiiur David Propheue, vel cuiqiie
aniinse lendenii in 6»iem, id est, in perfeciionem,
id est, optantis, sive veram cognitionem, qiiaB siiie
fine erit, sive quanta possit in prii^senii haberi, nt
ad illim tandem perveniai, et dicit ita : Doniine
Pater, videris mei obliius, dum a pairia, id est, a
vera cognitione dilTeror , vel salteni pncseniein
quanla possil habcri, non babeo salolem. Sei< uique'
quo obliviiCirit mei ? id e»t, quam loiige manebit hapc
oldivio mea! tendet iu Hnein mnndi, id est, erit om-
niutoila ? Vel aliier, ut rei»poiisiosii, hnDcoblifloerit
in finem ien<leiis, id est, iisque ad terininum, qiiein
lu disposnisii differeiur, sive illa \era, sive ista pra;*
sens cognitio. Sicut enim disposiiuin est, quando
nia'oruni netfuili;! coiisninetur, iia eiiam quandoque
cujusque hoiii virliii perflcieliir, Vel tertio uiodo ;
Viquequo obliviscerii me , in finem non ducendo, id
esi, iii cogiiili«>neiii perrectionis sive futurae, sive
pra'8eiiiist et usqm^quo avertii, id est, paterisaver-
sani Chse faciem luam^ id est, cognitioneui tuaui
iive flnalein, sive prfseotem, a me?

Quandiu ponum, Isiud p'»lest iiitelligi interrogati«
vesive responsive; sed meliiis responsive. Quasi di*
cat : Tandiu oblivisceris me, ei avertes facieni tuain,

Sustiidiu ponam r.onsilia in anima inea, id est, quan-
iu donrinabitiir in niembris ineis lex piignaiis conlra
legem metitis mex*, et sic neces^e ent ut ego posi*
lus in adversis, ponani consilia in aniiiia mea i|uiImis
evadam adversa peccata , scilicet ne comniiuaju
peccaia : suin ininistrans, et sicut misero Ofces e
erit ul poriam dolorcm coinpdnctionls in corde ineo,
qnod erit per dicin, id est, per tolam pra^seniem
viiam, qux volvitur de die in diem. Quandiu enim
in liac vita sumut, semper superest quo impitgna-
mus. Illi tamen qui jam in tania celsilu<iiiie conteiii-
plaiionis positi huni, quanta hic potest habcri aliior,
lil»erali quasi ab impugnationibus sunt, sicut lcgun-
tur fuisse Iraires in ^gyplo, qui jam diuiurnitate
soliianae vitai et carnis maceratione nullus jam car-
na!es niotus noveranl. Aiiiina ei cor pro eodem hic
accipittir, sed tamen quia cor pro inieriori alle-
ctione solet apponi, ideo dolorem cordi apponil : et
consiliuin aniiiix, quod levius est, quia lacilius est
cnvere ne labainur, quam resurgere a lapsu, hic
aliinet qiiod diciliir : Qui slol, videut ne cadat ; el
iteiii : Si dixeritnui, quia peccatum non habemui, et
reliqua. Vcl aiiter per diem, quasi dicat : Licet aver-
leris faciem tuam a nie, tamen hoc quod poiio con-
ailiufii in auima et dolorem in corde, hoc est per
diem, id est, per tuam illiiminaiionero.

Uiquequo exattabitur, Hoc interrogativ um est, sed
quia interrogatio iion mulat senientiam, iu dica-
nitu : Taiidiu ponam consilia et dolorem tis^iie^o,
id esi, quandiu inimicus meus aive diabolus, &ive
carnalit consuetudo, exaitabitor super me, id est,
niietur per illicitos motut opprimere me. Ct ut uon
vere exalteiur, Domine Deus oronium potestate.

A meus aiitem volmtate, qiii prius avertisti raciem
respico me : et qiii priiis oUliios ena, exaodi nie,
et tall respeciu et tali ezanditione. scilieet illumina
per cogiiationem veriutis sive finalem oculot non
rorporis : sed qiios repuio meo<, acilicel rationem et
intellectufn aniiii» oculos. Illumna dico , ne mi-
^ifam obdormium in morte^ id est, contra prxcepta
tua mihi acquieHcam eundo in moriein, id est, in
aliquod criminale peocatom, qiiod sit niors, id esl,
ne quando dicat^ id eat, nt aliqoando dicere non
possii inimkui meu$, per effectum scilicei, Prttvalui
advetiui eum, Quod valde cavendom esl, quia valde
laetahitur si dicere poleril. Quod sic dicit : llli qnt
tribulant me. idest, hosles invisibilea tribnlantes et
a.>imani tentationeetcorpusetiam pceoali afOictione,
qui non exsultaverunt de beato Job, tribulato et
victore exsultabunt de me, <t motui fuero, vel a bono
propoi^ito vel a fldei stabililaie. Ut autem non exsol-
tent, ego noti movebor : qood non ex ine erit, sed

^ qoia spifravi iion in me, sed in tna inisericordia, ul qui
gtoriatufj in Domino glarietur, Ct qitia speravi in te,
ideo exsnltavit cor nieum, id est, perfecta laetiiia eht
in meoie inea, insalutari tuo, id e>t, per veraro miI-
vatiooem, id est, Christum : quia vel in flne perfecte
facies me cognoscere, vel in praescnti etiam quantum
possibile esi, et sic perfecte m fliie. Ct qui exMillaho
10 Deo, caniabo Domivo^ id esl, laudabo Doroinrim
voce et corde Qui tribuit mihi ii»c bona spiriiualia,
non ad humantini diero pertinentia, Id est, sperare et
perflcere : ei psallam etiam operando bene per cor-
pns, quasi per iiistrumentom, non ad gloriam meaio,
sed ad glorificandum nonien Doroini , m xiidmUi
opera veiira bona^ et reliqua.

IN PSALMUM XIIL
In flnero psalmus D.iviJ.

ARGUJIENTIJIf.

Pro eo qnod esl insipiens, in Hebr.eo Nabal posi-
G tiim est, unde et Abigail de viro sno Nabal dixii :
Vere secuudnm noroeo suum insipiena est. Hapc
Kzechas contra Rapaacea loqiiitur. Item verba
Chrisii atl divitem se interrogaiitcm in MaUbco, et
de populo Judaico.

BXPLANATIO.

Eccleiia Chriiti vaaniam condemnat Judmorum^
ficiei illa Domini^ qtia in duodecimo pialmo qucere*
b'tur, hic jam adveniae narraiur. El ideo priino mo-
do increpat Ecclciia Judceoi, qui viio Chriito minime
crediderunt, Secundo modo dicil inani eoi trepidn"
tione confundi, qui fructuoium limorem Damini co-
gnoicere nolucrunt. Ad poitremuih eurum in fine §CB^
culi pradiciiur evenire conversio,

COMllEIfTARIOS.

Dixlt miipiem. Vox capiiis est in hoc jisalino ei*
probrantis et objurganlis duriliam Jud.eonim, qui
medicum pra^seinem, et ad eos sanandos inisaum
D cognoscere nolueruot, opera ejus videiites, et stgna
non advertentes : cum Umen ex Judaeis quidiin dixe-
rit, Nemo potest fccere qua tu facii^ nisi Deu$ fnerit
cum illo, Ct exprobrando borutur eos, ut qtiem
coriNire iieglexeruot, saltem ne prorstts pereant ab-
sentem cur|Mire, prassentem aiitem deiute per^irae-
cones venutis agnoscant. Potest eiiam dici quo.l
sit vox prophetos anie adventum Christi exprobmn-
lis simiiiier duritiaro Judaeirum, et diutumam inti^
deliiatem gentium, ut exhorletur utrosqiie Judaeos
ad hoc, ut cum venerii Sanctus >anctorum qui :iufe-
rai iniqmlaiein ob eis, ipsum gaudenles suscipiant,
et tempus visitaiioiiis auae agnoscant. Geutes auteiu
ulquem corporali praeseniia videre non nierueruiii,
quia dixit : /Ven $um mi$sus ni$i ad ovc$ qum perie*
rant domus Urael^ annuntiatum per apo».tolos t>«-
nigne suscipiant. Iniitulatur vero psalmus iste .
/n finem p$almui ifii David. Quod sic e^ponitur,
IslQ paalmus attribuitnr ipsi David vero ca^piti» sciii*

555

IN PSALMORUM LIBUIJM EXEGESJS. — PS.VLM. XIIL

.«Mi

ee(, vel etlam PrnpUelaR : psalmus dirn lendens \n A cniiii bonot mores coUoqwa mnla, el in lioc eit om

finem, id esl, in pei fectioiiein : qnia liori.itiir el
Judfos et gentes a«l perfenionem, i I cst ad Chri-
stum. Sciendutii auteni qiiod secundum quod vox
raidiis est agit hic ipsum caput de solis Judxis, ct
biic per qnaindam simililudinem aliciijus polenii;!
r^^is vel imperaloris, q«ii colleclo exercitu siio ab
aliqiia alta luni vel .specula Inspicret, qui se ihi
viriliter haberct , quis vcro torperet. lugrediiur
quasi conferendo Deuin Patrem imperatori, se lurri,
Jiidaicum vem pnpnlum ezercitui, et dirii in lenio
versu iia : Domnus Pater respexii de ccelo^ id eM^
de me qiiem fecit cd^lum suum, ubi sediTei. Deus
eHim erat in ChrUto recoHCilians sibi mundum^ quasi
de alia quadam specula et snpereminenii prospeciii,
fd edt, discretioiiem habuil i>uper fllios hominum ,
id esl super Judacos, qiii rueruut filii verorum homi-
iMiin, id est. patriarcharuin et proplietarum carnali-
ter, nnn spiritualiier ; et :id hor prospexii ut videai.

eorani patena iepulcrum, quii semper dolose agebani
linguis suis : id esl, venenatis linguis. siuiulanfes
s>cilic^t verba doceiidi, et hibente) venenii n nocen-
di, qu:<d ideo est, quia venenum aspidum, id est
iiiortferx cogitaiiones, sunt sub labiis eorum, id esi
in corde eorum. Vel potest dictum esse hac slmiii-
liidine, quia sicut aspis unam aurem firmiter terra;
applicat, altcram autem cauda reflexa obdurai, nc
vocem sapientis incantatoris audiat, iia ipsi Judjci
unam aurem quasi lerrenis affectionibus applicabanl,
quibus (irmiier inh:rrcbaiil, alteram vero auietn
quasi cauda reflexa obdiirubunt, quia memoria pras-
teritorum inalorum iia eos exca^cabat, iit vocem sa-
pienliuin incantatoruin, id est pr«conum veritatis,
noii au.iireat, et vocabimus iii hac seutentia veiie-
unni lerrenas airectioiies et iuemoriam peccatorum,
per quae companiitur aspidibiis.
Quorum os malediclione, Non solum giittiir eoruni

noii ipsequein nihil laiet : sed ut alios videre face- B osl sepuicrum, sed etiamos eorum, id est Jud.eorum.

ret, per me cum eis conversatum, si est mter eos
inteliigens Drfum nieiite, aut requirens eum in ope-
re. Sed iion est inveiilus in eis iutelligens aut requi-
rens, quia ille populns insipiens vere qui meilicum
non cogiiovit, et visitationis tempus iion adveitit
diiil, ei |)er affectnm me coniemneiido, et in corde
ciigiiaiido : Hic non est Dens. Quod vere et tunc af«
linnaveruiit, cum dixeruni : Non est hic homo a Deo,
qui sabbaium non custodit ; et iiem : Bene dicimus,
quia Samaritanus es lii, el dotmonium habes^ et iu
mnllis talibus. Et <jhi hac insipieniia sunt ipsi accu-
fiabiies, non auctor eoruui, quia cuiii aucior ad si-
militiidinem et imaginem suam per rationem ei in-
lellectum eos creasset, ipsi corrupti sunt a bona
iiainra, per suum vilium discedentes : el ideo factt
Mint apiid Deuro abominabiies, id est, contemptibi«
les ei exhxredabilet in studiis sui^, id est, propter
fiiudi.isua, scilicei q'ia irritum feeermt mandatum

plonum est maleJictione, idest, blasphemii in Deum,
vocando me li.rmoniacum, fllium fabri, desiructorem
legis, et c;rlera talia. Et amaritudine, id est amaris
verbis, dicfnies Pdaio : ToHe hunc^ et dimitte Barra'
6am, et crucifigc tum^ et (alia simitia. Vel potest dici
sic et superius ct in alio psalmo, ^iita plenum est
muledictione, id est amaritudine, id est, iileo fece-
riiiil sibi amarum Domiuum. Pedes^ id et affeciio-
nes, eorum sunt veloces^ iion solum ad internciciidum
verbo. Unde dicium est : Linguaeorum gladiusacu-
tus^ sed etiam ad effundendum sanguinem honorum
gladio. I£t ideo esl in viis, id e:<t in operibus eorum
iufelicitas in priesenti, cum daniur in lenebras iute-
riores, et in fuluro cuntrilio, cuin iu exleriores da-
bun'.ur. Hinc dictum est : Qti ceciderit super lapidem,
eon[ringetur : super quem vero ceciderit lapis^ conteret
aum, Cadet super lapidem, qui in praecepium Christi,

id est angularis lapidis, offendit, et ille confringitur
Domini propier trdditiones suas ; vel quia magis p hic in pr;«senti, cum intcrioricaccitate damnalur. Si

creiiorem, vero confracius noa resipuerii, tander

muiiduia quain Deum, creaturam quam
dilexerunt. Nec boc esl iniium, quia non est iu eis
qi>4 faciat aliquid bonuni, quod sit ad salntem : iion
est dico , usque ad uiiitm, nec unus. Quod non sic
inteUigenduiii est, quin atiqui essent inter eos fa-
cieutes bonum, sicut multi discipuli Dimtni, et pro-
pbeue multi : bcd dictum esl ad cooiparaiionem^
qiiasi dicat : Tol suiit facieutes mala, quod etsi aliqui
sint boni, iiec unus dict possunt comparatione ma-
lurum. Tale esl lliud de primitiva lilcclesia : Lmtare^
veiilis^ qu(B non paris, elc. Ei itetn illud : Oliva ei
Samaria, justi/icastis Sodomam et Gomorrhan torores
duas^ et multa similia. Yel aliter : Nott ^sf ineis fu"
dens bonu.n usque ad unum^ id esl, praeter illum qui
factus unum inecum, id est, cujus ego suai caput
et ip&e membrum meum.

Omnes declinaverunt, Ideo non est tn eis faciens
bonum^ quia oiunes: qiiod item propter multitudi-
nem iualoru:u dicium est, Ofnnes, inquam, decUna-

em cuin lapis
cadet super eum, id esi iii manifesto judicio coniere-
tur pcniius, id est, io xlernas pceuas dubiiur. £t
ideo erit eis contritio, quia viam pacis, id est me,
qni suin via, ad veram pacem semper eunlcm in id-
ipsum, et quia volui esse vera pax eorum, unde di-
ctum est : Ipse est pax nostra^ qui fecit utraque unum :
ine, inqiiam, non cognoverunt^ id est nou sicut me-
dicum sibi necessarium honoraveriinl, sed laiiquam
inuiilem et nocivum conttmps«-ruiit : et hoc ideo
quia timor Dei non est ante oculos ejus, id est, quia
non tiincnt judicium Dei, neque pra*sens, neque
fulurum. In quo decipiuntur, quia etiam manifestum
judicium tandem experientur. Quod sic dicit: Nonne
landem vere cognoscent Deum, esi timendum, omnes
illi, id est Judxi, qui operanlur nunc iniquilaiem,
cmphatice iniquitatem, sed qui medicum nou cogno-
verutit, sed potius interfecerunt : qui haeredem de
viiiea ejcceruut, et qui servis occisis sallem nullam

verunt^ id est, a veritaie deviaverunt siinul docii el ^ IHio reverentiam exhil)ueruii.t : et qui eilam plebem

iiid(»cif, superitires et iuferiores, ct declinaudo facii
8U11I iiiutiies ei sibi et Deo« non quod Deus aii«iuam
tiiilitatem a nobis sibi expetat, cum sit ipse bonum
se i|>so conieiilum : sed propter naturaliler sibi iu-
fcitaui boniiatem, nostrain uiilitatem in nobis requi-
rJty ei suam eaui deputai.

^on asl qui faesat bonum, Repetiiio est ut ostendat
per qiUMl inutilet (acii 8»nt

Si^puUrnm patens est, Vere BOn faciunt bonum,
qula poiius malum, iiain ^iiirtfr eorum est sicut pa»
iens sepulcrunu Quia sicut tepulcrum aut ad hoc
palei ttt cadavtr recipiat, aui ^^i recepit, fetore.n
eiDiilU, iia giitlur eoruin est patens, vel ad voract-
taiem, ul %t\ iiiuiiaio fulam exerecant, vel quos-
cunque possunl de cor|iore ChriDti avellant, et in
se per cooformitatem quasi devuratos sepeliant. Vel
esl paieiis ad doluniiatem, ut t)U0S devorare iie-
quettiii» sallem aliquo modo Ciirruuipaut. Corrumpunt

Patrol« XCHL

meam^ id e4 sancios et apostolos meos, devorant^ id
est nituiitur devorare, et sibi reformard : devorani
dico, sieut escam panist id est, iia ut assidue hoc
laciaitt, ei in hoc delectantur, sicul panis assiduiis
cibus homiiiia esi, quo jugiter deleciatur. Possunt
etiain devoratores plebls Doiuiiii largius accipi, qut
in soiis Judaeis, oinnes scilicet qui sanctos Dei da
quacunquegentesint, devocando, et sibi conformare
nitendo, quasi devorant. Unde dictum est Peiro de
nialis : Macta et manduca, Dicuntur etiain plebis
devoraiores recte, qukunque praslati offlcia sua noa
ad salutem subditorutn, sed ad tcrrenum liicniin
exercent, de quibus dicium est : Colantes culicemf et
absorbentes camelum; quia leviura etiain peccata ubi
nihil possunt extorquere puniuni, majoribus auteni
et in seipsis et in aliis pieiio inducti cousentiunt.

Dominum non invoeaverunt, Sdco operantur iniqui"
tatemf et devorant pUbem meam^ qni 1 Doininum nou

18

^n^

W.bJE VI':NERABILIS OVV. PARS II. SECT. II. — DUBfA KT SPURIA.

5!J6

invocaveriinl. Qiiod lalc esl : Idco dati ntnl in repro- A '^' »»«"> P^^'' ^on cognoveruni^ iri leriia tanlum per-
bum temum^ ut fannnt qua non eouvmiunt; quia sona dicetiir.

Deum habere in notilin non probaverunt, llte Deum nofi
invocat qui ariiid sibi prae f:e. qiii ipstim Deuin facit,
quod JudflDi recerunl, qiii terrtMiis tantum inli:iT<*-
lianl. Qiiod sic dicit : Trepidaverunt ipsi Judaei tV/ic,
id efsi in amissione lcireni rezni, iibi timere non fiiit
ooiis, id est titile. Quia rcRlcste regnum amiserunt,
dum linient amiilere lerrenuni.

Quoniam Dominus. Osleiidit per quod Judm^i tan-
deui cognoscunt Doniiniitn osse jiidicem, vel esse
limendum, per lioc scilicet qiiia uominus qu* modo
in generatione justa e$t, id est rn his qiii per ipsum
jiisti generati sunt est inliabitator, erii in tpsa tu'ic
rom*>neralor. V.i converiit se ad ipsos Judgeos, quasi
dic:«l : In vobis auieni Jiid.pis non ("lil. quoniam vos
r«infudi«rm, id est, qnanlum volnniaie et aciione
poluistis, roiifusuin fcc stis consilium inopis, id e«t
buinilem adveut<ifn ejtis, qui eum e$$H dives, pro vo-
bit facius eat pouper. Qtiod sine csiusa fecisiis, quia B
tdiH> tantuin quoniem sotus Domiuus erat spes ejus^
id est, quia nihil in eo sTcularis pompae vidistis, et
ideo contmrins operibus veslris fuit. Humilis adven-
Itis Chrisli ineriio appellaLtir cou.silium, quia iltim
oinnia tenerent medium silentiiim, ipse solus mundo
perennii remedium conlulif, ft completivum suiuinae
bcatiindinis fiiit, scir>cet dispositionis anliqiiie, re-
paralionis nov.T, firicit:)t:s xlernae. Qiiod consilium
iud^fi si non re, latn«»n voto et repntalioue coufude-
riinl, cum per nioriem nomen ejus de terra se abslu-
lisse putavenint.

Quts dabit ex Sion, Coiirudiiilis quidem, o vos
Judxi, consiliuni inopis, scd non dHheretis, quonlam
hic est iHe 6e qtio vere pra*dixit : Veniet ex Ston,
qni avertat caplivitaiem ex Jacob^ cutu aller esse non
possit. Nam quis altcr venieiex Sion, id est, nascens
de Jtidacis, qiii propier cultuin veri Jndaei, et pro-
iiicr ptura eirellenrta beiieftcia Dei et legis et pro-

Nonne scient omnes, 11 ic quoque conimmiiter ac*
cipiemus et Jndieos et gentes, referemus operaii ini-
quitatem ad Jud;ros, sicut prius : devorant verc
plebem, ad g<*iiie8 propter excellentiam ; et dicit
Propheia in hac senlentia pUbem meam, id est cujns
pars ego sum, siciit solemus dicere de populo \el
genie pairi:e sua) quisque, Populus nieus vel gens
mea : id est, cujus pars ego suin.

Dominum non iuvocaverunl, lllud qtioqiie ad utros-
que referemus, etaccipiemus trcpidalionem quantam
ad Jiidaeos, de loco et gente ; quantnm vero ad gen-
tesde amissione alicujus terreni coinmodi. CoiKtTiiifii
inopi» confudistiSy poterimus etiain referrc ad gen-
tes. Quae si iion in capite, in membris tamen eonfu-
dcrunt. Csetera non muiantnr, nibi qni:i I^rael cl Ja-
cob largius de geniibtis accipietnus.

IN PSALMUM XIV.

Psalmus David.

ABCOMEflTUll.

Verba populi in captivitate Rabyloni« optanlis re-
dltuin ad patriam, enumerantisque quibus nieritit
quis ad hanc pervenire queat. Aliler, quia lei l4>ta
decalO/;o concluditur deceui exempli Christi formas
expressil, quibus ea docuisse, quae fecisse muustraii-
tur.

KXPLANATIO.

Prophetiece interroaalioni respondel Dominat in
deealogi exemplum, decem virtuttbus ad sum beatuu^
dinis atria perveniri, Divisio psalmi hujus tota intet^
rogalione et respouhione continetur; sed interrogmtio
uno versiculo^ responsio vero sex versibus esi rom-
plexus.

COHIIENTARIDS.

Dondne, quis habitabit. Psalmus isie sic iutiliila-
lur : Psalmus ipse David^ Propbeta; scilicet attri-

pheiariini sibi concessa dicii sunt Sion, id est specu- C bueudus. Propheta pleiius Spiritu sancto, pneYideus

latores, et Israd, id est Deuiu videnles : qiiis, in
qiiam, veniens ex Sion dabit salutare I^rael, id est
salvationem a propheta pr misi^aui Jiid:i'is, si iste
non dabU? Certe nullus. Ilinc quidam dicil in Kvan-
gelio : Aifl duo sunt^ aut hic esi. Ilinc ei atn dicttim
cst ad David : IJnus de mille sit tibi consiliarius. Kt
vere iste daliit salutare. N.>m ttinc dabit, cum tradi-
deril reguum Dco et Patri, sciliret cum Dominiis
Pater, qula jaro in spe avertit, p|erfecte averttt capti-
vitatem a piebe sua, qua per primum parentem in-
currit, boc mortalc iitdtiens iniroorialitatem. Et lune
perfecte exsuUabit Jacob^ id cst omnis proUciens ad
illam salvaiionein, qui b.cfuit Jacob, id est supplan-
taior invisibilium supplantatorum snoruin. Et lcela^
bUur Israel^ id cst oinuis p^rveniens ad illam ; et
sic fnctiis est Israel, id est vir vere videas Denni.
Per Jacub ideo intelligitur proHciscens, el per Israel
perveniens, quia Jacob cum reverteretur in terram

Eccle^iam muliiplicandam esse super nuiiieruin per-
leclt»rum, scilicet futuros esse plures iiouiiue tenus
Christianos, nou re lenus, qui gaiiderent tantoin de
Christiaiio nomine, et iion de Chrisiiana religione :
ui o^tendat solum nomen non valere nisi studeal
quiiibet sicut Christus ambulavit ct ipse auibul.ire :
;tgit sub quadam simHiludine alicujus perfecti regis
luililias vel iinperatoris, qui liello coorio et intiltis
probis et ignavis Gonrurreutibus, qtixreret ab ipso
domino suo quos ex illis in tabernaculo vellet secutu
mililarc, et post militiam iu palatio remunerare. Et
esl lale ac si breviter diceret : Nenio aggratuletur
sibi de Christiano iiomioe solo sine re, •)uia iion
proderit ei nomen sine re, vel ut possii in taberna-
culo miliiare, aut in palatio couregnare. Taberiia-
cula aiiiem sunt expeditionaies duiuus, in quibua ad
terapus milites saeculi laboraut, ut po^itmoduin in
stipeiidiis diutius gaudeant. Haec tjbeniacula sigiiiO-

suam in proficiscendo adhuc eral Jacob ; cum autem D cani praeseniein li^clesiam, in qua eontra dtabcdiiai

jam fere ad pairiam venisset, vocalus est ab angelo
Isracl. Poiest quoque, ut superius diximus, psalmus
iste in perttooa prophetae niistim de geiitibus et de
Judseis sic legi, Juxta quod sJc Propheta ordine tiici-
pict, primuni increpando dinturnam iufldelitalein
gentium. /ntfptVni, id est, geiiiilis populus, vere in-
sipiens, qtii idola maniiesta pneposuil Creatori,
si non voce, lamen corde dixit, et in effectu osien-
dit, quod non est Deiis vcrtis oninibus adorandus
ntqtie timendus : et ex hoc errore sunt ipsi arcnsa-
liiles, non ipse hcus,qui eos cieavii, qui:i ex corru-
ptione eoruui, hoc est nou ex iuipei fecla creatione,
et uon mutalur sententia.

Omnes declinaverunt, llic communiter agit et do
Jutlaiis et de gentibus, quod notat simili : nec ali-
qnid mutaiur, nisi quia quod prius ad solos Judftos,
bic ad utrosque referinius ; ei quod in quorum os sub
exeriiplis prius dicium e^t, uunc simpliciier dicitur :

atque carnem pugnaiur, quia qui digne militabit in
boe tabernaculo. aiternaltier gaudebti in coelesti pa*
laiio. Uiide Apostolos : Si compatimur^ et congtarifi*
cabimur, Notandum quoque qnod ad similiiudinem
praedictam Propheia laliter exhe(|uitur, ut priiiium
deccrtbiit nobiles milites, deiiide vero gregarios, qui
ei digne niititant in taberuaculo, et regnabunt in
palatio, ul per oppositum coguoscamus qui sint iiMli-
gni labernaculo atque palatio, et primum sic agit
cum Honiiuo : Domine^ Rex universorum ad cujiia
niilitiam tot convenerunt, i^itts habitabitin tuberna'
culo luot id est, qiiem ex tanlo numero elegis, qui
el digne inilitet hic iii tabernaculo, et tandeiu re-
quiescel lecum in nionte, id esi, in superiiae gi«»riaB
tu9 celsituditie? Alia transiatiu liabei, Quis peregrh-
natdtur? Quod satis convenii. Nibil enlin aliud prx-
s«*iis Cst vita quain peregrinatio. Unde Apostolus .
Dum sumus in hac vita^ peregrinamur a Domino.

557

IN PSALMOUUM LIBRUM EXECESIS. — PS.VLSI. XV.

55<

Qui ingnStur sine macula. Hic nobiliiim milittim A.
<les(rriptio est, ei potest le^i, iil vel sit Domini re-
scponsio, vel ut iiNsemet Propheta sihi respondens
i\l ai : IHe scdiret dgnts habiiabit in tabernaculo, et
(ligne tandem requtescet hi monie, qni ingredilur,
id est. qui in hac viia ciim bene viventibus est iii-
gres^us ad superuam viiam : oonversaiur sine ma-
eula, id esl sine criminc peccali : et quia non sufli-
cii declinare a malo, iiisi addaiur bonum, subdit :
I i qui operaiur jusiitiam^ \d esi, quidqiiid jusie facere
imtesi» lacii. Quam jusiitiam eisequitur per parle^
dicens : Qui loquitur veritatem,- id est vera, et ita ut
verum quod dicil sil in corde suo, \A e&t, ex bona
affeciione procedai. Possnmus etiam et verum di<-
cere, et mala laroen affectione, sicut si alicui de
doabus viis qu:e rcctior e^set quxrenll, indicarem
rectiorem, non quod esset rectior, sed ut incurreret
in ea latrones, vel aliqisod aliud malum. Yerum
qiiidem nieum dictum esset, sed ex mala affectione

EXri.AKATIO.

Unm omies dicantur inscriptiones tiiulorum qui
psatmorum frontibus afiymtur^ nescio quid mijsiJcum
iste deiignans^ hoc specialiter primus continei^ quiu
enim Uomino crucifixo scriptus esl titulun^ Uic est
rex Judasorum, non inconvenienter in psatmo qno
idem Hex de sua pissione et resurrectione locutnrus
est^ hujus inseriptionis commemoratio prascedil. Nam
et hoc qnod additur ipsi Uavid, non ad quamljhni
aliam personatn^ sM ad ipsum Uominum Satvatorenf^
quod canitur^ pertinere monstratur. Per lotum jnnl-
mum introducitur persona Uomini Salvatoris. Prim i
positioneex humaniime suscepta, loquitur ad Patreni.
connervari se petens, quia spem suam potueiit semp.r
in eo. Subjunqit etiam q lemadmodu n sancti ejus non
carnalibus de^i leriis^ sed »piritualibus virtutibits e/i-
gantur, Omnia quce periulii, ad hasreditatis su<B glo^
riam atserens fuisse perducta. Secunda positione idem
Patri grattas re(ert^ qni ilU a dextris apparendo^ inir

procedcret. Eiqni non egit dolum in lingua sua, id g quitalem hujus saculi omnipotentiis snas virtute super

«^st, qui nec in lingua contra proximum peccavit,

qtiod summa perfcclio esi. Non Truslra enim lingua

iii ndo posita est ; sed ideo qula sicot in udo aliquis

facile labitur, iia nos in iingua facile peccamus.

Unde dictiim est : Perfectus est vir qui in tingua non

iabitur. Et non solum verbo proximum non offeiidtt,

sed nec malum operaiido proximo fecii : et si alius

opprobrium proximo iniu^ii, ipse non accepit, id est,

non facium esse voluit ; el insnper roalignus, id esi,

delracior proximi, ad nihilum conspectu ejus deductui

est, id esi contenipiiis, ct nihiium reputatus. Illos

auleiii qui itnienl Dominnm tiinore casto glorihcat,

id est, niagnipendit et cxDltat. Diciiin lioc luco aaiJ-

dam notabile beatas Angustinus, hocscilicet : Nemo

walignus quid sit nort/, uisi cum sub specie Creatoris

mternm incommutabite ad speciem crpaturcB, quw de

nihilo facta est convertitur. Quod sic inteiligeoduiii

est, quia tunc lanium hotno martgnuii est, id est

iiiale »gcns est, quando Creatorera, ad cujns siiniti. p lienilain ei obedieniiam suam se«iiii C(

tiidinem facius esi, negligii, el lerrena, qux ab ipto ^ raiionem, scilicet cainis in sepulcro i

de nihilo facia sutit, appeiit. '

Qui jurat proximo. Ilic describuntur gregarii roili-
les, qui>d per jurare notaiur. Perfeclis eniin dicium
est : Sitierniovester, Est esf, Non non. Qiiidquid au*
tefn pliis est, a maio est,.scilicei el a malo illius qui
Aii'iUid 8ibi credi postulai; quia sxpe fefeilit, ei a
malo illius a qoo postulal, qui iterum fratri maie
creclulus (*st. Propier hoc igitur malum necesse est
m liumanis contractibus juramenia sxpe facere, et
lieet secuiiduin quod hicdicitur, sciiicei si qui jurai,
noii decipiat. Interdiciiur lanien perfectis jurare, ne
per consueiudinem jurandi aliquando ut pejerent
coniingat. Qui pecuniam suam non dedit ad usurarn,
n\ est, nulli ut plus iiide acciporet, accommodavit
pecfiniain snaiH, sed misericorditer pauperibus dis-
iribiiii , vel sicuii disiribuit , ei apud ilium remanere
iiolaii, non nisi quaniuni dedit exegit ; et qui non

rant ; unde animam suam de inferno asserit esse libih
ratam^ et post resurtertionis gloiiam in detectationibus
dexlerce iptfias memorat cotlatam.

COUMENTARinS.

CqnservQ nie, Uomine. In hoc psalino loiulliif
Rex noiiier ex proprielate susctspi^ humaiiitat.s, el
agil hic de passioae stia orando Pairern pro con-
stanliH illius obedienliic proficiendx, pro qua missns
esi : non quod ei qui taniap poicsiatis eral, ut diee-
rei : Polestatcro liabeo pom-ndi aiiimam meam, ci
iterum sumendi eam ; ei : Nemo tollit a me animam
meam; ei : Post tres dies rcduigam, deessct aliqui<i ,
pro quo adipisceiido necesse cssei (^um orare, sel ut
iiobts ad quortim salutetn ycneral, orandi fQrmani
pro patieniia ct obedientiae constaniia, per quc iio
bis resiitualur, quod primi pareniis per inoWedieiH
tiam amisimus, in se ipso daret. Subdit eiiam pa-

certam lemune*'
incorrupiioneni
et resurreciionis clarilicationein, ut luis carnincaret ;
quod si patieniix et obeJienti.e erimus coiisortes,
erimus et remuneraiionis comparticipes. Iniitulalur
aqtem psalmus ita : Titult inscriptio psalmus ipti Ua-
vid. Quod sic exponitur : Psalmus isle aitr.buitur
ipsi David vero capiti scilicel, non historiali. Q li
psalmus est tituli inscriptio : diciiur autein isie psaU
inus ideo tituli inscriptio, quia traciat de negotio illo,
id est, de dbedientia passionis, per qiiod sibi Domi-
nus nosier Jesus Chrislus illud regiium obtinuii, de
quo liiulus isie divina disposiiione ins^cripiuH est,
Qiii a Pilaio capi|i ejus in cruce dormienlis super-

Rtsiius fiiit: Hicest Jesus Nazarenus, rexJudmorum.
unc ad litteram accedamus. Vox Dominici hominis
est, ut supra diximus, pro perricienda obedienii:i
orantis : Quasi diceret : prscessil olim quidam, queiu
tu. Doinine, quia iii te non speravit, non conser-
vasti. Me auieiii, o Domine Paler, conserva, id esi.

aceepit munera super tnnocentem^ ut causam nocfniis vasii. aie

auperiorem faceret caus» |nnocei»l|s, qiiod »ajpe D sicii jam servasli ine per peccali immuniiatem m

coriupti judices faciunt^

Qt»i facit heec. Hic psalmnm plane adaptat iiiteii-
lioiii. Quasi dicat: Quisquis haec prsdicia de per-
feciioribus vei minus perfectis militibus facit, ille
^aniam et digne habitabit hic tn tabernaculo, et non
movebitur, conipleia in miiitia ajiernum a palatio.
Qunpropter qui tnec non facit nou s|bi de thrihiiano
uoiniiie ^pplaudat.

IM PSALHUM XV.

Tituli iDScriptio Ipsi David,

ARGUUEIITUII.

Kzf^eliias in sgritadine Dominum deprecaiur, et
in viiae snae reparatione gratulatur, ei quud hum •-
naruoi reruni non sit egens, eiponiiur. hein vux
iJliristi aU Patiem.

ani 1 a, ita etiam serva lu corpore a corruptione :
quottiam ego speravi in te, id esi, lotam speiu mean^
coiijeci iii tc, et vcre speravi, quia digiie dixi libi
Domino, Tu es Ueus mens, Quod qnidem digne nul-
liis dicere poiest, nisi divinitus iiispiratus, cum neo
Domintis Jestis dici possii nisi per Spiritum sancturn,
ut lestatur Apostolus. i|le auiem dipe dicit Domino
Deus mm, qut et se ei totuin subjicit, et nihil sihi
pne se nisi ipsuni facit ; ei vere propier has profdi-
ctas causas nie conscrvabis, qQoiiiam causa illa qu»
objiciiur terrenis dominis, iibi non potest objiei,
qiioiiiHm in cum sis bonuin se solo conteninm, iioq
egcs l>ononim meoruin , sciiicet ut vel libi ser*
viain, vel aliquid tibi tribuum ut faciunl terreni
dominl.

Sanctis qui sunt in terra. Vere dixi Domlno, Tu rf
Ueus meus, quia feci quod debui, quoniam omne§
voluntates r^ifos, id est ab ipao mihi daiaS| qon cilii||

5;:9

BEDvE VKiNEUABILIS OPP. PARS II. SECT. II. - DUBIA ET SPURIA.

56^

veni ul raciam voliinlaiem meam, mirificaTi verlio
ri exempto hift qiii^sunl ejtis, id esl, in lerra viven-
lium. Xlirificttvi^ inqiiam, id est, inira eU Teci, sciii-
4 cl ut suai volunlalcs viderenlur eis fced^e el despi-
cabile^, me» autem mirae, id est desiderabiles. Eis
dico ideo sanctis, id est, iii viitute bonorum openim
coni^ummatis : et ita eis mirificavi ut non soluin iii
aflTcctione eas h^beant, sed manifeste per opera in
eis appareanl, quia cognoscunt , et quid prosit hu-
inaniias diviiitlatis me;e, et quid diviniias iiumatii-
taiis mea^, quod est dicere, qni et inortiii iii pecca-
tis sunt in viiain a^temaui, jain spe resurrectionis
suscepcrunt. In hoc enim profuit humanilas Christi,
quia ne nos iii peccatis morereinur, mortiia esi. Iii
hoc vcro profuii diviniias, qiiia cum carnem a morte
siiscitiivit, iiiimorialitateiu viiae per resurreciionis
^:peni conluiit. Uiide dictum est quod moriem noitram
moriendo detiruxit^ et vuam reiurgendo reparavit.
Terra viventimny id cst ccelesiis pairia, emphatice di-
<!iiur Domini cise, cum i tcjusbitterramoiientium,
pra:seii8 scilicet habilatio. lili autem dicuntur, si
iion prae8eiiii.i, spe tamen, in tcrra viventium, quo-
ruin cofpus laiitum iu terris, niens vero conversa-
tur in coelis. Unde dicit Aposloliis : Noitra autem
convenaiio en in ccelii, Potesi ei aiiter isie idem
Tersus coniiniiuri. Quasi dicat : Quo fructu peio ine
conservari : hoc scilicet quia et mirilicabo et luiritt-
cavi TOiuntaies meas sanciis ejus. Si autt^m mirifi-
cavit secuiiduui quamdam translatioiiem inveniatur,
ita dicalur : Vere Dominus Paier nie conservabit,
quia per nie voluiilaies suas jam luirificavit.Sententia
vero iii neulro modo mutatur.

MuUiyltcata: iunt infirmitaiei, Vere mirificavi ego,
vel Domiiius Pater ine mirificavit aliis voluutates
sitas, qiiia |>cr ine muliiplieatoi iunt infirmitates eo*
rum^ id et»t, inuliiplices iufirmitates suas« et doctrina
luea et eiemplo vila; me;e iuteilexerunt nou ut per-
niciem, sed ui niedicum quaererent ad salutem : ct
poiiea acceleraverunt^ id esi, ad nie medicum prope
raiites, et solliciti accesserunt. Non autem per car-
iialia sicut piius, sed per spintualia, quia nou qiiae-
ram ab eis amplius saiigiiiuem bircoruiu, sed vitulos
labioruui. Quod sic dicit : Non congregabo conventi-
cula eorum amplius, id esi cungregaiioiies eorum,
quas suiit factu; quasi coiiveniicula , id est, parvi
convcnius, po&tqu;:m roei facii sunt. Semper euim
boiii licet plurei sint virtute, numero lanien hoini-
iiuiii sunt pauciores ; sicut e coiiira mali, licet plures
siiit nuiiiero hoin.nmn, pauci tameu suut, qui.i dc-
liiii perditiuiii. Non congregabo^ inquam, eos de ian"
gninibui^ id est causa rundendorum saiiguiiium ad
bacrilicatidum : nec ero memor nominum eorum^ id
est, iioii disiingu.iui eos ptr nouiiiia; sicut priiis
disiiiiguebaiitur , ad quamdam exrellentiuui, cuiu
dicereiur, Dic domui Juda^ dic domui Levi^ propter
dignitateui. De tribii eiiim Juda lantum reges, de
tribu Levi sacerdotes eligebautur. Vel possuiuiis ac-
cipere per m roiua hic hoc quiid Judasi prius ad
cumparaiiotiem geuiium da-ebantur jiisti et culto-
res veri Dei , geutiles vero immuudi et peccatores.
Quae nomiiia uiodo iion nianeiit, quia non est ac-
ceptor persoiiarum Deus , sed iii ouiiii geiite qui
tiuiet Deuro, ei operatur justitiaui, acceptus est illi;
et Item : Non Jndtvui^ etc. Nou erai, inquaiu, iiie-
mor, et hoc per labia mcj, iti est, per pacuiii aiite
saciila mundi promissam, per me auteiu coinplo'
lani : et possumus liic paceiii accipere, vel quud iina
suuimis per eum recoiiciliata suiit, quae recte dcsi-
giiatur per labia, cuui de ea prasdicatur : Oiculetur
me oiculo, eic, vel quud ipse geiitilem et Judaicuiii
populum pacificavit, solfens inimicitias in carue, ei
destrueiii medium parietcm niaceria:, quo disjunge-
baniur. Uude dictuiu est : Ipn at pax noiira, qui
(ecit utraque unum, Pu.^suniu8 etiam per labia «
quas iustruiuenta sunt locuiioiiis vel prxdicatioiiis,
praecoiies veiitatis accipere, ut sic dicatur , Uoc
quod ipsi uun disjuugeutur, fiet per labia^ id esi

A pcr praedieatore<, eos in fidei eoncordia ponentes.
Dominui pare hcereditatii meu!, Ideo iion di&tiu-

Suam eo8 per iiomina, quia ipsi se uon distiiiguent.
laui omnes unam b.crediiatem, id est, Deum, eli-
geiit. Quod sic dicit : Dominui i*aier erit pan^ in
uiiiversitate reruin hasreditatii mea^ id esl illorum,
quod ipse dedit inihi in haireditate; et ealicii mei:
id e»t ipsorum eorumdem qui suut cilii roeus, id
est, divisio daia mihi bomiuibus. I*er ealicem enim
fit divisio, id est, mei noii eliguut 8ibi aliani parteni
iii relius, nisi Domiuiiiii. Vel aiiter : Dommui arit
pan hareditatii mece, id esi, meoruiu; et calicii m^,
id est, Dominus iii parte erit rerum haireditas data
ineis; el calix, id est divisio data lueis. Quasi dicat.
eiigaiit alii h.erediialeiu uiuudum, mei uon eligeul
haerediiaiem sibi, uisi Doiuinuui. Dibunt ahi iiiur-
tiferas 8a:culi deleckitiones, mei non bibenl nisi
salutifertim potum , quia caliceui liabebunt Do-
iniiium.

I^ Tu eif etc. Justa primam sententiam, inquam»
hxrcditas geiites accipiuutur, datae in haereditatem
Chri>»io, ita continuabis. Quod dic» hsereditatem ease
niihi, non roihi ascribo, sed libi, Puter, quia tu es
qui hxreditatem meam mihi ab aetenio dataiu, unde
Apostolus : Etegit noi in ipio ante comtitutiomem
mundi, et in prasvaricatione Adae ainissam, resli-
tues inihi per completam in me obedieiiiiaai.

Funei ceciderunt. Uic loquitur ad bimilitudiiiem.
Solent eiiim ha^redes partiri pra^dij sua pcr periicas
aut funes, et aliquando cadit periica sive luuis uiii
in pulchro loco, aiii in turpi. bic in divisioue iiojiit-
nuin, illi super quos funes Chrisio cecideruul, pul-
chri virtutis ornamenlo sunt; qui auteui dubolo
coutigeruul, turpissimi sunt. Littera sic coutiuualur.
Ideo cum dico restiiues hsreditaieiii, appoiio moam,
iiam luea e^t praeclara. Naro funei, id est divisioiies,
cectderunt ; id esi, iion roitti:*, sed soia gratia sai-
vaiile eos, evencruni mihi in pmclarii^ id est in his

p qui valde suiit virtutibus decorati. Et vere iu prac-

^* clans, quia h.Freditas luea , id est ilii qui suui iiiihi
dati iu haerediiateui, licet 8ini panuosi et abjecli,
et sicut peripsema omnium facti, tauien roibi &iiui
praeclari. Et ideo benedicam Patrem Dumiiiuai in
omiiibus ei ol>sequeudo, qui iribuit mihi tit m^n tn*
tetlectum^ scihcei ratiuuem et discreiionein uieiu,
sciiicet ut iroitareiitur patieniiam obedieiitiai mea?,
per quam ipsi inihi restiiuit in bxreJiiaieui. Potest
Uuc aliter legi juxta illatii sententiaui, iu qua httre-
ditateni vucabimus Domiuuin. Quasi dicat : Ideo lu,
Dumiiie, eiis haereditas meoruui, quia tu ea qui ha:-
reditatem meam, id est ciaritaiem coaeternitaiis, et
ejus majestatis, quam tuae similem babui apud to,
priusquaiu muiidus fieret, restitues mihi : nou quod
ego uiiquam eam amiserim, sed quia misertcordiaui,
intelligeiiiiam et spem ejus per primum lapaum auii-
seruiit, et cuiu eis per meam obedientiam et resnr-
rectionem, intelligcutiaui et spem ejus resiitues ;
quia ego in eis suui, et inihi eaiu per eos reatitues ;

D et deteruiiiiat quas sit illa lia!rediias. Quasi dical :
Haireditatem nieum voco luam claritateiu ; quia
8icut liuiites possessiouis sacerdutum et Levitarum
olim In divisioiie terras prouiis^iouts contigeruni iu
excelleiitiuribus et pulchnoribus locis : ita funci^ id
esi liuiites hosieditatis mex, huut in pra;claris, id
esi in tua :cteriiitate ei uiajestaie. Ad solam eiiiai
siiuililudineiu hoc dictum est. £t iiene dicu lu pras*
claris, nam hic cffeclus ostendit praeclara esse, actii-
cel quia ipsa haereditai mea^ id ebt tua coaeteruitas ei
co-iuajestas en prteetara mihi iu meis, id esl mei,
qiiibus revelata e&t, valde praM^laraiu et pretiosam
esse reputant. Vci ideo benedtcam Dominum Patrem,
qui tribuit mihi iu tneis intetlectum^ id e»t, qui aic
iilu i.iiiavit lueos, ul lilam tantam clariialem el iii-
lelligant, et suu iiiO(ib spe jam poisideaut. Quicun-
qiie eiiiiii hic vere maiiducat, id esl, iuiitatttr Ciiri^
sluiu, vivet iii (uiuro eadem vita qua Chritttns ,
iactus ei coa^teraus, et pro uiudo suo coiigtorilicaltt».

m

m PSALMORUM LIBUUM EXEGF.SIS. - PSALM. XVI.

56%

Insuper €i usque ad noclem» Iiisupf^r ideo appoiiit, A diis puriias libereiur. In ieriii resurrectionem vetocis-

' qiiin auod sequiiur, non perliiiet sid f:lariiitteiii illaiii,
sed au buiiiaiiilaleai. Quasi di^al: Ex lioc eliain 6e-
nedicmn Deminum, quia renes mei^ id e»l, carnales
coosanguinei inei, de quorum reiiibus exivi, incre*
puerumt me, id esl« increpando duriier erudieruut
uie : obediemia tis^ ad noctemy id esl , usque ad
moriis experienliam. Yel per renes, qu» inferior
pRfs corporis sunl , possumus accipere inferiorem
naturaui iu Cbristo. Ui si dical : Renes mei , id esl ,
iDonarnas ei passlbiliias bumaniiatis me% increpa-
tum perduxeruiil me usque ad nociem , sicui^ prius.
Ego aulem cerius de reniunenitione. et ideo dolorem
non atteiidens, sed p aeiniuni, ptovidebMiii Doininuni
retnuneraiorem , seniper euiii babens in ronspcctu
nieo inlerius : et meriio, quoiiiam illis persecutoribua
eiisienlibus mihi in sini^tra , cum me ad impatien-
liaiii insullalionibus suis provocaveruni dicenles : Si
fiiius Dei e«, descende de cruep^ H siniilia : ipse Domi'

simam deirreentur. Ne diuiius insuttare iiceat perverso
populo Judmorum^ et ne aliquid de ejus majestaie turba
fidelium huberet , ambiguum profitetur se in Ktenia
bealitudine mansurum.

GOHMENTABIUS.

Exaudi^ Doiftfne, justiti m meam. Piialmus iste si«i
imitulatur : Oraiio ipsi Da»id, Quod sic expouilur .
I>le psalmiis aitribuitiir vero David , id est Clirisio :
qiii psaliiius est oraiio. Sciendum aulem. quod cuni
fere omiies psalmi possint dici oraiio , quia aliquam
iii se coniineiit oraiionem : isie turoen specialiier
oraiur el iiiliiulalur, quia ex majori parle est oraiio.
Or.il enim iii hoc psalmo Dominus noster Jesus Cbri-
stus in ipso agone passionis su» , ex ea afleciiono
erga suos, qua pro ipsis p:iti voluit, alDouiinus Patei
judlcium illtid quo persecutores pulaverunl judiciaria
potestate damnare , manifesle ostendai suis , el co

ftas erat mihia dexieriSf in meiiori parie, ministrans 3 gnoscere facial, non ex consilio eorum unius tanltini
... _j __ „ j . pemideio niachinamium, scd ex saa inelTubili boni-

late el dispositione ad salulem omnium processisse :
ut cuin hoc manifeste eis cognilum fueril. nullo modo
possint devocari, quando el congratulentur ejus iia-
liviiali , ei conrorinentur ejus passioni , et dicit ila :
Domine Pater, quia versatus cs injusiiiiain Ad^, ut
non exaudires illum, exaudi justUiam nuam , id esl,
o.Niende in effeclu quod exaudieris mc , quem tu per
iniinunitatem a peccaiis justuro recisli. Pluscstquod
dicil , exaudi juslitiam meam , quam si dicerei me
justuro, quia causam ponil exaudilionis. Nam el elee-
inosyna oral, el juslitia orai. £t intende deprecatio-
nem meam, id esi, inlensiiin te fac ud exaudiendiiiD,
vel nie fac iiiienbuni , ue reniissie agam iu depreca-
lioiie niea, id est, (acta a ine pro nit^is : et percipe
auribus^ id est, per poieniiain audiendi quae iii le est.
Orationem meam , id est pro meis factam. Est auleiii,
nl (licil liealus Hieronymus, deprecatio pro peccatis ,
p oratio pro perseueranlia, Oiationeni dico fictaai non
^ fM labi^s dolosis, In labiis dolosis orat quis, cum vox
oris noii couvenit voci cordis.

De vultu tuo. Pouii unde petal so Isniopore exaii-
diri. Quasi dicat : i*ro hoc oro, DDiiiiite Pater, ei de-
precor ul judtciiiin illiid quo Jud;ei judiciariaiii pole-
staiem putavernnl exercere iu uie :id gL riain el ad
uiilitaleui suain, faciuui in eum, id esl, ad gloriaui
el ad uiilitatrm eoriiin , et ad dloruin ignomiiiiaui
protleai, id eni iiiauifestuin liat, vel manifeste appu-
real prodiisse de vultu tuo , id est , el de vo!untate
ei de dispositione toa , ad utililateiu oinniuni volen-
liuoi proee»si8se ; quoniam ex illoruw fraudulenlo
cunsilio, et oculi fiii, id est, dirigcntissiro.i el perspi-
cacissinia discreiio, quae in ic e^, \ideal in tiac re
aequiiates tam in mea clarillcation * , quam meoruin
damuatioiie. Mihil enim asquius quam el illos iuiio-
centein sine causa damnaiites, daiuuari, el iunoceu-
iein clarilicari.

Probasti cor meum, Vere facies nunc qiiod rogo ^
D quia prius quod mihi utile fuil ftcisti : exhibilio eniiu
pra*teriloi uin , certiiudo est fuiuroruui : hoc a^iini-
pollenter hic dicitur, ct est praeposleraius ordo , iit
sic priiis dicatur : Tu^ Domiiie Paier, visita$ti me iu
nocte, Nox poltst dici quuflibet iribulatio , quie per-
turbal. Ignis veio tribulatio gravin dicitur , quod

Juasi combural. Possumus igiiur in Doniino nosiro
esu Chrisio noclein aocipere capliouein, ligationeui,
aputa , alapas , et cailera opprobria : ignem vero
ipsam cruciQxionem. Visitatio quoqiie est medico-
min accessiis ad consulendum »gro. Possunlautein
omnia flagella quibus Deus Pater corripil oinnein
ttlium , quein recipii , visiiatio voc;«ri : qtiia fier ea
saluti eoroui consulit. Quaiitum vero ad Ciihstuin
tribulatio non ob aliud diciiur visitatio, nisi qui;i
languores nostros ipu curavit^ et dolores nostros ipse
portavit. In eo enim nulla iufirmitas fuit. Ltiiera sic
dicelur : Vt<tto»li m«, id est, visilalionem ut inedicus
exliibuisti mihi et in mealiis oocie,iu priori iribula-

niilii vlies, ne ullo modo comnioverer a conslanlia
ei paliemia perficiendae oliedienii». El propter hoe
iielatum est cor meum , id est , la'titia fnil in corde
in>'0, ei io ciigiiaiione mea , el lingua me:i , proiulit
cx«ullaliva,8Cilirel : Nemo toliet a me animam meam^
etc. £1 insuper caro mea requieuet in spe, Et eiponit
in i|ua spe, in hac scilicei, quoniam licet anima mea
desceiidat in infernum, tumen non derelinqiies eam,
ui possideatur ab inferno : nec dabis inimicis meis
ruplfntibu.s me sancium luuni, id esl, sanctiricaniem
alioa videre, id esisentirecorrupiioiiem caniis iii se-
pulcro. Et vere iion dabis, quia non bolum facies in
re, ^ed jam fedsti in dispositione notas mihi vias viice,
id f»si resurrectionem, i|uae dicilur via ad vitatii : quia
el per cam dala esl iiobis spes recuperandi vilam ,
qujm amiscramus, el landein ipsa re dabitiir ; el de-
inde adimptebis , id esl valde implebis, iatuia exi-
sleDte cum vuliu tuo, scilicet clarificabis me confes-
siofie : et ibi ermii milii delectationes in dextera tua, ^
scUicel iu potioribus boois tuis , scilicei iii ciaiitale
el niajeslaie lua, vel in aeterna vita , qiiae eliam pcr
dexterani desigitnlur. JuKta illud : Lma ejus . etc. ,
delectalioiies dico euiites usque in finem delectaiio-
nttin, id esl ad tantaui perfectionein , ut iioii ptissiut
ease perfeciiores. Potest quoque hic verKUS aliter
l«*gi, et in parte Goiitiiiu:iri, ut sic dicaiUr : Ideo ani-
niain meam iiou derelinqoe» in inferno , nec dabis
vitlere corniplionem io sepulcro : qoin fecisli notas
Biihi, el in me alits, vias vii» , id esi palientiam et
obedieRtiani, quae sunt viu! rediicentes ad viiam per
obedientiani aiuissam, ei propter illas vias exsecuta)?,
scilicet cuui perfecerinl nieo exeinpio patientiam el
«>bedieiiliiiiii, tunc pttUn:ieadimMbis me, id est nieos:
iwiiiia manenie cum vultu tuOf id esi, qui seniper esl
ia prxsenlia tiia ; et luiic enint eis delectuiiones in
dexiera tua , id cst , in Kteriia vita euutes usque iii
iiDeiny ui superius.

IN PSALMUM XVL

Ontlio David.

AEGOMEIITUM. .

Deprecalur Doioinum David, ut sc devotum cor
habeoieni, audilu digoiiin facial, quein iniinici gni*
iiK inipugnabaut. Aliter Chrislus de Judxis dicil ad
ratreni.

BKPLANATIO.

Cum mulii psalmorum in iexiu suo habeani oraAones^
mavere potesi cur hic taiem posuerit inscriplionem, Sed
qnamms aiii eum rebus diverhis bret iter ntislas conti»
neani deprecaiiones , iste tmnen pene tota sui con*
iestieme suppiicaito est, David vero, ut notum estt signi"
ficea Dominum nosirum , ex cujus persona ad insiitU'
twtsemhumum generis iotus est psalmus iste i>rolatus.
Trtfaria oratio ab hMmaniiaie t.hristi in hoc p^almo
dep' omiiur, IWima esi , ubi secundum jusiitiam suam
*:ti peiii deberi rehtiiui. Secunda ut a Judaorum mst-

bfiz

REDiE VENERABILIS OPP. PxnS II. SECT. II. — DUBlA ET SPURIA.

rM

lioite;ff fjnniirfcitlf.ideftl, runiniabomnilaliefnris!i; A f^i ideo exaiidilor bononim, exandhU me J2m in plu.
f- _.i :ii_> :.. .•_... :.i - . t.. : .^: fiinig. Qii«prnpier tnc/tiia flttr^ /Maiii, id esl, polentiJi

exandieiidi , quae in le est , non deseral me pmpior
huiniliialem meam, qni adeo inlirmus sum, qiiod a le
erigi non possum, et exaudi verha mea . id csl or?-
tionem meam r»ciam pro meis , hac scilicet exaudi-
tione mirific» eis misericordia^ tuas « id e^i , facies
eis mirum et desiderahile videri, quod eos anreqiiam
esseni elegisti, et perdilos vocasli , recreasH, ju«iifl-
catiii f et magnificasii ^ quae sunt misericordius liiar.
Hirifica^ inquam , iit sperent in te , ei sic salvabun-
tur, quia (u snlvoi faci» cmnet sperantei in ie,

A rftiiteniibus dexterm luce. Postquam oravit prn
repelleiida a suis infirmitate, oral etiam pro conser-
vanda sa>iiiale. Quasi ilicat : Posiqiiam repuieris .1
meis infirmitaiem mirificando eis inisericordias tu:i!«,
conserva in eis sanit:itero, scilicel cuslodi me, id eti,
a resistentibus dexterm tuce^ id est, a conlradictoribiu
verilaiis, qai rcsisluiit mibi , qui sum dexlra ad dc-

ifem quaniiini .id illos in igne^ itl est, lii ignea criici-
lixionis irihulalione. El per hoc ulrumque probasi
eor meum . id cst , probaium per palieniiam consor-
vatim usfjno ad expericniiam mortis recisticormeicm;
«-1 qiiia prob isli , id est , iniquilas non Cht intenta in
fiir, id e^t, omne malum fuil remotum a me in tan-
tiim, 11/ nec os meum loqneretur opera hji*c. id psI, ut
nec malum verbnm pro <anta persecut*one proferrcin,
qt^od facerc cst opera hominiirn : quia liominc^ si
non pocsiint iilcisci se repcrculicndo , saltpm mala
terha loqunniur , cuiii irihulaniiir , sed ego poliiis
vustodiii vias Domini. Yel aliler, ut •^ic diratiir: Quod
dieo iniquiiatem non esse in me , non ad hoc dico ,
ut es meum loqvalur opera hominum , id est , ut me
jncloin more hominiim , scd qiii.i iia esl in re. /Vam
rgo custodhi, ct ca^tera. Vel aliter : In lanluin remola
est iniquilns a ine , ut eliaro os meum non loqnalur
ad opera hominum : subauditur magnilicanda , ut

tion sotiim non facerem, sed nec diccrem aliquid ad p liellandos inimicos luos. Custodi eos^ inquam, ttl pu-^

laudem humanam periincns : sed etiam farerem et
dicerem omnia ad laudem tuam. Quod inde app:iret,
quia ego cuf^todivi vias duras , id est pra^cepta lua ,
qu;e aliis videntur dura : hahet alia iransiatio , vins
latronis. Juxla qiiod 8ic potest dici : Ego ciistodivi
vias duras , id est vias latronis : quia sirut latro qui
non audet apparcre in pnhlica ei lata yia , graditiir
Romper per sentosns et difficiles vias : ita ego oinnia
diira, omnia asitera passus Fum. Juxta illud Caionis:
Qui nec mi/ii, nec animo meo unquam in aliquo deticto
pcpetei. Vel aliicr : Cusiodivi vias latronis , id est ,
cavi opera malorum , ne incurrerem ea. Qu£e vie
etsi blandae vidoanlur, lamen ex opposilo sunt dur% :
quia in fine sunl slrlctx et asper», et hoc fcci pro-
ptcr %'erba labioriim, id est , propter permissionem
p::cis el rec< nciliationis summorum et iniorum. a te,
Pater, ante sxcula disposits , per ine aiitem aiiim*-
pletae. Vel aliler : hoc feci propter verba tabiorum, id

piitam ocuti, id est. sicut cuslodisti me, qui suin pu-
pilla oculi tui. Pupi!la minitna particula est in oculo^
qiia lamen tohim corpus dirigiiur. Sic Chrisius di^
cilur pupilla ocnli, id est Eccles «e« qiiae est hn vorj,
qum ifluminat omnem hominem venientem in hunc
mundvm, Vel alitor : Cnstodi nioos ita , ut sunt illi
custodiendi, qui sunt pupilla oculi : id esl, per qiios,
licei siiii pauci, traiisfunditur lux veritaiis, in totum
corpus EcclesiaB.

El proiege me, M esl, meos, sub umbra^ id esi, sub
prolcctione alarum tuarum , id est cbar taiis et ini-
8ericordi;e , quibus nos laitqiiant alis ohiimbras : ct
accipiiur hic charilas qua ip^^e prior, id est ante etinm
qiiani essemus, dilexit nng. Mi^ericordia auieni susce-
pt.-e humanitatis per Verbum aflreclio propria. Vel per
alas possuinus accipere dilectioiiem Dt*i ct pioxinii.
QujB ideo ilicuntur alae, qiioniam teste beiiio Aiigii-
^tino sine his duabus virtutibus noii volaiur ad coele*

est , propter dicla propbetariim , ut Scripturarum q stem gloriam. Protege mcos , inqiiam , a facie impso'

pracconia, qoae de me erant implerentur. Potest qiiod
^uierius uno mndo leciam est, t^onin tabiis dotosis^
ftililer etiam legi, el consequerii versui cjijun^i, iit
sic dicatur : Ilac oiatione pcto te, Doinim; Pater, ex-
uudire ct percipere. ut fudicium meum, id est, otnnis
senlentia a me ct a nieis dala de quacuiiquti re pro.
de:>t devultn tuo, Id esii procedat de ^inccra rntione
et vero intellfriii n le , et noft sit in tabiis dolosis, id
csl, non ex dnlo vel figmento aliquo prodeat: el oculi
nr/n exteriores , se d mei , id esl , interioi es, quihus
tili maxinie debeo, videant et in me et in meis ^rqui-»
latem , scilicet in remuneralionem bononim , et in
daninniionem malorum : et in probandis qiiac pro*
hai da suiit , el improbandis qii.ne iinprobaiida snnt :
hal'Ci eniin quxdam tmnsl.itio lianc lilleram, scilicet
ociili mei et xquitatcin. Seqiientia non luuiantur ,
nisi quod per nocteni in seniienli versu possumiis
nccipire interioreui persccntiontMn et occultam, sci-
licei diahoMcam tenlationem, «lu.e eiChri.Mo in nionte

ff/m, id est nc impii coiiformando eos sibi ponaut in
eis faciem suam , qui vere oos affiigunt : qiiia jani
prius me afQixerum. Qiiasi dicat : Si mihi viridi li-
gno non pepercerunt , nec eis qi;i aridum lignuro
suni, p:<rcent. £t hoc roodo afflixerunt, ^iiia tnimtri
mW, id est persecutores mel Judaei circumdedermm
animam meam , non ad imitationein , sed ad damnd-
tionero. Et concluserunt se per adipem suum^ id esi,
iu pingni lingua sua obfirmavcruntfiuperhiain snaro.
Solent enim adipata animalia, ut lauri, cervicosa esse,
et superbire : ita Judasi propter leniporaliuro renini
prosperitaiero superbierunt conira Dotninum. Nam os
eorum toeutum e$t conlra euin superbiam, id et»t pluni
superba dicia ut illud, JSos non ItQbemus regem^ nisi
Ccesarem^ el siiiiilia.

Projicientes me nunc, Vere supcrbierunt cootra roe,
qiiia me prius ejectum de synagoga projicientes ine,
etiain ad crucili^endnm, exira urbein iie poltueretur
iiiinc , quando locus datu<i est eis : priiis enim iieroo

a diaholu occulie, id est, solo cum soio f:icta esi, et *^ misil iii euni manus, quia noiidum venerat hora ejus:
qiiotidie fit perfectis : et dicitur nox iiuia pcriurbat:
et tanien est visiiaiio, quia prodest. IVr igiiein vero
nccipere possumiis omneni exteriiTin perseculio-
ncni, f^ive in capiie, sive in nienibris.

Ptrfice gressus meos, Quasi dicat : Quod cgo verba
labiorum implere curavi, et vias duras cusiodivi, hoc
nd perficieiidos meos gressus feci. El ideo, o Domine
Paler, perfice in semitis tuis , id est, perfectos fac in
orctiorihus praeceptis luis gressus meos , id est, apo-
siolos et CTleros, pcr qiios ad notltiain hoininum in-
ffrediar meos , id e&t a te niihi datos. Quasi dicat :
TuLerant, Patert et lu niihi eos dedisti, ct idoo serva
eos : perlice dico, ut vestigia mea , id est siKua v\ix
iiio.T, id e.Ht bona opera non moveanlur ab eis.

Ego clamavi, Vcre peificiescos, quia e^o soliis
hloneus per peccaii iuiiniinilaicui ad hoc clamavi ad
le, id est, liberam et valiiJam inteiiiionem precis ad
lc direxi. Et vere cltimari , qHoninm lu qui Dcus es ,

Tt'l qiiem olim in servis missis prMJecerunt , nunc in
ine ipso projicientes circumdederunl tfie , ad insu!la*
tionein el derisionem : et hoc ide > , quia statuerunt
dectinare oculos suos in lerram , id esi ex luto icr-
reuis adhxseruut , et coelestia nuUo inodo respttxe-
ruiii. Vel aliier : Stntuerunt oculos suos dectmare in
terram , id esl solani carnis alflictionein , duin me
criicifigerent,consideraveruni: clarificatioiiem aateui
resurrectionis, quae futura erat, ntm attendernnt.

Susceperuni me iicui ieo paratus ad prasdam» Vore
decliiiaverunt oculos . quia su$ceperuni me , id e8t ,
efTecerunt hoc apud discipulum, iit in-t eis iraderent,
cuiii panlificibus ut mperent, cuin prjeside ut craei-
fig«'reut. Kl his oiunihus inoiiii suiceperunt, roajores
quideiii tiicul ieo parasus ad pr;e>laui : et uiiu»re«> •
sicut caiutus teonis habitans in abditis , id esl, siiuu^
laiiies se ab ejns damiiatione inuocentes eise. Minii-
rcs ciiin dicereut , Aodis nofi tuct cruafigere ^fHetH^

565

IN PSALMOUUM LIQUUM EXEOeSiS. — PSALM. XVif.

fC'?

i^ffain ; praei^es vern ciim diceret, lunoceru ego sum a
$anfiHine ifii/r\ el reliqna.

Exiurget Domhie. Ipsi qaidem me iusceperuni , tu
aiiiein, Domine, qui modo Jace^ illi populo, quia te
miindaiia curare ei regere non attendii, eiBurge ei ,
id esl, manifesle poiens appare ei , prseveni scilicet
eum in vindicia iiia ; meniis caeciUs scilicei aniicipei
peccalnm eius , iil quod se maliiiose ad perniciem
meam credet agere, liia potius ad multorum saluteni
agatur proTida disposilione. Quasi dical : Fiat c»ci-
las in eia, ul p!eniliido gentiuin inlret ; el supplania
eum ut amitiat , sulicet per mortem meam, locum
et gentem, cum per ip.«am retincre se pulel ea. Et
eripe ammam meami resuscitando m«> ab iilo iinpio
pupiilo, scilicel eripe frameam luam ab inimiei» mnnus
Hia?, id est animam meain qua maiius tiia, id esi, di-
vina potentia tua, scilicel.Verbum, armavii se ad de-
pellenda8aer»;:is potcsiates, eripe per resuscitalionein
ab inimicis ipsiiis mnnus luf .

Domine^ a paucis, Quasi dical : Ei iil ille n '(|uam
populus supplanlelur, o Douiiiie, divisos eos j.ini .1
pauois, id esl a Ixmis, qui cum sint plnres iu vir-
iiiie, qiianium nd numrrum, laiiieu suiil in pa ici«
tale; cos« inqo^im, divisos a paiicin, nioraliter divide,
id esi, excltide de lerra sua etiam tocaliler, ei hoc
iti viia eoruro, id est, ipsis persecutoribus meis
adliuc vivpntibu9, amiiianl locum el gentein. Muili
ciiim ex ois adbuc viveb;int, ciim a Tilo ei Vespa-
fii;4iio deslructi sunt : vel in vita eorum, id est in
prae^enii divide eos ab habiuilione sua lerrena, quos
divides a coele^li palria. El dignum esi hoc fieri,
quia venter eorum, id esl memoria eorun, vel car-
iialis volunlas eorum esl adimpleta, id esi valde iin-
pleia : de abeconditii tui»^ id est de sceleribas pravis,
scilicct deceplione mea, et capiione et ligatione, et
similibus, qiiae libi sunt abscondiia, non cogiii-
tione, sed dignalione. Qua^i dical : Salisfeccrunt
carnali cordi suo super me in bis in quibus noii de-
buerunt. Vcnler diciiur roemoria, quasi sicui ex bls
qnie venlre capiunlur, pars egerilur, pars in mem-
bra Iransfundilur , ita meinoria senteutias sive iniel*
lecius quoscunque capit, qnm postquain ralio discu-
til, falsa el iiiulilia quasi digereudo abjicit. Caclera
in disciplinam moruin et baDilum iiienlis Iraiisrun-
dit. Poiesi et aliter de abscondiiis tiiis dici, ul lalis
disiinctio. Divide eo» de terra^ ut prius, ei divide eos
eiiam de abscBndiii» (ifis, id est de mysierii^ sacra-
inrntorum, scilicei iit non avcrtant sacramentum in-
carnuiionis ei passionis luse, el siniilia. Quod beiie
promernerunl, i^tita venter eorum adimpletu» ett ex
liift uiide noii debuit. Nain talurali »unl fiiii», id est
malis operibus, scllicei quod diKcipuluui ul eis ine
traderet postulaveruni, ei a Pilaio ut me crucifigo-
rent, et similia. Opera noslra nainque lam bona
quaiD inala dicuDlur fiiii nostri, quasi a nobis gene-
mta. Habel quxdam translalio : Saiurati »unt por-
eina, quod saiis congruil propter operum immundi-
liam. Valde enim immunda res apiid Judaeos porcus
esl, el in lanluin sunl lialurali, quod peccala sua re-
dundaveruiit in posteros auos. Divi»erunt enim reli'
iptia» Miai, id est peccau sua superabundantia, par"
vif/fs, id est filiis suis. Quod lunc fuctum esl , cum
dixerunt : Sangui» eju» »Hper nos, et tuper filio» no-
»tro», Vel aliter, ul kic dicatur : lloc quod venter
eorum implelus est, non eis proruil, sed filiis. Nam
Ipsi tanquam grosso cibo sunl saturaii , saiisfaciendo
carnali cordi suo in luorte mea, qiiod iion eis pro-
fuit, sed liliis, quia diiniserunt reliquias quas debe-
reni facere suas, id est inielleclum giorise reiurre-
clioiiii et ascensionis, el caeleroruin lulium, quo!
quasi siibiiiis el lenuis cibus erant, sicut suni reli-
f\nim respectu gro!»si cibi, ei quo vere reficieiidi es-
fttnl. lilas, iiiquam, reliqiiias iion adverteiiies, dimi»e-
runi »uis parvulis^ id eil de posteris suis qiii parvi facti
s«ini» id est humiles. Vel aliier, ul ilia sentontia
aeqnipollenter hic habeatur, quod ideo ex parte cx-
citai coniigit in Israel, ui pleniludo gcniiuiii iiilra-

A rei, el tanqnam ali(|uis qii.i>reret : Cur, i)omiiie, hi»c
racliiin esi, ut qiiiibiiii de iirael ita cxcali sini , ni
venier eorum adimpletus sit de tuis abscondiiis?
Hetpondeat ac si dicat : Non debes inirari cur boc
raciuiD «it, qui:i in boc suul facli similes avibus illis
qu» saluranlur noii sibi, sed pullis suis iiutricndis,
sicut columbx ei qux*dain aliae aves. Quod sic dici-
tur : Ipsi sunt saturati, ut supri diximus, non sibi,
sed /i/iii, id osl ad ulililatem fiiioruui ; el boo ideo ,
quia reliquias quas deberenl facere suas, sciiic<>.t iii
esseni de quibus e^l, illae reliquiae saWie fienl : il-
la^, iiiquain, reliquias dimiserunt posleris suis, qiii
parvuli, id esl buiuiles eraoL Nam i.i illis vere iu
fiiie adimplebitur salus illa, quai reliquiis proiuissa
esl.

Ego autem. Qu:isi dic.ii : Iniroicos meos, 0 Do-
miue, prjevenies el supplaiiiabis, ego autem qui ab
eis reus repuiatus sum, apparebo in juslitia, id esl
ju^tiis in conspectu tuo, id esi illis qui digni suul ul

n lu eos conspicias, scilicei bonis, elnon paiicis, sed
satiabor^ id esi mullis coguitus fiam : lu, cuni appa-
ruerit gloria tua^ id esl gloria resurri cliouis a te
mlbi data, id esl, postquam resurrexero et a<cen-
daiu, et Spiriluin sauctum miltam. Vel aliter. Ilii
quidein de lerra divideutur , ego auiem qui eis iion
apparui, apparebo in justitia, id est in perfecla ohe-
dientia, iia ul sim dignus esse iu conspeciti luu , id
esl, qu» tu couspicias ei resuscite8,et satiibor ■.v.ier-
nis deieciaiiouibus, cum app.inieril inihl gloria tua,
Id est, cum e\aixaius focro coiHessione.

IN PSALMIJM XVII.

In finein puero domiui Davii, qul locuius esi D.>-
mino verba cantici hiijus iii die qua eripuii e.iui
Dominiis de manu omuiuro iuimicoruin ejus, et de
roana Saul , et dixit.

ARGUIiBNTim.

llunc Psalmum David prope ultimum vii:i» sii:e

G icmpiis, ulip*e liiulus indicat, pro ffraiiarum actiiiu.*,

caniavit. Aiiler David dicit, in similiiu iiiiem Chrisii

in passione in iuferno conslilull , ad Paireui iii

JoaiiDt\

EXPLANATIO.

Puero Domini Christo Salvatori significal^ de quo
dicitur : Quia puer natus at nobis : narrat autem hi'
storia quomodo David ab inimicoram oninium fuerit
insidiis ereptus; ai cujns sinulitudinem resurrectio
Domini el membrorum ejus absolutio de potestate dia-
bolica declarnlur. Pialmas hic uni lantunt non putat
convenire persunas, Piam primo ordine Propheta toqui-
tur, gratias agens quod eum de aravibus periculis di-
vina pieias liberare dignata est, Stcundo Ecclesia lo-
qmtur^ qum ante adventum Dommi innumera» periulu
calamitates, postecuiue miserius ei inedicinaiH sancta
incarnationis indulsit, et baptismatis beneficio Chri*
stianum popuiam de orbii univertitate coltegit, Tertio
in rem misericordia vox Christi Saivatoris itlabitur^
*^ ubi pulcherrimis allus onibut virtus ejus potestasque
deseribitur, Quarto ilerum EccletiiB eatliolica dicta
proferuntur^ et cum magna exsullatione Diuintiatis
eoncesta munera iaudanlur,

COmiEIITARIUS.

Diligam te^ Domine, Psalmus isle dicitur canii-
cuin, siveverba cantici, id esi vox <xsullativa« quia
in eo Dominus nosier Jesus Clirisius ei cuput 110-
slruin Cbrisius scilicel agit gralias cl laudes Deo
Pairi pro vicioria suae passionis, in qua ereplus est
ab iiiiinicts suis, id esi a perse|uenlibus Judaois, et
pro gloria resurrectioiiis, qua eiiam doroinium roor-
tis evasii ; et pro gloria ahcensioiiis et confessionis ,
ei spirilualis gnitias roissionis , et pro perfectlone
corporis sui, id esl Ecclesije, quaui misso Spirilu
sanclo per prafdicalioiiem aposioloruin iu uuilaieui
fidei colleclam, de aquis multis, id est de geutibus
pluribus, assuiupsii in hxredilatcm praeclaram, ca-

r67

nEDiE VENERABILIS OPP. PARS II. SECF. II. — DUBIA ET SPUUIA.

retilein niRii o\ niaf.ub. Pro liis oniiiibas, iiiquam,
»{<it gratius. ui iios exhorielur et instruat, nt sicut
ejus nifmhra siiinus, ita, nuanluin in nolMs est, CAim
ejns auxilio salaifAtniis ul el in prxsemi ab oninihus
Iniraicis nostris tam inierioribiis quain eilerioribus
liheromur, et imle jrraiias niinnias nunc inieriin va-
learaiis agfainiis, el iu ftiluro e lain de manu Savl, id
e^t dc pntosiaie morlis. eripiaraup, cuni lioc inoriale
induet iminorlaliiaiem, ei mors novissima desirue-
lur. ut luncplenariasetdignas gralias ipsiChristo
Domino nosiro , qul limc erii omnia in omnibus , et
Pairi per ip«ium referamiis spternaliier. lotiiulatiir
auiem psaimus Isie it:i : In finem pro puero Domini
Dnv:d^ qu(e locutui est Domlno verba cantici hujus ^
in die qua eripuil eum Dominui de manu omnium ini-
micortim ejus, et de manu Saul, et dixit. Quod sic
eiiMiiiimr : Verbacantici hujut, id est hujiis psalini,
qui cst raulicum, id est vox lapliiir, ut supra dixi-
iiuis, ref. runmr non ad h sioriam, sod iii finem, id
cst, in pirfeclionem in Cliriflum : vel in finem , id
fsi in pleiiiiu«!lnem lemporis grati;is et sic rfinovel
nos a carn«li iniellecui. Scilieel verba dico ailri-
buenda David propheta» dicta ab co, cura hisloriali-
ler liberatus «st a Saule et a csieris iniinicis suis
I on pro se. sed pro puero Domiiil, id esl, in persona
( hrl^il, qiii vere punr a puritaie diclus fiiit; vel se-
cuiiduin qiiosdam libros simpliciter dicemus atiri-
buendo Dnvid pueio Doinini, id esl Christo. Quac
▼erba ipse puer locutus est Domino, id cst ad laudem
Doralni, lanio tempore aiiic per Prophetam suura in
die, id est in ciusideralione illius temporis , in quo
Dorainus Pater eripuit Jam eum dis))osiiione, quem
ereptnriiS erat in re. in se et in suis. Vel etiam pos-
sumiis dicere quod jam erlpuerat eum in quibus-
dam menibris suis, qu» praecesserant. Eripuit, in-
qiiam, de manu, id esl dc potestate omnttim inimieo''
rum suorum. Caput quidem de inanu Judxorum per-
Beqiientium, memhra vero de manu quorumlibet
persecutoruiii inleriorum, sive eileriorum : et eripuil
etiam de nianu Saul^ id est de dominio mortis. Capiit
iu prima resurreciionc a muriuis, membra vero jn
commuiti resurrectione futura ; ct dixit puer ille, id
est Chrifilus, iia, ad landem Patris : Domine Pater»
Adani motus est ut se ipsuro diligeret« movet mun-
dus quosdam , ul se diligani : ego autcm te solum ,
non me, diligam, ut faciam voluniatem tuam, non
tneam. El quia ad instructionem nostram loquitur ,
coiivertit se ad nos, osieiideudo qiio fruclu eum di-
ligat. Quasi dicat : Merlio eum diligam, quia ipse
Pater ebi fortitudo raea, id est, quidquid boni sl vi-
rium in me fuii el iu meis, ab ipso ost : el |)er hoc
est fortitudo mea, quia est liberator mevs, id est quia
liberavit ine homineni per Yerbum suum : quod In-
telligcndum est quantum ad materiain, non quanlum
ad personain, ei liberavii meos de compedibus et
vinculis mortis. Omnes enim sicut Apostolus dicil,
detinebamur sub lege peccati et inortis, ei omnes
sub peccato venundaii essemus aeternaliter , nisi
Deus Pater per Yerbuni suum nus velut >erv(ts eii pti-
lios libera^set : et quia est liberator, idco esi refu-
gium raibi, id est ego qui fugi ab eo iii nie iiein
inaterialiter, et in iiteis per primum hoiiiinem du-
centem in mortem , refugiam ad eum iit vivain : et
luerito relugiam, quia ipse firmamentum meum ,
id est, me refugieittem , et firmum , el siali-
lem fecit in praceptis suis : ipse dico per oiiinia eos
Deu$ meus, id esl dignus quem mihi faciam Deiiiu.
£t eisequitur quomodo sii liberator. Ideo est Deus
ineus, quia est adjdtor iueus, id esl, quia prxbet
niihi v« catiouis suse adjutorium iu me el iii ineis :
quod ideo facii, ui ego sperem iu eum, et ideo cko
sperabo tantuni in eo« et inerito, quia ip>e protectur
tittfttj, id est cly|ieus meus coiitra vitia ingruenlia,
ne ego praesuiuendo de me, erigum contra i|»6uin
curnu su|»erbix*; et esi etiam eornu talutis mecB^ id
esi, fattus esl mibi firiiia ceUitudo salulis mex ;
ct iKitest dici ad siniililuJiucin, quia lIcuI conm cat-

56S

A nem eicedil et induralur, lia Dominiis perrectos de
rarnalibus concupiscmliis eialtai, el quasi iiidurat
confirmando in spirilalibus ; et ideo cst inihi prn-
leclor ct cornu, qoia susreptor meus, id est, quia
su^^ceptt causammeain coutraoiunes agendam. Unde
cgo laudans invocalnp Dominum. Potest siinpliciusac-
eipi qiiod dicit $u$ceptor meus, et routinuabitur ad
illud quod loiige inferius sequitur, scilicet : Aduii^ii
me de summo. Juita quod sic dicetur : Ideo est mihi
Dotninus proteetor et cornu salutis, quia est smcepior
t»ietM, id est, qufa me homlnem suscepit, et hnc
modo me suscepit, quia misit Yerbum suum de
summo, id est, de sinu suo Dei^ Pater, et per illiid
Yerboin mihi personaliter unitum accepil nie hoini-
nem. Est eitim hxc vox Dominici hoiiiin s, etastumpsit
me, id est, cor|»u8 meuni Ecclesiam de aquis mutiis,
id est dc popuHs multis, scili* et non sidum de Ju-
dael<i, sed eiiam de gentibos. Unde ego iuvocwbo va-
lida cordis intoullone soluin Doininum, etnoualiud,

0 laudans euin per bona opera, ei sic ero salvus in me
et in meis per conslantiam, ereplus de inlinlcis meis
et meoruin, tain carnalibus quam spiritalibus ; et
hac salyaiioue valde iudigeo, quam indiinus suoi in
ine et in nieis : quod xquipollenler dicit, dotores
mortis, id est mort:<litas et passibiliUis ducentci ad
morlein, circumdederunt tne ct iiieos. Conturbav^ runl
me, id est trislitisim el coinniotionem ad tenipus,
qiiod conturbatio nolat, inlulerunt uiihi et uieis.
Torrentes iniquitatis, id esl vulidi impetiis eoruin qiii
sunt dicciidi ipsa inii|uitas, coiupaiabilis lamen tor-
reiili, quia sicut aqua lurreiilis quje non nalurnrts est,
sed ex inundatione ptuviae subiio crescit, cito dificii
et arescii : iia iinietiis malonimy quauluincunqi.e
soiviant nunc, cito dencienl. Teuipus enim breve
cst. lloc dicliim est ad eihorl:it oiieiu et insiructio-
nem nostram, ut si aliquando contingit ul aliquitl
patipmur, quod vere iiecesse est, libenter ei patieu-
ter illuii sufferamus. Patieiilia enim uecessaria esi ui

p reportemus promissioneiu , scieutes quod omnei»

^ pt:e eiites iribnlat.oues cito nnein habebuiit.

Dotores inferni, Osicnsio esl, quos torrentes ini-
quiiatis accipiat, qiiod sic exponitur : dolores inferm,
Sd est, iurerorum, id esl illi qui dolebanl dc reruni
infeiionim se amissione, vel gaudebant de acquisi-
tione : ei ideo facli iiireri, id est omuium iufiini, do-
lentes cum audireut a iiie et a ineis. Trausil niundus
et coiicupisceiilia ejus, per quod eis auferebantur
terrcnoruni spes, queni desidcrabant, circumdeJerunt
me et nieos. Potest hoc quoque ciim praecedeiiti
versu aliter dici, et bic pisccedens versutconiiiiuari :
vere suiil milti iniinici , quin doiores mortis^ id e^t
Judxi doleules nie vivere, qu<»d luil th ad nior-
teni, id M ad dainiiaiionem, circumdederuni me iioi
ad imitaiidum, sed ad daiuiiandiini, et torrenUs ini'
quitalis conlurbaverunt me sicui prius. Circumd.dt:'
runt me, dico dolorts inferni, id esl, doleiites me vi-
vere e» invtdia, quod esl eis ad mortein; q:.ia i>t?r
hoc dediicunlur ad iii'ernuiu vitioruin. Isiud rei>eli-

D tiiiii est, II t sicut causain doloris a|»poneiei. Nunc
etiain subdii ad quod circunidederiul euiu diceiis :
Prcnoccuvaverunt me laquei moriis. La(|ueos m<>nis
vocat doiosa el occulta consiliu, quibus euni Judasi ei
quilibetpersecutores mali uiachiiiabanturdare uit>rii«
ei est tale. Luquei mortis ab ipsi» inspirati pra:oecu'
paverunt itie, id est vel fraudulenler uiihi qiiasi igiio-
runli reputatione eoruin pnraverunt niihi damnatid-
nein ; vel doli eorum prwoccupaverunt me, id est cuui
roe vcl iiieos prius velleui lai.iere, prius ipsi l;i*6i
sunt. Prius eniin quibque peecai in se quam iu alie-
rum. Ego auiem iu tritiu atioi;e inea illuia inihi al>
illis non malum eis rependere siudui, sed per paiieu-
tiam Domiiiuin soluiu invocavi. Et clamavi, id ebt
validain iui.entioueui precis dirt- xi ad Deuiu uieuni
lautum proHicreudum. Et ideo DQminus esdudmt
vocem meum^ id cst inteutioneiii coidis niei : de tem-
plo sanciosuo, id estde ine ipso, quem pleniiudino
sjiriiualis graliat: fccit si.uui suuciuiu lemplumi iu

STQ

IN PSALMORUH LIBKUM lLXhOfe.SlS. -. PSALM. XVII.

fTO

qno hahilarel. Deus en'm ertu in CAniro, miiiidiim
tiki reeoHcUian$, Hoc dicit nd inslruclioiiein, iit osten-
dai qu'<d quisqiiis Doiiiiimin digne vocat, de vicino
exaudiiur, cuiii Deus sit in ipso. Aninia enim justi
Miies est snpieiiti», Et vere exaudhit mf, quia cla-
mar meu$, id est iutensa vox cordis mei inlroivii
,naure$ ejns. id esl a potentia exaudita estaudieiidi.
qtue in eo est ; et hoc ideo qiiia clamor ille m con$pe»
clu eju$ fuii» id est, non cuin strepitu verberati neris
f;iclus fuit, sed ei cordeubi ipse conspicii, proce»>si>.

Commota e$t ei contremuit. Oslendit per effectum

qood vere Doroinus exaudivit eum , quia resurgere

fecit eiim. Nec taiiifn pouit ipsam resurrectioiifm,

leil qiiiddam adjunctum ei, scilicet terr.-einoiuni,

qui iii ipsa fartus est dicens : Terra commota e$t^ \d

tthi siiiiul omui parte mnta esl, et prae illa coinmo-

lioiie ierra conlremuit, id est terreui obsiupefacti

suot. Et deinde per praedicationem apo^tolorum fun-

damenta montittm, itl est, Grmae sp;*s in terrenis prin-

cipuni superborum, qui totaui fiduciam suani iu

terrcnis posuerant, conturbata $unt, id est, pariter

ciiui ipsis turbatx suut : quia ccRperuiit ipsi moutes,

id esl principes, dillidere in spe lerreuorum, cum

aiidireiit :*poslolo9 dicentes : Tran$it mundu$ et con-

cwp9$ceniia eju$; elf Nolite sperare in incerlo divi-

tiaruni : ei post cunturbationem comuiola sunt ex

toio illa fuudjuienta, cum eisdem apttslolis hortan-

tihcs iiiulti prius confidenies in lcrrenis ipsa cou-

tefflpseruiit ; et hoc idco quoniam Domioiis iratns e$i

ei$^ id est quia revelatum rst eis iraiii Domiiii ven-

turara super oiiiiieni auimnm o()eraulis maluni. Ii)t

fii ira eju$, id est iu cogniti>me irx ejiis, id est Ipsius

Dniiiini, snmiis : id est lacrymosa deprecatio, poeni-

leuiiam a$cendii^ A fSt inuitiplicata csl, et ilium

fumuin namma subaecuta cst , quia ignl$^ id esi fer-

vor ch:irituti8 , et divinus ainor exanii in curdihus

eoruin a fncie fju$ , id esl per coguiiioiicni ipsius

Domiui. Ei ab eo igue carbones , id est iili qui cum

in prinio homiiie fuissent secundum creaiionem pri-

iiiani ardenles, f.tcii fiuut in eodem carbones. id est

eistiucti ab ardore boiii desidtrii, et lenehrosi ca-

r-uirs cogniiijie veriiatis, rursuiu $uccenxi $nnt per

illuro igne:ii, id e^t aidorem boiii desulerii su-cepe-

lunt. Lt qiio ordine factum est hoc taiiquam rispun*

deiis dicit : Doiuiiius incUnavit c€b!o$^ id est a|.osto-

liis, iu quibus ipe sedehat, juxta illud: Anma

;«i i $etie$ e$t $apienti(B : incli.avii, id esi humiliavit

ad omnes corpoialcs afnictioiies sustinendas » pro

dilectione .«iua et pro salute frairum , in quo dedit

aliis cxemplum , et ut Deum diligerent , et animas

pro fratribus dare iiou dubitareni. Quod profuit ut

carhones succendereniur. Et inclinyndo cobIos ipse-

iiiet in eis descendit ad toleraudas easdem afflictit*-

iie$. Qn\ eniiii diiit : Venio Romnm iterum crucifigi ,

Mcut ciucihkus esi iu Peiro, ita lapidatus est in Sle-

phano • et iii cxierts similiier. Ei in descendendn

caligo, id est aniores tprreiiorum , qui caligine ue-

quitix bu;e Deuui iiou coguuhcehaul, eraut $ub pe-

itibus ejn$ ct suorum ad siiuiiiludineui : quia qiiau-

quam videreoiur e&celieiitiures , ipbi caligiiiosi et

ijise et sui inferioies et iiiclinati , quia affiigehantur

ab illis , tamen iu rei veritato quasi sub pedihus

eonetikabaiii illus, qua coittemnebaiit et dcridebaiit

i^his, ut e^re,^ius iile iuariyr, qui tyrannum in pas-

siotie hu:i deiUil dicens : A$$aiui smn, jom ver$a et

munduca,

Et ascendit $uper che ubin. Descendit quidein D »-
iniuus in iielis iucliaaiis, et lau.en iu desceusn illo
a>cendit super cherubm. Cherubin iiiterpretaiur
pleniiudo scientiOf. Ilecte ergo iulelliguntur per ciie-
rubin dileuiioneui Dei ei proiiiui habenies, quse
duplex dilectio c^i plenitado scieuti;e, quia in iu$
duohut pra:ce^i$ coniinetur tota lex et prophetw, Kt
Cttl seiisus : Uuanlumcuiique Doaiiniis bu . iliaretur
io afflii tiotie suoruin apud malos, laiuen a$cendit su-
per cherubiH, id eht saiictls pleiiiludiiieui sciciitix

A habeniihiis allus ei lut iuaccessihilis appaniii : et
super, id est ut lonse f*tiain cootiiilum eoriim suim-
raret : et quomoilo dicit asceiidisse, o<tendii. E(
voiavit, id est, celer ter ex^lfatus cst : volavit dico
super peniias ventorum, id est ma(;is quam peuii:e
ventoriiin pos8u:>t asccndere. Venti dicuntur animrc
snncioriim propler levitatem, quin terreuis noii grn*
vaiiiiir, qii:e poiidus suot, non Rub««idium. Peiin:e
auleni sauctaruio auimaruin suul virlute;:, quibu^ <«e
iu auras lihertalis ntlullunt. id est quaruni ^miilio
a servituie qu« in lerronis est liheraniur. Et esl
^eusMS : Ultm capaciiaiem animariim sanct»ruiu
quauiumcuuque peiinaia virtutihus sinl, eialiatiis
est Do ninus.

Ei poiuit lenebra$. Ac si dicat : Qu»ntumcuuq'ie
ascenderit Dominus. suos tamen non deseruit, qui.i
posuit tenebra$, id est constttnil obscuiitatem s:icr.n-
mentoruiti eccle^iasticorum latibulum $uum, id est
in quibus malos ialcrel. Non enitu mali adveriutit

0 divinam virtutem in ipsius sacramo.niis. Taberntcn^
lum autem eju$^ id est militaiiies ei, quos ipso in
pr:esenti ad teinpus tiiuqtiam lahsrnaculuio iiih:ihi-
lat, in futUFO autem aelernaruer inhab lahil : illi suut
fit circuitu eju$, id est manifesie videut et coeno-
sciiut euin in ipsis sacrameutis, sirut qui circa a*!-
qiicm suut, vident iltum ctrca qtiem suni. Yel aliier.
Po$uii tenebra$ iaiibulum $uum, id est occult im si>(>!ii
in cordihus lldelium, iu qui laleret, iioii eos den!-
rens, eliam in his leuebris muiidanis In quihiis n;ii-
bulamus |>er spein et uon per speciem. Quod nuiic
est, quando iiou videnius quod speramus, sed prr
paiieniiam eispertaiuus : el esi apquipollenter di-
cere, Doiuinus nou deseruit suos, qiiia iii quihusdaiii
est per occuliam S|iem, quoil iiuuc dictum est ; iii
quibiisdara est per mauife^tnm operaiionem, quod
sequitur cum dicit, Tabernacultm ejus^ id est, ma-
nifeste inilitanieH ei, qui labern iculuiu suut, iit su-
pra dictura est : suiil tit circuitu ejus, id est videnlur

n eum ambire et ai>crte cogno^cere, quia ejiis opera
manifeste operautur. Nemo tameu militaiitium arhi-
iretur per hanc co^niiionem se esse in luce futura in
inauifestaiione ipsius Dei, quaudo euui facie ad fa-
ciera videbunl, quia omnes prophetise et apa>tolic«c
Scripturue, per quas illud tantilluin cogiiitioDis quod
habeiit perceperuiit, t« nebrosae quaiiium nd rlarita-
lem illius lucis suiit. Qiiod sic dicit : Aqua, id esi, <lo-
ctrina, rigans corda sicut terrain aqu.i ; eus in nubi-
bus, id est iii propiictls. qui nos sub alto, id est a lon-
giiiquo, sicuti uubes doctrina sua couiplueruut : el
aqtia acris hiijus qui sub nubihus e»t, id est do«
ctriua apostoloruin, qui ^uh prophetis sum, qiiia
dicta eorum eiponuut : et de^ipn.iutur per acrem,
qiii vicinior est lerrai quaui iiul>es, quia temporrt
iiobis propinqui sunt, et veritatem a|>ertiiis prophetis
riponuiit. Utraque, inquam, hacc doctriiia esi lene-
brosa pra: fulgoro i liiis fulgeutis et ciar» luciA, qu;»
futuia est ttt conspeciu eju$^ id est iu manifestaiio.ie

- ipsius Domiui, «luand i cognoscemiis s.cut et coguiti

■^ sumus. I^olest alitcr quoque saiis congnie leiii &u-
perior versus. llle, Inclinnvit c€ilo$, ei de$cehdit^ ut
iia dicalur : Quo ordiiie factutn est quod igni$ exnr$it
iu cogniiioue inu Doiniui, et carbone$ $uccen$i $nHi.
lloc scilicet iiiodo, qtiia Domiuiis P.iter inclinavit
cmloa^ id est huiuili.ivil apostolos suos, ut nobis sa-
pereut, et doctriitaui saam capacilati iio^lre adapta*
r>'iit. briguiitur q^ioque hi coeii, iiieute Deo eice-
duiil, scilicet qiiaiido talia de diviiia esseulia lo-
quuulur ad qu:e itoii valet pertiiigere coiiiiuuais iu-
tel ectus liomiuum. Ut ille qui dicit : in princi >io
erat Verbum ei reliqua. Iucliii.ititur vero, quaiido i»
sua doctriua s >brie sapiuot, huiuauaicoiidescendeu-
deuies infirmit:iti. li^t ip>eiuet Douiiuus des«!eiitlit iu
ipsa iiicliuatitme, cuin iion ip^i. sed potius ipse in
eis loquerctiir : et hoc niodo caligo, id est amatores
luuudi , qiii prius erant tenehrosi, facti suiit $ub pe*
dibu$ eju$ , id cit sub a^ecliouibus ipsius Domiiii^

571

BEDiE VENCHABILIS OPP. PABS II. SECT. 11. — DUBIA ET SPURIA.

575

qii;e crnnl in anoslolls : lales denosuenml lerrenas A EccWine fuenint : el \\vc revelatio, Domine. facia

alTeclioni^s suas, et subdiilenml se spiritnalibus.

Ei ascendil super ch^rubim, Hic vcrsus non muia-
tiir. S«;qui'ns vero versus jnxta illim sonlenliam in
qiia caligo sub peiiibu> ejus iu malo acci^iimus, ila
polcsi legi ui dicntur : D<»miiius quidem volavit su-
per peiinis Vc^ntoruin. et limen suos non descriiit :
^uia el usus esl nialis occulle ad ipsorum uiilitatcni,
et quibusilam bonis perfeclioribus manifesle iisus
e!^t ad alinrum bononim miniis perrectonim insiru-
clioDem. Quod sic dicii : Domiiius potuit tenebr:i$
luiibulum^ id esl ordinavit tenebrosos viros l.itibii-
liiiii iiuum, id est, per quos lalenter operarelur ad
niili atem suorum. ImpiiH enim vivit pio per divi«
nam disposiiiouem, quod lameii ipse impiiis ignornt.
Jiixta iltud : Virga furorii mei Ansur^ ipse vero iu-
lellexii. Tiibernaculuni autcra ejui in circuitu ejut,
M esl, boni uiaiiifeste iu opcribus suis ostenduni se
cognoscere Deuni,et sicDominus per ipsos aliis prae-

est nb increpatione tua , id est |ier iitcrcpalionem,
quam lo per iilos fecisti ciim dicereiil : t^eenitennam
agite^ appropinquabit gnini regnum coelorunt, Et ab
inspiralione spiritm irce tute^ id est et per lioc qu-a
per eos in^^pirasii spiritum ir£ tuaR : id cst leuipe-
siuosam ei grav(*m iram tu im cuiii dicereiit : Niii
poenitf.nliam egeriiit, moriemini,

Misit de tummo. Convcrsio ad nos, quasi dic^ :
Qtiomodo per iucrepationem, et per inspiratiorM^m
.ir3 Domiiii f.-ictinn est lioc? lloc scilicet uiodo. qitia
D iminiis Pater mitit Spirituin sanciuin de summo, id
est de siiperna habitatione ubi Ipse inauet, saper
apostolos coiiflrminten eos. Et ut iiicreparcnif ci
spiritum veu^urae irs annunliarenl, ct lioc nmdo
per ipsos apostolos aceepit me, id est corpu^ nieinn,
Ccclesiaiii scilicet : et ita accepii me^ quod assumpsii
me de aquis muUis, id est ips:iiii Ccclesiam, i|u.-e
corpus meum est, e!egit de populis multis in lias e-

beiexemplnm. Potest quoque eadem nianenle couii- j^ diiaiem pr£cljram , non babeiiem maculam et ru-
' " - ■• ^- • »^ • --^ * gam. Vel aliier : Misit Dominus Verbuiu suuni de

summo, id est de sinii su », et sic accepii rae lioiiii-
nein : quia iniUi illud uuivit, et per me aposiolos
elegii, quibus tandem Spiriiuu sanctuni misit; et
sic per illos assumpsit me per Ecclesiam assuuiptam
de aquis multis, ut »«upra dictum est. Ct boc lUdd >
me as*umpsit^ quia cum me conversum ad eiini io
meis, mulii persequerentur, eripuit me : id e*i uieos
de inimicis meis in ipsis, inimicis dico fortissimis : ij
est, qui iion tuiitum prievalueruui ad amigenda n et
conturbandani , et conierend:iui hanc serumnosiin
vitam. istud referiur ad p^rsecutores corporuui ex-
teriores, qui non sobim afQixeruiil, sed q'(ibu:>d;nii
etiam corporalem viiam ai»tuierunt; et cripuii iiie
etiam ab his qui oderunt me intriiisecus, id est« a de-
vocatoribiis animaruin qui gravius odiuin geruut,
qiiam persecutores curponim. Ct vere oderuni, quo-
niam confortali sunt : et ita ut e5>>eut super me, id
esi, super meoi pratvalueruni, scilicel ad devcicaa-

nuaiir.oe boc idem tatiier dici. Domiuus posuit tenebras
htibulum iuum, id csl fecit corpus ineum, per Verbum
sibi adjuneiuiu latibulum suum, ut lateret scilicet
impios. Tabernaculum autcm ejus^ id est, aposloli et
cseteri, quibus ipseper operationem bonam mauifeste
inliabiiai, illi sunt in circuim ejus^ id est aperleco-
gnoscunt eum, et sic quod de e> dicunt, manifcste
dicunt. Quod necessarium fuit propter propheiicas
Scripturas apcriendus. Nam aquuf id esi doctriua,
cxisteus in nubibus biijus aeris, id e«t in prophctis,
qui in se coniinent a<*rem, id est apostolos, qui ip-
sos exponunt ese tenebrosa prae fulgore, id est ad
couiparationeui do':irtu£ fulgentis, quae e>t iii con-
speciu cjus, id cst rn ipsis aposiolis, qui nuiic con-
speclus Doiiiini,quia ejus couviclores fuerunt, it
ipsos veibo ei exemplo docuit. In nubibus acris
dico, qux liubes per ipsuin aerem iransierunt, id
est, iraiisilum (eceruul. Nara proplielae, qui p ius
apud Judacos lanluui eraiit, pcr apostolos ab ipsis

Juddeis ad genles iranslaii suut, juxta illiid : Vobis ^ dos qiiosdam, qui nondum perfectam Dei cogunio

oportet primum loqui verbum £>et, etc. Quai nu' es

fuertini grando priiis, et deiude carboiies iguis.

<jran<lo cnini fiieruul, per objurgaiionem. Quae ob-

jurgatit) recte comparaiur grandmi, quia sicut grando

ladens in frigidaui terram et duram, lundit eam,

dura pennauel, cadciis autein in humidam et cali-

dam terram liquescii, ct in saiianlem iuibrem veni-

lur; jia objurgatio in malorum cordibtis nihil pro-

llcii ; in cordibus vei o l>oiiorum tanquaiii iinber sa-

tiabdis in terra bona frucium reddit. Ct quia objur-

gaiionem illam in bonis subsecutus est fervorum

cbaritas, ideo etiam post graiidiiiem fuerunt car-

boues ignis. Ct per huc nubes ilbe fiierunt grando

et carbones ignis. Qu a Uominus introivit in nubil)us

illis, per minas fcciiicet, de unoquoque calo, id est

de singulis apostolis; ct altissimus, id est idem Do-

iiiinus, dedit vocem lu/im, vocem scilicot exhoriaiio-

iiis iii eisdem nubibus de unoquoque coelo. Quod

neai habebaut, qui tameu posie.i resipueru it. N<iia
quod post assumptit, siatiiu pouit ertpuit. Legi ur
enim quod pusiquam Olii Israel de a|ua, quc dc
pelra profluxit, biberunt, statim AmaleciUe iu eos
insurrexerunt : Amalecitai autem lingen!e$ terram
interpretantur. Notatur ergo per boc quod posiqiuui
ariquis ad doctrinam Gbristi quje vere petra eai ac-
cedii, et gratiam ejus percipit, ct sic c»rn:ilibu.s de-
sideriis coiitradicit, statim Amalecit;e persequen^es
imeriiis ei exierius uccurruut ei. Unde dicit baln-
iiioii : fili, arcedens nd servitutem Dd, pr^tpara afif-
fiittui tuum ad bellum.

Preevenerunt me. Vere eoulortati snnl super me,
quia prasvenerunt me iii meis, id est oppressenmi
ineos, in quo lamen praeveuti sunt: quu cum vel-
leiit priores laedere, |>rius bcsi siint per iuteriore.ii
viudictaiii. PnKvenerunl , inquam, in dte affUcuonis
mea^ id est iu pra^seiili vita, qii£ e>t tcmpus affli-

onitruum, et qti» vox fuit grando el carbones ignts. D ctiouis, quod sejuitur exsultation.s : qoiu q lis^uis

iit supra dictum esi. Ct prxierea niisit Dominus sa-
gitias suas, id eiil evanxelisias .«uos peniiatos virtu-
libus, siciit sagitliK, et transligenles huinaiia cord;i,
ci per illas sagitias dissipavit e<>s, ad quoa eas misit
bona dissipaiione, scilitet destrucndo eon iii boc
quovi luaii eraiii. Uiide dicium est : Verte impios, el
noH erunt. Vel dissipavit eos, id est d.vii^it eos, ut
alii.s quideiii csseut odor vita: bi vitani, ;iliis odor
iiiorti^ in nioriem. Ct hoc taliier fecii, quia mii//f-
plicavit fuigura, id est |>er ipsos apostolos et ev;iu-
gelisias aUauxit iniracula humana corda, sicut ful-
gur perterref.tcientia : et sic conturbavit eos, id e»t
obstupescere fecit eo« ad quos ipsos misii. Ct per
eadein fulgura apparuerunl veri foutes aquarum in
viiam aeieriiam &al.eniiuin, id esi disiiiicii suut
piieiidoapo»toli a veris apostolis, et per illos foiiies
revdata sunt fundamenta orbis lerrarum, id est expo-
biU iuut siTipta propbetarum, qu» fuodaiiicutum

in bac vii:i pro Cibri<«to affltgitur, iu fuiuro ex.ilta«
bitur. Ei h:ec allliciio niitii protuit iu iueis : quia
Dominus Pater factus est proteclor mem^ id «^t ine*»-
rum, coiituriiando scilicet brmameutuui terren»
delectationis per admistam amaritudiitem miseria-
ruin. Ct hoc modo pro.ecttir factiis esi, quia eduxn
me^ id eai meos de angusiiis corporalibus in laiiiu-
diiiem spirituaiium, sciiicet ui eii lui gaudereui iii
tribulationibus, teientes quoniam tribulalio patieniitnm
operatur, et relii|ua. Ct sic saivu.n me feeit^ id esi
iiieos per constanliam ; et hoc nou ex meriiis, avd
ideo quoniam ipau prior voluit me, id est boiiam vu-
luiitaleui habuit erga iiieos, quam ipsi in euni. I^t
quoniam ipte votuit me, fecit etiam iit ego in meis
vellem euiu. Et lameu retribuet mihi iu mei» l/o.
minus sicundum justitiam meam^ id esl secuudiiin
jiMiiiam bouu! voluutaiis, ab i|>so inihi oatu: in
uieis : quia qui dedit roihi beiie velte, dabit et btd-

S75

IN PSALMOnUM LlBnOM EXECESIS. — PSALM. XfU.

Kri

re, et pro hfnefaciis iterum rf^lrihtiet : qnod A lando. El praptcreji ediixit me de caY^^a angiista Jii-
it. Seeundum pHrilatem manuum mearum^ id daici popiili, in lat la<linem geiiiium per praedica-

nefnccre
sic dicit

eal »erundum opera in meift pnra, id est munda, et
non ad liumanuni Tavorem racln, retribuet mihi Oo*
tmnms in meis, scilicet et coronam jusiiiine in futuro
et in pra>»enti deducendo nie in latitudinem lldei,
qnae per dilectionem operatur. Quod extra intelle-
ctnm in libro ostenditur. Quasi dicat : Hoc modo
d*'duiil me in latitodinem (Idei, quia ego CMtodivi
in meis viai Dommi^ id est omnia prxcepta, et otn-
nia opera Domini^ qune sunt via ad cum. Et huic
laiilndinl longanimitatem addidit, quia ego noii gessi
aliqoando impie in meis recedendo a Deo meo^ id esi,
ab ipso Domino, qiiem Dominum inibi feci ; el bnc
ideo, ^ontam scmper babeo in eonxpeciu m.-^o^ id est
ante oculos cordis meornm proposila omnia jiidicia
ejus sive in pracsent', sive in futtiro. Iii pr.nesenti
quiden flagella corrigendorum. ien*aliones proban-
domm, exc^caliones obduratornm : in futuro vero

tores aposlolos. quos de Judsis .id geiit<*s iraustiilii,
jiixta iliud : Vobis oportebat primum toqui verbnm
Dei, et reliqua. El fecil me snlvum \n ipsjs genlibiis
salvando ilhs per me, ei boc nuu ex ineriiis illo-
rum, sed quoniam prior votuit me, id est, ejus liona
volunias pnuressit in illis, ul per me snlvarentur.
Vel non ineritum alicujus, sed snla vnluuias ejus
boc fecit, quod ipse me bominem per Verbum suuni
assumpsii per quem illos salv irei : et tamen idem
Dominu< Paler retribuet mihi^ qunniam ex sola gra-
tia sua assuinpsit seeundtim juititiam meam, id est,
secundum perrectam obedienliain meam clarillcando
nit% sciiict;!, resurrectioncm et c<inressioiiein, et se-
cundum puritatem manuum mearum. id esi, ot sc-
cuiiduro opera niea retribuet ciiaiu miTu*. Ncc inirutn ,
quia ego custodivi onint^ vias ip<%itis Domini^ \d esi,
in nullo a prxceptis ejus apostntavi, nec aliquando

tam supplicia mnloruin, quam prsemia bonorum» Et Q aliquid impie gessi, per quod rcrederem ab ipso Do

propier haK; judicia cogniia non repult a me \n meis
JMit/ias ffus, id est flagella Domini pairis justiflcantia
meos, data bic in exemplum justi judicii futuri.
Quod faciunt illi qui denciunt sub onere, nolenies
portare pondus diei et tpstus, De bis flagellis dicitur,
Ft7t, noli neqligere diuiplinam patris lut, neque fati-
geris, cum ab eo argueris, eic. Et de reliquo non re<*
pellam, ged ero immaculatus in meis, id esl siiie ca-
pitali crimire exislendo cum eo, id est adbaerendo
ei, et insuper observabo me, id est observabunt se
mei ab oinni iniquitatef non solom a macula. Quaiii
iniquitairm ex nimia aflTectione dico meam. Quod
non sic accipiendum est, ut iniquitas cadat in
Deum; &ed secundum hoc dictum est, quod ipse
peceata nostra portavit, et languores nostros ipse ^
senavit, In hoc iterum versu perseverantia notatur.
Et retribuft mihi Dominus. Quasi dicat : Deduxit
me qnidem Doniinus In latiiudinem fidei, iit per di-
lectionem operarer, et dedit inihi perseverantiam in q
ineis, el ipse inde Dominus retribuet mihi in meis
seoitidiiiit justitiam meam, id est meorum ab ipso
dalam, scilicet el secundum lalitudiiiem fldei, ei se-
cuodum longauiniiiatem , et eliam secundum bona
op^ra inde procedeniia. Quod sic dicit, Et reliibiiet
inihi, id est uiei«, seeundum puritatem manuum siia-
rum, id est, ei secunduin iniiuda opera ipsorum,
quae et per dilecliouem raciunl, el ciiui longaniini-
tiie ; el hoc ideo, quia illa opera sunt tn conspectu
oculofum ejus, id est non siiiiulaiorie ad buuiai.uin
Divorem captanduin, sed ex corde facta suiit, ui ei
soli piaceant. Kuia hunc ordinem, iii verbis supi^-
riorihus primnm posuit bene velle, et ex beiie veila
dixit sequi retribuiionem bencracere, qiiod jain nu-
ju8 e«f ; ex lieneracere vero sequi dixit retributio-
iiem fiperari per d«leclionem et per perseveraniiaui«
qood jani perreuiiis esi. Ex liis veio duobus dicit

mino in regionein longinqiiam, sicut Adam fecit; ct
hoc ideo, quoniam in conspeciu meo, id est, ante
oculos cordis mei proposui omnin judicia ejus, sicut
supri dicium est. Et ideo iustiiia* ejus, id est, fl.i-
getla eju% iion repuli a me ipso, sed libiMiter buscepi,
et de reliquo semper ero immaculatut^ id est, in
nullo prxceptum ejus transgrediar, exi>tendo cum
eo, id est, ;idhxreudo voluniati ejus, et sic ego im^
maculatus ero, ita etiam observabo me, id cst, obser-
vabunt se inei ab omni iniquitate, quain ex ni«uia
aflectione dico nieain. Et ideo Dominus pater retri'-^
buet mt/u, id est, retribiiet uieis, sictit et mibi pro
competenlia sua, secMndaifi justitiim operuin me.>-
rum, secunduin obedienliaro meoruin, qua nie iuii-
tabuiitur. Et seeundum puritatem manuum mearum^
id est, el retribuei els secunJtiui boiia opera eoruin
ex obedieut a procedeutiuin, quae erunt ia conspectu
oMorum ejus^ sicut prius.

Cum sancto sanctus eris. Istud secundum utrainqiie
senieniiam eodem modo contiiiuaiur. Et convertil
se capui hic ad Deuni patrero fainiliariter per secun-
dain personam. Quasi dicai : Vere tu, Domine, re-
tribues roihi secuuduin juslitiain eorum , et >>ecun-
dum puriiaiem manuum, quia hoc retribues, ut qiii
jiisiius edt justior fi it, et sic ad verani saluteoi per-
veuiaiit, sicut e conira periniltis ut qui pervcrsus
est, perversior fiai. Littera sic expoiiiiur : Tu, Do-
niine, qui vere sanctus es, alios saiictificaiis, tuau-
tein ens cuin uiiO'|uoque sancto, ut magis et miigis
euiu saiictifices, et sic Innocens fiat, et cuin quolibet
ita Tacto per te inuocente eris, ut iiinorennor fiai.
E( dico vere iunocens, quia neinini iiocens, licet vi-
dearis iiiferre poenain quibusd.iin, sed potius fuiii-
culis peccatorum huoruin uniisquisque lualus con*
stringitur; et tu qui vere es eiecius nnie omnes,
scilicet, virtuie, faciiiSy eris cuui elecio, ut electior
fiat. Nota ordinein veruoruin. Fiius eniin fit sanciui

eiiaro sequi retribuiionem, scilicet utqui justuse^t,

jusiior magis et magis liat, quou8f|ue tandein ju»tiliai aliquis, cum ab inimundiiia purgatur, deinde fil iu-

O noccns per virtulis studiiiui, et si

coronam recipiai. Poiest quoqiie superior series
aliier legi, nt secundnm senientiam illam, iu qua
misit de sommo ad nii^sionem Verbi reiuliinus, se-
qnentia etiam ad ipsum caput rereranius. In bac la-
nien seiiteniia : Astumpsit mede aquis multiStei eripuit
me de inimicis meis fortiisimis, releriur ad corpiis,
hI ei«i, ad Ecclesiani sicut prius. Quud vero sequt-
lur, ad capui. Quasi dicat : Cruil uie quidein Do-
iMiiius in roeis, et eripuit etiain ine caput per resur«
rirctioiieui ah liis qui oderunt me, id est, a Jnd.t is,
t^i vere roaxiino odio habueruiit nie : Quoniam
confortati sunt super me, id est, praevaluerunt niilii
in passione. Et hoc modo confortuti sunt, quia prai'
venerunt m«, id ei^t, arflixernnt nte> cum lainen ip»i
essent praeveiui vindicta inter ori, scilicet, cxcitaie
cofdU in die afiiciionis^ id e>t, in tempore passionis,
qnando eis concessom est ut me alfligerenl, quod
leoien mihi nihil nocuii, qiiia Domnus factus est
proiectQf nsatu, id esi, protexit ii.e ab cis reousd-

sic landem eleclus,
qiiasi jam ab aliis per perfectionem uivisus. Poie.<»t
et sic dici : Tu, Doinine, eris sanctus cum sancto^ id
est, saiicius reputabii te saiiciuiii, et innocens iiiiio-
ceiitem, et electuselectum, et cum perverso pervertd'
ris, id est, perversus perversuin le reputabii, di-
cens : Non est «qua via Douiiui. liabet ali^i quxdani
traiislatio : Cum perverso t>er ver t er is. Qxiod sic iiitclli-
genduin est : Quaiido alii|iiis pervertiiur de buiio,
in quo creatus est iu inaluiii, ei resipiscere uegli;;it,
tuiic tu peiveriis te apud it;uni a roisericordia in ju-
diciuiu. Siiuiliier quoque passivum, quod bicc trau»-
latio batiel, potest expoiii, ut sic dicatiir : Cum per^
verso perverteris, id cst, Ues perversus a misericordia
in jusiiiia, daiido eum in gravtorein cjecitaiein men-
tis, ut sic perversior assidue Uat.

Quoniam tu iUuminas. Uic aperte agii, pro con-
sumniatioiie eiiim Eccle»iae. Orai hic. P;fireui pro
iliis aliis ovibus, de quibus dictuui est : /1/iai oves /la-

575

HEDJ: VENERABILIS OPP. PARS II. SECT. II. — DUftlA ET sruRiA.

m

bio. quat^ ei retiqiia, ncilicei pro genlitibus, ut el ipsi
coiiveriantnr ad rerfpctionem sni corpori«, id est,
Ecclesi» cum eleciis dc JudaBA« in unum ovile^ id est
iu uiiam fldci concordiam, el sub se caput redigan-
tur. Ei sic cominuaiiir : Perversi quidein, Domine,
qui saWas liumiles, el superbos damnas, te pervnr-
fum |Mit.ini. Sed (|uanlumcunqiie videarls eis in hoc
perversus , iii tauien non desisias propter hoc ab
eorum qiii di<;ni sunt salvaiione; sed, o Domine,
Deui nieui^ id esi, qiiem Deum mihi f^icio, Wumina
tenebroM meaji, id es^ ill<*s do gentihus, qui, cum
modo bint lenehrosi, ruluri sunt mei, facii lux a te»
Domine. Et dehes illiiminare, quoniam tu jam t7/tt-
niinas. id est, illuminasli lucemam meam, id est,
nposioloK et quosdam de Judxis, per quorum dociri-
nain et operationem aliis r^^liiceo.

Qnouiam in te erpiar, Vere ilhiminahis, qiioniam
ego positus in le erijtiur, id esl, mei poneiles speui
siiam in tc et fidem luain suscipientes eripienlur per
te a tenialioney fie succumbant cuilihet teniaiioni,
et circumferantur ah omni vento doctrin.-e, et persi-
sienie<> in te Deo ineo, quein et ipsi racieni Deum siium,
transgredieniur muntm ilium, id est, ohsiaculum iilud
quod peccata constrNxerunt. Et co)Iestein Jerusalem,
id est, reconciliabunlur supe rnis civihus per virtutes
et hona opera, a quihns renioii et divisi erant per
peccata, ei flent cum illis Ecclesia una.

Deui meui, Vere per le, Domine, eripientur et
iransgredientur murum , quia tu qul es Doiuiuus
ineus, id est, quem Dominum mihi facio, eripiet me
de eontradictiouibui Judaici populi, et constitues ine
('apiit i|)sis grnlihus, scilicei, ut mihi suhjaceant, et
ine iuiiteir ur. II c versus htnge ioferius sequilur.
Quod nuiero lot inierposila sutit, ideo ractum est, iit
capul ipsiim plurihus modis couiprobet, quoJ merito
Deuin sunm faciat Doiuinum, et sic i|)So8 geiiiiles
hortetiir, ut et ipsi Deum suum cuin faciant, et idola
vana poslpoiianl. Qni geutiles, quia inuliipliciier in
idolo atria aherraverauf, ad cul:uin Dci veri revo-
c^ndi erdut, etideo uon friis ra ad commend.itionein
lot r.iliones inierpouit, et co:>vertil se ad ipsos gen-
liles. Quasi dicat : Merito Doiniauiu Deum mcum
facio, qu a via ejus, vel praecepta ejus el opera. qui-
luis ad ipsum veiiitiir. non sunt polluta, id est, nou
pertinent ad imiDunditi^in illam quasest in sacnllciig
idolorum, quoriim arac eiiaiii saepe huinano cruore
polluehantiir, sed sunl impoilula, id esi, »ii verain
niunditiam pertinentia. Vel possuiuiis sic dicexe : Via
Doniini pcr qiiatn ipse scilicet ad iios accedit, id esi,
virtutes et hoiia opera sunt inipollura, id est, vere
inunda. Non enim hubitat in corpore tubdito peccatis^
et eioquia ipsius Domini siinl ej4fminata per igucm»
id e»t. prxce|ita Doinini faciuut tales, qui suut coni-
parabiies arKento exaininato per ignem, u( jam supra
dicluni est. £t idem Domiiius est proteclor omnium
in i€ tperantium, ahjeclor vero et coiiteiiiptor de se
pra*suineiiliuui, propier quod merito es Deas meus.
Et ideo eiiam, quoniam quii Deui alter, id est, quig
de omnibus illis quos vos gentes colilis pro diis, est
Dominus prtpter itlum Dvmiuum cui nos in spiriiu
Kerviinus? Aut quit Deui aiier esl vere Dpus prater
Deum noiirwn, id Cat, qiiem iios post servitiifeiii bt»-
uain Coosuiuinaiaui haerediiatem , q>ia uftci*iiaiiter
pascamur, reccp-uri >omus? Utique nullus.

Deui qui prcecinxit me virluie, Ideo ettaiu est Dem
meuif qiiia est ille Deus, qui prwcinxit uie, id est
ineos, lirtute, hac, scilicet, ut opera eoruiii itou dif-
fluerenl cupiditate, ei potuit viam nuam, id est, ineo-
ruin» iiiimaculaiaui, id est, couslituii ineis talia, |>er
quas ad ipsuiii veniant, scilicel, fldem Mnceraui^
ipeni flruiam, cliaritaiein i^erfectainy quae suut im-
niaculnla, id esl, uiuuda et saiicta.

Qiit pfrfetit pedet meoi. Ideo eiiain csl Deus meus,
quia perfecit pedet meot, id est, aaeciiones roeoruui,
tanquam pedes eerworunif id est, siiiiiles peilibus cer-
^orum, scilicet, ut essenl agiles ad iransiiieuda lia;c
lerreiia, umbrusa el lutulenta, ct coiisceudeuUuiu

A alta ui cervi faciiint; et est Hatueni m#, id est, m^ot,
iHper exeelta, id est, figii inlentionem meomm super
coelestem hahilatiouem, ut adhuc iu carne in ccele-
stihus lanien conversentnr. Et ideo nuoqne eet Deiis
ineus, qui docel manui tneat ad prwliuni, id esf , quia
docet talia hona opera facere, quihus superent ini-
micos, et devocntores suos, voientes eis iiitercludere
regnum coBlorum.

Et potuiiti ui arcum (vreum, eic. Ilic familiariter «^e
eonvertit ad Dominum Pairem. ut per lioc uiagis hor-
letur illos, ut et ipsi Deutn suiiui iaciant emn« et sic
ejus famirtares liaut. Quasi dicai : Justc, Domiue
Paier, te Deum meum facio, quin tu etiam posui^i
brachia mea, id esi, meortim, ut arcum sreiiui, id
est : fecisti m«*os auiplexari lanquain brachiis iiifa-
tigahilein intenttoneui iMuiorum operum, <iu« recle
designalur per arcutn aTeum. Si eniin Ueii arcus
aereus posset, iufatigahilis esset. Est auiein ^mi'i-
tudo hicab impossihili. et eiiam deditii mihi^ u\ est,

B meis, protectionem tduiit tuce, id esi, talein pmtt*-
ctionem a viliis, qualem iiiereniur qiii salvantur a le.
Et in hoc est illa prolectio, qnia dexlra tua, h\ esi,
favor gratis ttiae, iutcepit me d< fcndenduin. £l ideo
diiciptina tua^ id est, paiema flagetla lua, quibiis
omiiem fiiinm corripis qitem diligis, illa, iiiquam.
disiipliua, non paiieiis me erraie« correxil nie in
finem^ id esi, direxit me iia in meis, ut quidquid
agcrem referrem in illum finem qiio tibi coh.%retur ;
et ipsa eadeni disciplina tua, qu» me iu Quein di-
rexit, doceldt mt; coiiservanito nie in honis operihus,
ad iliuui fiuem pervenire. Et ideo merito es Deiis
meus, et proptcr hoc etiam, quia lu dilatatti gresitt
meoi, id esl, gressihus meis, id est, apostolis et aliisi
praeconihus incis, per quos ad nolitiaiu hoiiiinuiu
gradior, dilalaium cur dedisli , scilicet, ut iristiita
passiouis cor eoruoi nnn angustaret, sed gaudeieut
lu trihulaiionihos, et cordis alfectionera extendereut,
ad oraodum etiam pto pcrsecutonhus ; et its diui-

p tasti cor, ut subtus nie essent, id esl, ui iioii secuu-

^ dum suaro, sed secundum uie.im volunuteiu agercui,
ct pra;ceptis meis ohedircnt. Nun vcro supra me
e>seiit. vel mihi pnecepta darenl, si<'ut fecit Peiriis
cuiii, Doiniuii dicetite : Ecce atcendimus Jtrro^olif'
mam, et reliqu;t, tanquam volcus pra^esse iu «lo-
ceiido, ditit : Propittut etto tibi, Domine, ne fiat
ihtud. Uiide a Domino grave re^poiisuui perlutii.
cuiii dixit : \ade retro, Satirna, Qiia>i dical : Nuli

{irxcepta mihi dare, quetn polius conveuil inferi^^reiu
ocum tenere, et ineis praiceiitii obedirc. Satauas
eiiim deortum fluent inlerpretatur. El quia dilaiaui
aresiut meoi, ideo veitigia^ id est, signa iUa quje egt»
faciis el diciis impressi aliis, ad me imitaudum, uoa
iunt infirmaia^ id est, dehiitata in eis, sed viriliter
coiiservaia, et per hos tales gressus perseiiuar iui-
raicos ineus, ei meoruni hoiia persecutioue, et coii—
prebendam illos in bouo. Et tion converiar ad li ii*€
persecutionem doiiec deflciani iu lioc quud suui iiii-
III ici. Ei hoc niodo deficient, quia eg<> coHfringam
'^ illoi iii quo sunt coiifriiigeBdi per illos gre^isus nieo« ;
nee poterunt tlare^ id est, resislere, ip^i iuiniici mei,
spirtlui sapientiae qui loquitur iu eis; sed paiiu»
cadent tubtut pedet meoi^ id est, ineoruui, id es»,
muiabuut caruales aflectioiies su.>s iu »piriiiiates af«
fectioiies mcoriitu. Ei ideo per illoK gres»us coofna-
geoiur iniuiici, et cadeut, quia ipsi viriuo^i siuit ad
hoc lacietidum. Nam lu, Doinine, prcBciniini me, id
e.si, corouasti et muuivisii lue virtuie, id esi, virliio-
sis viris, aposlt»lis, scilicei, ei aliis, ad boc beliuHi
ageudum, scilicet, ad persequeuUuui iuiuiicos, et re«
liqiia. El imurgentei in me, id esi, devocMores ei
perseculores uieos, iupplaHtatti per iilos virioosos,
ita ut fierenl tabtui me, id est, ui qui votueraol esso
superiores ipsis meis, fierent eis iiiferiore» dooiMis
modis, vel ui conversi eos qutis prius persequebamiir
coiHiiareniur, vel ut cuiu eos lormeulis ei devoca-
tioiiihus se vincere pulavcruul, vicli polius ab ifteis
co.iteuitiereutur.

577

IN PSALMOiilM LIBRUM EXEC.KSIS. — PSALM. XYII.

[>7$

£f iiimlcos meoi. hUh\ specialiler ad cnptit refer- A «lefic anl qui mihi oblatrant, id est, earnalef ips»

ttir, el rsi tlicluni tie Judapis, ei cnntiuunttir ad prin-
ciple supt*riu6. Quasi dicat : Juste le Deuiii fiieiim
f;ieio« quia inimicos uieos quofidam, id esi, persecti-
lores ineos de Judaeis, qui prius qiiasi Deuiii piaece-
debani, dedUti miki deonum^ ii est, recisti esse
iiuiiatores ineos, ui ntui pr.rcedanl, ged snbseqtian-
iiir. Qiiod iutelligendiini esi de his qui conversi poe-
ikitiierunt. Odienies autem, id est, iu odii» perinan* n-
tes, et non conversos dtsperdidisii jaui disposilione,
qoia disperdes ens ubiqiie teiraruin in capliviiatem,
atiferendo eis locum ei gentein. Ct ideo disperdfs,
qui:i ipsi clainabiiut quideiu nd te Messiara adhuc
eispectautes, sed non digne clauiabuiil. Quod sic
dicit, ageiis de futuro qu.isi de praeleriio : Ctamave'
rtmt j:im ei cUmabunl ;«diiuc, nec fttitj vel erit,
^t m/vos faeiut fos. ClamavertuH dtco ad Dominum
Patrem etiam, sed quia per Medialorem non clauia-
veruiit, et ideo indigiie, ipse Dominus non exaudivit

afli.'ctioiies, quae nreis ut lacerent qunsi a lateribiui
astanl. Gt vere delicient, quia ego eas conrriifgam,
et iia quod uon |)oieruiit stare,id csl, diirare, simI po-
tius cadent subins pedes meos, idest, convcrtautur ips.e
C!irn;iles alTectiones in spiritiiales. Et lioc i«leo, quia
tu prwcinxisli me mrtute ad bellum^ id esi, constritixisil
fliieniia carnis dobideria in meis, ve pr^pedirentur
ad lale belluui. El per hoc supplantasi» insurgentes in
me^ id est, rariialcs deleciationes, qusC tirtus iiiteban'
lur spiritiiaie de^ideriuut exslin^uere in mois, iia
supplantasti, ut siiit subtus me, id est, inulatie siui in
spirituales. Juxti liaoc senientiam ideiu est istud
quoii : lit cadent subtus pedes mens; sed repeiiluui
esi post proliationeiii quasi pro concliisione. Sequen-
li:i eodeui luodo ad caput ct ad Judaros rcfeiuutur,
sicut prius.

Poputus quem non cognovi, Con<-ludii, ideo merilo
me conslitues caput gentium^ qiiia poputus ille geti-

*•«• •■•• ••

m, nee exaudiat eos. El ideo comminuam, id esi, n tilis, scilicet quem ego corporali pncseniia iioit co-

»• • i S^ A •• ^, • • I f • ' * * J '/ * a J I 1* A*l' * 1 » "

dividaro, eos ubique gentium, sicul pulvis ciiininiiiui-
tur, Id est, dividitur et desiruittir, ante faciem venti^
ldest,iu pru-seiitia validi veuli, et eus diininutos
deltbo^ id e«i, couculcalMi ubique per Oiiines gentes,
ttt luittm qMOd est in plateis, id est, in latis et ptibii-
cis viis ubiqiie concutc;itur. Iloc ad siinpllcem simi-
litiidiiiein dicium est. l'olest vero si quis imerins
c«>nsideret, sic d:ci : CoiNniiiiMaiii eos ut pulverem
ante faciem oenli, id est, eruut aridi et inrrwctuosi ut
pulvis, iion recipientes iiubrem verbi diiini; sed
inflati superbia rapientur (ler ipsain supei biam a firma
spe, ui ventus rapit pulvereni a siabiliiate lenas; et
deiebo eos, ut iili deleiidi sunt, qni sunl tu um pla-
tearum, id est, qui per latas perdilioiiis vias lubri-
cando per caruis luxiirias ainhulaut. Et de contradi'
etionibus popuU litijus, qui est ut lutuui plaiearuiii,
qtii sciliiet dixit : Nolumtts hune regnare super nos^
et caclera lalia, in quibiis conlradixeruut nnhi. Eri'

gnovi^ serviet mihi ; et ad hoc facilius iniliiclus, quia
obedivit mihi in auditu auris^ id esi, siaiim cum au-
dierit per apostoius verborum pncilicaiioues, unde
beatiis erit. Beati enim qui non viderunt et credide^
runt, liii auieiii qui debueruiit esse lilii, id esi , Ju-
daei, racit alieui, qui se ab haeredit.ile alienaverunf«
tii€ii{ifi sunt, id est, mt^ndaces apud te Piitretii , qui
illos ul Hlio^i educitsti, effticti suni. Qiiod racitiiu e^l
niihi, id c>t, ad gloriaiu ei utilitatein meaiu. De iiis
liiiis dictnm est : Fiiivs genui et en trivi^ ipsi vero
contempserunt me, Et itein : Yos ex patre diabolo
estis, Et : FilH regnt ejicientur in tenebras exieriores^
et niulta similia. Mendaces vero niultiplicler fiie-
runt. Dixerunt emm su^pe Moysi : Quaicttnque prw^
ceperit nobis Dominus faciemus. Quod quia non ex
corde dixeriint, cilo nblili sunt. hein de Christo di-
xeruiil : Hic dixil, Possum destruere templum hoc, et
reliqua. Et : Invenimus Imne subvertentem gentem

pies me^ D«>roine Pater, resuscitaiido me, et iiomcn ^ nosiram. Et : Veiieriiitt disciputi ejus, et furati sunt

ngustabatur, liiier eos dilatabis, ^ eam, et innuinera inlia. Vere alieiii facti suut filii.

uieuni, quod iirius ai

quia constitues me caput gentittm, lia versus ist<; con-
tiniiabitur iu superioribiis, si suo ordine legatur.
Joxu quod, Deus meus, ad qiiod prius coniiiiuabii-
tur, aliter diceiur. Accipietur eniui praecedens versiis,
seilicel : Quoniam in te eripiar a tentutione^ noii de
ft4tli8 gcnlibus, ut prius, sed commuiiiter dd quibus-
cuiique iredeulibus; etsiccoutinu.ibiiur, Deusmeus,
quasi dicat : Vere, Pater, in le Domino meo eri-
pientur, et trausgredientur iiiurura^ qula tu eris Deus
ine:is, id est, uieoniui, id est, luei lacieiit te Dtfuiii
^uum, sicut ego te feci Deuin ineum, scilicet, ul non
secuuduni suaui voluiitatem aigaut , sed secundum
tuaiii. Et convertit se ad ipsos. Quasi dicat : Merito
facietis eum Deuni vestruoi. Quia via ejtts, et reliqua.
In bac quoque leclione ouinia, usque ad Eripies me,
ad boc mterponuutur, ot per ea Deus couiiiioniter
oroiiibns credenlibus non solis geutibus, ut pr.us
commeodetur. Mec est iiecessariuin ut oHiiiia ad Deus

N.iiii iii taiiiiiiii abalieiiaii suiit, quod cum ego eis
iiovam graiiam, qua novarentur, attuleriin, tamen
inveterati cmif, id est, in veiustaie sui erroris ni:iii-
seruiit, et ctattdicaverunt^ id csu Novo Testamenlo,
quasi dcxtro pede, caruenmi, a semitis siiif, id est,
causa semitaruui, hoc est traditionuiu su imm, qui-
bus jain iii pri>ri Testamento irrita feceraui inan-
daia Domini. Curabaut eniiu, ut in Evaiigelio dicitur,
qu£ deforis craiit ad iiiuuditiaiu carnalem perlineu-
lia, veram autem muuditiam negligebant. Quod eis
ipse Dominus frivoluin esse ostendit, ciiin quasi re-
pieheusus de non lotis inauibus aposinlorum, respoii-
d t : iVoii loiis mambus manducare^ et iii iiiullis siuii-

ll.illS.

Kii;fi Dominus, Qiiasi dicat : llli tanquam niali
servi aiieiii a dumo facti suni. Dominus anteiii, quem
ipsi volueruiii penitus exstirpare, vi>i<, id est, ego,
cujus iiomeu eiiaui deiere conati suiit, vivo, et per-

nieifs, sicul prius, referauiur, scd qusedam positiones D maneo in doino in acternuiii ; el ideo vivo, quia Deus

per ae suui, qiuedam ut inier se coiiiinuaiitur. Seu«
teiiiia vero nou ffiuUiur, usque ad Diiatasti gresstts
mtos, Quod secundum t>ealuai Augustinum de af-
lectiouilMis accipiiur, et sic ad proximum eontiiiua-
lur. Qiiasi dicai : Per hoc disciplina tua docebil me
lu Ouem perveiiire, quia diiatasti greutts in meisy id
esi, diiataus affeciiooes dedi»ii meis, videiicei, u(
non impedirentur cjrujlibus angustiis, sed hilariter
uperareiitur etiaiu de his quae sub se suiit mortalibus
retius ei iiiembris. Et ita a*iatasti, ut sIhI suutus me^
id e ly sub meis, lioc esi, ui ipsas affeclioiies els noii
douiiueoiur, sed ipsi affecuoiiibus ; et non sunt infir-
ui«u vesligia mea iu ipsis sicul prius. Et iii his uli-
i»Ui persequar ego inimicoe meiis, id esi, carnales alTe-
ciiuueSt iHierius persequeiiles ; et compreheudam HtoSf
iu eod,domattdOy ul ipsi noii couiprehendanlur ao
e>a, hoc eal, ui non eis ipsae eariiales affeclioiies
i rostalcaut, ei uon convertar a pcrsequeiido, doiiec

meus, id est, Paier qui nie misii, quem ego vert*
Deum scio, vivii in aeternum. Ipse dico benedictus^
ni est, exaiutus et sublim:ilus per iiie. Per hoc iii-
nuit quod sicut ipse per Patrem vivii, lu ei quicun-
que ei adlia*rebit per ipsuiu vivet. JuxU iilud : Sicut
me misit vivens Pater^ et reliqua. Et exaltetttr Deus.
Quasi dical : Sicut per rne est bcnedicius^ ita sernper
per uieos exaltetur, Detts Pater auctor sattUii mem^
qui meiiio a nieis exaltandus est, quia magniGcatus
est, 8. r. e., id est. quia semper magniflcai in viriu-
libiis salvatos a ine, quem coustituil regem. Et vere
est aucior salutis mec, quia misericordiani me re-
auscitundo faci;it mibi vero David, Cbristo suo. £l
laeiet imsericordiani seuiini ejus propter ipsum, id
esi, prnpier ine resusciUbis oiunes quoscunque spi-
rtinaliter generabo; in prxsenli quidem a morie
aniiiiu: eo« resusciiabis, landem vero a carnis corrup-
ti.>nc. Et hoc faciet usque in scscuium^ id est, aeier-

673 BEDiE VEKKHABILIS OPP. PARS II. SECT. II. — D13DIA ET SPURIA. 5S0

iialiicr. Hic versiis licei *uo ordine leRi possit, lamen A David propIieiK, el referlur in finem, id csl, Chri.

«luia cominodius esl, Lililer juiigiiur illi siiperiori. sium, liic psalmu», per lioc, quia de Incarinlionis

Deus Qtu das vindiclat mihi. Converli! s« f.imiliari- gloria, et praedicaiione aposiolonini, etde sauciitate

novap legis eius agit. Alii vero suo inodo quisque
referuntur. Incipil autem propliela in hoc psalmo
objurgare caecil^tein Judaeorum per maiilfestam prae-
dicalionein apostolorum, ageiis de riituro propter
certiiudiiiem quasi de pra^scnti vel prjeierilo. Et
sciendum quod aposloli, et alii saocti praeconei, id*M>
roeli dieuntiir, quia longe a lerris elaii sursuiti sunt,
Deum portantes, pniconiis inlonantes, ininiculb
coruscantes. Unde ila dicit : Cvlit id est, praet ones
sancti apostoli ei alii, enarrant, id esi, manifcsta
narrabunt, alils gioriam Dei^ id est, glori««uui ¥'w
lium Dci Palris, |»er quem ipse gloriosuin opus opera-
tus est in niundo, quia cum omnes peccatores essemus,
per eum ex peccatoribus justos, ex servis filios, ex
iiiipiis pios, ex daninaiis lecit in regiiuni assumptos,
quod vcre Dei fuit gloria.

ffttt
ler ad Patrein, quasi dtcat : Tu, dico, Deus ezaltaris,
qui viiidicas me de inimicis meis et ineorum, et lioc
scilicet, quia populos Judaicos priiis superbientes
roiiversos subdis, id est, liumilias, iia ut sub me
sint, supra qiiein prius esse voluerunl. El hoc modo
oos siibdes, quia liberalor meus eris per resuscita-
lioneni de ininiicis ineis criicifigentibiis me vere ira-
« nT;dis, cuin dicerent : ToUe hunc , ei crucifige eum.
iNislquam cnliii magnificaui fuit ^ier aposiolos resur-
reciio Chrisli, mulii qui prius de eo dubitavcrunt,
crediderunt de Judosis, ei aposlolis dixeruot : Viri
fiairen^ quid faciemus? Quib;is ilii responderunl :
PaniUnliam agUe^ el bnptixetur unuiquisque vestrum
in nomine Domi <t. Ei ab insurgeutibu*, id est, vere
liberabis nie, quia exallabis me ab insurgeniibus in
we^ id esl, hnc faclcs per gloriani rcsurrecti<inis, ut

vcre uei luit gioria, non nosiruin inentuni,
ipsa resiirreciio iniuiicoruin lonira nie , qtia 'nie u M"»3i cum iios nihil boiii roerui^semus, taiitum bc-

l^l etiani **u"> recepimus juxla qiiod dicilApostolus: Appi

deprimere volueriint, sit exaliatio niea,
erfpt>s nie, vel ineo> a viro iniquo, id esi» ab onini
gfiiere inii|uorum, ne ab ipsis devocentur. Et pro'
pttrea, scilicel, quia el iiie exaltabis, et nieos cri-
pies, confiiebor tilfi in ineis tn naiionibus, id est, iau*
dabilein confessionem faciam tibi in meis per omiies
naiiones, iii fide, videlictt, et innocciitiu. Et eliani
psalmum dicom tibi bene operando per illos nomini
iuo, iil esl, non ad eorum gloriam, sed ad gloriam
noiiiiuis tui»

IN PSALMUM XVIII

In finero psaliuus David.

ADGIIMENTUM.

Approhatur in boc psalmo providentia Dei, qui
4*x iioc ipso miiliam hoininum curam se habere
iiionsiravit, cuni ila elemenla a se creata coinponit, ut
post ipsa posait cognosci. liem prophela de adveiitu
Christi dicit iii Mattbaeum.

EXPLANATIO

Inscripiio ista notissima est^ dicta psatmi referem
ad Dominum Christum^ de cujus primo adcentu pro»
phela dieiurus est, De qua re hie primus est p^almus^
sequuntur autem alii quatuor^ id est^ septuagesimut
nonus et octuagesimus octavus, nonngesimus sextus, el
centesimus decimus sextus. Per totum paalmum pro*
phetm verba sunt, Prima narralio ejus laudat Domini
prmdicatoreSt ipse quoque de ejus Incamatione specio*
sissimis comparationibus verba subjungens, Secunda
laudat vracepia Novi el Veteris Tesiamenli. Terlia
ab occultis vitiis purgari se a Domino deprecaur^ ut
eum sibi es$e fadat dignum Psalmistam,

C0NMENTARIU8.

Cceti enarrant, Propheia praBvidens per Spiritum
sanciiiin in posierionbus de populo suo, et conlem-
poraneis adventus Cbrisii, tanuin cordis duritiam

Apparwt
benignitas Salvatoris Domini nosiri Dei, qui non ex
operibus justiiiaif quiB fecimus nos^ sed secundum tuam
misericordiam salvos non fecit^ et reliqua. Et firmm-
menium^ id esl, illi iidem praerones sancti, de terra
ccelum quoruin c<ir Spiritu sancto confirmalum est;
onnuntial opera manuum, id est, poteiitiae ejus Dei.
Ideni dicit quud prius, sed aliqiiantum expresaius,
Licei enim per firinaiueiuum eosdem, quos per coslos
accipimus, vicinius tanien finnaineiiiuin iiotal con-
stantiain iu eis quam coeiuiu. Sciendum auiem quod
iion ideo dicit opera manuum ejut^ ut Deus Fater
roanus habeat, et roanibus operelur, non enim bu-
manis membris circum^cribitur, sed dicitur facere
quoJcunque facit verbo, id est, sapientia, aul minu,
id e^t, potentia. Filius autein est sapieotia ejus, et
potentia, et ideo quod per Filium fecit recte dicitMr
opus manuum ejus , id est, potentia;. Et quia ittud
opus quod per gioriain prius accipimus dignius est
C inter oiniiia opera qua: Filius in carne fecit, ideo
eniphaiice opus manus Dei vocelur. Potest autem
hoc ab illo taliier diversilicari, ut sic dicatur : Cie<i
enarrnnt aliis gloriam Dei, verbis extiiusecus in /Er-
mameniumt id e>t, cor eoruin Spiritu sancto coulir-
maium annuntiat iii se ipso intrinsecus opera mainumt^
ejus, Pcr hoc eniin quod cor eorum a Deo consians
est, quod etiaiiisi niundus saeviat contra eos, Dihil
tamen proficiat, reprxseutaot opus nianus, id est,
poientia! Dei iii se, scilicet, constaniiam lantain quam
aliunde, nisi a Deo babere non possent.

Die$ diei, Quasi dicat : lla aniaiutiant gloriain Dei,
ut apiriiuales spirilualia spirilualibus, et carnales
carnalia carualibus. Per diem eniin accipimua lini-
pidissimum et lucidissiiuum iugenium, ad dlvioa
coutempUnda babentes, utJoanues habuit.cum di-
xit : In principio erat Verbumf ei reliqua. Nox vero
dicitur, eoruin comparaiione, illi qui ea consideraut
el iiistruunt quae hoininibus compreheiisibilia suiu.

atque phreiiesim futuram, ut nec Ipsum medicum D ul qui de Chri&ti humanitate loquuniur, et de uior*
ad salutein omnium niissuin cognoscerent, iie lempus talibus. Et sicut ille qui dies est aiii diei vertHim,

visitaiionis su» adverterent, apcrte in boc psalmo in-
crepat eos, et objurgit eoruni duritiam, ostendendo
ejus adventum cerlum et indubitabilem futuruin per
iiiaiiifesta sigua et per sanetoruui apostolorum praa-
coiiia, et praiterea legein ejus iminaculalam coni-
mendando; auod toium ad exhortationem eonim
facit, ui quandoque phrenesiin deponant, et medicum
cuin tempore visiiationis cognoscanl, et qui legem
prius servi receperunt, legein Deuin ret ipere gau-
deani, quae tanto dignius amplexanda est, quanio
Dominus servo dignior esU Sciendum autem buiic
psalmum cum duobus sequeiitibus, ut sancii dicunt,
uniiin esse psalmum, et quia eodem negotio diversis
tantum pariibusagunt, et ad idein inteudunt, scilicet
ad objurgandam duritiam Juiiaeorum, et eumdem
liabet tituluin, hunc, scilicet: In fineni pfolmut
Dadd, Quod sic expouitur : Ule psalmus altrlbuiiur

id est, diviniiateiu, non siuipliciter indtcat, sed quaM
erucut, ab iniimo corde profert quod pnedicat , ita
qui nox e&t aliis noctibus, noii verbuin, sed scieii-
liam, id est, bumilia et humana facile indicat. Pos-*
suiit vero iidem prACones esse dies et nox diversts
teniporibus et ad diversos. Quod Paulus innuit cum
dicit : Sive excedimus meii/«, Deo ; tive sobrii tumut,
vobis sobrti tumut, Iiein iteruin ad Corinthioa dicit :
Sapientiamt id est, diviiia, toquimur inter perfeetot,
Sapteuiia auiem proprie periinet ad divina, acieiitia
auiem ad humana. Et item in eadem Epi»tola : iVt-
hil aliud inter vot, nos scire iestati tumut, niti Ckri*
sium, et hunc crucifixum. Quabi dicat : Non vebis
aiiiora, sed huiuiiiora becuiidum buroanitaiem Chri»
sti vobis praedicavi. Potest quoque aliier hic versus
expoiii et cominuari, ut sic dieatur. Costi quidem
uuutiabuni gloriam Dei, et baec aimuntiatio uoa ^il

Rdl

IN PSALMOUUM Llimi:M r.X!:;GESIS. — PSALM. XVIIL

5h2

ipfnpus breve eri, setl comprehenJtii omnf^m volii-
biliiatem iem|»oium, quia el dies semper iii li»c
etiaiilialione conlinuabiitir dici ei nox nocli, el sic
omni ieHi|»ore eiii. Omiie enim tempus atit dies aut
nox, ei nun lautuni uno genere lingiiaruin liel liaec
aRtiuntialio, sed in omnibus generibtis, quia von
tuni loquela, id esl, iniegrae nraiiones. Neque eiiam
singnll sermones iii oraiioiiibus Toces, id esl, pro-
priae expressiones, qtiorum non nudiantur ab apdst >-
Its ac si esseni eoruui. El ideo $onu$ piapdicaiiunis
ipsorttm aposiolomm exitil a Judaia pervenieiis in
omnem terram, id esi, in ouines paries lerr.-e, et
eiiain ad oinnes angulos pariiuin, quia verba eorum
in ovnnes fines .orbit terrte perveiieru >l. Nullus enim
angulas lerras babitabilis est.ubi docirina aposlnlica,
aui per ipsos, aut per discipulos el suceessores eu-
roni, non iiinotuerii. In hac sentenlia sonus el verba
pro eodeni accipiuiuur. Potest vero alio modo dici,
nt uirftmqtie proprie accipiauir, ita, scilicel * Sonfi<
quiden aposioloi uin, id esl, siinplex vox praedicaiio-
nis eoruin, comuiiiniier in omnem terrain exivit, sed
iion itbiqtie profecil. Quia verba eornm^ id est, vox,
€iini in intelleciu, qiiod proprle dicittir verbum,
Itervenit quidem in fine$ orbis terrm lanium, Id csi,
ad Bolos illos qni terreniiaiem in se rinieruni el or-
bi^. id eM, ixfrfecii saitcii sunt. Goruin, dico, dicen-
irum ila glnria Dei, idesl, Filius Dei, venieus ad
l»el'igeraiidum c*inlra regna leiiebraruui, posuit ta^
hemaculum^ i>t est, niilitare habitaculum tutim, vide-
licet, corpus bumanuiii, iii (|uo ad teinpus Deo Palri
ficut in labe^^naculo niiiiiuvit m $ote^ id est, iu lein*
pore. Qiiod ideo p r solem designatur, quia per so-
leiii lempora niaKiuie «lisimguuiitur. Qui eiiim apud
Patrem eral siue lempore, iiaiiis esi cx roatre sub
tenipore. Vel aiiler : Posuit tabernaculum suum in
eole^ id esl, in lab )rc praesi^ntis viine. Non enim venit
ad perrrueiiduin aliqua lerrena deleciatioiie, sed ut
sibi iiijunclam obedieiiliaro perlicere laborarel. Unde
i|>se quofpie dicit: Non veni mimstrari^ $ed minislrare,
Labor auteui p«T solem ideu designatur, quia qui in
«ole aliqiiid oper.itur gravius lab.trat, qtiam qui exlra
solem. Vel aliier : Posuit in sole^ id est, in manire*
sio iabemaeutum suum, Multa euim pratclara signa
ei prapcedeniia et praeseutia,et subscquenlia, adveiK
luin ejus vere raiiooabiiibus maoireslum saiis fuce-
riini, eum eliam quaedam de irialionabilibus in proe-
sepi euin cognovisse Scripturx te8t«*iilur. £i per boc
potttii m sole, quocuiique iiiodo dicaiur, quia proce'
dens de thalamo smo, id est, de virginali uiero, qui
recte dicitur thal.tinus , qnia iii illo huinauilaie as-
sumpta Ecclesiam sibi tanquain sponsam sociavit,
procedenSf dico, tanquam sponsus, id esl, ornatus ita
inieriui pleiiiindiiie divinilalis, el virlulihus, laii-
qmni spoiisi procedeie soleiii de ihalarois suis or-
naii ejiierius, et ipu, id esl, iioi.ibili8. Naiii cum
lunlii orii.ili processissent iu buiic luuiiduro, ul Joau-
nes Uaplista et alii lales, isie laineii umnes excessil,
qoia sulus inter morluos vere liber fuit. Ipse, iii-
qujm, pro. edeus extnttavit, id est, exsuilanlerin huiic
uiuiiiJum >e.iii, iion ad imnioranduin, sed ad curren-
daai oiam^ id est, ad perai;euiluui cursuni liujiis vttae.
Natus enini e.a, crevii, docuil, et reliqua. l!<t in ex-
suiiaiido ruii ut gigas. Gigas euiro esi el velox et
(brtis. Ipse quoque el velox fuiiy quia nuila illecebra
eum deiiouil ; ei roriis fuit, quia iuors eum superare
non potuit, sed ab ipso victa fuit. Ilem giganies ser-
peotiiios pedes habuisse describunlur, iii quo lerrae
adlixrenles el huniiles iicet sini, fories nolanlur.
Cbriaius quoque luii hiimilis misericordta infra
omiies* majeslate vero furiis supra onines. Hursuin
giga» altus corpore esl, el Ciiristus vere alius fuit
dignitale, quia egressus ejus esi a summo caelo^ id
esi, egressus ejus e sinu Pairis. Paler euim esi sutn-
nimn cceluin, quia esi primuiu coelum nun digniiaie,
▼el poienlia, sed ordiiie, quia non est ab aiio, scd
lax per se est. Filius vero dicitur cobIuui coBli, quia
luaiefi de luinine i^alre csi. Spiriius sauvlus auieui

A coelum coelorum dicilor , quia est lumen de lumini-
bus. D* hac egressiiuie dictiiin est : Egressut ejut a
Patre^ regressus ejus ad Patrem^ et reliqua.

Et occursus ejus. Occursum ejus vocal »qiialiiaiem
ejus. liiud euiin projirie dicilur alii rei occurrere,
quod ci srqiiale esl. Rt est qtiasi dicai : Cum egressus
essel a Patre el veiiisset in muiiduoi, nihil sibi
tTqiiale vel coinparabile invenit, quou>que rursuin
ad Paireni rediii. Quia occursus^ id esl, «qiialiias
ejus esi, pcriingens usqut ad summum ejut, id est,
usqiia ad iltuin hUiniiiuin coeluui, a (|uo processit.
Et quia adeo allus esi, iduo non esi qui se abscondat,
id est, excusare possit vel debeai, a calore, Id esi,
a noiilia, ejut. Quod esi dictum ad simiiiiudinein.
Si eniin in aliqua doino esset inaguus r»gus acceu-
sus, caior ejus et spleudur oranes angulos donius
peneirarei, et ad omnes manen e^ ibi perveniret; si-
inihler Chrislo iu niedio inundi, hoc esl, in Jud.ea,
qu:e circuinclusa geniilHis erat, posilo, quasi ardeutc
n rog(» eluxii. FuUit euim niiraculis, el ca.uit in verbo
p t-edicationis nuiiiia ejus, el per se ei pr;econes suos
ad omiies pervenii. Ei possuuius vocare calorein iijus
dilectHinem illain qua se iradidit pro nobis, quai
Oiiiiiibus perprascones aiinuniiati esi. Et ideo nullus
per igtiorantiani se excuare i>olest. Puiest superior
versus, scilcet, in sole posuit tabernaculum suum, ali-
ter conlinu.iri , ei paniin expoiii, ui sii dictuin coii-
Ira hjcreticos, qui apu.l se solos dicebant esse Chii-
slum, sicut Afri, leaipore beali Auguiitini, hjeresi
lacii, dixeruiil, uciasionem aHSuuieiites de versu iilo
Canticorum quo diciiur : iibi cubas in meridie ? Pu-
labant emm hoc ad litieram, iiiieliigentes ad se solos
propter situm loci sui relerri ; ei it;i dicemus : Quia
sonus aposioioruin ad omnes pervenit, ideo gloria
Dei posuit tabernaculum tuum, iu est, Ecclesiam, qua»
labeniaculo comparaiur, ulsupra dicium esl; iion
aliquo aiigulo tenae laiiium, ut hiereiici dicuni, sed tit
tole, id est, manifesio apud oinues eam dilaiando. bt
ideo iii luanilestu, quia ipse extultavit ut gigas, id est,
C adventus ejus aitUb fuil et m.inifeslus. Vel posuit ipsani
Ecclesiaro per apostolos in tule, id est, in faborem.
Non enim apostoii doeuerunt corporalem deleclaiio-
neni,scd iab<»rem,sciiicet,utquiCbri>lum sequereiur,
sicutip>e anibulaviiauibularel. Et ideo posuiieam in
labore, quiaeiiaui ipse venii ad laboreni , iion ad dele-
cialiuiiem. Nain ipse procedens de thalamo suo.extuttavit
ent utgigat, ul pnediclum est. Yenita^i currendam viam^
id esi, ad cursum obedietiiiie iujimcia! |ierflcieodum.
Qiieui sic perfecil, quia egressus cst a summu coelo,
id esl, a Paire, scilicel, descendil iucarnalus et iia-
lus esl, crevit, docuil, morluus esi, et sepultus, re«
surrexit. Et occurtut ejut usgue ad summum ejut^ i.i
esl, ascendit, ei ad dexiraiii Puiris sedii. Imle ^pi-
riiuiii saucium super aposlolus inisii, in igue fenuin
carnis arsurum ; auruiu vero virtulum probaiuruin
el purgaiurnm. (Jude ipsi conflrmati suiii, coiisiaiiier
ubique gioriam ejus aniiunliaveruiit. Et ideo iioii est
qui ;ibscundere, id est, excusare possli, vel deb.ai,
D 0 caiore ejut, id e^i, quin perceperil noiitiain ejus
siuipliciier ut prius, vei quin Sfuseril fervorem ei
doctriua: et dilectionis quaui coniuiit Spiritus ejus
aposiolis, el per eos aliis.

Lex Uommi immuculata. Vere nullus debet se ex-
cusare ab ejus iioiilia, sed iibeuter euni cogiioscerf,
et legein ijus cum jam suscepisset, legera servi sus-
cipere, quia cuui lex ^ervi essei iiiaculata quanium
ad iitleraiu , rum diceret : Diliget amicum tuumt et
odio habebit inimicum tuum, el quij coiicedebai li-
belluui repudii iniltere uxoribus , et c^elera uha,
per qiiod iiiultos fjciebai niaculatos, Lex Domint^ id
est uova lex Christi , esi immacutata^ quae e cuutra
prxcipit et inifuicum diligere , et dicit : Quod si guit
dtmiserit uxorem , nisi cauta fornicationis , et aliam
duxerit^ mcediaius ett , ei reliiiua. £t cuiii illa esset
prohibens manum, non instrueiis aiiimuro, ut pruhl-
beret aff^cium , h.ic instruit aniuias non liuiore
pu; :c, sed ad se imilanduui libenate coHVerlciis, tt

TM

DED.C VENERAniLIS OPP. PARS II SECT. 11. — DUBIA ET SPURIA.

5Si

cuin leslimonitim servi es<:et infidele , quia mnlia
promisit qiKC fecuii<liim lilieram noii evenenuil,
testinioniuiii Domini, id e«l, Cliri»ii, Ue Patre esi li-
dele, qnia quid«iuid do eu lesiaiiis e<:t, venim esf.
Unde diciiini esi : Nemo novH Pairem nisi Fiiius , vel
cui ipu vuU revelare. Doiiiini ilico , qiii est prmlans
sapientiam, id esl, vera bon», et iiileliectum puruni,
partfuiis, id esi. humilibus. Uiide dicium eal : Q (B
abiiondisti sapieniibui^ ei revelasti ea parvuUs, Ki
iieni : Superbis resistil. humilibus dat ^ratiam^ Scieii-
diim aniem qiiod ideni lei et>t et testiiiioniuni. Lcx
en'm dicitnr Novniii vel Vetus Tesiuroenlum, in
quantuin prohibcl ; testimoniiim vero , secundum
quod aliqnid testatur et alTirmai. JusrKix qiioqne
servi non fuerunt recae, ut qiiod prxcipil lapidare
niulierem dcprehensam in adulterio, et reliqua.
Jusiiiia Doinini . idest, opera qiiae Doroiniis justa
esse dicit, et pr.Tcipit. sunt recta. Quoiiiani ipse nee
peecatum fecit , vec inventus est dolus in ore ejus. Et
nihil docuit, nisi quod lecii, et cum iltae essenl tri-
Ktanles corda, direnies oculum pro oculo^ et siroi-
lia, ista suni tastificaiitia corda siiorum, ita ut gau-
liereiit in bis *\ux iinitartniur hilariter cnm charl-
lale, non serviliier cuni liinore. Et omne prceceptum
Domini esi lucidum , id esi , sine velamento carna*
lium observationum, illuminans oculos , non autem
liebetans, sicul praeceptuin servi, qnod ubiquealiud
sonabat exleriui, aliiid legeiial inleriiis. Timor quo-
que Domini eU sancti^s^ non ille scilicet legalis , qui
poenalis fuil . lenip<»r»lia bona perlioi rescens sibi
subirabi , qnonim desidcrio >aBpe auima fornicaiur,
8ed castiis limor, qno spoiisa sua Ecclesia , quanto
ferv«*ntius sponsuro diligit, tanto quem diligit offon-
dere cavil. Etideo perlecta cliurilas foras biinc tinio-
lem noD mitiil, quia iion est servilis , ut iile , sed
liiialis; et Ideo permanet in seteulum s/rai/t, id
est, a*teriialiter. Judieia etinro Domini non sunt
falsa, ut judicia servi , qua; in firniandu et in po!li-
cendo seciiiidum liiterani fefellit, sed sunt vera, quia
sive mineiur, sive polliceatur in praesenii alicui , non
fallit, curo quidquid dicit nccessa est fieri, nec ali-
quis in futuro poterit auferre, vel praemia bonis, vd
snpplicia matis, quod lotum pertinet ad judicia Do-
iiiiiii. Qiift jiidicia non opinione ^el favore liominnni
kunt justa ut jiidicia servi , sed sunt justificata in
Sfmetipeist id e^t, in ^eipsis liabent illud per quod
siint jubta. Et $unt daiderabilia super aurum et lapi'
dem pretioBum , id est, super omne %isu deleciabile,
itf esi, jucundum in terrenis , quorum desiderio fit
bo'*, ut judicia Dei non desiderentur, sed vei liinean-
tur a reis , vel couiemnaniur al» arroganiibus et su-
perbis , vel non credantur a stultis. Hasc enim duo
preiiosiora pro oinnibus ponit, et boc sapienti, nou
iusipienti, fideli, non infideii. Fotest enim inte-
rius dici, videlicet, ut quisquis sit aurum per purum
iiitellectum, sii lapis preiiosus per fidei coiis'aniiain,
ui iion igne cousuroatnr, sed in ibesaurum Dei assu-
matur. £i sic desiderabit super se , id est, magis
quani se juiiicia Dei , cujus voluntatem suae praipo-
suit voluniati. El sunt.i^it(ctora judicia Dei iuper mel
et favum, id esl, plus quani oinne gustu delecubile.
Vel juciinduin, sanae, videlicet, nienti, non febrici-
lauii. Est enim niel aliquis qui jaro solutus a vincn-
lis bujus viiae, tanquain a lavo eipressus exspectat
diem qnam veniat in epulas Dti. Favus vero est ille
qiii adbiic circuinplicatur in bac vila, iion concretus
ei, std implens eain. Qni indiget aliqua pressura
nuiiius Dei, non opprimentis, sed eiprunentis , qua
de praesenti vita in scternam eliqueiur, et his talibus
suiit dniciora super se judicia Domini, cujiis volun-
tateiii suae |ra:pobuerunt voluntati.

Etenim servus luut. Ideo in lantum judicia Do-
niiiii sunl desideriibilia , quij tn liiis cuetodiendit
muUa est retributio. Cessante eniin oinni exierioii
cominodo, magna roerees est, quod custodientiea p^r
inielligentiam veram, quam dani » sunt ia prafsen i
suavia , et in futuro saiubria , sicut non custodienii

A «n pra>senll siinl aspera , et fulura nociva. Et quod
iii eoiiim custodia inagna merces sit , inibi experto
credeiidnm esl. Nam servus tuus custouit «a, id est ,
ego qni volo esse libertus meus, vel luus , sicui vo-
luil Adam ; sed qni suin servus tuus in spiritu^ eu-
stodio ea, iinn loquendo, scilicet, sed factendo. Beiie
enim loqui lil nialo vivere, nihil ;iliud est qu.ini se-
ipsum propria sua voce dau.nare. Hoc dicit propbela
conversus ad Doininum.

Delicta quis inielligit. Vere in custodla judiciorom
Dei est inlelligiMiii i. Nani in delictis oon esi inidii-
gcntia , sed pntius c;cciias. Qaod sic suU interroga-
tiune dicil : Qu s, siibauditur maiteus iii deliciis ,
ititelligit delicla T Kquidein niillus, et idco, Domine,
Itedentptor ineiis a nialo, et adjutor in tiono, vel Re-
deuiptor ut iucipiam, vei ut ad ta tendain ; adjutor
veru ut perficiain et perveniam. Munda me ak occui*
ti$, id est, a pravis cogitaiionibus, ei cupiditaiibus ,
qu;e latenier in ine suiit, priniuin ; et deiiide parre
g inihi servo tuo ab aiienis peccaiist, id eat, rcmove a
me pravum pcrsuasorem. Primuni enim ojiortet ali-
quem muudari a suis, ut parcatur ei ab alieuis. Fit
auieui oiiine peccatuni ab aliquo, aut per bO, aut alio
persiiadente. Quod utrumque viiiuin in ipso priroor-
dioclaruit. Mallguus eoiin angelus ex suu occultu ce-
cidii f Adain vero p^suasione aliena peccjvii. V«|
possiimus dicere (pM occulta vocat originalia pec-
cau; quse quasi ^ulte per traducem peccati in om-
nes descendunj^ et ideo rccte dicit meif. Istud eniro
est quashbaMiiilarium. Aliena vero du it actiialia ,
qnasi exctflMitia extriiisecui , non hatrediuria. Vel
e converpo occulta possumus dicere actualia , quo-
runi ina|orum pars legit occulia cuiqiie coiiscientia.
Alieiia autem origiualia, quod aliunde, id est, a pri-
mo patre accessii.

Si mei non fuerint dominati. Kelalio bic noii Cit ad
voces, sed ad significatum. Qussi dicat : Lieo , Do-
mine, peto ut munder ab occuUis^ ei ab aiienia^ qiiia
p si hostes isti, scilicet occulia viiia et aliena, fion fue»
L* fiui dominati mei^ tune^aero immacutatus^ kI e«i,
siiie capitali criiuine. Et emuudabor etiam a Moxi-
mo deiiciOt id est, a superbia ; qu»» ideo dicitur na-
xiinum delictum , qiiia et initium est lotius peccati ,
et quia dejecit angelum, et ex angeio fecit dialNilum,
atque interclusit ei regnum coelorum ; et ideo etiam
uiaximum, quia sicut primum occurrit recedeiiiibus«
ita novissimum occurrit redeuntibus. Est eiiim etiau
iii recte factis hoc viiium cavendum. Et postquam
sic muudatus fucro, tunc non solum facu, sed eiiam
eloquia om mei erunl UIIj, ut tibi, Domine, eampla^
ceanty id est, eruot bumilia, noo pomposa ; ei noa
solum eloquia, sed etiaro mediutio, id est, cogiiatio
cordis mei »eiut»er erit talis, quae sit digiia esie in
coiispectu tuo, id cst, quae placeat libi, scilicet noo
urrogaus erit, sed bunitlis.

IN PSALMUM XtX.

iii fiuem i^salmos David.

D ARGUllBNTUII.

Pro Exeebia rege suo populus pariter ab Assyriis
obsessus orat. Aliter propbcU operauiem boruiur.
Item Ghristo eunvi ad crucein dicit Ecclesia , at Ar-
iiobio placet.

E\PLMIATI0.

Jam quia tituU verba uota sunt^ de tejctu psaimi a/t-
quid disseramus^ Futurorum igitur iHuminatione pro^
pheta compietus evenire prospera saticUt deprecutur
Ecciesia^ quce ilii per adventum Domini pro cerlo no*
verat etse ventura, Primo ingressu propheta rogai , ut
Ecclmiain diverso mundi lurbiue fatiyatam Christue
Doininus exmdiat , huscipiaique. Sfffuudo deprecuUtr
omne consiiium ejus rectanque fident Dominu$ $ua
pietate confirmet , promiUen$ fidetem p>/puium uoa
pietwe iHundana , sed dtvina potentia mayttificandum.

COliMEIITAAlUS*

Exaudiat te Dominus. Psalmus iste , ut supra dic-

85

IN PSALMORUM LIBRUM LXEGCSIS. — PSAL. XiX.

m

cum, c»t idem cum superiori, quia cum agai de co-
dfju negoiio, non tolum eumdem liiuinm, sed eam-
dero eiiam habel inteniionem. Sicui enim in 8np>;-
riori psalmo proplieia redarguit duritiam Judaoruin,
qni lenipus ? isitalionis sux non cognoveruni, agendo
(le roanifesla Domini liicarnalioue , de apostolorum
pnedicatione; iia in lioc quoque psalmo eosdeni
aperte redarguii, agendu de ejus maniresta resurre-
ctione, etiain de gloria qu:e secuta est resurrectio-
nem, scilicel, quod et mulii salvaii sunt , etomnes
resurgeiido et conclarificaodo accepenmt. Agit
auiein hic suh flgura optaniis propter m»j irem af-
fecium, et ut illos quos redarguit horietur, ut qu.m-
doque reaipiscenies, et teinpus visiiationis cogno-
scentes, optent salv.iri , et Gtiristo hic coufonnari ,
ut tandein possiiit conglorilicari : Si enin^ eompati-^
mwr , el conqiorificabimwr , Cunlinuaiur autem psaU
nios iste superiori, quasi dical : Domine, quem
coeti annunttabunt, el qui tabernaculuin tuum pones
In sole, et qui adjuior mihi es et Redeinptor, Domi-
nui Pater exaudiai te , id est, resiiscilet te clamaii-
tem pro clarificatione in die iributaiionis , id est , iii
lempure passionis, quoniam malis perimtleiur tc
tribulare. Hxc autera exaudiiio declarata esi cuiii, eo
dicente : Clarifica me, Paler^ claritale quam habui
priusquam mundui fieret^ vox de coelo descenilens
dicit : Et clarificavi^ ei iierum clarificubo. Et prolegat
le, id est, luos; nomen, id est, laus et fama Del, qui
cum oronium Deus sit potestaie , cst Deus Voluntaie
Jacob, id esl, postenoris populi et humitis, iiitellecti
per Jacoh minorein , qui operam dant ad glorificaii-
dum iliud nomen, in hoc, scilicet, quia sunl Jacob,
id est , supplantationes beoedictioiiis priori populo ,
qui iiitelligitur per Esau, promissus , primogeniia
edulio emenies, id e»t, primatum et diguiiatem.
Qiiae apiid Deum illius quasi fueranl per lerreiiorum
conlemptum acquirentes, quia non in posieriora,
sed in iiiterioray id esi , in futura bona oculus inieii-
doiii , ei hoc lalis nuiniiiis Det gtorificatio , qu^si
dicat : Sit proleciio eoruin.

Mitial quoque Dominu» Pater auxilium libi, Id ett,

luis, de sanctOf id es>t, de tua sanciitate, id est : tua

aanclilas sit luis auxilium; ei tueatur le, id est, tuos ;

de Sion^ \d est, de speculatioue, id est, propierea ,

quia noii iusislunt pnvseuiia, sed longe speculautur

fuUira. Vel aiiter : iftllal tibi auxHium de $ancto, id

est, faciat libi sanciilicaium corpus, ut sic de saiicto

jflo, id est, de inuliipticaiionc aauciorum sit auxilium

per doctrinam et exempluin unis ab aliis; el de Ston

lueatnr le, id eat, speculatio sil luis tuitio, ul prius.

ile»ttor mt etiam Dominta Pater omnis sacri/icii, Id

^t, faciat luos memores, ut te iiniteotur, omniuin

niiseriaruro el tribulationum tuaruin, quas aute pa-

libulum crucis patieris , et quibus Deum Patreni ,

Uiiquain sacnficiis, humanu geiieri placabis. Et

hoioeaufum , id e^^t , i|i8um iutegrum sacriticiuui

tunm , qnando iii ara cruci^ te lotuin pro nobis ho-

stiam placatioiiis offeres , quod recte per holocau-

sium ifiteiligitur. Holocaustum uamque interpreiaiur

ictum tneensum. Eraiit euim olifu sacrilicia quje-

dain» quorum pars tanium comburebatur diis, caetera

Tero in epulas sacriticantium retinebantur. Alla vero

sacrrficta erant, qude iiitegre iu ara deorum combu-

rebantur. Ei baec bolocausta dicebaiiiur , et erant

sancti<»ra. Siroiliter hic per omne sacriliciom inielii-

gimi» omnes aerumnas qu*jB passionem pra;cesse-

runi, ui captionem, ligatioueiii,et similia , in qulbus

qua^i quasdain partes sacrittcavit, quantum ad ho-

lueauatum, quod subsecutum est, cuin se in ara cru-

cis iiftegre ohtulii. Iliud, iiiquam , ho.ocausium fiat

jmtguep id est, delectauile Dco Fatii, ui coiivertatur in

UHiiiam revertantur (sie). Acceplabiliores eiiim pin«

guea hosti» eraot atus , uiide etiain in lege pr^ci-

piebaniur offerri. Et tribuat tibi Dominus nou secun-

ihim cor ioimicorum tuorum, notnen tuuui per nior-

lem detere volentium, sed tribuat tibi elfectuai mor-

ua inae aecundum cor luum, qui vere praevidebiS| et

Patrol. XCUI

A quid prosit humaniuis divinitatis , ei qoid proslt dl«
vlnitas huinaniiails. Ifumauitas enim monua con*
lulit viiiorum moriificationem, diviuitas vero Ipsam
resnscitans justificationem. El coufirmet Dominiis
Pater omne eonsHium tuum \n morle tua , videlicet ,
tain de excJ'catione Judx>orum quain de snlvatione
gentiuiu.

Lwtabimur in satutari tuo, Nii caiisiiin propheti ,
qui tanto aute leinporeru.l, h:inc optatioiieiu fecisse
viderotur , cansaui ejus appoiiit. Qiiasi dicat : Ideo ,
Domine Adjutor et Redeiiiptor, opto ut Domlnus
Pater te exaudiai in ciarincaiione resurrectionis ,
quia in hoc tuosalutari^ id est, in hac salvatione
tuse resurrectiuiiis lattabimur^ \d cst, non soluiu
lastor ego lanlo anie tempore, seJ l»iabuiitur omiies
mihi consimiles semper usque ad eam salvaiionem ,
jam nobis in ipso per spem datam, Spe enim salvi
facti sumus , et taudem magnificabimur ipsa gloria
resurreciiouis , si in hac vila fueriiuus tn gioriH-'

n cando nomine Dei nostri per huiniiitatcm et booa
Ojiera.

impleat Dominus. Redit ad optatiouem , qiiasl
dicat : Quia iteiii t(Btabimur^ ideo Dominus impleat,
id est, perficiat omne^ petitiones tuat , scilicet, iion
soluiu quas in lerris facies pro clarificaiione , sed
illas etiain quibus ad dexleram Patri^ sublimatus
quotidie interpelUbis pro nobis. ipsa enim praisenw
tia humauitaiis Ghrisli assidue Pairem orat pro suis,
• ^unc cognovi. Hic ad majorem iucrepaiionein du-
riiiae Judaeorum osteudit se certuin esse , lanto anle
tempore, resurrectionis Ghri^ti futur;e. Qiiasi dicat :
Vere implebit Dominus petitiones tuas et in te et in
luis, quoiiiam ego nunc tanto ante tempcre cognovi,
quod iiou soluni faciei salvum , sed jam satvum fecit
dispoiitione, Dominus Pater Christum saum, integre,
id esl, et in capite ei in membris. Capui enim resus*
citabit , et congruum corpus ei aptabii. Perfectus
enim Christus est capui cum corpore.

p Exaudiet. Id est , vere salvabit Chrisium in oor*

^ pore, quia qui exaudivit illum de terra, cum adhuc
mortalis et pa&sibilis esset, prosua clarilicalloue
exaudiet itlum de costo , id est, de subliiiiitate impas-
sibiliiatis et immortaliiaiis, clamantem pro corpore.
Yel potest et coilum et teira, ut simpliciter dicaiury
materialiier accipi. Et vere exauiliei eum pro cor-
pore, qiiia salus dextrce , id est , favoris et propiiia'»
tionis ejus erit in potentatibus , id est , saivati per
ejus graiiam potentialiier salvabuntur, quia aeterna-
liier. Saliis auteui sinistrae , id est, per praeseutem
prosperitateiii , de qua diciiur : Homines et jumeMa
satvabis f Domine ; qujii dicitur sinistrx non qiKMi
aliquiil hinistrum iii Dco sit , sed quia non ex ejus
digiia propiliatioiie cst, cum sit transitoria, et etiaui
ni Tiifera; ili.i, iiiquam, salus erit iu infirmitalibus ,
et hoc ideo, quia hi scilicel qui saivautiir per ip^am
non invocant Deuni sicut deberenl, quia veuiuntad
iiivocandum in eurribus , id est , coufisi in volubili
suecessu lemporaiiuui lerum. Et veuiunt tn equis, ui

D esl, in pompa sa^culari et arrogantia, noii sciiicet ad
glorificaudum nomon Domiui. Hoc enim faciebat Ju •
daicus populus, spem uon iii Deo, sed iu terreiiis ha#
bens, cujus mos erai saliem in pascha singulis
annis convcnire Jerusalcm , ad offerendum et orau*
dum. Nos autem salvati, scilicet, per dextram, iim»
cabimut, nou in arrogautia , £ed in glorificaodo qo-
uiine illius, quein et Doininum uostrum per sponta*
nejiu servitutem faciuius , et Deum, quia tanquam
creatura Creatori ei obedimus. iiabct alia in hoe
loco Translalio pro luvocibimus, Exsultabimus, quod
saiis c*>ngruit.

Ipst obtigati sunt. Ideo salvati per sinistram laliter
iuvocaiil, quia ipii sunt obtigati iii cupiditalibus ler-
renis, irruentes pras nimio amure loci et gentis iu
lapidem olTeus^ouis et petrain scaudali ; et quia ter-
reiia diligunt, ceciderunt a facie cmlestium. Nus vero
e conira a terrenis surreximus iii speiii coelestium per
iiUeiU, et erecii sumus pcr bouam ereciionem. Vel

19

5HT

BEDiE VENEIiABILlS OPP. PAIIS II. SECT. 11. — DUBIA ET SPIRIA.

588

Kurreximus per invocalbnem, cl erecli sumus p6r A t"r. El aliier : Non fraudabis euro denegaiido ei to-

' ' '- * luntalem» non 6oUm suam, sed etiam labioriim, id

est, praeconum ejus, qui recle per labia, qu» instro-
menta loquendi sunt, inielliguntur; scilicet : eoncedes
praeconil>us suis quod ipsi voiuerunt, scilicei, ut ubi
ipse erit, sint ei ipsi. Quod ipse Pairem rogavit
dicens : Volo, Pater, ut ubi ego $um, ibi »int et mei.
Quoniam prtevenisti eum, ld«o tribues ei desideriiim
suum, et voiunlatem labiorum impiebis, quoniam tu
talem euro ractes, qui idoneus sil, ut satis fiai ejut
desiderio et voluntati, quia nnn erit prsvenlus fellis
amaritudiue, qua omnes iu Adaro praevenii sumus, id
esl, peccato originali, sed tu iii ip^o c<>nceptu prae-
vcnies, id est, praeuiunies eum, ut iu eum peccaium
iltud non perveuiat; in benedieiionibus^ id esl, in
iuuitiplicationibus duUedinit^ scilicet, quod et sino
peccato coticipietur, et siiie dolore nascetur. Et non
ei ad niensuraui dabis spiriium, et quod iminuiiis a
peccato erit, et caetera talia. Et poiuislt jaro, id est,
^ poiies, in eapite ejue^ id est, vel in ipso qui capul est«
^ vel in principio pnedicationis ejus pones coronani, id
c»t, multitudinemapostoloruiuetalioruro perrectarum
crcumdanlem euiu, coronam^ dico, factam de omut
lapide pretioso^ id est, ornatam duodeciro pretiosis
gemuiis, id est, apostolis, qui merito gemmaB, quia
fulgenl et virtutibus et praecoiiiis et siguis.

Vitam peiiit, Vere tribiies deslderiuro ejus» qiia
petet VI am a le, id esl, resurrectionem et aeteruita-
tem sibt et suis. Et tu tribuisti eam, id esl» vere tri-
bues el vitam iion quamlibei, sed longitudintm die-
rum^ id e!»t, a^ternaui, et iioii soium sibi, sed ftois»
quia tribues sui» longitudinem dieruro per interiorau
rehurrectionero in praesenti, per exteriorem vero in
fuiuro. Longitudinem^ dico, prolongaiidam tii seecuhtm
praeseos, et in sceculum subsecutivum bujus UBculi^
id est, in aeteruitatem.

Magna est gloria ejus. Tribues quidero ei vitam, et
in hoc tuo safutari^ id csi, per hanc tuaro salvattODem
gluria ejut erit magna^ id est, gloriosa et aeterna vila

(idem. Et ui perrecte surgamus et erigainur, Domine
Pater, huiic re};em iiiom, in qiio Ixiabimur, et per
quem potenler salvabiniur, qui exempluin nobis pu-
gnaiidi in passione sua dabit, qiiod ad regeiii perti-
iiel, fac saltum per clariliciitionem resurreciiouis et
asceiisioiiis, ut, sacerdns factus ad dexieram tuani,
:issidue iiiterpellet pro nobis. Regum oiiim est pu-
gnaVe, sacerdotum orare el sacriflcare. El exaudi nos
i*er hunc Mediatorem clamantes in die^ id est, in
tiioniis puritate, qua invocaverimus te^ quaiidocunque
le invocaiiius.

IN PSALMUM XX.
In (iiiem Psalmus David.

ARGUMENTUU.

De lizechia canittir, ca:sis Assyriis, et infirmilate
curata.

EXPLANATIO.

Hic ptatmut Doniini Salvatoris primo Inearnaiio-
nem^ et postea deitatis facta decantnt, ut patenter
agnoscat eumdem latn Virginis malris^ quam Dei Pu'
tris csse Filium. In prima narratione ptalmi hujus
propheta loquitur ad Patrem de Incarnadone Dom"
iiica; secunda diversas virtutes ejus^ gloriamque de^
scribit. dectarant a parte qua passus es(, ad quam
sttmmam rerum apicemque pervenerit. Tertia conversus
cd Dominum, more destdtrantium^ optat iita in judicio
ejus fieri quee novit esse venlura»

COMMENTAniUS.

Domine^ in virtute tua, In hoc quoque psalmo, sicut
n in duobus 6uperiorii'Us redarguil pmpheta duri-
liam Juiiarorum, comniendando humiliiatem Clirisli,
«niani ipsi rrcognoscere noliierunt, et osiendendo
f^uia aspKriim eum quandoque scnlieut, qui eum nunc
non cognoscuiil huniileiii, quatenus eos cxhortetur
Ht, resipisccnics. malint euin hic recognoscere hu«

iiiilem, qunm tandem severum judicem in majestate ^ ejus, et suorum eril uia||;uifica, quia per boc tmpones

tu super eum, taiiquaiii ruiidameiitumi gloriam «l uui-
^Niim decortm, id eii^ gloriosos virus in virtuUbus«
et mulium in miraculis decoros, vel gloriosos in con-
scieniia, vel multuro decoros iu virtuiibus, el uoa
paucos, sed muitos.

Quoniam semper dabis eum in benedictionem. Id esi,
iii luuliitudiiiero. In swcutum sweuli^ id esi, steroa-
liter, quia nunquam deerunt aliqui perfecti qui usso-
cientur ei capiti ; et tandero ttrtifieabis eum et suos tii
gaudio absoluto et aeterno eum vultu luo, id est, la
consessione ad dexteraro tuaro. Et merito, quooium
rex isie nou de se prassumit, sed sperat^ id ost, spein
suara ponit in te Domino laiiium. Et non com^novebi^
tur per superbiam, positus in misericordia Altissimi^
id est, coiistitutus in divitiis a te, qui altissinius es,
sibi datis, scilicet, iu Imrounitate peccatorum, et in
pleiiitudine divinitaiis singuiariter sibi concessat sic-
ut primus homo in divitiis suis, scilicet, in lilMu^ute

venientem. Titulus idem esi qui in duobus praeceden-
tibuSy hic : In finem psalinus David, Quod sic expo-
iiitur : Iste psalmus aitribuitur David prophetae, refe-
rendus in finem, id est, in Cliristum, ciijus, ut
praedixirous, comiiieiidat humililaiem. Cniitinuatur
iiiitem sic superiori, quasi dicat : Dixi, Domine, ut
salvum facius regem, ei debes eum salvum lacere,
quia hic rex iiibil de se praesumet, nihil sibi attri-
liiiet, sed laetabitur tanium in tua virtute, id est, in
Verbo luo sibi adjuncio, per quod solum se fortem
reputabit. Et vehementer exsultabit salutare lutcm, id
e»t, salvaiionein tuam esse super se, id esi, sihi esse
c«immissam, scilicet, quod per ipsum et liiia summis
conciliare, et omnia vivificare atque salvare propo-
suisii.

Desiderium cordis ejus tribuisti. Merito laeiabitur in
tua virtute, quia tu per illuui virtuiein tribuisti jam ei
<lispositione, quia tribues ei in re desiderium cordis

sui, id est, illiid quod desiderabitcor suum, tale jam D arbitrii et abundantia virtutum superbiviL

lactum, ut non desideret iiisi desideranda, scilicet,
iit el ponat animam pro suis, et resumat eam pro
suis. Mortuus est enim proptep delicta noi/ra, et lesur-
rexit propter justificationem noHram. Ei iioii fraudabis
eum, id lsi, non abnegabis ei aliquid in votuntate
labiorum^ id est» verborum ejus, quia quidquid a le,
sive pro sua. sive suornm saliite rogabit, hoc ei non
denegabis. Vel aliter : Non fraudabis eum in votuntate
iabiorum ejus^ id esi, geroinae pacis, quam statuere
vnluerunt, scilicet, concedes ejus voluntati ut et pa-
cein relinqiiant, ei pacem deni, juxta illiid : Pacem
reiinquo vobis^ paeem meam do vobis, Reliquit eiiim
sequentibus pacem in interiori lantum, pervenientl-
bus vero ad se dabit pacem suam, scilicet, ut non
Mntum in interiori, sed in utroque paceui habesiit.
Qiiae utraque pax labiorum, quod pluraliter posiium
esi, intelligitur. Labiis enim osculum, quod est si-
giium pacis, damusc et ita per labiuin pax designu-

Inveniatur manus tua. Hic se prophetg converlii sd
regeiu ipsum, cuju^ humilitaiem bactenus coiumeu-
davit commiserando duritiae Judaiorum, humilitaiem
ejus non advertenlium. Quasi dicat : 0 Domine rext
qui tantae patientiae futurus es, mafiMs liia, id est, bu-
luilis potentia tua, dum adbuc elaia ad percutieiulani
tauquam dextera nonerit, tnvemoiur^ id est, in buiuili*
tate recognoscatur io praesenti ab omnibus immicis
tuiSf id est, a coiiiradicentibus tibi Judaeis. Illos nn-
tem omnes qui te oderunt, id est, qui in praesenti no-
luerunt recognoscere humilem manum tuam nd
salutem, inoefttai tandem ad daronationem d€xura
tua, id est, poientia tua, cum jam elata ad percuiien-
duin erit in judicio ut dextera. Hoc autem est diTinae
senientiae aggratulalio» nou imprecatio.

Poiiei eos ut cUbanum, Vere odientes te loveniei
dexiera tua, quia tu poiies eos ita ut sinl clift>.niio
igiiiiu similes' quia sicut clibsnus iguitus vastniur

589

IN PSALMORUM LIBRUM EXEGESB. — PSAL. XX.

m

iiiieriiift. eodero modo ipsi propria conscienlia Tn^l»- A
biininr in tempnre vnltui tui^ id est, viiltiiosilalis et
severilatis tiiae, scilicet in die judicii. Et tiiiic Domi-
ftui conturbabit eos in irn twt^ id e.^1 : Tii, quem priiis
in humiliiale Damiiium haliere noluerunl.conturhabis
eos in ira taa, id osl, in ira tibi congraa, cui scilicet
.«ervorum nullus resistere praesumet. cum dices eis :
Jie^ maledicti, in ignem aiternum, El lunc ignis ille
perpetuus, qui prxpariiins estdiabolo et angelis ejiis»
dpvorabit eos. Et Tere conturbabuiiliir, qu a tu, Do-
niine rei, fructum^ id est, roala opera eorum perdet^
nnn dando iu seternain oblivionero, ut non puni:iulur,
sed in lioc perdes, quia separaverunt se de terra vi-
vontium, id est, bona remuneratione carebunt. Ei
trmen^ itl est, iroitaiores eoruro perdes, separalos
a fiiiis veronim hnminuro, id est, a b<»nis« qui pa-
triarchas et apostolos, et reliquos veros homines iroi-
t.ibantur. Ipsa eniro separatio erit perditio eoniro.
Ei merito perdet fruclum eorum, quoniam tnala illa
quae ipsi putabant se passuros le regnanie, scilicet, n
airissioneni loci et geuiis, declinaverunt jaro, id esi,
certissime reion|uebuiit in te in morie tua, quantiiro
ad rf puiationero suaro. Et cogiiabuni cONSilia^scilicet,
iit mundus posl te non abeat, et ul ipsi regnuro obli-
iieanl. Quce consilia uon potuerunt ttaoitire^ quia
von est tapientia, non ett prudentiaf non ett contilium
advfrtut Dominum.

Quoniam pones. Ideo landero pones eos ul clibanuin
i^iiiis, et conturbabis eos, quoniam in praeseuti primse
rcsurrecliouis participes non erunt, ui lunc sinl par*
i:cipes secufid^e ; imo dabuniur in reprobum sensuro,
quia iii ponet^ id est, facies eot esse dortum^ id est,
iia contemplihiles facies eos, sicut sunt illi qui sunt
«torsuro, id esi, qiios lu contemnis, et non respici.«.
Vultum aiiiein eorum^ id est, co^niiionem luam, qiis
debuit esse eoruni, p<;r It^gcm sihi daiam, illam eis
ablaiim praparabit^ id est, colocahis in reliquiit^ id
esi, posierioribiis eoruro, qui per humililatem fient
lu£ reliquisp, illc sciiicel reliaui» de quibus dictum ^
ost : Kt reliquim talvce fiant, Vel aliler ; Vti/(um, id ^
esi, voluniaiem eorum qualis sit prwparabit, id est,
m^inifesiabis in reliquiit tuit, id est, iii inferiori tuo,
liocest in corpore tuo, qund criiciligent. Vel tn tmt
reliquiit^ id est, in Aposlolis et sanciis tuis, quos
persequeniur. Qui eruni propier te reliquiae, id est,
peripsema et ahjeclio omniuro. Vel aliter : Yuttum
eorum^ id est, quod niixime velint et appeiant pr(s-
parabit^ id est, roanifestabis in reUquiit tuit, id est, io
dtf sideri» loci etgentis etca:terorum leinporalium, pro
qiio te cniciiigenl, quae sunt reliqui» tu;e, id est, tuo-
rum a quibus coutemnuni. Vel aliler : Vultumeorum^
id esi, cogiiitionem, quas debuit esse eoruro, illam
pr«parabis in postremis eoruro, qui in teropore An-
lit hristi erunt; et hoc facies per reliquias tuas, id esl,
per Eliam, Enoch, quos vivos relictos ad hoc con»
servas. Exattare^ Domine. Illot quiJem ponet, nunc
interiin ad dortum^ et tandem perdes qui huuiiliiatem
luam recognuscere nolueruni. Tu autem, Domine,
cujas viriulero ipsi inlirmitatem putaveruut, cum di- D
cerent: c Deut dereliquit eum, i exatiare^ id est, exal-
tiius et magnus appare in virtute tua^ re^urgendo,
ascendeiido, Spiriium sanclum roittcndo. Et luiic uos,
le priiis iii hamiliiaie recognoscentes, eantabimut et
ptatteniut virtutet tuat, id esi, celehrabirous virtules
tuas ore, ceiehrahimus et opere.

IN PSALMUM XXI.

In Gnom pro suKeptione roatutina, psalrous David.

ARGUMENTUM.

Rogat Doroinuro David factione Absalom laboraiis.
Aliser, Juda^l de Esiher hunc psalmum puiaiit esse
camatum, qiiod videticet ipsius periculo et iuterces-
siune ipiid regem sit populu:» Israel a morte laxatus.

EXPUIIIATIO.

Sive t/i /iitem, tive David, quod ad Christum perti-
iiianl, notum ett, Suteptio auicm matulina, temput

returreetionit ottendit, quando ipse mortate corpus, ve-
lerit hominit condiiione deposita, in magnnm glorian
ctnrificatut astumptil, Jn Bebrteo autem scrip'um ett :
Pro cervo matutinOt quo eumdem Dominum tignifi ari
non dubium ett, qui interfecerit serpente% et veneni con^
tumpteril^ J udatitque cauini labiepertequentibut, ccbIo^
rum atta petierit, Per tutum quidem psafmum loqui"
tur Dominus Chrittus, ted primo capife deretictum se
clnmat a Patre^ ut dispensaam sciticet susceperit pas-
sionem, pntentissimam humititatem suam hominum ab^
jectione eommendant, Secundo toco pastionem sacram
dirersit comparalionibut prophetnvit, deprecant ita «rp-
vientibut inimicit tuit divina protectione tiberetur, Ter^
tio commonet taudare Dominum Christimos^ qui sua
resurrectione tuam catholicnm respsxerit Ecctesium, ne,
pastione tantum audita^ mortatium corda paverent,

COMMEIfTARIDS.

Deut, Dent meut, respicein me. Psalmus isieslc In-
litiilaiur : In finem pro tutceptione matutina psatmut
David, Quod sic exponitur : Isle psalmus aitribuilur
David, non historiali, sed David in finem, id esi,
Clirisio, in quem velut in finem, id est, perfectionem
omnia leiidunt. Psalmus dico dictus vel cantatus ab
ipso pro susceptione malutiiia. Iiabent eniin quidam
libri pro assiimptione matutina, quod ad idem redit.
Suscepiio auteni vel assumptio matutina dici:iirre-
Siirrectio ipsa. Quando enim Domiuus assump^us est
in aeternam vitam, suscipiens carnem qunm de^iosue-
rat mortalero, passihilem et corrapiibilem, raclam
iminortalcm, impassibilem, el incorruptibilcm. Mi-
tuiina vero vocalur hsec susceptio, vel quia historia-
liier roaiie prima Sabbatorum facU esl, vel ideo di-
citur matullna, etiamsi non in roane, scd ante facia
sit, quia sicut roalutinale teropas qaod dicilur m.nu-
tinuin, qiiasi roane primitivum, et lenehras noctis
repellit, et lucein primain diei inducit, ita in resur*
reciione Domini et nebula prscedentium peccatorum a
nohis recessit, et tol jutiitiiB nobit ittuxit. Sicut enim
Chrittut pro detictit mortuut^ ita et returrexit propter
juttificattonem nostram, Diciiis est ergo psalmus islc
pro susceptione roatuiina, id est, pro resnrrectione,
quia in eo Doroinus nosier orat Dearo Patrem, ne
differat suaro resurrectionero in coromunem oroniuui
resurreciionero. Quod nec fecit, qtiia tertio die eom
resuscitavit. Sciendum aatero quod licet intituletiir
de resarrectione psalroas Iste, prius taineu loquitur
inalia de passione, qux passio est causa resurreciio-
nis; ande manifesiata passione, cororoodius fit quod
diciiur deresurreciiiine. Et diligentius in hocpsalmo
quain in aliquo alio Doroinus noster passioneiu suam
nobis exponil, quia proponil nobis et quod passus
sit, et quare passus sit, ad exhortandum 1109, ut
utrumque quanium possumus. imilemur, scllicet, et
aggratulemur ejus lucarnatioui, el conformemur ejus
pissioni, ut et conjiicundemar resurrectioni, et ut
qui audit dicat , Veni. Notandum quoque qiiod iii
llebrseo habetiir in tituio Pro cerva matutina , quod
satis cougrae intelligilur. Dicitur enlm quoil cervo-
rum naiura sit, ut, depulsis tenebris noctis , et
ascendente luce diei, cum quadam naturali jucundi-
tate ab irois alta petani. Recte ergo caro l^hristi cer-
vx coroparatur, quie in resurrectione liberatu a lene-
bris prioruro tribulationura curo jucunditaie et laeti-
tia magna quasi iroa de aliis [Leg. alta de imis] peliit,
cuni de corruptione inorlalitaiis in incorruplioiieiii
a*terniiaiis surrexii. Femininura au.em, quod eat
cerva, po^uit propter carnem cui comparavit, qu»
est eju^dem generis* Nunc ad litteram accedaroos.
Pussunt sex piimi vcrsus hiijus psalmi dupliciter
legi , scilicet ut vel caput pro se in eis loquatur, iu
per^oiia veleris homints, qul cum eo crucilixus est,
id est, in persona ineinbrorum suorum , qiioruin
veiustatero, id est, peccata ipse qui peccaturo non
fccit in se crucifixil. Ipse eniro Intiruiit^teii nottras
inorte sua desiruxit, et vulueri suis vulneribus cii-
ravit. Juxta qiiod tale est , quasi dicat : Domiue

m

nEDiC: VENERABILIS OPP. PARS II. SECT. 11. — DUBIA ET SPURIA.

%n

Paier, Dcits omniiim per iiaiiiram, meus aaiem Deus A quando inimiciis atiquem c.x ipsis conlingef^e ap«

hiiigutariier per graiiam prae uliis milii connessam ,
retpice wey i<l est, nieos, quos olim inspexisii iu
prinio pareuie in abundanlia Tirlulum posilo, q lein
2*ipecliim per iuobedientiain cjusdem aniisemnl ;
illos, iiiquam, respice per ineain obedieniiam, qi'0
respcclu opus esi, quia dereliquisli eos per hoc sci-
licel, qiiia prae?alel veiustas peccaii. El quare de-
reiii)ui>>li nie, id esl , ineos ? Ideo, scilicet , quia
longe recenini le peccaia esse a $alute mea , id esl ,
meoriim. Longe enlm a peccaioribns e$t $alu$, H<pc
Terba pljue iiiimunl capul non iii persona sua bic
lnqiii. Quomodo enim derelicius, vel Um^e a saluie
factus, posvet csse ille, qui cuin sit Filius Dei, Deiis
esl , el de qno diclum cst : Deu$ eral in Christo,
mundnm reconcilians $ibi ; el rursiim : In principio
erat Veibum, et Verbum erat apud Deum^ et Den$
eral Verbum^ nuod Verbum incarnatum in cruce
pendebat, et lixc lalia dicebat? Uiique non possel.

petit , aiit fflolestia corporali , aut .iliquo damno
exieriori, aut eiiam morte tiuonim, et ei concessiim
fuerit, iUeqiii contiiigilnr (irmuni corin illo lixbeal,
qui se non subirahil, id esl, in D«^o, quia ei si sub-
trahil nurem ploranti exteriiis, misericordiaui lamen
apponit deprecanti inieriiis. Novitenim relicere iios,
qui fecit nos. lu, dico, qui e$ tau$ hrael^ id esl, qui
facis landabilem oninem, qiii est Israel, id est, in le
iniendens, et iion de se praesuniens, ut manum conlra
vetiium ad illicila extend;ii, sicut Adain recii.

In te $peraverunt, liic remonei, non ex injusiilia
Dei lioc esse , quod suos clainaiites non ex^iudit,
s<'d potius exeorum cuipaesse, qiiia iinmundls verbis
deliciorum ciauiant. Nam si digne clamarent , eos
exandiret, sicul p.itres priores, patriarcbas seilicet,
et illos quos de ifigypio e<luxit, 8a?pe qiii.i digne, id
esi, verbis justiliap, clainaverunt, exaiidivil. Quod
sic dicit : Paire$ nostrit id est, anlecessores iiosirb

Et qiiia, licet in pcrsoia inembroruiu ha'C dixerit, n de priori populu $pernverunt^ id est , spem siiaui tV

vcrba tainen souare Videntur quid de se egerif, sub-
ditur, hoc deterininato, verba delictorum meorum.
Quasi dicat : Verha quus nuncdixi, scilicet, respice
in me, dereliquisli me , et reiiqua , noii sunt verba
jiistitiae dicia iii persoiia mea, sed sunt verba de«
licioruni, id est, suntedicta in persona membrorum
pro delictis ip3oruin,quaedericta feci mea, quia pce*
iiam eorum in me transiuli , ut el ipsi facereni justi-
tiaiu meam esse suain. Aliter eniin nefas est intelfi-
gerc hoc de ilio qui peccatum non feciL, nec inventu$
esl doiu$ in ore eJH$.

Deus meus^ clamabo per diem. Ostendit suos vere
esse der< iictos, quia nec exaudiuntur in prosperitate,
nec in adversiiaie. Qnasi dicat : Vere dereliquisti
iiieos. Naiii ei, o Deus mcus, clamabo ego , id esl,
clauiabunl mei ad te per diVm, id esi, per prosperita-
teiu temporalem, ne muietur. Et clamahniil in iiocie,
id esl, iu adversiiate, ut in roetius mutetur. Et tameu

te, Doiniiie, et non in se posucrunt. Speraveruiil
digne, inquain, el tu libcrasti eos, Ctamaverunt quoqiie
non verbis delictorum, sed ad te, id esi, verbis justi-
liaR clamaverunt, et ideo a te vere $atvi facti. sunt^
quia $peraverunt in te, el nou iii se, et non $unt
confu$it id est, non decepil eos spes eoruin. Qtiod
$peraverunt tottes pouiiur, non vacai, sed est repe-
titio ad conGrmationem.

Ego autem, Patres quidem verbis juslitix claman-
les exauditi suut ; ego antem ui jain iion loquar in
personi veteris hnniinis, sed loqiiar ut ego, id e«c,
verbis jusiitiae, secundum me di< o c^iod $um vermii^
quiaetinori;ilis,etde virgine sine viriii commistione
natus, ut veruiis de materia nascitur sine paire; et
quod non suni tautum /louio, profit<-r Verbum niihi
adjunclum. Quasi dicat : Ego qui factus sum in h«i-
mine ullra hoiniiiem, ut vol sic humaiia snperbia di-
gnaretur iiniiari meani bumilitatein, in quo ju!>titiaiu

i|uia immundis verbis delictorum claniabuni, tu non p patruui et omu.uin hominum excedo , suin tamen
exaudie$eos; et quod tu non exaiidics, nonreputoego sicut non exauditus a te. Douiiiie, dum nicorum ia-

lieri miAi, id esi, ineis,ad tit»tpieii<tarN,id est, ut iiisi-
pientes lianl, sed ul sapiant, qtind eos clamare vetis,
scilicet, non immundis verbis delictornm pro desi-
derio lempo:atium rerum ad damnationein , sed
verbis conveisioiiis novae ad te in viiain aeiernam.
Scieiidum quod Deus hoc quod suos in iribulalione
non exaudit, id inagnam eorum utititatein facit ,
scilicet ut inlelligant ipsuui medicum esse, et trihu-
latioueoi medicamentum esse ad saluiem, non poe-
nam ad daniDationem ; sicut tu aliquis sub medica*
uieiilo positns, dum secaris, dum ureris, medicus non
exaudit te clainaniem ad volontatem,imoad salutem.
lluUumenioi profuit Paulo quod pro stiniulo carnis
exauditus non fuit, qiiia et virius ejuii in inKrmitaie
inagis eniluU, etqoia verbisdelictoruin, id est, pro teiu
liorali salme clamavit, propter quod exaudiri non de-
buit. Verbis eniiii deliciorum clamat, quicunqiie pro
temporali commodo pustulat. Si quis auteni quaerat

flruiitaiem iii iiie trausfero, ei sicut intirmus ad
exeinplar eoriim rog^i.ln hocsciticei, iiou exauditut,
quia suin factus opprobrium hominum iu tautu n, ut
me eiiam aliis imputent ad opprobriuin. Pro sucnmo
enlin opprobrio Jud;Ki habneruni, quod caeco de ipso
dixerunt : Tu di$cipulu$ eja$ $is, et rehqua. Et noo
qiialiuuicunque boininum opprobriuin liictus sum,
sed sum abjectio p/<Hs, id est, a ptebeiis omoilras
conteinptus ku.ii. Quud qnasi diceret : Non iiieo,
Doniine, factuni, qiiiu tu me, cum sim iu bomii«e,
supra homiuem exaudias ; sed quia disposuisti com-
plere per moriem;meam saluiem iiumauo geueri pro-
miswaui. lloc iu loco dicitquiddam beatus Augustiuus
qiiod satis coiigruit huic seuteoti;e, hoc bciiicet :
f Niinqiiid qui patres clamantes ad se exaudivit, ad
Filiuin defecit? Utique non defecit, 8<^d vere exaiidivit
eutu, quia saiutuin aute tempora promissain per
ipsuui adiuiplevit. Nec credeudum, quod Chilstus

quare Deus [Add. quijsuos iu tribulatione immundis D pro se dixeril, qua^i timens luorleiu : Pater, trantfer^

verbis delicturum ctamautesnon exaudii, quosdam qui
sic clamasse videiilur exaudiverit, sicut ires pueros,
qiios de camino iguis liberavit, et Danielem ile lacu,
et busanuiiii de lulso crimine ; sciai iion itlos verbis
delictoiuui clauiasse, et liberaios corporaliter ob hoc
taniuin esse, ut eorum.satvatio atiis essei exemptum.
Nec prxteieuiidum quod sicut quidaiu non exau<iiuu-
lur extrinsecus, cuin lauieu maxiine exaudiaiitur
ioirinsecus ad satulem, ita quidain exaudiuutur ad
damnationem, ut diabolus in persecutione beati Job
exauditiis quidein fuit, sed ad damuationem.

Tu autem in sancto, lloc quod meos iii tribul.ttione
non exnudis, non est ad iiisipieiitiam quidem, esl
auiein ad sapieiitiam. Qui inhabitat in sancto, id est,
in illo, qiiem quia non exaudis, sanctiorein facis,
scilicet, ut inielligat se iion exaudituni es»e ad satu-
teni, quia quus tu inhabitas , illos utique tribulalio
meiiores facit, vel ut aurum ignis probabit, ut si

st possibite e$t, caticem hunca me, et siiiiitia; sed el
iiostra intiruiitate hoc dixit, ut nos licet limidos ad
paisionem suam iraitandam coiifortaret. Non tiiiiuit
enim mortem Pautus, qui dixit : Cupio dissotvi, Noo
timuit eam Laureutius, nou Siephaiiu>, iiec casteri
tates. Quomodo ergo convenit, ut quod mites putuit,
imperaior noii posset? Nutto modo utique. i Nunc a
principio reiteremus, ut in supradictis versibus eapul
iii persona sua toquatur. JuxU qut»d poterit solita
iittera tegi, scilicei, respice in tue, baiis comuiode; tt
esi quasi dicat : Douiiiie Deus oiuuium per naturam,
Deus autein uieus per gratiam, ne respicias iitos qui
inHuttantes inihi dicuut : Si t^itius Dei esl, detcendai
de cruce, sed respice me humilem, ita ut respectas
tuus appareat in ine» videlicet, ut facias me de se-
pulcro resutgere, noii de critce descendere. Longe
eoim gtoriobius et competentiiis fuit ut Douiiuus pe-
racia obedientia a uiortuis conim eorum upimoueia

503

IN PSALMORllM LIBRUM EXEGESIS. — PSAL. \XI.

5 »

resiirgere^ qnam n( qitasi impaiiens ad vncem insul-
tanrnim de cruce descenderei. Pr.Tlcrea qnnque si
descendidsei , eorum petilioni videreiur obtempera-
re, et sic eorum nef|tiiiiam corroborarei. Respieet
inqiiam, in me^ qiiia dereiiquislit id etil, videris dere-
liqiiisse me exlriiisecus« cum morie tnrpissima |ia*
tieris ine ab iniinicis a(Qigi. El quare dereliquisti me
sic? Ideo, Bcilicct, quia verba delictorum ineorum,
id est, manifesia delicta meorum facinntle longe esse
a saluie mea, exieriori scilicet, id csl, expeiiint
tioc,utexieritts in corpore non salves nie, sed perinit>
las exlerius me lunc nmri in crucc, ut per morlein
nieam peccata illa deleanliir.

Deui meus elamabo, Idco videor esse derelicins a
le, qiiia ego elamabo et in me et in mei<, et m non
txmudiei me. El debemus bic in eo clamorem acci-
pere, quem iion pro se fecerit, sed pro nosira infir-
mitate, ut quod dictt : Paler, it postibile est^ et {^iiiii-
lia, inquibusqiiodvideturexirinsecus qiianium ad lit-
leram, non exandiius, cum tamen vere secnndum
qnod corde intendebat, sit exaudilus , non solum in
his, sed ubicunque voluii. Dies vero in bac senteii'
lia dicitur caro ejus a tenebris peccalorum absoluta.
Nox quoque dicitur Paiilus et cxleri fideles, qui,
quantumcunque sint perfecli, lamen non suni iminu-
nes a peccato, juxta illud : Si dixerimus quia peeca^
tumnon habemutt ei reliqna. Nox ad comparationem
doiniiiiri boininis recte dicuntur. Liitera sic dicetur :
Clamabo per diem^ id est, per proprium corpiis meimi,
qiiod est dies. Et clamabo in nocte, id e^it, in ineis,
qii qiiantum a.i me nox erunt. Extamen tu nonexaudies
ine, id est, videbor ego non exaudiius et mei nou
exauditi. Et hxc non-exaudilio non erit niibi, vel
meis, ad insipienliain, sed potius ad sapieniiam , ut
supra dictum est.

Tii autem. Iloc ideo apponitur, ne videretur, Patrem
despexisse Filium non exauditum. Quasi dicat : Yi-
dttor quidem iion exauditus, et in hoc despectiis. Tu
aulem non me despicis, quia habitas in me sancio luo.
Deus enim erat in Cbristo,elc., tu, dico, laus Israel,
iit snpra.

In te speraverunl. Ad primum versum contifinalur
iia : Noii mirum si videor a te, Domine, derelictns,
quia cum paires etiam pro terreuis clainantes olim
exaud.eris, me digne clamaniem non exaudire vide-
ris. Litiera eodem modo exponitur ut prius, nisi
quia et sperare et clamare, el liberari et salvari, ad
terrena referuntur. Terrena accipiuntur hic victoria
de inimicis, et aqua qua in deserto de petn pro*
fluxic, et caeiera talia , pro quibus paires suiit exau-
dili.

Ego autem. Patres quidem suiitexaudlti, ego auiem
Tideor non exaudiius, quia tum verni/f, id est, negli-
guut me damnare iniiuici mei, sicut vermis a concul-
eaote negligitur, et quasi non siiii homo^ id est, quasi
Dec huroaniiatis respectus in me liabeatur. Quod
vere puiatur de me, quia factus sum opprobrium ho^
minum el abjectio plebitf ut siipra.

Onines videnlet me. Quasi dicat : Hoc modo siim
(actiis opprobriuni et abj<;clio , qiiia omnet videntet
me deriierunt me^et Ivculi sunt de me, cumdixerunt :
iive, rex Judaorum^ et siinilia. Solis labiis, et non
corde, et moverunl caput corporis, insultando milii
exterius, quia prius moveraiit capul, id csi, nientem,
interius a vero coutuitu, bcilicet, ut non intellige-
reiit nie supcr egenum et pauperem. ipsi, dico, di-
ccntes ad invicem de me : Iste speruvit, id est, dicit
se spero posuisse in Domino^ et ideo eripial eum Do-
minos, ut a iiobis non tribuletur ; et salvum facial
eum^ ut moriem non patiatur. Qiiud vere laciet,
quoniaiii dicit : Qiita ip.<«e Douiiniis vult eum, id est,
ililigil cum; hoc est ironice dicium.

Quoniam tu et. Ideo sic ine despiciunt, quia nihil
§D me praeter inlirmitatem buinaQaui aliendunt ; et hoc
ideOp guomam lu exlraxi)>ti me de ventre inalris , id
esi, lectsti me esse honiiuem. Hxc enim est cominu-

lex ODviiuui nascentiuiii, ui de veutre eitrahan-

A tiir. Vel, lu es qui extraxitti me, elc, id est : Tu solos
per graiiam sanctus, tu ria inihi nascendi fuisti de
Virgine, iion humaniis pater; pcr quod videor esse
coiiirarius, quia di^similis sura eis, et tu es spes men^
u\ esl, spem nieain le feci ab uberibus matrit me<r,
idest, propter huminam infirraitatem, quamex ma-
tre contraxi. Nain i«ecundiim le non es tu spes roea,
sed P.iter meus an(e omnia tempora, et ex iiti^ro, id
est, ex hninanilate hoc habeo, quod suin jaciiis per
spern in te; ex gratia yern.quia a peceatis me libe'
r/isfi, hoc qiiod |>n>jec(us siim, id est, porro jactus
suin in te, quia phis aliis coiifido in te ; et hoc ideo,
quia tu cs Deusmcus, id est^Crealor mMis raL-tiis es,
noa secundum Veibiim, qiiod tibi coxieriHiin ei con-
siibsiantiale est, sed de ventre matris, id est, secuii-
duin humanilateni sumptam ex matre. Possuul hl
duo versus aliter quoque dici , et sic coniinuari :
Meo Judiei lam ignoininiosa dicimt contra me, qno-
niam carnali lej^i eoruin non conseniio. Nain tu .

g Domine, extraxisti me de ventre malris Synagog», id
est , fecisti ut noii cl.iuderer tenebris carnalium
observantiaruin, ponendo inihi salutein in eis, quae
sunl quasi venter Synagogas , multos consumens ;
cujus tenebris claudiiur quisquis noiidum iii lucem
Christi renatus, spein certain salutis s^ibi poiiit in
rarnali observalione Sabbaii et circumcisionis, C£-
lerorumque talium. Et tu es raclus tpet mea^ id esl,
mei, reuioti per te ab uberibus inatris meas Synago-
gse , scilicel, ut non sugerein lanqiiaiu ubera carna-
les observantias deleciando in eis, sicut ip^i riciunl.
Va ex ulero tum projectut in terram, id est, iitcrus ma-
iris Syaagogae, qui me non pertulit, ejecil me a se^
et tamen non cecidi, quia projecius sum po>ilus in
le, qui me non labi in peccaiis permisisti, sed sustu-
lisli in spiritual bus ; et/M et Deut meus de venlre ma-
tris, id esl, venter roalris Synagog.-c uon p»tuit hoc
efflcere, ut taiiquaui parvulus obliviscerer lui ; sed
te Deuin meum, id e.>t, defensorem et ailjutoreni

Q meuiii constitui, el ideo tu, Doinine, ne diseesseris a
me, id est, ne sublrahas milii auxiliuin, vel ne diffe-
ras resurr ctionem ineam in cummunem omniuui
resurrectionem.

Quoniam tnbuiato proxima. Ideo ne discedas, quo^
niam tribulutio proxima est^ id esi, inllrmiias morta-
htalisetpasbibilitatis.perquam tribulationi subjaceo,
est proxiina milii, quia in me ipso esl, vel tribulatio
prosima ett^ id est, qui Iribulaiuri suni ine jam circa
iiie sunt ; n£C€s( houio^"! adjuvet me, et ideo maxime
egeo tuo auxilio; nec rnistra , quoniam circunufe-
derunt me vituli mu//t, id est, muliitudo lascivientia
populi circumdeilit me ad damnationem meam, et
pinguet tauri , id est, principes eorum in terreiiis
prosperiiatibiis siiperbientes obuderunt me tanquam
reuni et damnaiidura.

Gt aperuerunt super me ossuum, non tunm, ideat,
damnaverunt me non de seulentiis Scripturarum,
sed de coiicupiscentiis snis. Ipsi, dico, existentes

^ sicut leo paraiui ad devorandum, qui est rapiens et

■^ rugiens. Uapiens leo fueruut Judasi, quando Domi-
Duin el ceperuiit et ligaverunt, et ad pontifices ad-
duxerunt; rugiens vero leo riierunt, cum uiia voce
Pilato dixeruni : Crucifige^ erucifige eum.

Sicui aqua effusut. Aperuerunt, inquam, os suum,
et hoc modo etTusus sum, id est, viliter siiie omui
circuinspectione el cura ab eis damiiaius sum , sicut
aqua inter cAleros liquores incircumspectius eflun-
diiur, et ideo omnia otta mea^ id est , omnes robu-
stiores de meis, dispersi sunt. Uiide dictu:ii e»t :
Perculiam pattorem^ et dispergentur ovet fregit ; et
quia o^sa dispersa suiit, ideo cor meum^ id est, do-
cirina Scripiurarum, quje ideo esi cor lueumy quia
agit de inleriori meo prjecipue, id est, de divinitate,
et qu» prius finna erat, facta esi liquetcent^ id est*
labiis, et iufirina, iii medio ventrit mei, id est» in eorde
ineoruin, qui molliores et infirmiores erant, sieui'
veiiter in corporis partibiis moliior est ; et e>t
breviter b«c sententta : Prjtcouia Scripturarura, qu«

mn

BEDiE VENERABILIS OPP. PArtS II. SECT. II. - DUBIA ET SPUrtlA,

516

testabantur salutem niundo rutiirim per mc, cl priiis
A nicis nnia credebantiir, apud imperreciores (liilMa
r»ria sunt, cum nic daiiinalum ntorte Titleruiii.
Unde el diio ex eis. ipso cuin eis atl resnrreriionein
eunte in via, quasi diibii facti dixerunt : No$ spera-
hnmus quod ipse redemptwus esset Israel ; e( quia ror
ifiuescem factum esl, id est, virius tnea^ quae prius
solida et tirma videbalur, arut/, id esi, viluit lanquam
mia^ id est, fragilis facta est. El ideo Itngaa mea, id
est , nieorum, adhcesii faucibus ipsorum , id est,
omnes prsecones mei taciiernnl. Et hoc ideo, qnia
dedvxisii me, repulalioiie lllorum, tn pulverem mortis^
id est, puiaverunt me tanquam nnum quemlibet mor-
tuiiin in pulverem redigi, el non a te suscitari. Pos-
snnt qnoqiie Ires bi pra>d:cli versiis aliler expnni, si
in Skul aqua e/fv$ut sum, alia similitudo nolelnr.
Aqua enim tffusaetlapsum parat, et sordes abiuii, et
terrani in qua efTunditur irrigat. Sic ei mors Gbrisli
et lapsuin pcrseculuribus Judxis, si non exterins,
t>aliein intcritis, per menlis ca^ciiatem paravit (con-
tigit cnini cx parte cxcitas in Israel), et sordes
pcccniuruin in credenlibus abluit, et corda fidoli:m
doctriiix linbre rigavii. Uiidede eodem dicMni est :
Eece ffictus f$t hic in rvinam et in resurrectionem
Viultorum in IsraeL Juxta has autem divcrsas ^imili-
tudincs, sci|uentia ctiam taliter diversificantur. Effu^
su$ sum iicut aqua, id est, in damnatione mei mentis
ruinnm quibusdani paravi, el Ideo illis persequenti-
bu«, omnia ossa niea, id esi, aposioli el oinnes vali-
diores inei di^persi siint, id esi, conturbati et ubique
fugati sunt. Et quia ussa dispersaf snnt, idco faclum
e$t cof meum^ eic, ideo etiam infirmiores conturbati
ftunt. Littera in hac ficquenti lectione nou nintatur.
Juxta .tliam vero siniilitudioem ita dicetur : Effusus
6um sicut aqua, quia ctablui, et rigavi ; el hoc modo
M):Iui et rigavi, quia ossa mea omnia, id est, oinnes
:ipustoIi ct prxcoiies inei dispersi sunt ad pra^dicaii-
dum per totufn mundum, El boc roodo cor meum, id
e»t, doctriiia Scripturaruni, qus prius erat dura ad
inlelligendum, facta cst per eos tiquescens tanquam
lera, id est, mollis et intelligihilis, etiam tit medio
rentris wet, id c>t, iu corde iiifirmorum. Et per hoc
virius mea, quae prius putabatur nndlis ei debilis,
aruit, Id est, iiiduruit et roborata est iii cordibus
meorum, tanqnam te$fa iii igne recocta. Ei lingua
ntea, id est, meorum, adhmit faucibus ipsorum, id
esi, ita incessnnier et veluciter locula est iii pracdi*
^atione, ut nec moram immotam aliquam facere vi-
deretur, sed quasi raucibiis ha^rere, et continuo verba
tiroferre ; et qiiia pra*dicatio nieorunk increbuit per
hoc, Doinine, dedumti me in puherem morti$, id est,
in nothiam genlilium, qui prius fucrant pulvis inor-
talis, qiiin inibrem diviiii verbi nou susceperaitt, vel
qui peccails usque ad mortem inipulverati ei fuedali
eratit.

Quoniam circumdederunt me. Ideo deduxisti me in
iiutiiiam genliuni, quoniam illi ad quos me prius
inisisti, Id e»>t Judxi, repulcruut me, quia velutcwiifs
circumdederunt me. Juxta aliam veru de pulvere inur-
tis sententiam, versus isle remotius coutinuabilur
ita : Ideo rogo, Doiniiie, iie discedas a nie, quoniam
cane$, id est JiidaM, magis ez solito quani ex veritate
lairanles, non pauci, sed niulti circumdederuni me,
non ad iiuiiandum, sed ad damnaiidum. El vere
iiiulti, quia concilium, id est , universus coetus
inalignaniiuni Jud.eurum obsedit tne, in judicio
«lanmalionis ne evaderein. Et obsidentcs foderunt
manus mcas et pedet meo$, c avis in cruce affixis ; et
dinumeraverunt omnia ossa mea, id est, ita iiie iii
cruce exleiiderunl, ut dinuinerare (ossent omnia
ossa luea ; et lamen ipsi qiii inaxime debuerunt me
venerari, quorum mortuos suscitavi, innnnos cura-
vi ct ad quos ndssus fui, ivsi, inquaro, vero, id est, in
veriiate consideraverunl, id est, simul majores etmino-
res viderunt me : oculos quidem usque ad cat iiein iii-
tenden:e.<, ad diviniiatem vero non periingeutes ; et
in$pcxerunt,]6 thi, speciaculum quo gauderent iii

^ me sibi fecerunt. Et crucifi^^entcs me, diviserunt siH
cnciera vesiimenta mea ; meliorem autem vesietii
meain, tunicam scilicet inconsutilem , quia pretio^^a
erai, non diviserunt, sed sortem cui obiingeret inle-
gram super eain miscriint. Quod non ex eorum vo-
luntale, sed ex divina dispensatione gestum. Possunt
hi duo versus quos historialiter exposuimus, spiritua-
liter quoque iiiielligi, nt sic dicatur : Non solum in
ine, qui viride lignum eram, Judaei obsidentes insnr-
rexcriint, seJ eiiain in arido ligno, Id est in mei^,
inulia mala fecerunt, quia foderunt, id est, laniave-
runt manus meas, id est, niajores inter nieos, in
quibus non soluin verho, sed etiam mirificis miracii-
lorum signis opeabar. apost<dos scdicet qni pr»di-
cabant, Uomino coopernnte, etc. Et foJcrunt pedes
meos^ id est iiiinores praecones iiieos, qui licet uiira-
culis in tautum non curuscarent, lamen pedes mei
erani, portantes me ad noiitiam hominuin, et omnia
o$$a mea, id esi, omnes iHos in quibus aliquod rohur

» V rtuiis apparuit, dinumeraverunt non ad itnilaiidum,
sed ad damnandum. Et ipsi qui vencrari eos, noii
persequi, deberem, qiiia ad ipsos ^icut et ego prin-
cipaiiier missi sunt, consideraverunt eos iu tnbula-
tiouibus, et iu ipsis quasi spectaculum habueraul.
Et qiiidam ex eis diviserunt $ibi vestimenta mea, id
est, imltatores ineos tam apostolus quam reliquos,
de quibus dicium est ; Virof^o, dicit Do'uinu$^ quia
his omnibu$ vclui vestimento vestieris, ut Corintliii
fecenint, qiii putanies gratiam baptismi per bapii-
zantium inerita variari, dicebaut : Ego $um Cephcef
ego Pauli , ego ApvUo , et similia. Vel possnmus
accipere vestiinenta sacranienta ecelesiastica, quibns
ipse tegitur et quasi vtstitur. Quae sacranienia etiani
diveiso inodo acceperuut. Quidaro enim dixcruni
in haptismo sola aciualia remitii, non originalia ; qui-
dam sola origiualia, et similia. Et notatur hic frau-
duieiita persecuiio ab ba^rciicis factu, superius vero
violeni:!.
El $uper ve$tem menm. Islud non aJ matum sicut

C superiora, sed ad boniim referendum est. Dtciiur ia«
meii de eisdem supra nolaii» inalis, laudem conver-
sis. Nec roiruin, cuin iiulli nisicx pecrat!»rihus salvt
facti siint. Accipitur auiem hic per vesiem iiicoDsii-
tilem Domini desuper textaiu unitas fidei et cbarita^
lis, quae desuper texla est, quia a Deo prius proces-
sii, qui prior nos $ic dilexii, ul Filium suum uui^eni-
tum pro nobis daret. Et lixc vcstis non scindilur.
quia iinicuique fidei uuiias datur, non scissa, sed
inteKra daiur, et sor!>super cam mittitur, quia tiulli
pernieritorum elaiioiieui, sed pergratiam sofani, quas
per surtem iutelligitur, datur ; et ideo sors recte sn-
perponiiur, quia gratia prxcedit. Est autem senlenlia
lalis: Miserunt sortem $uper vestimenta mea, id esi,
quicunque ex illis ve$iem meam, id est, fidei uniiaiem
susceperunt, mi$erunt $ortem super eam, id esl, iu-
tellexerunt sc eaiii accepisse non ex uicritis, scd ex
gratia.
Tu autem, Dowine. lili quidem et me ct meos ila

D persequuntur; tu autem, Domine PMcr, ne elongaveris
auxilium tuum a me et a nieis, sed conspice ad de-
fensionem meam et ineorum, hoc modo scilicel : Erne
animam meam per resurrectionein a framea, Id esi,
ab iuiuiicorum senteiitia, quae necat ut framea, qni
dicuiit de me : Deus dereliquit ewn, Et unicam nieain
et sponsam meam Ecciesivm unice dilectam, erue de
manu canis, id est, de potehiate cujusque conlraidi-
centis iiiimici. Et $alva me ex ore leoni$^ id e^l , da
perseveraiitiaui nieis ut per os populi parati »tl
devoruiiduni ut leo, non devoreniur. Et humiUtatan
meam, id est, ine huinilein salva a cornibu$, id est,
a superbia et arrogantia ttntVorfitiim, id esl, Jiidieo*
nim, singulaii superbia justitix se erigeuiium.
Uuicurnis enira auimal est, unum cornu babeu»»
cui couiparaiitur Judxi, qui quasi uiiniti cornu lia-
bebaiit, quia in uno tuuium testaniciito et in lerrc-
nis promissis, iion in coeleslibus coiifidebaiit.

ISarrabo nomen tuum. Ilaciciius ostcndit qui4

5)7

IN PSALMORUM LIBRUM EX£GESIS. — PSAL. XXU.

508

passus sH, inseniit eiiani de resarrectione, et in liis
duohus proximis versibus et superioribus, ubi dixit :
Ne di$eesieri$ a me; nunc autem ingreditur osiendere
quare passus sit. Quasi dicat : Ideo peto me et meos
saWari, quia narrabo ego et narrabunt mei nomen
mami, id esl gloriam el laudem tuam, scilicet quod
de peccatoribus justos, et de damnaiis facis in re-
gnum assumptos ; fratribus mm, id esc, aliis renatis
de eodem fructu spirituaii, scilicet, unde ego natus
sum. El laudabo te e^o ei mei in medio Eccleiice^ id
est, non lantam in Ecclesia de Judsis, sed in ca-
tbolica, id est, in communi Ecclesia, cujus uiius
paries de Judieis, alter vero de gentibus accessil,
qui per angularem lapidem conjnncli sunt. Yel quia
unosquisque etiam fldelis Ecclesia dicitur, possumus
ita dicere : Laudabo le in medio Eccletite, id est, in
corde cujusque fidelis, qui membrum est Ecclesiae.
Laudabo, ioquam, ila dicens : Oinnes qui timetis
Dominum^ tiinore casto, non servii, (audate eum vera
laude, opere scilicet, non ore. Timenies niiiem
Dominum accipio semen Jacob, et semen Israel, et
ideo semen universiim, id est, tos omnes qui csiis
imiialores Jacob, posierioris scilicei,cui major ser-
▼iel, quia estis veri supplaniaiores viliorum ; vos,
inquam, gloriUcate Dominum non solum ore, sed et
opere. Et omne semen hrael, id est omnes qui cuin
prius essent semen Jacob, idest, reiiaii in fide, qiiod
lotelligitur per Jacob, facii sunt semen Israel, id est,
reparaii ad visionem ei veram speculationem, sicut
persona eadem prius dicta Jacob, ineruit dlci Israel.
OmDes bi, inguam, tinient vero et casto timore
Domiouna , <)ul mejiio timendus atque laiidandus et
O me et ab ipsis esl. Quoniam non sprevit habiium
pauperis in me, neque deipexit deprecationem faclani
pro peccatis meoruni a me. Ul lianc : Paier^ serva eos
qma$ dedisti mi/ii, et liuic siniiies. Et vere noii de*
•pexit, quia fton avmit a me vel a meis faeitm, id est,
praesen lam et beiievolentiam suam, quia exaudivit
wu pro me et meis, cum clamnvi ad eum,

Apud te laus mea. Ilic se coiiverlit ad Dominum.
Quani dicat : Ideo me exaudivisti, qiiia laus mea esl
apud fe, id esl, ego non quaero laudem nisi tuam.
Vel cupio ut et lu lauderis in me, et ego in te in
Ecclesia oon parva, sed etiam magtia. Parva fiiit
Ecclesiay quando Peirus, qui figurain ejus gerebat,
ad tocem aucillae extimuit atque negavit ; mtgna
¥ero fuit, cum idem Petrus, post graiiam Spiriius
saocti de coelis in Igne super aposiolos missam, coram
tyrannis in pi incipibus disil : Obedire Deo oportel
magis quam vobis. Potesl quoque aliter disiingui
lAtud, ut dicatur per se : Laits mea esi apud te et vota
mea^ id esi, voia mvt qu£ feci, cum me ipsum in ara
crucis obtuli : Hia reddam in Ecclesia magna, id esi,
iterumperquotidianasacrificia meorum insacramentis
offeram. Ve(adicoeadem vere in conspectu timentium
eaun, id est, quantum ad iniellectum bonorum, et non
sioi eadem in conspeciu lualorum, qui nihil in sacra-
oientis, nisi quod exierius apparet, inielliguni. Vel
aliier : Yota qu» in ara crucis obtuli, reddam, id
eti, iterum dabo in meis qui per se ipbos ofie-
rent sicut ego nie obtuli. Heddam dico in con-
ipoilUf id esiy in anima tiraentium Dominum, iii qua
feritate conspiclunt, quia etsi exterius non paiian-
Inr, lamen in anima semper parati erunt, ui, si locus
foeril, sicut ego aniuiam pro oninibus posui, iia et
ipsi non dubiient animas pro frairibus ponere.
I Edent pauperes. Ego auiem qiiidem reddam vola,
I de quibus volis edent pauperes^ id esi , mundi con-
tempiores edent quidem realiier, si ad sacramenta
referatur ; et saturabuntur aciernaliter, qiiia inlt lli-
gent in pane el vino visibililer sibi proposito nliud
^ iovisibile, scilicet, corpus verum et sanguinem ve-
/rum Domiiii, quae verus cibuset verus poius huni,
qoo tton venter distenditur, sed mens sagiuatur. Si
aulem ad passioiiein referatur, Ita dicetur : Edent
pauperes voia mea, id esl, delectabuntur ^icul ali«
qula in suavi deleciaiur edulio iu uiea passioue, sed

A saturabunlur^ id est imitabunlur. fpsa eniro imitaiio
est saturiialis verae erucialio , postqnain saturiiaiem
nec formidabuni bujus mnndi inopiam , nec concu-
piscent copiam ; ei tunc taudabunt Dominum vera
laude, illi qui cuin eum in Adam antequam peccaret,
quipsissent, et in eodem per inobedieniiam euin ami-
sissent, modo requirunt per fidem et operationeni
boiiam ; et in hoc laudabunt eum, quia licet pro pec-
catis corptira moriantur, corda tamen eoruin vivHnt
per fidem et bona opera in sceculum swculi, id est,
aeternaliter. Et per hoc vivent. Reininiscentur ci
cogitatione et opere Deum, quasi prius oblili, ei s c
qui prius aversi fuerani, iniegre convertenlur ad Do-
minum, utejus impleantvolunlalem, videlicet, tcnivmi
fines terrctj id est, omnes qui jam finiirunt in se oinneni
lerrenitatem. Elconversi adorabunl Dominum, et vene^
rabuntur, el laudabunt Dominum^ non ficte, scd in con-
spectu ejut, id est, iii corde, ubi ipse conspicit, el hoc
iionfaciuntmulti, sed universce famili(v geniium, id esi,

n nuila familia erit in gentibus etiam qiiae non siiit
aditranles Deum. Familias aulem accipit pro divcr-
sis nalionibus, ut sunt Scoti, Britanni ci caeteri.
Unde etiam in alia Ir «nsl «tione quadam universas
patrice geniium, Ei merito onines gentes adorabunt
Dominiini, qiiia regnum Domini suut, et ideo ipse in
eis dominabilur.

Mandttcavernnl omnes pingues. Non soliiro paupe-
res edent de votis meis, sed eliani omnfi pingues
terras, id esi, omnimodi divites in li^rrenis, scilicei,
qui niiiil qiiod terrenuro sit, a se alienaveninl. Illi
quod mandiicabunl cuni pauperibus vota inea realilei',
quantuin ad sacramenta. Et adorabunl, qiiia cuin
quadain exieriori veneratione accedent, vel niandu-
cabuiit, id cst, deleciabuntur iii passioiie mea. Et
adorabunt simulantes veneraiionem nieaui veraiii,
sed non saiurabuntur, quia omnes qui descenduut in
terram^ id est, qui solis lerrenis deicclantur, vel f|iii
in sacrainenlis niliil nisi quod lerrenum et visibilo
est atleiidunt, cadent, id e^t, casum patieniur dimoa-

(• tioiiis seierii» in conspectu , id est, iu aniiua ubi ille
conspicii, qiiem fallere putaverunt.

£i anima, lili quidem cadent, anima aulem mra,
id est, ineorum, hic iion cadel, sed stabit, quia vivet
non sibi, sed illi ; non suain, sed Dei, voluntatem
operabituf. Unde ait Aposlolus : Yivojam non egc^
vivit vero in me Chrisius, Et semen meum^ id est,
iiiiiiatores meorum, servient ipsi Domino, scilicei ,
Pairi, cujus einptitii servi sunU Et inerito vivent et
servient ipsi, quia generatio vera veniura, spirtiiia-
lis scilicet, non carnalis, annuntiabilur, id est ascri-
beiur non Peiro, vel Paulo, vel alicui alioruin, sed
soli Doinino. Nota similitudinem. lu lege praeceptuui
fuit ut si quis duceos uxorem, moreretur absque li-
beris, frater ejus eamdem duceret uxorem ul susci-
tarel seraen fratri niortuo, et filii qui nascerentur,
non nomiiie vivi, sed deruncti nomine vocarentur.
Sic et Christus duxit sponsam suam, Ecclesiam scili-
cet, qu» quasi sterilis fuit ipso vivente, quia paucos

Dgeuuii; inoriuo auiem in ara crucis Clirislo, fratres
ejus,apostoli scilicel, susceperuut uxorero ejus Eccle-
siain, et mulios fitios ia ea per verbum praedicaiionis
genueruni, qui omnes nomine defuncii vocantur,
uon nominibus ipsorum. Dicuniur enim Cbrisliani et
filii Dei, noii Pcirini, vel Paulini. Unde dicitur recie :
Generalio annuntiabitur Domuw^ quu: ventura est; et per
boc ventura, quia coeli, id esi, apostoli ei alii sancti
praecones atuiunfta^iini jUslitiam, id est, perfectani
obed.enUam ejus, cujus illa erit generatio populo qui
nascetur, non carnaiiter, sed quein Dominus facietpcr
Spiritumsanciuro nasci in fideetoperibusbonis,eii;Mi,
ut d.cit Apostoius, faclura atque figmentum sumus^

IN PSALIiUM XXil.
Psalrous David.

ARGOMBSTUIf.

Reditum populi de Babylone praedicit, eomnerans
quaniis redeuntes in itioere solatiisusi suut Dei»

L

599

BEDit VEWEftABlLIS OPP. PAftS II. SECT. II. — DCBlA ET SPOftlA.

CO^

quania |>ost mcrsionem rerum uhcruie donali.
Iiem vox Ecrlesise post baplismum ad Esthc r. Alitfr
quia in vit^esimo primo psalmo habuimus iribulaiio-
nem passionis, in vigesimo secundo i.Ttiiiam resur'*
reclionis accepimus.

EIPUFIiTIO.

LoQoitUR, per totum psalmum rennlUM in baptUmo
Chritiianus^ gralia$ agen$ quia de ariditae peccati ad
ioca pfiicuof, et ad aquam $it refeclionis indvctu$, Et
notandum quia $icut antea Decalogum legi$ aceemt^
ita hic decem beneficiis $e gaudet e$$e ditatum, Hic
p$almu$ quia divi$ionem in per$oni$ non habet. $€d in
rehif, non divi$ione$ ut in aliis psatmi$^ $ed €era$ nti-
nieri per $iHgula$ qua$que parte$ adfiximu^.

COmiEKTARIUS.

Dominu$ regit me. P$almu$ ipsi David^ id e<l, coi'-
que perfecue animae atlribuendiis. Est autem in Itoc
|)salnio vox vel cujiisoue per^ecti de Ecclesia, vel
totlus EcclesiaB, Pttendentis ntagna el innumera-
bilia beneflcia, a Christo pastore vero sibi collata, et
In eis aggratuiantis atque commeudaniis consortibus
ea, id est, posteris suis, ut qui nondum expertus est
ea quam dnlcia sint, Testinet experiri, nec tardet con*
verti. Qui vero experti sunt 8tude»iit in meliiis relici
illis pascuis uherrimis, quibus non vcnter distemlitur,
sed inens snginatur. Tale est ergo quasi dicat : Adaui
perversor distorsit mct Dominus autem, id est , Chri-
8ias, qui pastor est verus, regit me^ ut a veris
pascuis non deviem ; vel pa$cit me , juxta aliam
Translationem, quo resente me nihil mibi deerit
qiiod necessarium sit. Naui etsi aliquam indigentiam
boni patiuntur exterius, nihil tamen eis deesse, qui
illi indigentia plus prodest quam obsit, qiiia est ani-
m» saturatio. Undc dicium est : Timentibu$ Deum
luhU dee$$e^ et revera iit^tl mihi deerit^ quia pnsiiit
iDe in loco tali, ubi et pascar et poter. Et tractum
est a .«imiliiudiiio pinguium pasciiorum. Quod sic
dicit : Collocavit m«, iu est, me Eccresise de gentibus
et Judaeis simul locavii ; $uperaquttm refectioni$^ id
est, super aquas bapiisnii » quie nos rerecerunt, quia
retaraveruni nos do vctusiaie in noviiatem; et super
aquas ponimur, quii gratia baptismi est conversa-
lionis nova} fundamentiim ; me dlco positam in loco
pa$cum, id est» in ecclesiasticis instiiuiis, ubi multa
auiit pascua^, id est, plures Scripturarum doctrinae,
quaD pascunt animain ; et non in quolibet loco sunt
potitat sed ibi ubi valde Jucundum est et delectabile.
Scienduin quod cum regula grammaiicorum plurali-
ler lantUHi pascua pascuorum dicit, diviiia Scriptura
quae non subjacet 11 li*» et haec pascua, hujus pascuac,
et pascuae pluraliter, dicuut. CoHoeavit me, inquamt
iuper, aquam refectiom$^ et deinde edu<*avit me in
pascuis illis non destructoriis, sed nutritoriis aqiiis,
iicilicet superaddendo hisioriali intellectui moialem,
et post spiritualem ; et hoc modo convertit animam
iDeam ad se integre, non habentem maculam et ru-
gam; et deduxit me, 4d est» de virtuie in virtuiem
duxit me ; positum $uper semitae ju$titim^ id esl, in
actis praeceptis jiistitia* sua», in quibus pauci ambu-
lant; supcr quas semitas ille est qui quia volens,
oon coactus, in cis est, ipsas sibi subjugavii, non
super se babet, quia non premitur ab ipsis, et hoe
non fecit per meritum iiieum, sed propter nomen
Kuum lurllieandum per me.

Nam et$i ambulavero. Ilic convertil se ad Domi-
Wm aggratulando beneliciis ejus , et conimendainto
ea , et hic coiitinuatur : Vere sum super semitas ,
quia ampliui non timebo mala^ id est , capitalia cri-
niiaa ad montem duceutia ; el st ambulavero^ id est,
i|uamvit conversatus fuero in medio umbra morti$ ,
id est, inter eos qui sunt umbra mortis aeternae sibi
adruturae : spem cujus in se repraesentant , quia
uinbrosi et tenebrosi iii corde sunt, sicut umbra re«
praesentat corporis illlus liguram rujus est, vel m
medio umbrm mortii , id est in ignoraiitia , quae me-
diumi idest» communis est omnibus, ut lestatur

A Aposiolus dicens : Ex parte enim eogno$cimiu, ei as
parte prophetamu$ , etc. Quae ignoranlia est unilN^
roortis , id esl, similitudo mortalis ignorantiae , qoai!
erit in tenebris exterioribus tandem. Vel in medi9
umbrcB morti$^ id esi, in praesenti vita et commnni «
qiine per quotidlanos lapsus quos quilibet in ea pnti-
tnr est umbra, id esi, flgura mortis, id esi, morutis
lapsiis, qnem detrusi in gehennam paiientur ; et ideo
non limebo mala , quoniam tu mecum e$ nnnc per fi-
dem, quandoque ruiurus per speciem. Ideo etiam non
timebo mala, qiiia virga /iia, id est, paterna corre-
ctio liia, et baculu$ ttius, id est, auxilinm luum , qtio
quasi baculo susteiitor ; vel virga, id est, minor cor-
rectio tua, qua me , dum parvulus eram, eruisti ; ei
baculu$ tuu$ I id est , gravior correctio tua , qoa me
adultum de aniniali vita in Mpirilualem , ut in ea
proflciam stimulas. Virga enini minoribus minari ,
baculo vero majora soleinus urgere animaJia. Haec ,
inquam, utraque non me conturbaverunt, sed ipan
H eadem con$olata sunt me. Et hoc ideo , quia lu pa-
'^ ra$ti ea mensam^ id ei>t, recisti ea jucundam refectio*
nem in conspectu meo^ Jd est, in anima mea, qua; esi
verus conspectus meiis adver$u$ eo$ , id est , conira
opiniouem illorum qui me tribulant. Qiiod enim illi
puiaverunt mihi esse ad tristiiiam, fecisti mihi esse
ad laetiiiam. Vel aiiter, para$ti mett$am in con$peeiu
meo^ \d est, proposnisti mihi in exemplum patlen-
liam Dominicas passionis , ul in ea reflcerer sicut in
mensa, ei delectarer adversus eos qui me tribulani,
videlict*!, ne crederem eis, quantumcunqiie taeTJ-
rent. Vel pnra$ti mt/it men$am, id est, divinam Seri-
ptiiram, reficieniem et cnnsolantem me , ciim dicit :
Nolite timere eo$ qui occidunt corpu$ , animam non
po$$unt, et multa iali.i. Beatus Petrus dixit eibm :
Omne gaudium exi$timate , fraire$ , cum in varia$ iri»
bulatione$ incideriiii,

Impinguasti. Quia mensam para$ti , in ejus para-
tione impinguasti caput meum, id esl, laetiflcasti men-
^ tein meain oleo^ id est, spirituali laetiiia. Oleo enim
G iiiuiiguntiir sacerdotes et reges, in qua unctione I»-
tiflcantur ; unde oleum pro Ij^titia ponitur. Pro spi«
rituali vero ideo, qnia omnein illam laciiilam excellit,
sicut oleum aliis snpernatat liquoribus. Iinpinguare
autem potest accipi pro mitigare, quia spiritualis
laetitia mitigat ab exterioribus asperitaiibus corda ,
sicut miligatur extrinsecus quod inungitur oleo. Et
inebriasti me calice tuo, deberet dicere ; sed ui ma-
ju8 |>ondus liabeat sub admiratione, boe idem dicit
sic : CaHx /Mtis, id est, imitatio pasbioms tuae, calix,
dico, non solum potans, sed inebriane^ id est, deinen-
tans, non corpus, sed aniinam, ut illum dementave*
rat , qui etiam ardorem ignis non sentiens diiii :
Aii$atu$ $um ; ille, iiiquam, calis quam preeclaru$ e$t l
qiiain dulcis et admirabilis est I

Et mi$ericoidia tua. Pra^cessit me quidero misen-
cordia tua in his omnibtis, et illa eadem misericordia
siibsequetur mc auxiliando omnibue diebu$ vitte mem,
id est , hujus mortalis viiae ; et boc tandiu faclet ,
D quousque inhabitem in domo Domini , id esl , iu sii-
perccelesti requie, in qua inbabitatur iii longitudi-
nem dierum^ id est, aeiernaliter, et esl aequipollenier
dicere : Tandiu prosequetur misericordia tua vitain
meaiu, quousque perducat in vitam luam.

IN PSALMUM IIIIl.
Psalmns David priina Sabbati.

Ai.GUUeNTOV.

Praedicliur populo, imo praxipitur qnibus vitae suf-
fragiis valeat de captivitate Babylonica laiari.

EXPULNATIO.

Prima Sabbati $ignificat diem Dominieamt qum pri»
ma eu poit Sabbatum , quo die Dominue resurresk d
mortuie; ei quia lolns pealmus po$t resurrectionem
eaniturt ideo ei iitulue itie prmmi»$u$ e$t, ui eorda /i-
detium congruo monerei indicio. Po$i returreciioHem
Domini propheta Imtior effectue humanum genue^ quod

^ot

IN rSALMORUM L10RUM CXEG£SIS. •- PSAL. IXIU.

m

varia r^>urreetioni labwrabal^ atloquHur, Prima parfe A alqne rotundu» , m quem fortuna eemper manea ruit ;
j^e^:^^. ti^^:^: ..«:»^...^ ^k^ ^..- t^^,.,». ..# g^ pi,»^} nu,npri diciinfiir perrecli numeri. Et uni-

versi snnt illi domini de hts qni dicnntnr orliis, qni
non a|)OSlalanl, sed Itabitant , id e<if, perseverani in
eo orbe« id esi, in perfertione. Potest qiionne Domint
e^t ierra ita exponi : lerrn, id esl, c aro hnmana, qnne
prins non erat Domini, qnia polerat nb eo aiiferri ,
cuin esset morlalis et passibiis, jnm per incorrufttio-
nem in resurrectione suscepta est, f:icta propria Do-
mini , quia Jam omncm coinmntalionem evasit , in
qiio vicloria sicnl prius noiatur. Seqnenlia vero in
liac scntf^ntia non mutniilur.

Quia ip$e* Merito orbh lerrarnm , id est, perfecti
sunt Doinini, quia ip$e Doiuiniis enm orbem fundavitf
h\ est« fnnilamenlum alii«i per b*num exemplum ,
doctriiiam fecit ; orbpin dico posilnm aMper maria^
id esl, planlatuin in ipsis qui priuserant sicnt maria^
qui.-i siciit niare et ainnniin est , ct scmper fluctuat «
ita illi quos Dominus orbem, id est, perfectos fecii,

de/inien$ Domini univ^$um orbem e$»B terrarum , ut
$icut $e nuHui ab eju$ imperto probaret exceptum^ ila
nee a fide rrederet alienum* Seeundo loco determinan$
tinibwi virtulibu$ v^oiditi $int in ejng Eccle$ia cofisfi-
tuii. Tertio dementi$$imo$ super$tiiio$o$ alloquitur^ ut
vero Domino famulante$, a noxia M perver$ilate di$'
eedant,

COMIIENTARItJS.

Dowiini e$t terra. P$almu$ David in prima Sabbati.
Prima Sabbati vocari solet dies Dominica , in cnjus
matatiiio Domiiius noster Jesus Ghrislus snrrexit a
niortnis ; et rongnie, ut in qaa die mundum fecerai,
in eadem ipsiim etiam relicerel. Dominica enim dies,
prima dies fuil, in qua Dominus roundum constitnii»
juxia illud Genesis : In principio creavit Deu$ calum
et terram, Per coelum namqde hic non nosinim coe-
Inm accipiiur, sed illud cujus Ipse Agniis lnmen esf.

Pff lerram vero inlelligilur caeterorum elementorum n ^^ adhuc faeit , priiis flurtuabant , et vexabantur \n

• • .•II* .T» ^ — I^^^. S ••<■ I«k*'»» •■I* ii'- !• •• j»

eompositiOi et illiiis loiius ma<;sas qiiain. Dominus in
quinque diebus reliqtiis ante Sabbaiuin, in quo quie-
vii, distinxit. Ilic autem prima S:ibbati accipitur ali>
ter. Sabbi«tum namque , id est, reqiiies , fiiit nohis
refturreciio Doniini , qui res^urgens nos conresurgere
fecit. Ascendens quoque et sedeus ad dexteram Pa*
tris, nos ascendt^re et consedere fecit, nuiic inierim
8pe , quandoque consessiiros in re. Spe enim $alvi
faeii $umu$, Prima ergo Sabbaii dicitur primum tcin-
pu9 post Sabbatum, id est, tempus prsedicationis
•postolorum , in qiio tempore primuin innoluit illiid
Sabbatum , id est, resurrectio. Seciinda vcro Sab^
bati potcst vocari tenipus praedicationis illoruni qui
successerunt apostolis ; sic quoque tertia , quarla ,

giinia , sexta Sabbati in sticcessione praedicatorum
cile potest notari usque ad illud verum Sabbalum,
gaando requies a^lerna suscipiet animas sanctorum.
Yel sicut divina Scriptura septimanam totam vocat

amaritudine cnrarum et sollicitiidinum hnjus mundi,
Ouod etiain patet de ipsi« apostolis Vere eniin flu-
ctuabat Maiihaeus, quein de telonio Dominiis a^sum-
psit. Simililor pro suo modo alii. Et priBparavil eum
orbcin etiam $uper fiumina , id est , siitier principes
s.Tculi cupidos, qui Kicui flumina seniper i» iiinre in*
fluunt, iia semper ardore liabendi inamaricantes bu-
jus vitx fluctus , plus et plus immergebantur, quo-
rura unus fuit Paiilns, et alii multi, id esi, Ccclesiain,
ut ei supra inaria et supcr fluinina eum consiituit.

Qntf a$cendet in moniem Domini , aut qui$ $'abit in
loco^ eic. Quandoquideui Doininus in tanta sublimi-
taie orbeiii siium posuit , ergo quis hactenus jacens
in inferioralu |>eccatoruin et mortis aecendet in moU'
tem Domiuiy id est, iu sublimiiaiem Ecclesi.-e , quam
Domiiius prxparavii, qii.i- et propter virtutum excel-
lentlam , et propter consianliain moiis diciiur, Aut
qui$ ascendens $labit, id esi, niansorius erii in $aneto

Sabbatum a digniori p:irte, juxta illud in Evangelio : p toco eju$^ id est, in hac laiiia eminentia Ccdesiae
iejuno bi$ in Sabbato ; ita etiam potest vocari Sab- ^ quam Dominus constituit. Multi eniin asceuduiit qui

biiium totum tempus qiiod est inter Sabbatum resur-
rectionis et verum Sabbaliim fulurum. Ct in hoc
Sabbato potest notari prlma Sabbati, et secunda , et
reliqaa, ut supra. Propheta ergo per sanctum Spiri-
tum tempas iilud fuiurum, in qiio apostoli tam con-
staoter et manifeste prxconaiuri esi»ent , praevidens
in consideratiore itliiis teinporis in persona aposto-
licae tubap, vel vocis, hi>nc psalmuin composult, juxta
quod titulus supradictus ita exponitur : Iste psalmus
atlrlbuitur David, vel prophetae ipsi, vel ciiilibet apo-
siol<»rom, qui veie sunt manufories, et visu deside-
rabiles. Psalmus, dico, habitus vel caatatus in prima
Sabbati , id est , in C4>nsideratione futuri temporis
aposlolicae pracdicationis , qtiantum ad propbeiam ;
quaoium autem ad ipsos aposlolos, in ipsorum tem-
pore vere hic liymnus e^t celebratus. Iloriantur aii-
lem Dos aposioli in hoc psalmo sub quadam simili

non siant.

Inimen$ mqnibu$, Quasi dicat : 11 ic vere ascendet
in niontem, et in ipso stabit, (|ui esi innocen$ mant-
6uf, id est, mundus in operibus ; et qui cst mundo
corde, id esi, niundus eiiain in cogiiationibiis ; ei ille
etiam asceudei , qui animam $uam o<'CUpat'4ni in vatio,
\el iii vanis alTeciionibus et delectalion.biis iio.*i acee-
pit, id est, non pretiosam et charam babuit, imo mi*
seram repulavil, et duriter correxit. Cx poiiia enim
peccaii est , quod v.tnje affeciiones « quiC larnen ad
actum Dunqtiam perdiicuntur, vet:>nt a .imum no-
siium, quas etiain perrecli viri iinpuniias siWi insur-
gere non paliuutiir. Vcl non accepit , id cst, non re*
piitavil aHimam $uain esse in vano , id est , iuira
transitoria, qiiae vana sunl, juxta illud : Vanila$ vani^
la/iim, et reliqua ; simt multi stulti faciunl, qui
desperantde vita nnimse post mortem, et de re^ur-

tudiiie , Bcilicet, ut sicut antiqui viciores suos cum rectione siia, et ideo animas suas ncgiiguni ; sed
triuii>pho ab husiilms redeunies, et cum ouini gaudiu D potius intelligit aniinam suam vere aeternaui, et ideo

suscipiebant , lla et nos Dominum Jesuni Ghristum
Tictorem luortis , et destructorein corporls peccati ,
qui cum triuinpho ab inferis rediit, cum omni lastitia
et gaudio suscipiamus , et el conrormarl studeaiuus.
Quasi dlcerent apostoli : Gaudeani omnes hubdere se
Cbristo, qula ipse vere Domlnus et verus victor est.
Nam lerra prius pervasa a principe tenebrarum est ,
roodho Oomini, id quod contlnct pro co quod contine-
tur, Id est, terreni, qui prius captivi teiieb«intur sub
jiigo diaboli , df slructa morte et principe ejus alli*

gatOy ces^runt in jus Domiui sui; ei quia lerra iu
oc simpliciter quod terra est nou est Domini per
ialiabitationem, subdit : Et plenitudo eju$ , vel terra
est Domlni. Quod autem sit pleiiitudo, determinat
dictfos : Orbis terrorum est Doinini. Per orbem euim
et plenitudinem perfectus accipimus , ipsos scilicel
aposiolos, ei eorum consimiles, quia et orbis signi-
Gcai t^erfectionem , juxia illud lloralii : Toiu$ tere$

quantum valet laborai, ut ei sedem paret a^ternam.
Nec jiiravitf hoc est. ille ctiam ascendet in inoiitein,
qui juravit proxiino suo , quod saepe lu^cesse est in
hunianis contraciibus fleri , non juravit in dolo , id
esl, non decepit. Ct hic talis accipiet benediciionem ,
Id est, inultiplicationeiu a Domino^ hanc, si-irtcet, ut
in prae»enti benc proiuereatur, et in futuro benc re-
niooeretur; et lioc non ex iii(nritis, sed ex sola gratia,
qiiia nccipiet misericordiam a D< o, \\ est, quia priece-
dcl bona vohintas Dei i*i eo, et gratia ejus, qiiae non
ex meiiiis esi, sed a Deo. A Deo dico salutari $uo ,
id est, qui secundum misericontiam prtecedeniem
salvabit eum per supradiclam lieiiedietiouein ; et
Ideo salvabit euin, quia hcec generatio est quarenUun
eum ; id est : tales suut de his ()ui qu:rruiit in pr»-
seiiti ipsum Doniinuni per fldeiii et boiiam operatio-
nein, et landein inveniunt. Quod sc dicit : Qnanren'"
tium dico» et tandcni invenieotium faciem ci prxseii-

m

BEDiE VENEUABIL S OPP. PARS II. SECT. II. — DUBIA ET SPURIA.

604

tiini nonoofiDei, 8ed DeiJflco^. iilesl, iHiiiiqui Amlco slbi Tindica?il, elc. Polesl quoque prtti.um
Drimaium dedil posierius nato. Quod lunc cril , AttoUUe portat, aliier legi, quam supra dictum sii.
qoando faeie ad faciem videbunt. •'•"''*«i "^ nArnnncinfis areimami» anffelos bonoi.

Attollite portas. Qiiandoquidem Domini €st terra^
el nullus ascendil iii monlem ejus, nisi innocens ma^
fdbui, et corde, ct c»iera ; ergo, o ?os principes ,
qui injusle bactenus primatum inter homines obii-
nuistis , attottite portat, id esl, ad vos lolliie, et au-
ferle cupidiutem et roetum, per qua duo hacteniis
homines sub jugo dominii vestri quasi infra porlas
clausiitis. Quicunque enim terreno Doinino subjacet,
aut spe acqulrendi ei Rubjacet, aut tiroore, qu» jam
acquisivit perdendi. Uiide Sallustius quoque spem el
roetum dicil paries r. p., et esi sensus : Desisiite ,
terrcni priiiclpes, ab injusta daronatione , quia non
amplius locus erit prselationis ve&trae, quia non erit
aliquis cupiens lerrena , aut timens perdere ea ; et
Yos, portae aBternales, opposiise illis portis, id est,
ahrenuntiatio mundi et poiiipae ejiis , el conversio ad
Dominnm perducenles, Ingredientes per vos in ajler- B
nilatem ; vos, inqiiam, elevamini, id est, amplifica-
mini elexalumiiii, ut illae depriuiantur; et sic introt-
bit in huroanas roeiites non lex ignominiae , sed rex
glorim, id esi, Chrisius, quem, scilicel, siiis ti-mpori-
bus, id eat, In die judicii osteudet beatus et totut

fotent Rex regum et Dominut donunantium , Deus
ater, scilicei. G!oriosum enim est esse sub Deo
rese, ignorolniosum vero sub hoinine rege. Ignominit
enim nostra, scilicet, quia nos ipsosnon reximiis,
boc fecit quod sub hoinine rege posiii sunius.

Quis ett itlef Quasi admiraiis humaiia natura qu»
prius non noverat , nisi reges ignorolniai qiiaereret ,
qiicni dlceret regem glori:i^, dicit sub interrogalione :
Yullis scire quit ett itie rex glonce ? Ille, scilicei, qui
vere Dominut est, quia preiio sui saiiguiuis nos
servos emptitios sibi fecit . et qui ett fortit , qiiein
vos infirmum putasiis, et potent, quem oppressum
credidistis ; vel fortit, quia pnrias moriis doitruxit ,
#1 potent, quia priiicipein muiuli ejecil aique conca- q
tenavit ; el bic Donwmt eht vere potent in hoc prastio^
qui, cimfractis poriis niortis ei palefactis ccelesiibus
portis, taiidem dicct : Gaudeie, perfecti, quia eijo vici

mundum,

Aliotlite portat. Hic. alloquiiur aerias poieslates, id

est , damoiies , iia dicens : 0 vos principes, id est,

o aeriae potesUtes, vos eiiam attottite portat vettratf

id esi, auferte vilia veslra et suggesiiones prayas,

quibus bactenus primatuiii vobis iu his qui iiiilitiam

coeli, id est, solem ei lunam, ei similia, adoraverunt,

obliniiistis. Et vos, porto! (eternatet, id esi , perdu-

centesad acterniiaicin, i^amtni , id est , ampliUca-

roiui, etsic /niroifrtl Rex gtorim , ut supiadicliim

eat. Portae aeternales oppositx portis daemonum, qui

inilitiaro coeli adorantibua praeeraiit, suut chariUs et

castiias. Chariias , qua unus De«is prae omnibus Uili-

gitur; castius vero,qaa*pusteju8dile€lioiiemanima

sub niultis qui dicuntur dii, et noii simt, fornicatur

(tic). Quod oinnes adorantes idola faciuiil.

Bcilicet, ut per principes accipiamus angelos bonos,
hominibiis ad custodiam deputatos, de quibus dici*
lur in Evangelio : Angeli eorum temper vident faciem
Patrit ma qui in cmlit ett^ et sic dicatur : Quia lerra
e$t Dominif ideo pos , principes , id est, angelirac
potestaies, hominibus ad cuslodiaro praepo8it«, fa-
cite qiiod vestrum est in occursum Domini, si:ilicet,
attoUite portat vesirat^ id est, aroplificatc virtuies iii
siibdiiis veslris, ut Dominiis aurtor cum tota poinpa
triumpbi possit Ingrcdi. Et oos, poria eBlernalet^ id
est, vos, virliites ducentes ad aeierniUiem, etevamim.
Qiiod est dicere : Vos homiiies, in quibus snnt
virtutes, obedite sicut debeiis , scilicet ampliO-
cate virtutes in vobis , et tic introibit. Sequentia uon
muuntur.

IN PSALHUM XXIY.

In Onem, psalmus David.

ARGDMENTUIf.

Ex persona popuU in Babylone degeotis ontio
formatur.

EXPLANATIO.

Quoniam tituli vcrba jam nota tuni, et Ptalmut itte
Hebrteorum primut alphabete deett , noverimut hune
textam et nonam decimam liiteram non habere. Per
totum ptalmum deprecaiur Eccletiia^ ne ante roiispe-
ctum Domiui coniemptibilit appareat inimicit, Primo
membro depotcit ut instiluta Domini viatque cognoscat.
Secundo beneficia ejut potiutat , quee tanctit patribut
a tcecuto condonavit, Tertio dicit cusiodientet prmcepia
Domiiii vterna pr<emia proinererif protettauB te
in eadem voluntale jiigiler permanere; prima ergo
portio continet Utterat quinque , tecunda tex , terlfa
notem.

GOMME.NTARIUS.

Ad te^ Dowine^ levavi. Psalmus istesic intilulaeor :
Phulmut David^ idest, unicuiqiie perfectiorl, sive ile
ApO!»tolis, sive de aliis aurihuendus. Rst eiiim vox
cujiisque perfeciaB animae iii lioc psnlmo, qu« hyin-
nizat in eo Domino, ut nos exhortoiur ei insiniai
suo exemplo qualiier circ» Domintim nostrum arflci
debeamus, et quod per lalem affectionein ab ipso
obtinere possimus, vel exigere debeamus, iu dicens :
Domine, Pater, auimam ro<*am priiis a le in Adam
dejectam, el cariialibiis desideriis et concupiscentiis
quasi in terram conculcatam tunc non meam , mod<i
autem meam nonsolum levo, sed eiiam levavi du-
duro per spirituale votum et desiderium ad te; et
ideo nonerubetcam, id est, amplius ruborem aliquem
nuii incurram, qnia confido in te. Quasi dical : Prae-
sumpsi olim de nie, et irrisus de superbia mea ero-
bui, quia usqiie ad hanc inOrmitatem dejectus sum
ut mortem, etiam a quibusque roinimi!i rerum tl-
incam. Aniolius autem iioii erubescam, quia Jam noii

Quueitutel 0«'« mull», "' '** "|"' ?*'^?,%^^^^^^ quia lu m 0««i meu$, Ul c«l, Crcaior el recrealor; veJ

feci Ueuiu meuiD.

Neque iTTideanl. Confido , inquam, in 1«, ei Ideo
inimici mei um exteriores quam i.ileriores, qai &er-

stiuus _

saliOKeni Domiiiicai intarnationis ignora veruiit, quo-
usque curo exalutum super omnes videruut ; ideo
quasi admirantibus darmoniis bunc rei^em gloriae
dicit sub interrogatione, sicut et sujerius. Yultis
scire quit ett itU rex giorice, ille scilicel qui est Douii-
nus non taniuro super vos aposiaus d«inoiie5, sed
etiam virtutum, id esi, coBleslium exercituuin, vel
qui esl Domiuns rirtutum, id cjil, ciijus possessio et
inunera sunl non aliqua terrena, sed sol« virtutes ;
ct ipse qui lalis esi , vere est rex glorias. Sciendum
quod bi quatoor versus ultimi , JuxU quod nunc eos
exposttimus, solent a quibusdam prasiuitli, el ad bos
priiicipium psalmi taliier continuari. Ideo vos, ter-
renl priucipes et aeriae poiesUtes , debeiis porus
ve»tiasatiollere,et vos. pori« a^ternales, clevari, ut
iniroeat licx Rloriii*, quia Dcmini ett terra^ id est,
qui;i ipse est Dominus, qui tcrr.im pervasam ab lui-

pentiiiis et occultis persuasionibus suis me devoc«re
nituiitur, noii irrideant me , id esl, non laciani me
inefOcacem devocando me. Quod sl fuerit, irridebanl
nie diceoles : Uie homo ccepit csdifieare^ el nonpotmH
consumuare. Et ideo dicens ut non irrideant. Etenim
uniierti qui suttinent (e, non confundentur, id e>t,
nulli qui vel sustinent te exsp^undo le remunerat*»-
rem, cum patieniia. Unde dictum est : Si moram
feceril^ extpeeta etim, quia veniet et non tardabit; vel
qui sustiiient pondus piaeccpiorum tuorum portmntes
poiidut diei et attut; iiulli, iiiquam, tales confuiHlco-
lur ab iuiinicis, quia ucc devocabunlur, nec trrtde*
buntur ab eis.

m

«N PSXLMORUM UnilUM EXEGCSIS. — PSAL. XXIV.

606

Confundantur omne$ inique utjentet, Isiiid iion nialo- A
fliciio« fied €81 diviii» seiileiili.p pruphelaiio, vel
aggraiuhtio. Qiiasi dic:il : Suslinenies le non <'oii-
fuiid(*Dhir, omues autein qui iniqiie af^unt , id esl,
qni lerrena coelestibus praeponunt, pro ti*rrenis labo-
raoito, et c«lestia coniemnendo , et in hoc v:iciie,
id esi, inuliiiler et iupenacue » quia magis per ea
impediuiitiir qu im expediaiiiur. Qtiod tractum esl
ab irraiionabilibus aniuialibiis, qu» quanlo luagis
moveniur, lamii magis irretiuuiur. Omnes hi , iu-
quam, confundantur oMerna conrusione. Ul auioin
e^o Don confundar , nec inique agam , Domine
demonttra mihi viat^ id est, prxcepla ; viat dico liiat,
id est, quae nulluin ad inieriium diicunt, sicut v ac
laiae faciunl, per qnx pecora cainpi incediml. Et
doce me, sciliret, non lanium, in verbo babere, sed
eiiain in opere temitat tuat, arctiora prxcepta lua el
paucis coguiia.

Dirige me in veritate tua» Separata posilio e^l.
Qnasi dical : Ego, Duniine, distorsi in mea faUitaie ; B
10 autem dirige me , ut noii aberrem amplius a via
jusliliae iii veritate, id est , in prasceplis luis veris •
veriiaie , dico » lua. Tu es ipsa veritaft, et a te esi
oronis veriias, a me auiem nihil est nisi falsilas* Om-
mt enim homo mendax, el ut dirigar in veritate, doee
me ipsam veriialem , scilicel, iion solum in verbis
lenere, sed in re exercere ; el ad le perlinei hoc
facere, ^ttia (m et Salvalormeut, iion ego, qui prodilor
turo. fiiam cum de paradiso essein ejecius, et in lon-
ginquam regioiiem |>eri grinaius, per roe redire non
poioi, quia de via iniquitaiis esl scriptuin : Omnit
qm amfnilai in ea, non revertetur ; sed per le liberatiis
%um^ qui bene potuisti facere, quia et Deut et Salva^
icr meut^ ideo tuttinui te^ id esl, cum patienlia ex-
speciavi le remoneratorem ; vel sustinui ponUus
prsceptorum luorum tota die^ id est , loto lempore
conversiouis meae ; vel tota liie^ id est, toia meiitis
tincerilatc ; et quia m/iniit, ideo, Domine, oblivis-
cere deliciorum meorum el reminiscere miseraiio- Q
Dum luaruin et misericordiarum. Mi^eratio est exbi-
bilio openim niisericordia& ; inisericordia autem pia
aflectio cordis pnecedens mi era<iuiietu. Et est di-
eluro ad similitudineni. Quasi dlcerel : Uecurd:ire,
Doaiine, bonoruro, quae jam muliis conlulisli , ui et
mibi similiier conferas. Liilera sic exponitur : Hemi'
niseere ^ Domine ^ miterationuni tuarum, id e<t,
operum misericordix ab iuitio uiundi exhibiloruiii ;
qui etiam peccaniem buminem iia miseratuses, quud
eum tut ei lanlis creaiur» iiix consolatiunibus ii n
deseruisii, non passus necessaria viiae deesse ei. Ei
reminiteere miteraUonumtuarum^ id est, luaium pia-
nim affecliouom,9ua; a tctculo tuntt id eslqu» ab ini-
lo niundoei etiam ante in le fuerunl. MisericorduB
eoim semper iii Deo fueruui, miserationes vero tem-
poraliter per singulos exbibibe suni, ut iu Abel et in
Abrabam el in ciKleris.

Delirta juventutit. Miserationum quidem reminis-
cere, ui luiseiearis, sed ne meminerit^ id est, uon ])
rese<ves ad pceu^im , sed quasi excidint tibi per
misericordi;iiii, inanife^ta delicta juventutit mecs , id
esl, qii» ego scieuler commisi, post iniio\aii(»neiii
in uiida baptisinaiis , per quam a vetiistaie peccaii
in habitum virtuiis quasi in Juventuie reflurui. Vel
quia juvenes Milent esse tenierarii, pussumns siinpli-
citer dicere : Ne meminerit , reservandu ad poenaiu ;
maiiifesia delicta juventutit^ id est, ieinerit;itis mew^
tcilicel, qii;e ego scieiiter et lenierarie cunimisi. tt
ne memnerit ignoramiat meat , id esl , ucciilia
peccMla mea , qu» ignoranler coiumisi , sive ex
lemeritaie, sive post innuvationem baptismalis.

Secundum mitericordiam. Ne meminerit, inquam,
delieta^ sed poiius memenlo mei , IH)uiine , ut
luiMrearis tecundum miuricordiam tuam, id est,
le coiidigiiam , nuu secunduin iram me coiidigiiaiu.
Tu dico ad quem pcrtiriet, qui sulus misercris, ^olus
mederis , solus peccala dimitiis , ct boc iimi l.>ci:is

propter merita mea, ted propter bonitatem, id esi,
suavilalem iiiam.

Dulcit et reetut, Ne aliquis arruget sibi de lionitate
Domini, non atlendens rectitudlnem jusiitix esse iii
eo.etideo licenter peccare vellet,convertitsead uus
ostendens utrumque es^e in eo cum dicit : Dominut
ett dutcitet ett rectui. In boc dulcis, quia peccatori-
bus el iiiipiis priura peccata, si convertaiitur , dinnt-
tit ; recliis vero iii boc esi, quia misericordia voca-
lioiiis el venix , quae gratiam babel sine meriii<,
ultiuia dignojudirio juslo ordine merila requirit. El
vere dulcisetreciuseiil, quia prorogat misericordiam
delinquenlibus extra viam, utsint iu via. Quud aequi-
pullenter bxc litlera dicit : Propter hoc dabit legem^
id esi, correclionem , delinquetuibut extra viam, ut
ponateos iu via. Vel aliier. Vere ett reciut Domnnt^
quia exbibet pateriia Oagella etmm (iliis, quos recipil
in exempluui judicii, sctlicei, ut perboc iutelligainiis
quid fuluriim sit scrvis fu^itivis. Qiioii sic dicit :
Propter boc, scilicei , quia recius e>t, dabit legem^
id est, couslrictioiiem paieriifiruui verboruni fiiii^
deliuqueiuibus, qui, lieet delinquaul, sunt laiiien iii
via, id esl, iu prxxeptit auibulaut, et iion nisi veiii:i-
lia committunl : quod ideo faciet , ut derinqueui(*s
citra viain, scili et, qui, nun siibditi praecepiis Dei ,
quasi liceutercriuiiaatia el MUiefloe illiciia commit«
tunt, sciaiil quod sibi futuruiii sit; ei tn boc judicio^
id esl, iu bac palerna corrcciione noii periurbabit
illos quibus legem dabit, sed diriget eos in viaui
justitiae facios manfue/os, scilicet, ui non repu^^iient
fiagellis ejus, quasi feroces et iiidi»miti; sed cuiu
sliuiulantur, mode&tiorfS fiant , el in viain reUeam,
s.cul bene dumila aniinalia, cuiu stiuiulantur, red-
euiit in viani, et modestius luovenltir ; et docebit ilius
eosdem facios uiites, scilicet, utin nullo voiuutaii
Dei contradicanl, sed pcr oiunia ubediant, et voliint:i-
lem suaiu isti pusipouani. Illos, inquain, docebit, et
cuguoscere taciet ad augmeiiiuui |ierfecti(uiis via»
suas, quibus scilicei ei ipso ad iios, et nos ad ipsum
veniuiiis. Et quae ^int ill» viae oiendit diceiis : 6'>ii-
verta vitJB Domtni quibus vel iiusad ipsuiu, vel ip>o
ad nos veiiit, suut mioericordia: ct veritat, Misericor-
dia, quia placabilis est; veriias vero, quia incorru-
ptus judex est. Haruiu duariim viaruui alteram jaiu
exhibuit peccaia dimitteiido, alieram iii futuro exbi-
bebit uierita exainiiiando ; et sic univer.sie vias Dei
possuut dii i duo aiivenlus ejui : alter miserauti^,
aller jiidicautis. Quas vias ille lenens perveuiei aii
euin, quis(|uis cognusceiis nutlis meritis suis se libe-
raiuin, depouit superbiam, etdeinceps cavet severi-
lalem judicautis, quia j.im expertus est cleinenliaui
subveiiieulis. Quui uiiiversa; viae sunl misericordia:,
niiii quiiiuscunqiie, sed requirentibut tettatnentumejut^
id est, iiiis qui facti mansueti et niites recugnoscuui,
et priiuuui adventuin ejus luisse iiiiserantis, et seciin-
duiu fore judicaniis ; et propter b(»c quai:riiut affe-
ciioiiem, ei requiruni o^iere tettamentum ejut^ id est,
xteriiam liaereUitaem prumissaui ab eo, ad quaui
recipiendum ipse iius satiguiiie siiu redeuiii; et tetii"
monia ejut te^itauienti , id est , lestiHcaitunes fa-
ctas de ip^o iu prophetis el evangetistis , ut lanto
certiores iude fiaiit, vel re(|uiraiit lcfsitmonta ejut »
id est, prxcepta iJa quae Dumiuus testatus est, ad
boc ut qui ea observareut , ad illud testameutuui
pervenirent.

Propier nomen tuum. Quia Ires snpra dicli versus
iiilerpositi suiil, ad osteiideoduiu quud aliquit non
debci arrogare sibi de buiiitate Duuiini , ideu uucc
redit ad priiicipale, mutandu personam. Quati dical *.
Vcre uieiuor cris luei, Duuiiue, quia to propitiaberit
peccato meo ouii re. ervaudo illud ad pOBiiaiii ; et buc
facias nuu proiiter meriium meum, sed propter nomen
luiim, id eat, propter gluriam et laudeui luaui, scili-
cci, ut qui inielligeni glunlicent te Deum ; et ide.»
etiaiii, quiaego lucum propiliatioiii tuaeiu uie facio,
per buc, ^tiia peccatuiu meiiiii uiilii mulium e$t « id
est , niiiiis uiagnum el ditlicile vidctur uiihi. Cui<^ui»-

607

DEDiE YENERABILIS OPP. PARS IJ. SECT. II. — DUBU ET SPURIA.

6i'8

f|im '•nim peccatiim saiim parvum esi, illius peccntnm A
a|Mid Deum m^tguum est ; stcul e contra quandocun-
que peccatum suum alicui magnum est, apud Deum
parvum esl. Unde dicil benuis Augusiinus : c Quia
raipnus Deus ignoscit pecrata, quatenus quisque co-
gnoscit ea. > Et ad Saul dicium esi : Cum enes par-
vulus tti ocuili (tt/s, tnagnm eras in oculis meis ; cum
auteni magnus esse ccepisti in oculis luis , parvulus
factus es in oculis meis. Ne quilibel erraret, dicens
Dominuni sibi fnre propitium , quia roultum sil ei
peccitum suuoi, vull cerlis signis osiendere quis ilie
sil cui vere peccaium suum sit niultum, prxmitteus
sub interr<>gat!oiie: O^i^ ^'< homoqui limet Dominum?
Quod xquipollenter dieium : Quis est illc ciii vere
peccaturosuum tidelur multum? limorenim Dumini,
qui filialis est, non serviiis , facit peccatum %'ideri
niultiim, quantumlibet modicum. Ei subdit slatiin
signum timentis Dominum dicens, ei scilicet limenii
Dominum, slatuit ipse Dominus legem, id est, staio-
rlain, non liorariam, fecit ei legem m oia, quam ille Q
sponiesua elegit, ne impune peccaret. Non enim decet
luiliies Domini esse lionrios. Arcipilur antem via hic
aul regula Cbristianitalis large, nut eliam (|uxliliei
strictior infra ipsaiu, ut inonastica vel ercniiiica vita,
vel aliquid lale.

Anima ejus in bonis demorabiiur, Aliud item sigiiiim
t'mentis Dominuin, scilicei, quod anima ejus demoro'
(ri/ur, id est , valde niorabitur, et seinper nianebit
in bonis desideriis, scilicet, et cogitaiionibus. Et
semen ejus . id est , opera ejus liaerediiabiint terram,
id e»!, excolent carneni ejiis ila diiigenler, sicul ali-
quis excolit haireditalem, exstirpando , videlicel, ex
ea spinns et tribulos, quos prius generavit ei, id esi,
viiia , ut in fiituro ipsam clarificatam baereditaiem
recipial. Riirsiis pouit si^num limenlis Dominum,
<'iini dicit Douiinus : Domtnus est firmamentum timen-
tibus eum^ id esl , Domiiius facit ut timentes eum,
ipsum fiimamentum habeani, iion mundum videli

cet, facil ntia se confirmentur el mundo infirmen

0

tur. Et testamentum ipsius, id est, .Tternn^ h:i'redita-
tis , proinissio facta ab ip^o fst^ e jain (irmamentum
timeniibits eum, id esl, causa esi cur limenles euiii
iia lirniiier ei adhiereaot ; el hoc est eis firma-
iiieuiiiin Dominus et testamentum ejus » iff tan-
(iein Vfl ipsum lestanienluin manifestetnr ill s, ciiin
ipsuni su>cip;ciit , vel ipse Doininus mauifeate'
thr iliis fiicie ad iaciem, juxt;i quod ipse dicit
111 Evaiigflio : Ego diligam eum , et manifesiabo ei
me ipsum,

Oculi mei semper ad Dominum. Quia. Dominus ti-
meniibus se slatuit legem, et ipsos confirniat, ideo
interiores oculi mei, id est , omnes »ffeciion«s uicae,
umper tendunt ad Dominum^ non ad aliquod terre-
nuni» ad quem nieriio spectare debeo. Qttoitiam ipse
pedes meos evelict, id e^l, aflectiones nieas extrahet
de laqueo^ id esl, de oiiini lerrena perplexilate, quuc
Dos ilbqueal.

Hespice in me et miterere md. Hic iterum, interpo- _.
siiione facia, redit ad princlpaie, et sic coniiiiuatur : ^
Quia pecciiium meum iuihi niultuin esl, ideo. Doiuinr*»
qui in Adaiii despexisti me, rtspice in me, id est,
atiende infirmitatem ineam, et miserere mei, faciendo
me perseverare ; ei dehes misereri, auia ego unicu$
eum^ id est, unici fiiii aflectioi.e, qiii sici:t a niatre
iinice diligilur, ila eam unice diligii, erga le habeo
me, et quia sum pattper^ id e&t, nihil niihi ascribo
vel de mepracsumo^ et opus valde esl ut niisereari.s
quia tribuiationes cordis mei muitipiicatas sunt^ id esi.
jai) cogii0.sco tribulaiioBes cordis mei niu lipiices
esse in adveisiiate. sciiicel, et in pro^peritate, quia
lam linieo casum prosperitaiis, quain casuni adver-
tiiatis, et ideo erue me de necesfiatibus mas^ id est,
liibulationibus cordis, hoc est de viliis. Quae ideo
dicunlur necessilates, quia necesse est ul quisque
deficiens a vcrilate, cadat in falsiiaiem, et a luce in
lenebras, el a gaudio virtutum in tribulationem vi-
tu>runi.

Vide ftumilitatem meam, Ideo debes eriiere, qiii;«
ego humilis suin, et laboro ; ei, iit eruas, vide Jirifmi-
iitatem meam, l\ esl, aiteude dejiciionem infirmira-
lis mei!, et iaborem meum, qiiein patior diim stiideo
satisfacere. Vel video humililaiein meam, i<2 esi,
considero, quia nie huinilio noii abrumpendo ine |ter
aliquain jactantiam jiistiliae ab unilate corporis niei,
siciii haeretici faciunl ; et vide laborem nieum, quia
indisciplinaios et malos inihi permistos patior. Sicnt
eniin in area simul sunt paieae et grana, sic iti Ec-
clesia mali biuiis permisli sunl. Et dimiite mihi wti'
versa deiicta mea^ quae, scil.cet, el necessitate viae
coinmitlo. Licei eiiim perfecta sii aniina, qiiae hic
loquitur absoluta a majohhus criminibus, tamen
adhuc indigct lavatione peduin, id est, reniissione
venalium peccatorum. Quia quemadmndum si quis
per pulverem gradilur, nece^se est ut saiiem pedes
cjus impulvereniur, quos livare necesse est; sic
quisquis in hac vita, quae pulverulenlae viae compa-
raiur, conversalor, quantumcunque perfuctiis sit;
iioii lamen penilus ab omni peccaio imrounis exisiii ,
et ideo saltein lavatione {leduiii iodiget. Uudedictuiu
est : Qui iotus esl lotust non indigel nisi ut pedes ta-
vet,

Resf^e inimices meos, Ad idem ad quod et supe-
rior versus eontinuatur. Quasi dicat : tt eru.i8 me,
respice inimicos meos, qui me devocare voluni, et
repellas eos. Quod uecesse est , quomam multipiieati
sunt, qiiia non taiitum extriusecus, sed etiaiu intrin-
secus sunt sicut baereiici, qui, inter Eeclesiam exi-
stenles, cxteros tamen qui iu ea sunt frauduleiiia
persecutione devocare niiuntur. De qubus dictum
esi : A nobis exieruntt qui a nobis non fuerunt, Et ideo
repellere debes iuimicos roeos, qui oderunt nia si»e
causa. Nam oderunt me iniquo odio, Iniquuui oiiium
ei>t, odire Uluin qui ad salutein suam laborat. Untnis
vero perfectus el boous ad omniuui utilitatem labo-
ral, quia pro omnibus oral ; et ideo quisquis odit
aliquem bonuro, exercet iniquum odium.

Custodi animam meam, El quui inimici inei aiii//t-
piicati sunt, et inique roe oderuut» ideo, Domine,
cusiodi animam meam, ne decliiiet in conformiiateiii
eorum, ei erue me ab omni perfilexitate cohabitaiio'
nis ipsorum, scilicet, ne vel incurram cotilra eo»
latens odium ; et non erubescam, id esi, uon paiiaris
inihi converti ad iufirniiiatis erubesceiiliam, quomam
(P'0 quod) speravi in te^ non in me. sicui priu<4 qiiia
de me praesumpsi, irrisus de superbia mea ernbai.

innocenteSf et reliqua. Quasi dicat : Qu<» fruclu
peto me custodiri a te, D<»mine, et erui. Uoc scilicel«
qiiia innocentes et recti, id esl, boni, qui nec proximo
nocent, ei recta opera exerceui, adhsepebuut mihi
per conformatioiiero etbonorum operuro imilatioaem.
quia jam eliam adhmserunt milti^ et hoc iton propier
me, 8ed quia HLstinui te, id esl, quia el cuin paiieiui*
it; reinuneratorem exspectavi, et pondus prsceplo-
riini tuorum pertuli. Quod est diceie : Non iwita-
bunlur me propter aliquid quod ex ine habeani, vel
ex me faciam, sed solummodo in hoc quo iniilor le.
Uiide quoque Paulus dicit: Imitatores mei estote^
cliarissimif sicut et ego Christi, Quasi aperie diceret :
Sequiiuini me, nou secunduro oper^i quc facio ex
nie, sed secundum quod Cbristus operaiur in me.

Libera, Deus Israei. Quasi dicat : Quia innocentee et
recti adhaerebunt inihi, ideo, Dominc, iibera Israel^
id esi, pioiege omnes illos quos tu praeparas ad vi-
sioneni verain, videlicet, quae erit facie ad fadem^
ut iuter eos eliani adhaereiites mihi iiberes m**.* Li-
bera eus, iiiquam, ex omnibus iribuiationibus sms, uui
exterioribus quam iuterioribus, iie per eas itevo-
cen ur.

IN PSALMUM XXV.

In Oneni , Psaliuus David.

ARCUHENTUII.

Ex persona ciptivorum in Babyloiie verum sancto-
ruui prophetiae carmeu compouiiur, qui pr<i coiiscteo*

609

IN PSALMORUM LIBRUM EXGGESIS. — PSAL. XXV«

€10

ii« booo ctpiiviiaiis rftsolutionein conAdoniius po- A cum msili sacerdotes, «lui quasi sublato vesillo cru-

siulareat. Aliter pruplieta <le se testatnr.

EXPLAFIATIO.

Tolus ptalm tixtu$ ad perfectum aptandut ett C/rn-
ftaitiim, qui dirertorum laude meriiorum in trcletia
perseterantf divinit te beneficii^ contotatur. Sanctut
ute quein diximut primo modo pxatmi innocentiam
tuam retpici deprecatur, quia cum iniquit hominibut
non habuit portionem, S^eundo tupplicat ne hatreticis
aui $chitmalieit in judicio Domini mitceatur^ qtioniam
domum ejut $e dilexitu tettatut est,

COMyENTiRIUS.

Judica me, Domine. Titiilus talis est : Ptatmut ipU
Datid, id est, cuiliuet perfectie anim.i* altribuendiis.
Lo(|uiiur enini In hoc psalmo perfecta fidelis anima,
eibortans nos ut si quis bonus esi, se solum bonum
esie non puiet, et ut noii timeat permisrionem ma-

cis, alios primi bnrianiur, dicentes : Venite^ extulte"
mu$ Domino^ primi se in pedes dant. Proba me, in-
quam, et, nt probes, ure rene$ meo$ et cor meum,
Per reties iiitelliguniur dclectationes, per cor vero
cogitntioneft ; et est dic^^re : Adliibe inedicinale pur«
gatoriuin quasi ignem itelectationilius ei cogiiaiioni-
biis iiicis, ne quid niali ine delectet, ne quid niall
cocitein ; sod si quid inali iii eis coinburatur, et de-
struatur illo ignc, queiii niilteiis iii terras vis ui ar-
deai, id «*st, in rervurem dileclionis Dei ei proxiini.
QicomVim mitericordia tua. Ideo ri>go ut ine p:obes,
leiites, uras, quoniam iii bis oiniiibus esi misericordia
ante oeuto$ meo$, id est , est iiiibi inaniresla iniseri-
cordia tua, qu a maniresie cognosco quod per b.-ec
omnia misereris mcl. Et ideo displicui inibi in raUi-
tate niea priori, ei appliiui me ad Teritatem tu<iin,
scilicet ut ijntuin proiiarem proliaiida, et iiiiproba-
re:n iinprobaiida ; et in ipsa veritaie lua «xisiens cOfii<

lorum, qnx nuiic est; siiens quia veiiiei teinpus g ptacui, id e>t, iiiilii et tibi coniplacui. Ei boc niodo
veiitilationis, quando vitlelicet quod leve est aurere- in Teriiate tua perinaosi, quia non tedi cum concilio
lur a venio, quod autem graxe est remanebit in vanitaii$, id e^t, non elegi cor ineiiin appoiiere bis

area ; sed potius id optet, id orei, et ad id suspirei,

ut bominus iion p«ii.iiur in r>auro insiniul perire»

quos niinc patitur insiniiil vivere, et dicit ita : Do-

iutiie Pater, qui jaro m ^ inoraliter a malis dimisis:i,

fwdiea^ Domine^ id esi, separa nie ciiam in ruluro ab

eis localiier, ut non patiaris me cuin ipsis illic per-

ire, sicut liic pateris insimnl vivere. Molest.n et peri-

culiisa videri possent baec vota , scllicei, qiiod qu isi

praesamptuofte fideiis aniina se posinlat a malis se-

p^rari, nisi boc subvenirel, quia non esi superbia

elali, sed coiire>sio non ingrati, qood subsequenter

uniendit. Quasi dieat : Non dico ut iion judices ine

ex superbia elatioiiis, sed quoni im post inisericor-

Uiam a te mibi prasrogatam, aliquod meritum inno-

c«fiti» meae babco, cujus vias cu^todivi. Quod sic

dicil : Ego ingre$$u$ $Hm in innocentia^ id est, vixi in

praeseiiti vita, quas est ingres^jiis ad aeternam vitain

inuoceftier. Qtis innoceniia niea e^t, a le laiiien

data. lngre$$u$ sum, inqi ain, in innocetuia^ et iiiagig

ingrediar, quia non infirmabor unde imjredtendo ; et

boc Unmm libi soli ascribo, quia suin $peraHt^ non

ia me vel in quolitiet aho, sed in te, Doiniiie, in qiio

solo speranduin est, et non in bt.roiiie. Qui enini

ftperat in bomiiie, titubaute boinine, iiiub.it et spes

ejus ; el qoia cadit boino, et spes eju^ cadit ; qui

vero sperat in Domino, ilfius spei llrnia est ; ei sicut

Douiinue aeiernus esl, ita quof|ue spes aetenM erit.

Proba me el tenta, Dico, judica me^ et iit, Domiiie,

Id fuluro judices ine, tenta me iiunc, el proba me,

Dao fiunt genera lentationis : alterum quidem quo

Deus erudit bonos ad halulem, alierum quodiaboius

pemiissus decipit malos ad damnatioueni. De bono

auteiu lentationis dictuin est : Teniat vo$ Deu$ ui

etiai^ id esi, vos racial hcire ; et : Ftdeli$ Deu$ e^t^

qui non patietur vo$ lentari $upra id quod poiettit^ ted

faciei eum tentationej etc; el : Teniatit Deu$ Abra-

Itam^ et siiuilia mulia. Pro mala veio teniatiijie in- D

siiiuiuui est ut orantes quotidie dicanius : Et ne no$

inducas in lemationem. De utraque dictum est : Tea-

taito wo$ nott apf.rehendat m$i humana. Uic autem de

boiia tentatione Uiciiur : Tenta me , DonUne^ id esl,

llagella, ure, seca, in praesenti, ut sim teuia^ui), non

tibi, qui oninia scis, sed mibi, qui nie ipsum igiioro,

eC aliis ignorantibus ; el tentando proba ine, id est,

duc iu perrectaniexpenentiain ei cognitionem iiiUr-

iDitJitis nieje, ut sim probaius noo tibi, quero nil

laiei, sed mibi el aiiis, quos sicut me ipsuro lateo.

Laiuii eniin Petrus se ipsiun cuui dixit : Domine^ et

$$ oporiuerit me mori tecum^ non te ncgubo ; sed teii-

uiius a Douiino cum ad voceiu ancillie tum negavit,

iHHrniiiaiem suam recognovit, quia egre$$u$ fora$

pewti amare. Discipulus ille quoque Tboinvs scilicel

laiuii se, qui cum dixisset cum fiducia ingenti : Ea"

mua e€ no$ et moriamur cum eo, cum videret Domi*

num capi, primus se in pedes dedit. bic quolidie fil

qui conantiir providiTe queinadiuodiini cx reruui
transeuntiuni prxsunipiioiie beaii fiant. Quod fleri
non potest. Convenlus eiiim ill<»rum proprie vanitatis
concilium esU Litteru sic cxponitur : Lgo non $edi^
id est, non consensi cum concilio vunitaiitt id e»t,
cuui bis qiii lantuin sludent iu vaniiute teinporalium
renim, qoia ct si prjeseas lui eis corpore, loiige ta-
men ab eis rui nienie. I3t si quis sanctus vir causa
ioietcedendi pro aliquoad tbcatrum accederei, pr»-
srns qiiideni corpore essei, sed tainen meiis fjus
loiige a tbeatralibus esset. Aliter vero aliqois cujus
tota inteniio venire ad tbeatruiu essel, licet iinpedi-
tus aliquo gravi negotio absens corpore esset, mente
taiiieii praeseiis in ibeatralibus esset. tl accipilur bic
prr Non sedi, quod non maiiireste conseiisit. Qui
eniin sedet, ex niora «l liina agit, et ideo niaiiirestiim
p est quod racit. Lt iion soluni non sedi niainrcs e
ronseiitieiido, se 1 eiiain non introibo cum gerentibut
iniqua^ id est, eiiani occultaui ioiiscieiitiam iion adiii-
beo, ut lateoter consemiain, sicut qui intrai, post-
quain iutrai, exiehoaes iatet ; ^fren/t^ui inf^ua, id cst,
bis qui veriiati pra:pouunt vanitatem ; vel etiain qui-
biislibet qui quaerunt iniqua, id est, iion xqua, bi
qiii iransgiediuntur legein scriptani iiaiuraltter iu
cordibus oninium, videlicet , ut non laciaut aliis
qiiod sibi nolunt fieri.

Odivt Ecctetiam maiignautium. Non <fdi, inquam,
eum concilio oaitifo/ti, iiuo odivi Eccteeiam mattgnanr
lium^ id est, con^regationem omniuin niale agentiuio.
Accipe tamen bic perrectuni odiuin, scilicet, ut noo
e:>s, sed niala qu;£ raciunl, odio babeat. Unde bea*
tos Augiihtinus : c Sic diligeiidi sunt bomioes, etc. >
Quia odivi, ergo non $edebo, id est, non blateiabo
cum*illis impiis, quia iiou eoruui placituoi ineoni
blateratuni erii, quod e»l illatum a reirugnanti, ad
confirinatioiiein iiraeinissae sententiae.

L^vabo inter innocentt$manu$mea$. Non $edebOf
inquam, cum impiitf sed poiius lavabo manu$ meat^
id est, ii.unda raciaui opera mea, Dnmine, ut ponai
inter innocentes, el cuin bis lotis manibus circuiu-
dabo altare tuuin, id est, aoplexabor et attiiigam
niodo per spein, tandeni auteni iii re illam eminen-
tiam tuaui, asterniiateui scilicet, impassibiliialem,
in qua tu sacerdos iiuniorialis quoiid e ofiers le dut*
ceiii bostiam Deo Pairi pro nobis. Quae sublimitas
potesl dici aliare, id est, altara, id est, atta ara^ ad
coniparationem illius buniibuils in qua prius morta*
lis et pashibilis temporaliter iu ara crucis se oUulil :
et ad iilud aliare nullus pertinget, nisi lotis manibus,
id est, mundis operibus, etsi boc praesens altare
mulii non iotis manibus, sed immundi amplexentur.
Potesi etiam dici ad eam siinililudinem, (|uod sacer*
dotes et Letitai solenl alure circumdare patliis el
irariis ornameniis, juxU illud : CircMmdate^ Sion Le-
viue, attare DominOf el indmle ve$t,menti$ atbiit ctc.

<ilt

BED;£ VENERABILIS OPP. PARS 11. S£GT. II. — IHJBIA ET SP13RIA.

617

Juxta qiioil sic dicettir : Circumdabo altare ittum cum
lotis nianibus, id est, per hxc inunda opera et virluies
ornalm taiiquam paliis Qdeni tuam in roe; qux quia
rnndaniciitum est lionorum operuin, si desint ipsa
boiia opera, otlosa et mortua est, juxta illud : Fidet
tine operibut mortua, et hapc fides ideo altare dicitur,
quia siiie ca nihil quod acceptabile sil sacrllicatur.
Qiioiiinm nnn est locus veri sacrlllcii exira Catholi-
cain Kcclesiam, id est, extra fidei unitatem.

(Jt audiam vocem laudit, Lavabo^ iiiqiiam, mmut,
ei circumdabo altare tuum, iitroque modo et taliier,
id est, raciam, ut non boc ad laudein meam rereram,
sed ut iu his omnibus audiam, id est, recogiioscam
per veritaiem intus mihi prtisidentem, quae iiaturali-
ler singulis Inest per rationem; Audiam^ Inquam,
omnem vocem laudit tantum esse tuae laudis, non
nieae» te solum laudabilem esse in meis bonis operi-
bus, tion me, quia si quid laudabile in me est, a le
esi ; quod vero vituperabile niihi iiiest, a nie cst. Vel
aliter : Ideo circumdabo altare^ id esl, fidem bani«
operihus, ut aiidiaui a veritate, sicut prius, vocem
tdudit tu», id est, qua voce tu sis laudandus, scilicet,
noii solum voce eiteriori, sed etiam cordis iiitentio-
ne, et boiia operatione, et non solum in me audiani,
sed ctiain aliis fit/irrem univerta tittra6t/ta, scilice',
quod el de servis Hlios, et de impiis pios, ei de dam-
nails recisti in regnum assumptos esse tuos, id esi,
non ex rocritis roeis, vel iliorum , sed ex sola graiia
tiia processisse.

Domine^ dilexi decorem domut tute. Ila coniiiiua-
liir : Ideo, Domine, cirtumdabo aliare liftttn, id est,
oroaiio fideiu luaro bonis operibus, quia snmper di-
lexi animam meam Tacere tibi decorain domuin, et
gloriosum locum babitationis. Jiixta aliam vero sen-
leuiiam, q\i7k \n circumdabo altare /uum diximus, et
laiiter hoc continuabitur et ordinubitur, quia lavabo
manut ttim, el cum lotis nianihus circumdabo al'
tare /ttiittt, id est, attingam subliroitatem tuam ; ideo,
l>omine, ne perdat in futura «lerna damnatione atii-
iNattt meam cum tttiptVc, id est, cura irreligiosis, qul
le odiunt, et Idola colunt. Et ne perdas vitam nuam^
id est, ipsain animaro roeam eum virit tanguinum^ id
est, cum hls qui oderunt proximum, qiii recte viri
sanguiuum, id est, horoicidae dicuntur, juxta lllud :
Omnit qui odit fratrem i»utn, homicida ett. Quod
apqiiipollenter dicere est : Ne paiiare, Doroine, roe
cuiii his perire, cum quibus hic paieris vivere. Quod
lietie acccdit intentioiii, et ideo non debes ine per-
dere cum roalis hujusmodi, quia ego seroper studui
.'f^sociare nie bonis, quantum potui. Nain semper di-
iexi decorem domut (tt(e, id cst, dilexi saiiclos viros,
qui suiit decor, id esi, ornamentum domus tua^, id
est, Ecclesi» luaB, in qua habltas, ad boc, scilicet,
ut ine eis conrorinarein ; et dilexi locum habitationit
gloricB tua^ id est, locuin illuro in qno babiiant glo-
riusi tiii, ut etiam ipsuro locuin cum eis participarero.
LocuH sigiiiOcat bic quod prius donius significavil, id
est, Kcclesiam : per gloriam quoque Idem accipi-
iiius, quod et prius per decorem, id est, perfectos et
saiictos viron ; expre^sius tamen gloria significat per-
feciioiieui. Gloria enim, id est, gloriosi Diei dicuntur
iili, qiii jain tmiaB ficrreclionis sunt, ut nihil boni
sihi, sed Domino attribuaiit, et iion in se, aed tan-
tuiu in Domiiio ghirientur.

iti quorum manibut. Ideo , Domine , rogo , ne
tandein perd^it me cum iiMpiit et eum tirit satt-
gmnum : quia opera eoruin inala sunt , et ideo
iiiagiiaiM mertMitur perditiouem. Quod sic diiit;
Jnifjuitatet tunt in manibut eorum, id est opera
eoruni ini<|ua hunt muliipliciier » et q*iidero da-
luni eis ad ohtineiidam coelestero patriam , illud
cinvertunt ad accipieiida munera saeculi , pulan-
t<'8 pietaiem esse ; qiiafrsturo debere exerceri, uDi
potius deberent esse pii, sicut in judicando, et
iit siiiiiiibus. Qiiod innuit cum dicit : Oexiera eorum
repiita ett miweribut. Si quid quud videatur dex-
trum , id est hiinuin faciuui, iiun causa boid, scd

A victi muneribus faciunt. Accipe autein munera large,
scilicet et munus a m.inu, et munus ab ofQcio, et
muuus a lingua. In quibus omuibus gravis culiia est.
Munus a mauu est qumdo pecunia pro aliqiio illi-
cito daliir. Quod inali Episcopi faciunt, qui daiit in
curi:* niimmum, et accipiuni confu5;ionis baculuin.
Munus vero abofficio est, quando aliqiiod corporale
servitium pro spirituali gloria exigitur aut exbi-
beiur. Quod in capellanis ciirias nianirestum est.
Munus autem a lingua recipitur, qu.indo aliqnid
qiiod pro sohi pietale ageiidum esset, causa potios
fiivoris et huinanie laudis agitur : ut si causa estel
alicui pauperi cum aliquo divite, si judex injusiam
pnuperis pariein volens ex siinulata pieiate laudari,
contra diviiem defeoderei , nou pe;iitus manus ab
iliicito munere excussis<et.

Ego autetn in innoceniia. llli quidem cam qnibos
rog«» ne perdat me, lales et tam scelerati sunt : ego
aiitem licet praesumptuose et perifulose molesta

l^ vota superiiis videar fecisse, quia dixi iJudica me,
Domine, proba ttie, tenta m^, ure me, ne cum impHt
perdat me; tamen dissimilis sum eis propier mala
0i»era eorum : quia ego ingrettut tum, id esi, vitain
iiisiitui deducerein innocentia mea, ut superius ei-
posiluui est. Et ideo, Domine^ redime me ab illis ini-
piis, id est, prosit iiiihi pretium tam pr;eclarae re-
deuiptionis iiieae : id e«t , sanguinis tui pretium, ne
cunformer illis iinpiis qui saiiguineui tuuin coiicul-
cant non ^attend ntes passionis luaB sacramentom.
Et semper miterere mn \\\ omnibus periculis hnjus
saeculi, ne aliquo modo devocer. Et Ideo peto ut nie
rediroas, et roei miserearis : quia meut opet, id est,
omnis affeclio mea ttelit^ et jaro stabit tn direeto :
id est, non recedet a reciitndine jusijti<e luae. Et
Ideo 6e/fedicaiii le, id est, non occultabo te, sed ma-
nifestabote per mundanam conserv;itionem,etbon<H
ruro opera \m qui sunt in Ecclesia, ut ipsi videiites
me, glorificent te. Vel benedieam re, id est, multi-

p plicabo corpus tuum, id est Ecclesiam, quosdam per

^ conformitaiem nieam ei addendo, et non paucos^
sed iiiulios : quia in pluribus Ecclesiis boc faeiaoi.

IN PSALMUM XXVI.
Psalmus David priusquam liniretur.

ASGOIIENTUM.

Ezechias Assyriornm, morte laetior, reddit Dee
offlcia votaqiie graliarum. Iteiu ad eos qui priinum
ingrediuntur in Duminicuin, legendus ad Esaiaoi :
Ecce qui serviunt tibi, buua manducabunl.

EXrLA!<ATI0.

Ter unetut ett David : temel in Bethleem^ apud pa-
trem tuum per Samuelem; teeundo in Hebron a uibu
Juda, poU mortem Saul ; tertio ibidem a euncto It*
raei pott occitionem filii Saut. Quoniam vero nulium
ptalmum ante primam unctionem fecitte iegitur, ratiai
inteliigere tecundam hac intcripiioite detianaiam^ ante
D cujut ecentum cuin adhuc ob intidiat Saulit extuiaret^
ptalmum eecinitte monttratur, Notandum quod PniiS-
quaiii liniretur tit Hebrceit voluminibut non liabetur.
Cum frequenter ante regnum Hberaretur ab inimidt
tuit acerrimit, per totum ptaimum ioquitur Propheta.
Jn printa potitione dominum te dicent metuere^ tt hm/-
ium aiium formidare^ ted inter adverta tcecult uuum
tibi testatur ette tuffugium^ ut ticet pericuiit eorpora-
iibui iuctareiur, ipu m domo Domifu firmistima dc"
votione mentit liabilaret. Secunda potitioiu muUipiiei
clade iiberatuti divertit modit gratiat agit, et propke»
iiCB tpifiiu tpein tibi futura beatitudinit poHicetmr,

COUMEIITABIUS.

Dominui iHuminaiio mea. Psaimus isle sic Inlitn-
lalur, Ptaimut David phutquam /tN>r€tMr, id em,
priusquain uiigeretur uiiciioiie tertia. L.^iiNr in libro
Ke^uiii, beaiuui virum David ter fuisse unctiim. Primo
quidein cuiii adhtic pucr esset, Sauie niulium |iraeva-
riraiue a Doiniuo reprob«*ito , uiicius est a Saaiuelc

m

IN PSALMORUM LrBRUN RXEGESlS. - PSAL. XKYL

Otl

Propheta in domo patris, siropliciter in rcgem jii-

henie Domtno. Secundo vero unclus esl a Nalhan

IVophela Rex super Judam lanlum in llebron. Ter-

lio aotem unctus est ilex super Hierusalem, ei om-

nem Israelem. Ante hanc vero UDclioneni lerliam

diciiur hunc psalmum composuisse hi.<torialiier qtii-

dem, non intendens ad hisloriam, sed mystice agens

in voce illorum qui nuocin Ecclesia iniliaii Domiiio

per geminam uiictionem olei et cbrismaiis ; terliam

iiiiciionem perfectam, qu;e tunceritcum faciead fa-

ciem videliimus, exspectanl. Legitur quoque quod

antiquiius dux lantuin personas uiigebantur, reges

scilicei et sacerdutes. In qiiibus duabus personis

praligiirabaiur Wex etsacerdos uniis fuiurus, Cbri-

stus scilicei, a chrUmate dictiis. Qui Rex est, quia nos

regit et ducit , f t sacerdos est, quia apud patrein in-

lerpellat pro iiobis. Qui idem eistilit quoqiie sacer-

ilos ei sacriUcium. Sacrificium ideo, quia cum ille

f^acerdos ii.hil inveiiiret, quod Deo Patri digiie of-

ferre possel, se ipsuin pro nobis obtulit mundans el

lavaiis uos ipse agiius immaculatus suo sanguine, et

eoncorporans nos sibi , et faciens nos membra sua,

ul iios in i|>8o Cbiisto christi essemtis. Totus eiiim

Cbristiis caput est et membra. kt sic non solum ad

ipsuin^ sed ad iios quoque pertinet unciio. Unde

dicluni est : Vos e$ii$ genus ilcetum^ regale iocerdo-

tium, et reli^ua. Ista autem unctio tertia, de qua in

lioc titulo agitur, perlicietur in noliis spiritualiter In

vi*a quac promittiiur nobis, videlicet cuin cognosce-

inus, sicui et cogiiili suinus. Et ideo possumus di-

cere, quod iii hoc psalmo est vox fidelis aniiiiic de-

sideraniis veniread vitam illam, ubi illam perfectam

uiictioiieui accipiat, et nunc interim desiderantis

gratisni illani qu» perficieiur in iiobis in ruiet

guando scilicet Domiitu$ erit omuia in omnibu$,

Ijiide recte in tilulo diciuin est, Priusquam linireturi

quia videlicet vox est perfectas animus desideraotis

\eram unclionem, qu;e iu line in nubis perAcietur.

Nunc autem in sacraraenlo olei et cbrisinatis ungi-

iiiur, per quod sacranientum quiddim mirutii et uief-

labile» quod in fine futuri sumus significatur, quod

omni intenilone desiderare del>emus : et ideo nune

lu sacrameulo suspirenius, ingemamus, ut tandem

iii re sacramenti gaudeaniiis. Nuiic ad litteraiii ac-

cedamus. Voxest fidelis cujuslibet, ut supra dixinius»

desiderantis in se perfiei finalem unctionein. Qui,

t|uia iniendit ad nostram instructioiiein, per unciio-

nein vertit se ad nos ita dicens : Dominus Hluminatio

mea, id est, Doniiuus animain iii&im, quoi prius in

teuebris iuadeiitilis fuit, illuminavii per iioiitiam

lidei, daiam iuihi, et iu prima unciione olei, quando

SSalana^ et pompis ejus abrenuntiavi : et in sccuoda

unctioiie chrisina:is, quando noininis eju4 nianifeste

proiessor fui. Recedanl ergo tenebras. iiinc Aposto-

lus dicit : Fui$ti$ aliquando tenebrm^ nunc autem lux

m Domino, Et Dominu$ e$t $alu$ mea, id est, Doini-

nos me qui prius in iufirinilate niortalitatis et cor*

rupiibilitatis fui, salvavit jaiu vere, et quasi ab

ouiiii iofirinitaie per ceitamspcm resurgendi in gto-

riain immorialiiatis et impassibiliiatis, qui*in inihi

dedit, removit. Recedat ergo hittraiitas ; hiiic rursus

Apostulos : Spe entm $alvi facli iumtti, et reliqua.

Qutm ergo timebo? Quasi dicat : Quando quidem ad

Omuipoteiilem ita pertineo, ut me iltuminel» et ut

nie salvei, guem aliuin pneter ipsum timebo. Utique

uuilum. Quouiam el salus ab ipso el talis data est,

quaui nullus pussit extorquere : et lumen tale , quod

nuiius possit obtenebrare. Quod euini Omnipotcns

doi, nuliuft aufert, nisi ipse qui dat. Potest quoque,

si cui libuerit, illuininatio ad primam tantum unciio-

nefn, in qua simpiiciter abienuutiamus Satanx, re-

fcrri ; salus vero ad secundaniy in qua magis firuia*

niur, quia el nomen Cbribti in e^i prolitemur. Et ab

eo nomeu accipiiuus, scilicet ut Cbri»tiuni dicamur,

et coiigrue fidelis anima hic agit de duabus priiiiis

uiictionibiis, ui quia se non iiigratain de his osten

uit, ad tertiam quam desiderat mercatur perduci.

A Sciendum antem qopd illa unctio qus per roanuum
iinpositioiiem ab Episcopis, quasi alia a duabiis
praedictis, et vulgo conllrmaiio dicitur, eadein est
cum secunda, proptcr arroganliain tamen non con-
cessa est singulis sacerdoiibiis sicul ei mulia alia.
Potast etiam versiis isie siinpliciter iia dici : Doint-
tius e>t i//icmifia/io mea, Id est, per noiiiiam fitlei su2B
illuininul me, et hoc ad salutem. Fides enim ipsa
accessus est ad verain salutem.

Dominui prolector, Dominu$^ iiiquam, est iUumina"
tio mea et $alu$f et Dominu$ est eiiain protecior vitiB
meas^ id est, animae roeae : quia sicut clypeus prote-
git aliqueni ab exterioribus telis, iia Domiuus pro-
te^ii animam ab igneis lelis latentis bostis, id est,
diaboli, et Doinino protegente me a quo alio trepi*
dabo ? A nullo utique. Quaii dicat : Sjeviani iniiiiici
mei quantum velint, edant carnes meas, ego tainen
Douiiuo proiegente iiie uon trepidabo : quia neque
anima, qiiam ipse inhabitat , trepidai, neque caro,

p^ quas licet ex toto comesta sit ab hostibns, tameii im-
niortalitate ei impassibilitate in fine induetur, quid-
qiiain trepidabit. Si enim mortalis proiegit morta-
lein, securum eum facit. Multo inagis ergo Dominus
aiternus protegens nie mortalem, faciet ine securum.
Dum appropiant. Ideo Dumino illuminauie, sal-
vanie, proiegente nie, non trepidabo : quii dum no*
cente$, id est, dum inimici roaledico denie suo ine
Ijedere volentes appropiant mihi ^ fucU euper me
({uantum ad exterius quoJ lacerant, non nocent, sed
putius prosunt : quia appropiani , uon ita ui laedant
iiie inlriuseciis per devucatioiiein, sed tantuiu ut
edant carne$ nieas, id est, exterius me affligant, et
sic carnalia desideria in me consumant ; et ideo eos
iion trepidalK), qoia corpus occitienl, auiinani auteiu
occidire uon possiiiil.

Qui tribulant, l<:xponit quod dixit ; quasi dicat :
Ita dico quod dum Hccente$ appropiant inilii, nou ine
Idsdunt, sed lantum carnes iiieas edunl ; quia duin

p inteiiduiit nie infirmuni facere et devoc;ire, ipsi po-

^* tius infirmati $unt : quia ineffieacee facti $uHt in pro^
po$ito $tto^ et dum casum inihi paraut, ipsi potius in-
tus in aniiiia ceciderunt, Ego vero exsurrexi. El
quos ipsos accipiat prjemittii diceiis : Inimiei iuei»
voleiites nie scilicet devocare, quos ideo dico iniini-
cos, quia tribulant me extrinsecus et intrinsecus.

^t con$i$tant adver$um me. Quia perse<|uentes me
inllrmaiilur et cadunt, ego vero exsurgo ; ideo bi
etiain ca$tra con$i$tant adver$um me, id est, si con-
spirans contradicentium muliitudo couveniat contra
ine. Yei quia pObitis castris soleut milites iinperato-
res consulere, qualiter iu prosliose debeant habere :
possuuius ita etiam dicere, $i eoH$i$tant ea$tra adver-
$um me^ id est, si oinnia cousilia inimicoruin iiiteii-
dantur contra iiie, Iicet ipsi luimici pr» multitudine
et aseculari poteutia inuniti sicut casira sunt : laineu
etsi caro extrinsecus tuneat eos, eor meunty id est»
intrinsecus ineuin non titnebit. Quid eniui luuuitius
0^1 Domiuo me illuininante, me salvante, iiie prote-

Dgenie? MiUil utiqiie.

Si exsurgat. Non solum si casira adversnro me sinl
noii iiiiiebo : sed etiani $i prteliutn, id est, si perse-
cutio ipsa et flagella inimicorum exburgant adver$um
me^ ego tamen iion limebo. Qui<i enim mihi faciet
pralium? Munquid meuui auferet inihi prasmiuui?
Utique iion. Tale enim est prasuiium quud elegi, el
iii lali loco positum, iii ccelis scilicct, ut a nullo ini-
micorum possit auferri. Nisi eniw vincaiur qui dal, a
uullo aiileretiir quod dat. Muu timebo, iiiquam, pne-
lium, sed potiusego $perabOf id eat, fixam spem ob-
tinendi prjeiiiiuui liabeo in hoc, quia ego petiiunam,
subaudi petitioneiu a Uomino^ et h.^nc nuiiquam pe-
tere desisum, sed seinper eaiu requiram. Qme lalis
eA viUelicet, ut ego qui nunc ad teinpus habito iu
uberiiaeuIO) laudein inltabitem^ id est» perseverantcr
niaiiuaui ia domo Domini^ id est, iu coelesti patria,
quac semper iiibabitatur. Domus eiiim uiansoria ba-
bitatio est : taberuacula vero pei cgrinaiitiuin et m.-

m

BKl>JE VENERABILIS OPP. PARS II. SECT. II. - DDDIA ET SPURIA.

C16

liijifiiium ftiiiii, quae »d tempus inliabitaniiir ; etideo A pellal pro nobis. Unde dirii Apostoliis : Vila tera

rccK^ per domuiii Domini coelestis habitsitio, qii»
a»lerna ett : per labernaciila vero praeseiis vita, q<ia)
ad tempiis iti Ecclesiu agitiir, signiflcatnr. Petiiy iii-
qiiam,t((tn/t(i^t^m m domo Domini^ \n qiia inhabitilio
noii ad lempiis, sed omHibm diebut noii inortis meat,
sied verx xittf mece^ id csl aeiernaliier; dies eniin
pra^eiitis vita^ iioii dies viiie, sed moriis dies dicuii-
tiir : qiioiiiam diim in pra^&eiiii viia stimus, assidue
peceamiis, ei peccando nioriniur, peccaium etiim
niors est animae : dies vero fuiurae vitae, quando jam
mors novissima desiructaerit, el aeuiens ejus, id cst«
l>eccaluin lecte dies vit£ dicuntur; qutmiam illos
nulla nox adversitatis interpolabit. Quiii potius uiia
dies sine nocte, quam multi dics diceudi essent : sed
sola diviiia auctoritas a^lerniiaiem non solum per
uiiam diem et meii^m et annum signilicare voluil,
8cd eiiam pcr mulios dies et miiltos aniios.
C/f videam wluntatem Oomini, et mitem temptum

aktcoudita e%t cum Chritto in Deo, et no» ibi iurtum
eum ip$o $umu$ per fidem^ $pem^ charitatem, Kt ip^
hic inlerius oobiscum est p^r bonilatein , defensio-
iiem, et corporis sni unitatein, juxia «fucid ipse pro*
misii dicens : Ecee ego vobiicum tum omnibu$ diebut
vitof ve$tr(e^ u$qHe ad eoHiummalionem $mculi, Et vere
nobiscuni esl, quia alioqiiin Pauio persequenti Cc-
clesiain noii dicttmt esset : Saule , Saule , quid me
per$equeri$ f

In petra exaltavit. Vere proletit me in abscotidiio
tabeniaculi sui, quia me, licet secundum corpus ad*
hiic dcpressum in pulvere , exaltavit jam in |ie-
Ira exaltata, id est in Christo, qui esi peira, propier
soliditatem Ecclesiac, de qua dictiim est : Petra m*
tem erat Chri$tu$, Spe enim per ip$um con$edere no%
fecit ad dexieram $uam , et ita exaliavit , quod iiunc
scilicet duiii adhuc longe sum , quia moriale corpus
gero , eMaltavit capui meum , id esi , erexit menlem

fjiii. Quoniam ab$condii me in tabernaculo $uo; in die d meam , et si caruem subjecerit , ita ul sit $Hper ini"

niatorum vrotexit me in ab$condito tabernaculi $ui.

Ideo inhabiiare volo in domo Doihini, ut ibi Inte-
gre videain voluntaiem Domini. Voluntas enim Do-
miiii esi, ut non quv volumus iios illa faciamus, sed
ot iiostram voliintatem »ecunduui ejus volunttttcm
eoarciemus. Quam volunlatem etiam qui {lerfeclis-
sioii siint, nunc ex |>arie vidcnt quoiiiam nullus est
ciii s:e|>c pro|.ria non subrepat voluntas. Tuiic enim
vidcbiiiir, quando ipse i^oiiifntts erit omnia in omnt-
bn$, quia tunc nec cogitatione ab eo apostatabimus ;
videum, iiiqaam, voiuntatem Domini tuiic, ei vi$item
eiiam eum lunc, id est, cum desiderio el assiduiiale
Yideaiii i|YSum Dominuin (acie ad faciem^ faclus vere
templum eju$t iii quu scilicct digne et assidue inhabi-
tet. Vel vibiteui tewplum eju$, id e»t, praesentiatiter vt-
dcain dominicum homineni, Chrisiuiii scilicet, qui lein-
|iluin ipsiusDommi est. Juxta illiid : Deu$ erat in C/iWsro,
mundum $ibi reconciliaH$, Et item : Inquo habitat ofii-

micos meo$^ et conlemnat persccutores ineos, qui ao-
lam corpu$ occidunt , animam autem oceidere non
po$»unt. Scilicet per hoc exaltavit me in petra^ id est,
ro thristo , quia jam exatiav t caput meum^ Id est
ipsum Christnm , qui caput meuin eat, sublimatit per
ascensionem, el confesbionem , el per setemiiatem,
ila ut sit $uper iniiuico» meo$ , id est, ulterius mor-
leiii non litneat, mor$ ciiim illi ultra non dominabiiur,
Cireuivi H immolavi. Dominu$ quiiiem ab$€ondit
me, et protexit me, et exaltavit me. Ego aulem quid
lect ? Feci equidem iu quaiitum poiui quod debui.
Main ctrcttift non c«irpore qudeiii, sed mente circui<
\i , id esi, lircumspexi lotum orbem credentem iti
Domiiiuiii, et ego positus m tabernaculo e/»s, id e»t
iii Ecclesia, extra quain veri sacriflcii non est locut,
tmniolaot ho$tiam vociferationit^ id est, inimeiisuiu et
inefTabile gaudiiiro mentis ipsi Doimiio t^acriflcavi, et
in iaudem ejus efludi, gaudens iu eo quod ipse tein-

tits pimiiudo dirtnitati$f et reliqua. Quoniam ab$condit poraliter huuiilialus est , per quod tot miliia elegit ;
me. Talls est senteiiii.i : Quasi ei aliquis diceret : G tali euini bosiia placatur Deus. Quod gaudium quia

Atides peccator immunde talia petere, audes inique --.— . • — — • .^- —

peccator talia s|)erare ? et ipse respondet : Audeo
utique iion ex mea praBBumptione, sed ex Dei pi-
gmire; et osieudit vel expmiit ip»uin pignus, ut lua-
tiifeste osiei daiy quia si sibi in innginquo posito, id
esr, in hac vita qwja exsilium est, Juxta quod ait
Apostolus : Dum enim $umu$ in corpore, peregrina"
mur a Domino, talia iion denegavit, tunc ex vi-
cino molio minus lalia ei deiiegabit, qiialia inodo
praedixit. Litiera autem sic coiitiiiuabiiur : llac fl-
ducia seniper lequiram supradictam petttiuuem a
Domino, quoniam DoroiuDs jain roihi arrham dedit
illius petitionis : qiiia nie positum in taberiiavulo
8U0, id Cht, in Ecclesia sua, qux* meriio taber-
naciilo comparalur, quiu tuta bobc vita gerit b< lla
contra viiia el camalia dcsideria, abuondit, id esi»
in abscoudito collocavit, quia per ndeni, spem, cha-
ritalem me armavit. Qtia; merito abscoiidita dicuii-

sernio non polesi exprimere, resfat uieiite jubiiare.
Jabilus enim diciiur tanta mente cdncepta ia;tiira»
qeantam nou suflicit verbisexpiicare. Ec ideohoc lan-
tura gaudinm recte d.ciiur bostia jubilationis vcl ?o-
ciferatioiiis : quia sicut aliqui laudes aliquas canendo
cum verba deUciuiit, in vocem quamdam intensaro ei
inartieulatam, quae proprie jubUus dicitur vel voei-
feratio, prorumpiu liaque hoc tantum gaudium noo
sufflcit verbis exponere, oportet tota inentis aflectio-
iie ipsa ubi sermo defuent , adimplere. Vel aliier :
Ctrcuttft , id est , omnem creaturain menle circimt-
spexi, et erant diversae ejus specles tanquaro direr-
B» voces Deiiro laudanies. £t m hac consideraiione
immohvi ho$tiam vociferationi$ , id est, tanta meniit
laetilia Domiiium cuiu gratiaruro actione laudivi ,
quaniam verbis exprimere nou sofflcit.

Cantabo ei Psalmum, Hactenus pignns datum a
Doniino exposuit, et iiido iiiferi ; quasi dicat : Qiiaa-

ti>r, quia noiidum appurci quod suni. Fides eniui est D uoquidero Uouiinus mihi adhuc ioiige posito Uaiic

ei^pectatio luuirornm, argi.meutum rerum non ap-
l>arcniium. Item spes est de futuris. Quod eiiim vi-
tlet quis, iioii »peiai ; perfecta quoque charilas noii-
diim, sed fututa esi. Ab$coHdit me, inquam, ei hoc
fecit in die malorum, IJ est, in praescnti lempore,
(;uod dicitur iiies nialoruni, propter iiiala, id cst
propier afflicliones et leniationes, quibus morfalis
viia subjacet. Pio quo die assidue in Ecclcsia ora-
iiius, Sed l^era no$ a mato. In futuro autein erunt
dies boiiorum, quia tunc omnis tentalio cessabiii et
peisecutio. Et non soloro abscondit, sed etiaiii pro-
iexit me : id est, prdttctionem contra impetus oiu-
ires dedit luihi in ab$condito tabernaculi stit, id cst,
in ea parte tabernacult, id esi, Ecclesiae quae est ab-
scondiia. Absconditum auteiii tabernaculi vicaiur
sacerdos ille,qoi imroivit setnel in $aneta $anctorum^
absconditus a nobis, id Cbt, ablaius ab oculis nostris,
e\ ad deiteram Patris collocatus, ubi quoiidie inter*

arrham dedii , scilicet qood me in tabemaculo suo
ab$condit , elc. , ergo securus sum , quod taiidero in
domo Doiuini cantabo^ et P$almum dicam Domino^ id
esi, omiii aflcctioiieetimeniioiie laudabo Domiuam.
Ibi enim omne opus cessabit praeter laudem Domioi.
Sive aulemjatis illa sola aifectioue, au etiaui voce
geratur , igiioraiur : per cantabo vero , et phoimnm
dicam^ omuis ideo nutatur alfectio hi fuiuro, quia
ounc in prxaenti ouinis iiostra aOectio colligitur iu
voce et corde, ad quae Ouo perihiet cantare : vel
operaiiouc , ad quod pertiuet psalnium dicere. Po-
test quoque supra dicU series atiter legi , videli-
cet ut bic dicatur : Peiii unam petitioiiem aDonrino,
quaiii iiunquaiii petere desistam, ted seinper requi-
1. ni, ut tnhabitem scilicet in domo Domini , id est, i.t
per nullas aUveisitates seciudar a numero i;Ioruiii,
qui veriiateui et uQiLitem Uaet Doininicae pcr loiutu,
urbem teocut : scd poiius pcracvcrein lu tcde^abli-

C17

IN PS\L\H)RUM LIBRUM EXEGESIS. — PSALVI. XXVI.

61S

cis iii&iituiis , et sim ineinbrain Ecclesiae , qua non A
soliini taberiiaculum , sed etiain domus Domini dici-
tur , licet iinproprie , quanluin ad supradictam ra-
lionein. El lioc omnibus diebut vita mece , id est,
qiiandin vifam tn hac Tila me^i, id est, labili et Tra-
gili. In bac senlentia proprie pluralis iiuinerus die-
nim accipitur. El ideo cupio nunc babitare in domo
Domini «f videam^ td est , ut in prxsenti roguoscam
voluniaiem Domini , boc scilicet flue ut in fiueiu per-
severanti ^ippareat mihi deleciabilis species , qua fa-
cie ad faciem contempler. Qiiod esl dicere : Idco
nunc YOlo videre in spe , ut postmodum \ideam in
re , ct sic tandein visitem Dominum factus templum
cjiis, scilicel qiiaiido, absorpta iiioite iii victoria, im-
mortalitate indu.-kr, factus ejus teinplum.

Quoniam abscondil me. Ideo tania llducia talem pe-
titiouem semper petain a Domino, quoiiiain hanc
ejus arrham habeo, quod Dominus in tabernaculo
$uo , id est in dispensatione incaruati Verbi sui, quse
talieriiaculum ejus fuil, iii qua contra principem muii- g
di dimieavit, et quod ipse ad salutem omnium cre-
denlium disposuit incarnari, qiios in ipso anie nmndi
ronsUtuiionein elegit, abscondii me, id est, disposuit
me ad ipsum pertiiiere, tanqutm membruui ad ca-
put. Otiod abscondiiutn est, quia (ilii quidem suinus,
hed iioiiduin apparet quod eriinus ; et boc fecil in
die matorum , io est , in praesenti lempore , quod est
dies vel quies malorum , ut jam prxdictum est. Et
protexit me in adtcoudito tabemaculi tui , id est, pro-
tectionem mihi et securitatem dedii in corde cre-
deoti ad justitiam , qiiod cor est absconditum taber-
naculi sui , id est , inei qui sum labernaculum ejus ;
et in opera^ id est, in iirmiiate etconsuntia sua in lue
posita exaltavii me, id est, emincre ine fecit, scilicet
iit per opera mea aliis esset nota constaniia ipsa. £l
)>er illam coastaniiam exallavit caput meum , id cst
nientera ineain , e( iiunc dum adbuc roortale corpus
gero super inxmicot meos, ut contcmnam scilicct eos.
Ego autem quid feci? Feci ulique quod dcbui, quia
dr^trt et immoiavi , et reliqua. Senieiitia non mu- ^
tatur. Et quia Doiuiims exaltavit me in petra, etexal-
tamt caput meum^ et Cdsiera. Ideo cantabo et ptatmum
Domino dicam , id e^t , ore , cor Jc, el opere assidue
laudabo Dominum» dicens ita : ,

Exaudi , Domine , vocem meam , et reliaua. Juxta
aiitetn primam lectionem continuatio talis Uet : Can"
labo quideni hi fuluro , el psatmizabo in domo Do-
mitii. INiinc autem iaterim quid flet, quasl dicat : In-
gemiseendum et orandum est; dum enim in hoc
exsilio sumus, miseri et indigentes sumus , ei inise-
rorum est gemere , indigentium est orare. Quare ut
aiii lioc idi-in faciant nieo exeroplo , gemam ego et
orabo, dicensiia : Domine^ exaudi vocem meam, id
rsty vocein cordis mei, qua ctamavi ad te , id est,
quam valida inteiitione pro petitione una ad te di-
rexi, et miserere mei^ dando niihi illam peiilionem,
exaudi me clamantem pro illa. ltet>etitio est, quaui
ideo fideiis aniina facit, ut niagnuin esse quod petit
iiiiiuai , et ideo unicuique magua ad illud pete.tduin D
opus e-se affectio-e.

Tibi dixit cor meum, Ideo delics nie exaudirc, quia
€or meum quod iion luquitur honiiui , ei qiiod ho-
luini nou osicndi dixit tibi, qui solus occuUa ejus in-
telligis, Domine, faciet mea^ id esl, pixseniia cordis
Riei , quoBtivit te , id est , ultra omuia seinper qiiaesi-
vit pra:seiitiam tuam, quia inter oninia iion invenit
altquitl ita pretiosuin in te. Et de reliituu requiram
fadtrm tuam , id est , semper satagam ui te facie ad
taciem videain,et ideOti>omitte, ne averiat faciemluam
a me^ id est, iuveniani quod quxro, prdeseniiam tuam
bcilicei. Ne dectmetatervo tuu in tra, id esi, lu qui dc-
clifta!» a liberis tuis, qui te non spoule coluiit, scd pio-
pler aliud in ira, id est, ul aliud quam le iuveiiiaut,
id esi, pmpter quod te colebanl : a lue tervo tuo, id
est, qui sponte ine libi subjicio, non decliues iu ira,
ot aliud scilicet quam te in\eniain. Qua ira uuila gra-
vior e»t amaiiti , ct vcritalein vulius lui q'.'xrcuii*

Patrol. XGIIL

Adjutor meut etto. Ne dectinet a me, inquam, sed
potius etto adju'or meut , et non retinquat me; quasi
dicat : Posuisti me jam iu via , quia liberum arbi-
triuin ei rationem mibi deilisli • et ideo non deretiu'
quat me, sed adjuva : qula si dereliqueris lue , ecce
aberrabo , ecce remaueho, ecce deficiam , neque
prorsus proflciam. Neque despiciat me , id cst , ooo
coutemnas me morialem , quaerentein lo gBieruum :
me imum ^uaBrenlem te sunimum , tu qui es tatuta"
rit meus , id est , qui solus salvas me , et omncs qui
salvantur : quod facere potest, quia tu es Deus.

Quoniam pater meut et mater mea. Ideo non debes
me derelinquere vel despicere , quoniam pater meut
vetus homu, scilicet Adam, et mater mea, id esi,
Eva , per prxvaricaiionem suain deretiqucrunl me , id
esi, ext>osueruut et exhaeredaverunt me ; vel paier
meus quem prius habui, id esl diaboliis, qui cst, pa-
ter illorum, de quibus diclutn est : Vos ex patre dia-
boto estit, et qui operatur in fJiit diffidentia!, Et mater
mea^ id cst societas iiindeliuin, qui duo geiiueruut
iiie temporaliter et moraiiier* lli, inquain , derelique-
runt me, quasrentem te. Sialim eiiim cuin ali*iuis trans-
fertur in regnum lucis, deseritur a reguo tenebra-
rum. Dominut autetn illis me desereniibus attumptit
me fovendum, nutriendum» coiisolandum, teroporaii-
libos bonis , et beatiflcandum xternis.

Legem pone mihi , Domine^ in via lua, et dirige me
in temita reeta propter immieot meot. llic facit apo-
sirupbam ad Domiuum; quasi dicat : Quandoquideui
tu, Domine, assumpaisti me, pone mihi tegein, id est,
statoriam et flrmaui legem. Fac mihi in via tua , id
est, in illo quem posuiitt inihi viam, scilicet in novo
liomine Ghrislo , qui dicit : Hgo tum via , veritat el
vila* Movus enim hoino nova praecepta deiiit miiudo ;
et est dicere : Fac roe persisiere iii recula Novi Te-
stameuti , ct poslpositam coairounem legem , diiige
me etiam singulariier per niisericordiani in semiui
rectQf id est , in reciltudine sir.ctorum praeceptoruin
tuorum , quae occulta suiit , et paucis uota , et hoo
propter inimicos meos^ devitandos.

Ne tradideris me in animas tribulantium me, quoniam
insurrexerunt in me tettet iniqui, et mentita ett iniqm-
tat tibi» Ideo rogo ut ponasi mihi tegem , ei dtri^oi m
temita propter inimieot meot , ut non tradas roe , id
esi , inentcm ineam. Mens enim cujusque is est,
qiiisque iu animas , id Cit , in conforinitaiem tribu-
lautium me, quod animae eorum desiderant. IIoc ideo
ad mentein referimus tantum , quia corpus conces-
sum est inimicis. Juxta quod in Job dicitur : Terra
tradita ett in manut peccatorum, Et non debes iiie
iraderu in animas eorum , gtiomam tettet iniqui , id
est, ipsi testautes iniqua , scilicet conaii persuadere
aliquem beaii posse in terrenis , quod fleri nequit,
insurrexerunt adv^rtum me, ad hoc ut eorum coufor-
mitas appareret in me. Et tauien , gratia tua subve-
nieute , iniquitas uondum nientita est niihi , id est,
illi iuiqui nondiim nieudacium suum persuaseruiit
mihi, et ideo mentiti sunt sibi tantum, et non mihi.

Credo videre bona Domini in terra viveniium. Ideo
iniquttat tibi tanium , et non mihi mentita esi : quia
egu credo, id Cbt , in spe liabeo videre bona Domiru,
bona scilicet iueflTabilia , incumroutabilia et aslerua ;
ego dito positus in terra viveniium , id est in coBlesti
requie, quae vere est terra viventiuiu : quia eruet me
de terra niorieiitiuni ille, qui pro me diguatus est
suscipere terram morieiitium, et mori intra inanus
morientium, id est Christus.

Extpcctu Dominum , virthfer age, et eonfortetur cof
tuum , el ittsline X>omittttm. Hic se convertii ad ex-
liortationem alioruin ; quasi dicat : Ut tu quihbet
possis sperare , te visurum boiia Domini sicui i-go :
extpecta Dominum ,. id est , licet Doniinus faciat mo-
rain , non lamen lu qui porias pondut diei et wttut,
amiitas coiiddentiam, qiiia confldeiitia habet magnum
nieritum. Ut tesiaiur Apostolus , et quanam sit ex-
siiectaiidus Doininus ostendit dicens : Viriiiier age;
iion cuiin Dumiuus cxspectaiidus est inauibus di^so-

20

619

BED/E VENERABILIS OPR PAflS 1L SBCT. 11. — DOBIA ET SPUmA.

f.iO

liiiii, tciiiccl ut quililei sil oUosus, neque geniiHJS
ilebiliUiis : videlicel, ul ^nt <(al, videal ne cadol, Imo
viriliter agendo ei deterininol viriliier agere , ne re-
feiretiir sd aliqnam corporalem prxsumpiionem di-
cens x Cor luum confmeiurj id esi, exterius aliqiiid
lemepe agas, sed eor tuum, id est, inlerius tiium cor
roliorelHr per cenfidentiam : et boc modo sHsifn^ £)o-
miuum^ idest , paiienier exspecta Dominum , susti-
nendo pondus prsceptorum ejus.

IN PSALMUM XXVII.
Ipsi DaTid.

ARGUIIEflTUM.

f!ze('bias infirmilatis snae tempnre Dominum rogat.
Il m legendiis ad Danielem. Ghristus de Judxis dicit
acl Patrem. Scieiidnm auiem qiiod et isle psaimus,
excepta utia liitera, in llebraeis volumiuibus scripius
esi , secundiim ordinem litterarum.

EXPLANATIO.

David $emper tn lilulii CMtlum eignrficare , palam
est manu fortem in certamine paaionis , desiderabilem
in ctaritale resurrectionis : sed aliquando in se^ n/i-
quando in $uis membris Cum autem pra^miUitur ipsi^
ttullam atiam pprsonam ticei intelligi , $ed ipsum me-
diatorem Dei et hominum^ qui per totum hunc p$al*
mum hquilur, oran$ ab humililate $usccpta carnis
penecvtorum^ debitas indicans peena$ non sludio malo'
voleHtim , sed conte$iatione vindicta. Prima Hctione
oral Dontinus Cltristus per id guod homo esl , ut ejus
uudiatur oratio (uturo ientpore pastionts, Secunda
graiias egit^ quoniam exauditus e$t in his quce postula-
Ifot, in p$almi fine iungen$t ut $icut ip$e suscitatus e$t
potestate divinitatis suce , tki satvus fiat et populus ejus
nommi crediturue.

COmiENTARltJS.

Ad le, Domine, ctamabo, Tliulus est talis, Pealmus
hwc David. Quod qui velit exponere, pronomen In-
sistat. Nomiiia namque significant subeunilain cum
qualitate. Pronomina ?ero solam substantiam , qua-
propier tiiulus iste sic exponitur. Psalmus iste attrl-
buitur David, non historiall, vel alicui cui accidenter
conveniat boc nomen David, si huic David,id est, ilii
qui subsiautialiter e«t David , id est manu fortis . el
visn desiderabilis. Est enim vnx in bec psalmo Me-
diatoris, vere nianu fortis, in ipso conRiciu passionis
orantis Pntrein pro sua resurreciinne, ui non dif-
feraiur in communem resurrecitonem, et pro resur-
rrctione suorum nunc interim inieriori , quandoque
eiism exteriorj ; et quod lioc toiiens et lam diligeii*
ter oral, neino debei mirari , quia iale ei lanium esl
qiiod orat, quod muitiplici aitentione el peiiiione
dignum sii , et per hoc nos admonct , quaiiio siuilio
ei desiderio pro modo nostro idem optare debeamut.
Si eiiim temporaneum esset, ei tani jucundum esset,
vere ab omnibus ampiexandiim esset; quanio magis
ergo cum sil beatiludo intermiuabilis , cujus gaudia
nullo line dauduniur , nullisque amaritudiuiUui per-
lurbantur. Novissime vero sciens, qoia Pater oinoia
liedit ei in manus, et quod lii omnibus eum exaudivit,
.iKit graiias ipsi : quia eum ei pro se et pro huis
«*3iaudivit , exhortans nos , ul et nos quanium possu-
mtis , ejus exemplo gratias agamus , ut in peiiiioni-
lies nosiris etiam exaudiri mereamur. Quod auiem
in boc psaimo inimids opiare videiur, nuii esi inale-
volentix votum, sed enumeratio poinas illorum, sicul
in Evangelio quibusdam civiiatibus miraculis ejus
credere nolentibus non malevoienlia opiai qu» di-
cit, ted quid eis immineai , praemitlii » dicens : Vm
itbi^ Coro%aim; vm tibi^ Beth$aida^ etc. Nuiic ad litte-
raw uGcedemus. Vox capiits esi , ui supra diximus,
iia pro se ei pro svis apud Pairein agentis. Domine
Paier , ego qui jam clamavi el clamo, clamabo ad /e,
td est, validam cordis intenlionem ei iii ine et in meis
dirigam sine iuieriiMSsione ad te, quia qui es Deui
tfiuuium per naiuram, iiieus autein ct meorumi

A pcr gratiam , et ad buc elatnabo , ue tllea$ a n^ :
id esi, ui iu nunquam iraiiis nou siieas, id ea,
non annuas inierrugaiioni meorum, id esi , peiiiie-
ni eorum pro resurreciione prima , aversus scilieei
a me^ id est, a meis. Iratorum enim dociorum esi si-
lere ad interrogaiionem discipulorum , ei faciem
avertere. Ne quando tacea$ a me^ id est, ad bor
eiiani elamabo , ut tu non laceas mibi ipsi aversus a
me , id esl, ui non separes unitatem verbi tui a me.
Qt:ando pro aliquando , id est , iu moric mea , qus
tunc videiur, si diflferrei ejus resurrectioneui in coro-
munem omniuin resurrectionem. Et ideo ut doq sI-
leas meis , iieque laceas mihi : qiiia si situer is ineis,
erunl similes aliis de$cendenlibu$ in lacum^ id est, iu
profundum viiiorum , ubi pusiia coutemuunt , neque
bic participes suni prim» resurrectionis, ut partici-
pes landem fiant secund». Et si lacueris inibi se-
[larando a me uniiatem verbi tui , ero simiUs descen-
denlibuM in tacum^ id est, corruptionem caruis incur-
l^ ram , quia assimilamur aliis natis in profunda mlse-
'^ ria bujus saeculi , qu» esl lacus coiifusionis , in quo
amaiores mundi in voliiUbro luxurix ei canialium
coucupisceutiarum involvuntur, ei Ideo ad solani
corrupiionem teiiduni. Ex eo enim quod aeternitas
verbi lui non interiniitii unire se mihi in hoc ut iion
sim lalis quales caeteri qui nascuntur in prufundam
roiseriam hujus saeculi , ubi ianquam sileas , nun co-
gnosciiur verbuiii tuum.

Exaudi^ Domine^vocem oralionismea. Quasi dieat :
Ne, Domine, ego vel mei assimilemur de$cendentihu9
in tacum^ exaudi vocem deprecaliottis mem : id esi,
exaudi validam cordis inleniionem, qua deprecor le
pro me ipso , rt exnudi vocem dum oro ad le pro
ineis. Et dum exiollo mauus meas^ id e^, dum eiiam
crucifigor, maiius meas in cruce extoUendo ad teiit-
plum sanetum tuum : id est, ad hoc ut ei per me niulii
sanctilicati fiant lemplum tuum. Vel extollo manug^ id
esl, maiiifesta opera et signa facio ad temptutn soHCtmm
^ tutim : idesi,utalii videntesopera niea imiteniur ea,
^ et confdrmeni se mihi, ei sic sanctificaii fiaui tem-
plnm tuuro. TemplumemmDdest^quod e$ii$ vos.

Ne sinitti trada$ me eum peccatoribus. Ideo, Domlney
ne sileas meis, ut non tradas eos in morlem profuu-
diiaiis vitioruro similiier cum aliis peccaiuribus. Et
ideo ne taceas mibi, ne perdas me : id esi, ut tion
des me in perditionem corrupiionis cttm operaMibus
imquilaiem, id est, cum Juda".!* qui operantur iii me
iniquiiatem, et quain iniquitalem ostendii, scilicet
^Mt lo^ttimlttr pacem hic exlenus cunt me preximo aua^
et secundum camem el quanluin ad mibericordi^iaiy
quam eis exUibere volui diceines : Magister^ sdmns
quia verax es, ei viam Dei in veriiate doces^ el iiiulta
similia. In cordibtu aulem eorum^ licei |tacem exie-
rius loquantur, sunt mala : quia inedilantur traduior
nem meam et mortem meam. Et ideo, Domine» da
illis secundum opera ipsorum : id esi, accipiant quod
Dierentur. Ei da iliis sectmdum mequilMm adinventia-'
num ipsorum : id est, quia ipsi per uequitiam suam
D adinveniunt et afft*ciant mala, non iiiveniant booa,
sed iiivenianl niala. Et retribue illis secundum opera
manuum eorum : id est, licet aliis prosil quud faciiuiL,
eis taiiien retribue secundum quod iutendtini. iuda^i
enim crucifigentes Deum, ad nibil aliud per mortem
ejus iiitenderunt, nisi lanium ad perniciem ipsiM
uiiius, licei pater providam dispensatioiiem conver-
tenl ad salutem niuttorum.

Elreddeip$i$ retribuiionem eorum, Quasi dicat :
Ipsi pro veritaie quam eis pradicavi falsitalem solam
retribiiebani mibi, quia multa de me meutiti sual.
(Ji quaiido dixeriint : iiireiiiititta hune $ubverlealim
genlem nostratn. El hic dixil : Po$stim desiruere tet»-
pium Deif el mulia talia ; et ideo redde iliis falsita*
tem, ui exca*cati scilicct in ipsa peruianeauU Et boc
quaH Uiceret nou est malevulentia! , sed esi eiiuntia-
iio debitae poeuae illurum. Quoniam ipsi non tnle^ese-
fttni ; id est, non intelligenter iv«runt m opera Dei
patris, quia iion adverteruiit quo cousilio Deus patcr

m

m PSALMORUM LIBRUM EXEGESIS. «^ PSALH. XXVllL

Verbmii raiUB milii oniri, el rae nasci, mori, et re-
swfere dbposuiu Ei ideoeliam quoniam non inielli-
yDter ivenuil io opere manuum ejus : id est, non
auenderuDt opera faeta a me, qui aum manus ejus,
q«8B lalia fuerunt, oi in manifesio possenl dicl e\u8^
)d eat, Domini pairis. Unde quidam ex eis dtxit :
Nemto poleii hme vgna faeere, qw tu fads^ nisi fueril
DeuM €um «o. Vel tton inullexerunl opera Domini, id
est» mei : Id esl, non ailenderunl manifesia signa el
opera, que ego ipse eis fecl. Ei ni iuielleieruni In
opera manoum ejus Domlni, id esi, non eiiam adrer-
lenmt opera Hla qua inier eos fecerunl Aposioli
Domlnl, qui fueroni manus ejus, per quos operatus
esi. Et ideo, Domlne, desirue, id esl, mefflcaces fac
il os, ut nefjoe milii DACeanU Ei si aliquando mihi
nocoerinl, id esi, si quando pro aliquando meis In-
surrexerint, eii nou praevaleaul. Ei quia desirucUo
quandoque solel lleri ad sdincaiionem, de qiia diclum
est : Verte imjnos^ et non erunt ; subdll, Et nen wdi-
fu:aki* eos» Quasi dical : Destrues eos, non ui in
mellus aedifieenlur, sed prorsus consumanlur.

Beueaictus Dominust guoniam exaudivii tocem de»
precationis mew. Ilic agil gralias Falri, scieiis qula
omnia dedil io manus* Ei quia in omoi deprecaiione
Bua el pro se el pru suls exaudivii euin, ul el nos
ad gralias agendum exliorleiur. El potesl lia>c liliera
ad supvadiclam euoiinuari boc iiiouo : Dixi, exaudi^
Datmne^ tfoeem depreeaiionis mea. El quoniam Domi-
008 vereexaudivll voeem deprecationis mecr, vi pro me
et pro meis, benedietus sil f^oflitnNf, id esi, inuliiplica*
iiis el adaucius sll Domiuus, crescai sci icel iiuiiierus
yiorum, per quos nomen Domini non lilaspbeiiiaiur,
sed glorificatur in genitbus.

Dominusadjutor meus,^ el proieetor meus : et in ipso

sperauit cor meum, et adjutus lum. Vere Dominus

exaiidivil me deprecanleui, quia adjuval roe in Iri-

Imlatione paiieniem. Et est proieclor meus^ quia pro-

U^i/Bi roe per liuroorulilaiem resurgeniem. £l ineriio

est adjtuor et proteetor meau, quia quanlumcunc|ue

liibuleiur eru^pus meum , semper pieum cor speravit^

id esi, semper fixam spem babuii iu ipso; et ideo

adjmtug sum ab eo. Et vere sum adjutus, quia earo

mea qam prios floruit In Adam, dum in pleniiudiiie

viriumm mausii : el defloruii in eodem per ejos

iraaegressionem, qttod quanlum ad massani liiielli-

gendum esc : ipM, iuquam, caro refioruit iiiodo per

su^cepiam immorialiuiem a Domiuo. ^t ideo confi''

tekar , Id esi , laodabilem confessionem per boiia

opera faeiam ei iii meis, non jani ex coacUone, scit ex

uatumtate mea. Qola non jam limoris necessllaie sub

lefe, aed libera volunlaie in lege conliiebuuiur ei qui

iu me credunl. In quibus qiiia ego sum, confitebor ei.

Dominus fortitudo plebis itur, et protector salvatiO"

MUN Carisii «iii «ii. Merilocontilebunlur mei Doaii-

Do, qoia ipse Dominus esl foriitudo plebis^ que se

faetl auam, id esi, Domini : Id esl plebi illi quae non

vttiiataiuere jusliilam suam, sed jusiiiiae Douiini

esse SDbjecu : ei qu» nibil suis uierilis arrogai,

neque ex sese fonem puui, illi, inquam, dai Duiui-

nus foriHodinem , id esl , constaniiaui dimicandi in

perieulis bujus saecuU, e| Domiiius esl protecior sat-^

taitonum Christi sni, id esi, salvalus per me Chrislum

swm, posi lurtiittdinera el laburem belii, proiegit

DonMiios per immorialiiaiem, el debemiis accioere

bie salvatAs a Cbrisio, Aposlolos lauiuin ei proxiroos

ftucccasores eorum in pnmiliva Ecclesia . u| iUud

quod aequiiur ab illo diversificeiur^

SedvMm fae populum tuum» Hic facil apostropham
ad IHNuinuin ; quasi dical : Ta, Duinme paier, qui
proteges saivsios in primiliva Ecclesia, saivum fac
propier perseveraniiam in bono, el oinneiii populum
fttUirum, qui non Caciei se suum, iil noii secundum
auaai voluntaleui agal, sed secuudum tuain, scilieel
ut luse voluulaii suam peniliis posiponal. Et benedtc
heareelHati luee, id esi, raulliplica illos el uumero el
virlute. qui se facieul bvrediialein luain , ul exalles
coa ei posaideas, e| rege eos lemporaliier iu praeseu-

Cli

A (!• reprimendo eos a inalo. ei dirgendo ad bonuin •
ci \n rutnro extoUe i7/ef, perducendo eos iis^ in
miernum, id est, In sBlemam gloriam.

IN PSALMUM XXVllL
Psalmus David , in consummaiione labemacolL

ARGDMEKTUII.

Exhorlalio Ezechi;e, qiia ab Assyrits el morte Kbe-
ralus usurus sil ad Judaeos, ul pro laoils benefictls
Deo gratiarum aclio el vou reddanlur. Iiem od
siipersiiiionein diei sabbali paschae, legendum ad
Noe diluvium. Aliter consuromaijo labernaculi finis
inundi esi, in quo ofleruiil fllli Dei filios arieium, ad
dexteraiu p mendos.

.EXFLAIfATIO.

Consummatio labemaculi perfectionem sigmficat ^c-
ctema^ qum contra carnatia vitia beUa gerens, me ito
expeditionalis habitacuU nomen accepiu Prmidens
Propheta mundi Urminos adfidem perducendos, primo
B ordine alloqmtur universitatem, ut ei sacrificia devota
menle persotvant, Secundo seplenaria narraiioie per
varias altusiones Spiritus sancU virtutes enumerat. uf
umm potenliam Patris^ et F</tt et SpirUus sancii esse
eognosceres. Teriio loco inhabilare dicU Trinitatem
sancto baptismati, et virtutem et benedictionem darg
Dominnmt qui ex eo renatus fuerU populo Cfirisliano.

COMMBNTARIUS.

Afferle Domino, filU Dei. Tilulas est lalis : Psatmus
David in consummationem tabemacuU. Tabernaciilum
esi praesens Ecclesia, qu£ ideo recte diciiur laber-
naculum, qiiia tabernacula proprie sunl peregrinan-
litim vel uiiliuutium. El Ecclesia peregrinatur in
praescnii juxia illud Aposloli : Quantfiu enim in hoe
mortaU eorpore sumus, a Domino peregrinamur. Mili*
lal quoque EccleMa nunc, quia assidue conira car*
ualia vilia gerli t»ella. Consummatio autem lalierna-
culi dicitur, perfectio vel pleniiudo Ecclesiae, seeiuf
p dum omnia iiiembra quae usque in firiem adiplHcere*-
^ liir. Prsevideiis eiiim David prophela revelaiione

diving Ecclesiam perbeaUm praedicaiioiiem pairiar-
charum, proplietarum, maxlroe autem aposiolorom
ei eoruiii soccessorom cunsoromandom esse per
totum orbem terraruiii, et lioc Spirila saneio coope-
raiite ei eompraedlcaiiie, decanui hunc psalmum lu
laudem ipsius Spiritus sancti, cui unlla laus poiesi
dicl, nisi quam Ips^ lacii de se dld, et enuuierai
septiformem grauam donorom ejos, qoara voli in'»
lelligi per boc nomen quod est vox Dominl, septies
lii boc psalino positom : qiioiiiain per base sepiem
dona luta consummatio perttcietur» Prxeesseront
enim omiiia in capite, coro Spiriius saneius non esi
daius ad mensuram. Poiuerunt ' quoque omnia iii
Pelro fuisse. Aul sl non oninia, non dubium esl qulii
iiiulu in i|iso ei caeieris aposiolls rueriiit. Slmlliier
qiioque qoisquls In bac cunsummalione laborat,
imn ex se agit sed pro dono aliquo qood a Spiriiu
sanclo accepit, ol scientiam de genertbus linguaroin,
O vel discreiione>ii spiriluuro, vel aliquod alionim vei
plura. El est inlenlio Propbetae iii boc psalmo b:r-
iari nos ul In btijus taberiiaculi consummatioiie lapi*
des vel partes aliquas inierponere studeanius : ei a
laiide Uuti opittcis, de ciijus munere procedit, qtiiu-
quid aliquis boni facil, vel quidquid lioni de eo quis-
quam dicil nutiquam cesserous. Ll dieli ita, prlocipa-
liier exbortans apostolos ad con^ummaiionem taber-
iiaculi : 0 vos, fitii Dei, id est, aposiuli, quos speela*
liter Deus in Cbristo hubiuns per se ipsum vocavit,
et in fide genuii : Alferte, id esl, sacrittcaie vos ipsoa
Domino. Iile offert se Domino,qui prorsus .secuudum
volunuiera Dei suam dispuuii, ei bumile corpus
Cbnsti iroiUfido ipsum coinedit ; blnc dictuni eal :
Quismiis cogitat ijuid digne Deo voveat, seipsum maetei
ei offerat, hoc emm exigitur, hoc debetur. A/ferte vos,
inquam, ei afferte eiiaui Domino filios arietum : id esl
ilios quos, qui arietis e«tis, in ttde per doctrinam ga*
iierabitis cvangelicam. Arieics dicnHtur apostoU, ei

"GiS

IJKD/E VENEnAniLIS OPP. PARS 11. SECT. H. — DUniA ET SPUaiA.

m

i)iiia prificipaliler duces omnium suut, cl quia alios A dro» Libant^ei boc mo<to conrriogentar : qttia Dooiiaus

ia lide genueruiit per Evangclicani praRdicationem, ct Yerbum suum, sive Domimis^p.iter agens per Verbum

quia ulroque Cfiniu feriunt, id est, uiroquetestameiiio comminuei eas cedros, -yel eos liomines, •ignificatot

scntentias suas approb^int, ei dicia inimicoruui coii- per cedros, tanqunm viiulus Lil)ani eai eoroiDjnutuf.

fringunt: et quoicododei>eantalTerre et se et fiUos

suos, osiendit diceiis : Afferte i)omiiio gloriam et ho'

mr$mt id est, vos gloriosos, id est, Ix-norabilcs vir-

iiiiibiis et bonit oneribus ; et iie illam gloriam f ibi

adscriberenl, siibdit : Alfcrte, inquam, (jtoriam Domi"

iM, ila ut illam non nomini vestro, scd tainen nomim

^'laglorlficando^dscribatis. ^t sic adnrate, id est,

veiieramiiii Dominum in atrio $ancto ejnt, id e.U, iu

Kcclesia, qux csl saiicium atrium ejus, id esl Donii-

ni : quia sicul atrium vestibulum qiiod est ante do*

inmu , so!et vocari, in quo saepo domus Dominus

delectntur : ita Ecdesia e&t quasi atrium anle coele-

stem domum, quia per eam introitur, ad illam, iu

qua Ecclcsin Dominus bonis moribus et operibus

delectatur. Yel in sancto atrio eiui, id esi, in corde

Vitulus eiiim in Libano nafus ei nutritus, CbriMiis
scilicei de ipso Libano ad victimam diicibs, usque ad
mortem humiiiatus est. Ad hujiis eiemplar commtitif^
Cidros Doininus , quia illos qui prius eraoi oedn
faciet iniitari biiinilitatem ejus. Ei ideo dico cammi-
nuet eas tanquam vitulum^ quia dilectut^ id esi, unige-
iiiiiis Dei Filius prac omnibus dectus, et unice dilectut
erit, quemadmodum unus de filHi umcotmum^ id esl,
erit liomo sicut ego. Unde etiam dicitur iu Moyse :
Suicilabit Dontinut prophetam de fratribut 9e»tri$^ {an-
quam me : id est,-homiiiein ut ego sain. ipfiim audke;
venit enim Chrittus in timilitudinetn carnit ptccati^ quia
de peccaioribus naius esi, sed nou in carne pecca-
trici : quia peecatum non fecit, nee dolui ittventug ett
in ore ejut. Unicornea dicttntur Jud^eiy toI ftingulari

per charitntem dilataio, ei bonis operibiis, ei virtuti- i) justitia: superbia se erigeutes, vel in altero laninai

bus sanctiUcato et ornaio. Solent enim utrumque
boc babere, hCilicet et spatiosa et ornata esse.

Vox Domini super aquas. Vcre debetis nunc afferre
vos Domino, ei adorare eum. Nam nunc iempus esi
ille qui a Propbciis Salvalor fuiurus pruxonalus e^i,
nuiic adest, per quem mediatorem poiesiis vos acce-
ptabileui hostiam offerre. Quod sic dicii : Vox Do-
mini, id esi, uiiigeniii Dci h ilii intonuit^ id est, terri-
^ililer de nul)e carnis insonuit tuper aquat, id esi
auper Judaicos popiUos dicens : iiisi pmttiientiam ege»
ritiSf moriemini. Diciiuraulcin Judaicus populusaqiiaB
pluraliter , vel propier duodecim iribus, qoae erant
<|uasi diversi popuii, vel propler ilias duas paries
principales, Judam scilicet ei l>.raelem. Ei vox cujus
Doniini intonuerai, deieimmat, dicens : Deus ma^
iestatis, id esl, omnipotentiae, verc exi>tens Dominus,
ip^e quidem intonuit^ no>i laiituin siiper Judxos per
se, sed eiiam intonuit per vos npostolos suos super

iestamcnto, sive in terrenis solMm, aon in^ccelesiibitt^
confidentes. Vei aliter : Vere commfniifl eas Domimus
tanquam vitulum Libani^ quia dilectus : id est, quisque
in fide electus ; ei ideu ditectus erii hnmilis, guemad"
modum filiusunieornium^ id est^Christus humilis foit.
Vel dilectus, id est, unigenitus Dei Filius coinminue-
tur ad eum modum , ad quem modum erit filius «iin
cornium , id est, tantum secundum carnem humiiia-
biiur exterius, non vero secundum deitatem inierios.
Vox Domini intercidentis fiammam ignis. Vere vox
Domini confringet cedros^ quia iniercidet fiammam
t(/nrs, el 'Conculiei <fe.^r/iim , ei reliqua. Qiiod sie
dicit : Vox Domini iiilon;ibii , Domini dico interci»
dentis : id est, divideniis et separantis fiammas igms^
vei fureiiiem iiam per^ecuioruin, quod iunc factuui
esi quando per prtfidicationein aposioiorum qunsdam
de his qui prius persecutores fuerunt, in chnriiateiu
suMin trajecit , quosdam vero in nequitia sua dere-

«^iuiiniuiuis, id^i, iion tanuiin ^uper Judxos, sed p iiquli. Vox, iiiqiiam, Domiiti inlonuit eoncutientis

it vox ' desertutn, id esi, gentilein populura prius a patri*

■» ^ a • ■ -• 4 ■_ • j» • • ^ «- •! ■

etiain super gentes. Lt quomodo ut iiiionuerit
Domini ei in se ei in suis determinai dicens : Vox
Domini in seipso intonuii in virtute, id esi vel sumiiia
poteulia, non infirmituie. Unde diClum est : Et erat
loquens non sicut tcriba eorum, et PharisaH, sed tan'

Juam potettatem habent, In suis aiite iiitonuit vox
^omini in tuagnificentia ^ id esi in magnlfica gloria,
scilicei ui iion iantuin prxdicarent, sed eliam quae
pra^dicabant sigiiis confirmarent. Unde dictum t&i :
Ueo coopetanu , et sirmonem confirmante tequentibus
signis. Uualiter autem Doiiiinus per suos in magnifica
^loria inlouuii, osiendii dicens : Vox , ioquam , Do»
miniintonuit in suis; Libmii dico cedros, id esl, bomi-
Des elaios diviiiis, potentia, ei etiam nobilitaie de
quoliJiei populoruiu per ipsos coiistriiigentis, id est,
Ubque ad pobniienliaiu buiniiiiatis. Et veie quaslibet
cedros per eos confriiigei Duniinus, quia confringet
iliam ceuros Libanif quud Cbi a njajori. Libanus enim
inlerprelatur ^ndida<ui , si\e caiididatio. PerLiba-

archis, propbetis et cj'ieris divinis culioribus dere-
lictum ; ct ideo desertum concutiet, id esi, per
prxilicationein apostolorum excolet, et arabilem
lerram faciet. Et hoc taliler ttei, qiiia Dominms cam*
movebitf id esi, celebrari faciei ab illis commoveiido
ad eorum notiiiam per Apo6iolos desertum Cades, id
esi sancium legis a Juda^is prius qiiantum ad spiri-
iualem fntellectum desertum, et siinpliciter ad liiie-
Tam inielleclum. Cades eiiim stinctum legis inierpre-
taiur. Et quo niodo desertum iHud c<imiiioveaiur
exponit diteiis : Vox Domini inionabit , prafparamis
cervos, id est, qui prxparabit apostoios exsupera*
lores ct repulbores veneiiate docirioa* ei per^Ha-
sionis iliorura , qui in terrenis veram lieatitudiiieHi
fo.^se haberi putiibant , et alios docebani iii qM
sunt cervis conipHrabiles. Cervorum enim esi uaiiira
siiigutis aiinis ut coriiua deponnni , et iniioveniVt
veiienatuni serpeniem siiie aliqua iie>ione trsiitsglo-

iiuni iiaquc inteliigitur Judaicus po|4ilus, qui Inter I^ liiieiiici : et per hos tervos, id est, per lios apo»ioiot

casieros popu.os cultura idoloruin et ignobilitale
larois quasi deiiigrutos candidus exsliiit, ei generis
uubdilaie ei sxculari poieiitia, tt quia legis cerinio-
ni:«s siiigiilariier atcepit. Ptr cedros autem Libaiil
supcrbi de Judaico populo inielliguntur, qui propter
iHaUtiaiu siiigularein quain sibi arrogabani, magis
seuiper veritaii contraaixeiuni. Quosque confregit
iii parte per se et per apostolos suos Doniinus, baud
dubium esi quiu uiuitus alios ininus coiitiadicenies,
«i lacile errorein suum cogii.oscenies,coiifregerii. Gen-
les eniiu quas Creaioitin creaturx* postposuerant,
lacile se errasiecogiioverintt, ei ideosiuiim adsouum
Bpostoiicae vocis pwiiilueruni. Si auiem illud ad
DoitrinUHi ip&uui relerainr, tunccedros priusad solos
iudaros telcrenius : ci qucd sejiuiiur, scilicei, Et
conlringet Dowinus ctdros Libani, deierminativum
lamuin eiit, qua^ cedros coiifrefterit.
ti cvmminuet eot, Dico quod Don,inus confringi t CC'

revelabit Dominus condcma, Quud est diciuiu a4
similitudinem. Soleni eniiu cervi inter eondeiisa
nemorum ingredienies , ramos ipsis comilMis eepa*
rare, et campum ubi pascaniur sibi ei aliis ahlma-
libus aperire, sicut saiicii apostoli opacitales ec
occulta mystcria Scripiuranim , in quitMis ec ipsi
pascerentur et alios pascereiit, aperueruoi; ei i»is
condeiisis per aposioK>s et eoi uui successores reve»
laus omnet, id est aliqui de siiiguli» geaiibos dictni
gloriam , id esi , annuntiabuui gloriam Domim m
templo ejut, id esi in Ecc^ia, qux* non soluin ia-
Lernacuiuiti Dei diciiur, sed etiaiii domus ei iein-
pluiii ejus , ei lioc quisque laciei pro douo quod
accepit u Spiriiu sanclo, qiiiUam enim dictis ei faeiis,
quid.iin vero pro solis boois operibus et sic divarais
niodis; boc autein ideo eveniet, quia Domimu dum
vagabitur in atca sua, id esi iii KcTle^iasticis insti-
tutis, iu quibus ocio {«uiuia;, id esi, (Oiue« |>erfecti

635

IN PSALMORUM LIBRUM £ICGCSIS. -* PSaLM. XXIX.

6i6

falvriraminr, bac el Ulac per diluviiim , iil est, per A in corpore, unde diciiim esl : Deui Pater qut ChrȤtnri
liniiiines qiil priu» eranl cniasl diliivium posili iu rfiuscHavU a mortuit , et noi in ip$o reituHlMi,
pmfttndn viliorum, et in procellis carnalium cnncn-

piscentiarum, faeiet sanctos siins inhabitare illnd
dUwinm. Id est, habitabilem et ferlilem (erram fa-
eere illos, qui prins erant diluvium : et sic Dominui
tedebit, hoc est hahitabit in iilis, ila ut sit ilex eornm
In tpternum; id est ri^gat eos xternaiiier. Ci hoc
tnodo reget eos, quia Dominui dabit virtutem, id est,
eoBSiantiam in bono poputo mo» Ct Dominui eliam
benedicet^ id est, augmenluro et numero et virtute
dabil eidt*m poputo $uo^ ut tnndem ponat eum in
Mce eunte in idipQm, id est in aeterna requie , ut
benedicet illi posito hic in pace, id est, In obser-
vaniia bonae vii:e. Observantia aulem bonae vitae
csi litigiuro babere coro vitiis , paeenr cum moribus
optimis.

IN PSALMUM XXIX.

Psalmus caniici in dedicatione dorous David«

ARGUMENTUM.

Clevatus Czechias victoriae tamglorioss provenlu,
9groiatione correptus esi» ut suac fragilitalis adnio-
nitione deponeret arrojianiiam : sub cjus proi nde
persiona ab errore correpti , ab infirmiiaio salvati , et
ab liostibus eniti graiiarum nciio praedicatur, el pro
cmiversaiione icmpli , tanquam pro dedicaiiotte de-
canlituf. Aliter Ccclesia orat euin laudc»

EXrLANATIO.

Psntmui cantici eit cum choro antecanente humantB
enntationis^ hynmo an organi comonantii aptalur,
qnod ubieunque ponitur, oitendit per cognitionis diviuw
uienVam uium boni operii eae tractandum^ quatenm
op'atam fidtl.um geitorum efficientiam preeeedit ante-
ror de Deo adepta cognitio, Domui autem David
Dominici corpori$ in templum^ dedicatio vero ejus reeur'

Tiiulus nuteni sic exponitur : Iste psalinus, id est h c
hyinnus, qni est cantici, id est exsuliationis , qiiia
pertinet ad illam veram laetitiatn, quam nulla tristitia
iutiTCiirret , est dedicntionis domus David , id esi ,
agit de dedicatione domus veri B.ivid. Cst enim vox
capitis in boc psalmo, gratias agenti Deo Patri, de
boc quia tristiti:im passionis suae converiit in gau-
dium redurreciionis , per quod donini qtioque suac
dedit spem futuras dedicaiionis , et nunc inierim
justitiam intcrnaR resurreciiouis, iii quo nos exhor-
tatur, iii qunmumlibet trlbulemur, non delici.imits
lamen in aDdilicationc, qiio tandem vere gaudeanius
in dedicali<me. Orat aulem in hoc psaltno cnpiit
nostriim Christus ex Imiuana inflrniitate » secundum
quam competit ei orare.

Si enini respicias ad hoc quod in prineipio erat
Verbum, et Deui erat Verbum^ nec habet queiii oret.
I^ neque pro quo oret ; si vero respicias ad id quotl
Verbum earo factum es(, et habitavil in nobii, et haliet
quem oret et pro quo orei. Scilicet pro te homine,
quia mediator faclus est inter summam sequitatem,
et infimam iniqnitatem : ipse dico homo non iniquus,
sed infirmus. (Jt per hoc quod esset non iniquus,
conjuiigerevur summae aequitati , per tioc vero qiiod
infirmus , nostrae sociaretur infirinitaii. Ct cst tale
quasi dicat: Doinine Paier, primus homo Adam
erexit se, et quasi depressit te« quia potuit viderl vei
le esse infirmuin, qui bominem feceras, cujus habl-
tum non noras; vei quod non esses perfecie bonns,
quem laiii cito tutis dcseruit consecreiarius. Cgo
autem bumiliando me exaltabo le, quia mea glorifi-
catio tua erit eiaitatio. Ct meriio exaltabo te^ quo'
uiam iuscejjMiti me, id est causam meam conira pra-
vos causidicos , id est contra Judaeos egisii , et ideo
non dtteetaiti inimicoi uieos, id est pra?ceptorem

reciionem ejus ostendtt , qua m a:ternam glortam po* iniquiiatis, diabolum, et Jmhcos : et si factus iAper
lestatemque perductu^n eit. Pnma narraitone Dommui ^^ quantum ad exterius, quia quanivis delectaren.
poit reiurrecttonts gionam Patrt gratiai agtt, qu:a eum t. ^u^ |„ ^^^^g ^gj,, illa lamen delectatio ad horain tan-

de mwidi islius adversitale liberavil , sanctis jubem
taudem dicere DominOt quando unioena in ejm po*
testale iuut posita, Secundo se dicit a sua comtantia
non movendum, insuper addem prmcon'a divinitalii a
vivis potius^ non a mortuis esse iolvenda. Tertia redit
ad resurrectionem suam latui exsuttam^ quoniatny cor-
nis fragilitate deposita, in aterna majeitatis suw glotia
pevieverel.

COMMCNTAKIU^.

Exaltabo te, Domine, Tilulns est talis, Psatmm
camici in dedicatione domm Davidi Douius vero Da-
vid , id est Ccdesia , qiias in prapsenti labore summo
et tribulationibus variis taro in universis quam in
fingiilis aedilicatur. Ilaec domus landero dedicabitur
inconimuni, scilicet resurreciione, quando mor/a/e
hoc abiorbetur ab immorialitate, et quando apparebit
gioria populi Dei, qui nunc in sedificando a fiKls
Cdom, id est Csau, valile iribnlalur et impeditur,

turo fuit, et conversa est eis in ffiternam tristitiani.
Domine Deui meuij ctamavi ad te. Ideo iion dete-
ctasti^ Doroine, inimicos meoi, quia ctamavi, id e»t
validam cordis intemionero ad te direxi, considerans
quia tu es Deiis meus, non ego sum mihi Deus, sicui
iniser Adaro seiBsum Deum putavii suiim, ct ex siio
DUtu pendere voluit^ Ct quia ctamavi ad le, tu ianaiti
nu^ id estr corpus quod sauciuro passibilitate purtavi,
imroortalitate restituisti : et quomodo sanaverit ex-
poiiit dicens : Doniine , eduxiiti animam meam ab
inferno^ id e»! non permisisii atiimam roeam sicut
alias in inferno detineri, sed cum triumpho eam
reduxisti, et sic me secunda resurreetione clarifi-
easti , quoniaro prius per primaro resurreetioiiem
clarificaveras : nam talvasti »1«, id est resusciiasti
me prius in interiori, per iinmuniiatem a peccaiis,
me dico separaturo a deicendentibm in tacum, id est a
cororoorantibus in profundo viiiorum. Cst eiiim laciis

lunc vere iii admiratione illius gloriae dicturus : Ecce ^ quo descendit fcre oinne mortale geiius» barathruni

quo» aliquando habuimm in deriiumf et in iimititudinem
mortis improperii, quomodo comptuali iunt inter filiot
Dei^ et inter eanetoi itlorum est son ? Dedicare enim
proprle est aliquid novumaedificium in usum celebrero
depulire. Vere baec domus in celebrem usum depu-
labilur, qoando ipse Deus in singulis. aeternaliter
nuiiiebit, fsaitem omtua in omnibm, Nunc enim, etsi
m nobis babitat, saepe taroen roalo roento nosiro a
nobis recedii. Quae comroutatio tuiic peniius exclusa
erit, baec auiem dedicatio jam facta est partiro in re,
partiin in spe. Fundaroentum enim jaui realiter de-
dicatum est, id e!>t, Cbristus qui jam nunc resurrexil,
et rursus positus est ad dexteiain Dei l^atris, qui vere
riitidamentum est. Juxla iilud Apostoli : Fundamen*
tum euim aliud nemo poteit ponere , prceter id quod
posUmw eit, Christus. Parielibus autem et tecto biijus
a*dilicii jam fatia est dedicatio in spe. Necesse est
eiiiui quod iu mcmbris scquatur quidqiiid praecessit

scilicet luxuriae et toiius nequiti«. In qiiem ille qui-
dem non desccndit, qui peccatum non fecit^ nec in-
tfentm est dotm in ore ejm.

PiatUte Domino. sancti ejm. Ccce capilis dedicalio
jaro notata est. I3t>i dictum est : Edtsxiiti animam
meam ab infemo, Ct quia quod praccessit in capite,
necessario seqnetur in corpore. Veius enim et verum
pro\erl)iuro est : Quo eaput^ et ewtera membra, Crgo
quasi dicat : Habentes tantam certituUinero glorifi-
catioiii^i et resurrectioiiis vestrae in me capite , tos
iancti ejm^ id est vos qiios jam Dominus Pater
sanctificavit per J4istiiiaiii datam in rcsurrcctiuiiu
roea, pialtite Domino Patri, quasi dicat : Gemitede
prxseiiti, psalliie de futuro; oraie de re^ gaudeie iii
spe. Uuod ultiinum sic dicit, Confiiemini, \& t&i
laude>it diclte pro futura spe memjrice ianctitatit cjus^
id est ipsi Doniino. Qui cuin vos esseiis obliii ejus,
transgrcditiutes praece|ita ejiis, nou est oblitus ve^tri.

w

RRDiC VENERAOILIS OPP. PARS U. SECT. II. - MJRU ET SPURIA.

pH

M poUut meinor fuit ^.nnciitalis veslrs « id egi me- A in his (|ui se Chrislo , qui Tem lncit i^ttoti»am eiL
mor (uil mei, resiisciUudo me, per quem vos juhU- conrormani. Scienduiu aulem quod vespere foeuuB

flcttos 8:inciificaviL

QMniam ira im intUgnationi ejut. Vere debelis
Douiiiio psallere el conliieri, quoniam vitidicavii iq
tos peccilum primi p.iremis per iram , et resliluii
Tobis viiam in roe per misericordiam. Qiiod sie
dicil". ira in indignaiione eju$^ el reli<|ua. Indignalio
proprie dicllor, quando niis eommoli erga aliquemi
laciem noKiram ab eo averlimus. Sic quando AdarO
pnevaricavit, el inagis uiori et serpenti obedire
voluil, quam oliservare prsceptum Domlni, qul
diierat et, De ligno uieniia boni et mali ne eomedas^
Dominiis facicm suani averlil ab eo. Qnia lucem
Ipraiise snae ab eo absiulii, ei tunc facium est in eo
ve^pere» qiiia verus sol ei occidil. Juxta illud libri
ISenesis : Dtiui deambularei Dominu» in paradiso ad
auram poit meridiem. Quasi enim meridies fiiit, dum
fervor observaniids praei ept<»nun Dei iu Adam per-

esl per Adam in bumano genere» et roaiaiin««
nosirum ad vespere capitis, ei cjui roatulinam peicai
conferri. Caputenim, id est Chrisius, in vespers
sepultum fuit, triduo iu sepulcro jacult» lertia dio
mane surrexit. Ci nos quoque in vevpere , scillcet
qnando praevaricante Adaro sol veriutis ei oeeabeii,
sepulU in lenebris peccaii et iROoranti» foinins. la
quo sepulcro si ad a^utes mundi respieiamus, iHdiit
jacaimus. Toium enim tempos ante leitero uni diei
accipitur, iiem toturo spatium sub lege seewMla
vocaiur : veuienie autem tertia die, id est tempera
grati», resurreximos jam interiori reaarreetioiie ia
mane, sole scilicet justiitae* noctero peecaumm
fugante, et in boc eodera leropore resurgemus Uw-
dem etiam exteriori resurreciione.

Ego auiem diii in abundantin mtm: Pion nmtber
in aHemum, Ideo Ira daia est,quia primos bouio uusi-

siitit; post meridiero vero sol iiiclinaiuradoccasum^ B ^"^ '" abundaniia viriutum a Domino. diiii. sl Doa

•ic quoque In Adaro quast sol ad occasum declifliavU«
eum post transgressionem praecepti cogniiio et \nx
wiiatis in mente ejos defeclt, el noi ignnranttse
suUntravit. Unde qui prius in abundantia virtutum
posilus ad praeseniiam Domini solitos erat gaudere«
twie ad ejus ignorantiam compulsus esl timere atque
se orcullare , dicente el Domino : Adam , ubi e$f
Non quod locom ignorAret, sed quasi dicai : £cee,
niiser, qni te conlra lidluro exalure voluisii« in
quaiitam inftrmitatem le dejecisli. In hoc autem
vespere factuft est fletus, quia miser ille tradui pec-
cati • morte mulciatus est inlerius et exterius. In
qiio lotum geuiis humanum hanc miseriam moriali-
lalis ut assidiic lalialur inlerius el exterius iucurrii.
El hic fletus, id est bsec miseria , demorabitur etiam
in pcrfeclissimis, usque ad matutiiium exsultationie^
id est usque sd communem resurrectionein, quando
iii l:i litia priiis amissa dedicabimur, et siola immor-
taliintis coronabimur. ^

Qiiod matutinum jam est praesignalam per matn- ^
tiiialem Domini , quse maiie priira sabbati facta est,
resurreciioiiem. Liitera in his duohus versibus,
qiiOrum seutenliam prxmisimus, sic exponitur. Ira,
id est morulitas , el ouinis fragiiiuiis hiimanie nit-
aeria facU in nobis est m indignationem ejus^ id est
qnando Dominus praevaricaiiti Adam est imNgnaius.
Et vita immorUliutis, quaro nullis vestris merttis
recuperare p<ituisti8, tn volunlaie ejus^ id eat per
iolam niisericordiam ei lieuevolentiam ejos, non
per vestra meriu, f ui nihil praHer iraro merueratia,
est vohis restituu jam spe, ut landero restitNitor in
ro. Vel si volunus emphaiice accipere « poftsuiinii
ipsum Christum voluniateni Pairis vocare, quia nec
cfigitatione aberravit ab ejus volunuie; Adam vero
indignatioBeroy (|ia nihil lueruit nisi iram» Et etiaro
prvposlero oiHiioe uliter poies legere : tdeo jui«
confiieri debetis Domino » quoniam vila est vobis
resttlula iit voluntateejus^ id est» per mequl snm

voce, tamen in re : Ego non movebor^ id esl, non
stal 0 in praecepio Dominit qui dixit, ne eomedam,
^A porrigam nianum, el |M>muro accipiain, ei slcai
Deus. Ideo vero viia in me secundo bomise tti
restituu, quia ego existens m ubundantia mea, i<l
esi, longe majore ei digniore abuodantia iilias; de
hoc eiiiui solo dicloin m quod Deus non dat tpkrimm
ad meniuram. In hoc ilem major fuii abnndaalia
istius quain illius, quia cum ille Unlum non morl
si noo pecc:isset, isle nullo modo mori potuit pec-
cando. Ego^ inqiiam, existens fit abunianiia din,
I9on movebor, id eSi, non aposUUbo a pneceptis
Domini perseverando in aeternum. Ei baiic perse-
veranliain non mibi ascribo, sed Domioo. Nam, o U,
Domine^ lu prcestitisli virtwem , id esl conslantijoi,
ne labi possem decori m^o^ id esl, immunilaii a pec-
catis, quam mibi dedisti. fit hoc non fecisti ei me-
riHs meis, sed voluntate tita^ fd est sohimmodo io
beneplacilo ei misericdrdia tua.

Avertisii faciem tuam a me. Vere in misericordis
sola praesiilibli mihi viriutem, quia in ira eam abMn*
hsti. Nam in praevHricante Adam faciem tuam, id est,
lumen veriiniis loae avertisti a meis eiame, qoaQionn
ad oiassam ; ei hoc modo contutbaU suui mei per
peccatuin, et mortaliutis infirmitaiem, quae ab ilio
busceperunt; eiego ipse, qaanium ad poeaam peccati,
coiHar^iiliis sum^ licet noo quanloin ad peccalun.
Eburivit enim Gbristus, abil, sitivit ex pomi p«*c-
caii ; pecratiim vero oou cognoVil, et pro hac eon-
tarbaiKine ciamabot id est, validam cordls inleutio-
iiAii dir^gam ad le^ Domine. Et Imc modo deprHvker,
et pro me et pro meia id te Domiiium omnioak Mt
oatoram , roeam autem per gratlaro dkeoi iu : u^
m^ie, guee utititas erit in sunguine meo^ id eit, ia
effusioiie saoguiiiis mei, boc esi, qai fructus se<pie-
tur ex passione mea dum deseendo in eotrupiiemem t
Uoc esi , si ego non resurrexero ad consolaiioneai
et ad jastifieaiione:ii oliorum. sed dabitar caro mea

tolantas ejua, quero ideo iiasci et niori oosstitait, D in puiredinis corrapiienem. Vere nulla militas erii«

iii vos moreremiui in peccaiis , et ideo re&urgere
lecit» ut et vos ad veram vitam restirgeretis. £i vere
viu est vobis data per meam voluiiutem, quia iru
daia est m titdtffiaiioiie, id est |)er illum qm soluni
meruit indigiiationem. £l hic fletut » id est haec irA
facia ad vesperum^ ul supra dicium est» demorabitur^
id est, diu nianebit in bominibus, et exleriiis el in-
lerius. £i vere demorabitur^ quia ketitia dedicationiSy
licet jam habeatur in spe, dilTeretur umen iu ro
usque ad matuiinum communis resuireclionis, quaii-
do lux veri aolis apparebil. Vei poasumus accipere
fletnm peccaium ipsum, ex qiu> ira prscessii, ei iu
dicere, Ira quidem fuit ui indignaiione. £i fletus illius
causa demorabiiur semper mlendeutibusod aefperum,
id esl iii his qui vesligia vetusuiis teneiil , et ipsii
vespero se conformant. Laeliiia vero nanc interiro
inierioris resurrectionis , qoandoque vero ei jam
«xierioris erit^ iuteodeniibus ad matutinum , id cst

qiiia pulvis, id est, peceaiores atrriti a peceails, et
leytg ui pulvb qui conferiendi et jastificandi siini
per resarrecilottem meoro; alioqoin non eoufltebea-
tur tibi, id est, nullam laudabilem confessiooen ft«
cient libi, et nunquid confilobaotar libi? (Jtiqoe non.
Aut ai ego non resurresero^ quis Apo^tohirom vel
aliorum annuHtiabit ipei pulveri ueritatem tuem,
id esti v,eram vium pcrroe rofttitui promissam ? Uti*
que imllus annuniiabil, quia autlus de easpertbit

ANdfC Domiuics et misertus est mei. Diii Dontioo :
quee utilitas in sangmne mM.^otcfleiera, depfec«ndo;
et Dominus audivU deprecalionem meam, et misenvt
est mei Dominus me resoaeiuudo, et meoroa iu:e«
rius eos juiiliAcaiido, et spero ceriam perfeetae sal-
^^lionis dando, ei Dominus est faetus adjuter meut^
causaiH meam agendo cuntra iiiimices. tt quorooda
miserlus est osleudii, et apostropham ad emu fscit,
dicens : Convertisti^ Domiuei planetum meam, idest,

e*fQ

IN PSALSIORUir U6RUH EXeCESlS. ^ PSALM. \X\.

iri^itbm pflsftionis me» et meorum commiiia<iii m
§amdinm mihi ei meis; unde in Evanj^elio dirtnm
esi : Mundut Quidem qaudebit , voi autem contrittabi'
mini, ted irittHia ve$lra verietur in gaudium.

£i boe modo convirtitii^ quia eontcidisti taccum
meum^ id est, monalem carnem meam in criice cnn-
seirti et perforari permisisU. Sac^us enim proprie
dicfus est Testls quaedam densa, oiim ad usum mili-
ilae apia, de pilis caprarum et hoBdorum eonteil».
r«r boedos aniem ei per capras peccatores, propter
fetfKem, recte intellignntiir.

Mortalis igit«ir caro Ghrisii, qaam de pecratoribiis
asrampsikti, recte per saccnm intelligilur. Dh pecca-
loribus en^m naius, in similiiudinem carnis peccaii
venil. sed non in carne peccatrici, quia saccuro qoi-
doro iiiduii, sed meritnm sacci, id est» pecc^num non
snscepit, quia solus a peccaio iinrounis exivit. Con'
fcieftsii, inqnam , $accum in passione, et eircumde"
ditU me Imtiiia ; id esl, jucunda et iriumphali toga
immorialitaiis et incornipiionis in resorreciione ,
ine qoidem in re, meos autem in spe. Et hoc ideo,
ut ampltos non geinat tibi niottaliias mea^ sed cantet
tthi^ id est, laudet te in evidf^nlia rei gtoria mea. id
esi, immortalilas et impassibilitas niea. Et etiam
fttoria mea jam eis lii spe data , et amplius compun-
gar ego quidem a morlalitaie. Unde dictum est : Et
mori itti ulira non dominabitur, Et mei etiam non
compungantur amplins a siimulis peccatorum, scili-
cel , capitalinm. Unde etiam Apostolus : (Jl ultra non
$erviamu» peccato, Et ita , o Domine Deus meus , con^
fitebor tibi in eetermm^ id est, taudabilem confessio-
nem apiernaiiier faciam libi in me, etiam in meis,
quia si confiteamur hic qu» contra eum fecimus,
ifite propiiius erit. Et dimiitei nobis, et sicut «ter-
naiiter qu« ipse nobis fecit confitebimur ei , scilicel,
quod de impiis fecit pios, quod de peccaioribus fecit
jusios, de servis fllios, de damnatis in regmim as-
sumptos.

IN PSALMUM XXX.
In flnem, Psalmiis David pro ecstasi.

ARGUMENTUM.

Ouibiis verbls pro rcditu suo plebs in Enbylone
captiva Deo supplicel « quseve mala pertulerii , et
quae futura sit Deu concedente revcrsio» prsUiciiur.
Aiiter coofessio est credentium Deum.

EIPLARATIO.

Tiltrfiis nottts est, pertinens ad Dominum Christum^
de cujus passione et resurrectione totus est psatmus
iste cantatus* Per universum psatmum verba sunt Do-
mini Salvatoris. Primo ingressu precalur Patrem , ut
de malis imminentibus tiberetur, ac deinde exauditum
se indubitanter extultet. Secundo redit ad passionem
suam actumque rei per atlusiones varias miraifili nar*
ratioue descnbit, Tertio generatiter aratias aait pro se
et poputo fidtli , quoniam umverscut Eecleitw miseri-
cordicB mm dona largitus est , commonens etiam san-
ctos ut in charitate Domini perseverent^ qui et bonorum
preemia et malorum retributioues superius audierunt,
Potest hic psalmus juxta historiam de ipso intelligi.

COVIiERTARIOS.

/■ 1«, Domine^ sperovi, non confundar in wtemum,
im jmstUia tua libera me. Tituliis est lalis : in finem
psalmue David ecetans. Ecstasis, ut dicit Augostiuus,
lirMiHD oomen est, iNlerpretaiur e.rre«stit ; proprie
lameoecstasisdieitur menii^ excessus. Ilujus cxces-
sui» doo modi sunt : Pavor, ^cilicet, et ad superna
inteniio. Talis quidem , ut j :m meiis labatur ab in-
lerna memorta. Quando eniin sanctis revelantur di-
yina secreta, tunc ab eis vere excidit eorum soiita
inlema nieuiori;i, qula nibil jam cogiiant humanum,
sed sola cielestia ei spirituaiia iutendunt. lii bac so-
penia inientione Paulus fuit, qui dixit : Sive excedi-
mue mente^ Deo ; sive sobrii sumus, vobis sobrii sumus,
Quasi dicat : Si fem|ier aiu ei subiimia Uuiiom coa-

C50

A sideraremus, quando vos inflrmi ad nos ascendcro
possetis? Sed ul ad nos pervenlre possitis, charitas
Dei, qui se pro nobis humiliando exinanivit, nos
compellii »<ibrie saj)ere, et vobis condescendere;.
Pertinet auiein haec pars ecstasis» videlicel. ad su-
periia intentio, ad hiinc psalmum hoc modo : Quia
vir sanctus in hac 8upem!i iuteniione posiius loqni-
iiir in hoc psalmo, exhortans nos, ot ejus exemplo
sic ad superna iniendamus, nl iabaraur ab interna
nostra memoria , scilieet , ut non aropliiis cogitemus
vel desideremus aliqiia lerrena, sed sola coelesiia.
Alia quoque pars ecstasis, qii» in pavore considera-
tur, ab hiijus psalmi contextione non separatof . Agit
eiiim hic psalmiis de tribulatione multlplieiter, qoain
sanctns vir qui hic loquitur paiitur non solum a pec-
caiortbus exterius, sed etiam a falsis fratribns in-
terius ; pro qoa pavei quodummoilo factus extra se,
quia limet ne succumbat« et ideo liberan ab eo orat»
exliortans nos ut si quando trtbiilemur, oremus et

g nos, iit non denciamos. Et si timemos, iia limeamiis»
ut etiam speremus, quoniam ipse qui agit in hoc
psalmo non soliim timel, sed etiam sperat. Timor
eoim sine spe desperalio est , spes vero sitie liinoro
praesumptio esu bt ideo debemus sperare et timofe.
Tiinere quidem ex bumana infirmitate, scilicet, m
qui stat videat ne cadat ; sperare vero ex divina pro-
missione , quia et si in humano corde aliqua sit con-
liirbaiio, non tamen deserit nos divina consohtio.
Unde Batis congrue a quodam de boc psalmo dicitur :
Psalmum intendamus» si orel, oremus; si gefn.ii,
gemarous ; si gaudet , gaudeamits ; si sperei , spere-
mus ; si pavei, paveamus. Titolus sic exponitur : llasc
verba referuntur non ad bistoriam, sed in liticm , id
ea, ad Gliristum per ejus membrum, qu» sunt
psalmus. id esl, Iau4 aiiribiita David perfecto viro,
id esl , vere roanu forii , uni sine pluribus. Loquitur
eniro hic unus ex unitatis afliiiiiate in persona mut-
torum. Psalmus, dico, qui est ecstasis, quia in co

- perfectus vir cujus vox est secundum ulramqne cc-

^ siasin supra dictam, agit lu agens ei insistens cum
Domino Deo suo : Domine, Adam infelix speravii in
•e, et ideo confusus est; ego autem speravi in te solo,
»on In me, et ideo non confundar in ofternum, id esi,
seiemam confusionem non incurram , et non pcrhor-
rtscam blc temporalem eonfusionem , sed xteniam.
Esi enim quxdam temporalis confusio, utilis penur-
batio animi peccata sua respicicntis. Uespiciendo
erubesoentis , abhorrendo corrlgentis. Quam con*
fusionem Christiana anima formidare non debet, sed
omnibtts modis appetere, quia si banc amat, »ternaui
confusionem deviiat ; si vero eam iion appetil, divi-
nam incurrit. iEierna auiem erit, quaiido iniquitates
Miae malos ex opposito, id est, ad siuistram, tradu-
cenl. Quibus diceiur : Ite, maledicti^ in ignem mter-
mim. Ei lunc embescent , cuio exprobrabitiir eis :
Eswrivi^ et non dedistis mihi manducare, etc. Non con-
fuHdar, inqoam, quia speravi in fe; et non conruii-
dar, tibera me a peiicolo mortis in tuajustitia. Qui si

D resipiscas ad ineam justitiaui, quae solam iraui me-
ruit, damnabis me; in lua vero justiiia salvabis me.
Quas Justitia est mea, id est , mihi a te data : dicitur
toffien tua, iie de se prxsumat humana su[ierbia,
•icut iili feceriint , qui justitiam suam staiuerunt, et
iustiiiae Dei bubjecii esse nuluerunt. Quare gratiaui
Dei, id est, veraui salvatiDnem iion atteiideruni. Qu»
vere dicitur gratia , id est , graUs data. GraUs enim
nos vociivit, gralis el vocavit ei josUflcavii et lua-
gtiiflcavit. El ideo, Doitiine, tibera me in tua justilia^
id est , in gratia tua , et erue me. Quasi dicai : Quod
justilicat nie, scilicet, quod de inipio facii piuin, de
Citco videntem, de cadente surgentein, de flenle
gaudenlem. Ut tandem ab ailerna courubioue liberet
nie, nuiic eruat nie a maloruui conrorniiiate, lial)et
euim alia traiislaiio uiruiuque, scilicet, Li^cjra me.
et erue me,

inelina ad me aurem tuam. Libera me , inquam , et
incUna lu scilictt, alius ad buuiiitin, medicusad

m

mhM YENERABILIS OPP. PARS 11. SEGT. II. — DUBIA ET SPIRIA.

m

rgrotantem, Deus ad liominem ; anrem lifffm, id esi,
poteiitiam eiandlendi q\m \n te est ad mc claman-
lem , id est , dispone misericordiam liiam snper ine.
Qus cnim misericordia major potest esse, qiiam quod
Deus iinigenilum suum incarnari pro nohis cnnsti-
tuit , non ut nobia viveret , sed ut pro nobis morere-
tur ? JncUna, ioquam, el aecelera, ut erua» me, id est,
ut landem a consorlio nialorum separes ine , et vere
accelerabis , qula tempus breve est , nec aliqiiid vi-
deri debet longum, quod habet exiium.

Esto mthi in Deum prolectorem. Dioo ut tandem
erua$ me. Nunc auiem inlerim etto mihi Deus proie-
cier, id est, protegens me conlra omne^i impelus et
iiisidias inimicl, el esto mibi dfimiis refugii. Fugi
eniro a te, et perdidi me ; refuglani ad le, ut inTr»
niaui me, quia si a te recedam, quocunqiie fiigero,
te inveniam. Si iratiis, punitorem ; si piacalus^ ad-
jittorem. Et Ideo sis mihi domus, ad qiiam qui jam
defeci in campo recedeiis a le , refugiain , tii faeiam
me salvum , id est , ut qul prius me perdidi , me In-
Teniani.

Quoniam foriitudo mea, Ideo, Domine, te rogn, nl
sis mllii domus refugii et protector. Quoniam tu e$
/tfrlilMcfo nitfa,*dando mihi patienliam, ut slm fortis
ad loierandas tribulationes et persecutiones inimice-
rum. £< es refugium meum ad relinquendos eos,
scllicei, ne eam in conformitaiem illorum, et propter
uBmen tuum per me ffloriflcandum deduces me, Id est,
voiuntitem tuam inslstere et amare, et meam pror-
sus coiiteronere facies. Et ita deduces me, id est, de
virlule in vinulem subliinabis me. Et ita enutries pie^
id est, lacte nunc inlerim cibabls me, ui losimodum
aptus sim ad ve>cendum solido cibo, quo p»scuntur
angcli. Nota siniiliiiidincm. Siciit enim maiema pie-
las durum cibum, qiio parvulus ncquit pasci, in car-
neui siiam irajicii, ut in lac mollescai, et sic parvulo
suo prxbeat, doiicc idoneus solido cibo pasci fiat,
ita summi Patris clemeniia solidum cibum angelo-
ruro, id esi, sapieniiam suam, ad quam percipiendain
nostra pravitaa non erat idonea, in carnem trajecii,
quia carne eam vestivit, et liumilitalcm ejus quasi in
csca laciis nobis praebuit. Quam comedentes, id esi»
imitanles, namiis tandem idonei ad pascenduro pane
vero qiio pascuniur angeli. Ut enim panem angelo-
runi nianducarct bomo, Bex coelorum facius est
bomo.

tduces me de laqueo. £nutries me , inquam , et
enuirieiido educes m«, id est, expedies me de ttiqueo
illo, quem absconderunt, id est, absconse paraverunt
niibi diabolus et ministri ejiis. Laqueum vocai de-
ceptionem onincm et iuhidius dlaboli , in quo laqueo
parai ikiIiis et occultai duo implicainenta, errorem
scilicet ci terrorem. Errorem qiiidein in blanJiillSy
quo iios decipial ; lerrorem vero in tribiilalionibiis,
qiio nos frangat. Sed nos imiterour exemplum im-
per.atoris nostri, qui non solum pro nnbis digmHiis
eai h Ciiinari , sed etiam pro nobis dignatus est ten-
tari. Et primo quidem tentatus est errure In roonie
a di. bolo, cuni ti iroponens omnia blundimenia
mundi dixil : Htte omnia tibi dabo si procidens adora-
veris me. Sed decipi non potuit , quia januam cu-
piUiutis contra errorem clausit dicens : Vade retro^
Satana^ non tentabis Dominum Deum tuum, Tunc, ui
evangelisia testaiur, recessii ab eo ad leinpus, iie-
rum rediiurus; et quem non potu I errore declpere,
voliiit terrore frangere parando ei passionem. Sed
nec hoc niodo quidquam profecit , quia ipse iiem ja-
iiuam limoiis contra terrorem clauslt. Nos ergo si-
iiiililer quaodo a diabolo vel ministris eis tentamur,
contra errorem cupidiiatis januam daudamus, et
coutra terrorem timoris portam obstruamos, et slc a
laqueo idto ediiceiiiiir.

Qiiofifam tu es, Ideo, Inqnam, eduees me de ktqueo,
quoiiiam le solum elegi, nt esses contra iiisidias et
inipetus iniinici protector meus, Et quia te protecto-
reiii halico, ideo, Domine, commendo spiritum meum^
id cst, aiiiuiam ineam a laqueo erroris et tenroris

A defendendam, non infirmitatem meam, sed iii manm
luaf, id esi, in omnipotentiam tiiaro. Et merilo hne
facio, quia lu certissime redhnes inde earo, qiioiii:»ni
jam eam per Hdei sacramefituro redemisti, Tu, dico,
qiii es Deus veritatiSf id est, qui nulluin fatlis in pro-
mhHis.

Odisti observantes vanitata, Yere es Deus verilaliii.
Nam Mon es Deus falsitatis, quia odisti observantes
vanitatem, Observant autem vaniiatem , qui dum li-
ment niori, moriuntnr. Tiinendo enrni morl mcntiitn-
lur, et meniieodo moriuntur. Qui ideo mentiebintur,
ut viverent. Mendaaum enim mors est aninuc» Ei sie
duin unam monero fngiont, geroinaro incurrunl.
Quod scHiret roortero fugere sit supervaeoe et Inuil-
liter, qiila licet roorlem, ui videliir, possint diffcrre,
non laroen earo possunt auferre. Et hoc toliun ideo
fit , quia hanc viiaro et hxc temporalia bona aroani ,
qua* vaua siint. Vel hoc modo : Si speras in pe<*nnia
aut iiohilitate, vel in aliqiia sin^ulari dignitate, vani-

Q tatem observas. Nam doro speras, exspiras ; ei duni
exs))iras, perdis in quo sperabis. Quod itero sufiervn-
cuiiro e^l, id est, dainiiosiiro. Amennis igitur ca qu«
iiec noH spiranies deserani» nee a nobis spirantibus
desfranlur.

Ego autem speravi in Deo. Odisti quidem, Domine,
observantes vanitatem, me autem non odiii, quia ego
ad vaiiiiaiem non respexi, imo ad veriiaiein, qnia
speravi semper, et sperabo in le, Doroine. £t hoc
modo sper«bo, quia exsultabo eileriiis, ei lastabor in-
teriiis, id est , plenarie gaudebo non in jiistitia nieEi,
sed m misericordiOt id est , in graiia tua. In qiia me-
rito debeo la;tari , quoniam sicut prius roe elaluro in
Adam despexisti , dando nie in necessiiaies, iu me
nunc huuiiliaium respexisii, quia jam salvaM pro
spe de neceuitatibus tuiimam meam^ id est , de pecca-
lis et mlseriis omnibus. Qux ideo necessiiates di-
cuntur, quia dum a luce veritatis in primo parenie
concidimus, necessario in has misertas lapsi sumns,

Q a quibus iieqiiaquam iierfecie usque lu fliie<ii salvart
poierinius, hpe taroen salvaii hunius. De bis necessi*
talibus dicit Auguslinus : c Quis aniiiiae necessiiatcs
enumerare, vel digne queat vitandas commendare?
NuIIus utique. Magiia enim necessitas est nesrire
cor altcriiis. Unde evenit ut sappe de amico fldeli
male sentiauius, de itiimico vero fideli bene cogiie-
mus. Hinc dictuin est : Nolile ante tetupus judiraret t
et reliqna. Magna quoque necessitas esi cor sttum
nescire. Sicut Petrus iie<civil qui dixit : Domine, et
si oporteat me tecum mori^ non ie negabo. Pra*lerea
inngna necessitas est ipsa mortalitas, quia uecessa-
rium esi omnes mori, et nemo lanien vult moii.
Pugnare quoque contra veleres consuetudines, et
deiestari nialuin ; H lauieu facere malum gnves ne-
ccssitates sunt , et alia: iiiultiplices et iunumerae iie-
cessitates animx sunt, quas nullus valet explicare.

iVec conclutisti me in manibus inimici. Salvasti me,
ioquam, de neeessitatibus, el Iioc nioUo conctusisti, id
esl, noii perinisisti nie, neque periiiittes concludi

^ me, id est, anluiam mearo in manibus, id est^ in po-
testale inimici, ininilcum hic accipe non faroiliarero
aliquem, vel tuuni vicinuin, sed pessimum liosten
serpenlein anliquum , in cujtis manibus concluJiiur
quicuiique iu peccatls su!S inoritur. Q li vero coii-
versus fuerit ab impietate soa, et fecerii jusiiiiam,
non morietur, neque iu iiianibus ejus concludetur.
Non conclusisti me , inquaro , in manibus inimici, sed
putius statuisti pedes tneos, id est, afiectionei roeas,
in loco spalioso, id esi, in lalitudine charitatia» boc
est, fecisli mihi facilem justitiam tuam, ut per eam
corde dilatato currerem , qu.-e sicut est difficilis n»*
lenti, iia est facilis aiuanti. Arcta enim na €il, qnm
ducit ad vitam, quia non curritur uisi dilataio conie.
Miserere mei , Domine, llucusqiie e»t i|uaki aggra-
tuiaiio perfecti viri , liberari a tribulationibtts, qui ei
salvatus cst a necessit.ilibus. Ei cojus pedes sunt iii
loco spaiioso. QuomoJo autem nune dicit, pericalo
quasi rursus iuiminGiitc, Miscrcre mci, Domne, fno-

«55

IN PSALMORUM UBRUM EIEGESIS. — PSALM. XXI.

6Si

8MBI iriMor. Si enim tribalatur, angiMONir; si Tero A miniin si virtut est infirmata^ quia etiam otta mea^
an{;iisiatiir, qiiomodo pedi^s ejiis snni in loco )ip:iiio- id esi, validiores tnler consorles nieos qiii eraiii

so ? An forte ideo boc dicil : U^i^ quorinii nnum
corpus est, eoruin vox uiia est? In quo corpore i|ii:e-
dam membra sentiuiit facililatem jiistiii:e, quu'daiu
adbiie laborant tribulatione ; et si paiiuir unmn
roembrum, caetera compatiuntnr ; et si glorificaiur
uniim roembrum , caetera glorificantur. Et idc» ista
trisianiur in iltoruin iribulatione , e.t illn consolan-
lur in istorum glorificntione. Quod inde evenit , quia
cbaritas facit coinp:igem , compages ampleciitur uni-
talem , unitas servat charitatem , chariias perducit
ad claritalem. Quapropler perfectus hic vir, qui liic
iBquiiur, qiiamvis a tribulationibus lil)eratu<«, in per-
8ona consortium suoriim vel quoniinlibet innrinoruui,
quibus compatilur, dicit : miterere met, Domme, et
opus est ut miserearis, quoniam tributor ego. (jiide
autem granuni inter taniam muliiiudinem palearum
qtiod priiis gaudebaiy modo autein tribuUtur? Intle

r<>hur meuin, conturffati tunt int<*rius ( nt supra di-
cimn est )« non tantuin ab liosiiuni peisecutioiie »
quantum a falsonim rrairum iiiipietate.

Super omnes inimicot meos, Ideo viriut ett infir'
mata , et otta conturbata , quia ego factut tum ep^
probrium tuper omnet ininncos meot , id est , majori
conlempiui hahiius snin , qiiam oroiies inimici inei ,
id est, Judxi, scilicet, ei iiagani, c*>ntradicentes
veritati ; qnod lamen qua^i dicat evenil, inveniun-
tur falsi Glirisliani, qni deterius in Ecclesiae sacra-
menis vivuiit, quam vel Jnd:ei vel pagaiii iu regula
siia faciant. Quod rererenduro est ad ipsos iniroicos.
Ilabei eniro alia Translatio : Apud omnet inimicot
meot factut tum opprobrium , et vatde [actut sum op*
probnum vicinis meit, Vicinos vocat illos qui prius
ad ccclesiasticaro regularo acccdere, et Ecclesiam
inlrare voiuerunt, setl propter privatain vitaro fal-

scilicet, quia iain refrixit clmritat multorum. El quia d sorum frairum repulsi sunt, apiid quos factiis est

qiins priiis vidit in teniplo Douiini, niodo videt in
tbealro. Et nuiic audil cantare theatralia , quos prius
audivit psallere ecclestastica cantica. Et non solum
tribulor, sed etiam irascor. Unde irascitur ? Inde ,
scilicei , quia videt horoines or'*. Deuni confilentes ,
moribus aulero blaspheinantes. Et mundo dictis ab-
renuiitiantes, factis autein inhaerentes. Multaque
talia videt, quibiis irasciiur corpus Ghristi, qiiod
interius vivit de spirilu Ghristi. Liitera sic dicitiir :
Oculut meus , id esl, intellectus meus, est in tra, id
est, ira<(citur falsis fralribiis, oculiis tlico, per irani
raiionabilem lantum conturbatut , mn etiain per
odium exstinctus. Irasci eniro malis quae mali fa-
ciunt licet, ipsos vero odisse non licet. Ei non so-
lum oculus , id est intellectus est coniurbaius ; sed
eiiam anima mea, id esl , ralio mea , et venter meut^
id est, sensualit.is inea conturbaia sunt. Et intellige
per bis iria otnnia inieriora. Quasi dical : Intertora

opprobriuro. Vel quia ipsi eiiro comrauniler curo
caeteris vituperabant , vel etiam ipsiinct dicunt :
Quare nos ad vos accederous , curo roulto tiirpiorero
vitain nobis ducatis? Et notit meis, id esi, illis etiam
quibus ego vel qni inihi noii suiit jain in ecclcMasti-
cis institutis , quia jain in eis vivere consueverunt ;
illis, inquaro, sum ego <imor, quia tiineni mihi ac-
cessisse, quoniam dubitant eiiain de roe. Quasi di-
cat : Propter quosdaro e\cidimus in dubitatioiiem.
Illi quoqiie quibus non soluin notus eram in ecclc-
siaslicis iiistituiis, sed etiam qui videbant me U\ Scri-
pluris sanctis , quia Jegcrant ibi plura prosdicta, et
de uno quoqiie perfecto singulariter et communitcr
de oronibus ; illi , inquaro , curo multuro sapienies
et perfecti viderentur, fugerunt a me forat . id esi ,
ecclesiaro exierunt, ct facti sunt hxreiici. De quibiis
dicluro est : A nobit exierunt^ qui a nobit non fuerunt.
£l,apud hos daius tum oblivioni, remoius a corde eo-

mea omnla conturhata sunt, non etiain exteriora, ^ rum tanquam essem aliquis in peccaiis moriuut, Vel
Quando enim tanlam perversitalem et nequitiam tanquam mortutis a corde, hoc est, prursus ab iii-

malorum prasvaluisse videmiis, quam nec corripere,
uec corrigcre possurous, tunc irasci tantum licct,
elamare vero non licet, quia si clamareinus, nihil
proncereuius, imo magnuro iiobis ofrendiciiluro fa-
cereinus. Qu. d cuni evenit , turbanlnr taniuui iiite-
riora , non ctiam e\lcriora. Sensualilas dicitur vis
ilU aniniae, qu:e tantum de exierioribns appetii,
qiiantum sufficiai necessilati corporis. Quod quati-
dhi servaty suhjacct viro suo, id esl , rationi ; cuin
vero hflpc excedii jiigum viri sui abjicit, et, diaboo
conseniieiis, maniini ad illicita , qiiasi Eva ad po-
nium , exiendit, et sic etiam viruro seducit.

Qnoniam defecit in dolore vita mea, Merito inie-
riora uiea coinurbata sunt , quoniaro vita mea, quas
debuit proficere in Ixtilia , defecit in dolore, Scien-
dum quod vita sancti viri ^ in Evangolio Ghristi
perfecii iion est necessaria i>ibi, sed aliorum dispo-
sitioiii. Mec ip^e propter se vivit, sed \A ejiis vita

timo ipso mortuus.

Factut tum tanquam vat perditum, Quin vita mea
defecit in dotore^ et virtut ett infirmata^ et factut tum
opprobrium tuper omnet inimicot meos , etc. Ergo
faciut tum tanquam vat perditum , id est , vas con-
iractum et nullt usui aptum. Quia sicut vas confra-
ctum liquorem sibi infusuro , ut per Ipsuin aliis in-
funderetur, inutiliter effiidit, ila ego laboravi. Et ut
atiis proUccrero roe disposui, sed inuiiliter labor
nieus et dispositio mea eflluxerunt, quia non fuit qui
nie sequi xellel. Et hoc maxiroe ideo, quoniam aii-
divi vUuperaiionem multorum^ id est, factus sum
opprobhum multis tain iiiiuiicis quaro vicinh» el no-
tis. Et his qiii uie prius viderant, et a ine fugerant,
multiM dico comroorantihus m circuitu^ Id est, qui
tantum circumeunt , et non intraiit. Gircumeunt qui-
dem et non intrant , quia rotam temporis amant.
Non intrant auiero ad verilateii\, quia noa ainant

exemplum prxheat aliis, qui cnni aliquos lucratur, ^ aeteroitatera , temporatibus dediti quasi rota: astricii.

qiios suo exemplo corpori Ghri^ti adjutigil,tunc vita
ejus in lasiiiia prolicit ; et e contra si niilium sibi
conformare poteril, ejus vita in dolore deficit. Unde
perfectus hic vir conqneriiur dicens : Viia mea de-
fedt in dolore , et iioii brevis vita , sed anni mei , id
esi, longa vita mea , quam ul aliis proficerera de-
duxi ; defeci in gemitibus, non iii ctaris vocibus,
quia tantaui pcrversiiatero atteudo , quod dolorem
cordis gemitu tantum licet expriroere, non ctiam
vocero correctioiiis einiitere.

Infirmata eti in paup^rtate virtut mea, Ideo vita
mea in detore defecit , et anni In gemitibus , qiiia vir*
tus meut 'u\ esi, vigor charitatis erga proximos
exempto mco ^alvandos , est infirmatus noii In ine,
sed, quaiitum ad elficaciam, in panpcruile, id est,
qiiasi in cibi egesiaie. Quia cuni nihii ^diud esuri-
rem , nisi ui aliquos salvos facercm , iiulluin invcni
per quein mihi couformando ine reficerein. Et non

Et iit eo circuitu comrooraiitcs , dum^ quia ipsi in eo
erant , ego vero non consentiebain , convenerunt ad^
venus me, id est, contra roe siniul consiliaii ttmt
accipere animam meam, id est, ut ine, qui tntra
veritatem eruio , extra facerent , et in circuitu se-
cuin ponerent. Iniinici qni miuis et persecutionibus ,
falsi vero fratres blandis seductionibus.

Ego autem, llli quidein contiliaii tunt , ut me de-
vorarent, sed consiiium suuin non perfecerunt, quia
ego inter tot opprobria , inter tot scandala positus ,
fuiis persecutiones , intus seditiones, \el seductio-
nes, tperavi, Domine^ non in hoinine, sed tn te^ \i\
quo hrinum et certiiin est sperare. Qui enim sperat
in homine, titubaiite boinine, litubat et ipse et S|>es
cjos. Gadenie boniine , cadet eiiaui spes ejus. ln Di-
inino vero tion est proces>sus, non est defectns qiiii
nec augetur, nec minuitur, sed sein|ier ide n piTam-
uet. Lt ideo fixaspes ejus est ct ceria. ^SjUTuii, in

655

nEDiC VENKRABILIS 01'P. PAUS H. SRCT. H. — DUBIA ET SPURIA.

i^

qiiiim ift te. Ei lioc In effectu ostendi , quia dixi iii>i
non strepeme toce oris, sed silenie Toce cordis:
Eripe me, Domine, de manibug inimicorum meorum ,
eic. Et merito tit)i dixi. qnia tu soliis es Deus meus;
nnn Donaius, non Marcio, non elinm Ipse Paiilus est
tiiilit Deiis. Nunquid enim in nomine Pimli baptizali
fttis? IJtique non, «^ed in nomine Cliristi. Et jiire le
h*'iim milii Tacio, quia xortes mea, id est, partes
inpnp, ad qiias scilicet pertiiieo, lioc est, partes san-
ct**riim sunt non in manibus liominum , scd in m/i-
nibui tuii^ id cst, Fola potenlia liia, quia qiiod ill»
partes sanctorum sunl , non est in meriiis eornm ,
sed in gratia lua. Vocatur autem graiia Dei sors ,
qiiia sicuti conlingit oou eleclione meritonim, liocfit
sicot qui sorte eliguntur, non in meritis , sed casu
eliguntur. Yel sortei meie in manibut tuii^ Id est,
«"lig •nt alii quasciinque partes in mundo yelint ; ior»
lei aulem mece erunt in manibui tuis^ id est, ego
niliil eligain, nisi qufle digne periinent, ad poten-
i'*am tuain. Et ideo non permittat milii Donatiis vel
M.ircio, vcl nliquis taliutu Africam, yel aliquam
unam paniculain in terra.

Eripe me de manibui immicorum meorMm, Hoc
semper orandum , lioc oinnibiis votis optandum , ut
eripiatnur a Domino de manibus^ id est , de potestate
inimicortm. Ntaamiuin vero quod alii sunt iiiiniici «
contra quos debemus orare, alii pro quibiis debe*
iniis orare. Contra dialmlum enim et angeios ejus
«'ebemiis orare, ne decipiamur ab eis, quia ipsi in*
vidrni nobis rt^gnuin coelorum. Dolciit enim nos iltuc
nscendere unde ipsi ceciderunt ; pro bominibus
vero ininiicis, in quibiis spes conversionis aliqua
est , orare debemus. Sciendum tamen quod iiiimici,
bomifies qualescunque sini, non suut odio liabendi,
ne cuin malus odit maluin quem patitur, duo sint
mali. Diliget ergo bonus inaJum , quem palitur» ul
vel iitnis tantum sit malus.

Eripe me, inqnamt etc. Eripe me a persequeniibui
ti<e,id est, a falsis fratribus fraudulentiT perse-
qiieniibiis, pro quilius ideo eiiam siugulariter ro-
g*it, quia eotum persecnlio vicinorum est et peri-
ciilosiorum. Naiii illi tales cuin a bonis non loleran-
lur, nec siio moito vivere ptrmitiuntur, quxrniit
siniim qnomodo ab unitate erumpant, et ariqiiam
perturbationem faciant ; et pro bis talibus est oian-
dum , ut convertantur et resipiscani. Et si jam exie-
runi, redeani ; si vero adhuc inira sunt, sed per-
verso modO| mutentur in melius, et perseveraules
liani,

Iltustra faciem tuam. Dico erip^ me , «( , ut eripias
me , illuiira fadem tuam iuper me , Don libertuin
lueum, vel tiium, sed iermim tuum^ id est, fac
iiie taleni , ui in dictis et faciis appareat pertinere
ine ad liaredilatem luam et possessionem. Et ut il-
Iiislres, ialtum me fac^ Domine, id est, fac me |>er-
seyerantem esse, et.boc nun ex meritis meiSt sed tn
miifiricordia tua . id est , iion quia ego dignus sum »
sed quia tu misericors es. Et tdco rogo ui salvum
ine facias , ne confundar, id esi , ne iiicurraro «ter-
nam confusionem ; nam iion debeo confundi , quo'
niam iuvocavi te. Facilis quidem et lcvis videtur causa
quam dat , verumtamen satis est magiia. Namque mali
l»eum vocant, sed nou invocant, quia uon graiis, id
est, propter seipsuin tanlum vocant eum, sed ut eum
nequiti»! suae iniitisiruiu aciant, sciiicet, ui |ier eiim
auruiu , argenium , vel ;*lia , quae per ^e nulbtenus
babere poieiaut , acqnirant. tlti vem soli rectts Deum
vocau!, i{ui et euni gratis vocaiit, et \oi-aiido dignam
ei babiiudiiiem in corde suo pra*paraut«

Erubescant impii. Ego quod nou confundar, JmfMt
auieui ex oppos>to erubeacant ^ id est, asteniam coii-
fiisitMieni iiicurrant. Et^ ut laiidem erubescant, cCe*
ducuntur iii praeseiiti in inferuum^ id esl« in prufun*
duni viiioruni, Kcilirei, deutur uuiic in teiiebras
iiitertorei» , ut landem denliir in lenebras exteriores.
I'^i boc noii Cbt maIevoteuii« voiutn , sed enuntiatio
\Miii\ii iborum ; vd simpliciter ita potest dici : Impii

A erubacanl in foluro, H Ua erubescant , ot deductm"
tur in infemum , id est , in conf^ionem SBlemMi.

Et hbia dotoia fiant muta» O*iod l^ ^^^ ^i* neqnft
fieri , quia bic semper tacerant, blaspbemant, se^n-
per venenatis linguis contradicunt ; tandi^m ameia
vere muia fient, tunc, scilicet, qnando iniqaitatet
eoruro traducent malos ex opposito » ei ulira non
erit locus piHscato.

Quw loquuntur advenus jusium. II la , inquam , tiint
labia dotosa , qvtt loquuniur iniquiiaiem adversn ca-

{lut ipsum justoriitn , et adversus unumqneroque
ustofuin , rn suptrbia diriorum et in abusione rerum.
Siiperba dirta conlra jnsloa sont ut ista : Qiiid cr«v
ditis ? quid speratls ? Certam quidem esl qaod labo-
raii^ , incerium vero est quod speratis. Nam quando
veniet quod speraiis? Hace etiam vere dieia sont
valdc iniqua. Summa enim iniquiias est jiistis an-
ferre speni suani. In abusione vero loqoaoiiir illi
iniqiiitatem , qui terrena appetunt et amani , qas
3 Dominas noluit amare et habere , ut doceret ea esse
coiitemnenda , non quia in ejus potestate non erant
possidenda. Qiiod quidem faciendo ipsi Chrisio qiiem
imiiari nolunt , eontradicunt. Et qiiia ipse eapat est
omnium justorum , in ipso ipsis etlam^ contradicttnt ,
In quo uiroque iniquiiatem aKunt.

Qiioni magna muttitudo. Loquuntur^ inqoam, in
iuperbia el tn abunone. Sed non attendant quanta sii
muttitudo dutcedinis fiMe, Domine, Poiest quoqiie cnm
quorumdam verbonim interpositione secunduin b^a-
tum Augusiinum taliter continuari , ut dicat perfe-
ctus vir qui prius aggratulabatiir, tanquam a iribii-
laiionibus liberatiis, et qui hic proxime ingemuit,
pro con^ortio suorum in tribulaiione , attendeos
l)Oiia Dei qu» inltis in spirito vidit ; quae bona a so<*
lis fidelibiis in occulto videntur, a malis vero non
cognoscuniur, quia iiiali sola bona hujiis s»ouli no-
runt videre, fuiuri auteni saeculi bona nee sciant
cogitare , uiide iu snpei bia et in abosione ootitra
p Justum loquuntiir ; attendens , inqiiam , botia itla,
^ et coinmendans ea hominibus, ^uos hic vult tolera-
l^, nou prxseniia amare, quasi admirans illa bona
dicit ila : Domine, quam magna est muttitudo duUa*
dinis tueel Dulcediiiem vocat ipsam immtinatem et
veram sapientiam DeJ Patrk, quam per Vert>iim
suum incarnatuiii notificavit, et quam in praerenti

{tariim lidelibus dat , in fuiuro vero perfecie dal>il.
*er boc utruiuque vero quod ponit, scilicet, quam
magna et iiiuUiiiido , innuit quod tania sit qu;e nec
nuroero nec modo possii comprebendi, juxia iliud :
Et sapientim eius non esl numerus. Magna, iiiqu;ini,
et multa est dulredo tua , Dominc , quam , licet ce-
latam matis, lu taiiien abscondisti, id esi , resenrasil
timeniibus casio limore fe, non )ioinines , et lend^n-
libus ad te. Talis est , quasi aliquis de loquentibiis
ini<|uitalein dicerel. Ubi est illa dulcedo quam dicis?
ostende mi/ti eam. £t i^ diceret : Non possum vobis
eam oslendere , quia non esl vobis dicere : GusUUa
quam dulcis est Dominus, quoniaui amisistis palatiim
D cordis de febri iuiquitaiis , sed solis iiiiieiitibus Du-
roinum potest osteiidi , quoniam bis solis Douiiaas
eaiii reservavit.

Per[ecisti eis qui sperani in te, Tendentibus quideoi
ad te et tiineniibus abscondisti dutcediaem tuain ;
perfeciiti atitfni eam, id est , perfectaro quaniooi
bic esse poiest fecisii jam eaui , et t«ndein perlictes
eit integre qui ita sperani in te , ul iion limeant con-
fiieri spem suaui tft conspeciu fittorum AomiMicm,
id est, ut ante priucipes et quo&tibet iiersecutores
qiii non fitii novi houiinis, sed /i^it AoniiHiim sunt,
td est, qui in veiiisiate permaitent , adbui* non eru-
bescani profiieri fidein Iimui. II mc dicit Duutiuus in
Evangetio : Qui erubuerit me co>om ttomtnibus^ em-
bescam el ego eum corani Palre meo ; qni autem non
erubuerit me, nec ego erubescam eum. Noii igitur tu
quilibet erubescere spe.n luain , sed qiieniaduKKlum
vivit in corde tuo, iia iiabitet in ore tuo.
Abicondes ecs in abscondito faciei tuig, Vere per-

^7

IN PSALMORUM LIBRUM EXEQISSIS. -- PSALM. XKX.

658

reeiiti dttleedinein iiHHn manifieste f perafiitbus \ft le,
qiiia tfiiidf*in abseondeM ea« , iil est , miinies i*08 se-
paralos a ceiiiurtMliooe hmniniim , a quit»us neces-
sario dum adbuc in arca graua cum paieis sunt,
perlnrbaniur.

Et poitet eo$ tn obscondHe faeiei lum, Nola qnod non
proiMitiit Doffiiniis locum suls in paradiso, ant in
sinu Abrabs, aut in eoslo, sed in seipso. Habitet
enim bic Deus in te, et landem Taciet le habiiare in
se. lieeipe eum btc in e«*rde tiio , et ipse recipiet le
in vulin soo. Qula qoi nonc occulie tuetur suos in
bi^us viiae loco , tahdem loebitur eos in se ipso lo-
co. f Quo modo auiein locus sit in Deo, dicit bcatiis
Augustinus « quod etiam si sibi esset vox dicendi ,
nHlf i esset auris audiendi ? » Potest tamen qiiadam
siniilitudine congrue boc acdpi, ut per abscondiium
raciei daritatem fulius ejus accipiamus, in qua lan-
dem Dominus bonos tanquam iii arce munita collo-
cabit, qii» est abscondita a malis, juxta illud : fo/-
letitr tntptiis, ne video$ §(oriam Dei.

Prou§ee eo$. Tandero quideni aliscondes sperantes
in ie« nune autem inierim ftrotegee eo$ in labemaeuio
tuo positos, id est, in pnesenti Eccle^ia, quje locus
est Riiliiic et percgrinaiionis.

A eontraetione lingmrum. Ilic eniro assldue bacre*
ilca; et scbisroalicss lingu» laceranl , blasphemant.
Nobis auiero qnid est faciendum ? Kecipiat ho qtiis-
qoe in saiicuni £cclesiaro, et teneat regulam Terita-
tis el unitatis. Kt sic a contradictione iiHguarum
manebit secums. Potest etiani Ab$conde$ fOl, quml
de fuiuro legimus, de prsssenti dici sic : Perlicies
tandero, Doiuin^, dulcedinem tuaro bis qui mani-
fecie in le sperant. Nunc auiem interiro abscondtk
«'S, td est, rounies eos a eontwrbaiione hominum. in,
abieondiio faeiei lucB, id est, in secreto cordis eorom,
ad juslitiam credentis, ubi faciem tuam absconsam
conspieiunt, et sic protofee eos in labemacuh tuOf et
relioiia. s^olent enim sancti f iri et perfecii, cum eis
insuimtur a malls, et molia opprobria dicuntur^
recipere se in cordis secretum, ubi dulcedine tuUus
Doinini oblecUintor, ei qoasi cum ipso Dorolno fa-
iniliariter loqnuniar, et ab ipso couira omnem lurba*
tioitem condrmaniur.

Bemedictue Dominu$, Postquam perlecius Tir tanta
beneficia Domini consideravit , scilicel, quod ipsiiin
in se speraniem non perniiiietiu siernuin confundi;
et qood de laqueo ediicet eoin , et salvabit aiiimani
ejos de necessitatibus, maximepropter id, qood bic
proiime dixii, sciricet, quod multitudinem dulcedi-
nis, qoam malis abscondit, timentibus se resertaTit,
et perficiet taiidem eam mauifeste sperantibus in se,
qnes nniic iterum in tabernaculo soo protegit; pro
nis, Inquam, oronibus dicit : Benedietu$ sit DeminuSf
id est, exaltains et auctw in membrls suis sit Do-
minus. Et quia soperius diffuse dicia fueraiit, brC'
viier ea recolligit dicens : Qnonifiin mtn/lcarti, eic.
Qnasi dical : Merito dico benedictus sit Doroinns,
fKONMin ipse baiic siiom mi$ericordiam praediCtain
miri(scamt , id est, mirificsm ei desiderabilem fecit
niibi perfecto viro, et in me et in meis coiisoriibus,
qufiriini tice loqoor. Perfectiis enim bic vir qoabi
pn> tiHo eorpore Ccclesiae accipitur. bt non in paods
mibi eam nmi^cavH^ sed in civiiaie tiitmtra, id esi,
in nioUitodine fcicclesiae, quse muiiita est ; vel qula
popniesa eht sicul civilates popuhisre sunt niunitae ;
vel qoia fide, spe, cliariiaie, unquain propugnaculis,
proiegitur. Haliet alia traiislatio : In civiiaU dr-
oiffisiiinto. Quod beatos Aogosiinus sic exponil :
Ditit qiiod civitas drcumstantiae oKm (uit Jerusaleni»
qoam gentes umiique circuinslabant, ubi eral ei sa*
cerdotium et teinphim, et iibi sacrittcia ofTerebaniur,
et iiroplieiias declarabamur ; ubi eiiam Doniinus
praedicavit, docutt, niiracula fecil, pa&sus es>t, resur-
rexit» ascendlu Sed quoJdam longe dignius post
ba*c oinuia fecit, scilieet, quod mi»ericorUiam Gbri-
sti sui infra illum popnlum tauquam iu vase noii
pcruiisit ciaudi, ze4, velut f:aclo vasei nomen ejus

A ni olenm per omnes genies efTiidit. Quod taliter
fecit, quia Spiritum sanciuin de ceslis mlstt, quo
forda apostolorum qnasi quaedam roliora accendli,
et p*f illos gentiuro silvam uiidlque incendit. Unde
hic rectediciiur, (jood Dominus mieericordiam $uam
in civitate munita, id est piipulosa, miri^cavit.

Ego autem dixi in exeeetu. Dicn : Benedictue sh
Dominu$ , ^tiomom mirificavit mi$erieordiam $uam in
dvitate munita ; et tamen ego in bac iniriflcaiione
p situs in excessu, id esi , in ecstasi mentis me»,
pro pavore soilicet iribolailonum, quas, ut baec mi-
riflcatio per ine fieret, vidi saevituras in ine. et con*
sories meos, non solum a |»ersecutortbos exterim,
sed et«am interius a falsis fratribus, et ideo tiineii9
iinpedire, dixi : Domiue, proiecttu $um a fade oeuto'
mm tuorum. Quasi dicat : Mala ouse in me saeviunt
QSlendunt me amisisse misericoroias fuaB conloiioin.
Nam si me rcspiceres, non me tanta pati sineres.
D cii beatuft Auguslinns quod ex hoc loco occasio-

g nem habuit psalmi liiulus, quia ponitnr bic excessus.
£t potest reliqua quoqoe pars exstasis , scilicet, ad
sopema inteniio , hic notari , si sic dicaiur : Ego in
exce$$u menii$ mees posiius, id est, excedeiis roe bo-
minem , ut sublimitatem misericordiae tu-je atiende-
rem, dixi : Domtne^ prujectue $um a fade^ etc.« non
suin dignus lanla tua misericordia ut prius.

Ideo esaudiiti. Ego quod iion me extuli, sed hu-
mili»vi, et accusavi dicens : Ego projectus $um a
fade ocuiorum tuorum. Et in lautis tribuUtioniliu4
elauiare ad le pro hac tribulatione non dedisti, et
hleo tu exandtiit vocem orationie mew et nieoruin
consortiiim dtim clamarem ad (e, id est, i|oia clanr.ivi
nofi ore, sed cordis intentione, ad te Dominum tan«
luro, non ad aliod.

Diligiie Dominum, omne$ sancii eju$. Perfectns vir
expertus bumilitalein iu tribulalioiie, Ei quod Deus
Ipsum clamaniein ad se exsudivit, bortatur nos ot
euin iuiitantes clamemus ad Diminum, dicens : Di-

p Hgite iion tos, tel muniluni, sed diiigite Dominum^

^ id est, clamale ad Doniinuni. llle enim vere clamat
ad Dominum , qui conleninit mundum, et abnegal
seipsum. DUiglte^ dico, omne$ per boc futuri $aneii
ejus^ ei debetts diligere, quoniam Dominu$ requirei r^
rialem^ id est, banc VLTam dilectioiieni ubi po»sit inve-
niri. Quid eniin verius qoain creaiorain Creatorein ,
qiiae iiec per se poiest snbsistere , a qoo pendet suum
esse, diligere. Bequiret, inquam, veriiatem^ et remu-
nerabit etiam falsitatem , quia facfenft6tii euperbiam^
id cst, quaecuiique peccata, superbia eniin principiQiii
est oinuis peccaii, el boc abundanier, id est, perse-
vaaiiter; illis, inquam, reirt^nef pro mehlis suis
Doininus, Poiest ^uoque veritas ista contra falsita-
tero illoruffl accipi de qoibiis supra dixil : Qui vido--
banl itie, fora$ fugerunt, el qoos notos vel vicinos
vocavit. Et superbia plane in eisdem contemnentibus
uniiatem notari. Nam et illonim faisitatem et veriia-
tem eorum qui servant unitatem, tandein discnttel
Domious , et utramque reuiunerabit. Et ne lon|uiu

D videretur hoc exspectare ioftnnis, qoia mm dixit,
rethbuit, sed retnbuet , hortaiur eos dicens ul pa-
tietiter exspectent. Vtrtiiler agHe , et noii dico in
corpore, sed eor veetrum tonforietur in perseveraiitia,
ne sitis raaitlbus dissolotis, et gfuibus debiiiuiis.
Vos dicu omne$ qui speraiis in Dommo^ qoia vere
diligiiis eum, Scieudum quod psalmus iste, fpieni
Auguslinus et tiasbiodorus secuii , in persoiia pei«
fecii viri cujuslibet legimus. In persona quoi^iie ca-
pitis parliui pro se, partiin pro meuibris sms, io-
quenii!», a quibut>diim legitur, juxta quod titu)us sic
exponetur : Iste psaimtis referiur non ad historiam
sed in Qnein, id est, in perfectiunem, aUributus vero
David, id esl, capiti. I^almus, dtco, diclUi ati eo ii
ipso pasbioiiis agoiie pro ecsusi, id esl, |>ro patrore
mortis, iion quod fas sit inielligere uliatenus ex se
mortem tiinuisse, sed tantum ex nostra quaro iii se
traiisfiguravit infirmitate, ut alibi dictoin e«t. Et est
qua^i dicat : Douiine Pater» Adam speravit in se» et

es»

DEDiC: VENfCRABILrS OPP. PARS It. SEGT. II. — DUB1A ET 3PURIA.

H9

U\eo confiisns f si ; ego aiiiem speravi tn le , ec i<leA A appoterer, neqiie caro iia fragitts esscf, ai Acranr noir

eisi tidear nil horani coiiriisiis ab iniinicis meis, Iisbc
confusio Umm non erit asiernalis. Et tit non eonfnn^
darin (riernum^ Ubira me, Domine, id esi, resuscita
roe non ii^ jiisiilia inea, sed in tua jusiitia , qiia me
immiinein a pcrcatis feoisii. bl lu altiis iuclina ad
me liumitem aurem tuam, idcsl, propit'a(ionem tnam.
Kt acceiera ut enias me, id esi, iit non difleras re-
siirrectionem nieam in communem lesurrectionem»
Et ut landeui eruas me, niinc interim sis Deus pro-»
tegens me. Et sis milii domus rerugii conira ipsos
iniuiicos mios^ ut facias me salvum, id esl, peiFeve-
rantem, ne ab ipsis frangar. Et meriu» a te hoc po-
atulo, quoninm tu solus forlitudo mea es, id esi^ Itoe
qiiod ego coiKra eos foriis suin , iioh a me liabeo,
sed a te. £l tu es rerugium meum, id est, nf n cgo
mihi siim refu^iuiu , sicut Adam ruii sibi reruginni,
qiiia rerugil ad se, et pcrdidii se. Ego vero reriigiain
ad te, ut iuveniam me. Ei (ii reduc.es nic, id est, de

peccasset. Et iiimirum si haec omnia eis simt contnr-
bata, quoniam vila ipsa meorum, qii.ti a>tem» es<e
debuit , derectum passa in dolore, iil est, m Ira illa
pro qua femper eis dolendiim est ! Quod enim iram
cmsequltur ut gravius videretur, pro ira ipsa posuii.
Et nnni me<irHm, qui delierent esse aeienii , derere-
ruiit m gemitibus^ id est, in eadeui ira, pro ona seni-
per ingeuiisceudum est, quod est gravius. Ei rtrCiit,
id est, constantia, m«orum e$t infirnuita per eamdem'
iram, iia ut sit tn paupertate^ id est, in omiii indi-
g«*ii(i<a plena. Et oi$a mea , id est , inteltectua-
li as mKa, qu;i: crat pr;c<ipuum robiir meoniin , osc
conturbala. Et pro his omuibus restitiiendis , qme
ira illa lurbavii, sum factus opprobrium^ id t^(, viriti-
ter siiie omni respeclu damualus apud omnes inimi-
cos meos. Juxia quamdam Traiislatioiiem : Vel sum
factus-opprobrium supervmnes inhniroM meof^ id esl,
inajori couieiP.plui babiius suin omnibiis in'mici8

angiisiia Judaici populi deduces noliuam lueain in n meis, tam Judoiisqunm geniilibiis, niiliiibus scilicet

latKiidiuem genliura. Et sic enutries me, id est, plura
menibra inihi capiii adjunges, et crescere me racies.
Qiiod (aliier racies, scilicet, edticendo me per resur-
reciionem de laqueo, quem absconderunt niihi^ id esi».
de iiiorie, qiiam ucculie paraverunt mihi iiiiiiiici mei
Ju<ia'i. Quod merilo racies, quoniain tu solus es mihi
proteciin ; ego autein miiii sum df jectio. El qnia (u
vere educes me, ideo secnre eommendo spiritum meuni
in manus poieiKix tusc. Commeiidatum eniin proprie
esi, quod cum ea securitale datur alicui, ut quando
Toluit qui conimendavit , illud recipiat. Ei merilo
tibi conimendo, quia lu reddes ii'ihi eutn, quia redt-
mes nie a mortc, quia jam redemisii ine per iminuni-
tateni peicaii, ciiin sis Deus veritatis, non raliens,
scilicet, iii promissis.Undeciiamquod de mea resur-
rectioiie per pr< pbetas promisisii , vere adimplebis.
Odisti omnes. D us quidem es veriiatis, sed non C8
Dcus r.ilsiiatis, qiiia odihti Judaeos observantes vanita-

Pilaii, qiii eum crucilixerunt , et inter inimicos sin-
piilariler factus sum vulde opprobrium vidnis mW«,
hI est, Judxis, dc ({uorum lumbis exivi, el id«^
raclus stiin timor notis tneis^ id e>t , his qui me prios
perfecie noverant , apostolis, scilicet, qui videnies
euin capi, relictoeo, rugerunt. Et illi etiain aiii dis-
cipuli ^tit videbmt m$, id est, qui aitendebant in me
super egenum et pauperein, quia viderant roe prius
ut Deum miiacula racienlem ,. et doceniem. Illi, lo*
qiiam, (unc fugeruni foras a me Deo hi me homioem'
simpticem exiiiiimanaum, et datus sum ohlivioni apud
eos, remotus a corde eorum tanquam quilibet mor*
tuus, Piitaverunt eniin me subjacere U^i uinrienlium.
Vel illi qui dixerunt : Nos putabamus quod ipse re-
dempturus esset Israel , et ideo factus sum apiid eoa
tanquam vas pcrditum^ id est , conrractum, id est :
Yiluit eis quidquid eos docueram , tanqiiain vitescil'
humor emanaus de vase perdito , id est, confraeio*

tenu id esi, ma{;i$ volenies auiitterc inuoeentiam per r Q"od inde contigit, quoniam audivi^iA esu pati«*n»

ntorleui ineaui, qiiam nie vivfuie perdere locum et
gentem. Qiiod supervacue raciuiK, quia taineu ainit-
lent lociiin ei gcuiem. Vet potesi dici qiiod vaniia-
tein Juda*i roferunt, quando milites ad seputcrum
ciisiodieiidum posueruiil, tjnentcs iiedisciputi Domi-
nicnm (orpiis rurarentur, et dicerenl plebi : Surrexit
a mortuis, Qsi> d supervacuuui ruit, qiiia eis Doleiiti-
Lus ac nesiieniibiis fertia die resurrexit.

Ego autem in Domino speraei. Illi quidem vanitatem
observant, ergo aittein non observo vaiiitaiem, quia
adbaireo veriiad. Nam speraii iii te, Doiniiie, et ideo
exsulttibo et iaiabor, id est, plenarie gaudebo noii in
mea jusitia , sed in tua nnsericoriiia^ sicut priiis. Et
niento gaudebo iii ic , quuniam sicut Adaui etaluni
despexi>ii et necessiiaiibus multts damnasti , ita
respexisti me adeo buiniiiattim , ut nec voluntate a
te deviaverim. Et salvasii animam meam de necessita'
tibus , id es( , de peccatis oiiinibus po r veram inno*
centiaiii niihi d»iam. Et non conctusisti , id esi, nec

(ersustinui, vituperalionem nmltorums \d est, Jud;eo-
rum et geniilium miiiium^ommoranliMtii in eireuitu^
id est, diligeutiiim locuni et genleiii , et cxtera ter-
rena, quo) iii rota temporis circumeuni, sciiice*, quia
de cruce uon desceiidi cuiu insiiliautes mibi diee'
reiit : Vdi! qui destruis templnm Dei^ el in triduaiiUsA
recBdificas ; et : ^i Filius Dei es, descende de cruce,
el similia ; el ideo comnioranies la eo circuitu, dam^
putantes me simpticiier homiiicm, simut conveuirenL
advers m me^ consiliati sum accipere animam meam^
id esi, ut nie inieincereut, ei iionien meum prorsus
delerenl. Sed iioii polueruut , qu«a ego spi-ravi in te,
Domine, Et, dixi : Eripe me de manibus iniiuieorum^
meorum Judasorum^ et a persequentibus me gentibus..
Quod debes racere, quia es Deus nteus et meor^iui..
E( sories mece et meoruin sunt m manibut. tws^ quia
nihil eligemus nobis, nisi qu» ad ine iwFtiueul. Ei
ut eripias me, tl/ti<lra fadem tuam super me,,qiii ikiIo
esse liberlus luus». 8icut Adaiii luit,. sed »um aenrus-

permities concliidi me in manibus inimici, id est, ^ ^uuh, id est, ita clarilica me le^urreciione et a.^eeo-

Judaici populi, ut prorsus nomen roeuin aurerai, ^ed
statuiui jam et statues pedes meos, id est, apostolos
meos per quos gradior in loco spatioso^ id est, in
diCfusa multitudine, tain Judaeoruin, quam geuiium,
qui ab eis verbuin veritaiis audieu(.

Miserere met, Deus. liactenus caput pro seipso lo-
cutuin est, hic auiem pro suis toquitur. Quasi dicat :
Domiue , bonis principiis bonos exitus junge , et
sicut inei in nie ipso misertus es, ita eiiaiii miserere
mei iii meis. Et opus est, quoniam tributor^ id est,
tiibulantur mei intus ei exterius, in quibus qoia ego
suin, tribulor et ego. Et lioc ideo, quia oculus meus^
id est, ratio uieoium coniurbata cs( a puro contiiitu
veriiatis, quem prius habuit m ira illa quaiii prasva-
ricat«»r Adain promcruit. 1^\ anima nua, idest, sen-
Hialitas mea est etiam conlurbata. Et venter, id est,
illiid quod mollius in mcis, scilicei, caro ipsa esl,
couturbata. Neque sensuaiitas maa vel no^tra lilicita

sioiie, ut evidens sit me £d te |)er(ini*re. Iit talvsuH m^
fac, id est, ineos perseverare non in sua justiiia, sod m^
tua niiuricordia, ne conrundantur aeierna c<mrusiouo*
£t debes racere, quoniam ipsi invocaveruiil te iu se,
noii aliiid. In quibus quia ego sum , ego invocavi te^
impii autein qui te Deum suuin non raciunt, Judaei
8Ciiieet persei|uen'es me, erubetcant aeterna coiiru-
sione, et in prassenti deducantur in infernum, et do-
hsa tabia coruui tandem fiant muta, Qtue modo /•-
quuntur iniquitatem adversus mejustum in superbia^
cum dicunt : iVoti habemus regem nisi Ccssarem. Et
in abusione rerum, quia maluut rettnere locum ei
gentein , quam iiinoceiitiam. Nou vero attenduiit
qiianta sit multitudo dulcedinis tuce per n;e mundo
promissac ei conrerend;».

Quam abscondisii, et ruliqna. Sententia lu liis qtta-
tuor versibus eadcin inaoct, quos et iu siiperiori
lcciioiie.

644

IN PSiU^IWRlIM l.IBRUIf EXEGESIS. ^ FSALM. XWU

OiA

BenedkM Domnui, Exomnitws supf^ioribtis stc- A lelligenlis est. Neino pr»itiiiaat atl regna«duni desaa'

ut prius dicit BenediclM sil bominus, Et quia sparse
dicta sunt, breviter ea recoiiigit, dicens : QHoniam
per apoitoios suos minficavit omnem misericordiam
suam per me niundo exhibiiaui, id est, nieis, in
civUate muniia, sicut prius.

Ego auiem. Domiiius quidero mirificavit mitericor"
diam suam, Ot hscc autem niirifl(!atio fieret, dixi
ego in evidenlia rei : Domine, projecius sum a facie
oeulorum tuoruiii. Ut quid me deretiqnistif Quasi di-
cat : Ui lantuin me bumiliavi, et aflligi perniisi, ut
viilerer indignus quam tu respiceres : dixi hoc» in-
quam, in exce^hu mentis^ id est, quasi ecstasi prt)
pavore mortis positus, quetu pavorem iion ex sb, sed
ex nostra quam |>ortabat, peitulii inOrmil:iie. Et
quia ergo me in tintiim huiniiiavi, ideo exaudiui^
Doniiiie, tocem orationis mew : id cst intenlionem
cordis inei, dimi clamarem ad le pro iiieis. I£i ut vos
exaudiat, diligite Dominum^ ei sic claiiiate ndeum.

juslitia, nemo etiam itrcsumat ad peccanduin de di«
vina misericordia ; sed quisque seeimduin qiiol sibi
conscius fiierit aut doleat corrit^endns, ant gaudeat
approbandus. Si se devinsse invenerit, redeat ui
ambulet in via. Si in v4a 6t.-it, amiiulet ut perveuiai,
et iia neroo superbi.it extra viam. Nullus ttii pigcr in
via. Prima auiein tnielligeniia eii, ut noveris tees^e
peccatorein ; consequens vero hiijus intellisenti.e
eu, ut cum in (ide bene cee.ieris opi^rari per dilectto*
nem, ne hoc meriiis tuis ascribas, sed d4vin»graii;e
aitribuas. Et sic iion eril dolu^ in te, ut aliud hubens
in oorde, aliud in ore, sieut in illis quos Deininus
in Evaiigelio similes dealbatis monuinenlis dicit,
quia exirinseciis koniinibus appareni justi, iiitus au-
tem pleni snnt dojo et iuiqnitate. Vere enim ddlosus
esi, qui, cuin siliiiiquus, prseteitdit >«e jnsluin defeii-
dendo iiiiquitatein suain. Ei q^ua totmn p<^r qutHl sii-
vaiiiiii' suli gr»tiae est ascribendum, iion illi siint beati

omnes saucii ejus, el reliqua. Ilic quoque ad linem n iu quilHis DoHiinus peccala non invenii. In omiiibus

scotenlia prioris leciionis non mulaiur

IN PSALMOM XXXL
Ipsi David iiitellectus.

ABGUMENTUtU

Oratio Ezechi.e, quia iii languorem ob superbiam
incidertt ; coiivenil et cxteris sanctis sjinili stalu
degeiitibus.

EXPLANAT10.

Hic cum fHxnitentiie psalmus i/f, primo David me-
minit propter tiinlos Dominum Chrisium, qjoniam ud
ipsum respicit quidquid pvenitens iste dicturus eil.
Deinde inietleclus ideo sequitur^ qnia nuttus peccatum
niu qui inteilexerit^ plangii : meritoque psalmus tatii
est inscriptione prcenotatus Ubi se delerioralum pec-
cator tardius intdlexit, quia peccata quce confestim
prodi debuerant Domino se diuiius tacuisse confessus
€it • audfem a Domino : Inteiiectum dabo tibi , el tii-

eiiiin invenit, quia omnes peccaverunt^ et omnes egent
gloria Dei, Si illi vero soli sunt beati, quoruiu i i*
qniiaies .inie gratiam inti*iis:e supervenientc gralia
sunt reniissa», id e>l, indulte, et possiimus hx di-
cero iniquilates et origiiialia et actiialta peccala,
jiixta quo 1 sequitur : Et quorum teeta sunt peceata^
erit repeliiio nun ex fiecessiiate narrantis, sed ul
expressius Ecclesiie iiiiquit:iles ieini!i>x o:»tentla<iiMr«
Vel si volumus uivcrsificare, accipieuius |>er iniqni-
lales originalia, |ier peccata vero aclo:ilia, quj! ex
propria transgressione nobis tnsunt, ei secunduiN
noc siinpliciier dicetur. llli vero sunt keati quorum
iniquita:es in originalibus suiii remisste^ i I est, indul-
Ui ; el quorum peccaia aetualia suiit tecta. id est,
aboliia per graiiam. Tegit Deus (leccaia, quia non
vult punire. Non vult ea c.ogno>cere, quia roavult
ignoscere. h)t ideo tecta sunt peccuta, Tecta qiiideiu,
noii ut vivaiit, sed ut non videantnr. Averut cniiM

itruam te. In prima parte psalmi pwnitens loquitur^ Deus faciein siiam a |*eccatis, non iitad iioseum ver-

peccatum suum evidenter agnoscenst ptenam suam me- ^ lat. Itein tecta suut peccata^ non ut ncsciantur, sed

rito districtionis indicens. Quoniam noxia facinora

credidit occulenda , ubi breviter principium et narratio

eontinetur. In secunda parle sota correctio esi, Nam

cum se propria confemione damnavirity a Domino sibi

credidit esse pareendum. Tertia parte pcenitudinis bona

cemmendans, etiam sancto» iu hoc mundo aseerit Do-

tnino supplicare^ in qvo sibi merito testatur esse refu-

gium. Quarta Dominus ad ejus verba rerpondeni, ipe-

rantes in se circumdare mitericordia pottieetur, Quas

quatuor partes tnterjectis diapsatmaiibus dividuntur^

niii quas in divinatwnibus sequi constat esse propoiiti»

COMlieNTARIUS.

BeaU quorum remissas sunt iniquitates, Gommenda-
tur nobis psalmus divinas gratiae et justificationis
iiostra; oullis iiostiis meriiis pra^cedentibus, sed so-
la gratia praiveniente. Cujus titulus est Jntetlectui
Duvid^ niui qiiodet alii ixitellcctum non habeant, sed

quia isie prajcipuum specialitcr quemdam inlelle- ^ w>'«« in infirmuate perficitur. Fotesl quoque isiud,
ctoin niaxiine omnibus nefessarium aperit. Instruil, *' scilicet, iHec est m sptrttu ejus dotui, per se et de
videlicei, ut nemo vel liberuem arbitiii. vel nieriia ali" accipii, ut lU dicaiur : llle vir est beatus, cui

nou iinputeiitur. Quod statini subsequitur. Quasi di-
cat : Rectc alllrino quod tlli sniit beati^ quorum titi*
quitaies et peccata smt tecta. Nam ille vir vere est
ifeatus^ cujus Dominui non imputabit peccatum, id est,
in qiiein Domiiius non vinditabit aliqiiod peccatum
aiite gratiam, si^e origiuale, siveactuale, neque ali-
quod post gratiam, qiiia si quid |>eccavit post per-
Gepiain gratiam, noii eit tn spiritn ejus dolui, id est,
in corde ejus, quia Jion defendit peccatum suuro, sed
liuniililcr coniiietur. In iilornm euiin sptritu vereesl
dolus, qui jactando nierita derendunt peccaia sua.
Quia cuin justiiia !»onei exterius, iaiquitas laiet in-
teriiis. Iii quoruiii, scilicel, peccatorum defensione
fnistra laboiant, quia duin se ut iiiiquiiaiem suani
recognoscaiit nolunt humiliare, sed defendeodo eam
se exaiiare, deattruiiur eorum fortiiudo, quia nullus
in se forlis est, sed in Domino. Juxia illud : Piam

8ua, sulficere sibi ad beatudinem credat, sed sola

gr^tia Dei se salvari posse inteiligat. Et aii pro-

phcta in hoc psalmo contra populuiii illuin arrogan-

tem superbae cervicis, qui justitiam suaui statuere vo-

luit, justitias autem Dei .vubditus esse noluit, quia

per se salvari posse credidit, et ideo gratiam Dei

contempsil. Quas vere dicilur gratia gratii dam, quia

non eani praecedentia coiiferunt merita, quapropler

recte Psalmus iste intettectui David intitulatur. De

lioc intellectu dtcit beatus A»igustinus : c Manifesie

|)lane intcilectus esl. Nemo jactet opera sua ante ii-

deiii. Nemo sit piger in ionis eperibus accepta lide,

quia sola gratia hoc facit, ut Deus iion reddai debi-

laiii pcBiiain, sed donet indebiiam gratiam. Dcbet

viudictam, et donat indulgentiam. Iiicipite ergo esse

in tiiie per indulgentiam. • Rursus ut plus addat de

oudem luteUectu» dicit, intcliectus vero vei ipsa in-

noii iiiipuiabiuir peccatum. £t ille etiam beatiis, in
cujus spiritu non §tt dolus, Habet alia Translatio : 1»
ore ejus, juxu quod spiritus pro voce, sicuti plaoet,
hicaccipitur*

Quomam tacui^ inveteraverunt. Hoc dicit propheta
non propier se, sed in persona tllius superbi populi»
coiitra quem in boc psalmo loquitur* Quasi dicai :
lu spiritu quidem illius qui beaius est, uou est dolus,
sed iii meu spiritu esl dolus, quia lacui quod clamau-
duin fuit, et clamavi quud tacendum fuit ti>u die,
id est, assidue. Tacuienim, uiide proficerem; claiiu-
vi, unde deUcereui. Tacui confessionem, clamavi
praesumptioneiii ; tacui peocata , clamavi merita. El
Idco inveteravernnt ossa mea. Nam si tacerem meriu«
et clamaiem peccata , lunc innovaieiiiur ossa nea»
Id est, virtus uiea robusu esset in DoiiiinOy quia hoc
iuodo iuveuirer iu me iaUrmus* Quia attteui UeuA

eis

DEDiE VENERABttJS OPP. PAIIS II. SKT. II. - DCttlA BT 6PURIA.

6U

MCfata , elamivi merita , invelmta sunt aasa inea, A eatQflH, sed hmfleiatm peeeaU. Peoealom eiilm dieitor
idlefit, In f emataie permanseruiii, qula eonHiendii ' ^ * . » - .

peecaia noltti amare noTilaum. Qui autem iuni re*
pareti a pecealia, per miserieordiam sunU

0«eiiMiii dk Mc node, Ideo tnveleraMfinl oiaa
HMO, i^MOfiiam maiiiK fim, id est, flaf clUlio lua ^ra*
VMta eu iuper me soperhum pr»6unipiione, non liii-
miUatnm cenlesflioiie, die ae nocu, id est, assidue.
Vei in prfisperitaie ei adversiiaie. Est auieni (iicnini
ad similitudinem verberanlis niagistri, qui superiio
puere non parcit. Dominus autem eiali»niem sts lio-
millal, id esl, super illom manum grarat. Et ideo,
quia iste noluil huiniliari confessione iniqnltalis, p;ia-
8U8 est poiidere divinilatis, idesi» debilis adqu<tnilibet
motuni refrenandum facliis esl, ol ad cor rediret,
etse peccaiorem cognoscereu Uuando veroperferebat
gravem roanum Duminl humilianiis, slaiim seiisit
qiuHU hicilem manuin Dumini sublevanlis, quia pec*
C4ia i>ua atiendit, el respuit, vel resipuii. Qiiod siibse-

malom qiiod fectl; Impietas vero peeeall, qood
lii se, sed iu Domi<inm ipaom retuKL

Pte hae oroHr. Hoe ilerum dicii contra superbom
Ittom populum, qni graiiam de qna remitiunior pec-
cata, de ^ua pra^sumens jusiilia, non qoaesivh. Kt sle
conUntiatiir : Tu quidem, Domine, remtsslonem pec-
eall fecisti mibi. Et pro kae reniissione orabit te, ol
perveniat od te omnis futiirus eanetui, per ipsain lone
quando congruum erit orare, quia erit qui exaodiat,
scilicet, fn lempore opporluno , id est, in teropore
gratim. De quo dicium est : Eece nune tempue acce"
pmm, et reliqua. EiquU pnevidii in illo tempore ae-
eepto plures ha*reses esse futuras, pnedicit nobis eas,
01 nos prxmuniat ab eis. El convertit se ad nos.
Quasi dlcat : Omnis quldem sanctificatus per gratiam
orabit ad Dominutn, sed tamen non omoes iid eom
pervenient, quia positi in diluvlo aquarum muliarum,
id est, in profunditate multarum d<icirinarum hxre-

qiienler innuil cum dicit : Conversut sum in wrumna -^ ticarum, noii approximabunt ab eo. Per aquas mollas

mea. Quasi dicat : Manus tua, Domine, gramta est so-
per me, et in hac asrumna mea, id e»t, in hae coutinua
nilseria, ei altribuiione, quam paiiebar ei aggrava-
lione manus tu«, sum eonversus ad le. El hoc ideo,
duiN, pro qood , configitur spina, id est, coinpuncia
est coiiscientia mea per legem. Lex eniin flxil spii-
iiam, id est, compiingi fecii conscieniiam, quia lei
admonuit ui se quisqiie reum Hgtioscerel , videns se
eam non posse implere. Haliet auiein qucdain irans-
latio : Dum eonfigitur spjna. Quod vere bene con-
grull buic senlentts. S^iina eiiiiii fenintur corpora
n^eta el erecta. Ei ideo per s|iinam rocle inielligitur
superfoi I de propria iusiitia, quoe eliain superbia per
legem quae oumia cunclusit siib peccato est humiliata.
Ei sciendum quud h»c dioii io persona lanium illo*
nim qui de illo su(ierbo populo pro quo dixil, Quo-
mam tacui^ el reliqua, conversi sunt. Vel furte soi
ipSMis persona ju&ia priorem siaiuin.

accipe varias dociriiiaH, ei pen^grinas bsreticitrum.
Alia enim aqua^ id est, docirina , fuii quod faceret
hominea peccare, alia constellaiio; tertia quod iiii-
mica gens tenebrarum, quae rebellai Dco, et plures
ail» lales, conira quas dicium est : Bibe aquam de
eistema fim, el de fluento putei tui, Putei enim sunl
aposioli, qiiorum doctrinain dehemus biberc, id esi,
insistere. His etiam aqiiis muliis est conimria ilia
una aqua, quse de Ipsius intimo fonte purx veriiatis
aqua, scilicei, humiliationis cordis , quae quid aliod
docet, quam hominein se humiliare, semetipsum ab-
negare, atque prorsus coutemnere? Hxc autem aqua
non in Aiistotelicis, non in Plaionieis, non In aliqui-
bus iihilosophicis dictis reperilur, licet mulla mira-
bilia ibi contineulur; sed solus ille eam tradJdil«^
eum esset dms , pro nobis faciut est pauper^ et eum
essel innocens, pro nobis ablot voluii ei vlclimari.
Tu esrefugium. Apostropham ad Deum facil, Quasl

iPelietum meum, Vere cottversus $um. Nam aggra- p dical : Contra has aquas multas strepentes, prenieo-

vaia aoper me manos tua, el spiiia confixa, cogiiovi
di*lictom, quod conlra prxcepta feci; ei injusiitiam,
iJ est» quodamqoe aliud peicatum meuni csse, id
estt ex viMo meo proceSMiiSe. Ei ful libi cogni-
tum oirwnqoe, et deiictuiu ei Ipsum meum esse»
non toum, vel fati, vel aiicujus taliuin. Et non abs^
eondi , id est , aperui injustiliam esse, inbiimiliter
|ter confessionem , ut lu absconderes eam miscricor-
diter per non punilionem. Quando eniui quis aperlt
pcrccaia ana liomiuo conlitendo , ipse abseoudii ea
n«>D poniendo. Et cxtera , si ipse abscoiidit ea non
coaHtendo, Dominus aperil ea punieinio.

iHxi ConfiUbor. Vere cognitum feei detictum es iu-
jMSlUiam meam. Nam dixi^ id est^ prop«»sui in corde
Hieo isiod : Confitebor Domino injusiitiam meam , id
esl, omne peccatum uieum. El iia <|Uod advertum ms,
iion adveraum Ipaiim D<«ininuin. Multi enim coiift-
lentur justiliam suam, ul ille quidicit : Nifail quidem
peceavi, aul ege quidem fecl ihtud, sed nnn est pec-

tes, sed non opprimentes, urgentes, sed non deiner*
gentes, es tu^ Domiiie, refugium meum, liberans me.
a tribuiationet qusB per has slrepentes aquas etrcum'
dedit Jam ei circumdabit jam. To dico « exsuliatia
mea eus in spe, et, ut tandein sis iii re, erii« ma ab
omnibus inimfcis meis cireiimdan:i6iM me*

InteUectum tibi dabo. Iia couiiuuaiur superios ai|
principale : Dtjri in corde meo : Confitebor^ et reliqua.
El nie hoc diceiile, lu jam in forihus aderas, et vo*
lenii Ingredi ad te occurrebas. Quia disisli : AccedOi
fill, ego dabotibi intelleclum boiium viue, sciliceti
ut pec&iiuui cognoscas, et sic de le iion praesuinas,
sed confitendo peccata ei beiie operando a<l me gao-
deas, quous4|oe llloe pervemas, libi non sis in spe^
Bfd in r«, Do^o, inquam , intellectum , «l to ria kae ,
fua, dato iniellecui jfrai/im<,id est, iu beoe operando
lafimam le, non ui tibi ha;reas , sed ui ab ea iion
aberres, el in ea prolicias. Et hoc inodo instruam
le, quia firmabo oeulos meos super te^ id esl, dirigani

eatom. Noiti vero, eisi coiifiienltir injusiitiam suam, D in te lunien tntelligentia» me« couformando iiculos

lamen non adversus se, sed adversus Dominum, ul
iUe quldicil : Ego quidem peccavi, sed non esi culpa
mea : quia Deus me laleiii qui facile peccarein fectt*
Aol qoia fatuni hoc fecii, vel coustellatio, vel iniiiiica
eeiis teuebrarum , quae rebeliat Deo , et ideo factl
bomtnes peceare, vel i|Oodlibei tale. Ei hi onmes
qui lalta diciml de hmginquo ctrrumeuiil ad Domi-
nom accosandum, quia de compendio venire nolunt
od ifisum plaeaitdom. Si enim breviter Uicereni : Do«
mine,quod uos peccavimus, non lu, noii fatum, non
cuostellatio, nec aliquid talium accusandum esi, sed
nos aoli, quia coih liiieroui aibitrium luibts dedisses,
Noii coitsenHimus diabolo voleutes ei scieiites. Si,
inquam, lalia dkereul, de compeiidio ad phicandum
tlominuro veiiirenl. Dixi quod iii prop«isito meo eonfi'
tibor Domina^ et adhuc iion eral verbum in ore, el
jam auris Domioi erai in corde, quia lu, Domine,
aUriim com proposoi, rtmisisti mihi non aelum pee-

misericordi» meus super te, ul tu non avertaa oco*
los liios a me.

iVo^ife fieri sicut equus et mulus^ quibus non ast m-
teileetus, Huiusque eigit de hi» qui clamaut peccata,
el taceni meriia. Priiicipaliier autem hic se converiit
ad illos qoi lacent peceala , et clamaiit meriia, oi
superiiis itle praedieius populu^ekhortandoeoaot ro-
sipiacaul. Quasi dicat : QuaiKlo qulilem apnaret io
roe qood iii solis conHdemibus remittil Doniinos
peccatum ei pnmiittii iutellectuui ei instruciioiiem
in via, etc, Ergo vos, qui hacteiius jactatis iheriia,
el laciiisiis scelera, noltie fieri de reli<|uo uent oquus
£t muius , id e»t, irratiouales ei iiidomili , ul propi io
vei»l«o se8S«iri, Domino , seilicel, non «ib.empereiis,
sed ipsuin excuiiatis » et non cogiiosoatis, sicui fk-
ctuul maxime indoniiti equi et inuli. Vel quia ei|Ous
eubjicii se cuicuiique sessori, el nmlus cum sil oiie-
riferom aoimal, paiiior se a qoeeuuque onerari. Po-

u^

IN PSALMORUIl LIBRUM eXGGESIS. — PBAUl. XXXIf.

€16

teii jttiia banc qiioque siniilitudineni ita dici : No' A Qui^ si^t in superiori hortaius est ut nuUue BrsMh-

/iM /i«rt siml e^nais el mutui , id est , noliie cuicun*
qne subjici , tcI a quocunque unerari docirinis f ariig
^t peregrinis , ut per boc sitis siniiles equis et mul.s.
Quod non debeiis , quia niulis et equis noii esl tiiM/*
£cliis, id est, ratio sicut in yobis.

Ineamoeifreno maxillas earum constringef gui non
apjrroximan^ ad ie. Apostropha ad Domiiiuni. Quasi
dicat : Hortor superbientes de jusiitia sua, ut nolint
/f«n stVnl etfuu» ei mului. Qui autein volunt id Ueri,
ui siiii stcMi eguuB et mii/iis, et ideo non approximani
ad le huniiliaiido, sed eorum nuuaUai^ id est, jactan-
tiaro eornm conttringe^ tu, Domine, in camo ei frenot
quod unum est, et bic pro eodein accipitur quocun-
qtie scilicet diviiio flagello in prttsenti. Daninaniur
enini plerumque mali duplici contrilimie* hicscilicet
et in ruturo. kt per makilla«i, qiiibus os inovetur ut
loqiiaiur, recte jaclantia de meritis signiflcatur. Quia
vero ma&ill;e maiidibulae suiit, accipit Cassiodorus

meret de merltis suts ame videre, cum iiullus salve-
tur nisi per gratiiim : hic iia bortaiur Hdeies jam
factos, id esi, justos, ut non habeant lidem otiosam.
Fidei enim iine operibue moriua eei. Poiest ergo in
siiperiori psalmo pars illa senteiiii» de priino tittilo
noiari, scilicei, neino jactet bona opera sua aiite
lidem. In hoc vero p^lnio pars reliqiia, scilicet, nul-
lus sil piger iii bonis 0|feribu!i accepta lide. Et M
quasi diceret : liijusti, id cst, inlldeles, exsulteui in
mundo, ut iraiiseuute muiido transeat eoruin exsuU
tatio ; vos autein jiuli, id est, lideles credeutes lu
eum qui justiflcat impiuui, exiuliaie in Domino,
oon in mundo, ul sicut Doiuinus aeternus est, ita
exsuliatio vesira sit a!teriia. Gt quia ita couveiiil
exsulure, ut laudeiit iilum in quo uiliil est quud
displiceat bonis, ei cui omnis illeplacet, cui ip»e iion
displicet , coiigrue subdit : Rectoi deeel iaudaito^
Kectos vocat justos. El sunt recti, ut supra dictum

hie per camum et frenum subtractionem lanlum lem- £ est, qui non volunlalem Del distorquent, scd secus

poralium bouorum. Et non est hoc malevolentije vo-
tum, sed eiiuiitiaiio posiias illorum.

Mulia fiagelta peccaioriif iperantem auiem in DO'
mino miiericordia circumdabii. Vere, D(miine, con-
stringes i>on approsiinantes ad le, quia multa eruiil
llagelta peccatorie iion confltentiSy sed delendentis
peccau i»u.i, quia etbicetin fuiuro fliigellabitur.
Kl qttia posset objici quod eiiam boni flagellareiitur,
reniovet illa nou esse fliigella, sed misericordiam*
Aiiter eniui flagellat Doniinus servum, ul expellat,
aliter lilium quem in hxreditatem recipiat. Et est
quasi dicat : l*eccaloies quidem fl >gellabuntur, spe*
rantei ausem in Domino iioii fl.*gellauufitur; sed mi"
iericordiaf id est, pia et paieroa correcliOy cireumda-
bit, id est» niuniei eos.

Leetamini in Dondno. Quia nuiericordia Domini

eam cor siiuin dirigunt, grati ei iii oinnibus qnjn ah
ipso llunt. Quia et si in aliquo perturbai eos liumana
frugilitas, coiisolatur eos diviiia aequitas. Et ideo
lauiial Deum et in adversitate el in prosperitaie«
quoniain lalis laudaiio decei solos ncioi, id esi, ju-
slos. Iiijusii enim et distorti non sic laudant Douii-
iium. Uiide dtcium est : Si bene fecerie ct, benedicei
iibi ; hi vero male ei fuent^ non benedicet te ; imo le-
preliendet, dicendo le iiijustuiu qui crucias eum,
cum alios uequiores eo iion puuias.

Confitemitti Domino, Quia rectaruro est laudare
Deuiu : ergo vos, justi, cx.nfiUmini Domini, iu asii,
laudaie Douiiuuin tn Cithara^ el piallite et m pialte'*
rio. Cum dicit : Con/itetnini in citkura^ ei p^aHite^
nuli iiiteudere animum adaheairalia orgaua, sed ad
spiriiualia. Giihara eiiim ab inferiori parte sonai, ec
nos ex inferiori iiostro babemus unde duplidter
Deuiu laudiire possmnus, ex prosperiute, scilicet.

tantum rtrci(iiM/a6ii iperantei in ipio Domino^ ergo

vot, jttsii, id est, per misericordiam Doiiiini reparati

ei tacli jiistf, tmtamini eorde, ei exiullate corpore, id ^ et ex adversiiate. E»i euini qu«dam terrena pro-

est, pl^tarium gaudium haheie in Domino. Ei glo* ^ speritas, cum sani vivimus secundum caroem, el

rlMini, id ebt, uou soluin libenter flagella inisericor- " -«.—:—-:-: ^ . ...

dic Msiiiieatis, sed eliam gloriamini iu eis, omnei
vos qui lion distorii, sed rscii corde estis* Heai corde
dicu.tiur illi qui cor suom ita secuiidum voluuiateiu

cuin ea quii»us %ivimuH abuudaut, ei cum CrucluA
hirge proveuiunt ; quue quia ad terreuam vitam per-
tinent, iugratus esislit quisquis ex eis noii laudat
Dominum. Esl iteiu quusdam terrena adversitas,
cuiu in languonbus et variis tribulatioiitbus labora-
mus. Ex quib.itt eiiam debemus laudare Deum»
acientes hoc nou iieri nisi ex illius suavi disposi-
lione. Cujus iapi:ntia attingk a /ine uigue ad /inem
fortiier^ et diiponit omnia iuaviter, Uursus si ea qui*
biis vivimus uefueriiii, et si fruetus noii large pro-
veneriuty aut bi haec per violemiain nohis ablata
fucnnt, lude etiam liiudemus Dominum, eitharixan-
te» ei cum ciiiiarisia illo priecipuo qui dixit : Homi-
niis dedit^ Dominui abitutu ; hicui Domino ptacuit^ ita
fdctum ai; ni nomen Domini benedtetum. Quiael
ai aureruniur quae dedit, nou uuieu ipse auiertur
qui dedit. Psalterium autein de buperiori pane rc-
Posl vlctoriam de Assyriis carmen triumiihale .^ *^"*^' ^^ lualiquia aiieitdeiis suiiema doiia Del,

eompoiiilur, in quo docetur irrit.e spei esse omnia ■' ^^^}^^ 9"*" prajceptoruiu iiUi doderit, el qua 6(b-

qutbtis praster Deuiu mortales exsultant.

IH^ diriguut et coniplanaiit, ut nibil lactuui ah ipso
ets dispiiceat ; et quidquid patiuiitur, ju&te se pati
opinentur. Distorti vero corde sunt, qui voluuialem
smMtt voluniati Del praspoiiuni, et quibus displiceut
qu» ab ipso liunl, atque se injuste pali quasiibet ma-
la opioaotur. Und#inaliquaiu haruiu pravaruui seii-
UniiaiUHi incidunt, scilicety ul haud dlcant Deum
iNin esse, aut iitiustum esse. Aut diminuentes ei re-
gimen, dicant eum terreiia non dispensare.

IN PSALMUM XXXII.

In fioem Psalmus David.

ARGUMEMTUM.

E&PLA2IATI0.

Bariatur m hoe piolmo propketa Eccteiiam fidelem
ad psittmQdiam, aiumeruM poiemam faciague CreatO'
rtif ui ad taudei ejui avidiui fenineiy cum viriuiem
fpaina pietatemgiu cvgnoicil, Per totum guidem piat-
mmm propheia toguitur, eed in prima iectione monet
jneioM tn Domino gaudere, gui creuturai ittoi mtra*
Piit poieniia contiuei ; iecunda exctamai beatum eae
gmi ati ejtti merutt pertinere cutiuram^ iignij^eani tem"
pora Cltrtitiana^ m guibui erui mutmudo gentium cre-'
dtiura.

COMHEMTARIUS.

Exauttaie, juiii in Domino, Tiiulus est: Pialmui
ipai Dacid^ propheta;, scilicet vel cuilibet perlecto
attribueudus. iNcuot expotitores saiicti huuc psal*
BMiuncouiiuttarisuperiori. El videtursaUS cougruum,

lesti docinna te imbuerit, et quiu desuper ex illis
intimo loiite purae veriutis pr« aflis tibi concessenty
lauda Dominum, psalleudo ei tn peatterio decem chor^
darum* Deceiii enim chordae decein praicepu buiit,
tx quibus ina perliHent ad dilecUonem Dei, sepieui
vero ad diiectionetu proximi. De quibus tu hujus
traciatus principlo satis expeditum cst, In qutbus
decem prsBeepiis lange psattenum adiiiiplenjo le-
gem, quam tiominus Deus tuus non venit sulvere,
sed adimplere. Ille psallit Domino in pialterio decem
churdarum^ quisquis bene operando laudat Dominum
iu aUimpletione legis, qua: coutinetur in decem prae-
ceptis.

Cantaie ei canticum novum^ Quia lex se habet et
ad vetusutem et ad noviutem, apuosiiuui est hoc ad
deteriuiuationem. Quasi dtcat : Hoc modo honor
couttteri et psaliere Domlno in pioHerio dectm ehor-
darum^ ut caiuetis ei uoo linguu, sed viu, canticumf

m

DEDi£ VENERABILIS OPP. PARS II. SECT. H. — DUBIA ET SPIRIA.

€iS

non T6luft, Md novum, Canlicum enim noTuin nemo A sancio. Noia sauci» Triiiiiatis ordtnem. rritit enim
canlal, nisi renovalus per graiiam. Ei esl nomm \muii Domiiiura l^aireiii ei Verbuin, nunc poiiit Spi-
eaHiicum, iiova charitas, til uon taniutn qtiisque dili- ritum sancium. I^tiesl quoque iste versus aliter legi.

gat aiiiicum, sed eiiam iuiuiicum , sicut seifisumy
sicut veius cauticum est veius animnsiias. CantaU^
inqiiam, Domiiio, el bene p$aUiie ei prasceptori ve^
&iro, scilicei, ui in nullo ei displiceaiis. Quod eril si
psaliatis ei itt vociferaiione, id est, iii iiuineiisa ei
incOabiit mentis exsullatione. Vocireraiio eiiira, sive
jubilatio» est sonus quiilaiiiy signili<'ans cor pariu-
rire quod non poiest dicere. Et t:ilis laus ctini &it
iiiifTabilis» non docet iiisi incffabilem. Iiieffabilis
autetn esi, quem Tari nou potest. Et si fari non po*
lcs, et larere noii dcbes, qiiid restat nisi ut jubiteSy
id esl, ut cor gaudeat sine verbis , et iuitnensa lati-
tudo ^«ludiorum excedat tneias syilabaruiii ?

Quw rectum €il verbum Domini, Ideo deltetis ps d-
lere Domiiio tii vociferaiione^ quia Verfricm Doraiiii
quod erat in principio, id esi, Fitius Dei Patris, re-

Quasi dicat : Uiide coiuigii lioc quod terra plen^ eu
wisericordiH Domini ? Iiitie, sciiicet, quia Doininits
raihil qtiosdnm coetos, id e-^t, apostolos per lotum
orbcm terr.irum, qui ubique seiuiuarent et sparge-
reut niisericordiam ejus. Nutla enim misei icoivlia
niajor est quatn peccatorum retui^sio, quam reniis-
sionem ipsi in Triniiatis uomine per totum orbem
praidieaverunt. Et quasi aliquis quaerereC : Quomodo
ausi fuerunt iili irc, cum oves essent iuier lopos.
Respondet eos ideo ausos ruisse ire» quia lirniat»
sunt oves illje ui lupos nou liniereut, iiuo iin.i ovis
uiultos coiisunierei lupos, a Verbo Doiuini a qno ele-
Cli. Stulta enim et infirma mundi eieyii Deus^ ut ron-
fundat sapiemia et fortia. Et per boc maiiiiie firnuUi
sunt, quia omnis virtus eorum est a Spirttu saiicto»
quo de ccbIis raisso super eos, ita corda eur.im con-

ctus est, <iuia nuilum fallii. Nibil euira proinitiii et g firmaia suut, iil nequaquam iuter sasvieuies lupos

iioii reddit. Quod si raceret, non reclus, sed obli
quus essel. Et omnia opera ejus^ id est, Doniiui, sunt
fn fide^ id est , fidelit*^r nnn rallaciier a nobis sunt
agrnda. Sint ergo opera iiostra in fiJe ut erriciaiiiur
lidetes, credenles iu euiu. Justus enim ex fide vivit.
Inveuinius Dominum csse fideletn iu Apostoli dicli!<,
ubi dicii : Fidelis Deus^ qui non patittur, ei reliqiia.
Et item : Si toteramus^ et conregnabimus, Si ut'g>ve-
rituui», 61 ipse uegabii uos. Si autem nou creilimiis
ei, ipse fidelis periiianet, seipsum uegare uon poiest.
Alio auieiu modo diciiur Deus fideliit, alio niodo
buiiio. Ilomo enim fidetis est credeus Deo proiuii*
t«:uti ; Deu« vcro fidelis cst, explens boiuiiii quod
ptomisit. Facius est nobis ipse lidelis debitor« sis
tu avarus exactor. Teneamus ergo lideiissiiuum de-
biiorem, qui jam tetiemus misericordissiuiuin pn»-
luissorem.
DUigit miserieordiam. Alia causa ad idem. Ideo

tiepidurent. Virlus eorum d.co congregaus aquas nui-
rt5, id est, aiiiaras et lalsas cogilaliones persecuto-
rum, quae prius in apertu eraui, comprimens ticut
in utre iutr.« terniinos peliis, ut lautum iutn se sm»
v>rtni uou ror.nsecus, ut pnus praidicautibus eiiini
•postotis, et multipticaiite verbo Dei, et credentium
miiltitudnie, licet luati tiou dee^seiil, quia simul iu
area sunt paieje et graua, et in lorculari vina et vi-
iiacia, et o!euui et auiurca, nou susi laroeo rueruut
ipM uiati uequitiain suam aperte ut pniis exerceie,
pressi a tanta tidciiuni mullitudiue ; cougregaU* sunt,
intfUam, aqux inaris iu utrem, quod iiou inuiiliicr
faciuin esi, quia posuit Doiuiuus, vel virtus illa a^y«-
sos^ id est, lioinines pessimos in profundum vittoruui
demersos» ut thesauris^ Id est, iu Ecclesia, quasi in
thaauris. Videlicei ut iiide proferat donaria suis,
quando volueril, sicut aliquis douiinus de liieaauro
suo solei. Scit eiiim Doiuiuus militibus suis dona sua

debetiius Doitiiiiocaiitareet psallere, qttiaipse^/i/f^ii p prorerre, ei quid proreral, eiquaudo, et quanium

misdricordiam^ el exbibere, et exbiberi a nobis, et
/adiciam fa«:erc, el fieri a nobis. Nonergo iraiiseal iios
misericord a, quiasulisequiturjudiciuin. Nunc euiin
locu;» est niisericordi», ei ejus quaiu Doroiuus exbi-
bet, ci quam vutt a uobis extiiberi. Et baec est in
Deo quam exbibei miseiicordia, quia vocal adver-
ios. Con^ersis doiiat peccaia« peccantcs ut conver-
tdutur paiieuier exspeciaL Ei quam cito convertuii-
lur, oblivisiitur praMcrila ei prouiittil rutiira. Ilor-
laiur pigros, coiisotaiur arflictos , docet studiosos,
adjuvat dimicaulfS. Neniitiem deserit laborauiero,
ei ad se clamantem. Ipse (ioiiat uode sibi sacrifice-
tur. Ipse iribuit unde placetur. El ba!C niisericor-
dia iioti excludet ab eo |udiciuui, quia sicul miseri*
cors est iu couver os, ita jusius esi iu non eon\er-
sos. Et sicut misericors esl in buiniles, iui erit ju«
sius iu fupNerbos. Et sicut roisericors cst in coiifi-
leuies, iia justtis erii iu memieutes. Ei ipse qui dill-
git racere liaiic misericordiaro, ct boc judiciuro, vull

|K>tesiatem det inalis super bonosad istorum erudiiio-
uein, el iltorum darotiatiofiem* Vlvit enim iiopius
pio, quia edi ei quod lima lerro, et quod fomax
auro : potest atiter quoquesecuudum priorem 8eiii<;u-
tiam in verbo Domiui diclam versus iste coiilinuart.
Quasi dicat: Diligit, inquam, Domiuus mfMruroritiaiii,
ut supra diximus. D.ligit et judicium, quod iude ap-
parei, quia congregans est aquas maris siaa in utroM^
ei retiqua. Seuteiilia non roiitalur, nisi quod qtiidaai
dicuut sicut in utrem ad sotaro siiuilitudineni. Stcui
euituqui iu utre aliquid coltigitquaotum vuti retiiiet,
quaiituroque vutt eflundit, iia malis ex nutu Doaiiro
uaiur quantum saevianl, ei quantum nou saBviaui. hl
periinet lioc ad prxsens judicium.

Timeat Dominum omnis terra, Quia Dominos posuil
abyssos iu tbesauris, ideo, omnis terra, bene culia,
sciticet, id e»t, fidetes, timeant Duuiiuuin, uon abys-
sos ipsas. Quasi dicat : Non exsultei lerra iuaui el
snpeiba Ixiitia, quasi uiliil tiroens» cumaud«t iaiia»

ui et uos, quanluui possumus, ut indigentes, luise- D ^ timeat Dominum. Gaudeai» quia plena esl terrm

ricoidiam raciainus, ut xqualiier in orones judice-
nius, scrticei, ut ncc persouaiu pauietis iu |udicio
accipiamus. Iniqulor eiiiiu quam jusiior esi qui, |iar-
€eiid<» sacello pauperis, vulnerat cor ipsius paupe-
ris. Diligilf iiiquaro, Dominua misericordiam ; quod
iude apparely quia ftitiericorcfia Domini ptena est
terra^ id e^i, reparaiis per raisericordiaro Doraini.
Quid autem coiMJ Quasi dicat : CoRti iiou iudigeui
luisericordia, quia in coelis noii e&t miseria ; in terra
vero abuudat niiseria , abundeiur luisericordia.
Ptena est terra niiseria, ideua sit et misericordia. El
iie quis puuret quod coali firroi subsisterent, ei Du
roiiio noii iudigerent, dicil : Ca:ii firmuti sunt verbo
Dumini^ id esl, boc qiiod coelestis exercitus, ut cbc-
riibin et serapbiu, praevaricaniediabolo,persiiteruiil,
uon ex se, sed a Dotnino Patre et Yerbo ejus babue-
runt. El non pars virtutis, sed ouinis virtus eormn Cbi
a Spifitf/i oris ejus^ id esl Doroini, id est, a Sptritu

Domini misericordia ; tiiueat «ero, quia Doiuuium
posuit iii thaauris abyssos, ut per itfos iiistruat stios
ad coBlesles tbesauros. Et ideo qui prius de spe
proroiitebat sibi securitatem redeat iii lirooreui.
Sperare euim et tiou iiiuere, prassumptio esi. rimeof ,
Inquaro, Dominum omnis terra^ et ab eo m»Io, n<in
ab atio, commoveantur ad tiroorero omnef ttilM^laiiles
or^em, id est, ditigeiites perrectioueiu, %el quia na
inbabilaut et excolunt seipsos, ul siiit orbis, id esl,
perrecti. Saevit quippe leo , iiuie Dominum ; w^i*
diatiir serpco:», iiisidialur diabolus, liiue tantuui Do*
ininuin.

Quoniam ipse dixit, Ideo limendus esi Domiuua
soius, quouiam ab ipso oinnia lacta sunl, et uibd
uisi peruiissa lacere possuat. Ipse eiiiin dixtl, ei /«-
cta sunt^ id esl, per verbum el sapieuiiam su^iiti
omuia ab ipso priraa creatione facta buiit, ei etiani
lerectai q«iia ipse mandavit^ id c&l, niaiidata dedilr^i

C49

IN PSALMORUM LIBRUM EXECESIS. -^ PSALM. XXXH.

m

per lUa mandala ereala »unt in bonis op«ribii9, qiiac
Mniplieiter prin«eninl facta ; et hoc modo snnt creat&,
quia Dominus di$$ipaHi comUia gentium eontra lldeles.
Qofle linrcerant, capiantur, lacerenlnr, incarcerentiir^
el eaDtera talia« q\m Dominus dissipavit dissipalione
bona. Plures enitn Mevi perseciitores effeeti sont
boni fideles. El kiene potnit consHfa genlium eontra
membra dissipare, quia eliam reprobavit, id est, de*
slruxit cogHalione» populorum , Judaporom coillra
raoot. Et non solum populorum inrbrionim, sed
eiiam reprobatiit eonsUia pHndptrm, id est, Pilaii,
Annx el Caiphae, quod est a majori. Ilajus enim
fuil conira caput quam conira menibra surgere.

Consilium auiem Domini, lllornm, inqunm, con«l-
linm dissipalum esi. ConsiUum aulem Domtnt, dispo-
'Siiionis, scilicet, anliquse, reparaiionis noyae, felici*
latis aelcrn«, wn est dissipaium per verbum suum,
sed manet in feternum, Ei reperit evidentioribus ver-
Ms idem diceiis : Cogitationes eordis ejus manebunt
in generatione prxsrnii, et in qeneratione futura. Lo-
qiiltur aiitem hic de Domino Deo secundiim nos, qui
aliqiiando sedemos et cogiiamus ; deinde cum fami^
liaribus nostris consilium capimus, non quod hirc in
Deo sint, sed ut per ea qnae in nobis cognoscimus
ad divina et nnn visibilia aceedamus.

Beata qens cujus est Dominus Deus ejus. Qiiando-
quidom Dominus iia polens est, quod per eum om-
nia Tieia et refecia stinl, et ipse consilia malorum
infntuat et dissipat, consilium aulem ejiis neino dls-
sipat : ergo gens illa vere beata est, cujus ipse, qui
est Deus oiiiniom ex necessiiate, est Dominus voIuih
tate. Vel potest iia simpliciter continuari. Quasi di-
cat : Quod esi ilhid roiif.7tum Domini^ quod manef
iu ttternum ? Hoc scilicei, nt gens, non ciijtis esl ar-
gentum, vcl .iurum, vci aliquid terrenum, sed sola
gens vere sil beata, cujus Deus esl Dominus ejuSy id
e^l, qiiar^ illum qiiein Doniiiium habet ex necessitale
etigit sibi seiundnm dominiiim quidcm iii heeredita^
tem ; et quain ipse Domiiius e ronverso elegit sibi in
heereditatem^ quam perseet per siios excolai. Etcu-
jus fructibus, id est, bonis Operibus et virliitibus,
salietiir ei gaudeat. Boni rnim omiies et haeredilas
Domini suni, et ipsum habeni haereiiiiatem, ui in
quinlo psalmo, ciijus tiiulus est pro ea quw ha:rtdi»
tatem assequitur, siipra dicium esl. Et ut hi lales
beaiificareutur, fuit consilium Domini.

De coeio respexit Dominus, Qiiasi dicat : Quomodo
eligit Dominus illain hacreditaiem, hoc scilicet luodo,
quia DoiKinus inisit priniuin caslum, Adain, sciliceiy
in suhlimiiate virtuiuin positum, in quo coelo inspe-
xii nns dum obediens perniunsu, ct in eodem de-
spexit cum iiiobedieiis exstilit. Deinde miiiii aliud
cceluin stahilius illo, secundum sciiicet Adam, id est,
Itouiineni Domiiiicuni, cui non datiis est spiritus ad
mensuram, et de quo dictum eA : Deus aat in CAri*
sto mundum sibi reconcilians, /)equo cmlo respexit bae-
reditaiem ilUim per effi-ciuui uiisericordiae, et deinde
vidit ipsius misericordiae effecturo exhibendo in vo-
catione omnes fiUos veroruiii /lominutn, id esl, imi*
taiores patriarcharum, prot heiarum, qiii veri horol-
nes, oon dehomiiianies se, lu inrerno fucrunt? Videt
eniifi Dominiis videntes se. Accipe autem per fllios
bominnni eosdem quos prius per beatani genlein.

JDe prfcparato habitacuto suo. Istiid est repeiitio, ut
dcteruiiiict quus tilios houiinum accipiat, si pra*pa*
raioin habitaculuiu, id esi, quud per coeiiim intelli-
ganiiis. Si veio per prxparalum habilHCuluiu Apo-
fttolo^ ipsos, qiios vcre Dominus praeparnvil, qiii;i
per seipsuin eos vocavii, docuit, luisit, tuiic bene
diversiiicatur. Nainqiie per hus quoque respexit Do-
iiiious super onmeh qui iuhabitant terram, juxta illiicl :
In omnem terram ejcivit, et relii{ua, qui:i pcr eos et
eonim buceessores muiios ad lidem vocavit alque
convf niu Inhabitautes autera terram dicuitlur pro«
prie q.ii propriam lerram, id est, c^irnem siiaiii iia
evcotuni, ut uen gerininet cis spiitas el iribuios, sed

Patrol. XCIII.

A varios (lores virtolum^ ut laudem cam clariftcaiafo >
recipianl.

Qut finint singillatim. Qiiasi dical : llle respexil et
de eoelo et de prmparuio habilaculo habiianies ler-
rain, vocando eos qui fecil aptos iit vocarentur, sei^
licef» qui finxit^ id est, qui manu omoipoienti.e et
misericordiac plasmavit torda, id est, animas eorum
sinpiUatim, id est, singulis dando singula dona, ut
* alii genera lin^uariim, alii sermonem scientiae el sa*»
pieiiiiap, et reliqna, non lamen persuperhiam uniia-
iem dirimentia. Sicul enim in no^iro airpore sunt et
membra, et memhnH-iim ofHcia diversa, salus autem
una, ita in corpore Christi sunl multa meinhra, et
membrorum ofMcia diversa, et ipsis singuloribus dl-
yersa dona concessa, charitas autem una. Qui enim
in roe mbris Chrisii oculus esl, non illum debel coih*
temnere qui est pes ; sed ille debet huicambulare, et
isie illi pracvidere, veluti fit in bonorum ccenobiis
monnchorum. Ille, inquam, respexil qui finxit ; et

o qiiia Hnxit, intelUgit solus perfecte omnia opera ho*
roinum, quia iuieliigenler penelravit usque ad fineni
imenlionis ipsorum operum. Qui enim fecit hominem^
novit quid sit in honnne ; et homo videt in facie, Deus
dutem in corde.

Nonsalvatur rex per multam virlutem. Quia respi-
cere et videre et eligero Domini in hnerediiatero,
vere salvare est. Unde superiiis notaturo esi qood
Doroiniis salvat. Probai ilNid, quasi dicat : Vere so«
lus Domimis saivat, quia nullus alius. Nullus aHus
salval, quia neqiie rex, id est, quilibetpotens, ncqiie
gigas, id esl, quilibet fortis salvat. De quibus roagis
vtderetur. Rex et gigas non salvat» qnia eliaro se
ipsiiro non salvai » a inajori. Quod sic dicit : Rex
non salvabitur per mullam virtutem^ id est, per mul-
lani poteiitiam; et gigas non salvabiiurin mullo ro-
bore $uo. Et hoc ideo, quia e^iiiif, id C8l| oinils
lerrena pompa sive in f«»rtiiudine, sive in polcntia
fatlax est ad veram satutem, lloc auiem idco dico,

p (]uia equu$. id e.-t, quilibel conndens iu tali poin|<n,

^ id est, iii abundantia virtuHs^ id est, quantiimciinqtio
abundet in ea, non salvabitnr. Alilcr quoqiic possunt
lii duo versus legi, si per rcgom accipiauius qiiein-
llbet illiciios niolus bttho regeninn; |)er gigantem
vero juxto aliam ejus propri«*l:it«*m, queniltiiet noa
solum se regentom, sed eiiaui ve'oeeni, iit sa*cularis
quaiibet illecehra iion retardei euin^ et sic dicatiir :
Vere solus Dom nus saivat noii merila, qiiia eiiaiii
illc qiii e^t rex bene regeiis motus, ei, qiiod ptas esi,
ille qui est gigas, id est, velox, saeculari illecdira iion
retardelur, de qu.bus potisslinum videreiur, iion saU
Tabuniur per virlutem suain. £i hoc ideo, qiiia eiiimi
quo portaiiir caroscilicet hunwcia fallii, id ent^ labt
facit eos tendenies ad saltttem. Faifilis enini Iqpsus
est S(!cundum carnero» iit qui stal semper videat n$
cadaL Hoc auiem ideo dieo, ul sciani quia rcx vel
g*gas iioii salvabitur» qttanlacuiiqiie virius sit in eis
iii abundamia ipsius viriuits, si .suaui faeit eam. el
non potius graiiariim aciioueiii agii pro ea, et uiviii;K

D gratiee prorsus deputat eaim Etquasiaii«|uisdi<'eret :
Quid ergo? (Jiide erit sslvalio? Dicit : Ecce iinde
erit sa.vaiio : Quia ociUi Domim^ id c*sf, re>pectus
iiiiserlcordiae Domini eiuni $Mper mttueHtgseumeMSia
ei tiliati, non seroli liiiiorc. Et quia tinior siue ^pe
desperatio est, iie hiC iiieiuentes desperanies acci- f
pereiuusy dicit : £l fti ets, id est, super eos erunl
oculi Domini, qui^ coro liiHeant, $perant tamoii ttt
misericordia ejus^ qiiae desuper taniuiu esl, et non ex
lueritis procedit. Et ideo spermi iu eo, ui tand m
eruat anintas eorum a morte aelerna. Et nunc interiui
alat eos Scriptur;e s.icrae aliuioniis /n fame^ id esi, ia
hac pra*seiili vita, quas est leuipus fjmls. quia iiic
seiiiper ^ofii efurtiifil et sitiunt ju$tU'am, quoHiam *m-
<iii-o6i(iiit(r.

Anima nostra. Qiiia DomiiiusUiHdemernetamortef
ct uunc iuteriiu aiii, ideo nit^rito anima nosira susti*
nat poiidus pr;ei cpioruui Duniiiii palieuler fereudo
pondus diei ei aatus, juxli i!liul : Veniel DominuSf

21

651

BEDifi VENERABILIS OPP. PARS II. SECT. II. - DUBIA ET SPUBIA.

B-yt

et nontardabU : $hmram [ecerU, ex$f}cctaeum,Ei\6eo A commektarios.

eiiam merUfi anima no$tra tustwel Doniinum^ (luoniam Benedieam Domnnm omni tempore^ Titiilas e^t Is-

' lis : P$almu$ David cum immutoffit vuttum $uMm co^

iDJ^ e$t adjutor no$ter in bono, el protecior a malo ;
vei adjutor^ ui perAc.ainus; protector^ ne deQciamus ;
et qwa tandem cor noi/mm, et si inodo trisiaturi
vcre iwtabitur in eo, cum ipse erit omnia in omnilfu$.
Et quia in eo Ixiabiinur, ideo nierito non solum
speramus, sed etiam $perammu$, id est, anchoram
spei nostne Hximus nnn in mundo, sedin nom\nerju$'
quod esi sanctum. llle-eiHm digne sperat in hoc iio-
niine, qood est Doininus, qiii se sponte et Ycre sub-
jicK servitio ejiis. Et est in Domino ideo hoc noinen
Duminus Dcus sanclum et castum, quia nonservitur
ei ad ignominiam, sed ad gloriam; non ad mortem,
sed ad viiain. In hnminibus vero quibus servitur ad
htrricinium, vei ad rapinas, ad homicidium, etc»-
t(>ras iniquitates, iieque caslum, neque safictum est
hoc nomeu Dominus.
FfVil misericordia tua $nper no$, Qui» lojtabitur in

ram Abimelech et dimiiil eum et abiit. Conlinet bisto-
ria libri Regum quod postinterfectionem Goli:c, com
puer Domini David in tantam gloriam pervenisset,
ul eiiam a motieribos in choris 8uisSau'ipraeferreiur
dicentibus : Saut pereu$$it miUe, et Daoid dectm
miUia, indignatus est valde S.iul et coBpit ei invidere,
atque quomodo interGceretur coepit machinarf»
Qiiod sanclus vir ille intelligens, fugit ab eo in re*
^nom Aclils regis Geih, ut ibi lateret. Com vero
lilic quoque gloria ejus piiblicuretur, duxemnt eani
milites ad Acliiii regein, narrantes ei qu^lis etquan-
tus esset. Ille autem tiinens ne etiam Achis per invi-
diam macliinaretur sibi morlein, immutavit vultnm
$uum coram eo, siiniilans pcr insaniam se arrepti-
tium, his scilicet modis affecuibat : Tympaniiabat ad
portam civitatis^ ferebatur proprii$ manibu$^ proeide-

te cor noitrum, ideo, Doiniiie, fiat in praesenli mi^e^ 'gbat ad o$tia poitcBf et $aiivije decurrebant per barbam

ricordia tua, id esl, jusiillcatiograiia iux $uperno$. -•"• ^""'* «j.u«- a«i.;. ^;..» . r, .....m ^jj — :-,.-.

Et lioc ad illum modum, ad quero nos $peravimu$^

id esl, pro stiC qnam conjecimus tn (e.Conjiciatenim

multum se quisque in Domino, et muttiiro roiserabi*

inr ejus. llnde alibi dicitur : Quia eatenu$ igno$cit,

4juntenu$ $e qui$que cogno$cit.

IN PSALyUM XXXIII.

Psalmus David cum mutavit vultum suum coram
Abimelech, el diinisit euro et abiit. {

ARGCaENTtlM.

Ezechias, victo Assyrio, semper Dominuro bene-
dicerc promitiit, et aiigelum adjutorem sibi precatur
imniitti, moxque ad exemi>luro sui cunctos in Dei
laodero provocai. Iiero vox lidei per jejunium. Item
Arnobius-: iNisi,inqirit, nuitaveris vultumtuoro co-

eju$, Quod videns Achis dixit : Vt quid addusisiis
mihi hunc arreptitium ? Nunquid opu$ habetnu$ arre'
piitii$? Et putans veram insaniain, (/tmisi< eami. E<
sic abiit incolumis. Notandum autem quod tliuliis
hunc Achim Abimelecb vocat duabus de causis. val
quia lioc etiaui alio nomiue Achis voc:ibatur, vol ot
per nomen mutaturo abducat nos ab historia, et in*
ducat nos ad niysteriuro. Abimelecb enitn ititerpre-
tatur palri$ mei regnum. Et mysti^us David, Christos
scilicet, quem haec omnia prxsignaverunty fuit fi-
lius illius secunduro carnero historialis, scilicet,
David, cujus regnum fuerunt Judsi. Ante quod
regnoro, id est, cornro Judaeis, ipseCbrisiustiiiiii.i-
tavit vuUum luum, hoc est, voluntalero, (|uia legalia
sacriQcla secunduro ordinero Aaron prius institou
convertit in sacrilicia panis et vini secundom ordi-
nem Melcbisedech, qui priious ea obtulit institata.

ram princrpe vitioruiii et dimlseris eum, ac virtuturo , ^ j •...-, . . .

i)omino omne quod libi superest vit® maucipaveris ? ?"^ viden potuit volunias ejus imrouuu esse,

teinpus, non vere dicis : Bciiedicaro Doininumln omni c ^T^ ^'^^l ^***®'"' ^"*V"* ""i**'* ^?"^T ^"V^."';
lamnni^ i *^ ^^* islofQ'" sij^ua. Quoroodo autem hoc fecit f

lerooorc. gj^ scilicet, affectabat. Sicut eniro historUlis David

teropore

EXPLANATtO.

Cum Saul per$equeretur David, confugit ad Achi$
regem ubique, dum e$$et invidia faciente $u$pecm$t tn-
duttriou mutttvil vuUum, ita ul $aUvis ora complerett
quatenus eneigumenu$ ee*timatu$ mi$eratione faciente
dimilieretur ilns$u$. David ergo Chri$tu$ est^ Aehis
popttlu$ Judoiorum, in quo ille incarnatu$, $ed invi"
<ientibu$ non agno$cendu$ apparuit, Unde et Achi$ in»
terpretaridicitur quomodo e^l. Quodes(t;er^«mmt>ait-
u$, et non cogno$cenli$ ; quia Judan^ v,rtute$ Chri$ti
admiraHteSt ipsum Deum e$$e minime cognoverunt ; ei
heru David vultu mutatu$ $aUvas dimi$tt in barbam ;
%aliva auippe infirmUatem^ barba virtutem designat^
quia Cnrisius c cum in fomta Dei e$$ei^ $enietipsum
exinanwUf formam $ervi aecipien$, i Nec in nomine
regi$ error «*<, ciim ex patre regeneraiu$ poiuerU etiam
Abimelech diei^ qui interpretaiur pater nieus lex, si>«

afleciabat, id est, homines inore insanieutium ae ap-
plicabai, et super slngulos se projiciebal, iu Verburo
Patris affectabaty quandu misericordix affeciuro ergi
nos exhibebai, ul infirmiuiein iiostrae carnis assu-
nicret, et languores nosiros portaret in tantum, ut
etiain pro nobis aniinam poueret et mortein noslram
sua morte destrueret. Qua affectione iiihil inajus,
iiihil inelius. Unde iilos qui sine affectione ei mise-
ricordia stint reprehendit Apostolus. Tympaniiabat
quoque ipse Clirisiu^. Tympanum Ht de sicco corio
super ligiiuin exteiiso. Et hihtorialis David itfmpani'
zavit, qiiando similans ins:iniain in longuro et latum
80 cxteiidebat. Christus vero tympanizabat, quando
corptis suum taiiquam siccuin corium, id est, siue
humore cariialiuiii coiicui>iscentiarum in ligno cnicis
exieiidebai, adeo ul ossa etiain ejiis dinumerari pos«
seiit, juxu illud : Dinumeraverunt omnia o»$a mea.

patris inei regnuro. S^d ei mysterii $eu$u$ arridet, D et rt*li(|UH. tl lioc faciebal ad o$Ua ciciiati$ histo-

4/1110 Judai patrem regem habueruniy de qutbusdiciiur:
filii autem regni ejicienturin ten^bra$ exteriore$. Di^
misit autem eum et abHt, Dinmit Judieos et abiit cre»
ttendui a gentibue. Potest et iiu dici ^ quia coram
Abimelechsacerdote mutaverit vuttum quattdo ut arnm
pane^que $ibi $oeii$que perciperet a Saiile $e miuum
stmuUsvit. Ver totum p$almum verba prophetee $unl^
ulphabeti Jiebrwi litteras^ excepta sexia^ in capitibtt$
ur$uum per ordinem ponen$. In priuta partebenedieere
se Dominum compromittUt admunens mait$ueto$ ut
cntn ip 0 in eju$ iaude pee$everent. Secunda ad con"
ver$i0nem fidtliuiiLf qua $unt bene meritorum prtemia
hon tacentur, Terita qua$i fiUo$ adtttonet, a quibu$ $e
deticiie debeant abstinere, Quartaju$to$ dtdt exomni'
bus tribulaiionibus eruendoe, et tmpioe debita$ poenae
e$u pai$uro$. Quarumprima par$contprehenditUttera$
quatuor^ ucunda $ex, tertia quatuor, quarta re$iduit$
$fptem*

rialis David realiter, Christos vero mystice. Civilas
eniiii est societas aogeloniiu et siiperiiororo clviom ;
ostia vcro ad bauc civitatein sunt cordacredenlion,
qoia per fidein accessuiu habeinas ad earo. Cl ostta
isU, id esl, corda nostra prius clau^a erant vertUtiv
eujus notitiain in prituo parente amiserainus. Sed
Chrlsliis tympamMoat ad o$iia civifa^fi , id esl, ad ape-
rieiidum corda no»tr.i veritati, scilieei, ut io ipso
quem priiis puubamiis soluin homineiu inielligcre-
nius, el cogiitisceremus Verbum iilud quod tn prtii^i*
pio erat apud Deum^ el ad ciijus conspectum gaodrni
angeli sibi personaliterunitiiiii, quod declaraiuni cst
et per ejus veraro patientiam, qu;i pationter omuia
lulit; et quia nen de cruce descendii, sed de sepul-
cro potentt^r surrexit, et in coelos aseendit. Ci /erf-
batur manibu$ luii, quod in historiah David noii iii^i
forU joculari inodo potest accipi. Christos vero f|iiu-
datnuiodo ferebatur in manibue fuii, quando in iio-

«55

IN rSALIIORUM LIBRUM EXEGESIS. — PSALM. XXXIII.

G54

Tiftsima tcBnt panem benedictom, ei ore sm com-

mendaium porrexit discipnlis suis dieens : Hie e$i

ianguit meuSi commeiidando nobis humiliiatem suam

scilicet, ut et humile corpiis ejus comederemnsaggra-

rulando ejns nativitail, et sangninem ejas biberemns

ronformando nosejtis passitmi. Procidebatqnoqnt ad

ostia parla historiatis (fuideni David realiter : Christus

Yem bnmrliabai se in omnes irtbulationes in tantum,

nt etiara turpissimaro mortem crucls susliiierel, et

boc ad ostia ports. Etliaecsunt accessus et initium ad

lidein nosiram, naiivitas scilicet Cbristi, et passioejus

ei mors. Nisi eiiim Cliristiis natus esset, mortalts non

esset; si inortalis uon esset, non moreretur ; si non

moreretur, non resurgeret ; si non rcsurgeret, non

ascenderet, el cxtera. Salivm etiaro deeurtebanl tuper

barbam ejus David quidem liistorialts, Cbristo ve-

ro mystice. Salivx autem sunt puerorum, barlia vero

virorum. Et verba quidem illa quibus Dominus

coromendabat humilitatem suam dicens : iV/it man"

ilueaveritis earnem meam^ et biberitie tanguinem m#iim,

fftOR habebitis vitam in vobis ; iufantilia videbaiitur et

inipossibilia, sed in ipsis tegebatur virtus m^gna,

qnia per ea spirilualiter admonebat nos Imiiari bu*

militatem ejus, ut sic ascenderemus ad ejus celsitiH

«Jinem. Sic quidem Christus Immutavit vuttum $uum

4!ioram Abmelediy id-est in praeseniia Judaic» plebis.

8ed quia ipsi imreiitaiioiiem vultus ejus, id est, con^

versionem Irgaliiim observaiitiarum iii sacrificium no-

vum non cognoverunt, contempseruni, et dimiserunt

eum ; ipse vero per prxdicationera apostolorum abilt

•d gemes. Apnd quas vero ubique novuro sacrificium,

et ejos hiimilitas ipso jubente celobratvr. Et possunt

plane intelligr Abimelecb tel Acbls et repnuro ejus

)»er illos, de qiiibus legitur, qood curo Christus coro-

ntendaret bumiliiaiem suaro dicens : iVtsi manduca^

teritis carnem meam^ et biberitis sanguinem meum^ non

habebitis viiam in vobis, scandalizati lere septuaginla

duo abierunt retrorsum. Acbis eniro interpreiaitir

quomodo est ? Quonimlo, autem, verbiim est obstu*

fHfscentis et ignorantis. Et illi quasi obttupescen-

tes et ignorantes dixerunl : Quomodo possunt htec fie-

ri ? Nunquid abseitsurus est particulas de came sua^

€i daturus nobis ad bibendum ? (^ntes vero ad quas

ipse cotttentos a Judicis abiit recte iotelligunturfier

illos de quibus subsequenter dicitur : Et convertut

adduodecim dixit. Nunquid el vos vuMs abire ? Et

respondens Petrut pro omnibus^ dimt : Domine^ ad

quetn ibimut ? Verba vitas mternm habet, caro enim ni-

hil prodettf tpiritut antem vivificat, Uoisi dicat :

Verba lua carualiier iiitellectu nihil prosunt, spiri-

loaliter vero accepta Yiviflcani. Titulus aliter expo-

nitur. Psalmus iste, id est, eperatio, qu.'e seqoen-

tlbus verbis iiotalur, rominendatio, scilicet, huiuili-

latis, vel laus sequens eat veri David, Cliristi, scilicet,

sigiikiicata tiinc cum bistortatis David immutavit

vuttum suum coram Achit, iit supra dictum esl* lllud

eoiin negotiiim sigiiuin fnit operationts hujus veri

David : Yel poiest totus lituius allegorlce exponi, ot

• c dicitur : Psalmus iste est David veri, habiius ab

co tunc cum ipse immutavit vuttum tuum, verteiido

iu sacrificiom Melcbisedecb coraiii Abiinelech, ut su-

pra diituro est. Est enim vox capitis in hoc psaiino,

coroniendans nobis verain ejus huiniiiiatem. Qtiapro*

pter psalmus beue coiivenit titulo. In titu!o euiin

dlcitur : Ciim immutavit vuitum tuum. In qua vultiis

imuiutatione facta est biiiiiilitatis commendatio, de

qua agiiur in buc psalmo. Et est quasi dicat : Ego

qui benedixi Doininuui ad teinpus in legalibus sa*

crificiis secundum Aaron insiiiutis, benedicam Domi-*

uumin omni tempore, id est, a*tenialiter per sacriUcia

secundum Melcbisedecb iu»iituta. Unde dictum estse-

cundumordinemMelchitedeeh : tu tacerdot inaternum.

Vel aliter. Primus Adain benedixit Dominuin ad

borani, scilicet, duni persiitit iii huinilitate; ego

autein bocundu^ seilicet Adam benediiam Donunum

per custodiam bumilitalis in omni tempore, scilicet,

et aute passionem et iii ipsa pnssione, iiec cogitaiiu-

A ne ab ejus deviando voluntate. Uoc ad de se honiill-
tatis commendationem dicit Christus, boe etiaro del>et
cavere quilibet Cbristianus, ut homo qnl per super*
biam factus est diabolus, per humiUtatem flat ange*
lus. Christiis eniin factiis est bomo, nt homo Aerct
angelus. Ut quisquis auiem possit ficri angelus, iu
humititate cordis ro.ineat, iit seinper site prosperen-
tur ea quibus vivimus, ^ive pertulrbentur, Yel si
tribiiat, sive aufer.it, Dominum benedical, qiiia etsi
ista auleruntur, ips^ tainen non aufertyr. Gt qoid
sit benedicere Dominum onini tempore , osieiidi|
diceiis : Semper iaus «jics crit m ore non corporis,
scd meo^ id est, magi-i mibi proprio, id est, m ore
cordis. Et eu repetitio , si ad idera referaiur ; po-
tcst ver!» fieri diversum. sl ad membra sic rcferaiur.
Ego quidem benedicam Dominum in omni tempore iu
me et etiam iii meis : quia laut ejut temper erit m
ore meo^ id est, meoruin, ot supra dictum est. El
quo modo Dominum in omni tempore benedicai,

H ostendit subsequenter, ut nos iiistniai. Quasi dicat :
Per boc omni tempore bene licam Dominum, quia ani*
ma mea nihil sibi arrogalut, nibil de se praesumei^
sed laudabitur^ id est, laudabilero se repiilabtt, noii
in se , quia esset vituperabilis, sed tit DominOt id
est, per hoc soloro , quia ftxit spem suam in Domino*
El vos, quasi dic:it non iii nobis , sed in Domino
laudari et gloriari qtiaeratis. lU seinper Douiinum
benedicatis, laudabitur^ inquam, anima mea in Domi^
no. Gt hoc audiani aure aiidieudi non qiiilibet, sed
mantuetij id est, illi qui Tolunt esse maiisuet» aiiiuialia
uon immansueta, videiicet, voiunt habere DomiNuin
sessorem et rcctorem, ne praecipitentur. Audiant^
inqoam, et /fe/en/itf , id est, iinileiitur, non coutristeH-
tur. Iromansoeti enim qui de se pra^omere volont*
et gloriaii iu se, non in Domino, com audiiint uc
qiiisqiie tantum la:tetur in Domino, iion lelantur,
sed contristantor»
Magnificate Dominum mecum. Ilic facil apestro^

p pbam in ipsos niansuetes. U^iasi dicai : Vos, raaii*

^ sueti, audientes hoc, et lastantes, magnificate, id eet,
veneramini et exsuliite vos homiliaiido Domnum^
non seorsoin per superbiatii , sicut baeretici facioni,
sed mccum^ scilicet iion iii separatione, aed in uni^
tate^ Hoc dicit ipse aniator verae aapieuiiae Christos»
qiti non coamatoribos suis invidet , sed oinnes vult
rapere, ot sui slut coaro^iores. Quia non sic in lioc
anore est sicut in vitioso et turpi amore hiyus sae-
culi, ubi quisque solus vult videre, ei solus anaret
qooniam illa vera sapientia oinuibus ara iniibus se
est comrouiiiSt et tamen integra mnnet siiigiriis. Gt
ideo et nos quoscunqoe quiboHCiinque valeuius uiodis
ad boiic tmorem nobitcum rapere debemus, scil.cei,
hortando, rogando, ratioiies reddendo. Gt quaiiier
magnificandus sit Dorainus dicit : Exsuliemut nomm
ejus^ bumiliiatem quam praecepit servaudo, tendeii»
les in idiptumj id esi, non ad desirttciioueui, sed nd
concordiam uuitatis, videliceti ut sicut corpus Cbristi
maiisit iiite;(rura iuter mauus persecoiorura « iia

D eiaui maneat intei$rura inier iiiaiius Drofcssoroiu.
Legiiur eiiira qiiod cuui in pussioiie Doniini circa
vesperam in parasceve fraiigereniur crura eorum
q<ii cuin eo crucifixi suiit, ui ciiiui ab hac miseria
liberarentur, crura ejus non ^u a fracti , quia cuin
ventum esset ad eunu placidc euin exidrasse invene-
ruiil. Qiiod antem corpus ejns rcinansit integrumy
ideo factum esi, ut per hoc notareiur ipiod in corpore
ejus, id est, Eccleaia, scissio iiou esset facieuda, seJ
uniias servaiida.

Exquitivi Dominum. Dico magnificate Don^num^ et
iti hoc habetoie ine in exeiiipliiiii, quia ego aliud nou
quassivi a Domino, sed exquism, id est, exceptis aliis
prasniiis omuibus, soluin Deuiu pramiuui qua^iivi» ei
Ideo Doininos exaudivii me non exterios, sed intcriiis»
Talis enim exqutsiilo fit exterius, non interius»
quare et exaudiiio. Inlret igitur quisque CQr suuin,
et iiide avaritiam expellai, et ouines pravas coucu«
piHceutias, ct sic Dominum ui exaudia.ur exquirat.

6:>5

DEDiE VENEUABILIS OPP. PAIiS II. SECT, II. — DUBIA ET SPUUIA.

C50

Exandlvit m£,inqii3in,noin*niis,el lion nodnexaHdi'
vii me, (jiia eripuH mc c ipnl ex omnibus iribiitalioni'
biit lntrrioril».?8 per imniwniuiem a peccal»» ; inle-
tiirribiis Tcro per icsusCiiaiionem. Simililer vox
exaniicl, cl ex omnihtis iriliul.tliunibus eripiel, nunc
inlerim inlcrioriljus, lanJem vero exterioribu:;.

Accedite ad eum el illumitMinini. Quasi dical : Kgo
qiiidem eg^ui$ivi Dominum^ et ideo exnuditun ft erc*
' tus siim ; et vos cliaiii per liumilitateiii exquirite
Dominum, cl sic accedUe ad eum, Quanlo enim se
quisquc m»gis humiliai, Innto magis Dco appropin-
qual; et quaiitum se erigil, tanium ab eo recedil. Et
ideo dicit : Acceditead eum per bumilitalem. Accediie
quideiii corde, non corpi»re. non pede, sed anectione.
Acccdiic lide sectando, corde inliiando, charitate cur-
remio, non claudic;«n«lo, id esl, duobus prwceptis
iiih.Tiendo, dileetioni, scilicet, Dei et proximi, |»er
qiiaj ad ipsum curritiir. Accediie. inqiiam, ei t//iim/-
namini Itice verx coi;Hit:ohis, sciltcet, ut iiil<;lligati$
quia seciando humiiitatcm pei tingetis ad immensain
sitblimitaiem. Et e^t qnasi dicat : Si accesseritis it-
himinaiiiini, in lanliim quod (aciei ve$tr<c non con'
fuudenlitr »i\ atiquas injnrtas et coniuiiietias, id est,
iion conlristabuntur, imo IxiabuiMur. Facies enim
superborum ad quaslibet iiijiiri;i8 conlunduiitur, quia
dolent aliquos esse superiores, qoi sibi t as inrerani.
Eorum vero racies qui Ghrisll humilitaiem sequun-
lur, in tribulaiionibu8 non conruiuluntur, sed glo*
riantur, quia sci«nt per hoc quidein se saperlores
esse ipsiis infereiitibus. \e\ poteat hoc et:aiD accipi
in ruliiio. Uiiaiido cniin umnes iii flne tnvitabiiBur
ad nuptias veri spoiisi, Chri!»ti, qui vestein nupiialem
habebiinl, facie$ eorum non coufundentur; qui vero ea
veste carebunt, eoruni lacies conrusx eruiit, nec
4ipptrere audcbunt. De qiiibus dicium em : TuUatur
impiuit ne tideni gtoriam i)ei !

I$te pauper ctamavit, O^tendit se>e ipso quomedo
sit accedciidum .td Dominum. Quasi dical : Dico
Accedite, et ad iioc me e\einphim liabetote, qiita iite
p..uper, scilicet ego, qui cum cs>era dives, pro oiii-
Hibus ad paupeitaiem humiliams siim; i$te pauper^
Miquam, clamurit, id cmI, irremissam opviationem e4
inlciitioiiem ad Dcum oirexit. Et ideo Dominu$
extiudivilt quia $alvabit euin dt omuibus tribulationibu$
€ju$ interiorJms, sive exierioribus, sicut, siiperius,
<tt vos, quasi dicat : Estole puuperes, id cst, liumi-
les, nou elati, ei irremisse ageiido clamaie, el bic
«•xa^uiict vos Dominus, ct salvabiu Nullui cnim tiit»i
paupcr exaudiiur.

inimil/i( angeiu$ Domiui. Ilucusqiie ditit : Me
«xemplum habctote, hoc vero dicit : Mc auxiliatuiem
iiabeluie, loqceiido dc sua intcrim ptr&oitii. Quasi
dicat : Dtco : Maguillcale et accedite ad Doininuiii. Et
Nt hoc possii»s, noii deerit vubis auxiltum, quia aii«
gelu$ Domtm, angelus scilicel luagni coiisilti, id esi,
dis|>ositioni8 aniiquae, reparalionts nov», relicitaiis
«terme; ille, inquam, immitltl^ id esi, immthsioiicro
-^xercttus faciet, videlicet, aul custodtam angi-lurum,
aut cons>iantiatn virtulum. Et ita immitiet, ut tncir-
euiiu timenlium eum, id cst, ut illa imnitssio uodiipie
•iiiuniat limentes euiB, el sic eripiet eo$ci iu |»rucseiiii
«t iii futuro. Uuod intellige diciuin esse ad simtiiiu-
4in€iii, ut illiid :

l*ompeiaua reum claoserunl sigua Milouem.

€u$late et videte, lllud pertinel manifeste ad immu •
lationeni vultus, quao in lilulo habetur, quia li e
aperte commendat humiliiHieni suaui. t^uasi dicut :
t^uia*Dominu8 exaudlet vos clamantes ad se, et ange-
lii$ Domiui immHtei , ei vus enpici ; crgo guttate noii
|.im legatia saeriHcia, sed humiliiaiem meatn, secun-
ilum tiuod gusianda e^ palaio,s(cilicei, cordis, id eat,
comeiiite corpus meum, et bibiie saiiguiuem meum,
et gusiando videie iUud quod videitdum er^t, scilicci,
intclligiie soaviiatem iHnoliii liic |>cr cei.icm^laiio
iiem, 1» fuiuru |ier s|ieciem, quo: vere iiilelligeiida
«^i, quvniam ipse bomiuu$ veie «mat.s, id Cbt, dulcis

A se intelligenii est. Noti vero non esf^e videre, nisi
pracce8.<eril gusiare. Se taitdo enitn humiliiat«*m per*
veniemiis ad divinilaiis subtiiiiiiaiein. Gu$tate, in-
qiiam, et debr.iis gusiare, quia ille^vi $perat in eo, id
6>t, 1(1 Domino, id e.4, qui se asiuefacii giisiandae
veriiaii, nihil de se proisuiiiens, sed speians in Do-
miiio. est b€atu$ nfin iii mundo, sed quia v rius ejii&,
id esl, beatiiiid» ejus iu virtute esi. Eiquia spes siue
timure prassumpiio est, siilHlit : Timete Djminum, ui
punitorem omnis nequiiia^, omiies $nncti ejue^ id est,
omnes spotanies iu eo. Ei ne diibiletis euiii timere,
iiec aliquid mali agaiis tim'>re inopias qiiod laciuui
plerique, quta noft est inopia timentibu$ eum. Qumi
quautum ad litteram, fatsum videtur, quia patiunuir
inopiain sirpe iu exlerloribus, sed lamen verum esl
quauluiii ab illa in quibus vera esl inopia, aed quau«
iuui ad 8t>tiitualia.

Divite$ eguerunl, Timetttibu$ quidem itoit at inopia^
sed divites ei superbi et de so pra;sumeiiles . quibitt

j^ nulla videiur esso inopla, ipsi quideui naiuralitfr estc-
rieruut verum bonum et bummuiu. Omni$ emm euru
Mortalium quw divereis $ttidii$ exercetur, ad unum
finem beatitudini$ nitilur pcrvenire, ut aii Doeiiu<.
Eeuriefunt , iiiqiiam , et tamen qiiia deviaverunt ,
^neruMl, id est, indigeniiam pleni paiiuutur, iiecillo
cllio saluraii sunt. Inquirt!nte$ aultm Deminum non
minuenur omm bono, id es*, niiliius veri lioni indi-
gcniiam patieittur. Qiiod esl repetiium. Idem eiiiiH
suiit iiiquirenics et limente^^.

VenitCt filii, audile me, timorem Domiui docebo 90$,
Attende quid lympanizans isie et affccians et quaai
dulciter admonet. Quasi dicat : Ditrius quidem vobis
locutus 6um, cuin dixi : Timeie Domiuum, ut •uiem
lenius vosalloquar, dico : Veuiie^ fitii curde quidefn,
el 8i non corpore, ad me patrcm vestrum, et exati •
dite me aure audieiidi, quia ego doeebo vo$ qualiter
debeatis Doniinum iiniere. Et hoc non qoilibei sibi
arroget, nec temere atlribuai, quia ille solus tiuiei

P Domtnum qui facit sequenlia. Quod sic dicit a>qui-
pollenter 8ub inierrogaiMue : Quit est homo (fui vuti
vitamt ci quis diligit die$ videre bono$?Qmd est di«
cere : Quis est qui limet Dominum ? Timens eitim
Dominum vere iitndit ad vitain »ternam, et ditigii
die$ bonot, Sunt au!em dies lioiii remoii ab oiiini
necessiiate iribulaiionum et tentaiioniim. Qui dies
noii suttt hujiis regtonis in terra inoricDiium, sed
suni terr;e viveniiutn. Noii cuim Abrabam lios dies
vidit, non Pauliis, non ipse Chri^itus, qui csurieiuiti,
alsiTunt, el tribulaiiones varias pcrluleruui, nisi
lorie iu inieriori eos habueruni, hic per speiii, qa^s
taiidem h:ibiiuri erani per rem.

l*roliibe linguam tuam a malo, Qiiasr dicai : U\t
soliis vuit vitam et ditigit die$ bonos, qut facit isia se-
qurniia. El ideo lu quilibei prohibe linguam tuam u
tnahf id e t, a detraciione er^:! ptoximuiii, et a bUs-
phemia in Deum, etab omui stuitil'>quto et faUitate;
ct quia dolose aliquando agiiiius loquentes eiiaiu ve-
rttJtem, dicii : Et tabia tua^ ne loquantur dotum ad

D decipiendiim proximum. Diverte quoque ab oioiii
tmi/o, 8cii cei, ut non sulum non pecces in locutione«
sed iiec in ai iioiic, nec iii cogiiatione. Ei quia non
sufAcil pauperem noii deiiudare, nisi velimus cum
vestire, iiec si alieiia uoii auferimus, nisi ei iioaira
deuius, dicii : El fac omne tronum quod potes. Et baK:
lacieiid» ii.quire pacem iiie, ut laiidem per>equaris
ipsam ve<':iui pacciu , quam iiullum scilicei bel.uiu
ferturbab.l. Qiiu! pax uojt potest hic haberi. Iiiile
eiiim Chrtstus vera pax nosira surrexit ei asceadii,
qui pacem reliquii sequentibus se, et paceiii uabii
perveuientibiis ad se. Et hxc est pax illa quam reli-
^uit, ut cum omnibus scilicet hominibus, qiianiuia
in nobis est concordiam habeamus. Quaui pac»*m
8i servaverimuSy resurgemus tandem, et asceode-
rous et stc veram paceui perveniente:) ad euro as«v-
querour, cum ipse eriiomnia in omiubus. Ilic auifui
iiou vera pax csl, quia cuin hic cooira bellum iiiediae
kabeaiiius pacciu paneni , nuiiquam sic satiafiinr.

6r>7

1N rSALMOUUM LIBUUM EKCGESIS. — PSALM. XXXIV.

G5S

^uin tiirsiis belliiiii innov< lur, el kic persequere eum. A

Ocull Domini super justot. Dico inquire pacem et
p^sequere, el lioc vere potes, c|ui.i niisericordin Do-
nniil adjufabil tc. Vel lioc qiiod dico, inquire pacem
el pertequere^ iioli libi altribuere, .*ed innium diviiiae
inisericordise, quia oculi Domini, id esl, n)i>^ericors
lespectus Doiniiii, erit super te protegens te. Nnm
eril super oiniies jusios, id rst, paceni iiiquirenies,
et euni timeiites. Ei aures ejus, id est, poteiiii ci bc-
neYolentia exauditionis ojus erit in preces eorum, id
est, jusloruiiu Sed lamen si statim ul vi<lerunt ali'
quaiido nou exaudit eos exterius, noii tainen in hoc
crudelis esi, sed potius misericors. Non exaudiendo
enini esaudit» quia medicus est, et secat et aufcrt
qaod putre in ris esl. Nec parcit vuloeri ; nam si
parceret, crudelior quam misericordior esset. Ct ne
iiiali accepta biiic occa&ione dicerent : Crgo quia ocuU
Domini super justossmiy facienius quidlibct impunc,
quia nos nen videbit , occurret eis Spiritus sanctus
per os sui prophetae. Quasi dicat : Propilius quidein g
respcclus Douiini eril super justos; vuUns autem^ id
e«t, respectus irae indignationis ejus erit super oinnes
facientes mala^ non ad bonum, sed ad malum, scili*
cet, tfl memoriam eorum , quam sibi paravcruut iii
terris moiHentium, perdai de terra viventium , dando
eain in oblivionem , non qunntuin ad viudictam, sed
^iiantuni ad boiiam remuiierationein. Sicut enini
Dominus respicit de propinquo justos ad salvalto-
iieui, ita de longinquo iiijusios respicii ad datnna'
tionem, juxla illud : Quoniam excebus Domlnus, et
humiiia retpicit^ etc. Ct vere pcrdet memoriam illo-
rum, qiiibiis dicit : Nescio voi.

Clamaveruntjusti, et Dominus exaudivit eos, Wiili
quod Donrnius respicit < t justos et injustos, et pri-
niutii ostcndit de jusiiit bic. Quasi dicat : Vere ocuU
Dei super justos, quia Domiiius exaudivit eos ; et boc
ideo, qiiia ipsi jusii per irreiuissam operntionem
cl^inaverunt, et boc modo exaudivit, quia liberavit
eos jam ex omnibus tribulationibus eorum, id est, gra* p
vioiibiis, sciticei, ab interloribus tribulationibus per ^
qnas itiir in exieriores, iiisi quis ab eis liberetiir.
LiberavU eos^ iuquani, sed alios sic, alios vero sic.
Niiiiquid eiiim qui Deus erat trium puerorum, non
cMt Deiis septem Macbnbx*oruii>? Aut nunquid illos ab
igne eruit, islos in ignc deseruii? llli autem in fornace
liyniuizabant y isti in igne expirabanl. Sed tanien
iftrusqiie eruil, sed dissiiiiilitcr. Illos quidem corpo-
raiis ad iiiiiiiicoruin confessionem , istos vero spiri-
lualisadmajorem inimicorum excascationem. Simili-
ler quoque de caeleris.

Jttxta est Dominus iis qui tribulato sunt eorde» Idco
Doniinus exaudivii justos, quia est eis Deus de prope,
sicul iiijusiis Deiis de longe. Quod sic dicit : Domi^
nus est juxtn his qni sunt iribulato corde^ id est, qui
cor suum erexerunt, sed obtrivemni buiniliando, Id
esi, ficinus est jusiis. Et ideo S(i/va6ii a Iribulationi-
bos, ut supra dietum est, humiles spiritu, id est, ipsos
eosdem non superbientes, nibiique «ie se praesuinen-
les. Et opus est ul salvet» quia tribuiationet justorum D
SQHt multce, quia intiinsecus et cxtrinsecus multipli-
ciler tribiilantur in pri>senti, ot post multns tribula-
tioneii pervenianl ad inQnitasremunerationes,sicute
cofitra injusti posi paucas tribulaiiones pr^sentesper-
veiiiant ad innumeras infUicitaies. Muitte sunl, in-
iiv^m, tributationesjustorum^ et de omnibus his Uberavit
eof £>omfniisJ3m8pe,iandem veroliberabilinre.Lthoc
iiiodo Itberati sunt, quia Dominus custvdit omnia ossa
eorum^ et ila quod nec unum ex his conteretur, id est,
peiiiius confringelur. Quod quidem quantum ad
Jitieram falsum videiur. ^que enim invenimtis fra-
cttfni os illius latronis crucifixi cum Domino, qui con-
fessos est, sicut et illius qui non esi confessus ; sed
accipienda sunt hic ossa Grmamenla animae , id est,
Ttrtutes, de qaibus ferum est quia ossa Domino cti-
sto^ieote manent integra, id est, non conternntur
tefiljtis illisquibusossaexteriora. In illoenim latrone
liilcs, el si ^crura ejus frangereulur, conteri non po^

tuil Qui cum aker blaspbeniarei in Doiniuuui, dixil :
Memento mei dum veneiis in regnum tuum.

Mors ppccatorum pessimi, et qui odtrunt justum,
deUnquent. Hoc ostenso quod vere ocuU Domini siiiit
iuper justos, redilad alierain partem, scilicei, de in-
jiislis. Quasi dicat : Vere vulius ir» Domini eril
super m<ilos, ut |)erdai eos, quia ipsorum piccato-
rum, id est, inaleracieutiuin mors^ qua peribunt. erit
vessima, Est au:cin bic accipi^nd.i iiiors non disso-
lutio corporis, sed mois interiorum, scilicei, sepa-
raiio anirax a Deo, qui esl spnnsus et vera vila ejus.
Quffi luors vero pessiina est, quia sicut vivere chari-
taii opiimum est, iia inori cliaritati pessiniuin e»u
Et ex bac mone efflciiur boc, et si quod alia mors^
idest, dissolulio eoruin videliir bona siuUis, quia
videni funus eorum ferri ciiin tanta pompa, tameii
sit mala, quia cnjus corpu^ bic coilocaliir et depor-
latur in lecio cburneo, ejiis aniina scpulta esl in iu<-
ferno. Mors, inquam, peccatorum pessima; et ide^
pessima, quia deUnquent^ qui oderunt justum^ id est,.
grave deliclu<ii in boc ipsi peccatores coinmlltuiit,
quia jiistuin absohile, id cst, Ciirislum, quem dcbe-
rent diligerc, odeninl, quia conculcant sanguinem
ejus, nolenles imiiari buniilitatem cjus. Hic noialitr
peccaium, unde boc quod mors corum pessima sil,
efflcitur, et ab liac tali morte, et si Dominus iion re-
dimat animas liberlorum suorum, tamen redimet
animas servorum, id es<, justorum. Et vere redimet
eos a niorie, qnia caiisa ip.^^ius inoriis aberit ab eis.
Nam omnes qui sperant in eo^ id csl, qtii iion de sc
praDsumunt, sed se bumiliant, non deUnquunt iii
odio justi, quia noii coiiciilcabunt ejus sangiiiiieni,
sed imitabuniur ejus huinilitateiu. Ei possumus Jiijc
accipere jusium noti solum Cliristuni, sed et Paiilunu
qui dixil : Imitatores mei estote, sicut et ego Christi,.

IN PSALMUM XXXIV.
Psalmus ipsi David.

AnGUMKNTU».

Occ^sione aDruinnaruin suaruiu David liunc psalr
mum in tempore Jeromiae coinponit, qn^i^que pertu^
lerit qualiterve oraverit, expoiiit. Aliter tolus psai-
mu8 ex persona Chri^ti est, ei per Cbristum ad om-
nes psalmos referri poleat.

EXPLANATIO.

Totus psalmus ex persona Christi esf, qui se petit ab
inimicorum persecutione iiberari, iVam et David recte
Christus accipiturf et cum proponitur ipsi, non quiUbet
membrorum ejusy sed ipse Mediator ostenditur, Per
totum hunc psatmum verba sunt Domini ChrisU^ a dis-
pensatione qua pastus est, Primo membro perseeutio-
iiibus retributionem postulat debere restitui^ orans iUif
tontraria, quas tamen od conversationem eornm sint
nihiiominus profutura. Secundo de resurrectione iiur
Qandety et Judoeorum iniquitates exprobrans aeute.
fertio premittit este per universum orbem terrarum in
membris suti , paterna potentuB eonfiterif qum eum ab
tnimidssuis resurrectionis beneficio Uberavit^dtprecanc
ut confundantur persecutores ^ et exsultent in magna
gloria fideies.

COIIliENTARIUS.

Judiea^ Domlne, nocentes me : expugna impuguaK-
tes me, Vox capitis est iu boc psalmo lo(jueniis nunc
pro se, nunc pro membris, el invocanlis Dominuni
Deum iu iribulatione bujus sxculi , corpore iiunc
tribulalo, sicut et luiic capite. Titulus aulcm talis
est : Psaimus ipsi David, id esl ipsi capili, qui est
Terus David, aliribuendus. David vero, ul supra di-
ctum est, iiilcrpretatur manu fortis, vel vim desiae^
rabitis. Et Cbristus vere manu forlis est, quia niorieiii
nustram deviclt; et visu desiderabilis, quia xlern.iih
vitsm proinisit. Est etiam in hoc visu desiderabilis,
et manu fortis, qiiia quid fortius manu ejus quse teii-

?;it loculum, et surrexit mortutis? Quid iieni lortius
lla inanu quu! luuudum dovicil, non armaia ferro,
sed traiFsflxa in ligno?Quid eliam visu destderabi-.

6w9

BEDiE VENEIlAniLIS OPP. 1'ARS II. SECT. U. — DtlBlA ET SPUKL\.

660

liiift \\\a qiiein snncti mnrlyres non v deriinl , et U-
men ad euni Tidenduin moriendo venlre siuihicrunt ?
iluie eigo cantet anima nosira, cantei corpus no-
siram, cantel et cor nostruiii. roqniiur aulem hic
rapni nostrum prinium pro se dicens, non malcvo«
leiiiia optandi, sed prxscientia proplielandi : Domine
Paler, judica nocente$ me^ id est, Judxos me capiit
nocere volentes, qui jiidiciaria potestate sua judicant
ine noeeiitein, non discernendo me per poenam ab
jmplis. ludica tiia judiciaria potestate per causam ut
nocentes, mc autem ni innocentem : da illos scilicet
in reprobum sensnm propter buam neqnitiani , me
autem resuscita propter meam iiinocenliam. Et m-
pugnanlei me, id est meos, el non expugnantes :
gentiles shre quoslibet exptgna , id esl itivictoriosos
ei incffictces redde, u( iion ipsi expugnent, sed ipsi
eipugnentur , ul converlantur. Sicnl enini judica
prius accipilur in mato, ita expugna liic in bono. Et
fefertur hoc ad corpus, siciit illiid et caput.

Apfnrehende arma e$ icutum : el eisurge in adjuto-
rium tnihi. Dico expugna^ ct ut expiignes, apprehende
arma lua. Ecce magiium speciaculuin videre Deum
amiatum. Sunt Autem arma Dei principaliter aniiua
ip>iii8 Domitiici hominis hic ageniis, qua ipse usiis
«st ad debell.inda8 aerias potestaies, velut potenti
f^amea. I^culaiia quoque sunt arma Domini aiiiinae

eitonim, et noslrse etiam anima", iia quidem si nos
ne profecerimus, id esi, si ipse prius armaveiit
1108 Bcuto fldei, et ^alea salutis, el gladio spiritiis,
qiiod esl wbum Dei. Ilis enim spiritualibns et invi-
sibilibua armis armat Doininus coiitra bostes spii i-
tnales ei invisibiles aniinas no^tras, ut possint Osse
(jiis arma, et deinde apprehendit eas, qiiae quasl im-
niobilea per se eranl ad bcllanduiu veliit arma. Et
uHtur ei8 ut rrameis et ad debellandos ininiicos, et
ad nos defendendos. Qiiod aiiiem siibdit, Et ecutum,
noB est apposiium ui diversum. Non eiiiiu ita Cht in
bis armis spiritualibus sicut in corporalibus, in qui-
bus gladius ui>d esi scutum, neque scutuin lorica ?el
fa)eQ,quia in his est identitas. Eadein enim fldes
iBfeiiiiur vocarner lorica et scutum. Scutum ideo,
quia ignea tela nequis$imi repettit ; lorica vero, quia
iKMlmin inierius a lentatioiiibus muiiit dialiolicis.
Vel quia arma dicuntnr ab armis protegendis, potest
«ccipi armorom deseriptio per excelientiani, qiioniam
scuium maxiroe armos protegii. Apprehendet, in-
quam„ arma. E< hoc inodo tu qui prius videbaris ja-
eere malis, exsurgfi in notiliam pluriinorum tuos per
anna illa defendendo, et inimicos expugnando. Et
hoc tit adjuroritcm mihi^ id est meoruni.

E/funde ft..meam^ et conctude adversut eo$ qui per"
iequuntur me : dic animce mecB : Salui lua ego $um.
Exsurge, inquam, ut exsurgas effunde frameam^ id
esf, muiiiplicetur nimierus justorum, ni ubique sint
effuBi, qiiorum ?iia est rrame.i tua ad iniinicorum de-
pressionem, et tuorum proteclionein. Et per horum
murtiiudineni conclude^ id est, concLusioncin el inu-
nitionem Tac adver$u$ eos qui per$equuntur me, id est
loeoa, persyadentes ejus saliitem in Jove ei caiteris
dacmoniis aive in terreiiis , ct sic volentes eos devo-
care, etesl dicere : Tantus fiat numeriis bonorum, ut
adversarii stupeanl et revereantur non liabentes quod
nobis contradicant. Gonclude, inquain, et dic in evi-
deniia rei, iia sciiicei ut inielliKam, Antmo; mea: et
Dieorum : dic, inquam, istud, Ego $um $alu$ tua, ei
Don aliud , vidclicet ut sive subveniat angelus sive
bomo, de le semper dicain : Tu es salus mea. Et
eiiamsi haec lerfena conferant mitu aliquod soiatiuni»
dicam quia tu es salus inea ^ quia tu nie his consola-
ris in hac vita, qu^ C8t qua^i via, ubi hxc oiunia
debeni csse atabulum viatori, non tanquam domus
habilatori.

Ccnfundaniur ei rcvereantur qu(jerente$ animam
meam, Avertautur retrortuni et confundantur cogitan-
tet mihi mata» Ideo peto ut concludas, et animae ineae
talia dicas, ul pcr huc (juairentes anim^m ineam et
mcorum. mru ad imiiaiiouem, 8ed ad damuaiioacm ;

A non ad 8alntero,.sed ad devncationcat, confmidmiur
saiiibri scilicet confusione. Confusio eoiin alia salu-
bris, alia non. Itli vero confuiiduntiir salubri confu-
sione, qui de numero inndeliuni iranseunt in nume*
rum fidctium, vel de iiumero persecuioruin iu nume*
riini niembroruin, ut fecii Piintus. Et sciendum qiiia
quiilain malorum ita jungiintur, ut a Domino sepa-
rentiir et damneiitur ; quidain vi^n» ita, ut ad Douii-
num conver4:intur. Et de his qui convertuntur bic
prlinum dicil, deiiide dicct de aliis. tonfundantur.^
inqiiam, quarente$ animam meanit et it;i confundan-
lur ut revereantur^ id est, extimescant peccata 8ua«
id est reverentitur justus, non habemei quid cis con-
Iradicaui. Et oofr/an/ur a persequeiido , ita ut qui
prius atite fiierant, sitit rcrortum secus pedes Domi-
ni, scilicelqiii fiierant prx*cedeiites, sint subsequen-
tes, et per^eciitores siiit pra;dicaiores. Avertantur,
inquain, et confundaniur^ ita ut qiii nuncsuntco^iVan-
te$ mihi ei roeis mala, siiil mihi desiderantes boua ;

j) qiii auiem id nolunt, fiant lan^juam pulvi$, et reliqua.
Hic incipit aKcre de jllis uialis, qui ila junguntur ut
damncntiir. Potest eliam quod prxcedit, scilicet
Confundantur cogitante$ mihi mala^ adversus eosdem
referri hoc modo : llli quidem avertantur retror$um»
Ex oppo>ito auiem non soluui facientes, sed etiain
cogitantes perseveraiiter mnta mihi et iiieis, accipiaiit
(|iiod merentur ; confuudantur scilicct coufusione
a'terna. Nunc aiiieni interim fiant tanquam puivis
ante faciem venii, Pulvis terru; facile aufertur a venlOt
hic iiutein per ventuin accipiiur quicunque cnrnalia
inotiis el tentaiiu vel suggestiu diabolic;i. Piilvis vero
peccatores dicuntur, c:>reiite8 huinore aflectionbet
mibericordiac, qni facile subruiiMiiir a Vi^nio el^tlionis
et teiiiatioiiis. Et esidicere : Tnles flant ul ad nuilus
motus pravos subsisiant, sed ontnibus cedant. Vel
ctiam ut a quolibet veiilo bicn tic;c doctrinae facile
subvertantur, vei circnmferantur. £t ad huc sil eos
coQrctan$ (id esi couipellen<:, ul inngis prccipttentur)

p angeiu$ Domini pravus, per quos etiani Duiinnuri ope-
ratur. Juxta illud : Fecit Dominu$ immi$Mnem pcr
angeios malo$, Fiui quuque via, id est, lota viia prae-
scns illorum tenebrw^ id est, ignuraiilia veriiatis. Et lu'-
^rtetim, id est in lapsu omiiiscarualis coiicupisceulisc;
ad hoc rursus sit eo$ persequent^ id est compelleus
angetu$ Domini pravus. Puiest etiam hic versus tottia
ad .siroiliicdir.em solani dici ita : Viia iiloruro sil si-
niili8 illi qiii in tenebruso et lubricu loco persecuio-
rero patilur, qui quldein in maximis angusliis ver*
satur, quia uec ut lucem exspectet sibi conceditur.

Quoniam grati$ ab$conderunt mihi interitum iaquei
$ui : $upervacue eiprobraverunt animam meam, lde«
dico ul talia eis evcuiaiit, qtiouiain digui sunt ; qmia
fratiSt id est, cuni nihil iiiali apud eus ineruissein«
iiiio niulta boiia feci^s* m, mortuus eoruin susciiando
et infirmos sanaiido : tameti abscondernntt Id est,
absconse, quantum ad se, paraveruiit inierilum la»
quei, Laquei dico sui non mei, id est, multas causas
coniexerunt, sicut laqueus contexitur, per quas vo-

^ luerunt nie illaqueare ad iitterilum, ut mundus post
ine non abiret : sed iile laqneu<i fuit siius, quii ip&i
potius illaqueati sunt ad inleriorein inlerituro. Ego
vcro resurrexi , et mutidtis post me abiit. Ab$eonde»
runt, iiii|uaiu, interiium. Cui veru alificonderuni T Mihi
8cilicet abscoiiderunt corda ipsoruiu abscondenlioiu
f^gnoscenli, qui taiiien inter eos erain siiuiiis igno-
ruiiti. Et exprobtaverunt animam meom, id est» oppro-
1 ria niulta intulerunt vit:e mea>, ei hoc vacue. Ct
eupervacue quidein, qiiantum ad hoc qtiidem abjece-
runit qox iion solide, vel ut ipse dii^erai, accep^uuL.
Ut liiud : Hic dixit, Po$$um de$truere tempium Dti^ et
reliqua.. Uuantuin eniin ad ipsuin, sulidum fuit hoc ot
perfcctum, quia ipse terlia die re$urrexit, tiuantoai
vero ad ipsos qui de teniplo Salouionis hoc accepe-
runt, Don fuit hoc solidum, sed vacuum. Vacuuaa
enim pruprie dicitur, quando nou est sulidum, sed
iiiius cavuni est.

Veniat illi laqueus quem ignorat, capii(t quam abr^

€61

IN PSALMORUM LIBUUM EXEGESIS. — PSALM. MXIV.

663

tondU affprehendai eiim, ei in laqneum cadai tit '^peum, A "'<» u^ P^o viu quam conferre veiieram , moricm ;
Ecce digna poena ot condigiia vindicia. Valde enim pro bonore bbapheiniis , pro medicina vulnera, Ei

digniim est ol quisqiie peccator constringaiur funicu-
Jis peccatorum suorumt ei ut quisque ex sua nequiiia
tlamnetur. Et est dicere : Ipsi quldem absconse para-
verunl mihi inierUum iaqumt et alisconse incidant in
eumdem laqueiim. Liliera autem sic ezponitnr : £«a->
^€11«, id est« npquitia eorum qua me illaqueare vo-
fttenmt ad interitumy quain ignorant slbl nocitunim.
Juxla illud : Cmterum neteit impiut se puniri^ ni$i cum
manifette tuii quod noiens perpetravii volens. Ille, in-
quam, iaquius veniai itli populo, id esl refundatur in
«um scilicet ul in quo mibi voluil nocere, noceatiir.
Kl exponit islud dicens : Et caplio quam abscondii
cpfrehfndal eum^ id esi, iniquiias ilia quam abscoiise
naravit mihi velul igiioraiiti , ut me caperel , apprc''
hendai eum, el ila apprehendat eum ul cadai in /a-
queum^ non aliuiii, sed ipsum eumdein queiu abscon-

retribuebant animo! mece pro recunditate sieriiilatem,
quia cum anima niea ad hoc \eiiii)set, et laborarei ul
eos conspersos imbre verbi Dei bene faceret fructi-
(icare el fertiles, ipsi praebueruiit In se solam sterili-
latemy quia iiun passi sunt se regenerari per me, sed
nianserunt illi Gcul similes, iu aua Dominus esuriens
nulluni fructum, sed soia folia invenil : quia in ver-
bis eorum numerositas, in faciis vero pauciias.

Ego autem, Ipsi quidein quas ignorabam interroga-
banl me, el mala pro boiiis relribuebani ; eao autem
cum niihi molesli sic etseni, et oninibus modis in me
ssvireni, untummodo induebar cilicio, id est, occul-
liibain diviiiam poienliani ineain, et solum cilicium,
id est mortalem carnein, qua circumdabar, eis iii
quem saevirenl objiciebam. Si eniin ille qui uno
verbo solo quxrenies se capere, in terram prosira-

dit roilii, id pst, me resurgente propria iniquilas sua vif, divinam potenliam exercere persecutoribus vu-
€it ei ad perpeiuum c:isum et damnatioiiem. Quod \i luisset, haud dubium quin solo nutu oranes inierG-

csl dictum ad simililudinem. Sic enim esl neqiiilia
eujusque. Sicut si qiiis parnrcl alicui poculum vene-
ni, el posiniodo ohliius biberet idem; aut si pararei
ilii foveaiu, ei incideret in eain, quia necesse est ut
quod aliiid corrumpit, illud uude procedit, et in quo
principaliter e.«l inaxime corniinpat. Potesi autem
capiio per se accipi, ut noii sit expositio prioris, el
laliter dici : Similiter captio illi captioni quam mihi
paravit populus iile,apprehendat eum scitlcet, ut slc-
nt in fesiiviiate paschaii ctiin undique convenissent,
occiilte, ui me caperent , tractaveruol, ita in consi-
injli die cum undiqiie conveiierint , a Tito el Vespa-
siano comprehendantur. Otera non mutantur.

Anima auiem mea extutiabii in Domino : et detecta'
bitur tuper talutari meo, lllos quideni apprehendai
captio^ el cadatit iu laqueum , anima autem mea non
dicam opiando quasi dubius ut exsultet, sed enun-
tiative dlrani ersuttabit^ non de se praesumendo, sed

cere potuisset. Sciendum vero quod cilicium de pilts
capraruin et haedorum Gt, et per capram et hiedum
propier felorem signiGc:ilur peccatum. Dicilur erga
Chrisii caro cilicium, quia poeuain peccati pertulil,
licet peccatuin non adiniserit. Caro enim ejus mor*
talis fuit, et iii poeiia taiitiim,. quLi sine peccaio esl
(iimilis nostr» carni. Ju\lu illud Apostoli : Blitii Deut
Fitium tuum in timiliiudvtem carnit jfeceali^ ut de pec-^
caio damnarei peccatum in carne^ id est, ui per mor-
tem ejus destruerei no&tram inortem. Dicitur eniia
murs et Christi ei nostra peccatuin, q.uia est effecius
el pcena illius peccaii qnod Adam perpeiravit.

Uumitiabam in jejunio animam meam. Ego quideia
illis me moleslaniibus induebur citicio. (Jnde apparcl
quia anima mea, quje nlhil esuriebat, nibil sitiebai»
nisi conversionem illorum jejunabat. Et tameu tn
boc jejunio tiumUiabam animam meam^ id est noii
irascebar, sicut sulent irasci poleiites in deteruiinalo
subtracto sibi cibo» Taoiuin autem fuit hoc

in Domino, Et etiam detectabiiur, id est plenariam p tempore s

lafUliam babebit. Quod notat per hxc dao, qula ex- ^ lejuniuin, ui In tanta lurba perseculorum,.nuiluiH

suliari corporis esl, delectari vero anim:p. Extutiabit^
inquam, ei deticiabitur ^ non in se, sed in satuiari
tuo , id esl , in resuscilatione data sibi desuper, a
Yerbo scilicet personaliter sibi unito. Mec solitm
antifiii iiie<i extuttabUt sed etiam corpus ineum , quia
omfiia osia mea, id esl omnes n*bustiores iiiler ineos,
u;si caro oon dical, quia spiritus quidem promptus
€it^ caro auiem infirma : ossa, iiiquam, propter gau-
liiuui de spe resurrectionis sibi iii ine daia, dicent^
Domine^ quis iii angelis, aul in arcliantrelis, aul in
p.itriarchis, vel propbetis, sive in gentium diis esi
hiitiiiis tm? Mulius utique. Et ineiito lioc dicent, quia
lu ei eripis eos de teniaiionibus diaboloruin, et nie
eripis de manibus inimicorum, qnod slc liicit : Tu es
eripiens inopem populuin luiim de se, sciiicet iiiliil
praesiimenlem de manu fortiorum cjus : id esl, de po-
teaiate diaboli et aiigelornm cjns, q.iii fortiores sunl :

10 quo 86 reGcerel inveniret prieter laironem sibi
cullaleraliter pendentem , cuin etiain discipuli ipst»
relicio fugi[»seiit, et in turba latereiii : et etiain Pe-
trus ille, qui prlus tam temere clamaverat, Domine,
ei si oporluerit me mori tecum, non ie negabo^ in turba
latebal et ad voceni ancillulae Irepidabai : humitiabam
nie, Inquain,' injeluiUo^ et oiabaiu pro illis diceos,
Pater^ tgnotce illit, Et orabo oon ad reinutiim aliqueia
sed ad vicinuiii , (|uia oratio mca converieretur t/i $(•
num meunif id est, in occultuin ineuiii, i|uia huinani-
tas mea orabit pro illis Verbuiu persunaiiier sibi
unitum, Possunt et aliter hi duo vcrsiis legi, ut sic
dicaiur, ipsi quidem retribuebant mata mi/ii ; ego au-
tein cum , id esl , quamvis motesti esseni , induebar ^^
tameii nificio, id est, quosdam ex illis qui prius eratii
quisi ciiiciuni, id est splnosi el infructuosi, ad me
coiivertebam, et quasi mulleiu vesiem qiia induerer.

quia olim toii huinano generi prjevaluerunt in Adam -^ raciebani. Juxla illud : Yivo ego^ dicii Dominut^ quia

b\;kn-*^hitomnibutvetutvetiimentovetiierit,fAtiocsiUci3Lm^

deceplo , et adliue quibusJam praevalent, quos
dis suggestionibus suis decipiuiit. Et eliain eripis
vere egenum, qui sibi «cilicel nthil prorsus attribuil ;
ei veruin pauperem^ qui cum scilicet dives essel, pro
omnibus pauper ftctus est : a diripientibut eum , id
est, de potesliile illurum qui coiiabaniur diripere euin
a le, id est separare, diceiiles : Deut retiquii eum ;
et : Non ett liic liomo a Deo^ el ca^lera talia. Agil
auiem hic de se ipso in terlia penioiia, et osteiiUii
quomodo diriperent eum dicens : Tettet iniqui, id esl,
illi testantes de me iniqua, turaentet comra ine in-
terrogabant me per posnam, scilicet, colaphizando el
coDSpuendo me, ea qua ignorabam ego. Quid auiem
ignorabal? Nunqnid aliquid ignurabat qui eiiam corda
perseculorum videbat, ei dolos eorum prxsciebat?
Utiqoe nihii ignorabat, non quantum ad vindicatio-
iiein, sed quantum ad commissionem.

Hetribuebant milti, Interrogabani me, in(|uain, et
iotern gaules retribuebani mihi mala tauiuui pro bo-

qnia tit illo gravi jejunio quud de ipsorum incunver-
siune patiebar, liumitiabam animam meain^ id esi, vi-
tain meam comedendu cum poblicanis et peccatori^
bns, cum ipsis conversando, ut vel sic aliquos mitii
attraherem, in quibus iliud jejuniuin meum solve-
rem : humiliabam ine, iiiquam, ei orabam pro illis,
et oratio mea^ eisi noii oinnibus ipsis prosit, eonverte-
tur tamen, id esl apparebll in cunversis in tinutn
meum, id est in iliis quos signiGcantur pcr inanuni
Moysi reductam in sinum. Miitiinur enim hic ad hi-
storiam, in qua dicilur quod quando llominus pra:-
cepil Muysi ut rediret In yEgypiuin, et educeret inJe
popuiuin suum, petiit Muysics ul infirmus a Dumino :
Dominej quod signum erit mUiit ut me audiaat f Et
Dominut ad euni : Educ manum iuam de tinu tuo , ei
eduxiif ei ecce tcprota toia facta ett. llerum dixii ei :
lleduc munum tua^n intinum tuum, ei reduxitfet reti*
quce carni [acta e$t similit, Pcr binum auieiii Muy^i^

tC5

DEDiE VENEUABILtS OPP. PARS 11. SCCT. II. — DUaiA £T SPUHIA.

CC4

»ignincaiur siiius DominK Cl 08l sinus Dooiihi, fides» A
sptfs, cbaritas. et ecclcsiaslica instituta : a (pio stnu
qiils(|uis educilur, ui litfretici ({ui a noliis exiertint,
leprosus nt in percaiis. $i vero coiiiigit ul atii|ii;)ndo
re<leat, fit similis reliquis infra siiiuin sanaliii a lepra
peccatoruin. Ci quisqiiis in boc sinu esl, conversus
est in idipsum» quia naturalitcr in Adam posit() in
pleniiudiue Yirtutum, in hoc siiiu rui<iius : sed exivi*
inus ab eo per eumdem prsvaricaniein.

Quasi proximum^ et ^uasi fratum nostrum , iic
€omplficebam : quati lugens et contristatus sie humilia'
tar. Orabam quidein in passione pro illis, et aniea
rnm eos admonerem, eomplace^m^ mihi sic, qui^i
admonefein pro^mum, iii est aliquem discipuliiin»
aul quasi admonerein [ra$rem noUrum^ id est aiiaueiii
apo8ioluH»9 quia sic iili obed cbaiit facile, sicut lace-
ret frat«*r vei proximus. A majori autcin parie eoruin
qut ganam doctrinam contemnebaiit /titmt/tafrar sic^
ul essem quasi tugens exterius, et coniristatus inte-
liut, id est, veliit habens plenaro irisiitiain. Sotent q
enim boni prailaii gaudere de profectu sutiditorum,
el irislari de defeciu iilorum quasi suo. Unde Apo-
t>loYiis : VivQ ego nunc^ si vos estis in Domino,

Et adversum me lanati sunt, el eonvenerunt : congre-
f/ata suni super me (lageUa^ ei ignoravi. HumHiabar^
inqiiam, ab illis, et hoc ideo quia ipsi icetati sunt^ et
conveuerunt: pro Ixtanter convenerunt adversum me*
Kt ipsis convenieniibus congregaia suni iiinunicra
fageUa ab Ults super me^ el tamen ego causani igiio-
rabani, noii quaiiinni ad vindicuim, sed ui\ factum,
quia nullius maii erain niihi couscius. Convenerunt^
inquam, et In lllo conveiitu dissipati sunt intcr t.e,
qula quidanu Honus esl, iiccbani, ai:iautcin, Non. Ei
taineii nou suut compuncii, ncc isii, nec illi ad iiiise-
ricordinni, qira teniaverunt tue, et Cirlera. Poiest et
stc istud dici; Quod ipsi siiie causa veticruut conlra
uie, hidic;il hic elTectus, quia ipsi ubique gentiuni
dissiuaii sunt, ei taineu adhuc non sunt compuncti ad
poeDiientiiiiii. Juxta quo>t teutaverunt sic continuabi- q
liir. liuc sciiii et iiiodo congregata sunt flageUa super
tne^ quia tentaverunt me, diccntes : Magister, scimus
quia a Deo veni^ti ; et, Ucet cemum dare Ccesari^ an
vott? ct cufteia talia. Cl subsannaverunt me, id e^l,
cieriserunt me: subsannatione, id esl, vili et con-
tcmptibili derisiune. Ct frendueruut super me deuti-
buSf Id cst, iiiordacibus diclis suis dicontes : Cruci-
fige^ crucifige eum. Tu auieiii, Domine PaiiT, quando
respieies nie caput, ut ab eis liberer? Quando etiam
respicies corpiis meum? dlfiiniio seilicet leuipore re-
$picies me caput resuscitando et etiain corpus, quia
Don differs in Ciipile, ut non respicias inopia,sed ra-
tione: nec diders iu corpore ta:dio, sed ainoie. Non
enim Daininus Christuui, quein priino etiain nioinento
|>oiuit resuscitare, distulit in dieni lertiain inopia,
setl raiioiie, (|uta iegitur in Cvaiigelio, Uodie et cras
sanitates operor^ iertia vera consummor. Priina eiiiin
die, sc.ticei ante legem, Dominus operatus est saui-
lafes in qu buiidam, sicul ui beaio Aliel el iii Abra-
liain^etcaettris patriarchis, crusliiia qiioque die,sci- ^
iicei sub lege, mulii balvuti sunt,ut Moyses et Aaron,
ct quicuiiqiie legein spiriiualiier coluerunt. Tertia
vero die in teropore grati» per Verbuin missuni ad
terrat, consuinmaia et peifecia salus data est. Cl
liaec est ratio qu.ire Chrisius non in piiuia vel se-
eunda, sed potius tertia die resurrtxit. Iii corpore
quoque cum Douiinus quandocuiique veliei, posset
Yel singuio:* por se, vel plures iu siinut resuscitare,
non dlBiert resurriciionem txdio, sed amore, scilicet
quta cum ipse sit perfectug, amat in corpore quoque
ante resurrcclionem itlani compteri perfectionem, ad
quam SU| p'end m prius hoino creatusesi. Juxtaillud:
Sustittete modicum tempus Deum^ et csiera. Nuiic acl
litteram redeamus. Ke^pice, inquam, et ipe et cor-
pus in definito tempote, et ideo noli difTerre resur-
rectiooem meam in conimunem resiirreciionem ,
sed eito restitue auimam meuin liberaudo t>er re-
Stt:»citatioucm a malignituie, id est a maiitia eo«

rtim, scilicet frendentium nip^r me dentibut. Ct rmtl^
tue eiiam in tempore a te consiitiiio iimVam mfaiii, id
esl, Ccclesiam sponsam meam : liberatani a («mt-
bus^ id e^t, a saBvientibus prineipitius eam perseqaeo^
tibtts.

Confaebor tibi in Ecelesia magna^ in populo gran
taudabe te? Quasi dical : Quo fniclu fieto ut restltiiaa
et me et uuicam meam, hoc scilicet, quia ego coit/l-
tebor tibi in me et in meis m Eccieiia magna. Ct vere
magna est Ccclesia, quia ubique lerrjrum est diffusa,
sed quia in ea insiinul sunt, et paleae et grana, \i
est inali (*t boni. Venienie autem vento venti'aiioni»
et lentationis, pale«, qux leves sunt, depelluntur;
grana auiein, quae gravia sont, reinanent iii popalo
gravi. Quasi dicat: Confiteb^r tibi in Ecciesia rommu-
niter et in bonis et iu niatis : iaudabo aulem ie vere
el singutariler in populo gravi, id est in sanetis virts,,
quos veius adversitas n(Ni (let>eltit.

Non supergaudeanl mhiqui adversemtur mihi ini-
qmy qui oderunt me gratis, et annuunt oculis. Ideo
quoque rogo ut restituas me caput el corpos. ut si
gavisi sutit de me mortuo et de meis Incarceratis, tton
supergaudeant mihi, id est ad depressionem meam et
meoruin,de ine non resuscitato et de meis dcvocatis*
lili ^tii inique adversantur mihi et mets, in hoc qoia
oderimt me caput gratis, quia nulla mala, sed roolta
boiia eis coututi. Et quia fraudulenta persecutione
fffinuun/, id est acquiescnnt meis in ocuHs exterius.
qnos oderunt interius. Annuiint enim vooe quod con>
tradicunt corde. Annuunt facie quod negant in volun-^
tate. Cl quid miruiii si in aride ligno faciunt^ quod
feceruni iu viridi, id est in me ? Quia loquebantur po-
cifiee mihi exteriiis, diceoles: Seimus quia a Deo ve-
nisti, magister, etcoitera tilia. Et h\c toquentes eoqita^
bant tamen dolos in corde contra me,idest iracimdiam
terrap, id est, (|uia iriiti mihi pro terrenis erant timen*
tes per me locum et gentem amiitere. Ct non solom
eogiiaverunt, sed etiani quae eogitaverant fecerunt ;
qtiia dilataverunif id est, apemenint os tuum super
m0,nigienie6coutra Pitatum: Crudfige eum. Ctpost-
quam perfecerunt In me quod votuerunt, lustantes
dixerunt : Euge, euge, id est, bene factum est animai
nustrae, cjuia ocuti nosiri viderunt quod seniper vi-
dere desideravimus, et quod omnibui modis opta-
Yimus.

Vidistiy Dom^ne^ ne st/m, Dominer ne discaias a
me. Quasi dicat: Ipsi, inqiiam, vidernnt poenam, tu
autein, Domtne, vidisti causain et iniioeentiam mearo,
et ideo, Domine, ^i siluisti a poena, non sUeas a vin-
dicta ; vel sicut non siluisti n pru^cepto, seilicet, quin
per ine ea quse voluisti praeciperes, ila etiain non si-
ieas a judicio, ut non vindices In eos damnatiouem
meam ; et non discedas a me, id est a meis in perse-
cutione, sed pottus sicut per mo promisisii, sis cuni
eis usquead consummationeinsaiCuli,uteos protegas
ab inimicis.

Exsurge et intende judicio meo, I^evii tiieiis ef Do-
minus mtus^ in causam meam. Ne siteas, inqtiam, sed
potius exsurge in vindicta, qui videbaris jacere in
poena. Et int^nde^ id est, intensum te fac in evidentia
rei tjudicio illorum de ine facto meo, uon suo, scill-
cet ut quod ipsi puiaverunt esse ad suam gtoriatn et
meam igiiominiam, poiius cunveriatur ad ineam glo-
riain, et ad eoruin ignominiain : ttiydico,Dftc5 meus
ereatione ei potestate, et Dominus meus subjeciione
et voluniate. In quo nos insiruii, ut et nos illum, qoi
Deiis noster est ex necessitaie, faciamus nobis Do-
niinum aubjectione et votuutaie. Ct (|ualiter roget ut
intendat , judicio declarat , cum subdit : iniemie , in«
quam, in causam meam discernendam. Quasi dicat :
Non peto ut in id intendas (|uod commune habeo
cuin latronibus, scilieet in pcenam, sed ut intendas in
causam, scilicet quia beati suiit ^ut perucutionem
paiiuntur propier justitiam. Quk catisi discreta ap.ud
solos bonos eit, cuin sit C(»mmunis pceua. Ci ideosola
eausa marlgreni facit, non potna : (]uia si poena mar-
tyrem iaceret, quicunque uequam decoMaretur, aut

CS3

IN PSALMOUUM LIBUUM EXKCKSIS. — PSALM. XXXV.

C6'

aliqno moilo tnH:itlurc(ur, coronarciur, quoJ (ieri in- A prhis Tellent gfnluere suani justiiinni, modo tohint

dignuin est.

Judica me $eruuHum ju^tiiiam luam, DamUie f)'n$
m^t. et Hon titpergaudfant mihi. Non dicani in cor-
dibus sifts: Euge, euqe aHimai nostite, nec dicant :
Dttforabimus eum, Intende^ inquam, tn catt$am^ ei
tff#, qiiem in i cena a m»\U non dividis, fudica, id esfy
dis^erne ab eis tecundum jttstitiam^ id e>l ver^ini
nhedieuliam meam : et tainen tu»in, id est, a te milii
daiaiu, Domiue Deus meus, FA debes judicarc, ut liii-
mii i qui gavisi sunt de me Ititerfecto, tion supergfiU'
deanl de me, nrn de r^susciiato. Sed qid priiis dixe-
rnnt in inone mea. Euge^ euge animoi noslrce^ non
t!ie4tut boc ampltus, videiites me resuscitaluui in cor^
dibu9 sttis^ei si simulent ezterius in labiis, sedpolius
dlraot, V.T, v» animae nostrae. Inriniiam enim iristi-
tiam babuerunt Judael, audientes resurrexisse Chri-
stum, et niallent oiimibus modis non crucilixisse
f|iiani criieinxum resurrexisse. Non dicant^ inquam.

fatilirn meam just tiam : et dicant temner, Maguifice'
tur, id e-i^ exulieiur Dominus^ei niiiiquam servus, lioe
esl iiiliil ainplius de se prae<iuinant, sed lotuin Do-
iniiio nseiihauL llli ^tii vulnnt pncem datam por ine
Tore servnin rj<is,id esi hoinihi.Qt» pax esi litigium
b:ihere cum viiiis, et concordiaui oum moribusopii.
inis. lilt ¥ere dicent, Magmficeiur Dominus, qiiii
lingua mea, id est, cof incuin, quo<l ideo diciiur lin-
gua, qu-a Deo lof|uiiur. Unde in Evangelio baheimr
qiiod Dominus Je«>us pravis cr»git.ittonibus adversa-
riorum suoriim respondti: cor, inquamt meoriiin
seintier, o Doiiiine, mediiabitur justitiam tuam esse.
Id esi, niliil de se praesu.i et, scd otiiiiem JiiStiflam
lihi ascrib^t. Laudem vero (naiii veram ei perreciam
meditabitur in dle illa, quflB erit dies tota, id est iii
futura vita, ubi erit periietuiis dies sine nocte. Kt
tota die^ id est lola mentit puritate ; vel tota die, id
est, assidue mediiabitur laudem Dei.Si eiiiin hymnum

euge^ euge^ nec etiam dicant^ Devoravimus etmi, pu- a in Ccclesia cauis, laudas Dominum; si vero non ca^

tantei^ priiis peuiius noiiieii ineuiii delevisse de terra,
j^ed potius ego ile\orem eos, ei mei etiani dcvorent
persecuiores suos, lam gentiles quam Juda^os. Ilic
miliU nos ad bisforiani, ubi conliiielur quod cum
Uoysesin monleSinai,utlegem a Domino accipeiet,
qiMKlraginta diebiis siaret, et pi»pulus Israeliticus
niunnurat contra Aaron re|K)scens idola. Et cuin ipse
Aarou non possei eos ratione corr^gerc, vuliiit coi
damno rerorare. Prxcepit igitiir eis ut aflerreni qiio-
que oniamenta siia aurea vel arg -ntea, et inde fecit
filulnm conflatilem. Qucm posiiiiodo Moy^es cuin de
nioiiie rediiS6et, et iiiullo siiprr boc cruciarelur do-
lore, fecii in pulvcreni coiiteri, et potui coinmixtum
ad devorandum «is pra^hiiil. In qiio sigualum est
quod veri Israeli:» qui futuri eranl apostoli, ct alii
ifcilicet pra;cones sancti, non soliim quosdam de Ju-
dxis, S''d eliam g ntiles qui idololaira*eraut : ei pt)r
idolum iiliid, 8Gili> et per vilulum coiiflatilem, iutelli-

nis, reficis corpus ciho aut somiio. lU h(X non ad
delectationem carnis, .sed ne dcflcias in servitio Dei.
Ct si quidqiiid a^is , libi semper in menfe Dominl
propfinis, omuis innocentij operum tuoraii a^isidud
laiidat Deum.

!N PSALMLM XXXV.
In floem, scrvo Domiiii, psalmus David;

ARGUMENTUM.

Cum Saulls insldiis urgeretur, hunc psalmiim ceci-i-^
nit eo prjQcipue tempore cura euin necare votens*^
scyphum taulum pro iiigno fldei, hastamque t)rort-
puii. Aliier Propheia cum laude Oi>cra ips.us Jud«B
dicilur.

BKPLAN4Tm.

Seri^o Domini non atteri accipe, quam ei qui cum in

,. - , .i-Jiu. forma Dei es^el. formam servi accepil. factus obediens

gunlur iransglntire, coiiformaiido sibi dehebani, et q ' ^^ ^^^,^,„; ^.^^^, ^^,„„, ^ ' J^„^ Prophetof

in nialo dcvorare, alque in corpus Uinsti trajicere. Ct ^^^itur. in primo membro contemptore^ leqis vchementcr

possuiil qux supra dicla suni, ab Exsurge et iniende^
etiam ad memhra et persecutores eorum,lam de gen-
tihits qiiam de Judseis, suo inodo referri.

Erubeseant et renereuntur simul qui gratulantur ma»
lis mt is, Induaniur confumne et leverentia, qui nm/i-
gna loquuniur super me. ?ion dicant, inituaiii, Decora-
vimus eum^ quantum ad me, vel «os, ijnaiituui ad
ineos, sed potius erubescaut t>eccata sua, et siniul re-
uireamturtiii est exiiuus-ant ea, vel erubescant nieet
iiieo5, el rcvereautur (Oguoscenies se peccatores et
imliguiores. Illi i^tfi nuuc gratuiantur da mali$meis,ei
nieorum, et il:i eiubetcant et nvereantur, ut induantur
confusioue el recertniia^ id esi, iit lain plenaria confu-
aio sit, et revereutia, ut circuuidct eos velut indu-
menturn. Induantnr^ inquam, illi, qui loquuntur modo
mala^ n>in solutn faciiiiit suptr mc^ id est de me et de
iiiei!^ l!.i vere erubescaut et rtvereantur^ quia exsulta'
buat et lc^tabuutur omiies illi, qui cum prius velleni

accusat, eos non liabitare cum Domino commeworans
ob eorum impias voluntates» Secundo sub laude Domiin
collata prasmiorum duna detcribit^ eosque domus Do-
mini dicit ut)eriate compleri^ breviterque in ruiua ma^
lorum psalmus iste conc nditur,

COMMENTARIUS.

Dijnt injttstus ut delinqnut. Titulus est lalis, In fi'
nem servo Domini Duvid, set uiiduin Cassiodorum, qui.
sic fxptuiitur. Ila^c veiba ri^feruntur non ad hKstiH
riam, scd iti linem, id e>t in ptirfectiouetu, ad Chri-
stum scilicet: et li«»c ideo quia sunt attributa David,
iJ esi alicui perfectiori de membris ejus : David dico
non bisiorialiter accepto, eliamsi ad Prophetam re-
spicias, sed serve Domini^ id est lali qui sil vorus
servus Ooinini, iion serviens carualiier, sed spiriiua-
liter. Qui servus Diimtni reprehendit in hoc psalmo
conservos suos injustos, proponentes sihi peccare.

fitaiuere justitiam suam, mudoro^tmi siaiuere jtii/t- ^ non quia intelligere non possunt, sed qiiia nolunt.

tiain Meani. Ct utinain exsultent et latentur^ et reli-
qiia. PussuQt quoiiue prxdicti duo versiisinmaloac-
cipl ila : iVoii dicant^ inquam, pcrsecutores iiiei et
iiif oruin, Devorabimut^ sed potius eru6efcaiil et simul
retereantur^ id est, ruborem exterius et innocuum li-
inorem interius incurrant de nequitia sua in pra^seuti,
illi gui gratulantur malig meis et meorum. lu futuro
fiulein induanlur eonfusione plenaria, et reveremia^
quicunque malitfna loquuntur super me, id cst de me
et de nieis. Quod vere tunc erii, quando dicent:
Nas insensali existimabamus vitam illorum insaniam^
ei reliqua*

ExuUtent et lcetentur qui woluntfustitiam meam^ et
tlicant semper^ Magnificeiur Donmus^ qui volunl pacem
§ervi ejus. Quasi dicat : Mali quideui et persecuioi es
paUantur el bic et in futnro. Cx opposito autem
€Z^uUent et Imtentur interius, id est plenariam laeti-
tiaiu babcut» et bic et iu futuro, omues qui cum

ei de peccalis suis injusie iu auctorein culpam trans
ferenies. Qtios commonefacit , qiiod peccanl iioii
ex culpa aiictoris vel diniculiaie aut necessitaie essc,
sed ex eorum prava voiunlate, scilicet quia ut bene
agant, nolunt iulelliyere, ita dicens: hijustus dixit^
id est proposuit, et coiistiluit ut delinquat, id est, ut
licccet assidiie : et bdc lioii furis in conspuciu bomi-
nuin, quia tiniCt ab eis repreliendi vel damuari, sed
in sem«/tpso, id est iii corde suo maleconscio. /njrifms
accipitur bic nou quilibct unus, sed lotura genus ini-
qiioruin, qiiml adversatur sibi intelligendo ut bene
agal, non quia noii possit, sed qiiia noii vult. Aliud
est eniin quaudo aliquis conaiur aliquid inielligere,
sed iion potest prae liumaiia iiiflrniitate» Cjuia corptii
quod corrumpitur^ aggravat animam; verbi grafia, ul
quod di<'iturde9equalitate Trinilatis, etdeillo verho
quod eral in priitcipio apud Deum^ etc., qua; dirunliir
de divmiiaie» bumatta iuflrmitas | ercipere noii po-

6G7

BEDJ: YENEIIABILIS Oi P. PARS II. SCCt. II. — DUBIA ET SPURIA.

658

lesl.etin lalihus ignoramia noii est peccUtim: aliud A leciatioMein iminortalis sapientix. Se<l valdecaTen-

vero est,qiiaiid<i perniciosius agit contra seuietipsum

cor liuiiiaiiuni, scilicei utiion inlelligat qiiod inlelli-

gere posset, si voluntas accederel: non qiiia diflicitis

est, sed qula voluiitas prava ei aversa est ; qiiod tunc

esl, qiiando lioinines amniit peccaia, et oderunt di-

vina pnccepta, quia scrnio divinus adversarius tnus

est, si diligis ini(|uii:itero luam: ainicus vero tiius esi,

si odis eam. Ct sic eritis duo ad perimendum iniqui-

tatem tuani, lu sciticei et serino diviiius : quia per te

non.pnies, et ideo si odis ipsam iirquitatem, et Deus

dimiserit eam, lilier eris. Si autem «liligis eani, con-

trariuni tibi esl quidijuid dicitur contra eam : non

quia intelligere noii pussis, sed quia iion vis. Plaiilssi-

uium enini et apiTiissiiiiura cst omni lioiiiiul illud

pratceptuni : Quod tibi non vis fieri. alteri nt feceriiy

qiiia quisque in seipso lioc adveriere polesl. Ct ideo

quisquis liocnou iiiielligil, non iinputabitur difficul-

lati, imo volunlati. Ct quia boc esl iiijusius, ideo

dum est ne iudc ejicial aliqiiein mala uxor, id esi
rumiis luahe conscieiiiiae. Qiiare satis miser injuKliis
isie esi, qui ub. roaxime delieret quiescere, seiiicei
iu corde , laborat magis lumultum babere qti:iftt
quiescere. Astitit, inquain, omni vi(B non tfomt: lioe
aiiteni ideo ractum est quia malitiam quae in ipso erat,
id est fomitem peccati, non vere inquisivit et odiii,
inio |ier omnia ei consensil. Nua enim possuroas in
pRBseuii malitiaiii nou babere, possnmus vero eam
odisse. Unde Aposlolus : Est peccatum tii vestro iii#f>
tali corpore, sed non regnet ad obediendum h.-eret car-
nis. Crii aiilem quando maiitiam non habebhnus,
quaiido scilicei hoc mortale induet immortatitatemt et
novissima mors dehtruetur, Aiile vero b-ic tampQt
semper iii nobis eril deleclatio iniquiiatis, el ideo
adsil nobis e contra delectalio aequitatis pneceplorum
Dei, qtia conlra iniquilatem pugnemus, et ipsam vin-
caiiius : qiiia 'aliud esl non pugnare, sed in perpema

non ex difQcultaie, sed ex voliintale dixii, ut delin- R P*^® ^^ * n^i^d ^^^^ erit, quando iminortahtale in*

qiiai. Ct quia non ausus est palam, confugit ad oo-
culiam cordis conscieiitiam. Sed cum limet conspe-
Gium bominis, mulio uiagisdeberet limere conspeclum
Dei, qui quod conspicit in corde, sicut liomo in facie.
Quod ipse lutelligere pos^et, si altendere vellet. Sed
ideo non attcndit. qiiia timor Domini non esl ante
ocuios ejus, id est, quia n<>n perpendil Deum jodi-
cein in rebus: quod si perpendereiy ulique eum
limeret.

QuoniQm dotose egit in eonspcctu eiuSt ut tnveiiia-
rtir iniquitas ejus ad odiiim, eic. Probal ab affectu,
qiiia injusius non tiinet Deum, quia facil quod non
facerei, si eiim timerei. Doiose scilicet agit in con^
spectu ejus, id esl, in corde suo ubi ipse Ueus con-
spicil : et In hoc dolose agit, sciiicel «1 tfivrnlaftu^
iniiiuitas ejns ad odium, id esi, quia noD vull vere
iuveuire iniquilalem suam ad hoc ut odio babeat
ipsain inventaro. Sunl eiiiin inulli qui qua^i conanlur

duemiir. Aliud 6si pugiiare, el vinci, quod hi ilKs
qiii priniuin bona opera et prar^cepta divina insisiunt,
dcinde superbiunl, el de se prjesumuni. Aliiid esl
pugiiare ei viiicere, quod in bonis est, qur nibil de
be prxsumiint, dicenles cum Aposlolo : InfeHx ego
twmo, quis me liberabit de corpore mortis hujus? Gra^
tia autem Dei ; aliud vero esl non piignare, iino trabt
ab iiiiquilate : de quo |;enere dic agitur cuoi dicit :
Uaiitiam auiem non odivit.

Domine, in coelo, Sic continuaiur : Injustus quidem
noti quia non polest, scd quia iion vult bcne agere,
dtxit ut delinquat : buiic lamen tuu, Domine^ non tle'
serct niisericordia, qua salvas bos lalcs iioinines
ut juHieuta, ul iiircrius habelur : sed laiiien misert-
cordia tua^ id esl, condigiia le ilia lautum est tM cm'o^
id est, in sanciis viris qui sublati a terrenis, fadi
suiil ccelum. Sciendum eniin quod misericordia Dei
donorum niultipiex esl. Alia enim ejus doiia Bunl

iiiiquiialem suam inquirere, et lamen eam invenire r terrena ei temporalia, et in bis salvai corporaiiler :

tiiiicni, ne dicalur eis : Ccce liactenus ignoraoles pcc-
castis, nunc vero iniquitaiem coiinoscitis, desinite
ergo peccare ; et bi dolose, non sincere agunt, ti-
oienles ini<)uiiateni invenirequam siiuuiani Mua.Tere«
Suiil ilfui alii i|iii dolose aguut ut invcuiaut iniqui-
talem, quia nou cx cordc agiint iniquilatcm quxrere
et odissr. Ct qiila dolus esl in inquisitioiie, dereiisio
est in iiivi ntione. Si eiiim sincere eam qiiaTerenl,
inveuliim eaui vere odi^seni, el non dtTendcrent di-
ceiiies : Quid nos fecimus ? Nonne iioc oinne.s fa-
cjutit? Nunquid Deus pcrditurus est oniiies lalia Ta*
cieiites? Muiiaque siniilia defendenies iniquiiaiem
dicunt ; ui.de i»pparet quia doloe , nun sincere
aguut.

Verba oris ejus. Probal serundum alleram pailem
lantuiii, scilicet secundum illos qii qiiasi iuveniuul
iiiiquiiateni, et dcfeiidunt. Quoniam vi re dolose agit
iiijustus, videlicet t^er lioc quia verba oris ejus suul
non solom iiiiqua, sed ipsa iniquilaSy quia iui(|uilatem

quod sicul ei junienia inju»iuro supradiciuui, et alios
simpliciter bouiiiies, id esi, portantes imaginem ve-
teris boniinis, non novi : qui pro inagno banc tal-
valionem babenl, et maxime in ea gaudent. Alia
vero ejuii dona suui coelet^tia ei lerrena, qux sanciis
viris commuiiia partini jain suni, landeui vero ple-
iiarie eruiii cum angelis. Cl hx sunl illie misericor-
dise, de quibus dicil : Domine^ tua misericordia e$t in
calo, Cl per boc quasi dicerei, Nobis cogniu esi WU
tua inisericordia, quia veritas tua^ id est, veritas
prxceplorum tuorum valuit, id esl , pertiniiil m$qut
ad quasdam nuba consiitueiidas, id esl, coguitio pne-
cepiorum tuoruin fecit quosdaui de ccelis illi^ sur-
siim lieri in nubeSy id est apostolos et pratdicalores,
pcr quos uobis innotuit illa misericordia. Dictl sunl
autem prxdicalores saiicti nubes propler caroeoi,
quia de carue illorum divina polentia ialeos io ea
iiitonuil nobis niinis, coruscavit uinicuiis, et cooh
pluil nos verbis.

scilicel iuventam defeiidit. Ct ideo vciba suut iniqua ^ JhStitia tua sicut montes, Ostendil quod vere qoi-

in defcnsione, quia dolus pra*cessii in inquisitioue.
Cl vere doius ibi fuil, quia noluit agere quod potuil,
iniquiiaiem scilicei vere iuquirere el iiiielligere, ad
boc ut eain postponerel, el sic bene ageret. Ct lioc
priibal a repugnanli. Quasi dical : Yere noiuit intel-
ligere ut bene agerety quia potius el iiiiquitatcm cogi*
tavil, et iiiiquitateui perfecil, quod sic dicil, Medita-
tus ett pei severanier injuslus iniquitatem, id esi,
peccai e in cubili «iio, id esl in corde suo, el etiam ad
elTectum perduxil qu£ male cogitavit : quia astitit
omni vias iion bonce, perseverans fuit in omni opere
nialo. Vije eiiiui iiialorum dicuniur prava oper«« eo-
runi, cor vero nostruin dicitur cubile noslrum ad
fiiniililudineui, scilicel quia iu eo quiescitur a sanis,
id est boiiis ; aul laboratur ab a^ris, id est nialis.
Soleni enim boni a slrepitu exieriori in secretum
cordis se recipere, ei ibi quiescere ei gaudcre : iia
tauieu si buuam iilic iuveneruoi uioteui, scilicetdo*

diiu de ccRlis sursum elaii sunt facti nubes. Quasi
dicerel : Yerc huul nubesi, quia sunl sicut mon$es, id
est, simiies inonlibus piuriUus niodis, scilicet et
propier coiistautiam lidei, et propter emiueniiam
viitutum. Ct oiiia sicut sol exoriens prius iiluslral
montes, el inde resplendet in vailes, ita verus sol
jusiiiia:, id esl, Cbristus exorius, primuin corda il-
lorum montium, ut inlelliganl Scripturas, aperuit,
et inde nobis respiendnil, qula per illos ucculu
Scripturarum mysleria nobis aperuit. Suni, inquaiu,
stciir monteSf nioiiies dico Dei, a quibus sciiicei auxi-
lium venil, juxU illud : Levavi ocuios meot im wom-
tetf unde veniat auxiiium mi/ii. Sunl auieui alii nion-
les qui iion suni Dei, ut Donatus, Marcion, ei cxtei •
liu^relicl, usurpanles siiii niagisierii phmatuuK lli
vero monles non sunl auxilii sed naufragii, quia qui
ad illus respiciunt, iion sublevaniur, imo uaulntg^tii-
tur. Suoi» iiiquaip, ticut monteSf el boc noo cx

m

IN PSALMORUM LiBRUM CXEGCSrS. — PSALH. XXXY.

670

rttis suis, Domine, se<l ex jittiitia lua, id osi ex ^oh A ^< cceh^ aliter adhue continuari, et partiin exponf,

' ' ^"^''■" '^*'^'* '"••--''•• - -*-''• ut slc dicalur. Bixil^ iuquatn, injuttut quod ei ne-

cessitato deiinqual, sed mentitur. Cur enim nmniiius
Pater, si lioc esset, inisissei nobis in coelo coelorum,
Id est Christo librum suuni, ad cujus exemplar con*
scriberemur, et cui conforroaremur? Pruslra uiitue.
Sed quiu illud non esi, ideo, Domine Paier, miieri-
cordia liia, scilicel qua nos vocasii el justificasti, est
nobisa teexhibita in c(b/o coelorum, id est, int^hristo^:
et etiim veritas promissioiium asternjc l»e.ititudiiii^.
qu£ ulraqiie inisericordia ct veritas vatueruni ait
qiiasdaro nubes consiiiuendas. C«iera nou muUntur,
sicut iu priori lectione dicia sunt.
. Fitii autem hominum. lloniines, inquam, supra-
djcti, salvabuutur per tempora, quae commuuia sunt
eis cum jumentis ; fitii autem hominum, scilicet qm
non solum a jumentis divisi siint, sed eiiain ab iilts
homioibus in lioc quia sicui illi (lortaiit imagineiii
lerreni, ita isli portant iinaginein coelestis, ei qiiiti

gr»iia lua ipsos justiflcanie. Qiiod ostendii a simili
pff cnnlrariiini. Quasi dicat : Slc sunt isli montes
ptT juslitiam luam : sicut e conlra lioe qiiod injusli
suiil» abfittus non in duobus lanium criminalibus, sed
ntvi/a» iitest, in muliis criminibus est per judicia non
iojiistay sed jtista, quia tua. Non enim, ul quibusdam
videtur, injuste esl hoc quml mali dantur in repro-
buin St^nsum, sed jusrHsiinum Dei est jiidciuni.
Jiixta illud Apostu!i : Qiiia ctim cognovistent Deum^
nwi sicut Deumadoraverunt^ et ideo emnuerunt in cogi»
lationibus suit^ dictntes enim se tapientet^ tiulti facti
sunt^ Pturaliler ideo posuit Judicia, quia iiuuiiiqiiod-
qiie criinioale liabel judicium suuiu. Ct sciendum
quod sanclus Auffustinus justilia sua, ut supra dixi-
inus, ablaiivum f^cil, el jiidicia accusaiivuin. Pos-
sunt vero et nomiiiativi accipi, ^i bic dicalur : Yeri*
las tiia fecil qunsdam de luis nubes. Et bi tales, qui
non solum sunt ilicendi justi lui, sed ct ipsn tua

• ••»• - ii .• . • • • •* _ • _;_ .

ncsrtita, per exceUeniam sunt fiVuf monfes i)ei ; sicui n sunt iinitatores verorum bomiuuin, natriarcUariiin

e conlra, judicia tua, id est iujusii a te jiidicalt et
damnati sunt abgtius multa ; el qunsi diceretur :
Qiiandoquidmn suiit aby.<sus, cur ergo vivuiit? cur
supersunt? Dicil: lileo scilicet vivuui, non nuia nie-
ruerunt, sed qiiia lu, Doinine, s»lvas, et talvabit homi-
uet biijiismodi teniponili salvalione, qiiani pro ina-
gno habent utjumcnia. Et hoc facies ad euni niodiini
ad quem mMliipticasti mitericordiam tuam, siilicet ut
non solum in coeiis esset, sed el in liis aliis qui siint
ut terra. Tu, dico, qiii es Deus, et ideo opfiiiet
ul niulti|dicem misericordia^n creaturis tuis im*
pendas.

Potest psalmus iste a principio in parte hucusqiic
aliler legi, ut sil lalis, ac si diceretiir : Falso qiise-
riiur d. n. r. g. b. qiiod iniber a b. c. T. p. r. qiiaiii
▼irtute^ Juxta quod sic dicetur : Injuttut dixit, id esl
statuit et alfirmavit, ut delinquat cx neccssitale, qua^i

scilicet et piOiibeta^um; lales, m\\mn, tperabnnt,
id est non erunt bic in prxseiiti iii re, sed lainen iu
spe, quia iion inseciabunlur hic buna coiiniiunia
cum jumentis, sed tperabunt aeieriia cuui angcii'' : et
hoc ifi tegnuue alarum tuarum^ id est, sub derensioiie
protectiouis tuas; ul sit dictum ad solani similitudi-
ncm, qiiia et gallina puJlos sub alis protegit : vel
possunius accipere pcr alas ejiis, charitatem et niisc'
ricordi:im : charitatem quidein, qua ad iios dcKcn-
dii; niisericordiam vero. qua nus vocavit et justili-
cavii : vel ctiain promissionem ulriusque Tcsianien-
li : alicrain vero de teniporalibus , alieram di;
spirituuiibus. In Yeteri Testamenio» quautum.ad
litierain, prouiissio de temporalibits lacta esi , in
Novo vcro promiiluntur spiritualia et aRierna. Et
pouiinus quidcin consolatur sperantes in se, nunc
interiin tcniporalibus bonis, tandein vero beatificabil
«ternis. f i/n*, inquain, hominum tperabunt, ei hi l:i-

culpam renectendo in naturam ei in aucioritaiem

sed tamen hoc qood deiin«|uit, esl in temetipto, id p ^^^ iiebriabunlur ad ubertate domu* tuce, Voltiit qui-
est io libcni arbilrio ejus, scilicet non est .iiide ac- doin proniittere, sed non potuit illud ediccre, qnia
cusandus atictor vel nalura, sed ipse qui per iibe- vcrba uon habuit quibus iiiud exponerei. Sed qiii.i
..__. . . __ . yiji^ lioininei imuiodice bibeutes, et se adeo vino

ingurgituntei, ut humanam prorstis lueiitein CKce-
dunt, etquasi induant aliain, vuluit per lianc siini-
litudincm expouere illain superabuiidaniiam super-
na: helilix ei gratiae, quia sancii Dei etiain in pra:-
senti repleti, sic denieutaulur, ut huniana inenle in
divinain traiiseanl in tantum, ut niilla tormenta exii-
mescant, nec etiain palres asiautes aul uxures vel
lilios ileiites respiciant. Et dicit, lu inebriabuntur,
id est, sic replebunttir, ul veiut cbrii uieniein pro-
priain excedaut ab ubertale, id e^t. ab abundaiilia
spirituaiis gratio;, quae eit domus ti.tc, Doininc : hoc
est, qu.e Uiscendil de domo lua, id cst de coelesti
habitaiioiie. Omne enim datuin opiimum dtsurtum est.
Et vere inebriabuntur, quia tu potabit eos torrente^
Duuiine, voiuntatis m<t', id est, impetu ahundaiitis
gratiae dunoruin tuorum, qua; tua dona sunt voluptas,
id est delectabilia. Turrens eniin dititur propiie plii-
vialis aqua quae abuiidai ei cum impelu solet de mun-
libus decuirere.

Quoniam apud te est fons titw. Meriio dicit, Po-
tabit eotf quoniaiii luiim eat huc facere. Nain fous
vitcs, iU esi Verbum tuuin, a quo prucedii vera vita,
et quud diciliir lom», quod sitientes potat, et panis,
quia esurieiites reiicil, et luineii, qiiia laecos illumi-
uai, et inulu talia; ille, inquam, fons est apud le,
libi sctlicet consubsianiialis et coaiternus. tt ideo
rtde^imtif le Pairem, qui es tumen iion de lumine m
lumine luo, per illud Verbuii, quod esl Itimeii tuuui,
id est, proctdens «ie te lumine. Et videamus te per
illuni, Mitie, Domine, quem misturut es, scilicet proB-
tende quasi dereiistunem mitericordiam tuam^ id est
Filiuni tuuin, qui non so.uni misericors, iiuo ipsa di-
ceudus esi uiisericordia. Prcrlen^e, inquimt sctVnfi*
btu te^ id ci»t, volentibus tc per ipsuin scire : et etiaui
|>ra,'lciidc jusif.iain tuain, id ea, lidcm tuam justili-

nim arbiirium suum ad peccatidum se disposuit.
Solenl aulein quidam habere, ut non detinquat. Quod
etiani %\c dici p<itest : Injuttut d.xit^ ut (pro quod)
noii detinqunt in semetipto, id cst ex stio libero arbt-
trio, inio quia talis creatus est ut ex necessitale pec-
caret. Sed cur talia dicii ? Ideo scilicet, quia timor
Domini non est ante oculos ejus , quia noii credit
Deuni jiidicaturum de tcrrents rebus : et vere non
tiinel l3euin, quoniam dolose egit in conspeetu ejus^
id est iu corde suo, ubi ipse Deus conspicit. In hoc
scilicei, quia cum ex Scripiurarum prxceptis, et ex
minis intelligere posset quid tenendum, quid vitao-
dum esset, diasiinulal se illud pos^e inteiligeie, et
lioc vitandum ei in lot rebus facii, ut inveniatur ab
mnnibus^ id esi, ut manirestum sil omnibus quod
iniquiias ejus ad odium est, id cst, odibilis debet esse
omiiibus.

Verba oris ejus. Vere dotou agit, quia verba orit
ejus sunt iniqua, id est Talsa ; et idco iniqiia, quia
sunt dotus* In hoc scilicet, quia dicit se iiuii pusse
inlelligere, non quod vere non puShil, sed quia no-
luit intelligere ut bene ageret. Et non soium verba oris
ejus sunt iniqua, sed etiam iniquitatem C(»gttai et
operalur, quod sic dic.it : Iniqmtatem meditatus e«/,
ei caelera. Quod nun mutaiur.

Domine^ in coilo misericordia tua, Quasi dicai, In
bis, Domine, injustis talia agentibus, esl ira tua : in
coelo autem est misericordia tua, sicut prius. Et liaec
tua judicia, scilicet quod in iliis est ira lua, et m
isiis inisericordia, sunt ubgssus non paivi, sed miittat
id esl sunt inexhausta el inscrulabilia. Juxta illud :
O attitudo divitiarum sapieniias et tcienticB Dei, ct rc-
iiqua. Uominet et jvmenia. Sic contiiiuatur : In illis
qiiidem est ira lua, el lamen etiain h<'S lales, Do-
inine, noii deseril niisericord a lua, quia salvas hos
thiuiiues ui juiiicnlay ut prius. VoiM quoqtie Domine^

671

DED/E VENERAUILIS OPP. PARS II. SECT. 11. — DUBIA ET SPtDI\.

67i

caiiiein nos, nti:i; dnbilur pt^r ipstiin /i/« qul per eam
$unt fiitiiri rccto corde^ scilicel non dishin|iienies cor
ttiuin ail («T sunin, iinn snnm cor «lirigenies a 1 cor
innni : lioc optal fitleli-i «lc iiosieriori populo. iif»n
C|nantuni ad iitiss.oitcin Verbi, quos jani pixteriit,
lino qnanlnra ad cogniiionc r.

^on ceuiat miiii pe$ $uperbi(B. Ideo, D»minei ro$;o
at praetendas misericnrdem tnnin, ut :ih illo docrar
humililateiu, et couiedHnilo cjus corpus hnmile : non
vemat luilii pes superbiw, id csl nt^n subrcpai inilii
amplius elaia nfil>clio snperliiac ; qusR snperlda dici-
lur pes, qnia per cnm a D<Hniiio in legionem disM-
iniiiludinis recessimus, ei si ni |)er eiatuin Adam
cecidimus, ita per liumiliasum Chrislum resnrrexi'
mns, qui ver» liumiliialis exemplum rnil : quouiarii
nec JudjLJs objicieiilibus sibi. D.rmonium habes. ma-
leJixii, sed qnod noa eral, bumililer nrgavil ; quod
vero etatyiacendo concessit, ne videreiur malediclum
reddere, ned veriiatem prxdicare, ct buiniliiatem
diCere : Non veuial^ inquain, peg superbiw, et manw
peccatorist id esi niala operalio pravi persuasoris
twn moveat me iii inale agam. Duo bic rogat, liberaii
^c.licct ab afleclione prava, el a inala persuasione.
Qua! diio viiia clariternni in e\ordio, quia et diabo*
liis cecidii ex occnlia alTectiono, et Adam aliena
persuasione. Sed lamen serva tu quiiibel quod in te
esi, el iiou timcbis quod de rori.s esl. Unde ne apud
te incidas iii elaiionem, et sic viiabis quae foris est
pravani prrHnasionem.

Ibi cecideruni. Idto ppto ul repellas a me peden
snperbiaD : qnia ibi^ id esi iii iilo pede ceciderunt in
exordio, id est giavem casnm passi suut quicunqiie
i»unt 0|»er.trii nunc iniquitatis, sciiicet el diaboli et
liiimines. \ii qunniodo ceciderunt exponit, quia
ri;ptf/si $unt ab interiori parailiso, id e»t ab iiiterna
jiicundiiatc :nimi, in qua crealisunt. Etquia expulsi
iunt ab inleriori, fion potuerunl stare in paradiso exte-
riori, Adam scilicet iu terrestri, diabolus vero iii
c(clebti.

IN rSALMUM XXXVI.

Psalmus ipsi David.

ARGUMENTUM.

iCdtficaiiir boc psalino fides eoriim, qni, pravorum
temporali relicitate lurbatl, suas virtuies iiitermit-
luot. Lcge ad Sapicntiam Salomonis.

LXPLANATIO.

lp$i David, nt $upra intelligendum est, Hie psal-
mu$ hortatur ad fidem^ demonsirans Ecclesice salutem :
monet eredente$, quoniam plerique morialium pro af»
fiictione bonorum et impiorum prosperitate turhantur,
adeo ut et non remuneralas in hnc vita tirtutes de$ide'
rent^ ei vilia consettentur : ad iiujusmcdi repeliendum
errorem psatmus iste compouitur ^ qui finem mag\s
utrorumque considerandum ertbra renetitiong Uione-
ret. Per toium Ecctesio! vox inlroducitur psatmumal'*
phabeti Hebraico ordine digesium , ita tamen ut
iexiam deeimam titteram minus habeat, Prima posi»
twne commonet ne maiignantes quispiam debeai imi'
fari, sed quidquid boiii sperandum ei/, a Domino po^
stuleiur, qui novit et profutura coucedere^ et perenni-
Ur tuansura prastare» Secundadicit peccatores maxima
hic invidi(e cruciatione tvrqueri, quuiiiam in suis acti-
bus nil limite bonis ae habere cognoscuni, Tertia profi"
tetur nunquam se justum vidisse derelietum , malorum
pmnas et prcemia beatorum uiili jam eommonitione
penuiscens : prima positio continet tittera$ $ex , m-
cunda itptemf tertia octo.

COMMERTARIUS.

iVo/l amutari in malignantibu$. Titnlus esi, Pia/-
Mtfi ipi j Davidt id cst, perfectiori uui vel inuUis in
Cfrpore Cbrisii aitribuendus. Sunt enim in corpore
Cbrisii duo gcnera, scilicet perfectiores boni, et mi-
nos perfecii. Vere enim, minus perfccli suut adbuc
ill', qui vidcniet uialos ftliciter viveuies, ct iii cwiii

A lerrena pro<(perilaie florente-i indignan^ur de flort^
illorum, et ipsiim :i0eciani. Contia bos lales vero
perfviciiores alii agunt in hoc psalino, insiruenips
eos ne iniirmurent de flore matoruni, neve i|>siiin
appeiant, ne fone eis cunsimiles nant, iino spera
suam in Domino ponant, ei malinl astrrnaliier ia
ipso gaudere, qnam bic cum maiis ad lii>ram fltiere.
Poiesi autem valde commodus access is laliicrqtio-
qne lieri nd bunc psalmum. Dotninns noster I»-
qiieiido nobis per electos suos, vult et lacit nog caii-
los ad oninia, dum el sibi lempiis est loqiiendi, non-
dum judicnndi, et nobis ien<pus esi andiendi,
iiecdiim fiiistra poeuiiendi. Nani et tunc erii nosiii-
lentia, sed infructuosa. Nam rcstituet iilis aivtna
justiiin quod siia perdideruni injnstilia. Ju^tum enini
apuil Deum e&t, ui nuiic misericordiam im|>ertiat,
Iniic judicinin exerceat : el ideo non pertnrbei le,
bomo (ihristiane, qood vides inalos feliciter viven-
tes, copia rerum arfluemes, dignitaiibus omin»*re, in

3 oiniii gtoria florere. ^eque dicai cer tuum uuiliim
esse divinum judicinm, sed omnia casibus ferri,
011. nia furiuiiis molibus ventitari. Fonasse enim iu'
q:iies : Si Deus bum:ina rcspirerot, noii ittins iniqui-
las Uoreiet, ei inea innoceutia laboraret? Qnisquis
sic cogii:is. qnisquis sic spgrotas, bibe in corde iuo
hujus psalnii saluiiferum aniidoium oontra lalem
morbum. Onmis enim morbus aniini in Sciipluris
s:inclir» invenii medicamentnm siium. Noli ergo mur-
niurare, noli wmutari^ id e«t, imitatiouem babcre in
mutignantibus, in consideraiionc maligoaniium, s^ iU*
cel ut vclis imilari floreni coruui; quia cum nulli
lloreant bic, nisi mate agentes, ui rapienles ei fu-
fHnies, si optes florere, oporiebit le pariier mali-
gnaniem esse. Neque ulaveris, id est amave'is/ix-
ciente$ iniquitatem, scilicet ut appetas florem eorum,
zelus enim aliquando ponitur pro iia et indignaiione,
ut ibi : Zetus domu$ tuce comedit me; aiiqnando pro
diligere, ui : Zdalu$ est Dominu$ poputum suum;

p similiier qiioque acroulari vel pro invidere vel imi-

^ tari, sivc aflrcctare, ut Apostolus, jEmutuinini chari*
$ma'a meliora,

Quoniam tanquam fenum veloclter are$cent, ftleo
nou debciis appetere florein inalorum, quia velociier
arescent, id esi deficieni ei ipsl et flos eornin, scih-
cet laitgifiim /eniim, quod hodie est fio$^ et cra$ in
elibanum mitlitur^ et cito decidei>t, quemadmodum
otera herbarum, id est, cito decident^ quas proprtc
olera inler herbas dicuntur. Quod eniin inier heibis
olus dicilur proprie, per lerram serpit; el quia al-
iam radicem noii babet, viiel in bieme, ei arescil in
a*staie. Arbores vero quia altani radicem babeni, d
si in bieme arid» videaolur, veniente a^staie fron*
deni, floreni, fruclus laciunt : et oleribus compa-
r.intur mali, qui nou liabcni aliain radicem chahta-
lis, ei floreni in bieme, id est, iii prxsenti lempore,
quod diciiur bicms propier procetlas iribulationum,
ei fluctus amariiudinuin : \eniente auieoi a*^taie,
quando verns sol ascendet in meridiem, et apparu*

^ liiiin majeslate Patris anj^elorum, iunc illi arescent,
quia uelernis flammis iradeniur. Justi vero compara-
biles arboribus^ quia aliain riidiceni babenl charita-
tis, nuiic in bieme srilicei arescunt, ju\la illud, Uor'
tui enim eslfi, ei vita vestra abscondita est cum Chri-
sto in Deo, In sesiaie autera pra;di(-t;i, lunc ornabun-
tur ornamenla fuliornm, id est bonornm faciorum ;
et locuptetabuniur uberi:ile fructuum, id esi niulti-
tudiiie remunerationuin.

Spera in Domino. Quia tam cllo evanescel Qot
malorum : ergo quasi dicai, Noli wmutari florem il-
Inm, sed taiitum spera in Domino^ ei noii io muntlo;
et fac quemcunque potes bonitatem, non ipsorum ma-
lignantium ioiquiiatem. Et ha;c faciens inhabita ter-
ram, id est Ecclesiam, qu^ dic iur bene tena culia,
scilicet ne descras ecclesiablica instiinta, sed ob-
Serva ea, quia non est vcri sacrilicii locus exlra cn-
tlioticam feicclesiam : vet sic bene facieiido inhabita
terram, id est, excole propriam cariiem tuam, ui

(5/5

IN PSALMOUUM LIBRUM EXCGESIS. — PSALM. XXXVI

C7-1

tandem eam cldriflcatam reciplas, ei sic pascerlt in ^ bene eam excolant. Ex opposito auiem ilti qiii noQ
iilvUUs ejut lerrx. Divitise autem liujus terr;e, si ad sunt munnurantei^, scd suiUnentes^ U\ esl paiemer
Ecclcsiaui respicias, sunt D>miuusrjuset Deusejus: exspeclanics /^omnium, nou utpote .ili<|u:im falla-

ceui, sed ips.im veiitaieui: non iit minii:» valeuiem.

si vero ad carnem iiostram, eruut diviiix immortali-
tas ct iiupas^ibilit:>s.

Deieclare in Domino. Si per terrani accepisti Ec-
rlcsiam, tunc istud exposiiio est, qux suut ejiis di*
vili.F, sciiicel Dominus, ct idco detectare taiiium in
Domino : si vero per terrani acceperis carnem liuma-
nam, iia coiitinuabitur, Spera, iu<|uain, tii Domino,
ct speraiido ddectare in ijominOy id esl, iu la^liiia
qnidquid agis pro Domino iacias, non in trisiitia ; quia
hilarem dutorem diligit Deus, Et sic Dominus dabit
tibi pctiliones, et si iioii earnis, tamcii cordis tui, id
Cbt implebit omues petitiones spiritnales tuas. El ut
hoc (iai, revela Domino v.am tuam, id est, iiisiste ta-
ila i^pera quae sutit digua nvelari Domiuo. Yelimus
eniui ni)iimus, opera iioslra bona seu inala revelata
suiit Domiiio, quanuim ad coguitiouem ; sed tamen

sed ut omnipotciitom ipsi hcereditnbunt terram vel
Jcru>aV,iii, quaj est terra viveuliuui, vel carnem
stiam clariliratam iniiuorialiiaie el iiiipissibi iialc.
Fa iileo adhuc sustinendiis esl Doiuiiius, sed nulli
videaluriongum, qiiia pui>7/iim erit. TiMiipus euiiii
Lreve est, quia si peicunau.us omiiia chrouica, iu-
venirmus quod quasi he>iertia die Adam de para-
diso ejectus est. Et si quod praeccssit t itu breve est,
et quud sequiiur tiHii^e breviiis e>t. PusiUum, io-
quam erii, ei posi illud piisilluni non erit peccator ;
iioii quod peiiitus wtn >it, sed quia nullus ejus usus
erit. Nunc enim vivit impius pio, sed sicut iion ha«
bet lima locuin plaiiato rerro, ita post coiisummatio-
nem justorum nun erit lociis impiis. Inierim euiui
de eo flagellum facil Dominus uude deflciat impius.

sola bona opeia revclanlur ci, qu:intuui ad digiiatio- ^ et proflciat pius. Cur ergo applaudil sibi impius.

ictum est : Itevtla Domino viam Nonue de ilio fliigellum (acit sibi Deus? Assiimit il-

iieui. S»'d pio his d

tuam, id esi, viiaui tuaui, sciiicet quid paliaris, cur
geiiiis, et qiiid optes. Id ciiiui paicris, quia vides
ifuod c:iro concupisrit adversus spiriium. Id etiain
optns. Infelix ego Autno, quis me liberabit de corpore
niortis hujus ? Gratia Dei per Jesum Christum, Et hoc
reiila Domino cordis uHeciione^ ct flrmiler spera :
qtiia per eiiui liberaberis, el ipse non per alium /a-
ciet tibi, qiiat subseqiiuiitur scilicct etjtistJiam tuam,
id est, fldeiii tiiam speraiiiem ea qux' non videntur,
qua: modo latcnt. Juxta illud : Charissimij liiii Dei
aufiiNs, sed nondum apparet id quod erimus, lllam, iti-
quam, fldein cducet per remuiierationem quasi in
lumen^ id e»t, in manifest.ini coguilioiieiii, sciiicet
quaiido ea accipies qttae iion visa ciedidi;ili : etjudi-
ciuin (uion, id est, discreiioiiem toain, scilicet haiic
qoia maluisii seqiii pauperem Christum, qiiam divi-
tem muiidutn, educet iios non simpiiciter in lumen^
sed tanquam iii incriilianam luiem ; id est in maiii-

lum ad offlcium, me auiem erudit ad patriiiiouiuui.
Non erit^ itiquam, peccator^ quia si tu aliquis qumres
locum eju$, td est, iisum ejus quem luiic babeat, non
invenies, E conlra autcm mansuetif qui iion mur:iiu-
rant scdicet, sed Domiiium patieuter exspectant,
hiBTediiabunt terram, ut supra dictum est. ht delecta*
buniur tmic in multitudine paciSf q d.i cuiii modo
qiialemcuuque pacem habeani, laniuui iii iiitoriori ;
lunc vero pacem habebtiiit iu interiori el iu exte-
riori. Vel siciitl immatisueii, id est maliguautesy
delectantur nunc in intilio auro et multo argeuto et
in uiuliis talibus, ita Dominus erii tuuc qu:ecuiique
deleciatio poiest excogitari suis, quia erit omnia in
omnibus. Etcum ipse slt vera pax, oiiinii eruut ess
pax : et sic delevtabuntur in muUitudine pacis, id est
iu multiplici pace. Iiiienm autein quid flet? Oporiet
scilicet multam pati iribulatiouem, ut perveiisatur sai
hauc pacem ; quia interim peccator^ id est quilibet

festiasimam cogtiitionem, per reuiunerationem qui- ^ per^ecutur, observabit justum^\^ esi, insidiose aget

deni. Majos cuiin meritum cst iu hoc tali juilicio

quaio in flde per se : quia quidam fldeles suut et

salvabuiitur, qui non habeiit hoc judicium, scilicet

iit relinquani luundum, etseqiiautur Christuiu. Edu-

cei quidem tandcm, iiitenm auiem quid flct? Oportet

quasi dicat, irinulari et coiiiristari. Tu autem quau-

tymcuuqtie tribiiieris, subdilus esto Dommo^ id cst

lotum esse tuuiti ei vita tua stt sulijacere pruiceptis

Domini, et subjaceudo ora €um iie delicias io viuea,

nt gaudeas acctpieudo uummum in vespera.

Pioli amutari, Qiia.i dicat : Uuia latita dabitur tibl
in futtiro spes tua, ergo no:i luc oimulari, id esi, itasci
et iiidiguari in eo, id esi, iii consideratiotie rjiis mali
gui pioiperatur in via sua^ id esl, iii liac pia2>eiiii
irita, quia lu iribularis in itioere, sed gaudebis iii
perveiiiione. llli vcro in via est prospentas, iii per-
ventione autem omiiis eril iiicumiiioditas. jNoU, in-
c|iiam, annulari in eo, scihcet in homine facienie inju-

conlra jusium fraudulenta per«iecutioiie : et etiam
stridebit super eum dentibus suis, id est maiiifesias
damnatiouis seutentias ad ipsum oppriitiendum da-
b t. bed (|uae cura? Nuila scilicet, quia Dominus ir^
ridebit eum, id esi, irrisibilem faciel eum, peccantein
sci.tcel. llxc euim vere cst irristu, ipiia dum iuiqui-
las ejus corpus tuiim perimit, auimam suam putre-
iacit. Te facit probabdem, laciet euiu peccaturem
scilicet : Uxc eiiim vere est irrisio, quia dum iuiqui-
tas ejus corpus tuum peritnit, animam suain putre-
lacit. Te facit probabilem, se reum; etgiavius iile
semper damnaiur, cui auiinus semper devastaiur.
DominuSt iuqtiam, inidebii eum^ ad queiu scilicet
hoc pertitiet, quoniam ip»u Dommus prospicit quod
dies ejus veniet^ dies scilicet an.inadversiouis. Uu-r
aniiuadversio duplcx eril, scilicet bona vel iiiaia. •
Qui euiiit prospexit diem Jud:c traditoris, prospexi \
ei diem Sauli persecutoris : iiliiis ad poenaui, istiiis

stitiatf id est peccata, tauqiiam necessario, ii«>n ex D ad gloriam. lu utiumque euiiu vitidicatum e^t : ille

natura, sed quia prosperitas stultorum perdei eos, et
qoasi dicat : Si veiis prusperari cum illo, facies sieut
iJle injusutias : et ideo noli ffinularif sed desme ab
ira, ut iion irascarjs de flore ipsius homiuis facieii-
lis injustitias. Ei derelinque furorem, id e^t iitdigna-
lionem et Diurmuralioneiii coniia euiiidem. Ex ira
eniin procedil furor, quod est dicere : Ira vel furor
de flore iliius non contutbei oeuluiii luiiiii, fecd pu-
tius coiisule ocaluui fldei tuje, et si prumiait tibi
teuiporalia bona, liabes irasci ; si vero ptotuisit tibi
sida toeleslia et u:terna, uoii irasci debes, sed patien-
t r ea exs»pectes : lioc, iiiquam, modo dieo, iVo/j amu^
t*sr% ui maligiius, id est ut unus de maligiiautibus
fias. Aiiier euim quani dicil, noii perhibeo. Et vatde
c««venduui est tibt ue maiignens : quia quxunque ma-
iignanturf perseveranier externmaoumur^ id e:>l, ex-
tra teruiiiios ccclesiis Jerusalem lieut, vel extra
teriDinos propii» tcrra*» id Cbt caruis su.r, ut nuu

igtiiuus geiictiiia^. Cbt uestiuatus, isie aeteriias vita:
tsi prosiiaiiis.

Ctadium evajinavcrunt peccatores, Exponere vide-
tur utiumqiie ifuod supenus dixit, scilicel et occui-
taui el maoifesiaiii lusecuaiouem peccaioris aaver-
sus jiisitim ; et priuiuui expouii mauifeslam ita :
Peccutores evaginaveruni gladium^ id est, luamiestain
damtiatioueiu buper juatos exercuerunu Uui enifo
gladio pugiiat, mauiiedte ptigiiat. Hic dicit beatus
Augustiiius : Gludium evagtnai peccator in corpu$
tuum, sed nunquid cor ejus manei itiwsum? In CQrpore
coiialur te occiuere, ipse vero occidiiur in mente. Ef
eil timilit aticui trajtcicnii gladium per corpus tuum^
ut tctiidat a tiriut vei>inieAum. Evaginavt:runtf iik-
quaui, gladtiim peccaioret, ei etiatu tntendirunt ar»
cum suum^ id est, occultas iiiSiUias ipsis jumis para-
veriiiit. Arcu eiiiui occulte et a louge ccriatur.

Ut decipiunt paupercm. Ueddit s:iigula singuUs.'

675

m

DFDiE VENERADILIS OPP. PADS II. SECT. II. — DLBIA ET SPURfA.

ileo inUnderunt arcum, «1 occiille decipiant paupe» A Domiiio, non solum quod sit, sed eiiam quod horoo
leni et inopem, id esl. juhUim niliil de se pripsumen- sii, el qiiod peifecius sciisibus et sanus corpere, et
tem scilicet devocaiulo ct »ibi conformando. Ideo eiinm dives sit. et qiiod ralioiiem habeat et DeiiiBi
aulem evaaiuaverunt gladium, ut maniresie trucident, L-kudare ei graiias agere queal : el tamen non sohei

lioc miiiuum, quia uec in iiiterioribus, nec in este-
rioribus laudal Deum, et ideo merilo peribit. Justi
auleiii nou coiifundentur, sed nierito salvabuntur,
quia justus miteretur aiiimae suoe assidue bene agendo.
Uiide dieit Saloiiion : Miserere animcB tuce^ ei ms
bene plaeens Domino, llle vero miseretur aninia
sua; qui non accipit animam siiam in vano, id esl
qui uoii acqiiiescit aiiiin.e suap in vanitatibus^ inio
aiiiinie su»* irasciiur, et ad poeuiienliam etiam ei
lioc C(*mpiiuj$itur. Et hoc est prim.i misericordia
quain auiiii:c sua: quisque debei iuipendere primuniy
deiude reslai etiani aliis subveiiirc. Miserelur, iu-
qiiaui , justus, et retribuet, id est solum niutuum
quod accepit a Domiiio, qiiaiitascuiique potest gra*
lias agfudo iuterius ct exterius. Uabel Gallica trans-
iniim vcrsuiii. scilicel, Noli /i'mu/flrf, iiiterpoiiamus n Intio, Feneratur^ quod sic expoiiiiur, Miseretur^ in*

id esi, iuiernciaiit rectos corde, ipsos scilicel justos
Ipsis aulem quid lieit yuasi dicat : Accipiani qiiod
.nerenlur, scilicet gladius eorum inlret in corda ipso-
rum^ scilicet redundet super eos iniquiius eoruni : et
arcus corum ronfriugalur, id est, liisldijp eoruin iiief-
licaces fiani. Quod est dicere : Mon le inlerius in
niente lapdanl, imo se i| sos in anima inleriiciaut. Si
auleiu exicriora auferant, qiiae cura? Niilla sciiicel,
quia melius esl libi jusio ei cuique alii illud modi--
cum, quod ipsi aufcire iion pussiiul, scilicel fides et
spes, et raileiae viriules, quod ipsi repuiant nioll-
ruin. Vel nielius est libi niodicuiii solummodo ne-
ccssaria liabere ad vicioiii et ad vesiiinentuni, super
(id esl, quaiii) muiia$ divilius peccatorum, Poest
aliler quoque liic versiis continuari, si iniercalarem

ita : Quaudoqiiidem peccaioies se ipsos iiiierliciuui,
ergo noli wmulun in wahgnuutibus^ ut appetas florem
illorum. Ncc di bes, quia meliut, id est uiilius est libi
juslo sequi modicum, id cst humilem Cliiistuin,
t|uaiu habere muUat divitias peccatorum, Quud ideo
dico, quoniam brachia, id Cbl diviii:e et oiuiiis po-
tentia et robur peccuiorum cito coniereniur^ iiileriin
auiein confirmat justos Vominus, Quasi dical : Sa:-
viaiit peccatores quaitium vcliiit, et quantuin per-
iiiissi liierint, niiiil tatneii oberit quia Doiniuus exem-
plo patienlia: coniiruiai jusios. Ad modicum ciiim
Uolebuul, etsine fide gaudebuiit. Et ut tu (quasi di-
cat) ne deticias in moUico, vide quid pro te periulit,
qui qiiare (erret niliii suuiii habuit. IJt enini mulia
patiaris, nuiiquid perveiiics ad tantas insultatioues
et tot teniatiunes? ^uuquid ad illas coutuuielias, ad
illas injurias? Nuuquid landem ad \eslem iliani
contunieliosam aut spineam coronain ? Nunquid ad
crucem? qu» jaiii uon est poeui, sed gloria : ((uia

qiiaui, ei (eneralur, id est largiiur quidquld polest
el iti iiilerioribus ei in exleriuribiis pro Deo, quod
cst dare ad renus, quia reeipiet ceniupluiii qiiod
doiidt sinipluiii. Non tainen gaudeant feuerati*res.
Non eiiiin vult Dominus te esse feueratorein, qui per
prophetaiu suum illum iuter milites describit su «s ,
qui pecuiiiain suam non dedit ad usursin : et la-
nieii idem Dominus jubel te esse feneratorem, quia
dicit iii Evaugelio : Si feneraveris, spem non liabeiii;
et ilem : iVist feneraveris^ spem non habebis. Probibet
eniin esse leneratorem, et vult esse fencralorero.
Prohibet quidem ne feneres homines nummos, aut
aliquid ut plus accipias daudo, quia si hoc feceris,
rouerator eris non laudaiidus, sed improbaudus. Jii-
bet ergo ut feiieres Deuui, scilicei ut des terreiia,
et accipias cnelestia ; des pauca , et accipias.multa;
des terraiii, et accipias coeiiim : et si hoc leceris,
fe. erator er s nou viiuperaodus, sed lauJaudus.
Utiia benedicentes hwreditubunt terra ». Vere ju-

transilum ficii de loco suppiiciurnm ad frontes lui- C sius retribuet, id est solvet Doininu inutuuiu quod

peratorum : et qoi taiilani gloriain contulit poeiiis
suis, quid rtservat iidelibus suis? Utique maguuin
aliquid.

ivovtf Dominus dies immaculatorum, Ideo Dominus
confirmat justos, quia Dominus novit^ id est appiobat
dies immacutatorumf id es»t tempora ti-ibulatioiiis et
alflictioiiis jusloruni, quantuin niali iinprobeut et vi-
tuperent ea. t,i quia Dominut novit dies illorum,
ideo heereditns eorum^ scilicet vel coelesiis Jerusa-
lem, vel caro sua clarificata, erit iaereditas eorum in
etternum^ id esi aeieriialiier.

Aoii confundentur in lempore mato, Vere hcereditas
^orum erit a!leru:i, quia ipsi non confundentur^ id
est, a:ternain coulusioiieui nun patieutur in tempore
fiio/o, id Cbi, in die exaniiuationis et aiigustiarum
qtianiuin ad ntalos, iino recipient ipsam haireditat* m
iuiii eis dicetur : Veuite, benedicti Patris mei. tl
nunC interiin etiaiti taturabuniur iii iuteriun suo de

accepit ; <7tiia justi beiiedicent e% id est aiigent ei
exaii.ibaiiteuiu, gratias ei refereudo, et ajiis se iii
exempluui dando, et ideo fp*i benediceittes hceredkm'
bunt terram, ut hupra dicluiii est ; peccatores au*
teui nun solvui.t inutuum Doiiiiiio, quia inaledicuiit
el. Ct ideo ipsi maiedicentes ditperibunt^ id est fieri-
bunt, divisi ab ilta hxreditate.

Apud Dominum, Beuedicuiit quidem justi Donilno,
sed laiiicii hoc ex se iion liabent, sed ab ipso Doniino,
quia gressus, id cst afleclioiies et opera hoiuinis diri-
guntur^ tantuin a Djiuino^ sicut hal>et alia tiausla-
tio ; vel secundum bauc translatioiiem ita diceinu3,
lloc quod gressus hominig diriguntur, ei»t apud Dtmm,
iion apud hoiniiiem. Nun est boiuiiiis dirigere gres-
sus siios seinper, namque torluoii esseiit gressus
boiniiiis, et seinilae uostiae iiicurvu; , nibi Duoiinus
dirtXisset nos : sed ipse sic direxii giessus uoslros,
quia venil, vocavii, justilicavii, rcdeinit, proprium

superiia Ixlitia, quaniuui po sibileest in diebus fa- D sanguiuein suuui tudii, huc pretium dedit. P.irum

mii, id est in prasenti viia, ubi iioii pote^t percipi
illa plenaria, ad quaiii jubti esuriuut, saturitas. fc)t
?ere justi iion cunluiideulur in futuro, quia suli pec-
tatores peribunt ; iioii quud iion sint^ sed quia haerc-
diiate carebuut,

Inimici vero Domini, Vere peribunt t>eccatores,
qiiii oiHiies inimici Domini deficienies deficieui, id
t:st aeternum defeciuiu incurrcnl, quud dicu vero,
i(l est ia veritate. Et hoc diu non ditferetur, sed
mox, id e^t hlatiiii ut fuerint honorificaii^ id est hu-
fioribus subliniaii et extUtati divitiis, cunlinuo defi*
dekt qntmadmodum fumus, Fumus eniiu quantu al-
tius abcendit, lautu luagis evanescit ; simiiiter quanto
iiuoc inajur er it exaltaiio iiiaioruin, lanto giaviur
erit iii fuiuro dejectio. £t brevis quideui erit exsul-
laiio, a*terna veru erit damnaiiu.

Aiutuabitur peccator. Meriio peccatores peribunt,
qui.i peccator mutuabitur , id e^t iiiutuuiu accipit a

eiiiui erat fecibse te homineui, nisi per te lleret
boiuo. Ei homo fictus, pertulil quxque dura teoi-
porali.i ut le instrueret, ui et tu paiiaris bacc trisUa.
£t dura teiuporalia iil et perveuias ad laett sempi-
terna. Sustiue laborein, ut accipias luercedcin, quia
revera a*ieriius iabor sustiueudus esset pro aeierna
requie. Sed si tu aclernaliier laborares, quando ad
aaeruaui quietem pervenires? Nuuquid utique. £t
ideo labor noslcr temporalis est, quare susiiuendus
est. Diriguntur, inquam, a Dumiiio gressus, et ideo
quisquis verus homo esl, volet se4|ui viara ejus, id
est Uomini. Qui eiiim vere Cbristianus est , viam
Christi detiet teuere, quia aliter uou poterit quo teu-
dit pervenire.

Cum ceciderit^ non coHidetur. Vere Domiiius diri-
gel gressu", quia qui ab ipso dirigclur, noncotlidetur
iiiiei iu> : cum ceciderit^ id est cuni videbitur eadeiu
extcnus. Mullus euiui casus erit ei ad dej';ciioutfiii ,

rn

IN PSALMORlll LirmUM EXEGESIS. — PSALM. XXXVI.

678

imo ad exaliationemjiixla iIlud:Sepf}>«ra^/r JKS/tis, A noialiir por amar« iiiler illos qui murmurArit in f»-
id est omnimodo tribulatione affligiiur jusius. Sep- ciendo bnnnm, et qiii non murmurant, ei in illo ju^

leuariiis enun numerns perreclus esi « et ideo per
8epties plenaria tribulatio iiilelligilur. Et tainen re-
surgit, qiiia tribtdaiio non esi ei ad depressioii»>in, f^ed
ad ercctioneni. Et ideo nou eoUidelur^ quia Dominus
sHpponit mannm stiani, et ctinforlat eum exeuiplo
patientias su.t.

Junior fui^ etenim senui. Sicut in superiori psalmo
accepisli iiijustiiin, de quo agcbnt loiiim genus ini-
qifonim» ita accipe ju>(um, qui liic loijuitur pro cor-
pore Justorum : quia versiis isle posiulal lioc, qui
»ie continuatur : Vere Domvius supponit manum
suam illi quem dirigit, id est jiisio, quia non dfre-
jtnquit justum niinc, itec eiiani ex quo priinum ju-
stus fuit, non dereliquit. Ei nec in juvenlute, nec in
seneclute mea vidi justum deretictum, quia ego fui
juMor, Quod inde patel : Eienim (pro quia) senui.
Juvcnis nainquc fuit justus istc, qui bic agit pro

dicio sancios suos, scilicet facientes lioniim ex curdc,
et non cum murmure, non derelinquet, qiiia m ir/er-
iitim conscrvabumur. Potest laliter qiioque istc vrr-
sus coniiiiiiari, Ideo dico dectina a mato^ et fac bo^
num : quia Dominus amat tale judicium^ id est, bu-
jusmodi discrelionem , scilicet iit quisque declinel a
malo, et faciat bonum, et sanctos siios sic discernHu-
tes non derelinquet in (eternunu Tertio quoi)ue modo
conliniiatur iia : Dectina a mato, et fac bonum : scd
b.xc facienilo patieris iniiltii adversa. Tii autero noli
curare, noli dolere, quia Dominus amat lale judi'
cluni fieri iu suis : quia flaQrllal taliicr omnem fi»
lium qnem recipii^ qni nee proprio suo Filio iu quo
nibil iiiveuit, pepercit, Et iicei viiieaiiir derelinqiiere
sanclos suos, pcr buc nou eos derelinquit, Sfd in
telernum eonsenabuntur , injusti vrro non conserva-
biinlur, qiiia aDteriialiler punienlur; etboc iileo, quia

aliis in prioribus jusiis, qui quasi in juvcntute fue- g semen impiorum peribii^ id esi, qiia opera ipsoruiii

nini, quia primi ad fidem accesserunl : senex vero
quantuin ad leinpus jain factus est, quantuin ad
illos qui buc posteriori tempore acceduut. Et est
dicere quia nec iu prioribus nec in posierioribus
jubtis aliquis potest reperiri qiiem Dominus de-
reliquerii, et non pntiiis confirmaverii. Non vidi, in-
quam, JKS/iim deretictum, ncc vidi semen ejus qucerens
panem^ id esl nuuquam vidi quod iuiitatores ipsius
jiistl essent quaerentes panem, id est indigenles
panCy non pane ventris, sed paiie verbi, de quo di-
cturo est : Non in soto pane vivit homo^ et riliqua.
Vere enim jusius illo pnne non indigef, quia seinper
babet ipsuui iu corde velinorejuxta illud;£l in
Uge ejus medltabitur die ac nocte. Manducat autem
liUDC panem, quaiido legit vel audit aliquod praece-
ptorum Dei ; riiminat vero ipsum, qiianUo recogilat
quod legit vei audivit, ut fructuosum faciat sibi.
lliide Saiomon ait : Thesaurus desidetaoilis requiescit
in

autem biulii faciiiut. Quare compafabiles
inalibus quae iion rumiuaut, el ideo iinmutida sunt.
Jublus vero qu« legit et audivit non oblivisceiur,
^ed ruminat ea, qiiare mundum aiiimal est. Et de
hoc idem Salonion d.cit : Et cogitatio sancta sat-
vabil te.

Tota die miseretur et eommodat» Vere semen ju>ti
non indiget pane, quia tota die^ id est assidue mi>e'
retur animae sua", dum il!um pauem aut comedit
aut ruroinat. Et etiam commodat^ id est comrno-
duni quodcunque potest facit aliis verbo et facio :
et slc etiaui si paiiper sit, dives tamen est. Nun enim
respicieiida est inaiiis arca, sed conscientia Deo plena:
noii exterior faculias, sed iuterior cbariia«, id est
boiia voluntas, quae nunquam est otiosa, quia si
Bon dat nummuni, dai consiUum, dat auxilium et
se ipsnm , vel saltein bonum votum. Miseretur^
iiiquaiii, et commodat, et ideo semen , id est opera
eju$ eruni in benedictione, id esi, in multiplicatioue

injustoruiH peribuni, non quauiuui ad vindicalio
nem, sed quantiim ad bonain reuiuiieralionem. Jusii
autem non punienlur, sed conservabunlur, ut supra
dictum est, per boc scilicel quia htereditabuni, id
est b.Treditaieui recipient terram, vel coeiestem Je-
rusalem, vel carnem siiain clarilicaiam. Et ne pan-
dat siiius cupiditaiis avaro, qiii siatiin putaret hic
promitti terrenam haereditalem, et sic tenderet ad
josliiiam , exponit quaiu terram acceperit. Qiiasi
dicat : Ita dico hcereditabunt ierram, qiiod non ad
lioram, sicut aliquam possessionem terrenam, sed
inhabiiabunt in scecutum sasculi^ id esl, aeternaliter in
ea. Et iia ut sint super eam^ id est posses<ores sint
ejus terrje. Et boc quaiituui ad coelesiem iilain pa^
triam : quanlum vero ad carnein, sic dicens : Ita tii-
kabitabunt utsint super eam, id esl, ut 8piri;us sem-
per sil ibi carne superior. Ilic eniin licet spiriius na-
turaliter carne superior sit, saepe lainen subest

itre sapieniis, stuttus vero transgtutiit ittud. Iloc p carni, scilicet cum decipilur carnali deleclatione.

«m biulii faciiiiit. Quare comparabiles sunt ani- ^ Osjusti meditabitur sapientiam. Merito jusii hare'

ditabunt terram^ quia semper et meditantur sapien-
tiam, et loquuntur cain, et in corde reiineiit legein
Dei. Quod sic dicit { Osjusti meditabitur sapientiam^
id est assidue loquilur sibi ipsi illud quod periinet
ad sapieniiam, id est ad lionam vitain, qiix est liti-
gium liabere cuni vitiis, pacein cum moribus opti*
niis. Et lingua eiiam fjtis, id esi justi, toquetur aliis
omne ;tii/ictiim, id est oinnc quod vere sii juilican^
dum et teueiidiim. Et bic lalis non esl de iliis unde
dictuin est : Populus hic tabiis me honorat, quia tex
Dei iion tanlum cst iti ore tpsttis, sed in corde^ tit
ista : Quod libi non peri viSf alu ne feceris, El quia
talls e^t, ideo gressus ejns, id est aflfeciiones ejus
nou superab.tniur, qui<i nec eliaiu cugiiatione pec-
cabii.

Considerat peccator jtutum. Quasi dical : Ergo
nianeai justus seciirus inter iinpios et inler injustos»
Quid eniin oberit ei iinpius? Nibil utique. Conside-

quantum ad reniuneratloneni, quia singula cenlu- D rat quideiii peceator jusium, Dommus autem non de^

tuplum accipiet. 2Vo/i ergo ormu/an itt mutignantibus
tu quilibet ut semen tuuin sit iit benedictione ; sed
potius declina a malo, vel simplii^iler ita coplinuari
polest: Quia jusii lainen semen erit in benedictiune,
ergo tu quilibet desidcrans illam benedictionem, d&-
cliiia ab omiii malo et fac bouuui quodcunque poies,
et lioc sine murmuratione, scilicet ut non putes
damnum in daiido, into in retiiiendu ; quia quoU de-
disti, iion perdidisti, sed qiiod ser^asti, perdidisli.
Attcnde ergo Deum diceutein : Facilevobis sacciUos^
non eomputrescibites , et thesauros non deficientes in
eoelOfquo fur non aecedit, Et inhabita insweutum soicuti.
'Quasi dicat : si declinaveris a nialo, et facies bonum,
tuiie inhabilaveris supernam hasreditaiein iu saecu-
Iniii saecnli, id est in aBtertium.

Qtiia Domiiins amat judicium, Ideo dico sinc niur-
muraiioiie esse facieuUum, quia Dominus umat ju"
dtcium facerCy id esi, diligcn» examinator crit, quod

retinquit eum, Potest et aliier bic vcr^us contiuuari,

ut sicul quod prxcessil, fuit cau<«a ad justos; ita et

istud causa sit ad injublos. Quasi dicat. Merito in*

justi puiiientur, quia peccaior consideral justum iiisi-

diandu ei ; et hou i.ieo quia qucerit moitilicare^ id est

penilus devorare etim, nunc fraudulenter, nunc vio-

lenter. Sed quae cura? Nulla, inquatn, qu a Duminus

noit derelinquet euai, jiistusii scilicei, elsi traditum

exterius in manus peccatoris. Naui etsi iii cariie iusti

domiiieiur inimicn?, juxta illud beati Job : lerra

tradita est in manus peceatorumj tamen spiritus ejus

salvabitur^ nou deretinquei, iuquain, Domiuus ju-

stuiii, nec damnabii eum, imo exaliabit eum eum in

fiituro jtii/icu6iiiir, id est judicium damnationis iiet

de iiiipio i//t, id cst aU Iiouorem justi. E conlrano

non damnabii Doiniuiis justum, eiiam tuitc ctim jui/t-

cabiiur iu praesciiti i//t. scilicet iuipio de pio, ct cuui

luci pro voluntatc inipii pius. Mam el si tuiic videa-

679

BEDiE YENEIUCILIS OVV. PARS II. SEGT. II. — DUDIA ET SPURIA*

C8C

tor daronatus piiis, non lamen vere cst damnatiift, A
quia si acripil ab inferiore jii<lice senlentiain, acct«
piet a superiori coronani. Ideo noli amulari in ma-
Ugnantibus , sed potiiis exspeeia Dominum, et cu*
siodi via$ f/us. Polest sic i|uoqire cantinualto fleri :
Dixi, Oominus non deretinquet ju<liiin, sed snlvAbit
euin. Haiic anlem Siilvaiioiiem tii quilibei in pr^r*
seuti ne nppelas, quoniain adliue leuipus est hlmris,
noiidum inerecdis : el tdeo patienler exspecta Domi-
num tandem exiiihilorein, qiiein jaiii leiies debiio-
rem. Et ne exspecics mnnilms d<ssoiutis et genilMis
debilitaiis, sed custodivi vinm ejus, iil est opera vel
P'aecepta fjus : eisic ip>e venieas exaliabii te non
aliqua tempoiali di|.'niiaie, sed iin ut tu capias ter^
ram viveniium hwrediiati^ id est ad liscrediialem
siernam, vx linnc lerram videbis tu, lunc cum pe-
rierint peccninres. Mam illis lon^e posiiis ad siiii-
siram, ens tii cum coiieris jiistis ad dexteram quibas
dicetiir : yenite^ benedicti Patris mei ; illis auletn :
i/e, maledicti, <.'tc. ^

Vidi impium, Vitc peccatores peribuni, quia ego
jam prxvidi interilum eorum. Naui quasi dicat : lu-
tioivi jam inenie in snnctuaiium Dei, et con&ideravi
eoruin novisfima. Qiiod sic est in libro: Vidi, id eftf^ "
consideravi iinpium in hoc mundo, et super mullos
exaltaium et eiiain elevalum ucut cedros Libani^ id
est ad modum subliroiorum in omtii gloria sxTulari,
qui sign<ficantiir per cedros Libani. Et tioc viso trans'
ivi buc temporalia mente, ut videreui ejus novi»-
sima. Et ecce non erat impius, non quod prorsus non
esset, sed quia erai quasi non erat. Lt ideo dico
non eraty quia locum nullum liabebai. Nam ego
quwsivi enm, et non est inventus locus ejus^ id esl
usus aliquis ejus. Ergo noli cemulari^ sed custodi tn-
niceniiam, Vel ita poiesi simplicilir contiim.iri :
Uuia iinpius in ruluro iion habfbit locum, ergo, ul
locum liabcas, cmtodi innocentiam, id esl ne rapias,
ne iiijusle a(^as ut acquiras pecuuiam, ul amillas iii-'
noceiitiam ; imo perdas pecuniain, ul acquiras inno- p
ceiitiam. Et vide aqtutaiem, id esi itlud quod videre ^
de (e xquum est, id esl intellige le quidquid paleris
juste paii; vcl tide aquitatem, scilictl iiiiellige niinc
laborandum in vrnea, ui merces accipialur iii ve-
spera. Non enim coronabi:urf nisi qui legitime certa--
verit, t.t debes cuslodire ct videre, quin homini pad-
fico^ id esl non niurmuranti, sed custodieiili inno-
ceniiam et videiili a:quitatero, suii( reliquiw^ id esl
rutiira et posleriora. kii si videntur arida esse priorj,
pinguia eiuiit ei posteriora.

Injusti auiem, Vcre nullus locus rril iropio, qiiia
injusii disperibuni^ id esl valde peribuni. Simul^ id
esl et iii corpore et iii aiitina. Ei ideo periliunt, quia
reliquias impiorumf id e>l posteriora ipsorum inju*
siorumt iion dico non erunl, sed interibunt, id esl
eruul quasi nou sint; quia quanlutiicutique sinl pin*
guia eorum prioni, valde lamen arida eruiil eorum
postcriora.

Saius autem jMstorum, Injusti quidem peribuntf
jusii aulein non peiibunl, qiiia salus conlinua eril D
justis a Doniino. Oood a panibus sic probat, quia ei
ttmpore tribulalionis, id est pr:i sciili vita, qua; piena
esl angusiii» et tribulationibiis, erit Domnius pro-'
tecior evrum^ id est justoruiii, quia erii eis clypeus
contra iguea tela nequissimi. Ei adjumbit eos in
perlicicnUo bonorum ; et liberabit eo» ab impedi-
nienio, ne deficiani, et ita liberabi', quoii eruet eos
a peccuioribus peintus, id esl ub ouitti perpiexilate
et courorniaiione peciaion.m, et sic t>iidem satvabu
eos vera ei aterna salvaiione ; el hoc ideo quia spt'
raveiunt in eo^ id est, quia ipsi non murmuraverunl
de leiiciiate nialorum, el inalueruiit apud Dumiuuro
esse in spe quam ciini eis in ic.

Ii\ PSALMUM XXXVII.

Psalmus David, in renienioratioue die Sabb ili.

ARGOMENTUlf.

Ezccbias acgrolaus Doniino biipplical. Aliier con-
fe&sio palicniiu;, ei virtus ad saluicm. Lege Job.

EXPL4NATIO.

Diceudo in eommimoraiionem^ boc nobi» titulus istt
pronuniiat, ut quia peccniim omnimodis e/ftige e non
valemux, cer!e ut ab ejns freqneiiiia lemveremtts. sem-
per hoc ante ocutos ments hnbeamus^ ut alibi dicit : Et
delictum menm coram me est semper. Quod aulem de
Sabbato exponitur^ quia pwnitem quilibt^t inter tuoruw
vulnera peccniorum a^tcmoi smper quieiis debet habert
memoriam. Quidam hunc psalmnm ad heati Job histo-
riam nptant^ sed Uieronymo videtur itluin ex paniten^
tis alicujnSy Vi'l mysiice ex Dumini Salvatoris persona
patiionis tcmpore cantaium, Psalmus isle poRnitentis
qnndrifaria dislinctione diiidiiur. In prtma, misericor*
diam movet benigni Judicis vita posnalis, In secunda,
suu:n et coipus verbere sulcatum et unimam dicii amt-
enrnm exprobratione snuciatani, In trriia, medicina
salninris adjungitur, cum totam inter adversa $pem
Domino se commitiise testutur , paratumque $e aa
payella et jitus mereriqwim patitur astiuit. In quaria^
pericuUs omnibus exemptus satutis suce Deum profite^
tur auctorem,

COUUENTARIUS.

Domine, ne in furore tuo, Titulus lalisesl : P$almui
ipsi David rtt recordatione Sabbati, Sabbaiiiin esi re-
quies, el accipitur ideo pro requie. quia Sabbjliiin
diritur quando iios a labore corporali cessamus.
Siguilicat aulem ba:c nostra requies illam TemiR
lequiem quam iios in primo Adam habuimus, et per
ipsum amisimus, et quain per secundum Adam, id
est, Cbrisium, rccepimus, si nondum re, sahem
spe. Spe enim salvi facti sumus^ exspecUmteB redim-
pUonem corporis nostri, Hiijus tiaque Sabbaii, id eslf
requielis, recordntur quidain dolens ei lugena in hoc
psalino, queiti lilulus vo&tl non simplicler David,
sed ipsum David. Uuod ideo est, quia nusquaio
iegimus be;iium David propheiam recordatum fuisse
Sabbati secundum observationem Judu!orum, qui
Sabbaium observabani, quia nuu recordandum, sed
observanduro erat, quod inter septem dies necessa-
rio veniebal. Nemo enim recordatur, nisi qnod ii;
absenlia eSL Quid ergo sibi vult hjec recordatic
Sabbali, qux cuui tanto dolore, cuin lanto moerore,
cuni tanto gemilu, cum tanto fletu Ut ? Aul qnid
prodesi 1 Multum, inqu.im, quia fetix esi, quisqui»
sic miser esi. Unde el Domiuus in Evan^elio quos-
dam gemenies et fleiites beatos vocai. Acctpiauius
ergo el bic taiem Sabbaium recordantem, nes^ io
quem lugentem, et ulioain nos simus I Lsl eniin hie
quidain doleos, lugeiis, Sabbatuin recordans. Sabba-
tum iiamqiie Cbl requies. Et sine dubio in quadaui
iiiquietudine eiat, qui Sabbalum sic recordalur. Ipse
iiaqiie iiiquietudinem quam patiebalur iiarrat, ei
Deo commeiidat tiiiiciis uescio qoid gravtus quain
illud irat ia quo erai. Quod euiin in malo sil a|»eri«
diCit, nec opus est inierprete, aut suspicione, ani
conjectura. lo qiio autcui niaio sit, ex verbis ejus
nou duuitatur ; uec opus esl ul inquiramus, sed ui
qiiod dicil tnielligaiiius. El vere iiisi graviu^ malum
iilo iu qnoeral iimeret, neqiiaqiuim sic iiiciperel :
Domine^ ne in furore^ etc. Scienduui esi qoud qui •
dam in luturo a Domiiio arguenlur, quidaui vero in
ira c«>rripientur. Illi enim iii furore argueulur, qoi
vel Ciirisltiiu fundaiueiiiuin iion babueruut, de qun
Apostoliis : Fundamentum aliud nemo poteu ponert
quam quod postuin est^ id esi^ Chrislus, Vel hi ha-
boeruni , iiiiitl boiit su|ier:edilicaveiunu Arguere
naiu(|ue, est aliqnem accusaiido ctHiriiicere. Ll i»ti
quiisi argueiiiui, cuui eis a Doiuino exprobraUiior :
ksunvi, et uon dedibtis milii mandutare, el caMera
lali». Accubaiioiieui .auteiii bolet sequi «taittoatio.
Siiuiiiler el islos tali accusaiioue con%i€ii>6 Uamiia-
bii luror, id est, ternbilis ei dibliicui divnMsenleo-
tin, cuui eis liicetur : Ile, maledicii^ eic. IU'C gra-
viora timens Isie «(«li luquitur hic tu h«»c psatmo^
ei( epia pr:i:i^^^li vita, cuju» deUei iniiuiuera mali,
sic geiiiii et oral. Uuast uicat : Futurum, Diiuiine»

681

IN PSALMORUM UDItUM EXEGESIS. — PSALM. XXXVII.

682

es^t ut qiiOft<lfini infuroretuo arguas. Et ideoqii.rso ne A luni, qiii.i miillorum criniiinim ipsum Xthm fecit

arguas me in furore iuo, id (*st, iie patiaris ine esse iii
nuittero iliorum qiii arguenlur in fiirore tiio, ut
supra diciuin cst. Fuhirum qtioque est ut quidani
eurripiaiitur in ira ftoi, ct ideo^ Doniine, flsigelU,
seca, ure, purg;iiuni nie kic redde, ul iMm corripiai
me tuiic in ira iua. (4>rripiuntur in ira Dei, qiii Chri-
siuin rundameiitum halient, sed non t;»iilum auruni,
argenium , lapides preliosos superxdilicaiii , sed
«*tiam intermiscent ligna, fenum, stipuUs, id est,
«•mnmiituiit qu^dam veoiaiia peccata grafiora et
leviora. Et ideo necesse esl ut bi lales in ira corri-
piaiitur« id esi, iit purgatorio igne niiiic interlm
anie diem judicii ponantar, ut qu« in eis iminunda
suiit, per illum exuraiiiur, et sic tmdem idouei esse
com his qui in dexira coronandi sunt inveniantur.
Nec imineriio tantum timet 'me hanc correctionem,
quia attendit eain esse gmvioreni quam quidquid
iinquam passi suiit latrunes, velsancti martyres, vel

quidquid gravius homo possil eicogitare. Si vero B sioiiem.

reui». Sciendum autem quod v«ix caiiiiis est in p<.il-
ino, nunc pro se, nunc pro meinbris loqueniis. Kt
licet liic non sit distinciio pTSonanim, est tamen di-
scretio dignitatum. Hic enim esi c^put qu<Hl saivat,
corpus qiiod salvatur, caputexhibens misericordiaui,
corpus quasi deflens miseriam ; c ipul ad purgandun,
corpus ad confitendum. Quomodo ergo ilte, in quo
lieccaium non fuii, dicit a facie peccatorum meonim,
nisi quia !n persona membrorum ista, siciit et c»-
tcra prscdicta, loquilur ? Nuc niirum, si iliorum est
vox m^, qiiorum est caro una. Uiide Apostoliis :
Eriml duo in carne vna, Sncramentum hoc magnum
ett , ego autem dico in Christo et in Ecclesia. Q*ia-
propier ex niinia aniiiilate capat non separ.it hic
corpiis a se faciendo peccaia membroruui esse siia,
quuriim ipse«*iiam particeps fuit, quaotum ad pcenam.
Uuod ideo facit, ut corpus non separet a se capiit
passione, imo fueiatesse suain passionem ejiis pas-

illi quossupra diximtts, tantom aurum, argentum,
lapides preliosos, id esi, bona opera 8uper;i*difica-
reiit, luic neque illum ignem timerent, qtii cremabit
xtemaUter impios, neqae illum qui corripiet pios.
Sciendum aiitem qaosdam esse sanciorum (ut tesia-
tur Evaugelittin) qui non veniunt in judiciuro, sed
transeuiit de mortead viiam, quia et si aliquas sli-
piilas, id est, parva peccala super^dificant, adeo la-
inen levia sunt, quod ignis iribulaiionis qaem pa-
tiuntur hic, vel etiam poena mortii penitus ea exu-
rit. £i bi tales quia nihil in eis ignis suum Invenit,
statiin duiu a corpore separanlur, transeunt ad
vitam fleternam, sicut e conlra quidam malurum sta-
tim ae eriias pcetias iucurruuL

Quoniam sagiiUt iuas. Ideo, Domine^ rogo ne arguas
me vel corripias in fuluro, quoniam mutta et magna
siint quie in praesenti patior. Uiide, qu»so, sufQciat

libi de nie siiropsisse supplicia. Et incipit enume*

rare ea saiisfaciens Domino, offerens ea quae pati- ^ quae sequunilur.

tur ne graviora patiaiur, dicens ita : Quoniam sagiltiB ^

lii«tit/&4raiiiilim7it. Sagittas vocat animadversiones

ira; Dei, scilicet, onines pcenas et miseriai quas

patimur iuterius sive exterius. Quas quidem omnes

nilserias ex praevaricailone primi parentis Ade con-

traxirous. Iiideest quod mortale corpus gerimus ple-

num tentationibuH ei sollicitudinibus, obuoxiuin cor-

poralibus doloribus, uexum indigeniibus. Muiabile

languidum cum e^t sanum. Unde enim diceret isie :

Son est sanitas in carne meaf nisi quia saniias, que

diciiur bu)us vilas sanilas, bene inleltigeiilibus, et

Quoniam iniquitates mem, Moritodixi Pcccatorum
meoruin, qtioniam ego suin iu culpa, non lu, Donii-
ne, iioa rjctum, noii aliud, quia iniqnitates mece^ id
est, in ibedieniia et pncvaricaiiones ine:e, qiias sci-
licet in Adaio conimisi, supergresitE sunt eapnt meum^
id est, pra^valiierimt capiti ineo, et ipsiiiii invoive-
runt. Ego enim capul meuin c >Mtra le ercxi, ioiqui-
tas autem lllud dejecit. Unde alibi dioiutn est : Con^
vertetur dolor ejus in caput ejus, et in verticem ipsius
iniquitas ejus descendet, Et accipitur hic captit pro
dignfori parte, pro anima scilicet, quje vere per ino-
bedienliam depressa fuit, quia cogniiioncm veri lu-
niinis amisit. Iniquiiates, inqiiam, sopergressas suni,
et sunt grataicB super me, id e^^t ila oppresserunt
ipsam ineniem meam, sicut onus grave opprimit ali-
quem, quia sicui ille se erigere non poie^t, ita iiec
inens mea ad purum contuitum verilaiis eri^^ere se
valel. Quae onmia ad membra rererunlury sic:il et

Putrueiuut et corruptfe sunt cicatrices mem, Gra-
tatCB suftf, iiiquam, imquitates supttr me^ et super»
gressa sunt iniquiiales caput ; ei ideo cicatrices meie
etiani sunt corruplm^ et adeo corruplx, quud cliam
futruerunt, id esl, puiridae faciie sunt. Vel putruerunt,
id esl, (elorem eniist*runl, juvta aliain Irauglalioiiem.
Cicatrices nainqoe fiunt ex sanaiis vulueribiis, et
in nobis vulnera fiierunt ex prievaricalione Adai, et
ex nostri!* aclualibus. Qiiae vuluera sanaia suut, et
velut cicalnces feceruut per fidein et gratiani bapti-

Sabbatum recordantibus, *non esset vSra saniW smi, sed ex infirmilalc nosira fit hoc qiiod nullus est

imo niagita iniirmitas. Si eniin sanitas esset, noii
laiu facile currumpcretur nalurali morbo, fame,
si iliret, sili, etcxteris hujusmodi. Quas ideo iiatu*
n«lia dicuaiur, quia qiiod in Adam peccali poena, iu
iiobis est natura. Unde Apiisiolus : Fuistit enim o/i-
quando natura /i/tt trir. Munc ad litleram redeamus.
SagitUB tuie, inquam, non ttiia, sed multae uit/it in-

iia pcrfecius, quin atiquando per aliud acluale labii-
tur ia peccaluiu. Ki ideo cicairices qu» priii> saiiai
uraiii, corrumpuntur el felent, vel piitrescunl, quia
ei 81 valde levia sunt qu« perfecii viri cominiltuni,
qui recordamur delectatiilem odorein Satibati, eis
lamen fctida et abominabilia videiitur. Nutlus eiiim
intelligil quam sit delectabilis odor Sabbaii, nisi cui

/;»r siiitl, et iii bis sagttlis c<m/iri}ias(t fiiper me ma- D »»>«'"»••">'»»» ««^ felor peccuti. Corriip(af »«111, in-

tiMm (tf am, id esi, lirmuin ei assiduam potenliam
sttper nie exhibuisti, quia siiieinieriuissiooe pOHnaiu
ex peceato perfero et pertuli. Diciiur autem hoc ad
siinilitudiuem aliciijus verberantis inagistri , qoi
qaasi nianuui supcr illum confirmal, queui tetiet
Mb assidua virga.

Sonestsanitas in carne mea, Vere sagiltas inflxisli
mihi, quia interlus etexterins. Naiii noit est vera sanitas
m earne mea, ut supra dictum est, quod procedit a fu"
cie, id est, a priesentia irmiuce^ quia per bocrepraesen-
lalur ira tua, quam in transgressore legis Adam habui-
sti. Ei non est eliam pax ossibus meis, id esl, non est
consiantia iii virtuiibus, quae sunt ossa, id est, fir-
maiueiita aiiimx iiie;u. Qood item est a fucie, id est,
a pr4:seiitia peccaiorutn meorum^ quia per lioc etiani
repr^sentalur peccaium iuoliedientise, quod Adatn
principaliter, et iii ipso oniniH posteritas pcrpetravii.
Dictlur autein pluraliter itrxccpta hoc unuin pecca-

Patrol. XCIil.

qiiaui, cicatrices^ et bocesia facie^ idest, a praesen
tia insiijientim mem, quia per hoc repra&bentatur iiisi-
pieutia inea. Tu euim me sapieuleiii esse voluisti, et
verani sapicntiam me docuisti, dicens : De omni
igno paraUisi comedas^ de fructu auiem scientim boni
ei mali ne comedas, Ego vero nte insipienlem feci,
quia magis serpeuti quam tibi consetisi.

Miser factus sum, Quasi tlicat : Qiiia eicatriees
eiiaiu Cjrrupim sunt^ ideo factut sum miser^ id est,
plenus inullis miseriis. Et qui erexi mc per su|)erbiani,
stim incurvatus, id esl, htiiniliatus per vindiciaoi, ei
hoc usque in finem curvationis, id est, omnimoda
curv:ttione. Vel ita sMm curvaius^ qiiod curvatio mea
duraliit usque in finem, id esl, doiiec pcrveuiatiir
ad Sabbatum. Unde, scilicel, miser faeius sum et cur^
vtitus, tuta die, id e 4, assidiie tit^redte^ar et egre-
diebar, id est, conversubur in liac praeseiiii vita, quoe
esi iugressus ad futurain; contnstatus, id est, siuiul

22

()f3

BEDiE VKNEUABILIS OPP. PARS II. SECT. 11. — DUBIA ET SPUBIA.

G8i

inloriiis et exleriiis irislsiliis, sahbaltim qnMeiii re-
iOrdaiHlo, ei nondiim oliiinendo.

Quoniam lumhi md, eic. Merito linn niodo trislis,
scd fliam eofUriHatus snm, qiti:i n'>n osl mihi honinii
inlerins, vel exteriiis. Nam lumhimeiimpleiisuntiUu*
>ionibui^ id esi, aniina mca rc|ileia est vanitaiih(i«.
Lumhi cnim pro doleciulioiiihus acripiunlur. Dele-
ct.iliones vero inleriores stinl. Et ideo per liimhos
anima, qiiae inierior esl, designatur. Illusiones vero
vorai vanitiiies illaset phaniasmaia, qnie nohts ei in
o.ogiiaudo et in orando assidne inlercurrunt. Lumbi,
inqtiani, illusionibui pleni stin/, el vera sanitas non
est in carne mea, ul supra diciiim cst. Etest direre :
Non niirum si i^ie conltistalus, quia ex nuHa parte
egt ei Ixtitia. N:iin cuin iotus homo sil tantnm cnro
ct aiiiuia, in ejus auiina est vanilas, et in carne in-
tirmilas. Et id*'0 merito coitiristatus ingrediiur ,
qiiousque anima exiiat vanilatem, et cnro induat
f^anilalem. Anima vero iion exuet vauiiaicm, quuus-
que tandem apprehendai veritatem ; neque caro in-
iluet snnilatem, quousqne exuai infirmiialem. Quod
tiinc denique erit, quando hoc mortafe induet tmmor-
latitatem^ et corrupiibile incoriuptionem.

Afpictus sum et huniiUatus» Uepetit qiiod supra
dixit, scilicel, qnod miserfactus sum^ sicut taiiqiiaiu
per causasappositiscertiftcalum. Quasi dicai : Quia
in anima mea est vanilas, et in carne infirmiias,
ideo sum afHictus, id est, miseriis plenus : Et nimis
humiliatus, quia non ad horaiii, sed usque ad finetn
lum bumilialus, ul supra dictum est. H.mc antero
iiimiam humiUaiion* m m mo intclligil, nisi qui Sab-
haii immensam celsiuidiuem auendil. Afnictus sum,
inquam, et nimis htiiniliattis, un«ie rugiebam semper»
id esl, rugitum validis.sim9e intentioni.s emiaeham ad
Dominum, procedentem a gemitu cordis mci, Gemilus
<^nim alius carnis, aliiis cordis. G<'mitus carnis est,
qui teinporalihtis rehus fit. Et hic hominibus, quia
rxieriorem innoicscit. (■einiius vero cordis est ille,
<iuo sancti viri interiusinterpellant,elhic honiiniiius
ost occullus; 8oli vero Deo cui omnis inleniio aniinx
patet, et omne cor loquitur, est manitestiis. Ei qiiia
soli Deo ciignitus, ideo subdit : Domine, omne desi-
derium meumt id est, quid desiderem taliier inge-
inisreiido, est ante /e, iiou anie bomines qui cor iiou
videiit. El ideo tii cognoscis desideriuiii, qiiia gemi^
tui meus^ qui hominibus est occuiiii.K, a te non est
absconditus^ Imo libi esl mauirestus. Desiderium est
iiosiriim, oratio nosira. lilisi conlinuutn desiderlum
conliniia est oraiio, si non intermillis desidt^rare, nou
intermittis orare; conlinuum eniin de^iderium est vox
Goutinua. Tacebis si amare destiieris. Utide Doiui-
iius de qiiilmsdain tacentibus dicil * Qiifa superabun-
dabit iniquitas^ refrigescet charitas, Frigus enim clia-
ritaiis esl sileutium cordis, flagraniia charitatis est
damor cordis. Si semper manet charitas, seniper
claiiias ; si seiiiper clamas, sefn|)er dcsideras; si
si roper desideras, Sabbatum recordaris ; et sl Sab-
batuin reeordaris, gemitus tuus a Domino iton est ab'
scondilus.

Cor meum conturbatvm est. Quasi aliquis quaereret :
Unde hic gemilus ducit? iude, scilicei, quia cor meum
conturbatum est^ id est, tolumturbatutn.Qiiam mulia
ct quam parva sunt quae turbant cor humauuiii.
Frendet enim leo, incurrit lairo, tremit tcrra, fil
conlis conliirbaiio,quia ttiidiqiieiitcutitursullicitudo;
ei hoc ideo, quia virius, id esl, constantia qu.iro in
primo pareiile hahuiinus, dum in plenitudine virlu-
iiim mansii, dereliiiquit nos eodeni prjevaric»nte. Si
eniin virlusiios non dereliqiiiiisei, quidquidinftolitum
coutiiigereiy cor iiostrum iion tiineret. Unde rc' le
hic dicitur : Cor meum eonturbaium est, (|uia virtus
mea derelinquit me. kt qiiiti tumen oculorum meurum^
iiitcnoruin sciiicet, non est mecum^ et ideo dico non
esl mecuntf quia ipsum^ id est, veruiu et digiiuiu lu-
iiien, non est mecum, Lumen namque nostrum ipse
«Ht Ueus, et Dci sapientia ad quaiu Adani diiui in
ubedieuiia mau:»it, gauilet e soiebat ; oflfeuUcndo vci o

A in umhram rere<«vit, el inier ligna panNlisi lafuit.
quia lucein ad qnaiu prius gaudebai non habuiC. lite
aiitem pro qiio capui agif, jam redempius et confi-
leiis, etin corpore Chrisli positus dicil, qiiia liiinec
nou est secum, hal)et tamenlumen fidei,juxtaillnd:
Chaiissimi, filii Dei iumus. Illud vero liiiueti die quo
siihsequeiiter diciiiir : Sed nondum apparei quoti
eriinus, cum autem apparuerit^ similes ei erimus, quin
ridebimus eum sicvti e*t; iiiud, inquaiii, luuieii noii-
dum liahet, qnia esl hic vux peregnuautiuai, noiH
diim iii palria constiiutonim , dum enim in corpore
sumus^ pereqrinamur a Domino, ei laiKliii illiid verm»
luHien non liahemiis ; tandem vero si Christum liic
diligimiis, illud vere habebimus. Ip^e euim i licit : Si
quis diligit me. diligetur a Paire meOt et eao didgam
(tim, etmariifeslabo ei me ipsum.

Amici mei, et proximi met. Iluc usque captit pro
membris locutum esi, nunc \ero loquitur pro se. £i
qiiae hactenus dixil, patiiur quisque a se ipso per

Q pmuain peccati ; qua: veru se<|ttuuittr, paiiiur ab hin
inier quos coiiversaiur. Et sicutcapui uuu se divisii
a niembri.H iii htt quao apud se patiuntur, lu nec
menihra se separent a capite in his quA exlerius a
persecttloribus palitur ; sed sicut i|ise teoit peccat;i
nostra esse sua, ila et iios passiunein ejus rariaimtf
esse nusiram. Continuaiur auiem sic . Dixi quia /n-
men ioteriorum oculorum non est mecum iii ineis.
Et pro huc iumiue resli«ueiido faetus sum obedien$
Patri uifiue ad mortem, In qiia obedieniia amici m^
non veri, sed qui simulant se prius amicos, dicentes :
Magister bone^ scimus quia a Deo venisti, Et proxiim
mei, Judaei scilicet, de quorum renibus exivi. Quiil
hU feceruot ? Amict quidcm steterunt adversum me in
daninaiione« proximi vero approfrinquaverunt quKietu
curpore, cum longe essent mente* ^atis eulin appro-
piiiqttaverunt, cum eum iu crucem Sttstttleruni. Ki
iion soluin amici et proximi contra me steterunt^ sed
eiiam ^tii prius eramjuxta me^ idesi, quos ego prius

p ducebam, et circa me habebam, apostoli seilicel, de

^ longe steierunt^ quia, reiicio eo, lugerunt. Ei iiiter
hxc faciebant vim mibi, uon quauluro ad veritaiem,
seil quantum ad eorum opinionero, duro me capereBi
et ligarent, ilii qui qutBrebant animam memn, Alibi
t)oininus redarguit non quserenles aiiimam Kuani,
cuiu dicil : ^one^t qui requirat animam meam, bic
vero quaerentes redarguit, quod iieino repugiianii in-
lelligat. Klic eiiiin redarguit iiou qu»rentetf ad imi-
laiioiiem, hic vero quxreules ad damnatitmero. Et
qui inquirebani mata. Faciebanl, inquaiii, viiu luSlii*
et ui uppurtuiie facerent ilii qul iiiibi, id est, ad
daiunaiionem meam, mata qiia: objicerenl, tn^mre-
bant, quia non ea inveuiebaut ; locu,i »unt plurei
murteiii cuui leutanies ei dicerent : Sdmus qmm a
DiO venisii, magister, et iii ipsa etiam roorte cum roi»
liies ut ejus resurrectiunem dissimularent^curnuu-
pereiii.

Ego autem, Ipsi, inqiiam, locuti sunt contra oie
vanitatem, ego autem tanquam surdus existens^ non

D audiebam, iiun quod vere uou audirei» scd quia niliii
eis respoudebat, quasi iioii audiret. Et eram tiem
mutus qui fioit est aperiens os suMm. nthil e c*«tra
loqueudo. Unde dictum ehi : Sicut ovti ad occssioHem
ductM^ eic.

El facius sum iicut homo» Istud repeiilum esc
propter illud quud addit, scilicet, et factut sum quasi
ille qiii nuo est habem in ore iuo redmrgutiones^ nun
quia multa liaberet quos contradiceret, el ia quo eo»
ledargueret, qui t^m acriter et loiies eos prius re-
d^rguerat, sed ideo noluii contradicere, iioluit re-
darguere, quia veuerai cuui roagna bnmiuiaie jiHli-
caudus, qui ventuius erat cuw magua roajeslaie
judicaturus. Et quasi aiiquis dical : Qu.tre ihmi c<mi-
ttadicebal, quare nun redarguebat? stibdit causaiu*
quasi dicat : Ideo red^iguere oolui, quut^ o Domine^
speruvi^ id esl, oinneiu spein meam in te conjoci,
eiigendo lo solum uitorcm ct reiiiuueraioreui, jusi:»
iU.;d : M hi vindictam ei ego rctribuam, diiii Dominvi,

d^5

IN rSALMURUII LIBKVM EKCGblSIS. — PSALM. X!L)LVI|f.

m

Kt quin m U iperavi^ ideo Im, Domine Drui meus, A peccato rGgilabiiniis, inimici autem me?, et nieoriiin,
. _... I. .. pro peccaio nec cogiianl, nec c«'giiabunl, qiila »iurin^

iil est, floreut et gaudent in lerrenis, in qiiibus vc-
ram sibi vitam reputant; ei qiiia sic flornnt, idco
confirmiui et corroborati iunt iuper me et ine »9 op-
priiiiendos. Et muUipUcati iuni mula miilliplicatiMne,
scilicet, non sicul siellai coRli, q<iod periinet taiiluiii
ad bonos, qui perliciunt iii cliirilaie, sed suiit miil-
llplicau sicut arena maris, scilicct, ut siiit steriles
ei infnictu(»si siciit areiia m iris. Illi qiti oderunt me
et ineos inique^ id est, qiii iniquum odlum babueruui
contm me el conira iiieos. Iiiiquum autein ediiiiii
est velle mal.i vob^nti sibi bon». Csl eniin ingratus,
qiii nou reildil bonuin pro hono. Moii bomis vcn»
e^l, qui malnm rediiit pro inalo. Iiiiquus autem e.^t,
qui malum pro bono.

Qni retribuebanl mala, Exponit iniquura odiuin.
Qiiasi dical : lloc modo inique oderunt me, qiiia re-
tribuebant miki et ineis mnla pro bonii, dfirabenles

voluntale, qui oiniiium es poieslate, exaudies me ini-
nii«'0S excBcando , el me resusi itando. Ilic ca|>iil
iinim, Cbristiaiie, le monet ei iostruit te, quod si
quando ingruerit tribulatio, et qu%Ms defensioiiem,
et nuHiis accipiat, ne perturberis, neve caiisani tuaiii
perdidcris« scd serves iutus patiefitiani, ubi iiullus
opprimit i-aiisam tuain, qnia et si apiid bomin^^s fal-
8um testimonium prnivalet adversuni t^, aptid Deiim
non valet, ubi causa lua ageiida nsi. Et ideo piirani
ronserves conscientiam , ul digne possis dicere :
Qaoniam iperari tn ir, Domine. Ne tinieas falsos te^
stes, ne refellas pravos arcusatores.

Quia dixi, Ideo, Douiine , exaudiei me, quia ego
proposui semper, et palienliani liabere, et p:t(ieniiain
docere. Namque dixi^ id esi, statui iii corde miMi
ute servaiiiruin patienliam , et ita meo ctempio
meos conflriiiaturuiii in patieiitia, ne inimici mei, id
esi, meoruin, quando, pro aliqiiando, gaudebant, id

esl, gaudere possint de iinpaiieniia eorum, racti » nnbis quasi peiinas quibiis iu alluin ferebamur: mibi
iuper^audeuHt mihi tnfmiVi, id est, facli superiores — '"" — — • • — •:-;-:..: i: *»„ - .

meis propter occasionem oblatam eos viiuperandi.
Kt ne aliqiiando locuti magna iuper me^ id cst, super
lOfos, dutii commoii fuerint per lmpati«'nt>am pedei
mei^ id est, affecliones ineorum, sicut olim m.i^fia
iocuti sunt^ dum commoverentur pedei i|^i meoriim,
ut luiic quaiido i^elriis ad vocetn ancillae negavit, et
prius multoties nm^ita locuti iunt, Ecce hic rursiis
redit caput ad inrirmilateiu teuiporis, et respicil ad
pedes suos cum dicit : Ne supergaudeant mthi, etc.
Aliqiiaiido enim, ut est vita nu<lrii, pedes noslri
lonveiitur, et in^liquotl peccatum illabimur, et inde
iiiatjgii» liiiguai Conira nos insurguntaiquegaudent
inde insultarc. UoiJe si boni esseiit, debereut pouiis
condolere; sed suiit ile iliis de quibus dicium est :
Qui tnbulant, eic.

Qiioiitam ego in fiagella paratus ium, Dico ne <u«
pergaudeant, et ne locuti siut magna ; et vere nun
5uperg:iudet)uut, tieqiie niagiia loquentur, quoniam ^
ego ei iii me et iii ineis paratus ium in flagetla^ ^
ia eat, ego ei uiei iiati fiuiiius ad susiiuenda flageila.
Oportet eiiim ut liic flagellentur, quibus sempiterna
vita paratur, quia vera est sentenlia illa divin;e sen-
lenti.-v ia Salomone : Fili^ ne despicitu diiciptinam
Domini, neque fatigerii cumab ip»o argueris, Quem
enim diligit Dominui corripit. Flageltat omnem fitiuM
quem ruipit, Ki ideo non iupergaudeant^ iieque ma-
gna loquaiiiur ; si filius flageliatur, painmonium ei
paratur. El in tantum quisque flliusest bic flagellaii •
diis, quod etiam propfio Fitto iuo non pepercit^ iii qui>
nullaui Oagelli causam invenit; paratue sam, iiiquaui,
iii flagelta^ in lue et in meis. ti etiain dolor meui,
id e«t, meorum, iemper est in couipcctu meo^ id est,
in corde meomm, ubi ipsi veritateiii cunspiciuut,
dolor, scilicei, non de medicina, sed de vuluere, ui
<!st, non de flagello, sed de causa flageili, scilicet,
de peccato, quia ouiiie flagetliim iDediciua e^t ad

quidem tinitatem divinitaiis cuin dicereiit : iVoft est
hic homo a Deo^ el similia ; meis v«tro virtuies, vo-
canies eos inaleficos ei inagos. bt boc ideo taotum,
quoniam sequebar in me et lu meis, id esi, insislc-.
baiii 6oni/afeifi, id est, veram obedieuiiain, ut. nec
voluiitaie n Domiiio aposiaiarem, per quod ine sui:>
operibus conirarium reputabaut.

Non derelinquas me. Iniinici quideoi oderunt me
et ineus» tu auiein, Domine Deus meus, et meoruui
voluntate uoit derelinquai me caput, U\ est, iion des
saiictum luiim videre corruptioiiem. Nec dacedai a
me^ id est, a lueisy palieiido toi devocari, sed potiu.s
iniende in adjutorium meum et nieoruui, scilicet, ut
me resuscites, et Ipsos perducas ad Sibbaium ; tu,
dico, Domine^ qui es Deui aucior satutii mece et
lueorum.

LN PSALMUM XXXVIll.

In finem pro Iditbun, canticuin David.

ARGCTMENTIIM.

Angenlibus sub Saule inoeroribus, bunc psalmuoi
cecinil, qui plus exborlaiioiiis pro audientiuin pro-
lectu, quam pro se deprecationis baberei. Aliter,
propheta iucrepai eos qui divitias babcot, et ne-
bciuut cui dimiitant eas.

EXPLAMATIO.

Nomen Idithun iignificat^ quod car^ieum koe cliO'
rus ipsius caneret; et quia Idithun interprelatur tr^ns-
iliens eos, significat eum qui mente terrena transcendit
transititque eos qui inha^entei humo^ ei curvati in
terra, ea qua: ima iunt cogitant, atque in exeelio
mentii habitans, de vanitate saeuti iibero carmbie phi»
loiophatur ; et ne putarei hunc quoque^ quia preaura"
rum meminit, esse pcenitentia: psalmum^ subjunxit Ciiii*
ticuni David, Cantare enim leetantii m/, taterdum et
dolentiSf nunquam vero pcenitentii, Netandumque quia
psatmi qui canticum in tituto habent, viclorite umper

peccaium. Homlnes namque dolent de flagello, noii '""T *'"' *^««"""« «"•"«'«' ««cr«., -^«'*<'"«^ •cmprr
.t^ ^f»«e^ ii»<«^ii-. . iei^ ««1!^ -..: k:- I "•e'^""'» """ •! yaudium tnter advena decantent, Canticum autem ett,
itc caosa flagelli ; iste vero qui hic loquiiur, ei pro D »^^^^^^ ^^ ^^.^^, ^^,^, ^^^^.^^,^ ^^^ ^^^^ ^^^l

tate iua utem, neque in consonum organi ad fructus
obsequium hymno canere tantum vucis exiultat, Pial'

quibus Ux)uitur, iiou suut tales, quod bubsequeiiter
ostendit suuueus :

Quonium iuiquitatem meam» Quasi aliqiiis quaere-
ret : Uiide tibi dolor? Nuu de Uagello, sed de viil-
neie, id e!>t, de iuiquitaie. Quod per biiuc aUectum
npparei, vitoittain ego annumiabo iniquiiatem esse
iiwam, id esi, mei aunuutiubuiit iuiquitalem esse
fMiani, confitendo peccatuin. Ei non soluin aunuu-
tiabo ooufitendo, sed eliain solticitus ero in nieis,
}>ro peccato digiie pasnileudo, quia cogitabo pro pec-
tato meo^ id esl, faclaiu quarcimque lacieuda suiil
ad alMileiidum peccatum. Hic docei ui nullus sit se-
canis iieccata taiitum coufitendo, uisi eliain digue
poetiiieiido. Ilaec aulem facienda suiit pro peccaio.
r liiaiit lacryiiiie, fiuiit lilania! • impleatur mauus
indigciitis. Oaudeat itie de tuo daio, ut tu gaudeas
ite l>ei dotio.

Inimiei autem mei vivunl. Ego quiilcin et mci pro

mits vero ese, ctiui, ceuante voce humana^ putiUi tan-
tum oigani auditur concinentis ; et ideo mystice psai-
mui acium operationis^ canticum vero tsetitiam mentii
oitendit» Idithun iste vitiorum tramiUtor^ formam
nobii jusli huminis preebens, In prima parte p&aimi
contra insidiantes iniinicos se uttliuinte tacui ee testa^
tur^ pelem vikot saw finem cognoscere^ ii ft/rte Incar-
nationcm Domini etiam carnn ocutii mereaiur iu uert,
Secundo vanum probat timortm eiu moriatfUtn^ quo^
mam iunt omma in potchtate Domini comtituia, Ter-
tio rogat ut ei delicta noxia dimtttimtur, quatenui viia
ejui pruipero fine ctaudatur.

COMMENTARIUS.

Dixi : custodlam vias mem. Titulus est talis : /ti fi-
nem pro idiihun cunticum ipsi David, iditbun, ul lu

€87

DCDi£ VENCRADILIS OPP. PARS II. SEGT. II. — DUniA ET SPURIA.

CSII

DTinclpto libri dkiom esi, fiiil nmis de qualuor pra- A
rentoriliUB, quos David elegit ad praecineiidum iii re-
duciione sircs Domini. Cujus iiomen noii iUeo iu
liiulo apponilur, ul psaimus isle ab ipso sii coiiipo-
silus, sed quia noininii ejus iiiterprelaiio recie coii-
vcnil buic psaliiio. Tiiuliis aiilein sic exponiiur.
Jlxc Ycrba referiiiitur in finem^ id est, in Gliristum,
<[u\ e$t finii legii omni credenii ad juiliiiam. ailributa
insi David, id esl, cuillbci perfectiori de corpore
ilbristi. Qua verba sunt cauticuin, id esi, pertinciii
od laelitiam et ad jucundilatein, qiiia ilte vere laiia-
lar, qui omnia terrena iraiisilivii; et causam irisli-
liae dcposuit. Giijus vox est bic caniicum, dicocan-
talum pro Mithuii, id est, tit nos nereiiius Iditbnn.
Vcl iii persoiia uniuscujusque qui vere esi Iditliun.
Quod beauis Aii^uslinus approbare videtur iiilenuo-
iinn bujiw psalmi dicens : Cujusdam qui voeaiur Idi-
ihun vocet hic iunt exspecland(B et audiendw^ docentii
et exhorlantis nos ut hac ima contemnamuSt et omnta
tenena gaudia despciamus» Cl si esse iinusquisqiie n
iioslruni polucrit Idilliun, in eo quoil taiilal ei iiive-
nil se et auilit se. Audiaoius er|$o iiiiei preialiniiein
biijus nominis, ei quxraiiius inieiligen inm veriiatis.
Idiibun interpreinliir (raiisilieiis eos. Quos eos?lii
iniis, scilicei, remanentes, el iii oiiiiiibus his lerre-
nis gaudenles. Si quis igitur Iransilieiis isia cania -
vii, htudeat esse quod cantavit, gaudeal e»se quod
cantavii. Qiiosdam enira incurvalos biimo, lerriu
adbsrentes, bxc ima cogitantes, ei in rebus trans-
itoriis 8p«?m sibi ponentes, transilivii isle qui dici-
lur iransiliens eos» luec autein traiitiliiitf iion pedi-
bu8 est facienda, iion alis, non scalis, ted sola affe-
rtione ei bona voluntate. Ilis ainbulemus, asceu-
damus, volenius. His transiliamus oronia terrena
contemnenies, spiriiuale gaudium, et sacras delicias
in divinis floquiis, el ScripluriS sacris proponenies.
Audiamus eigo liic el transiliendo caiilantem, et
caniando traii8ilieDtein, et dlcenieiii : Cum consiste-
ret peteuior adversum me^ dixi : Cuttodiam tias meas,
ctc. Iste Idiihuii iiiter hoiiiiiies conversaiido, prae- C
dicnndo , bortaudo, objuigando , dixerat quadam
l»OBni(enda, qux. dixisse uoUet, et revocare uon pos-
set, quia difUcile est ut quis iion labatur in ihigua.
rerfecuis euim qui non peccat in lingua. Gum autem
lioc ei €0ntigi8»ei, proposuil Ucere, statuit nibil
dioere. Quod verba ejus deiiion&lraul duin dicit :
Ciim peccator^ id est, itijuslus C4ilumniator» coiilra-
dictor, scilicel» verborum, et depravator contiiieret
adversum me, ut qua! dicebam coiiiradiccret ei per-
verteret, timeiis scandaluiii oriri, dixi^ id cbt, boc
apod iue statui : Custodiam vias meas, id esl, dili-
gentiam adbibebo opNeribus meis, ne quid temere
agam adeo, ut tit n delinquam in lingua nu a, id est, ut
tiec eiiam pecceiu io lingua.

Postii ori meo custodtam. Proposui, inquam, et
perfecl, quia posui quasi custodes ori meo peiiilus
tacendo. Ct hoc moUo cusiodiam potui, quia obmu"
<Mf, id Cbt, coiitra illom leciaioiem quasi muius
exsiiti; et ideo /iumiiiadis sam, id est, vilis apud II- D
ium iiabiiiis sum; et in lauium obmuiui, quod
oiiiDiiio silui etiam a 6oiits oimiibus qude diceuda
esseiit, ei ideo dolor meus quem prius liabui iu di«
ceiido et tacendo, et cui remediiim silentium adhi-
hui, reiiooiiliis est. Pius eiiim ccepit doierc se noa
dixisse ea quai esaent dicenda, quam pnus doleiet
se dixisse quae uon erant diceiida.

Coit^iiii cor meum, iienuvatus est, iiiquam, do-
lor, et iia cor meum concaluit intra me^ iu csi, apud
iue ipsum cor meum facluiu esi lerviauin et iiiquie-
luin. ConcalMt, id esl, propler duo, hoc csl» propttsr
tacere et dicere. Videlieei, quia vidi prasvaricaiiies
labesceliam, et tJinen non redaiguebam eos. Unde ti-
niui iliam divinam senleutiam : Serv^ nequam^ et
piger, non deditti pecuniam meam ad usuranit ut eyo
vtnietu utique cum uturis cxegissem iliam, Cl quoU
sequiiur : Avertat Uomnus a dispensatoribus suis,
Lixt ciiim lioatis mauibas ct |>edibus in lencbras

exieriores proj'clUir serviis, nou evcrsor, ad per-
dendum, srd piger ad erog.induni. Qnid ergo hct
iliis qui per luxiiriam consumpseruui, si taliier d^m-
naatur qui cum pigriiia servaverunt ? Multo p«*jus
itaqtie. Concaluitt iiiquam, cor meum^ et in liac me^
ditatione mea^ id est, in h:ic fluctualione mea iHtcr
solliciludinem dicendi et taceodi, cum essem posi-
lus inter hotnincs qui caluinniari paraii eraui, et qui
iusirui desiderabant, tiniens ne spargerem margart-
las poicis, an\iiis ne cro;arem cibaria coiiservi:^
exardescunt, id est. cilra illa priora, scilicet, eit*»
iliud dicere et illud lacere, ccepit vehemeiiter igtiis
in nie accendi, id esl, desideriuin quoddani ad al-
tiora, scilicet. ut sus])irarcin ad fineiu illuni, f|iio
.ideplo nihil resiat ulira quaerere, ubi mihi remedium
vt de priori soilicitudiue.

Locutus sum in lingua, Cxarsil, inquam, ij(nis, et
iii ardore illitis igiiis locutns tum in lingua mea^ id esi,
in lingua transilientis, scilicel, in iutenlione cordis
non auditori qiiem inslriierem, sed a qiio instrui
vellem, et a qiio inltis audio, quidquid boni aiidio
Locutus sum, iiiquam, lioc : Fac mihi, Domine^ notim
pnem menm^ qtio landem perventurus suin, uhra
qiiem iiibil petcndum est : roeum, id est, mihi (rans-
ilienti coiigruum, scilicei, ffncin qui mibi deesi, noa
cursiim qui adesi. Quem (inem currens Aposiolus
iiituebaiur, id esi, imperfeclionem siiam confiteba-
tur, aliud in se intuens, aliud allbi qiisrens. Ait
enira : Nam quia jum acceperim ui perfectus sim fra-
ireSf ego me non arbitror apprehendiste, Unum autem,
subaiidi faciam eorum, ^iia? relro sunt obUtus^ in ea
quas ante sunt extensuSf sdlicet, intentionem cordia
sequor, ad palmam supernm inteniionit^ quce e$t in
Chrisio Jesu Domino nostro^ liic eniin e$l finis. Se-
cundum inlentionem dixit, iion secundum perveii*
tioiiem Tcl comprehensionem. Gurramus ergo, in-
tendamus, invadamus. ilunc finem isle Idithun cum,
bic essel, nolum sibi lieri rogabat, ut sciret quid
sibi deesset, et quibusdam Iransilientin non remaneiit
in via, sed omni iutenlioiie rapereni ad superiia. (Sic)

Et numerum dierum nteorum. Fac^ inqu-iiii, finem
mihi notum, et eliam nttmcnim dierum meorum, id
est, qui secundum primani insiiiutionem inci ftie-
ruiii, notilica inihi numerum, inqtiam, non qui iion
esi, sed illuin qui es^t. Isti eniiu dies quasi nou huul^
quia fere priiis abeunt quain veniuni. Ct cuiii fte-
nlunt, non consistunt, quia statim traiiseunt. llli
vero dles, Imo ille unus dies, qoi est ^ine fiiie, qui
est sine nocte, non traiisii, sed seniper manet, quia
nec pra?cediiur liesienio, nec impeliitur crastino.
Hunc aulem diein vocai iiumemm di^nim, noii quod
multi dies sunt, sed quod multorum dierum coniiiiei
spatium. Notifica, inquam, mihi et finem et nume*
rum dierum meorum, ad hoc, ut tciam quid desit
mihif id est, ut recoguuscam iiiiperfeciioiiem nieam,
et sic melius veram perfeclionem attendam. Quasi
dicat : Adbuc deesi iuihi laborauti, etquaudiu quoU
deest non accipio, seniper secundum iuteiiiionem
seqtior ad palmam supernz vocationis Dei. Eai
enini quxdaui roansio fiuis curreiidi» in qua est |ki-
tria siiie peregiinatione, viu sine tenialione. llu
nonduin sutn, hoc mihi Ueesl, el ideo magis huni.-
Iior ex eo quod deest, quam Ixler ex eo quod ade^i.
Quicunque enim Uuiu hic se aliquid habere ciedunl,
illi non accipiunt quod deesi, qiiia magnuin repuiaut
qu«d adest , quia quisquis existiniat se ali^uid eue^
cum nihil sit^ ipte te seducit,

Ecce mensurabiles^ eic .Merito dico qiiid mibi desll«
N:im ecce quid niihi deest, quia tu, Dumine, dies
iilos qui debereiit esse niei, scilicei, dies immensu-
rabiles, iiidelicientes posuisti^ id esl, firtiiiier fecisti
iiialo merilo iiieo, el jusio Judiciu tuo esse mensura-
bites, Id esl, breves ei deliCicntes. Kt subttantia mea,
ct huc iiiutabiliset vaiiabiiis essentia in qua nuuc
snm, quam ego feci per uiaiuni nieritum uieum, tst
lanquam nihilam anie te, id csi, ad coiiipraiiuiieiu
illius mca; substantios, qiiae et luii el lai ta est lanUeiu

m

IN rSALMOUUM LIBUUM EXEGESIS. — PSALM. XXXViU.

600

atitc to, quia Tere es, el ideo qnod anie est, vereest.

Verumtamen unmna^ elc. Sic coniiiiualur, quasl
iiic.il : Eoce troa conlempsi, terrena omnia calcavi,
mortilia citncia Iransilivi, et ia supernis aninum
ti\i, el numerum dierum^ qui est, noliQcari mihi deside-
rav i ; sed |:iineneg«iqui jaui lanluro transcendi, duraad-
bac iiioriaie corpus gero, ei in liac corruptione lal>oro,
el dnni milii incerla sunt qux opto, universa; vaiiitaii
sub]aceo. Quia omnis vivens ut homo adbuc, scilicet,
mortalisetpas6ibili8,sive itle sit inh^Tens» sive trans-
iiieiis« et etiam ego ipse Iditliuii est universa vani-
tis, id est, perlinet ad omnimodam vanitniem, quia
et interius et exierius hinc quod ad interiorem,
illinc ad exteriorem , quia dicit Salomon : Vaniiat
taniiatum^ ei omnia vanilai. Qucb enim abundaniia hO'
mim ex universo labore $uo^ quo laboral iub tole ? Onh-
nia eniin qusesub sole sunt vlsibilia Kunt, et ideo
vana sunt. Quae supra solem sunt invisibilia sunl, et
Ideo vera sunt. Iste autein Idithun adhuc vivens, lia-
bet quaedam sub sole, quaedam supra solem. Sub
s«>le aulem interius et exterius. Exterius quidem dor-
mire, vigilare, juvenescere, senescere, et caetera talia;
inierius vero irasci, trisiari, incerlitudiiiem eorum
quae optat, el siroilia, et secundiim boc pertinet ad
omnimodam Taniiatem. Supra solero vero babet illud
desideriuin, de quo superius dictum esi, ei fidem,
spem, charitatem el cxteias virtutes. El sicui ex
illis qux sub sole sunt, habel vanitatein, ita ex islis
Teritaieui, ct ideo ingemiscit propier illa, et ardescit
tn ista.

VerunUamen in imagine. Homo, inqiiam, pertinel
nd Tanilalem, et lamen honio est ttt imagine Dei^
qaia fncios est ad imaginem et similitudinem Dei, per
raiioiiem scilicet et inielleclum, ei bonitaiem inna-
UiiD ; sed pertransii ipse homo, id esl, saepe labitiir
10 se inierius et exterius, deformando se ab illa
Imagine. El non solum pertraiMt per se : ted et pro-
pter alios, qiiia eonturbatur^ id esi, sollicilatur causa
alioruro in his lerrenis, quod est ei ad couiurbatio«
nem el bic et in futuro, et fruttra^ id esl, iii vanum
et slne causa conlurbatur. Audiamus ergo conlurba-
lioneoi Tsnam, ut eam conculcemus, et transiiiamus
ubi nulla esl conturbaiio.

Thetaurizat, Vere conlurbatus, qui ihetaurizai, id
esl, arat, navigat, de omni negotio acquirit, furatur,
depnedatur, ul Dummus supra numinum ponatur ;
et tnmen in vanum, quia ignorai cui eongregabii ea.
Sed forlasse jiidices quia filiis (hoc ^uippe vidil etiam
iJle Idithun), sed in vanitale accepit, qiiia vox eiit
pietaiis, el excusalio iniquitatis. Nunquid enim mo-
riiurus niorituris, transiturus transituris, inio mo-
riens morientibu.«, transiens iransemilibus ihesauri-
zalur. Nunquid etiam nondum natis? Uude eniin
scil eii% nasciiuros vel natos possessuros? Thesauri*
zaie ergo vobis thesauros in coelo. Ponatur, scilicet,
iu iiianum pauperis, ut inveiiialar in ninnu divitis ; po-
iiaiur in nianum indigentis, ut iuveniatur in manu
Omnipoienlis. Putest quoque quod hucusque lectuni
esi, a Coiicaluii cor meum^ alilcr legi, ui sic dicalur :
Quia ex nimio silentio dolor renovatus Cbt, Ideo cor
lueum concaluii atnore dicendi. £i tri illn mediiatione
H>ea i^nit, \d est, fervor dilectionis Del et proxiiiii
ardetcu in lingua transilientis, tiliier orans : Domine^
,ac mt/ii iiO(ii«ii finem m^nift, id est, fiiiem iraiisilieii-
iis, ^cilicei, ut &Ciain quo thie sU tacenduin, et qiio
fine sit dicenduui. Et uotiflca mihi eiiain nttmeriittt
dierum meorum^ non qui iioji est, sed qui esl, ut iii
diceiido et iu lacendo compeiisaiionem illoruni die-
niin habeam ; et sic neque odio laceam iiec temeri-
Ule aliquid dieain, et ut tciam quid detit mihi, Istud
cum seqneiui vcrsu non niutatur.

K^raiMiiajiieii iinirma vaniiat. Subtianiid mea^ iii*
qiiaiii, esl quati nt/ii/, quanto inagis ergo aliorum ;
sed miser boino hoc non atiendit, quia omitiji hoino
lain inlmTeiis quam Iransilieiis, id esi, ipse Uilhiin
est huifferta vanitas^ id cst, studel omniinode vanilati
iu iii:» inn cuis. Ei hoc iu tuutuui, quod ipse eiiai» potest

A dicl univerta vanilat^ veriinitamen non deberel. Nam-
qtio niiiius tolerabilis sit ejiis vauitns, tpse miser non
diu diirat in liac vanitate, scd cilo periransit. El hoc
vide in imagine, quia quam cito imngo alicujus cor-
poris per speculuin repra*sentat) perit, lam cito ipse
homo pertransit. Et tamen studel ipsc infelix hoiiio
vanitati, non solum propter se, sed propter alio^
fru!«tra conturbatur, ut in alia dictuin est lectione.

Et qute nuuc est ex$pectatio mea* Sic coniinuatur :
Subtiantia mea quod est tanquam nihilum^ Et cum in
lanta infirmiiate sim posiius, nunc, scilicet, cuin
jain sim aliquaniulum iransiliens, qwe eti extpectatio
mea? id esl, quae debeo exspectare,. in quae debeo
sperare? Nunquid enim in ea qiiae sub sole suut, qua)
jam despicio, an polius in ea quae supra solem sunt,
ad quae intendo ? Utique in ea qiiae supra solem. Qitam-
partem sic approbat sub interrogatione : Plonne Do-
minut ett extpectaiio mea ? Quasi dicat : Vere solus
Dominus est roihi exspectnndus, a quo procedunt

g omnia. Qui fecit b:ec omnin, et a qiio factus suni
inter oronia hacc. Et convertil se fjmiliariter ad
ipsum Doroinuin, quem proposuit ex«peciaiidum.
Qunsi dicat : Merilo tii, Domine, es niihi exspecian-
dus, quia substantia mea nunc fragilis, non corruptt-
bilis, tunc primum vere est, quaiido esl apiid le, Id
est, quando facta immorUlis , impassibilis, veniet in
praesentiaro tuam Tacie ad faciem.

Ab omnibut iniquitatibut meit. Qunsi dicnl : Ut per*
tineam, Domine, ad iilam veram subslantiam, erue
me, id est, munda me in praesenli ab omnibut iniqui^
iaiibut meit. Cur iste transiiiens, qui jam taiilum
trauscenderat, aul a quibus iniquitnlibus r**gat se
libertri? Ideo, scilicet, quia si dixerimiis qaod pee^
calum non babemus, iios ipsos seducimus. Qiio«l
autem dicit omnibus tale est, quasi dicat : Erue mo
non solum ut revolvar in ea a qiiibtis iraHsilivi, i.l
est, in graviora peccata, sed etiam iiberer ab his
pro quibus necesse est pedes lavari, id esi, a venia-

^ libus, pro quibus quotidie oramus dicenie^ : Dimitie

^ nobit debiia nottra. Docet nos quoqtie isle qui, cuni
lanta transcenderit, adhuc rogat se erui, quia veri
perfeclio in liac vita non possit haberi, sed h.-cc so-
ium nostra est perfectio, ut si quaedam possimiis
Iransilire, inielligarous alia resUre ad quui nobis
necesse sit properare. Quod utrumqiie Apostolus
osiendit. Postquam etiim dicit : iViim qma jam accc-
perini ut perfectut tim, fratret^ ego me non arbiiror
apprehendiuey in quo ostendit se nondiim esse per-
fectum, mox subdit se esse perfectum, et in quo sit
perfeciusdicens: Quidquid aulem perfecii tumut^ hoe
tapiamut, Qiiasi aperte dicat : Hxcoinnium iiostruni,
qui ()erfecti siimui, vera est perfectio, ut sapiarous
boc, id est, tit iiitelligainus nos noodum veraro posse
babere perfectionero. Erue me, inquain, et ideo rogo
ut eruas nie, quia jam saiis diu deditti me opprobriuni
irisipienti, quod esl dicere : Jani saiis diu voluisti ine
vivere et prxdicare veritalem inter insipientes ainan-
tes vaiiitatem, a <|uibus non derideri non possunios^

vquia spectacuium facti suiuus muiido, homiiiibus,
angelis, angelis et iaudantibus et viluperantibus, ct
hoiiiinibus similiier.

Obinutui. Exponit quomodo opprobrio fuit. Quasi
dicat : Quia cuin veritaiem praedicarem , conteiniier
bnr ab insipieulibus, ideo obmutui^ id est, contr^
illos inutus facius; etxn tantum, quod tion aIi<iuan<io
aperui ot meum. Tu autein, Domine, atnove a me hat
plagat tuut^ scilicet, opprobrium el c»teras miserias
quas palior. Tuas dico, ^uoiitam (ii Justo judicio tu<>
fecisti eas.

A fortitudine manut iute. Vere tu oas fecisii, quia ,
ego defeci^ id est, in huiic defectum mortniis mise*
rise cecidi, a fortitudine manut iute, id esi, per irre-
yincibilem poieniiain tuaiu, sed noii injiiste, qui;i
tn tiirrepa/iontfriis lioc factuin esl, quas ego cumiiie-
rui. Increpalio enim sequitur peccaium. Et quomodo
iii increpationibut , ostendit, diceus : Quia tu eorri--
puiiii per poenam prfledictaai». scilicet, Uorte morit"

BED E VICNERABIUS OrP. PARS II. SECT. II. - D3WA ET SPURIA.

mfnt. Non peiilliis dsimnftsii liominem primiim, el in
ipso oinnt»m liominem non ex lua severiiale, sed
propler ejus iniquitatem^ id esl, propicr ejus iiiobe-
rlienliam et praesumi>iioncm. Ouasi dirat : lu me
cognosco iniquiUklem, in te aulcm »iiuiiatem. Rt
in lanlmn rorripuisti^ qiiod feci$ti non solum carnein,
sed cliain ejus animam tabescere^ id est, ila lepiilain
et fragilrm esse, siciit aranea lahida el rr»gHis est,
«fuaB etiam leviier tncla dissolvitur. Vel nliter : Ara-
nea inutilem telam texendo in lantuin laborat, quod
«viscerat sese, et sicra inndem et inoriua peiidet.
Simililer nos «x illo primo defeciu hoc mahiin pali-
miir, quod in his inutilihus rebtis mundnnis lanium
stndemus, quod non soluin caro, sptl eliam anima
noslra deficit« el intesiina sua, rationeni, scilice!, et
iniellecium, projicil, ju%la qiind lillera sic dicetur :
Fecisti aniniam ejus tabescere, id osl. deficere iiiiuili
labore, sicut aranea deficii in sua iiiuiil conlextione.
Verumtamen vane, Juxla priorHin senleniiain sic
cenlinuabiiur : Fecisli qiiidem aniniam ejiis tahidaiu
et labilcm, sed tamen adhuc omntt Itomo^ idest, qui-
ciinqiie vivens hominum coitlur^alitr, id e>t, solliciia-
tur in his terrenis ; et hoc vaiie, sirut supra diclum
est. Secundum posteriorem sentenliam continuatur
hoc ad pr»cedeas» scilicel, ad Corripuisti^ eodem
Htodo.

Exaudi orniionem meam. Quasi dicat : 1)1 ego, Do-
mine, non coiiiurber , exaudi orationem meam pro
perseverantia in bono. ei depmationem meam pro
emiindatione venialiiim peccalorum ; pereipe^ dico,
lacrymas meas, id est, lacryinosnm depreciitionem
laeam auribus, Id esl, pcr poteniiam exaudiendi,
quse iu teest. Unde huic lant.e iransilienti lacryma:?
Nide scilicet, qu a si dixeriinus qiiod peccalum non
liabemus « iios ipsos seducimus ; et quia qiii addit
seiHutiam, addit et dulorem. Et est qiiasi dicat :
Q«i.tiilo magis quod abest desidero, Unto plus quo-
Msqiie Teniat geino.

Ae sileas. Sic, Domine, rogo ut exaudias oratio-
Hcm meam, el percipias deprecationem, iii tu pra
ka aversus a me ne sileas, inio dicas mihi ita ut
sentiain : Ego sum salus tva. Et noii dehes silere,
ifnowflm ego^ qiiasi dicat : non nianentem hic Civi-
latem, sed futunim innuirinnis. quin etjo swm apnd 1«,
)am per spcm, iionduni lainen naluraliler civis, sed
(tdvena, id est, inquilinus civis. Et sum apiid te ut
peregrinus adliuc. scilicei, iii peregriiiatione posilii'!,
non ut civis domesiii us. Plus ♦•sl peregrinus quam
advena. Advciia enini «liriiiir, qui jam coliabitat, sed
Hondum jus civis habel ; peregriinis vero dicitur, qul
iioiiduin adveiiit, sed adhuc peregrinalur. El sunt
inulii qui ci pcregrini sunt, et apnd Dominum non
Hunt. Ul onines amtilores nnindi peregrinaniur qui-
dem iii regione disslniilitudinis ab illa siiperna pa-
iria remoii, et non suiit apud Deuin» sed poiius auud
diaboluin Pairem suiim. Smn, inq«i «m, apnd te advenn
el peregrinus^ et hoc &icut omnes patr «. id e^t, e:i
coiidilione qua apnd te fuerunl bpirituales patres
ffiei, patriarchaj, scilicet, el propheiai. Qiiia sicui ilti
priua fueruni a|Hid te in spe, et deinde niigr;iverunt
ad tc. ita ego nunc sum a^>ud te in spe, ubi tanUeiu
ero in re.

Remitte mihi. Qua^i dical : Suin, inquam, nunc,
Duiniiie, apiid te iu spe, nl autein posKiin libi esse
in re, remiUe mihi, id esi, lac mihi nunc inierim re-
iniSMOoein et emimdaliuiiein veuialiiiui delictoruni,
quie neccssitate vije coinmilio, ut refrigerer^ id esl,
nt refrigeratam ei qutetam ab oinni luiiiubu peccaii
conscieiuiaio habeain; priusquam liinc a6«am, id esl,
anieqiiam iiioriar. El ut necesse est, Domine. ut re-
iiiiilas, quia si tu non reniiscrls, et ego abiero, am-
piius non ero; iion quod oiunino iion sii, sed quia
quisquis a vero esse, id e»t, a Deo, rccedil, ille quasi
iiou est, quia vcruin csse amittit.

m

IN PSALMHM XXXIX.
In fioem Psalmus David.

ARGUUENTaM.

Populiis de Bahylone reversiis Domino grallas
.igit. Alitcr, qui iu Irigesimo octavo psklmo dixit :
Ournest exspecitttio mea, nonne Deus? niinc in irige*
simo nono dicit t Exspeeians exspectavi Dominnm,
tt retpexil me. Et qui ibi dixerat : Exandi orationem
meam, hc dicit : Exandimt orationem meam. Itein de
patirntia Patili, ubi Christum prior annuntial. Lege
in Actin aposttdorum.

EXPLANATIO.

Sape trilum etl David et finetn Christum sigwfirore,
cujus membra paalmum incipiunt, cap^t ipu consum-
niat. Prima narralione gratias agit Ecclesia geuium^
qnia de reteriioso mundi nuBrore Uberata ad novi /e*
stmnfhti meruit gaudin pervenire. Secuiida ipxe Domi'
uus loquitur snnctam Incaintiionem et jusiitiam SHte
ll prwdicatiunis exponens. Ob hoc Pairis uiuitinm depre-
catur^ ut pericuia possit a Judasis iUtita denincere^
cnfundi postulans immicos^ el loftari omnes qui spe*
ranl in eum.

COMMENTARIUS.

Exspectans exspectavi. Titnlus est laPs : In finent^
psulmun David, vero, scilicet, atlribnius. Esl rnJni
vox capitis in hoc psalroo lonnenl s. nunc pro se,
nuuc pro memhris, et exhortantis nos ut consiantes
sinius iii fide et in honis operihus, et ul prooiissatn
hacreditateni cum paiii-ntia exspecienius. prnp^.
nendo se nohis exempluni , cnm dicit : Exspeetnns
exspectuvi Dominum. et osieodendo iiulluin ad illam
beatitiidinem per liborum arbiirium , ant per legate
sacriliciiim, sed per s«dam graiiam po>8e coniuKerc.
In line qnoqiie oral. ut graii.i i rlori populo <le Jn-
d«is promis-a, ei pariinexhlbUa, eidein c«nferanir
ilti alii p(»t ulo de genlibns, scilicet. et fi»t ovie
r unnm sicui et pastor est niius. Et est qiiasi dicat :
Adam exspectavii Dominum , sed non exspectans
cxspectavit, qnia tantnin ad horani ol>ediens exstitil.
Ego vero exspeclavi exipeetans, id e>l, ctim oinni pa-
lieiilia et perseveraniia cxspeciavi, lon hominem
cotisolatorem. qui anie in inflrinilate sna possel de-
ficere, quam me rcficere, &ed Doininnm consolatoreni
vrruin. Kt exsp«*ctavi iion hominerti prombsoreni,
qtii iiosset ralli et fallere, sed Dominum, qni est
fidelis promissor et ceriiis debitor. Sis tu ergo ava-
rus cxacior. Et quia taliter exspectavi, ideo Doininus
non taniuin intendit nie, sed etiam mihi inteudii^ i>l
est, iiitentnm se fecit nt proficerei mihi. El wrrti
pnifecit niihi, quia exaudimt praes meas facias pro
meis. Quod iste docet elTectus, quij tdus^t me, id
est, meosde lacn miserix, id est,de profuiido iiiic|iii-
taiisy in quo lacu sunt multi qui se ibi esse noii >en-
tiuni, quia pcciaia sua non atleiiduiit, nec clainanl
ad Doininum. Et ideo non inde emuiitiir, de qnitms
ilictuin est : Peccator cum ceciderit inprofundum iwt-
^ quiiatis, contemnet. Siinl alti quoque in eodem l:irn,
qui qiiia se recognoscunt, etcaput surstim engum,
diceiiles : De profundis clamavi ad «e, Domine^ eri-
pimitur iiide. ti hi sunl pii depreraiores, et lacry-
inosi clainatores. EduxH me, inqiiam, de Iocm^ et
eiiiiin de luto fa^cis, Lutum adinistum fa;ce. et sordi-
duni est et luWicum. Per luiuni iiaque f^is acci-
pere possunins vel carnalcs cencupiscenlias, ui lnxw-
riam, qu« ei sordidat, et iiiulios subniit. Vel anibi-
lioiieni, qu« prinium homiiiem snbverlll, et quae nl
cancer iii oinnes feiesubrcrit. Vel etiam mtlos pei-
inislos boi.is in Ecclesia, sicut in eodem vase pums
liquor et faex siniul suni pennista, quta mali »lins
sordidant atque subvertunl sua confbrmMione Ei
non soium edaxit, sed eiiam pedes meos^ id esl, ilh»»
piT quos iiigressurus eram ad noiiiiain gentiiini,
prsecones, scilicet, vel pedesmeos^ id esi,affectiOiies
ineoruin, qui prius circuinferebaniiir a qualibet do>*
cihua ; iiloo poslqnain sauaui cl unaiu doetriDaiu

695

IN PSALMORUM LIORUM feiXCGESlS. -^ PSALU. XXXIX.

C9I

fierceperunl, tlahiU^ l<l est, suhiles et flrmos recU A tioiium, ei (Tuclus trilMilationum, ei lcmpestiles icn-

fNieitos ttipr« petrmm^ iJ est, in (inno el tiilo loco, iii
ecclesiasticifl, sc.iicet, insiitiit'S. Vel, supra me pe-
imin. Peira etiim erat Ckriitus. SUibiliT4 eos, qiiia per
fue coiisiaiiies eos fecit, et sic direxit greuui meo$^
hl esl, opera ineorum, vcl illos per quos egressurus
eram ad noiiilam gentiuin.

ICt immiiit in oi meum, Statuit^ inqiiam, pedes meo-
nim, €t diresdt grei$u$ eortiui ; et hoc niodo immisit
tft os meum^ id esi, meorum, scilicet, et in os conlis
et in os corporis eanlicum nmmm, id esi, iiovam
chariiatem el humtlilatem. Sicut enim veius canti-
rom est velus animositas et superbia» iia novuiu
fmtticmm esl ciiarltas nova et humiliias nova. Novum
imticum dicOy quod est carmen, id esl, laus Deo;
i|ui com sil otnnium Deus per naturam, noster» id
«!a, meiis et meonim esi per graiiam. liaec enim
sunl piopter qua Deus roaxime ad nos descendit,
scilieei, chariias et liumilitas, el ideo per hxc ma*
linm laudatur.

Videbunt m«/ft. Quasi dicat : Quo friiclu factum
GSI hoc, quod meos edaxistl de tacu miserice^ et iiu •
iiiisi8tiiii0s eorum candVnm no9um? Iloc, seilicel,
lit inulli vidpant hoe, et limeant, sicut revcra mnlti
videbunt el timebunt, Diio enim ordines sunt iii Ec-
clesia : alii praecedentes, alii subsequeuies. Prae-
cedentes exeniplo sunl subsequeniilms» ut eos imi«
teuiur, subscquentes vero iiuilaiores suiii praece-
«leniium. Ct ideo dicii : Uuhi videbunt illos prscct»-
ilentes, ei arctam viam insisienies, et videnies ft-
tiM6ieiil, proptt^r lioc, scilicet, qoia per lataui viam
iuccduut, qu:e arcia esl in fiiie, et iion polius illos
imitantur. Et ideo sperabunt^ id esi» spem suain
cutijicient imitando illos nou iu iilis, sed in Domino^
qiiem Iniitibuntur in ipsiii. Juxt:i illud : Imiiaiorei
mW eitoie^ ehariuimi, sieut et ego Christi. Gt ideo
eliam iiou in llHs sp^ra^nf , sed in Donuno^ quia oiu*
uis virius et auxilium eorum principaliter erii a Do

tationiim, ei homiurs pcr deliactioticin se iuvicf*ni
devorantes, sicut in mari pisces. hoc mare, id est,
luundum, debet quisque conlemiieiHlo calcare, et
super iiisuin ambulare: scil tameii iinn calcahis, nnu
i:uperabundabis, iiisi ille jusserit qui prior calcavii.
Namque si iHe jiisserit le ad se venire. non sinel te
perire. 7ii, inquaiii, Domine, fecisti mirabilia, ei hoc
lii solis cogiiaiionibus fuis, id esi, per te siiie coii-
silio vel auxilio alicujus, juxta illud : Quis cognovit
semum Domini, aut quis eonsiiiarius ejus fuit ? ct rc-
liqua. Quare, c[uia per te solum fecisii, iion est qui
assimilaiidus sit tibi, nedum pra.'fcrcndus. Qiind la-
men illi raciuiit, scilicet, nlia libi praTerunt, qiii ri!-
licia Ecclcsia curruiit ad joculaloria, maxime vero
illi iiiololatrae, qui creaturain colunt, et Creatoreiii
posiponunt.

Annuntiavi et loentus sum. Sic coiitimi.itiir : Ex-
spectans exspectavi Dominum. !^i exspcciando annun-
g tiavi, quod aniiontiandum fuit opcre ; ei locutus mm,
quod loquendum fuit ore. Potesl sic quoque ad
proiimuin conlinuari : Tu, Domine, fecisti mirabilia,
et illa mirabilia annuntiavi ego et niei optTe, et lo»
eutus sum ego et inei ore. Non soluin cniin Cbristiis,
sed apostoli quoque ei saucti prxcoues, ducuerunt
verbo et exem)ilo munduiu calcandu:», et carnalcs
coucupiscentias refrenandas. Gt prius fecit Christu:^,
deindc dixit, juxta illud : Primum quidem sermonem
feci de omnibus^ o TheoplnUt quas ctepit Jesus facere,
et dicere^ quia tunc demum recta est doctrin», quando
doctoris non discrepant facia et dicta. Annuntiavi^
inquam, et locutus sum^ et me annuntiante et lo-
(|uente, mulUplicati sunt credentes iuper numtrum,
id est, pliires accesserunt quam pertinereiu ad
Dominum. Est eniin certus nuroerus fiderniiii per-
lineniium ad Jerusalem supernam. Ili vero suiit
amaiores et observatores praeceptorum Dei, dc
quibus dictum est : Novit Dominui qui sunt ejus^ qui

iiiinoy juxia illud : Levavi oculos meos in monteSf p auieni parietes £cclesiae faciunt, et pra:ce|ita \)ci
mnde teniai auxilium, Auxlliuin autem, scilicet, prin- ^ contemnunt, hi quidem ad sacramenta Ecclesij: per-
cipale a Domliio.

^Mfirs vir. Mertlo sperabunt in Deo^ quia inde
beatiiudiHem asseqdentur. Naui oiuni.s oir ille est
^enftcs, cujus spes est nomen Domini sui^ Id est, qul
laeil sibi speni boc nomen qiiod esi Dominus, quod
omhis ille facit quisquis se exliibet iidelem Domino
^ervuni et spotitaneum. Et ita dico eum esse liea-
luiii, si non resiticiat in vaniiates, id est, in hxc mun*
«lana, qua: vaua sunl affeclando ea. Nemo enim mtf-
leits manum tn aratrum^ et respiciens retro, aplus erit
regno Oei. El quia roulti suut qul paruin respiciunt
ad^ vana, scilioei, ad aurum, argenluni, et caeiera
talia, qnia non curant ea; sed tamen iion vere per-
sevaranies sunl, quia delectantiir iu jncnlaribiis re-
btnft, sicut in aurigis et litnambulis, cauibus et avi*
bus; ideo aubdit i Et si non respiciat etiam ad insa-
nfos futsas, \d esi, ad jocularia et Itulicra, quas qui-
dem iiisaniae suiit, quia hominem abalienalum red-

tinent tanium per vocationem , sed non sunt de
numero illo de quibus dictum est : Mutti sunt vo-
eati^ eic.

Sacrificium et oblationem nolaisii. Annunt'avi, in-
quam, et locutus sum^ el iiecesse fuit ut ego vciii-
rem et annuntiarem quia tu, Domint^, ad horani
tantum legalia sacriiicia consiituisti, ei aiiiplius ea
esse noluisii. Polcst sic quoque Cimiiituari : Tu^
Domine, fecisti mirabilia in cogilaiionibus /ui», et ex
lllis cogiiarunt; Cdt b.EC una, quia tu noluitti am-
plius sacrilieium csse legale, et obtaionem legalein.
Cuin eiiim nondinii esset tempiis illius veii sacrilicii,
quod norunt lideles, scilicet, autequam verus agnus
Cbristus sese iii ara crucis pro uobis imiuolarel,
praesignabalur variis (iguris ct mysteriis a qiiilnis^
daui jain per Spiritum sanctum pncscieutil>us illiid
futurum, et a quibusdam nescieutilius. ('ostquam
vero adveuit lempiis illius veri sacrilicii, veueruut

duni; aed tameu qiila non penilus incntem auferunt, D verba completiva, et ablaia suot verba promissiva»
Cali» uisaniaB dicuntur. Vere auiem insania suiit, ira^ Hoc esi, recesserunt signa promittentia, postqjiaiii

furor» ct similia, quas peiiitus abalienatum hoinineui ' " * ' * . .•

veddunl.

i#tfff« feeisti fii, Domne. Dico si non respiciat ad
insanios fulsas^ ad quas non est respiciendum, cutu
nuUa CDgat liiopia, quia fii, Domine Deus meus, et
lueoruin, per gratiam, fecisti muUa nurabitia^ id esl,
speciaoula lua, id est, ad tu pertiuentia. el ideo po-
iius spectanduni cst ad illa quam ad insunias falias.
Si qaefii eiiim delectat videre aurigam, poiius de-
lectel euin videre refrenanu^m luxurtam, vel irain et
stuiilia, ipiia louge digiiius agit qiii equos .luxuri;e
vel avaritiae raplanles tn praecipiiHim bene refrenai,.
quani qui gyroe in cvrribus vel equites agiui. Iteiii
si qiiis miratur funambutum, piHius miretur Petruin
inartauibuluHi. ei eom imitetur calcaiido niare, qiiod
iile cdlcavit. Marc euim est mundiis, ut divina Scri-
ptura testatur, ia quo est iioxia aiuariiud'i delecta-

exhibtta est veritas promissa, et hoc est quod dicit :
iVoftiiifi, pustqiiam sacrificium verutu aufuU, sacri»
ficium et oblutionem^ qune erant sigiia promissiva.
Quid aul^n voluisii?attr««, scilicet, id esi, perfectns
obeditores esso vniuisti, et ideo perfecisti mihi aures^
id est, perfcciam obedieutiaui niibi ad cx«!inplai*
aboruin contutisti, et etiam ineis suo mudo. Nec iu-
congrue aures vocat obedieutiam; per aurei eniitv
pnecepta intromittuiitur ad auimain, quae ipsain du
ceani obedientiaui. £t ideo ponilur bic iiistruuicutiiui
obedienti» pro ipsa obedientia.

tlolocaustum autem. Ubedientiam, inquaiii, vo->
Iiiisii. Iliud auiein legale sacrilicium, quod dicebaiur
holocaustum^ id csl, loluin iucensuui, dc quo niiiil
servabaiur, sed totum in ara comburebalur, et illud
aliud quod vocabaiur hostia vro peccaio^ non postu-^
tusti, id esl, aiuplius iieri uoiuisii. lijoc cnim omiiia

m

BKbM YENEKABILIS OPP, PARS II. SECT. II. — DUBIA ET SPURIA.

69«

iii losnlilMis dirersa erant, et lunc, scilicct, ciim A belinntur, qiii.t /tt, Domine^ teiiti^ U\ est, eleffisii et

sacrificium notuUii ei holocauslum el non postulani,
dixi ego in cvidentia rei : Ecce venio^ qnasi dicai :
Ecce nuiiC tcmpMS est ut veniaiii, qii:i! proinitte-
luntnr, el qu£ proinit eb:int auferantur. Et ideo
venlo ego, o Domine, ul faciam volnnlatein tuam,
1(1 est, ut libi impleain veram obedientiam, quod
debes facere, qnia qui es Deiis nmnium per natu-
raih, meus Deus cs per gratiain, et ideo eiiam debeo
fiicere voluntatem lunm , quia e^o seinper volui^ id
est, dtlexi eam, scilicel, voluntatem tuain facere,
non meaiii, Et quia etiain volui legem tuam, U\ est,
iilain voluntatem tuam, qiiae est lex scripla, volui m
medio cordis mei, id esi, firma et pienaria voluntaie.
Qiiod eniin medium in liualibet re est, iirmius ct
certius est. Et ideo si ad ipsum caput rereramus,
per medinm cordis ftrmam voluntatem cordis acci-
pienius. Possninus quoque per cor Chrisli accipere
omiies concordes et concorporalos sibi, per medium

fecisti eus esse tales, qui iion possenl facile prohi*
beri, quia scis eos hab<'re in cordn, qiiod sonanl in
ore. Et qiiicunque veritaieiu b.ibent in conJe, ii non
facile possunt probiberi, quiir eaui loquaiitur ia
ore.

Justitiam tuam, Vere tioit frohibeho labia mM, quia
ntm abscondi jusHiiam tuam in eorde meo^ id est,
meoruni, id est, non sinaiu ul roei abscondant fl-
dein tuaiu jtistificanteHi in corde suo, imo ad uiili-
laiem proximorum annuntient. £st enim jnstitia DH
in corde abiicoiideiida, et non est absi oiidenda. Ab-
scondenda est in corde, id est, inemoriier retinenda,
110 quis temere peccet. Unde alibi dicitur : /n cori
meo absconiti eloquia tua, ut non peceem tibL Noii esl
aiitem abscondenda, id esl, auiiuutianda ad utilita*
tein proxiini. Unde liic dicitur: Non abscondi justi-
tiam tuam m corde meo. Et est repeiitiim propter
illiid qiKHi addit, sciiieet, dixi, Id est, fociaiii ineos

vero firintores inter illo^. Juxln quod sic dicelur : g dicere et annuntiare veritaies tuas qua: conseqouatar
Non solum ego votui in ine voluntalem tuam et legem illa praecepta.

tuam^ sed eliain in uteis; etsi nnn in omnibus. sal-
teni in medio cordis mei^ id cst, in lirniioribus et
perfeclioribus. Ilabet alia Translaiio : In medio ven-
tris mei, juxta quod probatio e^t a niinori, quod
vere in suis voluerit voluniatein, et tei(iiur : Quia
eiiain in niedio venlris^ id est, in conle iiinrmoriini
eani voliiit. Per veiilrem enim, qui mollis est, molles
et innrini s gnificantiir. Venio, in'tu»in, ut faciam
votunlalem tnam, et volui legem tuam, Et hoc riierito,
qiiia in caf/ite tibri scriptum esl de me^ ui (acerem vo-
tuntatem tuam. Dicil Aposioliis : Quia mutieris caput
est v/r, viri caput Cliristns^ Christi vero eaput Deus,
Yerbuin auiem Pairis iiicarnatiim fuil nubls liber
promissus el proposilus ad exemplanduni, ad queiii
scilicet coiiscribeieutur, et cui conformaieniur. Et
tfi capite titijus libri^ id est, in Deo Palre ftiii scri-
ptum, id esi, firiniier dispositu.n ante oinuia .saecula

iVofi abscondi veritatem tuam. Id est, vera praeeepta
tua, et salutare tuum, id est, salvationem a le datani
per ine q«ii sum salutare tuutn, id est, dans saluieiM
hu:iiaiio generi. Et vere dicent mei ventaiem luamet
satutare, quia ego non abscondi , id est, iton sioaoi
meos abscondere misericordiam tuam et weritaUm
tuam, Misericordiam quidein, qiia vocas et poccat«
condonas, veritaiem veru, qua merita remuneras et
impies promissa etiam a concHio multo^ id est, licet
multitudo uiagiia adversariorum coiiveniat, non ta-
nien timore eoruin dimiitent roei annuniiare mise-
ricordiain et veritalem, juxta illud : Ibant apostoH
gaudentes a conspectu concilii^ quoniam digni habiii
suiH pro tiomine Jesu contumeliam paii.

Tu autem, Domine, Hic iiicipit orare ut gratia
priori populo promissa et pariier exbibita, eibibea-
tur etiaui iliis aliis ovibus, de gentibus, scilicf t. £t

de Christo, quo<l pro nobis redimeudis veram Dco p sic continuatur : Mei facient qiiod suum erit. Tu au-
Patri obedienliam deberet exliib«*re, juxia illiid : ^ /«"(t Domine^ qui es Deus de longe, et Deus dc

Elegit nos in ipso anie constiiuiionetu mundi, (jiide
dicit : In copite libri^ eic.

;4tintin(iavi ;u«(i(taiit luaiti. Dixi, inquain, venio ad
solvendum \erain ohedieniiam. Et veniens patiendo,
iiioriendo, resurgeiido, annuntiavi in evideniia rei
jusiitiam tuam^ id esl. fideiu luaiii justificaiitem. In<le
enim coepit lides nostra qna jiisiificaniur, juxia illud :
Mortuus est propter delicia noslra, et resurrexit pro-
pier justipcationem nostram. Annuniiavi, inquain, per
lue et nteoijusiiiiiim tuam in EccUsia, noii parv;i, sed
magnn^ id esl, iihique terraruni dilTusa. Vel in Ec-
elesia nm jain iiiiirnia, sed magna^ u\ esl, fuiti et
lirma. Prius eiiim cuin adhuc litibiiarcnt de resur-
rectione, Ecclesia infirina fuii. Cujua furmani Petriis
gessit, quaudo ad vocem ancillse Doininuin iicgavit.
Postquam vero resurgente Domiiio cerli de resur-
reciione fulura facti hunt, tunc primiim Ecclesia
fortis fuit. Ciijus etiam lypuin idein Peiriis iii se ipso

prope : de loiige quidein peccaloribus et superbU,
sicut Pliarisa;o merita sua jactanii, de prope vero
bonis et huinilibus, sicut Publicano peccita sua con-
fiteiiii; tu, iiiqiiam, l:ic quod tuiim est, scilicet, ng
longe (aiias miserationes tuas, id est, exhibitiooes
grati£ lujt: a me, id est, ab bis qut futuri suut de
aliis ovibiis, id cst, da ut prjecunes mei paratos obe-
diiores iiiveniani in illis aliis ovibus. Et veie ttoii
longe (acias, qiila mitericordia et veritas tua^ niiseri-
cordia qiiuleiii qua peccata coiidonas, veritas vero
qua inertta reniuneras, semper susceperuni m«, id
est, iiieos. Iloc cst, nuuquam defucruat nieis do
priuri populo, sed semper cousolata suut eos. Non
unim, quasi dicai, auderent couverii, nisi securi de
remissioiie; iniC peiscverareut, uisi securi de reum-
iieratioiie. Et sicut semper susceperunt uie Id iltis^
iia buscipieul nie in istis aliis. Exbibitio enim pra^-
ritoiuin certitudu est futuroruin.

reprxseiitavii, cuiu curaiii principibus dixit : Obedire D Quoniam circumdederunt me, Upus est ut tioA longe

Deo magis oportet quam tobis, ADiiuntiavi, iuquaui,
et annuiitiabo.

Ecce labia mea, Quasi dicat : Ecce puia quod vere
aniiiiiitiabo, quia nun prohibebo, id est, iioii siuain
proliiberi, tabia mea^ id esi, pmcones meos, per
quos velut per labia loquar, ab annuuiiaiione. Vel
possuuius accipere per labia qu» niollia sunt, solos
iiiulliores et inliriuiorcs iiiier pnecoiies, ut sit locus
a majori, jiixla illiid beaii Job : Deretictn sunt labia
circa dentes meos. Pcr dentes eniui, qui Urtiiius os iu
corpore sunt, fortis coiistantia Cbristi in passione
accipienda est, quein ossa, id est, Apostoli, qui ro-
Jiusliorcs eraiil iiiter caeteros, in passione tion cir-
cumsteterunt, quia, relicio eo, fiigcrunt, seil aoIu
labia, id est, mulieies, qiias propier niolliiieiii et
fi»«(ilit:iieni sexus per labia desi^nantur, tauluin circa
«*uni steteruiit, juxla quod iit passione leg:tHr : Non
sinnm^ iiiquaiii, tul>ia prohibcri, et idco iioii prohi-

(acias miseraiiones /ifu«, quoniam circumdederunl me
uiidiqiie, id est, ineos, in illis ovibus mala^ id est,
peccaia lot, quorum non eu numerus, Quis eiiim scire
sufficit nuiiierum illorura malorum, pro quibus geiiiit
ille qui dicit : Ab occultis meis munda me^ ei ab alie-
nis parce urco tuo. £t noii soliim leviora peccata,
ul ventalia, circumdederunt me in meis, sed iMi^ici-
tates memj id esi, graviora peccata, id csi, idolola-
ti ia et criininalia quaslibet lllorum qoi futuri auait
luei in illis aliis ovibus; et qua» ego ei niuiia affectlone
facio inea, eomprehenderunt me^ id est, illos luturos
meos. Et lioc in tautuu, quod non poiui ut vidirems,
id est, quod impotentes sunt illi luei videre quod
videndum est. Oculus enim eorum deliciis caecaius,
et peccatis obtenebraius Dun potest videre kutton
veritaiis, nisi prius purgatus, quod a solis inuudis
cordibus videiiir.
Muliipticati sunt, Vere iniquilates comprehendermni

007

IN PSALMO[lUM LIBRUM EXEGGSIS. — PSALM. XL.

698

me«)8, qu<a multipticntcB innt super capHlos capitis
niW, i(l esl, meortim, qub cmn c:ipilli in (|iiibiis<l:im
sint nnmerahiles, ips:e iniquil:ites sunt innnmera-
liites. Licet enim aliquis sil)i cave:)t a mole pecca-
lorum, iil est, a criminalilnis, tol l:imen suiit venin-
tia qnac commiitit et am uiiius diei, qnod nuinernni
excednnt. Yel per capillos capitis ejns possnmus ac-
ci|>ere prxcones ejus Verbi, qui capnt est, iia adha;-
renies et eum ornantes, sicut capilti adfixrent ca'
piii, et ornaiit ilud, juxla quod sic diceiur : In taii-
luni mu/lfp/r/i/ir tH/7liniquilalesineonim, quod suut
super capillos, id est, quod excedunt illos qiii snnt
mihi capiii adhuerenies nt capilli, id esi, excellnnt
omnes pra^coaes nieos, scilicet, qnod per eos non
l>tissnnt ahliii et delcri sine magno tno el m.inif(iSio
:iuxilio. Quare necesse est iit non longe fnci.u mise^
ration^s tuas^ et ideo in tantuin multipUcaKe sunt
iniquitates, quia cor meum, id est, nieoriiin, dereli-
quit me^ id est, nieos. Nec inirum sl dereliquit eos,
ipiia prius dereliqnit te. Si eiiiin cogiioscerent te,
cogiio«cerent et se ; et si se ct)giio>cereiii, tu igno*
sreres. lllnm cor suum derelinquil, qui de se prac-
snniii, et iiillrmitatem suain non recognoscit, nec
pecciita 8ua attendit. Petrum namque cor suum de-
reliqnit, cum de se praesunipsit dicens : Domine^ etsi
oportverit me mori tecnm^ non te negabo. Quod saisg
per effectnm apparuit.

Complaceat tibi, Domine, E( qnia in tanium mu//i-
plicalcesunt iniquiL^tec meorum,ideo placiiit, Domine,
fnibi, ut eruerentur, et, qiiseso, complaceat tibi, Do-
mine^ etiam ut eruas me, id est, meos ab iniquitatibus.
Vel complaceat tibi . id est , sicut complacuit tibl ut
prixoncs erueres, ita placeiit ut et istos eruas ; Do»
mine^ respice ad adjuvaudum me, id est , nieos. Quasi
dicii: l>e<i existi meos prius, et debilitaiuin est in
mcls l.beruni arbitrlum , sed adbuc sciutilta in eis
reinaiisii , qii;i quodamuiodo possunt te videre , ad
qnain ndjiiTuiidnin ui pleiiaric le videant, tu, Doiuine»
qui priiis despexisti, respice.

Cvn'undantur, Quasi dicat : lla dico ut respicias,
ut confumiantur^ idesi, nt confusibiles recognosciint,
$t simui revereantur^ id est, extimescant peccata siia,
vel pra'C«ines meos , ilti qui niodo quasrunt auimam
meam et niforuni, ui auferant eam, id est, ut dainnent
eani , posimoduin quxrant eniii ut imiientur enni.
Converiantur , dico , de niato ad iHniuin , ita nt siiit
retrorsum, id est, ut non prxcedani,sed tubc^equantur,
et sic rerereantur^ id est, plenarie exiimescant, iion
soluni qiii faciuiit, sed etiani itli qui niodo volunt mihi
et niei^ ma/<i, ut postinodum velint niihi bona.

Ferani confestim. Illud dicitur de fraudulentis ct de
ndnlatoribus, nec est inalevotentise votuni, sed enun-
liatio poen£ illorum. Quasi dicat : Volcnies inihi
inata, et se cognoscentes convertaniur. Illi aiiteni
ferant confuxionem suam^ quani ineruerunl iinn sotuui
in fuiuro, sedcunlestini, id estindilate, etiaui in prse-
senti, ot dnpliceni contriiionem paiinnlur, quidicunt
mihi et meis : Euge, euge; mibi (|uideiii t<£taiite3 de
niorte niea ; meis vero eiiam male agentibus dicuiit
quoque Euge, euge, id est, bcne, bene est quod agitis,
nt sic eos decipiani. Lingux* eniin adulantinra attl^ant
aiiimas in pcccails. Ex opposito autein exsulteni ex:e«
rius, leetentur interius, id est, pleiiariaiii iaftiliam ha-
l>eant liic et in (utun) positi, super te habentes fiin-
daineniuni, te, non se, omnes quoerenies te Doniinuin
p-r ine Alediatoreni. Kt ut digni siiit Imta t:eiitia ,
iiihil de se praesumant , sed semper dicant : Uagnifi"
cetur Dominus , nuiiquani servus. Si eniiii Duiniiius
de impio facit pium, de servo hlium, et sic vocat ad
gloriam , magnificetur Dominus; si veio peccaiorein
vocit ad iiidulgeniiam, mngni^ceiur Dominus, Kursus
&i Jusluin voc it ad coronain , magnificetnr Dominus,
et sic seniper magnificelur Dominus. Quod dicunt itli
qui dtligunt salutare tuum, non suuiii, id est, qui non
c:x suih nieiitis, sed ex tua gratia exspectaiit salvari.

Eifo aniem. Illud auieni dicuiit de le , de se autein
dicanl qtiisi|iie pro se : Ego mn mendiciis et pavpcr ,

A id est , sum comparabirs mendico. Qul et si aliquid
iiabet de se, parum tamen est. Ei iileo peiit ab aliis
qno.l sibi deest. Et siini comparabilis pauperi , qui
nihil prorsus per se babet. quia nihil de me pr-esomo,
fiiliit a uie liahere puio ; et ideo Domnus soUiciius
est mei, id est, curani habet de nie. Qui enim ciirani
b ibuii dc te, cuin non esses, ui esses, noiine ciiraui
hattebit de te, ciim jain sis quod voluit ut esses? Ua-
bebit iitif|iiey quia omnis qui se exaltat^ liumiliabitur,
Adjutor meus, Convertii se iste huinilialus ad Do*
minuin famiiiariter. Quasi dicat: Vere dicuni cu-
rain habes de me, quia lu Deus oninium per naturam
es adjutor meus in bono perflciendo, et protector meus
iii malo devitando ; et ideo ne tardaveris , id est , ne
dlfTeras promissain beatitudincm et hserediiatem.
Possniit et aiiter hi duo versus tegi, scitiVet, ut caput
hoc dicat in persona sui. Juxta quod sic diceiur :
Dico optando ut dicant Magnifieetur Dominus , et ut
se bumilieut. Ut antem hoc faciant,dedi eis me

Q exeniplum. Quia ego cum essem dives apud Patrem,
sum mendicus et pauper, id est, in habitu mendici et
pauperisad humilitaiis exemplum me ipsum exhibui.
Et quia ego me humiliavi, ideo Dominus Pater <o//i-
citus est meif quia diviiiis suis paupertatem meam re-
stituet, dando inihi immortaliiaiem et inipassibilita*
lem. Et vere lu , Domine , soUicitus es mei , quia lu
Deus meus, et ineorum, per gratiaui, es adjutor mtus
in perftciendo obedientiam , et protector meus a «en-
tentia inimicoruin nomen tuuni delere voieiitium. Et
ideo, Domine, tie tardaveris^ id est, ne differas me iii
conimuuein resurrectionein.

IlN PSALMUM XL.

In flnero psalmus ipsi David.

ARGUUENTUII.

Inflrinitas et curaiio prjedicitur Ezechiae , et quod
occasione languoris latentes inimici detecti sunt in-
sultando, quodque ipsa aegrotatio in devolionem ejus
C profecerit. Item vox Ghri^ti de passione sua et de
Jiida traditore. Legendus ad Isaiain. Aliter qailibet
Christianus contra immundum spirituiu et hoiniQein
fu^cis 8U£, id est, carnein, profatur.

EXPLANATIO.

Verba ista frequenti utu nobis jam debent esse notis-
sima, sed ut breviier dicta tangamus, omnia diriguntur
ad Dominum Christum, Magni/icat autem hunc psal-
mum, quod in quadragenario numero noscitur colloea^
tus, qui calculus emundationi et purificationi frequenter
aptaiur. Primo ingressu Propheta loquilur^ benium
prtrdicans eleemosynm laraitoremy mHlUplicieum bene»
dictione concelebrans» Secundo gloriosam Dominus
suam memorat passionem, Tertio ad eonfirmandam
spem fidelium , suam nihilominus resurrectionem pras-
dicit,

COMMEMTARIUS.

^ Beatus qui intelligil, Tilulus idem est in boc psalmo
^ qiii prMBcessit in proxirao, scilicet , /n finem psalmus
David, Inientio personae ioquentis, etmateria quoqiie
bic eadein e8l, qu^ et superius. Ei continuatur talitcr
juxta proxiinam dictam sententiam superiori psalioo.
Quasi dicat : Ego quidem wedicus sum et pauper^ aliud
tainen pr%ter formain mendici et panpeiis iii me in«
tell genduin , quoniain qvi inteUigit super roe egemum
et puuperem^ beatus ent, Potest <|Uoque singularis in-
tenlio dari in boc psalroo , hasc scilicel : Vox capitis
esi in hoc psalmo exlioriantis nos, ut sicut verum Iuh
jnineni euiii intelligimus, ita eiiam veruni Deum es8e
intelligamus. Ei lioc ideo , quia hic inlelleclus est
graiia itta qiia justiflcamur, et fldes veraperquani
vivit a^ternaliter jusliis. Juxta quod «uperiori iioii
coiitinuabitur , sed e^t quasi dicat: Ego quideui a
pairiarchis promissus , a prophelis praidictus adsuni
in forina paupertaiis ei numilitatis. Et beatus qui non
fuerit scaiidalixatus in me, Et boc est quod dicit : llie
qui intclligii in lue non tantuui egenuui et pauperem,

6DD

BEDiE VENERABILIS OPP. P.iBS II. SECT. 11. — DUBIA ET SPURtA.

7C3

so<l $npcr rgrnum, id est, pliis qiiam egennm et pau-
penm, vere beatus ei^t , vere aiicliis in grntia jiistifi-
canle ei 11 ie vivificante. »Sfiper aiitcni egenum et
pauperem inietliglt Chrisliim, qiii inielligit eum apiid
tiomines p:itip«!iem, aputl Palrein divitem» in lerra
innfiein , in c.ai\o |*nienlem. Et dum nohis osieiide-
hniitr iiifirmiias , inlus latet divinitas. Ejiis naniqiie
paiiperias nosira ruil pleniludo, cl ejiis iiinrmitas no-
atra fut rorliludo , quia ul pnnem angeloriim man-
ducnrel hoino, Uex nngelorotn factus est homo. Qiia'
iiler aulein heaius Mt taliler in^elligeii^, exponii di-
«^ens : Dowinua liberabit eum nb omnibus lribul»tio-
nihus in die mala^ id est, in die examinatinnis et tri-
hirationis, qu.it mala pluribus eril, quia in ea qiine
niinc occiilia sunt manifesiabuntur, juxla illud : Et
edncet quati tumen justitiam tuam,

Dominus eonservet eum. Videtur haccopiniio, sed
fiiluri est certa promissio. El eiponit qnnliler dicil
qiioil Dominus eum tiberabit^ quia conservabit euni»
id esi, gicut jam tervavit eum per interiorein resur-
re<.*tioiicin, ita tnnc servnbit in corpore per exierio-
reni rcsurrectionein. Etiia fiat, scilicet, quod Oomt-
nus conservet eum^ et ila dico conservet« ul qui jam
vivific««vit eum iu anima per fidem. Justus enim ex
fide vivit^ TiYificel eum lunc in corpore per iromor-
inlilntem et ineormplioiiein. El ne iHe piilarel se hic
negleclum, quia tan'um dixit, qnod in fuiuro eum
liberahit, subdit, et iiunc inierini facial eum bealum
•II terra, in quaomidse.*itmi8eriat et ideo difficile est
lieri in ea bealum. Et ita dico ut fnciat eum in lerra
liealum, ut quamvis terram, Id esl, carnem, tradat
io maniis iiiiinicoriim, ntn lamen tradat eum in ani*
mamy id esi, in voluntatem ct conforinntionem eo-
rum. El ut iion tradaiur tu animam inimicorum.

Dominns ferat ilti opem. ut sit super lectum doloris
ejus. Id est, facini eiim domiuum lecti sui. Lecius
doloris est infirmilns cnrnis, ciii dum anima consen-
lit, et confeinpent concupiscentias ejus, portatur ab
ipsa carne ; cum vero nniina el prsvalet ct domina-
lur, tufic leciiis, id est cnro, qtiae prius animam por-
latiat, ah ipsa portatur. Quod in paralytico ilio desi-
giiatuin esf , ciii submisso per tegiilas iu domuin Do-
ininus dixit : Suroe^ totle gntbalum tuum, et ambula tn
domum luanu Ideo auiein infirniilns carnis lectus
doloris diciiur, quia oiunis iufirmitas anlrox, scili-
cet, quae adhuc perrectiotiis suminam nou attigit,
aliquod terrenuro eligit, in quo sibi acqiiiescat , et
qiindam pausaiione recumbai, quia intmtioiiem la-
boris et lueniis exlenUB iu Deuin, difficile poteat
pcrpetuo tolerare, qitare eligit sibi aliquid in quo
quiescat, verhi graiia, ul sunl Innoceutes delecta-
liuiies bonoruro viroruin, scilicet, hortus bene cul-
lus el ponianuiii, et r^rlera lalia. Sed quia Deiis vult
iios aniare sola aiierna etsuprrna, iulei niiiicet etiain
his innoceutibu:» deiidaiioiiibus amariiudincm, sci-
iicef, ut sxpe anguslicuiur, et Irihulationes et len-
lalioiies paliuiur, ct hoc ideo, iil per aniaritudinein
inreriorum erigamur ad ain«»rein superioruin. Quod
innuit cmn suIkIiI : Umversum sfratum eju», quasi
iiirat : Idio dico tutum doloris, quia slraium ejus in
infirmitate ejue^ id est, illud qu<»d ipse ens in infir-
initate cartiis eiegit, ot sibi fsst*t stratuin, id est, re-
<|uifs eideleclaiio; illud, inqunm,rer4ii«i universum^
id cst totum per adiiiisinin ainaiitudiiietn contur-
basii. Quia vero h.i* «'a^deni niuariliidiiies iniiuitiuii-
lur iinbis iiiiii ifijiis»te, sed iri^do inerilo nostro, a Do-
niiiio, qitod quisque debet atteiidcre, subdit :

Ego dixi : Domine. Quasi dicat : Verc, Domine,
versatti universum strw.um ejus, quiu ego allendcas
illud,et sciens jiisieesse laciuiu, ui alios ioieJligere
ideni faci.'ro, dixi in Hieii?. Non eiiim ipsi dixeruiit,
sihI ego dixi^ quia causa fui ut dicereut : Domine^
miterere mef, td cst, ure, seca, flagella oiniiibus mo-
di^, siralum versa, soluiumodo anlmam mcam nialc
iiiereniem sana, qu«»d iiecesse esf, fpiia iiifirmala
CjI. Mjui iion fatum, uuu loiluua, iiuu slelia, uon

A aliquid aliud , sed ego ipae peecavi tilti, scilicei, qui
solus mederi, solus peccata diiuittere poies.

Inimici mei, Ego qiiidero hoc meos dicerc et intel-
ligere fi^i i. Inimici auteiii mei hoc iion iniellexe-
runi, qiiia dixerutit mata mihi^ eie, Poiesi et a!i-
ter univenum stratum ejus versasfi^ ct qii.-e sequuti-
lurex|H>ni, utsicdicaiur : ldeodico/ec/i(m</o/on«,qiii:^
m infirmitate ejus, id est inconslantia et impaiieiilia
primi homiuis qune fuit ejtis, quia ad ipsuin desceo-
dii, versatti universum slratum ejus^ \d esl, couip.ir»>
bilein fecisli cuni iiifirnio uniTersuoi siraium suuui
▼erfiauti, id est, conturbanii, quia siciit ille coDior-
quendo se huc et illuc propter doioreiu lauluin illutl-
iu quo quiescere deberet coiilurb^it, emlem modt»-
quidquid in islo debuil esse firmum ex inUrmiuie,
id est, iucoiistaniia illa, est conturhatum. Pro qna
Infirmitaie restauranda ego solus inter homine» ad
lioc iiloiieus, solus erga miseros laitix affei-tionis
dixi, Iransferendo iti me miseriain eorum, ut lu eaii>

0 deleres : Domine^miterere mei^ et transferendo in nie
infirmiiateiu et peccnla eorum, ut eossanare>«,dixi i
Domine, sana animam meam , quia peccavi tibi. Non
tamen ipse in aliquo peccavit, qui solus sine peec» o
eistitit, sed poenam ac si ipse peccasset pro |»eccatia
iiosiris pertulit.

Inimici iiiet. Ego quidero pro resiaiiranda liumana
infirmitate veni, tittmici autem met non hoc imel-
lexeruui, nec ui medicuin me susceperuut ; sed dis.*-
riml, vel slalueriint, et protuleruut mala mihi qaidem-
pro sua Teputalione, cuin potius eis csset io re, b«c
scilicei mala diceiites : Quando morietur, et quaiidir
peribit nomen ejus? iJ est, i|iiando poterirous eflicorc
iit iste nioriatur, qui per omuia nobis adversatur.
Et ut noineu fjus polius pereat, id est, evacuptur d«;
terra, quam nos p<;rdatnu8 locum et geutein. Steiitm
(quasi dicat) dimuiimus eum sic, venient liomaM^ a
toltent tocum nostrum el gentem»

Et $i ingrediebaiur. Merilo voco eos iuimicos, qiKV-
ntam illi eiiam qui simulabaiit se amicos, maxinii

G erant inimici. Nam et si aliquis eorum ingrediebatur^
id est, familiariter mecum esse volebat , simuland«i
80 ainicuiu, qiiod maxiine pt^ninet ad Judaiu, et a«l
alios eiiaro qui dixerunt : Magisler^ scimus quoniam
a Deo Vinisti, et ad coti&iuiiles; ingrediebatur dico ut
videret^ id est, libertalem nostram exploraret, scili-
cet, iiou ut haberet quod crederei, sed ut ioveniret
ali<|uid mali <,uod proderet, de quiluis Apoatolua :
Quidam fatsi fratres subintroierunt^ ut explorarenl /i-
berlatem nostram. Illo, inquaro, ingrediente, cum noii
viderel uisi vem, cor laiueii eju8 uon toquebatur oisi
oaita, qiiia pervertebat omnia. Et ideo congregavit^
id est, thesaurizavit iniquitatem sibi^ joxla illud :
Ipsi enim honucidw thesaurizaverunt sibi mala^ etc.

Egrediebatur, Ingrediebntur quidem , et loqueb:^-
lur vaii», et deiiide egrediebatur foras^ id est, qui
priu.s simiilaverat se amicum, roanifeste ostendebat
se iuiroicum. Et egrediendo loquebatur, tendens in
idipsum, id esi, lu vanitatero sicut priiis.

D ^ Adversum me tusurrabant, Quasi dicat : Quia et
simulati aiuici, et luauifesti inimici, ideo omne* iitf-
mici ei itt^itrra^a/il latenter iuler se iiiala adversuui
ine, et cogtabant quisque apud se mata adversum me
pro eoruiii opinione. Quod lamen erat mibi, id est,
ad meaiu gloriam iu re; et etiain manifeste cmn
aliis iractabant illa eadem mala, quia constitueruntf
id est, couiinuniter siatueruut, adversum W verb^m
iniquum, Verbum iniquum fuit, quando medicum in-
terlicere voluerunt, diceules : Crnctfige^ crudfige
eum. Sed qu;e ciiraT Nulla, scllicet, quia ego resur-
iiain quaui facile quilibel dormiens resurgit a soiuno.
De qiio constat quod vere resurgit, si sauus fii.
Nunqutd eniiu omiiis qui dormit non adjici^i ut re-
surqal? Itliqiie facil. C\

ki enim honio pacis meof. Vere coNSiilueridil ver»
bum iniquum conlra me , quia etiaui homo pacis mecr,
Judas, bcilicct, uuus de duudecim, in quo ego seiii-
pcr pacciu babui ; cui etiaui cum iue tradoret, uscu-

roi

IN PSALtfORUM LlimUM EXEGCSIS. — PSALM. XLI.

702

litm iinn negavi, in quo etiatn spcravL 0«iomo4|ii »u-
lem qui cor ejus novit, in eo speravit? M*c mo^lo,
•ini:i Jiulas cuiii r^eleris aposiol:s ad praetiicandnm
rf*gniim Dei mis^ns ftiii ; et iileo fiiiilii Mb eo iiislni-
cti in ipso speravenint, in qiiibtis sperantibiis sicut
•^l in csiirieniibns est, fuii Dominiis. Ei qui edehal
panet meo$, vel bislonaliier vel etiain spiritiialiier,
•|uia non solnnt carnalia institma, sed etiam spiritna-
lia qns ab ipS4i percrpcrat edebat; iste, inquam ,
hoino, de quo minns videreiiir , magnificavH snp»
piantatioHem, Id esi» ampliavit subversioueni super
tne^ qma alios ad hoc incitavit.

7ii auiem, Domine. II li qiiidem cott$tiiuerunt ini"
gmum werbum contra me, lu autem , Domme, miserere
tJt€t, et nieonini ; et ita dico niisf*rere, reiumta nie^
hcilicet, iii exlerijri et ineos. Nunc interiori resii -
srita, ut landcro re^^usciies eos iii iuterlori, et sic re»
frti^iiaiii ego m, id esi, iiiimicis meis lualnm, i|tiod
«nnsiitiierunt contra me, retribueiit et mei. Ipse
«-nim Cliristas in lioc eis retribuii, iini;i permissione
«*ju8 locum et gentem amiserunt. Kt ipso volente Ec-
«lesia ibi plainaia est, nnde eradicaia est ^yuagoga.
Sui Tero in boc eis retribiieruut, quia fecerunt quos-
«lam ei illis conversos subesse, qui prius volebant
lifjresse.

In hoc eognotfi, Vere misereberis mei ct meoruqif
fiuiu itttmteiM men$ qui gavlsus est snpcr me defun •
«to, non gaudebit super me non resitscltaio. Quod ego
I raKTidens eognovi in boc, quoniam volu itt me , id
«*fti, gntuiu fuil tibi sacrifiaum meum et obedieniia
luea.

Me autem. Iniinlcos quidem propter iniquitatem
auam repulisti, et ideo iion gaudebuni. Kgo autem
i;siuifebo, quia etucepiili me in gtatiam tuaiu propter
innocentiam meam^ qu:e quidem iDU(»ccolia e-t iote*
l^riias vitJB sine peccaio, reddiiio sine debito, flagel-
luin sine nierito. Suicepiitime^ inquaui, et ideo et si
ud boram, ut viUebatur , propier flugetU me iufir-
itiai>as corani boininibus, confirmaui me tameii in
atemum^ id est, aeiernaliter posiium fti compeetu
tuo^ id est, fac tum immorialem et iiiipassibilem jam
dispo&itione tua. ChHitUi enim reiurgem a mortuiijam
noH moriturj ct reliqua. Uude, bcilicet, quia suscepi^
iti me, ei eonfirmaeti me.

Benedictui* Id est, augmeniaius et exallalus sit
DominWf qui cum sit Deus oinnium per naturam, Detu
israei^ id est, posierioris populi, cui majur servit
per ^ratiam, benedictui sit, inquani, benediciione
iNcipienie a pnesenii smculo^ et coniinuaia iu/ti€ in
futurum itecuium. fiat beuedictio m illis ovibus, et
iiat ei beuodictio in istis ovibos.

IN PSALMUM XLI.

In fiiiem lutellectus liliis Core.

ARGUMENTUH.

Populus in Babylone capiiviis palriae metnor <»rai.
Allier anie bapiisinum ti>x Cliristi ad eus qui (idcui
sont con*iecuturi. Lege ad Isaiani.

EXPLANATIO.

Fiiii Care $icut ei Eman^ Etiian^ Aiaph et Idithun
non peaim^graphi, ied eaniorei fuere^ a Uavid qmdem
ad psaimodiam eiecti, ted^ ob iignificantiam nominum^
tuuOi conyruenter adfixi. Core dicitur Cnlvai ia, tn ru-
jiia iMiiMtiifs loco Dominui eit crucifixui. Et uteo fdii
Core merito dicuntur^ qui patnionis iltiui vexillo tota
devotione famuianiur. t*salmuique liic omni convenit
Christiano^ qui fiamma dominictt charitaiis accmgitur;
meminiiu enim Uebemu$ quud beatue ttierouymus ait :
Omne Pioiterium iagact mente perluitrem , nusquam
invenio qnod fiiii Core aiiquid triste cantaverini ; um-
per emm in ptaimis eorum leeta sunt et jucunda, s/itu-
Umbiuque conteniptis calestia et ce.ernu deiideraiit ,
congruentei imerpretaiioni nominii iui. Eilius CorCt
quam diximui crucis honore stgnatum, prima prefes^
sione psalmi hujus omne detiderium mentis suce ad Uo-
minum dioit esse tianslatum. In secuudu loquil:ir animw

A sno!^ dieens eam in hoe sasmlo non deber,» turbnrif qtiia
Deus est ipiius fixu delibrraiiom inffuqiuin.

COMUENTAntUS.

Quemadmodum deiiderai eervuu Titulus est talis;
In finem in inteliectum filiii Core p^aimus. Core fuit
uniis de cauioribus quus Dnvid in redurenda arca
D »mini elegit. Qiii plures filtos habuit, sed de illis
bic noii agitur. Non enim hoc nomeo Core ad bistoo
riam, sed ad niysierium ponitfir. Inqniraums ergo
tnysteriutn. Mtgtii euim sacrauieuii res est, qiiod
Chnstiani, i I est, filii Christi, lilii Core dicuntur.
Core namqiie interpretatur calvui vel calvaria. Fa
Cbrisius dicitiir Core, id est, calvits, Tel quia soli
perfectio siue snpernniiate in eo fuit. Nibil enim
miiius quam capilli ablati videuiur ad perfeciiouein
oliesse in homnio corpore; similiter homo in abun-
daiiiia viitutum positus perfec:us fuit. Viiia aiilein
6nt>erflua sunt, quia snper perfeciionem addiu snnt.
Q Uua superfluilate vitiorum Cliri^lus caniii, et ideo
luerito calvus dicitur. Vel ideo eiiam calvns dicitur,
quia per cnlvuiu Cliseum pra!si:;n;)ius fuit , cui
ascendeuti iti niontem piieri iiisult;inie4 di\erunt:
Aseende^ caive^ aicende^ caive. Quibue ipie convenus
maiedixitt et statiin duo uni de nlva egresii quadra-
ginta duo$ ex ipsi$ consumpserunt. Similiter piteri, id
est, siulti Judaei Cliristo as<Ten.lenie in inoiilom, id
est, in crucem, pluribus raodis insuliaveruui, dicen-
tes : Ave, Rex Judmorum^ et cxtera t ili» ; pro quo
peccato, quadraginu aunis tran.sactis, per lotiilein
pueros consumptos prius de^ignttti, diio ursi, scilt-
cet, Titus et Vespasianus, de silva, id eu, de gen-
tiliute quai inculia erat sicul silva , qui i voinerem
doctrinas apostolicu: tto iduro senserat ; illi, inquam ,
egresni consuinpseruiit eos. Ideo qiioiue Ciirisiu«
diciiur calvus, ^uia ittloco Calvariai est crucifixits.
Filii itaque passionis ejui redempii per s uigiiinctn
ips.us, et poriautes iii fronte quod iu>mici fixeiunt
., in loco Calvariae, recie dicuutur fiiii Core; bis
^ auteiii filiis caniatur iste psalmiis in iniellectum.
Cxciiemus ergo iutellectum, et si iiobis canUntr,
et si filii Core esso volumus, iutelligauius quod in •
leileciuri suiniis. In qitcin auiein iuielleciuin Isie
psalmos canietur audeo dicere : Innsibilia enim ipsius
a creatura mundi per ea quui facta sunt inteltecia eon-
spicuntur. Siniul ergo ainemus, simul iu hac siii
itiardescarous, siiiiul ad fonleni intelli^endi curra*
nius. Desideremus velut cervus foniem illum. d«i

?|uo h%c Scriplura alibi dicit : Quoniam apud te e»f
ufii vitiB. Ipse eniin et fons et luiiien, et intellectus
est. Fotis est, quia sitientes pout; lumen, quia
cascos illuminat; inieltectiis vero, quia aniniain
scietidi avidam illu>trat. Et oinnis qni intelligii,
non exsenori, sed iiiieriort lumiiie itiiisiraiur. Cnrre
cr/o ad foiiieiii, desidera aquani ronlis, non utcun-
que, sed ut cerviis; inipiger curre, impiger desi-
dern. In cervo enim velociutis est insigue. Aliud
quoque diviua Scriptura noiat in cervo. Cerviis ser-
D peDtem coiisumit, et post pereiiiptinuera serpeniis
iiiajort siti inardescit, et acrius ad fontem currit.
Scrpentes sunt vitia. Consume ergo serpentes ini-
quitaiis, et magis desiderabis fontetn veriiatis. Esi
eiisim aliud quod et de cerTis dicitur, et in cervis vi-
deiur. Uuoniam enim longinquas regiones petunt,
aut per iiiare iiando, aut in agmiue euiido, alter
oiius capiiis superponit clunibus alierius, sicqne se
iii\icein poriant, itec sedeseruut, sed proposituni
iler peragiint. lios lales cervos alloquiiur Aposiotiis
liicens : Alier alterius onera portate. Ili enitn cervi In
fide constituti noiidiim videiit^'8 qtiod crediderunt,
cupietites iuielligere quod diligunt, desiderani ad
funteiii aquaruin non causa lavandi, sed causa refi-
cieiidi. Ilorutn cervorum, iino cervi cervorum, id
cst, Cbrisii vox esi, in hoc psalnio, exbortantis nos
suo exemplo, ut in hac morUliute, in liac passibi-
liiate et corrupiiune constituti omni intenliono de*
sidcremus, ingemiscamiis , suspiremus pcrtingere

703

BED-E YENEIiABILIS OVV. PARS 11. SECT. II. - DUBIA ET SPURIA.

7t4

ad illiiiii rontem, ubi hoe mariale induat immortalita- A se<i e/fudi, qiiia vere perveniain a^i ttitgiiaiii gloriain ;

tem^elcorruptibileincorTuptionem.TiinUiiiiuiemsic '^' * "* *^' "'* *'

expnniiiir : Tsalmiis isie refcrUir ad lineni, id esl.
ad Clirisiuin, cnjiis vox est; canlatus filiis Core, id
etft, iiiiiiaiori soilicet passionis ipsius Cliriftti; in iii-
leliectufii, id esl, ul inlellig*'rent qiiod esl intetli-
gendum, quaiilo scilicel dcsiderio et quunto ardore
ad foutein intelligendi currendum sit. Nuiic ad litte-
ram acc^dainiis. Vox est capitis, ut dixinius, ad
nosirain exhorlationem sic apud Patreni agcniis:
0 Deu$, anima mea, id est, vilita^ hunianiiati.s ineae,
desiderat ad te veiiire fonlefti vils et inlellectus. Ita
quemadmodum, id esl, quanio aidore et quanta ve-
lociiate cervui per cousumptionein seritentuui cfeit-
deral venire ad fontes, non siuipliciler, quia sunt
fontes qaidam delicienies, sed ad fontes aquarum,
ubi pleiiariam rerectionero habere possit, sicul et
ego babebo apud te. Voluit quiddain magnuin di-
cere, sed iion habuit verba quibus per se posset

iiaiii transibo usque ad duiiiuiu Dci» vel 8«ip(>rc€ele-
strm, in qua iinmortalitate et impassibilitate con^^
iiabor ; vel usqiie ad Ecclrsiani, qua» doniiis I)t*i di-
rilur , constiiiiendam. Sicut enim ev latere Addii*
dormientis naia ea Eva, ita et latere Christi in
cruce dormienlis exierunt sacraineBla, sanguis 8ci-
licet et aqiia, ex quibus constiiula est Ecclesia. Egn
dico prius existens in loco, vel veniens iu tocum ta-
bernaculif id esit in observalionem legaliusi inslitu-
loruni ; prius eiiiin legalia persolvit, quia et circuoi-
cisus est, et in templo reprzsentatiis, et pnriilcatus
secuiiduin tegero. Unoniam iion legem soivere vo«
nerat, sed adimplere,^ deinde spiritualia contalit.
Dicuniur autem legalia inslituta tabernaculuiu, quia
sicui labernacula iioii mansoria, sed ad teinpus tau*
tuiu pusita fuerunt. Ecclesiastica vero instituia do'
mus dicuntur, quia doinus mansoria habitatio GSt,
et ipsa quoitue siint manentia, (a^eritncii/i dico ad-

«'dicere, et ideo ad hanc similitudincin de cervo g mirabilis, uoii secundum se, sed propter illa qiue
coiitulii se. Et notaiitur duo hic iii cervo, deside- per illud significabalur.

riuni videtioet et velocitas. Quo modo autem desi-
derat iste veuire ad Deuui Patrein, a quo nunquam
discedere potuit? Deus enim erat in Chrisio niun-
duin sibi recoiicilians. Sed boc dicit secunduin nos.
Quandiu eiiim iii hac nostra infirmitale (uit, vide*
baiur remoiiis a Deo; postquam vero immortalita-
tciu, iiicorriipiionem indutus est, tuoc primum ad
Deum pcriinere visus est.

Siiivit anima mea, Uepetit idem quod dixil gra-
vioribus verbis, quasi dical : Ideo dico , Doniiiie,
aiiiinain meain ad te desiderare, quia anima mea
iilitit^ in esi, siti inagni desiderii exarsil ad te per-
tiiigere, nd te Deum videnduro et inlelligendUm; te,
d.c«s fiinlem^ quia devicisli inorieni uostnim ; et a
qiio mihi et meis esi ouinis fortitudo iiosira, et in-
rtim, quia a te esl vita inihl et meis. Sicui tmm ego
vivo pi opter Patrem, ita omnisqui manducat me vivit

In voce exiultf^ionii et confturom». Dico tramtibo^
bi>€ autein noii erit ex trislitia, vel coactione, quia
nemo toUit a me animam meam^ sed ego pono eam.
Et quia potestaiera habeo ponendi aniuiaiu meani,.
non ex tristttia, vel coactione, pouo eam, sed es
bilaritaie erit, et voluntaie, quia hic iransitus tiet in
voce exiultaiionis et confeuionis^ id est, exsultativaB
coiifessionis et laudatiouis taiiia', quanic exsultalio-
nis et laudatioiiis est sonus epulantium. Solent tnim
apud quDsdam epulanies exsultativa proferre, 61
hospilem laudare.

Quare tristis es^ anima mea? Q lasi dicat : Qtiando-
quideiu adtantamgloriamventura es^anima mea.qiioA
per te doinus Dei consiituetur, quare ergo es iriuis^
ut videris, et quare conturbas me. Ac si dicat : Ad
magiiam uiililatem ineorum lioc fit. Vere enim iri-
stis fuil, quia dicil in Evangelio : Tristis est aniasa

projiier me. Quare autein sitivit? ideo, scilicet, ut r% mea ustjue admortem; H nibii in eo fictum fuit, sed

veniam ei appaream anie faciem tuain, qui es Deus. ^ ' *" — .-:-.:.: -.. — — m — -.«« .:.-.^--

Et ex iiiinia alTectione dicit : Et (fuando veniam ei
apparebo ante faciem luam. Constitnto scilicet tem-
port) veniani, quia perfecia obedientia conscendam,
a*ternaliter sesaurmi ad dexiraro tuaiii. Non enim
e^t hic vox dubitanii^, sed desiderantis. Quod au-
lein dicii : Veniam et apparebo, iiem ex noslra iulir-
initaie dicil. Duniniis euini iniiuortalis est et iin-
passibilis. Quapropier itlud soluin digne dicitur ante
ipsum venire, quoit immortale et iinpa>sibile est.

Fuerunt mihi lacrifm(B mt(e. Quasi dical : Vere ve-
niam et apparebo ante faciem Dei, quia pro desiderio
veiiicndi iliud, lacrymas meee, id est, bumana} inise-
ria>, pro quibiis, quia essf»ectato suo contigeruut,
seniper hoinMiibus flenduui e»l. Meae, id esl, quas ego
niis»ericordiu! afleiiione iu ine suscepi, ut pcr meam
iiiiseriain, inio per meain misericordiam deslruatur
eorum miberia. III», inquam, lacrymo! fuerunt mihi
panes^ id est, refeclioni, iion defeciioni; et fuerunl

tamen lilam tristitiam noii ex.se, id est, non Uioorc
mortis, habuil, sed infirmitatein membnirum in se
irausformat, de quibus dictum est : Spiritus quidem
promptus est, caro autem infirma^ ut eos cousolareUir
et exhortaretur iie desperareut, etiamsi limidi ad
mortem accederent.

Spera in Deo. Noli quidem contristart, noll tnr-
bari, sed spera in Domino. Spera, sctlicet, eflecMim
dari illud propier quod le voluil a Verbo suo as»uaii.
Uiidc alibi dicitur : Ut eognoscant le Deum verum^ et
qucm misisti Jesum Christum; et ilein : Ut lestimomium
perhibeant veriiati, Harc eniin sunt proptcr qu;e ve-
nit. Quod a*qu polleiiter iunuit, cuiu dicit : Ideo de-
bes ^pcrare in Domiins quoniam et si luodo ncm
confiieor adiiuc, tanien futuruin est qu<Kl ego con/l-
tebor ii i, id ebl, late coufessionem faciam ei in oieis,
atiendentibiis et ipsuin verum Deuni, et me ab eu
uiisdUiii, ei dtceiiiibus ita : Satuiare^ id esi, Salvau*r
t.hristus, scilicel, est, vultus mei, id est, hoiiio est.

mibi delectabiles, iion lacrymabiles et jucunditati, ^ ul ego. Uude alier Propheta dicit : Spiritus Harium

non amaritiiiiini die ac nocfe, id est, assidue, duiii
tanieu magnain in eis ainuritttdineni paliur, <|Uia di-
citur mihi quotidie^ id esi, assidue ad conlempium .
Ubi esi Deus tuus ? Quare, dicii, dereliquil te Deus,
queni fainiliarem tibi faci:», quia nullum confcrt tibi
consiliuin, vel auxiliuin ?

ticec recordaius sum. Ipsi quidein taliler me de-
spexeruiii, ego aiii«;in ii;in oblitus. sed recordatus
sMiti, id e^t, Uiniiter in meinoria liabui liau:, scili-
cei, iion esse ab illis, sed esse lixum ei constitu-
luin apiid te, nie nasci ut tilia paterer; et ideo prius
fudi animam meam in n/e, id est, buniiliavi, et atie-
uiiavi animani uieam ine ipsuni toii&ideraiido, scili-
cei, alieudendo qiiid ego creatura deberetu Cieatori,
niinor majori, servus Domino. £t deinde effudi, \ii
W^animam meam extraiiieexlendi, alliora coiiside-
raiido, aitendeiMJo, bcilicet, gloriaiii futurani niihi
ex piifecia obcdicntia. El uiciito hon solum luUi,

Hosirarum Dominus ; per parlem cniiu lotiiin signlli-
cat; ei ilein ; Spiritus esi ante facLm nosiram. Ver-
bum tiiiiiu quoJ eral spiiilus, id e.si, invisibile per
aMSUinptam bumanitatem, nobis apparuit. Sa/aiorr,
iuquum, e>t wullus meit et tamen e»l Deus meus» Ex
eo eiiiiii quod hoino incariiatus Saivator esi : ex ei»
vero qiiod Verbiini, Deus creator esi.

Ad me ipsum anitna mea. Dico tnstis et coiUar^ala
esi anima mea. Quod auiem conturbata est, »< me
iphum refurenduin est. Quasi dicat;Nenio pulei tianc
coiiturbatiouein uiibi comuiuneui es^e cuni caelerts,
t:inore, scilicet, inortis, quod ego conturbor, quia
buic conturbatio ad me ipsum refereiida esi, itttia
non ex coaclione vel necessiiate iiaiurje esi, sed e&
propria vuluuiaie. Habet ajia Translalio : Innse ipso^
quoil sic iiilelligenduin est : Ha:C coulurbalio esi im
me ipsot id e^t, iii lue, iioii secundum verbum, scd
5ecuiidum boc qtiud boiuo suiu. Et ctl b.c cadcia

705

IN rSALMORUM MBRUH EXEGCSIS. — PSALM. XLH.

706

soliitio qiire prins. El qnia tii, Doininc, lianc co:i- A Domino canticum in noeie, ideo canticiim est apud

Rtanliam milii dedisli, sciiicct, qiiod nemo totlit a me
animam meam^ sed ego vono eam, quod apqiiipolleiitpr
sic dicium est : Propterea lias graliarum aci.dnes
libi reieram, qiiid ero memor tni de lerra J ordanis et
Hermoniim^ a monte mod.co. Vel ita potest contiuiiari :
Quo fructu conturbata est anima mea? PrO{4orca acili-
cet, ut meinoria lui liabeatur in ulroque popiilo, et
Judacorum, scilicel, et gentiliuni. Quod sic dicii :
Ero memor tui, id esl, faciam esse memores tiii, et
illos de terra Jordanis; qiiod vol liii^lorialiter in dcsi-
gnatione poiesl accipi qui circa Jordaiiem liabitave-
riint terram promissionis, vel etiain mystice. Jorda-
ois enim interpretatur descensus, el iili soli de po-
pulo illo memores Dei sunl, qui descendunt, id est,
«lui se bumiliant ad gratiam bapiismi , ei mortilica-
liuiicro illaro quse ibi designaiur, juxia illud: Quoi-
quol enim baptizati sumust consepuHi sumus cum illo
in morte, Ct ero memor /ttt, id esi, faciain esse ine-

me, non recedens sciiicet z me cantatum Deo Patrt
aiictori viine me», sciticet, qui me facit adeo iii clia-
ritale perlicerc, ul eliam pro inimicis orem, et sic
vere vivere. S>cut enim odio babere inimicini*, mors
est, quia quisquis udit fratrem siium, bomicida est,
id est, se ipsum inter6oit; ita qiioque diligere ini-
niicum, et pro ipso orare, viia esi. Et quid il ud caii-
ticuin sit dicit, scilicet, uraiio f icta a iiie pro inimicts
futuris meis, cum dixil : Pater, ignosce illis, Et vere
oratio esi apud me, qiiia dico Deo oran<io ineis : Do-
mine, tu e$ susceptor^ non dico menruin, hcd pro
nimia affectione erga meos, dicim meus, qtiod est
dicere : Domine, tuum est susoipere ineos, et ideo
suscipiat misericordia et veriias tua meos.

Quart obliius es. Quaiidoquidein susceptor meorum
es ; quare ergo ohtitus es (ut videiiir) propier iribula-
tioncm quam paiiuutur, non dico iiieurum, sed pne
iiimia affectione, mei, Et quare incedo contristalus iu

innres tui illus de terra Uermoniim, Hermon aiitem d roeis, dum affligit me nieus tntmtm, propter pecca-
, M. .__.... -.ri 1- -. 1 im^^ scilicei, juxta illud Isaia: iu persona Domini :

Omnem flaium, id est, oiniiem aiiimaui ego feci, pio-
pier peccatum autem inodicumquid contristavieum,
iion penilus damiiavi. Et j:im cuntrisiatus est, et
iristis abiit in viis suis ; quod autein d.cit : Dum af-
flign me inhnicus, sic iiiteliige : Inimicus afDigii, et
s.'epe mi>er bomo de(icit, quia devucalur. Aut si iiou
deficit, insisieiitibus lameii iribHlaiiouibus et perse-
cutionibus opprimentibus et leniationibus tiuiet p i>
pier peccatum semper periculum ; timet lapsum,
scilicet, ut qui stat, videat ne eadat, Quare contri'
status ?

bum confringuntur ossa, Ideo inerito couirisiatus
sum iu meis, quia inimict met, id esi, meor>im, non
qui insidiantiir, sed qui tribulant me, id est, uieos,
exterius exprobraverunt, id est, muita opprobri.i iu -
tuteruui miki in meis. Et boc iddo, dum, pru quia,
confringuntur ossa mea. id e^t, illi qui Urtniures ei

inierpretitur anathematixalio, quibus quia coluerunl
iion Crcalorem, sed creaturam, el etiam opus crea-
turae, ut idola manutacla, opus erat non solum bu-
miliatioiie, sed etiam ut maxime analbematizarent
se in priori statii, et diabolo abreniiiiiiareni. Memor
ero, iiiquam, tui de terra Hermoniim^ scilicei inemo-
ria ) rucedente a m^nie modico , id est» ab illis inter
geiiiiies qui conversi erunt mons per excellentiain
▼irltttum, et lamen modici, id est, bumites eruut.

Abyssus abyuum invocat. Yere erunt inemures tul
et illi et isti, quia abgssus^ id esl, prufuudi inlclle-
ctores de Juda^is invocani,. id esl, in se vocant, quia
iucorporare et informare sibi sat:(giint iu fide abyt-
«um, id est, protundos iutellectores de geniibus.
El boc in voce, id esl, in manilesialioiie et expost-
li«*iie eataraclarum tuarum, Yel boc quod abyssiim
invocal, luit pruHlicium in voce cataractarum, id est,
liropbeiarum. Cataracta: eiiiin proprie sunt occuliae

vias, quibus aqua decurrit. Et ideo per cataractas re- ^ fortiores suiit inter ineos in tribul.iiioiie. t^uidaiu per

I- ^ peccatum, ut Pelrus, qui ad vocem ancillas 2iegavii;

cte intelliguntur prophetae, qui occulli sunt iu Scri
pturis suis, qui per tegumeiita et involucra quaedam
ccelestia demonstrant.

Omtita excelsa tua, Ideo invocat abyssus abyssum,
irel ideo possibile est hoc lieri, quia ego morte mea
inortem meorum destruxi; quod sc aequipolienter
dicit : Omuia exeetta tua, id est, omnis uilerna da-
niuatiuy quam propier peccata bomiiiibus in.ulisii;
et fluetusy id esi, pteiise etiam pec< ati veiiieniia (|ui-
dem, super Adain mansertiut, super me autem ve-
nientia repulatiune inimicorum qui me imiiiundum et
aeternaliier damnatum putaveruiit , tramierunt, id
est, perierunt in morie mea panim quidem jain in
re, scilicet, quantum ad peccala , partim veru in
spe, videlicet, quantum ad poenas peccati. ^iernam
autem damiiationein et peccaia iJeo dicii excelsa^
c|uia gravia sunt. Sicut quod ab excelso cadit, gravius
lafdlt. El ne mali ha:c audientes, scilicet, quod el
peccata irausieruiit, et poeii:e peccati, proiiiiiterent
»ibi speni, quidquid niali agereut, subdit:

In die nuindavit O^minus, Quasi dicut : D.co quia
iransierunt, Uuibus autem vel qua coiiipeiisatiuiie trans-
ieruni ? hac, ^cilicet, si ailenduiit misericordiam Du-
iiiini in die esse, et caniicum ejus in nocte, quod ipse
VonUnus mandavtt per me. Vel iia simpticiler couti-
iiuari potest : Trantierwit quidem excelsa et fluctus,
ei ut transirent, mandavit Dominus Paier per iiie, id
etit, hujiis rei legatione (uiigorapud homines, et boc
inuoiuit Dominus per me, sciiicet, misericordidm suam
esbe in die, id est, hoc quod aliquis est iii die sive
in profectu virtutum, sive tii hujus mx prosperitate,
non esse ex suo meriio, aed ex ejus sota misericor-
di^ ; et ideo noii esbe de se pr^rsumendum. scd ei
soli buiniliandum. Ei bocetiam innoiuit per me, sci-
licet, cunticum eius caiitandum esse in nocte^ id est,
iii a(lversit.ite. llJe canticum Doiuiiii canlat iii nocte,
i|iii iion dellcii, sed glonatur in tnbulatione.

Apud me oraiio, liiiasi dicai : Qii^ cantaiiduiu est

quidam vero ei si per peccatuin iion coiitringuutu<,
taiiieu videutur coufringi propter tribulaiioucin quam
patiuutur.

Dum dicunt mihi per singulos, Yeie exprobntar
mihi ; iiam boc roodo, dum, pro qttia, dicuut mthi^
id est, uieis, ad conieuiptuui per singulos diet, id esi,
assiduo : Vbi est Deus vesier, id est, quod c<insitium,
vel auxiliiim, Deus vester, quem semper jaciatis,
v»bis coiiferi? Nullum u(i'itie. Quare tristis eSfanima
mea? Ecce redit ad supeiius, quasi dicai : Uuaudo-
quideu), 0 auinia mea, tanta per te fuiura suul, sci-
licet, quod ei Juda;i et geniiles memores eruiit Do-
iiiiui, et qiiod alii alios ad buuum siiii corpuraliter,
et cuilera quue pr£<licia suiit. Quare ergo <rfs^5 es
unima^ ei quare conturbas rite, Propter utilitaieiu,
scilicet, iiieorum, ut supra dictum est. Nidi, iu«|uaiu,
coiiirislari, uoli conturljuii, sed ipera in Deo tautum,
iiibil libi ascribeiido, n hii de te prassuuiendo, quo-
D tiiattx adhuc con/itebor f//t, et caeiera. Quod dicit ad
e&liortaiioiiem .>uoruin, quasi dicat : Yos mei iini-
tando nie sperate lu Douiiuo, id est, de vobiS iiihil
veliiis prie»oiiiere, quia iiiliii in vob.s vel de vooii
esi, sed velitis iu Deo sperare quo 4 vere debelis.
Qiio.iiam adiiuc luluruiu est ut c tnlileaiuini, et per
\os et p<^r alior» sibi dicentes : Salutare vulius mei^
tt Deus ineus, ut superiu» expobitum i-st.

KN i^SALMUM XLIl.

Psalmus David.

ABGUliEMTDH.

Populus, ul supra. Aliier : ad eos qui fidein suul
cousecuti ftuul a Chrisio, \ok Ecciesiu:.

EXPI.AKATIO.

DavUl indicat Chrittum, ad quem ex persona ftde-
lissimi Christiani psalmus isie dirtgitur. f^iam sicut
snperior ob amorem Domini docei omnia conteitmip

BFDi€ VeNERABILIS OPP. PAUS II. SECT. II. — DUBIA ET SrURIA.

W7

ita et hie iie muvdi tribvlatio dcprimat, in atriis Do- K
mifit praswonet e$se gandendtm. P$almM iste cuitjue
fideiium congruit^ ffui in primo capite Dominum de-
precatur^ vt in ndvetUu tiovitsimi examinis ab infide-
tium cotisortio libtretur. Secundo itHroiturum se ad
JJomitti altnre confidity uhi beatis sotvm ascensus e.st;
el ideo moleMs hujtis mundi animam suam dicit non
esse turbatidam^ quia superni jam munerts glorialur.

COMMENTARIUS.

iudicame^ Df^tfi.Tiluluslaris est :/n finemPsabnus
David. Quod sic cxiiuniiur : llu^c verba nou rere-
runtur ad hislorianif sed in linem, quia sunl psa!-
mus David iii lineui, icl esl, uliiius auribuiiur iae
psalnius qui pertineiil ad ftneni, id esi, ad Chrisluiii.
Seinen eiiiin Abrahae semeii sanctuiii, posituin in
medio niaiortim, scilicel, grana adhuc coinpressa a
paleis, triticiim a zizauiis, vinuin a vinaceis. Atten-
ileiis quid coiuniune adhuc cum malis habeai vivere,
esurire, suire, vigilare, corporum sanitatem, Tru- ^
giim atiundaiitiani, et simiiia, a.quibus taiidem se-
paraiiduin est : crumpit in haiic voceni optaiis ,
suspirans, ut ciio ab eis separetur localiter, a qui-
bus jain separatuiii esl causaliter. Deus qui tandem
judicaturus es ue, judica^ id est, ne differas jiidi-
ore, ne diffrras me separare a malis, qulbus ntinc
liicaliier lerniistus e^l. Non enim(quasi dicat) tiiiieo
judicium tuum^ quia cognovi roisericordiam tuain,
qiiare prscsumo dicere:Jiidca me^el nunc interim si
iion dt8cernislocuui,Baltem discerne causam meam^ de
genle non sancta^ id est, a roaiis diversa. Quasi di-
cat : Distet inier ie credenlem et noii credentem,
iiiter tperaniem et non sperautero, inter perseveran-
tcm et deQcienlem. Est enim par inlirmitas istorum
ei illorum, sed dispar coiiscientia. Est par labor, ^ed
inipar desiiierium, qnia desiderium impiorum peribit.
Dcsiderium vero bonoi um est Ctirisius iii aeiernuin
maiiens, quia vere sicui morialem inorlalibus, iti
exbibebit se immortalcm immortaiibus : Discerne
iiuiic, iiiquam, causam^ el tandem erue me eliam lo- C
caiiier ab hotnine iniquo, id est, abonini geiiere ma-
loruiii iiiiquOy id est, persuadenti ioiqua amare, sci-
licei, terreii.i. Et doioso^ id est, habenii s})eciem
coiisuleudi, ct veneiium nocendi. Quia aulem ad
hanc ereptionem opus est paiientia et perseveraiitia,
jiixta illud : Patietttia nvcefsaria est, ut reportentut
promissionem^ subdit : Quia tu es Ueus [ortitudo mea,
Quasi dicat : Erue me taiidem, daiido mihi iiuiic in-
terioreni patientiam etperse\erautiam. Llideo a le
peto patientiani et perseverantiain, quia im, qui ei
Deus, et ideo solus rortis, es forlitudo ntea^ iioii ego.
Ego eiiim mihi siim infirinitas, lu sanitas ; ego inihi
debilitas, tu et fortitudo, £i qtundoquidem es forti-
tudo mea, quare merepulisti^ utvideris |»er tribula-
tiones quns patior? el quare incedo tristis^ dtim affli'
gii me hiimicus. id est, liiueiis iiiiniicuiii ? Piopier
pmatum, bcilicet, pro quo niodicum uie contrista-
.*>i. Inue liiiico periculum, tiitieo iapsum, ui supra
diciumest. D

Emitte lucem tutun ct veritatem tuam, Quasi dlcat :
Ne, Doniine, repellar, ne tristis iucedain, ne alili^ar
ab inimico : /iic£m et veritaiem tuam^ id esi, Chri-
stuin luoui, qui vita est et lux secuudum verbuin,
quia ab eo omnia illuniinanlur, et qui veriias cst
secundum lioniiiiem, quia honio ille iiihil esi, nisi
qiiod ^iinuiitiandum hiit, dixit : Et (juem nunc ab-
scondisti, juxia illud : 3lortuienimesitSt et vita vestra
abscondita est cum Christo in Deo, llluin, iiiquam,
emitle uidilate ad judicium, ut me a iiialis separtt,
et sic introibo ad attare Dei. Aliare olim iuit in se-
cretiori pirte teiiipli, ad quod sulus poutirex seinel
iu aiino introibat, ut Apustolus dicit. Ilic autem p^tt
altare intelligiiur subliinitas illa divmiiatis, ad qiiani
tunc iierveniemus, cuui Deuro, sicut cst videbiiniis.
Ad quod aliare Chiistua pontifex nosier solus jani
iiitroivit ciir|>oraliter , sacerdoi faclus, et assidue
iiiierpdianspro nohis, ut ci iios intrueanius. Dicitur

708

autem illa stiblimitas ideo altare, quia quisquis ii-
liic iiigreditur, iii liolocaustum assumiiur; et ihi vi-
lam invenit, si hic causain discrevil : et quod sit
huc aliare deierminai. Qiiasi dicat : Introibo nd aU
tare^ scilicet, ad Deum^ id est, ad piae.senliain Dti,
qni juvetituietn tttecm, id c sl, me renuvaturo et ini-
inuiatum de passibilitate ad inipassibilitnicm , de
corruptione et iiiorte ad incorruplioiiein, teetificat^
pro la;tilicabit xieriialiter. Et quasi dicat : Hoc pre-
tium speremus, quia jam arrhani accepiinus. Quam
arrham osieiidit cuin dicit : Ipsa me dednxeruttt.
Quod sic coiiliiiuatiir : Veie si eiuiseris lucem tunm
ei vcriiatein lutim^ iiitroibo ad alture^ qiiia ipsa lus et
veritas tua jam deduxerunt , id esl, d(i rfgiio tene-
brarum in regnuin lucis, nie seroen Abrahse, c<ir-
piis, scilicet, jusiorum deduxemntt et uudique, de gen-
tibus boilicet et Judu^is adduxerunt in uiiuni qitiJ,
scilicet, tn montem sanctum tuum^ id est, iu Ki-cie-
siam saoctaiii, quae propter virtuium eroineuiiaoi,
et lidei coustantiam, muus dicitur. Et quid viicci
moiittm determinat, scilicei, adduxerunt mein ta-
bernacula tua, id est, Ecclesiasiica iustituta. In qa.-
bus ad tenipus velut in taberuaculo militarc delie-
rous, ut post xteriialiter Isetemur.

Confitebor tibi in cithara. Dico introibo ad atture
Deij non tamen introibo, nisi prius ei ciihanzauilo.
Ei ideo. ui introeam, confitebor tibi, id est, laudaiio
te in cithara^ hocesi, in tribulatiuiie laiiaudo et bene
iiperando, quod delieo, quia tu es Deus meus. Duo
sunt musica instrumeuia, qu;e opera itostia siguifi-
cant, ratioiie iiiler sc differeiitia, psalierium scilicet
ct cithara, quorum alieruni soiiuni ilat de hUperiori,
alierunt de inferiori : psaiierium quippe quod desu-
per soiiat, sigiiificat iila opera na>tra qua: siiie vesa-
tioiic et iribuiatiooe facimus, sicut iila qux* fac.uiii
bi qui in contemplatione sunt, sicut Cbt laus saiictt>~
rum angelorum assidue diceiitiiim : tatictus, suh^
cluSf sanctuSf Deus Sabaoth. Cithara vcro qnas de
iiireriori sonat, signtiicat bona opera, quo: auhuc iii
aciiva viia et tribulaiione posili, quu: de iureriori
iiostro proveuit agimus, ubi si patienier persev«;r;t-
vimus, ipsa patientia cst quasi dulcc inelos Deo. Ei
ideo cavenduui est ne per impatieiitiaiu citharaiu
nosiram fraugamus, quia et si per inipaiitniiafB
Dostram deficiinus, ecce cilliaram nosirain fraiigi-
rous , ct a laude diviua ccssainus. Quare tristis et
attima mea ? Quandoquidein, anima mea, ad tautaiu
dignitaiem ventura es, quud iniruibis ad alure Det,
et xieriialiter l<etificai>eris, quare es trislis , et quare
conturbas mef Propter peccaluni scilicet pro quu ii-
mes periculum , times lapsum. Quis auteiu loqutlur
hic vei cui ? Major, scilicet, inreriori, id est, raii«i
sensualitati, non auinia carni. 'J risiitia enim pertinei
ad aiiimaro, dolor vero ad carnem.

Spera in Deo. Noli, inquam, coiiiristari, noli con-
lurbari, sed spera in Deo^ id ei»l, iiitiil de le prMu-
roere, vel quia itiliil de te vet in te est, sed velis
hperare in Deo, per quem es quidquid es. Et ideo
dico spera in Deo^ quoniam et si ntudo non coiiUiear
lili, luiuruin tamen adhuc est quod plenarie confiie-
bor t7/t, Id est, iaiidaUo illum, lunc sciiicel quandci
ad altare ejus introibo. £t vere confitebor UU, quo-
liiain ipse qui cst Deus meus^ est et medicus nieus,
quod siic diCii : Ipse est salutare^ id est, balvaior
vuttus mei. Quia si qtia prava volunias vel affectio in
nie est, liiani ipse salvat et purgat : et l>eue potes»i
hoc facei e, quia ipbo Deus meus, id esi, queiu facio
meum subjecuone et voluntate. Potest el a.iicr
lisaliiius isie legi, ut sic titulus dicatur : lljec verla
relerutiiur iii iineni, qnla suut p^alinus veii David,
id est, Chrisli. Loquitur enim Clirisn.s iu hoc
psalnio, orans Dominuui Patreui ut ipbum qneni oou
discernit iii poeiia, disceriiat clarificaiiuiie lesurrec-
tioiiis iii caus>a. bt queai iuimici judicant iioceoi($iu,
ipse jiidicet iunoceiKein. ti exliortatur iios ut ^uo
exemplo non tiiucanius injusia lioiuinuin jiidicia, &eU
exspixtemtis justuni judicium Dei, ei ut hublimiu-

f09

IN rSAI.MORUM LinRUM EXKGESIS. — PSALM. XLIII

710

lem ejiis tamleni attingainus, et nt ab ipso innoccii-
les videaniur, nunc inieriia ei ciihitrizemus. Rt di
< il iin : Deu$ Paier, inimici judicaiit qiiod injiistiim
ost, elqiiod eis i lacet de roe; tii aiiieiii jusio judioio
luu ei hecuiidum quod libi placct, judiea nte, llli
«Miiui judicani nie nocenicro, tu judica iimoceniem.
Et si iioii discernis pcenam, disceine vel cautam
meam degenie non $ancta, id e^t, clarilic;i ine ie<ur-
rectioiie; per rrsurreciionem euim patuit ipsuin
jus.aui causam halH*re. Judica me^ inqnam, et erue
me, id esi, meos ab homine iniquo et doloso, iit sii-
l»criiis, ne ab eis scilicet devoceiilur. Va ideo dico
III judices nie, et eruas iiie, quia lu e$ Deus foriitudo
mea ei meoruin ; quare ergo repulibti me? iil vide-
tur, propier tribulaii<uies qiias patior. Ei quare tri-
sti$ incedo dum affligil me inimicus? Ad luagiiam sci-
licel iitiiit.'iteni meoruiti. Nani ideo repuHiiiy ideo
tristis incedo^ ui eiiiitias lucem tuam et veritaiem
inam. Et tu, Doiniiie, emitie dc cavea Judaici po-
|>uli, et noiittra nie geniibus, qui sum lux iiia et
verit;i8 tua. Lux propter verbum ; veriias , quia
nihil pra;ct*pi nisi qiiod pnbcipiendum fuii, scilicet
veritatem. £t ideo d co ui euiiiias lucem et veritatem
luam, quia ipsa lux divinilaiis, qu« in nie e^t, et
veritig pnecepiorum per me daion.m, deduxeruut
(prseieiiiuni propbetico niore pio futuro) id t*sl, de
ovibus prioris populi duccni me ad oves puslerioris
pop^li» ^ gentes sciiicei, et sic undique adducent
iiie iii unum quid contiituenduni, scillcei ad coi8!i-
luenduiii moniem tanctum tuum^ id eiit, Ecclesiam ;
el adducent ine in tabernacula /iia, id fsi, ;id noli-
tiaiu illoruiu peifecioruni, qui uiiliiaturi suut tibi
de utroque populo.

Et inirvibo ad aUare Dei, Deducar, inquam, ct ad-
ducur. £t bocsic fiet, quia ego asceudain, ei Spiri-
luin sancium iniitam, quod iuiiuit cum dicii : iit-
troibo ad alture, id est, a>cendain et ingrediar ad
subliinitaiem prasseuiiae l)ei Fatris, sciliiet, iugre-
diar ad Deum raireiii sesisurus ad dcxirain ejus, qui
§urentutem meum, id esi, immuuiiaieiii a peccaio,
•iu;tf e^i in lue, laeiificabit daia luiiiiortaliiate ei in-
curruptione ; post qiiod (qu»8i diiai) Spiritum san-
cluiu luiitani, ei SiC deducar ei adducar. Sed iamen
l»riusqu;im iniroeaiu , esl niihi citliarizaiiduni. £i
ideo, o Deus, contitebor tibi, id esi, laudabo le, quia
es Deus nieus; in dthara, id esi, io carnis roortifica-
lioiie. £i vos (:ic si dicat nobis) si vuliis introire,
citbarizaie : Quare iristis es, anima mea ? (Juasi di-
cat : Uuaiidoquidem tanta gloria mibi futura est ,
quoii et deducar et adduear in montem sanctum, et
qiiod introibo ad attare Dei; quare ergo tristis e$,
attima mea^ tt quare conturbas me f Propter nieos,
scilicei, non propier me. Moli itaque coniristari, $€d
spera in Deo, spera scilicet eflecium dari, propler
quod te voluit a Verbo suo a!>suinL Quvmam adhuc
eoufitebor iUi^ et reiiqua. Quod siunliier ut in priori
l»»almu expoueuduui est.

IN PSALMU&I XLIIL
lo finem filiis Core ad iutellectum.

▲RGUNENTUII.

MachalKeorum pressuras propheta supplicationes-
que coiiiroemorat. Iieni in exowologesim legeudus
e»i ad bpistolaiii Pauli ad lioroanos.

EXPLANATIO.

FilH Core, ut prtedietum est, filii crucis $uut , id
eu martyre$, wie confe$$ore$, qui in hoc psaimo Do-
mmo conqueruntur, veteres $ancto$ inimici$ suis facii--
lime dommatos, $e autem gravi*$imis martyrum peenis
ac4fui$%$$e victoriis» Et bene additur,Ad mtellectum,
ifuia iniellectu altiori e$l opu$, ut discttrnatur quia
dt8pen$atione uniu$ ejusdemque Creatoris^ et tunc rudes
popuii terrenit muueribu$ provocarentur ad fidem ^
iiuibu$ etiam terra Chanaan e$t limedilati$ donata, Et
nunc, are$cente fide, CKie$ti$qHe regni janua reserata
tnajori ccrtamine essent Cttristi militcs upprobandif ne

A in hae vita diutius subsistere, et caslestia bonn tepidins
inquirere velienl, Sive martyrum sive confe$sorum
verba suscipias, in prima parte dicunt se audi$se patres
$uo$ muttarum gentium fui$se victores, $e autem in jtt-
dicio futuro de inimicis visuros esse vindictam non
arcu aut gtadio, sed sota Domini disceptatione oin-
cendis, Secunda, diversarum necessitatum, quce in sw-
cuio patiuntur, tormenta dinumerant^ et fe inter hcrc
Dei perseverare mcmores, In tertia , precantur auxi-
tinm, ut tiic ^raviter afflicti$ resurrectioni$ tempore
debeat $ubve.iirt»

COimENTARIUS.

Deiif, aMft^iis no$tri$ audivimus. Tiliilu^ est lalis : !n
finem fitiit Core, ad intetlectum psatmut, hoc esi :
Isie psalmus rereriur iu fiiie, quia caniatur a qui*
busdain filiis Core, id est, a quibiitidam iiiiiintoribus
passionis Cbristi, scilicet a saiictis marlyvibus priori*
bus filiis aiis Core ruturis ad intellecium. Magu:e

Q namque consideraiiouis el proruudiiatis est consi-
liuiii l>ei, scilicci, quid causae fuit, cum palres iio-
stros filios Israel de i£gypfo in t:iin poieuii m 'iiti
et bracbio extenio per iiiaiiiresta signa eduxeiii, el
liosles persequentes eos in mari liubro omnes ex-
siinxerit, viciorias mngiias ei incredibiles iii pauri-
taie miliiuiu eis conlulent , qoare postenorem po-
puluin, veros scilicet Israeliias, quasi dcliqiieril,
quasi coiitempseri , quasi olilitus fiierit, qiiisi iiou
ideiii Deus sii, Seil quia non sine causa lioc esi, ideo
iu iiiulo posiium esi noii simpliciter, Filiis Cure cau-
latur, sed ad inlelteetnm, scilicct, ut iiilelligant se
non derelicios, se noii oblitos ; sed ideo lollii eis
Deus quu! male desiderabaiil, ut doceat eos qux lieue
desiderare debeant. Quia si seuiper adesset atqiia
faveret eis iu hiijus viiae prosperiiatibiis ueque ali-
quas admiscerei adversitaies, putareiit h:ec boua esse
sumiua, neque peierent ab eo nieliora. £t idt*o biiic
viiae iiiale dulci aroantudines ndiuisceui ur, ui ea quas

^ vere dulcis est requiratur. Psaliniim iia.|ue audiamus,

^ ut h.iec eadeui in psaimo iiitelligaiuiis. Filitis i^te
Core, qui loquitur iu boc psalmo, admiraus quare
Deus quasi derelii|uerit qiios iii his lemporiliiis per
tribulaiioiies probare voluil, nferi prmterila teiii-
pora, et pronuutiat fuiura. Qnasi dicat : Domiiie,
talia a pairibus nostris audivirous prsPtHriia, talia
|u lura, sed iios in iiicdio patimur longe diversa, et
lucipit ila : Oomine Deut^ nos audivimas auribus no^
ttris^ id esi, atiente, quia nw.ret nostri iu Scnpluiis
8uis annuntiaverunt nobit, Opus quod nou ipsi, sed tu
operatus e$ in diebu$ eorum proxiniorum scilicei pa-
tium, et in diebu$ eiiani antiqui^^ id est, in tempore
anliquorum et piiorum patriim. £i quod illud opus?
istud, scilicef, qnia manus, id esi, poleutia tua
di$perdii gente$. Et pfantasti eos, scilicet, palres no-
siros, iu loco geuiium. £i vere gentes disperdisii,
quia afflixibti caide mulios populos, Amorrhaeos, sclli-
cet,lleihxo8 ei Pherez£08,et caeieros. Et quos caede
iioii aUtixikti, eos exputisti de terra sua, ei patres no*

D biros lulroduxisii.

Piec enim in gladio $uo. Quasi dicai : Nunquld hoc
Ideo patribu» focisii, quia fueruni plures et foriiores
nobis ? iVori sciiicei (enim pro qiiia) isti po$sederunt
terram illain, terraui scilicet |>i'Oiuissioiils, in gladio
suo, id esi, in poteniia siia. Et bractiium suuiii, id esi,
fortitudo eorum non $atvavii eo$, $ed dexira tua, id
estyfavor ei propitialio tua. Et bractiium tuum, id est,
fiiius et iltuminatio vuttus tui, id est. boc quod in taiii
manifestis sigiiis eiadfuisti,quod eis pra;sens esse iii-
telligebaris, boc, inquani $aivavit eot, £i huc ideo,
quoniam complacui$li in eis, id est, quia placiiii libi
iu eis. £t iia qiiod cum, id est, iu uiultis* hoc est,
iia erga eos elegisti, ut dicereiur, Douiiniis agit isios,
Doniinus regii istos.

7ti e$ ipse. Quasi dicat : Tempora quidem siiiit
immittata, sed tu non es immutatus, quia tu ipse
c$ rex meus, id est, rcgis iiie , et es Dens meus, id
esi, Creaior meus. Tu, dico, qa' mundas (pio iiiau-

7!l

UEDAL VENERABILIS OPP. PARS II. SECT. II. - DUBIA ET SPUKIA.

T4i

da»ti) talutem Jacob, id esl, priori popiilo inaiid.isli A Ghristianis nobis in fide vocatis. Ki potuUii not \n

corporalem saliuein, «on per luam sulisiantiam pro- '"'' * ' ---^-i

prinm. Mua quidqiiid es occulins es, sed per tibi sub-

jeciam crealuram, scilicet, per angelos ct proplietas.

lluic vero posteriori Jacob, fpiritiiali scilicel, maii-

das spiriiu.ilem saluiem per (uain sapientiain, id

efil, pcr Filium luuro, juita iilud : Muliifariam nm/-

lisque modis olim Deus locutus est pairibus tn propiie-

/fs, novissiiue autem nobis tocutus est in Filio.

In te inimicos nostros. Qu:isi dicat : Ilaec supra
dicta sunt dicia a patribiis nobis de praeierito ; haec
aiilem qu:p sequuntur dtcta sunt nobis ab eisdem de
futuro, scilicet, quod nos ventilabimus^ id esl, sepa-
rabimus a nobis iii pxtrema ventilalione inimieos
noitros in te cornu^ id est, per proiectorem. Soleiit
eiiim quaedain atiiinalia cornibus se protegere, et ideo
ponttur cornu pro defensione, vel m te cornu^ per
queni et nos sumus cornu. Cornu eiiim nascitur de
carne, et super carneni crescit, et in qniddam aliud

subsaiinaionem, et^ quod plus est, iii derisum^ his qni
iunt in circuitu nostro, id est, gentibus nos uiiditiuc
circninvnllaniibus.

PosuHii nos iu simililudinem. Vere iii derisum po •
suisti nos, quia posuis'i nos geniibus in similitudiuem^
id esi, fecisti nos apiid geiiies videri exsccr.ibiles fi
abominabiles. Soleiit eniin nialedlcentes illos qnos
habcnt abominabiles ad siinilitudiueni iiiducere, di-
centes aliciii : lia tu pereas, ui ille pessimtis peiiii.
Et posuisii nos iii commotiouem capiiis in populis^
scilicet, ut insullanles iia cuntra nos caput conru-
tiaiit, sicut el contra Cbristuni capul Dostrnin fc-
ceruni.

Tota die verecundia* Qoasi dicat : Propler hxc
oiniiia praedicta verecundia mea conira me, id esl,
ante nie reputatione illorum, tota die, id esi. assidm*.
Et confuiio faciei mea cooperuit me, id esi, iiiiilui
confu<«io, ut videtur eis, est milii. A voce, u\ esi, pro-

qiiam caro sit indurescit. Et ideo per cornu sancii d pter voccin exprobrantis mihi crimina de illu, per
. , . . -... •:.-. — j.._. -. i_ quem credo mea omnia deleri peccaia. Improperat

enim niihi Christum cruciflxuin, derisum et despe-
clum. El a voce obloquentis^ id est, veritati conin-
dicenlis. A facie, dico, inimici non tantntn contraiii-
centisy id est, veritaii coniradiceiit.s, scd eiiani per-
sequentis , id est, manuni iii me exicndeiiiis.

Hose omnia venerunt. Narravii dlct» de praelerito,
praenuntiata de fuiuro, et qiix paiiatur in medio;
nunc vero ostendit quod paiiiur (ieri ad inielleciu«it,
dicens ita : Omnia quse prjidicla sunl in his nifdiis
temporibus, venerunl super nos, et tameu non obtiti
sumus te , Domine , propter lania qus! paiiniur«
scientes (ut in tilulo dictum est) nobis tolli qnas malc
desiderabamus, ut qnid bene dcsideremus inteiliga-
iniis. Et veie non sumus obliti tui, quia iioii egi*
mus inique^ Id est, infldeliter in testnmento tuo, id
est, in pacto|tiio. Habct enim raiionabiliscreatiiracuiii
Crealore, lidulis servus cuni Domino pactuin, sciti-

viri de^ignaniur, qui carnaliialem excedunt, et in
robur spiiiiuale iiidurescunt. Yentilavimus, inquam,
tiiimtcos, et penitus spememus ; tunc insurgentes in
iiobis^ id esl, illos qui modo ir.surgunt coiitra nos,
ita qnod forniam suam nitunlur poiiere in nobis ; et
hitc in nomine tuo gloriflcabo. £t vere in nomine tuo;
nam non in meritis nostris. Kuim pro quia, non
sperabo in arcu meo pntius quam |i:iler in gladio. Et
gtadius meus non salvobit^ quod est d.cere : Non per
aliqua niea merita snlvabor; per arcuin enim, qui
ininus ferit quam giadins, minora iiierita designantur,
per gladium vero inajora.

Satvasti enim nos. Vere aladius meus non salvabit
m«, quia tu solus salvasti (pro salvabis) nos de affti*
gfniibus nos, Sicut e conlrario confudisti (pro cun*
fundes) oc/ieit/^inof ,diceus eis:i/«, maledicli in ignem
wternum.

In Deo taudabimur, Quasi dicat : lloc modo salva-

Ms nos, quia laudabimurj id est^laudabiles appare- p cet, abnegarese sibi qnantum potest, ei diabol» ab-
biiniis, non in meritis nosiris, sed in te Deo tota die, ^ reiiunliare, aique haec tenena coutcmnere, et cob-
iliic scilicet ubi erit tota dies, id est, dies sine nocte, lestia amare.

qnia sine fliie. Et confitebimur tibi, id est, laudabi-
nius le, u^qne iii sa^culum, id esl, aeiernaliler ; et
boc in nvmine tuo gloriflcatido. Nuuc autem^ quasi
«Jicai : Dicta ^uut iiobis ha*c praeierila» et lioc prui-
nuHtiala fuiura. In niediis nutem lemporibus pati-
niur longe dixersa, quia tu reputisti, id esl, videris
lepulisse iios; et con^Kc/fsfi, id est, confusibiles tios
fei isti ; et lioc idco, qiiia noit egredieris in virtulibus
notiris. Quasi dicat : Nos eximus ad pra^liuin contra
liaTetiiOS et persecuiores, et non videris nobiscnm
egiedi, quia paieris iios iii corpore superan ; sed
cniii |iatiibus iiosiris egredsebaris, quia lain niani-
festas viciorias eis conceasisli, quod vere cuiu eis
cgiessus videbtris.

Averiisii nos, Ideo dico quod noblscum egrederis,
qnia avertisii nos, id est, |ieiinisisii averli retforsum
quosdain iiostiuin in tantum, ut sint post iuimicos

Et non recessit retro, Verc non egimus iii pacto
Int^^tie, quia cor nostrum non recessit a te, ita ut re-
iro ierit, quia non respicit in po8ieriora, sed semper
extendiiur in anleriira ; et boc ideo, quia lu decli'
nasti semitas noslras avia (ua, id esi, lecisii pra>ci-
dere et derivari vias nosiras a via tua. SeuiitJ! eniiti
nostrae erant in delectatiunibiis carualium, ei (upi-
dilalibus terrenurum. Et ideo per laiani viam, qua;
ad inieriluin ducit, et per qoam inulti vaduol, gra-
diebamur ; sed tn per arctain viam, qua; ducit ad
vitani, incedere nos docuisii. Qnasi dical : Qua itis,
itur ad uiorieui ? Et iUeo nolite illiic ire, sed hac
itc, quia hac ad vilain iinr. Uabent quidain iibrt :
Non dechnastif qiiod sic intelligiiur : lu non detor-
sisii semitas no^tras a via tua^ iiiio direxisii eas secun-
dum viain iiiam. Ki vere direxisii vias nostras s^e-
cnnduin vi nn tnam. Quouiam humiliasii nos, id esi.

nostroSt id est, ut iniinici prascedani, et ipsi se()uan- D docui^ti nos humiliari, sicui el tn huuiiliaius es iu

tur, quia sunt devocati, et iuiinicis conlonnati. Et
idco qui oderunt nos^ diriptebant, id esi, qnosdam
nosirum quasi praedam rapiebant , ut conformarent
st6t. Nec iniruin, quia tu dedisti^ id est, perinisisti
dari nos inimicis ad devoranduin tanquam oves, non
reservatas ad fecundiiaiem, sed escarum^ id est, de-
stiiutas ad escani et occisionem. Ei dispersisti nos
in gentibus, id esi, peruiisisti iios dispcrgi, qnosdam
devocatione, quosdain pefdecuiione, gentibus iude
causa exisientibus.

Et vendidisti populum sine pretio. 1d est, compara-
bilis fuisti alicui aliquid ad vcndenduin proponenti,
et iiihil iiide accipienti. Vidiinus enini quos dedisli,
non vidinms quos accepisii. Et si quos aciepisti, non
fuit mutliludo in liac comniutatione, quia panci fuc-
runt quos accepiSli; preiiosuiu eniin marlyrem Ste-
pbanuHi dedisti, et nulluni accepisii. El hoc modo
posuisii nos opprobrium vicinis noitris, lalsis scilicct

loco afftictionis^ id est, iii peregrinaiione hujii> viia;,
in qtia lempus cst allliciioiiis, pui>t quani sequitur
lempus exultalioiiis. Ilumiliasti nos, iiiquani, n tioc
in lantuin, qUi>d etiaui occidi iiOs vulutsti, quia co-
vperuit, id est, oppiessil uos umbra mortis, iil e^i,
praseiis mors, quae csl unit>ra, id est siiniiitudu
a;iernae inorii^. ila^c nauii|ue separatio corp «na a
viia hac repraeseniai ii(»bis sepataiionem iiialuruiii
a vcra vii;*, id esl, DeO, vel siinpliciter ila : Umbra
mortis cooperuii noi , id est, inali, volentes nos ubum -
brare, ad moriein oppres!>eritiit nus.

Si obliti sumus, Sic ad superius coniiiiuatur : Ideo
non sumus obliii Dei, quia st hoc focisseoins, iii*riif»
in nos utcisceretur. Quod sic dicit : Si oMilr«iimii«
lioineii Dei uostri, et in laiiium qtiod expandtmn^s
manus nostras ad Deum aliennm, id est, quod idol.i
adoremus. Nonne Deus requirei jnsta ultione tsla a
iiubis. Utique requiret, qiiia ipse novit abscondfia

-:3

IN PSALMOnUM LIDftllM EXEGESIS. — PSALM. XLIV

71*

t<irdi$f id csl, oronia occiilta cognoscit in lantiim,
<|ui)d eiiam esl scruiator uiediilluriim et cogiiatio-
niim* Sed in lioc apparet quod non sumus obliii,
qnia mortificamur prGpter le to'a die. Potesl quoque
siipcrior versus, scilicel, Si obliti sumus^ per apo-
ftiopf^sin ita legi : Vere, Domiiie, iiou obliii sumus
le. Nam st obliii $umns nomen Dei nostri, et $i ex-
pandimns manus nostras ad Deum alienum» Qiiasi
dicat : Veniaut siipcr nirs omuia mata. Ei qnasi ali-
<|uis dicefel : Monnc ergd Deus injustus, qui nos sic
memores sui non ulciscitur ab inimicis, respoudtit
f sie : utimie non esi iiijiislus, qui.i requiret por cun-
dignam iiltionem ab inimicis ista qu% udbis scilicel
imerunt, et nonnerequiret? Utique faciet, qiiia ipse
novit omuia occulta cordis, unde ei iiitentioiiem uo-
stram novit, quia non propter inane nomen, scili-
cet, sed propter eum lioc patimur. Et est quasi di-
cat : Non dcruerunt, Douiiue, qui propter gtoriosuiii
nomen sxcuti mortem subirent; lu autein nosti qu >-
iiiani nos niortiflcabimur tota dt>, mm prupter aliud,
sed pTopter fe, et etiam Kstimati sumus ad iniiuicis
ita viles ad iuterliciendom, siciit oves non reservaue
ad recuiidiiatem, sed ad occisionem.

Exsurge, quare obdormis , Domine ? Quasl dicat :
Quandoquidem pr>p(er te mortilicamur , ergo, Do^
wine^ exsurge gentibiis in uotiliam ; quod estdicere:
Dormivisti, Diunine, in cruce ; dormivisti, Domiiie,
in morte ; scd nubis credentibiis resiirrectionem
Uiam jaui exsurrexisii, gentibus autem iion creden-
libus ei nos persequeiitibus adliuc dormis. Et ideo,
Domine^ iilis tx$urge iii notiiiam, scilicet at credant
le re»urrexi8se, quia si eis exsurrexerls, cessabit
iiosira niortiflcalio. Quare ergo obdormis geniibus ?
Exiurge, dico, ut qnl iiiodo videris per iribulatiouem
quaiu patimur repulisse nos, non etiam repellas nos
in finem , id est omnimoda rcpiilsione. iile re-
pelliiur omulmoda repulsione , qui , timens cor-
peiales pcenas, devocatur, et mulis concorporatur.

Quare [aciem, Ideo dico Ne repellai in finem, quia
avtrtie, id est, avertit-se vidcris, (aciem tuam a nobis,
el quare avertii? Et qiiouiodo avertat ostendit, scili-
cei, oblivi$ceri$t id est, videris oblilus esse inopim
noitrce^ id est, bumilitatis nostrae, qui prorsus iios
inopes racimus, nibil de iiobis prxsuinentes. Ei
ideo oblivieceris inopiw, id e^t, iiQia oblivisccris tribu^
lationis nostrae, id est, qtue scmpcr iinminet nobis
trii>ulationi.

Quoniam kumitiata ett in pulvere. Vere oblimce'
ris inopim no$tr<B, quoniam anima nostrat id est, vita
nustra, humiliata e$t in puivere^ id est, inter illus
qiii sunt pulvis illc de quo diciiini cst : Quem projicit
ventu$ a facie terrop, Et iniiltuui nst buiiiiliata, quia
wenter no$ter cot'gltttinatu$ e$t in terra. Quod dictum
est ad simititudiiie.iu Qui euim sic bum.liatur ut
geuiculelur, tantum adbuc baltct quo pius buuiilie-
lur. Qui vero sic buinili.itur ut veuter e jus terrae
ronglutinetur, id esi, conjungatur, noii liabet qiio
pius buuiilieiur; et ideo pouitur bic pro nimia bu-
niilit;ite, vel bumilijtiune. Pussunt aiiter quoqiie
legi bi Uuo vcTbUS, ut sic dicatur : Vere avertis [a-
ciem tuam^ quia ol^livi$cerit inopio! no$tra:, id esl,
iihipuui nostroruin. Sicut enim iii corpore Cbnsti
cupia dicun iir atque divitiie perfccti viri, iia e con-
ira inopiae dicuiitur in codeui corpore bi qui devo-
eabiles suul ei revincibiles. Quorum Deus oblivisci-
uir, cum devocaiitur; sed quia pcrfrcii viri pro itis
iloieDt et aiigusttantur, ideo subdit : Et tributaiionit
nostrm ul>livisceri8, id est, perrccioruin inter nos qui
pru illis dtbilibus doleut oblivisceris etiinu ; quod ideo
iltco, quoiiiaiu aniiiia uustra, id e^t, ilji qui suut ani-
iBates imperfectiores* licilicet, suut buiuiliaii, ita ut
|ain »iut iii pulvere, id esi, iuter itios qui suut pulvit
II le quem projicii venuta [acie terra, £t ideo boc,
qiiod venter noster, id est, molliores iuter nos siiiit
cuiigiuiinati, id est, conjuncti terr;e, quia coufor-
uiyti suiit uiiilts, qui suol terra illa, qu» est cibus
lerpentis, id esi diabuli. Unde mcriio pro bis Iribu-

Patrol. XCIiI.

A lantur, qni perferti sunt. Exurge crgo, Domine^
gentibiis innoceO i:im , qui» exsurgeudo adjuvabis
nos; et ideo adjuva et redime no$^ sive adliuc in
prosperitaie p<i8itos, id est, nondum devocatos, sive
in adversitate afnictos, id est, jam devocaios; et boc
jam iion facias propter mcrita nostra, sed propler
nomen tuum glorincandum.

IN PSALMUM XLIV.

In rinem pro iis qui commutabuntiir filiis Corc ad
iiiteUectum, canticum pro dilecto.

ARGUUEHTUII.

Propheia de Clit Isin ad Ecclcsiam dicit , legen*
dus ad Evangeliuui Matibaci de rcgina Austri.

EXPLANATIO.

In finem in Dominum $a(vatorem designat, pro hi$ qui
commulabttnlur de errore ad fidem^ de gentilitate ad Ee^
cle$iam, de certamine martyrii ad patmam victoricB^
B de tri$titia $aicu(i ad gaudium $empiternum, Filiii
Core ad intedecium, fiHi$ cruri$ ad inielligendum spj-
rituatiler p$alntumt ne de Salomone inierpretandum
pute$, quamvit et ip$e dilectus sit^ ampteiatut eami-
cum pro ditectOf pro Fitio cui diciiur : Hic e$t Filiue
meut dilectut. CcBle$tibu$ eputi$ propheta $aginatus
preeconia te DominiccB Incarnationis eruclare pm-
mitlit, ut unde ip$e satiatus participarenlur et alii.
Prima pars hujn$ epithatami $poHsi continet lau-
des , id ett^ Domini Satvatoris quatuor nuidis, tn se-
cunda simiti mgsticurum virtutum nunuro tpon$a prcS'
dicalur Ecctesia,

COMIiEIITARIUS.

Eructavit cor meum verbum bonum. Psalmus iste
caiitatur de sanctis nuptiis, de sponso scllicet et
sponsa, de rege et plebe. de Salvatore et bis qui 8:ii-
yandi sunt. Et cantatur filiis Core, id est, calvi. Nc-
que buc tamen ad derisioncm acripienduin est, ne in
^ sensu puerili inveniamur, si( ut piieri illi qui, siiitie
^ garrientes, et in propriain pernicieui malediceniOH
post sauctuin virum Eti^seum clainab int : Ascende,
ealve. Et regredientes duo nrsi de sitva devoraverunt
eot. In quibus pueris desigiiati sunt bomincs sen-
sum ignorantise liabenles, quales^ uos Htiaui vuli esse
Apostolus qui dicil : Nolite pueri efflci tensibns^ ted
walitia pueri estote, ut sentibus perfecti $itis. Taiiieii
Dominus bonatur nosad imititiinciu puerortiin di-
cens in Evangelio : iVi ji efficiamini sicut parvutu$
i$ie^ non intrabiti$ in regnum coctorum. Quem ergt>
delectat pueruin imitari, iion delcrtet euiu iuiperiiin,
sed intiocentia. K\ imperitia euim pueri illi posi
sancluin viriim clamaverunt, et a bc!>iiis devorati
sunt. Et ftguraverunt buioiues stnlios iu eadeiu
meiiie pucri irrideutes qiicmdam calvum lu loco
calvari» cniciiixum, el ideo a bi;>>tiis devorati sunt,
id est, a di.tbulu et augelis ejus qui operatiir in H-
liis difiideutix. Tales pucri erant qiii ante sacrntuui
lignum iTUcis stautes, capul agitabaut ct diceba^jLl :
D Vah ! qui detrui$ temptum Dei ; et : Si Filiu$ Dei e$u
de$cendat de cruce, ct siinilia. Iliijus irrisi filii su-
inu*$, qiiia fllii Ciii'i.<(ii, id est, cruciHxi litii sumus,
Et iiubis psaliuus iste cantaiur, ciijiis tituliis est : In
finem fitas Core^ qni commutabuntnr ad intetlectum
canticum pro ditecio. Hanc autein comiuulationeui,
de qua iiic cautatur, quisque filius Core iutelligit, si
rccugnoscat qualis prius fuerit, et qu:iiis nunc sit, et
primo videat toium miinduui immut:itum, nupcr
tdola adoraulein, modo Creaturem colentein : nuper
creaturis fainulantein, modo Creatori servientem;
ct deifide videat seipsuiu de vetere iiovum faclum,
de incesfto castuin, de iin(iio piuin, do infldcli iide«
lem, de rapturi largitorem. Et bic iuietligii quia psal-
nius iste caiitaiur fihis Cure pro hit qui commutabun-
tur ad intetlecium. £t est canticum pro dilecto. llic
jam determinat per quein hxe cufumutatio lial, sci^
licet, per dilcciuui, id est, sponsutu, de quo bic agit
spocialiier a Pairc dilectuui. Iluiic dilectuui qui, cuiii

23

RED.E VENEaABILiS OPP. PAftS U. SECT. II. — DUBIA ET SrUlllA.

il€

rrtieitt^eruiil, vidernnt, sa>I sine intetleeto, qiiia fe- A
liriciuiHes et plirenetici nieiliciiin nonatieiulenini. Si
emm (o§nom$ent, nnnqHam Dominttm glorice cruci'
fbciueut. GHudeamus ergo bis iiuptiis, quia nos niH
licnies sumos, nos ad lias nu|>lias inviiainur, et per-
tinemus. Non <'niin siimus qut cominutaniMr et coin-
inutati siint, Ecclesia, quae Ecclesia e$t iu his uu«
pliis spoiisa. Qu >d auiem ps^lmus isle dicilur can-
ticuin, ideo est, quia solebant antiquitus quaedam
carmina dicl duceulibus el nubentibus. In quibus
quidquid erat Iau4, honor H glorla duceniis et nii-
iieiitis erai. El iale carinen dicebatur epiih:ilamiuro,
eo qiiod esset supcr ihalamum, id esi, de nuptiis.
Simiiiier quoque psalmus iste dicrtur canticum et
epitlialaniiuui. id est , carmen super thalamum. Est
enim hic sponsus, spoiisa et thalamus. Sponsus qul
veuit ad nuptias est Verbum illud quod ttt principio
erat apud (kfum, el Deu$ erai Verbum. Sponsa qune
nabit Ecclesi» esi, quam Verbum illud per humani-
talem as<sumptam sibi nssociavii : hujus nuptialis g
ooputalitmis thdamus est virginis uteriis, in quo,
iil dicium est, pcr huiiianaiu naturam assuinptaqi
Vorbum Doi stSSOciaWt sibi Ecclesiam , et amavit
eain foethim, ut faceret putchram Procedat frgo
spotisus a qiioitam lauditore suo descHpLus : Vbique
pulcher, nbique justus. Ei si iu eo (|ui(l(|uain foedum
inveneriinus, non euni ameiiius, quainvii ipse uos
amaverit fcBdos, ut faceret pulchros. Titulus sic est
construendus : Canticum istud referen.iiiiii e^t in (i-
iiem, qiiia agit dc (iii<> cantaium pro dilecto , id est,
ad hoiiorein ei buidem sponsi specialiler dilecii,
propositum (l!iis Core, pro Uis qui commufabuntur^
id est, Ciiusa conimutationls factae in seipsU ad m-
tfllectum^ scilicei, ul tnielligant et se coniinulatos et
commutatiiuiein esse uon ex se, vel aliuode, sed per
dllectum. Nunc ad litteram accedamus. Quaeritur cu-
jiis vox sii iu hoc p^ajiiio. Et dieunt quidaui voc>m
esse propheiae, quidaui vero ititeUiguiit vocem esso
Patris dicentis : Eructavit cor tneum^ etc, et per li;icc p
commeudantis nobis ineflabilein qiiamdam nativita- ^
tein et geniluram iiieiiarrabiletn, iie putarenius ali-
qiiid extriuseeus assumptum, ut inde geueraretiir
Veibum. Soleuteniiii hoinines per counubia uxorea
aibl adjungere, ei iiide filios generare, et ideo ne pu-
larenius Deum Patrein uxoreui sibi as^umpsisse, vel
aliquo extrlnsecus adjumento ad Verbum generaii-
duin iiidiguiiisi*, dicit : Cor meum eructavit verbum
bonum, Ei «tuiii iion haberet verba quibus hoc ineffa-
bile proprie iiobis posset exponere, quia »olet sacra
Scripiura, cutu de rebus suiiiiuis et exceileniissimis
loquitur, siuiililudiues de inliuiis rebiis aiirahere,
per qiias pcr ha^c visibilia auimus nosler alliciatur
ad iiivisibilia, ideo Deus Pater per siiuiliiiidinem
loqueus profuiide incipit dicens : Cor meum eructat
verbum bunum. Qui enim eructani, de imo flatum
eroittunt. Cor vere iniimum quiddam est, et occul-
lum. Uiide taiis e!»t, quasi dicat : Cor meicm, id est,
intiuia sulisiaiiiia nie^, qua occultus sum quidquid
sum. Eructami^ id est, ineflabiliier g.'neravit ex se D
vtrbum bonum. Nec inirum si Pater dicat de Inlimo
cordis Verbiim eruciatum, cum et quisque nostrum
de corde suo boii iudigeus uxore vel exirinseco ad-
juaiento geoeiei consilium. iKdiflcaiurus enim ali-
quid de curde tiio geiieras consilium. Et fabrica»
quji uoiidum est in aMlilicio, janv stat lu coiu^ilio. Et
Jam inest id quod facturus est, in eo per quod factu-
rus es. Alque jam laudas fabricam noadum existen-
teui in i^pein asdiflcil, sed In approbationem cunsilil.
Sed uullus alius adhuc laudat luam fabricam, nisi a le
vcoiisiliuiii cxiiosiium fuerit, vel per effiectuiu viderii.
Ergo siomiiia facia suni per Verbuni,etdeDeo Yerbum,
iuspice fabrlcam per Verbuni factam, et iii boc artiflciu
Diirare coiisilium, id est, Verbum. Nam qiiale, id est,
iliud Verbuin, per qiiod terra, mare« coeluui, facta
sunt, et oiutiis ornaiuseoruui. Omnia enim per tpfum,
ut Evangelia tesiaiitur, facta sunt, Et lacta suut
boua, quia ipsuiii eat boauiu. i^ater uamque dc Verbo

suo hono aitqiie bonefico, per quod soliim bonum inis
utciinqiie pogsumus esse boni , dicll : Cor meum em-
ctavit Verbum bonum^ per quod boQiNn a^ldiiuui
ostendit sibi substatitiale , coasquale ei coa»ieriiuin.
Neino enim bouus, nisi solus Deus. Quare si Verhuiu
boiium e4, ct Verbnni Deus est, dico eao opera wum
regi; repftilio superioris. Ipsuiu eiiiin dieere, est ex
coide verbum geoerare. Dicit iu hoc loco beatus
AtigustinuH : c Vereor ne a tardioriluis iion iuielli-
gatur, verurotameii dicam. Se.juatur qui potest« ne
non d.ctum nou sequatur, et oui potest. Atiendeergo
qiio itodo ipsum dicere, est Verbuin de c<irde gen -
rare. Qtiid esi eiiim dico, verbuui profero, el ouw
de se Paier dicit : Dico hoc, dico est : Verbuii) pro-
fero. Et si Pater profert Verbum de corde, Id eat, de
intellectu, cum ipse toius sit ille intelleetus , iliud
profert. cum et nos nostrum verbum quainvit leve,
quaiiivis voJatiie de e<»rde nostru proferimus. • Vo-
rumtameii inultuiu difl^^-rt iuter nostrum dicere, et
Patris dicere. Nostrum euim dicere iucipit, et ctto
praeierit ; dicere auiem Dei Pairis iion hal>et priaci-
piuin, et caret ttne, quia nuuquam finitur. Bt uleo
secundum iion dieitur, sed semel taotum Deos locu^
tus est. Si eoim seroper manet et quod dicitur et a
quo dicitur, non est diceodum secundum. quia setu*
per est primum. £t ideo unum lautum Verbuni e^it
Patri ooaelernum et consubsianiiale. Quare auteiu
dicit : Dico opera mea regi ? Ideo^ scilicet, quia oointa
opera Patris erant in Verho. Quid^iuid enim factorus
iu crealiira erat, toium prascessii in Verbo. Si enini
in Verbo noii es^Net, iiec iu creatura e&sei, sicm iubil
est in tuo aedilicio qnod uon fiierii in cousiiio. lituc
evangelisu dicit : Quod faetum est in ip$o^ uta erai.
Ergo quod factuin est erai, sed iu Verbo erat. 0 uuia
eiiiui opera Patris iu Verbo erant, sed uoiiduiu opera
er nt, sed Verbum erat. Et Verbum Veu^ orai , et
tdem cum Patre Deus erat, in quo sunt qu« nobts
facta siiuL Nou abieruiit qu;e iiobis praeterierunt. lu
hac sciitetitia litiera sic dicitur : Dica opera mm regif
id est, de iiitimo tordis eructo verbutu bonuni. Per
dico eniui hatiemus ex corde eiucto, per opora Ver-
bum, quia tn Verbo oinnia opera Patris ab setertto
sunt, per reiji bonuui. Et sic plaue prioris est repe^
titio.

Linyua mea, Quia quidam profundum per iaipni-
prias siniilitudiues exVosuerat, ide» etiam ad idem
expoiienduiu aliam adducit siiniiiiudinem aiiquate-
nus pateittioreiUt dicenii : Linguu mea^ etc. Ct acce-
pit causam pro efleciu, liuguam sciiicet pro verbo
eructato, et calaiuum scnbus pro veriio scripto.
Quid aulem habet simile Verbuiu Patris cum verbo
scnbae, Quid peira cum Christo bai)et siuiile, i|uid
agniis cum Dei siuipliciiate, quid leu ciiiu Dei furtk-
tudiue? I^aruui uiique. Scd inos est sacrae Scriptura,
quia pruprie les altis^simas nou vaiet expoaere, i4
ipsas exponeudas de rebiis inlliuis aiuiilitudiiies ad-
ducere« tenues quideiu, non tauien asperiiabiieit quia
uisi haec flereut, nequaquam aniiiius uo>ier per liaec
visibiiia reparareiur et suspenderetur ad iuvisibiiia.
Quare Deus Paier per similitudiiiem liaac Verbuitt
suuin exponeus, uoluitiliud prolato,sedscripto verbo,
comparare, iu quo duas, quamvis improprias« babtt
siniiiitudines, quia sicut verbum scripiiuu immi aonat
neque traustt, iia Verbum Dei lale est, quod aoo
suuai verberatoaere, neuuetraoftil, sud seiuper ma-
Hct, ut supra dictuih est. Liiieia »ic iu voeu Patris ei-
ponitur et continuutur : Cor meum^ iiiquaui, er«cl4iai*l
Verbum bonum, Ei lingua mea, hoc osl, VertHNn
meum, est calamus scribte^ id est, est ve.bo scnpio
scripiorls couiparabile» et oon cujusiibet scribae» aed
velociter scribentis. Velociter euiui Dai velociiu tal
omuibus, «luia velociter sermo ejus cuniu A /Sne ad
finem attingent fortiter^ et diMponen$ omukt saoaiicr.
NuUus autem tam velox scriba est, quiu ueceasano
liiieram posi lilteram, syliabaiu post syllabain, di-
ctionem podt dictioneiu scribat ; senuo vero Doi
simul compreheudit omuia. £t ideo si quis lani velox

717

1N PSALMORUN LIBRUM EXEGESIS. - PSALM. XLIV.

71«

scriplor esset « qoS brevlssimo piincto qiiitJqiiid srri-
plorus esset eomprehendere possei « itlius scripio
▼erbo Verfoom Dei nietinque conferri valerei. Poiest
qaoque quod supra diximus repeiiium esse legi Dei
sine repeiiltone, qiiasi Dominus Paier iia dicerel :
Cor meum eruciavH Verhum bonum , el buic regi,
scificel, buic Vfriio decorde meo prolato/dfco ego
om iiia opera meOf quia per hunc temporaliter dispono
et facio. El sic non accipiemas nuiic opera Palris
in Verbo, qnnntum ad providentiam, ot in soperiori
lecttone, sed quanium ad lemporalem disposiiio-
i)(*m.

Lingua mea. Ideo dico liuic regi opera meOf quia
lingua mea^ id est, boc veibum est mihi, quod eala"
mu» esl iCTihm, Hoc enim Verbo utor insiromeuio
ad regendom qnx temporaliter facio, sicul scriba
verbum qood audit aiit cogitando invenit, calamo
notat, et aisponil. Est, inquain, calamui tcribm , iinn
cujiislibet, sed vdoeiter icribentit^ id est, si quis talis
scriba esset qiiod simul in pluribus locis multa scri-
bere posset, illi calamo Verburo meum comparabile
esset, qiiod motia simul ordinai. QiiaMionqoe eiiim
fiuni, quaotumcuriqoe nobis videantur Inordinata,
omnia lamen ordinem sorliontor ab illo Verbo, id
est, a Dei providentia. 81 quis furle quaeratquomodo
boc direre Palrem de Verbo ad epitbalainiuin perti-
neat, sciat qiiia multum pertinel. Sicut enim patres
lilios suog quos nupUis tradonl sulenl comniendare,
Ita Deus Pater, Verbum auum producturus, nobis
spoiisom, prius cnmmefidat eum a geiiere» osten*
deiMio srllicet sibi consubstantiale, coastemum, et in
poteiiiia cosquale.

SpecioiUM forma. Hie jam agil de eo ul sponso.
Qiiasi dical : Tu, Domine, Verbuin a me Deo Patre
sic Deus probaium» et a roe cuxtenio coaeternom
osiensum, Sponsus speciosos, Rei potentissiinus,
aecinfftre gladio, jtrocede protpere et regna. Possont
quoqoc doo praidicti versos aliter legi, quia non de-
^ront qoi eos eiiam in persona proplietae iutellige-
rent et exponerent juxia iilud quod plane esl epi-
ihalaroiam, quod propheta ad honorem sponsi et
spoDS» caniai. Quasi dicai : Cor meum^ id est, intl-
mum intentionis toiius cordis ei meniis iiieae erti-
rlortf, id esi» ab alto protulit bonum verbum^ id esf»
l>eo liymmim. Quid eniro melius quam Deum lau*
dare? Mhil utique. El licet byronum Dei ad oniver-
sam boiiaro viiam perlineat, hic lantom roaxime est
referendus ad Tertui hiijus epilhalamii, quod ad laii-
dem Dei jam dispositione» et sl nonduin re, ciim
hoc dixit: Eruclavii; cor meumf inquain, verbum
bonum eruaavii. In quo eruciando dico (pro detitco;,
id esi» coosecru regi meo, id est, Deo regeiiti me,
ut coromuter de vetustaie in noviiatem opera mea,
id esl, qua ego per coromutaiionein ejus ex nntura
homlnis facio, iieque ex corrupltone. Quod esl di-
cere : Quidqoid boni facio, totum Deo , et nibil mihi
atiribuo, qood qoisque debet facere. Summum enim
opus est oibil de se praesumere, sed Doroino toturo
ascribere. tJngua mea^ quasi dicat : Dispotio dicere
booiNn verbum in corde atque profero , et liiigua
mea, id esl, verbum meum est calamvg scrifrce, id
•»1, scribitnr a me, quod est dicere : verbuiit qui-
dem profero ut nianeat et notiticetur, etiaiu scribu ;
ei DOD solom lioc verbom est inei scribje, sed etiam
esl cojusdam aiterius Hriba, id est, Dei Patris fcrt-
benlii velodier, Id est, cito quod ego profereiis el
seribeiis et promitio adimpleiitis. Quod dicere : Deus
Pater quod ego promitto de incarnatione ei disposl-
lioiie Hiii ejus et coiiimutalione agenda, per iphum
non difl^ert iniplere ; velociter enim sentitur evolo-
turo, quod cognoscitur peraciuro. Meque debel vl-
deri tardum quidquid babet teniiinum.

SpeeioiUi forma prm filiii hominum. Quasi dicat :
Dteo quia bonum profero et scribo. El hoc esi illud,
•eilicei : Speclotui lorma prm, etc.

Acdngero gtadiot ei proceiU, et reliqua. Qu» se-
quuotur non dilTeruni, sive iu voce Patris, sivc in

A Toce prophet» legtnlur. Qiiare aulnm dicat : Prm
filiii kominum lanlttm , cum etiam specios»i sit prre
angelis? Ideo, sriticet« ut deteroiinei qiiod veiiiens
sponsiis assumpserit. Non etiim angelicam creatu-
ram assumpsit, qoorom quidara perierant absqiie re-
spectu salvaiionis, quidam in veritate perseverant
sine respectu deceptioiiis; sed hiimanain naiuram
assumpsii, qnia hnino quidetn perierai, sed cuin re-
spectu salvatlonis. El iden dicit Deiis Paler vet pro-

Jitieta : Domine Verbum, qui ciiin sis speciosiis In
iirma diviniialis tuae, es eti.im ipeeioiut forma as-
sunipia inler Hiios hominum, et prm filiii hominum.
Nalus enim est ntiis hominum, et conversatus inie<'
litios hominum; omnes fiiios hoininuin speciositatf^
pra*cessit, quia solus a peccaio immunis exsiitit, e.i
quia spiriium ad mensurain non recipit , detierei
siatim siibdere, Accingere aladio tuo, sed qiiaedaui
ad ejus comroendationem mterponit. Quasi dicat :
Merito es ipecioim nrm fUiit hominutn^ quia per te

g salvati sonl alii Glii bomiDora. Niin gratia est diffam
late soper omnes fusa, in lahiii iiits, id est, per verba
tua. Causa enim accipitur pro effeciu ; vel tii Inbiii
tuii, id est, per praisentiam huin^iniiaiis liiae, iuxia
quod slc ponetur pars pro toto. Vcl in tabiii Im^ \d
est, per praecones tuus, per quos velul per labia aliis
loqueris. El esl Uicere : .Asperitas per Moysen ser-
vum data est, qoi dixit : Oculum pro ocuio, eie. ; per
le aulem data est graiia, id esl, oninis dulcedo ct
jiicundilas. Ipse enim veiiit cuin oseiila paci^, et
verbo pacis, quia quid dulcius ilta graiia qua nohis
reroissa sunt peccala ? Jnxta iltud : Beau quorum
reminm iunt iniffitilaiei. Diinisil quipiie debiia , et
sohil indebita, quia non pro siio, sed pro uostro
passusesl iieccaio. Kcce itein gr;iii.i. Gratis creavit
le; peiieras, quajsivitte; iiivenluui revocavit te. Non
iiiipulavit pncterita, prornisit futur.!. Et ut per le
diflTunderetur hx*c graiia, propterea Dem l^ilcr bene^
dixil te, id est, auxit te in incremento virtiittiui in

^ murnum^ id est, xternaliter sciticet, ut riuiiqiiam

^ caderes sicut niiser Adam feci', quera Deus quoqiie
beuedixit, quia in pteiiitiidiue virtutis euiu posuii,
sed infelix ad horam tautum persiitit.

Accingere gladio luo. Quasi dicai : Tu, D«>miue,
Verbiiiu qui sic specii»sus es, accingere ut poteutissi-
mus Kex gladio tuo. Glidius isle est vertiuin diviiias
prx'dicatiouis, qiio aniina Domiuici hoinlni:* annat.i
esl, ad aerias potestaies debetlandas, et priiicipeiii
luuiidi foras quatiendum. Ilic quoqiie gtadius separal
filium a paire, liiiam a matre , iiurura a socni, juxia
ilttid : Non veni pacem miltere, iod gladium, Veni
eni.n filium ieparare advenui patrem, etc, qiiod lii-
sloriiilitcr intellectuui iiiaiiifestuin est. Q\m s;i*pe
per admonitionem Verbi Dei» lilius contra volunta-
tem pairis mundum retinqoit, el nioiiachus eflicitur.
Spiritualiter etiam sic potest iniolligi. Per hoc enitn
verbum Dei mulii fidelet facti separali sunt ab itlo
patre de qoo dictum esl : Kof ex patre diabolo euii^
et abretiuntiaverunt ei. Atque eiiam ilti palri el m.f

D tri, de quibus alit)i dictum esi : Quoniam pater meui
et maler mea deretiquerunt me. Filia qiioqoe spiritua-
liter separalur a roaire, quid filia est plebs creduta
de Synagogu naia, qu» SynaKngje matris su« per
fidem repuj^nat. Nurus vero Ecclesia degeiitibus, qu£
repugiiai socrui suib Syuag«»g«, cujus fiiius cama-
iiter Cliristus sponsui. De quo dictum est : ReUquit
homo patrem iuum^t malrem iuam^ et adhmtit uxori
ium. Ondeiticil Apostotus: Sacramentum hoc magnum
es^ ego autem dico in Chriito et in Eccleiia. Christiis
eniin Deuni Patrem reliquii per huuiiliiaiem, reiiqoii
eiiaro Syuagogam roatrein veteribus sacrainenlis iii'-
haerenieui, et adhmsit uxori ium^ id est, Eccte»iae,
01 sunt duo iu earne uua, sciiicet, Chri^tus et Ecele-
sia, eadem patienles, el eadeni cupieme:<. Littera
laiis esi : Domine Verbutn, aecingere^ id est, armare
gladio tuo^ iu ul sil tiipfr femur tuum, id Obl, super
humililatein tuain, ui miMiiat eam. Ut qoae est femur
tuum^ id esi, soper liomanitateni toain; soperios

1<9

bi:d.€ v£N1':rabil:s opp. pars ii. sect. ii. — dubia kt spuuia.

i20

euim cl <ri.^i)ms liuaiana naiiira VerUiKii csi ; lu, A I(>s. Pernissiis cst criidelissiiiins persecutor , el re-
«lico, poteniiskme \u illo gladio. (jiHle liiciiim esl : siirrexit fidelissiinus prosdicator. Ilis qiinque sagitlis

" * ' * * -"" perciitiiinMir omnes illi qui do inimicis Christ> flniii

amicl. Sagittas^ inqiinm, tuw erunt acuttBf et per Ims
sagittns pofjuti perci)S!>i cadcut non a te , sed sub te^
sciticet ut tc sibi subdant, et boc in corde. In cardc

Ei erat loquent non tan^unm »ciib(e et phariswi^ sed
tanquam potestatein habens. Potcst cl aliicr conslrui,
iit sic dicaiur : Accingere gladio tuo , lu, dico, poten-
tissime mper femur tuum, id esl, super cnrncm lu im.
' Nullus euim taiu poleiis est iu cnriie, quein aliquando
Eva sua non decipint. yuapiopier sdus ille super
carnem potenli^simiis fuii qiiciii nulla carnalis illc-
cebra reliuuil. Quod aulcm feniur, quod pars est,
accipiaiur pro buinaua cariie, auciorilas estquadi-
cilur ; iVori aufeietur sceprum de Juda, el dux de
femore^ id esi, de cariie tjus. Sanciiis qiioqiie pnier
Abrabam lide <e:iens in buiniiiate sciniuis iiiag liiu-
diiiem nominis, nec revcreiis turpitudiiiem, slhI co-
gnosceiis veriintera, jiis^it servum suum mnuu po-
sita sub feiiiorc, quani super Evangelium jurare, iu-
lelligeus per lemur illum de semiiie suo n:isciiurum
enrnaliier, in quo omnes geiites benedicerentur.

enim ereierunl se conira le , et in corde biimiliati
cadeutante te, et nou in quocunqiie corde, sed fn
corde illoqiioil erat inimicorum regis, cadeut, scilicet,
ut fianl ainicorum regis, et sic iuimici sint amici.

Sedes tua Deus. Quia sagiltte tuce crunt acutm , et
populi cadent sub le, ideo sedes tua , id est, regnum
luum erit nuii temporale , sicut Judsorum regnum ;
sedebit usque in swculum subsecutivum iiiijus toifuli,
id est, erit seiernalc. Et boc Ideu , quia tu es Deus.
Noii euim coovenit Deum, qui aeternus cst, tempo*
ralem sedem babere. De bac sede diciiur : Dubit tUi
Dominus David Patris sui sedem^ et regnabit in domo
Jacob iii (eternum^ et regni ejus non erit /inu.Voc^ilur

Specie tua et pulchritudine. Accingere, inquam, et n autem sedes ejus anima; jiisiorum, in quibus regna-
intende , id esi, intensus esto in specie tua secundum bil «ternaliier. El merito sedes ttia erit aetrnia,
divinitatem ; el pulchritudne secundum bum:init:i- ~ ' * '* ' '' ' * -• -- ^v--

lem a peccaio imuiuurm , scilicet, nesis remissus
iieque iiianibus dissolulissiculAdam ruit,iasiia puU
cbritudine, id est, plenitudine virtuiis sibi concessa,
et ideo amisit cam. Et procede de viriute in virtutem

non adverse , scd );rospere. Adam enim processi:,
qu:indo luaiium ad pomiini porrexil , et Dcus sibi
fieri voluit; seU adverse processil, quia ctim \eilet
Cbse domiiius , factuft i st servus. Cbristus vero
pruccs>il , quia natus esi, crevit, docuit, passus esl,
resurrexit, ascendit, positus cst a dextra Dei Patris.
In quo processu inngi.a prospcritas luit ^ quia pro
iiioruiiiaie immorialis , pro corrupiioiie incorrupt.-
b.lis factus est.

liegna. Quasi dicat : Debellatis In Ino processu
bostibus , regniim ab eis pervasitm recipe ; ei sic
ffgna, id e^t, Kex eslo ubique. Et jiistum est ut tii

quin virqa rcgni tui, id est, regimen, e.st virga dire-
ctionis. Virga regni ejus est illa, de qua ahbi dicitur :
Reges eos in virga ferrea^ id esi, irreflexibili justitia ,
qua ipse quosdam conterit, qiiosdam regit. Garn;*les
quidem conterit, spirJuales vcro regit. Qvk:t virga
csl virga directionis, quia bomines prius curvi et dis-
torti, scilicet , se amnntes, sibi regunre cupieates,
voluntntem sunm subdere Deo noieutes, sed ejus vo-
luntatem rectam, secundMui suam pravura distur-
quere nitentes, illos, inquain, dirigit, scitice'., ul
jam ntin suam, sed l>ei voluntntem diligaut.

Dilesisti justi'iam,Sere virgat. aesivirga direetionis,
quia tu dilexisti oinnem justitiam. Uuod probat ab
opiosilo , scilicet , quia odiati iniquitatem. Graliat
Deo, quis odit iuiquiiatem , noii nus , id est , odii
culpam, non naturam. Culpam iii nobis noiat boc
nomen IniquuSf homo vcro naturam. Et culpam uos

•rti^ues, propter veritaiem a te et a tuis in Evatigeiio ^ recimus, ipse vero naturam. Mec odii iu nobis quod
4tunuutiaiam, et propler maitsiie/iidiiiem et patien- ^ ipse fccit, jui

liam a le ei a tuis ia tribulatione exliibiiaui. Quoe
euim lunjor paiienlia , quam quod ipse Ciiri>tus ia
passioiie pro tnimicis oravit , et ad maled.ceudu:u os
suum non aperuit eiiain, juxta istud : Sicut oiis, etc.
Stephanus quuque pro lapidantibus oiavit diceus :
Vom.ne, ne statuas eis hoc peccatum, Simiiiier ;»lii plu-
res. ijiide dictuin est : Propter mansuetudnem tuam
et tuoruiii , et pro|iter ;ui(i</am jam paiiini a te et a
4UIS e&liiUtaiii, partiui exbibeudain. Jiistitia sequi-
turjudiclum, juxia illud : Exspeciuvi ut faceret judicium
etjustilianu Judicium enim est , qua: prubaiida suut
ab improbandis separare , justiiia veru est ipsa post
separationem im^iere , illa omittere. Ei Dumiuus
inter boinines couversaius , quid aliud egii (|uam
quod et justiliam dixit, et justitiaui fecit? Quid
etiam aliud sui ? Utique nibil. Faciet adbuc qiioque
justiliam , quaiido oves ab ba^dis separabit , et oves
poiieta dextris, b;edos nutein a siiiidiris. Quain justi-

juxta illud : Jtiisercris oninium, Domine, et
nihil odisti eorum qum fectsti^ sed odil in nobis quod
nos fecimui, id est , peccatuui. Odiamus itaque ei
nos quod in nobis ft*.cimus, et sic aiuici ejus eriiuus,
quia si quod ip?e odit odio babemus , luiic et quoil
ipse diligil nos diligimus. Uuomodj autem odisse de-
bemus. Puniendo , sciticet, quia nuUum peccntuui
erit impuuitum. Aut eniui lu punics. aut ipse p«<-
niet. Si aiitein tu cogiioscis , i^ise igtto^cet. Prxve-
niamus ergo e.ini piiuteiido pcccaium nuiic interiui ,
cuin adliuc pa cit , quia adbuc luinitatur arcu, nuu-
dum gladiuiu vibral. Et advertamus pecvatum, ut
simus cum illo qui dicil : Quoniam inifiuiiaiea
meam^ etc, quia si iios adverlimus , tunc Deus uun
udvertet; si vero nos non advei timus, tunc ipse ad-
verict ct (iuniei. DUexisti^ iiiquam , justiiiam , et
odiiti iniquitatem. El ut tu ba*c latcres, u Deus Ver-
bum, leus tuus , id est, Dcus Patcr unjcit le quan-
luin ad proplitflain ; quautum vero ad voceni Patris,

iiaiu facicnt etiam et sui , iioii quod ip^i eos sep.i- 1) ita dit eiur : Euo Pater luus uuxi te, id est, perfeci te

reut, sed quia compnraiioiie bua eos judicabuut, et
siciausa sepniationis eruut, juxta illud, Judicabunt
sancti nation.Sf et ieliqu;i.

Etdacet te, Justuni, inquam, est ot regncs, et
vere regiialis, qiiia dextera tua^ id edl, poieutia et
diviuitas tua deducet te, de illis ovibus prioribus ad aiias
oves deducet le. Et buc mirabiliter^ sctlicet , facieiis
diviua , et paiiens bumnna. Divina eiiiui, quia nior-
tuos suscilavit, cxcos illuuiiiiavit , leprusos curavit.
liumana passus est, quia crucillxus mortuus cst et
•epultus.

StigittiB tuaaeutcB. Deducette^ inqujin, dexiera tua,
et boc modo te dednctt^ quia Sfigittee tuce erunt acutte.
bagitias vocat prjecepta divina, priiicipalitcr ab ipso
dau, et per A)»«isiolos atque evaiigelistas ei casteros
verltatis prxcoues missa. Uiiob sagiito! sunt acutae ,
corda scilicet iraasiigentia, et cbniiintem cxuentia.
Ilis sagittis peicub;>us est baulus , et rcsurrexii Pau-

in graiin spiiitualium douorum. Pro bac uiictiuite
suscipieuda Deus hoiiiu facius e:>l, iin taincn ut ve-
rus Deiis mnneret. Non enim Dcus qui toius migueu-
tum erat ungi per se poteral. Uauc autcui unctio-
nein bumnna; naluro! ia Cbristo pra:(iguravit pa-
iriarcba Jacob, q.ti lapidemqueui ia uucie ad ca|iut
pu.siiit , laniie in titulum erexit , ct oleuui desupcr
l'>idit diceus : Vere locus iste sancius est, Per laiudcm
euiui ptibiiuiii ad raput. bu>iiuuiins Chrisu deoigni-
tur, qui CUrisius est caput, juxti illud Aposiub :
Virt caput Chrisius est. Per unc.iuiiem vero lafiiiis,
spiritunlis grat.ui unctio iu CbrisiosigiiilicatUi. Pcr
angelus vero quos Jacob super lapidcm iuuuciuui
asceiidentC'» et desceudcntes vidit, desiguauiur p^a:-
cuues Cbrisii , mod» ascendentes* Asceudunt ttiiiu,
quando expouuiit eius diviniuteui , ut ille qui dix t :
Iii principio erai Vtrbum. Desceiidunt , quaudu de
ejus buinaiiitnlc loquuutur , ut idem, quaudu duit :

7^1

!.\ PSALMORUM LIBRUM KXKGKSIS. ^ PSALM. XLIV.

7i2

£t Verhum caro / r/?(m ff '. Ascendunt qiiidem ut A
crigitnt inagMOs. •'c^cendiinl nt nutrinnl parvulos.
Et h\\ dicunt : O"^^ ^^^' ^^^^^ '^'^ sanclus est, quia
se ganotificdtos pcr ilium rcco$;noscunt. Erat auiem
qnasi scata ibi quA desrendel)ant et ascendebant atv
{(elit quia tiumanilas Cbrisii quasi scala ascendendi
in coelum noius fiiit, t\n\^ consedere nosjam (ecUad
dexieram Dei Putiis. Unxil te, iiiquam, o Deus Fili,
Deu$ Paier, non oleo iristiii.'» , qiio prius per inobe-
dientiam inun<;ebaniiir atii, sed oleo latilice , id c^t,
oleo spirituali, non corporali. Esteniin aliud oleuni
spirituale , aliiid coi porale. Corporale esl, qiiod in
signo est; spiritu:»le vero e-t in sacranicnto. Et
illiid valet exterins, i-^tiid inleriiis.

Et unxH te proe participibus tuis, Parlicipes Cbristi .
sufit, quicunque buinnnain naiurani porlicipnni.
Ipse f niin faclus est particeps nostrae inonalilaiiH ,
ttt nos rssemus participes ejus divinilalis , et iillra
omnes bos participes est ipse unctns oteo tcbtitice^
id est. graiia spiriiuuti, quia de eo dictum esi : iVon ^
enim dat Deus spiritum suum ad mensuram,

Myrrha, et gutta, et casia. Quia Deus Pater unxit te
ila perfectc, ut el justiiiam diligeres, et iniquit-item
odio liaberes, ideo tu talia Tesiiiiienta tibi clegisU,
quod a vestimentis tuis srirabunl myrrha et gntla»
Vestimenta Cbristi suni sancii viri, juxt» illud :V'tvo
ego^ d'cit Dominus^ quia his omnibus velut vestimenlo
testieris. Toia etiam Ecclesia esl vcsiis Christi ,
quam ipse s^bi conjiinxit sine mnrula et rugn, et, ut
sine niacula essei , lavii eam in suo sangnine. Ul
Tero sine ruga, itl esi , sine dolo ei siiniilaiione
esset, extendit eam in cruce. Erai eiiim ipse in
Erclesia per bnm»nitatem. Et exiensio illa iiibil
aliud signiticavit, nisi cbariiatis laliiudinom , qiiaiu
docet babere Erclesiam erga D<ti et pruximi dile-
ctionem. Per myrrbani autem, guitani et casiani,
qu3e noniina ^unt pigmentoruin , inlellig<'nda siinl
omnia odoramenta viriniuin, qtiibus sancli dclectant
Deum. Juxia illud Apostoli : Christi bonus odor snnius
Deo in onini Itco, et in his qui salvi fiunt^ ei in hix C
qui pereunt, Uiide dicii : A vestimentis tuis^ id e^t, a
sanciis circumdantibus et ornantibus te , vclut cor-
pu8 Testiineiituin, spirabunt myrrha , et gutta ,
et casia , id est, omnlnm odoramenta virtutuin ,
ex quibus scilicet «tdoramentis delectaverunt te fitiw
regum , id est, sancti viri ; dicti ideo tmliiis filae
qnam lilil , qnia sicut fdiabus m:ijor cullus et diii-
geiitia qn.-un libis deb'.'lur, ita major (anleta adbi-
l»cnda est eis qnos sancti viri genuerunt in flde ;
reges, id est , Apostoli bene se ipsos et alios regen-
tes. Quonim unus ille vere fuit qui dixit : Castigo
eorpUB meum, et in servitutem redigo ^ ne Jorte cum
aHi$ prtgdicaverim , ipse reprobus efficiar, FilisB dico
geneiatae ab illis regibus non in suo , sed in tuo hj-
nore, Non enim, uidictum est, nominibus illorum
ccnsentur, scilicet, ul Petrini vel Paulini dicantur,
tmo tuo nomine , quia Cbristiani dicnnlur. Ex illis,
iiiquam, odorainentis (/e/ecfdV^rtinMe, fragraniibus a
doniibus ebumeis, id esl, a cordibus eorum inuocen- D
tiiisiniis et castissimis. Iii ebore enim esi candor, et
per candorem deKignatur innocentia , qiiia uhi cnn -
dor esi, nulla inacula esl. Siiniliier vera innoceiilia
a Deoest siiie inacula, ut iiec sibi nec alteri noceat.
Rursus aninial ilhid cujus os ebur esi , casiiasinium
est, quia nec cigncscii nisi nn:ini uxoreni , et iliain
teniperatissiuie, aique, e:i moriua , nunqiiain aliam
coffnoscit. Ilecte ergo per el;ur designaiur casiitas
t?l innocentia, etper Uomos eburueas corda casia et
innocenlia.

Astitit regina. Ilactcnus ad bonorem sponsi perii-
naisse videtur epitbatamium, licet in proxiino versu
de spoiisa quoque quiHlauiiuodo facia sii nieniio ;
nunc vero nianife^ie ingreditiir spon$» epitbala-
mium. Qiiasi dicat : Delectantibus le assdue flliabus
rej;uiii talibus odorainentis, regina, id est, Ecclesia,
aslffil jam dispositione, assislei et re a dextris tuts ,
iU est| in putiuri parte tua, ei bic ei in fuluro; bic

per bona opera, in fiituro vcro per aitern i t>r;rMii.'i.
Quae autem quasi dical, aslabil in sinistra , iila noii
erii regiiia, iino cril ronriibina ei aucilla illa de qna
dicinm est • Ejice ancitlam ei filium ejus, Non enim
hwres erit fitius ancitlm cum fiiio tibcrx. As islei , in-
qnam, a dexhis rcg»na exis'cns in vestitu deaurato ^
itl est, in omnibns ve timenlis virttitum vestientibus
cain. Ornamenlis dico dcauralis, id est, desuper
awrum babeniibus, boc esl, cbaritate fulgentibns.
Siciit aurum supponitur c:eiori^- metallis , ut magis
tolge ii , ita opera nostra graiiora et splendidiora
siini, si r.bariialem sibi juMCiam babeant. Undcdicit
Apost. l.is : Omnia veslra in charitnle fiant, Ei cst
cbarilas superior aliis virtutibiis. \]i\k\q Aposl<)iu«<,
cum esset locutus de cbarismalibus , de cbarilaie
subjeC't : Adhuc excellfntiorem viam vobis dnnonsro,
Regina, dico, circMmrfflia varte/a/e virtuisiin , qu:isi
dicat . Quamvis virtuttrs ill;e unumsint, iu cliaritate
tameu per se sunt muUiplices. Vel aliier : Aslitit
regina a dextris^ eiistens in vestitu deanrato , id est ,
in sacrameiitis (loctrinas, quibus vesiitnr. Quae vesti-
menta deaurala suni, quia onmia ad aiiruin ,
id est, ad bonos mores confrrenduro tcndunt.
Ponitur enim auruin pro sapieniia, id esl pro Imnis
moribus. Hpgina, dico, circumdata varietae lingti.i-
rum, quia varis lingujs eatlein dt» tnna Gt , jux-
la illiid : Loquebantur variis tinguis apostoU ma-
gnaiia Dei. Quai tainen omnis linRu;e ad idcin aiiniiii
et ad eamdeni ndein insiruendiin tenduul. Sicut
diversae partes in eodem vestimento sunt ad ideai ,
iia eodem nt vcstem componant iendunt.

Audi.filia^ ei vide. Ecce produxil sponsam, ei facil

niinc apostropbam ad eain , siciii et superius ad

sponsum cum dixit: Speciosut forma. Quasi dicat :

quaudo qiiidetn aslabis a dextris , et vesiltuin deau-

ralum habebis; ergo, regiiia rcgisftlia, regis spinsa.

auiii proinissa , el vide compicla. Audi quidein ut

cred.is, credendo vide.is, videndo vivas, et ia au-

dieudo incliiia aurem tuam, id esl, iii hnmililate au-

dias. £/, iit aurein inclines, oblicitcre poputuni

liium, popnlnm 8Cilic<it Babylonix de quo Rex iste

a^sumpsii tefoedain, atfaceret tepulcbrain. tt oldi-

viscere domum, id est , familiaui pairis tui , diaboli,

scilicel, qui le lecit foedain, quia peccairicem el ini-

quam. Et^ si boc feceris, lunc liex qui amavit le

foedain, ul pulchram facerei , concnpiscet deeorem

iuum, id est, te decoram factam. Ne boc tibi p:ir-

vuin videalur, quoniam ipse est Dominus /kiis, qui lo

redemii ; et esl Deus tuus^ quia le fecit. Qnare valde

magnum debet tibi videri , seti e^ liberam te faciai ,

et in coiijug*U(n insuper assumai. El ideo quoquo

(tcbes euiu audtre, ei oblivisci populuui ei matrem ,

qiiia tuiic luo exeinplo adorabunl eum^ et (pro etiaiu)

jiiios Tyri^ id esi, Eccle»iai de geniibiis. Tyiuseniui

et Sidon civiiates suui vicina» Judteai, sicut in

Evangelio babetur , ubi dicitiir : Egressus Jems de

Judcea secessit in partes Tyri et Sidonis. et ecce mutia

Chanancea, iiide eniiu fuit itla canis imaiunda qu£ ,

confessa se canuni factam , dcsignat gen iies , qui

prius in terrenis angusiiabaiiiur. Pilii iiaque Tyri

dicuntur conversi de geniibus jain exira angusliain

educti. Adorabunt, ini|uam , fiiice Tyri , el iioii siin-

pliciler, sed m munertbus , se ipsas sciiicei offercii-

tes , ei sua eliam pauperibus erogantes. N«in oniin

est \eri sacriflcii loeus extra Ecclediaiu. Ei sicut

aiiliquilus non veniebatur Jerosolymam vacuis mani-

bus, ita nec ad boc templuai Ecclesias, quod per

iliud flgurabaiur, vacuis manibus ven:eiiduui est ,

quia vuti Dominus ut sui ihesauri augeanlur. Offerat

ergo auruiu etargentum qui potesi; qui autem lioc

iion potest , saltem seipsum olferat. El non soluui

fitioB Tyri adorabuiit, sed etiam divites ptebis^ id est ,

saiculares et poienles boinines, de plebe illa qui in-

teiliguiitur per Tyium, id est , de gttuiilibus conver-

si , deprecabuntur , id eii venerabuntur et desidera-

bunt vuttum tuum^ o liiia ! Accipil auteai hic obse-

quium vultum iliud, et fervorem iilum chariuiis

DEDiE VENERABILIS OPP. PAUS II. SECT. II. - DUBIA ET SPURIA,

723

primiiiv» EccIesi.T, quod omiiia sua veDdidenini, et
ante pedos aposiolonim posuenint , ul inde singulis
proiit cuinue opus erai divideretur. Divites vero tales
acci|»e. qualf s illl erant de quibus Apostoliis Tinio-
ilico : Prtrcipe divilibus hujut $<sculi , non sublime sa-
pere, neque sperare in incerto divitiarum : sed in Deo
vwo ei vero , qui prcestal nobis sufficienter omma ad
fruendum, Dixii quia adorabunt in muneribus, sed
qfiia mulii «uiil qui haBc muuera magis ad aspetluin
Iinmliium quain ad aspeclum Dei faciunt, describit
nobis vuUuui iilius primiiivae EcclesijE ad imiiaiidura.
Ouasi dir at : adoraiites in muiieribus , el vullum
Ecclesia deprecauies , dcbent aitendere quia lalis
est vultiis iile , scilicet , quod omnis gtoria ejus fiUcB
regis, primitivae , scilicet, est non foris in conspeclu
liomlnum, scd ab intus, id ea, iu coiiscienlia anie
Dei conspeciuro. Unde Aposlolus : 6'/orta enim no-
stra h(Bc est , testimonium conscientieB nostrce, el est
gloria ejus in fimbriis aurei*, id est, in perseveraniia
bonoruui opi-rum. Firalniae enim in fine vestimenti
siint, et idco per llrobrias dcsignatur Hnalis perse-
verant'a. Per aunim quoque , ul supra dictum est,
boni morea el bona opera designanlur. Ei quamyis
rsi iii occult(» gloria ejiis iiitriusecus , tamen esi eir-
cumamictavarietntibus, idest, multiplexornamenturo
vinuiuui liahet exleri«is. Pr»ripil eiiim uttumque
Doiiiiuus, quia cum iii uno loc»» dical ; Cavetejustitiam
veslram facere coram hominibuSf ne videamini ab eis.
Rur&us alibi dicit : Luceut lux vestra corum homini'
hts^ utvidentes overa vestra glorificenl Deumquiin
«v/is M/. Qiix quidein coiitrana videntiir» sed uou
suiit^ <iuia sic debet esse nianus in apeno, ut inten«
tio sit in oecullo.

Adducentur rtgi virgines. Sic continuatur : Non
soluiii filias Tgri adorabunt, sed etiara aliae vtr^ifi^a
iiovsE adduceniur buic r^^i , David aeni, qu» eum ca-
lelaciaiit, postci, id est , post illam priinam. Sicut
enim David regi, cuui pm seiiex esset, adductae sunt
pueliae, quas eum foverent, et calefacereut, iia Cbri-
810 vero David jam quasi seni, quia longum tempus
ttst ex quo Ecclesia« quae cst regnura ejut, coepii,
uov» virgiiies quotidie adduceotur, quando aliqui
inlideles coiivertuutur, qu» cuin fervore fldei et boiii
operis caleraciaut ; et iioii qiialescunque virgmes ad-
ducentur^ sed lales qu» siiit proxiinte^ id est, consan-
guineae ejus prioris, id est, qu» siiit imitatrices ejus
iii flde, o rex, aHerentur libi. Afferentur.dico, non
quoiiiodocuuque , aed tM latitia cordis, el in exiulta-
tione cnrporis, id est in pleiiaria lajtitia, non tristitia,
quia hilarem datorem ditigit Deus. Et merilo iii lali-
tia, quia addueeniur in templum, id est, in aecretuio
regis ad boc, ut et ips» stnt templum et vivi inpides
llaiit. Qiiaedam eniui fatuas v.rgiiiea adducias suut in
lemplum, sed templiiin faciae non siint, iroo de tem-
plo exierunt, sicut apostatae baeretici.

Pro patribns tms nati $unl, Quasi aliquis quxreret :
A qiiibus adducentur bae virgines, cuui patre* noii
siiii a quibuft deberent adduci? Respoudet (|uia ad-
ducentur a filiis. Et coiivenil se ad regeiu iia : 0
Demine res, lllii, non carne, sed fide, nati sunt tibi^
ut Martiuus, llibrius, et siroiles, qui suppleant lucuui
sanctorura apostoloruin, qui fueruut patres praecipue
aliis ui fide geiieratia. Paires , dico, tui, id est, a te
eoiihtituti, et eos filios constitues tu principes, sicut et
palres non tantura siiper Judaeani, sed super onmem
ttrram, id est, in oniuibus partibus lerrae. El ideo
fihi isti memvres erunt noii nominis sui , sed tuif id
est^ l^ener<ibunt filioa multos» non iu suo nomiue,
sed III ttto, quia Bon Martiniani , nou llilariani di-
cuiiittr, sed Cbristiani, et boc iit omni generatione
deoedenti, et ^enerafioiie subsequenti. Quod est dice-
re : Seniper in praeseiiti vlta enint meinores tui ; et
propteret confitebuntur, id est, laudein veram et
coudifnaoi facient tibi etiara iu aetemum, ei quid sit
In aBternum determiiiat , sciiicet , proteudeuteiii iu
aactiiuffl subi>ecuiivuui bujusaxculi.

72*

IN PSALUUM XLV.

In fliiem fliiia Gore pro arcants psairous.

ARGOHBItTIIH.

Ex persona canitur doaruro tribuuro, pro Uberatio-
ne 8ua gratias aKentium , quando Phaceas filios Ro-
roeliie et Kasin rex Syriae Acbaa regem ct Jerosolyma
volentes expugnarc, uon valuerunt, sed ipsi potiut
8unt ab Assyriorum rege conquassati. Item legendiis
ad leciionem Actus apostoioruro.

BXPLAXATIO.

In finem Christmm ^gnificat, filH Core Christianos,

ex quorum persona psaimus iste cantatur ; pro areamt

vero adventum Domini significai satvaioris^ qmem jfiw-

• wilfl(i« suiB mirabili secreto pro hominum salute dispo'

suit. Filii Core, qui fideles debent intetHgi ChristiaM,

primo membro psalmi non se timere profiientur contur*

bationes smculi, quia Deus refugium eorum probatmret

^ mtus Secundo Christum dicunt apparere in medio Ec-

° clesice sute^ qui eam in seipso tanquam in soUdissima

peira tedificavit. Tertio eredentium turba generaUter

ad divina miracuta contuenda ^ dicentes omnpotenum

Deum arma nequities confringere^ bella removere^ et

triititiam fidelium in atema gaudia eommutare.

COHHBNT4RI08.

Deus noster refugium et virtus. TiUiIus Ulis esl :
Jn finem filii Core pro occuliis psalmus. Uoc esl psal
mus iste referlur iioii ad bistoriara , sed in fiuem
temporuro ; propositus filils Core, vel caniatus a qot-
busdaro filiis Core, aliis filiis Core pro oecuhis lo-
telligeudus, id est , ut intelligant occulta. Oceulu
autem bic vocaiitur qii» abscondita fueruuta»seciilis
et generationibus, et manifesU sunt in pleniiudine
teiiiporis, scilicet ; vel occultus Cbristi adveniust "«
est, inc irnatio ejus, vel corporatio geiitilium et io-
daeorum,qux Ideo facia est,quia natura>es rami oliv»
fracti suiit, ei oleaster inserlus est, id est, facu est in
^ parie expulsio Judaeorum, et receptio geutiura. Juxu
^ illiid : Ex parte contigil ccsdtas in Israei^ et c»tem.
£t e>t v.ix iu hoc psalrao, vel couirouniter oroniitni
de priori Ecclesia, praeler apostolos, vel solumrootlo
illorura qiii videntes viros idiotas post roissuiu Spi-
rlium saiicium adeo factos sapientes, ul nullus sa-
pieuliae eorumposset resistere, atque videiites ens
miracula facientes, atqiie audieiites hoc fl«*ri per ^fos
donum quem ipsi cruciUxerunt, el in cujus ueceiu
conspiraveruiit , compuncli ad apostoios vencruul
dicentes : Qwd faciemus, viri fratres? Et respondeti»
Peirus dixit : Poenitentiam agite, et reliqua. Uoram,
inquain, vel oronium siroul, vel posterionim untiiro»
est vox isu exboruntium nos , ut in qualibet tnbu-
laiione sulum illum eligamus coiifugium,clauxiiniin,
qui solus misereiur , solus |ieccau dimittere potest,
quia non est Cbristiaui bomiuis peiere reTugium ei
auxilium nisi Deum suuin, el salvaiorew suum;
et sic dlcunt : Deas noster^ qui es refugium, et oon
vile, sed wrms, id esi, virtuosuro, quia certum oi
D luiuni. Sunt eiiiui quaedaro refugia ut apud homiMS
iiifirma, ei ininime tuta. Deus, liiquam,nosureal otf-
jutor in tribulatiombus omnibus, sive communibos»
sive specialibus. Ilic autem maxime tribulatio esi
accipieiida couscieniia delictorum, qu» quanto tote-
rior, unio gravior. Si eniro marcidum est interlus»
nunquam vere erit sanum extenus. Et si debitmii
fusci grave est, roulto gravius est debitum peccatL
Cujus redditio ipsa erit perdiiio. Graviu» ergo inlNi«
laiiu est couscientia delictorum , quia si quis exlri
tribuletur, habet quo coiifugial, et ibi quietem pcut.
scilicet, urbero, doroum, cubiculuin. Postremo si in
ip&o cubiculo a mala inquietetur nxore, renul ui md
mentem propriam coufugiat; si auteiu maiae a>»-
scieuti» fumus iiide eum expellat, non bahet miser
quo aiiiplius fugitet. Adjutor^ inquam , esl m «rwii-
lationibust quce, admoneuabus apostulis » recogiiit«
invenerunt nos^ noo nos eas. Ille eniro iiiveoit pecca-
tum , qui bcruuodo suuiu rccoguoscit peccatmii.

m

IN PSAL,MORUM LIBHUM EXEGESIS. — PSALM. XLV.

Uiule diclum est : Redite, prmrariettt6re»t ad eor,
lllMm vero inveniuiil peccata, qiii, adinonenie alio,
reengnosciinl ipsa percata. Ei Mimff iwaenerunt not
Iribulaiion^s, qiiia iiiliil iiii(|uius esl qtiam acgrnium
medienm occidere, qnod quidem nns cogtiOvimiis
recisse* ei esl hoc diclum secnndum qnod vox est
lllorum tantum, qui compuncti ad aposlolos v**nertinl ;
secundum autem lioc quod communiter vox esl pri-
miiivae Eccle^iaR, diceiur : Qw invenerunt nos nimis,
Detim enim per obedientiain in paradiso mansiimis,
iii loco saniiaiis ct quietis fuimns ; quand» aulem
per inobedientilm in regionein dtssimilitudinis re-
ee<siinns, tnnc i;ua8i in Inra Iribnlatiouis et inquie-
ludiiiis pervenimus. Et sic tribulationes invenernnt
nos in locis siuis. Et nimis invenerunt nos, quia usque
ad animam etiam introierunt.

Propterea ncn timebimus, Quia Deus noster est refu-
gium el adjutor in tribulationibuSi propterea non fime-
timus^ ruvunim srilicei, judicium, dum terra Jud»ica
amariiudin»* gentinm iinHque circuindatMr; Ct quge
haMtnbilis propter legfin et proplietas videbatur,
turbabitur, id est, lurbalionein patietur. Quod luiic
faciuiii est, quando apostolis per Spiriium confirma-
lia, ptvoonaniibns resurrectioncm et ascensfonem
Cbrisil, ludasi adeo turbaii ^intl* quod e<Ni a se ex-
peller«*nl» et ne quis loqueretur iii noinine eorum

Erohiberent. Et non timebimus eiiain , dum montes,
I egl, apostoli in fide virtntibiis eminentes iransfe-
rentur -a JimIxIs in cor maris^ id esl, ad genies. Quaa
ei propter amartludinem moiumy el quia ciicumda'-
tiani JutlaRam, designanttir per niare. Scd ne puiare-
mus p •pulum biitic esse illum de quo dicium esl :
Populus hic labiis me honorat^ cor aulem eorum longe
est a me^ Imo illum de quo Isaias dixit : Ponam legem
mfam in cordibus eorum, ideo addit : In cor maris.
Hanc traiislationem motilinm manifestai Paulus, qui
dixii : Vobis satutis verbum hujus mis^um est^ ied quo*
niam repulistis ittud, et indignos vos judicastiSi ecee
eenvettimnr ad gentes. Per hos auiem montes etiam
Iransliius e&t ille inons moniium,de quo dictum est :
Eteritin novissimis diebns prmparatus mons domus
Domini in verticem montium, Ei qul de seipso dicit
apostolis : Si habueritis fidem ut gramim sinapJSt diee*
iUhuie monti^ id eMt, mibi, tollere et mitiere in mare^
ei il» flet. Quod kic inielligemlum est : Granum sina-
pis i|uanto plun teritur, lanto Hi acrius. Et ideo tale
est istud : Si habueriiis fidem ut granuni sinapis ^ id
eal, fortem el coiistantem in iribulatione, tunc dieetie
Hiibi in«nft tToUe te de Judxa, et mitte ie in mare, id
eai, traiisi ad gentes. Per Aposlolos enim Dominus
prxdicatns, cogiiilus et gloriflcatus est in gentibus.
Tolio» autera versus sententia biec est, qtiod qui hic
kwiuuntur, securi se Deuin habere rdfugium et auxi-
liam, dicunt : Noa futuram poenam non timebimus,
dum lerra Judaica conturbabitur, ei dum montes ei
per monies mons montium transferetur In cor maris,
quia nos moniibus adliaerebimus. II li vero qui con-
mrbabunlur, vel pro turlNiiione monies deseruot,
mertlo timebuiit.

Sonnersinl et turbatce sunt aquoe, Ostendil quomodo
iNontes, Id esl, apostuli, ad gentes translati simt,
«cilicet, qnia sonuerunt^ Id est, sonitum in gentibus
Uederunt, quoniain Dominus intonuil per eos ininis,
coruseavit miraculis, compluit praeceptis; et ideo
A^w» id esi, doctrinae et riius eorum qui per mare
ioielUgunlur, id esi, geniilium lurbati sunl mala tur-
baiione primum. Unde qnidam ex eis de Paulo dl-
xerunl : Qiits est iste novorum prasdlcator dmniomo*
rum? Et etiaro montes, id est, pbilo&opbi et poiens
eorum eoii/Nr^iili sunt in fortitudine ejus^ scilicel, Dei
iiostri, qoi est refugium et vir/tu, id est» tiirbati sunt
propier coosiantlam el patieniiam ab ipso apostolis
datam. Potest ita qiioque veritus isie legi, quasi di-
cat : Doni nioutes iu mare transferentur, aqwBt i<i
est« aposioli, vel doctrinae eorum, qui per mare iii-
leliiguntnr, sontterunt^ id coiitradixerunt illis iiiouii-
btis. Et boc ideo, quia prius apud scisetipaos contur"

7?6

A bati sunt, Unde scilicet, quia aqumsonuerunt^ ei cm-
inrbaiae sunt, conturbati, id esi. constrislali sunt ipsi
montes, id esi, apoHioli,qiiia ei flagella sii!iti<ineriini et
pro minoribns vel iMfirmioribtis timuerunt,lii fortltu-
dine, id esi, in persevftr.iniia et diiriiia ejns sonitiis.
tlumwis impetus. Turbatas sunt, inqiiam, aqnr,
el montes conturbati sunt, Sed qu.tj cur.i ? Nulla,
scilicet.qiioniam qu.intacunque turbalio (iniextennsj
niliil nocebit fidelibii<i, qiiia impeius flumints, id est,
abundantia spirilUMliuni donorum laetificat inierins
civitatem, id est, popntam 0«. Unus enim flnvius
esi, de qno dictuni est : Quoniam apud le est fons
vitie, qui iinus tnultos facit inipetus, quia in Pelniiu
ei in Pauluni et in eorum coiisimiles, juxta illu«l :
Qut credit in me» flumina de ventre ejus fluent aquas
vim. Impeiust tnquam, Iwtificat civitatem Dei. El boc
modo Iwtifical^ quia altissimus Deiis sctlici-l sanetik-
cavit^ boc est, confirmavii per imp 11110 illuni taber»
naculumsuum, id est, mililes suos. Ei vere sanctifi.
g Ciitum est tabernacuium, quia noii commovebitur ulis
tnbulaiionibusastabllitalefidei. ICt hoc ideo, qnia^
Oi^iif esl irt m«<iio «;iM, quia sei|Uiliter esi mnnibus
fjvens, oiiinibiis praesens, tanquam quod medium est,
aqualiicr babens se ad circumsianies. Et hoc modo
est in medio, quia adjuvit jam et adjuvabit «am scilicel
civilatem dando consianliam Deus et huc mane, id
est, sedulo. Qui enim mnne surguut, seduti ad opera
siia videntur, et diluculo, id esi, per illuminailonem
lactam per impelum illum ; vel a<(/ttwoWi eowiiwiie, id
esi, per resurreciione n suam mane prima Sabbati
faciam, qu.e fuii nobis ad diluculum, id est. illumi-
natioiiem. Per resu rrecilonem suam enim Doniini,
qui prius inoriem timebant adeo constanles facti sunt,
ut non solum moriera non timerenl, sed eiiain desi-
derareni. Uabet ali.i iranslatio : Adjuvabit eam Deus
mtu suo. Quod si exponituf : Talibus slgnis ei ad-
erlt, ut praesens sibi esse intelligatur.
Conturbatte sunt gentes, Quia civitas Dei constahs
Q facu est in tribulailone , ideo gentes eonturbalce
swu bona eonturbatione. Quae eniin prius contur-
babantur ut destruerent, modo contorbabantur ut
JBdlttcarent. Et ctiam re^no, Id e^, reges prius ere-
pti m contradieerent, modo inclinaii sunl ut adora-*
rent. Nec hoc mirum, quia Dominus noo solam ho-
minum, sed eiiam virtotum, id est, snpercceiesiium
exercituum, qui prius locums esi per subjectam sitii
creaturam, modo no6isciim ens, id esl Emmaniiel,
quod est nobiseum, id est, no^iraa natur« Deus. Et
susceptor^ id est, medicus noster^ qui snscepit nostrani
infirmitatem curandaro , et Deus Jacob, id esi, mn-
nium iucutorum et supplantaioruni. Ipse, inquaui,
niodo dedtt vocem suam princi{ialiter per seipsum et
per apostolos,ei ideo terra, id esi, plebs gentilis, qu»
cum prius essel pulvis, moibi fjcia est lerra cuUa,
modo est mota tit rruciificet.

Venite et videte. Qiiia Dominus virtutum nobiscum
ens, et suseepior noster factus dedit voeem suam. ergo
^ oniiiHS veniie passibus fidei ut credaiis, et credeiido
■' videte ut vlvatis. Vtdele, inqu.un, opera Domini , qum
i/owtntts iion siilum hoinintim, »cd eiiam wr/»inoi
nobiscum ens susceptor nosier Deus Jacob (quod repe-
litum est ad cummendatioiiein) posuit ut prodigia,
id esl, miraiida, et Siiectaut super terram, id esi, suiier
illos qtii de pulvere sunifacti cuha tibi aufereiis bella.
Expouit opera illa, qnMgi dicat : hac, inqujra, sunt
operu qum Dominus ;»o»ttii, scilicet, quia Dominus
auferens betla^ id 0^1, totlens omueiu coiilradictioneiu
et repugnautiam sanctje doctrina, si iion a paieis,
saJiem a granls usque ad finem terra, id esi, iii omni
pjrle terraj. tn omnem terram exivii sonus apostoK^-
riiin, vel usque ad fnem terrm, id est, iu tantum, ut
illos qui prius rebelluliaiil, facerent finem esse terraif,
scilicet,ut omnem torreniiatein in se fintreni. Dominos,
inqtiam, cowierei crciiiw, id est, oecultam impugnatio-
neiii ; et confrmget orina, id ot, nianiresiam iiiipii-
gnauonem, et scuta, id est, defeiisionein mal» pras-
sumptionis , delensiouem scilicct veccaii comburet.

727

BEDif; VENGRABILIS OPP. PARS II. SECT. II. — DOBiA ET SPURIA.

7i8

Vsi destniei igni, non quolibcl, seil iilo quem ipse
vetiil millerc iii t«Tram, ei viili ui ardeai, sciiicel,
per dileciioiiem Dei ei proximi. Ipse liiio diceiis :
Vacute, id e»>l, vacu:)ie vos viiiis, unde pleni eratis,
ut iiipleainiiii virtiitibuii. Et ridete^ id t^^t, rogiiosciie
me esse Deum. Quod delKlis rognciscere, quoniam
ego rt^veru $um Deus, qiii exiuliabor^ id ecl, glorifica-
kior in \obis gentibu$. Et laiidi^m eiiam exaUabor in
ima Jiidaica, quia de ea pra^diclum esi : Et reliquiae
mIv<b ficnt. bcce bic uianifeste noiai jiulxoium et
l^eiiiium concor|ior:itiuneni, de qua in lilulo praidi-
« tuin est. Potesi ci aliter psalinus isie a principio or-
«iiiuri ei consti ni, ui sic dicaiur : Deus notter Domi-
vu$, sciJii «t, vntutum nobi$cum^ tu$ceptor notter Deu$
Jacob. Dedit vccem tuam^ et ideo tcrra mota est, Ei
«luouiodo nioia sa, pra'ini88uiii est,vidciicel,quia9«fi-
ti$ conturbutce sunt, et inclinata $unt regna, Ipse, dico,
«{iti cst refugium et virtu$ ei adjutor in ttibuktionibu$f
tfua; niiui$ invenerunt nos, Caeiera nun mutanlur.

IN PSALMUM XLVI.

In fiuein, pro filiis Core Psalnius.

AhGUUKNTUU.

Macbabaeorum persona: carineu bnc quasi Irium-
t»bstle praeciuiiur, quoniam, victis genl bus vel Jud;Fis
pra:varic;itoribu8, lempiuin est cum sacris ritibus in-
htiuratum. Itom legendus ad iectionem Actus apo-
siolorum, pobtquam ascendit Cbrisius ad Patrtm.

EXPLANATIO.

Titulu$ notu$ e$f^ Chri$tum et Chri$tiano$ inHnuan^^
quamvi$ ex per^ona filiorumCore totu$ $it hymnu$ can^
tattt$t diapsulniati$ tamen e$t interpotitione divisus,
Primo modo commonentur gente$ Domino laudes per-
$onare, quia populo acqui$itioni$ cuncta $ubjent, et in
sua hairedVate coUocavit. Secundo a$cen$io Domini ei
regnum descrilitur, quontam $ancti ip$iu$ sunt $ine fine
fruituri,

COMMENTAniUS.

Omnes gentet^ ptaudite, Dominus Deus noster fidem,
iii qua fttamuR, ex qua vivimiis, per qiiam el salva-
uiur, muitipliciter varieque per Scripluras sacrat
revelavit oobis. Sacramenta quidem verboram va-
liaiis, fidem lamen eamdem commendans, ut duin
ordu djcendi variatur, et res antiqua renovaiur, sit
Uomo in corde paraius reiiiiere, et postea non sil
piger eadem cogiiaie, et quod coniedit, id esl. audi-
vit, seiiiper ruminare, ne iuveniamur animalla im-
muiida, sed rouiida, sicui in lioc psalmo res eadem
qmae jam s»pe in aliis psalmis prsdicta est iteraiur.
Cujus tilulus est : Jn finem pro filiit Coit^ p$almu$
ipsi David. Quod sic expouilur : l»le psalmus refer-
tnr in Unem, cantaius a quibiisdam filiis Core, id est,
ut alii fiiii Core iiiiiiaiored Cbristi ejus passionis fiaiil,
Psaluius, dico, attribuius ipsi Duvid, id est, perfe-
clioribus iii. corpore Ciiiisti. Est enini vox apostolo-
rum sanctorum exboriautium nos ut Deo qui pro
nobis desceiidit et mortein ^ubiit gratias, iii quantuiii
possiniutf, reCeraiitUs» ; sciiicet, ut ore et opere ei
plaudamuSy el iii queiu Juda:i parvulum offenderiint,
illum 1108 cogiioscamus excelsum, et quem illi ba-
buerunl irrisibiieui, nos timeamus casio tamen ti-
iiiore lerribilem. Potest vero» juxta quusdam qiii bunc
psalmum cum superiori unuin raciuiit, ita ad prvdi*
cta cuntiiiuari, quasi dicai : Quia Doiiiinus non so-
lum io gentibus, sed et in tei ra Judaica exaiiabitur ;
crgo omnff genles^ plaudite Deo manibus, id est, iii
boiiis operibus laudate Deuiii, et jubilate ei in voce
non qualicunque, sed ex$ultationi$^, id est, iii eisul-
latjva laudatioiie. Sive euiin lanlum bene operaniur,
ct voce iion laudaremus^ sive e converso laceiemus,
pigri esheiiius, et ideo uiruinque praecipiiiir.

Quoniam Dominn$ excel$us* Ideo debetis, omiies
genies, Deo mauibus plaudere, et voce jubiiare, quo^
aiam Dominut, id esi, Clirisius, prius p^irvuius, modo
ticuis cxceltu$;.fin\is derisibilis, modo laclus terribi-
tu^ ct iiiodo rex. magnut iiou soiuiii suycr Juda:aiii,

A sed super cmnem terram. Kpse, inqiiam, iubjeeit popU'
lot Judaicos nobis aposiolis et prxconibus, et non
soiuio popuios, sed etiam geme$^ id est, geutilea,
posoit sub pedibu$, Id csi, sub afieciionibus no$tri$,
ita nt qui a nostris prius interficieiiamur, ab ialis
bonorabamur; et quia ab illis expulsi sumus, ab
isiis recepii simus. Kt Ih»c modo qiiia et populos et
gentes iiobis subjecit, etegit assumendo, qiiam ant^
Siecuia elegerat, dispiinendo, hiBreditaiem mirm, el
de Judo^is et dc gcniibus nobis assnciando. Cxponii
quae sit illa baerediian, sciticel, eiegit $peciem Jacob^
id est, viros speciosos signilicaios per Jacob, qnia
Jacob dilexit, E$au autem odio habmt, Duo enim fra-
tres fiierunt in uiero inairis, pugnantes et se invicem
coliidentes, quorum alierum Deus clegit, alterum
reprobavit. Et accipiiur a!ter, id esi, Ja^ iu omui-
bus bonis, alter veru in onmiiius maiis.

A$cendit Deu$ in jubito. Qwm>\ aliqiiis dicerct :
Quomodo elegit Deus banc baereitiialem ? Hoc modo,

l^ scilicei, qiiia in coelos atctndit, et iode Spiritum san*
ctuin misit, qtii corda nostia confirmavit, ot iiopuli
ci gentes subjicerenlur nobis. Sic quoque continua-
tur : Vere Dominut excei$u$^ quia jam o$cendit iiiuc
quosequi non potuerunt qui eum crucifixerunt. El
boc in jubilo, ii est, in immensa taetiiia et sinpore
apostoiorum, et Dominu$ ascendii, fln voce angdicae
tubee, Angeii nainque consolati sunt apostolos ^u-
pidos, et a se quodam niodo abalienaios, ascendente
Doniino, qunsi dicant : Corpus quidem tollitur ab
oculis vestris, sed Deus non separalur a cordibus
vestris. Yideie ascendentem, credite in absentem,
aperaie venientem per occultam misericordiamy sem-
per seuiiie eum prsesentem,

Psallite Deo nostro, Quia Dominus exceltus factus
est et terribitis^ et ttex magnus super omnem terram^
ereo, omnes gcntes, ptallite et opere et voce. £t cui
debeant psallere expoiiit : Psaltite Deo^ scilirei, Deo
Patri no$trOt id est, nobis propitio. Psalliu Regi

p nottro^ id esi, Filio, psattite et Spintui sancto. ti

^ delieiis psallere, quoniam Deus est iiex facius per
cogniiionem non tantum Judxorum, sed omnit terree,
Seniper quippe Deus, velit noiit, Deus rex e&t uni-
versas terrae ; sed laineii tuuc tantum Rex dicilur,
quaiido regnare cognoscitur. Unde dicit Isaias : Qui
eruit te Deus vocabitur universo! terrcs. Rex , inquam^Deus
e^t, ergo psatlite non insipienter, sed $apienter, InsH
pienter namque psatlebant dum idola adorabant; sa-
pienter veroiiuncpsailunt, quoniam Creatoreui colunt.
Regnabit Deu$. Ideo sapienter psalienduin est,
quia Deu$ r^gnabit^ id esi, regnare cogiioscitur super
ouiiies gente$y et si non iii paleis, saliem io graiiis.
Quod ionuit cura dicit quia Deut sedet jam disposi-
lione, sedebit etiam in re super tedem tanctam tuam^
id esi, super animas jiistorum. Prxparate itaque voa
Domino, et ipse sedebit in nobis quia Salomun dicit :
Anima ju$ti est $ede$ tapientice,

Principet populorum. Vere Dominus reguaTit &u-
per geutes, quia suscitabit gentes de iapidibus el

D (aciet fiiios Abrabae. Quod sic dicit more prupbet»,
loquens per praesens de futuro : Principe$ populorwn
gentiiium, qui qiiandiu lapidea corda babueruiit«
disgregaii a Deo erant» inodo $unt congregati cum
Deo Abraham, scilicet» facti filii ipsius Abrabam»
non carnem ejus gercnies» sed fideni babentei. £i
boc ideo factum est, «^riiontam dii terrce, id e»t, apo-
stoli, qui habiii sunt qua^i dii in terra, fortes^ id est,
in tribuiaiione et praedicatione persistentes, tunt vehe^
menier elevati^ id est » boiiorati et exaltati , Domino^
sciiicet, cooperante^ el $ermonem confirmante sequen-
tibu$ $igni$, Vaide namque elatus Petnis erat, cuiu
etiain lactus umbr»! ejus a*gros erigebai. Quare priu-
cipes ejus tacile credideruiit, el fidem per eos susce-
peruiit. Vel aliter, quasi dicat : Ideo f.icta est re-
ceptio gentium, quia facta e&t expulsio Judaeorutu.
Quod iunuit diceus : Quoniam dii, id esl, Judaei, quL
propier legem et proplieias aliorum comparati«me
cjaiit qua^i dti, fortet terrm^ id esi, («rx^sumcutes do

723

IN PS\LMORUM LIBRUM EXEGCS1S. — PSALN. XLVIL

f50

terreniUle soa, de saeculari scilicet potentia et glo-
ria, fnitl elevaii ve/umenter, id est, tantum superbie-
roni. quod medicutn qui nd ipsos venerai necessarium
sibi nnn putaverunt, et ideo eum occiderunl. Cl sic
illud completum est: Quia ex parte contigit cwcitai in
israelf ul plemtudOf etc.

IN PSALMUM XLVIL
Psalmus cantici 6liis Gore f e^^unda Sabbaii.

ARGUHENTnM. '

iEstiroatione bomiuuro ignorantium Deum. ex bis
qo» in civiiate operatus est, magnus apparuit. Iiem
legendus esl ad Apocalypsin Joann(s,*figura Gcclesise
in Jeru&alem fuiur».

EiPLANATlO.

Seeunda Sabbati est $ecunda diei a Sabbato, quas
nunc iecunda [eria vocalur, in qua die^ iicut Genesii
tusrrat, fecit Deus firmamentum in medio aquarum, ei
vocavit iltud coslum, ubi ianctiB Ecclesice celsitudo pras"
figuratur^ quce velut inter inferiores et iuperiores aquas
iuspensa, inferior quidem angelicce inbtimitati, ted
mundancB ea conversatione sublimior, Sicut ergo m
uiresimo tertio psatmo prima Sabbati, qua facta est
/ifa, resurrectionem Domini prwmonstrat esse eanen-
dam, sic et in prassetiti ucunila Sabbati^ qua factum
est firmamentum, Ecctesice culmen ostendit. Cui fitii
Core, id esf, Dotninicee passionis hujui cantici psalmum
retonani. In prima positione taudes Domino dicunt^
quod Eulesiam iuam ditatam cunctii tetrarum regt-
bui potentiam iuam oUenderit. In iecunda gratiui
agunt de adventu Satvaloris, commonentei antistites
fuluroi ut gradui in Ecctciia distrtbuant^ per quo$
Salvator possit agnoici, qui famuioi iuoi atertia pro'
iectione custodit.

COHIIENTARIUS*

Magnus Dominui ei laudabilii. Dominos Deus do-
sler per distinctionem operum suorum aliud nobis
iiinotuit, quam ipsa simpiiciter opera. Legilur enim
iii iibro Genesis sex diebus distinxisse opera sua. Et
prima dle fecit lucem, et divisit eam a tenebris. Per
i|uod nos aliud quam quod ractum ehi iiitelligere vo-
luii; per lucem quippe prima die faciani, inielligeit-
dura esi quod per resurreciioneiii Domini nostri Jesu
Christi facia nobis lux est, quia daius esi noljis de
teMcbris ad lucein, de morte ad vitam rpdilus. Per
eamdero autem lucem, a teuebris divisam, inielli-
genda est separalio lldeliuni et infidelium. Qiii enim
credunt in niortem Cbrisli, et ejus resurrectionem,
ei Bimilia, sunt iux a tenebris separata. Quia de bis
dicit Apostolus : Fuistis aliquando tenebrce, nunc au-
ierntux in Domino. \n infideliiaie vero iieimatientes,
lenebrae sunt. £t de hoc negotio priinx* dici habui-
initfr superius psaluiuni queindam in prima Sabbati,
scilicet Domini est terra et ptenitudo ejus, orbis terra-
rrnn. In secuiida vero die Sabbali, iJ est, in die se-
cunda fecil Deus firiiiameniuin, el stabilivit illud in
medio aqiiarum, per quod brinaiitenium desiguaiur
Kcclesia, corpiis iiliiis cupilis, de quo psalmus prx-
cedens in prinia Sabbati loquiiur. Quae tDcclehia pro-
prie accipiiur iii sanciis, qui non facile ceduiil len-
lationlbus hujus saeculi. Soli enim curroborati in
llde, et fundati in cbariiate, digne appellanlur no-
liiitie firmamenti. De quibus dicit Aposlolus : Pios
firmi infirmorum infirmitatem iustinere oporiet. De
iiUxlesia quoque nlibi dicit : Eccteiia Dei vivi, co-
lumnaet firmamentum veritaiii. Et totuin tenipus ab
aicetisione Domini usque ad communein oiiinium
resuf rectionein polest vucari secunda Sabbati. In
quo t*'inpore per apustolos et pra;coiiei» sancios coo'
stituitur lioc nrinamenium, id esi, Cccie^iu, el c<*n-
&olidatur in ni*dio aquarum, id eSt, maioruii), quo-
riiiu amariiudine cirt-uindatur undiquc. De huc lii-
Biauiento iiun significanie, sed significatu, agiiur iii
faoc Psalmo. Cujus titulus esi : Secunda Sabbali taus
coittici fitiii Cvre, Quod sic iiaeliigiiur : Laus isia

A caiiiici, id est, bynuias exsultationis, cantator de
aecunda Sabbaih, id est, de rebus significalis per res
creatas in secunda Sabbnti, proposifus filiis Core
futuris, id est, omnibus quicuiique iinitatores pas-
sioiiis Cbrisii esse voluerint, ut magis et magis pro-
fici •nt. El est vox proplieiae, vel eiijiisqne perfecti
de priori populo, cognosceniis per Spiriliim consti-
tuendam esse licclesiam, et exhortantis nos, ne nos
subtraliamiis, imo, quoad poi^sumus, iu hoc xdifi-
ciuin iiigredi nitamur, ui vivi lapides, si non qua-
drati, saltem qualescunque in eo fiamus. Quapropier
ingreditur cominendare lioc asdificiiiin, dicens ita :
Dominui Pater futiirus est magntfs, U\ e«t, magnificus
per bona opera, mn In Babytouia» sed in civilate
Dei nostri, Civilaiem bic acci|)ii collecuoiiem fide-
liuui, id est, Ecclesiam, quae est civitas Dei nostri,
per nostram naturam sumpiam ticti, quia perlinel ad
Verbum incariiatum. Et Dominus eiiain fuiurus est
m'fii.'s, id esl, valde taudabitis, cum nec cogitatione
n apostatabit in tnonle saneto ejuty id est, in Cltristo,
qui caput cst hujus civilatis. Ei esl iiious sanctus
couscisstis de monte, id e:»t, narus de Judaico populu
sine inanibus conciUeniium, id est, sine manibus
compkcientium. Maria enim, de qua natus est, non
cognuvit virum ; liic aulein mons crevit et factus fsl
iiiagnus inons, et iniplevit universam terrain. Nou
sis ergo piger ascendere in hunc montem, quia ipse
noii fuit tardus venire ad te dormientein. Non enim
oporiet te laborare, vel peregrinari, ui hunc inoniem
ihvenias, sed si hunc moniein non ascendis, et in eo
uuii proficis, tunc vero peregrinus eris.

Fundatur exiuttatione. Duo posuit, civitatem, sci-
licei, ei montein sanclnm ejus. HoJb primum aget
de civitate, postmodo aget de moiiie, dicens ita :
Civitai regii magni. Cujus quia magnus iiiagnam con-
decet esse civitatem, fundalur ab exsultatione, id esi,
ab exsuliationibus universas terrce. Nullus enim vere
exsiiitat, nisi qui in Deo exsiiltat. El ostendit hoc per
p partes, scilicei, quia mons Sion, id est, quidam de
L* Judxis, qui diciiulur tnotis S;on, iJ esi, tnotis ipecu*
tationii^ propter legalitnn observaatiam, siint civi-
tai regii magni, quia alier paries suiii. Et tatera
Aquilonis sunt eiiatn civitas regii magni^ quia a!-
ter paries sunt. Lalera aquitonii sunt huinines dc-
speratissimi dc geutibus qui maxiiue adh^derunt
Aquiloni illi qui dixit : Ponatn iedem ttieain ad Aqui-
lonem^ et ero similis Attissimo. lii quibus quia super-
abutidav:t iniquitas, refrixit charitas, quod recte per
Aquilouem intelligitur. Aquilo nanviue conlrarius
veuius cabdic plagas ineridionali est, quia frigidus
est. Ct ideo in Aquilone diabulus et oinnes frigidi iii
charitate iiiielligutitur, qui sanctis viris, qui veruin
soiem ju:»iiii;e seinper prae!»entem habent, contrarii
sunt. De his etiain fuit filius iile qni^ devorata sub-
stantia sua cum meretricibuSt abiit in regiottem dissi"
mitituditiis f et adhoesit unl pritictpi iiiius regiotiis^
Aquiluni, scilicet; sed tandem reversn ad se^ quia
^ etiani Ecclesia de dcsperatissiuns et perdiiiiisiinis^
^ coi)s:ituendj erat, dixii : Surgam^ et ibo ad palrem
meum^ etc. Ecce ledeuuie isiu, duo populi, ecce duo-
panett^s Ecclesix. Per illum enim qui revertitur,,
geniilis populus intelligitur, qui adeo a patre suo
recesserat, quod etiaiii idula adorabat. Per illuiiv
viTu qui cuin paire inausit, Judaicus populus desi-
gnaiur, perseverans iii iiistituiis legalibus, ex quibus
du«*bus coiistituta est Ecclesia, ct mofi< Sion ei tatera
Aquiloiiis sunt civitas regii magni. ilabent quidaiu
libri, Montis Sion, quod sic coustruilur : civiias fuii-
daiur ab exsultatiuiie universo! terrx, montis Siun»
id est, ab his qui de Judai.s couversi exsultani. Ei
ideo ponit universcu terra:^ cum de solis ludtcis agai,.
qiiia luler ipsos Judusos qujedain tribus desperaiis-
siuia: craiit, ut tribus Benjauiin, de qua fuil Saulus
ei oiuiies principes illius p»puli.

Deus in dotnibus. Moiis, iiiquam, Sion et latcra
Aquilotiis sunt cidfas regis magiii. Lt hoc modo, n.ini^
co^iioscetur, id est, per cvi.!ciitia signa pra^scu» es«»o

731

BEDifi VFi<ERABILIS OPP. PARS II. SECT. 11. ^ DtBIA £T SPURIA.

'Zi

c^giKHciliir, non UBiam in doroo nna, setl etiam in
4lomibui ejus rivitalis, id esl, lam in i>opulo de gen-
tibust quam in illo de Juilaeis. Quod dicium esl coii-
tra arrogaiitiam JndaRoruni. qui jaclal>anl se de p;ttr6
Abraliam, et salvarise soloi pulabanl; el merito
eognocetur Domlnu^ tii domibus eju», cum (pro quia)
8U8cipiet tanqoain bonus inedicus e:un iufirmam 8a-
iinndam, e! tuendnm. Ei poiesi li;cc refeiri susce-
piio, vel ad occuttam et continiiain ejus mlaericor-
diam» vel ad incamaiionem Verbi.

Quottiam ecce. Quasi .iliquis dicat : Conlra qiioa
opus est ut tiieaiur eam, dicit : Vere opus est : quo-
niam regei, id est, non solum plebes, »ed etiam s»rvi
principes, iit Diocletianiis, Maximianus, congregati
siint ut impugnent eain. El ecce (puia verum qiiod
dico) quia rege$ i|>sii, quanhimcunqiie in ritu diversi,
convenerunt in hoc unum, scilicet, ut Ecclesiam de-
struerent, et Clirisiianiim nomen delerenl ; 8ed ta-
men ip$i iidem Reges, v>dentei bnnc civitatem sic
faudan, admirati iunt, etc. Polesi in boiio quoque
l^ra^dictus versus legi, et sic ad siipradicta conti-
nuari : Idoo dico qiKui laiera Aquilonii sint civitai
regii magni^ qiioniaiu non soluni plebes de geiiUIi-
biis, sed eliam nges, ut Constatitinus el multi alii.
Vel generaliter Rega accipere possiimus omnea illi-
riios motus suos bene regeiiies, qoi omnes coni^regoit
iif^ in batic civitatem. Eccc, puta veruiii quoil dico,
quia dissimiles moribtis et lingua convenerunt in
unum^ id esi, in eamdem iidei concordiam. Quo-
inodo auiein hoc raciuni est? Iloc modo. 8ciliceti
quia ipti reges tidentei civit.item istain fundari sic,
Id esi, tam evidentibus signis et miraculis, ei quod
uniis paries esset ex prxputio, alter ex circuiiici-
sioiie, admirati iunt in miraculorum exbibitione,
eoniHrbati iunt in conscientin delictoroui, et sic com'
moti sunt ad poeniientiaui. Ei boc ideo, quia tremor^
fuiuri, scilicet, judicii, cx commiiiatione prcconura^
eos apprehendit. Ibi^ scilicel, in iremore, erunt dolo^
res in eis, ut dolores parfiirf^lfs, id est, poeuiteniis;
dtilores di<-o non 8lert!e«, sed fructuoai, parturirc
nanique »eqMiiur feius. Atlende bic ergo conceptio-
neni, ei re* ognosre parturitionem. Isaias eiiiiu dicit :
Ex timore fiio, Uomine^ concepimus^ it ipiritum iaiu'
tis peperimui. Sic et lii rcKCS ex limore Domiiii con-
ceperuiit lininrem, el spiritum salolis postea pepe-
rerunt, qaia < redenies iu eum quem timueruiit salvl
facli sunt. El vere erunl eis dolorei ut j>arturientii^
quia tu, Doniine, conteres navei ThanU^ Id esl, bu-
niiliabis superbiam gentiliuni, qui prius de iucerto
diviiiariim bujus s^fculi lumuerunt in spiritu vehe'
mcnti^ id esl, iii timore nimio, propler ftituri judicii
c* mminaiionem. Vel in spiritu vehementi, id est, vi-
I a comburenti, id est, in flaitnnii ardore cttariiatis
Dei et proxiiui. Aliende qnod dicit : Naves Tharsis,
Fueront qui dicerent per Tbarsin designari Cili-
4'iam, regionem opuleniissimam el imteuiissimain,

3uia Tbarsis civitas ejiis est nielropolis. Alii c^uoque
ixenint qnod ea civitas quas nuiic Carlbago dicilur,
Tiiarsis etiam olim vocarelur. Quod iiulli inirum
<(ebct videri, cum eadem etiuro Byrsa a corio lauri
.«'it Yocata. Cujus priroordia per navigatioues et ne-
goii;iiione8 ranlum florueruut, quod non indigne
per iiavea Tbarsensinm soperbia gentiliuui signifi-
catur, de incerto divitiarum ila praesumentium, sicut
nauue de incerio flatu ventoruin* Siuiiliier quoque
8i per Tharslm Cilicia designaiur, non indigue per
Ciliciam pairiam opuleniain et gluriosam superbia
gentilium designaiur. Poiest et secuudum nominis
iutcrpretationem congrue boc dici. Tbarsis enim
interpretatur exploratio faudii^ per qaod recte gen-
iiles desip^naniur, qui prius in lerreuis et transito-
riis gaudiam explorabaut, qoia vere in eis beatiiu-
diiiein esse |iuiabant. Quorum naves, id est, super-
biam et gloriani coutrivit et bumiliavit Doininus iu
spiritu vcbementi.

Su;iil aiii/wtmiis. Sic continuatiir : Trrifior apprc^^
hendil reges, ip:>os d:co diceiites ; Sicut audivimus, eic.

k Vel iia simpliciier poleat eoDtmiiari : Qaia Domiuu^
conieret naves Tharsis. id e^^t, hiimiliavit anperkiam
genliumt ideo, «taii audivimus promissuni, sie vidimm
compleiam ; sicul audivimus in promisaioiiibos, sk
vidimus in exbibitionibua. Ubi autem vidiroaa? sciiicet,
ffi civitate Domini^ qiii eiiam «irliiliitii, id esi, supei^
ccelestium exerciluuin dieitur Dominus. in Hviiata
dico Dei nostri, id est, periineniero ad jus verbi,
quod est Deus nostcr, id est, noatrs natumtf parti-
ceps. Et hoc id(*o, quia ipse Deus Verbum fundant
eam in seipso. Fundamenium enim aliiid nenio polest
ponere, pnpter id quod poslturo est, quoil esi Cbri-
btuB, non temporaiiter quidero» sed fuiidaiio ejos
manet in eeternum,

Suicefnmut^ Dem. Hic roanifeste agit de monte
sancto, slcai ei superius de civiiate. Qoasi dicat :
Hoc modo />m nosier eam fuii//«ptl civitaiem, quia,
o Deus Paler, nos suscepimui illum qui non soluui
dicendiis est roisericors, sed ipsa niiseric<jrdia em-

Q pbaiice. El si noii in omuibus, saltem fit medio lempU
tui, id esl, in |>erfecti8; teinpluro euiin Dei suut
oinnes qul sncramenta fidei perceperuiit. Sed qai
iiiler nos formam pielatis babeut, quia sacrameiiia
l»erce|)erunt, scd virtuiem ejus abnegani. quia opera
pietatis non observaut; hi, inquam, siini quasi cir-
cuitus bujuB leinpli. Qiioniam et formaui pieuiis
liabent, ei viriutem ejiis lenent, quia opera Oiksi
exerceiit, bi in boc letnplo medium sunt, et 8usgI-
|iiunt in se DoiuinHiii, quiaineisbabitatfideetopera-
li ne ; illi vero alli et ausciplunt et non suscipiunt.
Susclpiuut per sacrameuta, nun suscipiant per opert.
Seeundum nomen tuum, Deui. Quasi dicat : Nos»
iunuaro, qai in inedio lempli sumus, suscepimns,
sed nunquid pauci per boc, quia meJium teropli?
5on, iuio roulii ; qiiia, o Deus, seeundmm nomen tuum,
id est, secuiiduiu hoc qiiod dilaiatum et dillanMturo
esi notnen tiiuin, sic, id est, ad Cum modum dila-
lau est laus tua. Qaasi dicai : Sicui ubiqtie per pn&-

p coues tuos nominaris, sic iibique laadaris. Vcl aliier :

^ Laus tua esi sic dilaUla, sic roagnificula, ui tecundmm
uoinen tuum sii, id est, secunduro faoo qaod coo-
veiiit notiiiiii tun, id est, majesuti nomiiiis lui. Nam
est extensa usqiie infines torra^ quia in omnibos par-
libus terra; est, vel iii illis est qai se fecerunt tioas
terra!, niliil pratier sola necessaria, el vix etiam ea,
relinentes. Et ne aliqais errotieus dicat : Ergo paaci
collocaiidi erunt ad dexteraro, roulti vero ad aiafr-
atraiiit et ideu Deas pauciutis dexlrorani niisertiH,
quosdam de siDistris iransfen ad ipaos, obviat kuic
errori propbeia per Spirituro aanctum, dioeiia ita :
Dexlera itta, Doiiiine, plena est non haediiB, sed agnis,
quia plena est jufliita, id est, laiibus qui posaint dici
ipsa justitia, quod est diCere : Nulli roali, aed 8<di
josli ad dexieraro Dei collocabautiir. kt jusU emat
uiulii, mali vero pauci, qaia uiUil est Ubi oboo\iun
pauciUti qoam quod e&i debituui perdiiioni.

Lceteiur mous Sion. Qui;i ad dexteraro pondntar
Unlumjusii. Etbiuoneruiiipauci, sed malti. LaBteir-

l^ turergoqui pouendi addexirain, qui vero posiii aont
ad sinistraiuenitaiiturlransferriad dexlram. Quod sic
dicii : Lastetur mons Sion, id csi, Iffilentar illi qai
de circuuiciSioue ponendi sani ad dextrain ; et exnU-
tent etiam /ilta Juda, id est, filii confessinois, sci-
licei, illi qui de ^entibus per coiifessionero facti simi
tibi lilii, quia ei ipsi ad dexteraio poneiidi. £jea«/-
f^itl, inquaio, Domine^ non propter se, sed propi^r
judicia tua, \d est, propter jusia precepia tua custo •
diu. Vel propter judicia tua^ sciticet, quia placoit
lilii ul judicares, qiiod ex parie cmcitas contingerat in
Israei^ et sic pienitudo genUum intraret. Uode deiMSnt
exsuliare et filiac Judx, id est, filti cimfessionis, qos
receptae suni, et eiiam fidetes <le Judcis, qui exc2-
caii non sunt. Vel propter judicia tua fo.ara, jMU
liarlim evasa, scilicei, io spe. Spe enim saivi facti
sumui, laudein prorsus evadeuda, videlicet, quii
iion cadet unum granum in roalUlodiue paleanmi
combarendum.

7ys

IN PSVLMORUIi Ll&nUU EXEGESIS. — PSALM. XLVHI.

':^4

Circwiuftf/eStoti.llactenuslocatasestqiiaBidehisqiii k nanqoid toi ita clainosa erni, ut omnes possim aii-

madiuni lempli saDt; nunc con¥erti( se ad eos qui circui-
ttts templi sonl, hortando eos ui Bant mediuro, quasi di-
cat : Ponendi ad dexieram exsuhent, vosvero posiii
adsinisiram, qtii adhucestiscircnitos templi,ctrMm-
dau Sion in mediam et non mala circumdalione, sci-
licet, Qt insidiemini ei, sed eompleetimini eam per dile-
ciionem» ut imiiemini, et narrau qute narretis hoh In
lemeritate vesira, sed in mrrt^iM, idest,inaiiciorilaie
iiirriumejus, id esi,rreiiauctoritatesanctorumaposio-
lomm, qui sontturresejuscivitatis, de quaalihidicil :
yalidae$tiicutmar$ dilecth, Sicut enim poiens fuit dia-
bolusaddeslruendum, iuGhristus, quem sola cbariias
ad nos venire fecii, ad reflciendum; sicut ille ad de-
Jiciendum, ita isie ad erigendum. Poniu. inquam,
eorda veitra in virtute, et in hac virtute diitribuiie^
id esi, diklributim acripite domoi ejui, Quasi dicat:
Dtus domus hujiis civitatis sunt. Illi cui circuitiis
lempli, et qul medium ejus soni. Quos disiributiro

dire? Non utiqne, sed praevidit pcr Spiriinm sancfum,
illiid qood in illo uno poptito Jud.iico ruit scriplum
et lectom, per omnes K^^ntes revelaiiduro es<e atqiie
relegendoin. Et ideo dixii : Audite^ omnes ffentes, et
vos eliam omnei aui hatfiiatis orbem^ pereipile haec
fficn6ii«. Videtor hoc ease repetiiio, nisl forte dica-
mus, quod prios alloqottur iniquos, hic vero jiistos.
Et qu»rat aores illas. quas Dominns requirit in Evan«
gelio dicens : Qui habet aurei audiendi audiat, llli
enim soli aure audiendi audiunt, qui inhabitant ter-
ram, id est, camein siiam, non quos ipsa iuhabiiat,
hoc est, qoi non siihjacent carni suae, sed domi-
nantur ei, illicitos motiis omnes bene reK''ndo, ne-
que portantur a lecio doloris, iino ipsum portaut.
Et ideo dicit : Omitet qui liabilalii orbem^ id est, qui
inhabitando ei excolendo terram carnis vestr» faciiis
eam orbem, id est, orbiculaiam et perfeciam : v«is,
inqujim, percipite hsBC qu« dicam ; et nnn slinpli-

debet aocipere qnivis fldelis, medios quidem ad iml- g citer, sed attri^iis, Id est, auresaudiendi. Quas*! dicai :

landum» circumentes vero, ad devitandum. Vel per
domos, quasi diversas ramilias possumus acclpere ;
ima enim qua^ii familia suni eminentes in castitate,
alia in largitale, et sic secundum propria dona Spi-
ritus sancii diversae sunt familiae, quas distribuere
debenl* IJt in istis boc imitentur, in illis illud, et sio
In siugulis qaae bona sunt. Ideo dico ut baec faciatis,
01 bonum eKemplum aliis siiis, scilicet* tci enarretii,
nun soluin in praesenti filiis vestris, sed etiam enar-
retis posteris vesiris in alia progenie futura, boc,
scilicei, quoniam hic Deui qiii susceptus est, tn medio
tempti^ e&l Deuinoiter^ id est, Deus nostrae naturae,
boc eftt, et verus Deus et verus homo, manens tn
«temtcm et in iaeutum Mfcti/t. Et ipie per seipsum»
non per sibi sobjectam creaturam reget noi in bonis
openbos bic, et sic perducet nos iii aeterna Mcula.

IN PSALMUIf XLVlll.
In finem, flilis Core psalmos.

ARGCIIBIITUII.

Coromonis exborlatio ad omnes horoines dirigitur»
ne saecoll divitias magnipendaut, sed pro bis potios,
si forte affluanl, Deo gratias referant, easqne pro
setema reqnie dispensent. Item vox Ecclesiae soper
Laiaro et divite purpurato.

BXPLANATIO.

Tiiiili hujui verba cuncta trahunt ad Dominum^
Utiusque cruore redemptoi, Per totum piolmum terba
$ani ommpotintii Fiiit. in prima ieetione narrat qua-
tia dicturui vel daturui iit fidelibui tempore ineama'
Uonii ium ; imeeunda qwB stfil ituttii ventwa, in tertia
qumjuitoi impioique ueutura stnl. /n quarta com-
mann iuoo^ ne timeatU divitei imculi^ qui omnia bona
tua cum luce relinquant.

coMOEirrAitins.
AMdita hoc^ omnei gentes, Titolos est lalis : in

Nunc quidem boni et mali commistiro aodite, qnia
quando erit ti*ropns disgregationis, tnnc apparebit
qni aiidierunt cum causa, qiiique sine cansa. Sine
causa eiiiro audiuni» in gentilitate permanentes;
cnm caosa vero aodiont, qui orbein inliabitant. Aii-
diant, inqoam, haec quique torrigewe^ id est, omnes
iniaginem terreni portantes, et h.Treditaiem in terra
sibi quaerentes, velot gigantes super peeiiis suom gra-
dienles, qui serpentinos pedes babebant, quia de
lerra erigere se non valehant. Et omnes ptil homi-
nnm^ id est, portantes imaginero filii horoinis, id est,
Chrisii. Et ideo fili, id est. iroiiatores verorum ho-
minom, pairiarcbarum, scilicet, et propheiarom, ipsi
etiam aiidiant haec. Terrigenae qiiidem audiant, pro*
^er judicium ; filil vero hoininum propter praemium*
Et est repetiilo, per graviora tamen et expressiitra
vocabola. Espressios eiiim boc nomen terrigena ma«
litiaro notat, qoam gentes. Diva qiioque et pauver
r collecti tu mitfm, quia in eadero area roistasunl paleas
et grana, nmui audiant nnnc docentem, ne separatim
in futuro Deom audiant judicandom. Aiidient enim
lune divites ilte^ maledicti, in iynem; pauperes vero :
Venite, benedictif etc. Dives vocatur, qui vel habet
divltias, et inde inflatur ; vel qui non babet, sed ba*
bere vult, ut inde extollatur. Siroiliter paoperes di-
cnntor, qoi nec habent, nec corant habere, vel si
liabent, sont tanquam iinu habeutes. Non eniin con-
sulit Deus arcara vel cellam vinariam, sed consnlit
conscieniiam, et hoc modo roulli oui non suut divites
corpore daronose divites sunt corde, et mulii divites
corporesalubriter pauperes suntcorde. Tales pauperes
divitesilli erant,dequibusAposiolusTirootheodixit :.
Prascipe divitibui hujui ioicttti^ eic*

0$ meum loquetur iofnentiam, Ideo qaas dieam de^

betis audire, quia qua>jdam magna erunt* Nam os^

meum loquetur iapientiam veram; et quia multi sa**

pientiam loquuntur ore, non tameti ex corde, ut po-

. ... ^ j. ^*^ 'ui iste labiii ma'

me ; quia medi--
de firlorl populo, vel ie posteriori relatus in finein tatio proprie cordis est, ideo sulMlit : Et meditatio^
proponltur flliis Core, ad hoc scilicet, ut devitent cordis titel, id est, cor meum meditans, non negli-

linem filHi Core psatmui David. Hocest, iste psalrous puliis ille de quo diciuiii est : Popul
David propbetae vel cuiusque fldelis perfectae animae v honorat^ cor autem eorwn tonge est a

Mitatami perversionem. Usitata enim perversitas lu
hominibos est, quod cuin deberent vivere secundum
Dei voluntalem, poiius voluni Deum viveresecuiiduin
soam volunuiem. Elduro Ipsi noiunt corrigi, volunt
Deom depravari » arbitrantes non esse justuro quod
ipse volt, sed quod ipsi volunt. Et qui diligunt eum
propter terrena comrooda,et bona temporalia, murmu-
rant adversus eum, cum vident bonos tribolari, ma-
los prosperari, quasi non dignetur regere humana,
non curet liaec infima. Contra talcs loquitur divinus
serroo etiam in hoc psalmo.'' Ad quero non oporiet
ol nos attentos vos faciamus, quia ip!>e propheta vos
1 satfe reddit aitentos; et iion solum vos, sed oiniies
/ bomines justos, sive liijustos, dicens ita : Omnn
feitttf , id est, gentiliter adhiic vivenies, audite hasc
quft dicam, ul corrigamini. Quare dicit omnei gentes ?

gens loquetur prtt£/«fiftam, scilicet, ut qtiisque pro-
videat cnr timeiidiim sit in die inala, ct sic laborel ul
ibi non tlmeat. Et esidicere : Quae dicaro non ore un^
tuni dicam, sed ex corde proferaut. Eine putaremus
qnod loquereiur ex suo ore, et ex suo corde, et idjH»
vilipenderemus, dicii quia quae loquetur prius andiel
aure audiendi, a Veritaie intus sibi praesidente. Multt
eniin loquuiitur, qui quod dicttnl non audiunt. Quales
sunt oinnes illi qui d cunt et non faciunt. De qnibus
Doiiiiiius dicit in Evangelio : Supor cathedram Motjii
sederunt Scriba et Phariim; queecunque dixerint vobn,
faciu, secundum vero opera eorum notite facere. Ei
ideo dicii iste quia prius audiet, et deinde aperiet.
Et boc qiiod dicit : Inclinabo in parabolam aurem
meam, quod esl dicere : Priusquam loquar, humi-
liabo vim audieodi ioroe, ut veritate iulus prossidente

73j

BEDiC VENEnABILIS OPP, PARS I!. SKCT. II. — DUBIA ET SPUIIIA.

736

aiKliam. lluniilial>o dico in parabolam, quia neoesse A ciijns cnpul conterere Ueltemiis. Unde Eva* et ser-

est iit adliuc paraboHce audi:im» quia quandiu in hoc
corpore sumus, a Domino peregrinamur^ et cx parte
i;ii)tum Tidemus. Unde Aposloius : Mdemus nunc per
speculum in anigmate, Quantuincunque enim aliquis
resculpet ei excolat cor suum, quantumcunque ad
imeriora videmla conlugiat, lamen dum in bnc cor-
rnplione sumus omnes, visio quam habomus est quasi
.Tuigma, vel parabola, id est, similiindo obscura ad
iliam visionem quam soli boni babebiint post hanc
rorriiptionem ; eiii tamen ihi corporalisTisioChristi
coinmuiiis, liicut et hic fuit honis et malis, quia di-
ctum est : Videbunt in quem transfixerunt. Sulia auleiii
dilecioribus illa visio reservntur, de qua Doiniiius
(iicii : Si quis dilign me, diligetur a Patre meo^ et ego
ditigam eum, et mauifestubo ei meipsum, El de hac
«lictum est : Toltatur impiust ne vident gioriam Dei»
Nt^c haec visio esierioribus, sed tantuni iiiierioribus
<iculis poterit videri. Inciinabo, imiuam, aurem^ ut

penii dictum est : Ipse insidiabitur caleaneo tuo , tu
conteres eaput ejus. Serpens enim , id est diabolits ,
calcaneo, id est, lapsui carnis noslrs; semper insi-
diabiiur, ut per id nos decipiat in qno fmgiles suinus.
Sed nos oaput ejus, id est, principium stigj;estionis
cjiig ad petrjm , id est, Christum , contererc dobe-
mus, ne ad elfectiim, scilicet, producatur, quia bea-
tus esl qui tenebit et allidel eum ad petram. Sed
quia quasi dicat in putesiate mea est , liaec omnia
vel deviiare devitabo. ei sic nihii timeo.

Qui confidunt. Describit qui sint illi qui timeant in
die mala, vel qiios iniquitas calcanei circumdabit^ om-
ii>*s iili scilicet qui confidunt in virtute sua. Potest
quoque supeiior versus toius sub interrogaiione, si
quis nolil dicere , quod perfectus ille qni bic Ioi|ui-
liir, alios in se trnnsfereiido , timeat, sed sit qoasl
dioat : Ego vel quivis perfectus , cur tiinebimus in
die mala f Nuiiquid eiiim iniquitas catcanei mei cir-

audiam, et deinde aperiam propoMonem meam^ id ^cumdabit mef Utique noti , quia soios illos circum-

esi, illud quod losui nie ostensnriim tn psalteri", id dabit, 9111' confidunt in virtute sua^ id est, de &e prz-

_. , : c •. : 1: sumenlcs, et non in Domino sperantes , et qui glo-

riantur in multitudine suarum , id est , lerrenanmi

est, iiicorpore peroperationem. Sicittenim miisicusali*
quisutiiurpsallerio, ulinsirumeoto:tdsonum aliquem
perficiendum, sic anima utitur instiumento corporis,
:id id quod a Veritate inierius liudivit aperiendum.
Kxpressius enim cognoscitur quando iu dictis et factis
:»perilur,

Ctir timebo in die mala f iniquitas calcanei mei dr^
cumdabit me. Sic cootinualur : Dico qiiia aperiam prO'
posit^onem meam. Kscc autein cst illa propositto : Ego
vel quis alier cnr timebirous in die matuf Ideo scilicel,

Suia iniquitas caicanei circumdabit nos , qiiasi dicat :
\xc causa timoris in polesiale tiberi arbitrii mei est,
tit possim eam adniittere, vel vitare. Vitabo, et sic
in die mala iioii timebo^ std gaudebo. Dies niala est
dies calamitatis ei miserice , qoa; niullis erit mala,
iDUltis eiiam iK>na. Situt enim uiala perituris, itabona
«aivaiidis. In qua pcrfcclus i^te qm hic loquitur ti-
niere ^e dicit, noii propler se, sed transfeiendo alios ^
in se. Quod autrin dicil : Iniquiias catcanei mei cir- ^
cumdubit tiie, sic potest accipi, ut per calcaiieum ,
qui pui8 pedis esi, pcs totus iiilelligaiur ; et postea
id per qiiod fit (pro eo quud fil) , scilicet , pes pro
vla. Elsi calcaneus noster erunt viae iiostrx , viae ,
scilicei, pravse. Uiiidquid enim ex nostro habebimus,

Iiravuin erit ; quod vero ex Deo , bonutn esl. Kl erit
nec sententin : Iniquitus catcanet meit id est, yiarum
meanun , qiia! pravas suui, circumdabit me,\d esl,
cpprinif i lue iii die mata, Et hac erit tiinoris niei ,
vel cujuslibet causa. Sed quia in polestate liberi ar-
hiliii iiosiri est ut pravas vias insistamus , vel non
vitenius vias pravas, ei iiisistaiiius viain rectam, illam
scilicei qua: dicit Ue se : Ego sum tia, et veritaSt et
vita , 1 1 sic iion tlmebimus , iiiio gaudebimus. Vel
aliter, per calcaueum facile subruimur, quia magis
ei inniiimur» et ideo per calcsineuin peccaia illa si-
gnantur, quibus facilius ad Interituro subruimur, cri-
niinalia, scilicet. Juxta quod sic diceiur : IniquitRS

divitiarum, non in Doniino, qui promittii humilibus
altiiudinem, elatis roinatur damnationem.

Frater non redimit , etc. Gioriantur, inqnam , in
divitiis , in quibus non est gloriandum , quia nee
etiam in amicis, quod pretiosissimum geniisestdi-
vitiarum, non est gloriaiidum. Et vere iu amicis oon
est gloriandum, quia homo simpliciter, qoantom-
cunque sit ainicus , non redimel aliqueni a vcniun
iia. Et vere houio non redimet , quia eti.im frater
linnio iion redimei. Fraier i^te homo est ilie qui
vcrus DtMis et verus homo esi ; qui dixit : ite^ fiuii-
tiate fratribus meis , et ciim quo Palrein Deuiii coui-
miinem babemus. Unde necesse est ut quisquis vocat
illum Patrem vocet et hunc fratrem. Qui hoino fra-
ter, licet omnes communiter redemerit , si ad eum
nccesserint, illos lamen non redemit, qui sanguinem
jiisti conculcant, et pretium suuin noii bibuol, id est,
qui non deltctantur in passione ejus, sed iii vacuum
gratiam Dei recipiunt; unde Apostolus : Hortamur
vos ne in vacunm gratiam Dei recipiatis ; frater, in*
cuam, homo non rtHliinit eum, ei hoc ideo, quianoii
dabit Deo^ id est, illi homini fratri placationem suamf
iil est, proprie ad ipsum perthientem, scilicct, non
exhibenl veraiii bumiiiiatem et veram obeJieiitiam,
ner qu» ipsum ptacatura sibi reddat , sicul et ipse
Palrem pcr ea placavit. Quod est breviier dicere :
Quia ntm imitaiur eum , et quia non dabil pretiuni
reUeuipiionis auiinae suae , i<l est, per quod rediinat
aiiimam suaiii. De ^ioc prelio dicit DomiiiUS in Evaii-
fielio : Facite vobis amicos de mammona iniqwtatis,
MaiMUoiia syrlaca liiigua est pecunia, et (leciiiiiaest
iiiiqiia, quia dicit beatus llieronymis : c Oiuuisdives
aul ea iniquus, aui ha;ies iiiiqui. Iloc auteiii Miuiina
iuiqiiitas est, si quod Deus fecit coinuiuue, altquis
sibi soli privatum velit lacere. > Alibi rursus dicit

calca>ie% luei, id e^t, iniqua subverdio mea, crimiiia- D Dominus : Facite vobis saccutos non computrcscenits

lia, scilicet , peccaia circumdabunt nie in die mala ,
et idco tiiiitbo. Vel aliier : Calcaneus extrema pars
pidis Cbt, et ideo pcr talcai.eum de^ignaiur litialilas
(iperuiu , iu quaiu nobis diabolus maxiiiie in;>idiatiir,
qiiia si liuis malus fuerii, pra^cedens vita nihii vale-
liil. Ui aliter : l'er t alcaneum in quo hunius stamus
btatus nu&ter desigiiatur, humilitas, scilicet , ei cha-
rttas, qua3 seiuper iu iiobis diabolus ler eorum con-
traria destrucre cona.ur. Dicit euiin beatus (>re-
gorius : c Quia non curat ut iiosira lollat , sed ut
charitalem iii nobis feriat. » Talis ergo senicntta
cbt : Idco in die mala timebo, quia miquitak calcami
fiiet , id est, iiiiqua subverfeio ejus, io qua li<niius
siare debui, id e»t, charilatis ei humililatis, circum-
dabit m«, id csl, oppiiinet iiie ibl. Vel ali.er : Pcr
caicaneuiii , qiii tcrra: adhaTCt , cariialia desideria
desiguantur, quibus uos iuhafrenies facilc labimur.
ki idco magis in h'j.c rc insidias inccntoris paiiuiur,

thesaurum non defieientem in costis , quo fur uou ac-
cedit, et ti^ea non corrodit. llle eiiim pretiuin re-
tfeniptioiiis aiiiinae suae vere dai, qni digiie eleemu-
syiiain dat, id est, qi.i et seipsuiii et siia dat. Uiide
d ctuin est : Date eleemosynam, et ecce omnia munda
sunt vobis, ?ion dabit, iiiquain, pretium pro aiinua
sua, et ideo laborubit in aiiernum , id est , temporati
ejus sollicitudini addetur ^ollicitudo »ieru:e miserix.
Ei sic licet ejus viUi liuiaiur, labor tamen noo fiitie-
tur. Et ipse venieiis in rineiii vit;e su:i; * deliciosc
scilicei , quaiii sibi elegit, vivet adhuc ^ iion utcofo-
iieiur, sed ut ptuiiatur in inlenio.

iVoii videbil inleriium. ideo inerito labor ejiis erit
seteriius, quia ipse neque vidii neque videbit, id esl»
iion atteiidet veruin interitum^ iiiteriorem, scilicei,
scd Uintuiii exleridient, ciim viderit sapientes exterius
morientLS, t)icit eiiim i(a : Ecte tiic sapiens erit, ser-
viic Dco oumibui modis suiagcbat; ct tameu uiof-^

^Zl

IN FSALMOnUM LIBRUM RXCGESlS. — PSALM. XLVIIL

718

tuus C8t. Quiil profuii ergo ei sanciiias sua ? vel quid A pl^cere ?olunt, nt qu£ ipsi prave iusistunt, eis per-
javit eum bonliassua? Nihil utique. Grgo dum vivaui suadeant. Vel aiiter : Hcbc via Ulorum,

epulaltor, gaudebn. Nec iu sauctitate liujusmodi U-
borabo. Et haec dicens niiser exieriorem tantnm, et
nonVerum meiitis attendit inieritum. Et quia veruin
non attendit interiium , ideo intipiens et stnltus pet-
ibit iimuly id est, iii corpore et anima. Ins'piens est,
quisqiiis non afeudii in qumia hic sil miseria; siul-
tus vcro, qui sibi non nrovjdet iii ruiuro.

Et rebnquet atienis dimiia$ $uns, Peribunt qiiidt^m
stutlus insipiens, et p« reuntes divitiat $ua$, iii quibus
scilicetgloriabaiitur, relinquent illis qui iiiliil sibi nec
eieemosyuis nec oi'at>ontbus proderant. Nam el si
relinqupnt nepolibus vel liiiis, relinquent tamen eis
ut a/i'em's, id est, nibil sibi proflcientibus. Nibil enim
proderit alicui post niorlem , nisi quod secuin biiic
portabit, aut nisi talis fuerit , qui huc promeruerit ,
ut oraiionibus et eleemosyiiis possii juvari. Helin"
quent qnidem alicnis , et nullam utiltlaiem babebunt

scilicet, iion
inielligenter agere, esl ip$i$ ad icandalum, id cst, ud
offensionein et damnaiioncm , videlicet, quia se ia-
ctos ^d bonoreiu Dei iion aitenderuut, et lamei»
poitea , id est , posiquam sic interius scnndalizaii eC
siuiiles jumeniis facti sunt , complaeebunt , id esl ,
complaccre et Deo et sibi , suisqiie similibus , et
veri prsedicatoribus. Volunt Deu quilem , quia de
abundatitia rriigum et dominoruin suoruin ei graiias
agiint, exteriiis ei benedicentes , cui corde malcdi-
ciiiit; sibi-vero suisqiie siiuilibus piacenl, dum inflr-
miiaiem suam accusant et dicunt. Nos naluraliter
inflrmi suinus, ei ideo non possumus quin riHgiliuil
nosirx couseiitinmus, et similia. PraDdicaiorihii» quo-
qiie veri phcere voluiit , diceutes : Ooiuino iiibil
sanctius, niUii rectius, quain jejonare, eieemosyiniiii
dare, et cuncta qu« di: iiis facere , scd tamim h.-ec
eadem in cordibus odinnt. Adhuc quoiue priucipiuui

iode, ntsi qood $epnlcra eorum inarmorea sunt, do- d versus htijus alitcr dici po^esl, ila , scilicei : Homo
mu» illorum in asternum, id est, ita ornantur ab iilis quidem imsitus est iii bonore , q*iia ad irna^iuem et

alienis sepulcra illorum , quasi creJant eos aeterna-
liier ibl mansuros. Ornant enim locum ubi corpus
ponatur, s^d non attendunt ubi spiritus apud infems
lorqiieaiur. Propterea quoque ab eisdein aiieuis ba-
bent lioc aliud inutile, scilicet, quod tabernacula, id
est, paiatia eorum, a quibus quia roigraturi sunt, di-
cuiitur tabernacula entia in terris suis , id esi , iu
praediis suis ; illa, iuquaru, tabernacuia per iuhabitu-
tores suos voeaveruut nomina sua , relinqueniium ,
scilicel, id est, agunt memoriam eorum iu anniver-
sariis eorum, cienies eos nomiiie , et bene se satu-
rantps ; et hoc noii tnntum fit tti flliis* iii nepotibus,
sed in progenie decedenli et in progenie subsequenii,
id e<it, iii oinnibus posieriO!il)us, qui riius, ut fertur,
et fuii et adbiic est genltlium. Nos vero trau*<tuli-
fuus illuui in religioiiis obsequium , ut in anniver*
sariis nostrorniu, scilicet, pitriini non eos nominibtis

siniilitudinem Dei factus est , sed tameii h ic via ,
iiiiago, scilicei, et similitiido Dei, quoe deheiil eiisit
via lilorum, quia ho(! atlen;lere ddberent, coui aliqiia
nicuiio inde lil, est iliis scandaiuin, quia audire oo-
liint, vel est eis scandaluiu, id est, iter ad xieniam
dainnaiionem, quia negtigiint. Ct tainen posteaqua*»
sicdepravati suiit, complacebunt, sicut pnedicium es'.
Sicut oves in inferno. Quusi dicat : Quia scaudali-
zati suot , ct tatnen complacere voiuiit , ideo suut
positi in inferno iiiteriori, id csl, in c;ecitJte nieuti^,
ipsi dico eutes $icut ove$, id ea non spirilu fervente.'»,
sed debiles itt ovc:?, el herbaiu tondeutes , id e^i ,
caruales dclicias appetcntes. Gt quia po$iti $utit in
itiferno entes sicut oves, ideo mor$ , i I est , diaboius
depatcet eo$, id est, erit pastor eorurn. Diabolus :iu-
tein ideo mors dic tur, quia ca:isa et mort.s anim e
et mortis corporis fuii, cum priino hoinioi ut tu re-

evocetnus, sed Ucuoi pro ipsis per uiissarum cele- p gioneiii dissiinilitiidinis u D.;» suo receil«'nu suasit.
braiioncH et eleeuiosynas invocemus. Ibi eniin iiiors auimae f:ict:i est, qitam poe.ia moriis

Homo cum in lionore e$$et, Quasi dicat : Tales ,
iiiquani, noii dautes Deo placationem ticati , iieque
preiium redemplionii animce $um , et reliuqueiites
ftlieuis diviiias, iierdili suut, quia in xternum labo-
rabuct, et iiide non sunt ipsi excusabiles, et auctor
acrusabitis, imo ipsi accusabiles , et auctor excusa-
biiis , quia ip^e auctor taies eos fecit , qui ratioue
porseui uit f sed culpa eorum hoc est factum , iit
e^^seut sicut equu$ et mulu$, quibu$ non e$t ititeUectu$.
Uuod bic dicit : Homo cum in honore e$sei posiius ,
qui.» ad imagiuem et simililuiiinem Dei factus , et
ratioue uti posset, non inlellexit , id est, non intelli-
geoter egil, quia raiioiieui non atiendiu Unde reli-
<|aii alienis diviiias suas. Nam si intelligenier agerct,
potius illi fratrt homini, de quosupradictum est,eas
couintisis:i;et, lueuibra ejiis fovendo atque vestiemlo,
•itii ipiias inultiplicatas ei resiilueret. Et quia non

corporalis sujsecutii cst. Ei sicut vit;i, nl est, Chri<
stus paslor oiunium iiioniui quoruiu coiiversatio iii
coelestibus est ad saiuiem , it i diabolus e>t pastor
omnuin illorum, q.ii aniinum iu terreiii> flgunt ad
daiunationem. Vel sic poiest di i : )!or$ depatcet eoi,
i.d est , couiedet eos , qu:a delectabitur iu eis. Ser-
peuti eiiim, id rst diibolo, dicium est, qiiia terraiu,
id e<it, inalos, comedet.

Ei dominabunlur eorum, Qtiasi dicat : Qiiia mors
dep:i8cet illos positos iu iMferiio, necesse erit ut per-
seqiiantur pios, et tiiinen uulla cura, qiiia et si uuuc
dum tempiis hieinis et noctis est, du.ii lierbulx virent
et arbores areiit, impii secuu .1101 carucui videaiitur
opprimere justos, taiiien venieote asslate aliter erit,
qiiia in matutino, id esi, iii luaoe illo. quauilo verus
80I justitis apparere iucipiei, qiKul in.»tie erit siiie
succedeute nocte, tiiiic jusii dominabuntur eorum

iiiieiligi^nier egit, ideo comparatus e$t jumenti$ in$i' scilicet, impioruiu , j ixta illu t : Judicabunt $ancti
pUHtibu$, id ti>\, (Mirvaiiis est in hxc terreiia, sicul ^ natione$, et dommabnntur popnlis, El ideo jutii do-

l#rula auiiuaiia, qoae naiura tinxit prona, atque vcu
iii obedieuiia. Ex hoc factus est illia vere siuiiliter,
SGilicel, ut ra ionis usu careret, sicul et illa. Atiendc
buiaaitu.n geuiis tuium per hominem hic dcsigiiari ,
qii«Hi ifi pniiio lioniuie i-itiOMls damnuiu pertuiii.

Hitc vm iilorum bCitndaium iptis. Via accipitur pro
vita. fii est qiiabi liieai : Talis vita illoruiii quos su-
pradiximus, scibcet, non inieiligeuter hoc et illo
niodo agere, et junten(i< tnsfptena^ttf similes esse,
ait ipsis kintuni ad seandalum , id est, ad damnatio-
iiefn «ternam, iinn libi, o Ghristiane, cui loquor, id
esit tu non appiobcA nec in<«istas talia qiialia iili iii-
si!>tuut, ne et tibi sint ad scandalum, sicut illis suiiU
Kt ideo dii.o iliis siiit ad scaiidaluiu , nou libi, quia
poktea, id est, postquaro \pA sic insiiterint, si niale
vixenui, complacebunt, id est, aliii sicut ei sibi pla-
ccre volunt. Et hoc in ore n »11 Dei, sed suo, id est,
taiia persuadCiiti , qiiod cst diccrc ; Ad h.>c aiiiA

minabuntur eorum, qui:t ipsi pcrtbunt, quoniaiu auxi-
lium eorum pr.esunipitiiii iii liac vita a ghria eorum,
id est, a div liis ct nb noiinis ct cxncns talibus , vetc
ra$cei , id est, atiiiitiiabitiir, eis posiiis in inferno
exlerion, ibi, sicul prios fueraul iii iiircruo iutcnori
hic p»<«i(i.

Veru^niamen Deu$ reaimet. Sic continnatar : Ta-
les, quiile* pracdiximus, nou dautes Deo placaiioneoi
suam, eic, Irater hoiuo iion rediinet , sed lameii
Deu$ redimet animam meam de manu inferi, id est, do
conrormattone tiliuui inreroruu , ei de potestaio
etiain inferni cxtorioris, cum j:iui acceperit me iiide.
A.ssumendo rniui nie per naturaiu uieuui de VirgiuiS
utero et dc sepulcro , assui endo iiie quoquc |»er
niilii consimilcs post victoriaui uioriis , ab iiireri!$,
accepii mc jam de ipso infcriio e«tcriori, iindc ccr-
tits sum quia tandcui ctiam iiie accipict. Sic dtccior
hoc , sccuiiduai quoJ vux est aiicujus de pOdicrlori

75^

BF.DiC VENERABtUS OPP. PABS H. SECT. B - DUBIA ET SPUBIA.

740

populd ; 81 vwi loquatttr liic allqnis de priori populo, A nomimi adhiberi {interprgfiwr gnim SfftNigega,, u4
tunc Acceperlt dicelur de futuro, quasi itle per Spiri- hU iUa fidelis Synagoaa loqui inleliigittda c«l, gnm ei

tum sanctuni boc praBvidens feniasime futurum esse
denuntiet. Iia quoque dici potest : Yere eruet roe da
poiestaie inrerorum, cum jam accepi^nt ntede massa
perdeiidoruro. Oui^quiB enim pariiceps eat reburre*
ctionis prim», particeps erit et secundas.

Ne limuerii, Quasi dicat : QuandoquUiem bi quos
mors depascei, in futuro peribunt, jusii vero domi-
nabuntur» ergo tu, Cbrisllane, qui bactenus murniu-
ralias conira Dominum , quia videbas bonos iribu-
lari, et malos prosperari, ne timuerie ampluis frustra
le Deo credidibse, cum qiiivis impius homo (uit divee
faelut^ el maiime cum etiam gloria domu$ ejui , pe-
cunla , scilicei , amici , posscssio et similii* , [uerit
mulHplicata , sed poiius ac si dicai : Si vides euai
floreniem, atieiide eum taiidero roorieniero, et post-
roodo arescentem.

Quoniam cum interteril, Ideo cuin talia videris , . .

tiroere non debes , quoniaro nibii ei proderit » quia n recte ei adaptatur. Asaph enim congregam vei eomgro-

venturum Chriitum credidiit et venienlem Uhentiaime
iUicepll, Sciendum piane quod kk ptalnuti utnmyue
Dommi prophetet advenium. In prima eeelione fiAlie
Synagoga loquilur^ qum nmnc esl in popuUi Cilif iaiia-
nif , de primo et ieeundo advtnlu Domini CkrUti, In
iecunda ChriHui ipa commonet poputot. m, vietimit
pecudum derelictitt taerificium loHdi* immotent. in
lertia Sgnatfoga reloquitur, imputant peecaioribut ne-
quitiat tuat*

comiENTARins.

Deut Deorum^ Dominut locutut ett, Talis est tiin-
lus : Ptalmut Ataph. Asaph fuit ukus de praecento-
ribus a David eleciis. Nec ideo psalmua iste Asaph
iuscribllur, quod ab ipso sit composilua, qula legitur
ei verum est David omnes psalmos composuisse, sed
ideo sic iniiiulatur, quia noroinis bujus mysienvro

cum interierit , noii tumet omrua iila secuin, Nibil
eiiam prasier peccaia porlabit secum. £t vere iion
sumel secum omnia « quia gloria ejut qua ipse sibi
bic elegit, non deteendet eum eo ad iiiferua, iroo quod
reputavit ad gloriaro, venetur ad ignoiuiniaro.

Quia anima ejut. Merito non descendet cum eo
gloria ; quia ad majorcro cumuluro peccatorum iion
deeriint ei, duro vivei, foroenla adulatorum. Quod
sic dicit : Aninia ejut, id est, animaliiaa ejus benedi-'
celur iiugiia adulatorum tit tita tptiut^ quara ipse
elegit , scilicet , in viia defiiieiiie deliciis. Quia di-
ceiit de eo aduhiores : Isie equidcro bene vixit
dum vixli, imo cerie roale vixit duro yixit, qiiia malo
secuin egit. Quidquid eniro jucunde bic ingeht, tris*
lissime in inferno di^erit, ei cujus vita bic benedict->
lur, spiritus cjus in iiiferno lorquelur; ei ideo etiam
iiieriio nullam habebit gloriam, qnia hoc aliud acce-
dil ad cumulum misen» cjus, scilicet, quud co/i/i-
tebiiur tibi , id est , lau<iabil te tunc lanium . ciim

gatio interprelatur. Ei in boc psalmo loquilor prioruin
coDgregatio, quia non defuernnt in populo tilo qui,
revttlante Spiriiu saiicto, iotelligerent illud saeento-
tiuro et sacrificium Aaron atque tesiamentum iiiiiiiu*
tandumy ei bi tales hie loquimtar, admoneou-a poe-
ros suos, ne se excusabiles putent , eooa a priorlbua
tem^ribus cerium et roanifesturo habeant uode ooit
possint dissimulire posse se inielligere tempus tIsh
tationis« teropiis plenitudinis et gratia. Nec mlretur
cum viderit legem daiam per servumet testamentum
immutaium, quia praesto aderit Dominus Sabbati el
legls, iionsolvens le^ein, sed adimplens. Eidietl
ita : Dominut^ non quivis, sed qui est Deut deorum^
Idesl, Deus justorum,.Dens deifiL-aiorum. Si eiiim
esl iuslificans, est et deificans, quia de justis diitaro
est : Ego dixi : Dii etU$, Unus naroqoe Deus est per
nalurain, muiti per graiiam; unde natiis esi ex sub-
stanlia Pairis, mulli facti ex ejus gratia. Unde Apo-
stolus : Videte qnalem gratiam nobit Deut dedirU^ qtd

benefecerii ei , id esi, cuin atiquid prosiierabit ; ina*' ^ U filii Ddvocamur «< snmi/i. Et Joaiines : CVlMritstitit,

!_*?. .•!» ■ _•! J _-_•*-• C ii f\ -1 ^ I _ . J •

lcdicet veru tibi, cum daninum aliquud patielur.

introibit utque in progeniet. Quia et vita ip:>ius
benedicetnr, et uon nisi coiiductus tibi eonfiiebitur.
Ideo introibit utque , id est, valde , in progemet stio-
rum patTum^ id en, valde as&iinilabiliir pairibus iioii
Abiabam, nou Jacob, et aliis juslis, sed patribus suis*
id est, Cain ei Sauii et aiiis iinpiis, ut eiiam apud
iiiferos pariicipei eorum miseriis. Et ideo iion videbit
lumen , id esi , non cognoscet i>cuui , qui est veruui
luinen » ca*calus utque tn criernttm , id esi , donec a
lenebris somniorum defemniur in a^ternas tenebras
lormeuturum , ubi veri iuuiinis aeteruaiiter expera
erii.

Homo eum in honore» Quasi dicat : llaec inde au-
ctor accusabilis» et ipsi exciisabiles; inio e coii-
verso quia aucior in bonore iinaginis et similitudinis
auu! euni po»uii, sed miser homo se inde dejecit, quia
eum in honore etset non imellexit , etc.

IN PSALMUM XLIX.
Psalinus Asapb.

AnGUMBNTUH.

1n priore psalroo ad omoes homines serroonem
direxii, nunc ad Judseos loquttur, coiisiernare voleoa
ci eiueiidare peccaiites , qui , vinuiuro negligenies,
solas curareiii hosllas. Quod loiuin exsequiiur ierri-
biliore suggeslu, quasi iribunal judiciale describens,
ut sit loia cumpellaiio Dei pieiia lerioris. Iteiu legeu-
dusad Evangeliuro Naiih;K.i.

KXPLAHATIO.

Ataph filiui fuit Barachiw de familia Gerton^ filU
lAm , qui in Paralipomenon legitur^ electut inter qud-
tuor canlorum magistrot, ut instrumentis muticit Do'-
mitto ptaimot retonaret ; qui non uuctor ptalmi hujut^
ucut et de alHt dietum est , ted muticut exittent egre-
giut. in hoe tamen Mulo mcruil ob tigttificaniiam tui

fiUf Dei tumut, nondum apparet quod erimut ; cum
autem apparuerit iii gtoria^ timilet ei ertmns. lile unua
quidero siroilis nascendo , nos slmiles vivendo, iioa
simiies tantum, non xquales ; rlle vero unus ideo
similis, quia consubstamialis, coaBteruus et ootequa-
lis. Elille unustanquam eiga iios dileciionem haimii,
quod cohaeredes suos nos esse voluit. Haerediias au-
tem iila iion minuiiur copia possessorum, uon aitgus-
tior tti nuroerositaie cob.Tredum, tania esi euliu iu
niultis, qusnia in pjucis.Nuiicadliiteram redeamiis.
Dominut Deus deorum eas locwut ett. Qum dicat :
Qui oliin locutus est per pro|iheus, per patriarchas
atque per apostolos» ioquiiur per semelipsum et per
aposiolos suus. Loquiiur etiam per nos» quandocun-
que aliquid veri dicbnus. Loquiuir per mulu vasa, el
per roulu organa, ipse ubique sonando, ipse utNqDo
lusipirando. Loquitur, ioquam, Dominus, et ioqueMla
voeabii^ et per se ei per suos terram. £t quouaque eam
D vocabii?

A tolit oriu utque ad occaitimeam vocabii. Quod 6s|
dicere : Tanum eam vocavit , quauuro et creavii.
Nun vero soiam Alricam earo vocavil» seci Africtm
oou separavit. Et quaiiUm vocavit , Unum ei reJe-
mii. Paires auiem coniradicentes condemnavit. Ki
uude incepit b«c vocatio ? Esi ex Sion scilieei, id
esi, ex Judaico populo. Qui vocalur Sioo, est specMs
decoritejut^ inde processerunt saiicli apoatoii, q«i
suut tpeciet decorit ejut. Decor eoim eius, id esl«
Dei suiii omnes credeutes in euro. Et liujus deeoris
species, id esi, ornamenlum suni sancti aposiolit qtii
quinquagesiuio die posl resurrectioiiem itomini 5|n-
riium sauctuiu missum de.cceiis priuii accepertiui.
Unde aposlolus dicit : Afoa tpsi primitiat Spiruua
kabentet, Ei hi incipieniea a Jerosoiymis evaugtfllzn-
verunt regiium Dei, in Utiium quod tit omnem ter^
ram exivit tonut eorum , et in finet orbit tmrm werbet
eorum, Poiest eliam A tolit oriu allegorice expmii.

7il

IN PSALM0RI3M LIBnUM EXDGESIS. - PSALM. XLIX.

•42

iil Bie ilMiJilttr : Loquenilo vnrsvii lemm. Ei luiile
iiicepii? A M/»oriif, id esi, n Judaico populo, qoi
solus in Orienie erai per legalia iiitlituUit quaiiif it
uinbraiica quodam iiiodu sal vtirus jusiiiix ei appare-
bii, vocare cciepiu Ipse eiiiin dirii qoia non fuit mU$u$
nuiadove^^qwB pirieruiu, domu$ hruel. quod ad cor-
poralein prassenliiiiii referenUuin esL El vocandu per
ap sloios Muos pervenil usqiie ad occasuin, id ei»l, u&-
qiie ad geuiesi. Quae vere in occasu velui solis erant,
quia ciilluin Dei non eliam noveranl, sed idola ad-
orabanu Ili secunduiu boc qiiod sequitur, erii quasi
btijiui ex|»osilio, scilicet, ex Sion eril $peciei dtcom
eju$ , \\\ prius.

Deu$ mamfe$le vemeL Ideo dico quod Doroinus lo-
qoeiur, quia Deu$ matiife$te vtniet ; ipse, dico, Deu$
uMer^ id esl, nosira: iiaiiirai Tacius pariiceps, iii qua
iiosira luiura dabil Uiii evidenlia sigua» ut manifes-
lnm sil quod Deus eral in Cbristu, munduni sil>i
reconciiians. El ul dicatur : Nemo pote$t htee $igna
facere^ qute tu faci$^ Hi$i Deu$ fuerii cum illo : Veniet^
inquam , Deu$ « ei f enicns non eiUbit a prseceplo.
Vere euim ille a pr»ce)ilo iioii siluii , qui dixil :
Vw 9obi$, Scriba ei Pharitwi , qui deeimati$ mentam^
€t ruiam^ et omne oiiM, qute autem majora $unt teg}$
prartermiititie^ coiantee cuUcem , et non ab$orbeHie$
eamelum. Rursus de eo dictuin esl : Erat loquen$ non
ianquam Seribai eorum et P/ianKft, $ed ianquam pote"
etafem habene»

igui$ in con$pectu eju$. Quasi dieal : Deo venienie
ei praeccpia dauie eiardescel ignls dileclioois, scili-
cel, igiiis iUe de quo dicium esi : Ignem veni miitere
in terram^ et tfuid volo^ ni$i ut ardeat? Exardeecet,
iuquam, in compectu ejue^ id esi , in illis, quos sibi
ttiaoies ipse conspiciel, scilicel, in saiictis apo&loiis
ei iu aliis primilivis. Et in circuitu <jn«» scilicel, con-
•peeitts, id esl, iii circuindautibus ilios, qui eruul
ooiispecius non ad iiiilianduui, sed ad persequen*
dum; in illis« inquain, eril iempe$ta$ waUdOy quia sic-
ui lempesias solel everiere, ei naves submergere, ila
prava couscienlia devasubil eoS| scilicel, ul qui sor-
didus esi sordidior lial.

Advocavit ccelum, Dominus, inqiiam, veniel ei ipse
i^Micriiim, id esl» de siuu Pairis vemei.s advocabii
priiMum cifilo$t illos, scili; el, de quibus dicium e«l :
C4Biienarrani gloriam Dei^ id esi, eligel aposlolus,
cl per iiios ccelos advocabil ierramf id est, reliquos
ftdeles, qui designanlur per lerram beiid cullam. Ad-
▼ocabii dicu diecernere populum $uuin , id esi , ui
disceniaiur popuius suus a popuio non suo, si iiicel,
iU disiel iuier credenlem et non credcuieai, iuier do
ipso sperauiem el de se praesumeiitem.

Cou§r^gate illi tanctoe fjtis. Ecce pra;videiis As:ipli
per spiritum quid per cmios sii (uiurum , coiivci iii
ftc ad iilos cados. Quasi dical : Domiuo vcnieuie :
Vos, cccli, ioiigri gabitis t/ii kancto$ ejus. El boc ia-
cye, scilicel, congregate illi per iidem hancto$ eju$^
iilodo disgregalus iiiter inipios. El qui sunt saiicii
CJU&? tx line, sci;icel, ^ivenles, opera pieialis fa-
cienies. Quos subsequeuler deiei miiiat, quasi dicai :
lllos dico saiicios ejiis, qui ordinant te$tamenlum eju$
huper $acrificia^ id ebl, qui promissiones uovas et
Ctielesies prseponuiii iegaiibus iii»iitutis el lerrenis
promissis» bas quidem reiiueudo, ilias vero pi>slpa-
lieiido. Quod per ordinem inlelligilur, quia in ordine
aliquid semper pnepouitur, aliud poslponilur. Vel
aliler : Qui ordmat ie$tamentum eju$ $uptr $acrificia^
Id esi, qui exisiimani iiou esse condiguas passioues
hujus lemporis ad futurain gloriam, qux revelabitur
iu uobiSy neque quidquam ue se prassumunl, sed to-
luBi gralias Dei ascribuni ; el ideo teetamentum eju$^
id esi, promissiones Dei ordinant $vper ^acrificia sua,
iU esl, priclerunl bonls operibus suis, quae sunt sacr.-
ficia saper aram Mdei sacriiicaia, id e^i , nou putaiil
per meriu sua venire ad promissam gloriam» sed per
grati.im.

Et annuntiabunt eocli ju$titiam eju$. Dominus qui«
de»u vocabil cidoS| ei ii ecsti annuntabunt univers»

A ierrvt ju$iitiameju$, id est, fidem ejus ju<{lificantem.
Ubique eiiim aimunliavermil morlem eius ei ^«'Smp
rectionem. El quid inleiligeodum essel lu eo , $upet
egenum et pauuerem ? Quod dtgne allendeiiies jusii-
ficaiilur, el boc annuntiabuiit diuernere populum
$uum , id esi, ul discernaiur populus suus a populo
nou suo, qui vere est discernendns, quia Deus, scru-
Ulor etiam medullarum, eum Uodem qui verus ju-
dcK esi discernei. Ilucusque de occuilo Domini ad-
ventu. Deu$ manife$te veniet^ interposilio l.icU enl.
Poie^i umen boc idem lexi eiiam de raaniresto ejus
adventu et rmuro, si ex Sion , quod precedil sic
dicatur : Dominus Urraro Unum vocavit , qiiantaui
et crcavit. Unde vero iucipiet bxc vocaiio ? Ex Sion^
scilicet, erit $pecie$ decori$ eju$ lerrae. Inde eniui
sancti apostoli n^li sunt, etvocati. Iiide eiiam, quia,
ui alibi dictum esi, salus ex Judscis est, venii Domi*
niis occultiis, qiiia venii passurus. Ei qui in »e erai
forti-i in carne oosira apparuil inUrmus el bumilis.

n Oporiebal enim iii videretur et noa cogiioscereliir,
el ul conleiiinerciur , ut crucifigereiur. Si enim
cognovi$$ent , Domiuum gtorias nunquam crucifiii^
seitl; elideo occultus anibulavil inler inimicos ,
esuriens, sitieiis, mira facieiis, mala patiens, con-
irisUlus, fatigatus, multi^modisoccultus, quousque
in llgno esl crucifixus, El Doniinus qui sic venil oc-
cultus, tandem veniel manifestus. Qui eniiu occuhe
venit jiidicandus, maiiiresie veniel judicaturus ; ei
qui veuil occollus ul anie judices siaret , veuiei
manireslus ul de ipsis eiiam judicibus judicel. Ei
boc e:>l qiiod dicil : Dtu$ mauife$te veniet ad judiciuin ,
quia veniel in majesute Patris ei sanctorum angelo-
ruui, ipse dico Deu$ no$ter, id est , noslrae natur».
SicenimveniH^ quenutdmodum a$cendit in cmium. Ei
venieiis mauireslus, non $Hebit a judicio, siciit prius
veuiens occulius noii siluii a praeceplo. Quod auiein
nunc inierim Qagellat aliqiios, boc esl, aduiouitio,
non dauinatio, quia adbuc inter|>ellai pro nobis.

p nonduin siiain exercens iram, sed nosiram ei»pe-

^ cuiis piBniii'ntia:ii.

lyni$ in connpeciu, Deiis, inquam, veniel mani-
reste, el in con$pcctu eju$ venieuiis exatde$cet^ id esi,
exlra ardcb.l , iynis, Sicut eniiu luala conscieuiia
nuiic ardei malos iuterius , iu luuc ardebil igiiis
exierius. Et qui iiiois? Iguis, scilicel, elemeuUrius,
qui ouiiiia loia comprebendel, quo; aquae diluvii
coiiiprebeudenint, el lantuui asceudel, quantum ei
ipso: asc-nderuui. F.l bic iguis aurum purgaliii, pa-
leani incinerubit. Nunc inlerim in tiia poiesUle esl
quid eHlciaris , iie quod veiitet te iiolente iion cor-
rectus experiaris. Si vero in potesiaie noslra essei
ui i^nis ille non veuiret, el judicium illud non Ueret,
ei si seinper essemus in onmi alflueuiia omoium de«
liciarum, et iminuniUle peccaiorum, i;*men seniper
nobis esi>el dolenditm, semper essei ingemiscenduo,
quia ab illo essemus separaii, a qiio sumus creati,
scilicet, ab ii.effabiii dulcedine vulliis Dei. Qui autem
nonduin perccperuui dulcediuem, limeanlvei ignem.

D Terreant supplicia » quos non inviuol pra*mia. E|
cui videtur vilequod pollicelur, coiiiremiscai saltem
quod miuaiur. lgni$, iuquam, exarde$cet anie cuui,
ei in circuilu eju$ erii tempe$ta$ va/t<fa, circu.liiin
ejus vocat angelos, qui circa euin erunt, illos» scili-
cet, de quibus diilum esi : Mittet angeto$ $uo$, ei
congregabunt ante eum omnee gentee , et eoUigeni de
regno eju$ omnia $candata. El in bis angelis cum
colligenl scaudala illa, id est, malos , erii tempe$ta$
vatida^ id est, veiitilatio inagna. Necesse enim cril
ui sil magua, cum lanum arearo sii veniilalu-
ra. ^unc euim in area iii|ens esi commisitira,
quia boni ei inali simul nnsti sunl iu Eccle^ia,
quos luiic segregabil ventilaiio ilia per angelos
Ucu , bonos pouens ad dcxtram » malot vero ad
siniHtram.

Advocavit cxlum. Sic, inquam, veniel ad judican-
duro Dominus, ei luiic advocabit catum, id esi» apo«
stoios dcorsuiiiy iibi uaittraliler eraul, qui j ciriialet

743

BEDi£ VENCRABILIS OPP. PARS II. SCCT. 11. ^ DUOIA ET SPURIA.

7U

erani, siirsiini, scilicet, ul sedentii seciim , et judi-
cenl ; el non soltirn coplnm , sed eliam temm bene
ciiltain , id enl , fidelcs advocabli Bursiim, terra
auiem inculia et paludosa qu:ttietur deorsum.
Advncabit, inquain, terram ditctrnere populum $uum,
id csl • ut disccrnntur populus suus a populo non
suo.

Congregate ilU. Prxvidens Asaph per Spiritiim
sancliiin, veniilaiionem prxdictam perangelos rntu-
rain, facitaposlropham ad ipsos. Quisi dicat : Vos
ciBleslia agmina, Domino vcnient<', ad judicium con >
i;regabitis sanctus ejus. Et ita racite, sciticei . con-
gregate Hli Dumino, id e^t, ad lioiiorem cjus scili-
cet , ut iradal rcgnum Deo et Patri , tanctos ejus ex
(ide , scilicet , vidciiles , el opera pietaiis lacieii-
les. Tuiic euim sancti nunc intcr malos disgre-
gaii vere congregabunlur, cum ad aDlerna pr.Tiiiia
vocabuniur, ncc a se ampliiis separabtintur; et
qiios vocet sancios deiiTniinat diceiis : Qui or-
dinanl testamentum ejus super sacrificia, Quod non
mutalur.

Et annuniiabunt. Dominus quidem vocabit coelos
siirsuin, et tunc ipsi cceli annuntiabunt jusiitiam ejus,
id est, in gloi ilicatione digiiitatis suae facient mani-
festum, quanti fuerit, bic saiegisse de justilia. Quia
eiiim pius aliis de jiistiiia bic satcgeriint , tanto
digniores ibi erunt. Et sic eorum digniuis :iperlet
quid prosinl bona opera, boc, inquain, annunliabunl
cceli. Coeli dic o sursuni a Domino voc^ui, discernere
poputum sttum. Qui vere discerneiur, quoniam Deus,
qni veriisjii(/«« esf, discernet eum. Potest et aliier
legi versus tsle , scilicel , ut per se sit interposiiio,
qiiasi Asaph hlc loquens admuneat posteros suos de
justo judicio Dei, dicens ita : Dominiis quidcin in
manifcsio suo adveiiiii discernet popuium suum. Ct
ba;c discretio vos, o posleri, non laicbit , quia hanc
justitiam ejus, id esl , lioc jiislum judiciuni Dci a
prOpbetis et Angelis atiistaiuni annuniiabunt vobis.
Kt iiotilicabuiit eli.tm cirli, id esi, aposioli ejus,
quod meriio est anniintiantlutu , quoniani vere ciit,
quoniam Deus est judex.

Audi, poputus mcus. Ilic ad principalc rcdil. Qiinsi
dical : Doniinus Deus deorum quidcin priiis pcr sub*
jectam creaturain loculus , per se ipsuin loqueiur.
Ipse dico dicens ita : Populut ineus aiidii , quasi
dicat :Si audis, po^tuluses nieus; si vero iion audis,
es aiienu«i. Et ideo diligeiiler audi^ et sic lofjuar tibi,
quid 10 vclim. Israel, uico, audi , et testi/icabor^ id
est, sub tesi monio propbetarum, boc idoui alteHian-
tiuin, dicain fi6t, boc, scilicet, quia ego suui Deus,
et qiiia sum Deus luus. Deus quidcin snin, quia
ego sum qui sum ; Deus vcro tiius suni, qiiia Dcus
patrum luorum suin , Abral*am , scillcei, el Jacob
el similiuin. Et si Deus sum, bono mco Dcus suui ;
si vcro Deus tuus non sum ; malo tuo Deus tuus non
suin.

JSon in saailiclis tws arguam te. Quasi dicat : Ego
qiii Dcus luus huni , boc libt dico Israel , quod
aiiiplius non arguam le in sacrificiis tuis , id est , a
priorilius pairilms libi institutis , niibi oblalis qiian-
lum ad bigita, non quautuiii ad sigmllcata. SacriOcia
eniai aigiia laudui locuni babuerunt , quandiu Domi-
nus locuius esl per «iihjectani crcaturani. Postquam
veio pei fccipsuui locutus est, ablata sunt sigiia pro-
niitteutia, qui;i oblata csi vcrilas promissa. Etex tunc
lucuiu babeut sola s.cnlicia signilicala, quod innuit
diceiiS : liolocausta auttm tun^ Mgnilicata 8<iiiiei,
in contpecu meo sunt semper^ id est, beiieplacita
milii suiit. Scieuduin quod quu:dani bolocausta spre-
vil Dciis. Unde supra diclum cst, holocaustum et
pro peiCt'to tion, e(c.,quoddc signis est iutelli-
goiiduni, bic vero dc s gnilicaiis agf uii, dical placere
hibi bolocaiista. Ncc hoc (rustra. *oXoy enim lotum^
xawTov interprclatur incaisum, Et loiuiu iiicensum
ptucei Dco boc modo, quia est quidain iguis flagran-
tis^ima} cbaritatis. iloc ignc, id cst, hac charitate
biiiinus iiostcr iuceiidatur. Eadcm chajiias omuia

A mcmbra noara in usum suum arriptnl, nec cupidilati
servire permtltat, ut lotus igne diviiii amoris ardeat,
qoi viilt Deoofrerresacriflclum acceptabile. Tali ftnim
bostia placaiur Deus, ut oronia, scilicet, in charitnie
lianl.

Non aecipiam de domo tua vitutos. Qnia diii bofo.
caiista sibi placere, ne recurreret popubis ille dura!
cervicis ad bolocausta legali», qunp flebant de vituli«(,
et hircis, et caeteris hujiismodi, rcmovel iilud dicens :
Son accipiam de domo tna v lulos^ et reliqua. Non
eriim qunsi dtcat his indigeo , quouiam non soluui
domiia , sed etiam fene silv<ruiii oinnes sunt mc;r.
Qiiod per partes ostendil. Et quia etiain dc volalili •
bus holocauota flebant, dicit :

Cognovi omnia volattliac(£ti, Non quia creavi, fed ni
ea crearem ; ct ant«H|uaiii crearem, ipsa cognovi. Qnaie
his non indigeo , nec spicarnm etiain manipulis indl-
geo, quia omnis pu/cAri/u(/o a(;rn, id est, oronis ferliliias
agri estmecumy id est, indispositionemea. Omnia enim
£ operaPairis temporaliterexbibenda in verbo anleom-
nia s:< cula erant , ut jam supra dictum est. Ct miiiil
iios bic ad illorum priorum fratrnm sai riflcia Abel,
.scilicel, ei Gain. Cain enim manipulum spicarom obtu-
lit, sed sacrillcium cjiis Domino acceptabile non fui*.

Si esuriero^ non dicam tibi. Vere his non iiidigcu.
Nani ut carnalitcr secundum le , qui carnalis es, 1m-
qiiar : Si esuriero , id esl, si pos^iblle esset ut esuri-
rcm , non dicerem libi ut tu mitii ministrares* l!^o
eniin (qua^i dicat) Crcator, tu possestor. Apud me
sunl oinuia , apud le sunt paiica. il.usenim esi orbis
lcrras totus , et plemtudo ejus , ei quidquid in eu
continetur.

NuMfuid mandueabo carnes taurorumf Ideo fion di-
cam tibi si esurierOy qnia tu putas me cibaricarnibua
taurorum, et potari sanguine bircorunu Quod falsum
est hoc ad liiieram. Possunt enim bic eidem dici ai-
legorice. Quasi dicat : Mibi quidem Israel , placenl
holocausta signilicata , noii vero ( ui puias ) accepia ,
p quia ego de domo tua , Id esl , de popul» tuo durae
cervieis non accipiam , id e»t , iion acceptabiles ba-
beo vitulos, id est, dc libertate arbitrit lascivieiiiis,
et de lega'ibus instilutis superbientes , el medicom
iiccessariuni sibi noii puiantcs , licet se iiiibi veliut
uflerre ; neque de giegibus lui^ dur£ cervicis icci-
piam bircos, id est, in peccatis semper fetidos.

Quoniam meee sunt. Ideo illos de populo tuu acci-
piam, qiioniam uiihi elegi alium populum. Mete enim
omnes fetas silmrum^ id est , omnes hi de gentibus,
qui prius quasi feras silvestres erani, quia neque aii-
qiia lex nec propbetue eos domuerant. Silvarum pltt-
raliter dixil , propter diversas gentiliuin doctrinas ,
et eiscquitur de feris per partes dicens : Jumenta
enini suut mea, id est, simplices et huuiiles de gen-
tibtis^sunt mei. Et ne stultaro simplicitatem intelli-
geremus , addit : Jumenia dico in montibus tantum
existentia, id est, tales siinplices accipio, qui et pa%
scaiitur , et per lidem habiteni in iiioiitibtis illis , de
quibus prsedictum e^t, quod in cor itiahs lran!»feran*
D tur. Et illi eiiuin de geniilibus qui suot ixives, mei
sunl , id est, trituraiites, qUcC eligciida suot eligeii-
tes , qiia; sperncuda spernente» , et alios in lide ge-
iieruiites. Frailerea cognovi omnia votatdia eceli , id
est , spirituale» viros ue gentibus , qui bunt voiatilia
cueli de terra se susioilentes , it in cuile»tibus con-
versantes. Volatilia auiem terrac Vfl a*)uje , id e»i,
siiperoB de popiilo tuo iiiuiiliier se cffeieiites (qu^iei
dicat ) non cognovi. Et pneterea omnis pulchriiud^
agri mecum est, id esl, odnramenta ei varii flures
omnium generum virtutis pnecedentia ab iisiteiu
gentilibus » qui nunc ager beue cultus, smit niecuiif,
1(1 cst, niibi placent.

Si esuriero , non dicam iibi. Quia hacc oiniiia mea
suiit ideo si esuriero , sicui revera esurio. E^uti:
enim Deus lidein in nobis , el booam operaiioucin,
non dicani tibi dura: cervicis populo , quia tu kumi^
liasii in jejunio unimam meam , ut jani sopra tlictitm
est. Et ideo non dicam tibi, quia orbts terrtv , id e&i.

74S

IN rSALMORUM L1BRUM EIEGESIS. — PSALM. XLIX.

7iS

oinnis lerm, qiue orbiculata esi , id esi, omDOS per-
focti SQOt n>ei. Et pnesenim pfenUttdo ejui terrx or-
biculatie, id eti, illi qui qiiasi medium et perfectiores
Kint inter illoa perrecios sunt mei.

NunquH manducabo. Ideo eiiam non dicam tibl
esuriem roeain , quia tu cibares me carnibus tauro-
ruro, id est, recurreres ad piiora sacrificia, vel non
miaisirares niibi , nisi tanros et hircos , i«l est , su-
perbos, et in peccatis felidos, de quibus ego non cu-
ro , quod imerrogatio vquipollenter babet. Quod au-
lem dtcil, Non dicani tibi esiiriem meam (videtur
mirum ) cnm omnibus aiinuntiaverit eain ; sed non
est, quia hoc dicit quantnm ad affeciam, scilicel,
qiiia populus ille durae cervici^ salutem sibi missam
re|)Ulit.

Immola Deo McH/iciitm.^ Quia sacrificiil praedicta
aniplius non xccipio, ergo lii^qui verus Israel es,tmmo/a
mihi Deo Mcrificium laudis^ id est, laudabile sacrifi-
cium, scilicet, vilulos non gregis, sed labiorum , id
est , scroper graiianim actiones refer inierius et e\-
terius Deo, a uuo est quidquid boni babes , el a quo
remittetur quidquid mali in te esl. £l mihi alli$$imo
redde^ quia a me hab**s oola, non qiixlibet, sed iiia ,
id est , qas in te sunt , hoc est , teipsum. Quisqnis
eniin cogitat quod digne foveat Deo, offerat seipsum
toiuro, et voveal, quia hoc exigitur, h«>c debetur.

Et invoca me. Redde , inquam , vota , et tntic
tii0oea me , nihil prd*samendo de te ^ tn die Vribu-
ia^am$^ id est, peregrinationis, quia nulla major
est tribulatio, quia quisquis banc non attendit, pa-
Iriani ex corde non requirit. Invoea , inquam, m die
tribulationii , quia non inotiliter tribularis. Si enlffi
non iribulareris, non me invocares. Nunc aiiiem
qula tribularis, me invocabis. £t quia invocabis nie,
truam ie de tribulatione. Et lu erutus honorificabie^
id est , laudabis me , nunquam ainplius recedeiido a
n\e : Beati enim qui habitant in domo tua^ Domine^ in
teecula $€tculorum laudabunt le*

Peccatori autem dixit Deus. Wsee , iiiquam , quse
praedicia sunt , dixit Doniinus Deus deorum populo
ftuo ; quae auteiii sequuiitur , dixit peccatori^ id est ,
populu non suo , hasc , scilicet : Quare lu , cum sis
peccator , id est , legis nieae praevarieator , enarras
aliis jioliftaj meos, id est, fidem meam juslincautem,
vel justa prxcepta mea, el quare asiiimi< testumen'
ium tneum , id e«t , proniissiones iueas eiiarrandas
ptr os iMttiii f Non enim (qiiasi dicat) e$t speciona
iau$ in ore peccaloris. Videtur hlc absterrere praedi-
catores peccanies a praediratione, et niirum est cuiii
alilii dicit : Supra cathedram Moysi sederunt scribas
H Pharisan. QutBCunque dixerint vobis servate et faci-
te. Et Paulus dicit : Quacunque oceasiotu prasdicetur
Chri$tuSt su$cipialtir. Qux coiitraria videntur ei quod
bic dicaur, sed min suiit, quia illa dicuntur ideo, ut
qili audiunt aliquod bonum, non timeant audire
qualiscuiique sit ille a quo audiant. floc vero ideo
dicitur, ne itli qui bene dicunt , et male faciunt, se-
coritatem aliquam habeanl p imo semp«ir daniiiaiio-
nem ex propria voce timeant, quia bei.e loqui et ma-
le vivere nibil aliud est quam se ipsum propria sua
voce damnare.

Tiivero odi$ii disdplinamt et projeci$ti $ermone$
meo$ reirorsum. Bnarras quidem aliis jH$titia$ et te-
slamentum meum, sed non deberes ^ quia tu de liliis
iiou es , ad quos boc perilnet* Oduti eiiim diecipti*
fsmm , id est , paiernam correctionem meam. Quasi
dicat : Gum |Kirco , caiitas et laodas ; cuiii vero ar-
guo, murmuras. Quasi taotum tuiic siui Deus , cum
paroo, non sim vtro Deus , cum arguo; ego autem
quos amo , arguo atque castigo. Sed lu lianc disci-
pltnam odisti, quia adulteruius es , non fliius. Uude
ApostOlus : Quod d extra diiciplinam e$ti$^ ergo
adulterini esli$ , non /HH. Odi$ti , iiiquaiu , discipti-
nam , ei projeeisti $ermoHe$ meo$ retroreum , id esi,
post le , qui dicebatur per te. Ut aoim iioii videres,
projecisti eos post te» cum tameii velles, ut hoiiora-
reni.te.

Patkol. XCUI.

A Si videbas furem currebas etun eo; et eum aduiterie
portionem tuam ponebas. Per effeciuin ostendit quod
sermones retrorsum projecit , quia omui , sciticet,
iiequiti:R conseusit. Quod sic dicit : St videbas furem,
currebas , si non pede, saltem affectloue. Et ponebas
portionem tuam cnm adulteris, eis, scilicet , conseii-
liendo. Non soluin cniui qui faciuni, sed et qui cou-
seiitiunt, morte digiii siint.

Os tuum abundavit malitia , et lingtta tua eendn*
nahat dolos, Non soliim forihus et adiilterls consen-
sisti , sed etiam os ttium abundavit maliiia , quia non
sotuni inala ticeiidn tion repreliendisti , sed ul magis
aiigcrelur , eam laiidnsii. El in hoc etiam delectaha-
ris. Quod sic dicit : Lingua tua coiuinnabal, id isi,
deteciando tanquam in aliquo concinno compon«b it
dolos , id est , dolosa verba^ qiiibus laudabas re(>re-
hendenda. Praeterea quoque detmhebas fratri tuo, ct
sic scandalizabas filluin matris tuus. Frater voontui'
hic aliquis jain perfectus , et spiritualis vir; Filius

g vero malris dicitur aliquis minus perfectus, qui ad*
hiic carnalis est , et adhuc lacte non solido cibo iii-
diget. Ei solent quidam perfectos se simulantes spi-
ritualibus viris in Ecclesia detrahere , ut sic possioi
niinores scaudalixare, ut qiiidam apud Corintbios de
be:iio Paulo dixerunt : LpistoliB quidem gravee sunt
el fortes^ sed prcesenlia infirma^ et sermo contemptibi"
lis. Et per lioc plures de inferioribus scandalizave-
runi. Unde dicit : Tu loquebarie iii Hetractione ud-
Versus [ratrem^ id est, contra qneinlibet spiritualem
et perrectiorem viium, qui deberet es<>e fraler luus ;
et hoc modo potubas uandalum adveretu filium ma'
tri$ ttuB^ id est, detrahendo majora etdiguiori scin-
d.tlixabas filium inatris tiiae Ecclesiae, id esi , qu«>m-
que miiiorem et indigniorem , qui nunduin itidiget
sotido cibo , sed hicte. tiac , imtuam, omnia m «la
prxdicia fedsti, et tair.en tgo tacui^ id est, a viiidtcta
supersedi , severiiatem meam distuli , patit^niiam
prolongavi, pic.iitenilam tuam exspectavi. Tu autem

., aectiiu/tim duritiam tuam , et impmnUen$ eor iuwit^

^ the$auri$as tibi iram in die revdatioms justi judicii DeL

Existimasii iniqtu quod ero tui $imilt$^ arguam te^

et statuam contra facieni tuam, Quia ego lacui a viu-

dicia, ideo tii inique existitnasti quod ego sim »itiUli$

tui, Quia eiiiin tu noluisti esse siuiilis niei , putasti

Suod cgo essem similis tui. Parum natuque libi vi-
ebatur quod tu nialus esses , nisi etiam me maluui
veHe putares. Ct quia non attendisti iiie ultorcm a
viiidicla su^rsedeiiiein , puusti me partlcipeui et
corruptum judicem. Tu, inquam, hoc existimasti;
ego autem taudeni argnam U per vindictam coiidi-
giiam, et statuam te contra fadem tuam, id esi, te qiii
posueras te posi te, ut iion videres te, pouam ante
te, ui videas te. Si enim videres te, displiceres tibi ,
et placeres inilii ; iiuiic vero quia ^e non vides , et
places tibi, displicebis mihi , et tlbi displicebis. Mihi
«laidem displicebis, cuui judicaberis ; tibi veio displi-
cebis, cum ardebis. Stamam te, inquaio, anle le, lit
videas foeditatem tuam, uon ut currigas, sed ut per-
^ petuo erubescas.

Inteltigite h(Bc qtd oblivisdmirU Deum, ru quando ra-
piat et non $it qui eripiai. Hucusque locutiis est Asaph
in persona Uoinini loqueiitii populo suo, et populo
iioil suo ; hic vero dicit in persona sua , admonendo
posteros et alios consortes. Quasi dicat : Quia Do-
minus talia dicit populo suo » et talia populo iion
suo ; ergo vos qut adhuc oblivi$dmini Deum actu ,
vitam male priorem non atteodentes, et nihil b«»ai
agentes , intelligite et hmc quae tKmiinus dicit populo
buo , et quae dicit pupulo non suo , scilicet , ul
male auteaciam vitam m amarituditie animae nostra
attendentes possiiis digiie Deo dicere : Mecegiiabo
ttbt ointtes actus meos^ et reliqua. InteiUgiu^ inquam,
nunc cum teinpus est , ne si non inteilexeritis qtum-
do (pro aliquando) noymil um ul potens, el cui ueiiio
liotest coulradicere ; et tuuc nen sU aliquis fw de
maau ejus vus eriptat^ id est, eripere possit.
Sacri/ieium kmdie kmorifieabit hm, «i Uiie it& quod

2k

n

BEPiE VENERAmi.lS OPP. PAUS II. SF.CT. II. — nUIUA ET SrURIA.

743

oiUndam Uli salutare Dei, Quasi dical : Inlelligite. in-
quam, hm (jui eblimdmini Deum^ Deum dico dice:i*
f em ha^c ad vestram in^truciionem. Sacrificium lau-
«'ts, id esl, taudahile sacrinciufn, honorificabU me. Ai-
teiide qtiid sit laudabile s;icri(icium. lile nainque (tiii
iii |»eccaiis perseverai, laudabiliier non sacrifical. Non
€nim\uU nos Dens esse vel lalrones iii eriice insul-
lantes, id esi, iiicoiiversns, vet Pbarisaeum in templo
merita jnclantem, id est, non vult nos arrogaiites esse
€( superbos, sed potius vult ut et conversi jusiifK e-
niiir, etnnimas nostras humiliemus, id esl, nibil me-
riiis nostris ascribamus; et deinde non nos solos in
^ivitiis Diii esse desi Jeremas , sed si quod bouum in
nobis est, iltud etiam aliis cupiamus. Ci sic iaudabi-
liter sachficabimus. Cst enim laudabiie sacriflcium ,
iit el convertamur de injustitia ad juslitiam et humi-
ies simus, et veram cbarilatis affeciioncm non modo
erga Deuni , sed eliaui erga proximiim , habeainus,
8ci1icet, ut qul diligat Deuin diligiil et pioximum.
Uiide dicii : Sacrificium laudis honori/icabu me, Ct
hoc ideo, quia illic in sacriflcio iaudis est iterf id est»
%ia, quo Itiiiere , id est , per quam viam «^go oilen-
dam t//r, scilicet, coique hxc supra dicia inielligeiiti
talutare Dei fuisse necessarium. Quisf(uis eniin iau-
(labile sacriflcium iu^istit, justitiam, humiruatem, et
chariiaiem atiendit , qusB iria causa fuerunt adven-
lus Salvatoris. Ut enim aliquis de impio jusius fle-
rel, necessarius erat medicus ; ut vero aliquis veram
tiaberet humilitatem, ille fuit necessarius qui obediem
Patri u$que ad mortem factu$ e$t, liem quod aliquis
tialieret charilatem, non nisi per lilum est, qui etiam
in passione pro inimicis oravil dicens : Pater , igno-

tce ilUs^ etc.

IN PSALMUM L.

In flnem psalmus David , cum venit ad eum Nathan
piopheta, quaudo intravit ad Bersabee.

ARGOMENTDII.

Sub occa^ioue pcenitentiae , qualiter popiilus iii
Babylone captivus poenitere debeai ostendit. Item in
Aciis apostotoium , ubi Paulus eligitur, et vox Pauli
pceiiiteutis.

2XPLANAT10.

Ilistoria quldem nota est , David regemtConeupita ,
rapla et conhluprala Bersabee, virum ejus Uriam gfa-
dia Ammonitarum prasmisisse , sed cognita per ^a^
than prophetam cutpa , mox poBnitenticB lacrymis quia
Miquerat abluiise. Vbi maxime noi»mdum est ideo
tanctiisimoi quoque viros in talia nonnunquam cadere
pertnissoSt eorumque et cutpas et pcenitentiam ScriptU'
rm inditam , ut nvbis inlirmis et longe posl eorum ve-
Uigia jacenttbui^ et in eorum casu cautelas timor com-
tnendetur^ et in eorum correctione exemptum poeniten^
IMB , et spet venuB detur , sed qula sanctorum gesta
etiam «mtslra miisterium nostrce salutis operantur,
David Chriifum stgnificat Bersabee , qiice puteus iaiu-
ritalii interpretaiur , Ecclesiam prcefigurat, Urias qui
interpretcttur lux mea Dei, diabolum demonstrat , qni
lucem iibi deitatii usurpare quarebat , sed a Domino
proitratui mundi regnum amiiit , EccUsiamque fide-
lium ei regendam dtmisit, Quinque m:mbris est psal-
mui vue diicretus. Prima est satisfactio perfectissimte
humitltutii. Secunda confidentia miiericordiw cccle'
jlti. Tertia petU Bominum a peccatii aspectum uver-
tere. Quartadicil omnes peccutoreiad desiderium j p*
pticandi magis ac magii animandoi , »t tam ingem illi
remitteretur iniquitai ejus, Quinta parte causa memo-
ra^ur Eectesice qtue per ejm erat semen adventu Do-
miiti comtruenda. Ubijmn Imui altari ejui offerendoi
vituloi polliceiur^ iie ei suppUcatio devota concluditur,
et venturee la/tUts gaudia nuntiantur,

COmiEMTARIUS.

Uiierere mei Detu ieeundum magttam, Psalmus
isie cujus iilulus est : Pialmtu ipsi David, cum venit
ad eum Nathan propheta , quia intravit ad Benabee^
sicui facit cautos eoi qui ooudum ceciderant, iia

A npc vnlt desperatos esse eos qui jnm cccideruBt
Quisquis ergo peccasti, et dubiias poeniientiaru age-
re de peccaio tuo, desperando saluiem tnani, aiten-
do David agenlem. Ad le Nathan propheta tnissus
noM est, sed ipse David missus esl. Atlende ergo
eum ciamantem , et simul cluma. Attende eum ge-
meiitPin , et congefni<;ce. Atiende flenlem , et siniiil
lacrymas Junge. Quia iiilravit ad Bcrsabee. Bersaboe
niulier erat , uxor aliena. Cum dolore et iremore
dico. Sed lamen Deus noluil taceri quod voluit scri-
bi. Dicain ergo iion exhortaus ad imitationem , sed
instruens ad timorem. Cujus pulchritudine sanctus
David rex et propheta capius, cum jamin pace ts-
set, et stans in solario niiidam eam ex opposito, et
bene comptam videret, vocavit eam ad se, et inira-
vii ad eam. Etsanciitic^ta est mulier ab omni iromun-
ditia sua, hoc est coiicepit. Ideo autem per conci-
pere accipitur mulier mundari ab immunditia, quia
post conceptum fluxuni sanguinis non patitur, qao

Q usque pepererit. Videns ergo David quia non posset
ceiari adulterium, virum ejus Uriam ab exercitu re-
vocavit, nt ille ad eam intraret et sic adulteritim
laterel. Cum autcin ilie ad eam iiitrare nollel, scri-
psit ad Joab principom roiliii^ su.p, qui exerciiui
pr^erat, ut in qua parle gravius bellum incumberet,
ipse Urias poneretiir, ut sic pcriret. Quod ita factum
est et ille occisus est. Ct sic saiictus David homiei-
dium adulterio addidit. Pustea vero Nathan proplieta
ad eum missus est a Domino, ut redargueret euin
de tanto peccaio. Ccce quid ho.nines cavere de-
beaiit dictuai esi ; nuiic vero si lapsi fuerint, qiiid
imiteiitur dicendum es(. Multi euim cum Davidca-
dere voluni, sed cuni David resu gere nolunt. Non
est auiem proposiiu:n exemplumcadendi, sed, sice-
cideris, resurgendi. Atleiidc itaque iie cadas, nec sit
deiectatio miiiorum lapsiis niajorum, sed poiiusca-
siis niajorum sit treuior minorum. A<i hoc enim pro-
positum, ad hoc scriplum, ad h'»c sxpe iu Ccclesia

p caniatum atque lectum audiant, qui iion cecideruat

^ ne cadani; qui vero ceciderai;t, audiant ul resur-
gant. Taiiii viri casum multi audiunt, et patrccinia
peccandi sibi qurrunt. Q.iisquis vero ideo facit qui.i
David fecit, pejus ficit quam David fjce.^-et. David
vero cecidit lapsu cupiditalis, non patrocinio sancii-
tatis. Multi vero salubriier audientes in casu tanli
viri metiuntur Inflrmitaiem suain. Ct quod Deus
damnat viiare volentes, oculos suos avertuut a va-
nitate, nec figunt eos io pulchritudine carnis alienx,
sci ntes quia et si mulier longe est, libido prupe
est. Ne peccatum quod est in mortali corpore regttH.
Peccatum est iii corpnre, cum delectaris ; tunc vero
regnat, cum conscnseris. Quisquis vcro haec atidi!,
ei noii cecidil, cum David inde gaudeat, el Douiiuo
Deo suo gratias agat ; qui vero jant lapsus est, et
hjec audit, atiendat vutneris sul ii)agnitudine*u, irec
desperet medici majestatem, ei geuieiis euiu David
claipet etdicat: Miserere mct, Deui. Tiiulus supra
dictus sic exponitur : Psalmus iste atiribuit\ir ip^i

D David prophel», scilicet, caniatiis tunc cuin Natbau
propheta veuit ad euiu, sciltcet, ad ipsum Daviii,
mis^us a Doinino ul redargueret, quia ipse imravii
ad Bcrsabee. Nunc ad lilieraiu redeamus. Vox pro-
pheta* est post perpotiatuni aduiierium el boinici-
dium, curo veiiisbet Nathau ad eum, et sic oraulis :
Deui miserere mei^ id est, adhibe mibi piaui alfectio-
nem luam non parvam, se<1 ucuudum tuam mognam
misericordiam^ id est, magnam uiisericordiam aubibe
mibi, id esl, piaui aflecliouem luam, quia ipsa vcre
est magna. Qui confltetur magnam miseriaro, ni -
gnam rogat inisericordtam. Qu.isi dical: Grave valJ^
e:»l quod halteo, ^ed ad Omuipotentem confligio. De
meo letbali vulnere desperarciu, nisi tantam medi-
cum reperirem.

Et secundum muttitudinem miserationtm tuarum
dele iniquitatem meam, Quasi dical : lniquit.ts iMCt
est, quia feci alii quod luilii noUem fieri, aiier^ua,
8CiUcel,conjugemaduiteravi,elipsumioterfeciy quam

749

IN PSALMORUU LIBRUM EXEGGStS. — PSALM. L.

780

iniqiiitatein fii adverlisli, tu conscripsisti. Nunc au- A etiam judices eum judicaris^ qiiia solus sine cut|Ni

Irtin dele iniquilatem illam secundum muUiludinem
$d$eralionum tuarum^ id esi, exh>i>irinntim miseri-
eordix iiitt. Ex tua enim multa misericordia proce-
dunt miiliae mispralionei^ tuaD. Attendis enim contem-
nentes, ui corrtgas nescientes, ut doceas conlitentes»
ut ignoscas. Coiisequuutur misericordiam luaiu ne-
scienier peccantes, consequuiitur eaui et scienter
peccantes; et non qiialibet, sed m:tgnain niisericor-
diain et miserationes inultas. Non possum dicere i|iiia
ignoraiiter. Non eaim ignoravi quid mali sit con-
trectatio alienx subjiigulis* et iulerrectio manti ne-
tcientis, rec eiiam ira^ceniis.

Ampiut lava me. Qitasi dicat : Abliiis illos qui
ignoranter peccaiit, sed ampliu$ latta me ab liac t/ii-
quitate mea, et cjeteros qui »cienier peccant. Yei lata
me amplius qiiaiii sciam rogare. Yel amplius lava tite,
id est, iiofi soliiiii ab actuali iniquitale mea^ sed etiain
ab originati ; et ita lava ine, ut ex toio mundes me.

judicaris. Difflcile est coguoscere cui loquatur, cum
manirestum sit quod Pater, cui prius loqui videbatur,
noii sit judicatiis, sed pr;evidit propheia per spirituiii
judicein verum jiidicandum, et jiistum ab iinpits
daiunaiidum. El ideo vinceutein, quia iiihij in eo «•s-
set quod judica ei. Ipse enini soliis iiiter Jiotnine^
venift, inler houiines sine peccato solns, juxta qiio«t
ipse dicit : Si peccatum viditlis in me, dicite, Et iii^
aliquod vitium i|U'»d celaret iiodiiiies in eo latert^t,
approplnquantt^ tcuipore passionis dixit : Venit enm
priiicefji mundi hujut^ el in me non habet quidquant,
Nihii scilicet digiiuin uiorte iuvetiit in me, vel daui-
natioiie. Et quasi aliquii» dicat : Cur ergo moreris ?
curpateris? Subdit : Nou ideo inorior vel paiinr,
qiiod peccaium in ine sit ; $ed ut cognoicat munUnt
quia eijo diligo Patrem, et sieut mandatum dedit mih\
Pater^ sic faeio, SurgitCt eamus hinc, ct tuiic v> nil
ad passifmetn. Ipse eniui diguus pro iiidignis, jiisias

et ab boc pece^to ei ab atiis peccatis meis. Flus di- ^ pro injustis passus est : buic taii niiituni pecradnii

cit quain prius. Possunt eniin quxdain lavari, et *' habenti loquitur liic propheia diceus : Et in tantum

taineii nou perfecte miiudari. Et quasi aliquis dicat :

Qua temeritate clamas ? qua iiducia Deuin jiisium

iuvocas? Si eniin justus est, odit peccatum. Et si

juslus est, vindicavit peccaiuin. Implora misericor-

diam, sed aitende justitiani. Mi^ericordtae enim est,

ut pec< anti iguoccat ; justilix vero, ut peccatum pu-

niat. Quid ergo quoeri^? Nunquid peccatuin tuum

impunitum inaiiebit? Non, Doinine. i^ovi justiiiam,

cujus imploro misericordiain. Sed ut tu pcccatuin

xneum puniasnolo, quia e{;o punio; ei ideo tu igno*

acas, quia ego cognosco. U»c est quitd dicit.

Quoniam iniquiiatem meam. I- 1 potcst sinipliciter
sic contiiiuari. Yere debes nie inundafe ei lavare,
quomam ego quaniuui vateo, itloiieuin ine reddo,
^iiia ini^fitliifem meam agnotco, i.t a le ignoscaiur.
Et ita co^noseo^ quod peccatum meum non po^t dor-
suiu mihi est ad obliviscendutn, sed temper ett eon-
ira me, id est, in conspeclu ineo ad puuieiidnin. Post

sine |)eccaloes, ut vincat cum judicarit. Quasidicai
Tu superas oinnes hoinines, tu superas omnes judi-
ce», quia ad tuum respectum etiam hi qui videntor
josti sunt injusti, quia nenio iniindus in conspectii
tuo, etiam puer cujus vita unius diei esl super ter-
rain, el ad tuam comparaiioneui etiam cae:i suut
immundi; ct ideo superas otntie-, quia tu solus in«
jusle judicaris. Vincis ergo cum judicaris. Judicatos
vocat sanctos crucillxos, ut tVtniin ei Aiiilreain, «i
alios diversis inodis pro nouiine Dei afllicios, qu<i;i
omiies cum judicitus fuii, vii ii ho uo Doniinicus.
Q;iia et si partiin in illis, taiucn inveniebaiur aiiquid
ntortft dipiiuin.

Ecce enim in ini>tHitatibut conceptut tum, et inpec»
catit concepit me mater mea, Qiiasi dicat : Ecce
quoniodo viiicis omiies. Noii eniin solus viiicis tileft,
qiialis ego stun nuiic post lanlurn commissuin, sed
etiatn viocis me taleni, q^ahs priinum rni, et om-

dorsuin ruit ei peccatum suuin, quaiido Naihaii pro- Li nem h»minem, quia hahes quid ab ipsa origine niihi
l*beta vcnit a 1 eum. Tunc eiiiin quia iniquiiaiem et omnibus impuies. Quod sic dicit, transferendo in

suam u.>n aiteuiiebat, alierius iuiquitatcui j.idicabat,
quiacum piOibeta per simile eum redargueret, di-
jLii : Bomo qui hoc feeit morte moiietur, et quadru'
plum ovtm rettituet, Et tunc Deus usut est quasi
ferramenio litigua ejus ad secauduni vulnus ejus.

Tibitoli peccavi. Qiiasi dicat : Quia ego iniquitaiem
mcam agnotco, et peceatum meum eontra m$ itt sem^
per, Ergo, Doinine, uii>erere, dele, lava, luunda.
Qood ideo te rogo, quia cum sim rex, tibi toli pee-
eavs, Rex eniin si peccat, soli Deo peccai, quia nul-
lum alium pro peccatis suis puniei. Peccavi^ iuqiiaio,
ff^i, et malum adulterium, siiltcet, et hoinicidium,
quod alios celare potui, feci eoram 1«, id est, laiere
le non potuit. Ergo miserere, lava, uiunda. Et ideu
dico miserere, ut justificeris^ id est, justus et verus
appareat tit sermonibus, id est, iii promissionibus
tmis. Promitisti eiiiin, de fruciu ventris tui ponam su-

se humaiiuiii genus, uain ego conceptus sum in ttii-
quitatibus, sicut oinnis honio. Nunqiiid iste ex justo
viro Jesse, ei de legali conjuge natus est lu inii|ui-
tatibus, id est, in adulterio conceptus ? Nequaquain.-
Hoc enim castum <>pus in conjuge, iion habei quidein
ciilpam, ted taOien attrahit debiiain poeuam, id ea,
deiectationem, Qii:k quia ex iniqiiitate, id est, ex
praevarlcitione liominis priml processit, et qiiia ipsa
qnodatn inodo iiiiquilat ett, ideo dicit. tn iniquiiati-
bus concepius sum, llle vero victor, quia tolus siiic
deiectaiione conccpius ett, ideo solus sine^dulore
naius est. Et i^ieo solus habet quod etiam uiiius diei
puero itnputet. Et in peccatis coiiccpit. Probaiquasi
a tnajoii per sexuiii Iragili^rein, qiiod dixit. Quasi
dicai : Yere in iniquitatibus conceptus snm; iiain si
ha:c possuut es>e, quod a patretn iniqmiatibus coh'
eeptut tum necesse matcr mea in peccato delectatio

per sedem tuam; et ut lioc promi^suni inipieatur, ideo D nis eoncepit me. F.iCiliiis enim ei magis eti:im feuii-

initerere niei, et munda ine. Tu solut et enim ve-
nis, omnis vero hoino fal^us. Mitererc, inquaro, ut
justificeris ei vinca», nie dignum faciendo, rum judi^
earis^ ab liis, «»cilicei, qui dicunt ntm esse digiiuin
qiiod de teinine tam dininaii homitiis et sceleraii,
ul ego suin, facias nasci Chridluut tuum. Atiter quu-
que iste versus dicitur, quast dicat : Ideo te totum
Tu^o ut miterearis inei, quia lt6t soii peccavi, Tu
enun tolus sioe peccato es, et ideo soius uiedeii, so-
Iu8 peccnta diiniltere poies. Quod taliter dicere esi,
quati aeger aliquis alicui bono tnedico diceret : Tibi
toti a:groio, id ett, non possum sanari ab alio nisi
a te solo. Peccavif inquain, it^t soiit et malum quod
aliot latuit coratti te feci, id esl, te latere non potuit.
Gi in tanium libi soli peccavif id est, in tanluni es lu
sotut sine peccato, ut nec eiiam iu liiigua pecceH,
sed jusUficeris in sermonibus tuii, id est, tit verut
lu ouiuibus verbit luis, et vineas omnet judicatot, ct

neiis sexus delectatioiie Corrtimpitur. Poiest et ali-
ter isle ideni versus continuari, quasi di&it: Qtiia
tibi soli peccavi^ ergo tiiiserere mei. Et necCdSe esi
ut niiserearis, quouiam nonsolum a tamgravi actuali
coinniisso, sed eiiain ab origiiiali peccaiu oppre.-sus
suiii, quia ttt ini^iuitatibus conceptus sum, etc.

Ecee emm verttatem dilejcisti. DiCo quideui iii i/ii-
quitatibus conceptut sum, nec tauion hic ideo dico»
ut in te auctorem culpam refundam, sed quia veruoi
est. Et ideo ego verum dico, quia tu diligis vet ita-
tem, id est, vera dicentes. Yel aiiter etiaui conti-
nuuiur. quasi dicat : Quia in iniquitutibus coiceiUuM
sunif ergo, Doinine, tniserere; et ideo logoui uiise-
rearis, quia si noii niiserebcrs, piiies. Ei ecc«s
quare punies, sciiicet, ide«>, quia dilezitti leritnien $
id est, veruui judiciuiu iu taittum quod iiopiniii
peccata eorum eiiaji quibus ignotcis, uon i-cliu |ut>,
quia dil^ti veritatem^ id est| veruui iudiciuui. tcd

751

liEDiC VENCRAOILIS OPP. PARS II. SECT. II. — DUBIA ET SPURIA.

731

MRien praMt>gaiti noiseneonltain, vt et ▼eritaien^ A galja signa tn^erta utpientite tuee mamleitaui n^i^

soiiservares. Ignoscls enim CDnAienti, sed seipsum
putiieiif i. Et §ic miseneordia et Teritas conservaiur.
Miseiicordia quidem, quia bomo liberatur; veritas
vero, quia peccatum punitur.

Incerta el oeculta sapientite tna manifeetaiti mihi.
Sic coniinuatur : Dico quia si non niisereb<*ri8, pu-
iiies ; sed vere misereberis, qiiia jaiti mihi boc pro-
fnisisii. Nam manires^iasii mibi per Natban propbe-
t »m, imo per spiriium diceniem mihl per propbe-
lacn : Dimiteum ett tibi peccatum tuum. Manifeitaeti
incerta et ^eculta iapientim tute^ id esl, disposliioiiis
aique reparationia novae, feiiritatis a^temae. Blepit
enim m ipco ante mundi canititutionem, Qua: autem in*
tieria, et quae occulta 7 Sciiicet, quod eiiaro lalibiia
el lain gravibus peccatis igiioscis. Unod bominibus
tiriiis incertum (uil, qitia dubiUitur aii Deus ignosce-
ret post iam gravem iapsnm, et sic an ulla bumani
Keiieris reparatio easet Ignorabanl. Sed David boc

quia fecistl me intelligere quod sicut leproa i asperti
byssopo. et sanguitie vltuli mundabaniur» ila io ma
ei alios Cbristi imitatores aepergei hyuopo, sangoine
vitoli Intincto, significato non signo, et sic a peeralis
mundahor, Et qualiter intelligal aipergee expotiil,
scilicei, (avabii me per byssopum illom, et boc adeo,
qitod ego dealbabor super nivemy id esi, super oni-
nem rorporalein niundaiioiiem , scilicet , imerioa
mnndabor. Ouae mundaiio exceltit omnem exierio»
rein mundationera. Nivem auiein pro exieriuH et
digiiiori mundatione ideo pouit, quia caudldior iDier
exier ora est.

AiidftMt meo dabii gaudium et lcedtiam^ et exiutieh
bunt oua Humiliata. Aepergee me^ inquam, et mo
asperso dabii gaudium et t^gtiliamf id est, perfectam
ei plenariaiti (cBtiliam dabii auditm meo^ id esl, iuilil
aiidieiiii, boc est, bumiliantl me, el discenti, nrni di*
centi, id est, peccatum meom defendenti. TnlinB

experitneiito monstraium est, propheta di* eute ad ^ enim long^ est atidire quam dicere, quia ille qui an

eum : Bimiiium eit tibi peccatum tuum^ qiiia per ''• ' **' • — . i:»^:. -— •- j:^!. ■-:. »

similitudinem banc reparatiooem eiiaiit in iliis atten-
•dit. Oe boc iocerlo, id est de reparatione post lain
gravem lapsum dobitantes, aii unquain eia igtiosco>
retur, ogcriwt Niuivit» poatiitentiam in priediea-
iione Jonv, humiliauios ae in omiii coniritiiMie, a
ininore usi|oe ad majoreiB. Quod vero iuceriom es-
set in verbis istis ostendllttr : Quu idt ti convertatw
et ignoicat Peus et reverlatur a furore ira saur, et non
pertbimui t Qjai enim boc dixit, iocertum boc ba-
buit ; sed uinen Niuiviui, ut ipse, si posset ess^,
rematiere noluerunt. £l quia digno poBiiltueruui,
ideo reipsa quiKl prius incertum babebat cognove-
runt, quoniam ut interniinaius propbeta fuerat,
eversa esl civitas iilonim, versa qoidem in inalo, et
sdiflcata in bono. Quod autem dicit : Incerta et oe»
<ttila, neutrum superOuit, quia per occuita deteniii-
nat iuceria. Suiit eu m qusedam incerta qua in iia*

dii bumiiiat se et discit; qoi veru dicil, superbil.
est quasi dicai : Audiendo laetabor, dicendn
iristabor. Ipso paratus e^it veniam dare. Non inter-
cludamo9 er^o nobis veniain aperiendo vocem defeii-
sionis, sed aperiamus sinom confesaionls. De hoe
paodio itle quo In natis mulierum non surrexit ma-
)or ioanne Bapiisia ait : Amicut ipomi non dicU ef
cadit^ ied itat et audit, Quia enim audil^ etat^ et gaU'
dio gaudet^ non quia dieit^ ied quia audit vocem
ipomif id est, quia diiicit, dabit^ ini|uam, mihi 9011-
dium audieiiti ; et hoc ideo, quia oua^ id esl, Arma-
mentuin animio me», viriuies, scilicet, ouae prlus
kumiliata erani, dicendo exiultabunit, quia slatofli
suum obtinebunt audiendo. Potest eiiani de fumru
ver^us iste accipi, quasi di^al : Hic laudabu me, a
dealbabis; tandem vero dabis plenariam iaftitium
auditui meOf scilli-et, cum audiam te dicentem :
Euge^ bone et (idelii^ intra in gaudiu h Oomini ml.

lura sua suDt iiicerta. Hsecauiem ideitantuin oranl^ ei tuiic ossa, id esi, flrtuitmenia anim» mem bic
iticeria, quia bominibus occulia. Ei est boc lotum ^ »»"-"it;«i« ..-. ..^»:.^.. »:.... «....i..w..— :■.: ^i^^a^...

squipolleuter dicere : Manifeetaiti mi/ii per proplie^

iam reparatiOBcm bumanam. Quoroodo auietn fiet

haec reparaiioT Hoc modo, sciiicet, qiiia sicut lu

prxcepisti to iege leprosos ut muudareiitur aspergi

fayssopo in saogtiine rufie viiulae iotincto, sicojiper-

^es me et alios hguapoQi sanguitie vituii iion siguo,

aed signtflcato, et sic mutidabiuiur. Fossunt et ali*

ier hecutidum aliam senteniiam iite coiitinuatioiies

{lartim fieri. Secundum eiiim quod pnecedeniem

versum coniinuavimus : Non boc ideo dico, ut re-

lundam culpam in auctoreiii, sed qiiia tu, Domiue,

diligls veritatem. Talis repciiiio fiat, ul quod seqtii-

iur contiiiuetur : Quia in iHiquitatibtu concepitu ium,

Ergo miierere mei, Detu^ et munda me. £t vere

fnisereberis, quia jam maidfutani mihi per legalia

instiiuta incerta el ouuUa eapieutiie tuWt id est, dis-

positioois luae, scilicei, liumaniiatis reparatioiiein.

Et quoniodo niamfeilaiti f Ita, scilicet, quia fecisU

meper sigiia inteliigere signlQcata. in lege enim

pneceptuui erat ut leprosi extra casira ejicereniur,

et deinde »d emundationem fascicuio byssopi in san-

guine vituit intincto aspergereutur, et emundaii re-

oucereaiur. In^uo reparaiio biimana pracflguralur.

Hysso|iUS homilis herba esi, quai valet ad viiium

(Nilmonis, ex quo pulmune pra*cedii anlieliius, per

quem anlielitum luuior sopeiblas designaiur. Per

byssopum vero bumiliias Cbristi intclljgitur, qiue

vtm inedicamenti ad repriiueudum iii nobis tuui«irem

veteris superbia: et auimobitatis liabuit. Per sangui-

oeni qiioque rufc viuiis passio Cbristi significatur,

per aspersiooem vero hyssopi iii sanguiue iuliucii,

qua leprosl emuudabaotur, hoc piaiinonstrabatur,

quod quicunque bumili Cliris.o se coufonuarent, et

•aniftiiiie ejus aspergereiitur, id Odt, passionem ejua

imitarentur, illi vere ab oniiii lepra peccatorum mnii-

aarotttur, quotl saeictus David per Spiritum saactum

lutiinnu inicllexiu Et iode dicit hoc modo : Per ie-

humiliala per pcBnitentiain gaudebunt, ibi clarifieata
per gloriam.

AverU faeiem tuam a peecatu mm, et oumet iuiqmh'
tatei nieoi dele: Quasi dicat : Dico quia dabii mtihi
gaudium^ et oua mea exiultabunt. Et ubi boc fiat, si-
cut prius, dum ego averti faciem meam, tu aver-
tisti ; ita nunc dum ego averto, tu averie faciem ttumt
a peccatii meii, et omnet iniquitatei meai dete^ quaa
prius avertendo scr psisti, iiiodo avertendo dele. Et
iit eas deleas, o Deus, eor quod per me raciom esi
immunduin, crea in me mundum, et fac omnes cogt-
laiiones meas mundas, tiinova sptniimt, id est, iolet*
leclum modo inveleratuni et curvatum, ita ul faci is
euni recttm in viueribtu mdt, iJ est, in anima mea«
Spiritus bujus prius fiiil rectus, et Spiritui Dei eoli*
matus, qttiudiu a voluntate Dci noii dissensit ; qtiaodo
vero ad carnis concupiscentiain et delectatione» ler-
reuam se incurvavii, tnnc spintus ejus dtstorliis el
inveieratus esi. Et ideo nunc rogat ut innoveHir, el
sursum regainr, ut rursus Spiritui Dei colliiiiotiir,
acilicet, ul uiliil quod Deo placuerit sibi displiceat,
ut quidquid patitur, ipse vel alius justom os»e cre-
dat, quod ita farlum tiL Tuoc eniin spiritoi ejns
fuit rectus, cum oiuuem persoculioneui qnam ab Alf-
saloin Hiio suo passus e^t meriii<( snis imputavit. El
dum quidem miies Absalom mulia convl. la t-i i»ier-
ret, et quidam de suis iiiierficere emn vellei, iioc
(ieri pn»liibuit dicens : Holi eum inierfieere ; muhH
enim Uetu eum ut maledicat mihi prouter paccentm mtm^
multa niinis et iiieoarrabitia.

Ne projiciai nu a facie Imi, et Sfnriltm eamcttm
tutum ne auferai a me. Innova^ inquam, i|i'r<fo«i
nieum, et de caetero ne projiciai me a facio imm^ bi
est, ue permiitas me amplius relabi .n poccatom, ol
projiciar a faeie tua, id est, fiam indigous lua |*r«-
seniia, et ne auferoi m nu ttuim ianctum Spirium^ p&t
cujiis douum luec habeo, ol jam coufiiear el poMi-
leiiiiam agaiu de poccaio uieo. Niiiuo euim p«r oe

755

ii^ PSJLLMORUH LIBRUM EXEGESIS. — PSALIT. Ll.

7M

|iab**i qnod peeniteutbin et confes8'onem facit, seJ A acceplabile, quia erit quando taurum et fiirciin **t

per Spiritam Dei« cui scelera ct immundilia displi-
cent, 8'.cut e contra immundo apiritoi placent. Non
itoiest ergo negari qiiin David, cum jam |t<Biiiteret«
Spirituni aancttun haberet. Kt pro boc 8piri(u rogal,
iie sH>i Dcu8 eiira auferat, acllicet, ne forte a co ifes-
sione et pcenitentia desiatat.

RedUe miki UBtitUm tatutam ml, ef Spiritu prind'
p4di conprnm me. Non anferoB^ inquam, a me gpirUum
luum» et, non auferendo illum • redde nuhi laiitiam
ealutaris ml, quam laeiitlam per peccaium amiai,
qtiia non acio esse laptandum de adf entii ejua alicui,
nisi (|ul se couforroaveril ei. Ci illam lalem tmtitiam
per Spirilum tuum redde mihi^ ei ea reildiia confirma
me, ne amplius eam amittam » Spiriiu principati^ id
est Spiriiu aanctOy qui ideo dicilur priiicipalia, quia
quidquid boni est noatro apiritui ab illo procedit.

Doeebo iniquot viae mas, et impii ad te eontfertentur.
Conlirma me, inquam, quia ego conttrmatua non ero

caeiera talia despicies, istud vero iiunquam d^
picies.

Benigne fac^ Domine^ in tona tolnntate tua Sion.
Ut talia sacrifici:! tlbi olfarantof , ideo , Dondne^ fae
benigne Sion^ id est, mitle Ecclesi» tn» Sfllvalorfia,
quem es eis missiirus. Qnx Ecclesia Sion dicitur,
quia per Sion omnes illi signincantur qui su:st iu
Speculaiione, et qui in pnesemi lanium volunt esse
in s^, et laiidem in re. Ct boc f:(Cia< non in nieri»
tis ejfis , sed in bona tanliim voiuntate tua. Sralla
enim graiis est data, ei aedificeniur murr Jerusalem
futurae, id esi, muninienta nosirae immortnlUatts el
incorniptionis. Qui inuri modo n^dlficantur iu Siou
perfidein, spem, chanlalem, tiinc autein flrmi erunl,
cum ad Jerusalein, id esl, ad vcrani visiotiem per\e-
nieinus. Nihil etiim aliud bi muii sunt, tiisi indefi-
ciens immortaldas et inipassibililas. Potest eiiam
versus iste ad quatncunque fidelem animam per se

ingratus. Namqiie docebo verbo et eieniplo iniqnoe d referri, ut m dicatur : Benigne fac, Domine^ onicui-
qunslibet» et per me et per soccessores m os viae qut* Sion, id est, fideli et specnlani! aniinae, mittendo

fnfls, id est, opera tua : et non soluin iniquos docebo,
sed et impios, id est, idotolairas, qnia proponain me
eiempliim eis, ne despereni ; et sic impil, Id e^i^
nVtx illse oves ad te conrerf.nfiir.
Li6cra me de tanguinibui Deut^ Deus taHuth mea,

Riiasi dicat : Cl ot doceam iniquos et Impios, ideOy
eiiSt dbera me de ionguinibuSf id est, de concupi-
8Cf nliis carnalibus ; bas ciiim eiperius fuerai, aiiia
per bas cecideral, et ideo ah eis ttberari rogat. Tu,
dko, qui e^ Oefis, d»tor vene salutis me:e, illius,
acilicei, cui niilla ^ubrepet corru,*tio, cui iiulla acce-
det defectlo, ubi cibo non fulciamiir, neque esca re-
ficiamor, sed tamen non erimus tunc sine poiu el
cibo, quia ipse Deus erit nosier cibus et potus, ci-
biis, scilicet, reflciens, et nunquam deflciens. Libera
M, inquam, el si tu ine liberaveri^, tunc Hngua mea
eTMc/foMf, id esl, eisultauter aliis aiinuniiabit iiuf j

ei Salvatorem suum, non in nierilis, sed iit bona vo-
ficnfafe fiia ; et afdifieeninr muri, id est , munimeiila
ejtis, virtutes» 8cilioet. EJiis dico qox nuiic est Sion,
et tandem erit Jerusalem, cum adveram, scilicei»
pervenciit visioiiem.

7ifnc acceptabii iacrificmm juitiHm. Qnasi dical :
nnnc iiilerim acceptabit pro peccato eacrificium cm
contritum et humiliatum; sed tunc, id esl« aed>ficaik
niurrs ierusalem, acceptabii^ id est, acceptabile ba
Irebis i:intum iacrificiumjunitice^ id esi, vitulos la^
biorum, quos tanc libi oaerent : Beaii enim qui habi^
tanl in domo fna, Doinine^ in uecula aeculorMm iau-
dabunt te. Qus laus ideo diciusr iacrilicium justitice ,
qtUA qoid juslius quam ut iu ae:erna beatiludine po-
siti Itluin laudent, per quem itiic eruiit? Nihil utiqtie.
Ei func acceptabii, obtaihneit td est , sacHAciutu se*
etindum animam. Et hotocautta , id est , sacriUciuu^

fioM omnem esse f«am, nullam meam. Quasi dicat : p secundum untversam naiuram humanain , quia noa

lis pr:e8u> ^ sotum anima in usum sncrifieii consumetur a cha*

N4>n ero de numero illorum, qui de meritis pi
Bienles, el suain justitiam statuere voleules, Jiisiiiiae
luae nolaeruni esie 8ul>jecti;.et ideo non justilia
roerilorum, sed solaro justitiam luam gratis Jusiifi-
caolem aDountiabo.

Domine^ labia mea aperiee^ et Oi meum amiimf 'a-
bii laudem tuam. Vere liberabis me, quia lo, I^omj-
M, opeTici tabia mea, id est, labia cordis mei, quae
iiriiM clausa eranl per peccatuiii, illa aperies ad iniel-
jlfendum ; et ideo oi meum eiierius anitniifia^if iau-
dgm fMm, non meam, lianc, scliicet, laudeni, qood
a le creaiQs sum, peccans non derel.cius sum» aique
Mi eonflterer admonitus sum» et ul securos essem
mnndatua sum. El hoc qoasl dicai : Sacrificium
liiidis llbi oiferam lantom, ideo quia aliud aacrifl-
ciimi noo vis tibi oiferrl. Nam sl lu aliud vo/ntsMi,
ffo otique illud dedisaem. id esl, Jam pridem me a
ulibus eliani iion abstitioissem. Sed est quasi dic«l :
Quando non vis, qiila fuiunnii esl quod tu non dele-
cttberls non solum minoribus legalibus sacrificiis, D
ted eilam bolocaustis, quibus maiime, qoia nibii
sabirabiior libi, in eis deleclari videris. Sciendom
qoia lempore sancti David locum adbuc babueruOt
frgalia sacrificia, sed atiendii iste per SpiriUim iHa
efse slnna ei promittentia, ei ideo futurum esse
qoaodo fiereni irriu, et babereiil locum significau
Unioin aique promissa, postquam enim venus esl
obUu, cessavit umbra. Semper Umen loeum ba*
boenint slgnificaia sacriUcia, quia etiam maneute
onihra D<'o eistiierunt gralissima.

SacfiRcium Deo ipiritui contfibutatui , cor contri»
tum at humitiatum, Quasi aliqiiia dicat : Quandoqui-
dem Dciroious iion vult s^icrificia, quidergo facleruusT
ooBqoid ad alure ejos vacuis maoibus veniemus T
Hon otiqiie. Quia libi Deo eril sacrificium accepubilo
Sfilrtes coRfri^fafiis. Ci qui sit tmritut contributatui
expooli, cor, scilicet, contritum labore poBiiitentise,
4i kwmliatum a timore aoperbiae» erit tibi bacrificiuia

ritate in suam iminoruliutem et iinpassibilitaiem,
sed etiain corpus consumetur iu corruplionem ev
ImpabsibiHtalem aeteruain. Ct ideo fiinc mponent vi*
tutotf id est, se ipsos in Innocentia iiova vitx reno-
vatos mper Itium a/fare, id est, in intima mentis de-
voiione, qa» est toutn alure, quia ibi bacrificaiur
libi, quod est dicere : Ouini devotiooe pra^senUbuui
libi se io ionoceniia novae vitae.

IN PSALMUM LL

In finem inullectos Ipsi David, cum veoll Doet IdiK
Hiaeus, ei nuntiavti Sauli, ei diiil r Vtfiiil DavUr
in dommn Abimelech.

AROUaBNTOIf.-

Conlra verba Rabsacis potest caniaium inteiiigi..
AliUr voi Gbristi ad Judam iradiiorenL

BIPUaiiLTIO»

Qata titutui juxta hittoriam notut ett^ breviter de-
aiUgoria dicamut. Ideo eorum intetteciut titulo interi^
tur , Mf mytterium qucerere non dubitei^ quia et ipte
David iuit calamitatibut admonitut de Chritto futu^
rum intellejaste narratur. David ergo ut tempcr CAn-
IMS sif , Saut Judtpi pettequentet, Do€g Idutnceut^ qui
interpfetatur niotus saiiguioeus , Judat proditor ; Abi^
mctech tacerdot electi ditdputi^ apud quo^ Dominmn
et vidit et tradidit. Quidam dicunt Doeg Antichrittww^
esie, cujui mentbrum Judat exuitit, quia iicut ilte
tacerdot octoginta peremit^ tic et itte martgret^ qui
fidem returrectionit tenent^ occiturut, In prima partg.
psatnU propheta in Judam vet Antichrittum invehitur^^
ne te ni flagniit exlotlcn^ cui fimt gravitsimut rettet.
In tecunda dicit eum ociut perffio um , lancfortcm per
omnia tocietate privandunL In. tertia tductot sfapM-
dicit quanUo dtabotum nunc in teecuio bauhantem
conspexerint in /fne damnari. In quarta ipte propheta^
tperai te cum mnctit in f»tMfa.vita beandunu

[

:o5

DKD/E YKNLRABILIS OPP. PAR5 II. SIXT. II. — DUBIA ET SPUniA.

75«

OtMMBNTXRIlif).

Qtiid gtoriarh in muUttQ^ qut polens es in iniquitate.
Tiinlus es! t:ili8 : /n finem intelteclus ip$i Dtvid, eum
tenii Doeg Idumaus, et mntiavit Sauli, et dixit ei: Ve-
nit David in domum Abimetech, Legiliir in libro Re-
guni qiiod Snul re\ in Israel a Domino sil consiidi-
liis non ad mam^nilnin, sed propttT i liiis popiili cor
^uriiru. nec ^6 uliliiaiem. se I ad eoruni correplio-
neni. Juita quod Job de eo dicit : Qni facil hominem
kf^pocritam regnare propter peccata popuH iui. Praeva-
ricanie auleni Saule, el aperie rcprohato David puer
adhnc sulielectns cst in rcpnum a Doinino. Sed an-
icquam in regnain pervenirei, graviier eum Sani per-
ftCfutus est. Qiiod ad nosirain instruclionem factum
csf, scilicei, ni sciremus quia non nisi per iribula-
tionem ad ipsom regnum i.erveniremus. Nam et tp<e
Pominiis noslHr corpiisauod de terra sumpsii, per
iribulationis viam in coelum detulii. In pr^dicta au-
lem persecuiione fugit David , ubicun«|ue se posse

A nes fidcles lioc rcferatnr, qnia cum corpora eoram
occiduntu'-, aiiimx libere avolant, donec etiain ea-
dcm immorialitaie corporali donaiaei clarificjita re-
cipiani. Tiluliia pr.Fdictiis sic eiponitur : Hxc terba
referun!ur in lineni, non ad liistoriam. Qu» verba
sunt intelleclus, propositus ipsi David, id rst» dignio-
ribiis de corpore Cbrisli, quia eos iostruunt, ut in-
teliigant nuiic esse tribulandum, deinde Ixtandnro,
quia non esl la^lari, nisi praecesserit irilmlari. Inlel-
lectus, (Jico, signilicatus iunc, cum gestum est boc
negoiium, scilicet, eum Doe§ Idumoaue venit et iiaui-
tiavit Sauly etc. Nunc ad psalmuin accedauius. Pro-
pheia praividens per spiritum my&licum Davi J a Doeg
myiiico persequendnm, redarguit persecutoret ini-
quitaie gloriantes in hoc psalino, ostendens noa ma-
lcvoleniia, sed proplieianJi pr;i*sentia, quid eis slt
futurum ad consolaiionem bonorum, scilicet, ne de-
iicianty sed cum omni patientia tribuiationes tusti*
neant. Quia et si ii qui eos persequuntur modo flo-

latcre credidit. Ciimque circumquaque fugeret, per- B ''^"^* ^*^ iaroen aresceni ; et e contra Oores eorani

vcnit ad domum Abimelech sacerdolis, ubi et panes
pro;>osiiioni8, et gladium Goli.^e, qui prius in templo
p«)8ilus fuerat, accepiL Qnod ideo faclum esl, ut per^
fecteillum cujiis figuram in se gcrebat repra^seniaret,
qui futnrus erat verus sacerdos et Rei. Sacerdos
«uiin |)er propositionis panes, el per gladium Rex in-
telligendus est. Ibi Doeg Idumsus, princeps pa&toruro
^aiilis, inleifuit, atqiie David vidit. Postea vero cum
Sanl servls suis irasceretur, quod insidias David
I oii ponerent, nec eum caperent, prodidit Doeg Da-
vid, et diiil : Yenit David in domum Abimelech. Mi-
tit ergo Saul ad Abimelech , et ipsum atque omne
sacfTuoiate genus inierfecit per Doeg, quia nemo
•liiis in sacerdotes Domini manum voluit mitiere.
De hoc negotio psalmus iste est con^criptus non
bisiorice, sed mysilce. PerSaulein enim designaiur
tnors ei regnum terrenum , qnia de morte scripturo
est : Deu$ non fecit mortem^ nec taitatur in perditione

. qui nunc aridi apparent in asternum non deflcient
Lt dicit ila : Tu qui poten» ei, id est, qui potentiam
tuaro repotas m tfit^ttitote, ubi potiiis impotentia est,
propter ^tciif gloriarie in matitia^ in qua noo esl glo-
riandum, imo erubesceiidum ? Multi eniro sunl qui
desiraunt, pauci qni construuni. £t ideo non est in
inalitia gloriandum, sed ^iii gtoriatur^ in Domino glo*
rietwr. Juiia qnod scriplnm est : iVoii glortetur Maptens
in sapientia stta, iton dives in divitiis^ non forii$ in
fortitudine ; $ed qui gloriatur^ gtorittur sclre et nom
me, dicit Dominus,

Toia die jvsiitiam cogiiavit tingua tua , stcifl nM-
cida acuta feci^iti dolum. Ostondii quoniodo glorietor
iii maliiia, scilicet, quia ita studei maliiiae, cuiut
gioria est igoominia, ac si inde seqneretur vera glo*
ria, «iicens ita : Lingua tua^ \d est, lingua cordis tui
eogitnvit juatiiiam lota die^ id esi, assidiie. Nullum
eniin ieinimb inlerniiitis ab iojiisiiiia, quia ct si non

vivorum; sed creavitomnia ut estent^ etsanabiles fecit r ^^ ^^ opcre, esi i.imen in c<*giiaiione; et si abe>t

muiones orbis terrte. Imp:i autem accersi erunt eam $ bi
vianibus et pedibus; et(estimantes iltam amicam/de/iuxe»
ruut, Per David vero viia et coelesie rcgnum intelligi-
lur ; Doeg anicro motus , ei Idnnia^us terrenus inier-
piHiatnr. Et ideo per Doeg Idunixum omnes illi qui
ile terrenis moventur, et in eis spcrani, inielligiin-
inr. Ei hi tales coe'esie regnum, id esi, illos iii qw^
l>us verns D»vid inhabtai per fidein ei per bona opc-
la, api:d lerrenoin regnum scmftcr prodnnt et accu-
haiii, quia oie.ibus eoruni coniiaiii suni, ei eiiam
(.raves suni eis ad videndum. Et de his duobus ge-
neribus hominuni traciai isie Psalmus, scilii et, quo-
rum alii snni persequentes, alii suflerente^. aiii spem
in terrenis flgfntes, alii sola xterna sperantcs. Per
hoc auicm quod Dueg, qiii motu$ imerpretatur, ser-
viit Saul, qui terrenum regnum designai, dicilur,
I oc etiani noiaiur, qiiod hoc regnuin in motu est, et
ci o transitoriuro. Et ideo de persccuiione ejus his

ah ore« nunquam abesi a cordt*. S d qu.e cura ?
Nulla, scilicet, qiiia nihil per hoc fidelibus nocuisii.
Nam fecistij id esi, ciplesti dulum tuuin. Tn, dico,
eiis sicut novacula acuta, id est, sola exieriora ei s«-
perflua abscidisti, interiora vero ei necessaria, aeter-
iia, scilicet, non laesisii. Sicut novacuta acuta eile*
riora abscindii, ossa vero non in^cindii. Quast dicat:
Exerceai Doeg qiianturo velit nialiiiain suaro, acuat
iiovaculaiii suam. Qui iandeni David faciet? Capitlos,
sciiicei, abradei, ei calvos, id est, fiiio^ Core faciat.
Per capiltos cnim exieriora atque superfiua designaii-
tuir. Verumiamen Deus non superfluos capitlos ledt,
qiiia ad ornamenium. eos creavit. Sed ideo per ca-
piilos superflna lerrcna desigiianlur, quia sicul ca-

fiilli sine seiisu, id esi, sine dolore abscinduniur, ita
i»c lerrena superflua ab his qut firmiter Deo meate
inhaereni, non solum eiieriora, sed ipsa etiam cor-
pora sine oinni dolore possunt auferri, quia dicluoi

qui ad ccaleste regouro, quod aetcrnum cst, pertinent, ^ est : Notiie timere eo$ qui occidunt corpuSt animm
non C8t curandum. Poie.^t hoc quoque toiumad po- '^ autem non possunt occidere. Pos^unt tamen de bis
puluro Judaicum et Cbrisium referri. Quando en;m

verbum iUud, quod tn priucipio erat apud Deum, in
domum Abinielech, qui Pairis mei regnum inierpre-
laiur, venil, id est, quando carnem de Judaico po-
pulo accepit qni pccuiiaris populiis Domini fuil, tiinc
l>oeg, id est, ilii qui movehantiir de loco ei gentc,
scilicet, qui Deo dixerunt quod dumoniuin haUerel,
ei siinilia, apud Deum ierrenum regiium, id est,
apud Pilatum ei Aimam et Caiphani euni prodideruiit
et accusaveruiit. El sic lerienum regnum, id esl,
iili scelerati pruicipes Doeg niiserunt, ei per Doeg,
i<l esl, per illos quoruiu lingva gladius acuius, sacer
duies inierfecerunl, id est, ipsuin Dominicum hoini*
ni^ui, de eis natiim, qui vere sacerdos fuit, qiiia ^e-
ipsuni pro nobis imroolavit, et mullos alios ei adbas-
icnles. pavid vero evasit, quia verburo immoriale
I»erroaii8it, quod eiiatn Isuac prxsignavit, pro quo
nries inimoUius fuii. Siroililer quoque est si ad oin-

possunt
superfluis mulia bona fieri, scilicei, si panem eso»
rienti frangas, si nudos vesiias, et siinilia his facias.
Qiiod eliam niulier illa designavii, qiis postqnani pi^
des Domini lacrymis rigavit, capiltis etiam terst, llle
enim pedes Domini quasi lacrymis rigai, qul paupe-
rum Domiiii mis»ereiur per piam affeciionem. CapiJlis
vero quasi detcrgit, cuin posi commi^rationem per
facultateni horum snperfluoram inopix eoram sub-
venit. Vel aliter : Quia interniiitere iiijustitiam co,:i-
tusti, ideo perfecisti doluiii, eiis sicut novacula acuta^
id esi, accuraiissiii.e, scilicei, ut qiiantuoi posses
auferas adeo quod nec ipsa corpora mtacia permit-
teies. Ad hoc enim iiovacula acuta esi, ut qiianto
cxpressius possinl, capilli abradantur. Si vero ad
Cliristum et J.ud.iicum populuin hoc referalur, ita
dicctur : Perfecisii doliim sicut novacuia acuiu facii
dolmn, quia sicui iiovaciila qnse adliuc acuiiur, ul
\tr eam vultus ornclur, si vulnerai, potius ip«u«

157

IN PSALMORUll LIBHUH EXCGESIS. — PSALM. LL

758

deturpfti, iia pecullaris ille Jadnicus populus ad boc A lus, qni Inncerll te judicalurus , qiiia niinc liabebis

elecius, ul in eo viiUus Domini reprxsenlarelur ei
ornarelur, poiius illum delurpavil, quia leinpus visi-
Uiiionis non recognovit. Cl In boc dolose egil, quia
alliiit fe(!ii, ei ad aiiud eum Dominus elegil.

DUexiiti malitiam iuper bonilaiem. Qiiasidicai : Ideo
assidue iiiiquitates cogilasti, quia matiliam dilexinti
tnper benignilatem^ id est, ila ut praeponeres eam be-
nigniiatiy et sic quod naturale et perveriisli. Ad
qiiod enim unuruquodque facium est, il!ud in eo pri-
niitivum est. Quare benigniias et «quitas ad quam
bomo creatus est prius suni in hnmine, nialitia vero,
qu« accessit ex corruptione, est poslerius. Dilexistl,
iiiquam, siiper bonitaiem malitiam, ct ideo dilexisii
niagis loqui iniquitatem, quam l0(|ui aequitaiein. Ct
in boc quasi tlicai : Non idem quod in aiiis servas.
Provides enim ne acidum cibum veniri luo ingeras,
el non provides qul Id in ore babeas ? Sicut namque
ellgendum est quld vescaris, ita quid loquaris.

adjuiorem, quem timc judicem. Posiquain vero oves
separabuniur ab baedis, tiinc erii lempus ridendl, iJ
esi, divin« Bentenliae aggiatulaiidi. /^tV^e^unl, In-
quain landem, et exprubrantes eis diceiit : Ecce ho^
mo . td est, ecce ad qnid dum se extollere vellet»
redacius est Doeg. Qui non posuit Deum adjutorem
iuum, id esl, qui non de Deo, sed de se praBsiimpsii^

3uia tit divitiarum iuiirum muUiudine speravit, Noii
icit qui dives fuil, sed si quis divlUas babnai ad
necessiiaiem, et ad atioruin refeciionem , non e<t
peccaium ; sperare autem in diviiiis, id esl, liabere
eas non ad necessilateui, sed ad delectaiioiiem, e>t
peccalum. Si euiin tibros teg»mus, inveniamus Al»ra-
ham, et Jacob, et alios prinres patrcs , el divites
fuisse, ei lamen feiices, quia noi esi considerandiini
si eges in racullaie, sed t»! ardes iii cupiditaie. Non
eniin Deus consuiit arcain , seJ conscieiitiam ; nee
damiialur pecunia, sed avariiia, sicut e couira noti

Dilexiiti omnia verba. Quasi dicat : Ui summam ne^ B laudntur inopia, sed lnnocenii i. Quod aueiideule»
:.t-. . — -^«^1..^^«. A.^^ «..:« Aii^^^.i — i 1_ sancli apostoli, cuin Doininus dicerei en : FacUiut

e$t camelum per foramen acus tnmsire, qiiam divtem^
in regnum coetorum, dlxerunt : Et qui$ p)ierit salvut^
etse? Nullus eiiim fere , qui non Jesi^leiet babere.
Pelrus vero saiis ndiicialiier locuius est, cirn diee-
ret : Ecce nos reliquimus omuia, et sccuii sumus te^
Nibil namque prsler raiem veiere ii et scissam ve-
stem reliquerai, et tameii «e dicebat reliq>iiss8
omnia. QuodsoIviibeatusGregorius dicens : c M«it-
tum reliqult, qui nlliii sibi reii)iult. Tania enim a se-
queniibus relicusunt, quania anto sequentibis con*
cupisci potueruni. » Et ilem : c Muhum reliquii qui
ipsuin eliain desiderium babendi poisposnit. » Spe-
ravit, iiiquain, in diviiiis, et prxvaiuit in vanitaie sua^
Id esl, magis profecit io vanilate, id eai, in his qn»
roane coiicupiunl» quam proficere io ve; iiate, pturis
enim fecit nummum quam Deum.

Ego autem. Hic loqiiilur non quiH!>ci unus, sel

^ltia: tu» concludam, dico quia diiexUti omnia verba
frceeipitationis^ quodcunque ad prxcipiiium ducit et
interiium dilexisti, scillcet, linguam dolosam. Sicut
coim habent quidamlibri, vel lu Doeg cns liugua dolo-
M , nihil agens vel loquens nisi doium. Ctaccipe dolum
liic large pro omnl iniquiiate. Sed quid tibl inde?
Omne malum scilicei, quia propterea Deus^ qul po*
fesfy destruet te infine , quando non licebit ulira re-
•argere. Yel infinem semper tendente, Id est, xterna
desiructlone destruet te non ad :fdi(icalionem, sed
tfesinictioneni. Ci nunc Inlerim eveliei te de taberna^
tfv/9, et boc ita quod emigrabit te^ id esi, longe mi-
frare le facict indc, hoc est, in prapsenti a commu-
tftfnue fidcllum moraliier separabii te. Ilabentautem
qitidani libri Ttfo, quod sails bene est, qula et natu-
v;ilf :er omnls boiiio planiatus est in hoc tabernaculo,
ct radicem babet in coelo. Unde dicit : Eveiiei te hic
de tabernacuo tuo^ id est, qiiod tuum deberet esse.

¥a quia eveliei te de tabernaculo, ideo tandem eliam Q oliva illa, id esl, Ccclesia, cujus superbi raini de

^ .. ^ 1 .._ .. .. r» j .... _^, Judafiis fracii sunt et loco illoruin liuinilis oleasier

de genlibus inserius est. Quasi dicat: Doeg quia spe*
ravit in muititudine diviiiarum suarum^ dainnabitur ;
ego auiem jam posiius in domo Dd, idest, lu cte-
iesti requie, spe, etsi noiiduui in re, exisieiis sicuL
oiiva fructifera. Olivae enim frucius tarde apparet. et
tainen apparet,Sicetfriiciiis jusiorum larde quidem
eveniuiii, sed tamen apparebuni. Ct ideo po^itus tn
domo Dei^ quia nou speravi in pecuiiia, sed in Dei
misericordia^ ipsa, dico, ducentc iite in (Biernam^ id
eat, in suiculuin subsecutivum Itujus sa!culi. Quod
€8i dicere : Quod ogo speravi in misericordia Dei, (eci
uou pro teinporuli coinuiodo, &icuininlii faciuni,se(i
pro x^ierno. Cgo, Inquam, lalis nun daumabor, sed
eonfiiebor tibi, id est, confessionem laudativam fa-
ciaintibiin soscuium, id est, x*iernaliier, hoc esi,
a.*iernaliier sacridcabo libi vitulos labiorum. Beati
enim qui liabitani in domo /ua, Domine, in sceeuia srn^

ile palatio. Quod sic dicit : Et tandem evellet radi-
€em tuam^ Id est, qux deberet esae tua de ierra of-
uentium, Radix no«tra cbaritas esty fructus vero bu-
jns radicis suni bona opera. Unde dicit AposioIu<i :
Omnia vettra in cfiaritate fiant ; et ilem aiibi : In
chariiate radicati et fundati, Hanc radicem , Id est,
cbarliat«!m» didt evelli de lerra viveniium^ id est, de
soperna requie, quantum ad m^los, quia eam non
iKibuerunt, et ideo per eam illic non complanlabun-
tiir. Qiariias autem iblseuiper remanebii, quia cba-
ritas Dunquam excldit.

Yidibuni justi, Quasi dicat : Quod Deus vero sic
damnabit Doeg, non iiifructuo-ie, sed utillier suis
laciei, quia juttividebunt^ idest, attendeiit et pr«e-
Bcntem et futuram ejus damnaiioDem. Ct-'ideo nunc
diiiu tempns nociia ost, timebunt. De hoc ilmore
dieit ApObtolus : In timore ei tremore, vetlram ipto^
rmm operantet taiutem ; et : Qui ttai^ videat ne eadat ;

et ilem : Considerant te ipsiini, ne ei tu tenteris. Duni «x cuiorum iaudabunl te, Ct merito tibi confitebor, quia

eu\m ad lucernam ambulamus , necesse est ut In li-
luore vivamus; nunc auiemad lucernam ambulanius,
ju^ta quod dicit Petrus : Uabeti$ auiem eertiorem pro-
pheiicum sermonem, eui bene facitit aitendentes quati
iucemee in obseuro ioco, dunee dies veniai^ et iucifer
ariatur in cordibut vestris, Nune enim propheticum
serinoneui certiorem, id est, certas promissiones
balfemuf, sed in obscuro loco sunius , quia taninm
ex |>arte cognoscimus , et cognoscemus quousque
lcx iIIj veniat, de qua dictum esi : Ctcm aii<em appa^
rmerit^ timiiet ei erimut^ ei videbimut eum ticuii cst,
Nunc» inquani, tiiitebunt, ei laiidem ridebunt, facti
lunc super eum, quamvis nunc sint sub eo. De hoc
risu Sapientfa dicit : Loquebar, et non attendistis ser-
monihu$ meis^ egoautem subsjnnubo^ et desuper ridebo
de inieriiu v.slro, Nuoc enini ieinpus dolendi et com-
patictidi est malis, dum possumus eis prodcsse, quia
et lunc quidein erit paeniteutia , sed infrucluosa. Ci
tdca tu quiaitue nunc pceniieas^ et erit luua advoca-

fecisti lale quidem ut sis dignus laudari, Doeg, sci-
licet, dainnasti, et David coronasii. Vel fecisii nic
talem qui slin dignus aeternaliter te damnarl. Confi^
tebor tibi tandein, et nunc inierim exspectabo nomen
tuum, Id est» uon properando praeripiam boc oomeii
qiiod est Deus, sicut Adain qui stbi Deus esse, et de
8U0 nuiu, non de tuo, voluit pendere, seU exspectaba
patienter quousque per niisericordiam ei giorlam il-
lud possini acquirere. Criinus eniin oinnes sicut dii
ininio! tales et inipa.ssibii«;s facii, juxla illud : Ega
dixi: Diiestis, Ct meriio nomen tuum exspectabo, quo'
ntam ipsum est bonum^ id csi, ei siiavc ct dulce esi;
ei quia p^uci suiii qui adhuc dulcedinem illam per-
ccpisseiil, de qua diciuin est : Gustale et videte, quo*
niam $uavi$est Dominm; ct ideo nesciunt suavliateoi
illam, sicui ei ille qui dulcedinem meilis non gusla*
vit, nescit quam diilce incl sil. Ideo subdit ei quibuB-
suave sii, el quando, dicens : Quoniam nomen iuMnL,
cst bonum, (^uod apparebit in conspectUp id est ,. uw

7219

BEDiC VBNSnAmUS OTP. PARS II. 8KCT. H.~- Dt:BIA ET SPURIA.

760

•ficieiaie mn^tiffum momm^ bU, •rilicet, qiii eis as- A riendum, nmie esse dolenilom, quia hiinr flnein ha-

^QCiabiuilur.

m PSAtMUM Lll.

l|i fioem pro Abimelech , inielleclns David.

ARGUMRHTUIl.

Ei hic fisaliiMift Rabsncrn percmil. Aliler inrrept
Imiifos iiicrediilos operlhus ueunines Deuin. Legeti-
duft ad Evangelium Maah»i.

ESPLANATIO.

itegwm narrai htttoria^ etim David apud Achi$ ex»
ntlarel^ et eum eo de$eenderel in casira ad pragUandum
enutra Saut^ IntrHfieufoi Amalee vaita^se eiviiatem 5i<*
eelfg , raplitque David el iociorum ejui uxoribug^
fiM$ ac $ub9lantH$^ nbu$$^; et hoc eoniperto David eo$
perseeulum e$te^ et inter cowiria rrp rto$ intenieciom
deditu, Imeilexil er§o David Chri$tum de $uo $emine
na$eiiurum^ gentiumque per$ecutione$ eontra Ecel^^^iam
«fM, tfuati Awaiec contra Siceleg eivitafem David e$Me p
imviiwra$, $ed ea$dem mox ne animas qua$ de Ee- ^
ffcfsta rapuerant pos$int occidere, Cluri$io victore, pro'
stemendttt^ vei ad fidem $cHicci^ vei ad damnationem.
Et ideo reeie liiuiue dicH : In fine pro AmaieCt id e$t^
in Chri$lum pro gentibu$ intelleetus Dimd^ quia ipsa
itilelkmt quid hmc quw ge»$erut my$terii $aiuiart$ te^
uerml, Amtlec inlerprelatur popiihis laiiihens , quio
qui terrena nimium de»iderant , etiam ambiendo aua$i
l'tmbere videntur. Pro horum ergo convertione vel pu-
wtione p$aimu$ iste [ormalnr, In primo membro p$ulm%
Eceli$ia ioquiiur^ inerepan$ eo$ qui vel corde vei opere,
eorrumpi uon meluuni. In $ecundo dicit eo$ recepiurot
maia quw feeerint Chrittianit, In tertio fidelet mortet
wquankniier $ceeuti ferre moleitia$ , donec judieium
majeeiaiit adveniat^ uki omne$ beali induanturf bo^q
reeipieni.

COmiEIilTAillllS.

Dixit in$$pien$ in eorde $uo non etl Dent. Tilulus

liebunt, pnemia vero eorum niinqiiaiii biibtrbimt
finem. El redarguit hic propbeta illos prf«p er quot
eorpus Cbristi dolet, atqiie demum, sicut pranlicUim
esi, consolationem ejus inlerserit. Ne superflue pt^al-
mus Isie repetitus videalur « niiia ad aliud hi<^ «d
aliud superiiis, inteiidebatur, Qul vero sunt illi pro
quibus dolet et parturlt corpus Chrisli, iitalmiis
iste aperit dicens : ln$ipien$ populus non providens
sibi iit futnrum, dixit quia non e$t Deut, Et boc m
eorie sne, id est, in cogitaiione soa. Multi eiiani ore
dicuntquia non esi Deos. Sed ul «niversaliier acci-
perelur, ideo dixit In eorde suo. Omnes enim illi qui
Cfigitanl Deoplacereiniquiiatein soam^quia superse-
det a Tlndicta, nec stalim pnntt eam» Oeum aperie
uon esse dicunt. Qoia si Deus est, necessarlo justus
esi; et si josiutest, nulla ei iniquitasi)lacet.llli tcto
qoi iniquiiatero el placere pfjtaut, qula destruuni in
eo justum, destruunt et Deuin.

Corrtipii mitl. Insipiens popolus dicit quia noii est
Deu$; boe aotem non est cwpa natura^, sed qnla ipsi
corrupti sont a bona nalura, in qus creati sunt, joxta
Uhid : Et vidit Deu$ cuneta quw feeerat^ ei eramt vatde
bona, Doua enlm n:itura in hoiiiine fuit, qoaodiu in
pteuiludine virtutis manstt, quia bonam iiatiiram
prsvaricando amisit. Corrupti $unt^ iuquaoi, et ideo
facti $unt a Doiniiio abominabile$^ id esl, exbacretlatl
et exsecrabiles. Quandiu eiiiui bene aliquis a}:ii>
landlu tantuni Dominus haerediiatem ei proroitiit,
ipsi, dico, entes in iitiqmtalibu$ ^ id est, mm «lesi-
sieiites ab iniquitate, qub non ett in eis qui fadai
buuum,

Daut de cetlo protpexii» Cor qu*dem insipientis ao-
(ert Deuro, cor quidlem sapientis, Id est, justi, ponit
Ueutn, quia de ccelo, id est, de corde justi, quoil ideo
^oslum dicitur» quia setnper in ecelo couversator, et
ulu Deus maiietyquia an:ma jiisii sedesest sapieuii^e.
i>e illo, iuqiiam« ceeh prospexii Deut^ i<l est, Deus

esi talis : /n finem pro Amaiee, vel pro Meiech, tit- ^ (eett ilkid coelum , id est , jusios |irospiciTe tuprr
ipti David, .Ainalec populus fuit persecutor^ /iiias Auminiimy id esi, a longe fecit aspicere filioe

boimuBm, kl ost, male operantes a longe, quidem immi
seeundum locum, sed secuiiduin digiiiiatem uorum,
ipsos dico posUos per diguiiatem super eos. Sulet
Miiique sacra Scriptura ea quas |>er uus Deus opert-

inr ipsi attribuere, ut ubi dicitur : Ipte quidem
Ipifi^ pottuiai pro nobit, id est, po^tutare not faclt
gemitibut inenarrabiiibut; et iteiii ; j^ptriliis Dct tcrth'
laiur otnma^ eiiam iptam aliitudinem e»li^ id est, scru-
tari nos fucit; et : Tmtat no$ Deu$^ ui tciut, id est« ot
scire nos faciat. Sic ei bic dictiur : Deut de coHo
protpexii^ id est, feeit coeluin pros|iicere siipfr fitiot
hominuui, ad buc , tii videal, id est, ut videre iptum
coBlum faciat, et dijudicare ti ett iiiter illos liliot bo-
miuum aliqutt imuHigont Beum oorde, aut requirent
opere. Quod vere non est» quia OMmif declinmoeruni
iii malum ; staiui, id ett, et de Jud»is ei de geniilms*
£i ideo fsrii stml imiiifes, adeo quod non esl in eit
qui fadiU bonum^ non €sl, dico, ueqme ad unmm , id

lelleetue

tancii David, et regni ad ipsiiiii pertineutis, id est,
IsmeliticaFt, getilis. Qui scilicet Ainalec Siceleg civi^
laiem sucrendit, et inde uxorem David et fainilitm
com faculiale ejus diripuii. klt interpreiantur Ama-
leciis lingenie$ ierram^ per qiios amatores mundi
intelliguntur, de qiiibus necesse est ut amatorcs cceli,
qui per David intelliguntur, persecutionem patiau-
lur. Titulus sic exponitur : Haec verba referuntur in
fiiiein temporum, id est, ad Cbristum nttum io
fliie tempi>rum, juxta quod ait Aposiolus : Nooiteime
9obit locuiu$ e$t m Filio, et quia Christiis est fljiis,
in qeem quidquid boni agimus dirigimus, et qua
tdepto nihil est quod ultrt petamus. Qoae verba
tont propositiis Inlellectus ipsi David^vel dignioribut
de corpore Chrisii, pro Amalec» id esi, pro persecu^^
tione. Itedarguli eiiiin propbeta in hoc psalmo per-
tecotores corporis Christi, et exhortatur ipsum cor-
put» id eti, Eccleslani, ut cum omui patieutia susii-

tieai irihulationem et persecutionem. atque tandem D est, uec unus, vel usque ad iiluin qoi |>ertiiiet ad

inserii ipsius corporis consolationem. Uiide dicit in
titolo quod sit psalmos iste inielleaus» proposiiiui
fldelUHit propersecutione, scillcei, ut intelligant tole»
rtiidam esse persecutioncm, quia linem habebit per-
tecofio, ted prrfmiuni perseculloiiis finem non btbe-
liif . Vel pro Melecb, ut Uieronymus dicil» interpre-
latur partttrien$, sive dolene» Quis auiem hic e»t par-
tnrieiis, sive dolens? Corpus, scilicet, Cbristi. Dolet
ciiim videiis quod quia $uporabundabit iniquitat^ re-
friwit ehatiiat mmltorum. Parturit vero illos eosdem
pro ^ibus doletfCnm aliquot ex eis impiis facit pios.
Parturire enim est cum laborare. Uiide quoddam
membrum bojitt corporis cbaritate praegnans ait :
|^i7to/i met, quot Herum pariuriOf douec C/iri-
timt fomtemr in vobit. Est iiaque psalmus isie ititel-
lectutpropotitas ipsi David pro Melecli, id est, pro
piirtonente, tive dolente, boc est, ut intelligat cor-
put Cbri|tt partttrieus et dolens nuoc es^e partu-

unum, ad Cbristump qui onot ett, multorum. Fitti
Qamque homiuuai dicontor quiconque booiinet
dum male aguiit. Filii vero Dei dicuntur, dum l>eno
agunt, quia ille de ftliis hominum iMsne operando
fecit filiot Dei, qui fecit (llium Dei esse IIHuui hiHni*
nis. If^ecit enim illum participem este iiosirae taise-
ri«, ut not lieriuius partlcipes ejos glori». Tollatur
tutem de hominibut Flius Dei, id est, bene agentest
lemaueiit Alii bombium, id ett, m^le opertntes. de
quibus recte dicitur quud non csi iii eit uaque md
muum qiU fadat bonum,

lioune tdeni ommct qui opermUw iniqmtaHm^ q/n
devoranl ptebem meam ut eibum panit, Modo quod
non e$t qmi fadat bonmm^ et omnet deetimmrmrumt^
nonne tutem omnfs qui uunc optfrattftir iNJftittofeiii,
taudem tcientf id est, cognotcent» tpsam iuiqiiiia.
tem ? Quasi dicai : Cerio qui nunc iiuquitatem scn e
noiuulp ut se cognoscaut, tandem sdeot eam iit so

761

IN PSALMORiJM LIBRUM eXEGESIS. — PSALM. UIL

76t

plBnfritit. Il1i« dieo, sck-nl hilfuiwem, md mndn de- A camUMuit, A«r «H, tn imuimiifmt tim lanMm$extulit\

• ■'.•■^» . t^ » _ • ■• • • _ _-• I t ^ » » \ *• »• ••• .

toraM « id est, deTonire el f ibi iMluraKier incnrp*»-
rare itiliintor pUt^em meam^ id i^sl, pMiem Dei
mesm, Id esl, cujus psrs ego sum dicit Propliets. In
boe enim deTorsi et conlamnii esm, el hoe iis, ul
dbwm pffRtf, Id e«t, sssidue. Pane enim qnsiilercun-
qne sliift cibis vsrie nlsmur, sssidoe vescimnr. Hine
iiiseniur prsdicts corporis eon olsHo.

D«iim fiofi Invoeaterunt ; HHe irepidatenmt limaret
uki uan (uH limor. Ideo merito scienl iniqoilalem,
quii ipsi iiefi invoenverunt In se selems, sed lempora-
lis inTOCsferunt, mundum. sciticel, el non Deum.
Deu4 enini grslis ? nll se eoli, grsils vuH se »mari.
Quicunque ergo Deum proplf»r aurum fel aliquid
nondaniim invocsl, non Denm in se vocsi, sediJlud
quod nfTtH^lat, ei Dcum quasi ni*quiliae siiuin inint-
smin lieri postnbl. Ille vero D«»iim ifi se vocet, qui
sd liAC tsnium eum vocai, ul Ipsum possessAreni et

prasminm hsbent. iVofi InsooiMrNiil, Inqusm, Beum, ^ r^ ^ l

et boc Ideo, quis non limuerunt smiitere «lenia. u *f dfxarunt : tcce Dartd abteanditui e$t apnd no$

eemoer enim {ni faiior) p$at hi qui in carminibiH tn.
$eribuntur es^ukationem eanentie inler ad9er$a denun-'
tiant, Zipkmi inlerpreiantur (torente%^ quod in hoe $(e-
cuio peceatoribu$ datum e$t, ubi ad tempue libertaie
per(idapo$nerari einuntur^ et(idelibu$ e contrario eom*
temjrti$^ el impiarum obetinatione conclu$i$, A Sautis
perieute propheta tiberatue per totum peatmum Donuno
gratia$ agitf ifuia Ziphasorum non potuit nocere pro^
diHo, In priaut parte deprecatur^ ne eum inimici for^
tiseimi praeae prmeateant, Secundo toco adver$ario$
»uo$ $pirituati fnetate eupptieat debere converti, Quod
omnem eonvenit petere Chri$tianum^ ut a florentibus
huju$ mundi ita tiberetur^ qualenue ei» conver$ioni$
gratia non negetur,

COIfllE?ITARlDS*

De-$, in nonuue tuo, Ttlulus esl Istls : /n (inem in
earminibue ip»i David^ cum Zipheei venerunt ad Sant^

sed temporalis, et ideo voluenmt retinere lempfi-
rslla, el msle reilnendo es perdidernnt asierns,
perdiderani et lemporslia. El hoe est qood dicli :
TrepUlaverunt timore^ \d esl, vehemenier limueriiitt
liiiet id esi, in smissione temporslium, ubi non fuit
Umor, id est, pro quibus iiequsqasiii est limendnm,
qiii ex necessiiale perdunlur. Non enini pro exterio*
rlba^ timenilum esi, cumeliam non sii tiineiidum
pro corpore, quia dictiim esi : Notiie timere eo$ qui
oecidunt crpne,

Quoniam Deu$ di$$ipavil o$$a eorum qm honunibue

Iflacent ; confu$i $unt^ quouiam Oeu$ $previt eo$,
deo Deum non invocaveninl, et ubi non deberent
IrepiJaveruiil, quoniam Deus diuipavit^ id est, joslo
judicio dissipari permisil o$$a eorum^ id esf» Jirma-
m«*nls snim% eorum, virluies, scilicet. Ei hoc me«
rllo, quis ipsi non Deo, sed homiiiibus placere slu

Quod Saul qni eleclus esl In regniim non ad penna-
nenduin, sed secunduin Scriplune senieniisin, qnm
didi : Qid fadt hominem hypocritam regnare propter
perver$itatem poputi sni, flgursm gerebsi regni iem«
pHralis ad inleriium pertineniis, jsm dictum esl. No-
lillcsium quiique e»t superius David liguram Clirisli
gessisse ei capitis et corporis. Toias eniin Christus
cspnt et corpus. Cui espiii sursum posiio , corpus
couvitietum esi jsm spe, ei capot eoi pori deorsum
cbaritste. Ziph aatem vicas fuit Jiide», cujiis bsbi-
ttlores Ziphaii dio<4)anlor, apud qiios cam Saul encn
persequereiur, laiuk Davlil. InierpreUnlur vero Zi-
pbasi ftoreniee^ per qaos int^^lligHntar mundi amsto-
res. Apud qaos vero Itevid, id est, llii quos ligiira-
bat ille David, suiii laienles. De hls lalenlibas dicil
Apostolus : iferiiii e$ti$^ et vita veetra ab$eomdita eti
cumChrietoin Deo^ Cum Chri$tu$ apparuerlt gtoria
ueatra^ tunc et 9o$ cum Chrieto appurebvie in gtoria^

deni ; et Idee effusi smii, ut se ipsos nou ailende- . . , , . .

rent. Ondedictura est : Redite, pravaricatoree ad eor. c *•*"* ^L" ^"' "i"® laieBi, qiiia bona eoram iion
Ei sic confiisi ^unl ni.nc qnidcm interiori confu* ^ apptrenl, eraoi florentes. Ei Ziphaei niinc floreotes
Sione. laiid m vero exleriori, ideo qiioniam Deus *«"^ «™»* arescentes. Per h<i8 euim diios duo in-

sprevit et ubjecit eos, hominlbiis» scilicet, placen-

16*.

Qn^ dabit ox Sion. kijusti qaidMi dicanl, quia non
esl Dees, sod meniiunlar, qala qui$^ id est, sliquis
iMil s^i^err, Id esi, salvatioBem setemam ieraei ;
facto ex Sion, id esl, bis qul adeo proNcioni in spe-
culsiioNe, ui isndem gaudeant visioiie. Nunc enim
suiHas Sion, Id est, specalsiores , landem erimus
Isfsel. Id esi, porventores el visores ; et qoasi di-
eai : Gum hec nen possii alhis daior, isie eril Deus.
El boc salotare dihiiar , cum Dominus convenerii
eapiivitalem plebis sute, id esl, eum smiul ei anima
et eorpore sveneril cai«tivitaiein ab his qui malue-
rMit esse plebs sus, id est, Dei qusm mnndi, quod
erit eum novi$$iuiut mor» deetruetur^ et hoc motiate tn-
dmt iaunortalitatem. Et lunc Vtfre Isslabitur Israel,
qu^ bic exsuliabii Jacob, id esl, gaiidebnnt nmc in

leliiganiar genera uiaxime disiinguenda. Nihil aulem
prodest disiingiiere, si pigri sunius eligere. Nuuc
eiiim datur poteslas eligeiidi , qutiudio Deus difTerl
stiitentiam |udicandi ; poslquam aulein venerit sen-
lenlis judicii, non amplius erii potesias eligondi.
Nunc ergo eliganius, el roalimus esse latentei qusm
floreuies, et cam David htimiilari, quam cum Zi-
phsis exallari, ei inielligamus quem flnem habeat
flos Ziphaserum. Quit sit auiem isie fliiis, Psalmisia
alibi aperit dicens : l^ir iiisHf leiw et »tuttu$ non intet-
tiget heee^ elc., usque cum dicit : Vt inlereant in «e-
cutum $mcmti. itttemaH eoim inieriius fiuis ertl floris
illorum, et e conira aeterna jucuiidtias aridiialis bo-
nMrum. Et de hoe intelleclu agiinr in litulo, eum
Uicitur : Ueee verba referuntur in finem temporum^ itl
est, ad Cbristuro, oimb sunt inleltocuisaiiribiKas ipsl
David, vel diguiorilfus de corpore Chrisii, vel ipsi

pervenlenio, qaia mmc Iwuibaaiiir in proflcisoendo. D Pi-oP^^ei» vice illorum sgenti ei exhorunU nos a<l
Poiesi etiaiB a prioeipio versus Isie iegi inierroga- jniel.ecium, scilicet. m Umto flons Zipb«oruas alr

liim, quod saiis |n priori hajus psahui positioue ex-
lilBiiaium est.

!N PSALMUM Llll.

In finem iu carminibus vel bvmuiii iniellectus David,
com venisseot Ziphasi ad Saul , et nuntiassent
Saali : i^Toaiie David ab$conditu$ e$t apud bos •

ABGCBBNTOII.

Ex persona Execbis obsessi potest intelligi. Ali-
ler vox Chrisli ad Pairein , vel cujuslibei fidelis
BUxlUam Dei contra viila flagiiaiitis.

EXPLANITIO.

Inleileetu» David aceipiendu» esf , ut tupra^ quia vt-
datieatt amporib^Ui ob»e$$u$^ $ed inopinate Uberatmt, quid
Eaelmm Chrieti^ cujm$ etipeememiirmm erat^ ventwrum
M€i, imtettettit ; et hmue eumdem intitteetum $umm tn

teodsmus. Qu\ intelieoiua habendas e»l Ih camilNl*
bus, id esi, in laeiiiia, non in tristitla, onia non esl
di)|t!ud«im si hocflore careamos, ei iribolamar ; imo
gaudere debemus in tribuhitlo«ie, scieotes quia tri-
bmla^ putientiam operatmr/ ai eaflera. iBiellectiis,
dico, sigBBius in illa bisioria, eom veneram Ziph«i
ad SmiI, et dixerant ei : Eeee Damd mb$eanditu$ e$t
apud noe. Semper enim fiorentes laieaiibas adver-
santur, et ipsM prodiMil, sed nlhil eia obsuni, sical
et Zifriiai David qaidam prodideruul , sed nlhil et
oliluit, qoia UUesus evasit, et spelunesm Udolbm
Intravit. Quandiu eiiam Saul peraeeuior luiraascl, oi
vemreiii poryaret, et iitierficiendi se coplain IIK dft-
rei, David ei pepercii» ei oram untam chlamydis
ei abscidii, sigoiiicsns nobis quod tales nos perse-
quentes noii persequi debMnias, nec edie hahere,
aed polios diliisre» ei pio ipsis orai^e. Nuuc ad ki-

7G5

BEDiE VENERABILIS OPP. PARS II. SECT. II. — DUBIA ET SFUBIA.

764

tenm accieaamus. Vox cst, ut prsdioium esi, vel A
perfeeinnim iti corpore Clirisli, vel ipsius propliet.ii
irice eorum ^igentis, et iia diceiitis : Deux^ in nomhie
tuo salvum me fac. Quasi dicat : Nomeu tuum quoJ
pr.i^^icatuin est iiobis in infinnitate, quia morialis et
pnssibilis nobis annunliatus es, cogiiosco suhlima-
tum in vlriute. Vmiiiti enim ut moriaris ex infirmt-
taie, venies ^ero ut judices in viriuic. Et quoscun-
qi:e nunc salvabis iti praeced«'nii nomine, ilios salu-
briier liberabis in tua subseqiicnli virtute ; cl ideo
lu, Doniine, me credcnlem et sp -rantem, iu tno no^
mine piaRCcdente, iioii iii me, salvum me fac. Et beiie
dicii salvum, q\mjustusexfidevivit. Et sic tandem
piTfrcte liliera me in tua snbsequenti vinute, et ut
libeies, o Deus^ exaudi oraiionem meam^ iion qiiain-
libet, sed meam, florein, scilicel, Ziph»ortim iion
loganiem. Ei oer6a orin, non Zi|)lia'urum, sed mei^
id est, HMerna bona a te rogantis, quae illi quidem
iMidiuui. sed non percipiunl, qiiia nm aeterna me-
cum, si terren I cup:unt, iiiqiiiim, pcrcifte, id esl, g
ostendt*. |»er efl^ectutn percepisse te auribus^ id est.
audieiidi poteiuia, qu» in te est.

Quoniam alieni insurrexeruvt adtersum me^ fortes
qumie uni animam meam, el non preeposuerunt Deum
unte conspectum suum, Ideo iiecesse csi ut lu me saU
vuui fiicias et libercs, quia abeui, id est, Zipb;ei
nlieiii a me noii cognatione, sed afleciione, uoti loco,
sed flore, inhurrexerunt^ ut essenl adoersum m«, i«i
e^l, ui oppriincreni me. El b<>c modo insurrexerunt,
quia ipsi fortes^ iioii in rei veritate, sed sua repuia-
tiune, quasierunt animam meam, ut sibi conroriiia-
reiit eam. Ei lioc totiim ideo recerunt, quia non pro^
posuerunt ante consaectum suum Deum^ bcd mundum,
id esi, noluerunt Deiun diligere, sed potius vulue-
runt nunimum super nummum ponere et omnia ter-
reiia commoda augere.

Ecce eaim Deue adjuvat me ; et Dominus tuiceptor
est aninue mece, Alieiii quidem insurrexerunt contra,
sed qua: cura ? Nuila sciliceiy quia Deus adjuvat me, p
Dcns otunes sanctos suos adjuval, et si non exterius
maiiifcste, iiitertus tatnen occuite, quia vere ma-
guuQi adjutorium tllis es>l, qui possunt dicere : Glo-
ria uostra ett lestimonium couscienttw nostrcp, U\ qiio
atijiitorio iste quoqiie glo.iaiur cui» dicit: Volunla'
rie tibi sacrificabOf eic. Deus^ iiKiuaiii, adjuvat me,
Va ec ce quomodu adjuvet, sciiicet, quia Doniiiius est
tuscvptor^ id est, dcfensor» animce mew^ et si uon
coiportg mei contra Zipbxos dando uiibi gioriosam
coiiscientiam, qute factt ne eis consentiam.

Averte mala ab immicis meis^ ei in veritate tua (/i-
tperde illot, Hlc iuterserit orationem pro peisecu-
toribus illis, daiis nobis exeinplum, ut tales noii odia-
luus, sed pro ipsis oremus. Uuasi dicat : illi quidein
iiisurguut conlia me, lu auieiii, Doiiiine, averte ab
iliift uieis mala interiora, sciltcet, el graviora. Nul-
luiii enim malum gravitis quam amaie terrena, et
negligere ftlerna ; el ipsos pusitos in veriiaie lua, id
est, lu aii.ore jBiernorum, disperge in falsitate sua, ^
idcbt, in atfeciioiie teiienoruui. ^

Voluntarie ta^rificabo tibi^ et eonfilebor nomini tuo,
D,.mine^ quonium bonwn ett, Ad principale contiuua'-
tur. Uuasi dical : Vere tu, Duinine, adjuvas iue, et
it suikeptor meus. ^uod per huiic effectum apparet,
quia ego tacrificabo tibi, id est sacrificium, laudis,
sciiicct. Et boc non ex necessitate, sed ex voluntate.
Ouud est dicere : Graiis te laudabo, et in ejus iaude
gnudebu, quo laudato, nunquam erubesco. Voluuta-
i.e Deus laudetur, cbaritateainetur, graiis laudetur,
graiii ametur, boc est, propier se ametur, iioii ex
neeessitate, id esi, iion propter aurum vel argeu-
lUMi, vel aiiquid tale. Sucrificabo tibi^ inquaui, et
lioc laliler, quia eonfitebor tibi, id esl, perleclaiu
laMdem ore, corde et opere faciam nomini tuo^ Do'
wme, Et boc proptcr aliiid, sed quoniam ipsum iii sc
ip-o bonum est,

Quoniam ex omni tribulatione eripuisii we^ ct tupcr
inuHtcot meot despesit oeulut meut. Mcrito libi sa-

crificabo et confiiebor, quoulam lu eripuisti jam lue
\n spe, ex omni tribulatione iuteriuri, scilicet, et
exieriori. Et eculus meus, interior, scilice^ fartus,
per hanc ereptionem snper inimicos meos detpexii, id
est, dcspectibilein flurem Zipba^oium babuil, aitcn-
deiido, scilicet, qiiia omnis earo fenum est^ et omnis
§loria ejus tanquam fios feni, Aruil fenum, ct ceddit
flos ; verbum autem Domini, id e^l, promissiones
Domini maneut in tetemum. Qiiare ? Quasl dicat : Si
hi(! bumiiidr, exalUibor cum Doniinus dicat : Quia
qni so humiliit, exaltabilur,

IN PSALMUM LIV.
In flnem carroinis inteilectus David.

ABGUUEMTnii.

Ex persona Onis saoerdoiis sponte i£gypium pe»
tentis psalinus iste depromitur, quando Jason pro-
pinquus cjiis, sed bonoris et vitx illius aemulus, ab
Aiiliocho, Seleuci filio, pontificatum redemit, ea con-
dititine, ut omnes Judaeos in geniilium scita trad;i-
ceret. Ipse vero Onias, constructo in iGgypto atiari,
ritus sacros, quos Jerosolymis Jason pmfanaverat
cum Judteis, qui invenire poiuerani, aiitistes devo-
tus iristauravit. Aliter fidelis quispiam conlra vilia
carnis ei ipsam carnem deprecatur.

EXPLANATIO.

/ft finem in Christum in cnrminibuSf in gandiit tpi*
r tualibus intellectus David, quia eum inteilexit incar-
nnndum^ per quem se novil a tribulatione liberandum,
Per totum psalmum^ duobus diapsalmanbus distin-
clum, verba sitnt Domini. In prima parte petit ne sua
in iribulatione positi despieiatur oratio, deprecans libe»
r itionis celeritalem, quam ex carnis infirmitaie probU'
biilur expeiere, Secundo loco iudaaorum destrui tup-
plicat iniqutales , quoniam in civitate ipsorum erat
conlradictio veritatis. Tertio dicit quce obitinatis Ju"
dmis pro mis sceleribut noveral evenire, Pott hcBc tn-
troducitur pia conbolaiio^ ne quis fidelium^ audita ju»
dicis severitate lerreaiur,

C0MHENTAB1U8.

Eiaudi, Deut, orationem meam^ etc. Titiilus est
taiis : In finem in hymnit intellectus ipti Dav'*d, Quod
sic expotiitur. Haec verba referuntur in finem, id esc,
in Cbristum, qui finis est omni credenii ad justitiaai
accipicudam in bymnls, id est, in laudibiis, scilicei,
ut sive exsult(*mu8 et lactemur, sive tribulemur, et
angustiemur, ille semper sit laudandus qui in iriha'-
laJonibus erudit, et consolatur in prosperis. Nun*
quam enim laus Dei debet ab ore et corde Christiani
1 ecedere, non ui laiidel in prosperis, et prebendat in
adversis, sed ut umper^ ut Psalmisia ait, laut ejut
tii in ore meo. Gaudes, agnosce Patrem emeodantem»
quia sive blanditur, sive emendal, illum erudit, cui
haTeditatein parat. Hoc niodo in bymnis verba sunt
acci|tienda, et sunt intelleclus atiributus ipsi Davidt
a cujus semine Ghristus processii secundum carneai,
quia Filius ejus fuil secundum humanitaiem, Domi-
iius ejus secundum diviuitatem. Significat hic totum
Gbristum caput, sf ilicet, et corpus, quia potcst Paal-
mus iste vox esse vel capiiis vel digniorum membro-
rum in corpore. Ei est inteliectus. Admonemur enim
ut« cum audimus, ioielligamus quia magna ad iios
aitiiict cura intelligendi, in quo malo simus et a quo
III lo semper iiberari optamus. Inter mulias tribula-
lioiieft liujus sxculi plaugit aliquid psaimus iste de
iotellectu. Non autem plangit, cum boc psalmo quit-
quis non habet intellcctuui. Porro autem illuc uie*
ntiiiis:sc debeinus , quia secuiidum intellectum ad
iiiia^ineni Dei facii sumus, et per int«'llectum ab
a li^ aniinalibus differimus. Unde quidam coniem*
piores tanti boiii iu quodam psalmo reprebendun-
tur, cuin eis diciiur : ?lotite fieri sicut equus et mai*
lut. El item : ilomo cum in honore ettet^ non intH^
Itxit, Agnoscamus crgo nostruin bonorem, et intel-
ligauius iiOD istam patriam esse gaudcndi, sed Jo-

765

IN PSALM nUM LIBRUM EXEGESIS. — PSALM. LIV,

m

Ipiidl, nnncfiim ei^nlimdi, $^H ndhiic gemeniii, qtiia A runt, id efil, qinsi derfare Toloemnt m me iniftuUaiet
^. ^: ^i: — : M- -...i.^.:^ 1 ?_ 8U.1S, id esi, me conformare sihi conali 8i»nl, cuni

potiiis deberent mihi conrormari. Et motesti erant
mihi, id est, molestahnnt ine conlradicendo, el otiam
coriirafaciendo m tra siia, id est, propter admonitio-
nom si|am el eihortniionem iraii mihi erant. Unde
cor^ id esf, inlerius memi conturbatum ett^ ita tanien»
ut conturbatio illa nianeret in me lanluro, id est,
non extra procederei in odium illorum. Et est hie
determinalio conuirhationis. Et ideo nnn sup^rflait,
licet idem prius dictum stl, conturbatum est, Inqiiain,
eor meum. Et hoc adeo, quod eeeidii tuper me for^
mido mortiSy id esl, limor morlis non ezierioris, sed
interioris. Non enim timebat mortem exleriorem,
contra quam munierat eum Dominns dicens : Solite
timere eos qui corpns oceidunt^ animam autem non
possunt occidere ; timehaiit mortem inleriorem, qu.-e
gravior e-^l, id esl, odiuin tiniehant, qula sicut dile-
clio est vila, ita odium e4 morsaniin^.

el si aliqna in nohfs est ox^iilinlio, nondnm est in
re, sed in spe. Ei promisso enim Ippinmur scientes
proinissorem nos non raliere. Qiiantum auiem ad
pr;o.->ens lempus altinei, in quo m 'lo et in quihns
angnstiis simus aiidiamus et in nobis quod audimus
afnioscamus, Si aiiteni nondiim in nohis agnosci-
mus, Dnvid inrorporemnr ct sic sontiamus, et cum
ipso dicainiis : Deus, exaudi orotionem menm, id est,
me oranlem. El hoc ita ne despexeris, id est, ut
amplius non d''spicias deprecntionem meam. Miilto-
rnni f nim einudiiur oraiio cnni pro tenipor.-ilibus
ri><?nnt , et conceditnr eis qu*id poshtlant, quorum
p«»siea de^ipicitiir depreratio. quia tfrrena orant non
apierna ; et idpo iste utriimqne ponil, scili -ei, nt ora-
tioneni oiandiat, et deprernlioiiem mm despiciat, id
est, terrena euin orare non periiiitini. Hoc secun-
dum Cas8'odoruin, qtii non dislinguil orniionem ei
dep^ecationem ; juiia vero \tiguslinnm et Uiero-

nymiim ita distinguitiir : Deus, exaudi oratiouem 3 Timor et tremor, IIoc, inqiiam, modo formido mor^

nieam rartam, pro persiverantia, id esi, fac me in-
ler malos perseverare ne deficinm, imo, proficiam.
Et ui eiatidins orationem, ne despexeris pra!mis<«am
pro peccalis deprecationem ; priiis rnim unicuiqne
pni pcccatis est dppn*ca:tdum, deinde pro perseve-
raniia orandum. Intend^, d'COt mihi in oratione, e(
iit in'eiidas, exaudi me prius in deprecaiinne. Et
niinsi dicat ei : Q'>id gomis ? Quid paleris ? Suhdii :
Contristatns sum in exercitaiione mea, Quast dicat :
rosuisti ine exerceri iiiter malos, sed quia ipsi supra
vires m^^as in^urgunt contra me, ideo tu, Domine,
tranquilla persecntionem eorum. Iste positus inier
inalns voliilt eileiidere ditectionem suam iisque ad
inimicos, ei dum more perrecii viri admoncret et
exhnrtaretur eos inter (]U08 conversabatnr, et nihil
proficerei, quia ilil supra vires ejiis objiir{;ahnnl
eiim cum vitiis et opprobrii^, et r tinm moleslabnnt

tis cecidit super me, quia venerunt super me timor de
ira, tremor de odio. Ira enim brevis riiror est, odium
inveteraia ira. Timor quoqiie animi esi, tremor
vero corporis. El videtur plus esse treoior, nbi
ctiam per concussionem corporis eiieriiis apeiiiur,
quantus sil timor interius. £t ideu tlmor refertur
ad irnm, qu« levis est, Iremor vero ad odium, qiiod
nirumqiie grave esl. Et potest bic irabs et fesiuca
ila notari, de qnibns Doininus in Evangelio dicit :
Hypocrita ejice primum Irabem de ocuto /110, et deinde
festncam de oeuto fratris tui, Per trabeni enim odium,
per festucain vcro ira designatur. Et multi pravi
dociores alios de ira reprehenduni, cuin ipsi interius
grave gerant odium. Jimor, inquam, et tremorve^
neruut super me, et hoc ideo, quia tenebrw odil quasi
contexerunt^ id est, oppresserunl me, Non enlm vere
conieserunt eum, sed in tnnto metu erat, ne di-
lectionem perderet, et odium incurreret, ut videreliir

enni in vitiis, timuilpederedileciionem. £t noluiteos

\riicere cuin Tiliis, qiiia bsDC est regnla pietatis, ut n ei quasi odiuni ipsuin jam in eo esse. Odiuin ideo

lalcs per convicia non rincamus, iiec ipsos odiamus, vocat lenebras, qnin, ut Joannes evangelista aii :

lino pro ipsls oremiis ul converiantur, el nobiscum
rxerceantur. Non cpiin rru>«ira sunt impii, quia om-
uis inipius aiit ad hi<c vivit nt corrigatur, aut per
eiiiii boniis eierccatur. Un<fe i:>te noluit malos con-
vici.s viiicere, sed convcriit se ad orationem, ne
l>erderet diteclionem orando, scilicel, inier tales per-
severantiam. Max'me enim bono viro cavendum esl,
ne in tali trlbulaiione iierdnt dilectionem, quia duos
liostes patiinnr, alierum visihiiem , et alierum in-
▼i^ibilem, sed si exlerius sa*viens amaiur, inierius
laeviens facile superatur. Uterque ^utero niiiiur
iiobis auferre illud, in qiio nos videt superiores esse;
liomo namqiie siiperat hominem terrena felicilaie ;
hninovero siiperai di:il»oluin inimici diiectione. Unde
likit beaius Gregorius : t Qiiia suscitat infirmioreni
fratrem adversus nos, nec curat antiquiis hostis nt
n^stra lollai, sed ut chariiatem in nobis feriat. » E(
ideo isle, nt pra^diiiinu^^, converlit se ad orationem.

Qui odit fratrcm suum^ in tenebris est

Et dixt : Quis dabit mt/ii. Venerunt, iiiquam,
per me timor et tremor; et in illo iiin<»re constituius
diii, pr.'E tocdli>, qula vidi eos qoos a Imoneham ni-
hii proficere, sed potius deHcere : Quis dabit mihi
penna$, ut columbo! ? Quando vir sanclus videi m.i-
los Inter qnos conversatur potius quam proflcere,
quia iiisurgunt iii eum, el molestias ei inferunt, et
sic peccaium peccato superaddunt, solei contlngere
propter laRdinm uicapiaieumsoliiudinis desiderium,
et vult recedere e corpore, non amore, scilicet, ui
quibus non poterat prodesse hortando, prosit saltem
oraiido ; sed inulli sunl qulbus non licet sic avolare,
qiiia ligatas alas habeni lion visco, sed onicio. El
ideo hi armd desertum petunt, deserium, srcilicet,
cordis peiunt, iit soli sint in pnriiaie mentis, qua se
cum Deo siio ob'ecienl, non tamen soli suni in eha-
ritnte, quia per charitatem cum illis a quibus reces-

ne perderet dilei lienein. Ei quare oret, causam red- D serunt sunt. Sic enim quaerunl requiem in mente.

dii, dicens : Coniristatus sum et coniurbatns liniendo
perdere dileelionem m exercitaiione mea^ id esf, diim
eierceor inter malos admooendo eos, et nihii, quia
iiisurgunt super vires iiieas, proficiendo. ^ota quod
dicit itien Dii« enini eicrciiatinnes sunt : una bo-
norum, aliera ntalorum. Exercit.itio maloruin est
inuiilis, quando mnli scilicet opprimunlur a malis.
Eiercitatio lionorum est exerciiaiio ad pieialem, ei
ad omnia utilis, qualis est hic aceipienda. Et quia
duo posuii» duo etiam subilii, qiiasi dicat : Contur-
batms sum, inquam, a voce inimici, id est, propter
exprohraiionem et convicia illat^ ub inimico. Et
coiiirisiatus sum a tribulatione peccatoris, qui non
solum maiediiit, sed et contra fecit flagella adhi-
bt;iido ; plus f nim est contristatus qiiain coniurba-
itis, qui» conlurbatio h^RC est lanium ad horam.

Qnoniam declinaverunt, Ideo inerito contrislatus
fcttib ei conturbatus, quoniam ipsi iiiiiiiici dcclinave"

ut corpus tamen exterius non sabtrahatur a labore.
Ei huiic talcm recessum opiat Iste, cuin dicit : Quis
dabit mihi penna% id esl, recessionem ab his mafis
poiius per me deflcientibus, quain proficientibus :
pennas dicit, qus suni sicut peniiai columboi, Et vo-
labo, id est, recedam ab cis in ineniis solitudinem»
et sic requie$cam, Quasi dicat : Certe lu, Domine,
dahis mihi pennas, qui exauJis orationem meain, et
iion despicis deprecationeni iiieam. Cum peon» sini
corvoruin et accipitruui, sirut eolumbarum, isie ta-
mpu qu.Trit sibi laiiliiin d^iri pennas culuinbae, qula
coluniba quserit a inolestiis avolaiionein, sed iion
amiliil diiectioncm, quia sigiiuiii est dilectionis ninl-
tls modis. Sic ct isto quaTel avolare a inalis Iratri-
bus, quos patitur iit diieciionein non ainiitai, sed
cuin eis seinper per charitaieui maiieai. Et iniititur
hic ad Scripturani illain, ubi legitur quod cohiinba
de arca eaijssa,quia ubique luiosa loca iuve«iii, ad

7^7

DEDi£ VENCRABILIS OPP. PARS IL SGCT. H. — DUBIA ET SPURIA.

76S

nrcain per dilecUoMm redtic. Sic et istn, <iiii lotoea k 6>t, mandatiini in medio ejus, id est, in eorde •jus

B .» • •. _|_ • - ^ J!_ .^..l«I... j;_I_ /\..! ^_! i. ._ B*_f^ 1_ i __ -

lora taiitnm invenit maloruro in secretum cordis,
aervaia tamen in se dilectione, recipere se qusrit.

Ecce ebngavi fugient. Quasi dic:it : Qursivi pen-
nasmibi dari, et ecce faclum est quod opUbam, qiiia
penn» sunt mihi daiae ; et ego fugient elonciavi me«
scilicet, ut solus essem in mentis puriiate, nbn lamen
aolos in cbaritate, et in ea toliiudine mami. Vel
elongaoi me tendeoa In desertum corpore. non
aniore. Et hoc ideo, quia exepectabam eum, scilicet»
Dt^um, quousque me confortaret ; eum, dico, qti si-
cut jaro 01« salvum fecit in spe, ita me salvum faciet
in re e pusUlanimilate, id est, ab inQrmiiate $piritu$^
id est, Ita me confinnarei, ut jam non timerem per«
dere iiiter malos molestantes me dilectionem. Et sic
spiriiua tneus prius lafirmos tlmendo, esset firroua
nihil timendo, et qui me aalvura faceret a tempe-
Biau^ id est, a menlis perturbatione. Si quis enim
non atteiidit qnid Dominns pro eo passus sii, in illo
qua^^i Clnlstusdormiu et ideo in ejus mente tem- 3
pesias periuibaiionia flt; qui vero attendit quid
Dominiis passus sit, et in aliqua similitudine pas^io-
num Clu-isti gaudet inveniri, in illo quasi Cbrislus
evigilat, et inari et ventis imperat, et sic tempestns
ces^ai. Vel etiain potest dici : Qui satvum me face-
ret a iemp«$tate, id «'Si, ab exleriori persecutione»
non qiiod penitus persecutio cessaret, sed ego con*
firm»tua non atienderem.

Prweipita^ Domine. Sic continuatur : Extpeetabam^
iuquam, eiim qui $altmm me faceret. Ego dico ( di-
cena ita) : prtecipila^ Bonttne^ etc. Vel secundum Au-
ffualinum ita : inimici qoidem declinaverunt in me
tniquitale$; tu autem, Domine, praiciplta eos de pec-
cato in pfHscatum. Et linguae eorum ditide a veritate
tua, Kilicet, ol semper loquantur falsiiatem. Qood
non dtco ex roalevoleniia, sed qooniam ipsi digiii
suni, quia cgo vidi iHiquitatem, etc Vel potest io
hono accipi liec. ut sic dicator : Domine, prmcipita

multiiudinls. Qui enim veruin dicit, non laborat,
vel in medio ejii8« id est, in plebe ejos qo« clrrom-
daiur ab ipsis majoribui, est labor. Et injuetitia esl
in ipsis majoribus ; injustitia eolm proprie pertinei
ad lllos qiii judicanL

Et non defedt. Ostendit in partlboa qood vere ma-
nifesta iniqiiitas est in civiiate prsedicta, scllicet,

auia iiftira et dolu$ non defeeU de platm$ ^ue^ id est,
e piililico ejos, id ^it, manireste exercetur usora
et omnis dolos in ea, per qiiod angeiur elus iniqui-
tas, quii omne malum exsecrabilius reduitur, com
publict prasumptione traciatur. Et acclpit bie usu-
ram iilam de qua alibi dictum eat : Qm nsn dedii
pecuniam $uam ad ttsuram. Vel potest hic acdpi
usiira illa iiijustissima, quod parva, scilicet. ofien-
sione gravem iiimis vindictim exiguni, quaodo pre
solo verbo aliquem occiduni, quain usoram aeqiiitar
alia gravior usun, sciliret. d nnnatio aeterna.

Quoniam $i immicu$. Si superius per inimicum
el peccatorem illom lantum, qui semper extra fuii,
Id est, fidelein acoeperimus, ot beatus Augu^^tinos
dicit , tonc versos iste sic coniinoabitur, qua»i di-
cat : Qiiairis avolationem propter illos qui extra
sont. Qiiiescas igitiir apiid illos qui intoi sunt. Dic'l
iste : Non possum, qui;i et liic falsi fratres me per-
scqiiuntur, qiiod molestius eat fereiidum : ^Mentain
st tiitniiciis tantum, scilicet, qui semtier extra fttit,
maledixiHet mi/ii, utique ego $ustinui$$ein^ id ea,
austineudum bi>e puia*-em, quia omue malum pa-
tieiitius debel accipi quod probatur non opiuatum
assumi, qua quidem inopiuatuin as&umitur. Nuu o|n-
natum as$oinitur, qoudcuoque malum ab his qui
extra sunt aasuinitur ; inopiiiaium vero est quod a
concive accipitHr, a quo nibil mali ex^peciamus. hi
ideo est graviua, qiiia nulla pestia efAcacior e^t ad
nocendum qiiam familiiris amicua. Si vero aupe-
rius per iniuiicum et peccatorem. ut qnidam voluut.

eos a superbia in bomilitatem, id est, humilia eos. p illos accipiamus qui prius intua foerunt, sed a nobia

Et littgua$ eorum priua conspiraotes in malum, dt-
tide ita ut amplius in malo sibi non acquieacant, sed
c<4ispirent in bono. Et necesse est ut hoc facias,
fiutm''am in civitate^ id esl, io eorum miiltitudlne vidi
tuiquitatem In Cictis et contradictionem in verbia.
Quod eai dicere : Adeo manifesia iniquitas et con-
tiadictio esi in eii« ot ab omnibus possit videri. Et
dosigiianler per inlquitatem mala opera, per con-
iradictionem vero qood sempor Teriiati coniradi-
ratur. Civitatem aotem vocat Hiultitodinem illorum.
£u qoiBdam civitas confosionia, Babylonia, scilicet,
ad oiiam omnea mali periinent, siciit e contrario om-
n<*a iKHil ad Jeruaalem pertlnent, Et mittimur hic ad
Irea diversas Scripturas ; per Pracipita enim mitii-
lor ad Scriploram qii« dicit quod quidam superbi
aub lempore Noe diiuvioaiot pra^cipiiatiy quia illo*
rom prsBcipitatio signiflcavit justorum, de quibua
hic agitur, prscipitatioiiem ; per Divide linguas ao-
roMi niiilmur ad illos qoi pOst diloviom turrim in

exierunt, id est, faisoa fratre<, lunc planiis ad b«mc
verium erit acces^^ui boc luodo : Pra^cipUa, Domne^
et divide liiigua$ eorum^ qui nobiscum prius fueruul,
et a nobis exierunt ; quod non ex malevolentia dico,
sed qiiowiam dignum est, quia otdi im^iiical^ el
contradietionem in civitate eiiam, id est, iu Eccle-
sia, ubi major aeouritas videbatur; et boc adeo, ut
die et nocte^ id est, semper. Vei et iu proaperitate
et ia adversitaie circumdet eam , id eat , civi-
tatein; et in minoribus et in majoribus, ut in
aliia prselatia ioiquitas. Quod vahle moleste feren-
dum eat, et merito, ^immam st immicue^ qol non-
quam fui^ iotua nuUedixi$$et nuhi^ uiique iliiid sasH-
nui$$em, id eai sustiuendum potarem. Quod vero
concivis maledicit ( quasl diceret ), intolerabite est
propler illud quod prsdiclum est, et $i i$ qui oderat
me« id est, de qoo manifestum est qood odio me
habet, qula mavult creatur» quam Creatori aervire.
. . Si quis^ inquam, ftfisMl locutnsmagna $uperme^ id

coBlom aedifieare voloerunt, per quorom «operbiam D est, superbe et arroganler niihi iusultasset, forsitau

littgoa sont dispers», akot poatmodom per bomiii-
latero apoatolorum Erclesi» lingu» coadunata auol.
Per cantradictionem wo mittimur ad toiiiis scbisma-
lis initiom, acilicet, qiiando Datan et Abirofif contra
divlnam Jiisslonem iisurpantes ailu sacerdoialem or-
dinem« com moltis coiisemaneia soia procesaeronl
ad Iburificandom ; qoo (actum eai ut ipsos principea
Datao el Abiroo terra vivos deglutiret, sequacea
Tero omnea iguis de cmlo venieus absumeret.

Die et noete» Vidi, inquam, iniquitatem in civitate
naloruoiy et hoc in tantum, quod ipsa intgtttias die
ae aecl#» hoc esl, semper circumdaiu itlam civita-
lem, id esl, iuvolvet eain undique, quanium ad roi-
iioros. Kl ita involvet minores, ot etiaro ascendal
•ttjMT mttras eju$^ id eat, iovolvat etiam majores, ul
Dimalum, Anom, el alios talea, qui aunt inuri ejtis,
quia quasi rouri muniunt eam, et circumdant eam.
£1 ideo aic fftti^ttilas circumdabit eam, quia labor^ lA

abecondissem^ id est, posaem me abacondere, id est,
snblraliere ab eo, ut protervitas ejus deaiiieret, cum
me adversarium non videret, ab illo vero qui iiitus
esi non possum me abscondere.

Ttt verOf bomo unaniinis. Ilje quidem qtii semper
extra fuit tolerabiiis est ; tu vero^ homo qui a nobis
existi« quia a nobia non fuisti, qui deberes roihi esse
ttnonimif, quia aliquando duro intus esses, foisti dtix
m^Ks, id est sa>pe salubre consilium dedisti, ita ut
in consulendo pr;ecederes, ut beaius Hieronymusile
Origeue dicit : < Ubi beiie, nemo melius ; ubi male«
neiao pejus. 1 Et qui fuisii tiolMi meus in eisdem
iustiJu is, et exponit quemodo notus, scilicet, quia
capieba$ $imul cum multis aliis dulcee cibo$ diviuo-
rum verborum, ens in hoc «ecttm, qub dulcls erat
mihi biciU tibi doctilna veritatis. Nam am^ii/aptm«s
parlter in domo Deit id e^t, in ecclesiasticis institiitis,
cum consensu ; tu, iuquam, qui prius lalis fubti. el

7C9

IN PSALMORUM LIBRrM EXEGESIS. - PSALM. LIY.

770

Imr iiiodo apodtatasli, q«ifl dicerft mecogi8,hoc, scili- A ul ah i*li8 redimal animann me.im, ^usinam ipsi erant

eei : Venkil mora tuper iI/m / Hic riir«ii8 mitlimnr ad
iniiium acblemalis in Dsilan ei Akriron. El eal dicere :
Mors, id «81« menlis c»eiiaft, ▼eoial saper illoa*
scjlicei, inferiores, sicul ignii ci>ii8aropiioiiis venii
aoper i^nem diacensionia in faoloribus Daian el AM-
ron, ei sicui principes illoSy Uaun et Abiron« de«
gluiHril vivot lerra, iia principes inier bua apdaia-
las, Qt Doaains el Arius» weMa^ id esl, priidenies
el seientes, deeeemdant %n infernum^ id esl, in pro»
fundum Tiiioniffl. Quasi enlm sciens in ignem ma»
nnm mitiii« qui qnod non ail fiiciendutn scil, ei non
facit. Nec hoe (quasi dicai) ei malevolenlia dico, sed
quoniam digni sunl, qoia nequitia eit %n habitaeulU
earum^ id esi, in corporilios, qua ad tempus inlia*
biunl, quia sunl migraiuri, el esi tn medio^ id est«
in corde inferiori eorum, Qiiod esl dicere : Immundl
suni iiiterlus ei eiterius.

Eqo auiem, In illis quidem est neqoilia Inlus el
extirius ; me autem Bol9atrit Donnnui ab illorum ne-

m^aifN iuter multoe, u\ esl, ioter paleas, noii inier
graiia ; plures eniin \ysk\e» sunt in area quam gran».
8ic el simulati ainici plures suiit quara yi^rl amici«
de quibus diclum est : Aitticiltie genue peuimum eet^
eordo e$H adver$arios, iingua einmlare kevotoi.

Exaudiet Deu$. Vere l^eus redimet animam meam
ab illis, quia Deue exaudiet me, el exaliabil;edt
▼ero qui se erexeronl in dissensioneni « hwnitiabit
in damnationem, Deus dlcOf aui e$t ante emcula»
Quasi dical : IUos homo qui fuil ex tempore • ut
Donalus « vel aliquis talis, erexit ; Deus vero gui e$t
ante $4Bcula, id est, qui est sine lempore, humHiabit
illo$. Uiide dicit Cassiodorus : /Voit $it tilri Dominus
pro Domino^ qui nolvrit e$$e con$ervu$ tuue $ub Do-
mino.

Non emm e$t Hli$. Merito eos homiliabil, quia i7/tf
non e$t commutatio in priesenil, et ideo non eril i Ls
in fuiuro. Iloc esi, quia non habuerunt pnrtem in
prima resurreclioiie, nec habebunt in secunda. Erit

quiiia, sdlicet , ne eis confomier; el hoc ideo, quia '^ laineu mutaiio eis iii fuiuio per resurreciionein «
clamaviad Deum^ id esl, ad ipsuro Domlnnm. llic sed non erit eis cominutatio» id esi in melius miiu-

ipsuro

dat nobis exemplum , quallter et nos ab hujusroodi
uequkia possimus liberari , scilicei, si damemus ad
Dondiimii, id esi, irremlsse bene agamus,

Veepere et mane. Dominue^ liiqoam, $alvabit me^ et
ego salvatus non exisum ingraiiis, quia narrabo ad
aediicaiionem aliorum , quoe siinl ve$perff id est,
evangelixau de pr;eterito« Vel Damini naiiviuiemy
passionem, resurreclionem et similia» qu£ per te-
spe/e designantur« quia quando vespere esl, sol
prsterilus est. Et annuntiabo, qnod sunt in maite,
id esi, evani^elizala de fuluro« ut de secuiido ejus
advent». Annuniiare cnim proprie pertinei ad fu-
lura, qu» per roane ideo designantur, quia quando
mane esl, sol adbiic fulurus esU Et quia ego ti<irra6o
vespere^ et atmurUiabo nmrte^ ideo Dominos exandlvil
vocetn nieam in %neridie^ id esi, dando mibi astema
booa el manentia. Quie ideo designantur per meri

tio, quia resurgent ad poenamy n»n ad gloriam. Non
e$t itli$ , iiiqu;iiii, commuiatio^ et hoc ideo, quia non
timuerunt Deum, id esi^ Jiidicem fiiturum nou alten-
deruMi, nt mandau ejus cusiodirent. El ide<i DeiiS
eitendit manum t^uam in retribuendo^ id est, pleiia*
riani inr rei iiequiiiae eoruin relribulionem. Et me*
rito« qiila ipsi con<aiiit/iai>tfrifii/p id esl, dfpravaverunl
tetamentum^ id est, proiiiiisiones eju$, Quod eiiim
dicium est ad Abrab.ira : In $emine tuo benedicentnr
omne$ gentei^ boc perveriuiii, Verbi gralia, ui illi qul
ad solain Africain boc perliiiere dicuni. El ideo
divi$i $unt non a containiiiantihus. El boc ab ira va/-
tut ejua^ id est» per iraiii ostensaro iii vultuosiuie
ejus, id est» Dei. Divisl sunl enitn jam ab illis per
interiorem csciiaiem» id esi, moraliier. Divideniur
eiiain tunc lociliter« cum diceiur eis : /ic, mate-
dicti, in ignem atemum. Et illis conUminaiiltbus di-

diem, qnla qnando sol in meridiouali circulo esL el ^ visis el excaicatis, eor iltiue^ id esl, Dei, hoc est.

major splendor et fervor est, ei quasi sut, qnia nec
in afccensu el descensu esl. Nihil vero dignius stat
vel inanel quam illud eui nihil accetlit vel recedil,
ul aeurniiaii. Yel aliler : Piarrabo qu» iunt facta in
veepere, id esi, sapieniiam morientis. lu vesprre
eniiB monuus esl Dominus. In quo miram sapien-
tlain, licet gentibns stultitia videatnr, exercuii, quia
mo; te sua lemporali nostram niorlem aelernam de-
slruxil. £l nwrrabo qu» sunl facta in matie, id est,
vium resorgentls ; mane enim resurrexit l>omintts,
ei sua resurreciiooe nobis vias viiaB noiificaviu Et
annuntiabo quae sainl facu in orertdte, id esl, glorlam
ascendenlis, et ad dexieram Dei Palris consedentiK,
ubi iiiurpellai pro nobis, quod per bune effecuim
apparel , quia Dominus Paler exmudiet toeem meam.
Vel aliter : dlarrabo qms narranda suiil ad aMJiiie:i-
lionem in veepere et mane , id eai » in prosperitate,
Qua: ideo designaulur per vespere et mane » quia in
his duobus temporibus Umperanliur aer esl a ca*
lore; ei quia vespertinam el mattttinutn temptts
propter aurx uuUiiooem naviganiibus et aliis lali-
biis prosperum solel esse. El ammntiabo etiam ad
utiliutem proxiuii in meridief id e>>l, iii adversiiaiis
fervore. Quod esl diccre : Nec erigar In prosperis»
quiu iiarrem. nec fraogar adversis, quiu anuuntiem.
El ideo Uoroious» cum ad euin clamavero, ejoadiet
uocem meam; et lioc modo exaiidiel, quia redimet ani.'
mam mewn^ prius posiUm tn pacet id est, quia pacem
aervavil inier odienus paceiii, nec inier persequen-
lea ainisit dileclioiiem ab hie^ id est, a poiesUte ei a
coiiformatione eorum qui appropiHquant mtAt, id esl,
qui ex vicioo adversantur mibi, quia el concives
sunL Et ideo dico appro^^nquant, quoniam inter
multoe^ secundum ordiues inslituioruin ef sacra-
meniorum, eraiii mecum* llabel alia Translaiio :
Quoaiaiit ini^r paleae erunt mecum^ quod meliiis buic
aetttentias accedit. Vel aliter : IJeo aeccssarium esl

sacra Scriptura, qus ideo dicilurcor Dei, qiiia con-
liiiet inleriora et occulia mysUria de eo, iil j appro-
pinquavit^ id esl, patefacu esi, non coniaminaniibus
lesuiiientuin. Quia enim illi repulsi suni , necesse
fiiit iilis , id esu conUmlnantibus , perqiirere veri-
tatein Scri|ilurarum, ui possint resisiert: falsiuil
illorum. Et sic Scripturie eis ap|tropiiiquaverunC,
quia quanto magis el ssepius eas quxsieruut, Unlo
niagis Intellexerunt. Unde Aposiolus : Oportet e$$e
hiBre$e$j ut qui probati $unt mani^eeti (iatu,

Moltiti $wu urnionee eju$, £x|)onit quomodo c«t
Dei illis appropinquabit , iu, sdlicet , quia motiiti^
itl esl, intclligibiles facti ftml illis urmonee eju$^
scilicct, Dei, in quibus solent esse qiiasdain dii a,
nt cum DuminU) dixil : Aift manducaveriti$ carnem
meam^ et biberitie $anguinem meum^ non habebiiie vi-
tam. Durus est liic $ermo , et qui$ poterit eum audire f
Et ecandalitati ferme ieptuaginta duo abierunt retroT"
n ftim. Prtro vero niollis liic serino facius e^t, non
Umen quia Petrus hoc inlelligebal» sed qula pie
dicliim esl credebat. MotM sunt, inquam, $ermone$
eju$^ ei iion parum, sed fuper oteum^ id e?4, super
oniiieiM liquunm niolli^simum et teuuissimuMi.
Oleum eniin ad ea molle et lenue est , quod dicitur
corpus peiieliare; t»ermones vero isli adhoc iiiol.io-
resi suiii, quia |»enetraiit usque ad animam. Et llcel
lia inolles facii sint , vires lamen non ainiseruiity
quia tpfi ftinl jaeula^ id esi^ arnianl el muniunt eoa
ab bostibus ; ei ipsi niiiiuni eos velui sagittas aco-
Us, corda iransienteD , et cliariiaiein Inieudentes.

Jacta $uper Dominum curam tuam^ et ip$e^ etc.
Hic niajores, quorum vox est, iii hoc psalnio bnr-
Uiitiir inferiofes suos. Quasi dicat : (]| vobis quofiue
Inferioribus moUiaulur sermones Dei, ideo lu qiiiH-
beijaeia curam tuam, Id est, luum curare, repiiu
Dihil tibi prodesse^ sed ipsura saluiis toae cnrain
gerere. Juxu quod alibi dictuin esl : Omnem sot^ci-

771

BED^ VENERARILIS OPP. PAUS II. SFXT. 11. — DUBIA ET SPUfllA.

771

tudinem veitram projiciente$ in etini, quoniam ipsi cura
e$t de vobit, Et si tinc feceris, ipse enutriel te, i<l est,
de virliiie in viriuiem prnmovebit le. Et tandem
libi ju$to perducto in aternum, U\ est, in aeternita-
tem, non dabit ampliiis (luciuaiionemf qiiia aRterniias
erit porliis ubi anchnrain Ogas , et deinceim ^labilis
m»neas;quod in hac vila uiiili qunmcunque per-
fecto contingere potesi, cum etiam Petrus adancillae
vocem fluctuaverit.

Tu verOf Deu$, Hos quidem. Domine, enutries,
eos vero prsdictos, scilicei, contaminantes testa-
menium, deduceg lu^ quia poleris ( qui Deus es ), m
puteum inimfus, scilicet, iii puttuin cnrrupiionis, in
lenebras submersionis , id esi, in profunduin viiio-
ruin , qui erit in puteuin inleritiis, id e<t, ad .Tier«
iiaui damnationem; tu, dico, auctor culpx, sed
(lamiiator eonim nequitiae.

\\ri $amjuinum et dolosi. Mcrito in putenm dedt/ce$
rof,qtiia ipsi sunl viri «'/n^ntiifim , quia niultorum
saiiguinem fundunt non corporaliier. scd spiritnali-
ler, quia animas occidunt. et hoc iden, qui^ dolo$i
siiiit, id est, alios h;eresi sua decipiunt. Ei hi t.-iles
non dimidiabunt dies $uos^ id est, iioii lantum proO-
cient in nequiti:i, quaiituin put^iveruni, quia promit-
tunt sibi longain viiam, et illam non dimidiabunl,
quia saepe celerriiiia inorte ahsunientur. Vel non
poiueruiit» id est, non possunt Deo servire et inain-
moa;e. Volunt enim dies suos, id est, prseseniein vi-
tam, quatn totain servitio Dei deberent impcudere,
dimidiare, id est, separare, iit tartim sibi et niain-
inonae serviant, sed non dimidiabunt^ id esi, non sic
illos die$ suo$ separare pntuerunt, ad salutein, sci i-
cet. Quia n^io mvten$ manum ad aratrum^ et rel>
qua. Vel aliter ( quasi diceietur) : Noiine pruderunt
eis bona quae fecerunt? Non equidein, quia diis
ftuos, id esi, viiaui suam non dimidiabunt, id esl,
iion iia separare poteruiit, ut per pauca bona de-
struaiit niulta mala , i\ux fecerunt , cuni poiius per
niulta boiia destruenda sini paiica mala. iJ\io,\ e^t
dicere : Propter piuca bona noii salvabuiilur, imo
propter mala inulia daiiniabuntur.

Ego autem, IUos , inquain , deduce$ in puteuniy me
auieiii non dediices, quia cgo^ Domine^ $perabOf id
est, oiDiiein ^pem meam ctnjtciam in te. Niinc qui-
daui psalmus iste lectus esl iii voce cnjuslibot per-
fecti iribulatioiicm, in qua est, attendeiiiis, ct ab
ipsia libcrari orantis, ad iiosirain instruetionein,
sciiii et« ut iios atleutientes communem esse tribula-
tloiiem, racianius communeiii etiam orationem. Si
vcro iu voce capitis psalmus idem b-gatur, ita caput
ipsuin loquatur : Deu$ Pater, exaudi orationem meam
factain pro pcrseverantia ineorum , et ul exaudias
orationem, ne de$pexeri$ pra^cf denlein deprecationem
factaui a nie pro uieis. Intende mihi^ dico, in ora-
tione, et exaudi me in depreratione facla pro ineis.
Et opus est ut nie pro eis exaudias , quia vere con-
iristabuiitur el coniurbabumur, quouiaoi ego ipse
contri$tatH$ $um in exercitaticne luen. Qiiasi dicat : Si
in me viridi ligno hoc fecerunt^ in a ido quid fietf Et
si patrem fainilias Deelzeb.ib vocaverunt, quanto
magis domesticos ejus» et similia. Eiercit^iiio Ciiri-
Sti fuit illa de qua ipse dicit : Ad hoc veni in muudum^
«1 t€$timonium perhibeam vervati. Quae exercitatio
fqit ad pielateni et ad oinuia iitilis, qiiia iii omiiibus
qiiaecunniie fecil, aut verln), aut exeinplo, nohis
profuit. in qua exorcitatione dupliciier consirisiatus
esl» quia Judaicam gentem qii.iiu respexit iiiihre
verbi, quasi aridam Ucuin, uulluin frucuui, qtio
ipse »olveret jejuriiuni, sed sola folin, id est, verbn,
habeniem invienit, et ex ipsa etiam moite contristii-
tus est, quia dixil : Tri$ti$ est anima mea u$que ad
mortem^ non quia mors ipsa jucunda et deiectahilis
el essei, sed quia nostrain in se iransfiguravit iuo
finnitatem. Et boc est quod dicit : Constristatus $um
tti exercitatione mea \n me et in meiSt quia etiam suo
iiiodo dupliciier contrisiati sunt. Bt ita suni coutri-
fttattts, quod conturbatue, id est, qood haec coatri^tt-

A tio fuit conturhatio, id est, boraria lintomy quii ciu»
Tersa ett iii eo in Ixtiiiain resiirrectionis. Cito qao>
qiie in suii suo modo laetificatur. Et quia ita som
contristatui quod tantum $um conturbatu$^ ergo con*
iristatus sum in me et iu meis a voce, id est, pro-
pier vocero inimici. Et propter Iribulaiiouem pecra-
toris, quia non meani poenam,sed illius damn;«tioi)eni
aiteiidi, et inde dolui. Vocem inimiei possumus ac-
cipere» quia oiierunt ei : Dannonium haba^ el si-
initia, et eliani cootradictiones in menibrs ejus;
tribniaiionein vero peccatoris, ipsam ejus passioiiem
et suorum. Disiiuguit autem, sicul nunc dixmuis
liiinc versum Cassiodorus, et valet satis iii utnque
lectione.

Quoniam declinaverunt. Quasi dicat : Inde swn
contrisiatus, qiiia ipsi iniquitate$ suas» quibus locutu
el geiiiein perdere inerebaiitur, declinaverunt in me^
quantum iu ipsis fuii, quia pulaliaut vitam roeaia
quasi pollutionemy et ideo credebant per inortefn

g ineam quasi piirgari et se el civiiatem suam, unde
uuus ex eis dixit : Expedit ut unu$ moriatur kom»
pro populo, et non tota xjen$ pereat. Et in ira sua, id
esi, irati pro loco et genie, erant molesti mihi^ id e»t,
niolestabant nie dictis et factis. Uiide cor meum^ id
esi, aiiima inea, couturbaia est, quod non fu>t ex
ilioium coactione, vel in illorum potesrate, sed in
me^ id est, iii tnea propria volunlatc. EU formdo
morii$, id est , illud propler quod fortnidat niuts,
daronatio, scilicet, coiisei utiva moriis, mortis ; dic^»,
vpuienlis $Hper me, cecidit^ id e«t, destracta fuit.
Quod est dicerc : Quia mors ine, in qiiein nuliuni joi
habebat , vendicare sibi voluit , perdidit lllud juris
quiKl habiiii. Morte eniin sna lemporali mortem
iiustram aeleri.aui desltuxit, et sic mois in victoru
t»u:i absorp^a fuiU

Timor et tremor. Oslendil quoque roors snper emn
veiierit , d ceiis : Timor et tremor venerunt $nper me^
quod est descripiio roortis nostrs per ejiis effeetui:,

. Quoniam eiiiiii mors, id est, separaiio animae et

^ corporis, timetur, quoniam eflieitur ut limor sit in
mente, et tremor iu corpore.

Et contextrunt me tenebra. Koc iiem periinet ad
prxdicum descripioiiem, quia tan^it hic viciui.mu
nioriis. Sequuntur eniui murtem leuebrae, id est,
hujus liicis defectio. Vel aliter : Ideo timor et frem/>r
venerunt $uper me^ qu;a tenebras, id e»t, tefiebniii
iiitelleetu carcntes, contexerunt, id e»t, circonde-
deruut me a.l damiiationem. Et quia aiieiuli h$tc
super iqe ventura dixi : Qtiif dabit mihi peuna^t
Noniie tu, Deus i*ater? Pentias dico, qu» suut $icui
columbas ; et volabo ab istis, et sic requie$eum. Pen-
nas accipimus hic poiestaiem ponendi iniuiam, et
resumendi eam, post quas pennas avolavit i perse-
cutoribus suis morlendo et resurgendo» non ut pen-
uis corvinis , sed ut coliimbinis, id est, non odiose,
sed charit.itlve , quia quosdim ex illis po»tei visi-
tavit, quii < redideruut in uui die tria millia, et
deiude multi alii. Vel in hoc cliiritative, quia fnar-

u tuu$ e$t propter delicta ne$tra^ et reeurrexit proptir
ju$iifieationem no$tram, Et postqoam sic ivolivii,
requievit in iinitiortolitiie et in iiupissibiliute. Ven
eiiim requies est, cui nulla amplius iniercedit cou-
turbatio. Vel avolavit a populo illo, de qu» dicium
est : Laboravi $u$tiHen$, id esl» a Judaeis, et reqoie-
vii in illo ilio populo, de quo dictum est : Popuius
quem non eognovit $ervit mihi in audttu aurie. Ecce
(quasi dicat) factuui est quod optnvi, datae ^unt inilii
peuna^, et elonguvi me ab iilis, id est, a Judseis ino-
ricndo , resurgendo , lugiene eos quantum id m:>jo-
rein partein, non vero quautum ad membra sua, id
est, apostolos, a quibus sua propria roeiDbri posie.i,
ne dubitarent| pilpiri perroisit, nec quioiuin id
illos quos per gritiain fidei visiuvit. Et eloiigatus
ib illis, manft in $olitudine^ id eet, in geniibus, q«iap
ernnt quasi desertum a lege, et i prophetis deiiiiiu-
tum. Vel elonguvi roe fugiene^ quantum etiam » l
omnes corporali prtesentia. Et tnunn iu $oUtuiiin€

775

IN PSALMORUM LIBRUM EXEGKSIS. - PSALM. LV.

77«

pfilofnac confessionis , qaa& Ideo merilo diciliir soli- A t«ro, cl ipse mc el meoB txaudiat in meridie, iJ cst,
Uido, qoia nondum aliquis corporaliter illiic pervenil dando aelerna. Possunt etiam liic ali« praidirtx seii-
praeter eiim. Et mer lo (quisi dieat) lioc mihi con- — •— ^- — • — ^ — — * *
cessiim est, scilicet, ui ayolarem et requiescercm,
Qtiia ego cum patieniia iibfdienliam explevt. Nam
enpectabam paiienter eum, id es<, Deum Patrem,
qni nunc prius $atvum me fecit iii spe , it:i salviim
me faciei in re a puiillanimitate $piritua , id esf , ab

infirmitate illa spiriius pro qiia dixil : Triiti$ est
anima mea uique nd mortem, Et a tempenate^ id est,
ab impetu furentis poptili. Ego dico diceus iia :
Profcipita, Domine^ et divide tinguai eorum diiplici-
ter, ut in priori leciione dictum est. Et hoc non
dHco ex malevolentia, sed quia digni siml, quoniam
in dvitaie^ id esl, in populo Jiidiconini, qiii quasi
ciyitas foit, propier legem ei proidieias, ut miniis
▼idehatur tiiiiciidum. Ibi vidi^ id est, recognovl et
manifesiins expertus suin, id esi, et contradicliones,
et eam civitalem eircumdabit iniquitai die ac nocte^

letitias dJci |>artim ad eom , partiin ad suos. Ei ?ere
exaudiet, qiiia redimet animam meam in paee existen-
lem, id est, iiit(*r odieiites etiam pacem «erfantecn,
ab /lii qui appropinquant mihi, id est, a potesiate Jti-
daeorum , qui ex appropiuquo adversaiitur mihi.
Quod iiecesse est, quoniam ipsi mecuni eraiit inter
multos, id esl, inter paleas tanlum, ut priiis.

Contaminaverunt teitfimenium ejui. flic accipe le-
siamentuiii Dei pn*niissioiie$ de xlernis sub graiiii
faclas : quod lestiinentuiii Jud.'ei super iegilia sacri-
ficia noii ordiuaverunt, iino lerrenas et veleres ei
proiiiissiones pneposiierutil. Unde dtcit : Contamina-
verunt^ h\ est, despexernnt ejui teitamentum, saii-
guine, scilrcei, ni-i lestaloii:i coulirmaiuiii, ei ideo
divisi suiil ut prius.

Viri ianguinum. Merilo deduces eoi in puteum in-
teritui, quia ipsi sutii vri •anguinttm, appeieiites, sci-

id est. semper, non soluin in minoriliiis, sed ita ut B ^^^^^* cff^utidere satiguitiein nicum pro loco ei genie

ascendai iuper muroi ejui^ id est , super principes
i^jus, Pilatuin, scilicet , et Annain et Caipham Et

hoc ideo, quia tabor est in medio ejui, ut in priori
lectione dictuin est.

Quoniam ii inimieui matedixiiiet. Vidi^ inquam,
in eivitate contradictionem^ quod molesi ssime feren-
dnro esl» et intolerabile. Quoniam li manifesiu> ini'
mieuif id est, gcntilis populus matedixiaet mihi^
illud utique iUitinuinem , id est, sustinenduMi |iitt:i-
rem. Quod non ila iiiteliii:endum esl, quod Deus
aliquam iniquiiaiem susliiieil, id est, alicujiis ini-
qaiiati parcal, sed quasi siistinet nescienier peccan-
tiom inlquilatem, quia minus piinit eam, qiiam si
esseol scient<?r peccanies. Et ii ii qni ape^ le oderat
m€, quia maluit creaturam quam Dcttm colere,
fuiiiet toeutui magna iuper me, diceiis : iVoft habemui
regemniiiCa^tarem^foriitanf id esl, talis pos^ei esse
quod abicondiaem me ab eo, id esi, noii pcr lain
asperam viiidiclam osieiiderem me i li. Forsit^n n
ideo opponil, qui quidam eliaiu iiiler geuiilfs eia»t
qaibus Deus tantum iiigenium concessil, ut logem
naturaliter scriplam in cordibus babercni. Ut Plaio
et alii philosophi. Et iiis lalibus non abscondii se
Deuit , quia iia severe in eos vindicabii, sicut et in
illos qui legem sci iptam acceperunt.

• Tii vero homo. Illum quidem susiintiissem, cl ab
illo me abieondiaem ; lu vero quein ego per legem
dnlam feci hoiniiiein , id est , inleiiigeiile.ii , et qui
deberes iinafiimif mihi esse, dux meui^ id est, quem
ego ducem aiis consiitiii , scilicet , ul in te vultum
Dt i cernerent, et quid colerent iiiteiligerenl ; et notui
meui secundum carnem , qui capiebai mecum dutcee
eiboit id esi, lcgalia insiituta; qti» vocat dnlcia, nnn
quanium ad signa, sed quantum ad sgnificata, licet
illi hoc non ailendereni. Et vere meeum; nain am-
tutavimui cum comeniu in domo Domini , id est , in
praccepiis legis. Quoruoi plura ipse etiam cariialiter
adiniplevit , quia et circuiiicisus est , et iii teinplo .
cam muocribus prse^entalns. 7», inquam, homo iia ^
mihi fainiliaris, ad quid dicendinn iiie inducis? Ad
hoc, scilicet : Veniat nion iuper iltoi, et cxtera.
Uu »d itidem dicitiir hic , sicut in leciioue priori , iu
uialum, scilitei. Potest eliain secundum Cassioda-
rtim exponi lu bonuni , ita : Mon veniai ivper ittoi ,
id esl, priori viia iiioriautnr, et ipsi viventei^ :d est,
male actam viiam suain attendentes, descendant in
infernum, id est, menie praecurrant iii iiifernuin, et
videant quas poena debeaiiir illis, et sic cotivenau-
lur. Et necesse est ut hoc faciant , quoniam nequiiia
fii in habitacutii eorum. Quod siiiiililer esi, ut supra.
Vel potest dici ad solam simililudiiieui , scihcet, i'a
sordidi suul iu nequitia, ul illi sordidi suut, in quo-
runi habitaculis sordes sunt non soluiu iii aiigulis,
sed etiam m medio, Me auieiu ab corum nequitia
Bominui ialvabit iii me el in meis. Et ego salvatiis
narrabo in iiie et in meis veipere, id est, evangelizaia
Ue prx*terito. Et annuntiabo manef id est, dicta de fu-

in ultionem
cives quam

et quia dotoii sunt, id cst, dcceplorie iiiecum aguui,
dicenies : Magiiter^ icimui quia verax ee^ ei similia.
Et laiiieii licet sanguiueiu ineuiu rundeiido regnuin
aeternuin sibi par.ire iuiendant, diei iuos quos qtiasl
aeteriiaiiter in illo r. gno deducere putabanl, n>c di-
midiabunt ibi, quia quadragesiino secundo aiiiio a
Tito et Vespa^iauo eversi et capiivali sunt. Vel ali-
ler quasi dicat : Noune proilerunt eis inslituta l»*ga-
lia ? Non , scilicet , quia soia signa insistuiit non si-
guiticata; sed tameu ipsi diei iuoi, id est, vitam
suam in carnalibus observaniiis non dimidiabunl , id
est, non iia separare poterunt , ui ipsic carnales ob-«
servanii», quae suut signa a significatis divisa , pos^
sunt eos salvare. Per iroperfecium eiiini, id esl, per
soia signa nunquam perveuient ad perrectuin, id cst,
ad salvationem veram. iili, inquaui, daiunabuniur.
Ego autem et mei non d )miiabiinur, Domiiie Pater,
quia ego ct mei in te tantum sperabiinus.

IN PSALMUM LV.

In finem pro populo, qui a satictis longe factus esi,
David iii tituli inscriplioae, cum tenuerunt euiii
Altopbyli in Gelh.

ARGOMF.NTUSf.

Macliabaeorum supplicalio, quando
iegis coujurantes lam prxvaricaior^s
eiiam hostes expugnare tentabant. Aliter vox Chri-
sti ad Pairem. itero Ariiobius : Si teiiuerint te .^1-
lopliyli, el a sanclis cogitationibus te longe fecerint,
ctaiiia ad Doiuinum dicens : Miserere niei , Domine,
quoniam conculcavit nie lionio, hoino utique exie-
rior ; per le enim agit cuntra te, per ipsum tota die
piignaiit conlra te inimici tuL

EXPLAIIATIO.

In !iebra!o va habet : Pro cotumba muta tongitudi"
nem Uavid humitii atque perfecti, cum lenuitsetu euni
VlHtihlhnm in Celh. Cotumba muta et Uavid humilii
atque perfectui Chfiilui momtratur in paaione; quod
vero noiira Tramtatio dieit Pro poputo^ qui a iancii$
tonge (actm e^t, id eit^ pro comiiibm Uavid qui in Cttk
exiutantei longe facti iunt a Juda;ay m qua ianc u
iunctvrum fuerunt, iignificat pro Chriui diiciputa,
qui lempore pansionii ejm icandatizati fuerunt^ pia-
mum eue canidtmn, pro quorum fidt^ ne diftceret^
ipne Dominm ie rogaae testaiur. David in Ittuti iii-
icripiione Uomtnm in panione^ ubi altuulatm eif llex
ei^e Judaioruin, id esl, otnnium credentium el confi-
tentium Deum^ cum tenument eitm Attophytt in Gelh^
cum crueiftxiiseni eum Jadwi^ vel miittei fuaii. Geth
entm , qui interj.retatur torcular, prf.biurani ciitcii tn-
dicat, Possunt in cotumba muta rel in po;.tt/o, qui a
ianctii longe factm est, euncti fideloi inteUtgif qui, a*f
(Bternis iauaii ex^utantei , rum Aponoto dicuni :
Dum iumui in eorpore^ peregrinamur a Doimno^ pi o
quibui David psattere non ceaat , t//e , videtiiet , qui
icdet ad dexteram Uei, qui jam interptttat pro nobii.

775 BEDiE VENERABIUS OPP. PARS 11. 8ECT. B. — DUBIA ET SPURf A. 77%

et e» phfuma tecleM rfKini p*afm¥9 ^icetfl^ A^^^^cnwint tolttnt pie ▼ivere In Cbritio Je-a , perte-

mpfT in eacuh prnsuram pali non dninit , di- cuiionem paiianlnr ; ucc astniigiUir ad Uaiic ? ticeui

-^ qiiisquia esl exira itassionem. Gt ideo iiiiienduni esi

ne siiNiis louge a paa» oue, et lic flainus longe a
aanrtis. Aitendend« ergo auiit « iino coiicupisceml^e
iribulai ouea et iieraecuiiones ; alteiidendi suut etiaiu

Vetett
qum semper

verus uflietionibus onerata. /n prima sectione PftUmi
tnaier orat Ecdesio^ cottfidens se tumen ob inimicis
tsse liberandnm. Seetione seeunda enumerat passiones^
gratias agens^ ftiaa de crebris sk erepta pertrutis, nee
•« formiJare mala qum celerrime traus^nt. Tertic loca
tn ftffnra f//a beatitudine taudes u dicit Domiao jugiter
eantaturam^ fui eam de kujus smculi adeersitaie U"
l^rortf.

COMVBirrARIDB.

Miserere md , Deus^ quomam eonculcavitme homo.
Tituliis est iatis : In finem pro popufo ^mI longe fa'
clus est a sanciis in itftt/t tii«mpii'o»'e tpst David , rtim
fentiertffil eum AUophgti in Geih, Ouod sic exponi-
liir : Haec verba rerenintiir in Aiieni, id esl, ad
Christiim, qni totius labons el iiileniionis nosir»
linis fsi; sic lociis ad quam (eiidiiiir. Huis esi viae,

.. ._.-. !• . i: \»^tt. 1...« Ztm. :.. f.._

liostes n«Mi |>entequeutes • quia diios boales patininr,
alieruiu fiHitiilem , alteruiu invisibileui ; houiiiieui
videmiis, diabolum non videmus ; bominein atueuina»
diatioluin cavi^ainus ; pro boinine oreinus , ei comra
tfiaboluui oremuA, et dicamus : Miserere mei^ Domine.
Vox esi c«»rporis Cbrisii oraiiti$ libtTari ab bis qui •
saiictis liinge »uiit, iie eis conforuietur* imo illi coii*
verianlur, et sibi coiiriirinentur ; et dicit ita : Deua
Paier» miserere mei^ dando niibi coiistantiam« ue
vincar ab Allopbylis, vel conformer eis ; et opua est
ui mi-erearis« quoniam homo^ laui illet scilicet, qui
liguraliter dicitur liomo, id e«t, dalMilus (ui ilN :
/fumtciu /tomo t<eii f el f upersemtiiavfl sisafira), qaam
auia sicut bic vivendi sededil exemplum. iu iu fu- d ille qui oaluraliter est bomo, id esi, niiuiiiiri dialhili.

tiiro promisil se praeniium. El postqiiani ipsum pra*-
iniuni babeliimus, nibil ampliiis quod quaerainus,
invenii^mus. Verlia, dico, dicia ab Kcclesia pro po-
pulo, id e.*>t, ul liber«*tur ab oppressione et confor-
Riailone illius popull« qiil longe facliis e>i a snnctis
per inscriutiourin tiiull. Quis autem po|Nilus isle sil,
litulus nobis osteiidii. lii D«<minica pashione scripius
esl quidam liluliis ilebraice , Gra>ce ei Latiuf iribus
lingnis quasi tribiis leslibus confirmaius. llunc lit«i-
luui euiu leffisseiil Jitda*i, indigiiati sunl« et Pilalo
dixerunl : Jvo/t scribere reqem Judaorum^ sed qnod
ipse dixit : Uex snm Juaasorum» Quasi dicereul :
biribe dixisse, iion ipsum esse. Sed quia per Sidri-
tuin sanciuiii eral proplieialum : /Ve corrumpa% lituti
inseripiionem, Pilaluii, iriitus, dixit : Qaod scripsi
scripii. Qiiasi dicerel nescieus : Non corruiiipo veri-
lalem, si vos diligitis fatsiialein. El qui» In liluki
ofleiisi sunt , ei prius nialedicio babueruiil , i uin Pi-

coiiculcaveruiit ine. Et beiie dicit conculcaterum ^
quia sicui uva pi*ndens iii vite quasi steiilis manei,

J|uia liqoor iu ea non apparet, cum auteui iu lortu-
ari calcatur, dulceni esprimii liqiioreui ; sic Kcclesia
in lorculari perscciHionis posita expre^sii plurima
sancioruin iiiartyrum egregis iiieriia, srilicet, quod
ad iuuiulos eoruiu ca:i i illuuiinautur, aegri saiiantur,
da*moniaci cur.iiilur, ei siiiiiiia. Concuicavit me , ju-
quain, Aotfio, lioc niodo, scilicel, quiil tmpiigfiaiis nio
frt6ii/avtf me tota die , id est , assidue , vel cou» cou*
ciilcaiionis leiiipore. Ei quid per bominem accepe-
rii , expoiiit dicens : Conculcaverunt me, dico, lofa
die inimici mei visibiles el iiivisibiles. Vel quare nuite
duerit pluraliier, quod prius siiigulariier, raitsam
siibdil diceiis : Quoniam bettantes adversum me int -
riiis et exterius suul muUi, Seil qua: cura ? uulla,
scilicel, quia timebo ego ab atlitudine, id esl, propier
potentiani aliquam, vel siiperbiain per>ei*utoruiii.

laius d.cerei eis : Veifrttm regem crucifigamf ei ip«i| p cuni s\i diei, id Cbt. leniporalis ei lr.insiioria ? Ulii|4ie

dicereut : Non habemut regem nisi Orsurem , lopge a
aaDClis fai li suni. Illi aulem sanctis appropinquaiii ,
qui et Cbristum regem recognoscaai» ei biiliere cun-
eupiscunl. Nec boc ad illos, scilicel, Judttos refe-
renduro est» sed et oronls populus terreiio n^giio
(leleciaiiis, Deuin Uegeni sperneiis babere , a saiictis
loitge faclu^ est , sed lamcn iu iltis daia sunl prinii-
liva exeinpla, iii in illo populo elucerel quod omui^
popnlus caverei. Hli eniin apene Gbristuro couieui^
pseroiii« ei legein Cftsarem elegeruni. Nec iu lioc
peccaveruni, quia Caesarrm eiegprunl, sed qnia
Cbnsimn regem cotiiempserunt , quem adboc niulii
lii ccDto seile tem, et ubique regnantem, iioHint ba*
bere regeiu. Ei lii quoque kmge a sandis facii buni,
iiou (orpore, sed corde» et persequuntur sancios.
Coulra bos vero coBftrmat nos psalmus isle» quia
ttecesbo esi ut tales patianiur quos n<»n pateremur
nisi |irodeS!<ei , teiitalio eiiiiu operaiur prolKitionem «
probaiio vero spem , et cztera. £t boc est : pro po^

iion timebo, iino ipsl tantlem limebuiit et pusnite-
bunl t sed iiifructuose , quia qui bic cor suuiu el au*
res suas 0;>duraveruui cuntra Doiuinuui admonen-
lem« iion ibi obdurare polerunt c«'nira ipsuui jiidi-
cunleiii. Taiiius eiiiui crii lerror ejiis senieniue, qul
COiilerai omnein superbiam eoruin; et ibi aei|'*o
iiinebil imperator, sicut et piscaior. Jili , iii<|iu>iu,
liiuebUnt, e^o vero (deberei dicere) non iiii!el»o, sed
tie prafSiiinptuosum viderelilr, pouil causatn qu:ire
u>ji limeai, scilicet, quia sperabo in le, nibil pr.isii-
mens de lue ; ei quia tit te sperubo^ ideo sermoHta
meos oon iu mot sed ta le Deo taudabo, asciibeuilo
tibi, iion luibi, si verum aliquid dicam. Quisquia
eniui cognoscit nibil lu sapieniia Dei vel Ade pos»e
vermu dicere, nisi quod acceperil ab ilUs qm esl
fous et origo totius veriiaiis^ ille seruioues su >% biu*
dabit in I^, qui seruiones et sui suul ei Dei. Oei
sunt, quia ipse dedil; sui suni, quia acceptt, et ie
peieiido eos a Deo uon exsiii vacou^. Et dKeiitlo

^ttlo qui a sanctis tonge factus eil, in Uiuti inscrtptione. D «uos esse, sed ab itlo accepisse, nou exiscit ingraios

Inscriptloney dico, lacta ipsi David iiun bisloriali,
quia uon legitur scriptus fuisse ei aliqu s tilulus,
ted niysiico scilicet tunc, cum tenuerunt eum A//o-

Cliy/i tn GefA. Istud quoque mm coiiveiiil David
i>tonall, qnia legiiur quidem ad Allopbjlos in Ceth
civiiaieui venissev sed iion legiiur ab eis lenlus
fuisse; oporiet ergo ui ad myiiicum David, Id e^i,
ad Cbristum referatur, quem vere tenuerunt Allo-
phjli , id esl, allenigeiiaB, vel puiioue cadentee, boc
e»t , Judasi virl aliemgeoa: , qui a sanctis longe sunt
lucti, et poiiiine cadeutes, id esi, iraii ei pro luco et
geuie» ei tenueruut in Ceib, qood luterpretaiur for*
cntar^ ^ive in^essiira, boc esi, teuueruiii euin in pres-
iura paftsioiiis, iu qiia botnis ille primitivus, id esi ,
q'ia8i iiva iii torculari coiiculcaius expres^it viuum
iilud dulcissiiuum, de qno dicium esl : Et catix meus
inetmans quam preectarus est! Tenelur quuque adbuc
idriQ CbrMins In corpore suo, quia oecesse est ut

/m Deo speravi, liepelii quod prardixit, quasi dical :
^un solum sperabv, sed el prius speravt in Deo, ri
ideo noii timebo quid fadat mihi caro. Mam quid faciai
mihi carot Sxviat quauiuui velil caru, uibil lac«ei
inibi, nisi quud poieiii caro : uva eraui, caro con*
culcabitme» et vinuui efUclar» el in apoibecam c«b«
lestem iraiis.lerar» Carnem punit pro bomine« pssr^
tem , 8« ilicet , pru toio« ut tbi : Verbum caro factsstss
eii» id esi, bomo faclus esi.

Tota die verba mea. Exsequitur facU camls. Quasi
dicat : Ecce quid pos.sit caro. Nam illi qui biielli-
guiilur per camem , exucrabantur^ id esi , alioiniiiii*
bantur tota dio, id est, assidue, verba mea. Ei quid
fflinim, si verba mea exsecrabaniur, cuin le Deum iii
ipsiSy quia in te laudata eraut, exseciareutur? a>o«
enfm es i disciputus super magistrum^ n C servus sUftar
Dominum, Exucrabantur^ iiiquam, verba tnoa, iia
quud omnes cvgiiatioheSf etiaui iiun »olu;u dicu ae<|

771

IN f^SALUORUM LIBftUM EXRGESiS. - PSALM. LYL

778

et facu ertot tettdentes in malum , et advenum m#, A Hciant, sed iiC sequantur, ei iion praecedanl. Ecre

id eai, ad uieam damnaiioiiem. Et faineii iioet ita
roe exsecrarenlur, et omne iiia'um in me cogitent,
fii/ba6tia^iiiil , id est , mecuni ronversabunlur iii sa-
crameotis fldei ; el ita abicoudent se, id est, iusidiose
et dotose mecum egeruni ; ad hoc enim venerunt,
non ot discerent, s<kI ut Uaberent quod proderent el
iniproperare^it. De quibiis Aposioiiis : Submlroierunt
qmdam falii (ratres explorare libertaiem nouram. lo«
irat «'niui ut Titus , iie caveaiur ut alienus. Abscon*
dent se, iiiquam, ad hoc, ut insiilieniur mihl. Et
ita revera fiicient, quia ip$i obienabunt calcaneum
meum^ id est, roagna cautela insidiaiitur calcaneo, id
esi, lapsui roeo, scilicei, si vel labar in lingua ut
prodant. Jia dico obieroabunt^ ftctil, id est qiiemad-
inoduni, illi qui sufltiittertittf unimam meam, id esl,
qui odiosain babuerunt vitam meain, quia gravis
eram eis, eiiaro ad videudum, propier quod maiitio-
sius insidiantur. Sed tu, Domine, retribues eis, qiii
faciei eoi iohoit id e^l, salvabis eos landem a rarnis
corrupiione, resusciiaiido eos ad iioenam aiternain,
tton ad gloriam, qu;e saivaiio pro nihiio repuianda
esi. £t meriio pro nihilo, quia lu cotifringei populot
ill<>s, sicut salvatos, tit ira lua, id esi, lautui erit
lerror sententi», quam iratus dabit dicens eis : /le,
maledicti^ in ignem wternum^ qiiod cx ttito confringe-
lur et curomiuuelur eorum spes et superbia. litos,
iiiquam, pro nihilo salvabis, ine aulem s.ilvabis non
|iro nihilo, sed pro aiiquo, scilicet , quia aniittn/iai^i
It^i wilam meam* Potesl eliatn saivatio prsecedeiis in
liono accipi, sic : Licet iUi lam pravi siiit, tanifn tu,
Deus, faciei iUos ialvoSf couversos et lideles faclos.
Ei boc est tibi pro nt/ii/o, id esi, nihili peudens» sal-
vare eos, quia iu verbo solo sa.vas eos ; nec iaboras
iii salvaiido, licel iios obstupescamuH in videndo.
Vei aliter : raciei eoi salvoi pro nt/ii/o, id esi, siue
aliquo pr%cedenii merilo eoruui. Quid cnim Paulus
biasphenius^peneeutor et injuTiosus, cuni in via verbo

hic orat pro visibili hoste, ut in llliilo pra&tlictum
esl. Et quasi dicat : ftcvera inimiei mei convertentur,
ei in illis conversis invocabo te ; ei in quacunque die^
id est, in quacunque inentis purliate, vel in quocaii-
qiie tempore, iii illis invocavero le, cogiioscain iu
eisdein, quoniam ei Deus es, et Deus meus es. Et
ecce , quarii dicat : Evperiiiiento daia est inihi fldu-
cia, quod vere in his converleiidiii adhiic cognoscaiii,
quoniam jam in prius conversis cognovi te , et esse
Deumetmeum; magiia scieutia scire Deum suuni.
Tuus eiiim est , quia tibi subvenit , et a se alienuin
te non fecit. Et h» sunt inagnx cordii divitix, et
magnum lumen interioris honiinis, Deum suum scire,
Deuiii suum babere, hoc est, gralis Douttl coiere,
gratis Deuin atnare ei laudare, quod est Deum vere
invocare. Quod autem dlzi : Cognoscam in isiiSv quia
cognovi in iliis, non te conlurbel, quin vox est Ec*
clesix, qu» et iii pruicedeutibus iavocavit, ei iu fu-
Q turis invocabit.

iit Deo laudabo, Repetitio est propler convertcii-
dos, de quibus hic dictiim est. Ac si dical : Sicut et
in lllis prioribus serinones meos iii le Deo laudo, iii-
hil de iiie prassuinens , eodem modo in his coiiver-
tendi;( liihil de me praesumaui » sed in le Deo Patto
laudabo Verbum nieuiii tibi, non mihi ascribendu , et
in Domiuo Filio, qiiiu de servitule uos redeniit. Lau •
dabo etiam sermoneiii ineum , id esi, Yeibuui , et m
Domino Spiriiu saiicio (deberet dicere) similiter lau-
dabo ; sed lantutn dicit quare, scilicet , quia tn Deo
Spiritu iperavi, qnx causa coiiimuuis est. Nam si spe-
ral iu Spiriiu saucio, s|)erat in Patre et Filio, quorusn
nna est majestas ct cssentia. Speravi^ inquam, tit Deo,
et ideo iion timebo quld faciat mihi homo» Nam qui<l
faciatmihi hamo? Soiviai quantum yclit houio, au-
ferat aurum, argentum, auferat oinne terreuum, ta.
inen n^I roibi laciei, quia voia mea inihi iion auferei ;
hoc enim patrimoniuin est iii corde inclusum, quod

prosiraiu» est et salvatus, aliuiii? Quid etiam latro ^ hoino aufene non poteril : proferam de ara cordts
attulit in judicium, de judicio in lignuui, de ligno in ^ laudis iiiceiisu.u , de celiario conscientia! boiiae fidci

paradisum? Nihil utique, praeier fldein, quaro ille ei
dedit qui jiixia pe|)enUit, id est, Christus; ei lioc
luodu ialvoi e^i facies, quia iii ira tua, id Oit, mit«
leiido eis tribulationes aliquas, quasi iratus, confrin-
get, id est, humiliabis populos iilos. Irasceris enim et
coiifringis, sasvis et salvas» terres et vocas. Muiti
eiiim tnbulaiione contristati , flde suiit repleii , quia
ad hoc exagitat iribulalio, ut vas evacuelur uequitise,
el repleatur graiia.

Deui^ vitam meam. Qoia talcs etiam pro nihilo sal-
▼ns, ideo, Deus, annuntiavi libi vitam meam^ iion
mibi, quia omnis vita ascribenda est tibi, iion alicu-
ju8 meritis. Paulus enim cum diceret : Quoniam ego
Platphemui, perucutor et injurtosus, nusericordtam
§um cimucutus , et c aeiera , viiam suam annuntiave-
runt non sibi, sed illi, id est, Deo, ut ei siiiicet
credereiur, iion lucra sua quxrens, s^ illius de quo
subsequeiitrf dicit : Chrisius Jesus moriuus e«i, «I

Eacramentum. Exigit enim Deus non hircuro » non
viiulum, sed exlgit laudaiionem et confessioneiii, id
est« fldero, quain neroo auferre poierit, sl tu eaiii
nou coniempseris. Et hoc est quod dicit : Deui votu
itta, id est, libi congrua et accepta sunl in me^ id esi,
suut clausa in corde nieo , et ideo iion pos^unt au •
ferri. Vota dico quce seinper reddam tibi, et qua* iil.i
sunt vota dlcit, scilicet, laudationes.

Quoniam eripuiiti animam meam, Ideo merilo le
laudabo, quoniam eripuisti iani in spe ammam de
morte, id est, de actualibus peccaiis gravioribu^ , et
eiiani eripuisti ilidem in spe pedei meof, id est aife-
ctiones lueas. De lapiu^ id est, etiam actualibus mi->
nimis, ui nec labar in illis. Et ad hoc me eripuisii ,
tti demum perfecte placeam coram te peo, scilicet, iu
alTeclione sanctorum ; ego dico eus tn Ittmine viven-
tium, Lumen viventium , lumeii sanciorum , lunieii
iiniuorialium est, gratis Deuiu amare, colere et lau-

omnei qui vivunt jam non iibi vivant, sed ei qui pro D Uare. Vcl in lumine viventiuin, id est, iinmortaiitate»
omnibui moriuui en, Si ergo vivis, et noii a te vtvis,
5ed quia ille ut viveres praislitit, viiam luain aniiuii*

lia illi, non libi, iioii jaiii tua lucra quxrens, sed il-
Iiu9, quia Ue quibusdam sua litcra quasrentibus , nun
iltius , diciuni est : Qucerunt quce sua Sttnl, non qna:
Jesu Chriiti, bt ineriio annttnfiavi Ii6t i;.lam meum,
quia tu posutilt tacrgmai meai in conspectu tuo, id
e»i« exauUisli nie deprernntem, sicut iii prunii»sione
iua praidictum fuit, lunc cuni propheta scilicel, hoc
aiiiiuntiavit; prouii^isti enim exaudauruni te flentem.
Credidi, flevi, exauditus sum. Ilxc est auiero ea
pftHiiiSbio : iii quacunque die convenui peccaior fuerit,
et ingemuerii , convertam me ad eum, Lt est aequipoU
ieiiier dictuni : kleo nierito vitjm ineam libi anuun-
iio« quia per te esi qiiod vivu. Et quia ego vitam a
le ftu^cepi , quam habeo, ergo excuipto mco uiiinici
luei convei uiiiur, qui proscedere nitebaiitur retror-
Min; non vero ut retrorsuui maneant, ct non pro-

Patbol. XCIli.

et unpassibilitate, ubi facie ad fac.em videiio.

IN PSALMUM LVL

In flnem , iie disperdas David in titull inscriplione ,
cuiu iugeret a liicie Saul regis israei in speluncam.

▲RGCIIEMTUM.

Et hic Machabxortim. Verum ineipiente jani v^
ctoria Lrtabunda formatur oraiio. Item vox Pauli puht
re^urrectionero. Itero Arnobius : i Oum (ugeris a
facie principis hujus inundi persequenlis te , siciit
Saul persequebaiur David ,,spelunc;im peie, id esi,
ita le cunstiiue, ut ab inimico tuo invcniri iion pus-
sis, et lu quiUem inimicum luuin inter manus h^ibens,
ille vero le non videat. liuc enim eveniet, sl ex totu
cordc dicas Deu : In nmbra atarum tuarum iperabo, >

EXPLANATIO.

Per fiitem Dominum iignificat, qui nobis omnium io-

25

779

BEBiE VENERABllJS OPP. PARS Tl. SECT. II. — DUBIA ET SPURIA.

m

ncrnm perfectio ri$tat, quia cum ad iptum %iHmmu$ , A dici fiigisse , icilicel , quia in tinlum patsos eit k^

mhil ullra quanrere opu$ habemus. Ne di$perda$ David :
prohibetur a Saute di$perdit qui a Domino fuerat prm»
paratu$ ad regnum, In tituli inseriptione : hoc non Da-
vid, $ed Domino convenit^ ne videlicet $criotu$ in pa$»
Uione titulus mutaretur^ $ed quia Datid Christi perto-
nam gestat ^ hoc nunc de ipso dicltnr , quod erat in
Christi passione faciendum, ne disperderetur David de
regno deputcto : $icul nec illa Domini potuit tituli m-
scripiio eommtilort., cum fugeret a facie Saul in spe^
lunca. Sicut Saulem fugtens David in spelunca $e
ettndidit , ita Chrisli divinitas esl a perfidi$ Jud(ri$
mira templum corporis abicondita, Potest et ita dici ,
quia Dominus ad hoc usque pas$u$ sit Jud(Bo$, donec
monumenti sneluncam intraret , mamme cum p$alniu$
hic non passionem tantum illiu$, $ed et resurrectionem
decantet, Dominus Chri$tu$ in prima parte psalmi orat^
$oUicitu$ secundum huntanitatem ^ qua pauus e$t. In
secunda re$urrectioni$ $uce gloriam commemorat. In

iltis occuliari, ut in cruce rooreretur, et in sepukro
poneretur. De quo sepulcro surrexit incorruptos ,
sicni David de spetunca recesstt illaesus , oceultans
se ininitcis, et manifesians se membris suis. ApoHoli
enim ejus membra tractaveruni, quia eum surreiisse
crediderunt. Tilulus sic construiiur: H»c verba re*
feruntur in finem , proposiia ad li(»c , ne tu aliquis
corrumpas David , oflensus in Utuli inscriptione facta
rum fugeret David. Nunc ad psalmum accedamus.
Vox esi capitis (ui prA^dixirous) pro se el pro inett-
bris suis oraniis. Orat pius niagister, ui nos doeeat
orare ; qui ideo passus est , ut nos pali doceret ; et
resurrexit, iit nobis spein retiurgendi dareL Et dicit
iia : Deus pater , miserere mei , reslituendo nie ia-
uiorlalit-.tti, et mtierfre mei , id esi, meorum iiunc
per interiorem resurreclionem , quousqne et per
exieriorem. El dignuin est ut hoc (;icias, ou^itiom
ontma mea et iiieorum ronfidit m te soluni, niliil prs-

tertia taudes Patri poit resurrectionem decantat ; qu(e g sumeiido de se. Et non tanlum nuiic in te cuiifldo,
tnembra diapsaknutum quoque interpo$itione di^tin- "^^ "'* -«..-«..^-. :.. :- -*.. «— j i^

guuni^

COMIIENTARIUS.

Mi$erere mei , Den$ , mi$erere mei , quoniam in te
ronfidit anima mea. Psaliiius isie, de passioiie Domiiii
iioiatu», docei qttantum nos dirigere debeamus , et
({uania sit perfecia inensura dilectionis , quae Deo
ptacei, qua nulla inajor est, quia iste de ea dicii :
ilajorem eharitatem nemo habet^ quam ut animam
suam ponat quis pro amicis suis, lloc ipse Dominus
ipbC recit, boc apostolos suos docuil, boc et nos per
:k|>osiolos docoit. Ei si quis altendeus intiriniiaietii
huain deficit in pr^cepio , conttrinelur in exeiiiplo.
Et est voi capilis, ita lamen ut non separemus vo*
cem corporis, quia noluit separalim loqui, qui noluit
a corpore separari. juxla quod dicit : Eece ego vo-
btscum sum omnibus diebus usque ad eonsummaiionem

sed eiiam seiuper sperando in meis, in umbra o/a-
rtim tuarum, lioc est, quia sicut unibra niateroarum
alarum protegit pullos, ita lu proleges me iii meis
obumbraculum daiido, ne ab aestu iuiquiiatis ;ire-
scain. Ei lanJiu sperabo^ donec transeat imquita$, id
est, quandiu muiidus erit. Transiil jam iniqiiiuis,
quantum ad capiit quidem et qiiosdam sancionim,
sed lamen non periil iiiiquiias. Nnnc enim ferveiini-
quitas, elsemper fervebit dum mu.tdus erit, quiasi-
cul quibiisdam inorieniiiius iuiquis succedunt alii ini-
qui, iia morieniibus quibusdam justis nascuniur alit.
Et sic nunquam in bac vita deerit iniquiias uerse-
queiis, et jusiilia parien^^.

Clamabo ad Deum alti$$imum, Quia sperabo In Deo,
clamabo ad Deum^ ad quein mei iio clamaiidum, quia
alli^simus est, id est, supfromnta esl. Et tamen lui-
seriae noslras proximus est, quia siciit est Deus de
toiige, ita et de prope. Sicut eniin alia ei superba a

smcuU. Ovins litulus est: In finem ne corrumpas Da- longe cognoscii, iia humilia de vicino respicil, quia
vid, in tituli inseriptiane ^ eum fugeret a facie Sautin ^ pro]>e est Domiiius lii

$peluncam, Quod dicit ne corrumpa$ David , in tituli
iii$a4ptionet iion potest David historiati adapiari, quia
niillus liiutus legilur et scriptus , quem Saul corni-
l»erii» vel aliquis persecuiorum ejus. Et quia nun in-
venitur in bisloria, oportel ut inveniatur in alle^oria.
Legitur eniaa quidam titulus in passione Domini con-
scripius, ttt exprobraret frontes Judaeorttin, qui
iiianus siias a rege non abstinuerunt. Quem titulum
Joda*! legenies offcnsi suot, et indignaii lalem regem
he habere, quem possent cruciligere , ad Pilaium di-
xerunt, cui etiam Chriistttm oblttlerunt cruciDgendum :
l<ioli regem $cribere^ $ed scribe ipmm dixisse^ iioii esse.
Sed quia prophetatuiu erat : Ne corrumpas tituli in»
scriptionem^ Pilatus iratus , respondit eis dicens :
Quod icrtpsi, icripif. Ac si diceret : Ut quid sugge-
ritis fatsitatem? ego non corrampo veriiatem. Uoruin
siuliitiam provideos Spiriius sanctus , imo saBviiiaui
ii insaniam , admonet eos per Prophetam ne cor-

liis qui obtnverunt cor. Olamabo,
inquam, ad Dominum, et ipse lienefaciel et uiihi et
meis. tnde experimenio data est mihi flducia, quia
jaiu beiieiecil inihi in meis. Si enim meis aniequam
eum cogiioscerenl beuefecii, niittendo me propilia-
torem et consolatorem, qui et morerer propier pec-
cata eoruin, et resiirgerem prupier justiflcationem
eorum, noniie exaudiet me clamaniem, id esi, irre-
misse bene ageniein f tiiique exaudiet.

Hfiti de ccelo, Beiiefecit, iiiquam, ineis in roe, et
ul per me benefaceret, misit divinain potenliam suam
de cmlo^ et tiberavit me tiomlnein, assumens me de
uiero el iinmuueiii a peccalis faciendo, et assumens
me de sepulcro resu^citaiido iiie, per quod dedit
jam dtsposiiione, ei daturus estin re,eonculeantesme^
id esl, Judaeos, tiibul.intes uie iii opprobrium. Ma-
gnum eniin opprobrium esi, quod in civitale illa io
qua inagis saivipriiut, ei soperbierunt, omnc jus ami-
serunt, el inde eradicaii, et ubique dispersi couieiu-

rumpant David, id est, ne pellere vetinl verum Da- D piibiles omnibus suni facti.Hocetiam ad opprobnuui

vid, id est, Chfistom de regno sibi depuiaio , sub- - - — •• . . .,__.»

irabendo se regimiui ^us , qui vere rex eorum est

( quia omniuni rex est ) , oflensi m tituli imcriptione

facta ipsi David, cum jugeret a facie Saul in spe/ttn-

eam. IIoc et bisloria habet, et ailegoria. Fugit enim

hisioriatis David, Saotem persecuiorem immiiem et

ingraittin in ppeluncaro, in qua occulubatttr, et terra

legebaiur. Fugit quoque nunc iiosier David in spe-

luucauiy quando Verbum quod tn principio erat apud

Deum • iiillrroitaiem nosiram iuUuit , iii qua te his

qui per Saul desiguantur , id est , Jiidaeis occultavii.

Uportebat enim eum sic ut intelligeietur videri, ^tiia

st cognovissent , nunquam Deum glorias crucifixissent.

Quare Domtnum noii cognoveruiit? Quia terram ocu-

lis eoruin subjiciebai, ei luajestaietn suain terra coii-

tegebat, iit qua terra tanium potuit teneri, flagellari

et criicifigi. Male qu«rentibus terram opposuit, bene

quA-icntibtts viiain reservavit. Aliter quoque poiest

pertinet, quod capsarii, id esi, iibrarii nosiri facli
sunly quia poriaiit nobis tibros suos, sicut soieot
servi post dominos. Ipsi eniin deticiuui poruutes,
Christiani proUciunl le^eiiles. Et siniiles caaco q«ii lu-
cidissimuffi gpeculum poruret, in quo luiago sua
aliis, et non sibi, eluceret : quia ipsi porunt iibro»,
in quibus vultus eorum, sciticet, quid eis prouiissuiM
fuisset, nobis elucel, eisvero non apparet. Maximum
autem est opprobriuio, quod illum quem &e |»ror-
sus putaveruiii deievisae, audiuut ubique exalutom
esse.

iftitf Deus misericordiam suam. Misii, inquam,
Deus Pater Verbum suum ut me liberarei; NiiMt
etiam ad aiios liberai\dum me miserieordiam suam^ id
esl, me miseriis uliorum compaiienlem, et mi>eri-
cordiam exhibentem, et ine veritatem inom, id e^l,
vera doceutem. Vel potest dici ad slmilitudiuein hoc
legatiunis iu : Misit Deus Pater Yerbuui et mtf homi-

IH

IN FSALMORUM LIBHUM EXEGESIS. ^ PSALM. LVil.

78i

nem asttttnpsii*. Misit quoqae niisericordiam suam, A meiidum, ego Tero ad pailendum. Q>iia paratum tu

quia misericordiler roecum egil, ei veritalem suam«
quia vere proniisit. Misericorditer enim implevit,
qiiod veraciter promisit« el mimit animam meam.
Dixit snperiiis liberamt me. Ex boc modo qoasi dice-
rei: Liberavit me, qnia eripuitanimam meam, resu-
iciiando me de medio calutorum leonum^ id est, de
medio Judaici popiili, a leonibus, id est, principihus
ad Ifiterficiendiim lue seducii.Per catulos enim niino-
res, per leones vero majores intelliguntur, quia in
mortem ejiis nmnes conspiraverunt. Mujores quippe
eiim inierfeceruni, miiiores autem consenserunt. Et
qiiid opus fuit ereptiooet Ideo, scilicet, qoia dormivi^
Id est, moftem subii qu» mors potius dicenda est
dormiiio qnani mors, quia tam facile ab ea, velut a
somno surrexi, ego, dico, conturbaiui* Repugnare
videtur qnod et domiiet et conturhatus esset, quia
qni eonturbaiur, aut souino excitatur, aut ne in soni-
num vergat proliibeiur. Sed hoc dicit quantum ad 11-

eor meum in me, et paratum cor meum esi in ineis, ei
ideo, 0 Deus Paier, cantaho libi in me et ifi meis
corde et ore, et psalmum dicam opere. Et iil psallain
et cauteni, quasi dical : Morere igiiominia mea, id
est, caro mea, in hoc quod mortalis, quod passibiiis :
et exsurge ut gloria mea, id est, iu immortaUtate et
impassibilitate glorincata. Exsurge, dico, caro mea,
cns psaiterium el cithara. Res !ma est, et continet
duo musica iiistruroeiita, quia in una carne Chrisii
sunt nobis exhibita dao diversa factorum genera, de-
sigoata per duo diverKa musica instrumenta. Psalte-
rium namque quod a superiori sonat, sigoilicat mi-
racula divinitus nobis exliibita; cithara vero, quod
ab inferiori sonat, tribulationes et infiruiilates nostras
in corpore Christi exhibitas significat. Psalteriuin
sonaty caeci vident, claudi ambulant, et similia; ci>
thara vero sonat, famem paiitur, dormit el trisialur,
et similia. Dico exsurge» Et revera ita erit, qiiia ego

los qui iiermortem, quam jucundissimamhabuit,con- n exsurgom. Et ideodicit. ut per hoc comprobet, Vei-

turbamm euin putaveruni.

Ft/ft Aofntfiuffi. Quasi dicai : Qui te conturbave*
riint?R. Filii hominuro conturbaverunt me. Uocideo
delerminat, ut ostendat illos non esse excusabiles,
qui se excusabiles putaverunl dicentes Pilaro : Nobis
non lieet interficere quemquam, Tale eiilm est, quasi
dicereteis propbeta: Si iion licet interlicere, ncc li-
cetad interficiendum ir:idere. Et quasi dicat: Quo-
modo le conturbaverunt, qiii nullum in te gladium
strinxerunt ? dicit : Linguam eoruin gladium acclpe,
quia denten^ id est, mordacia verba eorum fuerunt
arma^ qiuiniuiii ad consilium, quod iiivenerunl oc-
culte. El tagiltce, quantuni ad volantia verba, in ac-
cusationem. £t fuerunl gladius, cpianiuni ad senten-
tiam de morte cuin dixeruiit : Crucifi§e^ crucifige
eum.

Exattare mper cmlos. Illi quidem putaveruni me
eonturh^tre, tu auiem, Doinine Verbum, in croce

hum personaliter sibi eonjunctum, Palri cosquale ei
coiisubstantiale ; quia enim Pater et Verbum ununi
sunt, et Paier eum resuscitavit, et ipse secunduiu
Verbum se resuscitavit. DUucuio ponit ideo, vel ui
notet tempus resurreetionis, quc mane facta est; vel
quia sicut diluculum post leuebras fugatas dicitiir,
ita tunc, fugaiis lenehris iufidelilaiis, lucoscere CiK
pil lumen fidci el veriiatis.

Confiiebor tibi in populis, Domine. Quia exsurpam,
ideo, Domine^ eonfitebor tibi \n psalmis iudaiiiii. Et
psatmum dicam tibi^ laudabo te per opera bona eii.uii
in gentibus. Et merito laudabo te, quia ego non so-
luiu dicendus misericors, sed ipsa tiia misericordia.
Qui cum potens essem, miser factus, ui remediiim
conferrem miseriis aliorum. Et qui sum dicendns
veriias tua, quia per me mundo omnis veritas est
ostensa» sum magnificatus^ id est, exaltatus usqiie ad
coelos constituendos, et usque ad nuhes coiistiiuen-

liomo, Deus in cuelo, exattare me homme exaltato ; ^ das. Etaccipe per coelum et per nubes» praedicaloreb.
fitper coslos^ non solum super materiales, sed super ^ Per coelum vero majores, ut Apostoios ; per iiubes
oinnes ordines angelicos. Ei gloria lita, id est, glo- vero inferiores. Vel aliter. Videtur convenientius ut
riosus tuus, scilicet ego glorilcalus a te per iinmor-
lalitatem et per incorrupiionem , exaltetur, non
ftuper iudaeam soluin , sed stiper omnem terram,
Qood et racium est, cum per apostolos iii omneni
orbem praedicatns est.

Laqueum paraterunt pedibus meis* Necesse est nt
me exaltes, quia sunl qui deprimunt me. Namque
lilii homiiium paravfmnf laqueum ^ idest, iropedi-
luetituni pedibus meisM Et accipe pedes iiiinas vel
pTomisgiones, quibut doctrina veritatis procedit, vel
aanctos apostolos, quibus ipse processit ad nolitiani
gentium. Et non solum laqueum paraverunt mihi ,
htd el animam meam et nieoriim incurvaverunt , id
est, iitcurvare el deprimere voluerunt. Suam qui-
dem, qiiando dixerunt : Diemomum habes^ et : /iou
esl hic homo a Deo^ et similia ; siiorum vcro, quando
eos sibi conformare voluerunt.

veritas referretur ad coelos, et misericordia ad nii-
bes, quia coeli sunt angeli, qui quanto altiores, et
veritati viciniores, tanto perfeciius sine ealigine vi«
sionis spem veritatis intuentur et laudant, diceiites :
SanctuSt Sanctus^ Sanctus, Nubes vero dicnntur prss-
dicatores propter tenebrosam carnem, qua teguntur,
licel Dominus per eos intonet minis, el coruscet
miraculis. Et quia in eis esi miseria, ideo indigeiit
misericordia. Quare ad nubes pertinere videtur mi
sericordia» et ad coelos veritas. Et laroen veritas
quidem praepoltei in angelis, sed Dominus dedit eani
etiam nubibus. El quia angeli non indigent miseri-
cordia, ideo Dominus misericors hominum miserias
roiseratus, dedit eis misericordiaro, el per clariflca-
tionero resiirrectionis« ei incorruptionis angelis eos
cosequavii. Et ideo dictum est recte : Quoniam mise-
ricordia Dei magnificata est usque ad caelos consii

Foderunt ante faciem m$am. Iloc, inquam , modo D tuendos, quia per misericordiam houiines facti sunt

paraverunt mibi laqueum , quia foderunt foveam , id
est, paraverunt decepiioiiem et rooriem mihi , quasi
iiescienli reputaiionem eorum ; sed lamen ante fa-
ciem meam fuit» id est, roanifesturo mihi cor eorum
eogooscenti fuii. Vel per foveam possumus accipere
maQifeslam damnatioiiis sententiam, quia in taniuiii
eum neglexeruni, quod anie faciem ejus , id est , in
praeseniia, damnare eum non dubitaverunt , dicen-
Uis : Riu$ est mortis, Et inciderunt iu foveam , quia
quisquts a>ii damnalioDero paral , prius se ipsum
dauiiiai. Prlus eiiim in se peccat, quam iii altenim.
Kt semper felicior eet irislitia patienlis , quain ini-
qya l»iitia infereatis. Item : Omnis senteniia inique
data dmmnat auciorem suum , quod atlinet ad poste-
liorem de fovea senlentiam.

Pm-atum cor mewm Deus, paratum cor meum^ cau'
iako et pealmum dicam Domino. Ipsi, inqnam, para-
\erunt fovearoi ego vero palieotiam; ipki ad depri-

coBli, id e»t, angeli, et veritas usque ad nubes con<
siituendas, quia praedicatoribus veriutis cogniilo suu
uiodo data est.

Exaltare super cmlos Deus^ et super omnem terram
gtorm tua, \}i populi et gentes conflteaiitur. Vel iit
misericordia et veritas roagnificeniur, ideo lu, Deus
Verbum, liouio iu cruce, Ueus in coeto, exaliare roe
qiiidem etaluto super ouiiies ccelost et reliqiia. tle-
peutio est oon ex necessitate narrantis, scd affectioue
orantis.

IN PSALMDH LVU.

!n finern, ne disperdas David in tituli inscriptioiie.

ABGDMBNTlUi.

Crescenie in dies fama, el victoria Machabaorum,
quid;tm se illis inlmicl fraudulenii admiscebmt, ii
quibus et Jouaihas Simouque cum filiis sunt inter-

735

BED.€ V£NERA.BILIS OPP. PARS 11. SEGT. II. — DUBIA CT SPURIA.

781

einpii. Ho8 ergo psalmiis isie redarguit. AiiUT pro*
pbeU (le senioribus Judaeoruin diciu

Nomen /inft ef Oovld rn lt'ii/i inseripiione Chri$tum
in eruet liengnat^ commonelurque PUaiu$ ne disperdot
$criplum tituium^ qui regem Dominum declarabal. In
prima narratione Dominu$ Judteorum exprobrat nequi'
tiam, In ucunda retributione$ rorurii apti^$imi$ com-
pttrtui&nibu$ deelarat, In tertiaquaH^ Iml eorreptio
ju$torum de peccatorum ultione memoratur,

XOMHENTARIUft*

Si vere utique 'ju$titiam ioquimini, recte judicitte,
fUii hominum,

Tiiiilus est lalis : Jn finem^ ne di$perda$ David in
lituU iM$criptione, Haec rererimtitr verba in liiiem
proposiia, ne lu quilibet disperdas David, id est, ne
di^sipes, quantum in le est, regnum Davtd siibtra-
licndo te regimini ejus, tu» dico, offensns tiinli in-
seripiione. Per lituluin eniiu David, id est, Chrisius
i»btinuit sibi regnum in Judaeis» id esi, in confiienti-
I)ii8. Vere auiem confitentes suni, qui vera dicunt Bt
faciunt. Qui ergo aliier facit quam loquitur, ille«

Siiiiniam in se est, corrumpit titulumt quia regnum
•avid, quem noii vult imitari, a se repellit. Qutsquis
enim manere iu Ckristo se dicit, ambulare debet,
i^iout et ipse anibulavit, id est, debet eum iniilari.
Potesi auiem iuboc psalmo esse voi capitis vei ICc--
Hesiiis, aut quud cemtnodius est, propbets. Propbeta
iiiier inalodicenrHim et adulantium peccala vel peri-
cula vivens, nec limens convitiaiorem, nec aiiians
aiiulatorem ; audicRS vocem OfDoium, attendens labra
ouiniuin, attendens labia et dissona corda, quia aliud
perstrepil iu labiis, aliud in pnecordiis celatnr. Hor-
lalur eos ne loquautur falsain justitiatn, sed veram
justiiiam, et ipsam uti tst loquenda, id est, ut quod
dicunt ore prolient et opere. £t dicit iia : Si ioqut-
fyiim, id est, si vultis loqui ju$tUiam vere, et uti vera
justiiia loqiienda est, vos, dico, qui JUH hominum
estis, id est, qui r.oiionem habetis, ideo quod bonum
est, velie debetis, judicate recle, 4d est, quod judican-
•duin ^t ttidicate, id est, placeat vobis noii laniuin
justitia iaiHorum, sed etiam factorum, quia si aliter
agis quam loquerie, juiliiiam quidein loqueris, sed
jufttitiam non judicas. Nullus «nim adeo perversus et
devius, cui ooii sit facile loqui de justitia, quia veri*
tas naturaliter boc bominibus inseruit : Qiioa tibi fieri
non vtf , aitt ne (eceri$, Nec iiermissiis esi boc aliquis
ignorare eUam anio legem datam, ut esset unde judi-
careuiur et ex quibus lex uon e&set data. Sed ne ho-
niines aliquid sibi^leesiBe conquerereniur, scriptum
«si et in tabulis quod noluerunt legere iu cordibus
iiuis, ut per foriiisecus objecta, cogeieniur ire ad in«
ieriora sua, dicenie-Scriptura : Redite^ prtgvarieatoree^
ad car, Quis ^im te docuii, ut noiles aliquem ad
uxorein tuani accedere, aut aliquid vi vel furto tibi
rapere, nonne cor tuomf Si ergo non solus vivia in-
ter homiiies, sed potius -esi iii humano genere, qui
tecum natus est, quidquld maii iibi non vis fieri, iio-
lis £acere alieri , et quidquid boni libi vis fieri, velis
impenderealteri. Scienduroest, quodaliquis justitiam
vere loqui potest, et non uti debet, utaiiquis interro-
gaiui, an fides, an pacunia diguior est, et quod jus-
tuui est re&pondere potest «t vere, si iidem praefert,
et tanlum oon boc faclet ut decet, quia si locuius sit
1 iio, lidem peeuuia» posiponeu Et ideo uon est su
perfluum uiique sic exposiluin. Potest et ea$e illati-
vuui, quasi propheta sic iUis quos admonet diceret ;
Video quod umuibus vobis faciie loqui de justitia est
ergi» si \ultis eani loaui vere, recte jiidicaie.

ICienim in corde. Ideo dico recte judicate ; quia vos
aliter facitis. Etemm operamini iniquitaiee in corde^
Id est, vutiis ouiiienialumt el si uon perficiiis, non
Ideo remaiiet quia uon vultis, sed quia jaui non po-
leOis. In boc loco didt beatus Augustinus : < Uuid-
quid vis et non potes* pro facto Deus liabet. Qu» vi-

A derit muiierem ad concupiscendum eam, jam meechaiui
e$t eamin corde $uo, i Operamiiii, in«|iiaiu, iuiqiiii«-
tes in corde. Et uirum tantuin in corde, et uon in
frequenli nctu esset, sed manus famutantur eordi
suo, el sequuutur cor soum. Cogiiatureiiini Dialuin,
«t llt nialum ; aut si uon fit, non ideo remanet qui;i
iioiuoius, sed quia uoii possumus. Et -hoc est quod
dicii : Manui vestra: concinnantf id «st, contexunt
peccata , superadUeiido inju$tilia$ , id est , mata
opera, quia sicut iii conciiinis fit, ubi simlli simile
supponitur. De talibus per Isaiam dicilur : Vee hUqui
trahunt . peccaium $uum $icut longam rctltm. Et quod
tales couciimaiit iniquitates, inde non auctor, sed'
ip3i sunt accusabiles, quia ipsi vel prorsus couiem-
nuut in utero matris £cclesi» regenerari, aut si ibi
Goncipiuuiur, uonortum exspectaut, sed aboniuniur.
Uterus Ecclesi» sunt pra^cepia veriutis, virlva vero
ejus perfecta horuin est iiiformatio. £t puer aiiquis
nuscltur in iiuiris visceribus, et de visceribus. lu vi-

g scenbus quidem, cum concipitur ; de visceribtts vero,
cum per vutvam geiieralur. Sic aliquls condpitur in
utero Ecclesi;e, cum incipit strui a veritate; si aqtem
perfecte informeiur, quasi per vulvam j;eneratur. Si
Tero cuin adhuc lacte egeai, per siiperbiam veiit es«e
magister, per abortum inde exit, quod faciunt h«re-
tici. Suiit autem multi qui uec ilii veliot concipi. £t
lioc est quod dicit : Peccatore$, id est, legis tam scri-
pt:e, quam naiuralis, iraiigressores, a/f«fiaft $uttt a
vulva, id est, a Fegeiieratioiie perfecla. Alii auieni,
quia nunquaiii esse accesseruui, alii vero et h ac-
cesserunt, ideo lameu a perfeciione alienati sunt,
quia ab utero avulsi frraoerunl, id esi, qui anteqaani
perfecte iuformarentur io utero, tatera mairis Ec-
clesiae graviter errore suo concuiientes, tauquam ab-
oriivi exreruut.

ti ideo locuti iunt fal$a^ id est, placent eis fiilsa ;
vera autem iiec audire volunt, quia t7/t« furor est, id
est, ira contra pra:Jicatores veritatls, secundum ^imi"

p litudinem $erpentis; serpeiitls dico, $icut biijus ser-

^ |tenlis a$pidi$, (^uaB non exaudiet vocem incantanlium^
et 000 exaudiet voceiu venefici incantantis. Sapienter
soleiit Marsi aspides incaniauiio de lenebrosis autrts
elicere, de veneno illarum norunt facere quoddara
antidotum ; sed quia scit serpens illa naturaliter se ad
mortem provocari, unam aurem lerrasadjungii, aique
cum cauda aliain obtrudit, ei sic incaiiiatorem pie-
rumque non audtt. Praedicatores suni incantatores,
qui ad boc incautaiit, id est, prxiiicaot, ul bomiiiero
de tenebris erroris aut infeliciiatls eliciaut. Et sa-
pienter incaniaiit, quia monent eos ut de terrenis a«l
<^lestia teudant. I'er aspidem vero designantur iHi,
qui delectaiione praeseutiuiu, qux per aurem lerrj:
applicaiam intelliguiilMr, et recordatione pr«terita-
ruiu deli ctafionuui, quse per caudam iiotaniur, tla
cor suum obduriifli, ut praeconia veritatis noii «u-
diant, et in iDhUelitatis vel erroris sui teiiebris per-
maiieant. Per veiieficum quoque praedicatores de&i-
gnantur, quia sicut veueiiuin vi per veuas currit, iu

D sermo eorum ad inleriora vi sua irrumpit.

Deu$ eonleret dentee eorum in ore ipeorum, Ipti qvi-
dein loquuuiur latsa, Deu$ autem conteret dentee, id
est, mordacia vcrba ^erum, in ore ipsoriim, id est, per
propriaui senteiillain ipsorum eorumdem. fjnde
dictum : Comprehendam $Qpienie$ in a$tutia $ua; qood
tuoc fuit factuin, qoando quidaoi causa repreben-
dendi quaesieruui « Domino, an iieeret cen$um dwe
Cw$arit an non, Si eoim dioeret quod llceret, ▼oca-
r^t euni immisericordem, qui piebem suam tribo-
tariam faceret ; si vero negaret, dicereni quia lictrei,
quia reus uiajestatis esset. Sed in asiutia eorum Do-
miuus eos couiprebeiidit, quia per eorum senteuiiam
coiifulavtt eos diceii» ; Heddite qum $unt CeB$ari$
Cce$arifet quo! $unt Uei Deo, Sie et muliere compte-
heo»a iu aduUerio, et pluribus locis aliis fecit. Ilic
vero ila accipicndiim buc est : Cortierel dentes torum
tn ore ip$orum^ id est, per sua verba ptopria laciet
eos recogiioscere contradictiones eorum labu esse.

785

fS PSALHOBDSI LIBRUlir EXEGESIS. — PSALM. LYIII.

78^

OiK^ ad minores referendum est ; quod ?ero sequitiir A lienllbus irains videjitur, non tanien ir.i cadit ftniier

A«l tii.ijores, scilicei, quia mola$ leonum^ Id est, ma-
nifefttas contradiciiones prlncipum eonfringet^ id est«
liiiefficaees faciet Dominug, Holx enim majores dentes
suni» et ideo per molas gravior contradiciio princi*
pum, qiix faclis eiiam sic inteiligiiur.

Ad nihUum devenieni tanqnam aqua decurreni, m-
tendit arcum tuum dtmee infirmentur»

Hoo, inqiiamy modo mola$ leonum eonfringet Domi'
mif, quia leones illi in rugitu devenient ad nihilum^
id eslf deflcient, et boc iia velociter tanquam aqua
deeurrent devenit ad nihilum. Est quaedaiu aqua de-
currens, lorrens setlicei, quae pluvialibus aquis
crescere solet, sed brevi viaiores impedit, qnia cito
deficit ; sic el istorum s^i^vilia praecones veritatis,
qul stint viatores ad patriam tendentes remoratur,
parum tamen, quia cito evacualur. Deventent^ in-
quam, <Mf nihitum^ et hoc ideo, quia Dominus tnlefi-
dit eis mrcum iuum^ id est, miiias suas de fbtura

eum, quin de eo diirtum ent : Im, Domine^ Sataoth^
omnia eum tranqwllitate judiea$,

Ltetabitur ju$tu$. Quasi dicat : Quod tales $ieut cera
auferentur^ el ab rgue absorbentur, perinittit l>eus
suis non inutiliter b(»c fleri , quia mm ju$tu$ videril ,
id est , intelleierit vindirtam de talibus sumi , ttetabi'
tur non de illtirum damnatione , sed de sua iibera-
lione. Et merito laetabllur, quia tavabit manu$ $ua$^
Id est , mundablt opera siia ; in $anguine peccatori$ ,
Id esi, in consideraiione damnationis pcccatoris. Di-
cit enlm Salomon, quia, ftagetlato $tutto^ $apien$
attutior ertl. Et tunc homo^ id est, vere ratione
uieiis, dicit : Vtique, id est, rever» si iion solum
reservaiHur aRtema prsMnia ju<tis in futuro , sed
eiiam in pnesenti /nicliff estjuito, scilicet, nt justus
justior fiat tunc. oiique^ id est, revera injusti non
golum damnabontur lii futurn, sed etiam Deu$ eH
dijudican$ eof, id^est-, damnana^s, s«llicel, ut in-

damnatione per Scripturas et per prxcones suos; B justus injustior flat in terraf id est , !■ prsseoti ba-
nec cessabit intendere, donec ipsi in se inftrmentur^ bititlone.

id est, recognoscant inflrmiiatem suam» et confitean-
lur eam. Sicut llle vere inflrmatus est , qiii prostrt*
lus in via diilt : Domine^ quid me vi$ faceref nunc
€nim inflrmum se cognoscebal , qui se sanum priua
poiabal.

Stnii araqua ftuit^ auferentur, Id est, infirmaii
f|uippe salvabuotur; (|ui vero nune sic informabun-
lur, damnabuntur, quia avferentur $icut cera^ id est^
comparabiles facti cerx, quas adhibita ignl /Iiiil..Quia
ignis, vldelicet, viiiorum vel incentivorum, et lotius
prav» concupisceuti» devasiat eos interius. Unde
nibil aliud est tota vita eorum, quam quaedam de-
fluiio a Creatore suo. Sciendum quod ignem ge-
henna, qui duplei est, quia altus esi interorum, qul
nanc esi, aliiis vero est futurus, in quem sciiicet ,
lafidem mittentur diabolus et ministri ejus* Prsecedit

IN PSALMUM LVIIL

Id finem, ne disperdas David In tituli Inscripiione,
quando misit Saiii et custodivit domuin ejus , ut
euminterficeret.

ARGOMENTUIi.

Hlc etiam psalmus in persooam Machabieorum
formatur. Iiem Arnobius : i Qiiando domus corporis
tui a principe hujus niundi custodiri praecipitur, ul
capiaris et interflciaris gladio cujuscunquepeecati,
ei totis viribus eiclama : Eripg me ik inimiei$ mek
Deu$ meu$. »•

EIPLANAT10.

Prtiidpiiim tituli iffptttf expoftlnm ef I , ubi pa$uo
Chri$ti et regnum e/uf inviolabile de$eribitur. Quando

q«i per iradueem Jff;»"» "«b ?f "" S?!S' u-T» .1 C ditfunlmommntum dmti,ut eum qm*i m mort»
nliler enini m nobi. «M iihlUuo, HUne ignem si 'J^^^^,^ ruurgendi janua ^wcluut. Kimo ingrenu

p$atmi orat Dominui ne ei immici nocere prasvateant ;
ucundo pro$eauitur quemadmodum in fine $mculi con^
vertendi $inl Judai ^ et pro ei$ oratio mirabili pietate
depromitur; tertio qute factuH $intj>o$t conver$ionem^
el $e in $ancti$ $ui$ ^audere te$tatur; qua parte$ dia-
p$almati$ termino dmdunlur,

COMMIHTARIOS.

Eripe me de inimicit mei$^ Deue meu$, Tltulus esl
lalis : In fiaem ne eorrumpa$ David^ in tituti in$eri»
plione^ cum rm$it Saul et cu^todivit domum eju$^ ut
iuterficer^t eum, Psalmus iste habet titulara de-titulo,
sicut et duo superiores, quia intiiulatur : He cor»
rumpae David in tituliin$eriptione, Est quidam titulus
in dominica passione scriptus, Jesus Nai^renus Rex
Judaeorum : Hebratce, Graece et Latine. Ilunc Jud»i
legentes iotlignati sunl, et Pilato dixeruui : Noti

quis intraverit, et lutura vitabiu Facila autem-vit»-
lur, si semper • nobis caveaiur, quia facilo est
IpAum superari» si veiimus eolluetari. Siquis auiem
bomo bosteiii negligai , et crescere sinai , postquam
prvvaluerii » iniellectiim ejus obscurabit. Et »ic so-
leiH noii videbit illum de qoo d>cium est : Errarfmuf
a 91« verifalif , et sel noit orluf e$t Hobi$, Et boc est
quod dicit : Ideo dieo quia fictil cera auferentur, qula
ftictti igni$ supra dictus $upereecidit^ \d esi, ita in eos
eecidit, quod superior fuii. Et ilio igne iniellectum
eorum obscurante, tion viderunt $otem^ id esi, non
cogiioverunt solem , scilicet , jiistiti». Et banc raeci-
taiein prius passi sunt, quam fpinii; ve$trei tnlfl/t^-
rent rhamnum^ pro, prius qiiam rhamnus vestpas in-
lelligat spinas, hoc est : Taliier eiiaoi hie occulte
puniuotur, antequam ad manifesta tormenta mise-
rarum delectationam et voluptaium perducantur.

Khamnns herba esl quaa euin primo satis sit mollis $cribere quta Rex e$l, $ed ecribe eum dixifs^, non esse.
et Uelectabilis, deinde in asperrimas spinas iudure- *^ Tiiulus enim (quasi dicat)

sciU Per hane vel caru signiflcatur, quse nunc in
peecaiis detecut, vel ipsa pcccaia, quae inudo quidem
auot dulcia et jucunda, tandem vero producunt
aaperrimas spiiias, id est, producunt in aelerna lor-
meota. Sic eniro intelligendum esl quod ail : Prius-
«|uam rbamnus inlelligat spiuas veatras. Non quod
rii;iiuuus spiiias sic inieUigat, sed quia causa erit cur
liomines cas iiitelligant. Ilaliet, alia translatio com-
petenlius hanc litierain, ita, scilicet : Priuiquam
rhamnu$ produeat $pina$,

Sieut viventei, Superceeiditt inquaro, i^ntf, et illc,
loquaiu, igiiis abtorbet eo$ in presenii; eos dico uoii
veie viveutes, sed ficni viventee^ quia iiitertus moptui
sum.

Et abierbet eo$ $icut in ira, Quod ideo dicit , quia
Ii4!e ira» id est, viudicla Dei de illis est quasi sin>iii-
tudo illius gravis irje , quam patientur in futuro igne
gebeun« ; vel quia Deus iicet cum tales puiiit» po-

confirmat ipsuin Regeni
nostrom , et nos regnum ejus esse. £t boc roodo
titulum, quantum in se fuit, corruperunt, et Hegi
contradiieruut. Sed nunquid>quia contradiierunt,
dominationem ejus evertere poluerunt ? Noii utique,
quia titulus vere corrupius non est. Ipsuni namque
occidendo poiius Kegem feceruiii gentium queiii »c«
ciderunt, quia resurreiit, et gentibng praedicatus et>t,
et sic factus est Rei non solum Judxorum, imo et
gKutiuiii. Quod autem additum est : Cum m\$it Saut^
et custodivit domum eju$f ut interficeret eum , accipi
poiest et in David bistoriali ei in spiriiuali, quia et
liistorialiier Saui roLiit ad douiuin David ut tnterfi-
cerei eum. Ei regiium Judaeorum, quod per Saulein
significalur, mortuo Cliristo, et posito in sepulcro,
quod sepulcrum, f]uasl domus ejus fiiii, ad cuaio-
diendum ipsum misit, cum diceret Pilato : Damine^
recordati $umu$ , ^sta $eduetor ille dixit : Po$t tre$
diei rciurgam, Jube ergo cu$todiri $eputcrum^ ne dieci-

787

BEDiE YENERABILIS OPP. PARS II. SECT. II. — DUBIA ET SPURIA.

788

p6lt enm jurentur^ el dicanl plebi : Surrexh a mortwt, A est eis Agiius hffHliis, ei qiiia Agniiin nt bsduro oc-
.., . t . :«...-A . — — ^». — cidenini, iileo ab Agno redimi non merneriint.

Neque iniqnitas mea. Ipsi quidem In me irnienini,
srd t^inen nullum peccalum in nie iiivenerunt, quia
neque iniquitas mea in actiialibus, neque veceatnm
meum nriginnle. Vel neqiie imquitai mea in opere,
neque peccatum fn/um in c<»giiatione. Est inde causa,
nain ego cucurri^ quia nulla carnis illecebra me te-
nuit, ens $ine iniquiiate. Ipse enim parliceps facias
esl nostrae inlimiiiaiis, nnn noslrae iniquitaiis, nlei
eo quidcm qiiod nohiscnra romniuiiicAret iniquitatefii
meam deleret. Ei ad boc cncurri, iit disiortos in ma-
lum dirigerem ad bonuni, et direxi ^erbo et exemplo,
qiianlum in me fuit. Ipsi vero ine cnrreniem sequi
iion potuerunt, qiiia vestigia mea non cognofprunt.

Exsurge in occursum meum, et tide; et tu^ Domine
Deus virtutum, Deus Israel. Quasi dieert-t : Quia cu-
curri, ideo Domine Pater, exsurge mihi in oeeurgum^
id est» veni inihi in auxilium, ut me currentein se-

Miserunt iiaqiie ut interflcerent eum, noii qnantum
ad caput (quod jam inortuum in illa parte, qiia po-
feral), sed quantum a<l corpiB ejiis, quod esl Ec-
rlesia, scilicet« ut non resuscicaretur, et in eum non
crederetur, et ul mendacium dormieuiium cusio-
dum pra!valcret, et niundus post eum non abiret.
Scd sicut Saul erficere non poiuit, ul David interfi-
oerelur, ila nec regnum mcndacium Judaeorum potuit
boc efOcere , ut meiidacinm dormientium ciistodum
prvfvaleret tettimonio vigilantium apo4oloruin. Pn-
lerat enim custodibus illi^ dici : Si dormivisiis ,
nescivisiis ; si autem vigilastis, quare furtuin non
prohibuistis ? Est autem vox capitis a ciistodibus
iilis per resurrectioiiero liberari ornntis , ct nos ut
liberemiir siio exemplo orare doccntis. Et dicit iia :
Dmis Pater, Deus omnium per naiuraui, meus aiitem
el nieonim per graiiani, eripe me ei ineos de inimicis
tneis visibilibiis et invisibilibus. Inimici Cliristi dia<

l)olus ei angeli eius , et miiiistri ejus fiierunt , et n quatur ; et vide, id est, fac eos videre ciirsum meuoi.

adhiic sont corpori.<) ejus ; quod subsequenter nola-
lur, cum dicit : Et ibera me ah insurgentibus in me,
et in meos maxiine. Semper enim pr.i^dicti bostes
tnsurgunt in nos, et illudere qiioerunt infirmitati
nosirse suggesiionibus, lentalionibus et variis illtisto-
nibus ; sed si vox nostra vigilet, et ad Deuni elainet,
sine dubio liberabimur. Rripe^ dioo, Deus Pater, me
et meos , de operantibus iniquitatem , id est , vel de
Judapis operantibus iniquitatem specialem, id est,
n>edici moriem ; vel de omnibus quamlibet iniqui-
tatem eperantibus eripe meos. ne eis conformentur,
et salva me et meos de viris sanguinum, Viri sangui-
num fueront , qui sanguinem iiinoceniem fuderunt ,
ct qui clamaveriint, Cructfigef crucifige eiim, lum
Pilatus alienigena, lotis iiiaitibus, dimittere eum
vellet; et qui sangiiinem dtmnutionis posteris suis
propinaverunt, dicenles : Sanguis ejus super noi, et
super /ilios nostros^ et qui etiam iii corpns ejus sx-

id est , fac eos Intelligere, quidquid dico vel facio
esse justum. Nec sii eis ciirvum apiid me, quod est
rectum, aut distortum, qiiod ad regularo veritatis est
direclum. Vel aliter superius dictura est : A summo
cwlo egressio ejus, et occursus ejus usque ad tummum
ejus. Summus coeli Pater esi, quia superior in spi-
ritiialtbus omnibiH esi, in hoc, scilicet, qnki lux est
per se, Filius vero lumen de lumine Patre. SfHritus
auiem sanctus est luuien procedens de lurainibus;
buic suramo Christus, qui hic l0(|uitur, erat aequalis
secundum Verbum, quod non videbitur propter
earnis infirmitatem , et passionis tribulationem. Et
ideo dicit , Domine Pater, qui videtMiris jaeere ia
passione et iu infirmitaie mea, exsurge in oecursum
meum , id est , in aequalitalem roeam » id est , fae
inaiiifestum per gloriam resurrectionis et aftcensio-
nis, qiiod sim tibi aequalis ; et vide, id est« fac videre
bomiiies , quod secundum hominem potui teoeri.

vienint. Stephanum enim lapidaverunt, et plures p nagellari et occidi, non soliim bomioem esse, sed et
alios occiderunt. Tales viri sanguinum etiam in Deum et horoinem. Et tu, Domine Pater, etiain «tr-

geiitibus accipi possunt , quia et geniiles Christi
perseciitores secondum corpus sunt. hyed Christus ab
oinii;bus eripitur, et a praesentibus, et a prxteritis,
et a futuris. Primus quidem a prTteritis, futurus a
futuriSy praesens a praeseutibiis.

Oiita ecce eeperunt animam meam, Ideo rogo, Deus
Paier, iit eripias me, quia iniinici ceperunt animam
meam, reputaiione sua, dicentes : Persequimini et
coinprehendite eum, qui.i non est qui eripiat ; vel
ceperunt animam meam sinipliciter, id esi, nie inler-
fecenint. Et ceperunt animam mcam , duni meos
coiif«>rmare sibi puiaverunt. Ecce (quasi dicat) puia-
verunt quod ceperiint, et ipsi fortes irruerunt in me
et In meos, lanquam debiles et inflrnios. Fortes isii
poftsunt accipi diabolus et angeli ejus, de quo dicium
pst: Dum fortU custodit atrium suum, et reliqua.
Fertei etiam sunt de lerrena felicitate tumentes , ui

fu(tim , id est , supercoeleslium exerqituun nunc re-
puiaius Deus israel , id est , uiiius getitis tantun
beus, quia aliae omnes Idola adoraiit, iiti€iid<, id e«t«
inteiitum te fac ad visiiandum per gratiaro luaro non
solum Jiidaeos, sed omnes gentes^ ut iinpleatur quod
per prophetam dictiim est : Lastare steriUs quo! non
paris^ erumpt et clama quw uon parturis^ qukt mulii
fitii desertee matfis quam ejus quie hubet virum. Alius
item proplieta dicit : Exiende palos tuo$ in dextermn
et sinistram^ et tubernacula tua, Sequitur : Non mi$&»
rearis 0mniifus. Visites, ioquatn, oiiines gentt^. Noii
auiem de omnibus Juda^is sive omnibus geniibus hk
^tti operoit/tir iniquitatem, et in hoc perseveraut.
Quem plane haec sententia non terreat 7 Quis, coii-
sclentiaro suaui ciinsideraiis, non banc oontreuiiscatT
Si enim iniquitas omiiis est peccatuin , cum biiUiis
nostrum sit sine peccato , si nullius operantis int-

quidam de robore suo, quidam de gloria, qutdam de n 2""*^"' roiserebiiur, nnllius iioairum miserebitur
divitiis, de quibus dictuin est : Qtit speravit in me ^' ^ed oon frusira hoc diclum est. Nulla enim inii|iiiiaa
d. s., et reliqua. Est adhuc aliud genus male foriium '""^* ^** ^^^^ manebit impuniu. Aut euim pa-

maxinie cavendum, e<irum, scilTcel, qui justitiam
suam $tatuere voluerunt, ei ju$titiw Dei eubditt esse
noiunt, Tales forles non veiiit vocare Dominus, qui
dicit : iVoii veni vocare ju$io$ , sed peccatores ad po?-
mr^jKtam. Ei item : Non e$t $anis opu$ medico , $ed
mate habentibue. Ili fortes aposiolis insultabant, di-
centeA : Quare magi$ter ve$ter cum pubticani$ et pec^
eatoribu$ manducat ? Justos se namque, et illos in-
jusioa deputabant. Ili quoque cum quidam quos
miserant ad compreheiidendum eum , dicerent :
Piunquam lo€utu$ fuit homo $icut hic homo^ dixerunt :
fiunq^id aliqui$ Scribarum vet Pkarisesomm eredide»
rum in eum ? $otu$ populu$ iste nescien$ tegem. Quasi
dicat, in eum non nisi stulti credunt, nos vero
sapientes sumus, et in ipsum noa credemus. Et hi
forttft irrueruiit in iapidem oflensionis, quia visus

nietur ab hotnine prouitenie, aut a Deo jodicanie.
Si aiitem non vig lU ipse punial, praaveni facieiu ejiis
in psalmis et ia confessione» id est, confitendo el
bene ofierando, ut ait psalmista : Frmoccupemus fa-
ciem $ju$, etc. Et ita iiiveniet te operantem imqui-
tatem. et miserebitur tui iia. Quia quantum a«l lioc
quod concipiunt , nauci converteniur. Vel aliter :
£si quaedam iniquiuis egregia, qaam qui operautar,
eorum non roiserebitur, bcilicet » quando boininea
iia defenduai peccatuin stium, ut illiid quivis eiiani
devius et perversus judicat iiefaiidum. Vel, ut adal-
teriuin sumino bono, id est, Deo» imputant ; el
quidquid boiii liabent, sibi adscribuiit; quidquid vero
inali habent, Deo attribuunt, dioeutea: Niai vetlei
nos Deus tales» non esseraus. Accusant etiam fatnm,
steilas, et similia, vetiientes per dispendiam ad Deum
accusaudam, cum pcr compeadtum venire poftseul

7S9

IN PSALIIOItlJM UBRUftf EIKGBSIS - PSALM. LVUL

79^

»iJ Donni placaihtam. Excusatur quippe peccator, el A u\eo merito &s Deus meu$ et mcorum, id est, merito

cttlnatwr Creator.

Converientur «d veiperam, Igtud tam de Judaeis
i|u:im de ((efitibua potest inlelligi. Nunc auiem pri-
mnm prosenuamur de Judxii , deiiitle ordine de
irentihiis : perlinet pmodicla ef^regia iniqiiiias prx-
ripue ad Jiidaeof. adbuc defendenles se de niorte
medici. Cnniinuabitiir aulem sic : Dico ne miserearis
Jnda>is iniqniiaiem derendentibus, et in ea perseve-
rantibus. 0*i^ramdani autem qui nec perseverant,
n<N! .«e defendunt, miserearis, ui convertamur. Et
ita eril, qaia eanwrtentur ad vtMperam, u\ esl, sero-
tina conversione. Debuis««ent enim in mane conversi
ruisse, id esi , medico prie^eiiie ; sed qiiia conversi
non suiit. qnia medicum necessariiim sibi non puia*
verunt, qoem cruciOxerunt, convertentur ad ve$peramt
pnst ejns resurrectionem et ascensionem , quod ita
Cs«'tum est.

Postqunm enim viros idiotas , id est , apostolos

graiis te amo, gratis le colo et laudo. Kt converiii
se ad uos, ut et nos ipsum Deiiui noslrum faciamiis.
Qiiafti dicat : Ideo dico qtiod sis Deu$ meun, qiiia
mi$ericordia eju$ prmeniet jam et semper prflcveniet
meos. Niliil enim altulimiis ego et mei propler quod
nostri miserereiur, et nos jiistiflcarei, sed sola mise-
ricordia ejus sicut praevenit me ut esseni , iia etiain
pra>Teiiiei me ut bonus sim.

Deu$ o$tendit mihi. Ideo eiinm dico Deiis meus,
quia Deus mihi facto in me et in meis, $uper inimi-
co$meo$^ id est, collecto illis rejectis, electo illis
repulsis, o$tendit^ id est, ostensionem fecit, scilicet,
ut cognoscerem divitias graiiaB ejui, per vasa irae iii
v;isis misericordi.-e. Quasi dlcat : Gonferat vas ir»
v;»8is misericordiae, collectus rejeciis, electiis repro-
batis, et cognoscat divitias gratiae ejus, quas offendit
per vasa irae in vasis misericordiae. Ex persecuiiono
enim malorum cognoscitur perfeclio boni»rum. foi-

videnint tanta miracula facientes, tain mira loqiien- d micos in hac sententia Judseos accipit ; et ouamvls

O • •« •• • • ^.^ t ^ ^»* 1 aM A i Am^i» \ S ' ^m^' ^ J» • . ■> *

les, posi Spiritiis sancli inissionem, lunc quidam ex
emciflxoribns Christi peccatuui suum cognosoentes,
veneniiit ad .ipostolos dicentes : Quid faciemu$, virt
fratre$f Ei respoudens Petrus dixil: Pmnitentiam
«gite,*et baplitetur unu$iiui$qne vesfrum in nomine
Je$u Chrisilim Qiiasi dicat eis : S.ingiiinem quem efiTu-
distis s»vientes, bihite conlidentes. Etde his primi-
liia conversif hoc accipiendiim esi. Converiantur,
inijiiam, et conversi ^atientur famem. id e6t, avidi
erunt verbi Dei et graii;^ , entes ut cane$ , id ent ,
cAgno^oeiiies se medico egere sicut canes, id e&t»
genttles immundi et idoKdatr», qnia cognoscenl Be^
iiec per soam {ustitiam nec per legeni jusiiflcatoi
e*se, quia illuin qui lux est legis et prophetarum,
sciKcet, Christum, nou inielleKeruiit in lege. Et bi
lales eonversi, ut et ipsi alios coiivertant, cireuibuni
civitalem^ id est, (idelium correctionem , vel etiam
totiiis humani generis muliitndiuem , quic civitas
dicitur propter circomsiantiam Judaeuruin , qui ubi' p
qiie dispersi siint. Et ecce (qiiasi dicai) ad quid ^
crrcnibiint ? Seilicet, ad hoc, quia loquentur, id est
pra>dicabiint in ore $uo^ iii ore avido, id est, iia coii-
stanter et impiidenter, sicut conveuit illis quoriim
09 verbi Dei faiuelicuin est. Ei in labii$ eorum erit
gladiun, de quo dietum est : Et gladtu$ $piritu$t quod
eat verbum Donunim Eorom dico dicenlium iia, quia,
qiiantuin ad boc quod cttpiiiut, pauci converleutur.
Domine, friistra labofamiis, quouiam nou est qui
eredat aiiditui nogtro. Nam qui$ nos audwit, aure
sci ieei, audiendi? Nulhis (qiiasi dicant) nos audivit.
£ifii, Domifftf, deridebi$ eos. Quasi dicat : Ip-^i
quidem dicent sic, qiiasi iinpossibile reputautes,
qtiod possint aliqui converti ; et lainen tii, Domine
deridebi$ eoj, id est, derisione digii«>s facias eos,
qoia facile perficies quod impo^isibile illi reputabant.
Namque deduce$ onme$ gente$t id esl, aliquos de
oniiiihus gentihus ad nihiium , In hoc qiiod erant
genles, id e;«t, geiitiliter viveiites. Verte enim impio$.

(dicit) inimicos eos dixerim, tamen, Domine, ne
occida$, id est, ne occidi permittas eo$ corporaliter,
ita scilicet, ui transeant in ritus geiitium. Qiiainvig
enim a Tito et VespaMano dispersi sint, non tainen
aroiserunt ritum suuin, quia adhuc circumciduntiir,
et agnuni iinuiolant, et multa similia faciunt. Ide»
dico ne occida$ eo$ corporaliter, ite illi populi, id est,
Judaei prius unus populus, ino.lo per disposiiionein
populi diversi • quando (pro aliquando) obiivi^cantur
meit id est, legis me e ; sed seinper servent eam
meinoria, eisi non iu vila. Et sunt ( quasi dicat )
capsarii meorum, ut apud ip^os habeant, unde alios
inimicos siios convincant. Vel aliter : Ne occidas
eos corporaliter, ne quando 11 ii qui suut oleaster
insertus, obliviscantur populi illius prius mei, id esi,
seiuper altendant.quia naturales raini fracti sunt, et
sic nou aiium sapiani, seJ timcant, scienles quia si
Deus naturalibus ramis ooii pepercit, nec uarcet
oleastro.

Di$perge iUo$. Ne occidas , inquam, eos, sed fac
eis qiiod inerentur, scilicet, di$perge Ulo$ per omnes
geiites in virtute tua , Domine, quia prae^sumpserunt
de sua viriute, et depone eo$ de gloria locl et geutis.
Tu, dico, Domine protector meu$^ id est, meonim ,
in hoc, quia persecutoribiis illis auferes potentiam.
Et quia pruteclor es, ideo, Domine, dcpone delicium
ori$ eorum^ et depone jermonem /a6ioriim ipiorum,
Deliclum accipe quod dixerunt : Non habemu$ regem
niii C(B$arem; sermones vero lahioruin : Reu$ e$t
morti$, ei similia. Quod totiim Deus Paler deposuii,
id est, falsificavit, ciim Chrlstum re$u>cilavit , ei
regein noii aolum Judasoruiu, sed et geiitium fecit.
Seqiiitur :

Et comprehendantur in $uperbia $ua. Ac Si dicat :
Dico ut dispcr^as, et depone eo$^ et tamen quidam
eoruni in $uperbia $ua inde iii hoc, nuod supertie in
roedicum se erexerunt et ipsum occiderunt, compre*
hendantur^ id est, recognoscant nuUuin elTectum inda

ei non erunt. Et lioc (quasi dicat) faekes per fortitU' D subsecuturum» nec aliquid sibi relictum prusier pec

dinem meam^ id est, iueoruni, id est, per hoc, quia --' - ' • '

eoiistantes tacies nieos in praidicaiioneui ; quoruni

fortitiido, quia iu eis sum, est mea. Foriiiudinem

dico,quaui ipsi mihi conservabunt, qiiia iion referent

«ani ad se siciit fortes male supradicii feceruut, sed

referenteam ad te, tibi eaiii ascribentes, quia quidquid

boni habent , sive in corpore, sive iii anima, a te

habent. Nam et si anima intelligat et discernat, non

lamen a se habet, sed est quaedam regio immuiabilis

veritaiis , ad quam cum accedit , corroboratur, et

ilfuniinatur; cuin vero ab ea recedit, obscnratur et

obtenebratur et infirmatur. Settuitur :

Qwa Deu$ $u$ctpior meu$ e$. Meriio ad le referam
ibriitudinem iiieain, quia tu Den$ tusceptor meu$ es,
el meorum, id esi, su^cepisti iiie hominem per Ver-
biim iiiiim de inassa |>erdendorum , et ineos etiain
sfisceptsii de medio nialoruiu. Sclo enim unde eraiii,
ei unde me suseeperis, et quania inihl dimiseris, ei

catuin, et sic humilientur, et peccatuiu suum con-
riteautur. Et ut comprehendantur de ex$ecratione ,
id est, de morle Christi, quem ip^i exsecrabilem et
inatedictuin habuerunt, et comprebeiidauiur, ei de
mendacio^ id est, de hoc quod per mendacium custo-
dum vitam resurgeniis destruere voluerunt. Et vero
comprehendeniur, quia iu consummatlone, id est, in
perleetione a/inunfui6Mn/ur aliis. Sicut enim super-
tua prius impedivit , iie consuminarentur , ita
humililas non valebit ut perfecte consummentur.
Quia ubi $uperabundavit iniquita$^ $uperabunda>:it ct
gratia. Et ideo annuiitiabitur consuminatlo eorum
aliis, iie quis desperet de peccato suo , cum istis
tantuio peccatum sii indulluin. Annunliabltur , iu-
quam, in consummationem, et in consummationc ,
qiiod in ira consummatlonis, id est, quod p6r irain ,
id est, per vindlctam procedentein ex ira Dci , erjt
eis cuQsummalio istai quod atteiidcot dispersioiioiii»

791

B£Di£ YENERABILIS OPP. PABS H* SEGT. 11. ^ DUDIA £T SPURIA.

7»!

et caetera qaae patiuntur esse ex peccato , et confl* A sumpfierunl de f^CQliate ingenii, et de libertile ar-

lebnntur ipsum peceatum. Amuntlabuntur in consum-

malione^ (\ux consumnialio erit de exsecratione et

mendacio» id est, quia attendent qnantum peccatum

fuerit exsccratio praedicia et mendacium, et quanto

magis fuisse cognoscunt , tanio gntvius pcjpniient.

£t erit etiam haec consummatio in tra, id esi« per

iram scilicet, quta attendunl futuram iram; et ut

(^nm yiieni, coiisummabuntur ; et consummnti jam

non erunt quod prins non fiienint. VerU enim im*

pioi, et non ernnt. Et Iuhc vere geient, id est, co-

tf uoscenl ^ura Deus dominabitur vere Jacob^ id est,

Judxorum. sicut et finium terrw^ u\ esi, gentiPum,

id est, intelligent Jacoh non posse salvari per Kuain

jiistitiamy et ideo meiliciim necessarium esse silti et

geniibus. £t quare addiderit de gentibus , causam

reddit, scilicet et gentes canvertentur ad vesperam ,

eic. Nunc ad primum Convertentur redeamur, et de

gentibus quae de Judaeis leginius inic U!»que legamus,

bitrii. Et oomprehendanlur de exsecrtuione^ sciticet,
quod chngtianuro nomen exsecrablle babuerunt;
et de mendacio^ scilioel, quod Creatorem creatnra
poslposuerunt, afHrmanles creaturam eiae Deum,
in qiio mentiii sunt. Et vere comprehendeutur, quia
m consummatione annuntiabuntur. Geniilea etiam ,
sicm de Judiris prius praedictum est , ipsi, dico ,
enles in ira consummaiioms^ id est, in consuntraa*
iione futuri judicii, per ^quod consumroabuotur , el
non ernnt quod prius fuerunt. Et tuiicsciefil, idest*
inlelligenty quod Deus dominabitur etiaro Jaeob, id
est, Judseorum, lantorum, scilicel, prsevaricatoruoi,
quosprorsus repulisse videb^ntur, sicui et finium
terrce, id est. gentilium. Iit vere dominabitur Jacob •
quia reliqui.e ex Jacob salvae iient. Namque conoer»
tentur Judnei ad vesperam , sciticet iu Anticbn^ti
lenipore ; et coiiversi patientur famem ut canes, id
ett, ita avidi erunl converiendi al.os, ut canes avidi

juxla quod erit bxc continuaiio : Vere Doroinus « sunt cibi, et ideo eircuibunt cimiatem, Scienduin

Pnter visitabit gentes, quia gentiles ad vesperam^ id
est, sero convertentur. Sicut enim ('Jiristus priiici-
paliier ad illos de domo Israel missiis est , sic et
apostoli ad illos roissi sunl ; sed posiquam ab itlis
rf pulsi suni, ad ^entium conversionem se contnle-
ront, et ideo dicit : Ad vesperam convertentur, Nam
ii Juda^i staiim in prima pr^edicatione apostaloriim
ad vei^peram conversi sunl, multo mai;is gentiles
qui longe prius conversi sunt, ad vesperaro conver^i
esse possuiit dlci. CoDveriantur « inqiiani, et con-
versi fiitnem paiientur^ id est, def^ideriuro atios con-
▼ertendi, et sibi incorporandi habebunl in tantuni,
ut avidi eanes cibi sunt. £l quia adeo avidi erunt,
ideo et ipsi sicui prius convcrsi de Judxis, circuibuni
eitritatem^ et loqiientur prsedira ionis yerburo in ore
^uo, id est, avido et famelico, et in iabiis eorum erit
ifladius^ id est» verbum Dei, qno quidam interflcien-
lur ad fidem, quidam \ero ad mortero , credenles

<|uod tribus modis variari poiest Convertentur «
istud, et primum scllieet : ut primuro Convenenittr
accipiatur de Jadaeis, el cnnversis priroum, el in fine
convertendis ; et isiud de gentiliiHis. Vel itlud de
Judaeis priroo conversia , el istud de flne coBverten-
dis. Vel aecipiatur de gentibus , et istud de Judxis in
fine confertendia.

Ipsi dtspergentur. Ostendil ad qoid Jnd^ei in fine
eonverlendi, vel» secundum lectionem priorem, sint
geniiles conversi, drctit^iiiif civitatem^ dieeiia : Qoia
t>si dispergentur bac el lllac ad manducandum , id
681, ad alios sibi incorporaodum. Si vero non fuerini
saturati multitudine credeotiuro , affecti Ijedio pra^-
yaricatoriiro, et murmurabunt , i»li , scilicet« Jud^i ,
in flne, siciit paires eoruin prius in de&erto rournu-
raveriint. Vel rourrourabunt gentites, sieut ei Judci
primo conversi murrouraveruut.

Ego autem cantabo. Ipsi quidem roorrourabunl,

fortitwii'

quidein ad vitaro, non credemes vei-o ad nioiiero. ^ ego autem sanirabo eos, quia eanUibo in eis

£l exsequitur lantuin de his qui inlerriciuaiur ad ^ nem meam , id est , iaudabilero in eia fadam

inortero, quasi dicat : Vere gladius moriincans fuit

10 labiis eorum, ^ttoni^^m quis aure audiendi otidirfl

fos?NulIus, scilicet,qiianiuro ad desideriuro eoruro.

Et, lii, Domine, taudem deridebis eos^ id psI, deri-

bibiles facies illos, scilicet , quia aure audieiidi non

«lidient, quia deduces omnes gentes, id est, geiitiliter

\iventes ad nihilum, Vere euim ad nibiltiiii dedu-

centur, quorum resurrectio non erit ad gloriam ,

»ed ad igiioniiniam, et qui vero esse carebuni. £|

qiiod ad nihilum deduces omnes gemes , boc facis per

furtitudinem mearo et meoruni , id est , compa-

rationero roeoruro ; qui forics , id est , constan-

les eruut in flde el in virluiibus, Judicabunt eniin

sancti naiiones, non verbis, sed comparatione , iit

«libi dicluro est. Fortitudinem dicd, qnam cgo iii me

et in roeis custodiam, reljtain nou ad le^ scd ad ine.

Cxtera non routantur , usque Se occidas eos. Quod

iii liac etiaro lectione simiiiter contiiiuutur, ui lu su-

consiantiam a te datam , quia a Deo conatanies
erunt « quod orones videiiiea laiidabunt coiisun-
liam eoruin, ei conformare se eis atudebuot , n
mane facto, scilicet, iii judicio futiiro, qiiando verua
soi itlucescei, esuuliabo, id est, exsultanter annun-
liabo eis misericordiam tuam. Praemia eniin declara-
buntyaiiantam contiilerim eis misericordiain. \el
eiiani lu praesenti inane facio in eii», qui per i|isas
eonvertentur, exaltabo misericordiam tuam^ quia per
hoc afiparebii , quod inisericorditer curo illo egeris.
Quia factus es susceptor meus, et refugium meum in
die iribiUationis meof, Ideo nietiio tuam foriitudinem
cantabOf et miuricordiam tuam exuttabo , quia tu es
factus susceptor meus H roe<»ruin , ui supra dictuni
est, et es refugium meum ei meoruni contra omnem
moltfstiaui , in die tribulationii^ id e^t, in praesenti
viia, ubi, scilicet, opus est, q^^ia imiuiuent tributa-
lioiiifs et persccutiuiies, ei e^ adjutor meus in meis

iieiioriy sic scilicet : Quamvis siiit inimiri mei , tu, D perflciendo, scilicei, qiiod (aci^iuu £i ideo fi^t pseU'

Doniine , ne occidas eos, £i quani occisionero acci-
piat, determinat, scilicet, ne permitias ut illi po-
piili, geiitiles 6cilicel« quando (pro aliquando) sci-
licet, cum annumiabor illis, obliviscantur poputi meif
id est, legis me». Vera eiiiin imerfeciio aniuiae est«
oldivisci Dei sui ; et dicit iJeo oblivisci, quia iiatu-
laliier omnis boino liabet cogiiitioiieni Dei.

Disper^e illos. Qiiasi dic:ti : £t ut non obliviscan-
ViV nici, ideo. Domiiie, prius illos prsesumentes de
aua yirtiiie disperge, in qiio dispeigendi sunt, scili-
cet in malo, in virtute lua, et depone eos per bumi-
litaiem prius erectos per superbiam, lu, dico, in hoc
proUctor meusj id est, n>eorum , ntr lalibus confor-
tneniur. Ei quia protector es, ideo, Domine, depone
tielictum orxs eorum , sermonem labioi tim ipsorum ,
itoc esi, fac cehsare contradictiunem eorum adversus
verit;iteiii, et comprehendantur ipsi gentilcsm super^
bia suQ^ id csi, recognoscaui se pcccasse, quia pra-

iam bene operando, quia ln es Ueus suscepior meau.
£t ideo es Dtus meus, id e^i, ideo te liicin Deum
ni4 uni. £i merito, (|uia lu es miseiicordia nuOt id
est, quidquid buiii «uni, per te suro.

IN PSALMCM LIX.

In finero pro his qui immulabuntur, in tituli iuscri-
ptione ipsi David in doclrinam , com succendit
Mesopotamiam Syriae etSobal, ei converlit Joab,
et percussit Idumaearo ia valle Saiinaruro duode-
cim iniilia.

ARGUMENTOM.

Per occasione o 6ii.e victorije MarliabaeoniDi q»o-
que iriumplios praedicii. Aliter vox apostolorttni,
quaiido Cb.tstus passus est.

EXPLA2IATI0.

/ii finem in Christum Salvalorem dide, his qui Mm«
tabuntur, illo ut^ue mod^ ^tco Apostofus dieit : Fums-

m

IN PSALMORUM LIRRUM EXEGESIS. — PSALM. LIX.

791

ihafitittando tenebrm , nvne attfem lux m Domino,
Qni qnalUer ad hunc finem mutari vaieant, coneequen'
ler exponhur» In tituU inicriptione Datid in doctri»
iffffn. Tituli in$criptione Jftum Chmium tignifical
reg^m, Sic ergo mwentur , ti/, deserentei aiabolum,
Regi Chriito coHa $ubmittant. In doctrinam^ addidit^
sciticet 9 Chriiiianam , quia non sufficit Christum Re-
§em eredere^ si non ejus ct Hoctrina servetnr. Cum
Sfteeendit Mesopotnmiam Syritr et Syriam Sobal, Hm
victorice David Iriumphum Christi de gentibus tnit-
fttranl. Om/ts igne sttar chnritntis inftammantio , regno
a^tiqui hnsti», quem Adideter significat^ eripuit^ et
Sfoi fidei tribularias fecii, Qwa enim Syria^ quts He*
bralce Aran dicitur, et interpretalur sublimis, super^
biam gentilitatis insmuat Duas Syrim gentes succen'
diit qai gentilium faeta pariter et dicta eorrexilf ut
uni vero Hegi fida et operis ttui tribnta persolverent,
Et convertit Soab . et percussit Edom in vatle Salina»
nmi duodecim. Vatlis Salinarum , tiuas Hebraict Ge-
mein vocatur^ infirmam terrenamque sapientiam de t •
gnat , tmn et g^ntilium philosophia , et Judteorum
pertinaaa contra Christum armai»r; sed utraquet con-
verso Joab^ qui inlerpretatus est Paler^ id efl, tii«lan/e
diligeniius fldeidocior^^ perculitur, Potest ergoGemeta^
ania IdunuBorum regio est , saptfrem scientias genti'
lis indicare, Sed meiius de Judosis in fine scecutt crO'
diiuris aceipiiur, vel propter duodecim millia nd titi-
merum iriumphum Israel, vel propier nomen Edom^
qui Judteos setpe s^gnificat, Vnde et sub ejus pe^sona
de iilis diritur : < Et major serriei mmori, i Popt*lus
ergo itle qui de priscis errorihts muiatus ad fidem esi^
primo eap'e suppiicat ut pnsl afftictionem, quam sdis-
faciendo passus est , beneficii novitate repareiur, Se-
cundo^ interposito diapsalmae^ roqat ut post tribuia'
iiones quns pertulit deducatur a Domino in tntititftx-
Cfifiain eivitatem , peiens auxiHum sibi de tribuia'ivne
coneedi, quod soli Domino probatur esse possibile.

COMIIENTARIDS.

Deus, repulisti et destruxisti nos, iraius es et miser*
ins es nobis.

Titiiliis esl : In finem his qni commutabunlur in
tiluli imcriptione, ipsi David in dorlrinam , cum tue"
cpudit Mesipoinmiam Stirice, et S"6i/, et eonvtrt'!
Joab , et prrcussil Edom. in vaile Salinarum duotU^
cim miiHa.

In hoc psnlnio, vel in liliiln hiijns ps «Imi referun-
liir qii.Tflam viclnriosji Davicl, qn:v, veniens in re|iniim
I fist morieni Saulis perseciiloris sui ft^cit , ininiicos
>iios debelUndo, el eos tribuiarios faciendo. N;)m et
aiileper»eciiiionem rei erat , quia in domo iialris
n<ieins fuerat, sed soliDeo cognituserat.Posiea vero,
fiianifesio rei^no, et evident»*r accepto , has gentes «
de qubiis liltiliis ait, dehelhvi*. Sed queniadmodum
prnpheticiis SpiriniH in litu^is pftalmorum solet ab
ftipressioiie Resiartim rerum aliquanliilum deviare ,
ei aliiid qnani hisloria inveniaiur addere, ut per hoc
doceat ilgiiram magis insistendam esse quam allego*
liam, iit»uperiiis in qoodani ttinlodicttim est, David
imrouiasse vultnm sunm coram Abimelecb, cum
bisloria dicat pittius eum iromutatiim coram Achis
rege Geih ; iu et in hoc liiulo aliquid adiiilur, qiio
ad aliud moneamur, quia uhi fortia fr<cia David re-
fenintur, nibil siiccensisse legitur, qiiod lanium in
boc titiilo maxime pro|>onilur. Allegnrinm ergo
poiias hic qiiain liisioriani insisiamiis. Ila;c verba
refcruntur in finem, id est, ad Chrisiuro per quem
«iiiinis lahor no&ier Unieiur, atlribuia Itis quia vox
e«irum esi qui partim commuiaii suiit, et commu-
lantur, et de itie in diem conimuiabunlur nnn jam
< ulpand:i muiatione, sed taudatida. Dtije enim com-
miiiaiioiies suut , .-iliera laudanda , aitcra culpauila.
CoiiinKilaiio Ad;e fuit culpanda, quae fuit de viia ad
iiiortem de iiint tia ad iiijtistitiam.de deliciis paradisi
ad iaborem exsilii. llaic aulem commulatio, de qiia
liic agiiur« est commutaiio laudanda, quam el Apo-
ftiolus couimeudat dicens : fuistis aliquando tcnebrw,

A nunc autem iux in Domino. Commutantor, inquam,
in tituli iiiscriptlonem, id esl, per boc, qui.i con-
acribitur eis titulus eonfirmans et ipsos regnum ejus
et ipsum Regem eis , quia jam iransierunt de regno
diaboli in regnum Chrisii , de poiestaie tenebrarum
in regnum lucis, ei commutantur ipsi David in do-
ctriiiam, id est, ut doceaniur novam vitam, scilicet ,
non jam sibi vivere, sed illi qui pro omnibns mor-
luus est. 00« coinmiilatio farta est, cum it>se David
succendit Mesopotamiam Syritp , el cxtera. Ilxc^
commutatio facia e^t per igiiem et per gladium ab
illo David, qui, ul Evanj^elium leslatur, in mundum
ailulil igiiem et gladiiim. Per ignem qnidem non vi-
sibilem, sed per charitaiis amorem. Hic est ignis ille
de qiio ipse dicit : Ignem veni mitiere in terranif et
quid volo^ nisi ut ardeat ? Hoc igne succendit Me^io-
potamiam Syri.e, et Syriam Sobal. Mesopntamia est
pars Syriae, et interpretaiur elevata vocatio; Syiia
vero sublimis. per qund significantur vocaii de Ju-

g daeis » qui prius elevati erant a Deo per culturaui
unius Dei, et per leges et per prophelas ; sed quia
inhisdese prae.sumebanl , sublimes etiam eram.
Sobai qiioque vana vetustas Inierpretatur, per qimd
idololatrs de geiitibiis designaniur, quia nibil magis
vanum est iii vetusiate , quam creaturam Creatori
pneponere, et creaturam Creatoris loco adorare ; sed
tameii quia inier istos quidam maxime de nntiiliiate
iiigenii et libertate arbiirii , ut Plato et alii philoso-
plii superbiebant, ideo hi etiam Syria, id est, suidi-
mes erant. Sed Dnminus hos ulrosque utiliier stic-
cendit igne dilectionis Dei et proximi , et sic com-
mutavii. Dicitur auiem a qiiihusdam, qund per
Me^opotamiaiu Syriae intelligantur vocaii tam de
gentibus quam de Juda>is,et per vocationem elevati,
et ita elevati, quod subliraes facti suni per spem ;
per Syriaiu vero Sobal , vanse vetusiaii niaxime tle-
diti, et tantum per vocationem sublimes Id spe
facii. Sequitur :

p Et converiit Joab. Joab interpretalur pater^ vel

^ inimicus. Et iii hac comiiiiitaii ne conversiis est ille,
de quo dictum est : Vos ex diaboto paire cstis, Qui
idem antiquus hostis humani generis esl, quia prin-
ce|i8 muudi foras ejectns esi, Vel inimieiis conversus
esL, qiiamlo quivis ex inimicu amicus, ex impio pius,
ex iiiiideli fidelis factiis esi.

Et percussit Edom, Hactenus de commutatlone per
iguem facta ; nunc agitiir de commutatione facta per
giadium , non per ferrum, sed per praedicaiion s
verburo. Interpreialur autem Edom terrenus^ et ex
hoc magoas Deo gratias deltemus agere, quod percu-
tere in uobis verbum pra^dicaiionis veterem bomi-
iiem dignaius est, ut noviim indueremus. Et sicul
portavimus imaginem terrestris^ ita portemus imaginem
coelestis.

In vatle Saiinarum. Salinne sunt lacunae, in qnibus
aqua mariiia cum mare refluit, in usum salis retme-
lur. Et putesl dupiiciter hoc dici, scllicet vel perciis-
sit Edom, prius positum in valle Salinarura, id est,

D iii depressione amariludinum. Yallis eiiim depressus
locus est, et* in sale quafdam amarittido inteiligilur
ine^se. Et iiiielligiiur per hoc ulrumque pcregriiiatio
a pairia vera, qux* obnoxia esl ^ariis amaritudinibiis
vitionim. Vel percussit Edom, ul essei in valle Sali-
narum, id est, in bumilitaie satdda. Vallis enim hu-
mlliiaiem sigtiincal, et sal hahet saporeiu. Esl vero
humiliias alia sapida, alia insipida. Si quis enim pro
terreiiis hujuiliaiur, Id esl, tribulatur et aiiguhtiaiur,
ut mercatores soleut facere, iila humilitas insipida
est ; si quis vero pro acternis laborat et tribulaiur,
ipse sapienter bumiliatur. Percussit, inquam, Edom,
et percuss<irum fueriint duodecim millia. Millenarius
iiumerus perfectus est et significat perfectioiiem iii
commutaiis per hanc perciissioncm. Diiodecim vero,
quod cnusiai ex quatuor et ter in se multiplicaii«,
significat milites illos, id est, duodecim aposiolos el
successores eorum, perqiiosha'C percussio facta esl.
Quia vero iria et quatuor iinipliciter conjuncia

705

BEDiE VKNERAniLIS OPP. PAUS U. SECT. II. — DU8IA ET SPURIA.

796

ffeptem consliiiiMnt, per hnc sifrninealiir gepdfonnis A gumt a facie arrici, ul libtrentwr dileeti luu Mtrum fae

gralin Spirilus sancii, perqiinm gladius, id esl verbtim
prflpdicaiionis in h:ic perciissione est adminislrains :
perqMaliinr quidem, qiiod in niiatiior mundi parlibus
stt facta demnnRtraiur ; per tria vero, quod nmxime
per cngnitionem sanriii» Trinitatis. Nunc ad psalmum
venii«miis. Vox esl Fahihrit«*r perciissonim, el uiili-
ler su(Te«sornm a havid orantinm. iil quid Miid sit
de teiiiporali salvatioiie .'eiernaui cotisequ.intiir saU
vationem, el ad idem orandum nos eihnrinntium
alque diretitiiim : Deus P.»lf r, vel Deus VHfbum» vel
Deiis Trinitalis, no$ ah amoeiiitate ptradisi per prsD-
varicnlionem tiiap le{][is ejecios, et iu vaile erroris
male locatos repuliui quadain vi ah errore nosiro, et
noi maie con^^liuciosin veieri anininsil:«te(iesirtfx(sft
lioiia deslruotioiie. ui cducares in noviiaie vitae, lioc
est iii imTa charitaie et humilitate. Iratui e$ vetii-
sinii nnsirae, ei miserendo» coiiferendo nobis novi*
lalem.

dtxtera tm, Et ideo, Domine, seca, ure, flageMa, f^e
quidqiiid in praeseuli tibl videlvr de ine, ei fae roe
$alvum \n dextera tua. Qiiasi dical: N<m iteio a le
corporalem aliqiiam, vel temp«»ralein sahraiionem : de
lila sit quoit libi plaeeat ; sed peio iit in ftiluro non
iriveniar inter h»dos ad sinislram, $ed tnter agno«
ad drxteTaui. Et in hoc ex»udi me. Ideo laiiimn
fiducialil«*r dicii Exaudi^ qiiia pleriHnque saiicli viri
procomoraliliheraiione rogant,sed non exaiHliuiitiir^
quod non esl ad insipientiam eh^ quia nen exatidiun-
inr ad vnluntatem, sed ad utiliiaiem : quolie^cuiique
vero pro a>ierna rogaiil salvalione. non polesl eos
Deus non exaudire.

Deu$ locuiui e$t in ionelo $uo: UBtabor et partibof
Sichimnm , et eonvallem tabemaculorum metibor^
Vere saivus fiam in dextera. Nam Deus Paier locuiiis
est, id est, j*m proinisit illain salvaiionem niihi
sancto suo, id esi, in illo in quo fallere non poiuit.

Commovi$ti terram et ronturba$ti eam; $una coniri- B ^^"^ ^^^^ ^^^^ "> Ghrisl<i mundum sibi reconcilians ;

tione$ ejus, quia cvmmoiaeet. lloc, inqnam, modo r/e-
struxisli nosn quia scilicet commoviati terram^ id est,
lerrenitatero nnslrarn, aiidito pra^dicalionis verho.
luterius per peccaiorum ronscieniiam. et conturbasti
eam exlerius, eliam usque ad corporalem afflictinneni
p»*r poeniieiitiam. Rr^oi^rna in re,8icut jam sanasti in
spe contritiones eju$, id e-^t miserias et tribiilaiiones,
quihus assidue ip^a lerrenitas nnsira contcitur iniui
et exterius. Uiide Aonstoliis: Et Jt exiertor no$ter
homo corrtmpitur, interior tamen de die in diem reno-
vnlur, Et debes «anare, quia commeruit, hoc est quod
d cii, quia commota e$tk Soiiat Evangelium, soiiat
praBdicationis verhiim ; qnisquis noii coniiuoveliir. id
esi non compungiiur siimulis conscieniia», et stimulis
roenitenilf. Quisqiijs pecius non tiindil, non lacry-
iiias, non oratiuiies fundil, Indigniis est sanari, qitia
primum esi ut iieccaia nostra purgemus per coii-
8ricnti> roinpnnrtionem etcomlignam saiihfaciionem,

prnm<sii, iiiquam , et si non verbis, effectu tamen,
scilieet, quia i7/iinf resnsrifaiMf, H nu$ tii eo re$urgere
fecit^ et no$ con$edere ad dexteram maieUatie in exeei-
ftf . Et quod sequitur potesl esse vel vox Cbrisli, in
quo ^«'us Pater locntus est dicens : laetabor el parti-
bnr, et c:etera ; vel ?ox £cclesi:p, quasi diceret quia
Deus Paler sic Iocuiuh : Ergo liBtabor^ et pariibor^ id
ett letanter partiar Sichimam* Sichimam proprie lo-
(uis esl, uhi Jacob redeunte in pairiam Racbel uxor
ejiis idola abscondil, qiiae furata estpatri suo Laban.
Et per Sichiroam designauinr geniiles, apiid quot
eratii idola quasi abscondiia quia ipsi 6.-1 servaliant
et adorabant. Sed qnia non omnium illnrum est fidcffi»
ideo vel Ecclesia, vel Cbristus partitur eos, qnh
parlim assumitfPartim relinquil. Vel aliier : Sichima
interpretatiir humeriis, quem humeruro pariilur Ec*
clesia: quia illosqai sponte subeunt jiiguro Chrisli»
quod noii depriroil, sed erigit. asstimil; illns veroqui

deinde iii p:iiientiam hnbeamiis coutra lentatinnes. p ni.dunl se onerare terrenis, qu» pondus, nou sobsi-
Qiiia dicit Sahitiinu : Fili^ arcfden$ ad di$cii>tinnm^ diuro sunl, ut beatiis Gregnrius ait, relinquit. Ei

$ta in timcre et tremore^ et prcepara cor luum ad tenta"
liones. Et Peiriis ait : Oportet ut judicium incipiai a
domo Dei, Si autem a nobi$ inilium^ qui$ /S/iti erit H-
lorum qui Evanqelio uon crediderunt ? Si ju8tu$ vix
$alvabitur^ peccator et impim ubi parebunt? Et boc esl
quod tlicit :

0$tendi$ti populo luo dura^ potasti noivino com-
punctionis, Qiiod sic coiitiniiatur : Ideo dicn $ana
contritionei^ quia si c opiis esl ; iiam lu o$tendisti per
le ipsiiin populo jam tuo scilicet, saluhriter igne el
gladio devastaio dura hic ei^se patieiida. Mngnas Deo
agere debemns gratias, qui vull nos in praesenti pnti
liurn et aspera, ut iii fuiuro sint mollia et jncunda.
Ostendisti, inquain, dura , el hoc iia feci^^li , quod
potasti no$ vino compunctioni$^ id est, qund fecisli
ipsaiu trihuialioneni compunctionum nobis esse tan-
quam delectabilem poiuin, et ita dedisti me uentibus
te casto limnre populo luo «iigniflcationem, itl estdo-
citiiientum : per hoc quia corrigi$ omnem filiumquem D
recipi$t ut per has Irihiilariones fiigianl a facie arcus«
id est a pra^sentia fuiuri jiiditii. Et ita iugiant, ut
perfecte ab illo libcrentur dilecli tui, qiios tu scilicet
liic corrigis in exeuiplum justi jndicii. Quisqnis enim
hic Iribiilatitmibiis gauilet, et ciim Apostolodiceute,
iVon iolum patimur, $ed et gloriamur in iribulationibu$
ilii$, arcum illum efiugiel. Si quis vero mavult hic
delectiri quani triiinlari, arcum non elTugiet, qiiia
quibus illuro Deiis nunc diff^ert, in futuro non diffe-
rely el e converso. Et siciit iii arcu qunnto magis
nervus retro irahitiir, tanlo gravius anteriora fe«
riuntur; ita qiianio roagis Deusjudiciiim malis dif-
fert» tanto gravius eis tandem superveufet. Quod
autem dicil, A facie arcu$y id est a prcseniia arcus,
ideo dicit qiiia teiupus breve esl, nec aliquid longum
est putaudum, quod habel exitum, et per hoc monet
ihagis cavenduui.
Oed.iti, inquaui, metueniibus teiignificationem, ut fu^

metibor^ id est dividain, eonvnllem tabernaeuiorum, Ja-
C"b revertens a socero suo Lahan, posuit tabema-
eula siia in convalle Syriac, ubi quieverunt oves 8o««
Unde locus nouien aecepit, ul convallis scilicet Ta*
bernaculorum J »cob dicereiur. Designaotur aulero
per tabernaculn legalia iustituta, qiixad lempus |kh
sila fuerunt : per ovea vero Judsi, qui in ip«is dele-
ctabantur, el quiescebanl. Quos partiiur Ecclesia»
quia quosdam assumpsii, quosdnm autem reliquit.
Vel aliter : Per convallem humiles designanior, per
tabernaciila vero Eccle«iastica praecepta, in qnibus
qtiidaro humiliter militant, quidaui vero nnn buuii-
liter, quia explent quidem pr^ecepta, sed inde pne*
sumunt et superhiuut. iuxta qtiod liti«»ra sic exiiool-
liir : Partibor, id esl in partem accipiam con¥.illem
tabernaculoruro , id esl hnroiliter in Ec<'le^iasiicis
praecepiis militantes, non bomiliter vero niiliiantes
repellaui.

Meu$ e$t Galaadt et meui eet Mana»<e$^ ek Ephraim
fortitudo capitii mei» Vere partibur Sichimam et csn-
valltm Tabernaculorum , quia qunsdam accipiam.
Naui Gataad eu meu$^ al Mana$$e$. Calaad interpre-
latur acervui teetimonii. Acervus autero de imis
crescit ad unum. El per hoc desiguantor crescenies
de vinule in virtotem, qiiousque pervenianl in
uniim, id est donec videant Deuro deorum in Sion,
et qiiia adeo in se cnai ervnnt tesiimoniuni Chrisii,
ul certent usqtie ad effusinneiii snnguiiiis, id esi
mariyres flant. Marlyr eniiii iiiterpretaiur ie$tiSn Ma-
nasses vero obtivio interpretatur. Per qund inlelli-
guntur illi tjui, cum .4pnstolo« eomni qiis retro Mmt
ohliviscunlur : in ea voro qiiae anle sunt, \d est in fii-
tura ei aeterua exlenduniur, vel per Manasseu» intel-
ligiintHrilli,qui,quidquidprobrosumeligiiouiiniosuai
pro Christo passi suiit, vilipendunt et nbliv.scunior.
Unde per Isaiam dicitur Eicclesiae : ObliviHere igfUH
minio! viduiiatii twe, Qnasi eaim vidua faii Eccleitiay

7W

IN PSALMORUM LIBRUM EXCGESIS. — PSALM. LX.

798

dirai Cbriilianuiii nomen in dedecore mansil. Se- A
qiiilur:

Epkrmm fortitudo Mpith mei, Ephraim frHetificatio
inierprelAlur, per quo<l inielligunlur iii bonis operil>u»
fmclificanles, quos Ccele^ia ▼ocal foriiiudinem ca-
pilis 8ui, id esl, Clirisii ad simiiiludinem. Sicuifnlin
hoiinm reclinatorium infirmi capilis quaedam forii-
liido, id eai, recrealio eai» sic bene operaniea siiiit
foriiludo Chrisii , quia alii videnies eorum opera
bona, glnrilicanl Deum. Illi vero in quibus vulpea
foTeas habenl, el voiiicres coeli nidos, non sunt for-
litiido ejiis, sed debilitas ; quia non liabel in bis ubi
recumbat. Vel aiiier per Ephraim iDlelligitur frii-
ctificalio illa, qiias processit de grano illo in cruce
mortuo, ei in resurreclione jusiificaio, id esi seges
iibiqiie lerrarum credenlium, de qno dictnm esl : Nisi
granum frnmenti cadem in terram mortuum fuerit^
ijnum solum manet ; »i autem mortnum fuerii^ muUum
fruetum affert, Qu?p seges esl rortiiiido capiiis, id esl,
niigmeitlum et exHllalio Cbristi, qui capnl esl Eccle- g
siie. I|>saenim inririiiiias,id esi, mors Cbristi, summa
fuit fortiiudo: quia quod tft/irmiim est Dei^ fortius est
omnihus hnminibun, El ^eiendum qiiod secunduin quod
▼ox Chrisli est, dicetur: Ephraim tsifortitudo capi-
tis mei, qui sum caput.

Juda rexmeus^ Moab oUa spei mew, Ephraini qiii-
dem est forlitiido niea, el Juda, id esl, ille qui dc-
Fcendit de Iribu Juda, cui in figur» Christi dicium
est: Juda, benedieent te fratres tui. Ille, inqiiam, est
rex meus^ id esi, regil me, qnia prior passus est, el
Tere obediens fuil. El quia lalem regein babeo, ideo
Moab esl oUa spei mew^ id est, ideo etlam spero re*
fici de abotenlibus lege. Moab enim ex avo et son re
contra legem naius esl : el ideo Moab interpreialur
ahotenslege. Vel aliler: Quia mihi talisesi rex, ideo
fervaitero iniquitatem nou timebo, setl poiius Moab
ens oUa iniquiialis , esl mihi oUa spei : quia per
ipsum poiius spero proficere, quam deficere. Stcut
etiim bene lege utenilum, bona sunt opera, sic iiiale r
ttfeniium Jege, opera sunl mala. El hi persequuntur
Merlesiam Dei. Unde per txcchielem dicinm e>t:
Vf«lt ollam ferventem ab Aquilone, Olla fervens ab
Aqnilone, miquiias fervens, snceensa ab Aquilone,
qiii dixil : Ponam sedem meam ad Aquilonem, el ero
simil^s Attissimo, Quasi dicat : Si fervet llla iniquiia-
ns olia, e conlra flammescal ardor charitatis.llle non
laniom poleril persequendo, quanlum ego polero di-
Ivgendo et paiiendo.

El praeterea extendam calceamentum meumt id est,
Evangelium meum, quod calceat et munil pedes iii*
tenores, id est, afTeciiones, sicui calceamentum mu-
uit pedes exteriores, usque m /(/timiram,id esl,usque
iu desperaiissimos.

Idunisea quippe interprctatiir terrena voluptas^ et
per hoc signilicanlur terrena appetentes , el eis
niaxime inhaerentes. Et adeo exiendo, qnod eliain
atienigencB, id esl allopbyli mihi subditi iiinf, scilicel
ut revereantur saliem me« qui noliinl proficcre de
tve, Saepe enim mali subjacent bonis non amore, sed ^
timore. Et sciendum quod si caput ha*c loquilur,
paiica de praedictis nUilabimus. Quasi dicai* Ju(//iest
rex meus, id est, vere coiitiicnles, et se ipsos bene
regenies siinl reges mei, id esl, reges meorum,regon-
les eos verbo ei exemplo, ui Peirus, Paulus ei alil
tales. El ideo Moab est oUa spei meas, id esi, spero
eliam refici de atiuieiilihiis lege, id esl, de pr»^vari-
catoribus conversis, ei lioc i<lco, qui.i e^^o exlendam
catceamentum meum: id esi, noiilicalio iucarnaiionis
mesB secreturo usqiie tn Idumcpam, id est, usque ad
iiiaxime terrenis dedilos: et hoc iu lantiim , qiiod
etiain alienigena:, id esl,allophyli mitti «ii6(/i(t,scilicel
non amore, sed itmore.

Quis deducet me in dvitatem munitam : quis deducet
vie usque in Jdumwamf Volonl quidain quod in utra-
^ue leciione istud lantum vox corporis sil, sed iiiliil
Impedil, quin etiam vox capilis ^it usque in fineiu
re»i>e€iu corporis ; ei sic coutinuatiir: Extendam, iu-

quam, colceamentum meum, eliam in Jdumceam, Qm
autem deducet me, vel capul. vel Ecclesiam, in eivi-
tatem munitam^ id esl, In gentein adeo diffiisam el
magnam? Muliitudo enim popoii, inuoinieniuin est
civitatis. Quis deducet roe, dico, iisqiie ad Idtiiu^eos,
terrenis deditos ei desperali^simos? Vt-I aliier : Quis
dedncet me in fntnro iu civiiateni niuoiiatii, id esi in
ccelestem ierusalem, qnse est civiias ntunita, ad
quam nullus hoslis accedil, el a qua nullus ciyU re-
cedii ? Quis el iu praeseiiti deducet me usque iu Idu*
mceamf

Sonne tu Deus qui repulisti nos, et non eqredieris
Deus in virtutibus nostris f Da nobis auxilmm de tribu"
latione^ et vana salus hominis, In Deo faciemus virtu»
tem, et ipu ad nihUum deducet tribulantes nos, Id est,
repulisse exlerius et coniempsi^se fideris. Cl ideo
dico repulisti^ quia tu Deus, qui cum palrihus egre-
diebaris; quia lu niauifestis signis eis aderas, ut
pr.^esens esse intelligereris, tion egredieris in virtuii"
bus, id esl, in exercitibus nosiris exloriiis, ut coriKi-
raliter viiicamus : sed iiilerius nos consolaris el con*
liriiia&. ei (aci^ ccKlesleiu pairiam amabileiu, lerreuaui
vero despicabilem.

^ Ct quia nobiscum es iulerius, licel repuleris exte-
rius, ideo, Ofmiine, da tiobis auxilium iiiterius, qiiod
sil de tribulaiione ^ id est, causam liabeal inbii-
laiionem , id e^l, fac ui tribulatio, quaui paii*
miir exterius , sit ad profectum , noii ad defecium
inieriiis. Quod ideo dico, qui:i vamt et inuiilis est m-
ius hominis exterius, el vere dabil quod rogo, quia iios
facitmus virtulem inlerius, id esi, r onstantes et vi-
clores erimus tn te Deo, Vere enim I^aureniius vicit,
qfii 4lixil: Aifalut «um, jam versa et mauduca, Clcon-
veriil se ad iios ad iiot»lrain exliortationem, quasi di-
eat : Cl bujus r ei cerlitudlnem per boc babeo, qiiia
ipse Deus deducet ad nihilum, et bic el in futiiro,
tribtdantes nos, Ccce Dei gratia ad niliilum rodacti
snnt, nec apparent usqiiam inlmici KctclAsias, nisi
forte ebriosi calicibiis perseqiiaulur, sicut olim fu-
riosi lapidibus eam perseqiiebantur. Cbriosos accipo
vel bac dulci vita, vel etiam viiio inebriaios ; quasi
calicibus Ccclesiam persequuntiir. quia saepe saucils
viris inferuul el conlradicunt.

IN PSALMUM LX.

In fineni in bvmnis David.

▲RGUIIENTUII.

Cx persona populi in Babylone posili, et pro sua
libertate deprecanlis psalmus isie componilur , cui
tamen 8|ieiii nuirierat revcrsioiiis in iiatriam.

EXPLANATIO.

In hymnis Grwcum est^ et interprelatur in laudibiis,
quod totus Psaimus Christi prasconia personabit, lu
prima parle a finibus terrm deprecatur populusjideits,
ut ejus audiatur oratio, quatenus in sancia Ecctesia
perseveram alarum ejus vetamine protegatur, In secun-'
da gratias agit^ quod justis hnreditatem tuam dedit^ et
nomen suum in ceternam gloriam comecravH^ ex qua
re laudes se redditurum jugiter Domino polUcetur,

COMIIENTARIUS.

Exaudi, Deus, deprecationem meam : tntende ora^
tioni mem, Tilulus esl : In finem in hymnis, Psalmtis
ipsi David, Uuitl sil iii finem, sa»pe dicium esi. In
hyinnis vero ideo apposiiiiin esi, iit sive exsHlleiuiis
et Isetemnr, sive tribuleniur et anjfusiiemur, ille lan-
daodus sit, qui ei in iribulationibus erudit, el in
prosperis cousolatur boniiiies. Ct uuus loquitur hic
nou per se, sed |>er roembra sna ; quia loqitiiur liic
qu.isi unus, non aiitem unu.n est, sod lanquain uuus,
uuitas bic loqiiiiur. Omnes enim in Cbrisio uniis
boino sunius, biijus aulem boniinis capui iii ccelo
esi, menibra vero in lerra iaboranl. Clqui laboraiit
vitlete quid dirant. Vox est Ccclesix oraulis pro
constaniia iii tribulatione el per&ecuiioue, iii per
hicc ad eumdciu fiuem, atl queni capui ejuir pervciiii.

799

BEDiE VENERABILIS OPP. PARS If. SGCT. 11. — Dl DIA ET SPURIA

m

possit perrenire, ct dicit ita : Deus Pater, exaudi
dfpreeathnem meam pro peccaiis meis f iclam, et
intende^ id est, ititentum te fac oratiom metB pro
per^everantia flnibns terne,

A finibuB terras ad le clamavi, dum anxiaretur eor
meum : in petra exnlta$ti me, Ido dico ul cxandias,
<inia ego elamavi ad te a finibus terra. Qnod potest
acripi ^el simpli^iier, qua''i dicer^l, \b oninr parte
terrae ; vei nt causa sii, ac si dicat, Clamavi non ad
aurumf non ad argeninm, sed ad te primnm a fini'
bu8 terrcs, l<i est per ilos qni snnt lines lerrap, qnia
oronero terrenitaiem finivernnt in se. Qnis unns hic
claroel a flnibus terrae? nisi quia ChriRtus est unus ,
cujus possessio et haereditas est ilia, de qna dictum
esl :• Poilula a me, et dabo tibi gentet hmeditaiem
Itfam, et p**$se$mnem tnam terminoM terfoe^ hoc est,
eorpiis Christi, haM^ est hxreditas ChrisU quae a lini-
hu8 lerrae clamat. Quare antem clamat dicit, scili-
cet <ifttm anxiaretur cor meum. Necesse est dutn in
peregrinatione sumns, tentationes et tribulaliones
pfltiamur,8ed tentatio nostra profectum habel. N'>mo
enim stbi innotescii, nisi tenlatus ; nec coronabitnr
aliquis, nisi vicerit. Vincere non poterii, nisi certa-
veril ; oertare %'ero non noterit, si qui enm leiiiet,
bostem non babuerit. Qamati^ itiquam, ad te^ dum
cor meum anxiaretur^ taiitumniodo non vincereiur,
ideo qnia tu eratlaiti me ne vincerer in petra. Petra
autem^ ut aii Apostolus, erat Christu$, qui nos exaU
lavit : qnia prior pro nobis et de nostro voluit capi»
teneri, flagellari et cjedi, ut exemplum nobis daret
vivendi ; de ine enim sibi infirmitas, de iUo mihi
fortltudo : de roesibi iRnominia,de illo mibi gloria :
de me sibi roors, de illo mihi vita : de me aibi bu»
miliatio, de iJlo mihi exaltatio.

Deduxi$ti me, quia fartu$ e$ $pe» mea , Itirrti forH^
tudim$ a facie ininUci. Exalfasti me^ inquam, et de-
duxitti me de virtnte in vinuiem. Deduxisti, in-
quaro, quia dux meus : el per le, quia via ad te,
qaia lu ea patria inihi. Et Tcre cteduxisti, ^ta
factu$ e$ $pe$ mea in Christo. Cbrislus enim est in
hoc spes nosira, qnia passns esi, mortuus , sepultus
est, et resurrexil. Quare in ipso vldemus et labiirem
nosirarn ei iiierccdem iioslraui. Laborem quidero-
in passione, merredeni in rosurrectione : qiiia dnas
vitas haliemus. Alteram, in (pia f^umus : alteram
quaro speramus. Et si paiieuter toleramns illam in
qna giiinus, perveniemus ad illain quam speramiig.
Non noveram, niai hominem nasci ei mori : resur*
gere antem, et iii aeternum vivere non noveram.
Accepit ipse quod ego noveram, et demonstravit
mihi quod ego non noveram» id est resurrectionem»
et sic faclus est spes mea, et est mihi turris forti^
tudini$ a facie inimici, id esl a praesenlia itiimici,
Fcilicet ne tela ejus ad me perveniant. Insidianiiir
inihi h;erelici, insuliant mihi pagani el omnes mali,
qnasi noii sit inihi locus rerngii. Sed Chrislus est
roihi turrh forliludini^^. Haec lurris cxteriua non ap-
paret, sed semper inierins prxsens est. Considera
nuidquid paieris, ille prior passus sit, et qno Kne.
Ipse enim passus est iit resurgerei, quia tu qnoqne
eumdem speras nnem, et sic lurriro intrjsti. Nec jaro
consenlies iuiniico, ei teiii inimici noii pervenieiit
ad te, imo tii jaculaberis in iuimicuin leia tua, id
est, verba booa qiiibus cor ejus iigas, el libi eum
conjungas.

fnhabitabo in tabernaculo tuo in $wcula, proiegar
in velamento alarum tuarum* Quia factus es niilii spes
•^t turrrs fortitudinis, ideo ego iion perfuga vilis ero,
so<l tnhabitabo^ id est, statorins habitator ero in
tubernaculo tuo^ id est, in mililari domo tua, id est,
in EcileMasticis insiitntis. In $(scula^ id esi, per
inulta saicula, qnod ideo dicil, quia tandiu manebit
Ecclesla bxc, qnousqiie omnes lllios colligat , et
tantus sit nnmerus fliiorum, qui possit restituere
iiumeruro damnatortim angelorum. Undedicium est:
SusHnete modieum tempu$, donec impleatur numeru$
'ratrum vestrorum. Iiihabilabo, inquam, et hoc noQ

A ope mea, non viribtm meis : sed qaia protrgnr iw
velamento alarum tuarum. Magnus est lesius hnjoa
saecnli, qiiia mnli« trlbulationes jnsiornni : sed lam
roagna est nmbra alarum Dei (qnasi dicat) quod ab
illo ine protftgit : bas aoiem alas possnmus acHpere
vH dilectionem Dei et proximi, vel Veins et Novuro
Testanienlum, vel mi<ericor<tiam et veritatem. Mi-
sericordiam quidem in remiilendo peccata, veriiatenr
vero, in complendo promtssa, vel etiatn inerepatio-
nem et promissionem.

Qnoniam tu, Deut meus^ exaudieti oratiouen meam :
dedisti hcereditatem tiuHntibus nomen tuum, Vere
proieges roe» quotiiaro jam ejcaudislt orationem memm
factam pro perseverantia, tu dico in hoc Deu$ meus^
id est quero ideo roerito gratis amo, colo et laudo^
Et in boc apparet, qiiod vere roe exaudisli, qui»
dedi$ti jaro ipse, dotnrus lempore siio in re Acre-
ditatem sempitematn et veram, et tin9eniibu$ casio-
litnore nomen tuunts \d est, lioc nomen Deus vel

^ Domtnus» Merito atitem hoc nomeD Deus omnibus
titnendnm esi, ul aieut ad Creatorem creaiura, ita
ad ipsnro se halieant, Item lioc nomen Dominus josie
limendum est orombo» ut habeant se erga eum, si*
cut servus erga dominum,. snbilitus erga^ praalaium.

Die$ $uper dies regi$ adjicie$ : anno& eju$ u$gui im
diem generationie et generationi$. Dabis, inqnamy ba«-
reditatero, et hoc modo dabis eam : qiiia adjiciee die$-
regi$^ id est dies jam datos regi nostro Christo, dt<^
scilicet imroortales et aeternos, super justos dies.
nostros roortales et Iransilorios : et annof ejus^ adji-
cies super annos nosiros, ungue dum perdiicas in
diem^ id est, inaetemitatero; qaaeilies estsine fine, qnia
est dies sine nocle, in diero dico genera'ioms et gmo*
ra/tonta, id est, iibi erit indeflcieiis generatio, in qua
scilicet neqtie nubent^ neque nubentur, Et qaae nori
per lunaro, sed quae per solero significator, quia tunc
}usti fnlgebunt sicui sol. Ilaec autero pnpsens gene-
ratio per lunain significatur, qnia recipit aiigmen-

p tuni et detrimentum. Annos autem regis ideo post

^ dies posuii, ut per hoc plns significarei : sed qui^
Quidquid de aeiernitate dicas, paruro est quantum ad
ipsatii ad hoc noiandum, quod prius per dies et an-
nos significaverai, per dlem unam sine nocle, et aine
fine significavit.

Permanei in a!temum in conspectu Dei, mieefieor»
diam et veriiatem eju$ qui$ requiret ? Nobis, inquani»
adjiciee dies regi$^ Rhx autem quid f Permanet scili-
cet in con$pectu Dei Palris in oftemum» Et quando-
quidem in aetnrnum cuin Pittre permanel, qui$ ergo
requiret eju$ nusericordiam et veritatem^ ui ubi ip>e
est, illic et minisler ejns sit? Qiiasi dicat : Difficile
est nt quis hoc ficjat. Vel aliter : Vere dabis tu;re-
diiatetn timeniibus le. Nam adjicies super dies re-
gis pra^sentes, alios dies regis^ aeternos scibcet. Kt
snper bos aniios regis alios annoe ejus, eo u^qne
dum perdiicai regeui illum et regnum ejus in dieia
generationis et generaiionis, hoc esi in «tertiitatem,
ubi eril generatio ei geueratio, id est indettclens ge-

■^ neratio. Quod est dicere : Pacies nos tales ul Cbh-
81US noster rex non solum in praesentiy aed et aeier-
naliter in nobis regnet.

Permanet in cBiernum, Delerroinat qo» sit genera-
lio et generaiio, illa scilicet quae permanet in conspe"
ctu Dei in ceternum, Et quibus permanet? reqnirenii-
btis scilicet mitericordiam et veritatem ei, id est, ad
honorem eju$ ; qui$ esi auiein qui requiret? perfectiis
uiique est. Misericordia Dei est, quod non attendU
merita nostra, sed botiitatein suain, scilicet ul ei
peccala nobis dimitteret, et viLim aeleriiam nobis
proniKteret. Veritas vero ejus est, qnia iion failit
reddere illud quod promisii. Et sic misericordia ejus
est in remittendo peccitta : veritas vero in exbi-
beiido promissa. Attendanius itaque hanc misericor*
diam et verilaiem, e€ uos eam faciamns. lli>ericor-
diain quidem faciautus in egentes, el in infirmos, ei
etiam in inimicos ; veritaiein vero faciatniis, iii*
plentes quod iu baptisroate proroisimus scilice uft

SOI

IN rSALIIORlUl LIBRUH EXEGESIS. — PSALM. LXL

«03

l»rsecepu serTemus, et sic peccatnm peccaio non
superadtlamos. Quod faceremut, si praecepia noii
servaremus, quia peccato mendacii peccalum trans-
gressionis adderetur. Quod auiem dicit : Quii requi'
T€i ei, non sine causa diciiiir ; quia mutti requirunt
«uisericordiaro ei \eriiaiem in libris, utsciant inquo
inisericorditer noliiscum egit, ei in quibus proinissis
«011 felellit. Et ut etiam alios noii caste, sed pro
terreiiu lucro doceani. Quidam enim^ ui Apostolus
«it, €hri$ium non casie priBdicanL £t hi lales miserU
«cordiam et f eritalein ei non requirunl : ilti vero ini-
sericordiam et \eriutem ei, id est, ad hunorein ejus
feqitirunt, qui ad lioc eaiii iiivesiigant, ui et faciant
«am, et doceant non pro terrcno lucro, std ad proii*
«iioruin uiilitateni.

Sic pMlmum dicam nomini luo^ tn ueculum neculi^
«I reddam voia mea de die in diem, Qua^i dii at :
Quidouid alii raciaiit, ego misericordiain ei veritatein
iitH, Uoinine, rt^quiram : quia dieam piaimum^ id
•est, beiie operat^or niisehcordiani et veriiaieni et
fauendo et docendo non inihi, t^d nomiiti luo, id est,
ad tionorem iiomiHis toi, tendeiis tii nEcti/tim conse-
cutivuni huyus vjBculi^ id e>l, perseverando. Et sic
4ico, PiOlmum dicam nomini (uo, id est ad honorem
tiominis tui tn iceculum ut reddam titii vola mea :
yoisk sola inieriora, id est, me ipsum euiido de iioc
die prttseiiti t»i diimt futurum. Cassiodorus in praece-
denti versu planius aliquantuluiu iusislii, ei dicit :
Quandoquidem generatio preedicta ieurnaliter perma^
net in con$pMu Uei, ergo quis requiret ei miiericor-
diam eju$^ et veritatem eftis* nulhu $cilket : quia ubi
nulla ett miieTia^ ibi non eit qua^enda miiericordia.
item ubi nuUa unquam incurrit (aUitaiy nen ut requi-
renda^ qum iemper adai verilai. Et f)Uia nullus requi-
ret ibi veritatem ei misericordiam, ergo hic pial"
mumdicam^ eic, id est, misericordiam et venuiteiii
I equiram, ut iliic necesbe requirere non habeain.

IM PSALMliM LXL

In flnem pM Iditliun, Psalmus Davjd.

AHGOMKNTUIi.

Yerba llachabaeorum, quaiido ab Antiocbo sacrl-
ficare, et profanari cugebaotur. Aliter Tox Christi
de passiooe.

BXPLA5ATI0.

Idiihun interfretatur transiliens, id <sl, amataret
aaseuli, Introdueitur enim penona militii Ckriili, qui
ei mandi deiideria reliquent^ ei in Domino ipe firmii'
sima permamerit, Traneilitor iitCf quem diximui^ vitiO'
mm, videni mundum erroribui miieniique pleniui'
ntaim, tn primo membro p$almi animam iuam Deo
fnrofitetur eae iubjectam : quia per Filium utiigenitum
munui iatutare iuicepit^ arguem eoi qui solo nomine
deiiderant ie dici chrtitianoi, Secunda parte itermm
animum $uam dicit $ubditam Domino Patri^ quoniam
per eju$ Verbum $alutarem patientiam eonqui$ivit^ cen-
firmun$ plebem confe$$ione fideii, ut toio cordi$ affectu
iperare debeat $emper in Domtnum, Tertio membro
errante$ populo$ monet^ ut in Uomino magit quam in
caduca mundi i$tiu$ feitcilate confidant.

COHMENTARIUS.

Norme Deo eubjecta erit anima mea. In finem pro
Jduhunt Piulmui ipti Datid, Quid sit in llnem, iioiiim
esi. Idithun auteni, juxia Uebraicam interpreiaiio-
neiu tramiiieni eoe iuterpretatur. Quos eost lu iinis
siriltcet reinaueutes, ei ha*c lerreiia appeienies. Psal-
mas vero, id est laus ista aitribuiiur ipsi David, id
'Csi, capiii voi aiicui inembro digniori. Quod sit
dignum ita iiisistere, ila iraiisilire, sicut osiendiiur
in hoc Psalmo. Traiisiliens enim iste qui hic loqui-
tur, jani quosdam transilivit, quos desuper despicit.
Vitieauius ergo quousque ei quos traiisilieril, ei iu
quo positus sii, id esi, sub quo adhuc sit quosdain
quasi iransiiiverit. De spiriiuali enitn quodaui tst
itiC4iro loctf intuetur, hiec iuia respicieos ea non ul

A cadai, sed ut pigros qoo sequancur commoveant : et
locuni qno jam Iransiliendo pervenit, commendai.
Ita enini super aliqiios est, ul sil etiain sub aliquo.
Unde prinium voluii nobis insiiiuare sub quo sit tu-
tus, ne quod transilivit supeibia; sil, sed profecius.
In ouodam ergo securo loco positus sic dicit : iVon-
iie ueo iubjecta ett anima mea? Transiliens isie for-
tasse in Evangelio audiveiai : Qiit se exaUat^ humi-'
liabitur^ ei e converso. Et ideo timiduB ne tmnsi •
liendo supertiirei, alloquilur cives quosdara qiios
patiiur. Duae enim sunt civitates, sicut et duo prin-
cipes : Babylonia scilicel , et Jerosolyma ; harinn
cives coiifliguut seinper inter se : illi de vaiiilate, isii
de veritaie : illi de iiijustiiia, isti de justiiia. Et pnor
fiiit Babylonia leinpore etsi non diguitate, quia iit
ait Aposlolus : Non prtut quod $pirituale «sf, ted
quod animale: Et incepit Achan, qui civiialem eo iii
loco ubi civiias prius iiou fuii, uidilicavil. Jerosoly-
ma vero Jebuz. Jebuz corum civitas destrucia luit,

n et reaedificaia est : quia neino pius nihi ex impio,
nenio justus uisi ex injusto. Suut autem diiae civit.i-
les coiiirari:» in prxseuti perniixia', dum grana pre-
muntur a paleis. Quod iransiiiens iste qui loquiiur
hic atteiideiis, fiubylouiae cives quos patiiur, allo-
quilur. Quasi dicat : Vos iiisuttaiido impediinenla
paratis, vos persequendo dejicere vulliii, vos deci-
piendo seducere quairiiis, v«>s adulando laqueos ne-
ctids : sed nunquain ita niemini super quos sim, ut
oblitus sim sub quo siin. f9onne anima mea $ubjecla
e$i Deo ?Cerie quautumcunque transcendaui, quan-
tuincunque tiansiliam, uuiiquam conira Deum ero,
aed sub Deo ; nihil mihit i*ed sibi loinni attribuendo.
Securus enim iraiisiham caetera, si sub illo ine coii-
lineo, qui est super omuia. Et ineriio anima niea
aubjacet Deo^ quia o^ ip$o est $alutare menm : id esi
justiflcatio mea. Nam etip$e Deu$ meu$^ vere ab ipso
esi saluiare roihi : quia ipse est creans me, et re-
creans me. ^am ipte Dem meui^ quia fecii cuui noo
etsem ut essein : et est iolutarn meui^ quia fecii ut

C justus essem. Suiuptor^ idesi, defeiisor itt^iis comra
irruentes et persequeutes, ei ideo noa movebor ant'
pliui. Mutus eoim (ui in Adam, iiiotU) fui iii ine ipso :
aed jam (jani) quasi dicat» ab ip&o iia conflimatus
fMim, quod ainpiius non movebor. Quod de gravi
inotu, ut de criniiualibus intelligeiidum est. £t hoc
est idem quod alibi dictum est : iVoii veniat mihi pet
tuperbiWf et manut peccatorit non moveat me. ubi
enim dixit : Nonne anima Deo tubjecta ett, siiper-
biam removit a se; hic vero cum dicii : Non ntore-
bor umpliui^ idem est ac si dicat : Manui pe^catorit
non moveat me, Quomque irruiiii iu hominem^ quaii-
duquidein ipse esi saluiaris nieus, et susceptor iueus?
Quousque ergo vos, cives Habylonia;, iFruitis iii-
sultandq» persequendo, adulaiido iii me hoiniiieni,
id est, in nie inlirnium et Iragilem ? Cerie usque quc
potestis irruere in hominem, quia voi univerU inter^
ficitit, llic alloquitur universaiiter cives Babylonia!
dispersos, difl^usos, perinistos; ei lara eos qui forin-

]) secus sunt, sicui spinae in sepibiis, quain eos qui iii-
tiis hunt, sicul zizania inter graiia. Quasi dicat :
Quotquut estis separali vei permibti oinnes, nunc
esiis tolerandi, quandoque vero separaiidi, quia vot
univerii inierficttit lantum corpus quQd est exie-
rius, non quod est ititerius. iiruittt^ inquaro, iu-
statis inihi enti (att^icam parieti inclinato^ id est,
lacile vincibili vestia reputaiioiie, sicut facilis est ad
subruendum paries inclinatus ; et enti tanquam ma-
cerice depulice, id est, noii bene futidato iii ttde, et
lirmiier radicato in charitaie. Vel aliler : Vos tfni-
verti inierficitii vot ipsos in me houiinem irruenilo,
vos dico comparabiles, quia in innoceniem irruuis
parteit tanquam inclinato^ et mareriir tanquani depulnm^
quia sicut paiieii incUnato et maceriie depulnE viciuui
est lapsiis, iia vos, quia iuiioceoiem oppnmitis, vi-
Cinos vos iacitis lapsui.

Verumtamen prettum meum eogitaveruni, Ego qui-
dcm sic eos adinunuit sed tainen ipsi et si uoa di-»

m

KEDyE VEiNERADILISOPP. PARS II. SECT. 1!. — DUBIA ET SPUIIIA.

801

xenint , quidam saliem coyilmemnt a iue repellere
pretium meum^ id esi, ad impaiieiiliam me iiiciiare
volueriiiii; qu:e, ul ail Aposiulus, necessaria esi, nt
reporiemus promissionem ; ei sic prlvare ine preiio
ineo ei reiituiieraiione paiieiiii» voluenini. Ei ia*
men ego cucurri per diviiia prxc pia siiie aliquo
iinpi*diiiieiiio iiiiplens ea , ei bi>c teci in siti, id esi,
siiieiido ut exemplo lueo illos dingereui, ei in cor-
pus uieiiiu irajiciTcm. Dirii healus Auguslinu» quia
nos qiiando siiimus, liquorem qui extra esi per spi-
riium iii corpus suuiti irajiciuiii. Quod Moyses signi-
ficavii , qui iritus caput viiuli confluiil.tt in igiiem
misiiy-ei deiiide comuiiiiuii, et aqii» coiispersii, ei
populo ad bibeiidiim dedit. Per Moysen namque
Deus paier inielligilur, qui quasi iraiiis populum
inatcrum, qui caiUi viluli sigii<Qcaiur, per ignem
iriliuiaiioiiis pleruiiique, fl per iimorem (uiuri igiiis
adiaoiKit, ei verba prifdicaiiuuis c>iuimtnutt. Ei per
aquaiii 4»a|>i4^maiis populo bibendum iribuii, id esl,
iu corpus iidelium irajicii^ ei sic ^iiim ejiis resiin-
^ guil. ilaiic quoque siinii inulier illa Samarilaiiay
quae pnor Dominum seu.sii siiieiiiem , ei Doiuinus
bibii 6 .ra credeiiiem. Nunc ad lidemm redeaiuus.
tgo quideni siiielMim illorum salvaiiunem , ip^i v«fro
ore suo milH benedicebant , et eorde maledicebant,
Non bolum «iiiui bi qui geruni fidei sacrainenia , ei
oderuni divina pixcepta, sed eiiain Juda:i vel pa-
gani fidelibus ore beuedicuni , quibus iamen corde
couiradicuiiL

Verumtamen Deo subjecta eslo , anima mea , quo»
niam ab ipso patieniia mea. Ipbi quiilem iiisiaiii inibi
lanquam parieii indiuato , id est , facile vincibili , el
inierlicere me voluut , el prelium meum re)>ellere
cogitaiii, ei cum ore benedicuni, corde maledicuni;
sed tamen iu, aiiima mea , esio subdiia Deo, ui a
vera obedientia ei paii^niia tion recedas. £i iiieriio
debes ei esse subjecta , ^iioRttfm patientia mea ab
ipso^ 81 inter iribulaiiones et persecuiiones paiiens
esse queo. Hoc noii e&t ex me , sed ab eo. Et vere
ab ipso, quia ipse Uens meus^ creans ine, et Salvator
,meus recreans me ; adjutor meu$ conira iiupugnanies
ei persequenies , perducens me illuc, id est, in
cnRiesteni Jerusalem, unde amplius noit emigrabo,
Et vere est Saivator meus^ quia in Deo est salutate
meum^ id esi, omnis jusiiAcatio ei salvaiio mea
nuoc, et ipse iandem erii gloria, qui ab ipso giori-
licabor resurreaioue, immorialitaie ei impassibi i-
tate. Inlerim auiem quid 1 Cerie interim est Deus
auxHii, id est, pnebet mibi auxilium couim uiani-
festas oppugnatioiies eurum qui foris suiit , ei con«
ira snbdulas locuiioties falsorum Iratrum. Ei ideo
meriio oiunis mea spes est in ipso, qui esi Deus.

Sperate in eo, Ecce iransiliens isie, qui bic loqui-
iur, exsequiiur qiiod in tiiuio diciuin esi , scilicei,
atios ui eum sequauiur, et exempto ejus transiliani,
admonel dicens : Quia ego Iditbun spiriius iii Deo,
umnis cimgregaiio populi, id esl, omnes vos, qui
vero populo vultis aggregari, sperate m eo, id esi»
imitemini me , ui exemplo meo speretis in Deo ; ei
effundite corda vesira coram iUo, id Cbi, evacuaie
corda vestra unde suni plena, id esi, iiequiiia, ut
iippleaniur unde sum vacua, id esi, jusiiiia. Vet
eHundite coram ilto , scilicet , co&(iienilo peccaia,
qute iii cordibus vesifis eraiit abscunsa, deprecando
ei sperando, et merito debetis in eo sperare, et co-
ram itlo effuudere cor^ quia ipse cum sit Deus, eat
adjulor noiter coiiira inipugnantes ei ifibulauieSy
perduceos iios in tBtemum , id esi» in seiernam glo-
riam.

Yerumtamen vani filii kandnum^ mendaees filii
hominum in staterts , ut decipiant ipsi de mniiata in
idipsum. Ego quideni omnes de saluie sua sic ad-
mouui , sed ianquam ad quosdam nihil proleci, quia
«uut vant, id e^t, ierrenis, qu;e vaniias suiit, dc
tiiii , et sunt nundaces, sciticei , beatiiuUinem veraiu
prouiiiieiiies sibi in vanitate ubi nulla beaiitudo esi ;
ei iioc ideo, quia /Hii nommum suni , id esi , imila-

A iores veterum parenium sunl. Et ponit unam frao-
drrm eorura pro c^ieris, dicens ; !n slateris, subau-
ditur agenies, ut alios deeipianl ; s d iiiliil eis lioc
prodesi , iino obest , quia ipsi decipiuuiur, de bac
vaniiate tendenies in idipsum , id esi , iii illam vanita-
iem, qu« seinper esi ipsa, id e&i, iuanens, id est, de-
ducuuiur per banu vaniiaiem iu aeieinas pien;is ; quje
non ideo dicuniur \aiiiias, quia vere inal»s puiiiaut,
sed quanium ad remunerationeiii booorum. Et quia
quidquid a vero esse separaium e!»t , illud meriio
quasi aiiiil esi. Vel aiiier : Filn ho ninum suat vani ,
quia inbipreiiies vanis , et suiii mendaces ia stateris ,
scilicet , quia iii trutiua se cum aiiis pouuiii et com-
pensani , et loendaciier aiiis se prjereruni , vuleuies
siaiuere jusiiiiam suain, velut ille Pbarisjcus fecit,
qui dixii ; Graiia$ tibi ago, Domine, quia non sum
sicut CiJBteri komiuum^ ei caslera. £i boc ideo la-
ciunt, ui per boc decipiani alios, et per boc au-
geani iniquualem suam. Simuiaia eniin aBquiias ^

^ duplex esi iniquiias. Ipsi , dico, qui quauquaiu de
varieiaie opiiiionuin suoi in diverso, iaineu de va-
nttate omnes tenduiii tit tdtpitim. Quasi dicai : Uuais-
quam muliiplices sunt errures, iameu iii buc cou-
veniunt, quodomnes ad vauiiaies iiiieuduHi.

^olUe spernre in iniquiiate, et rapinas notite con-
cupiscere; uiviiia it affluant^ nolite cor apiJOHere, Vuft,
inquain , lilii bomiiium , liacieiius vaui fuisUs, et
iiieudaces, amodo auieoi noUie sperare in iniquiiate.
Putesi quoque lioc relerri ad boiius , quos prius ad-
munuii , diceiis : Sperate tn eo , et reliqua. Qua&i
dicat : filii quidem kominum suni vani ei mendaees ,
\os autera qui veius vuliis esse populus, ito//(e spe-
rare in iniquitate, Possumus auieiii iuiquiiatem vel
bic universaliier accipere pro omni iuiquiuie , vel
ianiuminodo iu aiutHiioiie pecuuia!. Quia ai.bi dt-
ciuna esi : Oitifiji dives aut iniquus, aul iiceres iniq:ti.
Ei dividit illos quos insimul bic accipit, in duas par-
ies, bcilicet, in pauperes ei diviies. Ei prius punii de

p pauperibus, dicens ita : \os pauperes nolite coroi-

^ piscere rupmas f id ei^t, injuslas alieuarum reruni
subrepiiunes. Damiiosum enim tucrum esi, lU
acquiras pecuiiiam , ei perdas iiiuoceiiiiaio. ^iamque
quid rapias vides , a quo vero rapiaris nos vides.
Moii ergo rapere propter paupertatem iuam , quta
qui fecii ie , |>ascet ie. Si enim pascii le iatroitem ,
pascii le innocentem. Si pascit te damoaudum ,
mullo magis pascii le liberauduin. l^oliie ergo vus
pauperes concupiscere rapinas , ei si diviliw agluaat^
id esi » si diviies e^iis , notiie diviiiis car apponere ;
quod illi iaciunt , qui maluui eas recoudcre , qoaoi
pauperibus erugare, ei duiii eas cusiudiunt , ip^i in-
teiius a vera raiioue et ioielleciu ddlluuut. Et quid*
quid prasier solam iiecessitaiem retiuueruot, ioiuia
pauperibus rapueruni. (Jiole Aposlulus ad Timoibe-
uui ; Preecipe divilibus hujus sxculi non *ublitue sa»
pere^ nec sapere in incerto dtviiiarum , el rciiqua.

Semei iocuius esi Deus, Ideo dico ut nec pauperet
rapiaui, nec diviies diviitis cur appuiuui, quia tu,

s^ Dootine, ei damnabis inalos, ei rcuiuuerabia bouus.
Quud esi ubi dicit : Quia iu reddea unicuique secwn"
dum opera itm, bis quidem prsmia, liits sup^icia.
£t pra:ced.t utriusque ptubaiio. Quasi dicai : Vere
damuabis malos, quia iibi, Duiniiie« e»t poiestas pu-
iiiendi tam majores quaui minores. Et vere reuiuiie-'
rabis boiios, quia iibi esl misericordia. Poiesiaieti»
iiaque iimeamus, misericordiaiii ameuius ; nec sic de
roisericordi i pr«esumamus, ui puiestatem eoaieitHAa*
mus ; neque sic poieslaiem liiueauius, ut de iiii»eri-
cordiadespertmuStquia utruuique est in Deo» etmi-
sericoruia et poiestas. Poiesute quideui buoiiltat
siiperbos, miaencordia ejtabat huuiies. {iviwi auieiii
uirumque in Deo sit , Apostolus insiuuai dicens ;
QuoU II l>eiii volens ostendere tram suam , et demms-
sirare poientiam ittam, t,utti in multa patientia fnua
iriB , ^of destiiiata sunl in perditiouem. Ecce puta
sias. bequiiur misericordia, sciiicei , ti( dio.nae fgrm'
itir sum manifestarei in taiti miseiicordia. timc mJ

965

IN PSALMORUM LIORUX EXEGESIS. — PSALSl. L11I.

m

liitmm redmBm. Tibi, iiHinam, Domine, esi po-
tesia» €t niisericordia. El hme duo auJim^ iil eai ,
intelieii , quia Deui semel locutus esL Hic indvel
Angnsliinis qnaesiionein dkvns : Mirum Metur qnod
dicu 6ewtu tocuiHm esse semel , el istum duo audi^
visse. Non autem ad^o mitum esset^ s% diceret et
tum semel locutum^ tt se unum audivisse. Sed tamcn
ailhuc bene non fsset, quia Deus ei multoiies et
niulti» modis loruius est. Loculus esl enim AU»,
dicens ei : Adatn, uhi es ? Cain qiioque diiit ; Ubi
est Abel (rater tuusf Loculus quoque est Abralum,
l^aac el Jacob, ei oninibus proplielis *, novissinie
auipin loeuius est in Filio suo. St^d quanquam mul-
tip!iciter per subjeciam creaiuram sii loculus^ la-
nien apud se taniuin semel lovutus esl, id est,
tiiiuin Verbum taniuin genuii de se, per quod facia
suni oninia, ei in quo siniul suni umnia , in quo
prafscivit qu'd lacturus eral in creaiura. Non eniin
p«8civii qiiod fecil, iu quo semel omuia disposuit,
qii« diversis temporibus diversa dislribuit. Usque
ad boc TerOum inielligeiidum dicii liic se transcen-
dlsse, el ibi mulia audivil, de quibus duo liaec qui-
deni, mali, scilicet, damiiabuniur, boni veioretnu-
nerabuntur, qui^ maxime iiecessaria praevidil, iiobis
pri»pfinit. Poiest quoque p>almus isle legi in voce
capitis persecutores suot Judxos ila alloqufntis,
qiiasi dicat : Quid me quu^ritis iiiterlicere humi-
nem qui vera lucutus sum vobis ? nonne anima tnea
potius erit fubjecta Deo in obedienlia persisiendo
quaiD vuhis ? Erit utique. Et meritu , quiii sulutare
meum , id est , resurreclio niea est ab ipso, El vere
ab ipso ei»l , quia Ipse esi el Deus meus creans ine, et
salutaris meus , quia me bominem per Vtirbum suiini
as8ump»ii, el imiiiunein a peccnto fecil ; ei esi sus-
ceptor meus vel de sepulcru , vel contra iri uenies et
impugiiauies ; ei ideo semel nioius per morteni , et
ausciialiis , non nmebor amplius, Seiiiel enim resur-
rexil Cbrislus, in aelernum victurus. Vel aliier:
Motus quidein fuit in Adam quantuin ad niassHUi,
aed non anipHus movebor^ id est, iion etiain roove
l>or, quaiituin ad personam. Naturaliier enini , id
esl , quanlum ad communem naluram , molus est
Christus in Adani; sed nun est muius personaliter,
quia peccatum non (ecit , nec inventus est dolus in ore
ejus. Qnousque irruitis in hominem? quaiidu quidein
Deus saluuris meus esi, et susceptor nieus; quare
ergo quaenlis me inierficere? Mam irruilis in me,
qiiem reputatis solum esse homiiiem; et qaousqiie
irruitis? Certe quousque potestis, quia vos uuiversi
inteiftcitis nie eiienus» non interius ; vos, dico,
irrueiiies inibi enti tanquam paried inclinato et ma»
cerue depulsas , id esl , milii prono ad niortem , el
spunte venienii ad passionem, juxta illud : VoluU'
iarie sacrificabo tibi ; vel aliler : Vos untversi interfi'
cttis nie , vus , dico , irruenles mihi enti tanquam
purieti inclinalo et macerias depulste, quia sicui ali-
quis qui in |iarieteiii jam inclinatum maceriein de«
pulsaiu irrurrei opprimerolur, ila quod vos in me
qui in ruiuain mulioruin positus suiu in Israel ir-
ruitis , ad vestrain esi opprcssionein et dainuatio-
iiein. Vel aliter ; Vos tint9er<i inter/icitis vos ipsos;
irruendo in iiie pro loco ei geule , quia estis in hoc
liiibi comparabiles parieti tanquam inclimto, quia
siciit parieli iiiiliuaiu piopinquus immiiiet lapsus,
ita per niortem ineam, per quam putalis locum et
genteui retinere, vicinus vobis immiuet casus de
eodein loco et gente, et etiain coinparabiles eslis
maceriw depuUw, id esl, fragili niuro, qui sine
cemenio est, quia gluien cbaritatis et afiectioniB
liOn babeiis.

Verumtameit pretium meum cogitaverunt repellere^
eucurri in siti ; ore suo benediubant , et corde suo
Maledicebant, £go quidem eos de saliiie sua sic ad-
inoiiui , sed lameii ipsi eni non dixerunt , salicm
co(/}lap«riiii< repellere pretium meum , id Cbt , ad ino-
bedientiain me suKliare , et sic preiiuin ipsius obe-
dienii», id est, gloriam resiirreciionis, inihi aufer-

Ji re ; ego vero ritciirn, quia nulla Mecularls illeecbr:i
me detinuii ; el lioc tn stlf, id est, siiiendo illoruni
saiulem , ul prius ; caetera non muiautur, nisi ubi
dicit : UttOiitiim ab ipso est patientia mea, Quod tale
est qiiasi dicai : Ideo meriio, anima, Deo debes
esse sulijecta, quoniam patientia inea, id e^i, tribu-
latio, quam paiior, est ab ipso , id est , ab ip^ius
disposilione, iion ab islorum infeslaiione ; praeterea
qiiod iiiferiua dicitur : Sperate in Doiniiio omnis
congregatio populif ad solos Jud«eo8, in bac ieciioiie
referendum esi.

IN rSALMUM LXIl.
Psaimus David cum esset in deserio Idumaeae.

ARGOMBNTUil.

Ei persona eorum canitiir, qui merilis eminen-
tlorcs iii Babylone degebant.

BiPLANATIO.

|. Psalmus et David frequenter indicant Dominum
^ Chiisium, frequenter Ecctesiam, quia Christus in
membris suis est , et membra in suo capite continen-
tur ; qunpropter Ecclesite quce in hoc psalmo locutura
est merito prmposita sunt verba, quct significant Do-
minum Salvatorem, Uwc igitur in deserto Idummos,
hoc est , tii hujus sceculi ariditate habiiat , ubi sitii et
desiderat Chrittum, Unde et Idumcea , m ^iia David
exsuliabat , terrena interpreiatur, In prima parie
psalmi Ecilesia desiderat Domini virtutem, optuns
omnium bonorum pitiguedine repleri^ ut ejus digna
possit taudibus inveniri, In secunda gratias ayit , ^iutt
sut) velamine alarum Domini mundi pr(teetlas evaserit,
iuimicisque suis in inferiora terrce damnandis , liegem
Chrutuin m Deo Patre eum sanctis prmdicat esse Ub*
taturum,

COmiEIfTARIUS.

Deus , Deus ^adtede iuce tigilo* Psalmus ipsi Da-
vid , cum esset in deserto Idumcece. Legilur in bisto-

r ria quod David cum persequereiur eum Saul , venil
ad lduma*os, et ibi aliquaniulum latuii. Idumaii aii-
tem populi sunt » quorum r^io est Iduuufa , quae
inlerpretaiur terreiia , vel sanguinea. Et &igniQcai
praeseuiem vilam , quaR per 8e desertum ebt , quia,
quanium in se est , oullum locum babitaiionis ba-
bei ; el invia esi, quia si iion veriiaiis via per ao
est ; et iuaquosa esl , quia in se vera caret refo-
ctione. In qtia necesse est ut paiiamur multas len-
laiiones , iribulaiiones et persecutiones. bt ideo
dum in ea suinus, semper siiire ei esurire debeinus,
quia si senseris le hic siiienlem , landeni fieiilies le
bibeuiem. Beati euiin ^t esuriunt ei sxtiunt justi»
ifa/it, quoniam vere landem <aittra6imfiir. In hoe
aulem deserlo Duminus nosiL-r Jesus Chrisius posi-
lus , quidquid per se erat deserium ei invium habi-
labile fecii et pervium, et imbre spiriiuali re^^persit
qiiod erai inaquosum ; ducel ei admunet nos quauta
inieniione, quanlo ardore et desiderio in pr^semi
defeciu suspirare debe^mus illuc (lervenire, ul>i

D nulla iniseria erit, nec ullus defectiis, el dicii ila :
Deus Paier qui , cum sis Deus omnium per naiu-
raiii , Deus nieiu» et meorum hpecialiler es per gra-
liain , ego vigilo uun prupier aliquod terrenuin coui-
niuduui, sed ul perveiiiam ad fe, ubi nullus est
defecius. Ci hoc noii ex ine habeo, sed de luce, id
esi , de lua illuniinaiioiie. rsola quod dicai Vigito,
Vigilare eiiiin iuhil aliud est quam nou dormiie.
Du£ autem suot dormitiones, souinus, sciltcei, cur-
poris, ei somnus aiiinia;. Uuaruui aliera saiubri^ esl,
aliera morialis. Somitus eiiim corpoiis salubris est
el necessarius e^'«t, quia nisi inemhra corporis somiio
corporia relicianiur, nequaquam diu posseiit susti-
uere animuin vigilaniem, et actionibus suis intenUeiH
tem. Somnus vero aiiimae mortalis est , quta som-
nus anima: oblivio Dei esi. Ab hoc sumito exeiiat
iios Apostolus diceii8 : Surge qui dormis^ ei exsuige
a mortuiSf et iliuminabit te Christus. ipne quoquo
Doiiiinus uosler Cbrisius exempio suo not admouei

807

BEDiE VENERABILIS OPP. PARS II. SECT. II. — DUBIA ET SPURIA.

808

hie. ul roores nostri et vita nostra ad Deuin vigi- A oratunis, aut quid acceptiiroa? Hoc seilieet , ui

• ••••« •■•• •• • •■ !• S^MM» jii. m m

lent , ut alii dormientes per vigilias nostras exciten-
iiir, et nobiscuin vigileut et dicant : Dent Deui
meus^ ad te de luce rngilo. Quod aulem ptmii de
luce^ ad instructionem noslrain facit, sciiicet, ut
per boc dciceat qu<*d ntbil debeamus nobis atiri-
Imere, ciim ipse Doininicus bomo quod vigilat, non
sibi, sed Doniino anribiiat.

SHivit in te anima mea. Yere vigilo ad te^ Um
anima quam et corpore. Nam anima mea attendens
defectum qiiem paiitur, iiiivit, id est, sitiin el ma-
gnuni desideriuni babuii, ut per le, qui via es, ad te
essel in te, quia patriaes, inqua nuUus defectus est;
et eliam caro mea quam muUipUeiter sitivit, id est,
propler niuliiplicem defectuin suuni, muliiplex desi-
derium babuit. Plures enim defeclus sunt carnis
quam animae ; et ideo Quam muttipUciter^ quantuni
ad carnem apposuit; nec ideo dicit carnem sitivisse,
quod caro sitiret vei anima per se, sed quia hoc

anima mea, id est, nieornm, r«p/e«iar, iicul adip$ H
pinguedine, Adeps proprie est pinguedo illa quscir»
cuindat iniesiina, per quam quia interior est, desi-
gnaiur bona conM:ieniia ; pingnedo vero qu« io
membris eiierius est, et ideo per pinguediaem ai-
gnificantur viriuies et bona opera. Non enim orat
iste pro corporali pinguedine, sed pro inleriori, sci-
licet, pro spiriluali gratiae abuudantia. sine qua ciio
in boiiis operibus deficit anima ; vel furie rogat prn
futura pinguedine illa, id est, pro futura gloria in
qua omiiis nostra peribit indigentia, quia praeseiis
babeliimus quidquid boiii desiderabimus. Bogo , in-
quam, ui repleatur anima mea pinguedine et sic oi
meum^ id est, os ineorum in fuliiro Uiudabit te Uibiii
exiultaiionis, id est, labiis exaltaiivis. Nunc eiiiui
vera non ist exsuliatio, quia iabimur in peccatia, et
ex ca>u trisiatnur; gemitus et oraiiones fundimus;
poslquau) autem omnis nostra peribit miseria , iiec

quod ipse defecium utriusque aitendil, causa fuit g erit oraiio, luuc demum sola nianebit vere iaudii
quare silivit. Sitivii, inquam, earo mea, et non cui- exsullaiio.

libet, sed tibi. Quasi dicat : Siliunt alii Ih^erediiatem,
possessionem, vel uxorem, pecuinain et similia;
caro vero iiiea, vel aninia, uun sitivit nisi le, in qiio
vera refectio est. Promissa eiiim aelerna beatiiudo
animae esi, in qna nulium senlit esse defectum, et
ideo semper suspirat ad illam ; canii vero resurre-
ctto , immorialitas et impassihilitas sunt promissa ,
et ideo meriio qiioque caro siiit ad iata.

In terra deierta^ invia et inaquoia stc, et in iancto
apparuif ut viderem virtutem tuam, Quasi dicat : Ubi
p(>»ilus sitivi tantopere ? Ibi scilicet, ubi necessario
siiiendum est, quia in terra, id esl, in bac terrena
viia, qu£ per se erat deterUi, id est, sine oinni vera
babiiatioiie, quousque Deus Paier niiaii in eam ve-
ros habitatores, ei consories, id est, sanctos viros,
qui eam excolerent ; et mvia erat, quousque via,
Id est, Christus de:»uper ei missa est ; et inaquoia

Sic memor fui tui super itratum meum, in matuti-
ni$ meditabor in te, ^tifa fuiiU adjutor meui. Ide<i
landem vere laud.ibo te, quia niinc meditabor in te^
id esi, omnis iiitentio mea erit iu te in matutiois, id
est, boiiis operibus; per maiutinum euiin opera de!»i-
gnantur, quia qui seduli sunt ad operaiidum, iu ina-
tuiino ad opus surguui. Item quia in maiuUno lux
incipit apparere, per maiuiinum opera lucis, id est,
boiia opera iiitelliguntur. Qui enim male agit, odit
hicein ; qui vero ambulat iii loce, non offendit, quia
non male agit; et est praemissa probatio» Quasi di-
cat : Si semper memor fui ftit, eiiam iuper itratum
meum^ id esl, iii tempore destiuato quieti, quaiido
ininus videbaris milii necessarius, tunc vere in ma-
lutinii^ id est, in labore, quo niaxime tui indigeo,
meditabor in 1«, id est, tui memor ero, qiiod est a

ininnri. Poiesi etiam per maiutinum, quod tempus
erat, id est, omni vera refectione carebat, sed pefp est laboris, adversitas designari; per stratum vero»
ministros Spiritu sancto reiJetos aqua refectionis ^ in quo quiescitur, prosperitas; etbeiie necessariom
verae, id esi, spirituali doctrina perfusa esi. In liac, est quod si memur fuii ejus iu prosperitate, ineiiior

inquam, terra positus siiivi, et tn boc iancto deside-
rio meo, id esi, in hac siti mea, apparui tibi, iic ut
viderem virtutem tuam, id esi, ita me praeparavi, quod
fui dignus apparere libi per boc, quia vidi, id est,
cognovi tuain virtuiein, hanc scilicet, quod sic siti*
rem esse tuam, non ineam, ei in hoc gloriam e.46e
fuam, non mciim, id est, te glorificaiidum esse,
uon ine.

Qtioniam meUor ezt miiericordia tua iupervitaif
labia mea laudabunt te. ideo meriio ad te sitivi,
quuniam cum inulta sint genera vivendi, qux di-
versi diversa sibi eliguni, ui bic mercandi, ille ini-
litandi, bic agrum colendi, et siinilia, tamen miseri"
cordia tua illud inslituium vivendi, quud tu iiobis
dedisii, non per merita nostra, sed per solani inise-
ricordiam tuam, qui iiulla meriia iiivenisti in nobis
qiiae coronares, sed delicta quae condonares, qu.K

eti ui sil io adversitatc. Potest et aliter dici, ut sil
ostensio a pari. Quasi dicat : Vere tandem o$ meum
laudabit te, quia in matudnii, id est, iu re»urreciioiie,
quandocunque erit suum matutinum, quia resurre-
ctio iiiortuorum differt iicut iteUa a stelta di/fart, tt
ideo dicit, In matutinii ploraliter. Tunc, iuqaani,
mediiabor in te^ id est, oinnis inlentio mea erit in
Uuile tua. Et boc ideo, quia prius fui memor mt, ua
ut easein super nratum nteum, id est, carni el saD-
guiiii iion acquiescerem , scd intirmitatem carnis
iiieaB ad servitutem tuam compellerem. Kt meriio
luiic meditabor ego, id est, nieditabuntur mei in tt ^
quia siiie te nibil possuinus facere. Namque tu prius
ad id piomerenduiu futsit adiutor nieni, id est, meo-
rum, et seinper eris luihi adjuior, quia exsuUabo^ id
est, exsultabiint luei tn velamento alarum tuarum, id
est, in tua proteciione, ui ad solam dicalur simili-

delicu si puuires, victus esses, sed buc pertinuii ad D tudinem. Vel etiam per alas ejus dilectionem b«i
_i.._:.^-.j.^.„ ^. „_.-.:_.! •.-_.:*. ^^ proxinii possumus accipere, vel utrumque Testa-

meiitum, vel inisericordiaui et veritatem, vel miiias
et promissiones ; et qiiia exsultabo tn te , ideo me-
rito anima mea et meorum adheent tibi, id esi, ;>g*
glutinata est libi vinculo cbarilatis, iu taoien, ut ail
puit 16, id est, velit te sequi, non praecedere. lu qu«
adhaesione necesse est ut uiulta patiar iiiala. Sed
quaecura? Nulla scilicet, quut dextera tua iuicepit
me et meoa, ad defendendum contra iniuiicns. Ipii
vero iion cessaverunt, sed ^ttcstertini animam uuam
et ineurum, non ad imitandum, sed ad |>erdendum ;
ei huc tn vanum, quia potius io boc siid uocueiuai
quam profecerunt. Quod inaxime tamen ad capnt re-
fereiidum est, cujus animam Judaei vere in vanuni
perdere quaeiierunt, quia per mortem ejus, per quain
bc regnuin retinere putabant , potius peruideruuu
Ei ifleo (quasi dicat) ontmnm meum quetiierunt^ quia
introibunt in infaiora terrw^ id eat, locom et gcoiuu

tuain misericordiam, et maluisti peccaiures jusiifi-
care, quain punire, et de iiupio pium facere ; illud ,
inuuam, insiiiulum vivendi meiius, et iion paruni,
sed ita ut sii iuper viuis^ id est, longe excedat oninia
alia genera viveiidi ; et ideo labia mea^ id est, uieo-
runi, in tuturo taudabunt te vera laudatione. Quasi
dicai : Quod laudabo te babeo ex te, uon enim lau-
dareut le labia luea, nisi praecederet misericordia
tua. «^

Sic benedicam te in viut niea, et in nomine tue /«-
vabo manui meoi, Laudabo, inquani , te in futuro, et
€tiam io praesenti benedicum te in viia mea , scilicet,
quam lu dedisti mibi. Nunquaui ego elegi sic, id est,
ul inisericurdiam luam seinper attendani, non merita
inea. Et levabo, id est, exaltabo mafiiif meoi in ora-
tiune et boiia operaiione, non propter gloriam meam,
sed m nonune tuo gtonUcaiido, scilicet, ut alii videii-
les booa opera glorificeiit iiomeu tuum. Quid auiem

809

liN PSALMORUM UBUUM EXEGESIS. — PSALM. LXlll.

810

sihi prncliilerunt , et cupidilate terram introierunt,
sed loiige inelius est super terram ambulare, et ip-
sam conculcare, id esl terrena despicere, quam cu-
p;dilate super terram ire, quia quisquis perni-
ciose et cotitra saluiem suam terrena appetit, ter-
ram s bi siiperponit, et in terr.'e interiora quasi in
cryptam quamdam lenebrosam subii. Introibunt,
iiiquam, cupidiiate loci et geniis terram, sed quid
prodest eis ? Niliil, scilicet, quia tradenlur tn manus
gladil^ id est. in potestatem Romanoniin gladiato-
rum, Titi, scilicet, et Vespasiani, qui eos de loco et
geute depellent; et hoc ideo, quia erunt partes
quasi species quaedam ou/ptum, quia associabaniur
dolose ageniibus. Per vulpem enim, qiiia astutissi-
mum animal est, dolositas designatnr. Uiide iu
Evangelio de quibusdam dicium est : Vulpe$ [oveas
habent, voincret cctli nidum ; FiUut autem hominit, id
est, dacmones nidos babent in \obis, et ideo Filius
hnniinis nen habet ubi caput tuum reclinet. Vel
aliter : Tradentur in manus gladii, id est, occidentur;
ei qui non occideiitur erunt partet vulpium, id est, in

fiartem et possessionem vulpibus, id e^t, principi-
Mjs, a quibiis in captiviiatem ducantur, dabuntur,
qiiod ita factum est. Undecies eniin ceniena millta
iii eaptiviiaieiii diicti suut, lotidem quoque fame
perierunl, totidemqiie inlerrecti ^unt. Et de.sigiianiur
per vulpt^s terreni principes, qui iua\iineilotis res-
publicas augere soletit. Uiide el Doininiis de llerode
dicit iu Evaiigeiio : Dicite vulpi t//t, quia non appre^
kendei prophetiam extra Jerutalem,

Rex vcro Iwtabitur in Ueo , lcetabuntur omnes qui
jurant in eo, quia obttructun ett os loquentium ini-
qna. Inimici quideui Jud;jei dauiiiabuniur , rex vero
kctabilur; id est, ogo absoluie rei, quem ipsi coii-
lenipserunt, et reg^iui vulpem, id est, Csesarem ele-
genint, laitabor iu D.tmino per resurrectioiiem. Et
non soluni rex lcetabitur, scd et omnet quijurant^ id
est qui coiifirinnnt se in eo esse, et vivere, lauda"
tuntur tandem et ia;tabu. tur, vel e converso. Maffna
euiin laudatio cutii diceiur eis : Venite^ benedicti ra-
uit mei. Et item : Euge, terve bone et fideiis. Et qui
laudabuniur, pauci noii erunt, ^uta os omnlum /o-
quentium iniqua, id est, contradicentium veritati
tandem obsiruetur, et jam obttructum etl, quia
pauci nuuc sunt conlradictores. Nam et Judaei qui,
duDi agniis occidebatur , clainaverunt , postquain
leo fortis surrexit, obticucrunt. Sciendum quia putest
etiaiu psaliiius isie totus legi iu voce uniuscujusque
perfectioris membri in corpore. Parva lamen diffe-
rentia est, quiji qux de capite dixiinus, eadem et
eodem fere modo cuique perfectiori conveniuiit, aliis
in exemplo se poneiiti el sic dicenti : Deut Pa*
ler, Deus oiiiiiium per naturam, meus et nieorum
consortium speci»iiier per gratiam, ego vigito ad te
de tuce, id e^t, seduio. De luce eniw prima sur-
gunt, qui seduli sunt in operibus. Vel aliter : Vigiio
quidein ad te, et boc non ex me est, sed de iuce^ id
est, de tua illuminationey et est quasi dicat : Sicut
multi orto jam sole dortniuut corpomliter, et nesciuut
adesse solem, qiiia iion illumiiiantur a sole, ita etiam
multi Cbristo vero sole jam oito, et ubique proiJi-
eato adhuc dormiunt, nec ipsum adesse seutiunty
quia lumeii interius nondum perceperuni* Ego vero,
oDeus^ vigilo adte deince, id esl, quia interiuspercepi
toam lucem. Et ostcndit quumodo vigilo, sicut et
prius diceus : Sitivit in te anima tnea, et cxtera. Nec
aliqoid mutatur usque dum dicit : Sic in sancto ap"
paruk ^bi^ quod est dicere : Sitivi quidem ad te, et
iii hoc tit sancto dciiderio meo sie apparui tibi , id
eiit, innotui, ut el tu iniiotesceres inihi, scilicet, ut
in saiicto tuo, id est Chriato, viderem^ id est, iutel-
ligerem uou i»oiuin bominem, sed etiaiu tuotn virtu»
UM^ id est oiaidpoteuiiain Verbi tui, et gioriam
luam^ id esl salvatiouem humaiii generis, |>er eum
faetain, quas est gloria tua, quia sicut de impilt pios«
d€ set vis liberos, de daiuiiAiis feci^ti in regiium as-
^umpios; uiulti eiiim parum puiuiit esse Filium Dci

Patrol. XCill.

A inter homines apparuisse, quia in eo solum intelli-
gunt hominem, non divinam virtutem. Item ubi di-
cit : Et in nomine tuo, et caetera, hxc tanlilla est mti-
laiio. Quati diceret : Sicut tu levasti manus luas in
cruce, sic ego ievabo manus meas in oratioue et
opere pro gloriflcando tuo nomine.. Hursus qood in
versu penullimo dicitur : Introibuntininferiora terra
dicens» in hac qooque lectione , quantum ad cupidi-
tatem, et tradentur in manus giadii ; non quod exte-
riits, sed interius occidantur ; et hoc ideo, quia par-
tes vtt/pHim, id est, dolose agenles erunt, Rex vero^
id est, ille , qui ita se reget, ut lalibus non confor^
metur, iastabitur in Deo propler liberationem , et
etiam omnes qui jurant^ se vivere in eo rege, id est
imiiatores ejus, laetabuntur et iaudabantur^ et non
pauci erunt, sed multi, quia os obtiructum est.

IN PSALMUM LXIll.
In fliiem psalmus David*

n ARGOUENTUM.

De seipso David cecliiit cum Saulis perseculioni-
bus laboraret. Aliier vox martyrum Christi.

EXPLAMATIO.

Tituiihttjut verba Chrittum tignificant, qui per lotum
ptaimum de tua est patttone ioeuturus. Prima vosi'
tione Dominut orat^ ut a popuii Judaici timore iibere-
tar^ docent iitot defecitte in intidiit^ te autem retur»
rexisse ad gloriam. Secunda tcevitiam deridet Juda^o^
rtim, quia magit ipti conturbati tunt de tceteribus
suis, quando^ resurijenle Domino , ejus etl annuntiata
fortitudo. Tunc enim iastitia juttorum , et rec:w fidei
virtus apparuit,

COUIUENTAIIIUS

Exaudi, Detif, orationem meaitt, cum drprecor, In
finem ipsi David, hoc est, ha!C verba rcferu.iinr iifin
ad historiam, sed in iinein, attribuia ipsi Dnvid, vel
capiti, quia commendatur nobis in hoc psalmo per
p vocem ipsius capitis, maxime pissio ejiis, et etiam
^ sanctorum inartyrum, qui nequaquam fortes esso
possent, iiisi imitando eum, id esl, Christum qui
prior fortis apparuil, et prior passus est. JSeque
talia sustioereui in passione qualia ipse passus,
nisi Ulia sperareiil in resurrectione qualia ipse
demonstravit in se. Audiamus ergo vocem ejiis no^
tissimam, quia hic eiiam non tantum loquitur de
se, sed eliam de nicmbris suis. Et est intentio ejus
iii hoc psalino comtnendare nobis passionero suam,
iit iii eo videamus ei laborem nostrum et roercedein
nostram. Laborem quidem in passione, mercedem
vero in resurrectione ; nec in labore deflciamus, ot
ad mercedem perveoiamus. Et dicit ita : Deus Pater,
exaudi orationem meam pro meis a me ractam, ut des
eis constaiitiam ei perseverantiam iii tribulatioiie
cum deprccor^ id est, quia valde pro eis precor. llaec
eniin fuit validissima precatio, quaiido seipsuin Deo
Patri pro nobis obtolit, iii quo vere mortem nosiram
excusavit, et vulnera nostra sanavii, et ut pro nobis
0 exaudireiur fecit. Et quia de,irecor, fdeo eripe aiti-
mam meam a timore inimici. Noii rogat animain siio-
rum eripi ab inimicis, iie occidantur, quia roulti oe-
cisi suut, sed rogat eripi a timore iniinicorum, sci-
Jicet, noii eos qui corpus oecidunt, animam autem non
possunt occidere. Timeaiit ne ab eis devocentur, sed
polius timeant cum qui potett ei animam et corpus
fnittere in gehennamt id esi, suo limori suImI iutur.
Non sint ,a tiniore liberi, sed a timore ioimici ere-

Sti, quia sancti mariyres exaudiebantur et occide-
antur, et tamen ab inimicis exsuperabantur ; multi
vero timemes conseniiebant et vivebaiii, et ab ini-
micis absorbebantur. Multi absorpti et vivi absorpti ;
multi vero mortui absorpii. Qui enim Christianam
religionem putabant vanam esse, mortui absorpti
8uni : qui vero praedicaiiaiiem Evangelii veram esse,
el Christum Filiuin Dei esse credebant, et taineu
doloribus cedebjnt et sacriflcabant , vivi absorbe-
ba:itur. i li quia mortiii absorpii, i»ti vero alisorpti

26

811

B£Di£ VENERABILIS OPP. PARS 11. SEGT. 11. -- DUBIA ET SPURIA.

M

inortui. Neqiie enlm •bsorpti vivere potuerunt , A eorum immaniias. Et buc ideo, quia sermonem »€•
iiuamiuum vivi ab»orbcbanlur. oitam Rrmnverunl. nuiindo reoeuto diiernnt. Cmci-

ProuxiiH ntt: Ecce inonet Itdeles suos ul con-
^ataute^ sint non solura verbo, id est nouiine. sed
«xemplo proponendu quid passns sil, el quid acce-
<{)erit, ui et ipsi cadem suslineanl, et lalia accipiant,
^uasi dicai : Uro ut eripias me a timore tnimtct, et
vere eripias me, quia jam proUxiui disposiiione me
ipsom a convenlu malignaniium, Gonveiitura mali-
gnantium vocnt cietum Judxorum, qui vere mali-
gnaiiies erant : quia phrenetici medicum, qui vene-
rai infirmos eorum sanare, ctcos iiluminare, eorum
phreiiesin ciirare, volebaiit interficere. Et non so-
lum a couventu malignaniium Judxorum proiexisti
ine, sed eiinm a mullitudine omnium operantium
Mquitatem illain : hoc addit propter mililes Boma-
nos, qui et geniiles fucrunt, ei cum Judaeis per con-
sensum illain iniquiiaiem operati sulit. Quam autem
iniquitaiem 7 haac scilicet, qma exaeuerunt linguas

quam firmnverunl^ qiiando repetito dixernnt, Cmci'
(ige^ crucipge eum. Quia repetitio, esl confirmatio. Kt
eiiam f|iioiiiam unanimiler conlra Pilatum clamave-
ruitt, Non habemus re^em nisi CcBsarem* liem quoqne
sermonem nequam, qu.tiido dixerunt : Sanguis ejus
super nos et super /jUos nostros. Et firmaverunt siN
uon Doroino, quia illum mora non occidit, aed ille
roortem occidit : il;os vero iiiiquilas, qu» io eis
vixit, iiiterfecit.

Narraverunt, Quia firmaverunl sermonem, Ideo
narraverunt, id est, ordinaverunt et disposueront nl
abiconderent laqueos, id est, ut abscoiise sua repu*
tatione omnia scienii dolos parareiit, et adeo abscon-
se, quod etiam dixerunt : Quis videbit eos laqneos?
Poierat autem eis dici : Qui fecit te, videi te.

Scrutati stin/. Ideo pulaverunt quod nullus videreS
laqueos, quia scrutati sunt, id est, cum magna diligeo-
tia linxeruiii iniquiiates, id est acerba et acula consi-

suas ut gtadium, id est, aculissima et venefica verba g iia ; baec scilicet : Non tradaiur per nos, aed per difCi
diieruni ei bi et ilii, maxime tamen Jtida)i, ad me puium;non occidatur a nobis, sed a judice.lia omnia

iDterliciendum. Non possunt se excusare Judaei »
quiii interfecissent Dominum ; quia si non ferro in-
tenecerunt, tamen ore venenato. Ne intendas manas
inermes, sed os armaium, quia /in,^tfa eorum gladius
acutus. Guin enim dicit eis Pilalus : Accipite vos eum^
€l secundum legem vestram judicate eiim : dixertint,
Nobis non licel quemquam interficere, Et si non licet
^occidore, licet ad occidendutn iradere. Uiique non.
Attamen iniquiiaiem suam iii lioiniiiein judiceni re-
fuiidere voluerunt, sed Deum judicein fallere non
4>otuerunt. Ei factus est innucentior Tilatus compa-
ratione iliorum, quia multa fecit ul liberaret eum a
nianibus eorum. Uiide etiam flagellaiuin eum pro-
iluxil, ut vel sic niiiigartt sxvitiam eoruin. Sed
f)ost'|uam vidii eos kii insania tanta perseverare,
lavit manus suas, et dixit : Innocens ego sum a san*
'guiite -hujus justi. Innoceiiiem se dixit, sed tameo

faciamus, ul nihil facere videamur. 2Sed bxc aiioj-
liita innocentia non fuit innoceniia, quia simulata
xquitas uon est aequitas, sed duplex ini«iuitas. Qu»
iniioceotia fuit, in gazophylacium nolle mittere sao-
guitiis pecuuiam, et mitiere sanguiiiein inconscieo-
tix? Quippe cum traditor poeiiiiens farti, reiecit eb
argenteos, dixerunt : Pion licet eos mitlere in ccrbo»
nam, ^ta pretlum sanguinis esl; gazophylacium vel
corbonaiu arca quaedam erat, ubi colligebantur qus
in usum sanctorum niittebantur. Scrutati suni, io-
quain, iniquitates, sed quid eis inde contigit 1 lioc
scilicel, quod scrutantes scrutinia defecerunt. id est
quanto aculius se inveiiisse illa acusa et acerba con*
siiia putaveiuiit, tauio roagis a luce vohtaiis et
acquiiatis deficiebant , ei in profunda roaligiioruiii
consiliorum demergebantur : habet eiiim quamdam
legem suam jujititia, qua pcrfundit et illustrat aui-

quia coiisenait, reua fuit, £t si iste qui coactus fecit r% mam. Anima autem a luce se averieus, quanlo ma-
reui fuit, UiUlto niagis rei fuerunt qui eum coege* ^ gis invenit quid contra Juslitiam faciat.

runt, ei qul venenato ore Ghrisium interfecerunl,
elamantes super euni : Crucifige^ crucipge eum. Unde
«tiam inier Evangeiisias disseusio illa Cai, quod alter
dicit bora lertia Dominum criicifixum, alier vero
bora sexia. Vere enim hora lertia fuit, quando apud
Pilatum eum accusabani, et Barrabam elegerunl;
ipsum vero sasvieotes cruciUgi postulaveruni. Quare
evangeliata respiciens ad eorum voluniatein, dixil
eum hora tertia crucifixum. Aller vero dixit, quia
«exia luii hora, quaiido Piialus pro tribunali sedit,
et tttnc apparitores pote&taiis illuin crucifixeruni,
quein prxvaricatores legis liora tertia cruciflxerunt.
£t tunc rliorum inanus perfecit, quod prius isto-
mm lingua fecit, magis rei qui sseviendo clamave-
ruui» quaiiquam parendo administrabanl. tlxacue»
mnl, inquam, linguat, et intenderunt arcum^ id est,
occiiltas iiisidias paraveruut, volentis quasi nesciea-
ter iiiterficere, quem nibii laiet iii humaiio Cwrde.

tanto BiagH
a luce repelUtur, et in tenebrosa de*iiergitur : sic eC
istl quauto acutius quid contra jusiuin facerent
machiiiabantur, tanto plus a luce veritatis defece-
nint. Et in taniuin dereceruni, quod etiam Densa
quero ipsi non videbant, dotos suos Tidere non pa«
laverunt, diceutes : Quis videbtt homot

Accedet homo. Quasi dicat : Ipsi quidem bsc o»-
nia machinabantur quasi invito, quasi nolenti : tcd
tauien homo accedet, id est, ego spouie accedam ad
passionem. Passus est* homo se teneri, flagellarit
coii»pui et cruciligi ; quia iion poteral teueri, flag^l*
lari, coiispui et crucifigi nisi bomo. Ad baaomiies
passiones accessit homo, ut liberaretur homo. Accs"
i/el,inquara, homo et corattmn^ id est, a;ternuui in bo*
roine ill<» consilium etiaui accedet. Quo roodo aiiteni
accessit ? Quia oculis aolis liloruui objiciei>at bomi*
nem, iutus tegeiis diviniutem. Et sic oceisus eH
hoino, el exaltalus est Deus homo. Occisiis quidein

Qui enim [edt Aomi/iem, icit quid sit in homine* De- D ex iiifirmitate, exaltatus vero ex inajestale. Kt quo

- •-»•»». A A , I . . • • j • _ •* AS«.Ila !■« <lll_i •!• A • i •*

signaiitur auiem per arcum occuliae insidiae ideo,
quia qui cominus gladio puguat aperte pugnai. Qui
arcuui pereuiit ul ferial, faliit. Audi rem amaram,
Veie euiin res auiara quod iilum voiebant initrUcere,
quem Videbanl roortuos susciiare, et talia facere*
Ad lioc, ioquam, inUnderutU arcum^ ut sagiltent imma-
cutatum^ id est ut inlerficiant illuin qui inaculam non
contraxil, quia peccatuiu oou fccil, et quia adeo
exspers a roacula fiui,quod etiam niaculas nustras
detersii; ct hoc tfi occuli.s quantuin ad se, nun
quaiiluui ad iiluui quem mhil puterat iatere.

^ubiio sagitiabunt eum. Quasi dical ; Perucienl
vere illud ad quod arcum intenderunt, quia sa^tiio-
^aitt iiumaculaluin subito^ id ebt, ex improviso,
quantuin ad suam o|iiniouem, et non timebunt^ id
esi, fiou obslupescunt, quanquam sagiiteiit eum ;
iiinuit judex, uuu timuerunt iih qui iradideruiit eum
judici. Goiitremuit putoiittts» sed uon contrenuil

abiit exatutus ? Unde scilicet non reces^it huroiiM
tus, id esi, ad sinum Dei Patris rediit, unde per as-
sumpitt carnis humiliatioiieui noii receo^it. lUbet
nostra irauslatio, Ad cor a/fiim, quod »aiis coiigrae
legi potest aic : Ipsi, inquam, scrutaii sunt sctutiniOf
ei in hac acrutaiione perlicienda accedet komo de
jninoribus ad cor altumf id esl, ad consensum prio-
cipum, id eat, conseniient majorea et roiiiorea ad
iuec acerba consiha perficienda. Vel komo simpliei*
ler, persecutor accedtt ad cor alium, id e«t, ad Gliri-
stuui ut cruciligat euiu. lo quo vere cor altuai Sua^
quia erat m Lhri^to mundum sibi reconcitianOt et sic
occideiur huiuo, Et exaltabilur Deus humo, ut priiis.
Sagittw parvuiorum, Ideo dico Deus homo ezaUa-
biturf quia illi nihil effeciu.n dederunt. Nam piaf*
eorum factmsunl sagittee paruulorum^ id est nibil eum
iatseruul sicut aagittx, quas parvuli de stipulis ia-
ciuut, Dulltim Uduiii* Vei akter : bolcut pueii

r

Mi

\i^ PSaLMORIM LIBRUM EXEGGSiS. — PSAL&I. LXIV.

814

matimfe sigiiUii miil^re in allum, iibi nulliim l.Tdunt* A pdti. nec murmurando contradicimt ejus voluniati. 11'«
ted sappe iu ipsos rccidunt, et eos interficiunt : aic iiiquam, digiie laudabuntur et liic ei in fuluro, et sic

el iuda^i plagis sms Deum non laescrunt, sed seipsos
potiiis iiilerfecerunt. Et f ere nihil effectum dederunt,
quia lingiiae eorum infrmatm mnt^ Ita ut essent eon*
%ra eot^ non pro eis. Quomodo? Quia scilicet cruci-
fixo Domiiio el sepulio dixernnt Pilaio : Dondne^
recordati $umu$, quia teduetor ille dixit : Po$l tres
die$ returgam, Jube trgo cu$todiri $epulerum usque
in diem tettium, ne forte veniant diecipuii eju$, et fu-
rentur eum^ et dicant plebi, Surrexil a mortui$; et erit
iiot*i$untu$ error pejor priore. Tunc dixit illis Pilatus :
nabetiz cu$tode$^ ite, eUsiodite mcut $eiti$, Custodoi
positisunt. Yenil terlia dies. Facta sunt tanta miracula
quod eliam custodeSy si ^ era vellent dicere, possent
esdetestes. Sed avaritiaqux captifavii discipuluin co«
niitem Cbri«ti, captifavit eliam uiiliiem custodem se*
polcri. Dixerunieis namque Judaei : Datmnu$vobi$ pecw'
mte fuantum vntiiit, dicite quia tcbi$ dormien$ibu$ diict-

Ineubuntur. El si lii laiidabuniur, apparet orgo quia
distorti corde, scilicet qui non cor suum ad cor Dei
a|VK)nuDi, sed potius cor ejus ad cor suum distor-
qucre folunt, re vera damnabuntur.

IN PSALMUM LXIV.
In linem psalmus David canticum lliiremix et Eie-
chsB populo traiismi^rationis, qujndo incipiebaut
proficisci.

ARGUMENTUM.

Reditum populi de Babyione praedicit, ex person:!
reverteniium loquens. Aliier vox Ecctesiai anie ba*
ptisinum.

EXfLANAIIO.

Quia prlncipia tluli jam nota $unt, $equentia pau^

ei$ exponamue, Tranem^grante in Chaldamm populo

„ . , - . . . Israel, Prophetm menoruti prwdixerunt eo$ po$l$''

pHBeju$furaU$unteum.Eiin\ioche\^^mieontraeo$ b ptu^ginta awio$ patriam redHuro$, eer^amqueab ho-

Unguag eorum^ quia ventatem .^«^'^^[fff »;"'* P|>^^||*_^on- $tibu$ Jeru$alem meliore $tatn reparaturos, Non ergo

Jeremias et Ezeehiel p$atmum (ecerunt, $ed quorum
temvore juxta hietoriam eongruit, eorum nomine prm*
titulatur^ quod ab E$dra factum plurimi auetoret a$$e*
verant^ dieente$ eum psalmi$ omnibu$ titutoe indidi$$e^
eo$que hactenu$ incvmposito$, et pro aucioritate, a
tcmporie diver$itate di$perso$, in volumen unum cotle*
giue, Spirituutiter autem populue, qui Babffloniam
deeerens^ post captiviiatem ad Jeruealem festinabat,
iilot retpicit, qid po$t peccata priora mundi ittiut
eonfutione dumnata^ ad Ecclesiam Chritti venire con-
tendunt, quibus auctoritaie Patrum totut isle p$atmu$
aptandmt ett, Populut itle, qui tiBculi peccata deterent^
rever$u$ ett ad Dominum primo ingre$$u p$almi auctO'
rem $uum liberatut, agnoteent orationem tuwn poi/u-
iat exaudiri, definiene $otum beatum e$$e^ qui ad ejnt
meruerit atria pervenire, Secunda tectione $pem dicit

firmaverimt,cum eam per tales tesies de»iruere puta-
?enint.Si enim dormierunt, nihil viderunt : elsi nibil
videnini neque audieruin, lestes esse non potuerunt :
quia oflicium lestis est quae viderit vel audierit dice-
re: et lingniseorum sic infirmatis Dominoresurgenle,
et etiam ubique prxdicalo et exaltato in majestaie,
qul prius damnatiis fueral in inlirmitate. Ouines illi
inler iod;i*os qui videbant eos, id esi« qui ioleilige-
bant durit am cordis eoruro, secundum quam tuliu
diienml polius quam secundum verllatem, eonturbati
tunt prius in mento, conscieniia peccati, ut illi qui
accedeiites ad aposiolos dixerunt : Quid faciemus,
«trt fro/resf Qiiibus Petnis xquipollenier ait : San-
vuinem queni fudistis saevieitles, bibite credentes.
Plus inquain coniurbati sunt. Et deinde inier eos
mmiit komo^ id est vere uiens ratione, et inteliigens
quid meriti essent in tanto facinore, timuit valde

. _, . ... £>oim'iiiiin omnmift /l/tiiim ette terrarum diver$a$ lau'

rulorum jiulicium. Ei in taiituiii (imuil homo, ut non ^ de$ , ip$iut pountiam allegorica comparatione de-

limeretor homo. id est, Judxi qui postquaro audie- ^ tcribent, tanelo$que ejut hymniea in iptum exsuitaiione

runl ubique Cbristum praedicari, ei mundum posl gaudere.

ipMim ire, probibuernni^ ne quis loquerelur io eo

nomioe. Quibus Petrus ait, vel respondiiy quod ma"

git oportet Deo obedhre quam hominibut,

* Annuntiaverunt opera Dei. Quasi dicat : Cbristo

Iftiu exaluto in majestate^ qui prius judicaius fuerai

ifi Ihimiiiute. Et bis conturbatis et iimeotibus sancti

Apostoll el eorum coiisortes erepii ab inimicorum

limore, post ceriitudioem resurreciionis et conlir-

roalionem Spiritns sancli super eos missi, annimfta-

emml opera Dei Pairis, ba;c seilicet : quia oportebat

eum qui moitos filios adducturus erai io gloriain,

auciorero eorum per mortem consummare : el ideo

anountiavernnl» quia nuiic priinum faeta ejut Dei

scilicet inteltexerunt, El quae lacta ! Qtiio oporubat tic

pati Chrittumf id esl, cum UuU iiiansuetudiney ul

sicut ovis ad occisiouem ducereturt ei iii tauu bu-

mililate, ui neque species neque decor in eo appa-

COMMENTAMDS.

Te decet hymnut^ Deut^ in Sion, In fineni Ptalntut
David, canticum Jeremim, et Aggwi , et Ezechielitt de
verbo peregrinalioni^^ eum incipereitt profici^ci, Se*
cunduiu hisluriam Israeliiicus ptipulus de Jerusa«
lem civiute sua capilvatus esi, et in servitutem Ba«
byloniae duductus. Propheiaveral auiem sanctus
Jeremias proplieu popuium post aonuin septuagesi-
mum de captivitate rediiunimy et reaediOcaturum
templum Do:nini, quud destructum erat^ et civiia*
lem quam devicUm ab bosiibus plaiixerat : factum
esl tandem juxta sancti viri propheiiam, et magna
pars populi de capiivitate reversa civitalem ei tem-
plum, quod a Cbaldxis destructum erat, restltuit.
Sed basc quia in figura coniingebaHt i//ii, ad no$tram
autem correctionem ecripta ^unt^ ut Apostolus ait, de-

reret. bt ut Uuta paiienlia insulUntes sibi in cruce D beinus et nos uosse prius capiivitatem nostram, ei

susiinerety ut de cruce non descendereti in qua mo-
riendum erai propter morituros , el rtsurgendiim
propter in setemum victuros. Et postquam liaec in-
iellexerunt Justi illi qui prius tristati sunt, quando
dobiuvenmt, el spem suam perdidisse se putave*
mot, lastati suni : velut ilii duo priores jusii» quo-
rom oculos ne eom agooscereni in via tenuit. Posi*
quam vero in fraeiione panis eom cognoverunt,
keUii sunt. AniNinliaU sunt b«c cuidam alii duriori,
qui priusquam latus palparel,credere dubiiavil. Post^
quam vero roaDum ad lalus misit f laiiaius est et
diili, Deus meusi et Domiiius roeus. Et iion sotum
i8ti justi laeuti sunt, sed eliam oronis juttut Uetabitur
non In rosndo, ted in Domino^ quia dictum est, Beati
gui non viderunt et erediderunt : el merito spera^l im
00 spe resargendi sibi daia. Et com oinnis justus Isb-
laiur, oimiei hi qoi soiil recti eorde^ id esl» quidquid
patiuutur bic ad exemplom ejus, juste re|'UUnt se

deinde liberaltonem. Debemus cognoscere Uabylo*
niam : in qua captivi sumus : et Jerusalem» ad quam
suspiramus secundum litieram; bse duae civitates
erant, Babylonia scilicet in Jerosolyma, et Jcriisa-
lero [^uram gerebat cujusdam «ternue civiutis. Sed
postquam evideutius prxdicari coepit quae signifitfu-
batur, neglecu est quae significabat, ei rejecta est
qu» umlira erat. Propterea etiam inodo lempluin in
ea Don est, qiiod constroctum erat io iiguram iiiius
veri teuipli, de quo dictum est : Sotvite templum
hoe^ etc. Quia venicnte veriiate recessit uaibra. Sed
Umen adbuc in quadam capiiviiate sumus, quia dum
in hoe eorpore tuiuutt peregrinamur a Domino : ba-
rum duarum nouiina etiam secundum interpreuiio-
iiem sunt notanda. Jerusalem namque vt*to po^is
inierpreutur , Dabylou vero confutio, luteiidaiuus
coiifusionis civitatem, ui intcll gamus pacis vis ooein.
Harum duarum cives civiiatum ab exordio bumaiii

?|5

BEDiE VENERABILIS OPP. PARS II. SECT. II. — DIBIA ET SPURIA.

81«

^eneris iiisimul currutit permisti, in flne vero se-
parandi. Inde etiam nunc distiiiguuntur cives Baby-
lonis, et cives JiTosolymae. Ilns duas civiiates duo
faciunt amores. Jerusalem quod facit amor Dei, Ba-
Lylonem vero amor mundi. Interroget se quisqne
qui amat, et inveniet onde civis sit Dei. Si esl civis
Babyloui-jc, eisiirpet cupidiiatcm, et planttt chariia-
tem ; si vero civis est Jerosolyma!, toleret captivita-
tem, speret liberationem. Sub hac ligura captivliaiis
€t liberationis psalmus iste canlatur, in cujus titulo
sunt duo hi ijrophetaB Jeremias et Aggaeus, et can-
lant cum inciperent exire. Incipit aliquis de Baby-
4oiiia exire, curo incipit amare. Multi eniin laienter
exeunt. Exitur autem inde non pedibus, sed afle-
ctionibus. Exitur si qui prius conrusi erant cupidi-
tate distingumtur cliaritate. Disiincti euim non
sunt confusi. Et quamvis corporaliter slnt permisti
sancto desiderio, tamen sunt distincii. Et si enim
propter corporalem pnesentiam nondum exieruut,
secundum tamen mentis aflfecium jam exire coepe-
runt. Audiamus ergo et cantemus, el desideremus
cujus cives sumus. Audiamus, inquam, et quae gau-
dia nobis cautantur, et quoniodo iu nobis anior no-
sirae civiiatis reformatur, quam diuturna peregrina-
tioiie obliti sumus. Rex elenim uoster miltit nobis
8:ici*as Scripturas quasi qaasdam epi&tolas, in quibus
inrurmetur in nobis amor redeundi. liortatur autem
nos, ut dicatur breviler psalmus iste, ut aitenda-
mus peregrinalionis miserias atque laborem, et sic
semper suspiremus ad patriam plenariam, atque
aeterna reliciiate fruentem. Attendendum vero quod
Jeremias excelsus vel altus iiiterpreiatur; ei desi-
gnanlur per eum homines, hxc inflma coutemnen-
tes, et alu, id est coelestia, appetentes. Aggaeus
vero solemois sive festivus inierpretatur, et signili-
cat hoiniues adeo provectos, ut jam quietem non
^aerant, nisi tantum illic ubi gaudia suut sine fine,
€t feslivitas est sine iutermissione. Ezechiel quoque
jnemoria Dei inlerpretatur, quod idea additum esi,
quia quidam libri non A^^gaeum babent, sed Exechiel.
Titulus sic exponitur : Hxc verba referuntur in
fluem, quas sunt psalmus D.ivid, id est, fidelium, et
deteimiiiat uterque, et quid sit psalmusy ct quorum
s.t, dicens quia est canticum, id est, exsultativus
hyniuus Jcremiae et Aggu:i, id est, illorum duorum
fideliuin, qui per duos propbetas signiflcantur. Et
est cantalus de verbo^ id est, de cogtiiiione peregri-
nationis ; quia enim coguoverunt exsilii amaritudi-
nein, sitiunt ad patriae uulcedinem, et ideo cantant,
•exhortantur alios ui iJem attendaut et idem sitiani»
Tuncdico caiitatus, cum inciperenl jfrofimci non illi
prophetje, sed significaii abcis. Siatim enim cum aliquis
de iiabylooe ire incipit, el dulcediiiem pairie sentit,
sic orare, sic bymnire ei coovenit : 0 Deut^ hymnus
iii Babyiune nou decct te, id est, noii decenier hym-
nitur tibi a BabyloniiS, quia non esl speeiota laut in
ore peccalorit^ sed hynmut deeei te m ^*ton, id esi,
xJecCiiter hymniiur tibi ab hls qui suiit in Sion, id
«si, iu praebcnli specul.>tioue. Ei tandem integre
reddeiur iitfi voium ab ei»dem iii Jerutalem^ quia qui
41UIIC exfiultal Jacob in proficiscendo, laetabitur Israel
iu pervenieudo. Vel si patres sequamur, .utrumque,
«cilicet, Siou et Jerusaleui ad idein refeiemas : U
Deus, iii Babylone orgaiia suspeiisa habuimus, nec
iiui hyimiivimus, quia hyuiuus Babylonts non decet
te. Iii 6wn vero superccelesti , ubi vera speculaiio
ebt, deceuier tibi hymuilur, quia nulluin illic impe-
diineuiuui, in qua quiddam magiium nobis promitti-
lur, bciiicet, auctur pulcherriiuas civitatis illius vi-
deiidus. lo qua quoque si noii corpere 8uiiius« tamen
lueute sumus, quia, ut ait Apostolus, Noslra conver^
saito in ctglit eti. Et si hic corpore inter Babylonios
mubulaiuus, uoii tameu secuiidum carnem inilita-
mus; et sicut iliic meoie suinus, ita etinm illicjam
lueuto hyiniiimus. In Siou, luquaniy tibi, Deus, deceii-
tcr liviiiuitur, ct in Jerusaleiu, id esc, in eadem
iNOu, ubi perveuiemus ad visioucm, vut«im quidem

A nunc flt inlegre, libi reddelur. qoia perfecliiro tibl
lunc erimus sacnficiiiHi, quando ignis flagranlissimae
charitaiis nos totos arripiet iu usum suuin.

Exaudi oralionem meam, Et ut ego veuiam et ?o-
tum reddam , ideo, Deus , exaudi orationem memm ,
dando mibi perseveraniiam contra camales coucii-
piscentias nos distrahentes , conira quas non con-
sentiendo certamus* quandiu in bac vita snmiis.
Exaudi dico , ut veniam , sic ut votuin red-
dam, quia neces^arium quidem est ut veniam. Nam
omnit caro vemet. Chrisliis enim priinitlas carnis de
utero virgiuia assumpsil, et primitiis aasumptis ne-
cesse est caetera sequautur. £t ideo omnis generis
caro, scilicet , servi, doinini, docti, indocti, senet»
pueri, venient quidetn ad judicium, quia omiies su-
Limus ante tribunal Christi, sed non omnes venient
ad te, sciiicet , ut tibi incorporentur , quit quidam
venliint damnandi. Et ideoexauiii me, ui veniam et
voium reddam, id est, veniam salvaudos, nun daui-

B nauilus.

Verba iwquorum» Ideo necesse esi ut exaadias,
quia verba iniquorum , id est , Babyloiiiorum preeca-
luerunt tuffer not^ necesse est, ui in qua civitate ali«
quis nascitur , discat et linguam et mores gentis;
sic et nos conversando inter Babylonios et eoniin
vanitatem, id est, ierrena amare didicimus; ei qui«
dam etiani eoruiu mendacium didicerunt , quia cres-
turam Creatori praeposuerunt. £t ita verba eorum ,
id est , prava ductrina Babyloniorum pr«valait oo-
bis, quia coasensimus; et super iios , quia iii plori-
bu>; et lamen non oppresserunt, quia tu , Deus Pa-
ter, propiiiaberitf id est, per propitiatorem tuam
propitius eris peccatit nottrit , quin eiiain impietaii-
bus. Haec verba satis ostenduiit ad quem pertineat
baec propiliaiio. S ieni enim talia dici sacerdoUbas,
quia sacriflciis ei orationibus Deum faciunt nobis
propitium, scilicet, ui invenias eum coguosceoiemt
ct venlam dauteui. Sic et Deus Pater misit niiaui

p sauin , qul pro nobis obtulit quod a iiobis accepii»

^ Ipse sacerdos et bosiia, ipse oblator et oblatio , et
per hunc propitiatorein nostri miseretur.

Beatut quem eiegitti. Propitiaberis , inquam » nobis
per propiiiatoi ein luum, qui eiectus a Verbo lao, d
assumptus specialiter est beatus. Et omnis etiam
quem tu elegitti jam dispositione , per illum et es*
tumptitii ad iucorporandum , est beatus , quia Aoti-
tabit tandem , id est , uiansorius erit m atriis tuit
supercoelestibus. Atria enim aliquaiido pro praeseuti
Ecclesia accipiunlur, aliquando eiiam atria qai4
soleiit oriiari pro coeiesii habitatioue , quae ornatis-
aima est, ut hic ponuoiur.

Heplebimur in bonit. Quasi dicat : Interim autea
quid ? Scilicel, replebimur in bonit domut liuB, debe-
ret dicere ; sed quia ille uuus de quo loquitur e>t
multi, iiiter quos ip|se est , ideo dicit Heplebimur in
bonitf non Babyloniae, quje suntaurum, argentum,
geminx et caetera pertiiientia ad vauiiatem » sed tic
bonit domut tuai. Oomum et templum accipit bic vel

D supefcoelestem habitationem , quam et atriam voca-
vit, cujus boua sunt , quce nec oculut vic/il, nee awrig
otidiinl, vei etiam donium vocat ad similitudinem
hominem doiniuicatn. Deus enim erat in Christo
inundum sibi reconcilians. Et expouit quae siut boua
lllias domus, scilicet, saiictitas et aequius, quia tem-
plum tuum vei supernum habitaculum, vel illud lem-
plum, quod de se dixii : Solviie tcmplum Aee, etc., esl
aaJtcittm, id est, saiictiute plenum, et est miralnle noq
iu aaro, iion in argeulo et simitibus, sed in mqmtme;
et pertiuet sanctiias ad reiigionem, aequiias vero ad
jiistitiaiii. EsjttUi net^ quasi dical : Et est cooversi<i
ad Ghrisium. Ei ut repleamnr, ideo la, Deutt M/«ie-
rtf netter^ id e^it, qui teipaum dedisti ut nos salva-
res, exaudi nos, tu, dico, qui es tpet emnium fmium^
id esi, in quo ptr fidem aperant posiu iu omuibos
finibus terraSj, et si non ubique omnes, et poaitl 1«
mari^ id esi, iu insulis uiaris quantumcuuque longe»
Vel aliier : Es tpet omnium fiuium tertee , id ea p

81T

IN PSALHORU&I LIBRUM EXEGCSIS. — PSALM. LXIY.

8;8

oaiiiittni illornm inaxime. qni se referiint ftnes iemt^
gi eliam illortim qui suiii m marif id est, qui adlrac
baerent mando , qni designanlur per mare, et ideo
sont lange. Nulkim enim lam perYersvm genus est
malonHUt de que abqui bod coiivertautur, el cre*
deiiies spercnt.

Prmpttran» wwiOiet, Qnasi dicat : Per qiiod es spes
omnivm illOFUin? Per hoc, scilicet, qu4a praeparas
aiontes* id esi» qtiia paraa quosdam uioiiies, quos-
dam pr» aJiis moniibus. Momes sunt subliinea in
lerreuis» quoa Dominus prat duabus de causis, sc'-
licet , ut per eos , vel Doni exerceantur, vel ut ab
eis sttstententur. Prae his montibua paravit etiain
quosdam digniores monles, illos, scilicet, quos sol
oriena prius illustravit , et per eos iu convalles re-
luzit , id est , aposiolos, per lioc factiim est, ut om«
net fioes terrae In eo sperarent. Et iiide dicit prte^
vartau monie$ in virtuie tua^ noii in sua iiinrmitaie.
£x le eDiro fortes, ex se debiles, ad quod facleiidum
poiens fuUii, quia aecinciue es poteniia, Alius esi qui
dugilur, alius a qiio cingilur. Iia et hie homo ac-
cingiiur, et a poientia diviiia, id est, a Verbo pt* r-
sonaliter sibi juntto accingilur ; lu, dico , (fui per
bo6 nionies contur^t profundum marit , id eai, adeo
graviier, quod etiam ab ipso fundo coaimoveas ma-
re. Mare vocat lerrenos et Sdecularea hdmines
amaros vanitate , turbulenlos procellis , piavis
d perversis cnpiditatibus se iiivicem ut pisces de-
irorantes ; profundum vero est cor eorum, ei quid-

Suid ab intimo conturbatur, gravius conlurbaiur.
ic el Uomiiiua praeconantibus apo8tolis coulurbavit
tcrrenos de geutibus, adeo ut cor eorum a quo pru-
ceMit omnis |iersecuiio illa, quain lingua vel manu
exercuernnt in sanctos, ita concuicret, exinaniretur»
qoo plenum erat , id est, iuiquitate v et iropleretar

300 vacuuro erat, id est , «quitaie. Et hoc est quod
icit : Qai conturbat profundum marit^ et conturban-
do illud » conturbando etiam tomtnm fiuctuum , id
esl, sonantes flucius ejut maris , boc esl facis ces-
sare validas ei niinanies eorum contradictiones.
Quoniodo hoc facis ? per hoc scilicet , quia gentet
inraeconantibus apostufis turbubuniur prius per pec-
catorum conscieutiam , et deinde timebunt^ id est»
▼alde obslupescent eiiam illi ^iit habitant terminot,
id esi, fines terra, vel qui inbabitando so ipsos fa-
ciuot Ones teme a tignit , id ei>t , propter miracula
visa. Signis dico tuit , id e»t , a te factis , noii ab
aliis. Juxta illud : Domino cooperante^ et termonem
eonfirnumte tequentibut tignit. Et boc inodo delecta-'
bilitf id est« deleciabiies, non laburiosos, facies eis
exitut matutini; et exitus vetperi^ id est, coiilemptus
inuodana prosperitatis et adversitaiis* Ut si furte
aliquis potens volens te ad injustitiam aliquaro iro-
peilere , aliquod lerreoum lucrum magnum tibi of-
ferl , sed tu e conira aiieude Dominum dicenlem
tibi : Quam commutationem dabit homo pro anima tua ?
aut qutd prodett homini ti totum mundum /iccredtr,
iiiitiiior vero detrimentum patiatur? £t itein : Ego
bonum tuum, ego divlti» lua:, non mundus ; ego

Kouiitto aeterna, mundus transitoria. £t aitende
BC et similia , non erii libi grave , sed deleciabile
lucruro illud conteffliiere ; si vero ille videos pro-
inis»a nihil valere« niuiis et poenis aliquibus lentet te
vincere , alieude boc in corde luo : Dominus meus
praecipit mihi : Nolite timere eot qui corput oi^idunl^
animam autem non pottunt occidere. El etiam h!Cu«
ritatein de corpure promittil mihi uiceiis : Et i,apH'
Imt de capite notiro non peribit, Uuare hunc non for-
inidabo. Quid eiiim poierit uiihi facerc isle, quod
Douiiuus uieus prior i>ou passu» sil? Allende etiam
uiulta similia, et sic delectabilis erii tibi adversilas ,
quam ille luiiiaturcoiiieiuiiere. Desigoalur auteiu per
uiatutinum prusperiias , proptcr lucis laeliliam , per
ve^perum vero adversilas, pro^tteriiociisirialiliain.
Vitiiatti terram el iuebnahti. lloc, iiiquaiii, inodo ,
dciectabileiu facie^ cis iiiaiutiiio contciuptuin , ct
vesperii quia viiitasii jaiu disposilione per graiiam

A terram^ id est, genlHes lerraR tnhaerenles; et inebria^
tti eam , id est, compliiisii eam verbo docirina',
adeo qu(»d liiebriasii eam praeclaro calice tuo.
Ebrielas felix , saiii^las salmaris , qiiae quaolo co-
piosius sumiiur, lauto magis fobrietaiem nieiitis
donare di^naiur. El mulHprtcatti locupletare eam^ id
est, multipliciler in spiriiualibus dbnis locupletasti
eam, qula alii dala e^t scienlia linguarum, alii
graiia saniiatuiu, alH discreliospiriiuum, etc.

Ftumen Dei repletum ett aquit. Quasi dicat : Per
otiod inebriasli , per qu>id eam locuplelasti ? Per
(lUmen scilicei , id est , per priorem poptilum de
Julaeis creduluin, a quo veliit a fluinine rivi doc-
Iriiiae iii alios perfliixerunt. Quod pumen repletum
e-st aquit Dti , iion deiuergentibus, sed rencientibns,
id esi, dociriuis spiritualibus a Deo Patre datis.
Sed lii-et per flumen dicam boc factum ^ tamen
nou fluiiien, sed tu paratti eibum^ id est, refi^cienien>
doctrinam t//ortfm^» qui per terram designaiitur. Tu ,

g dico, parasti, quoniam prceparaiio ejut ett t<a, id est,
per te solum fit , quia fit per gratiam quam nemo
potest dare, prxter te solum.

Rivot ejut inebria. Qiiasi dicat : Bonis principiis,
Doinine, bonos exitus junge ^ scilicel , fR^6na rivot
ejut lerrsc. Rivi proprie sulci sunt in lerra , quiluis
aqua luanat. Ilic autem per rivos intellige capaces
validx docirinae. Et est dicere : Scindatur, Domine,
duriiia cordis eorum vomere verbi tui , ut fiani in
eis rivi , per quosaqux viv» ad alios defluanl; et
hoc modo multiplica genimina^ id est , generationes
ejut terrae, scilicet , ut per quasdam credentes alii
credentes fiant, et per illos alii, ui sic nuroerus fide-
lium aoxeatur; et vere iia facias, scillcet, rivos ejus
Inebriabis , qiiia etiara ^ermtnaftf, id est, quisquia
credere nunc incipiens , lcetabitur in ttillicidiit ejut
fluminis, scilicel, rivos ejus iuebrianiis; per siillici-
dia autem lacieam doclriiiam , aptam, sciliC''! , pra-
vis accipe, de qua Apostolus : Non potui vobis tan-

p ^ant spirt/ifa/t6i4i , ted tanquam carnalibut , et quati

C parvulit in Chritto lac vobii potum dedi , noft etcam,
Sicut enim aliquis plauiai ia sua rigaos , quibusdam
scillcet, qiiaejam radices fueruoi rivos iudocit, aliia
lantum stilldndo humorein infuudit , sic Deus luiuo-
res credenies lacte nutrit, m)«)Dres vero quasi iiane
vel valida doctrina pascit. Potesl eiiam ita legi isie
versus , ut ejus semper ad flumen referatur , et ut
paries ejus flumiuis rivi el ^enninans accipiantur, et
per rivoa iuielligantury ut lu alia scnientia capacio*
res; per gcrminantem vero miiius capaces , in quos
dociniia adhuc ab aiiis insiillaiur.

Benedicet corontB anni benignitatit tum. Istud quo«
modocunque illud varietur , eodem modo benedicet ^
id est, augmenium dabis corofur , id est , gloriae
aftnt benignitatit » id est, fenilitatis tuce, Cum dicit
coronam, iniellige vicioris gloriam. Coronabautur
eniui viciores ad gloriam, et ideo corona poiiilur pro
gloria ; benignus vero est annus, fertilis aiinus. Incoe*
pitautem iste fertilis annus de quo agtturin secunJa

D seminatione. Duae enim faciat suui seminalioiies.
Primum seminaverunt prophetae iii solis Judaeis, quod
apostoli messuerunt, quia per docirinam prophetaruiii
sancti apostoli iiislructi sunt. Unde dictum est : Alii
laboraverunt, alti mettuerunt. Deiude autem illud idein
semen purificatum secundo beiniualum esi in omues
genies ab apostolis, super quod iuimicus honio zixa-
nia seminavit, quia mulias hasreucas doctrhios dia-
bolus superioduxit. Et in hac secundi semioatione
coepit annus feriilitalis lllius , de qiia diciuin est :
Lcetare, tterilit ^ quas non parit^ et caitera ; duratur
usque in finem saeculi. Benedices, iiiquaiu, ef, le be-
nedicenle, campi lui, id esl , homiles lui , id cst,
credeiiies, replebuntur verb<i, id est , oiuni virtutum
pleiiiludine. Et hoc re^picit ad humiles de Judaeis.
Pinguetcent tpeciota deserti, id est, co;da genlililatis
prius squalida seiitibus pe. caoroiu, modu facla spe-
ci«>sa oriiainento viriutuuK piugucbceni iu bouis ope*
ribu$;e/ ideoco//cs, idesi» pra:lati eerom accia"

819

UfLDilL YENCKABILISOPP. PAUS II. SECT. II. -^ DUBIA £T SPURIA.

m

g^iitur exiuVaiione , id ^l , |ileiiariain habebiiiit
exhulialioiiein. Pnirectus enim subcliiorum magnuoi
gauUium est pr;platorum. Ei uon solum c<>lles , id
tfSt, prxlati inferiores, sed etiani arietes diiccs Ofmm,
cl alios in (Ide gencranles, et ideo uiroque cornu
fericntes , id est , supremi princiies Ecclesix. Ut
sancti apostoli et eorum successores et evangelislae
induii sunl exsuliatione, id esi, plenariam jani habue-
nint el babebunt exsuliatiouem; e.i boc ideo, f)uia
vaUes, id est, bumiliores laodem bis de illis atun'
dabunl^non bordeo bispido, id est, carnali docirina,
sed (rumeulo delectabili, id est, docirina fpiritu»li.
Qunnioenimaliqiiis bumilior, tanio in spiritualibus
subllmior : El clqmabunt, id est, omnem intentionem
tiiam ad Deum dirigent et subditi et pnv.laii. F:i
vere clantabunt, quia dicent hymnum , scilicet : Te
ifecet htjmnust Deus^ in Sion. Non eiiim est clamare ,
iiisi sit liymnum dicere.

IN PSAU1UM LXV.

lu (in^m canticum psalmi resurrectionis.

ARGCIIESITUU.

Et bic rediium populi designat verum ex persona
illorum loquens, qui inter eos meriio celsiores, cum
superius cnnnen totius populi preces et vota conti-
neat. Al les vox apostolorum ad populum.

EXPLANATIO.

ApertUM e$l titulus Itetitiam dominicce resurrectionis
non solum JudceiSt sed et gentibus iminuans, Contra
persuasiouem Judceorum^ qui se dicebant solos ad bea"
lum vitam prce omnibus pertinere^ mater Ecclesice
spem §eneraiis resurreclionis interposilis tribus dia^
psalmatibus lceta decantat. Primo ordine hortans uni-
versHatemut d^ Domini resurrectione congaudeat,qum
cunctis erat fidetibus ceterna prcemia prcestatura. Se»
cundo ordine invitaii omnes, ut veniant ad Dei opera
consideranda , quatenus una credulitas jungat^ qui
unum pramiumexspectant. Tertio iterum monet gentes,
u^ Dominnm benedicant, qui nos licet diversis probet
tribuiationibus, tamen ad requiem suof miserationis
adducit. Quarto ordine iterum invitat universitatem,
ut eum monita exempto liberaiionis sute awplius roit-
fidat in Domino^ benedicens €vitt» quoniam orationem
e^us exaudire dignatus est,

CoMueNTAiaus.

Jubilate Deo omnis terra. Jn finem psalmus David
cantici reiurrectionis. Haec verba referunturin finem,
qu% sunt Psalmus David, id est Abrabam, Moysi, et
aliprum de priori populo fidelium, atieodentium per
Evangelicam gratiam etspem resurrectionis com-
mfinem geniium cl Judseoruro concorporailonem
fuiuram : psalmus dico qui est cantici, id est Uetitia
Don cujnslibei, sed lesunrecttoois deficientis. Quaa
euim major Ixtiiia, quam cui nulla iniervenii trisU*
lia ? Agit enim psalmus iste de resurrectione, facta
jam in capite, futura in corpore : quia quidquid prs*
cessit in capiie, sequitur et iuoorpore, et bxcestspes
uostra. Ad boc enim credimus, ad boc duramus, ad
buc perseveramus in tanta inalignitate hujus saecuii»
coDSolante uos spe, antequam spes fiat res. Spes
autem erit res, cum et nos resurgemus, el iu ccbUs-
stem babiium inulati sequales angelis erimus. Uanc
spem Judaei sibi promissani leuebant, et de bunia el
quaai justis operibus multum gloriabanturt quod
legem acceperant, secundum quam viveado et tem-
poralla bona accipereiit,et talia in futuro sperabant,
de qualibet bic gaudebant. Ideo ^tiam Sadducaeia
resurr^cilonem non credeutibus respondere non po-
tuerunL Si enim talia in rt- surrectione noa s|ierareni»
in quaestione SadducaK>rum non deficerent. Domiiius
autem promittens apgelorum aequaiiutem, nuu cartiis
buinana^ corruptionem, quaestionem solvil, et ait : £r«
ratiSf nescientesScripturas, ncque virtutemDei^ nequein
resurrectione^ neque nubeni, neque nubentur, neque iit*
cipient mori, sed cequales eruut angetis Dei ; uec (^uae-

A runiur soccesaores, ubi non eront deees«oret. Ci
quia iudaii lianc spem promissam libi tenebanl, ideo
se snlos ad beatam vitam returrecluroa puiabant,
propter opus legii^ ei justificationem ScripiuraniB,
quas ipsi solt babebanl, gentea vero non habebaoU
Quaprupter psalmusi iste agit cunlra prxsumptionen
et siiperliiam eorum pro fide gentium ad eamdeoa
spem resurrectionis vocalurum : el qoia de immenaa
et incffabili laetttia psalmus iste agit, ideo a jnbila-
tione sic incipit, Omnis terra, id eat nonsolum Jud»i,
sed et vos gentiles per omnem ierr.im diffusi, J«H-
late, id est ernnipile in vocem gaudiorum« si non
sufOriiis in voce verborum : et hoc Deo, id est ad
laiidein D^i, auinos eiiam ad spem resurrecUoois
vocavit. Attenue qiiomodo commendal uolversilaleai
Ecclesia^, cum dicit : Jubilate omnU terra, Qoi enioi
vult in parte esse, ut Africani voloeruni, ille non
vult jubilare, sed ululare. Et quasi dicat : Si jubila-
tis inieriiis, ut Deus audiat psalmum didte^ id esl,

Q bene operamini exterius, nl proiimus videal, et
exemplum acclpiat : et hoc non ad laudem veslraai,
sed Nomtiii ejus gloriQcando, ne sitis de illis qul vo*
luerunt siiam justitianiy et justitiae Dei sobdili boii
esse. Et boc modo jubit mdo, scilicel psaltendo, dM$
et anima el corpore gloriam laudi ejus, id est,glorio-
sam Ifludem nun nobis, sed ei, id est, Deo a qoo
babeUs quidquid boni halietis.

Dicite Deo. Alia positto est, et e«t dteere : Dkki
nt intelligatis, ei iiide oslendalis Deo, id est ad lan^
dem Dei : Domine^ quam terribilia sunt opera tua, Id
est quanlo terrori liabenda sunt opera lua. (Jiide
lcrribilia ? scilicel quia ex parle contigil caectus in
Israel, scilicel ut plenitudo gentium intraret. GaiH
dete ergo getites sic, ut contremiscatis. Auende ra*
moa fractos propler elatlouem, et oleastruro inserlom
propter bonitaiem, et facti parlicipes pingocdinif
olivn nolite superbire. Rami fracli sunl propier in-
iidelitatem, tu autem fide ista, noli altum sapen^

^ sed time. Si enim naturalibus ramls non pepercit,

^ nec tibi parcet. Potens enim Deus est illos iieritiii
inserere. Quod eiiam factum esl ita. Resurrexit Do-
minus, multi crediderunt in eum. Et qui anle ooq
cognoveranl dum crucifigerent eum, credidemnt el
cognoverunt. Donalus est sanguis Doniini bomicidis,
ul non dicam deicidis, el sanguinem quem per sa^vi-
liam fuderuni, per graiiam biberunt. Diciutnintk
Deo sic, ut intelligatis : Domine, inimici tm Jodci
mentiuntur tibi^ id est, ad tuaro gloriam. Nam men-
tientur m multitudine virtutis tuce, id est ot molla
potentia tua appareat. Aliter enim in boc mendado
ruit, quam in aliis esse solet. Alia enim mendacia
deprimere solent. Mendacium autem Judaeomm eoo-
tra Dominum non fuil ad depressionein, sed a4
magnam virtutis ejus exaltaiionem. Ad boceoini
roeniiti sunl ut crucifigeretur : crticifixus esl, nmr-
luusest.el resurrexit, In quo potentia ejus potissimum
cffulsiu Majua enim fult mortuum resurgere, qiiam
non mori. £| alia signa qu» fecil, operatos eit

Detiam per sooa : isiud vero specialiter perseipsum
lantuin, el ideo maximuin esl aliorum omniuin.
Quod etiam Ipse Dominus ostendit dicens : Genera*
tio maia oi aduitera signum qumrit^ et signum non tfa«
bitur #t, m'ft signum Jona prophefw. Quia sicmt Jona
fuit in uentre ceti iribus diebus, et tribus noctibws, ita
erit Filiushomims in corde terras. Et ita cum interro-
garent eum, Quod signum dabis nobis^ quia htec fa-
cis? Respondii ; Sotvite templum W, etcastera. Et
in boc mentiti sunt ei, quia imposueruni ei : quia
quod dixerat, Solvite templum hoc. Quod et menda*
cium fuit, quantiim ad illos : quia hoc non dixcrat,
et lameu verum fuii, quia ipse Christus vere illoil
solvit ; nam et ipse se iradldit, et Deus Faier eura
iraUidil, et Judas eum tradidit : Judas quidem ma-
gisirum prodidii a%aritia, Cbrisiua vero dedii se«x
graiia ; Judas aceepit pr^mium neqoiti«, Cbrislus
vcro iaudem babet grati». In hoc quoqoe eodem
UiCuttli sunt ei» quando falsos testes, qui

8il

IN PSALMOIIUM LIBRUM KXEGESIS. — PSALM. LXV.

^l

siirreiisse negareiit, condtixerunt : ancitis est nii*
mt*rtis mentientium, nt au;i;eretur mercescredentium.
Resiirgens Dominusdisciiuilis apparuit, non inimicis:
rriiciflxus antem npparuit omnihtis. R(»surgens vero
DoniliiuH solis ftdeiibus, ut qui velleril crederent, et
spcm ref^urrectionis haherent. Potest et aliier iste
verstis exponi, ut dicatnr, DicHe Deo^ ulintellig.itis :
Domine^ <iuam UTribilia iunl opera ina^ id esl quanto
terrori dehent es<e omnilius homiuiliun, maxime
vero iuRiratis, opera ttia. Quae opera 7 h.TC scilicet,
qiiod rex angelorum factus est uiius niort.tlium. Et
qni invisihilis est in siiis. vi>ihilis fac usest in no-
stris, et incomprehensibilis voluit comprehendi, et
castera lalia. Haec, inqiiam, opera loa veie sunt ter-
ribilia. Sed tainen Inimtd iui Judxi menlientur in
multUHdine virtuii$ tuce; id cst, in signis illis, per
qu9P osiendetur multa poteiitia ttia : quia di^eruui :
Jn Beelzebub prineipe dcemoniorum ejicit dcmonia, et
multa similia : quod tamen erit lihi, id est, ad glo-
ri.im tuam, quia coguoscetur eorum ralsitas : qu;e
qiianlo magis fuerit iniensa, lanto poltentior erit lua
gloria.

Ontnli terra. luimici qaidem mentiuntur de te,
non veneraiiiur te, et ideo, Domine, omni$ terra^ id
est, gentium terrenitas conversa adoret te, id etit
vencretur te iii meute, et p$allat libi ore, et piatmum
dicai in opere, et hoc non ad laudem suam, sed t^o-
mini tuo giorilicando.

Venite ettidete, Usienditquomodo debeant adorare
et ps:«llere Domino. Venite vos gentes condteules,
velinqiiite illos mentienles, et videte sicut videnda
ftunt opera^ scilicet Dei, utcredatis opera Dei, qui
««st terribilii in comiliii habitis super filios hominum,
Filius enim homints terribilis esi in consiiiis super
filioi homnum^ quia illi machinati suiit acerba ei
iraudulenta consilia, scilicei ipsuiu criicliigeodi etin-
terlicieudi ; ipse vero excapcaudi et salvaudi. Humiles
quidem salvandi, superbos excaecandi. Et ad boc
excaecandi, ut cxcapcali humiliarenlur , humiliati
connterenliir, conliienies salvareuiur. Vel aliter»
TerribitiS e.sl in consiliis snper fitios hominum : quia
coiisilium quod illi uiachinaii sunt nd uuiusmorteiny
hoc ipse coiivertit ad multorum saluiem.

Qui convertit mare in aridam; in flumine perlranst'
bml pedct i^t Iwtabimur in ipso. Videte^ inquaiu, opera
Vei, Qii9e vero sutt opera illa? Il^ec scilicet, quod
lihe eoftvertit mare^ id ei»t illus qui prius eraut ama-
ricanies falsiiate, et turbulenti pravis cupiditatibus,
et per detraciionem facii velut pit»ces se iuvicem
comedenies, convertit in aridam terram, iil esi, ftcit
arabilem terram, et sitientein dulcis aqu.T, id e^i
sanas doctriiiae : utdicant: Anima mea sicut terra sine
«^aia, sitivit ad te, Doinine. £t illi qui prius eiaut
mare, posiii in flumine^ pertransibunt pede. Flnmen
est niortalis viia nostra, quae nulla siahiliiate viget,
sed semper in fluxu Ost. In hoc fliirocu perveuiinus
«quitando, id est superbiendo et praevaricaudo in
primo parente : pertransire vero hoc fliiioeii uoii
poierinius, uisi poeuiteudo, id est iiisi nos biiiuiliau-
do.^t euim iiobis data spes cujusd.im resurrectio-
iiis in qua nec in auima erit aliquid culpabile, nec in
corpore aliquid muiabile. Sed ad baiic i erveuire
noii |>oierimus, iiisi illi animas noslras humilieinus,
ei illuni imitemur qui dixit : Caudete^ quia ego vid
mundum, Putest autem bunc aliquis fluvium bibi et
perturbare et liiiire. Si eiilm miscra anima raptetur
cupidiiatibus, quanlo niagis rapiatur, ianlo magis et
fiumen perlurbat, et se in ipsuui praccipitat. Stel
cr^o misera aoima vel iii littore, vel saltein in flu-
mine, nec raptelur fluciibus cupiditalis pravac, et se
bumiliet ut quaiidoque valeat enatare, el boc est
quod dicil : Uui prius eraiit mare, positi in flitmine
per elaiioneui, periransibuiit fluiuen pede, id est per
numilitaiem, el t^t, id est in transiiu, lcelabimur noa
in nobis, sed in tpso. Per noseuim coiitristati sii-
Bius, quia per su|ierbiam nostram la|>si sumus : in
ii^so veru ixtabimur, quia per ipsuiu veie re^urge-

A niu^. lu ipsodicit : Quia etsiad lompuspsl huuiifia-
lus ex inrirmit.tie iiostra, lamen dominaiur uon per
allud, sicut mtilli domiiiantur per militessuos, sed
tf propria virtute sna dominalur dominatione eunte
in ceternum ; qiiia Christus resurgens a mortuls, jam
non amplius nioritur. Nec hauc gratiam, scilicet
transiiuui supradictum solls JudHis concessit, qui
tnnlum pretiutn di*dil, id pst qui se ipsum obtulii :
sed etiaiti oculi ejus re<piriunt super gentes, id est
misericorditer respexit geules, quia concessit eis
eauideui gratiam, spem scilicetresurrectioiiis. Quare
qui exasperant, id est Jud li qiii iiividenl hanc gra-
iiani geulihus. et in hoc sibi Deum exasperant, Id
est, iratuiu faciuut diceutes : Quid profueruut nobi»
opera lcgis, aut quiJ valueruut nobisscripta prophe-
tartim ? Ecce nobis Kvaiigelium, et gentiliut Evan-
geliuin. Ecce nobis spes resurrectioiiis, et gentibus
spes resurrectionis, et similla bis, iuquani, iales noii
exultentur in semeiipsis amplius, Id est, non prxsii-

Q maut dc Justiiia sua, vel de roeritis suis : quia lex
non est eis jusiificaiio, sed praevaricatio. E( ideo in
se ipsis bumilieutur recognoscentes se pares geiiti-
bus, quia occlusit Scriptura omnia sub peceato, ut
in iro qui in aeternum dominanlur, exalte tur. Po-
lesi etiam ad ^entes hoc rererri,. ut sic dicatur : llle,
inquam, roisericorditer respexit geutes, ilii vero de
gentibus qui exasperant euin, permanenies iu inflde-
liiate sua. et hanc gratiam vocationis non attendcn-
tes non exaltentur amplius in semetipsis^ id esi, non
praesumant amplius de magnitudine ingenii et li-
bertate arbiirii : sed in se inOrmeniur ut iu ipso ex*
altentiir.

Benedicite, gentes^ Deum nostrum, et auditam facite
vocem taudis ejus, Quia ocuti Domini super gentcM
respiciunt, ergo» genteg^ benedicite Deum ; vel eilain ita
simpliciter coutiniiari potest, Venite, inq*mn, gentes,
et benedicite Deum, id esi, buna opera faciie ; qti»
videuies alii, gforificent Deum patrem vestrum qui in

Q caelis est. Deum dico ve>trum, id esi, qui Deus est
nun Judxorum taiitum, sed etiain gentium : hoc ideo
priores illi perrecti, qui hic locjuuniur, dicuiu : ut
per boc doceant se vidishc per Spiritum sancium
genies, sicut Judaeos, vocandas ad graiiam. Bene-
dicite, inquam, et [acite auditam vocem laudis ejus, id
est, facite humiliando vos iu oinuibus, ut alii audiant,
id est, inielligant, qua voce vos laudciis Deuni. Ila^c
enim vox est, quu vere laudetur Deus, ul iiihil sibi
alii|uis attribuai nec de se pracsutnai : sed om-
nia ad Deum referat dicens, Graiia Dei id sumqnodsnm.
Qui posuit animam meam ad vitam : et nvn dedit m
cimmotionem pedes meos, Benedicile^ inquam, gentes,
Deum, Deum dico, qui t;t iios ei Juda;os, qui p«fr
iios justilicari ex lege nou poieramuH, sicut et vos
judtilicavit. Quod aequipollenter inielligi daiur cuiii
dicit : Deum dico qui animam meam eropiam ad mor-
lem posuit, id est, bumiliavit ad veram vtmm, et per«
severantiam etiani luibi dedit, id est stabilem me

^ recit : quia non dedit pedes meos iuteriorcs, id est.

^ afleciiones meas in commotionemy id esi, in aliquid
quod vere inotus possit dici, iia ut commoverer, id
est, ui sic moverer interius, ut etiam moverer exte-
rius perducendo illum ad aciuin.

Quoniam probasti nos Deus;ignenosexamina$tisicut
examinatur argentum. Quasi dicai : Utide iii le com-
motio? Ideo scllicel, quoniam mullas patiuiur teu-
tationeset tribulationes. Quare pateris? Quoniam tu,
Deus, probasti nos, id est, iii probationemduxisti nos,
et quomodo probaverit osteiidit, scdicei examinasti
nos igne, id est, ferveniissiuia iribulaiionc, et boc
ita «iciif examinatur argentum, Qua^l dicat : Igiusii
nos, sednon inctnerasti uos. ignisti nos noii ut abjsu-
meres,sed ut purg irc^. Argeuium exfluiinalur non u(.
absumalur, sed ut purgeiur. Pole^it et alia simditudo
jam alibi dicia, ab argeuto exauiinato irabi. Sicut
eniui argeulum exnmiiiatum,tunsuiu iioii dissilit, se«l
in louguui et in Utum crescit ; ita qui perfecie tri*
bulationis igue, pro flde rccocti suoi, tuu&i ab iui-

825

BHDjE VENERABILIS OPP. PARS II. SECT. II. — DUBIA ET SPURIA.

micis non dlssiliant, id esi in cliarilale non deficiunt,
fied cbaritas eorum in latum eitendiiur; quin etiam
usque inimicos porrigitur, in longum etiam per per-
severantiam duciiur.

Jnduxiili no$ in laqueumf poswtti tribulationes in
dor$o no$tro. Ostendii per paries probaiionein. Quasi
dicai : Vere examna$ii no$^ quia hoc et hoc modo
induxi$ti, inquam, no$ in taqueum^ id est, in caienas
ei in carcerem ei in similia, quibus caro quidem
vinceretur, anima vero ahsorberetur ; et quibus non
irreiiremur, sed expediremur, ei poiuitti tribulaiio'
ne$ in dor$o no$tro^ idest, feclsli nos incudem omnium
iribulalionum. Male enim erecti eramus, sed tu nos
incurvasti, ut iucurvaii bene erigeremur. Prxterea
impo$uiili hemine$ $uper capita no$tray id esi, taniam
potestaiem bomlnibus pravis, id est, i^rannis super
nos dedisii, ui etiam capiialem de nobis darentsen-
leiitiam. Toleravimus enim superiores, quos novimns
iiobis pejores. Ei boc modo tran$ivimu$ per ignem
adversitatis ei tribuiaiionis illscsi, quia non fregit nos
adversiias, e( sic eiiam per aquam transivimusillsesi,
Id esi per prosperiiatem, quia non nos extulii pros-
periiaa, non est enim tuium per aquam iransire,
quia facile solvitur prosperiiaie, nisi prius indurue-
rii integre in iribulaiioiiis fornace. Tesia namque
nisi prius consolidetur, pras calore in a(|uain niissa
diffluli. Transivimus, inquam,per ignein ei aquam,ei
iu eduxisii ab igne et aqua illxsos : ei eduxi$ti no$ in
refrigerium^ id est ul refrigeratam habeamus con-
scieiiiiam. Gloria euim nosira haec est, tesiimonium
conscientiae nostra^ ; ei ab boc rerrigerio duces nos
in ferventissimuin ignem, quia eg<> introibo indomum
tuam superccelestein ens in holocautti^^ quia toius
accendar igne flagranlissimse chariiatis, ui sim Deo
iiolocaustom. Holocausium cnim interpretatur totum
incensutn, ei deberei dicere : Introibo in domum
tuam in holocau$to, Sed quia isie unus qui hic loqui-
lur, est in inuliis, ideo dicii : Introibo in holocautti$,

Suia quisque erii ibi holocaustum, et ibi reddum tibi
)eo vota mea, i<l est, quae aequum ut tibi reddam,
acilicei, hyiiinum laudis, juxia illud : Cumque omni
militia catestis exercitu$ hymnum glortatum canimus
$. f, d, Voia, d., anm lubia mea inieriora, id cst,
labia cordis, quia tibi loqiior, di$tinxerunt ab exterio-
ribus votis, tibi esse olTerenda. Et quae etiam oi
mevm exterius locutum e$t in tribulatione^ quia iiec
tribulaiio poiuit mihi hic vota illa, id esi, laudem
tuam exiorquere. IUe Deum laudat in iribulatione,
quem non frangit tribulatio, sed semper dicii cum
beato Job citliaroedo opiimo : Dominu$ dedit^ Domi-
nu$ abstulit. Sit nomen Dvmini bemdicium, Ideo
auiem dicii : /n tributaiione men^ quia ir.bulatio uti-
lis est ei necessaria, quia facii hominem devoiiorem.
Uolocautia medullata offeram iibi cum incento arie-
tum^ offeram Ubi bove$ cum hirci$, Beddam iibi, in*
quam, voi:i, ei qu;x; voia ? Scilicei, olieram tibi ho-
locau$ta nitf</tt//a<a, id est, placeniia. Pinguia enim
holocau>ta erani accepiabiliura , scilicet, oflerain
tibi laudein integram, el chaii'.aiein iutimam, quae
placeiii libi. Ei hoc ciim incen$o arietum, id est, per
orationem sanctain pro me ab arieiibus, id est, a
sanctis patribus, qui nos iii fide genuerunt , et per
meam orationem non dissenti> niem a iradiiione
ipsorum sancioium patrutii ; quae Deo iia esi dele-
ciabilis, sicui suavis est alicui odor incensi Vere enim
Deo esi gr^t.im, quod quidem proliatur »h auciori-
late sanctorum Pairum non esse dissonum. Olferam,
iiiquam, bolocausta, ei offeram tibi bove$, id est ,
niagistros meos triiurantes me. El hircos, id est,
in peccatis fetidos otferam libi, non tanium per se
hircos, sed ita atboves sint cum /itr.b, id est, ut illi
qui prius erant birci a bobus sinl iriturati, et iii eis
incorporaii, quia hoc etiam tibi placet sacriflcium,
si peccaiores hic converiantur, ei boiiis concorpo-
rentur. Nec te iui bei quod dicii : OfTeram boves et
hircos, quia in illo priori populo qui hic loqoilur,
quabi U0U8 lucruut et boves ci uirci conversi. i^oiest

A etiam hoc lotum de prxsenti legi, ut sic dicatur : /n/rtf-
ibo taud^^in ta domum tuam superccelestem, ei ui iDtro-
eam, reddam tibi nunc inierim vota mea, illa, scilicei,
quce labia mea inieriora di^tinxerunt^ id esi, discre*
veruni, scilicet, ut me accusem, te laudeni. Te Do*
minum dico, me servum ; ie me non indigere, me
sine ie esse non posse, et similia. Ei quae o$ meunt
exlerius maxime locutum e$t in tribulatione ^ nfal
oportei me devoiiorem esse. Tribulatione dicii mea^
id est, mihi utili et necessaria. Ilolocausta mea
di$tinx€runt^ inquam, labia mea^ vota libi reddenda,
et baec distinguendo offeram tibi holocaueta mea, id
est, iiiiiina charitate intus referta, ut non te tantuin
amem in superflcie, sed in iniimo am^^re, et exterius

• saginala fide, et spe, et bona operatione. Pecns
eiiim tnedullatiim et iiiierius medullis est plenum,
el exterios saginatum. Et esi quasi dicat : Non (lel*et
esse vacuum ei aridum, quod tuae inajesi ii esi oflc-
rcndum. Vacuum quidem a charitate, aridum vero

g a (ide, vel a spe. Et boc faciain , vel cum imeneo
arietum^ ut praediximus ; vel quia quidam libri ha-
beni ^itm incentu, quod significat incendium. Ita
possumus dicere : Offeram tibi holocamta mea cum
incen$u arieium, id est, iucendendo et destruendo in
ine lasciviaiii, qu;e per arietem desigiiatur ; et offe-
ram tibi bove$ cum hirci$, id esi, ei boves et hircos
iiem cum incensii, id est, incendam in me cervico-
sitatem et superbiain, qujs per bovem designatur ;
et incendain in me peccatorum fetoreui, qui per hir-
cum dcsignaiur. Et haec iiicensa iibi oiTeram, quia
boc erii iibi deleciabile saci ificium.

Venite, et audile, et narrabo, omne$ qui linieti$
Deum, quanta fecit anima mtm. Alia itein gentiuin
invocatio, nec superfluit toties vocari, cuni quidam
adhnc sint pigri, inulioties iamen vocati. Quasi dicat :
Venite , nationes longinqua!, benediciie Deum, gen-
tes; vos etiam, vmue$ (gentes) ^ftt timeti$ Deum casio
timore, veiiite passibus fldei, audite aure aodiendi,

p et narrabo vobis. Non esl narrare , nisi prius sii

^ iimere. Quid narrabo ? Scilicei quanta bona fecit
Deus animo! mew: Hoc priores de Judxis. qui in
hoc psalmo loquuntur, non invidenies evaugelicam
graiiam ei concorporaiionem gentibus, idco eis an-
tiuiiiiani, ut aiteniius ad fidem veniant, et eanidein
quam ei ipsi graiiam accipiani.

Ad ip$um ore meo clamavi, et exaltavi $ub lingua
mea, Narrabo , inquam , quanta fecit Deus animce
mem, quia hacc duo luihi inaxime fecii, scilicet, quod
qui pnus clainabam ore non meo, jain clamavi ore
meo. Ei qui prins clamabam ad Jovein, scilicct, et
ad Saiuroum, et ad cxiera daemonia, jam clamo ad
ipsuui verum, scilicet, Deuin. ille non clamat suo
ore, qui et si atiente saiis agai, non tamen hoc agi>,
pia iiiieiitione. Glamat vcro ore suo cordi c msono
aliquis, quatido quod exterius agit, vei loquiiur
aiienle, ex pia procedit intentione. Ei est breviter
dic< re : llxc duo praecipua boua fecit mihi Deus, oi
etad ipsuui claniem, et ore meo clamem, id est,

D iuieiiiissime clamem. Ei ideo ad ip$um clamavi,
quia eum exaliavi^ id esi, omaibus piaeposui $ub lin^
gua meUf id esi, iii corde nieo. Vel quia in eo pri-
cipue exaliavi, quod propter Libros quosdam diciiur»
qu. habeni Extultavi, Cor vero ideo sub liiigua esse
diciiur, quia quasi quoddam subjecium lingu«
e»i. Prior enini cogitatio, deinde lingua , id esi»
locutio. Vel ideo eiiain dicilur $ub , quia per se
noii poie&i paiere C(»gitaiio, sed per iinguam ape-
ritur.

IniquUalem st. Vere eum exeuitavi $ub lingua mea^
quia tion fuii iniqnitas in corde meo, ialis, dico,
quam ego aspicerem, id est, quae mihi placeret.
Noii enim peniius iniquiiutein denegare possumus,
quia st dixerhnu$ auod peccatum non habemus, no$
ip$o$ $educimu$, Nec ille in cujus corde est iinqtii-
tas, Deum exaltat, vei iii Deo exsuitat, vel ubi proxi-
mus deprimitur , nunquam Deus exalUiur. Nec
duobus dominis po.^sumus servire, ci ideo dicii :

S25

IN rSALMORUM LIBRUM EXEGESIS. — PSALM. LXVL

826

Smqmla*m Hon MpeMin corde meo, Nain (quasi dicat)
si aspe»^ non Denm eialiavi, et ideo non exaudiet me
JDominui ; quia aulem noii aspexi, propterea eian^
dimt me Dominua ad ipsiim clainantem. Et vere
exandivit» quia attendit voci dipreeaiionii mea^ id
est, inlense deprecationi meae pro peccaiis facto*.
Unde benedictus sil Dominus, et repetit unde, quia
m&n amovit orationem meam pro perseverantia factam
a &e, et misericordiam suam circa utrumque, sciii-
cei, circA deprecationem, et circa orationem non amo-
vita HM, quia et peccata remisit, et constantiam dcdit.

LN PSALMUM LXVI.

In finem« in bymnis psalmus canlici David*

▲RGUMEXTUM.

Hi^ qnoqoe carmine reditu^ p<>pu'i ex Rahylone
praMlicitur, in quo iisdem verbis revtrsorum alacri-
las indicaiur. qnibus ut sacerdotes populo betiedice-
reni, lege scrlptum est.

EXPLANATIO.

Btfmnus et cant-cum laudationem significant, quof
mt Domhio tantum Christo data momtrelur^ prcemitti'
tur in flnem. Po$t canticum resurrectionis propheta
deprecatur ut benedicti ad divinam cognitionem dedu"
camur^ ad gvam nostra non possunt merita pervenire.
Prima ergo parte, fidelibut loquenSf supplicat ui be-
nedici cum ipsi$ mfreatur a Domino^ quatenus itlu^
winati corde in cunctis gentibus Christum Dominum
prcedicandum esse cognoscant* Deinde eonversos ad
Dominum prophetics $piritum confitendum illi dicit
a poputis^ quia gentes judicat in a^quitate. Ter.io
eumdem vereum repetit, quem superius diaat, hoc in
mysterium adjicien$^ qvia fruclum $uum terra jam
prclutit^ et ideo frequentato verbo posiulat no$ debere
betiedici»

COMMENTARIUS.

Den$ mitereatur nottri. el benedicat nobi$, Jn finem^
in kymni$ p$aimu$ cantici David, Oratio. David sancti
viri de primitivo poputo patriarcbai, sive prophetae,
sive etiam sancli apostoli, providentes per Spirilum
sanctum futuratn esse concorporationem Judaeoriim
ec gentinm, et utrisque communicandam evangeli'
caro gratiani, el resurreclionis gloriam, orant ia
hoc psalmo, ut per loluin orbem illa* ali» oves illii-
minentur vultu Dei snper eas, qui in eis propier ido-
lolatriam maxinie obscuralus fuerai, in uuum quid-
daiii Mggregentur, et fiaiit uiium ovile, quia est uuiis
pastor. Ct bortatur nos non de his qui exira suiit
desperemus, sed semper pro ipsis nt introeant, et
oobiscum intus sint oremiis» et ut se qiii sic orant
imitemur : Deus mnereatur uo$tri, et benedicat nobie»
Domiiius et Pater noster vere agricola dicilur, juxta

2uod Apostolus testatur dicens : Dei agricuUnra esrti,
>ei eedificatio e$ii$, Ipse colit nos, iit iiihabitet nos
tan^uam xdilicium suum, et sic misereatur nostri.
Colit etiam nos tanquam agrum siium, tanquam
vioeam suam, ut niuiium fructum afferamus, et sic
lienedicit nobis. Cantemiis ergo hxc ei taoquam
agricolx compluenti nos, diceiiies nos non sierili
devotione, non inani voce« sed veraci corde : Deu$
mi^ereatur tto^tri^ inbahitando nos, et benedicat nobis,
ut multum fructum aflferamus. Cum De:is nos bene-
dicit vel nos benedicimus Deuin, nos egemus, ipse
^ero nec benedicttone nostra augeiur, nec 'inaledi-
ctione miiiuitur. Sed qui ei maledicit, ille niintiiiur,
sie et qoi ei benedicit, augetur. Et est prior ejus
b. nediciio in nobis, coiiseiiiieus vero est ut nos eum
leoedicamos. Ejus benediclio est quasi pluvia, no-
sira veni est qiiasi fluctus. Multis autem modis ro-
gaot homines ab eo se beneilici, id est, muliipli-
cari. Alli enim in pecuuia , alii in potentia, alii
iH gloria, alii in liberis , alii in agris , aiii sic ,
a/ii sic. Et hxc benediciio datur etiam inimi-
cU. Est vero alia benediciio qujc reservalur so-
iis ainicis. Illa aulem bcncdictio tcmporalis com-
iMydila& est cummuois boois et mali^, quia daiur ct

A bonis et malit, et tulertur bonis et ntlis. Si enim
solis bonis darentnr, puiarentur mali Deam taniiiro
e^ colendum propter illa bona. Si enim solis ma-
lis darentur, dubitarent inflrmi credere, et adhuc
minus capaces regni Dei, quia timerent haec tempo-
ralia sibi deesse. Iiein si solis bonis auferrenlur, id
est, timor in inflnnis esset ; si vero solis malis au-
ferreiitur, putarenlur ea vera esse bona, quorum
ablatione plect«Tent«ir mali ; et ideo communiter
Deus dai et aufert ea bonis et malis. Bonis quidcm
dai, ut consoletur ipsos itinerantes, malis vero dal,
ut per eos bonos admoneat alia bona esse eis qu:c-
renda, quae non sint cum malis coinmutiia. Cum dat
ea bonis, non inde extollantur ; et cum aufcrl, non
frangautur. Cuin dat, habeant e;i, non ad damnaiio-
nein, sed ad c<insolationem. Iste aoiem qui hic lo-
qtiitur, qua benedictione ab eo rogat se benedici 7
Non utiqiie lemporali, j]iiam non pro roagno babct«
sed illa alia quam servat amicis. et quam dat solis

B jiislis, scilicet, ut illuminetur vultus ejus super iios,
quia hunc solem communiter illuminat super bonos
ct malos ; et haiic lucem commiiniter vident etiam
pecora cum bonis et malis. Sed boc aliud lumen,
qiiod solis justis datur, scilicet quia beati mundo
corde, quoniam ipsi Deum videbunl. Pro hoc rog:it
iste qui hic biijuilur, scilicel, ut vultum suum illumi»
net tuper nos^ id est, ostendat nobis vultum suum,
id est, voluntatem ^uam, quid nos facere velit, sci-
licet ut quod latebat iiobis aperiatur, id e4, veritas
prascepiorum e|us ; et quod erat, scd absconditom
nobis erat, illuminelur super, id est, reveletur nobiSf
per quod idem quod prius expressius dicitur. Vel
aliter ; llluminet vuttum $uttm $uper no$, id est,
ostendat nobis imaginem suam. Quasi dical : Im-
pres^isti nobis , Doniiiie, vulium tuum, ftcisti nos
ad imaginem tuam, feeisii nos nuinmum tuiim. Sed
uon debet imago tua in lenebris remanere, et ideo
initte radios sapientias tu», ut depellat lenebras

r nosiras, ei vultus tiius in nobis eluceat, id esi, re-
cognoscamus in nobis iuiaginem tuam, juxta quod in
Canticis canticoriim : Si cognoveri$ temttip$mm^ o
pulchra inter mii/i..T6i, id est, si attendis le ad inia*
giiiein Dei faciam. Quasi dicat : 0 putch a. id est,
0 preiiosa aiiiiiia sanguine Agni iinmaculati re-
deiiipta, aliende quanti valeas, cogita quid pro le
daiuin sit. Dicainus ergo et optemus ut illumintt
vuttum $uum $uper no$. Yere vttltus D^i, quem gesia*
mus, sacra est in imagine siia. Iniqui aulem nolunt
iinaginein Dei in se aitendere, ut vultus ejiis super
eoa illuiiiinetur, scilicet, ut dic^int : ///nmiiia, Do»
mine^ tenebra$ mea$. Ac si dlcant : In tenebrls pec-
catorum sum, radio sapieiitise tuae discutiantur le-
nebras meap, ut appareat vu!tus tiius ; etsi forte per
me appaieai, deformis eflectus reformetiir a le,
quod formatum cst a te. Cantenius ergo Domino Deo
nostro, tanquain agricol» , ut misereatur nostri et
bcnedicat nobis, et iUnminet tultum ttfuiii, non qoan-

l^ tum ad se, qui iiunqu^im fuit sine lumiiie, sed quia

^ vultiis ejus obscuratus nebulis peccaiorum nostro-
runi, qiiasi infra nos er:it ; ideo illuminet ipsuin in
iiobis, ita ut sit supor nos, id est, ut excellcntia
ejus appareat, et sic misereatur nostri. Quod bene
diversuin cst a superiori. In soperiori eniin mise^
reatur priina accipitur iniseratio, quoe est hi initio,
in i»to vero iiitelligitur jam inajor miseratio, quia
subditur post benedictionem , id est, poat fru-
ctum niulttplicem. Quanto niagis eniin Deus d:it ali-
cui plura bona vet doua, taoto magis ejus mise-
retur.

Ut cognoscamu$ in terra, Ad hoc, inquam, vultus
tuus super nos illumineiur, et iiiiscrearis nosiri, ut
in hac terra^ id est, in bac Idunitta, terra invia ei
inaquosa, in qua dilficile est inveuire viam ; cogno^
$citmu$ ergo viam tuam^ id est, viam ad te ducentem,
illain, scilicet, viaiu, quae dicit : Ego $um via, ICt ne
aliquis iu hac via eirare tiineret, addit : Et verita$.
Iiem ue timerel delicere , subdit : Et wia , sciU*

819

BEDiE VENERABILIS OPP. PARS II. SEGT. il. — OOMA ET SPURIA.

cel, in qua reqitiesces, et non deficles. Ef qii» sit A haeredibus ui>i|[eniii sni , et in refnnm adopuits.
ill« Tit, snbsequenier eiponit, scilicet, cogiioscs- Unum f|uidem genuil, sed unum esse nolail : «|uis
mss $aiuiare htum, id est, Sslvsiorem luum Chri- inuUos fraires fecil ei non gignendo, sed adopiaBdo.
siom Don tantum in Africa, sed in ommbui geti' .» pcAt Mnu rYVli

1n flnem psalmus Cantici ipsi I>af id.

▲SGOMEICTCM.

Gum srcam testaroenti post crebras migratiooes
^andem David ad se grandi eisullationisarobitiitrans-
ferret, carroen hoc cecinii, memorqiie itineris tUias
et iransductionis qoondam in erera*», quasi ei per*
sona principum illiiis temporis psalnium composoii.
Ipsum versum iii rapite poneus, qiiem et Uojne»
tunc, quoties in signum profectioni» arca movebalur,
decantare solebat. Aliier proplieta resurrectionem
Cbristi et posierlores glorias auountiat.

BIPLARATIO*

David Donunum de$ignat, quem et pnit pr&mmuHmt ;
B iongu$ pia/miis, et quinque diapsalmatibu$ pnenoiaUu^
per qucs no$ divisione$ impre$^mu$, Totu$ autem ps«J-
tmcs per mif$tiea$ Umititudine$ /o^uflttr, qui ^acramem'
ti$ evangelici$ plenu$, et a$cen$ioni$ Chri$li de$criptiome
monnratur e$se prascipuue. Primo ingreseu psalmi pro-
pheia dicit , qua inimici$ Domini accidant , vtl qum
fidetibu$ in futura judicatione contingant. Secumdo tir-
liit€s $ignificat^ qua$ contutit populo Judceomm^ ac
deinde dieit quemadmodum ex hi$ ^^rfecit Ecclewueu
Tertio per monti$ $peciem designat Dom Jntins .So^fo*
rem, commemoran$ qute benepcia prcB$iitcrit EccUum^

Iuando eam rc$urrectioni$ $uce munere ^ubUsmtit,
\uarto inimicorum Doiuini $uperbiam conquaummdmm
e$$e pronuntiut^ et conver$ione$ et marigria ab utroque
eexu^ et ex pe$$imi$ dicit ei^$e facienda^ cum advemlue
Domini mundo Satvatorii illuxerit, Quinto didt ut £c-
cle$iis Dominum debere benedici, ubi Apostoti et Ckri"
9tu$ ip$e prcBdicavitf $upplican$ ut dona quas dedii fide*
tibu$ $ui$, con$ervare dignetur, Monet etiam ut vetoei^
Q ter ad Dominum vewant, qui in hoc mundo tanqmam im
jEgypto et jEthiopia commorantur. Sexto ingreeem
universitatem monet ^ ut p$allat Domino Chrisio^qmi
jam re$urrectiont$ swb miracula ptUefecii^ ac tUimd*
p$almum Dominica laude conclusit.

COMMENTARIUS.

Confitettntnr iibi popuH, Deu$. Quia opiando diiit :
Hluminet vuttmm iuum $uper no$, ut vlam eognosea-
nuis, ideo ut cerios nos laciat se esse einuditom,
bortalur nos ut confiteanlur, qiiasi jam cogntta via
dicens : 0 Oeue, poputi Judaici eonfiteantur tibi pec-
ealum snum, et confiteantur, id est, iaudent gloriam
tnam, et etiam alii omii^s popttli, geniltes, scilicet,
confiteantur iniquitatein suam , et misericordlara
tuam. Gentes enim super misericordia Deum hono-
rare, Apostoh» teste, accusent se, glorificent te, re-
prehendant se, Liudent le. iiiveniat te boino punito-
rem suum, ut eibibeai se sslutare luum, Quare times
eonfiieri? Noli tiniere conttleri. quia confessus salva-
beris, taetius damnaberis. El quia \mt talis con-
fessio non est ad poenam, sed ad ven am, ideo sub-
dil : Latentur gente$ quielibet, si cnnfiientes interius ;
et exiuttent eiierlus, id est, plenariam laetiiiam ba-
beani. Quasi dicai : Plangunt ante hominem judicem
confessi latroiies, Islentur vcro anie Deum confessl
fideles. £t unde debet Ifletari, nndo eisultare ? Ex
ipsa, scilicei, confessione, quia ad hoc quaeris con-
fessionem, ul liberes humilem. £t eiiam propier
jiidicis diguilalf m, quoniam (», scilicel, quem nuilus
fallii, nec pecunia corrumpit, in judicio, judicae
(pro judicabis) tandem omues popuio$ in aquitate,
seilicet, iit qui sc punierunt, non punias , qui vero
so nan ponierunt, illos tu punias. Et quis gente$ di-
storte et | rave potius ei squitate illa judicii pos-
sont habere eausam iristandi, quam Istandi, iJeo
causam prasmtliil ad illud. Quasi dicat : Ideo ei lam
a*quo judicio tiio genies debeiil lietiiri et eisullare,
quia tu in terra^ id esi, in liac vita terrena, quae plena
erroribus est, sic dirf jftt genle$ ut judiciuin, quam-
vis asquum, non oporieat eas limere. ICt quia gentes
direcie jam lirfide ambulanles, jain lioiia opera in
Christo facienies, per hoc maru navigani, elma-
rina aqiia per minutissiinas rimas atqiie cavernnlas ia
iiaviro inirat, et sentiuam facit, ne navim impleat,
ne navim op|»rimai, qiiotidie eiliaurienda est sen-
lina haec oriindo, eleeiiiosynas faciendo, jejunando,
et puro etinra corde dicendo : Dimiite nobi$ debita
Ho$tra iicut etnoe, ei ca:i. Quapropler egregius ihte
orator et eicelleniissiinus pr.cdicaior el liortalor,
versum quein superius pro prima el difiicili con-
fessione posiiit, pro hac confessione secundii, qu3
pertinet sd quolidianam alilutionem pedum, repelit
dicens: Coii/iieanlvr it6t popnli, Deu$, Judaici ; con/i-
l^lttT /t6i eliain poputi o$nne$, Ct debunt contiieri,
qiiia terra, id esi viia nostra, quae prius plena spinis
emt, el iribulos germinabai, dedity^m fructum suum^
id esi, bona opera feeit huuiiliandose etconfitendo.
Quem quidem frucinm non dedisscl, nsi compluta
a nubibus illis esset, de quibus dictum esi : liandabo
nubibu$ meii, ne pluant $uper meretricem itlam, Per
q as nubes Doniinus el loiial iiiinis, el coruscal
uiiraculis, et coinpliiii verbis. Timeaiiius ergo euni
per ilhs mibes lonanieiu sive coiiiscautciii. Eict-
piatnus ergo coniplueiilein, el ul ivrra semper fru-
ctuiti det, ideo beuedicat nos, id tsX iiicreuienlum
aobis Deus dei Pater.

Benedicai no$ Deu$ no$ttr. Id est, Filius facius par-
liceps iiifirniitalis no$ir;e , ul el nos ficremas parii-
c-ipes glorisB suse. Benedicai nos eiiam Oeu$ , id esi ,
Spiriius bancius, ciim Patre et Filio unus Deus. Solei
^ etiam boc sic dici : Terra, id est, caro nosira, virgo
scilicet liaria, dedit fructum tuum, quia genuil Salva-
toreiu et noslrum et suum. Uiidc benedicat no$ Oen$
rater illlus fntclus. Benedicat iios Deus noeter, id
esi, ipse fructus. Btnedicat no$ Deus, id esi, Spiritus
«anctiis. Et in hnc lienedictione meiuant eum omne$
finee terrm, nie«ueiitibust eum casie. Quml iia facium
«si» imptevit Deus Pator lutum orbem Filiis suis co-

Exiurgat Deu$, di$$ipentur, In finem Peatmum
tici ip$i David. Haec verba referuinur in finem lem-
porum, allributa ipsi David, quae vere sunt rBaiaiitt
Canlici. Canlicum leste B. Augusiino proprre Imiw
illa dicilur, quae ore profertur. Psalmiis vero niociM-
lalio illa diciiur, quae in musico insirumenlo, quod
Psilterium vocatur per pulsum nervorum et tactuio
digitorum conficitur. Accipitur aulem canticuin pro
meniis intelligeniia, scilicet quoniam bene aiiiiBa in
se agil saucle tnedilando et cogiiatido. Quia diciiar,
El cogitatio eancta $ervabii te. Quod soli Deo noiuiu
esl, quia ipse solus videt cogitaiioues nnsiras. Psal-
mus quoque accipilur pro eiteriuri operaiione, qviae
D proiimis etiam iniiotescit. Quoniam vero baee duo
conjunguntur, ut Canticum praecedai inleltigemla esi
talis operaiio , el talis laus, quo: periiiiei ad iiiter*
nain aggratuliitionem , velut hic esi. Talem ettlaa
hymnuin dicere, et ita cum Deo suo lusislere, proc»»
dit ei inlima aggratulatione, quia sanci de pHori
populo per sanctum prophelicum praevideuies Oliri-
stum fuiuruin in carne, et pro nobis moritarafn el
resurrecturum , ascensurum et Spiriium sauctMi
missurum : el sic locum sanctom Dei, id est, fficcie-
siam constituendam aggratulantur de taii insiiuiliofie,
et sic byinnizanl. Sic agunl cum Domino Deo siao,
el horianles nos ut elism nos inde aggraiuleiKt«r i
quia iierlinet ad salvaiionem nosirain, nl hynuai
dicamus , ul landetn ad veram aggratalaUonesa
laudalionem sine fine perveniamos. Vel si, ut qutd^
volunt, de fulura resurreclione hic agaiur, diceiaies
quia saiicti praedicli attendentes illain verain
rectiottis gloriam , horuuiiir nos ot nuoc

m

IN PSALMOUUM LIBRLM GXEGESIS. — PSALM. LXVIL

S30

iiiinc psallamiis ol ad illam perducamur. JuiU vero A exsurgal in ooiiUam geulium, el i|tiictin<|ii6 inlmlei
priorem inlentionem lale eat, qiiasi dicat : Veniat ejiis disaipentur bona diMipatione, tciUeet ut ex ini

qiiod futururo est, fiat quod promissum e^t. Bloriatur
homo, eiexsurqat Deu$ et liomo, et dhiipentur ini^
mci ejw : ei ^actum est ita, exsurrt^xit Cbrisluf,
iTol est Deus super omnia licnedictiis, et iniinici ejus
Jud»i, in quo toco ndium contra eum erexerunt, ei
ubi regem smim crucifl.crunt, a Romanis debelUti,
ei inde caplivaii per lotum orhem disp^rsi sunt.
Etiam noQ oderunt eum qnem nun videruni, iil est,
Cbristum, sed tamen timenl quem pr:f sentem liabent
in snis in quibus ipse apparet. Et inde facium ea
qiiod senuitur, scilicet ut ^nf olim oderuut $um, modo
fngiant a facie ejut, Fuga enim propri<> dicitur limor
anitni. Fiig'*uni eum namque spiriiualiter, non cor*
pofaliter. Qnomodo enim corporiliter fugere possunt
eiim , r,iii ubiqne prxsens est, et de quo diciliir :
Quo ibo a spiritu tuo, el quo a facie tua fugiam? Fu-
fiiunt quidem eum non corpore, sed animo; fugiunt

micis fiant amici. Et qm oderunt eum^ id ast, odimtes
Chrislianum nomcn fugiant u fade eju$, scilieel fu-
pi;4nt a facie irati ad facieiD placati. Rt stcut fumnt
in aliuin elaius deficit, sic ipti deficianl ei conipre-
liendanlur in superbia sna. Qui auiem id nolunt, sci-
licei peccatores in peccntis persistenies sic pereanl,
tandem remoiiafacie \)e\,»icut fluit ceraafaeie igm$.
Gi e couira jiuti epulentur, ut supra dictum est.
Terlio quoque modo series baie n princlpio lefiittr,ul
Uitiim ad novissimam resnrreetionem refennur, at
sic dicaiur : Moriaiur quidem boroo , et resorgat
l>eiis adhuc ut homo : tandem vero conveniet ad ju-
dicium in roajesiaie Patris ei sanctoruin angelomm
exeurgai^ id est, roanifesta snrgat et appareat omnlbus
veru^ Deu$, et diuipentur inimici ejut tnnc sicul ver«
graviier di.4sipabnulur, quia damnabunlur : et iia
dissipentur, ut a faeie $ju$ reinoli omnes qui oderuni

eum non latendo, sed timendo; nec timent faciem il- g eum, fugiani^ id est, si non >pe redeuiHli ab ipso re
lam quam non videni, sed timent ilam qunm prae- cedanU Proprie enim fugere dicitur, quando reditiis

sentem h»beni, scilirei illam de quo dictum e^t :
Amodo videbitie Filium hominis venientem in nubibue
coeii. Qui enim prius per se ip^uin locntus cst, loque-
lur per nubes, id est, per pra^cones. Et liaiic' faciem
ejus, scilicei pra^cones, in quibus apparei et loqui-
Inr, et Kcclesiam fjiis toiam tiinent Judasi, quia et
Hs partim suhjecii sunt, et quia abborrent omuero
Christianam religionem.

Sicut deficit fnmue, Dissipenlur inimicl Jiid:pi, et
deficiant ticul deficit fumut. Fiimus ab igne snrgens
in ahum asceudit, et sic deficit : sic Jndaei a|> igne
odiorum suonnn in superbiam el ai super Christunt
clamaveriint, Crwifige^ crucifige eunu Et capto insul-
taverunl, ac pendentem irriseiuni. Sed uiide viciores
limuenini , mox victi evauuerunl, et sic defecerunt,
quia nihil elTectum dedernnl. Sfquiiur :

Sieut fluii ceru a facie ignit^ ita pereant peeratoret

desperatur. Et ideo pliis dicit hic qiiam prius* Pos«
sent enim ad lempos dissipari,et item resiitni. Qoare
sulijecii, Fugianl et deficiant lunc in superbia suSi
^cui defieit fumue. Vere enim deficiet, qui a vero e$^
sopar;«buniur, et peccatores repiil>i a facie i>el. Tol-^
Uuur enim impiut ne videat gloriam Dei^ sie pereant
adhibiio igiie disiricta senlent'», «icut fliiil cera
adhibiK^ igni. E conira autem jiisti epulaniur, ete*
Cuntale Deo* Istud juxtt prxdictas seuientias «Hm*
linunlur eodein roodo ; sic scilicel. Ut vos exsulteiit
el deiecteuiiiii el hic ei in fuluro, ergo eantate Deo^
id est, ad laudem Dei, ei diciie psalmum nomini efm^
Don vestro glorificaudo. Ille Deo caniat, ^jus eor
sanci» meditaiioni et cogitalioiii semper invigilal ;
psalinum vero dicil, qni extrinseciis bona opera faciC
ad aBditicaiioiiem proiimi. Et qiiasi dicat : Cantando
el psatlendo facite ei iter in volds el in aliist iil est.

a facie Uei, Licet i^tud in boiiuni de Jiuioiis possit q praepar.ite vinm Domiiio, seilicet ut fier tnpeclosos
^ccipi, hoc niodo 6'ic pereant peccatores iixdm : a fa^ -- • - «^ »• — «--- -« .-^j. — -._

eie Dti, id e^t, per pncconcs. llof esl, sic difQuat
duritia cordis eorum in laciyinis poenitentiie per
ignero coiistaniix suiiclornm inanyruin, vcl qiiorum-
libet illoriim de quibus est,8piriiu rervcnfe<:, Doitiino
oervientes , iiViil cera igni ailhibita fluit, £t hoc sil
dictum quantum ad quosdam Judasos, scilicet qui nc-
cedentes ad aposiolos dixerunt : Quid faciemus . viri
firatres. «tc. Juxia quod »eqnens versus iia simplici-
ler continnabitur. Et hcii jusii eputentur^ etc. Liquet,
iiiquam, ila posse dici, Uimen roaiime videtor eis
niinari hic a*tt'rnuni siipplicium, scilicet ut quando
Doininus veniei in majfstate Pairis et sanctorum an-
gelonim, velut ignts ad crcroandum malos, ei ad il-
luminandum bonos. In igne enim est et calor et-
Splendor. Tunc peccatores Jiida*i iu percniis persi-
ttentes, renioii a facie Dei. Tollaiur enim impius ne
videat ghriam Dei^ peieant in a^iernus tenebras de-

pedes Evangelisantinm pervia fiant ei corda creden-
tium. Et dic(» ^ttt ascendit $up$r oecamm^ id esl . qul
devicit roundum, quia morte tiia deslruxit omiiem
nohtruin occasnm, id est, mortem iiosiMni. Vel
^liter : Oriens dicuniur omnes illi, qui fidem acce-
peruiii ei boiia 0|>era faciunt : occasus vero sont
oinnes illi, quibus verus sol jusliiiae occidit, quonioi
intellectos et ratio sunt obscurata , et ideo openi
eorum mortua* Super hos Doiuinus ascenditita,qiiod
occasum in eis snperat, quia hos etiam tales gratla
sua illuminat, el hona in eis facit opera. Talls enim
Matthaeus fuil, quero de leloneo Douhuns assnnipsity
ei Pauliis, quem ab Eoclesi» persecutimie re-
traxit, et paironum Eccles ae fecit* Et nieriin a$cen^
dit ipse super occasum^ qiiia i7/i est nonun Dominug
specialiler, quia Doininaior esl omntum, et re«
demplor oronium. Dixit, iter facite et. Ei qnia qni
faciunt iter, raulta inala patiuinur, quia omiiM foi

trusi, sicut fluit cera adhibila igni. Et lutie jutti ex iv voiunt pie vivere in Christo, neceste est ut persecniio^

opposito epulentur, id cst, de certa refectione gau*
dcaiit et exsuitent in contpeciu Dei, id e^t, quia Deiim
facie ad faciem conspicieni et deiectentur lunc, id est,
in Urtitia sine tristiiia. Nunc enini jusli Ixianiur. sed
nun sine tristitia. Quia dicitnr eis, Servite Domino in
timcre^ et extuttate ei eum tremore. Et alibi : Cfim
timorc et tremore vestram ip$orum vperantes entutem,
£t ideo nunc non est vcra lasiilia, sed luiic erit vera
Iseiiiia, quando nunqiiam amplius occurrit irislitia.
Potest eliam bic idero ver^us dici de praesenti, se-
cundoro priorero in bono sententiam sic : Peccatores
facii;Kflt epuientur^ id esi, verbo Dei tanqiiain dulci
epolo reficianlur, ei es&uttent in conepectu Dei, id esi,
in eorde : ubi conspicit eos Deus, et ab eis conspi-
criiur, et in hac ice^tia deiectantur, Vera enini Ixiiiia
esl Cfgiioseere Denm. Potesi quod a principto d.clum
esi, non solum ad Judaeiis, sed ad oiunes etiam ini-
nticos rcferri, ui sic dicaiur : Moriaiur honio, resur-
^ai Dciig ei boffiOy aaceiKlit et niis&o Spiritu saiicto

nem patiantur, Maxiiue qui sic pie vivere insistiinl,
ui ei juste vivant. Pie qnidem quaniiim ad Deum,
jttste vero quantum ail proxironui. Qneiu verlio ad-
moiiel et exeinplo, ideo subd l, Exeuliaie in coii-
epectu eju$, Quasi diciit: Et si exterius conlrtstaniiiii,
iiitnen,extuitate in conspeetu ejus, id e^t, in iuteriorl
vesiro, ubi ip^e conspicit, spe sciiieei gaudenies ol
iribuiaiioiiem patieutes. Vos di o lamen exsnlute,
quia lurbanteH vos nuu exsultabunt, imo lnr^Kit-
(ar. Quta portabit judicium quicunqiie est ille, remoti
a facie e/us, id est, Doniini, ejns dico pairi$ orphano*
rum^ id esi, qoi consolatur orphaiios, ei qui jiideXy
iti esi, defensor vidnarum. Orplianos vocai iUos quos
giadius verbi Dei divisit a rouiido quasi paifO, qoasi
coosuhiiore, ita ut sinl separati a societaie.secularts
spei. Per vidiias vero accipo plus, illos s^ilicd qoi
cuin prios carnalibtts esseoi dpditi, jam peiiiittSSUQt
ab oroni carnali deiectaliODe separaii, sicol vidoo
dit itur iiiulior illai qoae prius juacta viro, modo o»!

831

DEDi£ VENERABILIS OPP. PARS II. SECT. 11. — DUBtA ET SPUBIA.

%5S

a Tiro fidaa et (ti?isa. Ei ne lii tales qnos Tiduas ei A
orphanot vocant , Tiderentnr desolati , ostendii

Siiiod non sunt desolati : quia ipse consotntur eos ,
aclendo ipsos loconi siinm sanctum, ei inbabitando
in els. Quod sic dicit : Dem ens in loeo sifo, id est,
in Adelibus suis, qni sunt locus sanctus sous, id est,
a se consiituius. Et per (fuod constiiolus? per boc
scilieel, quia.racit eos unius moris, iil esl , onanimes
el sibi consentientes. Jaxla illud : MuliitttdinU ereden-
tium erQi eor unum el ammn una. Deue dico ens in
hee ioneio tuo facit illos quos recit unius moris, per
boc quia soni nniiis moris, in domo babitare, id esl,
lirmiier Ecclesiaslicis inhaerere.

Qui eduxit tftnrfof. Ostendit qnomodo racil iiihabi-
tare, scilicei quia vinetoe^ id est, sedenles in tenebris
*et ambra moriis eduxit : qiiia vincuU pecitatoriim
suoruMi soItII, el boc in foriitudine scilicei, ut qui
prias ligati impoientes erant , sotuti potenies sint
ambulare iu ?ia pra^ceptorum Dei. El simt/tfer eduxit
«Of, ^ui exa$peranl eos, in hoc scilicel» qnia kabitant g
fM sqfuierie^ id esi, qui pnceligunt habitare in corpo-
re,io esi, In carnalibusdeleciationibus, et acqniescere
eami et saiiguini et mortuis operibus in quibus pii-
Irescuni ei felenl sicut cadavera in sepulcris. Ut sint
illl de qiiibus dicium esl : Mortuo quati non til perit
eanfesiio. El, Compalrtt^Miil jumenta in stereore $uo.
£l, Peeeator eum eeeiderit in profundum iniquitatis^
eontemnet. Illos, Inquam, el b*» eliam perdiiissimos
ediic(*t Dominus, qnia aliiid est desiderare jusiitiam
velul vincli faciuni : aliud est impugnare jiistitiam,
quod eoruro esl qui babiianl in sepulcris : aliud est
a malo telle liberari, aliud est malum defendere et
nolle confileri. Sed lamen D iminus qui mirabililer
boc operatus esi in corporibuSt quia et mulierem de-
cein el sepiem annis langu(*niem a sua inflrmitate
solvii, ei Lasaium jam quairiduaniiin de sepulcro.
Pwlens esi mirahilius hoc operari in moribos, quia
faciei et de vinctis et de sepiiliis idoneos , quibus
couslraalur locus sanctu!» ejus. p

Deue eum egredereris. CoiivertU se ad ipsum Do- ^
minuin. Quasi dicai : Yere educes vincios et sepnl-
los» quia lanc eum e^edererii in eonepeelu poputi tui^
id esi, utconspiciaiis a populo liio, id esi»a tesoluio
ei resiisciuio. Egressus Dei est, cum apparet In operi-
iNissuis» non quibuslil>et, sed illis qiii noverunt In-
lueri opera ejiis non visibilia, sed invisihilia, id est,
graiiam illain qua ei solvit vinctos» et suseiiai sepul-
los. Cum inquam egredereris, et cum pertran$ire$ vel
in deserlam veljam ens in deeerto, idest, in genlibus
quas genies deserlum erani, quia iiec legem nec pro-
plielas acceperant. Cum, inqiiam, hoc eril, luiic terra
noo dico mota eet^ sed movebitur, id esl, lerreni ad
lidem escilabuutiir. Sed ideo praelerituni ponil, qoia
quod Tulurum fstt ila rertum Spiiiiui saiiclo, sicut
quod praileriium esl. El ideo movebllur lerra, quia
eeUi de quihus diclum est : Cceti enarrant gtoriam
Deif dietillaveruHt (pro dislillabunt) evangelicam gra-
liani. Ei lioc non a se, sed a faeie Dei^ id est , per
illum, quia iia prj^seiitialiter inhabiiahil illos, ui '^
fMies ejus in tpsas appareai. El quia illi cceli snnt
eiiam montest ideo quos prius per coeli pluraliter
signiflcavii, nunc singulariler per monlem sigiiilicat
dicens : Sinai diUillabit a facie Oei. Vel per Sinai
significare possiinius Pauluin, per quem lei quae data
esi lloysi in roonie Siiia, geniihus principaliier est
dala. Quia etiam smulaior legis ruit , commodius
conveiiientiam utrius<|ue le^is docere valuii, quem
ideo de aliis eicepit dicens : Sinai , id esi, Paulus
disliliabil, quia plus laboravit. Vti si ad inierpreta*
lionem recurrarous, Sina liiierpreiatur mandaluin,
vel meiisura. Et cceli illi dislillaverunt Sina, id esi,
iiianilaium, quia prxcepla legis .spiritu^iliter docue*
runl. Polesl el sic dici : Ceeli disiillahunt evan^eti-
eam graliam. El hoc non ex se, fcod a faeie Dei Si^
noi, id esl, Dei legis, id est, qui sicul luit dalor le-
gis, sic hiii etiaui dalor heiiediciiouis, id esi, graiiae
io^em deUii» ui tcrrerei, de huouuiis virihus prasdu-

menlem ; henedictionem vero dedit , ul sahraret la
se speranlem el credentem. Dislillahunt , InqtMui »
a faeie Dei^ non cujnsllbet , sed Dei Israel^ id est,
illius qui esi Deus veri Israeliticl populi. S^ simili-
ter iu omni seiilenlia praedicla dicelur.

Piuviam votuntariam, Cceti, inquam, disftllabont ol
hanc pluviain, id est, evaiiKelicam graiiam, quam
ipsi dislillahunl non ex meritis nos:ris, sed ei boni-
laie tua datim, juxta illud : Votuntarie genuit nos in
verbo veritatie, lllamt Inquam, plnviam segregabis, id
esi, seorsum dabis hwreditati tuee^ id esi, solis cre-
dentibus in te. non enlm oronium est fldes. El quia
dahis, ideo li£. edilas illa in/irmata est (pro inflrnia*
hilor) id est, recognoscet peor^ium suum, ei infir-
mitalem su»ro coiifltebilur; lu vero perficies eain in
donis spiiilualibus, quia $uperbi$ Deu$ re$i$tit, AMmt-
tibus aulem dat gratiam. PcMssunl qiioque Ires hi pne-
dicii versus simpliciier dici ad hisloriam sic. Quasi
dical : Edoces, inquam, Domine, vinctos in sepul-
cris hahitanies. El quod tales educeres, hoc praesi-
gnasii lunc, com fllios Israel de i£gypto edoais^
quia eum egredererie^ id est, cum manifesie appare-
res iit conepeetu popiUi tui, id esi, coiispectiis a po-
palo luo in columoa nubis in die, in columiia vero
igiiis in nocie. Per quod prssigiiabant quia praecesso-
rus erat suos iu nuhe carnis, ei iii lumine diviaiialiSt
scilicel, ul verus Deus et verus homo iiitelligeretur
ab eis. Per hoc vero quod in die in nuhe, in nocie
in igne eos pnecessit, designahator quod lerribilis
apparebll peccatorihus, qui per noclem designaniur;
justis vero qui per dicm inielliguntur, non appare-
hil lerribiiis, sed mitis, lcrrtb.lior euini res esi ignis
quam nuhes. Cnm, inquamt egredereris sic, et emm
pertran$ire$ hac et illac, deducdndo populum latim
per de erium gentium, per quod designaiialur eum
passim per deserium geniium pnedicandum, uwCt
inquain, terra mota e$t, lllic (^uidem mons Siiia, hic
vero geiitilium corda. Et niimrum si terra, infimum
eleinenlumt mota, quia ctiam cce/i, illud supcsrius eie-
mentumt quodammodo moti sunt, quia di$tiitaverunS
manna, et hoc a facie Dei^ id esi, per prssentiam
et poiesiaiem Dei, non cujuscunque, seid Sinai, id
esl, illius Dei qui in monle Siuai Moysi loculus esl,
et legem dedit. A faeie^ dico, Dei hrael^ id est, iliios
qai vere pracerat Israeliiico populo.

Pluoiam votuutariam. Disiillaverunt, inquam, coeli
manna, et haiic ptuviam voluntariam, id esi, ei be-
nevoleniiat non ei meritis eorum dataro, scilicei,
manna sCj;regasti tu, Deu<, haereditati luae, id est,
poputo luo, quia non sic fecil oioni nalioni. Et $e*
gregabi$ eani adhuc quantaui ad significatum, idesl,
quauluni ad evangelicam graliani, quam soli daliis
bareditati tuo!^ et infijmata e$t ex plovia llla baeredi-
tas tua, qula pr» laedio illi coelestis cibi inurinura-
verunt, desideranies cibos quihus in ^ypio uU
consoeveranl ; tu vero perfeci$ii eam hsrediiatem.
Yidelur fMilius deliero dicere : Tu percussisii eant
quia in rci veritateiu de murniuralionibus, de omiii-
hus illis qui educli erant de ililgyplo, n«m intrave-
ruiit terram promissionis, nisi duo, quia prius <Hn-
nes perieruni. Sed taroeti, licel non coiigrue, ad pue-
ros eoruin polesi referri, in quibus perfecil iMcredi-
taiem illatu, slcui In aposlolis et in aliis qui de eis
elecli suiit. liic dicil iNsatus Augusliiius, propier ra«
tiunem pra;diclain non valere haiic senlentiam ad
litleram ; scd quia haec oronia in liguram illi cootin-
gehanl, ideo allegoriam laiiluui hic esse insisiendam.
Pole»l taiiien in hac eadem sententia de iiliera uhi-
niiis versiis ila legi : Cesli di$!iUa»eruni iiianna a far-
cie Dei Sinai, id est, Dei qui in nioiile Sina legtfn
(Jedit. Quaiii pluviam vcluutariain, id est, legen,
qu» pluvia fuil, qiiia duriiiain coruis eonim luvlh-
Vil, ei qiiosdjin (ruciificare fecii, el voluiitaria fnilt
quia non ci merilis eorum, sed ei beuignilale tua
dau fuil; illam, iiiquaiu, pluviam ei segregasli,
quaiiluni aJ litieraiu, ei $egregabi$^ quantuiu ad spt-
riluaiem inlcllcciumy hwieditaU tuat* Et infirmata

833

IN PSALMORUM LIBRUM EXEGGSIS. — PSALM. LKVII.

S34

i$t lex itla, (fiila inflrmos fecit minando poenam, non A eritis pentug eolumbas deargentaUe. Inier hat aulam

A^ — ..^« T« «--^ -.-#■-.«•-#: -^ — 1^«^^. «..;^ consirucliones h«c uliima el prima roeliores sont,

et secundum eas beatus Augusiinus» et alii Mneti
potissiinnin hunc versum exponunt. Quod autem di-
cit, Inter medios eleroi, Graeca positio esi, qnia quod
Latinus dicit Inter mi et le, iioc Graecus dicit Inmr
mediitm nuum et tuum. Dicunt qnidam duos cleroe
duo esse testamenta , ut per idem quod efQcitur id
qiiod efflciat accipiaiur. Per tesumenium eiiini dn-
tur b.-erediias , et cloronotnia GroHse lixreditas diei-
lur, Gleronomos vero baeres. Glnros auiem esi sors,
et sors pro baereditatis parte accipitur. Unde prsB-
ceptiim esl ne Levitis inter fratres Uaretur sors, id
est, pars haerediutis, quia de decimis aliorum da-
bebant suslentarl. Golumba aulcm de qua bic did*
tur, esl Ecclesia, de qua in Ganiicis canticomm
habetur : Una e$t amica mea^ eolamba mea^ elreliqua.
yocatur autera Ecclesia coluinba propler innocea-
tiam, et propter fi-eQuentem gemiium, el propier

juvaiido graiiam. Tu vero perfemti eam legem, qnia
quod impossibile eral legi seciindum carnem, id est,
quod non poterai impleri secundum carnalem obser-
vamiam, fecisii ut facile impleretur secundum spiri-
lualem intelligeniiam. Yel iia infirmata est bxreditas
toa per legem, qul:i, veniente mendacio, revixit
peccatum, ci quia per legem non fuit els justiflca-
tio, sed praevaricatio. Tu vero perfecisti eam hsredi-
latem, quia, abundante peccato, et mulilplicatis in-
firniitatibus eorum, acceleraverunt , ad medicum
iugemueruni, oraverunt ut, eo juvante, implereiur,
qu<id eojubenie non implebatur.

Animalia tua. Perfecisti, inquam, haereditalem, ei
in ea haereditate babiiabuul animalia^ id est, mino-
res fid<'les, qui adhnc alendi sunt. Antma/ia, dico,
tua, non sua, tibi subdita, non sibi, libera ad te egen*
tla, non ad te sufflcienlia. El ideo ibi habitabunt^
quia tu, Deus, parasti^ id est, paratum feciiti pfiu-

peri^ id est, cuiqiie interins se pauperanti et humi- n mulla similia. Ei haec columba, id esi, Ecclesia, est
lianti In haereditate illa. Et hoc non in meritis eo- dcargeulata, id est, nitore divini eloquii enidila

rum, sed m duleedine^ id est, bonitale tua.

Dominus dabit, Osteiidit qucm apparalum feceiit,
et coiiverlit se ad nos. Quasi dicai : Vere Dominus
paratum facit animalibus suis, qiiia cibaria ministrat
eis hoc modo : quia Dominus dabil verbum^ iU esl,
docirinam, qna cibentur animalia siia evangelitan'
tibus in Vffliile mulla. Vel in rortUiiUine illa qtia
eduxil vinctos, scilicet, ul ambulent in via pru:ce-
ptorum. Vel in multa virtute^ id est, in magna mira-
culorum exhibitione, juxla iltud : Domino cooperanie
et sermonem eonfirmante sequentibus signis. Dominus^
ioquam, dabit verbum^ qui est, Hex virtulum dHeeti^
id esi, qui virtutes, id est, praecones illos dilecti, qui
sunt jam virtutes, id est, iii praeconan )o fortes, re-
git ad hoc, ut sifil tales. Ei accipe dilectnm illnm de
quo dictum est : Uic est FMus meus dilectus. Dilccti,
dico, non cujuscunque, sed specialiier dilecti et ele-

Giijus pennae sunl sancti pradiratorcs, dicli peiinsB
duabus de causis, scilicel, qnia el praedioalione eo-
ruin gloria EcclesiaB sublimatur, et quia ipsi in aluu-
ra elevantur. Unde unus ex eis dicil : Sivemenues'
cedimus Deo^ el lamen compagini Ecclesiu: quanlnm-
cuiique subliinetur cuhaereni. Unde subdii : Sive so^
brii sumusvobis. Dorniitionem verosoleldiviiia Scri-
ptura pro morte accipere, ut ibi : Ego dormivi et
somnum eepi^ dormivi eonturbatus, In hac auiem seiH
leiiiia dormilio simpliciter pro quiete, ut sii donnire
inter medios cleros^ id est, inter duos cieros auctori-
latibus duorum lesliunentorum acquiescere, etsie
docuiiientorum eiiruin concordia liai^e, sciticei, ul
quando aliqnid ex UU proferlur aui probalur, omnis
conleiitio paciflca quieie flniatur. Et sic videiitur ad-
moiieri evaiigelizaiiies viriute miflla, lunc eisdarl
verbum veritaiis, ut perfecte possint evangelixare.

cti dividere (pro ad dividenduin) spolia speciei domus. ^ s| diiorum lestainentorum auctoriiss »b eis iion re«
Spfilia proprie vocanlur, qu.-e ab lioste auferuntur ; ^ linquatur. £t eruiit pennte eolumbm deargentatw^ qn^
speciosa vero domus csi Ecclesia, ul babctur in rtiin praedicatione gloria Ecclesiae sublimetMr. Et

Lvaiigelio : Cum fortis armatus custodit atrium suum^
in pace sunt omnia quce posstdet ; si autem fortivr illo
superveniens vicerit eum^ arma ejus auferet^ er spolia
distribuet, Sicul factum esl. Venit dilecius iste, id
est, Christus in domuni foriis, id e>t, in humanum
genus, quod inhabitabatur a forli diabolo per Incar-
nalionis mysierium, el devicit fortem ipsum per lu-
carnationis Sacramentum. El liomo hunianilaiis ce-
pit euiny quia ille credens eum bominem lantumy
manuin iu eum misit, in quo nulluin jus suum inve-
iilt, el ideo jure perdidit illos, in quos jus habuit. Et
iilios dillldentiae, quorum infldelitate prius utebalnr
fortis ille ad implendam voluntatem suam, et per
(|uos propinabat aliis poculum niuriis. Vasa, scilicct,
illa Dominus ei.absiulit, et peccalorum remissiune
mundavit, el donis spiriiualibus sanctiflcTavit; ct
deinde divisit ea ad speciem doinus ejus, id esl, ad

postenora dorsi ejus columbae erunt in pallore auri^
posleriora dursa ejus intransilive acci|ie illaro par«
tem dorsi» qua oiius subigitur inter scapulas, scili-
cet, ut Gneciis habet, ubi qocdam aves, ut aquilae,
pullos suos suleut portare. Et esi ea rcgio retro,
qiiae esl circa cor, ubi ala figunt radictm. Unde
per postenora dursi hi.c suluni notatur, quia subic
oiius. Et per alas praecepta gemin» cbantaiis; per
aurum vero sapientia, id est, buni mores signifiean*
lur. Qus sapiiutiu ad hoc .pertinet, ui sapienter
0..U8 subeaiur, id cst, subeatur iilud laniuin onuSt
quod subeundum esi, scilicet, juguin Ghrisii, quod
iMin depriuiit, sed erigil. Pailor autem auri vir#r est
auri, quia auruiu nativum habel ruborem, ei ideo si
pallor ei accedat, ex rubore ei pallore coiiflcttar
viror. Uui viror designal charitatem, qoa} semper
viret, qnia de ea dicluni est : Charitas nun^uam

uriiainenium Ecclesiae, quia alios quidem dedit apo- D excidit» Per «|uam chariiatem hoc efficitur, ut H

stuios, alios evangelistaSt alios pruphettu ^ alios doctO'
re$ et pastores, et reliqua.

Si dormiatis inter. Versus istc multipHciter, ma-
neute tamen eodein intelloctu, cuubtruitur. Uno qui-
dein modo sic : Dominus dabit verbum evangelizanti-
kue; vobiSy dico, qui spulia enlcs dividimini per ma«
iiilestationem SpirituSt ad utilitatein speclei domus :
ii vos dorihiatis inter medios^ enies columbts deargen'-
tatcB. 0 V08 spolia qui dividiniini per manifesiaiio-
iieni Spiritus ad utilitaiem speciei ilomus, si dormia-
Its fiiier medios cleros^ lunc pennte eolumbce deargen-
tutrn dealbabuntur in Selmon. Vel ita : 0 vos qui
diviiliuiini, ei ca:lera, si vos enies pennm columba
dtargentalie dormiatis iuter medios eleros^ dum diseer^
Hti calestis reges super eam^ tunc dealbabuntur in
^c/fiMw illi qui remissionem peccaturum ^er gratiam
acceperuiit. Vel ila : 0 vos qui dividimiiii ad orna-
oieiitum Uomus, $i dormiatis inter medios cleroSf

fira;cepta geiuinas charitaiis facile impieantur. £c
eve sit onus, quod subditur : qiiia quod diflicile e I
uoleuti, huc fjcile est amanli. El pusiquam per Spi*
rilum sanctum^ qui datus est nobis charitas difffssa ed
in eordibus nustris, amando Irberallier facimus, quod
piius tiiueiido serviliter faciebamus, ei facti sumus
am:ci recii. Noii eiiiiii verus amicus recti cst, qui si
posbot heri, quud reclum est, uullet jobcri. E^l et
alia seiiteniia, scilicety ui per duos < leros iioii duo
testamenta, sedduas bxi^itates in ipsis promissas
accipiamus. Veteris enim testamenti baereditas rst
lerreua felicitas ; novi vero aelerna iiiimortalitas. Et
accipieiur bic dormire pro mori, ut superins dictuui
est, ut sil inter duos cleros durmire, sic vllaiii inier
duas haereditates tinire, ut neque ardenier apprta-
nius terrenani, et patienler exspecteiiius acteriiam.
Nam qui propterea Deo serviunt, iino servire no-
luniy duiu in hac vtta felicitatem quaerniit, ab istis

m

BEDilf VENERVBILIS OPP. PARSII. SECT. II. — DUBIA ET SPUBIA.

836

somim ablftttit esl, nee dormiunl. liiOummanlibns A Spiriiui ianetus superviniet in te^ et virtu$ AUisMimi

enim coptdttaiibus agiiaii lu flag tia el facinora pro«
peiliMlur» el prorsiia non qiiieacunt desiderando ul
aequinint, roelueudo ne perdanl. Qui auttm audiel
m«, ail Sapienlia, kabitat in $pe, et quieuit $iM ti^
more. Optima enim mors est, ut tn ciipidiuium
cobibiUone a terrenia, et in spe »ternse beatiiudinis,
hmno usque in tineDi perseverans, bujus viL^e diem
claudat eitrenum. El sic dormire, id esi, vitam A«
ttire inler duos cleros, el si nondum iii re, lamen in
ape «lernae bealiiudinis babitare, ei aRternae fetici-
laiia ctfpiditate quiescere. Sicui enim morieiiies
attiil pennm eUumba deargentaim^ quia in resurre-
Clione mpientur obviam Cbrisio in nera, et sic sem-
per cum Doimno erunu Aui certe ideo suni penu»,
qu)a quRiilo securius, tanto sublimius per eos Eccle-
sia diflfiinalur , ei quasi quibusdan petinis excelsao
latttiiK aittiilitur. El vere ex quo tempore revetata
est differeiilia duorum Testame^torum, sancli apos-

obumbrabil tibi^ id est, obumbraculum contra car-
nales concupi^centias faciet libi. Quod veri^inie sic
fuit, quia ip>a non cariialiter concupiscendo, sotl fl-
deliier credendo D.»minum concepiL Dixii quia in
Selmon dealbabuntur, el quiJ sii Selmon etp 'Oit
d ceus quia esi mon$ Dei. Ille, scilicfl • nios de quo
dictum est : Et erit in novi$$imi$ diebu$ praparatne
mon$ domu$ Domini. El bic est hpis de mtime ex*
cisus sine manibus compiecieniium, id esl, Clirlstas
de Judaico iiopulo natus sine manibu^ coinp'ecten-
tium* Ipse dicu qui est monx pingui$ ad corroboran-
dos perfecios, et est mon$ coagulatu$ , ministraiis
sciiicei eoaguium, id est, dociriuae lac ad nutriendot
parvulos. Ipse vere mon$ pingui$ , id est , pleniis
omnibus sptritualibiis donis* Ei quia siout in Evan«
gelio leg lur , alii dixerunt bunc inonlem , Id eal »
Ciirislum, Joannem Baptistam, alii Joannem, alil ie<-
remiam, alii uuum ex proplietis ; moiiet nos proplie-

loli el onmes electi bucusque sic dormierunt, ut el g ticus spiriius ne alios montes buic monti ctimpare-

lerreni regni cupidiialem contemnerent, et ccBlestis
regiii beatitudiuem desiderareni. Et quia lam bene
dormieruiH ideo his peunis volitat Ecclesia,coiuii.ba
deargemaia, el iaudibus extulliiur,quia bac e6ruin
faoia, poateri ad imitanduin luvitati , ilum sic dor-
mittnt, pennae adduntur , quibua Ecclesia -praedice*
Uu ei sublimeiur. Yarialur quoi|ue quod sequiiur
in liac tententia, scilicel , et po$teriora dor$i eju$ in
palloro auri^ Per dorsoin eiiim labor prxsentis viue
dobigntlur, per posteiiora vero ejus vita seqiieiis et
mercea laburis iiitelligiiur. Uuae po$teriora eruut tn
paUore awrif id esl, in lania laeiiiia et gloria , quae
ofiineBi aliam excellii , sicut aurum excellti omne
netallum. £t ric per p;illoreni et aurum idem noia-
bitur. Si auteui di\ersM facere velit ita dicens : quia
quauquam pra^sens vila eorum sil in labore, posie-
riora lanien ejus eruni in auro, id est, in regio do'*
cure. Aururo eniin ad ornamentum regium pertinet.

mu<, quia el s\ alil roonies coagulati sunt^ quia na-
irire parvos possuiit, boc non est ex se , sed ex boc
monle. Et dicit ita : Ut quid $u$picamini monte$ COM"
gutato$ huic luonil coinparabiles ? Utique non debe-
tis, qiiia mon$ isie talis est, in quo specialiter bane

Elacitum e$t Deo^ nunquam male placiium. Quod
eneplacilum , scilicet habitare ita, ut perfecie esaet
tii eo. In eo enim, ut Aposiolus ail, habiiabit omnit
plenitudo divinitalii corporaliter , id e^t « iule^re el

Klenarie. El ideo qiiia dicit, dico eum specialjicr In
oc moute babitare, quia per isium uabiUTii io
aliis. Nam isie Duminus, id est, inons iste principa-
liter babitavit in aliis monlibus, perduceiido eos
in se finem, et per istuin etlam Deus Paler habitavit
iq illis.

CurrtM Det. Ideo etiam alios montes buic monri
comparare non debetis, quia alii sunt currus hujus
qui esl Deus. Illl enim portant ut currus, isle per

quia eoroiis lade fiuut. Ei iia erunt in auiO| quoJ p eos pf>rtatur ad noiiliam hominom « qul tufrut

tl. ^.11^^ '.A ^^. :» »1.^..^ «...: u^^ A»t i^ »1».:- ^ _..<<•# ^.. f.. j :ii:l..^ c*:^:i..^ «.-^ !..<t_:.-

In pallore» id eslt In vlrore auri , boc esl t io gloria
indeficienii.

Dum diHernit ceelektia regei $uper eam^ nive. Eritif|
lnquam , pennnf columbm deargeniaHB^ boc laudiu,
dum cak§Us di$cernet rege$ $uper eam^ huc quan»
luro ad posteriurcm aenientiam, quanturo vero ad
priorem sic coutiiiuatur : Dominu$ dabit verbum
vubia qui divldiminl per roantfestationem Spiri-
tus ad speciero dunius , fi dormiali$ inter medio$
€UrQ$ ; duuiiatis , dico , tandiu , dum coelesiia ilie ,
scilicet , qui veniens de ccelo esl super ooines, vei
qui asceiidil iion solum super roaieriales ccelos ,
fced el super onmes ordinea angelicosi id esl, dum
Cbristus di$cernii rege$ euper eam columbaro. heges
accipit prteeoiiea veritatis, ita se ei aiios regeutea ^
lu Bon legiiet Jaro iii eis peccaturo ad obeUtendum
eoncupiacenliis carnis ; bos reges disceniet Christus
aiiper colttiiibaro Ecclebiaint id estt super aJiosdaii-
do apoatolos, alioa evaogelitttas , alios slC| alios vero

multiplex est iii decem mHUbu$, Finitum pro inilnito.
Currus isie accipiiur in omnibus praedicaloribtta
verit a tempore ftratiae usque in flnero ssculi : et
ideo subdit, quod non lamen esl in decem miilibus»
aed eiiam mille miilia in curru illo. Ct ai trisuntiuni
exterius, quia muliae iribulationet juslorum, Uroea
Istaniium interius. Ei unde Istaniiuro ? sdlieei quia
Dominua eai in eia. Quomodo in eit7 scilicel ja
Sroaif id est, in mandaio noii quocunque, sed in
tancto mandat04 Licel enim tristetur in poriando»
tamen laetatur in mandato complendo. {}n\ ded l eift
volle, dat et pro bona voluuiaie perlicere. Haudaium
enim sauctum vocat legem, de qua ApostolQi : Laas
quidem $ancta ei/, fnandaiiim tanctum el ju$mm, bo^
num.

A$cendi$ti in altum. IdeOf inquam, in curru illo
sunt millia laetaniium, qui prius erjiit niillia plo->
raiitium : quia cepi$ti captivitalem^ scilicel vel mor-
teiii qua eaptivi tenebaiiiur, morte lua captivasti, id

t ne puureiur quod lu regea ex se boc babe^ ^ est, destruxisti, vel cepi$ti captivitatem, id est, noB

. __ • _• .. __ • _ • j;. ji. ■_• i_ • • • •«• * .• ___

renit quod sic se regerent, u&teudii uude babeanl »
acilicel» ex boc quia dealbabumur, id esi| remissiu-
nem peccatoruro accipienl , coiuparabiles nivi facti.
Vel deatbabunlur nive^ id esl , secuitdum nivem. Vel
posili in nive per candorem, juxia illud : Si fuerint
ftecata ve$tra rubra ul coccinum, qua$i nix dealbabun*
mr. El boc in Selmon « id esi, per illum qui inielli-
gilur per Selmon..Seluion esi mons Palastinas re*
giottiSt el inierpretatur umbra, Umbra aulero ex
dttalNis rebua fit , scilicel, es luce el inierveniente
corpore. El ideo per Selroon, id Ohl * per umbram
designaittr Cbri&iua ex duabua naiuris unitus. bci-
licei, illa qua: tn prijncipio apud Deum erat et in
carue bumaiia. Uu> Cbrislua obumbraculuro , id esi|
defenaaculuro per graitam Spiritus sancti, ei pru-
leciionem corporia sui, facit oiiiDibuB in se credcii-
liinis ab aBSlu inceniivoruro ei carnaliuro concupis-
ceuiiarun t Juxta quod glunosae virgini dicium e&i :

bouJnes qui prius capiivati per prsvaricanoneai
Adx sub ju|0 peccati ei mortis fuirousi et iia capti-
▼iias dial>oli eramus i nos inquam cepiiiti haeredl-
tatem tu.im| quia principe illu devicio, felici el ti^
beta capliviiaie nos captivasti, scilicet ut qui prius
servi eraiuus peccati, et liberi jusiitiae, servi ess^
rous justitia!, Iiberati a peccato. £t sic a$cendi$ti tn
aitum^ scilicet ad dexteram ratris, ubl nos lecoia
consedeie lecitti, ei inde dona spiritualia honiittibut
misistii in quibua quia tu eraa velut in meml>fis ittitv
eadem duna qux dcdisii accepisll. Esi quaedam aba
aenientia, quae ad banc senientiam pleniua accedii*
scilicet : Dedil duna bominibuSt quae laiueu in nulte
Uanslaiione habetur. Sed ut aii bealus Auguatinus,
posuit eam ex "sua auctoritate Aposlolus. Poleal U*
roen simpliciter sic dici, Accepieti dona in komiuibm^
non alia ab ipsis, sed ipaos bomines. El tttnc seqoen*
versud erit ustensi0| quos acceperit, sciiicei noo

837

IN PSALMOUUM LIBRUM EXEGBSIS. - PSALM. LIVII

m

creifeates. Secundum vern priorcm sentenliam im
conlintiabiUir : Vere eepisti captivilaum : nam acce-
piiii fton eredentes Denm verum» scilicel Deum inhth'
biiwrt menles hominum, Id est, curare huniana, per
qiiod g>'nie8 intelligunliir, quae vere Deum mortalia
eurare ipnor.ibant, i|uia creaturain Creaiori pratpo-
neiiant. Vel ai do Judxis accipiatur, ita dicelnr : Ac-
eepiKti eiiam desperaiissimos, sciliC' t non eredenie$
Dominum Deum^ id est, Verbum Patris, qiiod et Deus
est qnia creator, et Dnminus quia redempior : in^
kabiiare, id est, in homiiie Christo liabiiare. Iloo
eiiim Jiidxi poiissimum et neganl , qui ailhuc sunt,
ei n^vvrunt. Vei ita accepisti, etiam Judaeos jusii-
Ocantes se^ et superbos qui non credebant Deum
babitare i» genlibus, quas immimdissimas depuia-
bani, et ideo omnino concorporationero non posse
fierl confirmabant.

Benedictut Dominus. Altendens propheta, quia
Deus ei prasd ctum curriim iii sc llnein perducit, et
rapiiTiiatem noslram liberaiVi reiiciter per suain
ffratiam semper eduxii, erumpit in hiudem, et diclt:
Benedictui Dominus die quotidie^ id esi, ita iii hac
die, ut •nini die. Habet quaeaam traiisiaiio, l>e die
tft diem : sed dicil beatus Aiigu^tinus, scilicel die
qnolidie^ i\u\9i magis accedit ad verbum quod in
llcbr.i*o habetur. El iit aperlius Oat, pontt unJe l>e-
nedictas, scilicet quia faciet nobi$ proiperum iter^
id esi, et currum in finem fierducel, et captivitatein
nostram semper feliciter educet ille, qui est Deue
etHularium, id est, salvaiionum noslrarum el inlcriiis
et etiam eiierius : et si nundum in re, saltem in
spe, i|»se dieo Dem no9ter, id cst, factus nicirtalitatis
Dosirflo partieeps» ut nos divinitatis suae faceret par-
tkipes. Et qaia Deu$ noflrr, ideo Deu$ faciendi noi
so/vof. Nullos alius enim si ipse non salvaret* salvare
Doa possrt. Et ne aliquis diceret : Cur ergo patimurf
fiir morimur? subdit, Et Domini Dei exitu$ martii.
Quasi dicat : Quid mispra niortalii condilio indigna-
ris? qoid conquererts? non babas indignari, sed
c«iiftolarl. Ut enim patienter sustinea», non solum
tribiilaiiones, sed ttiam niortem, habes conditlonemt
per hoc quia Domini Dei dico speciaiiier et absolute
Domini esi exitu$ morti$; quia nou lantum iribulatio-
Des pertulit, sed etiam per morteni niundo eiivit.

Fmifiaaiiieii Deui ccnfringet. Quasi dicat : Licet
dicain Doniiuum inortuum ebse, non lamen humana
tuperbia ei carnalis arrogantia prxsumat de impu-
BiUte peccatorum* quia et si morialis est, tameo
ooioi|ioteiis est, quia Deu$ , et iiieo confringet nun
soluiB mioores tnmitcorttm ittortim Judsoruro, sed
eilaiii eapita^ scribas sc-ilicet et Fbarisa;os. Vel ca-
pifa fniwicorttmy aereas putesiates possuuius acci-
pere, ip^os iuiniicos institaiites. Vel etiam per capita
reaupioa cervicosiias erigentium se Judaeorum dciii-
gnacur. £l dicit pluraliter, eapiia^ quia duu capita
cooiro Dominum se ereierunt. Mon eiiim caput
eilerius in»ultanies cunculerent, nisi prius inlerius
eapul in eum concussissent. Et ideu dicit : Domtnttf
comffin^et capita^ id est, elaiionem et cervicosliateia
fififltJ^rKm fttorttm, et in bono et io oialo : quia
quuruindam ita ut humiliati salventur, quurunidJim
m aeiemas teuebras praecipilati damoentur. Conlriu-
geA eliam terucem eapitii^ id est, nimiain elaiionein
perambulantmm, id est, perseverantiuiu et delectan-
lium ae iii detictie $uii^ ubi potius esset gemenduiii.
Accipe autem bic alios et alios itiimicos prius quidem
io carne saivienles, hic vero divinitatem ipsaui lace-
rantes, id e&t hsieticos. Quod notaiur per hoc, quia
ibi capita posuit : hic vero verticem capiUi , qui su-
pra capiit est, ponii. Est auteiu vertei capillorum
subliioitas, quam quidem retorqiieiido capiilos pa-
rani, ut erectum caput habeant. Sic et hxretici non
jgoorantia, sed qiiadam arroganiia magi&terium su-
per aliot Mbi usurpant. Est et alia sententia Cassio-
doiiy scilicet ut per capillos, q.ii geniiles sunl, viles
et leuues senteiitias ; per verticem vero versutiain
quaiudam lo eisdem ittieiligaiuus. Solont enim hai -

A reiici viles senleniias propooere, et In eisdem ver-
siUe et vahle ingcniose agere. Pmesi quuque versns
iste lolus legi de acreis potestatibus, el sic Confrin*
get in roalo tantum accipietiir lioc modo : Dominus
et si mortalis, tameo qoia Deus eonfringet eapiia iai-
micorum iuorum^ id est, damnabit non solum mino-
res dacmones, sed eliam capita, id esi, majnres.
Sunt eniro in malignis angelis sicut et in bonis : alii
roinores, alii iiiajores. Inimicorum dico perambuian-
tium yerticem capilli circuientium, et summitateni
capilliy qui faeiie movetur si iion aliqiio sensu no-
stro : II ic est, iusensibiliter nos decipientiiim*
Qiiare maxiroe cavendi sunt, et huc faciunt in deli-
ctis, id esl, ut persuadeant nobis deiicta. Quae delicla
quia eis iiicitaoiibus Ouot, sunt ooo taHtum no4ra,
sed et sua.

Dixit Dominue^ Ex Ba$an comertam. Juita priroam
senientium, iii qua homines inimicos acccpiinus est,
liic ostendit, qu«'modo confringat inimicos Doniinus,

3 et ait hic de altera confractioiie, sciMcet de boua
tanium : in line vero aget de altcra, id esl, de mila.
Secunduro hoc vero quod iniinicos tanlum aereas
potesutes accepimus, non ita yersus iste continua-
tur : sed ad illnd qiiod supra dieium est, scilicet
qiiia pro$perum iter faciet nobi$. Quasi dicat : Vere
Ddminus pro$perum iter faeiet nobie^ id est, de eapti-
vitate nos educet, quia DomiHu$ dixit^ sive io pro-
phetis sive iii dispositioae sua boc : Ego canpertam
v.el coiivertar ex Buean^ et convertam in profundo^
sjve m profundum marii, Basao interpreiatur coufii-
sio vcl siccitas. Ct ill(»8 qui in peccalis coufusi sunl,
vel valde inde erube^cuni ad »% convertit DominuB,
vel ipse ad eos cunvertitur : juxta illud, Converti»
mini ad me, et ego cpnvertar ad voi, dicit Daminue.
Vere enim publicanus ille de peccatis confusus erat«
qui nec oculos ad c«lum levare audebat, et ideo ju-
siificatus in domuin suani de!>cenderat. Item illus
qui sicciy id est, qui non se JustiUcanl, iiec aliquid

p sibi ascribunt, sed gratiam seioper sitionl, convertit

^ Domious : Pingues vero, id esi, superbos et arro-
gantes nun cuiivertit, sed avertit. Et sunt causa coo-
fusio, vel ipsa siccitas, quare couvertat. Uadedicit:
Convertiim quosdain ex Bafoa, id est, propter Uasaii.
Convertam eliam eiistetiies in profundo maris, ve\
tendens iit profundum mari$, per noiitiam meam
convertam quos ibi inveniam. Prolundum maris
desperatissinios accipit, illos scilicet de quibus di-
ctum est : Peccator cum venerit in profundum ttti^tti-
/ofif, contemnet.i

fjt intingatur pe$ tuu$. Singiila singulis redde*
Yere Doniinus convertes ex liasan : nam in lantuni
cooverles, ut fiant pedes in meinbris tuis : illi scili-
cei pcdes, de quibus dictum est, Quam ipecio$i pede$
evangelisantium pacem! kt evangelizautes certent
usque ad sanguinis effusioiiem, huc est quod dicit :
Vt pe$ Ittttf intingatur ianguine, Rurhus dicas : Vere
Domine convertes in prolunduin maris, quia in tao-
tam cunvertes quud ex iilis inimfdf luis erit lingua

U eanum tuvrum^ id est, erunt linguosi canes. Mun illi
de quibus Apustolus ail, Videie cane$^ videte malo$
operarioe : sed tui canes, canes sciiicet laudahiles,
non deteslabiles : cant*s fideies pro domo Domiiii
cunlra inimicos latrautes. Caiies loquaces, oon uior-
daces : quia hi caiies iion in deutibus, sed io lingua
cunimendaniur. Suntenim et alii canes, canci scllicet
muii^ non valeute$ latrare. Et convertit se ad nos,
quasi dicat, Neiuo desperet de Dotnini inisericordiM,
quia boc scilicet quud ininiici des|>eraii«simi liaiit
tales caues, e&i ab ipsOf id est. per ejus gratiam et
misericordiam.

Videruni ingre$iu$ tuo$. Quasi dicat : Per quid con-
versi ei B.isaii erunt pes tuus, et couvertius et cou-
verbi, ex prolundo maris lingua eanum tuorum f Sci-
licet qula viderunt ingre$su$ mof, o Deus, id est, st-
leiiderunt praecooes, id est, alios itigressus, et illis
se conlormaverunt. Vel viderunt^o Deus, iiiijfrsjsttf lui
vel Ittofy id esiy cognuvcniiit itiuera tua» scUicet ciuu

859

DEDiE VENERABILIS OPP. PARS II. SECT. II. - DUBIA RT SPURIA.

SIO

qiianta liiiniilitale in hunc miindam vcneris, el qu» A iribii Zabulon el de (ribii Nephtalim « ot dieamnt
operalus ais, mgTe$nL$ dico Dd mei^ 'u\ esl, Creatoris tanctoa apoiUolos de bis iribubiis tantnm assumptos.

mei, in boc qiiod Verbum : ct regi$ mei. in boc quod
bomo. Qui scilicel Deus en in sancto, \d est, vel in
loco lllo sancio, quem constituit de bis quos per
gratiam et misericordiam suam, et de vinculis pec-
catorum eduiit, ei de sepiilcro susciiavit. Vel in
sancto sanciorum, id esl, in bomine Dominico, in
quo specialiier fuii. Unde Apostolus : Deui eral in
Chriito mundum vbi reconcilians.

Prantenerunt principe$. Quomodo viderunt ingre$$us
tuo$ ? per priiicipes scilicet, id esl, per apostolos qui
prarrefifmii^ id est, prsce<serunt alios. Vel secun-
dnm eaui senientiam, ubi i er ingressus praecones
accepimus, ita dicilur : Viderunt^ iii(|uam, iugre$$u»
liioi, id esi, praeconcs tuos, inier quos principe$ prat'
vfnerunt conjuncti p$allentbu$^ id est, cuui mulUs
aliis a se conversis : qui sunt psailentes, id est, per
bona opera qiiasi visibili inslrumento Dcum laudan-

Quod aucioriiaie aliqua nec potest refelli nee coii.
lirmarl. Si vero interpretationes iiominum attaMla-
mus, aliter dicemus. Juda eiiim interpretator coa-
fessio. Et principes confes^ionit sunt tancii maitj-
res, primaium in Ecclesia oblinenles, qooram prae-
cipua virtus est confesslo. Sed quia pro hac confes*
sione multa eos pati oportet, ideo necesse esi ui
niunitum locum intrent, id e&l, Zabulon. Zabui<Hi
enim inierpretaiur babiiaculuni fortiiudinis. El si-
gniGcatur per Zabulon Cbristus, qui est eis turris
forliiudinis, scilicet si attendant et quid ipse passiis
sii, et qnid acceperit, scilicet gloriam immortalitatit
et impassibilitatiiT, et sperent eaindem merGedera.
Tunc naiiique cousiantes facti sunt aiiis , quibus
exemplo siinl priiicipesZabulon,id esi, principes for-
titiidinis. Et quia per boc sequitur iaudaiio rcele-
stium gaudiorum, ideo sunt et priiictpet Neplitalim.

les. Ipsi dico in bonorabili oflicio posiii, scilcet in d Nepbtalim quippe diiaiatrumea iuierpretaiur.Possii-

medio juvencularum tympani$triarttm Umquam pra:-
oeiitores, omnia prjevidentes, omnia disponentes.
Juvenculas novellas vocat Eccletias nova gralia de-
coralas, ct a sanctis apostolis constitutas, quas eas-
dem vocat tympanistrias. Tvmpanum enim ex sicco
corio lli extenio. Et illae Eoclesi» sunt tympanistrix,
quia carnem siccant, id est, niacerant, et intenlione
mediiationis bonne et operationis sanctx Deuin lau-
dant, et ne aliquis boc audiens iiilenderet ad luxu-
riosos cboros, iit osiendat (|uid vocet juvenculas,
subdit : In Eccle$ii$ benedicite. Quasi dicat , Vos
coiiveiti ex Basan et conversi ex profundo maris,
l>eiiedicite per bona opera Deo creatori et Doniino
redemptori iu Ecclesiis, id est, in societate Eccle-
siaruni vos pra*cedeiitium benedictione bausta de
faniibu$ l$rael, id e^t, tali benediciione, id esi, quae
non dbscntiat a tradiiione sanctoruni apostoloruni,

3ui sunt tontes Ismel, id esi, a quibus veri Israeliiac
octrinam veritaiis baiiserunl. p gentibus, hoc^ id est, gratiam illam quam jam in

Jbi Benjamin. Inviiat eos ad socletatem Ecclesin- ^ primitivis operatu$ es, tu dico incipiens a tempto m,
niin, commendans consortes et duces, quos ibi ba- quod esi iii Jeru$alem, id est, a populo credeole ui

inus qiioque intelligere per Judani fiilem, per Za-
bulon spemt per Mepbtalim cbariiaiein. Meriio eDim
duces alioruin suiit, qui fide in pura princiises suni.
Et qui in spe certa , qu» facit hominem fortem, ne
deficiat iii tribulatione. Et qui in vera charit-ite,
qualis ille princeps fuit, qui iii ipsa passioiie prci ini-
niicis dixit : Domine^ ne $taiua$ ilU$ hoc peccatmm,
£t quia (quasi dical) et tales subditi, et tales praelati
in Ecclesiis sunt :ergo vos convorsi expugnaiis ei vi-
ctis ex Basan, et de profundo marts benedieite Deo
in excelsis. Et iil hoc a mullis fiat, o Deus iMMiis
priiicipiis bonos exitus juogas, scilicei manda ▼irta-
tem tuain , id esl , notilica bominibus illum qui esl
virlus et sapieniia tua. Cbrisius enim Dei virlus, et
Dei sapienlla. Vel ut quidaui libri habf.ni, Memdm
virtuti tute^ id est, cominenda et impone boc ▼irieii
tu'ie, ot se noiiltcando sic te benedici faciat. Mantte 'm-
quam docendo, et confirma vivendo, subaudis ia

bebuiit. Qiiasi dicnt : Ideo in Ecclesiis beneiiicere
dcbetis, qtiia ibi est Denjamin^ \d est, Paulus de iribu
sasvissima Benjaniin natus, adoleuentulu$ f id esti
noviter assumplus, et in hoc exce$$u m^nlis, id esl,
Innc qiiando percussus in via a Domiiio menieiii ita
excessit, quod nec vidil aliquid, nec audivit. Vcl ens
in exce»su mentis, quia tiinta! est perfectionis quod
meiiie Deo excedit. Juxia quoil ipse dicit : Sive mente
excedimu$ Deo, Vel etiani quia usque ad tertium coe-
luni in exstasi lania i'aptuftfuii,quod iiescieiit ulrum
in corpore an extra corpus factuni sit boc De hoc
Beiijamin dictuin est, Lunu$ rapax mane comedit
pradam^ ve$pere divi$it $poia. Qiiod slc iiitelligeii-
duni esl : Paulus inane in prima aetate sua praedam
comedit, qnia per^ecutor Ecilesiae fuii : vespere
autem, id est post convcrsionem, spolia divisit, quia
qiios vrrbo praedicaiionis diaholo rapuit, in diversa

te, qui pertinet ad Jerusalem. A Judaeis eiiim selos
processit, quia inde et electi apostoli et ipse Clirislas
secundum caniem iialus fuit. Et vere mandabb el
confirmabis, (|uia rege$ offerent tibi munera. Poiesi
et in llne prioris versus fieri distinctio, et deinde
dici ut prius, quod vcre mandabis et couflmiabis :
quia reges venicnies a teinplo tuo in Jerusalem, hl
esi, saiicii aposioli elecii de Judacis offereni ti^i nui-
nera. Qiiae vero munera ? Gr.ttiosa quidem et aeoe-
plabilia, scilicet seipsos et secum alios conversns.

Jncrepa fera$ arundini^. Offerent^ inqoaro« rege»
munera. Sed quia multi bestialiter bis muaeribtis
obstrepent, CbriUianum scilicet nomen babenles, a
Ade vero dissentiemes, id e^i, baeretici. Ideo Di*-
mine inerepa, per quos babes increpare, scilicei per
praecunes luos fera$ illas, id est, bestiales illos, qagc
fer» sunl amndini$ : quia feriUlem exerc^^ni m

tcqiiebatur ul ho^tem, qiiasi in gratiain spiritualero
accepit. Juxia illud : Jiegnum cmlorum vim patitur,
et violenti peclore rapiunt iltud^ et »poiia ilia, id est,
eauidem gratiaiii qiia&i vi ab boste captam divisit in
vcsicre, id rst, iuier geiites qu:e quasi vesperuin
erant : quia veri solis luce carebant. Poiest auiemy
si ad iiiierpreiaiioiiem iiominit a>picianiu«, v«rsus
iste largius accipi, ut sic dicatur : Jbi est Denjamin^
id esl, omnis potiorem parteiii, id esit, dexteraiu
peteiis. yeiijamin enim /8/iiis dextroe inierpretatur.
Benjauiin dico adote$eentulu$^ id est, gratia iii:.ova-
ttts, el in exce^su mentit posiius, hcilicet ut sehomi-
iieui excedat in se Deuui,eorumqu.'e retro sunt obli-
tuft, in ca quae ante sunt extcntus. Pralerea ducet
opiiiiii suiii il»i : iiain duce$ torum^ in Eccle.siis sci-
licet eiisteuiiuiii, suut frmcipc$ dc tribu Juda, de

tentum pro couiincnle accipiamus, sciliret aniiidinem
pro luio, quia aruiido loca dillgii lulosa, luiic dice-
miis, quia illi !ere sunt ferae arundinis, immergetiies
scilicei se, et involvenles in luto ut snes : qula
et sanas ssuieniias cuniemnentes, in falsum el

neum inti|>eitum se deiiiergunl. Vel feraa ilte

arundinis, id est, comparabiles arundmibusqiiis ^icni
aruiido facile veiito agiuiur, iia ipsi facile omm vemio
doctrinw circumferuntur, Scqiiiur :

Cvngregatio taurorum, Ideo dico ul increpet fera«,
quia iiiuliu' eruni lerae. Nam eril congregatio immro^
rum^ id Cbt, erunt niulii lauri cervicosi ei indoml-
taiu cerviceiii habentes, id est, bereiici in vacd^ po-
pulorum, id est, utWr seductibites auimas de popults
convorsanies, qii:e eos sequaiiiur ui vacc» laiuro5«
Vel iu vacc s buuuloruui, id esi, iulcr bscreticas au^

811

IN PSALMORUM LIBRUM EXEGCSiS. — PSALM. LXVlll.

$i3

ina9« sieat vacc» bubaloruio, id est, sylvestres
Tacc^ie sunt convers^nies. Non enim aggrediuiiiur
siabiics ifi llile, ei fort<'S, sed tfidrmos el sediicii-
biles. Uiide Apostoliis : Penelrani ttomos, et caplittoi
dHCuut mulierei^ oneratat peccatU, quee ducuntur ia«
nii deiideriiit iemper disceniei, et nunquani ad icien-
iiam veritatii pervenienfei. Et quod tates tauri erunt,
hoc Deus utiiiter suis fatiet, sciiict*t ui ii excludatit,
id est, nianifeslos faciaiit eoi, scilicel exclusures» ^tit
probati iunt in argento^id esl, in divinu eloquio.
Uiide Apo>tolu8 : Oportet eue heereiei^ ut qui probati
$unt, manifeiti fiant. Exclusores in argentariu arie
dicuntur, qui de niass» confusione forinam alicujus
vasissciuntreddere.Similiier iii diviiiaScriplura ex-
clusores dicuniur illi, quibus tantum ingeniura datum
est, ut qiiod obscurnm el ambiguuro est, sub cerluiu
iulelteclum possiiit redigere. Poiest eiiam dici, quod
ad boc permittel lauros ilios esse, ut qui probati iuni
In OTtfento, id ei$t, in divino eloquio excludant eoi^ id
esi, elimineiii illos malos, et lioc sit eis ad ^loriam.
Vel ut iili lauri excludant eos a vaccis, ^tit probati
iuni in argenio.

Dissipa gentei qua bella, Ita dico Increpa feras, ut
dissipes gentes illas qwB volunt b:lla^ \d est, quae po-
tius stttdent contentioni qaam correctioni. Genies vo-
cat iiios eosdem, quos feras vocavit, id est, ba:reti'
cos nun propier nationuiii diversitatem, sed propler
sectaruui varietalem. Alii enim fueruut Doiiatisia;,
alii Nicutaitae, atii Ariaiii, alii Sabelliani, et plures
alii. Ei vere dissipabit gentes tales, nani per legatos
recoucilialionis ct aeternae pacis, id est, per praico-
iifS sanctus boc faciett. Qni legati venient ex jEgypio
ct i£thiopia. Talis legaius Apostoius fuil, qui dixil,
pro Chriilo legaiione fungimurf tanquam Deo exhor-
tante per noi. Obucramui voi pro Chriito^ reconci'
iiamini Deo. JSgyplus inierprelalur tenebras vel vffU-
ctio, >£iliiopia vero tdgra. Et designaiitur per ba:c
duo gentiles, qui ei lenebr^ erani, id est, obscura-
lum inteliectuin babebanl : et afflicti cxcilate erant,
qula creaiuram Creatori praepoiiebanty et denigrati
pelle i£tbiopum, id esi, nigrediue peccaiorum erant,
a quibus vere nuia genies praedictas dissiparent ve-
iieruiit iegati. Ut Auguslious, Hieronymus et sioiiles
ailii. Et quomodo ex i£tliiopia veniant legati expouit,
scilfcet quia ^thiopia praneniei Deo^ id esl, ad bo-
iiorem Dti. Ifaniis ejui^ id esi , vindictam futumro
ipsius Dei. Uuod est dicere : i£tbiopia prscedet
▼indictam Dei credeudo, cl cuni crediderit, vcuient
ex ea legati. Potesi et aliler boc iiitelligi, quia dicii
beaius Augustiuus» quod emi \n llebra?o refertur
liie ad femininum, id est, aa iEibiopiam. Juxta quod
»ie dieitur, MthiopsM adbxrendo »)eo per lldem pras'
veniet in hoc manui ejui, id est, suas proprias inaiius.
lloc est upera sua, quia ex lide jusliiicabitur, cuui
iioQ po^sit pcr opera jusiillcari. Unde Apostolus :
Arbitramur per opera iegii hominem non juiti/icari^
sed per fidem. Abruham enim credidit Deo^ et repula-
tum u: ei ad junitiam, Ei priusquam justillcetur, ve-
iiicnt legjti ex ea ut prius.

Hegna terrm. Prdevideiin propheta et Judaeorum et
geniiuiu vociiionem, communiter horlatur uirosque
diceiis : O vos Judxi vel gcntes gralis vocati, et de
lerra regiium facti, eantate bancte niediiando Deo
Fatri; ptaltite bene operando Domino Filio; pta/-
liie etiam Ueo Spiritiii sancio, Domino dico psaliitH,
qui ascendii^ elc. Fotesl et boc totum ad Filiuin tan-
iuin referri, ut sic dicamus : Caniate Deo Filio, ut
DeOy id est, Creatori vestro ; psallite ei ut Domino^
id est, Redemptori vesiro; piallite ei eiiam iit Deo^
iii est, resuscitatori vestro, qui voi conretuuiiavit^
ei tedere fecil ad dexteram Patris^ quod iiiiiuit cuin
dicit : Qui Oicendit iuper coelum coeli. Vel quia nia-
lerialiter in illud coeluro ascendii, cujus ipse agnus
lumen esit quod est super nostruro coeium» quod est
in roedio aquaruro, et ex ipsis aquis coiigluliaalum.
Vel qui aseeadit super seipsuin, qui est coelum al-
loruro coeloruro. Quoiuodo? Uuia cariieui huroauaui,

Patbol. XCill.

A inquain, etlam est roBluin, id esi, summum illoniui,
de quibns dicilur ; Cae'i enarrant gloriam Dei; iilaro,
inquam, exatiavit snper seipsam, qui i cuui iialurji
ejus esset teiidere ad iiiia, fecii leiidere ad sumina,
ipse dico tendeus ad Orientem^ iil esi ad Pairein qui
oritts ejus esl. Juxta iilud : A summo cmlo egreuio
efUi, eic

Ecce dabit voci sum, Ideo dico cantate nunc, et
psallite, quia si iiunc iioii cantaverilis, tandeui plu-
rabilis. Namque iiie qui veuiens judicandus, dedii
voci suae vocem iiittrmiiatis : veiiieus judicalurus,
dabil voci ium vocem viriutii. Et qui veiiit ut agiiiis
humiliH, riigiet ut leo terribilis, cuui dicel suis : Ve-
niie^ benedicti Patrii mei : alieuiii vero, Dlicediie male-
dicti inignem mlemuni. Et ecce, quasi dicat : Proxi-
inuin est ut hoc laciatis. Teinpus enim bieve esl, nec
longttTO est putandum, qu<»d hai et exituin. Et qiiia et
futuruoi hoc est, el jain imaiinei, ergo canlale, psal-
lite : el sic date el iii prosperis ei iu advcrsis yloriam

H veraro et gratiam Deo : qiiein roerito glorilicare de-
belis, quia magnificentia^ id est, magniflca gloria ejus
erit iuper hrael^ id est, siiper uinaes illos qui luodo
laboraut, ad hoc ut s:nt Israei, id esl, viri Deuni vi-
dentes : quia hos omnes glorificabit iromortalitate
et inipassibilitate. Et vinui ejus, id est potentia ejus
apparebit evidenler tfi nubtbus : quia taniae diguiialis
iiubes iltse, id est, saiicli aposluti erunt, quud coiii-
paraliotie sua alius judicabunt. Et ut ostendat qua^
iiubes hic accipiat, subdit : Mirabilii Deus. Quasi
dicat : Vere magnificenlia ejui erii in Jirael^ ei viriui
ejui in nubibui; quia Deui erit mirabilii in ianctii iuis,
id est, iii reinuneralioiie sanctorum kuorum : Detis
dico, Deui Urael^ id esl, virurum Deum videiiiiuin.
In quo vero mirabili^? Iii hoc scilicei^ quia ipte plebi
ium roodo inflrma;, modo iiivaiidd) dabit taiideni in
corpore virtuiem; quia dabit ei corpus configurutuui
corpori ciarilutis suae : ei dabil ei forttludinem, id esl,
constantiam in meiite, ul ampiius noii paiiaiur de-

p feciuw ; quia tunc iuiuiica destrueiur roors. nec ul-

^ ira locus erit peccato. Et quia diflicilem psalmuro aU
inielligenduni» el prolixum, landem, Deo adjuvante,
peregiiuus, iude benedictui Deui.

INPSALMUIl LXVIIl.

la flnem pro his qui coinmulabuntur, David.

ARGUIIEKTUII.

M icbabaeoruro persouis causisqiie conveniens ap-
tatur oratio. Aiiter legendus ad leciioiiem Jonie
Propbet», et ad Evangeliuro Juaiinis, vox Christi
cuiu paiereiur.

IXPLANATIO.

In flnem ad Chriitum reipicere nuUut igntnat, qui
atteitanti eiiam Evtmgelio tuam in hoc ptalmo nttrra'
iurtu ett patsionem^ qua commwabuntur credentes,
exuentet veterem hominem^ et induentet novum, Per
totum ptalmum ex forma tervi loquitur Chrittui, Primo
l^ capite deprecaiur^ ui falvat fiat a Patre , quoniam
gratii a Judmit ett odio habiiut, Secundo pottulai u
parte membrorum, ne dectpiatur tpet fideliumy in ejut
resurrectione confiia, omn a u dieens mquanimiier tu-
Hinuiite, qum. inyeiebant iniqui. Tertio precatur ui
ipsiut oratio exaudiatur^ quatenut de luto tWius tmcuti
ejut convertatio immaculaia liberetur teire^ dicent Do-
minum qiuthtii inimicorum apiieiatur intidiii^ utque ad
patsionis exitum machinato ditcrimine perteniret,
Quarto virtute prmscientim iu<p, qum conling*^e poie-
rant xnimicit ventura pronuntiat, Quinto a /*• riiia tei vi
te pauperem profitetur, unde et laudet tt dieit reddi-
iurum paternm clementim, hortant fidelet ut in Da-
mino confidantf qui Ecclesiam ttiam de mundi iftiut
advertitaie liberavitj et tanctit tuit in ea perenni feii'
eitaie prospexii,

COMMEMTARinS.

Salvum me ftu, Deuty quoniam intraverunt aqum,
Praesens psalmus attribuitur ipsi David , id est ,

27

843

nED/t: VENEIiABILIS OPP. PARS II. SECT. IL — DUBIA ET SPURIA.

8U

Onlicum : qiii:i suiil in lioc psalino verba expressa,
quae in passioiie ejus sunt complela , u\ Dederunt
m e$eam meam fel, el similia. Ei dicuiiliir pro hi$
qtd commutabuntur, Commiitaiio nlia in deierius, alia
in meliiis. Adam eiiim et Eva in deterius nmla(i
SQut : qui vero e\ Adam et Eva Cliristo cohneserunt,
in merms muialt sun!. El cominulalionem iii dete-
rius iniquitas recit, coinmutationem vero in melius,
Clirisii misericordi.1 praestiiit. Hujus commutationis
in melius causa est et ipsa passio, id cst, trinsilus
Cbristi : quia nisi ille trausisset qul descendil, ut
iios liberaret vel suhlevan^i, nnllo modo nos q'ii
decideramus, transire possemus. Fil autem transitus
isie de mundo ad coeium, de lerrena vila ad coele-
stem, de mortali ad immonalem, de corruptiblli ad
incorruplibiiem , de labore ad aeternam requiem.
Causam ergo commuiationis nostrae, id est, ipsain
Cbristi passionem, iiostramque in tribulatiouibus
^oceni in lioc psalmi coniextu audiainus, cognosca-
nius, ingemiscamus : et aiidiendo, cogiMSceiido, iii-
f emiscendo commiitcmur, et commutati cum capile
nosiro dicamiis, Salvum me fac Deu$, ll<»riatur au-
lem nos captit in hoc psalnio, ut per ejns passio-
iiem el mercedem aiieiidai^us nosiram quoque pas-
tionem et mercedem, ei 8(c compatiamur, ut et glo-
rilicemur. Si enitn compattmur, el congloriQcabi-
mur. Et orat sic pro se et pro membris suis : Deu$
Pater $alvum me fac^ resiituendo iiie immorialitati.
Salvos fac et iiieos, niinc iHterim inieriori resur-
recilone, quousque etiam exteriori. Et necesse est ut
salvos nos facias, quoniam aqum intraveruni u$que ad
animam meam. Aquae dicuutur hic turbx Judaici po-
puli, quantum ad ipsuni caput : quantum vero ad
nembra, dicuntur aqiiae etiam quicunque persecu-
tores Ecclesiae. Quod autem dtcit, Inirqverunt aqute,
ad Bimilittidinem dictnm esl. Sicut enini aqua pau-
latim iutrat, douec iiavim subuiergat el involvat :
8ic ipsi Judaei paulatim involventes se latenti odio,
deinde consiliom ineundo cum discipulo, taudem
eiiani manifeste «>ppiignaiido, ei super euni clamando
Crucifige eum^ intraverunt, id esl, praevaluerunt u$que
ad animam non iiiiitandam, sed demergeudam et
destruendam eorum repulationeiu : sic et de mem-
bris 8U0 niodo dices.

Infixu$ $um in limo» Ideo aquae pnrvaluerunt
mlhi , qiiia ego $um infixu$ in profuiido limo. Honio
factus a Deo de liiiio, per pra;vartcationein vero fa-
ctus est profhiiidus limus. Proftindus quidem propter
inultiplices poenas percati. In hoc limo profuiido
infixus ipse fuil, quia humanam naturam suscepit.
Et ideo dicit : lnfixu$ $um in limo profundo. Et ideo
non e^t mibi sub>ianti;i, id est, subsi^tentia aUqua,
iii per me possim deiucrsus ab aquis illis subsistere,
iiisi tu re8uscites uie.

Veni in aUitudinem marit, lnfixu$ fum, iiiquam, m
profundo limo^ et lioc nou ex aiiqua neces^iiaie, quia
ego veni ex propria voluntaie, non ex coactione, tn
fl/ltiuiftnem mnrti, id est, assumpsi humanitatem
alte propter pcenas peccati aniaricaniem. Ideui enim
in hac est liuius profundus, et niaris altitudo. Pos-
suni ei aliier hi duo versus tion incongrue exponi.
Uuasi dicat : lnfixu$ $um in timo profundi, id est,
terra tradita est in iiianus peccatorum. llomo ui
praediximus f»ctu8 est de linio, Sfd per prasvarica-
tionein faclus est profundns limus. Quisquis vero
praeter originalia |»eccata immergit se iii actualia,
quaiito plura commiitit, ianio profuudioreui h inc
limum reddil. Iluiic liiiium pioiMheiitem ad aliquam
iuiquitatem, si quis contemnit, limum suutn auruin
lacii, quia tandem In coelesiem habitum mutatus
aequalis fit angelis Dei. In hoc liuio profundo in-
iixus esi Christu8, quia corruptio nalurae noti soium
per originalia, sed etiani per actualia fuit causa
quAre infixus fuit. Ei ideo dicii : lnfixu$ $um in Umo
profundi^ id est, haesi ibi, quia cipius suin, caesus,
flagellaius, crucifixus. £t hoc ideo, quia non est
sabuaQiia in me» id est, quia non osieiidi eis divi-

A lias divinitatis meae, sed formam pauperlatis hu-
m'<<nae. Substaniia enim pro divitiis pnni solet. Di
viti» enim sunt in hoc, quia non rapinam arbHratu$
€$t $e e$se wqualem Deo^ cm vere aequali^i, coaeiernus
et coiisubstaniialis secundum Verbum est. Panpertas
vero ejus iii hoc fuii, qiiia $e ipsum exinanivit, fer-
mam $ervi accipien$, habilu inventus est ut homo, On'i
paupertate dives fuit, quia nos muliis divitiis reple-
vii. Cuoi eniiii dives esset, pro nobis pauper factus
csi, iit iios paupertate sua ditaret. Yel aliter : Siil»-
stautia dicilur quidquid a Deo creatum e<t, et bouio
creatus a Deo ut 8ubsuintia, id esl, ut eo digna es-
sei. Et si ea substautia mansissct, quam Deus ire-
nuit , infixus nou esset. Sed homo lapsus est |ier
iuiquiiateni, qua9 iniquitas iiou esi crealura, quia
ntui est natura, quam Deus crcavit, sed coirnplit»
naturdi, quam ipse humo in se fecit. Ab Adamo ini-
quitas veult, ei uon est substantia, quia non est ini-
quitas a Deo facta. Nam non est facta, quia oinfii.i

n per i|)suin facta sunt, et omiiis creatura a Deo faela.

^ Laudat eum non quod sensum habeat laudandi, sed
quia inateriam praBbei laudandl. Nullum aulem vl-
tium materia esi laudandi Deum, quare iniquitas
non est creatura, et ideo dicit, lufixue $um in /ifuo
profundi; et hoc iileo, quia nou esl substaniia, id
est, quia iion ioveni in homine substautiam quam
feceram. Veni in altitudinem mari$, liifixus sum, io-
quam, sed nou ex aliqua necessiiaie, quia ezo
sponie veni in altitudinem marie^ id est, in hanc Ti-
iam aroaricHuiem poetias peccati, ila tamen ul iu
alto mari essetn, iil est, iu eo loc) qui mlnus eonh-
moveretur, sciiicet ut ei si couimoverer pcBuis pec-
caii, non tatiien U8]ue biic sumpsi peccatum. Ilarc
eniin el omnis etlam aqua, in qua parte altior est,
minus commovetur. Vel veni in atlitudinem mari$^
id est, inter illos, qui maxinie amaricantes eraui,
scilicet inier Judaeoi. Et ideo tempe$ta$f id e>i,
coninidiciio et furor illius populi non sohim
mersit me, cum super me ul crucifigerery cla-

G mareni : sed etiam demer$it me adeo, ut me se^
peitreni.

Laboravi claman^^ raucw. Ipf^l quidem demerseruni
me, ego vero monui eos de ipsoruiu saluie, et stc
laboravi clamans ad eos, quomodo clainavlt ille de
quo dictum est quod non respondit eis verbum. Li
de quo Isaias, Sicut ovis ad occisionem duclus esl,
et duut ila traciareiur, non aperuit os suum. Sed
licet in passioue non clainaret, prius tamen clama*
vit niullum dicens : Vo? mundo, el : Vae vobis 8cril«:i;
cl Pliarisaei, qui hHbetis claves sapientict nec tu<«
iuiMlis, necalios inirare permitlftiSy et niulta talia.
Et ideo dicii : Luboravi ctaman$, Sed lameii (qua^i
dicai) nihil profeci : quia fauce$ mea, id esl, voces
mea: raucce factce $unt, quantiiin ad effecium : quia
sicui vox alicujus rauci coiifusa est, et nou auilitur :
ita verba mea ab eis iion inielligebantur nec audie-
baiitur. El uimiruui si adversariis fauc '8 lueae ratt-
cueruot, qitia oculi met, id est, ilii qui mibi adbae*

D rebatit, el iu corpore lueo oculi erani, id esl, apt^-
sloii defeeerunt, tt illi duo qui dum oculi eorum te-
nerentur in via, ne euiii agnoscerent, dixeruni : N09
$perabamu$ quod ip$e redempiuru$ erat Israet. Ei ideo
dereceruni, dum $pero in le Ihum^ id esi, qoia nat-
luiii itiiraculuui leci, nullaui potentiam meain 011-
tendi : sed tantum spem nie:tm in te Deo fixi, noii
de cruce desceiidendo, sed te reiiiuneriiioreui ex-
spectando. l*oiesi eiiam Defecerunt oeuti mei simpli-
citer esse descriptio moriis. Quasi dicai : Non sotum
fauces raucuerunt, sed etiaui oculi md deftewval^ i4
esl, in niortcm datus siim. In morte enioi oculi de-
HciHiii. Et i<leo deleceruut, dwn $pero in Deo ma»,
ui prtus.

Multiplicati $unt. Quia fauce$ mea: ruutm faetm
sunt, Ideo illi qui oderunt me grati$y id esi, siiie omni
causu, multiplicati $unt ei iii «|ii8 et in mcis . quia
unus etiam de duodecitii accessiit eis $uper capUi&€
capiti$ mei^ id esi, infiniti facti suot. FiDilum emm

845

IN PSALHORUll LIBRO EXEGESIS. — PSALM. LXVIIL

8i6

accipiliir pro infiniio. Vel qiiia capilli capili aiili.i}- A
retii, el ipsum ornaluni possniuus p*ir capillos acci-
pere« aniicos ei qiii cnpui est a(lh»reii(es ; ui Mt
iBquipollenier dicere : Plures loiige facii sunt resis-
(eiite^ inllii, quain faveiiies. Uiide inimici mei con
fcrtaii tunt, id est, praevaluerunt, el audaciam coii«
ira nie acceperunt : iiiiinici dico, qui ^enecuti sunt
me injutte, Ei vere injusie, qiiia nihil injustias
quam velle illum occidere, qui venil se salvare. Et
tunc scilicet confortalis iniiniciB extolvebam qum non
rapui^ id est, pro peccato poeiias pertuli, qui pecca-
Uim non commisi, quod est dictum ad similitudi-
neiDy sciiicet quasi aliqiiis aliquid rapiai, et alius
qui sine culpa esset illud sulvau Adaui eiiim et
Eva in*>bedieniiam commisii, pro qua Cbristus qui
peccatum non fecit, poenas luit.

Deui tu uii. Quasi dicat : Eisotviquidem quae noii
rapuit tu autem Dumine nosii quare baec fecerim :
«|uia tu $cis intipientiam meam, Quomodo dicit insi-
pientiam tsse suam ille, in quo vera est sapientia. n
Cbristiis enini Dei virius et Dei sapientia, et tauieii
nihii magissimile insipienliae, quoniam quod illequi
uno verbo omnes inimicos suos poiset desiruere,
passus est se capi ab cis, flagellari et occidi. Sed bacc
iusipientia suinina erat sapientia, quia qnod ttuUum
eti Dei, tapientiut eti hominibut, Ad boc enim permi-
sit ut ille manus in eom initteret, qui nibil suum iu
eo invenit, ot perderet illos in quibus verom jus ba-
biiit. £t ideo dicii, Intipientiam meam non veram,
8ed quain bomines reputaut insipientiain : illani tu
stis, id est, approl>as, a quo omnis insipientia abest,
iiou oognitioNem, sed dignationein, quia scis nou
esse insipieiiiiaro , sed veram sapienliam. Et delicta
wea noH vere, sed repuialioue iilorum, scilicei quo-
ruin ego ncu commissor, scd susceptor suin, ita
Umea iil in ine dilicta non suscipiam, sed pOHuas
l»ro ipsis luam, illa, inquam, delicta non tuni abtcou'
diia a te, a quo oinne delictuin est absconsum digHa-
tione. Ya ideo non crubetcant in me non resusciiato,
il!i ^ait extpectant te resusci aioreiii per me resuscita- ^
tuni, 0 Domme Domine dicu, qui uon tantuui Domi-
nus es liominum, sed etiam ofrlutum supercoelesiium.
bl ita dico iion i*ruiiescatit, ut non confundantur, id
est, ut confus.biles i>e non inieiiigant, atleudentcs
svper me, bominem, id esi, inteliigentes in ine super
egeuuin et paupereui. Yel si supra inemoralivum vel
faeere dlces , non confundantur tuper me^ id est, de
tne non resuscitato illi <jftit qucerunl te per me, o Deut
IsraeL Plus est coufuiidi quain erubescere, taineii
quia qui cOHfuiidilur, iilius conscieniia remordetur.
Sic et isturum qui iuteriexerunt super egeiium et
pauperein eotisc:eiUia reinoidentur, si Cliristus uuii
suscitaretur de hoc quia di&ii eis : Creilitis iii Deuiu,
ei iii me credite, et credideruiit. Possel enim eis
dici : (Jbi est ille in quem credebatis? Ubi est ille dc
quo praesumebatis? el siuiilia.

Quoniam propter te. Ideo dico ne permiitas eru-
beficere vel coiifundi exspeclanles et quaereiites te
per ine : quoniam ego tutiinui opprobrium non pri>- ^
pier me, sed propter le. Opprobrium est quod objici-
lur ab inunico. Ut Cbrisio objecium fuit, Dmmonium
habet, et simili.i. Et oniiiis qui peccator esi patiiur
c^pprobriuiii propter se, quia causaui upprobni babet
\u se, nec hoc iiiagnuin est. Si q«iis vero propter
Deiiin patitur opprobrium, luaguuui quid facii, quia
f^ertuin boc est pr^mium. Et Cbribtus paiienter tulii
opprobriuin nun propter se, quia peccaium nun fecii,
sed propier Deuin, scilicet quiu ejus praecepia serva-
vit, ad boc ut quod ipse iu quu nibil fuit, patieuter
|iassus est, nos in quibu:» inulla suut paii doceret.
t»\, ideo dicit,Sttsli)iMt, Doinine, opprobrium noii pro-
pter me, sed propter ie^ ei eiiaiii conjusio operuit /a-
ciem meam, \d e^i , pieuaria cunfusio fuit iiiibi, noii
Becundum rei veritaiem t sed secundom illuruin
opinionem. Talia eiiiiii dixerunt ei , uude iiierito
run(undf>uiur, si iu e» esset. Ut, Aliot fecit talvot^
ȣ tptam tutvum lucere non poiettf el simiiia. Lst

auiem confusio proprie remordeRS conscieiiiiam
culpa.

Extranent factut ttim, lii lanluin confusio conperutt
me, quod factut tum fralribut meit, id est, cugiiatis
meis secundum carneui de eadem iribu velul extra^
neut ei filiit matrit meas^ id est, eliain oninibus de
qiiacunque triiiu nutriiis lacte mairis meae Synagogap,
iJ est, in eisdein legatibus insiilutis sum facius ui
peregrinut^ quia et bi, ec alii alienaverunt me a si:
sirui fxtraneiim et peregrinum. Possuinus quO(|ue si
vuluuius per fraires in lide cognatos, id est lideles,
prius acciperc. Deinde pcr fllios matris generaliier
omiies ad Syiiagugam pertinenies inlellig<*re.

Quomam zelut do.nut. Id est, qu niam ph iiidignn-
tio, quam babui dc donio tua, oratu>ni dedicaia,
quaui fe*'eraut domum negoiiandi, ei speluocaiu la •
irocinaiidi comedit me, id est, inciiavit me, ut tal«
quid facerem, iti quo inaiiuie eog uffendi, sicul iti
Evangelio legitur. Vel aliter : Zelutt domut tuw, id
est, iiidigiiali» de boc, quod cum deberent se praepa-
rare tibi doiiium or<taiam, potius paraveiuut in se
domum negotiatiunis, id est, avai itiae et doinum la-
troiium, id est iu-idiarum et fraudum. Ilia inquain
indignatio comedit, id est, concitavit me^ iit eos re-
darguerem, et iniquitateiii eoruin nun celarem, ei
ideo opprobria illorum olim in deserto per paires suos
exprobrantium, (|uatido dixeruiit : Nunquid poierit
Deus parare mentam in desertof lit iiem anie vitulum
conllatilein : Ittitunt dii tui^ Itrael, etc. Vel ulruin-
qiie etiani de pr;esenii potest dici sio : Opprobria is-
torum exprobrantium tibi per ine, quia qui me sper-
nit, te spernit. 111», inquaui, opprobria ceciderunt
supter me^ id est, eirectum dederunt super nie, quia
lue viderunt, ei nm inveiieruni. Vel ctiam poiest dici,
quia opprobria scilicei i|ui (tic) eum blaspheuiuni ei
daemoniaciim et similia vocaverunt, venieiiii.i super
eum ceciderunt,qiiia eo resurgente faisa apparuerunt.

Et operuiinjejnnio. Zelut^ inquam, domut tuw co-
medit me, Et mjejunio iilo, cum iiiillinn scilicet iii-
venirem, quo iiie reficerein, operui animam meam^ id
esi, osiendi ine eis per ali«|uain viudictam luanifes-
tam. Vel injejunio lilo operuianimam meam, tamen
fuit jejunium iliiid, quod quasi pa*liu ii velavit el
pressit uiidique animaiii meam. Gt hoc scilicet, quod
Uilibus uon cunsensi, et a laiibus jejunavi, jactum eu
mihi opprobrium, Ideo eiiim mali opprobria inleruut
buiiis, quia boni noii coiisetiiiunt eis.

Et posui vestimenium meum» Operui, iiiquam, ^itt-
mam meam^ et tnsuper vettimentum meum, quu vesii-
tur diviuita« mea, sciiicet ci/tcium, id esi, bumanaui
caroem potui (pro opposui) eis in i|Udm sjevireiil.
Cilicium veslis bispitla est, qu£ ex piii^ capraruiu et
bicdorum lil, et signiOcat hic carneiu Christi. Et per
pceiias peccati couipungebai, et quasi de pilis capra-
rmn erai : quia in siinilrtuUiueui ciruis peccati veuit,
el si nun in carne peccaii. Vel potest sbnpliciter dici
sic : Proposui eisvestimenium, id est, carneui meam
ut cilicium, id est, tanquam aliquem viletn et despc-
ctuui, queiii dissipareut babitum. Et ideo factut tum
illit in parabolam, id est, iii siiuilitudinem, id est,
ut cui inaledicereut et dicereut : Sic tibi tiat, sicut
ilii factum est. Vet aliier : Potui cUicium vettimeniam
meum, id est, quusdam de iiiis qiii prios erant in
peccaiis hispidi, sicut cilicium mibi incorporavi. et
sic ve^tiimentum ineum eos feci. Juita iliud : Yito
ego^ dicit Dominut^ et lut omnibut velut vettimento
vetiieritf et ideo eliam (actui tum iliit in parabo-
lam^ ut ideiii sit parabula, quod opprobrium. Iloc
eiiim quod tales bibi assumeret, improperaverunt
ei diceiiies, quia cum publlcanis et peccaloribits
manducaret.

Advertum me, Factus tum illit, inqiiam, in parabtf'
lam^ et boc laliier ut majoribiis et minonbus. Nam
qui tedebant in porta^ id 6St« majores qui iii porta,
id e.st , iii pubticu more antiquo judicabant , qui
maxiine debereut jiidicare pro nie, luskxmt loqueban'
tur advertum me, et per majores etiam iniellige de

«n

UED^ VENERABILIS OPP. PARS H. SECT. II. — DIIBIA ET SPUmA.

m

luiAorlliiis. Yel aliier, Qui sedebanl tn porta, id est,
bcrib:e et pharissei, qui ctaves scienii.^ liahcbanl, pI
in scientia legis et propheianim, i\nx port» esi ad
Teritalem sibi acqniescehant, s^^d tamcn nec ipsi
inirabant, nec alios intrare permitiebanl. Tales, in-
quam, erant qui loquebautur adtersum me, Et prx-
tcrea omnes qui bibtbaut vinum , scilicet erroris, vi«
num impieiatis. Vel viiium lerrenae cupiditati«, sci-
licei Inebriati amore lociet gentis. Ili/mqunm, omnes
piaUebani in me, id esi, psajmum el cantilenam fece-
rant sibi dd mc. Vel aliier : illi, inquam, loqueban-
iiir contra me. Qui vero bibebant vinum calicis mei,
id est, qui attendebant dulcedinem fuiuram de pas-
slnne mea, sicut sancti aposloli et sanctae mulieres, illi
psnllebnnt iu nie, id est, gauJebanl de poientia mea.

Ego vero oralionem meam, Inimici quidem deride-
bam ine, ego Domine Pater fudi pro eis orationem
meam ad te dicens : 0 Deu» nunc tempui est beneplu'
citi tui implendi, ut perficias «HCilicel mundo gratiani
visitntionis tii^ : ei boc m muliitudine miiericordias
tuiB, id est, iti ina multiplici misericordia, quia in
nobis multiplex esl miseii<i. Et quia tempus est,
ideo Domine exaudi me in veritate ialutit tuie^ id esl,
dando veram salvationem mihi ei meis a te promis*
sam. Veritas enim acclpienda est in promissione»
misericordia veru in pcccaiorum remissiooe.

Eripe m§ de luto, Ita dico exaudi me, ut eripias
me» id est» meos de luto, id est , de consortio luto-
snrnin, id est, peccatorum, ila iil si cobxrent cor-
pore, non tamen iiiflgnniur mente« id est, rHon con-
ftenliafit eis. Et qualiter roget eos eripi, exponil di-
cens : Libera me, id est, ineos ab his qui oderunt me,
£l hoc ita, ut liberes eos de profundii aquarum, id
«st, de profunda iniquiiate populorum, scilicel ul
iion conformenlur illis \n profundilate iniquitaiii
^ii». El etsequitnr hanc liherationem. Quasi dical :
:Sic rogo liberari meos de profundii aquarum ut Im-
pestas^ id esl, seditio el furor Iniqui popuii non de^
mergat me, id esly iion depriniat meos, ut consentiaut-
eis. Aut si demerserit, non absorbeat me profundum^
id est, inioriin iion demerganlur mei, ut veniant in
profundum illud, da quo diclum : Peccator cum »e-
nerU in profundum vitiorum , eontemnet. Aul si veue-
rint in profunduni, saliem non urg^^al super eos
pui«us ille os suum claudere. Quod ad similiiudi-
neni dictum est. Super illum eniin , quasi puieus os
ciium claudit , cujus os profunditas vitioriiin a con-
ies^ioneclaudil, el in illo non esi spes redeundi. Si
quis veru positns in protundo resipiscit, ei clamal
pro ptccalis suis diceiis, Peecavi, Domine, miierere :
siipiT illuin puteus os suuin iion claudii, quia est de
iliis de quibus diclum esl, De profundis clumavi, etc.
El ideo Domiiius eos educil. Illos vero qui non
cDnritentiir peccata sua, dcrendunl, non educit. Non
esC enim liberator, ubi lu es defensor : sis ergo tu
luus accusator, ut ille dignetur esse tuus liberator.
Exaudi me, Domine, ut non urgeat os suum puteus
super me; ideo, Domme^ exaudi me et meos, quoniam
lempusest quia praecessit iributatio, el ideojani be-
tiigna^ id est, suavis el dulcis esi misericordia tua. Sicul
eiiim pluviu dulcis esi in sicciuie, ita misericordia in
iribulatione. Quasi dicat : DiCferebas exaudire, ut
dulce esset cuni subvenires. Sed jani dulcis csi mise-
ricordia tiia, et ideo exaudire non differas. Jam enim
tribulaiio pervenii ad certum modum calamitaiis, el
ideo adsii misericordia tua, ul exliibeat opiis boni
Utis. Benigna, inquami roihi el meis est miscricordia
fun, et ideo lu qui prius dei^pexisii propiei* muliiiu-
dinein iniquiiaiuin, respice nunc et meos iecundnm
muUitudinem muerationum tuarum* El qui priu-i aver*
ii>ti te a liberio el superbo, modo non avertas faciem
tuam a puero /tco, id esl, a me ei a meis humilibus
serris luis. Exaudi me ei meos velociter^ id esi,
indiUte, quoniam tribuhr ego, tribulantur el mei.
Quod est dicere ; Ideo ne differas exaudire, quia jam
prscesaii in me et in meis tribulatio, quae fecit iit
grata sit cxanditio. Ei qualiier exaudih roget| exse-

A quitur dicens : Intende animce mex^ id esl, anim»
meoruin, et libera eam occulia liberatione. Diix snat
tribulniiones justorum : una occulia, et alii mani-
f<'«ia. Occulta fil per inimicorum excvcatioaem, nyi-
nifest» vero propier conversionem. Tres eniin pueri
dc cainino ignis nianifesie sunt liberatl. Et lioc fa-
ctuni est propier NabuchoiJonasor, qni posiea eredi-
.dil et confessus est. Septem vero Machabaei occitlti!
siint erepti, et lioc propter Aiiliochum lyrannuiii
nngis excxcandum. De hac uiraqiie liberaiione bie
agitur. Etideo posiquam dixil, Intendea^nmx mete^
et Ubera eam, quod pertinet ad occuliain liberatio^
iiem •: snbdil de manifesta dicens, Eripe me caput
iiianireste resuscitando, me scilicel et meos, eliam
nianifeste eripe propter inimicoi meos el roeonini
coiiverteiidos. Et ideo dico iii eriptas roe et meos,
ei manifeste propter inimicos, ul coflvertantur :
qni.i tu qiii omnia nosti cognitione, sed non digfia*
lioiie, icis per dignationem quanlum improperium^ei

B qiiantam eonfusionem et revereniiam patiainur ego et
mei ab iiiiniicis. Ego eniin patior iinproperia ad
magnain meorum utlliiateni , mei quoque patiuutur
impropcria, id est, ad proximoruin exbortationeat,
Et ideo tu qiii ignoras quidquid malig!ie lit, non co-
giiitione, sed dignatione, scis hoc per indignaiioneoi.
Improperium esl quod objicit inimicus. Et fuit iro-
properium in capite, qiiod dixeruni ei : In Beettebub
principe dmmoniorum ejkU dasmonia, el similia. In
membris vero iinj^roperium eral quod dixernnl eis,
quia crediderunl in crucifixuro, et in morlauni, «i
siinilia. Unde quidam ex eis sciens potiiis sibi
gloriam esse, quam ignominiam, dixil : JtftAi absit
gloriari nisi in Domino nostro Jesu Christo^ etc

Coiifusio vero est culpa remordeos conscienilam,
quod uullo modo in capite v.ere accipi potesi, nisi
per illoruin reputationem. In quibusdam vero mem-
bris, ul iii credentibus de Jud«is vere full : quia
eorum vere remordebatur conscientia, cum diceba-

/• lur eis : quia crederent in euin quein crucifixenint.
Iteverentia auiein est, qux facit iogenttaro frooteoi
eliam de falsi ciimiiiis objectione erubescere. QiMKi
item in capiie non fuil. Nihil enim eum embuit, qai iit
talia paiereiur venit : sed lamen ipsi talia objecerunt
ei, qucesi alii eiiam faUo objicerentur, essent rabori.
In eonspecttt tuo sunf omnes qui tribuiant me, Ideo
dicil te scire improperium meum, quia omne» ^ irt-
bulani me in conspeciu tuo^ id est, omuis Iribulalto
inea procedit ex dispositione lua, nec ego subierfugi
eam : qoia cor meum^ id est, aniuia mea expecnmt
improperium, quia et pr»vidil iilud, ei prj^dixil : et
ui veoiiei, perlulit. Pnevidil qnippe illud cum disti-
pulis dixil : Ecce ascendimus Jerosotymam, ei Filius ko»
minii tradetur, elc. Nollet etiam nasci, si noltei pati.
Quia ideo duo qu» noveramus accipitt scilicet uasci
et niori, nl terlium quod non noveramus, id est, re-
stirrectionem ei aeternam vitam demonslrarel nobis.
Exspectavit, inquam, cor metim improperium^eitxipt'
clavil miseriamy scilicel ut inleientes improperium

^ recognoscerenl in se miseriam, ei invenireni in lue
misericorUiain. Et sustinui etiam qm de hac miseria
simul, id est inecuin cuniristaretur, et non fuii qui
Gonlristarelur. Tristes enim erant saiicti apostuli,
tristes eraiii et sanctae mulieres euui sec aae ; btrd
lioc pro carnali affectione, scilicet <)nia liinebani
perdere spem et sulaiium, (|uod iii ip^o habebam.
Sulus antem Dominus quasi de repuldica, id «^i,
de coinniuni mi^eria boniinum irisiabatur, de qiia
vellel ut Hiulti secum coutristareniur, et oontriatatido
prolicerenl, et sic eurii consolarentur. iVoreciu» eoiin
siibditorum et inedeodoruin, solaiium magnuni esi tite>
dicorum et pnflatoruni : sed nullus erat qui iiaec at-
lenderet, et ideo dicit : Sustinui quisimulcontristarttuf^
et non fuit : et qui consolaretur et non inveni, Et 9sc 4^
deruni fet in escam meamf quiKi dedcruiil non escam.
sed putitis erai (sic) : sed tanienin e^cain dutun* fua.
Acctfperat eniin Dominus escatn, qui.i P^scha cum di-
scipulis suis coinedit, in qua sacrawentuai corp' i is frui

a(9

IN PSAL&M>Rt]Bi LrBRUM EXEGEStS. — PSALIf. LXVni.

8£(V

commendaverAl. Siiper lianc diilcem escam uniialis,
scilicel corporis Cbristi et charitatis Christi, qiiam
•etiam commendat Apostolns dicens : (Jnus panii^.
unum corpus noi omnes in Chritto sumut, Injecerunl
JiidnM relliiuin poiiim, id est, seipsosqnos ab uniiate
corpohs ejns discerpserunt. Et adbuc quicunque
dissipaiit unitaiem e( charilalem, et contradicunt
Evancelicae Teritati , vel qui male vivendo scandali-
lant Ecclesiam, super illaro escam rellitnm potum
propinant. Sed quid flt eis? idem scilicet quod tunc
Dominus lecit» quando cum gustassel, noluit bibere.
In qiio Saeramentnm hoc designavit, quia tales gu-
suindi quideni sunt, et ferendi non bibendo, id est,
Don sunt nobis Incorporandi. Dederunt^ inquain, in
escam meam fel^ el in iiti mea potaverunl me aceto :
quia cum ego sitirem eorum novitatem, ipsi propina-
venmt roihi acerbam vetostateni. £t baec m^nia,
id esl, tnlis praeparalio menss eorum fiat eis in la-
queum^ id est, impedimenlum, non expedinientiira
cflraM tpils. id est» ipsis sitientibns eam , ei non in-
telligeniibus. Quod emm coram est, videtur et in-
leiliyilur. Mulll noscunt maiitiam suam et nequitiain,
sed lamen pertinaciter in ea perseverant. Et bi per-
niciose in seipsos aguni, quia vivi in inrernum de-
tcendunt. Tales isti erant de quibus hic dicitnr : Fiat
eonctit meitsa tn taqueum tpiti ens coram , et hoc non
injusie, sed tn retributionem^ id esi, juste, scilicet,
qtiia promeruerunt. Et fiat tti tcandalumf id est,
in oflensioiiem, vel ipsis eisdem qui, quanto magi^
scienies in malo perseverant, lanto magis oflTendun
lur. Vel posteris sui!«, quibus lioc petienint, dicen-
tes : Sanyuit ejut tuper not et tuper filioi nottros,
Non tamen qnod obruerit eis ha^c imprecatio, sed
imiiaiio. Vel aliter : Menta eorum^ id est, utruinque
lesiamenlum, quod principaliter ftiit eis proposiinni,
iit ihi velut in inensareficerentur,/fa( eis m laqueum,
quoiiiam irretienlur coram ipsis, subaudit proposiia

Sentibos, scilicei, addiicantnr in aemulationein, vl-
entes gratiam sibi prius oblatam communem gen-
tilms factam. Quod fit ei ad confusionem, et hoc
non injusle, sed tn retributionem^ id estt juste ; et liat
etiam eis in tcandalum, ul prxdictum est. Ad hoc
qnoque obtcurentur oeuli eorum ne videant, eic. Po-
lest et praecedens versos in bono legi hoc modo :
Dederunl^ inqiiam, mt^i fel in etcam^ et potaverunt
me aceto, Et talis tneftia €oncm, id est, paraia ab eis,
fUit in laqueum coram tpiii, id est, in coiispectu eo-
ram recognoscant,^ scilicei,, qnod ineiisa ilia fit eis
iaqueus confusionis ; et fiat eis m retributionem, sciii-
cet, ut q^iiae pntiuntur, se propter illam paii iiilelli-
gant; el fiat eitin tcandalum^ scilicei, nt per nind
Deum scandalizasse recognoscant , et sic convertan-
Kir et poeniteant. Quibus vcro non liet hoc, eorum
o€uli obtcurentur ne videant, Qnasi dicat : Quia niinis
prius apemerunl oculos suos, ut viderent qiiod vi-
dendum non erat , scilicet, qualiier oiniiia «licta de
Ctiristo in lege et prophetis perverterent , ideo non
obicurentur ocuU eorum^ne vldeant qiiodest videndnin,
scllicet ne novam gratiam intelliganU Et ut non vi-
deant, ineurva^ Domine, temper dortum eorum^ sciii-
eet, nunquam ad superiora erigantur ; sed quia ipsi
se in lerrena corvaverunt, quia locum el genlein
praposuernnt innocenti<e, ideo, Domine, semper eos
plus et pliis incurva. Incurva quidein non escu;-
CJindo, sed iion juvando: non vulneraiido, se«i nnn
sanando. Incurvare eniin Dei noii in male fucieiido,
sed in non snbveniendo.

Effunde tuper eot iram. Quasi dicat : Praeier haitc
ocrultam vindictaiii ampliflca super eos iram tuani,
Domine, per exterioreni eiiain vindictara. Quid ergo
profuil Caiphie , quod ditit : Si dimitiimut eum lic,
venient Romani , et toUent nostrum locum^ et gentem ?
Nitiil utiqiie. Non enim euni dimiserunl , inio inter-
fecerunt , el tamen Romani venerunt , el locuin et
geiilem eorum desiruxerunl. kt ideo dicit noii odio
imprecabtis» sed praescientia prophetanlis : Effundc^
Doaiine , tuper eot iiam tuam ^ et furor irte tuw , id

A est, gravis vindicta tna ^ comprehendatefitqMfinium'
cnn(|ne dispersos, scilicet, ut ublqiie contemptui ha-
beanlur.

Fiai habitatio. Qiiasi dirat : Iia dico nt elTundaft
iram tuam super eos , nt habitatio eorum^ id est, ci-
vitas illa ,. qnam prius inhabitaverunt , et in qna
maxime sseviernnt , fiat deterta qiiantnm ad eos ; et
non sit qui inhabitet , id est , qni perseyf>ret tn taber^
naculit eorum , id est institutis ad tcmpns eis datis.
Quod iia facium est, quia etcivitas eorum ab eis eva-
cuata est, nec est intcr eosqni instiiuti legalia s^^rvet.
Quoniam quem tu percmtitti, Qnasi dicat : Merito
iram tnam super eos effuiides , qnia pertecuti i»nt
* Iribuiaiione, qtioad poluerunt, iilnm quem lu percut^
tisti , id est, nie. Percussit Dominns in Adam et Eva-
omne huinanum genus morialitaiis et passibiliialis
vulnere , cum dixit : In quaennque die de ligno
teientim boni et mali guttaveriiit , morte moriemim,
De hoc percosso Christiis c^rnem nceepil, ei ideo di-

g cit : Persecuti sunl quem tu percustisti. et tuper dolo-
rem vulnerum m^orum , et super tristiiiam quam ego
habiii de vnlneribus , id est , de peccaiis meorum
addiderunt , qnia mortein inilii acceleraverutit. Ali-
ter : Super dolorein vulnerum meorum servoruro,
prophetaruii scilicet , prins ad vineam niissoruni
addiderunt^ qoia me filiiim inlerfecerunt. Aliter :
Super dolorem vulnerum meorum in me ipso addide-
rtin/, vel mendacium, quo rcsurreciioncm meam ne«
gare voluerunt. Vel a(/(/iderun(, quia manns etiam in
apostolos et in familiam meam iiijecerunt.

Appone iniqnitatem. Quasi dicat : Ipse et se malnra
modo addiderunt. El tu , Domine , apponey non ex-
cascantlo , sed non juvando luper iniquiiatem eorum
aliain iniquitatem, Iiiittuiias specialis eorum est ,
qiiod neqiie atiendnnt justitiam hominis , neque
quantum pecc^tura sil jiistum liomiiiem inlerficere.
Su|)er hanc inicjuiiatem alia apponaiur , nt non mo-
do ju^tura hoininem interficianl , sed et Deum. Vel

p appone iniquitatem tuper iniquitalem , id est , iniquis

^ patribus iniquos filios snperadde* Vel super iniqui-
latem de morte mea appone aliam iniquitatem,. sei-
licet, ut in incredulitate perseverent , et sic non tii-
trent^ id est, non vivant in hac vita, q\iBd introitus
est ad supernam ; tit juttitiam ttiam^ id e^U in opevU
bus justificaiis fidei tuic.

peleantur de libro viventium, Non, inqnamy inlrent
in jusiitia, sed potius deleaniur de lilfro viventium,
Non ideo dicit de libru , ut illic aliquis lilier sit, sed
ab humana siinilitudine tractum est. Apud liomines
enim, quia labilis metnoriie sunt, necessiirium estut
libri habeanlur, quibus mens huraaiia recordationis
ope sublevetur. Hic vero divina mens Lber accipi-
tur , cui iiibil praett* ritum excidit, nec aliqaid futu.-
rum novum fil , sed omnia praesentiaiiter simul as-
pitit* Et est dicere : Deleantur nunc de libro viventiumi.
id est, manifestum in prsesenti eoruin infidelitas facit
quud a meinoria in qua inaxime se positos putant ,
excideriiit iion cognitiune , sed dignatione. Ci in fu*

I' turo noit tcribantur cum justit^ id esi, non participent
beatitudineni cura jiistis. Qui enira non pariitipant
hic fide, non participabunt illic beatitudine.

Ego tum panper, III ic , iiiquam , non scribentur^
ego autem ei inei scribemur, quia e^o in nie et in
nieis tum pauper^ id est , niiui nihil atiribuens, et
sum dolens ego quidem pro raeis. Ju\ta qiiodJsaiaH
tlo ipso ait : Qui pro uobit dolent vulneraiut ett pro-
pter iniquitatet nostrat, Mei autem sunt dolenies
pro miseiia su;c niurtalitatis et pasaibUitatis. Et quia
lum pauper et dotent ,.. ideo, o Deui , vera talut tua ,
afiernitatis , scilicei , et impassibilitatis , suscepit me
el meos jam disposilione , et suscipiet in te. Ei tunc
ludubo et in inc et in niQis nomen Dei cum cantico^
id est, cum laelilia sine tristitia , et magnificabo eum
in laude , id esl, laudabo ipsum Deura in magnilica
laude, id est, in vera ei indeficienti laude. Beati
enira qui habitant in domo tua , Domine, in siecula ,.
kilicci » laudabunt te. Potei^t quoque in his duobu:^

851

DED^ VCNERADILIS OPP. PARS II. SECT. II. — DUBIA CT SPURIA.

£M

vertibns simi>liciter eontiniiatio ei constructio talis f^ ham et Jacob el aiiorum priorum servornm ejus^ !d
fleri. Qnasi «licat : Hli non seribaniur , ego autem -- ^» -...- r««:«i c:^« o..i« — m: :».,....» ^^..:_
latttiabe in ine et in meis nomen Dei cnm canuco ;
et lioe ideo , quia sum pauper et doleus. Unde, o
liens, salns tua suscepit me.

Et placebit Deo. Lnndabo , inquam, in futuro fere
et a^ternaliier in me et in roeis. El illud sacrificium
tandi8,sciticei» vituli ilii labiorum, placebil Deo, sn-
per vilulum noveUum produeentem comu et ungulat »
id ef t , gratins erit Deo qnam aliquod prnpsens sacri-
Hcium. In leffe enim lalis viiulus jiibebatur ofTerri,
qui et prodiieeiet cornua , id est jam haberei prodii-
eta cornua et productas iingiila«. El quisquis per-
ferre insiruetiis est , et in laude Dei 0|iuleniiis , de-
hei habere cornua, iil est, r^tionemeiinieliectuin,
f|iHl)iis adversarium quemqiie, id est, haereticum in
eertamine ventilet. Ct debet habere vitulum, id est,
ratlones solidat « quibus terram, id est, pigros in
laude Dei excitet. Noviiiius enim vilulos pubescen-
les, et in t.^urinam audaciam grandescentes, hoc fa-
eere. Aliquis est vilulus novellus , quia gratia inno- ■'
▼ahis. Coniradicit ei aliquis haereiicus : Habeat cor-
mia quibiis ventilet eum. Nam contradlcit ei aliquis,
sed abjectum vivit , ei terremim sapit. Ilabet ungu-
las quibus rodicet euni, etsuper hunc talem viiiiiuin
placebii Deo , id est, accepiabllior et p!acabilior
quam isie vitulus erit laus illa Deo, quam offerciiius
ei ego et mei, postqiiam vera salus ejus su^cepii me
et meos de paupertate in diviiias , de tristiiia iii las-
liliam,in angelonim societateui, uli nec adversarius
cril ventilaiidus, mc piger excitindus.

Et hoc (quasi dicai) «td^anf, id est, atlendant pau-
pere» nil de se praesumenies , et loetentur , iioii in-
ttentur de hac paupertaie tua. Et couvertit se ad
ipsos pauperes dicens : Quterite Deum, Uuasi dicat :
Video quia quaerilis panem, et alia taiia |>ropter illud
quod indignius est, id esi, propier corpus : quasrite
ergo Dominum propter illud quod dignus esi» et vere
tket anima mea,

QHoniam exaudivit. IJeo ut pauperet
quoniam Dominui et exattdivit et exaiidiet pauperet ;
divites autem non exaudiet , et non despexit » neqne
despiciet vindo» itcoi , id esl , praecepUs suis asiri-
ctot. Vel aliter : Servl fugitivi smirij^ , et Deum of-
fendknus, et ipse compedivii uos compedibiis nior-
laKiatis et passibilitalis. Illi autem vincti ejus suul,
qtti et te vincios recognoscunt » et coiupedibns suis
non foroenia, sed tantum quibiis allevlentur adduiit,
id esi , qui lantum necettaria ad solatium itiiierit
quwrunt, superflua autem quiboit opprimerentur ne-
gliguut, et hot lalet neque despexii neque despiciet
Duiuinus. Ct quia Oomtfitci et paupere» exaudhit^ el
vincto» non detpemt^ ergo laudent illum cosU , id est,
cemplutores, ei terra briie ciilta de Judxis, et mnre,
id ett , gentilet maxime prius amaricantet. Et lau-
dent euni omnia repiiUa non volatilia , eiitia in ei»^
tcilicet in terra et iu marl, id esi, omnes vere hu-
tnilet et non arroKaniet , et tuperbi de Judxis sive

est, Dei, qiii faciel Sion B;ilvam. Illi inquam, possi—
debunt eam Sion et hic el iu fuluro. Ct ne h c se-
men eormn filiot eonim secundum cariiem accipe-
remus (non enim^ ui Apostolus ait, qui »ecundum
earnem fiU iunf, »ed iecundum epiritum^ hi in lemsne
repulantur}^ ideo determiiiat quod temen hic accl-
piat, dicent : Et qui diUgunt ad iuiitationem illoruni
urionim servorum nomeh eju» » id est, Dei, tcilieet ,
hoc nouieu Dominus , quia sponte te ei tiib|ictunt;
illi, inqiiam, habitabunt in ea Sion et hlc et in futoro.
Ct si ni tamen qui diligunt iiomen inhabitabunt,
ergo apparet quia qui non diligunt qnaiieiitur foru,
ei damnabuniur.

IN PSALMUH LXIX.

In finem psalmus David, in r<!memoratione , qaod
salvuiu nie fecit Domiuus.

ARGDHRIITUIf.

In discrimen rcgni satullsque deductus a filto ,
psalinum hiinc oratlonis vice composuit. Aliter vox
Christi vel Ccclesiae ad Dominum. Item quod titiilMft
tcriptiis est in rememoraiione quo«l salvum fecerlt
enm Dominiis , superioris psalml uieiilioneiii facis
ubi ait : Salvum me fac Deiis.

EXPLANATIO.

Fini» et David , ut »aipe dictum etf , tignificani Do-
minum Salvatorem . nd quem diriguntur hwc verba /!-
delium , qvia lotu» hic psalmu» ex penana martyruM
dicitur in rememoralione vrl sua Uberationi», vet pr<9-
uiti /ii/tfff . Congruum quippe fuit ut quomodo in ^upO'
riore pia/me pauionem resurrectionemque »uam Do"
minu» expotuerat , posl caput loquerentur et membra
paseione» et ipna» suas et posteriores gloria» edicente»m
Martyrum confeinornmque populus^ qui muUipUei ^mi-
dem , »ed felici clade laborabat, Prima positione Do*
minum deprecatur , ut a persequeniium perieuhs liba^
p reiur^ et irrisiones eorum irritas faciut^ quatenu» eon
Irteniur, \j ^^^^i ^j^^, ,„|, gaiutariter erubescant, Secunda parte ,

»uppHeat, iif mamiifican» Dominum ex»uUet tuHia fide'
Uum , <7iiofii(im tpse pauperes egenosque suos juvare ei
liberare dignatur,

COMMENTARIUS.

Deu» , tn adjutorium meum intende, In finem psmi'
mu» David in rememorationem , eo quod ealvum feai
eum Dominu». Vox esl in hoc psalmo contribulatoruro,
id est, ganctorum martyrum inter passiones ppricll-
tantium, ted de capiie suo praesumemium. Aud^amos
ergo eos, et cum Ipsis dicamus, et affeciu cordis, et-
si iion ex similitudine tribulalioni-t. Illi enim jam
coronati laetantur , no<; adhuc tribulamur, quia ad-
versiarius nosier biformis e>t. In impeiu esl leo , m
Insidiis draco, tentare iion cessat, iiisidiari non ces-
sat. Clamemiis ergo , et cum ipsis dicauius :

()etfi, in adjutorium mrum intende , eic. Ilaee ver-
ba rereniiitur iu finem, quia sunt psalmiis attributas

de gentibus laudent ciim. Ct ideo meriio debent lau- D David, id est, saoctis mariyribus , psalmus, dico»

dare eum , ^uofiiam Deu» Sion salvam factet ^ id est, cautatiis iii reioemoralionem , id est , in recordaiio-

quia coiigregabit in uuum quid, scilicet , in fidem

dispersot Israel. Unde diciuin est : Restituam prifi-

eipe» eiu» ut priu» , et sic faciet Siun, id esi, Cccle-

tiam de Judaeis salvaiu , vocando et juslificaiido.

Mon montieulus fuit ailjiinctus templo Jerosolymi-

lano, et Ideo per Siou Ccclesia de Judaeis inlelligilur.

Satvam faciet Deu»^ iiiquam, Sion^ et civitaie» Judw,

1(1 est, colleciiones ad vere vivendum videre, id esi,

humiliter confitentlum de gentibu.4 , Judas eiiiin

confe»»or Interpretatur , eedificabuntur in fide et b(»-

nit operibut. tt aedificat:e inhabitabunt ibi, id est, in

Slon coDCorporabuntur credentet de Judaiis et gen-

trbut. Et Ita luhabiubunt qood acquirent eam , scili-

cel, Ston , hasreditati (pro ad hasrediialeui), quia erit

eit velui hasreditaria habitatio et hie et iu futuro. Ct

idoo dico quia erit eis hseredilas , quia semen servo^

rum eju» , id est ^ quia iiiiitatores omnes fidei Abra-

nem. Cl quia recordaiio alia est de praeniio, alia de
supplicio, alia de damnatione, alia de salvatione, ideo
deterininat undesitilta recordaiio, scilicet, eo quu«l
hominiis jam salvum fecil eum, iJ est, unumquein-
que taleni David in capite suo per spem, tcilicet,
quia jam in ipso per »pem no» conre»u»citavit, el ad
dexteram maje»tati» coneedere fecit. Hortaniur autem
nos saiicti inartyres , qui hic loquuniur, iil exeinplo
eorum in tribulatione non deUciamut, ut ad ideni
praemium perveniainut , et dicuiit ita : Deu» in eif-
jutorium meum intende, Divinum auxilium iiobit tem-
per e>t necessarium , maxiine est auteiu in tribala-
tione invocanduni, et ideo admonent nos sancti mar-
lyres, ut quisque nustrum iu tribulatione positus
Invocet Deum, et dicat : Deui, in adjutortum meum
intende^ iuienium te fac in adjutoriuni meom. Ei
quia posset adjuvare, ct tameu ad hoc facieoduui

m

IN PSALMORUM LIBRUM EXEGESIS. — PSALM. LXX.

8o4

iiOD arceterare, ideo dkil : Feitina ad adjnvan-
dum we.

Confundantuf et revereantur. Dolel Sflnclus vtr ani-
main snam qtiApri a inalis , non ad imitandum , sed
:\d opprimcndnm; el ideooral et dicil : Confundan-
tur et revereantur. Ubi ergo praccolum illiid Evan-
(?elii : Orate pro pertequentibui et catumniantibu» vos ?
E( iiein : DUigite inimico» vesiroi^ benefacite eis qui
oderunt vos^ Ubi etiam exemplum pii magistri , qui
docuil iion soluin iniinicos diligere , sed el pro ipsis
orare • dicens pro persequentibus suis In ip^a pa*i-
sione : Pater, iqnoice iUis , quia nesciunt quid fa-
ciuntt Non ulique dissentit iste ab lllo, quia hoc
orsit, ut ijli qui prius sanctos soos incarcerabaut,
flagellabant, necabant, unde glorificabantur» confun-
Aantur , id est, coiirusibiles se recognoscant, et sic
revereantur^ id est, extimescanl, et nobiscum pe-
ctora tundaiit. Talem enim vindictam jam accepe-
mnt sancii ab inimicis suis, quia Pauius ille qui ac-
eeperal litteras a principibus sacerdotum, ut iret in
Damascum, et quoscunque viros Cbristianse religio-
ni9 inveniret, vincios perduceret in Jerusalem, voce
divina vere audita in via, conressus est de conscien*
lia sua , et reveritus de tanta immodesiia. Et pro-
stratiis est ab obediendum, quiprius iiiflammaiu*«rue-
rat ad persequendum. Yertantur retrorsum. Hicdi-
stinguit lempora Iribulationis et persecutionis Ec-
clesise. Prius enim ruitimpetus perseqnentium, mo-
do remansit malevolentia Untnm cogitniitium. Et
pro isiis rog»t , iit qni prius prwcedere vnlebant, et
p$»e magistri, aveuantnr^ iia ut siiit retrorsum^ sicut
ille riiit cui est dicitiiu : Vade retro^ Satanas. Scilicet
non prsecedant iit prav:is vias suas doceaul , sed re-
tro sini, ut b»iias discaut. Illi, dico, qui volunt mihi
mala, id esi, qui male vivuiit in iiicnte sua, et iii
luxuria nutriunt corda sii».

Avertantur stafim. Quia duplex est persecutio Ec-
clesiac : aU:i scilicet violenta, alia rrauduienta. Frau-
dulenta vero du is paries habei, inalevolentiam sci-
licet et adulationem, e' soepe plus nocet lingua adu-
latoris quain manus persecutoris : ideo pr«i his di-
cii^ Averlaniur uatim, id est, sine omni mora enc-
bescentes de neqiiilia sua, illi qui duunt mihi^ Euge^
eugey id est, qui me laudant ut decipiant. Nam cur
me Iaudant?potius laudent illum,a quo babeoqiiid-
quid boni habeo. Dicit Sapiemis quia probatio auri
et argenti ignis : probalio autem viri est os laudan-
tium eum. Si eniin iion cedit aduiationi' us, si non
acquiescii blandiliis, perrecle excoclus est igne tri-
bulationis. Et sic bonus erit et inlroitus ejus et exi-
tus ejus. Juxraquod Aposlolus dicit : Fidelis Dens^
qni non patitur vos tentari supra id quod poieilis
(ecce intro tus), sed faciet cum tentatione eliam pro-
ventum^ ut possitii tusiinere (ecce exitus). Introitus
eiiim est teutari, exitus iion cedere ; boc oleo adu-
hiiionis voluut hasretici inipinguari caput suum, ut
Donatus, qui discipulis suis audire voliiit, Dux bone ,
dux prceclare^ et siinilia. Ille vero oleum hoc non
appctiit, qtii dixit : Nunquid Paulus pro vobis cruct-
fixui eitf Aut nunquid in nomine Pauli baptixati
* estii ?

Exsultent et Imtentur. Avertantur, inquam, illi et illi,
etiliis adversis exsuUeut exteritis, et laientur interiuSy
id est, plenariam Ixtiiiain babeant, rundati in ic,
11011 prsesumentes de se, id est, omnes qui quwrunt te
prius quaerentem se. Non enim te qu;erereiit. uisi
graiia tua praeveoti esseni. Yel etiam de eisdera
potest dici sic : Onines illi aversi et erubescentes
exiultent et Iteientur in fc, qui quwrunt te quaeren-
letn se, et uiliil sibi ascribaiit, sed dicant semper^
fnagnificetur Dominus^ nunquam serviis. Erraiitem
vcicavit, nmanf/fcemr Dominui; peccaiorem juslilica-
vit, magnifcetur Dominui. Juslillcaiuin coronavit,
waanificeiur Domimi. Uoc, inquam, dicant illi qui
diUgunt ialutare tuum , id est, balvatorem tiium. Et
quicunque vere diligunt salvatoreiii , diliguiit se sa-

A natos esse^ et cognoscent se egenos, et mediciim
rnisse sibi necessarium.

Ego vero egenue et paupenum. Hlud, inquam, di-
cant, de Domino, hoc vcro dicat quisqne d«5 se ip<o :
Ego sum egenui^ id esl, indigeos alieno auxilio,
quia video eiiam It^geui in membris meii repugnan»
tero legi metitis me». Et soni pauper^ id est, esu-
riens et sitieiis, et mihi adhuc iiisufnciens ; et ide-)
tu Deui^ qui solus potesi, adjuva me, et ita dico ad-
juva nif, sciliceiesio adjutor meus, coutra legenh
contr&riam iii membris meis repugnantem lcgi men*
tis me», et liberator meus de implicaroentis hnjus
sa^uli. El ut sis adjutor et liberator, ideo, Domine^
ne morerii^ id esi, rac mihi non loiigHm videri ex-
spectare promissum tuuro praemium, quia si non
habuero toleranliam, ero similis illis qui in deserlo
dereceruni, el redierunt menle videre, aude jam
exiverant corpore. £t ero immemor lui «iiceiitis :
Mementote uxorii Lot^ quae egressa de Sodomis ia

3 via deTecit e setl mutata in staiuam salis ut te coh-
diat, scilicet ui te doceat, ne ei lii in via deGcia4,
sed semper ad palriam inleiidas. Ei si moraiM feee^
rii exipeeta eum, quia venieni veniet^ et uon tardabU..
Nemo enim mittens manum ad aratrum^ et respictens
retro^ aptus erit regno Dei.

Si autem ptalrous isle in voce capltis iu quidam
voluniy legatur, tunc hi duo versus ita expoueutiir.
Quasi dicat : ExsuUent^ inqoam, et IsBtentur omnes
quaarentes te, et dicant : Semper magnificetur Domi'
nus. Ut autem.mei lalia dicereni, egofactus smn
vere egenus, et Vere pauper^ ul exemplo meis sum ;
et ideo, o Deus^ adjuva me^ et ita adjuva me^ esio
scilicct adjutor meus in perAciendo obedientiam, et
Uberator meus ab inimidB. £l ideo» Domin^^ ne me.
reris^ id est, no differas meam resurrectioiiem iu
cominunero oronium refturrectiojiem.

INPSALMUMLXX.

C Psalmus David flliorum Jonadab et priorum capti-
voruro.

ARGUMBNTOIf.

Prsdicit ea quae erat populus in Babylone passu-
rus, et haec ad emendationem venUira, siroul etiam
redituro promiltens. Aliler, vox Chrisli ad Pairem.

EXPLAHATIO.

Jererolas propheta rerert Joiiadab ruisse Dei sa«
cerdotem, qui nliis suis prxceperit non bibere vi-
nuui, neque in domibtis, sed in tenioriis habitare,
eosque magnam obedienti» hujus apud Dominuni
graliam comperisse, qui nuiic pro fldelibus ac devo*
tis ponuntur. Uodeel Joriadab inlerpretatur Domini
sponlaneus, qui dicere potesl : Voiuiilarie sacrili^
cabo tibi. Cum quibus ei priores cap ivi simul la-
crymas runduut, id est, qui prius capiivari, postea
rediini nieruerunt, qui peccando caplivi, sed poeui-
tendo redemptl aiuiit, Et de abysso terrae iteruin
D reduxisti me. Iqtroduciiur persona generalis, quje
neccatoruui captivitate liberaia divinis mandatis ad-
hxrebat, praedicans nobis Chrisii Doinini eximiara
cbaritatem, quas nullis iiieritiis praecedeQtibtis grati«
seiiiper impeiidiiur. Uaec in prima parte psalmi ab
huuiaiiis iuiquitalibus jugiter se petit debere libe<
rar<i, ut Domiuo gratias rererre mereatur. Secundo
loco stipplicat ne in seneciute ejus beneflciis prive-
tur, cujus auxilio in juventute pridecta esL Tertio
l(»co dona ejus enumerans , jugiter se agere poUi-
cetur.

COMUBIITARIOS.

In te^ Domine^ speravi. In ouinibus divinis Scri-
pturis commendatur nobis gratuita gratia Dei, qus
|(ratis iios liberat. llanc commendal Apostolus, et
ideo roeruit babere inimicos Judseos, de littera legis^
ei de justiii.i sua praesuiu^utes. Ilxc eiiam uiaxiuie'
commendaiur iiobis in hoc psaliiio, ideo ut tola spes
nostra sit in ipso, iiibil quod de nobis quasi de pco*-

K5"i

DKD/E VENCRA0IL1S OPP. PARS H. SEGT. M - DUBIA ET SriRIA.

8^5

nriiii viribas pmDsiim.imus , ne nostriim racicnte<; , A rum Jonadab obe«!ientiam, landat eam, et sie per

qiiod ah ipso esf, H niiod accepimus amittamns. Ciij -s
p«nlmi titiiliis est : In ftnftn Psalnwt ipsi David fUio^
rum Jonadab^ et eorum <fui primi captivi ducti sunt,
Commendatiir nobis ex prophctia Jftreminc tste Jo-
nndab, qnia farenlns Dei fiiit : qui prnRrfpit niiis
>:iiis ne hihereft vinum. iiec in domihns residorent.
sed hntiilarcnt in lahornaculis. Qiiasi dicat : prrecc-
pium illi dilisenter servnverunt, et ideo n Deo heue-
dici meriiernnt : non qtiod Dominus praecppisset nc
vinnm biliereni, sed quia pnecepit ut fllii patrlbii;
in Domino ohedirent. Qiian! illi prnpcepto p'.itris
t.inqnam si domini essent, obed ernnt, et ideo be-
nedict meniemni. Unde per horiim obedieniinm
redarguit propheta ille Israelitici poimli inohedien-
liAm, lanquam a iiiinori dicens : Qnia sr isti obcdie-

rontrarium vituperat primorum captivorum, et om-
iiem inobedientiam. Ponnnt vero qnidam auctores
simpliriter hiinc litulum ita : Psalmut iste est /!/iV
rum Jonadakf id e^t, attribnitur omnibus vcre el
pi^rfecte ohedienlihus r et iion solum est illorum, sed
etiam emnium qui primi eaptivi dueti sunt, id esl,
omnliifn se caplivos in Adam attendentium, et sic
per fllios Jonadah et per piimoscaptivus eosdera
accipimiis. Aliter eoim non pos^et psalmns isie esse
captivoriim, ni ipsi in eo agerent. Qiiomodocunqiie
auicm varictur, islud ratum maiieat, qiiod qoisquis
hic loquitur, gratiam gratis nos liberantem per to-
tnm hunc psahnum syllabatiin fere commendar.
Unde sic incipit. Quasi dicat: Domliie, Adain spert-
vit in se, et ideo conrusiis est sternaltlcr : ego an-
lem non spero in me, sed et spero imnc et semper
speravi in te, id est, in gratia tua grats lihcr:!nte,
et ideo etsi conhindar ad tempns ex captivitate

riint pr.Trepfo pairis. mulio magis debent illi obc-

dire prapceptis Creaioris. Cnm enim exprdini anim»

obedire Deo sno, evpedial fllioohedire pairi. servodo-

inino, nxori mariio : nonne multo inngis expedit ho- ^ Ad:e, id est, ez poBnis peccaii, iioii eonfundar tamen

mini ohedire Df*o creatrri suo? Utique slc est. Qnare '^ or/mivm confusione eunie, id est, non coiifundar

quia illi Israelitici, sciliceinon ohtemperavorunt ftrap* rpteriialiter : ct ut in seternuin non confundar, ideo,

ceplis Doniini, ideo ntenienint in B;)hyloniain cnp- Domine, tibera me niinc, ne deGciam in tribulationc.

livari, quod prapdixit eis prDplieta dicens, ut pr:p-
pareiit se td captivitaiem : qnia non f osset aliler
eSKo quin caplivarentiir qni inolicdientes Doinino
')eo suo exsiitt^runt. et ideo dicitur In litiilo /?/iorrint
Jonadab^ et eorum qui primi eapiivi ducti sunt, Et per
istoruin oliedieiiliini culfinla est illorum iiiohedien-
tit : et non soluin ilionim inobedieutia, sed etiam
oinnis inohedientit etiam primonim ptrentum cul-
patur per honim ohedientitm. Capiivitas enim in
Adam et in Eva designatt, per isiorum primorum
etptivtttem facta est per inobedientiani ; sub qiia
otptivittte tdbuc teneinur, quia et si jnin spe libe-
rati sumiis, uon ttmen in re : qiiia ndhuc ezspecia-
mus redemptionem corporis nostri. Hujiis captivitn-
tis roeminit Apostolus dicens : Condeteetor legi Dei
teeundum interiorem hominem^ video autem atiam le^
gemin nembris mei$ repugnantem legi mentis mece^ et
captivum mededucentem in legem peceati ei mortin,
Quornodo tutem p«*r quid de hac captivitate posset
aliquis lihernri, siihseqiienter ipse Apostoius deter*
minat dicens : Jnfetix homo. qui$ me liberabtt de
eorpore morti$ huju$ ? Cratin Iki per Jesum Chri$tum
data, Et quia sola grttia potest iios do cnptivitnie
liberare , ideo itntopere commendaiur in hoc
Pstlmo, nt nihil de nohis prsesumtmus, ne et quod
ncrepimus amititmus. Interpretatur antem Jonadab,
^l>onttnens Dei. Ille vero est spontnneus Dei, de quo
dictum est : Votuntarie tacrifieabo tibi, etsiinilia, id
cst Christiis. Hujus filii sunt imitatores ejus, id esi,
fjuicnnqtie pura etlibera menteserviunt Deo. Quiluis
firaccepit iie hiberent vinum, id esi, ne inebriaren-
lur delectatione terreuae felicitntis. Unde quidam
ostcndit se non inebriaium dicens eorum qu» retro
uut obliius, in ea qiiae ante snnt exlentus, scmper

in inajusiitia^ id est, qtiod nou sum de illis qai
justitiaiu suHin statiiere volunt, et jiibtiiix lua; non
essH subjecti; sed satago in tua Justitin exsequenda,
et de illa tantum prsesumo, non de m?'a. Et tandem
perfecte eripe^ et iit landem erif.ias, inclina nunr ut
altiiH ad hninilem, medicus ad aegrotaiitem aurem
tuam ad me^ et $a'va me, id est, jiisiilica ine per
graiiaiii. qiii non poteram salvari per meani justi-
tiam. Et posiquain justilietveris me, e$t9 mihi in
Deuii proleitorem^ id est, sis niihi Deiis prolettor
et clypetfs, ne perveniaiit ad me tela inimici. Et st
perveneriiii, ut non noceant, sis mihi locus rounitns«
oi eniui ezcelstis locits in terra facit esse ^ecurum,
ut ille securus fuit, qui in aliissimt specula positiis,
regein pru;iereuuiem cum loto exercitu suo coii-
tempiiit ; intil o magis in Deo posiinm, qui fecit cee-
liim et terram, facit esse securnm. ldeo,hiquain, sis
milii Deiis proiector, et locus nittuiiut, ut iii lin«
vere $alvum facia$ nu.

Quoniam firmamentum, Ideodicoul tu <*is roihi locus
munitug, quoniam tu e$ firmamentum meum , per te
enim et ex le est quod contra tentttiones tliqunstiini
flrmns : ex nie vero sum inlirmus, et tu es refug':um
meum. Ftigi eiiiin nb irato, riigiain ad placiduin. Fu-
giens lactu< sum innrmus, refugiens ero coiifirmatus.

Deus meu$^ eripe mc, Hactcnus egit pio intcsiiiio
liello, scilicet quod patimur th hosie iiiteriori, id
est, t lege contraria in nostris. Et quia timet ne ille
iriterior hotiis concitatus ab exteriore sxvior Aat,
ideo etiam pio exteiiori orat dicens : Oeu$ mens^
eripe me de manu peccatorum, id est, de pot«*sttie
peccati, id en hosiis exterioris, sciiicet iie insi-
diando iniquitaie persuadeat, ne s.i!viendo ad con-
sensionem perducal. Et accipit hic peccatorem pro

•ntentionem seqiior ad pHlmam supiroac vocationis, quolibet transgressore laro script;e legis qutm nt-
t't privcepit eis ne in domibus residerent, id est, ne 0 luralis. Uiido subdividit illum dicens : Et eripe me
puttrent se liic habere manentem civitatein, sed de manu agenti$ contra legem scriptam, et de manu
I..... — : — : » :. ... •_ cujtislibet mi^iif, id esi, siiie scripta lege iuiqut .

agentis, per quod transgressorem naiurtlis legis ac-
c.pe.

Quoniam tu e$ patientia. Ideo dico iit tii nie cri-
pias, quoniam iw, Domine^ e$ patientia mea^ id esi, t
te lioc solo habeo, quod tliquo inodo patiens suin
contra peccttorem vet iniquuin. Et ideo per te sum
patieiis, quia tu Domine es tpe$ mea a juvenluU mem,
id est, ez qiio innovaiut ccepi sperare iii te : et tr-
iiitsti me coiitra diabolum, ut in procinctu exprcitus
fui trmattts fldct spe, ca5terisqoe dotiis diinictrem
contra hostes spiritnalet et invisibiles. Et non so-
Inm a juventute es spet, sed etiam confirmutus sum,
id est conlirmationeui, quanta |¥>tult haberi, babui
in te ex uiero matrismea;, id est, ez qiio primuro
c(epi iiifnrmari in institntis Ecclesi»;, et ex qtio fiat
egredieiis de tentre mutris meas , id cbC, ex quo pcr-

roturam semper inquirerent. Praecepit oiioqne nt in
ttberntcuiis btbitent , id est, ut inlelligant nihit
aliiid esse hanc vitam nisl niilitiam, et seiiiper pa-
rali sitit dlinicare r-ontrt hostes periciilosfssiuios.
tjitorum saBviiiam meininit Apostolns dicniis : iVoit
est nobi$ colluctatio adver$u$ carnem et $anguinem^ id
«!Si, adversus visibiles bostes, $ed adver$u'$ principe$
et pote$tate$, adv€r$u$ mundi rectore$ tenebrarum ha-
vum eontra tpirituaiia nequitim in rale$iibu$. Titiilus
sic exponiinr : llxc verlia ref«»ruutur in fliiein teiii-
INiruin, quae guiit psalnius iit*rihuius ipsi David, vel
proplietar, vel cuilibet perfecte et vere obedietiti.
qui snnt Psahniis fitiorum Jonndab^ et eorum qui
ynmi captivi ducti $unt : quin et romiiiendat eorum
obedieiititm , et vitupertt istoruin iuobedientiam.
r*er boceiiim quia stiirtns virqoi hic loquitur, nnns
ptT se sive unus in mnltis repr;esental iu se fllio-

8r>7

IN PSALMOnUM LIBHIIM EXEGESIS. — PSALM. LXX.

858

frrtatn in eisffem iii^tiMHts lialmt regf*nerntionftin, et A rinl, deierminat qiios Inimicos .iccipiat, dicens : Et

iileo vere e» vrotectot meu$ , id est dypei»« ineii«,
rontra lcli inimiri. Uimis acripiunlur Inc prima rii-
flimenta fidei, ni exorcismus ei prpsign^itio, qii«
catechumenis fil : egressus verode veiitre, vera re-
{rcneritio per hapiismum ei fidel instniclionefn. Ju-
veniu^ vero adhiic pliis ipsa, scilicei inlegra innova-
tio. qu:mdo jam perfecie armatus fide, spe, ch.iriiate
et csRleris i?onIs velnt jiiveiiis ad hellum.

In te eaniatif) wea, Qiiia proteclor meus es, iileo
Doroine canfath mea arorum sil in inundo, ei in his
qiio! .id ip>iim pe* tineiit : enntntio autein mea, id est,
omnis gloria et exsuliallo nie.i eril tamen in te fem-
per. id est, et in tempore spei, id est in pra>8»*nti, et
in fntnro, ubi facie ad faciem te videhimiis. Gt qiiia
iit te soio cantatio mea est, ideo sum facius mii!ti8,
td est, dispersis non ad nnum leudenlibus (hoc e^t
inalis) tanqnam prodigmm^ id est, velul moitstrum.
Ilis enim qiii noii crednnt esse aliena bona uisi pr.e-

quicuUodiebant^ id e<st, captione ohservabant anmam
meam^ id esi, non ad imitandnm , sed ad opprimen-
diiin fecerunt coniilium c<»nira me , convenientes m
«ntim, scilicet. dicentes : Deus "ereiiquii eum, id est,
noii est Deo cura de talibtis. Persequimini ergo et
comprehendite eum^ quia non est zWquxs qui eum de
mantbus no-^tris eripiat. Multi persequuniur, qiii nou
comprchenduiit ; illi vero ila persequantur, ut com-
prehendant, qui eos qnos persequuntur, dcvoc^nt.
Videnlur huic verba el qii rdam qnap adhuc seiiuuntur,
ad caput pertinere, sed tamen huniliariiis ad nos re-
feruntur, quia qiiod talia dixit, hoc fecit ex nosira
infirmilate, non ex sua majestate. Et ex eo quod fa-
nas esl propter nos, non ex eo quod id erat, qu(»
perfecit nos.

Deus^ ne eiongeris, Inimici qiiidein dicunt quod
Deus me dereliqiierit,ei non sit qui eripiat ; tu auiein,
Deus^ ne eionqeris a me, sicut vere non elongaberis.

sf iitia, videntur boni, qiii h.TC coniemnunt. et ea B Q*>i^ prope est Dominus his qui obtrivernnt cor. Dsus

lanirn qii.T noii apparenl, appeiunt esse quasi mon-
slrum. Unde dicil Apos'olus : Quia si in hac vita
iantum spetantes sumus^ miserabiliores sumus omni'
bu$ hominibus, Factus snm, inquam, mnitis tanquam
pro(tigium, id est, velnt monsirum, etiamen ah iliis
iton esl mihi lin>enduin : quia tu es mihi adjutor
foriis coiiira il'os infirmos, nuii valentes scilicetoc-
cideie nisi corpus.

Repleatur os meum. Ut semper canlatio mea in te
fit, ideo os meum interius, quod fuit plenum laude
tiia, quandin in abnndaniia viriulum mansit homo :
ev:iciiaium vero esi per praDvaricationem, repleatur^
id est, perfeclc mpie. inr iaude tua, ad hoc ut in me
ipso cantem sancte cogitando el opcrando gioriam
luam, id esl, jiisiificationem \mm, scilicet quod de
impio pium, de damnato feceris in regnum assum-
ptiim, et ut cantem magnitu!inem luam^ scilicet cuin
non essem, qnia fecisii ui cssem : quia safuteui de

meus, dico, qui priiis despexisii me propter inobe-
dientiam, respice nie nunc tendens m auxiiittm meum^
id esi, danda niihi patientiam ; illis vero qui me per-
sequnntur, ei cemprehendere nolunt dando vt^ram
conressionem. Quod sic dicil : Confundantur, u\ est,
remordeat prava conscientia mentem eorum, ei de-
ficiant in intenlione siia prava , detrahentes animo!
mea, id est, volenles animam meam devocare, et sic
deirabere ei penna«, id esi, viriuies quibns debet
ad alla volare : iractum enim ah avibus iie avoteni,
quihiis pennx detrahuniiir. Cum interini dico con*
rundaiiiur, ul operiantur confasione et pudore^ id est,
ut plcnaria confusio de pravis operibus eorum , ct
piidor de modesti.'i amiHSu . sit eis qui qucerunt mihi
tiia/a, id esi , qui quaerunt me devocare. lCgo autem
non dicam quod semper sperero, quasi quod dubium
sit optaudo , sed c>*rtificaius per graiiam tuam, non
prsesumendo de virlute mea, dicaui afOruinndo, qnia

disli, cum peccarem : quia igiiovisii, cuin convcrsus n '^^P^'' sperabo in te. Et ideo sperabo* quia adjiciam

essem : quia .idjiivisii, ciim perseverarem ; quia co-
ronasti, el hoc faclum non lantum in die sine nocte,
sed tota die^ et iii die et in nocte. Naiuralis enim
dies coiiiinet et diem et nocieni, et accipitur hic pro
proiiperitate et adversitaie. Ille enlni qiiasi in die
innlum canial» qui solummodo in prosperis Deum :
in nocte vero, id est, in adversltaie non laudat , sed
vituperat. ut ille de quo alibi dictum est : Quod cum
bene feceris «i, benedicet tibi, llle vero et in die el
in nocte cantat, qui et in prosperttate, et in adver-
sitate laudat Deum, dicens : Dominus dedit^ Domi-
nus abstulit^ sU nomen Domini benedictum, Designa-
lur antem hic iilrumque et dies et nox per poiio-
rein partem, id esi, per dieni, quia dies non debet
servire nocti, sed potins nox sequi diem. Tuiic enim
quasi dies servit nocii, quando l)t>us, qui adorandus
et laudandus e.Ht, pro solis aeternis honis coliiur, el
laudalur pro temporalihus Imnis, qunc pertinent ad

super omnem iaudem tuam, Quam laudem adjiciai, aut
superquamaijiciei? Si in voce capitis, ut quidam
de hoc loio psaimo voluni, legatur, tunc ita dicetur :
Quia iaus Dei eral in discreiione elementorum, cl in
ordiuatione lemporum , et in composilione omnium
cre.-iturarum, ei in regiinine earum ; sed nondum lau-
dabatiir in resus^ciiaiiOMe alicujus humanae camis, et
lianc laudem addidit laudi eju.s Christus prinius ioter
morluos suscitatus. Si vero iu voce cor^ioris, sicut
hactenus prucessimus, hoc 'dicatur , tunc dicemus
quia laus Dei est quod hominem , cum non essel,
creavii, quod raiionatem eum fecii , quod liberum
arbitrium ei dedit, quod in deliciis paradi^i eum
posuit, qtiod prsecepium ei d«*dit, et ceriam roortem,
Hi illud transgredcreiur , veniurain esse prxdixit.
Nihil iion fecii. id est, omnia fecit, quae facienda
eraut in homine; ^eil iniser liomo praevaricando
iapsus e>l, et facta est in eo qnasimassa perditionis

noctem, qiiod uon dehet fieri. Imo nox debet sequi -^ toiius generis hiiinaui. Ilaiic niassam Deus &i totani
diem, scilicet, ut quidquid de his leinuoraliDus ha- ^ perderet , nullus diceret quod injiisius esset, quia

benitis, in l»ude Dei distribuamus.

Pie projicias me, Et ut Heniper cantem gloriam tuam^
ideo ne projicias me, id esi, ne facias iiie vidert pro-
jectum a te in tempore senectutis^ id est, in hac pras-
seoti f ita, qnas est tempus seneciutis, id est, teinpus
captivitatis et tribulationis propter senectutem, id
081, primi parentis velustatem. Et describit tempus
illad dicens : Cum deficiet virtus mea^ id est, quia
nibil de virtuie mea praesumo^ sed solummodo de
gratia tiia ^pero. Et ideo» Do:iiine,iie dereiinquas me,
llle videiur projectus esse a Deo, « t dereiicius , qui
racHe labilury iiec resistere valet aliquibus iribula-
tionibus.

Qma dixerunl, Ideo necesse e<t ne dereiinquas me,
quia inimci mei (omnes euim impii inimici sunt piis)
tiixefuni ^ id est, statueruniy non ad suam uiilita-
lein ei pnfesiaieui, ut putaveruni, sird mihi, id est,
«d iiieain utilitatein. Ei prius quani poual quid dixe-

jtisie hoc faceret, et ideo in hoc etiam laudaudus
esset. £t ecce multiplex laiis ejus» sed super hanc
omnem laudem alia adhuc laus additur, cum de im-
pio tit pius, et de damnato in regnum assutnpiui. Et
haec est laus illa de qua dicit : Adjiciam iaudem fiiper
omnem iaudem tuam» Et assequitur hoc ostendens.
Quasi dical : Hoc inodo adjiciam tibi laudem super
laudem» quia os meum interius ei exterius annunticifitf
id esi, repru38entabit dictis et factis et cogiiationibus
j[u«<tftam esse luam , non meam, id est, hoc quod
jusiificatus suin, esse ex gratia tua« non ex roeritis
mcis, et tota die^ vel in adversiiate et proBperitate»
vel toia die, id esi, assidue annuntiabil «a/nfare esse
tuum, id est , salvationem gratia: tuae ; ineain ▼ero
essedaiuuationem. Secunduin veroquod vox capiiis
cst, qitod praDcedit diceiur iiic : 0» meum , id esi,
ineorum. S<!iiieiitia aulem non inutabitur.
Quoniam non cognovi iitteratnram, Id est, ideo os

m

BEDiE VENERABILIS OPP. PAUS tl. SECT. II. — DUBIA ET SPURIA.

860

mfium annuntiabil justitiam esse tuam^ et non meain, A generationi omni qumventnra eit, Qtiia pr;f^vidU Spiri-

qnoniam egn non cotfnovi lUternturam , \d est, iioii
prxstimo jii^tincari tie liliera legis, siciit illi faoiunt,
qiii soii lil(f>r;v. lesis insistunt , el a gralia resiliunt,
non atiendentos litter» legis graiiain esse ad victi-
inam, et neoess:iriam esse graiiam adjuvantis , ut
iinpleatiir pr.^eceptum jubenlis, f|uia si per (e pr.rsii-
niendo de virtute tua incipias et deficias, erit (ibi
lex littcra puniens, non salvans. Lex enim sine gra-
lia est liitera occidens , et valet (nnluni ad conviii-
cendam iniquilatem , non ad dandam salulcm. Non
cognovi^ inqtiam , liiieraturam, ei ideo non introibo
aiiiodo non in potenlia legis,scd m polentiam Domini^
id est, institiiam atnodo vivere non secundiim litte-
ram legis iinpoteiilem justilicare , scd sccundiim
gratiam Doinini po(enlem jusiificare» el sic, o Oo-
fnine^ memorabor jusliti(B tuee soliui, id est, in memoria
semper liabebo qiiod justitia justificaiio sil tua , qni
non meritissupplicium reddidisti, sed graliam imper

lus sanctJis quosdam b:ereticos futuros, qoi affirma-
rent, et sequemibus snisnersuaderentstalum Eccle-
siae brevi durainruin. R^^darguii illos per prophetani
«quipollenier diccndo, Eccle^iam qiiandiu generatio
erit non defuluram. Et sic (Ideles preinunt, ne qoaiv*
doqiie (alibus credant.

Poteniium tunm. Exponit quod brarhium accipiat.
QuAsi dicat : Non deretinqua» me, inqiiam, donec
annunliem brachium tuum^ scilicet, donec annuntieni
polentiam tuam^ id est, gratiam lunn facientem ncM
potentfs ad resistendum tentationibns. F.t j^fstiliam
tuam^ i>i est, eamdem grttiain nng jiisiificaHiem. Ct
sic idem sont polentia et jusiilia. Si vero Gassiodn-
ruiii sequamur, diversilicare ei possiimus, scilicet»
ul polentiam accipiamiis iii niod i justitiraudo, justi-
tiam vero tandem in di^eernendo. Annunliaba ^ in-
quain , potentiam tuam et jnsliiiam tuam ; ego, dico«
lenden*^ usque ad allissima magnatia , id est , iisqne

listi, ut sol us tui sit, et non servi, qui legem dedit. Q iu saperc(B'estes creaturas altissimns . indigniiale

Si enim , ul ait Aposloliis , data essel lex quce pos-
set vivif'care, vere ex lege essel justitia. Sed iioc iioii
esl, quia conclusit omnia sub peccato Scriplura.

Deus docuisti me, Quasi dicat : hoc ui meinorem
juslitiaR (11% soli , docuiati me (u Deus ex juveniute
mea^ id e«t, ex quo conversusad te innovatus siiin a
le, qui faciiis sum a le. Et quomodo docuisti? iloe
modo, scilicet , quii ego allendcus priorem vitam
mearo, video quid debeant inihi, ei qnitt accepcrim
pro eo qnod debebaiur mih>. Debebatur niibi enim
poena, et daia est mibi gratia ; debebatur mibi ge-
beitna , et dula est mibi spes xietnx viix. Docuisti,
iiiqnam, exjuvenlute, ei usque nunc etiam dores ine,
qiiia adbiic regis me, qui in via posuisii me. Et ideo
usque nunc pronuntin mirabiUa fua, ci setnper pro-
nuniiabo casancte ineiiitando, et bene operando usque
insenectam etsenium bencdico mirabiiia. Qu:c eniin
majora mirabilia qiiam mortuos susciiare? Si enim

quantnm ad nos , quas taineii (u fecisii lioc quod
sunt. Do iiis magnalibus ideo apponii, iie luiaremt»
grali»m ad solos bomines pertinere, cnm etiam per-
tine>l ad siipercoelestes spiriiu^, qni» et boc quod
snni, cl quod bene vivunt, id est, quod ih veriiale
persisinnt, est ex gratia. Sequitur :

Deus, quis similis tibi, Quasi dicat : Quando<ftiiilem
per piitentiain tuain non soliim terrena, s^^d etiam
supercoelcbtia persistunt , quis ergo similis toi t
Nulliis ulique. Malo ergo suo perverse volunt libi
assimilari primus ille «postata angeliis, qui bene no*
luit tibi as^imilari et homo secundus. Quoiidie eiiim^
Deus nos vocat ad bonam similitiidinein Miam dicens r
Estote misfricordes^ sieut ego Pater vester mi$ericar$
sum. Et iiivitat nos ut diligamiis inimicos nostros, ei
eis bcne faciamus, quia ipse pluit super justos et itt-
justos, Sed in iiocnoluit sibi assimiiari ille. Sed qni»
Deus est bonum se ipso contentum, et poiesias per

mortui non esseinus, non dii eret nnbis Aposlolns, p se sub niilla ens potesiate, in hoe volnit ei penrerse
.. . j — -•. -. ...i. .. :i/. — -•„_ assimilari priinus illequi diiit : Ponam sedem meam

ad Aqnilonem , ut esset potestas conlra poteBUlein
illam, iioii sub illa. Et ideo evanuit in cogitationo
siia , oi ce.cidit de luce in aBternas tenebras. Huie
malo 8U0 iniser ille secundns consensit , qui sibi
Deiis esse, et de suo nutu pendere voluit. Recessit
euini ab Imperatore, et diverlit po<it deserlorem.
I^egem dedit imperator, fraudem suggessit desertor.
Creilidit iniser bomo quod suasit diabolus, et iove-^
nit qiiod iniiiatus esi Deus, quia morte multatos est.
Et boc est quod dicii : Quantas ostendisti mihi. Uuod
ad littCMm sic continuaiur, quasi diceret : Quaiido-
auidi^m nulliis est tibi similis , ergo malo neo in
Adam volui tibi perverse assimibri , quia tu pro
perversitate illa ostendisti mihi tribulationet^ et quan-
tas multas, scilicet. et malas. Tribolaiiones Tocat
hic omnes poenas peccali , quare quaedam videntar
dulces non attcndentibus eas, ut comedere «^t bibere,
et similia. Ilic vero qui atiendit eas, vocat eas roa-

Surge^ qui dormis, et exsurge a mortuis^ et illumina"
bit te Deus. Otnnes enim peccaiores et si vivi siint
exteriu^, mortui (amcn interius. E( corpus quundo
resuscilatur » muudo reddilur; auima vero sibi
redditur. Corpus quoqiie suscitaiuui polest vivere
sine suscita(ore suo, aniuia autem non potesi, quia
cuin sint duae vilse, una corpoiis , altera anira<v, si-
cut corpus nequit vivere sine giatia, iia aninia nequit
vivere sine gralia per quam re^usciiatur. Elidco di*
cit^sqiie nunc etiain doces me , quia nullo modo
anima sibi reddila siueregimine gratia: posset vivere.
Et poiest referri qiiod bic diciiur ad unumuuemqiie
perfeciuin, ei sic per senectum et senium accipiemus,
vel simpliciier (inem viLT, vel secuiidnin Gnecos
possumiis accipere per senec(ain morum gravitatem,
per seniuin vero iniegram perroctionem. Apud nos
utrumque boc a scne di< tuin est, et prooodem acci-
pitur; apud Graecos vero senecta pro gravitaie illa
inorum qua: esi post virilem a:ta(em accipi(ur , et

lales graves presbyteros appellani. Senium^vero de- D las. Et est dicere : Quia perverse volui tibi assinii*

crepiiain SRtatein accipiunt , et decrepitos geronlas
dicuni. Si vero bic loquitur talis unus , qui sit in
multis, id est, Ecclesia, lunc aliter oporlet nos bxc
lempora distinguere, scilicet, ut per juveniutem
Ecclesiae accipiamus tanium tempiis illud, iii quo
sancti Apostoli fuerunt, et niuhipliciier sanguis ad
l-etamen Ecclesi:!*, id est» sanctoruni maityrum,
fusus esi. Per virileni vero aetatem, prseEentcin sia-
tum intelligamus; per senectam \ero et ^eitium
leinpus uliimum ante finem su^culi, (enipus An(i-
f-brisli. Pronuntiabo, inquam, mirabilia tua usque
in senectam et seuium, ot ut possim, o Deus, ne dete-
tinquas me, donee unnuntiem ego Ecclesia per pr.e-
sentes el peisequenii-seorum. Vel egu perfectus
aiinuntiein periiie et per successorcs meos, brachium
fttum, illiid, scilicei, de quo dictuni e^t : IWachium
Domini cui revelaium estl id cst, Filiuin luum , per
quem gratuita libtralio uobis data es( , aununtiem

lari, ideo muliasti me inaffniset infiniiis tribulalioni-
bus, et tamen irrevocabililer » quia tu eonvtrsus de
ira iid misericordiam vivificasti me jam inlerius in re
et exlerius eiiam in spe. Et ideodico vivificasii, iiuia
reduxisti iterum animain meam de abyssis terrw. Quod
dupliclter potest dici. Quaiido enini iionio de lerra
facius est, tunc terra in viliiate sua in quiddam
dgnuin educiaest; cum vero liomo praevartcator
faeiiis esi, tunc lerra in vilitatem siiam redaeia esi.
Iiide cum assumereiur a verbo illo qiiod m pnadpio
erat apud Deum^ reducta est. Gecidit itero quodaro
modo, ciim caro assumpia roortiia esi ; reduclu vero
est eadein cariie resurgente, et sic iteiuiii, id est,
bis rediicia cst. In hac autem sententia per abyssam
vilitaiem (eirx accipe. Yel abter : Ideo dico vtvi/i-
casti me, qui» in tcrra , id esl, bls reduxisti me dt
abyssisten-ce^ idest,deprofuiidiiate vitioruro. Prime
cnim eduxiiflos, cuinnatura nostra a verbo asstimp^

861

LN PSALMORUM LIBRUM EXEGESIS. — PSALM. LXXI.

m

ta est. Casiis ilem fuil in ipsa moric. |i:de rpdiuil
fios per resuscitatioiiem <>u»iii , in qnt% spcs resur-
gendi iiobis datn est. Kediicet nos etiam, ciim lifc
spes implcbitur, id est, rum ii»s resusc<uibiiniir. El
bic eril et tanta, id cs', geminata reduciio.

BluUiplictuti magnificentvm tnam, Quomodo, in-
qu.im, me vivillca^ti ? Ita, sciiicet, quia muUiplicatti
magnilicentiam tuam^ id est, magnificam poteniiam
iiiani, qiiia uun latttum indulgentiam confers, sed filiis
eliam quos ad haerediiatem paras, tiiisericorditpr fl^-
geliaadhibes, et sicul c6'iver$us ab ira ad misericor-
diain consolaius es iii meiile interius, consolaberis
vero et exleriuii.

Nam et ego eonfiiebor tibi, Ideo dico eonsotatiu es
m, quia hoc inihi contuli>ii jam, quia etiam in prre-
senti laiidabo le in spirilus vivificatione, ct caruis
moriincaiione. Quod sic dicit : Nam et ego siciit
caput ineum confitebor tibi, o Deus, id est, laudabo
veritatem luam vel promissiones in me completas.
Vel veritaiem tuam ctnfitebor , id est , laudabo
vera pnpcepta tua impleudo ea tibi, idest, ad hono-
reiii tiiuin, et lioc in vaiis psalmi, Y.is psalmi , ut
beatus AugustinuH ait , est instrumentiim psalini,
p«ialieriuin scilicol, quod quia desuper soiiat, sgui*
licat vivificationeui spiritus, qnx dcsuper e>t. £t est
dicere : Confitebor ttbi in tasis psalmi^ id est, in spi-
ritualibus operibus, sicui in sancta cogitaiioiie et ora-
tioiie. Pussumns etiaiii serUMduin Cassiodorom in
▼asis psalini intraiisitive accipei e , ul sit idein ac si
dicat : Confiiebor tibi in vnsis^ quae siiit vnsa , id esl,
in talibns lanticis, in qiiibus ita et pura et liicorpo-
rea sit biis Dei, sicut in aliquo vasc bono iiianel in«
fusus liquor iiicorrupiUN. Quae tameii laus pertinet
ad spiritus vivificationem. Vel eliam per vasa psalini
possunius acciperespiriiualesaiiimas, inquibus laus
Dei noii acescit, sed bene sapida est sicut liquor in
bono vase. Confitebor tibi^ inqu»m, o Deus in vasis
psalmi^ et psallam libi in cithara , id esl, iii sanciis
operibus ad caruis iiiortificationem periiiieiitibus, ut
est manuin pauperi porrigere, infiriiios et incarcera-
tos visitare, et similia, laudabo le, o sanctiis, sancius^
dico, Israelj Id est, qui sanciificas omneui virum inieii-
denlem ad h«>c, utvideat te. Isracl eixim virvidtns
i)eiiminlerpretatur. Et perciiharam, qu:e ab inferiori
soiiat, non incoiigrue carnis iiioriific:itio designaiur.

ExsuUabunt labia mea, Niiiic, inquam, eonfitebor
tibi in vasis psalmi, et psallam in cithara; landein
vero exsnUabunt iniegre labia mea inleriora , tunc,
scilicei, cvm cantavero tibi, id est, cum veruni et
iiidtficiens canticuiii solvam tibi. Beati enim qui ha-
bitant in domo tua, Dormne^ in scecula sacutorum lau-
dabunt te. Et qiiia dicunlur eliam labia inicriora,
ideo, ad exponeiidum quae labia acceperil, subdil :
Et eadem anima mea exsuilabit loiic in laude tua
ideo, quia lii eam redimini, redimes ab onini tribu-
laiione vel mutabihtiie. Necsoium animam redimes,
sed et cort.us rcdtuies a corruptione per iiicorrup-
tionem, qiiia lingua mea, lingua scilicet cori»oris,
meditabitur Juslitiam luam, id esl, in onini inieiitioiie
coiisentiet animae in repraisentando justificaiioneni
tQani, quiid erit laus tua. Quod esl dicere : Tiinc
nun reirahet caro percorruptionenialiquaiuanimani
a laude tua, sed conseiiliet ei , quia lotus absuiuar
flagrantissinio igne charitatis in holocausium , quod
erit tota die^ id e»t, iii futuro quamlo erii dies sine
iiocte, lonc scilicet quando e conirario illi qui modo
quwrunt mihi maia, voleiitesnie devocare, fiiiiu confu-
<i et reveriti^ id e»!, graviier remoriiam conscieiiiiam
tiabebant^ et valde erubescentes erunt diceiites : Nos
insensati v>tam ittorum (BStimabamus infamiam , elc.

IN PSALMUM LXXI.

Psalmus in Salomonem.

ARGIiMKNTUN.

Hic psalmus non simpliciter in Salomonem, sed
f ropter communein populi prosperitatem , quas erat

A cum re(i;is reliciiate conjuncta, et io S-ilomonem ca-
niiur. Alitervox iLCclesiae de Chrisio ad Dominum.

EtPLANATIO.

Salomon interpretatur pacifii-us , signtficans Domi-
num Chri^tum, de quo dicitur : Imperii et pacis non
erit finis. Per totum psalmum propheta loquens adven-
tum Ciwisti prcecinit, In prima parte verba facit ad
Patrem, judicium Filio petens ad populos judicandos^
quod ta*iien prcBdestimlum ante scecula noscebat. Sc-
eundii^ injudicio Domini fiiios paupcrum satvandos^ et
humiliandam diaboli dicit esse superbiam, nam et ipsum
quoque virginis partum per similitudines exponit. Ter-
tia refert quw bona contigerint de Spiritu sancto, ex
Maria virqine nato Domino Christo. Quarta ab omnibus
regibus dicit adorandum^ quia humanum gp.nus n dia-
boli potestate redemit. Quinta pronuntiat^ quoniimhu"
manis oeutis vibus fir namentum fuit credeniium^ et
profectus sme dubictate justorum. Sexta^ ceierno Do-
^ mino totius mundi eonsensu tandes perhibet esse sot-
■^ vendas. Septima hymnum Domino Christo mundissima
devotione persolvit.

COHMENTARIDS.

DeuSf judicium tuum regi da, llaec verba referuntur
in Salomonem, non filium David prophetae, scd in
yeruni pacificum, id est, in Christum. Saloinon enim
interpretatur pacificus. Et ille vere pacificus est, per
quein mediatoreni accepta remissione peccatorum
reconciliali suiniis Deo. Dicit enim Apostolus, qiiia
cum udhuc peccatores essemus^ reconeitiali sumus Deo
per mortem filii ejus. Ille quoque vere pacificus est,
qui feiil utraque unuin, solvens mediuiii parielein,
ut duos coiideret in se unuin novum hominem, fa-
ciens pacem. Quod vei de duobiis parielibus Eccle-
sia; polest accipi, qui conjuncti sunt in uno angulari
iapide, id est, in CUrislo, solutomedio obstaculo quo
separabantur, id est, carnali lege, vel etiam de ista
ei de superna Ecclesia, qiiam Christus reconciliavit,
p boliito iniiro quem inter eas peccata erexerant, at
^ muliis aiiis niodis poiest Christus paci(fcus osiendi,
non ^ecuiidum eam pacem qu^m muiidiis qiiaeiit et
diligit , s^d secundum eain p »ceni de qna propUeia
d cil, Dabo vobis solatiumverum, pacem super paeem^
scilicet super reconciliationis pacem immortalitatis.
Quod autem in hoc p&ilino propheti iia aperte ex-
ponit occultuin ejus aUventum ei maniie^tum : lioc
facit ad convincemlam duritiam illius po|iuli, queni
per spiritum propheticum praeveoit, coutradicturum
omnia i.la qux' de eo in lege et propheiis et psalmis
scripia erant, et iit exhortelur eos, ut sic recogno*
scaiit ejiis occultum adventum, ne undem expehan-
tur manifestum, et dicit ita : Deus^ da judieium tuum
regi. Quod est dicere : Domine paier, mitte iltuni
quem missurus es, iit assiimpla humaiia natura des ilii
1 egi judtciuin tiium, id est, judicium certuui et pro^
yidum, qiiod scilicet falii non potest ut humanum
judicium. Pa:er enim non judicat quemquam, sed
onine judictum dedit Filio, quia Filius liominis est.
D Ex tpsa enim huiiianitate babet Christus judicare,
quia novus homo nova prxcepta dedit mundo. Qu:i5
qui servaverint, in bonum judicabuntur, qui vero ea
cunleiiipserint, in inalum. Et valde justuiii est, nt
qui htmio lacius est propter bomines, ipse etiani
judicet bomiiies. Sequitur :

Et justitiam tuam fitio regis. Aliis verbis ideni quod
prius diiii, repetit. Idem eniiii rex est, etfilius re^is.
Kex quidem estsecuudum bumanitatem, filius vero
regis est secundum divinitalem. Et cum dicit : Da
jmtitiam tuam filio regis, idem est ac si dicat , Da et
justumjudicium tuum. riiec supervacuae sunt hujus
niodi repeiitiones,f|uia inultum ornaiur divinum elo-
quiiini, ei iiece2»:>ariae sunt in psalmis, et in eo geiiere
sermones, quo concitandus est afiTectus animi.

Judicare poputmn tuum. Da, inquam, regijudicium
tuum, hciWcci judicare (pro ad judicandum) poputum
ittum, id est, ad discenienduni oves ab baedis tii ju-
stitia. Et qaos vocet populum ejus, detemiiuat di-

8(i5

«ED;E VENKRAmUS OPP. PARS II. SKCT. U. — DUBIA ET SPUIUA.

861

cen« : Ei jinlicare paupereB tuo» in judic'o, iiidiciiiin
Riinpliciler posiliim, iii beaius AiigustiniiS diitit. pro
jiisto jiid cio arcipiiur ut hic. Qiiod aule n dicit,
Pnvpfrc» f?(05, ait dKTerentiam dicit : quia sunt qui-
dam p.iuperes non sui, illi scilicei qui et si exteriiis
simt pauperes, per cupiditaiem tamen in mente sunt
divitps.

Sutcipiant montes, Quasi dicat : Et ut rex ille
judicei populum tuuniy ideo montes, id est, sancii
npostoli qui sunt roontes, sanciitate eintnentes, vir-
tute pracpollenies : sic loquendo ut per eos alii fide-
lilcr instruaniur, sic Tivendo iit alii saluhrilcr eos
iiiiitenlur; illi.inqnam, montessuscipiantpaeem/iihin
scilicet pncem de qua Apostolus dicit : thritti lega"
lione fungimur, tanqnam Deo exhorlanle per nos, ob"
secramus vos pro Christo^ reconciliamini Deo^ hoc esi,
siis: ipianl prnBdii-aiinnem reconciliationis popu'o ,
subaudit annuniiaudam. Ut qui aure audien«li aiidie-
rint, jiidicentur in bonum : qui vero nou audieriiit,
in m»lum. Et colles, id esl, iriferiorcs ita se ad ipsos
hahenies, sicut colles ad inonies, ut Lucas et Timo-
theus ad Paulufu,suscipiant iustiitam , scilicel, ut pcr
iuam obtcmperentauclorilati illnrnm, sicui iustum e«t.
Ipsam enim obedientiam vocat justiliam. Vel aiiter :
Montes^ id est, praelati et superiores in Ecclesia sus-
tipiant pacem et concoidiam faciendam in mundo vel
in populo, Maxime enlm ad praelatos pertiuet vigi-
lanii aiteniioueconsulere p»ci, id est, coucordiae, ue
schismat.1 fiant. Et ideo montes suscipiant pacem et
colles suscipiant, id est, inreriores oliediendo sequan-
tur auctoriiatem illorum, sicut jiistnm esi,

Judicabit pauperes populi, Dn^ inquam, judicium
regi, et vere dahis ; qui rex ille laodein judieabity id
esi, disccrnet ad bonum veros pauperes de populo
primitivo, etqui» eiiam judicabit malos, ideo deier-
iiiinat qiiomodo istos judicabit , dicens : quia non
lantum saivos faciet illos priores puuperesy sed ctiam
/S/ics, id esi « quosciioque veros imiaiores illoriiin
pauperes^ faciet satvos aeternaiiler, et ideo humiiinbit
eatumniatorem, Calumniatorem vocat hic diaboliun,
qui frauduleiitia et nequiiia sua nitilur seniper con-
friiigere, iinde fratres accuset. Unde alibi dicitur ac-
cusatcr frairum, et qui masiine dolet causam nosCram
esse apud jiidicein tam providum atque t entgnom.
Qui vere tunc humiliabiiur, quia absorpia inorie,
quando amplius peccato non erit iocus, tunc peribit
polestas ejus.

Et permanebit eum sole, Et humiliabit, inquam, ca-
tumniaiorem, ei illo huroilialo cum trauiderit reginiin
Deo et Patri, tunc permanebit «ternaliter cum sote,
id est, cum palerna ctariiate; et permanebii anie lu-
mmt, id esl, in conspectu Ecclesiae , ut inde Ecclesla
se reflciat illic, unde hic liicebat. Lunara coniparat
liic Ecclesiae, qui i sicut lona non habet lunien a se,
seil recipit illud a sole: iia Ecclesia lucem non habei,
nisi reeipiat eam abillo qui ittuminat omnetn hominem
venientem in hunc mundum, Ante lunam dico geiiera-
lioiiis geneiaiionum, id est, quae erit generatio com-
posita ex omnibus generationibus , lioc secundum
quamdam translattoiieiii,juxia aliani verodice8,quod
vcre permanebtt nnie lunam : quia perinanebit in ge*
nerattvne e generationem,

Descendet sicut ptkvia in vetlus, Qua-i dicat : Qui
sic veiiiet nianifesie jnd caturus, |irius veniet occulte
jndicaiidus : quia descendet sicvt ptttvia in tellus, et
estsoiendum quod in duobuspraicedcnlibus versilius
«le fuluro diitum,de praesenli quoquc poiest dici sic:
Duminiis landeni judtcabit veros pauperes popttli, et
ei am in prapsenti laciet salvos jiisiificando, et ipsos
paiiperes et /f/tos pauperum/i6 esl, iinitatoies illorum,
et Itumiltabit faiumntatorem; quia dabit suis caui gra-
liaiH, ut uiida caluuiniator uiuchinabaiur cnnrmari
eos scdicei , qnod iion gratis coleient Deiini, s.cui
Leatum Jub, qiiando dixit : ^unquid Job grat.s colit
Deum? Cnde po'iua ipse humilietur victus in iioc,
Muia iiti coniia ejiis voluntaieoi gralis colunt Deuin.
Vcl aliier. iiumitiubit catintmiaioretn |»er sacraiiien-

A tum incarnationis 8ua>,scirtcet quia ille extendendf»
roanuinsuper illum,ubi nihil suum invenit, alios in
quibus jiis habebat amiltei. Et salvoa faciendo sno«,
et caluinniatorem huniiliando pernumebit cum soU, iJ
esiqiiandiu sul oricturet occidei, id est omni lempore.
Et nimirum si permanebit cum i o/e, qiiia est ante
iunam, id esl, anie omnia. tempora. Similiter posser
dicere anle solein, sed gratia variandi oraiionein :
quia prius solem posuerat, liic lunam posuit ; per-
manebii, inquam, eiis m generathne et generationem^
\d esr, in praesenti geiieratione, uhi est generatio
decedens, et generatio succedens, et sic muU;e ge-
nerationes.

Descendet sicut piuvia, Satvos faciet^ inqnain, fiitot
pauperum, Et nt salvos faciat eos, descendet sicut
pluvia in veilust id es(« nascetur de inteinerata vir-
gine. Sicut enim pluvi^ peneir.it vellus, et cadit inde
sine vitlorum aliqua scisitione ; sic et Dominus ute-
rum virKinis Intravit et exivit sine uUa integritatis

jl corruptione.

Et sicut stiiiicidia sUllantia super terram, Idem di-
cit per aliiiin similitudineiu. Siciit enim lenis pluviae
gutta: stillautur siiper terram occulie : Ita Dominus
natus est dc virgine sine strepilu maritalis copulae.
Aliter quoi|ue si ad historiam respiciamus. £o enin
teiiipore quo Dominus per judices populum rexit ,
prascepil Gedeoni , ut conlra Madianitas pugnaret,
promitiens ei victoriam : ille vero voleos fleri sibi
proniissionis ce: titudinem , in nocte vellus super
arcam extcndii, et petiit hoc signuro sibi dari : nt
veilus complueretur, et area sicca maneret, et factum
cst ita. Sequenli etiam nocte idem vellus extendit,
et petiii ui siccum vellus maneret, et area complue-
retur', lioc quoqiie ei comroissum est, et sic de vieto-
ria certus lactus est. Per vellus designatur iudaicus
populus, quod sicut vellus ab ove aufertur : ita a
iege et glona loci et geutis erat exstirpaudas. fii
Doiiiinus desceiidii primo, sicui pluvia in veilui : quia

Q prius populuiii illum spirituali gratia perfudit. lude

^ eii in uiatreni sibi etegit, in sanctos apostolos assuni-
psii, inde et pra;coiiiUin Evangelicae veriiaiis incepii.
Et deinde descendit sicuf stiilicidia stillantia $uper
terram; quia pr:i;conautlbus saiictis apostolis, coa-
tradiierunt eis Juda^ , probibentes ne qois in eo
nomine loqueretur. Et sic vellus siccum remansit, et
lerra qux circa erat, compluta est: quia gralia ia-
da;i8 est subtracta, gentibus est proposiia. Tunc eniia
sancii aposloli iii viaiu genliuro abierunt, et in civi-
tatem Sainariianorum, qiiod prius probibitum fuerat,
introierunt dicenies : Vobis prtmum opurtebat loqui
verbum Dei^ sed quoniatn reputistis iilud^ et iHdigno»
tos judicastis, ecce convertimur ad gentu.

Orieiurindiebueejus, Descendil, inqiiam, Dominiis,
et m diebus ejus justitia^ prius occulta, ei in lege noa
«pparens. Onetur^ id est, maiiifestabilur. Jtnius emm
ex fide vivit ; et orieiur abundaniia pacis^ scilicet ut
et iniiiiici diligautur; et hoc uui dlu erit, donec iuma
auferatur, id esi, doiiec ad&cripia iiiorte omnis defe-

^ ctus inorialitatis ab Ecctesia auleraiur. Vel secundum
aiiain transtationem ita diceinus : Donec iuna, id esL,
prxsens Lcclesia qiia; nunc comparatur lunae propier
defectum, ext<»lla<ur pcr gloriam immortilitatis et
iropassibilitatis. Tunc enim amplius iiiimicus dili-
gendus iion erii, quia nec ii.imicus eril. Et practerea
dominabitur rex isie a mari usque ad mare, id fsi, ab
oceano Occidentaii u^que ad oceanuin Orientaiem.
Kt unde inripiei ? scilicet incipiet a fitumne^ id est,
a Jurdane, qui fluvius est Judaeae, unde praeconium
veriiaiis incepii. Et domiiiabitur Uique ad terminos
orbis terrarum , quia in omnem terram esivit sontu
eorum, et in fines orbis terrarum, £t per hoc iia etiaui
s.inpliciter expositum inaHifeste osieudit, quod h«c
(ut Juda!i putant) in Satoinonein hislonalem refe-
renda sunt. Poiest auteui mystiee inieiligi , quod
dicit : Et dominabitur a mari Orieiiiali usque ad mare
Occideiiiale. Per niare ii.iiiique Orieniate Judaei
sigiiilicaniur, qiii el si amari lu iiiohbu» erant, uuoiu

865

IN PSALMORUM LIBRUM KXECESIS. - PSALM. LXXL

m

Umen Deuin colcliatit : per mare vero Occideniale
gentiles iiilellige sisnificari, qiiilMis occidi^r.it omiiis
cogniiio veritaiis. Per fliimen quoqtie terrenos prin-
cipes accipe, in mundanas amaritudines seinpcr
influentes, sictit tiumen in mare, et est dicere :
Doniihabunlur a ma. i Orientali usque ad mare Occi-
den'a)e, id est, obtinebit dom^nium et de Judneis et
de gentibus« ei dominabitur a flumine utque ad termi'
not orlni terrarum; quia ilb»s qui prius flumen eranl,
fariet lorrani stabilem et beiie cultam, ei non soluni
terram , sed eiiam orbem lerrarum, id est, ad o
perfectos, ni sint etiam termini orbis terraruin, id e^t,
in lanium exslinxerunt iii se omnem lerrenitatem» nt
jam Tii etiam in aliqiio angulo ejus sint.

Coram illo procident jEthiopes, Doiniiiabiiiir, in-
quani, rex iste, ei illo dominante /Etiuopes, id esi,
flen-grati in peceatis et'desperati<isi(iii iu gentilMis,
procident coram i7/o, id e-^t, iiuiniliabiini anitnas suas
iilt , et tainen inimici eju* itidxi iiugent lerram , id
esl, terrena inagis qu^^m ipsuiii diligent, quia malue-
runt innocentiam perdere , qtiam locuin et genlein
amittere. Vel aliier : Inimici ejvs^ id est, cniiiradi-
rtores ejus Ungent terram^ id esl, diligeut terrena,
sapientes. id est, baereiicos, et ma};is placebit illis
illorum eirorem imitari, quam veriiati ejus cnnfor-
iiinri. Ecce diiae sen^eniis iu malo : sunl ali:u du«
m bono, ut sic dicas : Procident, inquani, jEthiopes
eoram illo, et qui prius fucrant inimici ejus , terram
tingent^ h\ est, non solum se bniniliabunf, sed ipsam
eiiam buinililatem valde tauquam aliquid dulce cu-
pient. Yel aliter : Ininiici ejus^ id esl, quilibet prius
advcrsanies eis, lingent terram^ id est, diligeiii hu-
maniiatem, etiam siudebunt imitari buiniliiaten).

fieges Tharsis, Ideo jEthiopes proeident coram illo^
quia reges Tharsis et intulce offerent ei munera^ qiiod
non incongrue de tribus regibus magi^ potest accipi,
qnanlnm ad liLieram. Mystice vero sic intelligitur.
Tbarsis inierpreiatur exploraiio gaudii. Et illi qui
p ius iu terrenis gaudium explorabant, nbi non est
gandenduin, iiiio dolenduni : (acli reget^ illicitos sci-
iicet inotus iii se ipsis bene regentes, offerent munera
gratiosa , scilicet , seipsos et atios a se convcrsos.
Tbarsis quoque, ut Ilieronymus dicit, conteniplatio
iiiierpretatur, quod 8;itis item congruit, quia reges
illi qui in vera sunt c<>nleniplationo, vere oflerent ei
inunera supra dicta. Et insulce etiam offerent ei niti-
nera, Insnlae sunl illl, qui adeo perfecti sunt, ut positi
in salo hujus sseculi, licet uiidique flucius leniaiionum
eo» assiliaui, tamen siabiies maueant, velut in mari
iiiFulae.

Reges Aiabum et Saba dona adducent ei, Arabia
inierpretaiur eampeslris, et est regio, in ^ua oinnes
^troniaticifi species reperiuniur, et intelliguntur per
regea Arabum tales regeutes se de gentituis qui de
i^ylvestribus et spinosis canipesires et rrugireri facti,
Deuui oinnium virtutum odoramentis oblectant. Saba
Yei o interpreiatur incensa , et est regio thurirera ,
per qiiam intelliguniur illo igue succensi» qiiem Do-
ininus veuii niiitere in terram, et vult ut ardeat, id
est, spiritu ferventes, Domino servienics, et in bonis
moribus tanquani thure Deuni oblectauies. Poiest
etiam in inalu hoc dici sic : Heges Arabum^ id est,
geniiiium reges, cauipestres et inculii ; et Saba^ id
est, incensi igne incentivorum adducent ei dona, sau-
cios scilicet martyres interllciLndo, qui Domiuo velut
duicia sjcrilicia erunl.

Et adorubunt eum, Qtiasi dicat : Non soluin r^^^i
Tharsis ei alii iiiagni reges munera offerent^ sed etiain
oinnes reges, id est quicunque se regenies, cogno-
sceniesque se regunt, ab illo se habeie. Adorabunty
id est, valde venerabuiitur eum, Ei vere adorabnnt,
quia omnes genles^ id est, aliqui de omnil:Us gentibus
servient d, casto scilicei tiuiore. Ipsuui enini servire,
erit adorarc.

Quia liberabit pauperem a potente, Ideo merito
adurabunt eum, Bt tervicnt «i, quia ipse ei liberavit
eaui , et liberabit pauperem , id cst , populniu veic

A humilem a potente, id est, a supra dicto calumnia-
tnre ; qiii non ex sua virlute poiens est super nos,
sed ex noslra inlirmilale, praevaricando enim infir-
maii, ei sub peccato venundati sumus, et praepo-
lentein super nos eum fecimus. Liberabit, inquun,
pauperem , el iiecesse erat ut iiberaret pauperein :
cui (pro quia ei) non erat adjutor, qiiia neque philo-
sophus , neque nngeliis aui archangelus poterat ei
subvenirc , ut liberareiur pr.vler ipsiim soluin , de
quo dicium esi : Dum medium silemium lenerent
otnnia^ eic.

Parcet pauperi etinopi. Quasi dicat : Qunmodo /i-
berabit pauperem ? An iia iii jliceat ei illius pecca-
luin ? Non, sed poiius destruelur peccatum, quia
ipse parcet njmiitendo iieccaium pauperi, i<l esi,
humilianti se ei, sicui pauper solet diviii, et inopi,
id e l, illi qui est sine op«, et repuiai gratiain sibi
neceasariani esse. Et taudem faciet salvas ajternali-
|er ani»was pauperum. Kt hoc ideo, qiiia hic redimet

g animas eorum ex usuris, id est, ex suppbciis pecca-
torum, quae tainicm dehenlur malis, et per hoc li-
berabit a suppliciis, qtiia redimet ab iniquitate , id
est, quia causam aufert siippliciorum , id esl, pecca-
tuin. Supplicium auiem ipsuin ideo usura dicilur,
quia pliis inali coolingit inveuiri in snpplicio quaiii
delectaiioiiis iu peccato. Solum eniin corpus ah ho-
niicida liic occldiiur, ipse vero qui hoc facit illic
corpore et aniina damnaiur ; vel , quod generaliiis
esl, cuin peccaljjm alicujus sit niomentaneuin, sup>
pliciuin erit seteruuin. Hedhnet, iuquain, animas
pauperum ex initjuiiale, Et nomen eorum, id est, re-
dempiorum, scilicei, boc nomen Chnstianus quau-
lumcuiique sit mundo desplcabile, lamen erit valde
honorabile eoram illo, id est, in conSieciu illius, cuin
dicet eis : Venite, benedicii Pairis mei, possidete pa-
ratum vobis regnum a constitutione mundi,

Etvivet et dabiturei. Destendcl. Inquaiii, Doininus,
et dominabitur a mari usque ad mare. Ei occisus ex

- infirmiiate, vivet ex majestale, quia resurget, et mors

^ illi ultra non dominabitur. Vel vivcl vera vita, quia
iniinunis a pcccato erit in se, etiam in suis, juxia
iliud : Sicut me misil vivens Pater^ et ego vivo propter
Patrem^U» et qui manducat me, vioit propler me.
Quudcunque enim peccatum sive parvuin, sive iiia-
gnum, mors aniinai esi. Et quia vivet , ideo dabitur
ei de auro Arabias^ id est, de prsec puis pbilosopliis
gentiuin quidain convertentur ad eaiii, ut Diouysiiis
Areopagita, et plures alii. Auruin eniin Arabia; prc-
liosius est quam aliud auruin. Et per auruin sapien-
tia designaiiir, per Arabiam veio gentilitas. IC/quod
se^nper adorubunt, ut it»tud, scilicet : Adveniut regnum
tuuni, quod nos quotidie orainus, illud eni de ipso.
Quis enim sciiet quid inaxiine deberet orare, nisi
ille venisset qui pnor docuit despicere lerrena et
desiderare ccelestia ? Nullus utique. Velaliter : Sem-
per adorabunt de ipso, quaiitum ad corpus perfi-
ciendo. Hoc euiin orant saneli viri devoii^sime. ut
corpus Christi, id esi, numerus elecio»um complea.

D tur. Upde eiiani in alia Translatione babetur, Ado-
rabunt pro ipso^ et benedicent «, iil esi, niultiplica-
bunlur in virtuiibus et bonis operibus, quod erit
benedicere ei. Semper enim sive ipse nos benedicai,
sive iios beneiiicauius eum, nos muliiplicabiuiur ,
ipse vero non augetur nostra benedictiOKe, nec ini
iiuitur inalediciione. Et hoc faciet tota die, id esi,
in adversiiale, et in prosperiUte; qui eniin iion so-
lum in prosperiiate, sed in adversiuie Deuin l;.udai,
iiii eiiam nox est dies, et sic semper in die Deuiii
laudat.

Ertt firmamentum in terra in summis montium, Ideo
lueiiio benedkent «i, quia ipse in terra ctniversando
iiner illos, propterquos suscepii terram, erit ftrma-
menium^ id est, couhruiatio \eriiatis, in summis mon-
Ifum, id est, in prophelis, qui plma de eo piouii-
seruut. Quotquoi eoiin pioniissiones sniii, iii ipso
sunt, id est, perfectx, et ipsede sedicii : Oportebat
implert qumcunque scripta sunt in lege^ et in prophetis

8C7

mi>M VENERADif/S OPP. PARS 11. SECT. H. — DUBIA ET SPURIA.

86S

et psalmu dt me. Suminos montiiim vnrat prophetaft, A fiat ei benedictio in primitivis replelis, /fci o el ii
non quod digniores apostolis sint, sed quia priores secundjiriis.

lempore fiierunt. Erii, inquam« firmamentum^ et [ru
etus eju8 superextoUetur super Liba Mm. Libanus esl
nions, ubi cedri arbores aUissiin.i: et odorifer;e, el
impuiribile lignum bal)entes, crescnni. Friictum
ejus ad similitudinem inielligere possunuis. Sicut
eiiim fnictiis sanciorum Aposiolorum sunt nb ipsis
conversi, quibiis ipsc diiii : Ego posui vo$ ut eati$
et [ructum afferaiis, elc. , sic ei sniicti aposioli,

?uos ip^e vo&ivit, frucdis ejus suai. Gt est dicere :
^ructus ejus superextoUetur super Libanum^ id est,
valde exiollelur sup:T omne bujus muiidi excessum,
iucundum et pretiosum. Vcl quia Libanos candidatio
interpreiatur. Per Libanum iiitelligitur Judaicus po-
pulus, qiii quasi caiididalus iuter geutes propter cui-
tiiui iinius l)ei et legeiu crat. lu quo eiiaiu populo
illi caudidii>res eraiii, qui plus aliis a*mulatores pa-
teriiaritin traditionuiii , siciil Paultis fuit, existebanl.

IN PSALHUM LXXII.

Psatmus Asaph.

ARGUHENTUM.

Qua expostuladone pop«ilus in Rabylone captiviii
adversus provideiiiiiiii u^us sit, iiidicatur; et qoud
pro exploratione viriuiis in Imc vita plerumque jiisii
cruciaiitur, iiec non iiiO|iiuaiis aliqiioties sticcessi-
bus attollunlur. Aliier vox Cbrisii ad Patreiu de
Jud;eis.

CXPLANATfO.

c Dum in titulis superioribus David lantum videa-
tur ascriptiis, bicaddidit filv Jesse^ }>cilicet, ut iliiim
David patrem Saloinonis intelligere debeamus. Lau«
des crgo temporales, quae Domino iii lege post sacri*
licia peiudum, et iiistrumenta musica reddebaii-

Et tameii frucius ^jus superexioUeiur super liunc etiam ii (tir, defecerunt atque mutatx sunt, quta nunc fclc*

Libanum^ quia sancti aposloli loiige Ulgniores istis
quuniunicunque tegis a^mulaiores sim, eruut.

Et fiorebunt de civitate sicui fenum terrce. Quia non
dicitur de civitaie, cujus potest civitas referri sive ad
inaluiii, sive ad bonum. Si auteiii ad bonum, tuiic sic
diceiiius : llli qui suiit de civitate ejus, id est, cives iiliiis
regis, ciijus frtictus sic extotletur, quod sunt oiniies
ad pie vivendum iii Ecclesiaro coliecti : illi porebuni
iicHt fenum^ non quodlibel, sed sicutfenuin adhaerens
lerra*, qiiod non cilo siccaiur, sed diu viret, id est,
florebuiii siciil fnu-tiferum fenum, quia et ipsi fru-
ctifli-abunl. Vel fiorebunt utiliter sieut fenum terra^
id est, sicut triiicuni. Per fenum nainque triticum
designatur, ut iii liliro Geuesis, ubi dicitur : Produ-
cai terra omne fenum^ et omne Ugnum pomiferum^ etc.
Si vero civitatem iu nialo accipiamus, tunc ita dioe*
mus : lili qui suni c/e dvitale Chaim, qut prius a:dili-
cavit civiiaiem, ubi iiulla prius fuerat civitas, quia
non prius quod spirituale est, sed quod animale,

clesia catbolica immolatione corporis et saiiguiats
Cnristi saiictam peraget psalioodiain. Sytiagojtii au-
tein Dominum quidein colcbat, sed vivendo flurere
roalos iu pessiuias cogitationes inciderai ; ex cujut
persona in hoc psalmo ipse Asaph loquiiur, qui iii
suo nomiiie Synagogas continet significatioiieiu ; de
gentilibus eniui popuUs, et de his qui legeui Domiui
siuceperunt, roulta diclurus est , qu.e »d eiuendatio-
nem nostrani utiliter dicuntur, iie lalibus cogiiatio-
njbus polluarour. Aliter quod defeceruiit laudes Da*
vid lilii Jesse, ad finein qninqiiagesinii psalnii perti-
net ; quod vero sequilur psaimus, iuilium est se-
quentis. Asaph, ut diximus, ex typo Synagog« per
totum loquitur psalmum. Iu pi ima parte zelasftc dicit
feliciiatem rouiidi, patem coiiiuens peccaiorum, ad-
luiraiis cur iiiimicis Dei et paganis prosperitas taota
provenerii, ut os suum usque ad ccetum exlotlere
videreiitur. Secuiida parle reversuruui dicii populuiii
suuro ad salubre cousilium, et pristiiiae cogitatiotiis

ilii florebuni quidem, quia in terreuis prosperabuii- ^ erubescere praviiatem , dunec ultima imptorum iu*
tur, sed flos illi enl sicut fenum ternB^ quod hodie telligere atque conspicere mereatiir. lerl^a parte
est, et cras in elibanum mittitur.

Sii nomen e^us benedicium, Visis et enumeratis lot
et taniis boni^ , qu:e iu diebiis hujus regis erunt, be-
iiedicit ei, dicens : Nomen ejus^ scilicei, uuuien hoc,
quod est Chrislus , vel Douiiuus sit benedietum^ id
e^ii, multiplicatuui iu veneratioue plurium, in sweuta
praeseiitia, id est, per omnia tempora. Et niertto
debei benedici iii sa^cula, quia ipsum nuift it ejus
permanet ante solem, id esi, est benedictuiu aute
omnia teiiip<>ra.

Et benedicenlur in ipso omnes tribui terree, Dico ut
benedictum sil nomen ejus, el meriio hoc dico, quia
non solum Juda;a, seO omtiei tribus^ id esl, oiiines
famitia: terrte benedicentur in \pso, id est, augebuiitur
in virtutibus | er ipbuin. Ct propier lioc dico in ipso,
quia in ipso benediceniur omnes gentes , id e^t, aliqua
oe oiiiiiibus getitibiis magnificabunt, id ost, virluiibus

propter dolos suos uiala impiis proveuire lesiatur,
quia sanctos viios felicitate sua scaiidarzare vide-
bintur, 80 tameii i)eneflcio Uomiiii de his inaiis as-
serit esse lil>eratum. Qiiaria dicit qiiomodo ad per-
fcctum iutetlectuiB Domino mi»eraute perveuerit.i

COHMEMTARIUS.

Quam bonus Deut Israel his qui reeto sunt corde.
Titulus est, Defecerunt hymm David^ fiUi Jesse^ psat"
mus Asaph, Asapb iuterpretatur coiigregans, i>ive
congregatio, et sJKnilicat hic Synagogam non inier-
feciricem, sed imitatricem. Et est dicere : l^ie psal-
inus est Asapliy id eht, synagoga:, qiiia quidam do
Synagoga hic toquunlur; psalmus oico, agens de
hoc, quia defecerunt hymni Datid filii Jeste. Hyronos
est laus Dei cum cantico. Et valde periculosa et la-
cryinosa res est, quod qiii Deum non solum laoda-

ctboiii8uperibus«MmgioiiUcabuiit. InquoeiiimeritD vi-ront, sed eiiam laiidem ejus cantaverunt, tam

eiits niagiiilicalio » in boc erit eoruui benedictio.
Benedictus ergo sit Doiuiuus Hedemptor, Deus Crea-
tor, Dominus et Dtus^ dico, Israet veri, quia ipse
sotus per i^suiu [acit qu^cunque ndrabilia; alii veio,
ebi laciani mirabilia, non ex se babent, sed per ipsuni.
Et iileo eiiaui nomen majesiatis, id cst, niajestativum
iioineii ejua^ buc, scilicet, quod est Dominus, sit
benedictum in wternum, id esi, exaltetur aeiernaliter
in servts suls, scilicei, ut ipsi tales se exhibeant qui
sint digiii ut talem Dominum babeani. Et vere beiie-
dictiim erit, quia omnis terra reptebiiur majestate ejus^
id esl, majesiativo donu eju^, illo, scilicet, de quo
dictuiu est : Effundam de Spirvu meo super omnem
carnem^ ei \ ropheiabunt /S/ii ei filiee vestras. Priiici-
paliter eniui boc douo, jd esi, spirtiuali gratia, re-
pleti suiit apostoti, ei pcr ipsos omnis terra iltiid
suscepit, quia in omnem terrum sonus eorum exim.
bl quia vmnis terrtt uiujettaie ejus riplebitur , ergo

cito ab ejus laude defecerunt. Qui enim laudem ali-
cui caiitat, non solum iaudat, sed hilariter etiain
laudat; et qui laudeiu alicujus cantat, noii solum
canlai, sed et diligit ittum quem laudal, iiec friistra
praeter sotitum vid< tur lioc nomen David per fihl
Jease in hoc titulo determinatuni. Iloc euiin ideo
factum est, ut per hoc intelligatur quia hymiii defe-
cerunt in carnati populo, historiali DaviJ subjecto,
non spiriioali populo, spirituali David supposito. Qoo-
dam enim lempore \eieris lestaroenti, cum aohuc
In ipso iiovuni te^tanienlum lateret velut froctus ia
radice, David ipse lilius Jesse rcx Israetitici populi
fuit. Eodeui tempore , scilicet , veicris restamenti
facta; suiil proroissiones illi populo lanquam carnaliy
terrenae et temporales, qoia prumissum* est ei re-
gnuro, subjectio hostiuni, succesAus lilioruni, fecen-
ditas uxoruni, Jerusaleni civiiAs, et oniuis iKa ter-
reoa lelicitas, que ipsi pro niagno acceptTum, quasi

xr»9

IN rSALMORUM LIBRUH eXEGfelStS. — PSALM. LXXIL

B70

l\e%\fi nihil majus, nihil inentH, haberei, quod eis A Inlahore hcminum non $unl. Eadem continuaiio

<iare possci. K\ pro his sohs landavenint De< in, ei
4 oluernnt.. Nis ^uiem sccepiis, runi nierito pecrato-
ruin suorum oppugnarenl, et expiignarenlur, et ci-
vitas eoruin everierelar, pruniissionis terra eis au •
rerrelnr, quoii neceKSDriuin erat, quia iiinbra eral,
liino hynini in eis dcrfcirnnl, ideo, quia in Uilibus
foniibiis Deus non laudntur , iino blaspheinatiir.
Qux vel puiant eitin injustuni esse, vel inortatia iion
cnrare, propierea qiiia hapc temporali^ bona suhlra-
hit aniicis, et enlioribns suls, et dat ea innticis,
lilasphemis scilicet, ei idololairis. Ex his vero qui-
dain correcti, vel quia eiiain noti deiuerunt in po-
pulo illo, qui Spiriiuni san. tuin inlelligerent, et quid
accepissenl, ei qnid Deus eis proinisisset, et qnare hxc
leinporalia eis subiraxisset, et ininiuis dedissel. lli
tales associaiiies se illi^, ui lanlo hberitis cuin eis
agere posi>int, loi|uuniur iii hoc psalino, et redar-
guunt illos, atque corrigunl, exhoriantes eos, ne

cst secuiidum uiramque ^enleuiiain, quasi dicat :
Inde apparet (piod non e%t respectus merti eorum, quia
nitlla ntediciita eis adhibelur. Nain non tunt per se
ipsos 117 tabore aliqiio veronim hmniuum , st-ihcel, ui
\igileii( V( I jejuiieiit, vci alitiiiid tale faciant, ei \nX'
terea nen fl gflianliir, neque unquain /lageitaburUur
cuni \eris hominibui ab iito, qiiia flagettai omnein fi-
lium quem recipii, Ll quia iiec per he laboraiit, nec
a Dtio llagellantur, ideo tenuit eos superbta, quaM
quihiisd.ini manibus suis neaufugerent. Li propierea
operti sunt, id est« ex lolo involuli sunt, quasi quu-
«iain paliiO, iniquiiate coiiira proxiintim, et impietate
contra Deuiu. iniquiiaie vel impietaie, dico, iua^ ui
esi, ex eoruin v:tio eiti innala ; ne(|ue euiin sobrie
iu se vivuiit, qu a superbiuni, ueque juste in proxi-
muiii« iie(|ue pie in Deiini.

Piodiit gua$i ex attipe iniquiias, Operli sunt^ in-
quam, iniquitaie^ et hoc iioii ex necesbitale uli(|ua.

amplius aeiiiulentiir llorein inalorum. £t ut inielli- d quia iniquitas eorum prudiii noii ex siccitaie, sed
' '^ ■" • .. , L^, quanexadipe, Si quis enim pauper, egeslaie coa-

cius, furtiim vel lairociniuin coinmillii, illius iniqui-
tas prodiit quasi ex sicciiate; si quis vero abundan»
et potens aliquid rapiet, hujus iniquitas non proce>
dit ex siccitate, sed quasi cx adipe, id esi, ex arro*
ganlia et pra^sun^ptiune. Transterunt etiain inetas
humanitaiis, vel legutam jusiiiia^, leiidenies iii affe"
cium cordis, id csi, cupienies iinplere uniiic desiiie-
rium pravi coid^s «ui. Cogiiaverunt nainque ne^iit-
(taifi, et ipsain etiam locuti sunt, uialiis peisuadereiii
eaiu; et hoc noii tanliim apud rauiiiiares suos, ^ed
eliam tocuti sunt iniquiiutem in excelso , id est, in pu-
blico, ut univerbaiiter (lersuadercnt eam. £i ad boc
posuerunt os suum in cosium^ id e^t, lonira coeiuiii,
quia in Deuui blasphemias dix( runl. Vel posueruni
vs suum in coBio, id est, in auctorilale, sciiicei, ui
dicia eoruin sic auihcniica leiierentur, quasi caelesiia
e&seiit. Vel posuerunl os suum m its/o, id esl, in dispu»

periinel tauium ad coeluiu,
facieiuiis , hoc auteiii di-

gant qiiod ideo Deiis subiraxerit eis haec non vera
lK)ita lemporalia, ut inquirereut alia vera boua et
aeterna^ non qux in illis noii erant, sed quai in illis
latebanl. Et dicit iia, sive correclorum quilibet,
sive perfecioruin , illis se associantiuin : Deus Israel
veri, quam bonus esi, id est, quuin juciindus esl his
|Ni sunt recto corde ! Disioriis aulem corde solis, qui
/el putanl euin injuslum esse, vel morlalia noii cu-
rare, esl perversus, non quod vere perversus sit
Deus, sed quando tu perversus, tunc perversus tibi
^idetur. £t non esi tibi boniis , id esi, non est tibi
•iicundas, iino injucuudus, bicut neque inel jucun-
dum est febricitaiiti pjlato, neque clarus sot hppienti
oculo, qula lux, quo; vegeiat sauuin oculuin, rever-
berai infirmum , et qu;je hunc iUustrat, iiluin excru-
ciat.

Mei aulem pene moti sunt pedes. Qua^i dicat : Re-
ciis quidein corde bunus esi Deus, ego autein prius

eram dislorto corde, et ideo niihi bonus no.i erai. p laiioue de luturis, qua: perii
Nam pedes mihi pene mati sunt^ et gressus mihi peuc quia dixcruiit : lloc et lioc h

effusi sunt, Pedes perlinent ad lapsum, quia pedibus
labimur ; gressiis vero peninenl a<l eriandum. £t
pedes accipit hic affectlones, gressus vero operatio-
nem, quia pedes non ex loto moti, sed pene moti stinf,
et gressus non ex toio effusi, sed pene elfuA suni^
quia cogitabai quidein et piam afreclioneui, quain iii
Deuni, et si pro carnalibus habeai mutare, et opera
servitotis ejus in daemoniorum culturam transferre,
sed resipuity et Ideo dicit : Pedes mei pene moti stinl,
et gressus mei pene effusisunl. (juasi dicat iCadebam,
sed nondum ceciderain ; ibani , sed nondum ierain.

Quia zetavi. Ideo gressus mei pene effasi sunt^ quia
ego ulavi, id est, iiidignaiionem habui, facieiido ine
tuper iniquos, id est, jusiillcanUo me, et iii lioc pra>
ferendo iniquis ; et inde zelavi, quia vidi pa em, id
est, feliciiatem peccatorum^ scilicet, quod ipsis esseiit
umnia pro velle suo.

Quia non est respectue morti eorum. Ideo jtelaoi

mittemiis. Et lingua evrum cuiii esset in terra^ id
est, iu stabili loto posiia, transivit terrain, id esi,
seipsam loquendo talia, qtia: nihil ad cain. Vel tratis-
ivitalios terrciios ultra communem facuitalem pr;B-
sumeiiiio.

Jdeo convertetur populut meus hic. Quasi dicat ;
Ideo lam diiigenler earutn damnaiionem per paceiii
eis concessaiu uutavi, ui hic poputus meus, qui vutl
imbi coiisors essc, et mihi cuiiiormari, converiatur»
sicut vere cunvertetur^ bciiicet iit qiii pritis putabat
Deum iiijustum esse, aut murtaiia non curare, quia
ha;c lemporalia bublraberei ainicis, ei daret iiiimi-
cis ; mouo e cuntrario senii tt, et postquaui conver-
teniur, tuiic dies pteni mvenieniur in eis, per elTe-
ctum siiuni sciliceu Quia liiudy quod ille docuit,
qui in pteniludine teniports venit, id est, coniem-
ptua lenenorum, et auior coetestiuin erit in eis. Vel
converteiitur bic in praesenii, et laiMem dies pteni.

vtdens pacem peccatorum^ quia morti, cum sit inaium D id esl, asterni invenientur in eis. £l necesse e»t, ut

merilum eorum, non est lamen respectus^ qiiia iiun-
quam respicit eos. Et in piaga eorum^ id est, si aii-
quando piaganlur, non est ibi firmanuntum^ id esi,
siabiliias, quia si interdum eveuit eos aliqua tristitia
muri, succedunt lafta, vel m plaga eorum est firma'^
mentum, id est, non iaxatur plaga eoruin, sed iirina-
lur, id est, consolidalur. Aiiter quoque hunc lolum
versiim iegere potes, ut sit ostensio quod feiici.as
Don daiur nic (leccatoribus ad saivalionem, sed ad
damnationem. Quasi dicat : Zelavi, iuquain , videns
pacem peccatorum. Quare auleui dalur eis pax iila?
Ad perditionem uiique ipsorum ; nam daiur eis ideo,
quia morti eorum non est respectus , quia mors eis de-
litta nuuquam verlit se ab eis, ut aliquando respiciat
eos, sed semper respicit eos, id esi, jam conctama-
luiii e^it de eis, et in ptaga eorum nuii est firmamen"
ium, quia seuiper laxatur plaga, id csi, confusio ipso-
ruin.

iODvertaiitur, quia aversi erani. Mamque dto^rttitl,
quud aut Deus nebCiret omiiia, aiit si sciret, tunc
vel injustus essel, vet mortalia non curarei, lioc esi,
quod dicil : Dia^emtit. Quomodo potest hoc essei
Veruin quidem vutgo dicilur, scilicet quod Deus scil
oiunia, cum subiraliat tiona amicis, ei dei ea iniuii-
cis? Utique vei illud verum uon est. Aut st ett scten-
tia in excelso, sic dicitur lunc (quasi dicanl) aut in-
justus esl, aut morialia nou cuiat.

Ecce tpst peccatores. (juasi dicat : Ecce cur talia
dicant, ideo scilicei, quia illi obiinent reputationo
coruiii praeiuium ju^titiae suae. Nam i//t, qui sunl
peccatores, et tameii abundantes in smcuto^ obtinue'
runt divitiaSt pro quibus illi Deum coiueruni, el se
justdicaverunt. £cce turpis venditio veiidere jiisii-
liam suam pro terreua pecunia. Et dixi : llti, in-
quani, conversi idud dixeruut, et cgu etiaui dixi:
Lrgo -sine causa^ etc. Quod sicui a piincipio poiesl

87t

BEOi£ VENERADILIS OPP. PAKS II. SECT. II. — DU6IA ET SPURIA.

dicere, vel aliquis jani correclus regpertu prioris A invenient in manibos suis, qoia eum interieHt komo

«latus, vel etiaiQ aliquis perfectus et iitieliigens, in
t>erson.i lainen iliorun:, et est dicere : Quandoqui-
dem alius obttnet pra*inium jtistitiae iiieae, ergo sine
cousa^ id e^t, sine utiliiaiejuKi/Scaoi cormeum^ id.est«
cogiiaiiones meas, et siiie causa /at;t manv$ meat^ id
est, mimdavi optra mea, ut cssein inter inuoeentes,
ei sine caiisa fui flaqeUatun^ id est, flagella sustinui
I la die, id est, assidue, et tamcn castigatio mea est
in matutinii, id est, non differtur i'a>tigatio niea, sed
seinoer quasi est in foribus, ut in unoqnoqiie niane
me invadat. lHoruiu autem castigatio aui sera, aut
nulta esi.

Si dicebam, llnc, inquain, dixi : Et tandein dice^
6am, Doiiiine, si narrabo atiis sic, scilicet le inju-
stnni esse, vel te non cuiare mortalia : qoia tenipo-
ralia bona aufers amicis, et das ea iniiiiicis ; ecce
mngnum inconveniens incurram, tioc scilicet, quia
reprobabo, id est, separabo a me nationem, id esi.

non descendet cum eo gloria ejui. Nikil enjm, ot aii
Apostolus, tfi Atinc mundum aitutimus^ baud dubiom
quia nec auferre quid possumus. Et vere peribuni,
quia tu Domine rediges in eivitale tua imaginem ipso-
rum ad nihitum. Sicut enim ipsi in civitate sua iioa-
ginem tuam, id est, raiionem suam et intellectum
redegerunt ad nibiluni, comparabiles racti juminlis
iosipientibus, sic et tu imaginem ipsorum^ id esi,
imagnem superbiie et toiins nequitise, quani in he
ipsis receruiit, rediges ad niinlum in eiviiate tua super-
coelesti, id esl, in societate sanctorum, noii qnod
ipsi ibi sini, »ed qoia cuiii il»i esse deberent, iode
exclusi a vero esse separabuntur, et sic ad uibiloni
redigentur.

Quia inflammalum est cor meum, Ideo merito ad
nitiilum rediges eos, quia aliis etiani occa^ionem
peecandi dederunt. Nuni cor meum iuflammatum ilto-
rum eieniplo desiderio terreaurain, et renes met, id

oiniiem generaiionem fHiorum^ id est, elecloruiu R est, delectationes nieie, quas deberent esse sutriiua

ies, mutat?e sunt in camales : et sic ego qui atiquid
deberem esse, redactus sum ad nihHum^ id est, ad
boc, ut lerrena tantum appeterein, qu» nibil suot,
et Mscivi^ id est, nesciens facliis suiu. Et quia n^-
sciens Tui, ideo et si apud illos saiis pnidens viderer
et sapiens, tamen apud te factus sum ut jumeutum^
id est, irralionabilts et insipiens, diiin ea, qua: mbil
sunt, appeterem, et quanquam appetereiii, tamen
ego semper fiii tecum^ quia iioii tisec a dofmouifb,
sicut idololatrae faciunt, peto, sed a te solo |ieiu. Lt
ideo tu adjiivisti me, ne penitus caderein : quia le-
nuisti manum meam faciendo eam dexierum, td e»l.
fecisti ut opera mea prius siiiistra, id e»t pervers;i,
lierent dextera, id est, bona, et me educiuin dc te*
nebris erroris deduxisti, id est, de virtuie in virtu-
tem provexisti. Et boc iioii in meril s meis, sed in
voluntate lua^ et suseepisii me jani dispoiiitiooe, et
tandem suscipies nie cum gloria, Pussuni et aiiter
percurram ad futuram dainnatlonem, et poe- p ^uo superiores versus legi. Quasi dicat : iptorum
ilorum ; el iti illis nomstimis extstens, intelli' ^ quidem imaginem rediges ad nihilnm, nieam auteiu

nou rediges ad nibilum, quia cor meum desidern»
lui est inflammatumt et renes mei^ id est, delectaiio-
nes mee prius carnates mutatae sunt iu spirituates :
el ego reuaetus sum ud nihilum^ id esi, pro nihilo mo
roputavi, quantuni ad ea, quae prius instiiui : et ta-
men venialiter peccavi, quia neseivi, \d est, nescius
prius fui. Nunc auteni fiutus sum apud U ut juuuB'
mm, id esl, sicut subjugale mansuetoin ei bujuile,
cui semper scilicet onus tuum suave et teve sit. Ei
ideo ego amodo semper ero leeum, quia nun |uaui
caro me reirabtt a votuntate tua. £t inerito semper
ero tecum, qiiia tenuisti manum meam laciendo eam
dcxteram^ sicul supra dictum est.

Quid enim mi/it est in ccelo, Vere tandein snsciptes
ine cuin gloria : nam quid est mihi paratuiii in eceo f
litique magnuiii aliquid. Gloria scilicet illa, quam
nee ocutus vidil, nec auris audivit^ et in cor homittid
non ascendit : et tamen quid ego mist*r voluk super

tuorum praecedentium, Abrabam scilicei et Jacob, et
alioruin talium, quia nulliis illorum est, qui inectim
in boc consentiat. Et in tiac difftcultaie positu^ cogi-
tabam ut cognoscerem, id est, cogitabam cognoscen-
dum esse : vet ut dicit beaius Auguslinus, Propo^ui
ut cognoscerein. Quid cognoscerem ? Scilicet te jii-
siuin esse, et morialia curare, et tamen terrena
boiia amicis subirabere, et inimicis tribuere. Sed
hoc cognoscere labor est, id est, difficultas quaedam
posila ante me, volentem illud investigare, donec me
iaciain anie te. Vel hoe cognos«:ere tne labor ante me,
id est, major me, donec intrem vet tit san^/tiariiim
Dei, id est, iii inentein meam faciendo ipsain san*
ctuarium Dei, vet in sanctuarium Dei, id est, iii se-
cretam dispositionein Dci, vel tit sanetuarium Oei, id
est, in sacras Scrit>iuras, scilicet iibi certx rationes
de his omnibus dantur. Et tandiu est mibi labor,
donec inirem in novissima eorum, id est, doiiec
mente

uas nialorum

gam quod nunc uon inleliigebam, scilicet Deum ju-
stum esse, et niortal a curare, et taroen litec bona
amicis subtrabere, ei iniinicis dare : quia ad hoc
dat ea ininiifis, ut f i quod boiium fecerint, per ea
reniuoerareniur, et ut tanto gravitiB in futuro dam-
iienlur.

Vemmfameii propter, Dixit, El intelligam in mo-
uisuimis eoriim,per quod innult, quia iii futuro d.ini-
iiabuiitur. Sed tainen (quasi dicai) hic etiam dani-
iiantur, quia tu, Doniinc, posuisti eis dolos. Quos
dolos? scdicet ut inierius excxcati aelerna bona oni-
iiibus proposiia relinquant, et temporalia, quue fal-
luiit eos, appetant. Et hoc factum est eis propter
dulos eoru.ii, id est, tnaio merito suo, scilicet quia
quaiituni in eis est, dotose agunt: Potest et aliter
bic idein versus aliquantuluin superius continuari.
Quasi dicat : Peccatores, iuquam, o6<inttertinf divi^
iiiu, iii quo putant bene secuui agi : sed tanieo in

lioc eodem male agitur cum ipsis, quia lu, Domine, D terram? Ulique vite quiddam : lioc auteiu (quasi ^t--

posuisli eos doios propler eorum dolos^ ut praedictuin
est. Et iii tioc posuisti eis dolos, quia dejecisti eos,
dum aUevareniur, id est, quia ipsa eoruin elevaiio iu
terrenis est eorum dejectio, id est, dainnatio ; pro-
S(>eritas eniin stuitorum perdet eos.

Quomodo facli sunt in desolationem, Hoc, inquam,
loodo dejecisti evs, quia facli sunt in desotationem^ id
est, quia praecipitati sunt, jam dispositione in a'ier-
nam damnationem. Et quoinodo, id est, qiiam iiio-
pinate hoc eis coniigil : et ideo dico lacii sunt in
desolationem , quia subito defeeerunl^ jam di^^posi-
tione eiiain perierunt : et hoc non ex justitia tua,
sed propler iniquitalem suam, ht ita dico defeeernni
et perieruntf velut somnium surgentium periit, qui
licet multas divitias doriniendo soinoiaveruut, sur-
gentes tainen nihit inveniuiit in manibus suis. Sic et
isii in hae viia quasi In soinno sunt, curo vero tan-
ikm de hec somno educeniur et evigiiabuut, nibil

cal) couligit ex defectu meo in antina et corpore.
Per prxvaricaitonein iiamque Adas niuUipliciter
prius defecit caro mea et cormeum^ id csi, curpiis
ineuni et aiiinia mea. Nunc auiem es Dtus eordis
mei^ etc. Vel aliter. Quasi dicat : Piius quideiu uiite
quiddam volui super terrani, uunc autem jaro defe*
cit earo mea^ et cor meum a se, ut proflctTeni iii le.
Et lu Deus es cordis tiiei, id est, es itie quein cor
meum diiigii ut Deuiu, et es pars mea in aHernum, Eli-
ganl enim alii pariem, quaui velint iu niuudo, ego
te soluiii parteui haereditariam inihi eligam iu ccelo.
Quia ecce^ ideo inerito te Deuni pairein assuroo, quia
oiniies illi pjrtdttfii, qui etonganl se a te^ id t»t, qwt
noii te paneiii a^suuiunt. Ei vere peri^iuii, qoia tu
jaiu perdidtsti dispositione oninein illuin, qui forot-
catur recedendo abs te. llli lurnicautur a Deo« qui
ipsuin non casle coluut, quia nou propler seipsuni,
sed propt«ir aliud euui colunt.

«75

1N PSALMORUM LIBRUM EXEGESIS.— PSALM. LX&liL

87 i

MViiautem adhmrere Deo bonumesL Fnmicanies ,
infinam, abs le pcrdidisti, nie antem non perdidistl :
qoia^o non fornicatus sum abs te. Quoniam itii/rt
est boHum, id esl, mibi y.detur tilile «t jiicundum,
t.nndem tibi Deo adhmere, Ct ut tunc adhseream,
pononuno interim spem meam inie Domino redem-
ptore, et Deo creaiore : iia ut annuntiem omnes prir-
dici:tione$ Ittai, id est, omnes laudationes, qulbos tu
es praedicandus, aniiuntiem, dico Sioit /E/iff, id est»
Eccl<*»iae, quia extra Ecclesiam non est locus verae
praedkationis, qu« Ecctesia propier viriutum oriia-
menta, et riliorum recunditaiem flli.'e comparatur,
et hoc in porfts, id est, in publico, vel in virlulibus.

IN PSALMUM LXXlll.

hitelleclus Asapb.

ARGUUENTUM.

Machabaeorum et pericula narrantur, et preces
coKnectuniuf.

EXPLANATH).

Ideo inteUeetut in titulo proRnotatur^ qula duplex
eaptivita$ uquHur corporatis et $piritali$, Una qum
tempto de$tructo in Babytomam duxit, attera quiB fide
tuJbver$a errorum confu$ione $ubjugavit, Hunc p$al'
mum llieronymu$ contra Chald(BO$ cantatum putat^
Ca$»odoru$ conira Romano$^ Arnobiu$ contra Phiii-
Miiim^ qnando Ophni et Phinee$ $acerdotibu$ interfecli$
arca Dei eapta e$t, Synayoga per totum lotjuUur
p$almum. In prima $ectione deptorat, cur traditi fnf-
rint gtntibus, ita tanclunrium Domini inimicorum pro"
fanat$et audiicia, memoran$ quorumdam Judieorum
cor impoeniten$^ Domini provoca$$e cen$uram, ex qui"
hu$ tamen in fine $(ecuti convertendo$ e$$e prophetat,
Secunda dicit adventu Chri$ti $uper$titione$ et iniqui^
tate$ homitium fui$$e de$tructa$, enumeran$ diver$a
eum feciese magnalia^ inter qu(B petit et Jud<Bi$ erran-
fibus subveniri. Tertia royat, ut memor promis$ionum
suarum ab interitu $emen eripiat Abrahce^ el ad ipsum
ascendai $uperbia Aosfitcm, qui $e inaniter extulerunt,

COMUENTARIUS.

Uc quid Deu$ reputitti in finem ? Iiitelligens Asaph
loquitur in hoc psalmo, quia ut jam saepe diximus,
phreneiici Judxi non cogno:ceiiies tempus visita-
tionis, et liinentes perdcre illud, quod acceperant,
occideniiit illuni, qui dedcrat. Sed qiiid faclum est
eis? Perdiderunt etiam lerrena, ei ubi ipsum occide-
runl, ihi ipsi occisi sunt. Et qiioiii:ini metueutes
perdere terram, daiorein viiae occidunt, ideo eam-
dem lerrain occisi perdiderunt. Et in eodein teni-
pore quo ipsuin occiderunt, iit ex ipso temporead-
monerentur, cur lalia paterenlur. Quando eiiiin ci-
viias Judxoruin conversa esi, pascha celebrabant«
et iii muhis millibus tota illa gens ad hujus vcnerant
festiviiatis celebrationem. Ubi Deus pf^r non lionos,
ipse tanien bonus : per noti justos, ipse lamen jusius,
et juste ita vindicavit in eo9, ut niulta inillia pcri-
merentur, et civitas everteretur. Iloc plangit iiitel-
lectns Asaph in hoc psalmo, et in ipso plaiiciu velut
intellectus, id est, intelligeus discernit terrena a
coelestibusy nova a veteribus, ut scias, per qux
transeas, quid exspectes, quid relin.'iuas, qnibus in-
liaereas. Loquitur autem propheta iii hoc psalmo, ut
Asaph, id est, ut congrcgaiis, scilicel ut alios de
popu^o illo aggreget sibi iii hoc inteliectu, ut discer*
iiat terreua a coelestibus, et terreua poslpoiiant,
coelesiibHS inbasreant. Et deplorat hic bislorialeni
snbversiuiiem iilnrum a Komaiiis, et Tilo et Vespa-
aiano factain : quia teiiipiis visitationis nou coguo-
veraiit arf conximendam eoruin duritiain, scilicet ul
qui niedicuin prasseotem recognoscere noluerunt,
piT taiii iuaiiiiesla iuala admoniti, saltem absentem
recogno&4'aut. Sic ergo iiicipit : O Deus, ut quid re-
puU$ti no8, id est, propier quid fecisti no$ a defen-
•ioDe lua vidori repulsos ? Repulisii nos in finem rer
poisiunis, id est, ouiiiiuioda et irrecuperabilt repul-

PATnOL. XCIII.

A stone. Cum enini sie tribulabantur, lot milHa occi-
debantur, totincaptivitatem ducebantiir, vere ab eo
repulsi videbantur. Ut quid dico, iratu$ est furor
tuus $uper ove$ pa$cuce tuce^ id est, siiper illos, quos
lu elegisti prius, et pavisli legalibus et propbeticis
scriptis, sicut pius pastor oves siias pascK ?• Certe,
quasi dical : ideo repulisti, et ideo iratus es : quia
nes terrenis Inbxrebamus, ei te pastorem non agno-
scebamus.

Memor esto congregationis tuce, Quasi dicat : El ut
non repellas in flaem, memor esto congregationie tutc
ab initio, id est, etsi isti indigni sint, ut eorum nie-
mor sis, inemor esto saltem Abraham, quem prius
liberastl educendo de urbe Chaldxorum, a quo po-
puius iste, quem congregasti et elegisii, camaliter
processit, ut per ipsum aliquando liberes. Memor
e$to, dico, congregationietuas, quam tn po$$edi$ti inter
alias gentes, dando ei legem et praicepla. Nou enim
sic omni naiioni fecisti. Per hoc quia dicil : Congre-

i^ galiottie tuas^ ei quam po$$edi$ti ^ aitrahit sihi aiidi-
torem populuin, scilicct illum, cui loquitur, et enu*
inerat bic plura Dei beneflcia prius illi populo con-
cessa, ut per hoc inducat eum ad alia confiereniia.
Hedem\$ti virgam harediiaiie tum, Ideo eiiam ine-
mor esse debes congregationis tuac, quia tu redemi$ii
virgam hcereditalU tuce^ id est, tu liberasii de ^gy-
piiaca serviiute hanc hxreditaiem tuam per virgain,
id est ; per muita miracula facta a Moy^e m virga.
Ilabet eniin hisioria, quod cum Moy^ esset apud
Jeihro socerum suum, Dominus apparuit ei, et prae-
cepit ei, nt redirel in ^Egyplum, et reduceret indo
populum suum. Cul dubitaiiii, an per eum (ieri pos-
set, dedil ei Dominus hoc signum, pra,>cepiiqiie ci ut
virgam, quaro manu lenebal, in terra projiceret :
projecit» et in colubruin versa est. Cumqiie iile expa*
visset, praecepit ei Dominus, ut serpeniem per c.mi-
dam caperet. Gepit, et mox virga iii sc rediii. Et
per hanc virgam postmoduin fecii Moyses iila omnia

p slgna, quibus Israelilicus populns de /Egyptiaca ser-*

^ viiute e^t eductus. Desiguab.itur autent per virgam
in serpente Christus in morte, quod Apostoii extt-
miieruut :quia videntes eum monuum diibitaveruoi..
sed Dominus praecepit eis ut caudaui capercnl, id
est, non morlein, sed illud, qnod sequebatur, id esl,
resurrectionem considerarent, ei slc Jibcri a tiinore
esseni. Poie$t eliam per Quxum scrpentis designari
OuxusnostriB morlaliiatis : quem ne nos tiuieremus,
praecepit Dominus Moysi caudam capcre, i J esl, pra;-
cepit iiobis seinper liiiem iltuin aiietidcre, qu:in*io iii
coelcstein hubitum commuiali, xquales erimus ange-
lis Dei. Vel aliter : Redemisli virgam hasrediiati$ iimt,
id est, liberasti de servitute hanc hasrediiatem tuam
virg;ae cotnparabilem, scilicetquia luulta miracula le-
cisti per eam, sicui Moyses per virgam praedictam.
Yel redemisli eim ad hoc, ut esset tibi hasreditas
mensurata virga, id est, proprie prius haereditas. Vel
ut csset tibi virga bxrediiaiis, id est, directa haere-
ditas. Ponitur enim virga pro direciioue. El quia

D secundum has duas ultimas senlentiaa videlur
virga baerediiaiis ad oves de geoiiOus pertiiiere,
quas praedicaniibijs apostolis in haireditalem maxiine
accepit, delcrminal stibsequentibus, de quibuj agai,
ac si dicai : Qose auieui illa li£ri*ditas? scilicet, mon$
Sion, id est, Judaicus populus, qui habitavit iu
monte Sion hislorialiier. if ons ^ioit, dico. iit quo Aa-
^ifosM per legatia insiituta, tu, dico, ens tit eo, quia
tam- manifestis sigiiis cuin Itlis egi^ti, ui prseseiis in
eo esse inielligereris.

Leva manu$ tuas, Ecce inielligeus Asapb pro ini-
micis orat, ac si dicat : Meuior esto nostn, Domine,
memor esio etiaoi iaijnicoruin iiosiroruiti, scilicei,
teva manu$ tua$, id e^t, exerce |H>tetiiiain tiiaui in,
id est, contra, suptrbias eoruin, per quos iioa repuli r
sli, et iram luaiii supcr iios ost«:ndisii. Leva, ciico,
nf>n ad malum, sed ad lionum, scilicet, perducendo
eos iit/iA.iM, iii «'St, lu Cbristum» qui fiuis estad
jiistiiiam omoi credeiiti. Yel leva lendena in fiucm

2»

♦ ^m

LED/E VENEnAUlUS OPP. PARS II. SECT. 11. — DUBIA £T SPIRIA.

S7«

l«>tvntionis, u\ est, unium ieva, quanluin opus ett
m leves, scilicei, itdeo credaiii, ei ex persecutori-
bu8 et ininiicis imiiaiores (iani et amiei. Et in qoi-
bus dominabalur superstitio, in eis prsevaleat reli}$io.
Ne autem te lurbet quod nullus ex gentibos illis Ito*
nianis, | er qoos eversl» illa facta esl, nullus con-
▼ersus est ; non enim hoc impedii, quia lamen haec
oraiio in posteris compleia esi, et quasi dicat: Opus
est levaiione, quia populus llle vere inimicus crea-
luram, scilicet, qnain colit, Creaiori prseferens, ttta-
hgnaius esl^ id esl, maligne egit molta m sancto^ id
- est, in tcmplo subverlendo, et sacerdotio perimcndo,
et in C2Rt(*ris, qu.ne sancla lua fueraiit. Ei quanta
matignalut en f Nefaiidissinia, scilicet. F.t ideo dico
quanla^ quia poeiilenlia innlef;iCta eorum secuia non
est, inio gloriati sunt, id est, pro gloria nefas sum-
roum hnbuerunt, ^itt odcrunt te in wedio $olemni!atit
tute^ id est « in coinmuiii ei summa tibi instiluta
solemnitate. In pascha eniin Judsei undique coliecti
in Christum saevieruiit, in pascha quoque similiter
perieruiit.

Posuertiftl sj^ita i ua. Ostendit in quantnm victo-
res inimici ^loriaii sunt, scilicf t, in tanium, qiiod
postierKn< stgna itta, non tua, id est, a<|iiilas, dra-
cones, vexilia, qua* sua; victoriae erantsigna, posuc-
ruiit super sumnium locum civiiaiis« sivc teinpli, st-
€Ut solent siaiu» poai in cxHu vi;irum, id est, iu
iriviis vel i|uadrt\ils, ni a pluribus videanlur, et hoc
ideo, quia non cognoverunt, Quid non cognoverunt f
Scilicei, victoriam illam non siia esse virlute, sed ex
nostra itiiquiiate ; nec aitenderunt quia essent in-
slrumenta lui irati, non regnuin placati. Facit enim
D« a> siciu iioino, homo fllium vc^berat quolibei sur*
meiito, deinde sarmentum projicit in ignem, fl!io
vero servat hacreditaiem ; sic et Deus per tnalof
casiigat bonos, et per temporaleni potestatem dam«
nandoriiin exercet disciplinam liberandorum. Vel
aliter : Posuerunt signa itia, et non cognowerunt, hoc
esse siiper sutnmo , id est, ex diviiia disnositione,
Ron ei ^ua virtule, sicut in exiiu apparuit. Nunqiiaro
enim tam pauci tot inillia, ei in tam munito loco pos*
sent superare, nisi divina disposiiione.

. Qiiast tit silva lignorum. Exsequitur ea quae intml-
ctii in sancto malignatus est» Nam exciderunt januas
ejut , id est , sancti templi lernrt^iii suis ^iiait tn
iilva lignorum, id est, iia siiie ouini respectu, slcut
trbor Inciditur in silva sub nulla custodia posita,
sed in U!>um tantuin lignorum deputaia, et hoc fece-
runt tendenies in idipsum^ id esl, uiianiiniier vel
perseveranter, et dejecerunt ea, id est, temiijo ap*
pendentia, vel ^aiii, id est, sauclam civitatem in se-
curi et ascia. Uxc duo poiiit pro omni geiiere iu-
strumentoruui. Ad hoc quoque tncfiti/eriinl t^nt lait-
eluaritim Imim, id est, ipsum tenipli secretarium,
qoo arca tet>uiiienti et aiia sacrosancta coniiueban-
tur. Et poUuerunt slabuiis equoruin suoruiii, et mul-
lis niodisaliis/a6eritactt/time&terius nomini tuodedi-
Catuui, quod soiuin erat tii terra. £t dixerunt in
eorde itio, id Cbi, (irmiter proposuerunt iion solum
illi Komaiii, sed cognatio eorum^ id est, etiam alii
ciusdem cogoationis, id esi, gentilis, sicut Nabii-
cbodonosor, qui prius eos capiivaverat, et alii per-
aecotores. HiSy inquain, diieruiit simul^ id est, oiu-
nes hoc unum : Faciamus omnes dies festos^ quos
isti dicunt esse Ud qmescere^ id esi, cessare a lerra
prorsus exclusos. iiie Bei posiium est quantum ad
Asapli, nofi quantum ad illos. Potest eiiam versus
iste relerri ad ipsos Jud;eo6. Quasi dicat : Asapb
intelligeiia de eis , quia iniinicus tanu mallgnatus
cst iu eos, ideo excecati dixerunt in eorde lao, nou
pauci ex eis, sed cognatio eorum simul, id est, omnes
lioc dixerunt : Fuciamus quietcere omnes dies festos
I)ei a terra. Quandoquidem Deus repulit nas et pa-
titur nobis dominari inimicos ; ergo ei nos subtra-
hamus ei culioin suum qiianium in iiobis eat.

^f|^a nostra nen widemus, i!icce jusia causa repiil-
aioiilf • Qvui dicat : (Ji quid Oeus repulisU nos T oie-

A riiOy scilicei, quia terrenis inhaerebamus, et le pa-
alorem non agnoscebamus. Nam fion vidimust id est,
non aitendimus siyna nostra^ id esl, signa de visiia-
tionis teuipore nobis d;ita jani esse coiupleU. Ow
tamcn videre potuimus, quia jam nom est propkeia»
Ecce unum ex signis, quod ideo maxime ponii, qaia
in aliis oninihiis rapiivationibiis pracier hanc iiavis-
simam fuerunt semper aliqui propheiae, qui eis re-
diluin de capliviute praedicerent, et liberationem
promiitereiit. Fueruiii autem et alia praedicu sigiia
de lempore visitaiioiiis, scilicei, qcod nec rex etsei,
nec sacerdos, quia non esset unctio, juxta iHnd :
Ctim venerit sancttu la/tc/orum, cessabit unelie. Qaai
omnia tunc cc.^saveruiil» quia emut unibra. Et ve-
nienio veriiaie, necessc est ut tolluiur umbra. Non
atteiidimus, inquaiii, sigiia nostra, el oninia mato
merito nostro non cognoscet nos amp/ivi, id est, uoa
ulira respiciet nos, ut (Itteudai ah ioimicis. Dicit
beatus Augustlnus j'iiiaTranslatioiiem suani liileram

£ sic : Et nos non cognoscet adhuc, et subjungit : Si
auiem tu non cognoscis, nunquid ipse coguoscit te?
Ulique coguo^cit, qiiia jaiii venil.

Vsquequq^ Domine, iluc dicit intelligens Asapli
de geiiliuus, praevidens i|uu$ aiiae oves illi adducan-
tur, ei convertit se ad Deum. QmsI dieat : N<iii qui-
dem» 0 Deus, nieriio nortro auiplins non c(»giiosces,
ilias auiein alias oves, quousipie dilTeres ? lloc eat
quod dicit : 0 Deus, ininncus^ id est, geutilia pepti-
lu^y usquequuf id est, quatidiu persequeiido et coo-
culcando nos, et adveisarius, sciiicei, pnpulus qnaiK
diu irriuhit, id est, ad iraui te provocabit, per no-
men luum, id esl, per laudcin tuaiu et gioriam. cui
coiiira iicit. Eiiliie hoc in finem f Uliqiie, qua^i di-
cai : Non crit in finein, quia \erae illj* aii» uves ad-
duceiitur. Et quando quidem hoc factes de inimieis,
«I quid, id esi, propter quid, Domine, av^riii nca-
HM.it, id est, nos qui prius fuimus manus tua noii
siiiisira, sed dextera, quia per nos niulu bona ope-
Q raius es. Quare» inquam, avertia nos de medio suni
iuo^ id e>t, quare subtrahis nobis protectionem luam
faciendo nos iu videri immundos, sicut maauin
emissani de sinu 7 Erit hoc in finem ? Hic miitit ooa
ad historiam ; habet eniiii hisioria, quando Domious
siguum, quod pnediiimus, Moysi iu virga osteodit,
hoc etiam aliud sigiium ei dedii. Prcecepit ei ul mo-
num de sinu educeret ; eduxil^ et eece teprosa apparmt.
Itettt pracepit ei ul eam in sinu reduceret ; reduxit^ ei
eece similis reliquce carni fuit. In ifuo designatum est
quia cum qnisquis de sinu Dei, id «^st, dr fide, spe«
cliariiate egrediiur, velut haeretici et schismatid,
sutiiii repleiur lepra peccali ; si quando vero pceoi-
tens redierit, inox saniutem recipit :

Deus autem rex noster, Nos» inquam, diciiuns quia
Deus nos averiit; ipse aulem potius jam ad nos ve*
nit, et uos vucavit. No.<i, quia Oeus rex nosttr ractna
per hiimititatem ante scscuta, exisieiis per maie»U-
teni tn medio terrm^ id Citt, in populo nosiroi>jdaico
0 uiidique gentibus circuiiidato, 6i( operaius saluiem^
Quam salutem ? ut cuutemuereiil bomiucs lerreua,
et appctereiii caelesiia.

7ii confirmasti in virtutt lua, Exseqoitor qaoaM>do
saluiem sit opera.us. Quasi dicat : Vere tu, Domioe»
salutem es operatus, quia sicut cum populum louai
de i£gy|ito educeres, maire divisum utrumque quasi
murum confirmasti^ et aquas in niedio aiccasti« iu
niare, id est, amaruiu fluxum v.tiorum iii n*»iMs ceo-
flrmjsti, non Uuien sicut vitia iuanereot« aed oe iu
ut prius per vitia dilQueremiis, et boc fecisti noo m
meriiis noatris, sed iii «iriiu^ lua^ id est, per poieo-
tem gratiam tuaiii. Ct sicut iu aquis waria mililea
i^haraonis, qui venerant aJ devorandum popolttm
tuuin ut draconcs, subuieiaisti, et capitat id eal»
prim ipes illorum, ita hic in aquis bapuamatia coii->
Iribulasti^ id est, conthvisii et debii.Usti non soiiui
draco.iea, id est, inferiores dormoaes diatributos ain-
gulis ad accusandu.n , qui spiritualiter voiuot aoa

877

IN PSALMORUM LIBRUM RXEG£SiS. — PSALM. LXXI1I.

878

devornre iil dmconrs, srd etiani capita illonirn, id
681« illos qiii illis iiiferioribiis prxsiiul. Ei plus eliam
feclsti, qiiia eoufregisH in eisdem aquis capita dra"
conis^ id est, illos suminos daemotnim» qui princi-
pantur sub ipso Salan, qui snpremiim caput est, el
ipsum etiain Satan dedisti populis yEihiopum, id est,
illis qui, prius deni$!rali in pcccaiis, nunc autem
fiunt per gratiam de:)lbati sictilsancti apostoli et alii
prxdicaiores verit:Ris. illis, inquain, dedisii ipsiim
Satan in escam, seilicet, ut corpiis ejus, id est, ma-
l<>8 ei tanquain capiti adharentes comedant, id est,
verbo praedicationis sibi conforment, et in se tr»ji-
ciant. iJnde cuidam illoruin de hac esca dictum esl:
Macta eC manduca, M:«cia quidem in eis quod 8unl,
et irajife eos in corpus tuum.

Tu disrupisti fontes et lorrentes, Per hoc, iiiquam»
dedisti dracones in escam populis jEthiopum^ quia
disrupisti fontes et lorrentes. Petra enim in deserlo
liis vir^a percussa rupta est, et inde emanaverunt
aqux dulces el largissimae. Petra autem bis virga
percussa, est Clirlstus duplici ligno crucis cruciliius,
de quo einanavit aquu abuiidans et larga doctrina,
qu;e sola dulcis in hiijus vitje deserto. Per hanc
facii sunt qnidam fontes aqu:e vivae salientis in vi-
lam sternain, et qnidam torrentes. Qula autem in
foiitibus jrigii aqua est, per fonies accipe praeripuo8
doctores verbo et exeniplo docentes, quia iiorum
doclrina siabilis est. Per lorrentes vero accipe illos
qui, etHi verbuin veritatis non impient opcre, non
tamen absiincnt se a prxdicatione , qui cilo dett-
ciunt ut torreiiies. Vel e converso per lorretites
possumus accipere illos in quibus iinpelus dociriiia
esi, id est, majores ; per fontes vero minoros, sci-
iicei, a qiiibus paulaiim doclrina iluet. Qiiod auiem
dicit : Dirupisti fontes et torrentes , diipliciter dici
potesi , scilicet , dirupisti, id est, emaiiare fecisti
fontes , vel lonies ipsos et torrenles diriipisti, id
esl, qiiasi per diversos rivos sparsisti et liccoiii flu'
viot Etlian, \Li\m\ itiierpretatur forlis^ sive robusius^
per quem intelligiiur male foriis ille, qui ex se for-
tis esse voluit, et dixit : Ponam sedem meam ad Aqui'
lonem. De bac inaia fbrtitudine poculom inortis pri-
niis parentibus propinavit, qtiando eis persiiasit ut
ip.^i per se fortes et dii sibi esse vellent. Ab iioc
quoqoa diversi processerunt fluvii, diversae, scilicet,
iisere^es et errores, qiios Deus dicavit per fliivios
snos et lorrentes. Potost etiam totus versiis ad
£tban referri, ut sic dicamus : Vere dedisti drao-
nem populii in escam, quia lu dirupistif id est, de-
struxisti fonies Etban. Voiites, dico. aquae s^ilieniis
io damnationem aeternam, et torrentes et fluvios,
qu» similiter in malo accipias, iia ut de minori ad
majus ascendas.

Tuus est dies. Quasi dicai : Siccatis fluviis Ethan,
facti suni qiiidam dies, quidam nox el similta. et
lioc non per se, sed per le, quia dies est tuus, et nox
£St tua, Dies sunt spirituales, illi qiii spirilualia
spirilualibus praedicant, ut iile qiii dixii : Jn princi"
pio erat Verbum, etc. Mox vero sunt illi qui iauluin
carnalia canialibus annuntianl. Nox fuit Paulus cum
dixit vNihil judicavi me scire inter vos^ nisi Chrittum
iantum, et hunc crucifixum^ dies vero cum dixit : Sa-
piertiiam loquimur inter perfecios,

Tu fabricatus au^oram es, id est, unumquemque in
l^rtnte incipientem lucere. Lui enim prima est
aurora. £t tu fabricatus es solem, id est , qtieinlibet
adeo perfecium, ut in aliis dieni faciai. Tu eti.ini
fecisti omnes terminos iems, id est, ex dono luo est,
quicuuqne fuciuiit se (ines terrae. Ct tu feci li cesta-
leni^ id est, omnes Spiritu lerventes , Doniino ser-
vienies ; et vet virtutuin flore vernanies, sive novel-
los. Tic, dico, inquam, plasmasti ea^ id esl, omnia
praedicta. £x te ennu solo babent quod sunt. Et
qoia plasmasti ea, ideo, Domine, ut coni»erves ea,
memor esto hujus dicti, qoia inimcus, id est, Judai*
cus populuSi tmproperavit^ id esi, multa improperia
inlcltl tibi thmino, id esl, etiam libi viridl ligno»

A vocaiido te niium fabri, violatorem legls, et simitia ;
et sic populus ille insipiens^ id est, non provideiu
sibi lii posterum, incitavit nomen tUMm^ id esl^ ad
iram te provocavit per iiomen tnutn, qtiod de Cerra
penit 8 auferre voluit. Gt quandoquidem libi tkridi
Ugno hoc fecerunt, quid facient in arido f Constat quia
multo minus parcent arido, cuin non peperceruni
tibi viridi ligno. Crgo, Do;nine, ne tradns bestiie, id
est, persccutoribus quibuslibet, bestialem sensum
habentibus, animas confilenies^ id est, qui se liumi-
liant et confltentur peccata sua tibi, Animas, dico»
pauperum tuorum ne obliviscaris. Quasi dicat: El
terra, id est, corpora iraduntur in manus peccato-
runi ; animas tamen paujoerum^ id est, humilium
tuorum ne oblivisearis^ ut aevocentiir. Aut si obltvi-
sceris, ne obliviscaris in finem^ id est , ita ut non
atnplius resipiscanl. Humanum enim est peceare, dia*
bolicum perseverare. El tw. obliviscaris luorum pao-
peruMi, ideo, Doroiiie, respice misericordiam exhl-

g beiido omnibusiiitendeotibusfeilimr^itfumltcum, ideo
omnibus, qui coelestia et seternn promissa appeiunt.
Ei ideo dico illos respuas, quia intendentes in testa-
menium scrvi, id esi» appelentes terrena despicis.
Quod iiiniiit cuin dicit : Quia repteli suiU iniquitattim
illi qui obscurati^ id est, excaecati inierius sunt a da-
ttti^iM lerrcB^ id est, quia corda eorum lerrena sa-
piunt, et semper lerrena sapiunt, et seniper terrena
appelunt, nec unquam ad coelestia se erigun% uiide
quasi vulpes inferiora terras intraiit.

Ne avertatur humilis, Ita, inquam, dico, ut respi-
ciaSi ne ille qui vere est humilis avertaiurt id est, do-
vocelur, cum ei improperabitur, quod iii mortuiira
liominem cred.int, imo serpentem per caudam acci-
piat, id est, gloriam resurrectionis atiendal ; et sie
Chrisium non hominem tantum, sed et Deum ve-
rum itiielligat. lile, dico, lactus coniustts^ si avert:i-
lur, vel factiis confusus ex conscieutia peccatorum.
Et i eo non de.bet averii, quia pauper, id est, ille qui

p siiii est insufliciens, et ideo habet se erga te hiimi-

^ liier, iit pauper crga divitem, et inops^ id esl, ille qui
reputat graiiam sibi necessariam. Hi^ inquam, vere
huniili»iido se, et t)eiie operando, laudaiuni nomen
tuum. ICt quia hi laudabuni te, ergo D^tu^ qui vide-
barisjacere, exmrge^ vel hic in noiiiia hoininoin»
vel exsurge tandem ad remuneraiidum in juJicio, et
judica^ id est, discerne causam tuam, id est« flJem
tuam, nunc quidem mortaliier dando constantiam his
qui in te creiiuiit, tandem vero etiam iocali er. Quasi
diciii : Ne fritstray Dotnine, sit, quO'l in te cretii H*
non peream, quia credidi quod non vidi. Non fallat
me spes mea» accipiam quod credidi. Judica, in-
qiiain, eausam tuam^ et memor esto improperiorum
tuorum servorum, scilicet, ne ei8 pr;Bvaleant. im-
properiorum dico eorum quce sunt venieniia tota die, id
esl, assidiie ab insipiente populo persecu oruin, qul
iion sibi prospicit in posteruin.

Non obtiviscaris. Quasi dicat : Ita dico memorssto
improperiorum, utnon obtivisearis voees imnneoruHs

D tuorum^ id esl, improperia illata tuis ab hilmicis,
quae suut voces, quia uianifes^e in his tibi conlra-
dicuut. Sed sicu t sii per^ia eorum^^iii oderunt te in
luis temper ascendit^ id est, inagis et magis aoge*
tur, ita e conua vindicia tua augeatiir.

IC8t ei alia lectio ia boc psalmo a principio, bi
quis iion hisiorialem , sed morialem insistat deatru •
ctioneiu per illani signifleatam, ei dicat quia iniel •
ligens Asaph , id est , propheia deplorat in boc
psalmo cxciiaiem Judxoruin, qui tempu^ visitatio-
nis nm averterunt, ad convinceiidam duritiam eo-
ruin, scilicet, ut si praecedere uolueruniy saltein

fiostquain populus prius iucognitus servit» per aemu-
ationem adducti, seuuaniur qui praeeessit. Et ita
dicit : U Deut^ ut quia nos repulisti excaecaiido no8«
ui non averteremua tempus visitationis ? Repulisii in
finem , scilicet • in finem illum , quando reliquis
salvae erunt. Vel in finem repulsionis, id eai, otunl-
moda repulslone ? Uiique non, qula furor tuut habi-

879

BEO.f: VENKRABILIS OrP. PARS U SECT. !!. - DUBIA ET SrilBlA.

m

ius super ovespa$cum luoe, id esl, super nos, quos A roluimiis, quia non e$tprjphetn; el quia sigaaciri-
prius legaiibus et propheticis «criptis pavisli, stcut pleta siint, ideo Deus non cognotcel no$ aniplius in

pius pastor oves suas pascei ; e$t iratus, id est,
rrtto velut ira transiet ; ira eiiini brevis furor est.
Mmnr eslo congregatiom$ tucCf ne iii fiiiem iios Deus
repell^s, sed memor e$to congregaiioni$ in hoc qiiod
futr, id est, si non palcariim , memor esto saliem
'granoriim, congregationis, dico, quam tu pofsedisti
ab initio^ qaia nusquam defuerunt qui repiiiandi es-
sent iii semine. Quare delies memor essc illorum,
ideo etiam debes esse memor congregationis, quia
111 redemi$ti s»nguine Filii tui oir^ani hireditatii tute^
id est, hasreditaiem virga mensuratam, id est, tibi
proprinm ; vel lalem iiacreditalem qux esset virga
Iia;rcdituti8, id est, directa hasreditas ; quasi dicat :
Et lanttini pretium pro solfs gentibus dedisti ? Quaa
autem illa liaeredit:is ? scilicet, mom Sion^ id esi,
Virluiibus sublimes, et futura tantuin speculantes,
lam de Judieis, quam genlibus. Mon$ Sion dico, m

disciplinatu Moysi ; posti|unin entni veiitas venit, noii
cosnoscel nos ainplius iii niiibra.

tsquequo Deu$» Dico niii;i, Deus, amplius Don
cognosces nos in umbra. llsqucqiio autem, Deus, in
hac caecilate manebimus, id est, u$quequo^ Deu$,
immieu$ iste poputus Judaicus improTferabit tibi, vo-
cando te inortouinlatronem, et similia ? Usqueqiin,
id est, adver$ariu$ irritabit per nomen tuuin, quod
destruere vult de terra ? Erit tioc in finem ? Vt
quidf dico, averti$^ id est, permiilis iios videri avef'
sos nos dexieram manum tuam de med\o mhk, id ett.
de fide liia, et prasceptis tuis, erit hoc in finemf
Deu$ autem rex Ho$ter. Nos quldem signa visiiationis
non attcndimus, Deu$ auiem rex no$ter operatu$ e$l
$alutem veram in medio terrm^ id est, iii curde (;eR-
tilium, hoc est, aiiae iilae oves jam gratiaai ftuscepe-
runt. Ergo, quasi dicai : Asapb, corrige te, et si

quo habitatti vere ens in eo per fidem et operatio- g noluisli praecedere, satteni quod praecessit sequi eni-

iiero. \n illis etiim prioribus quasi per umbram ha-
Liiasti.

Lwa manu$iua$. Quia possedisii congregationem,

quia redemisti haeredilatem ; ergo, Deus, teva ma»

mu$ polenti» liiae in superbias eorum, super quos

furor tuus irntus esl, scilicct» qui suptfrbe coiitra te

tocuti sunt, dieentos : Non habemu$ regem nui Cersa-

^em, Et : Hune nescimui unde tit, ei similia. Leva^

itico, in finem eos perducendo. Vel in finero levaiici-

ni<, id est, quanta levatione opus est iit prius. Et

opus est ul leves ; nam quonta ma{ignatu$ est inimicui

ille Judatcus populus in $ancto luo, scilicel, tn sanrto

«anctorum l Ceperunl eniin, Mgaverunt, conspueruut,

spini» coronavcrunt, eto. Talia iii eum fecerunt. £t

ideo d>coquanta, (^uia illi qui oderunt te odiendo ii-

Jum qiii dixit : Qui iiiligil me, diligit et illum qui me

misit^ gloriati $unt^ id est, gloriaiionem sibi fecerunt

(ere. El convertit se ad ipsuro Deutn, ottendens quo-
modo salutem operatus sii, cum dicit :

Tu eonfirmatti in virtute tua mare. Qiiod itidem
cum et caeterifi sequentibus iu hac ut in priori ie-
ctione dicitur, quia mare hic ad gentes relerlur.

Sciendum quoque quia nun defuerunt qui hunc
psalmum ad prlmiiivam Ecclesinm referrent, quos
imitando Doininus, quia inlellectus Asaph, id esi,
propbeta depi(»ral in boc |»almo perseculionein
martyrijrm de priiuitiva Eccle.sfa» quam el ab iuier-
nis et ab externis hoslibus passi sunl, non lani pro
illorum tribulatione, quam pro persequentium cici-
tate, et dicit ita se illis associaiido : 0 Ddu$^ ut
quid repuU$ti nos, id esl, quare permisisti nos vide-
ri a le repulsos ei abjeclos, dum sic ab inimicis tri-
bulamur. Et ut quid iratu$ e$t^ Id esl, videtur iratut
fuTor tuu$ $uper ove$ pa$cttos tute^ id est, super nos»
quos tu in Scripturis tuis reficis» sicut pius pastur

ea quae in sancia sanctoruui nialignatisunlin medio

solemnitatis tuoe« scilicet, quando poiius intendere ^ oves suas pascit ? Ne repellas nos, inquain, Deus,
dtberent solemniiati. El vere gloriati $unt, quia po- ^ neque irascaris super nos, sed memor esto cong^ega-
suerunt signa ; signa dico sna, id est, suae vicloriue tioni$ iuoe^ aggregando nobis omnes ilios quos pra:-

signa, scilirei, niililes, custoiles, ei ipsuin etia:u
lignum crucis. Et non cognoverunt lioc csse super
«Kmmo, 4d e!»t, non ex sua virtute, sed ex tiia diviiia
disposiiione, jusla illud : Non haberes in mepoiesta-
tem, nisi desuper tibi datum fuissety sicut in exitu
IpBo, id est, iii resurreclioiie apparuii.

Quasiin $Hva lignorum, Non solum in saiiclo san-
ctorum mahgiiati sunl, sed eti tin in ejus meinbra,
quia exciderunt januoi e/us, id esl, ilios, per quos
iugressus est ad euniy scilicel, sunctes apostolos,
iecuribu$, id est, gravissimis tribulatiouibus, et hoc
in idipsum, id est, unanimiier, ^iiast iiicidereut ali-
quld fn $ilva lignorumf id est, aliquem de grege
'tlamnatorum et inutilium. Et dejeeerwtt ea, id esi,
tippendeiitia, boc esi, minores ad ipsuin sanctuin
saiictoruin pertliiente«, m iecuri et a$cia, Per secu-
rim intellige mole»tias, per asciam vcro quae magis

vidisti nobis aggrognndos. Congregatioiiis dico ,
quam tu po$$edisti ab initio, juxia iilud : Qtd in ipio
noi eiegit anle mundi comiitutionem. Et qiiam etiaiD
tu redemisti pretioso sanguiiie Filii tui, iit esset libi
virga haereditatis, id esl, direcia hjerediias, quae
baereditas est moiis Sion. ut supra dictuui est. luquo
habitasli eiis in eo per lidem et operatiunem.

Leva manus tua$. Iluc, iuquam, luodo dico : Jf€-
mor e$to congregationi$, ui teve$ manus tuas tit sv-
perbias eoruin^ per quos videris iios repulisse, id
est, in superbia» persecutorum, perducendo eos 1«
finem, Vcl teva in fiiiem levationis, quanium opus
e)>i, ut leves, scilicet, iutiTiin, ut qui prius (ueraiit
pra;cessores Uanl subsecutores, el perbecuiores ftani
praedicatores. Et ideo dico teva in $upei'bia$t qula
quanta, id est, quam superba, et quani crudelia mo-
tignutu$ e$l inimicus^ id est, per^ecutor populus ti

eavat blandKias, quia saepe plus nocet lingua adula- D $uncto populo tuo demolieudo ! Et gtoriati smil, id

ioHs, qtiam manus persecutoris. Sanetuarium auiein
Ittitm, id esl, ip^um Ghristum, incenderunt igni, id
«sl, ferventissima Irlbttlatione, et tabernaculum no»
mnii IM}, quod soluiit ernt in tetra, id est, taberna-
culantes tibi de priori populo poltuerunt reputaiioue
tua, quain corpora eoriiui devoranda bestiis et avibus
projecerunt, vel polluerunt dejiciendo illud iii ter-
ram, quantuni ad quosdani, quos devocaverunt, et
diserunt in corde tuo : Cognatio eorum $wiul^ id esi,
omnes In boc convenerunt, ut Christianum nomen
prorsus desiruerent , dicentcs : Faciamu$ quie$cere
omne$ die$ fe$to$ Dei a terr4s, Dies accipit evniigelicsc
veritaiis luce claros ; festos vero in quibus Deus ila
deiectatur, sicut honiines delectari soleiit in festivi-
tailbos, vet festos, id est, digue feriauies Deo.

Signa nostra non vidimu$, (]t quid, Inquamy Deu$^
repulisti iios ? Ideo, scilicet, quia nos non vidimui
iiijna nostruf ol supra diciura esi ; quae taiuen vidcre

est, gloriosos se putaverunt, uiide i.otius igiiotuiuiu&i
erani illi qui oderunt te, id est, odiuui exercueruui
in te to medio $olemnitatis tuas^ id est, iii ill:s viri«
qni eraiii coiuniuiiitcr nota oinnibus soleinniias tua«
lludium enim accipitur pro communi, quia qiiod
mediuin est, aequaliter acceduni ad ouiiies, et rece-»
duiit ab omuibus. Solemititiis auiein Dei vere sunt
itli qui nun solum pra*teritain vitatn suani damuaui»
sed seniper sc peccaiores fuisse recogitanl« ei sic
cauli ad fuiura sunt, et digne Deo feriauiur. Posue^
runt eiiani «tgiia $ua^ dico, $igna^ scilicet, dtfcnot
cruciatus, et inaudiia genera lormenlorum adiove^
iieruiit conlra sancios inanyrcs, in quibus ita qiiasi
in prophelis glodabautur, et non cognoverunt buc
esse $uper summOf id est, de diviua disposiiioue, qu»
vuluit ul sanguis sanctorum mariyrum effundereiury
quo seges Ecclesias iuipinguata pullularel, et centu.i>
plicalum fructum aflcrrct, $icui in exiiu, id est| in

881

IN PSALMOHUM LlimUM £&GGESIS. -- PSALM. LXXIV.

8S^

coiiversioiie el incorporalioue perseculorum ap- A fiium, nisi in promissts ejus. Gujus lilulns osi : In

paniii.

Qvasi in $H9a Ugnerum, Gxsequilur quanta mati'
gnatus eH inimicui, sicul et prius, seilicei , quia exci-
derunt januat ejus sancti tenipli, Id esi, illos per
quos in^ressos erat in illud consonium, quasi in
iilva lignorum^ id est, quasi aliquos inuliles et iii-
fructunsos. Et dejecerunt ea, id est, appendentia, vel
eam civiiatein in tecuri et aseia, Quia sanctuarium, id
€8t, perrectiores incenderunt igni. Et totum taberna'
€ulum nominii iui poltuerunt in terra, sicut prius.
Sequens quoque vt- rsus nou muiatur.

St^ita no$tra non vidimus. QiiHSi dtcat: Vt quid^
Deus^ reputisli nos? Ideo, scilicct, ut capiti nosiro
assiinil»n*mur. Quia nonne vidimus signn nostra, et
signa trlbulationis et persecmiouis nostroe in capiie
tiostro ? Ejus enim iribulatio siguum fuit nostrae iri-
iiul;>tionis. NaiH qurcunque resiant passionum in
rorpore Ghristi oporiet perfici. Et iion solum tribu-

finem ne eorrumpa^, psalmus canticum, vtU canilci,
Asaph, Psalmus isie relatus in finem temporuiis qiii
esl canticum, qiiia talem insistit operatioiiem, qu^i:
pertinet ad spirituale gaudiuro, sciliret , confmio-
nem veram, in vocationem et narratioaem. Ganii-
cum dico attributuiu Asaph, id esl, vere congrc-
gantiy illi, scilicct, qui dispersos Israel pcr lideiii
congregavit, boc intendit et bortatur, ne corrumpas.
Quid est, ne corrumpasf lloc est, ut t*i qiiisqiie quod
promisisti solvas. Promisisii enim Deo iii baptisuiatc
quod diabolo et oiuuibus pompis ejus abrenutiti&ris ;
et hoc ne corrumpas eundo in finem, ut beatiis Au-

Justinus vull, id esi, atiendendo ejus promissionem.
Iluc eiiim animus dirigilur, et quidquid in pr»sei»ti
occun ii, tolum transillaiur, ut ad fiuem perveniatnr.
Nec est timemlum ne aliquis potenium cornimpat
promissa ejus, si tu tua non corrumpis. Ipse cnim
non corruiiipit, quia verax ; poteuiior non corruro<

laiionem nostram in ipso capiie videmos, sed et B P^^» 4*^'^ nullus poientior e4; certi ergo de pro-

mercedem, quia Prop/^fla singularis et praeclpuus, id
esiy Ghrisius, ;am tion cst ul prius, qiiia est immor-
lalis et itnpa<isibilis facius. Unde Apostolus : Et «t
Chrislum cognovimus jam secundum carnem^ non co-
gnovimus. El quia ei quid pati, et quid sperare de-
beamus, in ipso vidimus, jam aroprnis non cognoscet
nos in disciplinaiu Moysi, non enim lerrena insista-
iiiiis, et iii deliciis cnrnalibus simus.

Vsqnequo Dcus, Ecce quomodo intelllgens Asaph
magis condolet carcitati persequeniium, quain tri«
bulaiioni sanctorum marlyrum. Quasi dic»t : Dico
quianon co^^nosces nos amplius in deliciis. Usquequo
auti-ui, 0 Deus^ improperabit tibi inimieus^ id Cai,
qunndiu patieris cxciiaiem iiiimicis nos persequeu-
tibus, et ut quid avertis inaDum tuam, id est, qiian-
diu paiierls etiam nos videri immundos et abjecios,
duin ab illis tribulainur, et illi nobis nun iiicurpo-
rantiir? Eril hociu finein ?

missis ejus, cantemus unde incipit psalmus. Pro
nobisenim caput uostrum haec loquitur : 0 Deus, con*
fitebimur tibi, hoc esi, humiliabimus nos, et peccal.i
nostra tibi perfecii confitebimur^ quia multoiies boc
faciemus, et sic nomen tuum invocabimus. Quasi di-
cat : Noli invocare nisi connie.tris, sed prius confi-
tere, etsic invoca. Gonfessio eniro mundatiempluui,
f{iio veniat invocatiis. Quod autem iterato ponit :
Lonfitebimur^ ideo facit, iie le poBtiiteat esse confes'
sum. Sspius enim confiieri judici homini, parai
mortein, saspius vero confileri Deo judici, pi^ral sa-
lutem ; securus ergo coufitere, quia bouu^ e>l coi
coufiteris, ot Psalmista ait : Confnemini Domino^
quoniam bonus est. Bonus csf, quia confitenti igoo-
scit. Paceigo coufitendo propiiium, qiieui tacendo
Dou facis iiesciuin. Venirc vero n(Mi vult vociitus, st
tu fueris clatus. El.itus si fueris, confileri niui poie-
ris. Ergo huutiliare et coufiieri, et sic vere iiivocabis

Deus autem, Nos quidem dicimus, quod Deus n P<>n)en ejus, quia faciendo te servuiii repricsetitabit
avertitnos, quia tribulamiir; ipse autem per boc *" *® *'®c noi

potius recipit uos, quia jain operaius est salutem per
sanctos mnrtyres suos in medio terrae, id est, in
corde geutium. Effuso enim sanguine sanctoruin
luartyrum, seges Ecclcsiae impinguata pullulavit, et
ceniuplicaium frucium fecil. Et ostendit quomodo
operatus est salutem per illos, dicens : Tti confirmasti
per illos mare^ ila tnmen ut confirniatio illa non ex
eis essei, sed tit tua virtute^ qui dixisti : Quia stiie me
nihH potestis facere. Gxtera non mutantur.

IN PSALMUM LXXIV.
Ifl fiiiem, oe corrampas, psalnius cjuiici Asaph.

AROOMEMTUN.

Post victoriam de Seniiaclierib, ex totius populi
persona redduntur officia votaque gratiarum

EXPLAMATIO.

noiiien Dominus. Qui vero superbii, boc
nonien Dominus in se nou osteudif, imo xiiualis vel
iiiaior vult videri.

blarrabimus mirabilia tua. Goiifilebiiniir, inquam,
ct invucabimiis, et Ueinde narrabimus mirabiUa tua.
Qua: mirabilia ? Scilicet, dispositioiiein autiquam,
reparationein novam, feiicitatem aeternain. Quid mi-
rabilius quaui moriuorum siiscitaiio ? Omnes eniui
iuiqui, etsi vivuiit corpore^ exuti tameu sunl iitente.
Alioquin non dicerei eis Apostolus : Surge qui dor^
mis, et txsurge a morluis, ei illuminabit tibi Christus^
et est ordo videndus. Gonfitens iiamque , evacuavit
se a inalis, iuvocans replevit se lionis, narraos eru-
ciuat quibu<( se iiiiplevit. Narrabimus, iuduain, mi-
rabilia tua. Et post narrationem eg«i pnetapuus, sci-
licet, inier ciuifitentes, invocantes et narrauies, in-
jtiste judicatus judicabo justitias, gratins misericor-
di;£ ejus, qui prius voiuitnarrare, quam judicire. Si

Asaph, ut Sffipe diximus, interpretatur Syuagoga, n ?"*!*' **""** J"^'*^^*^®*» uullum liberandus inveniret.
illa ulique, /luae credidit, iion quie obstinau per- ^ Auiliaiiius ergo eura narrautem, quia sicut tempse-
.. .^1 . rv . . •.■- rimus iiarraiitein , experieuiur judicautem. Nunc

eniin in teiupore uiisencordi» doiiat prxce;>ta con-
fitenti, iniemporeveio judicii nulli parcet eontem-
nenti. Quisquis ergo vult non timere tuoc punito-
rcm, amet nuuc donatorem. Sequittir :

Cum accepero tempus. Accepit tempus non iHe a
qiio sumus creaii, sed ille per quem suuiiis reparali^.
Ille nou accepit tempus a qiio bomo assumptus
coiumiitaius est iii nielius, accepit tempu^i ut ti^llius
liomiuis, gubeniat lempora, ut Fillus Dei. Et &icui
accepit leiupus nascetidi, et moriendi et resurgeiidi,
ita accepitJHiudispositioiie, et acceptarus est hiiideiii
leiiipus judicandi. Accipiamus ergo et iios nauc
leuipus justitias faciendi, ut non timeauiui iu tem-
pore judtcaiidi. Quod amem dicit : JKdtca^ ;us/tftri5,
iripliciier dicitur, scilicet, vel judicabo juiiitias, id
cst, jiiste judicabr>, vel illos quj empbalice suit di-
cciidi ipiii jusiltla, di^^ne judicabo , id est, seorauui

mansii. Nam |>ost resurrectionem Douiini cnnfessa
legimus luulta milll:i Judx'orum, quos Asaph iste
nunc admoiiet, ne fidem suam corruinpant iu lin>m,
Id est, in Domiuum Salvatoreiit. Primo ingrrssu
fidcles Juda^i dicturos se omuia ejiis mirabilia proft-
tentur. Secundo Rex ipse loquilur Ghristus, jusli-
tiam se judicaturum promitieiis, cum tempus gene-
ralis resurrectioiiis ndveneril. Gommouei etiuiu iie
gois aiideat aliquid < ontra divina mandata prxsume-
re, el cum possit asierua poona t4tri|uere.

COMMENTARIOS.

Confitebimur tbi , Deus , confitebimur. Psnlmus
istenriert mediciuam humililaiis coiitra lumoivm
elationis, hoc agcns, ul necquisqu.nmsuperbus de se
pra>siiuiat, iiec aliqiiis btimilis de Doinino dcHperet ;
^ed iu qoocunque slatu rcriim liouio iti bac vim se
cgerit, nou sii ci reftigiuin um Deu^, iice sii ci gau-

885

DEDi£ YENERAUILiS OPP. TAHS ». SECT. II. — DUBIA ET SPURIA.

8S4

leparabo Kicot tanclos apotiolos , vel separabo A
]iUS(i:iaH ab injusiiiiis.

Liquefaeta est terra. Opus est ut justiiias judicem,
quia tale, quod esi admlstum, quod necesse sit sepa^
rare ; nam qnod terra liquefacia e$t, id est, terrenis
foncnpiscentiis cariiis dediti, dissoluli sunt, quia
ffuid aiiud vita lalinm e^t, quam quasdam difflutio a
Crealore siio T Sicut enim cliaritaie superiorum ani-
mos consoiidatur, iia copiditate terrenonim dissol-
vilur, et omnes qui habitant in ea. Si terram pro ter-
renitaie accipimus, tunc dicemus quia illi m.ixime
liquefacti 8unt« qui habitant in ea , id est, qui roagis
lieleetantur in ea. Si fero lerrain ita accipias, ut sit
conliiiens pro contento, tunc siinpliciter erit osten-
sio quare dicat lerram liquefactam, propter homines«
scilicet, nui haliitant in ea. Sequitur :

Et eonfirmavi eotumnat eju$. Colomnas lerrse vo-
cat ilios super qoos terra in se dissoluta aediGcata
consolidatur, scilicet, sanctos apostolos, soper qnos
ivdificium illiid fundatiim est, de quo dictum est : B
Dei tedificatio e$ti$ • Dei agricultura ettis, Hte c o-
lumnfe quodam lerr» motu outaverunt, quia in
morte Domini dubiiaverunt et desperaverunt, di«
centes ; t^ot fmtabamus , quod ledempturut etset
leraei; ipse vtro resnrgens eos conflrmavit, quia
mortem eis noti esse limeiidaro demonstravit, osten-
dendo tlmentibrts, ncc ipsum corpus in morientibus.

Dtji iniqnit, Conflrmavi inqnam coluinnas, et per
illas colamnas dixi iniquit hoc : NoUte agere dein-
ceps iniquem Iniqiiiis ideo dicit, quia nullum aeqiium
invenit, omne» enim peccaverunt^ ei egent gloria DeL
Et deUnquentibut po.st hoc dictum. Derelinquere est,
datum prxcepiuin prxterire, itlis inqiiam dixi : No»
ike.eataltare eornu, Quasi dicat : Si fecistis iniquitatem
per cupidiiatem, nolile dt^fendere eam per eiatio-
nein. Qoi enim iniquitaiem facit, iuiquus est : qul
vero earo defendit, et iniquus est, et superhus. Ei
qaid cornii dicai, siibsequenler determinat, ac si di-
cit r NoUte, dico, extoUere cornu vettrum in aUum, ^
et humiliare cornu Dei in imuin : sed potius cornu ^
DOStrum frangatury ut cornu Dei in iiobis exalletur.
Comu iiosiruiii est de pro^sumpiione et de elatioue :
comu vero Dei sunt virtutes , qu» alia petuiit ut
corou, ei per eas veniilatur iiiimicus. Et nolUe Utqui
iniquitatem advertut Deum, quod ille facit , qui Deo
suhtrahit regnum suum, dicens : Quomodo putatur
Deus regere inorialia, qtiomodo creditur curare ea^
qu» sunt in terra ? Uiique si curaret ea, non lot
Mali abundarent felicitaiibus, iiec tot boni opprime-
rentur laboribus. llie quoque iniquitaiem loquitur
adversus Deuiu, qui quaodo aliquid patitur, injuste se
iilud pati dicit. Ct sic illuin, cujus judicio hoc patitur,
Hijustum asserit, se «nim justiflc:it, et Deuui damual.

Quia neque ab orieme, neque ab, Quasi dicai : Ideo
Bon debetis facere vel loqui iniquiiaieni, quoniain
judex est futurus iniquitalts vestraB. Sed ille judex
neque veniet ab oriente tantuni, neque ab occidente
lantum, neque taiitum « detertit montibut^ quoniam
Deut fsf r id cst» ubique prxsens est, iibique pii- D
blicus, ubique occuiius. Neque enim veniet dc di-
ver»is locis, sed est in cordibus vestris. Ct talis
erit ibi, qualis et lu futurus. Si bonus, adjulor : si
iiialus, punitor. Nulla ergo fuga restat, nisi fugere
»b iratu ad placatum. Desertos rooutes voc4it aosira-
lein et sepienirioualem plagam, quare alierj pro-
pter frigus, altera propter calorero deserta est. Ct
ftiint nioutes, quia sunt eminentes partes, hoc ad
litterani. Ailegiirice quoque praedictae partes accipi
possttui, ut sic dicatur : Ideo oon debetis loqui iui-
quitaiem, quia judiciam de vestra iniquitato futti-
rum est. Non autem humanuro, quod possit falli,
qui» judex vester neque erit ab orientet id est, de
iilis hominlbus, qui sunt oriens, neque de illis, qui
sunt occidens, neq^e a deurtie montibut^ quouiam
beut judex taniuiu voster erit, cujus judicium falli
iion iNUeiil. Orien^ houiines illi vocaniur, qui lucem
justitiae perce|»erutit : qiiibus vero sul Jjii5titi;s uon-

4um illuxit, occldens dicuntur. Deserti autem mon-
tes sunt hxretici, qui se montes faciunt usurpatione
magisterii, sed taiiium deserti sunt» quia inutiies et
iiifnictuosi sunt.

Hunc humiliat, et hune exaUat. Deus, inqaam , jn-
dex vesier est. Quid aiitein facit judev ille ? hune
scilicel, jactatiie u inerita sua humiUat sicut illuin.
qui diceltat : Domine^ gratiat tibi ago^ quia non tutu
ticut casleri homitium, et reliq«t9, per quem designa-
tus est popuhH ille, qui juttiliam tuam ttaiuere voluit^
et jutiitus Oei non ette tubjectut. Iluncautein alium,
srilicct clamantem vulneral, et humiliantem se exal-
til, sicut illuin, qui nec oculos ad co&luro levare aii-
deitai, per quem gentilis populus de merilis noH
praesuiiiens est designalus. Ct ideo hute exaUat^
hunc humiliat : quia quasi dicat, similis est prxpo-
tenii piucernae, qui in domo imperatoris hahet po-
tesut<Mii hunc et hunc polan<li. Namque calix est iii
mantt Domiiu, qiio potet queincuiique velii. Calicem
vocat ^ententiaro districti judicis, !|ui calix est ple-
nus misto, quia contiuet et remunerationem hono-
rum, et damuationem malurum. Ci taineu est vim
meri, quia in iieutra parte nihil nisi qui meruin, id
est, juslutn slt, fit. Et hiinc calicem tiir/tiuivti prios
ipse in hoc jus, id est, in remunerandos btuios, et
ex hoc vase in aliud vas, id est, in damnandos roa-
los : vel e converso, prout tibi placuerii. Ct qiiauivis
incliiiaret, lamen non Ita f.ictum est iu hoc calice,
sicut solet fieri in aliis, quia fsx ejus quaiitumouu-
qiie inclinareiur, non ett exinanita, id esi, ni^u est
efl^usa : quia ibi nul:a faex erat, sed solum inerum»
ui praBdiximus. Ct laineu bibent de calice illo, pioui
conveniens eril, omnet peccatoret terras, id est, qul-
cun(|(ie terreiii prxvaricaior«^s, qui itt iia dicaro, fae-
eeieo polu tautuui digni videreutur. Yel aliter : Ca-
lix est scriptura lotu Veleris Testainenti, in qua
latet spiritualis iuleilecitis, velut in f;ece carnalium
s.icraffleutoruin. Ct inde eliquatur luerum vinum,
id est, splritualis iile intellectus. Uiide ilie, de quo
dictum est : Qui se huniiliai, poietur, imo inebrie-
tur. Juxta illud : Calix Domini inebriant, quam pra:*
clartit ett, Faeces autero resederunt ibi, uude |iote-
tur ilie, dc quo dictum est : Qui te exaUat, Quod ost
dicere : Ideo humiliat hunc, et hune exaltai^ qui po-
teiis esl. Namque calix praedictus est iit manu^ id
csl, in poiesiate Domini. Calix dico vini meri, id est,
coiiiineus spiriiualem intellectum, unquain viiium
nierum. Ct est tamen pienus niisto, id est, carnali
intellectu, qui est quasi roistum, id est, turbu-
leiitum vinuro. Et huiic calicem inclinavU prius
ipse in hoe vag, id est, In superbum Judaicuui
populuiu, et infddit ibi inistum. Ct ex hoe vase
inclinavit in hoc aliud vas, id esi, in buroiles de
geutibus, et infudit ibi roeroin. Sed quauquam
etiaro boc inclinasset, tamen fcex eju$ non «u est*
namta, sed resedit potius f^x , quia remausemnl
Judaeis et littera ei oaruales observantix, et buc
niodo bibent de calicc illo omne$ peccatoret terrm, bu-
luiles quideiu, et peciata sua confitentes merum :
elaii vero, et qui se jusiificant , mistuin. Et sicut
bibentes luistum evaneseent, ita biben'es meruui,
proficieut. Vel aliler : CaUx, id est, scriptura \e-
teris Te»iaiiientl est in manu Domini, in quo calice
est vinutu merum, id est, simplex et tittera, vei in-
tellecius, quaiitum ad Judasos, qui sola carnalia in-
sistuiit : plenut vero mitto est, quautum ad nos, qui
per carnaiia asceiidiiiius ad spiriiualia. Et bunc ca-
liceni incUnavit in hoc oas, id e>t, in priiuitrvum po-
pulum Ccclesia;, et iufudit ibi mixtuui. Ct ex hoe
vase iu hue aliod vas iiiClinavit : qjuia per sanctos
apostulos et alios primitivos misturo, et iii posterio-
ribus de geiitibus infudit. Sed quaiiquam et in hos
incliuasset, fasx tamen ejut non esl exiaanita^ quia
adhuc rematiseruut quxdaro vilissima camalij, ul
qux Judaei puefos oircuuicidunt, et alia talia faciunt.
Quae vem majora suiii legis, praetermtttunt, ei de
hac f»ce bibeut oinoes peccatures teir» inhxre»-

985

IN PSALMORUM LIBRUM EXGGGSIS. — PSALM. LJi\S.

m

iMt nofi nnod oronibus sinl observanlia? cariial^^s, A et ideo n*tn gloriefitiir amplius, qiioJ In ch notiis

wed sicut illl, qui in observaniiis lllis deleetsinliir,
i|Masi de fxce bibuui ; ita quapcunque iu aliquibus
cariiiilibus delectantur, qii»sl cujiisdam l>cis parii-
cipes sunt. Ego autem oi mei ( quaRi «licai ) <ie faece
illa non bibeuiiis. Yel secunduin priores &enientias
dicf ns : Eyo aulem et niei seorsuni bibeinus» qiiia ego
nnnunliabo et dictis ct factis iu me et iii meis, quod
annuntiaiiduni e*t in hoe praesens swculuni. Et lan-
deni vere cantabo Deo Jacob^ id est, Deo posterioris
p«ipuli. Beali enim , qui habilant iii domo lua^ Do-
mine^ in swcula saculorum laudabunt te, £t tunc
confringam omnia cornua peccatorum^ id e>l, conto-
rain et annibilabo omnem elationem et potentiain
peccatorum, et per me et per ineos< Judicabunt enim
§ancti naiiones^ et dominabttntur popuUs, Hi exlra
cornua justi^ id est, ? irtutes et dona spiritualia jii-
storuni exaltabuntur f quia aeterna gloria coroiia-
buuiur.

IN PSALMUM LXXV.

in fiiiem in kiudibos Psalmus Asapli, canticuni ad

Assyrlos.

ARGUHENTUM.

Ut supra. Aliter voi Ccclesiae ad Cbrisium.

EIPLANATIO.

As$grii dirigentes interpreianturt quijam fidA regu*
Hs docti rectis semitis ambulare eontenduni : hos alloqui»
tur Asaph laudes Domini mirabili varietate decantans.
Vuidam codices habent : Canlicum contra Assyriuni.
ubi intelligitur eontra diabolum psnlmum hu»e sub
persona Sennacherib regis Asnyrii cantaium. Contra
eum enim notus factus est in Judwa Deus in Christo^
nmndvm concilians sibi. Asaph in prima parte diri^
gentest id esi^ fideies aUoquitur JudasoSf designans
ubi nomen Domini faclum sii virtutum dectaratione
notissimum, Secunda dicii admiranda^ quw gesterit,
Tertia omnes devotos almonet^ it Dto terribili mu

sit Dmis. Iiein veriis Judjeus est non in manifesio,
sed iii occulto ; non in circumcisione caniis, sed
cordis; iion in littera, sed in spiritu. Qiiia moltl
sancti patres babui^mni, et circumcisionem carnis
propter ipsam lideiu , a quibus isti degenerantes
remanserimt in carne iuda^i, in corde vero pajrani ;
ideo •pioqne non glorientur quod sibi notus sit Deus.
Sequitiir :

/n Israel magnum nom n fjus. Verc enim iii vero
I rael tioinen Dei p«'r oper» hoiia magnillcatur. Quis
auteni sit verns Isr lel, ipse iu EvanKelio aperil di-
cens : Ecce vmu Israelita^ in quo dolus non est, Si
aoiein ipsi dolosi sunt et mendaces, qudmodo in eis
iioineii Dei roagnuin esl ? iuilsea fuim conjessio in-
terprelalurt Israel vero vir videns Deum, El tii ali-
quis qiiandiu peccita toa per humilititem iion con*
flleris, quodam modo cuin Deo rixaris. Qiiandiu
eniin, quod Deo displicet laudas, noune cum eo li-
n tigas ? Crgo bumilia te ei, ei conrnere iieccata tua,
et tunc eris Israel, id est, vir videns Dcum, et si
nondum ex specie, lamen ox fide. Et sicut priiis
dispiicebas ei pcr dissimililiKlincm, it;i et iiuiic pla-
cebis ei per similiiudinem. Ct sic luutleni fiui in te,
oood Scriptura testaiur, scilicet m pace factus cst
loeus ejus : quia relinquetur tibi bellum, non lameii
contra le in te ip»oni« sed etiam contra spiritu des
i:e({uitias, scilicet ui si surgat in te ira vel aiiquis
illicilus motus, non sint niembra tua insiruiuenta
iiiiquilatis ad iitiquiiatcm, qui esi pax vera. Vera
eiiim pax est, litigium babere cum vitiis, concor-
diain cum rooribus opiimis. Et iii hac tall pace est
locus ejiis, quia iiicoiit Deus tulcs. Habitaiio autem
ejuSf id esi, certus locus ejus, quod per habitarey
quod frequeniaiivum esi, notatur, e.4 in Sion, juxta
illud : Venicmus et mansionem apud eum faciemus,
Venii enim Deus ad multos per (idem et confessio-
nemy sed nou ihi facil niansi<tnem : quia ad teiii^
pus creduni, et in teinpore tenlaiionls recedunt. In

'lll^.lPlItl^^^lA^!^!^^^:^^ ^ Sion vero. id esi, in illis, qiii poslponunt prassen-

-.— ^ --. *-. . ^.^^^ ^^ contemplaniur futur», vere facit mansionem-,

(|uia peruianet in eis. Fac erga tu aliqois te ipsom
in Sion, et eris ejus bahitailo.

Ibi confregit. Ecce sigoa babitatioiiis ejus. Quaai
dicat : Vere habitit in Sion. Nam ibi confregU^ id
e>t, hutiiiliavit potentias. Ct exeiiiiilur illas p^iteiK
tias, scilicet confregit ihi arcuifi, id esi, occiiliain
contradictionem, et scutum, id c:»!, vaox pra:»um-
ptiotiis protectionein, et gladium, 'u\ est, miiiiifesiam
impugnationem, et sic omne beUum.

IUuminans tu mirabiliter, Facit apostropli:iin ad
ipsum Deuin, et Tu est inaguilice eflrerendinn. Quasi
dicat : Tu Deus, qui in Judaea notus es, et niagnus
in Israel. Tu qui solus per te es, sine quo nullos
alius est, deberet dic^re : Terribilis fotunn es ,
quod posterios seqoitur, sed prsmiitit prius humt-
liiatem ejus, dicens : Tu es illuminans a mantibus
cBternis, Montes siernos vocat apostolos, qiios sol

tatuiari emendalione purificat^ qua: partes diapsalma»
tum sunt interpositione divisiB,

COHMEMTARIUS.

Notiu in Judcea Deus. Tiiulus est talis : /n finem
in laudibuSf psatmus Asaph^ canticum ad Assgrios.
I1a»c verba referuntur in nnem, et sunt psalinus at-
iribulus Asaph, id est, prioribus fidelibus, volenti-
bos secum cilligere alios de populo suo, quos pr(e-
vidcronl soperbos , et dorae cervicis fore. Qul
pftalmua accipiendiis est in laudibus, quia magna
vere Dsi laus est, quod bomiles respicit, et super«
oot coiitemnit. Quod notatur iii hoc psalmo, et est
caniicun!,quia cum exsultationeet jucunditate magna
caniat hoc A^^ph ad Assyrios. Assyrii dirijentes
interprelanior. Ct illi se dirigere potant, ^iii juhti'-
iiam suam statuere volebant^ et justitlcu Dei non etse
subjecti^ ct qni non de re gloriabaniur, sed de no-
niioe. Quare haec canianiur, ut sint viri A.ssyrii, id

est, ut vere non disione se dirigant, scillcet ut de ^ jusiiiiic prius illustravil, elevan<i eos ad asiernitatem.

ioa justitia nou praesomant, sed ju»iiliie Dei se

subjiciaut : et quid sit vera Judasa, et verus Israel»

aileiidani, et se tales exbiheani, qtii nun falso de no«

roine, sed vere de re glorieniur. Solent enim ini-

mici Doinini omnibus iioti Judnei, m:«xiine iii hoc

psalino gloriari, el gentibus insultare, qiiasi eis so-

lis noiiis sit Deos, et nullis aUis, quandoquidem Pro-

phela taiito ante tempore dixit : Notus in Judma

Dens, ctc. Sed siattendant.quwsitveraJud^a, etqois

«it veros Judjeus, coocedimui eis, quod vere iii sola

Judxa notos slt Deus. Vera enim Judaea est Chrisii

Ccclesia, credens in eum regem, qui venii do iribu

Joda per Mariam virginem. De quo Aposiolus scri*

bens ad Tinioiheuffl ait : Memor esto Dominum Je^

$um Christunw resurrexisse a mortuis ex smmu David

secundum carnein, De Juda euim David ei de David

Cbh:>tus, qiiein illi regcni tiegavcruni, et Cassaiein

regcm dcgcruni. Quarc vcra iud^ea esse desicrunt,

Ci per eos convalles, iJ est, alios inferiores illunii-
navil, et boc mirabiliter, id est, in niirabitibu< sigois
doctrinaiii eorum aitestando, juxta illud : Domino
cooperante^ elc. Vel mirabiliUr in hoc, quia saiis ini-
rabile fuit, quod post tautom lapsuin Deus misertu^
est homiiils. Tu, inquam, illumiuasii a montibus
aeternis, et te illuininante onutes insipienies eorde
turbati sunt» Pricdicata esl enim vita aeterna fuiora,
et sapientes excjBcati suut:quia contempseriint vi-
lam praeseiitein, et dilcxerunt sequeniem. Insipien"
tes vero turbati eorde sunt^ quod primo obstupn<;-
runt, sed nun sunt exi itati, quia iu sotnnum suuot
reci«ierunt. Somiius vero eorum est caecitas cordia,
et amor terrenoruui : et ipsi dormierunt somnum
sttum, id est, quieveruut et deiectati suut in dile-
clione terrenorum, quia prseposueriint teuiporaiia
aUornis. Et quid eis inde? boc scilicct, quod
ipsi, qtii sunt vuidi, vitiaruut : quia quod virium

8H7

BEDiE YENERABIUS OPP. FARS II. S£CT. U. — DUBiA ET SPUiUA.

m

habent, est in lerrenis tantoin divitiis acquirendis,
fdhil invenerunt in manibut suJs^ id esl, comparabiles
facii sunl viris acervos ditiiiarum soniniantibus, qui
evigilantes niliil inveniunl in manibus siiis , quia ila
ei ipsi tandem cum a M)miio,'^ in quo nuoc sunl,
essurgeiit, nitiil in manibus suis invenient.

.46 increpatione lua Deus. Quasi dical : Unde hoc,
quia dormierunt somnumsuuw? ex jusio sciiicet ju-
dicio tuo, 0 Deus Jacob^ qui facis, ul qui sordidus
est, sordescat adhuc. Benerficit Deus Jacob, quia
Jacob dedit priesenlia pro futuris, eduliuin ^cilicet
lenticuls pro primogenitis, et ideo roerito a Deo in-
crepnntur isti, qui pr^eseniia pra;ponuut, et fulura
conlemnuiit. Et miro modo videiur ponere inerepa-
tionem. Incrcpatio eiiim strepitum babet, ei strepi-
tus eicit.it. Sed incrcpatio Dci lanti penderis est,
quod non excilat, imo ol>dormire facit. Nec solum
(quasi dicai) dormierunt illi pr^edicli, sed et omnes,
(jui ascendunt equos apo&tasise, id est, iirimi parentes,
ct alii omnes, qui per siiperbiam a Domiiio aposta-
laveriint, m ilc dormUnverunt,

Tu teiribilis es, Facia interpositione ponit illud,
ad qiiod oruiioiiem spcciare prxdiximus. Quasi di-
cut: 7ti, iiiqu»in, nulus in Judaca Deus, qui primo
buiitilis apparuisli, ailfuturus es in judicio terribUis^
€t quis liinc resistet <i6i ?^ullus iitique, quia non nia-
gis imperaior quam pastor. Et boc ideo, quia ex tunc^
id est, ex illo lempoie apparebit ira tua, Nunc enim
dum viiidictam noiidiHn exerces, et quasi latet ira
tua. £t tdeo videtur, nl aliquis lk)i resistere possit,
quod tiiiic noii eril.

De cailo auditum [ecittl. Futurus es, inquam, ter-
ribiiis, ei boc tuum judidum lecisti, id est, facies tti
veiiiens de coelo iii niajestaie jiidicis auditum^ id
«st, iioHim pcr Evangelicain tuliam, diceniem : Sur"
gita quijacetis in monumentis^ venite adjudicium : et
lunc terna iremet, id esi, illi, qui malunt nuiic esse
lerra, quam (ieri coeluin, tremenl tunc, et quiescent
luiic non a poeiiis, sed a pei catis, qui nunc quiescere
noliint : tunc dico, cum Deus exsurgent pro exsur-
get in judicio, \d est,. ad boc, ul malos dij*tdicet ct
dainnet, quod esl tracium a severis et ir;iti8 judici-
bus, qui qiiando severius etasperiiis in aliqueui ju*
diiare volunt, ut hoc etiain habitu deinonsireiii,
fturgttiil. Nec solum contra malos exsurget in judicio^
sed eiiam, et salvos faciet omnes mansuetos terrce^ id
estv on:nes illos, qui frementes equos apostasiae non
asceudunt, sed mansuetam terrain se fecerunt. Prae-
leri^a pro futuris propbetico niore posuit, quia Spi-
riiui sanclo ita nota sunt fulura quasi prxterita.
\el alitec : Ex tunc ira tua. Quasi dicat : Quando-
quideni in judicio nullus tibi lesistere potertt, malo
iTgo suo voluerunt resisieie tibi Judxi dicentes :
iVoA habemus regem nisi Ccesarem^ et» f^olumus hunc
regnara super tios, et simiiia. Nam ex tunc^ ex quo
lioc pra!>ump8erunt, ira tua apparuit in eis. Ex parte
namque oBcitas.contigit in Israelf ut plenituda gentium
intraret, Et lioc luum judicium, id esl, banc tiiain
vindiciam de illis fecisti auditani, id est, noiain de
unoquoque coelo, id est, per uiiumqiieinque aposlo-
luui. Ei tunc ila, id est, gcntiles prius lerreni li-
niueruut el quieverunl. a malis operibus, ctim Deus
eisurgeret in judicio^ id esi, cum iiianifestuni fieret
eis Deiim resurreciurum tandem ad dijiidicandum
iiialos, el saivandum bonos. Iteiu aliter : Ex tunc ira
ttia, Quasi dicat : Quia lu lantus es, cui aliquis non
poierit retisiere in judicio ; ergo malo suo restiiit
tibi primufi miser p»reiis, qui de suo nutu voluit
pendere. Nam ex tune ira tua in eo et in omnibus
posieris ejus apparuit, quia mulctasti eos innuinera-
bilibus poenis peccaii. Et boc fimni judicium feeisti
auditum, id est, noiiflcasti maxime de principali
ee/o, id est, per filium luum, qui est coeluin coelo-
rum ; deinde etiam per alios ccelos. Uude terra oin-
nis bene culla lain de Judaois, quam de gentibus li-
inuit, et qiiiKvii a roalis operibus. Seqiiens versus,
sicut pruxiiue dictum est| iiou mulabitur.

A Quoniam cogitatio hominis. Ideo, inquam, roansoe*
t^s terr.is salvabis, quoniam cegiiatio hominis confi*
tebitnr tibi^ etc, quod dHpliciter potest dici. Quaiido
enim liomo male actara vitam suain cogitaf, et daro-
nat, tuiic Domino laudabiiein confessionem facit;
quando vero quse cogiiavit ad actiim perducit, scilt-
cel, quando se ipsum pro praeteritis peccatis piinit
omiido, jejunando, et similia faciendo, tunc reliquttg
cogitalionis diem festum agunt Domino, quia ille at«
tendens asperitatem satisfaclionis , feriatur a oecca-
tis. Vel aliier : Cum liomo recogitat se peccatorero
fuisse, ct agit gratias Deo vivificatori et redemptori
suo, tunc conliletur ei, quia hoc est confessio, id
est, laus ejus. Et reliquias cogitationis^ id est, n*co-
gnita periiicies prseterilorum crimiiiuui post elTusas
lacrymas, et assiduain cordis contriiiouem diem fe-
stum agil Doinino, quia hujusinedi recordaiio re<l'
dit hominem ad C£tera cauium, et sic a peccatis fe-
riatur.

n Vovele et reddVe Domino, Quasi dicat : Et ut vos
salvos faciaiy voveie Dumino et Deo nosiro, id esi»
redemptori ei creatori ve^iro, qiiod vovenduin est,
id est, vos ipsos. Quisquis enim cogitat quid liene
voveat, seipsuiii vuveat, seipsuin offerat. Iloc enini
exigitur, hoc debeiur. Vovete, inqnam, et quce vove-
rilis reddite. Maluui eniin est vovere, et non red-
dere. Non lamen ideo non esl yoveiid|im, sed el vo-
veiidum est et reddeiidum. Et qiiodam modo ex
nostro est vovere. el ex ejus est reddere, et quasi
dicat ; Vovere debeiis, et reddere, quia omnes qtd
in eircuitu ejus sunt^ id esi, omoes appropiuquante^
et adliacrentes ei, non vacuis manibus venieul, sed
an'f reiit munera, id est, seipsos vovebunt et reddeiii.
Alterenl, dico, cui aflerenda sunt, scUicet, terribiii^
Id est, ei qui, cum nunc sit bumilis, futucus est tcr-
ribilis, et niiiti, ^ilicet ei qia auferl spiritum pris^
cipum, id est, spiritum elatuui, et dat spiriium man-
sueium. Terribilif dico, nou tantuni apud pauperes,
sed eiiain apud reges^ id est, (tuosque polentissimos

C terrce, Vel i{ui est lerribilis, et si non apud distor<*
tos, tameii apud reges terrm^ id est, apud illos qsi
bene regunt suain lerraro.

IN PSALMUM LXXVI.

lii finein pro Iditliun psalmus Asaph.

ARGUMENTUM.

-Prxdicit ea qu» erat populus in Babylone passiw
rua, et qualiter pro bis ipsis libere querimoniam £»-
ciurus, sicut et in septuagesimo secundo psalmo*
Aliier vox Cbiisti ad Patrero.

EXPIANATIO.

Asaph congrrgatio bonoritm , Idithun Iransilitoc
Krctt/arfttiii, finis proficientiHm Christi intettigiiur.
Toius ergo psatmus hic a ftdeli congregatione caniiur,
qucB vitia istius sa:culi gloriosis passibus tranMiliens ad
iltum finem pervenit, cui nihil potest simite reperih,
l^ Sed sciendum est in Hebrmo per Idithun, non pro
•^ Idithun^ haberi, ul significet non pro eo, sed per eum
psatmum fuisse canlatum et quod sequitur^ psatmus
Asaph^ in veris exemptaribus non liaberi. Asaph iste,
quem diximus vitiorum transititorem, in prima narra'
tione psatmi ad Dominum clamare testatur^ et Iributa-
tionibus suis eruditum esse testatur. In secunda cogi^
tationes enumeiat quoe solent puisare in hoc mundo
corda taborantmm, Tertia beneficio divinitatis in «e-
tiorem sensum se asseril permutatum^ ui operam pe-
teniamque Dci fixa mente cogitarel, quibus rebus as-
sidua cognosciiur exercitatione profecisse. Quaria pro-
sequitur quemadmodum per Dominum Satvatorem [acla
sini in populis divina miracuta.

COUUENTARIUS.

Voce mea ad Dominum ctamavi. Haec verba refe-
ruiitur in fiuein, cl suni psatinus Asaph, caniatos
ad Idiihun. Iditliun interprelatur transiiieits. El«i-
quitur in hoc psalmo iranslliens cougregaiiu, qui«.

8*J

IN PSALMORUM LIBHUIf EIEGESIS. — PSALM. LXXVL

890

Asspli con§t$g9tio inlerpreUlur pro IJiilion, id est, A est, comparaluliH racliis snm aniiciptntl Wgilias, f|ttia

eihortans nos ad hoc, nt el nos transilientes simns,
id est; et hsec ima omnia coniemnamns, et ad sum-
ma iLtcndamu<i ; qua» autem sint iransilienda, quo«
osqiie ad finem iUura perfeniatur, uhi iiihil quod
transiliamus hahebimus, confexius psalmi demon-
strai. Etenim tandiu transilire debemus quidquid
impedit, qnidquid irretit, quidquiJ ligat, quidquid
animuro onere aggraTat* donec ad id FNerveniatur
qiiod sufficit, et ullra quod nihil sit, infra quod
omnia sunt, et ex quo omnia sunt. Quisquis ergo
psalaii hojus animam vutt sentire, imilari atque le-
nere, canialia omiiia desideria transilial, snccullque
hnjus pompam et illecebram calcet, nihilque aliiid
nhi eonsistat eligat, nisi illum in quo »nnt omnia.
In quibus eiiam omnibus ipse tr:insiliendo laborar,
doiiec ad verum finem pcrveniat. Qnia vero inietidit
in hoc psaimo Asaph horiari nos nt transiliamus,
mox qualiter transiliendum sit iiisinuat, scilicei, ut

siciit ille qui anticipat vigilins studiostis factus est
in opere suo , iia ego studiosus effectus sum in
exercilatiime illa. Et tamen turbain» $um ex humana
infirmitate, quia putavi me insurficientein esse ad
lllaro exercitationem. Et illam turbationem non sum
elocutus, ut cul|iam in auctorem rerunderem dicens
qnod ine talem tam infirmuni Tecisset, sed pat enier
tuli eam tacen<lo et altendendo me pati illam jusio
judicio. Dicitur hoc el aliter in parie, si Defecit spi-
ritus m^iis, accipialnr proprie. Quasi dicat : Delecta-
tui, inquam, siim et exercitatus in aelernis, et in iltt
exercitatioiie defecit spirilut meus, quia nnn siiffl-
cien^ fuit ad itlam. Et hnc ideo, quia oeuli mei ant:-
cipaverunt vi^Uias^ id est, comparabiles facti sunt
auiicipanti vtgilias, quia sicut ille, qui assidue anti-
cipat f igilias, lippus fit. iia oculi mei interiore^, r.i-
tio, scilicet, ei iiiiellectiis per peccatum primi pa-
reniis lippientes ct caligantes facti sunt; et ideo

clamemus ad Dominum non propier aliud, sed pro- B frfrafiK sum, id est. turliationem et timorem e\ hac
pter ip^^um Dominum. Mulli enim clamant ad Do- infirmitale habni. Et tamen non $um locuius illam

minum pro adiplFcendis commodis, et pro vilandis
incommodis, pro sospiiale snnruin et muiiis aliis.
Posiremo etiam pro saliite cnrporis, qu;e patrimn-
nium est pnuperis. Sed hi tales non transiliunt. Vix
antem aliquis est, qni clamei ad Douiinum propter
Dominum. Magnus enim est transitu«, quare sic iios
transilire docet, et dicit : Ego clamaii ad Dominnm,
«t quia mulli diciint : Domine^ Domine, et non fa-
chmt qu» praeciiiiuntur, ideo addit : Voce mea I le
enim voce sua clamat ad Dominum, cujus vox con-
sona cnrdi est, scilicet, si et quod desiderandum
€st, scilicei, Deom, corde desiderit, et voce rogat.
Si Tero atiud quodtibet In corde optet et posiulet,
non damat voce sua, qoia vox ejus cordi noti est
consona, quia hujnsmodi non e^t cordatus. Poiest
etiam sinipiiciter hoc dici lYoee mea clamavi^ id est,
▼ore iransilientis. Et ne videretur, quod propter

turbationem sicul prius.

Cogitavi dies antiquos, Non sum, inquam, locutus,
sed poiius altcndi et malum meriium ineum, et di-
gnitatem, quanlum in primo parenle milii coiices-
sisti, lioc est, quod dicit : Cogitavi, id est, in memn-
ria habui dies antiquos^ id est, lapsum priini p iren •
tis, per quem lempiis antiquum et vetus, id esi,
iiiuiile facliim esu Seinper enim si Adam nnn pec-
casset, dies nova et una esset, et etiam habui in
mente annos aHernos^ id en, digniutem illaiii in
quain priinl parenlcs creati suni, per qunni si iii
praeccpto perstitissent, ad veram acierniiatcm per-
venirent. Et non soluin in memoria eatn habui, sed
e»iam medilatus sum cum corde meo^ id est altentis-
sime, et hoc in noete, id est, etiani interrupla quielc,
vel in nocte^ id est, in hac praesenti ignoramia suiii
meditatus in ea, ut viderem qualiier digniiaieni ii-

liud clamaret ad Domnuni, quain propler ipsum, q lam amissam possem recuperare; ct non lainen ad
repetii, qnasi dicat : Clamavi dico voce mea ad Do^ boram inediiatus suin, sed exerciiabar iii illa inedi-

ffiuitim, propter ipsuni Deum tantum, non propter
aliud. Et nnn frusira, quia ipse intendit^ id est, in-
lensum se fecit mihi, Quisquis enim ad Dominum
clamat propter Dominum, ille se inlendit; qui vero
propter atiud, illi se non iniendit.

1h die tribulationis mete. Oslendit qualiter claman-
dum sii ad Dominum. Qtiasi dicat: Hnc, Inquam,
modo clamavi ad Dominum, scilicet, quia exquisivi
Deum manibus meis, Id esi, operibus bonis in die
tribulationis^ id est, in hac vita, quse est tribulatio,
quia nihil est, nisi lenlalio, et est dies, quantum ad
vitam bonorum, qoos dies vocatur respeciu vitae ina-
lorum, quae sola nox est. Et tainen quia haec eadoin
vita bonorum, qoas dies dicenda est propter bona
opera quae ipsi faciunt, nox quantum ad viiam fu-
turam, in qua angelis ae<|uaie8 erimus, id est, quod
vocavit dieni vocat noctem. Quasi dicat : Dixi quia
exquisivi Deum tn dte, imo dicam quia exquisivi euni

tatione, et sic scopebam spiritum meum, Qiiasi eniiii
exasperatus erat spirilus meus amore terrennruni,
sed ego suspirando ad dignititem amissam, eleoc-
lestia desiderando scopebam^ id est, pluiiabam spiri-
tum meuin. Scobs scobis ferrum est quo pisioria
vasa purguntur, unde scobere dicitur. 1'oiest eiinni
satts hic legi, si fnrte in aliquibus libris inveniatur,
Scropebam^ vel scrobebam. Nunquid in ceternum?'
Scrobebam, inquam, spiritum meum dicens ita ;
Deus, qui jam projecit, id esi, porro a facie sua jc-
cit hominem semel propter iransgressifinem, nun-
quid projecit eum in aUerniim, id est, irrecupera*
biiiter ? Non utique. Aut iiunquid Deiis iratus non
apponet adhue, ut complaeitior sit? Quasi dicat : Po-^
suit se jam placatum quantuin ad quosdani, quos et
ante legem etsub lege suscepit; et nonne adhoc
apponet, ut complaeiiior nobis sii, nos etiam snsci-
piendo? Faciet utique. Aut ipse qui jam aliscidit

in nocte, id cst, in hae prcsenii ignorantia, nMnibuh D ntisertrordiaift suam per primam culpam, aii abscin-

factis, vel habitis eontra evm, id e»t, operibus factis
non ad aspectum homiiium, sed ad eju$ aspectum,
et non sum deceptus, quia iii firiiia spe Jaiii teaeo
quod quaesivi.

Rimtit eonsolari, Et quia non sum deceptus, vel
quia Deum exquisivi solum, id est, anima mea r«-
nuit consoiari in liis terrenis, et hoc ideo, quia me-
mor fui Dei^ id esi, a^ternorum, et in illis tantum
deiectatus sum, et lioc iion ad lioram, sed exercitatus
aiim, id est, continuam exercitationem hab^ii in eis.
Exercitatio enini e^i suscepti aclus contiiiualio. Et
adeo in eis exercitatus itim, quod spirilus in lioc
quod erat meus, iu esi, voluntas complacendi luihi
iii terrenis, defecit in uie, ei profecii in nie spiritus
meus tuus, id est, voluntas couiplaccudi niihi in
xieniis.

^ Anticipavcrunt vigitias oculi mei, Idcn defecit spi*
fiius meus^ quia oculi mei aniicipaverunt vKjilinsj id

det eaui tn finem, id esi, aeternalilert Sciiicet, ab-
scindet eani a generatione praesenli, tendendo iit ^f-
nerationem scquenteui, ut sicut abscindet eain ab
hac generatione carnali, iia etiam abscindet cam
ab illa generaiione spirituali ? Mon utique. Aut Deus^
cui proprium est inisereri, aii obliviscetur misereri^
scilicet, ut uunquara amplius misereaiur? Utique
non, sed postqiiam iratus fuerit, iniscricordiu: re-
cordabitur. AtU continebit misericordias suas in iro;
id est, an pra;cludet ira ejus niisericordiaiii ? Cerie
non. Imu (quasi dicat) misericordia ejos prxcludei
iram.

Et dixi, Quasl dicat : Tantum quidem meditando
dedignitate amissa in Adam, et exercitando nie in
illa lueditalione, jam transilivi ut intelligerem, iion
praecludi misericordiam ab ira. Et lauien dixi : iVrmc
cospi, id est, ego miser pro incipienie habendus sum»
Cium enim coosiiuifflaverit buibo, tuuc iucipict^ quiu

WKbJE VRNRR.VniLIS OPP. PARS II. SCCT. 11. - DUBIA CT SPURIA.

m

niliil iii bumanis rebus perfectnm. Rt qn^isi ilicat :
Hoe diii lipsum primum attendeml ». I^t hwc mutfi'
199^ tcilicet, qito<t de pcrfectione taut^i, quam in
primo parenle iti aluindantia virtutuin posiio liabui,
in banc imperfectionem cecidi, iit consiimmtitus,
^uaninm ad tiumanam eKisiimaiinfiem pro incipiente
babendus sim. Dexterce Eseelsu id e&t, miiii illata
propler peccntum primi parentis, nd dexieratn illius,
qui satis me dejicere el mulctare poiuit, c|uia absoluie
est excelsus.

Memor fui operum DominL Quisi dicnt : Cognovi
qiiidem me nunc primiim, ciiin consninni.itiiH yide-
liar incepisse, sed ta i>en non de-titi, ei lioc iilen,
qui fui memor operum Dominit id est, quia aiteiidi
quanUin digniiatem Deus in primis pareinibiis ope-
raius sit, ad (|uam ut aspirarero, desistere nolui. Ct
jdeo meinor fui illorum operum, quia memor ero mi^
rakitium tuorum^ id est, quia sempor debe », o Do-
mine, memor esse mirabilium tuorum faclorum ak
initio. Miraliilii accipit idem bic quod opera, scili-
cel, digiiiliilem primorum parentnro. Qnid erit nii
rabilins qtiam qiiod Deus de tam inlima materia,
scilicet, de lerra fecit coelum, id est, bomiiies ccc-
lestibiis crcaiuils, id est, angelis xquales? Nibil
utique.

Ei medilaborin omnibui operibut lui$. Qnia incmdr
fui, et semper memor esse debeo mirabilium luorum,
ideo, Domine, meditabor in omnibu$ operibus iui$
implendis, id est, quae lu fleri jubes ; et boc non
tantiim ad boram, scd exercebor in adinventionibus
non meis, qnae sunt inebriari, scortari, et similia,
sed in Iiim adin?entioiiibus. Adinventiones ejus bleiu
aecipe qaod opera, de quibiis dictum est qnod adiu'
tenit omnem viam seientite, e' dedit eam Jacob paero
$uo,et I$raet eteclo suo, Sed tamen (quasi dicai) :
quaniumcunqne mediter vel exercear per me, nibii
erit, quia nullus per se perventt ad te. Naro, o Deus,
via lua» id est, via ducens ad te, est lantuin in san-
cto sanctorum, id esl, in Cbristo. Aliter quoque
8upmdict:i panim dici possuni, ut reincipiamus ab
Ki dixi : Scopebam^ inquit, iptrtliim meum, dicens :
Ptunquid in aHernum projiciet Deus^ eic. Ct tandem
dixi : NuHC cmpi^ id est, nunc primum inveni, quod
quaesivi, boc, sciticet. quia hcec mutatio^ boc est,
qtmd non praecludetur ab ira misericordia, sed po-
tios ira a inisericordin; htec, inf|iiain, micfa.to erit
dextree Ejcetsi, id est, fiet per Cbristum, qui est
dextra Dei Patris, dc qito alibi dicitur : Ei brachiuiH
Oomini, cui revetatum e$t? Per ipsuiii enim sobim
lioc lactuni esl, ut ira in mtsericordiam converteie-
lur. Ct ideo d co : Nunc cmpi^ quia inodo deinum
mMior fui operum Domini^ id est, illornm operuin,
qa» Domiiius Palcr o|ieraius est per iliam dextram
siiam. Ct ideo memor fui operum^ qnia memor fui ab
iniiio narabiHum Ittomm, faciorum adtntlto, quoruin
tiienior ero, id esi, semper memor esae debeo, quod
esi dicere : Qu-a aiiendi signa ab initio praecedentia,
et per sigoa significata. Mirabilia enim accepit signa,
opera vero sigmflcata. Cl quia (quasi dicai) : sic
memor fui operum, quae per illum es facturus, tameD,
Diuiiine, ut me illi conformem, mediiabor in omnibue
^*peribu$ imptendis, non meis, sed ium, id est, quae
Su jabes impleri. Et exercebor in adinventionibu$ non
ireis, sed lurt, ut prius.

Deu$ in $ancio via iua. Quasi dicat : Quae aaiem

ilaopera, quas illae adinventiones? Scilicei,vie iiia

im$anet0 sanclorum nobis exbibita. Qnidqiiid euim di-

c endiimy quidquid faciendum, quidi|uid eiiam cogl-

landum, in illo nobisest propositum, et possumus

Viani direre, vel ipsum, (|ui, ut alibi dictuin est, fuii

nobi$ tiber mis$u$^ ad cuju$ exemplar conecriberenmr,

Vel opera et prceepta in ipso nobis exbibita. Visis

his omnibtts qutt Deus Paier in sancio suo est opera-

uis , cuin quodam stupore et adniiratione subdit :

fiiiis Deu$ nm§nu$, et caetera. Qaasi dicat : Quando-

quidem omiiis vta iua ut $ancto illo erit nobis propo*

bita, quis ergo Deus ita ma^ntu cil $icui Dcu% nosUr,

m

A id est, Cmmanuel nnstrae naturae particep^i? Ctcon*
veriit se ad euin, dicens : Tu es Deus, qui facis ma-
rabilia. Quid enim iuirabiliu& quam viviOcare mor*
luns, boc est, de impiis facere pios, de djinnatis ia
regnum assumptos? Ct qn» mirabill.i faciai, siibse-
qiienler ostendit diceiis : Tu fecisti viriutem iuam
noiam in populis^ iil esi, notificasti poputis (|uiil pos-
ses : et boc modo manifesiasti, qula redenusii popu*
ium iuum resusciiando euin de morte interiuri i«
brachio iuo, id est per foriitudinem luam. Ct det^^r*
minat quem popnlum, scilicet /itios Jacob rede-
misti, ei Joseph. Per fllios Jacob, qui unus de tribus
patriarcbis fuit, Jud^os accipit : Josepb vero posi-
tum est bic, quanlum ad interpreiationcm. Inter-
pretatur eiiim angineniaiio, ei significat liic geniiiet»
|iopulum,quo Ccclesii augineniaia est. De gcntibiis
eniiii dictuni est : Alias ove$ habeo, qucB non sunt^
etc. POssnnt quoque supradirta ut per sancta
non niutelur, ad Patrein referri, quasi dicerei :

H Qitandoquidem Deus Pater viam siiani in sancio i>uii
nobis proponit, qui$ ergo ma^Ks $ici*t Deus noster,
id esi, iiobii propitius miitcndo Stlvalorem suu<i»?
Ct converiit se ad eum dicens : 7ii e$ Deu$ qui faci$
mirabitia, ut supra. Ct vere facis niirahilia, quia fe-
ci$ti viriulem iuam noiam in poputi$^ id est, quia
noium fecisti salntare tuum. Ciiristiis enim Dei vir-
ttis, et Dei sapienlla : et tn brachio tuo^ id est, in
virtute illa, qiie est hracbiuni tuu n, redemi^ti po-
pulum iuum, scilicel, filios Jacob ei Joseph ut prius.
Videruni te aquce^ Deus. O.siendit quoinodo rede
mit eos, scilicet noliflcando se eis, et accipit per
aquas eosdem quos per filios, Jacub scilicel, Judai-
ciim ptiputum ; et est di( ere : 0 Deus ! aqmB^ id esl
Judaici populi viderunt ie^ id est cogiioverutil te : el
videntes te limuerunt^ id est quasi ste:erunt in fluxu
suo. Mitlil nos ad hisioriatn, iiuod aquae divisae suat
in mari. Sicul enim quando Moyses virga inare per-
cussit , aquae illae quasi divinim poieniiani pnescu-

^ tein sentiente;!, divhuesteierunl, ita .iqtic istae poten-

^ liamDei cognosceniessieterunt, quia a fluxu vitionun
et carnalium concnpiscemiaruin se compescuerunt.
Aqute inqttatn videnies iimueruni^ et abyui etiam
turbaicB sunt, Abyssusest piofuiidiias aquaruin. Ct
accipii bic per abyssos geiitiles propier pmftuidita-
tein vitiorum, vel eliam propier prolondum iiitello-
ctum, qui fuit in quibusdam eorum. Ct ne in pane
tantum turbatas accipiamus abyssoi, dicit quod iu
oniversitate potius sit acclpiendus, qui i multkudo
eoniius aquarum turbata esU Per muliltudiiiem soni-
tus aquarum accipe multitudinem coniradicentiuai
genlllium, qui et faclis et diciis acriter veritati prirao
contradixerunt. Ct ideo (quasi dicai) aqum timuerukt
et lurbatmeuni abifi$i^ quia nubee^ id e>t, praedica-
tores tui verbis terrain comptuetiies vocem dederunt :
etideo etiam ahy$$i lurbatm $uni. Etenim (pro^iiia)
eagiitm ium , ia est , angelicai sententiae tuae a
iiubibtts dictae, Iranstiiiil bac et illac per totum aaou-
dum. In omnem enim terratn exicii $onu$ eorum. Cl

D ideo eiiara turbatae sunt, quia vo« loniiraif Imi, id esl.
comminationis tuae a nubibus data transit in roia^ id
est, per roiani, boc est per mundum qoi volnliilis
est ut roia. Non solum enim nubes ill« aeterna pne-
mia promiserunt, sed aeterna supplicia commi-
natae sunt dicentes : Vm mundo a uandatut et st •
milia.

Itluxerunt coruecaiiones tum. Coruscarnmes vocat vel
idem quod voceiii tonitrut dixit vel miracula per pre-
dicatorei exhibiia, juxia itlud, Domino coopermnte, et
reliqua. Quod vero roiam prins vocavii, nuac ort^eui
terraedicii. Ct quia (qiiasi dicat) et coruscaiionee itluxe»
rtini, et quia boc racium est, ideo commola est lerra
Judaica ei eoniremuii^ id esi, cum illa eiiam alia ler.-
ra gentilis tremuit, et ea contremiscenie via Iihi, i«l
esi, Cbristus, qui via estad te, est cogniia iit mari^
id esi, i'i gentihus prius vitiis atiiaricaniibos. Et
semitm lii(f , id est, prascepta tua suiil cognita in o^iiif ,
iJ est, in populis muliis. Nuuc per semitas praecepu

i

893

IN PSALMORUM UBRUM EXEGESIS. — PSALM. LXKVII

m

qinelibel accipiuntur. Si vero priu« per viaro prac-
oepia ar^^ipi^s, tanc |Mr semitas strictiora lantiim
praecepta acetpias. /n mart, incpiam, coioiita est via
ftca, et taroen vesiigia tua non cogiioscenlitr iii lerra.
In tem eniiii vestigia apoareni, in mari vero noii
apparent. Et perculiam terram Judsa <lesi{{natur,
qiKC legem acceperai : p^Hr niarts vero geniititas, cui
iiutlu^ culius iflnpeiisus erai. Et in Jud«a qiiidem
veatigia fuerunt , quia ibi Christus corporaliter appa-
ruitt et praadicavit : seil JuJsei vesiigia non cognove-
rtiiit« qoia Cliristiim vernm vestigium Dei Palris erat,
iion adoraverunt.

Deduxisti $icut ove$ po ulum tuum, Non coguoscen-
tur, inqiiam, vestigia lua in lerm, sed lamen «IkIm-
reiit il>i cogno^ici, quid debereni memores esse iu*>-
rum beneliciorum. Nam tu deduxi$ti^ id e&t, de
iSgypto iii terram promissionis duxisti |>er deser«
Inm tlliim populum tuum in inanu, id est, in ducalu
Moysi ei Aaron, $ieut quilibet pius pastor 09e$ suas
deducet. Poiesi eiiaro versns isie ad prxcedentis
versns principium continuari ila : in mart, Inquain,
ciignita e»t via tua etsemileB lumin aqui$^ quia tii dedur-
«tsit, id esi, pa% isii $icut pius pasior ove$ suas popu»
lum verc tuwn^ id est, poputum gratix in manu^ id
esl, in potcntia l/oyst et Aaron non hlstorialis, sed
veri itoysi et Aaron, Moyses enim inierpretatur aqna'
tieu$f Aaron vero montantt$. Verus ergo Moyses et
verus Aaron ille est, qui et saluti fera aqua doctrinae
nos potavil, et cnrda nostra ad sunima ereiit, id est,
Christus Fiiius Dei.

IN PSALMUM LXXVIL
liitelleciiis Asapb.

ARGCIIEMTOII.

Virtutis studia, lesisque ciistodiam propheta po-
pulo comroendans, uunc psalmuin composuit; in
qoo monet , ut Ueuin reverenier meluant, quo san-
eliones legis sitae beneficiorum largitate praeveuerit,
•it bi qtti jatn erant obnoxii , facilius subilerentur.
Postremo hortatur, nt servent intenia inente con-
curdiani. Aliier vox Clirtsti de Judxis.

EIPLANATIO.

Asapb diximus Synagogiiin, id est, collectionein
iiitt'ri>retari; sed qiiin inlellecium pracmisit, fldelem
hic Synagogaro loqui posse dcclaravit. In priinii parte
psaliiii «iiio tantuiu versiculi persouiB Douiini mnnci-
pantur, ut reverentia cresceret dociornm, quibiis ipse
rei posuissel iiiiiium. Seciinda p;irle latius loqiiiiur
Asapb, imputans JudsBis quoil D imini beni;Hciis in-
grali C(»rde pravo ejus jussa contempserint. Teriia
enuaierat quanta miinera Ibraeli pr;ebiiieril, nec la-
men tlle murmurare desierit. Quaria dicit qiialis In
el8.vindicla provenerit . qualiierqiie sit miseratione
Oomini molliu senientia. QuinU pMpter murmura-
lioues eoruni vindicatum in eis esi , sed iterum ad
siipplicationem Domini , cognoscentes ejus magnalia
redierunt. Seita denuo illi doloie locuu , et ei rores
solitoa sunt secuii, nec umen eos misericordia Dei,
ul meruere, disperdidit. SeptiroadicitquoinodoDo-
minum conciurint in deserto » cum lamen propter
ipsos ^gyptus fuerit afflicta. Octiiva beneliciis Do*
mini relaiis Judaicis obstinaiionis culpa subjuiigilur.
Nona oltio gravissima subsequitur, iu ut populo ca*
pitvato ubernaculum Selom abjeceril, posteaque
monteui Sioii et David regein, de cojus seinine
Cliristus saluuris medicui adveniret, elegeriL

COIIMBMTAEIUS.

Attenditef populu$ metts, legem meam. Psalmus iste
fODiinet et quie in veteri populo gesu iiarrHiitiir.
Recenttor autero et posierior populiis admonetnr,
ut caveat ne ingratus sit beneflciis Dei, ejiisque in
se provocet iracundiam , ciijus obedienter et fideli-
ter debet suscipere tniserioordiam ; ne (inquit) fiant
mcut patree eorum getieratio prava, etc. Ha*cpsalmi
liojiis in'entio , ha!C otilitas, bic fruclus uberriinos.
Qu» autem in Fsaimo clicunlur , qiiamyis perspicua

A et aperta videantur : tamen quia titulus ejus esl, /n-
teUectne Asaph^ quasrunt fortassis leciorom iion
superflciem iniendentem , sed intcrius iuie!li<,ient6ni.
Prxterea ideo eiiam Ulem lect >rem qiiaercre viden-
tur, cum in psalmo flicatiir : Aperiam in parabotis o$
weum, loquar propositiunes, Parabol.D eniin sunt si-
miliindines rerum, 011.-0 his rebus de quibiis agitur,
aliquid comparatur. Ut hic agitur de inanna, ei man-
iias coniparatur ille paitis vivu$ qui de coelo descendit,
etsic per c«tera. Propositiones vero quae Grxce pro'
blemata dicnntur, sutit quaestiones ali^piid in se
dignum soluiione continemcs. Loquilur ergo intelli-

f:ens Asaph in hoc psalmo, quia oon ilcfucrunt de
llo popiilo qui intelligerent habenles fldem , qu.ne
postea revelaia est non ad legis lilteraiu, sed ad
spiritus gra^iam pertinentem. Non enim sine flde fue-
runt • qui ejiis in Christo revelationem el prasvidere
ei Hliis praenuntiare poiuernnt. Audiumus ergo psal-
mum non lanqtiam Judsls, sel tanquam nobis can-

1} latum. Nfdiis enim potins isu cantatur, cuin Apo-
stolus dici quod nec onviia in pgura contingebat t//ts,
$cripta suni autem ad correptionem no$tram, Quia si
poeno! illx erant caveiidae, inulio majori diligeiitia' vi-
tMiidae sunt ab illis sigiiiflcatx. Qiiemadniodum eniiii
in bonis qua significantur, mulu digniora suiit, quani
qune sipniflcant : ita et in mali^ nece^^sario siint gra-
viora signlficata qiiam signiflcantia. Quod autem Apo-
stolos vocat figuras, Psalmisia vocat paratiolas, 0011
habentes fldem in eo quod contigerunl ; seJ iti his re-
bus qiiibus rationabili comparatione conferuiitur.
Psalmiim ergo audiamus , et legein Dei attendamus
iion secunduin quod in superflcie sonat , sed quod
inystica aciione signiflcat; ad hoc enim inti lligens
Asapli nns inviut ita : Populus nms^ Id est, vos onmes
qiii mihi vultis esse consortes, et esse de popi.lo mco.
Cujus pars ego sum, Id est,de inielligenie populo,
quasi dicat : qui est Christus jungaiur inihi. Vos in-
quam atiendiie, id est , interius considerate legem,

. quam cko facio esse meam, spir.tualiter eani inlelli-

^ gendo et complendo, ut et vos faciatis eim vestram.
Legetn accipe Scripturam Veteris Teaamenii. Et qua-
titer debeal altendcre,dicit, sciticet, indinale, id esf,
huiniliaie atcr«m vestram in verba oris mei, id est , ad
intelligendum legis verba, qua; loqiielur vobis os
nieuui, id est, os iiilelligcntis. Itle enim vero atiendit
legem, qui se liumiliat ut eam el iiiteiligat et compleal.
Aperiam in paraboUs, Ideo (quasi dicat) aurem ia
verba mea inclmare debeiis, quia non sine re loquar
vobis. Nam aperiamoe meumin paraboli$^ aliud di-
ceiido ct aliud intorius signiflcaiido ; et loquar vobis
propositione$t quae propositioncs ot paratiol<e sunt ab-
tmtfo, id est suuiuntur » Veteri restamento, quod est
iniliuro Ipsarutn parabolaruni et propositionuin ;
fliiis vero est Novum Tesumentum. Vetus quidem^
Testamentom initium est , quia ibi sunt signa ; No^
vum vero fln s, quia ibi sunt signilicau. Vel aliter t-
ioquar parabolas et proposiiioiies eiistentes ah initio,.
non ab illo initio, quo CQeluin ct terra facU sunt ; seit

D (quasi dicat) ab initio liujus congregationis, id est, es.
quo Abrabam de Ur Chaldxoruin eductus esi. IbV
enim incoepit liaec congregaiio, et ei tunc fuerunl

f)ropositiones et parabolie. QutJ autein sint parabo-
s et proposiiioiies, jaiu supra dictum est. Scien-
dum auiein quod idem potest esse parabola et propo-
siiio dlverHo respectu. Nam scilicet comparatio est
parabob, sccunduiu vero quud aliquid in se coniinet
dignuuisolutioue, est propositio. Et dicitur parabola
ei res, quae aiii rei confertur, per quamdaiu simili-
tudinem, et oratio qus ipsas res confert.

Quanta audivimujt et cognovimu$ ea. Ideo loquar pa-
raboias et proposiiiones, quta nos intiUa in parabo-
lis et propositionibus attdttiimiis prophi*taU prioribus
et cognovimu$ ea compleu posterioribus, ei quanta
inflniia sciltcet. Et ideo dico audivimus, qiiia pair^ii,
id csl, priores ttoiirt narjraverunt nobi$ ea faciis, di-
ctis et scriptis. Faclis, sicut Abrabam in filii sui iui-
roolatione, Abel in inorte sua , et multi alii similitcr.

895

DEDJE VENERABIUS OPP. PARS II. SeCT. U. — DUBIA ET SPUBIA.

9^

Dteiift 61 soripiis, sical Isabs.et alii propliet»; A interprouiione. Posuit Uimea tiic eiiam oon i«>f.

quidam etiam annuntiaTerunt nobis luulla per suani
damnationem.

/VoftfMfil oceuUataa filu$eorum. Qiiasi dical : Quia
ipsi narraterunt nobi$ , ideo non $uni occuha. sed co-
gniia ; quia etiam coropleta a noliis /i/iis , id e»l» po-
Meris «orifm existentibus tit generatioM aitera. Qu»
est geiieratio altera , nisi cui est regeneratio facta?
Aliera namqne de dunlHis dicitur. Et baec respectu
ranialii» qnae prxrcssit recte dicitur aliera. Nola quod
A<tapb intelligens dicil se esse in geiieratione altcra.
Quicunque namque de priori populo legem spirituall-
ter inlfllHxerunt et impleverunt , in hac geiiera ioiie
altera, quae nunc est per lidem, fuerunt.

Narrante$ laude$ Domini, Patre$, inqnaro, narrave-
runt nobi$, ipsi dico narrante$ laude$ Domini, id est,
illa in quibiis nicriio Dominus laudandus est. Ei vir-
tute$ eju$^ id csl.et in quilms apparet potentia ejus, et
mirabilia eju$y id est, et qu» dignaD sunt admtranda.

srilicet qiiin grave jiignm , legem videlicet peecain-
ribiis iroposuit. Lex enim, ut ait AiiORtolus, non eai
po$ita jwiti$^ $e / iiiju$ii$ , quia Justus iion sub loge
est, sed in lege.

Quanta mandaititpatribut. Su$cita»U^ inqnam, leaH»
monium et po$uit legem^ el in lege quanta inRnila,
scilicet numdavit pntribu$ nonri$t iil est, priorilMt
nostris nota fncere^ id est, iit nota ea racerenl flii$ sa»s,
Id est, posteris suis. Quid^ro vero nota fecerani,
quidam non. Illi naroqiie qiii spiritualiter ea intelleie-
nint, et implevelrant illi bene nota ea fecenini, alii
vero nec cogiiovernnt, nec nota ea recenint. Noia,
inquam, facerenl, ad hoc ut genera attera. id est, sp«ri-
lalis eogno$catf quod non cognovit prior genemlio
carnalis. Et ut sciamusquid vocet generatonem alte-
ram, dicit : quia illa generatio erunl /l/ri illi tfui hom-
centur^ non jamcorporaliler.sedspiriliialitereiita qnnd
exsiirgeret, id est, quo I corda sursum ad seterna ertge*

Mirabiliadico^uiE fecit^ id est, quae ipseoperatus est. B rei, non veroad terren:i veluti illi priore-< se depri*
Eamdem rem accipii per liaec tria, scilicet, scrutaiio- * .--•-*-. l . ^. ^*..

nein lestimonii et consecnlionem legis, vel positio*
nem, sicut sequens versus innuit. Qu£ lex mirabilis
est, si non seciindum signa, sed secundum signillcata
nceipiatur. Ei ideo etiam mirabilis, quia illus qui earo
implcnt, mirabiles facit.

Et $u$citavit te$timonium in Jacob. Dico qnia mira-
Mlia fecit, ei boc dioo propter scrutatiouein tesiimo-
nii in Jacob, el positionera legis in Israel. Lex na-
turaliter data est primo bomini, quando dietum cst
ei : De itto comeda$, de i$to non comeda$ ; sed les illa
sopiia fuit in eo per inobedientiam , siiscitata est
autem postea, id esl ctuifirmata per hcriptiiraiu.
Potest etiam ipsa Scriptiira quodaminodo dici siisci-
iMta, quia sicut mors dicitur pallida, co quod faciai
pallidiim : iln etSrriptura potest dici susciiala, quia
suscilavit peccatum. Qiiod testatur Apostoliis dicens:
Veuiente mandato, revixit peccatum. Ne$ciebam enim
concupi$centiam e$$e peccatum^ m$i lex diceret : Non rt llle
coniupi$ce$» El vdeiur exigere lUtera^ quia dicit : ^ ligit
Su$citavit te$timonium. Ipsa enim Scriptura dicitur
lesliinonium, in qiiantum aliquid probat ; bis quippe
qiiando ea legitime uiuntur, est testimonium damna-
lionis. Et quamvis etiam legitime utentibus testi-
iQoniuiii sit liberatiouis, tamen quanlum ad malos,
dicttur potius testiinoiiioin : quia conira malos testi*
monium maxime est necessarium. Diciiur eadem
Scriptura lex, in qiiantiim probibelaliquid, vel jubet.
Et potest ila legi versus iste.iit per Jacob accipiamus
niiiius quam per Israel : scilicet per Jacob intelliga-
nius proficisceiites, et carnaliter iotelligenies, et
nondiim videntes : per Israel vero, quod interpreta-
tur Vf> viden$ Deum^ injelli|;amus pervenientcs, id
esi, saluii viciniores, el spiritualiter intelligentes.
Item per testimoniuin minus quam pcr legeni acci-
piamusy quia eadem Scrip nradignior e^t in co quod
lex est. quaiii in eo quod tcsiimonium. Per $u8cita»
vit quoque minus qtiam per Po$uit, tl dic;4ur :

inereiit. Et ii^tl eliam narrabunt veris fiUi$ sMit, id

est, imitatoribiis ftdeisu»,hoc scilicei, mI poit«niC

isti sicui et illi in Deo $pem $uam, id est, ul nolint

$tatuere iu$titiam $uain^ et ju$titia: Dei non e%u $ubje»

cii ; sed lantum spereni ia justiiia Dei, quia per

jiisiiiiam factoniin nulliis satvabi>ur, sed pcr s(»tam

justitiam fidei. Et narrab mt etiani eis ul non obti"

liscantur operum Det, id est, ne siiit ingrati benefi-

ciis Dei , et sua opera iiiagnificeiit , imo oblivi-

sraiiitir sitoruin 0|)eruin , et mai^nificent opf*ra

Dei ulnon proTOceiit ejus itacundi^m. sed c«mctiienl

iniscricordiani. Et exquirant d;ita ejtis niisericordia,

imn taulum ad scicnJum, sed ad racieiiJum. HaM,

Inquam, omnia faciant, ne fiant abouiintbiles Deo,

strtil carnales palre$ eorum. Qiii , scilicet , palrei

fuerunt generatio prava et exa$peran$ Deum, el iu

quo essenl generatio prava dicit, scilicet, in boe qaia

fuerunt distorta giMieratio, quas non direxit cor $uum.

euim non dirigii cor suum, qiti quod prave iateU

non corrigit , et qtiod bene intelligil ia

actuin niin perdiicil. Et in boc fuit generalio

illa exasperans, quia fptrilrit eju$ non e$t credilus

cum Deo, id est, quia non babuit fidem, quae fides

imperat quod lex imperat. Cum enim spiritus Dei

cooperalur spiritui nosiro, tuiic quod lex jubet, ini-

plelur ; i|Uod fieri nequil nisi eredendo in eu n q«ii

justifical impium. Ilabere autem spiritum crediitim

cudi Deo, est creJerc ad aliquod bouum opusse nmi

sufficcre sine spiritu Dei cooperante. Et h >c esi rre-

dere iii Deuro, hoc est fldem habere, id esi, credendo

Deo adhxrere , bonn operanli ad bene cooperaiiduai»

llli autein nou babuerunt spiritum simm crediioai,

id est, cummissuui curo Deo, cuin quo quisquis ci

adb.-erel unus spiritus efficitiir, quia putareraiil se

ad jiistitiam sulficere, siiie spiritu Dei cooperante*

Filii Ephrem. Quasi dicat : Non solum minures in-

ler illos fueriiut piaTa generatio , sed et /l/tt Epkrem^

id est, a quibns inaxime sperabatnr bonum , el qui

Suscitavit Doniinos Scriptunm lcgis, ut esset testi- ^ aliis praelati erant, sicut Ephrem praelaliis foit fralri

nionium damnatioiiis, scilicet in Jacob, id esit iii
proficieniibus tantuin, non pervenieutibus. Et po>uit
eanidem Scripiiiram in legem Israel, id est, ut «sset
lcx, id est, probibiiio. Attende quod bic poftiii, ibi
$u$citavit, Posita est,i|oia in istis lirniitcr est : ibi ve-
rotantuinsiiscitaia, id est, pariim commota fuit, quia
iion firniiier eis inhaesit. Et in istis digne est lex , id
esl, probibitio, qiiia non tantum cessatur a peccalis
liniore |)€enap, sed aniore jiisiiiiae. U.terque enini et
qui timore poenae, et qui amore jusliti» a furto se
absiinet, babet similem manum, sed non similein
aniniiim. Situiles enim siint in opere,seddissimiles in
voluntate. Poiestetiain hic ideinversus simpliciterex-
poni, ul per Jacob ei Israel et per legem et lestiiiio-
niom, idem accipiainus boc moio: SuHitavit Doininus
tettimonium utesset m Jacob, idest, iii populo J<idaico.
Et qiiid vocet leaiimoniuin exponit tlicens : Et po'
$uit lcgcm in ItracL kract sunpliciter accipe siiie

Kuo majori in benediciione avi sui Jacob. In qoa prae-
latione ouid aliiid videbalur de ipso Ephraim pro-
mittere Jacob, quam virtulem elomiie bonum? Nihil
utiqtie. Et ideo filii Ephraim posituro est hic ad de-
signandum illos de quibus roclius sperabatur, qui
tainen facti sunt prava gcneratio ; (|uod lam acci-
piendum est iu boc posteriori , quain in illo priori
populo. Et in qiio etiam bi sint prava generaiio os-
tendit : qma quasi intendente$ arcum , et mittentea
non arcuin , sed ea qux proiiiittiintur arcu , id ea^i ,
quasi armis ad helliiiu piaeludente^ , in die betli coji-
rcrsi itinl , id cst , teinpore ceriamiuis iii pedes se
dedeniiii. Quod esi dicere : Simulabant opus tegis
exlKiius, qiiud noii amabani interius, diveru it cuiiii :
QncBcunque pmceperil nobi$ Dominu$^ faciemus. El
nlbil taiueii iiidc receruiit, ct sic quasi teiupore cer-
tamiiiis cesserunt. Siiniiiter quisquis nunc dicit Da-
minCf Domine, et in tcinpore tcutatiooisrcccdit, nec fa«

897

liN rSALMORUM LIBRUM EXEGESIS. — PSALM. LXXVII.

m

cil qux prarcipiuntiir.qiiasi in die belli cedit. Promis-
sionein Guim obettienliac non probat audiiio , seJ
tcnialio.

Non cuMtodierunt te$lamentum Dei. C:uisa est qnare
in die betti converti suni^ ideo, scilicel, quia non cus-
todierunttestamentumDei^ id est, non ailenderunt veras
el seiernas promissiones Dei, nec observaverunl eas,
sed flliiis quiddam, id est terrena elcgeruiit , et quia
noluerunt ambulare m lege ejus, id est, et si qiiando-
que aliquid de lege servaverunt « non boc fecerunt
ex voliinlate bona, sed limoris coactione. Et praeier-
ea obliU $unt benefactorum ejus^ id est., ingrati ex-
siiieruiit beneficiis Dei sibi collatis ; et obliti sunt
mirabilium eju$ , quce o$tendit ei$ , id est , coram eis
fecit. Mimbilia accipit mala , quae boslibus eoriim
exhibuit. Ideo dico obliti ftcn^ mirabilium^ quia fece-
runt qiisdam mirabilia coram p.itribus eorum. Pa*
tres accipit liic non illos qui fuerunt generatio jnrava
et exa$perttn$t ut prius; sed Moysen et Aaron , qui
paires dicuntur , ei causa bonoris , et similitudine
cura*. Licet enim Doiniiius in Evangelio dixorit : A'o-
iite Tobis vocare patrem $uper terram, non lamen vo«
Juit auferre boc nomen a consiieltidine humanae
locuiionis, sed id voluit ul gratiam spiritiialis rege-
nerationis non ascriberemus alicui sanctilati vel po-
tesiaii, sed ei soli per cujus misericordiam fii. Qoare
non incongrue Moyses ei Aaron hic palres dicuniur.
Et coram hls patribu$ , id esl, ipsis asiantibns , ipsis
etiam facientibus et attestanlibus, feeit mirabitia, de
quibus bic agitur in terra ^aypti , et determinat lo-
cum , scilicet , in campo Tnaneo$. Thanis enim est
civilas ^gypti , apud quam decem illsB plag« faciae
sunt , quas Dominus Pharaoni per Moysen immisit.
Similitcr et coram pairibus noslris spiritualibus , id
esf» ipsis videntibus et etiam facienlibus, facit Doroi-
nos mirabilia spiritualiier in nobis, et in bonum et
in malum in iEgyplo, id est, in hac vita, qnae igoo-
rantia est et tentaiio. Et ideo per iEgyptiim recte
designatur, quia iEgyplus inierpretatur lenebrae vel
tribulatio, dum adbuc existimus iii campo Tbaneos,
id est, in planitie bumilis maiidati. Gampus enim pla-
nitiem significat , Thanis vero interpretatur honiile
mandaiuin ; et in hac viia datur nobis plaiie, id est,
manifesle huniile mandalum, scilicet, ut discamus hic
bumihari, ut taudem mereaniur cuin illo exaluiri, qui
pro nobisel per nos in hac i£gypto voluit humiliari.

Interrupit mare. Scienduin quod iiiirabilia, de qui-
bus niaiinie locutus est, ad praesens differt, et bene-
ficia posterius ei cdlata prius refert. Quod ideo facif,
ut eorum ingratitudinem aggravet, qui cum pro solis
mirabilibus qiiae in bostes eorum (ecit satis graii esse
deberent, lot insuper benelicia acceperunt, et ingrali
lainen fuerunl. £t si hasc sunt parabolae, ut psalmus
lesiatur superius, debeiiius aiiendere non tantum
quid in superficie sonant , sed quid mystica actione
ftiguificant. Quaecunqtie enim bona vel mala in eia
Yel in eorum hostibus coniigerinl bistorialiier , ea-
dcm in nobis fiunt spiritualiter, bona quidem per
gratiam , inala vero per justiiiam. Attendamus ergo
ea, ue aimus ingrati beneliciis Dei, et ponamus spem
nosiraiu non in nobis, »ed in eo ; et timeamus eoro
casto amore » noii servili , ne fiai in nobis quod fa-
ciuro esi in eis, scilicet, ut simiis generatio prava et
exa$peran$, Litteram sic cominuabis : Ecce, inquaro,
in i£gypto uiiiabilia , et poslea contulit eis liaec be*
ueficia , scilicet , quod cum venissent ad inare Ku-
bniro, et propter sequentes hosies dubitarent, inler'
rupitf id est, divlsit eis mare^ et p.rduxii eo$ jam ad
aliud littiis securos »b hosiibus ; et eis transeuntibos,
etaiuit^ id est, siabiles fecit aqua$ maris, qua$i vi
eollectas : hoc hlstoriaiiier illis. Fii etiain idem spi-
riiu:iliter nobis. .\<|uu enim baplismaiis rubricata ,
idest, velut mare Robrum facia sanguiue Christi,qui
admiscetur ei per signacula crucis, dividitur ab aliis
simplicibus aqui^, (^iia jam est aqua non tanlum la-
vandis corporibui» , sed meniibus apta. Et per hane
aquam iii qua Sataiise et pompis ejus abrcouutiamus,

A et fidem siisripimus , tradacit nos in securitateiii
coelesiis palrix Dominus , si non re , lamen iii spe ,
aiqtie omnes hostes inseqnenies nos , id est , oinnia
vilia tam actualia priora quam ortginalia ibi eistin-
guuntiir; et per eamdem renunliationem et fidem
aquas concupiscentianim et viilorum flnidas et la-
bentes stabiles facit, scilicet , ut non, sicut prios,
amplius diffiuant in nobis.

Et deduxit eo$, Perduxit eos, inquam , ad aliud
littus, et de illo loco duxit eo$ per deserlum in nube
diei, et tota nocie in Hluminatione ignie^ lioc est, pra*-
ctdendo eos in dio in columna nubis , quae eos pro-
tegeret a calore ; et in nocte iu columna ignis , quse
iier oslenderet eis. Similiier et nos post transiium
supra (lif!tum ileducit in hoc deserto, et in hoc de-
serto , et in hac vlta , in protectione nubis , id est «
hunnaiiitalis Christi, per quam qnid aliud factum est
iiobis, quaro qiioddam umbraciilum ab aesiu incen-
tivorum? Ipse eniin prior passus est, ut nos pati non

j^ haberemus ; et resurrexit, ut eaindein spein habe*
remiis ; et sic faclus est nobis obumbraculum el
turris forlis , ul alibi dictiim. Dicitur aut^^iii caro
Chrisii ideo niibes, quia in e.i inalos divinitas latnic,
bonis vero affulsit ; et fuit talis nubes qux esset diei,
Id est, dies, quia dara fuit, et sine iiebula peccato*
rum. Unde dictiim est : Ascendit Dominue tevem nu^
bem , et ingredietur jEgyptum , et confringet omnia
idola yEgypti. Et tota nocte, id est, in Unta liac igno-
ranlia deducit nos in iliuntinatione igm$ , id esi, lllo-
minando nos spiritualibus donis suis. Per igriein au-
tem in quo et splendor el calor ost , hoc notatur,
quia illuminabit bonos et bic et iii futuro, et taudero
cremabit malos.

Interrupit petram. Aliud beneficium, scilicet, quia
in eremo inaquosa titlerriiptl petram Domiiius a Moyse
bis virga percussam, et aqiiarum tanta copia alfluxii
{veiut in multa aby$$o), ut adaquari posseni. Et hoc
inodo adaquavit eo$ , quia eduxit aauam de pe^a^ et

^ non parvam aquani , sed eduxit aqua$ tanquam ftu-

^ mina , id est , largissimas aqii:is. Quod sic ad nos
pertinet. Petra in ereino bis virga percussa, est Chn-
stiis duplici liguo crucis crucifixiis , in cujus pas-
sione velum templi $ci$$um e$t^ quia omnia qiiae prios
occulia eranl , revelaia sunt ; ei petriB $ci$$a! $unt ,
quia lapidea corda fidem susceperuni , quam fidem
largissime aquae secutas siint. lllae aqiiae , scilicet ,
de quibus ipse dicit in Evangelio : Qui in me credit^
flumina de ventre eju$ fluenl^ etr. , hoc estt secuta
sunt ea abundantissima spiritua'ia dona.

Et appo$uerunt adhuc peccare ei, in iram coneita"
verunt exceieum in inaquo$o. Tot quidem beneficia a
Doinino praestita sont eis , et lamen ipsi adiiuc pee^
care ei appoiuerunt, Et ideo (quasi dicat) dico appiH
suerunt peccare, quia prios posoerant. Nam eom r«-
eitaverunt pritis exeeteum, id*e8t , Doroinuro tit trom,
dubiundo de ejus potentia in inaquo$o, id est, in
arido loco, scilicet, magis in ariditate nientis qoain
ventris. Pleni eniin erani ventres, sed vacu:e roeules»

U Et in quo appo^uerunt^ subdit : scilicet, in boc, qoia
coin veiiissent ad locoin obi nee teri aliqoid potult,
nec saium fuit , Untaverunt Deum in cordibue $ui$ ,
quia petebant non credendo , sed tentando , aliod ,
scilket, in ore, aliod habentes in corde. Sic, inqoaro,
tenuveront dico, ut peierent e$ea$ ammabu$ $ui$ , id
est , utilitati non spiriiualiuti suae. Et nos similiter
apponimus peccare in inaquoso, si p(»stquaro per mi-
serioordiam Dei spiritualia dona accepiinus, iu aridi
suinus, ui bona quae possemus agere, prorsus omif»
Urous ; et in liac aridiiate ad irain euui provocamus.
Apponimus postea peccare, si tenUinus eum, q»a>-
rentes ab eo non vera , sed falsa boua , quasi ipse

2uid peieiidum sii nesciat , cuin de solis veris bonis
icat : Pelite et aceipietis^ eic.
Et maie iocuti eunt de Deo ; dixerunt : Nunguid
poterit Deu$ parare men$am in de$ertof Exsequiiur
quo modo tentaveruut Deuin, scilicet, quia, maie lo^
cnti de Deoj detraheiite« ei , quia dixerunt : NunqHid

m

BEDiE VeNERABILlS OPP. PAKS II. SECT. II. — DUBIA ET SPUBIA.

9O0

pitterii Deut parure meitsom, iil esl, aliqoMm refectio-
iif ni iH boc aeserto f El quasi dicAt eis aliquis : Po-
tenl , quia quod «Kque fuii iropossibiie fecit , dando
aquas de peira , dicunt, :td iilud deslroenduin : Qtto-
nuim percus9it pe/ram, el aqnas e<luxii. Nunquid etiam
poierit dare panem in lioc deserlo, aut parare mensam,
id esl , refectionem aliquain populo , quamvis euin
dicanl suum ? UiiqMe non poterit , quia (quasi dice*
reni) iltud ali«|uo modo possiliile fuii , isiud Tero esl
inipossibile. Allegoriee pertinet lioc ad ilioii qiii post-
quaro cogiioscunl et inlelliguut vere Chrisluin nior-
Uium esse pro nosira salvaiione, ei baplismuui eiiam
valere ad nostram salvaiionein , dubilaiii lamen an
ipse in hoc deserio , id esi, in bac viia, sanguine el
Gorpore suo nos possii leHcere. Et quasi dicaiit ita :
QifOiitam Deus percusiit petram^ id est, qtioniaiii Do-
minus pro iiobis mertuus est, ei inde fluxerunl aquas
(ul supra dictum est) nunquid etiam poterit dare pa»
ftem^ id est , poterit nos in deserlo liiijus viiae cor-
poie ei tiaiigiiiiie suo reficere T Qiiasi dieant : |{«»c
esi impossibile. Per panein in niysierio accipe alie-
ruiu t;iiituin &acramentiiui , sfilicet , corpus ; per
ntensain vero utruin«|ue. Tales fuerunt illi de qtiibus
legitur, cuni dicerel Uominiis : iVisi numducaveriiis
carnem Filii hominis^ el biberiiis ejus sanguinem, non
habebitis vitam in voHs. Scandalizati ferme sepluaginia
duo abierunt reWorsum dicentes : Duras est hic sermo^
qms poterit eum aTidire ? Nunquid abscissurus est par^
ticuias de carne sua^ et daturus uobis ad comedendum,
cl eatera.

Jdeo audimt Domiutts. Illi qoidem lenianies dubt-
laverunt, et ideo Dominus audivit eos ; audit etiain
nos ciiui de eo dubitamus, et lainen distulit po&uam,
ut prius satiarei inlldelem eorum concupiseentiain ,
ei ostenderei suaui potenllnm. Quod ei si quis dili-
geuter sequeuiia considerei, apiissime ad nos polest
referri. Et quid distulerli dicit , boc, scilicet , quod
t^nii accensus est^ iJ est, meutis excaecalio facia est
jii Jacob, in minoribus, id est, in dubilantibns, scili-
cei , bi>loriaiiier lioe ei in illis fuil, quod ignis in
caslra eoruni Vfnit. Et ira Dei ascendit in Israel, id
est, in luajoribus. Saepe enim per humanam compas-
sioitem inajores adeo minoribus condescendunt , iit
condignam correciioneni vitiis eorum iion adliibeaiit,
depuiaiites potius quod pecceni bumainu iiilirmitati.
£t ideo ira Dei, id est, ineiitis excsecaiio pariter in-
volvii eos, q ia uon sic eompaii deberent, te^ie beato
Gregorio , qui dicit : Compas&ionem naturce debemus^
viiiis vero dislrictionem, Hisiorialiter ciiain hoc iii illis
fuii, qiiia Aarou vere iiimts compassus esi eis, quan-
do, saiis f ciens pravas voluniaii eorum, vitutuui coii-
flaiileui (ieri peruiisU, ei iiide ir;<m Oei ineruit, scili-
cei, ut nott iuiroduceret illum populum suum in ler-
T%m promissionis.

Quia uon credidit, Ideo, inquaro, tijfttts accensus e&l
tfi Jaeob^ qwa nou crediderunt in Deo^ id esi, dubita»
venini de Deo ; el ideo nec speraverunt in salutari ejus^
Id esi, desperaveruui de salv;iiione fjiis.

£t mandavil nubibus. Ecee propter quid distulit
pGsnaui, fcilicet, ut prius implerei infidelero eoruni
couciipisceiitiaui, quia mandavit nubtbus desmper ve-
uieitlibus pluere, tt aperwt qua^i jmiuas Ae/i.

Et pluii iUis manna ad manducandum, Quad auiem
dicit, nianiia deierminat , scilicet, dedit eis panem
coili^ id esi, paueiu missum de ccelo. Mam panem
angelorum manducavit homo ; boc vere habet hisio-
ria, quod illi populo luurmurauti Deus ptuerit mauiia.
Manna vero tale fuit, quod quidem omnem cibuin
cis sapuii; et intcrpreiaiur niaiuia, quid est hocf
Mon auiem ideo maiina paitem angelorum dicii, quud
60 nlanlur angeli, sed quia quasi de eorum legione,
id est, de superioribus de^ceudii. Vet ideo etiam
maaiia panem cngelorum dixii, quia signilicavii \e-
ruro iiluni pauem qui de eailo descendit^ quo retl-
ciuntur angeli. Uabei quoqiie hisioria quod manna,
quia confosi saporis erat, cmpii eis csse txdio; ei
cxperunt dcbi^crare sapidioies cibos, a tuttc Deus

A cibaria alia nusit eis praeler manna in abundantsa ;
et hoc modo misit eis : Transtulit austrum^ venlom
illum caliduin de ccelo ad terras, et induxit eiiam
Africum iliiiin coll iteralem ejus, venlum non Id ejus,
sed in sua virtute qui facit eum esse. Et in impeio
iil«) veuiorum pluit super eos carnem sient pulverem^
id esl, abuiidanier; et boc expouit, scilieei, pluii
siiper eos sicut arenam maris, id est, ccptosissime
volalilia pennaia, Suiit euini etiam qiia^dam vulaiilia
non |>euiiaia, ul papiliones, et volaliiia iila, scilicei,
coturiiices, ceciderunt in medio caitrorum eorum et
eirca tabernacuia usque ad cubituin, ut historta re»
fert ; et inde non sobrie nianducaverunt^ sed loiiirait
sunt quidam eorum ntmt5, id est, usque ad vomitum ;
et lioc roodo altulit eis Dominus daiderium eorum^
scilicet, replevii iufidetem concupisceniiam ecrum.
Et vere aitulit, quia non sunt (raudati a desiderio sua,
Et quia nimis salurali sunt, ideo C4iin adhuc escm
essent in ore ipsorum^ slaiiin tra Di;i ascendii utper

B eos, id esi, ultio divinu oppressit eos. Siiiiiliier et
Doininus mandat nubibus^ id cst, prxdicaioribus suis,
et oferii januas coeli^ id esi , apertt cfinb eonmi ail
intelligentiam veritaiis; et per iilos pluii nobis ill«<l
Tcriiro manna, quu reliciuniur angdi. quo«l descemlit
de coelo, ut paiiem aiigelorum mauducaret bonio,
scilicct, iiolilicando nobis historiam liicamatiouis
Christi sui, et mvsieriiiiii ipsius liicaniatioois, et
prsterea notifir.aiido nobis eum In sacramentis alta*
ris. Posiqiiam autem hoe totum pcr misencordijna
ejus percipiiiius, si adhuc altiora velui cibum sapl-
diioreni quaerimus, ut notitiam de divinilate ej'is« el
etiaui de mysieriis altioribus, tuuc Diuniou^ non
Aquilouero, qui fngidus esi, sed Austruro et Africum
meridioiiales venlos et caiidns, id est, luceutcs et
ferventes spiritus praedicalorum transfert de ecelo,
ubi audierunt secreta quae non licei hoinini loqui :ui
terras. quia lacii eos condesceiidere nobis, ut ei cios
cum ipsis coascendamus. Ei per ilios pluii Dobit

r% carnes et pennata volattlta^ id esi, illis sapidlora, et

^ altiora iioliUcat nobis. sicut pulverem^ ei sicut iMie
modo. Per pulierem, qui minulissirou^ esi, iatellige
stibiiliiaieui senienliarum , per arenam vero coptct^w
ta eui; per mare, quod salsuin est, sapiditaiem, qoia
etbi uoii omnibus, quibusdaiu tameu suut sapor ▼lue
ad viiani. Possuiuus eliam per pulvcrem vilitaleiOy
et per arenam accipetc steniiiateiii in etsdero, quaa-
tuni ad iiialos. Ei voiatilia ilu caduut et in roedio u-
bernaculorum iiostrorum , et circa taberuacula. Ilb
quideui iu medio, quas a propnis proiUtis addisci-
inus; illa verociica, qiisB ab exirinsecis. Si auiem nos
reficimur eis, luui ad sobneiatein, sed ad ebrieta-
teni, scilicet, si niuiis alie voluuius ea iudagare, et
sapere plusqiiam opuriei sapr.re, ut iiide superlHa-
mus, et magistri erruri» elhciamur : ecce cam adbttc
quasi esca in ore til, stalini ira Dei ascendit super
no», quis lueniis cai^cilaie luulctaiuur. D^lua Atigu-
siiuus hanc allegoriaiu satis urbaiie et proprie in^u-
siii, iia dicens : Pluit super illos manna^ et qui iUmei

D de^ tentanti sgnagogce^ non deuegabit iUud cradmsii
EcclesicB, Qui eniui sic poluil tenlaniium corpon
relicere, poiest et nou leutaniiuni, id est, credeu-
tium parvulam fidetn cariie ediiis vocum si|t»is, ol
per aereiii iransi-urrenlibus , tauqu.im vofatilibtM
peimatis pascere ; noii tainen ab Aquilone TeuieMft-
bus, ubi Irigus et laligo prscvalei, id est, eloqueiiliai,
quae huic mundo placet; sed transiatis Auitro el
Africo, qui calidl veiiii sunt, de coelo. Quot ad lcr-
ras SGilicei, ut parvuli in hde lerrena audieiues,
nuiriauiur ad eapienda cmieslia. Si euim uou cre-
deiii teriena, iion credeiit et cmlestia, juxia iikMl
Diunintcom : Si terrena dixi vobis , et non crediiis^
quomodo^ si ctBtesiia dixero vvbis, credetisf AustiT ille
de cQSlo, ubi audivit arcana , qua: non licet homim
loqui , vere ad tei ras iraiihlaius fuii , cura i^ixik :
Piun potui vobis loqm tatiquam Sfnritualibus^ sed l«i«-
quam carnalibus, 1 anquam parvfUis in Chhsto lae co6u
potumdedif non cscam. Per Austrutu auiem ei Afrl-

Ot)\

IN PSALMORUM LIBRUM KXEGESIS. — l»S\LM. LXXVll.

9G2

ciim intellige rerTentes et liicenles spiriius prxdica- A erat de semine eonim Cliristiis. El propiiiui fieipee-

tonim» qiM iiltra veniunt ad nns, et apportaiil verb:i
flivinilus missa , ut qiiisqiie colligat «n, el In Inber-
naciilo el circa tabcniaculum suum, ei adorei Denin
in loco S1I0.

Et occidU ping»e$ eorum. Qiiasi dicat : lloc modo
ascendit supcr illns, quia occidit ex eis impingiia-
to8, id est, iiimis satura'o$ historiatiier iu corpore.
Occidii nimis doctrin» ejus iinpinguaios in menie,
et eleetot i$rael impedivHt ila scilicei ut non pos>ent
jilis prodesse, quibus palerno aflectu volebani suc-
currere. Quid euim prodesl humana roisericordia,
ubi praesens est divina vindicta? Vel etiam iia eos
iiDpedivil, quia nimis compalieiido nou hoc vertant
disiriciionem vitiis, ul et ipsi cum eis palerentur.
Yflnt sa^pe prophetje cuin aliis in captivitalem du-
cii siiiit, iion lautuin in exemplum jiisiitijc, %ed el
patientiae. In exemplum quidem jiisiiliae, ul alli
scirent. quia si non parcit fillis, non parcet servis

caiis eorum, noii illorum quiitein peccantium et in
inlidelitale persisteiiliiiin, sed quorumdam c|ui ex eii
cimvi-rlcntur , iit pra^diximus : et prooler lioe tiou
peniliis diiperdei iiio$. Scirmlum qiiod ex hoc loco
peccaiures, quidam iuipiinilaiem peccatorum pr»-
siimpseriiiil asserere, dicenies qiiod eliam ipsi lales
essenl , qnales isti ruerunl : lamen Deiis miseretur
eorom, quia hic dicilur : lp$e autem e$t mi$ericor$ M
propiiiue fiet peecati$ eorumt non atieiideiites quia pa-
lieniia Dei ad poeniieniiam nuiic adducit, in fuluro
vero nullius inali miserebilur.

Et abundavit, In boc qiiidem misericors eit ruit*
quia non peniliis eos disperdidii ; et abundavit in
misericordia, id est, adhuc abundantiore n misericor-
diain eis exhibuit, scilicet ut averteret iram euam^
sciiicet ul etiam eis unigenili Filii sui sanguinein
condonaret , veliil illis qui accedenles ad Aposioloe
dixerunt : Quid faiiemu$f viri fratre$f Qui6m rapon-

fugitivis. In exemplum vero patieuiiae, ul iWormn ^i den$ Pelrue ait : Pmilentiam agite et baptizetur unus*

exemido patienter mala lolerare discerent. lu oiii-
nibus hspc praedicia mala iniulil eis Doininiis, el in
bis «'mnibus a Douiino c irrecli peccaveruut taiiieu
adhuc : et ideo t>eccavcruul, qiiia non crediJeruul
in Deiini, allendentes in iiiirabitilMis cjtis, quoniam
idiuonere deberenl. Mirabiliu vocal benelicia, ei
poenas eis illauis, quantuin ad ea quae signiti<*abauL
Et defecerunt. Quasi dicat : Qitia liou crediderunl
in uilrabilibus, ideo vanitaii ^tudueruni, id esl, ter*
reiiis rehus. Et in ea vanitale defecerunt die$ eorum
et anni eorum cum feiiinatione , quta prosirali suiit
una die vigiuii iria uiillia, et perierunt a serpenii-
l>us el aliis variis inorb;S. Quod auiem dicii, Cum
fe$tinatione, ideo non dicit quod anoi ad moriem
fesiinarent, sed quia ipsi non corrigebaolur, sed
semper in pcjus delrudebantur, ideo videbautur
quaM restinare ad iiiterilum. Similiter cum diea ooi-
iiium nostruin ad seleriiiuitem creati suiii, si iios va*
nitati siudemus, ipsi certe ab aeterniiaie deficiuui,

ei cuni de die in diem peccamus, ei non corrigimus» C desperationis.

^fukque veetrum in nomine Domini, Quocirca non aC'
cendet etiam omneni tram •iiam, ut omnino deleat
populum ilium propter prolis suoeessiouem , ut
supra dixiuius. El ideo quoque non accendet , qiio-
niam recorda/tis e$t nunc quia caro $unl ; non quod
oblivio cadaiin Deum, in quem nullum cadir vitium ,
sed quia priiis quando proslravii eos, videhatur quasi
oblitus iQJirmiiaiis eoruin. Noiic vero cum parcit
eiti, videtiir qu^si record:tius esse, /luia caro smii,
id est quia de infirma materia sunt ; ei ideo quod pec-
caiit cx iiifirmitate e^l, et reeordatue e$t etiam» quit
sunl $piritu$ vadene , id e>t» pronus ad peccandum,
et non rediene per se scilicet, sed per Dei lanliim
misericordiam. Perdere enim se liomo potest, sal-
vare vero se noa potesi. Unde Saloinon de via lui-
qultatis dicil : Omnie qui ambulat in ea^ non reverte"
tur. Gt scienduin , quia sicot ex superiori quidam
assumpserunt occasiooem iropiinitatis, iia eiiam ex
hoc dicio alii quidam assumpseruni sibi occasionem

tunc animi nosiri ad aeterniiatem creaii resiiiiaut
quasi ad interiluiu vel ad nihitum. '^*. .

Cum occideret eos^ quasrebant eum» Dcreceruut,in*
qiiaiii,aiiiii eorum, quia Deus occidebal eos : et eum
occidtret eos^ quasi qucerebant eum^ iion occisi, sed
alii tiincntes occidi. Et boc modo quaerebant, quia
reverttbantur non corde, sed ore ad Deum, a quo
prius abieranl, et diluculo, id esi, quasi sludiose re-
vertebatuur ad eum : el tunc rememorati $unt^ ooo
lauien vere, quia hoc Unlum modo aui propter ali-
qua coniiiioJa adipiscenda, aul iucommoda devi-
laiida recerunl. Hememorati $unt , inquam , qma
Deu$ adjutor e$t eorum^ id esl, quia sijie Deo uibil
valens racere poshcni, ei quia Hedemptor eorum e$t^
id est, quia redeiuit eui de i£gyptiaca servitiite ; et
ideo ditexerunt eum lauiuni in ore, nou in corde. Ore
eniin honorabanl, queni corde comerooebaul. Et
lingua $ua mentiti smt et, diceiiles : Quaxunque prce^

Quotiene exacerbavit. Repeiil eamdem infidelita-
tem eoruni, quaro supra commemoravit : et bac de
causa repeiii, quia vull addere plagas illafy quas
Dominus >Egypiii8 propler eos inflixit, ul tanlo ma-
gis appareant ingrati ; quia deberent utriusque ra-
cordari, scilicet el beneficiorum suorum ei malorum
propler eos bostibus illatoruro. Et aic conlinuatur :
Yere stfnf caro et $piritu$ vadeiis, quia sl lal s noa
essetf toiiens Domluum iion exacerbartnl. Nam quo^
tien$^ usque in infinitum ejBaeerbaverunt eum in df*
serto; hoc est coneitaverunt eum in iram in inaquoiOf
iion tam in veiiiris siccitate, quam in mentis aridi-
tate. £t boc modo coneitaoerunt eum , quia eonverei
sunt ad etun dicenles : Quoecunque prasceperit nobig
Dominue fueiemue : ei lamen siatim leiKaoeriiiil etim»
inquo apparel, quia verenoii sunt conversi. Miliies
eniiu Cbristi non suiil orarii. El boc modo exacerbo'
«eniifl, id esi, exacerbaium sibi reddideriint tanetum

ceperit Domnme^ faciemue^ Cilo autem leceruui, et D ieraelf id est, illuiii qui sancUficat omnem Israelero»

oblitt suuL

Cor^ttuiem eorunu Dilexetunt eum (inquam) tan-
loni t/i orcf, cor autem ipeorum non erat tectum cum
€0. lilius auiem cor rectum est cum Deo, qui Deuin
^uaerii lanium propter Deum. Isii vero non prvpter
ipsuin, sed propter alia qusrebanl Deum. £t quia
cor eorum non eral rectum eum Deo^ ideo non sttni
habiti fidele$f iino iuUdeles in teetamento, id Mf iu
proiuissionibus ejus, quia non Adeliter aiteuderuut
quae Dominus promitiebat» bulicei aiterna ei coele*
atia, sed pro his elegerunl lerreiia ei irausitoria.

io$e autem eu mi$ericor$» lllt quidem tales erant,
quod et uieniiti suni ei , et cor reGtum cuni eo iiuii
babueruuiy unde penitus deslroi prouierebantur. ip$e
autem est eis mit4ricor$ , quia uon peiiiius deeiruxit
populum iilum,propierproiissuccessiouein : quia qui-
daro posteri eorum crediluri et perlecti (ttiuri etani,
aicut saucti apobtoli et mulii alii| ei quia oasciiurus

id esi, omiieni viniin vidoniem Deuro, vel lanctuDi
Israel, id esi, quem ipsi debereni sanciificare in se»
si essent veru» Israel. Similiter et nos coiiverliiuur
dictiitesy Duiuine, et slaiiui Deum teniauiiis : quia
lenipore lenlationis recedimus : et sic Deuui qtiem
putius placare deberemus, exacerbamus. Ideo in-
quauiy foiu^iirm tsrael exacerbaveruntf quta neft suni
recorJati manut^ id est, poteiitia: ejus oslens» in
die , qua redtmit eo$ de manu tribulantis Fharaouis.
Dicit Cassiodorus quod tiibulatio, et ea quae dulenl,
maxime iu nieinoria baberi soleiii. Isli vero nec tri-
bulationis recordati suni, quare mulio roiuus beiie-
ficiorum, et ideo ninii^ iiigrati roerunt.

Sicutposuit in jEgyplo. iiedeuiit eos, inqua*n, sicut
reYera lunc redemit eos, quando posmt stgna sua in
jEggpto. Vel matiiii e;tii reciordati non sunt oslei sae,
ita sicut luiic ostensa esl» qunndo poduii, id esi,
liiiuiter et cvideNier locavil signa sua in £^*jgpto.

m

DEDiE VRNERABILIS OPP. PARS II. SECT. IT. - DUBIV ET SPURIA.

m

SigiM vocal plagas iEgyptiis inflictas, propierea qoi^ A }^^^' Tenebrx Kiultitl:e qiias praediximos suiit Nolle

alHid signiriraveruiu : et ideo sialim signa illa vocal
prodigia, ei locum determiiiat dicens : £l prodigia
sua in campo Thaueoi, Prodigia enim dicuntur quasi
porro agentia. Et plag% illae fueruiit porro agenles,
id esi KigHificanies ea qiiae spiriiualiter in nobis
fiierint. El iiicipit enumerare signa illa dicens : Ei
convertii flumina eorum in sangmnem, et imbree etiam
eerum propterea, ne de his vel de illis biberent ;
liisloriaiitcr boc Tere factum est, quod flumina san-
guinolejita facta sunt, et pisces morlui ; et quod ipsi
listernas foderunt, et ibi etiam sangninem rnveiie-
rnnt. Similiter etiam nunc bis qnl sequuntur popiilum
illuro, ct ifi jEgypto^ id est, in tenebris esse volunt,
convertii Dominus flumina m ianguinem, id esl, do*
ctriiiam sacrae Scripturs facit eis insipidam et iin-
poiabilem, scilicet ut de causis rerum non spiritua-
liier, sed carnaliler seniiant : et qood spiriturliter
facium est, carnaliier intelligant. Et hoc est ron-

imitari illum qui animam suam voluit pro omnibus
ponere, sicat e coiitra ipsnm imitari, est quasi lu-
men sapienti%. Vel aliier : Pruina anticipat fructus,
etiam priusqnam in folia, vel in flores producan-
tur ; per qnod designatur nequilia illa malorum,

3u» ita anttcipal omne opus bonorum proximomiii
ebortando, devocando , nt nibil in eis boni flat.
Juxta banc vero sententiam morura pro quocunque
friiciu accipias.

Ei tradidii grandini jumenta eorum. Roc Tero hi-
storialiter factum est, quod grando percussit Jumenta
ifigypiioriim* Per damnum autem jumentorum, pa«
dicitiae damnum Intelligitur. Jumenta namque non
nisi ad fetum coquuntiir, et ideo commode per ju-
inenta designatur pudicitia. Vet atiter : Quia jumeiH
ta dtcuntur a juvando, possunt per jumenta uxores
designari, quae sunt adjumentum etsi non virginalis
casiitatis, tamen conjugalis. Ha^c autem jumenta

Terti quod sapidum eratin insipidilatem, sicute con- d quasi grandinantur, cum ipsae uxores vilescunt viris.

tra aqua quae sine sapore est in vinum, id e&t, in
saporcm mutatur, curo littera legis spiritualiier in-
telligiiur. Per imbrem vero, qui est aqua desuptT
vcniens, altiora in ipsa docirina, q<iae maxime spi-
riiiialiier esset intelligenda, signiflcantur.

Miiit in eos cynomyiam, et eomedit eos. Cynomyia
est musca caniiia, valde canes infesians, per quam
(ut ita dicam ) canini mores designantur, quibus ita
cnnsumuDlur interius volentes devorare popuMim
Dei, ui iiec parentibus suis aliquem exbib^ant bo-
iiorein. Cura tamen Dominus in Evangelio praecipiat :
Honora palrem et nuUrem^ ui «is longtevut iuper ter"
ram, Ranam quoque misit Dominiis in i£gypium, el
disperdidit eot. Per ranam loquacitas designatiir,
quia disperdidit Domiiius persecutores et roalos ;
quia ipsi intendentes vanissimae loquaciiali, defl-
fiunt auclorilate. Et dedit [ructue eorum^ sciflcet
iEgyprutrum irrtf^Ki. >£rugo est tinea vel rubigo,

sicut e conlra uxoribus saepe viri. Tradidit enim illot
Deui^ ut Apostolus ait , in reprobum tentum^ ut viri
relicto uiu /emiii<r, et feminee reUeto naturali utn nic-
scii/i, faciant qum non conveniant^ elc.

Pouestionem eorum igni, Possessio nosira est in-
terior homo, juxta illud : In patientia vettra pouide*
bitit animat vettrat, Haec possessio traditur igni,
quando meiis nostra immanissims iracundias furore
va!(taiur : sicut enim per patientiam conserTatur, ita
per impatientiam devaslatur. Sciendum quod sicut
in Exodo decem plagjs iSgypti enumerantur, iia ei
bic. Tres Untum ibi enuroeraiitur, qu« hic non suni,
sed pro illis aliae tres hic ponuntur, non ad histo»
riain, sed ad allegoriaro. Quaruro una haec est, id-
licet, quod posse^sio tradila sit igni. Alia vero est,
Ocddit morot eorum in.pnfiita, lertia, Et dMleerU'
gini fruetut eorum. Et hoc est usitaium in hac scri-
piura, alterum pro altero propter allegoriam saepe

^_^ «^lJa— — -.• • Aa_» ^A^a*

cculie iiocens ; quod iti spicis satis evidens est. Et ^ poncre : taliter eniin superins pro Achis posult Abi*

AciffiiAliir n«>r 'PriiDinpm nrAiillA fiiinprtiiii in m^lic ^ iiiA.l«»<»h.

desigiiatur per aeriiginem occulta superbia in malis ^ inelecb.

sciticet, qunndo plus superbiunt quam deberent, et
exisiiinaiit se aliquid esse, cuin nibil sunt, per quod
desirtiitur fructus eoruro , qiiem ipsi ex intelligentia
ei ratione deberent facere. Omnis eniro bomo natii-
raliter ex inielligentia, et raiione boc habet, ut fru-
ctuni Deo reddat, id est bona opera faciat.

Et laioret eorum locuttte. Locusta ore laedii, quia
rodit, per qnam neqiulia illa in malis designaiur,
suod ipsi bonis operibus proximorum detrabunt, vel
eiiain falsum testiiiioniro conlra proximuro dicunt.
Et buic locuslae daniur labores eorum , quia dum
buna opera aliorum desiruunt principalis, si quid
ipsi boni feceruut deterunt , quia nemo prius peccat
iu se, quam in alierum. Potest etiaro juxta aliaro
similitudinem per locustam insiabililas roaloruro iu-
lelligi, sciticet quia ad lempus credutit, ei in lem-
pore leiitiuionis receitunt.

Et occidit in grandine vineat eorum. Per viiieam

Mitit tn eof. Quasi dicat: Haec omnia praedicla
inlulit Doininus iEgyptiis, et hoc taliter fecit, sctti-
cet quod prius mitit in eot in^gnationem^ deinde
tram, demum tribulationem, boc est quod dicit :
Mitil in eos iram indignationit tuce consecutivam, ei
deieniiinat quo ordine, scilicet, prius indignatiomemf
el tmst tram, et sic frt6ii/aiioftm. Et hanc tmmistio-
nem fecit per angelot malot, ine sua roinisiros. In«
dignaiioiiem quippe misit statim, quando non eou-
seiiseruut primo admonitu, ul dimilterent popnlmn
suum : qiiando vero superbire magis coeperunt, tuiie
contumaciaproineruitiraro. Secuta deinde induratio»
secuta et tribulatio. Accipe autem in primo flageilo
iudignationem, in secundo quod gravius fuit, iram :
tribulatioiiero vero in aliis omiiibus. Similiter et nos
cum peccamus, roitlii Dominus indignntionero, id
est, ineulis excaecationero ; deiiiile iraro. id est gra-
viorero excaecatioiiero ; novissiuieveroiribulaiionem.

coropunctio, id est, coropasbio erga proximum desi- D quando in profundum Iniquiiatis praecipiurour. An

gnaiur, quae deberet tani)uam vinuui nobis esse
lielectabilis, et |>er quaro etiam rerum nostranitn
debemus oblivisci. Alibi enim dicitur : Potatti not
vino compunctionit. Haec vinea grandiiiatur iii roalis
tunc, quuiido ipsi per rapacilatem aiit depraedatio*
uein, aut quolibel alio modo devastant bona aliorum.
Loitge eiiiiii plus so ipsos devasiaiit inleiiu^t quain
|llos exieiius.

Et occidit mort eorum in pruirta. Morus est arbor
qu;e facile pruina laeditur : pruina vero est frigidus
quiilam ros iiociuriiiis, et desiguat laleiis odium, sci-
licet quando teuebris stultitias veluii iiocluroo fri*
goie dileciio proxiroi congelascit iu iiobis. Per quod
uiorus, id esi, frtictus dilectiouis proximi quicuiique
esse deberel, in nobis peril. Uecle ergo per rooruro,
cujus fructus rubicuudus est, dileciio proximi desi*
giialiir , quic iii taniuro valere debet in nobis ut aiii-
iiiani i^ro Iraliibus pouauius, et ^anguioem effunda-

gelos malos non dubium est vocari illo^, qutbos aeter*
nus igiiis paratur: per quos Deus non solum damnai
malosf, sed etiain pfobai pios, ut heatuin Job. Ve-
rumtameB illaro potestatero habent in matos, aliam
in bonos. Iii bonis eniro nthil operari possuut, nisi
permissi ; in malis vero, qiiia jam in Jus et arbi-
uriuiueoruinvenerunt, quidlibtaagerepossunt, etiam
non permissi ; sicut aliquis rusticus alieuum botem
nun exercet, nisi quando ab illo ciijus est, permitti-
tur; suum vero exercet secundum quud !»ibi placeu
Doni quoque ang*;li potestaiein h ibenl corporaliier,
etiani nucendi inalis hominibus. Tiei enim aiigeti,
quos Lotb in hospitio recepit, boni fuerutit, per quos
tameu Sodumae subversio facta est. Quod Muietu
boni augeii bonis hominlbus corporalem aliquam
laBsioiiem intulertnt^ iioii legitor.

Vimm fecU temitm iree tuet. OsteDdit quomo^o im^
roissionem prjediciaiii per angelos inalos feceriiy sce-

905

IN PSALMORUM LIBRUM EXRGESIS. — PSALM. LXWH.

906

licei qttia fecii ienuiQm ira suir, landiii enim qoasi A positam in monlanis, iihi ipsi sanrtlflcUi sunt p^T
semita iroe Dei fiiit, diim iuiiiiiital^^m illorum occirta sactilicia, et per alin iiistriimenta cU daia; historia-

liter eniin ^gyptiis in valle e<t, Jerusnlem in mon-
lanis. Rt ideo dicit : Induxil eos in montem ; montem^
dico, quetn non gladius eoruiii, sed dfxtera^ id esi.

ejus scquitas punivil. Po8tqu.im vero per angeios
malos in manifesia secreta duci eos permisil, iit in
evideDlissiinos peccat'>res evidentissime vindicarei,
tonc (emita stricta fucta est hta via. Et vere viam
ftcit^ Quia non pepercit a morle animabus eoruni rco -
rum. Vel aliter : Qiiasi semiia iraB Dci fuit, qunro
diii illos in extenoribus bonis percussit; quaudo
\ero ipsos eosdem percussit, demergeiido eos in
marc. Ecce sentitain viara fecii. I')t secundum hoc
quod sequitur est.detenninatio quomodo fccit semi-
lam viaui, per hoc scilicet, quia (iiin prius pcrcus-
sisset eos m exterioribus, landem non pepercit mor-
te in animabus eorum, id est, gravissima morte eos
interfecii. Miniis enim dicendo plus signilic.ii. Et
jumenla eorum conclusit in morte, qiiia ipsos cuin
equis et ciirribus demersit in mare. Similiier iu no-
his quasi semitce irce suce viam fecH^ quando de gravi-

potenlia ejus acquislvit cis, quia tatn manifestis signi<<
cuin eis agebai, ut prTsetis esse inlelligereiur. S;ii)i-
liier et nos eductos de convalle erroris et lenebr.i-
rum per (idem ct gratinm baptismatis induxit jani
Fpe, et si nonduin re in monlem sanctilicaiionis suce^
id est, in coBlestem J(>riisalem, iibi vere sanciinca-
mur per verain confessionem, id est, laudein Dei,
quia lunc novissima inors deslriietiir. Quem monlem
non mcrita noslra acquisiverunt, sed ejus dextra, id
est, Filius ejus sanguine siio nobis illuin acquisivii.
Ei ejcfit. Induxit eos, inquam, et ejecit a facie
eornm gentes, qu% terram illatii occitpavcranl, scili-
cet, llethaeos, Hevaeos, Piierez.Tos, Jebusaeos, etalios.
Et deinde divisii terram tribubus in funiculo distribu-

bus peccalis in graviora seniper permiltit prxcipi- g tioniSf u\ esi, in meni^urata et xquali distributione.
tari. Et non parcit nobis a oiorie nniniarum, dando Solet enim funiculo distribui haereditas, et hoc sorte.

nos tandem in profunduin iniquitatis, et in aternas
teiiebras inentis; et nobiscum jumenta nosira iu
niorte concludit, quta pu(liciti;tm nobis omiiem in
nobis perire pcrmitiit.

Et pereussit omne primo^enUnm ab homine usque ad
pecus, ul hisioria retert, in lerra ^gypii. Et pr.-Pic-
rea penuss^t primitias omnis laboris eorum^ id est,
omnia pnmitiva in agresti labore. Velut fenum, hor-
deuni, liniim, et similia, non in terra Jersen, ubi
erani Blii i^rael, sed in laberuaculis Cbam, id est, in
terra hosiium. Tabeniacula Cham idem accipe qiiod
terram yEgypti. Dicit cnim Auguslinus et Cassiodo-
riis, qiiod eti.im fuit pater Cbaiiaan, ciijus posterila-
lein terrnni illain pos^edisse consiai. Potest auiem
per aniiiiatium primogenita inleiligi vel ftdes, sine
«lua omne bonum opus inuiile ct incassuin; vel di-

lectio Dei et pruxirol, in quibus pendet nniversa iex et V"'" S^VT^^Z «7'*'!!1 '*.",! '«""if "•»•"«« la-
l^op/../«.;veretiam'jusi]ii3. fl"« P"ncipalis et so. c ^0^12; ^ ^"^"*"'" «^ «psos qm ad

ctalis virtus cst, quia per eam toium genus huina- p^^^, "* ' '

tiuni iii natiirah haltcm sociatiir. Per primitias vero

id cst, per sortem. Similiier, postqnam induxit nos
pcr spem in coclestem Jerusalem, ejecit geutes, id esi,
gentilium errores, hoc est, spiritus immundos, qui
prseerant nolus a facienostra interiori, id est, abaui-
ma. Et dividit nobis quasi in fumculo dislribuiioni^^ id
est, ad mensuram pariter nobis terrara, id est, coele-
stem palriam. Quia in domo Patris mei mansiones mul-
t V sunt. Vel lerrani illam de qua pasciinur, id esl,
spiriiualia dona dividit in nobis, quia uniisquisque
propriiim doniim haliet a Deo ad mensuram suani.

Eihabilare fecit iribus IsraeL llistorialiter fn taber'
naculis eorum, id est, gentium ejectarum a facie eo-
rum. Eodem modo tribus Israel, id esi, illos omnes
quiad hoc tendunt, ut Deum quem non videni, (ide
videaiit el spem /€C{( jam habitare per spem in ta-
bernaculis eorum, id est, in locis coei, unde ejecti
^unl praevaricaiores angeli, qux quo'Jammodo la-

laboris signillcantur pra;cipua in no^trisactibus.sicul
quae praedicta snnt, praecipira sunt in vtriuiibits. Qii»
omnia percutit Doniinus, id esi, ad nihilum deducit non
lu lerra Israel, sed in terra i£gypti, id est, in his
qui et populum ejiis persequuntur, et magis teoebras
quam liiceni diligunt ; et qut sunt labernacula Clii >,
id est, in qiiihus regnat dtaboltis. Cbam enim calti-
dus inierpreiatur. Quis autem callidior quani versi-
peilis ille serpeiis antiquus ? Ulique nullus.

Et abstulii sicut oves. Qunsi dicat : Ita percussis
61 destruciis ovibu<, abstulii de medio illorum Donii-
nus populum si/tim, quein scilicet inter oiiines gen-
tes specialiif r sibi olegerut. bicut bonus pastor oves
suas educii de pericuiis ; et in deserto, id esi, per dc-
serlum perduxit, id esl, ad securiiaiem eos, sicut
pastor, gregem dednxit. Aufert et nos Dominus, si

KUiuus populus 8UUS, Id est, obedieutcs pra?cepiis D posset, quod eiiin (pro aliquo) deberet agere initten*
suis, de potestate et spiriiualium et corporalium do teluni iii hostein, potius contra ipsum ageret re-

Et tentaverunt ei exacerbaverunt, Induxh eos, in-
quam, in monlem, et ejecit gentes a faeie eorum; ei
tamen adhuc tentaverunt petoudo, non credendo ;
sed teniaverunt Deum, qiianivi:» excelsum, Et hoc ideo,
quia non cu$todierunt iestimonia^ id est, prxcepta ejus,
Et averterunt se ab eo, et non servaverunt pactum, u\
est promissiones quas fecerunt ei dicentes : Quwcun"
que prasceperit nobis Dominus, faciemus; quemadmo-
dum etiam fecerunt paires eoru/it, non qwod Moyses
et Aaron, et alii honi, sed de quibus prapdirtum est :
Ceneratio prava et exasperans, Et ideo dico tioit ser^
vaverunt pactnnu quia conversi sunt in arcum pravum,
Arctis eiiim pravus cst, qui cuin inlendiiur, iit per
oum a!ii|uid mittatiir in hostein, rentillitur, quod
nibil i>cr eum mitlitur ; tahs et isii suiii, qui qua.si
iniensi fuerunl, proniiitcndo se oronia facturos quae
praecipereiilur, et mox remssi facti sunt, quia nihil
fecerunt. Vcl iia : Si aliquis ita pravns arcus esse

hoslium nosirorum pascendo nos spiritualtbus sacra-
inentis, sicut pius pastor oves suas pascit, et in de^
sertOf id esl, in hac vita, quse dcsertum esl respe«
cHi futurae vite, ad securitatein per speciem nos
ducilytanquaro gregem factos, id est, in uiiiim cor et
animain iinam congregatos. Ei dt^duxit eos in speitrne
promissionis, dediicit et nos in spe. Spe en m salci
facti sumus. Et non timuerunt ilii ininiico> siios ; non
iliroemus et nos inimicos noi^tros, quia si Deus pro
nohis, quis coiilra no^ ? Ei ideo illi hostes a latero
incurrentes vel occurrentes non limuerunt, quia mare
operoitomnes subsequentes. Eodem modo, poslquam
in roari, id est, in bapiismate, omnes subsequeutes
hostes nosiri, id est, omnia originalia et actualia de«
Biruuntur, si cauii esse volumus, inimicos amplms
non timebiiniis. Et induxil eos de iEgypto , educios
tn montem sanctificaiionis suce, id e!>t, in Jeru alcin

Patrol. XCIII.

torquendo teluin in euin. lUiarcui essent ipsi compa-
rabiles, qui cuin pro Deo deberent agcre, pactuiii
ejus iinplcu io, potiiis contra ip&um egcruni, aliud
pactum conlraeum recipiendo. Et concitaverunt eum in
tf*a,sacrilica«ido singuli in coUibussuis, etprovocaverunt
eum ad amulationem in sculpiilibus suis. Quisque enim
eoruni idoluin sibi sculpsjt, et aliquein uinbrosum et
delectabilein collem clegit, iibi ipsuio adoraret, et
ei sacrificarct. Eodcni modo et iios , postqiiam
etiam jaui spe in terrain promissionis, id est, in coe*
lesteni pairiain pervenimus, adhuc Deum lentainus,
peieiites ab eo qux non essent pctenda. El exacer-
bamus eiim, quia te^limonia, iii est, praecepia ejiis
non custodiinus. Et averlimur ab eo, converteiiies
1108 ad aliuiii. Et non scrvanius pactum, id est, pro*
missioneni, qiiam iii bapiisinate ei fcciinus, ubi quasi
paclum cuin eo instituimus, proiniiienics iios in eu:ii

23

907

Br.D/E VENERA»IUS OPP. PARS II. SEC1. II. — DUBIA ET SPURIA.

OS

crediiiiros, el mundo ciim omnibiis pompis ejus
abrenumiattiros. El ideo dico qiiod pacliim noti
servamui;, qnia convertimur in arcum pravum. Nam
cam pro Deo agere dei>emus, poiiiis contra ipsum
agimus. Yel qu:imvis iiitendimur nl arcus miilta pru-
mittendo, ila lanien remitiiinur ul niliil faciamus.
El in coUtbus, id est, in timore el elatione mentis
cum in ira eonciiamus, quia inobedientes sumus. El
deinde quisque nosirum sibi sculpsit quasi idolum
quod adoret, qnia alius elegit Veneri InserTire ,
allus avaritiae, alius hoc, aiius illud. Et in buc po-
iissimum ad iracuiidiam eiim provocamus.

Audnit Deut. et sprevit, Illi quidem Deum in coUi-
bus ei in $culptilibui ad iram conciiaverunt^ et boc
illud recerunt. Et Deus audivit, id esi, cognovit illud,
et sprevit Israel, non qui nunc esset, sed qui debiiit
esse, quia dedit eum iii bostiiim potestatem ; et valde^
id esi nimis, redegit euin ad niiiilunu scilicei ut
nulli bosti resislere posset. Similiter quando nos
Doum in collibus, id esl, in meniis elatione concita-
mu8 , quia anima Deo loquilur, audit illud Deus, ei
spernit nos qui deberemus esse Israel, daiido nos
in potesiatein bostium interiorum, ct valde reJigit
aos ad nibilum , bcilicet ut nullis vitii» resisiere
vale •miis.

Et repulit labernaculum. Quod erat in Silo, per-
miltcnilo illud ab iillophylis capi , ei arcam, eic,
quae in ipso erat abduct. Tabernaculum lutim, dico,
ubi ipse habiiavit non vere, quia non in lemplis ma-
iiufactis habitttt Deus ; sed quod per quamdam figii •
rain ibi babitavit, boc fecii ut esset iii bomiuibus, id
esi, propier boinines. Huc fecit, scilicet, ul ip^i
atteudereni ad quid iabernaculum facium esset, et
quid ea quae in ipso erant spiriiualiter signiricarenl,
el tales se prxpararent, qui sanctum Dei taberaacii-
lum esseiii. In sanciis enim boininibus digne liabitat
Deus, unde Apostolus : Templum Dei sanctum est^
quod estis vos, Qiiin autem bomines i:lud n'*n aiten-
derunt, nec se tabcrnaculuin Deo fecerunt, ideo Do-
miuus mei ito repulii, ei tubernaculiim Deo fecerunt,
ei ipsos. Per tabernaculum illud ecclesiastica insti-
iDia signilicaniur, Silo autem inlerpretatur convul-
8io, vel abreplio. Ei in hilo, id est, in illis qui ab
ipso se avelluui et abrumpunt, repellii illud taber-
iiaculum, id esi, ecclesiaslica institiiia, quantum ad
boc qiiod facit eis iniitilia. Tabernaculum suum dico,
ubi ipse non vere habitat, sed propter homiues,
aicut et in priori senteniia.

Et tradidit. Ei^equiiur repulsionero tabernaeuliy
diceiis : Quia Domtnus tradxdtt virtuiem eortim, id
cst, itlud in quo ipsi coiitidebani , et victoreiB erant ,
arcam scilicei testaiiienti tradidil in captivitatem,
ut captiva ducereiur a Pbilisiaeis. Et puUhritudinem
ewirum, id esl, eamdeiu arcam, in qua sibi coniplace-
banl, tradidiitif manus, id est, in poiestaiem inimici
populi. Et ideo niox conclusity id esl, unilique claudi
ei alfligi permisit Dominus populum suum in gladto
inimicorum, et hanreditaiem quae debuii esse 8ua
qunai iprertf, qu»ndo cunculcari a cunctis permisit.
Namque ignis^ id est, furor bostilis comedit juveneSf
id e.st » consumpbii ei absiulii bellatores eorum, et
virgine% eorum in capiivitatem ducta$ non %unt iamen^
taim pro hostili timore; metuebat enim sibi quisque.
Sacerdotes quoque t//orttm Upbni et Pbinees filii
lleli ceciderunt in gladio Pbilisiinorum , quia ab eis
oocisi sunt. Quod audiens pater illorum, de selia
sua BUjfer linien cecidit, ei, fractis cervicibua » mor-
IUU8 luit. £l tanta clades oppressit eos, quod
viducB eorum non plorabantur fuuerali niore, pro-
ptcr melum bostium. Simibter quoqiie si iigs eccle-
nastica non aitendimus sacramenia, ut dignuni ta-
bernaculum Deo praeparemus ; sed potius ab eo nos
abruiiipinius, concitando eum ad iram in colliims et
in scuiptilibus , ipse tradit viriutem nosiram in
captiviiaieiH, id est, fidem et cxiem ecclesiastica
iiistituta, per quae iios fortes et viciores hostiuin
csse debereinus, permiliit capiivari , id esi, aulerri

A a iiobis, a diatiolo et ministrls ejiis, per quos sac}>«
quidam devocantur ; et pulcbritiidinem nostram, id
est, illa eadem in quibiis nos complacere debere-

. mus, tradit in maniis, id est, in potestaie iuiuiici
diaboli. Ei poslqu:iin sic gratia ejus n»8 deserit,
lunc undique clatidii iius, quia undiqne consurgniil
tentntiones, undiqiie variae illusioncs, et hoc per
gladium, id esi, per victorem devastationem faciam
ab inimico ; ei spernii nos , qui debuimus esse
baereditas sua, quia patitur nos a quibublibei viins
superari ; juveues enim , Id est , lascivos , ei irreli'
giose se babentes coiisuuiit ignis inceniivorum , vel
furor iriB Dei. Taies enim erant de qiiibus Apost^
lus dicii : Video quosdam inordinate ire inter vos, Et
virgines, id est, sieriles in bonis operibus non la-
mentantur. Nam sacerdotes, id est, pr^eUti, qui de-
bereiii eis compati, et eas lamentari, lapsi suni per
gladluin interitirein, scilicet, quia iiiienus desiituti
sunt omni virtute. Ei viduae, id esi, Ecctesix ab eis

n viduatae noii plorabantur, quia non relicius est ail-
quis boiius qui plorei eas. Oinne namque caput laii-
guidum, ei oinne cor moereiis a plama pedis usque
ad verticem, ei non est saniias iu eo.

Ei excitatus est. Nullus boc de Domino nostro au-
dercl dicere, nisi Spiritus sanctus de eo talia annon-
tiarei, poiesi tanien per quamdam similiiudinem de
eo dici. Quasi dormire videtur, quando nou taiii
cito subvenii, quam cito necessarium videtur ei qui
patitur, sicut tunc qiiando populo illi cum sic capli-
varetur, cuui sic coiicludereiur, ui supra dictum esl,
iion subveniebat. Quasi vero cum quodam furore et
iinpetu exciiatus est, quando cum tunla potentia ei
maji^state illos liberavit, ei bosteseorum tam graYi-
ter percussil. Ei ideo dicit : Dominus prius tanquam
dormiens excitatus est a vino, tanquam potens crapu-
iatus, id est, quasi cum fitrore est exciiatus, sicui
ille qui a somno vini excitalur, non qualiscunque,
sed potens aliquis crapulatus, id est, beue cibauts.
de quo consiai quia inultum liibit, et ideo cum ma-

^* jori furore exsurgit. Similiier quasi dormire qiian»
tum ad 1108 videiur Dominus, cum permittit de vitio
iu vitium n«»s nraecipicari. Qiiaudo vero cum jam
pene in prorundum iniquitaiis cecidimus, nos refo-
cai, quasi videtur exciiari.

Et percussit. Yere Dominas excitaios est cnm fo-
rore, quia iiiimicos populi sui, et per hoe suos, sci-
licet, Phiiistiim percussit in posterioribus piaga ijirpi,
quia niures corroserunt anos eorum. Et iti boc oppriH
brium sempitirnum dedii illii^ quia io iiullam se aui-
plius gentem vindicavit ita. Eodem modo persecoio •
res ei devocatores veri popuii sui , id est » popaii
gratiae percutit in posterioribus, quia dat eos iu re*
proburo seiisum, iit posteriora, i|ua5 poiius reputanda
suiii ut stercora, praeponant auterioribus , contra
Aposioluiii dicenieiu : Eorum quce retro suntobiituB^
in ea quas ante sunt extentus, Kt iiide dat illos in
senipiternum opprobrium, id est, iu xiemas poeoas
inferni, qux eis eruiit sempitcrno dedecori* Scien-

D dum quod cum Philistaei captivam abduxisseni arcain
Domini de Silo, posueruut eain in templo suo juxia
idoluin eorum Dagon ; maiie autem iuveiitus est Dj-
gon cervicibus fractis, et manibtis ei pedibus trunca-
tis supcr limen iempli. Quibus coinparaniur illi qui«
accepta iioviiate, retineiit vctustatem adhuc, nec iii-
iegre voluiit eam deponere; scd lauien iiibii ei^
prodesl, quia destrueiur vetustas. Omnia autem Iraua*
il)untf verbum auiem Domini manet in alernum.

Et repulii, id est, inimicos quidem percussit, et ad
liberatiuuem popuii reputu tabernaculum^ id esi^ aoa
elegit tribum Joseph, etnon elegii tribum Epbraim»

2UX aliquid videbanlur esse secundiim humanum ]ii-
iciom, et propter generis nobiliiatem, ei propier
nominum interpretatioiiem. Joseph euim augmeaui-
iio inierpreialur, Ephraiiu vero Iructificaiio. Quan-
quam tameu in il is non esset augmeuium vcruin^
vel fructificaiio vera ; sed potius elegit tribum Jiula,
quje lamen ad eius aspectuiu aliquid videbatur, quia

909

IN rSALMORCM LIBllUM EXE6E3I3. — PS\LM. LXXVIU.

m

liamilis erat, el in ignem, quia Juil» Zelphae ancillae.A nocet Pote»t enim esse qnod allquis nulli ^\lra no

Li» tilius fuit, et in nomine, quia Juda confexsio iu-
terpretatur, confessio vero pertinet ad humilitalein.
Mystcrium autem tale est, quia infirma ei iluUa mundi
elegit Deut^ ut confundal fonia, el perdal sapientia.
Fa scienduro, quia tribum Juda e-egit Deus propter
I)a?id, per quem populum suum ab bosiihus lihern-
Tii; D.ivid vero elegit propter verum David. Elegit,
ioquam, Deus tribum Juda, id est, humiliier conli-
lentem ; et deterroinat quid per tribum Juda accipiat,
scilicet, elegit roontem Siou, id est, elegit illos qui
sunt mons, id est, firmi in flde, et sublimes in vir-
tntibus, et sunt Sion, id esl, contemnentes praesen-
lia, ei speculantes futura, quos singulariier diligii.
Videtur ad allegoriam hic tantum se transferre, ut
per hoe inouat supradicia etiam allegorice acciplenda
esse* Possumus lameii historialiter etiaro dicere, quia
elegit montem Stou, id est, Jerusalem» in qua erai
nionticulus Sion.

Et wdificawt sacrifidum sKum, sicut unicornium. n
llisiorice dices, quia aedifioavii (emplum suiim ita
niiindum, sicut est babilaculum Uiiicornium. Unicor-
nU eiiiin esi anima! castissimum. Uode etiam no i
capitur nisi per veras virgine<i, quia ad ea4 venii, ei
caput in greinium earum ponit et obdormii. Et dici-
tyr habere muiidissituum habitaculum. Allegorue
aiitem dices quia asdificavit sacrificium^ id est, s:iii-
etam Ecclesiam suam, $icut sacriflcium unicornium,
id e^t, in quo non sunt nisi unicornes, id est, illi
qui in pr^senti singulariter volunt esse in spe, n»ii
ninliipliciier in-re. Uiiicornis enim unuin cornu ha*
bel, et per illud unum quid aliud signilicas qiiam
illud umim de quo supra dictuin est : Unam peiii a
Domino^ spes scilicei, una. ^difieapit Mcrificium^
dico, tn terra quam fundavit in sascula^ id esl, in his
lantum qui bene culti suni doctrina prsDcepioruin,
et fundati in fide ipsius iPiernaliter, hoc historiali-
ler de lerra illius non lOtest dici, nisi quantum ad
8igiiilicatum, aiit nisi saecula, ut stepe solei, accipia-
inus lemporaliter.

Et elegit David, Elegit^ inquam, tribum Juda, et do
l!la iribii elegit David servum suum^ et sustulit eum de
gregibus ovium, quia de pastorali cura ovium trans-
laius est ad regnum hoininum. Et dicit idem aliis
irerbis, scilicet aecepit eum de loco, qiii est post fe-
iantes^ id est assuropsit eum de pasiorali ofOcio.
Elegit etiaro verum David urvum siium, qiiantum ad
humanitatem, non quaiitum ad divinitalis aeqiialiia-
lem. De eo cnim vere dicium est : Inveni Uavid fi-
lium Jesse virum secundum cor meum. Et tuslulit, id
est, exaliavit eicm transferendo de ovibus ad alias
oves, id esi, de Judasis ad gentes. Juxta illud : Vo-
tis primum oportebat ioqui verbum Dei^ sed quoniam
repuliatis illud^ et indignos vos judicaslis, ecce conver»
timur ad gentes. Accepit eum dico de loco illo qui erat
^o*t fetames, Quasi dicat : nou prius translaius est
de ovibus ad oves, qiiam in illis pi ioribus ovibus

ceat alteri, et tamen iunocens in conle noti sit : qiiia
cogitat saipe malum, qiiamvis non pcrficit. Et deduxit
eos^ de virtute in virtule n intelleciibus manuum sua^
rum reparandis, id est, ui resiiiueret in eis intelle-
clum illum, quem mnnus, id est poieiilia sua in pri<
ino parenie fecit, quaiido in abundanlia virtuluin eum
posuit. Vel dednxit eos de virtute iu viriuieio in iri-
tellectibus manuum suarum, id est in intelligibilibiis
operibus suis. Illa eiiiin opera siint vere intelligi-
bilia, quse non tantun\ verbis doceniur, sed et facii^s,
hoc ipse fecit, quia de eo dictum est : Primum qui-
dem sermonem feci de omnibus qum coepit Jesus facere
et docere; prius enim fecit qiiam docuit, elideo vere
iuielligibilis doctrina fuit.

IN PSALMUM LXXVIII.
Psalinus Asaph.

AhGUMENTUll.

In persona Mnchabneoriiin caiiitur, qiii sub Antln.
ch<» Epiphane patrias leges maeiiiaque patre Maia-
tUia aucture, iiliiinis coacii milis, defeiidcre aggressi
sunt. Aliicr, vox apostolorum de passione Christi. Ali-
ter aniiiia poen tens cuntra pessimos viciiios, id esl
d.ctnoiies, Deu bUpplicat.

BXPLARATIO.

■

Psalmusiste, sicut septuagesimus terlius^ lamentathne
plenus ett, qui futura tempora velnt prasteriia deplorat^
et propier duritiam cordis suce qenti graviler affiigendas
pietatis studio prccalur Christum Dominum subvenire.
Asaph sub figura fidelium populorum per totum ioqul»
tur psalmum, In prima parte numeram quanta tempo-
ribtts Aniiochi pertuterit Jerusalem populasJudteorum ,
ut Machabceorum liber insinuat, Secunda Dominum
rogat. ut supra potentes inimicos iram suam effundat,
et peeeatis seroorum suorum dignetur esse propitius.
Tertia propketice spiritu populo postulat vindicari non
r peremptionis voto^ sed correptionis studio, Arnobius in
i,une psalmum tale argnmentum fecit^ septuagesimus et
oclavus psaimus apicem anteeessoris sui secutus, iamen»
tum simui David cum oratione effundit, Cujus hisloria
dum prceterilam Phiiistinorum cmdem explanat, pro-
phelia futuram Nabuchodonosoris eommemorat,

COMMENTARIOS.

Deus, venerunt gentes in Itcereditatem.Psaimns Asaph,
Deploral in hoc psaluio Asapb , sive propheta , siv«3
quilibet perfccluji de priori populo destructionmn ci-
vilalis et lempli faciam a gentibus traiisfereiido illus
in se qui lunc futuri erant , quaiido hxc eveniebanl.
Solent auiein in oraiiouibus Deo dici, quje viiidicans
facil, el deinde petiliu adjungl, ut jam misereatur
el paicat. Eodein modo et hic dicuiiiur , a quo prs-
diciintur tanquam ab eis praidiceieotur, quibus coa-
ligerunl. Ei ip.>a deprecalio Cbi propbeiatio. DiciUir
auiein tanqnaoi praeterilum , quod in spirilii videba-

inultas felas fccerii : alios scilicet iii fide gencranles, tur fuiurum. Et lucipii ita : O DeuSf gentes venerunt^
et lacte nutrientes, quas auie se sicul pastor niina- D id est, venient m hmreditQtem tuam. Si in hac pro-

l>at. Prius eiiiui duodecim apostolos el alios septua-
ginta duos, el multos alios et per se et per illos ibi
elegerat. De his felii» in Ganlicis caiiticorum dictum
esi : Dentes tui sicut greges detonsarum^ ascendentium
%i^ia9ucro, quce omnes pariunt geiueilos, et non est
sterilis in eis, quod jam alibi exposuimus. Pauere
Jacob. Ad hoc, inqiiain, elegit Uavid hisiorialiter, ut
|»asceret Jacob, id est, novuin populuin vere servum
suum. Siculeniro per Esau priur et vetus populus in-
lelligilur, iu per Jacob posterior et novus. Et quia
de^ Jacob fit Israel» scilicet ui sicut nuiic fide, ita
tunc videat specie. Et tunc vere eril baered.tas Dei,
Ideo subdii : Et pascere Israei hmreditatem fiiam.
Tunc euim vere pascet eos, quaiido erii omnia in
oninibus. Et ip^e pavit eos in innocentia cordis sui,
Pastus ille nihil aliud fuii, nisi dutcis ct saluberrima
illa doctiina, qu»que eos iniiocentiam veram docuil.
Vera autem innocentta eM, qnu! nec sibi uec alicri

phelia populus ille prior aecipialur , miiuni videtur,
quomodo haereditas Dei dicatur, cum el lapidem au-
gularem interficiendo eum reprobaverunt in eum re-
surgentem, abcendentem , el ad dexteram Dei Patris
consedeutem, visis lot signis et iniraculis credere in
euro nolunt. Sed tamen non mirum , quia , ut aic
Apostolus , fioii repulit Deus piebem suam. Si paleas
repulity grana nun repulil ; biiie enim virgo Maria
fuii 9 hinc beatus Joseph pxdagogus ejus , et Joseph
ab Ariuiaibia, et sancti apostofi et plures alii. Et
quaiituin ad li£c grana dicit : Venerunt in liceredUa"
tem tuam : hanc lixreditalem non uiorieiiiKpaier sibi
re iquit , sed ipse filins mirabititer niorie sua eam
acquiaivii. In hanc haireditaiem genies pervoneruui
non credendo , sed persequeiido : voluniate eaiii
deleiidi, et omnioo nouieii ejus do teira disperdeu-
di. Sequitur :

Poliuerunt templum sanctum tuum, Scilicet lera-

1911

DEDiC: VtNEUABILIS OPP. PARS II. SECT. II. — DUIUA ET SPIRIA.

m

plum non ninrnioribtis conslriicfun), non lignis a*di- A accendetur velut ignis sutiius , scitirel , ul ignis inet-

ilcatutn . sed iliud $anctnm te^nplum tuum , de q<io
.iicttur : Tempum tancnm Dei , quod e$tis vos : hoc
templiini poUueruni, quauilo lormcinis vel bhindiliis
aliquos devocare poluerunt. Attcnde quia ideo sein-
p(*r Tuum et ad lia^rediliitcm et ad lemplum Mppo-
nit , ut Comparet et infeslatioiicm inimicis, et bene-
volentiam nuditoris liis pro quihus loquiiur. El po^
iiterunt Hrmalem^ non lerreslrem, sed illam qu£
f ursuin esi, id est, Erciesiam, qii e esl maler noslra,
in cuAodiam pomorum^ id esi, fecerunt eain similem
custodia^ pomorinn. Cu^todia euim poinorum , tugu-
rium illud diciiur in horio , iibi rusticus nocte jacei,
vel jacens poiiia sua servat« douec maturescani, coi-
leciis autem pomis reliii(|iiit dcsertum : siinililer
cullectis sptritibus saticiorum aposiolorum et alio-
rum sanctorum martyrum de dominico horto in coe-
lcstem ierusalem, meniiam , tanquam muliis suavi-
biis et dulctbus pomis, rem:insil ipse dominicus hor-
tus, id est, Eeclesiii, quast descrtus ct dcsolaltis.

Posuerunt morticir.a : Quasi dicni : Collectis sur-
siim spiritibus, quid feceruiit de corporibus? Scilicct
potuerunt morticina , id e t, caesa corpora servorum
tuorum extra, ul e^scnl in esca$ volatihbus coBd, £t di-
cit idem aliis verbis, scilicet posuenml carnes sancio-
rum tuorum escam bestis terra?^ hoc ad litleram. Po-
test et atlegorice dici sic : Posuerunt morticina, id
tiity corpora sancloruui luoruui mullis cruciatibus
escas volatUibus cobU, non quod ipsi hoc intenderent,
sed ita factuin est , ex divina dispositione, qiiod vo-
laiilia coeti, quod illi quoruui meiis iu cuuti^eiil, re-
iiciantur in illis, aliendtnies eorum patienliatu et
rortitudinem, ul jam per poQiiatu eorutii non tantuin
terreaniiir , quauium per gloriam ad imitnndum ex-
citeotur. Carnes vero sanclorum tuorum simpliciter
posueruot escas besiiis lerrcB , quia et ipsi el alii be-
stiales lerrae non aliud quam simpliciter sola corpora
caesa aiteudentes , rereciionem qiiamdam quasi in

n<*rans , au velut ignis piirgans? Utique ('|uisi dicat)
ui piirgaus, non ut incinerans. Et tandiu ira tiia et
zelus luus manebit, quandiu necessarium nobis erit
ad vindiciam iniqiiitatis, et ad cxactionem castitati» ,
hocest, tnnd u patms a persecntoribus noscruciari
et derideri, donec et perfecie vtndicentur, qiias feci-
mus iniquiintes, et perllciatur in nobis castiias, sci-
licet ut nniplius aniina nostra legem Dei sui non
contemn.itf et fornicando ab eo dispereai.

Effunde iram tuam in gentes, Hoc polesl legi Tel iii
Ixmo vel in inato. Si autem in malo leganius, dicemns
qiiia dicitur mm optando, sed prophetando : sicot S9-
pe eliam dicitur non imperando, sed enuntiando . nt
Accmgere gtadio tuo , et similia. Et est quasl dicat :
Nobi«i, Doniiiie, ne irascarls in flnem : effunde autem
iram tuam, id est, plenariam iram luam mitte, et bic et
in futui 0, in gentes quae lioc meriiernnt , iJ est, qo.-e
n^tmcn tuum noscere nolueruul. Et nou solum in nii-
Q nores , sed etiam in regna , id esi , in principes ilta-
rum geinium, qui nomen tuum invocaverunt. Videtur
hoc esseconirarium evangelicae illi senteniix : Ser*
vus qui scit volunlatem Domini sui , et non facii , pla-
gis vaputabit muttis : servus vero qui nescit voluntatem
Domini ttif, et fitcit digna plagis^ vapuiabit pauds,
qtiia bic dicitur quod siiper gentes nescientes roajor
erit[tra]Dei;scdiion esicoMirarium, quia Evangeliuin
agit tauiiim de scrvis, et mutttnu disiat inter servos
voluiilatem Domini sui nescieiites, et tamen in faroilia
ejus, et domo viveiiles : ei iuter inimicos votimlaieiii
ejiis scire noieutesy neceum invocantes» et insuper
in servis ejuseum oppugn:intes«

Quia comederunt Jacob. Ideo debes iram tuim in
geiiies eflfiinderey quia comederunt Jacob^ id esr, de-
lectaiionem magnam babuerunt devorandi et perse*
quendo illum quem lu lanli facis, sciliccl Jacob^ \d
est| novum populum primitivum. Et desolaverunt lo^
cum e/t/f, vel Jerusaleui, quia omnes qui ibi fueraur«

p occideruiii, vel locum ejus, id
, ^ desoiaverunU Tunc eniui vere

bordibus abslersis meis habebanl. ^ occideruiii, vel locum ejus^ id est stabililiiem fidei

Effuderunt samiuinem ipsorum. Posuerunl, inquam
sanctorum carnes bestiis terrce^ ct hoc iion in uno loco
iantuin feceruni, sed iii pluribus : quia effuderunt
sanguinem ipsotum tanquam aquam abundanter, ct
sine respeciu in circuilu Jerusalem, id est per toiatii
l^eiitililaiem, qu»! uiidiqiie circumvallavit eos.

Kt non erat qui sepeliret. Quia tatitus erat tiittor
pcrsecutorum, quod nullus, nisi furtim faceret, aude*
Lat sepelire corpora sjtictorum. Vel nun erat qui
lintam patientiam sanctorum sepeliret, id esi , in
corde recoitderet. Vel atiter : Effuderunt sanguinem
sanclornm tanquam aquam , id est , ad iavaiioiicm
multoruui , sicut aqua solet eflfuudi ad lava ioneiu ;
itou quod ipsi bou inlcn>icrent, sed ex divitia dispo-
BJtioiie hoc factuin est, ui ipsa effusio sanguiiiis san-
ctorum valeiet ad emundationem muliorum, sciiicet
qui eos imitati sunt. Ei lanieit non erat aliquis de
ipsis elTundcntibus , qui sepeliret , id est, qui taiitam
ShDCtorum paiieiiUam in suo corde reconderet. Et

locus ille luit desola-
tus , quaudo atiqui sufit devocati. Nota quod eum
niutta nouilna ponere po^set , iii quibus forsitan vei
audiiorem olTenderei, aut cum adoo placeret , quod
iioineu tanti patiiarcha: a Deo dilecti et a Deo Do-
luino augmeniati salis rheiorice posult , scilieet ut
pcr hoc iiiajoreui invidinm in persecutores, et be. e-
voleiitiam par.iret in auditore.

Ne memineris iniquitatum nostrarum. Quasi dieat :
lu inimicos elTunde iram, nobis autem impende m;-
sericordiam, ne wemineris scilicet titf^ui/aCicm nostra»
fiim, elc. Potesl, ut supra diximus, superior ille ver-
stis sciticet Effunde iram tuam, accipi in bono, ut
sic dicatur : Effunde^ Domine, tram tuam in genUt^ id
est, nolilic.i fuiuri judicii pleiisiriam iraiii gentibus,
qu(B te non cognoverunt : et in regna qu(e nomen tuum
non invocavei'unt, ut saltem timore ira: illius conver*
lantur. Et opits e>t cis ut hoc facias, quia comedemnt

^ Javobf etc. Et lioc modo ce memineris iniquitatuin

ideo ( quasi dicat ) , facti sumus opjprobrium , id ani, ^ iioairanim. Si enim illos non converteres, osieu-

adeo viles, ut jam aliis pro opprobrin objicerent bos dciido eis iram tuam, videnles persecutionem et

vfctnrs noifrts. Nos autem vicinos accipe, vel nlios de

eodem populo , vel quoslibei persecutores de pro-

pinquis geniibus, in hoc licet vicinos malos, quiacru-

ciabant eos. Saiis eniui alicui vicinus esi, qui oculum

ei aufert.

Subsannatio et illusio his qui in circui.u noslro sunt.

Vel reiiiotis geutibus , si per viciiics piius prupiu-

quos geiites accepisti, vel si vtcinos tantnm in eodein

populo nolasti , tuiic hic per circuitum quascunqiie

geutes iutelligas. Sub^aniiatioiiem autem referi taii-

tum ad illum coiitemptum , qui exprimilur per nasi

corrugatioiiem : illusioiiem vero ad irrisoria verba.
Uiquequo^Domine. Qua&i dicat : Videris quideiii ,

o Domiiie iratus nobis , quia sic cruciamur, quia stc

couiemuiiiiur ; usquequo auiein irasceriSt id est, quan-

diu hauc iraiu iu nobis exercebis ? an in finem? Ki

ulus, id est, in(tigi«atio , quaui nunc ostetiUis in nos

devocalionem illorum, qtiod iniquitaium nostranim
memores. Jniquitatum dico antiquarum^ id est jam
ex loiigo praeteritarum, cum etiam ncc |>er Qoain
boram cebsauius ab his, vel iniquitatum nostrarum^
id est, quas a patribus coiitraxiiuus, qiiibus scilicet
jatu uon debetur correctio, sed damnaiio, nisi adsit
grati.e iuiK roiseratio. Scripium est enim, quia «fitiiui
qwe peccaverit, ipsa morietur. Et viutabo peccata pa-
fmm tft fiiioSy usque in tertiam et quartam generatio-
nem. Unde constat quod si Glius quilibet imitator
fuerit paterna: iniquitatis, ipsi etiam peccata patrum
siiper eum redundabunt, quod quidam de origina-
libus pftst baptismum quoque dicunt. Aiunt euiui
quod et origiuaiia et actualia prafcedentia taliter iii
baptisuiaie lemunerautur, si qua; ibi promtttuntur,
servantur : si autem aliquis ibi sota tuuium vert>a
deUii, et ad vomiium relabitur, leus eiit eurum qii.e

m

IN PSALMORUM IJBRUM EXEGESIS. — PSALM. LXXIX.

9fi

remiss» Tueranl. Ne memineri$, iniuaiii, iniauHatMm A mam, propter Ire» principale^ virtiiies ipsius anim».

noitrarum, sed mUericordia: luce aiiliquas anhcipent
nof ctlo, id est, anle lap^um, boc esl ante<iuam de-
voeemiir, vel ante ruturiim judicium. Et ideo dieo
ui miseiicordiae luae nobis subveniant, quia diriidi-
miis de meriiis. N.im facti sumui pauperei, id est, in-
sufficientes nobis ipsis nmi$ ei in aniina et in cor-
pore, quia caro sunius, ei ipiritus vadens et non re-
ii ni, iil supra dicium ebt. Et ideo o Dens adjuva nos
Kl bonum perricieiidum, lu, dico, qiii es sa^utam no-
$ter, id esi, per cnjus sotius graii.un salvamur, non
por merita nostra. Cum dicit, Adjuva, iion est in-
gratus gratite» neque tollit arbitrii liliertatem, babet
eniin accipere ei libertaie arbitrii, et ideo rogai ad-
juvari. Adjuva inquam, et libera nos, o Dominc, a
prsieritis peccatis tiosiris, propter aloriam nominis
iMt, et ifropitiui esto peccatis nostris futuris, non pro-
pter nierita nosira, sed propter nomen tuum gloriH-
candum.

sciiicet, ir.iscibilitatein, conciipi«cibiIiiatem et ratin-
nabiliiatcm. Qu:iternariiis pertinet ad corpus, pro*
pter quatuor elementa, ex quibns constat. Potest
et am in bono d^ci sic : Redde victnis nostris impro-
perium ipsorum^ quod exprobraverunt tibi^ itl est, boc
quod nom^n tuum in nobis delere voluerunt, redde
persocutoribus nostris in sinu eorum , id est , in ani-
ma, el hoc septuplHm, id est per septiformem gratiam
Spiriiiis sancti, scilicet, ita redde eis, ut, illuminatis
cordibus eorum septifnrmi gratia Spiriius saiicti,
idein opprobrium, quod exprobrnverunt tlbi in nobis,
ipsi pattantur ab aliis.

Sos autem populm tuus. Uiis quidem impropeiiuin
redde, nos auiem quilius ipsi improperabaitt, et qiios
devocabant, qni suinus populus tuus, tibi suhdiios,
et qui sumus oves pascuw tuw, U\ esl, quos tii pavisii
spirilualibus docirinis et sacris in^tituiis. Nos, in-
quam, non dico confiteamur, tanquam dubiuin sit,

A> forte dicant in gentlbus. Ideo rogo ut propitiiis q sed pro cirto dico quia eonfitebimur tibi, quia a
sis peccaiis, ne forte lioc conlingat, ut aliqui t/i gen^ '""'" '"" """ '*—-•"•"— •— »»-- «-«-^«. ™«i —
lt6iis, id est, inter persecutores nostros, dicant iii-
sultaiido iiobis, Ubi est Deui eorum? Si eiiiiii tn iion
propitiareris peccatis nostris, et nns propter peccaia
ipsa devocaremur, tunc certe persecuiores ilicerent,
quod aul Deus noster in quo speraniu», non esset,
aiitdenobisnoncuraret. IIoc autein ue cuntingat, nltio
sanguinis, id est sumpla de saiiguine servoium "tuo-
rum, qui effusus esi, facia in natioiiibus, id esi, in
gf ntibus persecutoribus, vel etiani in re, quantum ad
iiiieriorem excaecationem, vel facta tantum disposi-
tinne, qiiantuni ad futuram damnalionein ; iiia, in«
qiiani, ultio qua non apparet oculis eorum, juxta
illud : iVosterum nescit se puniri impius, nisi cum aperte
luit nolens, qui perpeWavit volens ; i innotescat coram
oculis nostrit interioribus, id esi, inanifestetur nobis,
ut lanto foriiores simus, et coiisiaiitiores. Et nunc

laude tua non desistemus per boc praBsens steculum,
et laiidem vere et xlernaliter annuntiabimus laudem
tuam in generafionem et generationem, idest, in fiitiira
generatione, quae erit generalio, id est indeficions
generaiio.

IN PSALMUM LXXIX.

In fliiem pro his qui commutabuntur, te^tlmonium

Asapb, psalinus.

AEGUMENTUM.

Ei hic Machabxorum preces reson.int. ut Dominus
consueta beneficia non subtrabat. Aliier vox aposto-
iorum de Ecclesia ad Domiiiuni.

EXPLANATIO.

Cum prima tituli verba jam nuta siiitf re^tat ut tesii-
monium Asaph quid significet inquiramus, Iste Asaph
ante trepidus, ante soUicitus, qui pro Synagogm peccati»

qiiidem non optando, sed proplieiandii dicium e^l. psalmis prioiibus exoraiit, tanta minc prmumptione
Potesl et optando in bono sic dici : lllto iangumts ^ 'complctur, ut jam commutatis in melius lestimoniwn
urvorum tuorum, qut effusus est. facia tit natxumbus conversationis reddat. Uicit enim de piimo Sulvaforis

ocutis noslru, noc adventu, nui hominem liliatum ad alutis dona perdu-

innotescal nobis, iu ut sit coram
esi, ut cito videamos s c judicatuni esse in persecu-
lores noatros, ui qui eraut inimici sint auiici, el bla-
ftpbematores sinl laudalores. El boc iiiodo introeat, id
est, appareat introisse, et receptus es^e in conspectu
tuo gemitus compeditorum, id esl, geiniius illorum
qui alteodunt se in compedibus mortalilatis positos
esse. Vel gemitus coinpeditornm, id est, illorum qui
irretili huni, et inhxrent in compeilibus iTXcepiorum
luorum. Prsecepta enbn Dei compedes diciiniur. Uiide
Salomon dicit : ittjtc^ pedem tuum in compedem, boc
est, applica affectioneni luam ad Dei praecepia, bcili-
cei, ui non ex coaciione, sed ex cordis ;ilfeciione ea
compleas.

Secundum magnitudinem brachii tui. Quasi dical :
lia dico tnfroeal ad le gemiius compedilorunt, ut lioc
etiam facias, scilicet possideas, non tanluui niorii-
licaios, sed eiiam lilios, id est, yniiaiores eorum.

xi(, iranslalamque de A^fjypto vineam poteaiicB sua ra^
dice S' lidavit^ hoc est, qui dicit tesiimonium pro his qui
iminulabuntur, Asaph iste quem tilulus prcrcinuil ccm-
mutatum. In pnma seciione Domini deprec^iur adven-
tum, Secunda testatur qucmadmodum vinea, qua: esi
Ecclesia, lota sit vrbc dilaiala. Tertia Incarnutionii
ejus bencficio per simiUtudinem vinsce visi ari depreia-
tur Ecclesiam, seque Dumiiio postulat adharere,

coMiiEraAnius.

Qui regis Israel , intende. Psalmus isie canlatur de
adveniu i>«»mini ei Salvatori^ nosiri Jesu Gbrisii . el
de viiica ejus ; cantat autem eum Asapb iliuiniiiatuf
atiiuc correclus. Ei esi titulus ejus : In finem pro h\s
qui commutabuntur, Quomodo coinmuiabunlur ? Uti-
qiie in nielius. Et ail : Testimonium ipsi Aeaph , sub*
audit aitributum. Testimonium uliqne veriiaiis ,

lioc esi sanctorum niarlyrum, qui vere mortiflcati *' teslimonium bonuro. Hoc denique tesiimonium con-

dicuniur, quia iiou tanluiii seipsos inierius inorliflca-

liant, sed eiiain exterius ab hostibus mortificantur.

Ei tu, Domine, posside illos /i/tos, seeundum magni-

tudinem brachii lnt, id esl, secundum quod magna

esl poientia lua, sciiicel, ut non um deierreani eos

poeuas ilioruni, qnanlum iiicitenl eos ad iiniian-

dum coronae ipioruin. Et vidnis nostris^ id est, per-

secutoribus uostris, redde, o Domtne, improperium,

quod exprobraveruut tibi, Domine, per nos, scilicet,

ul sicut ipsi nouien tuum in iiobis deslruere volue-

runl, ita ipsi destruantur et hic et in fiiiuro. Redde

eis (dtco) improperium tn sinu vel occulte, quia ipsi

ignorant utrumque, scilicet, et se bic exc;ecari, et

landem in aeternum damnari ; vei in sinu, id esl,

lirmiter, sicnt illnd quod habeiur lirmiler habelur.

El hoc septuplum^ id est, et in corpore ei in aiiinia.

Sepienarius eiiiui nuinerus consiut ex lernario el

qualeiiiaiio. El lcrnarius quidcm prliHol ad aiu-

ntetur Chrisiuin et vineam , id est, oaput et corpus,
regem et plebein, pastorem et greffem ; et totuni
omnium Scrlpturarum mysterinm, id est, CbrisHiiH
et Ecclesiam , et concludit pro Assyriis. Assyrii in-
terpretanlur dirigentes. Eieiiim Asaph hunc psal-
mum, id est, hoc testimonium Je6u cani:it pro
omnibus his qui commulabuntur in inelius , maxime
tamen pro illis male se dirigentibus , qui jusiiiiam
suam statuere volunt, et justitiae Dei non esse sub-
jectt , scilicet, ut amplius non siiit generaiio |irava
el exasperaiis, quia non direxerunt se, sed dirigani
fe iii viam salutis aeternae. Audiamus ergo quid in
boc propbelix spiritus insinuel, iia dicens Asaph.

Qui regis Israel, intende, Quasi dicat: Tu cujus
arbitrio oninia ere«iniur ct gubernantur, max 111143
tamen regis Israel , id est, illos qui sutil viri viden-
les le Deuni nunc fide , laiidem visiiri specie; lu,
inquain (quasi dicat), prius reinissus eras, quaiido

91. n

BED^ VENERABILIS UPP. PARS 11. SECT. II. — DUBIA ET SPUIUA.

916

8ub niibe carnis lalebas, intende ^ id esl , fac le A cariiii obleiisiK quia non videbari8i|)se« qiiaiido

iiobis iiilensuro , revelando nobis divinam potentiam
tuam, el lumen graiitfi luae. Tu dico, qui deducis
per deserlum hiijus viiac Jeseph^ id est, populum
designalum per Josepii , pasceiido enm spiiilualibus
inslituiis atque mysierlis tanquam oves, iiitende. Iu-
vocatur ui veniat, exsiieciatur ul veniat, desidera-
f iir ut ventat , ergo dirigeiiles inveniat. Ipse autem
Joseph est oves. Et intdlige | er Joseph lidelcs de
geutibus, Juxta nomiuis iuterprntationem ; per iBraei
vero fideles de Judaeis , audiio Joseph , tanquam no-
minis inierpretatio malium juvet, significat enim
augmentum, Et iliud utique grauuni cecidit in ter-
ram morlificatum, ut resurgeret muitiplicatum, id
est, ut augereiur populus Dei ; lamen attendenduro
esl nobis quod in ipso Joseph coniigit. A frairibus
quippe est venditus, a suis inlionoratus , apud alie-
nigenas exaliatus ; et intelligamus iu cujus grege
esse debeamus, curo his qui jam dirigunt se, ut

pr^codeb^s in cruce, quod jam factuin est. Qaia
non cognovit Asaph Domiuum iu terra praeseutero,
miracula facieiiteni , morientero ; postquaro vero
surrexit a mortuis Dominus , et ascendit , lunc eum
agp.ovit, et couipunctum corde hoc lestimonium da
eo dixit. Ilii vero quibus hoc testimonium dicii, id
est , Assyrii , quomodo agnoscent? Quia ostendet eif
faciem siiani , et salvi erunt. Et est ( quasi dicat ) :
Obiexisli faciem luam , et aegrotavimus ; otteniu
fuciem luam , et $alvi erimui.

Domine^ Deu$ virtutum. Ostende, inquan, fa-
cicm luani. Nani videris quasi iratus , quandiu dif-
fcrs ostendere ; sed , o Domine Dem , etiain super-
coelestium virtuium , quoutque iratceris $uper oralh^
item, id est, quandiu haec ira lua erit super ora-
tionem , quia facit nt effectum non habeai oratio
$er»i tui ? Quasi dicat : Si irascebaris iuimicis, irt-
sceris adhuc servis tuis. Converiisti nos, et agnovi-

tain$ ab (Pdificantibu$ reprobatu$t fiat in caput aui/u/t, j^ miis, et adhuc irasccris ? Plane utique irasceri<, sed

leuens duos parietes e diverso veuientes, in aii^ulo
tanien conveiiieuies. Sequiiur :

Qui $ede$ $uper cherubin. Chenibin plenitudo $cien*
tia: interpretatur. Ilabet autem ille scientiae pleni-
ludinem , qui habet ch»rilatem , quia plenitudo legis
e$t charita$. Ne ergo per muUa distrabauiur, iie pcr
inulia vagerour , si volumus habere scient ae ple-
niludinein, babcamus cbariiatem. Quid enim ne-
8Cit qui chariiatein scit? Utique oinnia scil , quia
Deuni scit. Scriptum est eiiim quia Deus charitae
e$t. Et est dicere : Tu ^tii ude$ super cherubin^ id
esl, qui sedes in illis qui sunt cberubin, ut supe-
rius ; anima enim justi sedes est sapientiae. Mani"
festare. Quasi dicat : Erravimus, quia te pastorero
iiou agnovimus ; et ideo manifesta le nobis , ut am-
pUus non erremus. Manifehtare , dico, ut sis coram ,
id est , ut appareas Ephraim , Benjamin , et Manasse,
Videntur inajus quiddi»m haec nomiiia alieruin altero

Don ut judex dominando , sed potius ut pater cor-
rigendo. Plane irasceris , quia scrlptum esi : Ftit ,
accedens ad servilutem patris ittt, $ta in timore ei
tremorCy et prcepara animum tuum ad tintaliouim. Ne
puieinus irain Dei transisse , qu;a conversos est ;
iraiisiii, sed ne in aBternum puniat. Flagellat autem,
et non parcit , quia eorrigit oatMm filium quem reei-
pit. Si ergo flagella detrectas, quomodo recipi de-
sideias? nagellat enim omnero quero reciplt, (jui
iiec proprio Filio suo pepercit, et ia boc est ura
ejus. Orationem autem de qua dicit, accipe illaai
qiise proxime praecedit , scilicet , ostehde faeiem
tuam^ et similes in psalmo. Gui orationi videtur
pruivalere ira , quandiu ab inimicis flagellaniur el
allliginiur. Et cutn dicit : Quousque wa$eeri$ smper
orationem servi tui, ita accipe, quasi dicat : Quaoo
diu certe necessiriuro erit nobis.
Cibabii no$ pane lacrymarum, Quasi dicat : Vere

noiare, sed tamen eosdem slgnlficant, vel scilicet n irasceris nobis. Nam ctlia6is nos pitne tacrymarum

illttminatos et correctos. Interpretaniur autein sic :
Ephraim fruciificatio ^ Beiijamin fi'ius dexiree^ Ma-
nasses o6/ivto. El revera his qui fructifitantrs suut
iu bonis uperibus , et qui filii dixirae sunt , id est ,
qui potiora iusistunt, et qiii eorum quae retro suiit
obliviscuntiir ; iu ea vero quae ane extenduntur,
nianiresiatur Dominus, quia inagis et magis ab eis
cognoscitiir.

Excila^ Domine^ potentiam tuam^ et veni. Quasl
dicat : Et ut inanifesteris , ideo, Domine^ excita po-
tentiam tuam , quas prius sopita erat cuni a dtscipulo
traderens, cuin flagellareris, cruiifigereris, ei pen-
denti in cruce diceretur : Si /i/ttii Dei es, desande
de cruce, Tunc eniro nihil valere vtdebaris, qnia
praevaluit tibi persecutor, quod proefiguraveras in
luctante Jacob et angelo. Angelus eniiii a iacob vi-
ctu8 est 9 sed quia voluit ; sic et tii a Judaico po-
pulo victus es 9 quia inierfectus , sed quia voluii^ti.
Upde et dixisti : Non habeies in me potestalem , ni$i

id est , reficieiitibus iacryrois. Ponit idem per aliaro
siniililudinem. Et dabi$ nobis potum in /ocrymis.
Panein lacrymaruro, et poturo lacrymosuni vocat
tribuluticuies et nagclla , quae sancti in hac vita do-
loribus pleiia patiuntiir. In quibus dat eis Dominiis
paneiu et potum, id est, iutegraro refectionem,
scilicet , ut noii soluin tribulentur, sed etiam glo-
rientur in tribulalionibus, scientes quia tribulatio
patientinm operatur^ patientia probationem^ et caMera.
Et dat eis in meneura^ id est, prout ferre poiesteorum
fr;«gililas, scilicet ut enidiantur, non opprimantur.
Et ut noii deflviaui sed proficiant , quia , ut ait Apo-
sioius : Fidelie Deu$^ qui non patietur vo$ lentan
$upra id quod potestis^ $ed faciet cum tentatione etiam
proventum, ut possitis sustinere,

Posuisti nos in contradictionem. Hoc , ioquam ,
miido cibabis et potabis nos iii lacrymis, quia posiii-
sti nos in contradictionem vieims nostris, id e8t« tales
nos fecisti, quibus contradiceretur a vicinis nosirts

(ibi datum es$et dfi$uper, Et sic Jacob augt^lnm vi- D de eodein populo. Et inimici no:tri^ id e^^l, persecu*

ctum lenuit, et ab eo benedici rogavit, qui et beiie-
dixit ei ; ei quodain mudo inaledixit , quia latitu-
diiiem femoris ejus tetigit, et claudicare euro fecit;
sic et populus Judaicus te victum in p:irte tenuit, et
benedictionem iii genero fidelium accepit , claudica-
liooem vero in geiiere infideliuui. Nuuc ad litteram
redeamus.

Exdta potentiam tuam, Quasi dicat : Mortuus es
ex infirmiiate . resurge in virtute. Quod quantum
ad cognitionem referendum est, et boc niodo rent
in notitiam nostrain , ad hoc, tii faciae no$ credentes
in te $aivo$. Omnis eniro qui credit in ipsum , non
coiifundelur.

Deu$ , converte no$, Quasi dicat ; Et ut nos salvos
facias » ideo , o Deu$ , non solum hominum , sed
ctiam virtutum supercoelestiutn , tu conversus ad
nos, qui prios aver»i eramus, converte no$ ad te. Et
ut cunveiia:<, o$iende nobis faciem tuam^ quam uube

tores de gentibus su^sanfiavertinl /lot, diceiites : Qui
sunt isii colentes mortuum, credentes iu crucifixumT
lloc vere factum est. Postquam eniin surre&it el
ascendii Doiuinus, praedicabatur nova vita, resurre-
ctio vera, res quidem credibilis, ^i rei iueredibil
miracula fidem laciebant. Contradicebatar a muliis
se^l contradictor vincebaiur , et ei < ontradictore
fidelis eftfciebatur. Tameii flamma erat roulta, id
est, iribulatio erat mulia. Et sancti roartyres paue
lacryiiiarum cibaii, et lacryinis potati; sed iu nieiH
siira*, hoc esi, quautum quisque lerre po^iset, seili»
net, iit }ier iiiensurnin Uibulationuiu sequcretur eo-
rona gaudiorum.

Deus virtutum^ lonverte nos. Posuisti ooe, ioqaam,
coiitradiclionem el subsannalionein ; ne auiem per
hoc avtfriamur a te, o Deus virdiliim, conversus ud
iioD, converte noi, etc. Repetitio, noo ex neceasiiate
iiarrantis, scii an^ectioiic oraniis.

917

IN PSALMOUUy UDRUM EXEGESIS. - PSALM. LXXIX.

^tS

VftiMiii de jEgypte tran$tuHstL llacienus de ad- A haoc ei caasam ailendani : et sic no aitid simile in-
▼enlu Salvaloris egil, scilicel, quo qttOlidie feiiil in "-■"•"• A^ri»*.»! r«..«a Ar.'.nr> .iacii^i/>i;ni>i. u^* nu»

noiiliani ; nuiic auiem agil de vinea ejus. Et incipit
a principio; i prima enim gens, ut Augnstinus dicit:
Judaea est principiuni liujus vinea. i Ei est quasi
dicjt : Converte noi, iiiquam, Deus^ et bonis prinri-
piis junge nieliores exitus. Namqiie bene coepisti,
quia riiitfatn iiiam Iraiuiti/isii, per carnales paires et
etiam per quosdam spiriiuates, de yEgypto, ubi op-
primebantur servituie, iranstulisti. Ei ej^cislt a faeie
ejus gentes^ qii» promissionis terram occupaverant,
et ptantasti il)i eam,

Dux itinerit fuhti. Prscedens versus tantum ad
litieram accipit, isie vero ad utrumque, scilicet,
etiam ad mysteriiim. Nam sicut pnvbuit illi plebi
carnaliter ducaium in iumine nocturno et umbra-
culo diurno, ita etiam huic vineae spirituililer pr£-
bet ducaium, illuminando eum spirilualibus donis
iuis, id est, iu ignorantia hujus viue, et obumbrande

cnrMut, cavean*. Gausa enim destnictionis haeo esi,
qoia contra cultorem sutim , snperba exstitit : quia
servoB missos ad se aii exigendam mercedem colotii
occidit, quia ipsuro baercdem ejecit et interrecit.
Qui tamen ejectus piura possetlit : quia ex parte eoH-
tigit C(eciia$ in hrael^ ut plenitudo gentinm intraret,
£t accipe maceriam ejiis vineae, munitionem ejus,
8ci!icet regnum et sacerdotium, el maxime prote-
ciionem Dominicam, qua magis quam per aliud aii-
qiiid tuti erant : ul ^tttcl inquam aettmxisti maceriam
ejMS, et cur oiitdtfrtiinitl eam omnes qui pfcttergrediun-
tur viam? boc diclain esi ad similitudinem. Sicnl
enim si qua vinea secus viain sit, et maceria ejiis
diruia sit, a quibuslibet pertransteuntibus vindcmia-
tur : iia viiieain illam mutiilione ejus de*tructa viii-
demiaverunl, hoc est* io diversas partes dtstraierunt
Antiocbus et inulti aiii, tandem vero priiicipes Uo-
maiii. Praetergredienies antetn viam dupliciler poiesi

eain ab incentivis vitiorum in nobis proiectione, id q accipi, sciiicet vel veram viam, id est Cbristum niin
. - . ,. «... aguoscentes : vel a via vere regnandi deorbiiantes,

boc est temporaliter regnantes.

Exterminavit eam aper de sylva. Qtiasi dical : N**n
a quibuslibet praeiergredientibus viam viiideiniala
est , sed ab illis quos ipsi maxime imuiundos puia-
baiit : quia aper exterminavit eam. Niliii enim Judaeis
inagis immuiidum vel contrarium quam porcus; aper
auiein esi porcus. Ci intelltge per aprum Vespasia-
uum genliiera , quia nutla major iiuniundilia quani
gentilium, qui creaturam Creatori praeptisuerunt. Et
est dicere : Aper veniens de s^lva^ id esi, de geniili-
tate, quae inculia erat; quia iiec legem» nec propUe-
tas acceperat, exterminavU^ id e&t, exlra teriiiiuos
suos posuit vineam tllam : quia qui non occisi suat»
aut faine perierunt, aut capttvi ducii suni. Ei singu-
/arii, id esi, Titus filius Yespasiani ; fertii, id esi, crude-
lis ei superbus , depastus est, id esi, depustain habuit

est, per mysterium Incarnaiionis sua». Et factus est
ipse via qui de se dixit : Ego sum via^ et veritas, et
vilat quia nisl ipse via pjus esset, altter quod sequiiur
esse non posset, scilicet, quod ipse toiam terram
implevisset. Et tran^it hic ad niysierium tamuin,
cuoi dicit :

Et plantasti radices ejus, RaJices hujus vineae vo-
cat patriarcbas, quos plantavlt per Odem iu posteris
eorum spiritualibus, et in quibusdam eiiain carnali-
bus. Et hoc modo implevit terram, non per cariialem
prolem, sed per spiritualem. Et umbra ejus^ id est,
umbratica dicta de vinea bac operueruiit montes,
Hontos vocat bic propbetas viriuiibus eminentes,
i)ui munles operti sunt, id est , oi>scuri et nebulosi
facti sunt, quia unibratice, id esi, mystice multa de
bac vinea dixerunt.

Et arbusta ejus cedros. Arbusta vocat minores
pro|ibetas, cedros vero sublimes et potenles in sac

eam vineam; quia isie maxiine despoUavit et vasta-
culo. Et est dicere quia non solum majores pro- p ^it eatn. Patre enim Vespasiano Roinaiu regresso,
phetae praefucrutit huic vineac, sed eiiam arbustaf id ^ iste in obsiilione reiiiansit, et tandein civilaiem ce-

est, minores prophetae operuerunt cedros, id est, in
lantum supercreverutit uoibris cedri, id esl, subli-
iiiibus muiidi, ut operirent, id est, humiiiarent, et
iiivolvereiit illas cedros, et facereut cedros niundi
cedros Dei^ sicut et iii Paulo et Dionysio facium est.
Praeterea haec eadem vitiea exiendit palmites suos
ntque ad mare. Palinites vocat iltos quibus ipse Do-
iiiinus diiil : Ego sum vitis, vos autem patmit^, hoc
est sanctos apostolos, qui principaliier ab ip^a viie
|irocesserunt, quia a Dumiiio elecli fueruni. Ili pal-
niitcs exten^i sunt usque ad mare, id est, usque ad
gentilium amariludinem , quia iii oninem terram
exivit sonus eorum.

Et propagines ejus usque ad flumen. Propagines
vocal regeneratos in fide per palmites. Ex palmiie
enim fil propago, qu« propagines eiiensap siiiil usque
ad fiumen, quia pcr illorum exe:nplum el adinouitio-
iiem etiam illi qui fluinen erant, et qui roaxime iii

pit, et funditus evertit.

Deus virtutum. Quasi dicat : sl sic agendum erat
in paleis , non sic Doinine agaiur in graais : sed , o
Deus virtutunij convertere ad nos, ut sic convertas
nos. El qui prius videbaris despexis^e vitieam istaiu
in illis cariialibus puiribus , respice eam init>ericordi
aCfectu de ccelo coelorum , id esi , per hominem Do-
niinicum , scilicet mttteiido ei qiiem niissurus es. Et
vide^ id est, prae oculis illain habe« ut plenarie ejus
miserearis. Et ita visita per gratiam tuam oineani
istam, tanquam laiiguidam et impoteiitein, per se
surgere. Et perfice eara inerito et numero , uon iii-
stitue aliaiu : quia ibi (quasi dicat) verum semeo
Abraliae est. Ibi semen illud, io quo benedieentur
omnes gentest id est rad.i ilia iu qua iiisertus oieaster
poiialur : perfice eanif dico, qiiac non li^bet ex se esse«
sed ex te, qiiia eam plantavit dexiera tua. Et iia dtcu
periice, ut sit luiidau super filiuin hominis^ id esi.

amaricantes fluctus htijus saecuH influebant, /acti D Chrislum. Dicitenim Apostulus : Finidamenlama/ittci

sunt propagines. El hoc modo, scilicel per prophe-
las, luni per palmites, tum per propagines factum
est hoc, quod haec vinea totam terrain implevit.

Ut quid destruxisti maceriam. Deflei hic Asaph
corporalem destructiotiem ejus populi , quem prae-
diximus principium esse vineae, sed non sine spe;
quia loquiiur, ut in titulo praedictum est, de dire-
ciioiie. Et si sic in paleis, non sic agendum erat ia
granis. Ei est , quasi dicai : Quando qiiidem , o Do-
inine, edttxi^lt vineam illam de jEggpto^ et eam plan*
tasti^ ut quid ergo destruxisii macertam ejus? Non hoc
dicit illuininatus atque correctits Asaph lanquain
nesciens. Sciebal eniin eam tiecessario destruciidam,
quia interniinatus erat ei Doiiiinus per Ibaiam di-
cens : Desiruam maceriam ejus, Et adjicil quare.
Exspectavi enim ut (aceret uvam^ et fecit labruscam.
Ex$pee:avi ut faceret judicium^ et fecit iniquitatfm.
Scd pro Assyriis hoc dicit, ut et desiruclionem

nemo ponere potesif prceter id quod positum eil, id eil,
C/trisitts. Filium honiinis dico quem tu specialiter
confiriiiasti iuier omiies tibi , id est , ad tuum hoiio-
rem. Adain quidem in abundanlia virtutum posuisti,
sed nou coufirmasti, quia labi potuit.

Incema igni. Vere pcrUcii'S eatn , quia incensa igni
et suffossa peribunt m ea ab increpatione vullus tui.
Vulius Dei Pairis est ipse Chnstus, sptendor et figura
substantice ejus, ut ait Apostolus. Vere etiam Stfucit
prxdicatores, in quibus apparet vultus ejus; hic au*
lem vullui Dei, quid aliud increpat nisi peccata?
Per ejus utique increpaiionem |>eccata nosira per-
iliunt. Fiuni autem peccata omnia quae sponte cum-
iniitimus, aut maiu amore, aut tiuiure lualo : sicut
e contra omiie opiis bonum aut flt bono ainore, aui
boiio timore. Ut si aliquis velit uos inducere ad hoc,
ut falsum tesiimoiiium conlra proximum dicainus,
aut aliquid tale, prou|iltit nobis multa : quibus si ue-

919

BED^ VENEUAmLIS OPP. PAnS II. SECT. II. — DUBIA ET SPUIIIA.

iyi»

leclnmiir et coHseniimiis, ecce nia'o ainore, iU esi
«'(loulaie prav» acceiisi peccamus. Si auiem gratia
Dei (unc nos in^-piramur, et cogiiamus illud qiiod
ipse proposuit nobis, exemplin< andum scilicet : Quid
prodeit Homini si lotum mundum lucretur^ animcc vero
luce deirimmlum patiaiur? Kcce per iianc Dotninicam
increpalionem t-ff''Ctus ntali amoris, id esl« peccatuin
in nobis perit. Tunc iile videns promissa sua con-
icmni, forsitan ad niiiias se convertit, et minatiir
nobis iton tantum expu'sionem, sed ipsain eliain
mortem. Quod si tuiic territi ei conscniiamus, eccQ
timore malo bomiliati peccamus. Si auieni tunc gra-
lia divina interius rohoremur, et quod ipse exeiii-
plandum proposuit, in mentc habeanius, scilioet :
Nolite timere qui corpu» occidunt , animam auiem non
pouunt occidere, et resistimiis, et non peccaniiis.
Melius est enim iii aliena iniquiias perimit carnem
iioslram, quain iiijusiitia perimat aniniam nofitrani.
£t quantumcunqtie mundns promittit nohis irtjostis,
mulio plos dabit Deus justis, cum dicit : VenUe^ be^
nedicti Patris mei^ et cxtera. \ii qiiantuincunque
roundus minatur uobis juslis, multo plus niiiialur
nobis Deus injustis, quia dicturus est : Ite, maledicti,
in ignem alernum, Et hcc est quod dicii : Incensa
iqni^ id est peccala ardore prava' cupiditatis com-
uiissa, et stiffossa, id est, illa etiam pcccaia, qu?e per
bumiliationem mali limoris comnii'tiintiir. Ei fdeo
suffossa dicuntar, quia inurus qui suffoditur, liiimi-
liaiur; iilraqiie, inquain, hscc genera peccatorum per-
ibunt ab inerepatione per viilium tuum facla, o Deus :
bapc quidem s«Milentia beati est Augusiini ei aliorum
roinpliirium. Cassiodorus vero incensa igoi codem
iiiodo accipil, scilicet peccata illa quse ardore inati
amoris flunt, suffossa vero ea pec<-ala vocat, quae«
cunqiie per insidias aiit per dolum quasi infossa
flmii.

Fiai manus tua. Quando qtiidem lam utilis est
increpatio tua, fiat ergo manus tua, o Doniine, id est,
semper adbxreat corrcciio tua super virum consii*
lueudum, id esl, ut consti<uatiir uous vir perfe-
€tus« id est, Chiisius, caput scilicet et corpus. Supcr
virim dico dexterce tua, id est, in quo apparebit
dexiera, id est, poleniia tiia. Et qnem virum acci-
pial, determinat dicens : Et super Filium hominis,
Onines enim portanies imaginem Filii hominis,
quasi unns Filiiis hominis cum ipso sunt. Quem Fi-
liuin hominis confirmasti quidoni principaliter in
capite : seoundario vero eiiani in membris tibi, id
est, ad tiinin honore o. Vel aliter (quasi dicat) : Et
ut perflci:itur vinea planlata a dextera tna, et ut
pereant in ea incensa igni tt suffossa ; ergo Domine
fiat manus tua, id est, protectio tua super virum dex-
terce rtice, id est, super oinnein illum qui boc virium
qiiod habet exercet in dextera, non in sinistra. Et
specialiter, flat manus tua super Filium hominis, qui
est capul eorum. Non eniro dedit ei Dominus spiri*
tiim ad mensuram. Super Filium hominis tiko, quem
tu confirmasti tibi, ut supia dictum est.

Et non discedimus a te, Fiat manus tua, inquain,
auper vinim dexterae tuae, et super Filium hominis.
Et ita nos qui prius discessimus a le» cum le pro-
pter aliud colebainus, non amplius discedimus a te,
colenles propier te; quia tu nos mortificatos interius
iii peccatis, vivificabis nos^ in spirilualibus donis. £l
ideo deinccps nomen tuum tantum, et non aliud tn*
vocabimus, Ui autein boc flat, Domine Deus virtU'
tum conversus ad nos, converte ud nos, etc.

IN PSALMUM LXXX.

Iii fiitem pro torcularibus Psalmus ipsi Asaph quinta

sabbati.

ARGIJIII^NTUy.

Reditum populi de Babylone praedtcens, omiies ad
gratiaruin provocat acliimeni. Torrnlaria auteni li-
tido prasootavit, quibus vel ipsi afnicti, vel eorum
%iint bostes iitriii. Aliter vox apostolorum ad Pen-

A tecosten. Item Arnobius in septiiage^imo nono psaU
ino, Vinea reparatur, et in ocluagesimo pro torcala*
rihus agitur : Exsultaie Deo^ quia resurrexit vinea
eju%^ surrexil enim, quem exterminavii incrtnlulus
popnlus ; ipsnm uti<|ue exterroinavit, qni dl\it: Ego
sum vitis vera,

EXPLAMATIO.

Quinta sabbaii, esl quinta dies a sabbato, qu« a
gentilibns dies Jovis, a nobis qiiiuia feria vocatur, in
qiia dixil Deus : Produraot aqua^ reptilia aniiii:iruin
vivarum, et vulaiilia volantia sub firmamenio cceli :
mysiice significans diversx virtutis viros ex aquis ba-
plismatis esse nasciluros. Tituli ergo hujus iiitentio
lalis est, «ut in finem designet Doniinum Cbristum;
pro lorcularibus Ecclesiam persecutionibiis exami-
iiatam; Asapb, conRregationem : quinta subbati, ba-
ptismum. Unde colligilur psalmiim in Ecclesia Do*
inini de regeneraia congregalione e^ise locuturum.
Ilic eniin Asapb ad bisloriain quideai loquiliur Ju-
B daRis. sed melius spirilualiter inlelligitur a populo
cbristiano. In priina parte Psalmi loquilur Asaph fi-
delibus, ut per organa diversa musicorum personenl
laiides Domino pro perceptis sxpe beneficiis. In se-
cunda, verba sunt Doinini comminanlis ne idola co-
lani, scd ipse soliis adoretnr, qui reinunerare soleat.
Iii tenia Asapb reloquiiur, argiiens inftdeles cur lal-
iaces exstiterint, quibus doua Doiniui sint copiose
collata.

COMIIENTiRIUS.

Exsuttate Deo ad^utori nostro. Tituliis en talis : !n
finem pro torcutartbus quinta sabbati, psalmus ipsi
Asaph : qui slc exponitnr. H»c verba referuniur in
flnem, quoe sunt psalinus cauiatus ipsi Asaph, Id
est Dominicae congregationi pro torcularibus in
qiiiiita sabbali. Iii toreulari sunt diio, pondiis scili-
cei, et pressura ; et de pressura duo proceilunt ,
oleuin scllicei et amurca. Oleum scilicet in apotlieca
£^ recondendum, et arourca iii piaieis concolcanda. In
^ quiiiia vero sabbati creavit Deus oinnia reptiba
aquariim : quia quintadiedixit, Producant aquce omne
reptite animarum viventium. Per reptilia aiitem creata
in aquis sigoificanlur omnes aqua baptismaiis rege-
nerali. Quorum quidein alii di^ne vivunt sacramenlo
bapt'smatis, el bi designanlur per oleum. Atii vero
indigne vivunt sacrainenlo baptismalis ; qui per
amurcam intelligaiitur. Et hi commuuiter sunt Do-
niinica congregatio, cui proplieta p^almuui isiura
cantat pro torcularibus qninta sabbaii, id cst pro
pressura intendenda et appetenda , quia neces^e est
oinnes qui pie volnnt vivcre in Cbrislo, pati persecu-
tioncm. Pressura dico separante res significatas per
ruK creatas in qoinia sabbati, boc est eos ipsos, qui-
bus ista cantantur. Qui eniui digne vivunt sacranien«
to baptisniatis , non sublerfugiunt bic tribulari,
qiiia non soluin afilignniur inlerius, se ipsos aboe-
gaiites, sed etiain apnd ai|uain contradiciionis, iit
p*«alnius dicil, probantor, idest, exterius affliguntiir.
^ Qui vero indigne vivuiit sacrainenio bapiismaiis, ilH
«{uidero malunt bic delfctari quam iribulari. Et hoc
iiiodo per pressuram iii praBsenti separantur : in fu-
tui 0 vero penitns separabuniur, quando oleom in apo-
lliecam Dominicain cllquabitur, amurca vero cler-
iialiterconculcanda ejicieiur. Ecce lumen psalmiau-
diviinus, intremus, audiainns, gaudeamus, limeainus«
fugiamus, appeianius : quia haec in psalmo inveniun*
tur. Atloquitur autem propbeta prius oleum, dicens
ita :

Exsultate Deo. Quasi dicat : Circa vos sunt qni ex-
sultant inundo deceplori et desertori suo, quidam
etiain ventri deo auo : tos auiem, o vere doininica
congregatio, exsutiate Deo^ id est, cnni omui lctitia
aggiatulamiui Deo, non mundo, Deo, dico, adjutori
nostro, Cum dicit adjutori nostro, nee ingraius est
gratia*, iiec tollit arbiuii libertatein. JubitiUe etiam
Veo, qiii vere Deus est Jacob, posierius nati, id c.>t,
populi gratix. Quasi dicai : quod poieritis explicatc

m

IN PSALMORUM LIBRUM EXEGESIS. — PSALM. LXXX.

m

clamaie; qiiod tcro nnn valetis expllcare, jubilale. A
Jubilus eniin lanta meniis la;(iiia est, quaniam non
surUcit explicare verbis. Ecce qu.im mnnifeste ad
prfssuram. «^Se qua titulns ngit, invitat cum dieii :
Extuttate Deo, jubilate Deo. Qiii enim ven» Dco ex-
siiltai, tribubri non iletreclat, imo desidorat, iii ad
eiim cui exsn tal, prveniai.

Sumile psalmum, Qiiasi dicnl : Et ut vere exsulte-
tis» et jiibileti^ Deo, iumile psalmum , et date tympa-
nttm* Apostolus qu.isi repreliendeiis ct dolfns dicit
in quodam loco : quod nemo commiinicnvcit ei in
ratione dati et acccpti. Quid autem sit coii.muiticare
in ratioiie dati ct a< cepli, alibi npcrte exponit diccns :
Si no$ vobi$ $piiituttlia semimvimu$, nunquid magnum
e5f $i vestra camafia metamu$? Utique nrn siiniliier,
et hic dicitiir : Snmite psaimum , et date tympanum ,
boc est accipiie spiritnalia^ et daie cnrnnlia. Psalmus
ciiim quia de siiperioribus c^i, pertinet ad spiritiinlia ;
lympanum vero quia de sicco corio (it, significnt
carnalia. El e*t dicere : Si avidi estis in spirituali- f^
bu8 suscipiendii:, devoli silis in carnalibiis erogaii-
tium. Quasi dirat : Accipite vocem nosirain, exlior-
tationein nostram ; suscipitedoctrinam nostram saii-
ctam, et daie inanns vestras. boc esl, faciie bona
opera. Quod ideo facere debetis, quia psalterium
jucnndum est cum citharOf bsec sunl duo diversa
insiruinenta , quia psalterium sonat de superiori,
citbnra vero de inreriori. Et doctrina verbi Dei de-
super est, quia coetestis est. Quare lale e^t» ac si di-
cat : Si exspeciaiis a nobis talii , non silis pigri ad
facienda nostra carnalia, boc est operibiis vesiris
verbo Dei respondete. Quia psalteriuin jiinctuin cum
citbara, est jucundum, id est, suave nielos reddit
Deo.

Buccinate tn neomenia tuba, Soliius fuit Israeliii-
ciis popu us fe tivitateiu facere, et tubis bucciiiare
in neomeuia, id est, in nova iuna. Neon enim inter*
pretatur novumt mene autem luna, Designntur auiem
per luuam innovatam, nostra mortalis et defcciiva p
viia , per graiiam rcnovata. Et est dicere : Et ut di-
gne Deo exsulletis, buccinate eigo tuba in neomenia,
boc est, apertius et clarius et tidiicialius novain viinin
pnedicate, iion timentes strepitum veteris vita'. Et
delerminat qiiam neomeniam accipint diceiis : Biic-
ciiiate fu insigni die $olemmtatt$ veztrce, Insignis dies
esl lotum leinptis gralia:, qiiod ei solemnitas est
summae laetiti;e, scilicet disposiiionis anliquo}, repa-
rationis novae, felicilatis scternae.

Quia prceceptum in hrael e$t, Ideo dobeiis biicci-
nare tuba in neomenia, quia Uoc est prwcepttm
l$ratl, Sicut enim prxceptuni luit carnali Israel
carn.nliter, iln spiritiiali spiriiualiter; et si ilii, niulto
m.igis isii. Et iiliid pra^ceptum non est negligendum,
f]uia negleciuui csl, et judiiium Deo Jacvb atiribii-
luni. Nain si negligitur ab aliqiio, inde sequitur, ut
Daus Jacob judicei, id e^t, dnfnnet euui. Cum enim
carnalls Jacob propter carnale pranceptuui neglectum
damnabatur, multu magis spiritualis si spiriiu.ilt)
praeceplum negbgat, daninabitur. Et ideo lioc prit- D
< eptuui e>t judicium Deo Jacob, sicut eiiani omnia
alia : quia quicvnque per legem peccaverunt^ per legem
judicabuntur. Et vere ei est judicium, quia ipse de
fte dicit : Ego in judicium veni in mundum.

Te$timonium in Jo$eph posuii, lloc ideo addit , ut
delerminet : quia hic non agit de caruali |ira!cepto,
quod illi populu iactum esl , et dicere : Ulud idein
praecepium quod factum est Israel, po$uit Douiinus
ul esset testimomum in Joeeph, Te6tiinuniuin quidcin
damnationis neglectuui, tesiimonium vero liberaiio-
nis custoilitum. Per Joseph vero qui augmenluin
Inlerpretatiir , intellige priores omiies per ndeiii
adauctos, de quibuscunque, vel quicuuque, sive de
JudsBi:», sive de geiiiibus. Qui JoMeph cum exirei de
ierra jEgyptif audivit linguam quam non noverat, Sicut
eniin Apostolus ille de Josepb et aliis frairibus pro-
pagatus, posiquam de terra ifigypti exivii, et per
uiare Rubruiu transivii, Unguam quam non noverat

audivit, quia legem accepit; ila et iste spirltualid
Josepb postquain de terrn i^Sgypii, id esl, de tene-
bris pec<!atorutn transeundo per aquam baptismatis
rubricntam sanguino Christl exivit, linguam quam
non noveratt id est, noviiatis praecepta audivit, ut
scirrt iibi jam cor babere dcheret, sciliret, non in
teiTr*nis, sed in co^lcsiibus. Et per illam linguam
divertit ille qui testimonium posuit dor$um eju$ ab
onmbns, hoc est, ipsum qunsi multis onAribus sar-
ciiia peccatum iiicurvntum erexit. Et a quibus oneri-
bus cum divertisset, osteudit, dicens : Quia manu$
ejus $ervierunt in cophino. Gop^iinus est vas sterco^
rariuin, et ideo per cophiniim concupiscentix carna-
les intelliguniur. Et est dicere : Manu$eju$ $ervierunl
in eophinoy id est, opera ejus fuerunt in expletione
carnalium concupiscentiarum , et carnalium deside-
rioriim. Quod vere serviius erat, quia onuiis ^iit facH
peccatum^ $ervu$ e$l peccati. Et ab bis oneribiis, id
esi, ab his mortuis operibus, liberavit iile euin qui
dicii : Venite ad me omiie$ qui laborati$ et onerati es(if,
et ego reficiam voi, Ipse, dico, dicens ei ita :

In tribulatione invoca$ii me, et liberavi te, R 'CO-
gno^cat se quisqiie coiiscientia, si devoie per mare
liubrum iransieril, si cum lide linguaui quam noti
noverat audiverit; attendat tribulationem suam, quia
vere tribulaiio magna premi pecca*.orum sarciiia ,
quia conscientla relevata laeiatur. Ecce baptizaiits
es, et conscientia lua quae beri preuiebatur, hodie
gratulaiur, et liberatus es in tnbulaiioue. Meiiicnto
eiiiiu tribula^ioiiis tu:e antequain ad baptisrnuui ac-
cederes, quid solliciludinuin in corde gerebas, quid
jejuiiiorum proniittebas, quid lacrymaruin et ora-
tiouum internaruin, piarum, devotarum exhibebas.
Ecce omnes hostes tui occisi sunt, id est, omuia
peccata lua deleta sunt. Et hoc niodo, quia tii tribu"
tatione invocatti mt\ liberavi te, Et te liberato, exau-
d>vi te in abscondito tempe$tati$, scilicct, noii iii tem-
pesla.e m.iris, sed cordis. Nece.sse est auiem ul
posiqiiain aliquis exaudiiur in ab-coiidito teiupesla-
tis, probeiur apud aquara contradictionis. Et ideo
siibdit : Probavi te apud aquam contradictioni$ ; post-
quaiu enim credideris, et per mare Rubrum trans-
ieris ; et exauditus fueris in ab$condito tempestatii^
et vium Dei carpere coeperis, ecce restat adhuc aqua
contradictionis, quia tunc insurgunt multi exagitan-
tes le, multi devocantes te, luiic minis, lunc btan-
ditiis. Sed tu uon erubescas praedicare qiiod poies
defendere. Non erube!>cas etiam inter blasphemos
pra;dicare quod credidisti. Si eniro exaudilus es im
abscondito tenipe$tati$, corde crediiur ad juslitiam.
Si auiein prob.tris apud aquaiu conlradictionis, ore
confes$io fit ad$alutem. llfc nuiem aqiia fere exsic-
cati esl in hoc leinpore. Teinpore vero snnctoruoi
apostoloruin et alioruin iiistitutoruui Etcleiia^ fluxit
abundantissime. Quando eiiiui Situson petebat sibi
nxoreui ab allophylis , boc est, Chrisius sol eorum
(qiiod Sainsfui iiiterpreiaiur) per pra:dicatores suos
l>eiivil sibi sponsain Ecclesiam de geiitibus, tunc
leo frendens occurrit ei, sed factus est inier maniis
ejus velut hK^dus caprarum, Id est, tanquam laugui-
Ous peccator, et iu ore ipsius inortui postea inel est
inveutuin, quia princeps gentium prius contradicen-
tes et frementes, postquani conversi sunt, ieges el
instituta pro Chrisiiano nomine , quod prius iropu-
gnabanl, protulerunl.

l$raeL Quae a principio psalmi huc asqiie dicta
suiit, ad oleum pertinuerunt ; qiue auiem sequuniur
niagis tiinenda sunt et cavenda, quia ad arourcam
pertinent, audteuda tameu suni. Ut qui videaiur se
esse oleuni gaudeat ; qui autein adhuc periclitatur,
ne aniurca liat ca%eat. Et sic coniinuatur. Oieo qui-
dum dixit : In tribulatione invoca$ti me^ elc. Arourc»
ve.o dicit h;ec quae sequuntur : Populu$ meu$ „
audi. 1'opulum suum vocal, non quod oliteiuperaret
jussiouibus suis, sed quia iuitiatus sibi erat saera*
mento baptisiuatis, et aliis sacraroentis ; et quem
populum buuiu accipiat, deiermiaiat diceiis : hraet

9«3

BEDi£ VENeRADILIS OPP. PAHS II. SECT. 11. *^ DUBIA I^T SPURIA.

m

Tideiis DeiHH fide, el si non spe, audi me, et conte A m^tt< qui debail esse auduet me. El quid sit audir<>

Btibor 1«, id esl, cuir aliis lestein adduco, vel ba-
bi^ bujiis rei, scilicei, qiiod si awiieri$ me; id esl,
si obtemperaveris meis praecepiis, el ea inienderis
diligenter, deut recens^ id esl, fabricalus ei leropore
deus, nen erit %n te^ id est, in corde tuo, quia co-
Hnosces me Verbum Palri coseiernum et coiisub-
Mantiale. Iloino enira recens; Verbum autem eril in
principio apud Deum ipsi coaeternum. Ci ideo non
cogiubis falsum Deum. Si enini falsuni Deum cogi-
laveris, nnnqtiam bctum Deum adorahis. Ct hoc eat
quod sequitur : Neque adorabie Deum alienttm,

Referf ndiim est tam ad idola inieriora quam ad
eileriora. Diversi enim diversos rabricaverunl sihi
deos et exrerins ei interius. Sed qiianquam varieias
easet in erroro, identitaa tamen erat in vaniiaie ;
qiiod Samson signiGcavii, quando vulpeculas mulias
per eaudas colligavit, et faces ardentes ipsis caudis

religavit, ut comburerent s^geles Pbilistinorum. . . , . . —

Vulpes snnt haireiici quasi in cavemis, et insidim- R ^®."**'^®"* ^^^ »roici, facu sunt Inimici, pejores ei-

eiim exponil dicens : Si hraet ambula$$et m riia
tittfif, hoc est, si deleciareiur in pr»ceptis mets, ego
humUia$sem inimicos eorum et iiitrlnseciis et eitriii-
secus, pro nihilo reputandos forsitan. Islud forsitan
nnn dubiiative poniturj sed coinminative, quaniuiu
ad illos qui ostenderuut se diibiiare de ejus poieuiia,
per Ikk: effectum, quia non audierunt vocein eju-,
sicut et nos servo rebelli comminando dicimus :
Forsitan adhuc apparebit quod ego sim DomiDus
tuus. Et qiiod diiit : Hunuiia$$em inimico$ eorum^
ut evidentius sit, anquipollenter repetit dicens : Et
$uper tribulantee eo$ mi$is$em manum meam, Tri-
bulantes enim vocat eosdem quos prius iniuiicos.
Misissem antem manum meam super illoSf idem esi
quod humiliassem.

inimici Domini, Ecce regreditur propbetando, qnasi
dicat : Dominus quidem ita et ita 11 li populo lociitus
est, sernio autein ejus non cepit in eis, quia

tes ut vulpes. De his vulpibus in Caniicis caniicorura
dicitur : CafHte nobi$ 9ulpecula$ parvae, Tunc enim
^ulpecula, id esl, hnreiicus capliur, quando de er-
rore coiivincitur. Ilas vulpeculas Samsoii, qui inter-
pretatnr $ot eorum^ id est, Chrisius, in caiida colli-
gavit, quia In opinione dissentiunt, in flne tamen
confenliunt, id est, in ▼aniiate. Et quanquain sitln
errore var^etas, in vanitate est identiias. Et ignem
adhibiiit, id esl, errorero, quo alios deeipere posset,
adjeeit. Ut coniburerent segetes, id est, opera de-
struerentur, nnn aroicorum, sed Philistinorum, id
esi, inimiriirnm, qiios eos concessil ut eiis devoca-
rent, ei sibi consociareni.

Ego enim $um Dominui Deus tuus, qui eduxi te
de terra jEgypti, ld*'o si me auHieris, non erii in te
deos receiis, qnia ego snm, id esl, qiiia mihi proprie
convenit, non Het vel erit ; sed sum propteraelernum

stiterunt ouinibus aliis inimlcis, quia cum alii inl*
mici niliii promiserunt, ipsi menliii iitfif, quia pro-
roiseruni, et in cunciis fefellerunt. Meliu:» enini ea
noii promittere, et fallere. Et quia hoc fecerunt,
ideo merito tempu$ eorum eril in etiecuta, EUipiis esi
cuai dicit : Tempu$ eorum, Vult enim intelligi quod
teinpus damoaiionis et perditionis eorum erit in see*
cttla^ id est, aeternaliier damnabuntur. Ilabent qui-
daiu librorum in swcuto^ juxta qiiod sic dicitiir :
Uuia inimid Domiiti mentiti sunt ei, ideo tempus
eorum^ quod ipsi appetunt, id esi, delectatlo eorum
erit mihi in boc prxsenti sceculo, tjnde sequitur
quia cito in seternum damnabuniur. Et merito quia
jlle qiiem fefellerunt oinnem huiiiaiiitaiem etmiseri-
cordiam eis impendit.

Et eibavit itlos ex adipe frumenti, Id est, ex iniima
medulla frumenti, qnia refecit eos roysterio su:e In-
cariialionis , et aliis inierioribus doctrinae sanciae

« incomn.utabilem 8l»tum. C.»r ergo (quasi dicai) ,^^5,, fej eliam salur«»U eos iiielle man«i.le de

M**'l?1^ '^^ """ *"' ^ omi.ier.im reee.lente C p/.ra, petra aulem erat Chriuu$. Permel wroquod
Dco |M)ie« dici qi.ia nun esl. quia fuu quando ..on ^oniillcaium obiii.et dulce.iinis intellige cogniiiu..«B
f ' • '.'"[^^.""^.ll^ l"'"'"'- n^il^» "„""! «^rr *'e. ni VerUi. Et est dicere : Quia ufqueld ..lun-

ffOPi adorabis^ quia ego sum Dominus Deus luus re-
deroptione, Deus luiis creatione. Et (quasi dicat)
quia sum ego super omnia. Sed lanien quid tii^i
leinporatiter rra^stiii? mullnm quidt^m. Quia «(/ii^ci
fe de lerra ^gypti, Orones qiiotqiiot cre«liroits, de
lerra jegypli, id est, de tenebris ignnrantiae educli
suinus, et i>er inare Rubrum iranslviinus.eilinguam
qiiam non noveranius audivirous. Non ergo Deo si-
iiins ingrati, nec obliviscamur Deum nianeniem ut
fabricemus recentem. Seqtiitur :

Ditata o$ tuum, et adimpttbo illud, Qiiasi dicat :
Angustias paliiur cor tuum propier ralsutn Deum,
sed quia egu Dominus tuu$ et Deu$ $um^dilalaer%oo$
tuum, credendo, amaiido, praedicaudo, connieiido;
et ego adimplebo illud. Inteiius os quidero adiroplebo
fide et dileciione, eitenus vero confessiune ei prai-
dicatione.

Et non exaudivit populue, Quasl dicatiEgoquidem
sic eos vocavi, sicadmonui, et lamen populu$men$
qui debiiit esse mcus , non audivit vocem meam^ id
est, non obtemperavit sauclis jussionibus meis.
Ecce quoniodo fluit amurca. Et ideo dico non audi-
yit quia non iulendit. Quis ? cui ? Israel mibi. O
infelix aniroa, cur non intendis illi a quo es crea-
ta, revocata, a peccatis abluta, et in specie dediicta.

Et dimii>i eo$ $ecundum de$ideria cordis eorumm
Ecce coiigrua, ecce uliio divina. Ipsi, iuquam, non
audierunt nie, et ego rependi eis quod jusliim fuit,
scilicet, dimisi eos serundum deeideria cordi$ eorum^
koc esi, traditi $unt in reprobum unmm, ut faciant
qum noH couveniunt^ qiiapropier ibunt^ id est, ca-
dcnt et flueut tn ftt>s adinventioaibus, non siabunt in
uieis.

Si populus meus audisset me. Niinc qiiidem quia
tiic iioH audieruiii, diiiiisi ei»s. Si aulcm populus

usque
i:it(^m, id est, pleiiarie iinbuit eos cogniiione etiam
Verbi, qux excellit ouinein scicniiam.

IN PSALMUM LXXXI.
Pftalmiis Asaph.

ARGUHINTUII.

Culpantur hi qui deciinant in roalitiam, et inter
Jiirganies aequi jiidices esse dissimulant. Aliter vox
Ecciesi» de Judseis.

EXPLANATIO.

Asnph indicat Synagogam , qiii Dominum Salva-
torem corporea qiioque prxsentia meruit intneri.
Asapb contra Judxos de Christi advenlu per toium
loquilur psalmum. In prima parte coinmonens eos
p Deum in eoruin niedio conatiiisse, ideo non debere
illos consortiuin suscipere peccatorum. In secttnda
admouel ut intelligaiit ipsuin esse Cbristum, qui in
assumptione cariiis pauper et egenus esse videbator.
In tertia dicit eos honoratos, ut filii Dei fiereoi, sed
ipsos in fflortls iaqoeos suo vitio cori oisse.

COMME11TARI6S.

Deus stetit in Synagoga, PeatmusAsaph. Fideles de
priori popnlo prxvidenies per spiriium lempus visi-
taiionisei Doininicae liicariiationis,exhortamur posie-
ros suos in hoc psalmo, ne ita injusie judiceiii, H
depravent causam bieredis, sicul fecenint servis ad
vineam praemissts. El manifeste ostendunteisin boc
psalmo, in primo versu tempus visitatitmis, et domi-
niciB Incarnationis, quia siare, sedere, ire, et ho*
jiisinodi situs corporalium rerum lantum snnt, ooo
iocorporalium. Et est dicere : Deue deorum^ id est,
per qiiem omnes illi qui non per naiuraro, sed per
graiiiim Dei fiuni, deincaniur. Ipse quidem invUibilis

m

IN PSALMOnUM LIBIiUM EXEGESIS. — PSALtf. LXXXII.

9f6

in suis, faelus ▼isihilis in nostris. StetH (pro stabii) A fnndamenta terro! illiiis mowbHntur, id est. aQferentur

tit Si^iuigogii. SYnagOKam ideo poiiit, qtiia de gente
illa natus fuit. Inde David, de David Maria, de Ma-
ria vero Christiis. Et bene diclt Stetit^ quia peeea-
mm non fecit, nee titvenffis e$t dolus ih are ejus. Non
autem (quasi dicat) otiose stabii, quia ipse stans in
wudio, id est, in aperto. Juita ilhid : Posf higc m
f€rris visirf eif, et eum honunibu$ eonverMtus est. Vel
in medio, id est in communi, qiila venit non tantum
propter salutem Jiidaeoium (quamvis ipsi soli de
gratia prvsumerenl) sed eiiam propter «mniuin sil-
▼ationem Deus, inquam, ens in medio dijndicnt deot^
Id est» discemit illos qui se faciebant deus, alios as-
sumendo, alios repelleiido. Ipse, dico, Ita diceiis
eis: Vtqueauo judicatii iniquitatem? Qa^si dicat : Si
JQdicastis miquit^item usque sub adventum liliiis,
qui lux est cordis, an adhuc etiam judicabilis? Et
item : Dedi legem, vos acriier resiitistis. Servos ad
vineam misi, alios contumeliii affecistis, alios eje*

ab eis a romaiiis priucipibus.

Ego dixi, Iiem vox Domini illos alloquentis. Et
sic continuatur t Deu^, inqnam, in raedio dijudicat
deos, dicens eis ita : Ego solns ad hoc potens et ido-
neus drxt vobisquia diiestii, id est, dii potesiis esse,
sl feceriiis qiiae ego prsecipiam vobis. Et omnes^ iit
nullum exciplain, potestis esse fitii exeel$i, filii qui-
dem per adopiionem, et dii per^ratiam.

Vo$ autem $icut homine$ fnonemini, et iicut unui
de prineipibu$ eadeti$, Quasi dicat : Ego quidem coe-
lestia vohis proniisi, et ad summa vos vocavi, vos
auteni in iiilimsi descendiiis, quia in vo$ minores
morimdni in aiiima per deccptionem maiorum, sicmI
hominei^ id est, priini parentes, per decepiionein
diaboli mortui sint, et vos majores cadeti$ per pri-
mam elationem, slcicf ttitifs de principibu$t id esl, de
angdis qui prlncipes bominuin sunt, quos regunt,
per propriam elationem cecidit, cum dixit : Ponam

cisis et occidistis. Nunqoid etiam haereditatem oc- B iedem meam ad Aquilonem, et ero $imHi$ Alti$$imo,

cidetis? Iloc dixit majoribus : Vos suliditi, osque-
qoo tacendo, tion resi^tendo faeiee peccato^^um $umi'
its ? id est, vultis imitari praelatos illos peccatores
velut innocentes ? Qui eniin vult alicui assimilari,
qiiasl faciein illius induere quaerit; ideo boc dicit
plebf, qiiia iii Evangelio dicitur quod majorcH tene-
bant plebem. Unde constat quia plebs mortem Chri«
sti posset prohtbere. Et quisquis quod probibere
potest non prohibei, vere consensum praebet.

Judieate egeno et pupiUo, Vos, majores, non def)e-
lis iniquitatetn conira Ghristum judicare, neque vos,
miiiores, conseniire, quia nonne ipse pro nobis esuri-
vit, pro nobis sitivit velut egenus? et qui iii cobIo erat
sine maire, nonne pro nobis in terra voluit esse sine
i«alre ut pupiilus? Et nonne ad vos clamavii et clama-
liit : Di$cite a me guia mHi$ $um et humili$ corde ? et
nnnne qui dives erat in se pauper factus est» iit nos
Mia paupertate diiaret ? Judicate ergo vos, majores.

Surge^ Deue, Ecce loquitur Asaph in persona sua.
Quasi dic^it: Ipsi quidem maluiit deprimi ad ima,
quam vocari ad suinma : tu antem, Deus, fac quod
luiim est. Morere, scilicet inier inaniis iiijtiste juili-
Cjnlium : et exsurge ut Deus ad Judicaiidum. Mo-
rere quidem ex infirmitaie, et surge in virtute, et
jiidica terram, id est, damna illos terrenos, iion
tantum exterius dissipando, sed inierius eicaecando.
Etl vere ita facies, qoando lu, illis repuisis, haeredi-
tabis, id est hxreditatem obtinebis in omnibus ^'^n-
llbus. Ex parte enim ctBciia$ in hraet contigit^
ut plenitudo gentium intraret, Vel aliier : Surge Deu$^
et terram illaniqu£ tiimuit contra te,cuni te dumnarct,
cum crueiligerei, judica^ id est, humilla in parte, ut
qui prins voiuit praecedere, sequatur. Ct vere iia
erit, quoniam tu per illos humiliatos per lotuni
muoduiii ad pr.nedioandiim sparsoit hasredit-ihis in
omnibus geniibus. lu omnem enim terram exivit $onu$

sgeno et pupitlo, id est, ad honorem illius propter r eorum^ et in fine$ orbi$ terroe verba eorum

▼os egeni et pupilli, et illnin propler humiiem et pau-
perem juitificate^ id est, jnstutn crediie, juslum |iru:-
dicate. Non vos Ipsos propier vos lanium divites et
&nperbos, boc, iiiquam, facite, niajores, vos anteni,
ininores, eripite qiia^dam in illuin propler vos pau]>e^
rem, et liberate illum propler vos egenum de manu
peccwori$ piiiicipis. Timebant enim plebem, nt di-
ctnin est. Kt ^ic adeo reprehendendi, qui tacendo et
non resisiendo conseuserunl, quod Oct illis qui ipsuin
lieras per|)etraveruiit.

Nescierunt neqne inteUexerunt. Vox est Asaph.
Quasi dicat : Doniinus quidein illis et majoribus et
iiiinorihus iia locuias est, non auiein cepit sermo
ejus in eis, quia ipsi uesciernnt, id esl, nescientes
fuerunt. Si enim cognovihtent , mnquam Dominum
§ioria! crucifixi$sent, Neque inteUexerunt^ id est, non
Intelligenter in opera ejus iveruiil, quia si intellige-
rent, nou Barraham liberari peiereni, Chrislum vero
cruciflgi. Lt ideo non inteilexerunl, quia ambulant
Ifi lenehris, id est, qiiia delecianlur iu loco ct in
genie et in aliis terrenis, qux sunl causa quare teiie-
brosi, id est, iiescientes &int. Nun, inqoam, iniellexe-
ruut, sed t»iiien inielligere potueruoi, «inia tam ina-
nifesta sigiia in ejiis passioue daia siint, per qu»
saiis paiuit ipsuin esse Deiim. Quod quia cum haec
diceienlor luturum eral. fulurum qMoque eiiuiitiat
diceiis : Omnia fundameitta terrce movebuntur. Quatido
eiiim toia terra pcr terrse motum coonissa est, lunc
eiiam fundainema ejiis mota suut. Vel aliter : Ipsi
quidem non inteiligent, sed lainen possent, quia a:ii
rerootioies hoc iotelligenl. Nam omnia [uiidaiiienta
terra^ id ei»t, omnia ea iii quibus terreni fundaiitur,
ut digiiitaies, diviiiae, potebtates el similia, movebun-
tmr^ id est, a muliis coniemneiitur. Pnsdicata euiin
nova vita et resurreciioiie etiam contempta esi feli-
ciias tcrreiia. Vel aliter : Ipsi ambuiant in tenebri$,
qtiia niaiunl perdere innoceniiani quam gentem et
l>alriuni. Sed lameu nibii eis proilcril^ quia omiiia

IN PSALMUM LXXXII.
Canticuin psiilmi Asapb.

ARGDMEXTD».

Contra gentium perftdiam deprecatur, quae Macha-
b:ioruni gloriam iiivilentes, religiose coepta destruere
cum toitus populi interiiu conabanlur. Aliter vox Ec-
elesioi ad Dominum de Judxis, et de vitiis bominum.

EIPLANATIO.

Canticnm p$almi e$t^ cum organo pnBCinente subte'
quentee et amuta organo vox ori$ avditur^ canenti$
modos psatterii modulie imitata vociferle, Quia vero
eanticum wyHice divina sapientim contemplationem^
psatmus autem qui manibus fit, eperi$ perfectioiiem
demonetrat : canticum psaliiii merito vocaiur, cum do-
nortim eperum efficientuv^ scieniia et doctrina conjun*
gjiur* Juxta id quod dirtum e$t : De$i(iera$ti ^apien-
liani, $erva mandata, et Ueus prcebet Ulam tibi, Cuju$
D ret exemplum in Centuriene Corneiio mtrifice claruit,
Quid vero psalmu$ caniici sii, quidveegmficet, in tfi-
detricesiino pealmo jam dictum e$t, A$aph qui multa
jam $up€riu$ de Domini incarnatione preedixerat, nunc
in primo membro de adventu eju$ $ecmndo dieturui eit^
expetens, ut quomodo in fine iceculi ininiici eju$ per
AntichriMm nimii erigendi itinl, ip»tiis cUo debeal
veniri judicium, he graviaimi ho$ti$ diuturna liceiitia
cunctam vuhtare poselt Eccleiiam, Secundo membro
in eot qui per similitudinei quaidam nominum $up'
pticat, vindicari correptionie voto^ non maledictioni$
in$tinctu,

COMMEFITARIDS.

Deus, ^tits $imilis erit libi? ne taceas, neque cem-
pescans^ Deu$, Canticum, id est, hxc aggralulatio
esi psulini, id est, latidis A$aph, quia Asaph in
hoc psalmo, id est in hac laude, qn« vere laiis Dei
est, quia destruciio nialigui exercitus per ipsuiii
facta hic cummemoratur. Cantat, Id est, ag-

927

BEDiE VENEBABILIS (PP. PARS II. SECT. II. — DtBIA ET SPtBI\.

9%&

gratulatur ; non enim defuoruni de popnlo illo qui
iiiielligerent h.ibenles fulem qnx postea revelata est.
Mi f rgo per spirituni praevidentes, qudd ille qui priiis
pcr innrmitatrm veniens occulius ; qui.-) judicandus
iriuliis assiiniliri voluit, in inntuin quod etiam cuin
iniquis reputatus ruit. Et quia naulta opprobria tu!il,
et nobis patienliam reliquit, sic tandem sit mani-
feste venturus« qiiod nulius etiam piorum ei assimi-
labitur. Ct tunc sit nos judicalurus, et ab oppro-
briis cunctis libenaurus ; bi'C. inquam, praevidentes
aggratiiianlur, et ad idem iios eihorlaniur, et can-
tant, ita dicenies : 0 Deus veniens occultus, etinm
cum iniquis reputatus fuisii ; cum autem venens
roanireslus, ^utt etiaro piorum eril tibl iimilh ? uli-
que oullus, quia lunc etiam angeli irement. Ne ergo
titnc taceai^ neque eompescnris, tu qui vere appare*
bis DcuB^ sicut prius fecisti, cuni videbaris innrinus.
Qiiandlu enim in innrmitate positus fui), prxcepla
quidein dcdit, sed a vindicta tacuit. Potentiam quo-
que suge divinitaiis coinpescuil, qiiando carnem in
quam saevirent, inimicis opposuit. Nisi euim se com
pescal, quando caperetur. leneretur, cruciflgeretur.
Itlo enim respondenle, Ego sum : illi qui eum quaS'
rehant^ retrorsum abierunt et ceciderunt. Cum autem
venerit in manifeslo, lunc utique non tacebit a viii-
dicta, nec reprimctur ejiis potentia.

Quoniam ecee inimici tui sonuerunt^ et qui oderunt
te extulerunt caput, Super populum tuum mttliguaverunt
consiliumy etcogitaveruntadversussanctostuos. Quia duo
pr^smisit, duo eiiam reddit. Quasi dicat : Ideo ne /a-
ceas tiiiic, quoniam inimid tui prius non tacuerunt,
sed sonuerunt contra te et tuos , ideo potiiis ponit,
sonuerunt quam, lacnerunt; quia tacere nop dicitur
nisi post locutioiictn, quod autein irralionabiliter di
citor, non est dicendum locutio, sed sonus* Et ideo
ne compestaris tunc, quia 17111 oderunt te^ extulerunt
cuput^ id est nimis superbe erexerunt se contra te et
tuos. Nunc caput pro inente accipitur, Si autem ad
iiovissima teropora hoc referre veliuius, per caput
Anticbristum accipere possnmus. De quo dicit Apo-
stoliis : Quod extolUtur super omne^ quoft dicitur^ aut
quod cotitur Deus. Et ecce (quasi dicat) quomodo so-
nueriint, quomodo caput extulerunt ; scilicet quia
consitium malignaveruntt id est maligiium consilium
iuTenerunt super populum futim, et ideo consiliaii
sunty quia prius cogitaverunt adversus sanctos tuos,
Q»id auteni va'uerunt adversus illoR qui dicere
noverunt : Si Deus pro nobis, quis contra nos ? Mibil
utiqiie.

Dixerunt^ vemte. Malignaverunt^inqu^m^consitium^
et post coiisilium dixerunl alter ad alterum : Venite
et disperdamus de gente nostra eos despecitone. Quasi
dicai : Viles, abominabiles, et ita disperdamus qiiod
iton memoretur^ id esi, quod nec in roemoria uttra
bibeatiir, boc nomen israet secunduin fideni, nouse-
cuudiim carnem, id esi, cbrist*anuin nonien.

Quoniam cogitaverunt unanimiter, Ideo boc dixerunt
onines, quoniam prius unanimiter^ id est, omnes hoc
cogitaverunt. Et quia omnes cogitaverunt, ideo simut^
id esi, omiies disposuerunt Usiamentum, id esl, pa-
ciuro praedicluro sciticet: Venite dUperdamus eum^
etr. Testamenturo eniiu nou solutii vocatur illudquod
valet mortuis conlestatoribus, sed etiaro quodeuiique
pacturo quud boroines paciscuntur inler se. Disposue"
runt, inquam, re«/amenitim,e tbocadversuft te el tuos.
Qui aulem boc fecerunt? tabernaciiiuro scilicet, id
cst, militiae Iduroxorum, et Isinaelitae cum cxteris
sequentibus. Ecce collectio roaligni exercitus, qui
populuro Dei persequitur. Per interpretationes ergo
nouiiiium, quiuta malitia sii singuloruro yidearoiis.
Iduuisi iiiterprelantur sanguiuei, si\e terreni. Per
Iduroa^os itaque intelliguntur illi, qui non ex Deo, sed
ex sanguinibus el ex voluutaie caruis, hoc est qui uou
.spiritualiter, sed cariialiter nati suiil, ei concupiscen-
tns carnis, et terreno desiderio dati sunt. Ismaelita:
vt*ro obedienies sibi interpretaiitur. Obedientes
ftuicui sibi qui rcclius dici possuiii, quaui qiiid^uid

A carnalis animus suggerit , iiuplere satagunl. Se*
quiiur:

Moab et Agareni^ G«bat et Amman et Am&lech^ et
atienige*itB cum habitantibus Tiffum, Moab inlerpre*
talur ex patre: qiiia per abusioiiem legis ex avo et
sorore naiusest. Dicitur eiiani abuiens lege, etidao
per euin abiileiites lege lam naturali qiiam scripta
intelliguntiir, de quibus patet, quod vere utenlibas
tege sunt contrarii. Agareni interpretantur proselyii,
vel adven r. Prose'yli aulem dicebantur, qui de gen-
tilitnte in ritus Juthcorum coiiyertebantur, et intelli-
guniur per isios illi, qui occasione nocendi alieuo el
adveutitio animo in populo Dpi conversanlur.

Gebal vana vattis inierpretatur. Yallis est htimiti-
tas superha; quidam euim buroililaleiu exteriut si-
inulaut, et superbiaro iii corde geslanl, in quibus
muliiplex est iniquitas, qui» simulata iniquitas. du-
plex est ioiquitas. Auiiuom poputus nuBroris^ vel po-
putus turbidus iulerpretatur ; et ideo per Amroun illi

Q iiitelliguutur, qui de amissione temporatiuin niinls
contristautur , aul de adeptione. nimis inflinlur.
Amatec tingens terram iiiterprelaiur: quare per Aina-
lec terreua appetentes et aroautes designanlur. Alie-
nigenas pro Piiilisthaeis vel aHopbjtis pobuit, qui
iiiierpreiaiitur potione cadentes: per bns ergo in*
telliguntur illi, quos ebrietas carnalis deleciatioois
penitiis infatuavit, ei excedere se fecit.

Tyriis llebraice dicitur Sor, et Sor inierpreumr
tributatio vel angustia. Possuiit ergo per Tyrum »c-
cipi illi, de quibus Apostolus dicit: Tribulaiio et nit-
austia tn omnemanimam hominis operantis matum, lla-
bitantes vero Tyrum ilti dicunlur, qui sludiosi et
perseverantes iu operlbus tribulationis et angustiae
sunl.

Eienim Assur venit cum ittis, Ideo hl orones Md»
versus te, Doroine, testaroenium disposuerunt, quia
principero matum habueruut. Ma'n Asiur venit emm
iltis ut dux eoruro. Per Assur populuui illum intelli*
p gere possumus , qui persecutor Israeliiici popult
^ fuit, juxta itlud : Virga (uroris mei Astur, Ipse vero
noii iiiiellexit. Intelligiiur diabolus, qui operatur ia
filiis diffideutiae, lanquam in vasis suis ad oppn-
gnandiiiu populutu Dei. Dicitur autero a quibiisd.iro,
quod Assur alfli^ens vel elatiis inierpretaiur. Aucto-
riiatero vero bujiis interpretatioois oou audivirous.
Sequilur :

Et facti sunt orones quos Assur adduxit , /S/ttf
Lot in adjutorium : quia sunl instrumeDta filiorum
Loi, id esi, (iliorutn declinationis. Lot eniro decli'
nans interpreiatur. Et deciinatio a veritate aogelos
apostaias qiiasi generavit , qui malis boroinilMis
utuiitur, velut armis ad infeslaudum populum D>'i
corporaliier, quem et ipsi persequuotur spiritua-
liler.

Fae ittis sicut Madian, Uoc dicit noii optando
Asapb, sed propbetando, non orando, sed praedi-
ceiido. Quasi dicat : Praedicti omnes adversum te
et pnpuluro tuuiii veneruiit : tu autero, Domine, foe
D i7/ts sicut fecisti Madian^ Kciticet ut sicut Madian a
carnali Israel destructiis est, ita et ipsi a spirituali
Urael, id est, a populo tuo destruantur et pereani,
sicut Jabin et Sis.»ra perieruut.

Madian interpretatur declinans judiciuro. Decli-
nantes autem judiciuro sunt, viro rationis noo at-
lendentes ; ei ideo irraiionabiliter agentes, ut qui
creaturaro creaiori, terreiia aeternis praeponuut, el bi
lales merito destruuiiiur. Sisara quidaro princeps
Madianitanim fuit, qui cum fugiens in togorio co-
jusdam imjlierculae laterei, et obdorroivisset, illa
ctam eum clavo et lualeo accessit, et lerrae anigeos
inierfecit. Inlerpreiatur auteiu Sisara exdusio cau-
dii, et iiitetliguntur per eum tantuni bi qui gaudiufli
iii terrenis quxrunt , verum auiein gaodium a se
exctuduut.

Jabin quoqne princeps Madianitariim im torrete
Cissou iiiterfectUit fuii, et iuierpretaiur Jabin saj^ems
Qtii vcio sjpieus ? bcilicet ille de quo Apostulus .

929

IN PSALMOROM LIBRO EXEGE5IS. — TSALM. LIXXIIL

50

Ubt $apiens, f bi scriba ? Iioc est s:ipieiis in genera-
lione sua, qui potiiis dit*e diis est insipiens, q«iiit
prudentia carnis mors est. Per torrentem vero sic-
ciUs intclligitur, qiiia torrens proprie diciiur locus,
ubi aqua prius fluxit» modo est siccus. Cisson aulem
aufitia eorum interpretatur , siccitatem .nutem se-
quiiur dnriiia. Et bi qui cariialiter sapiunt, id est,
iiicci suni, quia doclrina Dei iioii irrigantur : et ideo
duri, id est, immisericordes sunt, in hac siccitate
siia et duritia pereunt. Ser|iiitur :

Dispenerunt in Endor, Endor historialiler quid.im
fuos est, ubi plures de Madian perierunt, et inier-
pretatur [ons generationis. Per Endor itaque sigiii-
acaniur illi, qui in fonte generationis, id est in
carnali genitura sua permanent, ei ad gratiam re-
generationis non acceduiit, qui oinnes merito dispe-
reunt. Sequitur:

Facii suni scilicet dispereuntes iii EnJor, et alii
prxdicli ut stercus terrw^ id est, sicut stercus qutid
pulrescit in terra. Quia computruerunt velut jumenta
in stercore stio, vel facti sunt ul siercus lerra;, id esl
velut putredo terra; : quia nihil nisi carnalis recuii-
diias processit ab eis. iOdiflcia eniin erexerunl, opcs
iuulias cotlegerunt, et smiilia quae carnis tiniuiii
suiit» siuduerunt facere. Vel alitcr : Facti sunl ut
stercus boDo; terrcdy id est bonaui terraui fecuiidani
fecerunt, quia pro eorum damnaiione boni studio>io-
res et cautiores effecti suni. Juxta illud : L<etabitur
JHStus cum viderit viudictam^ manus suas lavabit in
ionguine peccatoris,

rone principes eorum sieut Oreb et Zeb^ et Zebee et
Salmana. Quia facti sunt stercus terrx, ideo, Do-
mine, pone (pro depone) principes eorum sicul depo-
sui«ti Ureb, et Zeb^ et Zebee, et Salmana. Oreb uner-
pretatur sicciias ei ideo per Oreb iutelliguntur sicci,
id esi steriles in operlbus bonis, qui bunt sine asper-
sione affectionii et cliaritatis. Zeb lupus interpnaa-
tur : per lupum vero rapaces intelliguntur, qui, ut
ait Aposlolus, regnum Dei non possidebunt. Zebee
interpretatur victima lupi; hoc sunt illi in quibus
niaxime delectatur diabolus, et qui cibus sunt ser-
pentis. Serpeuii eniin diciuin est : Terram comedes.
Salmaiia umbra commotionis intcrpretaiur. Iloc sunt
illi qui aliquando sub umbraculo quodam esse, et a
vitiis cessare videntur, sed statim relabuntur in ca :
quia ita instabiles suiit velui uinbra a venio com-
ifioia. Ad tempui enim credunt^ et in tempore tenta"
tionis recedunt,

Omnes principcs eorum qui dixerunt : Uareditate
possideamus sanctuarium Dei. Ita dico ut deponas
priiicipes illorum, utetomnesei sicut rotam eos po-
iias, huc est quod dicit : Omnes principes illorum
scilicet superiorumy qui dixcrunt^ id est qui hoc di*
cere praesuinpserunt : Possideamus sanctuarium Dei^
id est, populum Dei qui se saiiclum facit pro hcere-
ditate, hocipsum devocemus, et nobis coiisocieinus,
ut doctrinis Dostris lanquam eum excolamus : t//oi,
inquam, oinnes, Deus meus, pone ut rotam, et sicut
Mtipulam ante faciem venti. Roia a posierioribus sur-
git, et in anieriora depriniilur, sic et hic diciiur :
Pone illot iii rotam^ id esi, ita crescant in terreiiis,
qua' posteriora dlcuntur, ut ipsum incremeniuni sit
eis aU dejectionemy et ad delectuin in anierioribus,
id est, in aeternis ; prospcrilas eniin stultoruiii per-
det eos. Stipula quoque, (|U» levis est et arida, fa*
cile t«»iiitur a vento ; sic ei hic dicilur non opiaiido,
sed propheiaiido : ui illi skut siipula ante fuciem
reiKr, id est, facile omni venio docirinae circuiuie-
raniur, et ad omnes tentatiunes sini iuconstaiites.

Sicut igms qui comburit sylvam, et iicut flamma
comburens montes : ita persequeris illos in tempestate
tua, et in ira tua turbabis eos. Quasi dicat : Uicc iii-
quain facias illis in praesenti ; in fuluro autem per^
zeqaeris illos in tempestate tua, et turbabis eos in kra
iua, Tempestntem diiit vim luagnaui illam discreliu'
iiis, q'i» lu illa inagiia tritura separabil grana a pa-
lcis, agnos ab haedis. Ira vero est isia raiio vindicte,

A quHR quanqiiam patit^niilms ira videatur, ipse taineti
iion irascevur, quia de eo dictuin esl : 7«, Domine
Sabaoth, omnia cum tranquitHiate judieas. Perseqtte-
ris, iufpiam, et turbabis ita, id est, cuiii laro valida vi,
sicti< ignis ille validus est, qui comburit sgtvam^ ei «t*
eut flamma itla qnce comburit montes. Ubi eiiiin ignis
inajorein maieriaiii habet quam in sylva, ibi vali*
dior esi. Iijm fliuima in editioribus locis, u5i veii-
tus pravalct, majores vires hahet. Vel aliter : P«r-
sequeris t/lof, et turbabis ila forliier. s^cut merito
eos debet turbare ignis, id est furir luus, ^tit eom»
burit, iu est, punit in eis sylvam, id e t sterilitatein ;
loca enim sytvestria sunl sterilia. Et sicut flamma,
id est, ira lua, comburens iii eU montes elationis.
Quod est dicere : ita graviier puiues eos, sicui ine-
rao puniendi sunt iili, qui ab oinni jiisiitia sunl va-
ciii, quod per sylvaui noialur : et qiii oiuiii siiperbia
suiit repleti, quod per niontes iutelligilur.

Imple lades eorum ignominia : et quarent nomen

Q tuum, Donnne. Dico quia persequeris el lurhabls cos
ui (uiuro. Quoruindain auiem qui respicere v«iiuiii,
impie facies ooruin igiioniinia, hoc est iiifamia ; htic
esi, fac eos recognoscere quain infames fecerint eo^
apud te peccata, ut poenileant. Et vere facies, quia,
o Domine, conversi ad te, qui prius quaerebinl iio-
meii suum, quarent nomen tuum propier se laiitum,
iion propler aliud. Qui autem (quasi dicai) id noluni,
erubescant tandeui vere dicentes : Nos insensaii asti'
mabamus vltam illorum iiuaniam^ eic. Et conturben^
tur per dii»triclam seiitenliain coiiturbalioue eunie
in scBculumsaculi^ id esi, teternaliter, ei in illa iur«
batioue eonlundantur, id est, confusib les se reco-
gnoscant, et tamen in eadem confusione pereant.
Ptieniiebuot enim, sed infructuose ; et ideo (quasi
dicai) baec eis contingant, ut qui iiuuc cognoscere
noluot, saltem luuc cognoscant quia hoc nomen Do^
minuM libi Suli proprie eonvenit. In le enim solo
verum est dominium, quia tu non indiges scrvo, ut

p Psalniisla teitalur dicens : bonorum meorum non in^

^ digei. Lt Ciignoscant etiam quia tu solus es alii^si-
inus, id est, |»otentissimus in omni terra tam dam«
uaiido «lU.tiLi salvando. Mon eoini iinpotentior es in
d.iiniiatiOue malorum quam in reinuneratione bouo-
rum.

IN PSALMUM LXXXIII.

In finem pro lorculanbus flliis Core» psalmus.

▲RGOMBIITIIM.

Reversos de Babylone praedicit quasi loca omnia
circuire, ac recordari priscie solemuilatis, deside-
ralorumque per niuilos annos tocorum vix aliquaudo
posse coudideraiione satiari. Aliter vox Ghristi de
Ecciesia.

EXPLANATIO.

Tres pro torcularibus, id est, sanct« Ecelesae
passioiiibus psaluii liiulautur, octavu«, octuagesi-
nius, ei octogesimus tertius, ubi octotiarius et octo-
D genarius nuuierus spein fulurae roaurrectionis cum
deiiai io vitas aeiernae signittcaut, qu» Ecclesiam puet
pressnras qua cella vinaria post lorcular exceptura
est; et hic est flnis ille beatissimus, qiii cunctisqu:e
pro torcularibus sunl pra;scriptiofiibus iiiseriiur;
qiiod auteiD octogesimus tertius ekiremus esi psal-
nius, qui pro lorcularibus prafnotatur, hoc ostendii
iii visione sanctus TniiiiatiA resurrectiunem Eccle-
sijK consecrari, quando videhalur Deiis deoruui in
Sion. Kilii Core, hlii crucis sunt, ul supra diituiii
est; vel, sicui Arnobius ex|H>uit, cuui in priore psut-
mo coufusi fueiini, ei expcrieriui qui, occupare \o-
leiites sancluarium Dei, ilabant fastidium cliaritatis.
cselerarumqiic virtuium impediineuta gigiiebaDl, re-
gname in iiobis Domino, qui eramiis lilit Ck)re prae-
varicatoris, hoc lualo patre a terra devoratu Dei h:ii
eniciamur; ctqui ante igiiem alieuuiii a Deo libid.nia
ei avaritiae ferre cogitaviinus, nunc igne amori» «ii
viui succcnsi dicimiis : Uuim amabilia siint tabvrua-

931

DEDiC VKNERABILIS OPP. PARS II. SECT. II. — DUDIA ET SPUDIA.

A

95i

eula tua» Doniiiie virtulum? buiic Arnobii sensnm
Tidetiir }uvare, quod primo, secundo et u*rtio loco,
ubi 61il Core prscscribuntiir, intellectus siniiil ad-
nectiiur; sed et ipso tertio loco quasi dligeniiori
examinaiione correptis Core filiis» ita scribiiiir : Pro
hii qul conimutabunlur filiis Core ad int<'llectuin.
Filii Core in prima fronte psalnii iii:ttt>tim;ibiie sibi
desiderium demonstrani lilcclesiae. Secundo modo
beatum esse profitentur, cui Dominus prsestat auxi-
lium, eumque ad conressionis facit graiiaiii perve-
nire. Teriio mulio pracsiaiuius dieunt esse, in donio
Domini abjecliim babiiare, quam pe<caioruni ta-
bernaoula cum quibusiibet inuudi bonuribus in-
troire*

C0UMF!ITAR1DS.

Quam ditecta tabemacuta tua. Pro torcutaribui /S-
/tft Core p$atmut, Intitutatiir psalmus iste pro lor-
cularibus; sed quia nibil sequitur in psalmo de lor^
culari vel de lacu, aut de caiteris instrmnentis visi-

biliiim lorciilarium, vult ni>8 Spiritiis Dei quierere B ^^t!^ Jj;!*^!.'!*-™^^^^^^
ct intelHgere alia torculari^. Quid ergo in visibilibiis '"""* '*'••"• *•""•"•

lorcularibiis fiat recoidemur, ut quomodo ideiu liat
in spiriiualibus, id est, in Ecclesiis Dei, recogno-
scamus. (Jva pendet in vite, ei oliva in arbore, pro

3uibus duobus Tructibus solf.nt torcularta parari. Et
um liva pendel in vile, et otiva in arbore, rruuntur
libero aere. Nec ante expres&i.Miem est uva vinum,
aiii oiiva oleum. Sic siiiit bomines, quos Deu» pnc'
demiHavU conformei fieri imaginii FHH tui, qiii pr»-
cipiie in passione magiius boirus e>t expressus. I>li
ergo bomines antequani acct^dnni ad servitutem Dei,
fruiintar in boc saxulo deliciosa liberiate, tanqaam
uva libero aere dum pendet in vite. Sed quia scri-
ptum est : Ff/i, aeceaem ad ierviiutem Dei^ na in
juititia^ et trenme^ «1 timore^ et prwpara animam tuam
ad lentationemy quisquis ad serviiuteiii Del accesse-
rit, recognoscai se ad torcularia veiiisse. Contribu-
Utur eiiiin, conieritur, comprimitur, exuitur cariia-

Et sicnt metiiendum est, dum ava est in torculari,
ne a feris vel ab avibus comedatur, sie iste qui bie
loqiiitur in trislitia erat et magno limore, dicens :
Concifptsct/ ei deficit anima mea, Nondum enlm ha-
bebat qiiod desiderahnt, sed tameii noii sine g.iuilH»
erat. Gaudebat enim in spe, eisi nondum m re.
Sicut ait Apostolus : Spe gaudentii, in iribulalinna
patientei^ cum omni patienlia exipectantei, Tolcretar
namque quod differtur, quia cuin venerit, non au-
ferlur.

in qno aulem gaudio esset, subsequenter ostendit
diceiis : Cor meumt id est, aniiiia mea, qula jam in
vanitate eam noii accipio, et caro jam mea, quia non
roiiciipiscit adversus Cliristum, attendeutes muitipti-
cein defectum suiiin, exiuttaverunlf id est, exsuliando
per »pem iverunt m Deum vivtim, id est, in illum
diviiiiim habilum immorlalilatis et impassibilitalis,
ubi nulla miseria, nuiius defcctus, et ubi vere vivii;
hic euim iioii vere vivit, iibi una tuDlum hora ua-

Etenim pasier invenit iibi domum^ ei turtur nidtim,
ubi ponai puitoi iuos, Duobus pneinissis, diio alia
reddit iu similitudiuibus avium. Ei aniniani dtcit
passeiem, propterea, quia passer querula avis est, et
cauia a laqueis, et exercei se in pennis. Et aniiiia
quae hic iiigeiniscii, aiieiidendo tristitiain et laborem
peregrinaiionis, et cavel sibi a deceptiouibus dia*
boli, uon acquiesceiido concupisceniiis caniis, ei
qus exercei se in peniiis, quibus ad alta tollatur, jd
est, in virlutibus biijiis vita:, scilicet, in fide, spe,
cbaritale; bujusmodi, inquam, anima avolando de
terra, et in coeiestibus conveisaiidu, invenit sibi ibi
domum^ in qua seroper maneat, et omnem miseriam
suam finiat.

Ttirlurem vero comparat carni, qoia sicut turlor

pro caiitu gemitum habet, ita ad carnem propier

muliiplicem et infiuitum defectum suum pertinei

semper iugemiscere. Cui turturi dat pullos, quia

_ _ carnis est opera miserlcordi;e facere, ut nudum ve-

Vinaeeirsid^uia boc7^^^^ depr"mura7ideo ^ **»''«• Cfurjeutem pascere, inflrmum visiurc, et c«-

Ecelesia prssentis tomporis dicuniur loiculari; ad- '*^«** ^*»» ^«^^-^re. Isti autem pulli uon asqueqaaque

liiim desiderioriim integumeiitis tanquam viiium a p
•.:».^^:. n^A ....:<k i./%/. ..a« Ai m:^: .4ikn«»Aeeii«iA ia^^ v«

ditur M titulo FitUs Care^ quia qui sunt in torcola
ribus, filii saut Core. Core enim interprelatiir eatvui.
Calvus enim dicilur Christiis, in tocu Calvarias crii-
cilixus; et fiiii Cbri^ti dicuutur imitateres passionis,
ergo turcularia sunt Cbristianorum. In torcularibns
autem, id est, in presi^uris constituti, ad hoc tribu-
lamur, et ad lioc contarimur, ut obliviscaniur amo-
rem niundaDorum, et depunaniua amorem rerum
terrenarum, et aitendamus peregrinatiooem, tribii-
latiuneiii» leiitatiooem et multipltcem laborem, ^i
inci|)iainus quaerere requiem qu« non est bujiis vitr,
id est, re(|iiieui siiie liiie et sine laliore. In pressuris
ergo constituti hanc vocem edamus, et desideriUiu
nustniiii praemittamus, dicentes :

Quam diieeta iabernaeuta lua! Domine vhrtutum;
eoneupiidi e$ deficH anima maa in atria Domini. Cur
meum et cara mea eswttaverunt in Deum vivum» Ta-
bernaculum .aliquaodu dlcitur pra*seiis Ecclesia, et
proprie, quia in ea ad tewpus miliiaiur; aliquando
etiaro pon4ur pro coelesti aula, ubi suie fiiie militatur
et babttatur, velut liic. Et esl dicere : Domine etiain
vtrUUKHi supercttlestium, aut tMrfulMm, i«l est, exer-
cituum per vim agenlium. Tabernticuta tua superiia
^iMrm ditettal id esl, quam dulcia suol, et quain ju-
cuoda ! Iste qai bic loquilur jam erat in quibiiadain
labernacalis Domini, ubi erat tribulatio, augustia et
pressura; et desiderabat, suspirabat, el quodam*
modo per carnale desiderium ditfluebat in illa ta-
bernacula, ubi nulla esl pressura. Et ideo sequiiur:
AntHM liiea coneupiicit^ et concupiscendo delicit a se,
til prolicial in te ita» quod periingal in illa atria Do-
mini; airia abi nalla est pre&sura. Nam ei uva delicit
a se in torculari in vinuiu, de torculari in lacuni, de
Incu in cellarium, abi in magna qiiiete servaiur. Et
bic desideraiur, ibi capitur; hic suspiraiur, ibi l«eia-
tur; Uic geiiiiiur, il&ic gaudetur.

siint ponendi, ne conculceiilur et pereant, sed in
iiido, id est, iii fide et societaie cailiolicae Ecclesia*.
E&tra quam veri sacrificii locus non est, quia et pa-
gani sa^pe laciunt opera misericordix ; sed quia nun
habent nidum, ideo coiiculcantur et pereunt opera
eoruin. In hujus carnis operatricis persona pomi
Apostolus mulierem quamdam» cnm dicit : Adam
nonM seduetuSf mutier autem a serpente seducta est;
posiea Tero conseniiit ei Adam, et seductus e:»i. Sic
et inulier nostra, Id est, caru nostra, declpttur a
serpente, quando per incenlorcm diabolum commo:a
tiiillaiione, quae iii nobis e!»t, carnalia desidena et
il iciti luotus insurguni. (juibiis sl mens el ratio
consenseril, ecce vir etiani seducitur; si aulem ratio
carnalia desideria refrenaverit, et iilicilos molas
beiie rexerii, et uxorem suam sub jure suo habuit,
quia caput mulieris vir, viri vero caput C/bts/w, ui
D ail Aposiolus. Ecce niulier, id est, caro, inclpit pul-
los habere, id est, oiiera misericurdiae facere, ei
sic salvatiir. (Jttod Apostolus i^ubsecutus ostendii,
cum dicit : Satvabitur auiem per fitiorum generatio-
ncm, Qiiod autem pulli itli non usquequaque, sed in
fide et socieiate catholicae l!^cc.esiae siut puneiidi,
ostendit cum dicit : Si veneveraxeril in fide et diie-^
ctione cum iobrietate, Ut auiem babeliiiiius uude
pullis nostris nidum colligeremus, Duminus nosier
leiio cariiis induius ad uos deiicendcre dignatus e>t,
quia barc est fides vera, scilicet, Verbum inoaraa-
tum, passiim, murtuum, et resuseitatum, et ca&tera
talia. In qua fide pulli nostri nou pereuui, sed pro-
ficiuui. Et notaodiim quud aniinae prupter maoen-
tem maiisionem in coelo doiuum dat, carni vero
dat niduin, qui ad letnpus tameii inhabitatur, deinde
deseiitur, quia et tides ei opera misericordue quam
caro facit lemporaha ifuiit. Cuin eniiu venerit spe-
cies, peribit lides, nec opus cril icisericordiay ubi

955

IN rSALMORlM LIBKUM EXEGGSIS. — PSALM. LXXXIII.

951

nulla erll mUeria. LiUera aiiiein sic legiliir. Qttasi A lex peccaUim demnnstrare, sed non potiiU auferre.

dical : Vere anima mea et caro extttUaverunt in
Deum mum^ quia anima mea ens pa$$er, invenit tibi
domum^ et caro mea eiis turtur iiiTenit sibi nidum,
ubi reponai puttoi snoi. Et (quasi dicat) quxcunque
caro talis esi, eisultanter transiit in Deum viviim.
Qui sit autem nidus ille, de quo dicit, prosequitur
di( ens :

Atiaria (iia, Domine. Altare Incus est iibi super-
poiiuniur vuia nostra, ut Deo »int acceptabilia. Et
idao altaria poiiuniur pro fide, quae in nobis debet
pr:ecedere , et postea superaedificari bona opera,
alioquiu iiigrata et inutiiia. Litiera sic legitur : 7ur-
tur, inquam, inveiiit nidum, scilicei invenit altatia
liia, id est, fidem luam et laRiera exclesiastica iusti-
iiita. 0 Domine^ etiaiii virtutum^ Hex meu$ et Deu$
nieffs, id est, qui nie regis, ad hxc altaria luve-
nienda, sicut et creas iiie.

Deaii qui habitant in domo tua, Iste qui hic loquitur

qiiod idein Aposioliis osieiidit diceiis : Occasione enim
aecepta, peccatum per mandatum operatum est in me
^mnem concupi$centiam^ et rf.Iiqiia. Et ila lex qui-
dein prodiicehat inflrnios, sed non sanaliat ens. Si-
cui et quinque porticus ill« circa probaticam pisci-
nam inlirmus quidem producebant, sed uulluin sa-
nabant. Aqua quinque poriicibus cincta esl gens
Judaea qiiinque legatibtis libris coiiclusa. In lianc
aquatn desceiidebat angelus Domini de cnelo, et lur«
babat cam. Ei quisquis unus prior descendebal in
turbaiam aqiiaiu, sanabatur. Siinililer Augelo magni
coiisilii descendeiiie de ccelo , aqua , id est geiis,
turbata est in lanlum, quod eiiaui phreneiici medi-
cum occideruni. Intelligitur auleui per aquain itlam
turbaiam passio Chrisli, quae facta esi ex lurbailoue
llia. In cujus passioiiis huniilhatein si quis credendvi
desceiiderit , et uiius fuerit nou divisius, qiiia Ec-
clesia non habet sclnsuia, ille vere per filem, id est,

positus inpressiiris, ei suspirans iu itta taberiiacula, d per (^ratiani sanabitur, quia nou polesi saiiari per

ubi iiulla eril pressura, cum quodam stuporeetadmira-
tioiiedicil: Beati vere,etineffabililcr beati, o Domine,
suni, pei tingentes in airia tua, ubi nulla pressura, nulla
iiiiseria. Et nolat duplicem beatittidinem illonim,
scllicet, et in babeodo ei in aneudo. lu habejido qiii«
dein, cum dicit : Qui habiiant in domo tua su|>er-
ecelesii, in qua, scilicet, et mansio aeierna et Isiiiia
sinc trislitia. Quia ntillus ibi pauner, nulliis miser,
iiiilliis in Tiniis, nullus egenus, denique nullus nisi
suniiiia rcliciiaie repletus. Agendi vero beatitudiiiem
Doiai cumdicit: Laudabuntte in tcecula$wculorum, id
est, seternaliier. Ne dubiles ne possis illum laudare,
ityein iion poteris non amare. Iiisatiabilis est pul-
cbritudo, et ideo amor t>lne lacdio.

Beatus vir. Quasi dicai : Mon soluro beali in pairia,
sed etiam beaii in via et in inllitia. Nain omnis ille
est beatus^ et taniuro rtr, id esr, viritiler ageiis, nisi
feniiiia, cujut auxilium e$t ab$ te, id esi, queiii tu

adjuvas. ^ain per auxilium luuin disposuit ascensiO" ^ Domine Deu% virtutum. Iste qui bic loqu^
nes^ id est, gradus iion corporales, sed in corde suo, ^ cordaiioue gaiidioruiii redieu^ ad sua snpei
id est, spiriiuales ; et hoc invalle lacrymarum^ id est,
iu praesenii viia, quae lacrymosa est et mis Ta. Ibi
eiiim lacrymaiur, ubi semiuaiur ; ibi l^taittr, ubi
colligitur. Asceusiones dico in illuin tocum penlu-
ceiites, quem ipse Deus posuit^ proposuit oiiinibtis
peleiiduiii. Quem, scilicet, locuro ocutus non vidit, nec
aurs andivity nec in cor hominis ascendit. Vel aliler :
Disposuit atcensiones in vatte lacrymarum in loco^ sci-
licei, illo ^ifm ipse iniser hoiiio praevaricando sihi
pofMff, iu est, fecit. Vel eliaro quem Deiis poittil
quaM ad stadium oniiiibus, scilicet, ut in eo curo vi-
iii» et spiritualibus iiiimicis coufligeremus. Mititia
enim rt/a hominis super terram, Ascensionis vocat vir-
tutes agendus vitas iieccssarias, scilicet, fldero, spem,
chariuilero. Et has eiiaiu quaiuor principales virtu-
tes, scilicet, prudeuiiam, jiisiitiaro, temperantiam,
furiiiudinem, et quae sub illis sunt. Prudentia est,
qua discerninius inter bonuni et maiuro ; justitia esi.

poriicuin, id e i, per legero. Et ideo dicitur graiia
sublevaus, quaro gratiam vocat beiiediciiouem, quia
coululit inultas virtutes. Alii enim datus est sermo
$cientia^ alii propheiioi, atii linguarum (jenera, etc.
El. quiisi dicat : Quid autein eis per iiraui beu«*di-
ctioneiii ? Itespoudet : Multuiii quideni , quia per
eam ibunt de virtute actionis, quae nou est una , sed
niultiptex, ut supra didum eii, in virtutem conteiii-
plilionis, id est, usque ad conteinplanduin Chri-
stiiro, quiest Dei vinusei Dci sapieniia ; perquain
uiiain virtutero, alias eiiim virluies conteuiplationis
habebunt, sciticet, ih:iritaiem peirectissiiiiain, ut
jcternaliter Deuro laudeni, et iinroorialitateui, et
iropassibilitateni, et similia , el iu quam virtutein
ibuiit, determinat diceus : quia videbitur in Sion su-
percoeleati Deus deorum^ id cst, Christus Christiano-
ruiu. Qtii dedit eis poteitalem filios Dei fieri , his qui
credunt in nomine ejus,

tur ex re-

superiora, sci-
licet ad torcularia, quia vidit quod jam praecesse-
rit spe, et ubi adhuc sit iu re , et quia adhuc esl
tempus orandi, nonduui laudaudi , et lempus ge-
meiidi, nonduro gnudendi, ideo orat et dictt : uQ'
mine Deus etiain virtutum, etaudi oralionem meam ;
jercipe^ dico, eiiain aiin6ii«, id est, iia eaiii audias,
ut per eflectum te eam perceplsse aiteniissiiiie
osiendas, tu qui es Deus Jacob^ laoens de proUci-
sceuiibus pervenientes. Quasi dicat : Tu , Domine,
qui fecistl de Jacob Israel, fae de me proficisceDteio
ttt videam Deum deoruin in Sion.

Proteetor noster, Exaudi^ inqnam, crationem meam,
Dtus Jaeobf lu, dico, Deus firotector noster^ id ett,
qui nos in via protc^s iion tam luimiie iiociiimo
quam etiaiii obuinbraculo diurne. Aspice nos i»er
luisericordiam, et qui prius despexisti nos in facie
nostra, retpiee in faciem Cnristi mi, id est, respice
in nos, iii quibus jaro apparet lacies Christi tui, IM

qua cuique iribuimus quod deberous, ut , sicut ait D facias nos de Jacob Israel, id est, ut iiiBttS videniet
Apostoius : Nemini quidquam debeatis nisi vo$ invicem Deuro deoruro in Sion.

diligati$ ; temperantia est, qua tibidinero et ouines
cariiales concupisceniias refrenamus; fortittido vero
est, quaadveisa tolerantur. Et liae viriutes praesen-
tis taiitum sunt vitae, non futurae» Non iudigebimus
prudentia, ubi nutla iiicurreruut niala ; neque ju-
biiiia , ul)i nihil lit injusie ; nec temperaniia vel
lurtiiudiue , ubi concupisceniia nulla , adversitas
nuila.

Etenim benedictionem. Ostendit quoroodo ille cujus
rst auxihuin a Doinino dispoiiere putuerit, ascensio-
nes bcilicei, quia adjutus est a sublevante grat.a.
Nauique iator te§i$ dubit benedictionem^ hoc est, Do
roinus, qui dedit legcui deprimeiitetn, dabit et gra-
tiaro sublevantero. Lex ideo dicitur depriroens, quia
iioii poluit snlvare, sed peccaia tantum ostendere.
Unde aii Apostulus: Si enim datae$$et lcx^ qucepo$-
tet vivificarCf vere ex tege etset juslitia, Potuii etiaui

Quia melior est diet iuitM. Ideo oro nt facias de
Jacob Israel ; 171110 diet quae semper est una in alriis
iuit supercoelestibus, dies, sciUcety sine fihe, quia
sine ortu et occasu , qiiae iiec prseceditur heslenia,
urgelur crastina, etl metior tuper miltia^ id est,
loiige plus quain multa millia dieruro iioslrorttm.
Appeluiit roiseri bomiiies miUia dieruiu:conieuiuani
millia dieruui, et appetant unam diero, quia una diet
metior ett ntultis millibus dierum.

Etegi abjectut ette, Et quia umi diet metior ett^ ideo
ut pertiiigerem ad illani unam diem, elegi abjectut^
id est, humtlis el despectus etu in domo Dei mety id
est, in prxsentl Ecciesia, quae dicitur etiam per
siinile sicut et tabernaculuro, magit quam habitare^
id esi, quam divitiis abundare, et reguare tn taber-
nactf/ii, id est, iii saiietate pecaiioncm, etiaui si ihi
possein habitare^ id est» pcrpetuo maiiere. Iiitclleut

m

BfcD.€ VENKRABILIS OPP. PAUS 11. SECT. II. — DUBIA ET SPURIA.

936

Iste qni bic loniiiiiir istiid qtiod in Evangelio legiliir, A
qiiia omnis qui $e exaltat humiliabitur^ ei qui $e hu'
mt/ifl< exaltabitur, Ei vldit humililatem praecipiium
et alUssimum graduin ascendendi ad summa divina,
quia aliiei in dtviuis est qiiam in hiimanis. In hu-
inaiiis quippe (|uis<{uis vult a<l alia ascendere, opor-
let lit iion depriniai, sed exlollal se quantutn poiest;
in divinis vero quaniuin quisque hiimiliorem se facit,
tanlo magis ad alta proflcii. Et quia hoc i^te yidif,
ideo humiliari^ el abjici clegit polius quain aliquid
Hiundanum ; humilia enim lu tc, ei dicei libi i!ie (iiii
te inviiavil : Amicey atcende superius,

Quia mi$ericoriiii.m et reritaiem, Ideo elegi f go esse
abieetut^ iiuia Deus diligit dare abjt'ctis et bnriiilibus
misericordiam el veritatem, Et primo quidein inisiri-
coidiam dat peccaia reiniileudo, veritaieui vero
dabit io remuiieralione, quaiido, scilicel, credcutibas
(|ua: proii:isit reddet. Uuod antem hoc ordioe mise-
ricordia et veritas atcipieiMia sit, Apostolus iu se
ipso osiendit dicens : Ego qni prius (ui blaspheiuus g
ei persecutor^ injuriosus^ misericordiam consvculus
$um:utinme primo ostenderei DominusJesus Chri-
stus omiiem longanimitatem in eos qui credituri sunt
ei in vltani lEternam. U^ds ergo dubtiet quaecunqiie
peccaia sibi posse remitii, cum tanta scelera Apo-
stolo videat esse remissa? Posiea vero jam propin-
quus pa>sioni di^il : Bunum cerlamen certavi, cur$uni
con$ummavif fidem $erifavi. In reliquo rep^sita e$t
mihi corona jusiiiiagf quam reddet mihi Dominun in
iUa diejuslus Judex, Ouasi dicat : Dedit jam niiseri-
cordiaui, reddet et coionam, quia dator est indul-

Senliae, debiior vero coronae. Mou qiiod aliquid de-
eal, sed quia ipse promiiiendo debitorem se rucit.
Et vere (quasi dical) diligit Deu$ veritatem daie t.iu-
dem, quia post daiara misericordiam dabit yratiam,
id est, perseverantiam ; et sic tandem dabit gtoriamp
eoronam, immoriaiitatem et impassibiliiaieui.

Non privabit bonis eo$, Yere dabit gloriam^ quia
non prtvabit a veris ^onts, imo multipliciler ditabit^
€0$ Dcus, qui umbulant^ id est, qui in pra:seuti de- ^
leciantur, et sponte sua sunt in inuocentia, Vera
cnim innocenlia esi, quae uec sibi iiocet, iiec alieri.
Et quia boiia illa iiiexplicabilia sunl et inenarrabilia,
ideo cum siupore ei admiraiione exclaniat : Domine
viftutum, beatu$ vere et iiiexplic^biliter esl homu itle
qui tperat in te, id esi, qui abjicii et humtlial se,
toiam speui suaui et omnem laborem suum poneudo

IN PSALMUM LXXXIV.
lu riuem liliis Core psalinus David.

kKGVUESTVM,

Et hic quoque reditus qiinsi ex persona ipsius
populi, rogans ut edicta regalia de rever>ioiie cap-
Uvorura divinae gralix' accensione rirnieiitur. Aliter
vox apo^tolica ad noveltum pdpuiuiu.

BXPLANATIO.

ttic p$almu$ de primo Saivatori$ adventu locutu$^
itlorum per$onee cougruit qui imcera ei mente credidc- 0
TUHt, In prima parte p$atmi propheta Domino breviter
yratia$ agit, quoniam de iila anitquitnte Judaicce na-
Uonis pervenit populu$ ad culturam Domini Salvatori$,
Seeunda rtferi quemadmodum iram $uam Dominu$
Yn populo JudcBorum mitigare dignutu$ est, expetens
adventUM CArisit, in quo humuna caicita$ fidei iumen
aaepU, Tertia parte ad $eii)sum verba converttt^ it
prophetiic ipiritu mcarnuti Verbi prwdicut ud-
ventum,

CiUHENTARIOS.

Benedixi$ti, Domine^ terram tuam, In finem filii$
Core, Haec verba rereruiitur in tiiiem , id esi, io
Chrisium, ad qu.m si tcndimus, non aberrabimus,
quia ipse veritas est, ad quam festiuamus ; ipse
vi;i cst, per quam currimus. Proponunt autem liliis
Cure , id est, (iliis Caim , nou ut euui iiTideauius,
sed ut ante eum ploreaius. Iiisensaii quidam pueri
calvuai irriscruul, ct a i^Cjliis dav«rati sunt; irri-

seruut et phrenetici lud.'p| illum calvum qui io liico
Calvariae criiciiixus est. Nos autem si iu ipsiim cre-
dimus, lllii ejus sumus. Nobis aiilom Pi»almus i^ie
cantatur, qui inserilur hhis Core. Filii enim sponsi,
id est, calvi sumus, Ille quip(>e s|>onsus jam dedit
spon^ae suae ^rrhain, scilicet* sanguinein suuiii, qiio
tios redemit, el Spiriiuiii sanctum, quo nos locupleta-
vit, inierim in bac peregrinalione adhuc reservans
iiobis occnltas divilias suas. Cantat auiem Proplieta
tanquam praeteriittiii , quod per Spiritum sanctuni
prscvidebat futurum, quia et qiiod fuiurum est, in
Dei dispositioiie jaiii factura est. Et cautat de priino
.idveiitu Doin ui nosiri Jesu Christi, commeiidatido
nobis illum, ut atleodamus quam iunumera bene-
licia et dona, et qiiauia u gloriaiu Deus Pater nobis
couiulerii, iiluui miitendo, ct pro nobis viciimaado,
ut noii siinus iiigrati, et idoiieos tios prxparenius
lantis beiieliciis, et dicit ita : Domine^ maledixi»ti
terram^ id esl, hiimanam naturam in primo: benc'
dixxsti auiem caui in secundo, factam tuam, id esr,
a Vcrbo luo assumptam. Et benedicendo avertisti
captivitalem a Jacob, Uuanquam per Jacob signilice*
lur populus ille qui in lerram promis^^ionii inductus
est, ei qui siepe prius propter peccata sua captiva-
tus est et liberatus ; taiidem vero quia pbreueUci
medicum suuin occiderunl, captivali, et per toiuiii
iiiuiidum dispersi sunt ; pleruuw|uc lameu ei vems
po.stciior {iOpulus, id esl, populus graiis, per Jacob
designatiir, quia J.icob dedit praeseitiia pro fuluris.
Kt qiiia dictum esi quod Major serviet mmort,et iteiii:
Non enim qui $ecuudum carnem^ $ed qui filii proaut'
$ionis $untf reputantur in temine, Qujb otniiia proprie
periinent ad posteriorem popiilum. In hujus ergo
desigi«atione Jacob hic poniiur, et accipiiur hic ca*
piivitas. Nulla, inquain, ille tauluiu populus capti-
vus tenebatur, sed illa , inquain, totum buroauuio
geiius per pra;varicatioaem primi parentis sub prin-
cipe diabolo (apiivum tenebatur, venundatum sub
peccaio ; a qua captiviiate liberavit jam Oomiuus
quodammodo Jacob, remiitendo peccaia, et tandem
vere liberabit. Uuod autem adhuc in captivitaie si-
nius, Apostolus ostendtt diceiis : Condetector legi Dd
$ecundum interiorem hominem^ video autem aliam /e-
gem in membri$ mei$ repugnantem legi mentis meee,
et captivum tne ducentem in legem peccati et mortie,
Quis auteoi sit liberatur ab hac capiivitate exclamaiis
ostendil : Infelix ego homo, qui$ me liberabit de coT'
pore morti$ huju$? Gratia Ddi et hoc per Je$um Chri'-
$tum. Per hunc eiiim Mediaturem aversio isla capiivi-
lalis, dc qua hic dicitur, facta esl. Agnoscamus ergo
capiivtiateiii noslram, couliteamur capuYitatem iio-
stram, et liberabiiuur. Qiti enim non intelligit ho-
siem, non iuvocat libertateui, ei sic oon liberabitur.
Hemisisli tniquitatem, averti$ti, inquam, captivitatem
hoc ntodo, scibcet, quia iniquitatemf id est, peccatuin
plebi$ tuaSt Qtiod causa fuit capliviiatis, Temi$i$ii,
Quasi eiiim iiitensum erat peccaiuiii , cuin et ipso
peccaio ei ppeiiis pcccati opprimcbamur ; remissum
vero esi, quaiido ipsuin peccbtum per lideiu et do-
natuin fuit, et sota pama peccati reuiausit. Et tta
dico remisisti, quia operuisti per lidem omiita peccata
eorum^ et actuatia, ei origiuatia. Nou ut non videroi
ea, qui vides omuia, sed ut noii punires ea. £t idej
dico operuisti peccata, quia omnem iram tuam^ sciii-
cet, et iram in actualia, ei iram in origiualia, miti-
gasti, per hoCy scilicei, quia non in asieriium pu-
uies. Mauet autein ira, quia flagutlas omneiu libura
quem recipis ; et iia dico mitigasii, quod conveTti$ti
te ab ira consecutiva indignationt$ tuce, Quasi indt-
guatio Dei fuit, quando Adam manum ad illiciu
exteiidit. Quaiu indigiiaiiotieiu hccuta est ira, id esl,
mullatio poeuae. Et sicut vita prior Adae a:lerna fuii
coudiiioiie, scilicei, si iioii peccaret, iia postquara
peccavit, ira Dei luii super eum aiierna cotidiuone,
sciiicet, si non rcsipisceret ; ab hac ergo ira averut
se Douiiuus, scilicet, iu aeieriium, si poeniit-rel.
Converte nos, Deu$. Quo modo qui prius diiit

m

IN PSALMORUM LIBKUM EXKGESIS. — PSALM. LXXXIV.

958

QveriitiU dici^ nunc (onverte noi, Deu$, et avetle iram
ftt<iiR?Sed Htiili hoc iiiconveniens videtur, ipjia enini
per spiriium vidil fulurum, ideo prxnuniiavit fuhi-
rum ; qub vero adhuc racluiii noii eral, idco nuiic
orat ut (iat, dicens ila : 0 Detis, lu conversus ad nos
eonverle nos, quia es saluteris noster, cujiis sola sal-
vamur gratia, non per meriia nostra ; et conver-
lendo nos averle iram tuam a nolnt,

Nuntiniti in (eternum. Verc avertes iram tuam.
Naiii iu teternum non irasceris nobis, et nunqnid tra-
ueris? Lliqte non. Ex ira Dei niortaies huinus, et
et% ira Dei in terra in egestaie et labore pnem
4iosirum nianducamus ; hoc iMiini audiv.t, qiiando
peccavit ; <]n>a in Adam omnes moricntur. lile Adain
iios eranius, ei qiiod ille audivit, secutuin esl et nos ;
non cniin eramus adbuc nos, sed iii ilio eranius. Gt
ideo quidquid iiii ovenit, boc secutiiiu ei»l in)s ut
inorereuiur, in illo qiilppe omnes fuiinus. Ca fiiim
peccata parentum iioii pertinent ad fllios, quae fa-
ciunt jain iiatis iiiiis. Jain enim lilii ad se pertiiiHiii,
ei parentes ad se ; ide^que si nati liiii lenuerint
inalas vias pareniuin suorum, necesse est ut portent
ct merita ecrum. Si aiit^>m se mutaverint, ct pa-
renies inalos iuiitaii n^n fiieriiit, incipiuiit jam ha-
bere liuuni iiicrltum, et noii meriium parentum. Usque
adeo aiiieni si le mutiveris, non obest tibi iniq*iiias
{>atris, ut nec ei obsit, si te iinmutaveris. Et quia
omnes in Adani fuiinus, et quidquid illi eveuit secu*
tum esi et nos ut inoreremur, ideo quidqiiid caro
noslra ad haiic niortaliialein accepit, ab iiio dedu-
xit, fragililatcm, sciiicet, carnis, tormeDlum laboris,
vinculuin morlis, ia«|iieos tentalionis ; bsec eniin
omnia in carne nostra porlamus. Et hxc esi ira Dci,
4]oia est viiidicia Dei. tluoitiain aiitein futuruni erat
ut novi eiilceremur ciedendo, et immoriaiitas nustra
in resurrectione absutnereiur, et noviias totius hu-
minis |ier Chrisium rcformarelur, ideo propbcta,
qui pcr Siiritum lioc prxvidit, dicit : Nunquid in
. mternnm irasceiii nobi$? Uliqoe non. Aul extende$
iram tuam, scilicet, ut non xteruaiiter puiiias, a ge-
Heratione carnati in spirituaiem generationem? Utique
uoii. Oaniaiis eiiim generatio morialis luit propter
irani. bia vcro, id est, spiritualis, immonaiis est in
«pem pcr niisericordiam. Et quia nos iiihii hjabeba-
uius per quod nobis possemus conferre conversio-
nem, ubi ipse revocarel nos aversos, nos fugilivos,
ideo propheta ostcndens non solum viviricaiiuncm
nostiani, sed eiiam beneQciuin conver&ionis aiiri-
liueiidum ei esse, dicit : Deu$, tu conver$u$, Quod
feic coiitinuaiur : Vere noii extende$ iram tuam
lu hanc generatiunem , quia tu , Deus , cunver$u$
ad nos, non U' s ad le, convertei iios, et sic vivijica'
bi$ no$ inlerius et eliain exterios per speni. Et ideo
plebs J4in uoii tua^ sed sua, merilo Iwtabitur m fe, et
l>ono suo lcetabilur in fe, qu» prius inaio suo ivta-
batur in se. Quxrendo cniin gaiidia in se, oninem
luctuin inveiiii de se. Qui.squis ergo secure vis iae-
tari, iion Ixteris in auro vel atgenio, vei in prxdiis,
aiit eiiani in claritate liujus iucis, sed in ilia iuce
Ixlare quae de se dicil : Ego $um lux mundi ; boc
etiiin diccns vocat te , vocatuin coiiverut , coii-
versuin saiiat, tibi banalo Liberatorctii tiiuin os-
tendil.

Oitende nobi$, Dcmine. Et ut Ixtentur in te, ideo
ostendCy id cst, noiilica tio6», Domine, in pr^esenti
iiluui qui Don soium nii>ericors, sed ipsa misericor-
dia eiiipliatice est dicendus, quia mulia per eiJin ex-
liibiia e>l inundo inihcricordia. Felix iiiecui Dunii-
iius osiendit niisericordiain suam. Non eniin poiesi
ampiius feuperbire, quia duin oslendtiur ei niiseri-
corJia , dotetur iiiteiiigere nihii se boni hatiere,
iiisi ab illo quod est oiime boniim noslrum : iliuJ
ulique bonuin, quod neiiio aufeire potesi, si tu libi
iion aulers. Quidquid eiiini corpuro possides, pole>t
t bi aliquis aulerre ; Dcuin auiem, queiu corpore
poisides, neiiio potest tibi auferre. Osiende niiiic
(iiiquam) nvbis mitericordiam tuam; el taudem da

PAir«uL. XCIll.

A nobi$ videndum ialutare, id esl, Saivatorem ttmm.
Uuasi dicat : Noviiuus Christum tuuin , videroua
Lhrisium tuum. non siciit iili viderunt.qui eum cni-
€ifixerunt,sed siciit angeii videnl etgaudent. Da ergo
nobi$ $alutare tuum» Dedisii jain lioininein hominibus,
da Deuin diis. Arroganler vidcrunl dictum de nohiH
qiiod simus dii, si propht;ta iion dixisset : Ego disi :
Dii c$ti$^ et filii Excelsi onine$, Filii qiiippe Dei sunius,
et si nondiiin re, lauien spe. Spe enim salvi facii $u-
mu8. Spe$ autem quce videtur^ non ekt $pc$, Qnod
enim videt qui$, qnid sperat? Si autem qnod non v.de-
mu$ $j eramu$^ per patientiam exipectamus, Quid ex-
spectainus? ut perinaneiidoin Hde vid«!ainus iiuod cre-
dimus. Juxta quod Joanncs evangeiisla dicens : Cha'
riisimi, filii Dei f/mui, $ed nondum apparet quod
erimu$, Cum autem apparuerii, $imile$ ei erimus, et
videbimu$ eum sicuti e$t. Et ipse Douiiuus iii EvangO'
lio : St ^ttis iiie (fi%t(, iermonem Wium $ervabit^ et
ego diligam euni, et manife$tabo ei me iptum, Maiii-

3 festavit jam quidein carnem carni, sed u«iii diviuiia-
tem. Ei iiieo carnem carni manilestavit, ut cor fide
niundaretur, et iiiud implereiur : lieati munUo corde^
quoniam ipsi Dcum videbunt,

Audiam quid loquatur, Ostende^ in(|uam, miseri-
cordiam tuam, et ego, iu q.iiantiiin poiero, idonenm
ine exhibebo, id esi, cohibendo me ab omiii sirepitu
8;ecuiari, ut audiam , id est, ul inteliigam quid Do'
ntinus loquatur in me per veritatem, id e^t, per ra-
lionem inius niilii prtiesideiilem. Et ideo dico, ut
audtam quid in me loquatur^ quoniam vere loquetur
uiihi per ipsain ratiouem, hoc, sc licei, pacem uic, et
pacein taiidem super pacem veiituram per iniseri-
cord am su:*m snper plebem $uam, Ad boc veuit mi-
sericors lile, ut credentes iu eum, et hic pacem in
coiiscicuiia sua liaberent, sciiicet, iiligiiim cutn viiiis,
coucordiaia cuin moribus optiinis, et laiideni habe-
rcnt pacem supcr paceni, id est, perreclam pacein,
iii quain noii valebit opposituiii. De qua per haiaui
r dicitur : Dabo vobii solatium ve> um, pa< em super pfi-
cem, Quod propheia per ralioiieiii a Spiritu saiicto
iliiiininutam vidii ruturum, ei ideo dicii ad nosiraui
exborlationem : Audiam quid loquatur m me Dhminns
Deus, ut et nos cohibeainus nos a strepilu sjeculan,
ut idciu audiamu.i.

Et $uper $ancto8 suos, llic dividit plebem prxdi-
ctam, sciiicei, et in Judaeos ei ingcnies; et vocat
Jiida:os sanctos, id esu jusititicatos, quasi propler
legem et propheiica scripia, ei cuituram veri Dei.
E( est dicere : Dtxi pacem veniuram iu pleiiem
suam. Veniet auiem ha^c pax, et supersanctos $uos,
id esi, Juduos, si coiivcrt;iniur ad cor; et prxlerca
in (Hnnes eos qui converiuttur ad cor^ hoc est, iii geii-
tiics. Quainvis e»'m Judaei aversi essent a corde,
qiiia Dominuin iion propier se , sed propter terrena
coiebant, gentes tameu inagis avcrsae a corde crani,
qoia etiato creaturam pro creatore colebant, e.t idco
quasi niagis necessariiim erat geiiiibus qua.u Juda:i.^
|v converii ad cor. El est iu Juda;iH conveili cor, co-
gnoscere Deuui propter se cjiendum, uon propier
aliud : in geiiiibus vero est couverti ad cor, ut riv
scuipendo qu.isi cor suum rccogno^cant creaiurain
inferiorem creatore, nec adoraudam ioco ejus. Et lu
per tiu;c visibilia ascendai ai conicmplaiida iu\i-
biiiiiia ipsius, sicut ait Apostoius :•....

Verumtamen prope timente$ eum, Quasi dtcat : Pax
qtiiilem coiiiiuuiiis crat JudxMS et gentiiius, sed tanieti
iile per qucm dabitur, propinquior erit Judxis; no!i
quod graiia eis vicinior sit, sed quia carnein ex cis
acccptt. Et hoe esi quud dicit : Verumtamm saluture,
id cst, saivaiur ipsius , scilicet Doiniiii, |)er quein
baivaiorem pax dabiiur, eril prope timentes eum, Ti-
incntes Uoiniuum vocai Judx'o8, quia et si tiincrenl
euni nou propier sc, seJ propter terrena : tatneii
bjec uun a daeaioiiiis ui geuies, sed ab ipso soio pe*
teb.int. Vtoita auicni ev>s ideo fuit, quia inde patriar-

30

»33

mi>M YENERABILIS OPP. PARS II. SECT. II. — DUBIA ET SPURIA.

949

f b» ei prophelui ; in4e sanctum venim, in qtm bene-
dleend» siint omnes genles ; iiide virgo Maria, il)i
naUis esl Cluristus, et niilritus ; ihi prjedicavil , et
miracula fecit. Kt de liac etiam gente dixil : Nou ium
miuui ntit ad oves qute perierunt domus Itrael. Expo-
nil aiitem propheta qualiler prope accipiai. Quasi di-
rat : Dico esse prope ul gtoria^ id esi, ul gloriosiis
ille per quem omiiis glorinsus glorifi<*:ibiiur, inhabitet
in ierra nostra, id e>l, carneiii accipial de genie n«»-
slra, et ibt inliabliet* jiata illud : Veibum coro fa-
c(um etU et habitaeU in nobi$.

Miserieordia et veritas, llabilabil, inquam, in glo-
ria, in nobis : et in liac gloria, id esi, in hoc capile
giorioso obviaverunt (pro obviabunt^j $ibi m':$ericordia
et veritas^ id est, in ipso lan:uaiii iii angulari lapide
fonvenieni ihio parieie^ Ecclesi^n e diverso veiiieii*
les, in vno tamen angulo couvenienies. Per veriia-
lem accipit illos quibiis credlta sunt eloi|uia Dei, sci-
licel Judgcof , el ^iibus promissiones per carnalla
raein fiieiani , Ih)c esl Judxos : per misericordiam
vero illos, in quiluis operaui est graiia sola misericor-
dia, non aliqua meriia, id est, genles. Mon tameu
quod aliquibiis ex meritis gnitia sit dala,sedquia vi-
dehantor in Judtiis propier le^is observatif)iiem,qiiasi
aliqua pra^cesi^isse merita , genlihus vere nibil sal-
vatiooe dfgiium inesse videbaiur. De auibus Aposio-
liis : Genie$ auUm $uper mi$encordiam honwareDeum^
Obviavenint sibt lamen hi diio parictes in illo an-
sulari Upide, quasi dicente capiie : lllos aversoe, il-
lusrevocate inibi rugitivog. Inveniaiit me querenlein
•e, qui nolueruiii me quxrere. Per qiiod aulem boc
raetun est? Per boc scilicet, quia ju$titia et pax liae
dua; virttties o$eulatm $unt se, id esi, conveneruni in
eis Ittdxls ei gentihus. Multi oderunt juaitiam, et
volttnt pacem babere ; sed necesse est ul si quis JttSli-
liam impugnat, pacem non liabe»i. Siintenim licdns
\irliites quasi dwe sorores, quia aliera non vult ve«
nire stne aliera. Si quis ergo )iistiii:im offeiiderit, pa-
cein noii babebU ; quia non veniel pax, si non pTBB-
«edai jusiiiia. , . .

Verita$ de terra. Ideo, inquam» |usiilia ei pax in eis
coBveneruHl, q«ia de terra de qua prius oru esl faU
sius, boc est de ipsis homiuibus . de ipsis nune orta
e$t VirUa$^ id est, confes&io peccalorum vera. Quod
autem veritas ad conressionem pertineal , Joannes
apostolus o»teiidit dicens : Si dixerimui <iuia jfeccm-
tum non kabemu$, no$ ip$o$ $educimu$^ et verita» in
no^$ non ett. Si auUm confileamur^ ipse fidelis et
ju$tu$ Mf, et dimittetnobii peccala^et emundabit no$ ab
omm iniquitate no$tra. El quia (quasi dicat) «ertlaj de
ierra orta ei I, ideo jtisiifta prosfemt nos de ceelo , id
est, de Deo : boc est « |usiilicalio cealestis data est
uobis, Unquam ai dicerel Doininua : Parcamus huie
bomini» quia ipse non parcil sibi. Ignescamus ei,
quia ipse non ignoscit sibi. Conversus cst ipse ad
te punieiiduin» coDverlar ego ad eum libcranduin.

£f€ntiii Dominus dabit. Ideo dico juslitiam pru-
spexisse de coslo, quia a nobis esl omne malum. Inde
vero DObis esl omne bonum, ef#mm ( pro quia) Do-
mtniM daln^ beniputatem. Cum Ui enim aliquibiis pec-
cau tua conftteris el punis» quodam hmmIo similis ei
elUceris: quia incipis odisse quod ipae odil» et dUi-
gere quod ipse diligil, el mox ipse beDigniUtem, id
etl, banc soavitatem el lenitalein dabit Hbi, ut tu
qui pritis delecUbaris in|u«titia, delecteris justitia :
et qui prius gaudebs;» in ruriis, modo gaiidebis in
eleemosjDis : qoi prins ia rapiuis faciendis , inodo
in lua dando, qui pritts ia ludia modo in hymnis, ei
sic per caiera. Dabit, inquam, Dommus bemgmtatem^
ei iu f^rra, id est, caro nostra dabit fruaum «titim,. id
e^l, faciet bona opera, scilicel opera misericordiae :
el propierea dico dabit, quia /usftf/a, id esi, hoc
quod nos conaiemur et puDimos peccata Dostra, quas
prima cst bomiuis juslitia, ambulabit anU e«m, id
est, anle Domioum praeparando viam, ci : et in via^
id esi» postquam laha via ei pra^parabilur, lunc po-
fiil in nobis gr$$$us mo» , id est, ceuformabit nos

A venigiis suis. Quantnm enim ad hanc perreriion^.
pnpcedil eum jusiiiin pnedicU. Nam ipse pnRcedit
alio modn, qiiia principium est omnis bonas actionia
et cogiuthinis noslrae. Possunt qii.ne praMlicu sunl ab
Ostende nobi$ mi^ericordiam iuam, pniiim alk) laoflo
legi, taiiqiiam si sic dic^it Prophela : F«t ut plebs tua
lapletur in te, ideo Domine oslende nobis nrisericfrdiam
f uain, et da nobis saiulare (uum, td esl^ mtlie ^al va|f»rem
iiob s qiieni missurus es, el ego iii qnantum polero,
idoneuin roe lantis beneficiis exliilieho ab omni
strepitu exleriori, iM audiam quid hquaiur in me per
veriuiem intns mibi possidentem Doininus Deus, hl
est, qtiid exigal a me pro laolis lietienciis. El ideo
dico quid ioquaiur^ qnoiiiain vere l<»<tniiiir, id esl,
exigit a^ me veram pacem, scilicet liligiuin habere
cum vitils , et concordiani ciim moribiis cptimis :
pacem dice venlurain super plebem, id est , qitan-
tum exiget eiiam »b oroni plehe siia. Ci qus sit illa
plelis dicil, scilicet ^eniei pcr auxilia tuper sanctoa

B snoa, ab Ipsis sanriiflcatos« el roatime in eos qui
eoDverluntnr ad cur.

fcmm/atitfii proi^e timentee eum. Dico qnia in
omnes qui convertuntur ad eor^ erit pnx : sed Uineu
salutare, id esl, salvatio ip$iH$ ver.i erit prope per-
fecte limentee enm limore casto. Perfecte autein ll-
mentes eiini sunt, quibus eisi ipse ereator diceret»
Ccee possidele aeiernaliter h»c vestra bona : umen
iiou illa ei pra;ferenl , quia potius propter se i|>siiiii
eum timerenl, quam propier illa : ules vero mon
suiit oinnes ad eor conversi. Rt ideo beiie separalin
dixil : Salutare ipeiue e$t prope timent€$ enm. El nd
boc esl ibl, Kf ^forta iinmorialilatis el impasslbiliu-
lis : quae in Adam neu inhabiuvit, qiiia non peraere-
ravit, tandeni inhabitei etiam ta lerra^ id eat, in canie
noifra. In qiia gloria, misericordia et verilas oM«-
verunt $ibi^ id esl, obviahunt sibi ; qui» imic Detaa
veraciter iinplebit, qiiod priiis misericorditer proml-
sit; ei hoc ideo, quia ju$titia et pax bic ante oseutatm

' $unt se, id est, osculabuiitur i»e in hominibus. ICt

^ propterea osculabiintnr se, qnia veriias^ id est, iUe
qui non solniu verus, sed emphatice ipsa verius psi
dicetidus, oi lus e$t de terra^ id est, de vtrgine Mari»;
ei per illuin dabiiur bominibns JHstili<aii»c€elestls »
qiiam cc^uiiubiiur pai vera. Ci vere per illum dabi-
tur jusliiia, quia uominu$ pater per euni doMl be-
mgnitatem^ id est, peccaorutii remissioiieui, et spH
ritualis grati» uberutem : et sic de ferra noetra dabii
fructum $umn. Poss..nt et hi duo versus in bac le*
ctioiie lcgi, sicut el in priori. Et vere terra nostm
dabit fructum, quia jusiitia^ id est, ilte qul non soloiii
justus, sed ipsa justitia est diceiidus, ambulabit eaue
6iim, id esi, ante Deiiiu patrem, conrormando iios
sibi , et sic r:iciendo viam in iiobis. Cl |»cr baoc
viam accedendo ad iios ponet gre$$u$ tiioi, id est ,
perrecte conrormabil n4»8 aflectionibus suls ei vo-
luntaii su«. -

IN PSALMUM LXIXV.

0 Oratio ipsi David.

ARGUliENTUll.

Ipse David in angtistia posilus oral. Polest ei
Eiechise cnnvenire ab Assyriis obsesso. Aliier vox
Chrieti ad Patrem.

EXPLAltATIO.

David iignificat Dominum $ahaioremy $ive qnia in-
terprelatio eju$ manu [ortis ne desiderabiiis kabatmr^
sivequia ex eju$ etirpe carnem stimpstf, ^at eal sfcpcr
omma Deu$ benedicius tn swcuia. I^er totum psalmmm
ornt Dominus Jesus CVirtsfuf, in prima sectione dicoHa^
quas ipsi tantum probantur aptari. Seeuuda pro mejti-
bris SMts, ^tioruDi ipse capui ^k, humtliu$ Jeprecatmr.
Tertia ex $ua iterum persona reloquitur^ quoU ad emm
specialiter perlmeat,

COHMB.^TABI0«.

/ftWlna, Domiae, ourem luain. Oratio Dettid. Doniiaiae

iH

1N PSALllORUII Umm CX£6ES1S. — PSALll. LIXW.

m

fiWuM David secundam hoinauilalem» DominUs aaiem A Auribui peretpe» Ei qnia mnll» misericordi n eSk

ffv • ■ J __ JC • ■ • ^.^ ._ , • • _ »\ • • •• •J* «_■• j^

et ereatdr DaTid secnndum divinitatem orai in lioc
ptaltno in persona David servi, et es persona servi.
€oui enim unusChristos fiit cnputetcorpus, quisquis
in corporeChrisii orat, quia unom qund cnui ipso
est, in persona ejus oral. Urataulem prsefaius David
pro resurrectione soa exieriori, et pro soorum nunc
inierim interiori* tandem vero exteriori; non qood
Ipse necesne hak>eat orare» sed at nobis det rormam
'orandi> sicot et exemplum vivendi. Ci dicit iia :
U D&mine^ inclina aurem tuam ad me , tanqikam ad
Inimilem, tanqtiam ad mtsericordia indigentem.
Uuasi dicat : Nun erigo ego cervicem, inciina tu au-
rem. Inteiligo enim le sursum, me deorsiiin ; te in
aliitiidiiie, ine in homilitate. inelina^ inqoam, uurem,
et exaudi me, id est, per eflectuin ostende quod ex-
audieris me. Ct debes exaudire, quoniam ego sum
inop$ m nie et in ineis, id esi» reputo insutncieiiiein,
et iiiisericordla indigeniem, ei sum pauper, id est,

ergo Domine pereipe auribus^ id est, osiende in eftectti
te percepisse aoribns oralionem meam r:iciam pro
perseveranlia meorum, et intende voci depreeati&nii
mem ^ factx pro peccatis meorum : liic aAeHuK
magnns orantis noiatur. Tale enim est cum dicit,
Percipeauribus. Ac si dicat : Inlige aurlbus i\m, iit
inde iion recedat, oralionem nieam. Rt revera infiieit
ipse in aoril>Oi ^uis orationem nostram, si nos in
cordibu« noslris inflganius legein siiam.

Indietribulationis. Ct ideo debes percipere oratio-
iiein meam, ei intendere deprecationi mese pro ineis ^
quia ego eiamavi in eis ad te in die tribulationiSf id est,
toto teinpore peregrinaiioniii. Quandiu enim in koc
eorpore sicmtis, o Domino pere§rinamur, Nulliis erjto
Christianiis fiutet se sine tribulatione esse, qnin ei sl
circumfluanl ei omnia temporalia bona, tamen acriter
ttibulatur, quia ipsa i>eregrinatio est maffna triliula
tio. Ei cuiciinqu6 tribulatio non est gravis^ illi patria

huiiiilis. Divitem enim et superbum Deus non exau- u iion dulcis. Si auteni attenilamtis qu»m sit misefj

dit. Ne tiimen putet aliqois quod illos qut liabent
«aruiu et argeniuin, non exauiiiai Deus. Abraliain
«'niiii ei Jacob et David fnnlia possederunt, qoos ta-
tiien DeuA exaiidivit , quia p.iuperes ejus erant.
Uninis emtii iile qui abjicii ittuii , oiide posset so-
perbire, ei qui illud c«inteinnii iii se quod posset eum
tnflare, vere est pauper. De taiibos eniiu pauperibus
Uicit Apostolus, scribeiis ad Tiuiutheum : Preeeipe
ttivitibus hujus seeeuli non sublime sapere^ nee sperare
m incerto dtv.tiarunif sed in Deo vivo ei vero^ qui proe^
%tat nobis sufficienter omnML ad fruendum,

Custodi animam meam. Uuasi dicat : Ita dico ej>
•audi me, ui costodias animam meam, ne ab ebedien«
tia recedai. Animam enim Adae non custodisii, el
ideo in t>bed«entia Dun perminsit* Et ideo dicoot eu»
oiotHas «nfmam meamt ^uoniam sanctus aam. Forsiian
▼idetor aticui huc itti soli conveuire , qui peccatuia
iion reclt, et qoi sotus oinnium peccatorum est non
comuiissor, aed dimissor; sed certe convenit etiam

peregrinatio, tota die erit tribolatio : quod tandiu erit,
donec in patria sit exsultatio. Clamavi, inqoam, ad ti^
Domine, in tempore tribuiationis; et iiociode apparet,
qma tu exaudisti me; hic enim effectos manireste de-
clarat ine clamasse ad te.

Non est similis tui Et inerito ad teclamavi, qoia non
solum in simutacris daeroonioruin, qu.e hoiniiie.s stiitti
raciunt et veneraiitor pro diit, sed nee etiam in diis
(gratia tua deificatis) est aliquis simHis tibi iu potesta-
te;et non aliqiiis angelorum vel homiiioiu, qiii sit
ueundum "opera iua^ quia tu solus nulio adjutus Taciii
quidquid facis; alii vero omucs quidquid agunl, per
te aguntk Et quia iu lalis es, idt^ omnes gentes guas'
cunquefeciiti, id est, creasti in operibus boiiis venienl
ad te i»assibiisfldei. Et qiii prius veniebaiit Jerusalein
ad oraodoiu, modo adorabutH coram /f, unusquisque
in conscienlia sua, ubi le pra^sentem bibet. Oinnl
enim conscieniiapbonae praescnsesl bens.Et qui prius
glorificaveruiit nomeii suum, modo glorificahunt per

nieinbris suis. Indignuffi etiiui esset tam digno ca)iiti ^ iMina opera nomen tuum, Ct merito, <fuon':am tu solui

iiieuibra nisi sancta cuiptari. Aliier aoiem ipse san-
ctu» est, aiiier dos. Ipse eniiu sanctus aaiictificaus,
nos autem sancii sanctiftcali , sicut aK Apostoius :
Sed lieec fuisiis^ sed abiuti esiiSp sed sanctifiiati estu :
et si quis iiiembrorum dese dicat, quoniam sanctus
•am, noii hoc erit superbia elati ^ sed confessio noii
ingraii. Custodi^ inquam^ anfmom meam^ ei ut costo-
diaa , salvum fac propter perseverantiam me servum
mtcm, sperantem tn u, iiou pr«80ineiitemde8e,quod
facere dei»es, quia es Deus meus : non ego sum mihi
Deus, id e8i,ex luo iiutu pendere \oio,oon ex meoy
bicut vuluit miser Adam. Miserere ergo mei\ id est^
iiieoruiii^ Dominef resuscitanJo eos nuiic interius,
tandem vero exterius. Ci debes inisereri , quoniam
ego c/«ma»t, id est, irremisse o^teratus sum in eis,
lendeus ad tt non ad atiud prsmiiim^ et hoc fa(a dtf ,
id est, assidue. Lt ut luiserearis , Iwtifiea animam
aenu <«i, quie videtur cuntristaia ab inimicis , re^

ti magnut, implens scilicet ouinein locum) q*ii.i ubi«
qtie pr^sens es , atii vero omiies parvl sunt. Et tu
sotus es fadens mirabilia^ id est, re^urrectiouem iii-
lerios mortuoriim, et hiimani generis reparatinnem»
Ct ideoiu 8otu8 hec Tacere potes,quia tu solusvere es
Deus.

Dedue me, Domine. £tquia tu soluses ▼eros Deus^
qoi facis mirabilii, ergo Domine dedue^ id eal, de
virtote in virtotem doc me^ id est , meos positos in
via ma, id est, positos iu corpore meo^ qoi sum via
tua, id est, ad le perducens. Et ingrediar ego in meis^
id est, vivant moi in h;ic viu, qii» ingressus esi aJ
nuuram, in veritate itca, id est, iii veriiate prccepio-
rom tooroin, Possumus etiam per viam acclpere
pracepia, ut qtiod sequitor (sciiicet ingredinr iu ve-»
ritaie tua) sit deierminatio vix. Ingrediar^ in.|uam,
in veritatetua^ et leetetur per spetn cor meum, iia ta-
uien ttt timeat nomen tuum, Noodum eiiin est Ist.iia

suacitando me exterios. Et ideo dico taitiflca, quo- D sine tristitia, cum autem hoc moriate iiiduet iiuiuor-

fitam, o Douine^ ego iiufl depressi ad tfrreua, sed
UwKvi animam mtfom non conira te,sicut Adani, std ad
t€ eam levavi : quia oinueui iiitentioiiem ineaui ad te
direxi. Ct meriio ad te, quomam m, Domine^ suavis
ea : quia apud le Ixtitia siius trisiitia, et omnis «uavi-
tas ; in lerra vero omiiis acerbiias. Et es luitis, quia
portas 1108, duui perticias nos , sciticet doiiec cor
iiostrum inveniaiuus ut oreiuus. Indurgunt euim iio-
liis varius illu^iuiies et phauiasiiiata , quae cor no*
Biniui impediuiit, iie digue de te cogitei vel oret :
aed paiieulia tua tatidiu uos sustinet , quousque nos
resiptscainua, ei ad cor redeamus, et sic te oremus.
Li es muHm misericordhB^ quia ubi nosira abundat
idiquiias, superaouudal Kratia lua. Et quia eliam tua
dooa in aobia reuiuneras , qoia das nobis velle, et
pro bona voluotate perflcere, et sic xteriialiter gau-
uere : et boc facis omntdtis invocantibus te^ id est» qui
ie» noii aliud vocant iu se*

lalitalem, et mors novissiiiia destruetur, lunc demum
ent luititia. Nondum est plena aecuritas, quia non*
Juin esi perfecta jucuuJitas. Si auiem nulla Jucundi->>
tas esset, deflceremiis : aut si plena Kecuritas esset,
inale exsultaremus. Et ideo cum dicit : Latetur eor
meum^ ut timeat; rogai utlaetitiam Domiuos triboat^
et etiam tiniorem intotiai. Uuoniam et alibi diciiur :
Servite Domino in timoret et exiuttatt ei eum tremore^
tt Apofttolus ail : Cum limore et tremore cestram tpi«i»
rum salutem operanies,

Confitebor, Et vere deduces ineos, quia etiam in
prxseiiii confitvbor tibi in meis, in toto corde meo^ id
est, ita ut iiulluin aiiguliiiu curdis excipiam, et tn
cetemum^ id est, in iiteroa vita, qu£ fiitura est, gh*
rificabo Homen tuum, Deati enim qui habitant in doma
tua^ Dominef tn stecuta seceulorum taudabunt te.

Quia miserieordia tua magna est s^per me, Et ideo
merito con^ebmr tibi niinCy H glurifieabo nomen tuum

BEDit; VENKRABILI3 OPP. PARS II. SECT. II. — DUBIA ET SPUUIA.

943

in ccterimm in futuro : quia misericordia tua magna A
futura esl super me et siiper roeos. El ostendii, quic
s:t illa ntisericonlia, scilicet quia tu jani eripuisti
<li<p(>siiione, cl eripies iii reanimam meam ex mferno
inferiori, Gst qua:dam cceleais regio Aiigelorum,
iii qua est viia ineffabilium Angelorum gaudioruni,
ubi iromorialitas et incorruptio vigenl, et ubi omoia
per donuro et per graiiam Dei imniuiabiliier perma-
ncnt ; et h.TC dicitur superna regio. Kt esi a'ia regio,
ubi caro cl sanguis, el omnis mortnlilas viget, spcs
fiagilis et oniiiia caduca et flux». C( ha*c coinpara-
tione iilius dicilur infcrua regio. vcl infernus. Et
nierito, quia iocus mortuorum plcnus. Corpus etiim
mortuum cst propter percalum, iil Aposiolus ait. Non
morluuro qnod sit, vel ab aHiiiia separatum ; sed
eisi cor{Mis n« siiuni sii .iniioatum, iamen lot poenis
peccali 1 bt adcctum, quod est quasi iiiorluuin ad
compaTaliuiicin illius corporis, quod fuliiruin c^l iu
iiubis, quaiido in ca;lestem habituni commulabilur.
lliijus inferni comparatione inicrnus inferior poiest B
dici ccmmuniter lucus iilc, quo post hanc vitam
de^ceiidvnt animae siv« xiernalittr damnandic, sive
lemporaliter ptinieiida;. Ad hunc ulrumque liifernum
niisit Dominus Paler Filium suum, undique nus libe-
rans : ad superioiem quidem nascendo, ad iiirerio-
lem niorieiido. Saiiciissima enim illa anima adivini-
taie separaia illuc descendil, ut suos inde deducerct,
qui deiiiicbantur in tenebris : et qui ibi non reiiiansil,
sed itide cuin iriumpho rediit, juxla illud : Quia non
dfrelinques animam mtam in inferno^ elc. Et ideo di-
cit : Eripuisti animam meam exinferno inferiori, po-
lest eiiani quanlum ad iHembra accipi hoc uiodo, ut
in locis poenalibus superiorem et inferiorem iocuni
tanquam huperiorero <*t inferiorein infernum inlelli-
gamus : et accipianras sufieriorem locuin, ubi saucti
viri, Abraham scilicel, et Lazarus in t>inu ejus, et
alii ante adventum Domini in quiete quadam serva-
bantur ; inferiorem \ero locum intelligamus, ubi su-
perbia divilis erat damnata cum aliis aiternalitcr pu- p
niendis. Et quod ille lucus su^erior esset, isie inie- ^
rior, lioc Evangelista lestalur, dieens : EleMns au^
lem oculos dives^ cum esset in tormentis^ vidil Abra-
ham a tonge, et Lazarum in sinu ejus. Nun eniiii ocu-
to8 elevarel, nisi quod sursum erat, aspiceret. Et est
dicere secundaro haiic sententiaro : Eruisti anim m
Meam^ idest, roeorum. Etsi quidem in superiorem in-
femum ad leinpus purgandi vacatis illis liberasti {sic).
A quibiis nisi liberaremur, vere iiluc prxcipilarciitur,
tuMC etium eos inde eru.sii. Sicut aliquis diceret roe-
dico : Liberasti nie de niorte ; nun quud inoriuus
essei, et ille euin resuscitasset, sed quia dedit ei
poiionem aliqoaro, quam nisi dedisset, moriuus es-
set. Solet et alia senicntia hic dii-i, scilicet ut atruui-
i|ue infernum in hac vita accipiamus. Superiurem
quidem inferiium iii actualibus, inferiureiii vero iii
criminalibus. Sedjion oportet ul sepaiatim dicalur,
, quia in superiuri quodam eojnprebenderunt. Et dicit
iii huc loco beatus Augustinus : quia quicunque ho-
rum prafiliciorum sive sil, sive non si', credat, nemo D
tiroeu puieleum teiuerariuui aflirniuturein, &ed vcrbi
Dei' lidelem persecuiorem.

DeuSf iniqui insurrexerunt super me. kieo diro, quia
tu eripies aniinani ineuin et ineorum ex infemo tn-
feriori, quia eogar ego, et cogenlur et luei illuc de-
licendcre. Naro ideo, Deus, iniqut Juda;i insurrexerunt ?
id esi, insurgent mper mf, ut depriinanl roe. Insur-
genl etiaui iniqui, id est, quicunque persecuiores
pravi io suos, quia quae restaut pussiuiiuni Chiii»ti,
iiccesse e^t ut compleat in corpure suu. Et non su-
iutu (qiiasi dical) iniqui de minoribus Juda!i$i iirsur-
rexerunt super mf , 8<d eliam Synagoga poteniium, id
cbt, cingregatio su^icrboruro principtiiii, quiB.ieruni
animam meam iion ad iinitanUum, sed ad pcrdenduiM.
Et nvn proposiieruni te in conspectu suo^ id est, noii
consideraveiunl te iii me, sed iiie tantum, bominem,
vel non proposuerunt te in conspectu suo, sciltcel ut
Kiiiii jiiuocenti parcerent. Tuiic eoiiu Deuiu aii'e

9i4

ocuIas cordis haberent, si attenderent ipsum esse in-
nocentein lioniinem, aut non solum horoineiu, sed el
D*'uin, et sic ei parcereni.

Et (u, Domine, Ipsi, inqnam, insurrexerunl SMpet
me, et ideo fu, Domine, Deus miserator iu eihibtlioiie«
et misericors iii afTectione. Putiens, quia patientta
tun nos dticitad poenitentiaro. Et mnltw misericord^ee^
quia non soluia remiitis peccaia, sed etiam remuue-
ras in nubls tua dona, et rerax in proinissionibus tuis.
Tu« inquaro, taiis et laiis respice in m«, quero puiaiii
despexisse roe, et miserere mei reuscitandu, da im-
perium tuum, id est, judiciaiiam poieslatein luam
iiiihi puero tuo, id esi, ^ervo tuo. Paler enim non
judicat quemquamt sed omne judicium dedil Filio^ qnia
fHius hominis est. Et est dicere : Qiii prius apparui
contemptibilis, appaream terribilis : qui veni judicao-
dus, veniam jiidicalurus : qui ostendi in passione
patientiaro, osiendam iii judicio puteniiain. Da^ in-
quaiii, imperium puero tuo^ et ui des id^riim fac per
perseveraniiain me Eitium non servi tui, sed aucitUt
tua solius, scilicei illius qu» angelo respondit : Ecce
ancitta Dominif fiat mihi secundum verltum tuum, F I
postquani ine feceris perperseveraniiaiii, facmecvm, id
est, fac in me signum in Jona osiensum, juxt;i illud :
Generatio prava et aduliera signum qnwiit: sed non da»
bitur ei siynum, nisi JoncB prophetce, Sicut enim fnU
Jonas, ete. Iioc est dicere, llesu>ciia roe. Quod sigiioni
est in boiio, vel futunini esi multis in bonum, id est,
ad saivatioiieni. Jlfe//m ideo ponit, quia el D:'us Paicr
eum resusciiavit, quijd tesitaius est, dieens : Soiviie
temptum hoc^ el post triduvm reeedificabo ittud^ fac^
inqiiam, mecum signum, ut qui oderunl mc, v.deani
ei confundantur nunc salubriier et utilUer, qui «ou-
fundendi eraiii perniciose et inutiliter. Qmd, iniHiaui,
vidcant? Hoc scilicet: Quoniam m, Domine^ adjuvirli
me ne deficereiu in tribu^utione, ei consola:us cs ma
lesurrectioiie.

IN PSALMUM LXXXVI

Filiis Core psalnius cantici.

ARGUUKNTDII.

Proecaplis decem tribubus Assyrii, qiiatnvis obsii*
derenl Jerusalero, non lainen debellare potueruni.
Aliter vux apostolica de Ecclesia.

EXPLANATIO.

Filiis Core fidelibus significai Christianis, quibus
Propheta civiiatem Dei pra^dicat, ui els tanice gl..ritr
major audiatur affectus. Aliter omnes pene psulmi, ipni
fiiiisCore litutantur, lcetiiia pteni sunt^ uon enim se^
cuti iniquiluteni patris, alienum a Deo ignem libidino
sum assumunt^ sed hoc amantes quod dUigii Dominus,
de civiiate Dei gtoriosa loquuniur. In prima purte pro-
pheta ioquitur ad fideles, cmlesiem prwdicans ciwitatem.
Secunda Doniinus Salvutor eam diveisorum 9iominum
allusione credituram esse pronuntiat^ increpans Syna^
gogam^ quare ipsa non cognoverii Deum^ cui fidcsgen'
tium devota crediderit, Tertia parte propheta uno versu
futnri swculi beatitudinem tangii^ quw purles diapsul^
matum quooue sunt interpositione discretop,

COUHE9ITARIU8

Fundamenta ejus in montibus. Psalmus, id csi, baec
operaiiu,cunsiituiioscilicetcivitatis,dequahicagitur
Quae operatiu cst cantici, id est. periinct ad spii iiuate
gaudium : quia umnibus qui ad hoc inteudiini, ut in
illo aedihcio sint, spirilualiter est inde gaudeiidnin :
pro|toiiitur filiis Core, id est, Chrisii. U( 8i veri suia
iilii^ butagaiit in contexlu illius asdiflcii poni. Canta-
tur eniii) et coniuiendatur nobis iiuxdaui civitas in
hoc psaluio, ciijus cives sunius in qnantuin Chrisiiaiit
surous, et a qua peregrinamur, quandiu moriales
sumiis, el ad quain per viam ejiis tendiuius ; quc
quasi duinelis et sentibus Interctusa . non iiiveiiieba-
lur, doncc rex ipsius civiiuiisse nobis fecit viam, ut
perveniremus ud eaiu. Iii Chris^o ergo ambulantes, et
adhuc peregrinanies, et dfsiderio suspiranies, cujus-
dani iiiuirubilis iaetitix illius civiiati^, ^tc canlciuus

945

IN PSALMORUM LIBRUM F.XEGGSIS. — PSALM. LXXXVL

940

ot desideremiis : ct ▼ideamiici qiiam nrdetUes amnto-
res illiiis eivitatis ilUerant, a quibiis nobissiint hrc
praedcia alque caniat:i,ct qiianto afleciu ab illis nobis
liint commenditia, qiiem aflTeclum fecii eis tinior ci-
vitatis, amorem autem Spiriiiis xancius infundit eis.
Iloc crgo jkpiritu repletus ei rervens quidam oivis,
qui de desiderio et atnore illius civitaiis mulla secum
volvebat, et interius mediiabaiur, in lianc vocem
emmpii, qtiasi de ea aliquid ad qnod ejus posset re-
ferri, prsedixerit. Quand<» autem <tc ea non dixii, qui
de ea, ex qiio cognovit, corde nou tacuit? Uiique sein-
per de ea dixit. Ct esl, quasi dirat : Mira qiiidem et
ineflabilia de civitate illa »unt dicenda : ego autem
hoc solum de ea dico, quod fundamenla ejus siint tn
montibu» $anctis,^Uoe esi, sancti montes, in quibus
hgec civitas .Tdificatur, sunt eliain fund:iincnt4 ejiis.
Et quasi dicerelur : Cujus ejusT Di«it Sion, id esi,
Jerusalem superna est qu^edam civiiAs, ciijiis porlas
diUgit Dominui super tubernacula Jacob. Sniicios nion-
tes vocat pairiarcbas, propheias, aposiolos et alios
doctores sutMnos, qiii propter fidei coiisiauiiam ei
virtutnm eminemiam montes dieuniur ; ei bi sunt
fiindamenla bujus i ivitntis, quia infirmiias no&ira in
eis nitiiur, quia per eorum auctoritalem corrobora-
Hir. Ri est aliler iu hoc aedificio vivo, quan^ in quo-
hbet mortuo et terreno xdificio. Iii terrenis eiiini
aediOciis aliud siint fundamenla, aliud l.ipldes, unde
eonstruitur Tdificiiim, aliud porta;» aliiid habitatore*.
In lioc vero spirituali sedificio simcti montes, qiios
fiindamenta esse diximus, suiil civc!^, qui ideo de
ipso loquebantur, ut alios cives exborlarentur : et
lapides vivl et qua<irati, de quibus coniexilur a*d fi-
chim, sunt ei porUe. Qiiiidrati vero lapides ideo di-
contur, quia sicut quod vere quadratiim est, in qutm'
ciinqne pariem cadat, siabile esu velul tali in aleis :
quicunqiie in hoc xdificio siint, t:iles sunt quod (|ii:i*-
€un<iue trihulaliones vel pres^urae iiiiiniiieani, per
qiias qnasi cadere videreniur, tamen non cadent uU
lis tentationibus. Porta; qiioqtie sunt prxdicti iiion-
tes, qui» per eorum doctriiiam ad cogniiionem verl-
laiis accessum habemus. Sciendum auiem, quia lirct
dixerimus plura in h-c %di(icio esse fiiiid.nnenta,
nnum lamen priiicipale cst ejiis fundamentum. fun-
dameniiim scilicet fundameniorum, de quo ait Apo-
Blolus : Fundamentum alind nemo ponere pote$t, prce^
ler quod po$itum e$l, id est^ Chri$lu$, Et liic idem est
lapis in hoc a*dificio angularis, tenens dtios populos
taiiquam duos paricies, e divorso venienies, ei in
oito angulo coiivenieutes. Qui lapis angiilaris et in
summo cst et in iiiio : quia et in his qui jam sursum
sunt, et in liis qui adhuc in terra deorsum (quod non
potest esse quantum ad humanilatem, sed qiianlum
a<t divinitatem quae uhique prxsens est), quia totum
e<^i insimilitiidinibus, nihil in proprietntibns. Ei hoc
niaximeconsiderandum est in hoc aedificio; qiiia non
de imis ascendit ad sufiiina, sicut alin aedificia, sed
de summo tendit ad iina. Chrisios enim, qiii est fun-
damenlum, est vere summuin ;qui superaedificanlur,
inferiores sunt. Dicuniiirnutcm diioderim portae hu-
jus aedllicii et una porta. Unn quidem propier €hri-
sium, qui se ipsum porlam vocat diceiis : Ego $um
ostiump per me $i quis^ et reliqua. Duodeoim vero
propierea diciintur, quia duodennrius numerus con-
stnt cx quatuor et tribus ; et ad hujus consiructioneui
vocanlur non de una parte aBdificii tnntum, sed de
nmnibus quatuor partibus mundi, ei hoc per cogni-
tioiiem sanctae Triniinlis : has ilaque portas Sion
diligii Dominu$ $uper omnia tabernacuta Jacob^ Ul csl,
plus qiiam oiiinia legalia instiluia veleris popiili,
i|uae fucrunt significativa pra^dictoruos. cl alioruin
qua: nunc sunt in Ecclesia. Per JucoJ) euiia carnalis
popufus hic accipitiir, per tabernacula vero legalia
lustiluia, qiix ad lempus fuerunt appo^itii.

Giorio$a dicta $unt ite (e, civilas Dei,. Quasi. dicat :
Merito dHigii Domtnu$ portas tuas, qoia, o civiias
Dei^gtoriosn dicia $unt de te, a proplielis scilicct,ctiaiii
ab ipbo Domino, cutu.diceret ad JAidxos ;,Amen dico

A vo6fs, quia pubticani et meretrice$ praecedent vo$ in
reqnum Dei, Civitatem Dci dicit coeleslem Jerii<;alcui,
ad dlTerentiam terresiris propler diguiiatem.

Memor ero Ruab, Veie gloriosa dicta $nnt de te.
Nnm etinm Dominiis hoc glorio^um dixit de te, o
Sion, «cienlbiis nie, id esi, cogiiosccntihits poien-
tinm ineam et voluninteiu nieim, et ideo ardificaaii-
hiis te : lliis ero memor^ id etii, inemorinm facinni
Raab et Babylonis, scilicet iniisetiain qualis fiiil Itnab
et Babyloni, conversos in .Tdificio tuo poiia it. Kmb
mereirix fuit in Jericlio, qii e lci^nios Israeliiici po-
i uli ad exploraudum missos hospitio siisccpit, et tl-
los abire permisit, atquc eos sub jurnmenlo promit-
tere sibi fecit, iit sicnt ipsn cooHcrvaveial, ila ipsi
cuiu civitaiem ilJanv caperenl, cnin et domum siinui
custOilirent. lili aulcni ncquicsceules, prxccperuni
ci utiin cviTsioue c>viinlis cocciueum faiicin do fe-
nestra sua su<peiideret, qiiod iia ftjcit, et libernln
csl. lnterpretnlur nulein Itaab snperba^ Jericlio vero

n luna : et pcr luuam dc'ectio inortnlitniis designaiur.
liitelligitur vero per Ituab generalis fornicnria, id
est, geniiiiias, quae in Jericho erni, quia solo tcrrcni-
tatis defeciui inhaerebat : et supcrba eral, quia crea*
turam Creatori pr;i>ponebat. Quisquis aniem de geiilii
illa lcgalos Israolilici populi, id esl, prxdicaiores
veritali;) accipit, el pnssioncm Chrisii, q la: per coc-
cineiim, id esl, rubicunduin fun in designatur', de fi*.-
ncstra raiiouis suspciidtl, id cst, si laliotinbiliicr eiui
credit : isie snlvabitnr, cu !i Jericho in pctenui! de-
struciionis igiiem tradelur. U iliylon qiioqne conrusio
iuterpretatur, per qiiain maxime terroni cupidiiale
confusi designanlur, qui ciiam couvcrsi et miindati
ponuntur in civitate Dei, el boc gluritistim D iminuci
de ea dixit. Mein est euiiu cuni dicil : llac civitas
mundat omnia immundaf et dirigit oinnia confusa.

Ecce alienigena. Dicil qiasi praeteritum, qiiod per
spirituni pruividil fulurum. Quasi dicat : Ecce coiii-
pleta sunt glonosa dicta de civitate D-i, no:i jam
ipsi, sed immuiatl. Per alienigenas accipe omncs

^' mcnte allenos a populo Dei, id est, persecuiores.
Per Tyrum, qiiae llebraice dicitur Sor, quod tribula-
tio vel angusiia interpret itur, iili designanlur, iii
quorum animim mnlo merilo suo omnis tributaiio ci
angustia eratfuiura, si n m rcsipisciui. Per populuni
autein iElhiopum inaximi in peccatis de:iigrali et
disperaiissimi.

Nunquid Sion dicei, homo, Non solu.n illud giotio-
suin, quod prapdiximiis, sed ctinm hoc aliud glorio*
sum de civitate Dei dictum est, scilicett quod qiiidani
et natu$ e$i in ea, ut homo propler tio^, cl ipse Aliis-
$imu$t td est, ens anle nos quia Deit^, fundavit eam,
Mec mirum si ille qui creavit mairem, de qua nascc-
retur, fundavit etiam civitalem in qiia na.sceretur.
I':i, o Sion, nunquid homo Unium dicet^ id est, prx-
suiiict hoc exponere aul iutclli;;ere? Qunsi dicai :
Cerie nunquam homo per se, id est, sinc Spirilus
saiicli illuoiiir.iiione pulerit ad hoc aspiMre. Sim
eaindem nccipil, qiiain prius. Njc te luibet quod iu

D civitate Dci,.fiua;n coeiestem Jerusaleiii e>se pruidixi-
mus, honio nasci dicitur : qiiia uon soluin Ecclcsia
superna, sed eliain pr;csens coeleslis Jerusaleui vo-
catur, quia eadem est et illa ei isla. Et ut ait Apo<
stolus : l^aslra conver$atio cst in C(Bte$tibu$, iu qua
sciiicet iu pra?scnli Kccle.^ia natiisestChristus, qiiaiii-
vis de Juda?is n:«scerc:ur: qiiia beaia virsjo Maria
propter fidein, qunm hibuil, rcvelaudjB adbuc Lc-
cfesiat iiieiiibruni luil.

Dominu$ narrubit in $cripturi$, Qunsi d:c*t : Liccl
non sit huniini:^ dicere aui intelligerc illud, scilicci
qiiod el homo natus est in eu^ ei fundauit eam : tam-^a
certum ct verum csl, quia Dominu$ qui nec fallit iict*
ralliiur, et iiarravit et narrubit illud in scripluris nun
Aristoitrlicis aut Platonicis, sed poputornm, id esi, lu
scripturls directis ad populos corrigtmdos ct docen*
dos. Et iii hcripturis prin ipum, id c^t, quas principes
e( scripseruut ei docuerunt : pciucipum dico nau
quorumlibei, sed horum^ id csl, m:igoarum priiuu-

947

DEDiE VENERABIL1S OPP. PARS II. SECT. II. - fiUniA ET SPURIA.

^lft

pum aut scilicet fuerum in ea civitale construenda, A ^^c-us Eman Jiraetitct, rel Hiezrabelittt, vel lauien

•• •*•• . ^ % *•• ■■• •« A •a • ■ ■ a

priiicipes nccepit liic sanctos apostolos et aliiis cno-
stitutores Ecclesia!, qui r-tsi pauperes et piscaiores
fuissent, primatum lamen super omnes principes
saeetili obiiiie>it, quod rea ipsa docet.

Qiiisquis f ntiu Itomam Cliristianorum tendit, ma-
^is gaiidet liaberc memoriam Peiri piscaloris, quam
niretvigere p:ihiiiiifn Neronis iinperatoris. Sciendum
qiiod bf^atus Aiigustiiius superiiis hanc lit|eram po-
nit : Mater Sion dicet^ Iwmo^ Et est alia continuatio,
quasi sic diceieiur : Quomodo boc erit, ut alieni-
genm^ et Tyrics» et populu$ jEihlopum in iila sunt ci-
vitate? Hocmndo, scilicet, quiaquidam talis nasce»
lor, qui et poleiis crit, et idonens ad iiios iiiirodu-
cendum. Naiu i|uidain dicei, o mater Sion, ut qoili-
bet aiius boino. Et bic est lalis qui et natus ett in ea,
komo propter iios et ipte anie iios fundawit eam, Sen-f
lentis^ non mutatur. Et est, qiiasi dicat : Per boc
scitur et ratum li»hetiir quia uommut et narravit et
uarrabit boc tn Srrf^nturti populorum^ eic.

Sicut kBtantium, Quaiidoquidem, o cidtai Dei^ tot
et tani gtoriosa dicta tuiit de le, et nionles sancii
sunt fundamenta tua, et D(»rainiis diligil portas tiias ;
ergo habitatie omnium babitan^iuni in te est, sicut
itetantium' Quasi dicai : Ihbiiatio quidem terreiiae
ciTitatis est, sicut plorantiuin et tristantium ; tua
^uteta liabiiatio est laetaiitiora, id est, l^tiiia per-
fruentiiim. Pereunie envn necessitate , peribuut oro-
uia opera necessitatis, et sola Isetiiia sequetiir. Et
ideo dicit quia eril laslaotiuin babitatio. Et ne cur-
ramus ad terrenam aliquaro Ixiitiam, putautes banc
esse ill.im, ideo sicut apposuii, ut sciremus quod
l^ibil bxc ad illaro, nisi per similitudinem sokiui.

IN rSALIIUM LXXXVII.

Canticum p^lml Gliis Core, in finem pro Maheleih
^d r^poudeudum, inteilecius Ein^n Ezrahiix.

▲CLGUUEMTUU.

AliUr vox CbrLiti de passione sua ad Patrcro.

E1(PLANATI0.

J#«/«c/^tn/^pr(^(ot)frrborus, divina verha decantanjf^
ei quod additur, Ad respandendum^ tignificat organa
^ttfffca prixivenitu^ et chorum responditse solenmiter,
myttice innnent Domini pastionem, quos hoc ptnlmo
^aiitatur^ Ecctetiam concorditer imitari aetere. Nam
ei Eman Itraetiiam^ qui frater ejna^ et vir videns
Deucii interpretatu^r^ eumdem fidelium popfilum de-
nuti/tar. De quibus dicitur : lie, nuntiate fratribut
meis. Ett autem Kman filius JoeL /S/ti Samuel^ d'e fa-
ntilia Caath^ filii Levi, unut de cantoribus quos David
in coUocaiione arcas pra^fecit retiquis ad canendum»
Dieronymus hune titulum ita exponit : Ptalmut itte
refertnr ad fidem, e\ filiit Core pnjednentibus, cmnis
m eamdem vocem respondit chorus Eman IsraetitcB
sensu prudcntiaque compositus. Arna.bius ita in hujus
psalmi titulo : Nominqntur quidem /i/ti Core^ sed
psatmus canticum suum pio kleUch dirigit^ ei dat in-

llieiraitx. Agit in boc psalmo caput nof«tniro de
passione et resurrectione sua, accumulandw» iriba-
lationes et mlfierias, quas pro nobis passus esi, ot
tauto magis nos reddat altcniiores et prompiiiires
ad coudigne sibi respondetidum. Et quoniam *lia;c
actioad Ixlitam et gaiidium nostrurospiriiuale per
tinet,^ qiiia ejos inors nustra viia, ejus damnatio nu-
stra justilicalio ; ideo psalniiis isie dicitur caniicom
psalroi, etprop'>nitur hoc caniiciiin filiis Core, id esi,
Cbristi pro Mahelelh ad respoodenduiu. Ilabeleth
Hebraice, chorus diciior Graece, et clioros est niulti-
tudo concorditer canenttum, et poniiur pro coueor-
dia. Et est dicere : Proponiiur boc tautum filiis
Chorae, pro Core, ad rfspoiidendum, ut sit cborus
concorditer respondens iili |irapcentori siio. QiMliier
autem sit ei res|K)udenduin, Petrus aposioluH insi-
nuat dicens : Christus pro nobis passus £i/, vobis rg»
linquens exemplum ui sequnmini vatigia ejus. Idem
3 qooqoe Joanues ostendil dicens : Sicui ipse ammanL
posuit pro nobis, ita et nos pro fratrlbus debemus po-
nere animas* Et boc lantDni in charilate, qoia dicil
Apostolus : Ei si tradiiiro corpus meum ita m arr
deam^ charitatem autem non habuero, nihii miki pro-
dest, Huic quippe pneceftiori saiicli martjret prln^^
cipaliier et digne respondcruut. Nec lameQ dene<t
gandum esl, quin et iHi res|H>ndeaiit, quia et si per-
secutoreiu non patiuntur exterius, tamen seipsoa
mortilicaiit interius : etin ea semper sunt volunlate,
ot, si ne^esse sil, non dubiient pro fratribiis aniaiaa
pohere. Proponitur, Inquain, filius Core ad respou-
denduiii, ips^s dico leudeiitilHis per respousioueai
isiam iii liiiem. a;ternarum coronarum, id esi, a4
gloriam imiuorulitatis et iinpassibilitatis. Et est boe
canticum iniellecius Emaii E^rahii». Eroan interpre*
tatur frater ejus, Itli auiem sont fraires ejus, qui ita
intelligunt sacranieiiiuiu crucis fjus, ut nou solaai
non erubescaui, sed ui in ea glf»rieiitar, velut ille
Q qui dixit : Jlt^i absit gloriari nisi m cruee Domini ne-i
^ ilri ^estt Christi. Uude boc caniicum merito iutelle-
ctus Emau dicilur, Euian, dico, Israelitae* Omoia
eniiu qui siciit int^lligit, laltsest, de quo.po|es|diq :
Ecce v.rus JsraeUta, in quo dotus non^esi. Hieicali^
lila auteui, vel IJiezraiui, Orienialis advena iolerpre-
taiur. In Orienle enini nos Dominus posuit, qiiaudo
Adam in abuudaniia virtutuni constituii; sed per
prabvaricationem de Orieuie cecidimus iu Occiden-
tem, id est, iu banc ignorautiam et in hanc uiorla-
litatem. Si autem repatriare volunius, uecesse esi oi
exsiliom nostrum aitendamus, et pr»centori noalro
respondere coucorditer saiagamus, quod ottinis qui
vere frater est facit. Scieiiduin autem quod beatos
Augustinus dicit istuin psalinuin inter c«teroa de
passione conscriptum, nec iiiiiius pro Mabeletb aJ
respondendum necessariumt non ob aliod sic spe-
cialiter iutitulavit, nisi propter variatiooem el fasti-
dii revelationem. Aui si alia eausa esi cur litulos
alteriuspsalmi alieri noo possit convetiire, curo molr

telleetum Eman Israelita^. Melech HebreA destitutum ^ '".™ l*l>o«:*V®"^« /*"^" «® "0" potuisse inveiiire. Dial

vocanl^ Eman inopem, Er^fo ad destitutum et paupe-
tem sermo eif, i//tf>u credo, quem retinquentet solum
diseipuU fugerunt ; qui cum dives esie/, pauper pro
nobis factus esi, Per totum psalmum Dominut loqui"
iur, in prima deprecatur au^lium per similitudinet
varias, contemptum suum referens^ quem a Judasis erai
perpessurus, Secunda quce sii passurus enumerat^ as-
terens mortuos a medicis non esse suscitandos, ui pos-
sini Domno confiteri. Tertia neyat misericordiam Do-
Oiint sepuitos edieere^ aut perditos laudes Domini per-
sonare^ propterea resurrectiomm sibi celeirimam ve-
ntre deprecatur, In qua oraiione perseverans loquiiur^
a parte membrorum d\versas eommemorans pasiiones^
quas iam ipse quam ejus ptebs susiinuii desolfl,

GOUIIBIITARIUS.

homine^ Deus salu:is mem, Canticum ptalmi fiUi
Qpre pro ilaheleili ad respondendum, in finem. Iniel'

etiaro quia si aliqui aute eum dixeruut iiide, ve|
scripseruot, aut non profuerunt tarditati su», qaia
non |K>tuit iutelligere; aut non satis lecerunt eispe-
ctalioni suae, quia infirmum fuit- quoJ dixeront. Ao-
diamus ergo in hoc psalroo Dominum praeceniorem
nostrum, et audiamus quo modo cborus suus ei res-
poqdeat iiniuilioiie vel graiiarum actione. Ei dico aic
dicenti : Domine Deus auctur satutis mem et meoroto.
Et inerito, qoia ego clamavi^ id est, irremisse egi co-
ram (e, non ad aspectom bominum. Et hoc tit die a(
in Roc/f , id est , et in prosperitaus et iii adversiiate.
llle euiin vere et die et nocte clanial, queui nec ex-
tollit prosperitas, nec frangit adversitas. Defflinos
D^os, iiiqoam, intrei ad te oratio mea faela ooo iq
Ubiis exterios, sed tii tuo consp^iu^ id est, in corde,
obi 10 coiispicis. Vel si in conspecio tuo uon babe^-
tur, tunc simpllciter ita diceior : ImrH oraiio usem
in conspeetum iuumf id est, accepiabilis sit tibi ora-

P49

IN PSALMORUM LIBRUM EXCGESIS.— PSALM. LXXXVIL

953

lio mea. Tractam enim est ei eo qnod legati illl qui
aliqiiam Ifgationem acceptabilem principi afferunt,
Mo\ anle eiim' intromiuuniur.

Inelina aurem tuam ad precem meam, Idem vide-
tur per ali;)s voces dicere. Niliil enim aliud est auris
incliti:iiio, quam niistTtcors exaudilio. Iit utique
lunc inclinat uobis aurem, si nos non ertgamus cer-
ficem.

Qwa fepleta est malis anima m«a, et vita mca in-
ferno appropinquavit. Et ideo rogo ui inclines milii
aurem, quia palior necessiialem. Anima enim mea
repleta e$t malit. Quibus malis? Non utique viliis,
quia peecatum non feeit, nec invimtus e$l dolu$ in ore
eju$;$e<i humanis malis, scilicel, irislilia, iribuln-
tionp, dolore. Compalilur enim anima carni sunp,
quando inevitabililer imminet dolor ipsi carni. De
his malis quippe dixit : Trltti$ e$t anima mea. H;cc
aulem, id esi, bos affcclus humanq^ iufirmiiatis non
comlitione necessit:ili$, sed volunlale miseralionis
sn^^cepit, sicut et carnem et ipsain eliam mortem.
Translulit enim \n se membra sua, ut si fnrie ali^
qiiod membrum suum inif^r corporales iribulaliones
atqiie mol^^stias conlristaretur, aut dolore continge-
retur, non ideo putaret se alienum a miseiicordia
ejus. Et nt ostenderet h»c non esse viiia, sed bu-
nianae infirmitalis indici:i. Ei ideo (quasi dical) dico
quia anima mea repfeta e$t mali$t quia vita mea ap-
propinquavit inferno, id est, morli. Possumus eiiaui
per mala hie accipere tristitiam ei doloiem compas-
sionis, quam ipse habuit, quia vidii illos ()uos ve-
nerat refficere, potius a veriiate deficere, et in tanio
scelere se polliiere. Juxia quod Aposlolus ail : Ua»
grta triititia^ et coniinuu$ dolor menti mece pro fra*
Iribus mei$ $eeundum carnem, qui $unt I$raelil(g.

jE$timatui $um cUm de$cendentibut in iacum, fa-.
€tu$ tum $icut homo $ine adjutorio^ inter mortuo$
liber, Ideo anima mea repleta est mo/fs, et vita mea
appropinquatit inferno^ quia CB$timatu$ $um ab illis,
cfoorum mortuos veneram siiscitare, infirinos curare,
ipsos eosdem a peccaiis liberare ; esse cum dr^^cen-
dentibuf in iacum, id esi, par esse illis qui descen-
dunl in lacuui, id esi, in profundam miseriam viiio*
ruin hiijus viiae. Vel m lacum^ id cst, in inreriorem
infernum. Et fac:u$ $um eiiam reputatione illorum,
^euthomo $ine adjutorio^ id est, velut desiitutus ab
ouini auxilio, quia dixerunt : Per$cquimini et com»
prehendite^ quia non e$t qui liberet eum. Talis, in-
tiaaui, ab eis reputatus sum, cum tamen essem solus
ii^^r inier mortuo$, Yere enlm niors illius libera
fuil, non coacta, quia polesiatem habuil aniniam
poiiendi, el iterum sumendi. Per hoc etiam liber in-
ter moriuos fuit, quia iiec prxcedenlem causam
mortis, id e^t, peccatum habiiit, nec sequentem pce*
nam timuit.

Sirul vulnerati dormient in upulcri$^ quorum non
fs memor ampliu$. Hoc est dicere : Ego vulneratus
lancea, aestimatus sum iia mortuus ex coactioue,
sicut alii vulnerati non quilibet, sed qui mortiii sunt,
et dormiuut in sepulcris exspectantes resurrectio-
nem, ei ita dormieruni, quod tu noii es amplius ine-
mor eorum, quanium ad commuiationem in nie-
(ius.

Yel aliter : jE$linvitu$ $um ab eis $icttt vulnerati^
id esl , transflxi sagiiiis divin;» adversalionis, hoc
cst, sicut prorsus intus excaecati, dormiente$ in $eput^
cri$^ id est, acquiescenles sibi in operibus mortuis,
quorum lu nofi e$ ampliu$ memor per rep:iraiionem.

Et ip$i de manu tua repul$i $uni, Uuasi dicat : Pu-
laverunt me, inquani, o Dumine, destituium luo
auxilio, et ideo ip$i polius repul$i $untf et interius
et exierius de manu tua, id est, de proleciione uii-
«ehcordiae tuae.

Po$uerunt me, Merito repuisi $unl de manu tua,
qiiia ipsi posuerunt me prava repuialioiie sua iit iu"
feriori laeu. Superius per laciim aceepimus profun-
dam miseriam hnjus vitae, et inreri(ue(u inf^rnum ;
blc auum. pins accipimus, scilicet, profundissimam

A damnaiionem sceleraiorum, et hic tandem. Et i leo
(quasi dicai) po$uerunt in iacn inferiori, qiiia accepe-
runt-me in tenebro$is, id e»t, inter daios tenebris ct
cirentes lumine veritaiis. Et etiaiii in umbra mortis^
id est, inler illos quia adeo sunt perdili, quod jnm
umbram, id est, similiiudinem mortis iu se osteu-
dunt.

Super me conlirmitu$ est. Quasl dicat : Hoc eti:mi
male reputantes de me dixerunl, quia non lariiuu
ira tiia, Doniine, ad leropus essel super me, sed fu-
ror tuu$ est cjnfirmatus, ut maneal super me et hic
el in futuro. Et hoc etiam dixeruut, quod tu tn-
duxisti iii disposiiione tua super me omnes fiuctu$
tuos^ id est, el pr;esentem tribulationcin ei a*ieriiaro
damnationem.

Longe fecisti nolo$ meos a me, Qtiasi dical : Ad
majorein cumulum miscrinc ineoe hoc etiam additum
est, quia tu feci$ti, id est. fieri permisisti ionge a
me si non loco, lainen afreclione noio$ mso9, id est,

[) illos qui et vidcrant.iniracul.i a nie facia, ei inteU
lexeranlopera mea. Et verc longc facti sunt, qnia po-
suerunt me sibi tanqunm abominationem, Saiis eiiiiii
ille se^tiinavii eum abomiuationem, qui cispit deic-
stari et jurare quia non novissct homioem. Trndilu$
$um ab uiio illoruin, et lanien non egrediebar^ id est,
divinitatis potenliam non osiendebam. Ei ideo ocuii
m:i languerunt, id est , in morteiu dalu< sum : iit
simpliciter sit descripiio mortis. Vel ocuii, id e^i,
etiam perfeciiores in corpore ineo, per quos ego
aliis prospiciebam. iangurnnt, id est, a nie defece-
runt pras inopiat id csi, qui.i solam pauperiatis for-
mam, non divinitaiis diviiias exhibebain.

Ciamavi ad te, Domine. Quasi dicat : Quanquam
tol molesiiii circumveulus essem, tamen non ideo
defe.i a nieo proposito, quia, o Domme^ cia navi, i.t
est, irremisse egi ad te proinerendum ; el hoc noii
ad horam, sed tota diV, id cst, tolo teinpore militios
mex. Expandi manu$ meas, id esi, ostendi bona

p opera mea, ut aliis exemplum daretn, respicieus

^ non ad os hotninum, sed ad te,

Nunquid mortuus facies mirabiiia, Quasi dicat :
Quia, Dominef ad te ciamavi, quia toia die manu$
mea$ expandi^ ergo recompensa inihi, et resusciia
me, ut per me resuscitaium facias miraSilia, id est,
reparationeui vivis, qiiia per me morluum, id est,
non resusciialiim non facies mirabiiia mortui$, lliuc
talis per di^juucliouein syllogismus videtur posse
fiei i : Gum constet quod lacturui sis reparationem
per mortem meam, aut p r me morluuin tantuin,
id est, iion resusciiatum, facies mirabilia mortuis,
aut per me resuscit itutn ct vivum vivis; sed per uie
moi luum non facies niirabilia mortuis ; ergo per me
viviim vivis. Assuinptione porit iu libro sub inlerro-
gaiione cum dicit : Nunquid per me uioriuum tan-
tum facies mirabilia moriui$? Quasi dicat : linpossi-
bile est hoc fieri. Mortuos accipit hic iuierius ei ex-
terius murtuos, qiii iam ad hibi coudignas poeiias
descendunt, ci ideo impossibile est eos amplius re-

j) parari, quia in inferno nuUa est reiiemptio ; vivos
vero accipe illos qiii, et si morlui sunt iutenus, vi-
vunt tauien exterius, el ideo iii cU est spes repara-
tionis. Inde aulem constat quod per euin reparatio
debet fieri, quia ipsemet in Evangelio dicit : Ego ad
hoc venif ut testimonium perhibeam veritati. Nunc ad
liilerain redeatnus. Nunquid per ine inortuum fa-
cie$ mirabiiia mortui$? Ulique ntiii. A,ut medici fuliiri,
medici, scilicet, animarutn, inedici veri, hoc estdo-
ctores sancti $u$citabunt, id est, sqscitare per repa-
rationein poteruut m >rtuos illos?Uiique nou. Con-
fitebuntur tibi amplius saiubriler mortui illi ? Uiiqiie
non. Quia infernus non conruebiiur D<>niino. Nun-
quidnarrabit? Vere me«iici moriuos uou suscitabuiit,
quia narrare misericordiam tuam eis iion poterunt,
nec aliquis alius. Quod sic dicit sub interrogalioue :
Nunquid aliquis jam narrabit moruiis et posilis in
sepulcro misericordiam^ id esl, repirationetu (ua>fi,
et positis in perditionet id est, in wterna daiuuatiouo

9SI

PEDiC VEiSERABILIS OPP. PARS H. SECT. H. — DUBfA ET SPURIA.

narmltit aliqiiis verHatem ftt/im, hoc est, vel vera A tibuf in operibas mortois : el veritalem tuam positii

pr.i*cepU (u:i, vel iiiipletionem promissorum tuoruni?
Mnilus utiqiie.

Fiunqnid cogimcentvr in tenebrii mirabilia tun,
Phis dlcit quam prin^. Qnia dicit qnod et si ab ali-
quo eis narrari po<<set, ipsi tamen noii inielligerent,
interrogando sic*, Nunquid mirabilia tua^ id esi, re-
paratio tna pnieril cognosci ab his qni snnt in tene-
tri$^ id esl, in tenebrosis lorig infcrni, et justitia^ id
est, gratia tua jiislificnns poterit cogiiosci in terra
oblivionis^ id esi, in lerra llla cnjns tn peniius per
vi^itationero misericordine es oblitnsT Quasi d^cat:
Uliquft, et i^i esset qui hxc illi posset narrare» non
e^^et qiii posset cognoscere.

t^tego ad fe, Domine^ elamivi. Qnasi dicat : Quan-
doquidem per me morinum niirabilia non facis mor-
liiis, ecgo, o Domine, rcsiiscila me, ut per me vivnro
mirabilia facias mortuis. Vt* I recompcnsa mihi vicem,
quia ego ctamavi ad te, Et vcre fncies , quia oratio

in perditiane, id esl, in sBtcrnn daronatiooe? Nullus
utiqne. Et merito, qiiia et si eis narraretnr, ab eit
non cognoseereinr. Kunqnid enim cognoscmtur mtra-
biiia tua in tenebris, i:t est, inter illos quorum ratio
est ojitenebrata, quia a veritatts Inmine privala ? Ei
justitia tua cognoscetur in terra oblivioms^ id est, ir-
reciiperabiliter damnatis? Utique non.

Et ego, Quasi dtcfti : Dico quk nen eognosunim'
niirobilia tua m tenebris, et quod non facies nurabiUa
mcrtuis : et ego tamen pro quibusdam ex illis ctanuni
ad if, Domine^ nt cum diciiur : Pater, ignosce t7/ts,
quia nesciunt quid fadunt, profuit enim bac oratio
niultis, nt centurioni illi qni dixit in pa^sione : Yere
Filius Dei erat isie : et illis qui accedentes ad a;)0-
stolos dixeruiit : Qnid faciemus^ viri fraires? et miiliis
aliis. Et hoc est quod seqnitnr : Kt mane oratio mea
prmeniei te. Quasi dicat : Clamavi, iuquaih, pro illis
ait i*\ Et hoc non frusira, qnia oratio mea preneniet

mea prceveniet (e, id est, apparebit te prxvenissCy et B '^« ^^ ^^^ apparebit quod rogavi olKinuisse apud ie«

e(Tectnm apud te obtinuisse per rcsurreciioneoi meam
faciam Hi mane,

Ot quid^ Domin?^ repellis orationem meam. avertii
faciem tuam a me f Quasi dicat : Quandoquidero ex-
auditurus es me, ut quid ergo, Domine^ repeilis^ id
est, facis a le videri repulsam ofationem mcam? Et
itt qriid qiiasi avertis faciem tuam a me^ dum permittis
me sic conteinni, sic tribulari ab iiiimicis meis.
Quasi dicat : Tu ergo certe scis, et ego scio quare
hoc sii.

Pauper sum ego, et in iaboribus a juventute mea,
Ideo, inquam, avertis a me (ut videlur) faci<'m (uam,
quia ego solus sum id< neus, per quem ira tua irans-
eat, et sic reparaiio fiat. Nani egosum verc pauper,
Nihil prorsiis inihi ascribendo. Et sum in taboribus
pondus prarccptornm tiionim porlando a juventute
mea, id e>t, ab illa etiam ;rtale qiiae pronior est ad
lapsiim. Quod auiem sum pauper et laboro, non est

sicut pnevenientes soleiit obtinerc farto mane^ iit
est, facla iii quibusdam illorum illuminatione, veiul
in his qnos pnpdiximus. Et quia crebrescebant fla-

{[e!la, qui:i ftaqeiiat Deus omnem fHium quem rectpkt ;
uxta illud : Fili, accedens ad servitutem Dei^ sla tn
limore et tremore, et nrcepara animam tuam ad lenia-
liones ; ideo subdit : Vt quid^ Domine^ repellis? id est,
facis videri quotl repellas, tot malis crebresoentibiis
super eos, orationem meorum, quam meam prae ni*
niia aflectione d;CO. Et quare avertis^ ut videris, fa-
eiem tuam a m«, id est, a meis? Quasi dicat : Uti-
qiie ideo facis, quia scis eos esse idoneos, quilws per
talia flagella aelernam pares ha^reditatem. Namqua
ego sum pauper m illiSy quia nihil ipsi de se praRsn-
niunt, nihil sibi attribuunt, et sum %n laboribus
in eis : iinia sustinent pondus prsceptorum luortiiu
a juventule nen sua^ sed mea^ id est, ab iunovatione
quam non ipsi, sed ego in eis per gratiam feci. Ali-

fx impoientia mea, quia exailalus sum per immunita- n quando auiem exaltatus sum in eis, scilicet quando

leni peccatorum, ei p^enliudinem virluium. Et tamen subtrabiiur flageltum, et parcitur eis. Quia ut jaro

siim /^timi/mdis a persccnioribus, el hoc iion aeterna- ''" ^** -:--••- • -•!--- -•-«

li>er, sed tantum ad horam, quiu conmrbatus, Quare

antem humiliaius, quare conturbaius? Ideo scilicet,

ut irtg tuct venienies in me transireni, sicut revera

fransftfruitf. Et ut iransirent terrores tui^ a le dispo*

sili : juxla illud : Non haberes in me pottstatem, nisi

desuper dnta tibi fnisset^ inquam, tcrrores conturbaue-

runt me, Et ideo dico conturbaverunt, quia torrcntes

illi eircumdederunt me, sicut aqua, id est, ut me invoN

verent et demergcrent tota die^ id est, passionis toto

ictnpore : circumaederunt me^ dico, simiitter, scilicet ei

JuJari, et iniliies Roninni. Et ad cumulnm miserio*. meae

aiigendiim eiongasti, id est,eIongari permisisti a me, si

iion loco, tamen aflectionc, amicum milii corde, et

proximum carne, ut JacotHim ; et etiam elongasti

omnes notos mcos^ sciliret quibusinnntuerani signa et

opera lua a me non misero, sod lanqunm ipsa mise-

ria, id est, lepra repntato.

Nunquid mortuis facies mirabiiia : aut medici iuui- ^
tabunl et confitebunlur tibi. Taliier quoque continua-
iiir et legitur. Qiiasi dical : Ego qu deio, o Domine^
clamavi ad te^ et tota die manus meas expandi; qiiare
ergo sa*viunl in me inimici? Ideo scilicei, quia mor-
lui sunt interius, id est, excaecati sunt, etopera mea
non ailendunt. Et ideo nulla eril reparatiOy quod sub
iiiierrogatione sic dicit : Nunquid mortuis^ quos in-
lerius scillcet non illumini^t gratia lua, ut commo-
veanl eos veritatis cpera a nie ekhlbita, jacies per
me mirabiiia^ id est, reparationem ? Utique non ; <r«f
medici fuluri susci:abunt tales a morte interiori, itf
confiteantur tibi? Ulique non, qnia nec etiam eis mi-
rabilia tua narrabunt, juxta illiid : Vobis primum
oportebat loqui rerbum Dei : sed quoniam reputislis f/-
lud^ et indignos vos esse judicaslii, eece convertimur
ad gentes. Et hoc est quod dicil : Nunquid narrabit
aliquis medirorum misericordiam reparationis tuje
positis tti scputcro, id est, fcrsistentibus et delectan-

prxdictum est, si nulla jucundiias etisety defirere-
mus. Et iteruiu Aifmt7ni(«s sum in eis, revertenlibus
ei incresceniibus flagellis : quia si plena securiias
essel, male exsultaremus. Et iia tamen Aumt/iofift
stim, quod conturbatus^ id est, ad horam tanturo bu-
miliatus. Quod ponit ad consolaiionem nostram, iie
deflciamns in tribulaiione : quia ad tempus tantum
erit Iribulalio, in aetcrnuni vero eisuliaiio. El ideu
(quasi dieat) humiliatus sum in illis, ut irce tute trans-
irent tn me, id est, in illis meis, sicut revera frans*
t«riiiif. Et tamen hoc non per eos, sed per me factnm
esu Nam ut traiistrenl irje tuae in eis, terrares rni,
id est, a te dispositi eonturbaverwu me, Quai se-
quuntur non mutanlur.

IN PSALIIUM LXXXVIII.
Inleilectus Ethan Ezrahitae.

ARGDIiENTtlM.

Praedicit captivos in nabylone. nihil quidem de
meritls propriis, sed de promissionibus ad David
Domini convenire, ul qui genus omne JuJacorutu
vel reges illius se cusiodire promiseral, spousionis
fldem rebiis implere dignetur, in honorem reguro po-
pulos proiegendo : vel vox Ghrisli ad Patrem de Ju-
daeis. Aliter de tempore itlo quo numeratus e^t popu-
lus histori;e canitur.

EXPL41UTf0.

Ethan inlerpretatur nibustus : et quia psalnms Isia
laudes erat et promissionesDomiui narraiurus, incommu'
tabilis fidelium verborum firmiias robusti nonune prrn^
monstratur^ ubi et itUeUectus necessaria preesmbitur^
ut pote quia thronus Dcand pramillitur tMeruuSf qui
interim jurla historiam oiim cemitur essa deatruetus ^
Ethan aulem tsfe, sicut et Enuin^ vei de eanteribua
David regis est^ quos Verba dierum narranlt fiUus vidi^
licel Chusi, fiiii Abdi, de cognatione Merari^ fHii Levi ,

955

IN PSALyORUM LIBRUM EKeGESIS. — P8ALII. LKIKYIIL

954

vd de Uih «rptfN/t^a», ^iiidiis tn tiho ReguM Satmmh' A niam lu qiii oec ralHs nec ralleris, dUitii, id e^t, pro-
m$ MptmlHi prafertur. Safrietttior, inqmt, EthM f?s- misistl misericonliam et veriuiem, diceiis ila in dis-

rolM ei Emii. Tantm erao icientim hoc carmen eet^ ui
$apientmimi iUiue nomme mneatur aecribi. Ethan
iiU robuilue, qm tanta menti$ illuminatione completue
tftl, m leraelita veri$$ime nuneupetur, Primo in-
gre$$u psalmi didt te misericordiae Domini cantaturum^
quoniam mutta promi^it /ideti poputo profuiura. Se-
^nda pmru diversi$ modi$ taud€$ Domini , potentiam-
que deeerihit. Tertia paterna$ in Chri$tum pottieiiatiO"
ue$ enumerat, Quarta ipte Dommue ob pa^sionem^
quam pertutit, inimide traditu$ a$$eritHr. Quinta fra-
giHiati humame po$tutat $ubvemri, quoniam in vanum
fitioe hominum pla$maverit. Sexta rogat Dominum $ua$
promi$done$ implere^ qua$ Damd $ervo $uo feci$$e </«-
daratur^ et memorari quatia tervi eiu$ ab impii$ op^
prohria euotinebani.

COIIIIBNTAIUOS.

Mi»erieordiai Domini in tetemum cantako, inietle" n
ciMS Ethan l$radittB. Psalmus isie aint de spe pro*
miasiofiis Dei, quam babemus in Domino nostro
Jeau Christo ; quia qui proinisit, iia c»tera quoqne
complebit, ut Jam mulia complevit. Dat autem nobis
fiduciam ad eum, non nostrum ineritum, sed ejus
nisericordta. Et hic intellectus Eiban, unde psalmiis
tilulum accepit. Eihan dico Israelitse, quia nullus
ad hunc intellectum poiest attingere, nisi talis ait
de quo dici posait : Eece veru$ I$radita, in quo dolu$
uon e$i. Dicit enim Salomon, quia Sptriliu iniifriis
di$dptines effwgiet figmentam^ nee habiiabii in corpora
qubdito peccatie. Interprelalnr aulem Ethan robustns,
et DHmo in hoc seculo robusius e«i, nisi iu spe pro-
missioiiis Dci. Quantnm enim ad ineriium nostrum
atlinel, infirmi snmus : qiiantum vero ad misericor-
diam ejus aitinet, robusti sumiis. Ideoque iste infir-
inus in se. et robustiis in 8|>e divinae misericordiae,
aic incipit : Cantabo, id est, rreqoenler laudabo, et
in roe et in aliis mixericordiai Domini^ id est, in re-

positione tua : Mi$ericordia, id esi, reparatio rutura
esdificabiiur per gratiam, id est, perficietur pertin*
gens in tBUmum^ hoc est, sic aedifico ut iion de-
slruam. Et vere ita erit, quia iii illiit per misericor-
diam reparaiis ractis coBlis proBparabitur^ id est, ei*
hibebilur nliis, ut non desperent. sed spereiit ; veri"
ia$ tuOf id est, compleiio promissoruin tuorum : et
ita ut per cofifit.iniiaiu eorum evidenter appareat in
ei«, quia tu aiio erit $dentia lingwirum^ in alio graiia
innitalum, in atio discrelio $pirituum^ ei caetera, i^pi-
riiualia doiia, sicut tu promisisti dicens : EJfundam
deepiritu meo iuper omnem carnem ; quod videiitea,
alii oon desperabunt de coinpletione promis^arum.
Vel aliter : Tu, inquam, dixieti^ quia mitericordia mdi-
ficabiiur in osteinum. Ei vere ita erir, quia verMae^ U^
est, vera prdecepia tua pneparabunlur, id e^t, dU
giiius quaui in aliis praeparabunlur in quihusdain cc&>
lis , de quibus dictum est : Codi enarram gtotiam
Dci^ etc Et ita ut iii eii sinl, id est, uiauiresie appa-
reant : quia quod dicit r^icieni. Per quos? quasi di-
cat : Misericordiaauiein illa in aliis a;dificabitttr.(Sic.)
Di$po$ui testamentum. Quasi dicat : llluil quidem
diiisti, et hoc etiam dixisti : Abjectis inei^ quiMld;im
tesiainentum vetUH dedi, dectis aiutem itK*tf di$po$ui
teetamentum meum^ id e.«t, noviini teitanientum, quo
scilicet ad «eiernam gloriam repararenuir. Et nou
soliim disposui,sed etiain jrira«i, id est, Armiier pro-
luisi David $ervo meo. Quid promisif Uoc scilitel,
iemen tuum prasparabo iiiansurum u$que in teternum.
Juraiio Dei non est aliud quain promissionis confir-
matio. £t secure potest ille jurare, ne peijurium in»
currat jurandi consuotudine. Eisi superius fecit
istum securum ad anuuntiandum misericordiara et
▼erjlatem, qula diiii : Dion, dieposui: loiige secu-
riorem eum inodo reddit, quia dicit, Juravi. Tale e>l
ac si dicat : Dixi, dispoeui, si non satis est boc, ju-

, — ..........w — . ^w....... .» w, ... .«- p ^^' Licetauieui baecoratio historiali David sii Tacta,

paraiionem raciam non meritis nostris, sed per so* ^ i^ iamen hoc racium esi, ui non in ipso, sed in se-

lam misericordiam Domiiii. In me quidem laudabo
bene operando, in aliis vero laudabo, ostendendo
quidquid sunt, per misericurdiam solam esse. Vel
eantabo \n me, el c:intabiles aliis raciam mi$ericordia$
bomini^ misericordias dico tn criemiim mansuras.
Misericordias ideo pluraliier ponit, quia quoi sunt
Oiisericordati, id esi, per misericordlam reparati,
toihlem sunt ei misericordi». In asteruum ideo po-
iiit, ut per hoc ostendai, quod ira per Adam luit
temporalis : misericordia vero per Chrisium conces*
•a, esi aeiernalis.

Jn generaiione et generaiionem. Cantabo^ inquam,
ptieericordiai, et annuntiabo veriiatem tuam non ralsi-
tatem meam, tn ore jam meo, Id est, corde consono ;
quia quod iuum est, aiinuniio. Quasi dicat : Obse-
tjuantur membra mea Domino meo, loquar, sed tua
loquar : qula veritatem ^uam annuntiabo in ore meo.
Si enim non obscquor, servus noii sum : et si mea

raine ejus proiuissio sit impleiida. Scmeu David idem
eatquod ei senien Abraliam : iiemen autera Abrahan^
illud est de quo dicium est : Et eemini tua qui eU
Christui. Ghristum autem accipe non soliira illum
qui secuiidiira carnera natus csi de Maria virglne, sed
et ouines in eura credenles. Totus eniin Christus
est caput et corpus : qiiia non potest aliquis buc cor*
pus decollare, nec hoc capui es^ sine corpore. Se-
men ergo David est Chrisius, et corpiis ejus. Ei ddi
hoc semine dictum esi : Prmparabo $emen tuum in
teurnum.

Ei eedificabo. Jurad^ inquam, David^ priBparabj,
$e»nen tuum : ei boc etiam ei juravi, jEdificabo se-
dem iuam, Id esl, illos in quibus lu sedeas nou per
le, sed per semen tuum in generaiione et tfeneratiO'
ne^n. Du.e'suui geiierationes : altera qua hic genera*.
mur, altera qua regenerabimur in resurrecuuiie. Et
in utraque praedicatur Cbristus ; in hac quidem ui

loquar, mendai sum. Idcoqiie iit e| ego loquar et I^credatur,inalteraverouivideamur. Etinhacsedesel

tua loquar, duo qiivdam suiii, unum meuin, alterum
tuum : veritas quidem iua. os ineuin. Et ideo amun'
iiabo veritatem luam in ore meo, veritalero dico p^-
iingenlem tn generatione et ^enerationem, id est, in
apiernum. sicui ei misericordia. Vel secundum aliam
lliteram dicemus, veriiatem eiisleuieni iit generatione
et generationem, Id est, in omiii generatione. Dicl|
Qnim beatus Aiigustinus, quod tiofi posdt totien^ d*
mttie rtpeii generdtio, quoiien$ ei deeedit ei euccedii
generaiio. Ei ideo geminalp sic dictum tn generatione^
d ^enerationemf ad illud ioium inlelligeuduin. Ei
accipe uii^ericurdiam in pao psaimo in remissione
pecealorum, veriiatem vero impleiionem proinisso-
rura. Licet etiaro aliquaodo veritas accipiatur pro
impleiioue prasceptorum. Quas ergo misericordias
caotel, qiiam veriiaiem aiinuniiei audiamus.

Qaofiiom dizuti. Ei ideo secure cantabo roisericor-
dias iuas, et ideo afin:<niia6o veritatem tuam : qiio-

praeparatur, quia si iu nubis nun sederei, nou nus
regeret. Si ab ipso noii regereraur, a nobis prxcipi-
taremur. Ei ideo iu bac generaiione sedet iu nobis
regnans : sedebii etiam iii iiobis iii regeoerationei'
quia in astemum repnabit in sanciis suis.

Confitdmntiur cedu Pradicia diiit Etban in voe^
Qpmini,' hic autem in voce sua dicii. Et mc coiitiuua^
iur : Quia per misericordiam tuara fiereni coeli, et ve^
ri^$ (tttf, non sua, j^wparabilur in d$ : ergo, Domine.
eceti confil^ntur, id esi, laudabuiii ii|irafrt7ia ttta^ uoii
Sua. Quae hiirabiliatscilicei quod redempti siunt p.er-
diii, quod resorreierunt mortui. Magna qujppe ini-
rabilia suiii, quod quos beri vidiinas vuragiiiem
ebrietaiis, hodie cernimiis oraamentura spbrietatis :
et qui pritts eranl comum luiuriae, nunc sunt decus
teniperaniiae : ei qui prius bbsphematores,' hodi«[
sunt Creatorem adoranles« Et vere confitebuntur mi-
rabilia laff, €i</iim (pro qtda) coofitebuotur veriwet^i

955

BEDiG VLiNKRAniLIS OPP. PARS II. SECT. II. — D13BIA ET SPURIA.

956

ttittm, iil Mt, compleiioncm promissonim taornm,
vcl vrra praecepla lua, non ila laroen ul sparganl
marfrariias anle porcos, sed prflRcipue hoc in Eccleiia
sanetnrnm^ ubi vero agendum esi, ricient.

Quoniam qui$ in nubibui a*quabitur Domino ? Ideo
merilo ccp/i mirabitia tua^ non su i, eonfitebuntur, quo-
fliam nullus eoriini Ubi poiest compnnri. Nam quis
ffi nubibus tequabitur Dommo nnbinm? Nnllus ulique.
Apo<(ioli et alii praedicatores sancti coeli dicuntnr pro-
pter veritnlis coniscationem : dicuntur el nubes, cnm
muliis aliis modis propier occulla carnis, id esl, pro-
pter occulias cogitaiiones. Quid enim de nul>e exeat
videmus, quid vero in nube lateai non videmus. Si-
niiiiter qu.np homo dicll vel facil judlcare posstimus :
quse auiem cogiiai, sotus ille vid^l qtd scrutaior cor-
dis est et renum. Unde dicit Apostolus : Nolite ante
Umpus judicare, etc. Ipse quoque Ghriftus uuhero
habuit, qu a divinitatis roajestatem mibe carois con-
texit. Sed dilTert iu hanc niibem, etillasnubes : haec
eniiii est de inlemeraia virgine, ill» vero sont de cor-
rupta luatre ; liaDC sine ppccalo, illaj per istam niun-
datsR a pecc;ito : et ideo dicit : Quii inter nube$
cequabitur Dcniino nuhium? Aut quis (ilius Dei erit
siuilHs Domino Filio Dei ? Nullos utiquc. Ille enim
mius est per naiuram, isii vero mulli per g^atiain*
Illeex xternitaie, i$iti ex lempore, eimiilla alia.

Dev$ qui glorificutur. Vere nullus est ei similis.
Nam liic esl Deu$, qui giorificaiur in consiUo ianctO'
rum^ id est, ciijns gloria crescit per coiisiiium, qiiod
sancti tinbent de se it)so, scilicei, ut credant in ipsuiii,
et iion amplius qii.vrant qitac sua sunt, sed qiiae Dei.
Vt qui gluriatur^ in Domino giorietur. Dicit eiiim Sa-
loroois qiiia in latitudine ^enti^ e$t gtoria regi$; in
diminutioue vero populi^ contriiio principis, Et merito
(qiinsi dicat) glorificatur in consHio $anctorum, quia
ipse soliis esi magiius» alti omnes parvi. Magnu$ eniin
est qui omnem locum secundiiro divinilateui implet,
et est terrib li$ i»ou lanlum iu una gente, sed siinili-
ler $uper omne$ qui $unt in chrcuitn eju$, \\\ una enim
gente lanluin pro noliis nasci, criicifigi, mori, resiir-
gere voluit et ascendere, quae ab aliis gentibus tan-
qiiain lerra a mari undique ciiciimdabatiir. Sola
enim gens illa culta erat propier legem, et propter
prophetica scripta ; aiia? omiies erant m»re, id esl,
in ainHritiidino siix steryitatis pcrmanenics, non an-
leiii In illa sola genle verit.item stiam innoiuii, sed
tamen ibi specialiter de nube suae carnis inionuit
apiid iil.is geiites per alias nubes, sicut ipse promisit
dicens : Amodo videbitis Filium homini$ vemientem in
nubibus coeli, Et sic facturo est qiiod hic dicitur. Ex-
ivil ciiiin in omnem terram sonu$ saticiorum aposiolo-
riim commiuaniium tribulationem ei angustiam futu-
ram super omnem anjmani operantem malum. Et sic
faclus est t€rribili$ $uper omne$ in circuit» $Ui), Acc.pe
auteni ipsum cum credeutibiis in euin, de populo illo
Corpas Jesu, qiiia boc respectu dicit propheia quod
8ini in circuitu ejus gentes.

homine Deu$ virtutum^ qui$ $imili$ dbi? Quasi di-
cal : iLrgo nullus siuiilis tibi. Et vere nulliis, qu a lu,
Dominff solus e$ potens. Magna eniui polentia ejns
qui fecil coelum et terram, etomnia qux in eis saut.

Et veTita$ tua in circuitu tuo, Quasi dicat : Magoa
qiiidem est, Domine, poientia tua, sed loiige ma^ >r
iiiisericordia, per quani verita$ tua^ id est, vera pr:r-
cepla suntdiffusa iit circuitu luo, Si enim In sola illa
gente in qua nasci, cruciligi et roori pro nobis voluit»
\eritas ejus dilTuiHleretur, impieretur illud tautum
qiiod Aposiolus ait : Dico Christum Jesum ministrum
[uiue circumciiionis propter veritntem Dei^ ad confir*
mandas promi$$ione$ patrum. Non aulem iinplerelur
quod sequiiur, scilicel : Genles autem similiter miseri"
eordia honorare Deum^ elc. H;eG iiuiem diffusio non
potuit Oeri sine conlradictioiie magna el persecutione.
Tiinc enim frendens Ico occurrit Samsou, ab allo-
p*'yiis uxorero ducenti vel peienti, et facius esi iiiter
inaiiii* rjus velut bxdus c^prarum. Iloc est, fureiis
(eniiliias firmiter contradixit, et restitit primo pr;e-

A dicaloribus sanctis ; qu» postquam peccau sna re-
cognovit, inter eoriim m^nus veliii languidtis pf^cesKir
fuit, qnia humiliavit se, et pienituit. Et hoc esl quod
subdit :

Tu dominaris pote$tatt mari$^ motum, Qnasi dical :
Cum difTiinderetiir, Dominp, v€riia$ taain circ\utu tuo,
mare gentilitatis turbaiuni est. Sed quid fecit mare 1
Marlyres utique occidil, semen sangoinis fudit, qoo
soges Ecclesia; pallulavit. Ssviat ergo mare, itirbetiir
qiianlum velit mare, nihil lamen facere poteril, nisi
tantiiro quantum permittitur ei. Quod inde apparel,
quia tu dominari$ pote$tati mari$^ id est, jam in inum
doininium transierunt illi qiil, eum essent mare, iia
polentes erant in conlradicendo et in persequeiido.
Moiiim quidero est inare, tu auem motum fiuttuum
eju$ mitigaSf tanturo non aufers. Maiiei eniro adbuc
contradictio et persecotio etiam in fal^is fratribus.

Tu humiliasti, Yere tu dominaris p-Hi^stati maris,
quia princepg, scilicel, miindi ejectiis est foras; nam
R tu humiliaius humiliasti illum $upcrbttm, Superbas
enini ille supcrho*; pos>idebai. Sed dato taniae humi-
litalis exeinplo in Clirisio, didicerunt homines soper-
IHam damnare, et huinilitatem appetere, et sic sa-
perbus ille humilidttis est, quia foriior illo ia domoni
ejus inlravit, et spolia ejus diripuit, et in ornamenta
EcHesiae transtulit. Tu, inquam, humiliatiis kund»
lia$ii ^uperbum, et tu vulneratus vulnerasii Hlam, sie-
ut vulueratmn, scilicet, cnriienon lransflxa,8edcorde
Irajecio quasi spirilu el petentia ejus imminuta. Et
hoc modo di$per$isti mimico$ tno$, ul qui prhis erant
iDimici, essenl amici. Et hoc fecisti in brachio virtulk
tuae, per illum qui est bracbium tuiim el virtus lua.
Cbristus enim Dei virtus, et Dei sapienlia.

Tui $unt cceli. Et qiiia tu eos de jiigo superbi humi-
liati eripuisti, ergo, Doniine, ccelt^ id esl compluto-
resi ittnt tui, Tiium eiiiin esl quod siint, el quod
compluunt, et lerra coinpluta prius alienata e$t tuj,
Et inerito tiia, quia tu (undtt$si, id est, firmasti in

C veritate cognilionis luae orbem terro'^ id est terram
illam, faciendo eam orbeni, id est, perfectam. Et hoc
non parce, sed in multitudine, quia fuudasti plenitU'
dinem ejus, Et vere tu fuiidasti, qiiia tu crea$ti in bo'
nis operibus Aquilonem, id est, illos in quibus ex ini-
quitate refrixerat charitas, quia meiiibra illius Aqiiito-
nis erant qiii dixit : Ponam $edem meam in Aquitonem^
et ero $imilis Altissimo, Et creasti eiiam iu operibus
honis mare, id e^t, illos in quibus erant ainaricantes
iu sterilliale sun. Vel aliter, qunsi dicat : Quaudo^
quidcni tu fundasti orbem terrce^ et plenitudinem ejus^
ergo non amplius Aquilo est eis timendus. Vel mare
est, quod Aquilo hosiis antiquus. Et mnre, id esi, ilh
iii qiiibus ipse operatur tanquain in vasis suis ad op-
pugnanduni populum Dei, sed non suiit limendi, quia
tu creasti AquHonfm, et crcasii mare, Et quia creitura
lua suiit, ideo nihil possunl contra le, nisi permissi.
Quasi dicat : PLus valel in eis quod tu fccisti ad
damnatinnem tuam, quam volunlas eorum ad iiequir

D tiam suam.

Thabor et U^rmon, Fuiidasti, inquam, terraro, ci
hoc incipiendo a Jerusalem. Quod notatur ei ipso
ordine verboruin, cum dicit : Tkubor et Uermon es-
sultabunt non ainplios in suo, sed in tuo nomine glo-
rificando. Thnbor inlerpretaiur iumen adveniens. Lu-
men vero ailveniens est judai< us populus , qui
principaliier illuniinalas est, el advenit quasi lunien
aliss, quia piT illuiniiialos de iiopulo illo aiii de gen-
tihus suni illiiminati. Unde vero lioclumen adveuii?
Ab illo, scilicet, qiii iltuminal oimem komwm venieu-
tem in hunc mundum^ qiiod e^t luinen quod nec al'
alio accendetiir, nec uni|U4in exslingueiur. Ilermoo
autem inlerpniatur anatliema ejus, per quod genies
iiilelligunlur, nuiic illuiii, id esl, diabolum auaihe-
inati^anies et abouiinaotes, (|ii:l' prius erant amaute^
et colenles. El mcrilo (quasi dical) isli exsultabunt in
nomine tuo, quia bracluum tuum quod fecil illos ali'>s
illuininantes, et iaius anaihe:iiaiizante:j. ille Quem

957

IN PSALMORUll LIBhUM EXEGESIS. — PSALM. LXXXVIII.

95S

prios erant amaiiieft, esl eum potenHa^ \d est, est vere
potens, alii vere omnes Impoieules.

Fhrmgiur manu$ tua, Quafti dical : Ki ut semper
exsulteni in nominc tuo, ideo, Oomine, manui lua^
id est prolectio ina, firmetur^ id est, flrma el stnioria
sit In eis, ne deflciant, sed prof^eiani ; el iu nunc fur-
metur manu$ tua, ul landein exaUetur dexiera tua^ id
est, exalteiilur illi ad dexteram luam »latiieiidi. Et
▼ere ita erii, scilicet» exaltabitur dexiera (ua, quae
erii pmparatw $edis tuce, id est, quia prieparabil libi
jodiciariam sedem in eis ftuliita et juiUcium^ h\ est,
aetio et discreiio. Judiciuin enim propric est discer-
uere ioter bona et roala, jusliiia ?ero esi boiiis iasi-
slere, mala vero repellere. Ct aliior : Firmetur manas
tua in eis, sicui prius. In quibus auieni inanus tua
nunc non flrmabiiur, in bis exaltetur tandeni dextera
fiMi, id est, polenlia tua. Tale est illud : Dextera tua
mveniat amne$ qm te oderunt. Cl vere iia erit, quia
fnraparatio sedi$ tuoe erit, id esl, quam tu judicabis. Ct
quae res judicabitur a te? lusiiiia^ scilicei, et judi*
dtim. Justitiam refer ad boiios, judicium vero quod
pro damnaiione ponilur, ad luaios. Tunc enim erii
)usiitia, quando boni gaudebunl, cum viderint illud
qood non videotes crediderunt. Judiciuin vero erii«
quaiido mali contremisceni, cum vlderiut illud quod
irrideoies crcdere noluerunt.

Mi$ericordia et verita$. Quasi dicat : Tandem exal-
tabilur dcxiera lua, inlerim autem prtecedent faciem
tuttm^ id esi, illum manifestum adventuni luum mite-
ricord'a et verita$. Miserlcordia qiiidem in peccaiorum
deleclatione^ verilas vero in proinissoruin coinple-
tione. Vel misericordia in misericurditer proinitlendo,
veriias vero in iideliier promissa compleiido. Quod
qui atienderit, in iliis landem erit in justitia; qui
vero non aiienderit, in illis erii in judicio. In priori
vcro leciione sic continiiabitur : Jusiiiia quidem et
judicium pncparabunt tibi scdem iii eis, boc autem
ei se non habebunl, sed a te, quia mi$ericordia et ve^
r%ta$ prtBcedent faciem tuam, id esl, prse eiiliam tuain
In eis, qux illud operabuntur. Et quanduquidcm per
Diisericordiam et vcriiatem prxparaiio sedis luae liet
et bic et landem, ergo populu^ ille vere esl beatue,
qui digne scit jubilationem, id esi, qui intelligii cau-
sani itlam uncfe sic debeat te graiiare, ul iion possit
verbis explicare, etideo iucboetjubilare.

Domine^ in lumine vultu$ tui ambulabunt. Ideo liea-
tuiu dico populum illum, qui digne scit unde jubilaii-
dum, quia certe inteliiiiii, lotuin quod suut, ex uii-
tericordia lua, Doroine, e*se, sicut revera est. Nam
ambulabunt in operibus bonis in tumine vultus tui,
non sui, id est, in illumiuai.one voluntatis tuae, non
nieri orum suorum. Et exsultabunt in tuo nomine
glorilicando, non suo, et quia in luo tola dte, id est,
assidue el bic et in fuluro exsuUabuut. Si eniro in suo
noinine exsuliarenl, cito ab ei^ullatione deflceient.
Et exaltabuntur tn liia juititia, quia prius deprime-
banlur in sua.

Qtda gloria virtutis eorum. Vel ideo merito iii tuo
nomine ex$uUabuntt quia lu es gloria virtutis eortim,
ipsi iguominia Iniirmitalis su;l*. Quod eiiiin virlus
aLquCi in eis est de qua possuut gloriari, boc ex to
esl, iion ei se. Et ideo cornu noitrum^ id est, spiri-
tiialis sublimitas noslra exaltabitur in beneplacito tuo,
non iii merilo nostro. Ci vere in beneplaciio tuo, quia
Dominif id est lui, est assumptio nostra. Iloc est ei
sola misericordia tna esl, quoJ assuinpsisti propter
noa redimendos huniaiiam naiurain, vd, quod nos
assuupsisti de iiiassa perdeudoruiii. Ci deleriniiiat
ciijus domiiii sil assumpiio, scilicei, Sancti Israel, id
est, illius qui saitctilicat ouinein illuui qui esl verus
Israel. El qui esl Uei nosler, id esl, qui regii nos in
virlulibus, ul ad verain visiouein perveuiaiuus, ubi,
scilicet, facie ad faciein videbiiiius.

Tune hcutus es. Qiiasi dicai : Ct de bac assum-
pliooe prxdicta tune locutus es sancti$ tuit, id est,
propbetis in midiie, iJ est, per revelalioneui iii dictis
ct laclis, Visioiics aJ propliclas proprie pertinent.

A unde etiam ipsi prophetae oliin videnles dicehaiiiur.
Cl tunc^ dico, lflcutu$ e$ sanctis tuis, qiiando, scilicei,
dixisti illiid pra^dictum : Misericordia cedificabitur in
mternum. Ct loqiiens promisisti, id est, dixisti haec :
Ego qui prius potui adjutorium inquodain iiiipoiente,
qiii iion perstilii, qui exemplum obedteiiliae Buii fuii,
ponam nune adjutorium meum \n qiiodam vere po-
lente. Et quia dejecisii illum abjeciuin, exaltabo hunc
e/ec<tcm de plebe mea. Ct merito ex:i|iabo eiim, quia
inveni in islo David vere servum meum, «lui nec cogl-
talione aposlaubit. JuiM illud : Inveni David fitium
Jesse, virum seeundum eor meum. Cl ideo uiigam eiito
meo oleo sanclo, illo, scilicei. olco, d<^ quo alibi :
Unxit te Deus^ Deus tuus oleo leetities pme pariicipibus
tm$. Hoc esl, replebo euin spiriliialibus donis.

Jfanut etfim mea. Vere uiigam euin, quia sic agam
cum eo, scilicei, manus mea^ id est misericordia ei
proteclio mea, auxHiabitHr ei quautum ait susceptam
humanilatem. Et brachium meum, id est Verbiiin

g meum personaiiter illi unituin, eonArmabii eum contra
omnero lapsuni. Cl ideo inimicus diaboli» nihil profi-
ciet in eo. Quasi dicat : In Adani quidein iniuiicus
fecil et perfecit; in isto quidem faciei qiiod suum esl,
id est, teniabit euin, sed nihil pronciei, nec in ipso,
nec in suis. Ciercebit eum, sed non nocebii. Pfode-
rit ille sxviendo, in quo coronabuntur isli vinceudo ;
ei filiusini^uitatis^ id est, aui^elus aposiata, qiieiu ge-
nuil iniquitas, non apponet nocere ei. Ponei quidem ul
noceai ei, quaiido eum cruciligi faciet et occidi ; seJ
postquaiii viderit euni resurgentcm el ascendentem,
non amplittsapponet nocere ei, iuio etiam leternaliter
gaudebil, quod prius norere conatus sil.

^t concidam. Inimicus, iiiqiiain, tit eo nihil profieiet;
et ideo sicui Moyses capui vituli eonflatilis contrivii ,
et populo bibeiidom dcdit, iia eoncidam^ id esi, pau-
latim conteram inimieos ejus^ et in corpus ejiis trans-
ffraiu ; ei hoc a faeie^ id est, a prxsenlia ejus. Ipsa
eiiim praeseniia el cogiiitio ejus, erii causa hiijus. Ct

p ila dico coneidam, quod convertam odientee eum prius

^ tfi fugam, scilicet, ul ab inlo fugiant ad placaium.
Vel aliler : Inimicoe ejus iii futuro conddam a facie
eju$^ id est, re) elbm a praRsentia ejus in aelern is le-
nebras. Quia dictum est : ToUatur impius ne videat
gloriam Dei. Ct nunc iiiieiim odiente$ convertam eos
in fugam, scilicel, ut ab iralo fugianl ad placatum.

Et veritas mea et misericordia cum ipso. Viditur boc
quanium ad ipsuin capul non posse dici. Non eniiii
iiiisericordia indiguil, qui nihil quod rcmillereiur
habuii; sed tameu et in ipso misericordiaiii vocare
possuaius ipsam humanitaiis assumptiouem, et veri-
lalem iaiplelionem illius promissionis, quia dedit ei
nomen^ quod est super omne nomen. Ct quia non dedit
ei spiriium ad meiisuram. Vel si cui hoc nou placeat,
dicat dicium esse quaniuro ad membra, in quibus
revera suiii et verilas in iinpleiioiie proinissoruoi, et
misericordia in remissione delicioruui. Proponunlur
auiein a lota diviiia Scripiura ha*c duo praecipue,
scilicei, ini>ei icordia et veriias, ut et nos ea facia-

D iniis, miserii ordiam quideni misereiido mifleromm,
verilaiem vero quo jusluni esl judicando, ul nec prae-
cludai in nobis vel verilatem misericordia, vel veri-
tas inibericordiam» quia roulii pietate perversa saepe
justse causas divitis pra^feruul iiijusiam causain paii
pcris. Veritas, inquaiiiy et misericordia mea erit eum
ipsOf et in nomine meo^ id est, per hoc quia ipse et sui
sunt iii iiomine meo gloriflcando, non in suo exalta'
bitur cornu ejus^ id est, spirilualis sublimilas sua et
suorum. Ipsa euim mea glorificatio, eorum erit exal-
laiio. Et ponam manum ejus, id esl, poienliam ejua m
marif id esl, in gentibus iii slerilitale sua amarican-
libus, et dexteram ejus poiiam eiiam tn fiuminibus, id
est, in his qui per cupiiiilaiem niagis et magis i!H
fluunt in amajricaiiles nuciiis htijus, stcul auinina in
mare. iloc est de^peratissimos eliam ei subjiciamns.
Jpse invocabit me, Ideo quae disi faciam ei, quia ip$e
solus digiie invoeabU me, dicens : 7*ii Pattr Deos meu$
secuuduin ditiuiiaieiOf ei Deus meui secundum hu«

0^9

Wl^JE YKNEaADILIS OPP. PARS 11. SECT. II. - DUBIA BT SPORIA.

OrtO

maniialrm, et tusceptor salulis m(*a*, niiin suscepisti
iitc qiiantum ad a.^sumptam humanitalcm , quanlum
a.l salutem.

Et ego prmofienitum, Ipse qiiidem digne invocabit
me^ et egn vicem ei rcddam, qiiia ponam illnm primo'
genitum, lioc c^i, vel pr:i* omnibus lionoratum, sirut
primogcniti in domo prae ommbiis lionorabanlup. Vel
vrimogenilum^ id csl, iiiter morluos liberuni. Et po-
nnm cxcetsum illiim non solum prne lyrannis, sed
4'iiam prte regibus lerra:^ id esl, ultra illos omnes aui
rpgunl illiciios moius in se. Et servabo ilti in suis,
ntiscricordiam mcam in aiternum, quia scmper eis mi-
soricors cro. Ei.hoc ideo, quia teBtamentum meum, id
csl lesianicntum novimi, est fidele^ non inlidele, id
cst, firmum et ceruim csi ipsi et f.iiis. Ipsi quidem
ilco, quia et iii ipso nicd talum csi boc tesl.iinentum,
ct ipse mcdiaior esl lc^lamrnti et signatir et lestis,
et (idc jus^or tcslamcnii, et liscreditas lestamcnti, et
cohneres tcslameiiti.

Ei ponam t/i sdeculum smculi semen, Quia testamen»
tum meum fidele cril 7;;si, ideo ponam semen ejus spi-
ritualc. scilicet, ntui cirnTile, dutatunim in seecutum
soTuli^ \<\ est, in scteriiiini ; et thronum ejus^ id esi,
illos in quiiius ipse scdcbit, lanqunm m judicia-
rja potesiaie siia. Anima eniin jusli sedes est Dei.
lilos, inqunm, ponam, sicut dies coeli, id est, iia erunt
iliuminaii, ut sicut dies cceli, quos nulla iiox interpo-
Ini, sunl sine tenebris, ita cavrant sibi ab oinnibits
vcrc dicenilis peccatis. Nullus eniin ita perfecius est,
iliiio interdum in aliquibus labatur veni.ilibu<«, lios
Wies cor^ti nondum liabemiis, seil in futuro cum iu)«
inortaliinie ci inipnssibilitate coronabimur, ipsos ba-
bebimus. Qnioi non ptiires dies, scd una lanlom di"8,
erunt sine fiue, quin sine nocte, sed propler tam lon-
guin spntium vocat illam unnm diem pluraliier dies.

Si autem dereliquerint, Quasi diceretur ei : Piomit-
lis quidcui semen cjiis iii xMcrniim mansurum, qiiid
auieiri si filjl ejiis pcccabunt? Osicndil quod propier
boc eiiain proinissio ejus non tollatur, dicens ita : Si
filii ejus dereliquerint legem meam ; et idco dereli-
i|iieriut, qiiia non ambulaoerunt in judieiis me $^ id
« st, non feccrunt quod lex mea judicat esse facien>
dum, sed potiiis e contra, qiiia profanabunt, id esl,
pollueni, just lias meas^ loco carum indiicendo inju-
Mitias. Et si non custodierint, imo neKlexerint mea
vianduta; si, inqunni, boc et hoc recerint, non ideo
coiiiemnam eos, nnn ideo in perdilioiie relinquam
eos, sed ui medicus visitabo iniquilates eorum in virga,
id fst, in paierno fla(;eIlo, ui corrigam, non ut de-
struam. Et determinat quid per virgam, qnid per
iniquiiaics accipiat diccns : Et visitnbo peccata eorum
in vnieribus. bcce misericordia Dei non tantum vo-
raniis, sed etiam flagellantit. Meliiis enim est corripi
et erudiri iii flagello pairis, qiiam pcrire iir bl.indi-
menlo pracdtiiiis.

Misericordium autem, Visittbo quideni eos in virga,
lioc auiero faciens non dis\ ergam ab eo Dtivid, id esl,
nb eo scmine , imo conservabo in eo misericord am
meam, Del ergo disciplinam , ul noii auferat ab eo
riiisericordiam. Caidat coniumacem, ut reddat hxre-
ditaienu Mic , inqunm, non dispergam ab eo mism-
cordiam^ neque landcm nocebo ei in veriiate mea , iil
cst , in judicio meo , quando veriias mea manile<t:i-
hitur. Ad lioc enim non dispergitur niisericurdia li-
berantis.

^'eque profanabo u stamentum meum. Quasi dicat :
iVon dispergam (inquam) msericordiam meam ab eo ,
et hoc modo non profanabo lestamentum meum, id est,
p^ciom ii;eum eum ipso factum. Testamentum vero
clicere possuinus vel illud: ConvertinUni ad m«, etego
convertar ad vos , dicil Dominus , quod alibi dicitur.
Vel quod liic dictum e<t scilicet , Si peccaverint lilii
ejus, nen eos penre sinam, sed visiiabo eos in virga :
non profanabo^ liiquam , testamentum , et quae proce^
duni de tabiis meit , ^cilicet qiiod temen ejut manebit
in teternum^ non faiiam irrita, id esl, vaiia, sed lirnia
cl ftlibilia; quia «i li fllii ejuf incorrtgibiliier pecea-

A bunt, et non correcti per patotnmn (lagellum iieifw
bunt, non tamen propter paleas grsna , nec proptcr
quosdam eliam malos boni pisces ejicientur , qtiia
prospexi jam alios lilios, in quibus qu» procedunt Je
labi s meis complebuntur.

Semet juravi in tanctv, Vere procedentia de Ittbiis
meis non faciam irrila,- qiiia juravi , id esi , firmiter
promisi David in tancto meo^ id est, in sanctilafc
mea, qnod temen ejut manebit in ceternum. El semel
juravi ci : nec exspecles ul secvndo jiiret, si priiiia
decipiet. Si ergo ( qu^si dicat ) David memiar^ \m\\\
amplius verum dicain. ' .

Et thronut ejut, Vere temen ejut in mternum mane*
bil , quia et secundum inttrioreni et exteriorem ro-
parabilur ad selerniiaiem. Quod sic dicil aeqiiip<illen-^
ter: Thronut ejut, id est , illi qui sunt sedes ejas.
tandem posiii in contpectu meo , id cst , reparali ad
aelcrnitntem, erunl in auima sicut soi^ id esi, iia in-
deficientes, sicut soli^ lux cst indeficiens, et in cor*

9 pore erunt sicut luna, Et quia sotet sacra Scripturi
per lunam mortalitntis defectum signilicare, ideo ad-
d.l: Perfeclum in (etemum, Quasi dicat : Si qna hina
essel. qii« perfecta e^setin acternum, respectu illius
hoc dictiim puie< , quia eruut sicut luna. Ecce pro-
mittilur nobis utili.< repnratio in utroqiie, ecilicei et
in animn et In corpore. De hac autera re;tarntione
a mullis diibitabatttr, non quantum ad a<iimam, de
cujus xterniiate philosophi multa dixerant, scd qtian-
tum ad corpns. In quo etiam omnes Judaei praHer
solos Pharisaeos errnbnnl. Uiide cum Paulus , quia
resurrcciioiiem prx*dicabat, ab alitt Judi:is verbera-
reiur, clamavii : Kgo Pharitmut de resurrectione jU'
dieor^ ut ab ipsis Pharisxis liberaretur. Et quia mul-
tiplex dubitalio de prxdicta reparatinne futura cral,
ideo Prophela ad comprobandnm quod dixit , veri»
tatis testimonium subjungit. Quasi dicat : Dixi re-
parationem futiiraro aniinae et corporis , et bujus rei
est fidelis in coelo lcttitt ille scilicet qui de niorie re-

n stirrexit , asceiidii ei sedet ad dexteram majestatis.
El qtii resurgeus cicatrices etiain reiinuit in sua-
carne, nl vulnus dubiiationis sanarel in nostro corde.
Tu vero lepuUtti, Dicit beatus Augiisiinus , quod
qn.T de eversione promissionum hic diei videaiur ,
de hisloriali David aceipienda suni, cui quantutn ad
liiieram , videbalur ab ignaris hominibus ila pro-
missio facta , ui in carnali semine ejus esset im-
plenda. El taletn accesium ad litteram in ?oce Pro-
pbet.'e facit: Hoc tervo tuo David^ Domine. prcmititii,
E contrarlo vero fecisti. Ubi ergo promissiones tus,
de quibus paulo ante gaudebamus, de qiiibus alacriler
plaudebamus , de quibus tanquam securi aggraiula-
bamur, qiiasi alius promiserit , alius e?erierit ? Tu
ipse vere promisisti , etiam propter humauam dubi-
tationem jurasti, hoc vero fecisii ; ubi ei^o promis*
sum tuum ? Exbibe quod jurasti, redde quod promi-
sisti. Sublatuin est in isto David, ne exspectetur in
isto David, quod ipse per spiritum vidit quando dixii:
Tii vero repulitti, etc. Post hoc autem ad explana-

D tionein sententia) dicit : Vere promissio facta est, ut
essel certa. Et positus erat David cui promltierentur
haec oinnia in semine ejus , quod est Ghristiis , im-
plenda. Sed quia homines ignaii putabant ea propter
promissum iti David impleri, ideo de^itruxit ea Dens
in David, quae tameii uecesse erat impleri : iit cum
fiderentur in illo non impleta, quaereretur alius, in

?|uo Ciimpleta cognoscereniur. Sicut de duobus illis
ratribus, Esau ei iacob prophetatum fuil* quia ma-
jor tervict minori ; sed quia in illis hoc completum
non luit , exspectandi eranl populi duo , per illos
duos signilicaii, in quibus compleretur, quod non
mciidax Deus polliceri dignabatur. Iia et David pro-
misstim est, quod semeii ejtis in a.*ternttm maneret.
Ei nalus est ei fllius tniitae prudeniiac, tania! poien-
tiae, in quo promissa Del compleia pulareiitnr ; sed
cecidit Salomon , et dedit locum sperando Christo.
(Jt qiiia Deus faili non posset, et in illo noa ponerei
proiHissuro suum, quein sciebnt casnrum, post casuai

9GI

IN PSALMORUM LIRRUM EXGGCSIS.— PS.^LM. LWKVIIL

9Gi

quarerenms aliiim, ad quem perlineret proniisHum. A ^irgo Maria , de Maria Clirislus , qui subslaniia csi
In hac Tero senienlia liuera sic exponiuir : Tu Deus omnibus credenlibus. Ilujus ergo subslanti»^ metno

qui promisisti David , quod semen ejus in xternum
roaneret « et cxtera prsdicta ; e contrario fer.isii ,
quia repulisli eoin de regno per persecutioaem filii
ejus Ab>aloni>, Chrinum l;rtim, id e>t, illum unciuin ;
ft ff peitcndo defpexisii , id est , des|{eciabilem eum
fecisii. Kt ideo dico repuUsti et detpexisti, quia lu dis-
iuliiti euin ab inlegriiate regni per illain persecu-
lioneni. Dicitur eiiim quod ante moitem Absulonls
rrx similiter Israel , et similiier in Adam fuerit
unctiis.

Aeertisti, llxc seqnentia dicuntur de ipso David ,
quantum ad corptis ejiis. Sicut enim muliitudo cro-
dentium corpus Christi accipUiir: iia carnalis ille
poptilus qunsi corpiis David inielligitur. Ct est di-
cere : Hepulisli euin in se , el etiam avertisli testa-
mentum^ id esl, pnctum factiim cum illo serv<» luo in
suis. IJbi enim (quasi dical ) regnum , ubi saccrdo-

rare, quia nisi meinor ens, tunc vane constituisti^ u<
videbaiur, filios hominum. Nunquid autem tu vane
constituisti eos ? Ulique non, sed ipsi per se in ^nuf
tatem abiei iinl , a qua necesse est ut rftvocentiif .
Quem ergo mundalorem , quem revocatorem habe*
bunt, uisi tu reservavcris eis aliquMu , per quem re-
\ocentur? Quis aulem est ille? Homo iite, sciliret tfui
nioriuus met^ et ampliiis non videbit mortem. Christus
enim resurgens a mortuis^ jam non moriiur, Mors iUi
uUra non dominabitur. Ki qina eliain cuique saiicto
viro hoc convenire possel, quia inortuiis vivel in r<?-
surrectione, eideinde nou videbil inortem : ideo ad-
dit, el quia ipse eruet propria polentia siia awmam
de manu inferi, id esl, de potestate niortis : lioceiiim
nulli alii conveoit, iiisi soli Domino Je>u CliriMo. Kl

baec est fldes nostra ratbolica. Quia aulein huic Hdei
diu repiignalum est, et coutradictum sancti> prmdi-
lium, ubi sncrilioium, ubi legale institiittini ? Uiiqiie 3 catnribus muitis molestiis et tributalionibus , Pro-
penernnt. Ei sanctuarium ejus , id est , lociim illuui pheia orans pro contradieenlium concorporaiione, et
nbi sancta cusiodiebantur , id est , leniplum, quod jtro per^ecutionis cessaiioue dicit; Domine, ubi sunt

soliini erat in terra , prvfanasti^ id est, profaiium et
I o^lutum (ieri pcnnisi^ti. Destruxisti omnes sepcs ejus,
id fst, prophetas ei reges qul erant ad circiimdalo-
nein et derensi* nem illi iii huis. Et posuisti firma"
mentum formidinem^ id est, lauta ruit trihulatio Itlo-
rum dereiisr rum , ut qulvis lonnidaret fiiinare, id
est, difcndere eum. Et ideu diripuerunt eum in suis
omnes transeuntes viam, hoc vel temporaliter regnan-
IC8, vel veritatem non cognosceiites , ut jam alibi
dictum est. Cl factus est opprobrium vicinis suis^ id
est, omnlbus geiitibus in circuilu suo. Ct idco factui
est opprobrtum^ qiii» tu eiaUasti dexteram, id eat, po-
leniiain deprimentium eum \n taotuin, quod tattificasti
omnes inimiios ejus per victoriam de ipso dutiini. Et
iil exaltaiet dexteram deprimentium, avertisti adjutO'
rium gladii ejus, id ett, leipsnm ei subtraxisti, quo
adjiivaiite prius duo fugabant decem niillia. Ct qui
priiis egrediebari:» cum eo ad baiium, quia tain nia- ^
nifestis bignis cum ipso agebas, ut pra:t»ens csse in-
telhgereris, modo iioti es auxiUatus ei in beUo, Desiru^
ai&ti eum ab tmundatione et exteriori , quia fecisti
euiii omnibus immundum videri , et de niundatione
iiiteriori, de qna dictum est,t /"td^iiitiitdaiK corda;^ ei
hcdem ejuSf id est, civitatem illam, in qua pi ius quie-
scebat, ei muliuin delectabatur , collisisti^ ita ut re-
digerelur xn tcrraniy id est, penitus desiruerelur. Kl
luerito victus est ulque debtrucius, meriio terram il-
laiu pcrdidit, pro qua Dtiniiuuui suum occidit.

Mtnorasti dies temporis, Quia cuin ipsi proniiiierent
sibi divinum et aiiernuin statuni in legalibus insti-
lutis, tu cito eis flneni impobuisii : el perfudisti eum
eonfusone, id est, dedisii ei oniniinoUam conlusio-
nein , inlus sciiaet ineuiis ca*citateni » foris cariiis
liihulaiioneui.

Vsquequo Domine, Ha!C omnia prxdicia evenerunt
in David, in quo stulli hoinines et ignari piiiahant
Deuin suum pra^cepta coniplelurum, ui proinissa Dei D niodo inferunt servis Dei. Vel ita sii ineu or, ut pro-

misericordias tuce antiquie^ id esl, ab antiquo proiniss:e
sicutjurasti, id est, f|uas jurasti David in veriiate tna?
Quasi dicai; Jam Ghristum mundaiorem aKuovimus,
jani teneinus in quo complcs promiss;!; quia ipse esl
iile qui vivet, ei non videbit inorteui, et qui ipse eruet
animam suam de manu inferi: et tameii adhiic tribu-
lamur, et persecutiones patimur, quia propter te mor^
tificamur tota die.

Memor esio^ Oomine, Qiiasi dicat : Jani Clirisio ve-
nieute, et in ccsli^ cunsedente, opprobriuin tamen
adhuc in ipso patiinur: quia objicilur nobis quod
mortuuin adorainus , quod in crucifixum latroneni
credinius, et siinilia ; ei ideo , Domine , memor esto
opprobrii servorum tuorum , opprobrii scilicet muUa-
rum genlium, Gentium quidem ut inferentiiiin , ser-
vorum vero ui tolerantium. Quod oppfobriuMi ego
continui in sinu meo^ et jain occultiim prxTidi futu-
ruiu in his qui de sinu meo nasciiuri sunt. Vel quod
cominui (pro coiiieniurus) id esi , passurus suin iu
illis qui non exibuiit de stnti meo, ut sint iinniunda
maiius educta de sinu : sed erunt muiida manus iii
sinuni reducta, id est, in eadein lide inecum peniia'
nebunl. Yei quodeontinui (pro coniinebo) 111 pusteris
meis per fideui in sinu meo^ id est, apud me, quia
iion ausus ero repeliere opprobrium illud contradi-
ceudo, sed taciiido ipsuni apud me occullabo. Quan-
diu enim Ecclesia in persecuiione et tribuiaiione
inansit , et crimen fuit esse Chnsiiaiium , sicut ei
nuiic e^t esse pag;»num : landiu fidelibus libere inali
insutubant et exprobrabant , quia qiiod contradiee«
rent non inveniebani. Gratias auiem Deo, quod jaai
nullus Ecciesije insuliat, aut si aliquis insultai, non
publtce insuliat : et inala quas loquitur , niagis timet
audin, quani velit credi. Memor esto duplicitrr acci-
pitur, sciiicel ul vel iia sii nieinor, ul ipsi exprobran-
UB conversi idem opprobriom paiiantur ab aliis, quod

firniiiis iii Christu el in regno ejus compleantur , et
ideo subdit : VsquequOy Domine^ averiis, Quasi dicat :
Si sicagenduin erai cuin paleis. non hic ageiid mesl
cnni graiiis. Vsqueq.o ergo, Domine,avertis le a poputo
illo peniiiuendo lUuin e^se aversum? Forie iion
in fitiem, (|U a el si ca^citas ex parte contigit in hrael,
ut plenituUo gentium intraret, inde reliquice salvabunlur,
Inierim auteiii (ac si dicat) exardescat ira tua sicut
igttis^ id est, i(a ul quosdam purgel, iilos scibcet qui
coiiTeriuntur : quosdam iucinerei , qui noii conver*
leniur, sicut uiaterialis ignis qua:dam incinerat, quoi-
Uam purgat.

Mtmorare quoi n ea substantia, Quasi dical : Noli ,
Doniine, prorsus :iverti a popuio iiio, hcd memoiuie
qtue sit mea subttuntia^ id esl, quis sit ille per qui-iii
ego et alii qui in te credunl , subsistunt , ul parcas
illi populo. Mou enim cx tolo radix iuieriit, sed ve-
Liet senien cui promissum est : quia dc populo illo

pier hoc temporale opprobrium deiitur in opprobriuui
aeternarum poeuarum.

Quvd exyrobraierunt, Uslendit quo modo dlxerint
illud opprobrium esse muUarum gentium^ scilicet, ex-
probranUum, non exprobrataruin. Quia inimici tui de
genUbu», Domine^ hoc opprobriuin exprobraverunt »
ipsi dico exprobiantes coininuiaiioneni seivis tuis ,
commutatiouem Chnsti tui, Quod, id est, quain rcni
maxiine exprobraverunt, Morlem Chrisli hoiiesio no-
iiiine vocui coiuniuiauonem : et ineriio, quia ibi vere
tuit commuiatio, id est, in melius inutaUo de inoria-
liuiie ad a^terniiatein, et de corruptionc ad inCiirru-
plioiiem, de ignominia ad glonani, de morte ad vi-
tam. Pro qua c*»uiinutatione, inquain, spes tanta ilata
est nobis, benedictus sil in coitrnum Doniinus^ qui hci-
licet sanguine ^uo gratis iios fecii Siilvos : «rrantes
qua*sivjty invenit, redeuiit ; a douiinaiu et potesiaie
diaboli nos iiLeravii, et de regiio tenebrarum in re*

965

BEDiE VENERABILIS OPP. PARS II. SECT. II. — DUBIA ET SPURIA.

IN PSALMUM LXXXIX.

Oraiio Moysi bominis Dei,

964

giiiim liifis nos tranttuHl. Fial ei benedidlo in illis, A
/iof et in istis. Possunt ab eo loco ubi digressionem
nd bisiorialem David fecimiis . fere qoxcnnque se-
quuntur aliicr legi , ut sic in superioribus in vero
tantum David persislamus* juxla quod prior prolixa
conlinuatio sic abbrev abilor : Ha*c quideni, Domine,
promisisli, aliicr vero fecisti : qnia tu repulisti , id
esi, reiiulsnm a in vlderi permisisli, cum flagellare-
lur ei crucifigeretur , Chrhtum tuum. Et despexisti^
id est, despeciabileni cum videri tecisti , cuin con-
spueretur, cum spinis coronaretor. Et distulisti , id
est, dilaium cum esse, quantum ad corpus, diu per-
raisisii. Quasi enim sterilis et vidua sponsa Cbristi
Ecclesia de geniilHis in morie e]us remansii, ad quam
postea fratres ejus , apostoli scilicet accedentes su-
sciiaveruiit temen fratri moriuo; et sic tandem Cbri-
stus qui prius, quantum ad membra dilatus, est per-
fectus •

ABGIIIICKTUII.

Soluiio captivitaiis a Domino posfubtur, nlA tam
efflcax siipplicatio funditur, ut Moysi esse videatur.
Vox apostolorum ad Patrem.

EXPLANATIO.

Non est dubitandum lalia nomina tiialis adlii-*
lieri, qn;e tcxtiim psalmorum inierpretatione saa dS-
lucident. Unde ineriio iii ostendam bujiis suppliea-
tionis efOcaciam, Moysi nomen apponitur, qai fre*
quenter orando Dnminum placavit iratum, qui etiam
iniuisier teslamenti veieris et novi pmpbeta exstiliL
Et qiiia ulraque psalinus iste conjoniit, ejus nomioe
titulaiur. Quod et ipsuin duplici RaCrametitO prsful*
get. Moyses quippe interpretaturadstimplBf , eo qiKMi
de aquis a filia Pbaraonis fuerit elatus, qiiod, pro-

^/ ;. /.• • '^'.; ' pter mare Rnbrum, Israelilas, propter baplisraa sl-

Avertisti testamenlum. Dislulnti, mquam, CAr.slMm, p gnificat Clirislianos. Alilcr quia P:»almisu «temutt

ct boc modo visus es evertisse tesiamenlum servi
lui, id est, promissionem quam feceras illi servo tuo,
f^cilicet quf»d semen ejus in aeiernum maneret. PrO'
fanasti^ id est polliitos videri permisisti illoS qui erant
nacrariuin ejiis, id est, secundum babiuculum ejiis
in lerra, sicut san( tos apostolos ei alios superiores,
qui peripsema oninium facti sunt , et spect»culinn
acigelis et Imininibus. Desiruxisti eiiam, id cst, desirui
liermisisti omnei sepes ejus. IVr sepes niiiiores ac-
tipe, tales tanien qui protectiuni aliis niinoribiis es-
seiil. Et lauia fuit iriliulatro , quod posuitti firma'
mentum ejus formidlnem^ ut prius. Diripueruut « id
fSl , dilaceraverunt eum exlerius omnts transeuntes
tmm, iit prius. Et factus eH opprobrium vieinis suis^
id esl, )»ersrcuiorilMis, quia lu exaltasli dexteram de*
primentium eum , pcrinitiendo euin siiperari exterius
ii) suis, iii Untiim qood leeiifieasti omnes inimicos ejms.
Avftiisii adjutorium praedicationis ejus , scilicet ul

ante saecula Detim muudi factorem et gdbernatorem,
humanumqiie i;enus propier peccau mortisobnoxiofla
erai, diciurus, quae uiique omnia Moyae narranie
didicerat, nou iminerito qux ab ipsb cognoverat
ipsius nomiiii consecravit. Moyses in prima sectiona
inchoat a laude jiidicis, beiieficia ejus breviter^
poiestatemque comniemorans. Deiude infirmiuii no-
strjB, quam et ipse inuUi.<i modis ostendit, poslolal
aubveiiiri. Tertio rugat adventum Sa.vaiorls ocioa
apparere, quem sciebat huinaiio generi profutara
praBdUre.

COVMENTABIUS.

Domine^ refufiUm. Psalmus iste intilolatnr : Orado
ilo§st hominis Bei, non qu(»d a M<»yse sit conscri*
plus, sed alicigus significationis gratia unti merili
aervi Dei iiomen appositum est, quo dirigaiur le-
geniis vel audieniis intentio. Per bunc homincui

iiiide delmri babere adjiitoriiiin , poiius esset ei no- ^ ttuum dedil Doniinus legero popnlo suo, per houc
cuiiienluni. Et non es auxiiiaius ei in bello^ id est, in ^ hominem popul

pnbconando. Destruxisli eum a mundatione extertori,
ut onmibus iuimundus In suis viderelur. Et sedem
tiusi, id est, quusdam in quibiis ipse aedehal, per 11-
ilein collisisti , id esi frangi et devocari |)ermii»isti,
iia quod buiniliarenlur in terram^ id esl , in lerrena
pentitts reiaberentur. Mtnorasti etiom dies temporis
tjus in quibusdam, non quod vere diea minoraren*-
tur ; quia dicium est : Constituisli termnos ejus^ ques
prtBterire non poterunt; sed quia con per tribulaiiones
aulerehantur, videbantur subditis eorum, quihus iie-
cessarii erani ad instructionem : vel etiam ad neces-
Mtatem, quod ante lempus tollerentur. Et sic parfu'
iiisli eum eonfuMione interius quidem doiore fraternas
devoiionis, exierius vero laliore inbiiiationis.

Vsquequo , DonUne. Disiulisti , iiiquam , Christum
tiium. Usquequo nuiem, Domiue^ avertis te ab eo dif>>
ferendo etiin, quod non facis aliarum ovium concor-
|)orati<iiie ? Avertis tn finem ? Forle non in ftneiii. ICl

um suuiu de il^gypto liberavii^ el
l>er deserluni traduxit, et sic factus est ininisler
veteris te^umenti» et proptieta novi. SecQndoa
banc ergo dispensationem, qN« per Moysen facu
cuit, psalmiis isie inspiciendus esi, qui de ejus ora*
tioiie titiilum accepit. Et quia conliiielur in boc
p^alino viia velus el nova viu morUlis, viu viulis
anui qiii pro niliiio baheiidi suui, anni pleni mise*
ricordiic, vera*que iaeiili», peccatuui n pcena pri^
nii, regnum et gratia secundi, ideo adhihiium esl
noiiieii hoininis Dei| quia per iihid vetus teatanMn-
luni, quod ipse miuistnivit, cujiis pneitiia erant ler-
reua: pniniissiones suh vclauiiiie ol sub leguiiientis
et liguris quibusdam siiinma el sfteni:! huna uovx
vii» proiuiitebaiitur. Et ideo cnui ad Ghristum ve*>
nitur, velanicii quod haliehai Aloyses in facie aufer-
tur quia neccsbC est ut recedcnlc unihra veritas ap^
pareat. Oiaiio auieni Moysi lUeo iiitiiu*alur, qni»
ilii homiiii valde lauiiliare Imt t>rare, et oratioiie sua

ti;ectr(i (iiii , quod desiruiseum ei perfundis coiifu- I> popuio illi placatuai D/uni facere; et per huc tios

Bione, exardescel sicul i§nis iiiciiieraiis> an sicut iguis
|>nrgans7 Uiiquesicut purgans. Attende auiem, qiiod
usquequo tam iii boc loeo , qoam in omiiihus aliis
locis situililius esi verbum non hiflignautia iuipatien-
liaD, sed orantis justiliaf.

Memorare quee mea substantia. Ne averUris, Domi-
ne, sed memorare qucB sit iii^a substantia^ id est^ quain
tondiguum sti illi, per qiieui ego subsisto^ Non eniro
decet , taiiiuui caput parvum corpus hahere. Memo»
fare dico , quia si nou iiieiiioreris, vana eonsiituisU
iMtmes [ilios /lominuiN, ut priiis. (Jt autem vaue non
consliiuas filios huiuiiium , meniorare ^iiif sit homo^
iii est, quid sit condignutn illi homini , qui inortuus
tivet^ et non videbit murlen^ ut supra dictuin est. iJbi^
id est, in quo liomiue sunt coiirpleiidie misericordias
fMA*, Domine^ sicut jurasii David in veritaie tua. Qua
acqiiuiiiur non mutantur.

adiiioiiel ui ei uos assiduis deprecaiionibus et ora-
tionibus Deuiu iiohis placatuui Ittciaiuus, et boc uoo
timore peDnae, sed aniore jusiitiae. Quod per hoc
iioiatur, quia iion dixit^ scrvi L>ei, sed hominis Dd. Ei
poiesi esse vox vel prupliet^t: vel ipMus M.>ysi e&lior-
Uutia iNiS) ul eoruin qiia: relro auiit ohliviscamor«
ct in ea qus ante suut extendautur, et iu didi :
Domine , com tu sis factor ouinium^ factus as pro
nabii, Verbum eniin caro factum eK, et habitemit in
nobis. El factms es nobis refugium^ id est, turris foni-
Ittdiuis, ut jam aupradictuui esi. Ei lioc a generaiom
priori in generationem isUiiu lloc ideo appouit, quia
iioii dehierunt etiam in lila geiieraiioue babeutes
lldem, qu« postea revelau esl.

Priusquam montes.Quusl dicai:Dicoquia factus e8,sed
Uuien aiite omneiu faciurames, quia prtusquam fiirent
monteSf aut formareiur terra^ id esi, es aiite ouineu
ratiouabileiu creataram; eisi aiile niloiiabileio, con«

9€5

W PSALMORUM LIBRUM EXEGGSIS. — PSALM. LIIXIX.

966

ftUt mulio ifiaxis anie irraiionabilem. Per montes A boroinem enira cadavert posi cad.ifer vermit, pvwi

defignatur celsiliulo supercoeleslis raiionabiiis crea*
lara, per nrbem vero terrae inferior raiionabilis
f reatura. Et est dicere : Tu cs priusquam monies,
M cst, snpernae raiionabllef creatiiraB fierent. et
priuBqnam formaretMr, id est, in quiddam dignum
proveheretnr lerra ; et iu dico formaretur, nl essel
orbis, id est, perfecta. Hoc est aniequam ficret ei
lerra lionio detm terrae, ut esset in terra qiii le
agiiusceret et le laudaret. £t vere <ii es anie ist:i,
qtiia e$ a i^rculo et u$que in ugenlum, id est, ab sierno
nsque In aelernoin, quia ab ante inundum et po»t
mundum. Saeeulum quoqiie propter Graerum verbum
auibisuum quidaiii interpretuni, ut beatus Augusti*
iius dicit, pro a^tcrno posuerunt. Tu e$ dicii ad no*
tandaro iiicommuiaiuliiaiem divin» e8sentia>, iion
coiiveuit, neqiie fuU neqne erit, sed soluin cM.
Ei retldit causam qiiare dlcit «i, ideo, scilicei, quia
Deu$,

v<*rmem cinis. Et merito hoc dico, quia iios comine^
niimus. Nam tn ira lna, Domine, quam promeruif
parens primus, defeclmu$^ et non soiuro defeciaius^
ndl eiiam (itr6ali $umu$, Defeeimue quidem ex iuflr^
liiitate, tHrbati vero $umu$ ro>»rti8 liinore. luiirmr
enim suinus, et tamen i.iUniiititem noslr^iro finire
irepidamiis. Iram et furorein pro eodeui acci|>ii.

rosiftilt t/if^Mtlalei HO$tra$. Quia tam graviler nos
multasti, apparet quia po$ui$ti imquitatee no$tra$
in eon^ctu tuo^ hi est, non negleii»ii, sed perfecte
advertisii malum, quod feciinus, ei quod diiit ini*
quiiaies, vocat saerulum , diceus : Posuisii $(Bculim
noetrum, id est, maluro noslnim opus, quod nos fe-
cimus in Adain, fii Hluminatione vultu$ <tct, id e»t,
vultuositaiis luae, id est, iiuu occuliuui hahuit, sed
clare peccatum Hosirum, quod nos feciuitis iu Adatii,
vultoositas lua piospeiit

Quoniam omnee die$ uoslrt. Vt*ri^ potw$ti iniquita

Ne atertae hominem in humitilatem. Sanctus vir d lee H0$tra$ tn con$pectu tuo^ qiiia defecerunt omneo

Iste tiroens ue inier tot iribulationes, teniationes et
moleHlias corporales bnjus 8.TCuri, quaaexperimeiiio
cognoveral, miser homo deficeret ab illo suo refu-
gio, sic orat et dicit : Dtmiiie reftigium nosirum, ne
averta$, id est, ne avcrti sinas a summis et aetcniis
boiiis hominem in hummtatem^ id esi, ut b;ee inftina
1*1 iina et carnalia appetat et concupiscat. Ct ideo
dico ne avertis, quia tu boc dixi^ti, id est, praece-
pisti liicens : Comfertimini, /i/it Aommiitii, ad me.
Quasl Uicat : Da , Domine, quod jiissisti, peteniis
precem eiaHdiendo, voleiiiis fidcin adjuvando, quia
siiie luo auiilio per arbiirii voluuuiem hujus viiae
leiiiationes non possumiis superare.

QaKmtain milie anni. Meritti ab bis Iab«;ntil>u8 et
Iraiisiiorii!) debemus avcrti, et ad «teriia et stabilia,
sieut tu, Domiiie, jus^isli, converli, qiiia Uxc prae-
sentia^ quaiiiuincuiiqne slnt prolixa, m^c unius luo-
menti fiint ad illa cuilaia. Iloc aequipollenter ponit

die$ no$iri^ quos nos fecimus n<»stros, vel quia nos
vana et transitoria intendenies, tUfecimue, vel quia
ipsi dies ad paucitatein redacti suiit. Un<le alibi :
Eece mensuralnle$ po$ui$ti die$ meo$. Et in ira tua
defecimu$^ sicut prius.

Aimt iiiMlri. Vere defecimue in ira, qiiia anni Ho$tri
meditabuntur ; non qaod aniii mediientur, sed uos
iu ipsis annis mediiamor, vel ita iios dererirous, et
lameu nos miseri delecium bunc nou atiendirou:!,
quia uiediiamur atctcl aranea^ id est, iu corruptihili-
bos laboramus, et vana e( iiiutilia conteximus, velut
aranea. Et die$ annorum itoslromiit, id est, bos iii
singulis eiiain diebus nostris mediuiiiur sicut
aranea.

in ip$i$ $eptuaginta anm, Videtur exponere brevi-
talem hiijus vitu;, et humaiiae iuiseri^e, qnia qui boe
tempore septuagenaiii suut, liing«vi dicuntur. Si
autem m potentatibu$ agantur, id esi, si ad vires

cum dicit : Qiiomam mHie anfii, id est, prolixitaa p itspicianius , enint octoginta anni , quousque ad
iiosirae vitae quaniaeunque sii, est reputauda ad eam ^ octogiuta annos peniianet liomo in robore suor

— - «^ ' ' - -"'- Amptiue autem , id est, quidqiiid uiira octogiutu

ann(»8 esi, bumanae vita nihil est nisi Mor et dolor^
Id est , feenectus eurva et tremula , seinper teu-
dens ad iiiteriiiiro. Nec est eontrarium isiud seiten-
tiae quod iu Macrobio in generatione ho:uinis dici-
tur, quod hoino in viribos crescat usque ad sexagiut»
aniios. In sexagesiino vero auiio ineipiunt ei in.uui
vires, et sic »emper decrescit in viribus usqiie ad
sexaginta auiios ad fineui vitje ; non est, inquaui,,
contrarium, quaiujpiaro videalur coutrariuui. Ilia
eiiim dieere videtur quotl in ociogesmo auno robu-^
stior fit hoino, et maxiinas vires babeat. lHe vero*
dicil a|>erte quoil in seitagesiino auno m-jximas vi^
res habeat liouiti, et qiiod deind\: minuanlur et de-
crescaiii; sed iiou lainen decrescunt ei vnes iii illi»
vigiiiti aniiis, ut possint videri dimiuuta;, et ita pro^
plieta et uiictor ille diiigenier consideranti iion vi-^
di!ntur disseutire, hoe ad JitteiF;im. Sed qoia vidiuiu»

qiiae erit nobis entibus aiil« tuo$ oculo$ tanquam die$,
Noii praesens, vel futiira, sed tanquain die$ he$terna^
qucB prateriitg id est, qu» iion est. Quaecunqiie eniin
fiue leinporis cltfuduniur, inter illa quae non sunt
repiilanda sunt.

Et cu$todia in nocie. Custodia In nocie kmge bre-
vior est die, quia quaiuor sunt custodiae nocti», qua-
ruin qoaeque conslat iribus horis tantuui. Nee siiie
causa hoc apponit. Custodi» eiiiin noclis in ignoran-
tM est et tiiuore ; sic et vi4a iiosira et i» igiiomntia
veritatis est, et iii liiiiore, seilicet, ut qui $tai videat
ue eadat, Sequiliu* :

Qu$B pro mhilo habeutur. Exponit aeruninam nostrae
moiialitatis,- parilcr o.*«ten(lendo eoiiditlonem fftlici-
tatis Vtiieris lesiameiiii. qude temporalis est, ut lanto
ardentiori studio ab U\s iuttmis averiaroiir, et ad illa
summa convertaoiur. Quasi dicat : Ideo, Doiiiitie,, pre-
cor, »e anrtai hominem in humtlitutem, qiiia onitt eo-

rHiii,idebl,aversoruin,erunti|uipronJAilo/ra6entiir,id D mulios inira septuaginta aiinos miserriiua senectute

est, erunt eomparabiles rebus illis quae prersus nihili-
penduotur, id est, repuiabuniiip auui eorum lanquain
uon siiit. Sicut et veruin est, qiiia et cum ailhuc non
\eiieruul, nonilum sciut ; et poslquam etiam vene«
luiit, iioii sunu Quia uon ad boc veniunt ut sint, bod
yt non sint.

Jfane it>i»l herta^ mane. Exposita nostrae morta-
1 tatts arriMuiia, quia atteiidit conliglsse uobis hoc
ex jubta ira DeiyU^gratulalur divlnsc ^eiiieMiae. Quasl
dieat: lla fiai, Dtuiiine, quoniam prtiineruiniiis. Trane*
ettt mane htistruui, id esl, pueriiia uoslra ^ieutherba^
quce hodie eslr ct cra$ in ctibanum mittilur. Uaue
eiiam nosiruui ^treat^ id est, flos juvenluiiH in iio*
bis ftai, et staiiiu tran$eat, Deeidai iu veepere, U\ csl,
iii iHain aiateiii uhi jatn incipiai decliiiare. Induret
deinde iii gravem >eii<^ciuieui, et taiiJeui aretcat in
decrepiiaiu aelaieui. Vel dert M in ve$pere, id est,
iitorteui indurgt in cadavcre, arescat in pulvcre. Post

confecto» et coiisiitutos, ulira octogiuia anuos mul--
los in virili robore, melius est ut aid sen^uai allego^
ricum^* ubi nuiufiiain faUimur, refcratur. Septua*
giuta et ociogiuia aiiuf, sicut ferantiir, sunt centui»
quinquaginia. Scieiidum auieiu, quia tres suiit uiii*
taies. Pruna unims est ip»a uniias, deeeiu e^t se-
cuiida iiuius, ceiitum vero tenia^unitas. Giim erga
iii ceuloin ({Uinqiiagiula, quiudecies decem suiiir
eruut iUi quiiidecim uiiiiaies secuudai. Q lud auti;n»
valet iii luysterio ceniuin quiiiquagintii, idem vale»
quiiidecim in hoc loco, quouiaiu quiiideciin constat
ex septem et octo, et seplem idein valet in hoc locu'
iii iii]^terio qiiod septuaginta ei seplem, qu id oci«»-
ginia. CoiisiUereinus eigo qualiier sepiein et oeto se
haheani ad velus testamentuiii,.et avl iiuvuin. Septeui^
enim pertiuet ad vcius testaineiitum, vel prupier
ohservaiKiam sahhaii, quaui septiuia die (ien pra^
cipiebat, vel quia proioittehat huc terreiia et tempi^

967

BEDiE VENERABILIS OPP. PARS II. SECT. II. — DCBIA RT SPURlA.

f%%

r^lia bona, qiix sepienario numcro flierufn voivun- A
lur, vel quia carnalis ille populus, cui ulia promil-
lebal, sepiungiina annis in captivitale delentiis esl.
Octo vero refenur ad novum testamentum, yel pro-
pler resurrectionem Domini, qiiae octava die mane
facla est, per quain nos repara*ti sumus ad a^lenii-
laiein. Vel pioptcrea, quia sex aelales hujus ssculi
sunt. Seplima dormicniium, id est,illorum qiii adhuc
exspectant communem resurrectionem ; octava vero
resurgeniium, quandb novissima mors destruetar,
cl quando duplici stola vestiemur, scilicel, in anima
et in corpore. Octoginia quoqiie ad nos pertinet,
quia sicut carn.ilis ille populus iu ociogesiino anno
primo in octavo denario de captivitaie reversus est
In patriam, ila et nos, transactis sex SBtatibus saeculi,
ei septima dormientium, in octava resurgenlium re-
patriabimiis, id est, de capliviiate hujus vitaj, in
qua septuaginta annis dctinemur, eo quod hsec viu
fepienarii» numero dierum volvitur, reveriemur ad
patriaui, ubi in «lernum manebimus. Litiera aic p
exponitiir. Quasi dicat : Ideo, dico, anni noitri medi»
labunlur $icut aranea, qiiia in tpsti annis nostris, si
non in potentatibus, id esl, si non vi raiionis et veri
iniellectiis aganiur, eruni septuaginta anni^ id esi,
erit solum studium icmporalium rerum, qiiod est
inane, et breve, et vacuum comparatione studii cob-
lesiis patri». Qitae temporales res in veteri tesu-
meuto, ad quod septein et septuaginU rcferri pr«B-
diximus illis prave intelligenlibus, et Scripturam
dcpravantibus, prumiilebaniur. Qu:is ^uaodiu omni
animi desiderio appeiemus, id esi, lu captivitaie
crimus ad quam septuagiiiU superius referri dixiuiiis.
Sicut etiam Israelilicus poputus capiivatus in Ba-
byionia sepluagiiita aunis in captiviiate tenebatur.
Et aicut ille in ociavo denario ad patriam reversus
est, iia et nos, si terrena non appeumus, sed in la*
boie coelesiis studii seroper morabimur, in octava
a^Ule repalriabimus. El h c est quod dicit : Si autem
in poteniatibut, et ciim v.i raiionis agautur aniii no- -,
siri, scilicet, ut, promissiooibus terreois omissis, ^
cceiestia appetamus, lunc erunt iti annis nostris ocio-
ginta anni, id esi, studium reparandx xteruiiatis et
immorialitaiis, quae nobis data est in spe in Domi-
iiica resurreciione, et studium reparandae haeiediia-
tis, et reparandae patria?, id esl, studium redeuiidi ad
patriam, et vere sabbatizandi in ocUvo die.

Et amptius eorum labor et dolor. Quasi dical : Si
quis supra hoc studium addere velit aliud, illi eril
labur et dolor, Multi enim postquani lidein percepe-
riint, et in baptismaie lerrenis ahrenunliare, et de
rcpnrauda aeterniute saugere proniiseruut, re!a-
huuiur ad studium terrenoruin. Et his tsilihuset hic
labor est in acquireudo, et lamen eril dolor, cum in
tcnebras exteriores ejicieiitur.

Quoniam supervenit. Usieiidit qiiomodo dolor eril,
iu, scilicet, quoniam mansueiudo, id esl, ille qui
prius in lautum roansuetus apparuii, ut etiam ipsa
inansuetudo possil dici, iupervenit terribilis, et tiiiic
corripiemur, iion ad rruclum, sed ad damnuiii ; tunc D
euim poenitentia erii, sed inlructunsa. Nota quuddi-
ctt supervenit^ quasi ad opprimenduin et ad coiite-
renduin. Unde alibi : Super ^uem vero lapis ceciderity
cunieret eum. Vel aliter : Ei amplius eorum labor et
dolor^ nt in bonum accipiulur. Nuilus euiin vir lain
s;micius, nec superno stuUio adeo ailigatus, quin aii-
quaiido cura iiecessariorum ad victuin et ad vestitum
luoveatur. £t pro his esl illi labor ei dolor. Gravis
ciiiin I:«l:or videtur ei quaerere, el niaxime dulei,
iiuia cogitur qnaerere. Unde etiain Apusiolus a*t :
Nam ei nos primitias spiritus hitbentes, et ipsi inter
nos gemimus in adoptionem filiorum Oei, extpectan-
tes redempiionem corporis nostri. Et quasi ahquis di-
cat: Qiiaitdoquidein labor esi el Uulor, cur ergo
Dcus baiictos viros permiilil t.ilta pati? Ad hoc rc-
spondii. Ideo, scilicet, quia si corripiemur, euien<la-
hintur ut supraveuiai nohis mansueiudo, id esi, ut
simus niausucta aniinalia et Doroiuo ubedieuiia.

Quem enim Dominus diligit^ corripit. Flagetlat out^
wm filium quem recipit^ quia etiam quibusdam ma-
gnif dal siimulum carnis, qnf> colaphizentur, ne in
magnitudinem revelatiouis extollantur. Hoc est quoJ
dicit : Supervenit mansueludo. Et est ordo prapposte-
raiiis.^

QtiiJi novit potestatem. Ad ulriimque sentenlia boc
uno roodo continuatur: Vere corripientur, sive mali
ad malum, sive boni ad bonum. Quia tti, Domine,
potentior es nos corrigcre, qiiam alicui conruigat
8(ire. Nain quis novit potesiatem irm tuas^ id e-t,
quis novit potentem iram tuam, qua et landem vin-
dicabis in malos, et nunc corriisis boiios ? Qiiasi di-
cat : Valtle paucorum est nosse pot4'S'atein irae luae :
quia plerisque malis cum parcis irasceris, ut non al
iram, ited potius ad niansuetiidiiiem iiiaui pertinere
videatur. Labur et dolor qiio corripis et crudis, quof
diiigis, ne poenis crucientur aetornis. Et quis nuvit
dinumerare, id est, discernere iram tuam in bonis el
in malis prte timore tuo^ id est, ad hoc ut limorcui
tuum prae, id est, aiile se habi-ai, et semper te exti-
mescatT Quasl dicat : Quam difficulier invenitur qui
noverit prce timore iram iuam dinumerare^ ifa oc
eliam hoc addat, et ad eam perlinere Intelligat,

3uod nonnuliis qiiihus magis irasceris, parcerevi-
caris ; ut prosperttur pecrator in viu sua, et in
futuro majora percipiat. A paucis enim eruditis ma-
jor ira Dei iutelligitur vana et sediictoria, feliciias
impioruro. Et pauci addiscuut pr.e timort^ Dei irain
eju4 dinumerare, et -pmsperitatem ejus numero ap-
plicare poenarum. Quod e^t dicere : Pauci sciuot dt-
scernere iram Dei hoc modo, ut intelligant qiiod
qiianto plus impius prosporatur, Unto pliis ei Deas
irasciiur : et quanio plus iu hac viu nagellaudo
acriler puniendo Deus piis irascitur, tanlo pliis ei
parcitur.

Dexteram suam. Quasi dicat : Paiici quidom, Do-
miaey noscunt polesuiem vel irae tuae« vel d nuine-
rarc iram tuam ; lu autem, D imin<% fac nobis dexie-
ram tuam ad notam, sic scilitet ut oos sciainus pri8
lifftore liio iram tuam dinumerare. Notam, inqiiam, fac
dexieram luaniy id est, nmte quem missurus es^ et no-
tiiica liobis Chiistum tuum, desteram luatu et bra*
chium tuum, ut in eo discaut homines non pro ma-
giio expeiere vel accipere ca hona, quae in Veteri
Testamcnto demonstraniur, sed qiiae in Nov<i reve-
lantur. Et revcra fbCtum est secundiim orationeui
hujus homiuis Di*i, quia et in pasi>ioue Filii sui el
lu conlemptu hiijus saeculi, quem habuit et docuit»
deiuonstravii Deus Pater fidelibus sul!» haee terreua
iiou esse appetenda, scd roagis cohlescia. Vel aliter,
ul per dexterain accipiaiur Dei poteutia, et iia dica-
tur : Ul aut^m sciamus in poleuiaiihus ageredies et
aiinos iiostros, notam fitc nobis dexteram^ id est, po-
teutiaro tuam^ ut sic transrarous (>er bona lemporaiia,
ui non amituuius a*lerna. Vel poiius ita d^ialur :
Notam f<ic dexteram, id est, poieittiani tuam, ut in-
telligamus quod flagellaudo et iion parcendo emen-
datos ponis ad dexieram, etquod parceiido duiu pro-
speratur impius in via sna, dauiiiatos statuis ad sini-
stram. Notam fac^ dico, ftc, scilicei ut diiiuniereuius
iraiii tuam. Sequiiur :

Et eruditos corde in sapientia tua, Hoc est, ooa
tantunt facias nobis uotatu dexieraui, ^d eiiam ui
iuiilemur eos, fac nobis nolos eruditos corde, ut in
carnis prudentia, quae raors esi, sed tn vera sapietttia.
Erudiii corde in sapieuiia illi dicunlur, quibus dictum
est : injicc pedem tuum in compedes ejus. Pedem cur-
dis dicit, iion pi^dem corporis. Ilii euiiii aoreis cora-
pedihus ejus illig.iti, quid aliud fectruul, quam quod
lerrenas promissioues conieuipseruiit^ et* de^ideraiis
aeiernis per passioites ^uas, teatiiuonium pra*buertiDl 7
Uiide eliam lesies dicii sunl, quia inartyr Graece,
testis est Lalitie. Vel ita itemo erudiios corJe, oeiuo
sapieiites existimet, iiisi ilios quos altingil pra: ocutis
cor.iis, scmper hahere roiseiiain suaui ex justa tua
animadversione, ui ex eo pcipcndaut quauu »ii ^n

SG9

IN PSALIIORUM LIBRUIl fiXEGESiS. — PSALM. XC.

970

gDbvenieiido dexiern tiia, cui nnlltim ingraiiiin esse A
oporleat. Hinc Ap(»siolu8 ail : Scirt eiiam tuperemi"
nentem teieniice eiiaritaiem Christi, qui miserieordiam
fecit illis quibns ira taiita impendiiur. Illis Christum
inura sic notuin far, ut in eo discanl noii limere eos
qni occidunt corpus.

Convertere^ Domine. Dixit dexteram tuam notam fae^
et eruditos corde. Necesse enim esi ul quisquis vere
noscil Chrisli imitaiores, et atteiidit dexleraiu Dei,
niultas paliaiur iribiibliones et persecuiiones. Om*
nes eiiim qui pie in Christo votuni vivere, necesse
esl iil pi^rsecutiones paliantur. Ci ilem : Per muitai
tribulationes oportet nos intrare in regnum Dei» Qiiod
isle hoino Dei qul bic loquitur aUenoens, timens ne
ims imer loi iribuiaUones ei roolestias corporales
deOceremua, et tentationibas variis iiobis illaiis vicii
deliceremus, ei ab eo qui nostrom refugium esi aver-
lereniur : compassus nostr» inflrmiiati, sicui mulio-
liens compassus est, sic orai ei dlcit, Domine : qui
prius conversiis a nobis avertisti dos, converiert^ id n
est, esto conversos ad nos, notiflcando le nobis. Vei
ut ne permiltas nos ampliiia averii a te, convertere
dico Mi^iicqfiio opus esi, id est, usque ad illum mo-
dum conversionis, qui nobif DeeessariiiB est, scilicet
ut non perroiiuis iribulari, nisi quanium poierinius
l»aii, id esi, nobis tribulationem in mensuram ei pro
viribus nosiris. Neque enlm Deus plus aliquem tri-
bulari peruiiitil, quam ipse ferre possit. Sicut Apo-
sielnsail : Fidelis Deus ifui non patitur^ elc. Sod dabit
etiam cum tentatione proventum, ut possitis gusiinere.
Coneeriere^ imjuam, Doinfjie, eiqui prius fuisii iiiexo-
rabilis soper ilios qui se feceruiit libertos suos, flas
deprecabiiis, id esl, exorabili!i super iilos qui se fa-
ciunt servos tuos, in orouibus libi obedienies ei de
senihil prftsumeuies.

Hepteii sumus mane. Yere converleris et depreca"
bilis eris, quia it;i,cerium esl, replebimur, ul possimos
dieere, quia ]:)m repleti sumus mane^ id est, in resur-
reclione, quando novissima mora debinietur, ei erit
laniuni maiie, id e>l, dies siiie iiocie, quia sine fliie. ^
Tunc, inqoam, replebimur nusericordia tua, id est,
duplicem stolam recipieinus, qu« nou dabilur iiobis
ex iiostris merilis, quanquam mulu paiiamur in boc
sseculo : quia non sunt condigMB passiones hujus teni»
poris ad fHturam gloriam^ quee reeelabitur in nobit,
sed dabiiur nobis sola misericordia lua. Vel mane,
transacia iufldeliiatis iiocie, replebimur in hac vita
toa misericordia, qua vocas, qua peccaia condonas,
qua jusUflcas. Vel mane^ id esi, traosacta persecuiio*
iiis iiocie replebimur lua misericordia et hic ei tan-
dem. £t tunc, scilicei, quando replebimur iniseri-
Ciirdia tua, laeUficabimur exierius, ei deleciabimur
interius : posiU in diebus oontris, id est, iu aeierni-
taie, ttbi omnes dies nostri eruut : quia laiiium pro-
flcieinus, et nunquam deflcieiuus. iu bac euim vita
non omnes dies possuut eose nosiii, quia saepiui
etiaro deficiemus quam proflciemut.

LiHiati sumus. Vere repioLuiuur tua misericordia,
quia LuBtati sumus, id esl, lasiabimur in fuiuru, pro D
quibut diebus nos liumitiasiit id est, huiniliari el fla<
gdlari peruiisisu : el pro annis quibus vidimus^ \d esl,
passi Bumus mala, LaiUbiiuuriuu^ieruuin, ac si dicai :
l'ro hac ieiiiporali irisUiia recompen»al)iiur iiobis
seinpiteroa laetitia. El ul l^eiemur iu diebus noslris,
tu Douiiiie qui prius despexisii uos libertus nostros,
retpice in iios nunc facios servos tuos. Vel sic, Respice
in tervot^ ui sinl couformes Filii tui. li^t ul majorem
t)eocvolenitam comparet, dicil : tiespice in opera liia,
non sua, id esl, iii iUos qui hoc quod suul, opus tuuin
suni : quia lu creasU eos, ei recreasU. Ct ita dico
rt!spice, diri^e /S/ioi, id esl, 0|>era eorum. illius enim
opera dirigiiiilur« quia couiplanal volunlatem suam
v«iluniaii Dei, qui de se uou prassuuiii ei cujus spi-
riliis esi crediius cum Deo : qiiia nibil boiii puiat
se faceresinecooperauie Spiritu Dei. Vel dirige filios,
id est, iiiiiutores eoruin diiige scmper iii meiius, ut
uon siiii disioru cordc.

Patkol. XCIII.

Et sit tptendor. El ut dirigaulur fllli, id esi« nosira
opera, titsplendar Domini tuper nos, idest, viiIum
Djmini, qui prius fuil nobis obscoralus, illumineiur
iu Sttperton noslro, id est, appareai in uobis irnag >
Dei. Vel splendor Dei, id est, mulUfurmis graiia Spi-
rilus sancU, illuminel menlem nostraiu. Ei ul splen-
dor tii super nos^ o Doniine, dirige opera manuum
noflrarttm, et nosira bona opera, sciliciii ui iufra iios
disiorqueanlur, Kcd ul stiper nos dirig.iulur. Illorum
opera infra ipsos distorqueanlur, sed ut super nos
dirigaiilur, qui quod boui raciunt, agunl pro merced>i
lerrenorum : velui canialis populus ilte cui faci.u
suni promissiones lerreiiae. Tunc auteni super nos
opera nosira diriguniur, quaiido bcue operamur pro
mercede ccelesiium. »

Et oput maiiiittiii. Dicit beatus AugusUnus et llie-
rooymus, quod isiud in quibusdam iranslaiionibus
non iuvenilur. Et quod asurisco vel obelo sigiielur.
si Invenialur. Sed lameii potest ila conlinuari. Quasi
dicai : iia dico dirigas oper.i, ul illa omnia flani
unum opus, id esi, cuin charitaie flant, ei ad unuin
flnem chariiaiis leiidani. Opera enim qu« sine ciu-
riiaie flunl, nihil prosuni, ut Aposiolus ait : Si ira^
didero corput meum ita ui ardeamf eharilatem autem
non habuero, nihil sum, Si auiem flaiii in chariiale,
ei si roulia sini in opere, unum tamen sunt in flue.
Finis enim prwcepii charitat ett ex corde puro^ et con-
tcientia bona, ei jide non pcta^ ted vera.

IN PSALMUM XC.

Laus eanUci David.

ARGUttENTOM.

Pro vicioria Ezechix de Assyriis cantalur. Allter
legendum ad Evanueluin Marci, ubi teuUlur Cbrisius.
Vox Ecciesi» ad Domiuum.

EXPLANATIO.

Laut cantici divina iaudatio^ Duvid ipte propheta
dcbet intelligi. Hune hgmnum dcBmonibns pia con/i'
dentia tempir opponimus^ ut a nobis potius inde vta-
cantur^ unde contra creatorem suum doiose tdiqua ien-
tarunt. In prima parte Psalmista profitetur onmem
pdelissimum divina protectione vallari. Secunda iau-
dem Christo decantat Tertia verba sunt Patris ad
omnem fidetem^ quem in se devotissime sperare eogno-
scit, et in mundo isto defensionem^ et in futuro illi
prcemia compromittens.

COMMEMTARIOS.

Qui habitat in adjutorio. Laut eantici Daoid* Iste
psalmos est de quo Dominum nostrum, id est, Chri-
stutn diaboius ausus est leniare. Audeamus ergo ui
iustrucU possimus resistere teolaiorl non in nobis
pr^sumenles, sed in eo qui prior tentaius esi, ne iios
iu leniaUone vinceremur. Ei aitendamus quoil ipse
voloii nos se Imitari iu sua humiliute, non in ma-
jesiale. Quia dixii : Ditdte a hm, quia nutit tum et
humilit corde. £i si aliquando ieni;aor ipse vel per
se occulie, vel per fllios diffideniiie, in qiiibus ope-
ralur Unquam iii vasis suis, ingerit nobi^ ali'|uas
lenuUones, Iribulatioiies, luolesUas corporales : pa-
lienler susUiieamus, ei cuin omiii mansuetudine ei
humiliute lolereiiius, sicul ipse pro nobis voluit leu-
uri, flagellari, eic. Quia quisquis sic iniitatur Chri-
stum ut paUeiiter lolerei hujus vitas tentaiioues, iri-
bulaiiones ei molesU;is corporales el spem omneui
in eo pouii, iu ui iiec illecebra capiaiur, nec Uinore
frangatur : hic esi qiii exeuiplo Doniini sui habiial
in adjutorio Aliissimi, ei in protecUone Dei cobII
comiuorabiiur. Prjsvidens Propheia per Spiriium
saiicium queinddiii iu bumano genere adfuturum, qui
nobis essei adjuiorium et exe^uplum, ne nos iu len-
Uiioiiibui vinceremur, ne lenuiori eedereinus, nec
moiestiis vel illatis nobis injuriis fraiigeremur, sicui
ille prius fuit exerop|um cjideadi et viiicendi, id est,
ui vmcereinur : hoc prjevidens, inquam, PropheU,
laiidat illum, ex devotiooe. Et non unMim perUnei
ad devoUouein, *d esl, ad pium et aitenuiu . ffeciio-

31

BEDiB VEiNEUABlLIS OPP, PARS II. SECT. II. — DUBlA ET SPURIA.

971

nem ergi Deum, cnniiciim Tcroad exsultalioncm. Et
idco merito dicitur isto psalrous laui cunlici^ id cfti,
laus exsullaiiTa ?el laudaliva exsuliaiio, f|uia iu co
lauJat einn, uiide nolris adjutorium et exempliim« el
eum laudando exsuiiat dicens ita : Qui habiiat in
adfutorio^ etc. Quasi dicai : Positus quidam fuit in
adjutorio AUiisimi, sed non liabiiavit ibi : quia non
perseveravii, imo ab obedientia recessit, quaiido ma-
num suam ad illicita exiendit; et in suo adjuiorio
0880 voliiit, quando de se praBSumpsit, et Deus esse,
ot de nutu suo pendcre voluit. Qiian Jo suggeHtiouein
a scrpente audivit, credidit quod promisit diabolu>,
et Invcnli quod minatus cst Deus. Quidani autem in
humano genere cst aflTiiturus, scillcet Chrisio adju-
toriuiii et cxempluin omnibus qui de suo non prjd-
snmei adjutorio, scd pixsuniet iii adjulorio Altissimi,
id csi, Dei Pairis. A quo, qnia Aliissinius esi, bene
poterat adjuvari ei iii sc et in suis. Et ab illo adji-
lorio iion recedet, sed ibi habitabit, id est, perma-
iiebit, et eliaiii commorabilur^ id est, e% toio mora-
tutur, quia nec opere nec eiiam cogitatione aposta-
tabit. Morabitur dico in proteclione non sua secundum
hominem, sed in proieciiont Dei, et non qualiscuii-
tiue dei, sed Dei obH, id cst, illius qui facit bomines
coelos. Qiiamvls eiiim teniaiori diabolo resisiere
posset ci in se et in su.s, poiius patienter susiinuit ;
nec de se praesumpsit, sed omnia cum paiientia
toleravii, ut nobis esset exemplum, non de iiobis,
sed de Deo prassumeiidi, et omnia ciiin patientia io«
lerandi ; quia paiieiiter susiinendo tribulationes et
teiitatioiies nec de viiibus no^iris prxsumendo, sed
iii pioteciione et iii adjutorio Dei spcm nostram po-
nendo, poterimus tciiiaiori resistcre ei suis*

D.cel Domino. Vcre in proteclione Dei noii in sna
commorubiiur^ quia Domino dicd, id est, Deo Pairl
cui se vcre faciet servuin. Doiniiie, tu e$ $usceptor
meui, non cgo, id est, per le, lamen non per me
causa niea exisiit ; quia tu vclut pius susccptor cam
foscipis et defendis, et nou ego mihi, sed tu es refu-
gium meum, Ei mcriio, quia apud le solum est refu-
giiim, quia iu cs Deus, id est, es super oinnia. Deus
ftico lueus, id est, quein cgo Dcuin mihi facio, non
meipsum, sicui Adam voluit sc Ipstim ponere siiii
Dcuni : hxc inqiiam prasdicta dicet Domino, id est,
nd honorem Doinini. Quae auiem seqtiuntur dicct ad
cxliortationcin pioximi, diceiis ita : Sperabo non de
iiie prxsuuienie, sed ponain spem in eo. Et merito
nieo, . quontam non ego nie, sed ip$e me liberavit^ id
csi, liberavii de laqueo venantiumf et a verbo a$pero.
Ita et vus (quasi dicai) poniie spem vestram non
In viribus vestris, sed in Doinlno. £t meriio, quo-
niain ipse liberabit, et non alius,de/ii^oveiiaiiiiitm,
et ab iusidiis et deccpiionibus diabuli etsuorum. Ve-
oanies vel veiiaiores sunt diaboii, quia niilie artes
hnbent iiocendi, quibus seducunt miseras animas
illorum qui de se praesuinuiit, nec in Domino spein
(uiain ponunt : qui cito et illecebra capiuntur, et
iiiiiore franguntur. Hi venaiores, id esi» diaboli la-
queos et pedicas suas tenduut iion iu via, sed juxia
vi.iiu, Qt bi quis a via exurbitaverit, illaqueetur. Tu
auteai aliquis ui sis securus, csio in via, et ambula
in via, id est, iii Christo, et In praecepiis ejus, qui
de se dicit : Ego $um via^ verita$ et vita. Illc tibi sit
via, qui propier te factus est via, ut perducat te per
sc ad se. Ipse eniin cst via, per quam imus ; et est
ftiiis, ad quem tendimus. Qui auiem iu Christo ain-
buiai, et iu praecepiis ejus, liberabitur de laqueo ve-
nantium^ id est, a dcceptionibus diaboli, et a verbo
a$pero, Verbum asperuin dicilur nial« persuasionis
verbuin, eui persuasioni mnla quicuuque acquiescii
fli conseniity lu laqueos diaboli se injicit. Vel verbum
asperum dicitur detractiouis verbum, scilicet quaiido
4|uis detrahit proximo dicens : Tu vis solus videri
jimtus inter noSy tu taliter agis, taleiu le facis quasi
iiemo sit bonus nisi iu solus. Sed quis<|uis huic de-
ti aciioui acquieseit vel a bono 0|>ere cessando, vcl

97«

A inde quod uliter illi objiciiur superbieodo, ille %m
iiijicii iii laqueos venaniium.

Scapuli$ $ui$. Quasi dicat : Non tantum liberabis
te de lnqueo venanliumet a verbo a$pero^ quia sperabit
in eo, liberabis dico te et tuos : scd ctiam tibi, Id
esi, tuis si spi*rant in eo, obumbrabit, id est, obum-
braiionem faciet ab aestu incentivorum, id est, id
$capuli$ iui$, id est, per scapulas suas. Scjpulit
iunitiiniur alae, et iu alis sunt pennx, et ideo |ier
s apulas aK-e et penn» intelliguniur. Alas auiem ble
acoipimus dilectionem Dei ei proximi, quibus velot
alii quibusdam ad regoum coeloruui volamus, et de
bis inllniis ad sitmma sublevamur. Dictum est ad
siniilitudinem obumbrabit tibi^ id esl, obumbracttlum
faciet tuis, ne noceat illls aestus incentivoruni; ei
hoc in alis, id est, si inniuntur dileciione Dei ei
proximi, sicut gallina obumbraculum pullis suis suh
alis. Et si pulli sallin» tuti sunt sub aiis ejus a milvo
ei accipitre, multo magis nos sub alis Dei tuti erioiiis

H ab aeriis potesutibiis circumvolantibus velot milfis
et accipitribus. Et bene Dei sapientia gailinae com-
paratur, quia nalla avis est qu« tautuia inGrmitati
puUorum suorum compallatur. Ex nimia enioi pul-
loruui compassione et raocescii in voce, ct hispida
apparet in pennis, et prorsus inArma videtur e$se :
ita et Dei sapieutia^ id est, Filius Dei compaliens
nostrae infirmiuti, $emeiip$um exinanivit acdpiems
formam $ervit in qua se Untum liumiliavit pro uobu
usqiie ad mortem obediens t^atri, quod nec specles
nec decor in eo apparuit. Nuuc ad litteraiu redearoas.
Dictiim est superius : llla dicit Domino, ilia dieel
proxiino. Hasc auUin dicet sibi aggratulando : Do-
niinus Pater obumbrabit tibi, id est, obumbraculom
fjciet tibi interius ab inceniivis viiiorum, protege|Hk>
te cuiii tcapuli$^ id est, cum alis suis. lioc est per
dilectioQem Dei et proxiini. Et tu positos sub pemmie
ejus, id est, in protectione aiaruro ejus, raeriio sp#-
rabii in te et in tuis, in eo niliil de viribus luis, sed

^ de ejtts prouctione praesumens, et quidquid ia Ce

C boni est, pratiae ejus ascribcns.

Scuto arcumdabit le« Merito $ub pemu$ eju$ epe"
rabiSf id est, sperabunt tui, quia si sub penais ejoi
fueri*, id est, si dileciioiieoi Uei et proxiiiil habue-
ris, veritas eis, id est, completio pr^eceptorom ^jus
erit in te. /n hi$ enim duobu$ mandatis tex univenm
pendet et propheiw, Et baec verita$ circwmdaHt^ id
est, muniet te iii tuis ut scutuin. Poicst el alia ve-
rius hic accipi . iila, sciiicei, de qua alibl uicUM
est : Yerita$ de terra orta e$t^ id est, vera peccato-
rum confessio et discretio. Quisquis enim vere Deooi
diligit, discernit se quainvis peccatorero abaliispoc-
catonbus, scilicet, se peccata eonliieniem ab lUis
defendentibus, se humilein ab iltis superbis, se de
Deo praesumente ab illis de se praesumentlbus. Sie
enim publicanus ille qui clamabat in templo ml-
nera discrevit se a Fharisaeo jaeiante roeriu. Litlera
eodeui modo continuabitur, oi prius. Merito sperabis,
quia si sub pennis ejus speraveris , id est, si veram

D dileciioneui Dei ei proxiuii habueris, verus eris, id
esi, confiieus peccau, non defendens, et sic discer*
ncns le ab aliis non conriteutibus, se defendentibos.
Et liacc verita$ circumdabit te^ id est tuos, sicut scotoa.
Etsic non timebii^ id est, non timebunt tui m timmre
nocturno. Quatuor hic ponit : scilicet , timorero oo-
ciurnum, sagitiani volantem in die, et ncgoiioro per*
ambulaiis in lenebris, el incursuin, et d«mooioai
roeridianum. Et sciendum quml quiSv|uis ignonmter
pcccat, quasi iii nocte peccat ; qui vero scienler pec-
cai, quasi in die peccat. Per timorein iiaque noetur-
iium levls tenUiio iuielligitur, qoae Ot in ignor«nti«,
quia per nociurnum ignorantia intelligitur, per ti-
nioreiu vero levis, quia quandiu roalum aliquod li-
nielur, non Untuin patltur aliquis sicot qoaodo infer-
tor. Per sagitum volautem in die, levis tenUtio*
quae in scientibus fit, de»iguatar. F^r diero quidwi
scieotes, per sagitiam vero levii teiiUtio» quia sa-
giiu vuiatili uoo untom quis laedltur quauturo si

978

IN PSALMORUM LIBRUM EXEGESIS.— PSALM. \G.

974

eoBHfias gladio feriainr. Levis aiitem tentatio qu»
Don tantnin iii|^ el ciio decltnaiiir, sed aggr.iveiur
tribulalio» et dnobus prseniissis reddaniur duo quas
seqiiuntiir. Ut ad timoreni nortarnum reddatur ne-
gotium perambulans in tenebris, ei ad sngitlam
vnlantem in die incursiis et dicmoiiium meridiarium.
Ecce aggravata est tentatio tam ijcnorantibus qiiam
inscienlibtis, quia illa gravis teniatio, qu:c l;im acri-
ler urget ignoranles, (licitur bene negotiitm, id est,
negans otium, qnia omneni qiiieiem nurert, et est
perambulans, id esl, permanens in tenebris, id est,
in teiiebrosis, scilicei, in igiioraniibus. Gravis auietn
tribulatio, qua; in^^niit scieiitibus, diciiiir incursus,
quia acriter urgei, et d«3cinonium meridianiim : da;-
moniuin ideo» quia fit pcr buggestoris diaboli insti-
gationem ; et iiieridianum, quia in ineridie magis
iervet sol, et splendet. Et inieliigilur per fervorem,
qni esi in merid''e ferventissiinns, per^eculio, per
splendorem vero, quia fit iiiscientibus. Siint eniin
quidam iiescientes rationem Glirisiianismi sui, id
est, qui nonduin tantx perfectionis sunt, ut atten-
dant qiiia necesse est ut omnes qui pie volunl vivere
in Christo, perseculionem paiiantur. Et aliiid : Fili^
ad servitutem Dei accedens, sta in justitia, el timore, et
iremore^ et prtepara animam luam ad tentalionem. Iii
liis lalibus facia graviter nrgeiis et perseverans tri-
bulaiio invfnit eos, et capit eos, et Ita vincuniur.
Sunt alii bene scicnies raiioiiem Cbrisiianisuii sui,
quia intelligunt promissiones Dei non esse de bac
terra, non esse de bac vita, et oinnia terrena esse
eonteiniienda, ei coRlestia appeteuda ; sed insiat tor-
lor, qiiia graviter urget, urii, lorqiiet. Instal incur-
Siis et daenioniuin meridiannm, et ha vinciiur. Quae
auiem sii levis el qna; gravis tribiilaiio, ex illo lein-
p tre p<itest cognosci, qu'> nomen GlirisUaiiuni cre-
scere ccepit. Tunc cnini inimici Gbristiani nominis,
re}!es, scilicet, et iniperalores, volenles illud noinen
deJere, lale ediclum recernnt : t Quisquis Ghrisinin
conlitebitnr, gladio reriatur.» £t molii occisi sunt,
qnia ghidio ffriri pro noinine Cbrisli leve esse puta-
%erunt llli antem videnles sic boniiiies ad m<irtem
accelerare, et to uni rouiiduin post ipsum abire, di-
lerunt : c Nunquid nos soli remanebiinus? nunquiil
totum bumanum genus inlerficiemus? » Ergo lioc
aliud ediciiiin feocrunt : c Quisquis Cbristuin confite-
bitur, landiu torqueaiur donec Cbiistiis negetur*»
Eoce si quis conierat feriri giadio ac tandiu tor*
queri, poieril illud videri sagitia volans, illud vero
iocursus et daeinonium meridiannm. Inslanlc vero
lauta et tam graviter uigente peisecutione » multi
tain scientes qiiain nescienles ralionem Cbristianis-
mi ceciderunt. Et boc ideo , quia de viribus suis
suuipserunt, non de Deo. Nec habiiaverunl in adju«
torio Atiissimi, nec dixerunt : Susceptor meus es la,
Domine, et refugium meum, Quos Doniinus ideo ca-
dere permisit, iit osttnderet lidelibus suis quia ipse
Bolus est q<(i protegil, ei qiii lenlationes lemperal , et
tanlum venire permiiiii , qiiantum possil ferri cum
vencrit. Nunc ad liiierain redeamns. Oixil : Cireum-
dabit te veruag ejus^ ei ila circumdabil, quod nun
timibis, id e)»l, ini non tiniebuiit n timore nociurno^
etc, id esi, nec ab illa levi vel gravi tiibulaiione li-
mebunl qu:e fit in ignoranlibns, nec ab illa levi vel
gravi quo: flt inscientibus.

Cadent a tatere. Qnamvis dicam quod non lime-
bunt tui, lamen multi de illis qui videlianiur esse
lul eadent a latcre ei a dextris. Fer a latere intelligun-
tur iili qui se coltalerales Do.i.ino fore, et cuin eu
jUdicaturos puiabant, qiiia secuti sunl itlud quod
OominQS discipulis dixii : Vos^ qvd reliquistis omnia^ et
uculifMis me, sedebitis super sedesjudiiantesduodecim
tribuslsraeLSedimHiex liis urgeniegravi perseculione
cl Inbutalione vicli sunt, ei ita ceciderunua iQtere^
id est, a spe remiinerationis tribmiarix sedis. Per a
dextris vero designantur illi qui se slanieiidos ad
dextrain, ct aiidiiuros : Venite^ benedicli Pairis mff,
in juJicio puiabuni, propier opera ini^ericurdiae qu^

A feceranl, et qnia velut devoli provinciales in republica
Domini cibaria et siipendia militibiis ejos, id est,
sanetis monacbis ei eremitis el aliis defensoribns pa-
tri» prxbucrant. Sed quia etiam cx bis niulti urgento
gravi necessitate vel tribtilaiione vicli siini, ideo ce-
ciderunt a dextri^, id esl, a spe poiieudi ad dextrain

- et remnnerationis obsequiorutn suorum. Et quia
mullo plures sunt qui Judicabuniur quam qni judica*
bunt, ideo minorem numernm proplieia collaierall-
bns dedit, majorem dijudicandiS, dicen.Q, Milte ca-
dent a tatere tuo et deccm millia a dextris tuis. Sed
quxcura? Niilta, scilicf^t , quia qnotcnnqiie videan*
tnr cadere a laiere vcl a dexlris, lamen daeMionium
itlud nieridianuin, id est, fervens et iirgens tribula-
tio non appropinquabit ad /e, Id est, ad illos qiii vere
sunt lui, id c^t, qui niliii de se prxsumunt, sed ba-
bitant in adjutvrio Attissimi^ et in protectione Dei caeli
conimoranlur, el dicuiil Doniiiio : Susceptor meus
es ffi, elc. Ad hos, Inquam, non appropinquubil car-

H ni, non appropitiquai meriti. Longe enim error tor-
quentium a fide credemium, quia fidesest iu aniina,
ad quam tortores non attendnnt, quia et si corpus
occidunt , animam autem occidere non posunt.

Yerumtamen. Dico qnia tribulalio non appropin*
quabit ad te^ id est, non cadenl tui per tribulationetn,
sed tameii non sine caiisa tributanliir, qnia ei at(
suam crudiiionem, et ad malorom damnaiionem,
qiiod lu considerabis oeutis tuis. Iloc est, tui taiitiiin
oculi et tuorum a le itlnminaii bocatiemient, et iion
atil. Non enim le^cest considerare florentem im«>
piiitn in tfinpore, et ocutos ad eum habere, nt videas
qiiid passuriis sit in fine. Tu, ItiqMam, conMiderabis
el intetliges tribulaiionem Inorum esse retributionem
peceatorum^ id est, malornm, quia retribnelur eis non
bonum, quod ignorantes fecerunt, id e4, perfectiis
tuorum: sed maluin qiiod scienles fecerunt, scilicei,
ut vel itios devocareiit, vel peniius desiruerenl. Vet
si peccaiores non boniines accipiainus, sed peccata,

p possumos banc rett iliutionein referre ad iitrosque,

^ scilicet, et ad bonos tolerantes, ei ad malos inferen-
tes. Eadem enim tribulaiio esi el tevibus peccatis
bonorum, qii.e per cain purganlur, et gravibus pec-
caiis matoruin, non ui per lioc purgenlur, sed nt
gravius damnenlnr. Vel, aliter, dico quia multi co-
dent a latere tuo et a dextris tuis, sed lamen tii con^
siderabis oculis tuis, quod nutlus cadet de bis qui
sunt tui. £l videbis retributionem peccatorum^ id est.
casum illum esse joslum in his qui cadunl, quia pro.
merueranl peccaia eqfum. Scienduin quia non de-
fuenint qui alias tentaliones superius qiiam diximu^
accipiant, et dicunt ila : Qiiia iteritas circumdabit te
ut scutum, id est, non timebis^ id esi, non timebiint
tui a timore nociurno , id est, a timore illo quem in-
ferunt nocturni, id esl, bsrettci in nocie ambulan*
les, et alios in nocle perirjhere laborantes. Et non
liniebunl a sagitta volante in die^ id est, ab arrogaiitin
ei vana gloria, quae procedunt de die, id est, de
prosperitaie. Nec limebunt a negotio^ idcst, aberroro

D bxrclicorum qiiorumdam perambulanie^ id esi, per-
severante in tenebris^ id est, in carne Ghrisii, qua*
dicitur tenebrae respectu diviniiaii!*. Fiierunt enini
bairetici qui dicerent Dominum nosirum Jesuni Chri-
sium phaniasiicum corpus hab<re, atii qui dicerent
aum non saiuni de virgine. sed de mutiere, et mutta:
aliae hxreses hnjusinodi fuere de ejus hamanitaie.
Neque timebunl lui ab incursu et dtemonio mmdfaiio,
id est, a d;emonlaco et vehemenii sludio, qui ad boc
laborant, ui decipiant in nieridie, id est, in re ita
clara el Incida, sicul clarus cst sol in meridie , id est,
in divinitate, dicentes Filium ininorem Patre, cam
manifestum sil euin aequalem esse Patri, et consub-
staiitialem : lum ex tol diciis ejns, quia dixlt : Qui
videt m^, videt et Patrem meum ; et : Ego et Pater
unum sumus^ et roulia lalia ; iiim etiani ex operibus
ejus, de quibiis diciuin e%i : ^emo poieii Itmc signa
(acere qu9 tu facis^ msi Deus fuerit eum ilto.
Cadenl n latere. Ideo tui non timebunt a iimore iio-

575

BEDiE VENERABILIS OPP. PAR8 II. SECT. II. — DUBIA ET SPUBIA.

976

eturno el a cunciis pr.Tdiclis, quia niil'e hujus len-
tationis cadenl. A sinistra autem tua deberel dicere,
quia in aliera parte ponit a dextris ; sed quia niliil
in Deo sinistrum est, ideo siinpliciter ponit a latere^
el notat il!«s qui latcrales ejus erunt, id est, qui eum
drcumdabuiit, radeiiies vero a dexlris accipit po.r-
feclissimos. Et ideo dirit, quia etiam decem millia
liiijusmodi tenlaiioiium ha!reticarum cadent sineomni
afTectu a dexiris tuis, id esi, ab illis qui perlinent
ad dcxtram tuaiii, id est, ad potiora boua tua. Sed
(ac si dicat) quamvis cadant a iatere et a dextris,
tamen sine omni Ixsioiie illoruui, qiiia non appro'
pinquabil incursiis et d.x*munium meridiauuin , vel
aiiqiiid supra dictonim ad te^ ut prius.

Verumtamen. Non appropinquabit quidem hujus«
niodi tenialio ad tuos, sed taiiien non siiie causa est
(|iiod teiitaiuur, qiiia iioc Ot ad eoruiu probationem,
ei leiiiationum damnationem.

Ouoniam tu es, Eodem modo continet in ntraque
sciitentia, ita» scilicet : Et ideo non appropinquabil
ad te^ id est, ad tuos, quoniam /u, Domine Paier, es
$pe9 mea, id est, spes meorum. Et in hoc dico es
spps nieoruiii, qipa nie refugium tunmt id cst, quem
iilis fecistis rcfugium, posuiati attissimum^ id est, mu-
tiilissiniumi scilicet, ad qucin ntillus hosii.<, nec coe*
liim »rK(uod nocuum pcrtiiigerc possit. Atiendeqiio-
niodo D tiniiius iiosier, id csi, Christus, sit spes et
resuireclio suoruin. lluinaiiiim gciius honiinein mori
noverat, re^urgere autein noii iiovcrat ; quid time-
ret liabebat, sed unde speraret non habebai. Ut ergo
qui propter (iiiiorein iecit morlein propter praemiuni
fuiur» vii» daret speui resurrectionis prior mor-
luus cst Douiiiius Jesus Chrislus, et resurrexit. Mor-
tuus quidcii est post multos, resurrexit vero ante
omnes. Morieiido fecit quod inulii ante eum, resur-
gendo vero qiiod nullus antc eum, ut ego spem re-
surreciioiiis haberem quam nuii habebam. Quasi di-
cat : Kesurrexisti, asceudisti, ut ego sperarem me
secuiunim quo tu prasces^isti.

Non accedet ad te malwn, Merito dixi luum refu-
gium altiuimum, quia non accedet ainplius tabemaculo
tuo, Tabernaculum Christi vocat carnem, de qiia
dictiim est : Yerbum caro facium est, et habitavit in
nohis^ eic. Huec eadem caro Christi, est sponsa iiia
quam ipsi sibi adduxit. Uujus tlialamus est virginis
uierus. Unde dicit Apustoius : Erunt duo in carne
una, Sacramentum hoc maanum est^ ego autem dico
m Christo ei in Ecctesia. \n lioc ergo tabernaculo
imperator nosler pro nohis mtlitavit. £t ne nos vin«
ceremur, tentarl se permisit. Necprxtereundum quod
ad instroctionem iiostram hoc dicit : /Voit accedet
ad te malum, et flageltum non appropinquabit laberna-
cuto tuo^ scilicet, ut et nos quas ipse passus esi, et
quo line passus^ patiamur, ei ad eumdem secuhta-
tem pervcniamus. t^

Quoniam angelis suis, Islud fuit prophetalum de
ascensiune Domini nostri, id est, Christi ; sed diabo*
lus est abusus veritate in ejus lentatione, el hinc
etiam maxiine habuit occasionem tentandi eum. Pu-
tavU euiiu necesse esse lieii, cum propheiatiim esset.
Doroiiius autem vere iii coeluni ascendit portatus ab
aogelis, noo quod esset ruilurud, si ab ipsis noo
portaretur, sed ut honoriQceniia et obacquium et ex-
iiiberetur, ot ui dignitis huniaiiae naiuras assumpue
per hoc demonstraretur. Et sicut prius quinquage-
simo die abagoi paschalis imuiolalioiie lex data, quas
incuieret liniorem, ita postqiiam Doiniiius asceiidit
quinquagesimo die a veri Agiii, Id est, a sua resurr
reciioney Spiritum sanctum apostolis dedit, qui con-
▼eneret tiniorein in amorem, ut quod non potuit
timor elliceret amor. £t ita suos a reatu legis libe-
rafit, ni jain, scilicet, servaret et bene ageret non
timorc poenae, sed ainore justiiiae. Littera sic conti-
iiuatur : Ideo dico /tageltum non appropinquabil ta-
bernacuto liio, qiiia iituc portabuni le angeU, quo in
»»teriiuin niali aliquid uun accedit. lixc est suinma
ftenteniia!, quani iniendii cuui diclt : Quoniam Do-

A minu<; Paier mandavit, id est, boc pTaectpium angetis
suis de te fecit, tii eustodiant te et tiios tit emnibuM
viis^ iil est, in omnibus operibas tuis et tuortim.
Scire debeinus angelicam custodiam Christo non de-
fuisse, unde etiam dictum est : ApparuU ei angeitis
Doinini eonfortans eum, £t item : Accesserunt an^eli^
et ministrabanl ei, Non lanien quod custodiri Mliquo
modo esset ei necessarium, sed tamen propier hono-
riliceiiliam el ministerium.

In manibus portabunt. Quasi dical : Quia pnccepit
Dominus angelis suis ut custodirent le, ideo ipsi por-
tabunt te manibus suis in coelum, non qnod ruitums
esses si non portareni, sed quia honoritlcentiam ei-
hibent. Portabunt (e, inquam, in coelum, ut inde mit-
tas Spiritum sancium, qui corda luoruin de timore
converiat in amorein. Ad hoc, iie forte amplius ofeii-
das pedem Ittum, qui adhuc in terra es, ad lapidem,
Huc est, ne ilii qoi pes tuus sunt oflFendaniiir ad du-
riiiam legis potius bene operando timore pcenae quaiN

P amore jnstitiic. Pedes Christi dicunlur ilU per quos
ipse loium mundum pengravit, quia tn omiKiJi ler'
ram ex>vit sonus eorum. Qui pedes a capiie suo, qiiod
jani sursum est, distingunutur luci< quidem, sed non
piis aflectionibus. Qiiod auteiii afiTeclio simul sint,
ip<e Dominus o^iendit, cum persccotori Paulo dixlt :
Saute^ Saute, quid me persequeris ?

Super asptdem et basiltscum, Et quia pes tnns ad
lapidem non oflendetur , ideo ambulabis , id est^
ambulabunt tui super aspidem et basiiiscim^ id esi,
simplicileromnia nocivacontemnent et coiiculcalNinL
Per basiiiscum, qui rex serpentinm est, intellige
ipsum caput daemonioruni, per aspideiii vero subditiis
illi capiti.

Et concutcabis leonem et draeonem, Idem est leo,
qui et draco, id est, ipse diabolus, qui quando in
nos aperte sievit, est leo ; quoniam vero insidiatur,
est draco. Sed non vincet te leo, non decipiet te
draco : viucas ergo ieonem, et non timebis draeo-
^ netii. Potest etiam per duo priora ideni inteUigi, qufMl
^ per i)a;c duo posteriora. Si eniin hoc attendamus,
quod hasiliscus solo flatu eiiam cum non videlur, no-
cet, per basiliscum perseculio fraudulenta designatur,
})er aspidem vero, quae solo veneno nocei, manilesta.

Quoitiam in me. Sic continuabis : Dominus quidem
mandavit ang tis sui$ ut te custudirent, ipse, dico,
sic te eis commendans, quoniam iste in se et in suis
nun prxsunipsit de se, sod spnravit in me Deo , iibt'
rabo eum in suis ipsos vocandOtCt peccaia remittendo,
et post liberaiJonem protfgam etiam in suis ab in-
centivis vitiorum. Et nierito, quoniafu ipse el in seet
in suis cognovit nomen meum, sciiicei, hoc nomen:Deus.
Quod omnis ille vere coguoscit, qui et se creaturamct
ipsum creatorem esse disceriiit. Et ideo non sibl deus
esse, iiec de suo nutu pendeie vult, sicutmiser Adam
lecit.

Clamavit ad me. Quia nomen meum eognovit ipse et
soi, ideo ad me tantum, non ad aliud clamavit; da-
maveruiit et sui, et ideo exaudiam eum et iu se et
D in suis. Ero cum ipso et cum suls in tributatione^ nc
deGciant. Si enim fides est tecum, et ipse erit lecnm.
Ertpiam eum in pra>scnii a Iribulatione, eripiam eiiaiii
suus. Ei vere eum glorificabo , quia cum pleitus fuit
brevitate dierum in suis et etiani in se, quantuin ad
liumanitalciu : repLebo eum iongitudihe aierum, id
est, dabo ei aiternitatem. Et tune ostendmn satuiare
r^eum, id est, Salvatorem meom, Verfoum meum. ItU
in suis, quia tunc videbimiu eum sieuti est^ et eiiam
in se ipso. Quia quauivis Deus esset in Christo^ nmn-
dum sibi reconcitians^ credendum tamen est , quod
saiictissima ejus anima lunge puriorem inteliectum de
dtviniiate posi rcsurrectionem habuil, quam prius.

IN PSALMUM CXl.

Laus canUci in die Sabbati.

ARGtJUENTtJII.

Assyriis sub Ezechia vicUs multi graUas agune.
Aliter vox Eccicsia!.

vn

IN PSALMOftUM LIBUUM F.XeGESIS. — PSALM. XC1.

978

EXPLAN4T10.

Psalmtis signiical opera sfiriuiftlia, qiiae siirsiim
leiMiunt Ad Doiuiniim ; in his canlare semper., id esi,
Deo adjuiori graiias agere debemiis. Diesauiein Sab-
bali reqiiies iuierpreutur, per quam commoneiniir
ab omni prava aclioiie cessare, el riiluram pariler
re«|niem cerliiismia devolioiie sperare. Arnobius iia
dicit : Die Sal)baii inimici Domini pereunt, ut die
Domintca amici Domini gratulentiir. Sabbato enim
jaeet Dnminus in sepulcro inortuus. et die Domi-
iiica adoraiur inierangelos vivus. In bac re nimis
proriinds fact^c suut cogttatioiies ejus, quas vir in-
stpiens non cognoscil. Primo ingressu Eccle^ia lo-
quitur, bonuin esse commeroorans laudes Domini
dictTt*, quod insipicnteni et irrelig>osura proflietur
igtiorare. Secundo peccatores sicut reiium velociter
asserit esse perituros. Tenio jusios dicit florere ut
palmam : cie^tcere autem ut cedros Libaiii, ut et
peninaces uietus corrigat, et devotos lelix proinissio
biistollat,

C0yME!fTABIU8.

Boiiiiiit es/ eonfiteri Domino. Psalmus eantici in
die Sabbnti, Sabbatum relebiaiit Judsei in quodam
oiio languido et luiurioso. Vacant nb opere bouo,
sed non ab opcre nugatorio. Nobis auiem indicit Do-
iiiinus nosler Sabbaium. Quale ? Vacare sciiicei ab
operibus malis : ipsi aulem vacaut ab operibus bo-
nis. Sabbalum nostruin, id est, Sabbatum delicatum
intusestiu corde. Mulii euira vacantexterius iu teue-
bris,sed tumultuantur in conscieniiis suis, ideo quia
nullusmalusSabbatiim custodit. Niisquam enimcun-
scienliaejuscoiiquiescitjSedsemperiupenurbationibus
vi?ii. Cui auiem conscientia pur<i esi,iranquillusest et
ipsa tnnquillitas. Sabbatumest cordis. Quamvis enim
iii praesenii laborat, extenditur tamen spe futura , et
sereiiatur omne nubilum tristitiae. Ipstiin autem spei
Dostrae , est Sabbatum nosirum» boc ergo cantatur,
boc docetur in hoc psalmo , quomodo quisque
Cbrlstianns debeat esse in Sabbato cordis sui, id
esi, imlDttitiiie, et iranquillitate, et puritate conscieii-
lix nuii peiturbaius. Roc eH, Psaluius iste docoi
qualiler quisque debeat iu corde suo S:^bbaiizare.
Priuio si tu aliquid profecisii, coiifllearis ei a quo
profecisti. Ipsius enim sunt dona , non tua ineriia.
Secundo non le excusando ab eo quod inale fecisti,
sed poiius accusando. Quia qtiidquid mali babes, ex te
est» <tuidquid b<mi babes, ex Deo babes. Perversi
auiem, et qui Sabbaium non liabont, quod boni ia-
ciuiil sibi attribuunt : quod vero mali faciunt, quem
iude accusent quxrunl.Quidam eniin dicunt, Salanas
hoc persuasil milii, qiiasi babeat potestatem cogendi.
Ipse quidem versuiiam babet iiocendi, potestatein vero
non habet cogeiidi.Non cessalSatanas maU persuade-
re, iioii cessat Cbristus bona admonere. Tu ergo poi-
tus iuter bunc monentem, et intcr ilium suadeuteui,
quare poiius applicas aurem Satanae pcrsuadeoti et
fallentt, quam Christo moneuti et non falleiiti ? iNlhd
enim Satanaste coiiira voluntatem tuam cogere potest,
et ideo noli accusare illum qui noii babet veniam, sed
accuses te ipsum qui hahebis indulgentiam. Alii au«
tem ut se excusent, accusani falum, stellas et ca;tera
tiili;i : et hi volunt venire per dispendiuin ad Deum
accasanduin, qnia nolunl venire per coiiipendiura ad
D -um placandum. Siint etiaiu alii qui recta Iroute ad
Dominum ipsuin veniunt dicemes : Si Deus nollei,
ego talis non essem. Quid autem dicit psalnms ? Iloc
utiqtie docely hoc admoiiet : non tantum auJiatur
ne pecces, se>l si pecces, ut te accuses. £t est vox
propheta* iia dlcentis : Bonum, idest, valde jucuiidtiiii
el utile est conpteri Domino, id esi, ut iius laude-
mus Dominum, conflienies ei in utroque bono, scilf
cei quia ipse fecii : in malo vero,quia nos fecimus.£l
ideo Altissimo bonum est psallere, id est, beue ope-
rari nomini tuo, id est, ad nomeu tuum glorificaii-
dudi ct conservandaro, ne pcreat iiomen nosiriun.

A Si eiiiiu iioineii nosirum gioriflcarcmus, lunc nomeu
iiosirum destruereiur ; si aiitein qiuiniiiin in nobis
esl, iiomeii ejus conservamus, tuuc nomen nosirum,
id est, gloria nostra ab ipso conservatur. Sicuti ciiin
discipuios misisset Domiuus ad prxdicandum, et illi
reveneute^i dixeriint : Dominef etiam dxmonia su6;t-
ciuntur nobis in nomine (uo, ipse videns quia ad no-
roen suum tenderent , servavit nomen eorum : qtiia
et ipsi prius servaveraut suuin, corrigens eos et di-
ceus : Noliie gaudere in hoe, $ed poiius guadete ifuia
nomina veitrn ecripta $unt in libro viliB» Psnllerium
est 0|uis bouum iiostrum : psallit qui bene operatiir :
Cautat vero, qui Deum voce Itudat. Cantemus ergn
voce, psallamus opere.

Ad annun iaddum mane mi$cricorJiam tuam. Ro-
nuro, inquatn,estpsalleretibi, Altissiroe, psallere dico,
ad annuniiandum aii hoc, idest, ut anuuniietur aliin
per nos misericordiam tuam esse iii mane^ et verita-
tem tuam esse per noctem. Maue est, quando beno

g exterius nobis est : nox vero esl, quando male. Elt
quando bene esi, lauda Detim, quia ex ejus miseri'
cordia est : quando aiiiein iiiale, iiem lauda eutn,

3uia cx ejus veritate, id est, ex ejus juslitia est.
ustus eniro est, quia flagellat te propter peccata tti»,
et ideo cum tualiquid pateris, nec repnta Deum iu'
juslum, sed ascribas boc peccatis tuis , et ejus cor-
reciioni.Vel aliier : Dico bonum esse p<alleread hoc,
sciiicet ut anouniiemiis per boiia opera nostra proxi-
mis : manc, id est, iliuminaiionero nostram esse
misericordiam tuaui, id est, quod depulsis lenebris
infidelilatis, illumiiiatio perfidem et veritatis cogni-
lionem iu nobis esl esse extua misericordia prius vo-
cante, et peccala dimittente. Ct annunliemus per
noctem, id est, per tribulaiionem, quam patienter
sustiuemus, veriiatem, id esr, remuneraiionem tuam,
nou quod nox ipsa sit remuneratio, sed quia quodam
modo priocipium est remunerationis, scilicet quia facii
nos idoiieos ad remuiierationem. Vel aliter : Bonum
est psullere , psallere dico ad annuntiandum proximo
VI mane, id est, perfectum virtutum in nobis , scilicei
qtiod nos de virtute in virtutero ascendimus , hoc esse
ex tua misericordia. Et annuntianduro per noctem^ id
est, p. r lapsum esse veritatem tuamf id est, si ali*
quando labimur, hoc esse ex verit.ite, id est, ex
jusiitia tua : sciKcei qoia si guis idoneus esset sal-
vari, illum perroittis labi, uttortior8urga% sicut Pe-
trus per lapsuro fortior sarre;iit« Si quis vero digntis
est damnari, illum ideo permittis Ubi ut qoi sordJdus
esi, sordescat magis.

In decachordo. Dixit quia bonum est psallere, nutic
oslendit quomodo debeamus psallere, scilicet t^
psatterio decachordo, Id est, impletione decem prre-
ceptorum legis. Per psalierium quod desuper sonat,
spiiituale opus intelligitur ; per decero vero cbordas
decem legis pra>cepta. Et sunt mulii portantes psaU
terium, qui nec unam cbordam langant : sicai Judaei
psallenuni quidem portant, qiiia decem pr;Bcepta
habent, sed nec unam chordam tangunl,quia nullum
D ex illis iuiplent. Ille autem vere chordas tangit, qui
ipsa praecepta in acturo perducit. Et qtiidam unuiu
chordam tantum tangit, qiiidam plures. Perrectorum
vcro est omnes decem ciiordas taogere. iiit ad boc
notandum apposuit. Decachordum, quainvi? omno
psalterium decachordum sit. Sequiiur :

Cum cantico in cithara. Qiiia non tantum spiritua-
lia, qu;e per psalteriuro intelligunlur, debemu!» iiisi-
stere : sed etiain cum ciiharapsallere, hncest opera
misericordije facere. Cithara eoiiu csi carnis morti-
flcatio. Carnein autem mortiflcare esi, ut tu carni
tu£ subtrabas, unde carnem pauperis n^flcias : et
lioc dcbet fieri cumcantico, id est, cum laetitia, noti
ex trisutia. HVarem enim datorem diligil Deu$. Vel
cum cantico, id est, cum admonitionis verbo, quia
iiou tautum dcbemus necessaria pauperibus miiiisira*
re, sed etiam doctriu» sanae verbum et salutis coii-
silium superimpetidore.

Quia dclecmti me. Dixi qtiia )>ouuro est p$atleu

979

DEDiE YENERABILIS OPP. PAHS II. SECT. U. — DUBIA ET SPUHIA.

9S0

nomM tuo^ et lioc ideo (quasi dicat) quia e^o con- A
Iristtri me in faciura mea, tu aulein deUctaiti me, id
esl, nmgasni jueundiiatem contulistl mihi in faciiira
lua, id est, quia me recreasii et* fecisti in operibus
lionis. Uiide Apostolus: lpiiu$enim /igmentumsumui,
ereati in operibus bonis. Et quia tu me delectasti in
tua facfura , ideo meriio exsultabo in operibus bonis
nfaniiiim tuarum^ id esl, in recrealinne, quam lu
operalus es in ine. Et merito in operibus manuum
tuarum cxtnUabo^ quiu opera tua^ Domine^ quae opera-
lus es iii ineel iii aliis, id esl, per gratiaui tu:uii re-
paraiis, quam magnificala suni^ id esl, quani slnpeii-
da sum, f|uam jucunda sunt ! Fecisti eiiiui de servis
Klios. de dannialis in regnum assuinpio^. £t vere
magnificata sunt opera tua, quia eogitationet tuce, id
«st , a le nobis iiispirala*, facne iuut uimis profundie,
bcllicet quia iios cogilamus quod iixc terrena quaii*
tiiincun(|ue sint subiiinia, ciio tamen suiit desitura.
Quasi dicat : Cogiiatiimes vir imipieni et itultui noii
pertipii, quod per eflTectuui satis osteiidit, scilice', n
quia liaic icrrena appf^iii , sed non iiiielligit cito ea
desitura esse. Vel aliter : Dixit huperius quia lionuni
est psallere iii psatterio decem chordarum, et niulii
sunt qui iiec psaiieriuin baheut, nec unaiii chordam
langunt ; sed contra bas cbordas oninia faciunt, quia
inoecbaiitiir alii, alii boua furantur. Deprebeiiduniiir
prorsus in omni opere malo deiectati, et lainen in
oinni muiidaiia prosperitate versanlur. £l inde sur-
leiit prava cogitatio infirinis quibusdam iu psaherio,
prius in citliara psallentibus, quia apud se cogitant.
Nos laboiauius, nos tristamur, esurimus et uinnes
miserias patimur : islis vero est lietitia, et oninis
abundantia. Et in tantuin ascendit bxc cogiiatio
prava, qiiod dicuiit Deum vere malos diligere, et bo-
nos odisse, et sic a se Sabbatum cborUis excludi-
lur, ei iinitantur floreni illorum. Hoc ergo pro-
pUviu atteodens cuni quadain admiratione in nanc
vucem erumpii : Doniine, ba:c opcra tua, scilicei,
<|uod maios pemiittendo prosperari damiias , et
qi:o^daiii etiain psalieiites libi, quia florem ilioruin ^
iniiiaiiiur in damnatioiiein, eis assucias, tuos vero per-
niitieido liibulari salvas;bx*c, inquam, opera /tni,
Doniine, quam maguificata sttnr, id est, quam s»dini-
randa , quani stupenda, quam inconiprebeiisibiiia
siint ! Qua^i dicat : 0 aliiludo diviiiarum iapientiof et
uientiw Uii^ quamincompreluntibitia iuntjudiciaejui^
et invetiigabilei vice ejuil £l inerito dico quam magni'
ficala iuntf quia cogitalicnei, id eatdisposiiiones luw
ile quibus hxc opera proceJuni, facliB iunt nimii
profundo!. Yere hinti^ profundce, quia nulluiii mare
uiilus, iiuiluni maie iTOfundius. In boc profundius
iiaufragantur ouines inipii. Tu autem si vis enaiare,
irne te ad lignum Dei, id esl ad vocem Cbrisii, el ad
ejus passioneni : quia ipse prior laboravil, nec te ser-
vum pigeal laborare : el lertia die carnem resuscitare,
ne tu baberes de^ptrare. Non ergo sniuleris florem
lualoruni, nec inoveat lefelicitas impioruin. Uespi-
ce ad ejiis xterniiateni, quia ipse prospicil ex aeler-
nitate ({uid parcat iuipiis, et qiiid reservet piis. Mu- D
li rcspicere ad paucitatem dierum tuorutn, iii qua
iioii lossunt omnia coinpleri, scilicet ut et boni
lemunerentiir, et mali dainnentur. Sed dic Do-
iiiiiio Deo luo : ihmine^ quam magnifieuta tunt opera
tua ! Tu roervas oninia iudicio tuo. FlageHantur p.i,
quia corriguntur ut fllii ; prosperantur iuipii, quia
damiiabuniur ul eervi fugiiivi. Uoc auteiu (quasi
dicai ) imipiens et itultui^ qui semulalur floreiii iilo-
runi, iion alteudit* £i boc est, quod dicit : Vtr t/isi-
piem non eognoicet hoc^ et itultui non inielliget. Iiidi-
pientem et stuitum vocat ajuiubitorem lloris nialo-
rum : insipieulem quidem, quia non prospicit sibi iii
lului uin : stuiiiim vero, quia nou attendit quain Ira-
gilia et quaiu labilia suni, quas appetit. £l qui di-
cant euin noii iiiteiiigere, suiidit dicens : Cum exorti
(uerint peccatorei ui fenum^ quod hodie eit^ et croi in
elibanuM nuttitur. Quabi dicat : Non deiectet te flos
«^oruiu, iuio deierrcai te veioiL ariditas eorum, quiu

sunt sicat fenum. £t moi cum apparueriut omnes, non
dico qui operati s«nt, sed qui perseveranier operau^
tur iniquitatem^ cum, inquam, hoc eril, quid siaiim se-
quatur non intelligit insipiens et stultus, seilleei
non inieiligil n/, id esi , qualiter ipsi peecatores ei
operarii iniquitatis iniereant in icecufum HBculi, Id esi,
deutur in interilum poenarum siianiiii «temaruni.
Pro bac eniin temporali ixtitia recompensabilDr eis
aeterna trisiitia. £t cuin isti sic dainn^bunlur, cod-
siat quia vere floris eorum aemulatores daiunabunlur.
Sequilur :

7m autem attittimus. llli autem damnabuntur, tui
autein salyabunlur; quia tu, Ddmiftf, Salvalor eo-
ruin eris jti ceternum. Tu, dico, qui es Altiaimui, id
esi, qui jani prospicis ab aililudine tua et teinpus
prosperilaiis maiorum cito desiturum, et tempus re-
niuiieraiionis bonorum cito adfuturum.

Quoninm ecce inimici lui. Vcre peccaiores interi-
buni, quia peribnnt; ideo aulem peribuni^ quia tni-
mici tui suni. Ecee inimici lui. Tenipus eiiiin breve
est. Uepetitio facit coiifiriiiatioiiem. Inimici Domiui
dicuntur non tautum qui biaspbeniias in eum fa-
ciunf , sed etiani iili de quibus Jacob dicil : Qmt^
quii amicui eit mundi^ inimicut comtituitur Dm. Ta-
les jnimicos bic accipit. Sequitur :

Et diipergentur omnet ifui operantur iniqmtatem.
Dico quia inimiei lni, Domme^ paribunt. Ei verum est
boc, quia omnci qui operantur iniquitatem, id esl, qiii
perseverant in opere iniquitatis, diipergenturf id esl,
a bonis iii fuluro judicio separabuutur. Yel in ipsis
diipergentur^ quia conlia ipsos valde rixabunlur, et
sibi dispiicebuiit dicentes : iVos imemati ccttimaba-
mui vitam eorum itisaratom, etc. Yel etiaiii diipergen-
tur Bb bac prxsenti felicilaie, in quam confidebanl.
Quia de eis dictum est : Quoniam cum inierierit, non
tumel omnia^ neque deuendet cum eo gtoria ejus.

Et exaliabitur. Iniqui quidem dispergeutur, etjusti
silvabuntiir, boc duKe et diceie : sed quia i|,8e pro-
piieta de iliis unus erat, ideo pro omnibus ponii se
dicens. Et luuc eornu iiietim, id esi, sublimitas mea
exaltabitur^ id isi, ita coronabilur, iicut merito exal-
laiidus esl ipse qui esl iinicoriiis, id est, inavull in
prxsenti esse singulariier in spe quam muliipliciter
iu re. Solet etiani unicornis, quia unuin tantuin ba-
bel coriiu, pro unitate Ecclesl» accipi. Juxta quod
bic etiani poiest accipi sic : Cornu meum exaltabitur^
i>icui illius cornu nierito exaltaiiduiu, qui non sepa-
raius est , sed ttntcornif, id est, nianeiis iii uniiate.
Tunc enim unilas lantum coronabitur, scbis^ma vero
daiiinabitur. Et unectuimeat id esi, posteriora tnea
eruiit tn uberi miiericordia^ iion quod ibt sit iniseri-
coidia, ui)i sola erit veritas : sed lamen quia quud
bic mt>ericorditer proihittilur, ibi implebitur, ideo
dicit ibi esse misericordiam ; et quia quod nunc est
in spe, tuiic erit in re, ideo uberi appouit. Sencctii>
lein vero staiiin iiluui vocat ad simiiitudinem, sci-
licet quia quantumcunque bic uberi despectus, ibi
taiiquam seiiex erit reverendus et lionorandus. £t
accipe iotum pracsenlem iaborem post fidem susce-
ptaiii, quasi iu juveiitutem, quia est qu»dam inno*
vaiio ad illain beatitudiiiein.

Et detpexit. Quasi dicai : Et quia certus sum illius
beatiiudiuis fuiura;, ideo ocutm metis, id est, ratio
inea detpexit inimicos meoi^ id est, florentes impios,
quia non niovit nie persecutio, vel flos eoruiu. £t
seinper eos despic.am, quia matignantibui imurgeu'
tibm in me, id esl, quaudo iiiala persuadenles insur-
rexeruiii coiitra ine, ut me devocent : lunc aurit
mea^ auris cordis audiet a veriiate sibi iutus pra^
sidente boc : Noli istis acquiescere ut appeias florem
eorum. Non eniin tuom esi florereex teinpure, quia
iuitui porebit ut palma, id est, larde veiiiet flus justi
sicui flos palin», quas non aiite trigesiuium annuiD
frucluin facii. Yei ideo siciil patma, quia hicat |»alma
in trunco est bispida, in buuimitaie vero pulciier-
rinu, itj bonoium viia in principio est quasi (osda
et hi^pida, iu flue vero erit jucuiidissima. tt iJeu ju-

9^1

IN PSALMORUM LIBRUM EXEdESlS. - PSALM. XCIL

9^t

stut nmUiplkabitur iicni cedrui Libnni, qoia ei replc- A
bitur oinni odore TirluHim ; el sicul cednis mmos
Hisiendit fioliimmo<lo in sommitale, sic el merita jn-
tti dislendontur, id esl, npparcbunl in Qnem. Ct
siciui bae arbores non siccaniur sole asceudente in
tesUle, sicoi bcrba! polius flores einitiuni, ita ?ero
sole ascendente in aeslate, id est, Tenienle ad judi-
cium, josti non arebunt, sed florebunt. Impii vero
qui compar»ntur lierbis in bieme virentibus, in aestate
arescentibus, arebunl.

Ptantai in domo Domini. Vere ju8tu$ landem /fo-
rtbit^ quia plantatus est in domo Domiitt, id est, ifi
praesenti Gcclesia, qoae diciiur domiis Domini , fir-
miter est positus piantatus in flde, etiam radicatns iu
charitate. Et onmes qui sic in bac domo Domini plan-
tati sunl, illi vere florebunt in atriii domus Dei noslrt,
id est, in superccelesti Jemsalem, quae et domus
Dei dicitur propter maneniein in ei babiiationem »

C0llliE.fT4RIUS.

£>omintcj regnavit, Laud.it in boc p<(alino Proplieta
exsultanter et devote quemdam regeni victorem , de
cujus laude omnibus est eisulianduni , quia omnibas
fle vicioria ejiis est aggratnlandum ; et ideo intitu-
latiir : Lnus ipiius caniici David, Ad laudem eniiii
pertinet devotio, ad caniicum vero exsultaiio. Latis,
diro, cantHta in die. u\ est, in consideratione diei
oiiu Sabbatum, Quoniam fundala e$t terra quinta fe-
ria , ut in libro Genesis legiinr : Fecit Deus omnia
irratioiiabilia animalia. Die vero anle Sabbamm , id
est, seita ferla fecit bnminem ; in ^eplima vero ot«
dit quia cuncta quce fecerat erant valde bona^ et re^
quievit ab omni opere $ho quod paravit, Nec siiie causi
isli dies disposiii fueruut, sed quia latiter ct secunda
cursora erant, antequam nos requiescerenius in Deo.
Si aotem bona opera raclmus, vere in ipso requies-
cemus. Ad boc eniin exenipium dictum est, quia v/-

«i Btrium est propter ornamenluin et deleclationem. dit bona euncla qua fecerat, et requiemt dte teplma.
Pluraliicr aulem atria ponit, quia m domo Patrit n Non aulem ideo requievit , quod faligaretur vel las*
ffiet maneivuen mulice $unt. sareiur, juxta ilhid : Pater meut u$que modo opera-

Adhnc muttiplicabunlur in tenectute. Vere plantati tur, et ego operor; et Umen nunquam faligaiur, quia

in domo Domini florebuut landein in atrio, quia
multipticabuntur, Id rst, mullipliciter glor>(icabuii-
tur, quia geinina stola vestiiintur tit senecta uberi ,
ut supra dictum esl. Quod adliuc ( quasi difat ) ex-
spectandum. Juxia illud : Suttinete modicum temput^
df.nec impleatur numerut fratrum vettrorum, Et inte-
rim emtti benepntieutetf id est, sine murmure, et
eoin omrii patientia exBpect.intes , ad boc vt per
ipsam patieiiliam suam annuntient aliis hoc : QuO'
niam (pro quod) Dominut Deut notter rectut est , Id
esly jiistus esi in reniuneraiione justorum, qui tanta
pro nomiiie ejus patinniur ; et per contrarium ari'
nuntieitt, quia non ett iniquUat in eo, id est Deo, in
damnatione malorum , quia patientiam ejos qiiam
in ipsos exbibuil , non attenderunt , et ideo currigi
uejjlexeruiit.

IN PSALHUN XCII.

Lbus cantici ip i David in die ante Sabbatum ,
quando fundata est terra.

▲RGUHBMTOll.

Reditum dc Babylone praedicens, solito narrationis
•cbemate carmen exornat, quo divina latius com-
mendeniur, et plicentur (lic) nuxilia. Quod ait in titulo:
Quoniam inhabitata etl terra^ siguiGcat captiviiaie
iaxata. Verum notandum quia et iste et praecedeiis
psalmus apud ilebrxos anepigraphus est, id esl,
iHScriptione careiis.

BXPLAITATIO.

Cantlcum ad laudem divinitatit ip$i Davidy ad CM*
ttum convenienter aptatur» Qumritur autem quomodo
die ante Sabbatum ^ id ett^ texta feria , terram di(at
fundatam^ cum tegatur in Geneti tertio die aridant
apparuitte. Sed hic terram hominem debemut accipc'
re , cui dicilur : c Terra et , et in lerram ib:t. > Qui
eicut a er^alore Deo texta die fuctut ett , ita et texta
crtate $ee uli ab eodem Dco et semine David creaiur
effectut est. Tunc enim terra fundata ett , quando in
cum humani generit ett firmata credutitat. Et ideo
lau$ tanctm Inearnationit ejut ptalmi ittiut contexione
cantatur. Primut iocus est a pulchritudint iptiut ;
deinde a foriitudine ; tertius ab operibut ; quartut
a poteetale ; quintut a laudibut univertiiatit ; textus a
teritate doctorum ; potlremut a laude domus iptiut^
quam decet aterna extuttatione gaudere. Quidum Co^
dicet habent : In die ante Sabbatum, quundo inlia»
bitata ett terra. Quod hixtorio! magit congruere videfur^
qttia priut quidem terra fundata^ ted sexta Sabbaii
€si animalium gregibuty wque ipiut huminis inluJbi.a-
tione perfecia. Quo etiam die Dominus hominem in
paradisOf quem a orincipio coustituerat , ptr crucis
-^lignum re^tituit, i Hod e^ inquit , micum efis in pa-
naiiso. »

omnia curo iranquillitate facit. Juxta quod Saloinoa

dicil : Tu , Domine Sabaoth , cuncta cum tranquilliiate

juiicas. Nos autem boiia opera , quje facimus , non

sine labore facimus, quandiu in requie promissa

nondum in re, sed tainen in spe, sumus. Si autem

non erimiis in spe, deliceremiis in iaboie. QuanJo

autem eriuius in requie, gaudebimus sine fine. Unde

etiam dies Sabbnli iion dicitur vesperum baberc,

quia rcquies nostra nullum habebit termiuum. Se-

cunila auiein ju\ta dies sicul sunt disposiia Primum

sxculiiin esi ab Adam usque ad iNoe, qujsi dies pri-

ma. Sccunduin a Noe usque ad AbiaU:im quasi dies

secunda. Terlium sxculum ab Abrabam usqiie ad

David quasi dies tertia. Quartiim saeculum ad David

us(|ue ad iraiismigratioiiem Babylonis, quusi dics

quarta. Quiuium saeculum a transmigraiioiic Babylo*

nica osque ad prxdicationein Joaniiis Baplislae u:>que

C iii rineiii s:L'Culi, quasi dies sext.i. In liac vero sexla

»tate veniens Doininus in carnem, bominem , queui

sexta die prius lecit, reformavit. El ejusdem sextae

sciatis sexta die et sexta iiora , veri diei fundendo

sanguinem suum in cruce , ipsum de potestate dia-

boli redemil. Et lioc cst quod tituliis dicit : In die

ante Sabbatum , quoniam Uomiiiui rundavil terratii.

Fundavii aulein eain siiper illiid funiianieiituin , de

quo dicil Apost«)luH ; Fundamemum aliud nemo po^

nere potest prmier hoe quod posUum esty id est^ Cliri-

stus. Iiitendit autem propbeia in boc |>salmo ut iios

exhortetur ne ingrati Domino regi nostro propter

no8 viclori existamus, ei ut dignam sedem in nobls

ei pneparemus. Et dicit iia : uominus regnavit , id

est, regnuiO sibi obtinuit, vel quoniain veuiens in

carnein , principem muiidi aliigavil , et foriB ejecil ,

vei quando resurgens a nioi tuis niorlem devictt. Gi

vere regnavit, quia indutus est decorem^ id est, iu-

duit et concorporavit sibi prius foedos factos deco-

«^ ros ; et quia qui prius erant vorago ebrietatis, far!(i

"^sunt ornaiueiituin sobrietaiis, eiiain qui erant cce-

num luxuriie facti sunt decus teinperauti;^. Et sic

facti suiit indumentum ejus. Juxta illud : V<vo ego^

dicit Dominus , ^iito omnibus his velut vestimento oe-

siieris. Et : Dominus indutus est fortiiudinem , id esl ,

induit illos fortes et patieutes , qui prius erant in-

lirnii et iinpatientes.

Et prwcinxU se. Aliud est accingere, aliud est praa-
cingere. Pra'Cingere enim est uliud ad se cingere ,
velui in Aenugere gladio luo dictum Cbl ; pr;eciiigere
vero est ante aliquid cingere. Et est dicere: lla imiuii
Uoniinus fortes itlos, ut pr»clugeret se eis» id e>i,
ut illi prxcinclorium ejus essenl, id est, oroneni
furlitudincro suaui in buin;lilate e^se cognoscerenl,
ati^oiientes quia Doiniiitis quando huiuilitaiem eaiu
exhibuit, ut ante pedes djscipulorurn se incliuarei,
linceolo praecinctuB fuit. in (|uo cos docuit, ut hu«
militaieni betopcr prxferroiit, quia per eaiu cuntra

983

BEDiE VENERABlLtS OPP. PARS 11. SECT. II. - EK3BIA ET 9PURIA.

934

omnein superbiam et hostilem poteniiam fortes es-
sent. Vel aliter. PrcEeinsH se forlitiidine , id est,
ante se einxil fortiludinem , Id est, patientiam. Quia
nos detractores patimar el post dorsum et anle fa-
ciem. Ei ideo paiientiam debemiis habere priecin-
ciam , id est , ante oculos maxime posiiam, ad iilos
qni insultant nobls in faciem , ne malam pro malo
rieddamii.s, led e contrario benedicamiis. Paiienlia
«niin neceisaria est, ut reportemus promissionem.
Potesl et aliter dici , Indutus e$t deeorem ei foriiiudh
nem. Decorem enim induit , qnoniam astumpHs tri-
bui diseipuUs , aseendit in montem , et transtiguratus
est ante eos. Fortiiiidincin vero induit , quando iiii-
micis quaprenlibus se respondK, Ego sum , et hoc
soto verbo eos prostrafil. Item foriiiiidinem induit,
quando flageUo faclo de funieulis, vendentes ei ementes
de templo ejecit. Yel aliier habetur in Evangetio,
quod aiiidam de eo dicebant quia bonus est ; atii au-
tem : rion , sed seducit turbas. Et inter hos indiiit
decorem et rorliludiiiem , qnia talem habilum pro-
pter nosiram iiistructionom sibi assiim(>sit, ut nec
delectaretur tlngua taudantitim, nec frangeretur lin-
giia vituperaiitium. Quod vcre et decoruin f.iit , et ad
magnam fortiiudinem pertinnit. Et huic utrique sen«
leniis praecinxit se foriiiudine, ut postcrius dicium
est, plane potes adaptare.

Etenim (Irmavit orbem terrm. Vcre Dominus indu"
ftts est decorem et fortitudinem , id est , decoros el
fortes, quia ftrmamt orbem terros^ id est, qui priiis in
lerreuis volubiles erant et instabiles ut orbis, in
llde stahiles et immobiles f<*cit Vel firmavit orbem
terrm^ id est, tales fecil, qui nec mollescerent lin-
goa adulantium , nec frangerentur lingiia delrahen-
uum; orbem terros^ dlco, ^ut non commovebiiur. Est
eniro oaidam orbis teme qtii non commovebitur^ sci-
lieet , hsretici , quonim motus exponit nobis Apo-
stolas in parte dicens : De quibus sunt Hymenwus et
Pkiletus , qui ctrca veritatem aberrant dieentes resur'
recthnem jam esse factam , et quorumdam /idem sub-
tertunt. Qals autem sil orbis qui non commovebitur^
subsequenter aperil dicens : Ftrmiim stat fundamen-
tum. Novit eiftm Dominus qui suut ejut ; et : Reeedat
a§ iniquitate omnit qui invoeat nomen ejus.

Parata sedes tua, Apostropha ad Dominum. Quaisi
dical : Ftrmasti quidem orbem terrm , et h«ic modo
parata est tedet tua^ ex tunc, scilicet, vel ex quo
l^omiiiirs regnavit , vel ex quo terra fundaia est. El
qnamvis, quasi dicat, ex tempore parata tedes tibi
est, lunc sedes est aelema, quia tu es a sofcn/o, et
lu es aeternus. Aiuv apud Grxcos ambiguum esl , qiiia
ponitur et pro saecuto et pro aeterno ; et ideo Latiui
inlerpreies saepe iuvenioniur posuisse pro aptenio.
Sedes Dei sunt illi in quibus Deus inbabilal. De qiii-
bns per prophetam dicitur : Super quem requiescet
spiritut meus, nisi super quietum et humilem , et tre^
mentem verba mea? Esto ergo lu quietus, oon rixo-
sas; bumilis, non superbus ; ei sic eris sedes Dei.
Neque limel timentem [F. time lenentem] in te se-
dem , quia ipse flrroavit earo.

Elevaverunt flumina fluctus. Quasi dicat : Ad banc
sedero tuam parandam flumina^ quae prius timue-
runt 9 eievaverunt voeem suam, Flumina accipit illos
deventre, id est, de memoria, quorum fluxeruni
in gentes abundanier spiritualia dona , id est , san-
ctos apostolos. Horuin autem fluminum caput , id
est fons, est itle , qui dixit : Si quis titit^ veniat ad
mCf et bibat. Qui credit in nie, sicul dicit Scriptura ,
flumina de ventre eius ttuent aqum vivm, De his fliimi-
nibus nnum , quod valde prius limidum fuit, quando
ad vocem ancillae ter negavit, id est, Peirus» tunc
vooem suam audacier levavil , quando, Ipsis dimissis
a principtbus vi sacerdotibus, postquain eos incarce-
iaveruui,el flMgellaverunt el nearopliusin Chrisli uo-
mineloquereiiiuredixeiunt, audacter respondit : Vos
judicate sijustum est Deo magis obedire quam vobis. Nos
rnim quof uudivimus et vidimus non loqui non postumus.
Tunc etiaro vere vocein elevavit, quuiido, sicul iu

A Aelibus apoetolomro legitur : Stans in medio aperuit
os snum et dixii : Viri fratres^ etc. Siniitiler et alii
andacissiroe qiiique praese feceriint. Et boc esi qood
diclt : Ftumina quas priiis tiinuerunt, dnm quasi in
morte et passione Domini destieraverutit, posl Sp^-
riliis sancti conffrinationem , qui timorem eoruro
venit in amorem, vocem suam elevaverunt. Voeero
snam , id esi , Christum , fiduciatiter praedicaverunt ;
elevaverunt^ vere dico, flumina vocem suam. Iteratio
est ad confirmationem , et non solum eievaverunt
vocem in leni admonilione, sed etiam elevaverunt ftu-
cius suoty id esi^ comminationes siias, dicentes : Vrn
mundo a scandalis; el : Vas vobis nisi pcenitentiam ege-
ritit. Fluctus dico adauclos a vocibus aquarum multU'
rum , id est , miiltorum popiUornro ; praedicantibus
enim sanctis apostolis, statim rautli credidemnt, el
eiiam Spirilum sancium acceperuiit , et sic roulti ex
eis vocem elevaverunt^ id est, Christum praedicare
coepcmnt. Et ideo tanto fiduciatius sancti apostoU

H vocem suaro etevare poloerunt. Vel allter : Qaando
sancii apostoli itiinissi sunt a sacerdotibus el prin-
cipibus» ut supra diximus, ad suos venerunt ei nar-
raverunt eis quaecunque dixeranl vel feceranl eis
principes et sacerdotes. At illi hoc andieiites una-
nimiter levaverunt vocem dicentes:.7ii, Domnet
fecisti coBtum et terram , eic. El ex lali aggratulatione
istorum apnstoli confortali sunt, ut noii solum vo-
cein admonitionis , sed etiain fluctns coromiuaiinnis
elevarenl. Et ecce factuni est quod sequitur, scilicet,
quod mirabiles etationes mariSf id est, gentiliura iu
sterilitaie sua amaricantium contra eos insurrexe-
mnt. Tuncenim frcndens leooecurrit Samsoni, uxo-
rero ab allophylis duceiiti , tit supra dicium est. Sed
qiiae cura ? flutla , ficiticet, quia Donmus mirabiHt
fuit tit altis illis elalionihus deprimendis. Qui eniro
prius pedibus mare conculcaverat, ipse superbiam
geniiliuin subjugavit.
Testimonia tua credibUia. Et quia mare tantas ela-

p liones concitavit, ideo nrmif, id est, valde credibilia

^ facta sunt ab apostotis testimonia tua , id est , qnae
tn « Domine , testalus fueras eis dicens : In mumdo
pressuram habebititf in me autem pacem. Experi-
ineiilum vero unius, id est» |>ressurae quam in
mundo patiebanlor, eral eis eertitudo alierios , sei-
licel « quod in le vere pacem aeternam habituri e«-
sent. Et haec sanctiludo, id est, lalis erudiiio per
flagella , quae vere sanctitudo , id est, sanctilicatio el
probatio est, decet domum tuam^ id est, iltos qui
siint sanctiiin templuro tuiim, in quo lu hnbiias;
duinuin dico duraturam tit lon^tudine dierum^ id
est , aeiernaliter. Vet aliter : Elevaverunt flumina
fluctus suos. Qnasi dical : El ut sedem quae lihi pa-
rabatnr iinpedireut, ideo, Domine, flumina^ id esi,
roundaiil pbilosopbi elecaverunt vocem tuam , id est ,
raiiones suas et argumentationes conira veritaiem
tuam. Et non solum flumina elevaverunt vocem , sed
etiam flumina^ id est, principes inamaricanles hujus
sapculi fluclus influentes, elenaverunt puaus suos^

D id est , minaces coniradicliones suas; fluctiis dieo
concitatos a vodbus aquarum multarum , id est , mul-
torum poputoruro , quia , ut alius psatmus dixit : £l
populi meditati sunt inauia , elc. , adversus Dominum
et adversus Christum ejus. Et hoc modo etaliones hm-
rts mirabiles factae sunt, ut prius, sed OomtiHis Mt-
rabilis fuit in illis attis deprimendis. Ei hoc modo
mirabilis , quia /ei/fiiioiita iiui , id est , ea qu» ipftt
de le lestati suut, quanquam vlderentur incre-
dibilia, lamen per niiracutoruiu exhibitionem facia
sunt nintis, id est, valde credibitia, Quod enioi di-
xerunl factis comprobavemni , Dondno cooperante et
sermonem eonfirmante sequentibus signis, El quia cti*
cil bxc sanctitudo ei sanciiticaiio, scilicel, dicta laclis
conOrmare decet domum tuam^ Domine^ duraiorani
in saeculum ft»culi, ut prius. Potest et aliter juxia
priorem seiitentiaui legi : Mirabiles eiationu mans.
Quasi dicat: Quia fiumina ^ id est, apostoli eteva*
verunt vocem suam, vcl flucttis, coinuiiuando aeiec-

985

IN PSAtJiOflUM LIBRUM EXCGESIS. — PSALM. ICIIL

m

nas pmas homlhihus si n«in c^nYerterenliir, ideo A Apostolam dicentnm fldelibas in Clirislo rohoratis :

mare^ id est, amnriludo gentilitaiis, qn» priiis ja-
cebat in cnpidiiatibiis terrenomm , miraMUs elaliO'
%m fecit , id e^t » mirabiliter intiimnit « quia qiiod in
imo erat factum est in summo , boc est , amorein
terrenorum conTertit in amorem coelestium. Et hoc
inde factum rst , quia Dominu$ mirabiHs fuil m altis,
ui est , In profnndis aquis iilius maris. Quia sicut
olim per Moysen serrum suum aquas in inari iin-
misso ligno dulcoravit, ita, immisso ligno cnicis
611» in inare gentilitatis , id e!;t , notMicata gentibus
lide passionis et resurrectionis soae, amaritudiiiem
earum convertlt in dulcedinem , quia qiii prius
muiidi l^ierani amatores , facti sunt ccbH amatores ,
et niundl contetnptores. Et boc modo, Domine, te-
sCf itionta ina, id est, quae tu tesiatus fueras de con-
corporatione Judaeoriim et gentilium dicta suni.
Atias oves habeo , qua non suni ex hoc ovili , et illas
op^rtH me adducere , elc. Talia (aeta sunl nimis cre-

Omnia facite sine murmuratione et disrefttatione^ ni
sitis trreprehensibUes ^ nnceri et immaculati filii Dei
in medio nationis disiortuotae et perversce^ in qwbus
lucetis tanquam luminarin in mundo, verbum vitte cou"
tinentes, Luminaria in firmametito flxa qnantiiin-
cunqiie de eis mentianlur bomines, qiianiarunqiie
opprobria in ea dicant . vpcantes hanc stellam Ve-
neris, iltam Jovis, et quanlacunque intemperie ha*c
ima perturbenlnr; illa tamen itinera sua non relin-
qnnnt, sed servant cnrsus per ccelestes traciuf) , ut
dispo^nit eis Creator eorum. Sic et hominos quoruin
cor inflxum est flrmamento coeli, et in libro legrs
Dei, et qui non frustra audiunt Sursum corda, quo-
riim tbe^aurus et conversatio est in coRleslihu< ;
qiiantumcunque mali et persuasores et delractores
de eis mentientes maledicant , qnaiitumcunqiie de-
trahant, ipsi tamen iier suum pcragnnt, id e<t, a
bono proposito non reccduni. Ct borum taliiim vot

dibilia. Et b»e sanctimdo, quod etiam alise oves con« n est in boc psalmo, exhortantium inflrmos et inurmu-^

_-* a_.a^a " « j -• -. • *■!_■_ - *

vertentur et coneorporabuntur, duet domum tuam ,
id est, Ecclesiam luam, quae non decet angnstia
^patiis claudi, domum dico duratucam m longitudine
dierum , id est , in aeternum.

IN PSALMUM XCIIL

Psalmus ipsi David quarta sabbati.

ARGUHBtlTOH.

Cniimeratts roalis qune victor Chaldaeus ingfs^it ,
adjongitur oratio victi , capll et transmigrati populi.
Aliter vox Kcclesiae de Juda*is ad Dominuin.

EXPLANATIO.

Quarta sabbati est a sabbato quarta feria, qua die
Dominus luminaria cceti creavit, Hoc aptandum tst
functis viris cmleiti in terra conrersatione lucentibus,
de tpdbus est psalmus iste dicturus. Uespiciens Propheta
iHStpientium corda turbarif quasi Deo mortaita non
curante^ quando impios prosperari^ et jusios arnfbant
offligi^ in prima parte Dominum rogat, ut retiibuat
superbis^ per quos mundum tali cestimatione eognoverat
a$se vilialum. Secunda ipsos increpat , qui stulta 6/a-
iphanua Deum putant humana non videre^ dum ipse
croaturis suis intelligentiam prmstel ei sensum ; beatum
deputans Hlum, qui mundi fel citatt contempta in divina
revcreniia perseverat. Tertia ad eorum animos invitan"
dos , Dominum sibi dicit fuisse refugium , et vindicem
fore peecamium.

COHHEIfTARIOS.

Deus uUionum Dominus, Solent multi murmurare
adversus patientiam Dei, et dolere impios vivere,
plorimum posse, et quod gravius est, bonos oppri-
mere : et sic perveriuutur impatientea et inflrmi
animi , quasi frustra sint boni , quia Deus oculos ab
eis avertit, el malos; iu bis quae diligunt adauxerit.
Putantes ergo sine causa bene vivere, invitantur ad

rantes ad patientiam in labore bonorom , et conlra
felicitatem malorum et reprehendeniium impios flo-
rentes, et veritatem non cognoscentes. Titiilus sic
exponitur : Psalmus^ id est, laus ista attribuitur tpit
David^ non cuicunqiie, sed signiflcaio per res crea-
las quarta sabbati ; boc est aliribuitur solis flilelibiis
sanctis in Christo roboratis , quos vocat Apostolus
Inminaria mnndi ; horum enim vox, ut supra dixi-
mus, est in hoc psalmo, qiiamlibet contra patientiam
Dei mtHrmurantom , sic corrigetitinm. Qu»si dicat :
Tu qiiidem murmuras, qiiod Deus statim non punit
iniquos : non delies munnurare, sed potius tibi ca-
vendiiro est ne tu sis inter illos, quia vere puniet eos*
Nam Dt^us t* st, et si Deus est, injustiis non est : ergo
nihil quo<l tn iion punies, Impunituni relinquet. Ct
quia Dfnt est, ergo erit DomtraiM uUiouum; Deus
dico vere erit Dominus uUionum , id est , potesiatem
et dominium tandem in ulcisceiido exercebii. Nam
(quasi dicat) libere aget* Et vere lunc libere agei,
quia prius libere egil , ouia nulli in verbo pepercil.
Domiiiiis erat in carnis numiliiale, sed nnllius per-
sonam respexit in sermone verilaiis. NuUi pepercit
in verbo, ut essent quibus parceret in jiidicio. De
eo enim dictura est : Et erat loquens tanquam pofe-
statem habens, non sicut ScribtB eorum , et Pharisfei.
£t qui nulli pepercit in verbo, veniens judicandus ,
parcet alicui in senlentia, veniens judic^turusf Et
qui uullum limuit in bumililate, liinebit aliqiiem in
majestate? Nulluiii utique, ergo qui prius iibere egit,
et tandem libere aget.

Exaltare quijudicas terram, Dixit quia libere egtt,
hanc autem libertatem ejus impii homines, id est,
Judaei Don tulerunt : quia contrarii erani operibus
eorum. Sed eum tenuerunt, flagellaverunt, spinea
corona circumdederunt, in crucem levaverunt , et
tandem occiderunt. Et ideo proplieticus spiriius hoc
praevidens dixit : Exaltare qui judicas terram, Quasi
dicat : Morere, Domine, ut exalteris, et exaitare ut

imitandani eorum malitiam, quos florere perspexe- D judicatus a terra, judices terram , tu dico ^ut vere

rinl. Si aiitem, propter iiifirmitatein personao vel
animi, mala facere formidant, ne et ipsi mala susci-
piani , abKtinenl qnidem se a malis factis , sed nou
abstiiient a cogitaiionibus pravis. £t inter cogitatio-
nes eorum iniquas baec est sumnia impietas , quod
puiant Deum nettligere et non curare res buinanag,
aiit arqualitcr babcre bonos et malos ; aul, quod
perniciosius esl, malis favere, bonoa odisse. Tales
Gogiiaiiones bominum tacitus, vel etiam erumpentes
in dicla vel facta cural psalmus isie, si carare velint :
quia docet palientiam in labore bonorum, et contra
felicitatem malorum, ciijus titutus est : Psatmus ipsi
Duvid quarta Sabbati. Qiiaria Sahbati , ut in Geiiesi
legitur, fecit Deus luminariaf id csi, solem el lunaoi
ft sielLas omnes, et posuil eas in prmamento cceli.
Quid ergo vult sibi quod de quarla sabbati titulnni
iicceptt psalmus? In quo patienttafii docetnur in la-
borc bonoruin, ct contra lelicitatem roaloruiu liabcs

jttdicas, id est, judicabis omnem terram^ tam cultam
quam incultam : et Ideo redde retributionem superbis»
Superbi sunt illi quibus parnin est peccare, sed au-
dent etiam peccata defetidere. Ei his reddet Doininus
re:ributionem. Quam reiribuiionein ? Utiqiie aeter-
nam daronationein, huinilibus autcm non retribuet :
verbi gratia, quidam de ipsis cruciflxoribus Domini
visis tot miraculis et taiitis apostoloruin praecooiis
auditis, se huiuiliaverunt : quia peccatum suum co-
gnoverunt, et pretium redemptionis suae, qui satvien-
tes fuderunt, credeiiies biberunt, quandt) accedenles
ad apostolos dixerunt : Quid facimus^ viri fratres ? etc.
El his talibus non relribuetur. Superbis auiem qui-
bus paruin est fecisse, sed nilnntur eiiam defendere,
illis rotribiietiir. D.cilur autem ad eorum correctio-
nem, ut vcl timore piBiise convertanlur. Et sciendum
quoddicit, Exaltare et r^dde ; proplietia est pra^scien-
iis, iiou audacia jubcutis. Nou euiui idco Douiinus

087

BED.E VENERABILIS cPP. PARS II. SEGT. II. — DUBIA ET SPUBIA.

fecit , quia praedixii Propbeia : ged ideo propbela
pn-edixerat, qiiia Dominus facturus eral.

IjMqueqtto peccaiorei, Ecce proplieiicus spiritas
liabiiuin assiimii alicujus diserii consolaloris, asso-
ciat euim se illis murmurantibus , quos solatur in
ignorantia : non quia nesciret quod quasi ignorans
quaeritf sed ut quibus rompaiiiur, acceptabilior sit
ejus consolalio. Et est quasi dical : Ideo dico ut
reddas retribulionem superbis, quia nt^iie^iio, Do^
mine^ peccatores gloriabuntur f Gerte, quasi dlcat,
peecatoree gloriabunlur^ quousque, id est, quandiu
tibi placuerii; et quomodo glorlentur ostendit. quia
effahuntur^ id est , extra fabuntur : hoc pst persii»-
debnnt aiiis imquitalem. Et ideo effabuntur, quia
loquenlur eam prius iu corde siio. Gogitanl eiiim sic
apud se : Certe si ea qua^ ego facio displicereiii Deo,
noti roe sineret vivere , sed jam dudum iiiu inler-
fecisset. Et quia boc cogilant apud se, ideo postea
eloqiieniur, ut al is idem petsuadeani. Ei lioc esi
quod dicil , effabunlur, et prius loquentur iu se ini-
quitatem, Loquentur autein ideo, securiis dico. quia
operantur etiani in/iiffi/tttm, id est, ad effi^ctiim per-
duceni inlquitaiem quam cogiiavcrunt, boc est quod
dicit , Loquentur omnee qui operantur injustitiam, Et
quia tu Duniine non corrigis eos, Ideo iniquitatem
auam suiier alios etlam eitendenl, qtiia humiliaveruHt
popuium tuum, Potest et iia simpliciier continuari.
Quani ifijusiiilam operautur ? banc scilicet , quia
humiliaveruHt Oomino devocaiido, et sibi incorpo-
rando populuin tiium; queni auiem populum, et
quam bnmiliaiionem acclpiat . dclermiunt dicetis :
kt ha^rediiatem tuam vexaverunt, Et vere, qu isi dical,
vexaveriuit, quia vel interius devocando : aut si nou
Interius, saltem exlerius mdiiam, id esi, aliquam
careniem tanquani consoiationem mundo tanquam
v.ro. hU advenaniy qui nou ^e manentein ciTilatero
bic babere crt^dit, sed futuram inquirit : et etiam
occideruni qiiosdam corporaliter, quosdam spiritua-
liier pupillot, id est, illos qni orbati eiatit patre
mun«io. El liaec agenles dixerunt : Dominus non vide-
bit ista , quia nec etiam inteUiget ea Deus Jucob, id
es»t, Deus siipplant:ilor, et praeseutia contemuenttumy
qtiem Isti Deuin faciunt finem, quasi dicat : Quia lu,
Doinine, prolongas nimielatem, ideo et ipsi superad-
dunt iniquiiateui, prius enim &tatuerunt le injustnm,
quando iniquitatem suain piacero tibi dixeruni. Huic
iiiiquitati aliani iiiiiic superaddunt , quia quod res
bumanas iion cures, asserunt dicentes, Non videbit
Dominus^ etc.

Intelligite insipientes, Facil apostropham nd mur-
mumntes et InOrnios , docens cos ne U«»re uialorum
seducti ipsos imitcntur, quasi dicai : llli quidem
pcrsuadent iniquitatem, et eliam ntinuuut polenliam
suam Domino dicemes, quod nou videbil mala qiia!
fiiciunt : vos aiitein infiruii in populo Dei, insipientes^
id est, nou providentes vobis in fmurum, aeniulando
fioreui maloruin, ne lalibu» adhapreaiis, sed iutetligite
quod inteliigendiim.est: et vos stulti iion atieuditis
quam vaniini et fragile sii quod appetitis , si priiis
aberravistis, vel aliquando sapite^ i|iiia inentiuniur
llli qui dicunt : Non videbit nee inteltiget, Naiii vere
intelligit Domiiius, el vidct. Qni eitim plantnvii aurem,
Id eai, fecit lianc niateiiain aiidiend', qiiui esi anris,
iiunqud fion audiet ? Et qui finsnt oculum malt r<:«ni
videndi iu nnbis, nuu(|uid tion cousiderat ? Et ille qui
ubiqiie corripit genteSt praecones suos ciiciimqnaque
mitieiido, qui et pni-dic^irent veriiatem, et curripe-
reiit falsiiat«m, nunquid landem non arguet in vanum
gratiam accipientes ? Et f>uasi aiiquis dicat : Argue-
r<'t ulique, si sdrei ; subdit : Siulte, llle qui dodt
hominem S' ientiamf iionnrscit. Uliqiie. Quia Doniintis
abbOlute est, id est, omnia iii potestate sua babet.
£t si Omnia, ergo scientiam. Et qui;i scientiam po5
sidei» ergo manifestum esi quia scit non solum facia,
sed etiaui cogitationes hominum : nou autem ut eas
probet • iuio ut improbet, qm^ scil quoniam vana
ittnr. Ilomioes amem (quasi dicat) iiebciunt cogiia-

A iiones Dei jiistas et veras ; scillcet nescioBl qnare
parcet malis. Relinquamus ergo cogilationes homi-
num vanas, ul sciamus cogittiliones Dei veras. Quis
autem est sciens coRitatioues Doniini vera^ ? nullus
scilicet, nisi quem Dominiis erudieril, id est, qui oor
babet affixum in firmamento coeli, id est, iu libro
legis Dei : et ideo omiiis ille vere beatus esi , qnem
tu erudieris. Et ideo dico beatus, quia iii docueris esm
detegetua^ id est, faciens ei documeuium legeui
tuam, id est, paterna fiagella lua. Qui ideo per legeoi
iDielliguniur, quia lex pcenas irrogat, faeies ei doce-
mentum ad boc ut mitiges ei^ id est, ut miiigatuoi et
temperaluro facias eum, ne seilucatur a dieim» malis,
Dies mali sunt, in quibus mali florent, lioni laboraiit :
sed labor l>onorum, est paternum flagellum : Aos ao-
tem maloriim, fovea eonim* Etideodicit, Mitiget
ei a diebus malis, quia dies mali duraturi suol, donee
fodiatur fovea , id ei^t , ut qiiasi ad pleniim aetema
datiiiiatio praeparetiir peccatori. Et est qiissi dicat

Q murinurantt cuilihet conlra patientiam Dei : Tu qui-
dem vis impiuin jam se|>elire , sed noodum tempos
est, quia nonduin fovea p:<rata est. Exspecta ergo,
donec peccatori fodiutur fovea. Peccatorem acdpit
b c illuin qui in confessioiie peccatorum pcenitenliaio
agere nou vult, ut per humilitatem salvetur. Kecesse
est enim in quocunqtie sive vir, sive roemina sit, pras-
cedat humilis confessin, seqaatur salubris posniien-
lia, quae valeat ad bominem corrigendum , uon ad
Deiiin irridendum. El si bona opera facit, inde Deo
graiias agat, nec alium coiitemnat, quasi misericor-
dia Dei, qu» larga est in omues, iu eo sit praeclusa.
Pharisacus vero iion ihde damnatus est, qui de bonis
operibus suis gratias egit, quia dixit , Gratias ago tM
Domine ; sed quia publicanum coiitempsii dicens :
Quia non smm sicut c(eteri hominum^ raptores, vel ut
etiam hie publicanus. Superbiis ille erat in bonis
operibus suis, quia, inquii, Descendit hic justifieatue
in domum suam; ab illa via non repellit* Dixit die-

Q bus roalis duraturis, donec fodiatwr peceatori foua,

^ Et quasi dicat : Donec plebi ejus piaeparetur exerd-
tiiiui , quia exercebit quideui Dominus plebem sutm
per aeterna flagella, iiott aotem repellet eam. Et eier-
cilaudo noii dtrelinquct , iuio poiius attrahet sibi
h(B editatem suam, Hoc est plebem suam, qnae esi ei
lueredilas. Et l.niiidiu non derelinquet, quoadasque^
id e»t, usqiie ad tempus illud in quo i em pore jnsli-
tia, id est, juslus ille qui einphatice dlciiur jiisiitia,
couverti.tur ab huiniliiate tii jhdiciumt scilicet ut q>ii
priiis veiiit humilis judicandus, leri ibilis venial ja
dicaiurus. Et qui erunt tunc juxta illam justitijm ?
boc est , qiii eruni luiic colUierales istlus justi ve-
nientis ad judicium , ut cuui co judicent ? Sciiicet
omnes qui sunt recto corde. Vel aliter : Quousquejn-
sti:ia nostia convertatur in iudicium sciUcei^ ul in
qiitbus prius prxcessit, jucfices (iant. Quasi dical :
Nunc justiti.im balie, nunc justitiam tene, dmn non-
duiu poieris judicium baliere. Sancti enim aposloli
prius justitiam habuerunt , id est , iiupios boiuiues

D toleraveruiit , postea judicabunt. Et ipse Dominus
iiosier Jesus Ciiristus prius voluil judicari , qoam
judicare. Prius eiiiin lenipus pji^sionis, deiiide tem-
pus juiiicatiotiis : prius tenipus humiliationis, deiode
teinptis exaltaiiouis ; ergo niiiic jiistiiiam tene , si
tandem judieium vis babere. Et qui*((|Uasi dicat) suot
juxta itlam justiliam, boc e^t, qui sutit illi» elsi nune
eamnon babeanl iiiiegre, tamen quaiitum possibileest
boinini, ad eam acceduni. Iloc enim per juxta iiota-
tur, quod accedere quidem ad justitiaui pos^iniu^»
ipsam auiem inlegre hahere non possumtis. Qui*i,
imiuam , juxta ittam f scilicet omnes qui stmt recto
corde. Rccto corde sunt illi, quibus placet quod Deo
placct, et qui reciuiu c<>r Dei ad suiini cor nun distor.
quenl : sed si atiquando aliqua voluuias in eis sur-
gii, qu» Deo displiceat , statiin eaiii voluntati i jus
qiiasi regulx directe collineant. Quod auteni duae
voluiitates in nob'8 sint , Dominus Jesus Cbribtaa
d*gfiutus esi iu &e pro^ligurare. Per gutias enim san*

IN PSALMORDM UBRUM fiXKGESIS. - PSALM. XGVIIL

tm

■

0

gniait, mm de eorpore ejtit iit sndor eiierant, slgiijita
est illa bona et constans voluntas, qnae sUiiim ▼olun-
t;«tj Dei eollinealur. Per Yerba Dei qiiibus nostram
in se traostulit inArmilalem» dicens, Paier ii postibile
Ml, iranteai a m$ eailx itu ; pnesignavit iu nobis le-
▼em voluntaiem. Qnod autera talis voluntas statim ad
volunlatem sit dirigenda et complananda , osiendit
cumsubjunxit : Yerumiamen non$icut ego tolo^PaUr^
ted sicui IM.

Qiits conturgei? Item perfectiis ille qiil hic loqiiitur,
seilicet sive sol, sive luna, vel quodlibei de liimina-
ribiis docet insipientibos in poputo Dei, ut per di-
vinum ausilium invocare, ut justitiam quas landem
eonvertatur in judiciuni, possint habere, quasi dicat :
Quia nemo Judicium poterit habere» nisi justitia
pnecedeiite : jiistitiam vero nemo liabere pitterit ,
nisi recti corde , ergo vos murrourantes in populo
Dei, et iosipienieSy ot per diviuum auxilium possitis
ad bsc altiugere, invocate divinum auxilium, ei di-
ciie : QiiJi eonimrgei mihi, id est, ad me adjuvandum
mdvertus malignatttet, id est, maligna persuadentes?
Malignantes vocit dlabolum et angelos ejus, et lilios
etiam difftdenti» , in quibus lanquam in vasis suis
0|ieratur : Aut quit ttabit mecum , ferens mihi adjn-
terium advertut operaniet iniquiiaiem ? id esl, cotitra
illos eosdcm malignanles, qui roala quie persnadent
etiam iii nobis operaiitur, Quit^ inquain, conturget ,
aui quit ttabit ? Domlnos sciiieet , qui et priiis , et
vere prins mecum sietit , quia aoima mea habiiavit
in inferno , hoc est dicere : Volui deceplus imiiari
roalitiani eorum , deceptus flore eoruni , et sic fere
perii ad lioc ut anima niea babiiarei, id esi, firmiter
lisreret in inferno illo, de quo supra dicium ent ,
Donee fodiaiur peccaiori fovea. Miiius lamen fuit ,
quod non babitavit ibi, et hoc in paulo, id est, par-
vtssimum quiddani minus fuit, scilicet quia efsi vu-
luniate, noiidom lamen in re in veram imitationem
ilioruin, quaiuvis ^quasi dicat) tam propiiiquus fuit,
tamen non habitavi ibi : ^Mia Dominut adjutit me ne
prortiis ruerem. Quod nisi essei, tunc vere habitas-
aem. Ct, quasi dical, quia lunc adjuvit me, adjuvaliit
et nunc.

Si dit ebamy Moiut eti pet meus, Hoc perfcctiis hic
ageus in persona sua dicii, adhuc doceiis illos mur-
rouranles et insipientes. Quasi dieat : Dicis quia ad-
Juvit te Dominus prius, et certe adhuc adjuvabit te,
si dicas ei : Motut ett petmeutt quia si ego aliquauJo
ei dixi, ^djuvit roe. Ilic commendatur bumilitas coii-
fessionis, qu« adeo De > graia est , quod etiaiii post-
quam pes, id est , affectio nostra movetur , si statiin
post niotum conflieniur , ruiuani nou plangenius. Et
Doc esi quod dicit : Si ego noii dico diii, sed diVe-
bamf id esi, etiamsi dicere ineipiebain, Domine, mo"
iut eti inlerior pet meut , siatiiu mitericordia tua ad-
ju»abal me, ut ruinain non plangereiii. Quasi dicat^:
Si ego sum moius ut bomo, lu aderas roibi ut
Deus.

Secundum multitudinem dolorum meorum in corde
meo. Bene dico : Miuricordia tua adjuvabai me. Nam
contolaiionet iuce lanlicaverunt animam meam^ et pr»-
cipue in boc lastilicaverunt nie, quia scio me per has
consolationes taudero tibi adhxsurum. llii vero , id
est, matigwmtet et operanies iniquitwem^ non

IN PSALMUM XCIV.

AAGUIIENTUII.

PraMlieetii ea quae vel de Babylone eseuuti , vf*l
in fiabyloiie pusito coniigerunt , in principio psalmi
omnes ad gratiarum vocat actionein ; deiade exein-
plo rerum praeieritarum uiilitatem exorationis indu-
clt. Aiiter, vox ficclesiae pmniteiitiam suademi^.

Laus cantici ipsi David.

BXPLAMATIO.

Laut dgcotionem vocit, eanticum hilaritatem fnentis ;
ipsi David Chritto taluiari uuslro desfgnai, ut ti leiicei^

A convenieniet non in doieetaiionibut vanit, ted in Do-
mino extuUemut. Pravidens propheia Judasos Christo
poste resittere^ primo ingreuu poputos eorum ad
ptalmodiam Jnvtlal, taudet Domini duleittima varietaie
detcribent. Secundoipte Dominut loquiiur^ ne eortuum
idem populut indurei^ ne eit continyat quod patribut
eorum^ qui non merueruni terram repromittionit in-
irare.

IN PSALMUM XCV.

Canticum ipsi David, qunndo domus xdiflcabator post

caplivitatem.

ARGUIIE.NTUM.

Ob reditum de Babylone gratiarum actio celebra-
lur. Aliler, vox Ecclesise voc.intis. Itein qiiae in pr:e-
cedeiiie psalmo destrucUim domum nostram flevi-
mus , id est , regulam disciplinae , hic de reparata
gratnlemur.

BXPLANATIO.

B Quanliim ad liiteram , temput tignificai itlud, cum^
Babylonica caplivitate laxata^ iemplum Jerosolymit re-
ttauratumett, ted ttdritualiter detiructa domut cBdi/ica''
iur, quando post caplivitaiem p^ccaii anima viam vari'
iaiis receperit. Domus enim isla, id esi, universalis Ec'
eletia in qua Christus inhabitat, vivis lapidibus umper
extiruitur, donec ad finem saculi pradestinatorum nif-
mer ttf impleatur. In prima parte ptalmi commonei
propheta generalitatem cantnre Domino, el in toto orbe
prcedicare dominicas Incarnationis adventum, quoniam
tuper omnet deot verus est Dominus, Secunda diver-
tatadmonet gentes ui primo temelipsas offerant, posi-
ea munera prasdicationis exsolvant , Domini adventum
utrumque commemorant, vel quo judicitut a mundo,
vel quo judicaturut ett mundum.

IN PSALMUU XCVI.
Ipsi David, quanJo terra ejus restiluta est ei.

ARCUHETfTUV.

C .^ Triumphusde B;<byloiiiis, etde rediiu populi gra-
liarum actio geritur, ubi soliio sclieniaie rcgnaiitis
Del poinpa describitur. Aiitery vox Ecclesiae ad ad*
ventom Domini.

BXPLAICATIO.

Ipsi David ad Christum refer ; terram efus resliiU"
iam, vel resurrectionem carnis, quam ex Vtrgine sum~
psii , intellige , vel peccatores quoslibet ad eum posi
peccata reversos, sicul facium est in Judais, qui Do-
minica: crucifixionis piaculum poenitendo diluerunt.
In primo membro psalmi propheta, post resurreciionem
Domini, virtutes ejut diverta pradicaiione describens,
idolorum cultores digna increpatione redargnit. N«-
cundo ad Dominutn verba eonvertit, gaudens Ecrlesiam
auctori suo creJidisse, monentque fidetes in Domino
ketari, quodtoleateota pravorum tiberare pretturit.

IN PSALMUM XCVll.

Psalfflus ipsi David.

0 ARGOUENTUII.

Soluta captivitate juugitur exhortatio devoiae in
Doiiiiiio observaiitiae, soliio sane schemaie paraia
de Dabyloniis victorise pompa describitur. Aiiter, vox
Ecclesias ad Duminuin et apostolos.

EXPLANATIO.

Titulut isle refertur ad Dominum Christum, de cujut
uiroque advenlu ptalmut quem prcecedii dicturus eti»
Per lotum psatnium prophela toquitur. In prima parte
commonti populum Christianum cantici novi exsuliO'
tione lcBtari , quando mirabitis est Chritti cotuettttt
adveniut, Secunda divertit modit uberiut dicit ei:.te
gaudendum , quia desideraiut jutiit tii jtsdex in fme
teniwrut.

IN PSALMUM XCVIIL

Psalmus ipsi DjvIJ.

ARGUMENTUII.

i}t supra. Aliter, vox ap'»stolorum ad popuiuro.

991

REDiE VENERABIUS OTP. PAR8 11. 8EGT. H. — OUBIA ET SPURIA.

91«

EIPLAMATtO.

David Christum aecipe, cujut honor in hoc ptalmo,
polestasque canlalur. In prima ieclione commonei
propheia universoi populot Chritto Domino confileri ,
qttia judicium et justitiam feceril in Jaeob. Secunda
commonel plebem adorare Dominum Salvatorem , qui
Moyri et Aaron et Samuel propUiut exttilerit , utpote
prcecepta ejux tervanlibut, Unde exaltandum et ado-
randum etse Donunum, qui fidelet tuot exaudire digna'
tutett,

IN PSALHU&l XGIX.

Psalrous in confessione.

ABGOMENTUSf.

Tanqiiam reductos jam de Babylone, et in proprio
habilanies solo, reialuros gratiAH Del templnm hor-
tatur inirare. Gurat autem frequenti praedicalione
atque eximrtametito, ut illis et desperaiionem re-

A tequitur, eujut adv^iiu eonttruendam didt HeclieUm ;
et cum iint omnia permutanda, ipte tamen permanmi
in (ttemnm. Infertur etiam nimit votitM conelmtio^
ianctorum temen ibi eue dirigendum^ ubi habitat D^
minui tit §loria temirtterna; tie cratio pauperiit qum
inchoavit a kcrymit, perficitur in §attdium.

COHVENTAmUS

Domine , exaudi oraiionem meam , et clamar meus
ad le veniat, Oratio pauperit cum anxiatut fuerk , el
effuderit coram Domino precet iuat. Pauper ilte la-
quiiur In lioc psalmo, qui cum dives esset, pro nobis
pauper factus e»t, ut ex nos paupertate ejus ditare-
mur, a quo sunt omnes diviti» tam ver» qaam noo
ver». Divitix ejiis sunt : In principio erat Verbum,
et Deut erat Verbum ; paiipertas vero iliias est :
Semeiiptum exinanivit formam tervi accipient , ibi se
pauperavit, ubi noa ditavit. Audiamiis ergo paaie-

,. . . ' ■• j I ^ rem voluntale, orantem pro nobis pauperibus neces-

vertendi. et incuriam graiias ageiidi sedutus mone- ^- ^^^y ciirislum in nebis pauperem, nobis-
tnr, et propheta cerius eripiai. Aliter. vox aposiolo- « ^,„„ panperem, elproplernos pauperero ; oraUonem

rum ad populum.

EXPLANATIO.

Dum frequenter tit ptalmis potita tit pro r^rum
opportunitate confettio, hic tamen in litulo tingulariter
ntcribitur^ quia totut hic ptalmut ad utraque pertinet^
confettionet et pcmitenti(e, videlieet, et laudit. In
prima parte ptalmi prophela caamonet univenitatem
Dominum extuUando laudaie^ et m temper hoe genere
confationii uiendum crederet^ tecunda not promiitit
delictorum poeniientet indulgentice iptiut poue portat
inlrare*

m PSALMUM C.

Psalmtis ipsi David.

▲aGUHENTUII.

Ex persona justonim in Babylone canitur, praedi-
cunturqiie ea qiiae singulis pro conscieiitia suae tri-
bulationis tempore convenirent. Aiiter, vox Christi
ad Patrero de reliquiis sanctorum.

EXPLANATIO.

Titulut notut etl , et ipte ptalmut in formam per*
fectte tonctilatii inclututf qui centenarium fruetum
debetit exipeetare prcemiorum. Jn prima parte ptalmi
Eccleiia cantare te dicit Domino mitericordtam et
judicium^ consortiaque refugere pettimorum. Secunda
te asteril diligere fidelet et eorum cohabitatione gaU'
dere^ dmmonet autem eum tuit immiirionibut de tuo
corde repellere^ quot novit eum Dei famulit non habere
portionem,

LN PSALMUM Cl.

Oraiiu pauperis cum nnxius fiierit, et corain Doiniiio
effiidorit precem suam.

ARGUHENTUH.

Dabylnnicae capiiviiatis prxdiciis aBromnis tristi-
has etiam laeia, id e<it, ^pem reversionis adjungit.

f*jus audiamus, et personam cognoscamus, et quid-
quid videlii nus ejits roajesiati non convenire, boc
atiribuainus innrinitati noslrae. Anxiatar aateni et
orat non propter se, sed propier nos, docendo nos
ut non anxii simus propter nos, ad hoc« ut et vocero
et gemi us evadamus, ei jpternos dies, quns amisi*
mus« recuperemiis; et non lantum propter nos, seil
etiam pro rratrihus. El dicit ita : Domine Paier, exaudi
orationem meam factnm pro perseverantia meofuiM ,
et clamor meut veniat , id est , introinittatur ad I -.
Repetillo est, iit ait bealns Augustinus. ut ottendatur
oranlii affectui. Potest auiem accipi nt uiaju.«v scih-
cet, pro intensa illa oratione qiiam vere exnuditam
ostendit Apostolus direns : Qui in diebui carnii nue
cum valido clamore precet ad Deum /iidtl, et exawtiiuM
ett pro tua reverenlia.

rion averlat faciem luam, Ideo, dico, exaudi «th-
^ lionem meam, non avertat fadem tuam amet id est ,
^ a meis faciem luam. Uoc non dicit quantnm ad se.
Quando eniin Dt^iis avertit se ab ilto, de quo dici-
tiir : Deut erat in Chritlo niundum tibi reconcUiantf
aut quando Paler a Filio? Hoc autein dicit quantnm
ad snos, a quihus ttinc Deus vere faciem siiam aver-
teret , si eos devocari permitieret. yon avertoi^ in-
quam, faciem tuam^ sed potius advertas eain ad ine
in quacunque die tribulor^ id est, in quoctinque
lempore tribulantur mei. Seroper enim Cbristiis
iribiilalur ei tribuiabitur in suis decedeniibus et
succedentibus usque in finem saeculi. Et ideo bene
dicit : /n ^uaafn^ii^ die tribulor^ id est, in quocunqne
die tribulaniiir mei , id est , altendunt peregrinatio-
nem istam esse tribiilationem, quod facere noo pos-
sunt nisi humiliando se; tunc tu qui ab ereetis
aurem avertis, incUna ad me in meis aurem^ siciit
aitus ad humiletu , inedicus ad aegrotantem. Yel
aiiier :

In quacunque die. In qtiocunqtie illumlnato, id esi.

Allter, vox Gliristi et Ecclesise, cum ascendiss t n ' ^» v""'^»"' . .• „ . ™ .^

Christus ad Patrein "^ quandocunque niei illuminaii per granain toam re-

cognoscent praeseutem vitam est^ tribubtionem , «t

KXPLAN\TIO.

Quamvii aliqui prmtentem pralmum Domino Solva-
lori aptandum etse putaverint , convenitns videtur
nfflicli magit et gemenlit pauperi<, ticut et titulut inte
continet , introductam este pertonam. Nam cum dicit
eornm Domino iwentionem orantit^ otlendit quia , de-
imtrii ab anvt^o eogitalionum tumultibut, nihil proeter
»e et eum cui iupplicat memineril. El noia^ qnia dum
ulnque in litulit nomina tunl votita , hic pauper tine
nomine lojuent inlroducitur, scilicet^ ut cum uni daiur^
omnei tibi pauperet Chritli cognoscetent aitribulum.
Pauper itie rebus egent, ted virlulibut divet in exordio
ptalmi multipliciler Domhmm rognt ejut intendere
precibut^ quoniam jugi affliclione conlriiut, otsa veluii
confrixa gestavent ; tequilur fl» btlis maiiifestalio ne-
ressiiatumj et ne pott lot calamilatet de cattigatione
tua videretur ingralut. Tcrtia paric Domini laudct pro-

se humiliant, timc lu inclina ad eos oirrcfM tumm^
quia tunc (quasi dirat) iiivorabunt te. El in quacumque
die, id est, iii quocunqne tcmpore, vel quandocnnque
mei illuminaii invucaveiiui te in se, non aliud, ooa
jnm ut terrent, sed ut redemptiy ncn jam portaDles
imaginem lerresiris, sed coelestis, exaudi me^ id esl,
mcos, et boc velociter, Noii enim iiisi tali desiderio
diiisti « adhuc te loquen^e : Kcce adsum. Et quasi
dicereiur ei : Unde invocas ? pro qiui paopertaie
clamas , pro qua iiio|iia puUas ? Responsio. Meriiii
ciiimo, merito invoco, ^aia diet qui deberent esse
tfief el meorum, et esseut nisi Adam prxvarieasset ,
id est, diesaelerni, defecerunt, id est, evanueniut
<iVic/ fumut. 0 dies, si dies. Uhi dics auditur, iuv
inlelli)^itur. Sed defecerunt diet mei sicut fumut.
Qiiare sicut fumtis r Propter elaiiunem. Videte (n-
uiuin simiiis suporbise luuicsccnicni , asceiMieBieiii

905

KN PSALMOUUM LIBRUM EXEGESIS. — PSALM. CL

904

ct eYanescentem ; iiiique defioieniem ei non penn-i- A populus erat propler praefaricalioiiero : et quia prae-
#., .. ^. ^, #-.. . -, .11 t. - faricalores fuerunl, Ideo homiiiein regein elegeruni,

omnem vero legeni coniempserunl : et lalronero di-
mitti slbi pctieronl, Cliristum vero crucifixerunt.

Vigilavi, Uuasi dicat , durinivi el evigil»\i, quia a
morte resurrcxi. Ei faetui sum ticui passer, id est ,
avotaiis, ens soUiarius in tecio, id est , iu codIo, quia
solus poniifex ille adliuc introivit in secrctiora talicr-
naculi, ubi sedeiis ad dexterani Pairis assidue iutt^r-
pellat pro iiobis. Et quia ( qtiasi dicai ) in lanluin
me bumiiiavi, quod ficlus tum timUit pelicano , et
ticMt nyclieorax, ideo inimici loia die, id esi, assidtie
exprobrant mihi , etc. i^oiest b£c aviuro siniilitudo
corpori aitnbui. Scd qu»dam supra dicta , scilicet ,
Ot$a mea ticut cremium amerunl^ ei a voce gemitut
mei , oporlet mutari. Oiisa tanien Doinino in corpore
Cbrisii robustiora, boruin irixorium per similitudi-
nem sunt inOrnii, ^ui sxpe periclitautur labendOy el
interdum perseculioni cedeiido, Frigontur enim lir-

nentcin. Tales dies dignus fuitaccipere ille snperbus
Adam, ex quo Cliristus cariiem accepit , el liberavil
nos a diebus fumi. Qui propter nos dignatus est uti
Toce dierum fumi , et subdit cau^am quare diet
defecerunt : ideo scilicel quia illa quie deberenl esse
omnia ogta mea^ id est, firmamenta animae in meis,
scilicet ratio et intclligentia, aruerunt^ id est, vilia et
invalida propler contuitum veritatis , quem ainise-
runt, 8unt ticut cremium, Cremium dicilur illud unde
sagimen eliquatur, postqnam in lantum crematur,
quod sine omni bnmore efficilury quod satis vile est
et invalidum. *^

Percustut. Non solum in exteriori ita infirmatiis
fium, sed etiam percufsut tum in exteriori, et in me,
el in meis factus siim ut fenum^ quia de priori vimre
in lianc miseriam cecidlt. IJic est percossus ille , de
quo per Isaiam dlcilur, ^on in mtemmn iratcar. Spi"
rilut enim a me procedit. Omnem flatum ego feci^ pr(h

pter peccatum autem modicum quid conlrittavi eum^ et g niiores ab bis tnfirmis , propter compassionem ei
f — a.^. — ,z ,^^ L ^^ .. .-.•-.... dileciionem, quani in eos babebunu Et unuuiquod»

qiie 08 taiito magis frigitnr, quanto plus ainat. Si
enlm amor desit , nulluni os fngitur. Et ideo dicit ,
Osta mea^ id est firmiortfS de meis ortierMfK per coin-
passionein infirmorum tiau cremium» Sequens versut
noii routaiur.

A voce gemitut. Dixit pereuttut tum ut fenum. El
inde (quasidicai) cst lioc quod ot metifn adhatit
carni meee, id esl, quod fortiures in corpore meo
conjuncii suut invalidis per rompassionem. Et-Jioc
a voce genutut mei \n ipsii iniirinis , sciiicel qui ge-
muni unde noii esset gemenduin, vel iion gemuni
unde esset genienduro. Gemit eniin ali(|uis qui per-
didil pecuniam , sed iiou geniit qui aiuisil iunocen-
liam. Et in lioc se gemcndos faciunt , tiec possunl
iinniores bos lales deserere ; qnia, ul ait Apostoius,
Debent fhrmioret in/irmiorum inlirmitatem purtare ,
quia debenl eos corrigere et instruere. El Inde lit
illud quod sobdil diceiis : Similis factut tum in meis
pe/aano so/ilttdiiiif, etc. Tria genera aviuni ponil,
ei iria loca : ei per boc designal tria boinlnuni ge-
iiera. Quidam eiiiui de bis qni ossa sunl in corpore
Cbristi » limenles Dominicam lllani senientiani :
Serve piger et nequam , quare non deditli pecuniam
meam ad mentam, et ego venient cuni uturit exeg.ttcm
Ulam y volentes lucra Cbristi quaerere, ei ibesaunim
sibi cororoissum fideliter erogare, fiuut sluiiles pe-
licano , avi iili deserta quxrenti ; quia vadunl ad
dedertum , id 02! , ad illos qui noiidum fideni |ierce-
pierunt, et ibi prjedicando ei docendo, sive proficiani
sive non, lamen quod eoriiro est peragiint. Alii
qooque de ossibiis Chrisii, vel eliam eidem ali»
tenipore sunl , ticut ngclicorax in domiciliis ; quia
veniunt ad illos, qui sunl domiciliuro, id est, de-
siriictuiu a*dificiuni, qiiod a fidc aposlataverunt. De
qiiibus sic ail Apostolus : Ugmenwut et PhiUtut qui
circa veritatem aberranlet multorum fidem pervertunl.
Et in boc suiil nycltcoras , qui bicut avis illa diligii

percutsi eum. El averti faciem meam ab eo , et iritlit
abiit in vHt luts. Ilujc |)ercussio in eiteriori convenil
etiaro ipsi capiii, propter poenas peccaii, quas coin-
niunes nobiscuro babuit. Ri repeiit quod praedixil ,
ut caosam bujus esse osteudai. Quasi dicai , quod
percussus $um in exteriori, ideo faclum est, quia cor
meum , id est , anima meorum aruit , id esl viluii ,
aihissis viribus inlelligentiae el ralionis. El merito
aruit, quia oblitut tum in meis comedert panem meum,
idesi, observare Domlnicum pra^epluui. Suggerente
enim serpenle et Eva praevaricante « miser Adam
oblitus Dominicum praeceptiim, quod det>eret ei esse
ad deltciaiionem » sicui pania edulium. Manuro ex-
tendil ad vetiium, et non invenil quod promisit dia-
bolus, sed quod niinatus esl Deus.

A voce gemitus mei, Dixil arati eor meum : nune
ostendil quomodo dicat ot meum adhatit eami mece^
id esi, flrroius meum in meis adb&sit inttrmiori iiteo,
scilicei Adani mcns Evus suap consensit, id esl, ratio
sensualilali. Quod processit a voce gemitut mei , id
6SI, a voce serpenti:i, qui dixil : Eriiit ticut dii, Quae
vox est gemiius mei vox, quia pro illa semper inibi
iii rocis dolendum, semper niibi ingeroisceiidum. Ei
pro:bac voce in meis dolenda, tum ego faclut timiiit
pelieano toUtudinit nascendo, et tieut nyeticarax mo-
riendo, ei sicut passer solitarios in teclo resurgendo.
Peficanus avb qusedam est, desena quaereos, roaiime
lamen liabilans in desertis ripis Nili flnminis ; haec
avis pullos snos interflcit, postea super eos plangll ,
et itemro verberat se alis, el rosiro, quod in teriia
clie saiiguinero effuudit, qoo moi ul irrorantnr, re-
viviscunl pulli. Hoc a Doraino noairo Jesu Cbrisfo
non disconvenit , qui avis esl sotitudinis. Qui solns
de virgine uatus , ^olus slne delectatione concepiiis ,
et sine dolore natus : qui pullos suos , id esl, houii-
iies a se facios, justo judicio suo interfecil. Et supcr
eos planxil » qnia pro eis iiiflrmari voluil. Unde, ul
»libi diximus, Sapientia Dei etiam gailinm eompara'

inr, Posi legem autem , id esl , in leinpore grali;e , D tenebras, ita ipsi frequentant et ainanl lenebras er-

i|iio<l quasi dies teriia esl, quantum quod ante legeni
et sub lege sangiiine suo lusu in criice ip&os vivi-
licavil. Polest eiiam illa occisio , id esl , iinpiordm
converaio tiic acctpi , de qua ipse dicii : Eao ocei^
dam, ei vivere faciam, percuiiam et tanabo. Nimquain
enim occideieiur Saolus iinpius persecutory et vivi-
licareitir Paulus optimus pra?dicalor, iiisi redemplus
sangoine su^*, tertia die, id e»t, posi legein fuso. Sic
el in eaeteris sic occisis lani anie legfm el sub lege,
quam post legem. Et lioc esi quod dicit : Factus sum
timHit peiieano toiitudinit. Factut tum ticut nyctieO'
rax babitans in domicilio. Nyciicorax avis est volans
in lenebris. Cui Cbrislus comparatur; quia in leiie-
bras, id esl in ignorantiaro Jud^eoruro venil. Si enim
cognavii$ent, nunquam Dowsinum giotiee crucifixitteni.
Domicilinm vero est deslruclttm «dificium, ubi sci-
lirel aoli parieUis sunl. Unde alia Iranslatio babet ,
In parietinit. Deelrucium auiem aedificium Judaicus

roris illorum , non ul perinaneanl , sed ui de lenebris
splendere lucem facianl. Sunl iiein aiii de ossilnis
Cbrisli , qui veniunl ad illos» qui licei iu flde slenl,
lamen snb lecio suni , quia carnaliier vivuiit. fic
inler hos quasi dorinieutes vigilant, id est, inqiiie-
ludini daii soni. Juxta iliud : Juttut tradidit cor
tuum ad vigiiandum diiucuio. £l sunl tlcuC patteTt
id esi cauti et <|ueruli, quia condoleni illis : passer
dico toittariut m lecto, quia non sunl euro illo siib
lecio, sed soli sunl in leclo : qiiia el si in caine
anibulaul, non secundum carneni vivuni, vel mili-
lanl ad tioc , ut illos etiam qui in lecio secum sunl
aitraliant. Vel aliler, ut per iioc tria geiien aviuro ,
Qti» ponil, notes eliani iria bominum ceaera, el
Iria ioca , sed alio modo. Et acccdii conliniiallo ad
primaui lectionein , de capite ; propier eiiim vocani
gttinitus delendaiu , alii el iu corpore Cbiisti suiit
biiuilcs pelicano soliludinitt quia crciniticaiu vilaw

m

DEDiE VENERADILIS OPP. PARS II. SECT. R. — DliDlA ET SPURIA.

W^

•ppcliint. Arti vero saiii 9icut nyetieoraXt qiiia fu- A Tu oulem Domtiie. Ego qiiidem justo judicio loo

aiuni conspectum hominuin coiinnunem , sicui avis
ula lucem , vel ut sancii nif»naclii faciuni , et non
sunt in aRdilicio, sed in domiciUo^ id est , in destru-
<H0 afdificio : quia dcstruciiis esi eis mundus, Ei hi
dormiunt a cnra sxculari , suot aulem alii qui vigi-
lant, quiii hubent rilios, uxorem, et mulia possideni ,
sicut Job ei Abrah;im fecerunt, et lamen sunt sicut
passer, id est , cauli. Et ide(i dico sunt ^cui pai$er,
quia sunt solitarii in lecio, id est, in humana cmi-
Yersatione , per hoc quia iia sunt omnia habentes
taiiquam non habeani : et qiiia iituutur miiudo laii-
quam iion utantur. Et hoc est quod dicii, Similis
factui iinn in ijuiiiusdam meoriim pelicano iolitudinii
lioc vel illo modo. In quibusdam faciui ium ttciU
nycticorax habiiaiis in de^erio. Et in quibtisdaro vi-
qiitivi , el (aciui ium iicul paaer, iolitariui in tecto,
Uiide scilicei, quia lalis ego ei tales incj erant. iiii-
iNtct ntei exprobrabant mi/ii ipsi dicenles': Quare ma-

arui, cecidi, insenui : lic omUm Domkm non ced-
disti, nec inseouisti, qiiia pernumei in tetemam»
Ergo tu xternus serra ine lemporalem. Viges ad
me iiberaiidum , sicut ? iguisii ad me damnandum.
Tu , inquam , permanei in wtemum , ei memoriala
tuum^ id est, facium liium digiium niemoria per-
manebit usque fit generationem decedentem, et gene^
rationem succeJeuiem. Qtiid auiem illud memorialet
hoc ficilicet, quia lu qui jacuisti in servis missis ad
viiieam , exiurgem in ine hxrede tuo resuscitando «
nie et per iiie facieudo alios exsurgere, miiereberis
Sion , iiiisericors eris Judaici populi , vocando, ju-
siilicando , ei percaia remiltendo. Ei vere niisere-
heris , quia venit tempm miierendi ejm^ temf»us sci-
licet plenitudinis, de qiio Aposlolus : Cain oeiiti
ptenitudo temporii^ miiii Deus FiUum suum natum ex
mutiere^ (aclum sub legt*^ ut eoi qui iub lege erant^
id esi Sion redimeret, Veiiit dico tempiis, qma vere

giiter vater cum peccatoribm et publicanii manducal, g venit tempui^ sicut testatur quidam i ier aed«Gcalo-

et mulia talia. hi exprobrabanl eiiiini meis, quia
vere primis temporibus cxpnibraiuin fuii ab impiis
sanctis prscdicaicribus quod humanas leges et mures
1'tirrunipereut, et quod hoinines proiiiiHbiune venia:
lateuier peccare facerent. Sed dicit l>eatus Augusii-
nus quia desperatioiie veiiix magis peccareni. Si
eniin lu aliquid sperares , non restare tibi nisi ior-
menia, velles hic implere oiiinia carualia desideria;
et bene te corrigit, qui iiidulgcniiam proiuitiit et
diirii : liedite^ pravaricatorei^ ad cor. ^eq^ic Deuin
coiiieniiias , qu:isi promissione venijs peccatores se-
curos faciai. Eteniui ne despcraiiunc venlx pejus
viveremus, promisii indulgentiae poriuui. lieni ue
spe venlc p<*jus vlvcrenius, diem mortis recii iiicer-
tissiiituin, piovideiitissime uirumque coiistituens»
bcilicet ut esset revertenies quo recipereniur, et eii-
sei unde differentes terrereulur. Nuiic ad litteram
redeawus. Exprobrabant mihi inimici mei , et qui /av-

res prarcipuus dicens : Ecce tempm acceptabile^ ecce
uunc diei salu ii , ei caetera.

Qitoniam placuerunt, Dico miiereberii Sion^ lioe
scilicct niodo , quoniam servii luii uiaxiine iibi fa-
niiliaribus, id est, Apo^ioiis luis placuerunt^ \d esi
placebimt lapidee ejm Sion, id e&l Proi>lieUe» ad
hoc ut portet eos « id est , exponaiit qus illi praedi-
xerunt de aediflcatione ver» Sion. l^.i faciatis eos
fundameiitum , super qiiod Sion afdilicetur, el sie
mif^e^ufilvr terrce ejm , id est , illorum qui tern
eratis in carnali Sion , reripieudo eos ul vivi lapl-
dcs siui in noviim aediQciiiui. Terra autem erant
ilii in lapidem offensionis, et peiram scjndali« sci*
licet in Inpideni qui factus esi in caput anguli » qieoi
ipsi aediflcantes reprobaverunt. Et ideo in lerram ,
Ue qua prius facti suiit , ccciderunt. Sed nou poiuii
inefiicax esse vox illa peiitionis, Pater ignosce HiiSt
quia nesciunt quid faeiunt. Ei ideo , id rsi , tria niil-

dabant me et meos , ;iir<i6an( adversum me. Ore enim ^ lia et quinque millia , id est , omnes illi fuerunt qui
laudab.iiii , coriie vero iiisidias parabaui. Ei hoc ^ preiium veiiditarum reriim suarum ante pede!$ apo»

ideo, ^iiia manducabam cmerem , id est, quia reci
piebam et iiicorporabain niihi steriles et de^pera-
lii>siiiios, sicut Pauluni persecutorem pessiinum, ei
Matihvum leloiiariuin, laM^uom panem^ id est , sicut
Pctrum siiii|>liceni boiiiiiicni et pisc;itorem. Ei ahos
simpliciier vivenies, quia eraut quasi pitnis idonei,
quos ego et mei niauducaremus, ei nobis concorpo-
rareiiiub , et potum meum cum fletu miscebam « lioc
est : Si qiiando fuit inihi \el nieis allqua iemporalis
jucuiidilas , illi aduiiscebam fletum» id est tri»titiaK
anaritudineiu. Vel aliter, ut sit hypalbge , quasi
dicaty ifandttra^am panem et iii me ei iii nieis loii-
quam cinerem^et miuebam ^octiluni iNetim cum fietu^
iiiagna tristitia mtht fuit quod tieceasarius milii ci-
bus et potus.

A \acU irm» Dico quia manducabam einerem ton-
quMm panem, Ei lioc erat a fade irm et indignationii

stolorum posuerunt. Et hoc fecit de liac lerra , qui
Adani primum fecit de terra. Vel aliter : lloc, inquam,
niodo miiereberis Sion , quia seriNS siu# , id eat apo-
stolis placebunt lapides ejus Sion , id esi ^ quieQuqve
credenies de populo illo ei lacti vivi lapides in pri-
initiva E«clesia, et %ic miferebuntur ejm terrm^ M
est 9 illius populi. El subiiide geiues timebuiu nomen
tuum, Domine^ quia servi lui inde exputsi pr«dlcahii«i
oiniiibus. Jiixia illud, Vobis oportebat jirimum loqui
verbum Dei , ud quomam reputtstis iUud , #1 indignm
vos esse judieastis^ ecce eonvertimur ad gentes, Ei iion
solum iuinores« sed et omnes reges ttitius terrw, vel
omnes bene regentes terrain suam de gentibos it-
m^^mii , id est reverebuntur gtoriam tuam, Nonen
et glonam pro eodem hic accipii , scilicet pro laude
ejus.
Quia wdifieabit, Ideo servi Incipienie^ ab Jerttsa-

uiar , id est , ab ira quae secuta est indigiiatioiiem leiu ad genies se convertunt , 17^1« iaiiter eedifieabU
main , ciijus facies , id est praesentia adbuc in nobis D Dormnm Sion » scilicet de duobus illis populis ua*
efti per p<ena$ peccati. Iras dico hujus ^ata tu de- ^ ' . .».^ - -^ ._,....__

vmm aiUsisti me, Ipsa enim elevaiio fuit ailisio, quia
in quantuin hominein pne c «teris aiiimalibus exal-

uvii , iu tauium prxvaricaiuem gravlore pcsiia mul-
eiavii.

Dies met sicm umbra, Dico allisisti me, et ecce
quomodo : sfilicet , quia dies mei deelinaverunt ^ id
e»t , decliiiabiles ei uisiabilcs lacii suui , steui mii-
bra lustabtlis est. iiitersent beaius Augustiiios ei
dieil : Certe dies tui non decliuareut , si lu a vera
via iion declinasses. Uuid eulm mirum si dies lui
similes Ueti siiui iibi. Vel aliter : Diu mei declina"
Mfwil , faeii per boc sieui umkra : quia non suni
iies, iied umbra tauiuiu verorum dieruin. Et ideo
dies declinaveriiul , qiiia ego arui sieut fenum , Id
rst, de vlrore priori in hauc miseriain cecidi.
hevirescai crgo feattm sangiiine Salvatoris sui ir-
riguaiu.

quam de duobus parietibus e diverso veoieutilm
sed diversa uon sentientibus. Et in bac Sion mdO'
bitur, id esi, recognosceiur ei hic landem tn gUrin
sua , scilicei resurreciioois , ascensionis , canseasio-
nis : piius videbatur in ignominia sua.

BespexU in orationem kumiUum. Dko qnia mH/S»
cabit bominm Sion^ qui in illa carnali Sien hoe mo-
do« scilicei quia respexti, id eit respiciei tn ereii^-
fiem /iicrNi/iuiM , id esi credeniium ei de hoc popole
et de illo hoc orantium. Et non sorevii , id eai non
spernei preum eorum^ id est, recipiei propter cooAr-
niationem. c

S«n>aiiiiir kae. H«c sciricet qnod Dominas prios
miserebitur Sioii « ei deinde geiMiiim. Ei de hb oon
per uieriia, sed per s«dam inisericordiam suam
aedittcabii Sioii. Hffc, inquam, Krt^oiiliir, id esi, lan-
quam scripta et lirma annuntieniur a prioriba.H ta
aUeroM generati§nem ^ id est« iu spiritualcw genti-

»97

IN PSALMOUUM LIBRUM EXEGESIS. — PS\LM. Cl.

91»

ralionero sueeetlenlera , et ab illa in alteram, ui
recognoscani se nou meriiis , sed soia glnria libe-
ralos, el sic senip<T popului sticcedens qui creabi'
lur, in operlbus l»onis laudabil Dominum,

Quia pro$p(mt de txcelio, Et merito laudabit Do-
minum, quia ipsi de iiilirmitate sua non sursum
aspexerunt ad Dominum , srd Dominus protpexii ,
id est , a longe inspexit de exceho lancio $ue , id
est, per me sanctum sanciorum excelsum suiim , ad
hoc ut ad humiles descenderet, ei buiniles exalia»
rcl. Dominui dico aipexit tii terram de coelo^ id est,
per me coBlum suum , ui Cncerel lerram et CQeium.

Vl audiret ^emitus compeditorum. Ecce cur pro-
spexerit Doniinus : ideo scilicei ut audiret gemitug
compeditorum ; compeditos vocal aposlolos et saii-
ctos martyres , qui compedes illas babuerunt , de
quibus dictum est : Injice pedem tuum in compedes
ejus, idest, in disciplinam Douiini , qui corripit
omnem fiUum quem recipit , et tiinorem ejus et pru*-
eepia ejus. Hae compedes lioc fecernnt , ui non li-
merenl illos ^ut corpus occidunt , animam autem non
poMiunt oceidere , ud pottus illum qm potest et attt-
mam et corpus perdere in aehennam. Et iioii sunt linc
coinpedescuiquam eviianu:e,ne forie appeiniur peri-
culosa securitas et temporalis viiae bujus dulcedo,
quam sequitur perpetua amariiudo. Audit Doroiiius
gemiius sanctorum mariyrum in pressuris ei in bu-
lulliiate ad boc ul in tauia gloria nostris lemporibiis
esset Ecclesia, quaniam bodie videmus , scilicet ut
regna quae prius cam persequebantur, modo Do-
roino serviant. Et hoc est quod dicil : Ul audirei
gemitus eompeditoruni ^ et sic solveret a melu mortis
fUios interemptorum ^ id esl, iuiiialores sancioruiu
niariyrum , qui interempti sunl ; ita dico solverel ,
«1 istl jaro libere annuntient nomen Domini in Sion ,
id est, in Ecclesia. Tunc enim Ecclesia in pressura
erat, qoando impediii internciebaniur. Post morlem
auiem illorum facta est Ecclesia in laiiia pace, ut
qiiisque llbere in ea noinen Doinini auderet aniiuu*
tiare. Et lioc modo a melu moriis solutio, inler-
empioruin fliiis facla esl. Fuii eiiam in eis solutio,
ipsa peccaiorum remissio. Ideo eniro si quando
mori compulsi sunl, nioriem non liroueruui, qnia
per peccatorum remissionem securi de eo quod se-
quiiur moriem fueruui. Sequitur :

Et laudem ejus in Jerusalem. Repelitio est propler
couUriuaiionein. Idem euim accipit Sion et Jerusa-
lem, Ecctesiam, scilicet. Nomen quoque Doroini , cl
laudero ejus accipit pro eadein.

/n conveniendo. l)ico ut annuntient. Et boc taliier,
scilicet, in conveniendo^ id e^\f in alloquendo popuios
deliam reges prius persequeuies , borlando eos in
unum quiddam, id esl , iu ndeni catbolicam, ad boc,
m jam iioii serviant inundo , sed Domino» Unde au-
lem boc factum esl, nisi quia, ul supra diximus, exau-
diii suui iii pressuriSy et in humilitate-gemiius coiupe-
diioruro.

Hespondit ei, Qusril beatus Augustinus ad quid
referaiur respondit et, quod esl singulare, cum priz
cedai lanluin pluralis numenis, populos^ scilicet, et
reges ; sed dicil qiiia referiur ad ea quas prxdicia
sunt, ad landem, vel ad Jerusalem. Ei esi diceie :
lii annuiiiiaiione illa respondit ei, id est, Doinino
laus ejus, id esi, Jerusalem, lausensejus, eirespon-
del, quaiido gratias ei aguut, quia abco ^oiaii sunl.
Ipiie vocal, 1108 respondeinus. Si auiem iia bene vi-
viinus, nl ipse per nos laudetur , lunc laus ejus in
nobis ei respondet. El secuiiduiii boc dicil qula laua
ejiis respondit ei. Jerusalem quoque respoiidii ei non
illa qus vocata non audivit, de qu.i dicturo esi :
Eece relinquetur robis domus vesira dtstrta^ sed illa de
qua dielum esr : Uetaref sterilH, quw non paris, qma
multi lilii deserlmy magis quam ejus qum liubet vtrum.
Ha'C namque vocaia noii conieiupsit. Ipse pluit, ipsa
fructuin fedl. (Jbi autem ei responditr Uiique uon
in se, quia nullum babebal in se respoiisuin, nisi res-
ponsum mortis , veJ iniqutunis. Std respondii ei in

A via virtutis sum. Via virtutis e.U Cliristiis , quia anle
resurrectionem non agnoscebatur , sed potius crnci-
(ixus ex innrmiaae latuit , ut iii resorrectione fortis
apparerel. /w bac via virlutis retpondit ei, quia posl
resurrectionem Ecclesiam de toio orhe vocablt non
infirmus in criice, sed jam fortis in coelo. Klbxc pra*-
cipua virius lidei nostra*, ul credanius eum non lan-
tum morluum esse , sed etiam resu&cilaium , pt til
speremus iios quoque resuscitandos per illum. Uude
dicit Aposlolus : Si crediJeris in corde luo, quia Chri-
sius est Dominus^ et confessus [ueris in ore tuo quia
Deus resuscitatit Hlum, saltus eris. Quia corde credi*
tur ad justitiam, ore autem fit confessio ad Deum vel
ad saiutem. Muiic ad litteram rcdeauius. Hespondit ei
Jerusalem itt via virtuiis swb dicens ita : Domine,
nuntia mihi paucitatem dierum meorum , id est, fac
me aitendere qiianla paucitate dierum constringar,
ne pauci dies mei retrabanl me a diebus tuis multis ;
boc estquod subdil diceiis : Die revoces me^ Id est,

£ ne permiiiasme, Domine, revocari ab aeieniis diebiis
luis tn dimidio^ per iinperfeclionem dierum meorum.
Onine enim quod dimidiuin est, imoerrecium est; ei
ideo (i|uasi dicai) dico qula diesmei impcrfecti, quia
anni tui perrecti et xlenii sunt taulum iit generalione
generationum^ id esl , aiinos luos pariicipiit noii ba;c
niea geiieratio, sed illa sola gciicraiio quae erii
generaiio ^eneralionum, idesi, con Unsexomnibus
geiieratiouibus. Sciendum quia aiini Det sunl urier-
nitas. ^ieriiiias auiem esi incommutabilis ejus sult*
slaulia« cui nun accedil Fuil vcl Eril« sed soluui
Est. Sicul ipse dixit ad Moysein : Ego sum qui
st/m, elc. Qui est^ misit me od vot. Tameii ne despe-
res, quasi dicat, buniaoa inliruiitas ; Ego enim sum
Deus Abraham^ et Deus Isaac^ et Deus Jacob. Audi-
visii quid sim apud me , audivisii etiaro quod sim
propier le, hoc roaximum quiddain est. Tamcn ba^c
a:teriiita8 vocavit nos, ei ex «lerniiaie eripuii Ver-
bum. Jam ^eterniias, jam Verbum, sed noiidum teui-
pus, quia factum etiam esi lempus. Omnia enim per

V tpitim facta sunt. Ecce Veibuni anie teinpus, quia
fecii lenipus; sed lamen nalum esi ex tempore, cuni
sit vila xlerna. El vocavit nos lemporaies, ut facerct
aeternos. El bxc esl illa generatio, qiia:, ul supra
dictum esl, participat annis Dei. Velaliier : lUspon»
dit et Jerusalem in eonveniendo populos in tcnam, id
esl, in uniiaie responditei. Qui enim non est in uni-
laie, non respondet ei, sed sola unitas rcspondet
uni, quia ipse est unus, et Ecclesia unitas. Fueruni
auleni quidain qui lianc unitaleni discerpere velleDl
dicenies : Ecclesiam noii usque in fiiicui saecull dii*
raiuram , sed cito desiluram. Quod prasvideiis per
spirituin propheia fuiurum, introducit Ecclesiam sic
dicentem : Doinine, MKn(fa nuhi paueitatem dierum
fNmum.Quasidicai : Fuiurisuni quidaro perditissimi
diceutes me ciio perdeiidam, nee usoue iii linem sa*-
culi duraturam ; ergo, Doinine, nuntta mihi in lesii-
moniutn couini lales pauciiatem dierum meorum^ id
esl, notilica mibi quandiusint duraiuri teiuporales

D dies mei, quia pauci sunt, quaniuin ad dies tuos oHer-
nos. Hoc aulem lestiaioniuin niinliavit ei Doininiis,
eum dixil : Ecee ego oobiseum sum usque ad consum-

- mationem smculi. Sed quia fiieruiil quidam , sicul
D«>nalistae, qui per ignoranliain affirniarent hoc de
se dicium esse, dlcenies caiholicam Ecclesiam jam
destroctam esse , dicit beatus Augustinus, ut contra
hos del lestimonium : Et prmdicabilur^ iiiquil, hoc
Evangetium in loto orbe in tettimonium omnibus gen^
tibus, et (nac/iiiity id est, po^tqtuim credenl aliqui
de omnibus genlibus lunc erit finis saeculi. Non er»:o
blaiidiantur sibi conira me bafie.ici , quasi ciio siin
deMiuia, et non permansura usque in liuem sueuli.
Ei ul nonpossini sibi blandiri, nerevoces m€, Domine,
in dimidio^ Id esl, iii imperftfclione boruiu diermn,
Perlice dies meos exiguos , ut landem des mibi dies
luos xteruos. Et revera dabis« quia aimi lni eruol iu
generalione geneiationumt sictil prius.
Initio /u, Domine. Quasi diceret : Quod generatio

m BEOiE VENERABJJS OVV. PAnS U. SECT. II. - DUBIA ET SPURIA. 1000

irencniiionum pariicipabil annis tnis, Imc non a sc A excHatur, ei videat si quem debeat benedioere nisi
cril, sed a ic, l|uia im, Domme.fundaHim fide, 0|.eri- «*"'"•""'» s^nu.iur -.

bus bonis, teiram illam culuiu, in innto, id esi, per
me, qiiem voluisli omnium creaiuranim essc iiiilium.
tl noii solum lerfam funda$ti, sed etiani culiores,
quia coEliiunl operamanuum /iiflnim. Sciendum t^uod
qiiamvis alibi dicalur : ip«c dixit etfacla tunty iion
lainen inielligendum esl quod aliud faciat verbo,
aliud mauu, quia sola poiestate facit omnin. Sod
propter excelleniiam sanclorum aposiolorum el alio-
riini sanctoruro prxdicatorum dtcit quia coelt sunt
opera luanuuro eius.

Ipsi veribuni. Quasidical:Quanquam valdedignum
opus sinl coBli , tamen non possunl libi comparari,
quia ipsl mutabiles facti sunt , tu es Immuiabilis.
Nain ipti peribunt quaiitum ad corpus, tu auiem pef"
manet inimutabilis. Ei vere peribunt, quia veteraBcent
iii lioc, quod smii $icut tesiimentum y id est; in cor-
pore, quod e»t vestimenium anim;r. Et tu mutabi$
fos, id est, iniiovabis eos $icut opertorium aliquod £
niuiatur, quod postquain exterius estaliritum, luver-
titur ut iiovuin videatur. Et tunc ipsi mutabuntur
digna mutatione, quia seniinatur eorpus an.male^
surget sp.rituale; seminatur corruptibile, turget incor-
ruptibile, etc. Tu autem ipse iii substantia idem es
eti:tm in voluiit.ite, hocesi, peroinnia manens inimu-
labilis. Et iUeo anni lui non deficient, qtiia nec acce-
(lent iiec decodent. Et iie despereiuus ad illos annos
posse pertingcre , subdit : Filii servorum tuorum^
Domiiie, semiicr habiiabunt In bis aniiis ; et mittit
1108 ad illud quod iiulluseorum qui Ue ^gypto educti
suitt, terram prouiissioiils intravil, uisi Clialeb el
Josue, id est, nisi unius, et uuius. Sed sicuti soli
iilii tcrram illam introieruiil, et patrcs per illos. ita
soli niii, id esi, lide regeiierati, ad aeternitatein Dei
pervenient; sed Iioc per fllio», idest.per bonaoperi
piaemissa. Et ideo nnn dixit siropliciter : Servi

Dominum. Sequitur

Et omnia qim intra me sunt nomini sancto efus,
Aniinam accipit animaliUtein, id esi, sensualiiaiem«
quae autein intra se sunl Mtio et intellectus. Et est
quasi dicat : Alternetur pro tempore sonua Ti»cani
exlcriorum, perpelua autemsit vox interiorum.Sem-
per inieriora tua benedicaiit Dominuin : agis aliquud
iif gotium : juste agas et benedicis Dominum. Dormis :
si non excitat te cogiUtio furti aut alicujus flagitii,
benedicis Dominuin. Innocentia entm etiam in dor-
mienie est vox laudis anini;e tuae. Gomedis, bibis,
fac boc ad relectionem, non ad ebrieutem, ei bene-
dicisDominum et sicsemper benedicis Dominiiro. Ut
autf m bieviier dicalur, interiora uostra, id esl,ora-
lio et mens semper laudant Dominum, si ieroper in dit*
cerncndo lioc aiieudimus, ut quae bona suut Untuiu
fuciamus ; et si ad hoc sublimia inlelligimus, ut aJ
illa iiiardescamns , et haee lerrena contemnamits.

Benedie. Repeliiio est ex aflectu oranti», Unquam
diceret : Benedic indesioenter, anima mea , Domima.
Et ut semper benedicas, noli obtivisei omnes rttriku-
tiones ejus. Si eniin oblivisceris, nou benedlcis. Non
auieni possurous ante oculos habere oniiies retribu-
tiones ejus, nisi et peccau nostra ante oculof ha-
beainus. Sed sit aitie ociilos tuos practeriii peccati
iion delecutio, sed damnatio, quia si a le daroiiatio,
ab eo erit salvalio.Tribuiitibi, quoniam in abnndan-
lia virlutuiu te posuit iii Adam, et ad imaginero et si-
militudinemsuam tefecit.Tu aaiem progratiisagen-
dis, prosubjectione, pro obsequio, pro religiose e«tt«
retribuisti ei superbiain, inobedientiam et omnm
nequitiam. Ipse cum malis omnia mala possei libi
reddere, et Justeretribulttibibona pro niabs. Vocivit
le, justiticavii le, peccaia donavit, Kterna prjemia
promisil. l^oii ergo oblivisci retributiones ejms^ coofi-
tere, ei ipse ignoscii, et noli obliviaci, quki uU aaeri-
licio placaturDeos. Vultenim a te laudari, ut tu proA-

tui, sed plii servorum luorum^ id est, seivi lui, enies .....
niii per lilios suos habitabunt in annis tuis. Et non ^ ctas, iion ul ipse subliinelur. ^., . . .

soluui illi, sed el omiie semen, id esi, omnes sequen- ^ Qut ffrofrittatur. Noli, inquam, oblivisci «yot , qiA
. .1..: .....i^ :ii...4 .^«..1..... :.i ^t :.. iii.>ii. lot liona iibi confert. scilicet. aui nronUiatur ommi»

les eoram, dirigeniur tn iiiud sceculum, id est, in iliaui
ftteriiiiatem.

IM PSALMUM ai.
Ipsi David.

ARGUNEMTOH.

Feliciias reversionis prxdicaiur, et agi Deo graiias
imperatur capiivilate iaxaUi. Aliter vox Ecclesiae ad
|.opulum suum.

EXPLANATIO.

Post illas heati pauperis humillimas preces^ et pamt-
tenliof gemitus eKplicatos , totus hic psalmus Domini
iaude redundat^ et prwcedcntes iacrymas prcBConiorum
gaudia sequuntur. Pfamque ipse David , ut semper^
Christumf cui laus datur^ insinuat. Per totum quiUem
p$almum propheta loquitur. In prima parte prwcipit

tot bona libi confert, scilicet , ^iii propiiiulur omj-
bus iniquitatibus tuis, tam aclualibus qoam origina-
libus, eic. Quasi dicat : Ecce retributiones Dei. Quid
enim dcbebatur libi peccatori, nisi supplidum, ec
tlbi blaspbemo , nisi gehenna T NoU ergo oblivisci
retributio9»€s ejus^ sed iiniurev ne experiaris reiribu-
liones, non dico malas , quia si jusias, non malas,
tibi umen paiienti haec mala. Scquilur : Qui sanat^
id est, sanabtt undem omnos infirmitates ium. Ne-
cesse esi post remissionem peccatorum ut aoima per-
turbaiionibus quatiatur, et in periculis touUtioiiom
versetur, et scpe capiatur » quia nondum absorpu
est mors iu vicioria soa, nec hoc corruptibile induit
Incorruptiouem ; hos lauguores, has inlirmiutes ohh
nes sauablt D«iminus iu te, qui fecit te ulem» ol
nunquam aegroiares, si praecepia ejus servares. fioa
audisti tuiic ad saluiem retinendam , vel nonc aodi
salutem recuperaudam, dico, quia uuiic quolidianis

aninuje suw benedicere Dominum, et beneficiorumejus D i,iedicameiitis fulciuntur nostrae indulffentiae, et uoi-

«^^....•^ov. ii /ti^.m^Ata A^fil jtmtli/t mm *\ai»t mtmf*lilt,ir»l at . _/•.•. r. _ * i _ _■•_ m .• «t—

recordari. Secunda dicil quulia Mogsi pra$ttttrit, et
reiiquis fidelibus sui$ , ul ipse intelligatur a smculis
eemper fm*e munificus. Tertia ad angelos verba
convertitf virtutesque supernas ac reliquas raliona-
tes creaturas invitat , ut Domini jugiter iaudibus •tcii-
pentur.

COHUENTARIUS.

Benedic, anima mea^ Domino, Ipsi David. Horia-
tur propheta iti hoc psatmo, ut iii omnibus operibus
Uei niisericordium erga nos atteDdeiites, noii simus
ingratt beneflcii ejus, sed seroper condignas ei gra-
lias reddarous. Et est quasi dicat : In omni munere
Det, in oroni coi rectione, in onini consotatione et in
gratia ejus, qua digiiatus est donare imlulgeniiam,
et non reddidit quud debuit, Benedic , anfina m§a
Domino. Excitet quoque quisque nosti um, et rxbor-
iflur aoiroam suam, et diiat : Benedie^ anima mea^
Domno. Anima audiat ct coiisiderct oiiiiiia quibus

cuique fatigato succurritur , iade mox alia fatigalio
indicatur.

ilui redimit» lioc modo sanabil inflrmiuiei mas,
^ttia redimit vitam laam, id est, auiwaiu tiiam dc
interitu , id est , de necessilate comiplioiiii, qota
corpus quod corrumpitur aggraval aniuiam. Jam
enim osteiidit iii exemplo qoud promisit in pneroiOy
quia sicut morluus est propter delicu iioetra « iu
etiani resurrextt propter justillcatioiiem nostram.
Se<iuiiur :

Qift coronat te. NuUus boc audiena sibi applaudat,
nemo qnod coroneiur sibi atiribuat, quia ntm eoroiia-
bilur, niii qui legitime eertavcrit ; et qui ad|ttvat u
eerunteniy coron.ibii in u non tua meriu, sed sua
dona. Et iUeo subdit : /n nmericordia et in Htiveratio-'
mbus. Misericordiam actipe iii pia affectione, roioe-
ratiooem vero iu exbibitione.

Qui replct in nobis. Dixii coronnbit te, ei Iioe modo

1001

IN PSALMORUM LlRRUM GXCGGSIS. -- PSALM. CIL

looi

eoronabit te, quia replel desiderium tuum in bonis, A Moysi. Per Moys£n intelligendi sont omnes perrecli

perducenito te aJ illud t)oniini , quod est sumiriuin
omnium bonorum, non in his bonis ubi, quocunque
te vertas, vilescit habilum quod accendii desidera-
tum. Quandoenira non haboo, cupio ; posiquam vero
baheo, contemno, ei per illa bona reiiovabiiur juven"
tu$ tua^ tic juveulus aquilie, Prsp senectuie super-
crescit aquil» superius rosirum iuferiori in lantum,
ut nec os aperire, nec se rcficeie possii, el sin pe-
nuria cibi delicit. In tali angustia acuiuin hpidein

Suxrit, et tandiu roslri increinentum contdudii,
onec se reficere possit, et tunc recipit et nitorem
peiinarum et vigorem virium. Sicanima noslra n<>ii
erat idonea ui pane illo qiio vescuniur angeli refice-
reiur, quia os noslrum verilale chusuin lenebaiur,
sed daia est nobis petra, id est, Cbristtis, ad quam
yeiustaie atirita, os nosirum, novitate apertum,
idoneani Tacium est ad vescendum pane illo angelo>
rum, qoi de se dixit : Ego ftim panii vivus , qui de

sed ideoeiim poiiusponit, quia pereum legem dedii*.
lii qua leRC data m.igniiin mysterium est. Ad lioc
enim lex daia etit, utcrescente peccatosuperbihumi*
liareniur, bumiliaii conflierenlur, confessi sanarenlar ;
t>as occuhas vias suas notas fecit Moysi^ per quem lex
dala esf, qua supcrahundavit deiiclum, ut superabun-
daret et gratia, Nec hoc crudeliier adeo factum esi,
s«d salnbriier. Multi enim spgroiant, ei nou sentianil
nec medicum qu«runt ; augctur morbus, crescit
molestia, quaeritur medicus, et sanaiur ffgrotus.
Ecce quomodo pertinet ad legem misericordin.
Judicium quoque per contrarium , scllicet qiiantum
ad non attendentes hoc pertinere iiitelligas. Et
non solum Mnysi et aliis feeit vias suas notas,
sed et fHiis Israel ^ id est quibusque minoribus
non videntibus Deum fide, Undem visuris specie.
Fecit notas voluntates sua$, haec autem esi volunus
sua, ul nos attendamus multiplicem nosiram mise-

ccHodescendt; hic panis abaiiima ciijusque reiiovati, n nam, et quaeramus medicinam : et sic in perpetuuiu

hie eii:ini tf*nni#kdiiiir* liin^ vari\ nlpnnriA illn roli/MA- ** nnn irnefkikiiir hi\t* itifavt «%A Mt\r%t,^t^ti^^^^

bie eii;«m conieditur; tunc vero plenarie illo reficie-
mur, quaudo in Evangelicum linbitum coinmutabi-
mur, etipse erit omnia in omnibiis et quasi dicere-
tur : Inlerim autem in hac peregrinatione quid?
Ulique non derelinquimur, qaia Dominus faciens est
mii^ericordias , verumumeu noii iiisi lacientibiis
misei icordias. Beali enim misericordes ^ quoniam
wuseiicordiam consequentur. Quem autem modum
miser.cordiae exigit ? Hune, scilicet : Dilige inimicum
tuum , et : Vmni petenti te tribue. Videtur auiem
repugnare qiiod dicitur, scilicet : Jniquum non sus»
picias ; et illud ; Tandiu desudet eteemoayna in manu
tHOf donecjustum invenies^ cui des eam. Sed vult
Domiiius ut misericordium facias etiam iniquo,
non lananam iniqiio. Occurrit tibi homo iniquus,
iniqiius lioino e t opiis Di^i, iniquum vero opus i*st
hoiiiiuis. Da operi Dei , ita ut uon atteiidas opus
homiiiis, id est, ut quod iniquus est non placeat tibi,
quia si lei-ipis Miiqiiuiu iii iioinine iniifui, merce-

non irascetur, hoc infert ad consolationem nosiram.
Non enim satagere debemus ut futuram iramevada-
mu8, sed ut pra^seutem deponamus. De qua Aposto-
lus ait : Fuimus enim aliquando etnosnatura jUnwc
et ideo coosolando nos diciL Quia non irascetur in
perpetuum. Jam enim spe iram in qua adbuc sumus»
id esi, poenas peccati evasimus, tandem poenitus ev&-
demus : el sicut non in perpetuum irasceiar, ita nec
in mernum comininabitur : baec enim praesens ira,
comminatio e»t «-eleriiae.

Non setnndum peccata nostra. Quasi dicat : Dico
quia non in perpetuum irauetur, neque comminabiiur ;
et hujus salvationis jani arrbam babemus, quia cuiu
nobis peccatoribus iiibil nisi suppficium doberetur.
non fecit nobis secundum peccata nostra^ neque retri-
buit nobis secundum iniquitates noslras. Pro ejdeni
accipii iniquitates et peccaia. Vel potes refcrre pec-
cata ad originalia, iniquilates ad aciualia.

Quoniam secundum, Vere secuiidum peccata nou

^,..-. ». .w«.i|/io Miii|iiuiu iii iiuiiiiiic iiiiifui , iiicruc ^ w»vni»fM •cf.uHuam. Tcrtj seciIiMlHIII peCCaia 0011

dem iiiiqiii recipici, liicut qui recipit justum iii no- ^ ^ccit nobis, quia misericorditer nobiscuiu egit; uaiu

llline illSli . iiif ffoilikm iiiBii <ki*/»in oi V^a<I nli/iiiia mtmhnrnKit iil acl A<kni{i»ii>A«>ii M...i.»:.....w?

luiue jiisti, niericdem jusii accpet. Sed aiiquis
perverse el niiuis large misericordiain accipieiis di*
cit : Muuquid iion corrigain fiiium luxiiriosuin, nec
seivum sceieraluin? Is sciai quia regula Dumiui noii
reprehendit baec si fiant, imo rcspoudet si non Haiil.
Debes eniiii corrigere omnes ad correctioiiem tiiam
perlinentes, siauteui qui ad tenon atlinentiibi infe-
runt iiijiiriam, paiicnter susiineas e:«m, quia sicut
miiericors erit , si lu misertus fiieris , iia etiani
misericurs erii, ut uou renianeal inultum quidquid
pro jusiilia pateris. Et ideosubdit:Quia erit facieiis
judidum omnibus pro jusiitia patientbus injwriain.
Prappostera duos sequenies versus, et dic : Vere
Dowinus est faciens misericordias^ quia esi miseraior
et misericors. Misericors quidem affeclione, misera-
tur exhibitione, quia undique nos vocat ad conver-
sioiiein, undique ad pceiiiteutiam. Sicot ait Apo-
siolus : An ignoras divitias gratiee Dei? An nescis quia

coiroboravit^ id est, confiruiavit misericordtam suain
super tinsentes se, secundum altitudinem coeli a terra,
Coelum, id ea, firiuaineutum undique »i|iianter
alium est n terra, et undiqiie protegii terram. El
ouinis graiia, id est, temperies lerra; a coelo esi.
Ct est dicere : ita confirinavit Dominus misericor-
diam suam super timenlesse^ ut sicut codiuin a pro-
teciione terras se non |K>test disjungere, iia nec nii-
sericordiaejus a proteciione ttineut um eum, nou dls-
jaiigitse. Vel aliter : Gonfiriiiavii misericordiam suuin
ucundum atlitudinent coeli a lerra^ Id est, in tantuii»
iu quauium illi qui de terra coeluin facii suut distaui
iiuiic ab alia terra, vei a se ipsis qui prius erant
terra. Et ostendit idein iter aliaiii siiuilitudioeiu di •
eens : Quia fecit iniquitates noslras tonge a nobis in
taittum, quaiitum ortus est occidens; lia:c coiitrjrii
naiuralia disumt inier se. Vel atiter : Oria est gratia,
occidt*ni peccata : ei ide«) per ortum iiiieliigitur

patientia Deiad poeniteiitiam te adducit? Vocal nos D graiia, per occidfuiem vero poeua peccatorum nu»

creaturae beneficiis, vocat nos spiritualibus donis,
et ideo est miserator et misericors : sed ita intelliga-
lur misericors, ut et videatur jusius. Sicut enim
Muucest misericors, iia taiidem eriiverax : et ideo
liiiieuduni esi, ne taiideiu experiamur justum, quein
nuiie conteuinimus beuignum. Sequiiur :

Longottimis esl, ut muttum misericors. Longaiiimis
esi, qui non staiim puuit peccaU nostra, sed louga-
iiiuiiuie quaerit bona opera. Si enini puniret pecra-
lorein, queiu haberel laudaiorem? Mec Umen vult
in corvuia voce dilaiionem, sed in coluiiibino geumu
coiifessiouem. Multum autein misertcors est, qui^
remuoerat in nobis noii nostra meriia, sed sua doiia.
Uetuiiie toium versum, et dic : Dominus miserator et
misericors^ longanimis et multum misericorst ipse fecit
uoias vias suas praedicias, scilicet misericordiani
et judicium» per quas ipse ad nos veuit, et uos
ad eum.

Patrol. XCIII.

adeiiipta est per adempta peccata. Ei esi dicere :
Quantuin disiat ortus ab occidente^ id est, gratia a
poeiia, um ionge fecit iniquilates nostrat. Et qualiler
tioc fecit, o»teiidit diceiis : Doniinus misertus eu tv
mentibus se uliler quomodo misereiur palfr aliquis
filiorum. Sub Paire ergo verber.«iiie ploreinus, sub
emeiidatione ejus geuiamns : quia Uagelium ejus mO'
diciua est, non pcena, ei castigatio iioii daiunaiio.
Et ideo uiisertus est, quoniam ipse eognovit figmen •
lum nostrum. Scit eniin quid fecit, ei quomodo bp-
suui sit, et quomodo reficiendum sit.

Recordatus est. Ideo qiioque unsertus est nottri,
quia recordatus est quoninm pulvis sumus. Et vere
pulvis, quoniam homo^ Id est, ab humo sumus. At-
tendat ergo miser liouio quid sit homo, at non sa-
perbiat liomo. Naui quid superbit homo? Fruilra
utique, quia dies ejus sicut fenum^ niotlo scilicet fio-
reutes, et statim aresceiites, et efflorebit homo $iCf

32

t003

nEDiE VENERABILIS OPP. PAR3 n. SECT. 11. — DDBIA ET SPURIA.

1001

twiquam flot agri. Niillus enim flos agri perennat ; A
sic oniiiis liigniiashominis lam in se» quam in exierio-
rihus atiie diirat, scd cito dilabilur.

Quoniam ipirilus, Vere houio non pcrmanet, quo-
niaro illud quod stabilius f idetur in eo, miitabile est,
iiam ipiritui^ qiii est tii f//o, non permanebit, sed
ftrtrwMu Separaiur a eorpore in morte» et etiam
40111 in eo est itoit gubdstet^ quia inconstans est.
ftapit ^mt detlpitt gaadet , trisutur, et caetera ; et
«ive pertraiiseat sive labatur , ttoit eognoseet amplius
per le locum suum ; quia neque post moriem ad cor«
pus resnscltandoro per se redit, neque post lapsum
per se resipiscit, quia de via iniquitatis dictum est :
Omnis qui ambutat in ea, non reverteiur.

iliiericordia autem, Per se quidero non cognoscet,
per roiserieordiam Dei recognoscet. Ecce largissima
Dei misericordia quidem, verbum illud quod in aeter-
num manet (ransitorio reno nosiro fecit fratrem, sci-
iicet unicum filium dc corde Patris genitum, iiobis
;tdopiivis fecit germatiuin , ut parlicipanJo fenuin g
Uostruui, racerci iios participare aurum suuro. Factus
eSt enim parliceps no^trae mortalitaiis, ut nos faceret
participes sua! divi.itatis : banc misericordiaui, id
est, banc piam affectionem Dei Patris erga uos hic
accipil et dicit : Misericordia Domini ab asterno est
ifitia elegit nos in ipsa ante mundi coustiluiionem :
«!t duratura est m aternum^ quia faciet nos partici-
pare aururo suum, erit dico iion auper quoshbet« seJ
laiitum super timenies eum, <«audeant ergo limentcs
eum, quia supcr eos rosericordia Doroini erit in
a;(ernuin : qui aiitem non liroetit euro , potius quam
gaudeant (risietaur, quia fenum eruni, et cum feno
enmt in (ormenta : quia caro eoruin resuscitabitur
ad poenam, non ad gloriam.

Et justHia illivs. Filii nostri, Miiit bona opera
nostra : filii autcm borum flliorum, est retributio
bonorum operuro. Etestdicere : Misericordia quideiu
Dominiabanerno ft usque in a?/eriium, et per lianc roi-
8er'cordiaro jHstilia t//iiis, id est justuro Judicium
Domini erit tn filios filiorum , id e^t in remuneraiio- C
nem bonorum operuui. Et hoc non quiiniscuiique,
sed his qui servant sibi bene agend*» testamentum ejus^
id esl hsreditaiem ab ipso promissaro. Kt qui siiit
illi, exponit diceos : Ei memores sunt mandatorum
ejus^ qu» via sunl ad tesiameiitum , non (antum ad
scienduro , sed ad [aciendum , in remuneratione bo-
noriiro operum. ISatii Dumiiius qui descetidit de
ca^lo, qui mortuus est et resurrexit, qui bominem
assuroptoro sursuro elevaium, qui irrisus ante judi-
cero stetit : paravit jaro sibi sedein suam, id est, se-
dero iudiciariaro iii coelo, id est, iti saiictis viris,
quos inhabitai» et per quos alios dividil. Faciant
ergo (quasi dicat) boiniues in terra quod voluiit,
quia nulla erit irrerouiierata justitia, iiec impuiiita
nequitia. Nam Dominus in cmlo paravit sedem suam
kidiciariam. Et verc (quasi dicat) potens est adhuc
Doroiuas, quia reynum ipstiis, id esi, ilil in quibus
ipse regnai, doroiiiabumur oiiifti^iii bonis et nialis :
quia judicabunt sancti uaiiones hos quidem coropa- D
latione sua statuendo ad dexteraro^ iltos vero ad si-
iiistram, et iu bis qui ad dexieram nou erii irrerou-
neraia justitia, iiec in bis qui ad sinistraro impuniia
neqiiitia.

Benedicite. Angelos hic accijiit prxd cainrcs san-
ctus. I^t e&( dic^re : UuaiiUo quidem nuila eril irre-
muuerata justitia, ergu omnes angeli ejus benedicite
DominOf id est, subliiuaie e( iii vobis et iii aliis Do-
minum : vos dico qui inerito debetis, quia per eum
adeo sublimes estis, quod estis potentes in virtutCy id
est, in roiraculis, e( estis in [uon] solum annuntiantes
verbo, sed ctiam facientes in opere verbum ilttus ad
auiUendam vocem sermonum ejuSf id est, ad hoc ul a
viibis audiantur sermoites ejus in voce, id est, ma-
nifosie. Vere eiiiiu aperte Dei serniones annuutiant,
qui qtiod clamaut voce, iiioiistrant in opere. E con-
ira a.itein iu teuebris annuutianty qui ore iaudjnl»
locii-i iicgaiil.

iSenedicie Domino omnes virtufes eju$, Virtuies
sunt (alentum sibt creditum, bene dispensanies quao
sunt ejtis, id est, Doniini, qnia ul ipse ait : Sine me
nihil poiestis facere, et deteriuinat quas virtutes acci-
piat. Qiiasi dicat : Vus minores voco virtutes, qui
esiis ministri ejus. Et in hoc iniuistri, ^tti facilis «o-
lunialem elus^ scilicet erogantes prout ipse vult, cl-
baria servis suis. Vos etiaro omfiia opera ejus beue*
diciie Domino hic, quoscunque inferiores colligit : et
propterea dicit opera ejus, quia quod nos eom be*
nedicimus, hoc l|ise in nobis operatur. Ipsius enim
cr«»a(ura suinus io operibus bonis, vel potest large
aecipi pro omni crealura. Quasi dicat. Omiita optrm
ben dicite^ id esi, prsebete vos materiam beoediceodi
Doroiuuro. Oronia eniro ab ipso facla l>enedieeat
euro, noii quod sensum benedicendi habeant, sed
quia suni roaieria beuedicendi eum. Et hoc noo
tanturo in uno loco, sed in omni loco donunauoHis
ejus, Oronis locus doroiiiationis suut et booi et mali.
Et ipse benedicelur non lantum in remuneradooe
jtistoniro, sed etiain iti justa Uamnatioiie lualoruui.
Quidi|uid autem de aliis sit, (u aitinia niea pro ouiiii-
bus beneliciis ejus, condiguas ei gratias reddeiido
benedic seuiper Domino,

liN PSALMUM CIII.

Ipsi David.

ARGUIIEIITCII.

Prxsens psaltuus ei centesirous qiiadragesiinat
octavuscousideratioiie creaturarum Dei iii ejuscanuiH
tur laudem. Aliter vox Eccl siae laudantis Deuin.

EXPLANATIO.

Dayid personam toquentis indica\ et ctelera omn'a
Domino Chiisto canuntur , qui creator , ^u^eritafor et
rede>iiptor est mundi. Propheta volens ostendere coU'
ditionem rerum divina significare mysteria , primo
modo per fabricam cali el teriai , Chrisli et Ecclesiee
sacramenia decantat, Seeundo operas Domini divenis
figuris tectas enumerai. Tertio profitetur in ilto cettrno
siveulo preeconia Dumini jugiter se esse diiturum^ 9 (H
etiam in hac vita suee breiilaie cantavtrat.

COyMl^NTARIOS.

Benedic aniina nua Domino, Psalmut ipsi Domd.
Audituri sumus in hoc psalino niagua, \jdU et pu(*
chra, desiderabilia, e( pleua l2(i(ias gaudioroiiique
roiinera ejus, quae jaui ille qui conceperat istum
psalmuin, videbat auiiiio, et ipsius vi>ionis exsulu-
tioue eructabat. Quasi dicat. Pro tantis beucQcits et
tain magtiis et niultis inuneribus gratiarum ejus be-
nedic anxma mea lUfmiio juste* Quasi dicat. Ilortor
aiiiinaiu ineam ui te benedicai, quia tu^ Doaumo
Deus meus^ magnificatus e» vehementer. Seuiper iu so
Domiuus iiiaguus est et magn.Ucusetiam occultiis,
sed tantum niihi iiiagniflcaius : quia quanto magis
opera ejus a nobis inielliguniur, tanto luagis oobis ma-
guilicaiur. Et videie magiiittca ope: a illa,quibuss lus
laudaudus cst auctur oiuuium roiigtii(icoruin,hocscili*
let,iraJiii«i confessionem et decorem, Siquis vult ve^ii-
roetiluin esse Dei, dtspliceai ei la'dilas sua, el coui-
teatur eam, et sic factus erit decoruin iiiduui^ntoiii
ejus. Prior eniiii est cotifessio, deiiide decor. Coofe»-
Biu es( pecca(uruui, decor vera recte facturum ; ec
hoc est quod dicit : Induisti confessionem et decorem^
id es(, iudumen(uin libi fecisti, co<iliie.tes fmJitatem
huaui, et f.«tt .s decorjs. Unde per Isaiam dicitur:
Vivii Dominus , ^tiia his omnibus velui vestimenlo
vestieris. Tu dico amicius /umiite, id est luminosis
sicul veslinunio, Luiiieu vucat illos de quibus Apo
siolus dicit : Fuistis aliquando tenebree, nunc auiem
tux in Domino. Et per amictus quod ad caput poni-
tur, nolat ni^ores csst: i»tos prioribus. Eorum eniui
qui ve:>tiiue!ituiu CUristi suu(, alii in ora vestiroeiiti,
aiii circa capul sunt j»ropter cxcelleoiiam ; alii ut
hmbriae dependeute», alii hac vel illa parte aocuo-
dum diversas dignitotes sunt.

Exteudens cxlum sicut peltem. Si ad littenm lioc

lOOS

IN PSALMOKUM LmnUM EXEGESIS. — PSALM. Clll.

looa

iibi legere placct , Miiendc (\im ia!e esl ae si dicat : A
Nec iniriiiu si iii, Domiiip, de foediiate decorem, elde
lenehris spfeiidescere recisU liirem : qwia qiiod nobis
esl incredibite, libi est faciie. Natii lu extendU cceium,
idesi flnnaincfituni (qiiod lanti res esi) ita faolte, sicut
aliqiiis exlei dit pelhm. Et hc»c dictuiu est ad remo-
▼eiidam stuliorum opinionem, qtii putabant lab irem
es&e iu opcribiis diviiiis, qu madiiiodum in humanis.
Tn dico exiendis c<eliiin, qui t gis nqnit iuperiora
eju$ coRli. Stinl eniiu aqu:e super cGelim, id e!»l, llr-
niamentnm, quia dicitur l)eus posuisse lirmanieutum
fn medio atuarum, et ipsis aqiiis comftaginaium, lu,
itiqunm, illutl facisqui tauiae |ioieuii;K es, seilicei qui
pnnis nnbem asrensum tuum. Suscepil euim nubes
eiiin ab oculis eorum.

Qiii ambulat tuper pennat ventorum, Venii dicun-
tur babere pennas propler velocitatem. Sed ipse
ainbuial super peiinas illas, qui siinul fecit oinuia :
qnia sermo ejus suppral omiiem velocitaieni veuto-
rum, qoi siiiiul peiieiral omiiia. Et qui facit tpiritus g
coetestes corpora accipere, ei esse angelos, id esi,
iiuniios tuos. El nou solum ininores, sed eiiam
ignem urenlem, id est, ser;ipbim lllos 8up«riores
facs minittros tuos, Serapirmi enim ardenles vel iu-
c^tlemes inlerpreianttir. Ei qui fundasli lerram tuper
stabilitaiem^ id est. qui fccisii staliilitatem lerram.
Qu» aulem sit slabiiitas cui innitatur, iios nesciiuus*
Lt quia luiidasti lcrram . ideo non inclinubitur in tce*
cnlum sacuiij id est, in aeternum uianebil : licet
enim dieatur, Ccitum et terra ttanu^funt : i:tmen nou
lerra transibii ul iiou sil, sed iii quantum uoblr»
servii innrmilati.

Abyisus, Oico lerra nofi inctinabiturt sed lamen vi-
deiur inrlinari, quia uudique concutitur. Nam abys'
tttf, id est, profundilas aquarum, est amictusejut^ id
cst, undiqiie circiimdat eam ^icut vettimentum, Quia
Oceanus dividit eam in quatuor parles : duas iufc-
rius, duas superiu<», ui in Maerobio legitiir.

Su, er montet stabunt aqum, ilic litteralis sensus ^
deflcit. Non eniin fuiurum pro pra:lerito poiesl ac- ^
cipi, ul ad tenipus diluvii hoc leferretur. iNec Irusira
lamcn posiium est, quia solel proplieticis spintus
ubi vult uos insisiere, tiiteram, nou aliegoriain, lale
qiiid a« ponere, per quod moiieat nos ad inysterium
reciirrere. Quapropier qwx ad liileram liacieiius
dixeriniiis , ad niy^ieriiiui couverlamus el dicaiuus :
\}iiomodo faciuiu esi boc ui loidi decori lierent, et de
iRiiebris lux spleudeseerel? per huc scilice', quia lu
Oo nine exiendis ctjblum sicut peilem, Coelum vocal
iinuioriale verbum el alia etiaiii coelestia secreia :
per peliem vero mortalitas Uesignaiur, quia pellis
proprie non dicitur, nisi posiqnam ab auiuiali absira-
halur. El Dominus eligil quosdam moriaies, ei ad-
bibita morlali lingua, mortati soiio, el cxtens uior-
taribiis Instrumeoiis, per illas fecii nobis coeium, id
esl, aperuit nobis iuimortale vtrbuui suum. Et
quautuiu aiicioritas et faiiia illoruin exieiidiur, lu
tiutuiu 1'oelesiia secrela abeis exposiia diiriutiun.ur.
El hoc esl quod dicit : Eitendent cmum sicul pellem, D
Tu dico qui legis, id est, munis .superiora e jus cceli,
aqois, id ebl, spirilualibus donis. Superiora iu illu
mortali veibo sunt dicta de ejus divinitate; ui, In
principio erut verbum, eic, qiiaiilum ad dicia ite ejus
liumaiiilate. El iila superiora ninniia sunt ab igno-
raniia el inceriitiuline per spiriiuaiia iloiia, quia nisi
illi pleiii bpiriiualibus duius essent, vel nou se ve\
iios io illis ita ceriiflCMre po^seui. Quod auieui aqu;is
pro spiriiuali graiia accipianlor, Doiuiuus iii Evan-
gelio aiiestaiur diceiis : Qui credit in nie, flumina de
ventre ejus /luent uquai vivai, Vei aliier : Casluiu suiii
«acra' bcrip>uru!, quia celaul, id esl cunlineut iu se
hecrela niysteria. Et sicui pellis luortuo peiliio ei-
leiidilur, io qnaiiidaiu durabiliiaieiu sui, ita moriuis,
scripturibus ^bcripiura; sauct<e lu aucioriialeni duru-
iiilem suiii exleuue. Dum eniui Paulus snpcrfuil,
Epistolifi ejus a paucis curabauiur ; tuuc autein cum
i|Mie aeu superfuit, per lotum orbem pru sacrosiaii-

ctis habebantur, el adhuc habenlnr. El hoc e$t quod
dlcil : Extendens coetum sicut pettem, Tu, dico, i^iit
teqis, id esl, obscuras superiora prxcepta ejus ctBli,
id esi, Scripliiraruro, sicui : llonora ptitrem el ma--
trem^ qiiod preceptiiin dignius qiiam quod jubet ui
inaiium pauperi pi>rrigis, et uiulia similia , illa, in-
quani, te^ls^ id est, obuinbras aquis^ \d esl, duobus
e&celleniissimiH mnndalis. scilicei, dileciiooe Dei ei
proximi. Sicut eiiiiii auriim argenlo apposiiuui obscu-
rai ipsuin argenium, ila baec exceileiriissiina duu
mandaia, quibuscuuque uliis superioribus coiiiparata,
quasi vilescere faciuiit illa. Atteude etiam quia dictuiu
esl : Cliaritas Oei dijfuha in cordibut nostiis. £t dilTu-
sio bene ad at|uam pertinel. Qu ire dileciio Dei ei
proxiiui recte per aiuas desiguauiur, quia nihil esi
quod cor bomiuis nisigis moiliai, aul a peccilis inol-
iiat. Vel aliter : Cueluai suoi sancli Paires, qui
exemplo suo ei per dicia ei per f.icla sua bunt mbu
obuaibraculum contra incentiva viiiorum, ei iuiem«
perieiii vitiorum, sicul pelles, dum iaberuacula tirius
iiide flereni, erani protectio contra aeris intenipe-
riem ei hoc esi quod dicit : Extendens coslum ticul
pellem^ qui tegis^ id esl, iiiunij, superiora ejus cu;lt
aquit gratias spiritualis. Superiora illorum haiicto-
ruin Palrum vucat eaquas ipsi niajori vi i-aiiouis iu-
siiiuerunt, ut ea de quibu» Aposiolus ait : Sioe menle
excedimut, Ueo, llosc superiora inunivil in iliis per
spiriiiialia doiia dupliciter, sciiicet, ei cunlra erro-
reui ne errareut, et cuutra eialiouem, ue taiuen su-
perb reiil.

Qui ponis nnbenu Diverse positiones suiil el istud
ei siinilia qua» sequuutur. Ei est dic:ere : Tu ponis
nubein atcensum tuum . id e>t , pra*dicatores saiictos,
qui nubes dicuntur, ei compluunt verbis, ioionaiii
uiiuis, corruscaiil luiraculis, facis nobis gradus essa
ad te, id est, ad ceruiiionem ttiain. Ilabet alia trans-
laJo Ejus^ et refertur ad coelum , ut ita dicatur : Tu
ponts nubem ejitt ascensum cceli , id est , facis pr«cdi«
calores gradum nobis ad c(elum, id est, ad Sciipiu-
ras inielligendas , vei eiiam ad alios sancios Patrei,
quorum dicta el facta nobis notilicauu Sequitur :

Qui ambulat super pennas ventorum, Anima dicitur
veutus. Uuia bicut res iha iiicorporea, qu.iecuuque
dicitur, movel res corporeas , ita auiiua cuui »11 ia-
corporea, movei Uineu corpora. Peniiie auieui aiiiuia
suul viriuies. Et quaiuvis aniuia prxdila sii virtuii*
bus ei etiam iliis duabus egregiis peuuis , id esl, di-
ieciioiie Dei el proximi, taiiieu Doiniuus ambulai
super has ouines peuuas , quia multo major ejus di-
leciio iu nos esl, quaiu nosira in eum, quia ipse
prior dile&ii uos ; ei quod uos diiigiuius, ab eu pru-
ce.>sit.

Qui facis angelos, Aiigelos vocal prxdicatores,
quos Duiuinus lacil de carnalibu» spirituales, scili-
cet, ul si spiritus in carue teiieaiur, nou laiiieu
carui serviat. De quaiitius dixit Apostolus : Spiri-
tualit omnta judtcal^ ipse autem a nemme judicalur,
Et f.icis minittros tuos, id est , iiiiiiores prosdiealores
luos ignem urentem^ id est» spiritu ferveiites, Dutuiuu
servieuies. Qui euiui praidicat , laniu facilius alios
iuceiidii, .si i»ise prior ardeal.

Qui fundasti, Terraui vucat Ecclesiam propler
culiiiraiii. ht esl dicere : Tu fundasti terram super
tiabilitateni suam , id esl, super iiluin qui esi fuuda-
uicntuuiy de quu dicil Aposiolus : Fundamentum
atiud nemo poUtt ponere prteter td quod positum esi^
id 6sl, Christtu, Ei ideo luiit inctmabitur^ id eil, uou
luovebitur in sceculum sacuti, Sed laiueu ( quani ui-
cal) niulli vuluul eam luuvere, quia abyisus e»l ami-
ctus ejus sicut vestimeiUum, Aby»sus esi piufuudiiai
aquarutu iHariiiaruui. Per liaiic desigualur amari- *
tuiio perseciiliuiium , {\\k» quodam lempure tautuiii
III Ecclttsia crtvit, quod etiam iiiouies, id esl, viriu-
tibits euiineiites uppressii , quusdam veru inierfecit,
quusdum fugavil, quosdaui lalere cuegil. Quud pr«*
videiis prupueia per Spiriium dixii quod abyssus iu
Uiuium prittvaiebil lerrae, id esi, Ecclesia}, quod

mi

nEhJE VGNLRAUILIS OPP. PARS II. SECT. 11. - DUBIA ET SPUBIA.

m$

etiam f^fvcs siabunt super monles, Sed qiiae cun?
Nihla utiqtie, qnia fngieiU aquae, id cst, cessahunt
peiseculiones A increpnthne tuu , id est , per incre-
pationem , qiiam tu facies pcr iiios. Et tere fugieni ,
^iiia formidabunt a voct touUrui lui , id est , |iro|ii«!r
manifeslam coinmiiiationem tnorain dicentiiim : Vw
Mundo a ecandaiis, Hnrsus : Nisi pamteniiam egeri'
/i«, peri6tftf, et similia. Et cessanle persecuiione,
quibus oppressi eranl, monies asctndent^ id est, tunc
apparebit sinctorum aposloiorum et alionnn praela-
tomm eminenlia* Et campi huiniles sulMtiti deseen»
tient. QuMittim enim illi plus ascenduni iu praRla-
tione, tanto roagis isli prdficient in s .bjertione. Sed
tamen neque illi ascenduni , neqiie isii descnndunt ,
fiisi m hcum quem tu fundasii, id esi, rirniiter dis-
posuisti. Unusqiiisque eniin propriam domuin babet
a Spiritu sancio.

Tcrmtiitfm poittisit. kleo dico le locnm eis posuisse,
qiiia tu posuisti (ermtitiim, id es(, certam nietam om*
nibtis, scilicet, montibus et campis et aquis, quem
non transgredientur» Et ideo aquae postqoam |am jii-
bente le fugierunl, nunquam amplius convertentur
<fperire ierram. Quasi dtcat : Mare, quod inovebimr,
et fliicliis tundent littus» quia non omnino porsecuiio
eistirpabitur, sed tamen nunquain amplius aquui re-
vertentur in staiuin illuin , ut operiant terram , op-
primaiit Ecclesiaro, ui prlus. Quia et si tenipoie
Anticbristi gravis persecutio fuiura sil, levior taiucn
erit, quia ubique non eril.

Qui emittis. l*osuisti , inquam , eis termi^ium , tu ,
dico, ^tit emittis fontes in cotivallibus. Convalles sniii
depressa et stricta loca inier roontes, per qu» desi-
gnantur bumiles, de qiiibus per propbetam dicium
e>t : Super quem reqmescet spiritus meus^ nisi super
quietum et humilem^ el timentem verba mea? Quaiiio
cnim bumiliores, lanto in spirituali gralia feniliores.
1^1 ideo dicit : Qki emittis fonies^ id est, qui prxparas
4nexhaustam et reficienlein doctrinain in convaliibus ;
pertfansibunt inter medium monlium , id est , iion dis-
seniieiit a communi doclriiia inoniium, id est, apo-
stolorum. Ha*.c eniiii concordia vere observanda est
In Ecclesia. Uiide et apostolus Paulus, qui neqiie di-
dicii ab bomine neuue pcr bominem , tamen, ne dis-
scntiie videretur ao siliis, contulit quod accepernt
cuin eis, et sic ooinem suspicioiiem pravam de se
repulit. Vel aliier : Aquee de coiivallibus procedentes
perirantibuHl inter medium moHtium, id esi , per val-
ieni irunsfkieut , quia ad solos bomines pervenient ;
inonles vero, id esi, superbos noo aitingeot. Et iiot^
f|4Jod ideo ponit per(raiiti^tin(, quia, ut Aposiolus aii :
Sive propheti(e , sive scientia , evacuahunturf quoniam
cum venerit quod perfectum est , evacuabitur quod ex
parte est.

Polabunt. Qiiasi dic^t : De aqiiis convallium pota-
bunt omnes behiice agri, id est, aliqui de omiubiis
bestiis agri. Bestias agri vocat JuiiaBos ; bestias, ideo,
quia et si Deuni veruin colerent, tameii propter tiola
carnalia boc faciebaiit. Per agruro autem desigiiotur
culiura legis et propbeiaruiu eis impensa. Et non
fieolum 4)esliae agri, sed etiam onagri^ id est, geniiles,
qui erani quasi silvestres asini, id est, stolidi ei iii-
domiii , exspectabunt poiari ab aauis iliis. Et hoc itt
iiti sua, id est, in siii a Deo sibi data. Alii enim pliis,
alii miuus, quia bse conieniperatae suiii , quod de bis
potafiiur niagiti el p»rvi, docti et indocti, senes et
et pueri , quisque pru siia capacilate. Hic enim eie*
phas natat, agnus arobulat; hic ouager reficitnr, et
lepus non terretur.

.Stiper eu. Dictum est : Quontaro montes aseenduHt^
et descendunt campi , et foutes orientur in coovalli-
bos. Et svper ea^ sciliceif monles, campus el con-
valles, volucres coeli^ id est, spirituales viri, quorum
oonversaiio in cceli:» est, erunti quia iniiiteiitur au-
cturtttti eorutt. Et Ao^iiaiittfii , id est, corde eis ad-
bacrebunt , scilicet , ut oihil seonuin seutiant , qiiod
|)erfectiini osteiidii, diceii& : Quia dabit vocem de me-
dio petrarum, id et>t , de commuiii doctriua rooutiuin.

A Vel alUer : Volucres cosft, qui prius eranl instahiies,
habitabunt super ea « id est , fundati in Qde monliuro
et convalliiim siabiles erunt; et dabunt voeem de me-
dic petrarum^ ul prius.

Riyans montes. Dictiim est : Tu emtllti fontes in
convtdlibus; lii, dico, etiain rigans mojnfes dc sunerio^
ribus <tift, id est, iuibiiens monies splriiualibus donis,
qiiae a le, qui vere siiperior es, quia crcalor, pruce*
dunt. Omne enim daium, et omne donum optimum de^
sursum esi, descendens a Patre luminum. Et quia
liabent a te, non a se, idio terra sociata per eos
sociabiiur de fruciu operuin iioo ipsoruro, sed tuo*
ruiii. Neque euim qui p.antat^ vet qui rigalf est uliqmd^
sed qui iiicrementum dat Deus.

Producens fenum. Satiabitur^ inqoam, terra; terra,
dico, producens fenum jumenlis. Vel |ioiest refern ad
Dominiim, ut sie dicalur : Emittis fontes, rigams
montes^ ei satiando lerram producens fenum , id e&t ,
neces<aria canialia jumentis , id est , praedicatoribus

g sanciis iriluraniibus, ut grana a paleis, id est, Ikhios
a malis neprent. De quibiis dictum est : Non afliga^
bis os bovi trituranti. Debeiit enim devoti provinciales
erogare cibaria niilitibus Gtiristi , sicut Apoitolus
prii^cipit diceus : Communitfet autem his qm catechixai
V rbo ei qui se catechiztt in omnibns bonis. Et alihi :
Si uos seminavimus vobis splritualia , quid magnum si
metemus nobis camalia? Dant coim sancti praidicaio-
res aurum, accipiunt fenum, id e^t, dam aeterna,
accipiuiit caduca. Et ideo ad majorem exprcssioiiefQ
quae iiccipiunt subdit : Et producens kerbam servituti
hominum» Servitutem boniinum vocat, quot ei ju-
meiita, quia dlcit Apostolus : Nos auiem seruos vestrog
per Jesutn Christum. Et aiibi : Cum essem tibir ak
omuibus. me servum feci omnium,

(Jt educas panem, Ad boc, iuqoam, produds feuum
de terra iuferiori jumenlis, tii educas de superiori
l^rra , id est , de prsedicaioribus panem , id est , re-
fectionem spirilualero illis iuferioribus ; et vinum , id

p esl 9 praHilaruro caiicem Domiiii , qui iion denieotat

^ oorpus, »ed Iwtificai cor hominis. Quasi dicat : Neuto
paret os ad ebrietatem, sed eor, quia boc vioum non
eorpus deiiientat, sed cor. Vere eniui cor deiiieiita-
verat il ius, id esi, abalienaverat, q«ii seuiiui.tus tor-
menta n<>n tiiiiebal, sed lyrauno iiisul^b<it diceas :
Assalus «tmi, jam versa et manduca.

Ut exhilaret. llal)ent quidani libri : Ui educat pm-
nem^ qiiod liene cum isto convcnit, ut sic di-aiur :
Ideo producit Douiinus fenum jumentis^ utpanem edu-
cat et vinum, Et post ista exttilaret , tanificet faci<m
iiiterioreiu in oleo, id e>l, in spirituali graiia. Po^l*
qnam eniin aliquis est |iaiie illo cibatus , et vino ilto
poiatus, sequitur ut Sidritiiali graiia repleatur. Et
ideo (quasi dical) eiliiiarab;t faciem in oleo, quuniam
panis proicessit, qui confirmet cor hominis. lUic ideu
adilit, qtiia siropUciter paiiem losuii. Et est quau
dicat : Inlus esuri, inlus siii, quia iutus reficieris.

5afttra6ttitlur. Quasi dicat : De boc pane Miiira-
buniur ligna^ non jaro silvestria, sed campi^ id esl,

t) jaro plaiiaia, ei ut ponantur in acdiucio apta. El ac-
cipe per ligna minores plebes populorum. Et nou
soluui, sed etiam cedri^ id est, poieiites et nobiles
pane illo saturabuntur. Cedri^ du^o, si sunt Libanit
id esl, candidat», et uon a se candidutae, si quas ipse
p!antavit. Omuis enim plantatio quam non plnntavit
Pater nieiis, eradicabititr. Et itlict in cedris, iilic
passeres nidificabunt. Passeres vocat buiiiiles, qui
huic ssculo abrenuutiaveruut, et, ad commuoem vi-
lam se traosferentes, habitant in cosiiobiis, q.ia: oedri
construkerunt, cauti, et de peccaiis suis seroper
queruli. Ei quamvis spem habeant in cedris iltis,
propter iiecessitatem leroporalero, tamen iu d<>roo
berodii est principalis spes eoruin. Naro dotnui karo-
dii est dux eorum. Herodius esi avis quae nidificai in
huuiilibus petris maris, quas undique tunduntur flii-
ctibus, ei noii Iranguiiiur, sed frangiint fliicius. Sic
et Gbristns tunsus fuit in se, et tunditur in tuis Uu-
ctibus teutatiouuro et tiibulaiionam , qaoa omnes

1009

IN PSALMOnUM LIBRUy KXEGESIS. — PSALtf. CtiL

fOtO

rmngU, et non rrangilor. • F.t hsec domm h€roiil\ id
esi Clirbitts , es( passeribus diix. iCxeelu eiiam mou'
ie$f id ett, apoMoli, Biint duces cenris. Cervi d cu lur
illi qui jaui iiahent agiles pedes, id e*il, affeciiones aJ
trnntllieiidiini. Ilxc etiaro vepribus et seiiiibiis plrn»,
01 ad coii8eendendi>m ardua, id est, ccBleslia. £i liis
talihus mojfHu escelUf id est, apostoli sunt duces do-
ctiina sua et exempo. Sed tanien petrtt^ id e t,
Clirtstus, eat eis principalis dui el priocipale reju'
aium, Et lioc probat a majori direns : Qiiia etiaro
herinaciui^ id est, spinis peccatoraro inTolutis et
desperaiisjiimla est refugium^ per quod solum sperant
SH iiosse libcrari. Yel aliter : Moutea, id est , altlora
pnecepta , sunt dux eervis « quod non sibi attribuun«
tur, sed Doroino, qiiia pelra est eis refugium, Nam
eiiaro berinaciis est reri^ium, ut priiis.

Fecii lunam. Quasi dicat : Ligna campi saturando
etalia praedicta raclendo, (ecit lunam, id esi , prae*
•entem Ecclesiam qu» propter augmeuturo et decre-
mefilum luiiae comparalur. Lunam dico existentem
^M lempora^ id est, tantum temporaliier duraturatn.
Et recit eiiani so'em, t\uo luna illuminaretur, quia
Verbom suuro recit incarnuri. El ad differentiaui no-
stri solis dicit : Qui $oi cognovii, id est, pra^s^ivit
occagum $uum. Sicul enim voluntate bumanam car*
Dem accepit, ita voluntate deposuit; potestate Vfni
accepit, sicut ipse ail : Pousialem Itaiteo ponendi
aniniam meam ei iierum tumendi eam.

Potuisti ienebras. Quasi dicat : Quare occiJitur?
Ifleo, scilicet, quia tu posuisii ieHeifras, id est, qula
ca^citas contingil in Uraei. Si enim cognovi^ient, nun-

nm Deum giorioi crucilixisseni. Et posiiae suiit tene-
^ qunodo quae de eo in Scripturis dicta eraiit non
inleilexerunt ; iiox vero, id est , densissiinae tenebrae
raciae siini in eis, quando per doctrinam et mii acula,
quae coraro eis recit, ipsuin non iutellexerunt nec
cognoverunl « cum tamen quidam eoruin visis mira-
culis dixerii : Nemo polesi lictc n^na fdcere qwe tu
facis^ nisi Deus fuerii cum iilo. Ei tn iila nocie omnes
bestios silvcpf id est, Judaei, non jam bestiae agri, sed
bestiac silvae, id esi, imroansueii et incorrigibiles»
quasi jugo et propbetaruro et legis penitus experies,
periransituni^ id esi, de cognitione in persuasionein,
de persiiasione in operationem, ct sic in peraeveran-
tiam transibunt. Et quos per bestias silvae accipiat,
ostendit, dicens : Caiuli ieonum, id est, non soluni
majores, sed etiani miiioreSt de Judxis pertransibunt
rugientes pariter : Crucifige^ crucifige eum. Ad boc^
»1 ra^ tojil el quctrani escam sibi^ id est, ut satisfaciant
carnali cordi super eum. Quod facere iion potueruut,
nisi a Deo permissum sit. Unde cum corruptus iu*
dex diceret : Nescis quoniam he^eo potesiaiem dimiN
fere te et crud/igere te^ Doroious tunienlem vesicam
pupugit , et omnem flatuni emisit , dicens : Non ha-
here» in me potestate/n , etc. Ortus ett soL lili qu dem
rugient, ut rapiant ei qucerant escam. Sed qiiae cura ?
Sel orius esi^ id e^t, res< rgendo, ascendeudo orielur,
et illi tiinentes congregabuntur, ut pracipianl, ne
qutis in eo noroine loquatur. Et coilocabuntur in eu-
bitibus sMff , id esl, iu couscientiis suis pravis. llle
autein qui erit homo, Id est , ratione uleiis, eaiibit de
consclenlia prava ad opus ittum, id esl, ad opus sibi
utile, id est, coolitebuntur peccata sua» ut bi qui
venienies ad aposlolos dixeruiit : Quid faciemusp riri
fratres T Et deinde exibunt ad operationem suam , id
est» operabuntur in vine) usque ad vesperam , id cst,
usque ad finero vitae suae. Vel aliter : Dixit quia »C)|
«ccidit» et in illo occasu poittiflt, id est, pones tcne-
braSf id est, dubiiationem In cordlbus apostoloruin
et aliorum credentium. Et fiet etiam nox, id est, de-
speratio in quibusdam illoruro , quiu dicent : iVoi
piila^tfmtti quod redempturus esset hraei. De liac
oocie dixit Dominua Petro : Simour Simon, expeiivit
voi Saianas^ ut cribraret vos sicui triticum, ego aulem
oravi pro te, ut non deficiai fides lua, ei tu aiiquando
conversui confirma fratres luos. Fiet, inquam, nox» et
in ipsa uocte omnes besiicc silveSt id est^ c:iput daemo-

A iium el omoe satellitium ejus, qul ideo silvestres
besijte dicuntur, quia sine spe ampliiis domum re-
deundi damnali sunt; bi , inqiiaro , pertransibunt^ id
e^t , de uno ad aliuiu transibiinl. Et non solum ma-
jores daemones , sed el catuii ieonum pertransibunt
rugientes sicut majores, ad boc, tel raphnt et quiprtinl
sibi escam , id est , ut aKquem inveniant de quo pos-
siiit se reficere. Non autem illan escam babebuni
nisi a Deo sibi datam. Habent enim voluntaiem no-
cenili y sed non babent potestatem ni9i quanturo
permissi fuerint. Cito autein (qiinsi dicat) Qnietur
periransitus ille, quoniam sol orielur, et tunc bestiae
illae a cordibos fidelium expulsao congregabuntor
quasi in angoluin, et cottoeabuntur quasi in cubilibus
suis^ id est, in cordibus infideliiim. Et sic honto^ id
esty revera uiens ratione, embit in pace ad opu$
suum. Et quid vocet opus exponit, scilicet, exibit in
p ice ad operaiionem suam in vinea nomiiii, usque ad
vesperam , id est , osqoe ad tempos Anticbrlsti , qui

g veniel in vespere mondi. Tunc eiiim rursus nox fiet,
quia, ut Apostolus ait : Taie tempus erit quale non-
fuit ex eo, ex quo gentes esse caperunt.

Quam magnificata sunt^ Videns propUeta lixc pul-
cbra a Deo ordinata et disposita currere suis lenipo-
rii)us, el atteiidens artificem ^ loriosum in suis arti-
ficiubis, erumpit in banc admirationem dicens : Do-
mine^ opera iua quam sunt magfii/icata /Nec iniruin,
si opera siinl m gnifi.a, qu:a per magnifiGum fiuiil.
Nain feeisti omnia illa in sapientia^ id est per Filioui
tuum, de quo Apostolus : iVoi prasJicamus Jesum
Chiis'um crueifixum^ Judteis scandaium^ gentibus stui"
tuiam : vocatis vero gentibus Christum Dei virtutemf et
Dei sapientiam. Et repetit breviter opera illa dicens :
Terra Judaica impieta est possessione tua^ id est,
posse^sione nova , id est , multi de iudaeis credide-
runt in te, et facti sunt possessio tua, juxta illod :
Ecce veiera faeta sunl nova, Et ail Apostolus : Si qua
nova in Chrtsto ereatura. Nec soloro terra ,. sed eiiain

p hoe magnum mare^ id est, gentilitas in aroaritodine

^ vitioruio posita , impleta est possessione tua. Et
mare istod spatiosum est manibu$^ id est, operi-
buS| messis enim roulta est, operarii vero piuci.
lliie^ id est» in mari sunt reptilia quorum non es$
numerus^ id est, sunt multa inillia sug^^estioiiuin,
tentatlonum : quse ideo reptilia dicuiitur, quia leni-
ter subrepunt. Vel quia nos re(>ere faciunt, id est,
in terraiu dejiciunl. Ibi suut animatia pusitta cum
ma^nis^ id esi, baeretici coticitaniea bu.*resin iji itu«
joribus, et in minoribus. In majoribus, ut in Verbi
divinitaie : iu miuoribus vero, oi in bumauiiaie Sed
quamvis (quasi dicai) sint aniiuaiia et reptilia, tauien
naves^ id est , Ecclesiae cructs aJbaTeutes non nau-
rragabuntor itfi^ id est, in roari illo, sed secure per-
transibtmt»

Draeo i$te. Non soloro replilia et animalia parva
et magna, sed etiain draeo iste notabllis est ibl, aci-
llcet caput totius roali. Quem lu in digniiate fjerma'
iii, ipM ante se deforiuavit, et sic (ormaius est ad

D iiiudendum ei, id est, taliter ot iikidaior ei a ftdoiibos».
Multos eniin quos per guttur perforaluriiiQ auiiitity
quia armilla maxillaroejua perforasti. Per armillam,
qu» rolunda et solida est, designatur gratia» quia
sicut arroilla colluio vel bracbioio eircomdai : ita
gratia qoosdam sic ambil^ ot resipiscendo faciat eos
elabi faucibus diaboli, In qoiboa^jam per lapsum to-
nebantur clausi. Et luec onrnia^ scilioet et draco ei
animalia exepectani boc a te, ui dei eecam in iempore
iilis a te disposito. Et ideo dico exspectaut a te,
quia coitigeni escain te daute itiie^ id est» non quaiu
voloeront* sed quam to dabis. Draco enim omnes-
devorare vult sed non devoral (|uos vuli. Si qiiis
enim l)onos erit, cibos Cbristi ent, et eibum (Uiri-
stom tiabebit : si qois vero malos est, cibos serpeu-
tis erit, qoia serpeoti diaom est : Terram comedee.
Si vis ergo noii esse cibus serpentis, esto bonus, et
cum Apostolo, quas sursumsuni sapiae, noAgiuB iil
per tcrram. Sequitur :

lOlf

BEDi£ YENCRABILIS OPERUM PARS 11. SECT. 11. -- DUBIA ET SPURIA.

10«

AperienU te manum tnnm omnia imptebnntur bo' A ^Heluia subjectiim : quid pteriqae nescimites, se-

9kate. Quod est dicere : llli quidem iibicunque per-
niiseris, colli^reiit esrnm; sed tamen omnia^ qiiae
tfigne To^^anlur omnin, id es(, omnes illi qui inesse
rerum siinl tmmcrandi, mplebuntur bonUate^ id est,
gralia gratis dnta, le aperiente mnnum luam, id est,
revelante vei biim tuum, per qnod opcrntns es omnia.
Avertente autnn te. Dico bonitate implebuntur^ et
tamen turbabuntur^ id est, lurbationem lapsus inter-
diiro paiiuntiir te avertente faciem ab eis propter
aliquam pncsumptionem. Sinit Peiriis qiiando
uon alt< ndebntquem juxln se habebat, sed praesum-
p uose de se dixit : Domine ^ parqtus $um te-
fum in mortem et in carccrem ire. Ideo tiirbnttis
est , qiioniam ad voccm ancillne negavii. Sed la*
inen ( quasi dicat ) scimu^ , qnoniam diligentibus
Deum cmnia cooperantur in bonum. Et ideo proderit
c<s turbali», qiiia sic auferes superbuin spiritum eo-
nrm, et deficient a spiriiu suo, et proOcient in tuo.

queniis psalmi arbiirnttur esse principium. Deniqiie
saepe reperies iii iino psalmo duo allelaia praeposJta,
quod stgniHcat nnum ad finem prioris, alterun; ad
sequentis pertlnere principium, seieiis Proplieta po*
piilos Israel spem in temporalibas beneficiis ponere
solitos, prima parte monet ut eum spiritualiter sem«
per exqiiiranl. Secunda per patriarcltarum eos exem*
pla confirmat, quia Domino non ruerini derelicii, eo
quod ejus imperio servierini. Tertia dinumerat ,
quanta patribiis eonim praesliterit, pericula Joscph
et honores, ingressumque in jEgjptum comniemo-
rans Hcbraeorum. Quarta relert quoraodo Israel ab
inimicis diversis i£gypiiorum plagis ruerit vindica-
tus. Quinta describit, qiianta eis iu deserto prxsli*
lerit, ut non in temporalibus bouis gaudereui; sed
beneficiis deliniti jusiificatiunes ejus, l^em|ue ser-
vareiil.

COMIiENTAR!US.

et revertemur in pulverem suum, id est, recognoscent ]) Confitemini Domino^ el invoeate nomen ejus. Non
infirmitatem sunni. Et iia emittes eis sanctum Spiri' defuerunt in illo priori populo, qui reputandi essenl

tum tuum, et creabunlur in operibus bonis, et spiri-
iiim eorum auferendo, et tuuin immittendo, renova'
bis faciem terrce^ id esl, illorum t<>rrenonim interio-
rem, scilicel fuciem ; hisomnibus visis dicit aggrn-
liilattdo dlvin.-e miscricordiae : Sit gtoria Domini in
sofeulum^ id esi, laliter sit gloriosus Dominns in
aeternum» scilicei ul permiitendo suos tnrbari, nufe-
rat spiritum eortim, et miitat eis spiritum suum. Ki
vere sic eril, quia Dominus lcetabiiur in operib*u
suis. illi enim ab eo renovati bone operabuniur , et
inde/>ominics Iwtabitur. Dom.niis dico, qui talos f.icit
cos, de quibus jure possiiK^elari. Nam respicit mise-
ricordiier terram et facit eam tremere^ siciit ait Apo-
stolus : Cum timoreet tremore vcstram ipsorum operan"
tiiialutem. Ipse dico respicil, qui tangit exteriorifla«
Ke!lo,e'.occultainspiratione,mon/es,idestelatos:e(/ii-
oif^'jR(,idesiylncryinosaspreces funduntad Dominum.

in semine, sicut Aposlolus ottendit diceiis : Qmm
non in onmibus beneptadtum est Deo :ubi dicil, iVoii fn
omNf6ti« intelligitur quod in aliquibus, et de illis aj^it
psalnius. Admonelur enim bic semen Abrab:p , ibi
filii promissionis pertinentes ad li:ereditatein testa-
nienli aeterni, ut tnnquam baereditatem ipsum Deitni
eigant» et eum grati<, id esf, propier se ipsom co-
laiit, non propter aliqiiod emolumenluin mercedis
extra ipsura. Et boc faciant laudantes, invocanles;
annuntianles; nec in siam, sed tn ejus gloriam,
per fidem bene operantes,. spe gaudentes, et chari-
late ferven.eii. Et ouia psalmus commeiidai ules,
ideo non agitur bic de iniqiiitatibus, de irrttaiioni-
bus, et de amaricalione illorum in quibus non esi
beneplacitum Deo : de quibiis sequeiis psalmus ^git,
quamvis esset de eodeni popiilo, lnliiulaiiir auiem
psalmut iste Ai/e/ut/i, qnod est Hebraicum,etinterpre»

Can(a6o Domino. Qiiia Dominus respicit terram et n ^^^^^ Laiinev Laudate Dominum : et ideo a c«)iifos-

alia praedicia fac-t, ergo cantabo Domino in vita mea^
h\ est, laliter vivam quod viln niea erii cauticum
Domino ; et ut hoc sit, psallam Deo meo , id est, bene
op<rratH>r ad lionorein Dei mei quandiu (ut psallrn-
duin est) fuero , boc semper opiabo ut eloquium
futum^ id est dlsputaiio mea, scilicei quod ineipsum
accuso» illum laudo, sit ei jucundum.

Et vere erit ei jucundum, quia ego delectabor non
ifi roiiN(lo, sed in Domino. Et hoc in veio , id
e t, in vera deleciatione , nunc quidem in spe, tan-
dem vero in re. Ergo ut et i, si delecientur, defiJant
ineo eiemplo a terra^ id est, ab appetitu terreno pec-
catures^ id est iudai Kusceptae legis prxvaricaiores :
et eiiam alii omnes tnt^tii meo exeinplo, tfa ut non
sint qui prius fuerimt. Verte enim tmptos, et non
erunt, £t ut isti et illi roe imiieiitur, ergo aniina roea
pio lantis beiieficiis et tam inultis miineritnii» gralia-
rutn ejus, betudic anima mea Domino. Denedictio a

sione iaudantis iin ipit et dicii» Confitemini Domino^
et sic invoeate nomen ejus. Hic accipienda est amfes-
sio non genientis, sed laudatitis, quia sequitur iuvo-
cntio. Invocare enim non possumusy uisi tales esse-
mus in vita nosira qui laudaremus Deum. Exaudtt
auiem Dominus invocaniem, quein videt laudantero :
videt auiem laiidantem, quein proliat aiiiantero. 6t
ideo sequitur, Afi/ianltale opera ejus, id est, repro-
bationem factam per ipsu.n inter gentes^ scilicet ul
qiii diligit Deum, diligat proximum. Qtialitcr autem
aniiuntianduin sit, exsequitur dicen< : Cantate ei ore,
et psaltite ei opere, et sic nairateei omnia mirabitim
ejust i^cilicel et qu£ visibiliier operatur exterias, et
quae invisibillter interius. Et ut enarretis, laudamini^
id est laudabiles estote bene vivendo : et boc in no»
mine sancto ejus, scilicet ut non qiiaeratis gloriam ve-
stram, sed ^tit gtoriatur in Domino gtorietur, ad boc
ut cor qumrentium Dominum teeutur exeinplo in ve-

capiie, benedlciio in fine : a benedictione incnepimus, w^ ^tra imiutione

ad lipnpH i*iiAn«m rAHa<kmiio iift in i.AnA<ii<*ii«t.»A m^ U QucBritc Dominum, LU alii exeinplo vestro quaB-

rant Daniinum, ei iu quxrendo confirmamim^ id esl

ad bened.ciionem redeamus, ul in benedictione re-
gucmut.

IN PSALMUM CIV.

Alleluia.

ABGOIIBirrUli.

Mic psalmus Tetenim itm sanctorum quam tem-
|K)nim recordalione in praeseoiiuro utilitatetn dccen-
ler omnino, el ariificiose formatar. Aliter vox Chri-
ati ad aposlolos de Judxis.

EXPLANATIO.

Attetuia Hebraeiim nomen est, neuiro genere de-
dinanduin, ut Hieronyrous ostendit, quod rnierpre-
latur, taudate Dominum : et ubicunque posituro est
in titulis, docei poteiitiaro Creatoris sempcr debere
budah. Quod autem semel dicimus boc in omnibus
observanduin esi. In quocunque pbalmo priinum Al-
lcluia fOerii prjenoiiitum, eum et tuiu in fiue babcre

accedite ad eum et iliuminandni, iia ut nec caecitate
impediaroinl, quin quod videnduin est videatis. Nec
inflrmitate, quin quod faciendum est faciatis : et noo
ad horam qoxratis, sed semper quonite fadem tjus.
Hic enim semper quxrendus, et tandem inveiiien-
dus. Sed lortassc bic invenlus est, etiam quxrendus.
Invenit eum fidestiostra,quxriteumspesnostra. Cba-
riias invenil eum perfidem,etquaeriteum perspem;
posiqiiain autero euin invenit, iion ultra est qu«ren«
dus^ Fortasse auiem et illic sine fine est quserendiis,
quia sine fine aniaiidus. Illi eiiim itiquisiiioni qua
bignificatur amor, non facit finem inveutio, sed sem-
per crescil amor, semper et inquisitio.

Mevtuntote mirabilium, Ac si dicat : Dixi quceriu
Dominnm. El simagnum est ad vos, quod ipse est vi-
dere aui qua>rere, saltem in operibus suis euin vi*
drie; liuc est, si sulem iu rota sua uon |M>tuisii8 vi*

m5

IN PSALMORU\l LIORUM CIEGESIS. — P3ALM. av.

rot4

t

r

dere, SHllem in tt;rra ciim conspicile, et ad niitrienda
p»rvii|oruni cord.i, ut in fide corroborentiir. Propo-
iiilur bic de patriarchis exemphim, et illorum fidei
el |»r'>missiouis. ut iuiitando et prosperando non de-
sperenius de semine. Quicunqueenim in omni terra
hanc grati»m suscipiuiit, in semine reputandi sunt.
Vos smenverum Abrahttm$erviijus, et vos non carna-
Ies,sed spiritiiale^ fitiiJaeob ei ctiejus; quia/mquilylfa-
jor serviet mineri. Vos, inquam, omncs st non potcstis
videre ip<$um quod est, saltein mementoie mirabilium
ejui tiuiB fecit, El qnx sinl illn m:rahi!ia exponil, scl-
licet memeiitote ffrodigia eju$ qux fecit in exitu
iE^sypti, non qu.inturii nd signa, sed quauium adsi-
gnata : et memen lott^ ;u(/icm non oris ser\i,jd est,
Teteris legis ; sed judicia ovis ejus^ scilicel et quae
ipse in noviiate pr^cepit observari, et quid pra bis
lecipiendum indic-iverit.

Ipse bominut meus, Ideo dico judicia ori$ ejuB,
qui.i ipse no$ler, Id esf, omnium Dominus et Deusnon
soluro Jiidaeorum esi.Ei vere omnium, quiajucf icia eju$
suut m univer$a lerra^ scilicet ut quisquis praece»>iuin
servaverit, prumissionem accipiat. Ip«e, inquam,
memor fun testamenti sui prolendeudi in saculum, et
memor fuit verbi quod mandavit in mille generaiio^
ne$, Teslamentum quamvis iiiferius dicluin est, Dabo
^bi terram Chanaan^ iion est hic pro veteri accipien-
dum. Quoroodo enim prom ssiones illas cum esseiit
temporales, essent in sxctilum, id est, in setemuin ?
Vetus. quoque ideo dicitur, quia per novum ideo
aholelur ad hoc. Quomoilo possent esse mille gene-
raiioneSv ei quo datum esi velus testamcntum, us-
que ad novnm, ciim non possint esse ab Abmbam,
iiec eliam ab Adain usqiie in finem saeculi ? Dicit
eoim beatus Aiigiisiinus, quia si mille, secundum eos
qoi inde traciaiit, computantur, quindecim milli.i
aiinorum faciunl, quotl lege excedit mundi spatium.
Non ergo vetus tcstamentum est hic accipieudum,
sed testamentutn juslificationit et aeternae hseredita*
tit. Verbum quoque quad mandavii, id esl, fides ,
quia mandatoiit» non pertinet ad lesiaroentum, sed
ad fidem. Maudatum est, quod facere debemus:
promissio est, qiiod acciperc debemus. Maiidaium
ergo est fiJes, ut jiistus ex flde vivat. Huic fldei
promittitur aeterna haerediias. Mille auiem genera-
tiones propier perfeciionem nuineri pro omnibus ge-
neratiouibas poiiuniur , lioc est quandiu generaiio
succedet genrrationi sequendo, laiidiu eniin praece-
ptum esi ex fide vivendum. Qtiod l>ene servat popu-
lus Dei, id est, filii promissionis venientes nascendo
et recedentes moriendo, donec finiatur couimuuis
generatio , quai per mille designatur propter dona-
rii sotiduin quadratum, quod ad niille pervenit.
Ideo autem dicit niemorem eum fuisse, quia quusi
olditus hujus testamenti fuit, quando lerrenas pro*
missiones fecit ; et qtiasi immemor verbi exstiiit,

?;nando carnalia prsipcepta dedit. Tuiic vero meinor
uit utriusque, quando et praecepta de fide dedit, et
aeternam promisii.

Quod dt$po$uit, Dictum estquia meroor fuitverhi,
^iiod di$po$uitad Abraham^ id est ordinavit et pro-
misil Abrahae, dicens td euro : In $emine tuo bene-
dieenlur omne$ pentei, Ei niemor fuit juramemi $ui
facti ad l$aaCy id est, ejusdem verbi, quod firmiter
promisit Isaac. Isaac enim filius promi^sionis fuii,
et significat illuin in quo coinpleta est promissio, et
Ideo jurainentum lisaac attribuii. El iUud^ id est ,
verbttin slatuit Jacob in praceptum^ el hrael in le-
etamenlum. In pnrcepio est Ubor, merces vero in
promisso. £t ideo dicit statuit, ut illud verbum es-
aet Jacob, id est, proficientibus pra^ceptum, e{ Israel^
id est, pi^rvenientibus testamenlum wternum ; quia
praecepto observalo et impieio, tandem dabit aliquid
aBterniim, id est, vitam :i!teriiam.

IHeem^ tibi dabo. Di$po$mt^ inquam, verbum
sunm ad Abraham^ dicen$ ita : Tibi Abrahain et vero
seuiini tuo daio terram Chinaan, Postquam euim
dtfducius CS4 de Ur Cb«ildx*oruiu Abrahaiii, cuia

A peregrinaretur in terra promissionis , quam possedit
Chanaan. primogenitus Cham , dixii Dominiis ci .-
Terram in qua $tas, dabo tibi et $emini tuo po$t te. St
autem terram Chanaan, quomodo allquid aeterntim,
nisi quantum ad figuratum ? Terra quippe ChniiaaD,
est terra fluen$ laete et meUe : per quam dcsignatur
graiia, in qua guslatur quam dulcis est Dominus.
Sed quia non oinnium est gratia (non enim omnium
est fiJcs) idfio subJit, Funiculum hcereditath ve$treg^
id cst, hxreditatem vobis Abraham, Isaac et JacoErt
ct imitatoribus vestrae fidei specialiter divisa. Unde
atibi : Fune$ ceciderunt mihi in prteclari$, Sciendiira
autem quia Chanaan inierpretattir humilis, et signi*
eaiservilem timorcm propter sententiama Noedatam,
qui dixit : Chanaan eril $ervu$ fratrum $uorum, Sed
quia $ervus non manet in domo imeternum, ideoexpulso
Chiiianaeo terra illa daiaest semini Abraha» in pos-
se^sionem: quia perfectacharitas foras mvtiitimorem,
Cum e$$ent numero brevi, Hoc inducit ad conso*

n lationem infirmorum animorum, 8cilic<;t ut ostendat

*^ qiiod quamvis Dcus gratis colendus sit, culiores U-
nien suos temporali necessiidte non deseril. Et se-
cunduin beatum Aiigustinum sic conliuuatur. Quasi
dicat : Q loinoJo Abraham ei posteri sui terram il-
lam iiihabitare potuerunt. B<;ue utinue, quia cun^
essent brevi numero et intoim eju$, id e«t, cum itli
riistici Domini essent pauci$$imi^ tamen et securi ia
lerra illa habitaverunt, et securi pertran$ierunt mul-
tJties de genie una ad aliam gentem^ et de regno ilio
ad populum alterum, Hegnutn vocat terrain illam ,
non quia tunc erat, sed fuiura erat regnutn. Qnidiun
vero simpliciler iia contiiiuant : Domiiiiis dixit
Abraliam : Tibi dabo lerram Chanaan, In illa auiem
terra cum e$$enl brevi numero, tamcii secnri ibi habi-
tabant, et de gente in gentem pertransierunt prius. Et
hoc ideo quia noit rebquit hominem nocere ei$ nec in^
lerra iiia nec extra. Et saepe etiam corrtpuil pro ei$
regee, sicut Pharaonem regem i£gypti pro Abraham,
Abimelech vero regem Geraris pro Isaac, ut liisto*

C ria referl. Ipso dico, dicens in illis regibus : NolHe
tangere ehristoe meos, et in propheii$ meti nolite ma^
Ugnari, Quod propbetae essent iion dubiutur, quia
in dictit et in factis eorum erat prophetia. Quomod»)
autem chrlsti , id est, uiicti essent quaeritur, cum
onctio in^ populo illo a Saule tantum incoeperit, eui
David successii, sed uncti erant si n'm corporaliter»
tan»en spiritualiter, quia praevidebant illum futurum*
et credebant iii euro : qui llebraice Me$$ia$f Graece
Christus, Laiine unctus dicitnr. Et dicit beatus Aa«
gostinusin lioc loco : iLNemo euim potesteatn fldem,
quae est in Cliristo iesu, sive aiite ejus Incarnatio-
iiem, sive postea reconciliatus est Deo Patri, sicut
Apostolus ait : Unu$ Dominus^ unu$ mediator Deiel
hominum, homo Je$u$ Chri$tu$, i

Et vocavit famem. Dixit superins quia pertran$ie»
runl de gentef quod multoties descendit in i£gy-
pturo ; et primo causam ejus pouit dicens : Quia Do-
minus vocavit famem super terram. Qiueritur autem

D quomodo vocaverit famem super lerramt quasi per-
sonam aliquam, cnro fames non sit nisi ex Inedia
contracta peniicies, quae ita per alimeoturo repeili-
tur, sicut iiiorbus per roedicamentum sanatur. Sed
Intellifenduin est singulos diabolos singulis pestibos
adininisirandisprsfeetos, undealibl dicitur :/miiifisto»
ft«m fecil per angelo$ malos, Et ide ) dicit : Vocavit fe^
mem^ id est, praerectum famis super terram, id est, fa-
mem quae in ejus dispositione erat ante mondi consti»
iiiiiouero jussit esse super terram. Et contrarium onme
firmimentum pani$ contrivitt id est, abstulit panem^
illi terrae« quo confirmanliir liomiues. Ante autem
quain hoc faceret, ut esse it eis quo confugerent»^
ipse qui etiam non recie factis uiiiur aJ bouuro«
mf5tf ante ee$ in i£gyptuin virum quemdam. Naui
vemndalu$ e$t, id est, pcrmisit v.enuiidari Joeeph a
fratribus, ^gyptiis in servitium, vel in $ervum, Et
si Joieph, a fratribus venundatus, huiniliaius eiexal-
taius» locum fecit populo Dei ad tcmporalia bon;^.

1015

bEbjE VKNIHRABILIS OPP. PARS II. SECT. II. — DUBr\ ET SPURIA.

fOii

no confirmareiur super inimicos soos, multo magis
iiiystitMis Josepb, a rralrltius vendilus, secundum
raniem humilatiis, el in cdelis eiallaius, locum Te-
t'il vtd xterna bona populo Dei iriumpbanti de dia-
bolo et nngeiis ejiis.

HumWaverunt in compedibus, Vendilus quideme (
Josepb iCgyptiis, et ipsi iEgyplii humiliaverunl pe-
dii ejus in compedibus, P»suit eiiim Putipbar, priii*
ceps Pharaonis, in carcereni, propter mandaium
uxoris suu!, cui noluU consentire, sicul rereri bisio-
ria. Ei tuiic ferrum^ id esl, dura tribulatio necessi-
tatis pertraniiit animam eju$^ quod tandiu fuit, donec
v§nitet verbum ejm^ id est, dom soninia magistro
pincernaruni et pistorum, qui secum erant in car-
cere, interprelaretur, qnod ex se iioii b;ibuii, sed
quia eioquium Domini^ id e>t, Spiriius sanclns, quo
locutus est ei Doiiiinus, iiiierius inflammavit, id cst,
illitniinavit et incendit eum ad iiiterprelanduin.
Postea vero cum rex sonmiuin vidissct, noc idofieiiin
interpieiem inveniret, moiiitus a principe pincernu-
runi de Josepb, misit ad earcereiii, el tolvit eum prin-
c$p$ populorum, id est, Pbarao, et dimisit eum, Et
coustiiuil eum dominum domu$ $u<e, etc.

Ei iniravil hrael in jtlgypium. Ecce transitus prx-
dicius. Terram Cbain vtcai i£gypl»ui, quia putteri-
las Cbani possedit eani.

Et auxit populum, Inlravit , iiiqtiam , Urael tn
yEf^ptvm, et ibi Dominus vehtmenl^r auxit populum
$Hum, el /immvit eum $uper iuimicos $uo$, Uuud qui-
dem tuuc non erai, quando niasctili eoruiii inicrli«
fiebantur, et ipsi latcniio opere preniebaiitur ; sed
luno erat b«c conlirmatio quando omnes inimiei
^rum secus litlus mortui inventi sunt.

Conteriit, Uuasi dicat : Digiii erant inimici super
quos Dominus iu firmaret populum suum, quia coti-
verlti cor eorumt et occidit pisces coruro. Non intel-
i^^endum esl, quod Deus aucior sit alicujus maliy
sed cor quod per se pravum est, justo judicio suo
permittit iii pejas declinari, scilicet, utqui iardidu$
mln $orde$cai adhuc. lu et hic. Cor enim iOgypiio*
rum pravum erat, quia invidebanl eorum felicitaii.
Kt Doniinus eonveriit, id e»t, ex toto veriit itlud cor
€9ntm, non illos quidem ad iiialum incitandot sed
sttis bene faciendo. In odiuin suorum, id est, in in-
vidiam, Invidia enim est odiuiu felicitatis alieuse. Et
Ul dolum facerenl in $ir»os eju$, quod iili quidein fe*
cerunt qui se amicos extcriu^ simulabaui, ei taniea
Pliaraoni, ot eos opprimeret, occulte suggerebant.
Pro hoc autem edio el dolore mi«tt Dominus in
^E^ptum Moffzen $ervum suum de Madian, ubi erat
apnd Jetliro socerum suum, dicens ei : Hevertere in
Jiigifplumt ut Uberei populum meum. Yideni enim
offictionem eju$ vidi^ et gemiium ejui audivi, Sed quia
llojfset respondit : Domine^ ab heri et ub nudiuslertiui
ex HUO hcului e$ mihi^ incircumcuus sum iabii$ et
cordo^ dixii ei Dominu$ : Assume tecum Aaron fra-
|r#m ittMni. E| ideo propbeta adjuiigit : Mi!>it el am
^aron, quem eUgit ad boc tpaiim ad quod Moyaeu. El
iu eta duobus ywtiti, id est, firmiier staiuii, ita, sci*
licet, quod iion fallerent verba $ignorum $uarum^ et
prodigiorum suorum, id esi, signa sua minora et
prodigia majora, qu« quasi verba erant, quia sicut
verba a'iud significabant, ila et ipsa aliiid signilica-
kanl. Signorum $uorum et prodigiorum dico, facto-
nim m terra Cluuii, id est, in iCgypto. Et exsequi-
lur tigna, id esi, prodigia illa dicens : Mi$it tene-
fffoi^ et oliicuraftit i£gypium. £l ita exacerbavil Mgy-
ptiis f€rmofief shoi , quia illi contuinacibus suis
responsis et contradictionibus suis oppugnaverunt
sernionea Domini, ideo sermones isti sunt eis exa-
cerbati. Hoc modo litteram beatus Augusliiius po-
pil, ot dicit 86 perpaucos libros iuveuisse uiiquam
ubi esset non exa^erbavit, Poiest tamen illud dici ita :
Jfon exacerbavit $ermone$ tiuo$ Moysi et Aaroii, quia
quod eis dixit, boc in opere exbibuit. Si eniiu ali<
quid proniitteret quo<i non iinpieret, tuiic sernioues

ej|us acerbi eis videieuitu'. Qu^ autcm de plagis se-

. qiiuntur, bistorice tantura accipieiidi sunf, et ld«H>
iion est lii els moranJum. Otxfi, vet Moyst^s, vel
Doininus, qui quod lemporaliter fii anie oninia teiD-
pora in Verbo suo semel di<nosuit.

Et venit emnomyia et cynifex, Non ut quidam opi-
nautur, bxc una plaga suiit, sed dux. Locusta aii~
tem et iirnclius, ut beitiis Augusliuus lestatur, una
plaga snui. Et e>t alterum parens, alteruin vetiis.

Et comedit omne fenum in terra eorum. Fennm Noe
triiicuin eiiam designalur. Et com dit omnem frm-
ctum arl>oriini in lerra eorum, Et percu$sii sic Domi-
nus omne primogenitum in terra eorum, Et primitiuu
omnis laboriis eorutn, prim' genita accipe in bomini-
bus, primiiias vero laboris in caateris animaiibus.

Ei eduxit eofi. Illa qiii'leni fecit Domiuus inimicis«
lia*c re<'it vero populo siio, scilicet, eduxit eo$ cum
auro tt argento^ niutuo ab JSgyptiis accepto. D cit
bcatus AugusiinuK proplerea boc Doiniuum fecisse,
quia caniales eraut, neque tales ennt qiiicunqiie
p<»ssent, velleiit couiemnere laboreui suum et ai
■^ temporalem, tameu d 'bitiiin, jusiaraque inercedem,
Nequeileoquia illi iOgyptios i»ordolos deceperuiil.
. puiandus est Dominus dolos illos in popuio illo, qui
sursuni cor baberet, jubere, aut si fecer t, appro-
bare. Magis enim per illa verba D»ri, qui carn.ile cor
eoruin videbal, et cu|iiditaiein examinabat, |ier nis^^i
suutilla facere qiiaiii jussi. Nec taioeu sine prorerin
carnalis auima: eoiuin fuit, quud illis feceruut (|mI
talia jure pa^si suut. El quamvis per dolos ab iut-
quis homiiiibus, tamen quod juste eis reddi debuit,
abstulerunt. Sicut autem iniquitate ifigyptioruiii,
ita infirinilate isioruiii usus est D^minus ad reve*
landiim ea uiix in illis factis significabautur, sciltcel,
ut no^ ab ^gyptiis aurum et argentum fumamus, id
est, in libris iiifidelium rhetoricos oriiatus sentea-
tiaruui, et in oriiaiueutum saoctarum Scripturariun
tranferamus.

Leeiaia e$t ^gt^ptus, Non primo, sed po.*iqttam
audiverunt siios iii niaii exsiiuctos esse, illos illxsos
G abiisse. Timueruiit eiiim niinis ne redireut, el ^gjf-
ptuni toiam occuparent. In ilia perfect'ooe expamdU
Dumiiius nubem^ etc., boc est, proiexit eos in cu-
iumua nubis in die^ et in cotumna ignis in wtctf.

Peiierunt, Ei paae aeii^ i<l est, iiianna, quod pnn
pter siguificaluiu dicitur iianis cculi, vel qiiia de su-
periori regioue desceiideret, saturaint eos, Non so-
ium in steri.i loco saturavii eos, sed etiam in arido
potavit eos, quia diarupit petram^ et fluxerunt aqum^
nuu parvae, sed [tumina etiain o^iifriinl iit st^co, id
esl, ubi prius luit siccitas. El ideo carnali populo
boc exbibuit, quonium m^nor fuit verbi sancii stii, id
est, aeternae proiuissionis, quae per illa bona iempo«
ralia («iguificabautur. Qui>d vefbuin habuit ad Abr^
Imm puerum funm, id est, in simpUcilate colentem
eum. Et sic eduxil popuium $uum in ex$uitationi;
quosdaui i.uidem in exteriori tantum, quosdam vcro
etiam iiiteriori, scilicet, in quibus est beneplacitum
Deu. De quibus agit psalmus : £lf eiectoi tuB$ in lat-
D tiUa, hepeiitio est ad confirmationem. £t beaius
Aiigusiinus dicit in boc loco : c lutelligendum cst
servos Dei iu boc loco, et electus filios promissio-
nis, semen Abrabam imitans liilem, baec lemporalia
b4)na non ideo a Deo accipere, ut in eis luxu dif-
fluant, aut perversa securitate tepescant; sed ad
esse baec omnia parata divina misericordia, ul face-
rent ad iiiud xternuin bonum. »

Et dedit, Postquam eduxit eos deserto, regtona
gentium dedit eis. Et laborei multorum popUoTMm
poHideruntf non ut propterea eum colant, sed nt
baec quoque ad naturam boiiam referant. Quaecun-
que eniin alia bona dat Deus, referenda sunt ad
grutuiium cultum ejus, ipse autem gratuitus cultus
ad alia non est refereudus. Et boc est quod diciu
Ideo eis ilia dedit, ut euitodiant j^iiificationei ejus.
Et quidem sic jusiificationes custodire expouit, di-
cens : Et legem eju$ exquirant, flic etiain beams
Augubiiiius laiia verba subjungit : i Audi ergo, se-

1017

IN PSALMOHUM MBRUM EXEGGSIS. - PSALM. CV.

101»

men Abraliam, non de carne glorians, $ei Wdem A qnla ec in hae iniseria nos consolaiur, et ab hac ml-

■•*"*' '*"" •''-* -^.^-: ^^- .-. .- serianosllberai;8lteroproaiern(Manclll:immi«

8«!nc'*rdiam intelligemii^ slne qiia nemo poiest in
iila fiia esse bealus, scilicef, qua laborem Qosirunft
teniporaleiu .«cterna qniete reinunerat.

Quit loquetur poientia$. Kepietus consideraiione
divinorum operuinjste qui exposeit misericordiam,
subdit : Qiits toqueimr pofentiai Domt/rt, etc. Con«i-
dtrans pnecepta Dei, qnorum praeceptoruni opera
laiides sunl ejus, qui oper^nur in siiis, dlcii : Qui$
-coiire^sus toquetur potenlia$ Domini^ id esi, quis pote-
rii alicui explicare praecepta Doiniiii, quibus poteri-
ter nos sai»at ei justificat? Et quia Deus iiivisibiliier
qiiudam 0|>era!nr, el illa sunl inefr.ibilia, ideo ad-
dil: Aut qnis tiuditai^ id est, si audierit, etiam /a-
nVi, id e-t, poterit facere omne$ laude$ eiu$ 1 Lau:le$
sitnt ejus opera precepiorum aius ; sed ideo poliiis
p<»siiit laudes, quam opera, tcI pr.Tcepta, quia, in
quantuin hoc fuerit, laus ejus sunl qui operatur in
g nobii vHle et pro bona voluntate perfi ere. Vel aliter :
Qui$ conressus loquetur, id est, digne repraeseniahit
iu se polfn^tas OoDiritt ? scilicet, quaio potenter ho-
minem formaverit. et quam poienler rerormaverit.
Qui$, inquam, ita ro^tie'air, ut raciat audita$ has oin-
nes laude$ eju$, scilicet, at non solam dicat Toce,
sed eliam osieiidat opere? Nullus ntique.

Beati qui cn$}odiunt, Coiitinuatlo eadero, sed ulra-
que sentenlia. Quasi dicat : Nullus utioiie omiies lau-
desejus racere poteril; sed timen quidam sunt qui
non lacieudo beati sunt, illi, scilicel, ^iii eu$todiuni
judicium, et faciunt juUitiam^ id esl, qui recte jiidi-
cant, el rect» raciuul, ei non ad honm, sed in omni
tempore. Quicunque enim per$everaverint unruc in fi'
nem^ hi $alvi erunt, hoc est, qui custodiuot judicium
in lide, et raciuni jastiiiam in operjitlone, et in ht>c
beali suui, quia veuiei tenipus quando judidum quod
nunc Cttslod Uir flde exercebitur operaiione, scilicet/
qnaiido juuitia convertclur in judicium, id est.

- - rc-

Imluns, audite, senri ei electi Dei, hal»entes glo-
riam vilx, an» nunc esi, et riilura> ; et sl durx sniit
vobis lenlationes in hoc secuio, iosepii in carc«*re,
Ghristum iu cruce cogitale. Sl auiem lemporaiium
reriim adj.icei prosperitas, non propter ipsam Deo,
sed propter Deum ipsa utimiiii, iiec exisiimetis
Deum necessarium esse cultoribus siiis propier isla.
Sed primum quaTite regnnm Del, et justiliaw ejas,
01 h]cc Oiuuia adjicieniur vobis. i

IN PSALMUM CV.

Aileluia, allelui.i«

AROOMBIITIJII.

Psalmus hic ex persona popiili qiiasi jam in linby-
lone posili caiiiiur, connteiiiis percata sua, ac de-
llcntis quod beiienciis Dei seuiper inferaius exstilerit.
Aiiter, vox Ecclesiau td Aposlolus. Legendus ad
Cxodum.

BXPLA9ATI0.

Brevlter io titulo pr^pmonetiir, ut Domlno lo*
liiis psalmi Jubilaiione cauletur. Introducltur confi-
ten^ populiis llebraNirum, qul, reiicla palruni pertt-
dia, ad pieiatem Domiiii ipso miserante perductui
esi, ut inieiliKamuB, cum ruerint conversl, et ipsos
alleliiia luerito pro siia redempiioiie cantare. Iii
priroa igilur narratione deprecatur ut socielur po-
pulo beneplacito, qula erat Doinini Salvatoris ad-
veiiiu de geniibiis congregaudus. Secuuda pairum
suorum peccata diminuerat, quse recerunt In i£gy-
.pto, mirabilla Domini nilniiiie coniuentes, piuni la-
nien Dominum ab inimicis eos liiicrasse. Teriii re-
fert ad peccandi sludia reversos , sed Dominuin
Moysi prpcibus fuisse dcliiiituni. Quarta iiii'iuilates
i^oruro asserit iteratas , impendeuteinque Doiniiii
iram, Phinees supplicatioue placaiam. Qulnta ad
aquam contr^idictionls cos Moysen exacerliasse, suos-

que post b«c filios idolls immolasse conimemorai. ..„^,.^«. ;- .: ... . . . • . ^. %.

Unde Doniinuf vehemenier iraius, tradid.t eos gen- C '1,^ ^"^5* accipiunt potesiatetu judicaiidi eos
liun serviiuti. Ac deinde misentus, iu conspectu ^ ®\ *r^"'*^!;? -"""^ JHdic 'niur nou recie. fct qul
iaiiiiicorum, eos reddidit gloriot»os. 8extii precatur, c?**ooirejud
quod uovcrat esse veulurum, iit de univer-is tiatioiit-
bus Ecclesia caiholica congrege ur, ei laiiiles Dowino
«lerua eisulutione oelebrei.

COMHKirrARIOS.

- Confitemini DonUno^ quoniam. Psa^mus iste de al-
leluiatusis psalmis secundus esi, qiii inscribitur bis
AUelma. Et dicunl quidam qiiod uiius sil de priori
psalino. Sed dicit beatus Augusiintis quia si lioc es-
set, tunc illud quod DOiatur psalinns quod sit inler
utrumque alleluia poneretur. Dicit ellaoi non neces-
sarium esse bis appoui, quia semel lanlum surficii.
Ginjuhgiiur auteni |>er hoc psaluius iste superiorit
qiiia sicut ille iraciat de hls in i|uii)iis beneplaciluin
ei»i Deo In priori populo, ita tractat iste de his qul
aniaricaverunl sibi Douiiiium, qulhus taiiium nou
deruii divliia loisericordia. Dicuntur autem lioc in

icium, et racerejiislitlam, nemo polest,
iii»i sanatus ab ii*iqoitate per illuin qui justifiirat iin-
piitin, ideo railoiiem subdit. Quasi dical : Ut nos
cu^todiamus j •diciuin, et raclaiuus j'ustitiam, ideo,
Domiue^ memento rtoiin, qui ruimus iminemores tul
irt beneplacito populi ini^ id est, assodando nos illis
quibus beiieplacilum est libi. Ei vi$ita no$ in $alU'
lari tuo, id esit, notifica nobis Salvatorem tuum. In
quo non soliim peccata dimiituntur. sed eliara auiina
san^tur, ut judicium custodiat, etjustitiam faciat.

Ad videndum in bonitate. Memento, iiiquam, no$tri^
et visita oos ad videndum, id esi, ut caeci non rema-
neamus, sed videamus qiiod videndum est ; et hoc
non lii meriio iiostro, sihI iii bonitate electorum tua-
rum, id e^t, gratia illa qiiam lu praesias eleciis tiiii*
Vei aliier : Memento nostri in beneplac to populi tui
ad videndum tit bonitate eieetorum tuornm, itl esl, ad
lioc, ut taiidem le videamiis iii ea su:iviute, in qua

persoiia illorum, quicunque, si veniain precaiilur, et ^ v.suri sunt te clecli lui. Cl ad tatandum in lcet.tta

illoruni exenipla coniiiieiiiorant, iii quos etiain pec-
catoren dives apparult luisericordia Del, ei iiicipit a
conressione iste mcui prior. Acclpleiida autem est
coufessio genieiitiSy quia dicitur iii psalino : Peecavi-
mu$ cum patribu$ no$tri$. Sub Intellisenda umeii est
couressio laudaiiiis, quia subdit : Quoniam bonu$,
quoniam in Kfcu/ttoi mi$ericordia eju$. Nuila eiiiiii
coiiresslo peccaiorum vilis esiy iu qua Deus uon l;iu-
daiur corde et ore. iit quia in uiraque couressioiie
Uiidaiur Doiniims, ideo psalmus bis alleluia iiiiiiu-
laiiir, et incipil ita : Confitemini, id cst, conres^iu-
uem racite bomino^ primum vos accusando, deiiide
ipsum laudaudo, £t debetls ei confiteri, quoniam est
bonu$, id est, suavis et dulcis omuibus se digue gu-
stantibus, ei quoniam mi$ericordia eju$ est iit f(E-
cutum. Secundum sxculum wm^ Gnecum accipiiur
a:quivoce, et pro acieruo el pro teinpore. Si pro
teinpore accituatur, tuuc iuteiiigciuus liiidericordiaiu^

genti$ tuas, ad hoc, ut nos laeteuiur in ea la*titia iii
qua la!tabilur geiis tua, id eii, lu le, quaudo tu eris
omnia. El iioii dico videamus, Isetrniur, ut lauderig
cum /uereditate tua, id est, ut liaii-editas tua sit lau-
dabilis, et lu in ea sis laudabilis.

Peccavtinus cum patribu$ no$tri$. Quasl dicat : Ne-
cesse esl, Domiiie, ut memineris quia peccavimus
cum patribu$ no$irt$, id eat, cuin adhuc essemiis in
luinbis patruiu uostrorum, sicut alibi dicitur, quod
Levi decitnatu$ est^ id est, decimas dedit in lumbit
Abrahain, Yel peccavimu$ cum patribus nosfWs, id est,
ita uos peccaviuiiis, sicut et patres no^tri. Nam tn-
ju$te egimu$ iii proxiuiuiu, et iniqmtatem, id est, iin-
pieiatem-iu Deuin, piosequilur autem quomodo pa-
tres peccaverinl dicens, Patre$ nostri non intellexC'
ruHt tnirabHii tua, Doinine, racia tn Mggpto^ scilicet
non atteuderuiit qiiid vo'ueris eis pra»»tai:e per ilLi
mirabilia : Uuc est viiam «tereaw uoa temporalem.

4019

BEDiE VENERABILIS OPP. PARS II. SECT. II. - DUBIA ET SPUUIA.

1020

sed incommutabile bonnm, quod pattenter essel ex- A peecaMrei. El tamen posl lianc divinam correctio-

nem fecerunl vUulmm in nionte Oreb, et nnn g:iliem
aliquid qnod esset creatum, sbd sciilplile. Et miita-
wrtiii* gtoriam $uam, id esl, Deum in qiio ipsi glo-
riari deberent, non in viinlum, qui sallem anfmaia
res est, sed in simUiludinem , id est, in simulaernm
vituU comedentit fenum, sicnl el ipsos, quia fenum,
id e«t, terreni eranl, dinbolus comedil. Et ideo hoc
fecerunl, qiiia obliti tunt Deum qui $alvav:t eot^ qui
fecit maqnaUa in jEqyvto, qui fecit magna m^rabHia
in terra Cham, id esl. in ififiypJo : el non solum raa-
gna, sed eliiin tnrribvia, U\ est, inlia mirabilia, qiue

spectandum. Ipsi autem impatienter murmuraverunt
et temporaiibus bonis beatos se fieri putaverunt, qu«
veram bealitudinem non conferunt : quia insatiabi-
lem cupiditatem non exstinguunt. Sequitur :

Non fuerunt memorpi muUitudinit misericordim
tute. Ulrumque redargnii hic memoriam et intelle-
ctum. Intelleclu namque opus eral ui inteiligereni,
ad quid Deiis per illa inducere vellet : memnria vero,
m saltem mirabiliter facta lemporaliter non oblivi-
■cereiitur, sed fideliter prxsumerent quod eadem pn-
testate qua eos de polestaie iflgyoii libernvcmt, de
persequeMtium hostium persecntione eos liberaret.
Specialiier enim respicit qtiod dicit eos non fuisse
memores mirabilium ad iliud, qiiando ab una parte
montibus clausi. alia parle Riibro mari, a lertia

Krte insequemibiis ^gypliis desperaverunt se a
uiiino posse liberari. Et hoc est quod dicit : Et

valde expavescenda sunl, fecil/n mari Ru^ro. Etqnit
oblili <un\ Di*um, ideo dixit, id est, dispoHuit Dcii«,
ut disperderei eos, noii lanien quod disposuisst^t, qnla
si disposuisset. sed tanta hiit iniquitas i?orum, qiiod
potuit videri Deus d sposuisse ut prorsus dispetderet
eos. Et vere disperdidisset, at Moytei eteclus ejiu
non stetisset pro illis in contradiotione, id est, in hn-

quia iiofi fuerunt memoresy ideo trrtlavmcnl, id est,

Denm ad irain provoraverunt desperando de ejiis B militate spiritu^ in contpectu ejus^ id esi, in corde
poleiiiia, cum essent ascen'entes; liocdicit quantum ejus, uhi conspicit, dicens ita : Domtne^ si dimiseris
ad siiuin l<ici. Descensiis enim est a iuda>a in pnpulo,huicdimitte:sinautem,d^lemedeUbroqfem

^.gyptum, ascensus vero ab ililgypio in Judae:im.
Jrritarerwit dico eiites in mari Rnbro, s< ilicet adeo
eis fiirmidalo. Vel poiest et simcl ciler dici propter
sititm loci, atcendentes in mare Hubrum, Et qtianqtiatii
irritaverini, tamen Dominus salvavit eos, non pro-
pter mcrtum eorum, sed propter nomen suum^ sci-
lleet ut noiifiraret aliis poteutiam tuam. Et mirifice
salvavit eos, quia increpuit, id esl, aduionuit ma.e
Rnbrum quasi dominus servum, et exsiccaium est»
El deduxit eos in ahystit, id esi, per lociim ubi priiis
eraiit aliyssi, cum latita seciiriiale, sicut poslea in
deserto. Et in ipso mari salvavit eos de manu, id esl,
de polesiate iEgyptionim ; et ila salvavit eos quod
omnitio redemit eot de mfiuu summi tntintci, id est,
rhar.'<onis. Non ideo dicitredeiiiitqnod aliquod pre-
tiiim ibi dederit, sed praecurrit Propheta jam ad
praesignatum, id est, ad sangiiinem Domini nostri
Jesu Christi, quem pro redemptione nostra futidi
Tidil. Et verefa/vartf eos de manu odientium in mari,
quia o^ara operuit eos, ita quod nec unus remansii ex
ms reliquus. Et lunc erediderunt patres noslri verbo
tjus^ id est, promissionibus Domini de sua libera-
lione per Moysen factis. Et in laude ejus, id est,
laudanler canuiveruni hymntim ejus dicentes : Can-
temus Domino gloriose. Sed cito fecerunt^ id esl, cito
laudes illae finem habuerunl, quia obUti sunt operum
ejtts : et n$n sustinuerunt^ id csi, non sursum in con-
sideratione consilium ejus, scilicet ut attenderent
beneficia illa erga se non esse inania ; sed quod per
ea Dominus adaliqiind ningnum, id est, ad vitnm
aDternam perducere vellel. Ei quia non sustinuerunt
comiUum D«imiiii, ideo concupierunt concupiscentias
in deserto. et tentaveruni Dominum in inaquoso» Et
tamen non defuii eis divina niisericordia, quia dedit
eis petitionem iptorum, id est, carnalem i etitionera
quanliim ad poiom. Et misit saiieiatem pluendo
inanna in int^llectum et ratioues tn animasp id est,
in animalitatem eoriim.

Et irritaverunt, Quasi dicat : Prxler supradicta haec
etiam quidam fecerunt ex iilis , quod irritaverunt
Moysen in caslris et non lantum Muysen, sed eiiam
^arofi sanctum Domini^ id est. quem Dominus san-
ctiflcah praccepit. Consecravit enim Moyses Aaron
in sacerdotem ez praecepto Domini. Et dissenserunt
ab eo diio de popiilo, Dalhan et Abiron, dicentcs :
quia niniis sluderet provehere eos de sua progenie,
et contemnentes pri-cepttim Domini, se ipsos sacer-
dotes facere voluerunt : et assumptis quinquaginta
viriS ad ihurificandum processerunl. Sed qnid facium
est eis? IJlique terra nperta e /, ct dcglutivil Datfian
et Abiron : et eiiam operuit^ id esi , cSausit se super
eongreqationem eorum, id esl, super quinquaginta
vinis illos imiiantes : reiiquos vero complices eo-
rum it;iiis de coelo combussit, hoc csl quod dicit, Et
exarsit ignis in synago^a eorum. El flamma combussU

D

scripsisU; hoc autem dixit, securus de justitia sua,
ad hoc «1 averteret iram ejus ne disperderet eos. Et
tamen ipsi digni fuerunt qui disperderenlur, quia
cum eiploratores corum missi in terram promissio-
nis, ad mng'iam terrae commendationem boirum la-
lem, quf-m vix duo porlare posseni, inde retnlissent,
ip^i pro nihHo habuerunt terram illam detiderMlem,
Ne tatnen inteliigis, quod damnaii sint propter illius
terrac conierfiplum, sed, quia ncglexerunt signitica-
tum. Botrus autem illc qui de lerrn promis^ionis a
legatis a'lalus est, significavit Chrisiiim : qoi auiem

Jrinr portahat, et bolrum posi se h •behai. siffoificat
ndaictim popidum non agnoscentem Chrislom :
qni auiem seqtiebalur, et boirum aiite se intuebatar,
significatgenlilem populum, qiii Cliristum agnoscit, et
non post se, sed ante oculos mentis semper eum ponil.
Non crediderunt, Ideo, inqnam, pro nihHo habuerunt
terram desiderabilem, quia non crediderunt verbo ejus^
id est, promissioni Domini. Et ideo miirmiir0iyericnl
in tabernaculis suis, sed noit exaiccfieritnl vocem Do^
mini : et ideo Dominus elevavit manum suam super
ios, id est, distulit poenam, quain tunc merueranl,
ut tanto gravius dcinde puiiiret eos. Vel elevavit ma-»
lnum suam super eos ad gravius perciiiienduro, sciii-
cet ut tunc maxime prosterneret eos in detertOf ei ul
post ipsos dejiceret etiam semen^ iJ est, filios eorirm
in nalionibut, fd est, per nationes, sicut Philislinis
focit, et per Assur, et per complures alios. Et ut dis-
pergeret eos in regionibus, sicut liodie dispersi sunt ;
ct merito boc, quia initiaii sunt se, id est, conse-
cravenint se : vel initiafi sunt, id cst, sacrificaverunt
Beel, qui colebatiir in Phegor ^ IIkIus enim fuit
pater Nini, ad cujus honorem filius idolum fecii,
quod vocabiitur Beel, et colebatur In rei^ione Phegor,
cui isti in deserto sacrificaveriint. Poiest etiani dtei,
qiiod sic gentihus permisti sint , quod quidam ilto-
rum*et in Phegor Beel adoraverunt, et comederunt
sacrifieia mortuorum, id est sacrificia Belo qui jam
mortuus erat oblata. Et sic irritaverunt Deum tii
adinventionibus «uts, non quod ipsi ritiis illos titnc,
quos gcntes prius invenerant, adinvenirent ; sed quia
iia sliidebant ibi, ac si ipsi noviter adinvenissent. JSl
iileo muUipUcata est in eis ruina^ quia perierunt ec
a serpf^ntibus et mullis aliis modls. Et aliis Deom
irritaiilibus Phinees sncrdos \\\est€tit, quia non est
lapsus cum illis. Et placavt Deum Hebraeum quem-
dnm cuni Madianiiida virgine concumbentem trans-
eiindo : et quia hoc non fecitanimo ultionis, sed ani-
mo dileclionis, corroi ti sunt alii, et sic cestavit quas-
satio^ qiiia non iminisit Deus tribulationem amplius
illi populo pro hac olTensa, sicot prins solitus fuit
f icere. Et irritaverunt praeterea qiiae praedicia sunt,
irritaverunt etiam Dominum ad aqnas contradictioms^
scilicnt ut rixati sunt conira Moysen dicentes : Daie
nobis aquam ut bibamus, Et tunc vexatus est^ id est,

mi

IN PSALMORUM LIBRUM CXP.GESIS. — PSALM. CVL

i03i

eommotus est Motjset propter eos idcirco qvia exaeer* A id est, videnlihiis illig et ailendenlibiis, qui c^iptivos

baverunt^ id es(» ad iram provocnverunl spiritum eju$.
Et ideo disfmxt/, id est, disiinctiouem fecit tit labiis^
qiiia curo in aliis omnibus miraciilis cerlus riierii,
et serure locutus sit * bic dnbie locu:us est dicens,
Nunquid potmmut de petra hae aquam vobis elicere?
Et ideo populum In terram *promissionis non per«
duiit. Nec soluin* adagtiam conlradictionis Ooininuro
irritaverunt^ sed eiiam in hoc. qiiia pnstqnam tntro-
diicti sunt in terram promisSionis, non ditpndide^
fnvl omnes illas gentes quas Dominus dixil, id est
pr»cepit iilis dispt^rdere. Quasdain enim gentes non
di^^pprdiderunt, sed sibi tribuiarias fecerunt. Et ita
eommisti sunt inter gentes, et didicerunt opera eorum,
Et eiponit qnse opera, dicens : Et servierwit sculpti^
libus eorum. Et lioc fa^ium est illis in scandalum, id
e^t in ruinam. Ct meriio, qnia non solum oves ct
boves, sed etiam immolaverunt filios suos et fitias
suas drnmoniis : boc qiiideni non liAbet hisloria, sed

adhuc eos tencbant pf^r captlvitatem in pnpvarica-
tione primi hominis facfam ; quod aequipollenirr di-
cere esl : Ejicit demoma ab eis. Et qnia in Rvangelio
dicilur : Ecce ejicio dasmonia. Et hodie et cras iani"
tates perficio , et tertia die consummor : ideo cum
dixis<(et : Quia ejicit dxmonia, snbjungit oraiionem
ui sanitatem perficiat, dicens : Domine Dens uoster,
fac nos salvos perficieiido in nobis sanitatem. Potest
autein per hodie accipi tempiis sub lcge, per cras
vero tempiis gratia>, in quo ntroqi^e snnii:ilem ope-
ratus esi : vel per hodie accipi teiitpiis prsesenliae
ejiis in carne : per cras vero leinpus Aposiolic«
missioiiis, et usqiie ad finem sxculi, in qiio etiHin
per prjpdicatores suos sanilates perficit. Tenia vero
qiia consnmmatiir, erit quando omnes occurremus
ei in unum vhrum perfeetum, in mensuram tPtatis ple^
nitudinis Christi, Et ut salvos facias, congrega nos
verum seinen Abrahae per fidei unitatem de nafto-

tamen non ideo minus credendum est prophetico q nibus ismnibus, ad hoc nf con/iteamur sancto itomini

apiritoi, qui hoc dicit, et ali s propbetis qui sape '— -' "'"^'' — '—* "* '—''' "- •-* — -- '-"

idcm improperant eis. Ciqnaliter immolaverint, pro-
sequitur dicens : Ei effuderunt sanguinem innocentem^
tanguinem fHiorum suorum. et filiarum suarum, quas
sacrificaverunt sculptilibut Chanaan, Et hoc modo
inteifecta est terra in sanguinibus ^ continens pro
conteiilo ; hoc est terreni illi interfecti siint inie-
riiis propter innocentum sanguinein, daRmoniis ef-
fusnm.

Et contaminata est in operibus eorum. Exponit
quomodo, scilicet quia fornicnti sunt in ai'nventiO'
mbtu suis^ id esi i^ sindiis snis, quia proprio IVo
relicio adhaeserunl falsis diis. Kt ideo iratm est Do*
nmus ilh popnlo, v»d tn illum populum in furore^
id est, in ira giavi : el ideo abominatiis est illum, id
est vilem fecit haireditatem suam. Per hoc autem
qiiod dicit baereditaiem , ostmdit abominationem
illam omnino non e«^se ad deslruciionein, sed ad
correctionem. Gt yere, quia dicit abominaius est q ^Te7ertlTeruni;"varii nari^atlonelescTil^iiniurrAlV.

fMo, et landem glorienmr in laude ftia, id esi, in lau-
de perfecte laudantium, quia perfeete amantium.
El ideo perrecie aiifaniium, quia facie ad faciem
contemplainium, nos dico dicentes ita : Benedictnt
sil Dominut a sascuh et utque in taeuium, h\ est
a^lernaliler Deut Israel, id esl, qui facit ut videntes
eum per fidein, sint videnles euin per speciem : et
boc dicet omnit pcpulut. Ut auiem tunc dicere pos-
sit, fiat ei nnnc benediclio in populo Judaico, /iol
ei in pro^putio.

IN PSALMUM CVL

Allelnia.

ARGUMENTUII.

Reditus populi de Bahylone praedicitur. Primum-
qne imperaiur ut collata beneficia devotis extollant
vocibus gratiarum : ac deinde quae mata in capiivt-

liaereditaiero suaro : qnia tradidit eot in manut gen-
tium, Et hoc ita, quod dominati tunt eit^ qui oderunt
ect : quod gravissima servtius est, ut patiaris do-
minuin, quein habes iniinicuin. Et quia dominati
sunt, ideo tribulaverunt eot inimici, et sic graviter
AnmtlJaff nitil tub manibut eorum, sed Dominus libe^
ravit tot teepe, Ipti autem nnn illud aitenderunt, sed
exaeerbaverunt eum in contilio tuOf id est qnia conf i*
lium ejus non atienderunt, sed suuin. Con«iliiiin
enim uei erat, ut per temporalia bona induceret
eos ad aeterna. Ipsi aotem non illu 1 attendcrunt,
sed sunro consilium sequi maluerunt, scilicei ut
qaaererent, quae sua erant, non quse Dei eraiil. Et
ideo merilo humiliati tunt iniquitatibut tuit^ id esl
iia quod iniquiiates eorum causa esseni humilialionis
ipsorom. tl rursus non defuit eis divina misericor-
dia, (|uui vtdtf Dominos eum tribularentur. Non ideo
lioe dicit, quud aliquando non videat:sed tunc taroen

oiaxime videre tribulationem nostram dicitur, quan- |^ cuti sunt, Propheta venit ad populum
do miseretor. Bt propterea subdit, Et audivit ora- '^ qui per spaiia loiins orbis soperstitioi

itoiiem eorum : ei hoc toium fecit non propter um-
liram, sed propter figuram, scilicet quia memor fuit
iettamentif non veteris quod aboleiur, sed novi,
quod per illud significabatnr. Et ideo poenituit eum
gecundum multitudinem mitericordiw tuw, non quod
poenitentia onquam in eo fuit, in qiio malum facium
non praecessii : sed quia lain misericordiier cum
Hiis egit, quod potoit videri .poeniiere euin prioris
afflicUonis. Et vere muliam misericordiam eis im-
pendii, quia dedit eot in mitericordiat in contpectu
cmniumt qui ceperant eos^ id est, hoc fecit quod
eiiam hosies, qui caplivos eos it-nebant, inisericor-
diter egerunt cum iliis. Vel aliter : Dedtt eos in mt-
sericorditu^ id est, ita misericorditer cum illis egit
mittendo filiuro sau<n, et liberando eos ab interio-
ribus hostibus, ui non suluin iniseraii, sed propler
exeellentiam ipsae etiam misericordiae possent dici.
Et boe fecit in contpectu omnium, qui ceperant eot.

ter vux Chrisii de Judaeis, legeinluB ad leciioneni
Numeri ei Judicum.

EXPLANATIO.

1n primoalleliiia comroendatus est populus Judaeo-
ruin, de quo nulla querela est ; seciinito eos comme-
inorat, qui in eadem gente creberrimis ofrensionibiis
erravernnt, el ad Domini gratiam ipsius iniserttiofie
reversi snnt. Hic auieni cominon tur popiilus Cliri-
srianiis ui pro coUalis sibi beneficiis laiides D<>mino
reddai. Aliier alleluia primum egit ul baptizentiit*
credentes; secunduin ut conciliei poeoitentes, ibi
suscepit plebem suam in exsultatione, et electos
siios in laetitia. flic poenitentes exaudit, et dat in
misericordiam in conspectu omnium, qui eos coepe-
runl. In tertio usus noster quotidianus retexiiur,
et bseresis Novatiana damnatur. Post Hebraici po«
puli confes^ionem, de qoo pra^cedentes psalini lo-

Christiaiiuin»
superstitionum solitudine
vagabundus errabat. In prima seciione cominonent
euni laudes Domiiii confiteri, ciijus sanguiae redein*
ptas Ecclesias accepit, qui per aras daemonuin, lii-
cosqiie slolto rapiebaior errore. Secunda graiias
dicit Domino peragendas, qui genlilium animas ve*
riiaiis pabulo jejunas religionis suae ubertate satia-
vit, et eoruro vincula peccatornm inexsuperabiti vir-
tute disrupit. Tertia Patri graiias praecipit esse re-
ferendas , quia Chrislus adveniens diaboii porias
veciesqiie confregit. Quarta Dumino sacrificium
laudis a sacerdotibiis conimoiiel oflerenduin, qui
inter saeculi fluctus Ecclesiarum gtibernaiione pra;-
sideiit, describens quemadmoduni et ipsornm teii-
tationibus Deus subvenire digneiur. Quinla tteruin
dicit a sacerdotibus et senioribus Doniinum esse
laudandum, qui squaleniein innndum ariditate pec-
cati in aniocnissimam jucunditaleni eoelcsti inuncre
comia.itavit. Quod viUenies re:ti corde gaudebant.

fdi3

BEDi£ VENGRABILIS OPP. PARS II. SECT. II. — DUBIA ET SPURIA.

mi

f^m parieft a fiiniilibus versihas,qnosiiilercalaresvo-
cant. incitiiuiit.

COMMENTARIOS.

CenfiUmni Dommo, quoniam bontis, Psalmus iste
commendat miserationes Dei sxiie probaias in no-
bis, ideoque duteis esl expertis. Canlatur auiem
manifesle de iinive sa Erclesia, nbique lemram
diffusa : lioc est de duobiis parietibus in uiio an-
giilari lapide convenicuiibiis, et alibi Abba pater
clamantiuus, nnde bis AHelnla intltulatur. El quia
niiserationes Dei cc^nimendat, vide.imus ergo quid
a^lmoneamur, unde a{rs[ralulf*niur , unde genia-
iniis, unde auxiliuin postuiemns, unde deserainur,
unde iiobis subveniatnr, qiiod per nos siinus. Q lasi
dicat : Per ejns niisericordi:im simus,' quomodo su-
porbia iiostra conleraiur, qualiter giatia elus glorifi-
Gftur, iK unicuique occurrat in se, quod Psalmiis
eommendat : n expertl approbent, inexpeni vero
desiderent. Ei iiicipitita : Qui redempti sunt a Domino,
non redempti de manu ^gypiiacae servitutis, non
de inutilibus laboribus et luieis operibus iion re-
dempti ab illa arcia i£gypto, quia omnes simul re-
deinpii sunt, et liorimi hostes siiiiul perieruiit : sed
redempii de laia ^gypto hnjus mundi, quoti.lie re-
diinentur et hi multis et lu singulis, et qiioriiin liostes
quQiidie submerguntur iii inari, (luot siciticet Domi-
niis iion redemit de manu Pharaonis, sed de mam
liosiis antiqui ; et iia eos redeioit, quod iio«i tauium
de uno loco, sed de pluribus re^iom^tu eot eongregu'
1^1. Et vere de re^ionibus, quia a solis orlu ei occasn,
In oriu solis Judxi eraut, qui per legein et propbctas
iiide solis liuiien susceperant : Gentes vero in occasu
erant, qua> postposito Creatorecrealuram adorabaiit,
et exponit occasuin dicens, Ab Aquilone el mari. Per
Aquilonein iutellige» qood charitas in eis refrixeraty
per iiiare vero, quod etiam amariludo persecutionis
in eis erat. Tales, inquam, redempti dicant aiter ad
allerum : Si gostasils, eonjitemini Domino : si enim
non gusuistis, coiifi:eri non putestis. Si giistastis avi-
diiate, enictale confessione. Et merito del»etis con«
literi Domiuo, qnoniam omnibus digne se gustanti-
bus est bohiis, ei quouiam luisericordia ejus est in
sasculuiu,sicui iu piiori psalmo dixinius. Dixit ^i
redempti sariil, qiiia autem hxc redemptio non sim-
plex e^t, sed niuliiplex, ideo psaknus proponit qua«
tuor tentationes, quatuorclamationes, quatiior libera-
lioiieflyquatuorinisericordiarum Dei cunfessiones. Et
prima redempiio est ignorantiae, et erroris,» et inedi»
verbi Dei. Sicut ponamus aUquem nihil boni qu:eren-
tero, sed veterem vitani seductoria securitate viveii-
lein, nibil esse putantem posthancviiaui,quaiidoque
finieudam, deditum illecebris etmortiferis deltctatio-
iiibus hiijus saccrli : hunc talem gratia Dei aliquaudo
quasi a somno interlus erigit, et in errore se inve-
nit, et niultum soHicitus de salute sua fit. Et ha^c est
tribulailo prima« teiitatio. Deiiide auiem quam pu-
leslf pulsat, clanial ad Dumiuum : et Dominus lilte-
rat eiim de tenebris erruris. £t iii via ducente ad
Civi^tem liabitatiouis, id est, in fide, et sui cogiia-
lione, vel cognitione euni ponii» et doctrina verbi
Dei reficit, et Domiiio jure debet coiiliteri : post-
quam autein j:>ro posiius iii via, scii quid faciendum sit
et qu d caveuduro, incipit pugnare coiitra veteres
coiisuetiidiues. Sed quia non atteiidit unde debeat
arma suinere, queui cooperatoreui debeat habere.
Si enim pra^umit de se, divino auxilio desereute,
uiultum potest laborare, sed nihil ellQcere. Et hxc
est secuoda tentatio, quae dicitur difUcuitas beue
operandi. Sequitur dauinatio, liberatio, coiifessio :
quia aitendens ille inelficaciam suam, claiuat ad
Uoiiiiiium, et Duminus liberai eum : quia disrumpit
viucula difUcultntis et pouii eum iii operatiune «qiii-
latis : ei fitei facile, quod eral ei difficile, et iiide
Doiiiiiio cunfiteri del>et. Pusset autem Doininus siiie
dilficultate hoc iiobis praesiare, seU si non difticul-
tatem haberemus, auctorein tanii boni iion agnoscere-
tuuf • Iteiu cuui jaui posiius est iu facdiuto beue opc-

A randi, difflcnlialibus veterum consoerudinum siipe-
rati;!, non ex oilo illo redncilur ad aliquam pravain
eonsiietiidinem, sed iiicurril tertia leiitaiio, isdium
scilicet divini verbi. id est, t«dium or.indi, legendi,
Jt^junandi, vigilandi, et alioruui quibiif ad inelias
possit provehi , et sic periclitatur. Nec facial enm
de priori soctetaie securum , sed pro tsdio limeal
eum moriturum : quia sicut corpus faslidio corporali
cibo perimitur, iia auima faslidio corporali ctbo
periclitatur. Sed rursus clamat ad Doroinum, et li-
lM*ratur, el tamen seqiiitur ut confilealur. Ecce
splonilinotis te.iebris el difficuitatibus veterum
consiietudinum superatis, et repulso Uedio verbi Dei,
i;iles Jam apti suni, qnl ad regimen Ecdesianim
provehantur, et provehuutur. Sed qoaiilo magis
exuttantnr, lanto magis p^^riclitanlur : quia tuuc io-
surgit tempestas maris Ecclesiam quatiemis, et gu-
beruatorem turbantis : et sic periclitaniur rof>do
ascendendo us(|ue ad co&los sperando, modo descen-

l^ deiido usque ad aby^sos desperando. Sed umen
clamat ad Dominuni, et liberatur : et ideo quoqoe
nierito confitetur. El bsec est quarta tentaiio, qiue
vocntur periculum in regimine rerum piiblicarBm.
Neino autimi putet hanc teniationem pertinere ad
solos praelatos, quia omnes in navi poriantur, el
qui operaotur et qni gubernantnr : et simul iu msri
perictitauiur, et siuuiL iu pirtu silvabunlur. Has
quatuor tciitationes, ut prsedixiinus, proponil psal-
inus, et priin.i est ubi dicit : Erraverunt in soliludine^
quoil sie continuatur : Necessarium fuit ut de re-
gioiiibiis con^regarentor, quia erravemnt prius m so-
liiuding non in quacunque, sed in inaquoso, Solilu-
diiiein vocat desertum iguorantix et erroris ; per
inaquosum vero ootat iiicullum, scilicet quia sine
aqiia , id est , siue refeciioiie doctrinae erani.
Et non inwenerunt per se otam eiviiati$ habiieiiioms^
id est 9 ducentem ad eivitatem , in qoa vere esi
iiihubitanduiu. Esl enim quaedaro civitas «bi roo

p est habitandum, sed quae polius destruenda esi,

^ scilicet Dabylonia. Erraverunl dico « emrienus ei
siiietues naturaliter , quia omnis anima natnra-
liter esurit boiium. Ecce gravis tribulatio, qood
cuiii esseiit in suliiudioe, et viam qua ad habi-
tatio:>ein venirent, igiiorareniy insuper esuriebaul
et ^itiebant : et ideo anima eorum ens laotiuii
in ipsis defecii. Exteiideus autem se ad Dooaa-
uum, profecit, hoe esl, qiiod dicit : Et elammfermmi
ad Dominum cum tribulareniur, id esl, eum jas av»
tendereiit tribulatiuue pereisrinationis, quaui neiM
atteiidit nisi cui patria est dulcis. Ei quia tlaniave-
runi, ideo Dominus eripmt eos de nceesiitatikus co-
riim, id est, de leoebris erroris, et faroe verbi Dei.
kt huc laliter fecit, eduxit scUicet eos de necessiu-
tihus, perducens eos in wiam reetam^ id est, lu cof ni*
tioiiein suain, et fidem catliolicain, ad hoc tci iiemi
in civitatem habiiationis. Uiide conliteaniwr digne Oo-
nuno misericordim eius^ non mendicitati ejus. Es
mirabilia ^us exhibila fiiiis kominum, id est, filiis

D vetustatis ; hoc est : illi confiteantur Domino qui cm
essent muriui in vetustate, viviUcaii suut ab eo p«r
novitatem. Qoud magnum esl mirabile. Ei qiiia
pritts noii posueral, alteram pariem taulum iibera-
iiouis addit : Ideu dico ul confiieautur Doroiao, qma
satiavit animam inanem, quautuui ad silim ; el seui^
vii animam eswrietUem boais aBteriiis, hoc est, ioa-
dium verbi Dei ab eis exclusiu Et (quasidiGat) ne-
ccsse erat ut educertntur et satiaieiitur, quia erattl
sedentes in tenebris : et iion iu qualibuscunque, sedl
tit ttin^ra morn'5, id est, iu talibus teiiebris, «|uae
obiiiubrareut eos ad mortem ; et erant viiicli ni
mendiciiate et [erro, id est, iii dura ineudicitate. Gravis
eutm meiidicitas est in solitudine esurire et sitire.
Quia exacerbaverunt, Mun culpa auciurts eralt
qtiud iu teiiebris et meudicitate erant, sed eoruin :
9tita ipsi exacerbaveruni, id ebt, accrba el bispida ia«
ccrunt sibi eloquia Dei, tuuc scilicet quaudo diciom
est lilis : De onm ligno paradisi comede^ dc %m

1025

IN PSALMORUM LIBHU.VI CXGGGSIS. - PSALM. CVI.

1036

lem icientia boni et mali ne comeda*. Et in h«tc trri-
lanerunt^ id esl, irrilnm fecerunl consilium AUiisimi.
Ejus enim consilium cral ut per ohedicniiam, atque
praeceptum ad altquod dignius eos proveheret ; ipsi
vero praevaricaiido, et inobeclieudo illud irriiiun fe*

cernnt.

Et humiliatum est, llic secundiun ten<ationem in-
cipit. Qu.i-i dicat : Doniiiius edu&ii e*'S de lenebris
errori<«, et posuit in via veritatis, ut bcirent quid
esset faciendum, ct quid cavendum ; ipsi auiem de
86 praesunipserunt, et ideo cum ex viribus suis vete-
res consuetudines oppugnare velient , humitialum
esl cor eorum tn laboribus, quia multum lal)oravc-
nint ; ct vifirmaii sunt^ id est inefficaces in laboribus
8uis eistiterunt; quia non fuit qui adjuvaret eos»
quandiu de se prasumpseruiii.

Et clamaverunl ad Dominum cum tribuiarentur^ Et
ponil siniui uiram(|ue liberaiionem , quia repetit
priorem dicens : Et eduxit eos de tenebris umbm
mortis, ut pnus. Ei modo disrupit vmcula eorum^
scilicet disrupit vincula difficuliatis, et posuiteos in
operaiionc aeqnitaiis, ul supra diciuin est. Unde con*
fiteanlur Uomino ndstricordiis eju%, el mirabilia ejus
fiiiis hominum, ul prius. Et debent ei contiteri, quia
cum ipsi ita detinerentur, ne possent exire ad iMsne
operandum, sicut alibi ciausi portis aereia et vecii-
bus ferrcis, ne eieant ad aliquid agendum detineren-
tur. Doroiniis eontririt portas asreas^ et vectes ferreae
eonfregit, id est, ab oinni difllcultate eos expedivit*
Et hoc laliter fecit, scilicet suscepit eos de tia iniqui'
tatis eorum, id est liberavit eos de praesurapiione,
quc facielial eos iniquos, id est, irreligiosos. Quae
iuiquitas eorum non erat auctoris, quia humiliati suni
propier injustitiai suas; quia injuste egerunl viribua
suis, qiimt Dei erai, ascribendo.

Omnem eseam abominata, Ecce lertia tentatio.
Quasi dical * Splendilica(i> jaui tenebris, ei difhcul-
Utibos TettTum consuetudinum superatis, adhuc
restat aliud periculuni, hoc sctlicet, quod anima eo»
rum abominata est omnem escmn non corporaleiiif sed
spiritualem, id est, laediiim verbi Domini, ut supra
dictuin esi, habueruui. Et ideo usque ad porias mor^
iw, id csl, usqiie ad interitum appropinquaverunt :
quia sicui pcriculosum est corpori faslidire cori>o«
reani Chcam, ita moitiferum eslanimas 8piritualem
esc^m fasiidiie. Et iterum clamaverunt ad Donunum
cum tribuiarentur, et de necessitatibus eorum tiberavit
eos, id est, nain hoc modo misit verbum, sciiicet
i«Jem pnrcepit el voluil ut fianarentur, et sic sanavit
eos. Talc et illud esl i|Uod iu Evangciio habetur :
JJomine dic tantum verbo, et sanabitur puer meus. Ki
vere salvavit eos, quia eripuit eus de tnteritionibus
ecrum, Unde eiiaiu confiteantur Domino misericordite
ejus, et mirabiiia ejus liliis hominum. Et ita debetit
conlileri, ul sacrificent sacrificium taudis, id esi, ul
fiihil fribi, sed tolum Deo aiiribuant. Et annuniient
opera ejus^ id esl, inultiplices labores e^us iion iu
iiiemoria, seU tit exsuitaiione,

Qui descendunt mare in navibus. Ecce qnarla ten-
latio. Quasi dicai : Mon soluin illi quorum auiiiia tu:-
dium verbi incidil, et alii pr«i;dicti misericoruias Dei
experti sunt, sed eliaui illi qui positi tit navibus, id
€>l, qui perfecti ad rcgimen Lcclesiaruui descen^
dunt per mare, id esty huuiiiiaiitur proptcr auiaram
tribulationem exirinsecus, et contradictioiiem in*
trinsecus, et doleiido subditis suis ; descendentes
dico faeientes operaiionem^ id esl, gubernaiionem tn
aquis multis, id est, in populis muitis. ipsi viderunt
opera Domim^ et ndrabilia ejus, id est, mirabiliter
iiiisericordiam ejus erga se cognoveruiil tn profundo,
boc ei>i in maris periculo, vei in profunduio, id est,
in occullis cordium subditorum buoruio. Alius enim
in occulto 8U0 habet adulterium» alius homicidium,
alius hoc, alius iilud. Li h»;c oniuia illis praelatia
referuntur : et si tiinc posaiut gubernare, el siuguiis
consulere ne periclitentur, in hoc maiiuiam mi^eri-
cordlam Dei recogiioscuiil.

A Oixtf et stetil. Vere opera Domini et mirabilia vide^
runt. Nam hoc modo videnint, quia dixit, id e-t,
praecepit Doininus aliquando, et spirilus procetice sii'
tit^ id est inhorruit, id est, inlempestas ma};na fa-
cta est, el fluctus ejus niinium exallati «tinCprius
autem quam hoc fiui, ascendunt praelati illi usque ad
ecelos bene sperando de subditis suis : et siante pro*
cella descendunt usque ad abyuos desperando. El
Lileo desceiidunl, quia anima eorum, id esi, pr.x'lalo*
ruin tabescebalf id est, deflciebat in maiis suis, id
est, in pressurls subditorum, vel aliter : Dixit Do-
miiius, id est, priccepit Domi«ius, et steiit, id est,
quievii procella, et deiude iteruni exaltati sunt fiu-
ctus ejus. Ei slanie procella ascendunt prx|:«ti ipsi
bene sperando usque ad coeios, cuiu vero fluctiis
exaltantur, descendunt usque ad abyssos desperando.
Et hoc ideo, quia anima eorum in maiis tabescebat^
ut prius. Et ostcudit quomodo dicat, 7tir6afi sunt in
se ipsis inlerius, et moti sunt ut se expedirenl, sed

g tantutn sicut ebrius^ id est, iiiuiiliier moii suntf dum
de se pra:sunipserunl, quia movebantur quidem,
sed noR proinoveb mlur. El hoc ideo, quia omntf sa*
pientia eorum^ sciliccl el pneconandi et orandi el
legendi devorata est^ id e^i, ad nihil redacta est :
Uiide dicii Apostoltis : yolumus vos fraires ignorare
de pressura^ quat facta est nobis in Asia^ quta supra
vires nostras et supra modum graveti stimut, et re-
sponsum mortis in nobis habuimus : ut non simus con-
fidentes in nobis, s:d in iiio qui suscitat mortuos. Ubi
dicit : JReiporutint mortis in nobis habuimust oslendil
sapieniiam suam fuisse devoraiam. Et rursus Uk
c/aniavertfitl ad Donunum^ cum tribuiareninr, et d4
necessitatibus eorum eduxit eos. Et vere eduxit. Naiu
hoc modo staiuit^ scilicei proceitam ejus, vel pio-
fundi maris tit auram^ id esl in tr.inquillilateiii pla-
cidain. Et hoc iterum, quod siluerunt omnes fiuetus
ejus : lunc praetaii sunl Uetuti^ quia fluctus it7if«niit/,
Et meriio quia deduxit eos in portum voiuniatis eo-

p rtim, id est, in omnem illam quieiem el securiia-

^^ lem, quam ipsi optabant. Unde confiteaniur Domino
misericordim ejus^ et mirabilia ejus fiiiis hominum : el
ila conliieaniur, ui exattent eum tantum tfi Eccie^a
piebis, id esl, in Ecclesia hene gubernaiorum. Et
laudent eum tn cathedra seniorum hene regentium,
quod esldicere: Et subdiii qiiod bene gubernantur,
el prailali (|uod bciie gubernant, noii sibi, sed soli
Douiino aitribuaut, et ei soii laudes agant.

I^osuit fiumina in deunum. Quasi dicat : Merilo
debeiil illuin laudare, quia superbis resistit, humili^
Ifus awem dat gratiam, £t oKieiidit in primis, qiio-
UKido supcrbis resisial, dicens : Quia fiumina, id
esi, ilios upud quos eraut flueiit:i doctrinas per pro-
pheiica scripta et legalia insiituta, id est, Judosos
poiuit in desertum : quia el si scripta serTaveniit»
inieliiiseniiiiin taiiieii veram amiseruut, probat. Et
exiius aquarum^ id est, illos eo»dein a quibus d.»-
ctrina ad alios exivit |ier propheticas scriptura^, et
per prtinitivatii Eccie^iaiu iiiiie assumptam tn sitint

D posuU, hoc esi in naiurali siti dereliquit.

Terram fructiferam. Idem repetit per aliam slinili-
tudiiicui, et est dicere : Itios qui prius eraut lerra
fructilera, quaniuiu aJ quosdam, quia uou defue-
ruiil in-populo illo p> iori, qui reputandi easenl in ae-
mine. III >s iuquam redegit in salsugiuemf id esl, in
amaritudiuem et sierilitatem, quia tempu& visitaiio-
nis non cognoveruut, el jusiitiam Dei uon atteiide-
runi, sed jualiiiam suam suiuere voluerunl. Et cum
aliquid de eis prius credideriiii, iuodo iiiilli inde
creduut. Salsugo euim proprie dicitur aiiiarus 8uc-
cus lerrae, queiu stertliias oouiitatur. £t boc qui-
dein dicit uon ab iniustitia 8ua processii, seJ a iiie-
liiia habitantium in ea terra, hoc e^i dicere : Ju»io
judtcio Buu Dominus terraui lllam io salaugiuem
verlil, quia uequiiia eorum io lerreiiiuti uimis ad-
basreiilium hoe promiliit.

Posuit desertum in stagna. OBtendit quomodo 8««
perbis resiftUl» el qualiier bumilibus dat gratiam»

10^7

BED.E YENERABILIS OPP. PARS II. SECT. II. — DUBIA ET SPURIA.

lois

tlieens : Qnia iltos qni priiis erant de$ertum a lege et A
prophelis dcsiiluliini, id est, gentiles posnit in fla-
gna w^uarum : quia iiide perqiiosdani, sicut |>er Au-
gtisiiiiuni, Gregoriuui, Hieronyniuin, et muliosalios
dociitneiiia verilalis emaiiavorunt aliis. Et illic, id
est iii terra illa collocavit e$urienlet ei avlUos a)^ rico«
las. Et illi contlituerunt civiiatem habitationis, id cst,
c(»nsiriixeruiti Ecclesiam (attiolicamy qux civitas
est Tere liabiialioiiis. Et uminaoerunt semine verbi
Dei agros^ id est, fecerunt multos fructiticnnie> in
bonis operibus. Ei ptantaverunt vineai, id est, insii-
tiierunt diversas Ecelesias, et fecerunt fructum nati'
vitatis, Et institulores et iiistiiuti frucmm nativiiatis,
id est, opera et doctrina eonim, non dissenserunt ab
aposiolis , qui ruerunt nativiias eoruiii : quia per
eorum docirinam naii sunt in opcribus bonis. El
Dominiis eii benedisal^ et increiiieiiium dedit, et ipai
multiplicati tunt in taiitum, quod eliain quidani nimis
muUiplicaii sunl, scilicet illi qui per superbiam b;e-
retici facti a nobis exierunt. De quibus dicit Aposlo- ^
Ins : A tiobis exierunt, qui a nobis non fuerunt ; si
enim a nobis essenl^ a nobis non extssent, Et qnanivis
quidain niints sint mulnplica i, ia^men jumenta eo-
rum non minoraiit : quia de liis qui erant juinenia
uon inuliuni doct<, sed tainen lide pleua, id est, de
8iuip!icibus nulli eiierunt.

tt pauci facti sunt. Multiplicaii sunt inquam niniis
quitJain, et ide«> facti sunt pauci^ sive reinaiienles,
qiiaiiiuui ad prioreni nuiiieruin : sive ipsi cxeuiilesy
et non tot exiveruni, quot reinanseruiit. El qula ni-
hil niagis donoriiiM paucitati» quam qtiod eat debi-
luiu perditioiii. Et vexati sunt alii, id est, remaiieii-
les a tribulatione malorum^ id est, tribulationes it-
latu: sunt a lualis exeuntibus per nialignas quxstio-
nes suas. Et a dolvre^ id esi, propier compassioiienif
quam liabebant in alio qui contribulaiiiur.

Effusa ett contentio, Osti-ndit quomodo vexati sunt
dolore, ideo scilicei, quia per pravam doctriuatn
exeuniium effuiu est contentio super principes eoruin,
quse reniaiiiierutii, lioc est, quia eiiam veridici do- ^
c ores eoruin C(»n ein|tibites eiani, vel habiii suiit

Sropter illos falsidicos qiii i^xierunt. Et ideo fecit
louiinus eof, id esi, exeunies errare in invio. itli
3uidem de quibus superiiis audiviinus, in viaui suut
educii, et ad civiiatein hut)iiaiionis directi ; isti vero
non deducii sed seducli, id est, feibi ipsis derelicti,
quia Iradidit eos Deus in concupisceniias cordis mi, ttl
faciant qt.oe non convcnfunt^ et sic eriaverunt in in»
vio ; et l»uc iia, quod nuiiquani aniplius quidam eo-
runi redieruiit in viam. Et Doininus aJjuvit paupe-
rem^ id est, huniileni po| utum sunm inlus inaneii-
teni, de inopia, id est, paucitaie ilia, quam quid.tm
exeuntes fcceruui, sciltcet, quia facti sunl eis illi
exeunies pcr ^uas pravas qua^stiones et auitradi-
ciionts etiaro ad exerciiiuui inquit^ilionis, et ad
e)^enipluin liuioris. Uuanio niagis enim respondelur
bvreticis, tanto niitjor coneclio lii caiboticis. Unde
etiain Apostolu» dicit : Quia oportet esse hcereses, ut
fni probati sunt manifesti /lant, Vet aliter : Effusa est D
conientio, V!"asi dicat : Hoc modo pauci [acii sunt,
quia lueruiit quidam qut se votueruni lacere j^riu*
cipes, id Cbi, in:tgisiros enoris ; inier eos effusa esi
cunieiitto itta de qua dicit Aposiotus : Si qnu evan»
geiizaverit vobisaituJ quam quod accepittis, ^tiam an-
artus d$ conto^ anathema «i<, hoc cst dicere : liitus
ideo te nianeiites puuci facti sunt, quia superbi ex-
€lusi suni. Et eos, id est, &uperbos, fecit errare in
invio^ etnoninvia, ut prius. Pauperem auieni, id
esl, huniilein po|»uliuii suuin adjuvit de inopia, id esl,
de siiiplicitule iiileltectiis ; hoc enim quod iiou inut-
tipliciter, ged bini^ ticiter intetlexerunt, fuit eis in
auxiliuin ne exireni, sed intus manereut. tt posuit
familius suas alterani de circumci&ioue, atieram de
pra:putio, ila subditas sibi, sicut oves pastori. Juxta
quod ipse ait : Oves meoi vocem meum audiunt, et ego
cognosco eas.

Videbutii recti. Dico quia posuit familias sicut ove$.

Et boc modo posuil et pnnet eas in tanta subjectione,
id esl, omnes qui jaiii exierunt oppilabunt^ id est,
obsiruent os suum, Qiiia ille vere saptens est» qiiit
nihil ainplius coutradicere audebunl; el haec omnia
prxdicti debet quisqne sapieiis atteudere. Qms est
auiem vere sapiens ? Et 'u\eo dico quis es$, quia ille
qui vere sapieus est, custodiet^ id e^^i, obsenrabit kmc
omnia praidicia per bumitiiatein. Et inteltiget miseri^
cordias Domini esse in bis omnihu^, scilieel, qood
erraniem et esurieniem in viani deduxil et pavil ;
quod pugnantem contra diflicultaiem peecatorum
suorum ei ligatum vinculis consuetudinis solvil eC
lib' ravit ; quod rasiidieniein Verbi Dei, ei prae tzdio
quodaui pene moricniem, missa medicina Yerbi sui,
recreavit ; quod periclitantein iiiier naufraga ei pr-
riculosa discrimiua, pacato m»ri, ad ponum deduxrt;
et quod in popuio illo ubi superbis resistit, sed ubi
buniitibus dat gratiam esse fecit; et qiiod voluit ut
unus manens niut.iplicareiur, non nt foras exieos
diuiiiiuerelur.

IN PSALMUM CVIL

Canticum, psalmus David.

ARGUMENTUIf.

Sub Mactiabgeornin perfona canlalur, continel av-
tem preces de hostibus victori;H gratui:ilione; poCesl
et de ipso David accipi, quod pluriinis genlibus im-
peraveril. Aliier vox Ecctesiae ad su^ erpusitioueni.

EXPLiNATlO.

Canticum ad divinarum rerom contemplationem
relertur, psalmus ad operas artuales, qu:r lanien
diviiits conveuiant matidalis. Quod in priino ver>o
ipsetesiatur : c Caniaboet psalmuin dicatn Domi o.»
David amem sigiiificai regein Cbrisium, qui in lioc
psalino lociiturus esi. Per lotum iisalinuin loquitur
Doininus. Priiuo ord ne Pairi gratiasagit, quod posl
passionis iriuuiphuin perpeiuam rrsurrexit in gto-
riaiii. Secundo huniitiat se per humanitaiem suum,
ubi tauien et poteutiam propri^e majestatis o^teiMlit,
ut duas naturas veiaciter in una Domini Cbristi co>
gnoscas esse persona. Notindum auiem quod cente-
siinus sejitiinus psalmus ex ttTmiualiiNis duoruni
psalinoruin parlibiis est coiiipactus, in mio Dominnt
per pa58ioiieiii re»urreciionenique suam duos sibi po-
putus iiiia fide conjunxit, una spintiis graiia fecunda-
vil, eodein vita: aiierna! muaere subtiaiavii. Centena«
rius numerus viiam quae in dextris esi, septenarius
Spiriiuin sanciuui desigiiat ; qui beiie in lioc |>saliBO
de duobus uno faelo copulantury quia spiiituales taii-
tuiu vitatu percipere |troiuereiiiur aiteruam.

C(t|illEflTARIOS.

Paratum cor meum Deus. Canticum psff/mt, id etl,
hxc exsultaiio operationis, sive barc exsultaiiva ope-
ratio atinbuilur David, id esl, capili, quia agit caput
nostrum in hoc psalino de gloria suae resurrectiouis
et ascensioiiis. IJnde mei ito oinnes debent Ixtari, qui
ad spein ejusdein gloriie suiit vocati. £t proponit se
nobis exeuiptum obedieiiii;i>, exhortans nos ut ca-
dem obedieuiia, quaui et ipse insisiamus, et sic ad
eaindcm gtoriani perveiiiaiiiiis. Et est quasi dicat :
0 Deus Paier, siulii hoaiiues putant me iuviium el
quasi coaciuni tihi ^acniiciire ; sed ego votunlarie
sacri/icabo tibi.^ quia paratum esl iii ine ipso cor neu9\
et puratum Cat iii ineis cor meum obedienliam tm-
ptcre. Vet si quod luetius est, ulrumque tauieu ad
ipsum rereramus, itu dtcetur : Paraium est cor menm
obedienliam implere iii opere. Paraium esi etiain cmr
tneiiiii oinni iiiieiitioue; ei hoc ideo, quia ego. qoi
quusi prius ploravi iii iiiUniiilate inea, po^itus m
gloria mea, iu est, in gtoria re&urrectionis et asceu-
sioiiis, cautube ore et psaltam opere, quia datK> spem
atiis iu uie ejusdem gloria*, et s c faciAui eos caniaro
ore, el ph,atlere o| ere. Scicnduro quia psalmus isie
totus lere cotligilur ex quibusdani psaltnis superio-
ribus. Lt dicit beaiU6 Aiigustmu^ ae nou aliam catt-

im

IN PSALHORUM LIBRUM EXEGeSlS. - PSALM. CVIIL

1030

sam invenlre cur repeiiius sil, nisi qula SpiiitMi
sancio sic coinpliicuil. Nemo ergo mirelur si non
lam diligenier bic perquiranlur singula , quoniara
superius suis in locis plenarie surit exposiia.

Exiurg€^ p$allerium el cithara^ exsurgam dilucuh,
CaroChrisii, propler inlirmitatift el moriis eiperien-
tiam, dicitur citbara; psalterium vero dicitur, pro-
pter cceleslia npera. Et esl quasi dicat : Et ut ego
caniem et psallam in gloria, id est, caro mea, mo-
rere; et exsurge, ut sis psalterium. Ei ideo dico
tJiurge, quia es citbara. Licel enim caro Cbrisii
prius etiaro fueril psalterium» maxime tamen per
gloriaro resurrectionis et ascensionis psalterium ex-
siitit. Ei vere (quasi dicat) exsurges, qiiia ego ex$ur-
gam ddueulo^ facia resurrcciione ; ei sic, Domine
Pater, confiubor tibi in populis Jud:iicis, et psallam
tibiin nationibus gentium. Et ideo confiiebor libi in
illis, et psallam in isiis, quia ego, qui non sotum
misericors luus dicendus sum, imignus ero super
coelos, id esf, magnificalus ero super omnes illos
qui sunt ceeli, quia nuUus eoruin poteslatem babuit
aoimam suam ponendi, et iterum sumendi. Et veritas
praeceptorum tuorum per me data magnificabitur,
usque ad nubes amslituendas. Et quia sic magnifica-
bor, ergo Deus Verburo mihi personaliier unitum,
exattare, me bomine exallato, super coilos, Et gloria
tua^ id esty caro a te sumpta, quae prius fuit igno-
minia lua, facta per resurreciionero et ascensionem
gioria tua, exaltetur super omnem terram^ id est,
gloiificetur in oinni terra adbuc, ut dilecti tui libe*
rentur, per spero resurrectiunis, a tiniore monis. Et
at boc fial, salvum me [ac^ Domine Pater, dextera
tua, id esl, per confessionero luaro ; et in hoc exaudi
me. £t converiit se ad uos. Quasi dicat : Vere salvas
in dextera tua, quia Deus Pater locuius est in sancto
«110, id est, proinisit boc in sanctitaie sua. Et ideo
vtTe exatiabo resurrectione et ascensioiie.

Et dividi.m Sichimam, Vel atiier, Deus qai prius
locutiis est in servis suis, apparuit mundo, et loculus
e^t in me sancto suo ; et ideo vere exsultabot ut prius.
\el aliier : Dens Pater locutus est in sanclis suis, id
est, promisil per me sancium suum, istud, scilicei,
qiH)d ego exsullabo gloria rrsurrt^ciionis et ascen-
sioiiis, et dividam Sichimam; elcaetera. Uuae sequun-
lur inde, Deus qui repulisli noi , plenarie invenies
€xposit9u

IN PSALMUM CVIIL

lo flnem psalmus David.

ARGUIIE^ITUM.

Sob Macbabseoruro persona caoilur, deplorantium
^nse ab exieris et domesticis adversa periulerunt,
postulantiumqoe ultionem in eos qui Antlocbum vel
Demetrium reges io eorum odia falsa criminaiione
succeiiderant , quique venalem fecerant sacerdotii
«lignii&lein ; quod non tantuin excluso Unia faciuin
csi, sed per oinne tempus deinceps quo Jud;Ka Ma-
cliabaeis est pr;eliantibu8 libcrata. Aliier vox Cbristi
ad Patrem de Judieis.

EXPLANATIO.

Titutus iste nolissimus vsalmum refert ad Dominum
Christum. Prima parte Domiuus Judceos increpat, qui
mala pro boiiis Creulori suo redd^re matuerunt, SecuH"
da Juda; trariitoris et perfidi populi narralur iniquituSf
et qua iltis erant pro lanto scetere ventura, Terlia pre-
calur ut tiberaius a periculo passionis ato resurreclions
gioriam consequatur.

COUMENTARIUS.

Deus laudem meam ne tacueriSf quia os peccaloris et
os dotoii super me opertum est, Hjtrc vcrba referuntiir
tii finem, id esi, iii Cbristum, quas suiil psalmus ai-
tributus ipsi David, Conimendat enim nobis iii boc
psaliuo caput nostruiu suam passionem, ut comnien-
det et resurreciionem, id est, remunerationem el
gioriam pas»ionis, quia li compatimurf et congiorifico'
iimur, Et est quasi dical : l'araium eor meum^ Deus^

A paralum cor meum. Et ideo, Deus Pater, ne taeueris
iaudem meam, iino gloriosum el laudabilem nie facias
per resurrectionem et aicensionem. Tu, inquam, ne
taceas laudein, quia (quasi dicat) inimici non tacent
vitiiperationem. Nain apertum est super me, id est,
ad me damnnodum etdevorandum os peccatoriSt prac-
varicator ille popnius eral, unde Dominiis in Evau*
gelio : Si enim crederent Moysi^ utiqne crederent et
mihi^ quia de me ipsescripsit el os dolosi populi, quia
non tanfum Jud;ei, sed niililes Romani, qui gentiles
erant, in ejus mortein consenserunt. Cur auiein di-
cat dotosi^ causam subdit, dicens :

Lucuti sunt advenum me tingua dotosa. Id esl, ad
meam damiiationem tingua dotosa^ vocaotes me ma-
gistrum, ct similia. El vere lingua dolosa^ quia post-
ea drcumdederimt me sermonibus odii^ clamanies :
Crucifige^ crucifige eum. El impugnantes me, expu-
gnaverunt me repiiiaiinne sua, vel qiianlum ad exie-
rius nieum, sed laiueii odio liahuerunl me gratis. Et

g vere gratis, quia deirahebaw mifii pro eo qiio<l com-
merueram, iil me d//t^ereii<. Mortuoseiilm eoruro sus-
cilaveram, infirmos sanaveram, cxcos illumiiiav^-
rani. Pro qulbus cuni me diligere deberenl, potins
detrahebant mihi, dicenles : Non est hic homo a Deo^
qui Sabbatum non custodit, et siinilia. K contra an-
tem ego pro eis orabam diccns : Pater, ignosce iUis^
quia nesciunt quid faciant. Et quod poiissimum genui
retributionis est, ipsi poiti^rtinl, id est, firmiler sta •
tuerunt mala pro bonis adversum me, id est, actione,
et odium pro ditectione mea iu affeclione. Tu aulem,
Domine, redde eis quod mereotur. Uog aequipollen-
ter oon maledicendo, sed propheUndo, et divinae
senieotiae aggratulaiido, diceos ita : Quaodoquideui
populariter ille subjici mibi noluit, ergo, Domine,
constitue peecatorem^ id est, ptirom totius peccati
diabulum, super eum. Et boc adeo, quod diabotue
stet a dexteris ejus, id esl, poliora babeat opera dia-
boli quam tua, ut sic judicetur et bic et laiidein ;

p hoc est quod dicit : Cum judicatur bic per interio-

^ rem excxcatioiiem, exeat eiiani tandem condjmnatus^
id est, ex tuin babeat aeternam condemnationem, et
oratio ejus fiat in peccatum. Oinnis enim oraiio quaa
non fit per Mediaiorem Dominum nostrum Jesum
Cbrisium, noii purgat peccaium, sed auget. Et ideo
dicit : Ora/io ejus-fiat in peccatum^ ei dies ejus^ id
est, dies regni et sacerdotii, quos per mortem meam
promiititsibi longiores fieri, per ipsam mortero meara
fiant pauci. Sicut revera faciuro est, qiiia quadrage-
sinio secundo auno destructi sunt peniius a Komanis
principibus. Et episcopatum ejus^ id esi, sacerdotium,
scilicet, ordinero Melcbisedeeb, quod promiskum ei
fuii per sacerdotem Aaron, accipiat potius uiier^ id
est, geiililis. Et filii^ id est, successores ejus fiant
orphani. Vere euim est orphanus, qui a Deo Pair«
orbatus pairi diabolo subjicit. Et uxor ejus fiat vi*
dua. Uxorem illius populi pote^ acciprre, veJ plebem
subditam, vel civiiatein ip-am, in qua velui in uxore
delectabantur. Et plebs quidem viduata est, quia sine

D omni regimine facta est ; et etiain civitas, quia ab
ipiis esi desolata. Et ideo dicit : (Jxor ejus vidua»
Et fitii ejus transftrantur a loco ad lucum, per tolum
mundufli nutanies^ id est, nullam certam sedem ba-
bentes. Et ubiqiie mendicent^ id est, aliena ope indi-
geant. Et ejictantur de hubitatiombus luis, id est, de
propnis locis suis, vel de stabililate corJis sui eji-
cianiur per fumum malae conscienttae. Et fenerator^
id esi, diabolus, qui ideo lubi hoiuinem in aliqiiod
grave peccatum facit, ut pOdtea in aliud prxcipitet,
ei iierum in aliud, et propterea dicitur lcneraor.
llle, iiiquam, Ss^rutetur omnem subslaniiam ejus, id esl,
omiie peccatum illius populi, per quod ipse hC susti-
nere creUit, scrutetur ut nullutu relinquat iinputii-
tuiii. Cuiii eiiiin dicereni : Si dimittimus eum iiCp ve-
nient Romani^ et toUent nostrum locum et gentem ; et
ideo peccatum eurum substauiia dicitur; et atieni
diripiant labora ejus; adhuc enim circuinciduniur,
et aiia legaiia cusiodiuuU Sed boc maligni bptriiui

io:i

BED/T. VENERABILIS OPP. PARS U. SECT. II. — DUBIA RT SPDBIA.

lOSi

diripiuntf qnit inefBcicia et iniitilia reddnnt, qnia A
qai bostes gant merilo alieni dicnnlur. Vel potest
diri totiis liic versiis ad Aolam similiiudiiiem ; stc
feneraior^ Kl est, Tilus vel Vespasianus, romparaUlis
feneratori, qui omnem supelleciilem dehitorix non
valeiitis crfditnm reddere perscnitalur et aurTi ,
iCTHielur omnem substanliam ejns populi. Alienl, id
est, milites eonim, diripiani labores ejus, ul niiiil fiat
ei reliquum. Et qiiia me adjutorem lialiere nolue-
nint, non sit ei aliquis adjutor^ nec rei, nec sacer-
di»8, nec mt qui misereatur pupillis ejus^ id esl, po-
tteris a te Deo vero orbatis. Sed fianl nali fjus tn
interitum^ id est, tales sint omnes posteri ejiis, qifi
Tideantur esse nati, non ul vivant, sed ut a^teniali-
ter intercinl ; et nameu, id e^t, memoria. ejus dttea^
tur in generaiione una, id esly in geiieralione cariiali
lantum, ei nunquam veniat ad spiriiualem. Et tnt-
quitas^ \d est, murmur et cerviciisilas, pairum ejns
tedeat in memoriam, id e^l, iion lr.-<datur oblivioni,
aed sit in conspeclu Domini^ et peccalum matris ejus^ B
id efil, SynagogflB, non deleatur a n«emi»ria Domiiii.
Qiiod esidicere : Non solum peccata pro lia eonnii,
sed etiam merita parentuni suorum niala , qiioruni
nequitiam iiuitaiitur, eis rcddaiitur. Vere eniin per
prophelam dictutn est : Yisitabo peccala pairum ta
Alios usque in ttrtiam et quartam generatonem. Et iit
lioc sil, fiat Iniquitas palrum et matrls ronlra D -
minum« ut non oblivioni iradaiur, sed femper ali eo
coMpiciatur, et memoria eorum disptreat peniius de
terra viventiom. Qiiod nierito dico, «cilicet, pro eo
quod nou est recordmus facere miricardiam kIIii ipsi,
Jnxta illud Saloroonis : Miserere ontma luee, et b ne
placeus mis Deo, In quo autem m n sii reeortta^uity
Obieiidit dlcens : Et perucutus est me kominem pro«
pter eiim lactiim inopem et mendicum^ et noii soliim
uie, sed eiiam meos, qui persecutus est volens mopm
Hficare quemqiie iKminem roitiptin^^iim corde^ siciil
sanctoi» •nposiolos, et etiain oiniies iilos qiti venieii-
tes ad a|iosi<ilos diierunt : Quid faciemHs, viri fra^' n
tres^ et caiera. Et in hoc etium noii recordutus est
facere sibi misericordiamf qui dilexit maUdirtionem^
dicens :^ Sauguis ejus super nos, et super filiou no*
stros* Et qiiia cani dilexil, ideo veniei d, et noluit
beuedicli nem, quia eoiKempsit in illo benedici. iii
quo bincdiceiiiur omnes gentcs. Et ideo elotigabiiur
ab eo lienediciio, et itieriio, qiiia induit maledictio-
nem sicui vestimenium extriiisei!ns cum diceni, S/m-
^irts ejus super mos, et < stera ; et cliam inirinseciis,
quia inlruvit in inteiiora ejus, sicui aifua^ et Imt siciit
oleum in ossibus ejus. Aqua cn in qnae (lerfuiidil, el
(deiim eihilaratam laciem reddii. Sic et maledit lio
illa quodammodo eos mollivit, quia eis coniplaciiii,
etijuasi t^xhilamtum cor eoruin reddidit, et bcne
dicit, ^cut oleHm in ossibus : guia quanto plus ali-
quis pecc.<io delectatur, tanto fortior in peccando fii.
Fiat ei sicut vestimenium. Quasi dicat : Qii»n<to-
quidem tautopere in maledictione siuduii, iileo fiat
ei nialedietio itnil restimenium, qiio lotiis operiaiur
et exirinsecus et intrinsecus. Quoddain autein vesti- ^
mentum est qiiod non totum; sed p»rtem operit : ei
ideo noii superflult quod addii , sciiicel quo operUur.
tt fiai ei sfai( tona^ qua umper pracingilur^ id est,
sii ei quasi ex|»edinienium boc peccatum ad alia
peccata perpeirandum, scilicel ut qui sordidus est^
aordescat adhuc. Nec boc (quasi dicat) esi nialevo-
iemi« votum, sed justa retributio eoruin : quia hoe
€st opus eorum^ id est boc promeretur inlqua opera-
lio eorum, qui deurabunt mibi apud Domiiium, id esi,
qui niendaciit suis quanlum in se est, spoliant iiie
divinitaie, qiiacosqualissuiiiDominopairi, diceiites :
/Voii est hic homo a Ueo^ el siinilia. El qui prjetena
multa ioquuntur mala adversus animam menm^ diceii-
les : Htc aixiit possum destruere templum Dd^ ei in
triduo ho€ readificare; et : Hune tnvenimus subvertere
geutem noc/raift, et probibenum iribula dare CVriarr,
ei nmlia latia. Ei quia ipsi inteiidunl ad damnatio-
oeiu meam, ideo, Domine pjier, tu dico Domine

(quasi dicat) qui s<iliis vere Doroiiiu^ es, fac ii ecum^
id est, cooperare mihi in resiirred oiie roea nou pro-
pti^T ineritiim iueiim, sed propter nomen luum |ier ine
gtorificiiidum ; et i|>SH seennduui Vfrbuin se re^u^i-
tavit, et pater cuni resiisniavit : et iileo(qiuisidiaii)
rogo iil mecuiii fncias, giita misericordia liui, id est,
restirrectio facta per misericordiam luaui, est hiiIm
SHavis secunduin homioem : vel aliUT : Tu bom>ne
fac mecum, Ui citt, ailj«iva me in periicieuda Hbe-
dieiitia propier noinen tuumt nou |irop|er merilaiii
meiim ; et lioc ideo, quia misericjrdia tua, id esl,
auxilium luum esl inilii sii «ve. Qtiocirca libtra ma
resu^sciiaiido, vel cou^taiitiani daiido, quia e§o sum in
me ipso egenus et pauper^ id est, repulo uie egeuum
et paupcrem. Et (|iiu4l <;or meum conturbatum est |icr
trislil aui passioni<i, boc intra meest, id e»l, ^ioule
mea, non ex coaiione. Unde alibi, Vo/uiiartf scrn-
ficubo libi.ei c;etera; vel aliter, Cor meum coniurba'
lum esl noii propler ine, sed quia tran fer«i in nie
iiiiirmilatem illorum qiii inlra me sunt, id e<4, qui
tantuni in corpore meo siuit. Potesi eiiam ad iMem-
bra hoc reterri sic : Ubera me, id e^, mens a def o-
eantibus, quod dibes, quia ego sum egemus H pauper
m meis : et quia si quando conturbatum est cor meum
in meis , vel tiinore uiurlis, velperna|unilemiimt4iai
ir.T. Illa conlurbatio esl lanluin Mlrtf um, id e*i, %u
conle mooruni, noo eiiam erumpii, in aliquem actiHB*
Uiide alibi : Irasciwni^ et noiite peccare.

Sicut umbra cum declittat^ abiaius tum, Dieo Hkera
m#, et opos ett ul liberes, quia ablaius sum jam de
bac vila, qiianlum ad vohiniaiem ijiiniiconiiii, ei iu
me ipso ei in meis iia, sicut Gi cifm tiiiifrra deeUnai^
Umbra enim propter occasum sotis deiliuaitlem Mi
nox, et declinaiiie viia Ut m »rs : et ideo iliax, Ahla-
tms ium mcul dies aufertur, cum umbni deeiinat.Et ex-
etusus sum vel de liac vila vel de cordibus mtroruuiy
facliis irctit locMa^ id esl, insiabiti ^.

Genua mia infirmata sum ajejimio^ et caro mea im-
mutala est propur oUum. Vere exeussussiimdec«rdi-
bus meormii, qiiia genua mea, hk est, ilti qm eraa
sicut noduii et juncliira, id esl, Mruia au^teiitaiio in
corpiire meo, hue est aposioli, iiiHrmati suiil a jeju»
me, id est, propier absentiam meam, m qua prius
reticieiiaut se, qui per iniulem ets ablatua aum. Vel
iili iiittrmaii sunt qiii dixermil ; ^os putabamus quod
redempturus etsei hraeL Sed qoa: cura ? Geiuia quipfie
illa immul;il)iiiiiur de trisiitia iu gaudium propter
oieum^ id est, pro|iter resiirrectioniaeibilarationeHi.
El vere genna imuiulabuntur, quia etiam caro, id
cst iufirmiorcs in eorpoie iiieo, propter illud oltum
iiumutabtttitir* l*otebi etiain per oleuui aeeipi esbi-
laralio Si»iritu» saiicti, quinquagesimo die a resur-
rectione super apustolos luissi, ei Cfttera de seuten-
tia non mutantur. Vel aliler, ut sd siMiiiiitMlinem
dieatur sic : Geuua mea infirmata tunt a jejmm^ id
est, ego ct mei comparabiles lacli sumus iliis qourum
genua deficiiiul propler jejuntum, quia invemre iion
liOiuimus, iii quibus no» rettceremus. Vix eoim la-
tronem juxia se peiideulem, in quo se rettcerel,
inveuit. Et eenturiouem illuin, qui videns ternfc mo-
luui et si|;na qa e. faciebat, exciaiiiavil : Vere Eitius
Dd erat tsie. Gryitia, inquam, mea infirmata suut a
jejunio, et caro mea immutata e»f , id esl, morli daia
propter subtractum oieam, id esl, quia noii reperi
alios qui me exhilararent.

Et ego factus sum. Sic in quaconque seaienlia
couliuiia : El quia gtnua mea infirmata sunt.ideo ۤo
sum iliis facius opprvbrium. KidcTKNl eiiiui me laiiiuw
extnnsecus, i'J e»t, coii&ideraveruul in tiie so am in-
firmitaieui, non divinitaiem. Et ideo mov^rrunt ad
coiitempium nieum capita sua diceutes : Vak! qui
destruis templnm Dei^ et similia. Quapropier, Dumme
Deus Puler, id ebl quem facio milii iieuui, el uon
suiii ego mihi t>eus, sicul .Adam votuii sibi eMie
Deus, adjuva me in peHicieuda obedientis, ei salvum
me fuc re^usciiaiido tion propler meriium, sed team^
dvn tuam misericordiam. Ei ideo dico satvam mefac^

it):5

LN rSALMOUUM LlimUM EXEiJtSIS. — PSALM. CIX.

10 4

ui teittnt inimici, quia hcec res, scilicet passio mei, A
est tua manui^ non ipsorum manus, id est, proventl
ei tua potenlia el dispositione, non ex ipsorom po-
teslate. £t vere e^tmaiitis ma, qiiia tu^ Domine, fectsli,
i(i est, permisisti eam^ scilicet passionem et tribuia-
itoiiem nieam. IJiide alibi : Hion haberes potestatem
adwrsum me ullam, nm libi datum esset desuper* Vel
aliter, Sciant^ id est experiantur tandem inimici,
4|ui iiunc cognuscere noiunt, quia hac manus^ id est
ego 8um manus lua, per qu^ui tu omnia operatus es
ab iiiitioetante sxcula. Ei tamen fu, Domine^ [ecisti
eani manum, id est me secundum huinanitaiein. Vei
aliier : Sdmil, id est, cognoscant iiiimicl, quia hosc
res, id est, passio mea est manus tua^ id esi, magna
potentia tua, quia tu, Domine, feeistieam perniissione
lua ad ineaiii niagnatn ciariiicaiionem.

Maiedicent illi. Vere tu fecisti, iion ipsi, quia ip^
maledtcent mihi deprimendo, et tu e conira benedices
exaltando. Et quia maledicent, con/utififanmr ideo
boua vel mala coiifusioite, qui insurguat in me. Ser- n
VM aiii€iM iKifs, id est ego, non dico lo^teiur, sed
prae nimia ceniiudine dico quia latabitur per resur-
rectionem.

Induantur. Quasi dicat : Ita confuiidantur, ut iii-
duantur confusione, id esi, maximuin pudorein inde
liabcant in bonuin vel in nialum ; illi qui detrahunt
mihi, el non lamen exterius, sed eiiam inierius. Vel
uon tautum apud lioniines, sed apud Deuin; hocest

Snnd dicit : Opeiiantur confusione sua sicut diploide,
iplois est duplex vestiinenium, et ideo per diploi-
dem uter<|ue pudor n cte designaiur. Egu autem nun
dieo confileor, sed cerium est quiacoii/fl^frorDoifitiio
in ore meo, viiulos, scilicei labiuruin, ei oirerendo. Et
mm/f, id est, valde confilebor ei, bcilicet iion tan*
inm voce, sed eliain opere. Et laiidabo eum in medio
multorum^ id est, iuter multos, in Ecclesia scilicet
caiholica ; vel iu medio, id est, in corde mulioruin.
Et iiierlto (quasi dicerel) confiiebor ei, quia astitit a
dextris pauperis, id esl, niei ; boc est, quia fecit me
eligcre |>oiiura, videlicet seipsum, ad hoc ut salvam C
animani meam et meorum apersequentibus liberaiido,
uc vei ego vel mei ab ipsis viiiceremur.

IN PSALMUM CIX.

Psalinus David

ARGUMEItTUU.

De Domino Christo canitur, sicut et ipsc Pharlsa-is
expoiiil. ilem vox Ecclesi;e de Palre ei Filio.

KXPLANATIO.

Psatmus hic de incarnatione Domini, et de ejus di"
mnitate plenissime bi'eviterqu€ decantai. Jn primo versu
propheta refert, qum Pater Fitio dixerit, naturam si*
mut deitatis et humanitatis ostendens, In secunda di^
tisione Pater naturam ejus divinitatis pro mod' lo
nosirce capicitalis aliquatenus indicat. In tertia pro^
pheta reloquitur^ usque ad (ittem^ formam iterum ejus
tmmanitatis osteudens, ^

COMIIENTARIUS.

Dixit Dominus Domino meo^ seae a dexiris meis.
Psalmus ipsi David^ id e^t prophelse attribuendus.
Prophela plenus Spiritu saiicto, in quodam secreia-
rio niysterioruin Del prscvidet a »piriiu iiiius prssi-
dente, el iulerius euin illuiuinanle occultain dispo*
sitioneui Dei patris de incarnaliuiie Verbi sui, ct de
regiio ejus, et de sacerdolio ejus. Et quod in occulto
|Tj;vtdel, hoc manifesie praedixit : et quod secrelum
erat, cutn magna fiducia propheiavit. iloc auiem
fecii ad correctiunein et insiructiunem illius populi,
quem latn duri cordis et tanl» cervicositalis prasvi-
dit futurum, ut «l regno ejus obviaret, ei sacerdoiio
contradicerel. El incipit tta : Dominus Paier dixit
Doinitio Filio suo secunduin diviniiatem, Fiiio au-
tem ei Domino meo secbiiduin hunianitateiii ; ei uani-
qiie datum est nomen, quod est super omne nomen, Et
ideo vere Duminus uiiiiiiuiii iecuuduin eii;«m hutna-

Patkol. XCill*

nilatem; huic, inquam, Domino sic agenii, paratum
est cor meum, et laudem meam ne tacuevis. Dixii
Dominus Pater lioc : Ego sum principium, toiuint
id est, ego et lu sunius principium, non tainen inde
quod duo sint principia, sicut nec diio dii ; quia
quorum eadem est poieutia, eoriiin cadeui est es-
senlia. Quasi dical : Principium suin tecum^ non in
obscuriiaie tuae infirmitaiis, sed tii die, id esl in
claritate tuee virtutis^ id est, divinilatis; secunduni
enim divinitatem idetn e>l cuiu Patre. Quasi dioat
ipse attestaius diceiis : Qui me misit, mecum e&t^ et
non reliquit me solum^ quia ego qum placita suni
ei, /actd setnper. El iteiii : Ego in Patre, et Pater
in me^ ct mulia talia; et eliam sum principiuin m
splendoribus sanctorum^ id esl, in Spirilii saiiclo, qui
ideo diciiur splendor sanctorum , quia sancios
splendidos facil. Deberct autem dicere : ln splciidore
sanctorum; sed propter divisa doita Spiritiis sancli
pluraliter poiiit splendorilius. Unde et alibi dicitur ;
Hasc autem omnia opf^ratur unus atque idem Spritus,,
£t quia de qualitale non erai dubiuni in Spiritu san-
cto, sed propier humanilaiem assuinptam, dubiuia
possel esse in Filio, ideodeillo lantumprobat. Quasi
dicai : Vere principium suin lecuin : Naiu ^ciiui te es
utere, id est, ex intima subslantia inea, qua occuU
tus sum quidquid sum; non quod I)eus habeai
uteruin, sed ad solatn simililudinem dictutn est. Ei
genui le ante tudferum^ id Cil, ita iit digiiior e^ses
omni creaiura, quia eiiam dignior illo angclo prin-
cipe ; quem cum ego fecissein luciierum, ip^e super-
biendo fecit se mortiferuin ; vel genui te ante lucife^
rum^ id est ante omne tempus, ut per dignii>reiii
partem, id esiliiciferum, omnesstellas accipiamus:
ei per stellas tempus, quae ut auclores eibnici et ca-
tholici dicunt, creaiae sunt uiessent in signa et
tempora, ei dies et annos. Et si ante lempus eum
genuii, necessarium est ergo aeternaliier euni gigni.

Unde meriio geniiura illa esi iiielTabiiis. Juxla
quod ait Aposiolus : Geiicral/onim ejusquisenarrabit?
Qiiasi di<-ai : Et quia grniii le ex ulero, ergo pro
experia miliiia , pro humiliter eipleta obedieiitia
sede a dextris meis, id est, recipe ine de labore ad
xqualitalem meam. Nola auiem quod et sedere iin-
peraiido dicil. Non euiiu imperainus iiisi minori, ei
sedcre, et siare, et hujitsmodi positiones lautum re-
ruin corporaliuin, quaproj»ler respeciu solius butna-
niiatis dicit : Sede a dextris meis, Sedet etiim ei iii
excelso et in occullo. Excelleiis quidem est, ut do-
niiuelur : occullus vero est, ut ei credatur, et justiiia
illa perficiatur, de qua dictum est : Justus ex fide
vivit. Et de qiia alibi diciiur : Cum venerit Spiriius
veritatis^ iUe arguet mundam de pecttato et de justitia,
et de judicio. be peccato quidem^ quia non creduni
in me : de justitia Ofto, quia ad Pairem vado, et jum
non videbitis me. HsKic eniiii est vera justitia, ut inudo
in illum quem non videmus, credamus. Merces au«
lem hitjus justiiiae eat, ui muudati corda fide, tau*
dem illum videamus, in queia modo um vtsuiD
credimusi

Donecponam, Sede^ inquam,ai/ex'lWimet<, occuitus
ct indimoveudus, dotiec venias m.»nifeste, non judi-
candus, sed judicaturus : et doii«c ponam inimicos
luos scabellttm pedum tuorum^ id est dunec subjiciam
tibi inimicos tuos. Intmicos vocat quoscunque pec-
catores invenit, sive posiea facti sunt ex iniraicls
ainici, sive in inimicitta perinanserint : quia omnes
etsi occulie, semper taineii ei sutit subjeuti, cuui
aulem veniei judicaturus, tunc manifeste pedibus
ejus subjicientur. Ei alii quidem habebunt ibi locuui
poeiia^, alii vero locum misericordis, qui humiliier
ad cjus iiiiytaiioiiein obedientia implebuni loouin
pQHiia;, qui obviabuni ejus regiio, et contradiceni
ejus sacerdoilo.

\irgam virtuth tuce. Converiit se ad ipsom filium.
ac si dicat : iioc, inquam, promisit tibi Deus Pater,
ei revera implebil ; quia ^i>miiiui emin^l in omiit^s
genies virgam virtu^ tuae^ id est, regiioeu [loteniia:

33

1:55

DEDiC VENERADILIS OPP. PARS II. SECT. II. — DUBIA CT SPURIA.

1056

liinR, sciltcet itl regas eo$ in virga ferrea^ Id est, in A
jiire flexibili justitia; liinc Petrus apostolus alt:
Quem oportet repetere ccelum^ donee impleantur iem^
pora gentium. Dicium est ad similitudinein, Donec
ponam inimicos tuoi, icnbellum pedum tuorum, Ut
alibi dictum est : Incipiendo ex Sion, id est, ex Ju-
daico populo; sicut Apostolus ait : Oportet enim
prxdicare in nomiiie ejus poenileiitiam et remissio-
nem peccaiorum per oinnes gentes, incipiendo a
Jerusalcm; ad hoc, inquam, emiltet Pater virgam
wirtutit tvce, ut doininelur in medio inimicorum tuo-
rtdit. Et ita fiat, (fommare scilicet, id est, dominiuni
fi^t tibi, vel dominium obline itt inedio iiiimicorum
tuorum, id est interinimicostuos, velincordeeoruin.

Juravit Dominus et non pcf.nitebit eum. Ouasi dicat :
llarc supra dicta, dixit Domiiiiis Pater de regno tuo.
Qiiid autem de sacerdotio ? Juravit utique et non
pcenitebit eum, tu ei sacerdos in cetemum, etc. Potest
eiiiiii praedicta series ordine legi sic : Oomintu Pater
dixit Domino Filio suo secundum divinitalem. Filio n
?uleni meo et Domino secundum humanitatem istud
e)ii>erta jitstiria» |>ro liuniillter coniplela ubedientia :
Sedeade.itris meiSt occullus et indimoYendus, donec
ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum^ ul
prius. Ct vere quod dixit/implebit; quia DomiiiiK
mnittet virgam virtutis tuce, iDcipiendo ex Sion^ sicut
prius.

Team principium, Sic contiDuatur : Merito tibl
dlco : Sede a dextris meis : quia ego tecum principium^
ticttt prius, et hoc quasi dicat : Ct si oon apparuit
in nocte infirmitatis tuae, scilicet quando pro iiobis
traditus est, passus et sepultus, apparebit in die illa,
quando declarabiiur virtus tua, 8ci!icet quando ?e-
Diet in majestaie Patris et sanctorum angelorum. e$
in splendoribus sanctorum^ id est,qiiando sancti spien-
iliOcabunt ut sol. Unde atibi : Fuigebunt justi skut
iolf etc. Sequitur vox proplietae. Cgo autem David
genui te, sed ex solo virginis utero sine aliqua mari-
tali complexioiie, quud nulli alii convenit. Gignuai ^
enim alii ex ntero, sed iion sine conjugali com- ^
plexiune. Et i;<ittii te ante luciferum, id esi, aiite om-
nem creaturam, sicut prtus, vel nnte luciferum, id
est ante diem. Naius est eiiim Cbristus in nocte,
flui venii tollere noctem. Et beue dixii : Genui te.
Si enim David genuit Jesse, Jesse autem Mariam, et
Maria Cbristum , gcnuit et David Chrisium.

Juravit Dotninui. Quasi dicat : Genui te, inquam,
ad huc ut esi>es sacerdos in stemum, sicut revera
eris; qiila Domiitui Pater juravit, id est, lirmiter
coiistiluit, el iia quod non peeniiebit euntf id est,
qnud hoc non immutabit. Soleni enim bomines unde
pceni.ent immulare. Quid, inquani, jiiravit? hoc
scilicet, Tu es iaeerUoi , non secundum ordinem
AaruD, quod sacerdoiiuni fuit ad tempus : sed se-
cifitiitim ordinem Meichiiedechf quod est itt cDternum.
Melcbisedech primus panem et vinum obiutit Du«
mioo; boc sacerdotio functus est Cbristns, quando
aeroetipsnm in aru crucis obtulit Deo Patri pro oobis,
ipse verus el hosiia facius. Yita enim ejus esl panis, D
quo reficimur. Unde alibi : Caro enim mea vere est
cibui, Passio ejus est calix ille, de quo diclum est :
CaLx Domni inebriani quam prceciarui eit ! llunc pa-
nem et boc vinum quoiidie Ecclesia oflert, imitaodo
viiae ejus bumiliiatem et passiooem. Et ideo tacerdoi
in mieinum, Scieiidum autem quia quod dicitur poe-
nitere» noo diciiur nisi ad similitudinem. Non eiiiin
pceniteotia esi in Deo, quia male factum noo cadit
m eoin, cujuscoosequensestpaeuiieiiiia.Sedquando
nos graviter pcecamus, videiur quasi Deus dispo-
suisse, ut sterualiter moriamur. Quod revera face*
remus, si perroaneremus. Scd si nos ooenitet cui-
pae, pcenitet et Deuro pcens ; non quod nos mori
oisposuisset, quia si disposuisset et ita e^sei, sed
quia vldebaiur propter nosirum peccatum.

Dominus a dexlm tuii. Converiii se ad Dominum
Patrem propbeta. Quasi dicat : Vcre, Dumine, quod
disposuisti, perflcies , quia Momiwkt t^iiius luus se-

cundum divinilaiem, filius aulem meiis et Deos
cundum bumanitaiem, cui dixisti : Sede « dextris
mM'«, etc. Tecum princinium in die virlutii ium. E\ de
hitjus sacerdotio jurasii. nie« iiiquam, Dominut ens
a dextrii tuii^ confregit regei^ id est, confringet om-
nes supetbos si non in nocie irae suae, scilicei, dum
excaccat interius occulle, saltem conteret eos tn die
ircc itfot. id est, taiidem ciim roanifeslaUt erit ejus
ira. Unde alibi : Super quem vero eeciderit^ coiide''
tur. Inlerim autem quiil ? Judicabit, sciHcel, id esl,
occultum judicium exercebit iti omnilNis na/iofif^iia,
quia ruinas, id esi illos qui ruinam siiam atteiidunt,
et bumiliiatem implebunt. Uude aiibi : Ofititif vaia»
exaitabitur, Vel aliter : implebil ruinai peceatoruro,
faciendo, scilicei, ut qui sordidas est sordescal ad-
huc. £t conquassabit^ id est conieret capita, id esi,
cervicositales muiio um in hac terra , (luurumdam
c|uidero iii malum, quorumdam vero in iMHiuro. £i
ideo quasi dicat : £t tandom judicabunt, ei Done

3uidem exaitabit caput suiim, id est, omne judiclutn
edit Pater Filio, quia Filius boroinis est. £t pro-
pterea exahavit capui, quia factus esl obediens Pa-
iri. Hoc est ciuod dicit : Quia bibit de torrente iu vk.
Torrens est fluxus nosirae roorialitatis. De hoe lor-
rente Verbum Dei Pairis bibit, \enieiis in hanc viiam
nasceiido, moriendo, paiiendo. Sed in via lanluoi,
Id esl, in transcursu inde bibit, quia immunis ab
omni peccato fuit ; nos autem in mora stataria indo
bibimus, quia carnis coocupisceotia delectauior.

IN PSALMUM GX.

Alleluia.

ABGUnEMTUM.

Gratias agil David pro beoeficiis populo collatit»
prxclpue pro soluta captivitale Baljlouica» Aliter.
vox Ecclesis de Christo cum laude.

BIPLANATIO.

Laudat Dominum popuius suus^ qui a mundi elade
iiberatus vitiorum nescit sustinere servitlum, Psaimus
iste primus apud Hebrceos integro decurrit atphabeio^
iicet muiti et aiios supra secundum ordinem iitterarum
scriptoi puieni. Nam in iitii vei desuni aliqum titterce^
vei iuperiunt ; ei nonnunquam cum unui venut iii
breviif aiter infiniia iongitudine protenditur^ ex quo
puto obiervatione hoc legentium quam iitutio icriptorii
e/fectum. Deniqut ei Septuaginta interpreies^ quia o/t-
quii in $ii icrupului naicebatur^ ponere iu tradiiione
liebraai iitteras noiuerunt, Poputui beatorum diver^
sis mundi partibus aggregatus. Primo ingressu psalad
confiteri se dicii Deo in congregaiione jtulomm, ubi
est cetema iatis, et sine fing prceconium. Secundo didi
fideies eopioso munere saiiatos adventum Dondm com»
promittenSf ul hcereditatem poiticitam avidisuma iii-
ientione perquirant. Teriio redemptos asserit Christia»
nos^ ei iesiamentum novum ceterna gratia consecratum,
Prima pars coniinet iiiteras sex, secunda decem^ teriia
sex. Sicut autem parvuti per tiiieras erudiuntur^ ui md
sapientiam proficiantf sic tiujusmodi psaimi rudibus ei
incipientibus dantur^ ut primordia eorum qtuui quibws^
dam eiementis instruantur,

COUVENTARIDS.

Confitebor tibi, Domine, in totocordenuo, AHetidm,
Dies illi quos denario numero quaier ducto io mue-
rore el carnis aifl;ctione agimus aute Ixtiiiam re-
surrectionis, signincant pra;sentem vitam « io qoa
carnalem noslram dclectaliunem quasi freois jeju-
Diorum et omnium bonarum actionum quasi tenpe-
rare debemus, aggravati iiigemisceotes, ei habito-
eutum Dostrum quod desuper cst, soperiadoi cn-
pienies. 11 li auiem dies io quibus caoticum IsUtiaa,
id est , alleluia, frequeiUatur usque ad diem quio-
quagesimum, in quo accepimus ipirt<tcm iibertatis^
non tinioris^ in quo ciamamus Abba fater^ significaDl
aniium jubiljuuin, id est, veras reiiiissionis ei iiber-
latis auuuin. Uucm jam babcmus io spe, et si nou-

1^37

IN PSALUORUM LIDRUM EXEGESIS. — PSALM. CXI.

1058

/
f

diini re, per spem rcsurrectionis Dominic«. Spe
einm $nhi facii sumus , exspectantes redemplio^iem
corpori$ nostri, In liiijus leinporis considerationem
plebs Chrisii habens peclns plenum l»litiapy enictat
in laiidcm Dei, quia loquiinr hic corpas Christi jam
per spein resurrectionis ejus ab omnilius malis libe-
ralum, el malignis hominibus et si nondum locali-
ler, lanien moraliter separatum, dicens ita : o Oo-
mine, confitebor tibi in lolo corde meo^ id est, laudabo
te ei bic per spem, et landem iu re in omni angulo
eordis mei. Posilus sum in con$ilio justomm , id est,
aposlolorum et aliorum sanctorum, scilicet, ul non
qnaeram qtiffi mea sunt, sed quse Jesu Christi. Hoc
enini est consilium justoruin. Et qiiia hic sum in
consiiio, ideo ero in congrt^atione^ id esl, tandem
eis aggrfgabor. Qiiisquis enim hic nou esl in eonim
consilio, non tatidem eril in collegio.

Magna opera Donw^i. Quasi dicat : Quod conflte-
bor LJoinin», hoc non ex me habeo, sed ab ipso»
qiiia op^ra Domini in roe siint magna, llla dico ex-
^i$ita, id esl, perfdcia. E)tquisiium eniin aurum,
dicitur perreciuro aunim. El ideo perfecta, quia suni
eontia tn omne$ volu»tate$ eju$, id est, quia in imllo
ei repugnant. El si aliquis qusereret quae illa opera
dicity ne aliquis de suis operibus praesumal, eonfes-
m peccatorum esi opiis ejus in roe, id esl, hoc quod
ego confltebor peceata, non aliqua mea merita, sed
ipse operalur in me, ei magnipcentia est eliam ejti$
opu$ in me. Confessio est peccali improbalio, magni*
flcenlia vero esl peccatoris juslificatio. Qiiid enim
niagniliceniius quam de peccaiore fjcere jiisium, de
dainiiato electuin ? El bic (quasi dical) roagnilicen-
tia Don esi horarin, sed sempiterna, quia jtif<tlm, id
est, ju^tiflcalio eju$ manet in $ceculum $<Bculi, Quod
ipsa jusltiia sil aeterna, quia fluitur cum hoinine,
sed reniuiieratio justiii.c, quia justitiam (ac si diC.it)
per hoc operatur in me, quia ipse est qui est Do^
ftiinui mi$erieor$ in efTectione, miserator In exliibi'
liotie, fecit memoriam mirabilium $uorum , id est,
signonim in deserto factornro. In deserto eniui
manna pluii de ctulo, et aquam de petra produxit,
pluraque talia fecit. Et horum si^norum menioriam
per significata fecit, quia oiniie signiflcatuin niemo-
ria est soi signi. Et oleiidil quomodo dicit : Dedii
euam timentibu$ $e. Misii enim paiiem vi\um de
coelo, qui est vera refcciio oinniuin liinentiuin eum
casio timore, quein panein inanna signaviL Aliier
qiioque versus ille praedicius legilur : Magna opera
Domini, Qu»si dicat : Merito confilebor Domiiio,
quia opera Domini sunl magna, scillcet , quia nul-
ium cnnfltentem misericordia descril, quia nullius
iniquilas impuniia remanebil, cum non parcitetiam
liliis quos recipil. Eligal ergobomo quocf veliL Quia
noii sic sunl consiiluta opera Domini, ut creatura in
libero arbitrio Crealoris constituta superet volunta-
tein, si contra ejiis facial voluntatem. Non enim vult
Deus ut pecces, nain prohibet. Si aiiiem hotno pec-
caveril, non putes hominem fecisse qiiod voluii, et
Deo accidibSe quod noluit. Sicut eitiiii vull Deus ul
nim pecceSf ila vuli confl enti pareere, ut converta-
luf el vivat. Ita p >strenio vuU perseverantein in
peccatis punire, iie ju^titiae poientiam coniuiuax
«vadai. Qtiidquid ergo elegeiis, oninipotenli noii
deerit unde suam de te cotnpleat voluiitatem. £l
ideo dicit : Opera Domini $untmagna, Quaesi sint eX'
quisita, id est, diligeiiter coiisiderata. videbuntur ten-
dere in omne$ volu»tate$ eju$ coroplendas, sive par-
cendi sive puuiendi.

Confi$sio et magnificentia. Quasi dicat : Ideo vere
fuagna sunt opera Domini^ quia confe$$io et magni/i'
ceutia^ id esi, pec< ati improl>atio, et peccatoris jusli-
licaiio, e^i opus eju$ in reinunerandis. Et ju$ti:ia
eju$^ quam, scilicei, siijtistus, esi in damnandis, ui
iiullum nunc confltentem deserai piena. Haec, in-
quaro, jublitia manet in $(Beulum $wculi, quia nuii-
quam parcil iniquitati, nisi tu nou parcas ci. Quod
eiiiin tu puiiis, hoc soluin ipse non punit.

A Memoriam fecit. Secundum hanc stMileniiura ad
primuin vor&um contiiiu.ibitur hoc sic : Ideo merito
conliiebor Domino, quia Dominu$ mi$ericor$ et mi$e»'
raior memeriam fecit mirabilium $uoium, ui supra
dictiim est.

Memor erit. Dedit^ in luam, e$cam timentihu$ <«,
ei per haiic me^noriam memor erit te$tamen:i $ui, id
esi, cooflrmavii promissiones suas, nou quje ad tein-
pns fiierunt, sed qux suul iu $(rculum, U est, non
caniales, sed spirihiales. S^eculum pro xicrno ponit
propler acoov Griecum, ut snpra dicium e.^t. Ei vere
memor erit^ ui est, quia annuntiabit, id es*, iiiauife-
Blabit populo $uo, id esi, populum grali;c priniili-
vu*ii, sicut sancios apostolos iiiiciligere fe<ni virtU'
tem operum suorum^ id est, vim ei signiflcatum sa-
cramentorum suorum. Sacramcnium euim esi sacra:
rei ^ignum. Ei roanna fiiii sacrainentum, quia fuii
signum veri panis qui de coelo dcscendii. Talium
sacranienloruin vim Dominiis noiiflcabii aposiolis et

.. aliis consoriibus eoruin, ad lioc, ul det iUi$ hmredi-

^ tatem gentium^ id est, det illis genies iu hxredita-
tem. Sicut ille qui dixit : Prcecipe divitibu$ huju$
$wculi non $ublime $apere^ etc. Haec et similia gentes
tauquim haerediiatem excolnnt. Sequiiur :

Opera manuum eju$. Quasi dicat : Quamvis dico
quod iila excolant genies tanquain haerediiatem, ipsc
ianieu Dominus principaliier hoc operaiur, quia
opera manuum, id e.sty potenliae eju$ suiil verita$ ei
judicium. Uaec est poieniia ejuSt operatur in eis ve-
rii.ttein, id est, iu praeceptorum compleiioiiem et
iudicium, id est , discrelionem inier boiium et ina-
lum, el sic eas excolii. Quae duo, scilicei, verita$ et
jtti/iritnn (quasi dicai)8uni mandataeju$,Ei idoj fide-
iia, quia omniamandata eju$ fidelia^ id esl, nou fal-
leniia, sed ceria, quapropter servanda. Ei nou suui
huraria, sed confirmata in $<ieculum $eiculi ; el lioc
ideo, quia suul faeta^ non in umbra, sed vetitate; ci
suni facia in cequitatet non in iniquitaie, sicut oculum
pro oculo^deniem pro dente, et siinilia, erani, inquam,

^ non recte intellecta.

Itedemptionem mi$it populo $uo, Qiiasi dicai : Ideo
hacc maudaia couflrmata sunt in aeiernuro, confir^
mata, quia nou suni facla per servum hicui illa
priura, sed per Dominuin. Namque Dominus Pater
fopulo $uo^ id esi, populo novo con^iituendo mi$it
tilim.

IN PSALMIM CXL

Allcluia revcrbionis Aggaei et Zacbaria;.

AIIGUIIENTUH.

Omnes in commune ad sliidium virtuiis instiiu i,
qui ctiam fruclus bona opcra conseqnaiur , adne-
ctens divitias inter alia, despeciusque hostiuin com-
memorans, quod reversis a Babylone collatum cst.
Aliter, vox Ecclesis de Chrisio.

EXPLANATIO.

^ Aggwu$ et Zacliaria$ prophetce, qui post tratwnigra'
tionem Dabyloni$ sub Dario rege inulto po$t tenipore
fuere quam i$ta cantala $unt^ rever$i in Jerusalem, cum
reparari templum viderenty iaude$ Domino niagna ex^
$ultatione profude.unt, Ad quam similitudinem et h c
p$aimus intec;errimiaiphabeti litteri$e»>t contextu$, quem
po$t ab$oiuiionem peccatorum perfeclissima debet Cliri-
$tianu$ aiacritate cantare. Per totum p$aimu>v pro-
pheta ioquitur, Prima admonitione quid faciat beatus
vir, etquce bona mereatur, o$tendit, Secunda adven-
ium Domini $ignificat, per quem hoinines ex peccutori-
bu$ et im/;its in wternum beati e$se promereniur. Ter^
tia impiis coiuraria provenire testalur, Priiiia divisio
continct litteras $i'X, $ecunda tredeeim^ tertia tre$. Lon»
yitudincm autem versus qui in cenlesimo decimo octavo
psaiini lexitur^ in iiis duo expient versiculi^ ut quod
tbi efficit una iitiera, liic duce diversce efficiant secuu-
dum ordinem se sequentes.

toyj

Bl D^E VENEnABILIS OPP. PARS II. SECT. 11. - DUBIA ET SPURIA.

1040

COMMeNTARIDS.

8ibi ipsi* Juxia qood Salomon dicit : Miserere animcB
tum^ ei eris bene placens Deo. £l buc in se coinmen-
dal, id est, proponii se exemplum aliis. Ei meriio,
qiiasi dicat : llic talis est jucundus jusio, quia dis-
ponei sermones tuos^ quibus defendatur injudicio.
Sermones ^uni bona opera, cl est iractum lioc a si-
militudine cnusidicorum, quia sicut illi antequam
veniant in judicium apud se disponunt quaiiler in
rei defeni-ione cuique personae sil ioquendum, et per
hnc tuti contra adversarios sunt, sic bona opera in
futuro judicio cuique justo erunt tutiim refugium. Et
vere disponet struiones, quia non commovebilur ab
illis, donec pcrduceret eum in aBlenium, Vel aliter:
Merito tUsponet^ quia per illam dispositionem boc
babebit, quod in mernum, id est, in seternitaie non
commovebilur de dexlra ad sinislram. Et sic erit in
eetema memoria idco, quia jiu/us. Et vere justus,
quia non timebil in bac viia ab auditionemala, id est,
a detraciione vel a mala pcfsuasione. Vel aliter :
Pcr boc merilo non commovebitur bic a sennonibus,
qu a sie factus justus in aterna erit memoria» Et idco
non timebit tandein ab auditione malat scilicct, cum
dicetur reprobis : Ite, maledictif eic. Et merilo non
limebit, quia cor ejus puratum est, etc. Vel aliter :
Non timebit^ inquain, in praesenti ab auditione m'da^
sed potiuscor eju$ paratum esl sperare, non in mundo,
sed tn OoiNfNo, et cor ejus confirmatum est m spe illa.
Nec commovebitur unquam inde, donec despiciat, id
est, doiiec despectabiles esse recognoscai, inimicos
Muos. Qui enim amant ca quae yidentur, inimici
eoruni sunt qui ea qux doo videntur praelerunt bis
qu» videntur.

Dispersit^ dedit pauperibus, Quia cor ejus confirma'

tum est iii spe aclernoriiin, ideo disfersit quidquid

de tenenis babuit, non autem meretricibus, sed de-

dii ea pauperibus. Et idco justitiat id est, merces

justitiae, ejm manet id est, manebit, in saculum stS'

iuli. Et vere manebit, quia cujus bumilitas a super-

bis conteiincbatur in teria, cornu^ id esl, bumilitas,

ejMSt virtus, scilicet, exaltatklur in gloria, Uanc autein

«exaltationem videbii peccator^ scilicei, qui praepo-

suit ca quae videulur, ct tunc irascetur cui jusiius

^iiam sibi, dictns : Quid erg6 profuit nobis superbia,

quid diviliarum jaciantia ? Hm enim omnia abierunt.

Et fremet dentibus suis^ quia t6t erit fletus et stridor

dentium, Et tabcscet, id est, ex toto prx* dolore de-

ficiei, sed iufructuose, quia lunc poBuiteniia erit in-

fructuosa. Et ideo labescit, quia tunc peribit deside»

tium peccatorum.

IN I SALMUH CXII.

Alleluia.

ARGVMENTUM.

Ad psallendi ofncia instituit auditores, docens eos
majori cura laudare oportere Deum, quia sit naiura
uiagnus, et voiuuiate beneficus. Aliier, vox Eccle-
«iae deiidebbiissuii.

EXPLAMATIO.

Verba tiluli subsequens psalmns exponit, Nam cum
sit alleiuia laudate Dominuin, ita et ipse fecit initium.
Propheta David in prima parte commonet devotos, ut
taudes Domino jugiter exsolrant, et in totoorbeprw
Mtcent. Secunda ipse facit, quod alios monet.

COMMENTARIUS.

LaudatCf pueri^ Dominum. AUeluia. Psalmum istum
fU|)eriori quidam iia continuant : Quanduquidem
cnjus cor paratum et confirmatum est sperare in Do-
mino : Uliut cornu exaltabitur in gloria. Ergo nialitia
pueri estote, ut sensibus perfecti sitis, et sic laudate
Oomiiium. Qualiler autem laudalurus sic dicit :
Laudate nomen Domini. Ouisquis idoneum servum se
fncit, liie laudat noroen Domini, et sit scnipcr bene^
ittfrtfm, id est, adauctum io vobis nomen Dowini,

A Quanto eniin servitus in nobls multiplicjbitur, tanto
iioinen ejus in nnbis augetur. Et h^c lieiiedietio no-
miiiis ejus incipial ex hoe tcmpore, ita ut HKftc, id esi,
indiiate, quia qui proinisit veiiiam poenitenti, noa
promisil diem crastinum dissimulanti. Et perseve-
ret usque in soiculum, id est in a^teriium. Et fiat noo
in altero populo tantum, sed iii i;troque; boc esl
quod dicit : Nomen ejus sit iaudabile a solis ortu U9^
que ad occasum^ id est, in Judaico et gentili populo.
Per ortum enim solis Judxi designautur, quibuii per
legis praecepta coguiiio veritaiis, et sol jostittae ik-
iuxerat : per occasum vero genules intelliguntur, qai
in occasu veri solis erant, quia cre.iturae creatoreoi
posiponebant.

Excelsus super omnes gentes Dominus, Ideo meriie
nomen Domini laudatur et in Judaeis et in geiitibu$,
qiiia Dominus est excelsus non tantum super Judjcos,
sed super omnes gentes, Et quia parum esset taatiim
super gentes, ideo addit : Et gloria ejus est super

Q coslos^ id est, ipse est gloriosus uon lantum soper
gentes, sed etiain super coeiestero creaturam, id eslt
super angelicos spiritus. Et merito (quasi dlcal) ei
super geutes, et super cwlos e&t gloria ejus, <Hiia
ipse soius vere est 0<iniiuus. Quis cnim aiiier Do^
minus sic dominatur sicut Deus noster? £i osteodil
quoiiiodo Deus noster dominelur diceiis : Qui habitM
in altiSy id est, qui iubabiiaudo facit altos. QucnI
enim cwlestes spirilus perstiieruut in verilate, boe
noii babueruot ex se, sed ex ejus iiibabiiatione. El
iioii sulum habiiat in altis, sed eliam respicit humiiia^
id est, respectus ejus fac.t buniiles. Quia respecuis
ejus esi ifi ccelo el in terra, id esl, inleriori ratiooa-
bili creatura, et in praelatis alios coniplueutibua, id
e^t, in coelo et in subdiiis, qui desigoantur per ler-
rani complutain. Et boc et in Juda^is et io geutibus ;
boc est quod dicit : Suscitans inopem, id esi, Judai-
cum popuium, qui nec per liberum arbittium, nec
per carnalia io>tituta salvari potorat, et ideo inopt
erat. Illum inopem susciiat Dominus a terra, id est, a

C terienis desideriis, quibus inhaerebat, faciendo eum
bonum inopein, id est, buiniiem, nibil de libero ar-
bitrio ei de legibus instiiulis pra.*suinentem. Et pau-
perem, id esl, geutilem populuiii in virtutibus pau-
peiaium, erigii per fidem de sfercore, id est, de in-
fideiilute jdololatriae, in qua loclidus jacebat. ErigU
dico ad tautain digniiaiem, ut coilocet eum cum prim'
cipibuSf id est, ut concorporaret eum principibus,
nou quibuscuiique, sed principibus populi, id esi, illis
eiiaiii priiictpibus, qui bumiui sunt in popula gra-
ti£, qui specialiier suus est, id est, sanctis apoatolis.
Augustiuum eniiu et llierunymum Petro et Paulo
coiicurporaviu lp:.e dico, qui per banc concorpora-
tionew bterileiu, id est, l^cclesiam de gcutibus, de
qiia prius dictum est : LatarCi sterilis. Erumpe tt
clama^ quce non parturis; lianc, inquam, steritem facit
lastantem habitare in domo^ id est, in Ecclesia fa-
ctam mairem mullorum fiiiorum. Quia ut ApostoUis
ait : Multi filii desertx magis^ quam ejus qm hakti

]) virum, Dictuin autem boc est ad eain similitudioem,
quia uxores ilias qux oon pariuut filios, ooo totaoi
dotein obiinent ; illx auiein quae pariuut, et lolam
dotem possident, et in domo maneiit.

IN PSALMUM CXni.
Alleluia.

ARGCMEirrUM*

Recordatione priscorum gestorum ad notiliam
deitaiis audiiores instituit, et suCTiagio divioorum
beiieficioruin exsecrationem conciliat idolorum. Lo-
quitur autero ex persuoa populi, ipsosi|ue indudl
Diutuo sibi conferentes, qu bus quasi priiicipiis di-
>ina apud eos agnitio culturaque adoleverit.

BXPLANATIO.

Sicut ex diversis actibus lauM didna eolUgitur, itu
el nlletuia vartis narrationibus et negotiis competenli»
bus applicatur, Est enim iutcntio psalmi istiusj ut ii^i*

lOU

IN PSALMORUM LIBRUM EXEGESI3. — PSALM. CXIIL

m^

tio Hebraici populi per magna miracu'a plemludinem A esl, mundtiin qui vcre proecipit/ibanlur Iiabenl anle

iegit^ qui est Dominus Chriitui mundo prcestilum nun-
tiaret^ per quas similitudinei rerum et hodie unum-
qnemque liberari approbat Christianum» Per totum
psalmum propheta loquilur, Primo modo commemorat,
quia miraeula Dominui Hebrceis prcestiterit et popitlo
(^risliano. Sceundo tub interrogatione dicit^ cur fu-
gerit mare^ quare curtum $uum Jordanis abstinuerit ?
Hesponsionem gratissimam jungens , a facie Domim
terram fuisse commotanu Tertio simulaera gentium
iuutilia demonstrat adoratoribus suis, el religio Domini
quam sit vitalis et saluberrima propriis cultoribus eon-
sequenter exponit,

COMUENTARIUS.

/ft exitu Israel de jEgypto, Alteluia. LegimuR Is-
raeliiicum popnlum de ili^gyptiaca servilute libera-
tum, per mare Rubrum et per Jordanem exsiccatum
traduelum. Quod propheta videtiir bic repetere, non

vultum. Tales qiioque Tiileutes illum tam consianiem-
exltum concuiiuntur, ei flnunt retrorsum, ita Grea-
torem habeant ante ▼ultum. Mare vero retrorsum,
id est, mundum post dorsum babuerunt, eorum sci-
licet qux rctro sunt obliti, in ea vero quse ante suiit
extensi. Intendit auicm, ut breviler dicatur, pro*
pheta docere et exbortari nos in hoc psalmo, nl
posthabitis impedimentis omnibus exire de hac ifi-
gypto fehtinemus; ne, ut prnedictum esl, simus du-
centes jugum cum infideiibus, et dicit ita : In exitu
hrael de Mgypto^ hoc est cum aliquis volens fieri
IsraeL id est, volens yeiiire ad Dei cognit onem,
exeai de i£gypto. Ei in exitu domvis Jacob de populo
barbaro^ id est, cum ille idein jam spirilualiter per-
tinens ad Jacob, exiret de popuio barbaro, ut supra
dictum est. Ecce facta est Judcea sanctifieatio ejus.
Uuia fides cor ejus circumcidit, et confessio purga-
vit. Et Israel^ id est, Israelitica terra facta est po-

ut bistoriara narrans, sed ad alleporicum sensum g testas ejust quia cum prius in i4i)gypio essct iinpo-

iiivitans. Non euim legiiur in hisloria illa Jordanem
reiro fluxisse, sed stetisse; neque legitur ibi montes
ut arietes, vel colles sicut agnos ovium exsultasse.
Aitendamus ergo quid admoneamur, quia et facta
iila nostrae figur» sunt, et bsec dicta, ut nos ipsos
recognoscamus, exbortantur. Quia si firmo corde
retinebimus gratiam Dei, qux erga nos facia est, et
misericordiam qnae nobis exbibita est, Israel sumus,
quit vestiffia fidei patris nostri Abraham imitamur,
ei sumtis Jacob. Ille autem populus merito perfidiae
reprobatus pertinet ad Esau. ^gyptus vero, quae
tenebrof yel afiictio interpretatur, in figura hujus
mundi ponitur : de quo specialiter recedendum est,
ne simus iugum ducentes cum infidelibus. Sic autem
quisque idoneus civis in Jenisalem efiicitur, si huic
sxculo abrenuntiaverit. Sicut populus ille in terram
promissionis non potuit introduci, quausque de iE-
gypto educeretur; et sicut populus ille de i£gypto

tens, per cognilionem Dei factus est potens, ut supra
diclum est. Hunc exitum vidit mare, id est, alii in
peccatis amaricanies cognoverunt exeuntem babere
cor sperarc in Domino paratura ei confirmatum, eC
ideo fugerunt duobus illis roodis, quos praediximus ;
et etiam Jordanis videns exitum illum, conversus est
retrorsum, ut supra dlximus. Et pro hac fuga maris
in bonuin, et ez conversione Jordanis montes, id
est, praelati in Ecclesia in virtutibus aliis eminentes,
et in fide constantes eauultaverunt, ut merilo illi ex-
suliare debuerunt, qui erant arietes^ id est, ovium
duces, quoruni scilicet imitalione et doctrina hoc
factum esi. Et coUes etiam, id est, minores exsulta-
vcrunt de fuga et de conversione ill.i, sicut merito
illi qui erant agni ovmm, id est, subditi illorum prae-
latorum.

Quid est tibi mare. Hanc interrogationem facii,
non ut quod quierit, nesciat aut dubium faciat ; sed

exire non potuit, nisi divino auxilio liberatus : ita ^ ut in majori certitudine nos ponat. Quasi dicat : O
namn Kiii/» mimHr^ «KranimiifkPA nnforif nisi ftioin^k more^ quod hacteuus oblatrabas, quid est tibi anod\

modo ab amariiudine ad dulcedinem fuqisti ? Lt tu

uemo huic mundo abrenunilare poterit, nisi divina
niisericordia adjuliis. Et quod ibi semel figurabatur,
hoc quotidianis Ecclesiae foetibus in hac novissima
niundi hora completur, quia omnia fiebanl illis in
figuram. Et quae tunc futura praefigurabantur, nunc
praeterita leguniur, et praesentia cognoscuntur. In-
cipit antein qnis de i£gypto exire, cum incipit cor
suum Deo applicare, et suavi jugo ejus devotum ani-
inum subdere, recedens a pribtiuis ignorantiae suae
desideriis, qiia&i ab operibus luteis, in quibus fru-
sira iaborabat ; quia ut alibi dictuin est, Manusejus in
cophino servierunt. Exivit de popiilo barbaro, quando
separat se a societaie blaspheinorum et a confor-
maiiuue malignorum, et sic Judasa fit sanciiticatio
ejns. Interroget enim se quisque, si fides cor ejus
circumcidai, si confessio cor ejus purget; quia uon
quod in manifei^io, Judaeus est, sed qui in occulto.
Neque in carne circumcisio est, sed quae in spiritu.
Et si hoc in se iuveiierit, sanctilicatus est, et facta

fugisti

JordaniSy qoi prius fontem ad dorsum hubebas, et.
in inare influebas, quld esl tibi nunc quod cowiersus
es retrortum? £t o monies et colles, quid est vobis
quod vos monles exsuUastis sicul arieteSf et vos colles
sicut agni ovium? Ille utique hoc fecit, qui vere est
poiens et Dominus. Nainque terra, id est,. terrenitas
commota est a facie Dominiy id est, quia quidam qui
priiis erant in /Egypto ei in popiilo barbaro, reoe-
pcrunt cognitionein Domini , quorum exemplo tu.
mare fugisti, et tu Jordanis retro fluxisti, et ideo Vos,
montes et eoUeSf exsullastis. A facie dico Dei mota est
terra non cnjuslibet, sed Dei Jacob^ id est, vir tui
populi. Quamvis eniin Deus oumium sit per natu-
ram, hiijus tamen esi per gratiam. Et ideo dicit Deo
Jacob, Dei dico, 17111 petram convertit in stagna aqua"
rum ; hoc est qui seipsum qui quandiu cogniius fue-
rat, quasi petra fuit iinportabilis ; sic notificando se

est Judwa sanciificaiio ejus, et Israel^ id est, visio et ^ mollificavit, ut esset in cordibus credenlium lons

cognitio Dei, fit potestas ejus. Quia qui prius in JE
gypto eraut impoientes, Uiini potentes, daiur eniin
eis potestas filioi Dei fieri. Dum autem baec fiunt,
multa impedimenta saecularia occurrunt : obstrepit
mare, id est, niultx li guui amicorum carnalium
dissuadentlum et aboruin terrenorum. Sed posi-
quam cognoscitur exeuiitis de i£gypio cor paratum
esse sperare in Domino, et in specie illa confiruia-
tuin fugit niare, quia sublrabit se ab impedimeniis,
et sic panditur via ad spiritualem liberiatcm exeuuli,
vel fugit mare salubriter, quia saepe mulli ex aina-
ricantibus exemplo iilius exeuuiis, ab amaritudiiie
iu dulcedinem coiivertuntur. Jordauis etiam cou-
vcrtitur reirorsuin. Per Jordanem qui desceusiis vel
descensio interpretalur, iili (iguraniur, qui jam gra-
iiain fidei suhceperuni, sed in amaricantes (lucius
hiijiis sseculi relapsi sunl, iia ut fouiem, id cst,
creatoreiu suuiu babcicui rctrorsum : uiare vcro, id

aqu» salientis in vitain aeternam. Et qui rtipm, id
est, Paulum» qui vere prius fuit aspera rupes et in-
tractabilis, et alios sanctos praedicatores convertit
per notitiam suam m fontes aquarum, scilicet ut ipsi
inoustrarent aliis aquas vivas, id est, doctrinam coe-
Ic>tem et spiritualia dona.

Non nobis^ Domine. Quasi dicat : Ita, Domine, fac,
da banc gloriam, scilicet ut convertas petram in sta-
gna aquarum^ et rupem in fontes aquarum^ non nobis
luajoribus, non nobis niinoribus, id est, noii meritis
nosiris, sed soli nomini tuo gloriUcando ; quasi dicat :
Nemo putel merita nostra hoc elTecisse. Non enini'
nos hoc coinroeruimus, sed f>oUk gratia illius hoc
praestiitt, qui peccaiores ftcit justos, servos Ulios ct^
damnatns eleclos.

Super miseric^rdia tua. Da^ inquam, gloriam no^
mni tuo^ et boc taliter, iniscricoidia scilicet tua ai
veriiatc, quoc desuper est osteusa. Misericordia qm«

im

BLDJE VENERAIJILIS OPP. PAIIS II. SECT. II. — DUBIA ET SPURIA.

10;4

dem, qua vocas, qiia peccala condonas : vmlalem A probal repelil », qnia oinnibus, quia puiillU cum ma-

vero, qua vocalos ei vcinenies reinuiierjs. Vocalos

vero, el venire nolentes daiim.is. Ei ideo (quasi di-

cal) rogo ut per hsc ostensa des gloriam nomini tuo,

ne gentei (quando pro aliquando) dieant, id esi, uni-

versaliler dicere possint ad imperium populi tni :

ubt est Deus eorum? Solel enim tale quid acciderc,

cum alicujus bene nutriti domini scrvum innutrite se

lialicntem viderous. Quia dicitur : Ubi est dominus

iKtius? De illo autem qui bene et nutriie se h^bent,

hoc non dicitur, imo laudatur servus, laudatur et

domiiiiis.

Dominut autem. Quasi dicat : Ideo dico ite quando
universaliler imp^operium iliiid dicatur vel dicant :
quia ei&i dicitur in paleis, nonduro in grauis : etsi in
terra, nondum aulein in coelo : quia Dominu^ noster
ecit omnia quwcunque vo/tii/, in his qoi sunt coelum.

f'

id esi, seiies
pientice

ejus; anima euim jttfft, %ede$ e$t sa-

joribun.

Adjieint Dommu$. Hic inducit de illh aliis ovihiis,
qiiasi dicat : Dominus qui vobis primitivis benediiii,
adjiciat alias $uper oos, illas alias oves addiicendo ; et
iia adjiciat, ut super vos minores, alios majores ; ei
$uper filios ve$tro$t id est, super subditos veslros, alios
iiiinores. Et vo$ utrique, id esi, majores et minores,
sive de primitivo populo, sive de secundario, benc'
dicii sitis, id est, semper augmenlum recipiaiis a Do-
mitio, ^fit vos majores feeit eostum^ adhuc, ut seinina-
reiis spiritualia ; et vos minores terram , adhuc ul
rediiereiis carnalia. Et non solum vos praelatos fecit
coeluin, ficd eliam fecil coeli cnelum, id est, hominem
Doininicum; ut esset coelum aliorum coelorum. Ctrlum
coili dico, sibi Domino colendiim. In eo enim habitavii
omni$ pleniludo dmmtati$ corporaVuer^ Terram aulem,
id est, luiiiores dedit colendis filiit hominum, id esl,
vobis praelatis imitatoribus pairiarcharum el prophe-

',' , . rv 1 j- • n • II larum, qni estis non coeli, sed lerr» coelum. P«»te?l

Smulacra gmtium. Qiiasl dicat : Z)m, inquam , » ^j;^^ ^Jelum copli ad raembra referri, velui ad Pan-

rotter fecit qnmcunque volutt^ dii auteni gcntium nihil

faciunt, quia non sunt dii : nam nec homines sunt.

Et vere bomines non snnt, qui.i sunt opera homi*

imm ex auro et argcnlo. Nec ideo hoc dicii, quod
omnes de gentibus deos aiireos et argenteos habent
(habent euim quidam el ligneos et terrenos), sed st
enibescunt in pretiosioribus diis, ut tanto magis
erubescant In vilioribus. Et quasi dicat : Non qualia-
cunque opera sunt, sed $imulacra^ id esi, simulata
et Gcia opera. Et hoc probat, quod vere non tantum
stmtilacra hominum sunt, ei non homincs, quia cum
habent lineamenta humani corporis, non exerceni
nliquid eorum qux sunt humani corporis , huc est
quod dicil : 0$ habent^ et non loquentur, oculo$ ha-
bent, et non videbunt; nare$ habenl^ et non odorabunt.
Manus habent , et non palpabunl^ etc. Ergo qiiasi
dicat, homines non sunt. Etitm non soluro bomines,
sed nec etiam corpora suiit : quia non clamabunt in
gutture tiro, id est, nec nigitum, iiec ullius generis q
animalis sonum ex se edont.

SimHe$ Uli$ fiani, Quasi dicat : Manifesliim est per
hxc siipra dicta, simulacra gentium pro diis non esse
colenda, quod tamen quidam faciunt et veuerantur.
Omnes auleni ^ut faciunt ea, et non solum facieiites,
8cd etiam conseniienies, id est omnes qui aliquo
modo confidunt in eis, similes fiant illis^ scilicei ut
oculos habenics, verilaiem non videant, et aiires lia-
bentes, quod audiendum est non audiaut, etc. Dicit
aulem lioc nou voto maledicentis, sed praesiieniia
prophetanlis.

Domu$ l$rael, Qoasi dicat : Qui confidunt in si-
mulacris, talia ui diximus, recipianl. Domu$ autem
hraelf id est, coilectio numeroriim fidelium talia
non timebil, quia non $peravii in illis, sed itt Domino
tantum, in quo jam speravit. Et merlto in eo spe-
ravit, quia ipse est adjulor eorum in bono, et pro^

lector eorum est a malo. Domu$ etiam Aoroti, id est , iberrav t, Klius ille qui morluus fucrat et revixii. pc
niajores non timebunt, quia sperabunt in Domino D rierat, et inventus esi. Canicl ergo hoc anima tiostra
tanium, ut prius. Ei qiiia majores ct imnores, ergo cum omnibus sanctis desidcraniibus illam requiem,
omnes qui timent Dominum, sperabunt, quia etiam
speraverunt lii Domiao. Et merito, qui ailjnior el
prolector eoruin est, ut prius. Scienduin, quia quo-
liescunque Isracl et Aaron sic inveniuntur, per Aa-
Tou qut sai erdos el prxlatus fuit, intelliguntur ma-

lum, qui roeriio dicitur coelum coeli, quia non didicit
ab hotnine neque per hominem, sed prostratus in via
simul omnia a spiritu sancto audivit et didicil.

iVoti mortui laudabuntte. Quasi dicat: Pro hisom-
nibus praedictis, o Domine, non laudabunt le mortmi^
id est, condiguas gratias agere, qus in prima morte
adhuc permanent, quia non poiest mortuus liudare
vivum, neque eliatn laudabunt te omne$ illi qui vivi-
ficati per gratiam in inortem reciderunt,quia de^cen-
dunt in infernum^ id est, in profuuduin vitiorum. Sed
no$ soii ^ut per gratiam ttiam suscitati t;trtmiis, beue-
dicimu$^ id esi, semiier grai:as agemus demisericor-
dia nobis impensa tibi Domino^ inclpientes ex koc
tempore et niiitc, id est, indilate perseveranies
u$que dum perducas nos in $aeulumf id esi, iii aeter-
nilatcm.

INPS.VLMUHGXIV.

Alleluia.

AR60MEIITUI..

Gratulatio popull de Babylonia reducti. Alitcr,
vox Christi vel cujuslibei udelis de tenuilouibus
crepti.

EXPUtMATIO.

Excitat no$ desmnno huju$ sceculi solemni$ ac vera com-
monitio liberatus propheiadeprofunda foveapeceatorum,
etiam in itla petra niisericordia constitutus, Primo mem'
bro grutiat agit quoniam $e exauditum es$e cogn^^cit^ ei
contra omnia pericula moriit efficaciter $e profitetur
invocasse Dominum^ ut liberatus perveniat ad H!eam
requtemsempiternam^quam fidelibui promiUli Dominus
munere concedendam,

COMMENTARICS.

Diteii quomam exaudiet Domnu$. AUelma. Hoc
carmen, id esl, hanc laudem canut fidelis anima«
quae adhuc peregrinatur a Domino. Ovis illa qiue

iores, pcr Israel vero minores. Et quod hic dicitur,
de priori populo tanium est accipiendum, quia infe-
rius addet de aliis etiain ovibus.

Dominui memor fuit noetri, Dixit adjulor est eo-
ruin. Et quasi dicat : Qiiod adjtitor noster esi, hoc
non ex meritis nostris, sed ex sola ejus graiia ; qu a
non nos memores fuimus ejus, sed ipse memor juU
nostri; quia Salvutorem itobis misit, et benedixit, id
est, incremenluin virtnlum nobis dedit. Uenedixit
dico domui Jtrael^ et domui Aaron^ id est. et nia.o-
ribtis et minoribus. Et sic benedixit omnibut, qui ft-
ment limorc cabto Dominum in primiiivo populo. Et

et dical: Dilexi quoniam^ etc. Tria bic propooit, sci-
licet, fidem, spem, cbaritatem, sed ordine praepos-
tero. Major enim ex hi$, ut ait Apostolus, e$t charita$^
quam iste praBmittit, dicens : DUeji, Deinde spem
per effeclum notat, cum dicit: Quoniam eraudiet Do-
tiuniis vocan orationit mece, Ideo enim sperat, quia
Dom^nus exaiidiiurus est eum. Fides vero colligitar
cuin dicit: Quia inclinavit mihi aurem tuam, hocesi,
quia priornos dilexit. Nec unico Filio suo pepercii,
el sic in nobis charitatem suam voluit ctimroendare,
m Christiim iiobis iinpiis vicliinandum mitierel. El
est dicere : Inclinavit aurem suam mi/it', id esl, illoin
misit. per quem me credere fecil. Et quia credidi,
i.ieo speravi; ideo dilexi, quia dilexi. Ideo, o Do-
miiie, invocabo le in diebut meif, id es*, in diebus tri-
bulationis ct carceris, in dicbus uebulae et totius roi-
serix*. Qnos ego meos fcci a le Paire meo rccedciido

lOi'

IN rSALMORUM LIBUUM EXEGESIS. - PSALM. CXV.

1(46

m longioquain regionem dissimllitudinis, ubi porcos A
pavi el dxmones c lui. El subdit causam quare die«
bus invoraiidum necessario suls, sic dicens : Cireum-
dedffunt me in dielms illis dolores moriis^ Id e»t«
dolores ducentPS ad mortem. Per quod quallacunqne
peccaia simplicia accipit. Et invenerunt me pericula
irfemi, id esi, pericula ducenlia ad iiif(Tnuni, id esl,
in profnndum vilionim. Qu» (quasi dical) me non
Invenissent, »1 ego non aberravissem. Ego enim prius
In loco diviiiarum posilus fui, f^ed aposinlando in lo-
cnm serpentum veni. El ideo nieriio serpenies pra-
valuerunt mibi, et omnia mala alque pericula mihi
suprrvenerunl. In quibus periculis consiiiuius, igna-
rus luiavi in bis prosperitaiibus eisuliaiidum essc, et
lu terrena felicilaie gaudendum. Sed demum inveui,
quia vana salus hominis ; et ideo dixi : Da nobis, Do-
niine, auxilium de iribulaiione. Inveni iribulationem,
non que non eral, sed qu3C me latebat. Inveni non
hic eicrnciari adversiialibus, sed obligari progperi-
laiibus.lnveni non deIeciaiionem,sed iribulaiionem, ^
non (^audium, sed dolorem, non pairiam, sed pere-
grinationem miseram. lloc esi quod dicit: Tn6ii/a-
liofiem et dotorem inveni. et ideo divi : Surgam et ibo
ad Patrem meum, elc. Ht>c esl: Invocavi nomen Do-
niiiir, dicens: 0 Domine\ libera animam meam, Infelix
homol quit me liberabit de corpore moriis hujus ? Gra*
tia Domim per Jesum Christum. Audiant ergo qul
nondnm audieruiit, et nondiim cognoverunt, et qna-
rant miseriam, ei invocent nomen Domini el salvi
fiant. Non dico ul quxrant miseriam, quam non ba-
bent, sed ul inveniani, quam nescienies babent. Nec
dico ut deserant terrena necessaria, quibus egent
dum moraliier vivuiit,sed ut lugeant et doleaut,quod
amiserunt coelestem satielatem, et terrenis necessa-
riis indigere meruerunt ad sustentationem. Ilanc mi-
seriam cognoscant et lugeant, et sic faciet lugentes
esse beatos , qui volult. semper esse misericors.
Beati enim qm lugent^ quoniam eoiuolabunlur. Se-
quiMir : P

Uisericors Domluus^ Quasi dical: Ego Invocans ^
dixi, o Domine^ liberaanimam m^am. Domious aulem
ine liberabil, Donuntif, dico, qui e>t miserieors, quia
▼ocat, quia peccata condonat. Etjuslus^ quia post
▼ocationem peccanies flagellat. El est Deus noster^
quia post flagelta mts^r^ricr, quos flagellavii rcci-
piendo. Nec tamen amarum dcliet videri, quod hu-
miles flagellat, quam dulce, quod post flagelia re-
cipil.

CuMtodiens parvulos Dominus, Vere Dominus mise-
retur , quia cusiodit paterno amore parvulos, id esl,
liumiles, ut faciant hxredes magnos. Et ego (quasi
dicat) humiliatus sum, id est, feci me parvulum : el
ideo Dominus liberavit me jam specie ab omnibus
malis.

Convertere, Quia tantie bonitatis Domlnus est, ut
custodiat parvulos ; ergo, aiitma mea^ convertere tit re^»
quiem tuam^ id esl, converiere ad Dominum luum, et
babebis requiem, quae prius aversa oninem invenisii
inijuietudinem. £t vere, si converteris, habeliis re- D
qiiiem, id ess, bene faciet tibi Dominust quia}»m bene
fecit tibi in hoc, scilicel, quia jam ertput( le animam
meam de tiiorf^, taro actualiuui quam originalium ; et
ideo certus sum quia landem eripiet oculos meos a
lacrymis omnibus. Quia absteraet Deus omnem laertf'
mnm ab oculis eorum. Nullus enim ibi fletus, ubi nullus
lapsus. Ibi nuUus erit la|)f>us, ubi erit incorruplibile
corpus. Et eripiet pedes meos^ id est, omnes affec-
tiones meas ab omni lapiu, Nullus enim erit ibi
lapsus peduin, ubl iufiruiae carui nullum erit lu*
bricuin.

Plaeebo. Et quia pedes mel a lapsu eripientur,ergo
ptacebo Domino^ posilus tii reghne vivorum, qui niinc
ei displiceo in regione morluorum. Si enim dixerimus
quia peccatum non habemuSf nos ipsos seducimus, et
veritas in nobis non est. Et quisquis labilur vel cogita-
tione, neccssario Domiuo displicel.

IN PSALMUM CXV.
Alleluia.

ARGUMENTEIM.

Ex persona apgrotanlls Ezecbiae caniiiir. Aliter vot
Pau'i apostoli. Ilunc psalinum qninla et sexia Eilitio
cuiii supcrioribus copulant. Symiiiacbus vero ct
Soptuaginta interpretes dividunt.

EXPLANATIO.

Per totum psalmum invictorum martyrum verha rcfe-
runlur. Prlma positionebene/ieia Domini commemornnt^
quibus cum hcssitarent^ quid eis dignum potuisset reddi^
oceurrit utique gtoriosus catix martyrum^ qui lamen
Domini largitate prwsiatur, Seeun ia chorus ipse se ser-
vum Domini et filium Eectesice catliolicce profitetur, ne
Domino ptacitum etiam hcereticorum puiares esse mar-
lyrium.

COMUeNTARIUS.

Credidi propler auod locufus sum. Attetuia. Dictt
Aposiolus quod quidam sunt qui Cbristum non caste
proidicanl, noc est, non siinplici et puro corde, nec
Kincera fide quae per dilectlonom operatur. Terrenit
enim cupiditaiibus consulenies, coeleste regnnm aa-
nuntiant, habentes in pectore falsitaiem, in liugua
veritatem. Ili tales qiiod loqiiunlur non credunt, el
ideo reprobali suut. Dti his Dominus in Evangelio:
Qumcunque dixerint vobis facite, secundum opera vera
ittorum notiie facere: Dicunt enim^ et non faeiunt. Suut
item aliiqui bene credunt, sed iion lo<|uuntur vel pi-
gritia, vel timore. Pigritia, ut serviis ille qui ac-
cepluin talentum non erogavii.sed abscondit. Unde a
Dominojudiceaudivit : Serve nequam ef piger.limore^
velut illi de quibus dicilur in Evangelio : Quia mutii
ex prineipkbus sacerdotum erediderunt in eum^ sed
propter timorem non loquebantur. Tiinelmnt eiiim fieri
eitra Synagogam. Et quia m tgis gloriain honiinum
quam gloriam Dei dilexerunt, ideo isii quoque repro-
bati sunt. Et quia bi et iili sunt reprobati,iJeoservus
ile solus meriio fidelis est. Ei prubatur qui nou lo-
quitur, antequam credat : et cum credil, non tacet,
lioc est , qui nou erogai quoB babel , nec non erogat
quod habet, sed statim cum babet erogat. Talis ser-
vus loquiiur in hoc psalino, audilurusa Domino suo :
Intra m gaudium Domini tui, Et dicit iia : Credidi
propter quod loeutus sum^ hoc est, per se esse cre-
didi. Non enim perfec.e credunt, qui quod credunt
ioqui nolunl, quia non laudaiur fidelis serviis, quia
accepit, sed quia fideliier erogavit. Et ideo dicit :
Credidi propter quod loeutus. Simul enim credidit, el
qiiod praemium deberet sperare loquendo, et quam
poenam timeret tacendo. Sequitur :

Ego autem humitiatus sum nimis. Quod est dicere :
Locutus 8um quod credidi, locuius autem iiitius, id
est, valde humiliatus sum ego. Passus est enim mul-
tas tribuiationes, mulias per^eculiones, propter ver-
bum veriuiis, quod et fideliier lenebat, et fideliter
erogabat. Poiest autem hoc Ueri ut qui veritatem an-
nuntiat humilietur ab illis qui contradicunt veritatl,
ipsa vero verilasnon humiliatur.Unde Apostolus,cuin
de suis vinculis loqueretur, inquit : He quidem altigart
notuerunt, verbum autem Domini non eit altigatum. Ei
ideo servus iste dicit : Ego non veritas, ipse sum hu-
miliatus: persequere, et dic : Humilialus dijct in exeessu
meo. Ego,insiste prononiini.PerEgoenim noiatquod
attendit infirmilatem huiuanam, quia prius de se quo-
dam modo praesumpsit loquendo quod credidit, sed
immineiitibus minis atque pressuris tiiiiens, fere la •
cuit quod credidit. Et ideo dicit : Ego, scilii:et, in-
telligens infirmitatem meain m excessu^i\m in timore
meo dijn : Onmis homo mendax. Hoc esi : Non e!»t sibi
horoini de se praesumendum, nec de se confidendum,
quia omnis homo in quantum hotno est, si de se ali-
qiiid pronuiiit,mendax est, Deusauiem verax est. Cu-
jiis gratia facil illuin qui per se nieiidax est veraceni«
in quantum se subjicii veritaii illiusqui susfCitat inor-
tuoS| qui liiiguas iufauiium facii di:>erta8, et qui Uu-

!0i7

CEDiE VENERABILIS OPP. rAUS II. SECT. 11. — DU15IA ET SPURlA.

im

popnlo per (idem electi.

IN rSALMUM CWL
Alleluia.

ARGUHENTUll.

n iles con^ol tiur, implens eos non taniiim Me cre- A solum de iudaico populo, sed et omnes gentes etom-
dereveriiaiis,8ed etiamflduciaannuntiandxveritalis. nespopnli, id est , quicunque de qualibet gentc vel
Vel qui:) excelsiis accipitiir iiiterdum etiam pro divina — ' -^^ ■ -•

revelalione , poiest hoc qiioqce sic dici : Ego in
exeessu meo, id est, nlterinrnndo a me liomine in me
Deum, juxi.i quod Dominiis promisii, dicens: Ego
dixu dii estis^et /S/it exceUi omnes, ititellexi in eacla-
ritate, et dixi, qtiod oinnis homo per se esi mendax.
Quid retribuam Domino ? Gonsiderans isie qiiia pcr
se esi laiiium mendax,per gratiam aut''m Domiiii vc-
rax, dicit: Quid coiidignum retribuam Domino nr.n
faolum prohac veritate,sed pro omnibus quie retribuil
miVii ?Tril)uit enim rrius mibi bona,egoretribui mala ;
ipsc autem pro malis retribuit milii bona. Quas ergo
laudes,quas graiiarum actiones retribuam ei? Utique
accipiam cal.cem sdutaris^ idest, passioncm ejiis imi*
labor. Potest huic objici : 0 homo in peccato tuo
mcndax, dono Dei verax, e( ideo non jam simplex
iiomo, quid a le habes quod Domiiio rctrihuas?

Convalescens de infirmitate Ezechi.is, non giAmn
Jud;i'Os. sed etiam onines gentes ad laudandum c«in-
Yocat Dominiim, ut quac novum de recursu solis stu-
piierunt portentum , DonVinum verum tnnti mimcttli
vencreiitur auclorem. Aliter vox apostolorum.

EXPLANATIO.

Duobus quidem verbis, sed plennrius tituli honor ap-
ponitur, ut inlelligamus , quamvis pauca tn Domim
laudibut , semper esre plenissima, Et istum qunque
Psatmum ad personam martyrum debemus apiare, qui
qiiasi jam gloriosa passione perfuncli omnes genies ad

Quid enim habes quod nonacc -rem ?^onne ut calicem g Doniini iaudes excitant; qui tada prmtitit s^rvis suis
salutnris accipias? Ah illo halscs qui dixit: Poteritis ~" * "' *"" '"'^ '"

bibere calicem quem eqo bibiturus sum ? Nonne ut pas-

ftionem ejus imiteris? Ab illo habc< qui prior passits
est. Conlra talem ohjeciioncm stibdit: Et nomen Do-
mmi invocabo. Quod est dicere: Dico me calicein ac-
cepiurum, et ut accipiam, non per me habeo, sed
invocabo nomen nomini,id esijn me vocabo, id esi,
idoneum serviim ex hoc do. Oualitcr auiem caliceiu
accipiat, ostendit, diccns : Reddam fJomino vota^non
exteriora, scd mea quae in mesuni. Iloc est,tneipsiim
oOeram Domino. Quisquis enim cog tai quid digiie
▼oveat Deo, se ipsum voveat Deo, se ipsum ofTerat,
hoc enim exigitur,boc debetur. Et ofTeram mecoram
omni populo ejus^ id est, in ea (ide, qua communiter
tcnctur omnis populiis ejus. Hoc est, in catholica
rommunione, extra quam dod esi veri sacrilicii locus.
Sequiiur ;

Pretiosa in conspectu Domini, Quasi dicat : Merito

ut ipsi. s potius imbuerentur exemplis,

COMMENTARIOS.

Laudate Dominum, Per bona opera omnet genies
el omnes popiili. Ei juslum (qiiasi dicat) esl ut eam
laiideiis , quoniam misericordia ejus infirmaia est in
iilo priori populo per superbiam ejiis , confirmata
super nvs per gratiam vocando, juslilicando, peccaia
dimillendo. Vel mi%ericordia ejus infirmata per horoi-
noui primum confirmata est super nos per secundum.
Et ideo laudandus est Dominus, quooiam verilas D(h-
mini , et iu reniunerandis jusiis , et in daaaoandts
inalis, manet in wternum.

IN PSALMUM CXVn.
Alleluia,

ARGUMEIfTDM.

I\eductum de Bahylone populum a finiiimis genti*

ealicem salutaris accipiam^ quia Dominus emil a me p !>"« opprimi non poiuisse teslatur, atque ad laudan-
liunc caliccin. Nainoue mors mea ei aliorum saneto- ^ ^"'n ^^^^ sc mutuo cohoriantiura scbeina componi-

iqiie

rumejus facia, non in aspeclu lioDiinum, scdad Do-
inini conspeciuin est pretiosa, id csi, magno pretio
empta ab ipso Domino. Prior enim ipse sanguinem
snum fudit pro saluie servorum, ut servi non dubiia-
rent effundere sanguinem suum pro nomine ejus. Et
qoia (qiiasi dicat) morte tua emisii meam mortem,
ideo, o Domine, sacrificabo tibi hostiam laudis^ id est,
offeram tibi me ipsum laudabilem hostlam. Et merito
voco te Dominum,i7ttia sum servus tuus emptitiiis. Ego
etiam ferrt» tuus naturali8,quia sum/i/ttisaiict//(0tu(i?,
boc ideo addit, quia multi siint cjus servi, qui non
8unt ancillte, id est, Ecclesiae filii, sicut oiunes schi-
smatici et omnes haeretici.

Disrupisti tincti/a. Vere sum servus tuiis emptitius,
qiiia lu disrupisti vincula mea, quibus detinebar liga-
tiis sub jiigo alieiiae, id esi, diabolicae potestatis. Do^
mini enim, ut ait Apostolus, venundati sub peccato fui'
mus, Et quia (quasi dicat) de vinciilis me eduxisti,
ideo merilo sacrificabo tibi hostiam laudis, ut supra ^^
dlctum est. £t ut digne sacrificem, tni;ora6o in me
nomen Domini^ idoneum me servum faciendo. Et sic-
titsuperius exposuit qualiier acciperet calicemsalu-
taris, iia et nunc exponit quomodo sacrificaturus sit
hostiam laudls, dicens : Reddam vota mea Domino^ ut
sopra dicium est, tn conspectu omnis populi ejns^ id
esl, in ea fide qux conimunis est omni populo ejns.
Et quem per poputum ejiis accipiai, delerminat di-
cens: iii atriis domus Domini^ id esi, iii pra^senii Ec-
clesia , quae quasi atrium est antc super coelesi^m
Ecclcsiam , quae propter manenlcm babitalioncm
dlgne diciturdomus Domini. Eliiem determinat qiise
alria iotelligat, dicens : 0 Jerusalem, reddam vota
niea tn medio fui, id est, in ea communione qu» in le
est, hoc est in catholica (ide. JiTusaleui vocat pra;-
seniem Ecclcsiam, ei ne Jerusalem in priori tantuin
populo accipialur , qualiler sit accipienda , subsc-
qucnter determinat. Qoasi dicat : Jerusalem est non

tur. Aliier vox Cbristi de se dicentis.

EXPLANATIO.

Hie psalmus primus quatuor rtrsus pari fine eoneiu»
s;(, ut Evangelieo numero totum mundum uni Domiuo
laudes debere reddere adhortatione quadrifaria eom"
monerelur fidelis populuapeccatorum nexibus absoluimt,
In prima seciione generaliter hortatur omnes Domino
eonfiteri, quia in tribulationibus exauditus eomperit ib-
minem non ene limendum, Seeunda in solo dicit Do»
mino eonfidendum, per quem gentium inimicitias pro^
batus evasisset, et ad veradssimee vitte pervenisst re»
media, Tertia aperiendas sibi portas dieii jHstitiee ^ de
angulari eiiam lapide , hoc est Donmo Satvalore iub^
jungens, Quarta reUquis Christianis frequentanda Do"
mini atria persuadet, de adventu ianeta iniomatiomi
suavi detectaiione congaudens,

cmuENTARirs.

Confitemini Domiuo quoniam bonus^ quoniam in mp^
culum. AUeluia, Confessio alia laudis, alia peccato-
rum. Hic autem non est accipienda conressio, vul-
nera medico oslendens, sed pro percepta sanitate
gratias ageiis; hoc iion peccaiorum, sed laudis.
Quia vox est priinitivae Ecclesiae , respectu tanien
quorumdam digniorum , exborlantis majon^s et mi-
nores in illo priori populo, ut confiieaniur iu voce
laudis Domino, caiisas osiendendo mulliplices , et
postremo illas alias oves adinonentis , ut ei ipsae
excmplo sno easdem causas ationdendo confiieaiilar
Domino.El esl, quasi dicat : Vos, inquam, o consor-
tes de populo meo, eonfiiemini laudabili coDfessione
Domino^ cui merito confiteri debelis ; ^ttontam est
bonust id est, quia esl Dens. ISemo enim bonus, ul
Evangcliuro teslatur, nisi Deus, Vel quoniam est bo^
fiirs, id cst , omnibus se digne gustantibus suavis et
jucundus. Vel ideo debetis ei confiteri, quotuam tm-
sericordia ejusnon tautum esl in praeseniii sed per-

lOid

IN rSALMORUM LIBUUM EXEGESIS. - PSALM. CXVIL

I0:;0

dnraluni cst in sasetdum, U\ est, in aelAriutatem. Et A
qtiia lalis est, dicat nunc^ id e^i^ indilate Jsraei^ itl
est, minor^^s alter ad alterum, iuvicem seexhortan-
do , Connicmini Domino , quoniam bonus , quo-
niam , eic. Dicat eiiam domus Aarony id est, mnjares
alter ad alierum : Conniemiiii Domino, eic. Et sic
sciii. et per majores et minores dicani illud idem
omnes , qui timcnt Dominum de populo.

De iribulaiione invocavi, Dixi qnoniam Dominus est
bonus, el lioc milii experto crediie, diceret aliquis
cle saiictis apostolis, qui prxcipue in primiiiT.i Ec-
clesia tribulaliones et perseculiones passi suni. N:im
ego in Iribiilaiione positiis invocavi Dominum^ et lioc
de tribulatione, td est, ut non esset milii inrrucluosa
Iribulalio, et Dominus exaudicit me ponendo nie iu
laiitudine; vel ila scilicft, ut noii sojum tribul.irer,
sed et gloriarer in iribulalionibus» vel ita ut ct dili-
gerem persei|uentes initnicos.

Dominus mihi adjutor, Vere Dotiiiiius exaudivil me.
Nani Dominus fuit mtAi adjutor, ut non delicerein, n
imo proficerem in iribidilione. Et ideo non timebo
quid homo, id est, carni ei sanguini adhaBrens, faciat
mihi. Et quia mm solum tules nobis adversaniur,
sed et principes illi quidem quibus dicit Apostolus :
Aon est nobis eoUuctatio adversus carnem et sangui-
fiem, ted adversut vrincipet et poiestaies , adversus
mwidi rectores tenebrarmn harum, contra spiritualia
nequitite in coslestibus. Idco secuiido dicit, Dominus
mihi adjutor, ei ideo despiciam inimicos meos de quo-
cunque genere surganl, sciiicet, sivc de genere ini-
quorum hominum, slve de nequissimo genere mali-
gnorum spirituiim.

Bonum est confidere. Quasi dicat : Inimicos doipi-
ciam, in Domino auiem prospiciam, et meriio : quia
bonum est confidere in Domino , et ita boniiro, quod
nielius est (grttom eonfidere inhomitie aliquo. Hoc ideo,
quia in quibusdam eliam lioiuinibus, sicut in sanctis
▼iris pro modulo suo confideiiduin est. Et non tan-
tum confidere , sed etiaro sperare, id est, in longo
spem suain in Domino ponere bonum ineum, et adeo ^
bonum esi, quod roelius est quam sperare non dico
eliani in horoinibus, sed etiaro in priucipibus super-
coe!esiil)US, id est, iu angelis. Principes ideo ▼ocan-
lur angeli, quia legitur in Daniele, quod singul^e re-
ligiones babeanl ad sui defeosionero sibl coiicessum
angelum aliquemvei arcliangeluro. Unde iltud : Ve-
rumlamen Michael archangelut princept vetter erit
adjutor meut,

Omnes gentet, Vere bonuro est in Domjno conlide-
re. Nam me confldentem et speraiitem in eo cir»
cuieruut omnes gentes iribulando et persequendo, et
lamen bxc circurodatio facta est tii nomine Domini
glorificando : quia non vicerunt, sed vici» sunt ; boc
esl quod dicit : Quia ullut sum in eot ullione bona,
scilicet quia ega quorumdaro ex ipsis nequitiam gla-
dio spiriius intcrfeci, non autem ipsi me interfece-
runt. Et non solum getites alienx, sed eiiain eircum-
dederunt me circumdantes^ id esl, simul babitanles,
scilicet de fiopulo roeo, vel circumdantes, id est, falsi D
fmtres. Et riirsum circumdaiio ba;c in nomine Do^
mini glordicando facia esi, quia ego ultut tum ifi eot
quosdam ipsorum in malo mortilicando,etin bonovi-
vlficando. Circumdederunt me dico uirique, scilicet el
gentes, id est , circumdantes entes ticut apes^ id est,
iion roe, sed se ipsos, dnm roe vulneraverunt ei tri-
bularunt mortincanles. Dicuniur enim apes cx naiura
hoc habcre, ut vitain ponant in vulnere. Vel aliler :
Ctrcumdederunt me enles sicut apes, id esl, facile re-
viocibiles sicui apes, si quando facto ejiercitu egre-
diuntiir facile, id esi, jaciu exigui pulveris repnmun-
tur, et in castr;i revocautur. Vel aliier : Circumdede-
runt me enies sicul apes. Qula sicut apes magno stu-
dio et diligentia favum arliiiciose compoiiunt , ita
qiianio uinjoreui diligentiam in lormentando el ex
circuindando me ipsi insumpserunl, tanto quasi arti-
riciosiorein, id est, exempiabiliorem ei venerabilio-
rcm roe fccerunt. Quanto eiiim pluribus pwnis Lau-

rontius est cxcniciatus, lanto magis b')nis veneran-
dus el iiniiandus facius est. Et exarserunt in me sicut
ignis in spinis, id est, comparabllos igni ilii qui exar-
det in spiuis; quia sicut ille iKuis aculeos spinarum«
qiii graciles siint comburit, trnncum vero qui tegitur
herba, non t.Tdit; ila ipsi aculHOS iniquiiaiis in carno
peccairici in nie cruciaiibus snis excusserunl, robur
vero aniinrc non Iffiseruiil. Et haec oinnis circumdatio
facta est in nomine Dommi glorilleando, quia ultut
tum in eos, ul supra. Poiest etiam in l>onum versus
isie accipi sic : Circumdederunt me quidam cx gentibus
el ex circumdanlibiis sicut apes; quin sicutapcsqiio-
dnm tcmpore valde ronfertim siipant favum, iit qiiod
dulce esi inde colligant : it.i ipsi mulium me siipan-
tes dulcedinem verbi Dei de me quasi de favo mel
excusserunt,e< exarserant sicut ignit de spinis^ id est,
tam vehemeiis dilectio accensa est in eis, quania
ardoris vis in ignc illo cst, qui exardet de spinis. Et
ila circuuidatio illa facta cst in noniine Doroiui, ut
prius.

Impulsus eversus sum, Sic conlinuaiur : Veregen-
tes circumdederuut me. Nam impHlsus suiu ab eis ad
boc ut caderem^ et in lantum impulsus quod eversut
stim, id est, quasi signa qu%dain casiis dedi. Non
eniiu poiesi fieri in lanta iribulaiione, quin caro iu-
(irinn a!iquo inudo muletur. Et tnmeii non cccidi,
quin Dominus ne caderem suscepit me, El proplerea
linc lidiicia Dt^us suscepil me, quia non ego sum mihi
forlis, id Cdt, mihi laudabilis; sed Dominus est [orti-
tude mea et laus mea, quia in co tantiim me repiitavi
fortein etla'idal>ilein, etiileo fatusesi mihi salutem^
quin iniiii racliis erain in mortem.

Vox exsuUationls et saluiis. Vere factut ett mihi in
la/u/em. Nim lioc modo, scilicet quia Doiuinus esi
in tabeniaculit, id est, in cordibus justorum non vox
doloris, ei responsum morlis, utvos cxterius in mo
scvientes puiatis : sed poliiis esi ibi vox exsultatio-
iiis, id est, manifesta exsultatio, id est, re>ponsum
verjp saluiis.

Dextera Domini. Sic conlinuatur : Verc Dominiis
suscepii. Nam dextera, id esl, poientia Domini \ecit
virtutem, id est, operaia est iu me de pnssioiie viclo-
riam, et vere virtulem. Nam dextera Domini exaltavit
me. Magna virtus exaltare huniiiem, deiOcare inorta-
lem; de iiifirmitate exliibere perfectionem, de sub-
jeciioue gloriam. Dextera dico Domini fecit vir/ii/em,
id e»l, aukilium de tribulaiione, scilicet ut afllictis
vera Dei salus paleret, affligentibus vero iiiflrma salus
homiuis lemanerel. Ergo (quasi dicat) non moriar^
sicut vos moniflcantes corpus putaiis, sed exlerius in
carne adhuc lamen, vivam per venerationcm el aeier-
iiam memoriam, et sic narrabe opera Domini, Adhuc
enim quolidle opera Doroiui narrat primitiva Eccle-
sia, scilicet quia vicit vapulando ferieutes, patiendo
facienies, diligendo saevieutes.

Castigant casiigavit. Idco dico non mor!ar, quia
quod patior, non mortiflcatio est, sed Domini casti-
galio. Ergo vos persecutores niliil vobis arrogetis,
quia non vos faciiisboc, sed Dominus qiii casiigat
me. Et quia castigat, ideo non iradet mc morti, id
est, non permittei ine,ctsi mortificetexieiius, morti-
ficari interius.

Aperite. Quasi dicat : Ergo vos persecutores facite
qiiod incepistis, scilicet incarcerate me omnibus mo-
dis, excrucraie; quia non mihi oberii, sed proderit.
Namque hoc modo aperictis mihi portat justitice, id
est, ingressus suui ad xternitatem et beaiiludiuem,
quae ei>tporia justitiae ; quia soli jusii illuc inirnbuni.
Ergo aperite mihi has portas, id esl, noliie ab incoepto
vesiro desisiere. Eti leo (quasi dicai) rogo ut apcria-
tis,qiiia ingressus in eat tunc deinum digne confitebor
DominOf ea scilicet confessioue, dc qua dictuni est :
Beati qui habiiant in domo tua, Domine, etc. Et pro-
pler hoc quoque dico aperlte, quia hcec esi porta Do-
mtfii; hoc est, quia posi hujiibmodi tribulaiiones ad
Kteniitatcm Doiiiinus inlravii. Oporiebat enim pati
Christum, et sic iuirare iu gloriaui suam. Et in eam

m\

BEDif; VENERABILIS OI»P. PAUS II. SECT. II. — DUBIA ET SPUIUA.

1052

pnrtnm, id esl, nd xiernitalem 8olijus/i,id esl, imi-
t:itArcs Domini intrabunt.

Confitebor tibi, Convertit se nd Dominiim, quasi
dirnt : Dico quod ingressns porias jusiitix conflte-
Imr Doniino, quod vere raciam; quia tuno,o Domine,
coftfitebor tibi ; et nieriio lilii, quoniam tu exaudisti me
prias liic in Iribulatione, ne deflcerem cl ita factus es
mihiin salutem^cum ffgoractusessem miliiin morlem.

Lapidem quem reprobaverunt, Vere facius est mihi
in salutem. Nam hoc modo firilicei, quia bpis, quem
Inpidem (edificante*^ id cst« Judsci suam justitiam sia-
ttrere volfules, et justili:B Dei non esse suhjecti, re-
probaverunt^ el lioniiuein regem elegerunt : /lic, in-
qtiam, lapis facttis cst milii in caput, id est, regimini
nie subjecisti, sicut meuibrum capiii. £t non solum
mihi raciusestin caput, sed et muUis aliis; quia
factus est cnput anguli^ id esi, fdclus esl lapis angtila-
ris, coniinens duos parieies ex diverso venienles, sed
non diversa sentientes. Et istud, scilicet quod factus
Gst an'e capm anguli : quanqnam inimici Judo^i qiio-
dammodo fecerint, quia eum crucinxerunt : tamen
non nd hoc intenderunt, sed potius nomen deslruere
ejnsvoluerunt : Ideo iion ab ipsis quidem sed a Do^
mino factnm esty qnod ideo permisil, nt Chrisius mo-
rereiiir, ut resurgeret et asrenderel, el promissiim
^^piritum aposiolis mitteret, quorum prxdicaiione
totiis mundus post eiim abirei, el sic in caput angull
fietel. Ei quia factum ett a Domino^ ideo in oculis
nos^ris, id esi, in inierioribus oculis credeniium,
sperantiiim ei dillgentitim mirabile, id est, desidera-
bile, scilicei quia desiderare debemus valde sub lall
esse capite; tcI aliter : Dixit quod lapidem reproba"
verunt adificantes, ei Islud, Sfilicet reprobatio illa
facia est a Domino, id esi, per disposiiionem Domini
pairis, qui voluit ut ccecitai ex parte fieret in Urael^
ut plenitudo gefttium intraret^ et sic omnls Israel salvtu
fieret. Et ideo hoc esl mirabile^ id esi, formidabile in
oculis nostris^ scilicet ut aliquis altum sapiat, sed ti-
meat ; quia sl Deus naturalibus rarois non pepercit
usaue huc, nec sibi inserto oleastro parcet.

uac est dies, Meriio hoc mirari debemus, quia htee
dies^ id csi, boc lempus dispositionis antiqiiae, repa*
rationis novae, felicitatis aeternac, de quo dicit Apo-
siolus : Ecce nunc tempus accepiabile^ etc, in quo
sciliret trmpore factus est lapis ab sdiflcantibus re*
probatus,tii caputanguli. Ilosc^ inquam, dies est illa,
quam solam Dominus per excelieitiiam ftcii : et
iileo in ea exsuUandum corpore, et laetandum mente.
Ouapropter tos, o consories de populo meo, in hac
die exsullemus^ bonum vel bene operantcs exlerius,
et lcetemur bene cogiiantes iiiierius. Nos dico diccn-
tes, 0 pomine^ salvum fac, id est, saluiem quam in-
ca*pisii operare, in nobis perflce,0 Domine/bene pro*
sperare, id est, prusperum iler faciat nobis de lon-
ginqua regione te revertentibus. Vei aliter : Bene
prosperaie, id esi, prosperam et bene proflcicntcm
fac salutem illam, quam in nobis operaris, et in illis
aliis ovibus, scilicet ut et illas adduca}<, et flai ovile
unum, sicut pastor est utius. El ideo (qu.tsi dicat)
debes beue prosperare , quia ille qui veiiturus est,
nou in nomiiie suo, sed in nomine Domini ; quod est
dicere : Futurus est quidam in nomine suo, fllius
ficilicet perdiiionis,et maledictus erU. Venturus est
auiofii quidam in noniine tuo, scili^et qui dicit : Mea
doctrina non est meat sed ejus qui misil me Patris ; et
bic eril benedictus, id est , inagno iiicremento mem-
brorum diguus. Oportebit eniin tantum caput gros-
sum habere corpus.

Benediximus vobis, EisuUemus , inqtram, et Iwte-
mur^ illud diceutes, et huc etiam dicentes illis aliis
iivibus : Nos de domo Domini^ id est , nos qui sumus
familiares Domini per legalia et prophetica scripla,
benedjximus vobis aliis ovibus in pairibus noslris, qui
hoc prophetaverunt ; ei benedicemus, id est, bonum
nuntiuni apportainus vobis in nobis ipsis. Iloc est
i^cilicet, Dominus cst Detif , id csi, ttedemptor iioster,
esi vems Deu8.Ui c couverso scilicet Deus esi factus

A /)->mifitiinosier, id est, redemptor noster, et boc no-
bis de domo Domini jnni illuxit, id est, innotuil. Et
ut Tobis eiiam illucent, constituite in vobis diem SO'
lemnem^ id est, mentis sinceritaiem, et hoc in coii-
densis non populoruni, sed in rrequentatione virtu-
tum procedentes usque ad cornu allaris^ id esr, usqiie
ad solemniiatem divinilaiis. Altare vocat ad siraili-
tudinem c(ela«le illud secretarium, nbi Christus ve-
riis sacerdos el hostia quoiidie se ofTert Deo Patri
pro nobis. Non eniin vult ui tautum sub^isiant in
ejus humanitate, sed ut conlemplentur ipsaai etiam
divinilatem.

Deus meus, Conitiluite, inquam, diem solemnem^
procedenies iis^u^ ad comu altaris : vos dico dicen-
tes, Domine, tu es Deus tneus , quod est dicere :
Domine, vere mendncium colucrunt patres iiosiri
vaiiitatem, quae nihil profiiit eis, dicentes lapidi :
7ii me creasti. et ligno : Tu me genuisti. Ego aiitem
tibi dico : Tues Deus meus, qui» nie crcasti, qni me

l^ penuisii, et Ideo confitebor tibi^ id est, iiierito laudab*
le corde. Dico : Deus meus vere es lu, et ideo exal-
labo te ut Deum meum ore, et conptebor tibi opere.
Et merilo, quoniam exaudisti me de uuibra inurtis ei
infldelilalis tenebris reducendo ; et factus e$ mihi m
ialutem^ cui illa prius crant ad salutem.

Confitemini Domino. Qiiasi dicat : Hoc etiam dictcis
alier ad alterum exbortantes vos iuvicem : Confitemmi
Domino quoniam bonuSt etc.

IN PSALMUII CXVIII.

Alleluia.

ARGUMEIITt;V.

Totus iste psalmus , qui exhorlationibut et iiitti-
tutionibus plenus est, sub persona canitnr jottoruni
in Babylonica captivitate degentium, qui miscetnt in-
terdum vocet populo convenieutes , ot et bmniliter
exaequent se reit in confessione eulptrum, ei doeetnc
istt ob meritum populo coutigisse. Aliier vox ChrisU
^ ad Patrem de Judaeis, ct de passione sut.

Aleph, doctrint.

EIPLANATIO.

Fettivo pstlmo et divinarnm rerum ▼irtnte ple-
nistimo desidertbile tlleluia praemittitur, ut meritimi
divini carminis bonore liiuli possit tgnosci. Est autem
Hehraeis elementis ad rudes et dociles in scho'a Christi
populos instruendos tali ordine deptctus, ut ab unt-
quaqite htlera octoui versus incipiaut, ubi mysterinm
puio resurrectionis, et verae circiimcisionis osteosum.
Josepbns autem refcrt in libris 'ApxafoXoyk; bunc
psalmum ei centesimum quadragesimum quartom «
ot Deuteronomii c.mticum elegiaco nieiro este com-
posiios, quod scilicet prior versus sex pedibtis con-
stet, et inferior uno minus iu peiitameirum finialur.
Per totum psalmum universtlit sanctorum cboriis
loquilur, qui ab initio mundi sive fuerunl, sive sunl,
sive futuri esse creduutur. Inier quos reperimitur
aposioli, propheiaf!, inartvres, confessores , ecclesit-
D stici ordines, qui sancta Domino integritate famultn-
lur. Quia et go in singulis quibusque elemeniis secun-
duin iuterpretatioiiein eorum debeni inielligi quae se-
quuiitur, be«ne primt litiera aleph doctrina interpre-
laiur, in qua immaculaiis in vit Domiiii aeterna bea-
tiludo promittitur.

COMMBMTARIUS.

Beati immacutati. AUeluia, Alepb, id est, bacc laus
est de doctrina. Alepb enim interpretatur doctrina^ et
ideo de doctrina , quia psalmus iste exbortalur td
beaiiiudiuem, quain nemo non appelii. Omnes enim
beati esse voluni. Quid autem opus est exhortatione
in re quam sponte sua huiiianus animus appetit, nisi
forte qtiia omnes qiiidem beatiiudinem cupiuni , sed
quo ordiiie td illam perveniatur , plunmi iiesciiint.
Ideoque hoc docet iste qui dicit : il^ait immacutati ,
etc. Quasi dicat : Scio quid vells, beaiitudinem qoae-
ri^. Ergo si vis esse beatus , esto immaculatus. Iloc
quidem omnes, id ett, beatiiudinem, illud vero pauci

t.53

IN PSALMORUM LIBRUM EXEGESIS -- PSALM. CXVlll.

1051

Toluiit, fiiiie qiio non p^rveniiiir ad iliud qiiod omnps A cato slnt , eorum senlentiaB repngnanl. Repuxnans

volimt, 1(1 esl, rauci voliint iminaculalioncin » siiie
qua ntm perveniiur ad b< aiiliidinem. Ilnec autcm ej-
borlatio neressaria est mentibiis noslri^. Qiiid enim
boni sit itlnd ad qnnd mnlii pigri sunt , ostendiiur
cum beatos esse qui faciunt indicatur. Ut propier il-
lud quod omnes volunt, illud eliam fiat quod pluriini
nolnnl, id egt, ut propler pr?eniinm bcntitiidinis non
snbterriigiMur opiis imniaculationift. Beatum quippe
csse tam m:<goum qnidem est quod omncs volnnt et
boni et mali. Nec mirum est bonos propterea e^se
lx>nos , ut sint beaii ; valde vero inirum est malos
etiam propterea esse malos , ut sint beati. Quisquis
enim mopcbatur , ant furtum « vel liomicidium , vel
qiiaelil>et similia admittit, ob boc talibus iniendit, quia
beatitudinero pcr boc qiiaerii. Sed hxc sunt devia
qiixdam ad similitudinem, bos lales revocat psalmus.
Quasi dirai : Quid faciiis? quo tenditis? quam vlam
iiisistiti» ? Non bac recte itur, led devia quscdam sunt

qiiOf|ue e<it, ut in viis ejus non ambuleni, quia si talis,
scilicet, ille est ut virgo speciosa, et ille qui plus om-
nibus laboravit, non ambulant in via, qui alii ambu*
lant in via ? luterrogemr itaqiie ip>e Paulus aposto-
lus et dicat quomodo et peccatnm faciant, et in vja
Domini ainbulenl. De peccaio antein dieii: Non autem
ego illud operor, sed habiians in me peccatum. Iii via
qiioqiie se ambnlare ostendit, ubi ait : (Jnum eorun
qucB retru iunt obliviscens , tfi ea vero quce ante sunt
extentus semper sequar ad palmam supernce voeationiSt
quwest tfi Christo Jesu. Ccce soluia c:>t qiiaestio. Sed
rursus alia exoritur quistio. Qiixritur eniin quomcdo
idem faciat , et idein non faciat peccatum. Ad quod
sic est respondendum : Quandocunque illiciti motiis
uobis iiisurguni, si lantum surgat affecius, et nulliis
relaxetur effectus, hoc esi, si voluntatem nou prai!-
bemus eonim desideriis, et sl sic nos refrenarous, ut
oon exbibeamus roembra nostra arma iniquitati a<i

ad beaiiiudinem. Non per hoc pervenietis qiio len- u loiquitatem , ecce peccaium non operamur. Sicut

ditis. Reatiludinem quarilis, sed bis viis in miseriam
incidctis. Relinquile ergo maligniiatem, qui non po-
lesiis relinquere beatiiudinis voluniatem. Frustra
lendendo fatigamini » quo perveniendo inquinnmint.
Non enim beati inguinati, sed beati iuimaculal • Ct
(|uinam immaculati sint, ostendit cum dicii: Qui snnt
in via, non qui peccando^sed faciui.t extra vi;im. Yia
aulcm (quasi dicat) est lex Domini , in qua lege qui
ambulam, id cst, delectantur, tanquam in ambulal(«re
bono, boc est, qui non limore pcenae, sed amore ju-
siitix legem Diomini complent, sunt immaculali jam
per f^pem, et qtiia in:maculati, ideo beati.

Beati qui scrutantur. Non atiud gcnus beatonim vi-
detur bic accipere quain prius. Idem enim sunt qui
ambutant in lege Domini , et qui testimonia ejus scru*
tantur^ eic, nisi quia forte plus inlelligitur, cum dicil :
Qui urutantur testimonia eius : hoc esl, qui satagunt
in prxceptis Domini complendis usque ad sanguinis
fffusionem. Et est dicere: Beol/ sunt, iiiquam, immo''
culaU in via , et beati sunt qui serutantur teitimonia
ejus^ id est, Domini , ita quod exquirunt eum in toto
corde suo. Non frusira est hoc additum. Vidit eniin
Spiritus sanctus multos tcstimonla scrutari , non ut
jusli siul, sed ut docti , non ut facianl , sed ut quud
facienduin sit fciani, ad boc, ut vel laudem hominum,
vel aliquod sspculare praemium inde acquirant. Ct
ideo addit Jn toto corde^ etc. Quod sic est intel igen-
duro : Beaii sunt qui icrutantur testimonia Doinini,
propter quod ipsa sunt data, scilicei ut in toto corde,
Id est, tota intentione etim tantiim in eis exquirant^ et
cxquisitum inveniant. Non enim qui euiii cxquirunt
beaii suni, sed quiinveDluoi, noudum tamen, sed tau-
turo in spc.

iVoti enim qui operantur iniquitatem. Sic conllnuatur
ad proxirouni : Vere qui scrutantur testimonia ejus, ut
acrutanda sunt, sunt beoti. Nam illi qui non scrutan-
tur ea ui scruunda suni, quod a^quipollenter accipi-
tur ubi dicit : Qui operantur iniquitatem , non sunt

Apostolus quoque praecipit: Ec$e peccatum in tnortali
vestro carpore non regnet ; et : Notiu exhibert membra
vestra servire ini^itati ad iniquitatem. Sed taroen quo-
niam non est vi|;or alienae naturae, sed tanguor infir-
miutis nostne, lilud unde desideria illicit» surguiit
iii nobis , unde Apostolus : Sed quod habitat in me
peccatum, ideo nos quoque facimus peccatum , et sic
Idero et faciroua et iion facirous peccatum. Ct ideo
rursuro quasritur, an nos quoiidie in Doininiea ora-
tione dicamus : Dimilte nobis debila nostra , vel pro
bis quae consentientes facimus , vel pro desideriis ,

Jjuae iion nos, sed peccaium quod babiiat in nobis
acit. Quod beaius Auguslinus solvcns, uiquit : c Prout
ad praesens sapere possum , dico uuiversus rentus
nostri langiioris et nostre liilirmitatis cum omnilius
quae conseniienles diximus, fecimus ant cogiuvimos,
facraroenlo bapiismatis est deleius. Et ideo etsi hm-
guor nobis inest, iion Umen obest, si non consentia-
luus ei facieiido, dicendo aut tacite assentiendo. Sed
Uiuen quoniam t?ila hominis militia est super terram,
ideo vigitamus quidem contra majora crimina , et
saepe nobis incautis subrepunt quaedam, quae etsi sin-
guta su;i mote non conterunt, tamen mulu contra nos
collau acervo nos obruiini. Cl iileo pro his quotidie
est orandum, jejiinanduro et eleemosynandum. »
Nunc ad lilteraiu redeamus, quac sic exponitur: Qui
operantur iniquitatem, id esi, illi qui consenliendo fo-
miti peccati, dicendo, faciendo aut co„Mtaudo, ope-
rantur iiiiquitatem, id esi , quodcun<|ue peccatum,
non ambulanl in viis ejus, quia non immaoulati suni,
sed macubti. Potest etiain egregia illa iniquiias ,

Sux a lide recedit , et ad fidem non accedit, quam
[iiroinus in Cvangelio siiigularlter vocat peccaium ,
diceiis : De peccato quidem, quia non credunt in me ,
et aiibi : ^t nofi venissem , et tocutus eis non fuissem ,
peecatum non habereniy id est infidelius, ut bic acci-
pitur, ut sit dicere : Qui opcrantur iniquilalem , id

est, infideliutem, ilii uon ambulaut in viis Doroiiil ,
_„• ■ ._. •_ _ »3^ • • • .

I>eati. Quod iiem aequipolienter ponil, curo dicit : Jn D qni non credunt in eum. Ct Ideo non experiuntur

' * ' vias ejus, illas, scilicet, vias de quibus dicturo est :

universo! vice Dotmni misericordia et ventaM. Ct est
misericordia quidein iii reiniiiendo peccau , veritas
Tcro in iinplendo promissa.

Tu mandasti. Sic continuatur. Vere gui tcrutantur
testimonia sunt beati* Namque Im, Doroioe , qui nihil
mandas nisi ^uod conducat ad beaiitudincin , tiiaii-
daiti ctutodin mandata , id est , iraccepta lua, et boc
nimii. Isiud niinis poiesl referri vel ad Mandasti eii-
itodiri, nec abter est accipiendum, sicut illud : Ot na
quid nimii. Sed fitmis pro valde , ut ibi : Beatui vit

Jfiii* thnet Dominnm, in mandatii ejui tolet ninui. Ccce
ex posiia , quia dictum esl : Tic mandasti mandata
tua. Sed quoniam multi dixere solain cognitjoneiii
legis suflicere ad auxiiium liberi arbilrii, ideo sgbsc«»
quenier optat isie auxiliuin gratise, iit per bocdoceat
qnain sit necessaria gratial. Ct ponit verbum opta*
tiouis, ut tollat supcrbiuoi prx6Uiiiptioois» dtcens :

viis ejus non ambulaverunt. Ad prtmum quoque ver-
sum sic continualur : Vere immaculati ambulant in
iege^ id Cbt in vlis Domini. Naro qui roaculatl sunt ,
boe ett aequipolleuter, qm iniquittuem, id est, pecca-
tum aperantur^ illi non arobulant in viis ejus, Ct est
in bac utraque continuatiooe vis a conirario. Cur
auiein omnis iniquiias sit peccatum , sicut Joannes
testatur dicens : Qui facit iniquitatem, facit peccutum^
videiur ex bac littera, quod nullus facieiis peccamm
ambulet in viis ejus. Quare videndum est ne quod
recie dit tum est , non recte inteliectum lectorem
penurbet. Quia dicit idem Joaiines : Si dixerimui
quia peccatum non habemui , nos ipsos seducimui , et
veritai in nobis non est. Et coapostolus ejiis Paulus
coiifiieinr cliaro peccaturo se facere cum dicit: tion
quod volo bottum fado^ ud quod nolo malum , t7/tid
i:go. Crgo oportet aut tales putentur non ambulare in
viiS ejus, aut esse sine peccato. Quod auteu sine pcc-

1035

DEOiE VENEUABILIS OPP. PARS 11. SKCT. II. — DUBiA ET SPURIA.

1056

Utinam dmganlur. Qiiasi dirat : Viileo , Dftminc ,
ine neqiie per praecepia, neque per liberiiin nrbitrium
posse dirigere vias meas, quia noii esl bomiiiis diri-
gere vias suas. El ideo opio ul per graliam lu «m ,
qiix sola hoc proeslarc poiest , dirigantur vice meas^
id est, opera moa ad cuitudleitdaa juslilicationes tua$^
id e>t, ad imflenda prxeopta tua vere juslincanda.

Tune tion confundar, Meo 0))io dirigi vias mea<<,
sic iit cuslodiam niaiidala (ua.-Quia cum perspexero,
id est, cum perfecte me quasi in speculo cognovero,
in omnibus mandatis tui$ exercilaius, tunc amplius
iton confundar vel ea conriisioiie , ut tantiim sciam,
el noii faciain, vel ul dicaiiir : Uic homo coipit cedi/i»
cnre , et non potuit consummare, Dene dicil Perspe-
xero^ quia divina prxcepta , sive rum legiinlur, s.ve
f um iu memoria revolvuntur , inluenda sunt spe-
culum, boc est, ut se nliquis ibi co};noscat quemad-
niodnin in speculo, attestante Jacobo apostolo , qiii
ait : Si quis lantnm est auditor verbi, et non factor, hic
comparabitur viro comideranti vultum nativitatis suce
in speculo. Consideravit enim se^ et abiittel statim obli'
tus est qualis fuerit, Si quis autem prospexerit in iege
perfectce libertatis^ et permanserii , non anditor obti-
viosus factus^ sed factor operis^ hic beatns in facto suo
trit. Talem spiritiis quvrit hic dicens : Cum perspe-
xero, ctc, scilicet, qui non sil obliviosus auditor^ sed
operis factor,

Confiiebvr tibi. Cnm, inqnam, perspexero, tunc non
confundar, sed confitebor tibi per boiia opera m dire^
cVone cordis^ id est, directo corde. In directo dico in
eo^ id esf, per id quod judicia justitiee tuce, id esl, ea
quae tu , non quab bomines , juste judicas esse fa-
cienda, didici, non ad sciendum , sed ad facieiidum.
Nam quasi dicat : si tantum sciam, et non faciam ,
non unde lx'labor habebo , sed unde damnabor. Et
iioiaudum quod hoc verbum , didici , habet hoc in
se. Non enim aliier vere direre(,nisi ei faceret. Unde
Dnminiis in Evangelio : Ofiims qui audivit a Patre
meo^ et didicit^ venit ad me.

Justificationes tuas eustodiam. Confitebor^ inqiiam ,
tibi^ et custodiam justipcaiiones tuas, id esl, praccepla
tiia ju^tincantia, non tain merooria qiiam vita. Nibil
enim valet, si tanlum meinoria cusiodianlur et iion
exercrantur. Et ut ctisiodiam, ergo , Domine, non
deretinquas me pcr prx'sentiam auxilii tui, usque dum
siro dereliclns quaque, id.est, omnimoda derelictione.
Quis est au!em qui derelinquiiur omnirooda dereli-
cttone ? llle , scilicet , qiiisquis tantum gloriatur in
se, non in Domino, vel qui cadens noii resurgit, sed
in xiernum peril.

Delb, domiis*

EXPLANATIO.

Exponitfideiis populus in urmonibus Domini, quibsii
detectationibus perfruatur , ostendens se esse domum
Dvminif et receptaeuium mandatorum ejus^ cujus my*
iterium tecuuaa iitara contmet.

COMMENTARIUS.

/n quo corrigit. Quasi dicat : Merito custodiam ju'
stificationes tuas, Quia per bas custodiias , hoc est
quod xqnipollenter dicitur , in custodiendo sermones
luof, quia idem sunt sermones, qiiod justiflcationes;
per bas, inquam, corrigil viam , id est, vitnm suam
adoieseentior, id esl , omnis pertinens ad juniorem
populum, per]uniorem illumFilium designaium, qui
resurgens in se dizit: Surgam et ibo ad Patrem ni^tim,
eic. Adolescentior cnim diciiur, quisquis portat ima-
ginem novi bouiinis, sicut et senior qui poriat ima-
fiiiiem veieris. Et vere, qu.isi.dicat, in bis corrigit.
Nam in quo alio corrigitur ? Necesse ilaque est, si
non in alio, qiiod vere in his corrigit. Et ideo quasi
dicat: o Doniine, merito exquisivi te in his justillca-
tionibus iit toto eorde meo^ id est, loia iiitenlione ei
anima mea. Et quia exqtiisivi, ergo, Domiiie, ne rc-
pciias me a mundatis tuis^ id est, adjuvet ine gralia tua

A :*d perficiendiim mand.ita tna. Ille enim merilo re-
pulsus putatur, qui » gratia non adjuvatur.

/n corde meo. Qiiasi dicat: Vere le exquisivi. Nam
nbscondi in corde meo etoquia tua. Nota quod prspce-
pta Domiiiica el in corde sunl abscondenda , et non
sunt abscondend.i. Aliscondenda enim , et firmiier
in corde nostro retinenda snni ad nostram aRdifica-
tioncm. Unde hic dieilur : Abscondi ea ad boc « ut
non peccem tibi, id est, ut per oblivionem non Irans-
grediar maniata lua. Non auienn sunt abscondenda,
sed enuntianda, ne conservis denegemus cibaria,
qiiia praecipit hoc utrumque Apostolus, dicens: Corde
ereditur ad justitiam ^ ore autem confesiio fit ad sa-
iutem.

Uenedictus e$, Domine. Quasi dicat : Quia adeo cbara
eloquia tua habui, ergo, Domine, doce me nlterius,
ct iillerius insistere justificationes tuas, id est, pr.rce-
pta lua jiistineantia. Et ideo (o rogo , ut tu doceas ,
qiiia es benedictus, id est, quia a te procedit multiplez

B benedictio, id est, misericordia mulliplex. Facis enim
de pcccatore juslum, de servo filium, de daronato ia
regnum assumpium.

/fi iabiit meis, Qnasl dical: Idep debes me docere,
qiiia ego non solum abscondi ad meam aedificatio-
nem, sed eliam pronuntiavt in labiis meis, ne cibarla
conservis denegarem omnia judicia ori$ tui. Quomodo
dicil se annuutiaturum omnia judicia ejus , eom
Apostolus dicat : 0 aitiiudo divitiarum tapientitB^ et
seientia Dei , quam incomprehensibiiia sunt judicim
ejus. Et cum alibi dicatur : If ii//a habeo vobis dicere^
sed non potestii^ modo portare. Sed quomodo boc esse
possit, idem spiritus propheticiis determinat, qnia
addit : Oris tui. Quasi dicat : llla omnta jiidicia taa
non occultavi, sed aliis annuntiavi , (|uae os tuum,
id est, gratia tua revelavit mibi. Gratia enim Dei, os
ejus ideo voealur: quia sicut aliquisore secrela cor-
dis siii aperit, sic Deus per gratiam secreta soa no-
bis aperuit.

n In via testimoniorum. Quasi dicat : Ideo et abscondi
el adnuntiavi , quia delectalus sum in via tetfimoniormm
luornm^ id esl, non delectationem in gloria roondi
habui, sed oronis mea delectatio fuit in Christo, tJi
quo omnes thesauri sapientice et scientice sunt abuondiii^
qui ideo dicitur via testim «niorum, quia lesiaius est«
qiiantam dileciionem Deus Pater comroendavit In
nobis, scilicet ut proprio suo Filio non parceret, ei
Cbristus moreretur pro impiis, delectatus sum, in-

Siiam, iii Cbristo, et hoc in tantum, sicut avanis
electatur in omnibus divitiit. Quia scilicet propter
nimium divitiarum desiderium prursus excedit se-
ipsum. Est aulem haec vox Pauii et aliorum perfe-
ciorum in corpore Christi cum ipso dicentiom:
Mihi absit gtoriari nisi in cruce Domini nottri Jesu
Christi, eic.

In mandatis exercebor. Qoasi direret : Quia adeo in
Christo delectatus sum, ideo in mandatis tuis per
ipsuro daiis exercebor, id est, garriam non taiilum
j. dictis. sed el lactis. Garriam eniin habel alia iransla-
^ (iii. tt ideo considerabo vias tuas^ id est, semper ante
oculos Iiabebo 0|>er4i tua. Postponaro auiero vias
ineas, id esl, opera mea , et non tantum (quasi dicai)
exierius exercebor, sed eiiam interius meditabor in
tuis viis, id esi, oronis cogitaiio niea eril in (uis prae-
ceptis, justificationibus : el ideo roeos quidem ser-
mones obiiviscar, luos autcm s^rmonei, id est, tuas
jitstificationes non obiiviscar.

Giroel tributio, vel plenitudo.

EXPLANATIO,

Postuiet sanctis, qui in terra inrolee sunt , retribui
gratia, quam in primo parente aniiserant ; ud ef perse-
cutionibus eorum reBtilueitdum dicit esse quod ayunt.
UcBC ergo retributio meriiorum ^ itta examinit jutd
pienitudo tertiw iittera nomine prcemonstrantur,

COMMENTARIDS*

lietribue tcrvo tuo. Sic continuatur : Quoiiiaro

Ko7

IN PSALMORIJM LIBR13M EXECE5IS. - PSALM. CXVIIL

H)jS

quidcm et evcrcebor el medi abor in jusiificationibns A Inerepasli sHperbos, el non solurn superbos illos prr-

/Mts nullis ineis et viis iiias atqiie sermones pr»po-
nain, meos postpon:tm. Ergo relrilme mihi servo tuo,
et quid petal ut retrihuat, osiendit ciim subdit : Fl-
vifica me, et sic eustodiam sermones tuos. Quasi dicat:
neiribiic mihi liberto tiio morlem. Morliius aiitem
non possum custodire sermones tuos, et ideo retribue
niihi jam facto serfo tuo vivificationem, et sic eustO'
diam sermones tuos non lain memoria, quam vita.
Rogal autem relrihutiouem, qu:p flt ex indebita gra-
tia. Qiiatuor eiiim suut retribuliones. Alia bonum
pro bono, alia malum pro malo; alia boiiiiin pro
inalo, alia malum. pro bono. Et primae quidcm duo}
sunt jiistitix , tertia indebitx grati», quaria quam non
novit Deus, malignoruin tantum esl, lertiam auiein
novil Deus ; quia si non bona pro malis reiribiierei,
non esset cui bona pro bonis recompcnsaret. El iio-
tandum, quia non ouinino mortuus i>te erat. Jarn
enim initium bona concuplsceniiae habebat, qui vi

mos iiicrepasli, sed eiiain mnledielismi excmpk) il'
lorum, id est, morte damnati shui omnes illi qui per
superbiam declinant a mnndntis tuis,

Aufer a me 0p:)robrium, Qunsi dicat : Ut ego non
decliuem, ideo, Doniiop, aufer a miopprobrium eleon*
temptum, id est, remove a me omne faeiara dignuin
opprobrio et conteinptu. Quod debes facere, quia eg<>
exquisivi testimonia (ica, id esl, et toio corde insirti
praecepu lua, etiam usque ad eirusioiieni sanguinis ;
et hoc de me non praisumpsi, scd extra quaesivi, id
est. auxilium a gratia postulavi, vel aliter : Solent
declinaiites a mandatis servis Dei exprobrare, quo.l
credanl in crucittsum, et adorent mortuuin, et simi«
iia. Et ideo rogat iste opprobrigin auferri, non qumt
depulet poenam unde bahitQrus est coronam, seil
cO)umi<;erescendotalium, sed exprobriuliuin optal ut
converiiMitur, et idem opprobriun ab aiiis p:)ll:iniur,
diceiis iia : Aufer a me opprobrium et eantempium

tatn obedientiae rogabat. Ad vitutn quippe obedientia: R illum, quem patior, propterea quia exquisivi teskmO'

pertinet, qu<>d dicil : Vivifica me, el custodiam sermo-
nes tuos. Quia videt autem non posse impleri sermo-
aes per obedientiam, nisi videaniur per iiitelligeii-
liam, orat et dicit : Revela, Domine, oeulos meos^ id
est, lllumiha roihi per illuminaiiouem grjtix inlerio-
res oculos, et revelatis oculis considerabo mirabilia
procedentia de lege tua implet.i, scilicet q><od de pec-
catorlbus fiuut justi, de servis filii, etc. Vel mirabilia
proCKdentia de lege tua^ hoc est mirahilia quae jubet
iex tua, sicul inimicos diligere, et bona pro malis
repensare, et similia.

Incota ergo, Quasi dieai : Merito dehes mibi oeulos
revelare, quia concivis tuus sum. Nain ego sum in
liac terra non nativus, sed incota^ id esl advena.
Oinnes enim qui ad populum Dei perliiient, et si
corpore inculant terrain, nieote in coelesiibos ha-
biiant * quia nostra conversatio in ceetis est^ ut a;l
Apostolus. Et tdeo non cives sunt hic, sed iuquilinl:

niatua; hoc est, quia dilexi marlyri;) lna ei pmpce-
pta lua, quibus testatns es quantam dUeclioiieui Deus
Fater eommendat in nobis.

Etenim sederunt, Vere testimonia tua exquisivi,
quia nec animo propter reges vel pneside^ eu ne-
gavi, a qiiibus multa mala pertuli. Nam principes se^
derunt^ id esl, in tribuniiia scde, ex niora et luna
conira me egerunt, el loquebantur adversum me noii
tantum dictis, sed gravissiniis tormentorum. Servus
autem tuus, id est, ego non ideo defcci, sed exerce-
b:»r seinper in jusiificationibus tuis raciendis, et an-
nuntiaiidis. Et vere (quasi dicat) exercebor in bis.
Nam H nieditando et consulendo : boc est qiiod dicii :
Nam et meditatio mea, testimonia ma, et justificutiones
tua sunl consiiium meum. Coiisilium scilicet patien-
tiura conira consilium persequentiuin. Consilium
enim persequentiuin erat sanctos raartyresconveutos
perdere; coiisiliiim vero putientitun erai martyrutn

quia iion hic manentem civitaiem se Iiahere depu- r pro ipsis ut convertereutur orare, el ipsos diligere

lant, sed inquirunl roturam. Ei quia (quasi dical)

non civis, sed incola in terra sum : ergo, Domine,

iioit abscondas a me mandata tua, Quoiiiodo autera

rogal mandata sibi non abscoiidi, qiiae iioia snnt

omiiibus, quia etiam infldeiibus. Quid enim iiiter fi-

deles notius qiiain ditiges Dominum Deum tuum cx toio

eorde tuo , et proximum tuum sicut te ipsum ? Quod

aequipollet illi, Quod tibi non fieri vi$, alii ne feeeris.

Et stat ideo, quod apud inildeles etiam notum sii,

el uiinam tam multis mandala siiit cbara, quai»

multis sunl clara : quia fortasse ideo rogat non ab-

scondi, qu a dinicile esi Deuiu cognoscere, quem con-

sequens est in ipsis mandatis diligere et invenire

loiige cognitione proximi manirestiorem. Cum aulem

dillicile sit quemquam seipsum ui debel cognoscere,

quomodo qui non cognoscit seipsum, diligei proxt-

niuic lanquam seipsuni? quapropter rogat roandata,

quae aliquatenus hciunlur nun abscondi, ut magis

Daleth pauper, vel tabulsc vel junua.

BXPU^NATIO.

Corporati quidem se dicit netessitate constrictum^
sed sola Domini pietaie Sfttoandum, petcns ut ab eo
vias iniquitatis amoveai, quia viam veritaiis etejerit,
Et ideo paupertate mundana januam severis diviliis
aperit, el frequenti meditatione quasi iGbutas sua prm"
cordta Dei mandatis exhibet, qum velut motti cera com»
planata promptissime jubiUtis imperium^ quasi gra^
phium scribentis acciperent : Adhwsi^ inquiens^ lesli'
moniii tuis^ Domine,

COMMEMTARIUS.

Adhwsit pavimento. Quasi dicat : Dico quia lesti"
munia sunt mcditatio mea, et consilium meum, Sed
lamen adhuc tiineo deflcere, proplerea quia anima
mea pavimento adhatret. Totus inuudus quaedam ma-

niagisque sciaolur, ui se ip^um cognoscat, et sic gna dumus acripitur, ciijus quasi camera est coeluni ;
pioxiuiuiu lanquam se ipsum diligat, per dilectionem I^ 1^^^^^ ^ero quae conculcalur, pavimenlum ei cor-

proximi ad dilectionem Dei ascendai.

Concupivit anima mea. Quasi dical : Ideo non de*
bes abscoiidere a roe mandata tua, quia onima mea
concupivit desiderare^ id esl , desifleranter, id est,
plus quam aliquud aliud cupivil justificationes
tuaSf id est, praccepia tua vere justiflcantia , et boc
in omni tempore^ ia est, in adversitate et iu prospe-
ritaie.

Jncrepasti. Quasi dicat : Propter boc merilo aniroa
mea desideranter cupivil justiflcationes luas : quia,
id esi, non desideranter coiicupisceutes, sed per su«
perbiain negllgenles duriter iucrepasti. Sui>erbo8
vocat pareutes priroos, qiii iion per inflrmitaiero vel
ignoraiitiaro, sed per superbiam roandata Dei ue-
glexeruiil. De hoc eniro praesuropserunty quia a ser-
pente dicturo, Eriiis sicut dii, et dum supra se coiicu-
pierant, id esl, quod acceperant juste amiseruni,
«tuia roorie mulctati suiil ; el boc e»l quod dicit :

pus nostrum de terra est. llnde ipsum pavimentum
potest dici quoque. Quia ergo caro nostra lerra est,
ideo duin sunius in hac peregrinatiune saepe subre*
puiit nobis lerrenae cogitationes : quia corpm quod
corrumpitur, aggravat animam^ et tsrrena cogitatio d^-
primit animam multa cogilantem : unde semper in
bac viia nobis tiroeiiduiii esi, ne deticiamus. Quod
altendens iste qui bic loquitar, dicil : Timeo, o Do*
niiiie, dcflcere, qiianiumcuDque exercear in justifl-
caiionibus luis; quia antina mea adbuc adka^ei pavi*
ntento, id esl, carnalibus desideriis ex quibns (quasi
dicai) roors ei iiupcndeL Ei Ideo , Doiniiie, vivifica
me, facieiido ine spiritualibus affectioniuus inha-rere:
ei lioc aon propter roeiituio meum, sed propler
verbum liiiiitt, id esl, secouduro promissioiiero tuain,
scilicel ne siro fllius elatiouis, sed fllius prorois-
sionis.

Yias meas. Quasi dicat : Ideo debcs me vivificare.

103

BEDifi VENERABILIS OPP. PARS U. SfiCT. II. — DUBIA F.T SPUmA.

toco

auia MO tnuntiam tibl via$ meoi. feMtof , et fion A bain, iplritiMllier perflciam : el ideo debes mibi

pulebrat; M ta eMiufiilt nte ponpado iii fiis Uiis
pulcbrls. Crgo, Doinine, doeg me nllerius et ulterius
iiisiftiere jusliflcatioiiibw mii, id est, prseeptis tuit
justineantibus. El (ittaUter roget doceri , eiponlt
dicens : /iMlme me magis et mayis frequenure viani
iuilifiemiUmmm tuarum, id est justiAcitio tua, (|uae sunt
via, et sic exercebor in mirabiUbus luis^ id est, in pracce*
ptis tuis, qns tcrultntes se inirabiles faciunt scilicet
de lerra ceelom, de lupo agnuui, de servo liberum,
et similia.

Dormiumt anima mea. Quasi dicat : Opus est, Do-
mine, ui me instruas, quia aitima mea dormitavU, id
esi, remissius et negiigeutius quam deberet egil;
et boc prae taedio, id esi, quia uediuin paiior verbi
Dei. Unde alibi : Omnem escam abominala esl anima
eorum^ etc. vel aliter : Anima mea dormitavit^ id est,
passa est quanidam inquitftudiiiem et motuin, sicut
qui dormilat iiiquietus est, quia nec ei t<>to dorinit,

ponere legero, quia ego exquiram eam^ ut plus et
plus in ea proflciam ; et boc semper^ ui est, dum in
nac vita tum, biiic naroqnd teroper quxrliur, ut
teneatur; et continebitur, ne deseralur. Cum autem
nec lex illa, de qua dictum est : Lex subintramt^ ut
abundarel delietum^ comprebendatur, nisi iniellectut
ab ipto petatur; ideo itte pro bac lege spirituati,
quae loiige dignior ett, rogat inlellectum, cum dicit:
Domine, da mihi intellecttm^ Id est, fac me babere
Vluminatum intellectum, et daio inlellectu, scrutabor
legem tuam^ non ad sciendum, sed ad raiieudum : el
vere scnitabor, quia custodiam iUam in toto corde
meo : boc Cst ita eam custodiain, ut Deum ei loio
corde et toia anima diligam , et proximum sicut
meipsum. Item quia custodiri non potesty nisi ille
adjuvet qul jubet, subdit : Dedue me^ Domine, quia
per me noii possum in semita mandatoram ittoncm,
id e^t, fac me perlicere in maiidatis tuis, quae ^unt

nec ex loio vieilat : et boc prce ttBdio, id est, quia d seiniia ; et bene dicit semitam , quia arcta via ett

taedio sunt mibi iiiali, iuter qiios conversor, q>ii ine
tot malis exemplis devocant : et idco, Domine,
eoiifirma me in verbis mi, id est, in praeceptis tuis ;
et ut conflrmer, amove a me meam iniquitatem, et
pone ine in viam aequitalii>; boc est quod dicit»
equipollenter subdit, Et miserere mei in lege tua;
tiibaudit poneiido : et (quasi dicat) ideo debes mise-
reri mei, quia ego qiiantum in me fuit, per liberum
arbiirium viam elegi veritatis, id esl, prxcepta tua vera
elegi mihi viain, iii quain currerein, et non sum oblilus
judicia lua ut currerem. felt adheesi testimonHs (nti, ut
currerem, scilicet iiibil de me praesumendo , sed
totum graiiae tu« aliribuendo. Et ideo, Domine^
noli me confundere^ Ui ett, fac ine talem, ut noii
possit dici ad meain confusiooem : Hie homo cmpit
eedificare, ei non potuit consummare,

Viam mandatorum, Quasi dicalur : Propter boc
non debet me confuiidere , quia ego cucurri , id est

quae ducit ad atria viiae. Sed tameu per eam ooo
curritur, nisi Dei auxilio, ideo subdit : Qnia ipsem
volui. Et quoniam non est volentis netiiu currentis^
sed miserentis Dei , qui dal nobis velle^ et pro bona
voiuntate posse perficere^ ideo subjung t :

Inelina cor meum in testimonia tua. Id est, da mibl
pronum et devotum animiiiii in tua praecepta , quia
testatns es quod Deus exigat a nubis, ^cilicet cerure
osque ad sanguinis eiTdsioneffl : et ita inelina^ ut
non In avaritia, id est, nt gratis te colam, uoa
propier aliquod emo!umentum extra te ipsum.
Tnnc eniro omnis avaritia praescinditur , si gratis
Deus colatur. £t quia avariila non esi lantuni de
pecunia, sed etiam de iaude bumana, ideo subdlt:
Ayerte oculoe meos interiores , scilicet, de quibut
dictum est : Si oculus tuus simplex (uerit^ totum
corpus tuum lucidum erit. Ilos, inquam, oculos averte,
ne in observatione legiii suac videant, Id est» pro-

oiuni conaraine et voluniate institi viam mandatorum p ponant sibi vanitatem ; non eiiiro actus noslri consi*
tuorum^ et iioc non est ez me » sed quia tu dilatasti ^ deraniur ei ofllcio, ted ei intentione et fine, tcilicet.

cor meum, id esi, dedisti mihi in corde dilaiatioiiein,
boc ageos ut cuin chariiaie per eam currerein.

He, ipsa vel suscipiens.

IXPLAMATIO.

Multis modis beata plebs expetit^ ut in iege Domini
tjus debeat munere custodiri, et pulcherrima ratione
suseipiens upp Uatur^ quce dicit : Da mihi inteUeetum.
ipsaque non immcrito vocatur^ qwB in eadem senrper
intentione persistens, a vanitate swcuU oculos avertit.

COIIUB.NTAAI0t.

Legem pone mihi, Idem quod pritis dicit : Cucurri
viam mandatorum tuorum. Modo rogat legein poni
sibi, quod videtnr coutrariiim aposiolo, qui dicit:
Lex non est posita justo^ sed injusto. Non enim inju*
sius poiest accipi ille, qul prius dixit cucurrisse:

quando aliquid bonum agimut , an illud faciamut
pro bumana laude, vel propter aliquid lale. Uude
bominut in Evaitgelio : Attendite nejustitiam vestram
faeiaiis coram hominibuSf atioquin non haketis merce^
dem apud Patrem veUrum. Dixit ne videant vanitatem^
quia vauitatem sequitur mort ; ideo subdit: Vmfica
Nie, Domine, in via tua mortuuui in vanitate mea.
Yiam vocat Cbristum, qui ili&it : Ego sum via, •crt-
tas et vita ; et bene rogat in veritate vivificari, veri-
tas enim contraria est vanitati. Quapropter sicui
uiortem intulit ea vanitas, iu vitam praetubii ve-
riias.

Statueseivo luo. Qoasi dicat : Ut vivificet me, er-
go, Doffline, qui eloquiuin tuum fecisti inttabile li-
iiero tuo, fac etoquium tuum tubile servo tuo. id
est, fac ut quod tu eloqueris, non Untum sciam,
sed fociaro ; et hoc in limore tuo^ id est, non in ii«

ted dilauio corJe in via mandalorum, quod Untum moreservili, sed filiiili, scilicei, quem perfecta eka

«st jiistorum, sed non rogat iste legein sibi poni ^ ritas foras non mittit.

i^ecundum veterem populum , ciii lex data esi in Amputa opprobrium. Quasi dicat : Ut stabile raibi

ubiilis lapideis , se<l rogat sibi dari legetn in tabulis

cordis, qtiia scripium cst : Auferam a vobis cor lapi-

iieitm^ et ponam tn vobis eor carneum ; dabo legem in

weutibus lei/rii, et scribam eam in eordibus vestris.

Itogat scilicet legero sibi, noii quod lanium intelli.

geudo sciat, sed quain auiando faciat non in augu<-

ttia limorlH, sed iu laiitudine cbaritaiis. Ilie autem

popiilus qui legem accepit in tabuls lapideis, lapides

litteras illos depictos babuit, non ut bonorar«^tur,

ted ut preniereiur; non litulum bonoris, sed pondus

oiieris. Qui enim coactus legem facil, non legis esl

aniicus , sed inimicus. Litiera sic continuatur ei

expooitur. Qua>i dicat : 13 1 curram corde dilatato in

viain maiidaiorum tuorum, ergo, Domine^ viam jus-

tificationum tuarum, id est, jubtiiicaiionei tuaii, qux

via sunl, pone mihi legem^ id esi, fac inibi sUbilem

legera, scilicet ut quod prius per liucrara intellige-

sit eioquium tuum, amputa opprobrium meum^ bt»c,
bcilicet, quod ego mi^icaltts sum in aliis, quod graiis
te non colereut. Sicut accusaior fratruui de l>eaio
Jobdixit: ^unquid Job gratis colit Deum? Ilulii
euim propier malevolentiam aui aemulaiionem alios
ex sola suspicione sic accusant, quia quod in se
ipso bouiine videruni, boc facile de alio suspican-
tur. Isie auUin aiteiideus quiJ prxcipiaiur, tcili-
cet : Nolite ante lempus judicare, et siinilia, oput
sibi duri dilectioneni, quas oiniiem auferat pravam
de-proxiuto suspicioneiu. Et ideo («luasi dicat) debes
ampuUre opprobrium meum, quia roeum judicidni,
quod est ei suspicioiie, est mihi amaniin et insi-
pidum; tua autemjudida, qui praBcipis de proximo
nihil judicare, nisi quod bonum tit et verum, ilU
sunt niibi jucunda, id est, suavia et dulcia.Potesi
ctiam hic accipi judicia illa vera et ceru; qwe lan*

f031

IN PSALMORUM LIBRUM EXCGESIS. — PSALM. CXYlll.

im

dem enint, f|ti.indo Teniet Dominiis, qui iUuminabit
abscondita tiuebrarum, et mamfeitabit con$ilia eor-
dium,

Eece concupivi mandata, Qiiasi dlcnt : Ecce rur
petam ui aufer^is opprobriuiu meum, ideo, scilicei,
coneupivi mandata tua, id est , dileciiouem, scilicot,
ut dilig'im proxiiiium tanquam meipsum, et ullerius
de ipso per malevoleniiaro aut invidcniiam non su-
spicer aliquod maliira, sed judicem omne bonuni,
quod lu mandasti, diceos : Mandatum novum do vo-
bis^ nl ditigatis invicem. Novus enim homo nova prae-
cepta dedit muudo. Gt quia concupivi mandata tua,
ergo, Domiiie, vivifiea me in wquitate tua, id est, iii
Cliristo, qui est nobis facius sapieniia, jusiiiia, san-
ciificatio et rcdemptio.

Vav, et ipse.

EXPLA?IATI0.

Poitulat eongregatio saneta salutareni sibi Domi'
num debere eoncedit ut iiiimicos de oiterna remune-
ralione confundat^ et in tege Doniini assidua medita*
tione proficiat. Ipse ergo Dominus alque Salvator Vau
titteree vocabulo deiigna'ur^ notaque quam pulchre
qninta liltera^ ipsa sexta nuncupetur^ et ipse^ videUcet^
eui dieitur : c Tu auiem idem ipse es > id est ceernus,
in cujus fide et jain Ecclesia ipsa esse^ una eademque
devoUone semper hie et in futuro cum eo regnare pro-
meruil,

GOMIIENTARIUS.

Et veniat super me, Quasi dicat : Dico ut me vl-
▼tUces in acquitate, et ut ego vivificatus concupiscam
mandata tua ; ergo, o Do nine^ ille qui non soluni
misericors, sed ipsa miserieordia tua es dicendus,
quia per eum omuem misericordiam mundo es os-
tensurus et exbibiturus, veniat super me ad me sibi
conformandum, et hoc noii per nierituin raeuiu, sed
eloquium tuum , id esl, secundum proiniasionein
tuam, fcilicet, ut secundum fidera firwa sit proiuis-
slo omni semini.

Et respondebo» Quasi dicat : Et illo super me ve-
nleiite, secure respondebOf id est, expouam verbum
fidei exprobrantibus mihi ipsuin verbum fidei ; hoc est
autem verbum fidei : Si credideris in corde tuo quia
Dominus est Jesus, et eenfessus fueris in ore tuo quia
Deus Pater iuseitavit illum a mortuis, saUus eris,
Q<iia corde creditur ad jvsiHiam, ore autem fit con*
fessio ad salutem. Respomlendo, inquain, non de me

fir^^umendo, sed qua speravi in sermonibus tuis,
loc est, in hoc solo spem meani ponam, quia tu
dixisti : Non vos estis qui loquimini^ ego enim dabo
vobis os et sapientiam^ e(C. Quia autein multi non su-
stinentes exprobrationes, negaudo ceciderunt, scd
posiea poeniteiido revixcruut, sicut Petrus ad horani
quidem peccavit timore territus, postca vero flendo
est reparaius, et coufiiendo etiain coronatus, multi
autem ei toto negando ceciderunt, quia postea fleu-
do non profecerunt, ideo iste tiineiis infiriniiateui
humanam, divinain iroplorat inisericordiam, ne un*
qnani terrore aliquo sic negando cadat, quin sa!teiu
revivi^cat pueuiieudo. liaque dicil : Et ne auferas,
Quod sic continuatur; dixit : Speravi in sermonibut
tuis, et quia speravi iu te, ergo, Doroine, ne auferas
verbum veritatis, id est, ne permitlas verbuin fidei
alicujus terrore exprobratioiiis auferri de meo ore,
mcul usquequaque auferalur, boc est, ne auferalur iii
tantum, usque duin possii dici quaque ratioiie, id
esi omuimode abatuin. Ab illis enim omniiuode
aufertur, qui sic negani, ut amplias poeuiiendo non
proficiant. Sequitur :

Quia injudiciis tuis supersperavi^ Quod cstdicere:
Ideo rogo ne auferas usquequaque iiou absolute, quia
si quando ceeidero, hoc non erit roilii ad despera-
tlonem, sed ad salutero, quia diUgentibus Deum om*
ma eooperantuf in bonum, Quasi dicat : Saiictl et
electi praesumentes de te uon ceciderunt, alii vero
de le pracsuroentes de te cecideruiit, sed ad tttuni

A corpus pertinueriint, qiiia agnoscendo se fleverunt,
et mullo solidiiis gratiain invenerunt, quia super-
biam amiserunt ; et ideo non despero, sed potius
spero in judiciis tuis, id est, si tu ine judicas talein
qui aliquaudo cadam, ut fortior surgain, et nou pa-
rum spero, sed super quam petiinus aut iutelligi-
mii^.

Et custodiam legem tuam, Dico iu auferns verbum
de ore meo, et st non auferas, ttinc ego custodiam /e-
gem tuam^ id est, dileciionein, quse ideo diciiur lex,
qiiia in duobus mandatis dileetionis universa lex pen"
det et prophetce. Et ita custodiam eam, quod semper
et vere seuiper, qiiia et in hoc scecutuin et in scecn-
lum futuruiii post lioc s.-cculuiii, unde dicit Aposto-
lus : Sive prophetioe evacuabuntur^ sive scientia de-
struatur, charitas vero nunquam exddet ; hic eniin
prsccepta ejus custodiuntur, scd non sine timore ;
tunc vero sine onini tiinore casus observabuniiir,
quia tauto ardentius Deum amamus, quaulo vicinius

g eum videmus, et tunc proximus sine oinnl suspi-
cioiie diligitur, quouiam ipse erit omiiia in omiii-
bus.

Et ambulabam in latitudine, Supcriorcs vcrsiis hu-
jus psatini contiuent oralionciu et deprccationerii ;
aui vero sequunlur, continent quasi narralioiiem ef-
fectus ipsius deprecalioiils. Et sic coniinuatur. Quisi
dicat : llxc quidem quae praedicta suiit, orabam, et
tn me exuudisii pouendo roe in laiitudiiiem, in qiia
latitudine ambulabam^ id esl, delectabar. Laiitudinem
vocat spiritum, dc quo dictum est : Charitas Dei
diffusa est in eordibus vestris per Spiritum sanctum^
qui datus est nobis^ qiii fecit nos peiere quod deside-
raiinis acci|)ere, quierere quod volumus invenire,
pulsare ad quod niiimur periingere. Et vere, quia
dicil : Ambulabam in latitudine^ quia exquistvi pe-
tendo, qiiaerendo, pulsaudo, mandata tua uou ad
sciendain, sed facieudtun.
Kt loquebar in testimoniis, Yere exquisivi mandata,

r Nam et loquendo et meditando et exercendo. Ila:c
tria ordine ponlt, prlmum du locuiione : sic loque»
bar in tesiimoniis tuis vel in prxccpiis tuis annuntiaii*
dis et suadendis etiam m conspectu reguiA, et non
confundebar taciturnitaie, vel non devocabar. Et
vere noit confundebar^ quia meditabar in mandatis
tuis^ semper de eis cogilando ideo, quia ea ditexi.
Et iion soluin loquebar et roeditabar, sed etiam te*
vavi manus meas ad ea^ Ideo quia dilexi t%, Manus
sunt opera ; et iile lcvare niauus ad mandaia dic-
tur, qui facit ea nou propter remuncrailonem ter-
reuain, scd propter aeternam. Qui vero propter hii-
inanam laiidem, vel propter ali<{uid terrenum facit^
luaiius nun levat, bed deprimit ; et (quasi dicai) hi»
tribus modis, scilicet, loqueudo, meditaiido, luanuft
levando, exercebar seinper in jusiificationibus tuis^
id eii, iu prxceptis tuis, id esi, vere justificaiioni-
bus.

Zain, oliva vei fornicaiio.

D EXPLAIfATIO.

Chorus iUe sanctorum spem promissionum Dominr
sensibus nosnis omnino eommendalf ut finnum in
mente nostra perinaneat quod gloriosa veritas puUice-
(ur, asserens propterea fideles ad.ersa mundi iibeiuis"
sme sustinere; quis enim moriem temporalem metuat,.
eui (Bterna vita promitiitur ? Ipsa ergo vila, quce hic in
spe, iUic in re percip.tnr^ otivm nomine^ quam Zain
littera designatt exprimilur, Nam et in hac peregrina-
tione sanctorum facies exhilaratur in oteo, et in illa
palria perfectius sancti Spiritus oeterna visione atque
inhabiiatione pinguescU. Ei quia septiformis e&f ejus-
dein spiritus gratia, recte septima liiiera vocitatur oli^
wa, Nomen autem fornicationis congruit pcccatoribus
dereUnquentibus legem Dominu

C0VME?ITARID8.

Memor esto. Quasl dlcat : Quia ^ercebar in justi'
Hcationibns tuis ; ergo, Domlue, qui iiumemor ftiisti

10G5

DEDi£ VENeilABILIS OPP. PAUS II. SCCT. II. — DUBIA ET SrURlA.

mi

liberti tuU ato memor verbi tui, id est, proroissionis
fact^e ierve Itio, lioc esl, coniple servo tuo promis-
stonem tuam, quam iecisli ei dlcens : In palientia
ve$lra poisidebitis animas vestras. Capillus de eapite
vesiro non peribit. Et fidelis Deus est, qui non pa-
lietur vos tentari supra id quod poteritis^ elc. Memor
esto verbi^ in quo vertN) dedisti mihi spem, id est, spc-
raie fi cisli, et h(Bc spes censolata est me in humili'
tatemea, id esl, ingravissima tribulationc, perdecu*
lione et dejeciione, qua persecuiores me humiliMre,
id est, devocare pulaverunt. Et ideo consolala esi nie,
quia eloquium tuum, id est , promissionis verbum
praedictum me vivificavit^ id est , yiUB versB certilu •
dinem mihi dedii, ui iliud : In patientia vestra possi-
debilis auimas veslras.

Superbi inique. Quasi dicai : Quare dicis le bu-
miiiatum ei uuiversuin libi huiniiiaiio ? Kesponsio.
Ideo scilicet sum buuiilialus, quia superbit id est,
persecutores legi Dei iion obedicittes esse facere
vcllenl ; cgo auiein (quasi dicai) illis inique agenU-
bus et (levocanlibus perstili, quia a lege tua iransgre-
dieiido non declinavi. Lt ideo non dectinavi^ quia, o
Dom.tie, fui memor judiciorum tuorum a seeculo fa-
ctoiuin, id est, in memoria babui justam dainDaiio-
iiiin et dejcctioneiti ab inilio, id esl, iu primis pa-
rcnlibus raclam, quia decliiiaverui>t a lege tua ; et
consolatus sum in illis per conlrarium, atleiidendo,
scilicei, quia si praetepta tua ab illis neglecia de-
derunt moriincationem, e cootrario observata a me
darent vivificaiioDem.

Defectio tenuit. Refer bunc versum ad praeceden-
lis versus primam purtem iia : Quia memor fuiju'
diciorum luoriim, idco lenuit me defectio^ id esi, Le-
dium, liiiiens ne deficerem; el boc pro peccatoribuM
derelinqueniibus iegem tuam, boc est, propier perse-
cutores iransgredientes, qui me devocabani, et sibi
assuciare volebant. Sequeiiiem qiioque versum reler
ad ejusdem ullimain partem bic : Quia coruolatus
sum in praceptis tuis, ideo justificaiiones tuce erant
mihi cantabileSf id est, dulces ct deleclabiles etiam
fn loco peregrinationis meWt id esl, in bac pra>seuti
Tita, ubi omnis miseria e- 1, et vix aliquid delecta-
bile. Potest eiiam veisus superior, ubi dixil,ifemor
etto verbi^ aliler accipi, et secuudum hoc quu: iiide
buc usque dicta sum, pariiiu muiari, el erii coiiti-
iiuatio qua ei prius. Quasi dicat : Quia exercebur in
justificaiionibm tuis^ cigo, Domine, memor esto Ver-
bi tjicariiauiii, qtniil lu promisisli servo tuo^ boc esi,
mitte quem missurus es, ut per euin discani qualiier
debeaiii cierceri in justificaiionibus luis; verbif in-
qiiani, menior esivp iii quo niilii dedisti, scilicet,
6|ieni, quud per ipsiiin benediclio tutura sil oiniiibus
gentibus. Lt hcec spes consolata est me in humiUtate
mea, id esi, in buiuiliaiiuiie murlaliiaiis et passibili-
latis, iiuji a primis pareiitibus coiiir.ai. bt ideo
^quasidiiat) consolala est ine spesdaia inilii in illo,
4jiifVi eloquium tuum ab illo niinistratum vivificavit
me, id esi, docirina tua per illum mundo ekbtb.ta
vitani animx in uie reparavit.

Superbi inique, Quasi aliquis diceret : Nunquid es
Immiliatus? Sum uiiquc pcr traduces pcccati priinos.
Namque superbi, id est, parentes primi, qui iion per
inilnuitaiein vel igiioraiitiam, sed per superbiam
iniiisgiessi sunt niaDdaium Dei; ilii, iiiqiiam, su-
perbi a^r^ant ini^titf, ei non paruiu inique, sed us-
quequaque^ id esl, oinniinude, qiii.i non taiitum ipsi
per peccatiim siium mortem meruerunt, sed eiiaui
aiiis poculum moriis posteriiatibus 8ua$ propinave-
nint.

A lege autem. Quasi dicat : lllos non secuturus
Fum, quia in quantum poiut a lege tua non dectinavi,
Et idco non declinavi, quia menior fui judiciorum
luorum a sascuto faciorum, et sicut supra dtctum est.
Et quta memor fui judiciormn tuorum a sceculo^ ideo
defectio tenuit me, id esl, ideo lioiui lapsum et de-
lectum piro peccaioribus dereUnquentibus legem ttusm ,
Imn; e^ty proptcr mortalem et paiisib.icm iulii miia-

A lem, quam conlraxi ab illis priinis Iraiisgressoribus.
Seqiieus versus in bac sentetitia tcIuI iu priori di-
ciiur.

Memor fui nocte. Qiiasl dicat : Yere in loco perc'
grinatienis meee cantMes miUi erant justificationes
tuw^ quia, o Domine^ memor fui nominis tui, hoc est,
nonusurpavi mibijiec rapinam arbiiratussum ooioen
luum, ut vellem mibi Deus esse,. ei de nutu loeo
pendere ; sed polius in memoria semper habui boc
noinen, quod est Dominus, atietideude4e Domiuum,
me servum, te omnipotentem, nie iinpolentem el la-
pidem, et hoc in noete, id est, in advertiitale etlam«
noo tantuin in prosperiiaie ; vel tit nocte morlaiitatifl
et pussibiiilaiis, id est, in h.ic prae>enti viia, iu qua
est nox obscura ipsa veritatis ignurauti:i. Et ^uia
memor fui nominis <iii, i*!eo tegem luam custodivt^ id
est, iioii aposiatavi, sicui superbi priini. Memor fui^
in(|u.)in, nominis tui in nocte^ id esi, io tribulalione.
Et heec nox est, id esi, tribulalio ei persecutio, facta
|v est mihi a persecuioribus derelinquentibus legem /tuzm,
^ ideo quiu ego justificationes (praecepta lua justifican-
tia) quae illi iiegligebant, exquisivi^ non ad scienditm,
sed adfaciendum. Vel aliter, scilicel, juxtaaliam sen*
lentiam de iiocie, hcec nox, id esi, nebula mortalitatis
et pasiiibiliialis, facia est mihi utilis per hoc, quia
ego atiendens quod per iiegligeiitiam pracceptorum
tuorum iu banc miseriam in<iderioi, eo studiosius
exffuisivi justificationes tuas^ id est, prxcepta tua ju-
stilicantia, ut qux neglecta fuerunl ad mortem, ob-
servata essenl mihi ad saluieiu ; vel aliier : Memor
fui^ iiiquaiii, nominis tui , et heec meuioria ideo facta
est mihi^ quia ego exquiiivi justificationes prxdiclas,
id esl, ex toto corde dilexi jUdtilicaliones tuas.

Hetb, vila.

BXPLANATIO.

Agmen beatum ad octavam liiteram venit^ in qua

desiderat videre faciem Domini^ mandalis noscitur u6-

G secutum, Et quia hoc desidfrium in resurrectionig

goria perficietur^ octava tiiiera vitig vocabulo gaudei.

COMIieNTARlUS.

Portio mea. Respice quod io fine hujus ocionarii
est, quia illuc couiinuatio respicit. Quasi dical :
Quia exquisivi justificationes tuus^ ergo, Domine, doce
ine ipsas justilicationea luas, ut magis proliciam In
eis ; qiiod debes facere, quia es portio (pro |tartici-
patio) mea^ hoc est, quia ego te Domiuam partici-
po : bouio enim duui perinanet, homo non puiesi
esic Deus : sed tainen participaiido Deum nou na-
tura, sedgraiia, adjungiturdiistllis,de quibus dicium
est : Ego dijrt, dii estis^ etc. Yel aliter, Portto mea
es, id est, pars mea. Quasi dicat : Eligaut alii quaiu
parietn velini de mundanis, ego te soluin in uutver-
sitiie reoruin parlem luilii eligam, et ideo docc ma
justificaliones tuas. Sequitur :

Dixi custodire, Probal quod prxdixit,hoc est, vere
D es portio mea : quia es portio omuiiim custodienliam
legeiit tiaiiiy eic, quae sequuniur agentium, et (quasi
dicai) ego uuus ex illis t>um, quia ego dijci, id esl»
Urmiier conslitui custodire legem tuam : ergo es po^
tioinea, ergo doce me justifica.iones tuas. Quiaauteio
lex ejus iion polest cusiodtri, iiisi ipso invocalo aeui-
per, ideo invocandus est : quia sic fides iiupelral,
quoil lex uun iinpetrau Et ideo subdit : Deprecatue
sum faciem liuim, boc e»t ul per etfectum apparerel
in me lacies tua, non facies uica, id est voluulas lua
oon luea, ut idoneus essem custodire legem tuaio :
el buc in toto corde meo^ boc esi ex omni alTectioae
et ex omuibus viribus nieis : ei ideo miserere m«t,
non propter mcuui merilum, sed seriiiti/iim eloquisLM
tuum^ id est, secundum promissuui luum ul Hcilicel
promissionis bitus, iiou elationis. El quaii terlus
de exaudittoue, subda : Cogitavi vias meas. Quasi di-
cat : Quia deprecatus sum jaciem luaiit, ideo cogitavi^
id est, alicndi vias meas foedas : et conpcrn ped. s

i

1085

IN PSALMORUM LIBRUM EXEGESIS. — PSALM. C&VllI,

hom

meos^ i(l est, affectiones ineat in teitimonia tua^ id
est, viAs tuas piitchras.

Paratus ium, Qnasi dieat : In taniain converli pedes
Hioos^ quud paraiHS sum ut cttstodiam, sieul ciisi»-
dienda sunt mandatu tua: et iia paraius, quod non
sum turbatus in cuslodi i illorum ex timore atii|iio. Et
quasi aliquis quivrat : Utide libi tinii»r turbationis ?
aulidit, Funes peccatorimi, Quasi dicat : Non suni
twrbatus, quanquam niulta piktiar impedimenta. Nam
funes peccatorumi id est, miHl^e irretiliones et iutpe-
ilimenta illoruin peccatorum, de qulbus diciuin e.st :
Vm kis qui trahunt peccata sua ticut restim tongam ;
fircumplexi sunty id est, undique circum? eneruiu ifie,
nunc uiinis et tormentis, nunc blandiriis : et ta ueii
Mie noii devoraverunt, quia ego non sum oblitus ie*
giun tuamf

Uedia noete. Vere non sum conturbatns in eustodia
mandatoniiii tuorum : quia iu media nocte, id est, iti
rerveiitissima tribulatiune surgebam. Non enim sic
iribulaiio urgebat eum ut dejiceret, sed exercebal
eum ut surgeret. SurgebMm, iiiqnam, qd contrahen-
dum tibif id aat, ad laudandum le corde, ef. etiam ore ;
et boc ideo, quia eram super judicia, id est, erani
iion inlerior, sod superior facius propter jttdicfa ju-
siificationis tuWf id est, propter justam correctioiiem
luaui non deprimentem, sed ju»tiftGaniem. Judicia
vocat tribuiationes et paterna flagella, quibus fia-
yeltat omnem filium quem recipit : de quibus Petrus
^postolus dicit : Oportet ut judicium incjpiat a domo
Oei ; si autem a nobi§ initiumf quis finie erit itlorum
qui Hon crediderunt Evimgetio ? Si justus vix salvabi'
itir, peccator et imjnui ubi parebunt ?

Particeps ego. Snrgebam^ inquam, ad confilendum
tibi^ et sic coulttendo tibi factus sum particeps om'
nium timentium te ca>to timore. Quare positum est
bie liumiliari, iioii eialtari, timentium te, et cusio-
dientium mandata tua. Quasi dicai : lii boc stmi fa-
clua pmticeps limentium te^ ut custodiam mandata tua,
qitae ipsi custodiunt. Quorum (quasi dicat) numerus
ifOii est parvutus : quia terra ubique est plena miserf-
tordia Domini, id esl, reparatis et innovatis per mi-
««^ricordiam Duinini, id csf, per tllum qui non solum
dicendus est misericors, bcd ipsa misericordia Do-
iniitt ; qoia per euiu Doininus omnera misericordiam
•ateiidit iniindo, et exbibuit. £t quia pariiceps factu^
MffitiuiMifififm ie,ergo, Pomlne^doce mfi fu$tffication0i
tuoif

Teih, bonum.

EXPLANATIO,

Popmlus beatus nonam litteram cantaturus ingredi'
lnr, 1« qua gratias agit, humitiatum se (uisse, ut ad
juetificativnes Domini devotissimus perveniret , testi"
monia ejus asserem siti supra omnes esse diviiias,
nomenque prwseniii litterce pariter exponms, bonum
fuum dicit verbum Oii ItumUter meditari

GOHVEXTAIIIUS.

Bonitatem feclsti. Ad proximum continuatur sic :
Ideo peto ut doceas nie ju.<|ittcation«s tuaa, quo ma-
gis iu eis proficiam : qui» suut miiii dulces «t dele-
ctabiles : ei boc non ex me, sed quia tu fe.hti bonir
tatem cum servo luot id est, fecisti nt delectaret inft
bonuin ; et boc est magnuni i)ei dooum, quod ali-
quem delectet bonum. Cum autem opus legis, quod
est bonum, fit timore pcenx, nou amore justltise :
cum Deus meiuitur, non diligitur ; serv.liier fii, non
liberaliter. Servus autem tiM» man$t in dvmo in wteT'
num^ fitiui autem manet» ftaque bonitatem feeini cum
iervo ftto, facieodo illumqui prius erat servus filium;
ut quod prius faciebat serviliter, faciat liberaliier :
et boc fecisii noii propler meum merlium, sed secuu'
dum verbum, id esl, promissum itttttn, sciiicet ut sim
non iilius elationis, sed liliuspromisbionis,vel servo
liieo, JMu so ageiiti eecmdum verbum tuum.

Botntatem ei diicipUnam. Quasi dicat : Qiiia fecisti
miJii aervo luobouiiateui, «rgo doce me bonitatem e$

fmoL. xciu,

A disciptinam et scieniiam, Petit hoc sibi augeri ei per-
fici. Qjomodo enim qni prlus dixit : Bonitatem feeisti
cum servo tuo : dicit nunc, Doce me, Dornine, bonita^
tem^ nisi, ui magis innotescat diviiia graiia dulcediiie
bonitaiisTNam et illi fidem babebant qui dicebanl,
Auge in no^ts, Domine, fidem, Et bsec e»t oraiio vel
cantatio proficieuiium, quindlu hic viviiiir. Seiiiper
enini in hae viia i>ro qiiobbet bono ui augeatur, est
orandum ad Domiiium: Doce me disciptinam. Disci-
plinam autem vocai paternam correGtionem Dom;nt,
de qiia Saloinon dicit : Quem enim diHgit Dorninui,
corripit : fiagellat aulem omnem fitium^ quein recipit,
De qua l*etrus Aposioliis ait : Omnis disciptina in
prmenti videtur esse non gaudii, sed trisdtuc, posti'4
autem reddit pacatissimumfructumjumtiie^his quiper
eum certaverunt, Cum qoo ergo Doininus racft boni-
taiem, id est, cui inspirat bonus dcieciuiiooeni, in*
siaiwer debet orare, quo in tantuin augeatur in eo
iliud bonumt U^ non solum pro illo contemnat car-
^ iiales delectationes, sed etiam proillo paiienter qiias-
libet perforat passioues. Sic eniin satubris disci-
plina adjungitur |>oiiitaM iion f|uaiitu|aecuni{ue, sed
tain magiiai l)onitati, id esi, sancias chjritaii, qua
sub ejus pressura non possit exsiiiigui, se inagis ma-
gipqiie aecendi. Ideoquo quia paruiu fuit dixisse bo-
iiitatem, utique tantum quo: possit hustiuere dlsd*
plinam : additur tcrtia senientia : Quia com li|
boniiatem lania erit charitas, qox iion possit exstingui
tribulatioDibus et teniationibus, quas adhibtt disci-
pllna : luiic necessaria erit sententia, scibeet ui bonio
seipeum eogooscat et sciat quid meruerit, et quid a
Domino accepit : ne ingratus sii, et dicat, Doce me,
Domine, boniiatem, inspiraiido cbaritaiem : doce di-
sciptinamf dando patieutiam: doce scienliaw, illuiui-
naudo inielligeiitiam. Sequitur. Quia credidi manda'
tis tuii4 Coinpetentius videiur si diceret, Qui.i
obtemperavi mandatis tuis. Promissis ergn creditur,
mandatis obiemperatur, sed inandatis aijter accipit
- bic. Cl esl dicere: Ideo dehes nie ducere bonitaiem,
^ etc, ^Kia ego eredidi mandatis tuis ;boc est credidf
mafHlala tua esse justificaiioncs pra^diclas. Ergo
(ijuasi dicat) fides lua, id osf, r redidi ia petrae gra-
tiam, qua quod mandasii perficiam.

Priusquam humiliarer ego. Doininus illxii: Doce
me ditciplinam : et qnasi aliquisdiceret : Quate es fia?
goilandus?ideo scilicet, quia deiinqoo s^ut [sumj fla-
gellattdtts, sicut prius: quia deliqui, sum flagellatus,
Mam (quasi dicat) ego sum luimiliaiiis in priuio pa-
renle mortis mulctalione. Sed priusquam humiiiarer
ego, deliqtd : iioc cst deliclom transgrussionis, quod
prascessit, causa foit bumilbtiouis : ha!C bmitihaiio
reeie referenda est ad Adam, iii quo omDis bumau^
ttatura tanquam iu radice est vitiata : el quia noluii
Subjecia ease veriuti. Et prodesl vasis miserjeordias
experiri banc homiliatiouem, ut damnaii superbia
diiigantobedientiam. Sequilur:

Propteretkcustodivi ehqmmn tuum, Quod est dicere:

Quia propter tranagre&sioiiem primam lam graviier

D bumiliasti, propterea ne sic amplius humiliarer, cuf

stodivi quanlum potui, etoquium, id esl, praecepta tua.

Boiiut es tu, Quasi dicat : Quia custodivi eloquium

tuum: ergo, Douiine, doce me uiaj^is etmagis iuhi^iere

justificationes tnas : et hoc in bonitate, id est, iion in

iristitia, sediu jucunditate. Oilarem enim dutorem di-,

ligit Deuif bonita.e dico luo, et ideo tuq, quia uatu-

raKter es bonm^ id est, sanctus et jucundus. £t nibil

xquius quam ut illius qui vere bouus esl servetur

bonitas.

Muttiplicata at. Superiorl continuatur ubi dixit,
Doceme diiciplinam. Quasi dicat ; Opus est ut doceas
me disciplinam, dando scientiam, (^ia tiuieo de4icerc,
Nain iniquttas superborum^ id esi, iniqua tribuJatio et
devocatio persecutorum est muliipicata super me;
sed (quasidicai) quantuinvis ferveat iuiquius, iioii
refrigescet iii nie (^haritas, quia ego in toio corde meo^
id esi, ex tota mente, et ex omnibus viribus scrtt(i|r
bormnduta tua. Mandatum^ inquit, itot*tttft tfo po^i

34

mi

iier>.«; V£Nerabilis opp. pars ii. sect. ii. ~ dubia ct spiria.

I0G3

til diilgaili invicem, Vel aliter, Iniqvilat superborum,
id esl, I eccatum primorum parentum, quf per siiper-
biaro,iion per inllrmiialem vel ignoraniiam, niaiiiiata
Dei ueglexeruni, e<l muUiplicata super me, niiantum
ad pcciiuiii ; quia per illud ia(irinus niuitimode faclus
f>um interius et exteriiis. Ul aiitcin (quasi dicat) pos-
liim evadere, ego quidquid agnnt aii, iion iinitabor
f>uperiiiam eorum, sed in ioto corde tcnitabor non ad
scienduni, sed ad facieudum mandula lua, Maiidjiia
generaliter hic accipiuntur prx;cepta divina : in priori
vero sententia determinate taiituin dileciionis inan-
(i;iia.

Coaguiatumeit. Siccontinuatur,qii:isi dicai: Nimi-
rum iniquilas superborum sive perseriiioruiii, Kive
parentum priorum, quia cor eorum «iiiod naturaliier
mollitum fuit per graii:iin, sicuf naturaliier lac mollo
est, per propnam eoruin ncquitiam est coagulatum,
id es(, luduralum : ineum vero ((|uasi dical) c«r ebt
iiiollituiD, quia Deut humilibus dat gra.iam^ scilicet
ul nuiic dilig:uit obedieiitiam , landein recipiant
excellentiam.

Bonum tiit/it, quia, Dixit siiperius, Muitipiicata sii-
per me iniquitat est tuperborum^ id est, persecutoruiii.
Et boc (qiiasi dicat) bonum ettM est. niihi utile cst ;
quia esl n»ibi ad correciiouem. Nam t'6r tribulatioiies
i.las liuniliasti me, ad li(*c ut discam justificaliunei
iucis, id est, ut inagisiiisisiam etditig:im praecepta lua.
Quia, ut Salonifin ait : Prosperitas stuliorum perdet ii-
los^ vel aliier : Muiiiplicaia est super meiniquitas su»
perborum priuiorum pareuium ; el boc est mihi bo^
imiii, id e^t, uiile, quia ideo sic liumiliasti fne, ui ju-
stifieatioves luas^ a quibus pritis receiisi per siiper-
Mam, ttitcam iiisisiere et observare peroliedieniiam.
Qn\% vero hx jusiilicaiiones non pos^uul addisci ,
iiisi kb illo cui dulces ei delectabiles sunt : ideo
subdit , Bonnm mihi iex oris tui, Quasi dicat : Dico
II 1 discam jusiificationes tuas : qiias ideo debes lue
docere quia iex oris lui est mihi bonum , id esl , quia
prftcepta tua suiil niihi jucunda et suavia : ei non
paruni, sed super miilia auri et argenti, Plus eiiiin
diligit charitas legem Douiini , quain cupiditas avari
uiulta miliia auri et argeuti.

luth, scientia vel principium.

EXPLANATIO.

Ad decimam iitieram eohors glcriosa progrcditur^
in qua peiit inteliectum mandatorum sibimei debere
concedi^ a vere vitm munere perfruatur : ei petens ui
ptf Domini misericordiam fiai immaculata , ne possii
in iiia judicuiione confundi. Reete igitur scientia vei
principium nuncupatur iiitera, in qua popuius fideiis
ab iiio eapiendi quanrit inieiieeium^ a quo vivendi sttm-
psJl exordium, Manus iitaf, in^vieits , fecerunt me^ ei
piasmaverunt : da mihi intelleetum , etc. Potesi eiiam
scientia , vei principium ad hoe interpretari , qmod di-
citur :Cognovi^ DominOt quia eequiias judicia tua^quod
in Mebraiea veritate ita iegitur : Scio^ Domine^ quia
jusium judictum tuum^el hocsdeniiee perfections^qum
in futuro revelanda esi^ esu principium : qma nune ex
parte eognoseimuSf el ex parte prophetamus,

COMIiENTARlUS.

Manns tua feceruni, Quandoquidem adeo jucuoda
e»t iiiibi Ui& oris tui,6rgo, Doiuiiie, da mihi inteiie»
CiUm, id £>t, recjrea in me ratioHaliuiis et intelleclua-
litatis, quam posuisti iu me anle pra*varicati0ii6ro «
curo in abundaitia vjrtuiuni existerein. El merilo

Suasi dicat) peto a te recreari, quia lu me creasii.
aitiis tuce euim interius in aniiiia feceruni me , et
platmaveruni me exterius in corpore ; et quasi dice-
reiur , et a spiriiu inierius prcsideute» Quo frus.o
peiis 16 recreari , i(<eo scilicet ut alji coii/brroeniur
mihi« hoc esiquod dicit : Qui liiuent Cbristum uon
hoc ei^i omnes timentes le casto iimore , studebuni
ranCoriuari mihi, ei nie imituri : et tanabunlur in te
iion propter rae ; sed qula ego spsrooi in rer^o , id
est, iii proinissione tua super quam peiimus aut iii-

A telligiiniis. Plus enim iiobis fulunim est boiil, qiiam
vel petat ratio nostra , vel iutelligat iiteiisura. Tala
est illud qiiod A|)ostolu8 dicii : Imitaiores ntei esioie^
filii charissimi^ hoc Cftt uoii in quantuni ex lue suui,
scd iu qiinntuin imiior Chrisiuni.

Cognovi^ Domine, quia, Quai^i dicai : Ideo sperawi
non in ine, sod iit verbo tuo : quia vfre cognovi quiul
Ifia judicia^ id esi, prxcepta lua , qiias lu judicas ser-
vanda, kuiiI non soluin a*qua, sed ipsa mquitas: quia
8 rvantesse bciuut atquos et juslos, quaie ieueada
et dillgenda suni. Ego vero neglexi eam, et ideo
humiliusti me per huniiliiatem uiortalem in radice, ei
lioc in vtriiaie^ id est, in \ero judicio luo.

Fiat misericordia. Quasi dtc:ii : Qunndoquidem re-
ci^denii prius a uiandaiis luis facta esi ira lua, rrgn,
Domiiie, servo luo redeuuii prxsta misericordiain
tuam, iiam agenii secuuduni ehiquium iuuin, id esi,
secundum m:indaia tua, fiat misericotdia lua, id esl ,
a ;hibeatur misericors affcciio tiia , ad hi*e ui iu liac
B piocellosa lentationis viia consoietur me, NiinceniiH
suni ooiisolaiiones miserorum , landem eniot gaudia
beaioruiiu

Veniaut mihi. Qaasi dicat : Non solom peio ui
misericordia tua niihi /Sa(, sed etiam uiiseroliojies faur,
id est, exh.bitioiies ipsius iiiisericordi» v^aiom mihi^
scilicei voces me, peccaia conduuea 61 jiislilices, et
sic rii^am vita vera : vivam dico, id psi , ^iiia lex iua
esi meditaiio mea^ id esi, quia as8idue meditor legem
iiiaiu, baecmeditaiioconauiis est cogitatio. Qui enim
sic roediiaiur legem Dei , ui diligaul eum, baec est
vita vera. Uude Doiuinus in £v»ngeiio : Observa
mandaia, si vis ad vitam pervenire,

Confundantur superbi, Quasi dicat : Mihi^ inqoan,
reniani miserationes, e coiilrario autem superm^ id
est, persecutores eonfundantur, id e»t , confu.oibiies
se recognoscant hona vel inaln confusiune. Et ideo
dico confundaniur^ quia fecerunt injusie : et vere in-
ju&ie, quia tni^iitlaism operati suiii in me, Quid enim
p iniquius quaui et horoineni in se inaluiu esse » el iit
^ ad.malumaliospeilrabal,operain dare? Ipsi, iuquaiii»
volueruni ine devocare , ego autetn poiius quam eis
acquiescam, exercebor iu mandaiis tuis non ad sciee-
dum, sed facienduiu.

Convertantur mihi. Quasi dicat : QuaDdoqaidero
exercebor in mandatis tui$ , ergo coitoerfaiilKr «liAt
(pro ad me), id est, coiifomient se mihi, timemie$ le
casto tiniore, ei quasi didii : 7tm€itirs u dico illos
qui novsrifiii iuierius tesiimonia tua^ id esi« pr^cepia
iua, scilicei noii ad scieiiduni, sed ad facieiiduni.

Fial cor mevm, Quasi dicat : Ut alii exemplo roeo
convertantur, ei uie iuiiientur, ergo, Domine, ear
meum fiat immacuiatum, id e^i , (iat sine uiacuia , et
irreprebeiisibile tu fustifieationibue ims « ad boc ,
al nun confundar^ id esi, ui a seaoeoiibus me non
possit dici, Uic homo OBpii mdificare^ hoh potmit
conemmmare,

Capb, manus.

O BXPLANATIO.

Vndedtnam liiieram periarinus in hae lerra popn-
iu$ deeaniai^inquanimium desiderium $mum iu advenim
Domm feiiciier confiietur, Enumerai quoque quanim
superborum insuitaiione periuierii, Ad posiremmm pe^
fii, til in mandaiis Domimi ipsitu mmnere perseveret.
Hcec ergo meniis devoiio per Caph iitieram deeignaimr,
qum ita manus interpreiatur , ut ejusdem manus pai--
mam^ $ive voiam^ significei, id esi, non contractem
eam^ sedapertam^ eipansisque aigitis insinuet, Manm»
ergo significai opera, vei cordis^ vei corporis^ vei fptitu
amoris interni, Apertio vero ejms est quam Psalmisia
conitnendanSf aii : c Reveia ad Dominum tiaminaat,
ei spera in emm^ i eic.

COMMENTAIUUS.

Defecii in saiuiari iuo, Quasi dicat : Ideo, Domine,
debes facere car memm immaculaimm in justifieasia*
nibus imiSf ei anima defecii iu se, ut proficerei in

J

f069

IN PSALiklORUM LIBRUM CXSGESIS. -- P3ALM. CXVIII.

W9

Scieiidiim quia non oninis dereciiis est poenae, vel A ciipidiiails, ut rerveret amor cliariiaiis. Vul nVn^r,

, •..•■• •!• > . !_•••_ J m ..__ ^..^«! j:^^a . ll__*a^ __•_ ..__.»_l_ • • • .

ciilp.v, sed et est hudaluM^ et optabilis defecius.
Cntn enim proteclus et defecius sint roniraria, bene
prorectus accipitiir in bono, et defectns in malo. Kt
iit in nobis aliquid proHciaiur, vel deficiaiur, addi-
tiir per determinationem, tamen et prorecliis in malo,
et defectiis in bono accipitiir. Quod autem prore-
clos accip-atur in nialo, testatur Aposlolus Timo-
theo prjscipiens : Profanat vanitatei verborum devita;
midtum euim proficiot ad impietatem, etnlibi : Pro*
fieient in pejut^ dcfeoius vero a bono in nialum ma-
liisesi, a malo autein in bniiuin bontis est. Talis
defecUH bic accipitur^ Et significat iste defectus
quoddam desideriuni, quod surgit ex dilectione.
Quod desiderium a condito miindo in corpore Cbri-
sii usqiie ad Virginis p^rium non defuit. Semper
€nim priiis aliqui fuerunt qoi evspectarenl quoniain
desideratus cuiiciis geniibus manifestaretur, sicut Si-
uieon, qui dixii : Putaf durnbOt pulat videbo^ elc.

qiinsi dicat : Merito opto consolari, qiiia sicut uier
roollis, si poniiur in pruina, inutilis fit ad suscipicuT
dos liqiiores, nisi pniis solvatur a calore, sic quia
sup^^rabuiidante iniquiuie refrixit in me chariias,
inutilis facius sum ad suscipicndos liqiiores, id esi,
ad perficiendum praicepla tuii aique doctrinam, nisi
prius solvar per spirilus tui furorem, id est, charit
tatero, et est quasi dicat : Quanlunicunque sim in-
utiiis, tameu non tum oblim^ in quantum potui , ju-
ttificationet luat.

Quoi tuni diet tervi tui, quando fnciet de perte-
quenlibut me judieium. Dixit quando contolaberis me,
Et merito (quasi dicai) opto cons ihri, quia in die-
bus meis suin, bocest, in diebiis calainitatis» et to-
tiiis roiseria;, quos ego prxvaricando feci meos.
Quos eniin tu mihi dederas dies, pleni gaudioruui
erant et aeterni ; ego vero inibi dies xrumna plenos
el miserabiles feci. El quot tunt tales diet tervi tui.

■ m 1*1* iW a k . .

A partu vero VirKinis quodam modo quievit hoc de- B '*"c ^^ quandiu dilTeres, educcre nie de diebus

^•Yl_. j ' : f\ :•, ^u " «....AA.:» Ai i.:K..i.^i:^»:a9 e». i^ ^__.' _ .. j^ .

sinerium usqiie ad nscensionem Domini ; ab ascen-
sione auiem non dcfuerunt adiiuc, neque iisque ia
fincm sxculi deerunt exspecianies, ui desideratus
ijfe sa*culo nianifesletnr. Quod osiendit Apostolus,
dieeiis : De reliquo repotita ett mibi corona jufUiie,
quam reddet mihi Dominut in illa die; non tolum au»
tem ndhi, ted et omnibut qui diligunt manifettationem
ejuM, id ei. qui dcsidfrant advenium ejus, et regnum
ejus. Et de lioc affieciu, scilicet, quod tale deside-
rium sigiiilieat, aul iste qui dicit : Aniina mea defe^
Ml iii se, lendeiis in talutare tuum^ et nihii prassii-
meiido de se, sed de sola salvatione tua. Et idieo de^
feeit anima mea, quia tperavi noii in meritis, sed f/i
verbo^ id est, in proiuissione lua, ut siro, scilicet,
filius promissionis, iion filius elaliouis. Et non paruro
speravi, sed supra quam petimus aut iutelligimus ;
futura enim e^^t inaj«*r mcrces, quam sit in vinea

circeris ei tribulationis? Et quandofaciet judicium,
id esl, discretionem, ut educas nie de pertequentibnt
me ? hoc est, quaiidiu differes separare localiter,
quos jam divisisti moraliter.

yarraveruntmihi iniqui fabulationet, ted non ut lex
tua. Quasi dicat : Non frusira dixi persequentes me,
quia iniqui narrauerunt mihi fabutationet^ id est, nii'
ffas suas, ut me deciperent et devocarent ; led ill:o
fabulatioues iton suiit audiendjc, ut tex tua. Et iiic^
riio dico ut lex tua, et omuia mandata tua sunt ve*
ritaSf illorum autero sunt fabulationes, id est, talis
est lex tua, in qua non taro delectoruro ornaiu ver-
boruiu, quanturo de virtute scnieotiarum, pro qua
veritate iniqiu pcrtecuti tunt me, et ideo, Doiniuo,
adjuva me, iie in lualo dcficiani, ei ut in bono pro-
liciam.

Paulo minut contummaverunt me in terra^ ego au*
iem non dereiiqui mandata tua. Quasi dicat : Opus est

labor. IItc »pes fac t, ut pcr patientiam exspectetur,

quod a crcdenlibus non videtur. ^ ut adjiives. quia iuiqui consiimiMaveriini m0, id est,

Defecerunt ocuti mei. Jdem videtur diccre per si- ^ contribulaveruiit et mortiOcaverunt roe, quod est

miliiudinem a!iam a servis iractam. Servi enim a suo >i>ibi consummaiio. id est, perfectio ; ipsi, dicoy ^*

eontuitu deflciunt, etiam in eontuitum dominoroin vtentes in terrUy id est, in carne mea. £t paulo mi^

niit fuit, id cst, valde pirum fuit quod oronem vo-
luntaiem suam in roe non coroplevernnt. Quasi enini
responsuro inortis iu me habui, ego autem quantuni-
cunque s»virent in roe, non derdiqui mandata tua.
Vel aliter : Consiimma««riiii( me iiertrahendo i/t ter-
ram, id est, in terrena et carnalia desideria, non
qiiOvl vera consummatio sit inhsrere terrenis, sed
repuiatione illorum. Sicut eniui spirituale^ viri coe*
lestibus inhxrere desiderlis, consuinmationem prai-
dioant, sic carnales horoines inhsrere terrenis, con-^
summationem veram annuntiant. Et ideo dicit i
Ctfiisiimmaoertt/il me reputatione sua, declinantes nie
in terram. Sed lameu ego non dereliqui mandata tua.
Et ideo, Doinine, vivifica tne iiitus, et si mortificcr
iiiterius tecundum mitericordiam tuam, scilicet, iioa

prospiciunt, scilicel, ut seinper parati sint facere
qiiod illi innuunt. Siini:iier iste dicit : Oculi mei, et
ociili inieriores, ratio et inlellectus, dcfecerunt a suo
coniuilu, tendentes in eloquium tuum, id est, in pro-
missionem luam, boc est, quod nullo meo praesu-
meotcs, sed de sola promissione tua oculi mei dico,
dieentei: Quando contolaberit mef quia oris tantuni
est dicere, oculorum verovidt^re. Sed bene dicii,
quia non exteriores, sed interiores oculos accipit,
quoruro dicere est ipsuin des derium oraiionis. Cuiii
autem dicit : Quando contotaberii me f se moram per-
peti ostendit. Quod au^em ideo sit, ut dulcior ve-
niat delata jucundiias , aut quia sensus desideran-
liuiD expriniitur, cum iii spaiio teniporis, quod suIh
venienii breve est, illud anianii tarduin est, et di-

ccre : Quaiido consolaheris ino, id esi, iisquequo s^mando vitam, ne negando vitani, perdam vit^m, et
differes veram coiisolatiooem a ine. Ilic eniro est D sic qui pro vita veritatero nolo deserere, vivam roo-
' onsolatio tantum miserorum, nonduin consolatio riciido pro veritate. t.i ideo (quasi dicai) pcto iit

beaiorum, quaro isle desiderat ; ardesceiitibus autero
f piritualibos dcsideriis sine dubitatioiie torpescunt
carnalia desideria. Et hoc est. quod dicit ; Quia fa-
ctut ftim iicut uter in pruina. Per utrein enim acci-
piiur caro mortalis; per pruinam vero, quue duri ros
coeli esi, inielligitur coeleste beneficium, quo tao-
quam cohibente frigore carnalia desideria torpescant,
etestdicere: Ideo debes me consolari, quia ido-
neniB adhuc nie fecistl. Namqiie f<ictu8 suro sicut
iiterus impositus pruinx. Uter per se inollis, si In
pniiuj ponatur, induratur; sic caro iiostra, qus na-
luraliter propter concupiscentias mollis est, per coe-
leste beneficium dura sit et rigida, iie dirfluat per
fluida earnis desideri^. Et liinc flt ut justificationes
Dei a incnioi ia non dilabaniur» quin aliunde non co-
giutur. Quapropter subseqiienter dicit : Juttificatio"
nes tim non tum oblitut, obstrepuerat enini fervor

vivifices loe, ut cuttodiam non sciendo, sed faciendo
lestimonia omnia tua, id est, pr^ce^ta tua, quae tu
tesiatus es non soloro re, sed et voce.

L-irocd , disciplina.

EXPLAICATIO.

Ad duodecimam titteram plebt ccelettit advenit, in
qua virtatem Domini lactaque deicribent, dicit omniu
temporalla finem pot$e iutcipere, mandata veroejut
nequaquam tcrminum reperire, quorum digciplinm ii-,
benlittime tubdita proclamat ; iln ceternum nonobii^
vitcar jutlificalionet tuat, et ideo Lamed ditcifjiinatn
ionat. >

C01I1IB.NTARI08.

In CBtemum, Domme. Iste qui bic loqiiiiur, qu:|sl
tordi» atfectus instabiliiatis, ciijus p!eua haec viti

1)71

BKDiE YRNGRABILIS OPP. PARS II. SCCT. II. - DUBIA RT SPURU.

1071

est teniMionis, ct in tribalatione sua inflammatus A
('esiderio coelestis patrine, id est, Jerusalem su-
|iemae, quasi sursum a^tpicien^, dicit : /n tBternum^
Domine^ etc. Qnasi dical : Dico, Douiine, ut viTi-
Hces nie ; illos ;iut'*m, qui in ccelis ^unt, i'i esl, ;in-
gelicos spiritus vivincnri noii oportel, quia in illis
pennanel verbnm tuum^ id esi, pr;pceptuiii veritatis
iii .'viernnm.

In generatione. Quasi dic;tt : Non solum in etslo^
sed etiam in terra permanel tferbum /t{?im, qiiia veri'
las tna est in generalione et generationemf id est, in
omni generatione siiccedenti et decedenti, in gene-
ratione pertinenie ad legetn et ad prophetas, quia
non defecerunt tunc eiiani, qui fiilcm liaberent,
quae posiea revelaia est iii Clirisio, ei in geiieratione
periinente ad Cvangericam gratiam, ( quasi dicat )
i|uod vel in*hac, vel in illa generatione permanet
veritas tua, non ex se esi, sed quia tii fundasii ter»
rnm culiam, id esi, Ccdesiam slabililer fixisii super
illud fundamenlum, de qiio ait Aposiolus : Funda' g
mentum aliud nemo ponere potest prwter id quod pO'
iitum eit, id e$t, Chri$tu8» Ct qula tu fundasii, ideo
manet Teriias lua.

Ordinatione tua Qnasi dicat : Noii solum ex fun-
datione tua veriias in lerra, sed etiam in coelo per-
iiianct, quia dtet, id esl, supercoelestis spiritus ad
Terum diem» id esl, ad veram clariiaiem pertineii-
tes, quod apostai» angelo non adliipsetunt, sed per-
severaruiii in vcritate, hoc n«>n habent et se, sed
ex lua ordinatione, id est, cx lua dispositioneet volun-
late. Ct vere ex te babeni, quoniam serviunt, id
esi, subjacent, et parent tibi per ontnia non ioium
terrena, sed et coeie^^iia. Aliter autem (quasi dicat)
peto ut nie vivifices ; illi auiem, quos grHiia iiia fecit
< oelnm, id esi, comptutores alioruin, non indigent
vivificat one, quia in ccelo, id esi, in illis talil)ut
permanet verbum tuum in mternum. Ct non sohim in
cobIo, id est, in prasdicatoiibus alios docirinae ver-
bis compliieiilibus, sed eiiaai in eompluiis tam in n
priorl generationc ptTtincnte ad p;ilriarchas et pro- ^
pheias, quam in posteriori generatione pertinenle
ad evangelicam gratiam, et boc noii ex se, sed quia
tu (unda$ti lerram, el permanet^ sicut supra dicluin
€81. Ct iion taiitum excultam lerram filndasti, sed
etiam cultores, quia dies, id esl, omnes pcrtinenies
ad lucem fidei , eii:«m cognitionero praeceploruni
itiotum, et cultores el culti perseverant in veri-
late, non per se, sed ex lua ordiuatione ; quonam
omnia tervinnt tibi^ nl snpra dictum est.

Niti quod iex. Quasi dicat : Quoniam quidem
omitia $erviunt tibi, ergo, Doiniiie, vivifica me tecun-
dum mi$ericordiam tuam, ob hut iie pereain in /ra*
mHitate meft, id est, in humilitaie mortali, hoe ex
line versus accipitor, ubi dicit : I*eri$$em in /!iKiNt/r-
tate mM, ita dlco, ne pertiiin» sicul t«iuc forstian
Iterisseni, quaudo Iniqui paulo minus eon^ummave"
rum in t§rra^ i\\%\ hoc me juvissti, qaod iex lua esl
medilatio nh^a, lex uiique lidei iioii inanis, sed qu«
per dileclionem operaiur, el per quam graiiam, quae ^
lortes facit in passione temporali, ne pereaut in
liumililate morlali.

in mternum non obiioitcar, Quasi dicai : Quando-
quidem lex lua, ne perirem, adjuvit, ergo iion obli»
viicar ju$tilieatione$ luas, id est, praecepia legis tuae
juatificaiitia, et repNeiit aequipollenler causam, di-
cens : Quia vivifica$ti me in ip$i$f ne scilict I perireni
in humirnale moriali.

TKttssiim. Qiiasi dtcal : Quia,quantnm in raee&t, non
obHvi$car ju$ttfic ttione$ tua$^ ergo, Doiuine,sa/vtimm6
fac^ id est, fac me p«Tseverare in ipsis, quod facere
debes, quia tuui $um. Meus enim esse volui, et per-
didisii me ; nonc autcm factos sifm ftcas, id est, vo-
luiitatem tuum insisiens, meam poslponens, qoapro-
pter debes me salvare* Ct vere tuu$ $um, quia exqui"
itvi, non ad sciendum, sed ad faciendum, juttifica»
tione$ iKiis, postponendo meas.

Me es$peetacerunt. Vere juttificationet tuat exqui"

tivif quia cum peecatorett id esi, persecutorea nie
exspeciarcnt, iil esi, ex mora et luna mecum agerent,
itiide alibi : Sederunt principet^ ef aduertut me /o^ii«*
b>intur; cum me, Inquam, exspeciarenl, sii^ut vero
extpeeiaverunt, ad hoc, ut perdereni me, i<l esi, al
me devncarenl, et sibi conrormareni, quod si f»ce-
reni, vere oie perderent, lamen noii me devocave^
niMt, qiiia intellexi te$limonia, id esi, vei um inlelle-
Cium babui de pr.i-cepiis luis, scilicfl, quod non
lanium essent scienda, sed facienda ; et qiiod easet
morieudutn priuii quaui a mindalis luis receden-
duin.

Omnit, Qua^i dical : Proptef boc, inquam, tiilel-
/exj lettimonia tua, qnia vldi, id est, proposni m'bl
finem omni$ eontummationi$, Omnis autem consom'-
in:itio esi cen^re pro veriiate usque ad sangoinit
effasionem, el pro summo bono omni^i dora lole-
rare : hujus finis, id esi, praemium est in vita, ei
per moriem hnjus vit» Iribidationibiis el opprobriia
multis acquisita. Sed qiioniam neulra praedicia con»
summatio prodesl, nisi in patienie et coufiienie sic
cbariias, sicui teslatnr Apostolus, dicens : St tradi*
dero corpu$ metmt, ita ut ardeam, eharitatem amam
non habuero, nihil prodett mihi, ideo subdit : Vidi^
id est, proposui niiiii non tanluin finem eon^umma-
tioni$t sed etiam mandtitum tuum, Mandatum^ iiiquil,
novumdo vobi$, ut diiigaii$ voi, id est, ('harilatia
praeceptuin, quod est nimi$ latum, Quid enim laiios
quam in qito pendet omni$ lex et prophettef Vel aliler:
Vere lesiimoMta tua intelle^tt, quia in chftritate ea
compleri consideravi, hoc est, quod afqiiipollefiier
dicil : fidi, id est, attendi mandatum tuum nimit la^
iKm, id eai, chariiatem esse tinem omiiis consiNnma-
tioiiis» sicttl Apostoliis ait : Fini^ ioiiu$ preeeepti es$
charitat, e(€.

• Mem, ex quo vel ex ipsis.

EXPLANITIO.

Populut beatutf qui prophetarum atque Evangelii
plurima meditatione profecerat, alloquendum tnpertUh
eent ette, ee tenioret a$$erent divina intellexitte mon-
data, et ideo tuper mel et favum ori tuo ScriplHrarum
divinarum tettatur proveni$$e dtilcedinem, Quod ergo
Mem interpretatur, ex quo, hoe e$ty qui dicitur :
c Qiiomodo dilexi legem tuanu Domine ! t et' iterum :
c Quam dulcia faucibus mei$ eloqnia tua ! > id esl, ex
quo affeclu duleedinis ei amorii, ut $i(fnificet ex in-
timo; qui vtro diii ur ex ip$i$ Domim mandati$ eo«
riim^em concip^endum amorem^ unde dicit : t A man*
dati$ tui$ intellexi. i Eic.

CoMIIENTARIUS.

Quomodo dilexi, Quasi dicat : Yere inteUem lesfi*
monia lan, nam iHtellexi legem tuam, Id esi, legooi
fidei. Quomodo 7 Id esii eo modo, quo diligeada est«
Ki quis sit inodus ille, exponit, diccns : Talm diaeti
meditatio mea, id esi, sino iiitertiissione, ei loio
corde, el ex oinnibus viribus, medilor in ea, dom
ad scieiidttm, sed ad facieiHhim; sic diiifenda «sl
lex Domini Undtt atibi : in lege, inquil, volumtae efut^
ei in lege eju$ meditabitur die ae nocte,

Super ininucoe meo$, Quasi dic:a : Meriln, Domine,
dilexi legem luam , qoia tu fecisH maudato lao, id esi»
pcr legeni tuaiii mg prudentem $uper inimicoe meot*
Onincs carnaliter iegeiu inlelligfnies iniuiici suiH
eorum qui spiriiualiter eam iiitelligiint, quia voleu"
tet justitiam $uam $tatuere^ et ju$titiee Dei nou esse
eubdiiit putant ex justiiia factorum se salvari, el ideo
inimicantur illis qui nullis meritis, sed soli grat4«
salvationem attribuuiil, id est, splriiu^liier lefom
iiitelligenlibus. Qitocirca spiiilualiter iste legem in-
teiligenSy dicit : Feei$ti me per mandaluni luuni
prudtntem $uper inimiee$ mee$ : quia ego intellexi»
quod non potuerunt intelligere, scilicel iiomine fa-
ciorum per legem possa jusiificari, sedpersolara
legein Hdei, hoc est, quod Apostolus ail : Geutet qutt
non teelabantur juttitiam^ apprehenderuut eam : Itrael
vero teitando legem^ non invenit iegem fidei^ quia nou

I

«073

1N PSALHORUM LIBRUM EXEGESIS. — PSALM. CXYIIL

107 J

ex fidt^ $id quati ex operi^s : offendtrmi enm ui A
lapfdem offentionis, Sequiiiir:

Quia in mternvm mxhi etl, Qmsf dicai : Meo dico,
<|Uod prtidenteni nie feceris siiper iRimicos, quia
mandaiuin tuuni, quod esl illis qu;i8i in lempus, e$i
mihi in wlernum^ qiiasi d cal : Quia ego iiide eispe-
clo «ternn, ipsi vero lemnoralia.

SKper omnes docenltt* Dixil, Fecitli me prudentem
tuper inimicot^ el qnasi dical:i)on super quoscun-
qiie iuimiciis, sed eii;»m sufier prncipuos : quia ego
inleUeKi tuper omnet doeentes me^ id esi, roelius in-
lelleii quam oranes scrib» et pbarisxi, qui me
▼olebant docere, el se solos perf^cle legem scire
repotabant. Qaibus in Evangelio diciiur : ViB vobit^
qui habetit ciatet tapentius^ nec tot inlraiit, nec aUot
intrare permittitis, Et vere super eos inlellexi, qiiia
cuni eogitatio «"orum sit terrena vanita?, tetiimonia
fifa« ii est, prscepta lua, n^^que ad sanguinis effusio*
nem testando, suiii medilatio mea.

Super tenes inieilexi, Dixit, tuper onrnet docentet B
weintiUexi^ et repeiit tlliid .'equipollenler propter
aliara causani, nuam snbdit, dicens : Intellen tuper
tenet^ id est, super lllos niorosos. volentes esse
dontoren, qni tantummo lo pbytacteria tua dUatabant^
tt fimbriat magnificabant^ legem scriptam in fronte
ferentes, qui in corde erant prflevaricatores ; et vere
•uper illos intfllexi, quia ego qu(eti9l mandata laia,
non ad sciendu», sed ad facieiidum, quod illi non
fecerunt.

Abomni via mala. ¥fre qimivi mandata, qiiia
prohibui noii solum manus. sed eliam pedes^ Id est,
aflectlones meas, ab omni wia mala^ id est, ab omni
opere malo. Et ideo iion soluni probibui inaniHii,
sed animam, ut eutiodiam rerba^ id esl, praecepta
lua^ quse siint sancie cnsiodienda.

A judiciit luit. Dixil, Prohibui pedet meot : et boc
modo («iiiasi dicat) probibiii, qnia noit declinavia ju^
diciit rifjt, id est, ab operibus illis, qu» judicas csse
facienda. Et merilo boc, quia tu qui nibil inuiile p
praecipis. nibil quod libi condutat ad vitam slaiuis : *
potuitti mihi legem, mu q am limebaro ul servus,
sed quam diliji^ebom nt fllius.

Oifam dulcia faucibut meit, qitasi dicat : Qiiando-
quidem tu posuitti mihi leqem, ergo eloquia, id esl,
praicepta tua suiit ifii/cfii : quia sunt ori meo tuper
met et favum, iil est, dulci<»ra sunt mibi oiiini dnlce-
dine terrena, vel aliter. Per mel eliquatum paiens
4loctrina sapientiae intelligitur, per favnm vero oc-
culta saptenlia doelrin», quoe in abslrusioribus sa-
crameiiiis, sicut niel in favo, clauditur. Et quasi de
lerreis cellis ore dilTereiitis tanquam ore mandenlis
exprimitur ; et hoe dicere efo^Mrii (tia, id est, prae-
cepta, quae tii specialiter per teipsum dedisti, snnC
ofi meo tuper mel et favum, id est, sunt jnihi duU
ciora omnl docirin.i sapientix per doctores edoeta,
sive Mt paten^, sive orculianii, mihi diilci^.

A mandatit tuit, Quasi dicat : Merito per eloqnia
tiia intellecium habui, quia ego ineltexi a mandatit
luit : hoc est. verum de mnndatis tiiis, quia didici O
ca non audiendo tantuii!, sicut srriba; et pliarisaei«
sed faciendo. Pcfeclius eniin scit ille rcm, qui di-
scit faciendo. Et quia adeo dulcia sunl niibi elo4|uia
tua, qnod aequipollenter dicere esl ; quia viam a^qui-
laiis dilexi, propterea omnem viam iniquitattt odivi,
Nemo enitn perfecte dilgit aequitatem, qui non per-
fecte odit iniqnitatem.

Nuu, sempiternum, sive piscis.

BXPLANATIO.

Ad quartam deeimam litteram cohort beala pervenit^
in qua pedibut tuit Dominiei verbi lumen ratliare coit-
gaudet^ animam tumn humillima tatitfactione cotu-
mendant, expetent retribuiionet Dumini perpeiuat, et
ob quat littera htec umpiterni nomen accepit, Porro
quodet pitcis interpretatur^ otlendit eum^ qui tcsculi
/luctibus obtHut, lumen verbi requirii, dicent : iiumi'
Ualus sum usquequaque, Dominey elc.

COMMB.NTARIUS.

Lucerna pedibus melt, Qnasi dical : Merito eloqiii;i
tiia Kunt lucerna pedibus meis^ id est, operibiistneis.
Et sunt lumen semitis meis^ id est, illumin»iio sunt
ad illa arctiora, qii:e sunt mibi iiisistenda. Nola vero
qiiod dicit : Lucerna sunt et iumen : lucerna eniin a
lumine babel luinen, sicut montes illi, de quibus
dicium est : Levavi oculos meot in montet^ unde ve-
nat auxilium mihi. Hoc sunt apostoli, a luiiiine suul
iliuiiiinati, quia sol juslitiic exoriens priiis ilios illu •
minavii, el per ipsos in convalles reduxit, qua pro-
pler in bis et in aliis docloribtis lucerna est divinum
verbum in Cbristo voro, qui .1 se ipso illuminatio-
nein babiiit, quia Deut erat in Chritto, mundum tibi
reconciliant ; non lucerna, sed lumen est iilud, id
esi, Verbum divinum.

Juravi ei ttaiui, Quasi dicat : Quia verbum tuum est
mibi ei lucerna et lumen, ergo jurnviet ttatui, ete.
Quod quaeque fidelis aniin:! statuit, hoc cx ipsa lide
debet esse juramentum. Et ideo dicit : Juravi^ iJ esi,
lirmiter confiriuavi, et ideo nie dico jiirasse, quia
st;itui cuttodire jndicia justiiice iuee^ id esl, pnccepta
tiia, quae tu jiidicas esse jusia. Pro quibus cusioditis
humiliatut tum utquequaque, omnimodaui tribulatio-
nem passus siim. Necesse-est en«iii, quicunque volunt
pie viyere in Chritto, perseculionem patiantur, Etquia
iiiortificor exierius, ideo vivifica me, Domine, inte-
rlus. Oraiio est proUcienlis, qu.indiu bic vivitur.
Jara enim vivificaius erat, sed adliuc magis magis-
que vivificari rogat. \ivifica me, iiiquam, et hoc iion
secundtira iiieritum meum, sed tecundum verbum
tuum, id est, secundum promissionem luain, sci-
licet ot non slui filius elattonis, sed filius promis-
sionis.

Yoluniaria orit mei beneplacita fac^ Domine^ et ju-
dicia tua doce me* Qiiasi dical : Ut vivifices, ideo, Do-
miiie»fac me talem, ut sint tibi beneplacita voluniaria
orit mei^ lioc est, sacrificia laudis coofessione chari-
tatis, nou necessiiaie limoris oblata, et doce me ulte-
rius insistere judicia iiia, id est, justa prx*ccpta
tua. Vox item proficiemis quandiu hic vivitur.

Anima mea in nuinibut meit semper, Quasi dicat :
Ideo peto ut doceas rae judicia tua, ut aiiima mea
temper sit iit mam'6tts, id cst, ut semper tibi oflTeram
aiiimam meain vivificandani et sanctificandam, et
secunJum hoc ad similitudinem solam dicilur, vel
si per nianus opera accipianiur, iia dicemus : Ani^
ma mea temper sil tti manibut meit, boc est, fac nie
talera, iit in omnibus meis frucium animx ineae
inteiidam, et debes facere , quia iu quanlnm potui,
idoiieiim me feci. iVoii eniui stim obliiut iegem tuam^
id est, legeui fidei, qu.u per dilectionem operaiur.
Multi auiem (quasi dicat) ut obliviscerer labora*
veruni, quia peccaioret, id est, ipsius legis praevari-
caiores iaqueum mihi potuerunt^ id est, multa impe-
dimenla mibi paraveruot. Et taraen ego non erravi fs
mandatit tuit.

Htereditate acqultivitti. Vere non erravi, sed po-
tius acquitiui tetiimonia, id est, martyria et pro;-
cepla tua pro liaereditate possidenda, vel acquisivi
ea liareditale, id est, ad b:creditatero, scilicet ut
lesiis tuus ei martyr tuus essem. Testimonia lua
dico, in a:ternum proficieniia ; ideo dicit in cetemum,
quia non est in illis temporalis gloria bominuin
vana quaereiitium, sed aeteriia gloria hominum brevi
patientium, et siiie fine regnantium. Et ideo siibdit :
QMta extultatio cordit mei tuni. Quasi dicat : Merito
feci ea baereditaria, quia etsi afQiclio corporis sunt,
lamen propie r aeternam g oriam , quaiii per ipsa
spero, extultaiio cordit mei tunt,

Inclinavi cor meum ad faciettdat juttificationet luat
in eeUrnum propter iribulaiionem. Quasi dicat : Quia
lestimonia lua laetiiia cordis mei suiit, ideo incltmm
cor meum^ lioc est, devotum animtiin babui nd fa-
ciendat iuttificationes tuatin aternum ^quia superius
dixit : inclina^ Domine^ cor meum, Modo dixil : Incli-
navi cor nhum, ut osiendat et divini muacris es^e.

lOlJ «i:D,£ VEXEBADIUS OPf. P»I>S «. SECT. 11. - BUSU ET SPIBH. «W

Ips» iiisiificationcs, id cst, op.TJi misericordiae qna
iVca iie( cssilHes suul «lerna : foriasse ideo dicil .
miia opera illJ», 8i sinc dileclione flanl, n.n sunl
lusiiflciiiioncs. Si auiem per dilecilonem fliint ipsa
mieclio csl merna, ci ei par.iuir merres aeierna,
iinocirca inquil : In wlernnm propter rembunonem.
Id csl, nl in «lernuin diligciis in aBlernitaieni inve-
hial quod diligii.

Samecli, a<ijulorium.

expl^nAtio.

Ad Quintam decimam iilteram Cathoiicam veuU

examen[ in nua dicit iniquos, (^ .«'' f*'''.^'''""^' i^^^^^
vdio sibi fuiue, legem ^ero Uommt se dile us^ : pelem ut
ab eo smceplui maia s(eculi evadant, carnemque suam
.: .• fi^^::».*....f>.-iVf nP dft pins vr(evaricatione juai-

ab eo smceptus maia sceculi evadant, carnemque suam ^^^^ ^^^ . £| coa.tatto tancta ftitvaM te
fimori Domini.^ubiici, ne de ejns pr(evaricatione judi- ,0^^^ <| cjiur : /n cogttattone tmpti ertt ii
fr(tti-, exvptat: nomen quoque tiiierie pariter exponens, ^^^^ ^l Aposloliis :iil : Cogitatiombus tnvicem

f bi ait : Adluva me, il sa'vus ero. " santibus vel defendentibus.

I ui un . 3M^" f :^^^,a, «.««M/flttt nmM* neccatorei

Ct)U)lENTARIOS.

Iniquos odio habui. Ad idem, ad quod el praBCC-

dcDsVrsus conlinualur. Q»asi dical : Qula les^^^

tnonia lua sunt cordis mei exsuitatio, i^eomquos vo-

le?aes mc dcvocare ab illis. odio habui ^^^J^^^^^ ««f

iiiiexi. Vidcreiur compeicniius esse, si <i»cereu liii-

nuosodii habui,eiaquo8d lexl: aui iniqui laiem odf.

V , cl xquilatem dilcli. Quia conlraria sunl a>quus el

liiquus/a-q.ruas el iniquiias: sed ideo posi iniquos

"cciii posuil . Ul osienderel ec ho.nines iii.quos

I ^n " disse nai..ra. qua Homines facli suni, sed ini.

Iiuilalem , quia iuimici legi Dci facii sun . Quia au-

tem ncmo perfecie poi.'8i odissc iiiiquiiaiem, cl

irauiiai^^ni dUlgere, nisi divinitus adjulus ideo sub-

lU? : Eir e; \usciptor. Quasi dicat t Dico qura /ejf.m

luQm dilexi. Iioc auiem non ex me, sed quiajit es

bdJHtor meus, Domine, ad bonuni P^'^»;,?;^»;^^^^^^^^

' .. -j i..m AviifknHiiin. Kt DroDierea

iiUscept

meriio sveravt m vfn^vu tuu, •« "•'»•;•; ,

I?,am.M.per quan. pciimus aul iniell.g.nms ««cul
s:rpej^ni praEiliximus. • i ^^ au^^u

H ideo f0..vcrtil se ad iniq-.os vole.jles devocare

.1«. et d.iil : DecUnaU a me, id esl.des.sl. e a dc-

voca io..e cl ve,ar.«..e veslra, vo» «!;a''6" • " «'«

.erulabor ma,,data Dei m«. Non d.j.l, «''""». ««^

iinverii nialisnns a se decl.nan et.ain impciiii .
5a m*all o'l?ce'nl quid-n. ad fa.ien.lum ...amia^.
«d a scnitando avocani. ..ec solum cum r.x-niur
cl per8eq...iniur, sed cUa.n cum •«>"?."«'«,"**?■
q„riur , avocaul suJs pravis cons.l.is el dolows

"'£lp« me iernndum eloquium «««'». «'';:«|' •"•*'.
>io» conhndat me ab extpeeiauone mea. De ers.s n.a-

\L s2nm ad i.l..m. dejuo -.--. -^0-

Sprevisti omnet discedentes a judieiit luw, quta
iniusia cogitatio eorum ett, Vere me sempcr medi-
Uiilcm in jusliflcaiionibiis luis salvabis. Nam non
semper medilautes damnabis, hoc esi quod diat :
Tu tprevitti, id esl, dainnasli jaui per inleriorcs le-
nebras omnet discedentet a justitiis luit. id est, omncs
illos, qui orarii sunl, el non seinper mcdilanlur lo
nrapceplis luis, qua non «olum jusia, scd ip>a clura

iistilia sunt, quia observata jusios faciunl- iJ«i jnento
sprevisti co8, quia injusta cogilatio esl eonim. Yideiur
Uliiscsse, si dicerei:Quia opcra eorum suiit in-
iusia : sed ideo dicil de cogiiatlone, quia «mnia ope-
ra, sive bona, sivc mala, procedunt dc rogilaiionc.

Kt prius esl iunocens vel rcua in c<igiiaiione, di*

ctum est : Et coq.tatio tancta taivabit /«. Dc maU
ciuui cai. i^ . . — . — „ ^^ intcrroga-

m te accu*

tantibus vel defendentlbut.

PravaricanUs repulavi omnet peccator^ terrm^
ideo diiexi testimonia tua. Quasi dlcat 2 Vere eogt-
tatio eorum e&i injusta , quia pi^varicatorcs suni,
seil quia dicit Apo8tolU8 ; Quod tiH non e%t Ux, nec
vrmaritatio, nec gentiles, qui nullam 8cripiam le-
Kem acceperuni, binc sibi applaudcrcul, univcrsa-
lem senicutiam poi.il et dicit : Omnet peccatortM
lerrm. id est, oroues terrcnis inhareiit, qui 111 hoc
Ipso, quod terrcuis inharent, sunt peccaiorcs, id
est iransgressores legis, et ai non scnpiaB, umeti
naturaliier. Hos, inqiiam, omiies repuio pnevari-
cantcs, el horum omnium cogiutio est .»»J«s^;
quocirca damnabuntur. Ego auiem (quasi dicat)
ul de illis non sim, tdeo dilexi tettimoma tna, id cst ,
praecepu lua, iion solum ad scicndu.n, Rcd ad U-

^^TonZ'e titnore. Quasi dical : Quia diic:dtettimoma
^*"'' if r.y — c ^^, meas, id cst, coni-

i>rime can.aii» uc,.u..,. ^^. timore lua, cltimore
M810, non i.i scrvill. sed filiali. quein P^rfectach^^^^^
ritas forat non mittit, hii.c Apjistolu* ait : an.lo
crucif^xus tum cruci. Et alibi : Carttem suamcructH-
xer^Tcum viiiis et concupitceniHs. No» enim sine
causa Dominus . cum iu simplici ligno paU poi^l,
H n^ri. "ic eitensus est in triplici l.guo ut ct pe-
dcsTius ei manus sii.l iminohiles ; sed per hoc
piaefiguraturo est, quod sic passionem eJ"* »"»^" •
li ei conforroari debemus, ul omn.a «>«|"^^^J2t?.
quasi clavis couflia sinl J^^^^^.^^^l^^. J'!^ J'"^?*^^^^^
iperibus. Quod autem addil de ^'«'^'^lj^^^^^l^
qS;i8i dicat:r«o, iuquQm, "«'•^^ j » ^f . I^ ^'^
liniore, comprime carnet meas ; quia lex "»»• Jl"»
m naVur poenam, et non dat justiaam. noii couUgit
wrnes rocas. rrohibet ei.im manum. sed non pro-
iX ailirouro, quia inanet Peccandi voh^^^^^^^^
tuiic aoDaret in opere, 8I spcratur impuoiias . si au

.«Oi/or nVei,'., Doniine. ad bom.n. Pf''lf '«"«"'"' «• ttta^e^iToVlioroineTw»/!»' ««■"«•»««. idcsl, con.-
uicepior meus ad mal..m e»'^'"'" »•„':' ^«6^ ^ "rime caV..alia desideria me*.

X^S^r 1 dr" «o^^;;Hus duiu QW. -J2;,r;.Tsperrr im;X.arET.mi-re e«i«
'dtc'.:. ! Vos maiigni ... oc. is Tu SS^^s... peScatum est miUi grav.s p«.... Se-

Sp;raTyo?^ge;d„Trm;ro.:^c.;„^^^^^^^^^

inrcorpore, q'...n,vis ...orWO pn,p.er pccc» '.'^^ ^
.ini» viva.n ideo iion cenfunda» me ab extpectattone
r? E«peciali."eni.n eiuscrai vi.a. ex l.ac exsi«c.a-
U.'..'c si v^.a.n ...... adipiscen.ur, e..nf.....lunl..r. <\>»

Sem:Uic /.omoJp^. «di/i«.r*, «rf non potuti

'"'ZTn^rte el sahn* ero, el medilabor in iutHfica-
^o^rr U"! T»lc cU. .S ''|3fei' medV:

I Piur orai el dicit : Adiuifl me. Quod c8t aiccri ,

t ' .0.M ontldar ab ei>r"""r..;r;:ii;?a"^^n:
liiine, a,lj,na me, „1 quod ei »rl..«ri. »'»«'^^" « '"
"ovi, »'0..o... pcliciam; tt le a.ljuv*ole iatm

fuSlptumplScLum '.SirmiSgravis p«....Se-

'^'^A^udiciit enim liii* HmHi. Quasl dica. : W«>
Deio ul conUgas carncs me.i. qu.a u.eiuo. |u-
Sf^H» Norauie... a judiciis l......inum, sed «i-iii-

c«, «i, rrrru.ndim .im.o. quocirc. lU. v.Ur.

S;ita|SO.

Ain. fons sWe oculus.

BXPLANiTIO.

Ad teaam decimam Hlteram in <rlw«i.iii membra
DominTZntia per>euerunt, « «««S Tfd d'e'-
ei.rnal.oHit adve,uum, ««"?"•'*•*„.?««!;««• hu

(ari luo.

1077

IN PSALMORUM LIBRUM EXECESIS. - PSVLSf. CXVIII.

COMllB!ilTARIUS.

Feei fudicium. Dixitsuperiu9, DiUxi te$timonia lua
el y^re qiiasi dicai, dilexi ea, qiiia feci judicium
probanda ab improbandis discernendo, et feci jugti-
tiam, quae probanda erat in ar.turo producendo, et
Ideo, Doinine, non tradas me ealumniantibus me. Ca-
lumniaiite« sunt persecutores ; calumniam, id esf,
ralsa criniiiia objicienles et de?ocantes. Quibus
tunc aliquis iraililur, quando justo Doi jiidit io eis
consemire ct conformari permiitilur.

Suicipe $ervum tuum. Non tradas me, iiiqiiam,
eii/iimiitV{itlt6aM, sed illis impelteiitibus ad malum <irs.
cipe me servum miim, ut confirmer tn bono. Ei ut
supcrhi^ id est, perseculores illi non calumnientar
me, id est, non calumniaiido decipiant me ; Gneca
positio est. Competentius enim npud nos diceretur :
iVoit ca/nmiitafidir mihi Calumniam ?ocat faisa cri-
luliia, ui credere in latroneni crucifixum» niorluuin
adorare, et similia. Et est dicere : Non obsinl milii.

1078

A isee lacrymas pia$, quia non sit a Jud(gis custodita tex
Domini^ et recte tittera vocabutum oris accipit^ in qua
parvulus quis et humilis inlroiium cordis aperit^ et spi-
ritwn divinm charitalis imbibit.

GOlllieMTARIUS.

Mirabilia testimonia tm. Qnasi dicnt : Merilo di-
lexi mandata tua, quia te$timonia /lui, hoc est, man^
dnia, sunt nurabilia, quia ol)ser?ata inirabile quid
f»«i(int, ^cilicei» quoJ de lerra ccetum, de lupo ag-
nnni et siinilia. Vel in hoc eliain mirnbilia, quia
laciunt ut inimlci diligAntur, et ut bona pro inalis
reddantur. Et ideo anima mea scrutata esi ca non «?d
sciendum. Et merito, quia declaratto $ermoni$ fni, hoc
esl» testimoniorum, iltuminit par?ulo8. Et ?ere il-
luuiinat, qiiia dat inteitectum ?eruin, scilicet, qiiid
sit caveiidum pflr»ti/i», id est, humilibiis. Superbis
eniiii Deus reststit, humilibus dal gradam. Qu.ipro-
pier ego nie par?uluin feci, quia aperui o$ meum in

-wi»i«, t» oiuiiua. KA% csi. uiwuic . iiuu UUMlll inilll, • .TP ^—. »«iM.i. .««vi, iiwim uycrut U9 wncum iii

Domine, ?enenatae caluinni.^ superhorum, quia ocuU B 1* "'<)>' na^m ei conressionem. Quid magis stupen*

mei defeeerunt in ealutari itio, hoc esi, quia ego re-
spiciO iii serpentem aneuni. Noium est omnibus,
quod filii Israei iu deserio, quia pra)varica?eruiil, et
« serpeniibus perierunl. Poslquam aulem multi pe-
rierunt, pncepit Doininus Moysi ut serpeniem
aeneum facerei, ei in medio castroruin alie suspen-
deret; ei quisquis a serpenlibus percussus iu ilhiin
serpeniero respexit, ilii ?eiieuuro non obruil. »er-
|)ens «neus est Christus, qiii venit in eimititudinem
rarnis, sed iion in earne peccaii, sicut serpens ille
formain quidem serpentis habuii, sed non ?erus ser-
|>ens fuii. Et bene ameus, quia est sohdum et flr-
mum. Ei Deus erat in Christo, mundum sibi reconci-
lian$. Quisquis ergo dil gentissima et iiitentissiina
pietiile iu Chrisiuui respicit, attendendo quod iimo-
ceBs pro pfccaioribus, pius pro impiis mortuus esi,
itli noii oherunt ?eiienatae ohjeciiones pncdici». Et
iileo suhscqiienier dicit : Ocuti mei, inleriores sci

dum quain quod Deus lionus cum bona prxceperit.
e s tuiien lege<n dederil quos eadem iex ?i?ificare
non possei, et quibus ex ipsa lege nulla justilia es
seu Unde Aposioliis : Si emm (iuquit) <fii/a e$$et tex,
quas po$$et vivificare, vere ex lege e$set justitia, Sed
conctusit Scriptu-a omnia $ub peceaio, ut promi$sio
ex fide Jau Christi daretur credentibu$. Ciir ergo dat i
esi lex qiiae ?ivific;ire non posseff, et ex qu.i iiiilla
jiisttlia esset? Nenipe inirandum, netnpe htupenduin.
Et baec mirabilia scrutatur anima istius. Quid auteui
scnitando inveoiir boc, scilicet, qiiod declaratio ^er-
monum tuorum ittuminat^ el intetlectum dat parvulis.
Quibiis parvulis? Humilibiis, scilicel, et inQrmis.
Noli erg ) su|ierbire, nec de ic praesumerc, ei intel-
liges cur boni lex a btino Deo daia est, cum lamen
?i?ificare non possei, et ex qua nulla jusiitin esset.
ideo enim data est, ut te magniiin faceret par?uro,
et 01 tead perlieienda mandala de tuo ?ires non ba-

iice», defecerunt a se, euntes itt satutari tuo, id ksi, r ® demonstrare: ; et sic iiidigus opis confugeres
respicienles in Christuin, a quo oinnis salvalio. Et ***.* gratiam, et clamares : Mi$erere mei, Domine^ uuo-

iHiend»*nte8 in etotiuium justitiee tuce, hoc esi, ?el in
praecepia tua juslilicantia, ?el in proinissioneni tunni
justaai. Et ideo, Domine, fae cum ine lervo tuo, iion
secuiiduiii nieriium meum, sed seeundum mi$eri-
cordiam tuam. Et iu hoc peto luain inisericordtain,
scilicet, doce me ulteriui insistere ju$tificatione$
tua$. Canutio est proUcientis quaiidiu hic ?i«
?iiur.

Servu$ iuu$ sum. Meriio dieo cuiii urvo tuo, quia
e§o ?ere $ervu$ tuus sum, ei idro da mihi intetlectum,
ut sciam testimonia tua, llein caiita io est prolicieii-
ti8. Et dches (quasi dicat) cuin ser?o fjcere niiseri-
cordinii», qiiia, o Domine, tempus esi faciendi iiiise-
ricoriliani, id cil, leiiipus cst revolaiid;ij gi ntiaj, et
luillemli q< em iinssurus es. El ?ere tmfms est fa-
clendi in sericordiam cuiii her?o tuo, quia iion ser?i
disiipaverunt tegem tuam prjK?aricantlo. El ideo re-

niam infirmus $um. Quis enim potest mandaia l)o-
inini ita facere, hicut siint facienda, nisi pcr fidein,
qn;e operaiur per dilectionem, et nisi in cujus corde
cliaritns per Spiriluiasnnctum diflrundaiurt Hoc est,
i|uod iste par?ulu!f intelligeiH, ait : 0$ meum aperui
in huinil.taie ct confessione, id esi, petivi, ?el suscepi,
et aitraxi Spiritum, per que ii operatur, per me non
poiui. Unde in h?nngelio dicitur : Si enim vo$, cum
$iti$ mati, nostis bona dare fitiis veslri$, qumlo maais
Pater vester calestis dabit spiritum bonum peieniibus
$e. Attraxi, inquil, Spiritum. ideo, ^iiia de$iderubam
mandaia lua, scilicct. iinplere. Qiiomodo autem inlir-
mus faceret fonin, par?us magua, nisi per Spirituin,
pcr qiiein c/ianii» di/fu$j est in cordibu$ nostri$.

Aspice in me. Dixtt attraxi ^piritum, et quaiito sua-
?ius bib.t, tatito ardentius s tit, unde sub^^equeuter
dicit : Aspice in me humiliiatetn, qui despe^isti mo
supcrbienteni, et mieerere mei^ iiifiindeiido cordi meo

?elanda est graiia, til ubi $uptrabundavit detictum, n ^V'^!'*^'®"'*

$uperabundet el gratia; unde ApoAtous: Lex «ti6tii- chariiatem per spiritum : Miserere, dico, setfimi/iiiK
^rari/,iif abundaret delictum;et ubi $uperabundavit de- j*^t^ififfm ditigentium nomen iiitim, huc esi, secundum

tictum, superubundant et gratia, per qiinoi gratiani
ei peccjiUi diniiituutur, et opera legis impfcnlur. El
tdeo dilexi mundata tua $uper uurum et topazion, lioc
C9t, Qiigis quaui ouine pieiiosum hujus sjculi. Et
?ere mandaia dilexi, qiiia odio habui omnem viam
iniquiistis. Necesse est eniin ut qiii periecte diligil
it^quitateui, perfecte odio habe^t ouiiie.n iniqoitaie u.
Et ipsuin odiuui iniquilaiis esi ei qu;edain direciio
ad sequiutein. Quod inuiiit cuin dicil : Propterea ad
omnia mandata lua dirigebar.

Fhe, 08 ab ore, non ab osse.

BXPLANATIO.

Septinsam decimam titleram $ancti poputi intrat ora-
tiOf asserenis $e aperuit$e o$ $uum, et altraxi$$e tpiri'
iutn, ut ejus audiaiur oratio, exi.uiqut aquaium iraiii-

illud judiciuin, quod fecisti de omiiibus diligentibus
nomeu tuum; scilicet, prior eos dilcxisli, ut ipsi te
diligereni, sicut Joannes <\postoln8 ait : Nos diligi-
miis euni, sed hoc ide >, quia ipse prior dilexit nos.
Vel secuiidum judiciuni diligentiuin nonieu tuum,
hdc est, seeundum qiio<l judicas de omnibus diligen-
tibiis iionien tuum diceirs : Ego diiigenies roe di-
ligMin.

6V^siiu meo$ dirige eecundum etoquium tuum. Quotl
•liud erai, quaiu ut, donante Deo, diligit Deuro, et
diligendo Deuni diligat se ipsum,et sic salubriter di-
iigat proximum suuui sicut seipituui? Et item, quod
aliud peiit,quaiu ot proicepta, quas ille imponit ju-
heiido, laciat ab eo iinpleri ju?ando? Dirige^ inquani,
nre$suii meos, m non dominetur mei omnis injustitia^
lioc GSi, uulla. Quauto niagis eniin doniinatur chari-
las, taiito niinus tn nobis regiiat iiiiquiias. Ut nn

w^

BfcD>E VENERABILIS OPP. PARS 11. SECT. II. — D13BIA ET SPURIA.

lf>SO

domwiiur omnh injvitiiia, ul, venicnfc illicilo molu, A lcx inonim, sed wrt/«. Pro H"? leg^ ciiMi«diiajn6ii-

iion perducaUir ad conscnsiiin vfl ad acium injutli- '"'*' * ' '""

lia, sed potius Mncio SpiriUi redime me a ealumnvi

koihinuiHf Id rsi, fac iii iioa cxlimescam Ciiluraiiias

liominiim, nc me vincant« ci ad mala opera tradu-

rant. C:ilumnia est crlmen falsimi, ci non farit reum

bAminem, nisi npiid judiccm iKMninein. Ubi autem

Deus judex csl, uuilu^ falso crimiHe damnaiur. Cur

auirro a calunmiis roget redirai, subdit diceiis : Ut

eusiodwm mandain tua, Ui aiiiero ea possim cdstn-

dire, faciem luam illum':na super $enum tuum^ vel

fac ut faries, id est, volunias iiia appareat per ef-

fecium in nie. Qui enitn aiidiunt divina priircepia,

et non faeiunt, et si lenfanl ca memoriter, non

laroen dicemli »unt dUlirtsse, quia ipse Doinimis

Hit : Omntf qui audivil a Paire meo, et didicit^ tenit

adme.

Quia exitUi atiuarum deduxerunt oeuli mei. Reco-
lens isie lempus doloris pfleniientiae prieleriia^ prsR-
varioatiotiis, limens ilerum videre dicil : Dece me, g
Domine, juitificationes tuai, ne ainplius prxvarica-
tionem iticurraui. Qiiin oculi mei iiileriores dedtix»^
tunt exitui, qui fi.drirniit largos rlvos aquarum, qiiod
exaggeraiivd dictiim esi. Et qiiare oculi deduierint
exiius aquaruin, suhjungii : Qiiia noit cuitodierunt
tegem tuam, Cur ergo non cusiodita lege Oelur, iiisi
ui graiia iinpleai, qu£ debet petenUbus iniquiiatem»
et adjuvai cre^JeAtis voluniaiem.

Sade, jiisiiiia.

EXPLANATIO.

Trinmphatvx earnii iua eohon ianetorum ad orla-
iMim dmmam li:teram venit^ in qua iecundum ipiiui
HUero! nomen juititiam Domini confitetur, et eloquia
tjui ignva coniinua ee dicit dilec:ione venerari» Ad
poitremum petem intetleetum teiiimouiorum^ unde vt-
itificare debeat in (vtefnum.

COUMEMTABIUS.

laiio exleriiis ei tmguitia interius tnvemrunt me, id
est, oppresserunt inc ; ei tainen mondafa iua meditatio
mea eitp scilioel, ut illus a quibus oppriroebar dili- .
gerem. SaBviant ergo quantum velint^ et perseq«an-
tur, dum tamen mandata non deserantur, sed pro^
pier ipsa mandata illl qni sxviuni diligumur. Haii-
data tuUt ini|uamy meditatio mea cii. Et merito, quia
ienimonia iua in BBternum manJata suni, non solum
aeqtia, sed etiam a^fii<a<, ct aeqiios faciunt ipsa^ dico«
dticentla in xternum. Et ideo da mibi in ipsls vemm
inielleetum, scilicel, ut iutelligam qoam sit contem-
nendum quod ab inimicis potest auferri; et quotl
eiiam pro ipsis sit m«irlendum, ei sic noriendo ti-
90111 iii regione vivoruin* Yel vitam vitam in tribo-
lalioiiibu^i (iuiendo, ut sic sem|«er vivam. Ab illo
etiiiii seroper vivitur, a qtio in tribul-itiooibus vita
riiiilur*

Coph, vocatio*

EYPLANATIO.

Honaxn decimam litteram ingreditut reuereudisiimui
ehorui, in qun juxta nomen eju$ in ioto carde $uo dm*
mat ad Dominum juitificationei ejui udului exquirem^
et m rer6o illiui anlicipata eonfeuione gamui, odfi'
eiemque le eognovitte ieiiimonia Domini in eetemum
em fundaia.

COVXENTARIUS.

Ciotiutoi in toio ror(/e. Qiiasi dicat : Mcrilodebesmibi
dare intellcclum, quia ego qiixsivi sicut qinerendos
es, quia ciamavi in ioto corde. Mnlti ^un clatnant
ore, et non corde^ et inanis est clamor eomm. Multi
etiamsi tacent ore, et clamant corde. et beruro da-
mor homines quidem latere poiest, Deum autem It-
tere noti potest. Est auiem clamor cordis valida in-

teutio cogiiationis, qui est in oralione, exprimiiur

magniis desideranlis affecittSt ut non dfSfieieiur i f-

l^ fectus. Tunc vere toto corde c1am.im, quoniam

Jnituiei, Domine Qu <si dicat : Merito pro non CU- ^ aliunde non cogiuint Et liaD cogiutiones me» snnt

Slodita lege ocuii mei Aeveruut, qu a tu, Donune^
auctnr illitis ei /ns(m% et ideo quidquid prxcipis esi^
et quin judicium tnum rectum esl fulurum , in qno
nibil relimiuitur iinpiinitum. Pro quo Jtidicio viiando
mandaiti uimii, f Ubaudiuir ohserVare teitimonia tua
cntia jhititiam et veriiutetu. Prascepta Doroiai juslitia
suiil, qiii;i nihil iiermitlnni vel prohibeut, uisi quod
eat permitienduni vcl prohibeiidum. Yeriias eiiam
sunt, quia quidquid minantur impiis, vel pro-
roiltunt piis, verum esi. £t suiit lestimoiiia sal-
vaiionis quidero iropleia, daronationis vero ue-
g!ecui.

Tabeicere me fecit. Quasi dirat : Quia to, Domine^
juitui es, ei rectum judicium iuum; ideo se/ics, id esi»
pia indixnaiio fecii me tabeicere ex compassione,
quain lialui n< ii Uiitlum erga amicos,sed etiam erg:i
iuimicus. Ideo, quia obliti iuni verba iua, unde incmr-
renl judicium lutim, et boc nou ex me, in quem ig

multis, crebroi sunt paucis, qui;i a solis Gdelibus sie
clamanl , ut aliunde non cogiteiur. Quod isie profi*
tetur, dicens : Ciamavi in toio corde, ct ideo, Do-
mine^ exaudi me. ul ego exaudiUis requkram juetifum--
lionei tuae roagiH el roagis» iion nd sciendum, sed
ad facieiidum. Ctanuivi^ dico, ad ie^ et ideo iatvum
me fae dando perseveraniiaiu, ne |ier infirmitateiii
te iiegem. Nou est enim salus, iibi succumbit inllr-
mil:is, et deserliur ventas. Salvum me fae^ inquani,
m ctKlodtam mandata tua. Et debes salvuni faoere,
quia prmeni f;iciem tuam in coiifessioiiem iii nmtU'
ritatCj id esi, in conseduliiaie. Quod tractum esi u
vicinis, babenlibus poina commuuia, qiiorum quis-
que sedulus est anilcipare alio> in collectione po*
luorum. Vel si tn accipilur iioii apposiium, potisat
esse vox illorum fldelium qui sub lege erani, et ta-
nien Dominuro in carne veuuirum per spiritun prae-
videbatit, et ilU se conforroabant. Iiumaiurutn teropss

iiivil vebeuiculer eloquium luum igiiitum, id est, igiie ^ erat» quouiam adliuc lege premcbautur, et noudttia

veriiatis accensum. De quo igne diciuir : Ignem veni
mittcre in terram, et quid vt/o, nisi ut ardeat? II lo igne
isle verius iguiius fuit, q li.i ad lioc proximos diiccpe
salagebat, quod ipse flagruntissime diKgcbat, qui di-
cit : Ignitum eloquium tuum vehementer, et eervui tuui
diiexii illud. Pro qi a dileclioue eao juiiior lilius ba-
bilus zum a fr.itre meo seniore, id est, a Judaico po-
ptilo adaleicentuiui, id est, insipidiis el }>arvu«i;fl
ciiam coniemptui^ id esl, coulempiibilis omiiibus. Vel
ila : Per quam dilectionem ium ego adoleicentutui^ id
est, in fide reiiovatus, id esi, contempiue ab omnibus.
Et tameii ego non feci qiiod fr;«lcr lueus seiiior fecit^
quia ilic voiens justiitam suam slaiuere, ei justiiiae
Dci iion esse subjecius, jusiificationes tuas est obli-
Mis, Ego auiem nan ium oblilui juitificationee iua§.
Et nicriio, quia juuitia tua est juttitia producens iit
tetcrnum ; iilorum aulem jiistUia est in lavaudis ur-
ceolis ei cxlcrls lalibus. t.t lcx iua Bon uinbt U) sictit

gralia juvabanturi quia saiicU patriarcbs et pro-

Klict» adhuc Dominum quast iu teiiebris exspecta-
4ut, per quem gratia, ui salvareulur» iiiini!»traittr.
lu hoc imniaiuro tempore plur.mi pr.evetterttiit fj-
ciem ejus in coiifessioiie, nun ciedentes per legedi
jusiilicari, scd per graiiam Domiui, et sic clamave-
runt ad euin, quia in verbis ct in proroissionibtts eji»
sopcrMperaverunt. Vel immatururo tempus potesi
accipi hoc tempus trib ilatiouis ei laboris, et lotius
mi eiia:, quanlum ad illud teinpus iu quo Deus abs-
terget oiniicm lacryinaro ab oculis saiictorum, quia
hic lu spe tanium gaudenduro, ibi iu re recipienduni.
Ideoque hic est douanduro, in verbis Domini super-
speratidum. Poiest Ql aliter adhitc dici, ut insit ap-
positio, nou composiiio, sicui in piima seulentia csi
dictum. PriBsettS enlin tompus, qtiod immaturuui
esi, inaturum etiaro alio respeciu dici potesl, videli-
cci) quia nuuc fletus prodcfet, et |K»niiCiit.a frttctuuia

I

1081

IN PSALSlonuM umm exegksis. — psalm. oxviil

nm

esi: ifiiTnatiiniin vero tempus erit trmpus exiremi
judicii, qiioniam etiam hmc eril poeniienti^, seil \n*
fnieliiosii, qn:inlo dicenl impii : Nos in.^ernati (Btli-
m*ibnmu$ viiam iUomm inMniam^ et finem illorum
9ine honore Eeee guomodo comptiiati siiiil, quomodo
inler filiot Dei^ ctc. Et iden est in liac matiiritate tcm-
poris conAiendum el clamandum ad Dominuin, ei in
Verbis ejus snpHrsperandum. Unde qui iii liac inatu-
riiste temporis venent, et piiisaverit, coiifestiin apu-
rieiur ei.

Prtevenenmt oculi mei, lde(> manirestloribus verhis
dicit : Oculi ad te^ sidiatiditur in lempore, pra^ene-
runt le iii dHuenlo^ id est| In seduUtaie. Unde alibi :
Anlicipmferunt vigiliat oculi mei^ vcl ocuti mei^ iiiten-
denies ad te, privenerunt per lacrymas cordis com-
punctionem diluenlHm illiid fuiurum, quoniam re-
velabiiniur al^ondita cor«^i9 teoebrarum, ei mani-
festata consilia cordium. Vel si pnrs illa (ideliuni
loquitor, qua! sub lege fuit, possumus accipere diln-
eoluin diem Incarnationis Doniini, qiioniaBi ipse
unigenitus Dei Fdiug, quasi aol verus radiu sui om«
neni depulit veritatis erroreni : bunc diem prevene-
runt pliirimi speraiido, et in fide bene operaodo. G(
illi l:iie^ dicere possiint : Ocuti mei ad le intenti pne-
vewrnnt diliictihpis adhuc ut mediter eioquia tua non
ad scicndiim. sed ad raciendum : en(o, Domine^ vo*
eem meam, id e>t, voc4'm conlis audi non secundum
merituni« seil tecundum mitericordiam tuam, id cst,
ita ut iinpendas mbi misericordiam, et deinde vivi"
fica me per judicium : piius regauda esi misericordia,
ne graveinur juilicio, quia priiis iiumisericorditer
aufert Oein a peccatoribiis, ouibus prius judicium
dabit vitam. Quod i^ie aitendens dicil : Secundum
judicium tuum vivifica rne. Gt opns esi, ut vivitlces
me interius, qui.i sunl qui inorliflcent me exterius.
Nam pertequentet appi opinquaverunt mibi. Saiis euim
appropmquaveruiit, qni caineni tnam diianjini. Gt
Bppropfnqiianies mihi , appropinquaverunt m bi mi-
quitatt. Qiiamo magis enim alii|uis jusos prosequi-
tiir, tamo iniquior deputntur. Et sic tonge (acii tunt
a lege tua^ qux pracipit eti.im iuirnicos diiigere, vel
a me servantc luam le;;eni longe facti sunt, licet ap-
propinquare viderentur.

Prope et. Qiiasi d.cat : Perscquentes quidem ap»
prnpinquant exterius, tu autem, Dcmine^ prope e$ tu
iiiterius. Et omuet via iwe^ id csl, oronia flagella
tua, qiix sunt veiita^^ quia nullum sine causa flagel-
Ins. Dicitur alibi : Vnivenei vi<e Domini mitericordia
et veritat, Et hic quod omnes viee luee sint rmiax,
qiiod videiur esse couirarium, sed non est, quia i i
bonis uirumtiue in viis Domini est, scilicet iniseri-
cordia et veriias, quia et judicando subvenil, et mi-
serando exliibet, quod promisit. lu roalis vero ei in
omnibiis flagellaiidis vi» Domini sunt tannMn veri-
tas, quia, ut supra dixiiuus, nulium sine caiis:i fl».
gellat. Et boc, quasi dicat : Qiiod emnee viee tuee
sint veritat^ cognovi de tettimoniit iuit^ vel per prae-
cepta tua in initio, id est, in prlmis juslis : iilioqnin
eiiim Abel et Job, et alios jiistos priiiiiiivos, non fla-
gellas, nisi flagella tiia veritas esseiit. Nec puiet ali-
quis injusie laclum esse, quod Abel mariyriKitiis
est. Sic enim , si quid peccaiuin luK lempornliter,
fit, iie pHniretur xternaliter.

Res, caput.

EXPLANAtlO.

Eeee jom viee^imam litteram poputus vviorum rt-
e$or ingreditmr, in qua te petit vivificari, quoniam mun-
daia Domini summo tiudio requisivit : tonge a perca-
mibut tatuiem eommemorant, quia timitia non fece-
tunl, l*rincipinm ifuoque verborum Domini lettatur
cste ver.taiem. Et hoe etl caput, quod titiera prestens
otiendit,

COMMENTARIUS.

Yide humililatem meam ct eripe me, llumilitas tri-
lui MiuUis bic accipi poiesi, sclbcct vel pru bumili-

A l:t'c illa, quam quisiiue nd«*tis debel exhibere inflr-
miiaiem siiain agnoscendo , et lamen dc se pr.i!sii.
mendo, vel pro tribiiladone et dejeciionc ill:il:i :i
pcrsecutoribus, ve) pro hiimiliaiione facia in primo
parenie. Et hoc est dicere : Prope, iiiquam« csio, Do-
inine, et vide humititalem meam , hoc prac ociilis
babe, qnod ego nie biiniilio, et eripe me ab ebitione.
ut possim buniiliari : ^Kia cgo non tum obliiut te^icm
tuam. lIlaiH scilic**t, qu.T iinuiuiabiliter flxa eslapiid
te, quod omnls qui se exaltat, humiliatur : rt qui se
huuiilial, cxait:itur. Et ideo, Doinine . JHdicium lioc
seciindiiin quod judicio me esse humillandiim, ;M(fira
faciendo esse meum, id est. mihi utile fi staioriuut,
et redinie me ab elalione, et deinum vivifica me pro-
pler etoquium luum : boc eloqiiium periinet ad legem
Hfam, quam oblitus non esi, ut se exaliandns bumi-
liaret : ipsa autcni jnstificjtio est esaU;ilio. Quid
enim nliud est justonim exnltatio, quain viia »iern:i?
Ad quam quia pecc:itores noii perveiiiunt, ideo sub-

g dit : Longe a peccatoribue $atu$, Et merito, i^tita /ii-
ttificationee iua$ non e^quisierunt, Et qtiasi ab eo
qu:preretur: Quis te discrevil sic, ut libi i»ropriesii
safus, qune longe est a peccaloribus ? Nonne boc,
quia jusiificaiioiies Dei exquisivi, quas illi neglexe-
runt? l^te vero attendens banc exquisiiionem ex
Soln Dei inistiricordia esse, subdit : Mi$ericorHia! tum
tnullcB^ Domine, Qiiasi dicnl : A peccatoribu$ quideni
tonge estsa'ttf, quia jutliffcaiione$ tuat noh exquiiie-
runt, Muttoe auteiii mitericordiit tuog^ Domine, sunt
erga exquirentes, quia voc^is, peccata condonas, et
justificas. Et ideo, Domine, vivifica me tecundum /tidi-
cium tuum, quod tu tacis, scilicei qiiod noii sit sine
miseriiordla, qui exbibei misericordiam, vel qui
dixisti : Ege ditigentee me ditigo. Et opus est (qiiasi
dicat) ut juaiflces me, qiiia noii desunt urgeiiles nie
in raorteui. Mulii enun sunt, qui pertequuntur mo
exteiius, et tribulantme iiiieriiis. Ego taoieu non de^
clitiavi a tetiimoniit tuit. Nec mihi suirccil in me ipso

p esse bouiiin, sed puUus voliii alios esse bon.is ; quia

^ vidi prmaricantett et tabeecebam zeio b »no, non ex
livore, sed ex amore provenieiiie : quia etoquia lua
non cuttodierunt^ ergo, Domine^ vide in me, id esl,
misericonliam luihi exhihe: quoniam mandma tua^
Domiiie, boc est« non liiiiore popuae, sed auiore ju-
slitiap, quaniuiu poiui, iniplevi. Et ideo, Doniinc»
jusiifica me viia vera, non in merito meo, sed in
inisericordia tua. Caniaiio est |iroficientis, cum hic
vivitur. Ei \%\tr\\\i ditexi tua mandata^ quia veritat
e$t frincipium virborum tuorum^ id e^t, verba tua a
ventate, quia a te, qui veriias es, procedunt. £t ideo
suiit vera, id esi, iieniinem raileinia, praenunciatitia
vitam pio, et pa:uani reo. Et lioc iuiniutabiiiter, quia
omnia judicia juttiiite tua suut in mternum, Unde
aJibi : V^r6Mm Dowvii manet in wtemum. Aliter:
Vide, Doiniiie, humititaiem meam, id esi, attende
tribulationeiu et dejeclioneui , qiiomodo paiior a
persecuiitribiis, et eripe me ab liuuiiliiate liac, iion
iit tribul.itione careaiUy sed ul in ipsa nondericiam ;

U auia ego non tum obtiiu$ legem luam^ scilicct quae ju-
bet etiain inimicos diligcre, et animani pro frairibiis
poiiere. Elquia tegeni otxtiiut non iiiiii,erg'«, Doinine,
judica hoc judicium meum^ id esi, boc llagellum
meuin, ul sit tnihi ad pnifecluiii. Ei redime me, iie
pressuris urgeiiiibus deficiam, et me inorl Qcatum
exterius, rivifica iuterius, propter etoquium luum cu*
siod.ium. Nam inorlificantur alii propier iion cu^to -
diiuiu, hoc aiquipollenter ponit, diceiis : Longe a
peccatoribut satus, quia juHlificationee tnas non exqui^
sivtrunt, Circa atitem cxquirentes miserieordic lu»
niullse sunl, ul prius. Aliier. Vide^ Dominc, humti-^
lalem meam^ id est, attcnde niorialitatem ei passi-
bilitaiem meaiii, in quaro per priiuum parenieni hu-
inilialus sum : et eripe me, ne iu hac buutil.ute de«
liciam, quod facere debes , quia ego non tum obtilut
legem luam^ id esl, pnvcepta tiia sicut illi priini fec»»
runt. Et tu, Domiiie, qui judlcium illorura super-
buruiD judicasti in niorte, judica judicium mei hu«

1083

HED;£ VENEUABIUS OPP. PAU8 II. SECT. 11. - DUBIA ET SFIUUA,

l^SV

miiiK in satvaiione. Ei redime me a morlalilJi*e ot ^ penentum est^ in qua sanelorum chorus, quanium tni

Itassibililaie, vivilic:iiido me vila vera non propier
iperiiuMi, sed propier eloqnium^ h\ cst , prontissum
fiifim, vel propter pra*cepla lua custodita. Ei opus
esl, nt we vivifires, quia in tirimis parenlibus mor-
tificaius^um, Nam fn/ns, id est, vita vera facta et»t
/01196 a peccaioribus^ ti ab «orum imiiatoribus. Quia
jusiificaiioues tuus non exquisierunt. Ne autem omiics
in Adam ptfrircnt, misisii iniiiericordem tuuiii, < t
per Ip^um iniilia: misericorditf; sunt exbibit.i; : scili-
cet vocatio, jusiilicatio, et peccatorum remissio, et
ideo vivilii a iiie. Vidi prasoaricantes, id est, alteude
qiin poQiia mulctaii suiit praevaricatores priini, et fa-
besceb m pr^e liniore. Quia eloquia tua non custodie-
runt. IM lu, Domine^ qui ab illis te avertisti» vid€
iiie per respictum misericordia>. Quoniam ego man^
data tua diUxi. El sicul iHos mortiAcasti in ira, ita
vivifii-n mein lua misericordia. Veisus sequeos nOQ
mutatur.

Sin, denies.

BXPUtRATIO.

Vicesimam primam iilttram sanctarum ccetug tngrt'
dilur, in qua persecutionesswvientium charilate Domini
sibi dicit esse gratissimas : scplles quoque in die laudes
Domino^tlixihse^ cui eiiam suas via$ nolas esse profite-
tnr, Dentcs autem qnos hujns iittera nomen exprimit,
vel saheiorum inlellige, qui Dominum iaudent^ vel per-
seculorum, De quibus dickur : FitU Itominum^ denles
tvrum urma el sttgiltw.

CoMUEIITARIOS.

Principes perseenii sunl, Qnasi dli al : Vivifica me
in lua misericordia^ quia principes per*eeuti sunt me
in sua ncquitia, vel iia : Mandaia tua diiexi, Propier-
ea me persecuii sunt prineipes, ut iraderent in mor-
tem, ei hoc gratis. Nusquam enim sancti debiia red-
dcre prinripibus proliibiteiunt : qtiia etiam Domious
lotius huinilitatis et juslitie exemplum, et pro Peiro

B

finem psalmi^ vicinus est, tantum se Christo desiderat
proximari, Toium enim ad adventum Domini SalvaiO'
ris^ quem fidelium devotio ineffabHi desiderio siisline-
baly ut ovem perditam revocare pietatis suee munera
dignareiur, ipse ergo ett nobis cunctarum eon$umma'
tio viriutum^ quia quieunque enm videre meruerimus^
nii uitra quwrere opus habemus, Ipsius est signum^
quem redempti canimus : Signatum est super nos iu-
men vuiius tui, Domine

IN PSALMUM CXIX.
Caniicuni Graduum.

ARGUMENTOy.

Sub persona Dafid canitur, quando Saulis per-
secutionibus exsulubat. Aliter, vox Cbrisii ad pa-
trem de Judcis.

CXPLAHATIO.

Cantica graduum, cantica ascensionum sunt, unde in
Grifco significantius dicitur : ^o^^ raiv «vaCaOfAMv,
quod tantum ad supema lendunt: v, iuti si aliquis in
foveam eeciderit^ ei ponatur scala , unde atcendendi
capiat faruitatem, In foveam itaque eapiiviiatis cum
popuius Israeiiticus devenissei, eum tribuiaretur^ ciu'
mavit ad Dominum, et exauditns est, in patriamque re-
ductus est^ ita ut urbe tempioque restaurato dicerei :
Ecce nunc benedicite Dominum^ omnes serci Domiui^
qui slatis in domo Domini, Quo exempto^ qui in peccati
fov.am cecidil, gradibus humiiitatis^ qnibus superua re-
peiat^ opus Itabet. Qui Wiie gradus qu ndecim vel in
Psaiierio descripti , vei in lemplo Satomonis compo%iii
esse perhibentur : ut significent nos per hcbdomadam
legis et ogdoadem Domiuicoe resurrectionis ad snpeina
poSfie resurgere^ nee atias mundi principem evadi^ nisi
r. quies animce po>t camem quasi in septima tetate, ei
resurrectio carnis in finem, quasi in octaeo creaitr.
Propter hos quindicim gradus, i 1 est, utriusgue Testa-

rvpum folvit tribuiuiii, dracbmam scilicet acceplam C mewiscientiamaquadiluvii, quaconcava valliumetpla
ilc orc piscls, ct iii Evangelio prapcipit : Reddite quas uiiiem camporum in immensnm excesserat, aliitstmos

sunt Ccesaris, Ciesari; ei quee sunt l>ef, Deo, Joannes

e iam prsDco cjus, liiterrogaius a militibus quid pro

aieina vita facHre deberent, non dixit eis : Solvite

«iiiguluni, depon lcarma, ct deserile Dominum, ^ed

dixit: K.minem eoncutseriVs, nemini caiumniam fe-

ceritis, sed htipendiis vetlriscontentisitis, Patiliis etiaiii

niiles cgregiiis liixit : Omnis anima snblimwribus po-

tettatibus tubdila iii. Et iieni : Omnibus reddite de»

bi>a; cuitribuium, tribulum ; cui vecligaiy vectigai;

cui timorem, limorem; cui honorem, honorem, Ne-

mini qnidquam debeatis, nisi ut invicem diligatis, Ecce

iiianiresiuin esi, quia grais, id est, sine caiisa, priii-

ci|>es ct niali doctoreir sancios persecuii suiit. Quod

bic dic itur : Prmcipes persecuti sunt me graiis, Et

laiiien cur meum non formidavit a verbis illonim,

srd a \erbis iui$ Verba illoruin erant: Occido, pro-

scnbo. iucmbra dilanio, et similia; veibaautem HUi . ..■ ^ .1 1 . -

suni : Noiite timere eos qui corpus occidunt, aiiiinam d ?""" »""<* praillguralrtil teiiipluui illul, qu.id 111 c«-

occidere non possunt; sed potius timeU eum qui po^ *«?^* Jerusalcin adillcat Doii.iuus ex vivi» l^ipUibui^

monlet quindecim eubitis transcendisse narrmur : quia
fides Eceiesias, quce baptitmi unda saeruiur, cum gen -
tiies mores facile superet , lum philosopherum summa
ingenia virtutis rulmine devincit : quia et in hoc setcuia
recle videre, et in futuro vitam animee perpeiuam cum
corporis resurrectione credere^ sperare et diligere novn,
Per lotum psaimum propheta loquiiur, In nri:tia partc
clamat ad uominum, ut iiberetur a labiis tniquis, et «
iingna doiosa, Secunda vehemenler affiiifitur , qui in
hac vlta diutius commorant, aliena vitia sustinendut
malorum permixtione prwgravainr,

commcktarius.

Ad Dominum cum tribularer, Canticum graduum,
Legitur quod ad templuui iilu.l, quod Saluinun ad
honorcin Doinini aBdillcaverai , quindecim gradibiia
ascendebalur, qiiod non vacat a mysterio. Templum

lest ei animnm ct corpus perdere in geliennam, et si-
ii>ii.a. Ad hiijusniodi Vf rba lantuin cor ihlius rornii*
d;«\ii, vel idco quod persecutorem sa^vientciu iuii-
tempsli, el diaboluui sediKtnreni devicit.

Lcciatior ego $uper. Quasi dicat : Ad verha tua
forniidavi, uiide lcetabor ego $uper etoquia tua, id esl,
laclus Kttperior p<T eloquia tua, quia peificiam ea
e\ dilectii»ne. Quia eiiim liniore poeiiae, iion aniore
jiisiiiiae mandala i^erliciuntur , non superest, sed
iiifra. La*Uibor, inqumi, iii ianium,sicutcupidusali«
quis, qiii spulia inulsa invenit, la;tatur.

Iniquitalem odio habui. Dixit : Persecuti sunt me
graiis, ei vere grats, quia nibil in eos peccavi.

Tau, signuin vel consuaiinatio.

CXPLANAilO.

AU v^tfcsnnam secundam liiteram, Domino juvante^

ad quod quasi quindeciin gradibiis a&ceuditur. Qiiin-
decini enim nuinerus est, et cuustat ex sepieiiario
et octoiiario. Septenarius vero, ut saepej^m dixi-
musy baH: terrena siguilicat, quaevolvuntur septena-
rio uuniero, quibus spreiis ei coiiteuiptis ascenditur
ad Lrmpluiii Doiiiiui per ocioiiaiium nuineruin, iil
est, per coBle*itia, qiic per octo beatitudiiies acqui-
runtur. Vel quia suiit septem criminalia vitia, pos-
sunt iotelligi per septenarium numerum, qu« quis-
que debet contemnere qui ad teuipliiin Domiui vuli
aseendere. Quomodo ergo debet asccndere per octo
beatitudines, qu» iiitelllgutitur per octonarium iiu-
meruin. Et quia si quiudeciin psalmi, qui sequun-
lur, ad ancensionem nos invilant : ideo omiiea sub
eodein titulo pr.i'notati sutit, Camicum videlicet gru»
dttum, quod Graeci^ dicitur *Avec6ot9,u6v, quod intor-
pretatur oiceii5i'»ii, sicui xaTaSaOuwv descensum, Gra-
Uus suut detrcciideutium ei abcciidcnuuui, Oradus

io-.&

tN PSALMORUM LIBRUM EXEr.ESIS. -- PSALM. CXIX.

10^«

isti, qiii in istis psalinis notantur, ascenflenfes s'gui«>
licaiil. lnlelliK»niiis ergo psahnum istuin tanquam
a&censum, et iion qu.Tramus asceudere corporaiibus
passibus, sed spiriiualibus affectionibus. Unde in
alio psalmo : Aicen$ione$ in eorde $uo di$po$uit in
VQlle plorationi$,in locumquem po$uit. Dixita«reni/o-
9te$ ineordepo$uit^eiun6e esset ascendeudum notavit.
A valle plorationi$, et auia ascendendum ad aliud inet-
fabile, ad aliud inintelligibileboniim.quod n^cocfdtit
vidity nee auri$ audivit^ nee in cor homini$ a$cendit; et
Ideo cum explicare noii possit Proplieta, Indetermi*
nale dimlsit, et dixit : In locum quempoiuit, Vatlis ati-
tem plorationis bumililatem signilicat, sicutmonscel-
situdinem. Esi eiiim mous quo ascendainus, qii.t* dain
spirilualis celsitudo : el quis est isie mous cchitudi-
nis, uisiDominiis nosier JesusCbristus, qui patiendo
fecit se convallein piorationis, et iu se maneiido
montein celsitudini<? Ctquoinodo vallis sit ploratio-
nis, audiamus : Verbum caro factum etf, et habitavit
m nobii. Ct quoinodo vallis plorationis ? Saiuratus
est opprobriis, captus, lig:itus, colapbiz itus, coii-
aputus, spinis cbronaius, crucilixus, aceio potatus,
lancea perroratus, sic factus est vailis plorationis.
Csi autem mons celsiludinis, quia in principio erat
Verbum, et Deu$ eral Verbunu Sic eiiitn descendil
ad te, ut maneret iii se : desceudit ad iios, ut esset
vallis ploraiionis. Mansii iu se, ui esset inons celsi-
tudiuis. Hinc ergo est ascendenduin, illuc ejus ex-
emplo ad ipsiu4 diviniuiem : exemplum eniiu sese
recli nobis humiliando le. Naiu qui noiebant a
coiivalle plorationis ascendere, depressi sunt ab
ipso ; prrpoSiere euim volebant liabere asceusiim.
Alios hoiiores cogiiabaul, bumlliiatis viamiionatieii-
debanl. Unde nialri duorum discipiilorum |iett*iiii,
iii tcntis ex fHii$ $ui$ uderet ad dextram , et alius
ad $ini$tram, res|>oii8um est : Pote$li$ bibere caii'
cem quem ego bibiturue $um ? Ipsi qua*rcbaiil sub-
limitaieni , et noluerunt in valle ploratiouis imiuiri
humiliiatem; et ideo responsum est de huroiliiaie :
Pote$ii$ bibere ealicem quem ego bibituru$ $um ? Sic
euim ab errore revocabautur, ul attenderent priiis
esftc huiniliandum, et postea e\aUan<luin. Canteiuus
ergo psalmuin ascensuri in corde, quia ut iios ascen-
dainus, descensitin ad iios e>t. Nam quia Adam ceci-
dit, ideo Cbristus dej»cendit. Kle cecidil iii superbia,
Christus de^cendii in inisericordia. Noii autein i))i>e
fM>lu8 descendit; equidem solus de coelo dosceiidit,
sed niulli imitando eum descenderunt saiicli ad iius.
Descendit eiihn Pautus ad nos a secrcta liabitudinu
et spirituali inteltigeniia,ubiarcaniiatf<iftril, gti^noa
Ucet homiiii loqui, condescendendo humanue fragilit i-
tiy dixit : Lac potum vobi$ dedi, non etcam. Sed
cuni bouio Cbristianus incipit velle prolicere, patiiur
liiiguas adversantium et deirabentiuin. Namque duin
nundum Qassus est, non prolicit ; et qui uonduiu
paiitur, iionduiii pronccre conatur. Inciptt ergo pro-
flcere et ascendere velle, terrena conleuiiiere, fragi-
lia, teniporalia, relicitalem sxciili pro iiiliilo babere,
Deumsuum coji;itare, lucris non gatidere, dainnis
nou contabescere, oiunia sua vclle vendere, et paii-
peribus disinbuere, et Cliristuoi sequi. Tuliter vero
qiii vult proticere incipii piti liiiguas detrabeutium,
et uiulia coniradiceiiiiutu, ct quain gravis e»t quasii
confldenlium, el consulendo a salute retrabentiuin.
Nam qui consulil, ad salutem conflJit. Quia crgo
lalis babet palliuni consiilentis , et veueoum pen-
nieniis, rjus liiigua dic:tur dulosa, contra qiiain liii-
giiain deprecalur isle D.uninum, dicens : Ad Uoni"
uum cum tiibularer. Tribulatur quisquc, quutido ad
c<jeiestia siispirai, el terrenas cogiiaiiones vel dele-
ciationes viles d- ptitat. Nam (|ui in istis deleciatur,
noH iiibulalur, quod ditit : Ciim iribularer, id est,
dnin iiii^erias uieas altendi, ctamavi ad Dominum, el
ipse exaudiebut me, poiiendo iii gradibus, ut jani vo-
lonlatein habcrem proflciendi. Ct quoniam volens
proticcre niuhas patitur linxuasdissuadeutiuui, mgat
i^ic a laiibus liberaridicens : DonunCf libera animmn

A meamalabiie iniqnie, et linqua {/o/nxa. Labia Iniqua sun t
labia hominum, fldeles ab opiima vila revorantium,
quia sunt plurimi, qui cum viderint alios velle pro-
flcere, dehortaiiiiirco<, ne ^'oc raciam. Diciiut cniin
illam viiam essearduam , in qita vix nll |uis pott*st
perseverare : propoiiunlsibi elian inulids c|ui banc
viiain incepentnt, et n<*n perseveraveruut, quibiis
talibus cutn tion acquiesceret aninia , f|iii:i Jam non
audcret apcrte bla^pbcmare vilaot illam, quia ubiqiie
subvenit et reci|>ilur evangelica aictoritas, doio
a|[grediuntur eum, dicenles non opiis enae aliani
vitam ducere, quia lutuin esi sibi >ic vivere ; el sie
lingua quie prius ruit iiii<|(i:i, facta esl dolosa, babeos
sub 8c pallium consuleutli, veoeniim noceidi , ba-
l>ens imaginem cotisnlentis , et pcrniciem nocentis.
A tali lingiia rogat iste libcrari, qiiasi se ipsutn in-
terrogans : 0 anima , quid detur tibi, id esl, qui 1
necesse est ui tibi vitletur, aut apponatur tibi ad
linquam doloeam? subdit, evincendam et evadetidaui.

B Kcce quid detur tibil Deutur tibi $agitt€e potente$ acu-
tm^ ei apponautur tibi c*arl>ont*B desolatorii. Acutce
iagittm sunt verba evaugelica, coida homiuuni trans-
ligeutia, vetusiatt*m perimeuiia, amoreni iniiovatio-
his gcnerantia. Ila; sagiiue suni p.>ieiilis sagiitarii,
poniioi, scilicet, longe milteniis sagiitas suas quia
in omnem terram exivn $onu$ eorum^ llis sagittis scii
Douiinus pulcbre 8.igitiare, qnia itiieiflcii quod maltt
fuit a^diflcatum, ei reparat n^vum teinpluin. Sed
quia dura suni quae pr>ci|ituni vcrba evangclica,
dicunt enim : Vade et vende onviia quce liabe$, et da
pauperibue^ necesse e>l ut sagiii:e <l<*iitur cum carbO'
nibu» de$olatorii$t id est, ciiui ex«Miiplis saoctorum
Patnim qui ea couiplevenint, qui pius eiiam ftiri-
lunt carbones desolatorii, ia ve.u4.ile exstmcti vi-
venlo^, sed reviierunt novitnte n indum'ei. Iloc
inodo quisque commodc allrahitur ad l>o la n viiam,
si po!it prxcepla evniiKelica ad cort-uptioiietn viia
sanciorum inducitur. Natu racilius quii«|ue sludei

^ imiiari qiiod ab aliu vi<let (ieri. Vel ali er : Sagiitm

^ potentiM acutos cum carbonibu$ de$olaiorii$, id es4,
clesidantibus tios, iie iii terreuis istis dflectemur.
Uude alia transiaiio : Ctiiii carbonibu$ dcva$ atoriin^
ii esl, quia saticli Paires devaiiaoi in nobis cupitli-
latcm tcrrenorum, id est, excitanl iii nobis aniorem
coelesiium.

Heu mhilquia incolatu$ meu$. Cccejamdata con-
solatione ad liuguani dolosain reviucciidaui, ingunii-
scendum est adbuc, qtiia qnandiu in corpore ingemi'
$: mu$,peregrinamur a Dumino, quia inter lilios Uabv-
loni e versaniur, quod dicit : Hfu mihi ! qnia incola-
tu$ meu$ prolongalu$ e$lt id e»t, pire^riiiaiio inea
nimii proloiigat;i e^i. Iucola enim, qui alicnani ter-
rani incoil, quasi peregrinatur, vclulomnes qui hic
iion babeni maueotem civitatem, sed luturam itiqui-
ruut : Heu miiii! qu a incolatue meu$ proionjafu^ e$l,
ei hoc ideo , quia hab tavi cum hubttaniibue ijedar^
id est, cum bis qui iii lenebris habenl obscor^tuni
intellectutu. Cedar est locus ubi Agar ejecta cum

^ fllio suo Ismaele flxit leniorium, et Interpreiainr
Cedar fe/ie6r« , quia omues iiniiatores hiuaelis,
muiidi, videlice , amatores, in lenebris couversantur,
quud dicit isie : Uabitavi cum habitaniibue Cedar, ti
ne banc peregrii>atioiiem intelligereinus tauiutn e^sc
corpuris, sed etiam anims, subjungii : Uulium iU'
cota fuit anima mea , qiiia cum hi$ , ^iti oderunt
pucem^ eram pacificus, id et, pacetu lerens , quia
cuui illi toqiiebantur de bello, eg > de pace vera. Ct
imfjujnabant me grati$, i|ui.i cum ego eos amarem,
illi ine odio babebant. Yel aliier legi poiest superius,
ubi rogavil liberari de Ubii$ iniqiii$ , et a tingua do-
lo$a , ei quasi respotideret Dmninus s c : Qnid yis
ut detur tibi? aut quid vis ul apponatur tibi ad /tit-
guam dolo$am ? Kci-e quid dabitur : Sagiita potenti$
acuios cum caibonibus deiotaiorn$. IhB era iiou
luutautur.

1087

IiEDi£ VENeRABILIS OPP. PAUS II. SECT. II. — DUBIA ET SPlTilA.

IN PSALMUM CXX.
Cuiitieiiin Gradiiiim.

1088

IHGIJIIEPITOIf.

Prsdicaiio vel instituUo supplicaiionis, qusR populo
in Bahylone posito conveiiiai. Alitt*r psalmi graduuiii
dicuiitur, quia in ascensii lempli canebaiilur singuli
psalnii I er singulos gradus. Aliier, voi Ecclesla; ad
aposiolos.

ESPLANATIO.

Primo m tribttlathne poiilui prophela ad exemplum
Pubticam t|/ti(f , qui, lun$o peciore, oculos elevare non
audebat ad easlum^ liberari te petit a tabiis iniqui$ et
a lingua dotosa. Suue autem respiram ad secundum
gradum, oeulo$ levavil ad montes, ad interce$$ore$ uti-
que $anclo$, quorum $fi/fragio munera mereretur, Hoc

A q«isnn ad divinitatem ascenditur^ ande illud : Die^
diei eructat verhim , maiinie opus esl onicuiqne iil
lirotejraiur, ne euni iirat sol per diem, id esi, ne
l>ermiitaieuindivliiiiasb;oc8can!lalizare in upieniia.
Scandalizaliir quisqtie in sapienlia, quando Filium,
quem per sapieniiaiii «qualein Patri intelligere debe-
ret, roinorew esse dubiui, quod dicit : Solper diem
non uret te.

Hequelunaper noctem. Per lunam vel Chrislo caro
propter defectum mortaliiaiis et passiliiliiaiis, vel
Ecclesia, qitas est ciirpus suum, denoiatur. Per no-
ciem vero scieutia inlelligilur, perquani intelliguniur
ea qiias dc CHriie Cbrisii, vel de corpore, qux esl
Kcclesia, inielligunlur. IJrii luna quemque per no-
ctem,quandoper scientiam quisquede carne Cbrisii,
vel de corpore eius inielligilea quae nou essent in
telligenda. Et iileo opus e^ ut Domidiis protegn
quemque, quia si ipse est pi^oiector, perdiem $ol non

enm ex per$ona $ua loquitur propfuta ^ qui Inmen et

ip$e mon$ erat ^ et pairiarcha mirabitis ; $ed ideo per ..^^, .^ «^« i , rk- ^ « ^

iilos grady$ competenter asceudi.$e $e retUil , ut nobi$ Z^Lf^rJl^nL T T "^''"" / ^^"""^ "' 5'^ ' ^^/

ignorantilusccttc$tiummnutumgeneradi$tinaanarra B"iT,«!r/i • «^,/""" «/''^•. ^•«•'<>^w' «"«-

tioue mon$trnret. Proptieta, utdix\mu$, ad c(Ble$(em ''^^ vi.?! .nT.nltl^ '"'L' aiuinalitaieiii tuam iic

Jeru$atemcouuenden$\ primo membroad sanctorum T.?:2^^ animalitate siiccumbat. Quod ut C^ai.

menta cteva$$e se d.cil ocutos, ut eorum precibu$ juva^ ^^'""'"' ^»'?'^^"'? tntrottum tuum , ne detici .s vide-

retur^ ne mens iitius tiosliti impugnatione ^uccum-

beret. Secundo ordine indubitanter sibi promiitil^

quod $e integre nove.rat poslulasse^ doceus ul quoies

bona fixa corde petimtt$ , concedi nobi$ $ine dubietale

cred.mu$.

COMNEXTARIUS.

Etevati oculoi meo$. Canlicum graduiun. Itenim
spiritus isto admonet iios, ut asceiidamus (quia inii-
tubtiir cantiium graduuin), quia qiii incipil velle
a^cendeiido prolicere, ejui opiis esi ul propoiial sibi
rieiiiplum sanctos Paires, nt eoruui exempli» magis
proliciai ahcendendo. Yel ut illc , qui dicit : Levavi
ocuto$ meo$ in monlcs, id esi, saiictos propbet:i8 et
palriarcbas, atlcndeiido excelleniiain vilae eorum.
Vnde^ Id est, a quibus, veniel auxitium mUti , quia

lieei, in tribulationibus, qu« sunt iutroiius cujus-
qiie fldelis, et emium itttini, ne superbias devictis
trlbulatiuiiibus» quod faciet eqc hoc^ nuncet usqug m
$ascutum.

IN PSALMUM CIXL
Canticum Graduum.

ARGUNENTIJII.

Quia in priore psalmo audient : DormH:$ cu$-
lodiat inirocliim ttmm , el exilum tuum • nunc
propterea lieiatum se esse dicil , quod sibi in doino
Dai introitiit sit repromissus. Aliter, voi Ecclesiae
ad apostolos.

EXPLAIIATIO.

Audimue gradum^ inieltiijnmu$ ad aitiora eon^efn"

ccii-uin exeinplo cominoyebor ascendeie. Sed Uvei^^f^%^^t$teascen$u$firmu$e$i^qui,Dominocustoden^

auxiJiiim suinendum mibi sii ab eis, lamen priiicipa'

llter aiuri/.tiiii capieiidum est mibi a Domino^ qui fecit

coetum iii majoribus , ei alios terram. Unde illiid :

Nequequi planiat^ neque qui rigat^ atiquid est , $ed qui

incrementum dal, Deu»,

Non dri in commotionem, Quasi dicat : Quaiidoqui-
deiu priiicipale miUi esl auxiliuin a Domiuo postu-
laiiduiu, ergo noii dei pede$ luo$j id esl, alTectiones
ina», o aniina, in commotionem illani, vjdelicet, qua
«oBuiiotiit prinius cecidit homo iii paradiso posiius,
elqua couimotus de coelo cecidit angeius, et faclui
est dialxitus.

Non uet iu commotiouem pedem luum , tir^icf
doimitei^ qui custodit le. Ad s;mUiiudii<ein uegli*
genlis ciisiodis, qui donnieudo n«*gligii illos quos
ciisiodire debei. Et quasi aiiiiiiH qua:reret ubi
lalem custodeui iiiveniuni , qiii non Uormitcl, sub-
jun^ii :

lCf $ervatur : Ecce jam $ubtevalur propheia tertio gradu
$ecundi$ attior faclus, et de ipsa tcetilia prineipnm
p$almi sumpsisse declaratur, in prima parte gandet
se propheta commonitum ad supernam Jernsatem eue
venturum^ ubi jam sancii secura pro$peritate comsi-
stunt, et cum Domino mi$ericordia ipsius largieute judi'
cabunt, Secunda loquiiur ad cives Jeru$alem , optane
ei$ abundaniiam paai^ quam u dicit eitaritate fratrum,
et Domini amore priBdicasse.

COMIICNTABIUS.

IjBtatus $ m in hi$ qua dicta $unt ndhi, Sicutl ainor
aiJmam ad base lerrena concupisceulia inflaroinal,
etquasi in ima praecipiiaty slcamor sanctus ad tu-
pema levat, et ad astema dfSideranda inflauimai, ad
0:1, videlicet, qux non iranseunt, sed seiitfier per-
nianent, ad quorum amorem bortatur nos spiritus
iste, qui intilulatur Caniicum graduum, Cradus vero

hcce non dormitabit neque dormiet , ijftit cu$todit D suiit ascendeniiuin, non descendeiitium. Ascendal

Israel. Quasi dicat : Qtiacrc cuslodein Israel. Ipse
non dormiiabit neque dormiel. Doriiiit:it qiiisque,
quoiiijiii cardiiiem morlaleiu pnrtat, dormit i|uaiido
inoriiur; sed jiistus Isiacl, ne^ne dorthiabil neque
dormiet , quia Chri>lu$ re$urgen$ jam non moritur ,
wor$ ilti utlra non dominabitur, Noia quia Isiael est
vir videns Dooiiniim, imnc in spe, quaiidoque iii re
vifiirus. S'8 ergo lu Israi^ el Dominu$ cusiodiel te,
et Dominus protectio tua super manum dexteram tuam,
quia prot«'git lideni tuam, per quain ventiinis es ad
ilexteram Uoiuiui ; qii:e lua est, quia tibi proinissa
est. Per maoiMn intelli^tur (Ides , quia (Ides est
poteniia, juxta illud : Dedit ei$ pote$tatem filio$ DA
fieri, hi» qui credunt in nomine eju$^ quod is»ie dicit :
Dominus p oiectio lua super manuni dexleram tuam,
<|oia, ab eo proieclus, $ot non uret le per diem. Sol
«liviniiatem noa', ciijiis radio quasi s«>le illuminatur
ctciiscujusquc. Et qiiiadies sapieotiam notat, per

ergoquisque qui bunc iisatmum canlat; et quo asceu-
dai, nisi in coelum, ubi aiigeli suut liVes nosiri, a
quibus civibus peregrinatur iii terra. lu pere^iua-
tionibus autem suspiramos, in civitate gaudebimus.
Inveniraus auiein et socios iii bac peregrinatione,
quia jam cognoverunt ipsam civiialein, et inviiani
ut curramus ad illam ; ad hos gaiidet iste veiiire,
qiii dlcit : LaBttttu$ itim in hi$ quie dicta $unt mihi »b
ipsis montibus. Diierunt nobis sancti patriarcltae,
apo-loli et propbet« : Curraious. Curramus, ouia in
domum Dei ibimu$^ Curramiis, el iion fatigabiinur,
quia iiliie veiiiemus ubi iion lassabiinur, quod dicit:
Lmtaius $nmin tiis qinedicta sunt mihi ab i|»8isnioii-
tibus. Currauius, currainus, etc. Qu» domas Donittt
non est manu facla, sed mterna tn cmtis, El quasl
qua*reret quae est illa domus, dicit Jeru$atem, ubk
Domiuus , qui condidit ipsain civitatetu, est deUcia
oninium in ea babltaniium. Hic s|»es, ibi res> ad

4089

IN PSALyORUM UBRUM EXGf.eSIS. — PSALM. CXXVfL

1090

quam tanta affectione snspinre debemiis, ut dnm ad A
caro tendimus, ex niuiia aifecii(»n« nos ilii esse pute»
nius. Gt non mirum , si se liabeant currrenies ad
liaiir cifilaiem in via, quasi ibi sint, dum iUi qni len^
dunl ad lemporale festu» sic in Tia loqui sokant,
quasi jam illuc pervenissejt ; quod isle aiiendii, qui
hic dicit : /n domum Domini ibimui» Rt non- lantum
cerius suin quud ibimus, sed, illis auditis, in Jerusa-
Um in atriit luit^ 1d esl, \u comeinplaiione lui orna*
lus, qui per airiuin inieliigitur, qu'a airiuin esl loeus
anle domuiii, quod solet ornari , ui visus illuc ve-
iiientis qiiudam delectaiione gaudeai, In qua dele-
Gtatione

AD LeCTORGM.

Beda cum hi$tmam , ^iuim EecletiatUeam voeai^
tcripterat^ jam tum annum agebat 60 ; a ditcipulit de^
inde^ Ueet ttepiut rogatut , mytteriorum taerarumque

in Ptalmit divinationum reeeuut eogitant, explicatio- Nonduni est enim |»lena laeiitia caeleris In capiiviuie
nemiliiut libri aggredi nolebat ; tamen ut quoquo modo » posiUs, Aliter viix apustolorum de iuipiis Judasis.

BXPLA.NATI'«.

Sexto gradu clamal propheia nobit in Domino eon"
fitenduni^ ne laboremut vicattum, Prima co'imoni'
lioR'' propter populum ftdelem eonfirmat , dicent :
PiuU iienut commoveri potte, qui in Domino tint cov^
fiti, reddent cautam^ quare peccaioret tupra tortem
justorum non permiuat exeretcere. Secundo precatur,
ut reciis protperitat^ pravit vmdicta proveniat,

IN PSVLMUM CXXY.
Caiiticnm Graduum.

IRCOMeNTDM.

lu caplivorum persoiiam canilur, supplicanllum
pro libertale* ati|ue dicentium, quanta bona« el
qiianta claia laudaiio absoluiioiiein ialt*in secutura
sit. Aliter couverteiite Doiniuo c.iptivitatem Sion,
boc esl, Jerosolymoruni, qiiae prima doinuin re-
dierat, ficii sumus sicut deso ati, noii dicit CMnsolaii.

tni» tatitfaceret^ argumenta in tingulot ptalmot brevi
confecit. Auditoret vero iptiutt cum importuni iteruin
instarenl^ tandem eit titulot ptalmorum brevittimlt
eiplieationibut itluttravit; quibut abtotuiit, detideiiit
propriit plut indulgeutett quam prwceptorit teninm
re.verentetf eo Venerabilem virum adegerunt , ut etiam
integrot commentariot in ptalmot tcriberet, Quot qui'
demoinnet morte preeventuty cumjam ctx expiicattet^
ubtolvere non potuit^ oput tamen tnimilabile nocrelin-
quent. DefAderantnr prasterea hinc inde quatdam in hoc
nottro Exemplari^ ubi puncta potita tnnl ; ea^ an tenit
teriptorit intermittione , aut ditcipulorum eollectione
negleeta^ aut amanuentium incuria deperierint , incer»
tum nobit ett,

LN PSALMUM CIXII.
Caniicum GradiHim*

EXPLANATIO.

Pott caplivitatem omnium peecatornm vocet beato-
rum ateendeiilium ad tuperuam Jerut lem , qua.n sua-
viler offeruntur^ ut ilinere arduo posili tancto tt car-
mine contoieuiur , Sanctittiini viri divina miseratione
liberati^ prima parte p^ulmi gratiat agunt^ quod de
obnixteiaie tasvittima peceatornm in laniatn gTaliam
tunt recepti^ ut inter gentes proiarenlur ette taudabilet,
Secunda depreeantur^ ut captivitat eorum commutetur
in gaudium^ tubjungentet mirabilem veramque tenten"
tiam : quia qui uminanl in iacrymit, in gaudio metent.

IN PSALMUM CXXY1.
Canticum Graduurn Salomonis.

AaGOMBEITIIM.

ARdJIIElfTUM.

Carmen hoc, licei Salomonis personae consiiiueu*

p. »^.»»...»: A»k»i..m .^r.»»« ii..i :n i>.Mi«fU.iA.» r ^iA domum Domirii congruat, prophetioe taiiien et
Ei comrouni omnluro persona qui in ciptivnaiein u ^^. .^ «.j:o««»iiv«; »^t^^A.\,J^ «J» -..-.«* • i..:.«
A .• .... ^«. :.... r.K^.r*tA«« »ik?.ik.^:^..:.v. nA«>...A secnnda sdiUcationi aptandum est, quam adiiiie-
ductisumcaniturjil^r^^^^^ »>»n'"r reversl de Babylone; quia utraq.e catsa

postulaiidum. Aliter, vox Christi ad Patrero. ^ „.^. ^^^ ^„^^^j^ J^ ^^^^^^^ njlerelir. Aliier,

BXPLAIfATH).

Qni priut ad montet oculot levavit , tiiiftc ad iptuni
Dominum Inmina tui cordit erexit, Propheta metuent
amtttere quod tenebat , et cautut ex ipta parte , qua
creverat , prima parte perteverantiam precum devotut
exequitur, ut tutcepta munera divino pramio contine"
ret, Seeundo Dominum precatur^ ut donet ei miteri"
cordiam^ quia inttigatione diaboli ab intuliant^but
muUa patiebatur adverta^ ut quem contortio non pote»
rantt tuUtam tuperbit detpectionibut maetdarent,

IN PSALMUM CXXIIL
Canticum Graduom David.

ARGOMENTOM.

Etiam sub persona popull jam liberati cantatur»

fox Cbrisli ad fuiuram Rcclesiam.

EXPLANATIO.

Ideo ptalmut itte Salomowt titulo prcenotatur^ ut
ipte fabrieator temp'i doceat te nihil vatere ad cedi/ica'
ttonem ejut tine Domini auxilio, Muslice autem SatO'
mon^ qui pacificnt tnterpretatur, Chritfum t'gnifieat.
De quo Apottotut ait : Ipu est eni%n pax notira , 7111
fecit utraque unum , id est , eircumcisionem el prcepu»
tium una fide conjunxit, Vnde rectissime propter dittim^
etionem tetlamentorum , Salomonit nomen et hie pott
teptem gradut in capite vcto reliquorum, et tupra pott
uptuaginta Ptatmot in eapite oetoginta tequentiwn
eonttat adnotatum. Extultant propheta^ quod novi
letlamenti grutiam pravidittet in tpiriiu , nee inde

iSbylo»! pT.uIerant. All,or vox .^o..1onH».'' -f^^;. IZii .Kr^J^i" S^^^^^^^^^^

BXPLANATIO.

(2«Hi ^railiis ittat et una tantum Ecctetia , et innn*
merabitia ejut membra viritim eontcendunt , modo in
eit ptatmitta tingutari^ modo numero toquilur plurati,
Mirmoret tancti confettoret^ quot pericula Domino
mitmrante vetut impetum torrentit evaterint : primo
cnpile fatentmr te de tot cerumnit tota Dei mitericordia
tiberatot. Secundo gratiat agunl^ quia non tunt de^
crpti a perteeutoribut^ ted verta vice contritit ipsorum
insidiit ertpti,

m PSALMUM CXXIV.

Caniicum Graduum.

ARGUHBNTUU.

Ki peisona eorum canitur, qui de captivitate re*
«leuiites, impugnatores suof, hoc est, fiuiiimas gen-
les Deo adjuvante, prcsseraut. Aliter» tox Ecclesi».

cwtrere vetit temput Domini ordinatiune dispotitwn.
Secundo modo de ipto Domino^ deque ejut apottoUi
toquitur^ vet quicunque iptiut mandata perficiunt,

IN PSALMUM CXXVll.

Cauticum Graduum.

ABGUMENTUM.

Reversos de Bahyluoe docet studere debere vir-
tulibus, qu.iiido irreuiuiieraia lalis iiou possit esse
devoiio. Alltcr, propbeta de Cbristo ad £cclesiam
dicit.

EtPLANATIO.

Qaiim tit magnificut }ionut gradmsn numerut ipie
deQturat , qui trina tripticatione vrotentut tanclum no'
bit Trimtmit cutmen ottendit, Herito ergo et in taU

DDI

BEDiE VENCRABILfS OPP. PARS H. SCCT. 11. — DUBI.\ CT SVVMX.

fort

gradu el uUque timor Comim nobis commendaluty A
quibuM cuBlo$ necetsanug npprnbatur, Primo membro
prophela tub quibusdam aliusionibnt enumerat boua
/imfnffum, vt animas devotorum cu lestis pra;mii calore
succendat. Secundo befedicii eos, ut anudia ceterna
recipiant ne auis hunc limorem suavtssimum perli-
mescat,

IN PSALMUM (.XXVUL

Caiiiicuiii CnMluiim.

ARGUMENTIIM.

Docp( reversuros do Bal^ylone , ei tneminisse ve-
lenim bonoruni , et pro feliciiuie prxBeiili graiias
leferri : ox pcrs<ma ergo revcrienlium fomiaiur
oratio. Aliter, vox Eccie^i.i*.

ESPLA?IATiO.

Quia laborantes in vinca Domini denario regni re*
munerantur (Bterni, in decimo qradu tolerantia pastUh'
num madetur, cum erebra Ecclesia: commemorntur ^
afftictio, In p>ima po itione populum monet Israelem, "
ut dicat , quod certamina vel insidins a suis pertuleril
hostibus^ ne quis (idelium de propriis posset desperare
fressuris. Secunda ihimicis Ecclesiw per parabolas
tmprecatur^ quod eis in judicio fuiuro norerat esse
venturum.

IN PSALMUM CXXIX.
Ciniiciim Graduum.

ARCUMEMTUM.

Sub persona de Baliylone caiiiiur, Itlonim vide-
licet qui ibi ineritls eniinebanl. Aliter legendus ad
leciionein Jonai Pr<*pbctx.

EXPLANATIO.

In gradu undecimo cotlocatus propheta pmnilenlim
se satisfaciione prostnnil^ quia nec sanctus quisque in
carne constitutus « peccata ad integrum cavere potest ;
sed ct hoc dicendumt quia omne peccatum quau unde* n
narium est^ quia decalogi perfectionem transgreditur,
Clamat propheta ad Dominum^ »i peccatorum pfo^
fundo tiberaretur benevolenlia boni judicit de eaiamUa*
ubut indicatis. Kec mora^ ad graiulationis gaudia veiiil,
iii agnouereHl pcenitentes^ qmmta graUa sutcipiunlurf
quibut tatnen velox medicina prat atur,

IN PSALMUM CXXX,
Cauticom Craduum David,

ARGUMENTUN.

llic qiioi|ite Psalinus sub sanctorum in capivitate
degentiuni persoiia caniatur. Aliier, vok Ccclesin
regnaniis*

BXPLA?IATI0.

Pc$t laboret pmitentia propheta tuavia canlicorum
nobit atmenta tranbmitiit , totum vidtticet hune itat-
mum de mansuetuaine atque humiiitate decantans , til
quos tabor pra^mistas confessionis afflixerai , gtoriosm |v
devolionis autcedo reficiat, Primo ordine propheia
exetnpto suo humiitatem et mansuetudinem doceuSf
vopulum utique Omstianum pmnam sibi gravissimam
ponii^ ti mandata Domini non cum tumnut humilitate
tuuiperei, Secundo convertus hurtatur Israet jugiter
sperare in Domino^ qualenus luti spe roboratus cututat
saMi/i adversita et toterare i.ran>ateat,

IN PSALMUM CXXXI.
Caiiiicum Gr^duum.

ARGUMEMTUM.

Ideui argiimentum est pra:seiilis ei ocluagesioii
ocuiYi psaliiii : prurdicens quippc propheia, quas
circa populum ia Babylone gesta sunt, inducii tpftum
populum v«*lut coiiimonentem Deum, quantam beatiis
David cqiam religiunis et divini culius habuerit,
quaiiiumque studium pro templi xdilicaiione susce*
perit, quatiterqne illuin vicis&im Detis rcmuueraiu-

rnm se dixcril, promistiionibiis ad geiilem ejus dl*
rr-cii«y vei ad eos, qui erant ex ejiis gencre regna-
lufi. Gt quh proinissionom taliuni illa tendebani
iitteniione, ut esset in illa tam imperii populi oom-
iiiiiiiis uiitiiaiis, idcirco bujuscemodi propheia psal-
mos insliluit, qnlbus spen populi nuiriat, ei credant
nianeniem promissiouem, fiallem iropier fidem ca-
liiiviiaitm esse lax:indam, ut et populus soln pairio,
et Da%id posteil a vicio iiisiiiiiantur imperio, Altier
prophela ad patrem de Cliri>io dicit.

EXPLAKATiO.

Ilic gradut incarnationit Dominicm sacramenta de-
scribit, Dignum enim fuerat , ut post duodgnarium
apostotorum nutnerum quasi caput omnium ipse lertiut
decimttt adveniret, Neque enim ilie humilit^ quia ha»
ctenut ctamavcral de profundis, subito se in lantam
taudem potuisset eriqere, Sed David koc hco Christms
inteltigendus est, Prima parle propheia Cliritti nerba
refert^ quibus Patri promiterit requiem te non atias
sumere, nisi vere religiortis aff*ctim humanis ecrdihut
iiifudisut. Secunda dicit esse cojnitum, quod reraciter
fueral a Christo potlieilum, preees suas adjiaent^ Kf
^iiani totiut tnundum talvaturus adteniret, Tertia pro*
mistionem a Patre illi faciam perhibet eite eomplen-*
dam , ut fructus uterl vinjinatis thronum regni tedea^
mternum : quatenut Eccletiam ejus bcnedicat^ pauperet
pascal ^ taeerdotet glorificet , et potetiatem ejus prodn*
eatt immicos induat confiuione^ sufer lum ftoreal saa*
etipeaiio mtemm justiiim,

IN PSALMUM CXXXII.
Canticuni Graduum.

ARGUHENTUM.

Prsdidt propheta duas et decem tribus, qu«
nrius semper dis&ldebant, post captiviiateni in unam
foederandas esse coorordiam. Aliier, vox Ccclesiae.

BXPLANATIO*

Pott itlam prmcedentit psalmi tanciiseimam prmdi*
eationem^ in decimo quarto gradu jatn poftus propkelm
poputit beatam prmdicat unitaietn , iif ^nt ta Ckrisiiatta
reiigione eonstringunt ^ in una ckaritaiit coMfetiieniia
perseverent, Uie psatmut ticut centetimut decimut
textut divitionem tion recipii : et recte^ quia el itta
omnet gentet poputosque ad uniut Domini taudet^ et
itie ad unitatem fraternm dilectionit hortatur,

IN PSALMUM CXXXIIL
Canticum Graduuni,

ARCUMENTUM.

Quasi post rediiutn cdillcala jam domam sindiom
libertatis. Aliter» vox Ccclesias iu futuro.

EXPLANATIO.

Pott monita mutum dilectionit , nune contequenler
tuadet , til felix adtinatio in laudes Domini flagratntS'
umo eharttatit ttudio conciietur. Prima parie tnvitat
propheta ad benedicendum Dominum^ unde plu.aii
numero prmdictam fttebem atloquitur, Dende populum
ttngulariter benedieit , ^ttia sancta uniiat deeut ett ac
virtut Ecctesim. Libet referre^ quemadmodum utqua ad
tupernam Jefutalem gradut itii perveneriHt, t*riato
tquidem gradu tmculi designal horrorem , potiqmam
ad virtuium omnium studia festittatur. Secundo tfiriut
divina defensionit exponiiur^ cui nihil obviare potae
monstraiur, Tertio magtium gaudium etse aidtur in
Eccteua Domini pura menle vertari. Qu»rto inier
quasltbet anguttiat docet conttanier de Domino prm-
tumendutn , dvnec miseratut exaudiat, Quinto momai
tU, tiberati per,eulit, non ttobit aliquid, ted omnia l#o-
mini virtutibut applicemtit. Seato montibuttotiditsimis
cotnparatur confid» nlM fidelissimi Cltristiani, Sepiimo
dicttur quam copiotos frtutut fnetant in tacrgmit semt-
nantes, Octavo nit permanere didlur , quod toiuntate
propria unutquitque fucrit operatut , ted itta lamum
etse firmissimaf qum auctore Dpmino eonstruuniur»

mz

IN PSALM0R13M LIBIIUM EXEGESIS. — PSALM. CXL.

lon*

^'otio limore Domim pronunliaitir homo beatus fieri ,
et uuivirsa illi profulura concedi. Decimo infundii pa-
iientifim derotitn iiuam per Eccle^m verba eommendai
iid Uominum^ ut %n liberandit hominibut qwinia $ii
dioiniialit poienlia tenlialur, Duodecimo virlut man-
tuetudinit et hHmilitatis otlendliur. Tertio decimo
tanctas Incarnaiionit promitm , et diciorum veritat
t:piirobatur, Qunrto decimo fratribut >piritualibut ad^
unalio praedicatur , supra quot benedl lio Domini el
eeterna vita provenire monttralur. Quinto decimo in
taudibut Domini perfecla illa chariint excitaturf tupra
quam nihtt niajut dici , nec qloriotiut potetl inveniri ,
ticut Aoostolut tettatur : < duia Deut cliariias eti, i
Confinet hic numerus et hoe sacramentum , ut ctim
quinque tentut corporei , per quot fragitit humanilat
conirahit omne peccalnm^ beatoe ei individum Tritiiiatit
fueriiti virtHle tuperaii^ ad quinium decimum gradua-
lium psatmorum not culmen educat,

IN PSALMUM CXXIIV.

Alteluia.

AnGDMENTUM.

K<^vers's de Babylone praecipitur» ut tam pro ul-
liofie liostluiu quam pro dererisione sui gratias re*
ferant RedHniptori , qui illos uiultiplici solatiorum
genere semper couroverit. Aliter, vox Ecclesi»
operanlibus, quia incre|iat idolu.

EXPLAMATIO.

Poti gradualium pulchirrimam eonttructtenem^ qum
ad culmen utque perpetum feliciiaiit evexit^ congruo
nimit poniiur alteluia^ ut taudtbut Domini tancia per-
fruatur Ecctesia, cui late munut noscitnr etse prapa"
ratum. Per ivlum psalmum propheta toquitur, Prmo
ingrettu propter nominit ejut potenliam tauilet Domttio
dicit ette tolvendat^ quia fecit quee voluit magtialia
iptiut diverta eommemorant, Secundo^ quoniam veri-
taiit perfeela taut ett dettruere faitiiatem, idolorutn
eiittoret tub irrisione redarguil, Teriio divertos ordi-
uet admonelf vt Dominum laudare non detinant.

IN PSALMUM CXXXV.

AUeluia.

ARGOUEMTOM.

Ui supia. Vox apcsioluriim ad Synagogas.

EXPLANATIO.

iterum Hobie alteluia dicendum ett^ gratia quidrm
srmper novum^ sed assidua ejpusifione novitsitnum.
tlinc psatmut subjeetut est, qui per versus unifines
misericordiam Domini nobis scepiui ineuteat^ nee im»
merito. Nam etementia esl ejus^ quod vivimus, miseri-
cordia quod vatemus, Per untversum psatmum propheia
loquitur. Prima parte magnifieentiam Domini et totius
orbis conditionem deciarat. Secunda miracuta refert
qum fecerit in ,€gypto et gente Judworunt. Tertia
deuendit ad Christianos, beneficia Domini eontequenter
enumerans.

IN PSALMUM CXXXVI.
Psalmus David propter Jereiuiam.

ARGOMENTUM.

Capiivitas Babylonica prophetaiur. Aliier, vox
l^cclesix.

BXPLANATIO.

Triptieiter hic psalmus inulttgi potest : et de capti-
ritatet qua poputo aceidit Judaiorum, quando in 5a.
bylonem transtati $uni, et ibi variis modis tudificaii ;
ei de peccaioribus qui , de Ecctesia jacii , tradantur
dtaboli potestaii ; et de superiore captivitate, qua in
primis nostri generis parenlibus de paradisi gaudiis in
convatlem taerymarum devoluii sumus. Populus He-
bifforum prima sectione catamitates suas^ quas erat in
Babytone passurus^ enumerat, subjungens inier quasti-
bet sacuti hujus angustias nunquam se Jerusatem utta*
lenus obtiviscif quamJs evertendam esse constaret.

A Secunda ad Dominum verba converiit^ ut memor sU
insulittniium Ecctes^te^ beatos aiserens qui de corde suo
incipientes^ malas cogitaliones objiciunt.

!U PSALMUM CXXXVII.
Ipsi David.

ARGUMENTOM.

Praecedpus psalmus querelas c^iplivitnfi iii Rnby-
lone, liic voium rcdeuntis populi coniinct, qitant.is-
qiie gratulalioiies in leira propria Deo redilure vo-
lucrit exponit. Aliter, vox Cbrisli ad Paireui.

E . PLA.NATIO.

Ipsi David, ipsi Domino Christo sigwficat, ad quam
psalmi isiius refertur universa confessio, Per lotum
psalmum uuiversatis Ecclesia toquiinr, Prima ttarra"
tione beneficia sibi Domini attribwa collaudai, postit'
lans in futuris paiieiitiain , ii( adver. a mundi ejtis
posnint munere susiineri, Seeunda deprecntur ut reges
j^ terrw Dominum cottfiteaniur excelsum , quoniam in
omnibus majestatis sum miracula dignatnr ostendere^
orans ne pecccaiores conversos desp ciai, quos creare
dignatus es'.

IN PSALMUM CXXXVIII.
lu fineni psalmus David.

ARGUME.NTUM.

I)x persoiia pnpuli fidelis iniel.igentis Doiuini
poicntiam, ei quod nulla eiinin secrcia m:ijesiaiem
ejus fallere possunt, psalmiis iste compoiJiur. Ali-
ter, vox Pelri apostoli poiuiieiitis.

EXPLANATIx).

lu finem in Christum dicit^ ex cujus persona totus
est psatmus iste cantatus. In prima parie Dominus de
puusaiione et resitrreciione sua toquitur, Pairi omnes
cogiialiones suas it i dicens etse nolissimas. Secunda
potenliain paterno! divinilatis exponit^ quia in id quod
Q homo est, nutto toco, ttuUa longiiudine ab ejus u pos-
sit abscondere ttotitia, addens, quoniatn ab uiero matris
suce^ ip^o proiegentCf reservaius est, qui mundi vitia glo-
riosa sanctitate superavit. Tertia se laudaturumaparte
qua subjectus esi Palri Dominum profitetur , cujus
opera potentia et mirabitia etse jam cogntta suni.
Quarta confinnatum asseril beatorum omnium princi-
patum^ jubens a se impios obstinalosque discedere, qui
tameti nutlaeranl pteniiuditus humiliiate satvandi.

IN PSALMUM CXXXIX.
In finem psalmns David.

ARGUMENTUM.

Ezecbias coiitra Ansyrios orai, ne, videlicel i
exterorum vi vel fraude superetur. Aliler, vo.«
Cbristi est.

EXPLAXATIO.

Finistegis est Chrislus ad jutlittam omni credenti ,
D qui iiobis in hoc psalmo^ quasi praxonis voce juxia iier^
terribitis, cmnipotens, et nimium desiderabiiis advenii i
pradicetur. Per iotum psalmum sancia Ecclesia loqui-'
iur. Primo tnembro Dominum deprecaiur, ut ab iniquo
diabolo eam tiberare dignetur , qui muliis fraudibus
devotionem poputi fidetis conatur evertere, Secundo
postutai ne tentntori ttequissimo tradaiur , quam jatu
constat acervii pericullSy ipso protegente, tiberatam.
Tertio^ in judicio futuro vindictam supra eos dicii esse
venturam , ^iil pauperes ejus insanis moiibus perse-
quuntur.

I.N PSALMUM CXL.
Psaliiius David.

ARGIME.^VTUM.

Sub iiersoiia Ezecbiie caniiur, poenilentiaiu exer-
ceniis, ne conira iram Assyrioruni raperetur \n
iiam. Aliier, vox Roclesioe contra haereiicos, sicut
et supra.

1095

BKDJE VENLRAniLIS OPP. PARS II. SPXT. II. -* DUIIIA ET SPURIA.

ICO«

i:\planat:o. A

SupplicBt propheta ut intrr actu$ i$to$ mundano$ a
diversn libereiur erroribus. Prima sectione propheta
Oominum royat^ ut eju$ audiatur oratio, subjmtyens a
quibus se maxime Uberari velit erroribus. Secunda
eligit se a jnsio argni^ quam a peeeatore laudari, sup-
pltcans ut eustodialur a laquei» peccatorum, quia nullam
se coinmuttion^m eum ris habtre testatur,

IN PSALMUM CXLI.

Inlellecius Daviil, cuin essei in speluiica, oralio.

ARGUMENTUIf.

Tiliitus manirestus est de David. Potest et ab
Esecbia obseaso diclus nccipi.

EXPLAKATIO

David^ ob Saulis insidias, profugus^ cum in speiunea
lateret^ oravit, quoniam Dominum Christum in corpore
ante pasnionem SMatK hignificabai esse \acturum. Sam
cutn huic oralivni inteUecius prtemittitur, significatur B
ittteilexisse Duvid inter angustias^ et fitgw sud latebras^
auiu^esset Dominus a Jttdwis passurus , et quomodo
Patrem rogaturus, Prima parte Dominus ciamat ad Pa»
trem^ nefandos doios judicii perfeciionis exponens, Se*
citnda tiberari se de carcere inferni deprecatur, quo^
niam cmnium sanciorum fides in ejus isurrectione
pendebat.

IN PSALMUM CXLII.

Psalmiis David, quando persequebaiur eum Ab-
salom niius ejus.

AaGUllB!«TUII.

Tilulus apertus est a David conlra AbsAlom agr.
Potest et ab bici-liia conira Sennacbeiib dictuiii
iutelligi.

tXPLANATIO.

Historia qwdem hwc regum iectione notissima est ,
David a fiiio yersecutum ; quce simiiitudOf ut quidam p
voiunt, ad omnem porrigiiur Christianum qui peccaiis ^
seevientibus tauqnam a fiiiis propriis in mundi istius
aarbitate vexatur ; ud conira hwe pcenitudo reinedia*
iis^ quam hic psaimits continet, apponitur, Quamvis
propheta muitos poeniteittict ptaimos scripserit , tamen
quanium compunctione cordis afficitur , ut saiubriter
examinatus , divinis mnndior appareret aspectibus.
Prima itaque deprecatione rogat Domiiium Christum^
ne cum servo suo reiit inire judicium, sed perturbaiioni
suw ntisericordiam iptitis suppiicat subvmire, Secunda
velociter perveuire se pctii ud veniam^ ut deductus in
tiam veritaiiit ab inimicorum iiberetnr insidiis»

IN PSALMUM CILIII.
Psalinus Dav id, adveraiis Goliaih.

ARGUIfCKTtJll.

Hunc guoqiie psalmum ipse lituliis etponil, nec
minus eiiani Lzecbia*. yraiiarum actio prsBienditur,
de obsidione et de iiiftrroitate saltaii, Aliier, vox |>
Ecclesi» adversiiis dialMiluut et saiellites ejus.

EXPLAHATIO.

Betlum istud Davidieum ad designandum eertamen
est Domini Christi permissum , ut sieul iste gioriam
Goiiatht qui revelalus, sive transroigraiis, iuierpretatur^
saxei teli dimicatione prosiravit , ila per peiram, quod
est Dominus Chrislus , fortitudo diaboiica vinceretwt,
Post interfeclionem Gtiiaih, in prima parte propiieta
Donnno gratias ayit peracti beili diuriming se iibera^
liim, deprecans ut ato Domini deciaretur advtnius ,
per quem diaboiut vicius est, et spiriiuatis Israei Htje"
ratus. Secunda in novo et Veleri Testamenti proplielu
se Domino psaiiere promittit, iiberatus a pessimis ini-
fntctf, 9111 beatiludinem suam in swculi is'ius feiicitate
pcsuerunt^ iiios solum beatos esse definiens^ quorum est
Dontinus Deus eorum. Notandum auiem quod inter»
fectione Gotiath niemorata » ^iiaii quidam terminus
msmdanis est rebus appositus. Xeque eniin post liunc

aiiquid aiu de Ece-esice iaboribus , aut de amaritudine
swculi , aut de tribuiaiione pcehitentium^ aut de Anti^
ehrisii abonunationes narratur; sed reiiqui septem , m
maguum myslerium divinis prtBconiis aptatif eoelesti
gaudio videntur esse pien s^imi.

IN PSALMUM CXLIV. '
Laudaiio ipsi David.

ARGDMEffTDII.

Ex persona canitiir populi de captivitaie liberati,
admiraiis Dei potentiam, et agentis gralias beneficiis
e}us qui oniuibus in iribulatione positis subvenire
soieat. Aliter, vox Ecclesias ad Cliriiituin.

EXPLANATIO

Quan-i potest quare tiiulus hie singuiariter contineot^
Landatio ipsi David^ cum in omnibus psaimis ipsiuM
David , hoe est Domini Christi , gioria preedicetur t
Sed hic ideo dintrietior duriorque posiia esl, qui^ com»
pietis omnibus quibus humana ianorantia fuerat titf /m-r
enda, nunc ad soia prcecipitur Domini voeare prccconia^
quce iaudes , propler futuri swcuii Sabbatum (ut reor)
septenario psaimorum numero stmt comprehemte, Beatl
emsm^ oif, qui habitant in domo tua, Domine^ in seecu-
lum teectUi iaudabunt te. Et hic auiem pfaimus ffe-
breei alphabeti on/ffifm per versuum cai-ita custodit^
in quo tamen notandum , qvaa Nun iinera in Uebrais
voluminibus non habeiur : sed a Septuaginta interpre»
tibus addita continet hune tvrfnm, Fidelis Dominus
in omnibus sermonibus suis , et sanctus in univenis
operibus suis. Laudatio Christi^ quce a Propheta pra^
posita ett^ tribus narrationibus expiicatur, Prima est
iaudis ejus infiniia promissio. Secunda dicit laudem
Doiuini nooem modis esse peragendam. Tertia pawte
quam in secunda de prcBconio ilhristi breriier propo^
suit, pauio iatius atque ecidentius ejcp/anal, in finem
commonens ab omni carne Dominum debere laudari.
Prtma erqo dirisio coniinet prcedicii atphabets iittertts
treSf secundu quatuor, teriia quatuordean*

IN PSALMLM CXLV.
Alleluia Aggxi et Zacliarix,

ARGUMCNTOH.

Populus de Babyloiic salvatus, beiiencia in se Dei
ab iniiio commemorai. Aliler, vox Cbnsti ad po-
pi.luin.

BXrLANATIO.

Memoriam Domitticep iaudis, quam praseedenle /t-
tulo iatine posuerat^ nunc ad cumuium ejusdem lctudis
Debrmi ailtiuia voiait augmentare vocabuh , empiens
propheta iaudes Domini ex toto corde decantari. Prhno
in^essu dicit in kominibus miniiHe eonfitendum , ii#
aliqttid ab eo peteretur lepitUf ei et aiiut erederetur
poise prcBstare. Sfcundo pronuntiat totam spem in
omnipotente Domno reponendam , et cum sii iste Do-
miJiiif • ex faetis suis puteherrime definitur^ ut gentiH'
tas tam frequenti raiione eowrficta erroree suos fiddt
dtvotione reiinquaip

IN PSALMU» CILVL

Allehiia.

AnaimEiiToii.

Populus liberaius ad laudandura Deum bortaiur.
Aliier, vox £ceiesiae et aposiuiorum ad noveilum po-
puluiu.

EXPLANATIO.

Verba tituii sui subseqiuns testus mmomii, aUdma
siauidem significat iaudate Domitium. Venique quittta
eaiiio psaimi nujus vtitium ita posuit : Latidate jam ,
id est^ Dominum^ quia la unum ex decem nowunibus
Dei inteiligitur^ qute Hierouymtts ad Mareeitam uri-
bens, iia commemorat ; Primum nomen est Beli^ id
ett, fortis. Deinde Heloim et Heloe^ quod tUrutnque
dicitur Deus, Vnde geminatum freguenter iispenuur ,
til est : DeuSf Deus meus, quare me liereHquisti ; et ^
Deus^ Deus^ ad te de luce tngiio , et lus sbniiia. Quar"

1097

CATALOGUS DIAPSALMATUM.

4098

fum Sabaolh, quod e$i exercUuum. Quinium lelon ,
quem no8 excelium dieimut, Sextum E$er Eite^ quod
in Exodo legitwr, qui e$$ mi$it me. SepUmum Adonai ,
quem no$ Dominum generalUer appellamu$. Oetavum
ia^ quod Deo tantum appUcaiur, et in alleluia extrema
iyflaba $onaL Nonum tetragrammum , quod inelfabiie
nuncupetur. Deeimum Sudai^ id e$t, rubu$tum et ^uf-
ftdentem ad omnia prpetranda. Primo modo bortatur
Prepheta populum devotum laudare Donunum, qui hu^
mile$ erigit , et $uperborum coila eoneidit. Seeundo
alacriter Domino dicit e$$e p$allendum , qui ^uppU"
eantibu$ beneficia profutura concedit; quoniam qui
de $ui$ viribu$ prassumuntt ei placere non po$$ent»

IN PSALMUM CXLYll.

Alleluia.

ARGOMENTUIf.

A speciali graliaruin aciione pro redita ad ge*
neralem Dei laudem converiitur. Alilcr, Clirisli tox
ad Ecciesiam.

KXPLlIfATIO.

Ad con$uetum quidem AUeluia revertimurf $ed hoe
nuUatenu$ repetere fa$tidimu$^ cuju$ verbi tanlu$ honor
e$t^ ut cum »it in Hebreea lingua reeonditum , nuUo
tamen eon$lat aUeno eermone tramUUum : $ed quidquid
deditum Divinitati^ di^nitatem huju$ nomini$ pia de^
votione veneratur. Pnmo capite propheta Jeru$alem ,
id e$t^ $upernam aUoquilur civitaiem , ut eecura jam
reddita in civibu$ $ui$ , Dominum jugi debeat extulia-
tione laudare, Secundo my$tiei$ aUocutionibu$ latiu$
enumerat^ quanta populo $uo piu$ mi$erator induleerit,
P$almi i$ti laudationie David ita di$po$itl itt/ii, ut
priu$ de prmceptit divini prcBconii, post de mundi per»
ver$itate fugienda , tertio de congregatione Eccleeias
diceretur, Quarto, qui nunc finitue e$t^ eoUeetas Jeruta-
lem prcBcepit Uiude$ Domini ce'ebrare, quaB^ de mundi^
ittiue diver$i$ periculi$ Uberata, in teterna requie no-
icitur con$tituia, Quapropier choro ilU $ancti$$imo ei
de mundi partibue aggregato trina tubnectet extuUa*
tione gaudendum , ut in opere eanctiuimo Triniiati$
gratia ubique fulgeret,

IN PSALMUM CXLVIIL

Alleluia,

ARGDIIEMTIIII.

Omnis mundi creatura ad laudandum Deum con-
▼ocaiur. Aliier vox aposiolorum ad populum.

EXPLANATIO.

Prophela per pfaucarum commemorationem omne$
creatura$ ad Domini taudee hortatur , rationale$ ei in-
teUectualee per $e; inteUectu autem vel $en$u cttrente$
per iUa$ uiique, quge opera Domini $apienti$tima con*
eideratione coUaudant. Prima parte cceUttia hortatur
ad laudee, Secunda aUegorid$ aUu$ionibu$ terrena
eommonet ut Dominum devota meute eoncelebrent ^
unam caueam probabitem uirieque $ubjiingen$^ qma
dignum e$t ut creatura $uum laudet auctorem.

IN PSALMUM CXLIX.

Alleluia.

ABGUMENTUIf.

Reversi de Uabylone gratias agere jubentnr, qura
obsisienles sibi ftiHiimas gentes, Deo adjuvante, de-
vicerini. Aliter, vox Christi ad fidcles de futuro ei de
resurrectione.

EXPLANATIO.

Hoc nomen in u$u hdbere in omnimodit fommdne-
mtir, quarido et Novum Veleri Tettamento decenter
aptatur^ et Vetus Novo^ ubi jEgypti miracula et marm
Hubri beneficia describuntur; Novo in prcetenti psnlmo^
quo canticum novum Domino canlare jubemur, Prima
potitione propter canticum novum Chritto Domino
dlvertit modit dicit ette cnntandum , qui de toto orbe
terrarum univertalem tua pielate conttruxit, Secunda
gaudia tanctorum , virtutetque de$criben$, vlndictam
peccantium gtoriam dicit ette juttorum , in preecedenie
B p$almo ad prceconia Domini omnet horHitu$ e$t crea-
tura$. Hic autem dittinctiut propriutque tignificavit
ItraeU novum eanticum difbere cantare^ et de proprio
Domino ttetum fieri, qui eum fecit de gentium multitu-
dine congregari. Commtmoratur et potettat, qurn ean-
cfii e$t in iUa judicatione tribuendUf ut virtue Domini
in eorum gtoria po$$it agno$ci»

IN PSALMCM CL.

Allduia.

ARGDIIENTDV*

Hortatur propbeta lam posteros quam prsseotes,
ul psallendi iusistant ofiiciis. Aliter^ Qiristi vox
post sxculum devictum in regno suo Istantit.
Amen.

BXPLANATIO.

Admonetur dvita$ D«, ut de mundi ambitu vongre»
aata Donuno taudee , et ore cantet et animo. P$almu$
ttte levatut ad iUam concordem $anctorum omnium
Q unitatem , divi$ionem habere non debuit; qnia totiue
* operi$ perduxit ad vi tutem in$eparabiU$ irinitati$ :
in finem intentio vero eju$ ipsa es(, ut Dominu$ de fon*
ctorum congregatione laudetur. Amen. Deo iaudei,

ABaUMENTUM PSALMI.

llic psalmus proprie scriptus D^vid extra nume*
ruin, quando pugnavit cum Golialb. Quinquagesimus
est de paeniteiitia, centesimus de misericordia et ju-
dicio 9 centesimus quinquagesimus de Dei laude ii:
sanctis ejus. Sic enim ad aeternam beatamque teiidi-
raus viiam ; primitus nostra peccata damnando ,
deinde bene vivendo, ut post vitam condemiiatam
malam, et gestam bonam, mereamur spternam. Vo-
caii enim, renuntiamus diabolo per poeniteiitiam ,
ne sub jugo ejus remaiieainus ; justificati sanamur
per inlsericordiam, ne judicium timeamus ; gloritt-
cati transimus in vitam aeternam, ubi Dominum sina
fliie laudemus.

r,«*i

BEDiE PRESBYTERI IN PSALTERIUM

ET EiUSDEM VOCABULA EXPOSITIO, ET DE DIAPSALMIS COLLECTIO.

I.

IL

UL

IV.

V.

VI.

Vll.

VIII.

IX.

X.

XL

Calalogue diap$almatum.

Et adversus Cbristum ejus.

Non est salus illi in Deo ejus.

Et exaudivit ma de monte sancto suo.

Et quasritis mendacium.

Et in cubilibus vestris compungimini.

Et gloriam meam in pulverem deductt.

Can^t^ttm dittp$almati$,

Comprehensus est peccator.

13 1 sciant gentes, quoniain homines sunt.

Et holocaustum luum piogue fiat.

Non fraudasti eum.

Requirentium faciem Dei Jacob.

Pairol. XCIIK

Diapsalma de psalmo lu
Diapsal. iii.
Diapsal. aliud.
DiapsaL iv.
Diapsal. al.
Diapsal. vii

IX.

Diapsal. aL
Diapsal. xix.
Diapsal. xx.
Diapsat. xxiii.

35

1090

BED.€ VKNERABILIS OPP. PxVRS 11. SECT. II. — DUBIA ET SPURIA.

ItOO

XII.

XIII.

XIY.

XY.

XVI.

XVII.

XVlil.

XIX.

XX.

XXI.

XXII.

XXlll.

XXIV.

XXY.

XXVI.

XXVII.

XXVIII

XXIX.

XXX.

XXXI.

XXXII.

XXXIII.

XXXIV.

XXXY.

XXXVI.

XXXVII.

XXXVtll.

XXXIX.

XL.

XLI.

XLII.

XLIIL

XLIV.

XLY.

XLYI.

xlvil
xlviii.

XLIX.

L.

Ll.

Lll.

Llll.

LIV.

LV.

LVL

LVU.

LVIIL

l:g-

LXI.

LXIL
LXlll.

LXIV.

LXY.

LXVI.

LXVU.

LXVIIL

LXIX.

LXX.

LXXI.

LXXll.

LXXIIL

LXXIV.

LXXV.

LXXVI.

LXXVII.

LXXVIIL

LXXIX.

DuiD conrringilur tpina.

Ei ta remlsisii impietaiem cordls mei.

Rcdime me a circumdaniibus me.

Inquireutes autero Dominum noii deficiam oinni bonn.

Veramtaroen universa vanitas.

Verumiamen vane coiilurbaiur.

Et in nomine luo coufiiebimur iii saecula.

Conturbali siint niontes in fortitudiiie e}us.

Suaceptor noster Deus Jacob.

Speciera Jacob quani dilexit.

Deus fuudavit eaiii in aeternum.

Et postea in ore suo benediceni.

De manu inferi curo acceperit ine.

Quoniam Deus judex esl.

Et eripiam te, et mngnificabis me.

lniquitatcin magis quain lo>|ui aequitatein.

Et radicem tuain de terra viventium.

Non proposuerunt Deum ante conspectutn suum.

El mausi iu soliiudine.

£l manet in seternum.

Dedil in opprobrium conculcantes roe.

El ipsi incideruut in eam.

Non miserearis omuibus qui operantur iniquitatera.

Finium terrac.

Ut fugiant a facie arcus.

Prutegaro in velamento alarum luarun).

Et corde siio maiedicebant.

Quia Deus adjutor noster est.

Psalmum dicanl nomini tuo alti^siino.

Non exsultentur in semelipsis.

Offeram tibi boves cum hircis.

Et gentes in terra diriges.

Delecientur in laetitia.

Dum iransgrcdieris in deserto.

Et posteriora dorsi ejus in species auri.

Prosperum iter faciei nobis Deus.

In medio juvenom tyinpanisiaruiii.

Re^iia lerras, cantate Deo, psailite Doinlno.

£t iiitelligam In novissima eoium.

Ego conttrmavi columnas ejus.

Scutum, gladium et bellum.

Ul 6»lvos faceret omnes mansuetos terrx.

Et defecil paulisper spiritu^ meus.

Aut continebit io ira suam inisericordiam.

Filios Israel et Josepb.

Et salvi erinius.

Yiiieaiu ex iEgypto.

Probavi te ad a<4uas contra<lictiouis.

Et facies peccaniium suiniiis.

Facti sunt in susceptione filiis Lot.

In sa^culum saculi laudabuiit te.

Auribus percipe, Deus Jacob.

Operuisli omn.a peccata eorum.

Gloriosa dicta suiit de te, civiias Dci.

Qui fuerunl in ea.

Super me induxisti.

Resuscitabunl et confitebniitur.

Avertis faciem tuain a me.

Et aedificabo in saeculum 8a*culi.

Et testis in ccelo fidelis.

Perfudlsti eum coiifusione.

Aut quis eruit animain de inanu in^^eri.

£t qui tenent eam oiuoia qui recto suiit corde.

Oinnia quaecunque voluil fecit.

Venenuiu aspiduni sub labiis < oruin.

Scandatum posuerunt mibi.

Ne unquani exaltentur.

Aninia loea sicut terra sine aqua tibi.

Diapsal. xxti.
Diapsal . aU
Duipaal. al.
Diapsal. xxxiii.
Diapsal. xxxvui.
Diapsal. al.
Diapaal. xuii.
DiapsaL xlv.
Diapsal. al.
Diapsal. zlvi.
Diapsal. xlvii.
Diapsal. xlvui
Diapaal. al.

Di:ipt;ll. XLIX.

Di^psal. al.
Diapsal. Li.
Diapsal. al.
Diapsal. liii.
Diapsal. liv.
Diapsal. al.
Diapsal. Lvi.
Diapsal. al.
Diapsal. Lviii.
Diapsal. al.
Diapsal. Lix.
Diapsal. li.
Diapsal. lxi.
Diapsal. al.
Diapsal. lxv.
Diapsal. al.
Diapsal. al.
Diapsal. lxvi.
Dtapsal. Lxvii.
Diapsal. al.
Diapsal. al.
DiapsaU ai.
Diapsal. al.
biapsail. aU
Diapsal. lxxii.
Diapsal. lxxiv.
Diapsal. Lixv.
Diapsal. al.
Diapsal. lxxvi.
Diapsal. al.
Diapsal. al.
Diapsal. Lxxis.
Diapsal. al.
Diapsal. lxsx.
Diapsal. lxxxi.
Diapsal. lxzxii.
Diapsal. lxxuu.
Diapsal. aL
Diapsal. Lxxxiv.
Diapsal. lxxxvi.
Diapsal. al.
Diapsal. lxxxviu
Diapsal. al.
Diapsal. al.
Diap>al. LXxxTiii.
Diapsal. al.
Diapsal. al.
Diapsal. al.
Diapsal. xciil.
Diapsal. cxiu.
Diapsal. cxxxu.
Diapsal. al.
Diapsal. al.
Uiapsal. cxLir.

INTERPRETATIO PSALTERII ARTIS CANTILENiE,

\EL SPECIERUM SINGULARUM, YEL NOMINUM QliM GOMMEMORANTUR IN PSALMIS.

Psalterium est« nt llieronymus ait , in moduin sum ventrero in superioribus babena, ubi ebordarure
delta litierx formati signt , soiiora coocavitas» obe- fiia religata disciplinabiliter , plectro percussa, St.a*

1101

fNTERPRETATIO NOMINUM IIEBiL£ORUM.

noi

¥i3timaiii dicnntur reddere eantilensin. Iluic ciiha*
r» potitio videltir esse contraria , dum quod ista in
inio continet, iilud conTersa viee gesiat in capite.
lloc autein geuus organi canorum , atque singuUre
aptaiur corpori Doroini Salvatoris , qnoniam sicut
istiid de altioribus sonat , sic illud gloriosac insiitu-
lionis supema concelebrat. Hoc apiid Hebnens di-
cilur nablum, ipsum vero psalmum Graecum constat
esse vocabulum , qiiem diclum quidain volunt cbro
Tov ^^aUfty • boc est, a tangende. Nam el psitUrias
cilbaroedas vocanius docio pollice modnlationes
musicas eiprimentes. Psalmiis est ex ipso secundo
instrumento inusico , id est , psalterio modulatio
qu.nedam dulcis et canora profunditur.

Canlicum est, quando quis libertaie propriae vocis
utiiur, nec loquaci instrumento cuiquam musico
consona modnlaiione sociatur.

P^lmus est hymiius alicujus metri lege compo-
sitiis, qni, ad similiiudinem pr«dictiorgani, supernam
Dobis cognoscitur indicare virtuiem.

Framea modo contum , modo lohcam, modo gla-
dium signiUcat bis aculum. Aliter Arnobius : c Fra-
meam, inquit, bumanae litlerae specialiter dicuni lan-
ceain regis. Nos autem franieam generaliter gladium
in Scripturis saiictis accipiinus. i Ciuyra quideni est
decem cbordis coarctata : h:ifC plectro perculitur;
nnbla vero, duodecim sonos habens, digitis langitur.

Cedrus nou esl utilis ni>l succi^a fuerit. Nullos
eiiim in sua radice niuneiis proficuos generat fructns,
sicut nec claiio.

Ilermon parvus mons juxta Jordanem est positus,
sicut ex Deuierononiii lectione cognoscitiir. Arcipt-
mtis, inquit, m tempore terram de manibus duornm
regum Amorrhceorum , qut erant iram Jordanem a
torrente Arnon usgue ad montem Hermon.

Myrrha moriem sigmficat, quaro pro bomlnum
saluie Mediator suscepit.

GuUa qu;e d.ciiur Ammoniaca, durilias curat ali-
qna necessitaie contractas, quap pulchre Incarnatioiii
Domini coinparatur , quia duritiain cordis huinani
sancta prxdicatione dissolvit.

Cassia , qii:tf a nostris flstula diciliir , redemptio
gciieris huuiani per aquam baplisiiiaiis indicatur ,
quoniam hoc berbae genus aquosis locis dicilur iii-
veniri. His rebus ei odor inesi siiavis , ut merito
saDClA Incarnationi et virtus herbarum et odoris
suavitas compareUir. Ebur non ad S(»las divitias
inteibgamas aptalnm , sed quoniam elepbas cujus
baec ossa sunt nimi» caslitatis asseritur , qui inter
qiiadrupedia et sensu plurimo valei, et iem|ieranler
iniscelur feininx suae , et cunjuge st^cunda nou uti-
tur ; hoc pudicis femiiiis decenter apiaiiim esi.

'Uyssopus, quamvis sit herba niiuiiiia rndicibiis
suis, saxoruin lcrtur viscera penetrare. Ilajc ei iii-
ternis hoiuinuin sauciaiis probatur accoiiiinoda , et
iu libro Levitico immolaio sanguine intincia supra
lepro»! corpus seplies soiebat asper^l , sigiiiHcaiis
preiioso sanguiiie Doinini Salvaioris uiaculas pecca-
lorum efUcaciier esse diluendas. Uhainnus spinaruin
genus est permolesluin, quod prios in iierbam uiol-
iissiiiiam pubencir; sed ubi adulia aetate caliueiit ,
raniusculos producii acuuiinatos, postea ejus sudes
durescuiit iii arboreain Uriiiilaiein.

Maceria est saxorum sicca coiistructio , qua^ sine
•liquo legatnine iiupens4s in alluin ducta coinponitur.

Tympanum est quod teiiso corio quasi supra duas,
at ita diserim , iiieias tibi ab acuia parie copulaias
Bolet re:»onare percussum , sicul hoiuiuum corpus
dum pro Doniiuo iribulalione quatitur, ad superiia
uiaodata dulcius temperaiur.

A Aspiduro immane geuus est serpenlam, qiiod natu-
rali ubstinatione verba incantantium iion perhibetur
admittere, quia ne verba eorum exaudiat, suasque la
tebras derelinquat, unain aurem caud«8Uffi inflexione
dicittir obturare, alieram vero in terram deprimere,
Pellicanus avis iOgyptia est , ciconiis corporis
grandiiate consimilis, qu:e naturali macie semper
affecta esi, quoniam, siciit pbysiologi volunt , teosii
intestino per visccra quidqiiid esearuin accipit, sine
nliqua recoclione transmittit. Quae non gregatim ,
ut caelerx aves , volat , sed electatifine se soliiaria
consolatur, quorum genus siagnis inhabitat. Aliud ,
ui dicium esi, in deseriis locis secretisque versatur*
Nycticorax Graece dicitur nociis corvus , quem qui-
dam bubonem , quidam noctuam esse dixerunt. Alii
magis corvo magniiudine et colore consimilem ,
quem specialiter in Asiae partlbus inveniri posse
tesiantur. Istum sicut diei fulgor abscondit , ita ad-
ventus noctis producit» et contra consueiudines

g avium tunc magts vigilare et escas qiiaerere incipit,
quando se in soporeui animantia cuncta coniponuiit.
Passer est avis parva , sed non miniina sagacitato
sollicita , quoe nec facile laqueis irretitiir , nee per
ingluviem ventris escarum ambitione decipiiur. Haec
propler infirinitatem suam ne aut ipsa a praedatore
capiatur, aut fetus ejiis serpentinis devorenlar in-
sidiis, ad domorum fasiigia celsa concurrit. Turtur
aviiim casiissiniis, uua tantum copulatione con-
lentus esse narraiur.

Frixorium Cbt fasciouluni sarmentl aridum, non
nisi ad iucendium aplum. Fulica, inansueta avis et
nlgra, aniti equidem, minor, sed corporis positione
consimilis, qui in stagnis delectabiliier commoratur.
Ilerinacius, quem vocamus ericium, aniroal e^t om-
niuo timidum, nalura providente semper arinatuin ,
cujus cutem invicem sciarum sudes acutissime den-
sisslfnequc communiuui, ct refugium habet semper
in baxis. Topazion genus est lapidts pretiosuni
qui duos feriur habere colores, uiiiim auri puris-

C simi, et alterum aetlierea claritaie elucentem. Pin-
guedo rosca verecundaque puritas , vicious lapidi
chrysopraso niagnitudine , vel colore, qui niaxime
spleiidet, cum solis splendore percuiitur. Quam si
polire velis, obscuras ; si naturae propriae relinqiias,
irradiat. Nasci dicitur in insula Topazion, quae esi
proviiiciae Thebaida*. Uiide et nonien accipit. Chry-
stallum est in moduiii \ilri per numerosas hiemes
glacies coiiduraia, et in duritiam saxi liqueusad-
inodum perducia substantia.

Organum est quasi turris quaedam diversis fistulis
fabricata, quibus flaiu foHium vox copiosissiina dis-
tinetur, el ui eam modulatio decora componat, liu-
guisquihusdaiu ligneis ab interiori parte construitur,
quas disciplmabiliter inagislrorum digiti repriuioiileft,
grandisonam efliciuut et suavissimam cauiilenam*

Cymbala suntex permistis metallis inlnimae phialie
compositae, veiitricula artificiosa inodulatioiie coiitso: ;
acuti!>simuiu sonuin deleciabili collaiioiie restituuni.

D Sela verbum Septuaginta iuierpretes, Synmiachus
et Tlieodiiiio diapsalma transtulerunl, Aqiiila vero
semper, Ei puto aut luusici ciijuiidaiu soui esse si-
gnaculum, aut certe perpetuilaiem eoruin qu£ pr.r-«
Uicia suni iudicare. Ubicunqne hola, hoc est, dia-
psaluia, siwe$emper appoiiiiur, ibi sciamus non tanluin
ad praesens tempus , verum ad a^ternum vel quai
seqiiuntur, vel qua: praecesserunt periinere. Ilaec Hie-
ronyin. Vtrum Augusiinus putat ubi diapsaima inter-
ponitur, perbOiiarum, hive seusuuin, flen perinutatiu-
iiem, ul sicut sympsalina Graece vocum adunatacopu-
laiiodicitur, ita sitdiapsalma vocum rupiacoiitinuaiio.

i««

ITEM mTEHPRETATIO NOMIINUM HEBRiEORUM.

Abessalon, Pater padt. Asapb, eongregani, Abra-
liam , Pater videns populum , vel Pater multarum ,
id est, gentium. Altophyli, alienigenm. i£gyptas
trituktio f^oangnUani, i£thiopia, tenebra^ vel ignk»

Arabam Agareiii, odviMB* Ammon, popultu mmorig.
Asiur» dirigen$. Abarou, Pater iusciiam dolorem.
Aaron, mon$ fortitudinii. Araorrhaeorum , amaro"
rum. Alepb , millo sive doetrina. Denjaoiin , /f //«i

no3

KED.E VENER^blLIS OPP. PAKS II. SECT. II. - DIBIA ET SPURIA.

llOi

^exlerte, Hassin , pinguedo sive brucns ; nam qiiod
iiilerprtftari solet iynominia , bu$a dictliir. Batiylon,
confttsio, Belptiegor, habem o$ pellicium, Cftdes, im-
mHtata, vel tancta. Cesion, duriia eQrum vel Imitia.
Cof, vocaittf, vel avi$, wd meiins excu$iio. Cedar,
tenebros vel nHtror. diiisi , jEUiiops vel notabilis ,
quod ail Saolem pertinel, qiiia ab huinero el surKum
cininetiai. Yr, otitn^m populum. Ctiam, calidus; sed
sciendum quod in Hebrsco thi , scribiiur aulem per
heih , qux duplrci aspiralione profcrtiir. Clianoaiii ,
tnoliis eorum vel negolialor^ aiit humili$. Clieruliin,
$eientuB mutUudo^ aut srttfnlt^e intetlectu$, Cbureb,
quod in llcbraeo Oreb scribilur, el in tempore ardor
itive stcctms , aut corvtfs vel $eHtudo. David, forlts
manu, sive desiderabi «s. Dattian, domum eorum, ^ive
$uficien$ donum. Kzraites, semen Dei. Ermon, ana-
themi ejn$. Eiidor , «nf/us, sive {on$ generatioms.
Eplirom, frugtfer, sive erekcens, Ephraia, uberlas,
Galaad, acervu$ te$timonii. Gcbal, valtts vetu$. Idu-
inaea, terrena^ sive $anguinea. Israel, vir aul men$
«tdtfns Deum, sed roeliuft princep$ cum Deo. Isaac «

A nstis, sive gandium, Ismael , miiiilio Dei* Jahin, sa-
pietis, \e\intelligen$. Jacob, $upplanialor. Jouadil»,
Domtnt spon/iinf tis . Jordaiiis, de$cen$io eorum. Jt»-
seph , augmentum., Juda , laudalio , sive toafe$sio,
Jud£a, con^tensy aut laudan$. Loth, declinaru. Ili-
nasses, ofr/tlus. Mo»b, ex patre. Moyses, auumnius.
Manna, ^iitd est hoe. MaJia, dejudicio. Helchisedecb,
rex juslititB. Nephtali, tatiiudo, sive comparatio. Nuu,
felu$ vel piui$t sive $empil£rnum. Phinees, ori pa-
$cen$^ vel ore requiescene. Ptiarao, di$sipans^ tive
di$coop€rien$ eum. Oreb, $iccita$. Og, coacervan$ sive
ab$conditu$. Sion, orx sive $pecula, Sichem, Anm^iis.
Siiia , ma?ii/ii/um vel mensura. Selmon, vni^ra ojfirii-
diculi, sivc toia^o fortitudmis. Saba, captivita$. Se-
biro, avti/sio, vel dimi$sio, sive ii^i cs< t^se. Sisara»
^oiiiiii ejccluUo, Samuel) tiomfit eju$ Deu$, Seoa»
aermcn inutite * sive teniatio lace$sen$. Tyrus , qui
Hebraice dicilur $or$, ir.bulutio^ sive angustia. Tanis,
mandans humilia. Tabor, venien$ lumeu, vel veniat

D lux. Zeb, /upus. Zebore, viclima. Zabulon^ hatniacu'
lum fortitudinu.

VENERA.BILIS BEDiE PRESBYTERI

Sermo de eo quod legitur in psalmisj DominDS de coelo prospexit soper Olios bominQin» nt

videal si est iutelligens aut requirens Deum.

PROLOGUS SEQUENTIS OPUSCULI.

Ciim p/iir«s clerico$ in $chola con$tituto$ agnoscerem,
ad hoc qmam maxime vacatre, ut tilterarum strculariutu
nolitiam eaperent, qum audilores $uo$ $tudio$i$$ime
docent earnatia appetere^ pro obtinenda mundi gloria
eontendere , syllogi$morum et argumentorum eubtili'
tate$ di$cere , til quostibet simplices cum verbo$iiale
Jhuju$modi circumventos possint irridere : iractavi et
■ego tittera$ illa$ legere , ^tii^us atiquoe ad $acrm fidei
narmam, ad timoris amorisque divini curam, ad $piri'
Htlis viUB puritalem^ ad humititatis et charitaiis devo-
ticnem^ ad jpoenitentiam malefaclorum^ emendalionem"
■que mormm incitarem. InleUexi namque verum e$$e
quod $cr4ptum ^sl . Diligentibus Deuro omnia coope-
raiitur \i\ bonum : quia tam malum quam honum pfo-
-Wesse po/ssl, hi$ qui diligunt Deum in veritale, Et bo*
mum quidem^ quia $ati$ patet quomodo proeit^ pratereo,
De malo hoc dicere tota, guia tribu$ modi$ parit pro-
fectumhi$ duntaxat qui tinient DomiHum. Unus quippe
modus es/, cum Deus aliquos dis$oluto$, et ad cuncta
boni operi$ $tudia negligenle$ viden$ , permii>erit eo$
cadere in aliquod crimen^ vel pericutum grande, ut ex
hoe humitiati et afflicti cogantur illum pro necessita'
ttbus sttis invocare» lloc igitur modo latique malo
plure$ ccmptf/si, ad Dominum $unt conversi. De qua
com;;ut$ione et in Evangetio tegilur : quia,cum homo
quidam fecistel coenam magnum, et toca$set mulios,
qui nolebanl venire : poeiremo jusserit servo dicen$ :
JExi iii vias et sepes, et compelle iulrare. Quee cotn-
putsio tuli$ e$L Cum eiiim Dominu$ no$ter^ qui per
iitum hominem ^ignificalur, plurimo$ tam ex Judm$
quam e% gentibu$ et eunctie huju$ $<Bcuti sapientibus
vocasset : sed ilti $uam volente$ juMtiam con$tilueref
justitio! Dei non subjecii , convtrtil $e ad infirmo$ et
ignobite$, id «s/, sceleratos quosUbet vocandoe, qui pro
eo quod p^^ccaiis niwiis pressi fiduriam nuliam in stiis
meritis ImbebaHt , qua$i computsi ad Dei graliam ffsti'
nabant, Servu$ autem qui taies vocavit ad cmnam^
prcediealor quitibet inleitigiturf dicens ad eo$ : Nisi
eonversi fueritis^ non inlrabili$ in regnum coetorum.
Alter moaue e$l , cum in tributatione vet tentatione
aliqui laitiyMam atiriim in fornace probatif exinde pnB-
mium cmle$te adipi$ci meruerint, juxta ittud : Beaius
vir qui suCTert tentaiionem, eic; tii hoc pereecutor
omm$ nolii vetit bonorum profeclibu$ $ervil. Quod
nimirum tn beaio Job $ati$ dectaratur, Nam quanto
eum nequi$simtL$ ho$ti$ tentando $upptantare etuduitf
tanio nutiorem licet invitu$ fccit. Tertiui cum pervtT'

iorum $ludia in eonlrarium verteHt€$ ea eontentione tt
aimutatione fecerimue bona^ quw itli facere etudent
mala. Quo videticet argumento Dominum in Evamgelio
legimu$ u/i, ctim parabotam protulit de homine vilticum
liabente^ qui agno$cen$ $e a vitticatiotte dejidendium^
piovidit per fraudem quce $ibi profutura forent pau
dejectionem, Uunc itatjue parabolam non ideo DonUnus
retutit^ ut quemquam tncilaret ad fraudem faciendam :
$ed ut no$ doceret , ita prudentee e$u in boni$ , sicfff
ilte xitticus fuit in mali$ : bene videticet dispensanda
Q omnia quas nobi$ a Deo conceduntur in hoc munda,
Con$lai autem tam magna huju$ argumenti cau$a , «i
noit $otum ex hominibu$ pravi$^ ud etiam ex ip$a
parvitatii auctore queat auumi, $i $citieet hoe quod de
eo ecriptum e$t : Diabolus circuii , quxrens qoeai
devoret, tn contrarium vertentee dixerimue: Sicui
diabotu$ circuit quairene quem devoret , ita ei no$ dt-
bemu$ circuire , qucBrenle$ quein eripere de ip$iii$ ma*
titia po$$imu$. Cuju$ etiam argumenti genus in hoc
$ermoni$ optt$cuto imitalu^^ $tudui ul $ieut mutti $cho»
lare$ in tilteri$ stecularibus $e exercent ad $€eculurie
vitce amorem : ita et me exercerem in $acri$ Litierie^ iu
etementie el in cunctis rebu$ moralibu^, qme animo occur^
rebant, eligen$ inde atque ecribens quce legentibu$ mofee»
tuo$a^ et adadificationem animarum congrua vid^antur,

IN 1'SALMUM LII.

COUMFIITARIUS.

Omnipotentis Dei gratia cupiens omncs liomines
salvare, indicat nobis, fratres cbarissimi, per Psal-
D niislam, quaHter nos jugiter iuspiciat dicens : Deiis
de coolo prospexil siiper filio$ hominum, ut videat $i
e$l inietligen$ aut requiren$ Deum. Uaec igitur verba,
quamvls sint pauca , prjecipuam lamen ei salubreiu
doctrinam omnibus exquireuiibos Deum iii veritaie
pra^benl. Docent namqiie, quia Deus jugiier respi*
ciat super nos, ut hoc investiget si sit inier vos ali-
qiiis intetiigene aut requiren$ Deum. In quibus verbia
hoc inpriinis est notandum , quod Deus, qul omnia
aiitequam llant novit, non ideo nos inspicere dldtur,
ut ex babitu vet motu nostro quid in nobis 8it« quaM
nescius discat . sed ut iios discamus et adinoneainur
aitendere, quam clementer Mtqite subtlUier boc Deus
jugiter iii nobis explurei, quid circa saftuiem nosiram
nos tracieiiius,quaniainque sollicitadinem non solum
pro pra:senti8 vii« subshlifs iinpetrandis, sedetinm
pro ttteroa vita obtinenda habeamus. tlujuianodi
quippe iniemio, primitus ut dlxi, In Psalmistse verlMs
jam prolalls consiat retiuenda. Deinde aitius consi.

1105

IN PSALMUM Lll COMMb^NTARIUS.

tf09

(tertndiiiTi , qiiomodo id pro qiio Deiis nos respicit , A strnmentnm pateflat. Scimus enim omnes, qnia cum

;iliqnateniis iinpfere possitnns, id est, ui intellip^amus
ei reqniramiis D^Mim. Qii dqnid enim intelligendnm
«t reqnirendn II e>t de Doo, interioris hominis stu-
dio ronstat agendnm : iinia cnm uterqiie sit invi^i*
bilis, et Deu<i srilicet el no^ter interior bomo, ut-
pote qui ad Dei similiindinem factus e«t. Uterqae
eiiam Invisibiliter seotit qnae de ajiero sentienda, et
requirenda sunt , qnamvis Dens incomparabiliter
eicedat. Ille nnmqiie per se i|)snm omnla novit,
bomo autem nec a someiipso, nec sine additamento
aliqno qnidqiinm scire valet. Adiliiamenlnni verp
dico, oinnia visibilia per qii;« instrni>nnr ad invi<i-
bllia intelligenda. Sicut scriptnm est : Invisibitia
Dti^ per ea qua faeta sunt^ inteiecta contpiciunlur.
l4em additameninm esse dico , illa in>elligeiiti:e
dona , quae in nobismetipsis ex Dei gratia juuitor
reiinemns. Sicut est illud : Quod tihi non vi$ fieri^
atii ne fecerit, Nam si nlii niiiil hornm qu« nobis

qnaelibet excelieiK siruclura erit aedinc^nda , non
prius in aitum potnerit cunsirui , quain pali^ et
sudibns in opiis idcm undique inserlis gradus efA-
ciantur, iii quibus et operanlci slare |)0ssint, et per
qnos inferius ac superius iler habeatur. Pcr liaee
itaquevisibili.i, qnnB omnibiis nota snnt, inslrumeMta.
inslrnimur, iit in invisibililnis ideni faciainiis, col-
llgenies scilicet varias similitndines , qiiibus opiis
arduum coBlestis regnf, quod per fldem coepimiis,
ad altiora construere valeamus. In his qnippc edocii
sUibilem gradnm ponere possnmus, ut pro operis
incoepti {lerfectione descendnmiis vel ascendamus.
Descendere autem ab htijnsinodi opere , esl carnis
ciiram et qu:Fcnnque aciiva vita exigit , interdiiin
providere : a^ceiiderc vero, est iteruro cnnletnpla-
livoe vite sindium viHbus toiis exercere. Nun enim
coiiiemplniivae viiae perfectio sine activae supple-
nienio obtinetur, quia qnae In supcrioribus sunt

*erl nolumus* agere deliemus, mala auiem niilla r habeiida, ex inferioribus snnt coliigenda. Ecce una

nobis ngi oninimfulo volnmns : mala etiam nnlla nlii
agenda esse apertissiine scimus. Qua nimiriim sen-
lentia scire convincimnr, omnia qiiae aliis exhibere
dtihemus. De quibus posimodum aliqna eiempla pro-
feremns. Nune vero quod insiat agamus , dicentes
videlicet teninm addnamenti genns , per qiiod in •
••rniniiir, inielligere ac reauirere Denm. Iloc autcin
genus in oinnihiis sacrae Scripturae libris h:ibetiir.
In his igilnr tribus additamcntis omne geniis hnina-
nnm, qiiod ad intelligibilem duntnxat aeiaiem pervo-
iierit prohaliir quid de Dco inleliigat , et quomodo
illnm requirat. Sed per diio snperiiis dicia omnes
qni lilH-omm sunl ignari ^ libros vero «^cientes per
omiiia prob intiir. Nunc ergo qiiia nolissimnm est ,
qnoniodo in iihris visibiliier tegatur , qualisque
scientia ex his acqniraiur, dicendum est tantnin*
inodo, qnaliter in illis duobtis add laroentis quasi in
lihris spiriiualiter legere possimiis. Libcr qtiippe
lam spiriinalis qoam corporalis dici potesl , sicut in
tacra Scripiura, maxiineque in Apocalypsi invenilur.
Unde est illnd : Vidi in dexiera sedintis super ihronum
iibrum. Qui profeclo liber splritualis cn^dendiis est,
et qnoliescnnque spirilualia Iractainus , loties in
spiritnali libro legimus. In quo eliam tanlo Gicilhis
Wgere possnmus , quanio plus eum in promptu ha-
berous , et nec noctis nnc leuehris uilis impediri
possumus ab hiijusmodi leclioiie. Cnm ergo sciamns
qnalitatem t bri illius, in quo lam latci quain clerici
legere possutil , qnaprainiis etiam ubi in eo legere
«lebcanius, et nbi Dcus qni supcr nos jiigiicr respicit,
ul videal qnis nostnim sit intelligens ac requirens
Deum, reqnirendus sit. Ilxc igitur uiraqite in corde
iiustro agenda snnt, quia et Deus illiic solel ad\e-
nire , cl cujuslibet legenlis inientioneni curainque
snbtilitcr pencans , pront vidfrit se ainari , per
inspiratioiieni alloiiuitiir. Iliuie Psalmisla dicit :
Audiam quid loquatur in me Dominus Deus. Audistis
Itaque qiialis sit spirittialis liber, et ubi in eo debeat

similitudo salis aperla, in qua quasi legendo polest
agnosci, qualiier in aedificatlone spii^ituali debeainus
operari. His igitnr dictis de aediflcandi modo aiqne
qnalitale, jam ponamus futidamentum tale , quod
nec flumina iiec ventl possint movere, qnodque
aediflciom omne superponendum possit flnniter con-
tinere. Fundamenturo autem hujusmodi Udem suin-
ms Trinitatis et unitalis esse credentes , inprimis
«xiiide volumus dicere similitudinero talem, de ciijtis
noti:ia nemo se excusare t>oierit, et per quam omnis
qiii velit reqnirere Deum , noverii. Sciinus quippo
tres personas esse in uno a(|uae eletnenio , In unain
siibstantlam : ctim diclinus, ille fons, 11 le rivus, illud
stagniim. Scimus eiiam hxc tria tantain aBqiialitaletn
continere, ui si de quolibet eorutn in aliud iafundas,
nullam dissimilitudiiiero in eis invenias , duroino«lo
Impuritas nulla exirinsecos accidat. Quis ergo sciens
haec in creatura visibili , invisibilis creatoris Trini-
tatem et uniialem cred ere nequil? Oiii^» rogo, sciens
fontis et rtvi et stagni anam eauidemque esse sub-
stantiam» id est aquam, intelligere non potest illnd
qiiod Doniiiius noster in Bvangelio dicil : Qui me
wdei^ videl et Patrem ; ei quia ego in Patre^ el Paier
in me esi. Nunquid aliquis aHqtiid rationis hahens
ignornt, quia fons In rivo esi , et rivus infonic?
Unde n^ustra taborat , qui conscientiam propriani
fu;ere ( osse existiniat. Ni>i eniin Deus a nobis re-
qiiiri ei inielligi aliqiianxuluin posse sciret, nec illa
verha qme jam proluli periniiteret dici, lioc cst ,
Deus de ccbIo prospexit^ etc, nec ca qux alibi Psal-
iiii^ta dicit cx Domini persona : Vacale et videie^
qno\iam ego sum Deus, In qiiibus profecio verbis de«
monstratur, quia uisi a ttiinultu saeculari vaceiniis,.
nec hoe quod Deus sit , pura meiitis acie cernere-
vaicmus. Dicamns ei aiiam de aqua similitudinem »
in qua pietatis divinae Immensitas , et iiegligenti:e
nostrae quantitas pensari valet. Aqua netiipe onlnis,
absqiie ea qnae aliqua iminundiiia vel sorde corrutn-

legi : audite etiam quoniodo iii eo legendum sit. D pilur, cunctis ad se lavandi causa accedeiitibus est

Sed priusquatn aliquid legainns , excmplum iinde
taiero legendi modum suinpseritnus, dicainus. Do-
ininus namque et Salvator nosier, cnin atiqua regni
coelestis secrela re^^erare vell«'t, similitudiues pro-
liitil tales, qu.^e omniiim inlelligenii.-e convenireiit.
I*aiilus quoqiie roelestia per simililudinein coiiletn-
ptari posse testatnr, dit-ens : Videmus nunc per spe-
eulum et in (euigmate, Idcoque sicut Dominus noaler
per similitudines secreia pturima lldelibus cunctis
a|ieriilt, ita etego pront gratia divina concedit, iii
boc serinone cupiens facere , lale luciniiMiis gcnus
quod rnciitimiini esi ad inicHigcnduni, ct in omninni
rcperilur conscienlia s-tpiemium , decievi appeltare
lihiuin , in qiio qiiililiet ^piriliiatis quasi tegens, sc-
creta cordis sui po^sii aguoscere. Cutn igilur lcn«*a-
iniis llbrum , tegainus illutl piiinuni, unde el lioc
i|)sum valeat agnosci , qnod omnis vita: roe!e lis
cuuteuiplatio nonni^i pcr alicujus simiiitudiuis iu-

apta, nec qnemqiiaiu vel miiliuin vel p.irum sordi-
diiro a se repellit. Ilac igitur siniilitudine onities
pariter admonemur, ne quis nostrum despeiet de
peccatoruin suorum puriflcatione obtinenda, si lan-
tummodo eorurodem peccaiorum sordcs abliiere vo-
lens, ad fonleni aqu» vivs, id esl, ad Deuin cttrrat,^
ibiqiie se curo poenitentiae l.icrymis lavei. Nibit eniii»,
ut scriptuni est, in lerris fll biiie caiisa. Sed oninis
creat ira omneque instrumenium ntile; sed el ipsa
ritio daia ad ntis per aliquani siiniliiudinem ctaniat«
ut Deuro requitaniiis. Sed, ut de inchoata lavaiuli
similitudine plus toquamur, nisi essei spiiiioalig
sicut corporatis tavatio, ncquaqiiam P^atmisia dice-
ret : Amptius lava me abvtiquitate mea^ et : Lwabis
me^ ei super nivem dealbabor, llinc ciiain proplieia
admonet nos ex pcrsona Domitii diceus : Lavamini ,
mundi esiole. Ki ui aperiius iobinuanfl qiiia per tij)c
verba spiriluale mugis quam curporaie lavacruiU dc-

fl07

BEDiE VeNEKABILlS OPP. PABS U. SECT. II. — DUBIA ET SPURIA.

1108

(ignnrct, coiitiniio siibjuntii dicens : Auferte malum
eogitathnum veitrarum ab oculU meis^ quieicite agne
pervene, etr.

Intor tiapc, etillud omnimodo pensandiim existimo,
quod ideo baptizandorum corpnra visiliiliter ablui a
Doroino prscipinniur, ui per lioc adinonpamur cre-
dere aniinas ibi pariler invisibili bapiisino purifi-
cari. Ergo dum teinpus bal>einiis, in grati:e diviiis
lavacro, quod undiqiie circunifluit, nos lavemus.
Tertia qufKjuesimilitudo videlur niilii in aqiia possa
repcriri. Sciinus namqne quia duin immissa inanu
vel alia maieria dividitur, nnlla divisionis vesiigia
posl reiractain manum in suo rcdilu babere cogno-
ficitur. Qiiod, sciiicet, nnu f»ine caiisa Tore arbiiror,
8cd boc signiflcare, quod divina; potentiac omnis
creaiiira ail ita penetrabilis, ut nutla accedens vel
recedeiis gerat sigiia corruplionis , sicul accidii
quando jaiiuis ctausis Dominus noster ad discipulos
ingressus esi. Ibi quippe caro vera erat, sed deitate,
qiiae eamdem carnem possidebat, efnciente, ita pe-
netrabal elaiisira, ul sui nulla relinquerel vesligia.
His igitur tribiis de aquae Sacrafneotis dictis, dica-
IDUS deinde quas siniilitudo consideranda sit in sote.

S>cul enim ejus splendor iromensus nndique per
orbem terrarum diflrundiiiir, ita polenli» el praesen-
liae divinae iroroeiisilas super oinnia coniineiur. Gu-
)ii8 simililudinis veriias ex lioc quam maiime pote-
rit agnosci, quod in quainlibel lerrae parlem per-
rexeris, uniis idemque solis splendor iii eadem vi-
clnitale libi apparebit. Cum ergo tanta solis qui
ntique creaiura esl, paieat praesentia, nulli licel du-
biiare de Dei omnipotentis creatorisqne oinnium
polentia. Sed et ex hoc praesens ubique esse Deus
probiitur, quia plurimos se invocantes mox exau-
dire sentiiur. Possem adbuc de sole plura sacrae fl-
dei convenientia dicere, aed auditoribus taediosis
compaiiens praetereo.

Dicamus qiioque quid nos doceat Deus per varia
genera officiorum. ^uae haberi solent in quornindam
curia principum. Ibi quippHe babentur tam viil quam
feminae quu-dam splendidiori vestiiu jugiter ince-
dentes, ci eum domino atqiie domina fainiliariiatero
majorem retiiientes. Sed et boc a piunbus studiose
provideiur, ne aliqua feminarum earum quae manci-
palae sint ibi jtigiier manere nlla fornicaiionis ma-
cula iufjnietur, adeo ul«si forie in viruin oculns l.i-
scivo aspeetu convertat, niox magiiae correplionis
verba audiat. Ibi etiam sunt quidam interioribus,
quidam vero exteriorihus officii deputati. Qui omnes
quxhbet conimissa sibi tam caute observant, ut ni-
hil praeier commissuin sibi vindicent. Uujus siinili-
tudinis argumentum licet a plurimis saeculi pi incipi-
bus corruptum sit, iu paiicis tameu, qui in ainoie et
liinore Dei perm:inente8 religiose vivunt, pot«rit
agnosci quid siguificet. Significat namque quia sicni
religiosus quitibet princeps in saecutari vita poblius
se 8uosque sub varia dispositione iu domo sua rite
procural, ita agenduin est in sancta Ecciesia, quae
est principis sumtni domus. Ibi eiiim pastores, tam
in canonico quam in monastico habitu constituti»
lales es&e debent, ut flducialiier et familiariier prm-
cipi 8110 possint decenter adliaerere ac colloqui de
lunnibus quae hi Ecctcsia sancta conslant agenda,
inonere etiam ne quis coinmiasoruni viliori quain
decet vestitu iocedai, Ik>c est, ne in operibus bonis
negligens exislat, sed et Ulud omuimodo cnstodtre,
^ r.e quiSy castitatis contineiitiap.que jura professui»,
hujiisinodi vota transgrediaiur. Ibi inonacbi et saii-
ciiiuoniaies caste viventes sunt iu pedisiequarnni
|iersona. Caeieri vero qui intiina quxque et Bpiri-
tiialia officia nequeuni observare, su.il velul agric(»-
iae, vel curis saecularibus praelati. Seil isti omiies,
tain agricul» quain pedisscqu^i?, si coiiMnissa sibi, ei
ad suain curain periiiieiilia Adcliter ^eruut, ad, re-
gna cQBlesiia perveuiuul. Hoc eniin videlur expfimi
per illa verba^ quaa Dominus in Evangelio dicii : In
dtmo Pulrie mei mansionei muUx tuiu, Quaai Uice-

h rci : Sicut iu terra magna meriiorum diversitas est«
ila ei in coelesti regno mulue mansiones hahentur.
Progrediainnr et ullra dicentes aliquam simililudi-
nem, qua divini operis excelleniiam considenodara
ascendere vateamus.

Sicut periius el dives aurifex volens aliquod ml-
riim opiis facere, uiideciinqne poiesl colligil insigues
et pretiosos lapides, inter aurnro, vel argenlum, po-
nendos, tain ad periliae su.e ostensionem quam ad
operis niiri uiiorem ; sic et Deus omnipolens, oaten-
dere cupiens divitias sapientije suae, laniam peri-
li:im taniamque excetlentiam arlis in human« et
muudanae fabricae tabiila expressit, ut omnes sapieii-
les artifices semper babeanl quod mirenlor ei vene-
reiitur. Uude Psalmisia dicil : Quam magmficata
iunl opera tua ! Domine, omnia in iapientia feciiti.
Sed quia inenionem fecimiis auri et argenli, preiio-
soruuique lapidum, quibus ouiiie opus fabricae pras-
( ipue adornaiur, dt*cel ui vel pancis verbis expona-

n inus qualiter liaec Iria ad spirilualem sanctae Eccle-
siae orualuin cotivenlant. Ait$enii igi ur iiomine prae-
dicaiorum sauctorum ordo figuralur , altestame
Psalmista qui dicil : Eloqma Domini elopua cmHa^
argentum igne exaniinalum, S.iloiiion quoque ail : Ar^
geutum electum lingua jmi. Per auriim vero signifi-
cantur hi qui variis diuturuisque lalioribus io mooa-
stica vita, seu in alio looo opportuno, probati, lania
sanclitHle rulilanl, ut omnibus vanctam conversalio-
neni desiderantibns sinl pro miraculo et pro exeroplo.
Lapiduin autem nomitie pretiosoruni, qoi roaxiine
aul rubicundi aul aerii coloris sunl, siguificanlor bi
qui vel purpureo mariyrii san^uinc rutient, vel a
prin.aeva aelate usque in finem in castimonia ei in
omiii perfeciionis clariiale tucenl. Hiijustnodi itaqoe
metallo fabricam suae Ecclesiae Doinioos nosier
adoriiiire solet. Cui satis coovenil qnod io Canticis
canlicoriim legitur, qnia ferculum fecit nbi rex Saii-
mon de lignii Libani ; columnas ejui fciii argeHteai,

p reclinatorium aureum^ ascemum purpureum, media

^ charitule cottitravit propter filiai Jeruialem. Q^,
scilicet, verl)a parnin discrepant a nostris di* ti^.
Quod eiiitn nos dixiinus fabricain, ibi dicitur fercu'-
lum. Illud autem ferculum ideo de lignis Libaoi fa-
ctum esse creitiiur, quia Eccte.^i:i sancu ^d epulas
.neiernas iiiviiaia de ligtiis impiitribitibus, id est,
eleclis esl coiislrucia. Ciijiis columiiae argeuiejB si-^
giiificanl doctores etoquii sancti nltore fulgeoles.
neclinatorium vero aureum significal 8p<'m perpe-
luae quieiis, io qua etertorum anim;e in hiijus mundl
ergastulo adhuc laboranles recumbuul quasi requie-
scentes. Ascensus qiioque purpureus, qui in prasdi-
cio fercuto factus est, significat omuiuro sanclontm
martyrum passionein, qu:a per eamdeiu passioiiem
purpurei saiiguiiiis colore rubeniem ad gaudia su-
perna asceiidere iiieriierunt. Sed qiiod se«|uilur io
ferculo descripto, media chiritate eonitravit^ propter
filiai Jeruialem, designal caeleraro lidelium plebetn»
quac nec praedicationis sanclas verbo congruii, mx

D sanguinero suuro offerre pro Chrislo praesumii, sola
perfeciae cbarilalis virtule posse salvari. Ideoque
nns, qui neulro safflcimus, Deum ei proxlmuui lola
meiite diligamus. Haec de sanctae Ecctesiaa fabrica
ferculoqiie Salomonis prolata nulti, quatso, sint in-
grala. IJnumquodque enim opus tanto |M-aDclarius
efficitur, quaiiio dissiiniliori oriiatu c«imponitur. Iii-
seramus ergo adhuc palos el sudes simililudinom,
per qiios aedificaiido ascendere possimus in aliuni. ^
Sicut aedificiuro quodfibel magnum ooooifi Odagois ^
suiiiptibus c •nstrui potesi, Ita et vinutes praecipuuc
nonnisi niagno labore obtineri po»suui. Unde Domi-
nus nosler eamdein simititudinem proponil in Evan-
gelio per iiit6rrogationoro dicens : Qm$ ex vobi$ 00-
iem lurrim cedificare^ nun priui iedeni computat sacni-
ptuif ^ui neceiiarii iunl^ si habeat ad perfieiendum ?
Ul quia omties auJientes sbuilitudiiiein haiic» et fa-
cilc ioielligere poteranlei respondere nulluro profe-
clo C85e <yii turrini velit aedificare, oi^i prius comi^

1109

IN rSALMUM Lll COMMENTAniUS.

11 iq:

patei suroplui necessarios m\ perficienduro. Tunc A Undc Psalmist!) dicil : Beatu» pul Unebit et ailMet

u

r

i

f

f
t

t

!

f

ille roox iiubjangerel dicens : Sic qui virtuiein quaro
Itbet obtineri cupit, debet prius diligenter tractare»
quia non siiie magni labons sumptu obtinenda est.
Potesi et alUer ipielligi hujusmodi interrogaiio. Ciim
euim a Deo ita creata sint visibilia, ul omnes intelli-
gentes et requlrriite;! Deum in his facile possiiit in-
strui ad invisibilia agnoscenda, Dei iiiterrogare esi
qnemlibet suhtiliter probare per eadem visibilia
utrum eum dtligat et timeat obediendo pr.Tcepiis
ejus, an propriae voluptatl deserviat consentiendo
diabolicls illusionihus. Unde Psalmista dicit : Oomt-
niis intefTogat ju$tum et impium ; qui autem diligit
imqmtatem^ odit animam $uam. Quasi diceret : Do-
minus tentari permittii jiistnm et iinpium, sed justus
resisiii tentaiori suisque suasionibiis ; impius autem
aul incredultts permanei, aiit ad tempus credens, sed
in tempore tentationis recedens plus appetil carna-
Ua el iransitoria quam eoHestia aeiemaque gaudia

parvulos iuoi ad peiram, Quasi dlceret : Reatus vui
cogitationes malas, mox cnin oriri c«perint et Id-
huc parvs sunt, confiletur Chrisito, qui petra esldi'^
ctiis, rogans e iim ut ipse eas a se prius expeilaSi
qiiam ad majoris nequitlnR effeclum perveiiiant.

Sicut peritiis citharceda, chordas plures tendens in
ciihara, teroperat eas acuinine ei graviiate tali, ul
superiores inrerioribus convenianl iii nielodta, qu.x*-
d.im semitonii, quaedam uiiius loni, qn.Td.im diio-
runi ionoru'n diuerentiam gereiites, aline vem dia*
lessaron, alias autero diapente vel eiiam diap*.«80n
coiisonaiiti:im rcddcntes; iia et Deus omnipotens
oinnes horoines ad coelestls vlta» harmoniaro praede-
stinatos tn manu sua , quasi citharam quamdaro
cliordis convenientibiis orilinataro habens, qnosdaro
qiiidcm ad acutum contemiilaiiv» vitae sonuro inten-
dit, aliosvero ad aciivae vitae gravitatem temperando
remittit. Cumque eos in ulraqiie vita sic disposiie-

adipisci. Qui ergo lantam iniquitaiem diligit, odil ^ rit« apponent diRitum, id est, Spiritum sauctum,
«»:».«,•...». ...^ ..2I..I* .:.4»i:^^. ^^»...»». '""" piilsat illos modis qulbiislibct , e!igens videli-et, ex

eis, quos repleat tantarum virtutum copia, ut ad alios
coroparati quasi diapason consonantiaro, quae «»cto
cliordis constat, rtddant, rpiinentes illas ucto beati-
tudines. quas Dominus in Evangelio enumerat, di-
cens : Beati pauperes^ etc. Quos autem ad diapeute
consonanliaro quiuque chordis conslautero eligit, illi
possunt intelligi, qui lantas jain perreciionis sunt, iil
sc conlineant, ne cito in quinque sensibiis corporatl-
boB, id est, visu, audilu, gustu, odoratu et tactn,
ofTendaiit. Ilcm qui ad diatessaron, qnatuor chordia
eoiislans, digilo Dei eliguntur, hi possiint intelligi»
qui pra) caeterts amare student priidentiam, terope-
raiitiaiii« sobrietatero et juslitiaro. Per roinora vero
vocuro intervalla qua: duos tonos .lul unum, vel te-
niitonium sonant, possnmus intelligftre hos qul In-
Bpiraiionis divinae pulsu pne cxieris ergniitur ad
geminaro dilectionem Dei et proxiroi, seu aa aliquaiu

animam auani, pro nihilo, videlicet, depuians eam
perenniter cruciari, duuiinodo sibi liceat ad horam
temporibus bonis utl.

Sicut filii Israel quondani coiitra Dominuro miir-
murantes pennis.>i sunl ab ignitis serpentibus cru-
ciari, ita et quotidie agitnr contra eus qui divinae
pletati detrahuiil, ant seroetipsos roultimodis sc«'le-
ribus tradnnl. Perinittuntur eniro a nequissimis spi-
riiibas, qui nieriio igniti serpentes dici possont, nun
soluro corporaliter, sed etiain spiritualiler cruciari,
iraditi scilicet, in reprobum iemum^ ut faciant ea
qum non conven unt, Unde Psalroisla dicit : Mulla
ftagella peecatoris, Item, sicut lilil Israel ab ignitis
•erpentibus cruciati, curo serpentero aeneuro aspexis-
seni, sanabanlur, iia omnes qui iu Dominuro no-
struro in simililudine peccalricis carnis roortalein
facturo aspiciuiit, credeiido, scilicet, quoJ 'ip^e sit
Salvalor oronium in se credeiitium (iiam aliier in

euin aspiceie nequeuni}, a cunciis roortiferi serpen- _ slngnlarero vinutero, sive etiam ad conjugalis viiie
lis lentaiionibus eripiuntur. Unde saepius m Evan- ^ gradum. Qui licet in coroparatione alloruro videatur

gelio legitur quia hi qni creileiido in Doroinuin
aspexernnt, ul inulier Uuxum sanguinls passa, nl
luulier Chanan.'ea ei Maria Magdalena, iit Zaccliaeus
et centurio, aique latro, qiiacunque infirmitate sui
▼el suoruni seu peccaturum poudere deprimebautur,
orones saiiari menieiuut. Inter baec et illud nohis
sumroo|»ere pensandum est, quia sicul prxdicius
serpens aeneus noii ut ca^teri se peutes iii natura
venenosa fuit, sed tantumroolo exierius scrpeutis
siniilitndinero babuil, iia el Domiiius noster in ho-
roinis exterioris babitu simii<s erat caeieris liomini-
bus, sed in interiori longe distjbat. Cuelcri namc|ue
tam ex naliira quam actu peccatis qnasi veneno pleni
exisiuu*, liic auteui ab omni peccato imrounis erat,
si€Ut de eo scriplum est : Qui peceaium uon /ecil, nec
iH9entu$ est doius in ore ejus» Hxc ergo, fratrea clia-
rissimi, atieiidentes, lota mente in Domiuuro cre-
dendo aspicile, ut et vos ab ignitornin serpentiuro,
id est, dasinonum morsibus eripere digiietur.

Sicul ignis facilliroe exstingnitur, si omnia fo-
menta quibus eflicitur peniius abjiciantur, sic carnis
iiicenliva facilius ext^tinguuntur, si roateria et occa-
tioues uiide oriuntur oinniinodo subtrahantur. Sed
ui ha-c rite perflci possint, tota roente invocaudut
cst Deus, sine quo nihil est validum, ul ipte gratla
tua, velut aqua, desnper eroista, omuhi in uobis
vitiosa incendia exstii^uat. Tale ergo vitium sicul
duobut, id eti, roeute et carne, perpetratur ; nam
deleci»lio ad uieuiero, ipse vero eflectus ad carnein
pertinet, ila eliain nonniti eorumdein lahore supera-
lur. Cl hoc tanto facilius, quanlo priu:» qiiani ideiii
vitiuiu per coiisuetudineni regnare incipiat agitur.
Quit euiui nescial quod ignis qui interduiu exstiii-
guilur, postea vero lanlopere accendttur, ut oiunia
adjacentia flaroinis exurere videatur, multo majori
labore tandein vincatur, quaiu qui in exordio niox
ita eislinguitur» ut ucc tciiitilia ejut rcllnquatur T

qiiasi seniitonium, pro eo quod plus aliis saeculo
adhaerere solet, necessarius et tamen cunciis 8U(ie-
rloribus gradibns, sicut et semitonium consonantiis.
Sed qiiia tam in altisonis quain in grandisonis chor-
dis habetur seroitoniuro, ponarout in alilsonis, id
est, in contemplativa vila pro semitonio talit con-
jugii homines, qni specie qnidero sint coniuget, ted
re splrituaKs vit;e seciatores, iroplentes illud Apo-
tioli : Qui habent uxores^ tanquam non habentei iint,
lli niniiruin merito In altitouaruro chordarnro con-
staiit numero. Tali ergo melodia Deus delectator, el
in liujusmodi instrumentum collocat quot ad te ira-
here dignalur.

Sicui sapientet medlcl per quasdam ▼iles medl-'
cinae species apgrotot corpore ad tanitatit gratiani
perducere solent, ita et Deus omnipotens humaiiuro
genus, quod in pareniit priroi transgretsione In
maximaro utriusqne homiuis infinniiatem decidil,

D per plurimas vilis antidoti confecliones ad tanilateiu
reparat. Quid eniro excogitari pf)tesl vilius, quam
lioc quod et in peccatis nascirour, et deinde qnasi
irrationale animal vilissiini!i qnibusdam atiminiculit
parentnin vel natricum provideinur aique pascininr?

' Quid, rogo, viliut quam quod iiec in die un.i tino
l^eccato etse possumiis, quodque aliquando aliter ad
bonuro flecil nequimus, nlsi iii pessima quaeque ea-
dere permitlamur, nt vel sic compulsi ad medicum
veruro conrugi:imu)ty faciemque ejus tn confeMiono
prseveniainus. Cuni antero nec per tantaro divintB
pietatis mediciuaro curari voluerirous, pietas enini
est roagiia et peccantero su&tinere, el ei quit sii,
qiiove tendat, iiimio peccandi usu, ottendere, ut,
agnita sui qualiiate, liorrescat et revertatnr ad Do-
luinum : non tamen idcirco desinit nos eurare, sed
adhuc alteriut generit roedieamenturo velut adiNiiio*
nera, quain oinnes aniarani quidero esse, sed corp>>—
reae sauitati utitcni tradunt» ille spirituirKer uuhis

Illl

BEDiC: TCNERABILIS OPP. PARS H. SECT. II. — DUBIA ET SPI]RIA.

iltt

linpduit^ periniUens, videricet, nos variis modis A sgantur obsequia. Est et hoc nimis dolenduin, qni»

cofiporftliter arfligi, ut spiritus salvns fliit in die Do-
mini. Hnjusmndi igilnr adnslioiiem qnihusdam pro-
fuisse Psalinlsta testatur dicens : Ctim occideret eos
Donunw^ quierebant eum et revertebantur, Quibusdam
Vfro obduratis, e( in profniido peccaiorum demersis^
non profiiisse legimns in Propheta qui dicit : Percm-
giili eot^ Domine^ et non dolverunt ; el : Cattigatione
erudeli percuui (e, fiHa Sion^ ud intanabilis e$t fra"
ctura liia..Sunlet alia plurima vilitatis genera, qui-
bns tam spirituiiliier (|uam corporaliter quotidie int-
plicamur, ut hoc modo humitiali verae sospitatis
gratiam exquirere cogamur.

Sicut pauper, vel quilibet rebug propriis injuste spo-
liatus , apud judices et rectores saeculi querimoniam
f«ciens , raptorem accusat , sibique sua restituere po-
stalat ; ila omnes sancti pro snorum destriictione coe-
Aobiorum ad Deum ju^iter clamant , obsccrantes ul
aut ftuis tradita ccenobiis jusieque acquisita bona re-

cum pr;edia qii» olim a principibus religiosis tradit»
sunt mon.tsteriis , nunc a regibus seu a praesulibus
abl.ita sint, nulLi ibi eleemosyna debita potest agi^
nulliis hospes ac peregrinus recrearf , (it iia , qiitsi
ad Chrislianos non periineat cura bujusmodi, ec
quasi minime credi oporteat, quod in canonibus^
roaxinie prapcipiiur episcopis, ut lenodochia ad
pauperuro curam plura coiislituanl. Quanta aiteia
prxmia mereantur bi qui pauperes modo recreare
siudent, ex hoc colligi potest, qiiod Doniiinis in
Evangelio prnpdicit , se in jiidicio dicturum : Quod
uni ex minimis meii fecistis, mihi fecistis, Ideoque
praesules adinoneo , ui cum legentcs quaesierint io
canonibus unde decimas exigere debeant, quxrant
simul et illud , quid statuturo sit super paoperum ei
hospituro recreatione, nec non super ccenobioruni
provisione, ne illa terribilis sentenlia Domini nostn
dlcatur ad eos : Vm qui decimatis mentham et an^-

fttituat , aut in eos qui rapere prapsumpserunt jusluro ^ tum , et qum majora sunt retiquistis^ id est, mlseri-
jndicium faciat. Si quis Tero dubilet peccaium esse cordiam et judicium.

coenobiis vel cuiquam siia rapere, diligeiiter ailendat
qiue de diviie in Evangelio leguniur. Ille namque non
pro eo quod alicui sua auferret , sed quod propria
aJiis. DOD erogaret, ad inferna ducius esse legitur.
Scimos autem omnes roinus p* ccaiiim esse propria
non d;ire , quam alieua rapere. Unde si pro minori
peceato ipse dives punitus est , mulio magis puniendi
sunC qui peccaia majora faciunt , id est , qui aliena
Kapiunl. Aliena quippe dicimus,qu» non iioslro,
sed aliorum usui daia sunt , sicut coenobiorum prae«
dia coenobitis., ut et ipsi et serTitores sni, nec non

Rauperes ac peregrini supervenientes exinde alautur.
lujusmodi enim cura ad omnes pertinet Christianos.
Sed quia tam a clericis qiiibusdam i|uam laicis, proh
dolor ! nihil difficilius creditur quam peccatum esse,
ccenobiorum praedia rapere ei ahalienare » Vbet
aliud exemplum proferre,, quod assumptae raiioni

Libet adhuc simililudinem aliam proferre pro
episcoporum admonitioiie. Sicut multi agros et
praedia sua , si qu.im negli^entiam antiquara in eis
repererint , non dubitant sibi licera in usuio melio'
rem converteie , ita absque dubio scire possunt si
quam in coenobiis commissis deslriictionem luvene-
rint, magis sibi licere ut ad usum spiritualis vitae
corrigant, quam destructionem iuTentam seqnanlor
vel augeant. Hanc similitudioem atlendant bi qui
ad rfgiinen animarum ei ccenobiorum uicunqu»
constituti , si qiia invenerint monasteria tam spiri-
tualium quam corporalium subsi'iiorum incoria de-
structa , non solum minime curaut meliorare , sed
magis quoqne destruuiit dicenies : Gunsuetudioem
qiiam antecessores nostros hic habuisse agnovimus,
in obset|uiis quolibet modo exquisitis, per omnia re-

linere volumus , quia iios et dignitate et genere ne-
apecialiter congrult. Nam quod de divite diximus, ^ quaquaro illis Impares sumus. Quibus respondemos
referri valet ad omnes qui quiddam vel cniqoam ^ quia si super prxdiorum suorum iiicomniodis ut;-
injuste rapiunt. Legitur iiaque in sancti Gregorii sclunt aliquid procurare, sed iu ea quain invenerimt

libro quia monachus quidam praeposiius coeuobii».
qood ipse consiruxit in urbe Romana , mulus de-
tiitus fuerit vitiis. Inter quae etiam cliariulas pra
conQrroatione cujusdam praedii in mouasterio repo-
sitasabstulK, eitraneisque tradidit. Cumque ejus-
d^m roonachl obitus appropinquas^et , rapius esi iu
^piritu ante Deuin , ubiqiie omnia ejiis delicta , ac-
cusante diabolo , sunt prolata ; sed , opitulante san*
cio Andrea apostolo sanctoque Gregorio , dimissa ,
excepto uno quod in cbartularum traditione comnii-
sit. Si igitur ille pro monasterii charluiis incaute
iraditis veniam adipisci non meruit« nimis formidan-
d^m est bis oui coenobiorum praedia eatenus jure
retenta tradendo vel rapiendo dissipant , ne in idem
judiciuro incidaut.

Haee precor, o rectores , attendite, et reminiscen-
les quod scripium est, Judicium durissimum in his

negligenlia patiuntur perdurare, veniale est illis
super aiiimabus vel coenobiis commissis ideiu face-
re. Si autem substantiae terrenas utlliiati cunsulere
sciunt, et quae divina sunt negligunt, simulare qui-
dero possunt oorara hominibus ignorantiam , sed Deo
siiit nota cuncta cordis secreta , qiii illos ideo alii&
permisit prxponi , ut nequitia propria sibimet nia-
nifestata tanto studiosins se emendarent, quanto plua
experti fuisseni se esse tales reciores, quales de-
bueriint , ei quales forsiun ante acceptum regimea
in corde suo decreverunt.

Dicamus et aliquam simililudinem de eo quod
scriplum est : Quod iibi non vis fieri , alii m fecerU^
Cum enim pateat boe quod oiniies bomines velisi
sibimet ab alils impendi bona , et qiiod illi etiam
aliis impendcre dobeanl simiiia . quodque hujusmodi
vicissitudo inter homincs quosdam impleatur; nam

^t preesunt fiet^ exhortanuni invicein pro instaura- D plerique amicis suis hanc iinpendere soienl, dica-

lione coenobiorum desirucioruin , prinio quideni ut
praedia exinde ablata ca$nobiti> reddanlur, dcinde
ut hi qui timent Domiuum , et qui ambulant in viis
cjus , capteris praeponautur. Nam in lioc quam ma-
Xiine oQensus est Deus, qiiod ea loca quae sibi
huisi|ue sanctis mancipata atque coiisecrata eraiit ,
destructa sunt ex rectorum incuria. Si enim Deo fa-
ronlantes in tnonasteriis necesharia quaequo habe-
rent, posseiit utique alacrius obsequiuin divinum
agere, posseut devoiius i>ro regis, pro pra^suluin ac
principuin suqtuui saluie, nec noii pro totiiis Ec-
clesi£ statu iniercedere , possent etiamsi qnid pro-
lessionjs su« regulam excederent a pasloribus suis
licenttus corripi. Sed haec oinnia in lanla , proh do-
lor t negtigeiiiia a plurimis episcopis babeiilur, ui si
vel oraiio pura vel correptio et admonitio congrua
cuiquain sit necessaria , iraciare dedignentur, hoc
|t/lutUluodo traciantcs ut sibi placita assiduaquc

iiiiis quoniodo impendeuda sit Deo. Sicut i^iiur iios
volumus nt fraus vel inobedieiitia seu inaliiia nulla
a subditis et famulis nostris nobis agatur, iu et nos
qui scinius Deum esse Domiuutn doininorum oni-
nium , et super omnia poientissiutum , ei nullani
fraiidem, nullam inobedientiam, nullamque mali-
tiam in commissis quibuslibet agere debeoius. Com-
missa quippe nobis suot a Deo Linta tnm iu nobis-
metipsis, quam in aliis, ut ratioiie brevi nequeaut
ullo uiodo dici. Sed vel pauca dicanius , ut cjetera
possint inlelligi facilius. Inpriinis qiiidein commissai
est nobis Huiina nostra ad iinai^inera et similitudi^
nem Dci facta , ut eain ad eamdem simiUiudineni
Dei nutrientes , omiie quod Deo pladtum esse sci*
mus, iii nobis summopere impleamus. Deinde curo-
missum est nobis ut omnes dictis et factis ad nie^
liora trahamus. Si ergo in hujusmodi commissis De<x
lideles sumus » Impleiuus quod scriptum e&t ; Quoit

1113

IN rSALMUIl W COMMENTARillS*

ilU

ifbi ndn vts fieri , alii ne feeerU. Noluinas rtnmque A hsnc profecto negltg«Diiani spirifualcs bostes intrare

nobis infidcliiatem utl.iin agi. Dicnmus ei amplins.
Sicul llaque volnmus ut ramuli vel suhdiii nostri , si
qnid nos olfenderinl, omnimoda liumilitaie plncatio*
iiem nosiram exqiiiranl, iia et nos facere debemiis,
quotiescunque Dominuin peccatii noslris ofTcrtdi-
imis. Ileni sicut volumus ut aoiici ei fideles nosiri
si quam forle detractionem vel injuriam contra nos
factaro audierint , mox baiic raiione fidt^li compes-
cant, aut si boe nequivpriiit, riigiant, ne injiiriam
iioslram lilienier audire videnniur ; mc et Domino
iioslro facere debemus, si nliquem illum debone-
stantem diciis vel faciis videnies, inbonesiatem
tanlain prohibere non valemus. Pideles natnque ci
esse debemus , ei ad collaborandiim et ad condoleu*
dnm, quia ille nobis fidelis est, sicut de eo Psnl-
inista dicil : Fideli$ Domnus in omnibui verbii tuit,
llac igitur simililudiiie iii omnium sapieiiliuin coide
scripia requiritur et Iniclligilur Dcus, nec quis \mm

permisit in se , qiii etiam eas virtutes quas babiiit
auferentes, ipsum reliquerunt nudum. Cui simile
esl «'t illud, quod Jacobus aposlolus dicit : QuicunquM
obtervnveril totam legem, offendal autem in uno^ factu»
est omnium retit, Uiide Scriptura sacra, unumquem-
que adinonens, dicit : Omni euttodia terva luum cor,
Sicul rusticum vel paiiperem qiiemlibet vili veslilu
circumdaium nullus dives preliosis vestibus niiens,
nieriio culpare poiest, cur ila vestiliis incedat cum
indumenta meliora non habeat, aut forsiian pro
Dei amore pretiosioribus minime uii libeat : iia nul-
Itis eonidi qui pomposa liiteranim sxcularium scieii-
tia affluii , et varias culii sv^rmonis subtilitaies novit,
simplicia verbn, q\m in Scriptura sncra aliter quam
dial c ica et gramiiiaiica d»ceat interdum repertiin-
liir, reprebendere dcbet, si iamen in veieribus einen-
d.itisque libris aBqunlitcr bubeantur. Quod si disso-
nant libri , tain grammaticie regnla quam leciionis

^anae meniis ab bac inteiligeiitia poteril se excusare. a senlentia sunt corrigeiidi. Hiiiusmodi enim disso-

• I ■• 1*11 -!•■ «•_••• ^^ ^ ■•-. * ^ •• •«• I* • •- ••

il9ic deniqne de illo quod inira nos ex graiia divina
collatum habemus, inlelligeniiae addiiamento sint
dicia. Niinc ver» ad ea qnae extra nos sunt simili*
ludinum addiiamen'a reveriamur.

Sicut igitur ventorum subsianiia nullatenus cer-
nitur, sed tamen eosdein ventos aliquo inodo exi-
siere per immensos fluius et commotionei coriini
iutelligiiur, sic et divina suhsiantia, licet invisibilis
sli , lamen ex innnensa virtute et potesute , quain
in oinnem creaturam exercet, maximeqne in eos
({01 sibi resistere conantur, consiantissima fide vnlel
agnoscl. Quanto enim quis in hiijusroodi fide lituba-
verit, tanto pliis cunctis inimici leniaiionibus siib*
jaeebit. Quod nimirum ita esse ex gentilibiis probari
potesi, qiiiy nullam divinae potentiae cogniitonein
babentes, dicenlesnue in corde suo : Non ett Deut ,
omulmodis sceleribus dediii esse leguntur. Unde
etlaro llloruro quidaro suromum bonum decreverunt

iianlia sicut imperitia vei incuria scriptorutn conli-
f\\ 9 ita peritia magistroruni corrigenda erit. Sed nec
illi sunl reprehendendi , qiii buniilitatis cnusa inagis
Scriptiirae sacne siinplicitnieni qiiam eximiam snpcu-
laris lilteraiurue eloquentiam eligunt sequi, cupien-
tes inter illos parvulos connumerari , de q<iibus Do-
niiniis in Kvaiigerto dicii : (lon^teor li^t, Pater rce'i
et terrm^ quia abtconditti htec a tapientibus el revelntti
ea parvuiit, rarilerque rormidantes qiiod Apostoliis
dicit : Prudentia earnit mort ett, Nam prudenlia car*
nalis, duin nil siudet nisi superbire, liotninibus pli-
cere , gloriain mundi omniinodo amplecii , tendil ad
illam mortein qu» nullum bnbet finein.

Sicui inulier gravida sollicitudine indiget nimia, iit
in locis oronibus ciuie se ageiis, prolem conceptaui
servei, sic oinnes in ecclesiastici regiminis jura reti-
nentes esse debent solliciti , ne quo exeinplo pravo
corrumpant subdilos, quos ad erudienduin qunsi ad

esse voluptnti prorsus deservire. Similiter qui Deuin r> procrenndos Dei filios in suam curam susceperunt

qiiiilein esse eoiistanter fateniur, sed factis ncgniit ,
bxresi aliqua involuii seu viliis capiialibus dediii ,
nullis tentationibus resisiere possunt. In sola ergo
lideli invocaiione divini noiuinis eripieinur a tenta-
liODum perieulis. Unde Psalmisia dicit : /it /e, Do-
mine, eripiar a tentalione, Et itertim : Tu e* refugium
meutn a tribulaiione , gwe circumdedit me. Siciil le«
liitns vtl SiTvus ouilibet fidelis , cuin el a domino
Mio bona aliqua dispensanda committunlur, nil fa-
voris aut praemil in eorum dispensatione sibiniet
vindicare solct, ita oronis cui ex pietnte divinn nli-
cnjus prxcipusB virtuiis dona collata sunt , nuilutn
favorem quasi talla meruisset, inde sibi acquirere
debet. Quod , scilicet, ila agendum esse sancii Pa-
tres in multis experti , nibil eorum quae vel in mi-
raculis seu in aliis prscipuis operibus perpetrabani ,
sui& meriiis deputare praesumebant ; ailendentes jugi-
ter quod Apostolus dicil : Quid enim habes quod non

Unde Pauliis aposiolus dicil : FUioli mei^ quos ilerum
parturio^ donee formeiur Christut in vubit. Qiiomodo
autem eos p:trturirel, ui in illis Giirisius formarctur,
alibl profert dicens : Cattigo corput meum , el in ter^
viiulem redigo, ne forie^ cum aliit pradicaverim ^ ipte
reprobus cficiar. Si enitn aliis praedicans de obser-
vaniia praeceptorum diviiiorum ipse eadero non ob-
servaret , corrumperet utique eus quos suscepit spi-
ritualiter geuerandos. Ex qua prolecto similitudine
hi qui jam posiii sunt in regiroine , admonentur at-
tendere cur aliis sint praslati. Pcr hanc vero quain
subjungimus, illi qui sine electione el contra cano-
num instiiuia aliis praeponi cupiunl, admoneri pos-
suni. Igiiur sicui iiicongruuiu et inhoiiestum est nt
roulier pro appetendo viro usquam vadat , magisque
decet ut Tir mulierem sibi sociandam exquirni , ita
etiain minime convcnit ui doctor quilibet pastoralein
curain exquirat , sed ipse exquiratur ad illaoi susci-

accepisli t Si autem accepisti^ quid gloriaris quasi non |> piendam. Ibi enim Cbristus uniimqueinque eligcns
acceperis? Ilaec iiaque beatus Petrus sntis altendit, ad ecclesiaslicum regimeii, quasi ad inairiinoniuro

quando Judxis iniraniibus super niiraculo quod fa- - -.^-^ :-- --:-: :- ........v .,..; ...

Glum est in claudo dixit : Quid nos intuemini , quasi
nosira virlule aul pietate fexerimus hunc ambulare ?
Deus glorificavit Filium suum , etc. Psalmisia etiam
lirmiler credeus Deuin in nobis bona opernri , de-

precatur illum eadeni conflniiare dicens : Confirma
Hoc , Deus , quod operatus es in nobis.

Sicut in urbis muniiione, si re'inqiiatur vel par-
vuf intrandi lociis, ibi hosies possiint intrarey ur-
benique toiam dcvastare, sic et his coDtingii, qui-
bus videtur sufficore viriutes quasdam sine caeieris
exercere. Ubi eniin dcest viriutis cojuslibet cura ,
illte spiritualis nequiliae inirat turba , dissipnns in-
lerdum virtutiiin niunitioncs muUarum. Sicui et de
Pliarisaeo legitur in Evangelin, qui cum, virtutibiis
inuliis arcem cordls praeinuniens, humilitaiis cii-
litudiaro habere ncgiexissct , dicens : Quia non tutn
sicul caiteri hjminum, raptoies^ injtitiit etc, pcr

suscipiendum iii persona vin cst ; is autein qui re-
giinen suscipit , pro eo qtiod Dei filios faclis et di-
ctis procreare debct , in tnulieris persona accipilur.
Sed ne quis banc senientiam reprobaie possit, qua
diximus pasiorem spiriiualem in persona iniilieris
accipiendum, tcstiinonio ipsiiis Doniini nosiri robo-
remus illam. Dicit nainque in EvanKclio : Quicunfiue
feceril votuntalem Patrit mei , qui in ccelit eti , ipse
meut frairer et toror et mater ett, Qiiibus verbis roU
ligiiur quia si fidelis qiiis, voluniatein Palris coulesiis
faciens, soror ei niaier sp.riinalisdicitnr ; ^oror autom
et mater mulieris persoiiac snnt, mulier quoque ifici
valet quisquis ad spiritiiales liiios generandos eligilur.
Sicut Dominus iioslcr videns civitniein Jerusnlein
flevit super illain, quod babilaiores sui iniiuinorn-
biles poenas Inin in hoc sx*cuto qiiani iii fuiuro \k\^'
suri esseni pro perfidia am , ita qtioiidie doiet ijo-
per oranes qui nulla eorreptioue vcl iklinoniiKinc afr

1115

DEDiE VENERABILIS OPP. PARS II. SEGT. II. — DUBIA ET SPURIA.

1116

Impiettte uia fleeti Tolunt ad poeniientiam. Unde pef A pamniur ad supenindoi eosdem hostes. Nam bm

proplieias 8«pe clamat dicens : ConverUmini ad me »
ti $aM erilis, Per Psalmisiam qiioque adnionel nos
diceiis : Confitemini Domiuo^ quoniam bonuSt qMoniam
in UBculum muricordia ejus. El iteriim : Accedite
md eum, el iiluminamini» Haec qnippe divins pieialis
nmiiila quicunqne aut credere vel sequi in hac viia
coiitemnil , licet corpore vival , iu aniina est nior-
tuus, aeternseqiie d^nniiaiioni deputatus.

Sicui maier super molestiis variis ot immunditiis
infaiiluli et sugentis« qitas jiigiter siisiiiiet, non iras-
ciiur, sed pro debito ii^iiiiur : ita et Dominiis noster
omiies rragiliialis uostra: iiegligentias, quibiis jugiter
sordidi elUcimur, et cleaienl<*r sustinet, et si dignos
paeiiitentiai rrucins gesserimus, quasi pro debilo di-
milleits, eas misericordijR siiae lavacro nos purgat.
Unde ipse per Proplietam dicit : Audite me^ domue
Jacob^ qui portamini a meo uiero nsqne ad seneetam,
Ego ttos feeif et ego feram, ego portabo et talvabo, Elt

sciens et nostram frngilitatem , et fiostium fbniiMii<
neniy uequaquain nos victos cito despicit, dioiiBodo
curemus ut nos iterum reparemus. HujusroiMfi liel«
luni se agere noverat Psalinista, cam saepinf infoe^
ret Dominiim. Ul, Judiea^ Domine^ nocentn me, ep-
pugna itnpugnantes me ; et : Eripe me de inimam meis,
Deus meus^ ei ab insurgentibus in me Ubera ; ei: Ikii,
in adjuiorium meum inlende^ Deus, ad ad/cfniw
me feslina, Confundantur et rettreantur epst qsmux
animam meam. De eodem quoque beilo Apoitotes
dlcit : iVoit est nobis colluctatio adversus carmem diah
guinem^ sed adversus principes tenebrarum. Si igitsr
certaiiiinis tanti memores, dum bene possiuius ▼ii>
nostrae finem cuin poeiiitentia et confes»ione peeea-
torum an<icipemus, tuiic hostes maligui, licei scpis-
sime nos antea vicerint, poslremo tamen ipsi i^i-
cieiitur a nobis vicii.
Sicut fiiii Israel qnondam ei ^ypto profedi

alibi : i\unquid oblivisci potest mulier^ ut non miu- n iCgypiios in auro et argento vestibusque prcijosii

tealwt fitio uteri sui ? Et si illa obiita fuerit^ ego la-
men non obtiviuar tui» Quibiis verbis colligiliir quia
pielas divtna omnein excedit aflectum pietaiis hu-
nianas. Pote^l et aliud colligi in eo quod dicit : Et
st ilia obiita fuerit^ ego tamen non obliviuar tiii,
Qoamvis eniin iii bumana pietate nulla sit devotio
niajor ea qu» circa fllios niitriendns exbibetiir, deli-
cit tamen in his mairibiis qune fllios suos aul iiegli-
genler nutriunt , aut niox post partum nerant. llaiic
impietatem Deus in niul ieribus praevidens, post prjs-
missa verba skitiin subjuiixit dicens : Etsi illa oblita
fuirit, ego tamen non obliviscar tui,

Sicut doininus quilibet ad iram incitatur, si ser-
vus suus cui aqiia est ad lavandum proxima et om-
nis vcsiium praecipuarum copia, ante eum sordido
inhonesioqiie liabiiu accesserit : ita et Deiis omni-
pfilens exaierliatur, cuni aliquis pro peccatis et ne-
gligentiis suis nullam preniteniiam agens, ah eo qui

despoliaverunt, eaque secum deferenles ad lioaortui
Dei posiieront : ila unusquisque a sxcuU vanilate ad
spiriiuaiis viue piiriutein couversos agere debei. ^
quam in STcularibiis iitteris notitiam tiabuit, eligat
ex eis pretiosa qu«qoe, id est, boneitx et spintuaii
vitie rongrua dicta, illaque secum tollat tam ad Uii-
dem Dei, quam ad acdificationem fldelium. Sic eain
multi venerabiles sanctique paires fecisse leguDtttr«
poneiites in suis scriptis plurimas sententias , qus
vetut aurum in jure positum in libris gentilium re*
periuntiir. Eadem faciai in caeteris artinciis, qulbus
utitur prudentia saecularis, eligens ex eis quje ad
spiriliiaiis vitse osum aliquo modo exerceri conve-
niunt. Qtii vero conversus nullam facii dislantiam
inter pretiosa et vliia, sed liiium velut aiirum pen-
sat, ille videlur magis adliuccuin iOgypliis vefle lia-
bitarct quam exinde proflctscens eos despoliare.
Unde Doininus per Prophetam dicit : Si uparmveris

semper paralus est ad ignoscendum, veuiam quae- p preliosum a vili^ quasi os meumeris, Quasi diceret :

n di- ^ Si quts conversus a sjecularibus ea quo: postcooTer*

rere negligit. Aquae eniiu vicinilas certilndiiiem
viiias graiiae, ropia vero vesiium bene operandi fa-
culiatein sigiiiliciit. Anima qulppe operibus induitur
bonis, sicut corpus Tesiibus prxcipuis. Unde Apo-
sioius adinoiiel dicens : Induite vos^ sicut electi uei,
viuera misericordia ^ benignitatem , modestiam^ pa*
ticntiam. P^almista etiam pro hiijusniodi iuWumenlo
exorans Doininiim dicit : Sacerdotes tui. Domine, tn-
difoiif iir ju^titia.

Sicut tegulae in unius domus tecto rite compactae,
quautxcuiique multitudinis vei varielatis sint, in
unum conveniunt, ibique tam minor quam inajor
regiila constnt necessaria : sie omnes virtutes, qus
per saiicii Spiritus ^ratiam unicuique distribuuntur,
jn spiritualis a^diflcti perfectione unum elflciuntur.
<^uanivis eiiiin martyrium et virginilas multaeque
▼irlutes aliae iltic praecipuus sint, nihilominus tainen
iilas qu» niinores sunl necessari» existunl. Ideoque
qiii qiiemtibet spiritiiali vel corporali ribo reficit.

sioneni minime iicenl prorsus devitat, quus autem
congrua et necessaria siint diligenter agere Iracial»
praeceptis meis testimoniuin praebet, separans liciia
ab ilticitis. Hiijusmodi prscepta secuti sunt aposloli,
cum unus eorum qui ante conversionem leloneo prae-
fuit, ad hoc negotium post converMoneni minime
rediil : atii vero qui piscatores erant, post conversio-
nem quoqiie piscationem exercebant. Iiem »Icol
quondam Israetilis nationes pturim» sunt a Deo sub-
act£, paucae vero ideo non subijciebantur, utcom
eis habentes consuetudinem praitiandi nequaqu4m
lorpescerent pace inutili ; iia etiam Dominus nosler
cuin electis suis quotiitie agii» sutijiciens tidelicel
eis maximam spirituatium nequitiaruin multiicdi*
nem, sed atiquos non subjiciens, ut per eas spiricoa/i
bello exercitati et htimiliati, discant nunquim in se,
sed in Domino debere flduciam habere. Uiide Apo-
stolus dicit : Fidelis Deus qui non patietur vos uman

aliaque ad aciivam vitam pertinentiagerit, in eodem D supra id quod potestis^ sed faciet cum teniatione pro-

lecto poititur, qiio et itte qui oronia sua, pro nomine
Christi retinqueiis, se juxta contemptativae vitae per*
feclionem arciissinia regula constringit. Quis autem
legiilaruiii tatium artifex et moderaior sit, Aposto-
lus demonsirat. qui eiiuineratiscQelestibiisdoii>s aii:
Hffc autem omma operatur unus atque idem Spiritut^
elividens singulis prout vttlt,

Sicul hi qui singulare certamen agunt, nunc qu'-
dem iste, nuiic vero ille alium certando vincit, sed
mox idem qui ad lioram victus erat, respirans re-
paransque vires victorem snuin dejicit, sicque atter-
iiaates cerlant, quouti(]ue alteruier aliuin prorsus su*
iierando finein certnminis faciat : ita quotidie agitiir
inter nos et invisibiles hostes Dobiscum certant<*s.
Ipsi eiiim interdum nos in aliquod peccatum ilticieu-
les vincunt, sed si iiosmet mox ceriaminis ritnni,
ubi qni iiunc vincit, saepe dehinc vincitur, atteu-
dcntes, auxilium diviuum invocemus, vires nobis re-

ventum, tcl posntis sustinere, lllud videlicel proven*
tum vocans, quod variis lenlationibus ratigati, sed
ad Deum clamantes iiberati. Per hoc disciinus qoanu
nequitia sit diaboli nos impnffnantis, quaniaque Dei
gratta nos exinde tiberaiitis. tumqtie hoe modo gra«
tia! divinae crtiores facti fuerimus , facitiiis orones
diabolicffi fraiidis lentaiiones sustinebimus. Maguos
quoqiie proventus dici poiest, quod qootiescuiiqoe
teniati resistimus, toi coronas in regno coelesti obti-
iiere merebimur. Juxu ittud : Beatus rtr ^in imffsri
tentationemt etc.

Sicul iiicongronm esl, nl numerantes prins dao
vei iria seu quemtibet numerum dicamos, quain pri-
niuni vel uiium : ita inconveniens esi, ut ordo ullliis
rei coiifundatnr, hoc videlicet prjeposito, qnod pos.t-
loiiendum esl : vel hoc postpQ«ilo, quod pneponeu-
dum est. Nam sicut unius omiii numero priepdiienda
est, ut ab ea nuuierare incipientesy sic penreniamuff

H!7

IN rSALMUM Lll COMMBNTARIUS.

1118.

ad eum namenim, quem designamus : il» et diyina
omnia praeponenda sunl bumania rebus, ul deinde
ronsequenier pervenire poMimiis ad tracland^ vel
diligenda huinann. Unde Dominns nosier in Evan-
gelio dlcit: Qui mnat filwmaut fiiiamiuperme, non
fit me dignui. Non diiitabaolnie, Qui nmat filium aul
/i/lAHirsed addidit. Snp^ me. Ut discamus, quia Dciis
diligendusest prae cnoctis, el deinde bomines amandi.
Sicut principes plirimi servis suls beneffcia quaili-
bet pnrva concednni condilione lall, ut sl in eis (ide-
les exsiilerint , obspquiumque prnmpliim exbibue-
rint, majoraqnnndoque beneflcia siln iribuanlur : si
vero aliter fecerint, nec ipsa parva retinere permii-
lanlur, ita et Deus omnipotens facit bis quibus lem-

f»orali:i concedit bona. Si enim in ei<>dero tempora-
ibiis bonis qnae vel in possesftionibus vel in po-
tt*ntia sspculari ve! scleniia spiriinali, seu eliam
sanitate corporali tribuunlur, lldeles fuerint, paiipe-
res cibo potuque reficientes, oppressos a persocuto-
ribus sive a judicibiis iniquis enientes, errantes ad
viam jiistiti» retrahenies, oper.bus variis et neces-
sariis semet occupanies. Si ergo hiijusmodi studla
fideliter exerciierint, «lerna bona quae suni maxima
recipient. Multi eiiam lam pneri qiinm seniorcs re-
ligiose viventes, lii bac vita praegni^tant divinse retri-
buiionis praemia. Nam cum se ab illicitis continen-
les Deum timore ct amare sluduerini , miraculis et
viriutibus tantis ab eo sublimantur, ut coelo, lerrae,
sed et omni < reatiir» imperare videanlur. De qui-
bus Dominus dicit : Omm habetili dabitur, Habenli
scilicet timorem amoremque Dei, dabitur ut in no-
mine ejuscnncta sibi subdantnr. Moxquede reprobis
snbjungit dicen^ : Ab eo qui non habet^ et videtvr ha-
bere, auferetur ab eo. Quasi diceret : Qoi Deo soli re
nuniiat subdi, nec ea quae vere sunt, i«l est, gandia
aeterna consequctiir : nec iiia qu» videntnr aliquid
esse, id est, tempor»lia bona babere permitlilur.

Sicut parvuli a cultellorum et gladiorum taelu
probibentur, ne eos incauie tangenles vulnerentur :
ila lascivi puerilesque settsiis probibeiidi sunt tani a
spiritualibus quain Kaecularibus ciiris, ne eas insi-
pteuier iractanies, el se ei commissos splritualiter
vuineralos perpelu:e morti iradant. Unde scriptum
est : Vte dvitali cuju% rex juvenii ett, Quasi dicere-
tur : Vae iHis iiominibus quoriim rector lascivus vei
. negligens et irreligiosiis est : quia, atlestante sacra
Scriptura, regnantibus imiiils ruiiia erit hominum.
Buiiia qnippe magna dicenda esiy. cam subjectomm
inuititudo in eadeni vitia corrnit, qu9 recioreni
agere cernit.

Sicut sapientes discipnli aHrificum vel aliorum
artificum opiis sumn, licet sit praecipuum, eoram
magisiria laudare non appelunt; sed eonim magi-
sterio qua laudanda sunt re!inquunt : sic eiiam om*
nes Christi discipuli laudem nullius praeter ejus ex«
quirere debeiit. Umle Dominus noster discipulis suis
referens, qualiier Scribae et Pharisasi bona quasque
palam agerent, ut ab omnibus laudareniur : adjecit
dlcens, Amen dieo vobis^ reeeperunt mereedem $uam.
Quibns verbis intimalur, quia si ab hoininibus pro
benefaclis laudari appetimus, uihH mercedis a Deo
accipietnus.

Sicut pictor coloribus variis utitur, quamlo pietii-
ram elegantem pingere niiitur : ita et Deus omnipo-
tens speciem niundanam et huinanaro innumerabili
ornatu, optimaeque qualitalis coloribus pinxiL Unde
scriptum est : Vidil Deun cuneia qum feeit^ et erant
valde bona. Non eniin ferrom ideo est nialum, quia
iNulio pretiosius consiat aurum ; sed quia ulrumque
erii neeessarium ^ ideo utrumqiie bonuro. Oiunia
q«iippe pariier necessarin, pariier existunt et bona.
Steiii| eolor albus nonnisi per colorem sibi contra-
riuin declaratur, sic omne bonum nonnisi per mali
oppositiooem saiis agnoscitur. Quanlum enim bonum
aii lumen , ostendunt lenebrae : similiter quantum
l»oiium sit sanitas, ostendit infirmilas. Nam si nulla
e^&et iutirroilas, pro nihilo coinpularctur sanisas.

A Similiter si nulla essel malitla, nec Deu^, a quo bona
cuncta procedunt, haberet unde a creatnra discer-
neretur, nec homo unde proficeretaut probaremr.

Sicnt in omni schola virgulae soleiit liaberi non
ad pprditionero cujusquaro, sed ad timorero salntife-
riim ; ita el Deus oronipoiens in praesenti saeculo oro-
nia severitaiis suab judicia, qiiae vel legunlur, vel
ullo modo seniiuniur: ideo boiniuibiis demonstrat, ut
eos a vitiis coinpescens in futuro S'<ilvos faciai. Unde
ipse Domiiius dieit : Ei/o ^tios aino. arguo el ca$tigo,
llinc etSalomon dicit : Disciptinam Dominine abjiciat^
nec deficias cum ab eo arguerii. Quem enim ditigit Do»
mtnifs, corrtptl, el quoii pater in filio compiaeet sibi.

Sicut non est in potestale virgularuro, quando vel
quantum cum eis unusqnisque flngelletur, setl in ejiia
qui easdem virgulas in manu teneC ; ita non est in
potestaie dlaboTl vel quoromcunque pravorum alios
persequentium* ut eos juxta voluptaiem suam castt-
gent, sed in Dei perroissione, qui omnia in mnnu
3 conlinens, qaos vult casiigari permittlt : quos.lam
quidein ad probationem, quosdam vero ad correpiio-
nem, quosdam autem ad damnaiionem. Diabolus
namnue et oinnes pravi , per quos alii flageli.ininr,
flagellum vel virga Dei vocantur. Unde ipse dicit
per Isaiam Pn>phetam : Va Auur^ virga furorit mei !
Qtiibus verbis et illiid colligitor, qnia cuin non ad eos
qui flagellantiir, sed qui flageliaot, v» dicaiur, ma-
joribus quandoqiie poenis snbjiciuntur qiii flagellant,
quam qui flagellantiir. Ul Nabuchodonosor, Aniiochiis,
Herotles, pluresqiie alii, qui poslquam alios plagis va-
riis contriverint, ipsi duplici coiitritione contrili sunt.

Sicut in aesiate opera plurima agi possunt, qiias in
hyeroe nequeunt : iia et in juventuie, qoae non in se-
itectute : et in liac vita, qu» non in fotura. Uiide
Doroinus dieit in Cvangelio : Videte ne fuga veitra iit
hyeme vel Sabbato, Per hyemero videlicet sgoificani
iflud futuri judicii tempus, in quo null.-i friiciuosae
poenitentiae fuga invenielur. Hujusmotii byeniein eva-
Q dere Saionion quoque adnionet, dicens : Mementih
Creatorii tui in diebm juventutis tnce^ etc.

Sicut pauper conscissis et varil coloris alque qna-
litalis panniculis induius incedit ; iia et humanum
geniis per priini bominis ciilpain a parailisi patria
expuUum, et iii bujus niundi exsilio projectum, mi-
seria varia quasi pauniculis diversae qualilatis indni-
lur, sicque qunsi mendiciis pro praeseniis vit« sns-
tentatione in varia divertitur. Ilanc pauperlatem PsaU
niista conspexerat, curo dixit : Cito anticipent noi miH'
ricordia tuas^ Domine^ quia paupera facti iumut nimii.

Sieiit frcrvus pro aliqua transgressione pr;Bcipoa a
doroino suo in uuo pede truncatus, iiil opertj posieat
gressu sano agero vnlet ; ita ouine genus liuma-.
nuroper primi hominis praevaricationein a sua5cou->
ditionis dignitate dejcctum, et instar iruncati corporis»
debiliia'um, in oinni opere suo claud.cat, nec qui<K
quain boni sine gratiae divinae ductu aKore |»otest.

Sieut hi via publioa et freqoentata quae plures lu-
|. tiilenta» et periculosas babet foveas,. transeuntc».
" facile efficiuntiir sordidi ; ita et qui in saeculariuiiir
curaruni cominuni via grndiuntur, crimiolbus variis^
feedaniur. Unde sanctus Gregorius dicit : Sunt ple-
raque negotia qu» sine peccatis exhiberi aut vixaui
nullaienus possunt. Ilaec iiaque plnrimi ita esse ira--
ciantes aique probantes» negoiia sccularia reliuqne-
bant, et ad monaideria, ubi aiiimo liberiori Deo ser-
viieni, confugiebani.

Sicut quilibet intfrmi corpore medicinam carnalein
qnaerunt et expelont undique, Ita et infirmi menle
6piriiualein nedicom, id est, oronipoientero Deuni
debent omnlmodo qoaerere, petentes ab eo saiicti
Spiriius gratiam, per quam mentis acies illumina-
tur, per quain totios boni operis facultas siinul et
voluntas admioisiratur. In qua nimiruin peliiione
tanto frequentiores et constaiitiores esse delieoi,
quanto majori spiritus intfrmitate se gravaios Fen-
tiuni, attendenles roulieris Chananeac, aliorumq: e
uiulioruro» dc quibus lu sacraScriptuia Icgitur, tfJeui ;

1119

LEDiC VENKRABILIS OPP. FARS II. SECT. II. — DUI5IA ET SPURIA.

IISO

sed €t Jiifiter animo replicantes ilhid mnximnm iin- A
porliiDaR preeis argiimentiim , quod Domiiuis disci-
piilis aois referens dixil : Qui$ veutrum habehil ami'
cumf etc.t osque, Si ergo vot^ eum $ili$ mali, nosti$
hono dota dare /i/tts VfSTiJ, qtianto magi$ Paler vetter
de emlo dabit $piritum bonum petentibui te ?

Sicut in mari fel in quolihel .Tqiiore procelloso
naviganles nullam sibi seeuriiaiem proinitiunl, priiis-
quaro ad littus perveniani; ila omnes in liujrs
ninndi lempestaie periculosis<iima pro Cliristi amore
deeertantes, nullani secutiiaiis fiduriam habere de-
bent t atiiequam corporco er^asiulo exuii a*ternae
quielis littiis attinganl. Un.!e Salomon dicit : Beatu$
komo qui $emper e$t pav'idu$. Hinc iterum Scripliira
dieit : /ii ommbu$ operibu$ tui$ memorare novi$$ima
lua^ et in teternum non peccabis.

Sicoi liilelis quifibet sedeiis ad men^^am non prius de
escis appositift quidquam giistare solp|,qiiani henedi-
oniiir; itael lk>minus noster^cnjusestcibus omniuro
lideliuin 8a1us,de nullo aliqnid giisiare decerntt, priiis- 3
qiiam baptismatis sanctificatione beneilictus fuerit.

Item fticut mos est, ui cariies iioimisi coct» vel
nssae comedantnr, ita et Deus omnipfHens nisi onmia
cruda, hoc eslviiiosa, in nubis fuerliil igne sancti Si/i-
ritus excocta, neqnaqnain nos in esciim suam cligit.

Sicut doniinuB vel inagisier qiiilibet cum sibimel
fubdlli dcliqiierint, proui \uli, anl disiricte vel clc-
nienier In eo^i emendat, seu prorsus diiniitit : iia el
DiMis oronipotens ln lurcratores qnaleiiiciinnne vnll
%indictam exercet. Vernmtamen in lioc disaimirncr fl»-
g''llal, quia voluntas ejus scmper est just:i : n(»s'ra vero
b«pissiroe aut in iram seu gratiam injiistamdeclinatur.

Sicui is qui jngiter vereiur se ab bostibns circuin-
dari, in oroni loco gladium habens seeum, caute se
obtcrfai : iia et ille qni jiigiier a desideriis carnali-
bus per insidias diaboli laiigatnr, semper debel se
praerounire arinisapiritualibus, id esi, vigiliis» oratio-
nibus, jejnniis, sacra lectione caeierisque tirtulibns.
Unde A|b>lolus adroonel nos dicens : induite vo» or* p
mnturam Dei^ut poi$iti$ $tare adver$u$ in$idia$ diaboru ^

Sicul grannin seminis in terra projecium nullum
profert friictuni, nisi prius rooriatur ita; cl bomo nul«
lot spiriiuales frnctns proferre valel, nisi prius Titiis
et coiicupiscentiis carnalibiis moriatur. Unde Aposto-
lus adnionei nos dicens : Mortificate mmbra ve$tra
qum $unt $uper lerram, id est, rornicalioiieni, im-
Diundiiiam, libidinem. Qnibusdam vero d:xit:Jtforitft
«Jlis, et vita ve$tra ab$condita e$t cum Chri$to in Deo.

Sicut naula!, cum reniiganles laborant, manus cum
remis prius sursnm levant, et deinde iii aquam mii-
tuiil; ita omnes fldeles priusquam terrenunialiquod
opus faciant, graiis supernoe debent se committere.
Keinos enim in alium levare , et deinde in aquaro
miitere, significat spiriiuaiia et superna prius essQ
quaerenila, et post liaec curae lerrensc opiis provideii-
duin. Uiifle Dominus in Evangelio dicil : Quarite
primum regnum Dei , et juititiam eju$^ et hwc omnia
adjieientur vobi$.

Stcul fiigtts iinmensiim onine.« lerrae fructns cor D
rninpit, iia inalitia el infidetitas humana oinnem di-
vinw pieiaiis agnitioneni , de qtia spiriinales fructus
«iriuntur, ciaudil. Unde de Domiiio nostro lcgilur in
Evangello quia non poterat ullas vlrtutes facere
propter increduliiatem qiioruindaro. Ilinc alibi scrl-
ptuiii esi : In malevolam aniinam non inlroibit «a-
pientia^ nec habitabit in corpore $ubdito peccati$,

Sicul bestia capia in reti Implicatur ne effugero
possilf iu et hoino divitiis et voluptatibus viia; prae-
sentis capius, aui vix aui nuHateniis esinde effugit.
Ideo auteni vix fugit, quia nonnisi curo roagno labore
voluptaies solitas vincit. Unde Doniinus dicit : /?e-
aniiifi cmlorum vim patitur, et violenti rapiuut Ulud.
Masiine namque viuicnli suut , qui iniiuinerabiles
«liaboli iiisidias tam in adver^is quam prosperis rebus
pnsitas perrunipere et evadere possunt.

Sicui aiiiiiial quoddain, in lacuni vel lutuin ex in-
curia caUeas, nullatenus exiqde progredi uititur, ita

et ille homo agit qui, per diaboli suggesiionem ia
aliquod capitale crimen seu in quainlibei negligeii-
liani incidens, nil iillerius curat qnalitcr ex knjns-
modi casu i»er pceniteniiaro emendaiioneiiique re-
surgnt. Unde Psaimista precatiir, dicens : Eripg me
de luto^ ut non infigar, Qiit ile<-um preoes suas soper
bac le faclas a Ddinino exauditas e&se referens, el
quasi alios lapsos ad easdem preces faciendas pro-
vocans dicil : Exaudivit precee mea$9 ^f edKSsi aiede
tacu mi$eri(B et de luto ((eci$,

Sicut agricola siercus spurcissimuin deferens in
agruin, eo uiilur a inultiplicand» segelis bonoin,
ita el Deiis omnipoiens non dedignalur de sordidis
el malis actibus nostri.^ qiiaelibet bona operari, <|uae
tanto minus nobis depuianda sunl, quanto roinor
erit inlentio nosira ad illa pro tiinore vel amore Dei
perpetranda. Iloc aotem credendinn est ideo dispo*
siiione diviiia agi , ne qiii<(, ex ineritis proprtis prae-
siimens, sludeai in se gloriari, sed in Domino, sicat
scriptum est : Qui gloriatur^ in Domino glorieiwr.

Sicul sculplurae inflici» qualiias iii sigillo nonoiai
per cerae iinpressionero satis agnosci valel , ita ei
invisibiliuro coBlestiiiiiique rerum secreta conspici
nequeuntf nisi per impressa visibilium exeinida.
Unde Dominus nosier de coelestis regni m^$\triis
loquens, saepius addidit alijuam praeseniis vit» si-
rollitudinem,per hanc, scilicet, iticogniia (aclenft
nota, ut : Simile e$t re,num coslorum homini palri-
faniiHa$y multaque liis siinilia.

Sicut tenera parvaque virgnlia ad quaelibet neces-
saria magis Oecti queunt quam inagn.n el anliqiiae
arbores, ita et honiioes in pueritia vel juventule po*
siti f.«ciliu8 converli posKunt addebitain ChristiaDa
rcHgionis diseiplinam, quain io seneciute , quia se-
nectus impaiicns est ad quaevis iniisitaia flecii. Unde
scripium est : Quat non congrega$ in juventute^ quo-
niodo ea habere poterie in $enectHte 7

Sieut in inari navigantcs tani procul a liuore pos-
suni meare, ut illiid non videanl , iia hi qui mpcii-
laribiis curis vel carnalibus des deriis descrviunt .
iii taniain negligentiae profunditaiem venire possuui.
ut nee judicii divini reculant, nec aliqnam perpetiias
pienae vindictam credanl. Undescriptuinesi:imptiis
ctim venerii in profundum peccatorum, contemnit,

Sicut leo et lupus visibiliter insidiantur anima-
liHm gregibus , iU et diabolus, quaerens jugiler
quem devorel et ad perdiiionem traliat, invi»il>ililer
iiisidiatur cunctls fidelibus. Unde scripium est : So-
brii e$tole et vigilate, qma adver$mu$ vester di.bolms
tanquam leo rugien$ circuit, qumren$ quem devorot.

bicut regina Saba audiens ex fama sapicniiam
Salonionis, veuit ad cum, et , aliquandlu apud illom
nianeus , multo majoris sapientlae gloriam ibi vidil
qiiain audrru famae aiitea percepisset ; sic ei auiuu
quarque fidelis, cum erroneus aCfectus corrigere in-
fipiens, loia virtute confiigerii ad verum Salomonem»
id est Chrislum, multo niajorem sapientiaui eigra-
tiam ibi sentiet qunn ullis scriptoruui vel dicioruui
indiciis de eo audierit.

Sicul neino coiisiruere sibi potesl habitaculum ,
nisi prius habeat locum aliquem ad consiruenJum ,
ila neiiio alii|uid boni facere valel, nisi priu» voluii-
latcm bonam oblinuerit. Unde jugiier orandum est
ct diccndiiin : Cor mundum crea in me, Deut^ et spi-
rilum recium innova in vi$ceribu$ mei$, £l, 0 Domiue^
da mihi vetle bonum, vire$ ad perficiendum.

Sicut pisces nunquam sponte sua , sed pisciioris
soluinir.odo arie aliqua deccpti, ab aquis capti tra-
hnntur , ita etiaro ouines ad vitam a:tematn pnc-
dcsiinati, a mundanis fluctibus sola Dei gralia quasi
quodam rete capti liberaniur.ln hujusinoflieninireie
nullus spoiile sua ingreditur , sed aliqua diviua: pie-
laiis dispensa ione uunc quiileiu per prospera, inier-
duiu vero per adversa vocatus, illuc trahilur. Unde
Doniliius iioster in Evangelio dicit : Nemo pote$t rr*
nire ad me^ ni$i Pater meu$^ qui mi$il m«, IrojkTit eitfii«

Sicut itntneiibitas ci profunditas luaris ucquil

X.'.

■•J

ll$l

IN rSALMlM Lll COMMENTAmUS.

Il2i

exhauriri ac perscruiari, ita judicia liivjna ncqueunl
prorsns invcstigari. UiidK Psalmisla dicil iJudieia rtia,
Domme^ abysths muita. Ilinc el Paiilns apoglolns ili-
cit : 0 aUitudo dmliarum wpientm et Ktt nliiB Otft/elc.

Sicui in l«'nipoie bclli inullo majori inililuin nii-
II ero qunm iii pacc opus est ail resistendiim ho^li-
bus, ita amplioribus viriuluin sliidiis ceraudum esi,
qtiando vcl generaHier Ccclc ia sanrta nHquiiiis spi-
ritnalibus plus faligaiur , vel specialiter quispiain
acrioribits vitiorunt iuceiilivis impiignatur.

Sicut per siillicidia leciorum pravissima tecta nisi
refleiantur, paulatim prorsus dilabnniur , ita animx
negrigenii evenit. In priinis enim velut minuia quae-
dam stillicidia negligentioe ea corrumpuni , dninde
magisacmagis moribus per incuriam dilapsis imbres
lar^issimi vitioruni inQiiuul. Unde scrlptum est :
Qm modica spernil^ paulatim deeidet,

Sicut granuro quodiibet varia tritura excatilor
• paleis, ita et (idelis anima, quac intra corpiis velut
granum inlra paleas contpgilur , varii< irihulationi.
bas a paleis viliurura est eicutienda. Umle scri-
pium est : Per mnlta$ tribuiationes oportet nos intrare
tfi rerjnum Dei,

Sicui luluin in manu figuli esl, ut faciat inde quale
vas vuluerit , sie et omnes homines in nianu Dei
sunl. Quemcunqiie vult eligit ad graiiaui, quem vult
diiiiiliii ad iram. Unde Ipse dicit ad Moyseu : Mitere"
bor cui voiuero^ el clemem ero t» quem miM piaeueni»

Sicut in c:tpiie constant oculi omniuin, ita etiani
in (Ihristo, qui est capui eorpnris Ecclesi», coii-
sistere debet omnis intentio fldeliuro. Unde Salomon
dicit : Sapientis ocuii in capiie ejus. Quasl diccret :
Fideiis cujuslibet intentio debet esse in capite $uo , id
e.st, in Chrisio. Talibus igitur similitiidiuibus uiius-
quisqiie intelligeiis ac rcquirens Deuin , it.i potest
inslrui, ul cum in lerris sit corpore, coelestia coii-
tem(.leiur spiritu et menie, ut autem ad hoc rarilius
itistriiatur , libet adhuc aliquas siinilitudines sen-
lenlije brevioris,qiiain superius prolalas addere,quia
et hoc ipse aedilicandi ordo exigily ul in aliiiudiiie
iiiitiores quain in imo lapide^ ponantur.

Sicut in muro aedillcanilo el parv* el roagni lapides
ponuntur, ila in sancke lilcclesia! ;idificiuiu laro nnno-
ris quam Hiajoris meriii homines a Doroino colliguniur.

Sicul scala duobus.quidem lignts in iongum, plu-
ribits veru in iraiisversum compacta scaiidiiur in
•Ituro, iia gemi a dilectioue Di:i et proxluii , in
quam ck era; virtutes iiiscrendx suul, ascendere
possumus in coeluro.

Sicut splendur snlis omnem ad lucis su» radius
venieuleni iioii repellii,sed illustrai, ita el Salvator
nosler omiies ad se veiiientes clementer suscipif,
dicens : Venite ad me, omnes qui iaboratis ei onerati
estis^ et ego reficiam vos.

Sicut equi absque rectore currente.^, iu praecipiiia
ruuiil, ila etcor|Mirales seiisus siiie ratione et iniperio
animae in suum feruntur iiiteritum. Unde Psalmisia
admouel iios dicens : Nolite fieri sicul equus et muius.

Jteni sicut equi freno constringuntur, ne juxta vu-
Iiinlaiis suae impetum prx*cipites discurraiit, ita ho-
niiiies pliirimi flagello Dei refreoautur, ne stullitij)
et maliiiae su» voia implere possint. Unde Psalmista
Deuiii iuvocai diceos : In camo et freno maxiilas eo^
rum eonstringe,

2Sicot lunarii spleiidor in comparalione solaris
iiihil erii, sic oinnisi Eccle^jiae sanctitas divinae san-
ctliati comparata, evanescil. Unde Doiuinus dicii :
Hemo bonus niti soius Deus. Quasi diceret : Conver'-
iimni ad Deum in toto corde vettro^ ut probare pos-
sitis quaiu piiis sil omnibus ad se conversis.

Sicut luelli plurimo paruiu absinthii injectum ve«
locein aroariludinem iradit , mellis voru eiiainsi du-
plum ifijiciatur absintliio , non poierit obtitieri ejus
dulcedo, iia parva inaiiliae scintilla mtiltum polluit
bunuiu. Uiide scriptura est : Qiii tii tino offendit^
muita bonaperdit,

bicut rcctur quilrbet sapiens , pcr hoc quod maui*

A festa stia judicia sapienter et jusie disponil, eamdein
quoqne jiistitiam in secreiis jiidiciis exerc^e ere-
diiur, lia el Deus omiiipuiens per tnanifesiam judi-
ciorniii .suorum aequitatem cuucia quae oeculte ju«
dicat, jiistissime jinlirare credendu^ est.

Siciii meiius dulcedo ne*citur, nisi aliquid gii<;te*
liir, ita iiiacsi mabilis divinae pietaiis suaviias sciri
vel credi nequii, nisi per experimentum aliqitod
gusielur. Unde Psalinista dicil : Gustate et videte ,
qu' nium suavit esl Dominus,

Sictii vas qiiodliliet plenum ut^quaquam aliud
quid capere valet, nisi prius emitlaiur quod in se
babebat, iia aniiiia vitiis plena, nisi per confessio-
nein et puenitentiam eadem ejecerit viiia, nullateous
in eam intrabil saucli Spiriius grutia.

Sicut in solis radio per fenestram iniinisso innu-
merabiles atoini videntur, qui aliter videri ne-
queunt, ita et humo Dci gratia illu!>iratus innuiiie-
rabilia in se peccata agooscit, qu» antea latehant.
Q Nam licet a capitalibus se abstineal, qiiod etiain
fidelibus cunctis aniiilenduin est , minuiis tamen
innnmerabilibus carere iiequit. Unde scripluni est :
in mti//t< offendimus omnes.

Sicut csca juxta qualitatem infirinorum praepa-
randa esi, ila et consueiudines fideliuiii tauta discre-
lioue statuendae sutit, ut niillatenus hi qtii inter e »>
infirmitate spirituali detinentur, vel prupter lenita-
t*'m torppscant , vel propter austeritatem deficiaut»
Superbis eniro et negligentibns opus esl austeritate ,
pusillan inis veru et siinplicibus lenitate.

Sicut plurimi cibi nibil prosunt absque sale» ita
omnes virtutes absque charitate. Uade Ap>stolu!«
dicit : Si tradidero in cibos pauperum omnes facuitates
mm, et si iradidero corpus meum ut ardeat^ charita-
tem autem non Itabuero, nihii mihi prodest.

Sicut corpus corporali cilio, ita spiritus spiriliiali

reficiendui est, id est, jejuniis.vigiliis, virtutibusano

caeteris. Undc Dominus noster in Evangelio dlcit :

r Non in soio pane vivit homo, ted in omni verbo quud

procedit de ore Dei,

Sicut miilier, cum paril, trisliiiam habel « posiei
vero de prole iiata gaudet, ita oniiiei pro aeieriia
felicitaie ubtiucuda laborantes, in hac vila contris-
tanlur el gemunt, postmodum vero hemper gaudc-
bunl. Unde Dominus dicil: Deati qui iugent, quoniam
ipsi consoiabunlur,

Sicul gallina congregat pullos suos sub alas, ut
eos protegat, iia Deigratia onmes ad se confngientes
optTil et protegit. Uiide Psalini^ia Deo supplicans
dicit : Sub utnbra aiarum tuarum , Domine^ protege
nos a facie impiorum,

Sicut palnies iion potest ferre friiclum, iiisi man«
serit in vite« sic et nos nulluni boni 0|ieris fructuio
ferre possumus, nisi roaneanius in Ghristo.

Sicut iignum quod piantatum est secus decursus
aquarum^ dabit fructum in tempore sito, sic beatus
vir qui in iege Domini meditatur die ac nocte varius
^ profert fructiis aniroae.

'^ Sicut cervus desiderat ad foutes aquarum , ila de-
siderare debel anima fidelis pervenire ad Deum.

Sicul fluit cera a facie igniSfSic pireunt peccatores
a facie Dei,

Sicut in uno corpore mulia meiubra habemus ,
oronia autem meiubra non eumdem actum habeni ,
ita et nos unum eorpus sumus in Christo , singuii
autem aiter aiterius membra.

Sicnt abscondere nou potesi bomo ignem in sinu
suo, ut vestinienta ejus non ardeant, aut ambulare
su|ier prunas, ut non comburantur planlae ejus, s.c
qui ingreditur ad nmlierem prux:mi sui , non e>t
uiundus, cuin tetigerit eam.

Sicut igne probatur argentiiin etaurum in caminOy
ita corda hominum probat Deus.

Sicut favu^ dulcissimus esl gutturi, sic ducirina
sapientiae his qni amanl eam.

Sicut aqua exsiioguit ignem, ita elecmosyoa cx-
slingull peccalum.

«125

BCDiE VEt^FJlABILIS OPP. PARS II. SEGT. II. — DUBIA ET SPURIA.

1121

Sicot ciiiis revertitor ad vomiuim suuro, slc im-
pnident iieral stuliiiiam snam.

Sicut qui mel multum comeclil, non esl ei bonum,
iic qui scrutator est roajestatis, opprlniitur gloria.

Sicut urbs paiens et absqtie murorum ambitu, ila
vir qui non potest in toniiendo cohibcrespiritiim suiim.

Sicnt opus esl flagelluui equo, sic virga dorso im-
prndentinm.

Sicut deflcientibus lignis exstinguitur igniSy ita
suMirrone subtrnclo jurgia couquiescunt.

Sicut in aquis resplendi-nl vultus respicienlinm ,
sic corda boininnin inanirHSla sunt prudentibus.

Sicut pi«ces capiuntur hanio, et sicut aves com-
prehenduiitur laqueo, sic capiuiitur bojiiiies perversi
m:tlitia sua.

Sicut igiioras quaa sit via spiritibus , et qua ra-
lione coropingaiilur niembra in ventre praegnantium,
sic nescis opera Dei, qui fabricaior esi omnium.

Sieui fumiis a venio dispergitur , ita spes impii
evanesrit.

Sicut jumenta domestica pofisessoribu^ suis omni-
modo suiit subjecta, ita et nos D(Hi siibjecii esse de-
bemiis. Unde Psalmista dicit : Ui /nmeiidcm factu$
»nm apud le.

Sicut terra atiila nullum re<ldit fructum, it.i cor
horoinis iu maliiia obduratum nit boni capere valet.

Sicut gravius periculum est in miiltis difl^uudi pe-
stem, quam unum pestilentia consumi, ita graviiis
peccatum est multos subditos pastoris unius vitio
corrumpi, quam ipsum soliiin in iiijustiiia sua mori.

Sicut vipera a flliis suis in uiero positis lacerata
perimitiir, ita cogiiationes mal» , si iuira nns enii-
tritae usque ad efTectum peccati penreniunt , nniniain
nodtram laceranies occidunt.

Sicut sttiltum esi, si caeciis alicni dncatnm promit-
taty ita irrationabile est, si indoctiis aliqnis ignotain
rt^giminis curain suscipiat. Unde Dominus dicit : Si
cacuB casco ducatum prasbeat^ambo in foveam cadunt,

Sicut caccus gradiens facile oflendit, iia imperitus
facile in erroris foveam incidit.

Sicut per proccllosas aequoris undas nonnisi multo
labore remigantes iransire possunt , iia 8;ccularium
discriuiiiia curaruin nenio pote^t evadere, iiisi cum
m.ixima circumspeciioiie.

Sicut fumiis nunquani nisi ei ignis vapore flt, iia
nulla iimpestas, vel pe>tilentia , seu fames, aut alia
plaga, coniingii, nisi ex meritis aliquibus bamanae
pravitatis.

Item sicut igne et tincio fumns deflcit , ita fomiie
vitiorum, idesi, desiderio peccandi per poenilenli»
lacrymas emeiidalinnisque htud uin sedato, plaff» ces-
sabunt. Uiide scriptum est : Ciim placuerint Domino
via Aomirits, inimici quoque eJM converlenlur ad pacem.

Sicui nudatus publice lu hoc sxculo confuiiditur ,
iia et qui nullo virtutuin velaniine iu futuro legitur, co-
niro angetis omiiibusi|ue eleciis confusiiHiem patietur.

Sicut aedificil ciijiislibet fundaroentum in imo po-
nitur, et postea aedinciuui oinne in altiiro erigitur,
ita oninis boino ex infiina inate.ia procrealus , et
qiiasi iii futidamento liiteo formatus, cum ad intel-
ri|;ibilem »tateiii venerit, mox debet erigi in aitum,
id est, ad spiritualis vitx siudiuin.

Siciii ex variis floribus colliguutur roella, iia ex
variis lioininibus virtus qiii^libet est colligenda. De
liiijusniodi colleclione scnptum est : Sapientiam om-
niuin antiquorum eiqiiirit sapiens.

Sicut equi ciijuslibet cursus probatnr in ioco spa-
ti"S0, sic boroiiiis volunias in arbitrio dato, el in
rflius concfssis. Ibi enim quiiibet tanto longius ante
aliuin currit, quanto inelius facit. Uiide Apostolus
ailinonet nos, dicens : Sic currile ui comprehendali$.
bubiiitellige praemia vitae coelesiis.

Sicui flstula absqiie inspirante nullum reddit so-
niiui : ita et cor boniinis absque iiispiratione divina
iiullum recipit bonuni. Unde Dominiis noster iu
Kvangelio dicit : Sine me nihU potenii facere.

Sicut equus inutilis ad onera quxlibet portandai cito

A lassescit in itlnere, ita et iropatiens in congregati«iie
po^itas inflrmus est ad omnia qu« pro Christl nomi-
ne, vel pro fratrum amore debet suflierre, cooieoi-
iiens quod Apostoliis dicit : Aller alteriM onerm pcrtalg,

Siciil in teinpore teiiipe.>tatis horrenil», qiuenin-
tur umbracula arborum vel domorum : ita in tera-
fvnre tribulationis et tentationis qnaerenda suac prae-
sidia divin» gratiae et spiritualiuin viroruui.

Sicut venena mortifera nou manifesie. sed e*iai
sub aliqiia ^pecie boiia dantur : sic viiia plurima sab
•petMc virtutum se occultanl, ut aliqinit decipianL

Sirui sus iu volutabro coenulento jareiis fcedatar :
iia ei ille qui adulteriis aliisque fornicationoai ioi-
rouoditiis implicatur.

Sicut corpus mortuum est sine anima, ita aalmt
iBorttia est sine Deo,

Ut auteni ad unam similitaiiinem plurina eolli*
gnin. sicut is qui litterarum notitiaro habet, eam eas
viderit aiit audierit, inox quid signillcenl intelligit :
l^ ita unusquisqiie iutclligeiis aul requirens Deom, cum
creaturam qiiainlibet cernii, aut ejus rite traetdndo
meminit, siatitu in ea quasi legen» altquam spirltalit
vit» intelligentiam capit. Sicut, verbi graija, cum
Immensum solis spleiidorem inspexerit, vel ejut
nieminerit, mox exinde diviiiae immensitatem pr«-
senliae conjicil, sciens pro certo, quia 9a creatara
viin tantnm splendoris habei, Creator merito cre-
dendus est muito n.aiorem licet invisibilem habm.
Undem modo cum reflciiur pane corporali et de-
fectivo, mox cunjicicns, quia m:«jorem refect oneai
praebere qiieat spiritualis et aeiemas panis; id asl
Christus, qiii dixit : Eqo $nm pam$ vwu$; discH in
eum credere, soque illi comiuiitere. Eodem hioiIo
cum allenderit siinplicitatem vel puritaleni pudri«
qui pro eo qiioJ caeleris purior est, puer dicitar :
ilaiiui irartans qtiomoilo eimde ardiflcetur, jaxta
illud, Nni vonversi faerith^ e( e/|iciafNtftt licvl parvfidi^
mn intrtdfiii$ in regnum cosloraim, opiat sibimet a
p Deo praestaii aliquam hiijtismodi vinutem. Simiilter
^ cuin rerum plurimaruro quae iu hoe niundo posst-
dentur, pulchritudinero aspexcrit vel nieminerii,
staiiro tractat, quia si transitoria laro pulchra a Deo
sunt condita, loiige pulchriora snnt arterna, qoae iu
coelesti regno electis suis praeparavii gaudia. Ideoqaa
cx liis incitatus orouiroodo conatur, at ad ea pcr-
titigere roereatur. Siroiliter cuin dulceiu chordaruiii
seu organorum cantileiiam aitdieiit seu meminerit,
slaiiin exinde conjicit , quia si momeutanea pne-
sentis vit» cantileiia tant<e dulce<linis eoasaatai,
iiiulto major credeiida est perpetua cceiesfis hinao-
niu: dulcedo, jnxta illud : Quw oculu$ non ndii^ nec
auri$ audivit, etc. Ideoque conipnncias exiode s«>
pius optat illuc pervenire. Cuiu vero deblles, ^e-
nos ei in alroque homine pauperes aspexerit seu
nieininerit, statiin quasi ex lectione sacra oooipuu-
ctu« trjctai quantas grites Deo agere delieat, pro eo
qiiod hc plurimis forsitau sceleribus dediium, a ni-
sertis taiitis cruciari non perroisit. Potesi et aliler
D aeiiificari, qui aliquo modo miseros in hac vita io-
tiietiir seu recordaiur. Tractans namque, quia si illl
qui in b:ic vita debiles vel inopes sunt, tantam pa-
tiuntur mi>eriaui , inulto majori miseria crueiabaii-
tur, qui iu futura uiiseri pauperesqiie, id esi Tirtuti-
biis vaciii inveniunlur, omuiuiodo coiiaiur ne ad
aeiernae miseri:i! craciaium rapiaiur. Caiu autem tra-
ctaverit juslum esse ut parentibus» dominif et na-
gistris terrenis a flliis, servis et discipulii exbibemU
sit obedientia servitusqne devoia ; roox qaa»i legeiis
iii bis discit, quia Doiuino doininoruiu, patri oainiumt
niagisiroque ccelestiy roiilio inagis obtemperaudniii
e.^t et servienduin. Iloc igitur modo legere oovit
omuis iiiteliigeiis et requireiis Deum : quia quanto
amplius illum inteliigit et requirit, tauto ardeiitiu:»
in ejus aguitiunem sit.l. Unde fii, ut lu quaelibet e'e-
meiita visus vel andiius, seu etiam memona ejus
rapitur, ibi continuo quasi legeos aliquid de spiri-
tuaiibus meditetur. Maui turtures seu coiauibju aut

1125

1N rSALMUM LH COMMBNTABIUS.

1126

terpenies attendens, moi traciui qualiier per eos
srdificetur, eonim videiiret naluram imitando in
casliiaie, simplicitate necnon pmdentia. Turtur enim
castitatem, columba simpliciiatem , serpentes pru-
denliam naturaliter oliserrant. Attendena etiam vi-
gllem canoin quorumdam cusiodiam, mox in hia
studet legere, quod pastores et rectores Ecclesiae
eaindem custodiam debent spiritualiter agere, vigi»
lando ei latrando contra diabolicas aique humanas
pravitates, ne quem de commissls rapiant vel disper-
gant. Item cum gradus in quolibei «di6cio factos,
seu ceram aut lapides inspexerii vel meminerii,
mox tractat qualiter in eis xdillcetur ; in gradibus
quidem^ ut discat, quia sicut ad superiores nonnisi
ab Inrerioribus pervenitur, ita ad virtutes majores
nemo pervenire possit, nisi in minoribus observandis
studiosus exstilerit, juxta illam Domlni nostri sen-
tentiam, Qiit infidelU eti in minimo^ el in majori tn«
fidilii eiU In cera autem, ut juxia ipiius mobilitatem
ex calore patrandam ad bona ouaeque discenda sancti
Spiritus Igne molliius, roobilis (iai ei humitis : se«
cundum quod scriptum esi : Ditcite henefacere^ qua^
tiie iudieium^ et humiliamini sub potenti manu Dei»
In lapidibus vero, ui contra quaelibei mala sii durus
et stabilis, necnon cautus : juxia Apostoli senien-
iiam, Stabiles estote et immobiles, et noUte omni <pl-
ritui credere.

. In his ergo quse jam diximus et aliis innnmerabl-
libusi unusquisque intelligens aut requirens DtMtro,

3uasi legens discit quid credere vel cogitare de Deo
ebeat, quodque oroniuin naiura eleroeniorum, ut
esi illud quod de sole, aqua, lapide, cera, turture,
coluroba, serpenlibiis caeierisque creaiuris; et qtiod
instruinentum raiionabile, ui est illiid quod de »di-
flcandi roodis, gradibus eiconsona cbordarum orga-
norumque caniilena. Insiitutio quoque moralis, ut
est illud ^uod de obedieniia parentibus, domiiiis
ac magistris exhibenda dixiinus; tum eiiam fl^gella
quxque hominem ad Creatoris sui subjectiouem at-
que veneraiionem admoneani. Unde illi tres pueri in
camino ignis quondam inclusi, omnia ad laudem
Dei exhorianles dicmi: Benedicite^ omniaopera Do-
mni^ Domino, taudate et superexaltate eum in stecula.
Ex quacunque enim creatura homo ad laiidem Dei
Inciiatur, quodam loquendi genore Deuoi benedicit,
quia laudanies efficii. Cum igitur satis dictum sit
qualiter in rebus visibilibus legere possitis, legite,
precor, in eis tanta cura coram Domino nosiro ma-
gistro omnium, quanla et vos velletis in praesenlia
vestri legere illos, quos in omni sapieniia scireiis a
vobis iiistructos. Nisi enim sapienter coram vobis
legerent, dura flagella caperent. Eadem quoque cre-
diie vobis futura, nisi legeritis coram eo inicntione
pura, qui vobis ei viiam dedit, ei omnimodo instruxit.
Quia vero ad aedificii per similitudines construendi
fineiu jaro tendirous, libet ui juxta raorem quorum-
dam qut sibi speculandi fornices in a^dibus altis coii-
struuni, ut exinde lon^e laieque speculari possint,
nos quoque aliquid siniile hic sludcamus, dicentes
scilicet qualiier Deus prospiciat su|)er filios homi-
num. Sil ergo aedificii hujus specula coniemplatioiiis
divinae siroilitudo, ex qua et liberuro arbitrium a
Deo datum, et quod idein arbitrium sine Dei gratia
nihil boni capiat, aliquatenus speculari poiest. Slcut
eniro aliquis prsepotens, in excelso roanens aedificio,
oronia quae iu ejusdem aediflcii circuitu geruntur, de-
super aspicii, nulli iniuitu suo necessitatem agendi
quaeiibet inferens, sed lanturoroodo aciem ad cuncia
ibi gesu diligenier apponens : ita ei Deus oninipo-
tens omnia quae in hoc mundo geruDtur Invisibiliter,
considerans neminem inspicieiido ad opus aliquod
compellii, sed omnes in arbitrio proprio reltnquit,
iiieinbraque lam ad malum quam ad t>onum facien-
dum apta tribuit, ui per hoc omnium affectus pro*
^ betiir, ei cujus quisque meriti sit deiiudetur. Verum-
lamen ne omnis liomo ex arbitrii Umti liberiate
r€su4uius velut pecus lascivuui in perditiuuis foveam

A cadat, qiios vult et inspiralione sua et docirinis va •
riis, n^cnon alfqua inlirmiiaiis seu flagelll causa
coiivertcns ad se irahii.

Ecce, fratres charistimi, prout potui, auxillanle
Deo, aediflcium spiriiuale consiruxi in alium per in-
stnimenta similiiudinum, ut per eas aliquo niodo
explanarein qualiier Deus a nobis requirendiis et
intelligendus sii. Nunc vero eum iempus esse vide-
tiir, ut tectiim superaediflcetur, libet ex ejusdero ge-
neris lapide, quem in fundamento posui, et tectum
condere. Genus auiem lapidis in fundaniento collo-
cati, quaedam fuit siinililudo aptissima sanctae Tri-
nitail. Qiiaroobrem ut in eodem, in quo ccepi, aedi-
ficare possim, aediflcium consuminare, cupio proferre
•imiliiiides aliquas sanctae Trinilail congruas, quibus
illud explanare nitor, quod oinnes sanciae Triniiaiis
persoiiae siiit a nobis iuTocandae, sed specialiier
sancii Spiriius : non quod hanc quae teriia in sancia
Trinitate persona est, majoreni vei priorero credere

g debeamus, sed quod efficieniia ejiis uon solum ad'
soi, sed Patris, et Filii agniiioneni iiistruamur. Quod
videlicet hoc roodo colligimus. Quia igiiur aliud est
solummodo subsistere, aliud vero vivificari in ani-
mal rationale, quod intelligere poss t totius substao-
tiae creatorein, nos qui jam subsisiimus per Pairis ei
Filii efflcieniiam (omnia enim per ipsa facia suni)
maxiroe debinc indigemus, ut agnoscamus unde
subsistarous, qoantumque caeieris creaiuris excel-
lentiores simus, et quas dlvinae pietati pro hoc gra-
lias agere debeamus. Hoc auieni ad Spiritui sancii
eflicieniiam periinei, quia per ipsum ad toiius boni->
iatls agniiionem amoremque acceudimur, llcei et Fa-
tris, et Filii, et Spiriius sancti, operaiio Individua
iit in omnibus. Sed quia haec suni obscura, opus e»i
ot similitiidine explanemus aliqua. Sicut ergo iii
acceosa candela trium elenientoruin, id esi, siuppae,
cerae et lucis individua operaiio esi, omniaque si-
mul nperanlur, sed iamen ad lucis flammam aliquid

p specialius pertinet illuminatio eorum, qui prope coiii-

^ nioraniur : nam in teiiebris consiiiuti nec ea uiide
ipsa lux procedit, cernere valeni sine luce, effeciu
vero lucis omnla videni; sic et sanctae Triniiaii»
operaiio licel sit individua, iamen ad Spiritus saiic i
personam, quae per lucem signiflcaiur, aliquid specia-
liter pertinet inspiratio divioa, per quam insiruiniur
non solum ad agnoscenda ejusdem Spiritus saticii
dona, sed eliam ad toiius Triniiatis mysteria, sicui
et Dominus noster promisii dicens : Paracletus Spi-
ritus sanctus^ quem mittet Pater in nomine meo, ilie
tos docebit omnia. Cum dicil omnia, excepit nulla
quibus edocendi somus iiona. Nec taiiieii credendum,
quod sine Pairis ei Fibi cooperaiione eadem fi^t
dociriiia, sicui iiec lux candeiae &ine stuppae eicerae
agiiur cooperaiione. Poiest ei in candela, quae nou
fceuiper, scd sia&utis horis lucere solei, sigiiificairt
quod Spiriius saiicii tux non semper in c(»rdibu:i
fldelium (termanet, sed juxia profectum vel (lualiiateiu
singiilorum oinnia disponeus, nuiic eos quaal inceu*

D deiis illuimnai, iiunc \ero qua»! idem lumen exstin-
gueiis ad tciiipus deserii : ut per hoc probaii di«
scant, quia nibil in se, oinnia auiem in Deo valeani.
Unde esi quod legitur sanctis propbeiis InterduiQ de-
fuisse spiriius prophetiie. Sed quanta ditferentia est
inter acceiisae et oon acceiisae candelae niiUiaiem,
lanta etiam esi inter e]us qui S(>lritu sanctojaiu
iliuminatus est, ei ejus qui nondum illamiiiaiiis
esi, qualitaiem. Et sicui caiidela accen^a itou solum
slbi, sed eiiam oinnibus accedcntibus lucem praesiat,
sic ei ille qui a Spiriius saucii gratia il uuiinatus esi,
non solum sibiinety sed et omuibiis ad se venieuti-
bus sapif niia daia prodedse desideraL lile veru qul
noiiduui iUumiuaius est, iiec sibl nec euiquam splri-
tuatiter prodesse cupii, sed velut irraiioiiaie animal
lantuui subsistens, nil quaerii uiide subsistat, ei quid
Deo pro humauae subsuntiaf excelleiiiia debeat.
Iliiic plurima sacrae Scripturae iuveniri possuiit le-
iiiuionia, quae iudicant omnia divinaB pietatis doua

1127

BEDiE VENERABILIS OPP. PAIiS 11. SECT, 11. — DUBIA ET SPUIUA.

i:28

per saiicii Spiritus graliam ridelibus.prsBsUri : ul esl
illiid quod ipse Dominiis per Proplielam dicit : Su-
per quem requiescU Spiritns meus^ elc. Designans
sciliccl per etncienteiii el donanlem, efficientiam
(tonorum spiritiialium. Cui simile in Evangnlio le-
gitnr a Domino dicliim ad discipulos : Si ergo vos
cum sitis mali, noslis boua daia dare, usque spiriium
bonum petentibus se, Per lioc namque quod dixit :
spirilim bonum petentibus se dalurum, significavit
dona virlutum, qu:e per infusionem sancti Spiritus
iriWuiiiitur. Eliseus quoque ad Eliam , Obsecro ,
iiiquit, ut fiat spiritus tuus duplez in me. Per Spiri-
lus videlicet personam significans omnium virtuium
dona, qu£ idem Elias a Deo accepit. Non enim a
senielipso quidquam liabuit, quod appeiendum forel.
llliid etiam quod legitur, quia Spiritus sanctus sii-
per aposlolos veiiiens, oinnium linguaruui notiliam
ei fldiiciam loquendi contra onines adversarios els
contulit, cunctis Hdel.bus saiis indicat, quid idem
Splrilus valeat, ei quanta tributntur dona ex ejiis
gratia. De quibus omnibusApostolus evidentissimum

Eonit testimonium d cens : Omnia operatur unus^ etc.
[xc igilur, ut reor, sufficiunt ad boc quod diii ;
Spiritus sancti gratiam a iiobis speciaUier iovo-
candam. Nunc etiam cupio expiauare, quomodo no«-
bis proxima esse vidratiir iion loco, sed nos cou-
solando, unde el paraclesis, id est, consolaiio dict-
tur, siciit et iile Samaritaniis Evangelicus dicitur
proximus fiiisse ei qui incidii in iatruni-s, miserl-
cordiam exliibendo. Umnis enim misericors niiseris
proxiuius esse probatur. Qui iiiniiruin sen^us, quam-
vis sufficiat ad proinissx explauationii» testiroontum,
libet tamen similitudiue alia declarare eumdero sen*
•iim. Notum quippe est omnibus nuiiierare aliquid
scieiitibus, quia tribus unitatibus pro tribus personis
Patris, et Fllii, et Spiritus sancti diclis, tertia uoiias
proxima est plui alitaii, id e^t, quateriiario cxterisque
iiuroeris sequeniibus, et ouini per eosdem iiuiiieios
numerando veuire cupienii ad sancta* Triuiiatis per-
sonas, occurrit priuio persona tertia. (Jnde inieiligi
datur, qiiia sicut unilas et persoua tertia proxiuia
esl pluralitatiy qua liomines significautur, iiec ab
eadem pluralitaie perveniri poieal ad secundaui uni-
iateni nisi per tertiam : ita iiiprimis semper invo-
caiida esi, necnon a Patre et Fiiio exoranda ea qus
nobis proxima consiat graiia Spiritus sancti, quu
per tertiam unltatein sigiiilicatur, ut iios inspiratione
sua dirigat in viam justitia*. Nam,ut Apustolus dicit :
Nemo aicere potesi Dominus Jesus^ nisi in Spiritu
saneto, Si ergo taiitx virtutis noiijen nemu poiest
dicere nisi in Spiritu sancto, patel profecto, quia
uulia bona actio fieri valel siue iilu, et per ipsum
iniroducendi sumus ad iotius salutis viaiu, id e&t,
ad Cbristuin Filiiim Dei. Cumqtie bac Ode ad illuiu
ducti fuerimus, ille velut ostiariiis perducei nos ad
primam Uiiitatem, id est, ad Patrcm, sicque ejus-
dem Domiiii nosiri iiiiplelur proinissio diceiitis :
Ego sum ostium, elc., el, Si quid petieritis Pairem,
etc. Qui enim credit se non posse salvari nisi in no--
miiie Filii Dei, buic ipse ostium saiutis ellicitur. Qui
Hiitem aliter credit, aitendai quod ipse alibi dicit :
A'eiii0 venit ad Patrem, etc. Ideoque uratioiies mis-
aalcSy iii quibus persona Dumiui nostri Jesu Cbristi
iion liabetur, ita teruiinandaB suui : Per Chrisium
Dominum nosirum, vel per Dominum nostrum Jesum
Christum FiUum luum, eic, si tulius TriiiitJitis iiie-
uiuriaoi agere velis. Si vero iii disduclioiie oratiunis
uliima Fllii persuna cofflmemoratur, uon opus est
eaiiidem personam ilerari iu fiiie, sed lantuiiimodo
«iiceiiduiu : Qui teeum vivit^ vel, Qui cum Patre ei
Spiritu sancto, etc. Sicque fit» ul aut in iiomine Do-
nnui seu totius Triniiaiis omnia petauius. llaic igi-
lur sinl dicta cootra eos, qui creduiil sibi sufficere
sulam Pairis omiiipotenlis iiivocationem siue persona
Filii et Spiritus saiicli. Quibus ilerum dicu quutl
bupra dixi, quia sicul a piuraliiate, qua omiies liomi-
liCi» »igiiificaniur, autequam ad eam uuitatis diviua;

A gratiam pervenianl, pro qua et Dominus nnster Je-
sus Chriaus rogat, dicens ad Pairem : Itogo ut sint
unum f ilcut ei nos , nullus numeraiido pertingere
potest ad unil»tem primain, nisi per ordiiieiii cou-
gruuin lertis ei secundx unitat>s; ita nemo ad Pa-
trem peivenire puiest, nisi utriusque Filii f)ei scili<-
cet, ei Spirilus sancti gratiam pariier invocandam
crediderit. Ergo brc omnia qua; vobis, fratres cba-
rissiuii, de saiicta Trinitate dixi, sint pro aedifleii
iiostri, qiiod per inslrumenta similitudiniim coii«>
slruxi, tecto et pro ejusdem ^dificii munimento. fell
ui deiectabiiius stare possil, libet super tectura po-
ncre sanctae crucis trophaeum , simiiitudiue congraa
expressum. Sicut enim poteus quilibel multa ct>m-
prehendere el ad se trahere studens, extendil bracfaia
sua ad trabenduin : sic Dominus noster Chrisius per
palmas in cruce lensus, omiiia quae voluii ad seiiiei
myslice traxii. Unde ipse dixit : Si exaltalus fuero a
lerra^ omnia traham ad me ipsum. loter qu» oirnia

3 el iios quoque ad se irahere dignetur, qm cum Patre
et Spiritu sancio vivii et regnai Deu$ per omnia ugcula
sasculorumt Amen.

IN PSALMUM XC.

Qiiia diabolas roembra Christi in nocte, iiero in

die, teutare non desinit, testatur Psalmlata, cum di-

cil : Scuto eircumdabit te veritas ejus, non timebie a

timore nocturno^ a sagitta volante in die^ a negotio

perambutante in tenebris^ ab incunu et deemoni^ meri'

diano. Juxta diversitaiem borarum expriuJiur aaa-

litas lentationum. Quid esi scutum veritatis aiiod

quam ainor justiti:e? Omnis namque aniaior jusliliae

asserlor esse veritalis probatur. Purro justitiaiu aro-

pieciendo, Yeritatem conaiur lueri. A quinque, per-

cilo nimiruro assultu aniroae iufra scriplo, meus fide-

lis eruitur, si sculo veritatis praemunilur. In primii

a tiniore nocturtio liber evadit. Timor quippe iio-

ciurnus pr;esens Cbl vita, cujus caligine leudeuies

r aJ patriam, circuiiidamur ; interim iier agenies siue

iiitermissione bellum clandestiiium atque forense,

quod bostis antiquiis adroinistrat, toleramus. Veruni-

tanien qiianam parle icius diriguutur cuntra oos«

velut caeca caligine noctis circumsep.'!, uequaqaam

discernere saepiuscule ad purum possumus. Qui si

quando sagitta arcu dolosilatis eniissa, teipsuui ap-

petierlt : ^uia summi regis praeceptis te mililaturum

maucipasti , ex tunc scutum ejus arripuisti : exple

proinissuiii, caveto mentiri, ne sis,quaeso,retrograda.

S.c certe casso vulnere perspicies sagittam uialigiii-

tatis a teipsu decliiiantem. Quid igitur per sagitiam,

iiisi iniqu;las iiicursaiiS improvise? quid vero diei

iiomine, uisi dibcretio figuralur? Volat igilur sagitia

per diem, cum, remoio discretionis nubilo, |iercipii

^ qui teiitatur, id esse proculdubio peccatum quod vir-

k tutes animi molitur expugnare. Uosiis uonnuiiquaui

•' cum homine neguliuui tractare videtur , cum eo-

usque sibi delectaiionem pairandi sceleris ingetat,

quod eiiam respuendi, vel ageiidi quod ille |>ersua-

^ dety peiidulus permaneat. Ific saiie noiuen negulii

soiiare videtur. Negutium eniin quasi uegans otiuui

dicitur. Oiunis iiaque qui diabolicam impugnationeni

perpetitur, ad utrumlibet vacillnns eflicaciam negoiii

surtitur. Nulla namqae sibi requies concedilur, douec

optio perseverautix seu ruinx termiiietur : cuiuque

circa haec inefflcax pleruinque reperiaiur, utpoie

victus totas vires suas adversus agoiioibetam bujus-

niodi exerit : sed eum quem nuUiitem, quasi nego*

liuin tractantem inspicit, im^elu statim validlssimo

percutit, et ad deteclationis baraihruni» quibus po-

tesl viribus perlrahil. Quaeres quidein per vocabuluui

incursus expriinitur. Quid plura? S^^quiiur vebemens

luror da:monii meridiaui, quod sibi coiiseusum foedas

delectalionis allicit, quouiam sicat sol cum centruai

plagae ineridiaiiae ascenderii, quo ait.ius suigal non

babet; lla veru maliguus spiritus, postquam animam

sibi consciendo illexerit, locum superioieui quo poa-

sil irrepere baudquaquam iuvenit.

im

ORDO RERUM QUi£ IN HOG TOMO CONTINENTUR.

il50

VENEMBILIS BEDiE EXPOSITIO

ISTIU8 «BNBSis vBRsvs : Surgite^ egredimini de loco iito : quia delebii Dominui eiviialem,,

hane. Et visue est eis quasi ludent loqui (Gen. xix, 14).

(Ex SirmoDdo ^, tom. II, p. 970.)

Quod osUttm Loth ohcluserunt angeli, ne yel ipsum , j^
vel allciuem de domo ip^ius possent ad perdendum rapere
5^omiia?, patenter insinuat, quia nulium de electis Dei

{lerditura est impietas et perseculio reproborum, dicenie
)omiDo de ovibus suis : Kl ego vUam wternam do m, et
>KNi peribunt in tBlernum^ et rum rapiet eas qmsquam de
man» m a {Joan. x, 23). Quod item Loth, facultate ab an-
(^elis data, nulhim de civibus perfldis, ne de suis qoidem
cognaiis, sive amicis, tamen eisi mulinm conatus, potuit
ad salOlem revocare, significat qood nullius labor hominis
«d Dumerum praedestinatorum, qui ante constiluUoDem

* Sirmondas illam Beda expositionem referens ait :
tBedadiviois lilteris impeose doclus, bouos malosque
prardestioatos, expooeas illud GeDesiSi indubitanter as-
seruit. »

Hoc idem teStioaoolum aactor libri de TribosEpistolis,

moodi electi suot a Domino, Tel unam poasit aaimaon-ad-
Jicere. No?it eoim Deui qui suot ejus (fi Ttm. ii, 19). Ye-
rum, etsi nostram fragiliutem qui ad electorum sortem
pertinent latet, non tamen ah agenda cura noslr» salutit
cessandum, nec ab iostruendis proximis lingua est conti-
nenda : sed ad exempluni beatl Lolb, et nobls caste vi-
Tcndum, ei erranlium quoqoe correciioni ofBcium pietatis
impendendum. Constat enim quod etsi prsedestiuatos ad
inleritum salvare nequimus, nostre tameo beoiffoitatis,
quam erga illorim) salotem impeodimus, mercedem dod
perdimus.

cap. 7, recilat mtegram, et attribuit saodo Eccleslaa do-
ctori Bede |)resbytero exponenti iocum Geoesis, cap. xix,
de ereptione LoUi ex ioteritu Sodomorum : Boa reperitur
tamen in ea quae nuac exsiait Bedas expositiooe sea oooh
mentario io iliad capot Geaesis.

m

ORDO RERUM QVM IN HOC TOMO CONTINENTUR.

BSDjE OPm EXEGETICA GKNUINA.
EXPOSttlO SUPER EPISTOLAd CATHOLICAS. 9

ScpBa DtVI JacOBI EPISTOLAM. IHd.

SCTPBH PRUIAII EPISTOLAM S. PbTRI. 41

SuPBB SBCimDAM BPiSTOUM S. Pbtri. 67

SUPBR PBIMAM BP«8T0LAM S. JOAKIflS. 85

SuPBR SBCOlfDAM EPISTOLAM S. JOANNIS. 1 19

SOPER TERTUM BPISTOLAM S. JOAlflflS. 121

SOPBR BPI9T0LAM S. JUDA. 123

EXPLANATIO APOCALYPSIS. 129

Epittola ad Eu$ebium, Ibid,

Bpifiramma. 153

Exposmoms ubbr primus. — Explanantur septem prinra
capita cum prima parte capitis octavi. 133

LiBER IL— A posteriori parte cap. viii ad xv exclus. 155
LiBBB 111. «- A capite xv ad finem. 177

OPERA SPURIA BT DUBIA.

DE SRX DIERUM CREATIONE liber sententiarum ex

ralribus collectarom. 207

De prima die. Ibid,

De secunda die. 210

Detertiadie. 2il

De qaarta die. 212

De quinta die. 213

De sexta die. 215

De sepUma die. 218

De ascensione fontis et Imgatione terr». 222

De plaoiaUone Paradisl. 225

De ligoo scienlias boni et mali, de egressione fluTii, de

priBcepiiOQe ligni. 226

l)e immissione soporis et creatione mulieris. 227

De asiutia serpeiitis. 229

De suggestioue serpentis ad molierem. 230

De consensa mu I leris. 23 1

De consensu viri. Ibid.

Vox increpanUs vel revocaotis, excusaUo Tin, roaledi-

cUo serpf»Dtis. 232

De maledictione molieris, et firi, de veste mor tali. 233
De ejectiooe eoram de paradiso, et flammea framea

▼ersatili. ^

SVP^ GENESIM DIALOGUS. Ibid.

QUiESTlONES SUPER EXODUM. 365

Protogus. ibid.

Capp. I-VI. — Quae io se oootloeat Exodus De sepiua-

giota aDiinabos. De morte Joseph. De affllctione populL

De iiiasculorum aece. De ioveotione Movsi. 565

Capp. VII-IX. ^ De occiso iEgyptio. De maoifeslatiooe

Domioi in rubo. De virga io serpeotem cooversa. 366
Capp. X-XIIL — De mana Moysi ia sinum mls^a. De

•quis conversis in sSnKuiaem. De iogressu Moysi ad Pha-

raoaem. De virga io dracooem cooversa. 367

Capp. XIV BT aV. — De obdaratkme Pharaoois. De de-

cem plaftis. 368

Cap. XVI. — De Pascha. 569

Capp. XVII-XX.— De TSsiSiEgirptiorum sublatis.Deai^-

910. De oolomna ignis et nabis.De divisione maris. 570
Capp. XXI-XXIll. — De caatico gloriflcatioQis. De aquis

Pataol. XCIII.

maris. De duodecim footibus et septua^iota palmis. 371

Capp. XXIV-XXVL — De caroibus alilum et maaoa. Do
petra virga percussa. De pugoa cootra Amalech. 572

Capp. XXVII-XXIX. — De cogoato Moysi. De aacensione
Moysi in montem. De moote Sioa et tonltruis. 579

Cap. XXX. — De decem verbis. 574

Capp. XXXI-XXXIII. — De duabas tabulis. De eo quod
jassnm est : Ailare de terra facietie. De eo qaod ait : Non
(gdificabm$ illud de sectis lapidibus. 575

CiPP. XXXIV-XXXVII. — De eo qood ait : Non aecede-
tis ad eum per gradus. De Hebrso sex aoois servieote.
De taliooe. De decunis et primitiis offereodis. 576

Capp. XXXVIM bt XXXIX.— De vitulo combosto igni.
De interfeciis trilms millibus liomiuum. 577

Capp. XL-XLII. — De cootractiooe tabularum. De qaa-
draginta diebus quos Jejunavit Moyses. De eo qaod uicit
Dominus ad Moysen : Posteriora mea videlfis. 578

Capp. XLIU-XLV. — De gloriQcaiione Moysi. De sdi-
Gcaiione arcs. De urna aurea, tabulis et virga. 581

Capp. XLVI-L.— De propiiiatorio et Chenibhn. De alia-
re. De mensa. De candelabro et oleo. De taberoaculo. 582

Capp. LI-LIII. — De oolomais et basibas. De appeoso
velo. Oe donariis ad constructiooem tabernaculi. 585

Capp. LIV-LVL — De unguento quo perungitur taber-
naculum. De incenso composito. De veste pontidcis. S8S

QU^TIONES SUPER LEVITICUM. 58T

Capp. I bt II. — l)e quatuor geoeribus prlocipaliam ob-
latiooum. De Oguris bostiarum. tbid.

Capp. III bt IV. — De igoe sacrificiL Quod mel io Dei
sacriflcio dod offeratur. 588.

Capp. V-VIII.— Quod sal iaomnibassacrificiisadmiscea-
tor. Qaod io sacrificiis oleom offeratur. De sacrificlo ejus
qut sacrameotam protalit etabiutionem. De flliis Aaroa ex-
stinctis. 589

Capp. IX et X. — De discretione ciboram. De immun-
ditia parieDtium. 590

Cap. XI. — De lepris. 591

Cap. XII. — De sacerdote magoo et cultn cjus. 592 •

Capp. XIII ET XIV. — De sacerdotibus qui noa olTeroDt
sacriflcium. De abluliooe Aaron et flliorum ejus. 594 ^

Cap. XV. — De oblatione pro sacerdoUs deiiclo. 3^ ^

Cap. XVI ET XVII. — Quae de pecoribus non offerantur
in sacrifldo. De caeteris csBremooiis. 390

QUiESTIONES SUPER NUMEROS.

Ibul.

Capot PRiiiuif.— Catalogus mansioaaro. lifUL

Cap. II.— Paseha secnndi memis. 597

Cap.III.— DeNazarasis. 59a

Capp. IV-VIII..-.De leprosis, fluxis et immuodis. ^lis

beliatorum. Levit» et cnstodes vasoram. Due lob». Se-

puicra coocupisceatias. :{99

Capp. IX-XL— Septuagiota virl electi. Mari» obtrecta-

tio. De duodecim exploratoribus. 400

Cap. XII.— De homioe ligila colligente. 401

Capp. XIII-XVI.— De Core, Dathao, et Abiroau Aaron

cum tburibulo. Virga florens. Vitula rufa. 4(tt

Capp. XVIIixXVllL— Marise mors. Mojsi titubatio "d

petram. 40:i

,,31 ORDO BEnWl QU* IN IIOC TOMO COJItlNESTUn. 115»

c„.i,x.-D.-»,.>.-™u«-rp.»«... m ,i;!.'.-5:;,si»AS,".'!'..'''~°"''- ""'"'Ks

ift7 CiM. VII el VIII. — Do divulona decem iribuom. De

Do. KllielEliieo. **7

iOB QD«ST10NRS SUPEB LIBHLM IV REGUH. IM.

109 Li.TiTL Mll. — De duobus qiiinquageajtlls, cod» militl-.

410 liiiB suia igne combuBU». Ue Eliseo. ubi iqnis Jerielia

Ibid s»M*lL De pifvulis »b Eltseo nuledicii*. "7

iiium •'-"'''■ IV ei V, — De biculo pet scrioro mis«o, el inor-

Ibid tuo non resusclliio. De ferto el Ugiw enilienie in ptolun-

Dei dum, el reverso id llgoiim. .. ^. . **»

nnri- Cap». VI-VIII. — De agriludine ^..lechi* et xv idditi«

Ibiit »n"ii<- I*e tj.eclil» diviliiiinorbo iacUnlis CbildKt-i esien-

tnoii sis. De iriosniieraiionB sub Nabocliodooosor Bcl». il9

lacie C*pp. IX-XI. - De l»x ■nols ciinivitwii, et Jew m-

11 1 cerdoie. De visis Domini in Bibyloniim deporlatls, elquod

mpB- rei Uabyluniciisiypuin geril dinboli.Deredilu popu l. Mtt

*iis cbib^i discewiin, quot «oiii nsque »d ChrUii niilviUlein

rairis c(.mpiiteniiir. David leoneni ei ursum inlerttcit. *5I

413 Ur. XV. - Eliam Achal) peraequitur. «X

Bfm. C.p. XVI.-Elu*iis PJajman SjTura ■ iepn mundat. *>i

ftur AL1QUOTOU.«STIONUML1DER. fM

114 Unisiio pniH*. — De stella el magis. loid.

Ooid yc««. Iletlll.— DeeoquoddicilApostolu»:.^ Jitrfffiu

415 gujnaine* qtwdrngenai luia minw acccpi. Db eo quod ibi-

lo f,. iemiiai ipoa.:floeleelduinpnfimdomarufin.lM.

iie Qcfisiio I«- — De e» quod idem diclt Aposlolui : iTifa

, ,_ tiinilicW « eqa retnbaam, diril fioininw. *5T

*'" OD*sno[iB V etVI. — De ilioe]usdemAposii>li; Uuiu-

'■ "* ijuitque in svo senu abtmittt. De TCrbis D«ld quibos Sa^

'fi.^" el ionatiian iolerfocws pliiravit. .*W

'% Qu«yno!iM VII et VIII. — Ouid silin pMlmo ; IgmUm

■ *'^ eloijMiuin Iimm iieflnBenJcr. De reducliooe wc» Dommi ^

'"""S domo Aminadab per regem David. *W

- *'^ QiTjBTio IX. — l)e anaelis. *62

""Van yu«ST. X et XI.— De aelicila bomimini el eorum pauw.

, *f" De luiniirum usnoe ad resiilutionem mjnslone. *Gt

■'"5"* QosRio XII- -Si boni boooa in regoo etelesli, TClsi

'"^"; mali inilos in snpplicio ignoscani. *»

"' UoiSTio Xlll. - De libero arbiirio. jGS

*?'"■ yuiwwXIV. — DepeccaiootiglMli- *88

■"''"' UoBSTio XV. — Ue redffflpliooe huniana. «l

' P^; 1>E 1>SALH0IIUII LIBRO EXEGESIS. "'

Prs/ufio primn.

im.

'■*!?■ pXus" l"/?M. - II, «8. - IIL m. - IV, 501. -

«t t'2u'-x'5T -XII M0,-XllI.W-XIV,Ki6.--

*^'' -XV jm -XVI H61 -XVII 368.- XVIII, 5I9.-X1I,

*" Ml -XX M7 - XXI, HM - XXII, m J XXlil, tW*

■ **■* -XXIV feo* -XXV 608 -XXVI 6H.-XXV1(,6IU.

StiM. XXXII 6iS.-XXXlll, 65I.-XXX1V 6M.--XX1V.

lbi<t. 666. - XXXVI , 671. - XXXVn, Sf^-r *"?/,'■"', ^"

*ll XXXIX,6M.-XL.6M.-XL1.70I -XLII ™.-

m XLIll, 709. - XLIV, 716. - XLV, 71i - XLyi,_7H. -

. *35 XLVI,7M.-XLV(I1,733.-XLIX,739.-L,.".-

Uule. Ll,75i.-Lll,759.-LI1L - V"mv ™

«l _LVI , 778. - LVII . 781- **T;,V '^'J,^"

i55 LX. 798.-I.K1. 801.-L " ';\'lVi r« '

i Saol LXIV, m. — LXV, 819. - - '-V'1. »«--

nitm. LXVlil. 8«. - LXIX, B5S. '^■-''^JI^v «7

miiui LXXll, 868. - LXXIlI , 873 ?'v\^,V.* qIa

*36 _ LXXVl . 888. - LXXVII ^ViV^^'f %^in

David LXXIX. 9li. - LXXX, 913. . 9"; r^tJ o..V

i38 9«. -•l.XXXIll, 930. - L "■^^i-MMoV^"'-

*3B _ LXXXVl, 9U. - LXXXV ."''5? '■^*"'"

»nlur. LXXXIX, 96*. — XC, 970. . , -■*,r ™ ' \ri7

m xciii,9fe,-xav,m-xcv.xcviii 990.-SC1X-

**S Cl,99l.-C1I.99B.-Clll, »00*. -CIV. lOU. --CV.

QU-EST10!(E.SSUPKRUBRUM»RKIiUll. Ihid '""■-CVI. l^^^.^^^ilai^^OM - MH. l^"

Cmiii I .T lI.-DaTld adoioueiiir peT l''<»P''el»?L''>-~ r^^^i "ioi'r^ e<

lemplnm cowiruti. Do peccato D**idi» et Betsabee. /hrf. - ^^,'"- )"'« riviil 1% - CXIX 108*. - CXX,

Clf. iri.-De AbMloae. *W CXV"1 , li.W " "™aA,i miy luW^l MXV:

U»p. IV-VI.-De eo quod David wuasde clsleroa H.- ^^^l^TT*}.^' i tvTi- ircxXXI lOa - CSXXII ei

lhl««m pelil. P^lmus .«u cur solua iiilih. Reguin m pBr..n- CX\V lU^. - *;•*" ''';>vY\v(* 1M3 - CXXXVll-

kSHS^"''"''"''''- ,'S: s.a'?u'^si;?&.SLT.?c,;'i^;;

Cr. n. - D«\enipli«Bn««ioiie. i*3 Oitsc. t* mucor. "^

J56i U^2 FINIS TOMl ^ON.VGESIMI TtUTII.

ii!;2

RB.0e

iil

M
Jth

m
(£

«5

3 2044 052 820 016

■ THS vo::;:-:

DOES .NOT C',;:iiL^rE
«JTSl[)ETlil:" L;['*'i:Y

3 2044 052 820 016

\U d i j. ^j' '^

DOES NOT c;.;riiijrE

CHJTSIDE TliL- Lif"- -1,/

3 2044 052 820 016

THS

DOES NOT C.-.^liL^rC
(MJTSIDE T!ic' L;r'-i:Y